________________
प्रमेयचन्द्रिकाठी काश. १ उ. ३२०१८ नैरथिकाद्युत्पादादिसान्तर निरन्तरतानि० ३२३ नैरयिका उपपद्यते, तथा च बन्ध्या पुत्रवत् नहि सर्वथैवासत् किञ्चिदपि वस्तु उत्प ते, तेषां सत्ता च जीवद्रव्यापेक्षया नारकपर्यायापेक्षया वा बोध्या ! तथाहि भाविनारकपर्यायापेक्षया व्यतो नैरयिकाः सन्तो नैरयिका उत्पद्यन्ते, नारकायुष्कोदयावा भावनारका एवं नारकत्वेनोत्पद्यन्ते, ' एवं जात्र वेमाणिया एवं पूर्वोक्तरीत्या यावत् असुरकुमारादि वैमानिकपर्यन्ताः सन्त एव उपपद्यन्ते नासन्त अपने मूल रूपसे अविद्यमान होता है उसका वन्ध्यापुत्रकी तरह उत्पाद नहीं होता है " सत् रूप हुए ही नारक उत्पन्न होते हैं " इसका तात्पर्य ऐसा है कि इनमें सता जीव द्रव्यकी अपेक्षासे और नारक पर्यायकी अपेक्षासे कही गई जाननी चाहिये । नारक पर्यायकी अपेक्षा से इस तरह जीव में नारक पर्यायकी सत्ता कही गई है कि कोई जीव जब मरकर नारक पर्याय से नरकमें उत्पन्न होनेवाला होता है - तो ऐसा जीव भावि नारक पर्यायकी अपेक्षा द्रव्य नारक कहा जाता है ऐसा द्रव्य नारक हुआ जीव ही नरकमें नारक पर्यायसे उत्पन्न "गति, होता है, अथवा - " गइ आणु आउ उद्ओ' के अनुसार आनुपूर्वी आयुका उदय एक साथ होता है इस अपेक्षा उस समय नारकायुक्त के उदय हो जाने से भाव नारक बना हुआ जीवही नारक पर्याय से उत्पन होता है
,
46
" एवं जात्र वैमाणिया असुरकुमार से लेकर वैमानिक देवों तक ऐसा ही कथन जानना चाहिये. अर्थात् जो जीव પદાર્થ પેાતાના મૂળરૂપે અવિદ્યમાન હોય છે તેના ઉત્પાદ થતા નથી. જેમ વધ્યા શ્રી પુત્રને જન્મ આપતી નથી તેમ અવિદ્યમાન પદાર્થના ઉત્પાદ થતા નથી “ વિદ્યમાત હૈ!ય એવાં નારકેા જ ઉત્પન્ન થાય છે ”, આ કથનનું તાત્પય એવું છે કે તેમાં સત્તા જી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અને નારક પર્યાયની અપેક્ષાએ કરેલી સમજવી. નારક પર્યાયની અપેક્ષાએ આ રીતે જીવમાં નારકપર્યાયની સત્તા કહેવામાં આવી છે—કેાઈ જીવ મરીને જ્યારે નાર/પર્યાયથી નરકમાં ઉત્પન્ન થવાના હાય છે, ત્યારે એવા જીવને ભાવિ નારકપર્યાયની અપેક્ષાએ દ્રવ્યનારક કહેવામાં આવે છે, એવા દ્રવ્યનારક થયેલા જીવ જ નરકમાં નારકપોંચે ઉત્પન્ન થઇ જાય છે. इआणुआरओ' અથવા આ કથન અનુસાર ગતિ, આનુપૂર્વી આયુના ઉદય એક તે અપેક્ષાએ તે સમયે નારકાયુષ્કને ઉત્ક્રય થઈ જવાથી लव नरम्भां ना२४पर्याये उत्पन्न थई लय हे " एवं जाव वेमाणिया " અસુરકુમારેથી લઈને વૈમાનિક દેવા પર્યન્તના જીવા વષે એજ પ્રમાણે સમ
66
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૮
">
સાથે જ થાય છે, ભાવનારક બનેલેા
