________________
प्रमेयवद्धिकाटीकाश १३.३२५०१ नैरयिकाद्युत्पादादिसान्तरनिरन्तरतानि० ३३९ कर्मोदयस्य सद्भावादत आह-कर्मगुरुकतया, कर्मणां गुरुकता कर्मगुरुकता तया, कर्मभारिकतया, भारोऽस्ति एषां तानि भारिकाणि तदभावो भारिकता कर्मणां भारिकता कर्मभारिकता तया चेत्यर्थः, तथव महदपि किश्चिदल्पभारं दृष्टं तथाविधभारमपि च किश्चिदमहदित्यताह-कर्मगुरुसंभारिकतया, गुरोः संभारिकस्य च भावो गुरुसंभारिकता, गुरुता संभारिकता चेत्यर्थः, कर्मणां गुरुसंभारिकता कर्मगुरुसंभारिकता तया अति प्रकर्षावस्थया इत्यर्थः, एतच्च उपर्युक्तं त्रयं शुभकर्मापेक्षयाऽपि स्यादत आह-'असुभाणं कम्माणं उदएणं असुभाणं कम्माणं विवागेणं, असुभाणं कम्माणं फलविवागणं' अशुभानां कर्मणाम् उदयेन, उदयश्च कर्मणां प्रदेशतोऽपि स्यात् अतआह-अशुभानां कर्मणां विपाकेन, विपाकश्च यथाबद्धरसानुभूतिः, स च मन्दोऽपि स्यादताह-अशुभानां कर्मणां फलविपा. केन, फलस्यालाबुकादेरिव विपाको विपच्यमानता रसप्रकर्षावस्थाफलविपाकस्तेनेत्यर्थः, ' सयं नेरइया नेरइएसु उबवज्जंति, नो असय नेरइया नेरइएसु त्ताए' असुभाणं कम्माणं उदएणं, असुभाण कम्माणं विवागणं. असु. भाणं कम्नाणं फलविवागणं सयं नेरएया नेरइएसु उववज्जति-नो असयं नेरइया नेरइएसु उववज्जति' हे गांगेय ! कर्मो के उदय होने से, कर्मों की गुरुकता होनेसे कर्मी की भारिकता होने से, अशुभ कर्मों के उदयसे, अशुभ कर्मो के विपाकसे, अशुभ कर्मो के फलविपाकसे नैरयिक नैरयिकों में स्वयं उत्पन्न होते हैं, ईश्वर की औरणा आदिसे वे वहां उत्पन्न नहीं होते हैं । यहां पर सूत्रकारने जो नैरयिकोंके नैरयिकोंमें उत्पन्न होने में कमेदियादि कारण प्रकट किये हैं सो उनकी सार्थकता इस प्रकारसे है-कर्मोदय से नैरयिक नैरयिकों में उत्पन्न होते हैं इतने कहने मात्रसे नैरयिकोंमें उत्पन्न होना उनका सिद्ध नहीं असुभाण कम्माण विवागेण, असुभाण कम्माण फलविवागेण सय नेरइया नेरइएसु उववज्जति नो असय नेरइया नेरइएसु उववज्जति" 3 गेय ! भनि। ઉદય થવાથી, કર્મોની ગુરુતાથી કર્મોને ભારેપણાથી, અશુભ કર્મોના ઉદયથી, અશુભ કર્મોના વિપાકથી અને અશુભ કર્મોના ફલવિપાકથી નારકે નરકમાં સ્વયં ઉત્પન્ન થાય છે, ઈશ્વરની પ્રેરણા આદિથી તેઓ ત્યાં ઉત્પન્ન થતા નથી. અહીં સૂત્રકારે નારકના નરકેટમાં ઉત્પન્ન થવામાં કર્મોદય આદિ જે કારણે પ્રકટ કર્યા છે તેની સાર્થકતા આ પ્રમાણે સમજાવી શકાય
“કર્મોદયથી નારકે નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે, ” આટલું જ કારણ આપવાથી નરકમાં તેમની ઉત્પત્તિ થવાનું કારણ સિદ્ધ થતું નથી. નરકમાં
श्रीभगवती. सूत्र: ८
