________________
प्रमेयचन्द्रिकाठी श.९३.३२सू०१८नैरयिकाद्युत्पादादिसान्तरनिरन्तरतानि० ३३७ निकाच्यवन्ते, नो असन्त च्यवन्ते । अथ गाङ्गेयः प्रकारान्तेण पृच्छति-' सयं भंते ! नेरइया नेरइएसु उववज्जंति, असयं नेरइया नेरइएसु उबवज्जंति ? ' हे हे भदन्त ! कि स्वयमेव आत्मनैव नैरयिका नैरयिकेषु उपपद्यन्ते, किंवा अस्वयंनात्मनैव अपितु ईश्वरपारतन्यादिनैत्र नैरयिका नैरयिकेषु उपपद्यन्ते : तथा चोक्तम्
'अज्ञोजन्तुरनीशोऽयमात्मनः सुखदुःखयोः ।
ईश्वरप्रेरितो गच्छेत् स्वर्गवा श्वभ्रमेव वा " ॥१॥ इति सदवस्थापन हुए ही उद्वर्तन करते हैं, असद्अवस्थायुक्त हुए होकर उचर्तन नहीं करते हैं, इसी तरहसे विद्यमान ज्योतिषिक और वैमा निक चवते हैं, अविद्यमान ये चवते नहीं हैं । अब गांगेय प्रकारान्तरसे इसी विषयको प्रभुसे पूछते हैं-'मयं भंते ! नेरइया नेरइएस्लु उववज्जंति, असयं नेरइया नेरइएस्सु उववज्जति ' हे भदन्त ! नैरयिक नैरयिकोंमें जो उत्पन्न होते हैं सो क्या वे अपने आप उनमें उत्पन्न होते हैं या ईश्वरकी प्रेरणा आदिसे उनमें उत्पन्न होते हैं जैसा कि अन्य सिद्धान्तकारोंने कहा है____ अज्ञो जन्तुरनीशोऽयमात्मनः सुखदुःखयोः ।
ईश्वरप्रेरितो गच्छेत् स्वर्ग वा श्वभ्रमेव वा ॥" यह प्राणी अपने सुख दुःखके भोगने में अपने आप असमर्थ है इसे सुख दुःख ईश्वर भुगवाना है । अतः उनकी प्रेरणा के अनुसारही यह जीव स्वर्ग में जाता है और नरकमें जाता है । બિલકુલ સદભાવ ન રહે એવી રીતે નારકાદિની ઉદ્વર્તન થતી નથી એજ પ્રમ ણે તિષિકે અને વૈમાનિકોને સભાવ રહે એવી રીતે જ તિ. ષિકે અને વૈમાનિકોનું ચ્યવન થાય છે, તેમને સદ્દભાવ ન રહે એવી રીતે તે ચ્યવન થતું નથી. હવે ગાંગેય પ્રકારાન્તરથી એ જ વિષયને અનુલક્ષીને આ प्रमाणे पूछे छ-" सयं भंते ! नेरइया नेरइएसु उववज्जति, असय नेरइया नेर. इएसु उववज्जति ?" महन्त ! नरम २ ना२। ५-- थाय छ ते શું સ્વયં પિતાની જાતે જ ઉત્પન્ન થાય છે કે અસ્વયં (ઈશ્વરની પ્રેરણા આદિથી) ઉત્પન્ન થાય છે? અન્ય સિદ્ધાન્તકારોએ કહ્યું છે કે
" अज्ञो जन्तुरनीशोऽयमात्मनः सुखदुःखयोः । ईश्वरप्रेरितो गच्छत् स्वर्ग वा श्वभ्रमेव वा ॥"
આ જીવ પોતાના સુખદુઃખને ભેળવવામાં પિતે તે અસમર્થ છે, તેને સુખદુઃખ ઈશ્વર ભગવાવે છે. ઈશ્વરની ઈચ્છા પ્રમાણે જ જીવ સ્વર્ગ અથવા નરકમાં જાય છે.”
श्रीभगवती. सूत्र: ८
