________________
प्रमेयचन्द्रिका टोका २०१४०३४सु. ३वायुकायस्य वृक्षप्रचालने कियानिरूपणम् ६७१ किरिए, सिय पंचकरिए, एवं जाव, बीयं पचाले माणे वा पुच्छा गोयमा ! सिय तिकिरिए, सिय चउकिरिए, सिय पंचकिरिए, सेवं भंते ! सेवं भंते ति ॥ सू० ३ ॥
नवमस्त उत्तीसइयो उद्देसो समत्तो ॥ नवमसयं समत्तं "
(4
"
छाया - वायुकायिकः खलु भदन्त ! वृक्षस्य मूलं प्रचालयन बा, प्रापातयन् वा, कतिक्रियः ? गौतम ! स्यात् त्रिक्रियः स्यात् चतुष्कियः स्यात् पञ्चक्रियः, एवं कन्दम् एवं यावत् बीजं, मचालयन का पृच्छा, गौतम ! स्यात् त्रिक्रियः, स्यात् चतुष्क्रियः स्यात् पञ्चक्रियः, तदेवं भदन्त । तदेवं भदन्त ! इति ॥ ०३॥ नवमस्य चतुस्त्रिंशत्तम उद्देशः समाप्तः नवमशतकं समाप्तम् ॥ टीका - क्रियाधिकारात् वायुकायिकस्य व्यापारविशेपाविशिष्टदशायां क्रियावक्तव्यतां पृच्छति - ' चाउकाइए णं भंते ! रूक्खस्स मूलं पचालेमाणे वा, पवाडेमाणे वा, कइकिरिए ? ' हे भदन्त ? वायुकायिकः खलु वृक्षस्य मूलं प्रचालयन् वा प्रकम्पयन् प्रपातयन् वा - अधोनिपातयन् वा कतिक्रियः कियत् क्रियाबकाइएण भंते ! रुक्खस्स मूलं ' इत्यादि ।
6
टीकार्थ -- क्रिया का अधिकार चालू है इस से वायुकायिक जीव जब अपने व्यापार विशेष से विशिष्ट होता है तब वह कितनी क्रियाओं वाला होता है ? इस बात को इस सूत्र द्वारा सूत्रकारने प्रकट किया है - इसमें गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है - ' वारकाइए णं भंते! रुक्खस्स मूलं पचालेमाणे वा, पवाडेमाणे वा, कइ किरिए ' हे भदन्त ! वायुकायिक जीव जब वृक्ष के मूल को कम्पित् करता है उसे नीचे जमीन पर गिरा देता है, उस समय वह कितनी क्रियाओं वाला होता
वाउकाइएणं भंते ! रुक्खस्समूलं " इत्यिादि -
ટીકા”—ક્રિયાના અવિકાર ચાલી રહ્યો છે વાયુકાયિક જીવ જ્યારે પેાતાના વ્યાપાર વિશેષમાં પ્રવૃત્ત હોય છે, ત્યારે તે કેટલી ક્રિયાઓ કરે છે. તે વિષયનું સૂત્રકારે અડ્ડી' નીચે પ્રમાણે પ્રતિપાન કર્યુ છે-ગૌતમ સ્વામીને प्रश्न--" वाछक्काइएणं भंते रुक्खस्स मूलं पच लेमाणे वा, पवाडेमाणे वा, कइ किरिए ? ”
હે ભગવન્! વાયુકાયિક જીવ જ્યારે વૃક્ષના મૂળને કપાવે છે અને તેને નીચે જમીન પર પાડી નાખે છે, ત્યારે તે કેટલી ક્રિયાઓ વાળા હાય છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૮
