Vairagyarasamanjari

Author(s): Labdhisuri, Hiralal R Kapadia
Publisher: Naginbhai Manchubhai Jain Sahityoddhar Fund, Surat

Page 75

૩.
વૈરાગ્યરસમંજરી
[પ્રથમ मोहावर्तसुदुस्तराऽतिगहना प्रोत्तुङ्गचिन्तातटी
તવા પામતા વિશુદ્ધ મન નત્તિ યોfશ્વર: -શાર્દૂલ૦ અર્થાત્ (સારાં સારાં ભેજન, મૂધુર પાન, સુન્દર વસ્ત્ર, અમૂલ્ય અલંકાર, સળ વર્ષની સુન્દરીને સમાગમ ઇત્યાદિ સંબંધી) મરથ રૂપ જળવાળી, તૃષ્ણાઓ રૂપ મેજથી વ્યાસ, રાગ (શ્રેષ, મેહ ઇત્યાદિ રૂપ મગરોથી યુક્ત, વિતર્કરૂપ (કારડવ ઈત્યાદિ) પક્ષીઓથી યુક્ત, ધીરજરૂપ ઝાડને નાશ કરનારી, મેહ (એટલે અજ્ઞાન તેની વૃત્તિરૂપ દંભ, દર્પ ઇત્યાદિ)રૂપ વમળને લીધે અત્યંત કઠે તરી શકાય તેવી, અતિશય ઊંડી તથા મેટી ચિન્તારૂપ કાંઠાવાળી એવી (જે પ્રવાહરૂપે અવિચ્છિન્ન) આશા ખરેખર નદી છે. તેને (જ્ઞાનરૂપ નિકા વડે) પાર પામેલા અને (એથી કરીને તે) નિર્મળ મનવાળા ગિરાજે (અદ્વિતીય) આનંદ અનુભવે છે. આ ઉપરથી આપણે જોઈ શકીએ છિએ કે જેઓ ઝેરની માંજર જેવી અને જુની મદિરા જેવી આશાને અધીન થયા નથી, કિન્તુ તેને વશ કરી લીધી છે. તેઓ સુખી છે. બાકી જે તૃષ્ણાના તરંગોમાં ઊંચા નીચા થાય છે તેઓ દુઃખી છે, દરિદ્રી છે. ઉપર્યુક્ત વૈરાગ્યશતકમાં કહ્યું પણ છે કે
" वयमिह परितुष्टा वल्कलैस्त्वं दुकूलैः
___सम इह परितोषो निर्विशेषो विशेषः । स तु भवतु दरिद्रो यस्य तृष्णा विशाला
મનસિ જ પરતુvટે થવાનું છે ? રામાલિની અર્થાત (હે રાજન !) અમે અહીં ઝાડની છાલનાં વથી સંતુષ્ટ છીએ, જ્યારે તું રેશમી ચીનાઈ વથી તૃપ્ત છે. (આથી કરીને આપણે બેના) સંતોષમાં કશે અંતર નથી. જેની ધન મેળવવાની વાંછા વિશાળ હોય તે ભલે દરિદ્ર હ. બાકી મને સંતુષ્ટ થતાં કોણ ધનાઢય છે કે કોણ દરિદ્ર છે?
चित्त ! भवस्वरूपं त्वं, चिन्तयस्व निरन्तरम् ।
इन्द्रजालसमं सर्व, यदा सौख्यं समीहसे ॥ १७॥ સંસારને ઈન્દ્રજાળની ઉપમા–
શ્લે – હે મન ! જ્યારે તું સુખની ઈચ્છા રાખે છે, તે પછી (આ) સંસારના સમગ્ર સ્વરૂપને તું સદી ઇન્દ્રજાળના જેવું માન.”—૧૭ ૧ સરખા ગ્રીન (Green)ની નિમ્નલિખિત ઉક્તિ – "A mind content both crown and kingdom is "
તથા “My mind to me a kingdom is; Such perfect joy therein I find, As far exceeds all earthly bliss That world affords or grows by kind; Though much I want what most men have, Yet doth my mind forbid me crave.''