________________
२१६
भगवती सूत्रे
पङ्कप्रभात्रयस्त्रिंशतं, धूमप्रभा द्वाविंशतिः, तमःप्रभात्वेकादशः, एवं च द्विकसंयोगे एकत्रिंशदधिकशतद्वयभङ्गा भवन्ति ।
तदेव स्पष्टीक्रियते-अत्र - द्विकसंयोगे एकः, संख्याताः १, द्वौ संख्याताः २, त्रयः, संख्याताः ३, चत्वारः, संख्याताः ४, पञ्च, संख्याताः ५, षट्, संख्याताः ६, सप्त, संख्याताः ७, अष्ट संख्याताः ८, नव संख्याताः ९, दश, संख्याताः, संख्याताश्च ११, इत्येकादश विकल्पा भवन्ति । तथा च - एको रत्नप्रभायां सं ख्याताः शर्क रामभायाम् १, एवम् एको रत्नप्रभायां संख्याता वालुकाप्रभायाम् विकल्प में लभ्यमान ४ विकल्पों के साथ ११ विकल्पों का गुणा करने पर वालुकाप्रभा की प्रधानतावाले ४४ भंग होते हैं। पंकप्रभा की प्रधानता से प्रथम विकल्प में लभ्यमान ३ विकल्पों के साथ ११ विकल्पों का गुणा करने पर ३३ भंग होते हैं। धूमप्रभा की प्रधानता से प्रथमविकल्प में लभ्यमान २ विकल्पों के साथ ११ विकल्पों का गुणा करने पर घूमप्रभा की प्रधानतावाले २२ भंग होते हैं । तथा तमः प्रभा की प्रधानता वाला प्रथमविल्प में एक ही भंग होता है - इस १ भंग के साथ ११ विकल्पों का गुणा करने पर ११ भंग तमः प्रभा की प्रधानता वाले होते हैं । इस तरह द्विक्संयोग में कुल भंग २३१ होते हैं । इनका स्पष्टी करण इस प्रकार से है - यहां द्विकसंयोग में १ - संख्यात, २ - संख्यात, ३ - संख्यात, ४ - संख्यात, ५- संख्यात, ६ संख्यात, ७ संख्यात, ८ संख्यात, ९ संख्यात, १० संख्यात, संख्यात संख्यात ये ११ विकल्प સાથે
૧૧ વિકલ્પના ૪૪ ભગ થાય છે, પકપ્રભાના પછીની ત્રણુ પૃથ્વી ચાગ કરવાથી પ્રત્યેક વિકલ્પના ૩ ભંગ થતા હાવાથી ૧૧ વિકલ્પના ૩૩ ભંગ થાય છે. એ જ પ્રમાણે ધૂમપ્રભાનેા પછીની એ પૃથ્વીએ સાથે ચેગ કરવાથી પ્રત્યેક વિકલ્પના ૨ ભંગ થતા હાવાથી ૧૧ વિકલ્પના ૨૨ ભંગ થાય છે. એ જ પ્રમાણે તમઃપ્રભા સાથે સાતમી પૃથ્વીના ચાગ કરવાથી પ્રત્યેક વિકલ્પના ૧ ભંગ થવાથી ૧૧ વિકલ્પના ૧૧ ભંગ થાય છે. આ રીતે કુલ ६६९+५३+४४+३३+२२+११ = २३१ न हिम्सयोगी लंग थाय छे, तेनु સ્પષ્ટીકરણ નીચે પ્રમાણે છે—
અહીં દ્વિકસ’ચૈાગમાં નીચે પ્રમાણે ૧૧ વિકલ્પ અને છે-પહેલા એક અને સખ્યાતના, ખીજો છે અને સખ્યાતના, ત્રીજો ત્રણ અને સંખ્યાતના, ચેાથેા ચાર અને સખ્યાતા, પાંચમે પાંચ અને સખ્યાતના, છઠ્ઠો છ અને સ`ખ્યાતના, સાતમા સાત અને સખ્યાતના, આઠમા આઠ અને સખ્યાતના, નવમા નવ અને સખ્યાતના, દશમા દશ અને સંખ્યાતના, અને ૧૧ મે સખ્યાત અને સખ્યાતના વિકલ્પ.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૮
