________________
५८४
भगवतीस्त्रे क्रमणानन्तरप्राप्तै , प्रमाणातिक्रान्तैः बुभुक्षापिपासापमाणादधिकैन्यूँ नैर्वा, शीतैश्च कालातिक्रमात शीतलताप्राप्तः पानभोजनैः अन्यदा कदाचित् शरीरे विपुलः प्रचुरो रोगातङ्कः, तत्र रोगो ज्वरादिः स चासौ आतङ्कच कृच्छ्रजीवितकारीति रोगातङ्कः प्रादूर्भूतः-उत्पन्नः, यद्वा रोगोयरादिः आतङ्कः सद्योघाती शूलादिः, रोगश्च
आतङ्कश्शेत्यनयोः समाहारे रोगातङ्कम् उत्पन्नम् । स रोगातङ्कः कीदृशः ? इत्याह' उनले ' इत्यादि, ' उज्जले, विउले, पगाढे, ककसे, कडुए, चंडे, दुक्खे, दुग्गे तिव्वे दुरहियासे ' उज्ज्वलः उत्कर्षेण अलपति दहतीति तथा अत्यन्तदाहकः तद्विपक्षशैत्यलेशेनापि रहितत्वात, विपुल:-प्रचुरः सफलशरीरव्यापक खात्, प्रगाढः -अत्यन्त विकरालः प्रकर्षयुक्तत्वात् , कर्कश:-कठोरद्रव्य मित्र अत्यन्तकठोरोऽनिष्टत्वात्, कटुकः निम्बादिवत मनसः प्रतिकूलत्वात् , चण्डो रौद्रः भयतुच्छ-असार, कालातिक्रान्त-भूख, प्यासके समयके बाद प्राप्त हुए, प्रमाणातिकान्त-भूख प्यासके प्रमाणसे अधिक वा कम तथा शीत(ठंडा वासी आहार पानी से ) कालातिकम से शीतलताको प्राप्त ऐसे पान भोजनोंसे किसी एक समय शरीरमें विपुल-प्रचुर-रोगातङ्कजीवनको कष्टमय बनानेवाले होने से ज्वरादिरूप आतङ्क उत्पन्न हुआ अथवा ज्वरादिरूप रोग एवं जीवनको शीघ्र विनाश करनेवाला शूलादि रूप आतङ्क ये दोनों उत्पन्न हुए । यह रोगातङ्क 'उज्जले, विउले, पगाढे, ककसे, कडुए, चंडे, दुक्खे, दुग्गे०' उज्वल उसे बहुत अधिक दाहकारी था-शीतलताका लेश इसमें नाम मात्रका भी नहीं था, विपुल-सकल शरीरमें व्यापक होने से प्रचुर था, प्रगाढ-प्रकर्ष युक्त होने से अत्यन्त विकराल था. कर्कश-कठोर द्रव्य की तरह अनिष्ट होनेसे अत्यन्त कठोर था, मनके प्रतिकूल होने से निम्यादि की तरह (भूम, ५ महिना समय पर प्रात ये३), ति:न्त (भूम અને પયાસના પ્રમાણ કરતાં અધિક અથવા ન્યૂન) અને શીત (કાળ પસાર થવાથી બિલકુલ ઠડે પડી ગયેલ) આહાર પાન લેવાને કારણે આ રોગાत उत्पन्न थयो तो. ते २ " उज्जले" antar ॥२४ ता. २ तeat नामनी ५ न ती, “ विउले ” विधुर छतो-मा शरीरमा ०यापेको पाथी प्रयु२ खतो, " पगाढे " प्रा6 -युत डापायी मतिशय १ि४२ तो, " ककसे" ४४२ द्र०यनी २५ भनिष्ट अवाथी मति३५ ४.२ &l, "कडुए" भन्ने प्रतिगोपाथी ४३१॥
श्री. भगवती सूत्र : ८