________________
२५८
भगवती सूत्रे
सणया, विसेसाहिया, तेइंदिय तिक्खिजोणिय पवेसणया, विसेसाहिया, वेइंदिय तिरिक्खजोणिय पवेसणया विसेलाहिया एगिंदिय तिरिक्खजोणिय पत्रे सणया विसेसाहिया ॥ सू०१४ ॥
छाया - तिर्यग्योनिकम वेशनकं खलु भदन्त ! कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? गाङ्गेय 1 पञ्चविधं मज्ञप्तम्, तद्यथा-ए के न्द्रिय तिर्यग्योनिकपवेशनम् यावत् पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकप्रवेशनकम् । एकः खल भदन्त ! तिर्यग्योनिकः तिर्यग्योनिकप्रवेशनकेन प्रविशन् किम् एकेन्द्रियेषु भवेत् ? यावत् पश्चेन्द्रियेषु भवेत् ! गाङ्गेय ! एकेन्द्रियेषु वा भवति यावत् पञ्चेन्द्रियेषु वा भवति । द्वौ खलु भदन्त । तिर्यग्योनिक पृच्छा ? गाङ्गेय ! एकेन्द्रियेषु वा भवतः यावत् पञ्चेन्द्रियेषु वा भवतः, अथवा एकः एकेन्द्रियेषु भवति, एको द्वीन्द्रियेषु भवति एवं यथा नैरयिकप्रवेशन तथा तिर्यग्योनिकपवेशनकमपि भणितव्यम्, यावत् असंख्येयाः ॥ उत्कृष्टाः खल भदन्त । तिर्यग्योनिकाः पृच्छा, गाङ्गेय ! सर्वेऽपि तावत् एकेन्द्रियेषु भवन्ति, अथवा एकेन्द्रियेषु वा द्वीन्द्रियेषु वा भवन्ति, एवं यथा नैरयिकाश्चारितास्वथा तिर्यग्यानिका अपि चारयितव्याः एकेन्द्रियम् अमुञ्चत्सु द्विक्संयोगः, त्रिकसंयोगः, चतुष्कसंयोगः, पञ्चकसयोगश्च उपयुज्य भणितव्यो यावत् अथवा एकेन्द्रियेषु वा द्वीन्द्रियेषु यावत् पञ्चेन्द्रियेषु वा भवन्ति ॥
एतस्य खलु भदन्त । एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकप्रवेशन कस्य यावत् पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकप्रवेशनस्य च कतरे कतरेभ्यो यावत् विशेषाधिकानि वा ? गाङ्गेय ! सर्वस्तोकानि पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमवेशनकानि चतुरिन्द्रियतियग्यानिकप्रवेशनकानि विशेषाधिकानि त्रीन्द्रिय तिर्यग्योनिकम पेशनकानि विशेषाधिकानि द्वीन्द्रियतिग्योनिकपवेशनानि विशेवाधिकानि, एकेन्द्रिय तिर्यग्योनिकमवेशनकानि विशेषाधिकानि ॥ १४ ॥
टोका - अथ तिर्यग्योनिकप्रवेशनक प्ररूपयितुमाह-' तिरिक्खजोणियपवेसण णं भंते!' इत्यादि । 'तिरिक्ख जोणियपवेसणए णं भंते । कइविहे पणते ? गाङ्गेयः पृच्छति हे भदन्त । तिर्यग्योनिकमवेशनः खलु कतिविधं
'तिरिकख जोणिय वेसणए णं भंते! कइबिहे पण्णसे' इत्यादि । टीकार्थ - सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा तिर्यग्प्रवेशनक का कथन किया है - इसमें गांगेय ने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! तिर्यच योनिक तिरिक्खजोणियपवेसणए णं भंते ! कइ विहे पण्णत्ते १ " त्याहिટીકા”—સૂત્રકારે આ સૂત્ર દ્વારા તિગ્યેાનિક પ્રવેશનકનું પ્રતિપાદન
66
"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૮
