________________
re
प्रमेषचन्द्रिकाहीश०९४०३३०४ जमालिवक्तव्यनिरूपणम्
४२३ श्रेष्ठिनः हिरण्यपट्टसमलङ्कृतमूर्धानो नगरप्रधानव्यवहर्तारः, सेनापतयःसैन्यनायकाः, सार्थवाहाः-लाभार्थ देशान्तरे गच्छतां सार्थदानेन द्रव्यदानेन च सहायकर्तारः, दूताः राजादेशनिवेदकाः, सन्धिपालाः राज्यसीमारक्षकाः तः साध संपरितः-परिवेष्टितः इति । अत्र विषये औपपातिकसूत्रे क्वचित् क्वचित पतादृशः पाठो लभ्यते, तथाहि___अणेगगणनायगदंडनायगराईसरतलवरमाडंबियकोडुंबियोलग्गमंतिमहामंतिगणयदोबारियअमच्चचेडपीठमहनगरनिगप से हिसत्यवाहदूथसचिवालसद्धि संपडिबुडे । तत्रै व्याख्या . - अनेके ये गणनायकाः प्रकृति महतरा, दण्डनायकाः तन्त्रपालाः राजानो माण्डलिकाः, ईश्वराः-युवराजाः, तलवराः संतुष्टनगरपतिपदत्तपट्टवन्धविभूषिताः राजस्थानीयाः माडम्बिका:छिन्नमडम्बाधिपाः कौटुम्बिका:-कतिपयकुटुम्बस्वामिनः, अवलगकाः सेवकाः, मस्तक विभूषित होता है, ऐसे नगर प्रधान व्यवहारीजन श्रेष्ठी कहा लाते हैं, सेनाके जो नायक होते हैं, वे सैन्यनायक हैं, लाभके लिये देशान्तर जानेवालोंको जो साथ देने से अथवा द्रव्य देनेसे सहायता करते हैं वे सार्थवाह हैं, राजाके आदेशोंका निवेदन करनेवाले दूत हैं, और राज्यकी सीमाकी रक्षा करनेवाले सन्धिपाल हैं।
इस विषयमें औपपातिक सूत्रमें कहीं २ ऐसा भी पाठ मिलता है-' अणेग - गणनायग-दंडनायग-राईसरतलघर - माडंषियकोडंपिय ओलुग्गमति महामंति गणग दोवारिय अमच्च चेडपीठमद्दनगरनिगम सेट्टि सत्यवाहद्यसंधिवालसद्धि संपरिखुडे' गणनायक, दण्ड. नायक, राजा, ईश्वर, तलवर, माडम्बिक, कौटुम्विक इन पदोंकी व्याख्या पूर्वोक्त प्रकारसेही है, सेवकों का नाम अवलगकहै, राजाके लिये राज्यછે એવા નગરના મુખ્ય વ્યવહારી પુરુષને શ્રેષ્ઠિ કહે છે, સેનાના નાયકને સેનાપતિ કહે છે, કમાવાને માટે પરદેશ જનારને સાથ આપનાર અથવા દ્રવ્યની સહાયતા કરનારને સાર્થવાહ કહે છે, રાજાના આદેશનું નિવેદન કરનારને દૂત કહે છે, અને રાજ્યની સીમાનું રક્ષણ કરનારને સન્ધિપાલ કહે છે.
આ વિષયને અનુલક્ષીને પાવક સૂત્રમાં કે કઈ જગ્યાએ આ अभी सपा पर भोटो-" अणेग गणनायरा, दंडनाया, राईसर, तलवर, माडबिय, कोडुधिय, ओलुग्गमंति, महामंति गणा दोबारिय अमरचेडपीठ म नगरनिगमसेद्विसत्थवाहदूयसंधिवालसद्धि संपग्वुिडे " मनाय . નાયક, રાજા, ઈશ્વર, તલવર, મારુંબિક અને કૌટુંબિક, આ પદોની વ્યાખ્યા ઉપર કહેવામાં આવી છે. સેવકને “અવલગક' કહે છે, રાજ્ય સંચાલનના
श्री भगवती सूत्र : ८
