Book Title: Siddhahemshabdanushasana Part 1
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: University Granth Nirman Board
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004812/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahema zabdAnuzAsana laghavRtti . . khaDa 1 adhyAya 1 thI 4 (saMskRta vyAkaraNa) - saMpAdaka-anuvAdaka-vivecake paMDita becaradAsa jIvarAja dozI - nimais, roTI vAda. yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa gujarAta rAjaya can Education international For Private & Personal use only www.sainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI hemacaMdra viracita siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti khaMDa 1 adhyAya 1-4 (saMskRta vyAkaraNa) saMpAdaka-anuvAdaka-vivecaka paDita becaradAsa jIvarAja dozI stha maNabora ta rAjya yunivarsiTI graMthanirmANa kheDa gujarAta rAjya, amadAvAda-6 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SIDDHAHEMA SABDANUSASANA by Acarya Hemacandra Vol I Books 1-4 edited by : Pandit Bechardas Jivaraj Doshi H prakAzaka : je. bI. seDila adhyakSa yunivarsiTI gra^tha nirmANu e, gujarAta rAjya amadAvAda-380006 (c) yunivarsITI graMtha nirmANu kheDa prathama AvRtti : 1978 nakala : 1000 kiMmata rU. 35-00 "Published by the University Book Production Board, Gujarat State, under the Centrally Sponsored Scheme of Production of Literature and Books in Regional Languages at the University level, of the Government of India in the Ministry of Education and Social Welfare (Department of Culture), New Delhi.' : mudraka H mahanta svAmI zrI tribhuvanadAsajI zAstrI zrI rAmAnanda prinTIMga presa kaleAliyA vADI kAMkariyA roDa amadAvAda-380022 : mukhya vikretA : mesasa bAlagoviMda bukaselasa bAlAhanumAna pAse gAMdhI rADa amadAvAda-380001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM puravacana keLavaNInuM mAdhyama mAtRbhASA bane e mATe yunivarsiTI kakSAe pratyeka vidyAzAkhA mATe vipula graMthasAmagrI taiyAra thavI joIe. e hetuthI kendrIya sarakAre Arthika sahAya ApIne prAdezika bhASAomAM yunivarsiTI kakSAnA pustaka ane sAhitya prakAzita karavAnI yojanA ghaDI ane tene sAkAra karavA mATe 1970mAM A borDa racavAmAM AvyuM. kendra sarakAra taraphathI A kArya mATe maLatAM anudAne uparAMta eprila 1, 1976 thI A yojanAmAM rAjya sarakAre paNa amuka anudAna ApavAnuM svIkAryuM che. A yojanAmAM rAjyanI yunivarsiTIonA prAdhyApaka ane anya vidvAno dvArA yunivarsiTI kakSAnA abhyAsakramane AvarI letAM pAThayapustake ane anya saMdarbhagraMthe prakAzita karavAmAM AvyA che, ane e kArya haju vaNathaMLyuM cAlu ja che. A graMthanirmANa yojanAnA eka bhAga rUpe saMskRta-prAkRta bhASAnAM vyAkaraNa paNa TIkATippaNI sAthe prasiddha karavAmAM Ave che. eTale A yojanA heThaLa AcAryazrI hemacandra viracita siddhahema zabdAnuzAsana prakAzita karatAM AnaMda anubhavuM chuM. e AnaMdamAM umero e vAte thAya che ke enuM saMpAdana-anuvAdana-vivecana A viSayanA jJAtA ane anubhavI vidvAna paMDita becaradAsajIe svIkAryuM che. pustakamAM pRSTha saMkhyA ghaNI moTI hovAthI saraLatA khAtara pustakane nIce pramANe traNa khaMDamAM prasiddha karavAnuM nakakI karyuM cheH khaMDa 1...adhyAya 1 thI 4 khaMDa 2..aThyAya 5 thI 7 tathA dhAtupATha khaMDa 3...adhyAya 8 (prAkRta vyAkaraNa) tene A khaMDa 1 vAcakone sAdara karatAM AnaMda thAya che, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 3 chapAI gayeA che. khaDa ra pAI zdo che ne theDA vakhatamAM prasiddha thaze--chatAM dareka graMthanuM svataMtra astitva che. A graMtha A viSayamAM rasa letA badhA ja vidyArthIone, abhyAsIone ane vidrAnAne paNa khUba ja upayogI nIvaDe ema che. A badhAne AvakAra A graMtha pAmaze evI hArdika apekSA che. yunivarsiTI graMtha nirmANa me gujarAta rAjya amadAvAda-6 AgasTa 1978 je. bI. seDila adhyakSa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika yunivarsiTI graMtha nirmANa beDanuM mukhya lakSya e che ke yunivarsiTIomAM ucca abhyAsa karanArA vidyArthIone temanA abhyAsamAM sahAyabhUta thavuM. UMcA dhoraNamAM abhyAsa karanArA vidyArthIo mATe viziSTa prakAranA uca dharaNene yogya pustake koI saMsthA prakAzita karatI nathI te cA dhoraNamAM abhyAsa karanArA vidyArthIo sAruM prastuta che! vizeSa sahAyaka thavA satata prayAsa karatuM rahe che. jeo prAkRta bhASA-ardhamAgadhI-bhASAnA adhyayana mATe udyamazIla vidyArthIo che, temane mATe beDe 'rerA rAtre saMgraha' nAmanuM pustaka prakAzita karela che. ane have saMskRta-prAkRta vyAkaraNa zAstranA ATha adhyAyavALA prAcIna vyAkaraNarUpa pustakamAMnA zarunA cAra adhyAyanA anuvAdavALuM A bIjuM pustaka prakAzita thAya che. beDa saMskRta bhASAnA abhyAsI chAtro mATe paNa sAhitya prakAzita kare che ane prAkRta bhASAnA abhyAsI mATe paNa saMzodhita pustaka prakAzita kare che. dezIzabdasaMgraha pustaka dezI prAkRta zabdonA keza rU5 che. ane e prAkRta bhASAnA abhyAsI mATe upayogI che. ane siddhahemazabdAnuzAsana ladhuvRttinA cAra adhyAyAvALuM prastuta saMskRta vyAkaraNanuM saraLa pustaka saMskRta bhASAnA abhyAsa mATe upayogI nIvaDe evuM che. ApaNe tyAM saMskRta bhASAnA abhyAsa mATe pANinIya vyAkaraNane abhyAsa pracalita che. prastuta pragaTa thanAruM pustaka gujarAtanA prakhyAta AcArya zrI hemacaMdrapraNIta siddhahemazabdAnuzAsanamAMnA cAra adhyAyarUpa che. prastuta pustakanA kula ATha adhyA che. temAMnA zarUnA sAta adhyAye dvArA graMthakAre saMskRta bhASAnA vyAkaraNane nirUpela che ane chellA AThamA adhyAyamAM prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, paizAcI, cUlikA paizAcI ane apabhraMza e cha bhASAonA vyAkaraNanuM vizadapaNe nirUpaNuM che. prastuta prathama bhAganA cAre adhyAyone savistara paricaya nIce Apela che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka adhyAyanA cAra pAda hoya che. prathama adhyAyanA prathama pAdamAM kula beMtAlIsa sUtre che. A pAdamAM prastuta vyAkaraNamAM jemane upaga thavAne che evI saMjJa, ene graMthakAre samajAvela che. siddhahemazabdAnuzAsanamAM graMthakAre prAraMbhamAM ja prathama sUtra dvArA sUtrarUpe aSTAdhyAyIne nirvigha samApana mATe "arda" evuM prathama sUtra maMgalAcaraNarUpe racela che. arham zabda jaina paraMparAmAM ane bauddhaparaMparAmAM paNa prasiddha che. pUjA arcanA sUcaka "maTuM' dhAtu dvArA marda zabda banela che. te dUte iti aham athavA yam arhanti arcanti-pUjayanti sa ahaH tam aham arthAt je pUjanIya che, AdaraNIya che, sammAnanIya che, tene mATe kahyuM zabdane prayoga thayela che. AcArya hemacaMdra potAnI siddhahemazabdAnuzAsana bahadravRttimAM jaNAvela che ke vyAkaraNa zAstra koI eka amuka dharma ke amuka saMpradAyano graMtha nathI paNa te saMskRta bhASAne zIkhavA irachatA tamAma vidyArthIo mATe graMtha che. eTale enuM maMgalAcaraNarUpa sUtra mAtra jaina paraMparAne ja anusarIne na hoya. paNa bhAratIya samagra samAja dvArA saMmAnya tamAma dharmane anusarIne hevuM joIe A dRSTie graMthakAre mam zabda dvArA viSNu bhagavAnane ane mahAdeva bhagavAnane temaja brahmAjIne paNa saMbhArela che. tathA mam zabda bauddha paraMparAmAM tathA jaina paraMparAmAM prasiddha hevAthI te zabdadvArA buddha bhagavAnane ane jina bhagavAnane paNa yAda karela che. graMthakAra kahe che ke marda zabdane Adine A viSaNune vAcaka che, brahmAjIne vAcaka che. tathA hU hara-mahAdevajIne vAcaka che. tathA chevaTe je anasvArasahita ardhacaMdrAkAra nizAna che te nirvANanuM sUcaka che, eTale e nizAna dvArA tamAma nirvANuvAdIne yAda karavAnA che. A rIte A zabdAnuzAsana sarva sAdhAraNa hovAthI tenuM Adima sUtra bhAratIya tamAma mukhya devone yAda karavA mATe racela che. "socate viSNu, re grehAma vyavasthitaH | rega Traka provataH tatte paramaM vara" -sihahemazabdAnuzAsana bahavRtti marda sUtra uparane nyAsa. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 khIju sUtra siddhiH syAdvArAta' che. jaina darzane peAtAnA samagra tattvajJAnane syAdvAdanA siddhAMta upara gAThavela che. enA vicAra pramANe zabda nitya paNa che ane anitya paNa che. eTale zabda tenA mULa dravyanI apekSAe nitya che eTale sauMsAramAMthI kAI paNu kALa zabda tattva nAza pAmela nathI, nAza pAmatuM nathI ane nAza pAmavAnuM paNa nathI. e vicAraNAnI apekSAe zabdatattva nitya dravyarUpa che, paNa saMyAgAne lIdhe zabdatattva rUpAMtara pAmatuM rahe che. ane je vastu rUpAMtara pAme te nitya na heAI zake paNa anitya hAya, e vicAranI dRSTie zabda anitya paNa che arthAt zabda nityAnityarUpa che. jainadarzane zabdane paramANurUpe jaDatattva mAnela che. Ama zabda nitya haiI tenI pti thAya paNa jyAre rUpAMtara pAme eTale ke vyAkaraNanA niyamAnusAra rUSi+matra A prayAgamAM Si nA 6 ne ya thAya che ane yaMtra rUpa ane tyAre vyAkaraNa zAstra dvArA e zabdane niSpanna karyo kahevAya. A paristhitimAM vyAkaraNanA niyama pramANe 6 ne ya karave paDe che, arthAt haiM rUpAMtara pAme che. ethI zabda nitya na kahevAya, A dRSTie AcAya aSTAdhyAyInA A khA sUtra dvArA ema sUcave che ke zabdanI tRpti paNa samajavI ane niSpatti paNa samajavI. arthAt jyAre zabda siddha che tyAre te nitya che ane jyAre haiM ya' nA rUpamAM pheravAya che tyAre zabda anitya che. eTale e apekSAe cabdanI niSpatti karavAnI che. arthAt AkhuMya vyAkaraNa zAstra zabdanI je niSpatti batAve che te zabdane anitya mAnIne ja batAve che. jema dhaDA ghaDA paNu che ane mATI paNa che. ghaDA peAtAnA mULa kAraNanI apekSAe mArIrUpe che, ane mATInA rUpAMtara rUpa kAryanI apekSAe te ghaDArUpa che. e ja rIte zabdanI paNu nityatA ane anityatA samajavAnI che. vyavahAramAM eka ja mAlgusa pitA' paNa hoya che ane putra' paNa heAya che. pAtAnA pitAnI apekSAe mANasa putrarUpa che. ane peAtAnA putranI apekSAe mAsa pitArUpa che. arthAt amuka apekSAe eka ja mANusa pitArUpa paNa hrAya che ane putrarUpa paNa heAya che e hakIkata vyavahAramAM AbALagApALa jANItI che. A bAbata ghaNuM nirUpaNu karIne samajAvI zakAya ema che paNa prastutamAM upara lakhyA karatAM vadhAre lakhavuM aprastuta lekhAze, je A bAbatamAM vadhAre jANavA acchatA dvAya teoe svAdAna'rI, svADhAnAra vagere graMthAne joI sevA bhalAmaNa che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM sUtra chAt 1/1/3 che. A sUtra ema sUcave che ke prastuta vyAkaraNamAM je keTaluMka kahevAmAM nathI AvyuM te vize leke pAsethI jANa levuM. vyAkaraNa bhASAnA baMdhAraNane samajAve che. e samajAvatI vakhate je keTalIka hakIkata kahevAmAM na AvI hoya te badhI lo ke eTale bIjI vyAkaraNakAro pAsethI tathA bIja bIjA vyAkaraNane lagatAM zAstroThArA samajI levAnI che. vyAkaraNamAM keTaluMka jyotiSa vize tathA Ayurveda vagere vize paNa jaNAvela heya che. mATe teno vicAra loko pAsethI samajI levo e Azaya strota sUtrane che. A pachI athA sUtrathI mAMDIne prayama pAThanA chellA sUtra sudhI graMthakAre judI judI saMjJAonI samaja Apela che. jemake svarasaMjJA, hasvasaMjJA dIrgha saMjJA, lutasaMjJA, samAna saMjJA, anusvAra saMjJA, visarga saMjJA, vyajana saMjJA, ghuTa saMjJA, varga saMjJA, gheSa saMjJA, aSasaMjJA vibhakti saMjJA, pada saMjJA, vAkya saMjJA, nAma saMjJA, avyaya saMjJA, aMtastha saMsA, saMdhyakSara saMjJA ane pratyaya saMjJA-A badhI saMjJAone samajAvela che. zaruAtamAM ja vyAkaraNamAM vaparAtI badhI saMjJAone samajAvyA vinA vidyAthI AgaLa AvanArI hakIktane samajI zakato nathI eTale A prakAzita thatA graMthamAM sauthI mokhare saMjJA prakaraNa Apela che. prastuta prathama adhyAyanA prathama yAdanA kula beMtAlIsa sUtro che A pachI svarasaMdhinuM prakaraNa bIjA pAdathI zarU thAya che. je zabdone eTale be ke be thI vadhAre zabdomAM je eka bIjA svara sAma sAme Avela hoya ane e be svaro vacce koI vyavadhAna na ja hoya tevA svare eka bIjA paraspara joDAI jAya che athavA te svarenuM parivartana paNa jAya thaI che. jemake pusta+Azva=pustakAyadevarUddevendra, zIta+ =Ito, mA+3= 4, ne+mane nayana vagere svara saMdhinA nirUpaka A bIjA pAdanAM badhAM maLIne 41 sUtro che. trIjA pAdathI vyaMjana saMdhi zaru thAya che. je zabda samUhamAM ke zabdamAM amuka vyaMjanane pheraphAra thaI jAya che, athavA sAma sAme AvelA eka be vyaMjanomAM pUrva janane pheraphAra thaIne uttara vyaMjana sAthe maLI jatAM tenuM uccAraNa ja badalAI jAya che tenuM nAma vyaMjana saMdhi--be vyaMjane eka bIjAmAM saMdhAI jAya te vyaMjana saMdhi. tanmaya tamaya, fmaya=vijaya, ma+8=majI, ku+a4=364, rastaSTa, rUma Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovica=jewovida, puma+Mva=purava, samU+rA=samrATa, zAmU+ta=rAta, 3tu+ sthAna=3thAna, pravrutta gharane, vagere. A trIja pAThanA badhAM maLIne vyaMjana saMdhinA sUtro 6pa che. A rIte svaranI tathA vyaMjananI saMdhinA nirUpaka badhAM maLIne 4165-106 sUtra che. pahelA adhyAyanA cothA pAdathI saMskRta nAmane vibhaktio lagADIne je rIte rUpe banAvavAnI prakriyA anya vyAkaraNamAM che tevI ja prakriyA cothA pAdathI zarU thAya che. cheDe svaravALAM nAme te svarAMta nAme tathA cheDe vyaMjanavALAM nAma te vyaMjanAMta nAme, sAmAnya nAma, rAma, kuLa, vRddha, vIra vagere vizeSarUpa "ma, kSiAvizeSaNarUpa nAma. vizeSyavAcaka nAma, vizeSaNarUpa nAma tathA rAvanAma. A nAmamAM je keTalAMka nara jAtinAM eTale puliMgI hoya che, keTalAMka nArIjAtinAM eTale strIliMgI hoya che ane je keTalAMka nAnyatara jAtinAM eTale napuMsakaliMgI hoya che te tamAma nAmonAM sAta vibhaktiomAM tathA saMbaMdhana vibhaktimAM je je rUpa thAya che te tamAma rUpone sAdhavAnI paddhati prathama adhyAyanA cothA pAdathI zarU thAya che ne bIjA adhyAyanA prathama pAdamAM pUrI thaI jAya che. prathama adhyAyanA cothA pAdana kUla sUtro trANuM che. ane bIjA adhyAyanA prathama pAdanA sUtro ekasone aDhAra che. pUrvokata rIte nAmanAM rUponI samagra prakriyA mATe bane pAdamAM maLIne 93+118 maLIne 211 sutro che. Ama A be pAdamAM nAmanAM rUponI sAdhanA aMgenAM badhAM ja vidhAne samApta thaI jAya che. have bIjA adhyAyanA bIja pAdamAM je viSayanuM nirUpaNa che tene paricaya A pramANe che AgaLa kahyuM tema sAte vibhakitao lAgatAM tamAma rUponI sAdhanA upara pramANe batAvAI gaI che. ane have adhyAya bIjanA bAja pAdamAM upara batAvela vibhakitao kevA kevA arthonuM sUcana kare che tenuM nirUpaNa karavA AcArya prastuta pAdamAM vibhakitae kyA kayA arthamAM vaparAya che te bAbata spaSTIkaraNa karavA kArakaprakaraNanuM nirUpaNa karela che. ane prakaraNanA pAchalA bhAgamAM vinA" vagere avyaya sAthe je nAma vaparAya te nAmane kaI kaI vibhakitamAM vAparavuM enI sUcanA sAthe jAtivAcaka nAma tathA je vyakita pUjya hoya-AdaraNIya hoya tene sUcavanAra nAma, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAmAM eka heya te paNa bahuvacanamAM be vAparI zakAya che, evI chellI sUcanA ApIne graMthakAre kArakaprakaraNa pUruM karela che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna, adhikaraNa ema cha kArane nirdeza karela che. A uparAMta janyajanaka, preryapreraka, nayanAyaka vagere saMbaMdhavALA gauNa nAmane mATe SaSThI vibhakita vAparavAnI bhalAmaNa karela che. jemake "chokarAne bApa" "mArA deza" vagere prayogo. A prayogomAM ka" tathA "mAro' zabda gauNu nAma che zarIranA je avayava dvArA A mANasa sUcavAtuM hoya tyAM te avayavasucaka nAmane tRtIyA vibhakti vAparavAnI bhalAmaNa karela che. aTI zALA-AMkhe kANuM vagere prayogo suprasiddha che. - A kArakaprakaraNamAM dareka kArakanuM lakSaNa batAvela che. ane prathamA. dvitIyA vagere vibhaktiono kayA kayA kArakanA artha mAM viniyoga karavo e batAvela che tathA je kAraka na hoya tevA eTale ke kriyA karatuM na hoya tevA nAmane paNa kaI vibhakita kayA arthamAM vaparAya e badhI ja hakIkata prastuta kArakaprakaraNamAM vyakata rIte saMpUrNapaNe samajAvela che. - sAdhAraNa rIte je vyaktine kAMI ApavAnuM hoya te vyaktinuM nAma cethI vibhakitamAM Ave che. parve saMyati-pitAnI patnIne Ape che. paNa jyAM AvuM ApavAnuM adharmayukta hoya tyAM jene ApavAmAM Ave che nAma tRtIyA vibhaktimAM Ave che. tathA kriyApada Atmane padamAM vaparAya che. yAhyA prayajIte dAmu - kAmI mANasa dAsIne Ape che. A prayogamAM vaparAyela TrAkSa e pada tRtIyAMta rU5 che ane adharmanuM sUcaka che. A prakAre kArakanI vibhakitayono jhINavaTathI abhyAsa thAya to temAMthI ghaNuM khubIo samajI zakAya tema che. tathA "A badhI gAyomAM kALI gAya bahu dUdha ApanArI che ema kahevuM hoya te sarvAsu ghanuSu athavA sarvAsA gheDUnAm rU 5TI ghanaH vaMdukSarasaMvamAM e rIte "gAya" vAcaka nAmone saptamI vibhakita lAge athavA SaDI vibhakti lAge che. jAtivAcaka "ghauM" vagere nAmone ekavacana paNa lAge ane bahuvacana paNa lAge-saMpanna no: athavA saMghanA pUHI: e rIte bhASA prayoga thAya. je nAmano artha pUjya koTine hoya te artha bhale eka saMkhyA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALe hAya tA paNa te aA sUcaka zabda bahuvacanamAM paNa Ave che. A mArA pitAjI che" evA asucavavA te mama vitaraH athavA 5 me pitA A rIte bhASAprayoga thAya che. tAtparya e ke A kArakaprakaraNamAM vibhaktinA ucita viniyeAganuM sa MpUrNa nirUpaNa che. A bIjA pAnA phUla ekasesane cAvIza trA che. A prakaraNa pachI paravaLAva prakaraNanA AraMbha khIja adhyAyanA trIjA pAdathI che. A prakaraNamAM rne s kayAre thAya ? s nA ghU kayAre thAya ? tathA 'na'nA ' kayAre thAya ? vagere bAbata samajAvela che. kSIravAna zabda dezavAcaka heAya te tenuM kSIrapAkarUpa ja thAya ane dezavAcaka na heAya tA tenAM be rUpA thAya-kSIravAna athavA kSIravALa e badhu vIgatavAra udAharaNA sAthe khatAvela che. tathA du' ne sa kayAre karavA ? ' nA 'ha' kayAre thAya ? ane va' nA 'va' kayAre karave! e paNa samAvela che. A svataMtra prakaraNavALA bIja adhyAyanA trIna pAdanAM badhAM maLIne 105 sUtro che. '" te! s batAvanArAM zaruAtanAM 7-sUtro che. pachI sa' nA 'va' nuM vidhAna karanArAM AThamA sUtrathI 62 sudhI sUtro che. '7' nA La' nuM vidhAna karanArA 63 thI 89 sudhI sUtro che ane 'na' nA '' na thAya evu sUcavanArA 90 thI 96 sudhI sUtro che. dhAtupAThamAM batAvelA AdimAM kAravALA dhAtunA AdinA nA 7 nuM vidhAna karanAra 97 muM sUtra che. ane dhAtupADamAM je dhAtu AdimAM 6 vALA batAvela che tevA dhAtunA dya ' nA "nuM vidhAna karanAra 98muM sUtra tathA jra ne badale haiM ane 2 ne badale " nA uccAraNanuM. vidhAna karanAra 99 thI 104 sudhI sUtro che ane 5 nA TM sUcavanAra chellu" sutra 105 muM che. A prakaraNamAM badhAM maLIne 105 mUtrA che. A prakaraNa pUruM thayA pachI khIna adhyAyanA ceAthA pAdamAM nAmane strIliMgI banAvavAnI prakriyA batAvanArA 'strIpratyaya' nAmanuM prakaraNa che. kayA athavA dhruvA pratyaya lagADavAthI nAma strIliMgI bane che,' e bAbatanI mAhitI A prakaraNamAM che. strIpratyaya prakaraNanAM badhAM maLIne ekase tera sUtro che. A prakaraNamAM nAmane cheDe AA, ph, mArI vagere pratyayeA lagADIne strIliMgI banAvavAnI hakIkata che. jemake ajJa nuM strIliMgI nAma attA, rAnananuM strIliMgI rAzI, mAtunuM strIli`gI mAtuAnI tathA uparAkta pratyayAmAM keTalAka sarva sAmAnya pratyayA che ane keTalAka pratyayeA te Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amuka amuka nAmane lAge che evA viziSTa pratyo che. A prakaraNamAM bIje adhyAya pUro thAya che. A pachI trIjA adhyAyano AraMbha thAya che. trIjA adhyAyanA cAra pAda che. temAMnA prathama pAne paricaya A pramANe che-A pAnA pahelAM sattara sUtro "gha' vagere upasarganI tathA bIjA keTalAka zabdonI gati saMjJAnA vidhAna mATe che. eka nAmane bIjA nAma sAthe samAsa karavAmAM gati saMjJAne vizeSa upayogI che. tyAra pachI A AkhuM pAda samAsane lagatuM che. 18 muM sUtra sAmAnya samAsa vize che, ane tyAra pachI 25mAM sUtra sudhI bahuvrIhi samAsanuM nirUpaNa che. samAsane artha "saMkSepa thAya che eTale eka nAmane bIjA nAmanI ka nAmonI sAthe samAsa thatAM je arthane jaNAvavA aneka zabda vAparavA paDe te artha ochA zabda dvArA je prakriyA dvArA sUcavAya tenuM nAma samAsa, prArUDha: vAnara: ye vRkSa sa: vRkSaH A rIte upayukta artha sUcavavA bAra akSaro vAparavA paDe che ane gujarAtImAM che "je vRkSa upara vAMdare caDe che te vRkSa' evo artha sUcavavA Ama to soLa akSara vAparavA paDe che tene badale mAruDha ane vAnara zabdane samAsa karavAthI mAtra cha akSara dvArA ja eTale gADhavAnara e zabdathI ja e artha sUcavAI jAga che. e ja rIte 3Namuzvara e mAtra cAra akSarane ja zabda 3dRzya mumiva muva saA rIte bAra akSara dvArA sUcavAtA arthane tathA gujarAtImAM jenuM mukha uSTra-UMTa-nA mukha jevuM che te' e nava akSarothI sUcavAya e artha sUcave che. "eka bIjAnA kezane pakaDIne kareluM yuddha eTalo badhe sattara akSare dvArA sUcavAte artha phakta rAzi e cAra akSaranA zabda dvArA spaSTa paNe sUcavI zakAya che. arthAt ochA zabdo dvArA vadhAre artha sUcavavo e samAsanuM prayojana che. 18 thI 25 sudhInA sutro bahuvrIhi samAsa mATe che. tyAra pachI 26 thI 41 sudhInA sUtro avyayIbhAva nAmanA samAsa mATe che. 42 mA sUtrathI 9pamAM sUtro sudhI tapuruSa samAsanuM prakaraNa che. dvitIyA tapuruSa, tRtIyA tatparuSa, catuthI tapuruSa, paMcamI tapuruSa, pachI tapurUSa ane saptamI tapuruSa ema vividha prakAranA tapuruSa samAsa che. chellA saptamI tapuruSa samAsanA udAharaNa rUpa mAre e prAga che. "mAdeya zabdamAM bhAre revan evA pado che A zabdane artha evo thAya che ke "mahinAmAM jarUra devAnuM" arthAt "mA ' zabdamAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAI zabda 'jarUra' ane| sUcaka nathI. chatAM samAsanA ja prabhAvathI e zabdamAM 'jarUra' aneA khAdha samAyela che. A pachI 96mAM sUtrathI vizeSaNu vizeSya rUpa zabdane paraspara-karmadhAraya samAsa darzAvela che. A samAsanuM nAma tatpuruSa karmadhAraya paNa batAvela che. Ama 96mA sUtrathI 116 mA sUtra sudhI tatpuruSa ka dhAraya samAsanI samajUtI Apela che. A samAsane karmadhAraya samAsa paNa kahevAya che. A samAsa pachI dvandU samAsanuM prakaraNa cAle che. je 117mA sUtrathI mAMDIne 147 sUtra sudhI paheAMcela che. je nAmeAne dvandva samAsa thAya che te nAmeA ekathI vadhAre hAya chatAM temane prayAga ekavacanamAM paNa thAya che bahuvacanamAM paNa thAya che. tathA keTalAMka nAmeA vadhAre hAya tA paNa temanA prayAga bahuvacanamAM thatA ja nathI. e hakIkata batAvavA samAsa saMbaMdhi ekazeSa prakaraNa savistara Apela che. jemake vitaro mAtra kahevAthI mAtA ane pitA ema banne samajavAnA che. 'zvasura" ema kheAlavAthI sAmU ane sasare ema banne samajavAnA che. vayam eTale ame'ema kahevAthI huM tUM ane te' ema traNe purUSAne samajavAnA che. e ja prakAre 'mAALau' eTaluM ja kahevAthI brAhmaNa brAhmaNI e bannene samajavAnA che. A badhe mahimA ekazeSa samAsaneA che. A ekazeSa'nuM prakaraNa 118 mA sUtrathI 147 mA sutra sudhI vistarela che. tyAra pachI samAsavALAM nAmeAnA pUrvanipAtanuM prakaraNa che. pUrvanipAta eTale je nAmeAnA judA judA samAse thAya che, te nAmeAmAM, sau pahelA kacA nAmane mUkavu" e hakIkatanA vivecanane pUrvanipAta prakaraNa kahela che. A prakaraNa 148 sUtrathI zaru thaIne 163 sUtra sudhI Avela che. A rIte trIja adhyAyaneA prathama pAda pUrA thAya che. ane A pachInA trIjA adhyAyanA khIna pAdamAM samAsa pAmela nAmeAmAM kevA kevA pheraphAra thAya che te batAvavA sAru trIja adhyAyane AkhA khIjo pAka prayeAjela che. jemake Thummasya samovam aneA avyayIbhAva samAsa karyA pachI banela gunnumma zabdanuM saptamI vibhaktimAM paNa vamama rUpa thAya ane rajumma rUpa paNa thAya. koI zabdomAM samAsamAM paNu nAmanI viktine lApa thatA nathI--tamasAtam A prayAga taman ane tane samAsa thayA pachI paNa tamam zabdane lAgelI trIjI vibhaktinA lepa thatA nathI tethI samAsamAM paNa tamasAvRtam evuM eka ja 56 banatuM heAya che. tathA peAtA sAthe khIjo, trIjo ke pAMcame!' ema kahevuM heAya teA JAmanAdvitIya, Atma Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtRtIra ke gAmanApama, evA prayoge thAya arthAta mAramanA prAganI trIjI vibhakti samAsa chatAM lopAya nahIM tathA vivi, vAjA, vasujhaH e badhA pragamAM AgaLanA nAmanI vibhaktio samAsa thayA pachI paNa lopAtI nathI paNa kAyama rahe che, vigaH svargamAM thanAro, nara eTale yathAkAle thanAra tathA vasulaH eTale comAsAmAM thanAre. jemAM vibhakti kAyama rahe che evA A samAsanuM nAma ajamAna che. AvI badhI vilakSaNatAo eTale nAmone paraspara samAsa thayA pachI thanArA pheraphAro-vividha prakAranA pheraphAre trIjA adhyAyanA AkhAya bIjA pAdamAM nirUpela che. revAnAMghiyaH zabda ja "mUkha' ke "jaDa' arthane sUcaka che. jyAre sevAnAM priya: zabdane samAsa na karIe athavA TevAnAM priyaH phevapriyaH ema samAsa karIe tyAre tene a "mUkha' na rahe paNa devane priya e artha ja thAya. mavaputra zabdano artha Apa mAtAne putra thAya arthAta A prayogamAM mArU zabda strIliMgI hovA chatAM te strIliMgI raheto nathI paNa artha te strIliMgI rahe che. A rIte A pAdamAM evuM nirUpaNa che ke keTalAka strIliMgI zabdo paNa amuka samAsamAM zabdarUpe strIliMgI rahetA nathI. paNa puliMgI nAma jevA banI jAya che. chatAM artha te strIliMgI che. tathA aApa sArivA, anAri vagere samAsavALA zabdomAM maNanuM aSTA, hArinuM sAIi tathA ananuM magnanA thaI jAya che. tathA rA=dvArA tri+viMrAta, travaMzata, aSTa+arA=aSTAjhiMrAMta, anya-anyAya A rIte A pAdamAM samAsa thayA pachI nAmomAM je kAMI vizeSa pheraphAro thAya che. te badhA batAvela che. sAmAnya samAsa sUtra 3118 thI thAya che. samAsanA je bahuvIhi, avyayIbhAva, tapuruSa. karmadhAraya, Tha%, ekazeSa samAsa, A jAtanA judA judA samAsanA nAme batAvelAM che. e rIte A trIjA adhyAyano bIjo pAda pUro thAya che. ane e sAthe nAmone lagatI tamAma prakriyA A pAdanA aMta sudhImAM samApta thaI jAya che, e pachI trIjA adhyAyanA trIjA pAdathI te TheTha saMpUrNa cothA avAya sudhI kriyApada rUpanI sAdhanA batAvela che. A rIte cothA adhyAyanA aMta sudhI dhAtunAM tamAma rUponI sAdhanA batAvela che. A sthaLe kiyApadanAM rUpa viSe savistara lakhavAnuM sthAna nathI tema chatAM A nIce kiyApadanAM mULabhUta dhAtu, dhAtuonA gaNo tathA dhAtunAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je rUpe judI judI prakriyAomAM thAya che, te bAbata saMkSipta rIte lakhavI ucita lAge che. bhASAmAM pracalita kiyApadone tathA bIjA zabdane UMDANathI abhyAsa karyA pachI pANini cAMdra eTale caMdragemi ane zAkaTAyana (jaina) tathA AcArya devanaMdI (jaina) vagere aneka vayAkaraNae mULa dhAtuonI amuka saMkhyA nirdhArela che. hemazabdAnuzAsananA dhAtupAThamAM 1981 dhAtuo gaNavelA che. AmAM prathama vAdi gaNanA ja 1058 dhAtuo AcArya zrI hemacaMdrasUrinA dhAtu pAThamAM noMdhAyelA che dhAtuonA dasa gaNe kapAelA che. 1 gvAdigaNa 2 adAdigaNa 3 juhatyAdigaNu (AcAryanA dhAtupAThamAM trIjA gaNane bIja gaNumAM ja samAyeluM batAvela che. bIjA ane trIjA gaNanA maLIne 86 dhAtuo che cothA divAdi gaNunA dhAtuonA naMbara 1145thI 1285 sudhI Apela che. pAMcamA svAdi gaNanA dhAtunA naM. 1286 thI 1314 sudhI nAMdhelA che. chaThA tudAdi gaNanA naM. 1315 thI 1472 sudhI che. sAtamA sudhAdi gaNanA nabaMra 1473 thI 1498 sudhI, AThamA tAdi gaNanA 1499 thI 1507 darzAvelA che, navamA zrI Adi gaNanA 1pa08 thI 1567 naMbara che ane chellA eTale dasamA surAdi gaNanA 1568 thI 1981 dhAtuo dhAtupAThamAM nedhalA che arthAta haMma dhAtupAThamAM daze gaNunA badhA maLIne 1981 dhAtu thAya che. A dasa gaNe mukhya mukhya che ane tenA peTA gaNe paNa javalAdigaNa. ghaTAdigaNu vagere vAdigaNamAM AvelA che. adAdi gaNamAM paTAgaNa juhAtyAdigaNa che. divAdigaNamAM peTA gaNa sU Adi dhAtuone che. tudAdi gaNumAM peTA gaNa mucAdi gaNuM che tathA kuTa Adi gaNu che, jo Adi gaNamAM pUAdi tathA lUAdi ema be peTA gaNo che chellA eTale dasamA surAdi-gaNamAM yuja Adi peTA gaNa che. curAdi gaNamA akaNa vagere dhAtuo akArAMta paNa che. dhAtupATha pUro thatAM AcAryazrIe lakhela che ke "duram tat nirzanam arthAta ahIM dhAtuonI saMkhyA jeTalI jaNAvela che teTalI ja samajavAnI nathI paNa tethI ke vadhAre saMkhyAmAM bIjA aneka dhAtuo che. ahIM te mAtra dhAtuonuM nidarzana karAvela che. jaNAvelA dhAtuo uparAMta "kaDuM vagere paNa dhAtuo 1982 naMbarathI 2044 naMbara sudhInA che. A uparAMta anyo, preTsa, maga, rila, ane gurU vagere paNa aneka dhAtuo che je sautra dhAtunA nAme oLakhAyela che. sautra dhAtu eTale je dhAtue dhAtupAThamAM na hoya paNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkaraNanA sUtramAM sUcavela hoya. A rIte badhA maLIne amArA saMbhaLavA pramANe rara00 dhAtuo che. jyAre ame kAzImAM sthapAyela zrIyazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAmAM bhaNatA tyAre amArA adhyApakoe amane kahela ke "tuma rara00 ghAtu ghaTastha ranA jarUrI che A amarA adhyApakanI sUcanA mujaba meM pote ra200 dhAtue kaMThastha karelA ane pratidina sAMje gaNuM paNa jato. A badhI dhAtuonAM rUpanI sAdhanAnI prakriyA A pramANe samajavAnI che. dareka gaNanA dhAtuo mATe vikaraNa pratyayo judA judA batAvelA che, vAdigaNa mATe 5 vikaraNa che. kADhi gaNu mATe koI vikaraNa nathI, juhAtyAdi gaNu mATe koI vikaraNa te nathI paNa te gaNunA mULadhAtune dvirbhAva thaI jAya che te ja tenI vizeSatA che. divAdi gaNa mATe ya, svAdi gaNa mATe nuM, tudAdi gaNu mATe ma, dhAdi gaNa mATe ne, tanAdi gaNu mATe 3, trI Adi gaNa mATe nI ane surAdi gaNu mATe aya vikaraNa sUcavela che. prastutamAM dareka gaNunAM be pAMca rUpa nIce Apela che tethI te te gaNanA rUpinI vizeSatAne khyAla spaSTa paNe AvI jaze 1 gaNa kacati, vaeti, maLati, chati, ti, dare vagere 2 ,, matti, zete, prati vagere 3 , goti, rAti, rAti vagere 4 , rati, ti, rathati, nRtyaMta, tUrta vagere ,, cinoti, sunoti, Apnoti, sinAti, zaknoti kore * tuti, munnati, surata, ta vagere , phaLaddhi, viSTi, yunari, mitti, chatti vagere 8 , noti, saneti, kSiti vagere 9 ,, zrILAti, mRAti, jJAti, maranAti, muLati vagere 10 , rati, ghAti, gati, pravati, prakRti vagere upara jaNAvyA pramANe daze gaNanA sAdAM kartarirUpa batAvelAM che paNa e ja dhAtuonA preraka rUpe, IchA darzaka rUpe, yarDa tarUpa, yalubaMtarapa paNa thAya che. jemake or non f a w Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kvip preraka-parathati, rati, pati , rAtracati, mati, vagere chAza-vivakSati, cikIrSati, pipaThiSati, cicaliSati, jigamiSati vagere vaDaMta rU -pApa , vAva , jha re vagere yaknA lepavALAM rUpi-vApavIti, pApati, rAti vagere A uparAMta nAmane dhAtu banAvIne tenAM paNa rUpa thAya che-A rUpe nAmadhAtunAM rUpa gaNAya che jemake kAmya pratyaya putram icchati putrakAmyati javanuM che , putrIti , putrIti chatram ., prAsAde iva Acarati prAsAdIyati kuTyAm azvati kya haMsAyate, apsarAyate romaLyAyate-vAgALe che cIvaraM paridadhAti paricIvarayate satyaM karoti satyApayati A rIte nAmane dhAtu banAvIne paNa aneka prakAranA nAmadhAturUpa kriyApade banatAM hoya che. ahIM batAvelAM badhAM ja udAharaNe vartamAna kALanAM che. paNa te ja pramANe, vidhyarthanAM, AjJArthanAM hyastana bhUtakALanAM, adyatana bhUtakALanAM, parokSa bhUtakALanA, AziSa arthavALAM, zvastana bhaviSyakALanAM, adyatana bhaviSyakALanA ane kiyAtipatti ema nave vibhaktiomAM tamAma dhAtuonAM tathA nAma dhAtuonAM rUpone barAbara samajIne vyAkaraNanA niyama dvArA sAdhavAnA che. kiyApadane lAgatA daze vibhaktionA paramapadanA pratyaya A pramANe che 1. parapada vartamAna 3 ti tas anti 2 si yas tha 1 mi vas masU Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 2. para samavidhyartha 3 yAt yAtAM yus 2 yA yAtaM yAta 1 yAm yAva yAma 3. parasma paMcamI AjJArtha 3 tu tAm antu 2 hi tam ta 1 Ani Ava Ama 4. para AstanI 3 t tAm an 2 s tam ta 1 bham va ma 5. parara0 adyatanI 3 t tAm an 2 s tam ta 1 am va ma 6. parauM . parakSA 3 a atus us 2 tha athus a 1 a va ma 7. parasma AziSa 3 yAt yAstAm yAsus 2 yAs yAstam yAsta 1 yAsam yAsva yAsma 8. paraaizvastanI 3 tA tArau tAras 2 tAsi tAsthas tAstha 1 tAsmi tAsva tAsma Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 9. para bhaviSyantI __ 3 syati syataH syanti 2 syasi syathaH syatha 1 syAmi syAva syAma 10. paramai0 krimatipatti syat syatAm syan 3 syat syatAm syan 2 syas syatam syata 1 syam syASa syAm upara lakhelI badhI ja hakIkata ahIM ghaNu saMkSepathI lakhela che eTale mAtra digdarzanarUpe ja samajavAnI che. A pramANe siddhahemazabdAnuzAsananA prathamanA cAra adhyAye vize saMkSipta paricaya Apela che becaradAsa dozI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapAlanapati pratibaMdhaka AcArya zrI hemacaMdraracita siddhahemazabdAnuzAsana laghuvRtti-sasUtra-anuvAda Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemazabdAnuzAsana-laghuvRtti prathama adhyAya prathama pAda maMgalAcaraNa-- magala praNamya paramAtmAnaM zreyaH zabdAnuzAsanam / AcAryademacandreNa smRtvA kiJcit prakAzyate // praNamIne paramAtmAne, zreya zabdAnuzAsana; zrI hemacaMdra AcArya, prakAze smarIne kaMI. mam / / / / C am' e pramANenuM avyaya akSara che kadI nAza pAmanAruM nathI. te avyaya parama sthAne rahelA - mukta dazAne pAmelA evA paramezvaranu kheAdhaka vAyaka che. ane ema che mATe ja te akSara che - kadI nAza pAmanAra nathI, paramezvaranA vAcaka evA e akSaranuM ame A zreyazabdAnuzAsananAM prAraMbha karatAM sarvaprathama moMgalane mATe ekAgracitte dhyAna karIe chIe. Adm * 1. zreya - zreya karanAra. zabdAnuzAsana - zabdAnuM zAstra. zabdo tamAma jAtanA vyavahAranuM sAdhana che. emanA vinA leAkAnA tamAma vyavahAra aTakI paDe ema che. mATe ja zabdanA zAstrane leAkAnuM zreya karanAra kahela che. 7. jo ke mam avyaya khAsa karIne jaina paraparAmAM vizeSa prasiddha che. paNa bauddha paraparAmAM arahA zabda jANItA che ane vaidika paraMparAmAM viSNunA medhakarUpe ardU zabdanA nirdeza viSNusahasranAma'mAM AvelA che. tathA AcArya hemacaMdranA kahevA pramANe ardam ne Adi 'a' viSNune, 'r ' brahmAneA ane 'g' hara - mahAdevanA sUcaka che. tathA anyane 'm' one! athavA muktabhAvane sUcaka che eTale arham pada tamAma dharmonA tathA tamAma saMpradAyAnA iSTadevAnuM sUcaka che. eTale kAipaNa dharma ke saMpradAyonA vidyAthaI A padane pAtapeAtAnA iSTadevanuM kheAdhaka samajIne tenu moMgala mATe ekAgracitte dhyAna karI zake che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] siddhahemazabdAnuzAsana zAstra bhaNanArane mATe sUcane siddhiAH sthAdvAra zazA A vyAkaraNazAstramAM ame je je zabdonI carcA karavAnA chIe te tamAma zabdonI siddhi syAdvAdanA niyamane dhyAnamAM rAkhIne samajavAnI che. syAdAda eTale anekAMtavAda, vastumAtranAM aneka pAsAM che, tethI eka ja vastu vizenA vicAro paNa te te pAsAM pramANe vividha jAtanA hoya che. te tamAma pAsAM ane tamAma vicAramAMnA koI paNa ekanuM nirasana karyA vinA vyavahAropayogI amuka eka pAsAne tathA tatsaMbaMdhI amuka eka vicArane sApekSapaNe pradhAna sthAne gaNIne prastuta vyavahAranI siddhi je niyamathI thAya tenuM nAma syAdvAdano - anekAMtavAdane niyama. A niyama zabdone paNa lAgu pADavAnuM che. keTalAka vicAra zabdanA eka nitya pAsAne pradhAna sthAna Ape che tethI teo zabdane nitya ja mAne che. A vicArake zabdanA bIjA anitya pAsAno tathA te saMbaMdhI vicArane sarvathA niSedha kare che. tyAre vaLI keTalAka vicArake zabdanA bIja eka anitya pAsAne pradhAna sthAna Ape che tethI teo zabdane anitya ja mAne che. A vicArake zabdanA bIja nitya pAsAne tathA te saMbadhI vicArano sarvathA niSedha kare che. ema A baMne vicArake zabdanAM baMne pAsAMno tathA te saMbaMdhI be vicArano ekI sAthe sApekSapaNe svIkAra karatA nathI, paraMtu zabdanA eka ja pAsAne svIkArI te aMgenA vicArane nirapekSapaNe svIkAre che, tyAre syAdvAdanA niyama pramANe zabdanAM eka sAthe baMne pAsAM che ane te baMne pAsAMne lagatA be vicAro paNa sApekSapaNe kharA che eTale syAdvAdano niyama ema jaNAve che ke, zabda nitya paNa che ane zabda anitya paNa che. - amuka vyaktino ke amuka vastune zabda utpanna thatAM ja nAza pAmate anubhavAya che mATe e dRSTie zabda anitya che ane pravAha rUpe zabda kadI nAza pAmato nathI eTale saMsAra kadI paNa zabda vinAno hAI zake nahIM. A rIte zabdanA prAvAhika nitya pAsAnI dRSTie vicAra karatAM zabda nitya paNa che. jyAre zabdanA nitya pAsAno vicAra karIe tyAre tenuM mAtra jJAna - pti karI zakAya. nitya padArthanuM niSpAdana na thaI zake. e te Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda anubhavAya che, paNa jyAre zabdanA anitya pAsAno vicAra karIe tyAre te te anitya padArthanI utpatti niSpatti paNa thaI zake. eTale syAdvAdanA niyama pramANe nitya zabdanI mAtra jJapti jANavI ane anitya zabdanI mAtra niSpatti - utpatti jANavI - evo vicAra AcArya hemacaMdrane sammata che ane prastuta zabdAnuzAsana zabdonuM jJAna meLavavAmAM tathA zabdanI niSpatti karavAmAM paNa sAdhanarUpa che. arthAt syAdvAdanA dhoraNane dhyAnamAM rAkhIne jyAre zabdone nitya samajIe tyAre A zabdAnuzAsana dvArA zabdonuM mAtra jJAna meLavavAnuM che ane jyAre zabdone anitya mAnIe tyAre A zAstra dvArA ja temane nipajavIne temane vyavahAramAM upayoga karavAnuM che. Dhora mazarUA. A zAstramAM zabdone lagatI ghaNI khAsa khAsa bAbato batAvavA prayatna karavAnA chIe, paNa te bAbate eTalI badhI vadhAre che ke te badhIne ahIM kahevI azakya che mATe zadene lagatI je keTalIka lekaprasiddha bAbatone - ame ahIM na kahI hoya te badhIne - loka pAsethI samajI levAnI che. "lokano ahIM khAsa artha che. vyAkaraNanA meTA meTA paMDita. nyAya tathA alaMkArazAstranA vidvAno, sAmudrika, jyotiSa, gaNita, chaMda vagere bIjuM bIjAM aneka zAstranA zikSaka tathA lekamAM jeo zANu, catura ane pratibhAvAna gaNAya che te tamAmane ame ahIM "loka zabdanA artha mAM samAvIe chIe. A zAstramAM keTalIka saMjJAo, keTalIka paribhASAo, keTalAka nyAya tathA bIjI keTalIka upayogI bAbatonuM svarUpa kahevuM rahI gayuM che, te A badhuM upara jaNAvela leka pAsethI jANI levAnuM che ane varNano eTale ke svara tathA vyaMjanano samAsnAya paNa leka pAsethI jANI levo. saMjJAonAM vidhAna- parantAda jarA zAka jemane cheDe thI Avela hoya te badhAnI svara saMjJA samajavI. prazna-o, cau, TI vageremAM , jU ane ne cheDe paNa gau Avela che, te zuM , jU ane Tu nI paNa svara saMjJA samajavI? Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemazabdAnuzAsana uttara-lokamAM , jU ane 2nI svarasaMjJA nathI, paNa thaMkara saMjJA che tethI lekamAM 4, , ,huM, 3, 4, 5, 6, 4, , , che, mo, gauA cauda akSaranI ja "vara' saMjJA pracalita che mATe tene anusarIne A zAstramAM paNa A kArathI mAMDIne mo sudhInA akSarone ja vara rUpe samajavAnA che; paNa jU vagerene 4ra rUpe kadI paNa samajavA nahIM. A sUtramAM mota e zabdamAM aune cheDe - mUkele che te mAtra uracAraNa mATe samajavAno che, bIju kAMI tenuM prayojana nathI. Ama ja bIje paNa samajI levuM. pA--mAtrA dUravIrgha-sutAH zAzo. uparanA cethA sUtra dvArA jemane svararUpe jaNAvelA che temAMnA eka eka svaranA traNa traNa ke be be prakAra che. te bAbatane A sUtra jaNAve che. ka 1 hasva, 2 dIdhuM ane 3 plata ema traNa prakArano che. 1. je svarane belatAM eka mAtrA jeTalo samaya lAge te svarane hRsva" samajavo. 2. jene belatAM be mAtrA jeTaNo samaya lAge tene "dIrdha samajavo. 3. jene bolatAM traNa mAtrA jeTalo samaya lAge tene bahuta samajavo. pra-mAtrA e zuM che? u0-kALanA amuka mApane "mAtrA" samajavI. sAdhAraNa rIte AMkha ekavAra ughADIe ane mIMcIe - ema karavAmAM jeTalo samaya lAge teTalA samayanuM nAma "mAtrA" che. ga, rU, 3, 6, R- emane belatAM eka mAtrA jeTale samaya lAge, che mATe temane hasva" samajavA. A, ", , , , i, ke, mo, gau - e pratyeka svarane bolatAM be mAtrA jeTale samaya lAge che mATe temane " dIrgha ' samajavA. marU, rU, 3rU vagerene bolatAM traNa mAtrA jeTalo samaya lAge che mATe temane " huta" samajavA. " laukamAM paNa hasva - TUMkuM, dIrgha - lAMbuM e arthe prasiddha che. "luta' zabda Ama janatAmAM pANI nathI, paMDita lekamAM jANuta che, paNa huta Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutta-prathama adhyAya-~thama pAda [ 7 ucAraNano vyavahAra te badhA ja leke kare che. hutanuM uccAraNa kAMI hAlatAM-cAlatAM tamAma vyavahAramAM thatuM nathI. paNa keIno tiraskAra karavo hoya, kyAMya sammati batAvavI hoya, kepano, IrSyA ane keAIne dUrathI bolAvavAno prasaMga hoya eve prasaMge hutanuM uccAraNa thAya che. A sUtramAM praja-dvi-trimAtrA: e pada uddezarU5 vacana che. ane dUrghaTI- hutAH e pada vidheyarUpa vacana che. jyAM jyAM uddezarUpa vacanamAM ane vidheyarUpa vacanamAM vibhaktinAM vacana tathA saMkhyA sarakhAM hoya tyAM temanuM vidhAna anukrame samajavAnuM che. prastutamAM paNa udezavacana ane vidheyavacana e baMnemAM prathama vibhaktinuM bahuvacana che tathA te baMnenI saMkhyA traNanI che eTale e baMne vacce ApoApa anukrama jANuM levAno che. jemake, mayaMkane mIThAI Ape, bhavikane bhAta Apo ane malayane mAkhaNa Ape - A vAkyomAM barAbara anukrama che. ethI mayaMkane bhAta ane mAkhaNa nahIM ApavAM ane malayane paNa bhAta tathA mIThAI nahIM ApavAM evo spaSTa artha thAya che tema ahIM paNa je svare eka mAtrA samaya le tene "hrasva" ja samajavA, be mAtrA samaya le tene "dIdhuM ja samajavA tathA traNa mAtrA samaya le tene "bhuta" ja samajavA; tathA be mAtrA samaya lenAra svarane hrasva ke plata na samajavo evo spaSTa artha samajI le. hrasva-5, 6, 3, 6, sR-e pAMca svara. dIdha-mA, , ka, , , , mo, gau- e nava svara. huta-hAra, zarU, 3rU vagere. ahIM je tagaDA mUke che te traNa mAtrAnA kALano sUcaka che. anavarNA nAmI // 116 // je svaranI pAchaLa va zabda lAgelo hoya tevA svara dvArA hasva, dIdhuM ane plata e traNe prakAranA svarane eka sAthe samajI levA tathA je svaranI pAchaLa tU lAgelo hoya te svara je hoya te ja levAno. mArga - dhruva, dIrdha ane lupta ma. jAdU-mAtra hRsva . mAtu-mAtra dIrdha mA. agAu jaNAvelA svaramAMnA avane chIne bAkInA tamAma svara varNanI. "nAmI * saMzA samavI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemazabdAnuzAsana , , 3, 5, 6, , ja, hR, , che, mo, gau - A bAra svare nAma" kahevAya che. lRdantAH samAnAH // 117 // agAu jaNAvelA svaramAMnA sTra sudhInA svarenI "samAna" saMjJA samajavI. ma, mA, , , 3, 4, , 6, jU, jU, - A daza svarone "samAna" kahevAya. e ai o au sandhya kSaram // 1 // 18 // g, , mo, ga - e cAra svaranI "saMdhyakSa saMjJA samajavI. saMdhi thavAthI je akSara bane tenuM nAma "saMdhyakSara'. ma+=A athavA mAr=g ) A cAre svare be svaronI saMdhi ag=Ne athavA A+= = thavAthI thayelA che mATe tene AcAryo + = athavA mA+rU=bo ( a+ athavA cA+=auJ 'saMdhyakSara" nAma ApyuM che. jema ma + Tu maLIne zuM thAya che tema ma + maLIne paNa zuM thAya che arthAt hasva ke dIgha ""ne jU thAya che tema hasva ke dIrgha 3 no paNa ma ke mA sAthe no thAya che. __ aM aH anusvAra-visauM // 111 / 9 / / meM " mAM "a" upara je biMdu che tenuM nAma "anusvAra" che ane "maH" mAM "ga" pAse je be biMdu che tenuM nAma "visarga" che. A "" upara AveluM biMdu svarane mAthe ja vaparAya che ane "ma" pAse AvelAM be biMdu te paNa svaranI bAjumAM vaparAya che. jemake, rUM, , vagere tathA phuDa, 30, g: vagere. ekalA biMdune tathA pAse AvelA ekalAM be biMduone uracAra ja thaI zake nahIM mATe ahIM kevaLa uccAraNanI sagavaDane sAru ja baMne sthaLe ma ne upayoga karavAmAM Avye che. eTale "anusvAra " saMjJA sAthe ke "visarga' saMjJA sAthe e vagere keAI svarane kaze saMbaMdha nathI. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama yAda [ 9 vAstavika rIte ru, , jU, n , ane zuM ne badale anusvAra-biMdu vaparAya che ethI e biMdu vyaMjana ja che, paNa svararUpa nathI tathA visarga biMdu paNa athavA ne badale vaparAya che, ethI e biMdu paNa vyaMjanarUpa ja che paNa svararUpa nathI. hAlanI nizALAmAM bArAkSarI - bArAkharI - sAthe chelle "aM" "ma:' ema zIkhavavAmAM Ave che eTale "maM" ane "maH' e svararUpa hovAno bhrama thavAno saMbhava che, paNa kharI rIte anusvArabiMdu ane visarga biMdu kAI kALe svararUpa nathI ja; e baMne vyaMjanarUpa ja che. Tu La - ane m ne badale anusvArane upayoga thAya che, paNa koI paNa svarane badale kyAMya paNa anusvArane upayoga kadIya thata nathI tethI anusvArane saMbaMdha vyaMjana sAthe hovAthI te vyaMjanarUpa che. ne badale ja visarga vaparAya che, paNa koI paNa svarane badale kyAMya paNa visarga vaparAtuM nathI tethI, visargane saMbaMdha paNa vyaMjananI sAthe hovAne kAraNe te paNa vyaMjanarUpa ja che. e ja pramANe 1116 satramAM jaNAvela jhuvAkRti tathA )( gajakuMbhAkRti e baMne vaNe paNa sadAya ? ne badale vaparAya che tethI te baMne varSe paNa vyaMjana rUpa ja che, e hakIkatanA samarthana mATe ja A navamA sUtranI pachI vADhiH baMnana sUtra Ave che. tenI eka bIjI vyAkhyA A pramANe karavAmAM Avela che- ghu Ara ahi eTale kanI Adina - kanI pahelAMnA arthAta A sUtramAM kAdi' zabdamAM je "ka" batAvela che tenI taddana pAsenA - pahelAMnA eTale ke A sUtranI pahelAMnA sUtramAM je anusvAra ane visarga jaNAvelA che tene paNa vyaMjanarUpa samajavA. Ama vyAkhyA karIne anusvAra ane visarganI paNa asaMdigdhapaNe vyaMjanasaMjJA samajavAnI che e hakIkata AcAryazrI sUcave che. rH 5zmana zALA je varNonI AdimAM "' Ave che ane aMte "huM Ave che te badhA ja vargonuM nAma vyaMjana che. ahIM rokAt 113 sUtrane AdhAre nIce jaNAvyA pramANe vyAjane samajavAnA che Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] siddhahemazabdAnuzAsana / k kh g gh G / c ch j jh J t th d dh n | p ph b bh m | Ama kula tetrIza vyaMjanA che. vyaMjaneAnI kula sakhyA 47 thAya che bheLavavAthI 49 thAya che. apaJcamAntastho ghuT ||1|1|11|| dareka vA paMcama vyaMjana--haiM g N r r tathA tastha sattAvALA yU r r ane v cAra vyaMjanA prakAranA vyaMjane sivAyanA bAkInA badhA ja vyaMjanAnI '' saMjJA samajavAnI che--a kh, g dh! c r r ! T ! t th b p ph b bh panA vargaH A rIte badhA svarIno ane badhA ane temAM anusvAra anevisane y r lU v z S s h / ------ T Th D Dha N / zazaza upara jaNAvela 10 mA sUtra vaDe jemanI vyaMjanasanA TharAvela che te vyaMjAmAM leAkaprasiddha rIte je je vyaMjaneAnuM pAMca pAMcanuM jhUmakhuM che eTale kU khU g b huM ! r r jJa -[ vagere e rIte pAMca pAMcanA amakhAvALA judA judA bya janasamUhanI 'va' saMjJA samajavAnI che. -- cava * Tava pha kha ga dh cjr r da TThU DU da eyU tu dhn sk b jm leAkazAstramAM upara jaNAvelI rIte pAMca varSoM ja prasiddha che tethI A zAstramAM paNa pAMca va ja samajavAnA che. A arthanI sucanA vajjA va: sUtramAM paNa sapheda va: 7:'e rIte vacce zabdanI khe vAra yAjanA karavAthI graMthakAre ApI dIdhela che. arthAt pAMca pAMca vyaMjanasamUhanI vaMsanA thAya ane tevA mAtra pAMca ja varga samajavA, vadhAre nahi. r rsra e cAra ane zv r r e cAra vyaMjanA kAI rIte pAMca pAMcanuM jhUmakhuM banatuM nathI tethI e AThe vyaMjanA vargasattAmAM AvI zarR nahIM. ! zuM bh s ! va tava pava A uparAMta A ane Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda [ 11 vargane je Adi akSara che te vaDe varganI kavarga, cavarga vagere saMjJAo lokapracalita che ane te ja pramANe ahIM paNa kagarva, cavarga vagere saMjJAo svIkRta thaela che. ethI khavarga ke varga yA Thavarga evI kaI saMjJAone ahIM muddala avakAza nathI. gIra--za-1-1 gopATa zarUA. dareka vargane prathama vyaMjana tathA bIje vyaMjana ane zuM 6 huM e badhA vyaMjananI "aSa' saMjJA samajavI. jema ke -4 t, r r , 2 ta, [ 5 ane PS 6 tathA ema tera vyaMjano "aghoSa' gaNAya che. +=o . ma-thoDe. ghoSa-dhvani-avAja. je vyaMjane bolatAM vizeSa joradAra vani nIkaLato nathI te "aSa' kahevAyA che. 3 rajU vagere [ 6 jU sudhInA vyajanone bolatAM joradAra dhvani nIkaLatuM nathI e anubhavasiddha che. tathA 1 bolatAM jarUra pharaka anubhavAya che. anyo ghoSavAn // 11 // 14 // jemanI "adheSa saMzA batAvelI che te sivAyanA bAkInA badhA vyaMjananI "ghoSa" athavA "joSavAna' saMjJA che. jema ke 6 6 phu, 4 Tu m , ma r r ra ane e vIza vyaMjane gheSa gaNAya che. A baMnenuM uracAraNa karatAM thoDo vizeSa dhvani karo paDe che mATe temane ghoSa kahelA che. 1 ane 2 bolI jue to te belatAM je jude jude dhvani thAya che tene pharaka spaSTa dekhAI Avaze. ya-ra-la-vA antasthAH // 11 // 15 // d r r A cAre vyaMjanenI pratyekanI "aMtastha" saMjJA samajavI. sUtrakAre sUtramAM mAtA : zabda bahuvacanAMta mUkela che. ene paramArtha e che ke s nI antasthasaMjJA, sanI aMtasthasaMjJA, sTra nI saMtasthasaMjJA ane jU nI aMtasthasaMjJA samajavAnI che. paNa r r 3 e Akhe. samUha hoya tyAre ja aMtasthasaMjJA thAya ema nathI samajavAnuM. jo ke 6 r r e Akho samUha paNa aMtasthasaMjJAvALA te che ja paNa te pratyeka vagera cAre varNonI paNa aMtasthasaMjJA samajavAnI che e A sUtranA Azayane mu che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemazabdAnuzAsana -:- X*-)(1-2-5-sA: zik ||zAkA anusvAra, visa, AvA AkAra sAthenA anevu tathA )( AvA AkAra sAthenA 6 ane, vaLI rA 6 sa--e badhA maLIne sAte vyaMjanAnI pratyekanI 'ziTra' sattA samajavI. 12 vajra vacce sAMkaDuM heAvAthI Ave| AkAra vajranA dvAya che tethI AnuM nAma 'vAkRti' va che. ane A vahu hamezAM ane rU nI pahelAM ja prayojAya che. tathA ) AveA AkAra hAthInA kuMbhasthaLane hAya che tethI AnuM nAma gaja bhAkRti 'vaNuM che ane A vadhu hamezAM 6 ane nI pahelAM ja vaparAya che. C - A vajrAkRti ane gajaka bhAkRti varNa nA prayAga bahu ochA che, paNa che te! kharA ja tethI tene ahIM gaNAvavAmAM AvelA che. tulyasthAnAsyaprayatnaH svaH ||1|1|17|| je je vahunI sAthe je je varNInAM sthAna ane Asyaprayatna e baMne tulya - ekasarakhAM che te te varNanI paraspara "sva" sattA thAya che. sthAna-varNonuM uccAraNa karavAnAM sthAna--je jagyAethI varNa elAya che te jagyA. evAM sthAna ATha che. '1. urasthAna-chAtI, 2. kaMTha-gaLu, 3. zira-mAthu -mAyAne aMdarane bhAga, 4. jIbhanuM mULa-Teravu, pa. dAMtA 6. nAsikA--nAkanI aMdarane bhAga, 7. baMne heATha-baMne heAThene saMbaMdha-sayAga, ane 8. tAlu~tALavuMvarNIne khelavA sAru A ATha sthAne che." Asya-mukha. prayatna--kriyA. varNAne kheAlatAM mukhamAM je kriyA thAya te 'Asyaprayatna' kahevAya. Aryaprayatna--Asya eTale mukha, jenA vaDe, jenI sahAyatAthI avAjane-spaSTa avAjane ke aspaSTa avAjane-bahAra pheMkI zakAya tenu nAma Asa. (arnsya ! as kSevaLe-ceAthe gaNu) mukha zabdane je artha leAkasiddha che ane si'hamukha athavA caMdramukhI zabda drArA mukha zabda je artha sUcave che te artha kAvyazAstramAM pracalita che. A zAstramAM te mukhaneA pAribhASika ardhI che ane tene A pramANe samajavAne che : Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda [13 heThathI mAMDIne kAkali' eTale ke kaMThamaNi nAmanA gaLAnA bhAganI pahelAMnA zArIrika avayavanuM nAma mukha che. upara jaNAvelAM AThe sthAne mukhamAM hoya che ane cAre Asvaprayatno upara jaNAvelA pAribhASika mukhamAM ja thAya che. A sUtranI vyAkhyAmAM che je agiyAra bAhya prayatna jaNAvelA che te upara jaNAvelA mukhamAM thatA nathI, paNa te gaLAnA bhAga pachInA ApaNuM kaThAmAM thAya che ane e kaTho mukhathI jude che. tethI mukhathI judA bhAgamAM thanArA prayatnene bAhya prayatnanuM nAma Apela che. ahIMne "bAhya' zabda tena. sAdhAraNa pracalita bahAra" arthano sUcaka nathI, paNa "mukhathI jude bhAga te bAhya" evA arthane sUcaka che te dhyAnamAM rAkhavAnuM che. je prayatno AsyamAM thAya tenuM nAma Asvaprayatna. AvA Asvaprayatna cAra che-- 1. spaSTatA, 2. ISaskRSTatA, 3. vivRtatA, ane 4. IpavivRtatA. svara varNomAM sauthI pahelo prakAra Ave che tethI sauthI prathama prakAranA sthAna ane AsvaprayatnanI vAta karIe- prakAranI traNa jAta che: 1. udAtta, 2. anudAtta, 3. svarita. 1. je UMce sAde belAya te udAtta." 2. je nIce sAde bolAya ne "anudAtta." 3. je madhyama rIte belAya-bahu UMce sAde paNa nahIM tema bahu nIce sAde paNa nahIM te rIte belAya te "svarita. makAra udAtta paNa che, anudAtta paNa che ane svarita paNa che. vaLI pAchuM. te traNe prakAre be rIte belAya che : 1. udAtta 1 nAkamAMthI belAya che mATe sAnunAsika kahevAya. 2. te ja ma nAkamAMthI na bolAya tyAre niranunAsika kahevAya. e rIte udAtta e nA, anudAtta nA tathA svarita ma nA be be bheda thAya che. ema eka ja nA cha bheda thAya che. 1. nAsikAm anugataH anunAsikaH, anunAsikena saha sAnunAsikaH / yaH anunAsiko nAsti sa niranunAsikaH / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14]. siddhahemazabdAnuzAsana vaLI, e chaye prakAramAMnA pratyekanA traNa traNa bheda A prakAre thAya che. udAtta ane sAnunAsika ma hasva hoya che. e ja ma dIdhuM hoya che ane vaLI e ja ma huta paNa hoya che. A rIte eka ja nA aDhAra bheda thAya che. eTale eka ja nAM judAM judAM uracAraNe thatAM hovAthI te aDhAra jAtane thAya che. A aDhAre jAtane ma va gaLA vaDe bolAya che ane e aDhAre jAtanA ma varNanuM uccAraNa karatAM mukhane vivRta-pahoLuM-karavuM paDe che. tethI e aDhAre jAtanA varNane bolavA sAru je Astha prayatna thAya che tenuM nAma "vikRtakaraNa Asvaprayatna che, ema A aDhAre vajAtanA A varNanuM sthAna ane "ATyaprayatna baMne ekasarakhAM che tethI e aDhAre jAtane e vaNuM pitapotAnA judA judA bhede sAthe "sva" saMjJAvALA kahevAya che. matalaba e ke, jyAM vaNanuM kArya kahevAmAM AvyuM hoya tyAM e aDhAre jAtane e varNa samajI levAnuM che. A prakAre 6 varNa, 3 varNa, gada varNa ane jI varNanA paNa aDhAra aDhAra bheda nIce pramANe samajavAnA che. ka udAtta che, anudAtta che tathA svarita paNa che. te pratyeka da sAnunAsika che ane niranunAsika che. have je Tu varNa Ama cha prakArane banela che, tenA eka eka prakAramAM te hasva hoya che, dIrdha hoya che ane huta paNa hoya che. A rIte te huM varNa aDhAra jAtane thAya che-aDhAra rIte bolAya che ane te aDhAre rIte bolAtA 6 varNanuM sthAna tAlavya che. tALavAne jIbhane sparza thAya te ja ru nuM uccAraNa thaI zake che mATe tene "tAlavya" kahevAmAM Ave che ane e aDhAre rIte zuM ne bolatAM mukhane paheluM karavAnI kriyA thAya che mATe tenA AsvaprayananuM nAma "vivRtakaraNa che. Ama e aDhAre jatanA 2 nuM "sthAna" ane "Asvaprayatna' paraspara samAna hovAthI tenI "sava' saMjJA thAya che arthAt jyAM huM varNanuM kAMI kArya karavAnuM kahevAmAM Ave tyAM A aDhAre jAtano TU varNa samajI levo. e ja prakAre 3 varNa, 5 varNa ane stra varNanA paNa aDhAra aDhAra bheda samajavAnA che, phakta temanAM "sthAna judAM judAM che, paNa "Asyaprayatna" to te traNenA ekasarakhA che. 3 varNanuM sthAna baMne hoThane saMyoga che. baMne hoTha paraspara jyAMsudhI najIka na Ave ane ekabIjAne ceDA thaDA na aDe tyAMsudhI "3 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda. 15]. bolI ja na zakAya. A rIte "STha sthAnavALA ane vidyutakaraNuM" prayatnavALA 3 varNanA aDhAra bheda paraspara "sva' saMjJAvALA thAya che. jyAM 3 varNanuM kaMI prayojana batAvela hoya tyAM A aDhAre jAtane 3 varNane samajI levuM joIe. 5 varNanuM sthAna mUrdhA-mAthAnuM polANa che. 4 bolatI veLA jIbhane UMce mAthAnA pilANane aDakAvavI paDe che tethI tenA sthAnanuM nAma "mUrdhA kahyuM che ane pUrvokta rIte - varNa aDhAra bhejavALe che. te aDhAre bhedavALA ja varNane je Asvaprayatana che tenuM nAma vitakaraNa prayatna che. ethI sthAna ane Asvaprayatna e aDhAra bhedavALA 5 varNanAM ekasarakhAM hovAthI te aDhAre bhede paraspara "sva" saMjJA pAme che. eTale jyAM 5 varNanuM kAMI kAma batAvela hoya tyAM aDhAre bhejavALe 25 varNa samajI levo. jhuM varNanuM sthAna dAMta che. R varNane bolatAM jIbhane dAMtanA mULa sAthe aDakAvavI jarUrI che. jyAM sudhI jIbha dAMtanA mULane na aDe tyAMsudhI stra belI ja na zakAya ane stra varNane bolatI veLA mukhane pahoLuM karavAnI jarUra rahe che tethI pUrvanI rIta pramANe aDhAre bhedavALA jhuM varNane Ayaprayatna vivRta' che. A rIte e aDhAre bhejavALA jhuM varNanAM sthAna tathA Ayaprayatna ekasarakhAM che. tethI e aDhAre bhede paraspara "sva" saMjJAvALA thAya che. jyAM jhU varNanI kAMI jarUra batAvI hoya tyAM aDhAre bhejavALA jhuM varNane samajI levAne che. g, che, mo, gau e cAre saMyakSane hasva nAmano bheda nathI. arthAt e "ga' nI peThe TUMkA belAtA ja nathI tethI te pratyeka saMdhyakSaranA bAra bAra bheda thAya che. sAnunAsika ane niranunAsika, te pratyeka udAtta, anudAtta ane svarita. A chaye bhedanA vaLI pratyekanA mAtra be bheda dIdhuM ane tuta. A rIte e cAre saMdhyakSaronA bAra bAra bheda thAya che. 3 varNanuM sthAna "tAlavya che ane e bolatI veLA mukhane vizeSa paheLuM karavuM paDe che tethI tenA AsvaprayatnanuM nAma "vivRtatara prayatna che. Ama e bAre bhejavALA ! varNanAM sthAna ane prayatna ekasarakhAM che, tethI te bAre bhede paraspara "sva" saMjJA pAme che. - je varNanuM sthAna che to tAlavya, paNa teno Asvaprayatna "ativitatara che. je varNane bolatAM mukhane vadhAre ne vadhAre paheluM karavAnI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] siddhahemazabdAnuzAsana jarUra hoya che. A rIte je varNanA bAre bhedonAM sthAna ane Asvaprayatna ekasarakhAM che. tethI e bAre bheda paraspara "sva" saMjJAvALA thAya che. so varNanuM sthAna baMne heThone paraspara saMga che ane mane varNanA AsvaprayatnanuM nAma "vivRtatara prayatna che. mane bolatAM mukhane vadhAre ne vadhAre pahoLuM karavAnI jarUra che. mo varNanAM sthAna tathA Acaprayatna baMne ekasarakhAM che tethI so varNana bAre bheda paraspara "sva" saMjJAvALA che. - sau varNanuM sthAna paNa baMne hoThane paraspara saMyoga ja che, paNa prayatna "ativivRtatara che. gau vaNane belatI veLA mukhane vadhAre ne vadhAre pahoLuM karavAnI jarUra hoya che. A rIte sau varNanA bAre bhedonAM sthAna tathA Asvaprayatna ekasarakhAM che tethI te bAre bhede paraspara "sva" saMjJAne pAme che. A rIte tamAma svarenI svasaMzA kevI rIte thAya che enI vigata ApI. have vyaMjanenI paraspara "sva" saMjJA kema thAya tenI vigata A prakAre che : te te varganA vyaMjanenAM sthAna ane Asvaprayatna ekasarakhAM che. mATe vazya-varganA-vyajano paraspara "sva" saMjJA pAme che, - , huM e pAMce vA vargane vyaMjananuM kaMTha sthAna che ane spaSTatA Asvaprayatna che. t nuM kaMTha sthAna che. $ jhU m e pAMce 2 varganA vyaMjananuM tAlavya sthAna che ane spaSTatA Asvaprayatna che. nuM tAlavya sthAna che. r r r r " e pAMce Ta varganA vyaMjanenuM sthAna mUrdhA che ane dhRSTatA Asvaprayatana che. - 6 nuM mUrdhanya sthAna che ta zuM r i - e pAMce ta varganA vyaMjanAnuM sthAna dAMta che- dAMtanuM mULa che ane pRSTatA Asvaprayatna che. 6 nuM daMtya sthAna che. daMtya eTale dAMtanuM mULa. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda [ 17 v y m m e pAMce varkIMnA vyajatAnuM sthAna heTha - banne DhAThAnA paraspara saMyoga che ane dhRSTatA Asyaprayatna che. Ama dareke dareka varganA vyaMjane vavAra sva'saMjJA pAme che. r r r e pratyekanA o bheda che. c sAnunAsika che ane niranunAsika che. e rIte haiM ane vR paNa sAnunAsika che ane niranunAsika paNa che. sAnunAsika ane niranunAsika c banne paraspara sva'saMjJAvALA che. sAnunAsika ane niranunAsika ane paNa pAtapAtAnA bhede sAthe 'sva'saMjJA pAme che. eTale tenA peAtAnA bhede sAthe ane vU tenA peAtAnA bheddA sAthe paraspara 'sva'saMjJA pAme che, r nu sthAna tAlavya che ane nu sthAna datamUla che ane v nu sthAna hAThAne paraspara saMyeAga che. r nu sthAna mUrdhanya che ane tene eka ja bheda che. te niranunAsika ja che. vanA tamAma vyaMjanAA spaSTatA nAmanA Asyaprayatna che tethI vanA akSare -vyaMjane sparza' kahevAya che. antastha Tr r r e cAretA iSatkRSTa nAmane Asyaprayatna che. USmAkSara-- zrs e cAreneA ISavidyutakaraNarUpa Asya prayatna che. tamAma svarAnA vidyutakaraNarUpa Asyaprayatna che. svAmAM 6 tathA be| vidyutatara AsyaprayatnavALA tathA che, sau atividyutatara AsyaprayatnavALA che. temanA karatAM paNa va` (a, A, A3) atividyutatama AsyaprayatnavALA che. c chu, v enA be be bheda cheH 1 anunAsika ane 2 niranunAsika. A banne bhedA paraspara sva'sattAvALA che. r (reka) ane zv r r (USmAkSA) e bannenAM sthAna paraspara maLatAM nathI tathA Asvaprayatna paNa maLatA nathI tethI tee ekabIjA paraspara 'sva'saMjJAvALA na gaNAya. jema varNonA Asyaprayatna che tema bAhya prayatna paNa che. je prayatna mukhamAM thAya te Asaprayatna ane je prayatna dehanA kaiphAmAM thAya te bAhya prayatna. si. ra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] siddhahema zabdAnuzAsana khAdya prayatnanAM nAma A che: vivAra-savAra, zvAsanAda, dheASa-adreSa, alpaprANa-mahAprANa, udAtta-anudAtta ane svarita ema agiyAra khAdya prayatna che. kAIpaNa vastu jyAre spaSTa uccAraNa thAya che tyAre sthAna, karaNu ane prayatnAnI kriyA thAya che. karaNa cAra che: jIbhanuM mUla, jIbhane madhya bhAga, agra bhAga ane jIbhanA upAya bhAga. jyAre sthAna tathA AsyaprayatnA sarakhAM heAya che tyAre A karaNA Ape!Apa sarakhAM banI jAya che. ethI ja sthAna ane AsvaprayatneAnI sarakhAIne vicAra batAvela che, paNa karaNanI sarakhAInI judI carcA karela nathI. jyAre vaNune dhvani pedA thAya che tyAre sthAna, karaNa ane prayatna paraspara sparza kare che tenu nAma dhRtAprayatna; jyAre sthAna, karaNa ane prayatne paraspara gheADeA thoDA sparza kare che. tenuM nAma ISatkRSTatA prayatna; jyAre sthAna, karaNa ane prayatnA pAse pAse AvI jaIne sparza kare che tenu nAma sa MvRttatAprayatna; ane jyAre e sthAna, karaNa ane prayatne dUrathI pa kare che tyAre tenu nAma vidyutatAprayatA. A cAre Asyaprayatna athavA anta:prayatnA aMdara thanArA prayatna che. upara je agiyAra bAhya prayatnAnAM nAma ApelAM che te prayatnA pedA thavAnI prakriyA A pramANe che : jyAre prANa nAmane vAyu UMce AkramaNa karatA jAya che ane mUrdhAmAM pratighAta pAme che tyAre te pratighAta pAmele prANavAyu tyAMthI pAche vaLe che ane pAchA vaLatAM ja ApaNA peTanA kAThAnI sAthe athaDAya che. e rIte athaDAtAM ja kuMDanuM bila paheALu, thatAM vivAra nAmane khAdya prayatna pedA thAya che ane ka MThanuM bila jyAre sakAca pAme che tyAre savAra nAmane bAhya prayatna thAya che. have jyAre ka Mdanu bila paheALu thAya che tyAre zvAsa nAmanA bAhya prayatna thAya che ane jyAre kaThanuM bila sAMkaDu thAya che tyAre nAda nAmanA bAhya prayatna thAya che. have sthAna tathA karaNanA abhidhAta thatAM jyAre dhvani utpanna thAya che tyAre nAda pAchaLa devAya che te vakhate nAdanine! sasa thavAthI dveSa nAmane! mArca prayatna thAya che ane jyAre sthAna tathA karaNanA abhidhAta thatAM dhvani pedA thAya che tyAre zvAsa pAchaLa devAya che te Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-prathama adhyAya-prathama pAda [19 vakhate nAdadhvanino saMsarga thatAM aSa nAmano bAhya prayatna thAya che. have jayAre vAyunI apatA hoya tyAre alpaprANa nAmane bAhya prayatna thAya che ane jyAre vAyunI mahattA-adhikatA-hoya tyAre mahAprANa nAmane bAhya prayatna thAya che. mahAprANutA hoya tyAre umatA thAya che. have jyAre sarvAgAnusArI prayane tIvra thAya che tyAre gAtrano nigraha thAya che, kaMThabila aNu-nAnuM banI jAya che ane vAyunI gati tIvra hevAthI svara rakSa thaI jAya che tyAre udAtta nAmane bAhya prayatna thAya che. jyAre sava gAnusArI prayatna maMda thAya che tyAre gAtra DhIluM thaI jAya che, kaMThabila moTuM thaI jAya che ane vAyunI maMdagati thavAne lIdhe svara snigdha thaI jAya che tyAre anudAtta nAmano bAtha prayatna thAya che. have jayAre udAtta svara ane anudAtta svara e banneno saMnipAta-eka sAthe meLApa - thAya che tyAre svarita nAmane bAhya prayatna thAya che. A rIte upara jaNAvelA agiyAre bAtha prayatnonI utpattiprakriyA samajavAnI che. varNanI niSpattinA samaya pahelAM ja vivAra vagere bAhya prayatna vAyune lIdhe pedA thAya che. tethI e prayatno varNanI niSpatti thayAM pahelAM ja pedA thaI jatA hovAthI bAtha prayatna gaNAya che ane pRSTatA vagere upara kahelA cAra prayatna-sthAna ane AsyamayanI kriyA thatAM jyAre varNanI niSpatti thavAno samaya hoya che tyAre ja-pedA thatA hovAthI AMtaraprayatane athavA Asvaprayatna gaNAya che. A rIte je prayatno varNanI niSpatti pahelAM ja thaI jAya che tene bAhya gaNavAmAM Avela che ane je prayatno varNanI niSpattine samaye ja pedA thAya che temane AMtaraprayatane gaNavAmAM Avela che. Ama, bArA prayatananA svarUpanI ane AMtaraprayatnanA svarUpanI A bIjI vyAkhyA paNuM batAvela che. kyA yaMjananA kayA bAtha prayatna che te aMge AcAryazrI jaNAve che ke dareka vargano pahele vyaMjana ane bIje vyaMjana za Sa sa, visagI, jihavAmUlIya akSara ane upamAnIya vyaMjane e badhA vivRta kaMThavALA, zvAsanA anupradAnavALA aghoSa prayatnavALA che. dareka vargano trIje, cotho ane pAMcame vyaMjana, aMta akSaroya ra la va, hakAra ane anusvAra saMvRta kaMvALA, nAdanA anupradAnavALA zeSa prayatnavALA che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana dareka varganA prathama, tRtIya ane paMcama vyaMjana tathA aMtastha akSare alpaprANa prayatnavALA che. bAkInA badhA ja vyaMjano mahAprANa prayatnavALA che. vyaMjane bAhya prayatna 1-ka, kha vivRta, zvAsa ane aSa ? ha ba Ta, Tha ta, tha ha saMvRta, nAda ane gheSa za, Sa, sa visaga jihavAmUlIya upadamAnIya -ga, gha, Da ja, jha, >> Da, Dha, Na da dha, ne ba, bha, ma ya, 2, la, va, a95prANa anusvAra 3--ka, ga, De ca, ja, ne Ta, Da, huM 8 nuM che ? 5, ba, ma ya, ra, la, va 4-alpaprANa sivAyanA bAkInA badhA ja vyaMjana mahAprANa che. syaujas-amauzas-TAbhyAMbhis-DebhyAMbhyas-GasibhyAMbhyas-DasosAm-DayosamupAM trayI trayI prathamAdiH // 11 // 18 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAi [22 1. si gar prathama vibhakti kahevAya. 2. am ma Ana dvitIyA vibhakti kahevAya. 3. rA grAm mitu tRtIyA vibhakti kahevAya. 4. re myam stha| catuthI vibhakti kahevAya. a. hasi sthAna mar paMcamI vibhakti kahevAya. 6. mApachI vibhakti kahevAya. 7. Ti zor mun saptamI vibhakti kahevAya. 8. ga nA AmaMtraNa vibhakti paNa kahevAya. Ama ATha vibhaktio gaNAvI zakAya kharI, paNa prathama ane AmaMtraNa vibhakti baMne ekasarakhI che. mATe kula vibhaktio sAta ja che, ATha nahIM. pra ba pramAhi" e zabdano artha "prathama bAri-prathama vagere" evo thAya che, eTale "sAta ja' evo artha kema thAya ? ATha, nava, daza e artha kema na thAya ? u - zaMkA barAbara che, paNa "ti " e eka prathama jhUmakhuM che ane ethI enI jevAM bAkInAM bIjAM kula cha ja jhUmakhAM che tethI " sAta ja artha ApoApa thAya che. je kAI AThamuM, navamuM vagere jhUmakhuM hota to jarUra ATha ke tethI AgaLa saMkhyAne artha thAta, paNa tema nathI tethI sAta AgaLa ja aTakI javuM paDe che. styAdirvibhaktiH // 1 / 1 / 19 / / uparanA aDhAramA satramAM je sAta vibhakti gaNavelI che temAM sauthI Adima (f) akSara che ethI tene sthAdi si-Adi) vibhakti kahevAmAM Ave che. A sUva te sAte jhUmakhAMnI vibhakti saMjJA kare che. A sAte vibhaktie mAtra nAmane lAge che ane have pachI AvanArA phArU sUtrathI mAMDIne rUrU 16 sUtra sudhImAM kriyApadane lAganArI je. kaza vibhakti kahevAmAM AvanArI che temAM sauthI Adima akSara ti (ti) che ethI tene tyAdi-tivu Adi-vibhakti kahevAmAM Ave che. A sUtra have pachI kahevAmAM AvanArAM e daze jhUmakhAMnI "vibhakti saMjJA kare che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana sthA vibhaktiyamA narama s bhiA cha tema su ( sup ) satamA che eTale AdinA 3 thI mAMDIne aMtanA yud sudhInA badhA ja pratyenI 'vibhaktisaMjJA samajavI tathA tyAdi vibhaktiomAM jema ti AdimAM che tema syAmahi satamA cha bheTa mAhinA tithI bhAMDIne matanA syAmahi sudhInA badhA ja pratyenI vibhakti" saMjJA samajavI. prasaMga hovAthI ahIM e tyAdi vibhaktione temanA nAma sAthe gAvavAmAM Ave che1. vartamAnA parasmaipada vartamAnA Atmanepada e. va. dvi. va. ba. va. e. va. dvi. va. ba0 va anyapuruSa-1 tiv tas anti te Ate ante yuSmatpuruSa-2 siv thas tha se Athe dhve asmatpuruSa-3 miv vas mas e vahe mahe 2. saptamI parasmaipada saptamI Atmanepada 10 pu0-1 yAt yAtAm yusa Ita IyAtAm Iran yu0 pu0-2 yAs yAtam yAta IthAm IyAthAm Idhvam ma. pu0-3 yAm yAva yAma Iya Ivahi Imahi 3. paJcamI parasmaipada paJcamI Atmanepada a0 pu0-1 tuv tAm antu tAm AtAm antAm yu0 pu0-2 hi tam ta sva AthAm dhvam a0 pu0-3 Aniv Ava Amav aiv Avahaiv amahev 4. bhUtakAla hyastanI parasmaipada bhUtakAla hyAtanI Atmanepada a. pu0-1 div tAm an ta AtAm anta yu0 pu.-2 siv tam ta thAs AthAm dhvam a0 pu0-3 . amv va ma i vahi mahi 5. bhUtakAla adyatanI parasmaipada bhUtakAla adyatanI Atmanepada 10 pu.-1 di tAm an ta . AtAm anta yu. pu0-2 si tam ta thAs AthAm dhvam a. pu.-3 am va ma i vahi mahi Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda 6. bhUtakAla parokSA parasmaipada a0 pu0 - 1 Nav atus us yu0 pu0 - 2 thav athus a a0 pu0 - 3 Nab va ma 7. AzIrvAda - AzI : - parasmaipada a0 pu0-1 kyAt kyAstAm kyAsus yu0 pu0 - 2 kyAs kyAstam kyAsta a0 pu0-3 kyAsam kyAsva kyAsma 8. zvastana bhaviSyakAla - zrastanI parasmaipada tArau a0 pu0- 1 tA yu0 pu0-2 tAsi a0 pu0 - 3 tAsmi tAras tAsthas tAstha tAmvas tAsmas 10. kriyAtipatti parasmaipada a0 pu0-1 syat syatAm yu0 pu0 - 2 syas syatam a0 pu0 - 3 syam sthAva bhUtakAla parokSA e Ate syan syata syAma e sISTa sISTAs sIya Athe vahe AzI: Atmanepada tAras tAdhve tAsmahe 9. adyatana bhaviSyakAla bhaviSyantI parasmaipada adyatana bhaviSyakAla - bhaviSyantI Atmanepada a0 pu0-1 syati syatas syanti syate sthete syante yu0 pu0 -2 syasi syathas syatha syase sthethe syadhve a0 pu0 - 3 syAmi syAvas syAmas sthe syAvadde syAmadde [ 23 Atmanepada ire dhve mahe sIyAstAm khIran sIyAsthAm sIdhvam sIhi sImahi zvastana bhaviSyakAla - zvastanI Atmanepada tArau tA tA se tAsAthe tA tAsvahe kriyAtipatti Atmanepada syata syetAm syanta syathAs syethAm syadhvam s syAvahi syAmahi ahIM je 1, 2, 3 AMkaDA jaNuAvelA che te anyapuruSa (te), yuSmapuruSa (tu') ane asmapuruSa (hu)nA sUcaka che. badhI maLIte kriyApadanI vibhaktie daza che. e daze vibhaktienA parasmapada tathA AtmanepadanA badhA maLIne 180 pratyayA che. dareka viktinA parauMpadanA nava ane AtmanepadanA nava pratyayeA che. A pratyayeAmAM sauthI Adine pratyaya ti che yAne sauthI cheTalo pratyaya syAmahi che. hare! vilatinI sAthe tenAM nAma, ka!La tathA parasmapada ane AtmanepadanI sUcanA ApelI che. tadantaM padam ||1 | 1|20 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 siddhahemaca'zabdAnuzAsana je zabdane cheDe upara jaNAvelI nAvibhakti ke kriyApadavibhakti AvelI hAya tene pa6 samajavu. jema-dharma:, va, vam, A vAkacamAM dharma + s, yughnata + JAm, sva + s ema te te zabdane nAmavibhaktie lAgelI che tethI dharma, va:, zrvam e traNene padma samajavAM. Ati na: zAstramU--A vAkayamAM vaidya + ti, mat + trAm, rAstra + s ema prathama haiM| zabdane kriyApadanI vikti tti lAgelo che tathA 7: mAM mAm vibhakti ane zAstrane s vibhakti lAgelI che ethI vAti na: zAstram e traNene padarUpa samajavAM. dharmaH 1: svam - dharmAM tamAruM dhana che. vAti naH zAsram - de che ApaNane zAstra, arthAt guru ApaNane zAstra Ape che. nAma sidayvyaJjane // 1|1|21|| je pratyayanI sAthe mAtra eka nizAnarUpe maiM lAgelA hoya te pratyaya cit (s + hatu) pratyaya kahevAya. v sivAyanA vyaMjana je pratyayanI AdimAM hoya te aya vyaMjana pratyaya kahevAya. je nAmane sita pratyaya lAgelA hoya te nAma 'pada' kahevAya tathA je nAmane c sivAyanA bIjo kAI naMjana AdimAM hAya eNve! pratyaya lAgelA hAya te nAma paNa 'pada" kahevAya sita~~~mavat + phreMcavu = marI ya + hU~ - marIya:-prathamAnuM ekavacana. marIya: eTale Apane. nyU vyaMjanAdi pratyaya--vayar + sthAp = yogyAr tRtIyA, catuthI ane paMcamInu dvivacana. yas eTale dUdha athavA pANI. vayomyAnlR-e dUdha athavA e pANI vaDe. ''--me dUdha athavA e pANI mATe. ''--me dUdhathI athavA e pANIthI. vAta----vAr + r + ti-vAnam rUiti-vANIne icche che. A prayAgamAM vAc 'zabdane 'p' AdivALA pratyaya lAgela che tethI vAyu e pada na Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAMda [ 25 gaNAya. trar mULa nAma che ane e nAma uparathI yAjyati kriyApada banela che. A nAmadhAtupa kriyApada kahevAya. naM kye ||1|1| 22 // uparanuM 21muM sUtra AdimAM s vyaMjanavALA pratyaya je nAmane lAgyA hAya te nAma pada na thAya tema sAmAnya vidhAna kare che, tyAre A sUtra te vidhAnanA apavAdarUpa che. AdimAM v yjanavALA pratyaya je nakArAMta nAmane lAgelA hAya te nArAMta nAma ja pada' thAya, paNa bIjuM kAI nAma pada na thAya, te paNa 'kya zabda rA yana, yaOM ane vastu ema traNa pratyayeAne ahIM samajavAnA che. e pratyayAne cheDe AvelA na, huM ane hyU e badhA vyaMjate mAtra nizAnarUpa che ane Gaca 'mAM je k nizAnarUpa ja che , kyaG yantAnan + yaMta = rAgIti-nAJAnam iti-rAjAne icche che. --rAgana + yaaAgAyata=rAnA va Arati--rAjA jevA dekhAva kare che. nayati = cAMti-je pahelAM cAmaDu nahotuM te have samayate carmAyate cAmaDu bane che. kya rAnan nAma uparathI rAnIyata ane rAgAyate evAM nAmadhAturUpa kriyApada anela che. tathA varma nAma uparathI carmAtta ane carmAyate jevAM nAmadhAturUpa kriyApada banela che. A prayAgeAmAM rAJan te kathana tathA kacaGa pratyaya lAgela che tathA carman haiM kayao pratyaya lAgela che. AgaLa AvanAruM 34ra3 muM ane 24 mu sUtra kacana pratyayanuM vidhAna kare che tathA DhAkAra6 muM vagere sUtro kacaGga pratyayanuM vidhAna kare che ane 443mu sUtra kayap pratyayanuM vidhAna kare che. 22 nastaM matvarthe // 1 / 1 / 23 // ( . pada dayAvALA, dhanavALA, vidyAvALA vagere zabdamAM AveluM vALeA je ane sucave che te ja ane sUcavavA sa MskRtabhASAmAM 'matu ' Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana 'vi" vagere aneka pratyayo vaparAya che-dayAvAna, dhanavAna , vidyAvAna, buddhimAna , dhenumAna, yazasvit vagere. je nAmane cheDe s tathA t Avela heya evA sakArAMta tathA takArAMta nAmane matu pratyaya lAgeluM hoya ke matu arthavALe e bIje kaI pratyaya lAgyo hoya te te nAmane pada na samajavuM-te nAmanI pada saMjJA na thAya. matavarSa su-yAsa + vina = yazasvI-jazavALo-prathamA ekavacana. tu ta--tafzz+ma-vAna=afkaravAna-vIjaLIvALA-megha-prathamAnuM ekavacana. ahIM jaNAvelA banne prayogomAM vaparAyela yaza ane taDita nAmanI pada saMjJA na thaI. matu ane tenA arthavALA pratyayonA vidhAnanI hakIkata AgaLa AvanAra sAtamA adhyAyanA bIjA pAdathI zarU thatAM sUtromAM Avela che. manuM-namaNa--vAta rajA manusa, nabhasa ane ahnirasa nAmane jyAre vata pratyaya lAgelo heya tyAre e traNe nAmane pAdarUpa na samajavAM. vat pratyaya sarakhAmaNa arthano sUcaka che ane tenuM vidhAna chApara mA sutra vaDe karela che. manuSa + va = manuSyat-manuH phUva kRti manuSyanta-prajApati brahmAnI peThe. namas + vata = namasvataM-namaH rUti namavartu-AkAzanI peThe. rin + vat = mAravata-mArA ruva kRti rAvata-aMgirasa nAmanA RSinI peThe. vRttyanto'saSe // 11 // 25 // ekaluM nAma je arthane sucave che te karatAM vRttivALuM eTale samAsavALuM, kRdaMtanA pratyayavALuM tathA taddhitanA pratyayavALuM nAma eka judA arthane sUcave che ethI vRttine parArdhAbhidhAyI kahelI che. samAsavALuM, kRdaMta pratyayavALuM ane taddhita pratyayavALuM nAma vRttirUpa gaNAya che. e nAmono aMtabhAga eTale e nAmomAM je cheDAne (zabdarU5) bhAga che te "pada na kahevAya paNa maraze--jyAre e vRttirUpa nAmanA cheDAnA bhAgamAM Avela nAmanA kU ne karavAne prasaMga Ubho thAya tyAre A niyama na lAge, arthAta tyAre te cheDAne bhAga paNa "pada' kahevAya. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-prathama adhyAya-prathama yAda [27 samAsa-parama 2 Divo 2 rUti gharamaDhiva--vuiM nAma cheDAnA bhAganuM nAma che te pada na kahevAya. prathamAnu divacana che. varama -uttama be svarga. taddhita-ghaduni -AmAM AdimAM vaghu pratyaya lAge che ane te tatino pratyaya che. A nAmamAM "STinuM nAma cheDAnA bhAganuM che te pada na kahevAya. dI-daMDa rAkhanAra. vaTukI-daDa rAkhanArA jevo. TuDi no daMDa rAkhanArA be jaNa je. prathamAnuM divacana. kudata-dhi-AmAM Dhadhi ane selpha ema be pada che. temAM cheDAnuM pada kendra che A nAmamAM kendra nA s no q karavAne prasaMga Ubho thAya tema che mATe te sid nAmane ahIM pada samajavAnuM che ane pada samajavAne lIdhe e mAM kaze pheraphAra na thayo, paNa te jevuM hatuM tevuM che ja rahyuM. 'hari' e kRdaMta pratyayavALuM nAma che. ghara eTale dahIMne chAMTanAra athavA dahIM vaDe chAMTanAra. prathamAnuM ekavacana che. savizeSaNam AkhyAtaM vAkyam // 1 / 1 / 26 // je pada kAI vizeSarUpa arthane batAve tenuM nAma vizeSaNa. jema ke karoti" eTale kare che. e padanI sAthe mayaM: varAti" ema karIne mayaM zabdane umeravAmAM Ave te "mayaMka kare che' evo vizeSaNarUpa artha thAya. ethI A vAkyamAM mayaMka e pada vizeSaNa gaNAya. sAdhAraNa rIte bhASAmAM vaparAtAM vizeSaNa guNavAcaka hoya che. tenA karatAM A sUtramAM vaparAyela vizeSaNa zabda vizeSa vyApaka athano sUcaka che te jaNAvavA mATe ja ahI vizeSaNa zabdano artha sUcavela che. jyAre AkhyAta-kriyApada-vizeSaNasahita hoya tyAre tene vAkyarUpa majavuM. kriyApada sAthe vizeSaNa sAkSAta zabda mUkIne sUcavAtuM hoya athavA zabda vinA paNa eTale adhyAhArathI sUcavAtuM hoya. 1. "pinna" A zabdamAM je vaSiNe akhaMDa pada ja hota to sendra" nuM "ghajU' thaI jAta, paNa radhi ane ema be judAM judAM rada thayAM hoya tyAre de'nA se padanI AdimAM Ave che ane padanI mAdimAM AvelA pU thato nathI. tAtparya e ke seksa e judu vitaMtra pada thayuM hovAthI temAM koI pheraphAra na thayA. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana e ja rIte vizeSaNa sAthe vaparAtuM kriyApada sAkSAta zabda mUkIne sUcavAtuM hoya athavA zabda mUkyA vinA paNa eTale adhyAhArathI sUcavAtuM hoya. tAtparya e ke vizeSaNa ke kriyApada A bemAMthI game te koI eka sAkSAt zabda vaDe sUcavAyela hovuM joIe. koI ThekANe ekaluM kriyApada ja sAkSAta hoya, koI ThekANe ekaluM vizeSaNa ja sAkSAta hoya athavA keAI ThekANe kriyApada ane vizeSaNa bane ja sAkSAt hoya--e game te rIte hoya, tyAre AkhyAtanI ke vizeSaNanI vALe" saMjJA thAya che. gharmaH aH rakSatu-dhame tamArI rakSA karo. A zabdasamUhamAM rakSatu kriyApada che ane tenAM be vizeSa dharma tathA vaH pade che. A sthaLe kriyApada sAkSAta che ane tenAM vizeSaNa paNa sAkSAta che. ahIM savizeSaNa AkhyAta hovAthI A zabdasamUhanI vAkyasaDA thAya che. sunIhira, pRthuna 2 vA-ahIM mAtra kriyApada sAkSAta che, paNa tenuM kartA ke kamarUpa vA AdhAra vagere rUpa vizeSaNa sAkSAt zabdathI sUcavAyela nathI, paNa adhyAhArathI sUcavAyela che. arthAt "tuM" " kyArAmAMthI ghaune" laNa-kapa ane pauA khA eTalo A vAkyano artha che. temAM "tuM, "kakyArAmAMthI ,' "ghauMne" e badhAM vizeSaNe adhyAhAragaNya che. "lunI hi' zabda sAMbhaLatAM ja e badhAM vizeSaNe ApoApa samajAya che-adhyAhArathI ja khyAlamAM AvI jAya che. e rIte ekaluM 'lunIhi' kriyApada paNa savizeSaNa hovAthI vAkyarUpa bane che ane vAkyarUpa banavAthI ahIM daiSa arthamAM lunItine aMtya 6 vara luta thayela che. juo 7492 sUtra. zAruM te davanuM zIla tAruM dhana. A padasamUhamAM che -"hita" e kriyApada adhyAhAragamya che ane kriyApadanAM traNa vizeSaNa zAsana, te ane svam e sAkSAt che. ethI A zabdasamUha AkhyAta sahita che eTale tenI vAkyasaMjJA thAya che. adhAtu-vibhakti-vAkyamarthavannAma // 1 / 1 / 27 / / dhAtu-je dhAturUpa na hoya arthAt kriyApadarUpana heya, vimaratta -jene cheDe vibhakita na lAgelI hoya tathA je avAra-vAkyarUpa banela na hoya e koI paNa zabda je arthavALA hoya tene nAmarUpa samaje. jemake - vRkSa, svara, dhava ane ca. A cAre zabdomAM koI paNa zabda dhAturUpa nathI, vibhakatyaMta paNa nathI ane vAkyarUpa paNa nathI tathA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda [29 te pratyeka zabda arthavALa paNa che mATe te pratyeka zabda nAmarUpa kahevAya. vRkSa-jhADa. sva-svaga -ane. dhavapIpaLAnuM vRkSa athavA pati-dhaNI. mana e kriyApada che mATe nAma na kahevAya. "badana" e "ra" dhAtunuM bhUtakALanuM rUpa che. vRkSA e vibhakatyanta pada . vRkSa zabdanuM dvitIyAnuM bahuvacana che mATe nAma na kahevAya. gH dharma grate e vAkyarUpa che mATe nAma na kahevAya. ma7--hayuM. vRkSAna-vRkSone. sadhuH dharma sUte-sAdhu dharmane bole che. zighuT // 11 / 28 // upara jaNAvelA 18mA sUtramAM kam (prathamAM bahuvacana) tathA rAnna ( dvitIyA bahuvacana) bane pratyayone noMdhelA che. napusakaliMganAM nAmane jyAre A banne pratyaya lAge che tyAre te bannene badale "zi" pratyaya vaparAya che. e vAta AgaLa 1455 mA sUtramAM AvanArI che. te zi" pratyayanI "ghuTa" saMjJA samajavI arthAta napuMsakaliMganA prasaMgamAM jyAM ghunuM kAma paDe tyAM badhe jyAM ucita hoya tyAM A "zi" pratyayane samajI levo eTale jasa ane zatru pratyayone "zi" zabdathI grahaNa karavA. jemake - ga---ghamAni tiZtti - kamaLe UbhAM che. za-vaghAni 17 vA - athavA e kamaLone je. puM-striyoH syamauja // 1 / 1 / 29 // si (prathamAnuM ekavacana) kam (dvitIyAnuM ekavacana), gau (prathamAnuM tathA dvitIyAnuM dvivacana), 1 (prathamAnuM bahuvacana). jyAre puliMgamAMnarajAtimAM ane strIliMga-nArIjAtimAM A pAMca pratyayono upayoga thayo hoya tyAre te pratyekanI dhu' saMjJA samajavI. narajAti-rAnA-sa -- prathama ekavacana - eka rAjA. rAnAnI-mo - prathamA dvivacana - be rAjAo. 2nAna-- dvitIyA ekavacana - eka rAjAne. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana rAgAna-- - dvitIyA divacana - be rAjAone. gAna -nara - prathamA bahuvacana - ghaNA rAjAo. nArIjAti-InA-fa - prathamA ekavacana - eka sImA. vImAna-za - prathama divacana - be sImA. sImAna[-ama - dvitIyA ekavacana - sImAne. sImAneM-- - dvitIyA divacana - be sImAne. vImAna - - prathamA bahuvacana - bethI vadhAre sImAone. svarAdayo'vyayam // 1 / 1 / 30 // svar vagere zabdonI avyayasaMjJA samajavI. je zabdanI avyayasaMjJA hoya te zabda hamezAM eka rUpamAM ja rahe, temAM koi pheraphAra na thAya. svara - svarga. tamAma vibhaktiomAM ekasarakhA havA zabda ja vaparAya. attara - vacce. tamAma vibhaktiomAM ekasarakhe marata, zabda ja rahe. prAta? - prabhAtano samaya-savAranA pahora. tamAma vibhaktiomAM esara prAtara zabda ja rahe. avyayane prathamA vagere tamAma vibhaktio jarUra lAge, paNa tenuM mULarUpa hamezAM avyaya rahe. ( rUma + ya + ayaya) svaya-pheraphAra, -nahIM. jemAM "kaze ja pheraphAra na thAya tenuM nAma avyaya." svara vagere aneka zabdo che. 1. sadRzaM triSu liGgeSu sarvAsu ca vibhoktaSu / ____ vacaneSu ca sarveSu yad na vyeti tad avyayam // arthAt je traNe liMgamAM-narajAti, nArIjAti ane nAnyatara jAtimAM ekasarakhuM rahe, tamAma vibhaktiomAM ane tamAma vacanomAM paNa ekasarakhuM rahe-je kaI jAtano pheraphAra na pAme tenuM nAma avyaya. 2. svar Adi avyonI noMdha - a -svarga sAyan-divasano cheDo kAntar -madhya prAta --prabhAtakALa sanutatkALasUcaka namu-rAtrI punar -pharIne masta--AthamavuM, nAza thavo Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama yAda 31 cAdayo'sattve // 1 / 1 / 31 // jene koI sthUla dekhAva na hoya te asattva--je najare na dekhI tivA_divasa satyamu-prazna, pratiSedha phoSA-rAtrI tathA paryASita dvA-jAhera karavuM vAsI padArtha mudhA-nirnimittatA, prIti karavI rAsa-gaI kAle pRSA-khATuM zvas--AvatI kAle vRthA - ke, mU-pANI tathA AkAza vRSA-prabaLa mithyA-ATuM zakuM-sukha co+-zabdAdika viSayasukha fmasa-vijana, viyoga,paraspara mithu-svAMga maya-sukha vitho-ekAMta, sAthe vAyarasA-AkAza mithu-saMgama zeDhaNI-AkAza ane pRthvI mithuna-naranArInuM joDuM goma--brahma, svIkAra karavo, maniAmuM-niraMtara sAme grahaNa karavuM, mudu - vAraMvAra abhimukha karavuM nA-pharI pharIne manna nAgaloka marakuM-jaladI muvasa-manuSyaloka Titi-kTa dvati-kalyANa 3ma-utakRSTa samayA-pAse nIca - apakRSTa niSA- ,, zanaitR-dhIre dhIre mAtara vinA, madhya avazya-jarUra pura-bhUta, bhaviSyata ,ciraMtana, sAma-aDadhuM parIsA-vizeSa meLavavAnI IcchA sAvi tirachuM a --khule pradeza vivaghU-vividhatA avasa-bahAra avarU-pAchaLa vadha-samIpa vagere tAna-zIvra mAskRtikU-anucitatA - ,, dvA- avadhAraNa, matine a- tA-nizcaya tizaya grudha-viyoga, zIdhra,samIpatA, mRtam -zuddhi lAbha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana zakAya vA bIjI koI iMdriyo dvArA paNa jeno anubhava na thaI zake te asatva. AvA asatvarUpa arthanA sUcaka vagere zabdonI "avyaya' saMjJA pRthaLa-viyega, juduM -bhUSaNa,pUratuM ,vAraNa karavuM dhi-niMdA -pApa dika-viyoga vaDhavanuM - nirbhara yo -jaladI, vartamAna ugatId--ghaNuM vadhAre marA -oDa, aprApta mu-prazaMsA vasthADuM 3STra-niMdA goSa- mauna te-viga vinA kayoSama- ,, saddhi-zIdhrA sUur -- sAkSAt--pratyakSa tathA tulya kAma-ghaNuM vadhAre sa-rakSaNa nirAmay - ke, prazA-dhaNuM jUnuM grAma-- , sanA 7-hiMsA mara - jaladI sanata nitya vara -thoDuM ISTa sanA-- ,, vara -ekaluM nAnA-judAI uttara-dII kALa vinA-saMgano niSedha kAratta-dUra ane pAse kSanA--sahana karavuM tiraskU---aMtardhAna, avajJA, zu-pujA tibhAva manasu-niyama sA-akasmAta-aNadhAryuM namaskUnamaskAra yu -sAthe kavAMgdhIme belavuM mUkuM-pharIne-bIjIvAra kAyamU-ghaNuM karIne-cakkasa nahIM purata-AgaLa pravINuM-Urdhva, UMcuM purapravAsu-adhvaryu puratAta-paheluM, AgaLa pravAsu -prItibaMdha zvata-nitya, pharIpharIne mArya-prItisahita saMbodhana vi7-oga, prazaMsA, vidyaTsa-pratiSedha, viSAda mAnatA kAryam-viziSTa prakAranuM zIla mAvi-pragaTa-prakAza-khulluM svaya-jAte-pote prAdun , tathA nAmano artha Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama yAda [ 33 thAya che. 2 - ane. "ane' e vano asattvarUpa atha che. vRkSaa (vRkSa: ) vRkSa ane. vara vagere aneka zabdo che. je upara jaNAvyA che te karatAM bIjAM paNa vadhAre avyaya svarAdimAM Ave che-" baceDavi vavaH "a" mADhaH nitA" "iyanta iti saMkhyAnaM nipAtAnAM na vidyate / prayojanavazAda ete nipAtyante pade pade" | nita--avyaya ATalA ja che ema na kahI zakAya, kemake jyAre jyAre jarUra jaNAya tyAre temane banAvI levAmAM-nipAtarUpe sAdhI levAmAM - Ave che. vaLI, upara avyayone je je artha batAvela che te paNa teTale ja che ema na samajavuM. batAvelo artha to mAtra upalakSaNarUpe che eTale te te avyayone bIje paNa artha che e hakIkatanI sUcanArUpe che. "nipAtAzca pasargAzca dhAtavazceti te trayaH / anekArthAH smRtAH sarve pAThasteSAM nidarzanam" // nipAto--- avyayo, upasargo-pra, parA vagere upasargo tathA dhAtuo A traNene aneka arthavALA kahelA che. je amuka eka ke be traNa artha batAvela che te to nidarzana mAtra che. bRhadravRtti 1. "ca" Adi avyayonI noMdha ra-taka tathA arthane - anyAya, samuccaya,samA - nizcaya hAra ane itaretarayoga zazvat--nitya, sAthe bhaTTa -nirdeza, viniyoga, kila sUpa, vartu-prazna, vitarka cokakasa ane prazaMsA -avadhAraNa ane pAdaraNuM neta, ta-niSedha, vicAra vI-vika95 ane upamA ane samuccaya ga-avadhAraNa. judAI tathA parimANu -niSedha gvamU--upamAna, ema-evuM, vana-ceta-je upadeza. prazna, avadhAraNuM tu ISTasaMbaMdhI prazna ane pratijJA tra-je kALe-AM si. 3 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] siddhahemacaMdrazadAnuzAsana na-pratyAraMbha, kheda ane pratividhi di- abhAva dRta-prIti, viSAda ane saMpradAna yutta-varAdimAM jue mAdito niSedha ane navikalsa [ vajana vana-api-paNu tathA pAda pUraNuM -hetunuM sUcana tathA ava dhAraNa tha-maMgaLasUcaka AMtarA vinA zarU karavAmAM AvatuM kAma AraMbha, prazna ane atizayatA -svarAdimAM juo gayo-jene lagatI vAta AgaLa kahI hoya tene lagatuM karI vAra kahevuM-anyAdeza mA,mArU che niSedha na, niSedha nofe -> nika vAva-saMbodhana karavuM vAva, vAtra ) anumAna karavuM, vAta, vat ( pratijJA karavI, nvAvat ( kAma batAvavuM 0 samApta karavuM, vai, vitarka karavo na, tuve tathA pAdapuraNa pai-dAna devuM, dIpavuM vai-skuTa karavuM auSaT vauSa ke devane havi Avar pavuM vagere artha va, vA, ) viyoga, vAkyanuM vai puraNa karavuM tathA U pAdapUraNa karavuM vA, cA -saMbodhana karavuM , huM , iMa -tiraskAra yukta saMbodhana madha-nIce mAt--kepa tathA pIDA radhA-pitRone bali Apavo davA -havi devuM ara-niSedha tathA pUratuM mor mane Aghe 1 ) saMbodhanamo daM, da, 3. sUcaka mA. 3tA | -viSAda, zeka tathA pIDA --viramaya che. hai, , mayi)pastAvo kara ,, , , va tathA saMgara, a Jbodhana karavuM 7--virodha vacana kahevuM tathA anyaya na ho vagere suvama, mun , ) pratyAkhyAna nu sam, di , karavuM, niSedha nahika.m J karo kam-prazna kara du-tiraskAra karavo mU-prazna karo 30-rAva batAvavuM. roSa yukta vacana su --muM-juo svarAdi Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama pada muM-roSa kara, anukaMpA navA vikalpa vimU-prazna kare, vitarka karo hima-saMbima-utAvaLa karavI, tiraskAra kare TU-vimaya thavo TU-kutsA-nindA vat o hetu artha, vAkyanI tat i mAMDaNI TU-apUrva artha, alpIbhAva vid-prazna karavo, avadhAraNa viTU-tiraskAra karavo, pAda puraNa vid -vimarza--vicAra, prazna kara kata-vika95 karo vata-bheda, anukaMpA, saMtoSa, vismaya ane AmaMtraNa - upamA ane avadhAraNa tu-vize paNa, pAdapuraNa nu-vitarka, pAdapUraNa -bIjA vAkyane AraMbha vana-kavacit vimuta- vikalpa krisTa-saMprazna ane vArtA karavI vi--i , macatra--bIje samaye bIje sthAne { }--levuM, ApeluM levuM athava-svIkAra karo viSa-judu juduM, vividhapaNuM pazu---jevuM ravahu-niSedha, vAkyAlaMkAra, jijJAsA ane ananya -manAvavuM. caDhinAma bIjo pakSa caTuta-bIjAnA Azayane khulle kara vagere pratyuta--kahela hoya tethI UlaTuM cA- je sthAne athavA je kALe. gAtu-avadhAraNa, pAdapuraNa -bIjo pakSa, je thAyathA-anAdarapUrvaka thA-gyatA, vIsA, ana tivRtti tathA sAdazya, jema-jevuM tathA-samAnatA, tevuM pur -kutsA-niMdA - hiMsA ane pratikULatA pura-pahelAM cAva7-maryAdA, avadhAraNa tathA parimANa-jeTaluM tAvata- ,, , teTaluM fTa -prIti, sevA tathA Adara ane pratikULatA vivi<< ) pravRna, vitarka 3fa7 ( mAvitta ane vika95 bada -abhuta tathA kheda nava nidhi karavA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana maryA- sImA-hada, mAma-pIDA nAma- prakAzanogya, saMbhA vanAyogya, krodha kare ane niMdA-vADavuM dama-bhUtakALasUcana tathA pAdapUraNuM ti-prAcIna-purAvRti-pahe lAMnuM sAMbhaLeluM sadda-sAthe, sarakhuM, vidya mAnatA amA-saha, najIka samamU-cAre bAju satrA ) sAthe-sahanA artha sAm pramANe va, mara, maTa-tiraskAra anuSa-anumAna karavuM vo-niMdA , mA, 6, ruM)paravuM, tiraskAra 3, 3, 4, 2 (kara, AmaMtraNa 7, 8 9, mo. (ApavuM, niSedha che. Jkara gha' thI mAMDIne 'mi' sudhInA vIza upasargo che. pratyeka upasaganA anekAneka artho che. temAMnA ahIM amuka ja artha nIce lakhyA pramANe batAvela che.. pra - AraMbha karavo, prabaLatA, atizaya, azcarya vagere 12 --- vadha kara, gha | parA krama, saMmukha nahIM, apratyakSa vagere apa- varjana. viyAga, caurya, nirdeza, apajApa karavo kaI pramANe m | nirdeza kare nivedana vacam karavuM, vAkyanI tathA sIna | pAdanI purta vagere vana-saMzaya, prazna ane anumAna karavuM -abhinaya kara, belAvavuM, krodha kare, pAdapUraNa -javAba Apavo nizcaya karo mAsa-smaraNa karavuM, kheda kare, ke5 kare ruti-e pramANe, Adi, hetu, prakAra zabdano prAdurbhAva, graMthanI samApti ane padArthane viparyAsa vagere samanvacananI ekatA-saMvAda, bhUSaNa, sAdaraya, DhAMkavuM, krodha, prIti vagere mana - samIpatA, sadazya, anuvartana, bhaviSya, hInatA, ghaNuM vagere 31--vijJAna spardhA, samIpatA nizcaya, vyApti vagere risa athavA nira-viyoga, abhAva, prAdabhAva, Adeza vagere Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuma athavA OMr alpatA, hiM nidA, kaSTa, abhAva, aniSTa vagere vivividhatA, bhaya, dUra, vyaya ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda klaha, anavasthAna, vagere mAr--maryAdA, prApti, lAbhanI icchA, kaSTa, Ara Mbha vagere ni~~~apatA, samUha, adhe bhAva, prasannatA, baMdhana, Azraya vagere prati---karIkarIne grahaNa karavuM, sAdazya, vinimaya--adalA badalI, samukha vagere - alpatA, ghaNuM vadhAre bhUSaNa, cAre bAmbu thavu, pUjA vagere sava---vajana, vAraMvAra prayatna, vAkayane parIkSA, kSaya vagere 4 - -adhikAra adhiSThAna, sahayoga, bAdhA, adhi katA, smaraNa vagere adhyAhAra, sAmarthya [ 37 apekSA, fo--anuvR tta, samucya, garhA, AzIvAMda prazna vagere --pujA, atizayatA, daDhatAM; akaSTa, anumati, samRddhi vagere ut--prabaLatA, sabhava, lAbha, prakAza, mokSa, darzanIyatA vagere atizayatA, anumati, atikramaNu, avajJA, samRddhi vagere ati-pUjA. misa'mukha, pAse, vazIkaraNa, pUjA, vyApti, icchA, vagere 'ahI je 7 vagere avyaye gaNAvelA che tenA karatAM te e avyayeA ghaNAM vadhAre che' e hakIkatane sUcavavA sAruM mULa sUtramAM vADhi: ema eka vacana mUkavAne badale ' cADhya: ' ema bahuvacana mUkeluM che. adha-tuvAdyogasa ||2||325 ( AgaLa AvanArA cha mA adhyAyanA 2jA padanA 81 mA sUtrathI laIne 151 mA sUtra sudhInAM sUtromAM tasu 'thI sudhInA pratyayeAnu vidhAna kareluM che. temAM 108 mA sUtramAM dha'' pratyaya paNa batAvelA che. te dha pratyaya sivAyanA bAkInA badhA tamu-ta -pratyayathI laIne zas pratyaya sudhInA je aneka pratyayA batAvelA che te pratyayA je nAmane lAgelA hAya te pratyayAMta nAmanI 'avyaya'rasanA thAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana tapu--tevA guna: amavandevA arjunanA pakSe thayA. arjuna zabdane tas pratyaya lAgele che tethI te nuMnata: pa6 avyaya gaNAya. tastata:-tethI athavA te pachI, tat zabdane ta pratyaya lAgele che. tra--tatra--temAM athavA tyAM. ahIM sat zabdane tru pratyaya lAgele che. rAta--RdurA:---ghaNu . ahI vaTTu zabdane zas pratyaya lAgeleA che. dhanurvAthaadhA ni- ahI 'fg' zabdane 'dha' pratyaya lAgavAthI tenuM dhUMdha rUpa thAya che. avyayasanAne sAru 'dha' pratyaya varjela che. tethI dhruva' e avyaya na kahevAya eTale tene vibhaktinA pratyayeA lAge ane tenAM judAM judAM rUpe thAya. dhruvam, dUdha, dvaidhAni vagere. yaH dvaidhAni-cidveSa na~mAnA ethI vadhAre prakArA----jayAM aneka rastAe kuMTAtA hAya, judA judA jaLuAtA hoya tyAM pathiaAni prayAga vaparAya. vitti-thamanta-tasAdyAmAH |{}{)rUA vibhaktie lAgyA pachI nAmanu` ke dhAtunuM je rUpa bane che te rUpanI jevu jenu rUpa heAya tevu pada vimartyatAma kahevAya. tenI-vibhakatyaMtanIAbhA jevI jenI AbhA heAya te pada 'avyaya' kahevAya. tathA s thI laI te tham sudhInA pratyaye lAgIne nAmanuM je rUpa bane che te rUpanI jevuM--te rUpanI sAthe barAbara maLatu Ave evuM--je nAmanu rUpa hoya te nAma paNa avyaya' kahevAya. vibhaktie me jAtanI che. eka syAdi vibhakti ane bIjI tyAdi vikti. temAM prathama syAdi vibhaktinuM udAharaNa Ape che H sthAiitramanyantAmaRtu:--ahaMkAravALA. am eka svataMtra pada che. tene hAra177 sUtra dvArA yut pratyaya lAge che. e rIte Rtu: nAma taiyAra thAya che. te nAmanu prathamAnuM ekavacana thayuM: thAya. ahIM udAharaNarUpe jaNAveluM Rtu: pada vibhakatyaMta ayuH nI sAthe barAbara maLatu Ave che mATe te adyuM: avyaya gaNuAya. vibhaktata yu nAmane badhI viktie lAge ane tethI tenAM--Rtu nAM ahaMyU ahaMyavaH ahaMyuH ahaMm ahaMyU ahaMyUn ~ema aneka judAM ayu padmane judI judI judAM rUpe thAya che, tyAre avyayarUpa banelA vibhaktie tA lAge, paNa tenAM judAM judAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama yAda [ 39 rUpe na thAya. tamAma vibhaktiomAM te ekasarakhuM ja rahe-e tenI avyayasattAnuM pariNAma che. svAmitvattAma- mastikSI :- dUdhALI gAya. kam dhAtu bIjA gaNane che tenuM vartamAna kAle anyapuSanuM ekavacana carita rUpa bane che. atikSI' padamAM je mati pada te kriyApadarUpa "bati' zabdane barAbara maLatuM Ave che tethI te avyayarUpa kahevAya. triphalA e samAsavALuM rUpa che. samAsa to paraspara ekabIjA nAmano ja thAya che, paNa kriyApadane ane nAmane thato nathI. "tikSara" padamAM "ati kriyApada nathI paNa avyayarUpa nAma che tethI tene "kSIra" nAma sAthe samAsa thaI zakyo. dhamattAma-- valam - kevI rIte, kayA prakAre. vin eka sarvanAma che. tene chArA103 sUtra dvArA "" pratyaya lAgavAthI than pada bane che. ahIMnuM vacam" vinumAMthI banelA "vathakUne barAbara maLatuM Ave che. tethI te avyaya kahevAya. takU ri anAma-kuta-kyAMthI athavA zAthI. vinu sarvanAmane barA82A sutradhArA tasa pratyaya lAgIne yutiH pada bane che. prastuta uta: pada e jU mAMthI banelA kuta: ne barAbara maLatuM Ave che mATe avyaya kahevAya. gha-sikyAm !aa rUjhA je nAmane vat , tathi taru ane sAm pratyaya lAgelo hoya te nAma "avyaya' kahevAya che. va -munivat vRttam = muni jevuM caritra-AcaraNa. tarUrata: chAtI sarakhI dizAvALuM je dizAmAM chAtI che te dizAmAM raheluM. kAmu-savaitaram = vadhAre UMcuM, vadhAre moTethI. vAtama-bram (sArUNo. je zabdane ravI, tuma ane ban pratyaya lAgelA hoya te pratyeka zabda avyaya INAya. vAM- + va = kavA - karIne saMbaMdhaka bhUtakRdaMta. tuma-$ + Tu = vastupU -karavA mATe--hetvartha kRdaMta. amU-nIr + kam = yAtrakagIvam - jIve tyAM sudhI-saba dhakabhUtakRdaMta Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana jatiH ? rUddA. AgaLa 3 ja adhyAyanA prathama pAdamAMnA na sUtrathI laIne 17 mA sUtra sudhI amuka amuka zabdonI "gati' saMsAnuM vidhAna kareluM che. jeTalA zabdo "gati' saMjJAvALA hoya te badhAnI "avyaya" saMjJA samajavI. a nya- A karIne, A padamAM "zaH'nI rUkha satra vaDe "gati' saMjJA thAya che tethI tene avyaya samajavuM. avyaya saMjJA thavAne lIdhe asatya evo prayoga na thAya, paNa maDha:3ya e ja prayAga thAya, ahIM "ataH -ma-jaMta-nma-kuzA-LantreDanavyayI rANA A sUtra dvArA sa tya na thayuM. 2 rUAkhA sUtra avyayanA ne karavAno niSedha kare che. ahIM : avyaya che tethI ? ne zuM na thAya paNa visaga ja thAya prayatna zArUnA tu eTale lepa pAmanAra. vyAkaraNazAstramAM ghaNA praya, ghaNuM Agamo tathA ghaNuM ghaNuM bIjA zabdo sAthe 3, 6, , , zo kema vagere svararUpa tathA ra aa vagere vyaMjanarUpa aneka nizAno mUkelAM che. te nizAne-anubaMdha eka svarUpa hoya che, eka vyaMjanarUpa hoya che athavA aneka vyaMjanarUpa hoya che. kyAMya to e nizAna anusvArarUpa paNa hoya che. e badhAM nizAne aMge ema samajavAnuM che ke, je je zabda sAthe e nizAne mUkelAM che te te zabdomAM e nizAnone lIdhe amuka amuka parivartana thAya evAM vidhavidha vidhAna karelAM che. eTale mUkelAM te te nizAno amuka amuka parivartananAM sUcaka che. paNa te te zabdomAM mUkelAM e nizAne jyAre mULa zabdono prayoga karavAno prasaMga Ave tyAre prayogamAM e nizAnone upayoga thato nathI, paNa mULa zabdano ja vyavahAra thAya che, e hakIkta A sUtramAM batAvela che. zabda sAthe mUkelAM tamAma nizAno "apragI" che -progane prasaMge kazA khapamAM te nizAne AvatAM nathI. eTale ema samajavuM ke. evA 'apragI" tamAma nizAno prayogane prasaMge rUtu-"lapa'-saMjJAne pAme che. rat eTale cAlyA javuM, TakavuM nahIM. te nizAno prayogamAM TakatAM nathI arthAt te tamAma nizAne lepa thaI jAya che ema samajavuM. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda [ 41 -vadhe che. ahIM gdha (gdhu + $) dhAtu che. temAM mULa dhAtu " che ane huM nizAnarUpa che. je je dhAtu sAthe 6 nizAna hoya te te tamAma dhAtuone AtmapadI samajavA; e hakIkta rU nizAna sUcave che. A gute pragamAM $ nizAna TakyuM nahIM. yAtti, vakata-dAna de che. ahIM cagI (yajJa + ) dhAtu che. temAM mULa dhAtu che ane huM tathA anusvAra e be nizAna anubaMdharUpa che. je je dhAtu sAthe huM anubaMdha lAgela hoya te tamAma dhAtuene ubhayapadI (Atmane padI tathA parapadI ) samajavA, ane je je dhAtu sAthe anusvArane anubaMdha lAgelo hoya te tamAma dhAtuone anid samajavA. dhAtu aniTu che tethI can nuM bhUta kRdaMta rUTa thAya, paNa cakita na thAya. ahIM paNa prayogamAM chuM tathA anusvAra TakyAM nahIM. jitrIyate-Azcarya kare che-Azcarya pAme che. A prayogamAM mULa zabda citra che ane huM anubaMdha che. je je zabdone ? anubaMdha hoya te tamAma zabdone AtmapadI rAmajavA. citra zabdane nirdeza rAjA satramAM Ave che. huM anubaMdha hovAthI citrIyase prayoga tha, paNa triIti na the. citrIte prayogamAM DuM Takaye nahIM. A rIte bIjA bIjA tamAma anubaMdho mATe samajavuM. anubaMdha eTale puMchaDInI jema pAchaLa bAMdheluM. anubaMdha mAtra zabdanI pAchaLa Ave che, paNa kyAMka kyAMka zabdanI AgaLa paNa Ave che. eTale tamAma anubaMdho zabdanI pAchaLa ja Ave che evo niyama nathI. anantaH paJcamyAH pratyaya. // 11 // 38 // amuka akSara amuka zabdathI pachI lAge e rIte pacamI vibhaktidvArA jenuM vidhAna kareluM hoya te tamAmanI "pratyaya' saMjJA samajavI. paNa jyAM evuM vidhAna kareluM hoya ke amuka akSara amuka zabdathI pachI paNa zabdanI aMtamAM lAge tyAM e aMtamAM lAganArA akSaranI pratyayasaMjJA na thAya, paNa tevA aMte lAganArane " Agama" samajavo. nAnA prathama dri-vaha ?' rArArU A sUra ema jaNAve che ke, nAmamAtrathI prathama vibhakti lAge. eka saMkhyAne artha jaNAvavA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana si lAge, be saMkhyAno artha jaNAvavA lAge tathA bahu saMkhyAne sUcavavA karyuM lAge. A rIte "nAmathI prathamA lAge " A jAtanA paMcamI vibhakitanA nirdeza dvArA vidhAna pAmelI prathama vibhaktine pratyayarUpa samajavI. hatyasaMthAvata +1 81 rUDA je nAmane ti-ti pratyaya lAgelo hoya tathA je nAmane atu-ma7 pratyaya lAgela hoya to te banne pratyayavALAM nAmone saMsthAvata-saMkhyAvAcaka nAma jevAM samajavAM. je je vidhAna saMkhyAvAcaka zabdone aMge batAvyAM hoya te tamAma vidhAna A nAmone paNa lAgu karavAM. vatA -(ta + ) keTalA vaDe kharIdela. um zabdane "saMta" pratyaya lAgavAthI tenuM rUpa vati thAya. tine saMthAvat gaNavAthI * pratyaya lAge che. cAvalA -(Avat + va ) jeTalA vaDe kharIdela yata zabdane 'vatu pratyaya lAgavAthI tenuM rUpa "vAvata' thAya. A zabdane paNa saMkhyAvata gaNavAthI ja pratyaya lAgyo che. bhASAmAM eka, be, traNa, cAra, pAMca vagere zabdonI ja khAsa saMkhyAvAcakarUpe prasiddhi che, kemake e zabdo amuka eka niyata saMkhyAnA ja sUcaka che tyAre ta-keTaluM. yavata-jeTaluM, A ane AvA bIjA zabdo kaI eka niyata saMkhyAnA sucaka nathI tethI tene saMkhyAvAcaka na gaNI zakAya. mATe ja A sUtradrArA tevA zabdone paNa saMkhyAvAcaka jevA gaNavAnuM vidhAna karela che. bahu-gaNaM bhede // 1 / 1 / 40 // vaTu ane jaLa zabda jyAre bhedane sUcavatA hoya tyAre te baMne zabdone saMkhyAvAcaka jevA samajavA. jema eka, be vagere saMkhyAvAcaka zabdo "bhedanA sUcaka che tema vaMdu ane mana e be zabdo bhedanA sUcaka che. DuM-ghaNuM-judu juduM ghaNuM. -gaNuM ghaNuM, judu judu. e ghaNuMmAM ke gaNamAM paraspara bheda che evo Azaya jyAre hoya tyAre baMne zabda "bhedI arthane paNa sUcave che. varu -(vahu + ja = vahu) bahu vaDe kharIdela. Tla -(1 + + = La*:) gaNA vaDe-amuka gaNavaDe-kharIdelo. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya- prathama yAda [43 A baMne zabdo saMthAvata thavAthI temane ja pratyaya lAge che. jyAre kaTu ane maLa zabada bhedane na sUcavatA hoya tyAre temane saMkhyAvat na samajavA, te vakhate te zabdone saMkhyAvata kArya na thAya. jyAre vahu zabda vipula-vizAla-arthane sUcaka heya tyAre tene saMkhyAvat na samajo. tathA jyAre maLa zabda saMgha-saMghAta-athano sUcaka hoya tyAre tene saMkhyAvata na samajo. vaipulya-- ahu ta e vAkyano a ghaNuM sadana-raNuM-ravAnuM lAge vakhata cAlanAruM radana thAya che. ahIM sadananI vipulatA che ane vaidu zabda vipula arthane sucaka che. ahIM vadugam, vaMduvAyu vagere udAharaNa samajI levAM. saMgha-miznaLAM : A vAkyamAM naLa zabda saMgha arthane sUcaka che-bhikSuono saMgha. tathA jhoLa, ra3:saMghAtaH-rajane samUha. ahIM gaLa zabda saMghane sUcaka che. A rIte vipula arthanA sucaka vaTu zabdane ane saMgha arthane sUcaka paLa zabdane saMkhyAvata na samajavo. -samAdhyadhaH zAka gathardha zabdane jyAre 4 pratyaya karavo hoya ane jyAre madhya zabdano bIjA koI zabda sAthe samAsa karavo hoya tyAre e baMne prasaMgomAM madhyardha zabdane saMthAvata-saMkhyAvAcaka zabdanI je-samaje, atharva--jemAM aDadhuM vadhAre hoya te. vArtham (ardha + )-jemAM aDadhuM vadhAre che te doDha, aDhI vagere vaDe kharIdelu. kAgrama jemAM aDadhuM sUpaDuM dhAnya vadhAre che evA doDha sUpaDA vaDe ke aDhI sUpaDA vagere vaDe kharIdeluM. gharSa zabda saMkhyAvat thavAthI tene # pratyaya thayo ane zu zabda sAthe rUAlA2DA satra vaDe samAsa paNa thaI zakyo tathA phADA 141 sUtra vaDe IkaNuM pratyayane lopa paNa thaI zake. ardhapUrvapadaH pUraNaH // 1 / 1 / 42 // prathama ditIya, tRtIya, caturtha, paMcama vagere zabdone saMkhyAnI pUrtinA sUcaka pUraNa pratyaya lAgelA che. mATe A badhA zabdo pUraNa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana pratyayAta' kahevAya che. ane ema che mATe te zabdo paheluM, bIju, trI', cethuM, pAMcamuM vagere pUrI saMkhyAnA sUcaka che. je zabdone saMkhyApuraka pUraNapratyayo lAgelA hoya ane te zabdanI parvamAM mardha zabda hoya to te pUraNupratyayAta zabdone 4 pratyaya karavo hoya tyAre tathA samAsa karavAne prasaMga hoya tyAre thAva-saMkhyAvAcaka zabdanI jema samajavA 3vmajU-jemAM pAMcamuM aDadhuM che te-sADAcAra-DhacA vaDe kharIdeluM. 3vmajUrva--jemAM anAja bhareluM pAMcamuM sUpaDuM aDadhuM che te ardhapaMcama.evAM anAja bharelAM sADAcAra sUpaDAM vaDe kharIdeluM. ahIM paNa badhI prakriyA athardham nI jema ja samajavI AcArya zrI hemacaMdravirAcata siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana laghuvRttinA prathama adhyAyano gujarAtI vRtti vivecanane saMjJA prakaraNarUpa prathama pAda samAta. 1. ApaNuM gujarAtamAM "UMDuM'-sADA traNa-e arthamAM UMdhuM zabda pracalita che tema mAravADamAM sADAcAra" e arthamAM DhacA' zabda pracalita che. arthavaturtha-adbhava stha-baddha tha-ma-maMdaUThe. mavaivama-adrupa vama -addharama-caMdra-823-nuM-vA. 2. koI paNa graMthamAM je je saMjJAo vaparAtI hoya te tamAma saMjJAone graMthakAra graMthanI zarUAtamAM ja ApI de che eTaluM ja nahIM, paNa saMjJAo ApyA pachI ja tenA upayoganI vAta kahe che. AcArya hemacaMke saMjJAo graMthanA prAraMbhamAM to ApelI che, paNa teno-saMjJAna- jyAM-je mUtramAM-upaga thayela che te sUtranI pahelAM sarvatra nathI ApI, paNa kyAMka saMjJAnA upayogavALA sUtra pachI Apela che. saMpAdakanI daSTie A krama barAbara jaNAto nathI. jema ke aMtasaMjJA 111pa mAM sUtramAM batAvela che ane teno upayoga 1111mA satramAM karela che. nAmasaMjJA 1127mA sUtramAM batAvela che ane teno upayoga 1.1 21 mA sUtramAM karela che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-prathama pAda [.5 arthAta saMjJAnuM vidhAna karyA pahelAM ja tene upayoga karavAmAM Avela che, tyAre kharI rIte saMjJAnAM vidhAno karyA pachI ja temane upayoga karavo joIe e navA vidyArthIo mATe vizeSa sugama thaI zake. A dRSTie vicAratAM AcAryanAM sUtrono krama thoDo badalavA cogya gaNAya AcAryo Apelo krama kAdiya'janama / 1 / 1 / 10 / apaJcamAntastho dhuTa / 1 / 1 / 11 / / pa,cako varga: / 1 / 1 / 12 / Adya-dvitIyazaSasA athoSa : / 1 / / 13 / anyo ghoSavAn / / 1 / 14 / yaralavA antasthAH / 11 / 15 / aM-a:- ka-)(pa-za-Sa-sA: ziT / / / 1 / 16 / tadantaM padama / 1 / 12 / nAma sidavya-jane / 1 / 1 / 21 / naM kye 11 / 1 / 22 / na staM matvarthe / / 1 / 23 / manu bho'Ggiro vati 1 / 1 / 24 vRttyanto'saSe 1.1125 / savizeSaNamAkhyAta vaakym|11|26| adhAtuvibhaktivAkyamarthavannAma / / 1 / 27 / zighuT / 1 / 1 / 281 badalavA yogya kama kAdiya'janam / 1 / 1 / 10 / paJcako vargaH / 1 / 111 / / yaralavA antasthA: 1111 / 12 / a57camAntastho dhuTa / 1 / 1 / 13 / zrAdya dvatIyazaSasA aghossaa:|11|14| anyo ghoSavAn / 1 / 1 / 15 / a-a:- ka-)(-4-za-Sa-sAH ziT / 1 / 1 / 16! tadantaM panam / 1 / 120 // savizeSaNamAkhyAta vAkaram / 1 / 1 / 21 / adhAtuvibhaktivAkyamarthavannAma 1 / 1 / 22 / nAma sidavyajane / 1 / / 23 / naM kye / / 11124 // na staM matvarthe / 1 / 1 / 25 / manurnabhogiro vati / / 126 vRtyanto'saSe / / / 1 / 27 // zirbuTa / 1 / 1 / 28 / A vyakrama bIje sthaLe paNa Avela che. 4172 mAM sUtrathI antasthA vyaMjanonuM tu karavAnuM vidhAna che. A vidhAna 4190 mA sUtra sudhI cAle che. tyAra pachI AcAryazrI 102 mA sutramAM vRtta ema sutra banAve che ane tyAra pachI 103 muM sutra Inavo yam ema muke che, Ane badale jyAM nuM prakaraNa pUruM thAya che tyAM ja eTale kAlA 90mA. satra pachI 1102 muM sUtra hovuM joIe ane tenA pachI ja 103 muM sUra lAvu naye. sana 104 bhu sutra dIrghaH svarahanagamoH sani dhuTi ema hovuM joIe. A rIte vicAratAM nIce pramANe krama hovo joIe Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana AcArya zrAne racanAkrama badalavAyogya racanAkrama nA parokSa - IkAlA2 | vA parokSA - yaGi / 4 / 1 / 90 / pyAyaH pI 4 / 1191 / / sat kALA nA dIrghamavo'ntyam / 4 (1692 // thAya: vI. ja)12 rUA Ama krama karyA pachI 104 sUtra : svarakranAma: zani dhuTa 4104 ema hovuM joIe, je atyAre navarAmo: sana puTi ema che. A sivAya bIje aneka sthaLe racanAkramamAM pheraphArane tathA saMzodhanane avakAza che, paNa e badhu ahIM lakhI zakAya nahIM. prathama adhyAya (dvitIya pAda ) have varasaMdhi prakaraNano AraMbha thAya che. saMdhi eTale bhegA thavuM. bhASAnAM uccAraNanI evI khAsiyata che ke, jyAre be svaro sAmasAmA Ave tyAre tenA uccAraNamAM kAMI ne kAMI pheraphAra saMskRta bhASAmAM thaI jAya che. A svarasaMdhi prakaraNamAM tevA keTalAka pheraphAronI noMdha levAmAM AvI che. samAnAnAM Trena TarSa zarArA je svaranI "samAna' saMjJA (ju sUtra 11) kahevAmAM AvI che te svaramAMnA sarakhesarakhA svaro sAmasAmA Ave to te baMne svarane badale te ja svarene barAbara maLato Ave evA eka dIgha svara belAya che. ma + ma = mA-is + pram = iDa, pramu-da Da-DAna-agrabhAga. rU + = -dhi + 6 = DhoTaF-dahIM A-A dahIM, huM + 6 = DuM - navI + = rI:-nadIne Idra arthAta nadIno pati-samudra athavA nadIomAM Idra samAna zreSTha eTale gaMgA, brahmaputrA ke siMdhu nadI. 2 hr chy Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda * + A + 1 ma heo + mA A ThaM mA - = mA A mA hi chi li C + + + phaeN + hr hochs cho choi cho cho svararUpa " nI sAme svararUpa e kha Mtene badale vilakSaNa ? vikalpe svararUpa chu AvyA hAya te pazu te brU vikalpe khelAya che. la u + u OM + ka 3 + * + 3 = U // // // // 94 94 94 94 U A prakAre TM ane haiM vize paNa samajavuM. R - kRti svo vA // 1 // 2 // 2 // samAna sa MjJAvALA svareAnI pachI jo RR svara athavA tha svara Ave tA samAnasa jJAvALe! svara hasva vikalpe khelAya che. vikalpe eTale hrasva melAya ane na paNa meAlAya eTale jevA hoya tevA kheAlAya. U vAla + RR: vAya:-bAlAne bAlikAnA--Aya. zya--eka prakAranu haraNu. vAha + ; - vAAET--{Ala eve sya.-ya eTale haraNa, mAla-nAnA athavA bAlane-bALakanA Rsya. [ 47 la + mama: - bama:RSama-uttama, mAM uttama. itR + : = zvetRtkAra:- hAtAnA-hAma karanArane-z2akAra zabda. jyAre hrasva na thAya tyAre vAo: prayAga 1 / 26 / sUtrathI thAya. jyAM A niyamathI hrasva thAya tyAM pachI sAmasAmA AvelA svAmAM kazA ja pheraphAra na thAya ema samajavAnu che. A niyamathI hrasva thayA pachI paNa sAmasAmA svaranA kAI pheraphAra thAya ema mAnavAmAM Ave te sUtranuM vidhAna niSphaLa thaze; arthAt A niyamathI hrasva karyAM pachI paNa sAmasAmA AvelA svAmAM pheraphAra karavAmAM Ave te pachI A sUtra banAvavAnuM kAMI kAma nathI ema thAya. eTale A sUtranA vidhAnane saphaLa banAvavA ema mAnavuM ja joIe ke A vidhAna pachI sAmasAmA AvelA svare jevA rUpamAM hoya tevA rUpamAM ja rahe. tAjAM vA ArA - AvyeA khelAya che. tathA svararUpa chunI sAme ane da e ba Mnene badale vilakSaNa hoya teA te ane Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana bolavAmAM AvatA A vilakSaNa rU ane huM mAtra svararUpa nathI, mAtra vyaMjanarUpa paNa nathI, paNa svara ane vyaMjananuM vilakSaNa mizraNa thavAthI banelA che mATe tene vilakSaNa kahevAmAM Ave che. A bAbata prAcIna zabdazAstrIonA je judA judA mato che te A pramANe che - ---(1) A banne vaNe svaranA samudAyarUpa che athavA svara ane vyaMjananA samudAyarUpa che athavA koI bIjA vaNatararUpa che. (2) A banne vilakSaNa vargomAM doDha mAtrA svaranI che ane rephanA tathA lanA be cothA aMza temAM maLelA che. (3) A banne varSomAM 2mAM A repha ane kAra bhaLelo che tathA 7 mAM A la ane lakAra maLe che ane bannemAM svaranI aDadhI mAtrA che. (4) A varSomAM 2 mAM be repha maLelA che tathA mAM be la bhaLelA che tathA bannemAM svaranI aDadhI mAtrA che. AvA vilakSaNa 3 ane 4 no prayoga saMskRta sAhityamAM bhAgye ja maLe che, paNa saMbhava che ke, prAcIna saMskRta sAhityamAM ke vedanI bhASAmAM AvA vilakSaNa ? ke teno prayoga maLato hoya, ethI ene lakSyamAM rAkhIne athavA prAcIna paraMparAne lakSyamAM rAkhIne A sUtranuM tathA AnI nIcenA cothA sUtranuM vidhAna che. 4 nI sAthe- s + #Ara: = rahyAH athavA sTAra: athavA prAra: (juo, rAka )-tathA strane trAsa. sTra nI sAthe-- + kAraH - kAra athavA kAra athavA kAra: (juo vArA1) 2 no kAra. taH va ta va ArAjA svararUpa 5 nI sAme svararUpa % Avela hoya to te baMnene badale vilakSaNa 2 vikalpa belAya che, tathA svararU5 % nI sAme svararUpa jU Avela hoya to te baMnene badale vilakSaNa vika9pe bolAya che. tra + 28-pitR + ma = pikRSama athavA pitRpama: athavA pitRpamaH (juo lArA)-pitAne baLada athavA uttamottama pitA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAra [49 * + Du-dutR + sTrAra = dhrotasukkAra: athavA hodRAra: athavA dozthA: (juo nArA)-hetAne kUkAra. tad eTale - svara ane 8 svara maLIne A svara vikalpa belAya che tathA = svara ane 4 svara maLIne 4 svara vikalpa bolAya che. 8 + 5-pitR + 8Sama = pitRma: ahIM 7 ane 8 e banne maLIne mAtra hrasva * belAya che athavA pitRtrathama athavA pitRpamaH 28 + 4-srotR + 4 = dosTara: athavA tujAra athavA dotora: (juo. 125) hotA lakAra. ahIM x ane baMne maLIne mAtra hUrva jhuMbelAya che. : sArA pUrvamAM jaNAvelA svararUpa nI sAme svararUpa ja Avele heya to te baMnene badale dIrdha zra bolAya che tathA agAu jaNAvelA svararUpa 4nI sAme svararUpa TU Avela hoya to te baMnene badale dIrdha belAya che. # + 2 - s + SamaH = aSama-uttama stra athavA ne baLada, tra + 4 - hotR + sudhAra: = DrotRkAra:-hovAne kAra avarNasyevarNAdinaidodaral // 1 / 2 / 6 // avarNanI eTale ke bA nI barAbara sAme phuvarNa eTale ke Avela hoya te te baMnene badale belAya che. e ja rIte A varSanI barAbara sAme 31 varNa eTale 3 ke 4 Avele heya to te baMnene badale bo bolAya che. te ja rIte ma varNanI barAbara sAme 1 varNa eTale ke tra Avela hoya to te baMnene badale marU bolAya che tathA A varNanI barAbara sAme jhUlavaNa eTale rU ke Avela hoya to te baMnene badale bolAya che. kama + 6 - vaiva + = revendra -devane Idra athavA devAmAM Idra samAna. 1. varNa zabda ghUsya, dIrdha ane plata "ba" ne sUcave che. paNa saMdhinA prasaMge luta ma no saMbhava nathI mATe tenuM udAharaNa jaNAvyuM nathI tathA 6 varNa, 3 varNa, varNa, sUvarNa zabda paNa pUrva, dIrdha ane huta 6 ne tathA 3 vagerene sUcave che, chatAM saMdhinA prasaMge plata rU ke 3 vagerenA uccAraNane saMbhava nathI tethI teno ullekha karavAmAM Avyo nathI. si. 4 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana + thy he chy m a + I - tava + IhA = tavehA-tArI yeSTA athavA 427. - mAlA + iyama = mAleyam-24 mA. A + I - sA + IkSate = sekSatetI se che. a + u - tava + udakam = tavodakam-tA pAe. a + U - tava + UDhA = tavoDhA-tArI 52zeta2 strI. A + u - mAlA + udakam= mAlokadam-bhAvAnu pA. A + U - vanitA + UDaH = vnitottH-striin| parazeta2 puruSa. a + R2 - tava + RSiH= tvrssi:-taa| RSi. + R - tava + RkAra = tavarkAra:-tAre hI R412. A + R - mahA + RSiH= maharSiH-moTA RSi. A + R - sA + RkAra:= sarkAraH-sAnA hI R42 pathavA te R12 a + lR - tava + lakAra:= tvlkaar:-taare| lu12. a + la - sa + lukAreNa= sahakAreNa---sanA hI luu|2 19 A3+ lR - mAlA + lakAraH = mAlalkAra:-mAsAnA la 412. A + lU - vanitA + lakAra: = vanitalkAra:-vanitAnA hI lu12. RNe pra-dazArNa-casana-kambala-vatsara-vatsatarasyA''r // 12 // 7 // pra, daza, RNa, vasana, kambala, vatsara ne vatsatara se sAta zahAnA aMtima banI barAbara sAme La zabdane kAra Avelo hoya to te ma ane tra baMnene badale mAru belAya che. pra + RNam = prArNam -vadhAre 19-29-he. daza + Rgam = dazArNam -6zana he,athavA ' zAzana vizeSa nAma. vasana + RNam = vasanArNam-57 mATe 42su RNa. kambala + RNam = kamdhalArNam---masa mATe gharelu vatsara + RNam = vatsarArNam-varSa bhATe 42 raNa. vatsatara + RNam = vtstraarnnm-pche| mazahA :relu *e. 1. A prayogomA arthAta R tathA lavANA prayogamA 1 / 2 / 2 niyama dhArA 625 55 thAya cha meTale tvRssiH| mahaRSiH / tvlkaarH| mAlalakAraH sAvA pazu pryog| thAya che. 2. A mAMnAM keTalAka udAharaNe ame spaSTatA mATe vadhArelAM che. 3. A prayogomAM paNa narArAno niyama lAge che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda [51 A badhAM udAharaNomAM nArA 6 sUtra dvArA ya nuM uccAraNa thavuM zakya hatuM, paNa A sUtra te uccAraNane aTakAvIne mAru nuM uccAraNa karavAnuM sUcave che. ethI ban nuM uccAraNa A zabdomAM na ja thAya. Rte tRtIyAsamAse // 1 // 2 // 8 // ma varNanI barAbara sAme 21 zabdano % Avela hoya ane ba varNavALo zabda tathA kRta zabda e baMne vacce tRtIyA tapuruSa samAsa thayela hoya to A varNa ane gata ne e baMnene badale sAru bolAya che. sena ttaH - sAta + ta = tArta-zI ThaMDIthI-pIDAyela. paramazrA taOM - parama + araH - varamartaH-khUba pIDAyela. ahIM narama ane ta e baMne zabdono tRtIyAsamAsa nathI. paNa vizeSaNa-vizeSyane karmadhAraya samAsa che tethI varamArta na thAya, paNa vArtaH thAya, (juo, rAda) TuTa + mRta: = Tuna vataH athavA -kurti -duHkha vaDe pIDAyele. ahIM TuH zabda tRtIyA vibhaktimAM to che, paNa tene Rta sAthe samAsa thayo nathI mATe mAru na thatAM maru thayo. (juo vArA 6) RtyArupasargasya // 11219 // upasargone eN ba varNa hoya ane te ma varNanI barAbara sAme dhAtune 5 kAra Avela hoya tyAre te mavarNa ane kAra e baMnene badale mA bolAya che. pra + ati = prAti = AgaLa jAya che. para + gati = parAti = pAcho vaLe che. upasarga pachI dhAtu ja Ave che ethI sUtramAM mAtra "sa" eTaluM kahevAthI ane dhAtu zabdane nirdeza nahIM karavA chatAM paNa ApoApa dhAtu" samajAI jAya che. nAna vA !ArA || upasargone cheDe A varNa hoya ane te ma varNanI barAbara sAme nAmadhAtune AkAra Avela hoya to e vaNuM ane kAra e baMnene badale vikalpa khATu bolAya che. 1. 15rAra niyama dvArA zItagata evo paNa prayoga thAya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ] siddhahemacaMdrazadAnuzAsana + grIti = prArthanIti athavA gharSamIyata (juo vArAphTa )-vizeSa prakAre RSabha-baLada-ne Icche che. cI vA I II upasargone cheDe ba varNa hoya ane te ma varNanI barAbara sAme nAmadhAtune jhukAra Avele heya te ma varNa ane sUkAra e baMnene badale vikalpa mA belAya che. 31 + jIyArIti = 3AAti athavA savArIyati (juo vArAphTa) sukAranI pAse Icche che. aidaut sandhyakSaraiH // 12 // 12 // A varNanI barAbara sAme sadhyakSare AvelA hoya to eTale ma varNa ane ku, ma varNa ane che, ga varNa ane mo tathA ba varNa ane kI e pratyeka jeDakAne badale anukrame che belAya che tathA gau belAya che. na + i - tava + gSA = taSA - tArI A. A + U - varavI + gSA = aSA - khATale A-A khATale a + che - tatra + = tandI - tArI endrI. (enDI = IMdranI stuti.) che - sA + ra = saindI -te aindrI. A + ko - lava + bona: = sauDhana: - tAre edana-bhAta. 18 + - zamA + monaH = zormona -zebhAna dana-bhAta. ma + gau - tava + gauvava: = tayauvAva:-tAre aupagava, pagava -upagune putra (upagu-gAnI pAse rahenAra, geAvALa). A + - zomA + vAva =zokhkhavAva-zobhAno aupagava. zaMkA-uparanA sUtramAM mAtra upasarganA sa varNanI vAta hatI ane A sUtramAM ekAeka mAtra cha varNa kevI rIte levAI gayo ? samAdhAna-zaMkA barAbara che, paNa A sUtramAM je mAtra upasargane A vaNa levAnuM hota to sUtramAM batAvela "noreH ( la _t:) priyeAga ja na thAta. arthAta sUtrakAre "sAkSare prayoga banAvIne ADakatarI rIte ema sUcavyuM che ke ahIM tamAma zabdone cha varNa 1. A udAharaNe ame vadhArelAM che. + Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda [53 levo, pachI te ma varNa game te zabdamAM heya-upasargane hoya ke upasarga sivAyana hoya. udA thArA rUA. ba varNanI barAbara sAme rA zabdane ka Avela hoya te ma varNa ane 8 e baMnene badale na bolAya che. dhA + mata: = ghauta:dhoyelo keTa vagere. pautaH-prathamA vibhaktinu ekavacana. ghA + katavAna = pautavAnuM-nAro. dhautavAna-prathamA vibhaktinuM ekavacana. A baMne zabdomAM mULa dhAtu "dhAr che. dhAr-doDavuM athavA dhevuM-zuddha karavuM. dhAn dhAtune bhUtakALa sUcaka ta pratyaya lAge te tenuM ghIta rUpa thAya ane tavat pratyaya lAge to tenuM patavA rUpa thAya. ta pratyaya bhUtakALa sAthe kartA tathA kamane sUcaka che, ane tavat pratyaya bhUtakALa sAthe kartAno sUcaka che. (3 mATe juo 41 108) bhASAmAM pracalita dhotiyuM, talI, dhotara vagere zabdone saMbaMdha dhatta zabda sAthe che. dhautaH--gayelo, ghoDela ke deDelo ane dhautavAna-doDanAra paNa thAya. prasyaiSaiSyoDhoDhayUhe svareNa // 12 // 14 // pra nA ma varNanI barAbara sAme US no, puSya no Avela hoya to A varNa ane B e baMnene badala che bolAya che tathA nA varNanI barAbara sAme 4 no, koDha no ane kAra ne 3 AvelA hoya te varNa ane 3 baMnene badale mo bolAya che. pra + Us: = oNSa -kAMI paNa kAma pra. puSya = 9:-kAma karavA sAru mekalAto manuSya-nokara pra + : = pDhaH-prauDha - praga9bha pra + di:= DraTi: --prauDhapaNuM + : = 9:-uttama prakArano taka svarasvairyakSauhiNyAm // 1 / 2 / 15 // sva nA ba varNanI barAbara sAme phura ane phrI ne DuM hoya to e vaNuM ane hu~ e baMnene badale belAya che. tathA bakSa nA ba varNanI barAbara sAme phaLiI no 3 hoya to ya va ane ka e baMnene badale mau belAya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] = Fat: + rU: sva + I svairI = sva + IriNo = svairiNI sva + IrA svairA 19 33 akSata ttinI= mauddiI--vizeSa prakAranI senA. = siddhahemagra zabdAnuzAsana peAtAne game tema karanAra-svacchaMdI "" . .. -------- = .. .. "" " ,, akSauhiNI senAmAM 21870 hAthI, 21870 ratha, 65610 gheADA ane 109350 pAyadaLa sainya heAya che. aniyoge lageve // 1 // 2 // 16 // a' zabdanA e a` che. eka te 'niyaoNnA'-cAsa-nizcaya ane bIjo 'aniyeAga'-cAkkasa nahI~marajI paDe tema. (mULa zabda phairir che.) 29 pharanArI svacchaMdI strI zra vanI barAbara sAme 'marajI paDe tema" evA arthanA sUcaka '' zabdane 6 Avela hoya te tra varNanu uccAraNa ja thatuM nathI. arthAt tra vate leApa thAya che. ih + eva 5k + va = rUdeva tivru--marajI paDe teA ahIM UbhA rahe. a + Z = ady + eva kSetra-marajI paDe tA Aje jyAre va zabda niyeAgane! sUcaka heAya tyAre te zra varNInuM uccAraNa phadaiva tivra mA zA:-ahI ja UbhA rahe, jA nahIM, thAya ja-TM + va = (jue 1212) anizcaya-1mAl + v mAM Ave mAreya mAnIyatAnuM- marajI paDe te mAlAne lAvavA nizcaya -1mAhA + va = mADhava bhAnIyatAm--mAlAne ja lAvavAmAM Ave, khIjuM ka Mi nahi. cauSThatau samAse // 1 // 2 // 17 // * varNanI barAbara sAme jyAre bhoja ane tu zabdanA no Avye hAya tathA zra vastuvALA zabdanI sAthe vjha ane zrotu zabdane samAsa thayA hoya tyAre ja cha varNavALA zabdanA aMtya zravaNuM nA vikalpe leApa thAya che. 1. mA'sAthe prayAga batAvavA A udAharaNa! ame vadhArelAM che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda vila + monTI = vin + moTI--vimbronTI, athavA vizva + mochI = nimnauSThI-pAkA TIDeArA jevA lAla phADavALI A rIte cimpojhara tathA nimnauSTha:, vizvonTam tathA viauSTham prayAga pazu thAya. vimnolDa zabda vizeSaNa rUpa che tethI traNe jAtimAM vaparAya che. sthUha + zrotuH = dhRtyu + srotu:--zUotu: athavA sthUautu:-jADA khilADe. 2e putra ! zrotraM vaca-he putra! heThane jo. A vAkacamAM jo ke ma va nI kharAkhara sAme oTa nA cho AvelA che, paNa putra ane goi zabdone samAsa thayeA nathI, tethI ahIM te putraneA tra kheAlAya ja arthAt puauSTam evA ja prayAga thAya. e ja rIte putra! zrotu. vazya-he putra khilADIne jo. (jue, 1 / 2 / 12) ahIM paNa putra ane zrotu ne! samAsa thayeA nathI tethI khelAya ja. tethI jaitum thAya. emAAirAA maiM varSoMnI barAbara sAme om zabda Ave tathA r upasa kAI rUpAMtara Ave to R varNana leAya thAya che arthAt kavaNuMnuM uccAraNu thatuM nathI. aya + om = v + om = gayomU ----Aje em sA + om = s + m = son--teNI em anya + moDhA sA + mor s + A + do = dA e rIte zrA ane e bannene mo banAvyA pachI A niyama lagADavA. ema karavAthI '" / upasarga nuM rUpAMtara bane che. upasargasyAniNedhedoti // 12 // 19 // atha + moTA = ayoDhA~~Aje paraNetarabAI soTTA.....te paraNetarabAI [ 55 = upasanA zra varNanI barAbara sAme Ave te upasanA tra vastunA lepa thAya thatuM nathI, paNa te kAra rU dhAtune tema ja pra + elayati p + elayati parA + elathati = r + elayati tra + zroti k + auti 1. A udAharaNa ame vadhAreluM che. = dhAtune d kAra Ave ke chokAra eTale zravaNa nuM uccAraNu dh dhAtune na heAvA joie. preyaMti---preraNA kare che. reti----preraNAthI pAchA vALe che. proti-vizeSa dAha pedA kare che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 ] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana para + boti = varu + gopati = 1rapati-vizeSa dAha pedA kare che. gun - 32 + iti = rati-pAse Ave che. (juo 1212) gdhu - 5 + gute = ate-vizeSa vadhe che. A baMne kriyApadomAMnA pahelA kriyApadamAM rU dhAtuno prakAra che ane bIjAmAM dUdha dhAtune prakAra che tethI A niyama nahIM lAge. vA nAgni zarIrane upasarganA je be varSanI barAbara sAme nAmadhAtuno prakAra ke nAmadhAtuno gokAra Ave to te ja varNane lopa vika thAya che eTale avarNanuM uccAraNa vikalpa thAya che. vikalpa eTale eka vAra uccAraNa na thAya ane eka vAra uccAraNa thAya paNa kharuM. 31 + gvarIyati = [ + gvayati - 3Iyati-ekane pAse Icche che. 35 + gvadayati = 3yati-(jue vArA12). ka+ govaghIyati = x + moSadhIyati = proSadhIyati-padhane che che. 2 + SadhIyati = prauSadhIyati (juo 1ra12) ivarNAderasve svare yavaralam // 1 / 2 / 21 // 6 varNanI barAbara sAme vaNa na hoya paNa bIje kaI svaravaNa hoya te rU varNanuM zuM uccAraNa thAya che. 3 varNanI barAbara sAme 3 varNa na hoya paNa bIjo koI svAra varNa hoya te 3 varNanuM - uccAraNe thAya che. vaNanI barAbara sAme travarNa na hoya paNa bIjo kAI svara varNa hoya to 16 varNanuM ? uccAraNa thAya che ane varNanI barAbara sAme 4 varNa na hoya paNa bIje kaI svara vaNa hoya to varNanuM uccAraNa thAya che. 6 varNa - hathi + atra - draSya + = hRdhya---dahIM ahIM. navI + gSA - + gSA = navA-nadI A. 3 varNamadhu + satra - mannu + satra = matra-madha ahIM vadhu + Anan - vat + Asanam = vagAsanamvahunuM Asana naMda varNa---pitR + arthaH - pitra + artha = viraW:-pitAnuM dhana vR + sAHi - 6 + mAhiH = af - vagere vaNa. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIyapAda varNa -+ ta - s + ta = cit--kAra lepa pAmanAra 2 + bahiH - + bAki = ati -4 vagere vaNe. A sUtrane bIjo artha paNa A pramANe thAya che - 6 varNanI barAbara sAme varNa sivAyane svara vaNuM Ave to 6 varNanI pAse zuM umerAya che. pi + atra - dhi + matra = dhiyatra. 3 varNanI barAbara sAme 3 varNa sivAyane svara vaNuM Ave to 3 varNana pAse 6 umerAya che. madhu + matra - madhur + matra = madhuvatra tra varNanI barAbara sAme varNa sivAyano svara vaNa Ave to 16 varNanI pAse ru umerAya che.-pitR + artha = pitR + arthe = pitR. jhuM varNanI barAbara sAme jhuM varNa sivAyane svaravaNuM Ave to zuM varNanI pAse su umerAya che.- + rU8 - 2 + rUta = trita rAdha + ta = pIDham (juo 1,21) A dahIM. madhu + P = madhuram ( ,, ,, , madhura pANI. vadhu + kam = vadhUtam ( ,, ,, , vahunuM kathana. pitR + +Ara: = pittavara: ( ,, ,, ) pitAno RkAra. sTa +sU%Ara: = mAra: ( ,, ,, ) ne kAra. A badhAM udAharaNemAM phu varNanI sAme 6 varNa 3 varNanI sAme 3 varNa, 5 varNanI sAme 75 varNa tathA Tu varNanI sAme 4 varNa Avela che mATe A niyama na lAge. sUtramAM je pada Apela che te ema sUcave che ke, te te rU varNa vagerenI sAme suvarNa sva, 3 varNane sva, 8 varNane sva, ane vana sva varNa na hovo joIe. dhIrajU vagere udAharaNamAM 6 varNa vagerenI sAme rU varNa vagereno svavarNa Avela che. dRoDA? vA zArA22 6 varNa, 3 varNa, 5 varNa tathA 4 vaNe te pratyekanI sAme tenA pitAnA sivAyane vara varNa Avela hoya te te 6 varNa vagerenuM hUva uccAraNa vikalpa thAya che. jyAre brasva uccAraNa thAya tyAre te 6 varNa vageremAM kaze pheraphAra thato nathI. paNa te jemanA tema ja rahe che tathA je zabdane 6 varNa vagere svara vaNuM hoya ane je zabdane 6 varNa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana Adi sivAyane je svara vachuM te te varNa AdinI barAbara sAme Avela hoya te baMne zabdo eka ja padamAM na hoya arthAta samAsa thaIne athavA bIjI rIte e baMne zabdo eka padamAM na ja AvavA joIe, paNa te baMne zabdo judA judA padamAM levA joIe to ja A niyama vikalpe lAge che, paNa je te baMne zabda eka ja padamAM AvelA hoya to A niyama lAge ja nahIM. 6 va -nI + gSA = naDhi gSA athavA veSA-nadI A. 13 varNa--ma + = madhuM chatra athavA madhyatra-madha ahIM. eka ja padamAM nI + ma = nau-ahIM navamAM 6 varNa ane tenI sAmene sau varNa eka ja padamAM che mATe na ima na ja thAya. navI + artha = nacartha: ahIM paNa nahI ane artha e be zabdone samAsa thayela che. mATe na e eka ja pada tethI naHi H evuM uccAraNa na ja thAya. nacarthaH--nadInuM dhana. toDI zarIrarUA svaranI barAbara sAme koI paNa svara hoya to 9 ne badale karyuM bolAya che ane je svaranAM barAbara sAme koI paNa svara hoya to che ne badale mAruM bolAya che. g- + banam - nam + anan = nayana-nayana-neNa-AMkha, --vRkSe + gva - vRkSa + va = gRva--vRkSamAM ja che - nai + : - nAm + = nAyaka -netA--doranAra -+ DerI - san + strI = caitrI-senAnI IkanI pratimA. odauto'vAv // 1 / 2 / 24 // mA svaranI barAbara sAme koI paNa svara hoya to cho ne badale AvuM bolAya che ane marI svaranI barAbara sAme koI paNa svara hoya to ne badaNe mAt bolAya che. -o + maram - 2 + nanam = 8vanamUlaNavuM---kApavuM. khoTo + roH - Tar + motuH = pAtu -he paTo! bilADe che. 1 varNa tathA sUvarNanAM udAharaNa svayaM samajI levAM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maujA + aH maunau + mo laghuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda o go + yati o go + yate bhau sau / yati au - ane ||rArA ae ke maunI barAbara sAme ya (dhAtune bhAve prayAgamAM ke kaNi pratyeAgamAM tha pratyaya lAge che) sivAyanA ya pratyaya AvelA haiya te cho ne lU khelAya che ane sau nA Av khelAya che. -- [ 59 v+ : = srAva:--laNanArA, kApanAre. cAvoe gAya athavA e baLada.. gAva + Avau gav + yati v + * yate - mAtra + yati nau + ya nAv + yate = = = = = pati----gAyane icche che. rAjyate--gAyanI jevuM AcaraNa kare che. nAmRti----nau heADIne icche che. nAnyate- hADInI jevuM AcaraNa kare che. koyate ( 35 + yate )-pAse vaNe che. zaucata-gaI kAle te vaNutA hatA.--A ane kriyApadezamAM pahelAmAM o nI kharAbara sAme ya pratyayanA ca che tathA bIjamAM paNa mA~ nI barAbara sAme ya pratyayane ya che sUtramAM 'ya'levAnI nA pADI che tethI yanA 'nI pUrvanA zrotu t ane maunuM r uccAraNa na thAya. Rto rastaddhite // 1 / 2 / 26 // kAranI barAbara sAme taddhitane ca pratyaya hAya te! ne badale 6 khelAya che. fpatR + ya = vicak----pitAne mATe hitakara Aryam ( + cam ) ahIM nI barAbara sAme haiM pratyaya teA che, paNa te kRdaMtanA che, tadditaneA nathI. tethI TM ne z na khelAya arthAt yam na thAya. edotaH padAnte'sya luk // 1 / 2 / 27|| padane cheDe AvelA 6 ke tro nI barAbara sAme * AvelA hAya tA tenuM uccAraNa ja thAya nahIM. paNa ahIM zra hatA. evu' jaNAvavA Avu avagrahanuM nizAna mUkI zakAya. Da Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana te + satra = as=--teo ahI. vaTa + anna = ghaTotra--he paTa ! ahIM. paTu-catura. ne + manama-A zabdamAM ne ne ! padane cheDe nathI paNa padanI aMdara che tethI meDana na thAya, paNa nayanam thAya. (juo vAra3) gornAmnyavo'kSe // 12 // 28 // no zabdanA padane cheDe AvelA zo nI barAbara sAme AkSa zabdano ja Avelo hoya ane sAkSa vALo ja zabda koI vizeSa nAmarUpe vaparAto hoya te o ne badale samagra belAya che. no + akSara - nava + akSaH = vAkSa (juo (ArA1)--gokhalo. jo + malAja - jaoNDalAIna = gAyanI ikiyo. A zabda kaI vizeSa nAmarUpa nathI. (juo nArA27) re vAvena pharArA zabdanA padane cheDe AvelA zo nI barAbara sAme maunA laga sivAya bIjA koI paNa zabdano game te svara Avelo hoya to ko ne badale vika9pe arva belAya che. jo + pram - nava + amUka navAjhanuM (juo vArA1) gAyane Agale bhAga jo + agraN - goDajham (juo (12aa2 7). no + phrezaH - nava + za = azaH (juo 12 6) gAyano mAlika go + za - a + ra = navIzA (juo 12 24) ,, no + akSam - ahIM kamala no ma che mATe A niyama na lAgejoDakSan thAya. (juo nArAra7) roDamU-gAyanI AMkha. vitra + artha-vitravartha: (juo lArA ra1)-A zabdamAM je zabdane to nathI paNa 3 che tethI A niyama na lAge. triAnuM dhana. jenI pAse citravicitra gAyo che te citragu. rU .rArUpa no zabdanA padane cheDe AvelA mo nI barAbara sAme rUdrane 6 Avela hoya to mo ne nava belAya che. no + H - va + ra = vendra-gAyone Idra, moTo bUTiyo-sAMDha. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda 61 vA'tyasandhiH // 1 // 2 // 31 // A sUtrathI mAMDIne 39bhA sUtra sudhI asaMdhinuM prakaraNa che. no zabdanA padane cheDe AvelA zo nI barAbara sAme ja Avela hoya to zabdamAM saMdhine lIdhe je pheraphAra thavAne gyA hoya te pheraphAra vikape thAya che. eTale jo zabdanA mo nI kaI vAra saMdhi thAya che kharI ane koI vAra saMdhi muddala thatI paNuM nathI. jo + pram = Lo gapramu-gAyane Agalo bhAga. ahIM kaze pheraphAra thayo nathI. 0 + gapram = = + -javAgha- (juo, tArA tathA 1ra1) ahIM pheraphAra thayo che. jo + bavm = Lo (juo vArA) toDani zarIrUrI kaI paNa plata svaranI barAbara sAme rUti zabda sivAya bIjA zabdane svara Avela hoya te temAM kaze ja pheraphAra na thAya-kaI prakAranI saMdhi ja na thAya. vatta! ] matra 7 si-ahIM (nArA1) niyama lAgyo nahIM. he devadatta ! tuM ahIM che ? devadatta zabda pAse mUkelo tragaDo banna' nI aMdarano 'a' plata che ema jaNAve che. duho ! rU + ta = putroveti (juo vArA)-ahIM paNa mUkelo tragaDo lutane sUcaka che. "ma'nuM uccAraNa ahIM traNa mAtrAvALuM che ema tragaDo jaNAve che. ahIM ti zabda hovAne lIdhe A niyama na lAge paNa saMdhi thaI gaI. putro ti-he sArI kIrtivALA ! A pramANe. I 3 vA // 1 / 2 / 33 / / huta dRrUnI barAbara sAme koI paNa svara AveluM hoya to jeDanA svara sAthe huta nI saMdhi vikalpa thAya che, sunI irU ti-ema paNa thAya arthAt saMdhi na thAya ane strIdi + ti = junITTIti ema paNa thAya.--tu kApa. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana IdUded dvivacanam // 12 // 34 // je dvivacananA rUpane cheDe dI pheMkAra hoya athavA dIdha kAra hAya athavA 6 kAra hoya ane e phUMkAra, kAra ane kAranI kharAkhara sAme kAI paNa svara AvelA hoya te e e svare vacce kAI jAtanI sadhi ja na thAya. I 6] munI + ha = munI rda--ahIM 121 niyama na lAgyA. e munie ahIM', munI e muni zabdanuM prathamA tathA dvitIyAvibhaktinu dvivacana che. ~~sAyU + sau 2 sAdhU hato--ahIM 1Ara21 niyama na lAgyA. e sAdhue A. sAyU-sAdhu zabdanuM prathamA tathA dvitIyA vibhaktinuM dvivacana che. = --mATe+me=mATe phle---ahIM ArArarU niyama nalAgyA. e mALAe A. mAse-mAruA zabdanuM prathamA tathA dvitIyA vibhaktinu dvivacana che. -parlRte + kRti padmate ti--ahIM 1223 niyama na lAgyA. te be jaNa rAMdhe che e pramANe. cete-vaghU dhAtunuM vartamAnakALa tRtIya puruSanu dvivacana. vRkSaI + tratra - * vRkSar + atra vRkSAvatra = e vRkSa ahIM.... vRkSo e prathamA tathA dvitIyA vibhaktinu dvivacana teA che, paraMtu A dvivacanane cheDe, ke 6 nathI. (jue 1ra9) kumArI : = matra - - chumAr +tra = mAryanna-kumArI ahI, nArIne cheDe rUM teA che paN dvivacanane nathI. A te| prathamAnuM ekavacana che. (jue 15221) gaddonunI ||2|rUkhI Jat zabdanA jammu ane maunI barAbara sAme kAI paNa svara AvelA hAya te te e svare vacce kAI prakAranI sadhi thatI nathI. at--mumu + rUMvA amumuIcA. mau + allAH = mau bajAra--A gheADAo. ahIM 15221 niyama na lAgyuM. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda cA ivaronA |||rAr6|| 'cAdi'gaNamAM 2 vagere avyayAnA samUhamAM bAda sivAyanA kevaLa je svarUpa avyayeA che te avyayeAnA svaranI barAbara sAme kAI paNa svara Avye haiAya te te e svare vacce kAI prakAranI sadhi thatI nathI, Ja + avedi tra di--he ! dUra khasa. ph+i_q4 = { _* pazya! ne jo. 3 + uttiSTha = 3 utta~ u! UbhA thA. (1521) niyama na lAgyA. na A + evaM kila manyase = mA puchyuM ni manyasetu ema mAne che. -A + evaM nu tat = JA teM gu tat----zuM te ema che! (rA12) niyama na lAgyA. - A baMne prayAgAmAM je aa che te taddana svataMtra che. zrAd te A nathI. = mA + tti = ft--Ava. (jue, 126)ahi 'hi' kriyApadamAM Ar tA aa che. tti e bIjA gaNunA rU dhAtunuM AjJA bIjA puruSanuM ekavacana. sUtrakAre mULa sUtramAM ja 2 + mAhi: DhiH ema 1 / 21 niyama dvArA 2 ane mAra vacce saMdhi karIne ja nirdeza karelA che. ethI A sUtramAM 2 vagerenA samUhamAM je kevaLa svararUpa avyayeA che tenA ja svara'evA artha ja samajavAne che. jo ca vagerenA vyaMjanayukta svara levAmAM Ave te sUtrakAre nirdezela 2 + jJAtiH svA:i evuM rUpa ja na bane. [ 3 enta: ||rArUA je vADhi avyayane cheDe thro Avelo hoya ane te o nI barAbara sAme kAIpaNa svara AvelA hAya to te e svarA vacce kAI prakAranI sadhi thatI nathI. addo + atra = addo tratra-Aya che ke ahI. 1224 nA niyama na lAgyA. sau navetau ||1|2|38|| prathamAnA ekavacana 6 (si) pratyayane kAraNe thayelA mo nI kharAkhara sAme kRti zabda r AvelA hAya tA saMdhi vikalpe thAya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] siddhahemacaMdrazabdAnuzAsana varo ! + huti = pariti-he catura ! e pramANe. juo lArAra4.. jyAre saMdhi na thAya tyAre vo ti. OM cotra // 12 // 39 // vADhi avyayamAM lagna nA 3nI barAbara sAme phatine AvelA hoya to te be svare vacce koI paNa saMdhi vikalpa thAya che. ane jyAre asaMdhi thAya eTale saMdhi na thavAnI hoya te vakhate tinI ja pUrve AvelA lagna AkhAne badale haiM e jAtano anunAsika sthAnavALe dIrdha uM vikalpa belAya che. 3+ phati = 3 kRti-u e pramANe. ahIM saMdhi na thaI. 1221 niyama na lAge. Ei phati AvuM rUpa paNa vikalpa thAya. , 3 + ta = Q + ta = viti--ahIM 15rAra niyamathI saMdhi thaI gaI. ne aprayogI che. mAtra 3 ja pragI che. (juo 11:30) ga va re vaDasana zarAja || = sivAyanA varganA koI paNa vyaMjananI barAbara sAme 3 Avela heya ane paganI pachI paNa barAbara sAme svara Avela hoya to te sane badale vikalpa r bolAya che. A r belAya che to khare, paNa nI pUrvanA vaganA vyaMjananuM bIjuM koI saMdhikArya karavuM hoya te te vuM tyAM nathI ema samajI levuM ane ne badale 3 ja che ema dhAravuM. gu + 3 + bhArate = 5 + + bAse-A paristhitimAM (juo rUAra ) niyama pramANe huM ne badale s (bevaDe ) belAya che, paNa hu tyAre ja bolAya jyAre 4 pachI barAbara sAme "svara' Avelo heya. A prayogamAM te 3 ne l belA hovAthI huM pachI svara nathI paNa va che, chatAM dvirbhAvanA eTale ne bevaDo karavAnA saMdhikAne karavAnuM che tethI balavAmAM Avato r paNa ahIM hAjara nathI paNa tenuM mULa rUpa 3 hAjara che, ema samajavAnI sUtrakAra bhalAmaNa kare che. tethI hu nI barAbara sAme svara hovAthI 1327nA niyama dvArA ne badale su belAya eTale kuTuante prayoga thAya. jyAre vuM na thAya tyAre huM mAte prayoga thAya. arthAt zu bArse vAkyanAM nIce jaNAvelAM be rUpa bane Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-dvitIya pAda [65 1. gurUvAa-kaca pakSI bese che. 2. bAlle . sUtramAM san ema nizela che tene artha belAto - nahivata samajavo" arthAt 3 samajavo, ethI ne dibhava thaI zakyo che. nArAja a-i-uvarNasyAnte'nunAsiko'nIdAdeH // 1 // 2 // 41 // dhArArUka mA satrathI mAMDIne nArAimA sUtra sudhImAM je varNa, 3vaNa vagerene upayoga thayelo che te svare A sUtramAM khapanA nathI, paNa te sivAyanA bIjA ma varNa, rU varNa 3 varNa je zabdomAM zabdane taddana cheDe AvelA hoya ane temanI pachI bIje koI paNa svara ke vyaMjana na hoya arthAta kevaLa virAma hoya to te A varNa, 6 varNa ane 3 varNanuM uccAraNa vikalpa anunAsika thaI zake che. arthAta A varNa, DuM vaNa 3 varNanI upara * AvuM nizAna mUkI te vargonuM anunAsikapaNuM vikalpa sUcavAya che. sAma, sAmai-zAMti-sAmaprayoga vI, durvA-khATalo vadhi, vadhi -dahI mArI, kumArI -kuMvArI athavA pArvatI madhu, madhuM-madha manI prayogamAM tathA gamI prayogamAM lArA rUkamA tathA 35 mA niyamamAM jaNAvelA varNa ane savarNa che mATe temanuM anunAsika uccAraNa na thAya. mui prayogamAM lArA 0mA niyamamAM jaNAvelo 3 che tethI tenuM virAmamAM fmuM uccAraNa na thAya. rAjA AcArya zrI hemacaMdra viracita saddhahemacandra zabdAnuzAsana laghuvRttinA prathama adhyAyane gujarAtI vRtti-vivecanane svarasaMdhi tathA svara-asaMdhi prakaraNarUpa dvitIya pAda samApta. si. 5 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prathama adhyAya (tRtIya pAda) be vyaMjano jyAre ekabIjA sAmasAme Ave tyAre tenA uccAraNamAM je pheraphAra thAya che tenuM nAma "vyaMjana saMdhi." A AkhA trIjA pAdamAM vyaMjana saMdhine lagatA niyamo ApelA che. tRtIya zarUAzA agAunA bIjA pAdanA vArApha8 mA niyamamAM je "na vA' (na-niSedha, vA-vika pada mULyuM che, tene saMbaMdha A sUtramAM paNa samajavAno che. je sUtramAM vA pada hoya tene--vA padane--saMbaMdha mAtra tenI nIcenAM be sUtra sudhI ja jAya che, jyAre va pada je satramAM hoya te satrathI nIcenAM aneka sUtro sudhI-jyAM sudhI jarUra hoya tyAMsudhI na yA padane saMbaMdha samajavAne che. 1rara7 mA niyamamAM je ghaantte pada che tene paNa saMbaMdha A pAdanA prathama sUtramAM samajavAnuM che ane A sutra pachInAM paNa sUtromAM te vAste padane saMbaMdha samajavAno che. 12 41 mA niyamamAM je "anunAsika pada jaNAvyuM che teno saMbaMdha A prathama sUtramAM ane tenI nIce AvelA chaThThA satramAM paNa samajavAno che. padane cheDe AvelA varganA trIjA akSarane barAbara sAme vagane pAMcame akSara Avela hoya to trIjA akSarane badale tene (trIjA akSarane) maLato Ave che eTale tenA samAna sthAnavALo vargano pAMcamo anunAsika akSara vikalpa bolAya che. vAra + vAte = vA 3ra athavA vA te --vANI-sarasvatI-avAja kare che, vaka + im = kurmAstram athavA RvuM mam-dizAonuM maMDaLa. pratya phArUArA. padane cheDe AvelA varganA trIjA akSaranI barAbara sAme pratyayane AdibhUta evo pAMcamo akSara eTale huM ga La na ma mAne kaI paNa vyaMjana Ave te trIjA akSarane badale tene (trIjA akSarane) maLato Ave Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 67 evA eTale tenA samAna sthAnavALA vanA pAMcame anunAsika akSara hamezAM khelAya che. vArk + mayak--vAhamayam--zAstra. ahIM mayar pratyaya che. eg + nAm--LAm----cha nA. ahIM SaSThInA bahuvacananA nAma (bArtA nAma anelA) pratyaya che prathama sUtramAM vikalpanA atha che te A khIjA sUtramAM nathI levAnA, paNa nIcenAM sUtromAM te vikalpanA ane levAnA che. te vAta jaNAvavA A sUtramAM sUtrakAre 2 zabda mUkelA che. 13 / / to dathaturthaH |||rU||| padane cheDe AvelA vanA trIjA akSaranI (vanA trIjo akSara- gr r g) barAbara sAme heAya tA te hU ne badale trIjA akSarane maLatA Ave evA vanA ceAthe| akSara (km) vikalpe khelAya che. jo + dIna:-vA1+ zrIna:=vAdhIna: athavA vAddIna:-vANI vaDe hINA-naThArI bhASA melanAra athavA vANI vagarane. v + TvAsa:- vaiv + mama:=7ThummAsa: athavA navaDhAsa:-dezAonuM hAsya -dizAonA ullAsa. 10rU|3| prathamATyuTa cheH ||zA|| padane cheDe AvelA vanA prathama akSara eTale r r t ane p nI kharAbara sAme zU AvelA hAya tathA hU~ sAthe tarata ja kAI paN aT akSarA lAgela hoya te zU ne badale vikalpe haiM khelAya che. svarA ane ca r ha ya e ahIM upayegamAM Ave evA akSuN akSare che. vAd + sUraH-vAtapUra:=vA dUra: athavA vAra:--vANImAM zUrA-vANI vAyA. ahI zu' pachI tarata ja aT akSara che. triSTup + zrutam-triSTup + chUma=triSTam athavA triSTup chutam--triSTup nAmanA cha MdanuM zravaNuM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ahI zu pachI tarata ja r aT akSara che. vA+jyotati--vANI cUe che-Tapake che. A vAkayamAM zu pachI tarata ja ar akSara nathI paNa 6 TU akSara che, ethI vAirotati prayAga 68 ] na thAya. 153)| ra: va-po: 8 -) au zAkhA padane cheDe AvelA phnI kharAbara sAme TM athavA jJa AvelA hAya te mu tathA la nuM uccAraNa ' tathA hU~ le' ema vikalpe thAya che. e ja rIte padane cheDe AvelA phnI barAbara sAme va athavA cha AvelA hAya tema te vanuM tathA TM tuM uccAraNa ')(q' tathA ')( ' ema vikalpe thAya che. ka: + karoti =oti athavA : rotikANa kare che? vanati athavA : kSati--kANa kheAde che? kaH + khanati = ahI mULa r che tene visarga thayA pachI visagaka sthAnIya vyaMjana che tene khale jihvAmUlIya vyaMjana khelAya che. kaH + pacati ka: + phalati => pati athavA : === ti athavA : ahIM paNa mULa r che. tene visaga thayA pachI A niyama lAgyA che pati-kANa rAMdhe che? tti kANu phaLe che? A niyama lAgyA che. --- haiM tathA OM haiM Ave visargaka sthAnIya vyaMjana che tene badale ')( 5'tathA ')( F' Ave upadhmAnIya vyaMjana eAlAya che arthAt eptasthAnIya akSara melAya che. (jue 11/16 sUtra) 1rUkha / g2a-4-me 2-5 saM yA ||zA padane cheDe AvelA r pachI tarata jarU Ave te r ne badale vikalpe melAya che. ghU Ave te r ne badale vikalpe ch tathA s Ave te r te khale vikalpe kU khelAya che. var + zete = pote athavA zete--kANa sUe che? * + qS: = ghanTa; athavA : inTara-krANu oz-hijaDeA-che ? r + sAdhuH = sAdhu: athavA : sAdhu:--kANu sAdhu-sajjana che ? Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 69 + zakA-uparanA pAMcamA sUtramAM jema vikalpanA vidhAnane artha AgaLathI anuvartamAna che tema A chaThThA sUtramAM paNa e artha anuvartamAna thaI zake ema che, chatAM mULasUtrakAre sUtramAM vA zabdane zA mATe mUkyo ? samAdhAna-vAta barAbara che, paNa anuvartamAna artha pAMcamA sUtra sudhI ja kAma AvI zake ema che, chaThThA sUtramAM te artha kAma AvI zake ema nathI e hakIkatane jaNAvavA sAru sUtrakAre chaThThA sUtramAM sAkSAt va zabdane mUkela che. A uparathI ema paNa sAbita thAya che ke te anuvartamAna artha have AgaLanAM-A sUtra pachI AvanArAM-sUtromAM jaI na zake. zAradA -ra-te dvitIye rANA padane cheDe AvelA ? (eTale visarga) pachI tarata ja , i Ave te ? ne zu ja bolAya che; 3, 4 Ave te ru no ja tathA te, dha Ave te ? ne ja bolAya che. + vara: -- va vara: = zcara: - kANuM sevaka che ? 2 + che: - zuM che? = *channa: - kANu chAne che ? ja + Ta - jhavuM : = >: - keNu Ta che ? * + 4: - : = g: - keNu Tha che ? + : - te = vastaH - kANu ta che ? a + tha: - s tha = sthaH - kANu tha che? 1rUAchaLa no prazAno'nusvArAnunAsikau ca pUrvasyAdhuTpare / / 1 / 3 / 8 / / prazAna sivAyanA koI paNa padane cheDe - Avela hoya ane te - pachI, jemanA pachI tarata ja badhu vyaMjana Avela hoya eTale svara sahita athavA 2 2 ve sahita evA che, Ta Ta ke ta tha AvelA hoya to 1 jI nI pUrvanA te na no bolAya che, Ta Ta nI pUrvanA te - ne bolAya che tathA ta tha nI pUrvane te nu no lU bolAya che tathA ema thavA sAthe ja n nI barAbara pUrvanA svara upara anusvAra paNa mukAya che ane e na mukAya tyAre e svaranuM uccAraNa anunAsikarUpe paNa thAya che. svarane anunAsika uccAraNanI oLakhANu sAru te svara upara ja AvuM nizAna mUkadhAmAM Ave che Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana anusvAra AgamarUpa che ane anunAsika AdezarUpa che. AgamarUpa hevAthI anusvAra svarane mAthe Ave che ane AdezarUpa anunAsika hevAthI svaranuM uccAraNa ja badalAI jAya che. anukvAra- -mavAn + cara: - mavALu caraH = mavAraH -tame carapuruSa che. anunAsi- mavAna+vara: - mA~ vara: = mafzvara: - ma7 -$ - mavAna+ iti-mAMzu chAti = mArUti -- tame chede che. manunA - mavAnga+ icati - ma ta = mAita - ,, ,, ,, manuM - - mavAn + rIta: - mavALuM rIva: = vAMdagI-tame TIkAkAra che. anunA - mavAna+ dIvA - mavad rIjha: = mafTI. - , ,, ,, manuM -4- mavAna + ThA: - madhuM ThAra: = mavAMsswAra: - tame ThakAra che. anunA 0 - mevAna +8%Ara:- mafdhu 28: = mafzwI: -- , , ,, anu--ta -- mevAna + tanuH - mannAMsUtanaH = bhavAMtanu -tame pAtaLA cho. manune - mavAn + tanuH - mafsataguru = ma tanu: -- , , , manu - - mayAna + zukati - mavAMsU yuti = mAdhuta -- tame DhAMke che. manunA - mavAn + zuti - mahuM zuefta = mafzuti - ,, ,, ,, - prarAAna + cara:, prazAna + ithati, prarAna + tanu vagere prayogonA uccAraNamAM A niyama dvArA koI pheraphAra thato nathI. prAna : - zAMtivALo sevaka che. prazAna thati - zAMtivALA (pApane) chede che. upara jaNAvelAM badhAM udAharaNamAM 2, 4, , 3, , tha pachI tarata ja je adhuru akSara Avela che te kyAMya svarUpa che, kyAMya ya rUpa che. mavAna+rAja.---.A prayAgamAM te pachI tarata ja zuM Avela che ane te adhuru nathI, paNa dhu che. (juo 1111) tethI A prayoga jema che tema ja bolAya, tenA uccAraNamAM A niyama kazo pheraphAra karI zake nahIM. mavAna sakra:-tame Thaga che. 1rAThA pumo'ziTayaghoSe'khyAgi raH // 13 // 9 // mULa zabda to purUM che. temAMthI ahIM puN bhAgane levAno che. pum nA 5 pachI tarata ja zi, akSara sivAya tathA hAr ne sivAya koI paNa aghoSa akSara Avelo hoya tathA te aghoSa pachI tarata ja adhuTa akSara hoya to (AmanA) 6 ne badale ? belAya che ane 6 thI pUrvanA 3 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda 7i1 svara upara AgamarUpa naravAra paNa thAya de ane te = anunAsika uccAraNa paNa thAya che. manuM --puN + vImA - purata ma = jra ne 1 - puruSane icchanArI strI. manunA-puN + vImA - puMsa + ma = E 1 - , , , ziH - puN + zira = paMkAra: - pakSanuM bhAthuM. A prayogamAM m pachI tarata ja zika (juo 115 6) akSara Avelo che. tethI temAM uccAraNane kazo pheraphAra na thAya ghoSa-puna+ drAsa = purAsaH-puruSanI dAsa athavA puruSarUpa dAsa. A prayogamAM mu pachI tarata ja aghoSa (juo 1113 tathA 111) akSara nathI, paNa 2 ghoSa akSara che. tethI A praganuM uccAraNa paNa na badalAya. cA--puN + ta = purAtaH-paMkAyele-prasiddha-puruSa. A prayogamAM rahyA ne rahe che. tethI ahIM paNa m nuM ; uccAraNa na thAya. dhu-puF+lA =putAra:-puruSano khAra-devuM. A prayogamAM laM--hRSa-mAM aSa huM pachI tarata ja 6 dhu che. ethI A niyama na lAge. 1rUA nanaH peSu vA // 1 // 3 // 10 // e prayoga - zabdanA dvitIyAnA bahuvacananA anukaraNarUpa che. sUtra pada pachI tarata ja pU Avele hoya to tenuM nA anya nAnuM ; uccAraNa vika thAya che ane te pachI 1rAka niyama vaDe te junuM ( AvuM upamAnIya rU5 vikalpa thayA pachI tenuM visarganI jevuM uccAraNa thAya che. ane 7na nA dIrgha trada upara anusvAra paNa belAya che tathA te dIrdha badanuM anunAsika uccAraNa paNa thAya che. 'nUna' nA n pachI AvelA 6 pachI adhu, akSara AveluM hoya ke dhudra alara AveluM hoya e aMge koI vizeSatA samajavAnI nathI, paNa mAtra 6 Avela hoya te ja vAta mukhya samajavAnI che. arthAt game te prakArano Avela hovo joIe. e hakIkata sUcavavA sUtrakAre sUtramAM che evA ekavacanane badale "vaSa" ema bahuvacana mUkela che. nUna + va = (vAri - puruSane bacAva-rakSA kara. una + pAdi = )(vAda - , , , jna+ vAri =ra vAI - , , , 1ra10 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dvi AnaH jAni saH / / / / / / jJAna e vim zabdanA ditIyAnA bahuvacananu anukaraNa che. e vAra melAyelA eTale chA|80mA sUtravaDe dvirbhAva pAmelA hrAn rUpanA prathama hAr pachI tarata ja bIjo hrAr AvelA hoya te prathama hrAnA ne! sa khelAya che tathA prathamanA 'hAr'nA bhA upara anusvAra paNa khelAya che ane tuM anunAsika uccAraNa paNa thAya che. 72 ] anu anu . -- -An + At = jAnuM-kAne kAne -An + na = *vAn - ,, ', A banne udAharaNAmAM skrU ja kAyama rahe, paNa tene bIjo kAI pheraphAra thAya nahIM. jAn hAn patti-te kayA kayA ni MditAne jue che. A prayAgamAM eka ja hAr zabda e rUpe melAyeleA nathI, paNa Ana Ana e ba Mne judAM judAM rUpA che. eka hAr praznasUcaka che ane bIjo jJAna nindAsUcaka che. eTale tenA uccAraNamAM kazA phera thAya nahIM. 1 / 3 / 11 / Ti samaH / / 2 / 20 lam nA mU pachI tarata ja AdimAM TU vALA m nA 3 khelAya che ane krU nI pUrvanA sa nA paNa thAya che tathA te manu anunAsika uccAraNa paNa thAya che. te anu0--sam + i=ma -sam + f = sahata anunA .- = 39 .. eka s ne lepa karIe teA saMskRta tathA sa~vartA evA paNa prayAga thAya. lApa mATe jue 10rU|48 sam + zrutiH-saMskRti--sArI kRti. ahIM meM pachI svar nathI. 1 / / 12 / ha ||3|r|| pachI tarata ja sad AvelA hAya te tema kheAlAtA nathI. rtA-saMskAra karanAra-mULa vastumAM pheraphAra karanAra. 77 ram nA sam + f = sajjatAM -- sa skAra karanAra. 102,13, sad AvelA hAya upara anusvAra sau mu-mo yaane sau ||zAkA mu AgamanA mAra pachI ane padane cheDe AvelA meM pachI tarata rw Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 73 ja koI vyaMjana Ave te m ne badale tenI pachI Avela vyaMjanane maLate anunAsika vyaMjana paNa bolAya che ane mu ne anusvAra paNa thAya che. mu Agama va + #mte = 2 + 13 = a bhyate-te vAraMvAra cAle che anunAsika athavA ghaNuM vadhAre cAle che. vamUkvavyate-caitrate-te vAraMvAra vamana kare che athavA ghaNuM vamana kare che. mu Agama | can + te = 2 + dakyate = caMkhyate-te vAraMvAra cAle che. anusvAra vim + vayete = 4 + vayete = vaivakhyate-te vAraMvAra vamana kare che. padAnta + svim + roSa = sva + kroSi-strajJoSituM kare che. anunAsika jim + va = s + va = traH--sukhavALA. padAnate mU Tyam + ropi = caeN + roSa = sarva karoSi-tuM kare che. anusvAra jam + va = naM + va = va: (jue chArA18)sukhavALA. 13 14 -----Are de zArApo padane cheDe Avela | pachI tarata ja , huM, za, huM ane huM Ave te 5 ne anusvAra paNa bolAya che ane anunAsika paNa belAya che. jima + hRti = f Dhathati tathA jibrAti-te zuM calAve che? vim + = fke te tathA sin sute - te zuM chupAve che-dUra kare che? zik + za = f a: tathA jil gha-zuM gaI kAle ? fka + hRti = fvasati tathA viddhathati-te zuM calAve che ? jim + te = dukADhate tathA Aite--zu avAja thAya che. sArUA. satrAr ArUAdA sama + ya = sannA. phakta A prayogamAM ja 13 14 mA niyama dvArA ne anusAra na belavo paNa dU ne n ja bela. rAjJa' dhAtu "zobhA' arthane sUcaka che. tene karna sUcaka zivam pratyaya lAgavAthI gate ti rA2 e rIte rAjU zabdanI vyutpatti che. (juo 1148) sanna + = sabA - prathama ekavacana - eka samrATra - meTo rAjA satrA - prathama divacana - be samrA - be moTA rAjAo prakA - prathama bahuvacana - vadhAre meTA rAjAo. 1rU.1 6. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - vaTAvata ziTi na vA ddArA padane cheDe AvelA r pachI tarata ja zira alara Avela hoya to ne badale "" vikalpa belAya che. ane e ja rIte jU pachI tarata ja di akSara Ave to jU ne badale vra vikalpa belAya che. prAr + zete = prANu , kATu te tathA vAchate (juo nArAja) pUrva dizAmAM sUe che. sun + zete = kuLa zete, za tathA dukALajIte ( juo nArAja) sAre gaNanAro sUe che. A sUtramAM vihita karelA 6 ane 2 ne bIjo koI pheraphAra thato nathI. vaktA ghaNIvAra eka vadhArAne bhaLato akSara paNa belI jAya che ene A namUne che ane nIcenAM 18 tathA 19 mA sUtre paNa evA ja namUnAnA sUcaka che. 1 15. inaH saH so'zvaH // 1 / 3 / 18 // padane cheDe AvelA Tu pachI tathA na pachI tarata ja sa Ave te rasa ne badale vikalpa belAya che. je "sa" no rasa bolavAnuM sUcana karyuM che te ja ane saMbaMdhI na have joIe. ghaNuM karIti = 9 + sItta = ghaTTa (sImita tathA ut sInti-- cha jaNuM nAza pAme che. jyAre A niyama lAge tyAre "su" vALA A udAharaNamAM "su" ne koI pheraphAra thato nathI. mavAna + sAdhuH =mavAna + sAdhu = mAnasAdhu tathA mevAna sAdhu:-~tame sajajana che. + rotati = pat -cha (phaLa) kharI paDe che. A praganA a mAM mULa sva ema hatuM, paNa pachIthI uccAraNanI prakriyA dvArA ja ema thayuM che tethI A TU dha na saMbaMdhI che mATe ghara kyoti ema ja belAya. mavAnuM tati--tame kharI paDe che. A prayogamAM paNa upara jaNAvyA pramANe che tethI ahIM paNa mAna jaLyotati ema ja belAya. 1318 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtI 5 [7pa naH zi zuM zarUA . padane cheDe AvelA na pachI tarata ja zuM Avela hoya te - ne badale jU vikalpa bolAya che. - pachI tarata ja Avele zuM "' saMbaMdhI na he joIe. A niyama dvArA vihita karelA jhanU mAMnA jU no bIje kaI pheraphAra thatuM nathI. mavAn + sUra: = mavAn + gura: = mavA jhajhUra: (juo 13 4 ) tathA mavImaLyuM sUraH tathA mavA sUraH (juo 1rA 6) tame zUra che. bhavAn zete = bhavAJc + zete = bhava acchete tathA bhavAJczete tathA bhavAna zetetame sUe che. makAna + kyoti-tame kharI paDe che. A prayogamAM te - pachI tarata ja je ra Avela che te "a" ne saMbaMdhI che tethI mavAn tati ema ja bolAya. 1rU12 gatatsti roH +ArUra padane cheDe AvelA rA pachI tarata ja ne ? Avyo hoya ane pachI tarata ja A Avyo hoya to 6 nA te 6 ne badale 3 ja bolAya che. gata eTale kevaLa e ja. varu + artha - 3 + artha = kreDardhA (juo vArA tathA 1rara7)-zo artha? prAtara + artha:-prAtaHkALano artha. A vAkyamAM je zuM che te ja ne ? nathI mATe ahIM nuM uccAraNuM badalAya nahIM. kAtaratha: ema belAya. lAphAra ghoSafsa phArUA2 padane cheDe AvelA A pachI tarata ja ne ? AvyuM hoya ane pachI tarata ja ghoSa vyaMjana AvyA hoya to ? ne badale 3 belAya che. dharma + netA - dharma + 1 = dhama maMtA - (juo 1ra6) dharma jaya pAmanAra. prAtara + netA - prAta:kALe jaya pAmanAra. AmAM 6 ne zuM na hovAthI prAtara netA ema ne ema ja bolAya. 1ra 21. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gava-mo-mo-DIsTresiva zarUArA padane cheDe AvelA 6 nA rU thI barAbara pUrve je savarNa hoya ane e ? pachI tarata ja ghoSa vyaMjana Avela hoya to ? bolAto nathI, paNu luka-lepa-pAmI jAya che ane pachI lepavALA prayogamAM kaI paNa prakAranI saMdhi thatI nathI. te ja rIte moTu, moTu agharu nA ? pachI tarata ja ghoSa vyaMjana hoya te temane zuM bolatA nathI, paNa lupha-lopa-pAmI jAya che ane pachI lepavALA pravegamAM koI prakAranI saMdhi thatI nathI. varNa eTale , bA, mArU ema badhA prakAranA ja samajavA. vAra + vArita = sevA cAnita - de jAya che.. moru + cAusa = ma yAsi - mI! tuM jAya che, manoru + dura = mane TUMka - mo tuM hasa. moTu+ va = badhA vara - bA ! tuM bela. uparanAM 20, 21 tathA 22mA sUtramAM ka no ja samaja, paNa je 6 6 ne na hoya te na samaja. 1IrU 22 coH zArU 2rUpI padane cheDe AvelA je yU tathA m nI barAbara pUrve ja varNa Avele heya ane te 6 tathA yu nI pachI tarata ja gheSa vyaMjana Avela hoya te te vra ane m balAtA ja nathI, eTale lupha-lepa-pAmI jAya che ane pachI lepavALA prayogamAM kaI prakAranI saMdhi thatI nathI. vRkSan + yAti = vRkSa yAti "vRkSa' zabdane bolanAra - kahenAro--jAya che. vRkSavaza eTale vRkSane kApanAro. cam + yAti = Hvya yAti-avyayane belanAre jAya che. vRkSa vRti kRti vRkSavR- A zabdanuM dvitIyAnuM ekavacana vRkSazcam thAya. vRkSavRzcama bAvakSAba: vRkSa ema prayoga sAdha. kAvyayam vAcakSALaH mam prayoga thAya (juo rAjA 42 tathA gajAka rU) 1323 1. vRkSa9 + La = vRkSavRzcam - vRkSan tathA thaya + La = thaya-adhyayu. AmAM prathama prayAgamAM "zcam aMzane tathA bIja prayogamAM '" aMzano lepa thavAthI "vRkSad " ane "madhyam' evAM rUpa bane che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [77 svare va ArArakA padane cheDe AvelA je ghu tathA nI barAbara pUrve savarNa Avela hoya ane te tathA 2 nI pachI tarata ja svara Avela hoya te te 3 ane ... baMnenuM uccAraNa vikalpa thAya che eTale luka-lepa-vikalpa thAya che; ane A lepa thayA pachI je jAtano prayoga taiyAra thayo hoya temAM bIjI koI prakAranI saMdhi thavAmAM A lepa heturUpa thato nathI tathA mo, manov ane aghor nA nU ne thayA bAda te -rU-nI paNa pachI barAbara svara Avela hoya te tene- ne-r thayA pachI te zuM paNa vikalpa bolAya che- ne vikalpa lupha-lepa-thAya che tathA ne A lepa kaI prakAranI saMdhino hetu banato nathI. rUAraka | - vaTo + da = paTavuM + 6 = (juo 1224 ) para phuTTa tathA vidu he catura ! ahIM. vRkatI + phuTa = vRkSAr + da = (juo 12aa 24) vRkSA 66 tathA vRkSAvida-be vRkSo ahIM. ahIM "Ta " tathA "vRkSA rU' evI sthitimAM lArA vALe niyama lAge nahIM. - te sAdu: = ta + duH (juo lArAra3) ra gi: tathA tAduH--teo bolyA. te mAdu: evuM thayA pachI (1ra1 ) niyama na lAge. tame + = tamAruM + (juo lAcAra3) tamA - tathA tamAyitram - tene mATe A. ahI 1ra6 niyama na lAge moTu + batra - man + atra=moya matra athavA mo batra athavA mocatra--he ahIM. manosa + satra - moTu + batra - mano... + satra = mano matra athavA mocatra- | he ! ahIM. gos + =-Avo+matra-kavo + Atra = kamaLo matra tathA avayatra- he! ahIM. { nA ? mATe (juo rA12). 6 nA 5 mATe (juo rUAra 6) me atra, mano matra tathA atra mAM (12aa26) niyama na lAge. lArUArA. __ aspaSTAvavarNAttvanuni vA // 1 / 3 / 25 / / je - ane padane cheDe AvelA hoya tathA te baMnethI barAbara pUrvamAM A varNa hoya ane temanI pachI tarata ja svara rahela hoya te te Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana baMnenuM thoDuM aspaSTa- IskRSTatara' uccAraNa thAya che. arthAta te baMnenuM aspaSTa vyaMjana jevuM uccAraNe thAya che. vaLI, mos, moha, aghonA cuM pachI tarata ja svara AveluM hoya to te yU nuM paNa aspaSTa uccAraNa thAya che. tathA pUrvokta ba varNa pachI tarata ja je ru 1 AvelA hoya ane temanI pachI paNa tarata ja 36 sivAyane eTale 36 ne 3 sivAyane svara Avela hoya te te 2 3 nuM aspaSTa uccAraNa vikalpa thAya che. aspaSTa uccAraNa eTale cekhA vyaMjana jevuM uccAraNa nahIM, paNa aspaSTa vyaMjana jevuM uccAraNa. gharo + 3- ghaTas 3=TarSe:- he catura ! + 3 - mAtra + 3 = masADaeN - A. che + 3 - 27 + 3 = karyuM - kANuM. vANa + 3 - vAr + 3 = sevAm 3 = vAy - devo. moH + Atra - mor + 2 = moTuM + - mocaitra - he! ahIM, mota + Atra - man + 2 = maLo+ matra = madhaitra - he! ahIM. aghora + atra - + Atra bhavaM yu + 2 = ghoDaeNtra - he ! ahIM. - A nizAna aspaSTa uccAraNanuM sUcaka che, ava ane ra sivAyane 3- paTo + da = paTa + 6 = 1raviTa athavA vidR- he catura! ahIM. basa + = utAr + du: = bAvaDu athavA kasAvihu -A caMdra. ta + da = ta + Dha = cida tathA taciTTa--teo ahIM. tame + pha = tahmAm + pha = tamAlayam tathA tamAyiham-tene mATe A. je 4 padane cheDe Avyo hoya ane te da nI barAbara pUrve rAvaNa rahela hoya tathA 6 nI pachI tarata ja svara AveluM hoya to te 6 nA 1. je uccAraNamAM sthAna ane karaNanA parispando ghaNu DhIlA hoya che te uccAraNa aspaSTa athavA ISaskRSTatara kahevAya che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 79 ? ne m bolAya che tathA avyayarUpa mo, mo, ane maghoSa nA nI pachI tarata ja svara AveluM hoya to te ka nA no paNa m bolAya che. varu + zAste - kam + bAbate = cAnse-Na bese che? vAr + kamANase - vAk + bhArate = hevAyA te-devo bese che. moTu + 9matra - mo + 3 = = moya--he ! ahIM. maLo + batra - mano... + = = manocatra--! ahIM. aghora + satra -- kamaLo + matra = aghocatra--he! ahIM. lArA dvirbhava- dUrvAr --no rUAraNA padane cheDe rahelA ane hasva svara pachI tarata ja AvelA Tu n ane na pachI tarata ja svara Avela hoya to te traNe vyaMjane bevaDA bolAya che. eTale suno Tu thAya che, junA ghA thAya che tathA jUno nna thAya che. 4 - H + mAse = + ra te = guru te- vAMke cAlanAre bese che. [ - mun + rUTuM = su.07 + Dha = yunfomTTa-sAre gaNanAre ahIM. na - pan + mAse = kRSanana + mArate = nAte-kheDato bese che. 1rUArA anAG-mAGo dIrghAd vA cchaH // 1 // 3 // 28 // mA ane mAruM ne mA sivAya bIjo koI paNa dIrgha svara padane cheDe hoya ane pachI tarata ja che Avelo hoya te te cha vikalpa cha thAya che. kanyA + chatram = nyAchetram tathA vAtram - kanyAnuM chatra-chatrI. A + chAyA = bA + rachAyA-A! chAyA. ahIM mAru no mA che tethI "A chAyA? Avo eka ja prayoga thAya. (juo lArUArU0) mA + chinta = mA chidrata - teNe nahIM chuM. ahIM mAr ne zA che tethI "mA chidrata" eka ja prayoga bane. tArU 28 hutAt vA ? rUArA padane cheDe AvelA dIrdhArUpa plata pachI tarata ja i hoya to te che vikape che thAya che. mAruM mo : DUte 3 chatram mAnaya athavA mAna-cha mo phunnamUte 3 chatram naya-Ava he indrabhUti! chatra lAva. sArA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0] svaranI pachI tarata 6 + chati = : icchati ga + chati = gacchati siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana svasthaH ||zAr. || = navarasyAnu navA 5 / / svaranI tarata ja AvelA r ane haiM hAya, temanI pachI tarata ja AvelA i ane hU sivAyanA tathA svara sivAyanA kAI paNa vaNuM akSara, evaDe vikalpe khelAya che. je vaNu te evaDA karavAnA hoya te vakhAkhata kAI khIjuM vyAkaraNanuM kAryaM karavAnuM hoya teA te kAryaM karI lIdhA pachI A niyama lagADaveA. -- *r + ; = ar + H brah + ma traN + ma = ja AvelA i cha meAlAya che. te icche che. te jAya che. 152530na - = ma : tathA marja.--sU 6 pachI r 7HTM pachI r AvyA che tethI dmad + 4: = padmada eTale kamaLeAthI bhareluM jaLAzaya. : maiM tathA nA. ahIM svara pachI tarata ja haiM teA che paNa padmad dryaH prayAga na thAya. r pachI T--: ahIM paNu svara pachI tarata ja ra tA che paNa r pachI haiM Avela che tethI r + Da = ka - prayAga na thAya. ahu = eTale ceAgya puruSa r pachI svara-va + a = ahIM svara pachI tarata ja r te che, paNa r pachI A svara che tethI r + : na thAya. paNa r + aH: thAya. -hAtha ayate javAya che. ahIM m ryatemAM je r che te svara pachI tarata ja Avela nathI, paNa maiM pachI Avela che tethI RtyaMte na thAya paNa te thAya. AALu nAtra teNe DhAMkayuM. A sUtramAM nu' karavAne lIdhe je hakIkta A preza''nAva rUpa viSe samajavAnI te nIce pramANe che. nuMmUtra mAnchAne' dhAtu aAdi (bIjA) gaNunA che. mULadhAtu nu tenu parAkSanA trIjA puruSanA ekavacana vU (ba) pratyayanuM A rUpa che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 81 A sUtramAM ema sUcana kareluM che ke vyAkaraNanAM bIjA badhAM kAryo karyAM pachI A niyama vaDe dvirbhAva karavAne che. + ga - parokSAno pratyaya lAgavAthI dhAtunA nuM aMzane pahele dirbhAva thayo eTale 3 pachI nI vRddhi thatAM na thayA pachI bI ne mAt thayo. pachI chelle A niyama dvArA dvirbhAva thatAM A rIte karthanAva rUpa siddha thayuM. tene vra upasarga lagADavAthI jhaLunAva rUpa sAdhita thayuM. have jo A niyamamAM 'manuM kahevAmAM na Ave arthAta vyAkaraNanAM tamAma kAryo karyA pachI A niyamathI dirbhAva karavo' ema kahevAmAM na Ave te upara jaNAveluM prArthanAva rUpa sAbita nahIM thAya, paNa koLu trAva rUpa sAdhita thaze, je rUpa zuddha nathI. jemake, kALuM dhAtune be rIte dirbhavanI prApti che. eka dirbhAva parIkSAne lIdhe ane bIjo dvirbhAva A niyamathI prApta che. je A niyamathI sauthI prathama dirbhAva karavAmAM Ave to Ama chuM nA dirbhAva pahele thAya ane pachI parIkSAne nimitte thanAra bIjA durbhAva thAya. ethI chujhu ema thatAM prArthanAva evuM azuddha rUpa sAdhita thaze. tethI A rUpamAM parokSAne nimitte thanAra kirbhAva pahelo karo ane A niyamane lIdhe thanAro rbhAiva pachI kare. sUtramAM mUkelA manu padane e paramArtha che. rASTra adIrghAd virAmaikavyaJjane // 1 / 3 / 32 // adIrdha svara pachI tarata ja AvelA Tu ane Tu sivAyanA tathA svara sivAya koI paNa varNa vikalpa bevaDo bolAya che. je varNane bevaDe bolavAne che te pachI koI paNa akSara na Avato hovo joIe-te varNa pachI taddana virAma hovo joIe athavA te varNa pachI mAtra eka ja vyaMjanarUpa akSara Avato hovo joIe. paNa koI saMyukta vyaMjana na Avo joIe. virAma - sva = sva athavA sva- cAmaDI eka vyaMjana - 8 + dayaa = draSpa tra = DhaDhutra athavA sUtra - dahIM ahIM. zorU +7rAta ! = zorU +tArAta! + zorU ratrAta! athavA potrAta! - he gAyanI rakSA karanArA. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana adIrgha svara eTale hRsva athapA suta game te svara. zorUtrAta ! mAM huta svara che. 3 + suthA nuM 8 + 7 yA na thAya paNa varSA thAya. ahIM adIdhuM svara pachI tarata ja ru Avelo che. varyA-varavA yogya kanyA. a + nuM 2 + 0 na thAya paNa vahya thAya. ahIM adI svara pachI tarata ja t Avela che. vAk-vahana karavAnuM sAdhana-gADuM. tita + 3: nuM ritasara na thAya paNa titala: thAya. ahIM adIrgha sAra pachI arthAta "ra" nA pra" pachI tarata ja 3 svara AveluM che. titasa:-cAlazuM. vA, mAna, sUtranuM vagere padomAM dIrgha svara pachI vyaMjana Avela che tethI vA mavAnuM sUtram prayogo na thAya. rUdrA, vastra, 3STra vagere padamAM svara pachI vyaMjana to che, paNa te vyaMjana pachI eka vyaMjana nahIM paNa saMyukta vyaMjana Avela che tethI rUH varaH 3Sya evA prayoga na thAya. di, madhu vagere prayogomAM svara pachI vyaMjana to che paNa te vyaMjana pachI koI eka vyaMjana nathI paNa svara che tethI Dhi, madu vagere prayogo na thAya. 1rUArA pravasthAnattasthAtaH II rUArU rUA. antasya vyaMjana pachI tarata ja Avele vargane 5 sivAyane game te vyaMjana bevaDe vikalpa belAya che. san + = rajI + 1 = 3% athavA ra -agni dR + sau - ahIM zuM aMtastha te che, paNa tenI pachI jhU AveluM che tethI te bevaDa na bolAyanTsa+ ngI--ema na thAya. dRDha - haluM ane . hala - vyaMjana (aMtasthA mATe juo 1111)lAphArU rUA. tatAkyA: phArUArUjhA jha sivAyanA varganA vyaMjana pachI tarata ja AvelA aMtasthA vyaMjane eTale ya ra 4 va bevaDA vikalpa belAya che. dhu + catra = Tram + tra = rUzvatra athavA thaa--dahIM ahIM. rUArUkA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [83 Ti: prathama-dvirtI zarUArUpa phi saMjJAvALA vyaMjana pachI tarata ja Avelo vagane prathama vyaMjana tathA bIje vyaMjana bevaDo vikalpa bolAya che. zira mATe (juo 111 6) sarva + zopi = vaM kRSi athavA tevuM vi--tuM kare che. + vanasa = a + d = sarva rasa athavA tavaM vananitu khede che. (Ta li nA vanasi mATe juo lArU.pa0) 153 rUDA - tataH Ti: phArU rUddA varganA prathama vyaMjana pachI ane dvitIya vyaMjana pachI tarata ja zira vyaMjana Avela hoya te te (zik) bevaDo vikalpa belAya che. tad + zete - tan + za = rajU phate athavA rajU zete-te sUe che. tArA dA na rAt svare // 1 / 3 / 37 // jo zaTa pachI tarata ja svara hoya to ? pachI Avelo aai akSara bevaDe bolAto nathI. + zanam nuM nArArU nA niyamathI vazanam na thAya, paNa na rahe. darzana-dekhAva, dekhavuM. rUArU putrasyA''dina-putrAdinyAkroze // 13 // 38 // putra zabda pachI tarata ja Akrozane sUcavavA sAru mAni zabda Avele heya tathA putrATina zabada Avelo hoya to putra zabdane 7 bevaDe belAtA nathI. puta +AhinI svat si pADe !--A vAkyamAM pu + Raa nuM putata + ema na belAya paNa putva + 2 = putrAdinI bolAya. he pApaNuM! tuM putrane khAI janArI che. puta + putrAyinI ma- A vAkyamAM put + 2 nuM putva + 2 ema na bolAya. paNa put + raputrAdinI - putraputrATa bolAya-putranA putrane khAI janArI thaje. ahIM 1rUArU ra nA niyamathI ne bevaDo belavAnuM prApta hatuM. putrAdinI athavA putrAdrinI zizumAna-kutarI potAnAM baccAMne khAnArI che. putraputrAhinI athavA putraputrAhinI nAnI-nAgaNa putranA putrane khAI janArI che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A baMne vAkayo kUtarInI tathA nAgaNunI peAtAnAM baccAMne khAvAnI svAbhAvika sthitinAM sUcaka che, paNa Akrozane sUcavatAM nathI tethI 13|rUra nA niyama dvArA ane sthaLe 'puttra' evuM evaDA tU' vALuM paNa uccAraNa dvirbhAva samApta. thAya. 1AAr86 mnAM dhuDvarge'ntyo'padAnte ||13|39|| apadane cheDe--padane cheDe na~~~ --AvelA hAya evA krU pachI ane nU pachI tarata ja vaya chuT akSara AvelA hAyA te mu tathA maiM tai badale vIya ghuT akSarane maLatA Ave evA vanA atya akSara--pAMcamA akSara~~melAya che. rU|rU1 mA niyamamAM su zabda che tene ahIM paNu jovAne che. anu eTale ' pachI'arthAt je prayAgamAM A niyama lAgavAne hAya te prayAgamAM khIju je kAI vihita kArya karavAnuM jaNAveluM hoya te kA ryo pachI A niyama lAgu karavAnA che. gam + tA = gan + tA = mantA--janArA, rAn + jitA = rAha + fvatA = zatA--zaMkA karanArA. kan + pitA = kam + pitA jasvitA--ka panArA. TMn + maDhe - ahIM apadAntamAM maiM te che paNa te nU pachI vIya evA maiM adra AvelA che tethI bAdammade khelAya, bAdama~hai na khelAya. duzmar3e ame AdhAta karIe chIe. = gam + yate--ahIM apadAMtamAM maiM te che. paNa pachI vagIya T akSara nathI, avagIya aT ya akSara che tethI gamyate ema ja kheAlAya. payaMse --javAya che. mavAn + rAti----ahIM r che ane te pachI vaLI ya T akSara paNa che. paraMtu maiM apane cheDe nathI, paNa padane cheDe che tethI mANu na meAlAya, mavAnuM jarAti ja melAya. mavAn karotitame kareA che. rU|| ti ema zikaDanuvAra; ||3|4||| padane cheDe tarata ja zid akSara anusvAra khelAya che. AvelA padane cheDe na AvelA--mU tathA r pachI athavA haiM AveleA hoya tema tathA maiM ne khale Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 85 tathA A niyamanA vidhAnamAM tathA A pachInA 41, 42, 43 A traNe niyameAnAM vidhAnAmAM anu padane sabadha karavAnA che. zranu padanA a ahI 39 mA niyamamAM jaNAveleA che te rIte 40mA thI 43 mA sudhInA niyameAmAM joDI devAne che. Dum + jJa = huM + fz = pusi--puruSamAM. - + rAH = * + H = vaMzaH - DaMkha, DakhavuM athavA hasavu. jaina + ddagam = = + daLam = cuMDhaLam------vadhAre thavuM, vadhavuM. 19rU545 tere havA TrIyaMtrAdyuitaH / / / / 4|| r pachI tarata ja r AvI jAya tA AgalA 4 melAtA nathI. paNa nahIM khelatA phthI tarata ja pUrvamAM Ja heAya teA mA khelAya che, i hAya teA khelAya che ane 3 hAya te! meAlAya che. na te mA--punar + rAtriH = punA triH--pharIne rAta. 6 nA phai--abhir + rathena ni thana---tha vaDe agni. 3 nA vadura + rAnA = 16 nAcatura rAjA. A niyamamAM bannu ne sabaMdha joDavAnuM sUcavyu` te samajavA sAru A nIcenA prayAga cheH = ahar + rUpam A prayAgamAM 1134ra1nA niyama dvArA 'OM ne badale 3' nuM uccAraNa thavAnuM prathama prApta che. mATe tene prathama ja karI levuM joI e, e karyo pachI r jAtA nathI tethI A prayeAgamAM A niyama na lAge. bovam--divasanuM rUpa. 125415 zArA - sta khIjA kAI vyaMjananu haiM uccAraNa thavAmAM je 3 nimittarUpa hAya tevA 4 thI tarata ja pUrvamAM AvelA haiM meAlAtA nathI, paNa nahI khelAtA Dha thI tarata ja pUrvamAM AvelA '' 'A' rUpe '? ' rUpe ane OM OM' rUpe khelAya che. tA - -- - ma + ti = mar + fta = ma + fdha ma + fDha = mADhiH pAMdaDAMnI nasa athavA dezanu vizeSa nAma. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nA ph--hi + ta = hiT + ta - f@ + Sa - fd+ = saudar--AsvAdela cATela athavA cATaNa, avaleha, 3 nA --zud + ta -nur + sa - gur + TM - muru + Dha = tUTam - pu, chAnu madhuruiTa + sa (prathamAnA ekavacanane pratyaya) madhuli + Dhaukate - madhuli dauka mane cATanAre jAya che. A prayAgamAM madhurunuM madhudri thavAmAM eTale krUnuM uccAraNa thavAmAM Taute kriyApadane Dha nimittarUpa nathI, paNa prathamA vibhaktinuM ekavacana ja nimittarUpa che. tethI madhuruM Dhaute evu uccAraNa na thaI zake. 1ArU karA sadinadeocArvAya ||3|4|| sad ane va dhAtumAM jyAre me haiM ekabIjA barAbara pAse AvelA hoya tyAre Agale! 4 khelAte nathI ane sa dhAtunA tathA hU~ dhAtunA 6 varNIneA o khelAya che. sad natA (g) = sar + ta = sad + 1 = moTA --sahana karanAra. var + tA (g) = yam + 1 = var + ghA = voDhA~~vahana karanAra, dhara gRhasthInA bhArate vahana karanAra-pati, dhaNI. [ + vak - t + + d + H = var + tAm - 30 + dhAm - voT = vAdAk----te ee vivAha karyAM, 15343 + Dham 360 thA-tamaH saH ||R||44|| tU pachI tarata ja Avele khelAtA nathI. sthA dhAtune tathA sa~nma dhAtunA sa tu + cAtA (tR athavA ) = Gatu + thAtA = katcAtA (nAma) athavA te UbhA thaze. kriyApada). sarvanAma ta zabdane lAgelA prathamA tenA pachI tarata ja svara AvelA hoya ane pUrti karavAnuM pratyeAjana hoya teA khelavAmAM ut + sasmitA (tR athavA tA) =s + smitA + uttaSmitA thanArA (nAma), te stabdha thaze ( kriyApada ) phA taddaH se svare padAryA |||||| - UbhA thanA stabdha ekavacanane pratyaya 6 (si) jo pAdanI - zlAkanA caraNanIAvato nathI. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda tat + fsa = sa: + Us DhAzathI tema: = sa + US hArathI rAma = saiSa hArathI rAma -te A dazarathano putra rAma. tat + si = saH + Us rAjJA yudhiSTiraH = sa + Us rAjJA yudhiSThi: = vaiSa rAnA yudhiSThira:-te A rAjA yudhiSThira A baMne prayogomAM prathamAnA ekavacanane lepa karavAmAM na Ave arthAta tene bolavAno Agraha rAkhavAmAM Ave to lags hAza0 tathA sa gs rAga Ama uccAraNa thaze ane evuM uccAraNa karatAM pAdamAM navA akSara thavAne lIdhe chaMdane bhaMga thaze tethI pAdane sarakhuM rAkhavA mATe prathamA ekavacananuM uccAraNa karavuM jarUrI nathI, tethI ahIM pAdanI sarakhAI mATe prathamA ekavacana hovA chatAM nahIM balavuM, a gSa mate rAnA-A pAdamAM prathama ekavacanane bolavAnI jarUra che. je ahIM paNa AgalA udAharaNanI peThe prathama ekavacanane nahIM bolavAno Agraha rAkhavAmAM Ave to haiSa marato 2AgA' ema UlaTo chaMdano bhaMga thaze arthAta pAdamAM ATha akSaro hovA joIe ene badale ahIM sAta akSara thaI jaze. tethI A prayogamAM pAdanI sarakhAI mATe prathamA ekavacanane besavuM ja joIe. lArU japa katarI caDanA-bUmAse phArUAjaddA puta zabda ane tat zabdane lAgele prathama ekavacanane su (hi). pratyaya, tenA pachI tarata ja koI paNa vyaMjana Avele heya te belAto nathI. je patar tathA tat zabdane kai pratyaya lAgela hoya tene ahI levAne nathI tathA je itat tathA tat zabda vaijJa samAsamAM Avela hoya tene paNa ahIM levAne nathI. gSa + si + cAti = Us yAti e jAya che. sa + fsa + rAti = sa ta te le che - grahaNa kare che. barA-ggha + si + ta = puSaH kRtI - e vidvAna sa% + fe + vAta = so yAti-te jAya che. A baMne prayogomAM tat tathA taDha zabdane ma pratyaya lAgelo che. tethI e baMne prayogamAM upa pratyaya bolAya che, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana naka samAsa-maneSa + fe + yAti = mane yAti-e nahIM e jAya che. basa + si + ta = base rAti-te nahIM e jAya che. A baMne prayogomAM tat tathA taTu zabda nA samAsamAM Avela che. tethI e baMne prayogomAM si pratyaya bolAya che. tethI temAM zuM ne ? thayA pachI 3 thayela che. (juo 1321) vArUAja drA vyaJjanAt paJcamAntasthAyAH sarUpe vA // 1 / 3 / 47 // vyaMjana pachI tarata ja paMcama akSara eTale Tu ga La ma Ave ane te paMcama akSara pachI tarata ja barAbara tene maLa-tenI sarakhA evo bIje paMcama akSara Ave te Agalo paMcama akSara belAya paNa kharo tathA na bolAya paNa khare. tathA vyaMjana pachI tarata ja aMtasthA akSara eTale ya 2 0 2 Ave ane te aMtastha pachI tarata ja barAbara tene maLato-tenI sarakho-evo bIjo aMta akSara Ave to Agale aMtartha akSara belAya paNa kharo tathA na belAya paNa kharo. paMcama-ha+ rko = guNa athavA guNa --kunA be Da aMtastha-- mAhit + ka = mAhitya athavA mAhi -sUryane devarUpa mAnanAra. vaLa + yate-A prayogamAM vyaMjana pachI tarata ja paMcama akSara [ Ave che, paNa jU pachI barAbara tene maLato bIjo paMcama akSara nathI paNa '' che tethI tenA uccAraNamAM kaze pheraphAra na thAya. vase varNavAya-vakhaNAya--che. 1 rUA . dhuTo dhuTi sve vA // 1 / 3 / 48 / / vyaMjana pachI tarata ja chuTu akSara Avela hoya ane te dhura akSara pachI bIje barAbara tene sva eTale samA vagano dhu, akSara Avela hoya te te Agale dhum akSara bolAya paNa kharo ane na belAya paNa khare. zin + = zikTi athavA ziDhi - vizeSayukta kara. + g + an, + + tA-A baMne prayogomAM 4 vyaMjana pachI dhaTa akSara pu to che paNa tenI pachIne je dhu akSara ta che te "'ne sva nathI tethI ahIM dhudranA mULa uccAraNamAM karaze pheraphAra na thAya tatta-tRpta thanAra, hRrtA-dapa-garva karanAra. 1ra4 8. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [ 89 tRtIyastRta carturtha dhu akSara pachI tarata ja vargane trIjo athavA ethe akSara Avelo heya te te dhune badale dhune maLato Ave e vagarane trIjo akSara bolAya che. masa + gati - mad + gati = man + gati = maragati-zuddha kare che athavA zuddha thAya che, "manuM ne dU dhuTa che. te daMtya che eTale tene maLato Ave evo daMtya trIjo akSara dU thayela che. hodR + ghA - Dhogha + ghA - dro + dha = DhodhA - Dhoru no du dhutra che te kaMThasthAnIya che eTale tene maLato Ave e kaMTha sthAnIya trIjo na thayela che. rA-dohanAra athavA te dohaze. nArAja aghoSe prathamo'ziTaH // 1 / 3 / 50 // zira sivAyanA dhuTu akSara pachI tarata ja adheSa akSara Avela hoya te te dhune badale dhuTrane maLato Ave evo vagano prathama akSara bolAya che. vAn +9tA = vAQ + qtA = vAghutA-vANu vaDe pavitra cit + !- A prayogamAM dhuTa pachI aghoSa akSara te Avela che, paNa te aghoSa zi sivAyanA dhu, akSarathI para nathI Avela, kiMtu zirUpa sa thI para Avela che tethI vacam nA jU nA uccAraNamAM kaI pheraphAra na thAya. lArUpa05 virAme vA // 1 // 3 / 51 / / je akSara pachI kazuM ja na Avela hoya te akSara virAmamAM Avelo kahevAya. tevA virAmamAM Avele dhu akSara prathama akSararUpe paNa belAya mane na paNa bolAya vAhU-vI athavA vAjU-vANI. hUi-trir - di athavA sTir-cATanAra. mamRtaM-mumRta athavA mamra-rAjA - 5 athavA rU dizA. 1 rUAkhalA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 16 sandhiH ||zA virAmamAM AvelA kAI paNa svara ke vyaMjananA uccAraNamAM kazA phera paDato nathI--arthAt virAmamAM e svare pAse pAse AvelA hAya tathA meM vyaMjaAA pAse pAse AvelA hAya te paNa te te 90] 1. saMdhi kyAM karavI ja joIe tathA sadhi karavAnu kayAM aniyata che arthAt kheAlanAranI icchA upara avala e che te a Mge vaiyAkaraNIe nIcenA niyama Apela cheH saMhitepade nityA nityA dhAtUpasargayeAH / nityA samAse vAkye tu sA vivakSAmapekSate // ,. "E jyAM eka ja pada hoya tyAM saMdhi karavI ja joIe. ekapada--narI + gau - yau| vadhU + cho - vadhvau / Jana + pur - nanai: jyAM dhAtu ane upasa vacce saMdhinA ja joI e. dhAtu ane upasa vagere saMbhava haiAya tyAM sadhi karavI ud + namati gurUttamati ! jU+ sarati - utkRti / tu + dUte -nRte / A prayAgamAM saMdhi karyA vinAnAM nakSati vagere pade bheAlAya ja nahI. samAsa--adhyAraDha, ahIM adhi ane ArUDhane samAsa che tethI vizrAddha ema na ja kheAlAya. maghyAnna ahIM paNa milTaanna nahIM ja melAya. vAkaca-- jyAM kAI vAkaya heAya tyAM khAlanAranI icchA saMdhi karavAnI hAya tA sadhi kare ane icchA na heAya te| sadhi na kare, vartamAnamAM sa MskRta pustaka chApatI vakhate anI zIghra samaja paDe e hetuthI sa MdhivALAM vAkayone badale saMdhi vagaranAM ja vAkayo chApavAnA rivAja che te paNa A niyamane anusare che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [91 vacce pahelAM kahevAI gayeluM ke have kahevAmAM AvanArA sAMdhine kaI prakAra thato nathI eTale te svare ke vyaMjanone uccAraNamAM koI pheraphAra thatuM nathI. vadhi + batra = dhyatra na thAya-dahI ahIM'. (ahIM "dhi' belyA pachI aTakI jaIne pachI ja "satra bolavuM) tat + junAIta = tattvavAti na thAya-tene laNe che. (ahI "Tu belyo pachI aTakI jaIne pachI ja suvAti bolavuM) balavAmAM AvatA be pAse pAsenA zabdo vacce vacce aTakIne aTakIne bolAya te ja e zabdo virAmamAM AvelA che ema samajavuM. 1 rApara - ra pAte vistayo zArAparA padane cheDe AvelA ? pachI tarata ja koI paNa akSara na Ave eTale taddana virAma hoya athavA ? pachI tarata ja koIpaNa aghoSa vyaMjana Avela hoya te ? ne badale visaga belAya che. virAma - vRkSa + 6 = vRkSa - vRkSa. sva + 6 = 4: sarga. adheSa* + $ + kRttI = : kRtI-kANu paMDita ? chuM + sai- A kriyApadamAM ru padane cheDe nathI paNa padanI aMdara che tethI tenuM chuM evuM ja uccAraNa thAya - ? kAyama rahe. teM-te kaMpe che. rUbarU khyAgi // 1 / 3 // 54 // padane cheDe Avela ? pachI tarata ja n dhAtune Avela hoya te ne visarga ja belAya che, paNa tene badale "6 nuM bIjuM koI uccAraNa thatuM nathI. % + $ + hayAta :--: rAtaHkANa khAta-prasiddha che ? nama + $ + cA - namaH rAtre-namaskAra khAtAne-vaktAne : hayAta vagere udAharaNamAM 13 jA niyama nahIM ja lAge rAjA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zaTacayoAt ||zokhI padane cheDe Avela r pachI tarata ja adheSa akSara Avele| hAya ane e adheASa pachI tarata ja zin akSara AvelA hoya te j' nA visag` ja khelAya che, paNa tene badale r tu khIju kAI uccAraNa thatuM nathI. puruSa + r +n + saha: = puruSaH saphara:-puruSa vaccaka. sarpi + r + v + sAti : sarvi: jJAti---te dhI khAya che. 2] yAsa + r + - Saumam = vAsa: zaumam~~kapaDu alasInu -alasInA resAmAMthI aneluM kapaDuM"--rezamI kapaDuM adbhi + r + p + sAtam = vividha prakAranAM pANI sAthe khAdhuM. A udAharaNAmAM 13 / 7 tathA 126) niyame na lAge. zAkhA vyatyaye lugvA // 1 // 3 // 56 // vyatyaya eTale UMdhu sUcavela che tene badale A ddhi: sAtam--khAnArAoe khAdhuM athavA padane cheDe rhAya, te pachI tarata ja zil akSara AvelA hAya ane te ziT akSara pachI paNa tarata ja adheASa akSara AvelA hAya te r viSe elAya eTale ekavAra elAya ane ekavAra na melAya. athavA mu: racyoti--cakSu e * arthAt 55 mA sUtramAM je ziTi aghoSAt ' sUtramAM ziTa: ghoSe ema UMdhuM samajavuM, cakSu + r + [ + yotati = cakSu jyoti che. 12Akha bo: muvi r je '" '' nA na hoya paNa saptamInA bahuvacananA 6 ( suvU ) pratyaya kAI jAtanA pheraphAra thatA nathI, paNa nIr + su = nIg -- vANIomAM. krUr + 3 = dhUg'--dhUMsarIeAmAM. uccAraNu na ja thAya. A prayAgAmAM zarU rU| niyama na lAge eTale nI:vu ke dhUtru evu. ||zI svataMtra ja hoya te r pachI tarata ja Avele hAya ! ter nA uccAraNamAM '' te '' ja khelAya che. ' Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-prathama-adhyAya tRtIya pAda [93 vacA + -vaya+suvu = pAru + -ahIM "" ne "zuM che tethI 1 rUArU niyama dvArA " ne ekavAra visarga bolAya che athavA nArA niyama dvArA no "' paNa belAya arthAta vaghu tathA vacahu evAM bane uccAraNa thAya che. nArAja vA'hapatyAdayaH // 1 / 3 / 58 // " kaTTarupati " vagere aneka evA zabdo che jemAM ne visaga vikalpa bolAya che. ekavAra visarga belAya ane ekavAra Du paNa bolAya tathA e ja zabdomAM rU 21 niyama dvArA ne 3 vikalpa belAya che eTale ekavAra visarga bolAya che ane ekavAra 3 paNa belAya che. ane te 3 no go thAya che. bada+ ntaH = atiH athavA kAvati -sUrya. jI + tiH = athavA nIti-girAne pati, paMDita vatana + gana ! = praveto gana athavA gratA rAgana-he varuNanA rAjA ! pratam nuM pratA thavA mATe juo nArAja 1 sUtra. 1368 ziTyAdhasya dvitIyo vA // 1 / 3 / 59 // varganA prathama akSara pachI tarata ja ziphTa akSara Avelo hoya te te prathamane badale tene maLato e vargane bIjo akSara vikalpa bolAya che. eka vAra bIje akSara bolAya ane eka vAra prathama akSara belAya. # + vIra - hU + vIra = vIram athavA gharam = kSIra -khIra-dUdha. + karA: - 6 + sA: = ka rA : athavA ara7:-apasarA. A paNa uccAraNa karanArAnI bolavAnI paddhatine namUna gaNAya. 1 / 3 / 59 / tavargasya zcavarga-TavargAbhyAM yoge ca-TavauM // 113 / 60 // tavarganA keI vyaMjana sAthe zuM ne vega eTale AgaLa pAchaLa saMbaMdha hoya te ta vargane 2 vagara bolAya che. ta vargane jeTalA vyaMjana hoya teTalA ja vargane vyaMjana bolAya che. ta varganA keAI vyaMjana sAthe ja varganA keI vyaMjanane saMbaMdha hoya te pUrvokta rIte ta vaganA vyaMjanane badale 2 vargane vyaMjana bolAya che, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tathA ta vaganA keI vyaMjana sAthe 9 ne saMbaMdha hoya to te varganA vyaMjanane badale Ta vagane vyaMjana belAya che ane ta varganA keI vyaMjana sAthe 2 varganA keI vyaMjanane saMbaMdha hoya te pUrvoktarIte ta vargane vyaMjanane badale Ta vargano vyaMjana belAya che. ta varga ane za na saMbaMdha - tatva + zete = ta6 zete - tethI sUe che. marAna + zete = avAjha zete - tame sUo cho. ta vaga ane vargane saMbaMdha - tatta + cAha = ta vAda - te sAruM. tat + gavAren = tajhagAre - tenA jakAra vaDe. ta vaga ane 5 ne saMbaMdha - ven + ta = 6+ Ta = veSTA - pIsanArA athavA pIsaze. pUN + : = pUSa + ; = pUeo: sUryathI ke sUryanuM (pUSana-sUrya) ta vaga ane Ta vargano saMbaMdha-tata + TAra:=AraH = taTTAraH - teno TakAra. tat + LavAreeta[ + pArekha = tArekha - tenA pukAra vaDe. dR + 2x + 2 = 8 + 2 = -te stuti kare che. lAphA 69 artha za zarUA . nI sAthe za saMbaMdha hoya athavA 2 varganA keI vyaMjanane saMbaMdha hoya te sa ne badale kA bolAya che, tathA sa nI sAthe no saMbaMdha hoya athavA Ta vagane kaI vyaMjanano saMbaMdha hoya to te ne badale 6 bolAya che, 3 ane 4 vargane dhoga - { + tati-za+ 4tati = prati -te cUe che. sa + vati - 2 + ta = vRzvati - te kApe che. 3 ane 6ne ga - hod + ku = 6 +9 = -hAthomAM, hAtha upara. 3 ane Ta vargane ga-pApa + si=ASi- vAraMvAra gati kare che. urU 61. rAta phArUdrA. zu pachI tarata ja te vaga vyaMjana Avela hoya to ta varganA vyaMjanane badale 2 vargane vyaMjana balAta nathI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-tRtIya pAda [95 zuM ane te varga-azu + ta = kAni-te khAya che. + na = rU -prazna, pUchavuM. 1362 pAttAvanA-nAra-navaH II rUAdarA padane cheDe AvelA ra varganA koI paNa vyaMjana pachI tarata ja ta vargane kaI vyaMjana Avela hoya te tathA ra Avela hoya to tenA uccAraNamAM koI pheraphAra thato nathI eTale te varganA vyaMjanane badale 2 vargane vyaMjana bolAte nathI tathA tene badale paNa bolAte nathI. te paNa padane cheDe AvelA 8 varganA keI paNa vyaMjana pachI nAm pratyayane Rii tathA navati zabdane na Avela hoya to te no na avazya belAya che. pad + tayam - pad* tam = patayam bolAya paNa ghaTTayam--cha avayava vALuM-na bolAya. para + nayA - 1La + nayA = pannayAH belAya paNa pavLayA-cha no-na belAya 1 + g - pa + 5 = pasuM belAya, paNa papu--chamAM--na belAya. nAmU-+ nAm - pan + nAm = guLAnuM belAya, paNa jUnAm na belAya. ghA-chanuM tArI - 5 + nagara - paLa + nA = vALA belAya paNa paLanArI-na belAya. paLavAra-keI cha nagarInuM vizeSa nAma. nati:-+ navaniHsLa + navatara = goLavati: belAya paNa ghanavariTa na belAya. ghaoLavataH-chanuM. rUAdarA pi tavastha zArUAjI padane cheDe AvelA ta varganA koI vyaMjana pachI tarata ja mUrdhanya pa Avela hoya te ta varganA vyaMjananA uccAraNamAM kazo pheraphAra thato nathI arthAta te vargane Ta vaga belAto nathI, tIta+riza: zAntiH-tIrthakara bhagavAna soLamAM zAMtinAtha A vAkyamAM tIrthAta nuM tIrthaH ema na belAya paNa tIrthakRta ja bolAya. rU64 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana padane cheDe AvelA ta varganA niranunAsika baMjana pachI-tuM m 1 6 tathA n pachI--tarata ja TU Avele heya te te nira-nAsika vyaMjanane badale niranunAsika 4 belAya tathA sAnunAsika vyaMjana pachI-ne pachI-sa Avela hoya te na ne badale sAnunAsika 4 belAya che. niranunAsika-tata + - te+ zU nzana-te laNAyuM-kapAyuM. sAnunAsika-mayAna + sunAti - mavAruM + sunIti = mAphaeNnAti-tame laNe cho-kApa che, zAradA AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ladhuvRttinA prathama adhyAyane gujarAtI vRtti tathA vivecananA vyaMjana saMdhiprakaraNarUpa tRtIya pAda samAMta prathama adhyAya (caturtha pAda) prathama adhyAyanA caturtha pAdane prAraMbha ane tenA anusaMdhAnane nirdeza have sAte vibhaktiomAM nAmanAM je rUpa thAya che te dareka rUpanI sAdhanAnuM prakaraNa zarU thAya che. A prakaraNamAM nAmane vibhaktio lAgyA pachI te nAmamAM tathA vibhaktimAM je je pheraphAra thAya che te batAvavAnA che. sAte vibhaktio 1118 sUtramAM gaNuM batAvelI che. nAmenI traNa jAta che - narajAti, 2 nArIjAti tathA 3 nA - tara jAti, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda (07 nAmenA prakAra be che-1 svarAMta-cheDe svaravALuM, 2 vyaMjanAMta -cheDe vyaMjanavALuM. A rIte nAmamAM jAtibhedane lIdhe tathA svarAMtanA ane vyaMjanAMtanA bhedane lIdhe vividha rUpa bane che. A tamAma rUpanI sAdhanA mATe 1118 sUtramAM je vibhaktio batAvelI che temAM paNa ghaNuM ghaNuM parivartana thAya che. te badhI hakIkata have AvanArA caturtha pAdamAM tathA dvitIya adhyAyanA prathama pAdamAM saMpUrNa rIte batAvelI che. 1118 niyamamAM je vibhaktio batAvela che te jyAre vyaMjanAMta nAmane lAge che tyAre temAM ghaNe che pheraphAra thAya che, paNa jyAre te vibhaktio svarAMta nAmanI sAthe joDAya che tyAre temAM nAmanI jAtine anusare ghaNuM maTe pheraphAra thaI jAya che. gujarAtI vibhaktivALuM nAma saMskRta vibhaktivALuM nAma ekavacana-prathamA-ghoDe gho -s (f) dvitIyA-gheDAne ghoTamU-mam tRtIyA-ghoDAvaDe voTana--A (TA) catuthI-ghaDAmATe ghaTAya-Na (3) paMcamI-gheDAthI ghorAta -ar (kali) SaSThI-gheDAnuM voTarahya-(aq) saptamI-gheDAmAM ghoTa -6 (hi) dvivacana-prathama be ghoDA choTaat_ dvitIyA--be ghaDAne ghaTa_. tRtIyA--be ghoDA vaDe ghoTakAbhyAmbhyAm catuthI be ghaDA mATe ghoTakAbhyAmbhyAm paMcamI -be ghaDAthI ghoTakAbhyAmbhyAm SaSThI-be ghaDAnuM voTayo -srota saptamI-be ghaDAmAM ghoTakayo:-zros bahuvacana-prathamA-ghoDAo ghoTA - () dvitIyA-gheDAone voTAna-A (rA) tRtIyA-joDAvo ghoTa-miksa catuthI-ghaDAo mATe ghoTakebhyaH-bhyas si. 7 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana paMcamI-gheDAothI ghoTakebhyaH-bhyasU , pahI-ghAmAna ghoTakAnAm---Am saptabhI-- somA ghoTakeSu-yu ( sup ) upara jaNAvelAM saMskRta rUpa jevAthI khabara paDaze ke saMskRta rUpamAM paNa keTalIka vibhakti ane pacanomAM ghaNo ocho bheda che ane kyAMka kyAMka to muddala bheda ja nathI jaNAto. e rUpA sAthe pratyayo batAvelA che te pratya ane nAmanAM rUpe jovAthI mAlUma paDaze ke, lAgelA pratyayamAM kyAMka kyAMka to tenA mULa uccAraNamAM ghaNo pheraphAra paNa thaI gayela che. nIcenAM narajAti mumRt nAM, nArIjAti vAd nAM, tathA nAnyatara jAti gatanAM rUpomAM mULa vibhaktie tenAM mULa rUpamAM barAbara jaLavAyelI che. bhUbhRt - narajAti ekavacana dvivacana bahuvacana pra0-bhUbhRt+sa (si) = bhUbhRt bhUbhRt+au bhUbhRtau bhabhRt+asU = bhUbhRtaH (jasa) dvi0-bhUbhRt+am = bhUbhRtam ,, ,, , bhUbhRt+as = bhUbhRtaH(zas) tR0-bhUmRt+A = bhUbhRtA bhUbhRt+bhyAm bhRbhRd- bhUbhRt+bhis-bhUbhRdbhiH(bhis) bhyAm ca0-bhUbhRt+e() = bhUbhRte , , ,, bhUbhRta+bhyasa bhUbhRdbhyaH (bhyas ) paM0-bhUbhRt+as(Gasi) bhUbhRtaH , , , , , , Sa0-bhUbhRt+asa((GasU)-bhUbhRtaH bhUbhRt+osU bhUbhRtoH bhUbhRta+Am=bhUbhRtAma(Am) sa0-bhUbhRt+i(li) bhUbhRti , , ,, bhUbhRta+su-bhUbhRtsu(sup ) vAca-nArIjAti ekavacana dvivacana bahuvacana pra0-vAca+s (sivAk vAg vAc + au=vAcau vAc+asa vAcaH (jas ) dvi0-vAc + am = vAcam , , vAca+asa vAcaH (zas ) tR0-vAc + A(TA)vAcA vAc+bhyAm vAgbhyAm vAca+mis+vAgbhiH(bhis ) ca0-vAc + e ()vAce , , ,, vAca+bhyas vAgbhyaH(bhyas) paM0-vAc + asU (kasi)vAca: , , , , " Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba0 - vAc + as (Gas ) vAca : sa0 - vAgh + i (Gi) vAci ca0 - jagat + e 'De) = jagate paM0 - jagat +as (Gasi) jagata: Sa0-jagat+as (Gas) jagata : ekavacana pra0 - jagat + s (si) jagat, jagad dvi0 jagat + am = jagat, jagad tR0 - jagat + zrA (TA ) = nagatA " 33 " laghuvRtti-prathama adhyAya-yaturtha thAha " .. " "" " [ee vAc+a=vAcoH vAc+Am=trAcAm (Am) vAc + su = vAkSu (sup) -sa0 - jagat + i ( kha ) jagati upara jaNAvelAM vyaMjanAMta nAmAnAM traNe spaSTa mAlUma paDaze ke te rUpeAmAM mULa vibhaktie dhaNA ja eche. pheraphAra thayA che. " jagat - nAnyatara jAti dvivacana jagat + au = jagatI j+asU=jas _zu+a=zas da+ATA D+e=De G+asi=Gasi +as=Das D+i=Gi supa prathamA vagere vibhaktimAM je je judA judA vacananAM pratyayeA jaNAvelA che temAM upayeAgI pratyaya ane sUcita prAyamAM je phera che te A pramANe che: bhUja atyaya s+i=si " " " >> " bahuvacana jagat + a =jaganti (jasa) jagat + as + jaganti (zas) "" jagat+bhyAm=jagad-jagat + mis= jagadbhi: (mis) cAm "" jagat+os=jagato: jagat+Am= jagatAm (Am ) jagat+su=jagatsu (sup ) jAtinAM rUpAte jovAthI tathA tenA pratyayeAmAM "" 1) "" " 33 upayAgI pratyaya r prayAgamAM ne kAI upayeAJa nathI. " 33 as " A "" 31 e as Aur D " i " "" 22 " 22 jagat+bhyas= jagadudbhyaH (bhyas) " 33 "" jU nA zUna OM ne te " OM tathA r ne haiM te 6 tA " c p ne " " " 23 " "" "" "" 93 y "" "" "" " "" "" " ?? Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jaNAvelA tamAma pratyayo judA judA oLakhAya e mATe ja temAM 2, 4, 5, 6, 3 tathA jUnAM nizAne karelAM che. pratyayonI judI judI oLakhANa mATe ja e nizAne che, paNa vyavahAramAM emane kazo upayoga, nathI. (jao 11ArU) pratyayo, nAmanAM judAM judAM rUpa vagere ApIne vidyArthI mATe saMskRta rUpane thoDo paricaya ahIM karAvyo che tathA gujarAtI nAmanA prayogane badale saMskRtamAM kevuM rU5 vaparAya tene paNa khyAla Apano ATalo ulalekha karyo che. have judAM judAM rUpanI sAdhanA mATenA niyamo ApavAnA che. narajAti nakArAMta ghoTa zabdanAM sAte vibhakinAM rUpa hamaNuM ja batAvyAM che. temAM prathamAnuM ekavacana---ghoTa+{ = ghoTaka + = (juo 1353) ghoTa: dvivacana-voTa + ma = (juo nArA12) voTa ,, bahuvacana-ghora + = (juo 141) ghoTA ! jema kakArAMta narajAti ghora zabdanAM rUpa jaNAvelAM che tema tamAma sakArAMta narajAti zabdanAM rUpe samajavAnAM che ane sAdhavAnAM che. A pAdamAM je je vidhAne batAvyAM che tene krama A pramANe che : 1 thI 6 sUtra sudhI nakArAMta nAmane lagatAM vidhAna che. cha mA thI 16 sUtra sudhI makArAMta sarvAri zabada saMbaMdhI vidhAna che. 17 mA thI 20 sUtra sudhI mAkArAMta strIliMgI sarvAha tathA bhAkArAMta strIliMgI sAmAnya zabdo saMbaMdhI vidhAna che. 21 mA thI ra7 sUtra sudhI hurva kArAMta tathA sva hakArAMta zabda saMbaMdhI vidhAna che. 28 mA thI kara sUtra sudhI hrasvata tathA dIrgha kArAMta tathA kArAMta zabdo saMbaMdhI vidhAna che. 33 mAM thI 34 sutra sudhI saMkhyAvAcaka zabdo vize vidhAna che. 35 mA thI 36 sUtra sudhI rUkArAMta, sakArAMta zabdo aMge vidhAna che. 37 mA thI 40 sUtra sudhI kArAMta zabdo vize vidhAna che. 41 mA thI 44 sUtra sudhI saMbodhananAM rUpo vize vidhAna che. 45 mA sUtramAM dIrdhAnta, mA jevAM Abata tathA vyaMjanAMta nAme vize vidhAna che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuttiprathama adhyAya-caturtha pAda [101 46 mA sUramAM bIjI vibhaktinA ekavacana vize che. 47,48 sUtra SaSThInA bahuvacana bAbata che. 49 mA satramAM bIjI vibhaktinA bahuvacana vize hakIkta che. 50,51 sUtra saptamInA ekavacana saMbaMdhI che. para mAthI 54 sUtra sudhI saMkhyAvAcakane lAgelA pratyaya bAbata che. 55 mAthI 67 sUtra sudhI napuMsakaliMgI nAme vize hakIkata che. 68 mAthI 93 sUtra sudhI vyaMjanAMta mokArAMta, kArAMta tathA kArAMta zabdo aMgenAM judAM judAM vidhAna che. temAM 68 muM sUtra te mAtra adhikAra sUcaka che. te ema sUcave che ke, 69mA mUtrathI A pAda pUruM thAya tyAM sudhI je je vidhAne batAvavAnAM che te tamAma vidhAne ghu pratyayanI vidyamAnatAmAM samajavAnAM che. prastuta vyAkaraNamAM A prakaraNamAM 'va' zabdanAM rUpanI sAdhanA batAvelI che, temAM sava: (prathamAnuM eka vacana), vau (prathamAnuM dvivacana) e baMne rUpanI sAdhanA dhoTa tathA ghaTa rUpanI peThe samajavAnI che ane havA: (prathamAnuM bahuvacana) rUpanI sAdhanA mATe AcAryazrI A pAdano prAraMbhanuM sUtra kahe che. ataH AH syAdau jas-bhyAm-ye // 1 // 41 // nAmanA ya kAra pachI tarata ja svAdi vibhaktinA nasa, zyAma, ane ya pratyayo AvelA hoya to te ja kArane mA bolAya che. kevA vA+mam (juo 121) vAsu=(juo 2172) { ne 3) vA ( juo 131 ) = levAH - devo kama + pAm = gAbhyAm - A be vaDe, A be mATe athavA A bethI Teva + grAma = DhavAkhyAm - be deve vaDe, be deva mATe athavA be dethI mu + ca=muvA) - sukhane mATe. Teva + ca=vAya - devane mATe. vALa + na =vILaH - A prayogamAM je gar che te yAdri vibhaktine nathI paNa na dhAtu dvArA nAmarUpa banelo traNa zabda che. vALana nathati kRti vALana: - bANene phekanAra. ahI vara dhAtu dive pratyaya lAgavAthI nAmarUpa banela che. vAvAjhaH e prathama vibhaktinuM ekavacana che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pra- seva + aku ahIM 1 2 1 nA niyama dvArA sevAsa - sevA prayoga sAdhI zakAya che, chatAM A sUtrathI navuM vidhAna zA mATe karyuM? u - vAta te barAbara che, paNa je pravegamAM be ma apadamAM barAbara sAmasAmAM Ave tyAM AgaLane kama belAte ja nathI (juo. 2 | nA 113) A niyamane lIdhe teva + mana nuM he: thaI jAya, paNa tevA: na thAya. tethI A navuM vidhAna karyuM che. vedomAM vAsaH prayoga paNa vaparAya che. 14 1ii bhisaH aisa // 1 // 4 // 2 // nAmanA be kAra pachI tarata ja svAdi vibhaktine mitra pratyaya Avela heya te ma ne badale he bolAya che. dviva + misa = 4 + = H (juo lArA12 tathA rA12 tathA 1353 ). - va + g=Na - (juo 1ra12) ema sAdhI zakAya che chatAM nuM vidhAna na karatAM ghaNa nuM vidhAna zA mATe karyuM che? u - vyAkaraNazAstramAM sutraracanAmAM jema ochA akSare hoya tema vyAkaraNa. zAstranuM vizeSa gaurava che e dRSTie vicAratAM ahIM unna karavA vize je zaMkA uThAvI che te barAbara to che paNa ghasanA vidhAna dvArA : prayoga nahIM thaI zake - heva isa - A paristhitimAM pUrve rA1113 niyama dvArA seva ne aMtya na bolAto baMdha thaI jatAM te prayoga ja sadhAze, tevaH nahIM sadhAya. tethI ahIM cham nuM vidhAna jarUrI che. tathA unna nA vidhAnanuM bIjuM paNa eka prayojana che. tAra zabdanuM tRtIyAbahuvacanamAM atigara + 4 = atigaraH rUpa bane che. je ahIM IznanuM vidhAna hatA te gatinA rUpa thAta, paNa atigaraH rUpa te na ja thAta. tethI pratika rUpanI sAdhanA mATe paNa vidhAnanI ahIM jarUrata che. Itagara-vRddhAvasthA vitAvI denArAo vaDe. 1kArA rUmoDarAve zASArUA. mU ane zabdane "ba" pratyaya lAgela hoya tyAre ja tene lAgelA pUrvokta mit pratyayanuM che uccAraNa thAya. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [13 pratyaya lAgela na hoya tyAre misa nuM mizna ja uccAraNa thAya. -rUma + ma = ma + { = ma - A (ke) vaDe. gaDha - mamu+ ma = amulsa + mamu - amuka (leke) vaDe. jyAre ba% na hoya tyAre k + ma = La + ma = gfma-eo vaDe. gaDha + ma = kama + mita=game +mit = mImiH (juo 141, lAkAra tathA rAlAkha, rAtAka6)-A leke vaDe. 1chANA ed bahusbhosi // 1 / 4 / 4 // AdimAM sakAravALA ane makAravALA bahuvacananA sthAdi vibhaktinA pratyaya lAgelA hoya tathA mo pratyaya lAgelo hoya te tenAthI barAbara pUrve AvelA nAmanA aMtya ane sthAne bolAya che. AdimAM - + = + 3 = += - eomAM. (juo rA13 6 tathA rAu15). AdimAM meM - m + mizna = sa + mit = gfma - eo vaDe. (juo lArU 6, 2157ra tathA 1 rUAparU) mo = + o = 9 + bora = tevosa = sevA - be denuM athavA be mAM. (juo 1ra.ra3, 212 tathA rUArU) vAhI racajha an ahuM saMcama - je vyaMjana svara vagarane hoya tene tenI pachI tarata ja AvelA svara sAthe joDI devo. evam + koNa = vevathI:. lAkhAjA TA- karina jhApo nAmane cheDe AvelA ma pachI tarata ja tRtIyAnA ekavacanane rA pratyaya Avelo hoya te TA ne badale 7 bela tathA nAmane cheDe AvelA ka pachI pakkInA ekavacanane raNa pratyaya Avela hoya te sane badale stha bolavo. tad + 2 = ta + Ta = ta + ma = +phana = tena - te vaDe. (juo, 2 41, nArA) a + 3 = thar + = + va = tha + = cahya - jenuM. (juo ra141) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana [ reva + ra = keva + A = seva + = devena-deva vaDe. mahAvIra + Ta = mahAvIra + za = mahAvIra + 7 = mahAvIrana-mahAvIra vaDe. (jue, 2 rUAdarU) nAsa+ 3 = trAsa + anna = merunavAsa-mohanadAsanuM. ravivara + = ravizaMkara + basu = ravirAra- ravizaMkaranuM] nAkA ha ss zAkhAdhA nAmane cheDe AvelA pachI tarata ja catuthI vibhaktino ke pratyaya Avela hoya te tene badale ya belavo tathA paMcamI vibhaktine si pratyaya Avela hoya te tene badale kAnU belavo. veva + = deva + 9 = veva + ya = devAya-devane mATe (juo 1451) seva + si = vaiva + = heva + grAnta-devathI. (juo 121) pra - man nuM at karyuM hatuM te paNa seva + anta = vAta rUpa sAdhI zakAta chatAM am nuM mAt zA mATe karavAmAM AvyuM ? u0- prazna barAbara che, paNa Teva + anta AvA prayogamAM rA111 rU niyama dvArA prat nI pUrvanI lepa pAmI jAta ane seva + at nuM vAt nahIM paNa tevA rUpa sadhAta. mATe tema je thAya te daSTie at ne sthAne mAt nuM vidhAna karela che tethI rava + A = vAta rUpa siddha thaI zake. tathA atigara + mata = ati rasAtta rUpa paNa siddha thaI zake, e hetuthI paNa at ne sthAne mAta karavAnI jarUra che ja. je kata nuM vidhAna karyuM hota to atigarasa prayoga sadhAta, paNa atigarAta prayoga te na ja sadhAta. 14 sarvAri-sarvanAma aMgenAM vidhAne sU0 7 thI 16 tathA 18 sa -smAta kALA cheDe sakAravALAM sarva vagere je aneka sarvanAmo che te nAmone lAgelA ane te nAmanI ja sAthe sAkSAt saMbaMdha dharAvanArA caturthInA ekavacana che --pratyayane badale mai pratyaya tathA tevA ja prakAranA paMcamInA ekavacana si--pratyayane badale mAtta pratyaya vAparo. 1 [] A nizAnamAM AvelAM udAharaNa saMpAdake pote umerelAM che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [105 sarva + 3 = sarva + U = samai--sarvane mATe. sarva + rupi = sarva + ar = samAta-sarvathA sarvAti zabdasarva, vizva, rUma, samaya-samaya, aca, cAra, rUtara, etara, rasama, tatra, svata, nema, sama, hima, pUrva, pUra, kavara, liLa, satta, para, madhara, deva, mantara, tyar, taTu, car, , rUm, itat, i, ddhi, yunat, mamat, mavatu-mavatuM, vim | A gaNanAmAM je sutara ane suratamAM jaNAvelA che te te pratyayo che eTale utara pratyAvALA tathA tama pratyayovALAM nAme samajavAM. (juo. rApara thI jarAka sudhI 3ra, tama pratyayanuM vidhAna) A pratye zva, catta, tatta, sim tathA anya zabdone lAge che. pra - utara pravayane nirdeza kare che tethI utara pratyaya lAgele (jhanya + Datara = nyatara ) anyatara zabda ApoApa saMgRhIta thaI jaze, chatAM banyatara zabdane judo kema jaNAvela che ? u- zrI + ma = nyatama. e rIte abhyatama zabda paNa bane che. arthAt satara pratvayavALo nyatA ane tama pratyayavALo sAtama e baMne zabdo rUtara, utama dvArA gRhIta thaI zake che tethI te bemAMthI eka manyatara zadane ja sarvAdri mAM gaNavo paNa matama zabdane sarvAdhimAM na gaNa evuM khAsa sUcana karavA sAru ja thatara zabdane judo jaNAvela che. ma ane sima zabada jyAre sarva arthavALA heya-savanA paryAyarUpa hoya-tyAre ja te baMnene sarvAti samajavA, paNa e baMne zabdo bIjA kaI arthane sUcavanArA hoya tyAre te baMnene sarvAri na samajavA. pUrva halina vagere kabara sudhInA zabdo amuka eka khAsa vyavasthAnA sUcaka hoya tyAre ja temane sarvAri samajavA. 23 zabda "pote" ane "pitAnuM' arthane sUcaka hoya tyAre ja tene sarvAha samajo, jyAre 23 zabda "dhana" arthane tathA "jJAti arthane bedhaka hoya tyAre tene kavara na samajo. attara zabda dvArA jyAre bahiryoga-bahArane saMbaMdha-sUcavAte hoya tyAre ja tene vaMti samaja, paNa jyAre attara zabda ", Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana purI, nArI sAthe bahiryoga darzAvatuM hoya tyAre tene sarvANi na samajo. tathA "antara' zabda jyAre upasaMdhyAna eTale "kAyela" arthane sUcavato hoya tyAre paNa sarvAhi samajo, paNa jyAre zarIra upara paherelA ane bIjA kAIthI nahIM DhaMkAyelA vastrane sUcavate heya tyAre tene sarvAti na samaje. upara jaNAvelA sarva, vizva vagere vim sudhInA badhA zabdomAM kaI paNa zabda jyAre kaI vyakti ke padArthanA nAmarUpe vaparAte heya tathA belAyelA zabdanA anukaraNarUpe vaparAyela hoya tyAre te zabdane sarvAri na samaja. sarva vagere zabdonA artho-- sarva-saba, badhuM. vizva-badhuM. jyAre A zabda "jagata" arthane darzaka heya tyAre tene kavara na samaje. kama--e. A zabda dvivacanamAM ja vaparAya che. 3maya-jeDI, yugala. A zabda bahuvacanamAM ja vaparAya che. A zabdanuM nArIjAtinuM rU5 ramI thAya te sUcavavA tenI sAthe 2 jaDele che. 2 mATe (juo 11ArU 7 tathA rAkAra) samathI-joDI banya--anya, bIjuM, ane. marAThI maLatI. mAtara-bemAMthI eka, Tsa - bIju. 'ttara' zabda " adhama" arthane dyotaka hoya tyAre tene sarvAri na samajo . - anya, bIju. vai--samuccaya. nena-ardha. A zabda phArasImAM prasiddha che ane "jeminisatrakAra rema' zabdane anArya zabda samaje che. sama - saghaLuM, samasta. "yama" zabda jyAre "saravA arthane sUcaka heya tyAre tene sarvAdina samaja. sina - saghaLe, "sina' zabda sImA - sImADe-artha sUcaka heya tyAre te sarvAdi nathI. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [17 1 thI ghara sudhInA zabda-pUrva - pUrva dizA, 52 - bIjI dizA, avara - pazcima dizA, siLa - dakSiNa dizA, 3ttA - uttara dizA, avara - bIjI dizA, madhara - nIcI dizA. A zabda amuka dizAnA sUcaka hovAthI amuka eka khAsa vyavasthAnA ja sucaka che. 4-pite ga--eka atara-bIju, bhinna, jaLuM dUbe, A zabda drivacanamAM ja vaparAya che. tyaste yuSmad-tuM tat-te ma- huM caTU-je mavat--Apa-pite. gujarAtIne "pite zabda mae-parokSa "mavata' dvArA thayela "motI' (pAlirU5). zabda sAthe saMbaMdha dharAve che. muM-A-pratyakSa vinmu-kANa athavA zuM? nAkA patet--e te dimana 148nA A cheDAvALA sarva vagere zabdone lAgelA ane te zabdonI sAthe ja sAkSAt saMbadha dharAvatA saptamInA ekavacana hi- -ne badale mitra belo.. sarva + ka = sarva + + himan = sarvAmina-sarvamAM. 148. gata: rUphAjA II A cheDAvALA ka vagere zabdone lAgelA tathA te zabdonI sAthe ja sAkSAt saMbaMdha dharAvatA nA pratyayane badale rU bela. sarva + ga = sarva + a + 6 = sarva + 6 = sarve--badhA. hindI sava. 11 neT-s-zthama-ramatA-DayA-DapatiparAya vA rAjAne nema, badhuM, prathama, rAma, marava ane Rtiya zabdone lAgelA na pratyayane badale vikalpa belavo. tathA je nAmane cheDe taya pratyaya Avela hoya. ane maya pratyaya Avela hoya tevA taya tathA kAya pratyayavALA nAmane lAgelA gat pratyayane badale 6 pratyaya vikalpa bela. nema- adhuM. tA pratyaya--tiya-be avayavovALuM -adhuM, aDadhuM. gaya pratyaya--traya-traNa avayavavALuM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100] siddhahemacaMdra zAnuzAsana prathama-paheluM. a5-alpa-thoDuM vara-cheluM vikeTaluMka nema + = nema + mar = nema + 6 = tene athavA temA: martha + nanna = gaI + ma = martha + 6 = maLe , maryA: e ja pramANe prathama-prathama-prathama, jAma-rarame, naramAra, mA- are, a31:, ti -ti, RtipathA: tava kathA-ddhi + ta = dritA-dita, dvitayA: | zrI praya-tra + a = traya-tra, trayA: | A zabdomAM mAtra eka ema zabdane sarvAdri tarIke ane evuM eka rUpa ja prApta hatuM te A niyama dvArA nege, nemAra ema be rUpa thayAM ane bAkInA adha vagere zabdone kevaLa ardhA, pramAda evuM ja prApta hatuM tene badale A niyama dvArA ga-adha: prathama-prathama evAM be be rUpa thayAM. 1451 be. dvandve vA 1 / 4 / 11 // koI paNa sarvADhi zabda jyAre bIjA koI sarvADhi zabda sAthe indra samAsamAM Avela hoya athavA Thanda samAsane cheDe sarvAdri zabda hoya tyAre tevA dvanda samAsavALA saddha zabdane lAgelA gat pratyayane badale DuM vikalpa bola. pUrva + 3ttara = pUrvottara-pUrvottara, pUrvottarI-purva ane uttara drata + kratama = dratavarame, haawtamA-keTalA ane dAMta. 14 11. sarvArika zikArA 11 mA satramAM sUcavyA mujaba je saf zabda, dvanda samAsamAM Avela hoya tene sarvAdhirUpe na samajavo. arthAta evA dvanda samAsamAM AvelA sarvADhi zabadane, sarvADhine je bhai, mAt, rimana vagere pratyayo lAge che te na lAge. pUrvApara zabdanuM pUrvAparaya (catuthI ekavacana-pUrva ane pachInA mATe) rUpa thAya, paNa pUrvavara na thAya. pUrvottara zabdanuM pUrvAvata (paMcamI ekavacana-pUrvanAthI ane pachInAthI) thAya, paNa pUrvAva-mAta na thAya. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [109 pUrvavara zabdanuM (saptamI ekavacana) pUrvAvarahiman na thAya, paNa pUrvAre thAya -pUrvamAM ane paramAM. utaratama zabdanuM utarAtamAnAm (SaSThI bahuvacana) rUpa thAya. paNa taravataSA rUpa na thAya--keTakeTalAenuM. vAtaratama zabda 11 mA niyamathI hari na gaNAyAthI tene ma pratyaya na lAge paNa "" pratyaya lAge tethI ja pratyayavALA vitarakratama zabdanuM jharatamA: (prathama bahuvacana) rUpa thAya paNa taratama na thAya--keTakeTalA. 1412 tRtIyAntAt pUrvAvaraM yoge // 1 / 4 / 13 // trIjI vibhaktivALA nAmanI sAthe sIdhe saMbaMdha dharAvanAra ane trIjI vibhaktivALA nAma pachI tarata ja AvanAra evA pUrva ane avAra zabdone sarvADhi rUpe na samajavA. mAna pUrvAya mAsapUrvAya -mAsapUrva na thAya--eka mahinA jeTalA pUrvanAne mATe. vinena yAvarAya-hinAvAya.fTAvara na thAya-eka divasa jeTalA pAchaLanA mATe. pUrva mAna-A prayogamAM pUrva zabda trIjI vibhaktivALA nAma pachI tarata ja nathI AvyuM paNa pahelAM Avyo che eTale pUrvAya mAre na thAya paNa pUrva mAsana ja thAya--eka mAsa jeTalA pahelAMnA mATe. 14 13 tIyaM tikArye vA // 1 / 4 / 14 // je zabdane cheDe tIya pratyaya lAgela hoya te zabdane jyAre che, phari, 4 ane hi pratye lAgelA hoya tyAre te pratyayone badale rame, mAtara, minuM tathA hai, thAka vagere vikalpa belAya che. mai - dvitIya + he = dvitIya + 9 = dvitIya athavA dvitIyAya - bIjAne mATe a - dvatIyA + te = dvitIyA + 9 = dritIyaro athavA dvitIyA -bIjIne mATe ditI - = dritIya - A prayogamAM te kasi vagere kaI pratyaya lAgelA nathI, paNa pratyaya lAgelo che tethI dvitIya zabda sarvAda rUpe na gaNAya. tene lIdhe tenuM catuthInuM ekavacana dvitIya krame na thAya paNa dvitIyaDhAya (bIjAne mATe) thAya. 1414 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana avarNasyAmaH sAm // 1 / 4 / 15 // sarvAdi mAM gaNavelA je zabdone cheDe vaLe (ma che mA ) Avelo hoya ane tevA zabdane te zabdanI ja sAthe saMbaMdha dharAvate SaSThInA bahuvacanane mAm pratyaya lAgela hoya te te mAm badale sAm bela. -sarva + Ama * sarva + sAm = saavA -sarvenuM. bA-vizva + mAm = vizva + sAm = vizva sAm - samagra strIonuM. 1 4 15 navabhyaH pUrvebhyaH i-smAt-smina vA // 1 // 4 // 16 // pUrva, 12, gavara, lina, uttara, 12, aghara, dad, mAtA-e navA zabdone ja prathamAM bahuvacanamAM lAgelA ne badale rU vikapa bela tathA paMcamInA ekavacanamAM lAgelA hari ne badale mAta ane saptamIne eka vacanamAM lAgelA ra4 ne badale hin vikalpa bela. pUrva + ga = pUrva + a = pUrve athavA pUrvA: pUrvane leke. pUrva + ra = pUrva + ma = pUrvamAta athavA pUryAsta-pUrvathI. pUrva + ha = pUrva + = pUrvaramanuM athavA pUrve-purvamAM. 'ya' zabda upara jaNAvelA nava za mAM nathI Avato. tethI tenuM tya + gaNa = ya + = (ce evuM eka ja rUpa thAya, paNa bIjuM yAda na thAya. je-teo. 141ddA Apo GitAM yai yAsa yAs yAm // 114 // 17 // je zabdane che. strIliMgane sUcaka () pratyaya lAgela hoya te zabdane lAgelA catuthI ekavacana hai (g) ne badale , paMcamInA ekavacana che." ()ne badale yAna, vakkInA ekavacana "zuM' (gana) ne badale cA tathA saptamInA ekavacana ""i (6) ne badale cAmuM belAya che. aa + bApU - va + A = vA-khATa athavA khATale. he - ravA + 3 = vadyA -khATalA mATe. hari - ravA + ra = vavAyAM-khATalAthI. ha - dravI + ha = vavAyA: -khATalAnuM. ki - vaTavI + ha = vadyAyAm - khATalAmAM. 1411 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama-adhyAya caturthAM pAda sarvAre pUrvaH // / / 8 / / sarvAya rUpe jaNAvelA je zabdone strIliMgane sUcaka mAr (mA) pratyaya lAgelA hAya te zabdone lAgelA catuthI nA ekavacanane badale haiM (zrayai ) paMcamInA ekavacanane badale hyAt (adhyAt ), SaSThI ekavacanane badale paNa zyAm (abhyAsa) ane saptamInA eka vacanane badale ghyAnU (atyAC ) pratyaya elave. S sava catuthI` ekavacana--sa' + mA = sarvA + Dha = sarvA + akSya = sa yai = strI mATe. paMcamI ekavacana--sarva + A = sarvA + isi sarve strIthI. muThThI ekavacana~va + mA = sarve strInuM. saptamI ekavacana--sa + mA = sarvA +{s sa strImAM. dR e va . sarvA + Das = = - sarvA + asyAsa -vadurAnA + 3' = vAgA + mA bahurAjayA rAjA jevI vaDe. sarvA + abhyAsa - sa yAH sauMdayAH amca vagerene badale stya vagere pharIne AcAya evuM sUcana phare che ke, arca vagere pratyayeAnI pUrve Avele trA kADhI nAkhavA arthAt sarvA + atyaM san + pratye = sa the--e rIte badhAM rUpAne siddha karavAM. 19018) gausthata ||||?!! je zabdane cheDe strIliMgasUcaka zrAd pratyaya lAgelA hoya te zabdane jo tRtIyAnu ekavacana TA (mA) tathA SaSThI ane saptamInu dvivacana moka pratyaya lAgelA hAya te! zabdanA aMtya AA te addale 6 melave. vaTThaGe + ma = bahurAjay [ 111 = sarvA + asyAm = sarvAmu - - + ma = = 50 .i 10-vatturAnA + mor vadurAJayo:- rAjA jevI enu 60 dvi.10-vadurAnA+mo-vahurAne+mota=durA+bora=durA yo: rAjA jevI emAM. 146165 yadurAne + chok = vadurAnam + mok = Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gItA ne kAraNe je zabdane cheDe pUrvokata mA pratyaya lAgela hoya ane te zabda pachI tarata ja prathama ane dvitIyAnA divacanano ma AveluM hoya to zabdanA cheDAnA mA tathA sau e baMnene badale ekale 9 bolAya che. pravi0 - mArA + ma = mAtra + 9 = mA ra :- be mALAo che. dvidi 10-mAyA + =mAtra + pa = mA-vazya-be mALAone je. lAkAra phata DarIta ? ja rA je zabdane cheDe dUa 3 ke dUa 3 AvelA hoya ane te zabda pachI tarata ja prathama ane dvitIyAnA dvivacanane mau Avela hoya to zabdanA cheDAnA Tu ane e banene badale ekale dI huM ja bolAya che tathA zabdanA cheDAnA 3 ane gau e baMnene badale ekale dIrdha 3 ja bolAya che. ikArAMta gha00 - muni + ma = mun + = munI - be munio. dvidriva - muni + ma = mun + $ = munI - be munione ukArAMta pradu. - sAdhu + ma = sAdhu + 3 = sAthuM - be sAdhuo. dvitri - sApu + ma = sAdhu + ka = sAdhu - be sAdhuone. A niyama eka mAtra tri zabdane arthAt hasva thayelA fstra zabdane, na lagADe. prazna - gatinni + = tithiI thAya paNa gatizrI na thAya. dUiddhi - atistri + ma = tastriyI thAya paNa tigrI na thAya. ddhi tathA driddhi tistriya nara - hoziyArImAM strIne paNa TapI jAya evA be puruSa tathA be puruSone jo. 1421 jasyedot // 1 / 4 / 22 // je zabdane cheDe dUra '' hoya ane tene prathamane bahuvacanane s[ pratyaya lAgela hoya te "" ne badale "g? bela. tathA je zabdane cheDe dava 3 hoya ane tene prathamAnA bahuvacana karatu pratyaya lAgele hoya te "ka" ne badale "o' bola. -muni + gaNa = muni + ma = mune+mam = munayaH - munio. 3-sAdhu jha = sAdhu + ma = sAgha + = sAdhava - sAdhuo. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda T113 Dityaditi // 1 / 4 / 23 // je zabdane cheDe hasva ru hoya ane tene ku nizAnavALA sthAti pratye eTale ke, sa ane jaNa pratyaya lAgelA hoya to ? ne badale zu bolo tathA je zabdane cheDe dura 3 hoya ane tene paNa Tu nizAnavALA pUrvokta cAvi yo lAgelA hoya to 3 ne badale go belavo. ahIM je su nizAnavALA pratye levAnA che te mAtra sunizAnavALA ja hovA joIe paNa chuM ane TU evA be nizAnavALA na hovA joIe. phu - te - sidghi + = haii + 9 = atire- strIne paNa TapI jAya evA puruSa mATe. 3 - 3 - sAdhu + 9 = sAva + 9 = sAdhave-sAdhune mATe. 6 - si - tiSThi + 1 = gati + 3 = ta + 7 = ati mAtamuM strIne paNa TapI jAya evA purUSa pAsethI AveluM. - ruti - sAdhu + ma = sAdho + basa = sIdho - 6 = sAvoH mAtamU sAdhu pAsethI AveluM DuM - - sidghi + za = tistra + a = mahaii + = gatiH tram - strIne paNa TapI jAya evA puruSanuM dhana 3 - 8 - brAdhu + ma = sAdho + ta = sAdho + = sAthoH a- sAdhunuM dhana - tapa. DuM -- paM e - vuddhi + ki = vRddhi + hA = vRddhi + A = vRddhA - buddhithI. 6 - Sa e. - yuddha + Na = vRddhi + 1 = vRddhi + mAsa = kuMdracAra buddhinuM. 3 - paM. e + ha = ghenu + Na = ghenu + mAsa = devA: gAyathI. 3 - 10 e - dhanu + Ta = dhana +ANa = ghenu + zAstra = devAHgAyanuM. ahIM sufsa, suNa pratyayo su tathA TU evA be nizAnavALA che tethI A prayogamAM A niyama na lAge. si. 8 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nizAnavALA ruSi + 1 = suvI au - pavitra strI - A prayAgamAM pratyaya tA che paNa te Ati pratyaya nathI tethI ahIM A niyama na lAge. 1 / 4 / 23 / TaH kuMtti nA // / 4 / 24 / / hrasva kArAMta ane hrasva OMkArAMta nAma naratimAM hoya ane tene tRtIyA ekavacanane TA pratyaya lAgeleA hoya teA TA ne badale nA melA. pha-TA~{'stra + Ja = atistriNA strIne TapI jAya evA puruSa vaDe. 3-TA~ manu + mA = munA-AvaDe. vRddhi zabda hrasvarU kArAMta teA che, paNa nArItinA che tethI tene lAgelA TA te aa na melAya. rU-TA-vuddhi + Ja = yuddhathA-buddhi vaDe. ghenu zabda hasva 3 kArAMta teA che, paNa nArItine che tethI tene lAgelA dA te nA na melAya. 3-zz-venu + 1 = caitra~ gAya vaDe, 14 / 24 / Hi hai zakArI hrasva kArAMta ane hrasva kArAMta nAmane lAgelA saptamInA ekaracanane u pratyaya dhai rUpe elaveA. ahIM ipraya mAtra nhU nizAnavALA ja samajave, paNa je di pratyaya OM' ane 'Tu' ema che. nizAnavALA hoya tene ahI na samajavA. TM - muna + fGa = mutta + kau 3 = gat - ylani. OM dhenu + Ga = dhenu + I - gau - gherai gAyamAM. gfa + fe=gfa + 314 = gf& + 3114 + = 3ang - yleHI. nizAna vALA iche mATe ahI A A prayAgamAM chu ane TU ema e G niyama na lAge. 1AkArakhA vanadhi-tero ||14Ara6|| mAtra ekalA eTale khIjA kAI zabda sAthe nahI joDAyelA evA hrasva kArAMta li zabdane tathA evA ja mAtra ekalA hrasva kArAMta vaMta zabdane lAgelA saptamInA ekavacana ne badale bau melave. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahi + k pati + i = lI + ? = ArtA + 6 = laghuvRtti-prathama-adhyAya caturtha pAda satra + sau = sau - sakhimAM - mitramAM, ufa + at = geat - ulani. samAmachaMti tti sIrthAta, sauyati kRti salIH, tathA vRtti phati ni pAya te, vatIti te pIH A pramANe dhi nAmane dhAtu banAvIne nAma banAvavAthI dI malI rAka tathA tu nAmane dhAtu banAvIne nAma anAvavAya dI paDI rAda banAvI zakAya che, evA dIva phUMkArAMta sI ane patu zabda ahI rAmavAve nathI. e sUcavavA ja AcAye` hrasva kArAMta vizada tathA sva kArAMta pati zabda evA spaSTa nirdeza karele che. tethI AvA dIrgha sarI ane zabdane A niyama lAgate nathI, trizAstra rAga -- rAkhIne icchanAramAM. patnIne icchanAramAM. A ekalA rasa zabdane tathA ekalA pati zabdane mATe ja A vidhAna kareluM che tethI jyAM trikavi' zabda hoya ke te zabda ya tyAM Na A niyama lAgatA nathI. besTa ta + = + ba = pravastro - praya mitravALAmAM. garabo = sau naratimAM rAjAmAM. te prayogomAM mi tathA pati gudA ekalA nathI, paNa bIjA zabda sAthe taDAyelA che. 14:26aa be nA vizvet // / 4 / 27 / / mAtra ekalA eTale kAI bhInna zabda sAthe nahI joDAyelA hUsva kArAMta hA tathA te zabdo lAgela tRtIyAnA ekacana 'Ta' ne 'nA' karavA nahI. tathA divAhi (114622)nA niyama pazu lagADave! nahIM. arthAta nizAnabALA pratyayAne lIdhe je ph te karavAnuM sUcana kareluM che te kevaLa dhi ane uta zabdAne lAgu na pADavuM. thAya paNa vimA na thAya. thAya paNa pattinA na thAya. che - zyu + 6 = sacce thAya paNa sace na thAya. - pati + ! = parca thAya paNa pace na thAya. [ 115 TI sANa + Ja = sA rA - pati + A = vA - mitra vaDe. pati vaDe. mitra mATe. pati mATe. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hari-satti + ak = sayuH thAya paNa save; na thAya. sakhithI - mitrathI. si-ti + = patyu thAya paNa pateH na thAya. - patithI. hassa va + kAr = sahu thAya paNa saH na thAya. - sakhinuM-mitranuM. dan-vati + = 9tyu thAya paNa teH na thAya. - patinuM. saTyuH bAbatam - mitra pAsethI AveluM. vanyuH mAtam - pati pAsethI AveluM paDyuH vam - mitranuM dhana. vatyuH zvam - patinuM dhana. mAtra Tu nizAnavALA pratyayane lIdhe je rUna karavAno nirdeza karela che teno ja A niyama niSedha kare che tethI bIjA koI pratyayane lIdhe "ne ' thato hoya te tene niSedha samajavAne nathI. pra0 bahuvaka-pati + kam = vaya:- patio (juo, 142) kAra ) striyA DitAM vA dai-dAma-dAma-dAm // 1 / 4 / 28 // nArIjAtinA sucaka evA hUva kArAMta tathA hasva hakArAMta zabdane lAgelA caturthInA ekavacana ne badale che (3) vika9pe bela, tathA paMcamInA ane SaSThInA ekavacana si tathA 3ne badale mAtra yAtra) vikape bela ane saptamInA ekavacana ne badale sAm (6) vikalpa belavo. 2 - he - vRddhi + 9 = vRddhi + 9 = yuddha tathA yuddha (juo, lAkAra rU) buddhine mATe. 3 - he - jenuM + 9 = dhenuM che = che tathA ghana (lAkArarU) - gAya mATe. ? - si - zuddhi + ar = yudrAH + kAram = yuddha: tathA 3 mAgatam (14 ra3) buddhi pAsethI AveluM. 3 - kasi - venuM + kanna = ghenu + At = ghevA tathA ghana bAta (1423) gAya pAsethI AveluM. 6 - har - yuddhi + ar = vRddhi + gAya = yudrA tathA yuddhaH - vA (1423) -buddhinuM dhana. 3 - 6 - jenuM + ka = dhanu + A = ghavAda tathA dhanoH vA (1 23) -dhenunuM dhana. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-catutha pAda [117 DuM - 8 - vRddhi + 6 = vRddhi + A= = vRddhAn tathA yuddho - buddhimAM. 3 - hi - dhana + = ghenu + mAm = dhavAn tathA ghana - gAyamAM. e ja pramANe vuiddha tathA vui vagere rUpa samajIne sAdhI levAM. vivuMDhuM-jemane buddhi priya che evA puruSa mATe ke evI strI mATe. haidrA-Ama vagere pratyayomAM TU to mAtra nizAnarUpe che. e TU nA nizAnane lIdhe e pratyaye 'vit' kahevAya che. jyAM jyAM hita pratyayone nirdeza Ave tyAM tyAM A pratye samajavA. 1dArI trAtaH jhArazA. jemane cheDe dIrgha IMkAra che tathA dIrgha kAra che evA strIliMgI ja zabdone lAgelA hitu pratyayane badale eTale catuthI ekavacananA ke pratyayane badale re, paMcamInA ekavacana ni ane vakkInA ekavacana 36 pratyayane badale vA tathA saptamInA ekavacana ki pratyayane badale tAm balavAne che. huM - he - navI +U = rahI + 0 = narce-nadI mATe. che - he - 3 + = yu + za = purve -kuru mATe. chuM - ruli - navI + ma = navI + mAsa = nA -nadIthI. 4 - si- + zat = 3 + mA = purvA:- kurathI. { - 4 - nI + 3 = = + + = navA-nadInuM. - ham - sura + ar = 3 + sArR = kurtA -kurUnuM. ruM - hi - nahI + 6 = nI + mAm = nAmuM-nadImAM. & - ki - 39 + DuM = 9 + mAm = cukyamU-kurUmAM. e ja pramANe taTasthe vagere rUpane samajIne sAdhI levAnAM che. tirtha-je puruSa ke strI lakSmIne paNa TapI gayela che tevA puruSa mATe ke strI mATe. prAmaLI zabda dIrgha kArAMta te che paNa strIliMgI ja nathI tethI grAmaLe na thAya paNa ghAmaga thAya.--gAmanA netArUpa puruSa mATe ke strI mATe. aq zabda dIrgha kakArAMta te che paNa strIliMgI ja nathI tethI rahada na thAya paNa vaa thAya.--khaLAne sApha karanAra puruSa ke strI mATe. grAma ane vaTapU zabda vizeSaNa rUpa che tethI te zabda traNe liMgamAM vaparAya che paNa mAtra strIliMgamAM ja vaparAtA nathI. nakArA. b choy to as to cho Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana veyuvo'striyAH // 1|4|30| jemane cheDe dI rUM che ane dIrdha che evA sAlagI ja zabdone ahIM levAnA che. jemane heDe AvelA ne badale '' melAte hAya tathA jemane heDe AvelA 'ne badale 'v' khelAtA haiAya tevA strIliMgI ja dIdhuM pheMkArAMta tathA dIrgha kArAMta zabdAne lAgelA ekavacananA kti pratyayeAne badale eTale catuthI nA Dhe, paraMcamInA sa, pRthvInA s ane saptamInA di pratyayane badale anukrame vikalpe haiM, mAt, vAsa tathA tAma khelavAnA che. phai-i, DhAsa-cAk ane vAma-Am samajavA. A pratyaye paNa rU nizAnavALA che eTale tene ut samajavA. 118 ] - OM U che. ++ - sa - OM - tti ~ zrI + e * + 6 = zrI + ai = zriye athavA trice--zrI-lIne mATe. * + pe ve athavA dhruva-bhavAM mATe. = zrI + bAs = zriyA: athavA traya:---zrI-lakSamIthI * + R = l + 7 = vAH athavA kurve:- bhavAMthI, sa = {drA; athavA zra--ladamInuM zra + s - has zrI + kanyU = zrI + = OM - Ss - + + sa = cU + ++ - f - zrI + OM ka. ~ OM - + $ = kuvAH athavA yaH-- bhavAMnuM. ? = zrI + kAma = {yAma athavA ci----lakSmImAM. + ma = kuvA, athavA di--bhavAMmAM. lUmIne e ja pramANe rizriye athavA kSatriye ane haiiM athavA ative vagere rUpe! saphLane sAdhI levAM. thiye, ciduttA TapI janArA-kAI guNa vaDe lamIthI caDiyAtA-puruSa mATe ke strI mATe. pratikua, tri-vajrapaNAnA guNane lIdhe bhavAMne paNa Tapa janArA puruSa mATe ke strI mATe. bhavAM AMkhanI uparanA bhAga---- teNu. zrI zabda dIdha kArAMta teA che paNa tenA hU~'ne ' khelAtA nathI tethI tenu bhASye evu. eka ja rUpa thAya. paNa mAndhya, hiye evAM e rUpa na ja thAya. mULasUtramAM azriyA' zabda mUkelA che te evuM sUcana kare che ke A niyama hrI~ zabdane na lagADavA. tethI 'hrau' zabdanu siye evu eka ja rUpa thAya, paNa yei, dica' evAM e rUpa na thAya. hrI~ + 6 = strI + 0 = striyai strI mATe. (jue 1AkAra) 1|4|rUna - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda Amo nAm vA // 1 / 4 / 31 // jeno duru thAya che te dIrgha kAra jemane cheDe che evA strIliMgI dIdhuM IkArAMta zabdone tathA jeno sat thAya che e dIrgha kAra jemane cheDe che evA strIliMgI dIdha kArAMta zabdone lAgelA SaSThI bahuvacananA mAn pratyayane badale nA vikaTa bela. A niyama phakta "ghI" zabdane lAgato nathI. - bAm - zrI + mAm = zrI + nanam = zILADU athavA priyAnuM-lakSmIonuM 3 - kama - stra + a + = + kUi = mULA athavA sUvAn bhavAonuM atizrI + mAm = gatizrI + nAma = atizrInAmu athavA pratikriyAma-lakSmIne TapI janArA puruSonuM ke strIonuM. matima + ma = namra + nAma = pratigAm athavA matiyuvA--bhavAne TapI janArA puruSonuM ke strIonuM. pradhI zabdanA ne ya thato nathI mATe te strIliMgI dIdhuM huMkArAMta hovA chatAM tene A niyama lAgato nathI tethI badhI + sAk = gInAmu eka ja rU5 thAya, paNa vInAnuM ane praNAm evAM be rUpa na thAva. jhapInAmUbuddhivALAonuM. 'zrI' zabdane paNa A niyama lAgatuM nathI tethI strInAm evuM eka ja rUpa thAya paNa bApU tathA cim evAM be rUpe na thAya 1431 hasvApazca // 1 // 4 // 32 // je zabdano cheDAne svara hasva che tevA zabdone, je zabdone strIliMgasUcaka sAmA-pratyaya lAge che tevA zabdone tathA strIliMgI dIrdha kArAMta tathA dIrgha kArAMta zabadone--e badhA zabdone lAgelA SaSThI bahuvacananA mAmu pratyayane badale nAmu belavo. hastra-- j0-+ gAma = heva + nAm = devAnAm -devanuM. ,, - - 60-muni + za = muni + nAm = munInAmu-munionuM. - rI-mati + mAm = mati + nAma = mahInAmuM-matIonuM ,, -3 - 50-mAnuM + mAm = mAnu + nAm = mAnUvA-sUryonuM -bhAnuM. ,, -, strI -dhanuM + kAma = dhanu + nAm = jUnA-dhenuenuM-gAyanuM dIrdha mAzrI-mAtrA+ nAma= mA+ nAkU = mAtrAnA-mALAonuM. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ,, {-strI-sI + mAm = strI + nAma = DhoLA - strIonuM. ,, -bro-vadhU + mIn = vadhU + nAm = vadhUnAmuM-vahuonuM. 134 rUA. saMkhyAnAM ra-S-NAm / / 14 / 33 // saMkhyAne sUcavanArA kArAMta, pakArAMta tathA nakArAMta zabdone lAgelA SaSThI bahuvacana mAm ne badale nAm bolo. rakArata---catur + a = catur + nAm = caturmu-cAranuM pakArAMta-Sa6 + bAkU = pad + nAm = par + nAma = guLAmuM-chanuM (juo nakArAMta-van + mAm = vin + nAm = paMkha + = paMkhyAnA- pAMcanuM. -aSTam + cAmuM = an + nAma = 2 + nAma = BrTAnAAThanuM. (juo 2161 tathA 1ra 47) 14 rUA. ne trAH zAkArU kA. saMkhyAvAcaka tri' zabdane jayAre paDInA bahuvacanano mAm pratyaya lAgelo hoya tyAre tri zabdane badale traNa zabda bola. tri + mAm = traya + mAm = traya + nAkU = trayALAmuM-traNanuM. (jue 142 tathA 1440) 143 edodbhyAM Gasi-usoH raH // 1 / 4 / 35 // dilita 15kA23 nA niyama dvArA je zabdonA aMtya ? ne. tathA aMtya 3 no zo thayA pachI temane lAgelA paMcamInA ekavacana hino tathA pachInA ekavacana hara ne ru karI nAkha tathA je zabdone che i ke mo AvelA hoya tevA zabdone lAgelA kasino tathA kapha no paNa zuM karI nAkha. si-ne du-muni + api = mune + ar = mune + 6 = mune -munithI. efsa-ne mo-mAnu asi= mAno + gat =mAna + = mAno:-bhANathI - ne i-muni + mar = mune + ma = mune +? = mune -muninuM. 4 -3 ne mo-mAtR + ar = mAno + ar =mAno += mAno:-bhANanuM. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + # + lagvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [121 e ja pramANe-vuH- buddhithI. ghelo-gAyathI. 3 -buddhinuM. ghano:gAyanuM vagere rUpa sAdhI levAM. sa - aMte - + lasi - ne + = ne laI janArathI. Dha - aMte - + A+ ne + 6 = ne -laI janAranuM ruti - aMte -- + ati - no + 7 = :--gAyathI. ,, , -yo + api - yo + 6 = vo-kAzathI. -- ,, , -nI + ma - jo + 6 = Lo -gAyanuM. ,, - ,, ,,-tro + ba{ - vo + 6 = thoDaAkAzanuM. 1dArU sthiti svI-tapa 36 18AkArU dA. je zabdane cheDe hUrva rava, hRsva ti, dIrghavI tathA dIrdha tI AvelA hoya ane temanA dya tathA ca thayelA hoya to tevA zabdane eTale sat athavA patya zabda paMcamInA ekavacanane susa tathA SaSThInA ekavacanane 43 lAgelA hoya to te kala ane 4 ne badale zuM bolo. vi-5 e-vi + -san + sAruM = saha + ? = sahu -sakhithI mitrathI. ti-50e0-vati + -vaca + pa = valya + = vahu -patithI mAlikathI. vi-Sa0e0-mafa + ma- sarahyuM + kam = san + = -sakhinuM mitranuM. tti- e-ti + aTU-vat + ma = vat + 3 = vadhu-patinuM, mAlikanuM. vI-pa0e0-rasva + 9 = saMdhyuM + k = sat + ra = - sakhIne IcchanArAthI. tI-paMie 0-patI + ma = vas + mahuM = sva + guru = vahu -patine IchanArAthI. -Sa0e0 - savI + aNu = kam + a = sad + kam = sadhu-sakhIne icchanArAnuM. tI-50e0-ntI + prazna = vas + a = vas + 3 = vaghuH-patine IchanArAnuM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jo ke Ama to sarvi ane pati zabda hasva sukArAMta che, paNa tene dIrtha pheMkArAMta banAvavAnI rIta AcAryazrIe A pramANe ApelI che. savim rUchati vRti thIyara, sIyata kRti :---sakhine IcchanAre. vatima phuchati rUti vAti, patayati ta vatIH-patine charanAre. A rIte sarvi ane pati zabdane nAmadhAtu banAvI pachI tenA uparathI nAma banAvavAthI te baMne zabdo dIrgha kArata banI zake che. tisara ane adhipateH prayogamAM vinA jIva ne rahyuM tathA patinA ti no thayA nathI tethI te prayogamAM A niyama lAgato nathI. e baMne prayogomAM lAkArarU tathA lArUka niyamo lAgelA che. kArU dA to ? +8ArU nA je nAmane cheDe hRsva 8 heya te nAmane lAgelA paMcamInA tathA SaSThIne ekavacanane dura - zuM bolavAne che. 60-paM. e.-pitR + ar = pitR + r = vijJa + 2 = pituH=pitAthI strI -paM. e.-mAtR + ar = mAtR + 3 = mAta + 3 = mItu -mAtAthI 60-Sa. e.-pitR + ar = pitR + 3 = fpanna + 6 = pitu -pitAnuM strI -Sa. e -mAtR + ar = mAtR + rUr = mAt + 3 == mA -mAtAnuM dur mAMne yu evuM sUcana kare che ke te jene lAgela hoya tene aMtyasvara uDI jAya che-belAto nathI. nArArU tR-svaru-tR- vada-4---- zAstro chuTacAra zarU 8 prathama padanA sa. 11ra1 dhArA je pratyayonI chuTuM saMnA batAvelI che te pratyayone ahIM "ghuTa" zabdathI samajavAnA che. - je nAmane cheDe nR ke tRnuM pratyaya AvelA hoya ane pachI tene-te pratyavALA nAmane-ghu pratyaya lAgelA hoya te nAmanA aMtya ne sthAne sAru bolo. tathA rava, patR, neTa, svA, katta, Dho, patR tathA prazAtR nAmane jyAre chuTu pratyae lAgelA hoya tyAre temanA aMtya trane sthAne paNa mAru bela. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [123. tR - ka + mam = jarnAr + ak = vetara-di. e-kartAne. 2 + = + + = kartA -pra. di-be kartAo. 2 + ma = , + ,, = jartA - dvi dvi-be kartAone. varta + ka = vArtA + ma = vartA: - praDha ba0-kartAe. tRna - 1. pUrvokta udAharaNone ja samajI levAM. rava + mam = sva + kAru + 3g vaMsAram - bahenane nAtR + ma = + kAr + mam = nAtAram - pautrane nara + 3 = neTa + sAru + ak =STAramU-vijana-yajJa karanArane tva + Wgna = sva + mAr + kam = vaidAma - sUryane satta + am = kSat + Ar + kam = lattAram = sAthane dostR + a[ = 7 + mAru + ak = tAram - homa karanArane vAtR + am = pota + mAru + pram = potAram - pavitra karanArane prAtR+mam = prAq+ vAr + mam = prazAstA -- upadezakane vatR 8 pa - (karanAra kulane ja) ahIM varNa rUpa napuMsakaliMgI dvitIyAnuM ekavacana che. napuMsakaliMgamAM phakta prathamAnA tathA ditIyAnA bahuvacanane pratyaya ja chuTuM rUpa che. (juo 11ra81) tethI A pragamAM va zabdane ghuTuM pratyaya lAgele nathI. 18ArU DhA je nAmane cheDe hRsva hoya ane tene ghuTa pratya tathA saptamInA ekavacanane phu pratyaya lAgela hoya to te nAmane cheDe AvelA 2 ne zaru belo. 9 + am = n + a + m = naramU-puruSane 7 + = n + a + 6 = nara-puruSamAM je 25 kArAMta zabdone uparanA (38 mA) niyamamAM batAvelA che te sivAyanA bAkArAMta pitR, trAtR. gAmAtR tathA mAtR vagere ghaNuM karIne sagAIvAcaka zabdone ghuru pratyaya lAgelA hoya tyAre A niyama lAgu karavAnuM che. 14 rUDA mAturmAtaH putre'he sinA''manvye // 1 // 4 // 40 // jyAre mAtR zabdane saMbaMdha putra zabda sAthe hoya ane te saMbaMdha khAsa prazaMsAsUcaka hoya tathA mAtR zabdano prayoga nAmathanA-saMbodhananA. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ekavacanamAM thayelo hoya tyAre mAtR zabdano ene lAgelA saMbaMdhananA ekavacana ti pratyayanI sAthe eTale- wAtR + sU" e AkhAya zabdane mAta evo sakArAMta ja bola bola--mAtR + su ne mAta. Tre nAmAta :-jenI mAtA gAgI che evA he putra -prazaMsAnuM sucana che. mAta ! ahIM te ekale mAtR zabda ja che. tene saMbaMdha putra zabda sAthe nathI tethI mAta' evo prayoga na thAya paNa huM mAtaH - he mAtA ! - evo thAya. nAnAtR vase -NInI mAtA gAgI che evI he putrI ! ahIM mAtR zabdano saMbaMdha putra sAthe nathI paNa putrI sAthe che tethI mAta, na thAya paNa mAtR thAya. are mAtR*!-ahIM mAtR zabdane saMbaMdha putra sAthe te che paNa prazaMsAsUcaka nathI, niMdAsucaka che ane "are' zabda dvArA e niMdAnuM sUcana thAya che-are ! gAgaumAtAnA chokarA ! tethI mAta na thAya, paNa mAtR thAya. 144 0 svastha "T: 2 kAja ? je zabdane Ama--saMbadhana-no sucaka pratyaya lAgela hoya te zabdanA cheDAne hRsva svarano lAgelA saMbaMdhana sucaka ru pratyaya sAthe ja guNa karI de arthAt rU no 9, 3ya ne mo tathA = ne ka karo. 60 muni + kU = re mune ! (6 no g) - he munirAja ! mAnuM + k = de mA ! (3n ne mo ) - he bhANa!-he sUrya ! vi7 + = vitara- pita: (1 ne bara) - he pitAjI ! sI. vRddhi + s = Tu yu ! (phar ne ) - he buddhi ! ghenuM + = de dhena : (vana ne ) - he gAya! mAtR + ra = huM mAta?! - de mAtaH ! (traNa ne 2) he mAtA ! lokAi nA paDhApaH zAkAkarA je zabdane cheDe strIliMgano sUcaka mA (gADu) pratyaya lAgela hoya te zabdanA cheDAnA A no lAgelA saMbodhananA sucaka " pratyayanI sAthe eTale mA ne g bela. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [125 mAtrA + su = Tre mA ! (sAm neT ) - he mALA ! vadugA + = durAne ! ( ,, , ) - he rAjA jevI bAI ! kAkarA nityadina-dvisvarAmbArthasya hUsvaH // 1 / 4 / 43 // strI ta: vAdAra che nA niyama dvArA je zabdone che, rA-bApu, hAsa-mAsa ane 25-nitya ja thatA hoya ( arthAt vikalpa na thatA hoya) te zabadanA cheDAnA strIliMgasUcaka IMkAra no tathA kArano tene lAgelA saMbadhanasucaka ja pratyaya sAthe hasva thaI jAya che. eTale e zabdanA aMtima reMsane badale mAtra rU bolAya tathA kaNane badale mAtra 3 belAya che. tathA je zabdo mA ( amA-mAtA) arthane sUcaka hevA sAthe mAtra be ja svaravALA che tathA cheDe mApU pratyaya dharAvanArA che temanA cheDAnA vA no lAgelA saMbaMdhasUcaka 3 pratyaya sAthe hattva thaI jAya che eTale A zabdonA moDhuM ne badale mAtra 35 bolAya che. ul, S a Is nitya dita-sI = tri ! - he strI ! strI = de R!i - he lakhamI ! vaza = huM chu ! - he sAsu ! vadhUm = phre vadhu : -- he vahu ! be svaravALA mAtAvAcaka-khyA = re aa ! - he mAtA !-he ammA. mAsa = mazna!- he mAtA ! - de dada! A zabda nityadita nathI tethI ahIM re dRDhu! na thAya. de makvATe ! A zabda mAtAvAcaka saMbodhana te che paNa be svaravALo nathI tethI Tre kAmavADa na thAya, paNa zAkAkarA niyamadvArA aMtya nA thaI jAya. de mAtaH! A zabda mAtAvAcaka che, be saravALo paNa che, tema chatAM A zabdane cheDe mAtra nathI paNa 8 che tethI re mAta ema na thAya, paNa 1441nA niyamathI re mAtaH thAya. 144 1. dezIzabdasaMgraha, varga 1, gA. 6 - e - bahena. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ta; sthaLa ? jhAjhA A kArAMta tathA i kArAMta nAma pachI lagolaga AvelA saMbodhanasUcaka tti (3) ane kAnU pratyaya na belavA arthAt te baMne pratyayono - lepa karI de. A kArAMta - si - - - de 2 + n - he va : - he deva kam - hai unma + kam = re 3 : - he kuMbhanI pAsenA. 364man pragamAM je ya che te avyayIbhAvasamAsane caka che. (juo pharAra) 9 kArAMta - fz - 1 - ti + = ta ! he ne TapI gayelA de ! kAja jA jA-racanA che. ! 44 je nAmane che. dI jI (DuM) Avelo hoya tathA je nAmane cheDe dIrdha zarR (gA) Avela hoya te nAmane lAgelA prathamA ekavacana si (6) nuM uccAraNa na karavuM teno lepa karI de; tathA re nAmane cheDe vyaMjana Avela hoya te nAmane lAgelA prathama ekapaca vi -- () nuM uccAraNa na karavuM tene paNa lepa karI de. dIrgha ka - 2 + 9 = navI + ra = rahI - nadI. dIrdhA yag - mAru + A = mahA + X = mA - mALA. vyaMjana - 2 nana + sU = rAgo -- rAjA. kAra zabdano una' upasarga sAthe samAsa thavAthI vIsAyA: nitaH nizAvi - kauzAMbI nagarImAMthI bahAra nIkaLelo--A prayogamAM 3ii te che paNa te hasva thaI gayo che. tethI nigarA : prayoganA prathamAnA ekavacanano lepa na karavo. (alahAbAda pAro hAla je "ka" nAme gAma che tyAM pahelAM kauzAMbI nagarI hatI. A nagarImAM bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha ghaNI vAra padhArelA.) rayA zabdano sati sAthe samAsa thavAthI havI ne mAM hasva thayela che. ra tikAnta: ativaH - je puraSa khATalAne paNa TapI gayela che te-A prayogamAM bApU to che paNa te hasva thaI gayela che tenI tiruvaH prAganA prathamAnA ekavacanane lepa na kare. jApA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [ 127 ja maja samAnA moDataH IIkAra ddA jene cheDe samAna saMjJAvALo svara che evA nAmanI pachI lagolaga dvitIyAnA ekavacanano e pratyaya Avelo hoya te kam pratyAyanA a nuM uccAraNa na karavuM-lepa karI de. 3 mA rU 3 4 5 6 7 - ATalA samAna saMjJAvALA svare che. (juo lAIti) vuM che - seva + kam = 24 + = Teva - devane. zrI kA - mAyA + = mA ; + X = mAgyuM - mAlAne. 3 - muni + a = muni + m = ma - munine, 60 3 - sAdhu + kam sAdhu + = sAdhu - sAdhune. - vuka - - + = dina - buddhine. -- dhana + + 4 =- " -- gAyane. - ra + ; ravI + ma = navuM - naDIne. . - ' + 5 == dha 5 - ] -- vahune. 1544 paf g : 2447 nAmane cheDa samAna saMjJAvALa svara hoya ane tene lagalaga nA bahuvacanane nA-2-pratyaya lAgela hoya te te samAna saMjJaka svaranuM dIva ucAraNa karavuM. tava - umA = tala - 3 - ravIna muM - devanuM. vana + gAma : vena + iaaN vai?' - vinAnuM. muni + Da = muni + nA munanA - munionuM. sAdhu + ma = sAdhu + no tAga - sAdhuonuM. pitR + ma = pitR + nAm - piLAma -- pitAonuM. (juo. 14432) ti zabda, vatanuM zada tathA kArAMta ane hakArAMta nAmane A niyama lAgato nathI. tis + ka = kRta + na =- tirUnAm - traNa strIonuM. vata + 6 = vata' + nAma = taLANa - cAra strIonuM. vadhu karAy - B+ nAmuM = guLAmuM -chanuM - jaNAonuM. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana caturu + = catur + nAma = catuLa - cAranuM-cAra jaNAnuM. (juo lAkArU rU) nArAjagI suvarNa phAkAra 8aaaa zabada pachI nAbU (mAma ne nAma thayelI pratyaya lagolaga Avelo hoya tyAre 7 nA 2 ne vikalpa dIdha bolavAno che. tR + mAm = 9 + nAm = kRmi, 75-naro-puruSo-nuM (14 22) 1il4 8. zaso'tA sazca naH puMsi // 14 // 49 // je nAmane cheDe samAna saMjJAvALo svara Avela hoya te nAma pachI dvitIyAnA bahuvacanano "za" pratyaya lagolaga lAgela hoya to nAmanA cheDAne samAna saMjJaka svara ane s (zarU) no 3 e baMnene sthAne dIdha svaranuM uccAraNa karavuM eTale nAmane cheDe je samAna saMjJaka svara hoya tene dII bolo tathA nAma puliMgamAM hoya to ja kAraNe nA ru ne na belavo. puMliMgamAM na hoya to huM emane ema rahe ane tene ru thaIne visaga thaI jAya. puliMgasamAna saMjJaka svara-jha-veva + sAruM = sevAnuM = hevAna-dene. , phu-muni + dha = munINa = munIna-munione. -vAtapremI + ca = vAtaprakopa = vAtapramIna-vAyunI jevI jhaDapavALA haraNane ,, 3-sAdhu + va = sAdhUm - sAdhUna-sAdhuone 34-dada + 3 = dUdana - dRdRna -danAmanA devonA gavaiyAone -pitR + a = f g = pitR-pitAone ,, bA-mArA + ca = mAsa = mADhI:-mALAone ,, 6-3ddhi + a = yuddha = vRddhaH buddhione ruM- + ma = nIr = nahI -nadI one ,, ,, 3-ghenuM + s = dhanam = ghanU - gAyone ,, -vadhU + Na = vaidhUruM = vadhU-vaone , -mAtR + Da = mAtRt = mAtR--mAtAone upara jaNAvelA strIliMgI prayogomAM kayAMya ne na thAya ja nahIM. 1443 : T : zAha Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRttinuM prathama adhyAya-caturtha pAda [ 129 saMkhyA sAya-verahanasyAhan Gau vA // 14 // 50 // saMkhyAvAcaka zabda, pAya zabda ane vi zabda pachI tarata ja Avele bakArAMta banele bahUna zabda hoya ane tene saptamInA ekavacanane ? (f) pratyaya lAgela hoya to mana no vikalpa madana lo eTale akArAMta banane badale nakArAMta badana vika9pe bela. saMkhyA - dvi + na = 8 + 5 = dravadana + 6 - TUtha, draya dRna athavA durane - be divasamAM. sAya - sAva + ahna = pAyAdRna + 6 = sAyan + 6 = sAyani, sAyAna athavA vAyA - sAMjanA divase. vi- vi + a = vaya na + 6 = vacana + = gati, yadina athavA - vigata divase. 1 jApa niyaH Am // 14 // 51 // nI' zabdane lAgelA saptamI ekavacananA 6 (hi) pratyayane badale mAt pratyaya belo. nI + = nim + =nim + kam = niyAma - laI janArAmAM. rAma + pha = prAmaLI + mAm = prAmAm - gAmanA netAmAM. prAmam mAM je LI che te mULa no zabada ja che 1411 vA gaSTanaH sAH cAho chokarA madana zabda pachI tarata ja svAdi vibhaktine pratyaya AveluM hoya te aSTam nA jUne vikalpa 3 bela baTana + misa = aerfmara, amiH - ATha vaDe jhiyAdana + ma = viyANA + ma - priyAmaNA: (prathamA ekava*) jemane ATha priya che te. 14 ka2 gaSTa : namU-zoH zAharUA. jyAre uparanA niyama dvArA dara zabdane aSTA zabda banelo hoya si. 9 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ane pachI tene rasa (gaNa prathamAnuM bahuvacana) tathA rasa (phAla dvitIyAnuM bahuvacana) lAgelo hoya te te baMne ghasa ne badale meM bela. pra ba0 baTan + a = Ae+ ma = uTA + ma = makTa (jue rA12) - ATha. hiM. ba0 maTana + ka = daTA + s = are + ma = vATI ( )-AThane ti-pa-ra saMthathA sukha ? chApa4 je nAmane che. ati (ti) pratyaya che te ti, ati, tati vagere sakhAcaka nAmone tathA pakArAMta ane nakArAMta evAM saMkhyAvAcaka nAmane lAgelAM prathamAnAM tathA ditIyAnAM bahuvacana bolavAmAM AvatAM nathI eTale A nAmanI bAbatamAM te baMnene lepa thayelo samajavo. ati - rati - praDha ba0 - vati + ak = wta - keTalAka. (juo 136) ba0 - vati + cahna = kRti - keTalAkane pakArAMta - praha ba0 - pan + ahna = padma - cha hiM. ba0 - pay + ar = paDyuM - chane nakArAMta - pra. ba0 - vazva + ar = uSya - pAMca hiM. ba0 - vavad + = qzva - pAMcane 6 pachI lAgala ja na Avela hoya to te s no jU bolavAna niyama saMskRta bhASAmAM che tethI ahIM mULa kanane badale thayele pATha rAkhela che (juo phArU 63) arthAt mULa sUtramAM : che, paNa te asala punaH ja hatuM eTale ja ne lIdhe nakArAMta evo artha levAnuM nathI, paNa pAThanI asala sthitine anusarIne nakArAMta artha ja levAne che. vaLI, kaI paNa saMkhyAvAcaka nAma hakArAMta te maLatuM ja nathI eTale ApoApa nakArAMta nAma ja samajavAnuM che. nArAja Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [131 napuMjaya ziH ? kApavA napuMsakaliMgI nAmone lAgelA prathama tathA dvitIyAnA bahuvacananA bas (gar tathA ) pratyayane badale 6 (zi) balavAne che. pra. ba0 - * mA = kuru + = 50Ani-ku DAM. ,, ,, pacasa + va = + 6 = yAMti-judAM judAM dUdha athavA judAM judAM pANuM. di. ba0 - 3ws + ma = 30 + = wAni-ku Dane. ,, ,, 52+ = 1 + 6 = thayAMf- judAM judAM dUdhane athavA judAM judAM pANuone ahIM na tathA pathati mAM je bIjA pheraphAra thayelA che te mATenA niyamo have Avaze (juo 14 66 tathA 1485) 1kApa : : zAkAddA napuMsakaliMgI nAmone lAgelA prathamA tathA dvitIyAnA divacananA 3. pratyayane badale "" pratyaya balavAna che. pra. di- puve + gau + ve + chuM = ku be kuMDAM. (juo 126 ) didi - + ka = guru + = --be kuMDAMne. pra. di _qH + ga = q[ + = patharI-be jAtanAM dUdha ke pANI di* di-payaH + ma = + = vakI-be jAtanAM dUdhane ke pANuone lakA drA chy cho choy uur prata: sthamADama ! kAkA bakArAMta napusakaliMgI nAmane lAgelA prathamA ekavacana n (f) ne badale mama belavAno che tathA dvitIyA ekavacana karyuM ne badale paNa kam balavAne che. pra. e. - gu08 + = 32 + 3ram = kui - kuMDuM (juo 144 6) saMbe e --- yuws ++ = kuve + F = 03 !-he kuMDA ! (juo 1444) dvi- e - 3H + kam = we + mam = 3vekhU- kuMDAne. 14 jagA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 'paJcato'nyAderanekatarasya daH // 1 / 4 / 58 // napuMsaka liMgI anya, sAcatara ane stara zabdone lAgelA prathamAnA tathA dvitIyAnA ekavacanane eTale - ane manu pratyayane badale Tu bela tathA sUtara ane ratama pratyayavALAM napuMsakaliMgI nAmane lAgelA prathamAnA tathA dvitIyAnA ekavacanane badale eTale 6 ane mane badale Tu belavo. A niyama phakta "gvatara' zabdane lAgu na paDe. pra e - anya + sa = 1r - anna-anya, bIju. anyatara + sa = nyataraska nyatarata-bemAMthI eka. phatara + = rUtarat-tarata-Itara, bIju. phatara + 6 = saMtarasta ratU-bemAMthI kayuM. tama + s= vatama-tamatuM--ghaNAMmAMthI kayuM. di. e - anya + mR = anyatmA -anyane. bacatara + s = bacata-bacataraphU--be anyamAMthI ekane. DUtara + { = rUtarat-tatta-bIjAne. jetara + + = vatasta ratna-bemAMthI kene. tama + + = kratamad - - tamata----dhaNAmAMthI kone g12 zabdanuM te prathamAnA ane ditIyAnA ekavacanamAM sitam rUpa thAya-Aktaram eTale keI eka athavA kaI ekane. 154 58ii ganato hu zAkAkaDA jene cheDe ke na hoya evA napuMsakaliMgI kAI paNa nAmane lAgelA prathamAnA tathA ditIyAnA ekavacananuM uccAraNa ja na karavuM eTale tene lepa karI de. 1 pakvata: zabdathI pAMca zabda samajavA-anya, anyatara, rUtara e traNa nAme tathA Tatara prayavALAM nAme ane tamapratyayavALAM nAmo e be jAtanAM nAme - ema badhAM maLIne pAMca zabda thAya. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya -caturtha pAda [ 133 pra. e. - saMtR + zuM = -karanAruM. , , - vayam + = pacaDa-dUdha athavA pANI tR + kam = rUM-karanArane ,, ,, - vaya+ kam = pacA-dUdhane athavA pANIne 14 paSI ga: vA 40 || jene cheDe garazabda Avelo hoya evA napuMsakaliMgI nAmane lAgelA prathamAnA tathA dvitIyAnA ekavacanane lepa vikalpa karavo. pra. e. - atigara + = pratikaraNa + 3pam = atigaraH athavA matikaraNanuM 0i e- atigara + zam = atigara: athavA pratibaram (juo 2412). - ghaDapaNane TapI gayeluM tathA TapI gayelAne 1460 nAminaH lug vA // 1 / 4 / 61 // je napusakaliMgI nAmane cheDe nAmI svaro (eTale 6, , 3, 4, 4, 2, 4, che, mo, go) AvelA hoya te nAmane lAgelA prathamAnA tathA dvitIyAnA ekavacananuM uccAraNa vikalpa karavuM. prathama ane saMbodhananI vibhaktio ekasarakhI ja che tethI prathama kahevAthI temAM saMbodhana vibhakti paNa samajI levI saMbaMdhana-vAri + ya = vAre athavA re vAri-he pANi!(juo lAkA1) pra. e. ] citri + ta = britiSNu athavA riyatri puraskU-je kuLane 0i e. I traNa strIo priya che te kuLa athavA te kuLane. (1461) vA'nyataH pumASTAdau svare // 1 / 4 / 62 // je zabda svayaM napusakaliMgI na hoya paNa pitAnA vizeSyane anusarIne napuMsakaliMgI banelo hoya ane cheDe nAmI svaravALA hoya tene AdimAM svaravALA TADhi pratyaya [eTale mA (rA), g (), bahu (hi), aNa (s ) tathA 6 (f) pratyaya tathA koNa (SaSThI tathA saptamInuM divacana)] lagADavAnA hoya te vakhate te zabdane vikalpa puliMgI paNa samaja. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAM - tR0 e0 - prAmanI + ma = (50) prAmA athavA (napuM *) prAmaLinA rena - gAmanA AgevAna kula vaDe. 9 - ca. e. - prAmaLa + = (50) grAmajo athavA (napu.) prAmaLine kAya - gAmanA AgevAna kula mATe. basa-paMe - prAmaLI + ma = (50) grAma: athavA (napuM 0) prAmaLinaH lucAt - gAmanA AgevAna kulathI kam - 10 e - prApaLI + ma = (50) prAthaH athavA (napu) prAmanimaH yujhara - gAmanA AgevAna kuLanuM. 6 - sa. e. - prAmaLI + 6 = (5) prAmaAi athavA napu) prAmAni je - gAmanA AgevAna kuLamAM mosa - Sa tathA saha dhi* - 2 + basa = (50) kraa athavA (navuM) kaLA 3H - kartA evAM be kuLonuM athavA kartA evAM be kuLomAM vi zabda jAte ja napuMsakaliMgI che, paNa vizeSyane anusarIne napuMsakaliMgI thayela nathI tethI tenAM vastra tathA vasune evAM be rUpe na thAya, paNa mAtra vastune #Aya evuM eka ja rUpa thAya - pIlu nAmanA phaLa mATe. jIvinI jhuM A prayogamAM TAti pratyaya nathI paNa prathamAnA tathA bIjI vibhaktinA divacananA pratyayo che tethI sughI tathA zuvinI evAM be rUpa na thAya paNa mAtra muvinI kuTe evuM eka ja rUpa thAya-be pavitra kuLo athavA be pavitra kuLAne. vALI zabda strIrUpa vizeSyane anusarIne napuMsaka thayela nathI, paNa strIliMgI thayela che tethI te prayAgamAM A niyama na lAge - vanyA siMthe - kalyANa strI mATe. (14 62). dadhyasthi-sakthyakSNo'ntasyAn // 1 / 4 / 63 / / dhi, asthi, vizva ane mati zabdane jyAre AdimAM svaravALA si pratyayo eTale A (ta e.), (cae), 4 (paMta Sa e) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [ 135 ane (sa. e.) tathA sosa (Sa0 tathA sa di) pratya] lAgelA hoya tyAre te radhi vagere cAre nAmonA aMtya svara rU ne badale an belo. ( tae)- mA - hadhi + A = hRdhan + ka = hRdan + ma = nA-dahIM vaDe. ativadhi + ma = matidhana + 3 = gatiDhadan + = atidranA -dahIMnA svabhAvane TapI gayelA guNavALA manuSya vaDe. aghi + = prazyan + A = zaradan + ma = anA-hADakA vaDe. e ja pramANe atyA -hADakAnA svabhAvane TapI gayelA manuSya vaDe. sthi + A = san + a = san + ma = sadhanA-sAthaLa vaDe. e ja pramANe pratisAdanA-sAthaLane TapI gayelA vaDe ahi + ma = 35kSana + za = a + A = mA-AMkha vaDe. (ca e) - TUdane - dahIM mATe. ma (pa0 e1)-ta: - dahIMthI. mam (Sa e) - vadana: - dahIMnuM. bo (Sa tathA sai di) - no: - be jAtanA dahIM tathA be jAtanA dahImAM (sae.) dina - dhAne dahIMmAM A rIte kathi, sakriya tathA maNinAM rUpo sAdhI levAM. vAyarA nAmuQre nAtaH HIjhAddA jene cheDe nAmI saMjJAvALA svara AvelA che tevAM napuMsakaliMgI nAmane jyAre AdimAM svaravALA yAdi pratyaya lAgelA hoya [eTale , mA, , rasa, sosa, zu pratyaya lAgelA hoya tyAre e pratyonI pUrve ane ukta nAmI saMjJAvALA svarayukta nAmane cheDe na umeravAno hoya che. mAtra eka mAm pratyaya hoya tyAre A niyama na lAge. hai (g0 tathA hUidri) vAri + ma = vAri + = vari +7 + huM = vAriNI- be jAtanAM pANI tathA be jAtanAM pANInA. (juo 1pa%) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yA (e) vAri + = vAri + 7+ mA = vAribA-pANI vaDe. 4 (ca e0) vAri + 9 = vAra + + 9 = vALei-pANI mATe. am (paMe.) vAri + kam = vAri + na + = vAriLa -pANIthI. TU (Sa0 e1) vAri + ar = vAri +1+ ban = vALaH-pANInuM. 3 (sae.) vAri + 6 = vAri +7 + 6 = vAriji-pANImAM. rajU Sa0 tathA sa. divya) vAri + ar = vAra + 6+ rat = vALio -be jAtanAM pANInuM athavA be jAtanAM pANImAM. e ja pramANe vartR + + 6 = vaLI-be kartA. vartI = = zA = krartuLA-rtA vaDe. priyatamra + + { - priyataLa: jene traNa strIo priya che, tethI athavA tenuM. dhAri + ma = vALA-jAtajAtanAM pANInuM-vividha prakAranAM pANInuM. A prayogamAM kAma pratyaya che tethI A niyama na lAge. saMbodhana - aft + s - de vAre ! - huM pANI ! A prayogamAM AdimAM svaravALe pratyaya nathI tethI A niyama na lAge tuvu + kan = tauyuva - tevua + tathA sAm = tanvayaM pUrNam - taMbura nAmanA kAMTAvALA vizeSa prakAranA vRkSanuM cUrNa. A prayogamAM tumharu nAmane je phaLa praya lAgela che. te yAtrine nathI tethI ahIM A niyama na lAge. tItu vam - prathama ekavacana tathA dvitIyA ekavacana 1/4 64| svarachI te rAjA napusakaliMgI ane cheDe svaravALA nAmane javAre prathamAnA tathA dvitIyAnI bahuvacanane rU (zi) pratyaya lAgele hoya tyAre te nAmane cheDe - umero. Isa pratyaya mATe (juo 145) praya ba0 tathA 3ws + mam = us + 6 = we + = + 6 = kuri - sAdhana bahu kuMDAM tathA he kuMDAM !(juo 1481) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [137 ddhi ba0-3ve + ma = 3ve + 6 = kuve + + 6 = kukani-kuMDAMone. ghatura + = catura + =vastrAri- A prayugamAM cAra zabda svarAMta nathI tethI tene A niyama na lAge. (juo 1481) 143 dhuTAM prAk // 1 / 4 / 66 // dhu, saMjJAvALe koI paNa eka vyaMjana ke aneka vyaMjano eTale 3 ga N r r r r r r e nava vyaMjana sivAyane koI paNa eka vyaMjana ke aneka vyaMjana je nAmane cheDe AvelAM hoya ane e vyaMjananI ke vyaMjananI pUrvamAM lAgala ja svara Avela hoya tathA nAmane zi pratyaya lAgela hoya te te nAmanA keTalA svara pachI tarata ja 7 umero. pra. ba0 tathA )vacam + ar = yasa + 6 = vacana+ 6 = pAli-pANIe saMbodhana bahu ke dUdhe tathA he pANI ke he de ! dvi* ba0-- U vacam + = patha + 6 = pacanam + = vayAMti - pANuone ke dUdhane e ja pramANe atigarat + { = atigarat + = atigaranas + 6 = ati garAMti = jarAne TapI gayelAM kuLe athavA kuLane. vedatala + a = jhASTas + 6 = letanala + 6 = vAtali - lAkaDAne chAlanArAM kuLa athavA kuLane. (juo 1NArU3) A prayogamAM be dhura vyaMjano eTale st (kSa) AvelA che. pra9 ba saMbodhana ba0 tathA di bahu - nAmata + gam = mata + = somanata + = jAti gAyavALAM kuLe, he gAyavALAM kuLa, gAyavALAM kuLane. A prayogamAM nAmanA cheDe AvelA bhomanA ' rUpa dhu vyaMjananI pUrve lAgale ja svara Avela nathI, paNa zomati prayogamAM tanI pUrve na Avela che. (juo 1470) tethI ahIM A niyama na lAge. 16ddA lauM vA // 114 / 67 // 1 athavA e bemAMthI game te eka vyaMjana nAmanI aMdara Avela Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hoya ane te vyaMjana pachI ( ke stra pachI) tarata ja kaI paNa dhuTa vyaMjana ke vyaMjane AvelAM hoya ane nAmane re pratyaya lAgelo hoya te 6 athavA pachI tarata ja na vikalpa umero. 2 vALuM rUpapratha0 bahu saMba0 bahu vadR + 3 = vadR + 6 = vajJa + 6 tathA dvitIya bahu I = vajJi athavA varga bahu baLavALAM kaLA athavA tevAM he kuLo! athavA tevAM kuLane TU vALuM rUpapratha0 bahu saMbo putra + sa = suvaran + = yuvajhana + = yuvati bahu tathA athavA yuvahi - sArI rIte kUdanArAM kaLe tathA he sArI dvitIbahuo JrIte kUdanArAM kuLa ! tathA sArI rIte kUdanArAM kuLane. zakSi - A prayogamAM Tu athavA rU e bemAne keI vyaMjana nathI tethI ahIM A vikalpavALo niyama na lAge. (juo 1460) pratha0 bahu tathA sa bedhana bahu tathA dvitIyA bahu - putra + a = guru + $= kuDhi sArI rIte vikaselAM.he sArI rIte vikaselAM! tathA sArI rIte vikaselAMone. A prayogamAM su te che paNa ru pachI koI dhuTa vajana nathI paNa hu rUpa adhuTa vyaMjana che tethI ahIM A niyama na lAge. nAka dchA duTi ? jA68 A pAdanAM 69 mA satrathI mAMDIne 92 mA sUtra sudhImAM AvanAra je je sUtramAM batAvelAM vidhAna mATe kaI paNa nimitta na darzAvela hoya te te sUtramAM ghuTu rUpa nimitta samajavAnuM che eTale hu saMjJAvALA pratyayone nimittarUpa samajavAnuM che. (ghu mATe juo, lAlA28 tathA 1nAra) upara jaNAvele artha jotAM A sUtra keAI svataMtra vidhAna karatuM nathI, paNa 69 mA satrathI mAMDIne 92 mA sUtra sudhInAM sUtromAM jyAM jyAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [138 nimitta na batAveluM hoya tyAM tyAM A satra nimitta batAvavAnuM kArya kare che. eTale A sutra adhikArasUtra che, paNa vidhAyaka sUtra nathI. 1168 gavada 462. jene cheDe dhudra vyaMjana Avela hoya evA nakAra vagaranA gaN dhAtuthI banatA nAmane rUpane dhuru pratyaya lAgelA hoya to cheDAnA dhuru nI pahelAM ? umero. dhAtu - pra + anna = nAma - prAr + 6 = prAn + k = prAn = prANa - pUrvanuM pra. ekava) atiprAr (pra. e0)-pUrvane TapI gayele. zabU - prAr +, vAn + + bau = prArtho - be pUrvanA, tathA be pUrvanAne. (pradi tathA ki di*). mA -bA + 6 = prAna +nyU+ 6 = prAjhiva kahAna-pUrvanAM kule, tathA pUrvanAM kulene. narajAti pra. e. pra0 ki. pra. ba0 prAG prAJcau gzva: di. e dila dri prAJcam prAthvI prAca: napusaka- zaSi yuni (pra0 bahu tathA ki bahu ) 1931 sahita 470 kAranA nizAnavALA tathA 3 kAranA nizAnavALo pratyaya che! lAgele heya evuM cheDe dhum vyaMjanavALuM je nAma hoya tene ghuTuM pratyaya lAgatAM che nA dhunI pUrvamAM na lAgelo ja umero. A kAra nizAna- + 1 = na +7 + s = kuna-karate. (pra. e.) 1 kAra nizAnapiug-vin + { =vidra + + = vijJAna-vidvAna () joma - jama7 + = noman +7 + kU = romA-gAyavALo. ( ) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gomatA-A prayoga tRtIyA vibhaktinA ekavacanane che tethI A prayogamAM ghuH pratyaya nathI. 11aaaa yujro'samAse // 2 / 4 / 71 // je yun dhAtumAM dIrgha ba nuM nizAna che te ja putra ahIM samajavAne che. evA yun dhAtu uparathI banelA nAmane putra pratyaya lAgatAM jJanI pUrve ja nuM umerAya che ane yuja dhAtu uparathI baneluM nAma samAsamAM hoya te A niyama lAgatuM nathI. narajAtidhAtu-pujJa-nAma-putra+sUryu++nyU yunnakuTuM-joDanAra. (pratha0 eka) yuSya+=yuna+nna+kayu-be joDanAra, be joDanArAone(pra. divya tathA di0 ki.) napusakaliMga-yun + $ = yun + jJa +=vRdita ni-jeDanArAM kuLa (ba0) yujha yuni jeDanArAM kuLane (ddhi ba0) yadu pratyaya che- duj1++ = vaduhurr = vasuluna = dugu-jeDanAra je. azvayuddha (pra. e.) A prayogamAM maLyuM zabada sAthe yujhane samAsa thayela che mATe azvayudR rUpa na thAya, paNa mazvayu thAya. azvayuvA ane jeDanAra. yubis samAdhI dhAtumAM dIrdhanuM nizAna nathI je yuga nAma dIrdha badanA nizAna vagaranA putra samAdhI dhAtu dvArA baneluM che te nAmane A niyama na lAge. yugamU mApanA munaH (di0e0) samAdhine pAmelA munie. 15471 manaDu na zakA72 jene cheDe dhu vyaMjana Avela che evA kAnad zabdane jyAre prathamAnA ekavacanano zuM pratyaya lAgela hoya tyAre huM tenI pahelAM na umerAya che. manas + TU - manaDu +7 + s + { = navAna-baLada. viyAnaguru + + = priyAna +n + huM + { = vrithAnakvAna-jene baLada priya che te. 147 puMsoH pumans // 114 / 73 // puNu zabdamAM 3 to mAtra nizAnarUpa che eTale pu zabdane jyAre puru pratyaya lAgelA hoya tyAre pura ne badale pumana rUpa thAya. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-prathama adhyAya-caturtha pAda [14. narajAti- pra. e -+ k = vuman + bU = pumAna-puruSa. pra0 vi0 tathA di* diva-pura + za = pumana + = pumAMnI be puruSa athavA be puruSane prabahu - pu + mar = pumanahU+ ma = pumAM ---ghaNu puruSe. praha evisanumAnU-jene puruSa priya che te. napuMsaka- pra0 ba0 kicajNa + huM = cimana + 6 = bicavumati-jemane puruSa tathA di0 ba priya che evAM kuLa athavA evA kuLAne. 147rUA. gItaH gauH IIIkA74 nAmane cheDe bokAra hoya to puru pratyaya lAgatAM bo ne badale gau bola. praH e-zo + = La + = = La -eka gAya athavA baLada pra. divo - + = La + za = lAva- be gAya athavA baLada tathA hi, diva be gAyone athavA be baLadone pra* e-vo + = zau + = tha = zauH AkAza athavA svarga, pra0 vi0)-jo+kau = La + ga = cAvau--be AkAza athavA be svarga tathA be AkAzane athavA be svargane. dvi divaJ-vicA-jemane svarga priya che evA be puruSo ke be puruSone tripura-A prayogamAM je ke ge zabda hato paNa pachI tene gu thavAthI vitra, zabdane cheDe gokAra nathI, paNa kAra che tethI A niyama na lAge. zAkAkA A am-zaso'tA // 1 / 4 / 75 // che. kalAkAra heya ane dvitIyAnA ekavacanano namU tathA bahuvacanane aH (za)pratyaya lAgelo hoya te cheDAne mokAra ane man no bhAra maLIne A belAya che tathA cheDAno gojAra ane mAM no prakAra e bane maLIne paNa mAM bolAya che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 0i e -nI + ma = jA -gAyane athavA baLadane. di* e -pujAma-sArI gAyane athavA sArA baLadane. hiMba0 -o + ar = :- gAyone athavA baLadone. di. e - vo + ban = thAkU - AkAzane ke svargane. dvi- e - aticAm - svargane TapI gayela jagyAne. di ba0 - tho + ar = cA - svargone. gyo + nanna = suthA: - sArA svargone. kAkA ifthana-matha7-2mu sau ? kAchaddA prathamAnA ekavacanane (zi) lAgatAM nakArAMta payina, marina tathA munie traNe zabdonA aMtya kAra mAM bolAya che. saMbodhananA ekavacanamAM ane prathamAnA ekavacanamAM-baMnemAM rasa lAge che tethI te baMne ekavacanane ahIM samajavAnAM che. pra. e vacana + Na = thi + mA + 3 = 1thA + mA + 6 = pUjA -mAga. saM . e vathin + = qthi + + += vathA + a + 5 = re vanya - he mAge pra. e. mathin + Na = mayi + mA + ra = mathA + mAM + 6 = kanyA:-rave. saMba* e mathin += mayi + a + + = mathA + mA + sU = de mA - he ravaiyA | prae. namukSina + { = mukSi + mA + s = mulA + A + Na = mukSA: -indra saMbee muni + = musi + 3 + ma = mukSA + a + H = de musA -he ! vathAna chatta = pachIH (pra. e. )-rastAne IrachanAro. A prayAgamAM vacana zabda te che, paNa nakArAMta payina zabada nathI kintu TUMkArAMta che. tethI nakArAMta zabdone lAgu thate A niyama A prayogamAM nahIM lAgI zake. lAddA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama adhyAya- caturtha pAda 6H ||||7nA ghuT pratyaya lAgelA hAya tyAre nakArAMta cit, cit ane mukSina e traNa zabdonA 6 aMzane A khelavAnA che. narajAti pra0 e-----qSir + K = vaLyA + A + 8 = vanyAH -mA. dvi vi.~~cin + mau = vAr + kau = vasthAe mArgo. pra. bahu0--qfthar + akSu = qthA + r + ak = vasyAnAH--ghaNA mArgo. dvi.e-pathin + amU pathA- n + am = vasthAnama--mAgI. dvidiva.--qri + mau = thAr + bau = vasthAnau--e mArgone. wwwww A prakAre ja maLyA:-ravaiyA, mukSAH----iMdra-prayeAge! sAdhavA. napu*saka prathamAnuM tathA dvitIyAnu bahuvacana sucin + 6 (za) = supathAr + 6 = yuvAni hAni kule athavA sArAM mAgavALAM kuLAne. prazna kha [ 143 - cin zabdamAMthI je vI evA dIdha phUMkArAMta zabda pUrve sUcavyA pramANe banelA che. te nakArAMta nathI tethI tene A niyama na lAge. tenA teA vau, vacceH evA prayAge! ja thAya. pra* tathA dvi. tuM dvivacana--au--rastAne icchanArA e athavA rastAne icchanArA mene. 06yaH--rastAne icchanArA ghaNA. 154173) sArA mAgavALAM caH z // 2 / 4 / 78 // jyAre ghuT pratyaya lAgelA hAya tyAre thir ane macin zabdanA zrU aMzane nyU melAya che. Sir + 6 = cibA + s=qthA + A + s = panthA + A + s = panthA:-mAga . e ja ra'te vadhAro, vasthAta:, vAnam, vasthAnaI rUpe samajI levAM ane manyAH, manthAnau vagere paNa sAdhI levAM. 14ATA 36 kI-vare jIjja // / / 76 // jyAre strIliMgane sUcaka E (OM) pratyaya lAgelA hAya tathA nAmavibhakti sabadhI AdimAM svaravALA aghu pratyaye eTale ph, anu, mA, 6, s, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bo ane 6 pratyaya lAgelA hoya tyAre vIra, maNina ane muni zabdanA phat aMzane bolavAnuM nathI. strIliMgane () pra. e --gfthana+ = purI + $ = avaLI-sArA mAga vALI (nagarI) napuMsaka-prathama tathA dvitIyAnuM dvivacana-adhuruM pratyayayuthina + = + = yupathI-sArA mArgavALAM be kuLo athavA sArA mAgavALAM be kuLAne. hibahu -vayina + za = vadhu + ma = vaya -mArgone. A ja rIte gumathI-sArA ravaiyAvALI gALI yumathI -- sArA ravaiyAvALA be kuLo athavA be kaLAne. mathaka-ravaiyAone (0i ba0) nArIjAti-pratha0 e-zana + mukSa = zaramukSI senA-iMdra vagaranI senA. napuMsaka-rimukSI- vagaranAM be kuLa athavA IvagaranAM be kuLane. (pra. diva, dvi diva0). narajAti-mulA-Idrone (dvitIyA bahu ) 1951 vozanaso nazcAmantrye sau // 11480 // mAtra saMbaMdhanane ekavacanane ra (zi) pratyaya lAgela hoya tyAre vaMzanA zabdanA aMtya sa ne badale vikaTape na belavo athavA uccAra vikalpa kare. arthAt r ne belavo tathA 6 bela ane tene belavo paNa nahIM. ne -he uzanas + = he vAnana-he zukra! nuM anuccAraNa--he zam + | = he za-he zukra! (juo 1441) r nuM uccAraNa--he kAna - he zuka! prathamAnu ekavacana saMbodhanarUpa nathI tethI prathamAnA ekavacanamAM te kAnA pravega thAya. 1480 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama-adhyAya-caturtha pAda [145 uto'naDuccaturo vaH // 1 / 4 / 81 // jyAre saMbaMdhanane sucaka (f) pratyaya lAgelo hoya tyAre kenata nA 3kAranI tathA vaMturanA 3kAranA belI. de kAna-+==Anavana he baLada ! priyacatura+=priyatna -jene cAra priya che evA he puruSa ! de 3(tAtura += tatvaH cArane TapI gayelA he puruSa ! catura zabda saMkhyA sUcaka che. eTale te ekalo to saMbaMdhanamAM vaparAya ja nahIM. tethI catura zadane ghiya ane lati sAthe samAsa karIne udAharaNa ApelAM che. 148nA vA: zo che ? 4 82 | saMbaMdhananA sa pratyayane choDIne bAkInA je puru pratyaya che tenuM nAma roSa . evA zepa dhu pratyayo jyAre manaDuta ane catura zabdone lAgyA hoya tyAre te bane zabdanA 3ne badale vA bolavo. pra. e---janata+=AnavAna=navAna-baLada. pradi-- navu+gau=sTnavA =3/navAbe baLado. pra. e.--yavaturA-priya+vArasa-cacanhA -jene cAra priya che te. pradivya -fprayatu+=fprAca7-vA[+=fjhayavAra -jene cAra priya che tevA be jaNa. Tre janana ! ane huM zivaH --A banne prayogomAM saMbodhanano huM hevAthI e zeSarUpa chu nathI tethI e bannemAM 1481 niyama lAge che. 14ArA sakhyurito'zAbat // 1 / 4 / 83 // napusakamAM vaparAtA prathama ane dvitIyAnA bahuvacanarU5 6 (zi) pratyayane cheDIne bAkInA 9 pratyaya lAgelA hoya tyAre cheDe hasva 3 vALA sahi zabdanA huM ne bolo. si. 10 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pra. dvi +=sarve+=sahAya -be mitro. pra. ba0 +=+savAya - ghaNA mitro. Thi0 e + musalaigam=savAyama--mitrane. di0 diva0 +=+= --be mitrane. A nIce jaNAvela strIliMgI sakhI zabda dIrgha IkorAMta che tethI tene A niyama na lAge--- strIliMga-ratI+==I triya sakhIne IcchatI be strIo. (pra. diva) pra tathA ) tirasava + za - 6 = uttara + 1 +{==Atara racIna-(juo 1461)dvi bahu sakhine TapI janArAM kuLo athavA kuLane. A prayogamAM zi (I) pratyaya lAgela che tethI A niyama na lAge. de rahe! he mitra ! A prayoga saMbodhananA ekavacanane sUcave che. tethI A prayogamAM rapa duru pratyaya vaparAyelo nathI eTale sattanuM sarve na thAya. nAkA8kA duzanaspurudaMzo'nehasazca seoH // 11484 // zeSarUpa ghunI aMtargata rahelo { () pratyaya jyAre dUratha kArAMta nAmane lAgela hoya tathA yazana , purva ane na tathA ra zabdane paNa e ja nuM pratyaya lAgelo hoya tyAre te pratyayanA ne badale zI (1) bela. trakArata--pitRRpatta+=fpattA-pitA aMrtApatR+= +==tapitA-pitAne TapI gayela. vRM-= -=vartA-karanAra. uzanas vagere--kAna- jU na+=AnI--- zukra. purA+=puravaMzanA purvazI--I. vAda+==Dhu+= -kALa-samaya. vi+ -+=aa -mitra, sakhA. 1484 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama-adhyAya-caturtha pAda [147 ni DhI: zAkA81 | zeSa puru pratyenI pUrvamAM jyAM jyAM - AveluM hoya tyAM tyAM te nanI pUrvanA svarane dIrdha belavo. rAnana+=+nA+=AnA-rAjA. rAtra+==AnA+==Ana -e rAjAo. rAnana+3rAnana+{=2AjJAnaH---dhaNA rAjAo. rAnana+samU=ravAna+==Anama-rAjAne. rAnana+=+nAna+==AgArno--be rAjAone. praha tathA di0 bahu i-vana + 3rar = vana + 3 = vAna + 6 = vanAna- vana athavA vanone. pra tathA dvi bahu RtR + = vArtR + $ = 47 + 7 + = ni -kartA evAM kuLo athavA kartA evAM kuLone. rAnana++=de rAvana ! (saMbodhananuM ekavacana)--he rAjA. A prayogamAM saMbodhanasuyaka je te lAgyo che te zeSa ghuTuM nathI. evuM zuM mATe juo 148 2. 148 narmAtoH + $ ! ja ! 86 . ro] putra pratyayo lAgelA hoya tyAre je zabdane cheDe nA hoya te zabdanA nAnI pUrvanA hasva svarano dI ravara belavo tathA mana rAdanA aMtya ravarano dIdha svara bele. zreya+=yAna-1+=AM --be che. maEURT+=mAnatAdAna --moTo. maDhaT+=mahAnana+=mahAnta-che moTA 148dA rUna--[pArthaw: fzA che ? . 4. 87 | kUpana tathA arthamana zabdane tathA je zabadone cheDe duna hoya tevA zabdone tathA je zabdone cheDe Tuna hoya evA zabdone prathamAnA bahuvacanano tathA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dvitIyAnA bahuvacanane rU (zi) pratyaya lAgelA hAya tyAre ja tathA prathamAnA ekavacananA r (fsa) pratyaya lAgelA hoya tyAre ja te zadenA atya hasva svaranuM dIrdha uccAraNa karavu A e pratyayA sivAya bIjA kAI ghuT pratyayeA lAgatAM A nAmeAnA aMtya svara dIna ja thAya. A sUtra AvuM nirdhAraNa kare che. phana-prazna tathA dvi. nuM bahuvacana-nDin + 7 = qg)J + I = jIni--- daDavALAM kuLA athavA daDavALAM kuLAne. wr phana-pra. e. f3+ma=rI+sa=jo -daDavALA, vin + rU = vo+T=savo--mALAvALAM kuLa! athavA mALAvALAM kaLAne. vina+=vI+5=.va.-mALAvALA. ,, dai--pra. tathA dvi nu bava- grUdana + rU =zraLajJAna+rU=prULani-ga hatyA karanArAM kuLa athavA gahatyA karanArAM ne. e-graLada+5=QAdA+sa==LadA-garbha hatyA karanArA ww pra. pUna-pra. e.pUrNa+na=pUSA+ma-pUSA ,, arcamana--pra. e arcanana+s-garcamAn+ma=rcamA--sUryAM. -indra. prazna tathA dvi bahu.--vaSar + = = yadupUSAna+rU = caTTupUni--bahu IMdravALAM vane athavA bahuiMdravALAM vanene svayaMman + = svayaMmAn + rU = svarcamA-i--sArA suvALAM prabhAtA athavA sArA sUvALAM prabhAtAne dIdha na thAya---- f+1=feno--daDa dhAraNa karanArA be jaNa athavA be jaNane iMtra+1=vRtrai]--vRtrane haNanArA e jaNu athavA e jaNane. dUSa+1=dUSafaue indro athavA e indrone. arthamana+gauvaryamaLo-e saryAM athavA be sUryAne. uparanA cAre prayAgeAmAM prathamA ane dvitIyA vibhaktinA dvivacanane pratyaya lAgelA che. tethI A niyama na lAge. tema pUrvakti nirdhAraNane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama-adhyAya-catu pAda [149 lIdhe khIjo kAI niyama paNa ahIM dI karavA mATe na vaparAya. (juo 1141851 154580 5H |||4||ii rAva pur pratyaya lAgelA DhAya tyAre r zabdanA anuM dI+ uccAraNu karavuM eTale OM ne badale A khelave, * bahu0-3p+3+=+=gAvaH- pANI na dvi. tathA dvi dvi-su+lar = svak + kauvAi--sArA pANIvALA me phUvA athavA sArA pANIvALA be kUvAone. ekalA v zabda hamezAM bahuvacanamAM ja vaparAya che tethI tene kavacanavALA prayAga udAharaNarUpe na laI zakAya. ni vA zA azabdamAM jyAre 6 umeravAmAM AvelA hoya ane tene chuT mama lAgelA hoya tyAre tenA 6 nA bA viSe khelA. * tathA dvinuM bahuvacana mu+v +OM = vAm + ph=svAmni athavA mpi-sArAM pANIvALAM taLAvA athavA sArAM pANIvALAM taLAvone vaDhu + v + rU -trahmAN+ haiM yahvAmni athavA vRzvi- bahupANI- vALAM taLAvA athavA bahupANIvALAM taLAvAne 154A8kA bAratvasaH sau ||?||.|| tu hAya athavA kar hoya tevA zabda je svari nipajela hAya teA prathamA ekavacananA skrU pratyaya nAnu dI' uccAraNu karavu eTale tra nA je zabdane cheDe punA dhAtu dvArA na matAM te atunA ane melave. pra. eka tri manu-mavat dha s yavamatu I mavA+su=mavAnuM tame peAte. yavamata + s cavAt + sUcavamAn~~javavALA, javanA nizAnavALA. ntim ina gAma + 3 = gomAn--gAmavALAne icchanArA. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana DAn - saras + { = sapTara = = 3kharA -apasarA. sthafzara vA rUchana yUzira + 7 = zUzaTY + 3 = sthAphira :-- moTA mAthAvALAne IcchanAro. fugs prAMta fudg1 + =fiew -piMDane gaLacanAro---A prayogane navALA zabda kvAra gaNanA gra' dhAtu (jha-khAvuM gaLacavuM) parathI banela che. mATe fuig: prayoga na thAya. 14/10 kRzastunastRca puMsi // 1 / 4 / 91 // gzu dhAtune tuna lAgIne Ta nAma banyuM che te rITa zabdane 2 pro lAgelA hoya ane e zabada naragatino hoya tyAre tenA cheDAnA tu no tru belavo. moTu + ra = kon + 8 = k + - koTTa + a TA-ziyALa (juo 14584) auSTra + za = koTTa + = moTA-be ziyALa, (lAkArU 8) tRnna na thAya-- prada tathA divya bahu - zorTona vanani-rAhu +$= zoTu + na rU = zani - dubaLA ziyALavALAM vano athavA vanone. A prayoga narajAtino nathI paNa napuMsakaliMgI che tethI ahIM konuM mojuM na bolAya. 1411 TAdau svare vA // 1 / 4 / 92 // ga, g, us, 3, rU pratyaya lAgelA hoya tyAre puliMgI korTa zabdane badale hodR e PSkArAMta zabada vikalpa bolAya che. arthAta tRtIyA ekavacana, catuthI e. paMcamI e, paThI vibhaktinuM e. tathA SaSThI ane saptamI vibhaktinuM dvivacana ane saptamanuM ekavacana-e badhA pratyomAM 'Tu ane daTTa ema be zabdo samajavAnA che. tu e -oTu + 3 = +3=oTTA athavA jhoDu + za = kauTunAziyALa vaDe, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-prathama-adhyAya-caturtha pAda [1pa. ca0 e - hod + = voTa = athavA ko+ T = ghoSTa ziyALane mATe. 50 tathA Sa0 e moTu + 3 koTTa + ar = DhoTu athavA koLu + 31{ = ToziyALathI tathA ziyALanuM. sae. voTu + 6 = modaSTa + $ = zora (1439) athavA du + =oTI-ziyALamAM. 50 tathA so dviva - gA= + za ="o athavA DhoTu + morA = gio -be ziyALanuM tathA be ziyALamAM. 142 voTu zabda jyAre nArIjAtimAM hoya tyAre tene ( + tu - 6) tune badale jhU belavo arthAta nArIjAtimAM tene Tu nahIM paNa korTa e kArAMta samajavAnA che. A voTTapada koI pratyaya vagerenA nimittane lIdhe thayela nathI paNa sahaja che, ema samajavAnuM che. pra. e.--goTuM - DhorTa + = dANI--eka ziyALaNI. pra. diva , ,, ,, + A = kapUtha - be ziyALaNuo. 0 tathA ca0 - ,, ,, enTrI myAma==oSTrIkhyAmU-be ziyALaNIo vaDe, tathA tathA 50 diva0-be ziyALaNIo mATe, tathA be ziyALaNIothI. TgnomiH : pAMca ziyALaNo vaDe je ratha kharIdAyelA che tevA ratha vaDe paDyUmin + ra = voTTamI H (juo, 1ra1) --A sUtramAM je jhU vAparavAnuM sUcana karela che tene ninimitta samajavuM eTale koI paNa pratyayane lidhe tune tR thayela che ema na samajavuM paNa sahaja samajavuM evuM zA mATe kahela che ? samA i---[zvetromaH H e prayogamAM mULa te pannadorImira rUpa che paNa pAchaLathI amuka amuka niyamo dvArA padmaznomika rUpane badale gomika rUpa banela che, vazvoNIfmaH tAH ratha (pAMca ziyALa dvArA kharIdavAmAM AvelA ratha) evA arthamAM zreNI zabdane kAkA 1505 niyama dvArA phaT pratyaya lAgela che ane pachI e phaLa Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pratyayano drArA 141 niyama vaDe lepa thaI jAya che. Ama thayA pachI 0 aMza bAkI rahe che. korTa + huM = joDaNI e rIte A aMza banela che. have A aMzamAM je huM aMza che te strIliMga sUcaka chuM pratyaya che. te huM pratyayano paNa zAkAraka niyama dvArA lepa thaI jAya che eTale chelle cekho voTTa e okArAMta zabda bAkI rahe che, ane e ja zuddha prayoga che. strIliMga sUcaka chuM (TI) ne nimitta mAnIne tu ne nR karavo ema A sUtramAM sUcana karyuM heta to jyAre e nimittarUpa strIliMgasUcaka chuM ne lopa thaI gayo tyAre ja nimitane lepa thavAne lIdhe 7 ne paNa lepa thaI jAta ane nR ne badale tu ja bAkI raheta. ema thavAthI dorIfma: evo prayoga na banata, paNa miH e azuddha prAga banI jAta. Ama na thAya ane kamiH pravega ja bane te mATe tru ne nirnimitta samajavAnuM sUcana karela che. nAjArA AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana laghuvRttinA prathama adhyAyano gujarAtI vRttivivecanane nAmarUpa sAdhana prakaraNano caturtha pAda samAta prathama adhyAya samAsa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhyAya (prathama pAda) tri-catura tiruvataru cAvI | 2 I ? tra zabda ane catura zabada nArIjAtimAM hoya to svAdi vibhaktinA pratyaya lAgatAM tri ne badale tira ane catura ne badale varasRzabdano prayoga karavo. tri nArIjAti-triraMgaratiraz+3=tistra-traNa gAthAo-prathamA bahu catun , catu+ catara-30catatsa:- cAra .. ,, saptamI bahu -tripu=ti+g=tivRdhu traNa gAthAomAM catur+su ta+pu tapu-cAra , pricatiranA nat+futara-+ (prathamA ekavacana)=fprati na jene traNa gAthAo priya che evo nAM puSa. citarA nA--fpracaMtakR+5 (prathama ekava0) griAvatI nA-jene cAra gAthAo priya che evo nA-puSa. prita -priyaMtri+(praeva0)=fpratiSa kumU-jene traNa gAthAo priya che evuM kuLa. citriva-(ghitri4) ane priyavatu-(fpracatura) A banne prayogomAM tri ane catura zadane svAdi patyayo nathI lAgelA paNa te pratyaya lAge che ane te svAdine pratyaya nathI tethI ahIM A niyama na lAge. 2 : 1 / 1 / mRtta 4 vareDani 2 / 1 2 / AdimAM svaravALA sthAdi vibhaktinA pratyaya lAgatAM tirU ane catarU zabdanA aMtya 28 ne badale zuM bolavo. mAtra svaravALI rayAdi vibhaktine na kArane saMbaMdha na hovo joIe. pra. bahu - tiraM+3=titva -traNa pAThazALAo tarataratra-cAra , Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] siddhahema zabdAnuzAsana pra0 dviva. priyaMtiT+1=priyatio--jene traNa pAThazALAe priya che evA e puruSa. priyapata=+1=priyavato-jene cAra pAThazALAe priya che evA e puruSa. timiH tathA vatavRmi: ahI tirR ane ratamR zabdane AdimAM svaravALI syAdi vibhaktinA pratyayeA lAgelA nathI tethI timiH ke patamiH evA prayAgeA na bane paNa ti-miH tathA pravRmi: evA vALA prayeAga ane. tirlRLAma tathA caMtanuLAk-- A banne prayAgAmAM svavALI syAdi vibhaktine r ne sabaMdha che mATe tisrAma ke ratalAm prayAga na thAya. 25 1 5 2 / kharAyAH narasuM yA || 2 | |OM || nA+1== AdimAM svaravALA smAdi vibhaktinA pratyayeA lAgelA DrAya tyAre dvarA zabdane badale narama zabdanA vikalpe upayAga karyo. =garaNanau-naraso athavA re-e vRddhAvasthA. narA+bala=nara+gama=narasaH athavA narAH- bethI vadhAre vRddhAvasthAe atitrasau athavA tijJau-jarAne vaTAvI gayelA e puruSo. atinarasam athavA attinarama-jarAne vaTAvI gayeluM kuLa (jarA--ghaDapaNa vRddhAvasthA) 2 1 1 1 3 | koDar maiM // r r / 4 / / AdimAM makAravALA syAdi vibhaktinA pratyayeA lAgelA hAya tyAre p zabdane badale r zabda vAparavA. mica +mita-amiH-vividha prakAranAM pANI vaDe su+ga+myA=su+ga+myAna=svadmyAma jemAM sAruM pANI che evA e kUvAe vaDe. ga+su=mmu-A prayAgamAM AdimAM makAravALA syAdi vikitane pratyaya nathI paNu su pratyaya che. tethI ga+mu=gatsu na thAya paNa su tru ema ja rahe battu vividha pANImAM, 2 3 1 / 4 / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama yAda [155 rAya ne ! 2 2 1 | AdimAM vyaMjanavALA sthAdi vibhaktinA pratyaya lAgelA hoya tyAre jai zabdane badale ja zabda vAparavo. jai+=+==AH-lakamI jaimura muskurAyuM-lamIomAM tire+mutaravAnuM rAkhyAma-lakSmIne vaTI gayelAM evAM be kaLo vaDe + kArAva --A pragamAM vaparAyele svAdi vibhakitano pratyaya AdimAM vyaMjanavALA nathI tethI ra+==AcaH rUpa thAya. rAya: lamIo. - 2 | 1 : 5 ! yugmad asmad sU0 6-33] yuH-moH + 2 I 6 AdimAM vajanavALA Adi vibhaktinA pratyaya lAgelA hoya tyAre gukhad ane kAra zabadanA nI ka bola. dvi e va - guma yudaHkra=guma+mutvAk--tane THfT+=Aramafm-smA+mUtramAm --mane vAtavAntane TapI gayelAne. tamAma mane TapI gayelAne, sa. bahu -- gumadra+nu gumA-+pu -tamArAmAM. DAma+mukAmAM+su= garamAyuM -amArAmAM. 2 : 1 5 6 ! TAuna | 2 | 2 7 || tRtIyAnA ekavacanane DA, saptamInA ekavacanano chuM ane pachaThI tathA saptamInA divacanane tenuM pratyaya lAgela hoya tyAre gumar ane maMt zabdanA sUno bolo. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana eva0- yuH=yuma+=Lu+gA=vayA-tArA vaDe. smit+ =kAzma+=+-+=mayA-mArA vaDe. tiyuHf3=tiyuva+gA=tiyuva+3=tiyuvayA tamane bene TapI gayelA vaDe. tamafhatyasna+ nA vAtAva+==AtyAyA-amane bene TapI gayelA vaDe sa. e. vara-- yuSkarU chu phakatvaci-tArAmAM. karamadrRmaDDamarUpha maya-mArAmAM. 10 tathA sa0 nuM diva gurmAsyu vayuvataMtrapuco -tamArA benuM athavA tamArA bemAM. 3maksa va+=Ava+=Avo-amArA benuM athavA amArA bemAM yuma+ ma = tu ane lakSmad + DAn = mata--A baMne prayogamAM paMcamInA ekavacanano pratyaya lAge che tethI A niyama na lAge. tu-tArAthI. mata-mArAthI.. | 2 | 1 7 roje su 25 2 8 !! je pratyaya lAge tyAre rAuddA sUtravaDe gAnuM vidhAna karyuM che tathA je pratyaya lAge tyAre 21. sUtravaDe n nuM vidhAna karyuM che te bane sUtromAM jaNAvelA pratyayo sivAyanA bAkInA pratyayane zeSa pratye samajavA. arthAta svAdi vibhaktinA AdimAM vyaMjanavALA pratyo tathA tRtIyAnuM ekavacana, saptamInuM ekavacana, SaSThI tathA saptamInuM dvivacana e badhA pratya sivAyanA sthAdi vibhaktinA bIjA koI paNa pratyaya lAge tyAre puSpad ane lakSmad ne aMtya akSara Tu ne bolavo nahIM eTale Tu no lepa karI nAkho. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama yAda (1pa7 ca0 ba0 0 myam - yuH+ ,madra=3myam guHkhyama-tamArA mATe. 3ma+mya=kAma+bhyapU=Amakhya--amArA mATe. paMe va0 tathA bahu -- katitvata tamane TapI gayelA eka jANuthI athavA bahu jaNathI. taman amane TapI gayelA eka jaNathI athavA bahu jANuthI. tvaca, maya-A baMne prayogomAM zeSa pratyaya nathI paNa rAdhA7 mAM batAvela pratyaya che tethI A niyama na lAge. 1 2 3 1 : 8 ! ma: vA ! 2 yAdi vibhaktinA upara jaNAvyA pramANenA roSa pratyayo lAgelA hoya tyAre gunA ane kAmanA kU ne vika9pe belavo nahI arthAta " ne vikalpa lepa karI nAkho. ca0 tathA paM. bahu -- yuvAm yuSmAn vA AcakSANebhyaH (Nici, kvipi ca luki ca) yuSma+ mukhyamayukhyam athavA yudaHkhyam tamane bene athavA tamane kahenArAo mATe ke kahenArAothI. AvAm asmAna vA AcakSANebhyaH ( Nici, kbipi ca luki ca) asma+ 3khyamu=3rakhyama athavA Damrakhyama-amane ene athavA amane kahenArAe mATe ke kahenArAothI. - A baMne prayogomAM suSma tathA karamaduM zabdathI nid pratyaya lAgela che pachI vivapU pratyaya lAgyo che ane pachI te lAgelA pratyayone lopa thayo che. | | 2 | 1 | 9 | mantaya yuva-mAvo taiyo rAma dvivacanano sUcaka yuvma ane amad zabda hoya ane te yudamad tathA arama zabdane ramAdi vibhaktinA pratyaya lAgelA hoya to yudham evA makArAMta aMzane kuva ane 31m evA sakArAMta aMzano jIva bolo. yumad + 3-yuva+myu lAm tamane bene. 35rama+==Ava+mUkavAm--amane bene. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tiyuvA-tamane bene TapI gayelA evA bane. karacAvAk-amane bene TapI gayelA evA ene DatiyuvAsu-tamane bene TapI gayelAomAM. kAyAvAyu-amane bene TapI gayelAomAM. yuvA=yuva+=yuvaDa, lAvAva+= 3yo - A banne prayogomAM guHd tathA 31mane mAnta-makArAMta-bhAga nathI paNa yuvam ane AvaDyuM e yakArAMta bhAga che tethI A niyama na lAge. yuvayoH putraH gumaputra-A prayogamAM yudata pachI svAdivibhaktine pratyaya nathI paNa putra zabda che tethI A niyama na lAge. - 2 / 1 10 tva-mau pratyayottarapade caikasmin / / 2 / 1 / 11 // ekvacanano sacaka gukhad ane karama zabda hoya ane guma tathA kAmad zabdane svAdi vibhaktinA pratyaya lAgelA hoya athavA bIje koI pratyaya lAgela hoya athavA te guma tathA kAma zabda pachI bIjuM koI uttarapada AveluM hoya to yumenA gupane badale sva tathA DAmartA amane badale na bolo. svAdi- yuma++==+==varta ne. kAzma+3=+=+=mAbUmane. tAntane TapI gayelA evA koI jaNane. ratimAma mane TapI gayelA evA keI jaNane. kAtivANuM-tane TapI gayelA evA mANasomAM. gatimAku-mane TapI gayelA evA mANasomAM. bIjo pratyaya- yuca=+phaeNyI -tAro pATha. ama+=+t+ya-mIya-mAre pATha. uttarapada- Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [159 yuSpa+putra=putra -tAre putra. DAmaputra-putra-mAre putra. piyuH, dhikSma=cchama-A prayogomAM bIjo koI pratyaya nathI tema yuHdra tathA urama pachI bIjuM koI pada paNa nathI mATe tva ane ma na belAya. gujJAn , 34mAtA-A banne prayogomAM yuman tathA 35rmad ekavacanamAM nathI tethI A niyama na lAge. _ 2 5 1 : 11 || tvamahaM sinA prAk cAkaH // 2 // 1 // 12 // prathamAnA ekavacana { sAthe gumaLe tvam ane prathamAnA ekavacana zuM sAthe kAma karan belo. jayAre A banne zabdone 3 [garUArU] pratyaya lagADavAne prasaMga Ave tyAre te Dara lAgyA pahelAM ja tvam tathA em karI levA ane pachI 3 lagADavo. guma+=tvam tuM . karma+=lAm huM. utaravakta ne TapI gayelo e te. kAti +1=31cam mane TapI gayelo evo te. vayam, ulam A baMne prayogomAM tvam ane a5 karyA pachI 3 pratyaya lAgelo che arthAta 23nI peThe 3pratyayanI sAthe tvam, zam na bolAya paNa vas (-tu) tathA kam (huM) bolAya. 2 1 12 che jUthe vayaM nA merA rUA. prathamAnA bahuvacana DAn sahita puSpane cUyama tathA prathamAnA bahuvacana kA sahita 32mo vacam bolo, paNa 3 pratyaya lAgavAne prasaMga AvatAM pahelAM pUyam ane vacam karI levA ane pachI 3 pratyaya lagADavo. guma+A cUtha-tame smarsa vacaF-ame 1 zabdanA chellA svaranI pahelAM ja e lAge che-+++= tvkm| aha+ak+am ahakam / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ricayumanapriyavyamU-tame jene priya che evo. priya+rama priyAtma+3=priyavaya-ame jene priya chIe e. vyasanmu-+3+3mu nyUyamU-tame. vacam - +3+3ma-vIvamu-ame. 2 | 1 | 1 rU 1 - tu mA~ thI rASTa yumo tene lAgelA caturthInA ekavacana U () sahita kukhyam bele ane mane tene lAgelA caturthInA ekavacana g (3) sahita macam bolavo. +gtu -tArA mATe. 3ma+g=mayamU-mArA mATe. priyatumyam tuM jene priya che evA tene mATe. prima0ma-huM jene priya chuM evA tene mATe. 31 pratyaya lagADavAno hoya te pahelAM tukhyam ane madhyam rUpo banAvI laI pachI 3 pratyaya joDavo. tuma+mUkatubhyam-tArA mATe. ma+3+mamma stharam-mArA mATe. 2 1 14 tava mama mA che 2 ? ? ? paSkInA ekavacana ana () sahita kuSma no tava belavo ane SaSThInA ekavacana : (hA) sahita 3rama mama bola. yuSpadruta tAruM, 3mAma-mAruM. ahIM paNa tapa, mane karyA pachI lagADavo. ta+ +==tava-tAruM. ma[+3+5-mama-mAruM fprayatI-jene tuM priya che evA tenuM. priyama-jene huM priya chuM evA tenuM. . 2 1 3 15 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [ 161 puSpad tathA mane lAgelA dvitIyAnA ekavacana no tathA prathama ane dvitIyAnA dvivacana karI ne pUbelo. 3 - yuSyama-tane sma+mutramA-mane tivA-tane TapI gayelA evA tene. gatimAku-mane TapI gayelA evA tene. pra. tathA dritI ki. 10 - yuma+=guvAma-tame be athavA tamane bene. 35rama+=AvA-ame be athavA amane bene. ( 2 1 16 ! rAsa nara | 2 2 / 27 . yuman tathA 3ne lAgelA zAs (dvitIyA bahuvacana)no AkhAne - lo . yuSma+ rAyuSmAna-tamane. 3makazAmAna-amane fpracavAna-tuM jene priya che evA teone. priyama-huM jene priya chuM evA teone. 2 1 17 grakhya : 5ra | 2 | 28 | guman nA kAmane lAgelA catuthIna bahuvacana ca pratyayane badale myam bolavuM. suSmafthayuH+3khya cukhyamU-tamAre mATe. tAramabhya3wt+3khyamUtrAmakhyam- amAre mATe. kAti yuvamU-tamane bene TapI gayelA evAone mATe. bacAvAk-amane bene pI gayelA evAone mATe. - 2 / 1 / 18 | surecA / 2 / 1 / 11 | guma tathA 31mane lAgelA paMcamI vibhaktinA ekavacana 33 pratyayane badale tathA paMcamI bahuvarAna nuM pratyayane badale 3 belavo. 11 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana paM. e va0- gujara=guNAt tArI pAsethI. +masatrama TU- ma mArI pAsethI. tivartamane bene vaTAvI gayelA tenI pAsethI. atyAvar-amane baMne vaTAvI gayelA tenI pAsethI. 50 ba0 va0-~yudhdha+mya=ghumUlyu maeNTU-tamArI pAsethI. kAramafkhyatrama+matkAma-amArI pAsethI. tivar-tamane TapI gayelA tenI pAsethI. tama-amane TapI gayelA tenI pAsethI. 2 1 5 19 ! gAmaH cAmuM | 2 | 2 | 20 dhaM. guma tathA madu zabdane lAgelA pachInA bahuvacana kAma pratyayane badale m balavuM. yuH+THEyuSkAma-tamAruM. jarma+AmU= smAramAruM. tiyuvAvar--tamane bene TapI gayelA evA teonuM acAvAk-amane bene TapI gayelA evA teonuM. yuSmAna macakSAnAnAma-suSmA tamane kahenArAonuM. aramAna vA vakSALAnAma=smAtamU-amane kahenArAonuM. - 2 1 20 padAd yugravibhaktyaikavAkye vas-nasau bahutve // 2 / 1 / 21 // bIjA koI paNa pada pachI AvelA ane bekI saMkhyAnI bahuvacanI vibhakita sahitanA gumane badale vat belavo tathA bIjA koI paNa pada pachI AvelA ane bekI saMkhyAnI bahuvacanI vibhakita sahitanA 35rmad ne badale nam bolavo, paNa je pada pachI yuman ane mad zabdo AvelA heya, te pada ane gumad tathA mad e bane eka ja vAkayamAM AvelA homa arthAt te banne vacce arthane saMbaMdha hoya to ja A vidhAna samajavuM. vat ane naranuM vidhAna anvAdezamAM nitya karavAmAM AvanAruM che (jue rA131) tethI ahIMnuM A vidhAna vikape samajavuM eTale gukhane rajU tathA marmane nam vikalpa balavo ema samajavuM. A Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [163 jAtanuM vika9pe vidhAna nIcenAM traNa sUtromAM paNa samajavuM eTale mA, 23 mA ane 24 mA sUtromAM paNa batAvela vidhAna vikalpa samajavuM. dha va rakSA athavA dharmo guptAnuM rakSatu-dharma tamArI rakSA kare. dharmonyuma+rAsa=dhama 1 athavA dharmo gumAna | dharmo no rakSatu athavA dharmaH smAnuM rakSatu-dharma amArI rakSA kare. dharma +3 ma+ rAdhama ne athavA dharma: smAnA A rIte ja caturthInA ane pachInA bahuvacanamAM paNa vikalpa var ane naranAM rUpo sAdhI levAM. dharmo : athavA dharmo gukhabhyam athavA gumAm (catuthI tathA pachI bahuvacana)-dharma tamAre mATe tathA dharma tamAruM rakSaNa kare. dharmo naH athavA dharma: amakhyam athavA zaramAima (catuthI tathA pachI bahuvacana)- dharma amAre mATe tathA dharma amAruM rakSaNa karo. guptAna tu-tamAruM rakSaNa karo-A prayogamAM guH zabada bIjA koI pada pachI Avela nathI tethI va6 na belAya. tIrthe gUMcaM cAta-tame tIrthamAM jAo-A prayogamAM yugma zabadane bekI vibhakti ja nathI lAgI tethI va na belAya atiyuSmAn pazya, odanaM pacata, yuSmAkaM bhaviSyati tamane pI gayelAne juo, cokhA rAMdhe, tamAruM thaze-A sthaLe para pada pachI AvelA gumAnam rUpavALA puSpad zabda ane pracata pada e be vacce koI jAtane saMbaMdha ja nathI athata parvata pada ane gumar zabada e ane judAM judAM vAkyomAM che tethI A prayogamAM guNavat ne badale var na belAya. ! 2 / 1 / 21 vA-| 2 : 2 22 koI bIjA pada pachI AvelA ane je pada pachI Avela hoya te pada sAthe arthadaSTie saMbaMdha dharAvatA tathA bekI saMkhyAnI dvivacanI vibhaktisahitanA sumad zabdane badale vA vikalpa belAya che tathA koI bIjA pada pachI AvelA ane je pada pachI Avela hoya te pada sAthe arthadaSTie saMbaMdha dharAvatA tathA bekI saMkhyAnI vicanI vibhaktisahitanA lakSad zabdane badale nau vikalpa belAya che. je padathI pachI sut ane at AvelA hoya te pada ane puSpad tathA maMt zaba Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana eka ja vAkayamAM hovA joIe, e A niyama lAgavAnI khAsa zarata che. dvitIdiva - puSpau =vA-dhane vAM pAtu athavA dhama guvAM vAtu-dharma tamArA benuM rakSaNa kare. asmat+=na-dha nau tu athavA dharma navA -dharma amArA benuM rakSaNa kare. bIjI vibhaktinA dvivacananI peThe catuthI tathA pachI vibhaktinA divacanamAM paNa vAm tathA na samajI levA. 2 1 | 22 che te che . 2 / 1 23 / - bIjA koI padathI pachI zuSpad athavA 35 zabdo AvelA hoya, te pada ane guptat athavA mad zabadane paraspara arthasaMbaMdha hoya-te banne eka ja vAkyamAM rahelA hoya ane guma tathA kArma zabdane catuthI nA ekavacanano che tathA SaSThInA eka vacananA 3 pratyaya lAgela hoya to tenI sAthe yumane badale te viSe bolo to badale ne vikalpa balavo. ca. e. va0 - gukha+=te athavA kukhyamu; dharma te rIte athavA dharma tukhya TrIdharma tAre mATe-tane-devAmAM Ave che. asmad-De-me athavA mahyam : dharmoM me dIyate athavA dharmo mahya dIyate-- dharma mAre mATe mane-devAmAM Ave che. gu ++=? athavA tava; dharma te svama athavA varSa nA vamudharma tAruM dhana che. - asmad+Gas me 25thavA mamaH dharmoM meM svam ath|| dharmo mama svmdharma mAruM dhana che. ! 2 1 1 1 2 3 ! kAma vA mA | ra 24 || koI paNa padathI pachI guru tathA umada zabado AvelA hoya, te te pada ane gumara tathA kamara zabdane paraspara arthasaMbaMdha darate bane eka ja vAkayama rahelA hoya te yumana tene lAgelA bALa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [165 laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama yAda vibhaktinA ekavacana unma sAthe tyAM vikalpa bolo tathA anne tene lAgelA bIja vibhaktinA ekavacana karyuM sAthe mAM vikalpa balavo. dvitI. e va- yuSmad+am=tvA athavA tvAm ; dharmaH tvA pAtu athavA dharmaH tvAm paatudharma tane bacAvo ammada ama=mA 25yA mAm; dharmo mA pAtu athavA dharmo mAm paatudhama mane bacAvo. L! 2 1 24 ! ___ asadivAmantryaM pUrvam / / 2 / 1 / - 5 // guHdra ane kAma thI pUrvamAM AvelA AnanTa padane "nathI Avela jevuM samajavuM-tAparya e ke pUrvamAM AvelA Ama padane laIne gupta, smika zabdamAM koI pheraphAra na thAya. huM nA ! gunAnuM pAnuM dhana- hena ! tamane dharma bacAvo. de radhU : kuvA pAtu gharma-be sAdhu po ! tamane bene dharma bacAvo. re rAdha ! tyAM pAtu tA:-he sAdhu! tane tapa bacAvo. A traNe prayogomAM pUrvapadanA nimittane lIdhe thanArA var, vAm ane tyA Adeza na thayA. mA itata sarvama bAhyatam mA munivara !-he munipaMga ! tamane A badhuM meM kahyuM che. A prayogamAM munigvA ! e AmanTaya pada te che paNa te gumanI pUrve AveluM nathI tethI A niyama na lAge. 2 1 5 25 javizeSyaM vA''mantrye / / 2 / 1 / 26 // guma tathA uramathI pUrvamAM prathama vibhaktinA vahuvacananAM be pado AvelAM hoya, temAM eka samaya para pUrvamAM hoya ane vizeSya rUpa hoya tyAre bIju vizeSya pachI ja Avela vizeSaNa pada hoya che je vizeSarUpa Ama pada che tene te nathI' ema vikalpa samajavuM. kinAH ! rANAH guptAna sArAM praveze athavA re vinA ! rANA vaH zaraNaM praveze jine! tame zaraNyarUpa che, tamAruM zaraNa svIkAruM chuM 1 A niyama na lAge tethI ja A prayogamAM rA128 mo niyama lAgela che, ema thavAthI A prayogamAM yuvA ne badale 1H prayoga na thaye. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hai vinAH ! rAkhyAH 3jaramAna rakSata alavA vinA ! zara0gyAH no rakSata he jina ! tame zaraNyarUpa cho, amane bacAvo. (zaraNya eTale zaraNa grahaNa karavA gya.). uparanA be vAkyaprayogamAM yuHjanuM gham tathA sAmAnanuM na rUpa vikalpa thayeluM che. huM sAva ! suvati H atho sAra badhe--he suvihita sAdhe! have tamAruM zaraNa svIkAruM chuM. che sAtho ! suvidita ! H 35thI rakSa-he suvihita sAdhe ! have tuM amane bacAva. uparanA be vAkayaprayogamAM je AmanTa vizeSyapada che te prathamAnA bahuvacanamAM nathI tethI tene "nahIM javuM nahIM mAnavuM ethI varanuM ane nam rUpe thayelAM che. rakhyAH sAdhavaH ! gumAna sara prava-he zaraNu levA lAyaka sAdhuo ! tamAruM zaraNa svIkAruM chuM.-A prayogamAM prathama bahuvacavALuM zaraLyAH e Ama pada te che paNa te vizeSyarUpa nathI paraMtu vizeSa rUpa che. sAcA yudamAna sarakhyAH rara prave--AcAryo zaraNa levA lAyaka che tethI temanuM (te AcAryonuM) zaraNa svIkAruM chuM.-A prayogamAM levAnA: e vizeSyapada to che paNa AmanTaya pada nathI. AvA upAdhyAyAH gumAna saraLa prave-AcAryo ane upAdhyAye che temanuM-zaraNa ravIkAruM chuM -A prayogamAM AcArya pada, upAdhyAya pada-bane vizeSyarUpa che. || 2 1 5 26 ! nAca7 | 2 huM ! 27 che. prathamA bahuvacana sivAyanuM bIju kaI paNa Ama-pada suSma tathA sat zabdanI pUrve AveluM hoya tathA te pUrve Avela AmanTaya padamAM eka pada vizemarUpa hoya tathA bIju pada te ja vizeSyanuM vizeSaNarUpa hoya ane vizeSya pada pachI ja Avela hoya te te vizeSyarUpa padane "nahIM jevuM na mAnavuM paNa hayAna ja mAnavuM sIdho ! [hita ! tvI prave-he suvihita sAdhe ! tane zaraNarUpe svIkAruM chuM. sAdho ! suvihita ! mA rakSa -he suvihita sAdho ! mane bacAva. - 2 ke 1 27 ! Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [167 paviAdyoH 2 / 1 / 28 || koI paNa padathI pachI AvelA ane pAkanI AdimAM AvelA guma tathA at zabdanA vam namu, vAm nau, te me tathA vA mA rUpa na belAma-na thAya. akSaranA je samUhamAM amuka niyata mAtrAone tathA amuka niyata akSarono ja upayoga karavAno niyama hoya te akSarono samUha pAtra kahevAya. vIro vizvezvaro devo yuSmAkaM kuladevatA / sa eva nAtho bhagavAn asmAkaM pApanAzanaH // -vIra, samagra jagatano IzvararUpa deva che, te tamArA kuladevatA che ane te ja nAtharUpa bhagavAna amArAM pApono nAza karanAra che. A lokamAM pUrvArdhamAM bIjA pAkanI AdimAM guma (kunnA6) zabda Avela che tethI tene vat prayoga na belAya te ja rIte A ja zlokanA uttarArdhamAM paNa bIjA pAdanI AdimAM 35rmAt (ramaNa) zada Avele che tethI teno nam prayoga na belAya. pAntu vo dezanAkAle jainendrA dazanAMzavaH / bhavakUpapatajjantujAtoddharaNarajjavaH // A lokamAM suSmad (vaDa) zabda pAnI AdimAM nathI tethI tene vasa (1) prayoga thayela che. arthajibeMka bhagavAna jayAre dezanA-upadeza-Ape che te vakhate temanA dAMtamAMthI jADA deraDA jevo kiraNone pravAha bahAra nikaLato dekhAya che, A pravAha aMge kavikalpanA kare che ke-- bhava-saMsArarUpa kUvAmAM paDI gayelA jIvonA samUhano uddhAra karavAne sAra-te jIvone kUvAmAMthI bahAra kADhavA sAru e kiraNarUpa pravAha jANe ke majabUta-jADA-doraDA jevo bhAse che. 2 1 | 28 ! vAda--vaivayoge . 2 / 26 2, 3, TUM, vA, ane prava-e pAMca avyomAMnA keI paNa avyaya sAthe yuH4 ke 1znano saMbaMdha hoya to temanA vat namuM, vA nau, te me ke vA mA evA proge bolAtA nathI. jJAnuM pumAna rakSatuM-ane jJAna tamane bacAvo. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jJAna sanmAna ca rakSatu-ane jJAna amane bacAvo. A banne prayogomAM suSmad tathA lakSma sAthe 2 no saMbaMdha che tethI temanA vas na nahIM bolAya. A rIte ja 3, TUM. vA tathA pUrva avyonAM udAharaNe samajI levAM. jJAnaM 2 za4 2 te muM jJAna ane zIla te sAruM dhana che. A prayogamAM 2 avyaya to che paNa teno saMbaMdha vuman (te) zabda sAthe nathI. paNa jJAna ane zIla sAthe che tethI yumane te prayoga belAyela che. 2 | 1 | 29 | daH vittAyA che 2 / 1 20 che. 'Ta' dhAtuno dekhavuM" artha che. yumara tathA mad zabda sAthe darzI dhAtuno saMbaMdha hoya vA yuHs tathA mad zabda sAthe tenI jevA arthavALA bIjA dhAtuone saMbaMdha hoya ane e badhA dhAtuo "ciMtA'-ciMtana-ne artha jaNAvatA hoya to gumaH, 3ramanA va nara vagere pUrvokta prAge na bolAya. dA dhAtu vano gumAna saMraca AtA-tamane joIne-manathI ciMtavIne-mANasa Ave che. jhana 3 mAna rAMda gatiH-amane ciMtavane mANasa Avelo che. dRzane samAna arthavALo dhAtu- sano yuvA samIrca matiH --tamane bene ciMtavIne mANasa Avelo che. kanaH AvAM samIkSya 3 -amane bene ciMtavIne mANasa Avela che. vanaH vAma apekSamANasa tane ciMtave che. gana: mAm kApekSate-mANasa mane ciMtave che. A badhA prayogomAM "jovuM" kriyAno mAnasika ciMtana' evo artha samajavAnuM che. A badhA prayogomAM va nara vagere prayAga vaparAtA nathI. no vo manyate-mAsaNa tamane mAne che.-ahIM mana dhAtu dA dhAtune samAna arthavALe nathI mATe varane prAga thayele che. nano vA ghara ti-mANasa tamane najare jue che. ahIM vaparAyela raNa dhAtune parata prayoga "najare jovAnA arthane ja sUcave che. paNa "mAnasika ciMtananA arthane sUcavatuM nathI tethI vano prayoga thayo che. | 2 | 1 | 30 | Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama yAdI [ 168 niyamanyAze 2 2 . rU je eka vAta agAu kahevAyelI hoya te ja vAta vize bIju kAMI karavAnI vAta kahevI tenuM nAma annAdeza. je vAkyamAM AvA anyAdezano upayoga thayelo hoya te vAkayamAM AvelA guma ane Darama zabadanA vara navuM vagere prayAga nitya bAlavA. cUyaM vinItAH tatvo gurava mAnata--tame vinayapaLA cho tethI guruo tamane mAna Ape che. vacaM vanItAH tada no gura mAnata--ame vinayavALA chIe tethI gue amane mAna Ape che. dhanavAna tvanuM kAryo tyA o mAnata- tuM dhanavAna che tethI loko tane mAna Ape che. dhanavAna vAma DAtho mAM jo mAnati- huM dhanavAna chuM tethI loke mane mAna Ape che. sapUrvAt prathamAntAd vA // 2 / 1 / 32 / / AgaLa eka pada prathama vibhaktivALuM AveluM hoya ane te pachI bIjuM kaI pada AveluM hoya ane te pada pachI guna, karma zabdo AvelA hoya ane anyAdezavALo prayoga hoya te yuma, asma zabdanA vas nAna vagere prayoga vika9pe belavAnA che. cUyaM vinItA taTU gurava vo mAnayata-tame vinayavALA che tethI guruo tamane mAne che. athavA vo mAnacarita ne badale jumAn mAnanti paNa bolI zakAya. vayaM vinItA: tad gurava ne mAnayata-ame vinayavALA chIe tethI guruo amane mAne che. athavA no mAnacarita ne badale 35ramAna mAnayata paNa belI zakAya. guva suzI tat jJAna vAM DhI-ttame be suzIla cho tethI tamane bene jJAna apAya che athavA to te ne badale yuvAnya rIte paNa kahI zakAya. AvAM suzIrvA tat jJAna na rIte ame be suzIla chIe tethI amane bene jJAna apAya che athavA je rIte ne badale vAvAjo te paNa bolAya che. | 2 | 1 1 32 5 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana TyiAdri mAM jaNAvelA tat tat vagere zabdonAM rUpanI sAdhanikAne lagatAM sUtro 33 thI 49 camena to dritIkA- TaTTAre 2 / rUrU | jyAre dvitIyA vibhaktinA pratyaya lAgelA heya, tRtIyA ekavacana A () tathA SaSThI ane saptamInuM dvivacana 3o pratyaya lAgelA hoya ane anyAdezavALo prayoga hoya te cAra zabdomAM gaNAvelA ga zabdane badale nit zabdane vyavahAra karavo. mAtra taTu zabda koI samAsane cheDe na Avelo hovo joIe. dvitIyA-daSTam tat 3rzcayananuM 34tho naTukAnugAnIta-A adhyayana uddezAyela che tethI have tenI (tene bhaNavAnI) anujJA Apo. utta sAdhun 3varam 3SyAya thI punameva mUtrAdi-A sAdhune Avazyaka sUtra bhaNAvo ane have ene ja sUtro bhaNA- A prayogamAM 3 pratyaya sahita utar eTale utaw zabdane badale namra prayoga thayelo che. (-2)-tenantraH vItI gayo ane 35hara upi 31dhItam -eNe rAtrimAM adhyayana karyuM che ane have eNe divase paNa adhyayana karyuM che. -rUttozamanaM zIram 3yo punaH matI kIrti e bannenuM zIla sarasa che tethI have e bannenI moTI kIrti thAya che. gTuM saMkhyA 35tho tam adhyApaca-ytad nAmanA pune saMgraha kare-ene dAkhala karo ane have tat nAmanA puruSane bhaNAve-A prayogamAM tyAdri mAM jaNAvela sarvanAmarUpa pratat zabda nathI vaparAyo paNa tad evA koI vizeSa nAmano sUcaka utar zabda vaparAya che tethI te tyAdrirUpa nathI. 3tho paramaytamu=paramaitaM paraca- A uttama che ane e uttamane je-A prayogamAM prat zabda samAsane cheDe vaparAyo che tethI parama+-ghanam na bolAya. | 2 1 | 33 ! rUDhaH | 2 | 2 | rU4 . je paristhitimAM jItad ne badale nar prayoga bolavAnuM vidhAna karyuM che te ja paristhitimAM yAdri zabdomAM gaNAvelA 5 zabdane badale kunad Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [17 zabda belavo, ema A sUtranuM vidhAna che. A m zabda paNa koI samAsane cheDe na hovo joIe. dvitIyA-krimindramadhyayanam 3tho punar 3nugAnIta-A adhyayana uddezAyela che tethI have tenI anujJA Apo 3 (TA)-mana rAtriH 3dhInA 35tho na apa vatarmu-ANe rAvo adhyayana karyuM che ane have eNe divase paNa adhyayana karyuM che. vorana-ananyoH mane zastram atho punaH mahatI kroti -A banenuM zIla sarasa che, have e benI meTI kIrti thAya che. 2 1 | 34 . ma vyare || 2 | 6 rUpa che. anyAdeza hoya tyAre tyAdrimAM gaNavelA rUma zabdano 37 bola. rUma zabda samAsane cheDe na Avela hoya te tene A vidhAna lAge nIcenA sUtramAM DA vinAnA rUm zabdane A vidhAna lAgu pADeluM che. tethI ahIM 3 sahitanA ja rUdram zabdane sAru A vidhAna samajavuM. rUva+khyA[=AbhyAm-A be vaDe, A be mATe athavA A be jaNathI. phuvama+su=gvuM--emanAmAM. imakAbhyAM zaikSakAbhyAM rAtriH adhItA atho AbhyAm ahar api adhotmA be ziSyoe rAtrie adhyayana karyuM che, ane have e be ziSyoe divase paNa adayayana kareluM che. rUmaDu zaikSapu vinayaH pu zIram 3-A be ziSyomAM vinayano guNa che. ane have e bemAM zIlano paNa guNa che. 1 2 1 35 5. navuM che 2 / 1 / rUdda | AdimAM vyaMjanavALI svAdi vibhakti lAgI hoya tyAre anna vagaranA tyAdrimAM gaNavelA rUma zabadane 34 belavo. tR0 ca0 tathA paM. nuM dvivacana- DuM+khyAma= bhyAjU-A be vaDe, A e mATe, A bethI, sa0 bahuva-mu+putrApu-AmanAmAM. nArI - tRbahu -+fmasafmaH-Ao vaDe. sa bahu -phara+pu= gAyuM-AomAM. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAkhyAnuM A prayogamAM 3 pratyaya lAgela hovAthI A niyama lAgatuM nathI. 3IcA--A prayogamAM ne gatim zabda cahamAM gaNavele nathI. gati+huma+myAna-durbha nAmanA keI ne vaTAvI gayelA A be vaDe, A be mATe ane A bethI. - 2 | 1 | 3 6 | TocanaH || 2 ! ?! rU7 | 3ii (TA) vibhakti lAgI hoya ane pabdI tathA samAnA dvivacananI vibhakti lAgI hoya tyAre tyAmAM gaNAvalA ane 3 vagaranA phUm zabdano 3/na belavo. 4e -- +====+=Ana-Age-AvaDe. 10 tathA 30 driva -rUma+ ==Ana+=+==Ano -A benuM athavA A bemAM. nArI - tae - +==+=AnA+gA==AnayA-A strI vaDe. pa0 tathA saM0 dvivacanarUdra+rA=vana+nA=lAnA+o+="nayo:A be strIonuM athavA A be jIomAM. jhima-(jhiyama+DA)-jene run priya che te vaDe-A prayoga ne priya+rUkhU-pri-zabda cAra gaNamAM nathI tethI mane na na thayA. sumana (-ma+T)-A vaDe-A prayogamAM 5 zabda vALA che tethI na na thaye. ! 2 / 1 37 | gajiyaM -fat a || 2 | 2 | 28 cATrimAM gaNavele rU5 zabda najAtimAM hoya ane prathama vibhaktinA ekavacanano nuM pratyaya lAgela hoya to rUm ne badale kAnU balo ane e ja sinimAM nArIjAnimAM vaparAyeluM hoya to rUmano rUcam belo . prae20najati-rUH+AcamuM-A puruSa. nArIjAti-5++=--A strI. hatIThuM nA strI vA-rUma ne vaTAvI gayele A puruSa ke A strI. A praye mane ti+n-vAto" zabada tyAre gaNamAM nathI. | 2 | 1 1 38 | Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [173 mA cAvI 2 | I ?! rU8 || syAdi vibhakti lAgI hoya tyAre tyAdi gaNumAM gaNavelA rUma zabdanA Tune me bola. matathA dvitI, diva-- rUma+=rUma-A be athavA A bene. parama+rU++=Arama-uttama evA A be athavA A bene. tR0, ca0tathA 50 divacana-ma+3+- rU khyAmu majAmyamA be vaDe, A be mATe, A bethI. priya+rUma+=fprama-A jene priya che evA be athavA bene. A prayogano priya+rU-fthezabda tyA saMbadhI nathI tethI no ma na thAya ! 2 1 1 1 39 ! umara varasAva 2 1 / 40 che. yAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre ane taddhinamAM batAvelA tas vagere pratye lAgyA che. tamAre ekalA vim zabdane athavA 3 sahita eTale nim zabadanA ja bolAya che. pra. eva-vi++= Na. tarasArarA-f +aa -kayAre. hiM-fay+f-a- kayAre. ki+tarArUtarAnuM-zuM. ahIM vima pachI tara pratyaya che te tAramAM nathI tethI vimune ja na thayo. fpraya+vi+3=fvyamI-vimuM che priya jene evA be athavA bene A prayogane priya+yam - priyavima-zada tyA saMbaMdhI nathI. 2 1 | 20 | zAraH || 8 | 9 | | rAdi vibhaktao lAgI hoya tyAre ane tenA pratyaya lAgelA hoya tyAre cAmAM gAvelA cak thI mAMDIne ddhi zabda sudhInA zabdonA anya varga kA bolavA. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pravacUkSya+++ca=-te pra tathA ditI. divacala= =+kau=au-te be athavA te bene. drimau=hra+3+gau=I -be athavA bene. tasAratasa-ta+tasUta++tatataH-tethI -ta+=1+=+=tAM-tyAre. atita+=atita -tar ne TepI gayelA be athavA bene.-A prayogano ti+tas- titaTu-zabda tyAdri saMbaMdhI nathI. - 2 | 1 | 41 | taH sau sara | 2 | L! 4ra ! prathama vibhaktinA ekavacanane Itta pratyaya lAgyo hoya tyAre caDhimAM gaNAvelA tyat zabdathI mAMDIne dri zabda sudhInA zabdonA tano sa bolavA. pra eva-narajAti caTU+ t+=stha te tam -sa+--te. nArIjAti- tya+=++= +=sthA-teNI. taf=+A+sUtratA+susa-teNI. Utat+sUrNata++=UtA+=gSA-eNI, e. priyatyantya priya che jene e-A prayogane prA+cat--priyat zabda tyAdri gaNune nathI. ! 2 / 1 / 42 | so vada setu / 2 / 2aa karU che. 6 (prathamA ekavacanano) pratyaya lAgyo hoya tyAre tyAdrimAM jaNAvelA 36 zabdanA TU no sa belavo ane huM pratyayane gau bolavo. praH eka va0a = += + =aa -A. 31dravansa #sUtra vi+=AsajI-A. sau sahi! ane de sau sa!i he A sakhI ! Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [175 ti+gAyA -3 ne TapI janAra A. A prayogane aMtima zaba tyAdri saMbaMdhI nathI. 2 1 | 43 ! maku vADA | 2 | ? | 44 che. pahelI vibhaktinuM ekavacana lAgyuM hoya tyAre tyafmAM gaNAvelA 6 pratyayavALA basa zabdanuM yuvA evuM uccAraNa vikalpa karavuM. 3 +=Asu-suTa athavA asau=A. gayuda nara ii, re 3 sau nara! he A nara ! ! 2 1 3 44 mova2 | 2 | 24pa che. cAmAM jaNAvelA tathA cheDe 35 varNavALA gal zabdanA ne ma belo. +=+= =3mU-A be purUSa, A be strIo athavA A be kuLe. sa+man ==+ = +== =-A puruSo 3+=3+===mUdazaH--AnI jevo. (gA mATe juo 3 / 2 / 1pa2) adra kuLa-A prayogano mad zabda avarNa ta nathI paNa sakArAMta che tethI ? no na thAya. - 2 ! 1 4pa che vAdro che re I ? ! 46 che jayAre 32 zakhadane rUDhi pratyaya lAgyo hoya tyAre tenA Tu ke TU ne badale - vikalpa belavo. jyAre 3 lAge tyAre kadra rUpa bane che. eTale AmAM be ru thayA. te be mAMnA ekekane vArA pharatI 6 karo ane be TU no mu ekI sAthe paNa vikalpa karavo eTale mavALAM traNa rUpa banaze. dri+3 +== -A. kAmucakuM, mura, amumuca - ane jyAre 2 ne ma na belA tyAre marca thAya. ! 2 1 1 ! 46 ! mahuvafs | 2 / 1 / 47 che. 3 zabdanA makAra pachI AvelA varNanA sthAne 3 varNanuM uccAraNa karavuM-hasva varNane hasva 3 ane dIrgha varNane dIrdhaka thAya. paNa manu-eTale A suvarNanuM uccAraNa karatAM pahelAM mam zabdane je koI vidhAne lagADavA heya te badhAM lagADI daIne anu-pachI ja-A niyama pramANe 3 varNanuM uccAraNa karavuM. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana + --3+gAma+=mumu-ane. vAva+gau== ==+ == =31m -A be athavA A bene. A divacananuM rUpa traNe jAti-nara, nArI ane nAnyataramAM vaparAya che. -emana--mumuyaA badhAM vidhAne karyA pachI ja A vidhAna karavAnuM prayojana batAve checa0 0 10-1 +=+ sTe 31ma+mai=31mu-Ane mATe. saeva0-3 += +f=+fmana=31mukhana-AmAM. A be prayogomAM catuthInA ne mai ane sAtamInAM Tina mina Adeza karyA pachI 3 karavAnuM che. je pahelAM 3 karavAmAM Ave te mai ane fmana thaI nahi zake, kAraNa ke, mai ane smina kArAMta nAmane ja lAge che. || 2 | 1 | 47 prANanAra me 2 ? | 8 | trIjI vibhaktinA ekavacanano vA (rA) pratyaya lAgeluM hoya tyAre uT no karyA pahelAM 36nA ma pachI AvelA varNano uparanA sUtramAM jaNAvela rIte varNa bolavo. 35+3 ana-ahIM mAno rana karyA pahelAM 3DhAnA ne ! karavAmAM Ave te ja samunA rUpa thAya paNa ema na karavAmAM Ave ane mA nuM rU5 karyA pachI huM ne e karyA bAda karavAmAM Ave to 31mUna evuM beTuM rU5 thaze. nArI tu e va-Da+mA==+= +=AyAmayA-A (strI) vaDe. ahIM nArIjAti hovAthI rUsa thavAno saMbhava nathI. tethI A prayogamAM prastuta niyamane avakAza ja nathI. 2 / 1 / 48 5 vaduraH |2 / 2 / 41 . karana zabdanA 2 no ma karyA pachI te ma pachI bahuvacanano sUcaka 9 Avyo hoya te teno dIrgha zuM karavo. prabava - rama+DAnsa + = +==3mI-A loko saba010-+= 7+sukAna-putra mepu= jamIpu A lokomAM kAnUH triyaH-A prayogamAM nArIjAti hovAthI ma pachI zu AvavAno saMbhava nathI. - + = + = += =7: rivyaH-A strIo. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [177 35mudde-amuko-ahIM bahuvacanano sUcaka ja pachI Avela che e pachI Avyo nathI. tethI A niyama na lAge. je 2 1 3 49 che saddhi nAmane lagatAM vidhAnanAM sUcaka 2 1 6 thI 2 : 1 49 sudhInAM sUtro hatAM te pUrAM thayAM. dhatorivarNovarNasyeyut svare pratyaye // 2 / 1 / 50 // jyAre AdimAM svaravALA pratyaya lAgyA hoya tyAre dhAtunA DuM varNane Tu bolavo ane varNana 3 ela. nI ni+=niyaube laI janArA. +su+gauva-be laNanArA-kApanArA A bane nAmomAM no ane stra dhAtuo vaparAya che mATe A benA varNa ane savarNa dhAtu saMbaMdhI samajavAnA che. jene cheDe vivat pratyaya lAgela hoya te nAmane paNa dhA jevuM mAnavAmAM Ave che. nI+vijJag==I. +viva . kriyApadanAM rUpo kavi+pharate + te vi++d=31dhote--teo bhaNe che. sUra+3+=+==DhuvuH--teo lathuM -kAyuM. nI + vArtha-jyacaMda-netAnuM dhana. TU - -laNanAranuM dhana --A bane prayogomAM suvarNa ane savarNa pachI pratyaya lAgyo nathI paNa artha zabada lAge che. nI+nam, nI+3 -A banne prayogamAM na no guNa ne ane nI nI vRddhi nai thaI jAya che mATe A niyama lAgatuM nathI. naikAna-nayanam AMkha. ni+3=ne cakra:-netA. 50 mA sUtramAM sUcita vidhAna karatAM guNa ane vRddhinuM vidhAna para AveluM che tethI te pahelAM thaI jatuM hovAthI ahIM zabdane aMte IvaNuM nathI. je 2 1 5 50 che rUT: || | 3 | 4 || AdimAM svara hoya evA pratye lAgelA hoya tyAre saT dhAtunA rUne ya na karatAM zuM kare. parIkSA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tR050 ddhi - tu-rUpha tuphaphaDAtura tu-teo be gayA. 8.0pa0 bahuva0-+ =+= +karyu -teo gayA. - 2 1 51 | siMaojAta ne 2 / 1 /12 5 AdimAM svara hoya evA pratyaye lAgyA hoya ane dhAtunA Tu varNa tathA 3 varNanI pUrve saMyukta akSara Avelo hoya to rU varNano huM bole ane 3 varNane 3 bAla. cava+au= +=Avacau-javane kharIdanArA be jaNA. vATaka+=+g+=Apu -- sAdaDI parovanArA be jaNA. bri+==fzaf+3=rizaca +3=zivaku --teoe sevA karI. dharA nA parA AdimAM svara hoya evA pratye lAgyA che, te ane tema ja nuM 3 varNa saMyukta akSarathI para hoya to ya va Do . ai+ =stra -be bhavAM. ranuM- nAnu-tta DAnu ti=Anavata--teo meLave che. ciM+nu+rita-A prayoganA nu no 3 saMyukta aAra pachI Avelo nathI tethI cinuvanti na thAya paNa urita thAya. he rA 1 153 che triyA: | 2 | 9 | 18 ||. AdimAM strI hoya evA pratyaya lAgyA hoya to strI zabadanA huM varNanA rU be la. strI+=tri - tra---be strIo athavA be ravIne. titri - kAtinna+=Ati -strIne TapI gayelA be athavA be jaNane 2 { 1 54 | vADa zati | 2 | 2 | pas | bIjI vibhaktane ekavacanane gam tathA bahuvacanano za lAgyo hoya tyAre strI zabdanA 3 varNane m vikae karavo. trIjamuetrIm (juo 1446) athavA strI+mustrikamUtra triyam (jue rA154)-strIne stro+=trIH (juo 1449) athavA strI+ga+= +=fetrayaH (juo rAtA54)-strIone. te 2 1 55 che Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [178 vane zrvara | 2 | 6 | 6 |. AdimAM svara hoya evA pratyaya lAgelA hoya tyAre aneka svaravALA dhAtunA 6 varNana - bolavo. firs= +=vira =virapu-teoe saMgraha karyo. nI+ nanA+karA=ni+ nanyu -teo laI gayA. pati patAvati ti vava pato , gho+rU8i) =tri-patine IcchanArAmAM-A prayogamAM UMta nAmane dhAtu banAvIne pachI tene nAma banAvyuM che. eTale hasva rU kArAMta pati zabda doI kArAMta evo patI thayele che ! 2 | 1 | 56 !! ghA va: | 2 | za | pa7 || svarAdi sthAdi pravA lAgyA hoya tyAre aneka svaravALA dhAtunA 3 varNano 6 bela, vasuminchanto vA+au-vasvI, vasum icchataH vanUyataH iti kviA vasU+ = - A prayogamAM paNa 71 nAma dhAtu banAvIne pachI tenuM nAma kareluM che tethI ghaNuM na va thayA che. 33 --vAyuM.-A prayogamAM yAdi pratyaya lAgyA nathI tethI hullu na thAya. (juo rAsApa) me 2 1 57 che vinavavRttaracAra | 2 / 1 / 18 AdimAM sAravALA pratyaya lAgyo hoya tyAre dhAtunA vargane rUca ane 3 varNane thAya che. je za dano samAsa vavavata pada sAthe ja thayelo hoya evA zanA 3 varNa ane 3 varNa hovA joIe. A niyama sudhI zabdane lagADavo nahIM. kRdanta prakaraNamAM vivA pratyaya batAve che jene cheDe hoya te padane vivanta samajavuM. nI+viva6, 3-+nI+ == -upara laI janArA be jaNa. nI+vava, grAma+nI+3=grAmathI-gAmanA be netA. sU+vivA=su, su+++(nara)=suva:-sAruM kApanArAo. pU+viva=, ++3 ()=4 khaLuM sApha karanArA. para niya=gharamAna-uttama evA be laI janArA. A prayogamAM vRtti-samAsa-ta che paNa mitha rUpa karyA pachI teno parama zabda sAthe Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana samAsa thayela che eTale vivavaMta sAthe samAsa hoya e A zabda nathI. nithI ghusya-kulane laI janArA be-A prayogamAM nI sAthe vivabaMtano samAsa ja nathI. sudhI+jhara sudhiyaH-sArA buddhivALA- ahIM sudhI zabada hovAthI A niyama nahIM lAge. 1 2 1 58 che dara punarva- jAvaH 25 ? | pas / jeno samAsa vitta sAthe thayela che evA bhU zabdanA 3 varNano AdimAM ravaravALA yAdi pratya lAge tyAre va Alo paNa e zanI pahelAM na, kuna, varSA ane sAra zabado na hovA joIe. mU+viva=muM--de +=au eka prakAranI be sApaNa nAgaNa. juna -punamavuM-pharIne paraNelI be strIo. varSA+mu+3= 4 T:-varasAdamAM thanArAM deDakAMo. vAra+mu+Ara jArava -rAjAne devAnA karavaDe thanArA mU+vivaV=mu-prati+nu+-ntamane jAmIna-A prayogamAM na vagere cAra zabadomAMthI keI nathI tethI - 1 thanAM thayo che. || 2 1 59 . -pA je sthAtrividha ra | 2 / 2 / 60 || A sUcchI mAMDIne have pachI je je vidhAno karavAnA che te vidhAna karatI vakhate ja ne asat samajavo eTale na samajavo ane pa ne asat samaja che eTale te samajavo tathA A sUtranI pahelAM je je vidhAna karI AvyA chIe temanAM je vidhAno svAda vibhakti nimitta laIne batAvyAM hoya te vidhAnotI daSTimAM paNa ne na samajo ane pa ne 4 samajavA. A sUtramAM je ja ane 6 no nirdeza karela che temAM paNa 5 nI daSTimAM 7 ne na samajatAM nakArarUpe samajavo. A adhyAyanA trIjA pAdamAM patvajatva prakaraNa Ave che. parva prakaraNa eTale kayAM rasa nA pa nuM vidhAna karavuM te ane tya prakaraNa eTale kayAM ne nA nuM vidhAna karavuM te, AmAM pahelAM parva che ane te pachI tva che. e jotAM sUtramAM - ema hovuM joIe. enA samAdhAnamAM AcArya kahe che ke A sUtramAM paNa 5 nI draSTimAM ja ne asata samajavo eTale pahelo " samajo. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [181 0i bahu - pUna+3=pUT:-Idrone. takSana+DA tA:-sutArone. kUvA-jA - AvI sthitimAM pa pachI AvelA na ne na kare eTale qq+DAnuM thayuM. Darane kA ne lepa karanAruM sUtra san nA 3 nI lApa kare che jayAre ahIM ke che paga Dana nathI tethI lopa karatI vakhate rA niyama dvArA haju ke kAna samajavAthI vA ne lepa thaI zake che. e ja prakAre tA: rUpa samajavAnuM che tAna +aa , takSar+DA-ahIM taLu ne tana samajIne pUrve jaNavI rIte DA no lepa karavAthI ta: prayoga thAya. pra eva-viTI - viTiq+{-ahIM n ne samajavAthI huM (juo rA172) nI zuM thAya che eTale fupaTIda rUpa thAya--pipaTI -bhaNavAnI IcchAvALe. A traNa udAharaNo AgaLa AvanArAM vidhAnone lagatAM che. pradiva0-31 -Ana+=Arva-au-ahIM avaLuM ne garvana samajIne arvana ne karyA karavAno che. (juo 1485)-vaLa-be dheDAone. praba90-rAUMfpa-paM+--+na++ru ahIM A navuM ne nam samajavAthI (juo 1486) no dIrgha thAya che. rasafg-vividha prakAranAM dhI. A be udAharaNa pUrvaka svAdividhinAM che. A sUtramAM kahelI para vidhAnavALI hakIkana rAta : (rA180) sUtra sudhI samajavAnI che ane pUrvamAM svAdi vibhakti ne lIdhe thanAM vidhAnonI daSTimAM sata samajavAnI hakIkata no sthagni : (rA199) satra sudhI samajavAnI che. . 21 6. t s | 2 | I ? . 6 nizAnavALA nA ke pittanA Adezane jarA samajavo. have pachI je vidhAno karavAmAM AvanAra che temanI najaramAM ghara ke vitane tene ArArUpe na samaja paNa ta athavA ti evA mULarUpe samajavo. ane pUrvamAM tenA svAdi vibhaktine nimitte karelAM vidhAnanI najaramAM ja ne ke vine tenA AdezarUpe na samajavo paNa ta ke ti rUpe samajavo. jyAM mUrdhanya | karavAno prasaMga hoya tyAM A niyama na lagADavo. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vata ke ji mAM ru e nizAnarUpa che ane mULabhUta to ta ke ti che tethI tene ta ke tirUpe samajavAnuM jaNAvela che, pra. e. vaLa-kSAminAkSAmAna-kSativALa, dubaLA. ahIM mULa zabda kSAta che temAM ta no ma thavAthI sAme (ArA78) thAya che. pachI sAmane mata pratyaya lAgavAthI lAmimata thAya. mana nA ma no karanAruM ( juo 2 : 1 94 ) sUtra ema sUcave che ke zadamAM upAye ne AvyA hoya ane pachI mata AvyA hoya to mananI vena thAya, A prayogamAM dekhItI rIte zabdamAM upAye ma Avela che tethI havAmAna rUpa thavuM joIe paNa lAi no 7 no Adeza hovAthI te / no 3 karanArA sUtranI najaramAM ta rUpe ja samaya che. eTale sUtra sAma zabane badale jJAti samaje che tethI na no va na thayo. 50 tathA 10 e va0-jUna-ju (juo 1 5 4 36 --kapanArathI ke kApanAranuM.--- prayAgamAM ta nuM na (41 2 3 68) thayuM che. 3 ne 1 karanAra (1 ! 4 3 ) nutra ti pachInA tAra nA rajU kare che tyAre A prakAgamAM ne ne pachI 3/ che paraMtu A niyama dvArA pravana tyAre vidhimAM ne ke ti rUpe rAmajavAthI no 3 thaI zake che. va:-4547 + --A prAgamAM na na pa karavAno prasaMga che. pa vidhAna karanArU" sUtra ( 2 1 87) AdimAM dhura avALA pratyayo hoya te 6 nuM vidhAna kare che. ahIM ta na ma ne te samajavo paNa na ja samajo eTale A prayogamAM AdimAM 34 akSaravALo pratyaya na hovAthI ka no [ ne the. :-kapAyela. 2 : 1 61 che -- : si || 2 | | dura . rasa nI pahelAM AvelA ane 3 no 3 belAya che. _ *ra=+sthati ve sthati vegnati-te pIsaze-cura karaze. jhitti druti sthiti=+thati reta-te cATaze. _ 2 1 / 6ra Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [183 namo DhIya vAne || 2 ! durU che. khyAdi-- vagere samagra-dhAtuomAM je dhAtuomAM rU ane 2 vyaMjano AvelA hoya ane te ? ane pachI koI vyaMjana Avelo hoya to zuM ane nU nI pahelAMno nAmI saMjJAvALo svara dIrdha belAya che. 4 nuM udAharaNa--- dUcha-durchA darzA=vatA. vastI[-3T+sta+tamU=bA++namU==AtinnakU=bastIrNa-DhAMkeluM t nuM udAharaNa - rIvyati-f++f=I vyati-te krIDA kare che. kuroyata A prayogamAM ra e nAma uparathI dhAtu thayelo che tethI mavAra dhAtu na hovAne lIdhe roga ta na thAya paNa yurIyasa thAya. varIya -kurakuriyAne I che che. riti-ddhi +ti--ahI paNa vuiM nAma uparathI dhAtu thayela che tethI TIvathata na thAya paNa sthiti thAya -vargane Icche che. 5 2 1 63 vAte 2 | 2 | dU4 || mu vagere dhAtuo mAM padane cheDe AvelA tathA 6 ane 2 nI pahelAMnA nAmI svarano dIrgha thAya. fT+=zI -vANI. fT+ArthararthaH vANIne artha nira+3=nira-vividha vANIo. hu+mahuvaH-kApanArA. A banne prayogomAM nAmI svara padane cheDe nathI. 2 1 64 na ri taddhite che 2 / 2 66 che. AdimAM 2 kAravALA taddhitanA pratyaya lAgyA hoya tyAre uparano niyama lAgato nathI. yura+caH=dhuH-dhurAne vahana karanAra. f+7=orva-vANIvALuM kuLa-ahIM vaparAyela tatine vatta pratyakSa cakArAdi nathI tethI dIrdhA thaI gayo che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zi+tikazIti-te vANune Icche che. fIgIcatta-vANInI peThe AcaraNa kare che A banne prayogamAM vaparAyelo vADhi pratyaya taddhitano nathI tethI dIrgha thaI gayo. me 2aa 1 65 gura- : 2 | ? | 6 | 8 ("karavuM" arthavALA) dhAtunA ane zuM? dhAtunA nAmI svaranI pachI ? Avyo hoya to dIrgha na thAya. yAhU=3+cAta yuta--te kare. +yAta chuM--te chede. jemAM guru zabda Ave che evA be dhAtuo che. eka dhAtu ane bIje 3ra zabde dhAtu. A sUtramAM 8 dhAtu ja apekSita che te batAvavA mATe sUtrakAre mULamAM yu e rIte mUkeluM che. guru evA ha vALo prayoga che dhAtumAM ja maLe che, lun dhAtumAM nathI maLato. r dhAtunuM rUpa guryAta thAya. pUryAs--te zabada kare. 5 2 1 1 66 che mo no voca che 2I ? / 67 . cheDe na vALA dhAtunA aMtanA nU no te pachI jU ane AvelA hoya to na kare ane padane aMte AvelA m no paNa na karavo. padAnta mU- prazA++=prarAna-zAMtivALA. prazAmaFgrAma=prazAbhyAm-zAMtivALA be vaDe, be mATe ke bethI. dhAtuno - naH+mi=nma-huM vakra gati karuM chuM. H vaF==va:-ame be vakra gati karIe chIe. A bane kriyApado dhAtunAM cahuvantanAM rUpa che. 2 1 6LA caTU-vyaM-sano 2 | 2 | 2 | 68 , &; tathA davaeNm zabdanA tathA jene cheDe kavara pratyaya che evA kArAMta zabdanA ane anad zabdanA padane cheDe AvelA vyaMjanane TU thAya che. sna sa-ukhAnad-ukhayA saMsate iti kvipi ukhAsras+s= ukhaasrdthALImAMthI TapakanAra padArtha. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [ 185 dhvaMs- parNadhvad-parNAni dhvaMsate yasmAt iti kvipi prnndhvs+s-prnndhvdjene lIdhe pAMdaDAM kharI paDe te. vava -vidrata-vattItividya+-vidvat m-vidvAna kuLa. anuDuh - svanaDud -zobhanaH anaDvAn yasmin kule tat - mu+anaDuh+s= vanadu-sArA baLavALuM kuLa. sUtramAM vA~ e rIte vadhUne e sakAravALA batAvIne graMthakAra ema sUcave che ke je vavat cheDe sakAravALe! hoya tene ja ahIM levAne che paNa kvas kAI paNa niyama dvArA vant rUpe thayelA hAma tene ahIM levAnA nathI. ema thavAthI vidyAr prayAgamAM vas ema cekakhA nathI maLatA pazu va rUpe maLe che tethI vidvAna prayAgamAM A niyama na lAge paNa vida+sthAm evA prayAgemAM A niyama vidyaskyAma evA prayAgA jarUra thaI zake. vina-vi-deza-vRz-strana-pRSuLiyo TM || 2 |? | 6deg !! Rtvi viza daza vRA hra vadhRk ane nir e badhA zabdomAM cheDe AvelA vyaMjananA r khelaveA. jarUrI lAge ane / / 2 / 1568 || Rtvij + su = Rtvig RtunI yUna karanAra athavA Rtu vaDe pUjA karanAra. karaveza. Quan vi+-viSNu-dizA. derA | da+=-diSTa athavA AMkha vRttapurA+ta-vRtavRdhIne aDanArA. Z+1=hA-mALA. vA+ma=rAga-dhAraNa karanAra. 3&+==fr-pAvaDI, meLiyuM. 5 2 1 5 69 // kho nazo yA aa 2 | 6 | 70 || nA zabdamAM padmane cheDe AvelA vyaMjananA 1 vikalpe melave. nIvana+1=nauvanaTM athavA nauvana -va laine bhAganArA rA1705 yuna-zno no 4H || 2 | ? | 76 // r zabdomAM padmane cheDe AvelA 6 te! yunlR . gar ane Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yu-cunna-yuna+=yu-joDanAre. jU-grA+=prA-AgaLa janAro. - +=F-vakra cAlanAro. me 2 1 71 che che ? || 2 | 6 | 72 . padane cheDe AvelA na ha karavo, 6 karo eTale ? karo. kAzi+=8Trzaru karAzI -AzIrvAda. (rA164) vAyu-vAyu vAyu vAyu-pavana. | 2aa 1 | 2 | sagupaH | 2 | ? | 7rU che sagupa zabdamAM cheDe AveLA no chu eTale zuM bolavo. sanukUlanu seMsekUTa -sAthI. dha mATe (juo rA164). sagupa+vata- guqq= kUvaita-sAthInI paDe. ,, ra aa 1 | 73 ] adda: | 2 | 2 | 74 | mana zabdamAM padane cheDe AvelA na ne ? bela. saMbo eva-kIrvAdana+= =ii che trI nidAgha ! he lAMbA divasavALA unALA ! prae 10- vIna+=I rIrvA nirAghA-lAMbA divasavALA unALo. te 2 ( 1 | 9 ro huri | 2 | 2 | 75 / vibhaktino lepa thayA pachI kaha7 zadanA padane aMte AvelA vyaMjanano zuM thAya che, je te cheDAnA vyaMjana pachI zuM na hoya to. A sUtra dvArA vihita ? ne ra nA 4 thI judo ja gaNavAno che ethI A 7 ne 13120 ke 13ra1 sUtra na lAgu paDe, bIjI ekava - na+ na=kAra-3 kalote-divase bhaNe che. , , , narvase-divase Ape che. rIDho tra-he lAMbA divasevALA ! ahIM, A dIrvAda prayogamAM pahelI vibhaktine lepa thayA nathI tethI ? na thayo eTale vIrvAda atra prayoga na tha. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [187 ho rAy-- Thana++-ahIM aMtya bhaMjana pachI ? Avyo che tethI 3 jUnuM lAgyuM na thayuM paNa ( rAdhAja) sUtrathI zuM thavAne lIdhe 34horama (13ra1) thayuM. homa-divasanuM rUpa che 2.1 7pa che puraskRtIyA ! 2 : 2 | 76 | padane cheDe AvelA dhuTa saMjJAvALA vyaMjanano tene maLato vargano trIje maMjana bela. vA+= +=vA-vANI. vAjama vA+mavAma:-vANuMo vaDe. +fma=fma - re vaDe (pANinIya vyAkaraNamAM svarone rajU kahe che) [ 2 1 | 76 che --vAyatattaravarAyAthaH vra pUrAze || 2 | 2 ha7 je dhAturUpa eka svaravALA za danA avavanI AdimAM 3, TU tathA gha hoya ane cheDe cAye attara yi to tenA Adi akSarano cotho akSara la che - anurUpa eka svaravALA kAne cheDe Avela cotho akSara padAMte hoya athavA AdimAM rasa kAravALA athavA vakAravALA pratye tene lAgelA hoya. padAM2 +=AvuH- pAdaDAMne saMtADanAruM vRkSa. tutvz+=Atra--tuM Dabhane kahenAre -A prayogamAM suprima nAmane tuvmanuM vakSA; ema karIne dhAturUpa banAveluM che. jarma+3= -gardabhane bAlanAre-ahI gartama nAma uparathI nAma dhAtu banAvela che. dharmanuSa+=dharmamuta-dharmane jaNanAro. sAra pratyayoni -sthate-nAsyate-te gupta rAkhaze. +thata gho+=ghote-te dehaze. vadha+sthataM vadha+te moracete-te jANaze. davAH -pratya -- ca maka vadhU+=dhUvame-tame gupta rAkhyuM Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana +dhvamUtra puSpaSyamAdhurUdava[-tameM dohyuM. lavu+dvamu=amu-ghaq=amuvamu-meM jANyuM. nagna-teNe atizaya maithuna kyuM-A pragamAM cheDe cothA akSaravALe kam dhAtu che paNa AdimAM ja 36 ke ra nathI. A prayoga nama dhAtunA carutyutte rUpanA bhUtakALano sUcaka che. vAri --dAmane cATanAro-A prayogamAM AdimAM Tu to che ane aMte tri hovAthI e akSara paNa che para tu te ekavaravALI nathI tethI dhAma na thayuM. e rA 1 cha7 dhAsta-zva ! 2 / 2aa 78 AdimAM 2 kAravALA ane cheDe cethA akSaravALA ghA dhAtunA Adina 8 ne cothe akSara karo, jyAre te ghA dhAtune ta pratyaya, dha pratyaya tathA kAraAdivALA ane vakAra AdivALA pratyaya lAgyA hoya tyAre. ta pratyaya-dhA+ =+=vattaH-teo be dhAraNa kare che. tha , vA+thar=+thaTdhA : - tame be dhAraNa kare che. sADhi , rA+le -tuM dhAraNa kare che. davADhi , +=+- -tame dhAraNa karo cho. dva-dhava= += = =Dhava -tame be dhAraNa karo cho-A prayogamAM ta pratyaya nathI. tha pratyaya nathI, ane sAtri tema ja davA pratyaya nathI. paNa vas praya che. patti-vAta=+ri=dhArate dhAraNa kare cheA prayogamAM-ravA mAM cheDe hA che, nathI eTale che. cothe akSara nathI _| 2 1 78 ! gadhazcatata tathA / 2 / 2 | 71 | A sUtramAM dhA dhAtu levAno nathI eTale dha dhAtu nAvAya che "nIjA kaI dhAtuthI vihita karelA ane cothA akSara nI pa ii AvelA evA te ane tha na dha karavo. ta pratyaya--naku+ta=36+dha=DATu - teNe dezuM. 37+=38+= -teNe meLavyuM. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda te dehyuM. tha prabhaya-vu+thANa-bahu+dhAs--avasthA:beTa+thAr=Aru+dhAr=AjadhAH-te meLavyu . dhandha: e e prayeAgamAM dhA dhAtu che mATe tta ane tha ne dhattaH ane dha na thAya. jJAnanuyama-jJAnathuptavam A prayAgamAM lAgelA sva pratyaya e dhAtuthI vihita karelo nathI paNa nAmathI vihita karela che tethI jJAnamum na thAya. jJAnavu+qq=jJAnamuvama-jJAnathI edhakaNuM . / 2 / 1 / 79 || nAnyatAt parokSA-tanyAziyo dho DhaH || 6 | 1 | 80 kArAMta dhAtu ane cheDe nAnI svara AvelA hAya evA dhAtu -e anya dhAtune lAgelI re!jJA, adhatanI ane AziSa e traNe vibhaktinA vo jhu karavA, || kArAMta-a + dhammU-bauddham (adyatanI)-tame taryAM. nAkhya'na-kAyA+vaC=+dha=zivam,, )-tame' dIdhuM. parANA-tuve-guruve nu juve tame stuti karI, AziSa-tU+pIdhA=sor+pIva=tIma-tame tarI. fkha+poq=ce+pIdhva=cepa tvam-tame saMgraha kare. apavam -+ham-A dhAtu cakArAMta che, kArAMta nathI tethI ane 3. [189 savam -+ dhvamU=vim-A dhAtu sakArAMta che nAmyata nathI tethI apavam ane sidhvam e banne prayAgAmAM dhvam nu Gm na thayuM. / / 2 / 1 | 20 || phrAntathAJohamyAM vA~ || 2 | 2 | 82 / cheDe haiM vALA ane aMtaHsthA akSaravALA dhAtune lAgelA tri ane rU pachI AvelI parAtA, adyatanI ane AziSa vibhaktienA dhU nA. vikalpe melave. bi vALA hakArAMta [mAhi+dhvamU=atrAhima, laprAdi vam-(adyatanI)-tame grahaNu karyu. trAhi+pIvam=strAddiSItvam, prIivm"(AziSa)-tame grahaNa kare. gi sahita atasthAvALA gAyi+tham banaciklRm , anAyiyam (adyatanI)tame laI gayA. nAya+So dhvamU=nAyitrIdyum , nayitrIdhvam (AziSa)- tame laI jAe Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kAra+mU=3wAma , vArivam (adyatana)-tameM karyuM. vizvamu=Ami, sAvivama ( , ) -tameM kApyuM. 8 vALAnahi+daveHnahi, dhei (parIkSA)-tame grahaNa karyuM. gAyikAmu-kAcama , cim (adyatanI)-tame gayA. hana++pIvamUtravAnikI vana (AziSa)-tame haNo. kApodava=A+rUpa = sAlavIrvana-tame beso. A banne prayogamAM Tu kArAMta dhAtu nathI. ane cheDe aMtasthA hoya e dhAtu paNa nathI. 2 1 ! 81 | je pura- jo || 2 | 2 | 92 . padAMtamAM kAra hoya athavA tenI-rakAranI-pachI AdimAM buTa vyaMjana vALo pralaya Avyo hoya te huM nA 3 bAla. padAMta- -madhurimajhi-madhane cITanAro. guefmAna=4 mAnaguDAimAna geLane cATanArAvALo puTa-f +tA= +tA= +=+==aa -cATanAre. madhu+i =+triau-mane cATanArA be jaNa- A prayogamAM Tu padAMtAmAM nathI ane 4 pachI kaI dhuH AdivALo pratyaya paNa nathI. je 2 1 82 che vArtA | 2 | ? ! 8rU i AdimAM kAravALA avayavasahita khyAdi dhAtuno-LyAdi gaNumAM Avela dhAtuna-t padAnamAM hoya te tene 1 belA, athavA te huM pachI AdimAM dhum vyaMjanavALo pratyaya Avyo hoya te paNa bolavo. padAMta TU=Apoddho -teNe dezuM. no+=joyu+=Apu-gAyane dohanAre, - dukratA=o+tA=odhA-dohanAro. Turnaspati=+sthati=+Syati dhokyati-te dehaze rAmajisTra-rAtri+=Ama-dAmaNane cATanAra.-A prayogamAM AdimAM dakAravALo avayava to che paNa te khyAdi dhAtune avayava nathI. 1. 2 1 83 || Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [ 191 muda-da-suda-no vA | 2 | 2 | 84 | mun , phuda, kuTTa ane ni e cAra zabdono padAMtamAM hoya athavA e pachI AdimAM dhuTa vyaMjanavALe pratyaya Avela hoya to paNa TUna 6 vika9pe bela. padAMta-- utnamuna=4tu+mugdha +=Amuka ke byuTa-moha pAmanAre mitra++=fmatra ku+=mitracche ke mitra-mitrano droha karanAro. hatu++nu+=3jU+nu+=3nu ke hanu-UMce jharanAra, venisana+=+nai ke naTa-kapaDAM sAthe cuMTanAro. AdimAM dhura vALA pratya - mu+tA=modhatA moghA athavA moDhA-meha pAmanAre. +tAro+tA-drodha ke droTI- droha karanArA. nu+tA= nodha. tA-rAdhA ke panoDhA--jharanAre. +tAne+tA=ranezvA ke Dha- neha karanAre. . 2 1 84 nadAro-tI | 25 2 86 na dhAtunA Tu pachI AdimAM yuTuM baMjanavALe pratyaya Avyo hoya athavA padAMtamAM hoya to te s no 6 bela tathA TU dhAtunA sthAnamAM thayelA kAru dhAtunA Tu pachI AdimAM uMTa vyaMjanavALe pratyaya Avela hoya athavA zuM padAMtamAM hoya to tene tu bolavo. AdimAM dhu vALe pratyaya-- na+d=+tA dvA-bAMdhanAre. padAMta-pAnakhyAma=Ana+khyAmUlavAnazyAma-be joDAvaDe, be joDA mATe, be joDAthI gU dhAtune AdimAM dhu vALA pratyAyakADha-kAya= paMthakamAta+==Atha-tame bolyA. 2 1 85 che -naH - 6 / 2aa 2 86 che. padane cheDe AvelA 2 ne va bolAya che athavA 2 pachI AdimAM dhu vyaMjana vALe pratyaya Avela che te paNa jUno m belAya che tathA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana padane cheDe AvelA = ne ja belAya che athavA gu pachI AdimAM dhu vyaMjanavALe pratyaya Avela hoya te paNa 6 ne na bolAya che. padAMta vAva+=vA+svA -vANI. kardhamAna +=AmA+sarSamA-aDadhAne bhajanAro dhu vALA pratyaya - va+tA-vaLa-bAlanArI.. tyana+tA=tya[+=A -tajI denAro. ( ra aa 1 86 varga-khUna-khUna--jhAna-ai- -paritrAna : para _/ 2 / 1 / 87 | ca, jha, mRga, rAga, mrAjJa, , e badhA dhAtuono ane paritrA nAmane ane padane cheDe Avela hoya te te ane no pu bola athavA e 5 ane 6 pachI AdimA dhuTe baMjanavALA prazya Avela hoya te paNa te ane ne badale pula tathA cheDe tAlavya rIvALA dhAtuone zu padAMtamAM Avelo hoya to tene 6 belavo athavA e pachI AdimAM dhura bhaMjana vALo pratyaya Avela hoya to ya e tAlavya za no mUrdhanya pa belavo. padAMta - revena+ y+ -devane pUjanAro. tIrthaT+=tIrtha+setIrthagRtIrthane sarjanAro. kaMra parikR++ suparisRpta vaMsArikAMsAne sApha karanAro. sagrA+=AtrA++=rabriA-cakravatI, vastrA+=vizrA+=vastrAvizeSa zobhanAro. dhAnAmR+=dhAnAmR+=dhAnAdhANAne bhujanAre. mUvarsI mUvR+smU-mULane kApanAra. paritrAjJa+7=paritrA+=paritrA-pharanAra-saMnyAsI. +=AbAza+=Indrapray+=rAghA-(juo 5 2 83) -zabdane pUchanAre. dhu AdivALo pratyaya-- +tA= +tA cA-pUjA karanAra. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama yAda [197 +tA=hya+tA=sUjha-sarjana karanAra. mRtA =mA+tA=mA-sApha karanAra-mAMjanAra. rAti =rA+ta:= ITS:-zabhA. Aga+ti =strApu+taH=brASTi: zebhA. prajJatA aMga+tA=pra+tA=strI-pakAvanA. vanuM udAharaNatratA =vratA -kApanAre. rA,, ,, trizatA=+tA -janAre. , ,, pR+tA=praznA =pra-pUchanAro. nizA+macA=nijI+khyAma=nikhyAma-A prayogamAM ni no zuM che te nAmane che paNa dhAtune nathI. vRkSayU+ vRkSa-vRkSanA kApanArane kahenAro.---A prayogamAM kUdma dhAtu to che paNa tene ra nathI. 2 1 87 siMgAthAvo zo | 2 | I 88 che. saMyukta akSaranI AdimAM rahela huM ane zuM padane cheDe AvelA hoya athavA te sa ane 6 nI pachI AdimAM dhum vyaMjanavALo pratyaya Avele hoya to te bannenensa ane 2 -lepa karI de. padAMta- pujJa+-sApuja+sApura-sAdhune vaLaganAre. mUtrara+nyU +mU -mULane kApanAro. RASTatay+rU=ASTatapUrUAta-lAkaDAne cholanAre. puru pratyayaajJa+ =jJa +# =sAnaH-( juo 4 2 ! 70 )-lAgele *+= +==vRw:-( juo 4 2 70 )-kApelo. A be prayogomAM mULa to hato tene pachI = thayo che. A sUtra te 7 ne te ja samaje che ethI AdimAM dhumravALo pratyaya hovAthI A niyama lAge che. ( juo 2 / 1 / 60 ). ta +ta:+te+taH=taSTha:-cholAyelo. 1 2 1 88 che pahyuM che 2aa 25 81 | padane cheDe saMyukta akSara hoya te saMyukta akSaranA cheDAnA akSaro lopa thaI jAya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pumAnasapumAna-puruSa. pu+fma=pumiH-puruSo vaDe. mAt+=mAna~moTo. navA- navA -jaIne) A prayogane saMyukta akSara padAMtamAM nathI. 1 2 1 1 8aaaa rAta : + 2. 2 / 10 | padane cheDe AvelA saMyukta akSaramAMnA ? pachI mAtra s ne ja lopa thAya, bIjA keI akSarano lepa na thAya. citta-civazIkarA-civa-karavAnI IcchAvALo. trivIrSa+=TarnicI -sAdaDIne karavAnI IrachAvALA ( jIvana dhAraNa karanArA-nAma che) ane cA-(teNe niraMtara sApha karyuM-kriyApada che.) A be prayogomAM mAM 2 pachI zuM Avelo che ane racanA mAM ? pachI TU AveluM che tethI tene lepa nahIM thAya. | 2 51 90 nA noDarnannA mera 2 17 che. koI paNa nAmanA padane cheDe AvelA no lepa kare. mAtra zabdane A niyama na lagADavA. ranana+===Ana+==AnA-rAja. Tgana+puruSa:=RAgapuruSa -rAjAno puruSa. madanajIta ti-A prayogamAM lagna pada che tethI tenA s no lepa na thAya, (juo 2 1 1 3 75 ) mArA 1. 91 nAma para che ? 22 che. saMbaMdhananA pragavALA koI paNa nAmanA ne lepa na thAya. re rAga-de rAgana-he rAjA ! | rA 1 92 vIve vA 2 2. zarU | saMbodhanamAM vaparAyele nakArAMta zabda je napuMsaka liMgamAM hoya to tenA padAMtanA 7 no lepa vikalpa kare. de rAmana+nTa TrAma ! athavA he rAma !- hemALA ! rAlA 93 caMI nA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [195 bhAvantopAttApa vanavat matono vara | 2aa 2 24 .. je nAmane cheDe makAra hoya athavA upAnamAM makAra hoya te te nAmathI gelA manuM pratyAyanA no ja thAya che. tathA je nAmane cheDe A varNa hoya thavA upAntamAM 34 varNa hoya to tene lAgelA manuM pratyAyanA no va ya che tathA je nAmane cheDe vargano pAMcame akSara eTale sun ju tathA na hoya evA nAmathI lAgelA matu nA mane va thAya che. aMte -vimu+mA-vivAna-zuMvALo. upAMte -zamI smA-rAnIvAna-zamInA jhADavALo. aMte avarNa-vRkSamAna-vRkSavAna-vRkSavALe upote avarNa-mAra+mAna-mAvAna--mALAvALA Da+mAna=kona-sUrya. mAra+ma=mAna,, aMte varganA paMcama vyaMjana vinAnuM nAmamanu+mAna=mAna-pavanavALo 5 2 1 94 che nAna //ra . ?. 15 / vizeSa nAmamAM vaparAyelA matu nA mana ja thAya che. vANI+matI=ahIvato . . muni+matI bhunIvatI} e nAmanI judI judI be nadIo. che 21 95 che maNvatI-aSThIvat-cakrIvat-kakSIvad-rumaNvat // 2 / 1 / 96 // carmavatI, 3chIvata, jIvata, vakSIvat ane smatta e pAMce vizeSa amarUpa zabdomAM manunA mane 1 karo. narmanamatI=AvatI-e nAmanI nadI (caMbala). 0i+mAna=kAchIvAna-goThaNa. kyA+mATalIyAna- e nAmane RSi. rAvaLa+nAna=nmavAna-e nAmane parvata, je 2 1 96 vaDhavAna a ra | 2 2 17 . abdhinA arthamAM eTale jaLanA koI paNa AdhAra arthamAM arthAta madra arthamAM ke game te jalAdhAranA arthamAM athavA vizeSa nAma Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hoya te samAna ne badale 3navAna zabdano prayoga kare . 31mAnavAna- samudra, ghaDo athavA koI RSinuM ke AzramanuM nAma 2 1 97 | trkhyAna muragi | 2 / 1 / 18 che. sArA rAjAvALo deza ke prajA evA arthamAM rASanamAja ne badale ragavAna zabda vAparavo. rAja+mAna rAjJavAna-sArA rAjAvALo, deza. jAgana+matyaH==AgavatyaH prajJA - sArA rAjAvALI prajAo. sA rASA e artha na hoya to rAganavAna prayoga na thAya. che 2 1 98 nogyaffSyaH 2aa / 12 , tni vagere zabadone lAgelA manunA = ne ja thatuM nathI. karma vagere aneka zabdo che. +mA-mAna-UrmivALo. tmi+mAna-rimAna AyudhavALo. ( 2 ) 1 9 | mAsa-nArArssNanaca rAsAvau supa vA . 2 2 200 che bIjI vibhaktinA bahuvacanathI mAMDIne badhA svAdi pratyaya eTale sattaramI sudhInA tamAma pratye lAgyA hoya tyAre mAsa, nirA ane vAsana zabdanA aMtanA svarano lepa vikalpa karavo. mAsamA+==AH athavA mAsAna-mahinAone. nira+ rAnixnirAH athavA nirA-rAtrieAne. 3mAsanarU== +=sana athavA samAsane-Asana upara. | 1 100 che danta-pAda-nAsikA-hRdaya-amRga-yUSodaka-doryakRcchakRto dat-pannas-hRdasan-yUSannudan-doSan-yakan chakan vA // 2 / 1 / 101 // bIjI vibhaktine bahuvacanathI mAMDIne sAtamI vibhakti sudhInI tyAdi vibhaktio lAgI hoya tyAre rastane , vara ne , nalino nas , hRdaya nA hRd , amRga nA asan , yuSanI yUSan , udakane! udan , tone pana, ane cA ane rAta no jana vikalpa thAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [ 17 hi. bahu -- rata+=Dhata+ =DhatA athavA uttAna-dAMtAne. pa+ga+=+ =aa athavA pAvana pagene. eka va0-nAsi+vA==+mA==A athavA sivA-nAka vaDe. sa0 e va0-dRDhayahU=+rU=Dha athavA hR-hRdayamAM. tR0 e 0 0- =34+=31ranA athavA lasRjJA-lohI vaDe. cUSa+3=bhUSana+ nyU athavA pUNekha - rasa vaDe. G+=dra3inA athavA rUdrana- pANI vaDe. TopU+=Nana+=ouT[ athavA DhoSA-hAtha vaDe. yakRta+o thavana+=AvanA athavA yatA-vakRtnI-baroLanI-gAMTha vaDe. rAZ+=Avana+nA=rAvanA athavA zatA-chANuM ke viSTA vaDe. che 2 1 101 che -re pAtraH padmA --gTa / 2aa 2 2 2 | AdimAM 2 kAravALA ane AdimAM ravaravALA pratyaya lAgyA hoya tyAre jene cheDe pAt zabda hoya to te nAmanA patnuM tathA ekalA paNa vAra zabdanuM TU uccAraNa karavuM ca jAti-vaiyApravAhU+ravaiyAghapacA-vyAdhrapAdana putra svarAdi- f + =drava: vara--manuSyone je. pAmATe rUti pAyata pA+{=ArI gu+pagane kahenArAM be kuLo-A prayogamAM pAra nAmane dhAtu banAvIne pachI pharI tene nAma nAvyuM che. pAnakhyAmbe pagavALA vaDe, be pagavALA mATe ane be pagavALAthI. nA prayogamAM AdimAM cavALo ke ravaravALo pratyaya nathI. tethI givastram na thayuM. - gharamANe ti (f) pati-te pAne kahe che. ahIM ji ke tethI vaTu na thAya. vAghAniraticAprapati (vyAdhrapA+ca+ti)-vyAdhrapAdane Icche che. ahIM vaya pratyaya che mATe prat na thayuM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana fpA+-divA-be manuSyo. ahIM puru prAyaya che mATe dviparI na thayuM. | 2 / 1 102 1 3H 3ii | 2 / 2aa 20 rU . , vaya ane zudra sivAyanA AdimAM cavALA ane ravaravALA pratya lAgyA hoya tyAre jUnuM kIr uccAraNa karavuM. car-3IracaH-uttara dizAne. nArI -3Dha4+==IvI-uttara dizA, ni-varSamATe ( f)= cata- uttara dizAne kahenAra. 2-3fmajhatti ( 3 5) ti-uttara dizAne Irache che. pura-3 +== -uttara dizAo. A traNe prayogomAM anukrame La , vaga ane puNya pratyayo hovAthI kanuM vIr thayuM. sUtramAM 3nuM rUDhIcuM uccAraNa karavAnuM kahyuM che mATe jayAM rUdra na hoya ane san zabda hoya tyAM A niyama lAgatuM nathI. 36nyU+= upara janAra vaDe. 3 +g= -upara janAra mATe. ! 2 1 103 ac ca prAga dIrghazca // 2 / 1 / 104 / / fja, vA ane pura sivAyanA AdimAM 2 kAravALA ane AdimAM svaravALA pratye lAgyA hoya tyAre karyuM ne zuM bolo ane 2 nI pUrvanA svarano dIrgha karavo. pra++ca+==+A +=Aga:--pUrva dizAno. +++aa dhIra+=I-dahIM pAmanAra vaDe. f-cca+fja=satta-dahIM pAmanAra kahe che. ca-rUzcanramiti daya+ya+ zcita-dahIM pAmanArane Icche che. duH- +==Nya -zrInA nivAsa-samudra tarapha janArAo. A traNe prayogamAM f, vaya ane puNya pratyayo che tethI sudhI na thayuM. sUtrakAre - vagaranA 3 jUnuM eTale enuM uccAraNa karavAnuM kahyuM che mATe jayAM lakhyuM hoya tyAM A niyama na lAge. sAvajU sAda+ =Avazva-sAruM cAlanAra vaDe. 2 1 ! 104 / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [299 vasu mata ja che 2 ? 2015 Li, vaya ane zudra sivAyanA AdimAMcavALA ane AdimAM svaravALA pratyayo lAgyA hoya tyAre ane matu pratyaya lAgyo hoya tyAre sUnuM 36 uccAraNa karavuM. vidya+ca+-viduSya-vidvAnane putra. vidva+3=vihu+gA=vihuvA-vidvAna vaDe. vimAna=vaTu+mAnaviyuSmAna-vidhAnavALo. f-ddhi mATe vidya[+f=vidyacati-vidvAnane kahenAro. -vidyAlamachati vi+ca+=vijayati-vidvAnane Irache che. pu-vida+=vidyAsa-vidvAno A traNe prayogomAM Li, vaya ane zudra pratyaya che tethI vidaranuM viruSa na thayuM. | 2 | 1 / 105 che zvan-yuvan maghono DI-syAdhaghuTsvare va uH||2|| 1 / 106 // nArIjAtinA sUcaka hI () pratyaya lAgyo hoya tyAre ane ghuTu pratye sivAyanA AdimAM svaravALA sthAdi pratye lAgyA hoya tyAre jana, yuvAna ane mahAna nA va ne 3 belo . nArI --ravana+++++=(+3++) sunI-kutarI di hu -ravana++++matra(za3+1)zuna+masa+na-kutarAone nArI -tiyuvana+=(tiyu+) tipUrUM karatacUnI-yuvAnane TapI gayelI strI. di * bahu -yuvana+a+=(gu+=+na) cUra+ma=cUnaHyuvAnane nArI0-maghavana (madha+=+na)mophaeN=monI-IdrANI hiM bahu-pavana+ =(madha+3=) mona+=+=monA-Idrone. vana+ (gaLu)+=auvana-kUtarApaNuM. yuvana(g) +=cauvanamU-jobana. maghavanama (ma)+=mAdhavanamU-IpaNuM A traNe prayogomAM AdimAM svaravALe tathA ghuTu sivAyane pratyaya te che paNa te nArIjAtine zuM nathI tathA koI svAdi pratyaya paNa nathI. che 2 1 1 106 che lugAto'nApaH // 2 / 1 / 107 // nArIjAtine sUcaka chuM pratyaya ane zu pratya sivAyanA AdimAM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana varavALA sAdi pratyayeA lAgelA DrAya tyAre nArIjAtinA sUcaka gAr pratyama sivAyanA A nA leApa thAya che. -vIjApA+a=jIruq+as=IAjapaH--leAhI pInArAone va-hAdA+q (je)=Ana dADhe retri-hAhA nAmanA gaMdhane Apa. di ahu sa e -- dvi * bahu.-[[jA+as=strAH--zALAone. sA zabdamAM nArIjAtisUcaka Av pratyayanA A che. mATe A niyama na lAgaye. // 2 | 1 107 || boya || 2 | 208 // nArI jAtine sUcaka maiM pratyaya ane ghuTa pratyaye| sivAyanA AdimAM svaravALA smAdi vibhaktinA pratyaye| lAgyA DrAya tyAre annA ane lApa karavA. rA+pherAna++? rA+ruM=rAzI-rANI. rAga+s=rA++=++amrAjJaH-rAjAone. 5 2 1 1 1 18 || -DhauMvA // 21 | 201 // an pachI dI pheMkAra AvelA hoya athavA saptamInA ekavacanane rU (fs) pratyaya AvelA hAya te an nA tranA vikalpe leApa karavA. --sAma+rUM=nnAno athavA sAmanI- e sAmagAnA athavA e sAmagAnAne pradviva dvidiva0: } athavA saptamI e. va--Ana+(fe)=rAga+++rAga++=ft rAni-rAjAmAM ! 2 | 1 109 // aLada saMbadhI. pAti-dana-dhRtarAzoni || 2 | ? | mA SakAra AdimAM hoya evA vALA zabde eTale vALA zabdone ad pratyaya lAgyA haiAya tyAre temanA annA aneA lopa thAya che tathA dar ane dhRtarAnlR zabdone ad pratyaya lAgyA hoya tyAre temanA man nA aneA lepa thAya che. an rakSa+ga (anu)+=aukSana+a+=(mau+na) sau++=+=au Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda [201 takSana+ga (gaLu) matAkSana+ (tAkSa) tA +++=tAphTa - suthAra saMbaMdhI. aLadanama (aT)+=aunana+ma+= +=+=+=auganna-garbhanI hatyA karanArA saMbaMdhI dhRtarAgana+ (3)+=dhArAnana+ma-dhArAna+=dhArtA=+=+ =+=dhArtA --dhRtarAjano putra. 1 2 1 1 110 che na vAsaMyogAta che 2 ?. ??? .. je zabdane cheDe saMyukata 2 heya ke saMyukata ma hoya to tenA kAna nA ane lepa na karavo. varSanA =parva -parva vaDe. pra. tathA dvi dviva -jarmana+=+LI-be karmo A baMne prayogomAM varSamAM 1 ane rmamAM 2 saMyukta akSara che tethI tenA mananA mano lopa na thayuM. 2 1 111 che dRno phlo #da #ra | 2 | ??|| jyAre dRna ne dRna thAya tyAre teno dana karI de. nArI -mULadaphrena-aLadana+ phrenamUnI-garbhanI hatyA karanArI. danaganti7-dana+nita=ti-teo haNe che. hina+maetra-vRtrane mAranArA be jaNa-A prayogamAM dana ne thayo nathI tethI na belAya. / 2 / 1 112 che sukAyA tyAre te 2. 2. zarU I apade eTale padane AdirUpa avayava na hoya arthAta padanI aMdaranA bhAgamAM Avela hoya evo 35 kAra ane zu kAra para hoya te tenI lagolaga pUrvamAM AvelA 3 no lepa karavo. ta + = +++= + =saM te . g+3+ti pa+ati =pranti -teo rAMdhe che. +ma+- +g= -huM rAMdhuM chuM. v+-A prayogamAM magra no 4 padano AdibhUta avayava che tethI sahapram na thAya paNa sArA pram thAya.--33pram -daMDano agrabhAga. A 2 1 113 | Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hicacazvara che 2 24 . zabdane cheDe AvelA svarano tathA zabdane cheDe AvelA ravaranI pUrvanA-AdinA-bhAgano svarahita lepa karI nAkhavo je te zabda pachI 3 nizAnavALo pratyaya Avyo hoya te. sa e - na+(f)=muniau mu+=muna-munimAM (juo, 1 4 25) sAdhu+(fe)=sAdhu-sAghu+au sAdhau-sAdhumAM (juo, 1 4 25aa) pitR+ma ()=pitR -pita+=fpatuM -pitAnuM (juo, 15 45 37 ) mahatta+rA+ja+: mata+ +Ara:= +3+5:-mahAvara: -(juo 3 | 2 68 meTAne hAtha. | 2 1 114 . va notta vAgaturIca || 2 2 1 #aa pratyaya sivAyanA bIjA 35 varNavALA zabda pachI AvelA mata (rAjhuM) pratyamane badale anta zabdano prayoga vikape kare. jo tene huM pratyaya (napuMsaka liMgamAM vaparAte tivacanane phre pratyaya tathA nArIjAtino sUcaka huM pratyaya ) lAgela hoya to. tu++phra=sunta+=tuttI athavA tutI strI vA-pIDA karatAM be kuLa athavA pIDA karatI ratrI mA+gatu=mAnI athavA mAtA-zobhatAM be kuLa athavA zobhatI strI. A banne prayogomAM dvivacanane sUcaka tathA nArI jAtine sUcaka a rju=matI-khAtI. A prayogamAM "37 pratyaya avarNa pachI Avela nathI paNa Tu pachI Avela che. tethI mantI rU5 na thAya. jUnA (gunA)+a[+=humatI-kApa-A prayogamAM rUnA ne A varNa che tethI sunattI rUpa na thAya. 2 3 1 115 / -rAvaH | 2 / 2 / 266 5 cothA gaNuno sUcaka 2 (ca) pratyaya ane pahelA gaNane sUcaka () pratyaya e banne pratyA pachI AvelA atta pratyayane badale Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-prathama pAda (203 anta belavo, jo tenA pachI tarata ja uparanA sUtramAM jaNAvelA banne jAtanA dIrthe zuM lAgelA heya te. dvivacanano sUcaka tathA nArI jAtino sUcaka - raca-Trikca +ta+TrIbyunattI-krIDA karatAM be kuLa athavA krIDA. karatI strI. TU-va+A+gaturuM= ntI-rAMdhatAM be kuLo athavA rAMdhanI strI 2 1 1 116 | vivaH gauH sau 2 ???7 | prathamAnA ekavacanane s pratyaya lAgelo hoya tyAre hinA ne au karavo. DhiH=++tha -ravarga athavA AkAza | 2 1 117 | 3H jAteDara che 2 / 1 / 228 | vuiM zabdanA padane cheDe AvelA 6 no 3 karavo ane te ke sadA hisva rAkhavo, dIrgha na kare. vivA =f+3+A-grAma-be svarga athavA AkAza vaDe, be svarga athavA AkAza mATe athavA be svargathI athavA AkAzathI. ri++3+sutrApu-svargomAM ke AkAzamAM virUkavi-svargamAM ke AkAzamAM. A prayogamAM hindu zabdane va padane cheDe nathI paNa pha padane cheDe che. na cau: aau, a caeNH mata rUta camata-svarga na hoya te svarga thAya athavA AkAza na hoya te AkAza thAya-A prayogamAM phil ++mavati evI sthiti hovAthI lU no ka ta thaI gaye paNa ziva pratyaya ne lIdhe tene je 4 35 108 | niyamathI dIrdha na thaye eTale sumati ema na thayuM. 2 1 1 18. pahelA adhyAyanA cothA pAdamAM ane bIjA adhyAyanA pahelA pAdamAM tamAma jAtanAM nAnAM rUponI saMpUrNa sAdhanikA AvI jAya che. AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI panna lavRttinA bIjA adhyAyanA nAmaprakaraNanI gujarAtIvRtti tathA vivecana nA prathama pAda samApta Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhyAya (dvitIya pAda) have pachInA A bIjA pAdamAM nAmane lagatI vibhaktio kaye kaye sthaLe vAparavI te batAvanAruM "kAraka prakaraNa Ave che. kAraka cha che. 1 kartA, 2 karma, 3 karaNa, 4 saMpradAna, 5 apAdAna ane 6 adhikaraNa. A kAromAM kaI kaI vibhaktiono upayoga kare tenA sAmAnya niyamo tema ja vizeSa niyamo A pAdamAM ApelA che. zarUAtanA prathama sUtramAM kArakanI vyAkhyA che ane pachI kartA vagere kArakonI vyAkhyA ApI che. zicAtaka #Aray | 2 | 2 | | kArakalakSaNa A sUtrano artha karatI vakhate vihetuM jAra vAram evo pATha samajavAno che. "kriyA' zabdane artha prasiddha che. kriyA eTale pravRttimAtra. pravRttimAtramAM-kriyAmAM bhAga levA sAthe sakriya rIte je kaI kartA, karma vagere heya tenuM nAma "kAraka che. kAraka' zabdano artha "kriyA karanAra eTale kriyAmAM je kaMI sAdhana hoya te kriyAmAM bhAga lenAra hovo ja joIe eTale koI ne koI rIte kriyA karanAra hovo joIe; evo Azaya cihevuM ThAra krAram pAThane che, mATe je hetu vagere kriyAmAM bhAga lenArA na hoya paNa mAtra nimittarUpe homa-kriyA rahita hoya-tene kAraka na samajavA. 2 | 2 | 1 | svatannA / 2 / 2 / 2 / kartAnuM lakSaNa kriyAnI siddhimAM pote pradhAna hoya tenuM nAma kartA che. kriyAnI siddhi eTale zarU karelI game te pravRttinA Adi bhAgathI aMta bhAga sudhI kriyAnI nipatti. AvI niSpattimAM je sAdhakarUpa hoya ane kriyA karanAra tarIke pote pradhAna heya tene "kta kAraka kahevuM. mA tA-maitre (ghaDA) karyo. ahIM ghaDo karavAnI kriyAmAM maitra nAmane mANasa heturUpa to che paNa ghaTa karavAnI kriyAmAM e pote svataMtra Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [20 che eTale keAIne AdhIna nathI. kriyA kema calAvavI, temAM kema pheraphAra karavA te badhu rtAne AdhIna che mATe ene svataMtra mAnavAmAM Ave che. tethI ja ane kartA kahevAmAM Ave che. kartAmAM trIjI vibhakti Ave che. mATe maitrane trIjI vibhakti lAgelI che. / / 2 / 2 / 2 tuM: vyAvyuM rma | 2 | 2 | rU II kama nuM lakSaNa pUrve jaNAvelA kartA peAtAnI kriyA vaDe je vastune vizeSa rIte. meLavavA Icche te 'vyApya' kahevAya ane tene kaIM nAmathI oLakhavAmAM Ave che. te kama traNa prakAranuM che. 1 ni-kriyA vaDe pedA karavA ceAgya. 2 vikA-kriyA vaDe vikAra pAmavA yeAgya ane 3 kriyA vaDe mAtra pAmavA yeAgya. 1 nityAM varotti-chUTI chUTI dhAsanI saLIomAMthI kartA sAdaDI banAve che eTale A karmI kriyA vaDe pedA karavA ceAgya che, kemake AmAM dhAsanI saLI nuM rUpAMtara thAya che. 2 vikA-jhAruMtti-lAkaDAne bALe che. AmAM lAkaDuM siddha che paNa kartA kriyA vaDe temAM vikAra pedA kare che eTale dAha-mALavAnI- kriyA vaDe lAkaDuM rAkharUpe thaI jAya che. rAkha e lAkaDAne vikAra che. 3 prApya-prAmaM yatti-gAma jAya che. AmAM grAma siddha che. kartA peAtAnI gatirUpa kriyA vaDe gAmamAM keI pheraphAra karatA nathI. mAtra te ene pAme che pahoMce che. karmImAM bIjI vibhakti thAya che mATe ahIM Ta, cha, ane trAma badhAM bIjI vibhaktimAM AvelAM che. karmAMnA traNa bheda upara batAvela che--1 nitya 2 vikA 3 prApya. tenA spaSTa arthA A pramANe che-- 1 vastunu je rU 5 prathama na hAya te rUpa pachIthI thAya te nitya kana zarTa roti--ahIM kaTa niva, krama che. kemake pahelAM mAtra dhAsanI saLIe hatI, pachIthI kaTa thayA. 2 je vastu khIjA ja rUpAMtarane-vikArane-pAme te vikAryAM karyAM. ASTa vRtti--lAkaDAne khALe che. ahIM danakriyA dvArA lAkaDAnuM rAkharUpe Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pariNamana thAya che arthAta lAkaDuM bIjA rUpAMtarane pAme che. 3 je vastu mAtra pamAya te prApta karma. grAmaM chata ahIM gAma mAtra pAmavA yaMgya che. vaLI, karmanA bIjA paNa traNa prakAra che- ISTa 2 aniSTa 3 A ane jAtanuM nahIM evuM eTale ISTa paNa nahIM ane aniSTa paNa nahIM evuM. kaTa vagere ISTa karma che. sApa vagere aniSTa karma che. ane gAma jatAM "jhADanI chAyAnuM ullaMghana vagere ISTa nathI tema aniSTa paNa nathI. vaLI, karma be prakAranuM che-pradhAna-mukhya-karma ane gauNa karma. kriyA sAthe jene sAkSAt saMbaMdha hoya te mukhya karma ane jene saMbaMdha sAkSAt na hoya te gauNa karma. keTalAka dhAtuo be karmavALA hoya che, temAM A bheda dekhAya che. je 2 / 2 3 4 vA'karmaNAmaNikartA Nau / / 2 / 2 / 4 // mULasUtramAM karmanAm pada vaDe arkamaka dhAtuone nirdeza che. e zabdanI vyAkhyA A pramANe che-akarma eTale karma vinAnA-akarmaka dhAtuo, akarmaka dhAtuo be prakAranI che. je dhAtuone karma ja hatuM nathI te dhAtuo akarmaka gaNAya. jemake, UMghavuM, raDavuM vagere. bIjA evA dhAtuo che jemane karma to hoya che paNa vakatA je dhAtuno prayoga karatI vakhate temanA karmane prayoga nathI karato arthAt karmane bolavAnI IcchA nathI rAkhato tevA dhAtuo paNa akarmaka eTale avivakSitakarmaka gaNAya che. prastuta sUtramAM akarmaka pada vaDe A banne jAtanA akarmaka dhAtuonuM grahaNa karavAnuM che. vaLI, sUtramAM gaNitaM pada che tenI samajAtI A pramANe chekriyApadanI be jAta che. eka te sAduM kriyApada-jemake pati rati, -nivAsa vagere. pati eTale rAMdhe che. joti eTale kare che. niti eTale UMghe che. A badhAM sAdAM kriyApada che. have A sAdAM kriyApadanuM prerakarUpa karavuM hoya tyAre pati nuM pathati, pAcayati eTale raMdhAve che. ratanuM yati, kArayati eTale karAve che. niddAta nuM nApati, nidrA pati eTale UMdhADe che, sAdAM kriyApado ane temanI sAthe jaNAvelAM preraka kriyApadano A bheda che. saMskRta bhASAmAM mULa sAdA kriyApadane navA pratyaya lagADavAmAM Ave che tyAre te sAdu kriyA pada preraka kriyApada bane che, fja pratyaya preraNA arthane sucave che. je sAdA kriyApadane ni pratyaya nathI lAge tene maLa kriyApada kahevAya ane tene je teM heya tene gaNita kahevAya tathA je sAdA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [ 207 kriyApadane niSTha pratyaya lAgelA hAma te kriyApada ni sahita gaNAya ane tene je kartA hAya te pitA kahevAya. prastuta sUtra ema jaNAve che ke amaka dhAtuone je nita hoya tene vikalpe karrarUpe samajavA jo te amaka dhAtuone ri pratyaka lAgelA DeAya eTale akarmAMka dhAtunuM prerakarUpa thayuM hoya. uddAharaNa-- pati caitra caitra rAMdhe che. .ahIM varSAMte prayAga sAdA che ki pratyama vinAneA che ethI tene kartA caitra anivArtA kahevAya, have A pati nuM ja preraka rUpa pAMcatti karIye tyAre je nivAM caitra che tene vikalpe ka rUpe samajavAnuM vidhAna A sUtra kare che tethI pAcati caitram ema prayoga thaze-aLiyAM caitra karUpa banavAthI tene bIjI vibhakti lAgela che. have jyAre caitrane karUpa na gaNIe tyAre te jevA patine kartA che tevA ja kartA gaNAya eTale pApati caitre evA prayAga paNu thAya, A prayAgamAM caitra kartA hAvAthI tene tRtIyA vibhakti lAgela che. vAti - caitram athavA caitra evA prayAga ane arthAt caitra rAMdhe che. ane tenI pAse khIjo kAI radhAve che evA artha A prayAga batAve che. jo ke par dhAtu sakaka che paNu A prayAgamAM tenA karmIne spaSTa zabda vaDe jaNAvela nathI tethI ahIM dh dhAtu amaka che-avikSitakaka che. Ama aujI taddana akama ka dhAtunuM udAharaNa taddana akaka caitra: nidrAti-caitra UMdhe che. A sAdA prayAganuM prerakarUpa caitra navApatti -caitrane UghADe che, A vAkaSamAM nidrAtti kriyApada che ane ri che tethI tene karyAM caitra aLif hovAthI A niyama vaDe jyAre te ka rUpa thayA tyAre caitra nipati evA prayAga thayA ane jyAre te kartA karrarUpa na thayA tyAre caitreLa nidrApatti-caitra vaDe Udha levarAve che-evA prayAga thayA. mULa kriyApadanI apekSAe caitra karyAM che ane te ja kartA preraka kriyApadanI apekSAe ka paNa che, Ama hAvAthI kartA jayAre ka rUpe hoya tyAre bIjI vibhakti Ave che ane jyAre kartArUpe hAya tyAre trIjI vibhakti Ave che. A rIte tamAma preraka prayAgavALA banne prakAranA amaka dhAtu saMbaMdhe samajavAnu che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhASAmAM paNa preraNavALe pravega hoya tyAre mULa kartA karmarUpe heya che ane kartArUpe paNa hoya che. jemake, sAdo prayoga-caitra rAMdhe che, preraka prayogamitra caitrane raMdhAve che athavA maiitra caitra vaDe dhAve che. che 2aa 25 4 | pati-vA-SSEAvArtha-zA-nityAvInAmanI-vAghati dvA-rAvAnAm . 2 / 2 / 5. 1 gati arthavALA, 2 bedha arthavALA, 3 AhAra arthavALA, 4 jemane bolavuM artha hoya athavA jemanuM karma "zabdarUpa-graMtharUpa ke vacanarUpa hoya te zabdakarma dhAtuo tathA pa je dhAtu nitya akarmaka hoya te dhAtuo-A pAMce prakAranA dhAtuonA bartAi ne jyAre e dhAtuo preraka avasthAnA prayogamAM hoya tyAre varSa rUpe samajavo. A niyama nI, ravAri, , hIM, jAya ane zrad dhAtuo na lAge. nI dhAtu gati arthavALo, lADu ane d dhAtu AhAra arthavALA, hrIM raddhAya ane n dhAtuo zabdakarma che. gati artha-caitraH prAmaM ati ( -catra gAma jAya che.) maitraH caitra prAme sAmati ( maitra caitrane gAma laI jAya che.) badha artha-ciH dharma vadhati (-ziSya dharmane jANe che.) gujaH ziSya dharma vadhati (-ziSyane guru dharmane jaNAve che.) AhAra artha-zone mu ( -bALaka bhAta khAya che.) mAtA vaTuM monArata ( -mA bALakane cokhA khavarAve che.) zabdaka"--bAlavuM artha-maitraH dravyuM nati (-maitra dravya e zabda bole che.) caitra maitraM draze gapati (caitra maitrane "e" zabda belAve che.) zabdarUpa karma- 2 dhIre (-bALaka veda bhaNe che.) pitA vaTuM ve5 adhyApati (-pitA bALakane veda bhaNAve che.) nitya arkamaka-triH te (-maitra sUe che.) caitraH maitra zAcara ( caitra maitrane suvADe che. Tcati sodrAne caina maitra-maitra caitra vaDe bhAta raMdhAve che. A prayogamAM dhAtu "rAMdhavA arthane che paNa sUtramAM jaNAvelA cirtha vagere pAMca prakAranA dhAtuo mAMne nathI. tethI maitra varma rUpa na thayo. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda (209 1 nAti mAre ja maitra-matra citravaDe bhAra upaDAve che. 2 jAti apUrva mitra saitraH-caitra mitrane puDale khavarAve che. 2 AdrAti odra ane mAtA-mAtA putrane bhAta khavaDAve che. ka hati caitra meLa vatta-devadatta mitra vaDe caitrane bolAve che. 6 zabdAta huM mitrena seva-devadatta maitra vaDe baTune bolAve che.. 6 anvayaMti mitra saina revataH-devadatta caitra vaDe mitrane rovarAve che. A chaye prayogomAM sUtramAM vajelA dhAtuo che tethI nikartA citra, mitra, suta vagere kartA ja rahyA, karma na thayA. me 2 25 mArdilAyA / 2 2 / 6. hiMsA sAthe ja saMbaMdha dharAvatA makSa dhAtunA AzirtA ne preraka prayogamAM karma samajavo. lIvaH sarca makSatti- baLado tAjuM lIluM ghAsa khAya che. tri: vIvana sarca maphata-maitra baLadone tAjuM lIluM ghAsa khavaDAve che-tAjuM lIluM ghAsa caitanyavALuM che tethI tene khAvAmAM prANune vadha thato hovAthI hiMsA thAya che mATe ahIM makSa dhAtune saMbaMdha hiMsA artha sAthe che. zikaH pichI mAta-bALaka paMDe khAya che. pitA zizunA vizva mAta-pitA bALakane paMDe khavaDAve che-ahIM peMDAnI avasthAmAM paMDe caitanya vagarano che tethI mA dhAtuna. hiMsA' artha sAthe saMbaMdha nathI. tethI gartA zaru karmarUpa na thayo. che 2 2 6 vaH kAra | 2 / 2 / 7 | vahU dhAtune praveya ( jene nitya preraNA karavI paDe te) rUpa eTale pazurUpa nakSata, vat dhAtuno preraka prayoga thAya tyAre karma thaI jAya che. vastro mAruM vanitta-baLada bhAra vahe che. maitraH vesTIvana mAra vAta- mitra baLadone (baLado vaDe) bhAra vahevaDAve che. ahIM vIvarsTa- baLada-e praveya aNikartA che. mitra: mAruM vati-maitra bhArane vahe che. caitra mA mAre vArata-cetra mitravaDe 14 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhAra vahevaDAve che.-A prAgamAM ahiSkartA manuSya hovAthI praveya kartA nathI. che 2aa 2 7 che - : nava ! 2 2 2 | 8 ||. dR dhAtu ane # (hu jaLa) dhAtuno je anita heya te temanA preraka prayogamAM vikalape karma thAya che. dR dhAtu-guruH TreizaM virati-guru dezamAM vihare che. saMgha guruM guru nI deze vihArati-saMgha gurune ke gurUvaDe dezamAM vihAra karAve che. A prayogamAM levA sAthe dR dhAtu "gati'arthavALo che. dR dhAtu-vA nam sAhati- bALaka bhAta khAya che. mAtA pAruM mAna vA koDhanam sadArayati-mAtA bALakane athavA bALaka vaDe bhAta khavaDAve che. A prayogamAM mA sAtheno dR dhAtu bhojana arthavALe che. 9 dhAtu-caitra va8 karoti-caitra kaTa kare che. parathati 8 graM caitrena vA maitra-maitra cetrane ke caitravaDe kaTa karAve che. + 2 2 8 mA daphathamikora | 2 2 2 da dhAtune ane ami sAthenA vat dhAtuno je nita te temanA Atmane padavALA preraka prayogamAM vikalpa kema thAya che. TA dhAtu-mRtya: rAnAnaM vanita-nokara rAjAne jue che. te nA mRyAna mRtyeH vA-rAjA nokarane ke nokaro vaDe potAnI jAtane dekhADe che. ama+vat dhAtu-ziSyaH gun samiti-ziSya guruone abhivAdana kare che3fmavAyate guru ziSya ziLekha vA-guru ziSyane ke ziSya vaDe abhivAdana karAve che. hataH svaM purata-rUpa rUpane eTale rUpAne athavA nANAMne-sikkAne- jue che. rUpata-rUpa vize tarka karanAra. yuvafAraH vata dave rIti-senI rUpakane rUpuM batAve che. A prayogamAM zu dhAtu parasmapadI hovAthI pata6 ke taLa evo vikalpika prayoga A niyamathI na thAya paNa Tu dhAtu "badha" artha no che tethI | 2 | 2 | 5 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [211 sUtranA niyama vaDe mAtra patan evo bIjI vibhaktivALo ja prayoga thAya. 2 | 2! 9 che nAthaH || 2 | 25 10 || AtmapadanA nAtha dhAtunA karmane vikalpa karma samajavuM. jyAre karma hoya tyAre bIjI vibhaktimAM Ave ane karma na hoya tyAre pachI vibhaktimAM Ave. karma- niMyate-ghIne mAge che. akarma-po nAthate-dhIne mAge che. putram 36nAthati kAya-pATha mATe putrane AzIrvAda Ape che. ahIM nAm dhAtu paramaipadI che tethI putram , putra ema vikape rUpa na thAya. || 2 2 | 10 | mRtyartha-Ara | 2 / 2 / 22 . skRti arthavALA dhAtuonA ane tathA phreza dhAtunA karmane vikalpa karma samajavuM. R dhAtu-mAtara marati-mAtAne yAda kare che. mAtu: marati-mAtAne yAda kare che. mAtA maryate-mAtA yAda karAya che. mAtu: smate - trI grA dhAtu-mAta thAyati-mAtAnuM ciMtana kare che. mAtu. dazAyati-mAtAnuM ciMtana kare che. dhAtu-paH jodhI Ape che. sarSa a -dhI Ape che. dhAtu-sonAmu phekTa-leke upara svAmitva dharAve che. DhosAna -leke upara svAmitva dharAve che. rArA11 1: pratiyane ! 2 2 2 tiyatna-vAraMvAra prayatna karava-vidyamAna padArthamAM koI guNa Ave e mATe pharI pharIne prayatna kare athavA vidyamAna padArthamAMthI keI doSa dUra karavA sAru pharI pharIne prayatna karavo. pratiyatna arthavALA # dhAtunA karma' ne vikalpa karma" samajavuM. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana voca po vA kaparU te- lAkaDAmAM kaMI vizeSa guNa lAvavA mATe lAkaDAne pANImAM vAraMvAra jhaboLyA kare che athavA rAkhI muke che. 1 2 2 12 nA'arthAttvaritApema vartara | 2. 2aa zarU jJA-pIDA. "pIDA" no kartA bhAvarUpa hoya eTale daraca na hoya evA pIDA" arthanA dhAtunA karma ne vika9pe "kama samajavuM. pIDA" arthanA kavara tathA pattApa dhAtune A niyama na lAge. caurA vauvA kRta -rega cerane pIDA kare che. A prayogamAM pIDA karanAra "ro' kartA AMkhe dekhAya evo nathI eTale bhAvarUpa kartA che. vara-bhAcU rati ro:-khubakhuba khAnArane roga pIDA kare che. sattA-sAghune saMtApathati ro --khubakhuba khAnArane roga pIDA kare che- satAve che. A pragamAM kava tathA saMtapu dhAtu vaparAyela che tethI mAncanaca malcane kA e vikalpika prayoga na thAya paNa phakata 3jUnam evuM eka rUpa bane. mitraM ta kI -kapha mitrane pIDA kare che. ahIM kapha dekhAya e kartA hovAthI bhAvarUpa kartA nathI tethI maitra ane maitraca ema be rUpa na thAya. || 2 | 25 13 | gAsa-rATa-hAtha-pis: hiMsAyA ! 2 / 2 / 24 | hiMsA arthavALA vAt, nA, nAtha ane fu6 dhAtunA vyAyane vikalpa karma samajavuM. nA-rI caura vA ugAyiti-corane bAMdhe che athavA mAre che. nA-cIrasya cauraM vA nATayati-cArane kanaDe che. thavIrasya caura vA vAyati-corane pIDA kare che. vincIca cauda vA pina-cerane pIle che. caura vadhanAr lagAsayati-rane baMdhanathI choDe che-A prayogamAM nA dhAta hiMsA arthavALe nathI, 5 2 2 / 14 che nirveda dana / 2 / 2 / 26 che. samarata-nijha- pachI, vyarata-ni pachI ke -pachI, viparyasta-gaNapachI AvelA hiMsA arthavALA dhAtunA vyAkhane vikalpa karma samajavuM. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [213 samasta-cauraca cau vA nijhanti-zerane mAre che. vyasta-cauca caura va niti - ,, ,, varahya cauraM vA prati - , , viparyasta-carastha vau vA jinti- ,, ,, rAjavInuM niti-rAga Adi zatruone haNe che-A prayogamAM dun dhAtu hiMsA arthavALo nathI, tethI rADhiInAmu tathA rAtrIna ema be rUpa na thAya, ! 2 2 1 15 mAM vini -ghaa5 pa-dIvadoH 2 | 2 | | vinimaya-vecavAno ke levA padArtha. sUtA-jugAramAM jItavAnuM hoya te. vaLa dhAtunA ane vi-garva sAthe dR dhAtunA vinimeyarUpa ke ghatapaNurUpa vyApane vikalpa karma samajavuM. zatI rAtaM vA vAyata-sonI rakamano upayoga kharIdavAmAM ke vecavAmAM ke jugAramAM mukelI koI cIjane jitavAmAM kare che. zAnAM draza vA vyavahafsa-dazanI rakamano upaga kharIdavAmAM ke vecavAmAM ke jugAra . mukelI kaI cIjane jitavAmAM kare che. sAdhUna vagAyata-sAdhuo stuti kare che -A prayogamAM paNa dhAtunuM karma vinimaya nathI ke ghata paNa paNa nathI. tethI sAdhUnAma ke sAdhunuM evo prayoga na thAya. | 2 2 16 . 3pa vivaH 5 2 / 2 / 17 che. upasarga pachI AvelA vivuM dhAtunA vinimeSarUpa ke ghUpaNarUpa bAmane -karmane- vikalpa karma samajavuM zatastha zarta vA prIti-sonI rakamane kharIde che, vece che ke ghutamAM jite che. rAtasya vIcata sonI rakamane vece che, kharIde che ke ghUtamAM jite che-ahIM vitra dhAtu upasarga vinAno che tethI rAtasya tiM vA na thAya paNa nIcenA niyamavaDe ekaluM rAtasya ja thAya. me 2aa 2 17 che na 5 2 / 2 / 28 upasarga vinAnA rin dhAtunA vinimeyarUpa ke dhruta paNurUpa bApane kama na samajavuM. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tasya rIvyati-sone vece che, kharIde che ke ghUtamAM jite che-ahIM kamane lAgatI bIjI vibhakti na thaI. i 2 2 : 18 che karaNaM ca // 2 / 2 / 19 // phil dhAtunA karaNane ekIsAthe kama samajavuM ane karaNa paNa samajavuM; eTale jyAre te karaNarUpa hoya tyAre karmarUpa hoya ane jyAre kamarUpa hoya tyAre karaNapa paNa hoya. sAkSAna sIri-pAsa vaDe rame che.-ahIM karma 'IjI vibhakti che. 3. rIvyate-pAsA vaDe rame che.-A prayogamAM karaNane trIjI vibhakti che. karaNamAM sadA tRtIyA vibhakti Ave che. citraH saiH phIti-caitra pAsA vaDe rame che traH caitre 3 kSeH vaya-mitra caitrane pAsA vaDe ramADe che.-A prayogamAM ujava dhAtunI karaNarUpa lakSa ne kAraNe samajavAthI lAkSe: prayoga karyo ane kamarUpa samajavAthI dhAtu sakarmaka gaNAyo tethI 2 ! rA 4 sUtrane niyama na lAgyo. ema thavAthI maitraH caitram alaH revAte praga na thAya | 2 10 || gadheH rA-rathass: gAvA || 2 | 2 | 20 | upasarga sAthe saMbaMdha dharAvatA zIThuM , Waa tema ja mAn dhAtunA AdhArane karma samajavuM. prAme dhirote ne badale grAmad 3 vite ja thAya. grAme 3thatiSThAta ne badale grAmad madhatikRti ja thAya. ghAne cAhate ne badale gAmanuM 36cArate ja thAya. A badhA prayogomAM AdhArarUpa grAma karma thavAthI bIjI vibhaktimAM Ave, paNa saptamImAM na Ave evuM sUcita karavA sAru ja A sUtranuM vidhAna che. A prayogomAM vaparAyelAM adhate, gatachati ane adhyAte e traNe kriyApadane "rahe che e artha samajavo. 5 2 2 20 | 3pavadhyAsa | 2 2 / 22 . 31 sAthe, anu sAthe, gadha sAthe tathA 33 (3) sAthe saMbaMdha dharAvanAra var dhAtune AdhArane karma samajavuM eTale AdhArasUcaka nAmane paNa dvitIyA vibhakti ja lAge saptamI na lAge. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvatIya pAda prAmana vavasati-gAmamAM rahe che. grAmam adhivasati - grAmam anuvasati grAmam Avasati ', ahI...3vavat dhAtu 'rahevA' anuvar tathA vas nA sAhacaryathI arthanA ja samajave paNa upavAsa avALeA na samajavA, ethI me savavasatti-gAmamAM upavAsa kare che-e prayAgamAM A niyama na lAge tethI prAmam pavatti evA pratyeAga na ja thAya. e ja rIte 'AcchAdana' arthAMnA sUryaka vas dhAtune paNa ahIM na levA. ethIme jIvantegAmamAM DhAMke che--prayAgamAM pazu A niyama na lAge ! r ! 2 | 21 !! // 2 // 2 // 22 | nAmivira H mi-tti evA sauMyukta upasarga sAthenA vize dhAtunA AdhArane ka vikalpe samajavuM. prAmam aminivirAte-gAmamAM praveza kare che. "2 >: [824 lyALe aminivizate-kalyANamAM Agraha rAkhe che. ahIM batAvele vA vikalpa-sAmAnya vikalpa nathI paNa vyavasthita vikalpa che eTale amuka prakAranA prayAgAnI vyavasthA batAvatA vikalpa che tethI amuka prayAgamAM ja A niyama lAge ane amuka prayAgamAM ja A niyama na lAge--evA ahIM vikalpanA a samajavAnA che. Ama che mATe or grAmam abhinivizate ane grAme abhinivizate tathA kalyANam abhinivizate ane cALe minivirAte-evA prayAgA na thAya. !! 2 | 2 | 22 // jAjAdhva --mAna-pheze vADame cArmAm / / 2 | 2 | 23 // akarmAMka dhAtuenA kALarUpa, mA'rUpa, bhAvarUpa eTale kriyArUpa ane dezarUpa AdhArane ekI sAthe karrarUpa ane akarUpa vikalpe samajavA arthAt kALa vagere A cAre jyAre karUpa hoya tyAre AdhArarUpa paNa hoya ane jyAre e cAre AdhArarUpa hoya tyAre karmArUpa pazu hAya ema samajavuM. kAlarUpa AdhAra-mAse Aste, mAsam Atre-mahinA sudhI bese che. adhvarUpa AdhAra-kAro rote, joza zete-pravAsa karanArA gADAmAM gAu sudhI sUe che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhAvarUpa AdhAra-goro, Aste, zolem Aste-gAya ne deve tyAM sudhI ese che. dezarUpa AdhAra-lurujI mAtte, na Aste-kurudezamAM rahe che. mAsam mAsyate-mahinA sudhI rahevAya che. A prayeAgamAM mAsa pAte ka rUpa DhAvAthI mAsam evA vibhaktivALA prayAga thaye1 ane mAnna aka rUpa paNa hAvAthI nAsyate evA bhAve prayAga paNa thaye. rAtrau uddezaH aSItaH- rAtrimAM uddeza bhaNAye!.-A prayAgamAM kALarUpa AdhAra te che paNa dhAtu sarmAMka hovAthI rAtrima uddezaH RSIta: evu khIjI rUpa na thAya. 216] uddeza eTale zAstraneA amuka bhAga. !! 2 | 2 | 23 / / 25 25 25 mAM kartA vizenI carcA thaI gai ane / 2 |ArA 35 thI 5 25 25 235 sudhI karmonI carcA zraI gai, karaNalakSaNa sAdhakatamaM karaNam || 2 | 2 | 24 / / kriyA karavAmAM je vadhAremAM vadhAre sahAyaka haiAya tene 'karaNa" samajavuM. pAnena mogAna Apnotti-dAna vaDe bhAgAte pAme che. bhAgeAne pAmavAnI kriyAmAM dAna meTAmAM meTuM upakAraka che. mATe te 'karaNa' kahevAya che. karaNamAM trIjI vibhakti Ave che. || 2 | 3 | 24 sapradAnalakSaNa-- mitreya: maMtravAnam || 2 | 2 | 2 | kartA ka dvArA athavA kriyAdvArA jene vizeSarUpe Icche tenuM nAma 'sa pradAna'. TevAya ji tte-devane bali Ape che--A prayAgamAM karyAM alipa * vaDe devane vizeSa Icche che. kAma rAAAyama mATe-rAjAne kArya kare che--A prayAgamAM kahenAra ryAM kAryAMrUpa ka vaDe rAjAne vazeSarUpe hei che. vacce zete-pati mATe sUe che-A prayegamAM sUvAtI kriyA dvArA patine vizeSa Icche che. A traNe udAharaNemAM deva, rAjA ane pati saMpradAnarUpa hAvAthI cAthI vibhaktimAM Avela che. // 2 | 2 | 21 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [217 dencartha vA / 2 / 2 26 pRd dhAtunA karmane vikalpa saMpradAna samajavuM. kukhyaH kuvALa vA kRti-puSpanI spRhA kare che.-ahI puSparUpa karma saMpradAna hovAthI cothI vibhaktimAM paNa Avela che. je rArA 26 zu-kuSya- SjuthArtha vRti para | 2aa 2aa 27 che. prayogamAM krodhArthaka, droNArthaka IrSyArthaka ane asUyArthaka dhAtu vaparAyelA hoya ane e prayogomAM jenA pratye krodha thato hoya, droha thatA hoya, IrSyA thatI hoya ke asUyA thatI hoya tene saMpradAna samajavuM. krodha-asahanazIlatA. droha-keInuM kharAba karavuM. IrSA-bIjAnI unnati joine cittamAM baLatarA thavI. asUyA- guNa hovA chatAM doSe kADhavA. za0 -mULasUtramAM te mAtra 2 gati hoH eTaluM ja lakhela che chatAM jenA pratye droha thato hoya" "jenA pratye IrSA thatI heya" vagere artha zI rIte samajavo ? samA-droha IrSyA vagere kapa vinA saMbhavatAM ja nathI mATe je jANa vagara ja gata sroH eTaluM ja lakhavAthI e prati rohaH ca phartho vagere badhuM ja AvI jAya che. maitrAya dhyati-mitra upara krodha kare che. tri sthiti-maitra upara droha kare che. maitrAya phraSyati-mitra upara IrSyA kare che mitrAca majUti-maitra upara asUyA krare che. A badhAM vAkyomAM maitra pratye krodha che, droha che, daSya che ane asUyA che mATe te saMpradAna thavAthI tene cothI vibhakti lAgI che. mana kuNyati-mana vaDe krodha kare che.-ahIM jenA pratye krodha kare che teno nirdeza nathI. "mana vaDe krodha kare che e prayogamAM mana "karaNa" hevAthI tene trIjI vibhakti AvI. ziSyasya vyaMta vinayArtha-vinaya mATe ziSya upara kopa kare che.-ahIM kopa karanAra guru asahanazIla nathI tethI te kharA arthamAM eTale dveSa buddhithI zikha upara kepa karatA nathI tethI ziSya Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMpradAnarUpa na thayo eTale tene cothI vibhakti na lAgI. 2 2 / 27 che nousa gupa-TUdA , 2 / 2 / 28 | upasarga sAthe kRdha ane hRdu dhAtunA prayogamAM jenA pratye kopa ke droha hoya tene saMpradAna na samajavuM, paNa tene karma samajavuM. mitra6 mati -maitra pratye krodha kaDe che. maitram millata-maitra pratye droha kare che. mitrAya kuti-maitra upara krodha kare che. mitrAya sUkSyati-maitra upara droha kare che. A prayogamAM dha dhAtu tathA huM dhAtu upasarga sAthe nathI tethI uparanA 2 2 27. sUtrathI caturthI vibhakti thayelI che. 2 me 2 2 apAdAnalakSaNa-- gADavapirapAvAnaE || 2 | 2 | 23 apAya-vibhAga-judA paDavuM, vibhAga thavo, DaravuM, ghaNA karavI, aTakavuM, ALasa karavI, rakSaNa karavuM -bacAvavuM ke aTakAvavuM-dUra rAkhavuM, kaMTALavuM -thAkI javuM ke saMtAI javuM. kAraNathI judA paDavuM, ekamAMthI bIjI vastu nIkaLavI, dUrapaNuM, caDiyAtApaNuM vagere A badhA artho vibhAgamAM AvI jAya che. apAyanI je avadhi hoya te apAdAna gaNAya che. vRkSAt g gautta-vRkSathI pAMdaDuM paDe che-ahIM paDavAne lidhe pAMdaDAno jhADathI vibhAga thAya che, temAM avadhirUpa vRkSa che tethI te apAdAna thayuM. cAt vita-vAghathI bIe che-ahIM Darane lidhe vAghathI vibhAga thAya che. adharmAt jugupsate-adharmathI dhRNA kare che.ahIM ghaNuM karavA dvArA adharmathI vibhAga thAya che. madharmAt viramati-adharmathI aTake che.-ahIM aTakavA dvArA adharmathI vibhAga thAya che. dhamati pramAdyati-dharmathI pramAda kare che.-ahIM pramAda-ALA-karavA dvArA dharmathI vibhAga thAya che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [219 caumya trAyate carathI bacAve che. ahIM bacAvavA dvArA corathI vibhAga thAya che. cabhyo kSati-javathI gAyane dUra rAkhe che. ahIM gAyane dUra rAkhavA. dvArA gAyane yavathI vibhAga thAya che. ucca nAgU gharAvate-bhaNavAthI thAkI jAya che. ahIM thAkI javA dvArA bhaNavAthI vibhAga thAya che. kavAdhyAyArDanantazakSathI saMtAI jAya che. ahIM saMtAI javA dvArA zikSakathI vibhAga thAya che. rAjA sara jhAyate-zagamAMthI zara thAya che. ahIM kAraNathI kArya judu thAya che. himAyAH pramavati-himAlayathI gaMgA nIkaLe che. nIkaLavA dvArA - gaMgAne himAlayathI vibhAga thAya che. vakhyAH zatrucaH para cokanA ni-valabhIpura (vaLA) thI zatruMjaya cha yojana dUra che. ahIM dUrapaNA dvArA zatrujya no valabhIpurathI. vibhAga thAya che. vAtivacAH 3 LI mA-kArtikI pUrNimA pachI mAgazaranI pUrNimA mahinA jeTalI dUra hoya che. ahIM paNa dUrapaNu dvArA mAgazaranI pUrNimAne kArtikI pUrNimAthI vibhAga thAya che. caitrAt mitraH du--caitrathI maitra vadhAre hoMziyAra che-ahIM hoMziyArI dvArA maitrane caitrathI vibhAga thAya che. mAthA: pAdaraputraH sAccatarA-mathurAnA leke pATalIputranA lokothI vadhAre saMpanna che. ahIM caDiyAtApaNu dvArA mathurAnA lokone pATalIputranA lokethI vibhAga thAya che. A badhAM udAharaNomAM vRkSa, vAgha, adharma vagerethI judA paDavAnuM hovAne lIdhe te apAdAnarUpa bane che ane apAdAnamAM paMcamI vibhakti Ave che. je 2 2 29 adhikaraNalakSaNa- thAzrayasthASSdhArosfdhakaraNa / 2 / 2 / 20 / kriyAnA AzramarUpa kanane ke karmane je AdhAra hoya tene "adhikaraNa samajavuM. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vaTe gAte- sAdaDI upara bese che. ahIM kartAnA besavAne AdhAra kaTa che mATe te adhikaraNa thayuM. cAlyAM tADurAna pari- thALImAM cokhA rAMdhe che. ahIM cokhA rUpa karmane AdhAra thALI che tethI te adhikaraNa thayuM ane adhikaraNamAM saptamI Ave che. adhikaraNanA cha bheda che-1 vaiSayika, 2 pazleSika, 3 abhivyApaka, 4 sAmIyaka, 5 naimittika, 6 aupacArika. - 1-de svargamAM rahe che, manuSyo pRthvI-jamIna-upara rahe che, ahIM svarga ane jamIna vaiSayi. avikaraNa che, svaga vinA devo bIje kyAMya rahetA nathI ane mANasa jamIna sivAya bIje kayAMya rahetA nathI. 2-je AdhAranA amuka bhAganI sAthe ja kartAne saMbaMdha hoya te AdhAra pazleSika-palaMga upara sue che. sunAra palaMganA amuka bhAga sAthe ja saMbaMdha dharAve che 3-AdhAranA AkhA ya bhAgamAM saMbaMdha hoya te AdhAra abhivyApakatalamAM tela che, mAkhaNamAM ghI che. tela ane ghI potAnA AdhAranA tamAma bhAga sAthe saMbaMdha dharAve che. 4-jenI sAthe samIpatAno saMbaMdha hoya te adhikaraNa sAmayikagaMgA nadImAM bharavADanI jhoka-gheTAM bakarAMno vADo-che gaMgA nadImAM to Doka hovAno saMbhava ja nathI tethI ahIM gaMgA nadImAM eTale gaMgAnI pAse. 5-je AdhAra nimittarUpa hoya te naimittika-yuddhamAM taiyAra thAya che ahIM yuddhamAM eTale yuddha mATe. -je AdhAra mAtra kAlpanika hoya te aupacArika-mArI AMgaLInA TeravA upara caMdra che eTale AMgaLInA TeravA tarapha najara kare to caMdra dekhAze. me 2 2 1 0 che vibhakita praga vicAra- prathamA- nAnA prathamaiza-vida / 2 / 2 / 31 | nAmane pahelI vibhakti lAge, je nAma eka saMkhyAmAM hoya to huM -lAge, be saMkhyAmAM hoya to au lAge bethI vadhAre saMkhyAmAM hoya te asa lAge. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [ 221 vizeSa nAma-phitya+=fe -e vizeSa nAma che. jAtivAcaka nAma- -(eka) gAya. kriyAdarzaka nAma-ra+=AraH-(eka) karanAre. guNavAcaka nAma-suka+ va: (eka) dhALe. saMbaMdhadarzaka nAma-ina+=DhaNI-daMDa pAse rAkhe che mATe (eka) daMDI-ThaMDavALo che 2 2 31 | * gAma 5 2 / 2 rU2 . AmaMtraNa artha sAthe saMbaMdhavALA nAmane pahelI vibhakti lAge che. re re re! - deva. sagA bhavatuM rAjA thA-A prayogamAM rAjAne saMbaMdha "AmaMtraNa artha sAthe nathI. tethI "rAjA" AmaMtraNa vibhakitavALA na gaNAya. che 2 2 3ra che dvitIyA- gauNAtU samayA-nikaSA-hA-dhigantarA-'ntareNAti ena-tereMdritIyA 2 / 2 rUrU che samaya, niSA, ha, dhi, tarI, sattaLa, ti, pena tathA tenaA badhA zabdo sAthe joDAyelA gauNa nAmane bIjI vibhakti lAge che. dvitIya vibhakti eTale mam, gau, rA . samA grAmamu-gAmanI pAse. niSA rihiM marI-girinI pAse nadI. huM ! mitre vyApi -are ! mitrane vyAdhi ! pija gAmamU-jAlimane duSTane-dhikkAra. sattA sattA vA niSadhuM nIruM ca vidA-niSadha ane nIla parvatanI vacce videha pradeza che. antaLa dharma surya na thAta-dharma vinA sukha na hoya. tathaddha luhanuM mahatva -kuruo-kIra karatAM pAMDavonuM lazkara meTuM che. na gfzvamAM gata:-je bAjuthI pazcimamAM gaye. sera mAM nIta -te bAjuthI pazcimamAM laI gayo. - 2 2 33 che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana fssghuparimiH | 2/ 2 rU4 . kAdha: 3adha, madha 3 ane 3ra phari e rIte bevaDA-DabalathayelA A zabdo sAthe joDAyelA gauNa nAmane bIjI vibhakti lAge che. pogho ghAmamU-gAmanI pAse nIce nIce. 3 grAmamU-gAmanI pAse upara upara. kavara upara grAmamu-gAmanI pAse upara upara. Apo -gharanI nIce-A prayAgamAM adhaH pada Dabala thayuM nathI mATe m na thAya. 2 2 34 samaya-smi-pariNA tA 2 2 : rU sarvatA, mAtA, mita:, rataH e zabdo sAthe joDAyelA gauNa nAmane bIjI vibhakti lAge che. sarvataH grAmaM vanAna-gAmanI cAre bAju vaLe che. samayaH grAmaM vanAni-gAmanI banne bAju vana che. mittaH prANaM vanAni-gAmanI sAmI bAju vaLe che. rataH rAma vanAna-gAmanI cAre kera vana che. je 2aa 2 . 35 kSaNa- va stha afmanA 2aa 25 32 rukSA-je nizAnarUpa haya, vazya rUpa heya--koI kriyA dvArA jeno vAraMvAra saMbaMdha thatuM hoya, phalyumUta-je amuka prakAranA guNathI vizeSatAne pAmela heya. AvA traNa artha sAthe saMbaMdha dharAvatuM gauNa nAma je garama sAthe joDAyela hoya te te bIjI vibhaktimAM Ave che. akSA-kSama vita-vakSanI sAme vIjaLI che. vIjacaM-vRkSa vRkSanamittevA-jhADe jhADe pANI chAMTavuM. phathaMmata-sApu: matro mAtaramami-maitra mAtA pratye sAre che. caMd satra mama mi thAt tat satAma-ahIM je mAruM hoya te mane ApI de.--A prayogamAM mama pada RkSa rUpa nathI. vIca nathI, tathA pharthamUtarUpa paNa nathI tethI emanuM mAm na thAya. ! 2 2 3 36 ! mAjini = prati-varyanufmaH || 2 | 2 rU7 | kSA, vIca, lyamUta ane mALI-bhAgIdAra-e artho sAthe saMbaMdha Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAyadvitIya pAda [223 dharAvanAra gauNa nAma vrata, ura ane mana sAthe joDAela hoya to bIjI vibhaktimAM Ave che. mALI-catra mAM utta, mAM vari, mAm anu cAt tat DhIcatA---ahIM je mArA bhAganuM hoya te mane ApI de. hRkSaT - kRa prati ghara na vA -vRkSanI sAme, vRkSanI Aju bAjue ke vRkSanI pAchaLa vIjaLI che. vIca-vRkSa vRkSa prati vari aNu va sevA -jhADe jhADe jhADanI sAme, jhADe jhADanI AjubAjue, athavA jhADe jhADanI pAchaLa pANIne chaMTakAva. phathamUta-sAdhuH mitro mAtara prati para kAbu vA-maitra mAtA prati-tarapha -sAre che. A vanaca rAnita-vananI pAse thaIne vijaLI athavA vaju gayuM -ahI vana sAthe bhAgIdAra, lakSaNa, vIca ke ithaMbhUtamAMthI kaI arthano saMbaMdha nathI mATe vana na thayuM. e 2aa 2 37 | hetusadArthonunA 2 Ara . rUTa che ' g-nimitta athavA janaka, sArtha- sAthe sAthe athavA pAchaLa pAchaLa athavA vidyamAnatA-A bane artha sAthe saMbaMdha dharAvatuM gauNa nAma je manu sAthe joDAyela hoya to bIjI vibhaktimAM Ave che. hetu-nijhanmotsavam manvAina surA -jina bhagavAnanA janmotsava nimite de AvyA. A prayogamAM jina bhagavAnane janmautsava devonA Agamanane heturUpa-nimitta rU5-janakarUpa hevAthI tava ne bIjI vibhakti thaI sahArtha - nirim 1nuM avasitA senA senA pahADanI sAthe saMbaddha che arthAt pahADanI pAchaLa pahADa jeTalI lAMbI senA paDI che.-A prayogamAM senAne pahADa jeTalI lAMbI hovAne athavA pahADa pAchaLa vidyamAna hovAne artha nu sAthene jiri zabda sUcave che tethI tene bIjI bibhakti thaI. manuM vAnANI-gaMgA sAthe vArANasI saMbaddha che eTale vANArasIbanArasa-sAthe saMbaMdhavALI gaMgAnI jeTalI vArANasI lAMbI che. || 2 2 38 ! Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 3 jUna || 2 2 rU5 / kaSTa-bIjAnI apekSAe caDiyAtuM. utkRSTa arthavALuM manu ane 3vathI yukta gauNa nAma dvitIyA vibhaktimAM Ave che. kanu vize vAda-badhA kavio siddhasenathI UtaratA che--badhA kavio siddhasenathI pAchaLa che--tamAma kavionI apekSAe siddhasena caDiyAtA che. 35 3mAhyatta saMgrahItA -badhA saMgraha karanArAo umAsvAtithI UtaratA che-badhA saMgraha-saMkSepa-kAranI apekSAe umAsvAti caDiyAtA che. 2 2 39 che maM i 2 2 | 40 che. karma kArakanA sUcaka gauNa nAmane bIjI vibhakti lAge che. varTa karoti-sAdaDI kare che. tADurAna para-cokhA rAMdhe che. vaM pati-sUryane jUe che. sagAM nathati prAmam - bakarIne gAma tarapha dorI jAya che. ja hoSi paMcaH- gAyanuM dUdha deve che. chellAM be udAharaNamAM vaparAyela kriyApadanAM be kame che. | 2 | 2 | 40 | ziyAviroSamta | 2 / 2 / 42 | kriyAvizeSaNa sUcaka gauNa nAmane bIjI vibhakti lAge che. to pati-thekuM rAMdhe che. sue thAtA-sukhe rahe che. A prayogamAM stotra ane putra e be pada kriyAvizeSaNa che tethI bIjI vibhakti thaI 2 2 41 che jAhaSyavya | 2aa 2 / kara yAmi-niraMtaratA athavA lIgalAgaTapaNuM. e arthane sucavatA kAlavAcI gauNu nAmane tathA mArga vAcI gauNa nAmane bIjI vibhakti lAge che. nirataratA sacaka kAlavAcI-maya guhAnA:-mahinA sudhI lAgalAgaTa goLa dhANa vaheMcAya che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [225 mAuM sthALI-mahinA sudhI lAgalagATa kalyANIno utsava. mAm adhIre-mahinA sudhI lAgalagATa adhyayana kare che. niraMtaratA sUcaka abduvAcI- koza niri:-eka gAu sudhI pahADa Ave che. vorAM kuTA nI-gAu sudhI nadI vAMkI che. rAmu dhIrU-pravAsa karane karato gAu sudhI bhaNe che. mAsaya mAre ghA taMduM guradhanA-mahinAmAM be divasa gaLadhANuM vaheMcAya che -ahIM be divasanI niraMtaratA che tethI thai ema bIjI vibhakita thaI paNa mAtra zabdane na thaI rAmya koro vA ze triA nI-gAu sudhInA lAMbA rastAmAM mAtra eka bhAgamAM-jarAka jeTalA bhAgamAM-nadI vAMkI che.-- ahIM gAu sudhInA mArganI sAthe lAgalAgaTatA-niraMtaratA nathI tethI san na thayuM. vadhAre vistAravALo kALa ane mArga hoya tyAM ja niraMtaratAno saMbhava che eTale eka pa4 ke eka sUkSma ke nAno mAra jevA zabda niraMtaratA batAvI zakatA nathI. 2 2 4ra che tRtIyA siddho tUrtIyA ! 2 / 2 / karU che vAkyamAM kriyAnI siddhi eTale kriyA karavAthI prApta thatA kharA phaLanI niSpatti jaNAtI hoya te kALavAcI gauNa nAmane tathA mArga vAcI gauNa nAmane trIjI vibhakita thAya che. trIjI vibhakita eTale TA, gAjU, misa. kALavAcI-masena mAvyAM mAmaiH vA Avaram adhItamU-eka mahInA sudhI, be mahInA sudhI, ane ghaNuM mahinAo sudhI AvazyakanuM adhyayana karyuM ane te pramANe AcaraNa paNa kayu . aqvAcI-orona rAkhyAM zaiH vA prAmRtam adhatan-pravAsa karatAM karatAM eka gAu sudhI, be gAu sudhI athavA ghaNA gAu sudhI prAbhUtanuM adhyayana karyuM ane te prakAre AcaraNa paNa karyuM. zAsana 3Ita: 31vAra: ra ane mRtaka-mahinA sudhI AcArazAstra te bharyo paNa e bhaNanAre AcAra grahaNa na karyo.-A prayogamAM bhaNanAra 15 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AcArazAstra bhaNuM to gayo paNa te bhaNatarane lIdhe AcaraNanI apekSAe kazuM phaLa meLavyuM nathI arthAt bhaNI piopaTapaMDita to jarUra thayo paNa koI siddhi na thaI, tethI mAsa zabdane trIjI vibhakita na thaI. 2 2 43 hetu jaLamUtaruMne ! 2 2 44 . hetusUcaka gauNa nAma, kasUcaka gauNuM nAma, karaNa sUcaka gauNa nAma ane koI paNa prakAranI vizeSatAnA nizAnanuM sUcaka gauNa nAma-A badhAM nAmane trIjI vibhakti lAge che. detuM eTale kriyA nahIM karanAra paNa kriyAmAM mAtra nimitta hatu-dhana ramU-dhana vaDe kuLa che. kartA-vA kRta-caitre karyuM karaNa eTale kriyA karanAra. karaNa-rAtreNa hunati-dAtaraDA vaDe laNe che. ithaMbhUtalakSaNa-pa van mavsahunA chAtram rUdrAkSIH -? zuM vidyArthIne kamaMDalu-kamaMDaLa-sAthe teM je ? -ahIM kamaMDalu' zabda vidyAthInA nizAnanI khAsa vizeSatA sUcave che. 5 2 2 44 sAthe 2 | 2 | 46 . sada-kriyA vagere dvArA samAnatA hovI athavA mAtra hayAtI hovI -A be arthamAMthI koI paNa artha jaNAto hoya to saha tathA sanA arthasUcaka sAthenA gauNa nAmane trIjI vibhakita lAge che. kriyAnI samAnatA- putrena mAtaH-te putra sAthe Avyo eTale AvanAra te Avyo. ane putra paNa Avyo. guNanI samAnatA- sada zUTaH tA-putranI sAthe jADo Avyo eTale AvanAra jADe che ane tenI sAtheno putra paNa jADe che. dravyanI samAnatA- kuLa sada nomana mAtA-putranI sAthe gAyarUpa dravya-padArtha-vALo Avyo eTale AvanAra gAyavALo che ane tenI sAthenA putra paNu gAyavALo che. janinI samAnatA- putrA sada trAhmaLa: gAtA-putranI sAthe brAhmaNa Avyo eTale AvanAra brAhmaNa che ane tenI sAtheno putra paNa brAhmaNa che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-dvitIya adhyAya--dvatIya pAda [227 vidyamAnatA-punApi mukuLa sidI dara nirmama | ___ sahaiva dazabhiH putraiH bhAraM vahati gardabhI // -eka paNa sAre putra vidyamAna hoya to siMhaNa sukhethI-nizcitapaNe sUI zake che. ane daza baccAM-bAlakAMo-vidyamAna hoya to paNa gadheDI e daze ya putranI sAthe bhArane vahana kare che paNa nirAMte ArAma karI zakatI nathI. 2 45 hnavAhayAM || 2 / 2 / 46 che. me-vizeSatA. je vizeSatAo vaDe vizeSatAvALAnA AdhAranI eTale vizeSatAvALA padArthanA AdhAranI prasiddhi thatI hoya to mAtra e vizeSatAvALA padArthane sucavanAra gauNa nAmane trIjI vibhakti lAge che. vA vALa:-AMkha vaDe kANo-ahIM kANApaNuM vizeSatA che e vizeSatA AMkha vaDe batAvAya che ane e vizeSatA dvArA vizeSatA yukta AMkhanA AdhAranI eTale kANI AMkhavALAnI prasiddhi thAya che tethI vizeSatAvALA padArthane sucavanAra AMkha' nAmane trIjI vibhakita lAgI. pAna kA-paga vaDe laMgaDo-ahIM "laMgaDApaNuM e paganI vizeSatA che. prayA nIcaH-prakRti vaDe dekhAvaDo-ahIM dekhAvaDA paNuM prakRtinI vizeSatA che. kasi vALa paraca-kANI AMkhane -ahIM vizeSatAvALA padArthanA AdhArarUpa AMkhavALAnI prasiddhi nathI paNa mAtra vizeSatAvALA padArthane ja nirdeza che. aA sII - khavaDe lAMbo-ke manuSyanI laMbAI khavaDe jaNAtI nathI eTale A jAtanA AzayavALA vAmane prayoga prasiddha nathI. je jAtanI prasiddhi lokamAM cAlu hoya te jAtanI prasiddhi ahI samajavAnI che. ! 2 2 46 che #tAra | 2 / 2 / 47 . niSedha arthane sUcavanArA vRta Adi zabdo sAthe joDAyelA gauNa nAmane trIjI vibhakti lAge che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - te tena-teNe karyuM arthAt te kazuM karavAno nathI athavA tenA karavAthI kazuM vaLavAnuM nathI. vuiM tena-javAthI zuM ? arthAt javAthI kazuM sadhAvAnuM nathI. che 2aa 2 / 47 je mAnavAssdhAre che 2 2 | 48 | kAlavAcI nakSatra arthavALA gaNa nAmane AdhAra arthamAM trIjI vibhakti vikalpa lAge. puSyA puge yA pAcam marUnIyAta-puSya nakSatranA kALa vaDe athavA puSya nakSatranA kALamAM khIra khAvI joIe. ahIM khIra khAvAne AdhAra kALanI apekSAe puSya nakSatra che tethI nakSatravAcI AdhAra sUcaka nAmane vika9pe trIjI vibhakita lAgI. have jyAre trIjI vibhakita na lAgI tyAre AdhAravAcI nAmane saptamI lAge che evo niyama hovAthI puge prayoga paNa thayo. puNe -puSya nakSatranA mArgamAM sUrya che. ahIM puca zabda kAlavAcI nathI paNa bhArgavAsI che. fghg kSIra- talanAM phUlemAM je dUdha eTale je vakhate talanAM phUlomAM je dUdha thAya che. ahIM purU zabda kAlavAcaka te che paNa nakSatra vAcaka nathI. aA judacaM viddhi-Aje puSya nakSatra che ema jANuM. ahIM puSya zabda mAtra nakSatravAcI che paNa AdhAravAcI nathI. 2 2 48 pratisukkAvavaaH + 2 / 2 / 42 | sita, 3pu ane vavaddha e traNa zabda sAthe joDAyela gauNa nAma AdhArasUcaka heya te tene trIjI vibhati vikalpa lAge. phezeH setu yA prasita -vALamAM ke vALavaDe AsakitavALo-ahI Asakitane AdhAra ane nimitta kezo-vALo-che. na re yA 37-gharamAM ke gharavaDe usuka-ahIM utsuktane AdhAra ane nimitta gRha che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [229 vA vAddha-vALomAM ke vALavaDe baMdhAyele-Asakata. vyApye dvidroNAdibhyo vIpsAyAm // 2 / 2 / 50 // fkoi Adi zabdo karmarUpa hoya ane kriyA dvArA te zabdono vAraMvAra upayoga thato hoya to e zabdone trIjI vibhakti vikape lAge che. DhioLena drio vA dhAnya vaLAti-babbe droNo vaDe ke babbe koNa anAjane kharIde che; koNa-doNuM- mApa che. gzvana paSya vA gharAna zILAti-pAMca pAMca saMkhyA vaDe ke pAMca pAMca pazuone kharIde che. je 2 2 50 | samo jJogaskRta vA 2 2 / 17 che jene smaraNa artha nathI evo jJA dhAtu je sama sAthe hoya te tenA karmarUpa gauNa nAmane trIjI vibhakita vikalpe lAge che. mAtrA, mAtara vA haMgAnI te-mAtArUpe-mAtA tarIke-athavA mAtAne jANe che. mAtaraM saMgAnAta-mAtAne saMbhAre che- ahIM smaraNa artha che mATe mAtAne trIjI vibhakita na thaI. 2aa 2 51 | maH saMvALe gAmane che 2 2 / 52 che. sama sAthenA TrA dhAtunA adhamya-dharmarahita-evA saMpradAnanA sUcakagauNa nAmane tRtIyA vibhakti lagADavI ane te sAthe sA dhAtune AtmanepadamAM muka. adharma-dharmarahita-eTale dharmaviru9, zAstraviruddha athavA lekaviruddha. - sAcA saMprayate mu-kAmI mANasa sahacAra mATe dAsIne Ape che. ahIM dAsI adharmI saMpradAna che. arthAta dAsI sAthe sahacAra karo e dharmaviruddha che. zAstraviruddha che ane lokAcArathI paNa viruda che tethI dAsI nAmane tRtIyA thaI ane TrA dhAtune Atmane pada thaI gayuM. g Hpragati-patnIne Ape che-ahI patnI adharmI saMpradAna nathI tethI patnI zabdane saMpradAna mATe vaparAtI ceAthI vibhakita ja lAgI. - 2 : 2 para Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana catuthI - caturthAM / / 2 / 2 / 13 / saMpradAna sUcaka gauNu nAmane ceAthI vibhakata lAge che. ceAthI vibhakita eTale ke, myAma, maiM . vinAca nAM tte--brAhmaNane gAya Ape che. 230] vacce rote - pati mATe sUe che. A banne prayAgAmAM Tvina ane vRtti nAma saMpradAnarUpa heAvAthI temane || 2 | r / para / / ceAthI vibhakita lAgI. tAtmya . / / 2 / r / 14 / 'tene mATe A' te tada, vAkayamAM 'tadarza' te adha jaNAtA hAya te gauNu nAmane caturthI vibhakita lagADatI, cUvAya vA--pazune bAMdhavAnA thAMbhalA mATe lAkaDu, ranthanAya zyAhI-rAMdhavA mATe thALI. A banne udAharaNemAM 'thAbhalA mATe tathA rAMdhavA mATe eve satyaM ne saMbadha spaSTa che ethI yU nAmane ane rspana nAmane cethI vibhakita lAgI. !! 2 | 2 ! 54 !! tti vyaye dhArttimaH preya-vicArottamapu / / 2 / 2 / / jene rucatu hAya jene ruci thatI hAya jene abhilASa thate hAma te preya kahevAya. haSi arthAMvALA dhAtu sAthe pabadha hAya teA preya anA sUcaka gauNa nAmane ceAthI vibhakita lagADavI. vizvAra eTale pariNAma. ne vikArasUcaka hoya--jerUpe vikAra thatA hoya terUpanuM je sUcaka hoyaevA gauNa nAmane kRSi-khapavA' avALA-dhAtu sAthe saMbaMdha DrAya teA ceAthI vibhakita lagADavI ane uttamarza anA sUcaka gauNa nAmane mAr dhAtune saMbaMdha hoya te cothI vibhakita lagADavI jenu dhana hAya te dhanika uttama kahevAya. preya-ca-metrAya rote dharmaH-caitrane dharma tarapha abhilASa thAya cheahI maitra preya che. vikAra-v-mUtrAya vvate cavAjUH-mUtrarUpa vikAra mATe rAba' khape che eTale sama che 1 rAba mUtrarUpe pariNAma pAme che tethI mUtra pada vikAra sUcaka che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya-adhyAya-dvitIya pAda [231 phremaLa jAyate radhi-dahIM glemarUpa vikAra mATe che. eTale "dahIM khAvAthI zleSmA-saLekhamarUpa vikAra thAya che. uttamaNuM-vAracaitrAe zarta dharata-karajadAra mANasa potAnA leNadAra evA dhanika caitra mATe se rUpiyAnI rakama dhArI rAkhe che-rAkhI muke che, ahIM dhanika caitra leNadAra che ane ene mATe se rUpiyAnI rakama karajadAra rAkhI muke che. rAkhI mukela so rUpiyArU5 dhana caitranuM che ema A prayoga sUcave che eTale caitra uttamarNa che (dhanano je prayoga kare che-dhananI dhIdhAra vagere kare che-dhanano svAmI hoya che tene lekI uttama mAne che tethI dhanika uttamaNuM kahevAya-uttamatraNauttamarNa-jenuM RNa uttama che.) 2 2 | 55 prArA yuvAna 2 2 / 56 prata ane rASTra sAthenA zuM dhAtu sAthe saMbaMdha dharAvanAra arthI eTale abhilASA karanAra-vAcaka sUcaka gauNa nAmane ethI vibhakita lagADavI, prati-unAca nAM pratiboti zrAdhaNa mATe gAyanI pratijJA kare A-dvijAya gAm AzaNoti / che eTale brAhmaNane gAya ApavAno saMka9pa kare che. ahIM yAcaka kija che. tethI tene cothI vibhakita thaI che 2 2 6 pratyanoPNA''khyAtari // 2 / 2 / 57 / / prati ane kAna sAthe joDAyelA 9 dhAtu sAthe saMbaMdha dharAvatA vakanA - rU5 gauNu nAmane cothI vibhakita lagADavI. pra--gu vratakRrifao gurue kahela vacanane karI bole che. eTale gurue -mu kAnuJMAta che kahela vAtane pharI bolIne te pramANe kare che, ahIM guru vakatA che tethI tene cothI vibhUti thaI A sUtra ema sUcave che ke, guru, mAtA-pitA ke vaDIla jayAre pitAnA ziSyane athavA saMtatine ema kahe ke "pANI lAvo athavA bhaNavA beso tyAre A vacana sAMbhaLanAra ema bole che ke, "hAja, 1 dahIM zleSma-kapha-rUpe pariNAma pAme che tethI breHI pada vikAra sUcaka che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pAchuM lAvuM chuM. "hAjI bhaNavA besuM chuM' Ama gurue ke mAtApitA vageree kaheluM belIne pachI te AjJAnuM pAlana kare che. A khAsa hArdika vinayanI ke AdaranI bhASA che. A jAtanI bhASA bolavAnI sUcanA A vidhAnamAM che. je 2 2 57 cA pIlI 2 / 2 / 18 | vIsca-jhINavaTathI jovuM ke jhINavaTathI jovAnI cIja. jenA vize jhINavaTathI jovAmAM AvatuM hoya ane sAdhu dhAtu tathA hRkSa dhAtune saMbaMdha heya te te gauNa nAmane cethI vibhakita lagADavI. rA-maitrAya ti-mitra mATe jhINavaTathI jue che. nni-maitrAca utte- maitranuM nasIba jue che. kSitartha varabrI-parastrI mATe jhINavaTathI jovAnuM eTale kAmuka puruSa parastrIone abhiprAya jevA prayatna kare che. maitrama phelo-maitrane jue che-ahIM sAmAnya IkSaNa-jovAnuM-che, jhINavaTanuM nathI tethI maitra zabdane cothI vibhakti na thaI. 2 : 2 58 1 utpana phAve . 2 / 2 / 12 .. je banAva Akasmika bane te utpAta kahevAya. e utpAta bhaviSyamAM thanArA je banAvane sUcavato hoya te banAva sAcuM kahevAya, tevA grAmya sUcaka gauNa nAmane ethI vibhakti lagADavI. "vAtAya kapilA vidyut bhAtapAyA'tilohinI / pItA varSAya vijJeyA durbhikSAya sItA bhavet // vAtAva vatrA vidhutva-utpAtarUpa kAbaracitarI vIjaLI vAvAjoDAnA banAvane sUcave che eTale kAbaracitarI vIjaLI bhaviSyamAM thanArA vAvAjoDAnA banAvane batAve che. mAtA tijodinI-atizaya lAlaraMganI vIjaLI bhaviSyamAM paDanArA vizeSa prakAranA AkarA tApanA banAvane sUcave che eTale bhaviSyamAM paDanArI vizeSa garamIne sUcave che.. vatA ca vicA-pILA raMganI vIjaLI varasAdanI AgAhI batAve che eTale bhaviSyamAM thanArA varasAdanA banAvane sUcave che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya--adhyAya-dvitIya pAda [ 233 sumikSAya sItA mane-dhALA raMganI vIjaLI bhaviSyanA banAvapa dukALanI AgAhI kare che eTale bhaviSyamAM dukALa paDaze evuM sUcave che. A vAkayAmAM vIjaLI utpAta rUpa che, te dvArA jenI AgAhI thAya che te jJApya che tethI tene ceAthI vibhakti thai. rAjJaH tuM tram, gayAmAM viddhi rAmAnan--A Avatu' dekhAtu chatra rAjAnuM che eTale taratamAM rAjAne AvatA jANu-ahIM chatra dvArA rAjAnuM Agamana te jaNAya che paNa chatra' pada utpAtasUcaka nathI tethI tene ceAthI vibhakti na thaI eTale chatrAya ema na thAya. / / 2 / 2 / 59 !! || kAya-hanu-sthA-zapAtro thai || 2 | 2 | 6 aa, jUnu, sthA ane zat dhAtunA saMbaMdhamAM je jJApyarUpa kyonya sUcaka gauNu nAma hAya tene ceAthI vibhakti lagADavI. kAI vAtane ke kAi hakIkatane jene jaNuAvIne koI prakAre preraNA karavAnI hoya te zAyogya kahevAya. maitrAcApate maitra mATe-maitrane prerita karavA mATe zlAdhA kare chepeAtAnI ke khIjAnI zlAdhA dvArA maitrane preraNA kare che. maitrAya dattute-caitrane prerita karavA caitra mATe kAI hakIkatanA apalApanI vAta jaNAve che eTale kAI chupI vAtane khullI kare che. maitrAya tite-caitra mATe UbhA rahe che eTale maitrane kAI rIte prerita karavA peAtAnI jAtane jaNAvavA UbhA rahe che maitrAya rAvate-maMtra mATe seAgana khAya che eTale mAtA-pitA vagerenA seAgana khAIne 'huM jANatA nathI" ema jaNAvIne maitrane koi prakAranI preraNA kare che.--A badhA prayogomAM caitra nAkhaprayeAjya che. maitrAya AtmAnaM jAtte, aAtmano nA mUrta-maitranI AgaLa peAtAnI prazAMsA kare che--A prayAgamAM 'AtmA' jJApyaprayeAjaya nathI tethI 'AtmA' te ceAthI vibhakti na thAya. / / 2 / 2 ! 60 !! tumo'rthe bhAvavacanAt / / 2 / 2 / 61 / / eka kriyA mATe bIjI kriyA karavAnA prasaMga heAya evA ane sUcavavA tum nu vidhAna have pachI karavAnu che. (juo-pA3513) AveA tumartha je vAkyamAM hoya te vAkayamAM vaparAtA bhAvavAcaka gauNa nAmane ceAthI vibhakti lagADavI. mavAra nAma eTale mAtra kriyAnu sUcaka nAma Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234] siddhahema pAAya vratti-eTale patuM phUggAyai mati-eTale yachuM jAya che. zabdAnuzAsana tra'tti-rAMdhavA mATe jAya che.tra'tti-pUjA karavA mATe athavA yajJa mATe A banne prayAgeAmAM rAMdhavu' ane 'te mATe javu" tema ja 'pUjA karavI' ke 'yajJa karavA' ane 'te mATe javu" ema e kriyAe che ane temAM prathama kriyA mATe bIjI kriyA thAya che eTale e e kriyAe eka bIjA mATe thanArI kriyAe che eTale vAkayamAM tumaya che tathA pAtra ane rUkhyA zabdo bhAvavAcaka che, ethI bhAvavAcaka e banne nAmeAne caturthI vibhakti lAgI. pAkasya- -rAMdhavAnuM--A vAkayamAM tumayaeN nathI. vakSyoti pAmya vaLyA-je have pachI rAMdhaze te pAcaka, tevA pAcakanu gamana-ahI' vAda ! kartAvAcaka, che. bhAvavAcaka nathI. 5 25 25 61 // namyasyA2e || 2 |ra | 62 // gamya eTale adhyAhArarUpe rahenAra. vAkyamAM tum nA aM te jaNAtA hAya paNa te mATe tum nA sAkSAt prayAga vAkamamAM na thayA hoya te pamya tum kahevAya. AvA gamya tum nA karUpa gauNu nAmane ceAthI vibhakti lagADavI. AmyaH tragati-lAkaDAM mATe-lAkaDAM levA mATe-jAya che. phTemya: gati-phaLA mATe--Le! levA mATe-jAya che. A banne vAkayeAmAM levA mATeneA' artha eTale tumartha abhyAhata che ane tenu vyApya- -ka-lAkaDAM tathA phaLeA che tethI temane catuthI lAgI. che-A prayAgamAM darzAvela che, 62 // jAya dhAn gAtu`catti-lAkaDAM levA mATe te mATe' evA tumaye teA che paNa te vAkayamAM gamya nathI tetho dhAr ne badale vemyaH na thayuM. 5252 sAkSAta tenevADanAnte / / 2 / 2 / krU II gati-page cAlavuM. banAtA -pramAyela nahI'-jayAM paheoMcI zakAyuM na heAya te. page cAlavAnI kriyAnA anApta karUpa gauNu nAmane vikalpe cothI vibhakti lagADavI. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtta-dvatIya adhyAya-dvitIya pAda [ 235 prAmaM prAmAya vA cAta-gAma jAya che. paNa gAma pahoMcI zakAyuM nathI-evo A vAkayane artha che. vinaH sthAnaM be vA yAti-bhUlo paDelo mANasa mAge jAya che paNa tene mArga maLyo nathI-evo A vAkayano artha che. triye jaiti-strIne jANe che athavA manathI strI tarapha jAya che. mana me barachati-manathI merune jANe che athavA manathI mera tarapha jAya che. A baMne vAkyamAM "page cAlavAnI gati nathI, tethI strI ane e zabdomAM cothI vibhakti na thaI. cAta- mAge jAya che... ahIM te barAbara rasto maLI gayo che. paNa rUpa karma anAma nathI tethI vadhe ema cothI vibhakti na thaI ne 2 2 1 63 5 manyasyA'nAvAdibhyo'tikutsane // 2 / 2 / 64 // je nAma vaDe ghaNe niMdA sUcavAya te nAma tasukSa, mana dhAtunA ati sanarUpa karmacA-sUcaka gaNa nAmane ethI vibhakti vikalpa lagADavI. A sUtramAM atikusanasUcaka nau (DI) vagere zabda na levA. sUtramAM maca ema ja yukta mana dhAtu batAvela hovAthI ahIM mana dhAtu cothA gaNana levo paNa AThamA tanAdi gaNana mana dhAtu na le. na yA tRya tRLa vA ma-tane huM taNakhalA tulya paNa mAnato nathI. eTale taNakhalA karatAM paNa ghaNo halako-nIca-mAnuM chuM 7 vA tRLe manve-tane huM ghAsa tulya nathI mAnato-ahIM mana dhAtu cothA gaNano nathI paNa AThamA gaNane che tethI tRLa ne cothI vibhakti na thaI. na tyA nAlaM majo-tane huM hoDI tele nathI mAnato. vA ne majo-tane huM anna tole nathI mAnato. na havA zu maLe-tane huM zuka-popaTa-tole nathI mAnate. vA rAjAruM ma-tane huM ziyALa-zugAla-tole nathI mAnate. na vA kAOM maLe-tane huM kAgaDA tole nathI mAnato A badhA prayogamAM sUtramAM vajelAM nI vagere nAme che tethI nau 3 rana vagare nAmane cothI vibhakti na thaI na vA ratna maLe-tane huM ratna tole nathI mAnato paNa rana karatAM. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 'uttama mAnuM chuM. A rIte A prayogamAM atiniMdA nathI paNa prazaMsA che. tethI ratanAca na thAya, na svA mance-tane huM taNakhalA jevo nathI mAnata-A vAkyamAM mad zabda ethI vibhaktimAM na Ave. kAraNa ke, te niMdanIya to che paNa atiniMdAnA sAdhanarUpa zabda nathI tethI tyAM nuM sukhyam na thAya. vAM tRNaM maLe-tane taNakhalA sarakho to mAnuM chuM-ahIM atiniMdA nathI tethI tUve na thAya. | 2 | 2. 64 dina-mulakhyA 2 / 2 6 || dita ane puNya zabda sAthe joDAyelA gauNa nAmane cothI vibhakti vikalpa laga DavI. samayAvine mAni uta-rogIne mATe ke rogInuM hitarUpa che. caitrAya caitra nA sura caitrane mATe ke caitranuM sukha che. ! 2 2 1 65 || ta-madrA-DayuSya-kSemA-DathasrthanAssrAri | 2 / 2 / 66 che. tat eTale hita nAma ane hitanI arthavALuM nAma , sukha nAma ane sukhanA arthavALuM nAma tathA bhadra nAma ane bhadranA arthavALuM nAma, AyuSya nAma ane AyuSyanA arthavALuM nAma, kSema nAma ane kSemanA arthavALuM nAma, atha nAma ane artha no arthavALuM nAma e badhAM nAma sAthe joDAyelA gINa nAmane AzIrvAdano artha jaNAto hoya to cothI vibhakti vikape vagADavI. (artha eTale prAna athavA kArya) dina-hitaM zIkhyo jovAnAM vA mUyAnna -januM bhaluM thAo. hitane artha-pagra-, , , surata-mua par: nAnAM vA mUyAta-prajAone sukha thAo. sukhano artha-m zaM ,, , , , , zarma-phArma , , , , , , Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda (237 madra-madram tu zrIninarAzanAya zrIgirAsanaca vA-zrIjinazAsananuM bhaluM thAo, maka ne artha-vAcALa rencAima kastu zrInivAsanAbInirAhanaca vA zrIjinazAsanuM kalyANa thAo. AyuSya-AyuSyam karatu caitrAya vaitraya vA-caitrane AyuSya thAo-caitra dhaNuM jIvo. AyuSya ne artha--gauvata-gIta bhavatu caitrAca caitraya vA-caitranuM jIvita thAo-catra lAMbuM jI. kSema- mUyAta zrIsaMgha, zrIsaMghaca vA-zrIsaMghanuM kSema thAo homa ne artho- ra8-rUkaza4 ,, ,, ,, } kuzaLa , nirAmacaM ,, ,, ,, ,, ,, Arogya thAo. vArtha-mUcA maitrAya triI vA-mitranuM kAma thaI jAo artha no artha-kArya-kArca mUyA maitrAya maitraya vA-mUtranuM kAma thaI jAo. !! 2 2 4 66 | rAje che 2 2 . 67. je vaDe koI paNa padArthane amuka kALa mATe pitAne karI zakAya enuM nAma variyA. parikayaNa arthanA sUcaka gauNa nAmane cothI vibhakti vikalpa lagADavI. zatAya na vA parizIta:-so rUpiyA mATe ke so rUpiyA ne badale ke so rUpiyA vaDe amuka kALa sudhI (gheDo athavA mANasa) rAkhela che. || 2 | 2 + 67 5 vAvatArtha- vAnama:- ta-svAdA-svadhAmaH | 2aa 2 | 68 phAvata zabda ane zavata arthavALA zabdo tathA vaSara, nagara , svarita, svAda ane svadhA e badhA zabdonI sAthe joDAyelA gauNa nAmane cothI vibhakti lagADavI. rAvata-zavataH mo matsyAya-malla mATe mala samartha che eTale malla bIjA mallane barAbara pahoMcI vaLe tema che rAvata no artha-pramu-tramu: , , , , , , , vaSar anna-agnine Ahuti. namoheMca:-arahAne namaskAra. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 2 2 68 , 238] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rita grAmya -prajAne svati svAha ndrA-Idrane Ahuti. svA pitRkhyaH-pitarone tarpaNa-zrAddha. paMcamI - rAkhyapAtAne 2 / 2 / 63 Tii apAdAnasIka gauNa nAmane hari, cAma, cam rUpa paMcamI vibhakti lAge che. grAmad rAjI-gAmathI Ave che. jovodAbhyAm gArajIta-gAyane dohavAnA be sthAna pAsethI Ave che. vakhya Ati -vanamAMthI Ave che. te 2 2 1 69 gADavadha 2 2 . 70 || kavadhi-mA-sImA-hada athavA abhividhi. abhividhi-samArhada. je nAma hadasUcaka heya tenA arthane paNa abhividhimAM samAveza che. A sAthe joDAyelA A bane arthanA sUcaka gaNa nAmane paMcamI vibhakti lAge che. marcArAvADhiputrAr 7o meSa:-pATaliputra sudhI megha varasyo. A prayogamAM pATaliputramAM meha varasyAnI hakIkta sUcavAtI nathI abhividhi- vastraputrAT che meSaH-pATaliputra-paTaNa-sudhI megha varasyo. A prayogamAM pATaliputranI AsapAsa tathA pATaliputramAM paNa meha vara. e hakIkta sUcavAya che. che 2aa 270 che varyAkhyAM vI 2aa 2 ! 72 che. vajarya arthavALA ghara ane zapa zabdathI yukta evA gauNu nAmane paMcamI vibhakti lagADavI. para vastraputrAr cho gha-pATaliputra sudhI varasAda varasyo che, A che ,, , , , , , , eTale paripatrane choDIne bIje ThekANe varasAda varasyo che. apara: maitra-maMtrano apazabda--A prayogano aA vacce arthano nathI. || 2 (2471 ! Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda ri39 cAra pratinidhi-prativAne patinA 5 2 / 2 / 72 | pratiniSi-mukhya je-mukhanA badalAmAM cAle e. pratiddAna-eka vastune badale bIjI vastu levI ke ApavI-adalAbadalI karavI, pratinidhi ne sthAne vaparAnAranuM sUcaka gauNa nAma tathA prativAna -apAtA padArthane badale kAmamAM AvanAra padArthanuM sUcaka gauNa nAmae bane gauNa nAmane prati zabdane saMbaMdha hoya to paMcamI vibhakita lagADavI. pratinidhi-pazuno vAsudevAta vrata-vAsudevane badale pradyumna, pratinidhi che. pratAna- tigraH prati bhASAnuM pracati-talane badale aDada Ape che- tala laIne badalAmAM aDada Ape che. je 2 | 2 | 7ra che gAthAta je 2 2 / 73 che. AdyAtA-pratipAdana karanAra athavA zIkhavanAra. AkhyAtA arthanA gauNa nAmane paMcamI vibhakita lagADavI, AvA vAkayamAM niyamapUrvaka satata vidhAnA ke kaLA vagerenA sAvadhAnI pUrvakanA grahaNane artha jaNAto he joIe. kapAcAyAt 3 thI-upAdhyAya pAse dhyAna daIne niraMtara bhaNe che. kapAdhyAyAt mArAmati-upAdhyAya pAsethI dhyAna daIne niraMtara meLave che. gna rAti-naTane sAMbhaLe che-ahIM sAtatya nathI. che 2 2 3 73 nIcA rAma-ssure / 2 / 2 / 74 | eka kriyA karyA pachI bIjI kriyA karavAno prasaMga hoya tyAM pUrvanI kriyAnA sUcaka dhAtune caDU pratyaya lagADavAmAM Ave che. A ag pratyayavALe prayoga vAyamAM adhyAhArarUpe hoya te te adhyAtakriyA sUcaka cam pratyayavALA padanA karmarUpa gauNa nAmane tathA AdhAra sUcaka gauNa nAmane paMcamI vibhakita lagADavI. varma-prANAHAta te-prAsAdathI jUe che-prAsAda upara caDIne jue che. ahIM "upara caDIne' evA arthanuM sUcaka 26 pratyayavALuM pada adhyAhArarapa che eTale te bahAravALA kriyAsUcaka padanuM vAtAH karma che, tethI tene paMcamI vibhakti lAgI. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAyAra---AAsanAta prekSate-AsanathI jue che-Asana upara besIne jue che-ahIM paNa 'upara esIne' evA anu sUcaka jU pratyamavALu pada adhyAhArarUpa che ane tene AdhAra mAsana che eTale AdhArane paMcamI vibhakita lAgI. 240] prAptAm ya zete-prAsAda upara caDIne sue che--A vAkayamAM 'caDIne' ane sUcaka cav pratyayavALA zabda adhyAhAra nathI paNa vAkayamAM sAkSAta mUkelo che. ethI prAptAm ne badale trAsAt na thayu bAsane kavivya mukte-Asana upara besIne khAya che. ahI' paNa besIne' ane sUcaka cav prayavALA zabda adhyAhAra nathI paNa vAkayamAM sAkSAta mUkelo che. tethI basane ne badale bAlanAt na thayuM // 22 74 ! prasRtyAya-virAT-dirAtiau / / 2 / 2 / 7 / / pravRtti zabda tathA pravRtti avALA zabda, anya zabda tathA anya arthavALA zabdo, vidma-Ai nAma tathA viza-- eTale dizA sUcaka zabda je dizAsUcaka zabda deza athavA kALa vagereneA sUcaka hAya tene ahIM (zi--samajavA) ane vRtti, bArAta tathA phatara-e badhA zabdo sAthe joDAyelA gauNa nAmane paMcamI vibhakita lagADI. pravRtti-sata: pravRtti-tyArathI mAMDIne. pravRtti-a-zrISnAr Aramsa-unALAthI mAMDIne. anya-anyo maitrAt-maitrathI judA. anya a--minnaH maitrA-maitrathI judA vizA nAma-zrAmAta pUrvalyAM vizi vasati-gAmathI pUrva dizAmAM rahe che. virAT-3rovizrcAt pattiyAtra:-vidhya parvatathI pAriyAtra pata uttare che. zrimo rAmAnlR yudhiSTiraH-rAmathI yudhiSThira pAchaLanA che. hindu-oimAta-gAmathI bahAra che. ArAta-ArAvuM zrAmA-gAmanI pAse che, tara-tara: prAmAta-gAmathI itara-judo che. 1 2 1 2 375 || LutoH / / 2 / 2 / 76 || heturUpa banelA RLa vAcI gauNa nAmane paMcamI vibhakti lagADavI, hetu eTale kriyA nahIM karanAra nimitta. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya ayAya-dvitIya pAda 241 rAtAt pandvaH-sA rUpiyAnA RNane lIdhe baMdhAyelA che-A vAmamAM baMdhAvAmATe se| saMpamA nimittarUpa che-heturUpa che. zatena :-sA rUpiyAthI baMdhAyele!ahI rAta zabda heturUpa nathI paNa kriyA karanAra karaNarUpa vivakSita che eTale tRtIyA vibhakti lAgI che, | 2 | 2 4 76 ll muLAtiyAM navA | 2 | 2 | 77 || joI e. hetubhUta guNavAcI gauNu nAmane paMcamI vibhakti viSe lagADavI. paNa hetubhUta guNavAcI gauNu nAma nArItimAM na hovuM gAAt nAmathena vA va6:-jaDatAne lIdhe baMdhAyelA che. jJAnAt jJAnena vA mu:-jJAnane lIdhe mukta thayelA che. A banne vAkyAmAM jaDatA ane jJAna banne guNavAcaka ane heturUpa gauNu nAma che. yu muddaH-muddhithI mukta thayA. che tethI tene paMcamI vibhakti na lAgI. ArAc: | 2 | 2 | 78 I JarAta-dUra athavA pAse, dUra athavA pAse avALA nAma sAthe vibhakti lagADavI. saMbaMdha dharAvatA gauNa nAmane paMcamI gAmathI dUra. dUraM grAmAd grAmasya vA - viprakRSTa grAmAd grAmasya vA --,, antikaM ,, abhyAzaM " ,, jyAre rAta rAkhtane niyama lAge che tethI A Apela nathI. .. 23 ahIM yuddhi zabda nArItine 5 2 1 2 ! chas [1 ,, gAmanI pAse. ,, saMbaMdha heAya tyAre te cha" mAM sUtratA ja udAharaNAmAM ArAt zabdavALuM udAharaNa !! 212 ! 78 !! 13 stotAva-Rddha-tivayAsave ne ! r r / 76 akSaravana dekhAya teve! guNa, asattvAcaka ane karasUcaka sto 345, cha, tittva evA nauNa nAmeAte pAMcamI vibhakti vikalpe lagADavI. vA muttta:--gheDAthI mukAye asattvavAcaka karNa-stota stokena 16 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana eTale thoDo doSa karavAthI baMdhanamAM na paDyo. alpAd alpena vA muktHrAta kRra che vA muda-muzIbate mukAye. tipAta tapana vA mup:- keTalAthI mukAyo-eTale keTalAkoe bhegA thaIne baMdhanamAM na paDavA dIdho. ratana viSe suta -DA viSathI haNAyelo-ahIMne to zabda fvAnuM vizeSaNa hevAthI ane viSa dekhAya evuM hovAthI savavAcaka nAma che. || 2 2 ! 79 ! SaSThI-- prajJA : pachI 2 2 80 | ajJAnanA arthavALA jJA dhAtunA karaNavAcI gauNa nAmane , , Am rUpa chaThThI vibhakti lagADavI. uSa: nAnIre-ghIne Teparela samajIne athavA bIjI koI ghI jevI vastune ghI samajIne te vaDe pravRtti kare che athavA kAma calAve che. afSoH nAnI-upara jaNAvela khoTI samaja rAkhIne jAtanA ghIvaDe pravRtti kare che. athavA kAma calAve che. sarvaSa nAnIre-upara jaNAvela mizyA samAja rAkhIne vividha prakAranAM ghIvaDe pravRtti kare che athavA kAma roDave che. A vAkyamAM jJA dhAtune artha prakRti che athavA viparIta jJAna che. svare putre nAnAta-avAjavaDe dIkarAne jANe che-oLakhe che. A vAkayamAM jJA dhAtuno artha "kharuM jANavuM' che. hai uSo nAnAsa-telane ghIrUpe jANe che-A vAkyamAM tela karaNa nathI tethI tene pachI na thAya. sarvik karaNa che tethI tene SaSThI thaI gaI che. 5 2 2 5 8 0 che roSe 2 2 | 82 . pite ane potAnuM, nekara ane zeTha, bApa ane dIkaro vagere prakAranA je vividha saMbaMdha che tenuM nAma zeSa. athavA karma vagere kArakanI avivakSAne paNa "zeSa kahevAya. avivalA eTale karmavagere kAraka hoya chatAM temane te rIte nahIM samajavAnI IchA te avivalA. AvA zeSa rUpa gauNa nAmane SaSThI vibhakita lagADavI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [ 243 jJaH puruSaH-rAjane puruSa-ahIM svAmI-sevakano saMbaMdha che. kavaH 3patyam-upaguno putra-ahIM bApa-dIkarAno saMbaMdha che. 11SAAma anIyAta-aDadane khAo.-A vAkyamAM 3ranIyata kriyAnuM karma aDada che. chatAM tene karmarUpe belavAnI-jaNAvavAnIIrachA nathI mATe zabda zeSarUpa kahevAya. 2 2 81 che ri-pichAta-stAtAtaNAtA 2 2 / 82 | ri, ritu , tAt, 3ttAt, ar, mata ane At, A badhA pratyaya jemane lAgelA hoya temanI sAthe joDAyela gauNa nAmane SaSThI vibhakita lagADavI. ra-prAmastha pari-gAmanI Upara. bharata-grAmapaMca 3pariNAta-gAmanI Upara-AgaLa. tAtu-grAmara ghararatA--gAmanI para-bIjI tarapha mastAna-grAmapaMca varatAtu-gAmanI AgaLa ma-grAmaca pura:-gAmanI AgaLa utara-grAma0 kSiAta --gAmanI dakSiNe. Az-grAmapaMca uttarArtI-gAmanI uttare. 2 2 2 82 che rAmeLa chataH 2 2 { 8rU . je gaNa nAma kRdaMtanuM karma hoya tene SaDI vibhakti lagADavI. mAM strI-pANIne banAvanAra. vAM -gAyanuM dehavAnuM. A banne prayogomAM stra ane hoda e banne nAma kadaMta che ane vadhu tathA no zabda kRdaMtanA karma che, tethI bannene SaSThI vibhakita thaI che. zatre mattA-zAstra vaDe bheda karanAro-ahIM zastra karaNa che. to prazna-thoDuM rAMdhanAro-ahIM toyam kriyAvizeSaNa che. mupUrvI vorana -jeNe pahelAM cokhA khAdhA che te-ahIM vana e taddhitanuM karma che, kRdaMtanuM nathI. je 2 2 83 che dri vAjhA || 2 | 2 | 84 che. jene che. tUrA pratyaya che evA dhAtunA gauNa karmane pachI vibhakti vikalpa lagADavI. caudasya rau vA dvipana-cerane deva karanAra. che 25 2 84 che Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vaiga drayoH 2 2 85 | kRdaMtanA pratyayo jene cheDe AvelA che evA be karmavALA dhAtuonA be karmamAMnA game te eka kasUcaka nAmane pachI vibhakita vika9pe lagADavI. jyAM SaSThI vibhakti na lAge tyAM rArA83nA niyamathI padhdhI nitya thaI jAya. ajAyAH netA sadhnaM sadhnasya vA athavA ajAm ajAyA vA netA aMdana-sudana nAmanA gAma tarapha bakarIne laI janAra-AmAM be karma vALA nI dhAtunuM netA e kRdaMta che ane agA tema ja hRdana e be tenAM karma che. prathama udAharaNamAM sUdanane vaSThI vibhakita vikalpa thaI ane anAne nitya SaSThI thaI tyAre bIjA udAharaNamAM majhAne vikalpa pakkI thaI ane sutrane nitya thaI. | 2 | 2 | 85 rtari | 2 2 86 . jene cheDe zrata pratyaya AveluM che tevA kRtarUpa dhAtunA kartAne SaSThI lagADavI. mavataH asi-tamAruM besaNuM-ahIM mAsavA kRdaMta che. rAcavA-gharamAM sUvuM.- ahIM adda e kartA nathI paNa adhikaraNa che. 2 2 : 86 che dritIratha ya vA II 2 / 2 / 87 | je eka ja kRdaMtano prayoga kartAmAM ane karmamAM SaSThI vibhakti thavAmAM hetubhUta heya te kUdatanA kartAne SaSThI vikape lagADavI. strIliMgamAM thanArA 3 ane Tw prayovALA kRdaMta (pAsa 105 tathA pAyA12) zabdo ahIM na levA. vicitrA sUtro kRti AcAryastha kAryA vA-AcAryanI sUtronI vicitra kRti-ahIM ta kRdaMta che ane e kRdaMta, sutrarUpa karmane ane AcArya rUpa kartA nAmane paThI vibhakita thavA mATe nimitta che. mATe kartAsUcaka mArca zabdane SaSThI vibhakti vikape thaI. nAzcaryam na pAvara gatithInAM 2 prAdurbhAva -Azraya che ke, cokhAno pAka thayo eTale rasAI thaI ane atithio AvI gayA-A sthaLe vaja zabda ekalA na rU5 karmane lAgelI SaSThI vibhaktinA nimitta Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda ri4pa rUpa che ane prAdurbhAva zabda ekalA atithi 35 katane lAgelI SaSThInuM nimitta che, paNa eka ja kRdaMta bane dhaSThI vibhaktinuM nimitta nathI. ciSa trisya kAvyAnAmU-maitranI kAvya karavAnI IcchA.-ahIM cigi mAM A praya che meriyA caitrakhya chAna -catra vaDe kAThone vaheravAnuM.-ahIM meTriA mAM ja pratyaya che. A baMne prayogomAM vajelA pratyayo che tethI A niyama na lAge. e 2 2 87 ] grAhya vA 2 | 2 | 88 che. jene kRtya pratyaya lAgelA hoya evA kRdaMtanA gauNa kartAne dhaSThI vibhakti vikalpa lagADavI. ca (+thaT), ca, 2 (ca), tAvyuM ane anIya e pAMce pratyayonI kRtya saMjJA che. A ya pratyenuM vidhAna pAMcamA adhyAyamAM Avaze tathA ahIM rA283 thI mAMDIne rArA94 sUtro sudhImAM kRdaMtanA je pratyayone nirdeza karelo che te tamAma pratyenA vidhAnanI samajUtI paNa pAMcamA adhyAyamAM Avaze. tvacA tava vA yaH :-tAre karavA yogya sAdaDI-ahIM ca zabda vacam pratyayavALo che ane ene kartA tyayA che. | 25 2 88 | nomayotoH 2aa 2 / 82 gra pratyayavALuM je kRdaMta kartAne ane karmane vaThI vibhakti thavAmAM nimittabhUta hoya tevA druhya pratyayavALA kRdaMtanA gauNuM kartAne ane gauNa karma ne SaSThI vibhakti thatI nathI. tathA grAma5 gagA maLa-mitra vaDe gAma tarapha laI javA yogya bakarI. A prayogamAM netavyA e (tavya) ya pratyayavALuM kRdaMta che ane te annA rUpa karmane ane mitra rUpa kartAne-banene thanArI SaSThI vibhaktinuM nimitta che. eTale agA ne ke mitra ne be mAMthI koIne SaSThI vibhakti thaI nahIM 2 1 2 | 89 che tRnnudantA-'vyaya-kvasvAnA-'tRzU-zata-Gi-Nakaca-khalathesya | 2 / 2 / 10 || tR (Drana) pratyaya, aMte 3kAra heya evA pratyayo, koI paNa avyayarUpa kRdaMta, vas (kavaNu), mAna, ['mA' akSarovALA aneka pratye che te Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana badhA ja ahIM levAnA che. jemake-Ana (pArAra) 3nA (pArAra0) cAra (pArara0) rana (pArAra3 tathA 24)] ma[ (ntRza), at (tathA catu), rU (fe), a (ja ), (), ane manaprayo-e badhA pratyayo jene lAgelA-hoya evA kRdaMtanA gauNa karmane ane gauNa kartAne SaSThI vibhakti na thAya. tRDhatA nApavAna-lekanA apavAdone bolanAro. utta-cAmuM arajI:-kanyAne zaNagAranAro. zraddhAsura taravam -tavamAM zraddhA rAkhanArA. avyaya -- ravA tragati-sAdaDI banAvIne jAya che. ahIM vA avyaya che. modra mova, tragati-bhAta khAvA mATe jAya che. ahIM movatum avyaya che. - porna vecavAnuM jeNe bhAta rAMdhela. ahIM vivAna prayoga vat pratyayavALo che. jAna- vAna-vAM vaIT:-jeNe sAdaDI banAvelI. ahIM vaIre mAM jAna pratyaya che. rAna-mathe ghavamAna -malayane pavitra karanAro. parvamAna: mAM zAna pratyaka che. mAnara-monuM pramA-bhAtane rAMdho. vimAnamAM mAna pratyaya che. mAnasa-caitre gharamAna -caitravaDe radhAne bhAta-paMcamAna: mAM bAnA pratyaya che, A prayogamAM kartAne paNa na lAgI. sthAna-AM rimAna:-bhaviSyamAM sAdaDIne banAvanAra, variSyamALa: mAM sthAna pratyaya che atRza-apIcara taravArthapU-4mAravAti mahArAje racelA tattvArtha sUtrane bhaNato. adhIyana mAM atR1 pratyaya che. tR-daM purvana-sAdaDIne karato--luna mAM zatru pratyaya che. - variSyana-sAdaDIne bhaviSyamAM karanAre. RriSyana mAM sthavR pratyaya che. -parISahAna sAHi -parISahene khUba sahana karanAra, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda avada-vAra tragati-sAdaDI karavA mATe jAya che. A badhA prayogomAM karmanI kaThIne niSedha thayo che. - para: To mAtA-tamArA vaDe sAdaDI DIvAramAM karI zakAya ema che. -sujJAna taravuM tacA-nArA vaDe tatva sArI rIte jANI zakAya ema che. A chellA be prayogomAM ra4 tathA vastra pratyaya hovAthI kartAnI paSThI vibhaktine naSedha thayela che. 1 2 2 / 90 che rAdhA . 2 / 2 / 1? vartamAnakALa ane AdhAra e be artha sivAya bIjA arthamAM AvanArA ta (#) ane tavA (jIvatu) pratyayonA gauNa karmane ane gauNa kane SaSThI na thAya. pata-kraH zrataH jaina maro sAdaDa karI -ahIM maitra rtA che. vattavatu-grAma ravAna--gAma gayo-ahI ghAma kama che. rAjJA pUri:-rAjAone pUje che, ahIM vartamAnakALanA arthamAM jI Avela chetethI ane phUTuM vatUna pIta- A sthaLe sAthavAnuM pAna karyuM- ahIM Uta6 mAM AdhAra arthane sUcaka ja che. tethI A banane prayogomAM SaSThI vibhakti lAgI. 2 2 | 91 che vA pharI | 2 / 2 / 12 . napuMsakaliMgamAM (pAlA123) AvelA ta (aa pratyayanA gauNa kartAne vaSThI vibhAkta vikalpa thAya. pUrI mayUra vA vRttam -mayUranuM kRtya. ahIM (tRta + tama) vRttam padano ta (4) napuMsakaliMgamAM che. | 2 | 2 92 | akamerukasya // 2 2 / 93 // m dhAtu sivAyanA 3% pratyayavALA eTale amuka zabda sivAyanA pratyayavALA kudaratane gauNa karmane paThThI na thAya. mojAna miTApu:-bhogonI abhilASA karanAra-ahIM an Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana + 3 = miTApu zabda haja pratyayavALo che. rA: vAsa-dAsIne kAmuka-ahIM cam + kAmuka zabda che. tethI SaSThI thaI gaI ! 2 | 2 | 93 | MdanaH | 2aa 2aa 24 | bhaviSyakALanA ( 5 | 3 | 1 ) arthamAM AvelA na pratyayavALA "ane traNanA (pAka6) artha ne sUcavatA phana pratyamavALA-e banne prakAranA kRdaMtanA gauNa karmane dhaSThI vibhakti na thAya. bhaviSyakALa-jhA jamIgAma janAra grAma mAmI-gAmamAM AvanAro. -rAtuM nathI-so rUpiyAnuM devuM ApanAre. sApu rAthI vica-dhanane sArI rIte ApanAro-dAna karanAro. ahIM dAmI zabdane Ina pratyaya bhaviSyakALanA tathA RNanA arthamAM nathI. 2 2 | 94 che saptamI satafpAra | 2 / 2 / 11 | AdhAra vAcaka gauNa nAmane di, mora , sun rU5 samI vibhakti lagADavI. re mArUM-sAdaDI upara bese che. (azvo: bhArate-be jaNe be ghoDA upara caDe che.) vi sevA -svargamAM devo che. tiSa tai-lemAM tela che. je 2 | 2 | 95 che navA suce che || 2 | 2 16 . sura-vAra-eka vAra-be vAra vagere. "vAra" artha vALA zu pratyayAta nAmanI sAthe tathA 'vAra arthavALA bIjA pratyayo jemane lAgelA che evA nAmanI sAthe joDAyelA kAlavAcaka adhikaraNasUcaka gauNa nAmane saptamI vibhakita lagADavI, sunna-draH addhi aho vA mukta divasamAM be vAra khAya che. sunna arthaka-jhutra-ugro mAre mArA para mukyate-mahinAmAM pAMca vAra khAya che. A be prayogomAM addana ane mArA zabda kALavAcaka adhikaraNa che. tathA te adhikaraNasUcaka nAma "vAra arthavALA briDa tathA pannA : nAmo sAthe joDAela che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [249 diH #apAvyAM mukate kAMsAnI thALImAM be vAra khAya che-ahIM vAMcavazrI zabda AdhArasUcaka to che paNa kALavAcI nathI. 2 2 | 96 che ___ kuzalAyuktenAsevAyAm // 2 / 2 / 97 // sAvA-ravayaMprerita kriyAtmaka pravRtti athavA IchApUrvaka kriyAtmaka pravRtti. jrA zabda ane bApu zabdanI sAthe joDAyelA AdhAravAcI gauNa nAmane bAvA arthanuM sUcana jaNAtuM hoya to saptamI vibhakti vikalpa karavI. - putro vicAcAM vivAdAH ya-vidyAmAM kuzaLa che-je vidyAmAM kuzaLa che te vidyA pramANe pravRtti kare che. Ayu: tafNa tapa vA-tapamAM joDAyelo che-tapa kare che. kuza trei na tu karoti-citra karavAmAM kuzaLa che paNa citra karato nathI, vAyu nauH zaphTa-madhya -baLadane kheMcIne parANe gADAmAM joDelo che. A be prayoge paikI pahelA prayogamAM jemAM kuzaLa che temAM kAma karatA nathI ane bIjA prayogamAM baLadane parANe joDelo che eTale svayaMprerita athavA IcchApUrvaka pravRtti nathI eTale vikalpa saptamI na thaI !! 2 | 2 | 97 | svAmIzvarAdhipati-dAyAda-sAkSi-pratibhU-prasUtaiH // 2 / 2 / 98 // havAmI, , pati, phAcAra, sAkSI, pratima ane prasUta--A badhA sAthe joDAyelA gaNa nAmane saptamI vibhakita vikalpa thAya. svAmI-gopu navA yA svAmI-gAyana vAmI-mAlika. * - , , , , adhipati ,, , , adhipati , , , rAyA - , , DhAyAH, bhAgIdAra sAkSI-, ,, ,, sAkSI- sAkSI pratimU ,, ,, ,, pratimA, prayutara , , prasUtAH-gAyomAM janmele + 2 | 2 | 98 che cothe niH + 2 / 2 / 17 che. ta (#) pachI 6 pratyaya AveluM hoya eTale tana (f) pratyaya jenA aMte che evA kriyAsUcaka zabdanA gauNa vyAyane-kamane-saptamI vibhakti nitya thAya. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana adhItamanena--adhIta+in=adhotin=adhItI cAraNe--vyAkaraNane bhaNanAro. rU+rUna=cchI -yajJa karanAro. A banne prayogamAM thAiraLa ane cA e vyApya che. tapUrvI ramU-pahelAM sAdakI karelI-ahIM rUna pratyaya to che, paNa ta pratyaya pachI nathI, pUrva zabada pachI che, tethI saptamI na thaI. e 2 2 | 99 tarune heta || 2 / 2 / 200 che. je vAkyamAM vAgha-karma-nI sAthe hetu joDAyeluM hoya eTale vyApya ane detuM judAM na hoya evA hetuvAcaka gauNa nAmane saptamI vibhakita lagADavI. vaLi dvIpa TuttivAghanA cAmaDA mATe vAghane mAre che.-ahIM cAmaDuM hetu che ane vAgha karma che. karmarUpa vAgha ane heturUpa cAmaDuM bane joDAyelAM che-judAM judAM nathI. ttayoH rita kuram -be dAMta mATe hAthIne mAre che. ahIM dAMta ane hAthI ane sAthe joDAyelA che. zero ramI dunita-vALa mATe amArI gAyane haNe che. ahIM keza ane camarI gAya sAthe joDAyelA che. sIni putra dRtaH - sImADA mATe phUlavALuM jhADa kApI nAMkhyuM. ahIM sImADo ane phUlavALuM jhADa banne paraspara joDAyelA che. vene dhArca sunAta-pagAra vaDe anAja laNe che-ahIM heturUpa vetana ane karmarUpa anAja ane judA judA che. ii 2 / 2 100 || pracAvAvasAdhunA | 2 2 20. sAdhu zabda sAthe yukta gauNa nAmane saptama vibhakita lAge che, jo vAkayamAM prati, jvara, kAna ane ami no prayAga na hoya te. sAdhuH mitro mAtari-mAtA tarapha maitra asAdhu che- sArA nathI. ahIM mAtA zabdane saMtanI vibhakita thaI prati-lAi: trio mAruM prati-mAtA tarapha mitra sAro nathI. ,, , vara- - , , , manuM- ' , " anuM- ' ' , , , afma- , , , kama ; , , >> vari- , Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [251 A prayogamAM prati, ghara, anuM ane garama zabdo hovAthI saptamI vibhakti na thaI. | 2 | 2 | 101 sApunA ! 2 1 2 / 202 sAdhu zabda sAthe joDAyelA gauNa nAmane saptamI vibhakita thAya, je prati, vara, 3janu ane temane vAkyamAM prayoga na hoya te. sAdhu: trio mAtari-maitra mAtA tarapha sAro che. prati-sAdhu: mAtara prati-me na mAtA tarapha sAro che. vari- , ghare- , , , manuM-,, ,, manu, , , mafma-,, ,, 3 mi-, , A prayogamAM prati, pari, 1nuM ane mafma no prayoga hovAthI mAtA zabdane rArAka6 nA niyamathI dvitIyA vibhakti thaI che 2 2 102 che nigona vAyA | 2 / 2 / 20 rU che nipuNa zabada sAthe ane sAdhu zabda sAthe joDAyeluM gauNa nAma saptamI vibhakitamAM Ave, je nipuNa tathA sAdhu padanA vizeSa saMbaMdhe arcAAdara-no bhAva jaNAto hoya che ane prati, pari, mana ane ami ne prayoga vAkayamAM thayo na hato. nipuna-mAri nipunaH maitraH-maitra mAtA tarapha nipuNa che. mAtA tarapha pUjyabhAva-AdarabhAva-rAkhe che. sAdhu-mAtara sAdhu: maitra:-maitra mAtA tarapha sajjana che-AdarabhAva-pUjayabhAva-rAkhe che. nipuLo mitro mAtu, malai nikuLa manyate-maitra mAtA tarapha nipuNa che eTale mAtA ja tene nipuNa mAne che arthAta bIjA tene nipuNa mAnanA nathI. ahIM mitrane arcA-AdarabhAva jaNAtuM nathI. prati-nipuLo maitra mAtaraM prati-maitra mAtA pratye nipuNa che. pari-, ,, ,, - , , , nuM,, , , 3nuM - , , , , afma ,, ,, , 3 -, , , , A prayogomAM prati, vari, 3janu ane mi zabdane pravega hovAthI saptamI vibhakti na thaI. 1 2 2 103 che Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rojanA 2aa 2aa 204 .. stha eTale mAlikInI vara ane phreza eTale malika-A banne arthanA sUcaka upa zaba sAthe joDAyeluM gauNa nAna saptamI vibhaktimAM Ave che. -mag fLA-magadha dezamAM zreNika mAlika che. za-3 bena mAdhA-zreNikamAM magadhadezanI mAlIkI che !! 2 2 104 | penarfuffna 2 2 ! 205 che. upathI yukta pakSI adhikatAvALuM.-gauNa nAma saptamI vibhakitamAM Ave che. - 31 ravA DhoLa-khArIthI ke khArImAM droNa adhika che. ahIM koNa adhika che ane khArI adhikI che. 2 2 1pa || yamo mAvakSaNa | 2 | 2aa 206 je vAkyamAM eka kriyA bIjI kriyAnI sUcaka hoya te vAkyamAM kriyAnA sUcaka gauNa nAmane saptamI vibhakita lAge che. poSa suthamAnA, tAgAya dehavAtI hatI tyAre te gaye.ahIM javAnI kriyA mukhya che ane tene kumAra zabda sUcave che. kayAre gayo ? gAye dohavAtI hatI tyAre gaye. e rIte ahIM dohavAnI kriyAthI javAnI kriyA sUcavAya che, tethI te kriyAsUcaka yudyamAna nAmane saptamI vibhakti lAgI 5 2 2 106 che gate gamye'dhvano'ntenaikAya vA // 2 / 2 / 107 // koI paNa pita avadhithI-jagyAethI-koI paNa kalpita mArgane cheDe tenuM nAma yAdava ne-mArgane-aMta kahevAya. jayAM Avo aMta vAkyamAM jaNAto hoya enI sAthe vAkayamAM eka kriyA dvArA bIjI kriyAnuM sUcana jaNAtuM hoya tyAM avanI aMtasUcaka nAmane saptamI vibhakita vika lAge che. vaLI, vAkyamAM akAhevuM joIe eTale 34va nA aMta nuM sUcaka nAma ane rastAnA cheDAnA sthaLanuM nAma e bane eka sarakhI vibhakitamAM hovAM joIe. (sarakhAM vacanamAM hovAnI apekSA nathI) evA akA sAthe vAkayamAM gata zabda vaparAyela na hovo joIe paNa apAhAra have joIe. Ama hoya te ja A niyama lAge che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [254 gavIdhumataH sAMkAzyaM catvAri yojanAni caturpu vA yojaneSu-gavIdhumat nAmanA gAmathI cAra yojanA gayA pachI savAratha gAma Ave che. ahIM cAra jana gayA pachI sAMkAya Ave che A vAkayanA gayA pachI" zabda sAMkAzya AvavAnuM sUcana kare che. cAra jana e jaa no cheDe che ane sAMkA nAmanuM sthaLa bane cheDe AveluM che tayA sAraMgamU ane vAra gojhAIna e banenI sarakhI vibhakita che tathA "gayA pachI" e kriyAne sUcaka zata zabada ahIM adhyAhArarUpa che. paNa vAkayamAM lakheluM nathI. tethI azvanA aMtisUcaka cAri comAni zabdane saptamI vibhakti vikalpa lAgI. madhumataH pu vavAra yoganAni sAMjAra-gavadhumatathI cAra ejana bAda baLI gayelI jagyA Ave pachI sAMkAzya Ave che. vadhumataH suteSu vAra coganAni sAMjAra-gavadhumatathI cAra jana para kapAI gayelA vRkSo AvyA pachI athavA kapAI gayelAM anAjanAM khetare AvyAM pachI sAM kAzya Ave che. A banne prayogomAM jata artha nathI, tethI adhdhanA aMtavAcI citvAri coganAni padane saptamI vibhakita vikalpa na thAya. je vAkyamAM sata zabdano prayoga heya tyAM saptamI vibhakti vikalpa na thAya jemake - navIghumata: caturSa yogane" tevu sarathamU-gavadhumata gAmathI cAra yojanA gayA pachI sAMkAya Ave che.-ahIM zata zabdano prayoga che tethI saptamI vibhakti vikalpa na thaI #AtiyA vALI mA-kArtikI pUrNimA pachI mAgazara sudi. pUnama eka mahine Ave che.-ahIM mAsa zabda kAvAcaka che, aa vAcaka nathI eTale saptamI vikalpa na thaI aca naH tuSaM abhUtapu maganam -Aje cAra gAu gayA pachI amAruM bhajana che -A vAkyamAM mArganA cheDAnA sthaLanuM sUcana nathI tethI saptamI vibhakti vika9pe na thaI. ! 25 2 107 5 pa vAganAre 2 / 2 / 108 | je vAkyamAM eka kriyA dvArA bIjI kriyAnuM sUcana hoya ane anAdara jaNAto hoya tyAM kriyAsucaka gauNa nAmane SaSThI vibhakti vikalpe lAge che. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hato Dhora, ro vA kAtrInI-leka ratA rahyA ne dIkSA laI lIdhI-ahIM "rAvAnI kriyA "dIkSAnI kriyAne sUcave che tathA lokono anAdara paNa spaSTa che tethI te kriyAsUcaka zabdane SaSThI vikalpa thaI. 2 2 108 | saptamI cAvibhAge nirdhAraNe // 2 / 2 / 109 // koI eka jIvaMta ke ajIvaMta samudAyamAMthI tenA eka bhAgane jAtinI, guNanI, kriyAnI ke vyaktitva vagerenI vizeSatAne lIdhe manathI judI kalpa enuM nAma nirdhAraNa. jene manathI samudAyamAMthI judo kalpavAmAM Avela hoya tenI ane samudAyanI vacce kaI paNa rIte abheda jaNAta hoya to je samudAyamAMthI judo pADavAmAM Avela hoya te samudAyavAcaka gauNa nAmane SaSThI vibhakti tathA saptamI vibhakita paNa lAge. 1. jAti-kSatriyo pu vA ra-puruSomAM kSatriya garavIra che. 2. guNa-11 nA gopu vA vaduSI-gAyomAM kALI gAya bahu dUdha ApanArI che. 3. kriyA-dhanavanto jAtAM vAstu 1 zIvratamA -cAlanArAomAM doDanArAo vadhAre jaladI cAlanArA che. 4. vyakti-yudhiSThira zreSThatama kuLa ; vA-kuruemAM yudhiSThira vadhAre uttama che. ahIM 1 lA prayogamAM jAti vaDe kSatriya ne judA pADela che. 2 jA prayogamAM kALA guNa vaDe gAyane judI pADI che. 3 ja prayogamAM deDavAnI kriyA vaDe doDanArAone cAlanArAomAMthI judA pADela che ane 4thA prayogamAM viziSTa vyaktitva vaDe yudhiSThirane uttama kahyo che. A vAkyomAM , zo, jAta, ane guru samudAyasUcaka nAma che. tathA jemane judA pADela che emane samudAya sAthe ame paNa che. tethI te cAre prayogomAM samudAya sUcaka nAmane SaSThI ane saptI vibhakita thaI che. mAthurA: pATafputrAH kADhavatara - mathurAnA loko pATaliputranA leko karatAM vadhAre dhanADhaya che.-A be loko vacce koI rIte bhaugolika avibhAga-abheda-nathI tethI A niyama na lAge. me 2 2 2 109 ziyAi davaSe praznano ja che 2 / 2 20 che be kriyAnI vacce mArgavAcaka je gauNa nAma hoya ane kAlavAcaka je gauNuM nAma hoya tene paMcamI ane saptamI vibhakti lAge che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [255 mAgavAcaka-stha: acam rUdavAsaH srarAnta jhoro vA saidya sthiti- ahIM rahele bANAvalI eka gAu dUra sudhInA lakSyane vadhe che. A vAkyamAM ahIM rahevuM ane layane vidhavuM" e be kriyA vacce 'kroza adhvavAcaka nAma che. kALavAcaka nAma-A muvA munithAt dUtha vA mo-muni Aje bhojana karIne be divasa pachI bhajana karaze. A vAkayamAM 'Aje bhejana karavuM ane be divasa pachI bhajana karavuM e be kriyA vacce TUda zabda kALavAcaka che. . 2 2 110 | pradhi: pUyasta che2 / 2 / 1 / amuka mApa upara amuka mA5 adhika che-upara che-vadhAre che-evA arthanA eTale A padArtha pAMcamaNa upara dasa zera vadhAre che evA "vadhAre arthanA sUcaka nAmano saMbaMdha hoya to mUtho vAcI gauNa nAmane saptamI ane paMcama vibhakita lAge che. 3dhi konaH vArthI hAryA vA-A anAja eka khArI ane tenI upara koNa vadhAre che. arthAta anAja eka khArI to che paNa te upara eka koNa vadhAre che. A prayogamAM hArI mUyavAcI nAma che ane koNa vadhArAnA mApanuM sUcaka nAma che je khArI karatAM ochuM mA5 che. - 2 2 + 111 tRtIyA rAsa { 2 / 2 / 222 . bhUyavAcI nAmano saMbaMdha hoya to vadhArAnA mApanA sUcaka alpavAcI gauNa nAmane tRtIyA vibhakita lAge. DAghiA vArI rona-khArI droNa vaDe vadhAre che. "khArI" ane "DhoLa" bane mApanAM nAma che. "khArI" vadhAre mApane sUcave che. ane baroLa ochA mApane sUcave che. jemake, A ghI vajanamAM eka khArI upara eka koNa che. arthAta "koNa za vadhArAnA-uparanA-mApana sUcaka alpavAcI zabda che. tethI tene tRtIyA vibhakina lAgI. (prAcIna kaika A pramANe che-cAra (8) ADhakane eka (1) droNa ane soLa (16) droNanI eka khArI) + 2 / 2aa 12 1 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pRnAnA vajana 1 | 2 2 ??rUA kRSazna ane nAnA zabdonI sAthe joDAyelA gauNa nAmane paMcamI ane tRtIyA vibhakitao thAya che. gSa trATu treija vA-maitrathI judo che. nAnA caitrAt vA vA-caitrathI jude che. ne 2 2 113 | te dvitIyA ra | 2aa 2 | 24 . te zabda sAthe joDAyelA gauNa nAmane dvitIyA ane paMcamI vibhakita thAya che. te dharma vat vA chataH pulamu-dharma vinA sukha kyAMthI thAya ? - 2 / 2 / 114 vinA te tRtIyA ca // 2 / 2 / 115 vinA zabda sAthe joDAyelA gauNa nAmane dvitIyA, paMcamI ane trIjI vibhaktio Ave che. vinA vAram, vinA vAtAta, vine vAte-vAyu vagara. 2 2 115 | suthArthe tRtIya-padya | ra | 2 6 | tuca zabdanI sAthe ane tulya arthavALA zabdonI sAthe joDAyelA gauNa nAmane tRtIyA ane SaSThI vibhakitao lagADavI. tulya- mAtrA tuAH , mAtuH sucaH mAtAnI samAna. tulyArtha- mAtrA sama:, mAtu sama- || 2 2 116 che dvitIyA- pAnAnaH 2 / 2aa 217 | gna pratyayavALA nAmanI sAthe joDAyelA gauNa nAmane dvitIyA ane paThI vibhaktio lagADavI. paNa dUra pratyayavALA nAmamAM 3 dhAtu na hovo joIe. pUrvena brAma grAmastha vA gAmanI pUrve. bA grAma7-grAmathI pUrve. A prayogamAM dhAtuvALA prAgU zabdano prayoga che. prAzabdane lAgele na pratyaya lopa pAmela che ethI prApune, badale vAkyamAM mAtra khAna evo nirdeza che. tAtparya e ke prALu evo nirdeza chatAM tene putra pratyayavALo ja prayoga samajavAno che tethI prAr zabdanA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [257. saMbaMdhavALA grAma nAmane dvitIyA ke SaSThI vibhakti na thaI paNa mAtra paMcamI thaI che 2 2 117che. varthaH tRtIyAdhA: 2 / 2 / 228 hetu eTale nimitta-oI jAtanI kriyAne nahIM karanAra nimitta. hetu nAmanI sAthe tathA hetuvAcaka nAmanI sAthe joDAyelA ane tuM zabda ke hetuvAcaka zabdanI sAthe samAna-eka sarakhI-vibhakitavALA gauNa nAmane tRtIyA caturthI paMcamI paDI ane saptama vibhakti lagADavI. na hetunA vati-dhanarUpa hetu vaDe rahe che. dhanAya deta vasati-dhanarUpa hetu mATe rahe che. dhanAt deto pati-dhanarUpa hetuthI rahe che. vanasya pheto: vasati-dhanarUpa hetunA saMbaMdhane lIdhe rahe che. dhane to vasati-dhanarUpa hetumAM-hetu nimite rahe che. e ja rIte ghana nimittera (dhanarUpa nimitta vaDe rahe che) vagere samajavuM A badhA prayogomAM dhana, nimitta athavA hetu che ane te kriyA vinAnuM che. che 2 2 118 che saH sarvaH 25 25 221 che. detanAma tathA hetu arthavALA nAmanI sAthe joDAyelA ane heta ke hetuvAcaka nAmanI sAthe samAna vibhaktivALA sarvAdi gauNa nAmane badhI vibhaktio lagAvI. je hetuH yAti-ze hetu che, te jAya che. vaM detuM cAti-kayA hetune dhArIne jAya che. na detunA vAta-kathA hetu vaDe jAya che. deve vAta-kyA hetu mATe jAya che. #mAru . rAta-kayA hetuthI jAya che. rahyuM che. rAta-kamA hetunA saMbaMdhathI jAya che. rimana heta vAta-kathA hetunimitte jAya che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A sUtra sudhInAM badhAM vidhAne gauNa nAmane lAgu karavAnAM kahelAM che paNa have pachInAM nIcenAM sUtromAM gauNa nAmane' samajavAnI jarUra nathI. mAtra "nAma" samajavuM. - 2 / 2 / 119 gIthA rAsa- 2aa 2 / 20 || avara-najare na dekhAya evo guNa. aparA vAcaka dUra arthavALA ane samI5 arthavALA nAmane trIjI vibhaktinuM ekavacana, paMcamI vibhaktinuM ekavacana, saptamI vibhaktinuM ekavacana ane dvitIyA vibhaktinuM ekavacana lagADavuM. dUra artha-prAmad grAmaya TULa vata-gAmathI athavA gAmanI dUra rahe che. , , dUgAduM , - , , , , , , , , - , , , , , ,, , Tram ,- , viprakRSTena vasati viprakRSTAd vasati , , viSTa vasati ,, ,, , , viprajharTa vasati samIpa arthaprAmAr grAmastha vA dena vari-gAmathI ke gAmanI pAse rahe che, ; sattA ,, - , , , ,, ,, mati , , , mota... , - , , , , , , AkhyAna -- 9 55 ) ,, , akhyAzAta , , , khyA - - , , , , gAAM , - dUraH matiyA vA vathA:-rasto dura che athavA rastA pAse che.A prayogamAM TUra ane janita zabda rastAnAM vizeSaNe che ane rasto najare dekhAya eve che tethI ane uttara zabda asattvavAcI nathI. || 2 2 120 che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya adhyAya-dvitIya pAda [259 jAtyAkhyAyAM navaiko'saMkhyo bahuvat // 2 / 2 / 121 // saMkhyA sUcaka vizeSaNa vinAnA eTale pAMca che ke "dasa che' evA vividha saMkhyAvAcaka vizeSaNa vinAnA koI paNa vi saMdhyAvALA padArthanA sUcaka nAmane vikape bahuvacana paNa lagADI zakAya che, je te zabda dvArA jAti jasthAtI hoya te. saMpano yava -A vakhate java khUba pAyo. saMghanA: cavA -A vakhate ja khUba pAkathA. ahIM prathama vAkayamAM ja zabda ekavacanamAM che te paNa jAtine sUcaka hovAthI bahuvacanamAM paNa AvI zake che, caitra -catra--A vyaktinuM nAma che te jAtisUcaka nathI. papratikRti sAcaT:-kAzyapanI mUrtine paNa kAzyapa kahevAya.ahIM kAzyapa zabda jAtisUcaka to che paNa amuka eka ja mUrtine artha sAthe saMbaMdha dharAvato hovAthI te jAtisUcaka thaI zakatuM nathI. 0 grofhaH jaiH sumila joti-eka cakho pAke to subhikSasukALa-kare che. ahIM trIdi zabdane saMkhyA sUcaka pu zabdanuM vizeSaNa lagADeluM che tethI rIcaH ema bahuvacana na thAya. 2 2 1215 virone dro vAlmaH | 2 / 2 / 222 che 34hma zabda be saMkhyAnA arthane sUcaka hoya ke eka saMkhyAnA arthano sUcaka hoya ane karamad ne koI paNa vizeSaNa na lagADeluM hoya to te dvitvasUcaka garamad zabda athavA ekatvasUcaka AmaMt zabda bahuvacanamAM vikalpa Ave che. AvAM drava:-ame be bolIe chIe.--A prayogane sthAne 2 -ame bolIe chIe ema paNa bolI zakAya. groni-huM boluM chuM--e prayogane badale vaye kUma paNa bolI zakAya. AvAM nAca va -gArge gotranA evA ame be bolIe chIe. mahuM caitrI pravImi-huM caitra boluM chuM. A banne prayogomAM gAvAM nuM jarca vizeSaNa che ane janma nuM caitra vizeSaNa che tethI AvAM ke kadama nuM vacam na thAya. 22 122 che Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -gustha me 2 / 2aa 223 . nakSatravAthI junI zarada ane nakSatravAcI voTava zabda be saMkhyAne sUcavato hoya te paNa vikalpa bahuvacanamAM bolAya che. 4 pUrve bhucau-nakSatrarUpa be phAlganI pUrva dizAnI kayAre che ? ja pUrva guca: -nakSatrarUpa phAlganI pUrva dizAnI kyAre che. ? va pUrve da -nakSatrarUpa be preSThapadA pUrva dizAnI kayAre che? aa pUrva prochapA -nakSatrarUpa propadAo pUrva dizAnI kayAre che ? junIpu nAte pazunya -phAgunImAM janmelI be kanyAo-ahIM guno zabda nakSatra vAcI nathI, paNa kanyAvAcI che. tethI divacanane badale bahuvacana na thAya. che 2 2 123 che | muvI | 2aa 2aa 224 . je nAma gauravane yogya hoya te nAma pitAnI be saMkhyAne sucavatuM heya athavA eka saMkhyAne sUcavatuM hoya te paNa bahuvacanamAM vikape vaparAya che. guvAM gurR-tame be guru che.-Ane badale gUMce guraH-tame guruo che, ema paNa bolI zakAya. pSa che pitA-A mArA pitA che-Ane badale jo e pitA:A mArA pitAe che ema paNa bolI zakAya. ( 2 2 124 che AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI laghuvRttinA bIjA adhyAyanA kArakaprakaraNanI gujarAtI vRtti tathA vivecanane bIje pAda samAsa dvitIya pAda samApta Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhyAya (tRtIya pAda) A pAdamAM zuM na badale sa kayAM belavo, ne badale 6 (mUrdhanya) kamAM beli ane 6 ne badale 6 kayAM belavo e bAbatamAM vidhAna batAvavAnAM che; tethI A prakaraNanuM nAma hatya-tti prakaraNa che. sa vidhAna nama-puro : ---Ni : 2 | rA rU. zA gatisaMjJAvALA samarU ane hukla zabdo pachI tarata ja 1 ke # Avelo hoya te banne zabdonA no Tu belavo. "gatisaMjJA konI thAya che e hakIkata trIjA adhyAyanA pahelA pAdamAM jaNAvAze- che 3 1 2 thI 3 1 17 | namas + kRca=namaracanamaskAra karIne. pura(+ca= ca-AgaLa karIne. namaH chavA-namaH karIne. ahIM namaH zabda tirAvALo nathI. tijJa: pura: rotti-traNa nagarIone kare che-ahIMne pura zabda nagarIvAcaka che. gatisaMjJAvALe nathI. nagara vagerenA sa nA 6 mATe juo- 2 / 1 72 che | 2 | 3 1 niro vA | 2aa 2 2 | gatisaMjJAvALA tiram zabdanA ? pachI tarata ja 5 ke 4 AvyA heya te no vikalpa thAya che. tiruca tiraskRca, tirasya-tiraskAra karIne. tiH javA tAruM jata:-kASThane vAMkuM karIne gayo. ahIM tiram zabda gatisaMjJAvALA nathI. 2 3 / 2 // puMsaka ne 2 rUrUma pun zabdanA r pachI tarata ja va ra 1 ke Ave to tene hU thAya. jojhi:=jw:-nara ke kila, juo, kAyA rAtaullAsa -puruSe khodelA khADe. =-puruSa karele pAka. paM+ mU=j#mU-puruSanuM phaLa. ( 2 3 3 ! Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ziro'dhasaH pade samAsaikye / / 2 / 3 / 4 / zira ane madhara zabdonA ? pachI tarata ja va6 zabda Ave to 4 ne zuM thAya che. pitta ane va6 zabdane tathA madha ane 6 zabdano eka ja samAsa he joIe. fza+ = -mAthA upara paga. (zifsa param ti) dha =masva-nIce paga. zit: -mAthuM tathA paga. ahIM zira ane 6 zabda samAsamAM nathI. paramAra:padma-uttama mAthA upara paga-ahIM zizna tathA ne ekra samAsa to che paNa uttama sAthe jJAno paNa samAsa pahelAM thayela che tethI be samAsa thatAM huM na thAya. ! 2 3 4 mataH janika-sukha-zA-*-gajhanavyArA rA rUpo avyaya sivAyanA koI paNa zabdano ? , ma pachI tarata ja Avelo hoya ane te ? pachI tarata ja , ma, kaMsa, , , vaLa tathA pAtra zomAM kaI eka zabda Avela hoya to te ? s thAya che. ? vALe zake ane , mi vagere zabado eka ja samAsamAM hovA joIe. 3+7=Ayanla TuM karanAre. carA+%Ama=carAsavAma-yazanI IcchA karanAro. vaca+ =+vasa -dUdha ke pANIthI bhareluM kAMsAnuM pAtra. atharUma = thavumA-loDhAno ghaDe. jaya+suzA=athavurA-leDhAnI koza. car+=TyaLa-loDhAnA jevA kAnavALI. jaya+Atrama=jayapAtramU-ledAnuM pAtra. vADA=vA vAtra-pANInuM pAtra-ahI 4, A pachI che tethI huM na thAya. ra:+r -svarga karanAro-ahIM hara zabda avyaya che, tethI ? ne huM na thAya, Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghunitiya adhyAya-tRtIya pAda di ? 3pavA = vAtA-dUdha karanAranI pAsena-ahIM pada ane ane eka samAsa to che paNa vayane savanI sAthe pahelAM bIje samAsa thayela che tethI huM na thAya. A sUtramAM ka ma e be dhAtu mUkelA che tethI e dhAtuthI banelAM nAmane ahI levAnAM che, kemake dhAtuno kaI bIjA nAma sAthe samAsa thatuM nathI ane sUtramAM samAsanI apekSA che. tethI ahIM e be dhAtu dvArA banelAM nAme ja levAnAM che. 2 3 5 kare che 2aa rU. 6. avyaya sivAyanA koI paNa nAmanA ? pachI tarata ja koI paNa prayayanA va vava va ke je Ave to huM thAya che. TWArAma pathArAma--dUdha jevuM. patha+91ma=AyadevmU-dUdha jevuM. paya kampa yaskam-dha sva.rAm-svarga jevuM-ahIM var zabdamAM avyayane ru che. pAra, 5 ane 4. e traNe prAyo che. 1 2 1 3 5 6 roH jAjo || 2 | 3 | 7 | avyaya sivAyanA koI paNa nAmanA nA ja ? pachI khya pratyaya lAgeluM hoya to ? ne zuM thAya che. payagRti=AthazAsthati-dUdhane Icache che. aAsthati-divasane Icche che-ahIM zabdamAM 6 ne zuM nathI paNa svataMtraz che. addana nAr mATe juo- 2 1 | 75 che || 2 | 3 7 nAmanac: 16 me 2 / rU 8. avyaya sivAyanA je vAta nAmamAM 2 nI pUrvamAM ja nAnI saMjJAvALe svara hoya ane ? pachI tarata ja prayanA aMzarUpa vA pratyamarUpa ya 1 ke ja AvelA hoya to te zuM ne badale 6 belAya che tathA adhyaya sivAyanA je sAta nAmamAM zuM nI pUrve ja nAmI saMjJAvALo svara hoya ane ? pachI tarata ja sAmya pratyaya lAgela hoya te game te na na bolAya paNa mAtra Tu nI ja 6 ne r bolAya. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ka pratyaya-dhAnu+kaH dhAnuSka:-dhanudha2. kalpa pratyaya-dhanura+kalpam dhanuSkalpam-dhanuSa ne pAza pratyaya-sarpi+pAzam-sarpiSpAzam- marAya dhI kAmya pratyaya-sarpi+ kAmyati sarpiSkAmyati-dhIna che. ayara+kalpam-(ayaskalpam ) yA prayogamA r nI pUrva mAmI sjaavaa| svara nathI tethI 6 na bolAya gIra kAmyati-gI kAmyati-(yA 1315) sAprayogamA kAmya pratyaya te che paNa gya pratyayanI pUrve je 6 che te 4 ne nathI paNa shaahne| r che tathA tanA e na sosAya. go-kAmyati-lIna che che. uccai+kaH uccaikaH-mA prayogamA uccair avya5 cha tethI uccaiSkaH mema na thA. uccaikaH- yu. uccai+kAmyati-uccaiHkAmyati- prayogamA 59] uccair a05ya cha tethI uccaiSkAmyati na yAma. uccaiHkAmyati-yuricha che. // 213 18 // nirbahirAviSprAduzcaturAm // 213 / 9 // nir , dur, bahir, Avis , prAdus bhane catur se hAnA ra 57 12. 1 ka kha 5 ane pha yApekSA ho t| ra / bhUdhanya S mAyAya che ni+kRtam=niSkRtam- dhiresa dur+kRtam-duSkRtam-55 bahira+pItambahiSpItam-5742 paudhe. athavA pAra pANu. Avi+kRtam AviSkRtam-pragaTa resu. prAdura+kRtamprAduSkRtam-pragaTa re. catura+pAtram= catuSpAtram-yA2 pAtro. // 2 / 3 / / suco vA / 2 / 3 / 10 // bhane chaThe suc pratyaya mAso cha sevA nAmanA r pachI ka kha pa hai pha Ave tara na piye bhUdhanya v thAya che. suc meTa sa-sA prat55 'pA2' arthabhAM Ave che. dvira+karoti=dviSkaroti, dviH karoti dviHkaroti-se vAra 42 che. (numA 13 // 5) Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda [265 jatuti =rasuti sujhata, catuti-cAra vAra phaLe che. diti =rUtharata-be vAra care che-AmAM ya ra pa ke ka nathI paNa ra che juo zAkA7. che 2 | 3 101 suropelAyA 2 . rU. 22 phun lam pratyakSavALA nAmanA aMtya ? pachI tarata ja ra rA pa ke , AvelA hoya to tu ne mUrdhanya pU. vikalpa karavo, 7 vALuM nAma ane 2 2 5 ke 4 vALuM nAma e bannemAM paraspara apekSA hoya te ja A niyama lAge che. sa+jarota virati, paMrosindhI kare che. dha+lAta=dhanurNata, dhanu svAta-(kUtara) dhanuSane khAya che. tiSTatuM saff, paraMtu saddava-bhale ghI paDayuM rahe. pANI pIo-ahIM Hi ane upajatu vacce koI apekSA nathI. gharama -ccha-uttama ghInuM kuMDuM. apekSA judA judA zabdo vacce hoya che. A prayoga te eka zabdarUpa che eTale ahIM apekSA nathI tethI A niyama na lAge. ! 2 3 11 || naiRArthas | 2 / 2aa 22 || rUNa ane pratyayavALA nAmanA aMtya ? pachI tarata ja aa 5 ke ja Ave to rU no mUrdhanya na thAya. zarata e ke rusa ke pratyayavALuM nAma ane ra 1 ane B vALuM nAma eka sarakhI vibhaktimAM hovuM joIe tathA va ta pa ke B vALuM nAma piyAvAcaka na hovuM joIe. +Ara= =ATakam - kALuM ghI. gu+pItakUca vItavamU-pILo yajur. san 3jo, kume-ghaDAmAM ghI-ahIM sat ane 3nma e banne zabdo judI judI vibhaktimAM che. safm kiye sarvisiye-ghI karAya che.-ahIM ja vALuM nAma kriyAsUcaka che. + 2 1 3 5 12 | samAsa stabdha || 2 | 2 | zarU che. ranna pratyayavALuM nAma je tenI AgaLanA zabda sAthe samAsamAM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] siddhahemazabdAnuzAsana AveluM na hoya te te nAmanA aMya ? pachI tarata ja A 1 ke ja AvelA hoya to teno zuM thAya che, je # pratyayavALuM nAma ane mA raNa 5 ke 4 vALuM nAma; e bane eka ja samAsamAM heyate. +nma sa ma -ghIne ghaDe. dhanura+ =dhanuru-dhanuSyanuM phaLuM. tagg , upara ram -bhale ghI paDyuM rahe. nuM pANuM pI.ahI sarvadhU ane pinna ne samAsa nathI. pUnamaHE-uttama ghInuM kuMDuM--A prayogamAM sapiMdhu zabdano tenI pUrvanA parama zabada sAthe paNa samAsa thayela che. tethI eka ja samAsa nathI. 23 13 che jhAtuputra- ja yaH | 2 rU | - pachI tarata ja a q ke na AvatAM je zabdomAM mUrdhanya 5 thayelo che evA prAtuputra vagere zabdone nipAtarUpe samajavA tathA pachI 4 ke 4 avata je zabdomAM datya zuM thayeluM hoya evA Adi zabdone paNa nipAtarUpe samajavA. trAsura +putra:-jhAtuputraH-bhAIne dIkare. varamagu+tram-paramanuSpAtramU-ajJanuM uttama pAtra. +=+:-koNa koNa. auta+taH=autaskRta: -kyAMthI kAthIne. pra suputra vagere zabdo nIce pramANe samajavAjhAtun +putra-jhAtuputra--bhAIno putra. af+gfca-dogghInI kuMDI. daMDa+pUtra-DhaMkags-dAbho pULo-DAbhaDAne pULo. guru+tra-vagutra- yajJanuM pAtra. #va vagere zabdo nIce pramANe samajavA +- -kaNakaNa caudUrazautarayukata-kayAMkayAMthI Avela juna+-junA-kutarAne kAna sat+ sadya --taratano kALa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-ritIya adhyAya-tRtIya pAda [297 sAdu-satha-tAjI kharIdI sAtha-sAcatAjI kharIdImAM Avela athavA tAjI kharIdI je vaDe karAya te sAdhana. sArI ane sAva e banne zabdamAM "zrI kharIdavuM' dhAtu che. sAra+-va cA -A zabdamAM. "-karavuM dhAtu che mA -mAna-sUrya ahara+kara-ahaskA gayA+IE-jayarA -leDhAnuM bANu [+%Anta-a#Anta-loha cuMbaka-loDhAne kheMcanAra padArtha macAra-macavuiTa-loDhAno kuMDa tamavANa-tamAru-aMdhArAne samUha a+fue- aque-leDhAne jandha-leDhAno pIMDe me+fps- que--carabIne paDo | 2 3-14 nAmyantasthA-kavargAt padAntaH kRtasya saH nniAratafpa che 25 rUche nAmI ravara, aMtastha akSara, ane va varganA akSaro pachI AvelA ane padanI madhye rahelA tathA keI niyamathI karelA athavA koI niyamathI karelA akSaramAM rahelA { ne thAya che. nAmI, aMtastha ane va varga pachI tarata ja TU Avela hoya athavA te benI vacce zi akSare AvelA heya ane nakAra AveluM hoya to paNa huM na pa thaI jAya che, nAmI-- Aza++gA=zivA-AziSa vaDe. navI-putranISa-nadIomAM. vAyurUpuM vAyupu-pavanamAM. vapU+putravadhUpu-vahuomAM. pitR+putrapitRpu-pitAomAM. +sA -A (strI). no+putrazoSa-gAyomAM nau+putranauy-hADIomAM. ta+=fNa-sevA karI. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana antastha - nira+putrI-vANIomAM. ThTha+=pu-vyaMjana akSaramAM. vA varga- zahR+sthati-rAha+ti=rAti-karI zakaze. gue+su-gurUpu-hasomAM. sarSa++=-aneka prakAranAM ghIomAM. canna+na+f= kUSi-yo. chellA banne prayogomAM nAmI akSara ane sU nI vacce ekamAM ja nuM ane bIjAmAM nuM nuM vyavadhAna che, chatAM 6 thaI gayela che. se-dahIMne chAMTanAre. ahIM ravi ane le e bane judAM jUdAM pado che. tethI se no sa padanI AdimAM che. juo. 1125. vasamu-kamaLane eka kamaLa bhAga-ahIM viSama na sa keI niyamathI karela nathI, paraMtu te 3 svAbhAvika che. | 2 | 3 15 samAjane tuta che 2 | 3 | 6 | agni zabda sAthe stut zabdane samAsa thayA pachI stuta zabdanA no 9 thaI jAya che. +suttariTara-agninI stuti karanAre. - 25 rU. 16 ! kotarapurNA tomartha | 2 : rU. 27 | thotiSa, yuvuM ane na zonI sAthe toma zabdano samAsa thayo hoya to te temanA s no karo. kayotirastomaH==otaHo -jAtine samUha athavA agninI stuti. vAyusto:=Ayu : AyuSyano samUha. noma ===faoma -agnine samUha. fa: to cAri-jayoti samUha tarapha jAya che.-ahIM samAsa nathI. che 25 3 5 17 || Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda [ 269 mAta-pituH dag: | 2 rU. 28 che. mAtR ane pitR e be zabdomAMthI keI paNa zabda sAthe svaryu zabdane samAsa thayo hoya to va nA s no pa thAya che. mAtR+vasA-mAtRvaMlA-mAnI bena-mAso. pitR+vasat=fpatRdag-pitAnI bena-phaI che 2 3. 18 api vA | 25 rU . 22 . mAtR ke vistR zabda sAthe rU zabdane alu, samAsa thatAM kavara nA no 6 vikape thAya che. je samAsamAM pUrvapadanI vibhaktine lopa na thayo hoya tene aluNa samAsa kahevAya-lepa vinAne samAsa-alu, samAsa. mAtu:svasAmAtu: vasA, mAta:vasA-mAnI bena-mAsI. vinusAra pita:kAsa, vitu:rAsA-pitAnI bena-phaI. |2 3 19, ninAda zrA: jAje che 2 ( rU| 20 || fka sAthe ane nahI sAthe rana tema ja nAta zabdane samAsa thayo hoya to te rana ane nAta zabdonA 6 ne thAya che, je kuzala atha jaNAte heya te. niHjana =nir: -rAMdhavAmAM hoMziyAra. ni+nAta = nidAtaH - , navI+==oH vrata-taravAmAM hoMziyAra.. navI+nAtaH=nIuiAta - , ni+nAta =ninAda -nadImAM nAvA paDele paNa taravAmAM kuzaLa na hovAthI nadInA pravAhathI kheMcAnAra. nI+rana: nInA-nadImAM nAvA paDele paNa taravAmAM kuzaLa na hovAthI nadInA pravAhatho kheMcAnAre. A banne pragamAM kuzaLa artha nathI tethI huM ne ja thayuM nathI. che 2 3 20 che nAtatha sUtre | 2 | 3 | 22 . prati zabadanI sAthe snAta zabdane samAsa thayo hoya te te jJAta Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zabdanA s ne 6 thAya che. sutra arthamAM. sUtra-rUnuM sUtara, athavA UnanuM sUtara ke vyAkaraNa vagere zAstranuM sUtra. gatinAta+=9taii traF-dhoyeluM cekakhuM sUtara, dhAyelI ekanI UnanuM sUtara ke nirdoSa evuM vyAkaraNa vagere zAstranuM sUtra. pratinAtR sUtramU-A prayogamAM nAta zabda nathI paNa sanAtR zabda che. pratijJAtR-rasnAna karanAruM 2 | 3 | 21 che nAnaca nanna / 2 3 22 che prati zabdanI sAthe nAnA zabdo samAsa thayela hoya ane vizeSa nAma hoya te te nAnA zabadanA r ne thAya che. vati+nAnama=tikAnamu-koI prakAranA sUtranuM vizeSa nAma che. 2 | 3 | 22 | je stra | 2. rU2rU fja zabdanI sAthe 4 dhAtuthI banelA zabdone samAsa thayo hoya to te rata nI zuM ne pa thAya che, vizeSa nAma hoya to. vi+svara:=vira:-vizeSa prakAranuM vRkSa. vistarama=viSTa vITama-pITha-Asana. 1 2 3 23 | minigrH che 2 / rU . 24 . Ifma ane una s e banne sAthenA tAna zabdano samAsa thayo heya te s no karo, je vizeSa nAma heya te kami+ne+tAnaH=manidAnaH a -visarga che 2 / 3 / 24 che vipuH sthirahyuM 25 rU . 25 javi ane yuvA zabdonI sAthe samAsa pAmelA fthara zabadanA sne thAya che, vizeSa nAma heya te. mvici=Avara -vizeSa nAma che. yudhiphicara: nyudhiSThira:-9. , che 2 36 25 ca || 2 . rU . 26 nAmI tathA aMtastha pachI ane je varganA sivAyanA koI paNa akSara pachI AdimAM s pachI ekAravALo arthAta se kAravALA zabda Ave ane te kAra vALo zabda samAsa pAmela hoya tathA keInuM vizeSa nAma jaNAvatA hoya to te s ne 5 karo. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRttidvitIya [adhyAya-tRtIya pAda maiM na thAya. hari+mena:=riSeLaH-vizeSa nAma che. zrI+nenaH-zrIpeLaH viSvamena:-vighnasenaH-kRSNa.-ahI pachI r AvelA che tethI skrU te / / 2 / 7 / 26 / / ', ,, wr 201 mAto vA | 2 | 3 | 27 // kAravALA nakSetra sUcaka nAma pachI AdimAM r pachI ekAravALe arthAt sekAravALA kAI paNa zabda Avele haiAya ane te zabda pUnA nAma sAthe samAsa pAmelA hoya ane vizeSa nAma tenA s nAtra vikalpe thAya che. jaNAvatA heya te rodaiini+senaH roiiLayenaHronisenaHvizeSa nAma che. punarvasu+mena:-punarvasukheHvizeSa nAma che. ahIM pheMkAra pachI r nathI paNa rakAra pachI r che tethI s ne nitya thayeA che. || 2 | 35 27 / / vi-4-mi-re: zasastra || 2 | rU| 28 // vi, vu, mi ane rie zabdomAMnA koI zAbda sAthe yazabdanA samAsa thayA hoya te te stha" zabdanA s ne ja thAya che. vi+camU=vimmu- pakSInI jagyA athavA sthalane abhAva. sthaLa +ca =m-kharAba sthaLa athavA pRthvInuM rAmi+thamrAmiSTha-zamI nAmanA jhADanI jagyA. +cama=riSTham-cAre bAjue sthaLa. veH notra | 2 | 3 | 20 || vi zabda sAthe tha zabdanA samAsa thayeA hAya ane te getra ane sUcavatA hoya te te svaja zabdanA s no jU karavA. vi+stha:-viSTaH-pichala gotrane pravartaka RSi, 5 213ArA zo-DambA--Da-svasaLyA-pa-dvi-tri-mUni-rojI-ro4-4]-mani-putra-di:-me-tti: thayaH || 2 |3 | 30 || aJ, go, amba, ammA, Amna, sandhya, 15, dvi, tri, mUmi, Anti, rojI, rA,, malli, vRtti, ti, parame ane ni-e badhA zabdonI sAthe stha *ne! samAsa thayeA hAya ! te stra nA s te thU karavA. / / 2 / 31 28 / / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana no+=oi-gAyane rahevAnuM sthAna-gAyane vADo azva+=aSTha -jUInI vela, +=aa mAtAnI pAse rahenAra. zva+sthAzva-apalApa karanAra savya+stha: vyag:-jamaNuM bAjue rahenAra. magH =apa-DAbI bAjue rahenAra. dvistha =hUe:-bemAM rahenAra, tri+ratha =tri - traNamAM rahenAra. mana+stha =mU mae:-bhUmi upara rahenAra. mana+stha =kAnida:-agnimAM rahenAra. ro+ca =ro kuE:-kaI jAnanI vanaspatimAM rahenAra. ravu+ca =rA -bANa upara rahenAro, Ayudha upara rahenAro ke khIlA upara rahenAra. kuratha =E:-kharAbasthAnamAM rahenAra. gu+stha: aSTa-zarIranA avayavamAM rahenAra-aMgUTho. majha+ tha =nijhara-suMdara raMgamAM rahenAra-majITha gfx+=qm8:-puja-samUhamAM rahenAra. hastha =haMda-sugaMdhavALA. vara+tha =paramee:- uttama sthAna mAM rahenAra. vitha =viE -svargamAM rahenAra. || 2 3 30 || nirdusU-so, sedha-pitAnAm ArA rU . rU? te nitU zabdanI sAthe che, dha ane sAman zabdone samAsa thayo hoya te tathA sura sAthe saMva, savi ane sAmana zabdono samAsa thayo hoya te tathA tu sAthe sedha, sarvei ane sAmane zabdone samAsa thayA hoya te te hepa vagere traNe zabdonA s no thAya che. nirlepa =niSedha -sarakhI gati-cAlana-na heya te. durUsevA dudha kharAba cAla agara khalavALI cAla suvaH=juvA- sArI cAla, khalana vinAnI cAla nira+dinaH zviH-saMdhi vagarano. Tu+savika du:zviH-kharAba saMdhAnavALo. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 laghutti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda g+5:=suvi-sArA saMdhAnavALo ke sArI saMdhivALA. ni+sama=niHpAma-sAmavedamAMthI nIkaLela. [+Ama du:NAma-sAmavedanA arucikara vAkayavALo pu+sAma=sukAma-sArA sAmavedavALo. te 2 3 31 | prakoDa rANArUA. amRgAmo vAcaka prastha zabdanA s ne 6 karo. ka+stha: :- agraNe bhASAmAM paTTo. 5 2 3 32 / bhIruSThAnAdayaH // 23 // 33 // mIsthAna vagere samAsavALA zabdomAM je zabdade sakAravALA hoya e zabdanA s no pU kare. mIra+sthAnama-mIThAna-bIkaNanuM sthAna. 3 +=aSi -AMgaLIno saMbaMdha. mITharTAna vagere aneka zabdo A pramANe cheanggulissngg, mafSA-rAba, sAthe-sArathi, parameSTina-arahaMta vagere pAMca parameSThI-arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu athavA parameSThinuM uttama sthAnamAM rahenAra-mananI uttama bhUmikA upara rahenAra yuTuM-sArI rIte, suvuM-kharAba rIte, agTu-kharAba rIte rahenAra, vanaTu-vanamAM rahenAra, paripatha-gaurIno sAthaLa, pratikriA -jemAM snAna karAya te novi-nAvane chAMTanAra sumirevA-duMdubhinuM sevana. AvA prakAranA bIjA paNa aneka zabdo che. | 2 3 33 18 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hasvAnnAmnasti // 2 // 3 // 34 // hasva evA nAmI svara pachI tarata ja Avelo hoya ane huM pachI nAmane lAganArA AdimAM takAravALA ta tandra vagere pratye lAgelA hoya to te na ja thAya che. +=prAdhIpaNuM. vapuSpa+tama=puSTamam-uttama zarIra. tenA+tA=jogaratA-tejapaNuM.-ahIM nAmI pachI sU nathI paNa 35 pachI che tethI ne 6 nahIM thAya. 2 3 34 dhAtunA rU ne niyatapasnAvAyA rAsArUkA nim zabda pachI AdimAM ta kAravALA tat dhAtuno prayoga hoya ane vAraMvAra tapAvavuM" evo artha na hoya te nim nA s no thAya che. * nitAta-niSThAti sva-senAne eka vAra agnine aDADe che. niH+=niratapata--to. ahIM AdimAM ta kAravALe ta6 dhAtu nathI paraMtu ma vALo che. 2 3 | 35 tharvasa cArUrUddA ghar ane vat dhAtunA TU no jU thAya che, je te sa nAmI svara, aMtastha, ane varga pachI Avela hoya to. gha-jha++====@-teoe khAdhuM. parokSakALanA trIjA puruSanuM bahuvacana var-va+taH=-3+++ta =SitaH-rahela. | 2 3 35 36 che jaLa-starevAzva-vidra-sada paNa rAsArU gA. agrata eTale preraka arthamAM je Li Ave che e Li jene aMte hoya te prayanta kahevAya, ane jene na lAgela hoya te anvata kahevAya. nta evA rava, viTu ane sad sivAyanA bIjA ghaNA dhAtuonA ane 34Syanta evA ekalA tu dhAtunA s no pU thAya che. jo te dhAtuone mUrdhanya chuM thayelo sana eTale pratyaya lAgelo hoya to ane je mu no jU kare che te nAmI svara, aMtastha ane 4 varga pachI Avela hoya to. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda sen--se cittumicchati-simethi+Sa+tti-siyevayiti-sevA IcchA kare che. tu-rasoDumiti-su+stuvRtti-tuSTrapati-stuti karavAne icche che. nisvArayiti-svAda karAvavAnI icchA kare che, silveciti-parasevAvALu karAvavAnI icchA kare che. sisAyiti-sahana karAvavAnI icchA kare che. 25 karAvavAnI A traNe prayAgamAM canta evA sva, vid ane saTM dhAtue hAvAthI ne! hU~ thayeA nathI. susUti - prasavanI icchA kare che.--ahI' tu dhAtu nathI paNa chu dhAtu che. tethI dhAtunA s nA hU~ na thAya. A sUtra ema jaNAve che ke, aNNAMta evA tu dhAtu mATe ja evA niyama karavAmAM Ave che ke paLa lAgela hAya tyAre atyaMta evA tu dhAtunA ja r r karavA pazu bIjA kaI dhAtunA s ne chU na karavA. Ave niyama karelA hovAthI jayAM paLa nathI ane tu dhAtu paNa nathI tyAM A niyamanI pravRtti thaI zake nahIM A niyama dvArA jayAM vaLa nathI ane tu dhAtu paNa nathI tyAM s eTale v thatA aTakI zake nahIM. jemake; fSepa- sIvyu-A prayAgamAM atyaMta evA v dhAtu che. tathA vaLa paNa lAgela nathI eTale seva prayAgamAM siseva te badale sinDre pratyeAga thavAmAM kAI jAtaneA pratibaMdha na ja Ave. suSuptati--suvAne Icche cheA prayAgamAM mAtra sana lAgela che je paLa rUpa nathI ja tathA dhAtu paNa svaghU che ethI A niyama A prayAgamAM lAge ja nahIM ethI susutti ne badale muSuptatti ja prayAga thAya. arthAt A prayAgamAM bh thavAmAM keI vAMdho na Ave. munevI rAzI 5253 / 37 / / yanta evA sudhna dhAtune jU lAgeAA hoya ane muntra dhAtunA s nAmI svara. a Mtaratha ane TM varga pachI Avele! hAya te te s ne! tra vikalpe thAya che. si+sAcitti siAcipati, silayiti-saga karAvavAne Icche che. pA eTale jyAre sattu pratyayane hajU thAya tyAre tene paLa kahevAmAM Ave che. || 2 | 3 | 38 !! Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana upayata --tusumoraca i 2. rU. upasargamAM rahelA nAmI svara, aMtastha ane varga pachI AvelA yuga, yuva, so, tuM ane tuma dhAtuonA na ra thAya che. upasarga ane dhAtu-e baMne vacce ma (ja) Avela hoya to paNa jU thAya che. paNa puna vagere dhAtuono bhiva na thayelo he joIe. sumi+punotimamiyLata-pIDA kare che-saMta thAzraya nis+yunoti-ni:puLoti-niraMtara pIDA kare che. ghara+aNunota-pari+mapuNota=ryapuLot-pIDA karI su-mami+suvati=amiputa-preraNuM kare che. athavA pheke che - taMdrA niyuvati niHjuvati- preraNa kare che, athavA pheke che. pari+suvatu=parimapuratu paryapuvata-preraNuM karI, phe kahyuM to-ami+sthati amiSyati-sAme chede che, ift+Aca=vayaMdhyata-chevuM tu-ami+ratotimirauti-sAme stuti kare che. su+stavamUtraphuchava-muzIbate stuti karI zakAya evuM ghara+91-tauta-pari+achatU=Arthachaunta-stuti karI. tuma-amitImati miNoma-thaMbhe che, bAMdhe che-saM yA ghari+nattama7=pUri+komata=ryakTomata-thaMbhyo, bAM manusUti-snAna karavAnI IcachA kare che-ahIM TU dhAtune dibhava thayela che. tethI sa ne jU na thayo. sUtramAM sun mUke che mATe n nizAnavALo pu levo paNa bIjA mu dhAtu na levA. A mun dhAtu pAMcamA gaNana che. rAva 39 thA-seni-dha-sira-nAM dipi | 2 | 3 / 40 | upasargamAM rahelA nAmI vara, tasya ane je varga pachI AvelA sthA, seni, sidha, vivuM ane san dhAtuonA s no 3 thAya che. A dhAtuone dvirbhAva thayo hoya tema ja upasarga ane dhAtunI vacce 3 (2) Avyo hoya to paNa ne 6 thAya che. thA yAdhisthAsthati= adhiSThAta-uparI thaze. dUrmA-adhi+tathau=dhita cha-uparI thayo. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda aT - adhi+asthAt=adhyaSThAt seni - >> abhi+senayati=abhiSeNayati-senA sahAne sAme laya che. dvirbhAva - abhi+ sisenayiSati abhiSiSeNayiSati senA ne sAme bhavAnI dharachA 52. bhaT--abhi+asenayat=abhi+aSeNayat-abhyaSeNayat-senA sahane sAbhe gayA. sedha- prati+sedhati=pratiSedhati-pratiSedha re che. dvirbhAva - prati + sisedhiSati = pratiSiSedhiSati-pratiSedha vA che che. aT - prati + asedhat = prati + aSedhat = pratyaSedhat - niSedha siJcU afa+fgafa=fufqsafa-leds 37 9. dvirbhAva-abhi+ sisikSati = abhiSiSikSati - aliSe uvAne rache che. bhada - abhi+asiJcat = abhi+aSiJcat = abhyaSiJcat-abhiSe 5 saJja - abhi+sajati=abhiSajati saMga ure che. dvirbhAva - abhi+sasaja = abhiSaSaJja-saMga ya bhadra -- abhi+asajat = abhi+aSajat=abhyaSajat-saMga "rArA405 . aGa- pratistabdha- nistabdhe stambhaH // 2 / 3 / 41 // upasamAM rahelA nAmI svara, anastha ane java pachI AvelA stambhU dhAtunA s nA thAya che. dhAtunA dvirbhAvamAM paNa v thAma che ane adra hoya teA paNa v thAya che paNa samma dhAtune 7 pratyaka lAgela na hAvA joIe ane vrutti ane ni upasarga sAthe kta pratyayavANI pazu stambha dhAtu na hovo lekhei parthAt pratistabdha nistabdha zabdezamAM A niyama na lAge. tathA stambh vi+stamnAti = viSTamnAti vizeSa stabdha thAya che " dvirbhAva - vi+tastambha-vitaSTambhathaye.. vasye a-prati+astabhnAt prati+aSTamnAt- vizeSa stabdha thye|. vi+atastambhat= vyatastambhata- bhU hAvAthI sa nA p na thayA. 277 vizeSa stabdha thayo sahI he pratyaya Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prati+dattaradha-tarataja -baLavAna thayela hatu sarga 3 zloka 131-132 ni+rata dha-nirata - baLavAna thayelo A baMne prayogamAM prati ane ni sAthe ja pratyaya vALo tama dhAtu che. tethI ja na thAya. mArA 41 vAgyAthaistvaje . 2 / rU. 4ra che. aA upasarga pachI AvelA ratama dhAtunA s no pa thAya che, je Azraya-AlaMbana artha, karka-vizeSa baLa-zakti-artha ane samI artha hoya te. tathA rattam dhAtu kirbhAvamAM hoya ane nara vALo hoya to paNa sno pU thAya che. paNa hatama dhAtune huM pratyaya lAgele na hovo joIe. sUtramAM mUkelo hovAthI 3pa upasarga hoya to paNa kaI eka prayogamAM 1 mULa sUtramAM savA Avo pATha che. eno artha "ala tathA 35 upasargo pachI Avela hatam dhAtu' ema samajavAno che. ja mukIne AcArya be vidhAna kare che. eka to UparanA 41mA sUtramAMthI ahu tathA tama ATalo aMza A sUtramAM levAno che tathA ja uparAMta bIje 3pa upasarga paNa ahIM levAne che ethI 35+4tam mAM paNa ne karavAno. ra0-je AcAryanI evI IcchA hatI ke "A sUtramAM 3pa Upasarga paNa levAne che. te pachI sUtramAM ja avopAtta ema na muktAM vAra ema zA mATe mukyuM ? vopAta mukavAthI java tathA yA upasarga spaSTa samajI zakAta ja eTale savA2 ne badale sUtrakAra AcAryo aopAtta kema na mukayuM ? samA-A prazna che barAbara, paNa je AcAryo mULa sUtramAM ja vopAta ema mukyuM hota to e artha samajavAmAM Avata ke java ane 32 upasarga vALA tama dhAtunA s ne kare, paNa AcAryane Avo artha saMmata nathI. AcAryano Azaya evo che. ke 3pa upasarga sAthe tanma nA no chu keIka prayogamAM karavo ane koI prayogamAM na karavo eTale 3paSTabdha prAga to thAya paNa 35rta prayoga paNa thAya. je satramAM ja jovAta e pATha mukyo hota te phakta prayoga na ja thaI zakata. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 279 2 ne thAya ane koI eka prayogamAM ne zuM na paNa thAya ema samajavuM. Azrayasun avatArata=bhavanmAta-killAne Azraya le che. dvirbhAva-avataratama avatazma-kilAno Azraya lIdho. vacce ma-ava+gatanAta=sava+AInA gavAimanAta ao ! gRSa4hya ava+tamaH--navama:-aho ! vRSakanuM-zukanuM - baLa-tAkAta avidUra-samIpa-3vadhA =vaTavA rAtu -zara Rtu pAse che. jA+rata=saTaLe tene be senAo pAse pAse che. Azraya-3]+tanmaH=qnmaAzraya Teke. avamatamatamata=vAta tamata-Azraya lIdhe. ahIM staram dhAtumAM 4 pratyaya hevAthI ne 6 na thayo. rA34rA cavAta svanAzane | 2 3 / 4 rU . fva ane mA upasarga pachI AvelA pravana dhAtunA 4 no 6 thAya che. je bhojana artha hoya te. kirbhAva hoya ane adra hoya te paNa 1 ne gu thAya che. svan vivAti vikaamti-te khAya che. a+vanati pravati - , , dirbhava-vistAra riSadanA- teNe khAdhuM. avaqAna=bhavavANa- , ,, vacce ma-yi+ rAnazvyavakhata-teNe khAdhuM. ava+avanavAdhyAhU-teNe khAdhu. vi+avinata=vyaSivar-teNe khavarAvyuM. jaya+masvinA=mavASaarTU-teNe khavarAvyuM. viravanati mRda-mRdaMga vAge che.-ahIM ratana dhAtu te che paNa te "bhejane arthamAM nathI, avAja karavAnA-vAgavAnA-arthamAM che. pArAvA435 pakSamAM tyAra | 25 rU. 44 prati sivAya bIjA koI upasargamAM rahelA nAmI svara, aMtastha tathA kavarga pachI AvelA saH dhAtunA TU ne jU thAya che. kirbhAvamAM Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana paNa thAya ane e heAya te paNa thAya, paNa jayAre parIkSA vibhakitane lIdhe Tu dhAtune kirbhAva thayo hoya tyAre sat nA be ya thAya eTale sat thAya te paikI AdinA { no 5 kare paNa bIjA { ne ka na karavo sat~niti = navI bese che. dibhava- farmte pANI-ghaNe athavA vAraMvAra kheda pAme che. vacce a-vi+garIkatvya vahata-kheda pamADe. parakSA dibhava-ni+nanA=nivasAte beTho-ahIM bIja << ne 6 na thaye. tirIti-pratizIta-kheda pAme che. ahIM gati upasarga hovAthI huM ne pU na thAya. rAjA 2rU. 4 upasargamAM rahelA nAmI svara, aMtastha tathA kavarga pachI AvelA san dhAtunA te na ja thAya che. dvibhavamAM paNa thAya ane maTa hoya te paNa thAya. paNa parokSAmAM dvirbhAva pAmelA rASna dhAtunA AdinA { ne thAya, bIjA huM ne na thAya vaSNu- ama+ =fmavAre-sobata kare che. dirbhava-fma+fsaravarti=3 miSiSyakSate-sobata karavAnI IcchA kare che. vacce a-prati+ gata=sa+vagata =cakata-saMbaMdha karyo. parIkSA dvibhava- gharane rajasva-sa baMdha karyo mArA34pA parini-re seva | 2. rU. 46 che. vari, ni, ura upasarga pachI AvelA rel dhAtunA { ne 6 thAya che. dvibhAvamAM paNa thAya ane at hoya to paNa thAya. se - parivarta= variSevanta-sevA kare che. dibhava-g+f =ffSa-sevA karI. pari+siviSase gharaSivaSaoN-sevA karavAnI IcchA kare che. vacce ma-pari+avata=Avata-sevA karI Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 281 ni+sevate niSevate-nira tara sevA re . 52|kssaa virbhAva-vi+miseve-viSiSeve-vizeSa sevA 30. // 3 // 46 // saya-sitasya / / 2 / 3 / 47 // pari, ni, vipasarga 5chI AmA saya sane sita bannA sana cha thAya che. pari+sayA pariSaya.-dhana ni+sayaH-niSayaH- ,, vi+sayaH-viSayaH-viSaya-heza, athavA 24-25-35-2sa-gadha viSaya pari+sitaH-pariSitaH- dhaaye| ni+sitaH-niSita:vi+sitaH viSitaH-vizeSa maghAyaso 2347nA aso-Ga-sivU-saha-ssaTAm / / 2 / 3 / 48 // pari, ni, vi 50ii sAvanA sit , tathA saha dhAtunA s nA 5 thAya 52 sAsanna dhAtumAna pratyakSAyo nahAya tathA saha dhAtunu soDha me 35 na thayu hAya tA. tayA pari, ni, vi 50ii ge ssaT (sa) / Agama Ave che tenA { ne paNa 6 thaI jAya che. siv-. .. pari+sIvyati-pariSIgyati-sIdhe cha, 2 // 52 . atha sAMdhe che. ni+sIvyati-niSIvyati- , " , " " vi+sIvyati-viSIvyati- , , , , , sahapari+sahate-riSahate-padhI mAthI sahana re che. ni+sahate niSahate-niraMtara sahana re che. vi+sahate=viSahate-vizeSa sana 3re che. ssaTapari+karoti-pari+sa+karoti-pariSkaroti-sa42 arecha zAlA recha. vi+kiraH-vi+sa+kiraH viSkiraH-5kSI-5 mI. pari+soDhaH parisoDhaH-baDI saha ne soDha yeso cha, tathA sU / Sa na thAya. mA pari+sISivat-mA parisISivat-terI sIvyu nahI-maDI Ga pratyaya lAgeluM hovAthI TU ne jU na thAya. rAsA48 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana stu - svaJjavATi navA // 2 / 3 / 49 // pari, ni bhane vipachI yAvesA stu dhAtu bhane svayj tebhana si tathA sad dhAtunA snAr vikalpe thAya che. vacce Tr AvyeA hAya te paNa thAya ane dhAtunI AdimAM rahelA saT nA s ne paNa // thAya che. Isi bhane saha dhAtune lAgeleo na hovo leIye tathA saha nA soDha thayele! hoya / saha dhAtu yA na hovo leI . 202 stu -- vayye a-pari+astaut = pari + aSTot= paryaSTot paryastaut-stuti murI. ni+astaut = ni+aSTot= nyaSTau vi+astaut=vi+aSTot = vyaSTaud, vyastaut svaJja---- pari+asvajat=pari+aSvajat = paryaSvajat = paryasvajat - saMga ya. ni+asvajat = ni+aSvajat nyaSvajat - nyasvajat - vi+asvajat = vi+aSvajat = vyaSvajat, vyasvajat , " nyastaut , "" d " " "7 7: siv- pari + asIvyat = pari + aSIvyat = paryaSIvyat paryasIvyat sI yu ni+ asIvyat = ni+aSIvyat = nyaSIvyat, nyasIvyat vi+asIvyat = vi + aSIvyat = vyaSIvyat, vyasIvyat - sahU pari+asahata = pari + aSahata = paryaSahata, paryasahata-sahana urte| batA ni+asahata=ni+aSahata = nyaSahata, nyasahata vi+asahata = vi+aSahata = vyaSahata, vyasahata - sada--- 13 19 "" " "" " 59 " pari+askarot=pari+aSkarot = paryaSkarot paryaskarot sA2to hato. pari+asISivat=paryasISivat-sIvaDAvato batA. pari + asISa hat= paryaMsI Sahat - te sana azavato to yA me prayogomAM " " 4 lAgelA hovAthI s ne p na thAya. pari+asoDhayat= parya soDhayat-soDha mevA mhane bholato to sahIM saha dhAtunA soDha prayoga thayela che tethI s nA p na thAya. !! 2 | 3 | 4NA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya adhyAyatRtIya pAda 283 nirabhyanozca syandasyAprANini // 2 / 3 / 50 // nir , abhi, anu, ane pari, ni, vi-mA - samAna 4 upasarga 5ch| sAvatA syand dhAtunA sa na ba vidhe yAya ne syand dhAtuno kartA prANI na hoya te. syandni+syandate=niHSyandate, niHsyandate tailm-te| 3re che. abhi+ ,, abhiSyandate, abhisyandate- , - anu+ ,, anuSyandate, anusyandate ,, -,, ,, pari+ ,, pariSyandate, parisyandate ,, - ni+ ,, niSyandate, nisyandate ,, - vi+ ,, vidhyandate, visyandate pari+syandate parisyandate matsyaH-bhAlu gati 42 che-pAyIbhA tare che.-m| prayogamAM mAluM e prANI kartA che tethI huM ne 6 na thAya. // 2 / 3 / 50 // veH skando'ktayoH // 2 / 3 / 51 // vi pachI AvasA skandu dhAtunI sanaSa visye yAyale 5 se skanda pAtune ta (kta) ane tavat (ktavatu) prtyye| bAsA nahAya ta.. skand dhi+skantA-viSkatA, viskantA-nAre. vi+tkanaH-gayA. vi+skannavAn-, A be prayogo paikI pahelA prayogamAM ja ane bIjAmAM vatu pratyaya sAgesa che. pareH // 2 / 3 / 52 // pari 57 / AvA skand dhaatu|| sa no Sa piye thAya che. - 2 3 56 pari+skantA-pariSkantA, priskntaa-naare| pari+skannaH pariSkaNNaH, pariskannaH-ayeTI // 2 // 31 52 / / . Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nirneH sphura-sphuloH // 2 / 3 / 53 // nira ni pachI AvasA sphur dhAtuna tathA nir , ni pachI aave| sphula dhAtunA sanA S vikSye yAya che. nir+sphurati=niHSphurati, niHsphurati-nira ta2 222 che. ni+sphurati-niSphurati, nisphurati- " " nir+sphulati=niHSphulati, niHsphulati-nirantara le che. ni+sphulati-niSphulati, nisphulati- ,, , / 2 / 3 / 53 // __veH // 2 / 3 / 54 // vi upasa pachI AvakSA sphur ane sphula ghAtuna s na pa vipe thAya che. sphur-vi+sphurati=viSphurati, visphurati-vizeSa 2 re . sphul-vi+sphulati=viSphulati, visphulati-vizeSa se cha ! 2 | 3 | 54 . skabhnaH // 2 / 3 / 55 // vi 54ii skanna dhAtunA s no e yAya che. vi+skabhnAti=viSkabhnAti-vizeSa mAMdhe che. // 2 / 31 55 // nir-duH-su-veH sama-sUteH // 2 / 3 / 56 / / nir dur su ane vi pachI mAyA sama ane sUti zamhAnA s / S thAya che. samanir+samaH=niHSamaH- nira 12 samatA athavA samatA rAnu dur+samaH-duHSamaH-44. su+samaH suSamaH-sara-sA vi+sama: viSamaH-vasabhu sUti-- ni+sUtiH niSatiH- niraMtara prasapa. dur+sUtiH duHsstiH-12| prasava. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {rAyApA laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 285. hUti =gqtA-sAro prasava vi+ti =vibhUti -vizeSa prasava athavA prasavane abhAva rAyApada evA sva + 2 . rU. 17 | ni Turu, ane bhava pachI AvelA va vagaranA vat dhAtunA , ne jU thAya che. a[- nis+ gggg*=f ygutuH-teo be nirAMte sUtA. 8+ a =duHSapupatuH - teo be duHkhe sUtA. + ,, =NupuSuvatu:- teo be sukhe sUtA. + , =vipuSupatu -teo be vadhAre sUtA, Tura+naH=Turavadana -kharAba svapna. ahIM svapU dhAtu vakAravALo che. mATe huM ne 6 na thayA. prAduhANA -vaktaH | 25 rU18 | pradu zabda pachI ane bIjA upasargomAM rahelA nAmI svara, aMtastha ane vaya pachI AvelA 36 dhAtunA TU no thAya che. jo man dhAtune AdimAM cakAravALA ane svaravALA pratye lAgyA hoya te. -- prA+cAtu-kuMdacAttatrate pragaTa thAya. vicA=viSNAhU-te vadhAre thAya. ni+rayAkU =niSNAta-te niraMtara thAya. prAduni =praduSati-teo pragaTa thAya che, vi+sarita=viSarata-teo vizeSa thAya che. sirita=niSatta-teo niraMtara thAya che. prAdurasta =jhAkurataH-teo be pragaTa thAya che. -A prayogamAM anna dhAtune AdimAM ta vALo pratyaya lAge che paNa AdimAM cakAravALo ke svaravALo pratyaya lAgela nathI tethI zuM ne 6 na thAya. merAyA585 6 na thAya nakSaka / 2 / 2 / 12 .. je { Dabala thaye hoya tenA huM ne 5 thato nathI. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana supiya=+visa+H+catte supica-sArI rIte javAya che. sU0 133rA A sUtrathI pittanuM vim thAya che. pAyApalA sivo cakri | 2 rU. 60 || fsajU dhAtune 2 (2) pratyaya lAgyo hoya to s ne thato nathI. fsarca+te sira-vAraMvAra athavA ghaNuM baMTe che. parAkA jato hai: | 2 : rU6? gati arthavALA e dhAtunA no 6 na thAya. fmati ==fmati da-gAyonI sAme jAya che. niSedhati=niSedhati vAvAtta-pApathI aTakAve che. -A prayogamAM gati artha nathI tethI s 6 thaI gayo. suna: -ni | 2. rU. 62 che. stra ane sana pratyaya lAgyA hoya to puna dhAtunA s no thato nathI. bamaNodhdhati=sodhvati-te na karaze-"nAsthati'-saM thAya sarga 3 0 16. pusUpate viva6 muhU: snAna karavAnI icchA rAkhanArA "nAtu phara" saMo gzAba sarga 3 lo0 16. kAdarA ahIM 2 prakaraNa pUruM thayuM have nava prakaraNa zarU thAya che-- -Sa-RvarNAd no NaH ekapade'nantyasyA'la-ca-Ta-tavarga -Atare che 2 . rU6rU che 3 s travarNa eTale hasva nai ke dI trada pachI AvelA = no thAya che. je zabdamAM 6, 6 ane 4 varNa hoya ane je jU ne na karavo che te - e bane eka padamAM hovA joIe; eTaluM ja nahi paNa na tadana cheDe na hovuM joIe. taduparAMta 6 6 ane varSa temaja - e benI vacce ,varga, 4 varga ta varga, tAlaya 4 ane datya 4 na hovA joIe. 2 pachI-tIra+namUtaLamU-tareluM 6 pachI-puSa+jAti=gwritta-puSTa kare che hasva R pachI-7+nAmu= -puruSonuM. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda dIrdha = pachI-g+nAmu=mULAk-puruSAnuM ane vacce akAra-ra+namU=ArAma-karavuM. 4 ane ra nI vacce anusvAra tathA TU-vRMha+na=cUMLamU-vadhavuM. 6 ane na nI vacce tathA - +7= La-sUryavaDe. +nava=mafjJAti-agni laI jAya che. varma+nAlivA-camanAlivA: jenI nAsikA cAmaDAnI che. A baMne prayogamAM zuM ane n bane eka ja padamAM nathI paNa judAM judAM padamAM che. vRkSAna-vRkSone -ahIM - taddana cheDe che. vana-virala vaDe-ahIM ? ane jU nI vacce ja Avelo che. mUchanamU-mUcha-ahIM ? ane 6 nI vacce ja Ave che. dahena-daDhavaDe-ahIM ane 6 nI vacceDha Avela che. tIrthena-tIrtha vaDe-ahIM ? ane jU nI vacce 5 Avela che. rarAnA- kaMdoro.-ahIM ane na nI vacce ra AveluM che. rasanA-jIbha-ahIM ? ane jU nI vacce sa Avelo che. - 2 3 ! 63 che pUrvagharathAnAnya che 2rU. 64 . ja kArAMta sivAyanA koI paNa pUrva padamAM rahelA ane 4 varNa pachI koI paNa uttara padamAM Ave te ja thaI jAya che, je vizeSa nAma hoya to. ahIM pUrvapada ane uttarapadamAM samAsa hovo joIe. ja vidhAnanAM je je sUtra che te badhAmAM 66 ane 5varSa pachI na Avela hoya tathA 4 6 ane RR varNanI ane na nI vacce ra varga 2 varga ta varga ane , tAlavya ra tathA datya sa na AvelA hoya ema samajavAnuM che. nasa-TrAyaH vizeSa nAma. vAda-vALA -vizeSa nAma che. phU+nA-jhunavA- , , rAvaNanI benanuM nAma. jeSa+nAvijaHmeSanasi-gheTAnI nAsikA jevI nAsikAvALA-ahI: vizeSa nAma nathI. tethI ja ne na na thAya Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana +cana-trAMcanamU-cAonuM jJAna-A prayogamAM pUrvapada gakArAMta che tethI ja ne ja na thAya. rADA64 nasahya + 2 / 2 / dUra che pUrvapadamAM rahelA ane 4 varNa pachI AvelA uttara padarUpa naka zabdanA 7 no thaI jAya che. + =jhAsa: -meTA nAkavALo 2366 niSprA'gre'ntaH-khadira-kAryAmra-zarekSu-plakSa-pIyukSAbhyo vanavya || 2 | rU. 66 nir , , , satar, ri, rirtha, mAtra, rAra, , RkSa, vIgullA zabdo pachI Avele vana zabdanA ja na ja thAya che. niyana=fmaLamU-nikuTa vana. pra+vanamUtrapravA-prakR vana. lAyanamu=avagam-vanane agrabhAga. jataruvanamU=batanam -vananI andara. ravinamUriyAma-kheranuM vana. kAravanamArcavAma-sAganuM vana. banna+vanamUtramAjhavaNamU-AMbAnuM vana. zara+vana+=Aravan- zara nAmanA jhADanuM vana. phukSuvana-suvAk-zeraDInuM vana. hRkSa+vana+=ckSavaLamU-pIpaLAnuM vana. vIgulA+vanama=vIsukSAvaLamU--kakSAnuM vana. rA366 dri-triauSadhi-se navAnirikAsthira . 2. rU. 67 be svaravALAM tathA traNa svaravALAM evAM vizeSa auSadhivAcI ane vizeSa vRkSavAcI nAmamAM rahelA 66 ke varNa pachI AvelA vana zabdanA na ne na vikalpa thAya che. ahIM auSadhivAcI ke vRkSavAcI ri>> Adi zabda na levA. dvisvara auSadhi- TurnAmeva namUhurvAvaNam, Tuvana-dharanuM vana. mApa+vanama=mApavaLam mApavana-aDadanuM vana. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 289 trisvara auSadhirIyA +AnaH=IvAravan, nIyAravanama-jaMgalI cokhAnuM vana. dvisvara vala- zika+vanama=zigvam , zikuvanam-saragavAnuM vana. trisvara vRkSa - zirISa namUtrazirISayAna, zirISavana-ziroSanuM-sarasaDAnuM-vana. ricA+vanamU=rivAvanana-vizeSaprakAranI auSadhinuM vana -ahI rahyA zabda hovAthI na na ja na thAya. phari, umarA, timira, cIri, karmaNi, kSIra ane ri e badhA zabdo Ti zabdo che. 1 2 3 4 5 67 jinavinAma 2 3 | 68nA rinarI Adi zabdomAM rahelA na ne vikalpa thAya che. jiri+vI=nirivI, jirinarI-pahADI nadI. tamAma =sUryamALa-sUryamAna -tvarA karato. jinitI Adi zabado A pramANe che-rikA, rina, nita, vanalI, vakratavA, vanitA, mApona, tamAkhaH ane acaLa vagere. 2 | 3 | 68 || - panAkya mAvatarane . 2 : 3 / pUrvapadamAM rahela ? , 5 ane 4 varNa pachI AvelA bhAvavAcaka ke karaNavAcaka na zabdanA na ne vikalape thAya che. bhAvavAcaka-kSIra+Ana=kSIrapALa, kSIrapAnan cA-dUdha pIvuM karaNavAcaka-pAya+Ama:=AyapAna, pAcanaH :- je vaDe madya pivAya evuM kAMsAnuM pAtra. | 2 | 3 | 69 che . te che 2 . rU. 70 che. pUrvapadamAM rahelA 6, 6 ane 4 varNa pachI AvelA pAna zabdanA ja ne thAya, je dezanuM sUcana thatuM hoya to. kSIra+AnA kSIravALarrH karInaraT -uzInara dezanA loke dUdha pInArA che. kSIrajAnA duH-govALa dUdha pInArA che. ahIM dezanuM sUcana thatuM nathI tethI na ne ja na thAya. || 2 | 3 | 70 1 19 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prAmAni . 2. rU. 72 che. grAma ane mA zabdo pachI AvelA rna dhAtunA 7 ne thAya che. grAmanI:=AmaLo -gAmano netA. +nIH=wLI-agraNa-mukhiyo. 2 3 | 71 ) vAri vAkya | 2 | rU / 72 | jA-jene upADavuM ja paDe eTale upADyA vinA je AgaLa jaI ja na zake te-evA vAhyavAcI pUrvapadamAM rahelA . pa ane varNa pachI AvelA vAdana zabdanA 7 ne thAya che. kuvAhanamU=garzmU-zeraDInuM vAhana. suravAna suravAhana-devatAnuM vAhana-ahIM devatA vAdya-upADa ja paDe e -nathI. te potAnI meLe paNa AgaLa jaI zake evo che. || 2 | 3 | 7ra che ato'hasya / / 2 / 3 / 73 2, 6 ane kada varNa vALA akArAMta pUrvapada pachI AvelA sakArAMta huM zabdanA ja na ja thAya che. pUrve+ma=pUrvAhna-divasa pUrvabhAga. dugara=dura-kharAba divasa.-ahIM pUrvapada nakArAMta nathI, kArata che tethI na ne na thAya. DhI+maNI=sIlI -lAMbA divasavALI zArada Rtu-ahIM akArAMta saddha nathI paNa madana zabda che tethI ja no ja na thAya. 25 35 73 che vatya nA vari II 2aa 74 || rattara ane tri zabdarUpa pUrvapada pachI AvelA pAcana zabdanA na thAya che, je prANInI vaya sUcavAtI hoya te. caturAya - vaju vaNa-cAra varasane vAchaDo. tri+hAcana-triALI vaTavA-traNa varasanI ghaDI tu canA=catucanA rAjA-cAra varasa thayAM bAMdhelI zAlA-ahIM prANInI vaya sUcavAtI nathI tethI no ja na thAya. 2 3 74 | Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 291 vorApavAna--dayA yuva-pAkUda 2aa rU 71 pUrvapadamAM rahelA 3, 6 ke 5 varNa pachI uttarapadane cheDe AvelA ja ne, AgamanA = ne ane svAdi vibhaktinA ra no ja vikalpa thAya che. A yuvana vavava ane mAtra zabdane na ho joie. uttarapadAMta na-roviniau=divALa, rohivAvinau-cokhAne vAvanArA be jaNa. Agamane janmASa+vApInabhAivApAna, mApavA ni-aDadanAM khetaro. svAdivibhaktine --zrIdivAna divAna zrIdavAna-cekhA vAvavAvaDe. mArcacUnA-Arya yuvaka vaDe. pra -khUba pAkI gayelAM evAM. hIvaTI pharajU-lAMbA divasovALI zarada Rtu, A traNe udAharaNomAM yuvana, vadda ane aMdara zabda hovAthI na no ja na thAya. che 2 3 75 vAvaravara 2 rU. 76 che pUrvapadamAM rahelA, 6 6 ane 7 varNa pachI ja vargavALuM ane eka ja svaravALuM uttarapada AveluM hoya te utarapadanA cheDAnA na no, Agamana - ne ane yAdivibhaktinA ja na ja thAya che. uttarapadamAM , zabdane ja na ho joie. 4 varga- vAminau=ravAma-svarganI IrachA karanArA be jaNu. s+fmanau=kRSaofmaLo- baLada upara janArA be jaNa. eka svara-trahma+nau=ALau-brAhmaNane mAranArA be jaNa. Agamane na-gRSair=jUSA -phaLanA rasane pInArAM kuLe. phIra+pavena=kSIravayana-dUdha sAthe pakAvelA padArtha vaDe-ahIM Adine na che paNa te ghara zabdane hevAthI ma no na thAya. 2 3hada vizeSataH dhAtuonA = ne - cakupAntara dig-nA-nDaH | 2 rU. 77 che suru sivAyanA upasargomAM rahelA ane attar zabdamAM rahelA tu , 6 ane R vaNuM pachI AvelA jovA dhAtunA na no tathA dina ane mInA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhAtune tathA AjanA eTale jene zani pratyaya lAgela che evA dhAturUpanA na ne ja thAya che. dhAtu pAThamAM je dhAtuone AdimAM ja vALA batAvelA che te dhAtuone ahIM nA samajavAnA che ane ahIM sUtramAM jaNAvela ja zabada vaDe te dhAtuone ja levAnA che. za-- jam dhAtu-+namati=grAmasi-te namaskAra kare che. To , pari+nAca=rAja-paraNanAre manta+nnati=sannati aMdara laI jAya che. pahelA grAma prayAgamAM jam dhAtu che ane pachInAM be udAharaNamAM nI dhAtu che. Tri-kanitA =prati-teo be mokale che. mInA-tra+mInItaH =jhamInIta -teo be hiMsA kare che. mAni-+ni=prAni-huM prayANa karyuM. #ca =hurtA -kharAba nIti athavA ekAMta Agraha-durAgraha. A prayAgamAM Turu upasarga che tethI ja no ja na thAya. 5 2 3 77 | navAra rAka || 2 2 78 che. dura sivAyanA upasargomAM rahelA ane attara zadamAM rahelA 6, 6 ane 5 varNa pachI AvelA zakArAMta nA dhAtunA ja na ja thAya che. pra+rati=Larati-vadhAre nAza thAya che. atta+naracati=sattarati-vacce nAza thAya che. nakjhati vizeSa nAza pAmaze.-ahIM nara dhAtu to che paNa cheDe mUrdhanya 5 vALe che arthAta jAkArAMta nathI. 1 2 3 78 che nemA-vA-pata-nava-vI-rAjU- vicAravAri-TrAti-jJAti-sthati-hati | 25 rU. 72 | duru sivAyanA upasargamAM rahelA ane sattanuM zabdamAM rahelA, 6, 4 ane 7 varNa pachI AvelA ni upasarganA thAya che. je te ki pachI mA, , pata, 6, 16, 6va, vat, rAkha, ja, cA, pA, drA, vyA, sA(ca), ane hindu dhAtuo AvelA hoya te. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 293 je dhAtu mArUpavALA ane nizAnavALA hoya tene ahIM mA zabdathI samajavA. dA mese retI dA saMsA gume| 31315) DAya te. __yAti paremAne ti bhUto cha tathA sUtrA2 me sUyana 42 che 4 yA vagaire ghaatume| yaGlubantanA na sevA-yaG pratyaya sAyA 50ii te yaG, se ghAtumAbhAMthA sopA gayelo hAya te yalubaMta mA35pra+ni+mimIte-praNimimIte (mA)-te savAra 3re che. pra+ni+mayate praNimayate (meG)-mAma mAthe . dA35-- pra+ni+dadAti praNidadAti- Ape che. pari+ni+dayate-pariNidayate-te 2kSA re che. pari+ni+dadhAti-pariNidadhAti-te dhAraNa re che. pat-pari+ni+patati pariNipatati-thAre 125 nIye 53 che. pad-pari+ni+padyate pariNipayate- ni05nna yAya che. nad-pra+ni+nadati-praNinadati-te 141 re che. gad--pra+ni+gadati-praNigadati- savA 3re che. vap-pra+ni+vapati-praNivapati-te pAve che. vaha-pra+ni+vahati-praNivahati-te 17 are che. zam-pra+ni+zAmyati-praNizAmyati-te zAMta thAya che. ci--pra+ni+cinoti-praNicinoti-te me re che. yA-pra+ni+yAti-praNiyAtite jaya che. vA--pra+ni+vAti-praNivAti-ta vAma che. drA-pra+ni+drAti+praNidrAti-ta sarAya rIte gati re che, psA-pra+ni+psAti-praNipsAti-te pAya che. sA-pra+ni+syati praNisyati- nAza 3re che. han--pra+ni+hanti praNihanti-te hiMsA re che. dih--pra+ni+degdhi-praNidegdhi-te se5 are che. mA35-antara+ni+mimIte antarNimimIte- te 2 savAra re. // 2 / 31 78 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana aka-khAdhAnte pAThe vA // 2 / 3 / 80 // Tura sivAyanA upasargamAM rahelA 6, 6 ane 5 varSa pachI ane ata6 zabda pachI AvelA ni upasarganA ne vikalpa thAya che. phakata ni pachI je dhAtu A AvelA hoya te mULarUpe eTale dhAtupAThamAM kArApi ke hakArAdirUpe jaNAvela na hovA joie., tathA aMte pU vALA paNa na hovA joIe. pra+na+pati , niti-te rAMdhe che. kana+roni=najarota-te kare che. + nilenati=ganivanati-te khAde che. A be prayogamAM AdimAM ja vALo ane AdimAM 3 vALa dhAtu che tethI ja ne ja na thAya. a +=+=niru-te dveSa kare che. A pragamAM vAgata-aMte 6 vALo-dhAtu che, tethI no ja na thAya. raca/2 AdivALo--+=+ =nivAra-te tiraskAra kare che.pragamAM ... ane una pachI AdimAM ravALuM dhAtunuM rUpa te che paNa dhAtupAThamAM mULarUpe kArAdi dhAtu che eTale cAra rUpa mULa # dhAtunuM che te paNa = no ja na thAya. | 2 3 80 li tveijotharite jItu vA . 2rU82 dura sivAyanA upasargamAM rahelA 6, 6 ane R varNa pachI ane bhAratanuM zabda pachI an dhAtu Avela hoya to tenA na no thAya che. A mana dhAtune dibhava thayela hoya ke dibhava na thayela heya, mana dhAtune 7 cheDe Avelo hoya ke zabdanI aMdara Avela hoya-e badhI avasthAmAM na na ja thAya che. pari upasarga pachI mana dhAtu Avelo hoya te tene ja ne vikalpa thAya che. - tija-+nanipati=gALiSati-jIvavA Icche che. dvirbhAva nathI-purA+niti=varAti-pratikULapaNe jIve che. aMtejJAna prApa ! he prANa, he jIvanArA ! de ra+manaphTa varcan ! parcana !-he cAre bAjuethI jIvanArA ra-niSati=AdiSati, vaniSita- cAre bAjuethI jIvavAne icache che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda rahe vari+niti=ryaniti niti-cAre bAjue jIve che. 1 2 3 81 . dunaHA 2 . rU.82 / Tu sivAyanA bIjA upasargamAM rahelA , 5 ane 6 varNa pachI tathA anta' zabda pachI AvelA dRna dhAtunA , ja thAya che. +==gSyate-haNAya che. manana+nca=mata te-aMdara haNAya che. e 2aa 35 82 che vani vA. 25 rU. 8rU Tu sivAyanA upasargamAM rahelA , ane 24 varNa pachI ane sanata zabda pachI AvelA sun dhAtune AdimAM vavALA pratyaya ane AdimAM navALA pratyaya lAgelA hoya to - dhAtunA no ja vikalpa thAya che. pratyaya-- 4 vALo-pra+nyUH=:, kadantaH-ame be haNIe chIe. navALo-+mi=pradUmi, pra~i-huM hasuM chuM. vavALo-anta+hava=matavaH ataInya -ame be aMdara haNue chIe. ja vALo-antarbsanmaH=3nsa attara-ame aMdara haNue chIe. | 2 3 83 siMha-nila-nirava ti vA . 2 / 3 / 84 || Tur sivAyanA upasargamAM rahelA 6, 6 ane 4 varNa pachI ane jo zabda pachI AvelA nisa, nija ane nid dhAtuone je koI kudatane pratyaya lAgelo hoya to e dhAtuonA ja na na vikalpa thAya che. pra+na+nama=sinam. pra sana-cuMbana karavuM +nA+mana= nizALa, niphaLa- , , +nirma na=pranigam, nandamaNa-niMdA karavI. jite te-te cuMbana kare che-A prayogamAM kRtane pratyaya nathI tethI vikalpa ra no na thAya. || 2 1 3 84 aa | 2 | 3 | 8 |. Turu sivAyanA upasargamAM rahelA , ane A vartha pachI ane antar zabda pachI AvelA ane svaravALA dhAtune lAgelA keI paNa kRdaMtanA. pratyayana ra ne ja thAya che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 65 | ( tyAre) bahA+anaH==A -tajI dIdhelo. ( dAM jaoN) tra++: ()=xNI:-gayelo, karmamAM lAgela ane pratyaya mATe juo (55 35 128) che2 3 nAva ne 25 rU 86 che. dura sivAyanA upasargamAM rahelA 3, 6 ane 24 varNa pachI ane attaru zabda pachI AdimAM nAmI saMjJAvALA svaravALe eTale A varNa sivAyanA savaravALA dhAtu Avela hoya ane te dhAtune na no Agama thayela hoya te dhAtune lAgelA tathA svara pachI AvelA kRdantanA pratyayanA na ja thAya che. manama= mU--hIMcavuM ++=ALa6-javuM nIca=ALIya-javA jevuM pra+ +jana=mama-javuM- A prayogamAM AdimAM nAmI svaravALo dhAtu nathI. ( 2 3 [ 86 ! dathaanAkyupanyAt vA 2rU. 87 | duH sivAyanA upasargamAM rahelA 6, 6 ane varNa pachI ane anta zabda pachI AdimAM vyaMjanavALo dhAtu Avela hoya ane e dhAtune upAyamAM nAmI eTale avarNa sivAyane svara hoya to te dhAtune lAgelA ane svara pachI AvelA kudatanA pratyAyanA na no ja vikalpa thAya che. aMtanI pahelA bhAga upAMtya. +( me na)=menamUtratrameLam nama=mUtraNa. pra+( manama) mU Lama-take kare-A rUpamAM AdimAM ravara hovAthI vikalpa na na thAya. pra+(vapu+na)vapanamU-vAvavuM pra+navA+ana5) vadana=AvaLamU-vahANa. A bane rUpamAM upAjyamAM nAmI na hovAthI vikalpa ja na thAya. (muga) munaH=2muna - vadhAre vAMke-ahIM kRdaMtane pratyaya svara pachI Avela nathI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 297 dura+( nojhana, modaH=duH -dukhe moha pamADe evo-A rUpamAM 36 upasarga hovAthI na na thAya. +(merUna)mena=kamenamU-bheda kareahIM ? tathA nI vacce ra Avelo hevAthI jU na ja na thAya - pra+(monU+mana)mogana[=pramozanama-bhajana karavuM -ahIM 6 tathA nI vacce na Avela hovAthI 7 ne ja na thAya. varAta 2 3 '85 nA niyamathI jayAM ne nitya thavAno prasaMga hoya che tyAM A sUtra vyaMjanAdi ane nAmI upAtmavALA dhAtunA na no ja vikape kare che. 2.3 87 || of 2 | rUDA 88 | Turu sivAyanA bIjA upasargamAM rahelA 6, 6 ane 4 varSa pachI ane atta zabda pachI AvelA evA pravRtta dhAtu pachI vihita karelA tathA kRdaMtanA AdimAM svaravALA pratyAyanA ja na na vikalpa thAya che. pra+mA+mA) mAnA=prama pramajanA-mAgaNI karavI. +cAmAma=pracAmA: prayANamAnaH-laI javAmAM Avate. _ 2 3 88 nirvira | 25 rU! 88 | niH upasarga pachI vi (rivAri-sarA arthamAM, tura-Ama arthamAM ane dhAri-rivAra arthamAM) 5 dharAvatA A traNe dhAtuone bhUtakALane ta(ta) pratyaya lAgyA pachI ane te ta na na thayA pachI na no na thaI jAya che. unAvata=niru+vitna- for -nirveda pAmela. je 2 3 89 | ne thavAne niSedha have A 90mA sUtrathI mA sUtra sudhImAM nakArane ja kAra na thavAnAM vidhAna che. ratha-pUrmU -mAM-ma-kAma-thAya rU2 - phuDa sivAyanA bIjA upasargamAM rahelA 3, 6 ane tra varNa pachI tathA antar zabda pachI AvelA ni pratyayavALA ke pratyaya lAgela na hoya evA rahyA, 6, mU ,mA, jam, jam, vAyu ane vera dhAtuone lAgela kudatanA pratyayanA ja na na thatA nathI. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Ni pANa-pra+khyApanam prakhyApanam-abhyAti-prasiddhi-42vI. pra+pAvanam=prapAvanam-pavitra 2. pra+bhAvanA prabhAvanA-prabhAvanA 42vI. pra+bhApanA prabhApanA-zAmA 32vI. pra+kAmanA-prakAmanA-421. pra+gamanA-pragamanA-pragati zavavI. pra+pyAyanA-prapyAyanA-vadhA, pravepanA-pravepanA-pA . Ni saranA-pra+khyAnam prakhyAnam-he. pra+pavanam=prapabanam-sA 42 . pra+bhavanam abhavanam -ya. pra+bhAyamAnam-prabhAyamAnam-zAna pra+kAminI-prakAminI-chAvA sena apra+gamani: apragamaniH-amana na 42 pra+pyAnaH-prapyAnaH-badhelA. pra+vepanIyam pravepanIyam-5 athavA pAsa yogya // 2 / 3140 // . deze'ntaro'yana-hanaH // 2 / 3 / 91 // antar 56 pachI mAyA ayana zama ane. han pAtunA na nANA thatuM nathI, je kaI khAsa dezanA nAmanuM sUcana hoya te. bhanta+ayana: antarayanaH dezaH-hezanu nAma che. antara+hananaH antarhananaH deza:- , , antarayaNam- 2 antahaNyate--2 &Aya 0. A banne prayogomAM dezanA nAmane artha nathI. 25 3591 . SAt pade // 2 / 3 / 92 // - mUrdhanya kArAMta pUrvapada pachI AvelA vALA zabdanA ma ne ja thato nathI. sarpiS+pAmam sapimpAnam-dhI pA. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda rahe ma=sarvija-ghI vaDe -A prayogamAM sarviSa evuM eka ja pada che ethI 6 pUrvapadamAM Avela nathI tene lIdhe A niyama na lAge paNa na no thaI jAya. ! 2 3 | 9ra ! DADanAthaje ! 2 | 3 | zarU | koi paNa padamAM AvelA na ne ja thato nathI, je 2, 6 ane 4 varNa ane nI vacce gADha na Avela hoya tathA sahitanA pratyayavALo kaI prayoga na Avela hoya te. prajavanama=prAva -khUba jorathI kasIne bAMdheluM, puSTa. roSamIma+muvenakopImamuhena-roSe bharAyelA bhImanA mukhavaDe, * manamu=prAddhama-maryAdAthI kasIne bAMdheluM.-A prayogamAM ? ane nI vacce A che tethI ma no | thaI gaye. Ano+mara=momA-bhInA chANa vaDe-A prayogamAM ane ja nI vacce taddhitanA anya pratyayavALuM jomaya evuM rUpa Avela che tethI ja na ja thayo che. || 2 3 93 dano dhi | 2 . rU. 14 | 6 ne za thayA pachI dRna dhAtunA 2 ne I na thAya. vAtR+rAtrudana -zatrune mAranAre-rAmanA eka bhAInuM nAma. - 2 1 3 4 5. kRdira 2 | rU| 11 nuta dhAtune capha pratyaya lAgyo hoya tyAre ja ne ! na thAya. ro+nRtyate-khUba nAce che athavA vadhAre nAce che. mari+marsa- ,, , , , , g+rtA=gphaLartI-vizeSa nAma che A prayogamAM vahu pratyaya nathI tethI na ne thayo che, je 2 / 3 / 95 | junAvanA / 2 rU. 16 || sunnA vagere zabdonA no ja thato nathI. mAta=sunAti-kSobha pAme che. sajAnI=mAnI-AcAryanI strI suSmA vagere zabdo A pramANe che-- zubhmA, tRSnu, AcAryAnI, AcAryabhogIna, sarvanAman , nRnamana, nRtta, Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nartana, naTu, 6, nahI, nara, nirA, nivAsa, agni, nUpa, nandina, nandana, anna, nA, hayA| vagera-AvA bIjA paNa aneka zabda che. _| 2 3 | 96 che nA na nuM vidhAna pAke dhAvaLa naH : 2 2 / 17 che dhAtu pAThamAM je dhAtuo AdimAM nakAravALA batAvelA che te tamAma dhAtuonA AdinA ja na na kare. jI=nI=nayata- -laI thAya che. rIti-ne Icche che-A nAmadhAtu che. eTale dhAtupAThamAM ene nirdeza nathI mari-te bhaNe che.-A prayogamAM dhAtunI AdimAM nakAra nathI. | 2 | 3 | 97 | nA sa nuM vidhAna 5 sogag-giva-same 2 rU .18 | dhAtu pAThamAM je dhAtuonI AdimAM mUrdhanya ja hoya te dhAtuonA kane bale sa samajo. mAtra , vuiM ane vra dhAtune A niyama lAgata nathI. kaTTa= =sa -sahana kare che pati-abhilASa kare che-ahIM AdimAM ja nathI. ' chAti-jAmI jAya che. vyati-zuMke che. dAvate-jAya che. A traNa dhAtuone niSedha karela che tethI A niyama na lAge. le 2 | 3 | 98 1 2 nA la nuM vidhAna sUruM : 2 / 2 / 17 che zra dhAtunA 5 ne hR thAya che. ane zuM ne stra thAya che. A niyama pIra vagere zabdone lAgatuM nathI. no sTravyate-vastRte-samartha thavAya che. H:- vata:-samartha thayelo. r no la - -kape che-khape che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda paMcati-pati samartha kare che vITam-pANI pALa taravAra niSedha karele| hAvAthI A e prayAgamAM jhITa Adi zabdone A niyama lAgatA nathI. vITa, vana, nAna, va, pUra, jvara, ghUMTa, paTe, vagere aneka chUpIyATi zabdo che. !! 2 | 3 1 99 // 3pasarnayAau / 2 / / 00 || 6 vALA upasa pachI r dhAtu AvelA heya te upasanA r nA hra thAya che. prAcata=(+gaya) jAyantejAya che. pratyayate=(vrutti+Jaca) nRtyayate-sAme jAya che. parAyate-(vA+zraya)pAyate- -palAyana kare che --bhAgI jAya che !! 2 3 | 100]] pro. cari / rU| 202 // hu pracaya lAgyA pachI TM dhAtunA 2 ne 7 thAya che. mi+-zir+yate-niyiMte-te vAravAra ke dhaNuM gaLI jAya che. navA re / 2 / rU| 202 // AdimAM svaravALA pratyayeAne lIdhe dhAtunA r ne 4 vikalpe thAya che. fix+ati=frti, rati-te gaLI jAya che. nizAr+yateniAyate, niyate-gaLAvAya che, fr+==ziraH-vividha vANI--ahIM ! zabdanA ri: rUpanA r, ar pratyayane lIdhe thayela thAya. 301. rRmAMthI vALA thayelA [ dhAtu dvArA nathI tethI banelA ri 6 ne OM na / / 2 / 3 / 102 gA renone | 2 | rU| z03 // f pachI gha, ajja ane yoga zabdo AvyA hoya te vara nA ra nA TM vikalpe cAma che. +Sa:-pathi:, ghaH-leADhAnI kuMDaLI jaDelI lAkaDI, bhAgaLa pari+ng=ql:, varcaY=H-palaMga pari-yoga:=pahiyoza:, viyoga cAre bAjunA sabaMdha // 23 / 103 I Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ja nA 4 nuM, ra nA 8 nuM tathA 3 nA 4 nuM vidhAna RSiAnAM ha . 2. rU . 204 | Rgi Adi zonA no stra ane zuM na 4 tathA 4 no ja vikalpa thAya che. 4+ = 40, ji-e nAmane Si +ta =4ta, tA- kAInuM nAma che. +riza=A, vAvari-kavaLI-pustaka rAkhavAnuM evuM vAMsanI pAtaLI cIpomAMthI baneluM upara kapaDuM lagADeluM sAdhana di vagere zabdo nIce jaNAvyA pramANe samajavAtrapis, bataka, pariznA, tarI, pira, roma, ghara, puSa, taLa, sari, kAmu, pUra, rIra, karma, mura, pAMpura, sevA, rikSA, roti vagere AvA aneka zabdo samajavI. A zabdonA artho saMkezavaDe jANI levA. vALA eka ja zabdanA judA judA artha hoya tyAM paNa A niyama lAge che, 4 vALA zabarA- -bhUmi hArama-rAma-pataMgiyuM rA-amRta rAma-aSTApadanAmanu siMha jevuM * sarva-4-hAthInI pIThane eka bhAga jorAvara jaMgalI prANI tarapazuone gaLe bAMdhavAne ghaMTa jAma-4ma-hAthInuM baccuM -uMTa --kALo raMga kAra-prayatna variyA- vALa-keza sAra-vAraMvAra pu-rAjanuM nAma yu-nAne-laghu ra -gaLuM -viSa-jhera mudrA-munnA-mogarI-eka hathiyAra pura-eka riSinuM nAma maver-moTa-mAMDaluM goLAkAra makara vandra -ra -navo aMkura dra-guphA athavA aMkuza Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-tRtIya pAda 303 4 vALA ane 2 vALA samAnArthI zabdo RphiDa-laphila vaDabhI-balabhI iDA-ilA vyADa-vyAla baDiza-baliza 6- 4 purokAza-purojhArA pora -posTara puDina-pulina pIDA-pIlA vagere aneka zabdo samajavA je zabdamAM AdimAM 4 heya tyAM A niyama na lAge-rijima nuM jilpha na thAya tema je zabdamAM saMyukta hoya tyAM paNa A niyama na lAge vAgha-pAghaDu rAjAnuM nAma che diow-ririka- Dhola | --khajavALa sAmA-rAbara-bhayaMkara-bIhAmaNo IT 2. 1 3 5 104 1 TIna-rIna- uDeluM athavA avakAzamAM gayeluM vagere AvA aneka zabdo che. 1 nA 4 nuM vidhAna navIna je vaH 2 . rU. 25 . gaNA Adi zabdanA ja ne ja vikalpa thAya che. gayA, -pAnuM kusuma athavA tenuM pAkusuma nAmanuM tela vArIpatA, rAta:-pArevuM bApA vagere aneka zabdo nIce jaNAvyA pramANe samAjavA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana navA-jAsudanuM phula ke tene choDa pArApata pArevuM triviSTa-svarga TRAvAda-samudra viSTa -leka-jagata athavA prajA kapala apAvI-pazcima dizA vagere-aneka zabdo prayogo pramANe samajavAnA che. 2 3ii 105 AcArya zrI hemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI , paNa lagvRttinA bIjA adhyAyanA SavaNatvaprakaraNa nAmanA trIjA pAdane savivecana gujarAtI anuvAda samApta tRtIya pAda samApta Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhyAya (caturtha pAda) nI pratyaya prakaraNa nAmane strIliMgI banAvanArA pratyayonuM vidhAna- triya nRtaravastra . 2 ka. 2 nakArAMta nAmane tathA trAkArAMta nAmane jyAre strIliMgI karavuM hoya tyAre te nAmane strIliMgasucaka chuM () pratyaya lagADavAne che. rayara, Dutra janA, yAtR, mAnu, tira, cak zabdone A niyama na lAge. "strIliMgI karavuM hoya tyAre nAmane huM pratyaya lagADavAne che e hakIkata A AkhA ya pAdamAM samajavAnI che. rAga-rAjJI-rANI tirAga-TTa=atisAro-rANIne vaTI gayelI strI-rANIthI caDIyAtI strI. zarrarUM -karanArI vasa nI pAMca nadIo paMcanuM nAma nakArAMta te che paNa saMkhyAvAcI nakArAMta nAmane prayoga keI vizeSa liMgamAM thato nathI paraMtu traNe liMgamAM thAya che. tethI putranuM zabda strIliMgI thaI zakatuM nathI ene kAraNe tene strIliMgane sUcaka A pratyaya paNa lAgato nathI. svara nuM varSa ane Tuti nuM suvuiM ja rahe che, temanuM prathamAnuM ekavacana sA ane TuditA thAya che paNa strI ke trio na thAya. !2 | 4 1 vadhAlUdadvitaH || 2 | ja | 2 | adhAtura evA 3 nizAnavALA ane 5 nizAnavALA pratyaya ke apratyaya je nAmane cheDe AvelA hoya tevA nAmane strIliMgI karavuM hoya tyAre strIliMgano sUcaka ? pratyaya lagADavo 3-mava=mAturra-mavatI-Apa-pate. 2 0 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 4 -atimahatRtima+ phratimatI-ghaNI moTI. , vAtR vacanU+=AvatI-rAMdhatI strI pudu saMsle-dipti-ti suna strI-sArI rIte haNanArI strI-A pragamAM 3 nizAnavALo du dhAtu che tethI huM na thayo. je 2 42 majhaTa | 2 | 4 5 rU . jene che. anna hoya tene strIliMgasUcaka 2 pratyaya lagADavA +andha-kAcI-pUrva dizA. 3 ==IrI-uttara dizA. (juo rA1103 ) rAjA -vispoSAt va rahyA 2 / 8 8 | na kArAMta, ravarAMta ane aSAMta eTale che? apabhraMjanavALA zabdone jyAre vana pratyaya lAgelo hoya ane temane strIliMgI karavA hoya tyAre strIliMgasUcaka chuM pratyaya lagADe ane vana nA ne ru kare. nakArAMta-(moLuM-mo+=AvA) kavA+vana+=3 vArI-dUra karanArI. (juo 465) svarAMta-ghI+vana+=IvarI-mAchImAranI strI aSAMta-meda+vana+=merArI - merune jenArI sahA =sayuvA strI sAthe laDanArI-A prayogamAM je yugdha zabdane vana pratyaya lAgela che te zabda na kArAMta, svarAMta ke aghoSAMta nathI tethI huM na lAgyA. 24 45 vA vaghuvI | 2 4 1 | bahuvrIhi samAsavALA mULa nakArata, ravarAMta ane aSAMta zabda vana pratyayavALA hoya ane e zabdone jyAre strIliMgI banAvavA hoya tyAre temane strIliMgasUcaka huM pratyaya vikalpa lagADavo ane zuM lAge tyAre rana nA - ne 6 karo. priya+AvA+vana+=viyAvArI, triyAyAvA-jene avAvarI priya che evI strI vahu+thI+vana+=vasulIyArI, dudhIyA- jenI pAse ghaNuM mAchImAre che evI strI du+++vana+= padubedaravarI, dumeravA-merune jonArA jenI pAse dhaNuM che evI strI. I 24 6 : vAM pada 2 / 4 6 ! A kArAMta vAra zabda bahuvrIhi samAsane lIdhe (7 ka. 150) ra kArAMta Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 307 thayela hoya ane tene strIliMgI banAvo heya tyAre strIliMgasUcaka pratyaya vekape lagADe. | dri+ ="hravA=piyI, drivAta-be pagavALI (juo raphALa02) "ma mATe frf utu, trayaH vAdaH athAH sA trivAta-"paga evu kahenArA traNa jaNa jenI pAse che te-A prayogamAM nAmadhAtu karavAthI Tu zabdano vA thayo che paNa bahutrAhi samAsane lIdhe thayo nathI tethI phe pratyaya na lAgyo. 2 | 6 | udanaH || 2 | 4 | 7 || bahuvIhimAsamAM Avela jhadhana zabdane strIliMgI kare che. tyAre strIliMgasUcaka chuM pratyaya lagADavo yudoSana=kuveodana- kuMDAM jevA Au-AMcaLavALI-gAya. rAjA nA cAra | 2 | 4 | 8 || bahuvrIhisamAsamAM AvelA zizu zabdane strIliMgI karavo hoya tyAre strIliMgasUcaka huM pratyaya lagADavo bAi = zikSI-bALaka vagaranI strI. + 2 4 8 ! saMsthA dAnAr vaya i 2 . 42 // dAyana zabdanI AdimAM saMkhyAvAcaka zabda hoya, dayana zabda bahuvrIhi mAsamAM hoya ane prANInI umaranuM sUcana thatuM hoya tathA e dAna zabdane strIliMgI banAvavo hoya tyAre strIliMgasUcaka chuM pratyaya lagADo tri+hAra+phaMtriAvaLI-traNa varSanI ghaDI. catu+dAcaDhuM-vatuLa -cAra varSanI ghaDI. catura+dAyanA=sucanA rATha-cAra varSathI bAMdhelI jUnI nizALa- A prayogamAM prANInI umara nathI tethI huM na lAgyo paNa strIliMgasUcaka bA pratyaya lAgyo. che 24 9 ! sAnaH || 2 | 4. 20 che. sAmana zabdanI AdimAM saMkhyAvAcaka zabda hoya tathA te batrI(ha samAsamAM hoya ane tene straliMgI banAvavo hoya to rAmana zabdane pratyaya lagADa. f+rAmana+driAnI be dAmaNavALI strI. dAmana-kaMThanuM AbhUSaNa Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana utkyAmana+==A ghara-cA dAmaNavALI strIne je-ahIM rAmana AdimAM t che paNa saMkhyAvAcI zabda nathI. 24 10 gano vA 2 | 4 | ?? | cheDe ana vALuM nAma bahuvIrahimAsamAM hoya ane tene strIliMga karavuM hoya to tene strIliMgasUcaka huM pratyaya vika9pe lagADavo vahuna+au=duI cau, huM na lAge tyAre...) [ ne, durArAnau-ghaNa rANIovALI be (nagarI) 1 2 4 11 nAna 5 2 | 4 | 12 . cheDe mana vALuM nAma bahutriIhi samAsamAM hoya, vizeSa nAmanuM sUca. thatuM hoya tathA te strIliMgI karavuM hoya te strIliMga sUcaka pratya lagADavo adhitrSana+=adhirANo prAmA - e nAmanuM gAma su+nana+ruM= purazI : - , , , , 2 4 5 12 nepAvataH | 2 | 4. 23 || je zakadanA mana nA ma ne lepa thato nathI arthAta ja upAMtyamAM kAyama rahe che te zabda bahutrIhi samAsamAM hoya te tene koI paNa niyama dvArA strIliMgasUcaka chuM thatuM nathI suparvana+A=kupa-sArA parvavALI zurAmai+=purAma-sArA sukhavALI agrNI-bahurANIvALI-ahIM mana nA ma no lepa thayelo hovAthI strIliMga sucaka zuM lAgela che. _ 2 4 13. manaH 2 4 | 24 che. cheDe mana hoya evA zabadane strIliMga sUcaka chuM lAgato nathI sImana+sau=ImAna- be sImADAo. ahIM mInI na thayuM tethI nI prayAga thaze nahIM parAkat14mA tAmyAM vAiSjU hila | 2 | ja | 25 . jene cheDe heya evA nAmane tathA bahuvIhi samAsavALA cheDe ana vALA nAmane strIliMgI banAvavuM hoya tyAre 3TI(1q) pratyaya vikalpa lagADa Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda mana-sInana+gA=sIne athavA vImAno-be sImADAo bahuvrIhi-suvana+nA=suvarve athavA supau -suparvavALI be 12 4.15 | canAH che 2 / 9 / 6 as vagere zabdone strIliMga banAvavA hoya tyAre mArI jAtine sUcaka mA (bApu) lagADavo. aga+A=mA-bakarI. vA+=viA-bAlikA + Ai-meTI. 4+mAcI-haMsI vagere zabda nIce jaNAvyA pramANe samajavAnA che- agA, yuvA, a, vaTa, mUSiA , deva, vAra, dorA, vAva, vatsA, mA, vijhAtA, cA, maghA, murabA, kaSTa, niSThA, maracA, pUrvAvALA, aparA5ALA, saMvALA, triA , murya, sevavA, 3LadA. che 24 16 . - Rtti paDhaH pata-udde 2 ka. 27 che. 4 kArAMta ghATu zabdane pA thayA pachI vedanI RcA nA arthanuM sUcana thatuM hoya to pA ne sthAne strIliMgamAM pAr ane pA evA be praga thAya che - tri+gaDha triraMtu, tridA nAcatrI-traNa caraNavALI gAyatrI. dripAnuM, udvI- be pagavALI-ahIM cA artha nathI tethI huM lAge che. | 2 ! 4 17 che mAta |2 | ja | 28 che. karAMta nAmane strIliMgI karavuM hoya tyAre nArI jAti sUcaka A (kA5) pratyaya lAge che. vaTavA vA -khATa. ca=+ =cA-jeNI. nta=+gA=sA-teNI. || 2 4 : 18 si muthAra rI: 2 / 8 / 8 | mukhya evA jora Adi akArAMta zabdone strIliMgI karavA hoya tyAre nArI jAtine sUcaka 6 pratyaya lAge che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jaura+=au-gorI. zAra+=Ava -zAmaLI. aura vagere zabdo ghaNuM ja vadhAre che tethI temane siddhahemabahaduvRtti mAMthI jANI levA. vahunaH mUmi-bahu do vALI bhUmi-ahIM naTu zabda mukhya nathI paNa mUna zabda mukhya che tethI strIliMgasUcaka mA lAgela che. 24 19 -naga- -TitA 2 / 420 je zabdane aMte ja, jaga, , , nara naga ane rita eTale Ta nisAnavALA pratye lAgyA hoya evA mukhya akArAMta nAmane strIliMgI karavuM hoya tyAre nArIjAtisucaka huM pratyaya lAge che. kAjU- 3pava+phemIpAvI-jenI pAse gAye che enuM nAma upagu. tenI chokarI. a-vai =aTrI-vaida gotravALA mANasanI chokarI. gya-saupaya+=NaupaLethI- suparNanI chokarI. --ANa+=rfkSI-pAsA vaDe ramAnI ramata. na- w+=LI - strInI chokarI - vaurana+=A~ranI - puruSanI chokarI feta (sU)-jhAnuna+==AnunI-ghuMTaNa pramANa pANIvALI nadI vagere. rAjArA vayathananya che 2 3 4 5 22 che. kALe karIne zarIranI je avasthA thAya te vaya kehavAya. je prakAranA mukhya nAma AvI chellI vayane na sUcavatuM hoya paNa bIjI vayane sUcavatuM hoya ane te nAmane strIliMgI karavuM hoya te tene nArIjAtisUcaka chuM pratyAya lAge che. kumAra+=kumArI-kumArI-kuvArI. vizora+=fzorI- kizora vayanI. vadhUdavachUTI-vahu thavA mATe yogya umaranI. vR+=vRddhA-vRddha vayanI-gharaDI.-A zabda chellI vayane sUcave che tethI A lAgyA, huM na lAgyo. rAjAzA 1 A badhA pratye taddhita prakaraNamAM batAvela che. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 311 dvibhaH samAja 2 | 4 | 22 | samAhAra dviguvALuM nAma akArAMta hoya ane te mukhya nAmane lagI banAvavuM hoya tyAre zuM lAge che. vapUruM payapUstrI--pAMca pULAnI DhagalI-jaththo, sArA+ruM zargIdasa rAjAonI ToLI-maMDaLI. rAjA A prakaraNamAM badhe nAmane "mukhya nAma' samajavAnuM che. parimANAt taddhitalukyavistA''cita kambalyAt // 2 / 4 / 23 // cAre bAjuthI thanArA mApane parimALa' kahevAya. lokaDhithI kaccha, phuTava vagere zabdo parimANavAcaka samajavA. fju samAjamAM rahelA parimANavAcaka sakArAMta nAmane strIliMga banAvavuM hoya tyAre tene lAgelA taddhitanA pratyayane lepa thayA pachI strIliMga sUcaka zuM lAge che. ahIM vidata, Arita, tathA ghaca zabdane na levA. - dUkhyAM 4 vAgye zotA=virAja-f +{=fcvurathI-e kuDava--be pasalI -mApanI vastu vaDe kharIdelI vastu. pamiH H zatA pAyA-vicArava+A=qsAravA-pAMca ghoDAthI kharIdelI. ahIM azva zabda parimANavAcaka nathI, tethI huM na lAge. fTrapaSya+=fpappA-be paNa vaDe kharIdelI-ahIM tahita nA pratyayane lepa thayA nathI, vista+=vitA-be bistAthI kharIdelI. biyatA ke vitA eTale 80 ni vajananuM sonAnuM teluM. drazArita+=ctharatA-be Acita vaDe kharIdelI Acita eTale talaka athavA be hajAra pala vajana ddhi +mA=driArA--be kaMbalya vaDe kharIdelI, kebalya eTale so paLa Una. 1 UMcuM ke UbhuM mApavAne 'unmAna" kahevAya, cAre tarapha mApavAne parimANa" kahevAya, laMbAI mApavAne pramANuM kahevAya, saMkhyA to A badhAM mApathI bahAra che-judI che. 2 gohilavADamAM parivuM zabada anAjanA mApa mATe jANita che. sarakhAvo kuDava-gaDiyuM. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sUtramAM vitta ke virata, Arita ane svaca zabdone levAnI nA kahI che tethI temane zuM na lAge. ! 2 4 23 che jAphAta pramANAvo . 2 / jhA 24 che. dvigusamAsamAM rahele evo pramANavAcI jANa zabda jene cheDe hoya evA zabdane lAgelA taddhitanA pratyayane lepa thayA pachI e akArAMta mukhya zabdane strIliMga kare che te nArIjAtimAM zuM lAge che, paNa A nAma kSetrane lagatA mApanuM na hovuM joIe. pramANa eTale AyAma-mAtra laMbAInuM mApa. teM RroSe pramANamasyA drANI-sApta JioNI kag -be kAMDa pramANuvALI-rajajunedaraDI ke rAza--kAMDa eTale soLa hAthanI laMbAI. fag=fmArA zarI-be kAMDa vaDe kharIdelI sADI-ahIM zabda pramANavAcI nathI tethI huM na thayuM. kAMDa eTale phaLone Dhagale-"vadAi; vAtaH" uNAdi sUTa 266 ! five kSetrama:-khetarano bhAga be kAMDa pramANa che.-ahIM kSetranuM mApa che tethI huM na thayo. 24 24 | jayAM jayAM huM na lAge tyAM tyAM cheDe bA lAge che-ema badhe ja samajavuM upad vA | 2 | 4 | 26 dvigusamAsavALA pramANuvAcI puruSa zabdane tAtanA pratyAyana lopa thayA pachI strIliMgI karavo hoya tyAre vika9pe lAge che. dUpuruSa+rUM puruSI athavA fpuruSA-be puruSapramANa-be mAthoDAM-jeTalI UMDI khAI. gSAH samAtA: vanyapuruSI-+=vpurI--pAMca puruSonI ToLI. ahIM taddhita pratyAyano lepa thayA nathI tethI 2 4 22 nA niyamathI nitya zuM lAge. che 2 4 25 vata-zikha e che 2 | | 26 . nakSatra arthavALA revata ane divA zabdone nArIjAti banAvavA hoya tyAre zuM lAge che. revatyAM gAtAM retI-devata+pheravatI-nakSatranuM nAma athavA revatI nakSatramAM janmelI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 31 3 rodivyAM gAtA roLi-rohi+=ohaLI-nakSatranuM nAma athavA rohiNI nakSatramAM janmelI revata+=vatA- koInuM nAma-ahIM nakSatravAcI nAma na hovAthI huM na lAge paNa A lAgela che. | 2aa 45 26 i narAta prArthopI 2 4 27 prANIvAcI tathA . auSadhivAcI nIru zabdane strIliMgI banAvo hoya tyAre huM pratyaya lAge che. nIra+==ItrI -nIlA varNanI gAya. nIra+==IrI-sauSadhi -gaLI. nI+ma=mIrA-nIlI ke lIlI sADI. A prayogane nIja zabda prANavAcI ke auSadhivAcI nathI. dara rAgni vA | 2 | ja | 28 | nI zabdane ane je pratyaya jene aMte che evA zabdane strIliMgI kare hoya tyAre huM vikalpa lAge che, je vizeSa nAma hoya te. na+nIstrI, nIstrA-vizeSa nAma. praznapajUna-pravRvistranI, pravRvindranA-auSadhinuM nAma. vaDha-mAna-mAyA -pApA-Dara-mAna-scrthad suma-megAta e 2 ka. 22 . jeva, mAma, mAdhaya, vA, attara, samAra, kAryakara, sumara, ane meSajJa e nAmane strIliMgI karavAM hoya tyAre huM lAge che. e zabdo je vizeSasaMjJAvAcaka hoya te. devarAvI -yotiH-prakAza. mAmA-mAmI - mAmI-mAmAnI patnI mAtha+=mAdhethI-vizeSa nAma-bali. G+ruM pAvI- , -auSadhI. avara -javarI ,, - , samAna samAnI , -ndanuM nAma. Arcata AkRtI-, vizeSa prakAranuM anuSThAna-vidhisuma+=humAstra-kanDanuM nAma athavA auSadhi. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 IDrAjArA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana meSaga+melI , auSadhI. jeva+=devA-ekalI-kevaLa-ahIM koInuM vizeSa nAma nathI. tethI huM na thayo. mAna-no-nAne thai-kuTu-sAi-gura-jAmu-Ta-vAta parava-gAvAna-zUjha - Rtrima-gamaga -sr-mAyA-ripha thoLa-rApAro 2 3 4 5 rU0 che mAtra zabdane pakavA arthamAM, jona zabdane "Avapana-anAja vagerene bharavAnuM sAdhana 'gUNa-kothaLA" arthamAM, nAna zabdane jADA' arthamAM, stha zabdane "akRtrima-svAbhAvika-sthala arthamAM, zabdane "pAtra' arthamAM, #Ajha zabdane kALA arthamA, kurA zabdane "DhAmAMthI banele padArtha ke - arthamAM, muja zabdane "kAma" arthamAM, ra zabdane "keDa' arthamAM, vAyara zabdane "veNI" artha mAM-A badhA zabdo vizeSa nAmasUcaka hoya to ane temane strIliMgo banAvavA hoya te temane huM pratyaya lAge che. mAruM mAnI-pakava bhAjI. mAna+=mAna-pakava na hoya te nona+sphona-guNa-thaLo. roLakoLA - kothaLo nahIM. nA+==ALI jADI. nAja+gA=rA- jADIthI judI sthara+=strI-akRtrima- 25 = =khADA pUrIne karelI svAbhAvika-bhUmi, banAvaTI jamIna. get=NI-pAtra. ja+gA==A-ke I IyinI khAmIvALI. ++=ArI-kALI zA+mA=mAtrA-meghanI ghaTA. purA+ phaeNrI-koza. karA+gA=lurA-loDhAnI keza jevI lAkaDAnI koza, #mu+=Amu-kAminI-- jAmu+ma=%Amu=mathunanI icchA mithunarU5 ratikrIDA sivAya bIjI IcchA rAkhanArI. karavAnI IcchAvALI. darekaTI-keDa. ra+gA=rA- eka auSadhI vara+=ArI-veNuM vapara+ma =varA- eka prakAranuM zAka 2 | 4 | 3 0 5. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturthAM pAda navA zonAreH // 2 14 | rU? || roLa Adi zabdone strIli`gamAM vAparavA hoya tyAre vikalpe lAge che. zoLa+rUMphoLI- lAla, 315 zo+A zomAOM na lAge tyAre caNDa+a=caNDA krodhI. 23+rU=23]-pArvatI "" * goLa vagere zade nIce pramANe samajavA----roLa, 23, 165, maja, paLa, viTa, vizAja, vizaSTa, maga, havana, jyA, udgAra, purALa, cakru--vizeSa nAma, vRtram, candramALa-nadI vAcaka-vagere socata||2 | 4 | rU2 || 7-cheDe hasva r kAravALA zabdone nArInnatimAM vAparavA hAya tyAre OM vikalpe lAge che, zabdanA cheDAnA rU, ti pratyayane! na hAvA joie tathA tti pratyayatI samAta athavALA bInta kreSTha pratyayane! paNa na hAvA jAI e. mUni+rUM=mULI, mUmi:-bhUmi. yU+iph= dhUlo, yUsi:-dhULaT+tiH (fyata)=ti:-racanA-ahI hAvAthI OM na lAgyA tethI skrRti+rUM-tI na thayuM. aniH-na karavA yeAgya. || 2 145 31 || zabdanA cheDAne phatti prabhasA jJAtiH- nukasAna. A banne prayAgeAmAM si pratyayanI samAna avALA pratyayeAnA k DhAvAthI ph na lAgyA arthAt madaLI ane jJAnI evA prayAgA na thayA. || 21 49 32 / / paddhattiH // 2 // 4 // 33 // paddhatti zabdane strIliMgI banAvavA hoya te| OM vikalpe lAge che, qq+TMti=q fa+rU=paddhatI, vrutiH-jayAM padane AdyAta thAyate rastA athavA pagavaDe AghAta pAmatA rastA athavA paMkti. 214 | 33 !! gujaH candre ! r // 4 // 24 // rAnti cAndane zastra' arthamAM strIliMgamAM vAparavA hoya teA vikalpe OM lAge che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana +ruM rAja, zazistra-zakti nAmanuM zAstra. -sAmartha-baLa-ahIM "zastra" artha na hovAthI zuM na lAge. 2 41 34 che zvata muvihAra | 2 | 4. rUSa che. je nAmamAM svara pachI AvelA mAtra eka ja vyaMjana bAda tarata ja znarava ra Avyo hoya evA 3 kArAMta guNavAcI zabdane strIliMgamAM vAparavo hoya tyAre chuM vika9pe lAge che. ahIM eka paNa zabda na le. vahu+phaeN=I , paduH-kuzalatAnA guNavALI. vimu+=vinnI, vima- vyApaka athavA sAmartharUpa guNavALI. guhuH mUri-dhoLI jamIna-ahIM 3, svara pachI nathI paNa Tu evA be vyaMjana pachI che tethI huM na lAge. g: strI-UMdaraDI-ahIM Apu zabda guNavAcI nathI. daH phanta varNavALI A- ahIM ravada zabda vajaye che tethI huM na lAgyo. - 2 ! 45 35 | phataita-rita-marata-ditAt vAta to nazo 2jA rUddo varNavAcI reta, jIta, durita, marata, rohita-e zabdone nArIjAtimAM vAparavA hoya tyAre chuM vikape lAge che ane zuM lAgavA sAthe ta ne na thAya che. ta+==+=nI-dhoLI. huM na lAge tyAre ta+==rUcetA ta=+=AnI-kAbaracItarI. , eta+A-etA pita+rphaharina+=ri-harI-nIlI. , harita+A-haritA maratarUM mara+=maLI- lAla. , bharata+AbharatA rohita+TToLa+=ofo-lAla. , fea+=oTTitA jayAre rata, yta vagere za do varNavAcI na hAya re temane strIliMga sUcaka A prayaya ja lAge che. ga 2 | 4 3 | tAra sTiAnDasitata ! 2 | 4. rU7 | varjita ane Alita zabdane strIliMgamAM vAparavAnA hoya tyAre huM vikape lAge che. huM lAgavA sAthe ta ne thAya che. vaDhata+= +=mti -paLiyAMvALI gharaDI strI. huM na lAge tyAre jAma=1 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyaya-catutha pAda 317 asata+= +=fal-je gAya nAnI hovA chatAM garmane dhAraNa kare te gAya athavA aMtaHpuramAM nimAyelI dUtI, huM na lAge tyAre gaNita+ -asitA 5 24 . 3NA gaNada-ratra-vimAnapUrvAta sva cchaH 2. ka. 28 vyAkaraNa zAstranA niyama pramANe davA nI vyAkhyA A pramANe che prANamAM raheluM prANInuM potAnuM aMga tene tavAMga samajavuM, paNa te aMga "sejA vagere vikArarUpa na hoya, kapha vagere pravAhI kavarUpa na hoya, je vAMga heya ne da-mUrta-hevuM joIe tathA kadAca prANanuM aMga" prANuthI chuTuM paDI gayuM hoya paNa svAMga kahevAya ane prANInA svAMga jevuM "mati -pratimA-vageremAM "mukha" ke "hAtha' vagere hoya te paNa svAMga kahevAya. jene cheDe svAMgavAcI zabda hoya evA samAsavALA mArA zabdane nArIjAtimAM vAparavo hoya tyAre huM vika lAge che. ahI rAta zabdanI pUrvamAM , naga ( niSedhavAcaka 5 ) ane vidyamAna zabdo na hovA joIe. svAMgavAcI zoka vagere zabdone A niyama na lAge. Dhola vagere zabdo nIce mujaba che-- kora, pura, mudra, ra, vAsa athavA vA4 (vALa) mAru, 0, mA, 3ra, gova, , mujha vagere. 1 je svAMga hoya te game tyAre prANimAM ja raheluM hovuM joie, ethI tadumula zALA thAya paNa dumuvI na thAya. 2. zo eTale jA-sajA vikArarUpa che tethI vastu na thAya paNa vaDuzA ja thAya. 3 % pravAhI che tethI 35 na thAya paNa ja thAya. 4 jJAna amUrta che tethI susAnA thAya, yugAnI na thAya. 5 'vALa" prANIthI chuTA paDI gayA hoya to paNa svAMga ja gaNAya tethI vaza vasuzA saccA prayoga thaI zake- vadurezI ke vahurA rahyA eTale jayAM bahu vALa paDayA che evI zerI. 6 pratimA sArA mukhavALI hoya to sumulI athavA kumurI pratimA eve pravega thAya. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vanastana+=vInaratanI, zuM na lAge tyAre vInattanA-puSTa stanavALI batA+=marizI , atizA mArA-kezo-vALe -karatAM lAMbI mALA. A be pragamAM ttara ane devA zabdo svAMgavAcI che. +gA=sA -kezasahita. kA+mA= zA-keza vagaranI. vidyamAnA+=faamAnA -vidyamAna kezavALI. pUrvapadamAM , A ane vidyamAna e traNe zabdone niSedha karelo hovAthI sadazA vageremAM huM na lAgyo. vacAra+mAtrALa-kalyANurUpa khaLAvALI. vanagumar=InanurA-puSTa gudAvALI. tIvA+=DhIrdhavA-moTA-lAMbA-vALavALI A traNe prayogomAM che. koTa Adi zabda che. sUtramAM teno nidhi karela hovAthI zuM lAgyuM nathI, thagzoda = duzo -bahu sajAvALI. dujJA+=vadunnAnA-bahu jJAnavALI. vaduva+==gyA-zarIramAM javanA ghaNAM nizAnevALI. A prayogomAM zo, jJAna ane cA zabdo svAMgasUcaka nathI tethI huM na lAgyo. || 2 4.38 nAsilokhuM--jA- bhAga- ta ArA ja rU8I samAsamAM AvelA nANA , 39ra, oI, , ta, jaLa, IT, maka, jAtra ane evA svAMgavAcI zabdone ratrIliMgamAM vAparavA hoya tyAre huM vika9pe lagADavo. ahIM paNa sada, 4 (niSedhavAcI) ane vimAna zabdo pravepadamAM na hovA joIe. tulanAviva+rpha tunAjI huM na lAge tyAre tuara-UMcI nAsikAvALI. kRzodara+I-kRzodarI e zo-kRza udaravALo -pAtaLA peTavALI bimboSTha+I-bimboSThI vimoza-pAkA TIMDera jevA lAla hoThavALI. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturya pAda 319 hIrANI , kIjaMga-lAMbI jAMghavALI, samadanta+I-samadantI mahattA-sarakhA dAMtavALI. cArukarNa+I-cArukarNI che. -suMdara karNa--kAnavALI. tIkSNa+I-tIkSNazRGgI tA -aNIdAra ziMgaDAvALI mRdvana-mRddhI -kamaLa aMgavALI. sujAtra+=putrI ,, sujAtrA-sArA zarIravALI.. sukaNTha+I-sukaNThI a8-sArA kaMThavALI. zaMkA-kharI rIte A sUtramAM lakhelA zabdone uparanA satrathI vika9pe { pratyaya lAgI zake che, to pachI A sutra zA mATe karyuM? samAdhAna - vAta to kharI che paNa A sUtra karIne e niyama sUcavavAmAM Ave che ke, bahusvaravALA svAMgavAcI zabdone zuM lagADa hoya to nAsikA ane kara sivAya bIje na lagADo, jemake puraskAra-ahIM trATa zabda svAMgavAcI hovA chatAM tene uparanA sUtrathI huM na lAge. vaLI, bIje niyama e sUcavela che, ke je zabdone cheDe saMgavALA akSaro che temane je re lagADavo hoya to kapha, rakata, sarjA, anna mA, panna ane 08 zabdone ja lagADe, bIje kayAMya na lagADavo. A niyamane lIdhe kuvA-sArAM paDakhAMvALI-zabdane uparanA sUtrathI paNa huM na lAge. A rIte upara jaNAvela niyamo sUcavavA A sutra juduM karyuM che. !! 24 39 che naNa-munina | 2 440 che. samAsamAM AvelA ravAMgavAcI nAM ane murNa zabdane ratrIliMgamAM vAparavA hoya tyAre huM pratyaya lagADavo je keInuM nAma na hoya te. A sUtramAM paNa "du, ma (niSedhavAcI) ane vicAra zabdo pUrvapadamAM na hovA joIe ema samajavuM sUrNa+nA+rphazarSamaNI, unA-sUpaDA jevA nakhavALI. +muha+=AmuNI, muvA-caMdra jevA mukhavALI. sUryAstrA-rAvaNanI bahenanuM nAma dAra+muraH+=Ara mulA- vizeSa nAma che. tethI A baMne prayogomAM navI ane mutrI prayoga na thAya. || 25 45 40 mAM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana puchAtA 2 ka. 42 samAsamAM AvelA ravAMgavAco purai zabdane strIliMga karavo hoya to huM vikalpe lAge che. ahIM paNa "g6 3 (niSedhavAcaka) ane vimAna zabda pUrvapadamAM na hovA joIe ema samajavuM rIpurai=rIpurazI, TIcha- lAMbI pUMchaDIvALI. | 24 41 vara-maNi-viSa-rAje 2 ! ja kare che. samAsamAM AvelA jAjara, maLa, viSa ane ura zabdo pachI rahelA pucha zabdane strIliMga karavo hoya to huM pratyaya lAge che. cAra+pujI+phaeN=ArapurachI-vAMkA puMchaDAvALI, kAbaracItarA pUchavALI. +purainipuchI-jenA pUMchamAM maNi che. viSa-purai-=viSapucha-jenA pUchamAM jhera che. zara+purajai=ArapurI -jenA pUchamAM zara (zara eTale zaravAbANa jevA aNudA-vALa) che te. 1. 2 4 42 pakSavopanA 2. 4. karU che upamAnavAcI zabda pachI pakSa ane puSTa zabda samAsamAM AvelA hoya ane temane strIliMga banAvavA hoya te strIliMga sUcaka zuM lAge che. TU+pakSa-renkalUjhavaNI zarA -jenI racanA ghuvaDanI pAMkha jevI che evI zALA. kastUvApurainpharapurachI senA-je senAno AkAra ghuvaDanA pUMchaDA je che. | | 2 4 43 tAta rAja | 2 | 444 karaNa- sAdhana-vAcaka zabda pachI samAsamAM AvelA akArAMta zrata zabdane strIliMga karavo hoya tyAre strIliMgasUcaka zuM lAge che. 3ravIta+=rava8ItI-ghoDA vaDe kharIda karelI. manasAta+=+nanI nItI-mana vaDe kharIda karelI- (apasamAsa) sAjana zItA-ghoDA vaDe kharIdelI-A prayogamAM arava karaNa hovA chatAM sArA ane strIta zabdone samAsa nathI tethI zuM lAge nahIM. che 2 444 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva lagvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 321 saMtati | 2aa jA jA. karaNa-sAdhana-vAcaka nAma pachI samAsamAM AvelA tathA jhuMDa pratyayavALA zabdane strIliMga banAva hoya te strIliMgasUcaka zuM lAge che, je "a5" arthanuM sUcana hoya to. ja+vi4i+=adhravistriI cau-ochAM vAdaLAMvALuM AkAza. ramAnurimA trI-caMdanathI lepAyelI strI-ahIM "a95" arthanuM sUcana nathI. pa ra aa 4 45 che ta-mata-bhAta-pratipanAr vatra | 2aa kA 46 || svAMgavAcI nAma pachI bahubahi samAsamAM Avela 4 pratyayavALA nAmane strIliMgamAM vAparavuM hoya te zuM lAge che, A niyamamAM kRta, mita, gAta, pratiSa zabdo sAthe bahutrIhi samAsa na hovo joIe -ema samajavuM. manna+=AminI-jenA zaMkhe bhinna-judA judA-che. (AMgaLIonA TeravAmAM zaMkhanAM nizAna hoya che te zaMkha) kamiznarma nI-jenAM UrU bhinna che. tatA-jenA dAMta banAvaTI che. hattamatA--jenA dAMta parimita che. rattajJAtA-je dAMta sAthe janmelI che. tapratipUnA-dAMtanA guNa vizeSathI svIkArelI hema-A prayogomAM sUtramAM jemane niSedha karela che te zrata vagere zabdo cheDe che tethI huM na lAgyo. !! 2 4.46 anAcchAdajAtyAdenavA // 2 / 4 / 47 // TAMkavAnuM sAdhana" arthavALA nAma sivAyanA arthAta vastra vagerenA vAcaka nAma sivAyanA jAtivAcaka nAma pachI bahuvIhi samAsamAM AvelA # pratyayavALA nAmane strIliMgamAM vAparavuM hoya te zuM vikape lAge che, A vidhAnamAM paNa ta mita gAta ane pratipana zabda sAthe bahuzrIhi samAsa na hovo joIe. rAjagarAjavI, zarabadhA-zAMgara eTale sAMgarInI phaLI- zIMga-jeNIe khAdhelI te strI.ahIM #ra zabda jAtivAcaka nAma che. vatra+ja+mA=vatrachanA vastra vaDe je DhaMkAyela che te ahIM vastravAcI 21 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nAma hovAthI zuM na lAge. mAratA mAratAM- jeNInuM gamana mAsa vaDe che-mahinA pachI chemahinA pachI janArI-ahIM mAsa zabda kAlavAcI che, jAtivAcaka nathI tethI huM na lAge. etA- jeNae kuMDuM kareluM che te - ahIM sUtramAM niSedha karele rAta zabda cheDe che tethI huM na lAge. 1 2 [4 47 | pattharnaH 2 4 | 48 | bahatriIhi samAsamAM mukhya arthavALA gtta zabada cheDe hoya ane tene strIliMgamAM vAparavo hoya to huM vikape lAge che ane zuM lAgavA sAthe sne aMte AgamarUpa na umerAya che. eTale 1 ne badale - bolAya che. rarapati+=Dhapata+nadaDhapatnI, pati:-jeno pati daDha che evI strI. caMdubhUtiH purI-bahu jADA patiovALI nagarI-ahIM pati zabda mukhya nathI paNa "nagarI'ne artha mukhya che. | 2 45 48 | sA 2 ka. 42 se. pUrvapadavALA ti zabdane strIliMgI banAvavo hoya tyAre chuM vikalpa lAge che. chuM thavA sAthe tu ne aMte AgamarUpa nuM umerAya che, prImati+=prAmapattanana=prAmapatnI, prAmAsi - gAmanA patinI strIpatnI. pattiH ruca-A patnI-strI-ahIM ti zabda sAra-AdivALa-pUrva- padavALo nathI eTale samAsamAM nathI paNa ekale che tethI patnI prayoga ne thAya, tathA grAhya rataH rUcam gAmanI A patnI strI-A vAkayamAM paNa vati zabdathI pUrvamAM kAmaca zabda che paNa te zabda samAsamAM na hovAthI eTale AdivALo-pUrvapadavALA-na hovAne lIdhe huM na lAgyo. pUrNa zabda samAsano sUcaka che. - 2 : 4 49 che sAjA 2 cha | 10 | sapanI vagere zabdomAM pati zabdane huM lAgavA sAthe 7 pachI ne Agama paNa thayelo samajavo. pati+Esaparpha saparanI-jene pati samAna che.-zokya. thAti+=gq+=AjapanI-jene eka pati che. rAjApa05 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-hinIya adhyAya-caturtha pAda 323 323 jhAyAma | 2 | 4 | 12 .. paraNelI strI' artha ne sUcavavo hoya tyAre pati zabdane ra lAge che. ane pachI n no Agama thAya che. vatihu~=qtanna+=patnI-panI-paraNelI strI. vRSara pati+=patnU +=patnI-caMDALe paraNelI satro-patnI. rAjApanA pANigraMda to vi 2 ! kA kare . paraNelI strI' arthane sUcavanArA nihItI vagere zabdone zuM lAgela vANigrahIta+==AnItI-agninI sAkSIe jenA hAthanuM grahaNa karela che te paraNelI strI varacIta+=+rItI-agnisAkSIe jenA hAthanuM grahaNa karela che te paraNelI strI gifjANItA banyA-bIjI strI eTale vidhipUrvaka agninI sAkSIe jenA hAthanuM grahaNa karela na hoya paNa game tema jabarajastI vagere dvArA grahaNa karela hoya tevI strI pALItA kahevAya, ahIM vANiItI na thAya rAjaparA pativacAnya mA-rmiyaH 2 | 4. parU pativatrI zabdane bhAryA-avidhavA-arthamAM samajavAno che ane tene chelle vatnI aMza parI ne varanI thaIne thayelo che. attaranI zabdane garbhiNI arthamAM samajavAnuM che ane tene chelle garamI aMza qta zabdane ruM lAgyA pachI ta no s thavAthI thayela che. patiH cayAH hita nA patima tI-utavamI-patIvALI strI-avidhavA -sohAgaNa strI. antaH patiH cahyAH sA attaruti+=antarvatI-antarvI-garbhiNI strI. antaH patiH cAra sA banatI -jeNImAM patino praveza thayele che te garbhiNI strI sarva (vinA vai) putro yate" "pati ja (athavA pitA ja) putra thAya che'' evuM zrutivAkaya che. eTale jeNamAM patine praveza thayela che-ema kahevAya che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana nArAja pA athavA antar carcAH asti eTale jenI aMdara-jenI kukSinI aMdarakAMI che te antarvatI antarnenI-garbhiNI strI nAteyAnta-nityasro-kAr || 2 | 4 | 14 || jAtivAcIgujArataMta zabdane strIliMgamAM vAparavA heAya tyAre rU pratya lagADavAnA che paNa e zabda cheDe ya vALo na hovA joie eTale zabda cheDe pratyakSa ca na heAvA joIe, ca AvIne lepAI gayA haiAya tevuM nAma te ahIM lai zakAya che. vaLI, e zabda nitya strIjAtivAcaka na heAve joie tathA rAtra zabda na hovA joIe. He+$=cunau--kukaDI. vRSa+=yuSazUdra strI. nArAyana+rUM=nAhAcanI-naDanI karI, +=ThI-kaThe getranI strI mujA-mAthe muMDanavALI-mukhya zabda jAtivAcI nathI tethI mundrI prayAga na thAya 6-kSatriyA-kSatriyanI strI-A zabdane cheDe sAkSAta ya hAvAthI ph na lAgye eTale kSatriyI prayAga na thAya 314 vataja nuM tattva thayA pachI ya nA lApa thaI javAthI A niyama dvArA vatarI rUpa thaI zake, kemake, ahIM sAkSAt c nathI paNa je ya hatA te lepAI gayela che tethI A zabdane cheDe vALo nahIM mAnave nitya strI-vA-khATale-A zabda nitya strIjAtivAcI che tethI lI rUpa na thAya zudra-dA--zUdra strI-zUdra zabdane niSedha karela che tethI tUrkI na thAya, ArAjApA pAtra- zaLa-paLa-vAhAntAt / | 2 | 4 | 6 || pA, mULa, vaLe ane vAja zabdo samAsamAM cheDe AvelA hAya te| ane e jAtivAcI zabdAne strIliMgamAM vAparavA hoya tyAre rU lAge ke menA+phe=onapALI-kAMTAroLIyA nAmanI vanaspati, Agf+phe=AyurvaidaranA kAna jevI eka jAtanI vanaspati mudrAvaLa+$=muLavaLa+-maganAM pAMdaDAMnI jevAM pAMdaDAMvALI vanaspati jovA+=ovAhI--gAmanA vALajevAM pAMdaDAMvALo vanaspati vartuLo cAga:- bahu pAkelI rAba-A prayAgamAM ja zabda jAtivAcI nathI tethI phai na lAgyA. nArAjApA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya- caturtha pAda 325 mata-jA-kAnta-rAtaiiyaH kuti | 2 | 4.26 samAsamAM AvelA jAtivAcaka pupa zabdane strIliMgamAM vAparavo heya tyAre zuM lAge che. zarata e ke, e samAsamAM pUrvapadamAM sata, caNa, prAta, zaa, gva ane vra vagere sAthe lagna eTalA zabada na hovA joIe. g=q+ruM=zapuSpI - eka prakAranI auSadhi. sapuH+=saMtapuul- eka prakAranI auSadhi kaannddpussp+aa-kaannddpusspaaprAntapuew+3=prAta, pAshtpussp+aashtpusspaaekpussp+aa-ekpusspaaprApu+=prApuHI A prayogomAM sat vagere je niSedhelA zabdo che te pUrvapadamAM AvelA che tethI huM na thayo. - 2aa 41 pa6 sama-maMtrA-sninaitA-zA-piveta chAta 2 4 27 che. amAsamAM AvelA jAtivAcaka pUrA zabdane strIliMgamAM vAparavo hoya tyAre zuM lAge che. zarata e ke, e samAsamAM pUrvapadamAM sama, maratA, bakina, g, rALa, ane viru zabdo na hovA joIe. tArI0+=ArI strI- eka prakAranI auSadhi. sam+B+ A=kaMTAbhstraaphl+aa-mstraaphlaa agana 8+=mananAekphl+aa-ekphlaashnnphl+aa-shnnphlaafive+mA=virujA A prayogomAM "sa" vagere je zabdo sUtramAM niSedhelA che te pUrvapadamAM AvelA che. tethI huM na lAge. e 2457 . manano pUrA . 23 4 58 | samAsamAM AvelA jAtivAcI mUDha zabdane strIliMgamAM vAparavo hoya tyAre huM lAge che paNa mUDha zabda pahelAM niSedhasUcaka ma na hovo joie. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mUkI -eka prakAranI auSadhi. zIrSanU+=zIrSanUNI- ma+mU+gA==AyA- eka prakAranI auSadhi -ahIM niSedhasucaka ma hovAthI 2 na lAge. ! 2 4 58 che dhavat ropAntari 2 4 / 17 . dhava-bha. dhava-bhartA-nA saMbaMdhane lIdhe banelo (jemake-vANiyA uparathI vANiyANa, dhobI uparathI gheba) eTale je zabda pativAcaka che, te ja zabda strIvAcaka thayela hoya evo zabda, evA mAM kArAMta zabdane strIliMgamAM vAparavo hoya to zuM lAge che. mAtra je zabdane ? lAganAra hoya te zabdane cheDe pAtra zabada na hovo joIe. pg=achI--praTha nAmanA patinI strI, pra4-AgaLa cAlanAra, prIAgaLa cAlanAra-AgevAna strI java+=AjavI-gaNaka nAmanA patinI strI-gaNakanI-gaNanAra- sUta+ma=pratA-prasavavALI strI jene bALaka prasavela che te strI. joke ahIM ghava ne yoga to che paNa pravruta nAmanA pati uparathI vrata nAma rIliMga banyuM nathI tethI huM na lAgyo. devatta+=vattA-devadattA strI-A nAma janmathI che, revadratta nAmanA patinA yoga-saMbaMdha-uparathI phevarattA banyuM nathI. jovA+bA=ojikA-govALaNa-A prayAgamAM cheDe ghar4zabda che ane sUtramAM vAtra zabdane varela che tethI huM na lAge. eTale pArakI prayoga na thAya. sahaju patinI strI sahiUT:-sahana karanAra patinI strI. ahIM patinA nAma uparathI paDela nAma te che paNa te akArAMta nAma nathI, kArAMta nAma che. ! 24 59 | pUdag-pAki-niyukita-sarvei ja che rA jIdda 1 pUta tuM, vRSAvA, nisusita ane pharI A pAMca zabda patinA vizeSanAmarUpa che. have e zabdone strIliMgamAM vAparavA hoya tyAre huM pratyaya lAge che ane huM lAgatAM e pAMce zabdonA aMtanA svarano che bolAya che. jUtAturuM pUtaratai+=pUtatAyI-pUtakratunI strI. vRSAkavi kRSA tRSAvAyI-vRSAkapinI strI. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya pAda 327 ana=kanai+=apanAvI-agninI strI. yulita rUDhi+=NatA-kasitanI strI. sIda+=NIa+=lukatIrAcI-kusIdanI strI. 2:46 0 manoro ra | 2 | 4. manu nAma patinA vizeSanAmarUpa che, "manu nI strI' evA arthamAM jayAre manuM zabda vAparavo hoya tyAre tene strItvasUcaka chuM vikalpa lAge che ane OM lAgavAnI sAthe manune. 3 ne che tathA bau thaI jAya che. magurUM mau+remanAthI-manunI strI. manu+= +=manAyI- ma-mananI strI. - 2 | 4 5 61 | va -sudra-mava-pArva-pRSAta gAna vAntaH - 2 4dU2 | patinA nAma uparathI strIvAcI thayelA vALa, rudra, , ma, pharva ane mu zabdone strIliMgasUcaka zuM lAge che ane zuM lAgavA sAthe e zabadone aMte mAna Agama umerAya che. vaLa+=vA++pheMkavAnI-varuNanI patnI. += rUAna -IdranI patnI. +=+=mAna~drA-anI patnI-pArvatI. mava+rUM mA+mA+mavAnI--bhavanI patnI-pArvatI. hArvarArdhamAna+=rALI-zarvanI patnI-pArvatI. da+=mR+mAna+=gRhano-mRDanI patnI-pArvatI | 2 | 4 5 62 mAturAvAyagdhyAyAt vA che 2 . 4. dUra che patinA nAma uparathI vAcI thayelA mAtura, AcArya, vAra zabdone strIliMgasUcaka vikape lAge che ane zuM lAgavA sAthe ane aMte mAna Agama umerAya che. mAtu+=+nu+nAnakSetramAtukAno, mAtuzI-mAmI, mAvAryarUM meM vArya+mA+rpha mAvAnI, AvA-AcAryanI strI. upAdhyAya+kSetrakAcAya+na+==AdhyAyAnI, upAdhyAcA-upAdhyAyaNa -ojhaNa. 5 2 4 5 63 che Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sUcaH tevatAya vA | 2 | 4 64 che. je sUryanI strI devarUpa hoya to patinA nAma uparathI strIvAcI thayelA sUrya zabdane strIliMgasUcaka chuM vikape lAge che. ane zuM lAgavA sAthe sUrya zabdane aMte vAna Agama umerAya che. sUrya+sUrya-mAna-phaMgasUrcALI, sUryA-sUryanI devarUpa strI. mAnuSI sUrI-manuSyadehavALI sUryanI strI. ahIM sUrI zabda sUryanI manuSyarUpa strIne sUcave che paNa devarUpa strIne sUcavato nathI. tethI sUryAnI prayAga na thAya. | 2 | 4 | 64n thava-vanA-su-dinAt rASa-fNu-ma rAjaddo de" artha jANato hoya to cava zabdane, "lipi artha jaNAto heya te cAra zabdane, "vizALatArUpa" artha sUcavAto hoya to maraNa zabdane ane 'mahatvarUpa" artha sUcavAte heya te dima zabdane huM lAge che ane huM lAgavA sAthe e zabdone aMte mAn Agama umerAya che. cara+phaeN=cava+Ana+=cavAnI-dUSitAH cavA -dUSita thava-bagaDI gayelA java. cavana+=cavana=mAna==cavanAnI-cavanAnA triviyavanonI lipinuM nAma, araNya+=Araga+na+sTrakacarAnI-madar maraca--vizALa araNya, dina dina+na+=fmAnI-mada Trima-bhAre hima. 2 5 66 ke gerya-kSatriyAtrA | 2 | kA dadda arthe ane kSatriya zabdane strIliMgamAM vAparatI vakhate vikalpa chuM lAge che ane phe lAgavA sAthe ja e zabdone aMte mAna Agama umerAya che. arca+= +AnardU-maryALI, arcA-koI strInuM vizeSa nAma che. kSatriya kSatriya samAnarjIkSatriyALI, kSatriyA-ke I strInuM vizeSa nAma che. ! 2 4 66 1. cAMdra vyAkaraNamAM 2 3. 11 mA sUtramAM mArca pATha che tathA zrIvilAvasUrijJAnamaMdira-boTAda saurASTra taraphathI prakAzita thayela zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsananI pajJa tattvaprakAzikA nAmanI brahavRttimAM 2 4 66 mA sUtramAM Arya pATha chapAyela che. e ja pustakamAM * nyA0 mAM mArca pAThane ja anukULa vyAkhyA Apela che. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 329 tathA sUtra uparanA saMskRta dvayAzrayamahAkAvyanA sarga 4 zloka cha9 mAnA pUrvArdhamAM zarUAtamAM ja mALI kSatriyALI Avo pATha chapAyela che paNa A lokanI vRttimAM vamaLo mANI kSApUrvajAra rULiTDhigataH A artha mAryAnI zabdane banAvela che. A artha jotAM to muLa zlokamAM ane vRttimAM je mAryA chapAyela che tene badale maryA ja pATha hovA joIe, 3 zabdano ja vanalTa artha supratIta che ane kRdaMta prakaraNamAM "kAmilai arthaH" para 15 33 mAM sUtra dvArA vaizya-vaLa - arthamAM artha zabdane AcArya hemacaMdra sAdhI batAvela che eTale dayAzrayanA zlekamAM marca pATha ja tathA vRttimAM paNa kArya pATha ja hovo joIe ane mArca pAThane chApavAnI bhUlarUpa samajavo joIe eTale dayAzramakAvya arthe pAThanuM samarthana kare che. bAla manoramA TIkAvALI siddhAntakaumudI, bhASyano AdhAra ApIne maLI, karyA ema be rUpanuM samarthana kare che ane kAzikA tathA siddhAMtakaumudInuM 4 1 49 mAM sUtra uparanuM "arthakSatriyAkhyAM vArtika artha pAThane svIkAre che ane ukta boTAdavALA jJAnamaMdira taraphathI chapAyela siddhahema laghuttimAM marya-kSatriyAt vA 2 4 66 ema karya pAThaneja svIkArela che. ane AjathI Azare 60thI vadhAre varSo pahelAM banArasa yazovijaya jaina saMskRta pAThazAlA mAM rahIne jyAre huM siddhahema laghuttattine bhaNata hatA tyAre paNa martha pAThane ja bhaNela chuM ane atyAre paNa mArI jIbha upara "arthakSatriyAta vA" A ja pATha ramI rahela che. tAtparya e che ke eka cAMdra vyAkaraNa tathA boTAdanA jJAnamaMdira taraphathI prakAzita siddhahemabrahavRttine mULa pATha, vRttipATha, tathA za0 nyAne pATha Arya pAThane Teke Ape che tathA zrI amRta jena sAhitya vardhaka sabhA dAlatanagara berIvalI-muMbaI-taraphathI prakAzita thayela siddhahemazabdAnazAsanama paMcAdhyAyAtmaka prathama khaMDamAM mUlasUtramAM tathA vRttimAM mArca pATha che tyAre mahAbhASya, kAzikA. vArtika tathA siddhAMtakaumudI ane baTAdavALA jJAnamaMdira dvArA prakAzita thayela siddhahemalagvRttinI AvRtti arthe pAkane raju kare che tathA saMskRta dayAzrayamahAkAvya paNa sarca pAThanuM samarthana kare che ane mArI potAnI jIbha paNa artha pAThane ja pramANe mAne che. taravaM tu vaiyAkaraNaziromaNayo Ananti / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 330 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yatro DAyan ca kA // 2 / 4 / 67 // ja pratyayavALA zabdone strIliMgamAM vAparavA hoya tyAre lAge che ane zuM lAgavAnI sAthe zabdanA aMta svarane badale mAtra vikalpa bolAya che gArya+IgAye+Ayan+IgAAyaNI- strInu vizeSa nAma che. gArgya+IgArgI-Ayan na sAdhyA-tyAre isa sInu vizeSa nAma che. // 2 / 4 // 17 // lohitAdizakalAntAt / / 2 / 4 / 68 / / lohita zamyA bhAsana zakala zabda sudhInA yaJ pratyamANA zahAne strIliMgamAM vAparavA hoya tyAre chuM lAge che ane huM lAgatAM ja aMta sparanaAyan sosAya che. lauhitya+I-lauhitya+Ayan+I lauhityAyanI- strInu vizeSa nAma cha zAkalya+I-zAkalya+Ayan+I-zAkalyAyanI / / 1 / 42 / bhA gargAdeH yaJ sUtramA yasa gAMva zahAnI aMdarathI dila thI mAMDIne zAstra sudhI je zabda ahI levAnA che te yA prabhArI cha :lohita gRhalu tarukSa saMzita jigoSu talukSa vakra taNDin vataNDa balu manutantu kapi manAyI kata manu tantu makSu sUnu zakala badhA maLIne 31 zabda che. makhu zasthu zaku latu rAva kacchaka RkSa ligu rUkSa che. 2 4 5 685 SA'vaTAd vA // 2 / 4 / 69 // yaJ pratyayavANA SAta nAmane ane avaTa pahane bhAsima vAparatAM huM pratyaya vika9pe lAge che ane zuM lAgavA sAthe ja zabdanA aMtanA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 331. svarane badale can belAya che. vArata-pautimAgarja-vautimA AyA+=pautimAkhyAyano samaNA koI strInuM viziSTa nAma avaTa-sAyaTya+=AvaTamAyA+AAvaTathAyanI, mAvasyA- 5 !! 2 4 69 che vya-mAikuWI-Ssmuka | 2 | 4. 70 che. zauca, mAgha ane Ayurjara zabdane nArIjAtimAM vAparatAM zuM lAge che ane zuM lAgatAM ja enA aMta svarane badale Acana bolAya che kauravya+=aurayU+gAma+==auravyAvaLI-I strInuM vizeSa nAma mArU+phaeN=mA +mAcArUM mANya -- , , Ari+-Amurma canara murAyanI-- , , che 2 41 7o | rUtra rUtara | 2 | 4 | 7 | tra pratyaya lAgelA hasva kArAMta nAmane strIliMgamAM vAparatAM huM lAge che. pautama+=kSatAmI--kaI strInuM vizeSa nAma che. jAtISaccha+=ArIyA --strInuM vizeSa nAma che. zabdano artha-chANuM jevA gaMdhavALI strI-ahIM pratyayavALuM nAma to che paNa te 4- pratyayane badale ca thayelo hovAthI rUkArAMta nAma nathI, sakArAMta che tethI huM na lAgyo. | | 2 4 71 / tu : || 2 | 4 | 72 / manuSya jAti saMbaMdhI phukArAMta nAmane strIliMgamAM vAparatAM re lAge che, yunita+=7I-strInuM vizeSa nAma. rAzi+=AlIrAtrInuM vizeSa nAma-ahIM rUkArAMta nAma na hovAthI zuM na lAgyo. ritti -tetarI-tetara paMkhInI strI-A nAma manuSya jAti saMbaMdhI nathI tethI te na thayo. nijhAjika-kauzAMbIthI nIkaLelI-A nAma manuSya jAtine ja lagatuM nathI paNa mukhya paNe "nIkaLavAnI kriyAnuM sUcaka nAma che. tethI huM na thayo. che 2 45 72 che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana strIliMga sUcaka ka vagere pratyenuM vidhAna hato nizcAyukavAgyA || 2 ! 4 / 7phA manuSya jAtivAcaka ane aprANijAtivAcaka evA hasva sakArAMta nAmane strIliMgasUcaka 4 pratyaya lAge che. cheDe yu vALA ane Adi zakone A niyama na lAge. manuSyajAti-pha -3-karunI strI, trAvavu+8=ahovadhU-brahmabaMdhunI strI. aprANa jAti--aAvu+=mAvUDa-tuMbI athavA te bInI vela. vadhu+=dhU -baraDI vadhU-vahu-A zabda hasva hakArAMta nathI tethI 3 na lAge, AraI-UMdaraDI-A zabda prANIvAcI nAma levAthI ka na lAgyo. Tu-hoziyAra strI-A guNavAcI nAma che, manuSyajAtivAcaka nAma nathI tethI ka na lAgyo. avavuM. trI-adhvaryunI strI.-A zabda che. zu vALA zabada che te vajelA che. raMg -doraDI- raju zabdane vajele che. -jaDabuM- A zabada 235vAdri mAM Avela che tethI vaje le che mATe 3 na lAgyA. vAta-TU-kAmonAnni | 2 aa 74 | aMtamAM vAdu zabda Avela hoya evA zabdone, ane #zabdone je vizeSa nAma heya to strIliMgamAM vAparatAM ka lAge che. maDhavAdu=mavA:-strInuM vizeSa nAma che. ku+4=4 -strInuM vizeSa nAma che-nAganI mAtA. samauhu+=vhaTU-vizeSa prakAranA pAtranuM nAma che. vRtta rAhu-geLa hAthavALI strI-A vizeSa nAma nathI tethI ka na lAgyo. + 2 4 [ 74 che upamA-dita-divasa-ra-vAma-caznara 2 | 4 | 75 + AdimAM-pUrva padamAM-upamAnavAcI zabda hoya evA samAsavALA tathA AdimAM-pUrvapadamAM-sadita, saMta, sae, rA, rAma, strahma zabdo hoya evA samAsavALA pha zabdane strIliMgamAM vAparatAM ma pratyaya lAge che Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 333 3pamAna-rama+=+==jAmo:-UMTanA UrunI jevA UruvALI strI pAtaLA UruvALI strI, pUrvapadamAM sahita vagere zabdo hoya evAM nAma- sahita+++4=hato:-bane Uru sAthe hoya evI strI, saMhita+85+=saMhitA -bane Uo sAthe joDAyela hoya evI stra, sa+=+==sado:-bane Uru sAthe hoya evI strI rA +=rA -ghoDAnI kharI jevA UjavALI strI, vA+3+4=vAmo:-suMdara UruvALI strI. maLa+zu+traphaLa :-viziSTa cihnavALA UsvALI strI. vanara:-vanoda -puSTa karavALI strI.-ahIM vIra zabda upamAnavAcI nathI paNa guNavAcI zabda che tethI 3 na lAgyA. te 2 4 5 nArA-sarva panna-5zna 5 2 | 4 | 7 ||. sArI ane sastI zabdamAM nArIjAtisUcaka lAgela che ane paha tathA zvaka zabdomAM nArIjAtisucaka 3 lAgelo che. nara+=nArI-nArI. 7+mAro , sarava+savI-sakhI sarava+=HNI-, *=pa -pAMgaLI strI +=zvastra -sAsu. || 2 | 45 76 yunatara | 2 | kI 77 || mukhya evA yuvana zabdane strIliMgamAM vAparatAM ti pratyaya lagADavAne che. yuvana+ti yuvataH-juvAna strI. nigvana+phaeN=fnanI-jemAMthI yuvAno nIkaLI gayA che evI nagarI. ahIM rA41 thI zuM lAge che. ahIM yuvam arthavAcaka yuvam zabda mukhya nathI paNa "nagarI' artha no nArI zabda mukhya che, tethI ti na lAgyo. 1] 2 | 4 77 anArSe vRddho'Nijo bahusvara-gurUpAntyasyA'ntasya vyaH | kI 78 . samarSa artha sivAyanA vRddha arthamAM vidhAna karelA an ane sun pratyaye thayA pachI je zabdo bahusvaravALA che ane upAMtyamAM guru akSaravALA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana che te zabdone strIliMgamAM vAparatAM temanA aMta bhAganI strIliMgasUcaka () belAya che te pachI mata che 2418 che. sUtrathI A pratyaya lAge che a srSa+=ArISaradhaw+=ArIjA sthA-strInuM nAma che. pha- vAba=nArAvijyamA kyArAvAafag==ASiSTI-vasiSTha RSinI strI-ahI A arthavALo pratye Avela che. Aditra=mAhUichatrI-ahi chatrAmAM thayelI strI-ahIM vRddha arthavALo pratyaya nathI. mArtamAnamartamAnI-ArtabhAganI strI-ahIM anna pratyaya che. rAkSa+=AkSI-dAkSI strI-A bahusvaravALo zabda nathI. pAva+==aupaLavI-upagunA putranI strI-A zabda upAjyamAM guru akSaravALA nathI. dvAra-vAri+=UMauvA-dAra nAmanA mANasanI chokarI. kauona+=auoccA-ulemananI chokarI. A banne pragomAM A niyamavaDe ja Na pratyaya lAgela che. chellAM be udAharaNamAM mULa zabda dvAra bahuvaravALo nathI ane zauTumi zabda UpAMtyamAM guru akSaravALe nathI paNa sUtrakAre ema kahe che ke aju ane n pratyaya lAgyA pachI je zabdo bahusvaravALA thayelA hoya ane upAMtyamAM guru akSaravALA thayelA hoya evA zabdo paNa ahIM levAnA che tethI A baMne prayogonA mULa zabe kad ane 6 pratyaya lAgyA pachI bahusvaravALA thayelA che ane upAMtyamAM guru akSaravALA thayelA che tethI A banne prayogomAM A niyamathI ja pratyaya lAgela che. _| 24 78 kuchayAyAma 2. 4. 71 " ArSa artha sivAyanA vRddha arthamAM vidhAna karelA baLa ane putra pratyaya lAgela hoya evA zabdone nArI jAtimAM vAparatAM temanA aMta bhAgane ica bolAya che je e mULa zabdo kuLavAcaka hoya te. majU-junavada+arLa-vaufjA+-vAva+jA=vicA-puNikanI saMtAnapuNika zabda kuLavAcI nAma che. -gupta+=-pita+=zaucanma=A guptanI saMtAna-gupta zabda kuLasUcaka che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-catutha pAda 335 gautamana =gautamI-gautama RSinI strI-A zabdane A arthavALA pratyaya lAgela che tethI gautamyA na thAya. || 2 3 4 5 795 kaucAvInAm / / 2 / 4| 80 | aNU ane rUba pratyayavALA krauDhi vagere zabdone strIliMgamAM vAparatAM temanA aMta svarane badale ca (a) mAlAya che *-- vaudi+=troca+R=aucakoDI e sa MtAna. huM ruDhipta=rA+!=rAcA-lADanI A banne udAharaNeta zrIsatAna na pratyayavALA che } joDi vagere zabdo A pramANe che kauDi lADi vyADi ApakSiti Apizali saudhAtaki bhauriki bhauliki zAmA~ zArAsiAvitti rauDhi vaivatti yAjJatti vagere A badhA zabda Ja pratyayavALA che. vALA che. naupacatacaiyagata caiTacata vaijyacatta zaizrcata vagere badhA zabdo sad pratyaya 5 x 345 80l mauna--mUtaro: kSatriyAyuvoH // 2 | 4 | 8 || 'kSatriya strI' arthAMnA mola zU%0ne nArIjAtimAM vAparatAM tenA aMtane T mAlaveA tathA yuvati' ana! sUcaka mUta zabdane nArItimAM vAparatAM tenA aMtanA 6 khelavA mona+ca+gA=moDyA-bhAjavaMzanI kSatriya strI. sUta+7+ba=sUsyA-juvAna strI nIcenA prayAgAmAM sUtramAM jaNAvela atha nathI tethI ya na thaye moga+bA=monA kSatriya na heAya tevI strI sUta+JA=sUtA-yuvata na heAya evI strI varSAjJa-zauSivRkSi-sAsyapri-jAavidveoN // 2545 82 / / 52 14 | 8141 A pratyamavALA taiyajJa, zaucivRkSi, sAtyamutri, vASviddhi zabdane strIliMgamAM vAparatAM temanA aMtanA ca(#) vikalpe khelavAne. daivajJa+SyamAM vaivacasthA, daivayajJI-daivayajJanI satAnarUpa strI zauSivRkSi+vya+mA=zauciTTA, zauciTTaNI zucivRkSanI saMtAna rUpa strI. sAcamupri+zrcamamA sAcamukhyA, sAtyamutrI-satyamudranI saMtAnarUpa strI jAnDeyihi+vya+bA=hAjaividyA, jAnTanitI-kAMTevidhinI satAna // 23 4aa 182 rUpastrI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhyA putra-patyoH kevalayorIca tatpuruSe // 2 / 4 / 83 // jene cheDe A5 che evA (thA) pachI mAtra putra ane pati (putra ke vRtti zabda koI bIjA zabda sAthe samAsavALe na hoya paNa putra ke pati zabda eTale ja hoya) zabda AvyA hoya ane puruSa samAsa hoya te te dhyAne badale re (huM) bolAya che. #ArISA+putra =ArISAnyaputraH-kArISAMdhIno putra #ArI +ntaH=ArISAzvIpa -kArISagAMdhIne pati dhyAputra -dhanADhya mAtAne putra-ahIM phuggA zabdanA khyAmAM thA nathI tethI huM na bolAya. #AraparacAputramU-kArISagaMdhInA putranuM kuLa -A prayogamAM kevaLa putra zabda nathI paNa putra zabda che tethI huM na belAya. 11 rA 4 5 83 ghaNo vadurIdo . 2 / 4 84 . jene cheDe A (A) che evA mukhya i vALA nAma pachI ekale vanyu zabda hoya eTale vadhu zabda koI bIjA zabda sAthe samAsavALA na hoya ane bahuvrIhi samAsa hoya to thA ne badale huM belAya che. rIpaLA+dhu =ArIpaLIdhu-kArISagadhIne putra jeno baMdhu bhAI-che. #ArIpAdhyAvanyu mU-kArIgadhIne putra jene bhAI che te bhAInuM kuLaahIM mAtra vanyu zabda nathI paNa vadhu zabda che tethI huM na bolAya. satiSThArIparacAdhu-kArISagadhyAnA bhAIne TapI jAya che. A prayogamAM zA pratyayavALA nAmano artha mukhya nathI, paNa TapI janAra mukhya artharUpa che. rAjA84 mAta-mAtR-mA vA . 2. 4 81 jene cheDe gA (6) che evA thA pachI mAta, mAtR ane mAtR. zabda AvelA hoya ane bahuvrIhisamAsa hoya to te vyA ne badale (6) vikalpa belAya che. sUtrakAre A sUtramAM nirdezela mAta zabdane artha mAtAmA-jananI-che. rojagyA+mAtaH-ASAmAta, rISAmAtA-jenI mAtA kArISaga-dhyA che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya- caturtha pAda 330 jovA +mAtA-vArIpathImAtA, sArISaNamAMtA-jenI mAtA kArISaga-dhyA che. kArISagandhyA+ma tRkaH-kArISagandhImAtRkaH, kaariissgndhyaamaatRkHle 5nuM vidhAna rAja85 caraja pAM suThTha | 2 | 4 | 8 | strIliMgasUcaka chuM (1) pratyaya lAgyA pachI makArAMta nAmanA cheDAnA a ne lepa thAya che. mAra+=madra+phemarI-macaranI strI. 254 86 masthastha : || 2 | 4. 87 . (jI) pratyaya lAgyA pachI maca zabadanA ya ne lepa thAya che. ma0+=masU+phemI mAchalI. - 2 4 87 vyaJjanAt taddhitasya // 2 / 4 / 88 // 2 (3) pratyaya lAgyA pachI vyaMjana pachI AvelA taddhinanA ya pratyAyano lepa thaI jAya che. manuSa+==+nu+rUM manuSI-manuSya strI. wrfphreya++Ariyo-kArikAnA saMtAnarU5 zrI. f%aa zabdamAM tahitane ya pratyaya to che paga te ne ca vyaMjana pachI nathI tethI 2 no lepa thaye nahIM. vairA+ rathI-vizaya strI vairaya zabdamAM uNadipa kRdaMtane ya praya che-(uSAdi sUtra 364) taddhitane nathI tethI lopa tharyo nahIM. vairaya zabdanI vyutpatti ladhunyAsakAre A pramANe batAvelI che- virAti marzanArthe cArAyA phuti "zivayAcA " (u gAdi364) phati sAdhu sAthe ema paNa jaNAvela che ke jeo vairUca zabdane ja taddhitano mAne che temanA vicAra pramANe ca ne lepa thaI zake che. che 24 88 sUkAtyarAje || 2 4 | 82 - huM (ko) ane phrA pratyaya lAgyA pachI sUrya ane cAhya zabdanA ca no lepa thAya che huM pratyaya-- sUrya+= mu hUra-sUryanI manuSya strI. 22 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ca=Ajastu=mastI-AgatyanI sAthe saMbaMdhavALI strI. Si pratyaya-- sUrya-vaucaMca=NIpUrUMca=NaurI -sUryane prakAza vagere. mAtya+ya mAnata+ca=bhAratIya -agatya saMbaMdhI rA489 titha-puSyomaLa | 2 4. 10 che. faNa ane puSya zabdone bha-nakSatra-arthane sUcaka [ pratyaya lAgyo hoya to tenA 2 nA lepa thAya che. _ tima=saiphaMfsa taiSI-tiSya nakSatravALI rAtri. fsa prathamAnA eka vacanane pratyaya che. +Efsa-pauSama ada-puSya nakSatravALo divasa. taidhvaja -tiSpa nAmano deva jene adhiSThAtA che e cara-ahIM tiSya zabda nakSatravAcaka nathI tethI 2 ne lepa na thayo. 2 490 che bApatya -kaLyoH + 2T 4. 1? / nAmanA vyaMjana pachI apatya arthane sUcaka 2 Avelo hoya evA ca vALA nAma pachI tha(va) pratyaya ane phu (diva) pratyaya lAgyo hoya te ja no lopa thAya che. ca - vacana-jAvacaimiti=Ayasthati=Ajyata=bhArata-gArmene icchanAro vaya-Athe phara varata=Arya+ca=A+catte jAte-gAmyuMnI mAphaka vartanAre. f - jAryaH 3jArca, mArcaH mUta:- mUta:- je pahelAM gArge na hato pachI te vAgye thayo, sArathI ti-saMkAzadvArA je nipajela che te sakAzya, tene Icche che. ahIM je ca che te "apatya' arthano sUcaka nathI paNa nipajela" arthane sUcaka che. zArirItikArikAnA putrane Icche che.-A prayogamAM apatya arthane ja to che paNa te vyaMjana pachI Avela nathI, svara pachI Avela che tethI ca ne lopa na thayo. 24 191 taddhita- nAri | 2 ka. 12 .. nAmanA vyaMjana pachI "apatya' arthane sUcaka 2 Avelo hoya ane evA vALA nAma pachI taddhitanA yakArAdi ane svarAdi pratya lAgyA hoya te te 2 no lepa thAya che. svarAdi prayamAM AdimAM mAkAravALA pratye na levA. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 339 cakArAdi pratyaya-Arce sAdhu-sArca=Arca-gAmya tarapha sAru vartana karanAro. gAgya zabdamAM je ja dekhAya che te "sAdhu" arthamAM AvelA ca pratyayane ya che paNa mULa zabdano ya nathI. svarAdi pratyaya-ALa samU -A+mamma=AvamU-gArmene samUha. blIcavA-kaMpilanagaramAM thayelo-A prayogamAM apatya arthane sUcaka pratyaya nathI tethI ya no lopa thaye nahIM. TcanaH (jA+nan)-gargane chokare.-A prayogamAM AdimAM AkAravALo gAyanam pratyaya hovAthI ca ne lopa na thayo. | 24 ra te vivavAra 2 | 4 | zarU | nirAri gaNuM 16 ! 29rA mAM vivAdri zabdo che. zrIya pratyayavALA vivAdri zabdone eTale vivI vagere daza zabdone taddhitanA cakArAdi ane svarAdi pratyaya lAgyA hoya te rUMca aMzano lopa thAya che. viravaDIya-a-vaiva+A+ ga ravA -(ga{ prathamAnA bahuvacanane pratyaya che, jemAM bilAM che te bilvakIyA nAmanI nadI, e nadImAM thayelA te vike. ' vejIzIya+a+T+gajudA-jemAM vAMsaDA che te veNukIyA nAmanI nadI, e nadImAM thayelAM te vaNake. e ja pramANe-- caitrIca nuM vetravADa-dvArapAla saMbaMdhI, vetana nuM vaitA -netara saMbaMdhI, trirIca nuM ai:-kuvAnI garagaDI saMbaMdhI, takSIya nuM tAjA:-takSaka saMbaMdhI, phusujhIya nuM ghakSA -zeraDI saMbaMdhI, ISdhI nuM vAi-lAkaDA saMbaMdhI, votara nuM pota -ota-pArevA-saMbaMdhI, sIya nuM -kauca pakSI saMbaMdhI, A rIte A badhA prayogo samajI levAnA. vAvIya-A zabda vityAdri gaNumAM nathI tethI IMca no lepa thaye nahIM. 2 4 5 63 { lepanA niSedhanAM vidhAna ra nanya- manuSyacora | 2 | jI 14 || rAstra ane manuSya zabado pachI a% pratyaya AvyuM hoya to te rAja ane manuSya zabdanA 2 ne le 5 thatuM nathI. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 0 - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rAganyAnAM samUH camU-rAjAnA kumArane samUha, manuSkALa samU-mAnuSyanma nuSyono samUha. 2 45 94 ! yAdegauNasyAkvipastaddhitalukyagoNI-sUcyoH // 2 / 4 / 95 / A prakaraNamAM je pratyenuM vidhAna kareluM che evA nArI jAtinA sUcaka pheMkI) pratyaya, mAnI pratyama, ti pratyaya ane sakArAMta nAmane lAgatuM hu pratyaya vagere -e badhA pratyayo je nAmane lAgelA hoya te nAma gauNa hoya tathA AvA nAmane kRdaMtano pratyaya na lAgelo hoya te tathA e nAmane lAgelA taddhitanA pratyayane lopa thayelo hoya to te te nAmane lAgelA upara jaNAvelA phI vagere pratyayane lepa thaI jAya che. mAtra jo ane sUcI zabdamAM A niyama lAgato nathI. hI-sa tamArI+=saMtakumAra:-sAta kumArIe jene deva che te. mAnI-purairALI+=T :-pAMca indrANIo jene deva che te. ti-pacayuvati+="yuvA-pAMca yuvatiothI kharIda karAyele. -riSabhUma==fcver-be pAMgaLI strIothI kharIda karAyela. mukhya ?-avantaH apatye strI jAtI-avaMtinI chokarI. ahIM re (hI) gauNa nathI paNa mukhya che tethI phu ne lepa na thayo. #dU- mArI ta ta patrakumAracati+kiq=15mArI-pAMca kumArIne Icche che te-ahIM kSi6 pratyaya che, tethI huM no lepa na thayo. no - Tr:-pAMca guNa vaDe kharIda karAyelA. sUrI- bhUci-pAMca se vaDe kharIda karAyele. A be prayogomAM sUtramAM vajelA joLI ane sUcI zabdo che, tethI phalopa thaya nahIM. !! 2 4 65 hRvanuM vidhAna- gozcAnte isvo'naMzisamAseyobahuvrIhau / / 2 / 4 / 96 // upara jaNAvelA huM (4) vagere pratyaya jene cheDe che evA vid pratyaya vinAnA gauNa nAmane aMtya svara hRsva thAya che ane bahuvIhi samAsamAM AvelA gauNunAmarUpa jo zabadane aMtya svara paNa hasva thAya che. je nAmane aMtya svara hasva kare che te nAma aMzisamAsane cheDe AveluM na hoya ane cheDe cira pratyayavAnuM nAma paNa bahuvrIhi samAsane cheDe AveluM na hovuM joIe. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya caturthapAi 341 --ausAcA mitaH=tauzAmbI=faurASa--kauzAMbIthI kaLelo. DA-svAm tarata = talavA=ativaraH--potAnA jaDa svabhAva vaDa khATane TapI gayelo eTale khATa karatAM vadhAre jaDa. 3-ahmaNa dhUma atitta:=AtrahmayajU=atizramavarapu -svabhAva vaDe brahmabaMdhune TapI gayela. jo zabda-citrA jAvo vaca =trigu-jenI pAse kAbaracItarI gAyo che. sut:-sArI gAya-ahIM jo zabda mukhya che tethI hrasva na thAya, rAgakumAra -rAjAnI hAjarI-ahIM 3mArI zabda mukhya che tethI hasva na thAya. gAm icchati iti gavyati- gavyati iti kvip=priyA gauryasya iti priygauHgAyane icachanAro jene priya che te. ahIM no zabdane vin pratyaya lAgela che tethI hasva na thAya. kumArIm icchati iti kumArIyati-kumArIyati iti viSap kumArI=priyaH ca sau mArI gha=fbacavumArI rautra priya evo kumArIne IcchanAre caitra-ahIM hivat pratyaya che tethI hasva na thAya. atitastrI -taMtrIne TapI janArI-ahIM tatrI zabdane uNAdi sUra cha71 thI dIrdha zuM lAge che, paNa tene cheDe hI lAgela nathI. tethI harAva na thAya. tatrI-nasa athavA darI. noram-gAyonuM kuLa-no zabda ahIM AdimAM che aMte nathI tethI gumArIfprayaH-kumArIne je priya che-ahIM mArI zabda AdimAM che aMte nathI tethI- vajApuramU-kanyAnuM pura-ahIM khyA zabda AdimAM che, aMte nathI tethI- A badhA prayogomAM A niyama na lAge eTale hasva na thAya. figyAH DAmati kAryafpaustrI-pIMparane barAbara ardhabhAga-ahI aMzi samAsa hovAthI A niyama na lAge. padulI-jene bahu zreyasI che evo puruSa-ahIM bahuvIhisamAsane cheDe zreyasI zabda phaMya pratyayavALo che tethI aMtane hasva thaze nahIM che 24 96 che jo | 2 . 17 | - napuMsakaliMgavALA kei paNa svarAMta nAmane aMtya svara hasva bolAya che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 jIjAja+pA=DhIchApA=jIjApam-rAkSasa siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nAvam atigatam atimau=tinuham-svabhAva vaDe nAtrane TapI janAruM kula. TapIvu eTale jene TapI javAnu hAya tenAthI guNamAM ke TrAyamAM caDiyAtu . !! 2 3 4 5 97 || netRttonavyaya-nR-pa-yuvaH re / 2 / 4 / 18 // dIdha` pheMkArAMta ane dIrgha kArAMta pachI uttarapada Avelu hAya te tene atya ane vikalpe hasva melAya che. A OM ane 3 avyayanA na heAvA joie, zrRta nA na hovA joe eTale ca te ane va ne 4 thayelA na hAvA joie. 25483 nA niyamathI thatA rlR nA na hAvA joie. jo pratyayane! paNa na heAvA joie tathA jenA sthAnamAM rU thAya ane jenA sthAnamAM v yAma evA paNa maiM ane OM na heAvA oI e. * ne rU-kSmI+putra:-rukSmiputra:, RkSmIputraH-lakSmIne putra. te 3-rahavu+putra:=Naruputra, laghuputra:-khaLuM sApha karanArane putra nArImutam--bhAgarUpa thayela-A prayAgamAM avyamA che tethI hasva hrA nA va teA na thayuM. *dUputra:--drane AhvAna karanAranA putra-ahIM thayelA che eTale vRk ne! che tethI hrasva na thaye|. nA putraH-gAgI neA putra-A prayAganA mA| zabdane OM--pratyaya lAgela che, tethI ni na thAya. jAra vAdhovutra:--kArISaga dhInA putra-A prayAgamAM OM na thaye. zrIm zrInu kuLa.-ahI phaeN ne s thAya aham-bhavAMtu kuLa-ahIM ne! v thAya na thAya. na thAya, cAvo 149 nAmni || 2 | 4 | bo l jene cheDe ph (kI) pratyama che ane jene cheDe aa (gA) pratyaya che evAM nAma pachI uttarapada Avelu' DrAya ane koinuM nAma sUcavAtu. hAya te! aMtane ane A bahula' hrasva melAya che. je vidhAna cannum rUpe thatuM hoya te vidhAna kAMya viSe thAya ane kyAMya khIjuM ne! che tethI hasva ene rUM che tethI--- evA ja che tethI--hasva gharAjAnA kayAMya thAya, kAMma thAya eTale paNa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutta-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 343 jaNAvela vidhAna karatAM juduM ja thAya. bahuvarUpe thatA vidhAnamAM pUrva prayogone anusaravAnuM hoya che paNuM vaktAnI IcchA kAma lAgatI nathI. mALI+mudata =mafjAtakavizeSatA e che -ahIM nitya hasta thayA che. revatI+mitra: rAtimitra, revatomitra-kei vizeSa nAma che. ahIM vikalpa hasva thaye che. zitrA+vAma=zivadana-vizeSa nAma che -ahIM 3 ne nitya hasva thayA che. jA+maH jAma:, jamadada-vizeSanAma che. ahIM jA ne vikalpa hasta thayo che. 24199o || 2 | 4. 200 che. cheDe huM (sI) pratyamavALA nAma pachI ane cheDe mA (gA) pratyayavALA nAma pachI rava pratyaya Avyo hoya to te huM ane mA bahula hasvarUpe bolAya che. rahaLI+vaF=fra6, diva-rohiNapaNuM. banArasamu=avamu, magAvamU-bakarIpaNuM rAja10mAM progya -coTa || 2 | 4 | 10 jha zabda pachI susa ane Ti zabdo AvyA hoya to jUnA ne ma bolAya che ane hasva paNa bolAya che eTale A banne vidhAna vArApharatI thAya che. : --prama:, mRta:-strIveSadhArI nAcanAro purUSa. ++#f-kuTi:, zruTi:-bhavAM-neNa 24101 mAleSokeSTakasyAnte'pi bhAri-tUla-cite // 2 / 41102 / / mArA pachI mArA zabda Avyo hoya, pIjhA pachI sUra zabda Avyo hoya ane uchA pachI rita zabada Avele hoya te nA"1, guIjA ane kRSTa zabdanA ananA hasva belAya che. A mAtrA vagere traNe zabdo ekalA ja hoya ke samAsane cheDe AvelA hoya te paNa hasva thAya che. mAmArI==AmArI-mAlAne dhAraNa karanAro. samAsane anta-3rapa4mAja+mArI 45 mAmArI-kamaLanI mALA dhAraNa karanAre. vA+tumhI mU-muMjanI saLI uparanuM rU. rA4102 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana " nAthA je che 2 / ka. 20 rU che mApavA yogya vastunI sAthe saMbaMdha dharAvanAra nI zabdanA aMta svarane hasva bolAya che. Ama to jo zabdane mULa artha "anAja vagere meya bharavAnuM sAdhana--gUNa-kothaLo-thAya che. gogA ramato goLo UparathI niH-eka guNa anAja- ahIM noLI zabadano artha meyarUpa anAja' che. rAja103 rItaH re || 2 | ja | 204 | (6) cheDAvALA zabdo, mA cheDAvALA zabdo, dIrdha cheDAvALA zabdo ane dIve ka cheDAvALA zabdo pachI te pratyaya Avye hema te te zabdonA aMtane svara hasva bolAya che. hI-pavI+= -hoMziyAra strI. A-somair+=samavavA-semarasa pInAre. I-sI+A=phi-kamI U- dhUA =vadhuwA-vad _rA4104 aa 2 | 410 | r nizAnavALo 4 pratyaya-pratyaya--lAgela hoya to nAmane lAgelA uparanA sUtramAM jaNAvelA kI vagerene dIrdha svara hasva bolAtuM nathI. rI- dumArI+=AsumArI-ghaNa kumArikAo jenI pAse che. A-dukADhaT+=AduThIjADhavA:-bahu rAkSaso jenI pAse che. chuM-vasutrI = dugrI-ghaNI lakSmI jenI pAse che. - dultArapU+=AduhA -ghaNA brahmabaMdhuo (brahmabaMdhu eTale niMdanIya brAhmaNa athavA brAhmaNane bhAI) jenI pAse che. rAjapA navAiSw: |2 ka. 06 che. mA (mApa) cheDAvALA nAma pachI 6 nizAnavALo pratyaya Avela heya te te mA ne hasva vikalpa belAya che. fpracavA+jA=fgvavA , biyarayA -khATale jene priya che te ra4106 iccA'puMso'nitkyApUpare // 2 / 4 / 107 // je man nI pUrve mAtra 1 (+Apa) ja Avele heya paNa kaI Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 345 bhakta AvelI na hoya evA vALA nAmanA vA nI pUrvanA A ne pa vikalpa bolo athavA za nI pUrvanA A ne hasvarUpe vikalpa bela eTale ma rUpe vikalpa bolavo. sUtramAM mAna*i evuM pada mUkIne sUtrakAra ema sUcave che ke ahIM je 4 (cA) no nirdeza karela che te ja, putra pratyayanI ke vAna pratyayanI sAthe saMbaMdha na rAkhato hovo joIe tathA Aju vALA je nAmanA A ne 6 ke A balavAna che te nAmane mad avizeSaNarUpa nAmathI arthAta apaMli gArthaka nAmathI vihita karela hoya to A niyama tevA gar ne na lAge. i-khadavA+kA khadavikA a-khaTvakA ke na thayo tyAre-vaphTavA sarva+=+==A =sarvA -A prayogamAM "a" zabdano artha puliMgarUpa paNa thaI zake che, arthAt sarva zabda vizeSaNarUpa hovAthI game te liMgane artha sUcavI zake che-sarva zabdano artha puliMgarUpa paNa thAya che mATe A niyama na lAgyo paNa AvanArA rAjA111AA niyama dvArA savA nuM nA rUpa banela che, du+=TuDhA-ahIM rAjA 104 niyama vaDe hasva thayo. A rUpamAM AvelA cA no , na pratyaya sAthe saMbaMdha rAkhe che mATe ahIM A niyama na lAgyA. vicaravAjo nA - priyA ravA raca aa pracavavA nA - A prayogamAM pachI tarata ja Ar nathI paNa vibhakti che tathA priya m tijhAnatA strI priyavAda trI-A pragamAM paNa nA pachI tarata ja bApU nathI paNa vibhakti che, Ama hovAthI A baMne prayogomAM A niyama na lAgyo. mAtR-A prayogamAM "#aa' nI pUrve mAn ja nathI paNa trada che tethI A niyama na lAge. A sUtramAM apaMsada evo nirdeza karela che tene artha mayumarthaka samajavAno che. apumartha eTale je zabdano artha puMliMgI na hoya te prastuta sUtramAM AcAryazrIe vAparela avesaH ne badale pAnanIya vyAkaraNamAM amarfSata6 zabda vaparAyela che. (ju07348) amaify eTale je vaDe pumarthaka bhASita na tha hoya ne nAma. Ama A artha Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jotAM gapuraH ane mamApitapura: e bane nirdezo artha eka sarakho ja che. ahIM khAsa vAta e che ke maharSi pANinie moTo zabda vAparela che tyAre prastuta AcAryazrIe nAne zabda vAparIne sUtranA prayajanane siddha karela che. parAkA107 ka-jJA-Da-mastrAghAtu-stha--Ata 2! 4. 208 che samAsamAM AvelA ke samAsamAM nahIM AvelA evA sthA, rAI, jagADyA ane mannA nAmanA # nI pUrvanA mA no rU kAra vikalpa belAya che tathA cheDe gAvAvALA ane praznAvALAM nAmanA jA nI pUrvanA A na kAra vika9pe belAya che. A niyamamAM paNa je za che te prazna ke avAna pratyayana saMbaMdhI na hai joIe tathA je nAmomAM mA no che karavAne che te nAmomAM 4 pratyaya pachI ja mAn hovo joIe te ja mAnI pUrvanA A ne DuM thaI zake che. ema na hoya te rU na thaI zake. vaLI, pAvAvALAM nAmano 2 tathA #iAvALAM nAmane 1 kaI dhAtune avayava na hovo joIe ane tya pratyayane paNa avayava na hovo joie. vA+A=vivA, dava-kutsina jJAti jJA+=jJA, sara-alpajJa strI. amA+=nizA, nava-nAnI bakarI samAsavALuM nAma-3matrA+A=5mastri, mannA- nAnI dhama. cAjAvALuMnAma-khyA+%A khyiA , rUkhyA -ajJAta dhanADhaya strI rAjA-vALuM nAma-vaTA+=Aja, vaTavA-nAnI cakalI nI dhAtune punA =bhunayiA - A rUpamAM je ya che te nI dhAtune che. sunAmAM sArI nItivALI strI. para dhAtune - supa+=pujA -A rUpamAM je aa che te panna dhAtunA pA zabane che. supafsArA pAkavALI jamIna athavA sArI rasoI karanAra kuzaLa strI A prayogamAM dhAtunA 2 ane 3 hevAthI sunayima tathA yuvA mAM vikape ? na thayo. rUci (hatyiA )-A rUpamAM je ya che te pratyamanI sAthe saMbaMdha rAkhe che. ethI A rUpamAM A niyama na lAge eTale vikape zuM na thAya.. ha+ci-ruci -ahIM rahenArI-ahIMnI Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 laghuvRtti-dvitIya adhyAya- caturtha pAda jALI mavA-qIriyA-kAM pIlya garamAM thayelI kIrti A rUpamAM #AmpIca zabda cheDe cA vALo nathI paNa cA vALo che arthAt zabdane sIdho ja bhAra nathI lAgele, tethI vikalpa hU na thAya. rAjA 08 dra-pAta-putra-vRndAja | 2 | 4. 01 | ddhi, gs, DUta, putra ane gujArava zabdone vaza pratyaya lAgyo hoya tyAre temanA aMtya svarane 6 vikepe belAya che. jaNAvela 4 pratyaya nizAnavALA eTale saMpUna ke an pratyAyano avayava na hovo joie. tathA pratyaya pachI sIdhe ja mAn Avela heya paNa vibhakti na hovI joIe. dvA+=ddhize, - be. gSA+=gfSA,uSA-sUtramAM jaNAvela gSa padathI tat zabdanuM nArIjAtimAM prathamAnA ekavacanamAM je gSa rUpa thAya che tene ja ahIM levuM, paNa gSa dhAtu dvArA banatuM ghaNA rUpa na levuM. hUtI+A=bhUti, sUtA -ahIM sUtI zabdano be rIte padavibhAga karavAno che. eka to sUtI e akhaMDa para che. ane bIjo sUtI zabda +tI-nUtI ema banAvavAno che. sUtI eTale suvAvaDI ane ku+tI=mUlI eTale sAruM vaNanArI. putrI+A putra, putra-pUtaLI. kRvArI+jA=jAra, vRjAravA-sArA samUhavALI para:4109 te vartavA | 2 jI 160 . pakSI'nA arthamAM vartana ane vartA e banne zabda vaparAya che. ane "pakSI" artha na hoya tyAre ekla vartiA zabda vaparAya che vartama vartava-vizeSa prakAranuM pakSI. vartiA mAra:-bhAgari nAmanI lekAyata zAstranI vyAkhyA karanArI viduSI strI-A vati zabdano "pakSI' artha nathI. tethI rastA prayoga na ja thAya. lokAyata zAstra eTale cArvAkamatanuM zAstra rAjALa 1 0 masthAcata-tata-kSipAtrInAma che 2 / 4 22? cata, tatva ane zivA vagere zabdo sivAyanA bIjA zabdonA aMtya ma svarane 3 belAya che, je te pratyaya lAgeluM hoya to. jaNAvelo . pratyaya, na nizAnavALA patta ke mana pratyayane avayava na hovo joIe. tathA 4 pratyaya pachI sIdhA ja mAn Avela hoya paNa vibhakti nA hovI joIe. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pASa+A=fel-- rAMdhanArI madra+l=madriA-madradezanI strI. jhIya+A=nIvavA-dhaNuM chavA-ahIM r nizAnavALA ar pratyaya che, (ar mATe ju. pAzvAna) tethI k na khelAye. vaiduritrAgA-jayAM ghaNA parivrAjakA heAya evI vADI, ahIM vibhakti pachI Ar che, pratyaya pachI Ar tathI cA- je strI. cazabdane varelA che. 348 sajAte strI. sata ka " kSipA- phUMkanArI------fkSavAd gaNanA zabdane varjelA che. kuvA-dhruva rahenArI- 77 "" nIce jaNAvyA pramANe kSA vagere zabdone samajavA kSipakA dhruvakA dhuvakA carakA caTakA iSTakA eDakA erakA kara kA avakA alakA kSipadmA-phe kanArI dhruva-gati karanArI yuvA-ka panArI cA-caranArI ke cAlanArI vaTA -bheda karanArI rUTA-chanArI hA--stuti karanArI dy ,, daNDakA piSpakA hakA kanyakA menavA 1 A zabdonA mULa dhAtu pramANe je artha thAya che te A nIce Apela che - ,, dvArakA revakA sevakA dhArakA upatyakA savityA rAjA11nA phlA--daMDa karanArI viSvA- | nyAsakAre A e Z[ - huM zabdane cittva kahelA che. eTale vicAravA jevA kahelA che, atha nathI ApelA nyA-dIpanArI menA-naNunArI-mAnanArI Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 349 na mAmi | 23 4 5 622 . divA zabdamAM nara (nara) zabdanA 2 ne ri thavAthI narivA thayela che ane mAnavA zabdamAM ma no fma thavAthI mAmi zabda thayela che. nariyA-nAnemANasone-belAvanArI mAmA-mArI 24112 tAra-va-gaSTa kAtisUtAna-pitRdeva rAjArA tArA zabda "tArA arthamAM taravA rUpe banato nathI, vA zabda oDhavAnuM vizeSa prakAranuM sUtaranuM vastra arthamAM vA rUpe banato nathI ane TavI zabda "pitaronuM karma' evA arthamAM aSTA rUpe banate. nathI. tAraNa-tArA. -oDhavAnuM sUtaranuM vizeSa prakAranuM vastra-anusa maSTA-pitR devatA saMbaMdhI karmakAMDa. rAjA113 rahyA-varaNa karanArI FrA - preraNA karanArI ravagati karanArI vera-vikSepa karanArI sevA-sevA karanArI 3mava-rakSaNa karanArI dhArA-dhAraNa karanArI atra-zobhanArI 3 ci-parvatanI taLeTI vicA-parvatane uparano bhAga A zAbdonA je rUDha arthe pracalita hoya te kozamAMthI joI levA. strI pratyaya prakaraNa samAsa caturtha pAda samApta dvitIya adhyAya pUre AcArya zrI hemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa laghuvRttinA trIjA adhyAyanA strI pratyaya prakaraNa nAmanA cothA pAkane savivecana gujarAtI anuvAda samApta Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tRtIya adhyAya prathama pAda samAsa prakaraNa upasarga saMjJA dhAtoH pUjArthasvati gatArthA'dhipari-atikramArthA'tivargaH prApioN: * kAja 2 ||zazA dhAtu sAthe saMbaMdha rAkhanAra ane dhAtunA arthanuM dyotana karanAra je vra, parA, ava, sam vagere zabdo che tene upasa samajavA. upasa dhAtunI pahelAM ja Ave che, pachI na Ave ane vacce paNa na Ave eTale prakRti prayAgamAM nattivra n thAya tathA nati vAnaprati ema paNa na thAya, tema ja mArcafragati vAkayamAM mAryAM. nacatta ema paNa na thAya. te vIza upasago A prakAre che pra, parA, 11, sam, anu, ava, nir athavA ri, jhum athavA dur, bAda, ni, vi, prati, ra, 31, adhi, avi, yu, 36, gata, gAma, A upasarger dhAtunA anu dyotana kare che. keTalAka upasone lIdhe dhAtuonA artha badalAi jAya che, jemake, haiM eTale 'haravuM' artha thAya che, paNa nAdAra, vihAra, maMdAra, praEArI, pratihAra, niddAra, noTTAra, mohAriA e badhA ja zabdo haiM dhAtu uparathI banelA che, tema chatAM judA judA upasarga lAgavAthI upasarga sAthenA haiM dhAtune artha badalAi gayA che. AAdAra-bhAjana, vijJAr--AnaMdanI kriyA, caMdnAra-nAza, pradvAra-dhA karavA, pratidvAra-dvArapALanuM kAma, nihAra-zauca. nodAra--barapha-hima. nIhArikA * AkAzagaMgAnA tArA. keTalAka upasargo dhAtunA ane anusare che. keTalAka upasago amAM vizeSatA batAve che ane keTalAka prayegAmAM te! dhAtu sAthenA upasatA khAsa koI artha ja hAte nathI. - su upara je tra Adi zabda jaNAvelA che temAMnA 'pUjA' avALA ane atti, 'gati' avALA aSi ane ri ane atikrama'avALA atti--eTalA zabdo A niyamamAM levAnA nathI. tethI e badhA eTale su, ati, adhi, ri ane gati e pAMca zabda sUtramAM jaNAvelA arthamAM rasanA na kahevAya. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-dvitIya adhyAya-caturtha pAda 351 351 upasarga vinA-nata-laI jAya che. upasarga sahita-+nayati=yLayata-sneha kare che. parinayati-niyati-paraNe che. pra tathA vari upasarga hovAthI ne jU thaI zakyo che. vRkSa vRkSan mi seza-vRkSa vRkSe pANI chAMTavuM-ahIM kami no saMbaMdha dhAtu sAthe nathI paNa vRkSa nAma sAthe che tethI mami upasarga na kahevAya, upasarga na kahevAya tethI emaNe rUpa na thAya. pusijja avatA-tame sAruM chAMTavuM. A prayogamA zu pUjA arthavALo che. tana mAtA-tame khUba chAMTavuM. A prayogamAM ati atikrama arthane sUcaka che. uparanA baMne prayogomAM ane ati upasarga na kahevAyAthI rupim tathA gatiSim e pramANe na thayuM. acAta mArachati adhi, vanarati gAjarati vara-A prayogomAM gati arthavALA mafdha ane pari upasargo na hovAthI teo dhAtu AgaLa ja lAge ema na banyuM eTale madha ane pari dhAtunI pAchaLa paNa lAgI zakela che. ativivA-khUba-hada bahAra-chAMTIne. ahIM "atikrama arthavALe ati upasarga na hovAthI ataSaca rU5 thayuM nathI. ghAtuno stra = paNa vaparAya" A artha rajA sUtrathI laIne 17mA sUtra sudhI samajavAne che. || 3 | 1 1 che gati saMjJAnuM vidhAna- UryAdhanukaraNa-cci-DAcazca gatiH // 3 // 1 // 2 // 4rI Adi zabda tathA koI avAja vagerenI nakta rUpa zabdo, nathI Tu (riya) pratyayavALA zabdo, tathA (ja) pratyayavALA zabdo ane upara jaNAvelA vIze upasargo-e badhAnI jafsa saMjJA samajavI. jemanI pati saMjJA thAya temane prayoga dhAtunI pahelAM ja thAya, dhAtunI pachI nahIM tema dhAtunI vacce paNa nahIM. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 rI. Adi zabda - thArIya-svIkAra karIne. 36ze-3rarIvA=7362Itya-svIkAra karIne. anukaraNa-sAr-sAdhruvA-sAdbhaya-'khA' evA avAjanu anukaraNa karIne. a Mte diva-sajIvataM jIruM nRtyAvI vA-muvarsTa tya=dhALuM na hoya tene aALuM karIne. aMte-ca-paTapaTAvA=paTavAAEmya-TapaTa karIne. upasa-peMgA-pradmavA-nRtya-vizeSarUpe karIne UrI urarI } jharI vagere zabdo nIce pramANe samajavAnA che-- svIkAra karavA athavA vistAra karavA, ghaNu tatha! prazasA sahI-svIkAra karavA, ghaNuM tathA prazaMsA-vakhANa karavA pAmvI--vighna sa--nAza-karave, madhuratA, karuNu vila! pa karave| tathA vistAra karave siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tALI) varNa tathA UttamA, mAtAthI vistAra karavA pUrI-kAMti tathA, AkAMkSA tathA vistAra karavA zahA saMzakA dhvaMsakalA bhraMzakalA mAlambI kevAzI zaivAlI paribhava karavA, haMsA karavI AviSkAra karavA tathA hiMsA karavI pA TI -zabda karavA, hiMsA masmasA sa MvaraNa karavuM, cUrNa karavu asamannA | tathA, anukaraNa karavuM, hiMsA karavI, gurunuSA krIDA karavI, pIDA karavI sa-sAthe rAtI - vikAra, kriyAnI saMpatti viklI AvalI zrauSaT vaSad vauSaTa karavI A badhA rA vagere zabdo samajavA svAhA svadhA kanI siddhi tathA aTaka } vikAra, vicAra karavA, vibhAga karavA daivane niveda karavuM, dAna devu pUjA karavA "" tRpti, prIti, sAmA mANasanu abhivAdana karavu zrata-zraddhA karavI, zIghratA prArus te khullu karavuM, Avarta prakAzita karavuM pa. hiMsA karavI kevAlI "" ,, , .. zvetAruM-vistAra karavA || 3 | 1 | 2 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda zAriA sthityAto "zazA sthiti -maryAdA-athavALA, cahna avALA tathA jharavA athavALA harindA zabdane pati saMjJAvALA jANavA.tti sattAvALA dArA zabda dhAtunI pahelAM ja vaparAya. yArA tva=nAAisya-sthiti karIne, maryAdA karIne, yatna karIne athavA karIne. ||3||3|| mULA-DaDa-kSepe atyaM-sattat ||zALa bhraSA-zaNagAra-anA mam zabdane pati sattAvALe samajave. Adara-satkAra-anA sat zabdane ti saMjJAvALA samajavA. kSepa-niMdA---tiraskAra-athatA at zabdane tti sanAvALeA jAve. pati saMjJAvALA A traNe zabde dhAtunI pahelAM ja vaparAya. pUruM vA-maya--zaNagArIne. satttA-satya-satkAra karIne. asat vA--asanRtya-tiraskAra karIne. aruM chuvA-karIne zuM ?-A prayAgamAM am zabda bhUSA' a ne! nathI paNa 'niSedha' aJA che. tethI te saMjJA na thaI, tti saMjJA na thavAthI aruMca na thayuM. 53514zA agrahA'nupadeze antaradaH || 3|1|5 . | agrahaNu arthamAM antar zabdane ane upadeza na devA' ama ar zabdane gati sattAvALo samAveza. antaH davA-antardaya-vacce haNIne. ahIM 'grahaNa' aSTa nathI ar:A-ar:ya-A karIne A karanArA chu" ema vicAre che. ahIM parerA nA atha nathI. I53515 || ne-manasa tRptI tRpti artha jaNAtA hAya teA tti saMjJAvALAM samajavAM. 353 daLe davA-meya H vitti-khUba rUAAddazA ane manas e be avyayeAte dharAI te dUdha ,, mana: havA-manoha vacaH pati ', tanujAyave daLe hatyA-cokhAnA avayavarUpa kaNamAM haNIne-chedIne. 13 " athavA pANI pIe che. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ahIM vana eTale "cokhAno dANo" artha che, sRSi artha nathI tethI A niyama na lAge. 316 pustamathathanuM rAzi dhAtunI sAthe saMbaMdhavALAM pura ane masta5 evAM be avyayane ti saMjJAvALAM samajavAM. puraH tavA- tya-AgaLa karIne. maste jatAM-karatapatya-asta pAmIne-AthamI jaIne. puraH tayA-nArIH phuvA-nagarIo karIne.-ahIM puraH pada nagarI' arthanA zabdanuM dvitIyAnuM bahuvacana che paNa avyayarUpa nathI. vAvALA gatyartha-vado'cchaH // 3 // 18 // mti arthavALA dhAtu sAthe saMbaMdha rAkhanArA maracha avyayanI tathA vat dhAtu sAthe saMbaMdha rAkhanArA cha avyayanI gati saMjJA samajavI. ara4 nava- maya-sAme jaIne. arajIm vavavA--moca-sAme bolIne athavA daDha rUpe bolIne i385 tirottaoM rAzA ardha-chupAI javAnA-arthanA hira zabdane tisaMjJAvALo samaja. tiraH maravA-taromUya-chupAIne-saMtAI ne--adazya thaIne. 3AAlA it navA rUA?nA. ardha arthanA tiram zabdane $ dhAtu sAthe saMbaMdha hoya te tiram zabdanI jati saMjJA vikalpa samajavI. tira: sva-tirasUjha, tira:DravI--apamAna karIne, chUpuM rAkhIne, tira: ravA vATe talAkaDAne vAMkuM karIne gaye. ahIM "chupAvuM artha nathI tethI te saMjJA thavAne lIdhe tiraskRRya na prayoga thAya. 311 madhye-pade-nivacane-manasyurasthanatyAdhAne // 3 / 1 / 11 // gayAdhAra-upazleSa-pAse vizeSa cUMTavuM tathA Azcarya--e be artha sivAyanA artha atyAdhAna kahevAya. anatyAdhAna arthavALA maLe ke nArane manahi ane kavi e badhA avyayone $ dhAtunI sAthe saMbaMdha hoya to temanI jIta saMjJA vikape samajavI. maLe kRtvA gadhekRtya, mace guvA-madhyamAM karIne. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 355 paDye jhUravA=paheca, udde vA-padamAM karIne-pada eTale dadarUpa pada athavA pada eTale paga fmavacane vA=nivarane, nivarane vA-vANIne niyama-saMyama karIne. manasi vA=manasatya, manasi kRtva=manamAM karane-nizcaya karIne 3rasi vA==fsaRtya rasa tavA-hRdayamAM karIne. ! 35111 parenDanyAne rAzA durbalane athavA bhAMgI-thAkI-gayelAne baLa ApavAnA ardhavALA kapAve ane mAvAne e be avyayone 8 dhAtunI sAthe saMbaMdha hoya to te banene vikalpe ati saMjJAvALAM samajavAM. savAre kRtvA===Anezya, savAre vA-durbaLane athavA thAkI gayelAne baLa ApIne avAje vA=vijhiya, avIne vA - ,, , , 3112 vAgyeH rAzA adhi avyayano artha vAgya-svAmIpaNuM-jANato hoya ane teno dhAtu sAthe saMbaMdha hoya to tenI jati saMjJA vikape samajavI. caitra gAme avikRtya adhigrujavA vA jatA-caitrane gAmanuM havAmIpaNuM- mukhIpaNuM-saMpIne te gayo. grAmad dhikRta-gAmane uddezIne ahIM "svAmIpaNuM" artha nathI. ahIM gati saMjJA to sAlArA niyamathI thaI che paNa A niyamathI vikalpa na thaI DAyA113 sAkSAdAdiH vyarthe // 3 // 1 // 14 // sAkSAta Adi zabdonI sAthe dhAtu joDAyeluM hoya ane e zabdo riva no artha jaNAvatA hoya te temanI 7 saMjJA vikape samajavI ziva eTale abhUtatabhAva, abhUnatabhAva eTale je abhUta che tene bhAva arthAta padArthanI je sthiti pahelAM na hoya te ja sthiti pachI thAya. 3THkSAta sAkSAt vA rUti lAkSAca sAkSAta vA- pahelAM je sAkSAt na hatuM tene sAkSAt karIne (ga.) mamarA umadA pharavA ti mithyAya pahelAM je amithyA hatuM -je mizyA nahetuM-tene mithyA karIne (go) Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sAkSAta vagere zabdone nIce pramANe samajavA:sAkSAtU-pratyakSa saMpaf-pagamAM viyA phATavI-paganAM fjagyA-mithyA-khoTuM-niSphaLa taLayA phATI javA vinA-ciMtavavuM arthe-prajana anotINatA-tejIlApaNuM mA-AlocanA athavA prazaMsA vana-prazaMsA vaze-paravazapaNuM amA-sAthe athavA pAse fjane-varavuM-beDoLa-virUpa AcA-Adara athavA pratijJA mAdhA-khAvuM nahIM-jamavuM nahI visane utsAha tathA sAmartha prAdanechAtra--akhaMDa mitratA-akhaMDa saMgati DhavAna-ruci prajJA-spaSTa thavuM, copaDavuM ke gati 3UAmuM-navuM-tAju rItama nAdara-apamAna -bhInuM gAgA -kSepa dvArA thayeluM Arka- , athavA sarasa athavA jIga-bIjavaDe Arya athavA bIravaDe arya-vaizya prAduprakAzita karavuM-khulluM karavuM pITha-bIjathI ugavuM maviNa- ,, namaskU-praNAma karavA A zabdone sAkSAt Adi zabda samajavA. 3 1 1 14 nityaM haste-pANAvuddhAhe // 3 // 1 // 15 // vivAdR artha jaNAto hoya ane 8 dhAtunI sAthe saMbaMdha hoya to datte ane vaLI e be avyayenI saMjJA nitya thAya che. te vA rUti dRrtakRtya-vivAha karIne-hAthamAM grahaNa karIne ghar RvA rUti paurA- , , - datte ravA ie mtaH-kAMDane-jhADanI DALane hAthamAM laIne gayA, ahIM vivAha" artha nathI. 31i1paNA parva ve rUAAdA arthanuM sucaka prayam avyaya 4 dhAtu sAthe joDAyeluM hema te te ta saMjJAvALuM thAya che. gAvuM chuvA ti=gavaMca--baMdhanadvArA anukUla karIne athavA bAMdhIne gayA. tAju Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya- prathama pAda 357 AvuM kRtvA phATe rAtaH-gADAne raratA upara karIne gayo-ahIM "bAMdhavuM artha nathI. 3116 jIvikopaniSadaupamye // 3 // 1 // 17 // vitA ane 3ghaniSat A be avyaya sAthe 8 dhAtuno saMbaMdha heya ane upamAne arthe jato hoya te e banenI saMjJA samajavI. bIvivaI gva navA rUti gAyikR--jIvikA jevuM karIne (gayo.) upaniSaa gva ravA ti kaniSattakRtya-rahasya jevuM karIne (ga.) 311nA gatisaMjJA samApta --- - sAmAnya samAsa nAma nAmnaikArye samAso bahulam // 3 / 1 / 18 // nAmonA parasparanA saMbaMdhane kAraNe temAMthI ekAWtA-arthanI apekSAe paraspara saMbaddhatA arthAt zabdomAM vizeSa prakAranuM sAmarthya - pedA thAya che. evI ekAryatA jyAM hoya tyAM eka nAma, bIjA nAma sAthe bahulaM samAsa pAme. A sUtra samAsanuM lakSaNa batAve che eTale "samAsa kayAM thAya che? e vAtane samajAve che tathA A sUtra samAsanuM vidhAna paNa kare che. tenuM tAtparya e thayuM ke je ThekANe bahuvIhi vagere samAse na thaI zaktA heya ane enArthatA hoya tyAM A sUtra vaDe samAsa karI levo. * A sUtra samAsanA lakSaNanuM sUcaka hovA uparAMta adhikAra sUtra paNa che. eTale A prakaraNamAM ruve pachI AvanAra tamAma sUtromAM prArthatA Dhoya tyAre eka nAma, bIjA nAma sAthe samAsa pAme' evo Azaya samajI levAno che. vispaSTa ghaTTa=varapaSTapaTu-vizeSa rUpaSTapaNe catura. DhAkAma ayAcaka: TrAdhyAya:- kaSTapUrvaka bhaNanAro-tephAna sAthe bhaNanAre. sarvena varmA zataH yaH sarvacaIo ratha:--badhA cAmaDA vaDe Akho maDhelo ratha. je sva=pe ruva-be kanyAonI peThe. pUrva ta =thatapUvaH-pahelAM sAMbhaLeluM A badhAM udAharaNemAM bahuvrIhi vagere samAsa thavAno saMbhava nathI. eTale A niyama vaDe samAsa thayo che. A badhA prayoga sAmAnya samAsanA kahevAya, koI vizeSa samAsanA nahIM. varita javo dhanamaca-enuM dhana caratI gAya che.-ahIM carita nAma Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nathI, kriyApada che tethI teno nAma sAthe samAsa thayo nathI. citraH -catra rAMdhe che-alI saitra nAma to che paNa pati nAma nathI, kriyApada che. eTale caitra nAmane vati kriyApada sAthe samAsa na thAya. 3118 bahuzrIhi samAsa suj-vA'rthe saMkhyA saMkhyeye saMkhyayA bahuvrIhiH // 3 // 1 // 19 // - je saMkhyAvAcI nAma sun eTale "vAra" artha sAthe tathA vA eTale vikalpa" artha sAthe athavA "saMzaya artha sAthe saMbaMdha rAkhatuM hoya te nAma, saMya artha sAthe saMbaMdha dharAvatA saMkhyAvAcI nAma sAthe samAsa pAme, e samAsanuM nAma bahubIti che. jemane samAsa karavAmAM Ave che te nAmomAM paraspara ekAAtA hovI joIe--arthanI apekSAe paraspara susaMbaddhatA hovI joIe. -Hi TrA-dikarI -be vAra daza-vIsa (amuka padArtho thoDA vagere) ahIM "su" pratyayavALuM ddhi e saMkhyAvAcI nAma "vAra artha sAthe saMbaMdha rAkhe che ane TrA nAma saMkheya evA thoDA vagere sAthe saMbaMdha rAkhe che. vikalpa pA trayo vA-dvitra:-be athavA traNa puru zarA hoya che saMzaya-zaMkA che ke betraNa puruSo kadAca zarA nikaLe te. ahIM saMkhyAvAcI dri zabada vikalpa ke saMzaya artha sAthe saMbaMdha rAkhe che. jAvo vA vA-gAya ke baLada athavA dasa-ahIM jAvaH pada saMkhyAvAcI nathI. rA ya zara va-dasa athavA gAyo. ahIM jAyaeTale nAma saMkhyAvAcI nathI. vizativA-gAnI be vIzI-cAlIsa gAya-ahIM kizata zabda saMkhe ne eTale gaNavA lAyaka koI vastune sUcave nathI paNa mAtra saMkhyAne sUcave che. kAlAlA AsanAdarAdhikAdhyardhAidipUraNaM dvitIyAdyanyArthe // 3 // 1 // 20 // Asana, dUra, adhi, e nAmo bIja saMkhyA vAcaka nAma sAthe samAsa pAme tathA jene cheDe pUraNa pratyaya lAgyo hoya evuM pUrvapadarUpa 35rSa nAma, bIjA saMkhyAvAcaka nAma sAthe samAsa pAme. jemane samAsa karavo che te nAmamAM paraspara ekAAtA hovI joIe. jo e samAsa pAmeluM AkhuM vAkya saMkhyayavAcaka hoya to ane samAsa Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 359 pAmanArAM chUTA chUTAM nAme karatAM samarata te AkhA vAkaya dvArA niSpa je thata dinIyAdi vibhaktivALo anya-viziSTa-artha mukhyapaNe sUcavAta. hevo joIe to A samAsa thAya. samAsanuM nAma bahuvrIhi che STUsanA TrA ceSa te mAsanA -jenI najIka daza che te arthAta nava ke agiyAra. vAtrA sA reSAM te majUrA - dasa jenI adUra-najIka-che te nava ke agiyAra. adhA rA svaH ceSa vA mafdhArA -jenAthI dasa vadhAre che eTale nava sudhInI game te kaI saMkhyA tathA jemAM dasa adhika che evI saMkhyA eTale 110, 210 vagere saMkhyA. bacahna viMzatiryeSu te= maravaMza - jemAM eka vIzI AkhI che ane bIjI vazI aDadhI che te eTale 20+10=trIza uttarapadamAM pUraNa pratyayAta nAmavALo pUrvapadarUpa thaI zabda 3iAmA vairAtamaH pu te=jarUzvamavaMzA -jemAM cAra vIzI AkhI che ane pAMcamI vIzI aDadhI che te eTale nevuM-20+20+2+20+ 10=90 53125 avyayam // 3 // 1 // 21 // avyayarUpa nAma, saMkhyAvAcI nAma sAthe samAsa pAme. A samAsa bahuvrIhi samAsa kahevAya. je samAsa pAmanArAM chUTA chUTAM nAme karatAM samasta te AkhA vAkaya dvArA niSpanna thate dvitIyAdi vibhaktivALa saMkhyaya sUcaka anya viziSTa-artha pradhAnapaNe sUcavAto hovo joIe te A samAsa thAya. -moreza Sa 3varA -jenI najIka dasa che eTale nava ke agiyAra (padArtho). 31213 ekAthai ca anekaM ca // 3 // 1 // 22 // ekArtha eTale paraspara vizeSyavizeSaNa saMbaMdha dharAvanArAM nAma. jemane para para vizeSyavizeSaNarUpa saMbaMdha che evuM ekAthuMrUSa eka nAma ke aneka nAme, bIjA nAma sAthe je samAsa pAme tene bahuvIhi samAsa kahevAya. tathA avyaya, bIjA nAma sAthe je samAsa pAme tene paNa bahutrIhi samAsa kahevAya. avyayavALA samAsamAM paraspara vizeSaNa-vizeSyabhAvanI jarUra nathI. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pradhAnapaNe avArtha nuM sucana thatuM hoya to eTale samAsa pAmanArAM chUTAM chUTAM nAme karatAM samasta te AkhA vAkaya dvArA niSpanna thatA dvitIyAdi vibhaktivALo anyArtha-viziSTAtha-pradhAnarUpe jato hoya te. eka nAma-bharo vAna caM vRkSama sa kADhavAnaro vRkSa--jenI upara vAMdare caDela che te vRkSa. ahIM tAruM nAma vAnara nAma sAthe samAsa pAmela che. gADha ane vAnara e banne nAmo paraspara vizeSaNavizeSyabhAva saMbaMdhavALAM che mATe ekArtharUpa che tathA cakU nAma dvitIyAta che ane te samAsa bahAranuM che. te bahAranA nAma dvArA je artha sUcavAya che te anyArtha che ane te ja artha ahIM pradhAna rUpe che mATe A8 tathA vAnara e be nAmane bahuvIhi samAsa thayela che. aneka nAma-su(manA:) phUmajhaTa: zA: cartha ya durbhAgaraveza: tAvI-jenA keze suzobhita che ane sUkSma jaTAvALA che evo tapasvI. ahIM su tathA sUkSmada e be nAmo che, temane gherA nAma sAthe samAsa thayela che. ahIM paNa sUkSmagaTa tathA derA nAmo parasapara vizeSaNavizeSyabhAva saMbaMdhavALAM che tethI ekArtharUpa che ja tathA 12 nAma SaSThI vibhaktivALuM che je samAsa bahAranuM che ane te caca pada dvArA je anyArtharUpa artha sUcavAyela che te ja tapasvI rUpa artha ahIM pradhAna che. mattA va mAtA camin tat kAyadumAta janama-jemAM madonmatta ghaNuM hAthIo che te mattabahumAtaMga vana, ahIM samAsa bahAranuM camana pada anyArtharUpa che ane te dvArA sUcavAyela arthanI ja ahIM pradhAnatA che. avyaya--3H muvaM carca na karava -jenuM mukha UMce che teahIM saravaiH avyaya che. attara zani vaca manatara -jenAM aMge aMdara che te-ahIM ane avyaya che. zaMkA-sUtramAM nAma, nAma sAthe samAsa pAme ema jaNAvela te che ja ane samaya nAmarUpa paNa che, tethI nAmamAM AvI jAya che chatAM AvyA ne judo nirdeza zA mATe karela che ? samAdhAna-avyaya nAmarUpa che tethI nAmamAM AvI jAya che paNa avyayavALA samAsamAM prArtha nI jarUra nathI eTale avyayavALA samAsamAM Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 361 vaparAtAM nAme paraspara vizeSaNavizeSabhAvarUpa saMbaMdha na dharAvatAM hoya to paNa temane samApta thaI jAya che tyAre nAma sAthe bIjA nAmanA samAsamAM pArtha ho ja joIe--e rIte avyayavALA samAsanI ane nAma sAthe bIjA nAmanA samAsanI vacce vizeSatA-bheda-che ema samajAvavA sAru avyayane judo nirdeza karela che. kAlArA uSTramukhAdayaH // 3 // 1 // 23 // 3pramuDha vagere zabdomAM bahuvrIhi samAsa samajo. kamuramita murabram aca=aya--UMTanA meM jevuM jenuM meM che. A prayogamAM mugha nA mutra zabdane lopa thaye che. je lopa na karavAmAM Ave to karmumula zabda banI jAya, kharI rIte zuddha zabda to samuha che. vRSadha va dha :-jenI khAMdha baLadanI khAMdha jevI che-A prayogamAM paNa vRSadha nA kavarapa zabdane lopa thayela che nahIM te tRSARtva evuM pada banI jAya. 3STramuvam rUva muvuM caya-A samAsamAM gurava zabda upameya che ane varNamune murazabda upamAna che. samAsa thatAM upamAnarUpa guDha zabdane lepa thAya che tethI 3STrapuramura evo prayoga na thAya ane samuha evo ja prayoga thAya. "samAsamAM AvelA upamAnapadano lepa thAya che e hakIkatane sUcavavA A sUtranuM vidhAna che. tathA je be nAmamAM vizeSaNavizeSabhAvasaMbaMdha nathI tevAM nAme paNa samAsa thaI jAya, e hakIkatane sUcavavA mATe paNa A sUtranuM vidhAna che jemake, kSa vAtraH caya sa kAjhaH A samAsamAM je padane ane zAstra: padane vizeSaNa-vizeSyabhAva nathI to paNa samAsa thayela che ane pUrvAdarUpa nI vibhaktine lepa thatuM nathI, e hakIkata paNa A sUtra sUcave che. eTale vibhaktinA lopa vagarano A bahuvIhi samAsa kahun bahutrIhi samAsa kahevAya. 35123 sastana parAzarajhA tRtIyAta nAma sAthe ne je samAsa thAya tenuM nAma bahuvahi samAsa kahevAya. samAsa pAmatAM be nAme karatAM samAsa pAmela nAmane viziSTarU5 anya-judo-artha mukhya hevo joIe. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saha avyaya che, tenA e artho che. 1 tukSayAga, ane ra vidyamAnatA. sandU sAthe samAsa pAmanAra nAma dvArA je artha sUcita thatA hoya tenI ane sajja eTale sAthe kANu ? e praznanA uttararUpe je artha adhyAdbhuta jaNAtA hoya tenI eTale te bannenI sarakhI pravRtti tathA sarakhA guNa vagere hAya tenu nAma tuSTayeAga. sad vidyamAnatA eTale hayAtI. tulyayeAga-putreja sarlRH gALatA: (fvatA)-laputra: zALata: (basti vitA)putra paNu AbhyA ane sAthe pitA paNa AvyA. A vAkayamAM putranI ane pitAnI bannenI AvavAno kriyA eka sarakhI che tethI tuyo che. vidyamAnatA--meLA sadda=sarmanaH (zrAmA'ti)-karma paNa che ane (AtmA paNa che). ele AtmA vidyamAna che tema tanI sAthe ka paNa vidyamAna ja che tethI banne eka sarakhAM vidyamAna hAvAthI vidyamAnatA che. A samAsamAM je bahAranu pada pradhAna che te prayamAMta che, dvitAyAMta vagere nathI. mATe A sUtra juduM banAvavu paDayu che. ||3||24aa dizo rUdayA antarAle ||3|1|25|| 362 rUDhithI dizAvAcaka nAmanA rUDhithI ja ziAvAcaka nAma sAthe je samAsa thAya te bahuvrIhi samAsa kahevAya. samAsa thayA pachI samAsa pAmelA nAmAvALA prayAganA 'aMtarAla' evA artho hoya teA. dakSiNasyAzca pUrvasyAzca dizoH yadantarAlaM tad dakSiNapUrvA dik-dakSiNa dizA ane pUrva dizAne! aMtarAla bhAga eTale IzAna khUNeA. A samAsamAM paNa bahAranuM pada prathamA vibhaktivALu che tethI A sUtranI racanA judI karavI paDI che. pendrayAyauvecazo,yarntarAm-pUrva ane uttara dizAnA je aMtarAla bhAga-ahIM henrI ane daulerI nAma rUDhithI dizAvAcaka nathI tethI samAsa na thayeA. . 5351ArapA avyayobhAva samAsa- tatrAdAya mithastena prahRtyeti sarUpeNa yuddhe'vyayIbhAvaH || 3|1|26|| saptamI vibhaktivALuM nAma, saptamI vibhakti vALA tevA ja bIjA sarakhesarakhA nAma sAthe samAsa pAme. e be nAmeAnI vacce paraspara grahaNa Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 363 karIne' evI kriyAnA sabaMdha hoya te!. tathA tRtIyA vibhaktivALu nAma, tRtIyA vibhaktivALA tevA ja bIjA sarakhesarakhA nAma sAthe samAsa pAme. te e nAmeA vacce 'paraspara prahAra karIne' evI kriyAnA saMbaMdha hoya teA. A le samAsa pAmanArAM anne nAme akSaranI apekSAe sathA ekasarakhAM hovAM joIe ema samajavAnuM che ane samAsa thavAnI zarata e che ke samAsa pAmatAM banne nAmeAne, samAsa thayA pachI yurUpa a jaNAtA DhAvA joIe. A samAsanuM nAma avyayIbhAva che. AdAya - kezeSu ca kezeSu ca mithaH AdAya parasparaM kRtaM yuddham = keshaakeshieka bIjAnA vALone kheMcIne kareluM yuddha. pradatya-kaitha OMtha miyaH pratya 12 taM yuddham=sfs-daDAo ane daDA vaDe mArIne eka bIjA sAthe kareluM yuddha. zAMtha DerAtha hovA taM yuddha-vALAne ane vALAne pakaDIne sAmasAmA karelu yuddha ahIM deza zabda saptammata nathI pazu dvitIyAMta che. mulaM ca murtta 2 prakhya taM yuddham-sAmasAme meAMnA prahAra karIne karelu yuddhaahIM musla zabda tRtIyAMta nathI paNa dvitIyAMna che. rovu copu ca sthivA taM yuddhe hoziyAma-vALA upara ane vALo uparane esIne me gRhakAkilAe karelu yuddha-ahIM 'paraspara grahaNa karIne' evI kriyA nathI. OMzraddhezrAsya nRtaM yuddha gRhoAiyAma- dIvaDe ane daMDA vaDe upara AvIne e guDhakAkilAe kareluM yuddha-ahIM paraspara mArIne' evI kriyA nathI. gRhake|kilA eTale gharanI pALelI kAyala raste na vAre caTThI vAtaM yuddham-hAyane ane pagane kheraMcIne karelu yuddha-avI daphta ane va!d e banne zabdo eka sarakhA samAnarUpavALA nathI. dUte 26te ja AyA, tam satham-hAthamAM ane hAthamAM pakaDIne karelI mitratA-ahI yuddha a nathI. 5351524nA naTIminomni rUAAranA koi paNa nAma, garIvAcaka nAma sAthe samAsa pAme, jo samAsa pAmelAM nAme samAsa thayA pachI koi vizeSa sa'nA jaNuAvatA heAya. A samAsanuM nAma avyayIbhAva samAsa che. unmattA nanA yamina heze. sA= sanmattA, dezaH- unmattagaMga' i dezanuM nAma che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mULAnAsmin vero sa$=lUoLa `dezaH-je dezamAM gaMgA zAMta che-avAja karatI nathI. A tRSNe gaMga' paNu kAi dezanu nAma che. zIghrA gaGgA yasmin deze = je pradezamAM utAvaLe tI gaMgA che.--ahIM 'zIghragaga' kASTha vizeSanAma nathI. zAArA 364 sA samAdAre zAradvA A sUtramAM ane pachInA sUtromAM bahAranuM pada pradhAna hoya' eve artha samajavAne nathI. saMkhyAvAcI nAma, nadIvAcI nAma sAthe samAhArane artha jaNAtA hoya te samAsa pAme, e samAsane avyayIbhAva samAsa kahe che. samAhAra eTale melApa co: yamuno: samAdAra: DhacamunaC-jyAM e yamunAe bhegI thatI hAya te sthaLa. padmAnAM naTInAM samADhAra:=pacanam jayAM pAMca nadIo bhegI thAya te sthaLa--pajAma. vA cAsau maTI 2 navI- eka nadI-ahIM samAhAra nathI. dvigu samAsane Adha kahevA mATe A sUtra che eTale Dhacamunam, pacanam mAM hiMgusamAsa na thAya. !!gArgI vaMzyena pUrvArtha ||3|1|29 // jyAM paraMparAthI vidyA cAlI AvatI heAya evA peDhIdara peDhI cAlyA AvatA vidyAnA pradhAnuM nAma vidyAvaMza kahevAya. athavA mAM paraMparAthI peDhIdarapeDhI samRddhi rAjya vagerenA pravAha eka sarakhA cAlyuM AvatA hoya te yeAnivaza kahevAya. evA vaMzamAM AdyapuruSarUpe je janmelA hoya tene ahIM vazya'rUpe samajavAne che koI paNa sa MkhyAvAcI nAma, AvA vazyasUcaka nAma sAthe samAsa pAme, te avyayIbhAva samAsa kahevAya. samAsa thayA pachI taiyAra thayelA prayAganA atha mAM pUnA padanA arthanI pradhAnatA hAvI joI e. vidyAvAza-ddo muniH vo vyAdarsya= muni yAnaca-vyAkaraNanI paraMparAmAM eka ja Adya puruSaH muni che. samRddhivaza--sanna thArAyo vaMcAH rAcaca=kSapta ziAnyajya-rAjyanI para parAmAM sAta rAjAe kAzI vazanA che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya -prathama pAi 365 fmunaH vyAjamu-jenI mULa paraMparAmAM be munio che evuM vyAkaraNa- ahIM pUrva padarUpa TU zabdane artha mukhya nathI. B3129aaaa - parema-che-antaH paBcA vArA zarU | pAre, maLe che, ataH e nAme, SaSThayaMta nAma sAthe vikalpa samAsa pAme, avyavIbhAva kahevAya; je pUrvapadano artha mukhya hoya te. HcAH =ArAt, Gra-gaMgAne sAme pAra. TdvAcAH madhyamaththAt, madhyam-gaMgAnI madhyamAM. vanasya pra=avAjU, vanAgra6 -vananA agrabhAgamAM.. LiH anta =matafjam, uryantaH girinA-giranA-pradezanI vacce. 313 01 cAvatuM evuM nAma, bIjA nAma sAthe samAsa pAme, pUrvapadane artha pradhAnarUpe hoya che. A samAsa avyayIbhAva kahevAya. samAsa pAmelA vAkaya dvArA phakattA-"amuka pramANunuM-amuka mApavALuM -e artha jaNAte hoya te. cAvata batrA pati=Avamatra mogaca--jeTalAM vAsaNe che teTalAMne jamADa. arthAt ahIM jamanArA lokonuM, vAsaNonI saMkhyA jeTaluM pramANa che tethI iyattA che. thAvat DhAM tAva mujabU-jeTaluM ApyuM teTaluM khAdhuM,--ahIM iyattA jaNAtI nathI-mApa jaNAtuM nathI. paryapAG-bahiraca paJcamyA // 31 // 32 // pari, ad, mA , hi ane jene cheDe anna che evAM nAmo, paMcayaMta nAma sAthe samAsa pAme. je pUrvapadano artha pradhAna hoya te. A avyavIbhAva samAsa kahevAya. para trirtamyaH=Atrikartana-trigata nAmanA dezanI AjubAju. mA trirnega:=atri-trigarta dezathI nIce. A pramai=AgrAmamU-gAma sudhI. ifH prAmAtefmam-gAmathI bahAra amuka maryAdA sudhI. pran prAmA=prAgrAma-gAmathI pUrvamAM amuka maryAdA sudhI. ghara vRkSa vivuz-vRkSanI AjubAjue vijaLI che-ahIM paMcamI vibhakti nathI paNa vRkSa" ema dvitIyA che ethI samAsa na thAya. 313rA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana lakSaNenAbhi-pratI Abhimukhye // 3 // 1 // 33 // Amimuhaa-"sAme arthavALA mami ane prati zabdo, lakSaNa-cihna sUcaka nAma sAthe samAsa pAme, je pUrvapadano artha pradhAna hoya te, A samAsa a bhAva samAsa kahevAya. - Ama ani=AkhyAna rAmA vasatti-agninI sAme pataMgiyAM paDe che. prati aniyami phAsTamAH patanA-agninI sAme pataMgimAM paDe che. ahIM A banne prayogomAM A zabda pataMgiyAM kayAM paDe che ? tenA lahANane nizAna sUcaka che. sudanaM prati jata:-saMdhra deza taraphathI pAchA vaLIne pharI pAchA stragha deza tarapha gayo.-ahIM suna zabda lakSaNasUcaka nathI. khyA jAva: (mimuvaH ag: cA tAva:)-jemanA zarIra upara sAme ja nizAna che evI gAye-ahI pUrvapadano artha pradhAna nathI paNa anya eTale samAsa bahAranA padano artha pradhAna che. 133 haiyeMDanu rAzarUpA je dvArA "laMbAI' arthanI sUcanA jaNAtI hoya tevA nAma sAthe laMbAI arthanA sUcaka anu nAmane samAsa thAya, je pUrvapadane artha pradhAna hoya to. te avyayIbhAva samAsa kahevAya. jayA: ti anun vArANasI-gaMgAnI laMbAI pramANe vArANasInI laMbAI che eTale vArANasImAM gaMgA jeTalI lAMbI che teTalI vArANasI lAMbI che. vRkSamanuM vit-vRkSanI pAchaLa vIjaLI che-ahIM vRkSa nAma dvArA laMbAI sUcavAtI nathI. 361434 sAje rUArUbA je nAma dvArA "samIpanuM-pAsenuM - evA arthanuM sUcana maLatuM hoya te nAmanI sAthe "samIpa" arthavALuM manu nAma samAsa pAme, je pUrvapadane arya pradhAna hoya to. te samAsa agyayIbhAva kahevAya. vanasya manu-manuvanam DAunaH jatA-vananI pAse ulkA kharo. T kolApI. tig-cAvaH rAzarUddA niggT vagere zabdono avyayabhAva samAsa samajavo. emAM kaI ThekANe pUrvapadane artha mukhya hoya che ane kayAMya anya artha mukhya hoya che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 317 tirita jAvo smina vAre ti=tiSa zAstra -je samaye gAyo besI rahetI hoya te kALa. ahI vArUpa anya artha mukhya che. nAme adha: sonamaM suta -nAbhithI nIcenA bhAgamAM ha. ahIM pUrvapada dha ne artha mukhya che. tiSavagere aneka zabda A pramANe chetizu-je vakhate gAyo garbhanA saMddhimAnavamU-je vakhate java grahaNa mATe, dohAvA mATe, bhegA thatA hoya te vakhata. bhAra vahevA mATe, potAnA saMtavusamU-je vakhate bhUMsuM bheguM vAchaDAo mATe, nivAsa thaI cukyuM hoya te vakhata. mATe ke pANI pIvA mATe saMdiramAvusamU-je vakhate bhUsuM ubhI rahe che te vakhata. go bheguM thatuM hoya te vakhata. zabda 'baLada' arthano paNa sUcaka hoI zake che. racavathI vaMcimALavusama sudhInA DhavamU-je vakhate khaLAmAM javA zabdone prayoga prathama paDyA hoya te vakhata. vibhaktimAM ja thAya che tethI rAvusamU-je vakhate khaLAmAM bhUsuM racava6 rana evA paDayuM hoya te vakhata. dvitIyAMta tathA tRtIyAMta A banne prayoge alupa vagere prayAga khATA samAsa-vALA che- padanI sapta samajavA. mIno lopa thayela nathI. Avo mam-nAbhinI nIceno bhAga tramacayama-je vakhate javanI kApaNuM sAmUni- -laNaNI-thaI gaI hoya te sama muni -samataLa jamInavALo pradeza saMcamAnavamU-je vakhate javanI samavAta -sarakhA pAyadaLavALI laghuNI cAlatI hoya te vakhata. maMparAtipUnavamu-je vakhate java upaNAI suSama5-barAbara sarakhuM vizeSa gayA hoya te vakhata. anukULa pUthamAnavama-je vakhate java upaNAI viSama-viSama-sarakhuM nahIMrahyA hoya te vakhata. pratikULa saMtacavama-je vakhate java bhegA nissssmmthaI cukayA hoya te vakhata. | duSSamam vakhata. enA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mArI samathI bIju-samathI prati-saMprati-vartamAnamAM juduM, sama eTale sarakhuM mA~jhati-vartamAna nahI athavA mAyatIlama-bhaviSyanI sarakhAI anucita athavA varasanuM bhaviSya akSiNamu-pradakSiNa nahIM pApa mam-varasanuM pApa athavA pAparUpa varasa rAzi- dADhInA ke mAthAnA vALane pugamam-varasanuM puraya athavA kezone paraspara kheMcIne thatI laDAI puNyarUpa varase gu-daMDavaDe paraspara thatI grAm-divasane prakarSa laDAI prathamU--rathanI pragati -mRgane prakarSa athavA dif-jemAM be daMDa che mRganI pragati dvimuki-jemAM be sAMbelAM musaLo che kSiNa-dakSiNane prakarSa-jamaNuM jAta-ekAMta vasavyamU-jamANuM prAtama-cheDo ke cheDAnuM -vadhyuM ghaTayuM apsvymsamapakSama-pakSanI samAnatA amRti-jyArathI mAMDIne samatIrthasUtIrthanI samAnatA tavrata-tyArathI mAMDIne samAnatI-tIranI samAnatA | Duta:prati-A taraphathI mAMDIne. ahIM je A zabdo lakhelA che te sivAya bIjA AvA samAsarUpa zAne ahIM laI levAnA che. utA vagere rUta:prati zabda sudhInA tamAma zabdane bIjA keI zabdanI sAthe samAsa thato nathI ethI gharamata ke pritiSThapu evA prayAga na thAya paNa paramaM utaIzu evuM vAkya ja vAparI zakAya, e ja pramANe ticha jhiyama khAsya evA vAkayane ja prayoga thAya paNa samAsa na thAya. (3636 nityaM pratinA'lpe // 31 // 37 // kaI paNa nAma, "alpa arthanA sUcaka vrata nAma sAthe samAsa pAme, te nitya avyayIbhAva kahevAya. sAvaca apamUtrarAjasi-DuM zAka. vRkSa prati citta-vRkSanI sAme vIjaLI che. ahIM prati zabdane apa" artha nathI. |3137mAM Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 369 siMhathAkakSa-rArA pafrr ghaDanyathAgRta che rU. ? ! rUdrA saMkhyAvAcaka nAma, tathA anna ane rAjA e nAmo ghara sAthe nityasamAsa pAme, e samAsa avyayIbhAva kahevAya. je "jugAra ramatAM jevuM dhAryuM hatuM evuM pariNAma na Ave evo artha jaNAto hoya te. dUta-zci' nAmanuM vrata-pAMca pAsA vaDe athavA pAMca saLIo vaDe ramAya che. A vratamAM pAsA ke saLI nAkhanAranA pAMce pAsA ke pAMce saLIo cI paDe ke UMdhI paDe to pAsA ke saLI nAkhanArano jaya thAya che ane ema na thAya te parAjya thAya che. saMkhyAvAcakanAma- 2 sathavRtta6 ta=-eka pAse dhAryA pramANe na Avyo ke eka saLI dhAryA pramANe na AvI, AvyAM heta te dhArI jita thAta. samAsa karatI vakhate makSa ane rAtrA zabdone ekavacanamAM ja prayoga karavAno che. makSeLa na tathAgRttam tambakSapari-eka pAse barAbara na paDyo, je paDyo hota to jita thaI jAta. rAyA ne tayAghuttamarAThA pari-eka saLI evI rIte na paDI, je paDI hota te dhAryo jaya thAta. pazana thavRtta|--pAse sakhe na paDyo, je paDyo hota to jaya thAta-ahIM pArAva zabda che. akSa ke zalAkA zabda nathI. nityasamAsane khAsa artha A pramANe che A prakaraNamAM je avyayane bIjA nAma sAthe samAsa karavAne hoya tyAre samAsanAM padone chuTA chuTAM bolatI vakhate te avyayane na bolavAmAM Ave paNa tene badale tenA arthanuM sUcaka je pada hoya tene ja upayoga karavAmAM Ave evA samAsane "nityasamAsa kahevAmAM Ave che. thAkSe na taLAvRtta|-- rathanA paiDA vaDe tema na vartAyuM jethI ratha barAbara cAle-ahIM ala zabda to che paNa tene saMbaMdha sUta sAthe nathI. | 3 | 1 | 38 che 24 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vimasimIpa-samRddhi-di-dmamAvA-tyA saMkati-are-2-vyAribyunatta-sada sazva-sAvityAntavyaya | 3 / 2 rU5 che. vibhaktina-kAzmana-artha, samIpatA, samRddhi-RddhinI hayAtI, vitra dri-Rddhino abhAva, athamA-jaDa ke cetana vastuno sarvathA abhAva, atya-atItatA-vItI javuM, asaMgati-vartamAna kALamAM jenA upabheganI jarUriyAta na hoya eTale kAlAtItapaNuM sUcita thatuM hoya, pazcAttapAchaLa, na-anukrama, dhyAti-prasiddhi, yupatta-eka sAthe, sada-sarakhuM, laMpaTU-saMpatti-siddhi, sAyansamagratA-sahitatA ane prata-cheDe -A badhA. arthanuM sUcaka avyayarUpa nAma, koI paNa nAma sAthe nityasamAsa pAme, tene avyayabhAva samAsa kahevAya, je pUrvapadane artha pradhAna hoya to. vibhaphatyartha-kAraka-strIpu =mafSatri-strIomAM-ahIM adhikaraNa kArakano artha che. sAmI-mbaca sanag=Ajummam-ghaDAnI pAse. samRddhi-nAnAM samRddhiH sudra-madradezamAM samRddhinI hayAtI. vRddhi-vanAnAM vitA addhi: TuryavanamyavanonI Rddhi cAlI gaI yavana khuvAra thayA. athabhAva-plAnAm kamAvaH= niSNamU-mAMkhone taddana abhAva taddana ekAMta atyaya-vazya matyayaHtavarSa-varSA Rtu vItI gaI. asaMprati-svaca 31mojamAva:=atikSma-je kALamAM kAMbaLanA upaganI jarUrIyAta na hoya te kALa-unALA. A prayoga kAlAtItatAno sUcaka che. 'pazcAt rathaya pazcAtu=anurathamU-rathanI pAchaLa. krama-gNya meLa-anuyejhama-jyaSThanA krama pramANe-nAnAmoTAnA krama pramANe. khyAti-madrasAdo: rathAti =timavAdu-bhadrabAhunI prasiddhi-tamAma loko bhabAhu bhadrabAhu' ema bole che. yugapata-krejha saDha g = % ghahi-eka paiDAnI sAthe eka ja vakhate bIjuM paiDuM sthira kara. sadapha-sena saMdara-satrata-tratanI samAna-A niyama vatanI samAna che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 371 saMpata-zraddhAH saMpatta-satrahma sAdhUnAmuM--sAdhuone brahma-brahmacarya-siddha thayela che sAkalya-7Lena sAvacamU-satRNam mavadurati-te (gAya) khANa sAthe taNakhalAM suddhAM khAI jAya che eTale badhuM ja khAI jAya che kAMI bAkI melatI nathI. anta-raiiSaNAyAH santa- pAm kavIte-AcArAMga sUtramAM Avela pipaiSaNA nAmanA adhyayananA aMta-cheDA-sudhI bhaNe che. eTale haju AkhuMya AcArAMga bharyo nathI. aMta' zabda "sAka" ne-saMpUrNatAne-sUcavato nathI eTale mAtra ane aMtanA arthamAM eTalo phera samajo. uparanA badhA udAharaNemAM anukrame madha, 3pa, , phuDa, nis, mata, mati, manu, manu, chUta, , , , 3, 4 avyayone te te nAma sAthe samAsa thayela che. A rIte badhe samajavuM. 3 1 09 che yogyatA-vIsA-DaryAvRtti-sAda ke rU. 1. 40 | yegyatA, vIsA-vAraMvAra kriyA karavI, arthanativRtti eTale arthanuM- vartamAna paristhitinuM ullaMghana na karavuM ane sAda-sarakhAI-e arthanuM sUcaka avyaya, bIjA nAma sAthe nityasamAsa pAme, te avyavIbhAva samAsa kahevAya, pUrvapadane artha pradhAna hoya to. bana-gyatA-Ahya yogyatA=manuqY-rUpa pramANe ceSTA kare che. pra-vIsA-artham artha prati=pratyarthagnadareka padArtha prati. yathA-arthAnAtivRtti-rAzimanati mya=AthArA-zakti mujaba. sa-sAdazya-sada zITamukAzAstram manaco:-A bannenuM zIla sarakhuM _ 3 1 / 40 che yathAthA ! rU. 61 42 che. thA pratyaya vagaranuM yathA avyaya, pUrvapadano artha pradhAna hoya to bIjA nAma sAthe nityasamAsa pAme, te avyayIbhAva samAsa kahevAya. thAhavega anusUtram ti= thAt te-rUpane anukULa pravRtti kare che- potAne phAve tevI pravRtti kare che. vRddhAna nA pratha= thAvRddhamU a-krama pramANe vRddhonI pUjA kare. sUtram banavR5=0thAsUtramU-sUtrane anusAre. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37ra siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yathA caitraka tathA maitra -jevo pautra te maitra-ahIM yathA padamAM thA pratyaya che tethI samAsa na thayuM. | 3 1 1 41 / tapuruSa samAsa-- jati- starapura: rU! 2/4rA gati saMjJAvALAM nAma ane phu evuM nAma, bIjA nAma sAthe samAsa pAme, te upara kahelA samAsathI anya samAsa kahevAya eTale tapuruSa kahevAya paNa bahutrIhi ke avyayabhAva na kahevAya. gatisaMjJaka-kara kRtya hRti jharIkR2-svIkAra karIne-ahIM kara ane kUvAno samAsa che. ,, - vArta manu vAva -khArA khAIne-ahIM lari ane tyAno samAsa che. ,, - 5 vA=prakRtya-vizeSa karIne. ahIM pra ane javAno | samAsa che. che - vAriA karavA==ArijA-maryAdA karIne. 3 - zuM eTale pApa athavA ochuM -kutsito trahmA:= trAga: kharAba brAhmaNa. kuM - uSat =our-thoDuM-ochuM-UnuM. kutsita: pura: cakya :=;puruSa-jene kharAba puruSa che te-ahIM vastra padathI sUcavAto anya artha pradhAna che tethI batrIhi samAsa che. ( 3 me 1, 42 | nAza che rU . 2 | karU I niMdA arthavALuM ane kucha-kaSTa-arthavALuM Tulsa avyaya, bIjA nAma sAthe nityasamAsa pAme, te tapuruSa kahevAya, nindritaH puSa:=; puruSa-niMdanIya puruSa. che tam=sukatamu-kaSTa vaDe kareluM tu puSa: min sa=kuDapurU-jemAM duSTa puruSa che te-ahIM anya arthapradhAna hovAthI bahuvrIhi samAsa che. 3 1 43 | suda pUgAyA che 3 / 2 | 44 | pUjA-sArA-arthavALuM ; avyaya, bIja nAma sAthe nityasamAsa pAme, te tapuruSa kahevAya. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 373 zamano nAsuranA-sAre rAjA. madALa samRddhiAsumara=madradezanA lokonI samRddhi-ahIM tapuruSa samAsa nathI paNa (juo 3139) avyavIbhAva samAsa che. 3 1544 pratitie ja che rU . ? I 45. atikrama-hadathI vadhAre-arthavALuM ane pUjA" arthavALuM ati avyaya, bIjA nAma sAthe nityasamAsa pAme. te tapuruSa samAsa kahevAya. mata tame stutiM va=tmavistA -ghaNuM-hadabahAra-stuti karIne. pUnato rAgA=tirASA-sAro rAjA. 3 / 1 / 45 che grADa | rU. 2 46 che a5" arthavALuM gA (mApha) avyaya, bIjA nAma sAthe nityasamAsa pAme, te tapuruSa kahevAya. patu dAra:-zrAkAra - pILA. | 3 1 46 che prAtyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTa-glAna-krAntAdharthAH prathAnaiH | rU. 1. 47 | 'gata' vagere arthavALA vagere nAme, prathamAMta nAma sAthe, "krAMta vagere arthavALA ati vagere nAmo, dvitIyAta nAma sAthe, "kuSTa" vagere artha vALA mA vagere nAme, tRtIyAMta nAma sAthe, "glAna" vagere arthavALA para vagere nAma, caturmeta nAma sAthe ane krAnta vagere arthavALA ni vagere nAma, paMcamyanta nAma sAthe nityasamAsa pAme, te tapuruSa kahevAya. prAdi --prAtaH AvArca=pjA -uttama AcArya. ,, saMnta: martha =samarthaH-saMgata artha. atyAdi-vavAmuM matadAntaH=AtAvara-khATa karatAM vadhAre jaDa. vaDhAma 3drata=3:-jemAM pANInI khUba veLa Ave che te samudra. avAdi-E: phrovina avorA-kokila vaDe zabdavALA thayelo. GrAta: vadatA=parivarta-velavaDe cAre bAjue vITAela. paryAdi-strAH madhyayana ya yana-adhyayana mATe thAkele-adhyayana mATe hoza vagarano. , 3 suva: sAmA = prAma:-saMgrAma mATe utsuka. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nirAdi-nita: rAjya =nirborA -kauzAMbIthI nIkaLelo. ,, apatiH zAvIyA =aparAva:-zAkhAthI-DALathI-paDI gayelo. kaI prayAgamAM attara nAmane vachavaMta nAma sAthe paNa samAsa thaI jAya che. jema-nardha mantaH--mantarra-gAyaeNnI aMdarane. vRkSa vRtti vidyutU-nakSa tarapha vIjaLI-ahIM prati zabda che paNa te gAdi arthavALa nathI. prajJA mAnA carikana pravAho -je dezamAMthI AcAryo cAlyA gayA che-ahIM anya artha pradhAna che tethI bahuvrIhi samAsa che. 3 1 / 47 5 avyayaM prAiima rU. 2aa 48 koI paNa avyaya, pravrudra vagere nAmo sAthe niyasamAsa pAme ane te tapuruSa kahevAya. ati pravruddhama=puna:vRddhaqpharIthI vadhAre vadhele yajJa. na mUta =amRtaH=vacce Avela athavA samAyelo. pravRddhi vagere zabdo nIce pramANe samajavA-- punaHpravRddha ghaurpha-pharIthI vadhAre vaiSa -moTethI avAja-veSaNa vadhelo yajJa nIcaitan nIce javuM puna cUta vAsa:-pharIthI sIvela aidhawdrama-nIce pada anApuw:zaMkAspada puruSa athavA punanikrAnto rathaH-pharIthI nikaLela aaN kAzIla puruSa (jhanaddha-saMzaya) punarard : -pharIthI bolAyela amarApuruSa -azakta puruSa vacana prAram-prAyazcitta (prAya-muni, punaranava vayaH-pharIthI navI umara-vaya citta-ciMtana) punaHjItaM yaH-pharIthI pakAvela dUdha sacI -jaladI kharIda karanAra vAM pANI prApUvRtta- pahelAnuM vRtta vAta - svarge gayela purAva-prAcIna kalpa annapUta vacce thayela-Avelo zvazreyasa[-zebhana zreyasa-kalyANa athavA madhyastha. dhovalIyamazobhana-vizeSa dhanavAna pratiHsavana-savAre snAna A badhA pravRddha vagere zabdo che. che 35 148 che tha Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 375 phathurata tA . 3 / 1 / 41 kRdaMtanA pratyanA vidhAnanA prakaraNamAM je nAma paMcamI vaDe nirdezAyeluM hoya eTale "paMcata nAmathI pachI Avela dhAtune amuka pratyaya thAya e rIte be nAmane paMcammata padathI sUcavela hoya te nAma, jene Bta pratyaya lAge che tevA nAma sAthe nityasamAsa pAme, ane te tapuruSa samAsa kahevAya. | kurma kAti ti=smAra:- kuMbhAra. "karmathI pachI Avela dhAtune maLa pratyaya thAya che' evuM vidhAna kRdaMtanA prakaraNamAM pA172 sUtravaDe batAvela che. kuMbhakAra padamAM "kuMbha" zabda kamarUpa che ane pAchA sUtramAM tene nirdeza karmaLa -ema paMcamaeNta parathI thayela che tethI ahIM paMcammata pada dvArA sUcavAyela " zabdane cheDe phakta pratyayavALA evA kRdaMtarUpa ra nAma sAthe samAsa thayela che. maruM zrA - karIne zuM ? - A prayogamAM karavA mAM strI rUpa kRdaMtanuM vidhAna pram nA saMgathI thayeluM che paNa te an no nirdeza sUtramAM saptamI vibhakti dvArA thayelo chepaMcamI dvArA thayela nathI juo pAsAdA parNo vo tudharma tamAruM rakSaNa karo-A prayogamAM 3H e Adeza paMcamI nirdiSTa dharmarUpa padane lIdhe thayele che paNa 4H e kaI kRdaMtanA prayogavALuM nAma nathI. che 3 1 49 che tayo vA rU 250 | kadaMtanA pratyayonA vidhAnanA prakaraNamAM je nAma tRtIyA vaDe nirdezAyeluM hoya eTale "tRtIyAMta nAmane vega hoya to dhAtune amuka pracaya thAya e rIte je nAmane tRtIyA vibhakti dvArA nirdeza thayela hoya te nAma, tenA saMyogathI taiyAra thayelA kRdaMtanAmanI sAthe vikalpa samAsa pAme ane te tapuruSa samAsa kahevAya. mUkrena 3paddhaze mukta mUvaeN mu-mULA vaDe karaDIne khAya che. juo 5473 sUtra - 3 1 50 | ja che rU. 2 | niSedhavAcaka na (na) nAma, bIjA nAma sAthe samAsa pAme, te samAsanuM nAma tapuruSana tatpara che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana paryadAsa nana zau=maH-gAya nathI arthAta gAya sivAya bIjuM keI pazu che. paryadAsanav cAra prakAranA niSedhano sUcaka che. (1) jene niSedha hoya tenI sarakhA bIjA padArthanI hayAtInuM sUcana atrahmA-brAhmaNa nathI paNa tenI sarakho manuSya kSatriya vagere che. (2) jene niSedha hoya tenA virodhInuM sUcana-sata - dhoLo nathI paNa kALe che. (3) jeno niSedha hoya tethI jUdAnuM sUcana-manana-ami nathI paNa agnithI bhinna padArtha. (4) jene niSedha hoya tene taddana abhAvanuM sUcana-avavanamU-vacanano abhAva-sauna. prasajya na-sUrya magha na jayati-lmasUrayAH rAgaddArA sUryane paNa nahIM jenArI evI rAjAnI rANIo eTale bIjuM to kAMI jetI ja nathI paNa sUryane suddhAM jatI nathI evI paDadAmAM rahenArI rAjarANIo-A prayogamAM '' no saMbaMdha varAti sAthe che. prasajya na mAtra abhAvane sUcave che. nasamAsamAM uttarapadane artha pradhAna hoya che. che 3 1 51 pUrvagapara-rApara-34 mane zaMrAnA rU. 2 ka2 | aMjA-avayava-sUcaka pUrva, mara, madhara ane sattara zabdo, tenAthI abhinna aMzIsUcaka-avayavIsUcaka-nAma sAthe samAsa pAme ane te tapuruSa samAsa kahevAya. A vidhAnamAM aMza--avayava-ane aMza-avayavIabhinna judA judA paDI na zake-evA hovA joIe to ja samAsa thAya. carca pUrva-pUrvajayaH-zarIrano pUrvabhAga. jAyaphyu apara:-aparAyaH-zarIrano pAchalo bhAga, jAcahya apara:-akarAya:--zarIrano nIceno bhAga. jAya 3ttara:-3ttarAyaH-zarIrano UpalA bhAga, athavA uttama bhAga. pUrva chAtrA Amantra-vidyAthIonA AgaLanA bhAgane AmaMtraNa Ape-ahIM "chAtro aMzI che ane tene "Agale bhAga" aMza che, te banne abhinna nathI-judA judA thaI zake ema che mATe samAsa na thAya. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 377 pUva nAme cazya-zarIrane nAbhithI pUrvabhAga- ahIM "nAbhi' e aMzI che, ane kAyapaNa aMzI che eTale "eka aMza ane bIje aMzI" ema nathI paNa banne aMzI che tethI nAbhi sAthe samAsa na thAya. 3 1 | para che sAyA rU ! 13 || sAvA vagere zabda aMzaAMzinA samAsathI sAdhita thAya che. te samAsanuM nAma aMzI tapuraSa che. ahaH sAyamUtra sAthadvA-sAyama eTale divasane cheDo-sAyAhna eTale divasanA cheDAne kALa-saMdhyA kALa. Tinastha =dhyandina-divasane madhya bhAga-bapora. maLyuM che. madhyarAtra-madharAta gzcamaM H ifzcamapAtra-pAchalI rAta 35 11 53 sameM'ze'rddha navA // 3 / 1 / 54 // barAbara sarakhuM aDadhuM-jarAye vadhu ke ochuM nahi-evA sarakhA aMzane-bhAgano sUcaka mardU zabda, aMzIsUcaka nAma sAthe vikalpa samAsa pAme ane te tapuruSa samAsa kahevAya. vipnayAH ardhvamUlyakviTI, picqhyadbha-eka piparImULanA gaMTheDAne barAbara ardho bhAga. mAuM-gAmano ardho bhAga-ahIMno artha zabda "taddana barAbara adhe bhAga" evA arthane sucavato nathI. 3. 1 54 garamaH || rU ? | | ardha zabda, tenAthI abhinna aMzIvAcaka rasatI vagere zabdo sAthe vikalpa samAsa pAme ane tene aMzI tapuruSa samAsa kahevAya. ardham nA ardhanaratI, naraddham jaratIne ardha bhAga. madhenuM 3 @ 3iAI, m adhakathana. mavairAsa-aDadhuM maraNa (vizA-hiMsA) ardhavorjita-aDadhuM vilekana-vagere. B 3 1 55 che dra-tra-tukapUTUTEAtrA . rU! 2 6 | aMzavAcaka dvitIya, tRtIya, turtha, turIya tathA pravra Adi nAme, temanA abhinna avayavI bIjA nAma sAthe vikalpa samAsa pAme, te aMzItapuruSa samAsa kahevAya. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana miAyA dvitIyamu=mikSadvitIyama, dvitIyamikSa-bhikSAne dvitIya bhAga. mikSAyA tRtIca=fmakSatRtIya, tRtIyamikSA-bhikSAne tRtIya bhAga. mikSAyA turyamikSAturya, sumikSA-bhikSAno cotho bhAga. hR<Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 laghuvRtti- tRtIya adhyAya-prathama pAda dvitIyAtapuruSa samAsa- kriyA che ! rU. 1. 2 bIjI vibhaktivALuM rava nAma, pratyaya lAgeluM hoya evA nAma sAthe samAsa pAme, niMdAnuM sUcana thatuM hoya te, e dvitIyA-tapuruSa samAsa kahevAya. tam mAruDha =vavAddha: narma:-keIne khATale cale jAlima mANasa-halake mANasa-je mANasa UMdhe mArge janAro hoya tene sUcaka A prayoga che. havAmae8 pitA madhyApati-khATalA upara beThele pitA bhaNAve che. A prayogano havA zabda niMdAsUcaka nathI. 3 1 59 che jADhaH || rU. 2 / 60 | bIjI vibhaktivALuM kALavAcI nAma, pratyayavALA nAma sAthe samAsa pAme, te dvitIyA tapuruSa samAsa kahevAya. rAtri mAtA =rAcAT:-rAtre ArUDha thayelA cha muddata. bahu gativRtA:mahAtirUtA-divase vItI gayelA cha muhUrtA.3160mAM vyA che. rU. 2 vyApti eTale niraMtaratA.je nAmane vyApti arthanA sUcana mATe dvitIyA (pArAvArA) vibhakti lAge che tevuM dvitIyAMta kAlavAcI nAma, vyApaka arthane sUcavanArA nAma sAthe samAsa pAme, te dvitIyA tapuruSa samAsa kahevAya. ahIM kALavAcI nAma ane vyApaktAnA sUcaka nAma be vacce guNa, kriyA tathA dravya vaDe atyaMta saMyoga hevo joIe--atyaMta niraMtaratA joIe. guNavaDe niraMtaratA-muhUrta muvamu=muhUrtasuvar-eka muhUrta niraMtara sukha kriyA ) , - kSaNa pAThakakSavATa -eka utsava-parva-sudhI niraMtara bhaNavuM. dravya , ,, -- niM :=rinA-eka Akho divasa goLane satata upayoga. mA dUra thAta-mAsane pUranAro jAya che. mAsano chello divasa mAsane puranAre hoya che ane chelle divasa hovAthI tenI mAsa sAthe niraMtaratA nathI. te 3. 1 ! 61 che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jani -, 380 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tAmiDa che rU! ?! da2 . koI paNa dvitIyAta nAma, zrita vagere nAmo sAthe samAsa pAme, te te dvitIyAtapuruSa samAsa kahevAya. dharman zritaH=pazrita -dharmane Azraye Avele. ziva ta =zivati:-ziva-kalyA-ne athavA nivaNane pAmalo. zrita vagere zabdo A pramANe che.- zrita-Azraye Avela prAta-pAmela atIta-vItI gayela mApanna -pAmela tata-paDelA mana-janA -gayela pratyakta-phe kela 3mAAmina-AvanAra vagere | 3 1 62 . mAtA-Daparanau tayAra che ? ? ? dUra che prathama vibhaktivALAM prAta ane mAtra nAmo, dvitIyAvibhaktivALA nAma sAthe samAsa pAme, te dvatIyAtapuruSa samAsa kahevAya ane samAsa pAmatAM jyAM pratA ane bApanA zabdo hoya tyAM tenA aMtano ma karI devo. nIvika prAptA=pratanI virA-jIvikAne pAmelI. govin gAnA=mAnakavi-jIvikAne pAmelI. prAptIvivAda ane grAnsanI vira: tathA prAtanI vikrama, rApannanavim vagere prayogo paNa thAya. A zabdano prApta artha samajavo. 1 3 1 63 che pad guNavanaiH || rU. 2 / 64 che. pheSa aya, guNavAcI nAma sAthe samAsa pAme, te dvitIyAtapuruSa samAsa kahevAya. je zabdo guNano artha batAvavA sAthe guNanA ja gathI-saMbaMdhathI-guNane batAvanArA hoya temane ahIM guNavAcI samajavA. kuMvatta piMkU =Sa -thoDo pILo. pit raja pat:-thaDe lAla 1 "mAnaH sApari prate"--na mArtha saMprada Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 381 phendra nArtha-De gArga. ahIM nArtha zabda guNavAcI nathI paraMtu gotra vAcI che eTale ahIMno ISad gAgya' zabda, mAtra gAyaeN gAtranI alpatAne sUcaka che. 3. 1 64 tRtIyA tatparuSa samAsa tathA tataiiH + rU. . tRtIyAMta nAma, guNavAcI nAma sAthe samAsa pAme, te tRtIyAtapuruSa samAsa kahevAya. je be nAmone samAsa karavo che te banne vacce ekArthatA -susaMgatatA-hovI joIe tathA je guNavAcI nAma sAthe samAsa karavAne che te nAmane artha eTale padArtha, tRtIyAMta nAma dvArA sUcita padArtha vaDe karelo-banelo--hovo joIe. zakuyA kRtaH vavg: rAkrAie: -geDI vaDe khADe karela citra-khADe thayelo caitra-ahI geDIne lIdhe caitra khADo thayo che arthAta tRtIyAMta nAma dvArA sacita artha-padArtha-saMkulA dvArA caitra khAMDa banela che mana kRtaH va=mA-mada vaDe-harSa vaDe-nIrogI-ahIM paNa harSane lIdhe naragitA thayelI che. ar #ALa:-AMkha vaDe kANo mANasa. ahIM AMkhe mANasane kANe karela nathI. nA va:-dahIM vaDe caturAI-caturatA. ahIM pUru zabdano artha mAtra turatA che ethI 3164 sUtramAM batAvela vyAkhyA pramANe prastuta Tdu zabda guNIne vAcaka banI pachI guNavAcaka banela nathI ethI samAsa na thAya. 1 3 5 1 : 6pa che tavAddha !! rU . 2 | da6 || tRtIyAMta evo ardha zabda, strA.laMgo vrata zabda sAthe samAsa pAme, te tRtIyAtapuruSa samAsa kahevAya vataryu eTale cAra, "dhuM umeravAthI vAra thAya" evI aho "cAra" saMkhyA samajavAnI che. ardhana tA: vatanna: mAtrA =ardhavatastra: mAtrA -adhumAM umeravAthI thayelI vAra mAtrA -mULa sADA traNa hatI eTale adhumAM umeravAthI cAra thaI mardhana kRtizcaravAje ToLA:-adhumAM umeravAthI cAra droNa pUrA thayA-ahI vatarUM zabda nathI paNa tun zabda che. | 3 1 66 % Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana unAthe pUrvaH rU II 6 7ii. tRtIyA vibhaktivALuM nAma, kana-bekhuM--evA arthavALA-nAma sAthe tathA pUrva vagere zabdo sAthe samAsa pAme, te samAsa tRtIyAtapuruSa kahevAya. ane mAre namu=mApona-eka bhASathI-mAsAthI-ochuM. Una arthavALA-mALA viza8mUtramAvisTam - ,, ,, ,, ,, ahIM mApa zabda sonA-rUpAne toLavAnA "mAsA' nAma vajanano sUcaka che. pUrva vagere zabdo-mana pUrva =AsapUrva-mahInA vaDe pUrva AgaLa-moToeka mAsa me. To che. mAna avara =jAsAvA:-mahInA vaDe pAchaLa-nAno-eka mAsa nAno che. pUrva vagere zabdo A pramANe che- pUrva, avara, sadA, sama, radda, nipukha, mizra ane kajhaka. || 3 | 1 |67 | #OM tA ke rU| 68 che. kArakavAcI tRtIyAMta nAma, kRdaMta rUpa nAma sAthe samAsa pAme, te tRtIyA tapuruSa samAsa kahevAya. kArano artha ahIM "kriyA karanAra evo samajavAnuM che. kRti eTale je nAmane cheDe kuvaMtano pratyaya lAgela hoya te. mArAnA kRta+=AtmakRtam--jAte kareluM. nana nimanna: nanamana -nakha vaDe cIrAyelo. #Ana veyA=#wvecA no-kAgaDA vaDe pANI pI zakAya evI nadIbahu UMDI nahIM evI nadI. vAvena chedyAni tRNani- veuchecAna tRNAlana-mukhamAMthI nIkaLatA UnA bApha vaDe chedAI jAya evAM taNakhalAM-jaladI chedAI jAya evA taNakhalAM. vidyA 3kita -- vidyAnA hetuthI (gAmamAM rahele. ahI vidyA koI kriyA karatI nathI. vidyA rahevAmAM mAtra ni mattarUpa che tethI te "kAraka' na hovAthI samAsa na thAya. che 3 1 68 che narvizAkinaiws vArataH || rU . ? | 61 | tRtIyAMta e g4 zabada, naarAta Adi zabdo sAthe samAsa pAme ane samAsa pAmatAM ja junuM g ut rUpa thaI jAya, te samAsa tRtIyA tapuruSa samAsa kahevAya. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 383 vena navirataH=QwvaMzata:, ThvaMzatiH-eka vaDe viza nahIM -eka nAma te vIza thAya--egaNIza. na natrirAta=gnnati , niMrAta-eka vaDe trIza nahIM...eka nAkhe to trIza thAya--egaNatrIza. "gwAvA "-(lAdyAyanasaMhitA) "InnavarAti"--(zatapathabrAhmaNa -10) jAnnapajJApAtra''-(ka tyAyanazrautasUtra) A rIte A zabdo vaidika saMskRtamAM vaparAyelA che. dAnavaMta vagere prayogomAM "nRyastha ghase che 1. sa. 1 ! sUtra vika9pe lAge che tethI InarveirAta ane purnavairAti vagere be be rUpa batAvela che | 3 1 69 che catuthIMtapuruSa samAsa caturthI jItyA che rU . . 70 || prakRti-pariNAmI kAraNa-pariNAmanuM pradhAna kAraNa arthAta mULa padArtha-je vastu pite ja pariNAmarUpa-kAryarUpa-thaI jAya te prakRti. vikArarUpe pariNamela padArtha vAcaka cothI vibhaktivALuM nAma, prakRtivAcI nAma sAthe samAsa pAme, te catuthI tapuruSa samAsa kahevAya. bane nAme vacce paraspara ekArthatA eTale saMgatatA hovI joIe. bhUvA dhUpa-yajJanA staMbha mATe lAkaDuM-ahIM "lAkaDuM' e mULa prakRti vAcI che ane sUpa e lAkaDAnA vikArarUpa arthane sUcave cheyUparUpa pariNAma thavAmAM lAkaDuM prakRtirUpa che-mULa pariNAmI kAraNa che ethI ahIM prakRtivAcI yAda nAma sAthe yUparU5 pariNAma-vikAra-vAcI nAmano samAsa thayo. dharAya sthAsTI-AMdhavA mATe thALI-sthAla rAMdhavA mATe sAdhanarUpa che tethI ahIM thI zabda prakRtivAcI nathI. sthAI raMdhAtI nathI-raMdhanarUpe pariNamatI nathI-sthAlI ane raMdhana-rAMdhavAnI kriyA-vacce pariNAma pariNAmIno saMbaMdha nathI mATe samAsa na thAya. 31 70 | ditAmiDa | rU . 2 | 7 catuthI vibhaktivALuM koI paNa nAma, hita vagere zabdo sAthe samAsa pAme, te catuthI tapuruSa samAsa kahevAya. nava hitamU-potirmu-gAyane mATe hitarU5. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ve muvamu-suvagAyane mATe sukharUpa. hita, muva, rakSita, tathA 8i vagare zabdo hitAdri gaNAya che. | 3 | 1 | 71 | ta rthana che rU! 2 72 | catuthI vibhaktivALuM koI paNa nAma, artha zabda sAthe samAsa pAme, je artha zabadano artha "mATe hoya che. te catuthI tapuruSa samAsa kahevAya. pitre arthama=pitrartha ghA -pitA mATe dUdha ke pANI. mAturAya arthA mAturthI yuvA:-mAMdA mANasa mATe rAba. pitre artha-pitA mATe dhana-ahIM artha zabda "mATe arthano nathI. || 3 1 1 7ra che camI tapuruSa samAsa ghara mAdhaiH rU272 che. paMcammata kaI paNa nAma, maya Adi zabdo sAthe samAsa pAme, samAsa pAmanArA be nAmo vacce paraspara saMgatatA hoya to, te paMcamI tatpaSasamAsa kahevAya. vRdi maya=ghUmaya-vasthI bhaya. vRA mIphA=vmIra:-vathI bInAro. bhaya vagere zabdo nIce lakhyA pramANe samajavA--maya, mIta. mIti, mI, mada, mITu-bIkaNuM, nita-nIkaLela, grg-dhaNuM karanAra, gatajuduM paDI gayela, a -rahita, mut-chuTuM paDela, tita-paDela, atrita trAsa pAmela-vagere zabdo bhayAda che. che 3 1 | 73 | tenAra pha | 74 | je nAmane 2 2 79 nA niyamathI paMcamI thaI hoya evuM asattvavAcI nAma, jene cheDe 1 pratyaya hoya evA nAma sAthe samAsa pAme, te paMcamI tapuruSa samAsa kahevAya. tojanma -thoDAthI mukta thayo. alpAblyu :-alpathI mukta thayo. A baMne prayogamAM "staka ane "alpa e banne zabdo asattavAcA che eTale ke sattvanA-viziSTa vastunA-vizeSaNarUpa nathI. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 385 ahIM 3 / 2 / 10 nA niyamathI viktineA leApa thaye| nathI ethI A samAsa alp samAsa gaNAya. zlokAr parka:-theADAka (doSa)thI baMdhAyA.-ahIM slo zabda doSanuM vizeSaNa che, asattvavAcI nathI, tethI samAsa na thayeA. / / 3 / 1 | 74 || para:satata || rU| 2 | 71 // vara:rAta vagere zadezamAM paMcamItatpuruSa samAsa thayela che. rAtAtva=para:rAtaH-seAthI vadhAre. sahasrAt je=para:sahasrA:-hajArathI vadhAre. pRthvI tatpuruSasamAsa prucacanAdene / rU| 2576 || roSe / 2 / 2 / 81 sUtrathI je nAmane SaSThI lAgelI che te nAma, bIjA nAma sAthe--ane nAmeA vacce paraspara anI saMgatatA hoya tA-samAsa pAme, te padhdhItatpuruSa samAsa kahevAya. ahIM je nAma pRthvIvALu che tenI SaSTI, 'naya:" 2 / 2 / 10 sUtrathI laI ne r / 2 / 17 sUtra sudhInAM sUtreA dvArA thayelI na heAya eTale zeSanI SaSThI karavA mATe keAI jAtane judA khAsa prayatna thayele na heAya evI paTTI hovI joI e. / / 3 / 1 / 75 It rAjJa: puruSa:=rAnapuruSa:--rAjAne puruSa. savo nA yatama-dhInuM mAgavu.-A prayogamAM nathaH / 2 / 2 / 10 / sUtrathI karmasaMjJA vikalpe karI chete thI zeSa SaSThI mATe yatna karavAmAM Avye che. mATe samAsa na thAya. gavAM jhaLA saMpannakSIrA-gAyAmAM kALI gAya bahu dUdha ApanArI che-ahI vAm nI SaSThI avadhAraNa'anI che, 'zeSa' nimitte thayelI nathI. 5 3 51 5 76 || nruti | rU| 2 | 77 || je nAmane zrRti eTale kRta sAthenA saMbaMdhane lIdhe SaSThI thayela che eTale 2 125 83 1 ane 2 ! 2 ! 86 ! e be sUtreAthI SaSTI thayelI che evu SaSThI vibhaktivALu nAma, bIjA nAma sAthe samAsa pAme, tene ItatpuruSa samAsa kahevAya. 35 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sarviSo jJAnamU= sarvirzanamUdhInI jANakArI varasyo:i= Ladharotti:-gaNadharanuM vacana. yAjJiimaH // 2 | o o 78 // SaSTathata nAmanA yAna Adi zabdo sAthe samAsa thAya, te ItatpuruSa samAsa kahevAya. || 3 | 1 1 77 ! brAhmaNasyayAtra:-brAhmayAna:-brAhmaNanI pUjA karanArA. guro: pUna=gurupUla:gurunI pUjA karanArA. yAjJaja vagere zabdo A pramANe che-yAjJa-pUjA karanAreA, gUga, parivAra6-sevA karanAre, varevela-pIrasanArA, snApa-navarAvanArA, adhyApannabhaNAvanArA, gucchA -DhAMkanArA-oDhADanArA. unmA-unmAda karanAra, 36rta zarIre ceALanArA-uvaTana karanArA, hoTTa-hAma karanAra, matyu - bharaNapoSaNa karanAra vagere aneka zabda che. || 3 | 6 | 78 !! tti-thau Lana || 3 | ? | 72 || SaSThata evA tti ane ratha nAmeAne caeNnja sAthe samAsa thAya, te SaSThItatpuruSa samAsa kahevAya, vattImAM gaLattiLa :-pAyadaLane gaNanAre. rathAnAM gaLaH+-thAH-thane gaNunArA. dhanasya :-dhanane gaNanAre.--ahIM vRtti ke ratha zabda nathI. sarvatrAADhya:|| rU||80 // sarva+pazcAt=sarvavazrAm. sa`pazcAt vagere zabdone pakSItapuruSa samAsavALA samajavA. || 3 | 1 | 79 !! sarveAM pazcAt sarva zrAd--badhAMnI pachI. sarveSAM viram=sanniram-badhAMnI vacce lAMbA kALa sudhI. tasya riTAta tanuSTiAt--tenI upara sarvazrAd vagere aneka zabdo ziSTa prayogone anusAre samajavAnA che. || 3 | 1 | 20 || ana zrIrADaDanIne || rU||8| Sata nAma, a pratyayavALA nAma sAthe samAsa pAme, te krIDAne Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 387 artha ane AjIvikAno artha jaNAto hoya to. te uSThIta samAsa kahevAya kadApuquri maHiI--38puSpamannA udAlakanAM-gUMdI vRkSanAM puSponI bhaMjikA-e nAmanI krIDA. je krIDAmAM uddAlakapupone nAMgavAmAM- masaLI nAMkhavAmAM Ave te krIDAnuM nAma uddAlakapuSpabhaMjikA che. navInAM sevavA-naveDheva+:-nakha kApanArehajAma-jene mATe nakha kApavAnI pravRtti AjIvikAnA sAdhanarUpa che. pasaH -pANuM ke dUdhane pAnA-ahIM krIDA ke AjIvikA artha jaNAto nathI. - 3 / 1 1 81 !! samAsane niSedha rtiri rU 2. 82 | je nAmane kartAnA arthamAM SaSThI lAgelI hoya evuM dhaSThI vibhaktivALuM nAma, 3 pratyayavALA nAma sAthe samAsa na pAme. - tava rAthi-tAro sUvAno vAre. rUkULAM makSi-rAmakSi-zelaDIne cUsavAnI-kriyA-pravRttiahIM rUA zabdane jakkI kartAarthamAM nahIM paNa karma athamAM lAgelI che, tethI samAsa thaI gayela che. che 3 1 ! 82 che jarmanA TrA 2 | rU 283 ||. je nAmane karmaarthamAM SaSThI thayelI hoya evuM payaMta nAma kartAarthamAM AvelA e pratyayavALA nAma sAthe ane - () pratyayavALA nAma sAthe samAsa na pAme. ma7 mo:-bhAtane khAnAra mAM dA-pADIne banAvanAre SUAnAM viroSaka: : gujaH-guNInI vizeSatA batAvanAro guNa- ahIM kartAnA arthamAM viThThI lAgelI che. sa: HTT= n : --pANIne ke dUdha pAvAne vAro. ahIM kartAarthamAM ja pratyaya nathI paNuM karma arthamAM che. 3 1 83 tRtIyAyAma | 3 | 2 | 84 | jyAre rtA tRtIyAmAM hoya tyAre karma arthamAM lAgelI paTTa vibhakitavALuM nAma samAsa na pAme. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Azcaryo vAM yoddoDano vena-gAvALa vinA-geAvALa sivAya-mAyA dAhavAI, e Azcaya che. 388 rAjvAnAm anurAsanama=rAddAnuzAsana guiH-gurunuM zabdAnuzAsana-tryakiraNa zAstra.-A prayAgamAM 'guru'rUpa kartA tRtIyA vibhaktimAM nathI paNa SaSThImAM che, tethI samAsa thaye. tRptArtha-mULA-DathayA-tu-catranA // rU| 2 || 3 | 15 84 5 | 81 | SaSThayata nAma, tRpta arthavALA zabdo sAthe samAsa na pAme, SaSyaMta nAma, pUraNa pratyayavALA (paMcama, SaSTha, saptama. jeADaza vagere) zabdo sAthe samAsa na pAme. SacaMta nAma anya sAthe samAsa na pAme. SaSThatyaMta nAma at (atRra tathA catu) ane Ana (Anand ) pratyayavALA zabdo sAthe samAsa na pAme. tRptA - tRpta-AnAM tRptaH-kaLAthI dharAI gayele. pUrNa-saphlUnAM pUrNa:--satuthI bharelA. pUraNa pratyaya-tIrthaM%0tAM chokarAH rAntiH-tItha kareAmAM seALamA zrI zAMtinAtha nAmanA tItha kara. avyaya-rAsaH sAkSAt--rAjAnI sAme. anurA--rAmaya dviSa-rAmane zatru. tu -caitraNa pan-caitranA rAMdhanAreza-rasei Ana - maitrasya pcmaanH:-maitranA ,, ,, jJAnecchA-DothIdharavataeNna || rU| 2 | 86 | 'jJAna' atha'mAM AvelAM pratyayavALAM nAma, 'icchA' arthomAM AvelAM TM pratyayavALAM nAma, ayya-pUjA-athamAM AvelAM TM pratyayavALAM nAma ane AdhAra amAM AvelAM jJa pratyayavALAM nAma-A badhAM nAmeAnI sAthe paryaMta nAmanA samAsa na thAya. || 3 | 1 | 855 nAnAkAmAM sAtaH-rAjAe jANelA. icchAya ke--Am i-rAjAne ISTa. arthAMka-rAjJAM vRnita;-rAjAnA pUjelA. AdhArA ka-meSAM cAtar--ahIMA sthaLe--emanuM gamana, | 3 | 1 | 8 || Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 389 azvathay: / 3 / 2 87 | je zabdo mAtra guNavAcaka ja hoya paNuM guNinA vAcaka na hoya te "svastha guNavAcaka zabdo kahevAya. paNa je zabdo guNa ane guNI bannenA sUcaka hoya te "asvastha guNavAcaka" kahevAya. A jAtanA guNavAcI nAma sAthe SaSTayaMta nAmano samAsa na thAya. paraNya rA-paTanI sulatAne guNa-paTanuM dhaLApaNuM. gurU madhura -goLanuM gaLapaNa-goLane gaLapaNane guNa. A banne prayogamAM "zukalatA ane gaLapaNa bannene vAcaka sAruM ane madhura zabdo guNavAcaka paNa che ane guNavAcaka paNa che tethI te asvastha guNavAcaka che. ghaTa ghaTa ghaTava -ATane vaNa-ahIM vaparAyela va zabda mAtra svastha guNavAcaka ja che ethI samAsa thaI gayo. vandranaW TbdhaH vandranA 5:- caMdananI vAsa. ahIM vaparAyele zabda paNa mAtra svastha guNavAcaka ja che, tethI samAsa thaI jAya. upara jaNAvelI svastha guNavAcakanI vyAkhyAne anusare A ane prayogomAM varSa ane kAjU e banne zabdo svastha guNavAcaka che. kAraNa ke varNa ane gaMdha zabada kayAre paNa guNivAcaka hotA nathI, mAtra guNavAcaka ja rahe che. tethI te prayogomAM samAsa thaI gayo. A satramAM jaNAvela guNa zabda mAtra bhautika guNone sUcaka che eTale rUpa ane rUpanA prakAre, rasa ane rasanA prakAro, gadha ane gandhanA prakAre, sparza ane sparzanA prakArono sUcaka che, tethI gaurava, sAdhava, rAtra, vaiku09 vagere guNavAcaka zabdonA samAsane niSedha na samaja, tethI vanauravama, prakriyAtrAghavam , buddhijIrA, mativairAgyam vagere prayogomAM samAsa thayela che. 3 1 87 | saptamItapuruSa samAsa- tamI rauerdaiH rU ? | 88|| saptamI vibhaktivALuM nAma, zauSTa vagere nAmonI sAthe ekAI rUpa eTale paraspara saMbaMdharUpa saMgatatA hoya to samAsa pAme, te saptamItapuruSa samAsa kahevAya. vane zag:=Anazauog:-pIvAne vyasanI-dAruDiye. maNe pUrta =adhUrtaH-pAsA ramavAmAM dhUrtA-jugArI. vagere zabda nIce lakhyA pramANe jANavA- Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana phorg-vyasanamAM Asakana gharuM--catura dhUrta-putAre vaMti -paMDita jita-lu rA---kuzaLa dayA -dhyAnaka athavA anartha vapa4-capaLa nipuNa-nipuNa vya-DAvyuM siddha-siddha Ayasa-ALasu zu -sUka vyAna-kAma karavAmAM zaktimAna vi---pAkela sava -madhura athavA kuzaLa vadhu-kAvyanI amuka prakAranI antara-pAse athavA vacce racanA eTale murajhavadha vagere. adhIna-tAbe rahela Ama zauDa vagere aneka zabdo che 5 3 1 88 jiMdA jugAvAna che rU. 2 { 83 !! pUjA-Adara-artha jato hoya to saptaryaMta nAma, saMtu Adi zabdo sAthe samAsa pAme, te, saptamIta puruSa samAsa kahevAya. samare riphaM:=samarasa-yuddhamAM siMha jevo. au vAva =mUnivArava -pRvImAM Idra je. je thAzra: vyAdhra:-raNamAM vAgha jevo, #au gudhiSiraH riNiH -kaLiyugamAM yudhiSThira jevo. che 3 1 1 89 che vaH je che rU 2 | 20 || niMdA artha jaNAto hoya to saptaryaMta nAma, $ Adi zabdo sAthe samAsa pAme, te saptamItapuruSa samAsa kahevAya. tIrtha :=RAtha tIrthamAM kAgaDA jevo-lAlacu. A =tIrthahya-tIrthamAM kutarA jevo. tIrthadavA --tIrthamAM kAgaDA jevo ! tIrthasArame -tIrtha mAM kUtarA jevo tIrthavAya.-- tIrthakara tIrthamAM phakaDA jevo tIrthanA-tIrthamAM bagalA jevo-- ! tIrthagrAma-tIrthamAM ziyALa jevo bagale bhagata AvA aneka zabdo che ane A badhA zabdo niMdAne sucaka che. It 3 1 1 | 90 che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 391 niMdA" artha jaNAto hoya to pAramita Adi zabdone saptamI tapuruSa samAsavALA samajavA. vAmitA:-bIjA koI vakhate nahIM paNa khAvAnA samaye bhejana mATe pAtra laIne bhegA thanArA peTabhara loke. garaH-gharamAM zUravIra-gharamAM rahIne moTI moTI baDAI hAMkanAranA artha mATe A zabdo che. A banne zabdo dvArA niMdA sUcavAya che. vAmitta-vagere zabda A pramANe che-- Tgata-peTabhare-bIjA koI [ no Thera-potAnA goSTha-mahelA kAmamAM na AvanAro. -mAM ja zrere. dera-gharamAM ja re. gossttheshveddinghAvadu--bhANuM mAMDavAmAM ja goSThenardin bhege thanAre bIjA ke gosstthevijitinkAmamAM nahIM AvanAro. goSThevyAla gosstthepttudehena-dharane ja bALanAro gosstthepnndditkulane nAza karanAre. goSTakamarerit-gharamAM ja siMhanI peTe upara jaNAvelA A zabdomAM trADa nAkhanAro. bahu samAsa che. TenaTana -gharamAM ja gAjanAro. TumarAha ? uMmarAnA phaLanA rasa nartana-gharamAM ja nAcanAro. duraskRmi te sivAya bIjuM kAMI vinitana-gharamAM ja vijaya na jANanAra. atyaMta saMkucita meLavanAra. manovRttivALe alpa-TUMkImvizvatina-gharamAM ja nirUpaNa najaravALo-dIrghadaza nahIM. karanAro-jAheramAM nahIM. pachA-kuvAna kAca. dethATa-gharamAM ja sApanI jema mi dU-kUvAno deDako. phaphADA mAranAra. vaTachA -aveDAne kAcaba. -gharamAM ja catura. vaTaoSTra-aveDAno deDako dea-gharamAM ja paMDita. kAnanan-kUpamaMDUka -gharamAM ja baDAI naravA-nagaranA kAgaDA jehAMkanAra. uDADo to ya na jAya e dhITha Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 nagaravAyasa zUra--game nArva -nagaranA kutarA jevA- haDahuDa kA teA ya na jAya. gehemedina-dharamAM ja mUtaranAreza -dharanuM ja bagADanAre. vinDIsUra-khAvAmAM ja tema karIne khAI janArA. pitavidUra-pitA tarapha ja zUravIra-avinayI mAtarapuruSa-mAtA taraph puruSa jeve!anAcArI. gama~dhIra-gabha`mAM ja siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana "" dhaiya vALe maisUra--garbhamAM ja aa-,, garmamuhita--garbhAmAM Y sakhA rahenAra-bAra tAkAnI. gammatRpta-garbhamAM ja OU dharAyelabahAra phAMphAM mAranAra-mahenata karIne peAtAnuM peTa na bharI zakanAra. narmadata--galamAM ja gava vALAbahAra nisteja, rpeTiviTijhara-kAInA kAnamAM ADuMavaLuM kahIne-bharIne-jIvanArA karNe curucuru bahAra phAyara. vitari-vagere badhA zabdo adbhut samAsavALA che. A uparAMta AvA paNa na aneka zabdo che. A badhA ja zabdo nindAnA sUcaka che. || 3 | 15 91 / / >> tenA rU| 2 | 12 || satammata nAma, cheDe phkta pratyayavALA nAma sAthe jo nidA aya jaNAtA hoya teA samAsa pAme, te saptamItapuruSa samAsa kahevAya. mamani-dutama-mamanivrutam-rAkhamAM ghI nAkhavu. koIpaNa pravRttinI niSphaLatA mATe A zabda che. avatantena musthitama-gavatattvenajIsthitam tApamAM neALiyAnuM rahevu - nALiyeA sUryanA tApamAM sthira rahI sakatA ja nathI-A zabda coMcaLatAne sUcaka che--je kAI sthira rahIne pravRtti na karI zakate hAya tene mATe A zabda vaparAya che. || 3 | 11 92 | tatrArotrAMgam || | o | 12 || tatra avyaya sAthe, divasanA aMzavAcaka saptamyaMta nAma sAthe ane rAtrinA aMzavAcaka saptamyaMta nAma sAthe pratyayavALu nAma, samAsa pAme, te saptamItatpuruSa samAsa kahevAya, taMtra-taMtra+skRtam tatama-tyAM kareluM. || 3 | 1 | 93 ll Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 393 divasane aMza-pUrva kRta-pUrvIkRtam-divasanA pUrva bhAgamAM bapora pahelAM kareluM. rAtrine aMzapUrvarAtrI zata-pUrvarAtrata-rAtanA AgalA bhAgamAM kareluM. ghaTe kRtam-ghaTamAM kareluM-ahIM tatra zabda nathI tema ja divasa ke rAtanA avayavasUcaka zabda paNa nathI. zukravakSe taY-ajavALiyA pakSamAM kareluM.-ahIM divasanA ke rAtanA aMzanuM sUcana nathI. ahiM muza-divase khAdhuM. rAtrI nRtta -rAte nAcyuM. A banne prayogomAM paNa divasanA ke rAtanA aMzasUcaka koI zabada nathI. 5 3193 ! - nAgni che rU . 2 / 14 . saMjJAnuM sUcana thatuM hoya to saptammata nAma, keI nAma sAthe samAsa pAme, te saptamItapuruSa samAsa kahevAya. arati8:-jagalI talanuM nAma che. aAthenASA -jaMgalI aDadanuM nAma che. A banne alusamAsanA prayoga che. | 3 1 1 1 04 tyenarapha rU 2 | 26 che. sataryaMta nAma, kRdaMtanA- gvAtaH ? pa28 niyamathI thayelAya pratyayavALA nAma sAthe je Avazyaka-avazya karavA jevuM-artha jaNAto hoya to samAsa pAme, te saptamItapuruSa samAsa kahevAya. mAre pheyamU-mAdya-mahinAmAM avazya ApavAnuM. mane vizvana-mAsamAM pitAnuM avazya zrAddha-ahI ja pratyaya che paNa kRdaMtane nathI, tadita che tethI samAsa na thayo. che ka aa 1 95 re tapuruSa karmadhAraya samAsa-- vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca // 3 / 1 / 96 // vizeSaNavAcI nAma, vizeSyavAcI nAma sAthe samAsa pAme, e nAme je eka sarakhI vibhaktivALA hoya te tathA arthanI apekSAe paraspara saMbaMdhavALAM paNa hoya to. A samAsa tapuruSa karmadhAraya kahevAya. nIruM tA 3pa4 -no--nIluM kamaLa. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vajJazAla kurazca-vannakuTa, phuTavajJa:- laMgaDe evo dUTho ane dUTho evo laMgaDo.-A udAharaNamAM yajJa ane ku0e banne zabado. vizeSaNarUpa hovA chatAM eka vakhata ne vizeSaNa kapela che ane gurune vizeSa kapela che. bIjI vakhata kuTane vizeSaNa kapela che ane vaDarane vizeSya kapela che. vizeSaNa vizeSyanI kalpanA vaktAnI IcchA upara nirbhara hoya che. vRddholA-vRddhokSA-gharaDA baLada-ahIM sakhI vibhaktio na hAvAthI vizeSaNavizeSyabhAva ja nathI tethI A niyama na lAge. 3 1 / 96 pUrvAza-sarva-garatu jAnava-vastram | rU2 / 17 che pUrvakALamAM thanArI kriyAnuM sUcaka nAma ane putra, sarva, nAtu, purA, nava ane devara-e badhAM nAmo, bIjA nAma sAthe samAsa pAme ane te tapuruSa karmadhAraya samAsa kahevAya. zarata eTalI ke je be nAmano samAsa karavAnuM che temanI vacce paraspara saMbaMdha joIe tathA e banne nAmo eka sarakhI vibhaktivALAM paNa hovA joIe. pUrva-pUrva nAta: pa Dhi :=nAtA-trita -pahelAM snAna karyuM. pachI lepa karyo. -ahI nAta zabda pUrvakALanI kriyAne sUcave che, #-aaN vAsai roTI =ATI-eka sADI. sarva-sarva ta anna =sarvAnamU-badhuM anna. karata- zvAsa zra=naradrava -gharaDo baLada. purA-purA zrAlau vizva=purAvavi:- jUne kavi. nara-navA vAsI zci=navarita:-navI ukti-navuM vacana va8-deva = ta jJAna R=vastrajJAna-kevaLajJAna. snArA+anutiH -nAhIne pachI lepa karyo-ahI be zabda sarakhI vibhakitamAM nathI. - 3 ! 1 | 97 digadhikaM saMjJA-taddhitottarapade // 31 / 98 // divAcI nAma ane madha nAma, bIjuM nAma sAthe samAsa pAme. e bane nAmo sarakhI vibhaktivALAM hovAM joIe, A samAsa tapuruSa Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 395 kadhAya kahevAya. je samAsa thayA pachI saMjJAnuM sUcana thatuM hoya te tathA samAsa karatI vakhate tahita pratyaya lAgavAnA prasaMga hAya tathA e e nAma pachI trIjuM uttarapada hoya teA. digvAcI--AMTALA: moracaDhA:=kSijozA:-dakSiNa kAzala--A dezanu nAma che. 23 taddhita-ziLasyAM cAhayAM mana:=kSizAha:-dakSiNa pradezanI zALAmAM thayele. dha-adhiyA paDyA Ita:= adhiSAdiSTha:-vadhAre sAThanI rakama ApIne kharIdele. "" pUrva: jugamAmI=pUrvavudAmAmAM-pUrve yukAmazamI-A gAmanuM nAma che. uttara56-3ttAH va: dhana ca=kattarovadhana:-uttama gAyA jevuM dhana che. adhikSAH gAva: priyAH yasya=dhivapriyaH-adhika gAye jene priya che. || 3 | 1 1 9 8 !! saGkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmnyayam // 3 / 1 / 99 // saMkhyA vAcI nAma, khInna nAma sAthe jo athanI saMgatatA hoya te ane banne nAmeAnI sarakhI vibhakti hoya te! samAsa pAme, te tatpuruSa kadhAraya kahevAya. samAsa thayA pachI saMjJAnuM sUcana thatuM heAya teA tathA samAsa karatI vakhate taddhita pratyaya lAgavAneA prasaMga DhAya te. , A ja samAsa je samAhArarUpa-aneka padArthAMnA koI apekSAe ekavarUpa-arthAnuM sUcana karatA hoya teA ane asa MjJAnuM sUcaka karatA hoya eTale keAInA vizeSa nAmanuM sUcana na karate hoya te dvigusamAsa kahevAya, saMkhyA-zrva bannA:-2AmrA:-paMcAmra-vizeSa nAma che. sata ya:=murSiyaH-saptarSi nakSatra "" rtAdvaita-ayo: mAtroH avasya jaimAtura:--e mAtAneA cheAkare. arthenamenazrItaH-adhyanlR sa:-jemAM aDadhu` vadhAre che tevI sakhmAvALA eTale dADha vagere sakhyAvALA kaMsa nAmanA mApavaDe kharIdela. uttarapada-vazva gAva: 1nuM yaT=vattAvadhana:-pAMca gAyeA jevuM dhana che. vazva nAvaH priyA: yasya-pazvanApriyaH-pAMca nAva jene priya che. samAhAra--pannAnAM rAsAM samAdAra:=vazvAnI-pAMca rAjAonI eka TALI. A udAharaNa dvigusamAsanu' che. "" Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mI pravartatA:ATha pravacanamAtAo-A zabda koI vizeSa nAma nathI. ahIM samAhAra nathI. eTale mane ane pravacanamAtaraH e be nAmo-zabdo-vacce samAhAra kaha5vAmAM nathI Avyo eTale A niyama na lAge. - vacanAma mUtrAzvarSa-pAMcaI vizeSa-nAma che ethI ahIM hiMgu samAsa na thAya. | | 3 1 09 nityaM kurairavASAvai 3 | 2 600 | TV vagere zabdone choDIne kaI paNa niMdanIya nAma, niMdAnA heturUpa evAM bIjAM nAmo sAthe paraspara arthanI saMgatatA hoya to samAsa pAme, zarata e che ke samAsa pAmanAra nAmo sarakhI vibhaktivALAM hovA joIe. te samAsa tapuruSa karmadhAraya kahevAya. taiyAra : vasUvI-vaiyAvasUtrI-vyAkaraNa jANanAre kharcI chevyAkaraNa jANanArane koI prazna pUche tyAre te AkAza sAme joI rahe arthAta praznano javAba ApavAne badale AkAza sAme joI rahevuM te vaiyAkaraNanI niMdA thaI. mImAMsava: Turtukta:=ImAM durtu-nAstika mImAMsaka-mImAMsaka thaIne nAstika hovuM" e mImAMsakanI niMdA che. vaiyAvaraNaH vIra:-cera vaiyAkaraNa. vyAkaraNa jANanAre vyAkaraNamAM to kuzaLa che paNa te corI kare che-A prayogamAM vyAkaraNa saMbaMdhI niMdA nathI. Ta: vaiyAvALaH=ApavaiyA -pApI vaiyAkaraNa. hataH vidhi = durtavidhi:-bhAgya vagarane. A banne prayogomAM niSedha karelA vaIT vagere zabdo che tethI A niyama na lAge. 3 : 1 ke 100 che 3panAne sAkAra ne rU 2 102 che. upamAnavAcI nAma, upamAna ane upameyamAM je guNa sAdhAraNa heya eTale je guNa banemAM rahelo hoya evA guNavAcaka nAma sAthe paraspara arthanI saMgatatA hoya to samAsa pAme, samAsa pAmanAranuM nAma sarakhI vibhaktivALAM hovA joIe. e samAsa tapuruSa karmadhAraya kahevAya. zAstrI ru rAmarAtrIrAma-charI jevI kALI. mRLI va carcA mRnaparI-haraNI jevI capaLa. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 397 ahI zAstrI ane 5 e banne upamAnavAcaka nAma che ane rAma tathA patra zabdo upameyavAcaka che tathA ramatArUpa guNa tathA vADhatArUpa guNa upamAna ane upameya e bannemAM eka sarakhA sAdhAraNurUpe rahela che. devadrattA devadattA kALI che.-ahIM devadattA upamAvAcI nathI. ma: mAva:-agni je mANuvaka che.-ahIM mami tathA maMva e bannenA sAmAnya dharmane mAnava zabda batAvato nathI. 5 3 5 1 101 che upayaM vAghAgheH nAkhyA che rU . 2. 202 upameyavAcI nAma, upamAnavAcI vAgha Adi nAma sAthe paraspara arthanI saMgatatA hoya to samAsa pAme, te tapuruSakarmadhAraya kahevAya. je ahIM upamAna ane upameya vaccenA sAdhAraNa dharmanuM sUcana zabda dvArA na thayuM hoya to tathA samAsa pAmanArAM nAmo sarakhI vibhaktivALAM hoya to. gAtra Tu vyAgha, puSaH sa vAsa thAizca=gqvAjhaH-vAgha jevo puruSa. nAM ruva AnI, rAnI vAsa sahI karmI -kUtarI jevI siMhaNa. puSaDyAH sUra-vAgha jevo puruSa zUravIra-A prayoga na thAya, kemake, ahI upamAna ane upameya vaccenA sUratA rUpa sAdhAraNa dhama ra zabada dvArA batAvyA che. tethI A niyamana lAge. | 3 1 102 pUrva-para-thama-varama-vandha-mAna-dhya-madhyamavIra rUA?? 0rA pUrva, mag2, prathama, vara, vagha, samAna, madhya, madhyama ane vIra e badhAM nAma, koI bIjA nAma sAthe samAsa pAme, je paraspara arthanI saMgatatA hova te ane banne nAmo sarakhI vibhaktivALAM hoya to, te samAsa tapuraSakarmadhAraya kahevAya. pUrvaH puH:=pUrvapu:-pUrva-AgalA-puruSa. mAra: purU=bApu -pAchalA puruSa. prathama pu =prathamapura:-pahele puruSa. varamaH puruSa =ramapu:-chelA puruSa. nadhanyaH purU: =Apu:-halake puruSa, samAnaH puW: samAnapura:-samAna puruSa. maH purU:=mApu -madhya-vale-puruSa. madhyama: puruSa =mApuruSa -madhyama puruSa. vIraH puSa:vIrapuruSa -vIrapuruSa. che 33 1 103 | Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zreSAra zata zaidavyartha che rU . 2 204 che vagere nAma, kRta vagere nAma sAthe vuiM ne artha jaNAto hoya, paraspara arthanI saMgatatA jaNAtI hoya ane bane nAmo sarakhI vibhaktivALAM hoya to samAsa pAme, te, tapuruSa karmadhAraya kahevAya. azreH H tAH=AtA -hArabaMdha na hatA tene hArabaMdha karyA. anUvA: kaH kRtA: %9tA:-DhagalA baMdha na hotA tene DhagalA baMdha karyA. zreNavaH tAH unnata-kaMIka hArabaMdha karyA.-ahIM ziva no artha nathI. che 3 1 104 1 TeLa vagere zabdo A pramANe samajavAeni-hArapakti-lAIna mUtta-bhUta athavA paMcamahAbhUta -samUha zramaNa-zramaNa-muni pUrA , vA-udAra-dAnI nyuma-samUha gAya-bhaNanAra nma-kaMdoI-mIThAI banAvanAra adhyApa-bhaNAvanAra zi-Dhagale brAhmaNa-brAhmaNa nivaya-samUha kSatriya-kSatriya vigi-vizeSatAvALuM vaTu-catura nirdhana-dhana vagaranuM gueta-paMDita yupa-kaMjUsa-lejiyuM purA-kuzaLa phranTa-Indra nag4-capaLa reva-deva nipuNa-nipuNa mue -muMDAveluM A badhA ane A sivArya bIjA paNa zabdone ; adamAM samajavAnA che. 2 dhRta vagere zabdo nIce pramANe samajavAta-karela utta-vAvela mata-mAnela 3 -kahela mita-mApela sanAta-sArI rIte jANela bhUta-thayela samAhata-sArI rIte kahela Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 39 vAM navAminai || 2 201 .. nta nAma eTale ke pratyayavALuM nAma, bIjA enA jevA ja satta nAma sAthe paraspara arthanI saMgatatA hoya to tathA samAsa pAmanAra nAme sarakhI vibhaktivALAM hoya to samAsa pAme ane A samAsa tapuruSa karmadhAraya kahevAya. A aMge khAsa zarata e che ke, samAsa pAmanAze bane nAme akSaranI apekSAe taddana sarakhAM ja hovAM joIe paNa e nAme vacce mAtra "niSedha" arthano sUcaka nagU lAgavAne lIdhe je bheda paDe te ja bheda hovo joIe tathA nagnI jevA arthavALA bIjA zabdo lAgavAne lIdhe je bheda paDe te ja bheda ho joIe-teTalI ja judAI hovI joIe-bIjI kazI judAI hovI na joIe. kRti kRtaM =tAkRtamu-kareluM ane nahIM kareluM. poteM avarIte pakavItAvarIta-pIdheluM ane nahIM pIdheluM. A bIjA pravarIta udAharaNamAM nanI samAna arthavALo bava zabda vaparAyela che ane samAsa pAmela be nAmomAM e bheda sivAya bIjo koI bheda nathI, vartama avartayaM -kartavya ane akartavya-ahIM tabdha pratyayavALuM nAma che, pratyayavALuM nAma nathI. naM 4 mahitiM -karyuM ane nahIM karyuM-ahIM na uparAMta judA judA zabdone lIdhe nAmamAM bheda che. kRta ane arvAdita e banne zabdo judA judA che. che 3 1 105 che samAmnAta 3Irita-preraNa karela saMbhavita-saMbhAvanA karela 3drita-udaya pAmela ugela vadhArita-avadhAraNa karela daSTa-dIThuM -joyela masjita-ka95nA-karela vizrata-vizeSa sAMbhaLela-prasiddha nirAkRta-dUra karela-nirAkaraNa karela vihita karela upakRta-upakAra karela nirapita-nirUpaNa karela mAta-dUra karela-haThAvela mAsIna-beThela Tita-kaLavAmAM Avela kathita-sthita, pratijJA karela dvAta-udAharaNa karela prave--baMdhAyela A sivAya bIjA paNa aneka zabdone d AdimAM samajavAnA che. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana te nAnA | rU. 1 | 20 || jA pratyayavALuM ru sahita eTale ke ruta aMzavALuM nAma, bIjA # pratyayavALA tenI jevA ja mani- rahita eTale cheDe rUta aMza vinAnA-evA niSedhArtha yukta nAma sAthe samAsa na pAme. je be nAmonA samAsaniSedhanI vAta che te be nAmo vacce zuM hovA pUrato ja bheda heya tathA na hovA pUrato ke na nA arthasUcaka ke zabda hevA pUrato ja bheda hoya paNa bIje koI bheda na hovo joIe. virata vicchamu-kulezAvALa phaleza vagaranuM. ritam zivam-choleluM ane nahIM choleluM. te ra maMd = kRtAkRtama-kareluM ane nahIM kareluM. ahIM pUrvapada seHnathI eTale pUrva satrathI samAsa thAya. atima ra anarta va=mAtAnAtamaM=khAdhuM ane nahIM khAdhuMahIM uttarapada ani nathI paNa seTu eTale vALuM che. eTale pUrva sUtrathI samAsa thAya. | 3 15 106 che sata-mata-rama-uttama- 3 STa phUgAvAn ! rU. 1. 2 7 | sata , mahatu, parama, uttama, 3e A badhAM nAmo, pUjyavAcI nAma sAthe paraspara arthanI saMgatatA hoya to ane pUjA artha jaNAto hoya to tathA samAsa pAmanAranuM nAma sarakhI vibhaktivALAM hoya to samAsa pAme ane te tapuruSa karmadhAraya samAsa kaDavAya. sana 2 prazna puSaka sapu:-sata puruSa. mahAna 2 mI puruSa-mahApuruSa -moTA puruSa. paramaH asau puruSa -2mapuruSa -utama puruSa. uttamaH 2 asaupuSaq=ttamaSaH-, , utkRSTa: amo puSa-3STapuSa-utkRSTa puruSa. sana 2 masau ghaTakva-vidyamAna ghaDo-ahI pUjA artha nathI. 31107 * vRAranA- kuna | | R 208 5. pUjyavAcI nAma, vRndAra, nArA ane kunnara nAmo sAthe je paraspara arthanI saMgati jaNAtI hoya che ane pUjA-Adara-artha jaNAto hoya to tathA samAsa pAmanAranuM nAma sarakhI vibhaktivALAM hoya te samAsa pAme, te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pada Y01 au: 2 prasa vRAra =grujArava -uttama gAya athavA uttama baLada. auH ra aso nA =jonAT:- . . . * * : prasau = gora: , , , , musIno nAda sArI phaNAvALo nAga-ahIM pUja jaNAtI nathI. A zabda mAtra nAganI jAtine sUcaka che, e jAtimAM sArI phaNa hevI' e svAbhAvika che paNa koI uttamatAnuM sUcaka nathI. e 3 1 108 tA-jatana gAriphane che rU. ? ! 202 .. jAtivAcaka nAma sAthe kAra ane jatana nAme samAsa pAme, je jAtiviSayaka-jAtisaMbaMdhI prazna jaNAto hoya ane samAsa pAmanA nAme vacce arthanI saMgati he ya te tathA te nAme sarakhI vibhaktivALAM heya to. te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. vAtaH ma =AtarI-keNa kaTha gotrano che ? vAtaH masI mArjhakva=tamArca -keNa gAgye gotrane che ? vAta: gura:-ko zukala che ? vAtamo mantA-kaNa janAre ? A baMne pragomAM jAtiprazna nathI paNa pelAmAM guNano prazna che ane bIjAmAM kriyAne prazna che, tethI A niyama na lAge || 3 1 107 che rU. 2 | ?? | vim evuM nAma, niMdAvAcI nAma sAthe ane arthanI saMgati tathA samAna vibhakti hoya te samAsa pAme, te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. ho jagA=rANA-je prajAnI rakSA na kare e koNa rAjA ? tho nau =ziaura-je bhAra vahana na kare e ke baLada ? che rAgo tatra-tyAM keNa rAjA che? -ahIM mAtra prazna che, niMdA nathI. - 3 1 110 | poTA-yuvati-stoka-katipaya-gRSTi-dhenu-vazA-vehad-baSkayaNI-pravakta zotiya-dhyAya-pUrti-saMsAraiH || rU. 2 222 . samAsa pAmanAranuM nAma vacce paraspara arthanI saMgati tathA samAna vibhakti jaNAtI hoya to jAtivAcI nAma, voTA, yuti, sto, tithi, 26 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana STi, ghana, ghA, vehatuM, vaLI , prava, zrotriya, adhyAya, dhUrta-e dareka nAma sAthe ane prazaMsAnA arthamAM rUDha thayelAM nAmo sAthe samAsa pAme, te tanduruSa karmadhAraya kahevAya. phremyA sA poTA vacanoTA-strIveSa dhAraNa karele pura-pAye, napuMsaka, janmathI dAsI hoya te, parAdhIna athavA gaNikAnI dAsI, Ibhya piTA-naTI. nAma sA yuvataH nAyuvata:- uttama yuvati. : 2 stotram 2 =mistolam --thoDo agni. dha ra tapayam =Atipam-keTaluMka dahIM, mauH diH voSTi-eka vAra vIMyAya tevI gAya. au 2 : rodhenu tAjI vIMdhAyelI gAya. auH 4 vara ca=ovA-vAMjhaNI gAya. nauH ra veda veda-garbhane ghAta karanArI athavA sAMDha pAse janArI gAya. nauH vaLI =ovarNaya-bAkhaDI gAya jeno vAchaDo moTo thayela che tevI lAMbA vakhate vIMdhAyelI gAya. : prasau davA 2=prava-bolanAra-pATha ApanAro kaThagAtrane upAdhyAya. kRH asau dhUrtaH =mRdhUrta -luccuM pazu. prazaMsArUDha-auH asau matasTiA ra=matasTi-uttama gAya. , jIH 2 eka praznaros =oghA rum uttama gAya. | 3 1 111 aggrdf mAgyA rUT 2 | 22 paraspara arthanI saMgati hoya ane sarakhI vibhakitao hoya to cAra pagavALuM pazu jAtivAcaka nAma, maLo zabda sAthe samAsa pAme, te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. TH jafmaLI =o maLI-gAbhaNa gAya. mahiSI jafmaLa=fmaLo-gAbhaNa bheMsa. TTAlI gaIvi- kALI AMkhavALI gAbhaNI-A prayogamAM vADhAkSI pada pazunuM jAtivAcI nAma nathI. | 3 | { { 11 2 3 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda 403 yuvA pati-patinA vaDhinai rU 2. zarU che. paraspara saMgatArthaka ane sAmAnavibhakivALuM evuM yuvana nAma, vata, aMta, jharata ane caina nAmo sAthe samAsa pAme, te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. yuvA ravata-guvavataH TAlavALo juvAna. yuvA UMta:=guvatritaH yuvAna chatAM paLiyAMvALo. yuvA naranu guvAranayuvAna chatAM gharaDe jaNAto. yuvA Dhina:guvatrina-yuvAna chatAM cAmaDInI karacalIvALo puruSa. nArIjAti-yuvatiH vAna-yuvAna chatAM karacalIvALI strI. che 35 15 113 nya-tulyAyanAnyA rU. 1 / 224 . kRtya pratyayavALuM ane tukya arthavALuM paraspara saMgatArthaka tathA samAnavibhakitavALuM nAma, ajAtivAcI nAma sAthe samAsa pAme, te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. (, 2, 5, tagya ane manI-e pAMca guya pratyayo che. juo 5 15 47) kRtya pratyaya moDyuM 3i =mokowAmU-garamAgarama khAvAnuM. tulya: paratucapaTuH-stuti karavA lAyaka catura mANasa. , tulya-tuca: santu rAjana-sarakhe sajajana. tulyArthaka-sadarA: maGiHdarAmAna-sarakho moTo. morA monaHkhAvA lAyaka cakhA. A prayogamAM morana zabda jAtivAcaka che tethI tenI sAthe samAsa ne thAya. ( 3 51 5 114 || kumAra: zALAnA me rU! / 26 che. paraspara saMganAka ane samAna vibhakitaka kumAra nAma, zamA Adi nAme sAthe samAsa pAme, te tapuruSa karmadhAraya kahevAya. mArI amaLA-kunAthamA-kumArI sAdhana-kumArI-kuMvArI-paraNyA vagaranI. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mArI kavitA-mAratralitA-kumArI dIkSita thayelo. mAra: kamaLa - mArajhama:-kumAra sAdhu, kumAra-kuvAre mamaLA vagere zabda nIce lakhyA pramANe samajavA- zramaNA adhyAyaka prabajitA abhirUpaka kulaTA garbhiNI paTu tApasI mRdu sAkI-anAcArI strI paNDita dAsI ATalAM nAmo sAthe strIliMga | capala kumAra zabdane ja samAsa thAya, nipuNa bAkInAM nAme sAthe narajAti ke nArIjAtino kumAra zabda samAsa pAme. A samAsamAM samAsa thayA pachI kumAra zabda ja pUrva padamAM rahe, bIje kaI zabda nahIM. jyAre narajAtine kumAra zabda hoya tyAre kumAra zabda athavA tenI sAthe samAsa pAmanAro bIjo zabda bemAMthI game te kaI pUrvapadamAM Ave, jemake kArazrama-kuMvAro evo zramaNa tApasakumAra:-tApasa evo kuvAre | 3 4 1 115 | paraspara saMgatArthaka pUra vagere zabdone tatpaSa samAsavALA samajavAnA che. caMsa mayUra =mayUravaMtA-zikSA pAmele ane bIjA morone ThaganAro mera-lucco mANasa, muog: konaH=omukha-kaMbeja dezano mAthe muMDAvALA-guMDA. ddei ! = pIruM -he cheDe ahIM Ava' evuM je kAmamAM belAya te paTTI karma kahevAya. mazrIta, pivata ta cavyAM yAyAM ja ta= akzItapitA=niraMtara khAo, pIo' evuM je kriyAmAM bolAya to kriyA AzrItarivatA kriyA kahevAya. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhAma-prathama yAda 405 kuda ti ya vatta =kuMphavA vaI-sAdaDI banAvo ema je bole te mANasa kukara kahevAya. taM prasthAtaM rimana jarmaNi ta= tAtyAtima-jemAM javuM-AvavuM thAya te kriyA. gAma cijA =AthamoTI nAnI kharIdI. rAvaLa : pArthiva =rAvarthiva -jene zAka priya che evo rAjA, tRtIyo mApa:=trimar:--trIjo bhAga. sAM kheta:= s:-badhAmAM dhALo. mayUrazaMsA vagere zabdo nIce pramANe che- mayUravyaMsaka nIcenA tamAma nAmonA arthamAM chAtravRMlu vidyAthI "evaM je kriyAmAM, pravRttimAM ke kambojamuNDa kAThamAM bolAya te evo artha samajhI yavanamung-mAthe muMDAvALo evo pavana sevAno che. -guDa yavana peDhAnatA-khasIjA svAgata che. mayUra thA--lucI Thela-luccI strI dvitIyA-tuM bIje ke bIjI Ava nIcenA nAmamAM kriyApada ane nAmano samAsa - iidvatIyA-tuM bIjuM ke bIjI ge "he IDa ! tuM ahI Ava" evuM khasI jA je kAmamAM belAtuM hoya te kAma nIcenA udAharaNomAM be pahayava "jA sAthe Avaze evuM je kriyApadane samAsa che kriyAmAM ke je kALamAM belAya dikarA-tuM Ava khA" te kriyA athavA te kALa pekSikA -"tuM khasIjA khA" divALinA-je kriyAmAM "he vANiyA! vipakA-eTale tuM khA Ava" ema belAya te kriyA apehivisssaaoNhivALanA-je kriyAmAM "he vANiyA gphayANA-vara eTale kasa kADha. Ava' ema belAva te kriyA apehiprksaaavAjA-"vANiyA ! khasI bodha-sAdaDInA kAmano vicAra kara evuM je kriyAmAM belAya te kriyA godA -kAdavathI herAna thA dilhAtA-Ava svAgata che evuM propha -kaDAnA kAmane vicAra karI jyAM-je pravRttimAM ke je kALamAM damaNUka-cUDAno avAja kara bAlAya. ArA -kapaDuM lAva Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana divasanA-kapaDuM lAva. mAvitatA-vistareluM-pAthareluM lAva kRSiviTaTThe vicakSaNa! tuM kApa athavA vicakSaNa rIte kApa mizvivaVIlavaNane vATa vaDhavA-mIThAne pakAva kriyApadano kriyApada sAthe samAsa3onsunA-bahAra kADha ane Apa 3maviSama-dhamadhama kara udanivA-UMce vAva ane niraMtara vAva pavanapArAMdhavA mAMDa kRSivikSiA-kApa ane kSINakara judu kara 3RNAvamRSA-sAphasupha kara maranItapivitA-niraMtara khAo pIo mAnIta jatA-khAo ane rAMdhe vAto tA-khAo ane AnaMda karo' evuM je kriyAmAM belAya te kriyA vartamRtA-rAMdhe ane bhuje evuM je kriyAmAM belAya te kriyA sunItapunIta- laNo ane UpaNo lAvADavAnA-khA ane Acamana kara banavA-laIjA ane niraMtara vAva mAvAnijhA-vAva ane pheMka varabA -rAMdha ane DhAMka avyaya ane nAmane samAsadvitIyA-ahIM bIjuM pannathI ahIM pAMcamuM advitIyA-Aje bIjuM mApananI-Aje pAMcamuM bane kriyApadono samAsa didi --re ! Ava ane re jA. gfcharA- ,, avyaya ane nAmane samAsa bAhapuSiA -ahe huM puruSa chuM nAma nAmane samAsamahaMvf -huM pUrve zuM-AgaLa zuM mAthamiwA-huM pahelA huM mAmane-huM chuM huM chuM vikRtakRtA-ne badale vivA vikAravAnuM cAlu kAma nizcitatA ne badale nikAvAniraMtara bheguM karela ane khuba bheguM karela yA rUchI vasyAM sA vadara(r)-jemAM je Iccha-marajI mujaba kriyApadano kriyApada sAthe samAsa jJoTa-choDa ane jeDa evuM vAraMvAra belaDuM ujjahijoDa kriyApadane nAma sAthe samAsavastiSpa-staMbane choDa 3Satti - 3 kuTa-kaTane kara avyayasAthe nAmane samAsabrativA-nAhIne kALo visvArithara-pIne sthira thayo muvallIti-jamIne dharAye-tRpta thaye gothapAyAna-pravAsI thaIne pApI thaye-nisneha Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 407 3qvavAnA-AkAzamAM uDIne pharI , TTApuTiA-moTA paDA nAnApaDA thayelI (paDA-paDIyA athavA paDikAM) niparacoLI nIce paDIne lAla thayelI TATA-moTAM nAnAM phaLo niSathI-nIce besIne kALI athavA phaLo ane zige. thayelI mAnomAnA-moTA mApa nAnAM mApa niSanorzAna -nIce beThelI kALI zAkapriyaH pArthivaH-zAkapArthivaH-kone thayelI zAka priya che e mAtra zAka udaka ca avAk ca, uccitaM ca khAnAro rAja-phaLAhArI nRpa avacitaM ca iti vA uccAvacam vukutavaizruta-bakarAnA vALamAMthI banela UMcuMnIcuM vastra vAparanAra saumRta athavA uccaizca nocaizca athavA uccitaM ca mRgacarmamAMthI banela vastra nijataM ra 3nAmuMUMcuMnIcuM vAparanAra athavA gAyanAM rAma-barAbara sarakhuM nahIM saMvADAMmAMthI banela vastra AcitaM ca upacitaM ca Acopacam vAparanAra, sauzrata-suzrutane putra bheguM kareluM ane Dhagale kareluM manAtatvajhibakarAM vecanAra tatvati AcitaM ca avacitaM ca Acovacam (tulvalano chokare tauvali) bheguM kareluM chUTuM kareluM. caSTimau-lAkaDIne hathIyArarUpe AcitaM ca parAcitaM ca athavA arvAk ca parastAt ca AcaparAcam vAparanAra maulya (muka lane AgaLa pAchaLa cheka maudUlya) nizcitaM ca pracitam ca nizcapracam vararAma-parazune hathIyArarUpe vAparanizcita ane pracita nAra rAma niSkuSitaM ca nistvacaM ca nizcatvacam vRdi-jemAM ghI vadhAre che tevI - choleluM-chAla kADhI nAkheluM reTI-roTalI na bhavati kiJcana, na kvacid enajina-jene cokhA vadhAre - 3pute ti vizvanam prayo- priya che evA pANini jana vinAnuM-nakAmuM-upagI nahIM mAniing-jena ANi-sImAn asya kuto'pi bhayam asti priya che evo mAMDavya (mAMDavya maphatomayama-jene kayAMyathI bhaya nAma che) ' ' nathI te vAri-jene bagalI priya che tigatyAta-javuM AvavuM evo kauzika vAtAnuthati-javuM pharI pAchaLa javuM vimaugi2-jene vidarbha priya che jayaznaciyA-moTI nAnI kharIdI evo kauDinya Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 AlAjuMna-hajAra hAthavALA aju na trividhA-traNa avayava-bhAga-vALI vidyA jAtrA-jemAM eka vadhAre che tevA saagyAra dA5-je dasamAM e vadhAre che te siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dAdAbhAra te i-je dasamAM cha vadhAre che te -beDA--sALa vipati je vIzamAM eka vadhAre che te ekavIza drAviti je vIzamAM e vadhAre che te AvIza zata-sAmAM eka vadhAre-eka se eka dvirAta-sAmAM e vadhAre-ekase e pryona-dahIthI chAMTelA bhAta chUtona-vIthI chAMTelA bhAta guDAnA--gALa sAthe dhANA tirupRthuna-tela sAthe pauka athavA pahu A azvaratha-e gheADA joDele tha gavartha-hAthI joDelA raca nRtaSaTa-zrI bharele dhaDA tRtIyamAna trI tRtIyAMza --trIne azabhAga bhAga }-The }-ThTho aMza tRtIyariya~trIjo lAka tRtIyAMya } "" sarvezveta-badhAmAM vadhAre sapheda-dhALA sarvamAn--badhAmAM vadhAre meTA punAmAM punArAnA--karIne rAjA puna:--no punarnava-karIne gAya ke baLada -R-pagavaDe harI SaDbhAga SaSThabhAga je jAtanA tapuruSa samAsane sAdhavAmATe kAI khAsa vidhAna nathI kyuM" te jAtane tatpuruSa samAsa sAdhavA sAru A 3515116Amu sUtra che. zakAya te cahero gaLAmAM je cApAya te ghaDaza SaSThAMza mayUranyasA kRti Aya--A sUtramAM je kRti zabda mukela che tenA abhiprAya e che ke mayUrayaMsa zabda ema ja eTale ekalA ja vyavahAramAM vaparAya paNa majUrayaMsa athavA mayUjya priya e rIte na vaparAya. majUrathaMsada vagere aneka zabdo teA je bIjA zabdo hAya temane paNa ahIM jemake -trIjo bhAga upara jAvela che paNa evA saMgraha karavAnA che. sAyaMdrodda-sAMjane vakhate gAya vagerene dehavAnu prAo-savAre dADhavAnu puna.-rI karI dehavAnu sAyamArA-sAMje khAvAnuM jatarArA--savAre khAvAnuM--zirAmaNu | 3 | 1 | 116 ! Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda nArthe undra sonai || k| ? |o 27 || 7 zabdanA prayAga sAthe e padArthAne (sAmAnyarUpa ke vizeSarUpa evAM manuSya-puruSa strI bALaka ke pazu, pakSI, jhADa-pAna vagere ane bIjA pazu jaDa cetana padArthAne) kramavaDe nahIM paNa sAthe sAthe batAvavA hoya teA eka nAma, khIjA nAmanI sAthe ke nAmAnI sAthe je samAsa pAme te drandra samAsa kahevAya. phrenca samAsa nAma sAthe nAma-~ kSaktva tyaproSaT=rukSa--catroau- jaTAvALA pIpaLA (pAkaDA) ane vaDa. yAd ca va vavAttam vANI ane tvacA cAmaDI ke taja. saheAkti jaNAvavA mATe A samAsamAM zva zabdane vAparavA joI e. nAma sAthe nAmeA vizva vizva parAzva vidripAcA: dhavanuM vRkSa, kheranu vrukSa ane khAkhare. pITa na chatra ja nahau 2 pITaRtropAna-pITha, chatra ane pagarakhAM (54 eTale pITha pAchaLa TekArUpe mukavAmA AvatuM lAkaDAnuM pATiyu Teka) mAmo prAmo maLIya:--gAme gAma--dareka gAma-su Mdara che-ahIM e padAthaeNEte sAthe kahevAnA nathI eTale 'A gAma ane A gAma' evuM kathana nathI--canA atha sAthenI saheAkti nathI paNa vIpsArUpa saheAkti che. kSakSa coSastra vIzrcatAm----plakSane jIe, nyatrodhane jIe--A vAkaca ema batAve che ke pahelAM kSane jue ane pachI nyagreAdhane jue. A rIte ahIM eka sAthe jovAnu nathI tethI ahIM saheAkti nathI, saheAkti eTale eka sAthe pravRtti karavAnI sUcanAvALuM vacana arthAt eka sAthe pravRtti paNa 'eka pachI eka' ema karavAnI pravRtti nahI. || 3 | 1 | 11 || ezeSa samAsa 49 - samAnAmarthanaHzeSaH / / 2 / o / 28 // je zabdo samAna vALA hAya evA zabdonI saheAkti hoya tyAre samAsa thayA pachI e zabdamAMnA eka bAkI rahe, bIjA jatA rahe, A samAsanu nAma ekoSasamAsa' kahevAya. vakrazca kuTilazca= nakro, kuTilo va e vAMkA. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaM dra zabdAnuzAsana - ', sitazca zuklazca zvetazca = sitAH, zuklA:, zvetA vA--dhALA kSa-yaMtroau-plakSa-pIMpala vRkSa ane nyagrodha-vaDavRkSa-A banne nAmeA 410 samAna avALA nathI. vajrazna kruTinna dazya:-vAMkAne jue, pachI kuTilane jue A vAkayamAM eka sAthe jovAnuM nathI paNa eka pachI eka jovAnA Azaya che tethI saheAkti nathI. || 3 | 1 | 11 | dhArAvasaMjyeyaH // rU| 2 | ??+ || akSarAnI apekSAe je zabdo taddana sarakhA hoya ane smAdinI tamAma vibhaktimAM jenAM rUpe! ekasarakhAM thatAM hAya evAM dhaNAM nAmeAnI saheAkti hAya tyAre eka bAkI rahe; khIjAM jatA rahe. A nAmeAmAM koI nAma sa MdhyeyavAcI na hovu joI e. A samAsanuM nAma paNa ekazeSa samAsa che. akSazva (rATasya--gADAnI dharI),akSubna (revana:-ramavAne pAse), akSazva nimIta:-baheDAnuM jhADa) annA:-ahIM zabde! badhA ekasarakhA ja che ane akSa zabda tamAma yAdi vibhaktimAM ekasarakhA rUpavALA che tethI te badhAmAMthI eka akSa zabda bAkI rahe che, jo ke gakSanA arthA jUdA jUdA che. mAtA 6 (nananI-mAtA), mAtA - 2 (dhAnyaca-mApanArA)--mAtR--mAtarau-mAtA ane mApanArA e be -A banne zake! sarakhA te che chatAM tyAdi vibhaktimAM temanAM rUpe| ekasarakhAM thatAM nathI tethI ekazeSa na thAya arthAt prayAgamAM anne zabdo kAyama rahe. 7 zva-eka eka--ahIM ja zabda 'eka padA' ema sadhyeyane sUcaka che. / / 3 / 1 | 119 5 cAliH | rU| | | 20 || t Adi zabdanI ane bIjA nAmeAnI saheAkti hAya tyAre ekale t Adi ja bAkI rahe che, bIjo bAkI rahetA nathI. (svAdri mATe jue : 114aa7) A samAsanuM nAma paNa ekazeSa samAsa che. satra vatrA ti=sau- te ane caitra-ahIM satra yazva tithaute ane je-ahIM 'te' azva savAtaM 7 rUti=vayam-huM, te ane 'tu'pada jatAM rahyAM. 'caitra' pada jatuM rahyuM. pada jatuM rahyuM. tu--ahIM 'te' ane Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 411. prazna-chellA be prayAgAmAM prathamamAM yat zabdabAkI rahyo che ane bIjAmAM ambhar zabda bAkI rahyo che eTale prazna e thAya che ke, melAyelAM nAmeAmAMthI kayuM nAma bAkI zakhavu ? uttara---prathama vAkayamAM teA yajja evu' uccAraNa pachI thayeluM che eTale e chellu hAvAthI e ja bAkI rahe. prazna-paNa jA vAkayamAM chellu` pada vam che chatAMmanuM bahuvacana sUrya bAkI na rahyuM ane am nuM bahuvacana vayam bAkI rahyuM. ema kema thayuM ? jo prathama vAkayanI peThe chelluM pada bAkI rahetu hAya eNvA niyama hAya teA rUM maiM ta 7 N zva e vAkyamAM chellu pada mUche ethI marUM maiM ItyAdi samAtamAM sUryam zeSa rahevu joI e, vayam na rahevu joI e Ane khulAse Ama che--jyAM 1947mA sUtramAM tyaj vagere zabdo je kramamAM teAMdhelA che te krama pramANe je zabda pAchaLa hAya te ja bAkI rahe evA niyama che. eTale ahmad zabda pAchaLa nAMdhAyela che arthAt yummaT zabdathI pachI amad zabda Avela che. tApaya e ke, zabdane bAkI rAkhavA mATe vAkayamAM jaNAvelA kramane ahIM dhyAnamAM rAkhavAnA nathI paNa 154AmA sUtramAM je krame sad vagere zabdo neAMdhelA che te kramamAM je pAchaLa DrAya te zabdanA rUpane ja ahIM bAkI rAkhavAnuM che. dhAro ke mA~ tra taMtra mavAn ca : 7 Ave! samAma DrAya te tyAM chelle je evuM ja pada bAkI rahe, kemake jimmU zabda amathI tathA mathI paNa pachI teAMdhAyela che. caddinI noMdhaNItA krama A pramANe che-- ta r mu, ta, ra, dvi, sukSmad, amad, mavastu nim / gam je pAchaLa taiAMdhela heAya te ja zeSa rahe' e khulAsA paNa vajjune lIdhe sArvatrika nathI, ethI kAI kAi sthaLe AgaLa teAMdheluM pada paNa zeSarUpe rahI zake che. jemake, mAn TM ahaMneM gAma. sa yazva hai. A banne pratyeAgAmAM pAchaLa tedhelu nahIM paNa AgaLa neAMdhela nAma zeSarUpe rahela che. Ama che chatAM teAMdhaNInA krama pramANe je pAchaLa hAma te bAkI rahe cheevA sAdhAraNa niyama che. || 3 | 1 | 120 Ata-putraoN: svama-dimi: ||3|| / 2 / / 'bahena' athavALA zabda sAthe bhAI " athavALA zabdanI sahrAkti hAya te! ekaleA 'bhAI' athavALA zabda bAkI rahe, bIjo bAkI rahetA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nathI. ane "dIkarI" arthavALA zabda sAthe "dIkarI" arthavALA zabdanI hokti hoya to ekalo "dIkarA arthavALA zabda bAkI rahe che, bIje bAkI raheto nathI. AtR zabda-brAtA ja DhasA mAtara -bhAI ane bahena. putra --putraSya tuhitA ra=putra-putra ane putrI. prAtRnA samAna arthane zabda-rapuzca mAnI ra=dhU-bhAI ane bahena, putranA samAna arthane zabda-sutajJa putrI ra=mutI-dIkaro ane dIkarI. || 3 1 / 121 | fpatA mAtrA vA rU. 2 / 22 mAtA" zabda sAthe "pitA" zabdanI sahakti hoya to ekalo pitR zabda ja vikalpa bAkI rahe che, bIjA bAkI rahetA nathI. pitA = mAtA =vitarI, mAtApitA-pitA ane mAtA. 3 / 1 / 122 . vara: zvagyAM vA ! 2 / 2 22 ja kavam zabdanI sAthe kvAra zabdanI sahekti hoya to eLe ravajIra zabda ja vikaTa bAkI rahe che, bIje bAkI raheto nathI. zvabruka vAkya ravajI, zvazrarazrI-sAsu ane sasarA. che 3 1 123 che vRddho yunA tanmAtrabhede // 3 / 1 / 124 // yuvAvAcI-"yuvA arthamAM AvatA taddhita pratyayavALA-nAma sAthe uddhavAcI-"vRddha arthamAM AvatA taddhita pratyayavALA-nAmanI -sahakti hoya te vRdavAcI zabda ekalo bAkI rahe che. e be nAma vacce "vRddhasaMjJA ane yuvAsaMjJA sivAya bIjo koI bheda hovo na joIe tathA zabdano bheda ane arthane bheda paNa na hovo joIe. nA -gADyuM ane yuvA gAgyayiNa -nAyagarga ane yuvA gArcoyaNa-ahIM gaga" zabdane vRddha arthane taddhita pratyaya lAgele nathI. zarra- -gAyuM ane garga-ahIM je ke prathama vA zabdane vRddha arthane taddhita pratyaya lAge che paNa bIjA ja zabdane yuvA arthane pratyaya Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 413. lAgela nathI tethI "vRddha' arthanA pratyayavALAnI sAthe yuvAarthanA pratyayavALAnI sahamati nathI. -vAkSAyana-vRddhApatya mArga ane yuvApatya vAsyAyana-A prayogamAM zabdane bheda che ane arthane paNa bheda che. 3 1 124 . strI kuMvara che rU. 2 225 che yuvApatya nAma sAthe vRddhApatyarUpa strIvAcI nAmanI sahakti hoya te ekaluM lApatyarUpa nAma bAkI rahe che ane je bAkI rahe te puMliga mAM vaparAya. je be nAma vacce sakti che temAM vRddhaapatya ane yuvAapatya sivAya bIjo koI bheda na hovo joIe. nA ra Acana za=A-vaddhApatya mAgyuM strI ane yuvA apatya gAgyeyaNa. nA ja yau =zana-vRddha apatya strIne ane yuvA apatya be gAryAyaNane. | 3 1 125 che puraSada triA 3 | 9 + 226 che. narajAtine prANavAcaka zabda nArIjAtinA prANIvAcaka zabda sAthe sahektimAM heya to e narajAtine zabda bAkI rahe. e be vacce paNa mAtra strI puruSa sivAya bIjo koI zabdabheda na hovo joIe. grAhmazra zrAkSanI va=bhigau-brAhmaNa ane brAhmaNa. mayUra pUrI ra=pUrI-mAra ane Dhela. to na-nahI te -nadanuM ane samudranuM tIra-ahIM nada ane nadIpatine nadI e banne prANI jAtivAcaka nathI. strI = pumAM zra=strIpulau-strI ane pumA-puruSa-A prayogamAM banne zabda judA judA che. che 31 126 prAAzizu-dvAre strI prAyaH | 3 / 1 / 227 che. gAmaDAmAM rahenArA eTale nagaramAM nahIM dekhAnArA evA tathA azizunAnI uMmaranA nahIM--evA be kharIvALA pazuone saMdha hoya ane temAM nArIjAti ane narajAtinI sahamati hoya to strIvAcI nAma prAyaH ekaluM bAkI rahe. ahIM paNa nArI ane nara sivAya bIjo koI zabdabheda na hovo joIe. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Avadha striyazra jIvazva nA:-maoNH gAvaH-A havazvane havazvamAH=me savaH=A ruru-vizeSa rahenArAM haraNa ane haraNI-A grAmya pazu nathI eTale paraMtu kA9126 sUtrathI ekaroSa samAsa thayeA. nA vAzrarrAH-bakarI ane bakarAe. bakaruM, be zaka-khurakharIvALuM prANI nathI tethI A niyama na lAgyA paNa 31 / 126aa sUtrathI ekazeSa samAsa thayeA. 414 gausvAyaM gaumU=mau gAvau-A baLada ane A gAya. A prayAgamAM mAtra eka eka ja gAya ane bada che paNa saMgha nathI tethI A niyama na lAgyA paNa 315126 / thI eka zeSa samAsa thayA. 3ya3drAzra=drA:-UMTaDIe ane UTA-prAya: kahevAthI ahIM A niyama na lAgyA. tethI sA12thI ekazeSa samAsa thayeA. gAyA ane baLade. prakAranAM jaMgalamAM A niyama na lAgyA rahImanyane 2vA || rU| 2 | 28 // napuMsakaliMgavALuM nAma bIjA alIba-nara ke nArIjAtinA-nAma sAthe saheAktimAM hoya te temAM ekalu napu Msaka li MgI nAma vikalpe bAkI rahe paNa e nAmeAnI vacce lIba ane alIkha sivAya bIjo kAI bheda na hovA joI e. zuklaM ca zuklazca zuklA ca zuklam, zuklAni vaadheALu, eka nararUpa dhALu ane eka nArIrUpa veLuM) jIruM 2 gurjA ne guoe dheALAM (jI. 351 119) jIvax 2 gurruzra=dram, cumhe vA-e dheALAM.-(eka nAnyatara dheALu ane eka tararUpa dhALu) --AALAM-(eka nAnyatara || OM / 15127 / / A udAharaNamAM banne na!ma napu MsakaliMgI che mATe A niyama na lAgyA. mahad himamU himAnI, hima 2 himAnI vahima-himAnyo-hima ane vadhAre hima-2 -A udAharaNamAM zabdabheda che. || 3 | 1 | 128 || puNyAryAd bhe punarvasuH / 3 / 1 / 129 / / puSya nakSatra athavALA zabda pachI nakSatra arthavALA ja punarvasu zabda AvyA hoya ane e bannenI sahe.kti suAya te punarvasu zabda ekavacanamAM Ave. dvivacanasUcaka Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 415 3dvito puSya-punarvasu-puSya nakSatra ane be punarvasu nakSatra ugyAM. karatI ti-punarvasU-tiSya nakSatra ane be punarvasu nakSatra uvAM. dvivacana mucaka punarvasu zabda ekavacanamAM AvavAthI punarvasU evuM kivacanI 4 rUpa sadhAyuM, ema na thayuM hota to punarvasu zabdanuM rUpa punarva na thatAM punarvasavaH ema thaI jAta, je azuddha gaNAta. mAdra-punarvasava:-A nakSatra ane be punarvasu-A udAharaNamAM Agalo zabda puSya nakSatra arthavALo nathI. puSpa-dhA:-puSya nakSatra ane maghA nakSatra-A prayogamAM pAchale zabda punarvasuvAcaka nathI. tiSya-punarvasavo vATA:-tiSya ane punarvasu nakSatramAM janmelAM bALako-ahIM keI zabda nakSatravAcI nathI. 3 1 129 | vidhinAmadavyAkha navA dUH jai rU2 20 | adravya vAcaka eTale guNanA vAcaka tathA kriyAnA vAcaka evA paraspara virodhI arthavALA zabdono je dvanda samAsa thAya te vikalpa ekavacanamAM Ave. je dhanDane AraMbha sva eTale sajAtIya evAM paraspara virodhI arthavALAM nAmothI thaye hAya to. muha ra laM va=muva-suvam, suvatu sukha ane duHkha. rAmazca maMtrAma=AmAtrAmam, DhAmAmaulAbha ane alAbha. #Amoau -kAma ane krodha-hIM paraspara virodhI arthavALA zabdo nathI. to nanheM-ThaMDuM pANI ane UnuM pANI-A dravyavAcI zabdo che. zudghi-sura-duni-buddhi, sukha ane duHkha-ahIM jema sukha duHkha bane sajAtIya che. temAM temanI sAthe ahi sajAtIya nathI. | | 3 | 1 | 13 0 che azvavava-pUrvApati-SdharottarazA rU2rUDa che. azvavadava, pUrvApara ane madharottara e dvanda samAsavALA paraspara sajAtIya traNa zabdo ekavacanamAM vikalpa Ave. anna vadavA ti=gara-vava , azva-vaDavo ghoDo ane ghoDI. pUrva apUrveta pUrvAparam , pUrvApare-AgaLa ane pAchaLa. badhA uttarati = adharottara, attare-nIce ane upara athavA adhama ane uttama. _o 3 1 1 ! 131 !! Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pazu-dathanAnA ! rU. . 232 sajAtIya evA pazuvAcaka ane khAvAnI cIjarUpa evA sajAtIya vyaMjanavAcaka nAmone thayelo dvanda samAsa vikalpe ekavacanamAM Ave. pazu-aunna kinna haSar, nona -baLada ane pADA, vyaMjana- ira vRrta ravivRtama, jite-dahIM ane bI. che 3 1 132 | --janya-ba-paNa vadhu I 3 / 1 / 23rA bahuvacanavALA, ane paraspara sajAtIya evA taravA, tRSAvAcaka, vALyavAcaka, pRjavAcaka, ane kSivAcaka zabdo dvanda samAsa vikape ekavacanamAM Ave taru-RkSA coSAzca=Ancoma, -pIMpaLAnAM ane vaDanAM vRkSo. tRNu-kukara vAra karAram. guvAra -DAbhanAM ane kAMsanAM taraNa. dhAnya- sikanna nAgatimA, tiTanA talanAM ane aDadanAM dhAnya, mRga-DayAkaa TLAkaaaim, -kaya nAmanAM tathA eNa ' nAmanAM eka jAtanA judAM judAM haraNe. pakSI-phrAnna javAbra=haMsarvakAma, hRsattAvA: haMso ane cakravAke. che 3 1 133 senA-sugajUnA che rU | 234 . senAnA avayavavAcI bahuvacanavALA sajAtIya zabdone dvanda samAsa ekavacana vALo thAya che tathA sajAtIya zudra ja suvAcaka zabdono dvanda samAsa ekavacana vALe thAya che. senAnAM aMga-azvAka =azvarathamU-azvo ane ro. zukrajaMtu-trikSazva yUjhikSamU-juo ane lI. 3. 1 ! 134 || 44 nAta ! rU. 2 rUpa che. bahuvacanavALAM sajAtIya phaLavAcaka nAmane Tha% samAsa evacanavALo cAya. vALi 2 mAmAna =trAmamU--bora ane AMbaLAM. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 417 tAni caMddAmAni ti~~~A amuka khAsa prakAranAM khera ane AMbaLAM che, ahIM ar ane Amalaka zabda tivAcaka nAma nathI paNa amuka sthaLamAM thayelAM ja vizeSa prakAranAM mera ane AMbaLAMnA sUcaka che. || 3 | 3 | 135 atrafna-patrAa: || 3 | ? | 236 || paraspara sajAtIya evA jAtisUcaka ane dravyacaka zabdone dundra ekavacanamAM thAya che. ahIM prANIvAcaka zabdo na levA, ane 31:132aa sUtrathI laine 35151355 sudhInAM sUtromAM je zabda upayeAgamAM AvelA che (eTale pazuvAcaka, bhAjanasaMbaMdhI vyaMjanavAyaka, tavAcaka, tRNuvAcaka, dhAnyavAka, mRgavAcaka, pAcaka, senAnA aMga caka, kSudrajaMtuvAcaka ane phaLavAcaka) te paNa na levA ArAvarAtrI na=ArArAtri ArI ane charI. sa"--vindhyo-sahyAdri ane viSyapata-e jAtivAcaka nathI tethI A niyama na lAgyA. brAhmaLa-kSatriya-vidra-zUdrA:trAdALa-kSatriya-vid-sUTa-brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra-A zabdo prANIvAcaka che tethI A niyama na lAgyA, zaoN-mahriau-baLada ane pADe, ahIM pazuvAyaka zabdo hovAthI A niyama na lAgyA. darukSu-coSI, hakSoSama-plakSa ane nyaAAdha- tavAcaka heAvAthI A niyama na lAgyA. azvarathau, +, sAtham--a ane ratha--A zabda senAnA agavAcI che, tethI A niyama na lAgyA. varAmave, varAmamU--mera ane AMbaLAM. niyama na lAgye. pha.vAcaka ;vAthI A || 3 | 1 | 136 / / kALi-sUrvA gaLAm // 2 | o | 20 || paraspara sajAtIya evA prANInA aMgavAyaka zabdo ane vALanA aMgavAcaka zabdo dvandva samAsamAM ekavacanavALA thAya che. aMga eTale avayava, prANya ga--Lo na nAsiA ca=kaLanAsim-kAna ane nAka-A banne prANInAM aMgavAcaka zabdo che. tUryA ga-mAnDriyA 7 vALaviA naiti-mAreMdriya--vim mRdaMga vagADanArA ane Dhola vagADanArA, A banne zabdo vAghanAM aMgavAcaka che. 27 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vaLa-jIau-hAtha ane madha-A banne zabdo sajAtIya nathI. kAlA13LA varabA joItanyAmakuvALe che rU! 1 / 28 che. aghatanI vibhaktimAM thA ane pha() dhAtunA katarUpa Ta AdinA vAcaka sajAtIya nAma dvandrasamAsamAM ekavacana vALA thAya che, je A dvanda dvArA anuvAdano viSaya jaNAtuM hoya to. koI paNa prasiddha hakIktanuM eTale bIjAM bIjAM pramANo dvArA siddha hakIkatanuM zabdo vaDe saMkIrtana karavuM tenuM nAma anuvAda. sthA-pracAtta (krazca rASeti= 8-%AcA-koI mANase kaTho ane kAlApAnI siddha thayelI pratiSThAnuM saMkIrtana karyuM. -3ti ( zaithumati =) -authumamU-keI mANase kaTho ane kauthumonA siddha thayelA udayanuM saMkIrtana karyuM. 3) Ta-TaT:-kaThono ane kAlApone udaya thayo-A hakIkta aprasiddha che ane tenuM koI mANasa kathana kare che arthAta ahIM anuvAda nathI. - 3 / 1 / 138 aklIbe'dhvaryukratoH / / 3 / 1 / 139 // adhvaryuM eTale "yajurvedanA jANakAra evo artha che tethI ahIM jhavavuM zabdane paNa artha "yajurveda samajavo. yajurvedamAM vidhAna karelA cattavAcaka paraspara sajAtIya zabdano dvanda ekavacanamAM Ave, paNa e zabdo napuMsakaliMganA na hovA joIe. arja azvamedhati=azvamedhadU-arka nAmane yajJa ane azvamedha nAmano yajJa. gavAmayanaM ca AdityAnAmayanaM ca-gavAmayanAdityAnAmayane yA prayogamAM gavAmayana ane pAkisyAnAmavana e banne zabdo napuMsakaliMgamAM che tethI A niyama na lAgyo. vanayana eTale gAyanA vADAmAM thato yajJa ane gAriyAnA na eTale devaLamAM thato yajJa. rUDu--A be yatavAcaka zabdono nirdeza yajurvedamAM nathI paNa sAmavedamAM che. -vana la-amAvasyA ane pUrNimA-A be zabdo yattavAcI nathI. I !! 3 1 1 139 !! Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda niTAmya || 3 | ? | 240 || nikaTa pADavALA evA sajAtIya bhaNanArAnAM vAcaka nAme drandsamAsamAM ekavacanamAM Ave che. padhdha maMtrapaT-mammU-padane bhaNanArA te padaka kahevAya ane kramane bhaNanArA te kramaka kahevAya. pada pachI kramanuM adhyayana thatuM hovAthI e ene kiTa pATha che. || 3 | 1 | 140 | 419 niyaMtraiNya | rU| 2 / 42 // jemanuM vera svAbhAvika che. eTale janmathI ja che emanA anA sUcaka paraspara santatIya nAmeA dUndusamAsamAM ekavacanamAM Ave. dazra navujanaiti=mahinam-sApa ane teALiyeA. A menu baira kAI paNa kAraNathI nahIM paNa svAbhAvika che. revAzra anurAdhdhati vaivAsurA:, revAturam-deva ane asura--A enu svAbhAvika vera nathI paNa sakAraNa baira che. || 3 | 1| 141 / / naTI-reza purAM chiddhAnAm || rU| ? | 642 // vidhi-judAM judAM--liMgavALA nadIvAcaka, dezavAcaka-janapadavAcaka eTale pava tavAcaka nahIM paNa mAtra janapadmavAcaka ane puravAcaka eTale gAmavAyaka nahIM paNa mAtra puravAcaka sAdIya zabdo drandsamAsamAM ekavacanamAM Ave. nadIvAcI-1 vAdha=mA-goLanU-gAMgA ane zANu nadI, dezavAcI-suravadha vukSetra yuvukSetram kurudeza ane kurukSetra. puravAthI--mathurA tra vAruiputra zva=mathurA-pATahiputram-mathurA ane nATaliputra. TR yamunA cA-yamune-gagA ane yamunA--ahIM liMga sarakhAM che tethI A niyama na lAge, || 3 | 1 | 142 !! pAcadrazya || 3 | 2 | 243 // je zudrone brAhmaNAe, kSatrikAe ke vaizyAe jamavA ke pIvA mATe kApeluM pAtra-vAsaNa- saMskArathI eTale mAMjavA vagerene saMskAra karavAthI 1 sUtra lAkA e jAta hoya che. jemane jamavA mATe ke pANI pIvA Te Apela vAsaNa mAMjavAthI ke mAMjane khaTAithI vAMchaLavAthI e pAtra Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana cokhkhuM thaI jAya te zudro pATyazadro kahevAya. evA sajAtIya pArAddhavAcI nAme ThandrasamAsamAM ekavacanamAM Ave. takSAH 2 mayAAti=sAyaram-suthAra ane luhAra. rana tanuvAyAkya ranavatakhtavayama-dhobI ane vaNakara. cekhuM thaI jAya ane e pAtrane brAhmaNa kSatriya vA vaizya pitAnA upayogamAM laI zake e eka jAta. tathA jemane jamavA mATe ke pANI pIvA mATe Apela pAtra-vAsaNa mAMjavA vagere dvArA zuddha na thaI zake paNa tene agnimAM nAkhIne tapAvAya te ja zuddha thaI zake evA paNa bIjI jAtanA zudro hoya che, evI kalpanA jAtibrAhmaNoe karela che. AvA bIjI jAtanA zudrone brAhmaNa vagere gauvaNika leke potAnuM pAtra ApatA ja nathI. A bIjI jAtanA zudronI janaMgama cAMDALa ane bukakasa cAMDALa e be jAto che, emane apAyela pAtra mAMjavAthI ke bIje prakAre zuddha thaI zakatuM nathI paNa agnimAM tapAvAya to ja zuddha thaI zake che. A paddhati hiMdustAnanAM ghaNuM junA kALathI jAtibrAhmaNoe cAlu karela che. vartamAnamAM paNa gAmaDAMomAM kaNabI, koLI, kuMbhAra vagerene vAparavA mATe mATInAM ja vAsaNa apAya che. dhAtumAM tAMbAnAM ke pItaLanAM ja vAsaNa apAya che, kAMsAnAM vAsaNa to apAtAM ja nathI paNa have aMgrejo AvyA pachI A rivAja maMda maMdatara ane maMdatara thato cAlyo che. A sUtradvArA hiMdustAnamAM june jAtibheda kevI jAtane ugra hato te upara ThIka ThIka prakAza paDe che. A sUtramAM zaka, yavana vagerene pAtra ApavA jevA gaNavAmAM Avela che eno artha e che ke zako yavana vagere ApaNA dezamAM AvIne ApaNI sAthe evA ekarasa thaI gayelA athavA evA sattAzALI thaI gayelA ke temane jamavA mATe ke pANI pIvA mATe ApaNuM vAsaNa ApavAmAM saMkoca rakhAya tema na hatuM. manue to manusmRtimAM kevAM vAsaNone kevI rIte maMjAya to zuddha thaI zake enA niyamonuM khAsa sUcana karela che. eka tarapha sarva vahu phuduM vra ema kahevAmAM AvatuM ane bIjI tarapha Avo tiraskAranA pAyA upara Ubho karAyela jAtibheda-e kevuM vicitra !!! Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 421 yuaAka vAkya ku mu -kuMbhAra ane varuTa eTale sUpaDAM ke suMDalA banAvanAra kArIgaranI kaI jAta. #pAzva didrAnna krikriyAndri-kikiMdhAno vatanI ane gadinA vatanI ('gAjI' nAmanA sthaLa mATe di zabda kalpAyo hoya ?) rAgna thavanAzva rAjyavanam zaka ane yavana. janama-:--janagama ane bukakasa-janaMgama-cAMDAla-jAtinA zone ane bukakasa-cAMDAlajAtinA zuddhone brAhmaNa vageree vAparavA ApelAM pAtro mAMjavA vagerenA saMskArathI zuddha thaI zakatAM nathI tethI A janaMgama vagere zadro pAcya na kahevAya ethI nanAmavuMw{ prayoga na thAya. che ! 1 / 143 avazvAdri rU| 244 .. vAva vagere zabdono ThanDa ekavacanamAM vaparAya che. nau avazca==AvAzvamU-baLada ane azva-ghoDo. gna viThya-vAvinAmU--baLada ane gheTo. pAvAzva vagere zabdo nIce pramANe samajavAnA che-- navAvamU-baLado ane ghoDAo. vaidazamU-baLado ane eDaka-gheTAo navAvi-baLado ane gheTAo che (+24, movi, go+pUruM A zabdomAM nArArakA tathA nArArA sUtradhArA saMdhi thatAM je rUpa bane te rUpamAM A niyama lAgatuM nathI tathA vaira e gaNu pAThamAM nirdeza karela che tethI je+- naveDha-prayogamAM paNa A niyama lAgato nathI. anAviya-bakarIo ane gheTIo ! rAdIpachinnUsADIo ane pache naiDam-bakarAo ane gheTIo DIo-pacheDI eTale strIone kuvAmanamU-kubaDA-khuMdhiyA ane zarIranA uparanA bhAgamAM pahera ThIMgaNuM-DhIcakA vAnuM vastra ku-rAtamu-kubaDA ane bhIla loko 3 varaUMTo ane gadheDA. putrapautra-putro ane pautro. 3STrarAzimU-UTo ane sasalAMo. vaTA-kutarA ane cAMDAla mUtrarAkR-mUtara ane chANuM. trIkumAramu-strIo ane kuMvArA mUtrapurISamU-mUtara ane maLa-viSThA tAlImAnavamU-dAsIo ane mUDha ameda-kALajuM ane meda-carabI mANase | mAMsAbitaY-mAMsa ane lehI. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAram-DAbhaDA ane zara nAmanu ghAsa. mevRtIma-DAbhaDA ane pUtIka nAmanuM ghAsa arjunaputram arjuna nAmanuM dhAsa ane puruSa nAmanu dhAsa tRLoTavam--tara ane ulapa eTale pa tanu dhAsa kRSivayasI-dahI ane dUdha madhurviSI-mava ane ghI rivAsavau--viSNu ane iMdra brahmAnApatI-brahmA ane prajApati dakSa prajApati zivaizramanI-ziva ane kaeNmera vizAlI-kaMda ane vizAkha rinAaurinau-parijA nAmanI nadI ane kauzika nAmanA pata pravAsI-uttama ane halake AvavAne-Adi ane aMta [sUryAvandramasau-sUraja ane cAM mitrALo-mitra ane varuNa manISonI-agni ane sAma somAztro-sAma ane rudra A cAra zabdo devatAvAcaka che nAraTnavaMto-nArada ane pavata-mANasa nAM nAmeA rIDama bALAo ane bALaka vAsIvAsam-dAsIo ane dAsA mAvatImAgavatam-bhAgavatI ane bhAgavata. A sivAya bIjA aneka zabdo na Siya gatiH // 35 ? | 24, || Siya: vagerene krUndrasamAsa ekavacanavALA thatA nathI. tri 7 yazruti tri-yasI-dahIM ane dUdha. sarvizva madhu carti-madhunI--dhI ane madha SivayaH vagere zabdo nIce pramANe che paNa samajavo. / / 3 / 1 | 144 5 [ vGAmo-khaDa ane ma nAmanA asure nrnaaraaynnau-nara ane nArAyaNa raamlkssmnnau-rAma ane lakhamaNa mImArjunau-bhIma ane arjuna jamnAzvataro-ka bala ane avatara e nAmanA e sahacArI nAga mAtApitau-mAbApa pitAputrau-pitA ane putra zraddhAbheSe zraddhA ane buddhi jIjJe--dhALu ane kALu kRSNaditro-samit-agni saLagAvavAnuM sAMkaDu ane DAbha sAme Rgveda ane sAmaveda vAmanase-vANI ane mana yAkhyAnuvAyeAjyA ane anuvAkayA nAmanI RyAe rIkSAtapattI-dIkSA ane tapa zraddhAtavasI-zraddhA ane tapa zrutatavI--zAstrajJAna ane tapa Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda meSAtavI-buddhi ane tapa adhyayanatavalI-bhaNatara ane tapa gulamurAre-khAMNIye| ane sAMkheluM 423 skUlaSTamusaI-khAMDaNIyA ane sAMbelu najAgRtI--caDALa ane mRtapamaDadAMne sAcavanAra vagere khInna paNa aneka zabda che ' || 3 | 1 | 145 // mAne || 3 | ? | 246 | pUrvIpaTTama ke uttarapadamAM vartamAna nAmAnA arthAnI jo saMkhyA gaNanA--jaNAtI hoya te hrasamAsamAM te nAmeAnuM ekavacana na thAya. dvAna gAvaxSa mahiSA~-A go-mahiSA:-dakSa baLada ane daza pADA na: vALacarlR pArASa-vava: pALiAvAH dhaNA hAtha ane dhaNA paga, || 3 | 1 | 146 5 vAntia | rU| 2 | 247 || pUrva padamAM ke uttarapadamAM vartamAna nAmeAnA 6mAM je AsapAsa' vageree rIte saMkhyAnI samIpatA jaNAtI hAya nAmeAnA dandrasamAsa ekavacanavALA vikalpe thAya. padmo-maMtrim, pA o-SiAH[H------baLada ane pADAnI sakhyA duzanI AsapAsa che.' || 3 | 1 | 147 || pUrvanipAtanuM vidhAna eka bIjA nAmeAne samAsa thayA pachI samAsa pAmelA nAmAmAM paheluM nAma kayuM Ave !' e praznanA uttara ApavA A sUtra racavAmAM Avela che. duzana te te prathamoruM trA / / 3 | 2 | 148 // A samAsaprakaraNamAM ema kaheluM che ke, nAca khInna nAma sAthe samAsa pAme'e kathanamAM nAma' zabda prayAvibhaktithI batAvele che, te! jyAM jyAM AveA prathamA vibhaktivALA zabda batAvele hAya te dareka zabda samAsamAM pahelA Ave arthAt vyAkaraNanI bhASAmAM te mukhyane pUrvaniyAta thAya. (pUrvanipAta--pahelu' Avavu.) AmannA TrA cemAM te trAsannadrA: je saMkhyAnI najIka dusa saMkhyA che te-nava ke agiyAra Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A prayogamAM 3 12. sUtramAM ahIM jaNAvelI rIta pramANe mAsanna zabda prathama vibhaktithI jaNAvela che ethI mAtra ane TujI e bannenA samAsamAM A niyama dvArA mAnna zabda pahele Avyo, paNa TA zabda pahelo na Avyo. saptAnAM pAnAM samAra: ti sataka-sAta gaMgAo. A prayogamAM 3. 1 28 sUtrathI saMkhyAvAcI zabda prathamekta che mATe satta ane kA e bannene samAsanA prayogamAM sakhata zabda pahele Avya, 1 zabda pahele na AvyuM. e 3 1 148 che sanattApu || 3 | 6 | 241 | vagere samAsavALA zabdomAM je zabda pahele AvavAne yogya nathI te paNa pahele Ave. hatAnAM gA=rAgaTransa:-dAtone rAjA. pUrva vAlitaM zrAd trita=tivAtamU-pahelAM vAsita-sugaMdhita-kyuM ane pachI lepana karyuM. samAsa vidhAyaka ho7i6. sUtramAM Transa zabda prayano che ane rAjana zabda tRtIyo che eTale A prayogamAM rAganuM zabda prathama AvavAne megya nathI tathA 31 97 satramAM vAlita zabda prathama che ane sTisa zabda tRtIyo che tethI trita zabda pahelAM AvavAne pogya nathI chatAM e bane zabdo ahIM pahelA AvI gayA. rAjadratta vagere zabdo nIce pramANe samajavA.-- rSata-moTo dAMta matota-paheluM vaNAyuM pachI divAsita-paheluM sugaMdhita karyuM apAyuM ane pachI lepana karyuM. kADhamU-paheluM beDAyuM pachI sivata -pahelAM sApha karyuM ane ke vavAyuM pachI chAMTayuM. ama-karajadAra. karajadAra hovAthI mRzcita-pahelAM chAla utArI ! dInatAne lIdhe te adhamaNuM pachI pakavyuM-zuM nyuM kahevAya. nati -paheluM luMTAvuM ane sattamaf-leNuM vasula karanAra. leNuM pachI nagna thavAnuM vasula karanAra vyAja sAthe leNuM annaparva-paheluM pakavyuM ! vasula kare che tethI uttamaNuM" pachI keledita thayuM-pocuM thayuM ? kahevAya Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda 425 3TUrva8mura-khANiyo ane sAMbelu javAzva-gAya ke baLada tathA cheDe ta pvuM-cokhAnI sAthe madhanuM ejyagna-avaMtIne rAjA ane bIja amaka dezane rAjA, trirathavAhI-citraratha rAjA ane jitrAsvAti-citrA nakSatramAM pedA thayela bAlhIka dezano rAjA ane svAti nakSatramAM pedA thayela snAtaka/kar-snAtaka ane rAjA ramazra-ma thAnA vALa ane ravIvakisAtha-uzIrabIja dADhI muM chanA vALa nAmano parvata ane ziMjastha mAryApatI-strI ane pati nAmane parvata putravatI-putra ane pati prAni -dhana-AraTavane chokaro kAyAvatI jAyA ane pati ane cAMdhanano chokaro svarUpatIpena ane pati adharoi-nIcale hoTha ane upale gaqtajAyA ane pati hoTha dampatI vai ramatagavAna-vaikarimata ane putra-putra ane pazu gAjavIja nAmanA puruSe. risonAnu-mAthuM ane jAnu-goThaNa paridhAnapUrANa-gAmanA nAma- Airavi-mAthuM ane gaLAnuM gaupAlidAna ane pUlAsa hADaku -haDiye kuradapUrAsa- ,- karaMDasthala naranArAya-nArAyaNa ane nara ane pUlAsa samadra-rudra ane sema vIrakAra-strI ane jAra kurAva-kezava ane kubera hArArtha-dAra ane artha-dhana mayUra-mora ane kAgaDo vizvanALuna kaNa ane arjuna 3mAmahezvara-mahezvara ane umA sUdrA-zUdra ane Arya pAdukRtarASTra-dhRtarASTra ane pAMDu viSaya-rUpa rasa vagere viSayo ! viSNuvAna-vAsava ane viSNu ane AMkha jIbha vagere Idriye | vagere aneka zabdo che nIcenA zabdonAM be be rUpa thAya che puruSottama, 3ramapuSa-uttama puruSa madhya, -dharane madhyabhAga aravizva-vikhyAdhabiMba jevo lAla hoTha mag-q-niug- | 3 | 1 | 149 che Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacadra zabdAnuzAsana viroSaUT-kSatra-caMdaDyuM pAtra che rU. ! 250 che. bahuvrIhimAsamAM je zabda vizeSaNavAcaka haya, sarvADhi heya. tathA saMkhyAvAcI heya te pahelo Ave. vizeSaNavAcI-citrA zauryara=citrapu-kAbara cItarI gAyavALo. sarvAdi-sarva zuruM ca=sarvA-jenuM badhuM dhoLuM che. saMkhyAvAcIndra kuau vacca=diM -jenA be baLada vagere kALA che | 3 / 1 / 150 | ai: + rU. 2 / 52 . je nAma # pratyayavALuM hoya te nAma bahuvI hisamAsamAM paheluM Ave. ra: kRtaH vena tara:-jeNe sAdaDI banAvela che te. || 3 | 1 | 151 , nati-nipuNAvA che rU . 2 222 bahutrIhisamAsamAM Avela je 7 pratyayavALuM nAma hoya te, jAtivAcaka nAmathI, kALavAcI nAmathI ane sukhAdi nAmathI paheluM vikalpa Ave che. jAtivAcI-rAIjhara in mana=AkaradhI, kaparA-jeNue sAMgarInI ziMga khAdhI che te strI. kAlavAcI-nAsaH nAtaH alyA: sA nAmanAtA, bAramAsA--jeNIne jamyA mahine thayA che te bAlikA sukhAdivAsI-purva prApta thayA: sA-suvaNatA, sAtamuvI-jeNIne sukha thayela che te zrI. Tu hIne yAda nA duHvInA, hInaduvA-jeNunuM duHkha hINuM thayuM che te strI sula vagere zabdo nIce pramANe chemuva-sukha sTI-asatya Tu-duHkha -dayAmaya tR-tupa-ghI paka jusa chuM - kaSTa -sahana karela -AMsu pratI-oidhI vagere 1 3 1 1 1 52 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama pAda trAhitAnyAvikSu || 3 | o | 12 || Aiigna vagere bahuohisamAsavALA zabdomAM hra pratyayavALA zabdo vikalpe pahelA Ave sthApana karela che. Ahita aniyana sa:-mAhitAgni, anyAditaH-jeNe agninu nAtA: TntAH canya saH-nAtanta:, rntanAtaH-jene dAMtA phuTela che. Adigni vagere zabdo nIce pramANe che atinni-jeNe agninuM sthApana karela che, nAtaputra-jene putra thayela che nAtavanta-jene dAMta phuTela che nAtaramajI-jene dADhI mucha ugela che. vItateja-jeNe tela pIdhela che pItavRta ghI ,, asi--taravAra T6-6Da-daDA-lAkaDI 7-sudarzanacakra AtanAM cakrA "" pradaLAt || 2 | 3 | 14 / / bahuvrIhisamAsamAM AveluM TM pratyayavALu nAma, praharavAcI nAmathI pahelAM vikalpe Ave. vRttaH atiH yena sA=zrvatAtti, alyuvata:-jeNe taravAra ugAmI che te-ahIM ati zabda praharaNavAcI che. pradULa vAcaka zabdo nIce pramANe che zUna--trizA--lADhAnuM aNIdAra zastra -dhanuSa vagere aka 427 pItamadya jeNe madya pIdhela piitvissviSa .. dghamAya--je strIne paraNela che tArtha-jene atha samajAyela che chinnazIpe-jenu mAthuM chedAyela che pItaSi-jeNe dahIM pIdhela che. vagere aneka zabdo che. || 3 | 1 | 153 !! manutra-dhanuSa pArA-zAMsale lagna -khAMDu -taravAra dz vajradhvaja vagere aneka zade praharaNa. vAyaka che. !! 3 3 1 | 154 / / 7 saptamI phankrAtibhyazca / / OM / 2 / zlekha // bahuvrIhi samAsamAM phntu vagere zabdothI ane praharavAcI zabdothI saptamyaMta nAma paheluM na Ave. A niyama bAhulika che eTale nizcita nathI. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 siddhahemaca dra zabdAnuzAsana Idu vagere: mautra ghasya sArdunausTika-mastakamAM jene caMdra che, gharma nAmau vacce sa:=AmanAmaH--nAbhimAM jene kamaLa che. prakaraNa-fsa vALa vahya sa:= gif":-jenA hAthamAM tasvAra che. A traNe prayogomAM, mau4i, nAma ane vANi zabdo saptayaMta che, te pahelAM na AvyA paNa ndu va ane mane zabdo ja pahelAM AvyA. samAsamATe juo 3 tArA A 31155 vALo niyama bAlika che. tethI kaI kaI prAgomAM saptaryaMta nAma paNa paheluM mukAya che vaa vALo cahya saH pALivajhaH athavA grapabira OM dutte caDyuM sa dRr3havajha: athavA vagrasta: - vagere zabdo nIce pramANe che- Tra-caMdra of-Una athavA karoLiyAnI vandra lALanA tAMtaNA rAjAna -zaMkha padma-5dama-kamaLa Turmapavitra-DAbha vaDe pavitra | 3 | 13 155 che bahuzrI himAsamAM saptayaMta nAma, sahu vagere zabdothI pahelAM vikalpa Ave. De dura kazya sa= gs, gps:-jenA gaLAmAM gAMTha che te. tye dura thaze : madhye. mA-jenI vacce guru akSara che e chaMda samAsa mATe juo vadhAravA Tdu vagere zabdo A pramANe che - Dui-gAMTha athavA raseLo guja-bhAre athavA dIdhuM amarmasthAna Tdu sAthe vane samAsa karavo hoya to derANu e ja prayoga thAya paNa sahuvaThTha e prayoga na thAya. vahevuM eTale jenA rakaMdha upara gAMTha hoya che te. !! 3 1 156 . priyaH 1 rU| 1 | 217 || bahutrI hesamAsamAM priya zabada vikape pahelo Ave Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-tRtIya adhyAya prathama yAda 429 priyaH guda: yasya = "s, swya -jene goLa priya che te. - 3 1 157 CTRaaH dhAje rU. 2 218 . karmadhAraya samAsamAM jaEAra Adi zabda vikalpa pahelA Ave. jarA minizca=EsaininiH, naiminAraH-pILA jevA varNavALA athavA vAMkAcuMkA dAMtavALo jaimini vanavAsI ToLaq==ogaDa, droNAga:-kANa doNa. droNa-eTale droNAcArya athavA droNu eTale kAgaDo. EAra vagere zabdo nIce pramANe cheSAra-pILA jevA varNavALA ra-goro athavA vAMkAcuMkA dAMtavALo kUi-piMgaLa Du-kubaDa vRddha-gharaDo-bUDhe TU-kANe misuda-bhikSuka jha-laMgaDA chAna-vedano jANakAra tanuM-pAtaLA -lekenuM raMjana karanAra Ta-peTe voDaDe ghara bere vagere aneka zabdo che vata-TAlavALA _| 3 1 158 __dharmArthAdiSu dvandve // 3 / 1 / 159 // dharmArtha vagere dvandrasamAsavALAM nAme mAM je nAma paheluM AvavAne yogya hoya te vikalpa paheluM Ave. dharmagna =dharma, arthapano_dharma ane artha. rAdka karthaka-rAthI, marAvau-zabda ane artha. ghI vagere zabdo nIce pramANe chedharmA-dharma ane artha azvathAvaratha-pIMpaLo ane RAmArtha-kAma ane artha kaThInuM vRkSa rAkaDhArtha-zabda ane artha savirSadhu-ghI ane madha gadyanta-Adi ane aMta aLasRddhi-guNa ane vRddhiganendra-agni ane I (vyAkaraNanI saMjJAo che) vandrA-caMdra ane suraja TIghu-dIrgha ane laghu Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (430 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana caMdrAdu-caMdra ane rAhu tava zrata-tapa ane zAstra roLamInna-droNa ane bhISma rAkRmUtra-maLa ane mUtra #l-Da bha ane kAMsa ramarInama-UMTa ane gadheDo samIrAmi-vAyu ane agni sUraja ane caMdra grLanArauDhIca-pANininA chAtro ane rauDhinA chAtro nityavipUvinaya-haLa,muMja ane kalaka trAdhAkSatrividra-brAhmaNa kSatriya raya ane zudra mImasenAna-bhImase che ane arajaNa devApirAntanu-devA 5 ane saMtanu vanta-vasaMta ane unALo zu%-15 mato ane aSADa mahine vagere aneka zada che A badhA zabda pa pa bane rUpa samajI levAM ladhvakSarA-'sakhIdut-svarAghadalpasvarA-'z2amekam / / 3 / 1 / 160 // je nAma-1 laghuakSaravALuM hoya, 2 sahi zabda sivAya je nAma hasva kArAMta ane hasva sakArAMta hoya, 3 je nAma svAdi hAvA sAthe sakArAMta hoya, ke je nAma alpasvaravALuM hoya ane 5 je nAma pUjya arthAvAcI hoya te nAma, ThandrasamAsa pAmanArAM nAmomAM paheluM Ave. dhAro ke upara jaNAvelAM pAMca prakAranAM nAmAno dvandra mAsa thavAno prasaMga hoya tyAM game te koI eka nAma paheluM na Ave paNa sUtramAM batAvela kramane anusAra je nAma pachI batAvela hoya te ja paheluM Ave-eka nAma laghuakSaravALuM hoya ane bIjuM ke nAma avasthA akAra hoya to sUtramAM laghuakSaravALA nAmanA nirdeza pachI a5svaravALA akarAMta nAmane nirdeza karela che tethI te nAma paheluM Ave. laghuakSaravALuM -ArAOM sI -rAra-sarcamU-zara eka jAtanuM tRNa che ane sI paNa eka jAtanuM tRNa che. kAAMta-mari soma= mazISamau-agni ane soma. sakArAMta-vAyunna taura =vAyutapU-pavana ane pANa. svarAdi kArota-3 7 phAstra = trarAstram astra ane zastra. alpasvara-strajJaka raca =Dha ghoSo-pIMpaLo ane vaDa. a-zraddhA sevA 7 zraddhA-ghe-zraddhA ane medhAmedhA karatAM zraddhA vizeSa arcA-pUjanIya che tethI zraddhA zabda pUrvamAM Ave gurU mayUra=gujara-na, kapUra-kuTI -kukaDe mora-ahIM Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-prathama yAda buTa zabda lakSara nathI. rADu-TunDumi-vInaH. trILA-4-juntumaya:, zu-so-duntumayaH-za'kha duMdubhi ane vINA-e traNamAMthI eka ja nAma pahelAM Ave rIjju ane vIja alpa svaravALAM nAmeA che mATe e bannene pUrva nipAta prApta che tathA dunDumi e hasva kArAMta zabda che tene paNa pUrvanipAta prApta che. paNa upara jaNAvyA pramANe A mUtramAM hastra pheMkArAMta ane hasva OMkArAMta zabdanI pachI alpa svaravALA akAti nAmanA nirdeza che ethI sUtramAM 'je para--chI che te pahelAM thaI jAya.' e niyama vaDe alpa svaravALA kArAMta nAmane ja pU`nipAta thAya, paNa phUMkArAMta nAmane na thAya, e apekSAe TunDumiAku-vILAH ema na thAya, vispaSTa du:=vizrvapaTTa:-spaSTapaNe hAMziyAra-A rUpamAM dvandusamAsa nathI pa341518nA niyamathI thayele sAmAnya samAsa che. // 3 // 1 | 16 . !! mAsa-I-prAtrapUrvam // rU| ? / 6 mAsa vAcaka nAmeAne, kSatriya vagere vaLuM vAcaka nAme nAmene! dandrasamAsa thayeA hoya tyAM laukika gaNanA pramANe pahelu hAya te ja paheluM Ave. mAsavAcI]nazrva caitra naiti=4]caitro phAgaNu ane caitra mahine. laukika gaNanAmAM pahelA phAgaNa mAsa che ane pachI caitra che. tethI phAmaNa pahele Ave. 431 vaNa vAcI-vAdana kSatriya-ti-trALa triyaMaubrAhmaNa ane kSatriya. laukika gaNanAmAM pahelA brAhmaNa che. pachI kSatriya che tethI paheleA kSatriya na Ave. * vAcI-maphevazva yAmuveva paiti =jyetra-vAsuTevo ane vAsudeva (nAnA bhAI) laukika jhunAmAM te ja pelA Avela che. * hArzva kSatriIzva vidaiti=brAhmakSatriyavirAH-brAhmaNa kSatriya ane vaizyalaukika gaNanAmAM prathama brAhmaNa che, pachI kSatriya che ane pachI vaizya che tethI te krama pramANe te te zabdo pahelAM Ave. vid zabda taddana apa svaravALA che chatAM ya laukika gaNanAmAM chelle che tethI chelle Avela che / / ane traMtu anukramamAM je baladeva (meTA bhAI) aladeva meATA che tethI. / / 3 / 1 | 161 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mataMtusyam // rU| ? / dUra // je nAmeAmAM saMkhyAnI dRSTie sarakhA svara che evA nakSatravAcaka nAmeAnA ane RtuvAcaka nAmeAnA dvandvasamAsamAM je nAma kramamAM paheluM DrAya te ja nAma paheluM Ave, nakSatra-azvinI va mALI 6 vRttiA 7-azvinImaLIttiAH--azvinI, bharaNI ane kRttikA. Rtu - hemantazca zizirazca vasantazra=hemanta-zizira-vasanA:-hemaMta, 432 zizira,ane vasaMta. Ardra-vRzirasI-ArdrA ane mRgaziras nakSetra grISmavyavasantau grISma ane vasaMta Rtue A banne prayAgeAmAM saMkhyAnI dRSTie sarakhA svaravALA zabda nathI. prAImAM be svara che ane vruttiramAM cAra svare che. grISmamAM e svara che ane vasantamAM traNa svara che, tethI A niyama na lAge, / / 3 / 1516rahe || maLyA samAze ! r / ? | 6 samAsamAtramAM saMkhyAvAcI nAma anukrama pramANe paheluM Ave eTale je pahelu hAya te ja pahelu Ave. Dho vA yo vA ti=fDhatrA:-be ke traNa. yo: rAtayo: samAhAra: rUti-dvirAtI-me zata-asA na TrAnca tiArA-agiyAra AcArya zrIhemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI svApanna laghuvRttinA trIjA adhyAyanA samAsaprakaraNavALA prathama pAne vivecana gujarAtI anuvAda samApta thaye. prathama yAda samApta || 3 | 1 | 163 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya adhyAya (dvitIya pAda) samAsa thayA pachI nAmamAM ke dhAturUpamAM je jAtanA pheraphAro thAya che temanuM nirUpaNa A pAdamAM che. paraspara-anyo'nya-itaretarasyAm syAdevApuMsi // 3 / 2 / 1 // paraspara, mobanya, retara-A traNe zAne lAgelI tamAma yAdi vibhaktiene badale mAm vikalpa levo. je A traNe zabdo narajAtivALA nAma sAthe saMbaMdha na rAkhatA hoya te eTale nArInativALA ane nAnyatarajAtivALA nAma sAthe saMbaMdha rAkhatA hoya to. 1 "tirasyAm' mULasUtranA A padano vibhAga be rIte thaI zake che1 itaretarasya+Am-itaretarasyAm 2 itaretarasya+am-itaretarasyAm / mAyAryazrI sUcave che ke gAma evuM pada kADhIe tyAre gAma nuM vidhAna samajavuM ane mam evuM pada kADhIe tyAre man nuM vidhAna samajavuM. tAtparya e thayuM ke mAm paNa thAya tathA am paNa thAya. ethI jayAM jyAM udAharaNomAM taretarAma no prayoga batAvela che tyAM tyAM badhe phratiretaram no prayoga paNa samajIne varaspara tathA anyonyanAM paNa udAharaNa samajI levAM. 2 "pApusi' mULasUtranA A padano vibhAga paNa be rIte thaI zake che1vA malikavADapusi, 2 vA pusi | vA kapusi vibhAga samajIe tyAre "narajAti sivAya" evo artha ghaTAvo ane vA puri ema bane judAM judAM pada samajIe tyAre narajAtimAM' evo artha ghaTAvavo. tAtparya e thayuM ke narajAti sivAya cAri vibhaktine am vikalpa thAya che tathA vA pusi vALA padacchedamAM "naranAtimAM sthADhi no mam vikalpa balavAne che" ema bIje artha paNa ghaTAvavAno che tethI parasparAma , gharaghara, gharasvaraH ema traNa rUpe thaI zake che. ahI e dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke puraspara, anyonya, rUtara A traNe zabdo savadi gaNAya che tathA paraspara, maLyo ane taratara A traNe 28 : Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana s bhe sau 3 va paraspara, parasparam malayata A be sakhIe athavA A be kuLo eka bIjAne paraspara khavarAve che. , , , , anyanya, anyonyam , , che ke , rUtaretarA, rUtaretaram risara+sa, am, ga, gha, pram, , vagere badhI vibhaktiA =paraspara+ Am=parasparAm pakSe parasparam . anyonya+sa ,, =enyonya+A+=banyonyAn, vaNe anya kanyama. itaretara+si , itaretara+Am-itaretarAm pakSe itaretaram . tRtIyA-paraspara+gA=paraspara+mAma=parasparAmU , purakvere. anyo'nya+A anyonya+Am=anyo'nyAm , pakSe anyo'nyena. itaretara+A-itaretara+Am-itaretarAm , pakSe itaretareNa AbhiH sakhIbhiH kulaivA parasparAm paraspareNa vA bhojyate >> >> , anyonyAma anyonyana ,, , , rUtarIm, taretare che , rUme naraH paraspara mobanita-A puruSo paraspara khavaDAve che.-ahIM narajAtivALA nAma sAthe paraspara zabdane saMbaMdha hovAthI A niyama na lAge eTale varasparA vagere prayogo na thAya. I 3 re ma 1 | aNa vyathAmAvasthA toDaxLyA rU! 2 2 | avyayIbhAva samAsavALA makArAMta padane lAgelI tamAma yAdi vibhaktione badale mama belavo. AmAM ekalI paMcamI vibhakti na levI. 35mama ti-ghaDAnI pAse che. , hinjhaghaDAnI pAse Apa. pado ekavacanamAM ja vaparAya che eTale jyAre A zabdo narajAtimAM hoya tyAre vAsthara vagere traNa zabdonA cothI vibhaktinA ekavacanamAM vize rikvarazna vagere tathA pAMcamI vibhakitanA ekavacanamAM parasparaWAtu vagere rUpa bane che. ane anyonya tathA rUtara zabdanAM progye tathA anyonyaWAta vagere ane sutaretara zabadanAM rUtaretara tathA taretaramata vagere rUpa nitya bane che. jyAre vA pusi evA pada chedane svIkArIne artha karIe tyAre ja A bAbata samajavI. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 435 35mati, mama, mA, 5, 6 (ra), vagere badhI vibhaktiomAM upakumbha+am-upakumbham / 3paman eTale kuMbhanI pAse-prathamA, kuMbhanI pAsenAne-dvitIyA, kuMbhanI samIpatA vaDe-tRtIyA, kuMbhanI samIpatA mATe-catuthI, kuMbhanI pAsenuM -Sa, kuMbhanI samIpamAM-sAtamI. A rIte paMcamI sivAyanI badhI vibhAonA privacanavALA ane bahuvacanevALA pratyayone lagADIne paNa udAharakhA banAvI le samajI levo. priyakumoDA-kuMbhanuM samIpa jene priya che te A -ahIM bahuvohisamAsa che tethI A niyama na lAge. biyAma ta=rdhAtra strImAM. ahI avyayabhAva samAsa te che paNa akArAMta pada nathI-strI evuM IkArAMta pada . tethI A niyama na lAge. 3mAtu-kuMbhanI pAsethI-ahIM paMcamI vibhakti che tethI man nahIM thAya eTale 31numan evuM paMcamIvibhakitavALuM rUpa na thAya che 3 2 2 vA tRtIyAyA: 5 3 2 / 2 / avyayabhAva samAsavALA akArAMta padane lAgelI trIjI vibhaktinAM badhAM vacanone badale vikalpa pram thAya. vuiM na: 31mama, viMnaH 3pavumena-amAre kuMbhanA sAmIpya vaDe zuM ? 3ghama+mA=rUpakuma+mamUtrakamabhU-trIjI vibhaktinA dvivacana ane bahuvacanano artha paNa samajI levo. vipamena--ahIM avyayIbhAva samAsa nathI tethI A niyama na lAge. | 3 : 2 3 ! satasthA vA | 2 / 2 / 4 . avyayIbhAva samAsavALA akArAMta padane lAgelI saptamI vibhaktinAM badhAM vacanane badale an vikalpa thAya che. 3ghakuman , 3ju vA nihiM-kuMbhanI pAse sthApa-mUka. saptamIne dvivacana ane bahuvacanano artha paNa samajI levo. zivopame-kuMbhanuM sAmINa jene priya che temAM. ahIM avyayIbhAva samAsa nathI, 1 3 1 2 3 4 che Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zrAddha-naTI-vaMyartha | rU| r / 1 // RsUcaka avyayIbhAvasamAsavALA nAmane lAgelI saptamI vibhakitanAM badhAM vacanene khale am khelavA tathA cheDe nadIvAcI nAmavALA ane cheDe vazyavAcI nAmavALA eNkArAMta avyayIbhAvasamAsavALA nAmane lAgelI sAtamI vibhaktinAM badhAM vacanene badale amU khelave, Rddha-mAnAm samRddhi: sumAtram--magadheAnI samRddhi. mumaSamu= sumAtra+mam=sumanabam-sumagadhamAM rahe che. nadI-unmattA paNa ma=sanmattA =jyAM gagA vadhAre unmAdavALI che te sthaLe niyAma=kA+gam=mU virAtiH mAdvAnA vA:=virAtimAdvAna vasati--vazya evA ekavIza bhAradvAjomAM rahe che--mArdvAna+mu=mArdrAna+amU=mAraAAnama. 436 ! ano jIv || 2 | 2 | 6 | avyayIbhAvasamAsavALuM je nAma akArAMta nathI tene lAgelI syAdi vibhakitane lApa thai jAya che. lepa thayA chatAM vikitagyAne a tA kAyama rahe che. || OM / 2 | 5 || ukArAMta nAma--vavA: samIvam=vavadhu-vahUnI pAse, vI pAsethI, vanI samIpamAM vagere. vavadhu+ti, gau, natU | gam | mA~ | j | ak | 4 | su vagere-- sAvavuM--A pada tamAma vibhakitaonA ane tamAma vacaneAnA ane jaNAve che. RkArAMta nAma tuM: samIvaC=vatuM -kartAnI pAse, kartAnI samIpana, kartAnI samIpa vaDe, kartAnI samIpa mATe, kartAnI samIpathI, kartAnI samIpamAM, havavuM.mAt-- bhanI pAsethI. avyayIbhAva samAyuvALu A nAma akArAMta che. tethI A niyama na lAge eTale pAMcamIne lepa na yeA, priyovalajI:--vadhUnI samIpatA jene priya che--A bahuvrIhi samAsa che, tethI A niyama na lAge, 3aa 2 | mA anya || OM | 2 | 7 || peAtapeAtAnA mukhya athavALA avyayeAne lAgelI tamAma vibhaktie nA leApa thai jAya che. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 437 svar+ti, amU, A vagere=16H-sva', svane, svaga vaDe vagere. * prAMtarsa, amU, mA vagere prAta-prAta:-prAtaHkALa, prAta:kALane, prAtaHkALa vaDe vagere. astu naima:-UMcAI ne vaTAvI gayelA-A prayAgamAM ujjaima avyaya bahutrIhisAsanAM AveluM hAvAthI tene avyayavAcya artha mukhya rahyo nathI, puchyuM vaTAvI gayela' arthAM mukhya che, tethI tene lAgelI vibhaktine leApa na thAya. || 3 | 2 |7 II munnAe~ || 3 | 218 // aikAsthya --ekapadya-eka padapaNuM arthAt pado judAM judAM hAvA chatAM paraspara aMnI evA saMgati heAya che tethI tene athanI apekSAe ekapadapaNAmAM ja lekhavAmAM Ave che, tema thavAthI samAsa, nAmadhAtu ane tahitanAM rUpAmAM eka nAma hoya ke vadhAre judAM judAM nAme hAya te| pazu temanuM upara jaNAveluM eka padapaNuM sacavAI rahevAne lIdhe samAsa, nAmadhAtu mane taddatanAM eka nAma ke judAM judAM nAmeAne lAgelI vacalI syAdi vibhaktinA lepa thaI jAya che. samAsa-citrA pAtraH yasya savitramu: jenI pAse kAbaracItarI gAye| che te. nAmadhAtu-putram rAMte ti=putrIti-putranI IcchA kare che. taddhita---vano: atyam auvavaH-upazune putra, prathama prayAgamAM-citrA ane pAva: e padone lAgelI prathamA vibhakti lApa thaI gaye ane pachI citraLu evA navA banelA ekapadarUpa nAmathI navI vibhaktie lAgavI zarU thaI. bIjA prayAgamAM putram rUpamAM putra zabdane lAgelI khIjI vibhaktinA lApa thayA ane pachI putra rAkhta nAmadhAturUpa thavAne lIdhe tene ya pratyaya lAgavA sAthe kriyApadanI vibhakti lAgavI zarU thaI. trI! prayAgamAMgoH rUpanI SaSThI vibhakti lepAI gaI ane pachI caupAva evu navuM nAma khanavAthI tene navI vibhakti lAgavI zarU thai. vitrA:, gAva:, yasya, putram, phrAMta, ravo:, avaya--AvAM vAkayeAmAM paraspara saMbaMdhanI vivakSA na rAkhavAthI judAM judAM paraspara nirapekSa pade hAvAne lIdhe ekapadya nathI tethI vibhaktinA lepa na thAya, // OM / 2 / 8 / Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nAgArata vityuttarADama / 3 / 2 1 eka ja svaravALA ane nAmyata-che. nAmI svaravALA-pUrvapada pachI vit pratyayavALuM uttarapada AveluM hoya che te pUrvapadane lAgelI zAha vibhaktinA am no samAsamAM lepa na thAya eTale A samAsa ma samAsa kahevAya. je samAsamAM vibhaktiono lopa thAya che tenuM nAma [ samAsa che ane je samAsamAM vibhaktine lepa thato nathI te mana samAsa che. mAramAnaM kriye matte ti=triyaM+ma =striyama-pitAne strI mAnanAre. mAramA nA mate ti=gAvaM+ma =nAvA -pitAne nAva eTale nAva jevo mAnanAro. A banne prayogamAM mAnya ti pratyayavALuM uttarapada che. pharmananya -potAnI jAtane pRthvI samAna mAnanAra.-ahI ka e nAtyaMta nathI paNa Waa evA mULa AkArAMta nAmanuM rUpa che. tethI A niyama na lAgyo. vadhuMmA-pitAnI jAtane vadhune vadhU- mAnanArI ahIM vadhU nAma eka ' svaravALuM nathI. trInAnI-strIne mAnanAro-ahIM nI uttarapada vat pratyayavALuM nathI. |3 | 2 | 9 | garaje daseka rU 2 ! 20 || rArA 9 sUtra dvArA zabdane je pAMcamI vibhaktine am (4) pratyaya lAgeluM hoya to te ja vibhaktino lepa na thAya; je e kannivALA rUpa pachI uttarapada AveluM hoya to. sto+mutta =stowAmu -thoDAthI mukta thayo. A prayogamAM 3174 sUtradvArA paMcamI tapuruSa samAsa thayela che, A alupa samAsa che. to mam stoma-cheDAthI bhaya-ahIM thoDA lethI bhaya evo artha samajavAnuM che. A prayogamAM to zana lekanuM vizeSaNa hovAthI tene sArAchA sUtra dvArA paMcamI nathI thaI ethI tovAnI vibhaktine lepa thaI gaye, Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 439 nittaH toti-ni to--zaiDAmAMthI nIkaLI gayelo-A prayogamAM sto zabda pachI koI uttarapada nathI 3 2aa !' che grAhmaNa cho rU 2 / 2 trA karuM evA sAmAsika padamAM paMcamInA ekavacanano lepa thato nathI; jo A sAmAsika prayoga vizeSa prakAranA vijJa nA arthamAM vaparAto hoya to. trAbaorn prasthA mAya phAMsati grAhmaNa-brAhmaNa nAmanA graMthamAMthI grahaNa karIne prazaMsA karanAro eka prakArano Rvija. grAhAsino= trAhmaUTIiMsinau-evA ja be Rtvije. bahAphAMsanI trI-brAhmaNathI prazaMsA meLavanArI strI-A zabda Rtvijano vAcaka na hovAthI grAhRAAchatinI evuM na thayuM. | 3 2 / 11 || mart-s%-saha- ma-tamaNa-ttavaraNa ne rU . 2aa 22 che. monas, agat , sam, mamma, tamanna, tapa e nAmone lAgelA trIjI vibhaktinA ekavacanano lepa na thAya, je e nAme pachI uttarapada AvatuM hoya to. enasI+kRtamrAkRta-baLa vaDe kareluM. ara7I+tama=ajJAta-saraLatA vaDe kareluM. sAtamusaddA ta-sahasA-utAvaLavaDekareluM. amAtamu=mamasAtamU-pANIvaDe kareluM. tamA+skRtam tamasAtamuM-aMdhArA vaDe kareluM. tavA+9tama tAsakRtam-tapa vaDe kareluM. mogaraH mAvomava:-baLa-ahIM tRtIyA nathI paNa pachI che tethI A niyama na lAgyo. || 3 2 12 | -nuSass-| | 2 | 23 nA puN ane jJanuSa zabdone lAgelA tRtIya ekavacana mA (rA) ne lepa thato nathI. je puN pachI manuSya nAma uttarapadamAM AveluM hoya ane kanu zabda pachI kaSa nAma uttarapadamAM AveluM hoya. pusA manuSya =purAST:-puruSa vaDe-puruvanI apekSAo-pachI janmelepuruSa karatAM nAnA nanuSa pradha:=AnuNTS:-janmanI sAthe aMdha-janmAMdha saH manajJA=punagunA-puruSa pachI janmelI-ahIM tRtIyA ekavacana nathI paNa pachI che. che 3 : 2 / 17 che Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAtmanaH pUche che rU! 2 / 24 | gAmanuM nAmane lAgelA trIjI vibhakitanA ekavacanane lepa thato nathI, je mAtmanuM nAma pachI pUraNa pratyayavAnuM nAma uttarapadamAM AveluM hoya to. maramanA dUtI =mAtmanAdritIya -pitA sahita bIjo. gAmanA ghA =mAmanA - pitA sahita cho. . 3rA 14 manasazAssjJAni || 3 | 2 | 5 | manas nAma ane gAmanuM nAma pachI trIjI vibhaktinA ekavacanano lepa thatuM nathI, je majJAyina zabda uttarapadamAM hoya te. manasA lagAsAthI manamADAthI-mana vaDe AjJA karanAro. mAtmanA prAjJAthI mAtmanASSjJAcI-AtmA vaDe AjJA karanAro. || 3 | 2 | 15 . nAni | 3 / 2 26 manasU nAma pachI uttarapada Avela hoya to manane lAgelI trIjI vibhaktinA ekavacanane lepa na thAya, je taiyAra thayela AkhuM nAma kaI saMsAnuM sUcaka heya te. manasA devI-navI-nAma che. manasA drattA=manodrattA jA-manathI ApelI kanyA-manadattA koInuM nAma nathI. | 3 2 | 16 visSkhyAM ja rU! 2 17 | vara zabda ane gAmanuM zabdane lAgelA cepI vibhakitanA ekavacanane lopa thato nathI, je uttarapada hoya che ane taiyAra thayela nAma vizeSa prakAranI saMjJAne sUcavatuM hoya to. ghara parasmapada evI vyAkaraNamAM vaparAtI eka saMjJA. mAmane pAnera-Atmane pada' evI vyAkaraNamAM vaparAtI eka saMjJA | 3 2 17 || jagyAnA sabhya kuma || rU2 | 28 . makArAMta nAma ane baMjanAMta nAmane lAgelI saptamI vibhakitane Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda lepa bahula thato nathI, jo uttarapada hoya to ane taiyAra thayela nAma saMzArUpa hoya to gALe tiruBr:=mAta8 -jaMgalI talanAM jhADanuM nAma. Jdha yara:=yudhiSThira -eka pAMDavanuM nAma "yudhiSThira che. mUnau vA=bhUmipArA -eka prakAranA hathiyAranuM nAma che, paNa mUni zabda bakArAMta nathI tema vyaMjanAMta paNa nathI tethI mUno parAH ema na thAya. toLe ji: tIrthaya:-tIrthamAM kAgaDe-ahIM tIrtha zabda akArAMta te che paNa taiyAra thayela tIrtharAja pada keInuM nAma nathI. || 3 : 2 18 | prArabdha thaine || 3 | 2 | 20 || vAva- pUrvanA-dezamAM prajAnI rakhevALI karavA mATe je zara-kara-levAmAM Avato nA prA kahela che, jenA upara kara lAgatuM hoya evA prAsaMbaMdhI prakAra ane vyaMjanAMta nAma pachI AvelI saptamI vibhaktino lopa na thAya, je AdimAM vyaMjanavALuM uttarapada hoya to tathA saMjJanuM sUcana thatuM hoya te. muku mukure TrAtaH-mukuTevAH -mugaTa dITha eka kArdApaNanA sikakAno kara devAno-A karanuM nAma che. - sanidhi mApa:-samadhamApa: samidha-baLataNanA lAkaDA-upara navA- mAsa eTale mAsAne kara-lAkaDAnA bhArA dITha eka mAsAno karaA karanuM nAna che. pAMca sAta jeTaluM sonuM ke rUpuM vagerene "mAso" kahevAya. jUthe pazu dhUpazu:-ToLA dITha eTale dhaNu dITha eka pazu kararUpe ApavuM paDeA uttara pradezanA kanuM nAma che paNa pUrva pradezanA karanuM nAma nathI tethI A niyama na lAgyo. ma te =Akhyadatapazu:-pUjana nimiro pazu ApavuM paDe-A karanuM nAma nathI paNa ecchika dAnadharmanuM nAma che. viTe =bAvadAra:-gheTAnA eka samUha mATe eka gheTe kararUpe ApavA paDe evA karanuM A nAma che-ahIM uraNa uttarapada che chatAM te vyaMjanAdi zabda nathI, paNa svarAdi che tethI A niyama na lAge H! 2 1 19 || tapure zakti rU| 2 | 20 || makArAMta ane vyaMjanAM nAma pachI tapuruSa samAsamAM Avela saptamI vibhakitane lepa na thAya, je uttaspada kRdaMta hoya to. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 stane ramate=stamvaramaH-hAthI. mammanidbhutam=mamanivrutam-rAkhamAM hemeluM arthAt nakAmuM. invani ArAH carca saH-jenA karanArA mAravADamAM che te--A bahuvrIhi samAsa che. siddhahemara dra zabdAnuzAsana vuchu para: vara-kurudezamAM karanArA-ahIM kArAMta ke vyaMjanAMta nathI. madhyAntArjunai rU| 2 | 22 madhya nAma pachI ane anta nAma pachI AvelI saptamI vibhaktine lopa thatA nathI, jo mud nAma uttarapadamAM hoya tA. madhye tu:=madhyenu-vacce guru akSara (chaMdamAM) ante guruH=gantamu:-a Mte guru akSara (, ) / / 3 / 2 / 21 / / asUrya-matat ArAme || 2 | 22 mUrdhan ane mastaka zabdo haMsavAya svAMgavAcI-akArAMta ane vyaMjanAMta nAma pachI AvelI saptamI vibhakitaneA lopa thatA nathI, je nAma pada sivAya bIjuM nAma uttarapadamAM heya tA. svAMganI samajutI mATe jue rAjA385 muM sUtra. vhe hA mahAdeva. d. mUrdhazilaH--jenA mAthA upara coTalI che. mastakazikha: ,, .. A che prayAgAmAM sUtramAM varSelA zabdo che, tethI A niyama na lAgyA. muddAmaH-jenA mukhamAM kAma-iSTa pA-che.-ahI vajraleA hrAma zabda che. || 3 | 2 | 22 da zabda kArAMta che. t! 35 2 | 20 || yasya-Te~:-, nA kAmAM kAlakUTa viSa che evA dy vande pitra navA || 3 | 2 | rr // jo ghaJa pratyayavALu vanya nAma uttarapadamAM hAya. te| akArAMta ane vyaMjanAMta nAma pachI AvelI saptamI vibhaktinA lepane niSedha vikalpe thAya che eTale leApa vikalpe thAya che, haste na: tevaSa:, hastavanya:-hAthamAM baMdha athavA haeNte vantraH anya tte+vazva: tetrA:, hastanyaH--jenA hAthamAM baMdha che-bandhana che. - Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 443 vaSe vaSa:cakrezva: 75:-cakramAM baMdha athavA va Apa: aThyaam-s:-vana, vana-jenA cakramAM baMdha che. vanati ta ra-dha-baMdha karanAra,datte rAH ma=statva:-jenA hAthamAM baMdha karanAra che-ahIM ghadha zabdamAM ghaga nathI paNa kartAne sUcaka ma pratyaya che. che. 3 2 | 23 che vAta tana-tara-tamavA che rU . 2 | 24 . makArAMta ane vyaMjanAMta kAlavAcI nAma pachI AvelI saptamI vibhaktine lepa vikalpa thAya che, je uttarapadarUpe tana, tara, tama pratya hoya to, athavA Dhi zabda Avela hoya to. pUrvA+tana=pUrvAtanaH, dU tanaH bapore- divasanA pUrva bhAgamAM- thayela. pUrvA +tara-pU NetarAma, pUrvAhULatare- , ,, pUrvA+tamA=pUrvAtamAkuM, pUmtane ,, ,, pUrvArUDhapUjADhe, pUjADhe- pUrvabhAganA kALamAM, A ja prakAre paNa Adi zabdone tana, tara, tama, tamAma tathA #Atra zabda lagADIne rUpa samajavAM. zakato-bIjA karatAM vadhAre dhoLuM-ahIM zuru zabda kALavAcI nathI, guNavAcI che. rAtritarAyAkU-rAtamA-ahIM rAtri zabda sakArAMta ane vyaMjanAMta nathI paNa kArAta che tethI A niyama na lAge. 3. ra. 24 rAtha-vAsa-vAsezvata che rU . 2. 26 . kAlavAcI na hoya evA makArAMta ane vyaMjanAM nAma pachI lAgelI saptamI vibhaktino lopa vikalpa thAya che, je rAva, vANi ane vAta zabdo uttarapadamAM hoya to. vi+rAya =virAva, virAvaH-bilamAM rahenAro. vane+AlI vanevAlI,vanavAsI-vanamAM rahenAro. gAme+vAtA=prAmevAsA, grAmavAsa-gAmamAM vAsa-rahevu pUrvALA-bapore sUnA-ahIM dUrvAjha zabda kALavAcI che tethI saptamI vibhAtino lepa thayo che. B 3 / 2 25 che varSa-kSara T-Sg--zoro-mana ne te rU25 26 in Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana varSa, kSA. vara, , sarasa. rara, ane mana e zabdo pachI AvelI saptamI vibhaktine lepa vikalpa thAya, je uttarapadamAM hoya to. varSe+ =vavA, varSa -varSamAM-varanAdamAM-thanAro. re+=orena, ranna:-kSara-megha athavA pANa-meghamAM ke pANImAM thanAre. +== =H, vara -vara-kesaramAM thayela. ag+F = kukam, annakU--a--pANI-mAM thayela kamaLa. arami+jJak=sasina, sonama-sarovaramAM thayela-kamaLa +== =H rAvaHzara- zaravaNa-mAM janmela-skaMda nAmano devakRttikAnA putra kArtikeya. harasi+==34, 3roH--chAtImAM thanAra-stana. manasi+=manasina:, manojJA -manamAM thanAra-saMkalpa ke kAmadeva | 3 2 1 26 ! gha-prAkR-vaparAta-jAta || 3 | 25 27 che. su, prAkR6, vagha, zat ane e pachI AvelI saptamI vibhaktino lepa na thAya, je uttarapadamAM ja Avela hoya to. dvivi+jJa =ddhivina:-divi-svargamAM thanAra deva. pravRtti+ga:=pravRtti comAsAmAM thanAra. vardhAtu+===vasujJa:-varSA RtumAM thanAra. rAtri =rAtriH -zaradda RtumAM thanAra. +jJa =sAnaH-kAla-vakhata-mAM thanAra che 35 2 27 | -ni-mata-re ( rU. 2 | 28aaaa apazabda pachI AvelI saptamI vibhaktine lepa na thAya; je aqne 2 pratyaya lAgela hoya to athavA yoni, ati ane vara zabdo uttarapadamAM hoya te. ku+7=Asabhya:-pANImAM thayela. pramuni =suyoni -vIjaLI. g+matiH=AstutiH-pANImAM mati pramuvara =zramuvara:-meTuM vahANa, haDI ke jalacara prANI. || 3 | 2 | 28 | jaina-siddhaze rU 2 26 rUna pratyayavALuM uttarapada heya tathA siddha zabda tema ja stha zabda Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 445 uttarapadamAM hoya te saptamI vibhaktine alepa na thAya eTale le ja thaI jAya. phuna-vita=sthauidavartI-svAbhAvika jamIna para rahenAra. ridra sArasiddha kasIphIsiddhA-sAMkariyamAM siddha thayela. stha-sAmetha:=samaratha:-samavRttimAM-samabhAvamAM-ranAra che : 1 2 | 9 | paDyA re || rU 2 20 || samAsamAM AvelA pachIvibhaktivALA nAmanI pachI uttarapada Avelu hoya ane niMdA jaNAtI hoya to vaSThA vibhaktine lepa thato nathI. aura kumra purAcAranuM kuLa-alu, samAsa che ane A vAkaya niMdAsUcaka che-"e to coranuM kuLa che." kharekhara "ranuM ja kuLa" hoya tyAM to A niyama na lAge eTale vIraputram-prayoga thAya - kharekhara 'coranuM ja kuLa" heya to temAM niMdanuM sUcana nathI paNa vastusthitinuM ja sUcana che. _. 3 2 1 3 0 || putra vA ! rU. 2 ! rU|| SaSThI vibhakitavALA nAma pachI uttarapadamAM putra zabda Avela hoya ane niMdA jaNAtI hoya to SaSThI vibhakitane lepa vikalpa thAya che. sthA:+putra: vAcA:putra, rAsaputra:-dAsIna chAkare-dAsIne putra e niMdAsUcaka vAkaya che ane alu, samAsa che. kharekhara "dAsInA putra hoya tyAM A niyama na lAge arthAt yAsthA: putra: tArAputraH ema prayoga thAya e zabda svAbhAvika sthitine sUcaka che eTale kharekhara 'dAsIne putra che. emAM niMdAnuM sUcana nathI. _| 3 ra / 31 !! parayasvAga- --puf-aI che rU! 2 . rUra che. SaSThI vibhaktivALA pUratu padanI pachI Tura zabda Avela hoya, SaSThI vibhakitavALA vA padanI pachI gut zabda Avelo hoya ane SaSThI vibhaktivALA vijJa zabda pachI zabda Avela hoya to te vibhaktine lepa thato nathI. varayata: +phura:=sRyatoera -dekhatAM harI-corI-janAro-sonI. vAvo+putti = vAvo -vANInI yukita. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dizo+daNDa: dizodaNDa:-dizAnI 6-mAzimAM abhu hizAmA vAdaLAMno daMDa je je AkAra thAya che te. 3 2 / 32 che ___ madaso'kAyanaNoH // 3 / 2 / 33 / / adas nAma pachI mAvesI 14ii vimatinA so5 yatA nathI, le akaJ pratyayANa utta256 lAya te! tathA adamne Ayana (Ayanam) pratyaya lAgelA hoya te. amuSya putrasya bhAvaH-amuSyaputra+aka-AmuSyapatra+i+ka+A-AmuSyaputrikA--mAnA putr| svabhAva. amuSya apatyam-amugya+Ayana-AmuSyAyaNa : mA . devAnAMpriyaH // 3 / 2 / 34 // devAnAMpriva 2 nAmamAM hI vimati soya na thAya. devAnAm+priyaH devAnAMpriyaH-hevAne pakSamA / / : / 34 // zepa-puccha-lAleSu nAmni zunaH // 3 / 2 / 35 / / 14 vimtivaa|| zvana 206 pachI zepa, puccha tathA lAgala shm| uttarapadamAM hoya to SaSThI vibhaktino lepa thato nathI, je vizeSa nAma DAya tA. zunaH zepam iva zepam asya-zunaH+zepaH-zunaHzepaH-vizeSa nAma che. zunaH puccham iva puccham asya-zunaH+pucchaH-zunaHpuccha:- ,, zunaH lAGgalam iva lAGgulam asya-zunaH+lAzUla:-zunolAGgla:- , // 3 / 2 / 35 // vAcaspati-vAstoSpati-divaspati-divodAsam / / 3 / 2 / 36 // vizeSa nAma hAya to vAcaspati, vAstompati, divaspati, divodAsa e badhA samasta padomAM rahelI vaThThI vibhakitane lepa thato nathI. vAcasa+patiH vAcaspatiH pAthAnA pati-1925ti-vizeSa nAma. vAstoSa+patiH vAstoSpati:--vizeSa nAma. divasU+patiH-divaspatiH- ,, divsuu+daas:-divodaasH-22|| vana viza5 nAma. // 3 / / 381 RtAM vidhA-yonisambandhe // 3 / 2 / 37 // je nAme cheDe hasva kAravALAM tathA SaSThI vibhakitavAmAM hoya temane lAgelI SaSThI vibhakitano lopa thato nathI, je uttarapada hoya to paNa Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 447 RkArAMta nAma ane uttara padanuM nAma e banne nAmo paraspara vidyAnA saMbaMdhathI athavA yoninA saMbaMdhathI pragaTa thayelAM hovAM joIe. vidyAne saMbaMdha eTale cAlI AvatI vidyAthI gurunI paraMparAno saMbaMdha ane penine saMbaMdha eTale pitA-putra vagere vacceno peDhI dara peDhIne lehIno saMbaMdha. vidyAsaMbaMdha-hetu putra=hetu:putra -hatAne putra. nisaMbaMdha-lehIne saMbaMdha-vitu:+putra:=patR:putra:-pitAno putra. vidyAne tathA yonino saMbaMdha-pituHAntavANI=piturantavANI-pitAnI pAse rahIne bhaNanAro putra athavA pitAno ziSya chAtra. mAcAryaa:--AcArya putra-ahIM AcArya zada trAkArAMta nathI. mAma patinuM ghara-ahIM vidyAne ke yonino saMbaMdha nathI. || 3 re ! 37 svasa-patyorvA / / 3 / 2 / 38 // svaccha ane ghati nAmo uttarapadamAM hoya to SaSThI vibhaktivALAM RkArAMta nAmonI vaThI vibhakitano lopa vikalpa thAya che je pUrvapada ane uttarapada e banne nAme vidyAnA saMbaMdhathI athavA yoninA saMbaMdhathI pragaTa thayelAM hoya to. hotu:+ravara=hotu svatA, dovRdmA -hetAnI bena, ghar:+vati =svamuHvati, svakRti benano pati-banevI. ma svasA-bhartA-pati-nI bena-naNaMda. tRtiH-hema karanArane pati. A baMne prayogomAM vidyAne ke yonine saMbaMdha nathI. 3 2 38 che A te che rU . 2 | rU5 che. samAsamAM AvelA kArAMta pUrvapadanA cheDAnA ane mA thAya che, je *kArAMta nAma uttarapadamAM hoya te, ane banne nAmonI vacce vidyAno athavA yonine saMbaMdha hoya te. hotA potA 7=hotapotA-detA ane pitA-eka jAtano yajJa karanAra. mAtA 2 pitA ==mAtApitA-mAtA ane pitA. gu-ziSya-guru ane ziSya, ahIM kAti zabda nathI. vastR-AcatA-karanAra ane karAvanAra-ahiM vidyAno ke yoni saMbaMdha nathI. 3.2 39 che Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana putre !! 3 | 2 i RkArAMta nAmanA krUndusamAsamAM jo putra uttarapadamAM hAya te RkArAMta nAmanA aMtya kArane ka thAya che, vidyAnA ke yAninA sabaMdha hoya te. mAtA 2 putra=mAtA-putrau-mAtA ane putra. DhosA 2 putrazra=hotA-putro-hAtA ane putra. 5 3 | 2 1 40 || neTsa thatA vAyuTevatAnAm ! rU| 2 | chu? i| vedamAM eka sAthe saMbhaLAyelA nAmeAnA dvandva samAsamAM pUrva padmanA 'tane A thAya che, jo uttarapada hoya te. ahIM vAyudevane na levA. phanTra~ soma~rndra+gA-phrencA+sona-indrAsonau--IMdra ane sAma, drA-prajJAvato-brahma ane prajApati-A banne dezanAM nAme vedamAM sAthe sabhaLAyelAM nathI. 448 40 || viSNu-zau-viSNu ane zakra-iMdra-A nAme vedamAM Avela te che paNa ane nAmeA vedamAM eka sAthe saMbhaLAyela nathI. candra-sUyau -caMdra ane sUrya*-vedamAM caMdra sUrya evAM nAmeA sahuzruta nathI paNa caMdra sUryaMnA a`sUcaka khIjA zabdo vaDe temane nirdeza che eTale vastra sUrya e ja nAmeA sahuzruta nathI, vAyyanIvAyu ane agni.-ahI vajelA vAyudeve che. yUpa--catrAauyajJanA staMbha ane tenI upara rAkhavAmAM AvatuM ka.ahIM keAI devatAvAcI zabda nathI tethI yUpAvavA e rIte A prayAgamAM yUpa nA aMtanA A na thayeA. !! 3 ! 2 141 // ryuM: oma-roDane || 3 | 2 | 42 // vedamAM eka sAthe saMbhaLAyelA ane vAyudeva sivAyanA agnidevanA nAmeAnA krUndu samAsamAM jo meM (sema nahIM) ane vA nAme! uttarapadamAM hAya te! tra zabdanA hastra nA dIdha chuM thaI jAya che tathA satramAM temane badale homa evA rUpanA nirdeza che tethI tanu anI thayA pachI uttapadarUpa somane badale troma ja samajavuM, ameizvomatva=nISonI-agni ane sema devatAe, amitva vazvAsIvI-agni ane varuNa devatA. agni-saunau vaTU-agni ane sAma nAmanAM be bALako-A prayAgamAM agni ke seAma nAmanA devAnAM nAmeAne dvandva nathI, paNa te nAmanAM e bALakAnAM nAmeAne che. | 3 | 2 5 42 / / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 449 rUddhamAviSTha | rU 2. karU II je nAmamAM 1ddhi (bA, ma, che ane grI e cArene A vyAkaraNamAM "vRddhi kahevAmAM Ave che, juo 3 4 1) thayelI che evuM vi' sivAyanuM nAma uttarapadamAM hoya to ane devono dva samAsa hoya to e nAma mana ema ja rahe che-cheDe hasva rUvALuM ja rahe che. agnizca varuNazca-agni+varuNa+aNa+I AgnivAruNIm anaDvAhIm mAmeta-agni ane varuNa mATe gAyanuM AlaMbhana kare- ahIM vA nAmamAM vALa thavAthI uttarapada vRddhivALuM che. nIva-agni ane varuNa--A prayogamAM uttarapadamAM vRddhi thayelI nathI, tethI A niyama na lAge, 3 2 42 thI dIrgha thayela che. manAvaiwA 7 nirvata-agni ane viSNunA caruno homa kare. A prayogamAM uttarapadamAM sUtramAM vajelo viSNu zabda che tethI manane A niyama na lAge. che ke 2 ! 43 karavA yA rU . 2. 44 / Tiva nAmanA devatAnA dvandrasamAsamAM Tiva zabdanuM cavA rUpa thaI jAya che, je uttarapada hoya to. gau mUka=rAvAmRrma-AkAza ane pRvI. 35 25 44 che vinna-viva thaiAM vA | 3 ! 2 ! 46 / pRtharva nAma uttarapadamAM hoya to ane devatAnAM nAmone dvandasamAsa hoya to Dhi zabdane badale vim ane TivaH e banne rUpo vikaTa thAya che. vI pRthirva =viskRthithI, phiva:thithI, cAvAkRthivyo-AkAza ane pRthavI athavA svarga ane pRthvI. mULasUtramAM vivAda ema visagavA nAma jaNAvela che tethI te rUpa emanuM ema ja rahe, temAM pheraphAra na thAya eTale divAnA visargamAM kaze pheraphAra na thAya. | |3 | 24 45 | upAyo : 5 rU. 2 ! 46 che devatAnAM nAmonA dvandasamAsamAM 3SanuM nAma pachI koI uttarapada AveluM hoya to 36ne badale 3SanA rUpe vaparAya che. 3 sUryakara ti=3IsAsUrya-uSA deva ane sUrya deva. | 3 2 46 che Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAtA-pita vA | 3 | 2 | 47 che. mAtA ane pitA e be nAmanA dvanda samAsamAM pUrvapadanA ane uttarapadanA ane vikalpa thAya che. mAtA = pitA = mAtA, mAtApitarI mAtA ane pitA athavA mAtAne ane pitAne, mAtafpatarAma, mAtApitRbhyAhU-mAtAvaDe ane pitAvaDe, mAtA mATe ane pitA mA, mAtAthI ane pitAthI. mAtu: 4 vitu: HItaratiyo, mAtApitro --mAtAno ane pitAne, athavA mAtAmAM ane pinAmAM. !! 2 1 17 vATrikvarAhyaH |rU. 2aa 48 | varva vagere arthomAM avara vagere nAme vaparAya che. avasara avara-vagere nAmeAmAM uttarapadamAM kayAMya AdimAM tAlavya , mUrdhanya pU ane daMtya rajU umerAya che ema samajavuM. pravara:-annakU-khara-annano maLa. ajara-annamala sivAyano bIjo artha -kacaro-gharavagereno ro. mA -rathama-rathane eka bhAga. majA -rathanA eka bhAga sivAya bIjo artha pravara vagere zabdo nIce pramANe che avazIrghate avAra-annano mela | avarasyo | avarasthA kriyAnuM sAtatya . . -viSTA-khara, ekharavALI aparasparA jagyA, pAyakhAnAnA maLa mATe avaraparA-kriyAnuM sAtatya nahIM paNa A zabda vaparAya. aparaparA- i. avara-mAtra kacaro bApa-spa-sthAna A -ISata pada apahara-rathano avayava A+varya mA -Azcarya gara-uparano artha nahI- mA -AcaravA jevuM kArya- bIjo artha zobhana kArya kuritA tuvu: kutujhuka-taMburu. pratikArA=pratira--dUta athavA eTale gaMdhavALuM ane kutuM buru sahAyaka-AgaLa cAlanAra eTale kharAba gaMdhavALuM-ketha- pratiRrA-cAbuka tarapha vaLe gheDe mIra athavA dhANuM g+q=gq-RSinuM nAma tu- kutiMdukanuM vRkSa prava--dezanuM nAma Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 451 ri+ndra harizcandra-RSinuM nAma | vana+ta-vanaspati-vanaspati- vindra mANavaka-baTuka phaLa ApanAra vanaspati athavA mA+=+#ra o vAMsaDA athavA bhASAnI apekSAe tamAma lIlA ma+kara=maskara / 1la maramagara vanapati-vanane mAlika ma++==AthanagaranuM nAma +=Arara-pahADanuM nAma taMtra -tara-cAra athavA vRkSa tai - te karanAro g+pArajjara -dezanuM nAma gRhaturnAta= --devanuM nAma pAra - gRhaspati-moTo pati thavA thakSA-nadInuM nAma praya+nitta=prAyazcitta-~-muni janoe rathA-rathane rakSaNa ApanArake game te manuSya pApanI zuddhi sAcavanAra mATe kareluM ciMtana-Alocana vim+= -prahAra karavAnuM pratikramaNa vagere eka hathiyAra prAtha+nnitti prApafkannatti-prAya eTale f+= -veMtanuM ke hAthanuM pramANa munileka, citti eTale zodhana vidhA=jighA-guphAnuM nAma +-Akurra-rASTrarI - viM+=Atha-pavartAnuM nAma kareluM anna :q joiq --jayAM gAyo rA -eka prakAranuM mAchaluM besatI hoya evo gAmanI pAsene, marI-marI-kriyAne niSedha bhAga-pAdara athavA gAyanA karanAra-parivrAjaka eka pagalAthI paDela khADAnI marI-magaravALo-samudra UMDAI jeTaluM mApa-gAyanA +tAra=AstI-nagaranuM nAma pagalAnA mApa jeTaluM kSetra jamInane ghaNo thoDo bhAga #AtI-uparane artha nahIMbIjo artha gopa-gopa-gAyanuM pagaluM manou-jyAM gAyonAM pagalAM maLa+tu=mAratundra--nagaranuM nAma hovAno saMbhava ja nathI arthAta nAnTa-bakarAnI jevuM jenuM peTa jyAM gAyo hovAne bilakula hoya te saMbhava nathI evuM araNya vAra+=+Arara--vRkSa A rIte aneka zabdo samajavA. 244--- che. 3. 2 48. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pu.vAvanuM vidhAna- nArIjAtinA nAmane narati jevuM samajavuM -e bAbatanuM vidhAna parataH zrIputa cAeDantr // rU | 2 | 41 // je nAma vizeSyane lIdhe strIliMgI thayeluM hoya, samasamAM Avelu hAya, ane tenuM uttarapada strItvasUcaka A, ii vagere pratyayeAvALu hA strItvane artha sUcavatuM hoya tathA pUrvapadanI ane uttarapadanI vibhakti sarakhI hAya teA te nAma puvRta thaI jAya che. putrar eTale strItvacaka pratyA cAlyA jAya ane strIsUcaka pratyayAne lIdhe mULa zabdamAM kAM pheraphAra thaye hAya te pazu cAlyo jAya, mULa nAma kAyama rahe--AvAM nAmeAmAM strItvanA sUcaka k pratyayavALuM nAma na levuM. je je sUtranI vRttinA vivecanamAM 'parataH strI" zabda Ave tyAM satra vizeSyane lIdhe strIliMga thayeluM nAma' ema samajavuM, jenI patnI danIya che. darzanIyA bhAryAM yasya asau drshniiybhaaryHA prayAgamAM darzanIyAnuM TazanIya thaI gayuM. dhroLImAryaH--jenI bhAryAM droNI che-ata 'koNI' zabda vizeSyane lIdhe nArIjAti thayA nathI paNa e zabda pote ja nArItineA che. tethI A niyama na lAge. 45ra svarupu gurum svarupu dayiya sauva puSTi:jenI STi khA sAthe karanAranI jevI che--ahIM hraSTapu zabda nArI naitinA nathI paNa nAnyatara jAtinA che tethI A niyame nAge. hinI netra yasya sau haLInetraH--jenuM netra gRhiNI che--ahIM uttarapada strIliMgI nathI paNa naitra zabda napu MsakaliMgI che, tethI A niyama na lAge. lyANyAH mAtA=bRhyALImAtA----kalyANInI mAtA-A prayAgamAM pUrvapadanI ane uttarapadanI viktie sarakhI nathI, tethI A niyama na lAge. karabha iva ( karabhorU iva) Uru : yasyAH sA karabhorUH, karabhorU: bhAryA yasya asau ramo mArya:--jenAM banne -sAthaLa-UMTanA baccAnA 36 jevA che evI bhAryAvALe-ahI ramo zabda ja pratyayavALA che ane sUtramAM tene niSedha karela che tethI mora pada pu vat na thayu, pu Mvat thayu heAta teA ramohamAya: pada thAta. || 35 2 549 !! Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 453 vayamarf-futatte che rU . 2 / 10 che. je nAma vizeSyane lIdhe strIliMgI thayeluM hoya ane kapha pratyayavALuM na hoya te nAma puMvat thaI jAya che. jyAre tene spaSTra pratyaya lAgele hoya athavA mAni zabda uttarapadamAM hoya to athavA ja nizAnavALo taddhitane pratyaya lAgeluM hoya to. - 1kanI rUva sAvarati ti zvetAnta-dhoLI jevuM AcaraNa karanAra, mAnana-18nIcA mate zreya 3 =varzanIyamAnI--A mANasa AnI strIne darzanIya mAne che. nizAnavALo tadvitane pratyaya - 3anArtha hitama-agammubakarIne mATe hitarUpa- Jaa mATe chAlA38 sUtra jevuM. pulAva javAthI je pheraphAra thaye te kramazaH A pramANe che.1 phatA temAM mULa zveta zabda ja kAyaya rahyo. (juo 2 4 36) 2. nIyAnuM nIya thaI gayuM. 3. prajAnuM anna evuM mULa rUpa thayuM. 3 2 / 50 che nAtithya f-ddhatA-zvare che rU 2. ? je nAma vizene lIdhe strIliMgI thayeluM hoya tathA kapha pratyaya vagaranuM hoya te nAma puvata thaI jAya che. jyAre tene Li pratyaya lAgyo hoya to ane taddhitane AdimAM kAravALA tema ja svarAdi -AdimAM svaravALA--pratye lAgyA hoya to tathA je nAma jAtivAcaka hoya tene paNuM upara jaNAvelA vagere pratye lAgatAM, upara jaNAvela zaratone dhyAnamAM rAkhIne kuMvata samajavuM. fn. ? | bAvare-pati-pIne-caturastrIne-kahe che. tadditano 2 pratyaya--2pjyAM sAdhu:-pA-kAbacItarA raMgavALImAM sAdhu-sAro taddhitano svarAdi pratyayaH-- 3 mavarayAH rUma-mavatI+ pra-mAva7m bhavatInuM-Apa mahAzayAnuM-A. * kuMvadbhAva thavAthI je pheraphAra thayo te kramazaH A pramANe che - 1. vava ne badale mULa ghaTuM thayuM. 2. ghanIne badale mULa jIta thayuM. juo-24 36 ! 3. bhavatIne badale mULa mavat thayuM. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jAtivAcaka nAma-tahitane! AdimAM vALA pratyaya--ti sAdhuH Trmyad vAcaH-darada nAmanI mleccha jAtimAM sAdhu-sArA. puvadbhAvane lIdhe a pratyayane lepa na thaye tethI nuM vAdya rUpa Takela che. taddhitane svarAdi pratyaya--yiyaH kusitam avazyam rya+5gArca:-gArcAyaNInuM kutsita cheAkaruM"-puvadbhAvane lIdhe gAryAMyaNInu gAgya" thaI gayu. stinIm rRti tivruptinIyati----hastinIne je icche te. hastinI+ad-daintinyaH-hAthaNIe.--prathamA bahuvacana che. A be prayAgAmAM prathama prayeAgamAM ya tathA khIjA prayAgamAM amU pratyaya te che paNa te tadvaiitanA ya nathI tathA taddhitane svarAgni pratyaya nathI. || 3 | 2 1 51 // 454 ye manAvI || rU | 2 | khr || nya pratyaya lAgyA hoya tyAre anAyIneA ja puvAva thAya paNa zrva pratyaya lAgyA hAya tyAre tenI vagerenA puMvadbhAva na thAya evA niyama batAvavA mATe ja A sUtra racyuM che. anAcyAH putra:AgneyaH-puvata thavAthI anAyI e nArIjAtinA zabdamAMthI mULa agni zabda banyA, pachI agni+zya-AgneyaH-agnAyIne putra. venyAH putra:-ceneyaH:-dhALInA putra, ahIM puvadbhAva na thaye| . tethI cenInu yetI na thayuM. pu vamAvane niSedha nA-priyAYau // rU| 2 | 12 || pUraNa--pUraNA nA sUcaka-pratyaya lAgyA pachI mad pratyaya lAgela hAva evuM nAma uttarapadamAM jene cheDe hoya te nAma tathA uttarapatramAM priyA vagere zabdo hAya ane samAsamAM rahelAM banne nAme sarakhI vibhaktivALAM hoya tyAre je nAma vizeSyane lIdhe strIliMgI thayelu heya te nAma puvat catuM nathI. || 3 | 2 | para !! ap-kalyANI paJcamI yAsAM tAH:- kalyANIpaJcama+a (apa) = kalyANIpaJcamA rAyaH--je rAtAmAM pAMcamI rAtri kalyANI che evI rAtrie. A prayAgamAM vajrano zabda pUraNa pratyayavALA che ane te 12mI zabdane ak pratyaya lAgela che tethI tyALInA hasyALa evA puvAva Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda pratyaya pachI r pratyaya na na thayeA paNa jyAM pUraNa A niyama na lAge. priya vagere zabda-yALI priyA yasya sa:-kalyALI+priyaH--yALIpriyaH jenI priyA kalyANI che te. A prayAgamAM paNa hmALAnuM jyALa na thayuM. 455 lAgela hAya tyAM lyAnI pazcamI sminkSAnavatvamIja: vakSa:-jemAM pAMcamI rAta kalyANI che evA pakSa-pakhavADiyu', A prayAgamAM ad pratyaya ke priyA Adi zabdo nathI tethI A niyama na lAge, arthAt jyALI zabdane puvadbhAva thaI javAthI jyALInuM jyALa rUpa thaI gayuM. subhagA, priyA vagere zabdo nIce pramANe che--priyA, manojJA, jyALI, TurmA, svA, zAntA, hrAntA, vAmanA, samA, sannivA, capaTA, vAjA, tanayA, duhitR, matti--A badhA zabdo priyAdi che. ddhitagopAttva-pUrI-AlyAH | rU| 2 | 94 || || 3 | 2 1 53 je nAma vizeSyane lIdhe strIliMgI thayu hoya te, tenA uttarapadmavALA nAmane tahitanA anna pratpraya lAgelA hoya teA pu Mvad na thAya. tathA je nAmeAne upAMtyamAM vALA pratyaya lAgelA hoya tevAM nAme tathA pUraNa pratyayavALAM nAmeA tathA sajJAvAcaka nAme jo uttarapadmavALAM hAya te| puvata na thAya. tahita aja pratyaya--madriA mAryA ya AMta-madriAmAryaH--jenI bhAryAM adrikA che. upAMtyamAM TM vALA pratyaya-hAriA mAryAM yasya kRti-jAAimArthaHjenI bhAryAM kAma karanArI che. pUraNa pratyaya-vazvamI mAryA yahya ti-pazrvamImAryaH--jenI bhAryA 5camI che, saMjJA----ttA mAryA yasya ti ttAmAyaH--jene hattA nAmanI bhAryAM che. A udAharaNAmAM puvat na thavAthI madriAnuM ma, jAAinuAra, vaktInuM vatvama tathA ttAnu jJa na thayuM. vALA mAryA yasya si-pAmArya:jenI bhAryAM pAkA nAmanI strI che. A prayAgamAM vA zabdamAM je che te vA (varlRpar-vAja) zabdanA ja 6 che, pratyayane nathI. ahIM pu Mvat thavAthI pALAnu ja thaI gayuM. // 3525 54 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana taddhitA dArakRddhiAH garavatavikAre che. 3 2 | haka che. je nAma vizeSane lIdhe strIliMgI thayuM hoya te nAma puMvat thatuM nathI; jo e nAmane svaranI vRddhi thavAnA kAraNabhUta tadvitane pratyaya lAgelo hoya che, paraMtu e taddhitana pratyaya "rakta"--raMgeluM-arthane sUcaka ke vikAra" arthane sUcaka na hovo joIe. mAthu mA thI sa ruti-mAdhurImArya-jenI patnI mathuranI cheahIM puMvat na thavAthI mathurInuM mAthura na thayuM. taiyArI mA ca mau-vaiyAnamA-jenI bhAryA vaiyAkaraNa che-ahIM taiyArI zabdane lAgele pratyaya svaranI vRddhinuM kAraNa nathI. ISAyo vRti ya maryA=pAyavratA-kavAya raMgathI raMgelI jenI moTI cAdara che-ahIM hajAra zabdane rakatAthI--"raMgela arthane-sUcaka pratyaya lAgela che. To vivAra: cauhaM, hI vastra asau=oSa -loDhAno vikAra eTale leDhAmAMthI banela te lohI. jenI pAse loDhAno haLane uSA-daMDa cheahIM paNa "vikAra" arthano sUcaka taddhita pratyaya hovAthI A niyama na lAge. vaiyALI vagere traNe prayogomAM A niyama na lAgavAthI puMvabhAva thayo, tethI vaiyAvaraNanuM vaiyA, kAthInuM vAvAya tathA cauhInuM zrI rU5 thayela che. !! 3 : 2 papa . __ svAGgAd DIH jAtizca amAnini // 32 // 56 // svAMgavAcI TI pratyayavALuM nAma ane jAtivAcI nAma; e bane nAmo vizeSyane lIdhe strIliMgI thayAM hoya to puMvad na thAya, je te nAmane mAnI zabda uttarapadamAM na hoya te. svAMga--rI jorAH cahyA. sAjIzI, hIrI mAya vara-1 maNI-TI rImArtha-jenI bhAryA dIgha-lAMbA-kezavALI che jAtivAcI- TI mA cahya asau=TImArya-jenI bhAryA kaThajAtinI che. drA mA carca asau mArca -jenI bhAryA zudra jAtinI che A traNe udAharaNamAM puMvabhAva na thavAthI DhIrthazInuM TIpA, TInuM ra8 tathA nuM zUdra na thayuM vardI mAryA carca asau= kumArya-jenI strI catura che.-A prayogamAM ghaNuM zabda svAMgavAcI nathI tethI pRvata thaI javAthI nuM ghaTTa thaI gayuM. mAmAnaM tIrthakreza matte sArI mAninI-pitAne lAMbA vALavALI Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 4pa7 thaI gayuM . mAnanArI strI-ahIM niSedha karela mAnI zabda uttarapadamAM che, tethI A niyama na lAge etha TIzana puMvarbhAva thavAthI rIsA 32 56 che karmadhAraya samArAmAM puMvatanuM vidhAna kuMvata amedhAze ne rU2 / 17 che. vizvane lIdhe je nAma strIliMgI thayeluM hoya evA zarU pratyaya vagaranA nAmane karmadhAraya samAsa thayelo hoya che ane uttarapadamAM samAna vibhakitavALe strIliMgI zabda hoya to pUrvapadanuM strIliMgI nAma puMvat thaI jAya che. vALI prasI priyA va= priyA-kalyANa priyA. mAM masa mAya va=mamA -madraka dezanI strI, mathurA = pranI vRnTArikA =mAthuravRnTA -mathurAnI vRMdArikA-suMdara rUpavALI-trI. rannamuvI ne mana grArikA =vandamuvavRnhArivA-caMdramukhI vRMdArikA-suMdara rUpavALI strI. zradAvatra vArikA-brAhmaNa jeno bhAI che evI suMdara rUpavALI strI -ahIM niSedha karela ke pratyayavALo drAbU zabda che. tethI graMhmAdhuThThA0i ema puMvabhAva na thayo. riti || 3 2 | 18 | vizeSane lIdhe strIliMgI thayelA jha pratyaya vagaranA je nAma pachI ? nizAnavALA pratyae AvyA hoya to te nAma puMvata thAya che. pI prazno rasthA sA padugAtIya-paTu prakAranI strI-Tu nAmane ? nizAnavALe nAtIr pratyaya (- I75) lAgela che. #ii prArA vasthA: sATIyA-kaTha jAtane strI-Ta nAmane ? nizAnavALo phAya2 (311) pratyaya lAgela che. 32 58 che -te guDa ! rU! 2 / 17 che tya ke ta(2) pratyaya lAgyo hoya to vizeSyane lIdhe strIliMgI thayela pratyaya vagaranuM guNavAcI nAma puMvata thaI jAya che. tathA tA vyA: mAva:= parvam | paTutA- ] catura strInuM cAturya, tvamU-kaThI strInuM kaThIpaNuM-ahITI nAma guNavAcI nathI paNa jAtivAcI che tethI A niyama na lAge. 3 2 / 59 che || 3 | 2 | pa7 | Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vejita / 3 / 2 / 60 che. vizeSyane lIdhe strIliMgI thayela kaTa vagaranAM nAma ri pratyaya lAgatAM kavacit puMvata thAya che amato mahaMtIbhUta ti= smatA nyA-je moTI na hatI te moTI thayelI kanyA. ahIM kuMvara thavAthI matInuM mahatva thaI gayuM. azomatI gomatImUtA rUti=gomatImUtA-gomatI eTale gAyavALI-je gomatI na hatI te gomatI thaI. sUtramAM 7i padano nirdeza karavAthI A prayogamAM gomatI nAma puMvat na thayuM eTale gomatInuM mota na thayuM. 3 2 60 || | sarvoDarala | 3 | 2 | daza | vizeSyane lIdhe strIliMgI thayelA sarva vagere zabdo puvata thaI jAya che, jyAre sarvADhi zabdone sthA ivibhaktio na lAgI hoya tyAre A niyama lAge sarvIza tA: tripakva ti=sarvatriva:-sarve-tamAma-strIo. mavA putraH=mavaputrA-bhavatIno-Apane potAna-putra. sarva-badhI strIo mATe-ahIM sarva zabdane niSedha karelo sAdi vibhaktine pratyaya lAgela che tethI sarva zabdanuM sarva ema puMvata na thAya. je ahIM vata thayuM hatuM te lava zabdane sarvacai prayoga ja na thAta kemake sarvacai prayoga nArIjAtimAM ja thAya che. 3 2 1 | raviDa vA che rU | 2 dara | mRAphIra Adi zabdomAM vizeSyane lIdhe strIliMgI thayela muLI vagere nAmane pRvata vikalpa samajavAnuM che, je kSIra vagere para utarapadamAM hoya to. mRgyA: kSIra=ykSIram, mRgAkSIra-haraNInuM dUdha. #AvayA: rAvaH=ArAvaH, rAva:-kAgaDInuM baccuM ziSTa prayogone anusarIne mRtIra vagere zabdo samajavAnA che. mRgapadam mRgIpadam / mayUrANDam, mayUryaNDam / mRmzAvara, mRIrAvaH | kAkANDam , kAkyaNDam pore kukkuTANDam, kukkuTayaNDam / ( 3 2 62 1 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 459 Rdudit tara-tama-rUpa-kalpa-bruva-celaT-gotra-mata-hate vA isvazca / / 3 / 2 / 63 / / Rt-ut it meTale R nishaanvaann| ane uni zAnavAlA pratyaye yAsA hoya evuM ane vizeSane lIdhe strIliMgI thayela nAma samajavuM, je e Rtit tathA utit pratyayavANAnAmane tara, tama, rUpa bhane kalpa pratyayo sArA to puvata samajavuM tathA te nAmanA cheDAne svara dIrgha hoya te vikalpa hrasva 42ve| tathA samAna vimativANA mevA strIlA bruvA, celI, gotrA, matA, hatA hai| utta256mA khAya tepaNa te Rdudit nAmane viye put samajavuM tathA kuDhita nAma cheDe dIdhuM hoya to hasva paNa vikalpa samajavuM Rdit nAma puMvat tathA hrasvatara-pacantI+tarA-pacattarA, pacantitarA, pacantItarA-sArIdhanArI. tama-pacantI+tamA pacattamA, pacantitamA, pacantItamA-padhAre sArI rAdhanArI. rUpa-pacantI+rUpA pacadrapA, pacantirUpA, pacantIrUpA-prazasta rAdhanArI. kalpa-pacantI+kalpA-pacatkalpA, pacantikalpA pacantIkalpA-rAdhanArI pI. bruvA-pacantI+bruvA-pacabruvA, pacantibuvA, pacantIbruvA- pAtAne raadhnaa| hanA. celI-pacantI+celI-pacaccelI, pacanticelI, pacantIcelI-rAdhanArIna hAsI. gotrA-pacantI+gotrA-pacadgotrA, pacantigotrA, pacantIgotrA-rAdhanArInA yAtravANI. matA-pacantI+matA=pacamatA, pacantimatA, pacantImatA-rAdhanA bhAnasI. hatA-pacantI+hatA-pacaddhatA, pacantihatA, pacantIhatA--rAdhanArI yAyesI. uparanAM badhAM udAharaNamAM vaparAyela vavatR zabda Rdrita nAma che. __ udit nAma puMvat tathA hasvatara-zreyasI+tarA zreyastarA, zreyasitarA zreyasItarA-padhAre zreyavANI. tama-zreyaso+tamA= zreyastamA, zreyasitamA, zreyasItamA-vizeSa zreyavANI. rUpa-viduSo+rUpA vidvadrUpA, viduSirUpA, viduSIrUpA-sArI viduSI. kalpa-viduSI+kalpA-vidvatkalpA, viduSikalpA, viduSIkalpA-viduSI pI. bruvA-zreyasI+bruvA= zreyobruvA, zreyasibruvA, zreyasIbruvA-patAne zreyasI mosanArI. celI-zreyasI+celI=zreyazcelI, zreyasicelI, zreyasIcelI-zreyasI hAsI gotrA-zreyasI+gotrA zreyogotrA, zreyasigotrA, zreyasIgotrA-zreyasInA gotravANI matA-zreyasI+matA zreyomatA, zreyasimatA, zreyasImatA-zreyasI mAnasI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana daitA-zreyasI+hatA trayodatA, zreyasatA, zreyasItA- zreyasI haNAyelI. uparanAM aMdha udAharAmAM vaparAyela dhyeyanu tathA vipu zabda ut nAma che. // 3 // 2 // 63 || 40 samAsavALA zaDhAmAM svaronuM parivartana caH || 3 | 2564 | tara, tama, 6, ane 1 pratyayeA lAgelA DrAya te zeSyane lIdhe strIliMgI thayelA tathA phUM (TI)pratyaya lAgelA aneka1 svaravALA nAmanA atya svarane hasta thAya che ane samAna bhaktivALA dhruvA, cerI, gotrA, matA ane hA zabdo. uttarapadamAM hAma te paN e nAmane tane dI vara hasva thAya che. nathI te 1 zakA-mULa sUtramAM te 'aneka svaravALA nAma'tI ne pachI 'anekasvaravALu nAma' evA atha zA rIte samajave ? samA-zaMkA barAbara che. have pachI tarata ja AvanArA AirA}}AmAM sUtramAM je vidhAna karela che te eka svaravALA nAma' mATe che. eTale arthAt ja A sUtranu vidhAna aneka svaravALA nAma' mATe samajavAnu che. ema na samajavAmAM Ave te sUtranI niSphalatA ane che eTale sUtrane saphaLa banAvavA sAru upara pramANe 'aneka svaravALA nAma' aMge A kArA64A mA sUtranu vidhAna che ema ApeAApa samajAya evuM che. ta 6 -gaurI+tA=auritA vadhAre gaurI tama-gauro+tamAautimA--vadhAremAM vadhAre gaurI pana -nartakI+pa=nartavirUNa-sArI nAcanArI -kumArI+q1=mAriA-kumArI jevI kuvA-trAnaLI+bruvA=zrAddhazitrudhA-nidanIya brAhmaNI. ceTI-n+nehI-minnesTI-niMdanIya gAgI athavA dAsI gAgI gotrA-brAhmaLI+potrAbrAhmaLizotra-mAtra gAtrathI brAhmaNI-kharI brAhmaNI nahIM nirdendanIya brAhmaNI matA-gArno+matA=mimatA-gAgI mAnelI. hatA-aur+hatA-gauritA-gaurI haNAyelI, || 31 2 64 nA mova6-paurimato'mni | r | | | * || tara, tama, sva ane htva pratyayeA lAgelA hoya te| ane samAna cerI, gotrA, matA ane hA zabdo uttarapadamAM hoya te vibhakitavALA dhruvA, Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 461 GI prty5vaa0|| bhogavatI bhane gaurImatI nAmanA satya ho 212 no 25 thaI jAya che, je koInuM nAma sacavAtuM hoya to. bhogavatI zahare bAgetA pratyaye vagere tara - bhogavatI+tarA = bhogavatitarA-vizeSa nAma. tama - bhogavatI+tamA = bhogavatitamArUpa --- bhogavatI+rUpA = bhogavatirUpA- " kalpa -- bhogavatI+kalpA = bhogavatikalpA- , bruvA - bhogavatI+bruvA = bhogavatibruvA- ,, calI - bhogavatI+celI = bhogavaticelI- ., govA - bhogavatI+gotrA = bhogavatigotrA- ,, matA - bhogavatI+mata! = bhogavatimatA- ,, hatA - bhogavatI+hatA = bhogavatihatA- ,, gaurimatI zAna bAgelA pratyaye paretara - gaurimatI+tarA = gaurimatitarA vizeSa nAma tama - gorimatI+tamA = gaurimatitamArUpa - gaurimatI+rUpA = gorimatirUpA- , kalpa -- gaurimatI+kalpA = gaurimatikalpA ,, bruvA -- gaurimatI+bruvA = gaurimatizruvA- , celI - gaurimatI+celI = gorimaticelI- ,, gotrA - gorimatI+gotrA = gaurimatigotrA- ,, matA -- gaurimatI+matA = gaurimatimatA- ,, hatA -- gaurimatI+hatA = gaurimatihatA- , bhogavati tarA, bhogavattaga, bhogavatItarA-vadhAre bhAgavANI. vizeSa nAma nathI tethI A niyama na lAgyo paNa 3 : 2 64 thI hasva to thayo ja 3 / 2 / 15 / / navaikasvarANAm // 3 / 2 / 66 / / tara, tama, rUpa mane kalpa pratyayo sAgelA hoya to bhane samAna vilativA! strIvinA bavA, celI, gotrA, matA ane hatA se pAMya ! uttarapadamAM hoya te karI pratyaya lAgela hoya evA eka svaravALA nAmanA aMtya dIrgha svarane vikalpa hasva thAya. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 siddhahemacadra zabdAnuzAsana strI+Ara =trita, strItarA-vadhAre sArI strI. zItamA=sitama, sItA-vizeSa vadhAre sArI viduSI. zI+bruvA=bruivA, zatruvA-pitAne zI-paDina-elanArI kuTAtA-sArI keTaDI-A nAma ekasvaravALuM nathI. ! = 2 / 66 che 3 / 3 / 2 / 6 7 che. tara, tana, 6 ane 1W praya lAgelA hoya to ane samAna vibhaktivALA vruvA, peDhI, gotrA, pratA ane dRDha e zabdo uttarapadamAM hoya to kapha pratyayavALA nAmanA aMtyasvarano hasva vikapa thAya che kahu mATe juo rAka73 brahmAdhuttarA=aAdhutA, brahma dhUtAhalakI brAhmaNa. +suvA-bruva, bruvA-pitAne pApI kahenArI. _| 3 | 2 67 | madataka -vAsa-viziSTa || 3 | 2 | 98 che #ra, ghAsa ane viziSTa zabdo uttarapadamAM hoya to mahA zabdanuM mahA rUpa vikalpa thAya che eTale mahaMtu zabdane mA (ST) vikalpe lAge che. A sUtramAM mahatva ane ra vagere zabdo eka bIjA samAna vibhaktivALA na hovA joIe ema samajavuM martA-ra=matra : mahata+mA+ra:=mAra:, mahaw:-moTAno kara. hatAM ghAra=mahaMtuSAra:=+ha+mA+vAsa:=mahAsa: mAsa: I mahAghAsa moTAonuM ghAsa matAM vigi=maha+viziSTa =maha+A+virANa-mahAviza:, madaviSTi: -moTAomAM viziSTa || 3 2 / 68 che trivAra 3 / 2 / 1 / jara, ghAsa ane viziSTa zabdo uttarapadamAM heya te strIliMgI matI zabdanuM ma rUpa ja thAya che. eTale mAtI zabdanA aMtya tIno masta (3) nitya thaI jAya che. mahA: pratI+mA+2:=mahAna -maTI (rANI) no kara. mahatyAH ghAra=matI++=madAvA:-moTI aTavInuM ghAsa. masyA: viziSTa pratISma+viziSTa: mahAviziSTa -moTI (rANI)ne viziSTa ( 3 / 2 / 69 | Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 463 nAgara rU2 / 70 || jene vuiM pratyaya lAgyo nathI evA mahatta zabdane jAtIya pratyaya lAgela hoya athavA ekArtha-samAna vibhaktivALuM-uttarapada hoya te mahatvanuM na rUpa thAya che-madan nA prat no mAM thaI jAya che. jJAtIya pratyaya-mahAna prajAra:=mahattvajJAtIya =mA++jJAtIya =ma vAtImoTe prakAra. e martha mAMkAmI varakanna=mahata+A+vIra:=mAvI:-moTe vIra. matta-vadhAre meTuM-ahIM tara pratyaya che jJAtIyas pratyaya nathI. samatI mahatI mutA mahamUtA kanyA-meTI na hatI te moTI thaI evI kanyA. ahIM riva pratyaya lAgela che tethI mahAmUtA evuM rUpa na thAya. - 3 : 2 | 70 che ne kuMvani che rU. 2 / 72 che. jyAM madata zabdane pRvata thavAno niSedha hoya ane mahatta zabda pachI uttarapada heya ne mahatva zabdane aMte na lAge eTale mahatanuM mahuM rUpa na thAya. puMvata ne niSedha sArA53 sUtrathI thAya che. matI priyA mama=mahatI vika-jenI priyA moTI che te. 18ArA71 rUcazvare yAra ! rU. 2 / 72 che. avyayIbhAva samAsamAM AdimAM svaravALuM nahIM paNa AdimAM vyaMjanavALuM ane zu pratyaya lAgela hoya evuM uttarapada hoya te pUrve padanA zuM na dIdhuM belAya che ane e paNa belAya che. muSTibhyAM muSTibhyAM kRtaM yuddham-muSTi+muSTi-muSTI+muSTi-muSTImuSTi tathA di+muSTikamuSTAmuSTi muSTAmuSTi-mUThI e mUThIe kareluM yuddha-mukkAbAjI asAravAre taravAro laIne kareluM yuddha. ahIM uttarapadane aMte zabda svarAdi che, vyaMjanAdi nathI tethI A niyama na lAge. | 3 2 | 7ra ! vathag #ar ( rU. 2 ( 7rU . haviSa" arthanuM sUcaka pATha nAma uttarapadamAM hoya to aSTam nAmanA tane ravara dIrgha bolAya che arthAt jan nuM aSTArUpa thAya che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana aSTasu kapAleSu saMskRtam aSTan-aSTA+kapAlam aSTAkapAlaM hviHATha ThIbemAM saMskAreluM haviSa. praNAnAM pATAnAM samAra =34TakravAra-ATha ThIno jaththo-ahI "haviSane artha nathI. tethI aSTA na thAya. aTapAtra viH-ATha pAtramAM kareluM haviSa - ahIM pAtra zabada nathI tethI A niyama na lAgyo. | 3 2 73 nava yuvate che rU . 2 [ 74 ] jo zabda uttarapadamAM hoya to praSTa zabdane gawA prayoga bane che je e jo zabadano artha "gArDa vagere sAthe joDele baLada hoya to. efmaH jomiH guP=maTa-grA+mAva=3madArva rATar-ATha baLadothI jaDeluM gADuM. kaTa TaH sA=maTA: jaitra -jenI pAse ATha baLado che e cetra -ramahIM 'gADA sAthe yukta-jeDeluM -artha nathI. che ka aa 2 74 che nAni || 2 | 71 | maSTa zabdane uttarapada hoya ane saMjJAnuM sUcana thatuM hoya to mae na mA ema aMtano dIrdhA thaI jAya che. arTa pAni vahya sa =35STa-aTA+: TApa: TArA:-aSTApada eTale kailAsa-ATha pagathiyAvALA kailAsa parvata kaMTA vacce saeTarvara:-ATha dADhavALo-A zabda saMjJAvAcI nathI. || 3 | 2 7pa che Tara-mitrava-sana-puFT- vArivAra ne rU 24 76 . jenA 7 ne ja thayelA che evo vara zabda uttarapadamAM hoya to voTara, fmazra, siddha, purA ane sArA zabdanA aMtaravarane dIrgha thAya che, je vizeSa nAma hoya to. DhoTara+vana+=oTara=oTaRT-qLamUtraznoTarAvaLa-te nAmanuM vana mizrAma=mizra=mizrA+vA mU=mazrAvaNam, ,, sighraka+vaNam sidhaka-sidhakA+vaNam=sidhakAvaNam-,, , puraga+vaNam-puraga-puragA+vaNampu ragAvaNam- ,, ,, sArika+vaNam sArika-sArikA+vaNam sArikAvaNam-,, ,, 3 | 2 | 76 ! Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 465 prajJanAlInAM ni che rU. 2 / 77I kiri zabda uttarapadamAM hoya to annana vagere zabdonA aMtya svarane dIrgha thaI jAya che, je vizeSa nAmanuM sUcana thatuM hoya te. * mana+niri:= jhanaajJanA+ri:=3nnanA ri-parvatanuM vizeSa nAma cuMTa niri=sukuTa kureTA+rivukuTAiira , , , annana vagere zabdo A pramANe che-guru, , vAlva, rohita, kukura, vaTUna, manana, na, pitRDha vagere. A zabdo lagADIne viMguwAri-vagere udAharaNo samajI levAM 3 2 | 77 | vananira-vAvara-rAtrInAM mata rU . 2. 78 jayAre mata (1) pratyaya lAgyo hoya tyAre bahu svaravALA zabdonA ane zara vagere zabdonA aMtya svarano dIrdha thaI jAya che, je vizeSa nAma sUcavAtuM hoya to. ahIM nira Adi eTale manara, hiraNa vagere zabdo na levA. bahu svara-TuvA=3yuSyavatI==TurAvarta-umarAvatI nagarI kenadInuM nAma phAra vagere zabada-Ara=ArA+vatI=ArAva - = vaMzAvatI=varAvarta- , , che phAra vagere zabdo A pramANe samajavA-sAra, vaMza, zutti, kurA, dhUma, ha, RSi, muni, maLa, vA ane veTa-A ane AvA bIjA aneka zabda che. niravatI-agaNAvALI. hiMgyavatI-sonAvALI. A banane zabdo sUtramAM niSedha karelA nAri gaNanA che, tethI A niyama na lAge. mavira vagere zabdo A pramANe jANavA-aniru, vaDhira, hiMgura, vira, puTina, maya, hRArang, cavA, ajara, phAra, hiraNya vagere aneka zabda che. A zabdo uparathI narava vagere udAharaNo jANuM levAM | 3 2 78 | 30 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana * vizvatha mitre || rU. 2 / 71 | RSi arthano sUcaka mitra zabda uttarapadamAM hoya te vizva zabdanA aMtya svarane dIrdha thaI jAya che, je RSinI saMjJAnuM sUcana thatuM hoya to. vizvaM mitraM yasya athavA vizvasya mitram-vizva-vizvA+mitrA vishvaamitr:jenuM AkhuM vizva mitra che athavA je vizvane mitra che te-RSinuM nAma. 1 3 : 2 ! 79 nare che ? / 2 / 80 || nara zabda uttarapadamAM hoya to vi4 zabdanA aMtya svarano dIdhe thaI jAya che, je vizeSa nAma hoya to vika+nara=viva-kavAna =vizvAna: ciMta-koI RSinuM nAma che. | | 3 | 2 | 80 che vasu-cAra | 2 / 2 / 82 che. vanuM ane rAt zabdo uttarapadamAM hoya to vivuM zabdanA aMtya svarane dIrgha thAya che. sUtramAM 'ka' pada mukela che mATe "pada ja levuM paNu rAja pada na levuM. vizve vasu vahya sA=viva+vadu:=vivA-vaku =vivAvaku -jenuM dhana vizva che te-eka prakArano deva. vizvatmin rAte kRti vikaa+vivA+ ravivArA-badhe virAja. 3 2 81 vaDhathavitra che rU! 282 | jene vat pratyaya lAgelo hoya te nAmanA aMtya svarano dIrdha thaI jAya che, ahIM vandra pratyayavALA pitR Adi zabdo na levA. sAmutimAsutI+=AmutI vastra:-mANuti eTale mAmadhumadya banAvavAnI pravRttivALe athavA madhavALA. pitRpa=pitRvaDa-pitAvALe. mAtRtva=mAtRvara:-mAtAvALo. A banne prayogamAM vaparAyela pitR ane mAtR zabda sUtramAM niSika che tethI A niyama na lAge. mAtR, rAhu A be zabdo paNa pitR Adi zabdomAM samAjavAnA che. vastra pratyaya mATe jue charArA sUra che 35 2 82 | Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda viteH kRSi || 3 | 2 | 83 || citi zabda pachI r pratyaya lAgyA haiAya te vitinA aMtya svarane dIdha thAya che, AiMte+tra=SitI+:-nitIr:-jenI eka citi-citA-che teghaNI vAra puruSa ane strI bannenI eka ja ciMtA heAya che. || 3 | 2 | 83 || svAmicihnasya aviSTa aSTa- paJca bhinna- chinna-chidra - srava-svastikasya =+ || 3 | 2 | 84 || ravAmicihnanA vAcaka eTale je cina-nizAna--vaDe svAmI-mAlikaeLakhAtA hAya aevA athanA: cihnavAcaka nAma pachI uttarapadamAM maiM zabda Ave te| nizAnavAcI zabdanA aMtya staranA dI' thAya che, paNa viSTa, aSTa, padma, mina, chinna, chidra, tuva ane svastika eTalA zabdo svAminA nizAnavAcI ahIM na levA. 467 dAm iva dAtram - dAtraM cihna karNe yasya saH - athavA dAtram iva karNe yasya sa: yAtra+La=AtrA bhe: vastu:-jenA kaNa-kAna--upara dAtaraDAtI jevu nizAna che athavA jenA kAna dAtaraDA jevA che tevu pazu. kAna upara dAtaraDAnI jevI nizAnIvALu pazu, amuka mAlikanu hoya che e rIte A zabda mAlikane oLakhAve che. hamnavarga:-jenA lAMbA kAna che-ahIM ja zabda svAmInA cihnarUpa nathI. viLaeN:--jenA kAna vaccethI besI gayA che te. aSTaI:-A kAnavALe, paLa:--pAMca kAnavALo minnaLe:-bhedAyelA kAnavALeA, chinna La:-chedAyelA kAnavALA, chidra :--jenA kAnamAM chidra che. jIvanaE:-jenA kAna sava-camacA-jevA che. svastiI:-jenA kAna svastika-sAthiyA jevA che. A badhA prayAgAmAM je viSTA vagere zabdo vajelA che te che tethI A niyama na lAge. || 313 | 4 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gati-kArakasya nahi-vRti-vRSi-vyadhi-ruci-hi tanau kvau // 3 / 2 / 85 // bhane kvip pratyaya sAmela cha mevA naha, vRt, vRSa, vyadh, ruc, saha ane tanu dhAtuomAMne kaI dhAtu uttarapadamAM Avela hoya to, gatisaMjJAvALAM nAmanA ane kArakasaMjJAvALAM nAmanA aMtya svarane dIrtha thAya che. upa+naha =upA+na-upAnat-ne-525 ni+vRt-nI+vRt=nIvRt-heza. pra+vRS-prA+vRS-prAvRT-nyAre mukhya 52sA thAya che-yomAsu zva+vidha=zvA+vit-zvAvit-ThUtarAne vidhanAra-mAranA2-zAsa. ni+rucU-nI+rukU-nIruk-niraMtara tivANI. Rti+saha=Rto+ghaT-RtISaT-pIne sahana nAra jala+saha-jalA+saTU-jalAsaT-pAyAne sana 2nAra. pari+tat-parI+tat-parItat-nyAre pAye virataranA2 || 312 185!! dhanyupasargasya bahulam // 3 / 2 / 86 // in pratyayavALuM uttarapada hoya te pUrva padanA upasarganA aMtyasvarane vahulam hI thAya che. yAMya nitya-ni+kledA-nI+kledaH nokledaH-52sevA, ni+vAraH nI+vAraH nIvAra:-tRNadhAnya. yAMya vidaye-prati+vezaH pratIvezaH, prativezaH-nivAsa sthAna dhyAya dha yte| nayI-vi+pAda: viSAda:-.. , ni+SAda: niSAdaH-bhAramanI me gati. / 2 / 81 !! nAminaH kAze // 3 / 2 / 87 // ac prtyyvaanne| kAza za6 utta25mA DAya ta nech| nAmI saMjJAvALe svara che evA upasarganA aMtya svarano dIdhe thAya che. ni+kAzaH nI+kAza-nIkAza:-sa24. vi+kAzaH vI+kAza-vIkAza:-vizeSa praza. prakAzaH- A-24DI cha? nAmI 212 // / pasA nathI. / / 3 / 2 / 87 / / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 469 Dhati rU 2 ! 88 | 1 dhAtu dvArA banelA tamArAdi nAme uttarapadamAM hoya to cheDe nAmI svaravALA upasarganA aMtane dIrgha thAya che. nir=nI ttamanI-niraMtara ApeluM. vimu=+=vIra-vizeSa ApeluM. vinaMtIma vatIrthama-dadheluM-A pragamAM uttarapadarUpa tamArAdi tI nAma TA dhAtu dvArA banela nathI tethI A niyama na lAge. mudrattama=mudrattama-sArI rIte ApeluM. ahIM dratta uttarapada, rA dhAtu dvArA banela to che paNa te takArAdi nAma nathI tethI A niyama na lAge. | 35 2 88 che pIvAde ! rU. 2 : 81 che. pUrva padarUpa vahu vagere zabdo sivAyanA nAmyata nAmanA aMtane svara dIrgha thAya che, je an pratyayavALuM vada nAma uttarapadamAM hoya te. sSarva=pIThama=pIvadamu-nagaranuM nAma che. muni+ =munamu=munIvaDDamU ,, ,, vIjuham-gAmanuM nAma che. -gAmanuM nAma che. vArma--gAmanuM nAma che. A traNe pragamAM niSedha karelAM Adi nAme pUrvapadamAM che tethI A niyama na lAge. che 3 2 89 che sunaH |rU . 2 10 | vana zabda pachI uttarapada Avela hoya to kavana zabdane aMtya svara dIrgha belAya che. +1:=+taH=Anta:-kUtarAne dAMta. ka+va muva+varam virA- kUtare ane varAha. | 3 2 9 | pArA- para-is-dA-5 che rU 2 / 12 .. gyA, poTA, joinuM gho ane paDhA vagere zabdamAM kyAMya pUrvapadanA aMtane dIrgha thayela che, kayAMya AdinA vyaMjanamAM rokAra umerAyela che, kayAMya nata ne vatR thayela che ane kayAMya zabdamAM aMte kirbhAva paNa thayela che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gottara DhA=athavA u sa =[+za=+=ArAagiyAra. ahIM nuM prA thayela che. pattA rA=athavA patra 4 -N+BY+raza=oTA= vorA-soLa-56 e mULa zabada che tethI ahIM po po thayela che tathA Dhane su thayela che. pattA rA sa:= =oDatR-pocha dAMtavALe. Tana voTansI voranta: A rIte rUpo samajavAM. strIliMgamAM jotI rUpa thAya ahIM TuntanuM 7 evuM saMkArAMta pada thayela che ane tane su thayela che tathA jUnuM gho thayela che arthAt u ntanuM ghoDatu thayela samajavuM. prArA:=SHdhA=+thA=oDhA athavA pA -cha prakAre A banne prayogamAM ne va thayo tathA dha ne DhA thayo ethI poTa thayuM ane ghaqnuM ghaTTa thavA sAthe pAnuM DhA thavAthI paDhA rUpa thAya che. 3 | 2 | 91 ll dvi-nyaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAka zatAdanazIti vadUtro | rU. 2 12 * sati zabda uttarapadamAM na hoya, bahuvrIhi samAsa na hoya ane ta-so-pahelAMnI saMkhyAnA sUcaka eTale dasathI mAMDIne navANuM sudhInI saMkhyAnA vAcaka zabda uttarapadamAM hoya to dvi nuM drA, tri nuM trIsuM ane anuM aA rUpa thAya che. dAkhyAmu praSiA DhA=athavA drau ra aa 2 TrikTara-dvArI-bAra. trimiH madha urvarAti =tri+viMphAtiH-traya-yoviMrAti -vIza. chAmi: maghA jhiMrAta prakha+arAt-aSTAjhiMrAt--ADatrIza. rAtamuM-baso trirAtamu-traNa aSTakam-ATha hajAra A traNe prayogomAM se saMkhyAnA tathA sethI adhika saMkhyAnA vAcaka zabdo uttarapadamAM che tethI A niyama na lAge. khyAmA matiH taMyati -khyAsI-ahIM uttarapadamAM maphatti zabda che ethI DhAzita prayAga na thAya. tau vA tro vA kRti-dvitrA:-be ke traNa-A prAgamAM bahutrIki samAsa che tethI hRAtra rU5 na thAya. che 3 2 1 92. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 471 vArizA vA che rU 2. zarU vivAriAta vagere zabdo uttarapadamAM hoya to pUrvapadamAM AvelA dri nuM ane drA, tri nuM trayam ane 1InuM 151 rU5 vikape thAya, ahIM paNa mati zabda uttarapadamAM na hoya, bahutrIhi samAsa na hoya ane rAta-sepahelAMnI saMkhyAnA vAcaka zabdo uttarapadamAM hoya te drAkhyAnuM dhA varavAna-vavAjiMtu, dvivAjiMtu-beMtALIza. trima: madha vavAre rAtetra zravariMtu, triAvariM-teMtALaza. aSTAbhiH adhikA catvAriMzat aSTAcatvAriMzat, assttctvaariNshtaDatAlIza che. 3 2 | 93 che dR dRta rAma-e-gaLe che 3 / 2 / 14 ! trAsa zabda athavA kRdaMtano kartAsUcaka mav[ pratyayavALA je zabda uttarapadamAM hoya to dRDhaya padane badale drupada bolavuM ane draya zabdano artha pratyaya tathA ya pratyaya lAgyo hoya te paNa zraddhA ne badale hRddha pada vAparavuM. dRya trAsa-dAsa:0Asa:-hRdayane ulAsa, dra trivati-draya+4: trevaDa-dayane lakhanAra. (cit dhAtune ghanuM pratyaya lAgavAthI paNa va zabda bane che, ahIM paga pratyayavALe zabda levAne nathI. tra pratyayavALo -lakhanAra. van , sTe-lakhavuM. A rIte e be zabdomAM arthane bheda che.) pratyaya-hRdayastha - +=+ =aa -hRdayane abhiprAya. 2 ,, -vAya timaMtradrAjya=A mU-hRdayane game tevuM- suMdara. '' 7 3 2 94 i paDhaH pAkya mA yAtipate che rU . 2 / 26 che. mASi, bAti, ane 3vahata zabda uttarapadamAM hoya to vIra zabdane badale 50 zabda bolavo. HTgyAma mannati dri+mAni =aa :="fa:-page cAlanAropAnAm ati+mAtaH=+mAti =AtiH-pAyadaLane sainika pAvAgyAM ati rUti= +=+=vA:-paga vaDe gati karanAra pAkhyAM 3pata: ti==A+35taH=sotaH-pagathI dabAyela-haNAyela. che 3 ! 2 1 5 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dama-ta- pha-re par / 3 / 2aa 26 che. hiMga, hRtti ane krAM izabdo uttapadamAM hoya to vaTa zabdane badale zabada vAparo tathA 2 pratyaya lAgyo hoya to paNa pATu zabdane badale d zabda vApara. koH dimasUtravAdimaF=+mama=ddhimam-pagamAM vacce Avela barapha jena yutiH=A+tiH=+=tiH-paga vaDe dabAvavuM-haNavuM. vAhau ti= + = +SI=prAtha-pagane kase-kaThe-e vinita kRti= -+gA=g:-rArA:-pagane vAMdhI nAkhanArA kAMkarA. | 3 ! 2 96 che jaH zani ( rU 2 / 17 che AdimAM sAkAravALo rajU pratyaya lAgyo hoya tyAre "vedanI RcAnuM pAda evA arthavALA 6 zabdane badale 18 zabda vAparo. huM vAta rUti= =+=+cho mAyatrIM phAMti-eka pAde gAyatrInI prazaMsA kare che. rAma mATe juo chorA151 sUtra vAH o =ji-eka eka pAda sAthe zloka bole che. vedanI cAne artha nathI, 5: TiAna -cAnA pAdone juo-ahIM rAja to che paNa AdimAM zakAravALo nathI paNa AdimAM akAravALo tathA zikAranA nizAnavALo che eTale dvitIyAnA bahuvacanarUpa prara pratyaya che. 3 | ra 7 | - nigho -niro vA rU! 2 / 18 che. da, nijha, ghoSa ane mizra zabdo uttarapadamAM hoya to paTa ne badale pa vikalpa vAparavo, po: rASTra =rUddha:-pat+AdaH=:, para:-e pagane zabda. vadhe ni:=+na=, pAni-pA bhAga nAkhavAthI A thanAre sonAno sikko Dhora ghoSa =vAto :=poSa:, pAToSa -be pagano avAja. vana zivAmika:=+mizrA nima:, pAmazra-pagathI mizra athavA pA bhAgathI mizra _ 3 | 2 | 98 che Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda namra nAAiyA: taH-Dhe || 3 | 2 | oo || tama pratyaya lAgela hoya te naniSThA ne badale nar khelAya ane kSudra zabda uttarapadamAM hoya te paNa siddA ne badale nas melAya. nAsiSThAyAH kRti=nAsiAta-nasUta =nanta:-nAsikAthI, nAsikAmAM. nAmiAyA: kSudraH ti=nAsiA+kSudra:=na+vruvaH-zruTa:-nAnI nAsikAthI kyuTa-nAnI nAsikAvALA cIme, nakhakriyA. / / 3 / OM / 99 !! sevana / / 3 / 20 / tya pratyaya lAgyA hAya tA varSoM sivAyanA amAM nAsiSThA nA nak metrAya nAAiyai hitama=nAsi trayam nasya nasyam--nAsikA mATe hita evuM suMdhavAnuM. naeNsiyama--nAsika nAmanuM nagara-ahIM nya pratyaya nathI. nAsiyo vaLa:-nAsikA vaDe khelAya te nAsikana-anunAsika-vaNuM--ahIM va-zabda-atha che. || 3 |1 | 100 || zirasaH zIrSana | 3 | 23 202 tha pratyaya lAgye hoya teA ziraN zabdanuM zIrSan melAya che. zirvAsa mava:=zirasUya=zIrSa+ya: zIrSathyaH svaraH-mAthAmAMthI nIkaLatA 473 svara-avAja. riArane hitama=zirasUyaghU zIrSa+S=zIrSaLyuM taim-mAthAne hitarUpa tela. riAtaH-mAthAthI, mAthAmAM-ahIM ya pratyaya nathI. riyati-mAthAne Icche che-ahIM ya pratyaya nathI paNa jyak pratyaya che, tethI A niyama na lAge. !! 3 125 101 sevA / / 3 / 2 / o02 5 pratyaya lAgyA hAya teA keza-vALa' artha sAthe sabaMdha rAkhanAza ziras zabdanu zISana rUpa viSe melAya che. zirasi mAH-ri+cA:-zIrSa+yA:-zISaya:-mAthAmAM UgelA vALa, ciras+yAH=zirasyAH d 93 "" "" || 3 | 2 | 12 || Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana paMH re sahita 5 rU. 2 / 20 rU che. AdimAM svaravALA sahitanA pratyaya lAgyA hoya to ziras zabdanuM pharSa rUpa thAya che. stAiraH apatyama-stizira[+=rfstarazIrSa+=AstiI : hastizISa nAmanA mANasano putra. zirarU=IrSa+rU=oviM:-mAthA vaDe taranAre. juo 64 - 3 / 2 / 103 Dhora paM-uda-vAta-vAdane II rU. 2 / 104 . gam, zi, vAsa ane vAhana zabdo uttarapadamAM hoya to enuM 38 rUpa thAya che. 3+mSama==dveSapU=3orSa niSTi-pANI nAkhato jAya ne pIsato jAya. 3+=+==H ghara:-pANI bharele ghaDe. +vAsa:=3+vAsa: 3dvAraH-pANIne vAsa-pANImAM rahevuM. 3varta=3+vAhanaH=3vAhana -jenuM vAhana pANI che te-varuNa deva. | 3 | 2 104 . vaijayaMgane pUrve || rU 1 2 / 205 che. jenI AdimAM eka ja vyaMjana che eTale asaMyukta vyaMjana che evu keI nAma uttarapadamAM hoya to 3 zabdanuM 3H rU5 vikApe thAya paNa bharavAnuM sAdhana e artha jaNAto hoya to. 3ii kuma:=;+kumbha =38maH , 3 5:-pANIne ghaDe. 3 ama==Amatra-pANInuM vAsaNa-ahIM uttarapadamAM AdimAM svara che. 3drazya thAtramu- kathAmU-pANIne thALa-ahIM uttarapadamAM AdimAM eka vyaMjana nathI paNa saMyukta-be--vyaMjana che. 3Nya pheza:=AH -pANIne deza-ahIM bharavAnuM sAdhana e artha nathI. vArA105 manthaudana-saktu-bindu-vajra-bhAra-hAra-vIvadha nA vA | 3 / 2 / 206 manya, mona, satu, vikhyuM, ugra, mAra, hRAra, vIvaza ane 6 zabdAmAne koI eka zabda uttarapadamAM heya te zabdanuM 38 rUpa vikalpa thAya. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 475 udakena mathyate iti-udaka+manthaH uda+manthaH udamanthaH, udakamanthaH-5jI sAthe ke vaDe valovavuM udakena saha odanaH udaka+odanaH uda+odanaH-udaudanaH, udakaudanaH- pANI sAthenA eTale pANI chAMTelA cokhA.. udakena saha sakta:-udaka+saktu: uda+saktu:-udasaktuH, udakasaktuH-pANI sAtha saath| udakasya bindu:-udaka+binduH uda+bindu-udabinduH, udakabinduH-pANInumi -y udakasya vajraH-udaka+vatraH-uda+vajraH-udavajra udakasya bhAraH-udaka+bhAra:-rada+bhAra-udabhAraH, udakabhAra:-pANInA bhA2-pravAha udakasya hAraH-udaka+hAra. uda+hAra:=udahAraH, udakahAraH-pAyIna saI naa|-5j! bhrnaa|-72 udakasya vIvadhaH udaka+vAvadha: uda+vIvadhA udavIvadhaH, udakavIvadhaH-sabhAma udake gAha:-udaka+gAha:-uda+gAha: udagAhaH, udakagAhaH-pANImA samAna 29-5vImA praveza 723.. / / 3 / / 10 / nAmnyuttarapadasya ca // 3 / 2 / 107 // pUrvapadamAM ke uttarapadamAM AvelA 38 zabdanuM 3DhuM rUpa thAya che, ne saMsA-nAma-hAya to. udaka pUrva5:-- udakasya meghaH udaka meghaH uda+megha:--udameghaH-vizeSa nAma che. udakasya vAhaH-udaka+vAhaH-uda+vAhaH udavAhaH-pAzInA pUrA bhaavne| pANIno ghoDe athavA vizeSa nAma che udakasya pAnam udk+paanm-ud+paanm-udpaanm-v| udakaM dhIyate yasmin-udaka+dhi: uda+dhiH-udadhiH-samudra udaka utta::-lavaNaM udakaM yasya-lavaNa+udakaH lavaNa+udaH lavaNodaH lavaNa samudra kAla udakaM yasya-kAla+udakaH kAla+uda: kaalod:-ge| samudra. / / 3 / 2 / 107 / / te luga vA // 3 / 2 / 108 / je zabda samAsamAM be padavALo hoya te je saMjJAvAcaka hoya te tenAM be padamAMthI game te eka pada saMjJAnA sUcakarUpe vikabe vAparI zakAya. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Di , devadrattA=vattA, levA, ttaH-devadatta athavA devadattane badale deva ke datta nAma paNa vAparI zakAya. 3 |2 108 driyantara-navAra sara ja che rU . 2 02 che. dUi zabda pachI tathA antar zabda pachI ane jene cheDe che ke mA na hoya evA upasarga pachI AvelA uttarapadarUpa apU zabda no nA thAya che. Tri-dvidhA prApaH padmina=phringA=dri+q=Ipama-jemAM banne bAjue pANI che dIpa-beTa antar-antargatAH ApaH yasmin-antar+ap=antara+Ip=antarIpam jemAM aMdara pANI che. anavarNa upasarga- nitA mApa: yamAta=ni+=niSphagjhanIpamU-jemAMthI pANI nikaLI gayuM che evuM saravara ke sthaLa. - saMtA: Ag: mina==+=+==Ipamu-pAse. mA bApa =su+mApa:=sthA-sArAM pANI-ahIM su upasarga nathI tethI jha, ne na thayo. juo | 3 1 / 44 ghaNAH : cakSana=prA=prApamU-jemAM prakarSavALuM pANI che. ahIM pUrvapadamAM 3ra vALa upasarga che tethI A niyama na lAge. 31vRtta: Apa: yati tata=rA+mag=g1gyUpANI jyAMthI pAchuM vaLI gayuM che -ahIM pUrvapadamAM bI vALo upasarga che tethI A niyama na lAgyo. | 3 2 / 109 | yo: reze | II rU / 2 / 20 / anu zabda pachI ag zabda AveluM hoya te mAnuM 35 rUpa thAya che, je tene deza" artha thato hoya to. anurAtA: bhAva: rinana=pranu+ nu+==Avo veza:-anupa eTale jyAM pANI khUba che e to deza-pradeza anujatA: kApa: astha= anu+34g=Anuq=apama vanamU-jenI pAchaLa pANI che evuM vana-A zabda dezavAcI nathI tethI A niyama na lAge. 3 2 / 110 | munuM umeraNavita banavya- : 5: pra: dava ( rU . 2 | ??? che avyaka sivAyanA svarAMta zabda pachI ane praq zabda pachI jemAM Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya--dvitIya pAda 6 nizAna che evA pratyayavALu nAma uttarapadamAM AvyuM hoya te pUrvapadane aMte mU umerAya che athavA eNnA v ne m thAya che ane pUrvApa dIdha hoya te hasva thaI jAya che. AtmAnaM saM manyate ti-jJa+manyaH-rAma-naimanyaH-peAtAne paDiMta mAnanAre AmAna che. jAhI manyateti=ArI+manyA=AjhIm--AmiyA-peAtAne kAlI devI mAnanAra al-mazaH tuti kRti=maha ttura:-am-garuMtu:-dhA upara pIDA karanAre. A prayogamAM ajjU nA atya vyaMjanane krU thayA pachI anusvAra thayela che. samAnI-peAtAna paMDita mAnanAre-ahIM skru nizAnavALA pratyama nathI paNa ni pratyaya che tethI A niyama na lAge, ToSAmanyam adaH--peAtAne rAta mAnanAra divasa-ahI yoSA avya che tethI rASamanya na thAya || 3 | 2 | 111 5 satyA-DavA-Dato: re || rU| 2 / / satya, ar ane astu zabda pachI Ara zabda uttarapadamAM hoya te pUrva padane a Mte meM umerAya che satya+[:=sastyAH-sAcuM karanArA athavA sAdhu -kharekhara arl:=ataMr-vaidya (agada-esaDa) astu+[R:=ri[T:--'astu' ema khelanArA--dhA'-ema melanAra 477 !! 3 | 2 | 112 / jo vR[-madhyandinA DanamyAmistyam | | r | o o || hombraLa, madhyandina, ane ananyArAmistya e traNe zabdomAM pUrvapadane aMte meM umerAyela che. ho vruti rUti=sroog:-lAkane pALanAre. nisya madhyama kRti=madhvanima-divasanA madhyabhAga-kharA apeAra anamyArAma tya:-ananyArAmiNa:-jenAthI dUra javu paDe evA dUrathI tajavA jevA. . zrAx-aneH rUmbe | rU| 2 | 12 zrAdra ke ama zabda pachI phanca zabda Ave te umerAya che. || 3 | 2 | 113 !! || pUpadane aMte ph Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana grAhya duH-strApU+rUdha=mrA+rU5 =jhASTrami5:-bhaTrInuM saLagavuM. ane :-agni+rUdha=nimU+rUSa =mazimidha:-agninuM saLagavuM. 5 3 5 2 114 che. sTAr 4-ftho che rU . 2 | ?? | jene cheDe nitya zabda na hoya evA pUrvapada pachI ke ritri zabda AvyuM hoya to pUrvapadane aMte - umerAya che. rAM ta kRti=tima+nira=tima++mtra =tinApAtra:-mAchalAM galI janArA. tamIna trATa =tamAra: man +1 rAtratAmAM 1, 12 tibiMbilane gaLAnuM moTu mAchaluM. timira =timA --A prayogamAM pUrapadane cheDe pAtra zabda che tethI tiiira eka na thAya B 3 2 ! 115 . ma-3mta ja che rU| 2 26 . madra ke 36 zabada pachI raV zabada Avela hoya to pUrva dine aMte m UmerAya che. madrazya rAkrama+TP= marAmmadrA--hajAmata karavI. 3Lathe ramU3UT+=3mU+kkarapAra=3djaLanuM-nuM karavuM. 3 | 2 | 115 . navA avatane pAtro rU2? 27 rAtri zabda pachI kRdaMtanA pratyayavALuM uttarapada hoya to rAtri zabdane aMte 6 vikalpe lAge che; je uttarapada 4 nizAnavALA kudatanA pratyayavALuM na hoya to. rAtrI varatIti=rAtrivara=rAtrimUvara:rAtri, rAtrivara-cora. trijyam aThTha:-rAta mAnanAre divasa -ahIM natri zabda pachI satramAM niSedha karela vitu pratyayavALuM kRdatanuM nAma che tethI anusvAra na thAya. eTale rAtre praga na thAya rAtrannitA prayogamAM rAtri nAma pachI bIju koI nAma uttarapadamAM nathI tethI A niyama na lAge. rAtravitA prayoganI siddhi A pramANe che rAtracita-rAtanI peThe AcaraNa karanAro. ahIM rAtri zabadane AcAra arthamAM vid pratyaya AvavAthI rAtraya zabda thayo, pachI tR maya Avyo che-rAtra-g=rAtratha7-AtragitA. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 3 | 2 118 | laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 479 penormavyAyA che. rU. 2aa 28 ! makhyA zabda uttarapadamAM hoya to pUrvapadamAM AvelA dhenuM zabdane cheDe vikalpa pU umerAya che. ghana-madhyA=venuM+mathA=dhanumavyA, dhenumavA-sArI gAya. Tu nuM umeraNa- paSTatRtIyAtrA karthe rU2 221 . bartha zabda uttarapadamAM Avela hoya te pachayaMta na hoya ane tRtIyAMta paNa na hoya evA anya zabdane cheDe Tu vikalpa umerAya che. bana+artha =anya++ =pranyartha, kanyArtha-bIjo artha. banyastha arthabIjAno artha mana artha-bIja vaDe artha--ahIM pahelA prayogamAM niSedha karelo vayaMta ane pachInA prayogamAM tRtIyAMta anya zabda che tethI A niyama na lAge. - 3 / 2aa 119 che mArIrAzA-ssfsthatADathasuti- rU 2 20 || anya zabda payaMta na hoya ane tRtIyAMta paNa na hoya ane anya zabda pachI uttarapadamAM je praSi, mArA, kathita, mAthA, 3SNu, gati ane aA zabdomAMno DhoI eka zabda Avela hoya to anya zabdane cheDe Tu umerAya che. 3mavA mA=mA+AzI=anya+ zI =mArI bIjI AziSa. agA mArazA=anya+mArA=anya++Ara=mArA-bIjI AzA. anyam AsthitaH anya+AsthitaH=anya+d+AsthitaH anyadAsthitaH - bIjAne Azare rahelo. anyA AsthA anya+AsthA anya+da+AsthA anyadAsthA-sI AsthA. anyasmin utsukaH anya+utsukaH anya + d+utsuka:=anyadutsuka: - bIjAmAM utsuka prayA tA=anya+jhati =anya++Ati =anyatiH - bIju vaNavAnuM, sIvavAnuM ke ATavAnuM kAma Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana azmina rA=anyaRA=anya++ rAtmA -bIjAmAM rAga. ajaya mAka, anyana ArI:=ainyA -bIjAnI AziSa ke bIjA vaDe AziSa-A prayogamAM sUtramAM niSedha karela pachavaMta ane tRtIyAMta anya zabda che tethI A niyama na lAge. che 3 2 120 -Ara / rU2 2 pheya pratyaya Avela hoya athavA je zabda uttarapadamAM hoya to nya zabdane cheDe s UmerAya che. -gastha pramu=anya+rpha =anya+yA=anyavIya-bIjAne A. kAraka anyarca Ara=+%AravA =prAra=anyAra--bIjAne karanAro. mana Ira=ava+AravA =anya+%Ara:=anyatAravA -bIjA vaDe karanAre 3 2 121 che mane AgAmasrvaadi-vissvg-devaat DadiH kvyaJcau // 3 / 2 / 122 // cit pratyayavALo magna zabda uttarapadamAM hoya to sarvAddhi zabdone, vizva zabdane ane pheva zabdane aMte praSTi (STi) zabda AgamarUpa umerAya che. sarvAdi sarvAn aJcati iti kie srv+anyc-srv+adri+anyc-srvvyng-(prathamA ekavacana) tAna=sarvadrIH dvitIyA bahuvacana-sarvane pUjanArAone, sarva tarapha janArAone zrI annati kRti fa dri+ =+ =qvarU=bannene pUjA athavA banene janAra-paheAMcatara # mata kRti gi f- =+Ti+ =+TA-Done pUjanAro athavA kone pahoMcanAra vidhA-vizva pravruti ta viva vavAma=vizva-+= vizvara cAre bAju janAra, heva-devam ati rUti vi6 seva+mA+deva-dri+ maheradevane pUjanArA vighanamU viDavAnaY-cAre bAjuthI pUjana, ahI ka zabda viva6 pratyayavALo nathI paNa mana pratyamavALo che 3 2 / 22 / vaTa_ Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 481 zabdanAM rUpAMtara sada-samaH saMdhra-sama || 3 | 2. 12 rU I vi pratyayavALo anna zabda uttarapadamAM hoya tyAre huM zAnuM saddi rUpa thAya che ane sat zabdanuM sIma rUpa thAya che. sad anvata te vim sat+ ++nyU+sa -sAthe janAra sam aJcati iti kvip sam+aJc-sami+aJca-samya-sabhya sagrana-sAkhyanamU--sAthe pUjana-ahIM vivadhU pratyayavALo anU zabda nathI paNa mana pratyayavALo che tethI A niyama na lAge. _| 3 | 2 | 123 tirasaH tiryaMti | rU / 2 / 224 che. AdimAM prakAravALo ane cheDe vivad pratyayavALA magna zabda uttarapadamAM hoya to tirasUnuM tira rUpa thaI jAya che. tiraH mannati kRti vim tiraskU+gna =tiriSpanna=tiryaTU-ADuM cAlanAruM prANI ke pazu. tirasa+-tirA-tiryaMcone-ahIM AdimAM akAravALo magna nathI paNa cakAravALo che tethI A niyama na lAge. 3 25 124 / gata me rU! 2aa 25 / uttarapada hoya to nagune ma thAya che. nAsita voraH ni ta navara:="+vaiH=manvara: ghacA =jyAM cAra nathI evo rasto. na murekhAto nathI.--ahIM mutte kriyApada che paNa uttarapada nathI. samAsa pAmelAM nAmomAM je pUrvamAM hoya tene ja "pUrvapada' kahevAya che ane je pachI-pAchaLa-hoya tene ja uttarapada kahevAya che. na muetemAM ne sAthe mutene samAsa ja nathI tethI je ke muphate pada ne pachI Avela che to paNa te uttarapada na kahevAya. 3 52 125 tyA le || rU. 2 / 26 | na pachI koI paNa kriyApada Ave ane niMdA jaNAtI hoya to nagane ga karavo. na+qq=38+q =mavarvAsa rva nAhama - he jAlima ! tuM rAMdhata nathI ? 31 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana navapatti catraH caitra rAMdhatA nathI.-ahIM niA nathI, tethI A niyama na lAgyuM. // 31 2 3 126 // nagaH prArDAni yA || rU| 2 | 227 // nar pachI uttarapada hoya ane aprANI a` vikalpe melAya che. nAzruti kRti=5+1=X+=AT:, nAH-pahADa. pahADa gati vagaranA ja hAya che mADaya zItena-DIthI jakaDAI javAne lIdhe A jaI zakatA nathI-ahI anya zabda prANIvAcI che tethI A niyama na lAgyuM. / / 3 / 2 / 127 || navAcaH // rU| 2 | 228 || nala vagere zabdomAM nakne Ja thatA nathI. nAsti vam anya=na+la=naNaH jene jarA paNa kha-polANu-nathI-nakha na asatyaH ti=nAsatyaH-je asatya nathI arthAta satya che - sAce mANasa. / / 3 / 2 / 128 !! hoya te nakhkhA a an vare // rU| 2 ! 421 | jo AdimAM svaravALuM uttarapada hoya teA najhnA an thAya che. na vidyate antaH anya=na+antaH=ane+antaH-anarsAnana:-jene ata -vinAza - nathI te ananta - ana ta nAmanA caudamA jaina tIyakara. || 35 23 129 / joH ta tatpuruSe | rU| 2 | 230 || jo AdimAM svaravALuM uttarapada hoya te| samAsamAM t rUpa vaparAya che. ku zabdane khale tatpuruSa kullita: azva: ti=J+adha:= nagarla:-kharAba dhoDo, gulistA: uSTrA: smina Tero gunaTra:Tro pherAH--je dezamAM kharAba UTa che . ahIM bahutrIhi samAsa che tethI A niyama na lAge. - yu.+tra maLa-mAmA:-kharAba brAhmaNa--ahIM svarAdi uttarapada nathI paNa vya'nAdi che tethI A niyama na lAge. 5 3 52 1130 || ratha-vaDhe || rU| 25132 || bahuvrIhi ke tatpuruSa samAsa hAya tathA ratha ane var nAme uttarapadamAM heya te kune badale vartI rUpa vaparAya che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 483 kurita tha:=+thA=vatu+tha:= -kharAba ratha. kurisato vA=suvarDsaH=+vada=zA -kharAba bolanAro- keda. || 3 | 2 | 131 | nAta rU. 25 232 jAtivAcI 7 zabda uttarapadamAM hoya to kune badale Rtu rUpe vaparAya che. katrita tRNanuM prasthA: sa=+tRMi= +tRMI=17nA-jenAM tRNu kharAba che evI - kharAba ghAsavALI-rohiSa nAmanI eka tRNujAti. che. 3 25 132 ! ta trika / 2 / 2 / rUrU | tri zabda uttarapadamAM hoya to kune badale tathA jima ne badale tuM rUpa pirAya che. kutsitAH traH=+==+===Rtutra-niMdanIya traNa je tra:-vimUtraH =Rtu+traya =tatraya -keNu traNa ? kutitA: tra: =kutri=Atri -jenA traNa kutsita che te tatri. OM traya: 35w= vitra tri-jenA traNa koNa che te kata tri. f- ahIM uparanA koI satramAM kiMm zabdane nirdeza nathI tema chatAM A sUtranI vRttimAM nim zabda kayAMthI Ave ? mA - AcArya mAtra tra eTaluM ja sUtra karata to paNa AgaLanA sUtramAMthI A sUtramAM 7 padanI anutti AvI ane mune 7 thaI jAta ma chatAM AcArye A sUramAM pharIvAra je zat zabda nidezela che tethI AcAryanuM ema jaNAvavuM che ke jema ku ne zat thAya tema um no paNa thAya ema samajavuM-laghunyAsakAra. 3 | 25 13 3 | zA akSa-pathaH | rU 2 | 234 che. akSa (akArAMta akSa ane trimAMthI banele mA e bane samajavA) ane patha zabda uttarapadamAM hoya to gune badale tathA e pratyayavALA gune eTale ne badale za rUpa vaparAya che. kutsita: ala:=;+prazna =+ =Asa:-kharAba pAse. kutsita| akSam =|-jJa kSa -kharAba diya-AMkha vagere indriya suta: sthA:=+thamU=+thamUtrAutham -kharAba rasta. ( 3 ) [ 134 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana puruSa vA | rU! 2 zarU | puruSa zabda uttarapadamAM hoya to tune badale vA rUpa vikalpa vaparAya che. kutiH puruSa =ku+puruSa:=A+puruSa =ApuruSa:, yupu:- kAyara-kharAba - 3 / 2aa 135 | garaje rU / 2 6 || je uttarapada heya to aha5 arthavALA pUrvAdarUpa za dane IT thAya che, evuM madhuramU=+madhuramU=+madhuramu=madhuram-gheDa madhura, a55 chatrachatrachamU=ArachatharDa abdu-sAruM. . 3. 2 ! 13 6 che - ghA rU. 2 / 2 37 . 3UT zabda uttarapadamAM hoya te "alpa" arthavALA ke "kutsita" arthavALA ne badale I ane java evAM be rUpa vikalpe vaparAya che. ___ alpam uSNam=ku+uSNam-kA+uSNam-koSNam, kava+uSNam kvossnnmthoDuM garama athavA kharAba garama. 3U/ mUhubgalpa uSNa athavA kharAba garama.- ahIM trIjA [prayogamAM tapuruSa samAsa che, juo sArA1301 kutsitam 3 yarmina kerosa joje , voLo resAH ane kULa re - je dezamAM kharAba rIte garamI paDe che te deza - ahIM bahutrIhi samAsa che tethI #gs, rUpa na thAya. aMtanA lepanuM vidhAna- jevazvano su || 3 / 2 / 228. kRtyi pratyayavALAM nAmo uttarapadamAM hoya te mAram nA ma ne lepa thAya che. dALa, tazya, manI, 2 ane kAjU e pAMca kRtya pratya che. juo pAchA mArAma=mavarayArtha-avazya kAryA. ahIM 3 dhAtune jaLa pratyaya lAgela che. avarathamUstrAva :=avaryAva:-avazya kApanAro. - A prayogamAM kanya pratyaya nathI, tethI A niyama na lAge. che 3 25 138 che namastara-dine vA che ? | 2 | 231 | tata ane hita zabdo uttarapadamAM hoya to sam nA nU ne lepa vikalpa thAya che. A T | 2 | 1 37 ! Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 485 3 | 2 | 13 I samu+tatama satatama, sannatama-niraMtara. samati=sahitam, satimU-joDAyeluM paraspara saMbaMdhavALuM. | tumara -jAme che rU . 2aa 240 . manas ane kAma zabda uttarapadamAM hoya to tun nA jUno ane sam nA mu no lopa thAya che. manaramor[+manA =movatumanA-jamavA mATe manavALA-jamavAnI IcchAvALo. samu+manA:nsamanA sArA manavALA. kaamtuma++Ama:=AnuwAma - javA mATe IcchAvALo. sAma=sAma-sArI IrachAvALo. | 3 | 2 / 140 mAMsasyA'naD-ghabi paci navA // 3 / 2 / 141 // mana pratyayavALo ghana zabda ane vaga pratyayavALo ghA zabda uttarapadamAM hoya te mAMsa zabdanA aMtya svarano vikalpa lepa thAya che. mana-mAMsapananamUnArUnameM mAMsapananamU-mAMsane rAMdhavuM. i-mAM+pAva=mAMrapAva, mAMsapat:-mAMsane rAMdhavuM. 3 2 141 | zabdanuM parivartana zAt te tAra: rU 2 / 242 che. dizAvAcI zabda pachI tIra zabda Ave to tIra ne badale tAra rUpa vikalpe vaparAya che. kSiNa+tImU=kSiNa+tArakUllitArama, dvitIyam-dakSiNane kAMThe 1 32 142 saMdarya to nyAye che rU 2. 243 che. uttarapadavALe sadga zabda bahuvIhisamAsamAM Avela hoya te saTTa ne badale "sa" rUpa vika9pe vAparavuM. saduputrena=sada+putra=putra, putra-putra sAthe bIje kaI A vAta =sahunA-sAthe janmele. - ahIM bahuvIhisamAsa nathI, tethI A niyama na lAge. 3 2 143 che. ! Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nAni 5 rU. 2aa 244 . bahutrIhimAsamAM uttarapadavALo huM zabda hoya ane vizeSa nAmanuM sUcana thatuM hoya te sadda ne badale sa rUpa vAparavuM. azvethena satiM vanamU-sAthamU=Avathe vanama-vananuM nAma che. sahaM rIti ti=sava -kuvaMzano - sAthe ramanAro-sahadevaahIM nAmanuM sUcana to che paNa bahuvIhi samAsa nathI tethI A niyama na lAgyo. ! 3 2 144 darU-dhi | rU 2 / 245 che. madara-najare na dekhI zakAya evA padArthanuM sUcaka uttarapada hoya tathA "amuka mApathI vadhAre... e rIte pradhi arthanuM sUcaka uttarapada hoya to bahuvIhi samAsamAM AvelA sada ne badale sa rU5 vAparavuM mazinA sahitaH pota=sa+agni =sa+rmAjJi=AHi pota:-agnivALo pota-kabUtara. kabUtaranA jaTharamAM agni che paNa te dekhAto nathI. Trona sahitA lArI=sadudroLA=sa+kToLA=sonA vAra-jemAM khArInA pUrA mApa upara droNa jeTaluM mApa vadhAre che evI khArI. _| 3 | 2 145 akAle avyayIbhAve / / 3 / 2 / 146 / / kAlavAcI uttarapada na hoya ane avyayIbhAva samAsa hoya te saMda ne badale ja vaparAya che. grahmA: saMvata saMgraha saMgraha sAdhUnAmu-sAdhunI saMpatti-dhana-brahmacarya che. sapUrvAhaM teAkho bapora sUe che. - ahIM sAlva arthamAM avyayIbhAva samAsa to che-juo 3 1 | 39-paNa kAlavAcI uttarapada che tethI A niyama na lAge. sayuvA- sAthe laDanAro. - ahIM avyayIbhAva samAsa nathI tethI A niyama na lAge, | 3 2 146 che karavAjo rU 2 3 47 | graMthano aMta' evA arthanuM sUcaka nAma uttarapadamAM hoya ane avyayIbhAva samAsa hoya te saTTa ne badale sa rU5 vaparAya che. kalAm antaM kRtvA saha+kalA=sakalam-sakalaM jyotiSam adhIte 50yayAlA Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda 487 samAsa che- 3 / 1 39-je graMthamAM chevaTe klA' nAmanA kAlanA mApanuM vivecana Ave che evA jyotiSanA graMthane bhaNe che. A 3 2 47 na rAziSa -vasa-re || rU2 | 248 | che, vAta ane dRDha A traNa sivAyanuM uttarapada hoya ane AziSane artha jaNAto hoya to sahu ne badale sa rUpa na vaparAya. svasti gurave sathiApa-ziSya sAthe gurunuM kalyANa thAo. ahIM Azi artha che mATe sa sa na thAya. saputra: putra sahita. -ahIM AzibU artha nathI tethI sahanuM sa thayela che svati tuccuM sare, sadA-jenI sAthe gAya che evA tArA mATe kalyANa thAo vahita tuSya savasAya, sadavatA -jenI sAthe vAcharaDuM che evA tArA mATe kalyANa thAo. svarita tukhya sahAya, kA -jenI sAthe haLa che evA tArA mATe kalyANa thAo. (juo, 3 2 143 ) uparanA traNe prayogomAM sUtramAM niSedha karelA jo, varaNa ane sutra zabdo che mATe A niyama na lAge. che 3 / 2 148 li samAnasya dharmAdiSu / / 3 / 2 / 149 // dharma vagere nAmo uttarapadamAM hoya to samAnane badale sa rU5 vaparAya che, sanAno dharma carca sa sadharmA-jeno dharma samAna che. samAnaH varma=samAnadharma =dharma-samAna dharma samAnaM nAma cahya sara=samAna+nAsanAnA-samAna nAmavALo. dharma vagere zabdo nIce pramANe che dharma, kArtA, nAna, jotra, pa, thAna, va, vacam, vazvana, thoti, vanapad, rAtri, nAmi, vadhu, pakSa, dha, pha, DherA, ra, Toti, kSi, vena vagere aneka zabdo che. | 3 | 2 14 9 che. satrahmavAdat | 3 | 2 | 20 || satrahmacArI nAmamAM samAja ne badale te rUpa thayeluM che. tathA vyutpattimAM batAvela DhaMta zabdane lepa paNa thayela che. samAno brahmacArI-sabrahmacArI-samAne brahmAMNa Agame gurukule vA vrataM varati ti-samAna+nnata+aHvArI=sabrahmacArI -sahAdhyAyI-sAthe bhaNanAre. 3 2 ! 150 - WWW.jainelibrary.org Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dRka-dRza-dRkSe / / 3 / 2 / 151 // dRk , dRza ane dRkSa nAmI utta256mA Doya to samAnane pahale sa 35 152rAya che. deza ane dakSa zabdonI sAthe ja zabdano ullekha che mATe te 5 1 152 strayI kvipU pratyaya yanane dRka za6 mane te 5 dRkazI ahI se|. bhInne AMkha apanI dRk zabda nahI sevA. samAna iva dRzyate iti samAna+dRk-sadRk- sarA pAya. " " " "=samAna+dRzaH-sa+dRza:-sadRzaH , ,, ,, " " " ,samAnadRkSa:-sa+dRkSA-sadRkSaH- ,, ,, ,, 3 | 2 | 151 | anya-tyadAdeH aaH|| 3 / 2 / 152 // dRk , dRza ane dRkSa naame| uttaramA boya to anya ane tyadAdi zabdanA aMtanA varNana A bolAya che. anya iva dRzyate iti anya+dRk-anyA+dRk-anyAdRk-2 mI vA pAya ,, ,, -anya+dRzaH-anyA+dRza:-anyAza:-, , , , " , , ,anya+dRkSa:-anyA+dRzvaH=anyAdRkSa:- ,, ,, ,, sya iva dRzyate iti tyada+dRk-tyA dRk-tyAdRk- tenA ra hepAya " , " tya+dRzaH tyA+dRzaHzyAdRzaH- , , ,, " " " ,tyad+kSAtyA+zakSaHtyAdRkSaH- , ,, ,, aham iva dRzyate iti=asmad dRk-asmaa+4=asmaak-rvaa-maa| navA-hemAya. " " ,, ,,=asmad+dRza:=asmA+dRzaH asmAdRzaH- ,, ,, , , . ,,-asmad+dRkSa:-asmA+dRkSaH asmArakSa:- , // 3 / 2 / 152 / / idama-kim I-kI / / 3 / 2 / 153 / / hak , dRza ane hakSa naame| utta25mA ya to idam nAmane mAse I 35 ane kim nAmane mahase kI 35 15rAya che. idamayam iva dRzyate iti idam+dRk-I+dRk-IdRk-re yAnA dev| mAya " " , , idam+dRzAI+dRza: iMdRzaH- ,, ,, ,, ., , , ,, idam dRkSaH-I+dRkSA-iMdRkSaH - " ,, ,, Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda jammU A va dazyate ti'+idInadIida- kAnA jevA dekhAya. =f+dA:=I+darAH-vhIlarA:=f+vRkSa:=jI+vRkSa:-dakSa:-,, ,,,, 22 25 ,, ,, J "" pRSo-~~ purovarAtyaH // 3 / 2 / vRSo vagere zabdonI sAdhanA nIce >> anantra: vAcavuM / / rU| 2 | 14 || najh avyaya sivAyanAM khIjAM avyayeA pUrvapadamAM hoya ane uttarapada navA pratyayavALu hAma teA te vA ne badale cak rUpa vAparavuM. prarbheLa mRtyA=pra+vA+prakRtya-prastuta karIne na-vA=annavA--nahIM karIne - ahI nar avyaya pUrva padamAM che tethI cAnA p na thayA. parama+lA=parama%0A-uttama karIne - sAruM' karIne - ahIM rama avyaya nathI, tethI A niyama na lAge am+TTA=ahaM tvA--karIne zuM ? ahI samAsa nathI tethI zrRvA uttarapadamAM nathI eTale banne zabdo alaga alaga che eTale pUrvapada ke uttarapada ema vyavahAra na karI zakAya dhRvAnuM nRtya na thAya. -- (jue, 351aa4 sUtra) tethI !! 32 2 1 154 "" ' 489 "" !! 31 2 1 153 tA uddAra. A cAre prayAgAmAMvRt nAtakAraneA leApa thayeA che. 1 / jaNAvyA pramANe samajavI- vRSatryasya=ghRt+7=pRSa+ Tra:-vRora:-jenuM biMdurUpa peTa che athavA vRSata kare vAyasya pRSa+3=vRSova: jenA peTa upara biduMnuM - TapakAnu -nizAna che. vRSata: 32ma-kRSNa+Tra=dhRSa+m=pRthvoyarabiMdunI jevuM udara - peTa - ghaNuM nAnu peTa vRSat+3aAna=pRSa+ dvAna=pRSoddAnabiMdunI jevuM sUkAi gayeluM. vRSat+3ddhAram-vRSa+uccAram=vRSoddhAram biMdurUpa udghAra athavA biMdune Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nImUtajIvanamUd=LIvanaspa- stha, mUtA-putravadhaH=LIvana+mUtaH=ImUta -megha. A prayogamAM jIvana nA vana no lopa thayo che. mUta-eTaluM-poTaluM athavA mUta-meTa - pANIno koza. zIva prAdhAna" jIva-nIma+kA+nomUta (uNAdi 216) A prayAgamAM no ne nIma karavo ane kata pratyaya samajo. nImUta mela athavA parvata vAri+vAda-vALo vAhavAriktAdRAvAda-vAdaLuM . A prayogamAM AkhA ya vAri zabdane ra thayo ane uttarapadanA vAda zabdanA hai no lhI thayo che. vara prALana-vacAra :' + ==Ada: (uNAdi 81) vastra dhAtune mANavA pratyaya lAgela che. balAhaka-megha athavA vAyu. mathAnti tam ta=+dava=nmadi-le ke jenuM ciMtana karyA kare te-paisAvALo - ahIM ca no thayuM che. DhovA jata-bhaktoya=Akya (uNudi 364) ahIM 2 pratyaya che ane DhovAne TU thayo che. phUDa - na rAte duSTo vA vAsa:=sumarAsaH==Asa:-dura nekara TULA - kuLa nAte nAnI vA=huramanAra =mULAduSTa rIte kuTila TUMkamakuM chukha Trampane Dhamo vA= su masUma-jene jaladI ThagI na zakAya te thAta=+=TUlya -kharAba dhyAna-vicAra-karanArI. A cAre prayogamAM Tu no TU thayela che ane uttarapadamAM anukrame tu te tu, ne ane Dhama nA m no lepa thayo che. tathA nA pa ne 4 thaye che mayUrarahyAM timallu =mapUra:-pRthvI upara nAra - mera Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-tRtIya apAya-dvitIya pAda 491: A zabdamAM at nA 3 ne lopa thaIne bacelo ?, ma pratyaya sAthe maLI gayela che. ane mahI no majU thayo che. ___'mI hiMsAyAm'-mIyate hinasti sarpam-mI+Ura-me+Ura mayUra (uNAdi 4ra7) ahIM mI no che ema guNa thayela che. maSimahya rIte nahIM++=+SiH-pRthvI upara sUnAro - pADe. ahIM mahI nA TrI na hi ane razI tathA ya e banene rA thayA pachI 1 thayo che. "maDha phUgAvAma =Si (u|di 547) ahI rUSa pratyaya che mahiSa eTale rAjA tathA mahiSI eTale rAjAnI mukhya rANI athavA bheMsa pirAviziAtama mawAtipazita+karI+ma=viAitA-pizAva -piriAta-mAMsane gara- khAnAro - pizAca-rAkSasa. viriAta no thayo ane mA nA mAra thayo che. viza pravaca-piyA+gA=virAja (uNAdi 116) ahI pigna dhAtune mAra pratyaya lAgela che. shmshaanravAnAM zayana=zava+zayana=mAnamU-zabe -muDadAM-nuM zayanasUvAnuM-poDhI javAnuM -sthAna mazAna - masANa - jyAM muDadAM jue che te masANa - ahIM rAva ne rama ane rAyananA sAna thayo che. vRkSa gruvanta: sIti viSatti=+t+=I. ghUsI-belatA bolatA jemAM bese athavA bolatA bolatA thAkI jaIne jemAM bese te RSionuM Asana - ahIM Dar pratyaya thatAM sat na sa thayA pachI nArIjAtine sUcaka pratyaya lAgatAM sa thayo che ane tra ne rR thatAM ghUsI zabda thayo che. vRSI zabda paNa che. jUrva tathA kUvakahyuM ke, giDha vA kahyaajharve+va athavA kaavitra=sUvara tathA yahUvara-jenuM kha - AkAza - urva-- UMcuM - che athavA jenuM vi-kANuM -Urdhva che te tUvara. ulkhala ke uddakhala-Ukhala-khANie. A zAdamAM pUrvapadanA jharva zabdano Dar ke hU thayo che ane uttarapadanA 4 no athavA vijhano vaTa thayo che. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana divauksTrivi cau: vA mora TEaaN teviva+movAsa:=DhavauvAsa: jemanuM ghara vargamAM ke AkAzarUpa che-devo. - A zabdamAM pUrvapadanA hindu zabdano kiva thaye che-viva+moja+=viauvAnuM azvathamakava rUva tiSati= +stha:=Akaay-ghoDAnI jema sthira Ubho rahenAre - pIMpaLo - bodhivRkSa. kapiriva tiSThati, kapayo'smin tiSThanti vA kapi+sthA kapitthaH 2 3 upara phaLa, vAMdarAnI peThe laTakI rahe athavA je jhADa upara vAMdarA rahe te kAThInuM phaLa ke DuM athavA kaThInuM jhADa. dadhittha- sva-samudra-tikRti kRti-dhi+:=dhiO:-samudramAM rahenAra ni tigta pa+stha:-vitha -dahiM mAM rahenAra - svAda ke kaI jatu. philthamAM titi ti=sahI+stha:=Asthi-pRthvImAM rahenAra. A azvatha vagere cAre prayogomAM tha na thayo che. musa- mudu: svane ti, mukuMdu rAti =mudu:+vana+=musa-vAraMvAra avAja le-kare-te athavA vAraMvAra lasatuM - nAcatuM dekhAya te muma- musaLa-sAbeluM. - pahelI vyutpattimAM muhuH ne ! thayo che ane vana no sa thayA che. ane tyAM dhAtune tathA chata dhAtune na 4 thayo che. bIjA vikapamAM-mudu:+rasa-mura:-vAraMvAra vase - UMcuM- nIcuM thAya te - musaLa-sAMbeluM. - ahIM mudu ne mu thayA che ane strano -katra thayo che. AcAryazrIe "mura vaghaNane dhAtune maDha pratyaya lagADIne mu+ma= musada zabdane sAdhela che. (uNAdi 468) TU- jhava La cahya =jharva+=3ndrava :- jenA bane kAna UMcA che te ulUka - ghuvaDa. - ahIM kartha ne 3ra thayela che ane varSa no ka thayo che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda AcAya zrIe UNAdi prakaraNamAM an 'ahI mUSaLa-paryAta-vALechudhAtune pratyaya lagADI ane an nA ane 3 karIne jU zabdane sAdhela che (Adi-6) uNAdinI vyutpatti pramANe--je ujjaDa jagyAnu bhUSaNu DhAya athavA sArA kAma mATe je vAraNu-aTakAva-kare--apazukanarUpa thAya te ulUka ullU -- dhUDa meluhAmenasya huM tattvamAl=mena+la+mAga=melachA-mehananA - puruSa ke strI cihnanA AkAza upara rahelI mAlA kadeza. - ahIM menala zabdanA naeN ne ane mArU zabdanA mA~ ne leApa thayA che. 'mi prakSepaNe' mi+hajAmelA (uNAdi 47) ahIM mi dhAtune naru pratyaya lAgIne mineA guNu thayA tathA meja zabdane nArIjAtine sUcaka A pratyaya lAgyA eTale mevuAM. nar ahIM thayela che aunIyaMtiku+nara:-kulara:-jamIna upara je jINu thAya te vAthI, zabdanI aMte meM Agama thayA che eTale OM ne badale jhum 1 493 'dhUna anyante rAjye' dRna dhAtune a pratyaya lagADave ane te khale OM banAvavuM -dhUnanagara-kuMttara(uDDA0 403) kuMjara eTale avyakta zabda karanAra-hAthI. varuM varSayati=na+varSI=6horyaH-mULane vadhAranArA AzIviSa Azu anya viSamasti=bAjI+viSa-bAzIvizvaH-jenu vizva jalada che ANunu AzI thayuM che. AyAmtrasya vitram ati-mAro+viSa:-prANIviSa:-jenI dADhamAM vizva che -AzIviSa-sapa balIvarda bAda. ahIM. vajranA a ne! OM kAra ane varSa nA dha ne! haiM thayA che. mahI, rRnoti vA (miSAnavistA0 rR. aaN. 4 o. 323) balI eTale cAmaDImAM paDatA vaLacAmaDInA 1Lane dhAraNa karanAra. varNIn nrute (amara. dritIya kAM0 vaizyavaga zlA0 59) vahI+vR+a-vRnA va thayA pachI alIva. - Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mniissinmanasa: pheMTekananana+ zi=manISI-mana upara avarya calAvanAro buddhivALe puruSa. ahIM manaram nA masa na lepa thayo che ane zina nA zeno 1 thayo che, manISA gati manISA+rUna=manaSid ! manISA-buddhi. manISI- buddhivALo-abhidhAna kAMTa 3 tA. 5 vizAtravidaM TArata kRti=vikAra=virAra-bilemA-daromAM - jaIne phADI khAnAro - bilADe. - ahIM vastra zabdanA 4 no lopa thayo che ane uttarapadanA vAra ne hAra thayela che. biDAla-bilADA-biMdaDe. athavA vivuM prati ti vA trima=Ti: A prayogamAM cATa ne badale TAsTa karIne Tana DuM karavAthI virATa thAya-bilamAMdaramAM-aTakAro-pharanAro te biDAla ' mo' veti morAti-ri+=vadAra, (uNAdi 476) nirTa TAti vA-bilane phADanAra. virAnuM vAti mAlUnuM rUti vA -pesatAM ja je uMdarone pakaDe-gSAravAnuM, vana ati panoti vA -bilene puro paDe. vindra trIte vA, jenuM lAlana-pAlana-viruddha gaNAya che. vei mAtra pradhdha azuriyAta ta vA'--jene maLa, azuci hevAthI ALa-kalaMka-rUpa che-midhArvintA = 2. jAM. 4 lo. 3 67 mRtya:mRram trIvane 3 =kR+gaDha:=9gArA mArIne je, Azraya le - kamaLano dAMDe. - ahIM mRt nA huM ne na thayo che. mRNa eiAyA-mR[ =pRDha (uNadi 476) sRgaalamR1 ArIte ru=aT+karI+=mAtra =rUAra:- lohI pI jAya te-gAla-ziyALa. - ahIM masa nA mane lepa thayo che. atR vastRta vA - maja+TI -JIi-lohIne je gaLI jAya. - sRgAla-ziyALa. - ahIM ma no ane 4 no lopa thayo che. zAstra zabda paNuM che " jatI-sAta jarachata kRti [+=nAra-(uNa0 478) Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya vAda 495 puro 13Tpuro dvArA purA =purodarAH- AgaLa devAmAM - dharavAmAM- AvatuM naivedya - ajJamAM vaparAtuM naivedya. - ahIM uttarapadanA dvArA ne SAra thayo che. vaDavA azva grA=zrava+mavA =avAvA-vavA-ghoDI.-ahIM asthAnA lAza no lo thayo che ane bAkI rahelA vA vada thayuM che. aar zabadano mu lopa thayo che tathA grA ne vA thayo che. Ta tai' varati kRti vaTavA-vaTavA-raNAdi 515) varDa balama hayaM vA vAti iti vA, azvaH asyAm vA iti nairuktAH abhiya che. kAM 4 lo. 299. 'vaD AgrahaNe' sautraH, vaDati garbham AgRhNAti-vaD+ava+A-vaDavA (uNAdi 515) zapu:rA+AnA ag -Adhu:-"zadezavAsIone ku- side . jA. anusaMdhAna pR. 158 prathama kalama. 19nI vyutpatti ane artha uNAdi prakaraNamAM A pramANe batAvela che - rA zau-za++5:-(pU pratyaya che) rAvapU:-sUtra 848. gokarAyaH sUtramAM vadhu hasya ukArAMta batAvela che tyAre ugAdi prakaraNa 848 sUtramAM zabU ema dIdha UkArAMta sAdhela che. enA "vanaspativizeSa tathA devatAvizeSa" ema be arthe uNAdimAM darzAvela che. gSADhanA niyama pramANe rA+madhu A prayogamAM kAM to rAja zabdanuM rAka rUpa banAvavuM te phA+a=Adhu bane athavA madhu ne badale navuM rU5 banAvavuM to paNa rAvapuradhu rUpa bane nya:vadhu zabdanI sAdhanA ane artha uNAdi prakaraNa sUtra 849mAM A pramANe che- uNAdimAM dhU zabda dIrgha UkArAMta che. ku+dhU pratyaya dhU pUH- dhAtune vadhU pratyaya lagADavAthI kabU zabda bane Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana che. vadhu eTale beraDInuM jhADa, pahele ghA, javanA lAjA tathA madhuparka ane viSTabha-ema pAMca artha batAvela che. pRporAtrinA niyama pramANe +...dhumAM kAM to nA anya no lopa karavo athavA madhunA AdinA ma ne lopa karavo. keTAmati tyaqTakjhAmaTA, kurAnA maTa8+TA- TA-asatI strI. +TAA prayogamAM paNa kunuM mRtyu banAvavuM athavA baTAnuM TA banAvavuM -ema ku sadhAya kurAnI-uNudimAM judI rIte sAdhanA batAvela che-"Dha dhu-saMsthAnayo:" kuTa dhAtune saTa pratyaya lagADIne tenuM strIliMgIrUpa kurA (uNAdi 143) avaTamara-avA-traTanita minniti dRDhatu "punAna ghaH" (5 35 130) rUti gha:=pravrUTa =mavara:-khADo. ahIM avAva levAmAM Ave te mavA nuM man thayuM samajavuM avara-avara-maTa pratyaya (uNAdi 142 sUtra) pravara:-prapatiH zra- pANune dhodha athavA kUvo siMdaHhisti rUti=hiMsa:=fsaM--siMha-2 ane 2 varNo AgaLa-pAchaLa AvI gayA che eTale huM no huM aMza s sAthe maLI jaIne zuM banyuM ane s no ma, mAM maLI jaIne zuM banyo, pachI siM pahele A ane zuM cheDe rahyo. huM hiMsAthI'- dhAtune (3Nadi sUtra pa88) 6 pratyaya thAka ane hiMsa nuM pti rUpa thAya-siM+=fsaMda fe dhAtune mad pratyaya lagADavAthI ane hiMnuM ulaTuM siMha karIne paNa eidw=DhaMDha rUpa thAya kRklaastana zati kRta- rAkRta-banAvaTI rIte cAlanAro-kAkoDa- - kAMcaDe. ahIM tevAmAM ta kArano lopa thayo che ane phA tathA sTanAM sthAna paraspara badalAyAM che tathA za thayela che ane stra no tyAM paNa karavAmAM Avyo che Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-dvitIya pAda ka7 * trAsathati=Asa:-+ArmA - priIvam (uNAdi2) zramara- amana aiti du:=>>[++ma=prama7+ra=amara:-bhamato bhamato je avAja kare-bhamaro -ahIM pramata nA suno lepa thayo che tathA krama e banene ra thayela che. praznara (mara pratyaya) amara: (uNAdi 397) A uparAMta bIjA paNa zabda che. jemake muhUrta, mApa, avarathAma, nirdayanI . muhUrta-du vauTilve durjI dhAtu ne ta pratyaya lagADIne dhAtunI AdimAM mu umera-durjIta muddachaM+tata pratyaya lAgyA pachI dhAtunA cha ne lepa karavo eTale mu+=muddarti be ghaDI jeTale kALa (uNadi 204) mAnava-ma+ q= mArava : vizeSa prakAranA vRkSanI jAta-garamALo. A zabdamAM rasa dhAtu che- rIyA ane varSo pratyaya che (uNAdi 254) nA samantAt rAta rAte marmAt mAravA, mArAthanti ArajaH malAH teSAM vadhaH atra, A samantAt rujAM vadhaH atra iti kSIrasvAmI-haima ni glaeN. 97 azvatthAma-azvasya sthAma iva sthAma yasya sa: - azva+sthA+man= azvathAmanuM A zabdamAM sthAne thA karavAthI avasthAma-asathAmA-jenuM baLa gheDAnA baLa jevuM ane jeTaluM che te A zabda droNacAryanA putranA nAmano paNa sUcaka che. 4. ninI dhAtu "TU che' nirTU mbana-nirdayana-nArIjAti nirTanI A zabdamAM TU dhAtu pachI s UmerA tathA sUno stra karavo eTale nirdakanI zabda bane (uNAdi 275) AcArya hemacaMdra nirma nI nirvacanI zabda pitAnA abhidhAna ciMtAmaNi kozamAM Ape che ane sAthe kozanI vRttimAM jaNAve che ke bIjA paMDito nirNayanI zabda Ape che-kAM. 40 381. nitI rIte ruti nircathanI ema vyutpatti batAve che. jemAM niraMtara sApa rahI zake te nirjayanI-sApanI kAMcaLI. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 (saddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A zabdo paNa ahIM upara jaNAvela rIte sadhAya che. zabda sAdhavAnA pAMca prakAro A rIte che. - dhAtumAMthI ke zabdamAMthI koI zabda banAvo heAya tyAre--1. dhAtumAM ke zabdamAM koI vaNuM umero. 2. dhAtumAM ke zabdamAM koI varNa UlaTasulaTa kare. 8. dhAtuma ke zabdamAM koI vargamAM vikA! eTale pheraphAra karavo. 4. dhAtumAM ke zabdamAM keI varNane nAza-pa-karo. 5. banAvavAnA zabdano atha ne, dhyAnamAM rAkhIne dhAtunI ke zabdanI kalpanA karavI arthAt banAvavAnA zabdano mULa dhAtu sAthe ke mULa zabda sAthe akSaranI apekSAe tathA arthanI apekSAe saMbaMdha meLavavA prayatna kare. je je zabdono prayoga ziSTa lokoe karelo che ane te te zabdonI sAdhanA mATenA niyamo vyAkaraNamAM upalabdha na hoya to tevA zabdone pRSarAdri mAM samAvavA ane tenI sAdhanA upara jaNAvelI rIte karavI. jo ke macUra, mahA vagere zabdonI sAdhanA 3rSTra prakaraNamAM upara jaNAvelI rIte karI batAvela che tema chatAM A guorAH sUtramAM paNa e zabdonI sAdhanA bIjI rIte karI batAvela che. ema be vAra judI judI sAdhanA karI batAvanArA AcAryazrIne Azaya evo che ke zabdonI vyutpatti batAvavAnA aneka prakAro che eTale vizeSataH arthanI daSTine dayAnamAM rAkhIne ane kAraNarUpa dhAtu ke zabda tathA te dvArA banatA zabda vacce akSaronA sAmyane dhyAnamAM rAkhIne paMDita pitAne jema sUjhe ka phAve tema zabdonI judI judI rIte vyutpatti karI zake che-batAvI zake che. Ama che mATe ja pANinIyanA, cAMdranA, jainendranA, zAkaTAyananA ane hemacaMdra vagerenA uNAdi prakaraNamAM pratyeka zabdanI vyutpatti mATe eka sarakhA dhAtuo nathI kalpAyA ane pratye paNa eka sarakhA nathI yojAyA. _| a2 155 / vADavAghana -dhA-naravai- I rU. 2, 226 | aA upasarga pachI tana ke zrI dhAtu Ave to mavanA mano lopa vikalpa thAya che pa upasarga pachI dhA dhAtu ke naha dhAtuM Ave te avinA ano lepa vikalpa thAya che. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-nRtIya adhyAya-dvitIya pAda ava+staMbha:=vataMta:, avataMtaH-chegu . ava+[:=vayaH avaya:-vakare-vecANu. pi+hita-vidyuitam, aiitama-DhAMkelu. avinadra=vinaddama, anidmamU--pahereluM. | 3 | 2 | 9 5} || AcAya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacandra zabdAnuzAsananI svApaNa laghuvRttinA tRtIya adhyAyanA samAsa ka nAmanA khIjA pAne vivecana gujarAtI anuvAda pUro thayA, [] [[] bIjo pAda samApta 499 viSayavaNuM na OM A bhAgamAM prathama adhyAyathI mAMDIne trIjA adhyAyanAM trIjA pAda sudhI nAmane lagatI tamAma prakriyA samAyela che, tenu digdarzana A pramANe prAraMbhamAM 151942 sudhI sajJA prakaraNa, 1ArA41 sudhI svarasaMdhi, 15565 sudhI vyaMjanadhi. pachI 15441 thI rA15 18 nAmanAM tamAma prakAranAM rUpAkhyAtA. rArA1 thI rArA124 kAraka-vabhakatyaprakaraNa. rA311 thI ne badale tathA ne badale tu tathA p nuM vidhAna, rA3563thI 2398 sudhI 6 nA tuM vidhAna, rA39 thI 1046 nA lU nu vidhAna ane 105mA sUtramAM p nA hU~ nuM vidhAna. rAjA1 thI 61 sudhI tathA 71-72 sutramAM strIjAtisUcaka ii tathA Anu vidhAna, 62 thI 70 sudhI strIjAtisUcaka AnI tathA AyanI pratyayanu vidhAna, 14aa73 thI chaThThuM OM pratyaya, 77 sUtra ti pratyaya, 78 thI jya tathA dhvA pratyayatuM tathA tenA nuM vidhAna, pachI 8}mA sUtrathI lepaapanuM vidhAna, 96 thI 106 sUtra sudhI TrUttvanuM vidhAna. 107 thI 112 rU nuM vidhAna ane chellA 113 mA sUtramAM 6 te niSedha. trIjA adhyAyanA prAraMbhamAM 351515 sA~ saMjJA 95102thI 17 gata saMjJA 351518 samAsa 19 thI 25 vahuvrIhi, 26 thI 41 ayomAva 42 thI 9pa taputtva 96 thI 116 puruM karmadhAraya 117 krUndra 118 thI 127 sudhI jarodha 128 thI 147 vacana vidhAna 148 thI 163 pUrvaniAta Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ane vacce 155 sUtra dvArA pUrva nipAtanA niSedha. trIjA adhyAyanA khIjA pAdamAM zarUAtathI 3ArA1 thI 3ArA154 sudhImAM samAsa thavAthI vacce ama, trimattinA hopa tathA alApa, pUrva pada vageremAM darAra, puMvadbhAva, hastra, rIrgha vagerenuM vidhAna tathA zabvenA heraLAro vagerenuM vidhAna tathA 155mA sUtramAM raddezanI vividha yuvattionu prona ane chellA 156mA sUtramAM ava tathA vinA anA lApanu vidhAna. A bhAgamAM nAmeAne lagatI tamAma prakriyA purI thaI jAya che tathA prathama adhyAya, bIjo adhyAya ane trIA adhyAyanA be pAda purAM thAya che. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya adhyAya (tRtIya pAda) vRddhisaMjJA - kRddhisstvata che rUrU2 mA, mA, che ane bI e darekanI vRddhi saMjJA thAya che. mA-kRnati==+ti=T+=+ArU+gi=mrg-te sApha kare che. mA-=+[+mu=Aryama-kArya. che-nI+ma =jai+ma ==Aya+ma =nA :-nAyaka gau-3+5 vaurava =upagune putra. che 35 3 5 1 | guNasaMjJA - TLavat / 2 3 / 2 / ara, I ane go e darekanI "guNu" saMjJA thAya che. -+3+= +o+tikatAroti-te kare che. g-vitA=+ ttatA saMgraha karanAre. mAM-tu+ tasto +tA=statA=stuti karanAre. | 3 | 3 | 2 | dhAtusaMjJA - (Atha dhAtu: || 3 | rU. rU! jemane "kriyA artha che temane vAtu kahevAya, dhAtuo kriyAne sUcave che. jemAM pUrvAparabhAva-AgaLapAchaLanI avasthA-ne krama hoya enuM nAma kriyA. kriyAmAM pahelAM A karavuM," "pachI A karavuM' evo krama hoya che. jemake- mU+mAta=mata-te thAya che. gdhu+=ppatete vadhe che. prati=ra-te khAya che. novAya+mati=opAyati-te sAcave che. gupa+ati=gumukSati-te dhRNuM kare che. pAtha+mate vAte-te vAraMvAra rAMdhe che athavA ghaNuM rAMdhe che putrAkhya+mati=putrAti=putranI kAmanA kare che. mu0tha+ti-muti -muMDana kare che. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kriyAcaka zabdanI vAtu saMjJA thavAthI te kriyA sUcaka + vagere dareka zabdane mati athavA te vagere pratyaya lAgelA che, A pratyaye ahIM kartAra . prayAgamAM kartAnA eTale anya puruSa vagerenA tathA ekavacana vagerenA tathA vartamAnakALa vagerenA sUcaka che. guana -javara -vegathI gamana karanArA-A prayAgamAM gatirUpakriyAnA arthavALA sunI dhAtusaMjJA thavAthI tene ane pratyaya thayo che. 333 upasarga dhAtu nathI prApricaya |rU. | 4 || pratyaya vagaranA eTale jemane koI paNa pratyaya lAgyo nathI evA gha vagere upasargo, dhAtune bhAga na kahevAya eTale je kArya dhAtune thAya te A Adine na thAya. pra vagere upasargo kAlAvA sUtramAM ApyA che. mami+jhamanAya makhyamanAyata-abhimukha manavALAnI peThe AcaraNa karyuM. A prayogamAM ami dhAtune avayava na thavAthI dhAtunI AdimAM lAganAro e dhAtune ja lAgyo paNa maminI AdimAM na lAge ethI mukhyamanAyata pravega thaye paNa pra+mama=minAyata ema khoTuM rUpa na thayuM. +sAvatu-prasAdane IrachAyo-A prayogamAM paNa dhAtunI AdimAM lAganAro ga, ghanI AdimAM lAgyo ethI prAraMvIta thayuM. paNa bAsAhIyata evo beTo prayoga na thayo. amaEURputrIyata-teNe mahAputrane icachako-A rUpamAM "mahApada prASTri nathI, dhAtu mahAputrI che tethI mAnI pahelAM ma Avyo che. 37+muta=suvata-utsukanI mAphaka AcaraNa karyuM. A prayogamAM 3; pachI pratyaya AveluM che, tethI ubhu zabdane 3, bhAga prAyavALo hevAthI te dhAturUpa thaI zake che ane ema thavAthI bhUtakALamAM dhAtunA AdinA svaranI vRddhi thayela che eTale 3ne o thayela che. vAyA che kavo rA-dho rA 25 rU ba ! je dhAtunuM huM rUpa thAya ane dhA rUpa thAya evA tamAma dhAtuonI hA saMjJA samajavI. dhAtupAThamAM je dhAtuonI pAse 6 nuM nizAna che evA dhAtuo ahIM nuM samajavA, e sivAyanA DhA ane ghA rUpavALA tamAma dhAtuonI TrA saMjJA samajavI. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda dA 35 vAma=riAtA-denAre. TU-prati-te pALe che chuTAM=zivAti-te Ape che tApU=prAMti- ! khaDita kare che. A cAre vA rUpavALA dhAtue TM saMjJAvALA che. dha rUpa A=praviSayati-dUdha pIe che, dhAve che. dudhA=giddhAti-dhAraNa kare che. A be dhAtuA vA rUpavALA che tethI ddA sattAvALA che. Ama upara jaNAvelAM cha e kriyApadomAM vA-dhA rUpavALA dhAtunI vAsattA thavAthI ra43AchalA sUtrathI meM pachI AvelA ni ne naeNi thayA che. vAMcak-vAtaM'ha:-ceAkhA kApyA. vaiva-avarAta mulam-mukha cAkSu karyu. A be dhAtuo dhAtupAThamAM vRnizAnavALA che tethI teo rA rUpavALA hAvA chatAMya emanI TM saMjJA na thaI. || 353555 vartamAna kALanA traNe vacana tathA traNe puruSanA pratyayAanti || 3 | rU| 6 / / vartamAnA- tiv siv tha miva te se tas thas vas Ate Athe mas ante 503 dhve e he made / / A badhA pratyacAnI vartamAna' saMjJA che. A pratyayeA vamAnakALamAM lAge che ane vartamAnakALane nikaTavatI bhUtakALa ke bhaviSyakALa hoya tyAM paNa A badhA pratyA lAgI zake che, jemake-vata mAnakALa-chati jAya che. vartamAnakALanI pAsenA kA-dha ArttvAmi-A huM Avu chu. eTale 'huM A AvyA' athavA huM hamaNAM AvIza.' Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nnati--te rAMdhe che. pavataH-te be rAMdhe che. vasti-te rAMdhe che. pati-tuM rAMdhe che vannatha:-tame e rAMdheA che. ya-tame rAMdheA che. vAmi-huM rAMdhuM chuM . vajrAva:-ame me rAMdhIe chIe. vAma:-ame rAMdhIe chIe. te-te vadhe che. jyete-te e vadhe che. khate teo vadhe che. se-tuM vadhe che. ghethe-tame e vadhe che, stre tame vadhe che. zve--huM vadhu . vAva?-ame e vavIe chIe, jAmade-bama vadhIe chIe. || 3 | 3 | | | 504 vidhyanA pratyayA traNe vacana ane traNe puruSa saptamI - yAt yAtAm yAs yAtam yAva yAma IyAtAm Iran IthAsa IyAthAm Idhvam Iya rDavahi mahi / / * yAm Ita 36 | OM | 3 | 7 || yAta A badhA pratyayAnI lakSamI saMjJA che. A badhA pratyayA vitha mAM vaparAya. vidhi arthomAM vidhi, nimaMtraNu, AmaMtraNa, mISTa, saprazna, prAthanA ane sa MbhAvanA vagere arthAM levAya che. e badhAnI samajutI A prakAre che --- 1. vidhi-prastuta kriyAmAM preraNa! karavI te. caitraH zve-caitra rAdhe ahIM rAMdhavAnI kriyA karavA caitrane preraNA karAya che. nima MtraNa-je preraNAnA inkAra karavAI doSa lAge te. arthAt chA na hAya tApaNu je jarUra karavuM, ja paDe-dvitattvama Avazya duryAtapeAtAnA hitanA sAdhaka prANI, e Taka(savAra-sAMja) Avazyaka-pratikramaNa -sabyA kare. ahIM pratikramaNanI kriyA karavA preraNA karAya che. A preraNAnI upekSA karI pratikramaNa karavAmAM na Ave te doSa lAge che. Ama traNa--preraNA karyAM pachI kAma karavu ke na karavuM e bhAkhata sAmAnI icchA Upara AdhAra rahetA hoya arthAt tamAre karavu hAya tA karI ane na karavu hAya te! tamArI icchA. . AsIta Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 505 ahIM beso arthAta icchA hoya to bese ane na hoya te na beso. adhaSTa-bahumAnapUrvaka preraNA karavI te. vrata kSetu-te vratanuM raNa kare. ahIM vratanuM rakSaNa karavA mATe sakArapUrvaka preraNuM che. 5. saMprazna-zuM karavuM ? enA nirNaya mATe savinaya prazna. cAraNa ardhacIya sata siddhAntama-huM vyAkaraNa bhaNuM ke siddhAMta bhaNuM che prArthanA-prArthanA karavI. prArthanA - n badhIco - 'huM vyAkaraNa bhANuM" evI prArthanA karuM chuM. 7. saMbhAvanA-ucca koTivALI kalpanA karavI. mau matha: taravezraddhAno huM saMbhAvanA-kalpanA-karuM chuM ke A bhavya hAya. kAraNa ke temane tattavanI zraddhA che. tu-te rAMdhe. tAmu-te be rAMdhe. jva:-teo rAMdhe. -tuM rAMdhe. tama-tame be rAMdho, vata-tame rAdhe. vayama-huM rAMdhuM. ame be rAMdhIe. na-ame rAMdhIe pata-te vadhe. vAtA-te be vadhe. rajU-teo vadhe pethA -tuM vadhe. rUcAthAkU-tame be vadhe. pravartame vadhe. -huM vadhu. gvahi-ame be vadhIe. gghamad -ame vadhIe. !! 3 1 0 6 71 AjJArthanA pratye traNe vacana ane traNe puruSacI tu tAm tuM ! re ! rU. 8 !! hi tam ta Aniv Ava Amav tAm AtAm antAm sva AthAm dhvam aiv Avahaiv Amahain A badhA pratyenI vanI saMjJA che. A badhA pratye AjJArthamAM vaparAya che. "AjJA" zabdathI daiSa, anujJA ane avasara tathA vidhi arthamAM jaNAvelA vidhi, nimaMtraNa vagere artho paNa levAnA che. vaiSa vagere arthonI samajutI A prakAre che- Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 1. zreSa-tiraskArapUrvaka preraNA karavI ja karatu-te sAdaDI kare, ahIM nakara vagerene sAdaDI banAvavA tiraskArapUrvaka preraNA karAya che. anujJA-sAmAnI IcachAne anurUpa sammati ApavI te, grAmaM maratu te gAma jAo, ahIM gAma javAnI ira vALA nokara vagerene pitAnI sammati jaNAve che, avasara-prastuta kriyA thavAne ke karavAno ucita samaya. varSa :varasAda varase. ahIM "varasAdane varasavAne A ucita samaya che e artha jaNAve che vidhi vagerenA artho agAu jaNAvyA che te mujaba samajavAnA che. AzIrvAda arthamAM paNa paMcamI vibhaktinA pratyaya lAge che. paraMtu te rAdhe. vatA-te be rAMdhe parantu-teo rAMdhe panna-tuM rAMdha. parata-tame be rAMdho. prata-tame rAMdhe. vAri-huM rAdhuM. gvAva-ame be rAMdhIe. vannAma-ame rAMdhIe. TSatAma-te vadhe. UtA-te be vadhe. gdhattA-teo vadhe. gu-tuM vadha. thar-tame be va. davama-tame vadhe. zve-vadhuM. dhAvahai--ame be vadhIe. dhAma-ame vadhIe, hyusTana bhUtakALanA pratyaya traNe vacana ane traNe puraSahastana-gaI kAla hyastanI-div tAmba rU. . siv tam ta amva va ma AtAm anta thAra AthAm dhvam A badhA prayanI ttanI saMjJA che. adyatana kALathI bhinna je kALa hoya te anadyatana eTale hyastana kahevAya. anavRtana bhUtakALanA arthamAM hyastanInA pratyaya vaparAya che. adyatana eTale prabhAtamAM UThavAne je lekaprasiddha kALa; tyAMthI mAMDIne lokaprasiMha je suvAne kALa tene adyatana kALa kahevAya, athavA Anara rAtrInA madhya bhAga Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 2017 bAra vAgyA-thI mAMDIne AgAme rAtrInA madhya bhAga-bAra vAgyA sudhI kALa te adyatana kALa kahevAya AthI bhinna je vItela kALa hoya tene anadyatana kALa eTale hyumnana kALa maja athata prastutamAM Aja rAtrInA madhya bhAgathI pUrva kALa athavA AjanA UThavAnA prabhAta pahelAMne kALa te anadyatana-castana-bhUtakALa kahevAya. jema avaMti eTale teNe prabhAta pahelAM athavA Aja rAtrInA madhya bhAga pahelAM rAMdhyuM. maphata-teNe rAMdhyuM. mAtA-te bee rAMdhyuM. avina-teoe rAMdhyuM, maH- rAMdhyuM. mAtama-tame bee rAMdhyuM. apavata-tame rAMdhyuM. mAma-meM rAMdhyuM. maHvAva-ame e rAMdhyuM. mama- ame rAMdhyuM. Sata-te vaze. tA-te be vadhyA. dhanata-teo vadhyA. thA-tuM vaLe. tethAma-tame be vadhyA. dhaSyamU-tame vadhyA. 9-huM vadhyo. bAvadi-ame be vadhyA. vAhi-ame vadhyA. | 3 | 3 | 9 utA: sita rU. rU20 vartamAnA, saptamI, paMcamI ane hyastanI e cArane ritu saMjJA samajavI. vartamAnA-mati-te thAya che. saptamI-matu-te thAya. paMcamI-mavatu te thAo. hyastanI-gramata-te thayo. che 3 3 10 | adyatana kALanA pratye traNa vacana tathA traNe puruSa- (aghatana-Ajane bhUtakALa). adyatana- ra tA mana / rU rU . ?? || si tam ta am va ma AtAm anta thAm AthAm dhvam i vahi mahi / / A badhA pratyayenI mAtanI saMjJA che. ta Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 siddhahemaca'dra zabdAnuzAsana 1. adyatanane artha uparanA 357aaaa sUtramAM batAvyA che, te adyatana bhUtakALanA arthamAM adyatanI vibhaktinA pratyayeA lAge che. jema gadya yahArna-Aje vihAra karyAM. 2. anadhanana-hyustana-bhUtakALa hoya chatAM paNa tene jaNAvavAnI vaktAnI IcchA na hoya, mAtra sAmAnyata: bhUtakALa jaNAvavAnI IcchA hAya tyAre paNa adyatanI vibhakita thAya che. rAmo vanamU yamata(pUrve`) rAma vanamAM gayA. 3 adyatana athavA ghastana kALanI mitratA hoya tyAM paNa adyatanI vibhaktinA pratyaye vaparAya. ya o vAamuhi-Aje athavA gaI kAle ame khAdhuM. 4. kriyApada sAthe mA rAda joDAyela hoya tyAre sarva vibhaktie!nA viSayamAM ane badhA kALeAnA artha sUcavavA paNa adyatanI vibhaktinA pratyayA vaparAya che-mA hArvIr dharmam--te adharmI na kare. avAkSot teNe rAMdhyuM. avavAnU te ee rAMdhyuM. apakSo:-te rAMdhyuM. akSam--me' rAMdhyu. SiSTa-te vacce. apAttam--tame mee rAMdhyuM. azva-ame ee rAMdhyu duSiSAtAm-te e vadhyA. duSiSThA:-tu. vacceA, dhiSThAyA-tame e vadhyA. dhima-dhvama-tame vadhyA. sudhiSi-hu vacce-dhidi-ame e vadhyA. SimaMdi-ame vadhyA. || OM | 3 | 11 || parokSa bhUtakALanA pratyayA traNe vacana, traNe puruSaparAkSa-najare nahIM dekhAtA kALa eTale evA kALamAM thanArI kriyA parokSA-Nav 3'' || 3 | 3 | 2 || thav a Nav e se atuma athusa va Ate Athe ma ire avAjI: teoe rAMdhyu. avanta-tame rAMdhyuM. avakSma-ame rAMdhyu. SiSata teo vadhyA, dhve e maDhe A badhA pratyayeAnI parokSA saMjJA che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda pa09 adyatana hyastana -bhUtakALamAM thayelI kriyA parokSa hoya tyAre kriyApadane parIkSA vibhaktinA pratyaya lAge che. dharma hirA tIrthag -tIrthakare dharmane upadeza karyo. jyAre parokSanI vivekSA na rAkhIe tyAre hyastanI vibhakitanA pratyayo lAge. dharma mAt tIrthakrUra-tIrthakare dharmane upadeza karyo. vaLI, hyastatvanI vivakSA na rAkhIe tyAre aghatanI vibhaktinA pratye lAge. dharmanuM makSita tIrthakra:-tIrtha kare dharmano upadeza karyo. karelI vAtane chupAvavI hoya athavA vismaraNa thayela hoya tyAM paNa anadhanana-hyastana-bhUtakALamAM parokSa vastu na hoya chatAM paNa parekSA vibhaktinA pratyayo lAge che, kaliGgeSu tvayA brAhmaNo hataH 1 kaH kaliGgAn jagAma ! kA brAhmaNaM dadarza ? -kaliMgamAM te brAhmaNane mAryo hato? koNa kaliMga gayuM che ? koNe brAhmaNane joye che? | musoDadhuM vijha visTA -sUtelo huM svapnamAM vilApa karato hato. vAra teNe rAMdhyuM. petu:-te bee rAMdhyuM. ve-teoe rAMdhyuM. ftha, gvI-te rAMdhyuM. vevathu-tame bee rAMdhyuM. vera-tame rAMdhyuM. gvAva, gutta-meM rAkhyuM. paivi-ame bee rAMdhu, cama-ame rAMdhyuM. gdhAMja-te vaLe. vAMvAte-te be vadhyA. dhAMnni?-teo vadhyA. dhAM-tuM vaLe. dhAMjAthe-tame be vadhyA. ghAMghe-tame vadhyA. gdhAM-huM vaLe. vAMjhavaTe ame be vadhyA. gghAMvakRmade-ame vadhyA. 3 3 12 ( AzIrvAdasUcaka pratyayo traNe vacana traNe puruSa gArI:-cAt yAtA cAmula rU. 3zarU kyAs kyAstam kyAsta kyAsam kyAsva kyAsma sISTa sIyAstAm sIran sISThAma sIyAsthAm sIdhvam sIya sIvahi sImahi / A badhA pratyAnI mAzIH saMjJA che. AzIrvAda arthamAM mazaH vibhakitanA pratyaya lAge che. roDathuM sarva siddhAnta vayAta-A ziSya sakala siddhAMtane bhaNe e AzIrvAda che. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gyAta-te rAMdhe. vAtA-te be rAMdhe ghacAmu: -teo rAMdhe. gar:-tuM rAMdhe. vAsta--tame e rAdhA vAta-tame rAdhe. prAram-huM rAMdhuM. rUvA-ame be rAMdhIe. gharavA-ame rAMdhIe. rfuSTate vadhe. caMpIyA te be vA. fuI-teo vadho. fghaNA --tuM vadhe. vIcAthA-tame je vadhe. ifpIvra tame vadhe. fdhI huM badhuM gdhI-ame je vadhIe. pIrdi-ame vadhIe. | 3 3 13 | zvastana bhaviSyakALanA pratye traNe vacana traNe puruSadhastana eTale AvatI kAlane bhaviSya zvastI -tA to tArA ! rU rU24 .. tAs tAsthas tAstha tAsmi tAsvam tAsmas tA tArau tArasa tAse tAsAthe tAdhve tAhe tAsvahe tAsmahe // A badhA pratyenI vatanI saMjJA che. anadyatana bhaviSyakALa eTale vastana bhaviSyakAla-2mAjanI rAtrInA bAra vAgyA pachInA bhaviSyakALamAM A stano vibhakitanA pratye vaparAya che-kaa: vartA-AvatI kAle karanAra. q-te kAle rAMdhaze. vAra-te be kAle rAMdhaze. -teo kAle rAMdhaze. HT- tuM kAle rAMdhaze. pArathaH-tame be kAle rAMdhazo. ghAlpa-tame kAle rAMdhazo. vAri-huM kAle rAMdhIza. gm -ame be kAle saMdhIzuM. patw:-ame kAle rAMdhIzuM. fdhanA-ne kAle vadhaze. pitA -ne be kAle vadhaze. pitA-teo kAle vadhaze. dhirNe-tuM kAle vadhaze. pitA sAthe-tame be kAle vadhazo. vitAveM-tame kAle vadhaze. gfdhatAde--huM kAle vadhIza. tAravaTe-ame be kAle vadhIzuM pitAmahe ame kAle vadhazuM yArA 14 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda bhaviSyakALanA pratyayeA traNe vacana traNe puruSasyts syanti || 3 | 3 | 15 // bhaviSyantI-spati . syatha syAmas syanta syadhve syAmahe || syasi svasthas syAmi syAvas yete yethe syAvahe stha syase sye zradhA pratyayonI bhaviSyantI saMjJA hai, bhavighnakALanA arthamAM bhAvatI vibhatanA pratyaye| vaparAya che. athavA bhUtakALamAM paNa ramarA ka dhAtu hoya te tene bhaviSyantI vibhakitanA atyye| lAge che. pakSyati - te zaMdharI qafa-g ziua. pakSyAmi durAdhIza. edhiSyate-- te vadhaze. pakSyataH - te me zaMdhaze. pakSyathaH- tame se zaMgha pakSyAvaH - ame se rAMdhAzu edhiSyete te me vadhaze. edhiSyethe-tame meM edhiSyasetu za fa- afla. edhiSyAva he me me pazu // 3 / 3 / 15 // kriyAtipattinA kriyA thatI aTakI jatI jaNAya tenA sUcaka- pratyayA traNe vacana traNe puruSa kriyAtipattiH-syat syatAm syan // 3 / 3 / 16 // -- 511 pakSyanti - te rAMdhaze. pakSyatha-tame zaMdhazeI. pakSyAmaH - ame rAMcIzu. edhiSyante-tekho vadhaze. edhiSyadhve -tame vazI. edhiSyAmahe - vadhIzu. syas syatam syata syam syAva syAma sthata syetAm syanta syathA syethAm syadhvam sye syAvahi syAmahi madhA pratyayonI kriyAtipatti saMjJA che. kriyA + atipatti= kriyAtipatti-hiyAnA vinAza jayAM eka bIjA upara AdhAra rAkhanArI e kriyAe hoya tyAM kAI kAraNathI e banne kriyAe na bane tyAM bhUta ke bhaviSyakALamAM A Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kriyAtipattinA pratye vaparAya che. jema-suvRchid mamavigata mumimamaviSya-je sAro varasAda thayo hota to sukALa thAta athavA je sAre varasAda thaze te sukALa thaze. ahIM nakSatra AdinI pratikULatAthI praSTine saMbhava jaNAto nathI tethI sukALane saMbhava paNa maTI gaye-evA bhAvArthamAM A prayAga che. patta-je teNe rAMdhyuM hota athavA je te rAMdhaze. kyatA-je te bee rAMdhyuM heta athavA je te be rAMdhaze. apazyana-je teoe rAMdhyuM hota athavA je teo rAMdhaze. avara-je te rAMdhyuM heta athavA jo tuM rAMdhaze. apahyatama-je tame bee rAMdhyuM heta athavA je tame be aMdhaze. masthata jo tame rAMdhyuM heta athavA je tame rAMdhaze. mAhyamu-je meM rAMdhyuM hota athavA je huM rAMdhIza. 3mapAva-je ame bee rAMdhyuM hota athavA je ame be rAMdhIzuM. mAma-je ame rAMdhyuM heta athavA je ame rAMdhIzuM. fdhabbata-je te vayo hota athavA je te vadhaze. vizvetA je te be vadhyA hota athA je te be vadhaze. dhaNata-je teo vadhyA hota athavA je teo vadhaze. dhaSyathA:- tuM vadhyuM hota athavA je vadhaze. fthA -je tame be vaSA heta athavA je tame be vadhaze. fdhaMdhvamU-je tame vadhyA hota athavA jo tame vadhaze ofpaLe-jo huM vacce hota athavA je huM vadhIza. dhavahiM-je ame be vadhyA hota athavA je ame be vadhIe-vadhIzuM dhaNAmahi-je ame vadhyA heta athavA je ame vadhIe-vadhazuM. prastutamAM upara jaNAvelA badhA pratyaya kartari pragamAM vAparIne batAvelA che paNa karmaNipragamAM ane bhAvaprayAgamAM Atmane padanA pratye lagADIne tenAM udAharaNo potAnI meLe samajI levAM che 3 3 16 | trIjA puruSamAM, bIjA puruSamAM ane pahelA puruSamAM vaparAtA pratyayonI samajutItraNa trIfja gayumati | 3 | 3 | 27 | vartamAnA, saptamI, paMcamI vagere vibhaktinA je Adi AdinAM traNa traNa vacane che-eTale tivuM, tam, anita-vartamAnA, cA, cAtAna, yunasaptamI, tuvR, tAma, atu-paMcamI vagere-e vacanamAMnAM pahelAM traNa traNa Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 513 vacano anukrame te, temo ve, te nA artharUpa anya puruSanA arthama vaparAya che, bIjAM traNa vacana anukrame yudhdhatanA artha rUpa bIjA puruSanA arthamAM eTale tuM tame ve, tame ne arthamAM vaparAya che. ane trIjA traNa vacane mamatunA artharUpa pahelA puruSanA artha eTale zuM, ane re, anenA arthamAM anukrame vaparAya che. jema--fsava tanma -anya purA-trIje puSa-ekavacana, dvivacana ane bahuvacana siva tha -puruSa-bIje puruSa- , mi varma -asmata puruSa-pahele puruSa- ,, vartamAnAnI jema daze vibhaktionA pratyo vize samajI levuM. A daze vibhaktionA pratyamAM je che e nizAnarUpa che ane s che te paNa nizAnarUpa che. anyapuruSa vagerene spaSTa samajavA sAru ahIM mAtra vartamAnAnAM ja rUpe A nIce Apela che - paramaipada-naH pravatti. te vataH te nita- anya puruSa Amane pada parate, teM te, te pote- , , paramaipada-ve panara, yuvA payaH sUrya - yuSmata puruSa Atmapada vaeN vase, yuvA the, cUrva rave- , paramaipa-praduM nAma, AvAM unAvA, varSa vAma-asmata puruSa Amane pada-mahuM , gAvAM ghAvo. varSa ,, , vartamAnA A rUponI mujaba bIjA badhA rUpa samajI levAM. je vAkamAM be purone sAthe pravega hoya athavA traNe puruSane sAthe prayoga che, tyAM pAchalA puru nA AdhAre saMkhyA pramANe pratyaye mUkavA. jemake- je sarva - vAthaH ahIM yugmata puruSanA pratye lagADavA, vaLI, sa ja ra na gaNuM 7 vAga:-ahIM asmata puruSanA pratyaya lagADavA, ahIM vAkyamAM nirdeza karyA pramANe pAchale puruSa samajavAno nathI paNa 3 3 17 mA sUtramAM jaNAvelA krama pramANe pAchale puruSa samajavAno che tethI vaM na sa evA prayogamAM bI je purSa thAya ane mahuM 2 3 4 vaM 4 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana evA prayogamAM prathama puruSa thAya eTale vaM ja sa va mAM vavaya: prayoga thAya tathA ca ta ra save ra mAM havAmAM prayoga thAya. gujarAtImAM pracalita trIjA puruSane ahIM anya puruSa, bIjA puruSane yuSyaH puruSa ane pahelA ke prathama puruSane asmata puruSa kahevAmAM Avela che. ( 3 ) 3 17 || | 3 | 3 | 12 ekavacana vagerenI samaja - du| rUrU 28 | jaNAvelI vibhaktiomAM je traNa traNa pratyenuM jhumakhuM banAveluM che temAMno pahelo pratyaya ekavacanamAM. bIje pratyaya dvivacanamAM ane trIje pratyaya bahuvacanamAM vaparAya che. pApanA pratye navA''dhAni zata-kvasU parasmaipadam // 3 / 3 / 19 // A vartamAnA" vagere daze vibhaktimAM jaNAvelAM AdinAM nava nava vacane ane at (7) ane vas (jItu) pratyayane parasmapadanA pratye samajavA che 3 3 19o AtmapadanA pratye pALi nAgaDanarI vAmane parama . rU. rU. 20 che. daze vibhaktionA bAkI rahelA bIje nava nava pratyayane ane mAna (1) pratyaya tema ja mAna (mA) pratyayane Atmane padanA pratye samajavA. e rIte badhI vibhaktionA pratyayo vize samajavuM. || 3 | 3 | 20 || karmasUcaka ane bhAvasUcaka pratyayo tat sApyA'nApyAt karma-bhAve kRtya-kta-khalAzca || rU3 / 2 / upara jaNAvelA Atmane padanA pratyayo sakarmaka dhAtune "karmanA arthamAM lAge che eTale kamanuM sUcana karanArA thAya che ane akarmaka vAtane mAtra "bhAva"nA arthamAM lAge che eTale mAtra kriyAnuM sUcana Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 515 karanArA thAya che, A uparAMta kRtya pratyayo takata) pratyaya ane sat pratyaya (jUo 5 3 5 139, 53 3 14) tema ja jUnA samAna arthavALe sana pratyaya (jUo 5 3 11) e badhA pratye paNa sakarmaka dhAtuone "karma'nA arthamAM lAge che ane akarmaka dhAtuone "bhAvakriyA-nA arthamAM lAge che arthAta e pratyaye mAtra bhAvane eTale kriyAne sUcave che. akarmanA be artho che- (1) keTalAka dhAtuo taddana karma vinAnA hoya che. jemake-ravuM, UMghavuM vagere. (2) dhAtu sakarmaka hovA chatAM karmane prayogamAM bolavAmAM na Ave eTale pravega karanAra karmane besavAnI IcchA na rAkhe evA dhAtuo avikSitakarmaka gaNAya che. ahIM A banne prakAranA dhAtuone akarmaka samajavAnA che. jyAM dhAtu mATe nityakarmaka zabadano upayoga thayo hoya tyAM avivAhitakarmaka dhAtune na samajavA. sakarmaka dhAtune karmaNiprayAgamAmaneva-ghiyate : caitracaitra dvArA kaTa karAya che #Ana-f+mAnaH=+mAna =+mAna =vAna:-karavAmAM Avelo. mAne-9+ ne +++mAna:=fthamA: , Avate. che dhya-3+1 =Aru+ca =aa: karavA jevo. tavya-maMtavaH==+vya:=Artavya: karavA lAyaka. mana --F+ no:=+manIya:=Rvya: |--:=++: :-aa+=+=aa: ApavA gya. d-d:-9ta. TavA -tArA vaDe sAdaDI banAvAI. nAta 3nAte (kAvata) mAsam mAdhyate-mahinA sudhI rahevAya che. va - TaM+A+gujara+3=2 ++bAni=mudeTLa vIradAna-vIraNa nAmanAM ghAsa sArI rIte sAdaDI banAvI zakAya evAM che. vat .+ba=mu+ma =: chUTayAM -tAra vaDe sAdaDI sahelAIthI banAvAI zakAya ema che. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vartha-mana-muzA+manamu=ajJAnaM tavaM muninA-munie sugama te tanava jANuM zakAya ema che. nityaakarmaka dhAtune bhAve prayogajaina mUrti-caitra vaDe thavAya che. #Ana-2mUvumana mUvAna-thayeluM. Ara-mU+namU=+ca+nAna=mUya++mAna=mUcamAna-thatuM. taDya- zazcama=kitavyamu =ottama vitarathamU-sUvAnuM, ana-DI+manIya ze+nIyamarAyanI - , -zI+yam=oya-oyama-sUvAnuM. -tamukI+phUstama=o++tama rAti-suvAyela. mUkta ( mU te) tvacA-nArA vaDe thavAya che. sTra-pAtrathama (mU+=+=+ama=mavam) avatA--ApanA vaDe kaMIka Aya thavAyuM - su+rA+ =sure+mama=surAtha-sukhe suvAyuM. manasu++jhana=mukA+na+=sune hIna-rAMkavaDe sahelAIthI galAna-hajahIna thavAya che avivakSitakarmaka eTale sakarmaka chatAM akamaka jevo pragaAtmane pada-ttei svaya-tArA vaDe karAya che. ,, mRdu te vaya-tArA vaDe narama raMdhAya che. (ahIM mR kriyAvizeSaNa che paNa karma nathI. daya- tvacA-tArA vaDe karAya evuM tA-kartavyuM -tArA vaDe karAya evuM banI -LIyaM vayA-tArA vaDe karAya evuM #g- yA- !! 3 : 2 | 1 | -aaN vA-tArA vaDe devAya evuM -kRtaM svaya- tArA vaDe karAyuM var-sura vaya-tArA vaDe sahelAIthI karAya che. Atmane padaprakriyA-kAkAra2 sUtrathI 339 sUtra sudhI che Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda pa17 rUtiH zari | rUma rU 22T dhAtupAThamAM je dhAtu rU nizAnavALe che ane TU nizAnavALA che te dhAtune kartari pragamAM Amane pada thAya-Atmane padanA pratyaya lAge Abhane pada thAya eTale "Atmane padanA pratyaya lAge" "parapada thAya" eTale "parasmapadanA pratyaya lAge" tathA "ubhayapada thAya eTale baMne padanA pratyaya lAge e rIte ukta traNe vAkyone artha A AkhA ya prakaraNamAM samajavAno che. huM nizAnagfu-guta-vadhe che. gdhamAnaH-vadhato. ru nizAna -rose-sUe che. rAyAna-sUto. je vAkyamAM kartA pahelI vibhaktimAM hoya te vAkaya, kartariprayAgavALuM kahevAya. jema-caitra ja kroti. citra sAdaDIne kare che-banAve che je vAkyamAM kamI pahelI vibhakitamAM hoya te vAkya, karmaNikAgavALuM kahevAya. jema-jiyate : M-caitra vaDe sAdaDI banAvAya che. ! 3 1 3 2 | kriyAvyatihAre'gati-hiMsA-zabdArtha-haso ha-vahazca dhana jAthe 5 rU. / 2rU | paraspara kriyAnI adalAbadalInuM nAma kriyAvyatihAra. jyAM kriyApada, ekabIjAnI kriyAnI adalAbadalI batAvatuM hoya tyAM kriyApadane ktanA arthamAM Amane pada thaI jAya. tathA 8 ane vada dhAtuone paNa kriyAtihAra jaNAto hoya to kartAnA arthamAM Atmane pada thAya. paNa gati arthavALA, hiMsA ardhavALA, 'avAja karavo" arthavALA dhAtuo ane hajU dhAtue dhAtuo ahI na levA. kriyAnI adalAbadalI sUcaka-kriyAtihArasUcaka -vAkayamAM ajoDa zabda prayoga na hovo joIe. tema ja anyonyAnA arthavALA bIjA zabdono prayoga paNa na hovo joIe. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kriyAvyatihAravyatihunate-bIjAne badale bIja laNe che-kApe che dR-tine mAram , , , bhArane-bhANane-laI jAya che. vahUtine mArama , bhArane vahana kare che. jyAM kriyAnI adalAbadalInuM sUcana hoya tyAM A niyama lAge che. jyAM padArthanI adalAbadalI hoya tyAM A niyama na lAge. jemake - dravyavyatihAra-caitraphsa dha tirutti-caitranA khetaramAM laNavAnI kriyA karIne badalAmAM majUrIrUpe dhAnya le che. ahIM adalAbadalI dhAnyanI che. kriyAnI nathI. tethI Atmapada na thAya. gatyarthaka-tinita-bIjAne badale bIjA jAya che. vyatisinti- ,, ,, ,, haNe che. thatinapatti-- , ,, ,, bAle che. vyatiti - , , hase che. gatyarthaka, hisArthaka ane zabda arthavALA tathA durbha dhAtune A niyama lAgato nathI ema sUtramAM jaNAvela che tethI A prayogamAM AtmapadanA pratye lAgela nathI. varasparaNya tihunanti-bIjAne badale bIjA laNe che. A prayogamAM puraspara zabdano prayoga hovAthI Atmane pada na thAya. A sUtra, kartAnA arthamAM Atmapada thavAnuM sUcana kare che. "bhAva" arthamAM ane karma arthamAM to kriyAvyatihAranA arthamAM 3yAra1 sUtrathI AtmapadanuM vidhAna karela ja che eTale kriyA vyakti hAra jANato hoya tyAM dhAtumAtrane karmaNi tathA bhAve prayAgamAM Atmapada thaI ja jAya. A prakaraNamAM je dhAtuo levAnA che te parasmapadI, AtmapadI ane ubhayapadI paNa hovAnA. Atmane padI dhAtuone to Atmapada prApta ja che chatAM temane amuka saMyogomAM ja Atmapada thAya evo niyama batAvavA, Atmane padanA vidhAnanI sUcanA karela che. te 3 [ 33 23 nivAra | 3 / 24 | vigna dhAtu paramaipadI hovA chatA ni upasarga sAthenA vigna dhAtune katanA arthamAM Atmapada thAya, Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti--tRtIya adhyAya-tRtIya pAda nivirAte-te rahe che. vistra dhAtu chyA tuAdi gaNane che ane parastedI che. pasodo vA ||2| 3 | 25 // upasarga" sAthenA divAdigaNanA--ceAthA gaNanA parauMpadI maN dhAtune ane upasarga sAthenA prathama gaNunA AtmanepadI haiM dhAtune kartAnA aca'mAM Atmanepada viSe thAya. ad-viparyasyate, niyaMti-viparyAsa kare che. d-samUhate, samUti-sArI rIte tarka kare che. sUtramAM alU ne badale anya nA nirdeza karela che tethI ahI ane ceAthA gaNanA as dhAtu samajave, bIjA kAI gaNunA dhAtu na samajaveA. dhAtu, mULa AtmanepadI ja che tene A niyamathI upagna sAthe hAya teA vikalpe AtmanepadI samajave' ema jANavu | 3 | 3 | 25 || 3-1rA yuneyajJatarAtre | OM | rU| 26 || pa ut upasUga pachI AvelA ane svarAMta upasaga pachI AvelA ruSAdigaNunA ubhayapadI yughna dhAtune kartAnA aCmAM Atmanepada thAya, je yughna dhAtune yajJanA pAtrane joDavAnA' atha mAM lIdhe| na heAya te. vadhu te-udyoga kare che. uparyukte upayoga kare che. yunakti- -mayAga kare che-ahIM t nathI paNa sam upasargo che. Tvendra yajJapAtrANi yu--iae yajJapAtrAne joDe joDavAnA' a che tethI Atmanepada na thAya civAlayaH || 3 | 3 | 27 || || 353324 vara-varajILIte-kharIda kare che, saMgraha kare che. vi-vindrInIte-vece che. ava"avanILIte-khuza kare che. ri, tri ane atra upasaga'mAMnA kAI eka upasama pachI zrI zmAddigaNunA eTale navamA gaNunA ubhayapadI au dhAtune kartAnA athamAM Atmanepada thAya che. che--ahIM yajJapAtrAne || 3 | 3 | 26 " Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa20 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana | 3 : 26 (che kAri zrIjAti-upara kharIda kare che.-adho vari upasarga nathI. pa 3ghara zabdane vari aMza che ethI Atmane pada thayuM nahI. pArkaH || 3 | 3 | 28 .. para ane vi upasarga pachI AvelA prathama gaNanA parasma padI ji dhAtune kartAnA arthamAM Abhane pada thAya che. para nacatte-parAjaya kare che-rAve che. vigate-jita che-vijaya meLave che. tenA kata-bIja athavA uttama senA jite che-ahIM va7 upasarga nathI paNa senAnuM vizeSaNa evuM vA nAmarUpa che. kavi naryAta vana-bahu pakSivALuM vana jaya pAme che-ahI vi upasarga nathI paNa "vahuvi' padane vi'zabda pakSI" arthane che, tethI Atmane pada na thAya. 3 | 3 28 ! ama: : | 3 | 3 | 26 che. san upasarga pachI AvelA adAdigaNanA eTale bIjA gaNanA paramapadI thay dhAtune kartAnA arthamAM Atmapada thAya. saMju phAstrama-zastrane zarANe caDAvIne tejasvI dhAravALuM banAve che. phaLauti-dhAradAra kare che-ahIM saY upasarga nathI. Apa phauti-leDhAnI vastune tejavALI kare che ahIM mArA zabdane je saM che te samu upasarga nathI. auf / 3 / rU0 || mA upasarga pachI tudAdi gaNanA parasmapadI evA tathA 6 sahita 4 (eTale ) dhAtune kartAnA arthamAM Amane pada thAya che. masjirate grupamAM dRNA-madamAM Avela sAMDha zIMgaDAM bharAvIne bhekhaDa vagerene ukheDe che. 3hiti-kApe che-ahIM aA upasarga nathI paNa 3pa upasarga che. | 3 | 3 ! 29 ! | 3 3 | 30 || Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya vAda 521 tA 3 3 [ 32 ! 3rahyA: mAthAta | 2 | 3 | rU? || Datu upasarga pachI AvelA prathama gaNanA paramaipadI vat dhAtune kartAnA arthamAM Amane pada thAya, jo dhAtu sAthe karmano prayoga tha hoya to. mAm 3gharate-mArgane ullaMdhIne jAya che. dhUmaH 3rati-dhUmADe upara jAya che. ahIM karmane prayoga nathI. | 3 | 3 31 / samasvatIcaya | 3 / 3 / rUra che. sama upasarga pachI AvelA dhAtune kartAnA arthamAM Atmapada thAya, jo dhAtu sAthe tRtIyA vibhaktivALA padane saMbaMdha hoya to. pravena varate-adha vaDe jAya che. . 3mI jAnI paMrasi-bane lokamAM tuM jAya che. ahIM tRtIyA vibhaktivALA padane saMbaMdha nathI. kona che rU / 3 / rUra che san upasarga pachI AvelA prathama gaNanA paramrapadI kIr dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che, je jhana avyakta zabda karava'-'na samajAya tevo zabda karavo' evo teno artha na thato hoya te. jIte-sArI rIte rame che. dIti-rame che.-ahIM samuM upasarga nathI, saMgIti anAma--gADAnAM paiDAM cIMcI avAja kare che-ahIM jUnana- avyakata zabda-avyakta evA -kara - evA atha che tethI Atmane pada na thAya. 3 35 33 vApare che ? / 3 rU4 anu, rAhu ane ghara usane pachI AvelA zrI dhAtune ktanA arthamA Abhane pada thAya che. manu-manu%Ite-pAchaLa rame che. mA--mAda-ryAdAmAM e che. vara-jIte-cAre bAjue rame che. rA kAmane che rU . 2 ! rUpa ne ( 3 | 3 34 ! Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 354mana-jaNAvavuM" athavA "segana khAvA' -evA arthavALA prathama gaNanA ubhayapadI rAju dhAtune kartAnA arthamAM Atmapada thAya che. maitrAya zaoN-maitrane pitAne abhiprAya jaNAve che athavA maiitrane segana khAIne jaNAve che. maitra rAti-maitra para gusso kare che-ahIM 3pamana artha nathI. _| 3 | 3 | 35. gANiSi nAtha ! rUpa rU rUdda | prathama gaNunA AtmAnapadI evA nAtha dhAtune kartAnA arthamAM AzIrvAdano artha jaNAto hoya te Atmane pada thAya che. affo nAte-"mAre tyAM ghI vadhe evI AziSa Ape che. madhu nathati-madhu-madha-mAge che. ahIM AziSa artha nathI. | 3 3 3 6 | munotrAne / rU3 rU7 || dhAdi gaNanA paramaipadI mun dhAtune kartAnA arthamAM AtmAnapada thAya che. je pAlana karavuM" e artha na hoya te. satramAM muna: evo "na sahita nirdeza karela che tethI dhAri gaNane ja mukhya dhAtu ahIM levAne che, paNa bIjo chaThA gaNana mujha dhAtu ahIM nathI levAne. moDha muvate-bhAta khAya che. zroNI nipunati-be eThane-heThane-vAMkA kare che.-ahIM sthAdino nahIM paNa tudAdine narahita. mun dhAtu che. pRthvI mukti-pRthvInuM pAlana kare che. ahIM pAlana karavuM evo artha hovAthI Atmapada na thAya. | 3 | 3 37 dRo cho rU . rU . 28 | guNa ke kriyAnuM kAyamI anukaraNa karavuM evo artha hoya te manu sAthenA prathama gaNanA ubhayapadI dR dhAtune kartAnA arthamAM Atmane pada thAya. paitR makavA anuranta-ghoDAo pitAnA bApanuM anukaraNa kare che-pitAnA bApanA jevI cAle cAle che. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 523 pituH anudarate-peAtAnA bApanu anukaraNuM kare che-petAnA bApanI jevI melacAlanI ke kAmakAjanI pravRtti kare che. vimudde ti-noti-pitAnuM cAre che. ahIM 'anukaraNa' arthAM nathI. naTo rAmam anudghati-naTa rAmane veza bhajavatI vakhate rAmanuM anukaraNa kare che rAmane anusare che. ahIM kAyamI anukaraNa nathI. || 3 | 3 | 38 / / jUnA-DaDavAya-mRtyukSepa-jJAna-vina-vyarthe niyaH / / 2 / rU| 1 / sanmAna arthImAM, 'AcAyanI pAse javAnA' amAM, pagAra nimitte pAse AvavAnA amAM, uchALavAnA mamAM, jJAnatattvanA nizcayaamAM, karaverA ke mAthA uparanu devu cukavI ApavAnA amAM, ane dhama vagerenI pravRtti mATe tItha yAtrA vagerenimitte kha' karavAnA arthamAM prathama gaNunA ubhayapadI nI vAtune kartAnA artha mAM Atmanepada thAya che, pUnA-nayate vidvAn yAdAne vidvAna mANasa syAdvAdamAM ziSyAne sthira kare che tethI syAdvAdane barAbara jANatArA ziSyA samAjamAM pUjA-AdarapAme che. AcArya-mALayam vanayate-peAte AcArya hAvA chatAMya bhaNavA mATe ziSyAne AcAya peAtAnI pAse melAve che. smRti--dharmarAna vanayate-pagAra ApavAne nimitte mAlika peAtAnA tArAne pAse khelAve che. kSepa-zizunlR kAnayate ALakane uchALe che. jJAna-nayate tattvArtha-tattvanA arthanA sabaMdhamAM nizcaya kare che. vijJAna-madrA:jAra vinayante-madra dezanA leAkA peAtAne kara bharI Ape che. Taca-rAta vinayate--tI yAtrA vagerenI pravRttimAM se rUpiyAnA kharca kare che. ajJAnati prAmama-akarIne gAma tarapha laI jAya che. ahIM upara jaNAvelA keAI a nathI. mATe Atmanepada na thAya. || 3 | 3 | 39 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa24 524 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana thAmRttaissNAt rU rU. 50 || sakarmaka nI dhAtune kartAnA arthamAM Amane pada thaI jAya che. je mI dhAtunuM karma amUrta hoya eTale AMkhe dekhAya evuM na hoya te ane e kama kartAmAM raheluM hoya to. krodha vina-krodhane khaMkherI nAMkhe che-dura kare che. zrama vinayate-thAka utAre che. ahIM 'krodha" ane "thAka nahIM dekhAya evA karmopa che ane te karma, kartAmAM pitAmAM ja rahelAM che. caitra maitraNya maLyuM vinayati-caitra maitranA krodhane zAMta kare che. ahIM karma amUrta che eTale dekhAya evuM te nathI paNa katamAM raheluM nathI tethI Atmapada na thAya. ThuM vinati-gUmaDAne khaMjavALe che-ahIM karma dekhAya evuM che. yuvA vinati-buddhi vaDe dUra kare che ahIM 'buddhi amUrta to che paNa karma nathI. | 3 | 3 | 40 || tti rU . rU4? prathama gaNumAM AvelA vAri gaNumAM nedhAyelA parapadI zata dhAtune vartamAnA, saptamI, paMcamI ane hyastanInA AtmAne padanA zita saMjJAvALA pratyaya lAge che eTale jayAre rAt dhAtune "vartamAnA" vagere cAramAM vAparavAno hoya tyAre tene kartAnA arthamAM Amane pada thAya. zayate-du:khI thAya che. ahIM mAtra eka "vartamAnanuM udAharaNa Apela che tethI saptamI vagerenAM zIta vagere bIjA udAharaNo svayaM samajI levAM. phAsthati-dukhI thaze. ahIM zitasaMjJAvALo pratyaya nathI. bhaviSyantIne pratyaya che tethI Atmapada na thAya. rAt aMge jue sUtra che sa 10 | || 3 3.41 | briyaratanyAjhiSi ja che, rU. 3 / 42 | tudAdigaNanA paramai padI kR dhAtune kartAnA arthamAM Atmapada thAya che, je 5 dhAtune vartamAnA, saptamI, paMcamI, hyastanI, aghatanI ane AziSa vibhaktinA pratyaya lAgavAnA hoya te. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 525 vartamAnA-prite-mare che. satamI-ti -mare. paMcamI-briyatAma-maro. hyastanI-mati -gaI kAle marI gaye. achatane--amRta-Aje marI gayo. AzI:-RSINuMmarI jAo. mana-marI gaye-ahIM "parokSA' vibhaktine pratyaya lAgela che tethI Atmapada na thAya. ll 3 3 42 | jayaNo navA / 3 / 3 4rU jene che. rASTra pratyaya che evA dhAtune katamAM vikape Atmapada thAya che. jya mATe juo mUtra sAkAro nidrAti, nidrAyate-udhe che-anidrAmAMthI nidrAmAM jAya che. - 3 / 3 / 43 che zubhyodyatanyAma | rU! 44 / prathama gaNunI aMtargatanA ghunAdigaNamAM AvelA AtmapadI cUta Adi trevIsa dhAtuone adyatanImAM koMmAM eTale kartariprayAgamAM Atmapada vikape thAya che. thata[, cotiSada-Aje vizeSa prakAza thayo. ba, moTi-Aje ruci thaI ta, na, ghuTuM , , , , kivan, mit, vid, zviH, sun , kAma nama, tuma, tram , aMgna , , vaMkuM vRta, , vRdha, rAdha, -A vRtAdi che. A rIte badhA ghutAdi dhAtuonAM aghatanInAM rUpe samajavA tane-prakAze che. ahIM aghatanI nathI, paNa vartamAnA vibhakita che tethI vika9pe Amane pada na thayuM. : -sano | rU. rU! 4pa bhaviSyantI ane kriyAtipattinA sva AdivALA pratyaya lAgyA hoya | 3 | 3 | 44 | Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -para6 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tyAre ane san pratyaya lAgyo hoya tyAre prathama nI aMdara AvelA ghutAdigaNanA AtmapadI evA kRtarinA kRta, candra, vRSa, rAdhU ane 3 e pAMca dhAtuone katamAM Atmane pada vikalpa thAya che bhaviSyantI-varacaMti, tiSyate-vartaze. varcana vartiSamAna -vartavAne. kriyAtipatti-pravacaita, martabdhata-varyA hota. sa-vivRsati, vivRtasati-vartavAne Icche che. vartite-vate che.-ahIM bhaviSyantInA ke kriyAtipattinA pratyo nathI tathA sana pratyaya paNa nathI; vartamAnA che tethI vikalpa Amane pada na thAya. || 3 2 3 45 pa: astanyam rU 1 rU. 46 che. prathama gaNanA ane upara jaNAvela vRtAdi gaNamAM Avela AtmapadI 5 dhAtune stanI vibhakita lAgI hoya tyAre kartAmAM amane pada vikalpa thAya che. #ctAra, uitA-AvatI kAle tuM samartha thaIza. 35 35 46 . Hiszamta / rU . rU. 47 | prathama gaNanA paaupadI ane upasarga vinAnA dhAtune kartAmAM Atmane pada vikalpa thAya che. krama #Ati-te cAle che. anukramati-te pAchaLa cAle che ahIM upasarga che tethI Abhane pada na thAya. che 3 3 47 vRtti-4tA ne | rUA rU 48 | vRtti-apratibaMdha-arthane, ta-utsAha-arthane ane vana-vRddhi- - arthane sucavatA kram dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che vRtti-zAka nAma dri-zAstramAM AnI buddhi kAMI aTakatI nathI. sa-sUtrAya -sUtranA abhyAsa mATe utsAha rAkhe che. tAvana-maoNDamina yojAra-AmAM yoge vadhe che. 3 | 3 | 48 !! Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya ayAya-tRtIya pAda para7 popAta ! ] [ rU! 46 che. para ane upasarga pachI apratibaMdha, utsAha ke vRddhi arthanA sUcaka n dhAtune katamAM Atmane pada thAya che. vRtti-varAkamate - kroIthI rokAyA vinA parAkrama kare che. 3 -35ti-utsAhapUrvaka AraMbha kare che. manumati-pAchaLa jAya che.-ahIM vajA ke 36 upasarga nathI. vAta-zarapaNuM batAve che athavA pAcho phare che.-ahIM vRtti Adi artho nathI. che 3 : 3 49 che vArtha rU5 rU! 10 || kartA potAne ja page cAlato hoya evA arthanA sUcaka tathA vi upasarga sAthenA dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. sAdhu vipate trA-hAthI sAruM cAle che. gunena vimAnati-hAthI vaDe cAle che.-ahIM kartA pitAne ja page cAlate nathI, paNa hAthIne page cAle che. 3 3 50 che propavAra rU . rU! | pra ane 3pa upasarga pachI Avela an dhAtune 'AraMbha artha hoya te kartAmAM Atmane pada thaI jAya che. prakamate mojamu-khAvAnI zarUAta kare che. 3ghanate makatum- , , , pramANati-AgaLa cAle che.-ahIM "AraMbha artha nathI. che 35 3 51 - bAla ka re che rU! 2 pa2 ! mA upasarga sAthenA ane "caMdra, sUrya vagerenuM UgavuM" evA arthavALA kam dhAtune kartAmAM Abhane pada thAya che. mAmane candraH sUryo va -caMdra athavA sUrya Uge che. prA.mati vasuH kutupa-baTu kuDalAne UMce karIne Teko Ape che-ahI caMdranuM ke sUryanuM UgavuM' artha nathI tethI Atmapada na thAya, che 3 3 | para che Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 siddhahemacadra zabdAnuzAsana | | 3 | 3 | 5 | vALasdhrASSAra-vijANe rU. rU. 5rU II mA upasarga sAthenA TA1 (adAdi gaNanA ubhayapadI) dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya paNa "kartAnuM potAnuM meM paheltha karavuM-phelAvavuM ke kanane pitAno vikAsa karavo e artha na hovo joIe, vidyAnuM mA-vidyA grahaNa kare che. 3 muvaM kathAvAtiUMTa meM paheluM kare che. ahIM paheluM karavuM" artha che tethI Atmapada na thAya. pUruM dhyAAti-kAMThe vikAsa pAme che. ahI vikAsa artha che tethI A niyama na lAge. ku cha || 3 / 2 / 14 . | mA upasarga sAthenA nuM tathA 9 dhAtune kartAmAM AtmAnapada thAya che. nu dhAtu bIja gaNane parasmapadI che ane pradar dhAtu chaThThA gaNane paramaipadI che mAnate rAtrI-ziyALa utsAhamAM AvIne lALIno avAja kare che. mAthujIte gu-guruone pUche che. 35 3 54 : sAto | rU / / sAnita-khavuM-vATa jevI-evA arthanA sucaka tathA mA upasarga sAthe AvelA (mu+ga) dhAtune katamAM AtmAne pa6 thAya che. jam dhAtu pahelA gaNane paraaipadI che mAmate gungunI thoDI rAha jue che. vidyAm mAmati-vidyAne AvavA de che-prahaSNu kare che-ahIM ti artha nathI. !! 3 3 3 6 5 che, bA upasa sAthenA hai dhAtuno artha "dha jaNAto hoya te tamAM Atmapada thAya che. heM dhAtu pahelA gaNano ubhaya pada che Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tii 35 3 57 ( laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda pa29 maThTho malTama mahiyate -eka mahela bIjA malane AhavAna kare che eTale bIjA malla De spardhA karato lalakAre che. | mAhyarthAta-gAyane belAve che. -ahI "spardhA artha nathI. | 35 3 56 che. saF-nika | | rU! 17 | sama, una ane lava mAMnA keI eka upasarga sAthenA dU dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. sa -sArI rIte belAve che. nihaMkle-AmaMtraNa Ape che. viddayate-AlApa kare che-belAve che. 3uta che rU . 3 ! 28 | 36 upasarga sAthenA TU dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. 3pahaMte-AlApa kare che-belAve che. 35 3 58 | amara svIkAre rU . rU . vAra eTale potAnuM karavuM ane savAra eTale je potanuM na hoya tene potAnuM karavuM" sva zabdane ziva pratyaya lAgIne strI zabada banela che. tethI teno A artha thayela che. svIra-je vastu potAnI na hoya tene potAnI karavI e diva pratyaya dvArA sUcita thatA arthanI je artha jaNAto hoya tyAre 36 upaga sAthenA pahelA gaNanA paramaipadI ca dhAtune kartAmAM AtmAne pada thAya che. nyAm 3pavachate--kanyAne svIkAra kare che-tenI sAthe vivAha kare che-je kanyA atyAra sudhI potAnI vahU na hatI tene pitAnI vadda kare che, 3ghAyaMta mahatrAni-moTAM zastrone svIkAryA-je moTAM zastro pitAnAM na hatAM temane potAnAM karyA-pitAnA kabajAmAM lIdhAM. phATAna yuvati -sADalAone svIkAre che eTale sADalAonuM grahaNa kare che. ahIM "pitAnuM na hoya tene pitAnuM karavuM evA arthavALe svIkAra nathI. | 3 3 59 34 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa30 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana devArcA-maitrI-saGgama pathikartaka-mantrakaraNe sthaH / / 3 / 3 / 60 // sevA-devonI pUje karavI, maitrI-maitrI karavI, saMgama-maLavuM, evA traNamAMnA koI eka arthamAM, 3] upasarga sAthenA thI dhAtune kartAmAM atmane pada thAya, tathA je kathA dhAtuno kartA "ra" hAya tathA sthA dhAtunA kartAnuM maMtra'rUpa karyuM hoya eTale "sthiti" kriyAmAM maMtrarUpa sAdhana-karaNa-hoya to upasarga sAthenA prathama gaNanA parIpada sthA dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. revA-jinendram sarvotaete-jiniMdranI pUjA karavA jAya che. maiitrI-pAna 3patiTa-rathavALAonI maitrI karavA emanI sAthe jAya che, athavA rathavALAo mitra hovAthI emanI ArAdhanA kare che. sama-camunA jAma sataete-yamunA gaMgAne maLe che. thA: 4 cahya tatra-sudana sAtiete prayam vrathAH-A rastA saMgha nAmanA sthaLa tarapha jAya che. manna: saradi - jAevacam 3 tiTandrI maMtra vaDe gApatyanI ArAdhanA kare che. - 3 [ 3 : 60 : vA DhisAyAm + rU. 3 / I lisA-"lAbha meLavavAnI IcchA-artha jaNAto hoya to 35 upasarga sAthenA tathA dhAtune kartAmAM Atmane pada vika9pe thAya che. fma: rAtRgurum 3patiete-bhikSu, dAtAranA kuLamAM kAMI meLavavAnI IcchAthI upasthita thAya che. 5 3 3 61 che DojUda rU rU . dUra che 'UbhA thavAnI ceSTA karavI e artha na hoya paNa mAtra udyama karavo -ceSTA karavI-evo artha hoya te 31 upasarga sAthenA thA dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. mu 3tti mukita mATe UbhI thAya che- udyama kare che. manAdu yuti dari-AsanathI Ubho thAya che-ahIM 'UbhA thavAnI ceSTA artho che. mAnArajItatti Tari-gAmamAMthI so rUpiyA ubhA thAya che-tpanna thAya che-ahI ceSTA ja nathI || 3 | 3 ra ! Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda pa31 pa31 | 3 | 3 ! 63 mA +-vijhAvAta che ? ( rUdharU II samu, va, ane mava upasarga sAthenA thA dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. saMti-sArI rIte rahe che-sthira rahe che. vitiete vizeSa rIte rahe che. prataete-prasthAna kare che. evaMtaete sthira rahe che. brAnce rU 2 64 ll sIsA-potAnI jAtane khullI karavI" athavA pitAno abhiprAya batAvo" evA artha mAM thA dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. tathA pheMsale ApanAra sabhya sAthe" kathA dhAtunA arthane saMbaMdha hoya to paNa thA dhAtune kartAmAM Atmapada thAya che. jJIkSA-tate kanyA chAtregya-vigha thao mATe kanyA UbhI rahe che eTale vidyArthIone potAno abhiprAya batAvavA kanyA UbhI rahe che. ya - vaya tiSThate vivAva-A vivAdane phe sale tArAmAM-tAza upara-che -A vivAda tane seM . 3.3 64 . pratijJAvAyuM che. rU 3 / .. pratijJA-"amuka prakAranI mAnyatAne svIkAra-arthavALA thA dhAtune kartamAM Amane pada thAya che. nirarya rADham mAtaSyate-"zabda nitya che ema mAne che. je 3 3 6pa che ' samo gira: / 3 / 66 samU upasarga sAthenA pratijJA arthavALA 9 dhAtune kartAmAM AtmAne pada thAya che. 9 dhAtu tudAdi gaNano paramaipadI che. syAdvADuM saMrata-myAThAne svIkAre che. * "ahIM navamA gaNano "zabda" arthavALe 9 dhAtu na levo ema sucavavA mULa sUtramAM gira: ema jaNAvela che 3 3 66 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 siddhahemacadra zabdAnuzAsana bavAva | rU. | ha7 aA upasarga sAthenA tudAdi gaNanA | dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. marate-te gaLI jAya che. 3 3 67 | nile jJA rU . rU. 68 che niva-apalApa karavo...khoTuM bolavuM-karyuM hoya chatAM nA pADavIevA arthavALA zA dhAtune katamAM Atmane pada thAya che. sAtam mAnAnI?-se rUpiyAne a5lApa kare che-baTuM bole che arthAta so rUpiyA lIdhA che chatAM InkAra kare che. || ka | 3 | 6 8 nA -teraskRta + rU. 3 / 1 / sama ane prati upasarga sAthe jJA dhAtune "smRti' artha na hoya to kartAmAM Atmane pada thAya che. zad saMjJAnIte-seneseMkaDAne-jue che. phArta pratijJAna-senI rakamane svIkAra kare che. mAtu: saMjJAnAti-mAtAne yAda kare che.-ahIM smRti artha che. Tii 3 3 5 69 it anano sanaH | rU 3 / 70 | jJA dhAtune san pratyaya lAgyo hoya te mAM Amane pada thAya che, paNa jJA dhAtu ane sAthe na hovo joIe. gharma jijJAsate-dharmane jANavAnI IcchA kare che. varnan nujJijJAti-dharma vize anujJA meLavavA ri che--ahIM ane upasarga che. | 3 | 3 | 9 || thavoDana- Da | rU. 3 72 che jene cheDe san pratyama che evA zra dhAtune kartAmAM Atamane pada thAya. paNa mA ane prati upasarga sAthe zra dhAtu na ho joIe. sAMbhaLavA arthano dhAtu pAMcamA gaNane paramaipadI che. ' rAkRSane gun -guone sAMbhaLavAne icche che. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 533 35 35 71 prApuzraSati-maryAdAmAM sAMbhaLavAne Irache che. pratibhUSati-sAme sAMbhaLavAne Icche che. A be prayogomAM bu dhAtu sAthe niSedha karelA A ane prati upasargo che zna-da: || 3 | rU. 72 | cheDe san pratyaya heya evA zru ane das dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. mukyUrpite- smaraNa karavAne Icche che. dikSane-darzana karavA Icche che. ciMtana' arthane chU dhAtu tathA "prekSaNa artha da dhAtu-A ane dhAtuo pahelA gaNanA parapadI che || 3 | 3 | 72 1 zako jijJAsAyAm // 3 / 3 / 73 // sanuM pratyayavALA tathA nisAsA-jANavAnI IcchAnA artha sAthe saMbaMdha dharAvatA rA dhAtune katamAM Atmapada thAya che. zakti" arthane phAna dhAtu pAMcamA gaNane parapadI che. virATa zikSa-vidyAone jANavAne samartha chuM tethI temane-vidyAoneIrache che. phAti-samartha thavAne Icache che.-ahIM "jijJAsA nathI. to 3 3 [ 73 che prAta che rU. 3 74 che. sanuM pratyaya lAgyA pahelAM je dhAtu AtmapadI hoya to tene san lAgyA pachI paNa kartAmAM Atmapada thAya. zirAviSa7-sUvAne Icache che. avena saMnivarija-ghoDA vaDe saMcAra kare che-cAlavAnI IcchA rAkhe che. juo 333rA che. 3. 3 ! 74 | gAmaH || | 3 | 7 || parIkSA vibhakitamAM keTalAka dhAtuone gAma pratyaya lAge che. (kAjU mATe juo 3446 sUtra) ane te pachI ; dhAtu vaparAya che. mAn Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vAgyA pahelAM temAM Atmapada thAya ane tama paramaiSa lAgyA pahelAM je dhAtu AtmopadI hoya to mAm pachI lAgelA jhu dhAtune paNa katamAM Atmapada thAya ane gAma lAgyA pahelAM dhAtu je parapadI hoya te mam pachI dhAtune kartAmAM paraphyapada thAya che. tAtparya e ke, mAm pahelAM jevo dhAtu hoya tevo # dhAtune samajavo. karavuM" arthane $ dhAtu pahelA gaNane ubhayapadI che. Atma-+=+mA+++g=A +=horabe-ceSTA karI paramai-mI=mImI+= fmI=mAma+ +4=miyAnU++= miyAMvAra-bhaya pAmyo. phrennAmA -joyuM -ahIM mAm pachI 6 dhAtu nathI paNa mam dhAtu che. | 3 3 ! 75. gandhanA-'vakSepa-sevA-sAhasa-pratiyatna-prakathanopayoge dhana-droha buddhithI bIjAnA doSane khullA karavA, avakSepa-niMdA karavI, sevA-bIjAne anusaravuM -sahAya karavI. tA-sArA-narasAne vicAra karyA vinA pravRtti karavI. pratiyatna-kaI vastumAM guNanuM sthApana thAya e mATe vAraMvAra prayatna karavA. kathana-kahevAnI zarUAta karavI athavA prakarSapUrvaka kahevuM. 3yo -dharma vagerenA kArya mATe kharca karavo. * upara jaNAvelA keIpaNa arthanA sUcaka evA 3 dhAtune rtAmAM Atmane pada thAya che. rAjana-33-rohabuddhithI bIjAnA doSone ughADA kare che. avakSepa-durghattAna avakta-duzcarita lekenI niMdA kare che. sevA-mahAmAtrAna 3 phate--mahAvatone upakAra kare che-sevA kare che-sahAya kare che. sArdasa-vArAna pravuMte-parastrIo tarapha jAya che. pratiyana-gohya upaSNu-kAI guNa Ave te mATe lAkaDAne pANImAM vAraMvAra jhabaLyA kare che. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAyatRtIya pAda pa35 praznathanaganavAna prata-lakavAdone eTale lekamAM pracalita kahevatane 3payoga-zarta pratyutta-dharma vagerenA kAma mATe so rUpiyAno kharca kare che. che 35 35 76 . gaH prasare che rUma rU. 77 che. bIjAne harAvavo" athavA bIjA vaDe parAjaya na pAmavo" athavA kSamAM rAkhavI" eTale upekSA karavI athavA vadhAre sahana karavuM" evA arthavALo dhAtu madha sAthe hoya to katamAM Atmane pada thaI jAya che. prasadana-taM hA! madha-hAya! tene harAvyA athavA tenAthI hAryo nahIM, athavA te tarapha kSamA rAkhI-upekSA karI eTale tene javA dIdhe, athavA vadhAre sahana karyuM. tam dhikSaroti-tene adhikAra Ape che-ahIM prasahana" artha nathI tethI Atmapada na thayuM. | 3 3 ! 77 ! rIti-jJAna-panna-vimasyuvmApamatrane vAra rU . 3 / 78 DhIti-prakAzita thavuM, jJAna-avabedha, vana-utsAha, vimati-vivAda, 3pasamA sAMtvana karavuM athavA upAlaMbha de, 31manna-ekAMtamAM lalacAvavuM. A upara jaNAvela keI eka arthavALA vad dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che. "spaSTa belavA'nA arthavALo vat dhAtu prathama gaNune parasmapadI che TrIti-te vijJAna kyAre-syAdvAdanA viSayamAM bolatA vidvAna dIpe che jhaLake che-prakAzita thAya che. sAna-te dhImAna taravArtha-buddhimAna puruSa tatvArthasUtranA saMbaMdhamAM jANe che parana-tafsa vate-tapamAM utsAha batAve che. vimati-5rSe vivanta-dharmanA viSayamAM vivAda kare che. rAsaMmA-rAna 3vase-ne karene sAMtvana Ape che. 35matrA-kuramAm 3pavata-kulabhAryAne-kulIne strIne-ekAMtamAM lalacAve che. che. 3. 3 78 che. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vyAvAmAM sojo || | OM | 7o | jemanI vANI spaSTa samajAya evI heAya evA manuSya vagere bhegA thaI te samUhamAM mele tenu nAma saheta. maheti arthavALA vardhAtune kartAmAM Atmanepada thAya che. pa36 saMvattta prAmyAH-gAmaDAnA mANasA bhegA thaI ne eka sAthe mele che. saMvanti gujA:-peApaTA eka sAthe mele che--ahIM eka sAthe melanArA peApaTA che. jeenI vANI vyakta-taddana spaSTa- thI. caitrone maitro patti-caitranAmeAlI rahyA pachI maitra khAle che -ahIM sahekita nathI. || 3 | 3 | 9 || vivA? nA !! rU | rU ghaNA manuSyeA bhegA thaIne eka bIjAthI mele te vivAda. A arzIvALA var dhAtune thAya che. 80 || kartAmAM paraspara viruddha eka sAthe sAmanepada vikalpe viprayanti vA mautRrtta:-bhegA thayela jyeAtiyAA bhAre vipravavante, vivAda kare che. saMpravavante vaiyA raLA:-bhegA maLelA vyAkaraNanA paDite paraspara saMvAda kare che--eka bIjAne TekA maLe evu mele che.-ahIM vivAda nathI. mauDUto maudUrtana mATU vipravRtti-eka jyotiSI, bIjA jyAtiSInA mAlI rahyA pachI vivAdanuM vacana bole che. ahIM saheAkita-5ka sAthe olavA--nI kriyA nathI. || 3 | 3 | 80 !! amo arnayati || 3 | 3 |8o manuSyAnuM spaSTa kholavu' evA avALA tathA anu upasarga nuM cainA vat dhAtune kartAmAM Atmanepada thAya che, jo tenuM ka, prayAgamAM na batAvyuM hAya tA. anuvate caitro maitrasya-rautra caitranA anuvAda kare che.-jema caitra eTale che tema khele che. samanuvati--je kaheluM che tene bole che.ahIM prayAgamAM uttam ne 'krama' atAvela che. anuvati vILA-vINA kheAle che-vAge che.--ahIM spaSTa bolanAra manuSya nathI. !! 3 | 3 | 81 || Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 537 : / 3 82 jJA dhAtune kartAmAM Atmaneyada thAya, je tenuM karma prayogamAM na banAvyuM hoya te, ma7 nAnIse-dInA saMbaMdhamAM jANe che eTale ghI vaDe jamavAnI zarUAta kare che. arlI ghI, karma nathI paNa jamavAmAM sahAyaka sAdhana che. tai8 saMgha nAnAti-telane ghIrUpe jANe che-ahIM telane "karma' rUpe banAvela 3 3 82 pAta thaH rU / 3 / 8rU 34 upasarga sAthenA thI dhAtune kartAmAM Atmane pada thAya che, je prayogamAM karmane na batAvyuM hoya te. yo yo 3uta te-dareka yugamAM upasthita thAya che. nAnama 3pati ti-rAjAnI pAse jAya che. A prayogamAM rAgAnan karma batAvela che. 3. 3 / 83 !! sano -ra-ra viva-vatti-kjhartadA: rUrU 84 | samuM upasarga pachI , , pradU , muM, vita, sva, eTale pahelA tathA bIja gaNuno 25 ane da dhAtuone je vAkayamAM karmane prayoga karyo na hoya to mAM Atmane pada thaI jAya che. saMsate-te maLe che. gamana' arthane nam dhAtu prathama gaNuno parama kadI che. samRchite-te samAgama karaze. iMdriya pralaya-moha-muMjhavaNa-ane mUrti bhAva- sAkAra thavuM- ema be arthavALe Rk dhAtu cha gaNuno paraupadI che. saMskRte-te sArI rIte pUche che. "jANavAnI icchA arthane praphU ,, saMrayte-te sArI rIte sAMbhaLe che "sAMbhaLavuM' arthane bu dhAtu pAMcamA ,, saMvare-te sArI rIte jANe che. "jJAna" arthane vidra dhAtu bIjA gaNane ,, ahI" je vi4 dhAtu "jJAna" arthavALo che tene ja levAnuM che, bIjo koI [va dhAtu nathI levAnI. saMvate-te sArI rIte avAja kare che svara dhAtu pahelA gaNane paraupadI che. "zabda karavo ane upanApa' e enA be artha che. 0 samRchate-te samAgama kare che. * dhAtu pahelA gaNano paramaipadI tathA tenA "gati" ane "prApaNa be artha che. nivRtte- te samAgama kare che. trada dhAtu bIjA gaNane paramaipadI che. teno artha "gati che. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMte-te sArI rIte jUe che. stra dhAtune ane 8 dhAtune ghane lepa thatAM A niyama na lAge. saMskRti maitra-maitrane maLe che.ahIM vAkyamAM karma che tethI Atmapada na thAya 3 35 84 .. veH : rAtre vAvAze rUrU! 86 . vi pachI AvelA 3 dhAtune prayogamAM karma na hoya to kartAmAM Atmane pada thAya che tathA karma, prayogamAM hoya te zabdarUpa karma hoya tyAre kartAne arthamAM Atmapada thAya che. paNa vi pachI AvelA 9 dhAtune "nAza" artha na hovo joIe. virvata saidhavA-siMdha dezanA ghoDA sArI cAle cAle che. zroNA vivutti 2Tna-ziyALa judA judA prakAranA avAje kare che. ahIM zabdarUpa karma che. vivAti mRdu-mATIne keLave che. ahIM karmane prayoga thayela che tathA zabdarUpa karma paNa nathI tethI Atmane pada na thAya. virati madhyAyamU-adhyAya-adhyayana-no nAza kare che-ahIM nAza artha che tethI Atmapada na thAya. mA cama-naH veDa rUrU 86 / mA upasarga pachI yam ane Trena dhAtuone je karma na hoya te kartAmAM AtmAne pada thAya che tathA karma hoya to kartAnuM potAnuM aMga ja karma hoya tyAre ktanA arthamAM Atmane pada thAya che. AgaLa strI pratyAyanA prakaraNamAM rA438 sUtramAM "svAMga"nI je khAsa vyAkhyA Apela che tene ahIM levAnI nathI mATe ja A sUtramAM je na mukta Da ema 4 tathA temane judA judA prayoga nidezela che. mAyate-lAMbuM kare che. mAte vA-athavA AghAta kare che. mAte prayogamAM na dhAtu bIjA gaNane parapadI che ane "hiMsA. karavI" tathA "gati karavI" e be tenA artha che. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda pa39 kartAnuM aMga-nmayajIne mAhite vA vada-pagane lAMbo kare che. athavA pagane AghAta kare che. gAyachati rajum -doraDIne lAMbI kare che. ahIM karmane prayoga che tethI tathA je karma che te kartAnuM potAnuM aMga nathI tethI Atmane pada na thAya. ghustAra rU I87 || vi ke 3tu upasarga pachI AvelA ta6 dhAtune "karma" prayogamAM na hoya to kartAmAM Atmane pada thAya che tathA je karma, prayAgamAM hoya to kartAnuM potAnuM aMga ja hoya tyAre kartAmAM Atmane pada thAya che. agdhAtu pahelA gaNuno paraupadI che ane "tapavuM' e teno artha che. vitare, 3ttane visUrya khUba tape che. vitapaNe, DarapaNe vALimU-kartA potAnA hAthane tapAve che. 3 | 3 | 87 ! aNikkarma-NikkatakANNigo'smRtau // 3 / 3 / 88 // kartariprayAgamAM eTale apreraka avasthAmAM je karma hoya te ja, preraka prAganI avasthAmAM kartA hoya to evA preraka arthanA sUcaka pratyayavALA dhAtune kartAmAM Atmapada thAya. A dhAtu "smaraNa" arthane sUcaka na hovo joIe. tapAH tina gAnita-hastipako-mahAvate-hAthInA savArahAthI upara caDe che. (taMriprAga-apreraka avasthA-ahIM hAthI karma" che) tAna hRtipatAnuM hRta bAroha-teone-hAthInI upara caDanArA savAranehAthI pitAnI upara caDAve che. (preraka avasthA-ahIM kartaraprayAgane karma' rUpa hAthI, kartA che mATe Atmane pada thaI gayuM.) Arohayati hastipakAn mahAmAtraH, Arohayanti mahAmAtreNa hastipakAH mahAvata hastipakAne caDAve che. (preraka arthasUcaka), ane hastipake, mahAvata vaDe caDe che (preraNuM sUcaka), ahIM "hastiparka karma che te preraka avasthAnuM kama che. sUtramAM jaNAvyA pramANe "apreraka avasthAnuM Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''540 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana karma, preraka avasthAmAM kartA heya" ema hovuM joIe, paNa tevuM A pragamAM nathI. ahIM to preraka avasthAnuM karma, preraka avasthAmAM kartA thayela che tethI A prayogamAM A niyama na lAge A sUtramAM je biT tathA Li zabda nedhela che te, "fm1 zabda dvArA preraNAnA ja arthamAM (juo 3jAra ) Avato fr[ pratyaya levo paNa bIjo koI bis (juo 3417) tathA nagna (juo 3442) pratyaya ahIM na levo" evuM samajAvavA sAru sUtramAM [kAravALo mT zabda nedhela che. ___ gopAlakaH gaNaM gaNayati, gopAlaka gaNaH prerayati iti gaNayate gaNo pAra-gaNu-gaNanAra, gAyanuM ToLuM govALiyA pAse gaNave che. (ahIM kartari>>garUpa mULa kriyApada gati che. A kriyApada, apreraka pratyayavALuM che-praLiT pratyayavALuM che eTale jinuM pratyayavALuM che, tenuM karma janam che, te karma, preraka prayoga je nAte che te ja pratyayavALo che tenuM kartA thayela che tethI A prayogamAM A niyama dvArA Amane pada thayela che tethI paNa jo gopAmu prayoga bAbara sAdhI zakAya che). cati prIpo mRtya-dI nokarane dekhADe che. (ahIM karma, kartA nathI paNa karaNa krata che, mULa prayoga- atyA: propena gharati ema che, tethI Tarzane ema A niyama dvArA Atmane pada na thayuM.) lunAti kedAraM caitraH, lUyate kedAraH svayameva, taM prayuGkte lAvayati raM caitra-catra kyArAne laNe che ane kyAre potAnI meLe laNAya che. cetra kayArAne lAve che. (A prayogamAM apreraka avasthAnuM karma, kartA te thaI gayuM che paNa TU dhAtunuM sUyate kriyApada preraka avasthAmAM nathI ane jyAM TU dhAtu preraka avasthAmAM che tyAM "kedAra' karma che, rtA nI. tethI A niyama dvArA hAva ema Atmane pada na thAya.) Arohanti hastinaM hastipakA:, tAn enam Arohayati mhaamaatrHhasti pake hAthI upara caDe che ane mahAvata temane tenA (hAthInA) upara caDAve che. (A kartari pragamAM hastI karma che te preraka avarathAmAM paNa karma ja rahyuM che, kartA thayuM nathI. tethI A niyamadvArA mArate ema Atmane pada na thAya.) Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 541 mArohanti haritana stipaI: tAn mArIne hRklI-hastipakA hAthI upara caDe che, hAthI temane caDAve che. (A prayugamAM eTale mArohanti rutinaM tavA: e preraka avasthA vinAnA kariprayAgamAM AtmAne pada na thAya. kariprayAgamAM ane preraka avasthAvALA A prayogamAM dhAtu eka sarakho che, paNa "Ane pada karatI vakhate dhAtu preraka avasthAmAM ja hovo joIe evI A vidhAnanI apekSA che. tethI mAronita ne badale mArohanta na thAya.) #o: vanaramaM smara-koyala vananA gulmane-thaDa tathA zAkhA vagaranA choDane yAda kare che. mUrati vanamaH vimU-vanagulama kokilAne smaraNa karAve che. (ahIM apreraka avasthAnuM karma, preraka avasthAmAM kartA thaI gayuM che paNa dhAtu "smRti' arthavALA hevAthI Atmane pada na thAya.) | 3 | 3 | 22 | prame pRthi-vaH | 3 | rU 82 gharama-ThagAI-vaMcana-arthavALA ane preraka avasthAmAM vaparAyelA dhU ane van dhAtune katamAM Atmane pada thAya che. dU dhAtu cothA gaNune parapadI che ane teno artha "abhiphAMkSA rAkhavI" che tathA vanna dhAtu pahelA gaNane paupadI che. tene artha gani che. varTa I-baTune Thage che. gharuM vaaiyate-baTune Thage che. naM nardhayata-kUtarAne lalacAve che--ahI gAI" artha nathI. 3 3 89 ! lIG-linaH arcA-abhibhave ca At ca akartari api / rU / 3 / 10 || pUjA, parAjaya ane ThagAI arthavALA tathA preraka avasthAmAM vaparAyelA cothA gaNanA AtmAne padI strI ane navamA gaNanA paraupadI stra dhAtune knamAM Amane pada thaI jAya che ane banne strIne badale 8aa rUpa paNa belAya che tathA kartari prayoga na hoya tyAM eTale karmaNi vA bhAve. prayogamAM paNa bane trIne badale rUpa vaparAya che. ma-vaTAmiH gAyate-jaTA vaDe pUjAya che. ' Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa42 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana amimava-no vartavAn agharA -bAja cakalIne parAbhava kare che. plma-savAn kaDhAvate tane koNa Thage che? jaTAmAstrAvya kaTisTena-jaTila vaDe jaTAo dvArA pU meLavAya che. akartariprayogamAM paNa strIno strA karavAnA vidhAnane kAraNe A karmaNipragamAM paNa strIno tA thayA che. | 3 | 3 | 90 che umara thatu vALe che rU. 3 ! 12 che preraNa karanAra dvArA ja-bIna dvArA nahIM paNa preraka dvArA jasvArtha jaNAta hoya to preraka avasthAmAM vaparAyelA prathama gaNunA ane DuM hasavAnA'-'smita'nA-arthavALA AtmAnapadI kinna dhAtune kartAmAM Atmane pada thaI jAya che. tathA dmine badale smA rUpe vaparAya che ane akartariprayAgamAM paNa tene badale hma rUpa vaparAya che. kaTiTo vismayate-jaTila-jaTAvALo-lokone vismita kare che. lokone vismita karavAmAM "jaTilane bhikSA maLe" e ene vArtha che eTale prerakano ja svArtha che ema spaSTa jaNAya che. veLa vinA vati-rUpathI vismita kare che.ahIM preraka dvArA svArtha jaNAto nathI paNa rU5 dvArA preraka vismaya upajAve che eTale svArthanA sAdhanarUpe rUpa" che, preraka dvArA svArtha nathI. tethI Atmane pada na thAya. HivanamU-vismaya pamADavo.-akartari prayogamAM paNa dinanA rUpanA vidhAnane kAraNe A prayogamAM mino smA thaI gayo che. Tii 3 2 3 | 9t || vimere ma ra rU/ 2 bIjA dvArA nahIM paNa preraNuM karanAra dvArA ja svArtha jaNAto heya to preraka avasthAmAM vaparAyelA bIjA gaNanA "bhaya arthavALA paramaipadI mI dhAtune kartAmAM Atmane pada thaI jAya che ane mo ne badale maujUno tathA mAno prayoga thAya che. tema ja akartariprayogamAM paNuM mano mI tathA mA vArApharatI thAya che. muThTho mIte, mAnavate vA-muMDa-mAthuM muMDAvela-mANasa bIvarAve che. zuddhi mAta-kuMcI dvArA bIvarAve che-ahIM karaNa dvArA svArtha che. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 543 mISA, mAvanam- bhaya -ataMriprayogamAM paNa vidhAna karavAthI A bane bhAvavAcI nAmamAM mIthu thayA ane mAM paNa thayA che. | 3 | 3 | 9 | fmakathAmAkhyA || rUma rU13 . miA zabda sAthe joDAyelA ane preraka progavALA 6 dhAtune "vAraMvAra karavuM evo artha hoya to kartAmAM Atmane pada thAya che. gvuM diggA jAte-padane vAraMvAra mithyA karAve che. gvuM sAdhu +Arata-padane sAruM karAve che.-ahIM vidyA zabda nathI. saMta vaTuM mithyA jAti-ekavAra padane mithyA karAve che-ahIM "vAraMvAra artha nathI paNa ekavAra' ja artha che tethI Atmane pada thayuM nathI. 93 | parimuhAyamAyasapAdheivadavasadamAdarucanRtaH vari sAthenA mudde dhAtu, mA sAthene yama dhAtu, A sAthe cara dhAtu temaja vA, dhe, va, vasa, Tam, , , ane nRtu e preraka arthanA-niyaMta-dhAtuone kartAmAM Atmapada thAya che, je kriyAnuM pradhAna phaLa, kartAne maLatuM hoya to. rite caitra-citrane moha pamADe che. muda dhAtu "muMjhAvuM-"moha pAmavo" arthano cethA ane paramaipadI che. mAnavate sarSama-sarpane lAMbo kare che. yam dhAtu "upara" arthano pahelA gaNane paramaipadI che. rAjA maitrama-mitra pAse AyAsa karAve che. "prayatna" arthano ca dhAtu cothA gaNane paramaipadI che. gr? huma-bALakane pIvaDAve che. "pIvA" arthane padhAtu pahelA gaNane parasmapadI che. pAkiApha-nAnA baccAne dhavarAve che "pIvuM arthano je dhAtu ,, ,, vAte mu-bALakane belAve che. "spaSTa bolavuM" arthane vat dhAtu ,, ,, Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vArate pAthamU-musApharane vasAve che. nivAsa" arthane dhAtu ; ,, Tamane azvaghoDAne dame che-paleTe-che "damavuM' arthane Tak dhAtu cothA gaNane paramaipadI che. mAte aiLa-caitra vaDe khavarAve che. "bhakSaNa" arthane prat dhAtu bIjA gaNane parasmapadI che rovare maitra-maitrane ruci pedA kare che, athavA mitrane gamADe che. vizeSa prIti" ane "dIpti' arthane nna dhAtu pahelA gaNana Amane padI che. nartate namU-naTane nacAve che. at dhAtu cethA gaNane "nAcavuM" arthane paramaipadI che. - 3 3 94 -fzataH | rU. rU. 25 dhAtu pAThamAM je dhAtuo huM nizAnavALA che ane zuM nizAnavALA che, te dhAtuonA kriyApadono kartA phalavAna hoya to temane-te dhAtuone kartAmAM Atmane pada thAya che. je kriyA karavAmAM Ave che tenuM pradhAna phaLa sIdhuM ja kartAne maLe tyAre kartA "phalavAna" kahevAya. vAte-yA kare che. canna dhAtu prathama gaNane ubhayapadI che ane vana nI ema huM nizAnavALa dhAtupAThamAM che, tenA cAra arthe che-1 devapUjA, 2 saMgati, 3 karavuM ane 4 dAna devuM. 3 dhAtu prathama gaNune ubhayapadI che ane ku[ ema 7 nizAnavALo karavuM" arthano che. te-kare che, cannanti-teo yajJa kare che. jemake-brAhmaNo rAjA mATe yajJa kare che. ahIM yajJa karanAra brAhAne yajJa karavAnuM je sIdhuM varga35 phaLa che te maLatuM nathI, brAhmaNone to yajJa karAvavA mATe dakSiNArUpa gauNa phaLa maLe che. dakSiNA, yajJanuM pradhAna phaLa nathI tethI yajJa karanAra brAhmaNo "lavAna" kartA na gaNuya tethI calate prayoga na thAya. kurvarita teo kare che -jeo paisA vagere laIne bIjAnuM kAma kare che temane kAma karyAnuM sIdhuM phaLa-pratiSThA yaza-vagere-maLatuM nathI, e apekSAe ahIM paNa kartAne pradhAna phaLa maLatuM nathI ethI kute prayoga na thAya. | 3 : 35 95 , Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 545 54 jJA anuparata ne rU / rU . 26 / upasarga sivAyanA 3 dhAtune kartA phaLavAna hoya te kartA arthamAM jJA dhAtune Atmapada thAya che. mAM jJAnIte-gAyane jANe che. rahya nAM nAnAti-bIjAnI gAyane jANe che--ahIM "jANavAnuM phaLa kartAne maLatuM nathI. tethI jJAnate prayAga na thAya. 3 3 96 vatrA apAta 1 rU. 3 17 che. kartA phalavAna hoya to mA upasarga sAthe vat dhAtune kartAmAM Atmapada thAya che. #Atam apavavate-ekAMtavAdanI niMdA kare che. 3mAvata para svamavAtu-svabhAvathI-niMdA karavAnI Teva paDI gaI che tethI- bIjAnI nidA kare che ahI kartAne kazuM ja phaLa maLatuM nathI tethI Amane pada na thAya. - 3 3 9 | sa6-3r bAda coH gAje rU. 3 / 18 . kama, ane Adu upasarga sAthe AvelA m dhAtune kata phaLavAnuM hoya te kartAmAM Atmane pada thAya che, je mu dhAtune saMbaMdha graMtha sAthe na hoya te. saMvarajIte vana-cekhAne pahoLA kare che. 3 4te mA-bhArane vahevA udyama kare che. mArachate mAram - , , , , , vivitsA 3chata-cikitsAnA graMthamATe ughuma kare che-ahIM dhAtunA artha sAthe graMthano saMbaMdha che tethI Atmane pada na thAya. 81 3 | 98 ! pAntara vA rUrU . 38 | 35 35 94 thI 33 98 sUtro sudhImAM je dhAtuone phaLavAna kartA hoya te Atmane padanuM vidhAna karyuM che te vidhAna, je phaLavAna kartAne bhAva bIjA zabdathI jaNAto hoya te katamAM eTale ktanA arthamAM vikalpa thAya che eTale AtmAne pa vikalpa thAya che. 35 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa46 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana a rAtre rimo, gharano vA-pitAnA zatrune moha pamADe che. juo 13394 vaM ya janate, dati vA-pitAne yajJa kare che. juo 339pA svAM nAM nAnIte, nAnAti vA-pitAnI gAyane jANe che. juo 3 vATA sarva zaguma Avate, apavati vA-pitAnA zatrunI niMdA kare che. juo kA397I svAna grahonuM saMvarajIte, saiyarachati vA-pitAnA khAne pahelA kare che. juo | 3 | 3 | 98 che. A badhAM udAharaNamAM rava pada dvArA phaLavAna kartAne bhAva jaNAvela che || 3 | 3 | 99 paramaiyada prakriyA-pArAzaoo sUtrathI zarUA.8 sUtra sudhI- ropAtta para che rU rU. 200 N je dhAtuone je khAsa saMyogomAM AtmapadI thavAnuM kaheluM che te ghAtuone jyAre te saMyogo na hoya tyAre kartAnA arthamAM paraupada thAya che. khAsa saMyogo eTale dhAtunuM amuka nizAna, amuka upasargano saMbaMdha, amuka arthane saMbaMdha, amuka padano saMbaMdha, tathA amuka pratyayane saMbaMdha-Ama aneka prakAre khAsa saMyogo samajavA. paraMtu uparanAM sUtro dvArA AtmapadI dhAtuone mATe paNa amuka khAsa saMyogomAM je rIte AtmapadanuM vidhAna karela che te vidhAna jyAre e sage na hoya tyAre na lagADavuM e dayAnamAM rAkhavuM jemake - vAvArapA sUtra dvArA upasarga sAthenA AtmAne padI kahyuM dhAtune AmanepadanuM vikape vidhAna karela che eTale jyAre kada dhAtu upasarga vinAno hoya tyAre tene nitya Atmane padI samajavo. mati-thAya che. sattA' arthane bhU dhAtu prathama gaNuno che. tti-khAya che. "bhakSaNa' arthane mad dhAtu bIjA gaNano prathama dhAtu che. || 3ii 3 100 che parAno dare rU rU. 10 || varA tathA mana upasarga sAthe 9 dhAtune kartAmAM paraupada zaya che. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda pa47 pa ti -UlaTuM kare che. anukroti-ramanukaraNa kare che. 'karavA arthane 6 dhAtu prathama gaNane ubhayapadI che | 3 3 101 : kSiA: rU! rU202 che. prati, mama, gati mAMnA koI eka upasarga sAthe AvelA kSi dhAtune kartAmAM parapada thaI jAya che. preraNA arthane kSi, dhAtu tudAdigaNano ubhayapadI che. pratilipati-tenI prati pheke che. milipati-sAme pheke che. pratikSipati-ghaNuM pheke che. I 33102 trAT vada / rU rU . 20 rU che upasarga sAthe AvelA va6 dhAtune kartAmAM paramaipada thAya che. prati-vahe che-pravAha cAle che. prApaNu" arthane varlDa dhAtu prathama gaNano ubhayapadI che, tene parasmapada ravayaMsiddha che ja te paNa pra sAthene vat dhAtu kartari prayogamAM vara1mAM ja vaparAya evo niyama A sUtra batAve che. 35 35 103 pareza | rU rU204 | pari upasarga sAthe AvelA mR6 dhAtune ane vat dhAtune katamAM parapada thAya che. "sahana karavA' arthano mR6 dhAtu cethA gaNane ubhayapadI che. parikRSpati-vadhAre sahana kare che. parivati-vahana kare che. || 8 3 5 104 vApare ma pa ] [ rU| 201TI vi, mA, parimAMnA game te eka upasarga sAthe AvelA rajU dhAtune kartAmAM parasmapada ja thAya che. viramati-virame che. bAramati-maryAdAmAM rame che, pariti-cAre bAju rame che jIrA arthane ram dhAtu prathama gaNane AtmapadI che 3 2 3 15 vAta che rUrU. 106 3ra sAthenA dhAtune kartari prayogamAM parasma pada vikalpa karavuM. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAryA. paramati paramate vA-rati kriyAyukta puruSa, strIne ramADe che, raN dhAtu Ama te akama ka che paNa ahIM 'ramADavA' arthAta ram dhAtu che tethI sakra`ka thayela che 548 saMtApaH 3ti gujaramate vA-saMtApa aTake che. ram dhAtu te AtmanepadI che te paNa 105mu sUtra evu vidhAna kare che ke e sUtramAM jaNAvelA upasageu sAthe m dhAtu Ave te kata riprayAgamAM tene paramaipadI ja samajavA tathA 106 suM mutra evu vidhAna kare che ke jIva sAthenA ramU dhAtune paramaipadI paNa samajavA, || 3 |3 | 106 || 7 iitta prAtiyAnavya:i || 3 : OM / ? apreka avasthAmAM-kata riprayAgamAM je dhAtu eka kaTAya tathA jenA prANI kartA hoya te te dhAtu jyAre preraka avasthAmAM Ave tyAre paramaipadI ja thaI kAya che. Asati vatra caitrane besADe che. caitra: Aste A kariprayAgamAM An dhAtu akaka che prANa daMvALe che tethI Asati evA preraka prayAgamAM pasmapadI ja thayuM paNa | 3 | 3 | 95) sUtra dvArA Asayate prayoga na thAya. " dhAtu mesavA' ane bIna gaNatA AtmanepadI che svayameva prodyamA naJa yuddha=mArodyate--potAnI meLe caDAvanAra hAthIne preraNA kare che.-ahI preraka avasthAmAM nahIM paNa AroyamALa ema preraka avasthAmAM rA~ dhAtu, prANI kartAvALA che tethI A niyama preraka avasthAmAM na lAge eTale Aroota prema paramaipada na thAya. cetayamAna pravu te cetavRti cetanArane preraNA kare che eTale cetAve che. ahIM caitayamAna prayAgamAM ri nathI paNa rUi (jue kAkA17) pratyaya che tethI A niyama dvArA vit dhAtune parauMpada thaI ja jAya. / 'saMvedana' ane ti dhAtu dasamA gaNane AtmanepadI che te A niyama dvArA parauMpadI bane che. mULa sUtramAM 'zi' pada vaDe bhatte niSedha karela che. pitA niveSa nathI karyAM. rAobayate zrIddIna atava:-taDakA ceAkhAne sUkave che,-ahIM strIhayaH munti-ceAkha! sukAya che' e prayeAgamAM 'ceAkhA'prANI krarto nathI, A vyAkaraNazAstranI vicAraNAmAM 'cokhA'te prANI mAnavAmAM nathI AvatA. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-tRtIya pAda 549 A vyAkaraNamAM "prA|i-- prauSi-vRkSepUH' dhArArU | ityAdi sUtramAM bApA, yu ane ghA ema traNa judAM judAM batAvelAM che tethI ema spaSTa jaNAya che ke maugfpa ane vRkSano samAveza prANumAM thatuM nathI. jo ke tatvajJAnanI vicAraNAmAM trIjI jayAre sacitta hoya tyAre tene prANI mAnavAmAM Ave che paNa vyAkaraNanI vicAraNumAM sacitta vrIhine paNa prANI mAnavAmAM AvatA nathI tethI A dhAtu prANI kartAvALo na hovAthI tene A niyamathI parasmapada na thAya. Jaa dhAtuno "zeSaNa" artha che ane te cothA gaNuno paramai paDI che ja jAte-sAdaDI banAvarAve che.-ahIM dhAtu ra #ti ema apreraka avasthAmAM kartapriyAgamAM sakarmaka che. eTale parasmapada na thayuM. || 3 3 / 107 che varavAdArArthe-vRdhayudha-zu-hu-nara-naH rU5 rU. 108 cAlavA" arthanA preraka avasthAvALA dhAtuo, navA "AhAra arthanA preraka avasthAvALa dhAtuo ane preka avasthAvALA rUha), vRdhu, yudha, g, ru, cuM, nara ane jana e dhAtuone katamAM parapada thAya che. vArya-vata-calAve che-"cAlavA" arthane rajU dhAtu prathama gaNana paramaipadI che. #qte kaMpAve che. kaMpavA' arthana maLyu dhAtu prathama maNano AtmapadI che. aahaaraarthmonana-khavaDAve che. bhAjana karavA ' arthane mun dhAta dhADhi gaNane paramaipadI che bAphAvAta citramannakUcaitrane anna khavarAve che. e ja arthavALo. prarA dhAtu zrI Adi gaNane paramaipadI che rU-muvamacAvati riAthamU-ziSyane sutra bhaNAve che. phuDa dhAtu bIjA gaNano "mavuM" arthane AtmapadI che. -vadhati vara-sUrya padhdhane vikasAve che. vadha dhAtu prathama gaNane parapadI che tathA cothA gaNano AtmapadI che. teno artha * navuM" ke "vakasavuM -"khIlavuM che ra-gAMdhaafa Twif-lAkaDAM laDAve che. yudha dhAtu cothA gaNano prahAra' arthane Atmane padI che. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pu-prAvayati rAjyam-rAjyane pamADe che. 3 dhAtu pelA gaNane AtmanepadI che, 'gati' artho che. ku-drAvati ayaH-lADhAne gALe che. Tu dhAtu pelA gaNanA parauMpadI che. 'gati' artha che jIllAvayati vaijam--telane TapakAve che. su na-nAzavaMta vAvam-pApane nasADe che-nAza pamADe che. nAza ,, aya nA nA dhAtu ceAthA gaNanA paraaipadI che. ana-nnanati puSyama-puNyane pedA kare che. pedA karavu" aneA nan dhAtu ceAthA gaNane AtmanepadI che. "" graMthakAre nanavRtti puSpamU vAkya mukIne A pAdane a Mte moMgalane nirdeza karela che || 3 |3 | 108 l tamAma AcArya hemacandrasUri racita siddhahemacandra zabdAnuzAsananI svApajJa ladhuvRttinA trIjA adhyAyamAM, dhAtune kriyApadya anAvavA mATe lAgatA pratyayAnA nirdeza sAthe AtmanepadmAdika prakriyAnI sAdhanArUpa trIjA pAdyanA vivecana gujarAtI anuvAda pUro thayA trIjo pAda samApta Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya adhyAya (caturtha pAda) bAya pratyayanuM vidhAnajuvo--ff- -ne cAya pe rU! 4 2 , dhUpa, vi6, ,e dhAtuone kriyApada banAvavA mATe mArA pratyaya lagADavo. arthAt mA pratyaya lagAvyA pachI ja kriyApadane lAganArA tivuM vagere pratyaya lagADavA. gu+gALo[+=ovAti vacUkSmati=govAti-rakSA kare che. ahIM dhAtupAThamAM juvo e rIte nirdezAyelo prathama gaNuno ja parasmapadI gujju dhAtu levAno che. supa nona-kuratanayoH e prathama gaNana tathA muva kathAkuTara e cethA gaNane-A be dhAtuo levAnA nathI tathA pI dhAtune paNa jyAre ya pratyaya lAgIne teno lepa thayAM hoya tyAre evo cA lepavALo guIT banelo dhAtu ahIM levAno nathI. e sUcavavA sUtramAM kupo evo nirdeza karela che dhUq+mAdhuvAyU+a+ti dhUvAta-saMtApe che. dhUpa dhAtu prathama gaNune paramaipadI che, "saMtA5' artha che. viz+AcUkavirachAyU+ga+ti-vichAyata-jAya che. vii dhAtu chaThA gaNane parapadI che, "gati' artha che. q[+mAya=gq+ga+ti=Ati-stuti kare che. 10[ dhAtu prathama gaNane AtmapadI che, "stuti' atha che. juna+mArkaqnATyU+ma+ti=qnAyati-stuti kare che, tathA vyavahAra kare che. pan dhAtu prathama gaNane AtmapadI che, "stuti karavI" ane "vyavahAra karo e be tenA artha che. -pratyayanuM vidhAna- sAme f / rU 4 2 | rU (zipha) pratyaya lagAvyA pachI ja am dhAtune kriyApadarUpe vyavahAra thAya che. | 3 | 4 5 1 ! Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pepara siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gurU==Ani+te=jAma++te=Ana+a+te=Anayate-te khAta kare che- te Icche che. m dhAtu prathama gaNana AmanepadI che, khAMta-heza-karavI" artha che. che. 3 4 5 2 | phIya pratyayanuM vidhAna- yaH + rU4 5 rU | (DI) pratyaya lagADyA pachI ja Rt dhAtuno kriyApadarUpe uparoga thAya che 75g+phaeN=tIyU++te tIre-dhRNuM kare che, spardhA kare che, jAya che. hat dhAtu prathama gaNano paramaipadI che, ane tenA batAvelA traNa artha che. || 3 | 4 | 3 || zrAvi te vA | 3 | 4 | 8 | aravi eTale jyAre rAva pratyaya na lAge tyAre ane tenI jevA ja rUtha,phA vagere pratyaya na lAge tyAre arthAta vartamAnA, saptamI, paMcamI ane hyastanI sivAyanI vibhakitaomAM uparanAM traNa sUtromAM kahelA te te dhAtuone tene pratya vikalpa lagADavA. nIce ApelAM badhAM rUpa zvatanInAM che-- T[+mAca=ANA++tA=joSaTyatA-rakSaNa karaze. gu+ttA=pU+tA jotA-rakSaNa karaze. dhUpa vagere dhAtuo aMge paNa AvAM rUpa samajI levAM vimU+=jAmi+zU+tA=jAmapU+tA=jAmayitA-Icchaze. mU+tA=+++tA=mata-Icchaze. [5[+tA=hatu+ rpha nnatI+tA=tIgitA-dhRNA karaze, spardhA karaze, jaze. paDatu+tA=+rtA =artitA dhRNa karaze, spardhA karaze, jaze, sanuM pratyayanuM vidhAna- | | 3 | 4 | 4 | r[-ti ma-sAnta sana che rU 4 5 . TV dhAtune gartA-tiraskAra-arthamAM ane tijJa dhAtune kSAMti-kSamAarthamAM te (sana) pratyaya thAya che. ane te pachI ja tene kriyApadarUpa prayoga thAya che. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAra 553 guq+=g][+==d=YTkhate-gaha-niMdA-kare che-tiraskAra kare che. tira=titinu++te=rtAitatte=titiphate-kSamA kare che, sahana kare che. gu+anaEzodhanama-gupta rAkhavuM. gujju mATe juo ! 3 4 1 : sutra tina+manama=senanam -tejasvI karavuM. tina dhAtu "kSamA" ane "nizAna arthane prathama gaNane Atmane padI che. A baMne prayogomAM kramazaH "gaha tathA "kSati artha nathI tethI san pratyaya na thayo. 3 4 5 5 zitaH saMzaya-katAre che rU! 4. 6 che. saMzaya" ane "pratIkAra arthamAM sa (sana) pratyaya lagAvyA pachI ja tu dhAtuno kriyApadarUpe upayoga thAya che saMzaya- vikratu++=vi+viRitu+++=vinadarate meM mana:-nmAruM mana saMzayavALuM che-mane ema thAya che ke dharmAcaraNanuM phaLa haze ke kema ? pratIkAra-ut+=viksit+sastavatsate vyAyamU-vyAdhanA pratIkAra kare che eTale vyAdhino upAya kare che-vyAdhine maTADe che pratIkAra eTale nigraha karavo-aTakAvavuM tathA nAza karavo-evo artha paNa thAya che jemaketu-sarvisispa=visthiH vArAri:paradAra gamana karanArane aTakAvo. visthAni graMthAni-ghAsano nAza karavonakAmA ghAsane vADhI nAkhavuM. vi+mA+ti tathati-vasAve che.-ahIM saMzaya ke pratIkAra artha nathI tathI san na thAya. "nivAsa arthano ti dhAtu prathama gaNane paraupadI che. | 3 | 4 5 6 che zAn-dAna-mAn-badhAn nizAna-Arjava-vicAra-bairUpye rItaH | 3 | 4 7 |. zAna dhAtune "nizAna" arthamAM, kAna dhAtune "Arjava arthamAM, 1 6 varNa koI svataMtra vyaMjana nathI paNa jU ema be vyaMjananA meLApathI A la vyaMjana banela che # ema joDiyA be vyaMjanone junI lipine lakhanArAoe 4 Ama lakhele che. ethI ApaNane enI judAIno bhAsa thayela che ane tethI ja skUlenAM pustakomAM huM ne judo vyaMjana batAvela che je barAbara nathI. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAna dhAtune "vicAra" arthamAM ane vat dhAtune "virUpa-pratikuLa-arthamAM 4 (sana) pratyaya lagADyA pachI ja kriyApada rUpe prayoga thAya che. jayAre A dhAtuone 3 pratyaya lAge tyAre te te dhAtune duirbhAva thAya che ane tema thatAM pUrvanA ne dIvuM chuM thAya che phArU=ArA+te phIrAM| - hathiyArane dhAravALuM kare che. ' , , +ti=rAMti (sArU=virAMte vAMka? - - , y+ti=DhAMtila sara-kare che, mAna+=miria+te+mamAMre-mImAMsA-vicAra kare che. vadhu+ =vimadhu+tane+te=ImarAte-virU pa-varavuM-pratikULa-kare che. rikSAnA nizAna+skU =nirAAnama-teja-dhAravALuM-karanAra, ava+rA+=vAna+ju avaDhAnam -khaMDana karanAra. A baMne prayogamAM mar pratyaya lAgela che, A bane rUpio prathamAnA eka vacanamAM che. nAna+mA+=mAnata-mAna kare che. vadhu pratikavAya+fd=adhati-bAdhA kare che. A cAre pragamAM nizAna" "Arjava vagere apa nathI tethI s ane huM na thAya. rAnI tene dhAtu prathama gaNano ubhayapadI che rAnI avavane ; , '; mAni pUnAvAn , , AtmapadI che ane ahIM A dhAtune ja levAno che paNa dasamA gaNana mAna dhAtu nathI levAne. badhi bandhane prathama , Atmane padI che. je rIta upara lakhelA che te rIte A cAre dhAtuo dhAtu pAThamAM che rAnI ane hAnI dhAtuo ubhayapadI hovAthI temanAM be be rUpa Apela che ane mAni tathA ravi dhAtuo Abhane padI hovAthI temanAM eka eka rUpa batAvela che !! 3 4 7 !! 1 6 prathama vibhaktinuM ekavacana che, ahIM napuMsakaliMgI rUpa che tethI ne badale meM thayela che cakra pratyayanuM vidhAna- Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-catu pAda khAto: vAmaMjU || rU | 4 | 8 || "GU Adi dhAtuone ya (ya) pratyaya lAge che. nU+5+sUrya+ti athavA te "kUti, drUyate-te khajavALe che. mahiya+mahoyate=mahIyate-pUje che. dU=lU:-khajavALa.-A dhAtu nathI, nAma che tethI 5 pratyaka na lAge kaNDU vagere paMcAvana dhAtue nIce pramANe che. 16 gavinAme-khajavALavu 2 mahI yuddho jUnAyAM 2-vadhavuM tathA pUjA karavI 3 dukhIka roSa-nnayo: rAja karavA tathA lAjavuM--zaramAvu 4 veMka paurye pUrvamATe svaghne pa--dhRtapaNu karavu, pahelAM hetu" ane vasa -nidrA levI. ,, ,, , 5 hAka 6 mantu roSa-vaimanasyayoH-reApa karavA ane vaimanasya karavu cha vajranu mAdhurya--pUnayoH-madhuratA tathA pUjana 8 anu mAnasovatane-manane sa MtApa thavA 9 ver A banne dhAtunA atha upara jaNAvela ceAthA veM dhAtunA 10 sTAr/anI jema samajavA 11 ri aArye durasAyAM 2-thANuM ane nidA 12 hAr Isau-dIpavuM 13 3ras pezrvarye aizvaya -Izvara hAvu-sama DAvu 14 31sU pramAtImATe-prabhAta thavuM-savAra thavI 15 pharasa phaLayAma-IrSA karavI--adekhAI karavI 16 tiram anto adazya thavu -aMtardhAna thavu" 17 car 18 19 var 20 as "2 39 sU pravrutI phelAvu 555 ,, Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 21 saMbhUyat prabhUtabhAve-yA yu 22. duvas paritApa-paricaraNayoH-saMtApa tathA paliyaryA kI 23 duraj / cikitsAyAm-mirisA 42va-zagana bharAvAnA 24 bhiSajAya 41v| 25 bhiSNuka upasevAyAm-pAse 2DIna sevA pravI 21 rekhA lAghA-sAdanayoH-1 mA 42vAM tathA sAhana-sI3g 27 lekhA vilAsa-skhalanayo: -- vikSasa tathA 25sita ya 28 elA) 28 velA 30 kelA vilAse-visasa-visAsa 42ve| 31 khelA) 32 godhA. 31 medhA AzugrahaNe-real sabhA hai sahI prAya 127 34 magadha pariveSTane-pyAre nuthA pITa 3. iradhazaradhAraNe-zarane yA 125-mAyane dhAraNa 325- 3 iSudha __ 24Aya che tenu nAma ipudhi che. (0 27 kuSubha kSepe kuSumbha 8 * sukha -sumI yayu 38 duHkha-takriyAyAm J-du:bhI yayu 40 agada nirogatve-niregI 23 41 gadgad vAkaskhalane-gira-gaha -pAjI 25sata kI 42 taraNa gatau gati 321-9sana-yasana 42 44 uraNa.. 45 turaNa tvraayaam-12| 12vI-tANa 12vI 46 puraNa gatau-gata 42vA-sana-yana 42 47 bhuraNa dhAraNa-poSaNa-yuddheSu-dhAraNa 25, popaNa 52 yuddha mati-cauryayo.-mati-bhUmi tathA yo 42vI 48 vuraNa 50 bharaNa prasiddhArtha:-prasiddha 42-182 42 51 tapusa .. ... duHkhaarth:-du:|| 2 . 52 tammas / Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda para mAra mAra -Ara ghAMcavI paka sAra pUnAthAm-pUjavu papa samara yu-yuddha karavuM -bUjhavuM A dhAtuomAM pAThAMtaravALA paNa koI dhAtuno samAveza karela che. - 3 4 | 8 || e pratyayanuM vidhAna - vyajanAderekasvarAd bhRzA''bhIkSNye yaG vA / / 3 / 4 / 9 // AdimAM baMjAvALA ane eka svaravALA dhAtune bhRzavanA arthamAM ane "AbhIryanA arthamAM ja (ca) pratyaya vikape lAge che. bhutva-ghaNuM-koIpaNa kriyA karatI vakhate vacce koIpaNa bIjI vinakArI kriyAnuM vyavadhAna na hoya e rIte mukhya kriyAnI sAdhaka bIjI ghaNuM ghaNuM peTa kriyAo-gauNa kiyAe-barAbara cAle ane mukhya kriyAno deza badhI rIte saphaLa thAya athavA dhAryA karatAM vadhAre sAruM pariNAmaphaLa-Ave tenuM nAma mRA. jemake--sA : kriyA cAlatI hoya tyAre AMdhaNa mukavuM, cUlAmAM lAkaDAM nAkhavAM vagere bIjI ghaNI ghaNI gauNa jhiyAmAM cAlatAM hoya tyAre temAM bIjI koI vidanakArI kriyAnuM vyavadhAna na hoya te raseIna kriyA saMpUrNapaNe thaI zake che athavA kArya karatA vadhAre sAruM pariNAma-phaLa-meLavI zakAya che. phaLa meLavavuM eTale rasoI uttama banavI joIe athavA mAlikane saMtoSa thatAM vadhAre pratiSThA ane te bere maLavA joIe. A to rAInI kriyAne dAkhalo che paNuM A rIte badhI kriyAonA saMbaMdhamAM samajavuM. AbhIya-vAra vAra-cUlA upara caDAvela dhAna-anAja-caDI jAya' e pradhAna kriyA che. te dhIre dhIre vAraMvAra thayA kare ane temAM bIjI kaI kriyA ADe na Ave ane chevaTe caDavA mUkeluM ane vAraMvAra sIjhAtuM anAja vagere sAru pAke. va++te=pAvA +=vAjate, mRAM vasa-ghaNuM rAMdhe che grAmIkaLyuM unnati vA-athavA vAraMvAra rAMdhe che. bhUzavane vizeSa spaSTa artha e che ke rAMdhavAnI kriyAnI vacce cAlanArI bIjI ghaNI upayogI ane sahAyaka kriyAo barAbara cAle che ane rasoI taiyAra thAya che. AbhISya-anAja caDavAnI mukhya kriyA dhIre dhIre vAraMvAra-abhikSaNa-- thavAthI anAja sArI rIte caDI javAnI-pAkI javAnI kriyA pUrI thAya che Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAm SAte-vAravAra jUe che. ahIM dhAtu svarAdi-AdimAM svaravALAche paNa vyaMjana!di-AdimAM vyaMjanavALA-nathI. mAMcAsti-traNuM Ubhe che.-ahIM dhAtu eka svaravALA nathI. ca" vikalpe batAvela che tethI 'hanIrdi hanIhi hevAyuM. hati'-'kApa kApa' e rIte A kApe che. evA prayAge! paNa jU na thAya tyAre thAya. arthAt jo ya nitya karyAM hAta tA hoyate evu eka ja rUpa yavALuM thAta, paNa hauddi hI haiM ityAdi upara jaNAvelA prayAgA na thAta, || 3 | 459 // 558 azruti-mUtri-mUtri-pUravaIf: // 3 | 4 | z || bhurAvanA ar, s, sUtra, mUtra, sUtra, ar ane snu dhAtuone amAM ane AbhIDya'nA amAM ya ( ) thAya che. 1 r dhAtu prathama gaNunA paramaipadI che 2 R dhAtu prathama gaNatA ane bI-1 gaNune paramaipadI che 3 sUtra dhAtu dasamA gaNune paramaipadI che 4 mUtra ka .. 5 sUca "" - a dhAtu drIAdi gaNune paramaipadI che tathA pAMcamAM gaNune AtmanepadI che. DhAMke che "" y 7 nuM dhAtu bIjA gaNune ubhayapadI che phyU+yu=mA+5+te=aTAyate khUba rakhaDe che ke vAraMvAra rakhaDe che 2 +=JA+ca+te= yaMte-,, ,, 2 sUkSmaya=mosUrya+te sosUtryate khUba saMkSepa kare che ke vAraMvAra saMkSepa kare che ,, 4 mUtra=maumUtra+5+te=momUtryate-khUba mUtra kare che ke vAraMvAra mUtra kare che. jUjUya=mosUrya+te=sosUryaMte khUba sUcana kare che ke vAraMvAra sucave che 6 gaya=garA (+5+te-azAyate"-khUba khUba khAya che ke vyApe che tathA vAravAra khAya che ke vyApe che 7++5=prorzenUya-te-konTUnayate-vadhAre DhAMke che ke vAravAra Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAi 559 A sUtramAM ar, 5, ar ane zuM e cAra dhAtuo AdimAM svaravALA che, sUtra, mUtra, sUtra ane nuM e cAra dhAtuo aneka svaravALA che eTale pUrva sUtrathI yak pratyamanu vidhAna thatuM nahatu tethI navuM vidhAna karyuM che. || 3 | 4 | 10 || tyarthAta Ti | 3 | 4 | ?? || AdimAM vyaMjanavALA ane eka svaravALA, gati athavALA dhAtuthI jo ya (ca) lagADavA hoya teA 'kuTila' arthAMmAM ja lamADavA, bIjA amAM nahIM. 1+ca+=+ya+1=qzte-vAMkuMcUkuM cAle che. mAM Amati-khUba cAle che--ahIM 'kuTila' atha nathI tethI d na lAgyA. || 3 | 4 | 11 || 1--1-1?-cara-nava-namA-do nathai !! 35 4 | 2 || !, havu, sam, var, p,nam, zU, r A dhAtuone ya (16) pratyaya karavA hoya teA gA~-naMdA'-aMnuM sUcana thatu hoya te ja karavA eTale ! jIr vagere dhAtunA artha sAthe naMdita'vizeSaNu lAgyuM. DhAya te ja yaOM pratyaya karavA. ni+rRyanigezi+ya+te nijJaziSyate-ni MdanIya rIte gaLI jAya che. S+7=joNupU+5+te=jovuSyate-nidita rIte lepa kare che.-nAza kare che. sa +ya+=sAsavU+7+te sAsayate-gati rIte pIDA pAme che. +1=sUrya+se-pararyata-gahita rIte cAle che. pU+7=namnapU+ye+te-naghyate-gahi'ta rIte jApa kare che. namya====+1+te=jJAmyate-gahi ta rIte maithuna kare che-anAcAra kare che. 7+yatraMNya+te-oyata-gaDhita rIte daza de che DaMkhe che q+=o +ya+te=Ata-gahita rIte baLe che. ! dhAtu turdi gaNanA paramaipadI che harU dhAtu ubhayapadI che 77 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa60 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sad , prathama gaNano parasmapadI che vara , [ , ke || 3 | $ ! 13 mAM huM , sAdhu jJAti-jApa sArI rIte kare che. marza niriti-ghaNuM gaLI jAya che. A banne prayogamAM gaha-niMdA-artha nathI tethI vadu na lAge. { 3 4 12 ne kRTI-gumaH | 4. rU (navamA gaNano parapadI), dhAtune tathA rAma ane kran prathama gaNane AtmAnapadI-dhAtuone koI paNa arthamAM 2 (ya) na lAge. nirca jJAti-musita avAja kare che. mAM zamate-khUba zobhe che. ma -khUba ruce che. canA lopanuM vidhAna- vadujha 2 | 4 | 8 || dhAtune lAgelA 1 (var)ne bahulaM lepa thaI jAya che. mU+ thamUkyatevomUtte; lopa-gomU+ti=bhUti =roma++ti= romIti-ghaNuM thAya che. +=DhosUyagA=Dho -ghaNuM kApavuM. q+= +=opUvA-ghaNuM pavitra karavuM. A be pragomAM duranuM kahevAthI ane lopa thayo nathI. 3 | 4 : 14 kavi che rU! 4 : 5 | dhAtune (su) pratyaya lAgyA pachI ma (ma) pratyaya lAgela hoya to ane lopa thaI jAya che. vIte ta=viM+= ++akacerIma= += zvaH-vAraMvAra cayana karanAro-caNanAro ( 3 4 15 . Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAyacaturtha pAda 561 cahnA lepana niSedha- na utaH | 3 | ja | 26 che jene cheDe hasva DakAra che evA 3nata dhAtune 2 (1) pratyaya lAgyA pachI je ma (ma) pratyaya lAgela hoya to ne lopa thato nathI. anna mATe juo pAvAlA =oya+ma==oya+==o :-vAraMvAra ronAro ja dhAtu "zabda karavo-ravuM" arthane bIjA gaNane parapadI che. I 3 4 5 16 jigna pratyayanuM vidhAna- rAmya ud 5 rU. 4 / 27 | dhAtupAThamAM curAdi nAmane moTo dasamo gaNu che te gaNamAMnA guru vagere dhAtuone $ (nid ) pratyaya lAgyA pachI ja te dhAtuone kriyApadarUpe upayoga thAya che gurU=ora+mati=+mati vorAti-ere che v =Dha+%+d=q ++te ghaTate-cAle che. gun dhAtu coravA arthane surAdi gaNane parapadI pahele dhAtu che. dhAtu "gamana arthane AtmapadI dhAtu curAdino che. A curAdi gaNa dasamo che ane te ghaNo ja moTo che tenA badhA maLIne 44 dhAtuo che, A gaNa moTe hovAthI ahIM Apela nathI. che 3 4 17 punaH navA 3 28 . surari gaNumAM yugAdri gaNa Avela che te gunAddhi dhAtuone rU (fm2) pratyaya vikalpa lagADavo ane DuM pratyaya lAgyA pachI ja te dhAtuone ti vagere pratyaya lAge che [gurUgoSimatayogavU+mati nati-jaDe che 15q+mati==+matiyoti-jeDe che. (a+=sadima+ti sAma+ta=sAti-sahana kare che. paisa++ titi sahana kare che. 36 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gurAri nAmanA dasamA gaNanI aMdara A yugaDhi gaNa neMdhAyela che. tene ekatALIza dhAtuo che. e paNa moTo hovAthI ahIM batAvela nathI. yugAdi dhAtuone dhAtupAThamAMthI jANI levA. 3 4.18 | Li pratyayanuM vidhAna mUhara prApta fur rU. 4. 21 / prApti arthavALA bhU dhAtune 6 (ni) pratyaya vikape lAge che ane frNa pratyaya lAgyA pachI ja tene te vagere kriyApadanA pratyaya lAge che. mitramAmitte nmArayute mAvaa-pAme che. ma te mo+a+=mate-pAme che. mU+mati=o+A+ti=mati-thAya che. ahIM "prApti" artha nathI, tethI tri pratyaya na lAge. che 4 19 preraNA arthanA sUcaka [i pratyayanuM vidhAna - vyApAre ja che rU ka. 20 | jyAM mULa dhAtunA artha sAthe preraNAne saMbaMdha hoya eTale mULa kriyA sAthe prayoktA maraNanI kriyA-vyApAra-karato hoya tyAM dhAtune 6 (f) pratyaya vikalpa thAya che. kuM+rU=AzritikAraznati-jAti-ahIM mULa kriyA karavAnI che, protA, mULa kartAne "karavA mATe prere che eTale "karanArane preraNA kare che-yurva<< prayute--karAve che. vasphUtravAsiativAsa+ti vAsayati-mikSA vAsayatibhikSA vasAve che-bhikSA sArI maLe che mATe bhikSu ke vidyAthIM vase che-ahIM mULa kriyA "vasavAnI che. bhikSA "vasavA sAru preraNuM kare che. eTale bhikSA sArI maLatI hovAthI bhikSunuM ke vidyAthInuM rahevAnuM mana thAya che. mA++=Amiti =grAmacati-rAnAnama mAnayati-rAjAnuM Agamana karAve che. eTale evo prasaMga Ubho kare che ke rAjAne AvavuM paDe che. mULa kriyA "AvavAnI che. hR+rU=ghAtu+pha+ga+ tighAti+mati=ghAtathati-saMa ghAtAMti-kaMsane haNAve che. mULa kriyA "haNavAnI" che Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda pa63 yuga+=oni++ti=ojayati-puSyana candra yoni-puSya nakSatra sAthe caMdrane joDAve che. mULa kriyA joDavAnI che. ud+gam+i=udgami+a+ti-udgamaya+a+ti-udgamayati- ujjayinyAH sthito mAmiyAM sUryanuM 35mati - ujajenIthI cAlelo mANasa mAhiSmatImAM sUryane ugADe che, mULa kriyA "ugavAnI" che. ( 3 4 520 IcchA' arthane sUcaka san pratyayanuM vidhAnatur rUchApAM san gatanaH || 3 jA 22 5 je dhAtune "mATe arthane sUcaka tuma pratyaya lAgI zakato hoya te dhAtu, tuma-tamane -kahevAya. evA tumae dhAtune "mATe IcchuM chuM' evA arthanuM sUcana karavuM hoya te eTale "karavA mATe IcchuM chuM" javA mATe IcchuM chuM" e artha batAvavo hoya te san pratyaya lAge che. ahIM "IcachanAra" ane "kriyA karanAra e banne eka ja hovA joIe...] judA judA na joIe. tathA "mATe IcchuM chuM" arthane sUcaka san pratyaya, eka vAra lAgyA pachI pharIvAra te ja arthano sUcaka sana pratyaya na lAge eTale eka sarakhA ja arthanA sUcaka be sana pratyaya uparAupara kyAMya na lAge. kRdaMtanA prakaraNamAM (juo pA49) karavA mATe javA mATe evA prayogo banAvavA sAru tun pratyayanuM vidhAna kareluM che te tum pratyaya ane A 'IrachA" arthaka sad banne lagabhaga sarakhA samajavI. tAtparya e ke, jyAM tamane saMbhava che tyAM "IcchA" sUcavavA mATe A san pratyaya lAge che. tuM dRchati=Iti=g+H+H+ti-vA++ti kvizIrSa+ ti=Iti-karavA Icche che-je kartA kare che te ja kartA, karavA Icche che. tum Rti-nirSati= nipUN+++ta= nirAmiSati- te javAne Icche che-je kartA "javAnI kriyA kare che te ja kartA javA mATe Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa64 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vana phUchati-vAhana vaDe Icche che. ahIM "javA mATenI IcchAne artha nathI. muksima rUrati maitraphsa-maitra me-bhajana kare-ema te eTale bIjo koI Icche che-ahIM IcachanAra judo che ane bhajana karanAra judo che paNa IcachanAra tathA bhajana karanAra eka ja nathI. tethI tenuM pratyaya na lAge. mojuM yati-khAvA mATe jAya che -ahIM "IcchA' artha ja nathI. niyarSituma rUchate-karavA Icche che evuM Icche che-ahIM sanavALA virSa rU5 pachI bIje sana pratyaya na thAya paNa AvuM vAkya ja rahe che. guNavatta-niMdA karavAne Icche che.-ahIM eka san pachI bIjo sana pratyaya lAgyo che to kharo paNa pahelo san "niMdA arthane sUcaka che ane bIjo san "IcchA arthano sUcaka che. A banne san pratya judA judA arthanA sUcaka hevAthI uparAupara lAgelA che. _ 3 4 5 21 che nAmadhAtu1 prakaraNa-sUtra 3 22 thI 3 4.4pa nya pratyaya- kriyAyA: vAca: | rU. 4. 22 | bIjI vibhaktivALA nAmane IrachA' sUcavavA mATe pratyaya lagADo ane pachI ti vagere pratyayo joDavA. mam rUchati=raMjAti=rU+++++ti= rUpUti-Ane Icche che. ruDa putra:-Ijhelo putra.-ahIM dvitIyata nAma nathI paNa putra ema prathamAMta che. - 3 4 5 2 | vacana pratyaya-- ama-vyathA vayana 3 / 4 23 amU+macaya-jene cheDe 5 che evuM nAma cheDIne tathA avyayane cheDIne arthAta e banne prakAranA zabdone choDIne koI paNa dvitIyata zabdane IcchA arthamAM 2 (na) ane prakhya e bane pratyayo vikalpe vArApharatI lagADI zakAya che. 1. nAma uparathI dhAtu banAvavAnI rItane batAve te nAdhAtuprakaraNa . . Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda pa65 putram dRSThati ti-putra+++ti-putrIti-putrane Icche che. putrama phUjIta rUti putra++3+vi=putrAmyati-, , , Dham Rti-eTale Ane Icche che-ahIM mArAtta zabda che. svara sUchata-svargane Icche che-ahIM stha6 abhaya che. 3 4 23. mAdhAta vomAnAr gAgAre che rU. 4. 24 .. jene cheDe na che tevA makArAMta zabdane choDIne tathA avyayane choDIne kaI paNa upamAnavAcI dvitIyAta nAmane tathA upamAnavAcI AdhArasUcaka saptaryAta nAmane "AcAra'-AcaravuM"--arthamAM 2 (6) pratyaya vikalpa lAge che. putram pha virati chAtra-putra+phaeNspati putrIti chatravidyAthIne putranI jema Icche che eTale vidyAthI sAthe putra jevuM AcaraNa kare che - vidyAthIne putra jevo mAne che. kuTyAm prAsAde iva Acarati prAsAdIyati-prAsAda+I+ya+ti-prAsAdIyati phuTyAma-koTaDImAM mahela jevuM AcaraNa kare che eTale keTaDIne mahela jevI samajIne-mAnIne temAM rahe che--keTaDIne mahela mAne che. te 3 4 24 | vivadhU pratyaya-- kartuH kvip galbha-klIva-hoDAt tu Git // 3 / 4 / 25 // upamAnavAcaka "kartA" sUcaka nAmane "AcAra" arthamAM vapU vikalpa thAya che. ahama, strI ane dora zabadone lAganAro vivadhU pratyaya kti samajo eTale e zabdone [i pratyaya lAgyA pachI thatA kriyApadane Abhane padanA pratyaya lAge che. juo sUtra | 3 3 22 che azva va mAvati ri=azvanakripu=azva++ti ara-azvanI mAphaka AcaraNa kare che.-ghoDA jevo dekhAya che. Git kvipa hama sura mAvati ti=rama+q=Arama++te=jaramate hoMziyAra jevuM AcaraNa kare che. jasTIva phuva mAvati ti==+= +=+te kI-napuMsaka jevuM AcaraNa kare che. Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hoTa pheva mAvati ti=ora+f=oda+mane+te Dhorate-mUrkha jevuM lAcaraNa kare che. che 3 4 5 25 . pratyaya-- vana che rU. 4. 26 che upamAnasUcaka evA ktarUpa nAmane "AcAra" arthamAM 1 (4) pratyaya vikalpa thAya che ane A pratyaya lAgyA pachI AtmapadanA pratya lAge che. daMta rUva mArarati ti haMsate haMsate-haMsanI peThe AcaraNa kare che. che 3 4 5 26 to vA hu aa rU427 upamAnasUcaka evuM kartA" sUcaka nAma sa kArAMta hAya to tene car pratyaya vikalpa lagADo ane Atmane padanA pratyaya lagADavA tathA aMtanA jUne lepa vikalpa karavo. va mavati=qvalkya te- pajya =ghA ; patha++te=jadUdha jevuM AcaraNa kare che-dUdha jevuM lAge che 3 4 27 che gogogalsara rU 4 28 | upamAnasUcaka evA "ktarU5 ogas ane mannaram nAmane r pratyaya vikalpa thAya tathA AtmapadanA pratyaya lAge ane aMtanA jUne lopa thAya. ahIM nam zabdane konI artha samajavo. ojasvI iva Acarati iti ojaskya +te-ojA+yate ojAyate athavA mona-ojasvinI-enasavALAnI-mAphaka AcaraNa kare che. apsarA iva Acarati iti apsarasU+ya+te-apsarA+yate apsarAyate athavA asara-apsarAnI jema AcaraNa kare che. 1 3 4 5 28. nya mRAA to || 3 422 che kasUcaka curAri-mRNA vagere-zabdone vinA arthamAM kaya pratyaya vikalpe lAge che ane kayaDa pratyaya lAge tyAre je nAma sakArAMta hoya Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda pa67 te tenA no lopa thAya che ane je nAma takArIta hoya to tenA tane paNa lepa thAya che. abhUtata6bhAvanA arthamAM vuiM pratyaya Ave che. je vastu je rUpamAM pahelAM na hoya te vastu te rUpamAM pAchI AvI jAya tene "abhUtatabhAva kahevAya. A arthamAM ziva pratyaya thAya che-jue sUtra chArA126 jemake-mazukraH zukra mavati =sTImavati-pahelAM zukala na hotuM te zukala thAya che. apatiH pafoeto ma =gutImavati-pahelAM paMDita na hote ! te paMDita thAya che-A rIte A sUtramAM vinA arthane samajavAne che , abhRzaM bhRzaM bhavati bhRza+ya+te bhRzA+yate bhRzAyate athavA bhRzIbhavati / -je abhUla-DuM-hatuM te bhUsa-ghaNuM-thAya che. sakArAMta-anunmanAH unmanAH bhavati unmanaskya+te-unmanA+yate-unmanAyate athavA 3nmanImavati-UMcA manavALo nathI te UMcA manavALo thAya che-eTale udAsa thAya che. takArAMta-avehat vehat bhavati vehata+ya+te-vehAsyate vehAyate athavA veThThImavati-veta eTale garbha haNanArI gAya athavA bheMsa-je pahelAM veda na hatI te vedata thAya che. pUrA vagere zabdo A pramANe samajavA-aza, 3Nu, zIrapara, TSata, ave2, 5, na, ja, nIra, rita, ma, madra, madra, saMzcaAzcarya pamADanAra, tRpata, re , vehata, varalU, 3manara, sunas, sunaina, abhimanas. mathurAM mAM Rti-je ochuM che tene vadhAre kare che. ahIM masa zabda karma sUcaka che, kartAsUcaka nathI tethI stha pratyaya na thAya. mu mavati-ghaNuM thAya che. ahIM--vuiM no artha ja nathI. _ 34 29 kAjU-johitAkya: pinna che rU . 4. 20 je zabdone jU pratyaya lAge che evA katavAcI zabdone ane rohitAdri -hita vagere-zabdone vi arthamAM ja pratyaya thAya che Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ane A prayamane jU nizAnavALo samajavo. jU pratyaya mATe juo |hArA135 thI 14pA DAca-apaTapaTA paTapaTA bhavati iti-paTapaTa+ya-paTapaTA+ya+te-paTapaTAyate, daTAyata-pahelAM paTapaTa thatuM na hatuM te have paTapaTa thAya che. Dhohita vagere zabdo-DhohitAya, hitAvati-je pahelAM rAtuM na hatuM te have rAtuM thAya che. Dhohita vagere zabdo A pramANe che-trodita, vidyA, yama, dhUma, jarmana, hRrSa, garva, suva, du:Na, mUccha, nidrA, pa, pha, vagere aneka zabdo che. mArA paTapaTA ti-apaTapaTAne-pahelAM paTapaTa thatuM na hatuM tene paTapaTa kare che. ahIM dara zabda karmasUcaka che tethI ja pratyaya na thAya. rohito mata-rAtuM thAya che.-ahIM vi ne artha ja nathI. che 3.4 30 che rASTa-rAkSa-chUkSatra-1nA pApe trama + rU. 4. rU? . pApasUcaka ane catuthI vibhaktivALA #STa, rukSa, 9che, satra ane dina zabdone "kramaNa" arthamAM tha lAge che. jUnA eTale pravRttirUpa prayana kare. #STAya che mati ti=STa++te=ItteraSTA-pAparUpa kaSTa mATe pravRtti kare che. lAya trAti ta=A+ca+te=jallamte=jakSAyate-pAparUpa kakSa mATe pravRtti kare che. chAya jarmane mAmati ti=skRAte rAte-pAparUpa kaSTa mATe pravRtti kare che. satrAya ne #ta ti=satrampa+nta=saMtrA+==Ate-pAparUpa ghara mATe pravRtti kare che. padanA varSa mAmati ti=rAdAttejanAcate-pAparUpa gahana mATe pravRtti kare che. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda pa69 vui: #STa mati-zatru, kaSTa thAya tema pravRtti kare che-ahIM cha zabda catuthI vibhakitavALA nathI. | 3 4 31 | maLyAH kathAthAt karavo che rU . 4. rU2 | zemaLa eTale khAdheluM ghAsa vagere je hoya te dravya-padArtha, saghana eTale khAdhelI ghAsa vagere cIjane-dravyane-oMmAM pAchuM lAvIne vAraMvAra cAvavuM-vAgoLavuM. kamarUpa bIjI vibhaktivALA zetha zabdane utteja-vAgoLavAarthanuM sUcana thatuM hoya te kacar pratyaya vikalpa thAya che. roma9 3ravarvacati ti-roma thaya+te romaLyA-roma thAyate nauH- gAya vAgoLe che-khAdhela AhArane remastha kare che-roma roma sudhI pahoMcADe che. To seltha vartathati-koDA puMThadvArA bahAra kADhelI vAgALelI vastunI goLI banAve che-ahIM vAgoLavuM" artha nathI. paNa "geALI banAvavAno artha che che 35 4 325 pana-kama-vAgha-mAtra samaje che rU. 4. rUrU I ni, kaSpa, vAva ane dhUma e cAra karmarUpa bIjI vibhaktivALA zabdone 3mana arthamAM ca vikalpa thAya che. 3mana eTale bahAra nIkaLavuMbahAra kADhavuM nim 38mata ti=jena+kane nAnAyate-phINa bahAra kADhe che. kaMLam 38mati ti=8H++d=5HI+cate=ASnAyate-garamIne bahAra kADhe che. vaEqna 3zta ti= rAvate==qid=qte-bAphane-varALanebahAra kADhe che.. pUnama 36mati ta=dhUma++te mA+te dhUma-dhUmADAne bahAra kADhe che. - 3 4 33 puNa catuma ! rU. 4. 24 . dvitIyA vibhakitavALA suvAri-suva vagere-zabdone "anubhava" arthamAM cak pratyaya vikape thAya che. muvam anumati ta=suvA+te muvA=suvA-sukha anubhave che-suhAya che. Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 / duHkham anubhavati anubhave che-duhAya che. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kRti-du:Naca+te du:lA+mate yuvAyate-du:kha || 3 | 45 34 gA mula vagere zabdo A pramANe che-- supta duHla tuma dRI Asa ahI raLa paLa soDha pratIpa vagere. zAre to vA || 3 | 4 | rUm || dvitIyA vibhakitavALA rAzibda vagere-nAmeAne 'karavA' amAM sad pratyaya vikalpe thAya che. zabdaM karoti ti=rA+5+te-rAndrAyate-rAndrAyate-sAthe che--sAda rR che. vairoti kRti=vai ya+te vairAcate vairAyate verAya che-vera kare che. pakSamAMrAj hoti-vi=rAdha dhatirAdri-rAnjhe+ga+ti-rAti zabda kare che-avAja kare che. vaira karoti-tri-vai++ti=vairi+re+a+tivaicatti-vera kareche. rAj vagere zabdo A pramANe jANavA--rAdvaira zabdoSa veza yuddha abhra kaNva mama megha aTa aTathA aTATyA sIkA soTA koTA poTA pluSTA suni vruddina nIhAra vagere. || 3 | 45 35 sasaH an // 25 45 36 || dvitIyA vibhaktivALA tam nAmane 'karavA' amAM mana vikalpe thAya che. tapaH roti kRti=savar+ya+ titapasthati-tapa kare che. || 3 | 45 36 // - namo vizcatraDhoDA-mevADa'rce | 2 | 4 | 37 || namas nAmane 'arcA' arthAMmAM, vis nAmane sevA' athamAM ane citra (citra6) nAmane 'Azcaya karavA' arthAMmAM vacana vikalpe thAya. 'citrad" zabdamAM sUtrakAre je tuM nizAna karela che tethI nitra zabdane vacana pratyaya lAgyA pachI je kriyApada ane tene AtmanepadanA ja pratyaye| lAge, paraupadanA nahIM"--ema samajavuM. namas karoti kRti=nama ya+ti=namati-namaskAra kare che. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha*pAda 571 varavara joti tAriva++=vavikSyati-sevA kare che-paravarIza vitra joti ti=vitra+kyate-vitra =vitrIyate-Azcarya kare che. | 3.4 37 w bi pratyaya-- gad nirasane bis + rU. 4. 38 che. dvitIyA vibhakitavALA aMgavAcI nAmane "nirasana-pheMkavA-haThAvavAbahAra kADhavA arthamAM (f) pratyaya vikalpa thAya che. dultI niHsthati ta nihartA+rU+te=sti+++te=stayate-hAthane haThAve che. TlI nirarthAta ti Li- tte mite=Arate pagane haThAve che. ni pratyaya nizAnavALo che tethI te dvArA banela kriyApada AtmapadI ja thAya che, paramaipadI nahIM. 3 4 5 38 che chAta-para-rAsane che rU! 4. rU8 dvitIyA vibhakitavALA puru nAmane "udasane arthamAM, paryasana ' arthamAM, "vyasana" arthamAM ane "asa" arthamAM pratyaya vikalpa thAya che. puccham udasyati iti-Ni ut+pucchi+a+te-utpucchi+ate= 3rapuca-pUMchaDAne UMce UlALe che. puruM varcasthati hRti-f=f+g dardU-mantaHpujI+mate= puichaya-pUchaDAne cAre bAjue ulALe che. pucchaM vyasyati iti-NiG-vi+pucch+i+a+te-vipucchi+ate= vipuchayate-pUMchaDAne vizeSa ulALe che. pujInuM prasthati kRti- LipurakrUpha+puSThi+mate purachatte-pUchaDuM ulALe che-pheke che. A badhA prayogo 38, vari, vi sAthe ja thAya che. A upasargo na hoya to AvA artho na thaI zake. | 3 4 5 39 5 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhANDAt samAcitau // 3 / 4 / 40 // dvitIyA vibhaktivALA maug zabdane "saMcaya' arthamAM Li pratyaya vikalpa thAya che. bhANDAni samAcinoti Ni-sam+bhANDa+i+a+tesambhANDi+atesambhANDayate-pAtro me4i 33 che. bhANDAni paricinoti-Ni-pari+bhANDa+i+a+te-paribhANDi+ate%3 paribhANDayate-pAtro me 4i 3re che. sam ane pari 5sapU 1 ci paatun| maa| atha thAya, sanyathA na thAya. 3 4.40 cIvarAt paridhAnArjane // 3 / 4 / 41 // dvitIyA vibhakti yukta rIvara zabdane "paridhAna" ane "arjana" arthamAM Li pratyaya vikalpa thAya. paridhAna-cIvaraM-paridadhAti=Nij=pari+cIvara+i+a+te-paricIvari+ate '=paricIvarayate-yAva2-35-572 che. cIvara samAcchAdayati-Ni-sam+cIvara+i+a+te saMcIvari+ate= saMcIvarayate-459 moTe -par3e re che. arjana-cIvaram arjeti=nningciivr+i+a+te-ciivri+ate-ciivrytekapaDAnuM upArjana kare che. || 3 4 41 che Nic bahulaM nAmnaH kRgAdipu // 3 / 4 / 42 // Baa pazu nAmathA kR mA dhaatumaan| atha bhUyA mATe i (Nic) pratyaya bahulam thAya che. muNDaM karoti=muNDayati Nic-muNDa+i+a+ti-muNDi+ati-muNDayati chAtram-vidyAthAna bhu 42 cha-vidhArthIna bhu che. paTum AcaSTe karoti vA Nica-paTu+i+a+ti+paTi+ati paTayati-paTune kahe che athavA kare che. vRkSa ropayati Nic-vRkSa+i+a+tivRkSi+ati-vRkSayati-une pe che. kRtaM gRhNAti Nic-kRta+i+a+ti-kRti+ati-kRtayati-relI vastune ahae 2 che. ( 3 ! 4 5 62 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pATha 573 vratAd bhuji-tannivRttyoH // 3 / 4 / 43 // khAvAnA artha sAthe saMbaMdha dharAvatA ane khAvAnuM choDI devuM" evA artha sAthe saMbaMdha dharAvatA trata zabdane chuM Adi dhAtuno artha sunyA bhATe i (Nic ) bahulam 423. zAstramAM vihita karelA eka prakAranA niyamane vrata kahe che. payovrataM karoti vrata+Nicu-vrata+i+a+tivrati+ati payaH vratayati- 15 bhA-pI-me prata re che. sAvadyAnnaM vrataM karoti-vrata+Nica-vrata+i+a+tivrati+ati-vratayati-sAvadyAnnaM vratayati-vadha-pAparI-mana na mAsa vrata are che. 1o 34 5 43 lA satyArtha -vedasya AH / / 3 / 4 / 44 // satya. artha mane veda hone Nic thAya che. ane Nic thadi se zabdonA aMta svara mA thAya che. satyaM kroti-nnic-sty+aa++i+a+ti-styaapi+ati-styaapytisatya kare che athavA satyane kahe che. artha karoti-Nica-artha+A+p+i+a+ti=arthApi+ati arthaapytiarthane kare che. vedaM karAta-Nic-veda+A+p+i+a+ti-vedApi+ati vedApayati-vahane ar3e che. // / 4 / 44 // zvetAzva-azvatara-gAloDita-Adarakasya azva-tara-ita-kaluka // 3 / 4 / 45 // *ve |zva azvatara, gAloDita ane Ahvaraka za-hone Nic thAya cha sane Nic thAya pAre shvetaashvne| azva za6, ashvtrne| tara za6, gAloDitanA ita za6 ma.. Ahvarakana ka za sosAtA nathI-meTale azva, tara ita, ane kne| sA5 thAya che. ___zvetAzvam AcaSTe, karoti, vA zvetAzvena atikrAmati vA-zvetAzva+ NivatAzva+i+ti deta+s+a+ti-veti+ati-pravetayati-dhoNA dhAva Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 siddhamacaMdrahe zabdAnuzAsana atikramaNa kare che athavA zvetAzva zabdane kahe che athavA vetakane kare che azvata karoti-makatara+nira-azvataraphranga+timannarUma+ti= kija+mati=3 zvati-khaccarane kare che. jAtiM ti-odakSmati==ohi+mati=roDati-gAyane dUhe che athavA valoNuM kare che. mAhara rati-Aha++mati mAhamitijhamaKrati-vAMkuM kare che. | 3 445 parekSAne sthAne mAdhaatoH anekasvarAd Am parokSAyAH kR-bhU-asti ca anu aneka svaravALA dhAtune lAgelI parokSA vibhaktine sthAne kAma vaparAya che ane dhAtune mA lAgyA pachI tarata ja-mAm pachI ja-parIkSA vibhaktivALAM kR dhAtu, bhU dhAtu ane an dhAtunAM rUpo lAge che. A lAgyA pachI , mU ane annanAM je rUpe joDavAnAM che te A pachI tarata ja joDavAnAM che paNa mAm pahelAM nahIM, tema dhAtu ane mAnUnI vacce paNuM nahIM, tema kata, karma ke kriyApadanI vacce paNa nahIM paraMtu upasarga dhAtuno ja eka bhAga che tethI meM pachI je upaga hoya to te upasargo pachI vagerenAM rUpo joDAya te kazo bAdha nathI, tethI e rIte upasarga pachI joDAvAthI kSatraH AvAM rUpa thaI zake che. ckaas+nn=ckaas+aam+kR+nn-ckaasaam+ckR+ackaasaaNckaardIpatuM hatuM. cakAs+Nav=cakAs+Am+bhU+Nav = cakAsAm+babhU+a cakAsAMbabhUva - dIpatuM hatuM. cakAs+Na-cakAs+Am+asU+NavU-cakAsAm+As+acakAsAmAsa dIpatuM hatuM dIpti arthane 2 dhAtu bIjA adAdi gaNana che. rAMdhyuM-ahIM aneka svaravALo dhAtu nathI-urdU dhAtu eka ja svaravALe che tethI mA na tha. Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda pa75 'pakavavuM-rAMdhavuM" arthane van dhAtu prathama gaNune ubhayapadI che manu tatta-mAm pachI tarata ja eTale mAne che ja , mU tathA temanAM parAkSAnAM rUpo vArApharatI lagADavAnAM che' evI bhalAmaNa karavAthI vAra evuM UlaTuM rUpa na thAya tathA hAraitra evuM vacce ktanA prAgavALuM paNa rU5 na thAya. * 34 46 --mANa#saH | 4 547 che. Ta, mayu, mAm ane vAs dhAtuone lAgelI parokSA vibhaktinA sthAne tamAma vaparAya che ane mA lagADavA pachI uparanA sUtramAM jaNAvyA mujaba kaI paNa vyavadhAna vinA , mU ane atinAM parekSA vibhaktivALAM rUpo vArApharatInAM joDavAnAM che, tathA mAnavALA 25 ane mAm pachI joDAelAM m tathA prasUnAM rUpe vacce "upasarga hoya te vAMdho na samajavo. -- [ + +AmUDhayA++gvA-dAna dIdhuM. 1 +g +mA+=AmU+ =thAMvamUrva- 2 ( += +mA+=A +e+ga drayAmala- ke, pra-rA+maya = pAyU+gvAyU+mAma=pAyA+++g=pAyanAsI gayeA. mA-bA+U =mA+gAma=prAsa+y+=mArAMca-beThI +- +=r+mAma=sAM+g+ g arze-khAMsI khAdhI. dAna, gati, hiMsA ane dahana ema cAra arthavALe rad dhAtu prathama gane AtmapadI che. an dhAtu "gati' arthane prathama gaNune AtmapadI che. besavA arthane mAn dhAtu bIjA gaNune AtmapadI che. n dhAtu prathama gaNuno AtmapadI che ane teno artha "kutsita avAja karA-khAMsavuM' che. che 3447 | munAbhyArajhUH || rU. 4. 48 che. AdimAM nAmI svara guru hoya evA dhAtune lAgelI parekSA Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa76 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vibhaktine sthAne mAna vaparAya che ane mAm pachI tarata ja uparanA 46 mAM sUtramAM jaNAvyA pramANe , mU ane atinAM parIkSA vibhaktivALAM rUpe vArAphastI lagADavAmAM Ave che. A sUtranuM vidhAna tradajU ane zuM dhAtuone na lAge. +=+ = +g+v=AM-ceSTA karI. k#=mAma=hAmU=AMtramUva-, ,, phaMgRt+AAmU=Ama+F+3+=AmA - ,, ,, ceSTA arthane urdU dhAtu prathama gaNuno AtmapadI che. dRSa-IcchA karI-ahIM AdimAM nAmI svara guru nathI tethI mAmuM na thAya. q-rUkna-dhAtuno "IcchA" artha che ane te prathama gaNane paaupadI che. mAnarvapUjA karI-ahIM AdimAM nAmI svara ja nathI. marcI dhAtu "pUjavuM" arthane prathama gaNane paramaipado che. ninAtha-laI ga-ahIM guru nAmI svara to che paNa AdimAM nathI, AdimAM to na che. nI dhAtu pahoMcADavuM-laI javuM arthane prathama gaNane ubhayapadI che. mAruM-muMjhavaNa thaI, 20 dhAtu chaThA gaNano paramaipadI che tenA be artha che-Idriyapralaya-muMjhavaNa -ane AkArabhAva. prArthanAvaM-DhAMkayuM. DhAMkavuM" arthane kaI dhAtu bIjA gaNane ubhayapadI che A be prayogomAM zradar ane jhaLuM e vajelA dhAtuo che tetha mAm na thaye. 3 4 5 4 8 nANu-madhenaivA rU 4. 46 / nA, 36 ane san sAthenA rUd dhAtune lAgelI parokSA vibhaktinA sthAne mAn vikalpa thAya che ane mAm thayA pachI 46 mA sUtramAM pUrve jaNAvela rIte ? mU ane siMhanAM rUpo vaparAya che. Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 'jAgavuM' ane nATTa dhAtu bIna gaNate pasmapadI che RIT+T=nArA+Y+pra=nArAMvadAra-jAgyA. jAgR+Nav= jAgarAm+bhU+ a =jAgarAMbabhUva ** nAi+va=nArA+a+a-[[[[mAmu,, nAz+6-nAnaz-nagAz+a=nanAgAra .. 31+5=obA++=ovAMcAra- -dAjhI gayuM 3+q=33+a=3+t+q=3opa 'dAha' aMnA j dhAtu prathama gaNanA paramaipadI che samU+nyU+[ = sami + Am + vR+ = sAmagdhAMtre-saLagyu' athavA prakAzyuM. ,, samu+rUdha+p=samidh+Q=samIthaeN ukta rIte mU tathA anAM rUpeAvALAM udAharaNA svayaM samajI levAM, kullU dhAtu rudhAdigaNanA AtmanepadI che ane tenA atha 'dIpti' che {{ 3 54 549 || mo-do-mRostivana || rU ! 4 | p. || mI, hAM, maiM ane du dhAtune lAgelI pareAkSAvibhakitane sthAne mam vikalpe vaparAya che ane Am lagADayA pachI tarata ja, skrU ane astinAM rUpe pUrve jaNAvela rIta pramANe lAge che. A sUtradrArA je Anu vidhAna che te mAne uta pratyaya jevA samajavA eTale ti pratyayane lIdhe je je pheraphAra thAya te A Arm pratyayane lIdhe paNa thAya ema samajavuM. mInaLa-nimaya+Ama=vimayA+nuM+ga= kramAMSAra-bhaya pAmyA, mau+Lava=tramaryuM+gAma-miyA+nU+4=vimayAMmUtramI+va=nimaya+prAma=nimayAmsa-AAr-ga=nimayAmAsamaunava=trimI+g=vimAya+1=nimAya 17 22 mI dhAtu bInna gaNune! paramaipadI che ane tene bhaya' a che. 'TrI+va=nirdeyyyamA=niyAma+%0+tra-nidrAMdhavAra-rAramAye|. Drova=nirde+gA=nirdeyAma+nU+ga=nihUyAM(mUtra ' +=,,+,-,,+a+3-naheMcAmAsa hrI+Lav=fnahI+tra=nihrAya DhI dhAtu bIjA gaNaneA che, teneA atha 'zaramAvu' che 37 577 "" ,, "" dd ', "". Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana S maLava=virAma++maefmAra-dhAraNa karyuM athavA piSaNa karyuM. , + ka = , mU+=fmaramUva- , ,,q=vimA+==+vimAmA ) +rq=fma+4+mRmba=mAradhAtu bIjA gaNuno che. dhAraNa karavuM" tathA "ghaNuM karavuM tene artha che (du+=gvAma++=gvavAra-dAna dIdhuM athavA khAdhuM J , + 9 = , +nyU+ =yduvAvamUva- ,, 0 , +=ThavAmU+ +=gvAmAsa- , du+gUM=zudumAva- devuM" ane "jamavuM' arthavALe Tu dhAtu bIjA gaNane che 3 4 50 | je pita che rU. 4 / 12 vid dhAtune lAgelI parIkSAnI vibhaktionA sthAne jitu sAm vikalpe vaparAya che ane an lagADyA pachI tarata ja , mU ane gatinAM rUpe pUrva pramANe lAge che. vida dhAtune lAgato A gAma vita samaja eTale je pratyayamAM nuM nizAna hoya tevo samaja arthAta kripaNane lIdhe dhAtumAM je je pheraphAra thAya che e badhA pheraphAra A sUtrathI thayelA mAnane paNa lAgu karavA. vi+navR=+gAma++ =vivAra-jANyuM. + + = , + 9+mU+ma=vivAMvamUva- , ,, + 9 = + + +a+=viTAmAsa- , mAm vat che tethI keIpaNa rUpamAM jIvavAne badale vekAM na thAya. viza=vivi>>=vive jANyuM. jANavuM" arthane vin dhAtu bIja gaNana che. che. 3 4 5 51 ! paMcamIne sthAne AvA dhyAH kR + rU4 / 12 bhAre viH dhAtune kriyApada sUcaka paMcamInA tuva tAm manu vagere pratyayo lAge tyAre te pratyone badale mAm pratyaya vikalpa vAparo ane gAmavALA Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda pa79 vid dhAtunI pAchaLa tarata ja ekalA che dhAtunAM tuva tAm mamna vagere pratyayavALAM rUpe joDI devAM tathA viH dhAtune lAgelA A gAm pratyayane vita samajo eTale $ nizAnavALA pratyayonI hayAtImAM je kAMI kAma thAya che te badhuM ja kAma paMcamIne badale vaparAtA A mAm pratyAyanI hayAtImAM thAya ema samajavuM. va+=vi+mA++tu vivAMjotu-jANo vitu=+g=7--jANo. A rIte ja paMcamInA tAm satu vagere bIjA pratyaya lagADIne paNa rUpa samajavAM. ahI sAm vat thavAne lIdhe vidyAnuM veDhAM rUpa na thAya. 3 4 5ra 5 sin pratyaya dhAtuone bhUtakALamAM aghatanInA pratye lAge tyAre te pratya lAgatAM pahelAM mULa dhAtu pAse - (fsan) umerAya che. nI+=AnI+karuM+tu=anaiti-laI gayA. | 3 4 53 ! pRra-mRrI-ruSa -dAje vA rU4 / 14 . , kRrA, 11, j[, ane hag dhAtuone adyatanI vibhakti lAge te pahelAM mULa dhAtu pAse vikalpa - (fsar) umerAya che. spRzU-spRz+d-aspRza+ma+I+t=aspRk++I+t-asprAkSIt praspArkIt, aspRzat- aDo. chUTa dhAtuno artha "sparza karavo che ane A dhAtu chaThA gaNune che -mR-amrAkSInuM, pramAIta, amRta ,, ,, mRga dhAtu chaThA gaNuno che ane teno paNa artha "sparza karavo che ----prakaTu , mAt, prAtu-kheMcyuM 6 dhAtu prathama gaNano parastrapadI tathA chaThA gaNano ubhayapadI che tenA artha "vilekhana' che T-marA vati , pratArpata, atRtva-prIti karI kAti' artha vALo dhAtu cothA ga guno che Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana marNan , mArkaMtu, badagTU-harSa karyo. dhAtu cethA gaNana che ane teno artha "harSa" tathA "mehana'-- mugdha thavuM che // 3 4 5 54 5, sa pratyayah ziTo-nAmyupAntyAdadRzo'niTaH sakU / / 3 / 4 / 55 / / je dhAtuone cheDe Tu che ke sAr (za Sa sa vagere) akSara che ane nAmI svara upAMtyamAM che evA aniTu dhAtuone adyatanInA pratye lAgatAM pahelI dhAtunA aMga sAthe sa (4) joDAya che. ahIM eka daphU dhAtu levAnuM nathI. - je dhAtune H na lAge te muni kahevAya. dhAtuo traNa prakAranA hoya che, 1 na lAge evA aniH, 2 TuM lAge evA -sahita ane 3 Tu vikalpa lAge evA vA+rU-ve ahI na lAge evA dhAtuo levAnA che. Tu-phudU+ = = + DuMdU+sa+= madhuva++t= madhuta-teNe dohyuM. Tu dhAtu bIjA gaNane ubhayapadI che ane tene artha "kSaraNa jharavuM-che phiza-vica=a+vi++7=Iva+7=viphA teNe praveza karyo. vi dhAtu cha gaNune che "praveza karavo teno artha che mArI-teNe bheLuM. ahIM mid dhAtu che temAM nAmI ravara upAMtyamAM to che paraMtu TU ke riA akSara cheDe nathI. mit dhAtu sudhAdi gaNano ubhayapadI che ane tene artha bhedavuM che. majAkSetu-bAnyuM.-ahIM cheDe hU to che paNa nAmI svara upAMtyamAM nathI. TahU dhAtu pahelA gaNano paracyapadI che. mANiI-jevuM-ahI" vajele da dhAtu che. mawvarba hAra kADhayo.-ahI 1 dhAtu aniTu nathI paNa sedra che. dhAtu navamA gaNana che ane tene artha "kADhavuM che. ( 3 4 5 55 ! fpa: 1 rU! 4. 6 . adyatanInA pratyaya lAgatAM pahelAM aniTU evA kis dhAtunA aMga sAthe sa umerAya che. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bheTaye. laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 181 A+4+fe+ =sTi +nu+tu=mallitu jyAM maitraH-caitra kanyAne vRi dhAtu cothA gaNunA 'AliMgana' ane che aotrota teNe bALyuM--ahIM ri dhAtu seT che, A ki dhAtu prathama gaNatA che ane tene a vAda che || 3 | 4 | 56 nAsatvA'zleSe // / 3 / 4 / 57 // 'asava-aprANInuM bheTavu-cAMTavu" evA atha vALA r dhAtune pUrva' sUtra dvArA san na thAya. sq+fq+q==q+gaNi+ga+7='sjitu thatu cAS 7lAkha ane lAkaDuM paraspara bheTAM-cAMTayAM carikSanta mithunani-strIpuruSanAM joDalAM paraspara bheTyAM.-ahI prANIone paraspara bheTavAnA a heAvAthI sa thayA che. || 3 | 4 | 5 || 6 pratyaya- fr-ftra-3-nnu-ma: ri: // rU| 4 / 18 li heDe AvelA preraka atha ne sUcavatA nid pratyayavALA dhAtuene, ane zra, haiM, sa tema ja tram dhAtune adyatanInA pratyaye| lAgatAM pahelAM kartAnA ane sUcaka 6 (3) pratyaya lAge che tathA vArthika nir' pratyayavALA eTale ghuravi gaNunA dhAtune tathA ni pratyayavALA dhAtuAne tathA r pratyayavALA dhAtuene adyatanInA pratyayeA lAgatAM pahelAM kari prayAgamAM kartAne sUcavanArA 6 (6) pratyaya lAge che. ni=ri, mAri+<=a+i:+1=pro= Ja bIrajU-karAyuM. 'karavA' aneA TM dhAtu prathama gaNanA ubhayapadI che. preraka arthanA svAdhika La~--sutaMtrapUsurata-cerI karI. jIr dhAtu ceravA' ane dasamA surAdimaNane prathama dhAtu che. f*+7=zfr[tra+pra=gazizriyat--sevA karI. zri dhAtu sevA' arthAnA prathama gaNuneA ubhayapadI che. X+=anug+a+=manunuva--egaLI gayuM. 'gata'athanA du dhAtu prathama gaNune paraupadI che Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana +q=amulanama+tu=anulak~jharI gayuM. su dhAtu 'ti' arthAMvALA che ane prathama gaNune paraupadI che +tA=avamU+gata=asaMmata icchA karI. m dhAtu 'icchA' a vALA prathama gaNune! AtmanepadI che akArayiSAtAM kaTau maitreLa-caitra vaDe e sADIe karAvAI.ahI di pratyayavALA dhAtu teA che chatAM adyatanIne kariprayAga ja natha paNa adyatatAnA kaNi prayAga che. || 3 | 4 | 58 phA Tve-zveryAM ! re ! 2 | 96 // maiM (Tve) ane kvi dhAtune adyatanI vibhakita lAge tyAre ka prayeAmamAM pahelAM a (4) vikalpe lAge che. the+=pradhA+a+tu=ara +=mapaddhAvyA-dUdha pIdhu dhe+d=aghA+t=adhAt pavuM' arthAtA ddhe dhAtu prathama gaNatA paraupadI che fq+X=ffq+ga -ziyit-sAjo AvyuM.- phUla gayu fq+=azvi+t=mat ,, ucca dhAtu prathama gaNune paupadI che, 'gati' ane vRddha e tenA e atha che. adhinAM vau vatsena-trADA vaDe e gAye! dhavA vAchaDAe me gAyAne dhAvI.- --A ka*Ni praye!Ja che. || 3 | 4 | 19 bara pratyaya zAstyama-vatti-yAta rAAt, ar,var ane dhvA dhAtune adyatanI lAgatAM pahelAM kari prayeAgamAM a (a) rAya che. jyAre rAjU dhAtune yar pratyaya lAgyA pachI tenA lepa thAya tyAre rAsu dhAtune A niyama na lAge ema jaNAvavA sUtramAM zAne badale zasti padma mukela che. ahIM amU dhAtu cAyA gaNA samajavAnA che. tethI banne kAi asa ahIM na leve. ema sUcavavA mULa sUtramAM asa na jaNAvatAM asU jaNAvela che. zAs+=JanA+ga+tu=aSita-zikhAmaNa ApI || rU | 4 | 60 || vibhakitanA pratyaye Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 583 rajU dhAtu bIja gaNane pariznapadI che tene artha "anuzAsana che. ma =ag+a+ga-ajAN+a=...vAsthata-dUra karyo. "pheMkavA" arthavALe cethA gaNana at dhAtu paraupadI che. varjhAjha+= go[-bolyo. "bhASaNa ane vatta dhAtu bIja gaNune parasmapadI che tathA tru dhAtune badale vaparAnAro vajU dhAtu paNa ahIM levAno che, arthamAM phera nathI. bhAraNa arthano vat dhAtu bIjA gaNane parasmapadI che tathA bIjA gaNunA ubhayapadI tUne badale vaparAnAre var paNa "bhASaNa arthane che. vyA ++=+A+ma7=Avya-kahyuM. hayA dhAtu bIjA gaNana 5raznapadI che tene artha "prathana" che te levo tathA bIjA gaNanA '7 ne badale vaparAnA yA dhAtu paNa ahIM le mAsighAta phA vaDe be ziSyane zikhAmaNa apAI A karmaNi kAga che tethI anna thAya che 3 4 5 6 7 | satya 5 rU. 4 5 6? vR ane ga5 dhAtune kartari prayogamAM adyatanI vibhakti lAge tyAre vibhaktienI pahelAM maDha vikalpa thAya che. vR+=aspR+a+=mAratusarI gaye-sarakI gaye. kRrma nsurU+tutramArjItu- 5 . 'gati" arthano kR dhAtu prathama gaNuno parasma padI che =+=>>+++7=Ara++7=bhAratu-go. ==+++rOArthI prApaNu-pahoMcADavuM" tathA "gati" arthane zra dhAtu prathama tathA bIjA gaNane parasma padI che 3 4 5 61 || DhA-tri-siraH + rU. 4 5 62 | hU, hindu ane hin dhAtuone kartari prayogamAM adyatanI vibhakita lAge tyAre vibhakinanI pahelAM mR thAya che. hArTanmA+a+vhA++7=Ahata-AhvAna karyuM. spardhA" ane "zabda' arthane "' dhAtu prathama gaNane ubhayapadI che jUi+7=4+sTi+matu=atrivatu-lepyuM. chaThThA tudAdi gaNane vadhavuM" arthane ubhayapadI pUri dhAtu che Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sivaMta-ma=si+a+7= q- chAMTavuM. tudAdi gaNana chAMTavA" arthane ubhayapadI sin dhAtu che / 3 : 4 62 vAgaDAne | 3 | 8 6 rU . hA, riphU ane vuiM dhAtune kartariprayAgamAM adyatanI vibhakitanA AtmapadanA pratyaya lAge tyAre pUrve kahyA pramANe adhika thAya che. a lhAta=3++ha++=AhUta-AvAna karyuM, spardhA karI, bahu nathI-dvArU=bA+a+++stabAvAsta- , , , tti =agi + += rAta-le'yuM. e rajhimmata=+faq+7=2z- ,prar nathI. si+d=+ sispa+sta=sarata-chAMTayuM. aru sikataasita=sa-rASTra nathI ! 3 4 63 . -ghutApuSyAH paramai | rU 1 ja ! 64 che. dhAtu pAThamAM jaNAvelA nizAnavALA dhAtuone, cata Adi 23 dhAtuone, tathA puSa vagere ka7 dhAtuone kariprayogamAM adyatanInA pratyaya lAgatAM pahelAM parapadamAM ya thAya che. sTra nizAnavALA--mukta +4+7=47-gayo. javuM" arthane na dhAtu prathama gaNano parasmapadI che ghutAhi-vu+t=+putU+pratyu taTU-prakAza karyo. +7=+ +grahU= -ruci thaI. 3 3 ke 44 sUtramAM ghutAdi gaNanA dhAtuo batAvela che. puSyAdri-puF+7=+punamastu=apuSat-puSTa thaze. rajU+7= +3+a+7= 47-bhegu ryuM. puSpa vagere dhAtuo nIce pramANe che - 1 puSu-paSavuM 8 sudhu bhUkha lAgavI 2 3-bheguM karavuM 9 gupa-sApha thavuM 3 suleTavuM 10 -krodha karo 4 zcid-parasevo thavo 11 vidha-siddhi thavI 5 vid-bhInuM thavuM 12 dhU-vadhavuM 6 mi-cIkaNuM thavuM 13 -lAlaca rAkhavI 7 kiTU-mukAvavuM tathA cIkaNuM | 14 26-hiMsA karavI ane siddha thavuM thavuM Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 585 26 namo hiMsA karavI 56 rAmaupazama-zAMti 1pa gRpa prIti thavI 42 guN che . 16 da6-ha thavo ane mugdha 43 yunuM ! vibhAga karavo thavuM 44 pus ) 17 mu-kapa karavo 4pa vijU-preraNA karavI 18 gu-vyAkuLa thavuM 46 ku-cAMTavuM-AliMgana karavuM 19 yud ) , 47 a-re karavuM 20 ke vizeSa mugdha thavuM- 48 -prayatna karavA 21 sup | vimehana 49 ra-chUTA thavuM 22 dig-phe kavuM 23 -uMcuM thavuM-vadhavuM 51 ra 24 suma-lebha karavo-lAlaca para vasU-thubhavuM rAkhavI 53 93-utsarga karo-choDI devuM - 25 ma-kSobha thavo 54 mun-khAMDavuM papa mU-pariNamavuM-rUpAMtara thavuM 27 tuma sA karavA 28 nara-nAza tha 57 Tu ! 29 ku-coMTavuM-AliMgana karavuM 58 tam--AkAMkSA rAkhavI-tamAM 30 marI no pa va bhA thavuM rAkhavI 31 prazna 59 amu-kheda thavo-thAka lAgavo 3ra vR-varaNa karavuM-svIkAravuM tathA tapavuM-tapa kare 33 pR-pAtaLA thavuM 60 prama-avyavasthA thavI 34 rUA-sukAvuM 66 --khamavuM-sahana karavuM 35 su-vikAra thavo 62 ka-harakha thA-rAjI thavuM 36 Ri--AliMgana karavuM 6 karamU-glAna thavuM-cimaLAvuM 37 -baLavuM 64 mu-muMjhAvuM 38 tR-tarasa lAgavI 65 Tu-haNavAnI vRtti 39 tAtaSa tha-harSa thavo 66 juvamana karavuM-bahAra kADhavuM 67 - sneha karavo tathA bahAra 41 --Sa karavo kADhavuM A badhA purU vagere 67 dhAtuo cethA gaNanA che ane te badhA parastrapadI che 40 ha Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sam+a+gam+s+ta=samagasta-samAgama yaye!. parapada nathI paNa vAsa84 sUtrathI Atmane pada thayuM. che tethI A prayogamAM A niyama na lAge. / / 3 / 4 / 64 // Rdit-zvi-stambhU-mracU-mlucU-grucU-glucU-gluJcU-jro vA // 3 / 4 / 65 // dhAtupAmA 5 RAna! nizAnAmA dhAtumAne tathA zvi, stambha, Zca, mluca, gruca, gluc bhane gluJc tathA yothA gAnA hai navamA gen| 3 dhAtu-e badhA dhAtuone kariprayAgamAM adyatanInA pratyaya lAge tyAre parapadamAM vikalpa pa thAya che. RnizAna-rudhu - (rudh+t-a+rudh+a+t-arudhat- yu. + a+rudhunasa+I+t-arautsIt- yu. rudha pAtu rudhAdigaNanA |vu' athvaa| yahI che bhid+ a+bhi++t-abhidat-medhu ma bhid+t-a+bhid+sa +I+t =abhaitsIt-,, [zvi+t-a+zvi+a+t azvat-sI gayu. zvi-zvi+t=a+zvi+I+t azvayIt-, ,, (zvi+t=a+azizvi+at=azizviyat-, stimbha+t-a+stambha+a+t=astabhat-ya bhI gayu. / stambhu+t =a+stambha+I+t-astambhIt-,, ,, stambha dhAtu ratanana' ayn| 52bhaipaTTI cha bhane saura dhAtu che. [muc+t-a+c+a+t-amuct-gye|. (muc+t=a+ ca+I+t-amrocIt-,, gati" arthavALo murU dhAtu prathama gaNane paraupadI che mluic-t-a+mluc+a+t-amlucat-, / mluc+t-a+mluca+I+t-amlocIt-,, gati' arthavALo hura dhAtu prathama gaNano paramaipadI che. [gruc+t=a+gruc+a+t=agrucat-yorI gayo. / gran+t-a+ca+I+t==agrocIt-, " gruca pAtu 'yorI' ayn| prathama gAnA 522bhI che. gluc+t=a+gluc+a+t=aglucat-,, ,, glun+t=a+gluc+I+t-aglocIt-,, ,, mluc gruc Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 587 jun dhAtu corI' arthane prathama gaNane parasmapadI che hu+7=X+su+mastu=mahuvatu-gayo. |hu jU=ba+ju rju+tu=ahungIta sun dhAtu prathama gaNane "gati" arthavALo paramaipadI che gi+tuma+kRSNa+=manaralU-jINuM thayuM. +=4+phaeNkti = nArI-, , jIrNa thavuM" arthane jJa dhAtu paaupadI che ane cothA gaNane che tathA navamA gaNane paNa che. - 3 4 5 65 . tri te pa ta ra che rU. 4. 6ThTha adyatanI vibhakitano trIjA puruSa ekavacanane AtmAnapadI ta pratyaya lAgyo hoya tyAre pat (the gaNa) dhAtune kapriyogamAM ta pratyayanI pahelAM ru(gira) thAya che ane bis lAge tyAre teno lepa thAya che. 35tta=3Dhu++q+r=--iutpanna thayuM. 3varasatAkU- te be utpanna thayA. ahIM ta pratyaya nathI paNa trIjA puruSanA dvivacanane mAtAm pratyaya che. 3 4 5 66 che vat dhAtu cothA gaNane AtmapadI che ane tene artha "gati' che rIpa-nana--pUri-tAva-zAya vA 3 / 4 5 67 che. adyatanInA trIjA puruSa eka vacanano AtmapadI ta pratyaya lAgyo hoya tyAre DhIlu, gana, vRdhu (thA gaNana), [6, tAva ane yAt dhAtune kartari pragamAM pratyAyanI pahelAM bin vikalpa lAge ane jyAre ginna lAge tyAre tane lepa thAya che-te nIkaLI jAya che vi+=+dvIpUrd =mIpi-dIyuM. Dhokta +kI+++=ArIgi -,, ,, dI pavuM' arthane rIbU dhAtu cothA gaNano AtmapadI che vina+="+=++ta agani--utpanna thayo. Tganu+ta=+ga++nyU+ta= naSTa-, ,, pedA thavuM' arthane ban dhAtu cethA gaNane AtmapadI che Jvu+ta=+qdhu++=mavoSi- yuM. vRdhata=+=+=avRddha, jANavuM" arthavALe dhAtu cothA gaNano AtmopadI ja ahIM levAno che prathama gaNune ubhayapadI bIje yudha dhAtu ahIM levAno nathI Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pUra+=+pUT +7=ApUri-paryuM. (pUrata=BqQ++ta=garaSTapUvA" arthane pUrU dhAtu cothA gaNane Abhane padI che tipU+tamane+ tArta=bhUtAdhi pALyuM. ( tAkata +nA+++d=matAviTa-, vistAra ane pAlana" ema be arthavALo tal dhAtu pahelA gaNane AtmapadI che thAd=38+cA++=adhyAyi-vadhyuM. vyA+ta=+gArR++=+thAviSTa-, vRddhi artha thAm dhAtu pahelA gaNane AtmapadI che - 3 4 67 | mA- Lo | rU. 4. 68 bhAve pravega ane karmaNiprayogamAM tamAma dhAtuothI lAganArA adyatanInA ta pratyayane badale rU (gira) pratyaya vaparAya che je dhAtuo samULagA akarmaka che eTale svabhAvathI ja akarmaka che temane bhAve prayoga thAya che. je dhAtuo sakarmaka hovA chatAM prayogamAM karma na vaparAyuM hoya evA avikSitakarma ka dhAtuone paNa bhAve prayoga thAya che. je dhAtuo karmavALA hoya te sakarmaka kahevAya, temane karmaNiprayoga thAya che. sakarmaka dhAtuo eka karmavALA hoya che tema be karmavALA paNa hoya che. bhaprAga- =+mA+rUAta tvacA-tArAthI besAyuM. karmaNiprama-+7=4+ari :- sAdaDI banAvAI mi pratyaya 1 3 4 68 || svara-graha-dRza-hanbhyaH sya-sijAzI:-zvastanyAM bir3a vA || rU. 4. da8 | svarAMta dhAtuone ane prat, da, na dhAtune bhAvaprayAgamAM ane karmaNiprayAgamAM AvanArI bhaviSyantInA zva AdivALA pratyaya lAgyA hoya, kriyAtipattinA sa A divALA pratye lAgyA hoya tathA jUi pratyaya lAgyo hoya, AzI nA pratyaya lAgyA hoya ane zvastInA pratye lAgyA Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 589 5 yAre te pratyayAnI pakSa i (jiT ) pratyaya viSe umerAya che. bhaviSyantI21t-[daa+sytedaa+i+syte=dai+i+bhytedaayissyte-te 0 1 2255Aze / dA+syate daasytedevA arthavALA aa dhAtu prathama gaNano parasmapadI che graha- [ graha+syate graha +i+dhyate=grAhiSyate-te 43 ana ze. grahU+syate-graha+iSyate-grahISyate--, , , grahaNa karavuM" arthane pradu dhAtu navamA gaNane ubhayapadI che , dRzU-dRzU+syate-dRza+i+SyatendarziSyate-te paDe hemAze. dRz+syatendrakSya te-drakSyate-, ,, jevuM" aryane dhAtu prathama gaNane parasmapadI che. ., han-hin+syate-ghan+i+pyate-ghAniSyate- 13 &ArI. han+syate-han+i+Syate haniSyate-, , 'si' bhane 'pati' avAhan dhAtu mIla maane| 5225hI che. yAtipatti152-(dA+syata=a+dA+i+vyata=adai+i+dhyata=adAyiSyata-te 11 sapAta. dA+syata-a+dA+syataadAsyata- ,, ,, graha-[grah+syata-a+graha+i+dhyata=agrAhiSyata-te va akha . (graha+syata=a+graha+i+dhyata=agrahISyata-,, ,, , dRz-dRz+syata-a+dRz+i+dhyata-adarziSyata--te 43 levAta (dRza+syata-a+drakSya ta-adrakSyata- ,, , han-hin+syata=aghan+i+Syata aghAniSyata-te pa NAta hin+syata%ahan+3+Syata=ahaniSyata- ,, ,, sicU sva ta-(dA+AtAma+dai+i+sU+AtAm adAyiSAtAm-te me na 1 sayu. (dA+AtAm-a+dA+i+s+AtAm-adiSAtAm-, ,, ,, graha-gri AtAm-a+graha+i+s+AtAm= agrAhiSAtAm- te meM jaNe grahaNa karAyuM. (graha+AtAm-a+graha+i+s+AtAm-agrahISAtAm-,, ,, ,, Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dRz-dRz+AtAm-a+dRza+i+s+AtAm adarziSAtAm-, , sannavAyu. (dRza AtAm-a+ +sa+AtAm-adRkSAtAm- ,,, han-hin+AtAm a+ghan+i+s+AtAm-aghAniSAtAm 3 te vaDe haNAyuM (han+AtAm-a+vadhU+i+s+AtAm avadhiSAtAm- ,,,, yAzI:svataMta-dA+sISTa dai+i+sISTa dAyiSISTa-te hAna bhaaye| eve AzIrvAda che. dA+sISTa-dAsISTagraha-[graha+sISTa-graha+i+sISTa-grAhiSISTa-te para haya raam| e AzIrvAda che graha+sISTa-graha+i+sISTa-grahISISTa-,, ,, ,, " " " dRsh-dRsh+siisstt-dRsh+i+siisstt-drshissiisstt-nvnvaaye| / { AzIrvAda (dRza+sISTa-dRk+SISTa-dRkSISTa-, , , , , han- hin+siisstt-ghn|i+siisstt-ghaanissiisstt-t yaayomev| mAzIvAra hin+sISTa-vadh+i+sISTa-vadhiSISTa-,, ,, ,, , zvastanosvarAMta-(dA+tA=dai+i+tA=dAyitA-te 4 apAza (dA+tA-dAtA- , graha- [graha+tA grAh+i+tA=grAhitA-te para akSaya ze. (graha+tAngraha++tA-grahItA-" , " dRzU- zi tA-dRzU+i+tA-darzitA-te 3 navAze. dRza+tA-TraSTAhan- hin+tA-ghan+i+tA-ghAnitA-te pAyAze. han+tAmhantA- " " // 3 / 4 / 18 // kya pratyaya. kyaH ziti / / 3 / 4 / 70 // tamAma dhAtuone aai saMjJAvALA eTale vartamAnAnA, saptamInA, paMcamInA ane hyastanInA pratyaya lAgatAM pahelAM bhAgamAM ane bhaNuiprayogamA ya (kya) pratyaya lAge cha (zit mAre / / 3 / 3 / 10 / ) bhAveprayoga-zI+ya+te zay+ya+te zayyate tvyaa-taa| 43 supAya che. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturya pAda pa91 mAyo -Ate=jya+te sitte :- tArA vaDe sAdaDI karayA che. ramUve-thayo.-ahIM rita pratyaya nathI paNa parIkSA che. I 3 4 70 T. che. 3 4 71 ! prathama gaNune virAma pratyaya dyanakhyaH rAt / rU4 72 mA-bIja gaNumAM dhAtuo jaNUvelA che te badhAne choDIne bIjA tamAma dhAtuone kariprayAgamAM zi-vartamAnAnA, saptamInA, paMcamInA ane hyastanInA-pratyaya lAge te pahelAM vikaraNa pratyayarUpe A (rAt) pratyaya lAge che. mUti=+a+ti-madrumati=mati-te thAya che. pannA +te= -raMdhAya che. ahIM kartari prayoga nathI. mati= -te khAya che.-at dhAtu praHi gaNumAM che, tene vajaye che. cAthA gaNane vikaraNa 2 vivAra : rU4 72 che vAri-cothA gaNamAM je dhAtuo batAvelA che te badhAne kartariprayogamAM riAta pratyaya lAge te pahelAM vikaraNa pratyayarUpe 2 (4) pratyaya lAge che. A sUtranA vidhAna dvArA divAdigaNane zatru nathI lAgatuM paNa raya pratyaya ja lAge che. drivRtidrovya+f=DhISyati-te rame che. ritra dhAtu divAdi gaNune sauthI prathama dhAtu che ane parasmapadI che tenA 6 artha che- 1 krIDA, 2 jaya meLavavAnI IcachA 3 vyavahAra kare, 4 prakAza, 5 stuti karavI, 6 gati. g+ti jI+Ati=LIyaMti-te jIrNa thAya che. | 3 4 5 7ra ! prAsA -kama-ma-ma-traNa-truTira-RSi-siM-phaMyaseva | 3 | 4 72 che. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prAram, sTAn, pram , krama, kam, tra, guru, 26, , san pUrvaka caNa A dhAtuone kartari prayogamAM zilU pratyaya lAgatAM pahelAM zavane badale ratha vika9pe thAya che prA++te Asthate, grAhatezabhe che. A dhAtu pahelA gaNane AtmapadI che, ene "dIpti' artha che. bhlAs+ya+tebhlAsyate, bhlAsate sTAn dhAtu pahelA gaNane AtmapadI che, ene artha dIpti' che, pramA+ti = mrAjyati, prati-bhame che-AthaDe che ana dhAtu cothA gaNane parasmapadI che, teno artha "avyavasthA che >>[+A+tiHstrAti, prati-cAle che. cAlavA' arthane A pram dhAtu pahelA gaNano parapadI che saimU+ti = ti, jAti-page cAle che. kam dhAtu pahelA ane paramaipadI che tene artha "page cAlavuM che karaFAta= +AkhyAta, vAta-karamAya che. cimaLAvA" arthano karan dhAtu cethA gaNano paramapada che trasUti = trarata, trasati-Dare che. DaravA arthane trar dhAtu cethA gaNano parasmapadI che gujya+ti = guTathati, kuTIra-tUTe che. tuTavA" arthane gus dhAtu chaThThA gaNane paaupadI che zraya- tithati, RSati-abhilASa kare che. IcchA" arthane DhabU dhAtu prathama gaNane ubhayapadI che ++tathati, pati-prayatna kare che. prayatna" arthane can dhAtu cethA maNano paracyapadI che samU+++ti=saMsthati, saMyati-sArI rIte prayatna kare che. sUtramAM thar naidhela che chatAM saMyas pharIvAra noMdhavAnuM kAraNa e che ke saMyaqne ja vikape thAya, bIjA koI upasarga sAthe hoya te tene phaca vikalpa na thAya--ema sacavavAnuM che eTale mAmAyasthati, +=prathasthati-e badhA prayogamAM 2 nitya ja lAge che. thar dhAtu cothA divAdi gaNane che tethI tene ratha to nitya prAptanI ja che. || 3 | 4 95 Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturthAM pAda A sUtramAM jaNAvelA keTalAka dhAtue prathama gaNunA che temane sa lAgavAnA na hotA tethI temane ya vikalpe lagADavAnuM vidhAna A sUtra kare che tathA keTalAka dhAtuo ceAthA gaNunA che temane ya nitya lAgavAne hatA tethI temane ya vikalpe lagADavAnuM vidhAna paNa A sUtra kare che. udAharaNAmAM batAvelAM rUpe sAthe te te dhAtunI gaNanA mAhiti ApelI ja che. || 3 | 4 | 73 || --ineAgye vA varbhe 6 | rU! 43 74 || karma jyAre kartA thaI jAya che tyAre cit pratyaye| lAgatAM pahelAM krama kari prayAgamAM puN dhAtune ane g dhAtune paraApada vikalpe thAya che ane va pratyaya paNa lAge che. IR+5+tiyuti, vu+te mukhyate yuti,duSyate vA vAra: svayaMmaeNva-paga enI meLe bahAra kheMcAya che athavA bahAra nIkaLe che. 593 ra+7+ti=rati, ra6+7+te=jyate vA vastra vayameva-kapaDuM enI meLe raMgAya che. ra MgavA arthane raghna dhAtu ceAthA gaNane ubhayapadI che ruti vAT roga:-rAga pagane bahAra kheMce che athavA bahAra kADhe che. ahIM ka, kartA nathI. A kari prayAga che 'niSku`'-bahAra khecavuM--ane navamA gaNane v dhAtu che tethI tene nA lAgyA che. aoNpi-kheMcyA ke bahAra kADhayo.-ahI cit adyatanInA pratyaya che tethI ya na lAge. pAMcamA gaNanA vikara 6 svADheH * * || 3 | 4 | 71 // svATi (pAMcamA) gaNunA dhAtune kari prayAgamAM cit pratyayA lAgatAM pahelAM rAva ne badale tu (Du) pratyaya lAge che. su+ti=su+nu+ti=sunoti-madirA banAvavAnAM sAdhanarUpa dravyAne bhIjave che athavA sAmalatAneA rasa kADhavA tene niceAve che. fH+ti=[+nu+tisineti-te bAMdhe che, pAMcamA svAdi--su Adi-gaNanA badhA maLIne je AgaNatrIsa ke 29 dhAtuo che te A pramANe che- 38 pratyaya nathI pazu || 3 | 45 74 / / Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana parapadI dhAtuo 16. ti heMsAvA-hiMsA karavI1. amiSa-madirA banAvavAnA sAdhanarUpa padArthone bhIMja17. ti ; ? vavA tathA somalatAno rasa 18. gha , , , kADhavA nIcovavuM ke maMthana 19. rAdha drauphalanI siddhi karavuM thavI-phaLa pedA thavuM-siddha 2. pi vara-bAMdhavuM karavuM 3. riA nirAte--pAtaLuM karavuM- 20, sAdhu , , tIkSaNa karavuM 21. traE vRddha-vadhavuM -gharaDuM thavuM 4. mi prakSepo-umeravuM 22. mArU dayAna-vyApIne rahevuM - 5. ciM cayane ekaThuM karavuM phelAIne rahevuM 6. dhuM #qne-dhUNavuM ke dhrujavuM 23, tR5 vIne-khuza thavuM rAjI thavuM 7. tR prAchA-DhAMkavuM 24. Tram -daMbha karavo-kapaTa 8. sAmU-hiMsA karavI karavuM-bAnuM kADhavuM 9. Gga vara-varaNa karavuM- 25. * hiM-karAvo:-hiMsA ravIkAra kare karavI ane karavuM-banAvavuM 10. hiM ati-vRddho:-javuM ane ! 26. vivuM teM-javuM vadhavuM 27. dhaMdhU prApe-praga9bha thavuM, 11. zra avo-sAMbhaLavuM vRSTa thavuM-nIDara rahevuM AtmapadI dhAtuo be 12. Tu 3patA-duHkha ApavuM ja che - saMtApavuM 28. di6 zrAdne-AkramaNa 13. 9 thrIta -prema karavo karavuM-hallo karavo 14. @ pATane -prema kare 29. garA thANI-vyApIne rahevuMtathA pAlana karavuM phelAIne rahevuM 15. rA pham-zakavuM-samartha A rIte svAdi gaNanA gaNatrIza thavuM dhAtuo che. thI 3 4 5 75 | vAlaH | rU. 4 ! 76 | prazna dhAtune kartari prayogamAM zin pratyaya lAgatAM pahelAM nuM pratyaya vikape thAya che. prati =Ati, akSata-vyApe che. Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-catu pAda vyApavu'-'vyApIne rahevu' athavA 'saMdhA' evA e avALA akSa dhAtu pahelA gaNune parastrapadI che || 3 | 4 | 7 || takSaH svArthe trA || 3 | 4 | 77 || pAtaLu kavuM cheAlavu~tIkSNa karavu' ane sucavatA takSNa dhAtune tare prayAgamAM cit pratyaya lAgatAM pahelAM nu pratyaya vikalpe lAge che, ta+tu+ jJa="poni, tannati-nAse che-chele che--pAtaLu kare che. *pAtaLu karavuM-cheAlavuM- tIkSNa karavu'--a ne! tanna dhAtu prathama gaNune parasmapadI che. saMtazrRti riAmmU-ziSyanI bhaTsanA kare che-ziSyane bhaThe che--ahIM pAtaLuM karavuM' artho nathI. || 3 | 4 | 77 It skambhU sammU-sammU-mmU-mU-ko: nA 2 || 3 | 4 | 78 || stam, m, i, ghum e cAra sautra dhAtuone ane stu, dhAtune kar prayAgamAM zita pratyayeA lAgatAM pahelAM ranA ane ranu ema e pratyayeA vArApharatI lAge che. stambha (1+nAkRti saMsthA" rokI rAkhe che-yabhAve che. JI {g+ti=stumU+nA+ti=stuti 3+nu+ti=stune tiskimbhuu+ti=skbhuu+naa+ti=skmnaati ma+nu+ti naiti (kumma+ti=stum+nA+ti-nAti (hyumna+nu+ti=sjImnoti / skyu { 3+AMta=vu+nA+ti=stunAti) uDADe che athavA udghAra kare che | I+ti=Y+nu+ti=stunoti/ athavA bhAre bhAra upADe che. skumbhU rokI rAkhe che-stabdha kare che. 79 595 "" "" 33 meM summU mmU ane hyum A cAre dhAtuno artha 'rAdhana' che ane A cAre sautra dhAtu che. sautra eTale dhAtupAThamAM nahI jaNAvelA paNa sUtramAM batAvelA, ku. dhAtu navamA gaNune ubhayapadI che || 3 | 4 | 68 || Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa96 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana navamA gaNano vikaraNa nA nyatve | 3 | 4 | 71 | kyAdri vagere-navamA gaNanA sATha aMke 6 8 dhAtuone kartari prAgamAM zit pratyaya lAgatAM pahelAM rAva ne badale nA (nA) pratyaya lAge che. zrI+nA+ti=%IjAti kharIde che. ghI+nA+ti=Ati-prasanna thAya che. A dhAtuo ghaNuM che tethI ahIM batAvyA nathI mATe, have pachI ApelA dhAtu pAThamAMthI temane joI levA. 3 ke 4 79 | kacananATTanA-derAnA || 2 | 4 | 80 || pUrvokta tracaDhi gaNanA je dhAtuo vyaMjanAta che tene jayAre kartari prayAgamAM kriyApadane lAgatI paMcamI vibhaktinA bIjA puruSanA ekavacanano hi pratyaya lAge ane pUrvanA rAjA79 sUtrathI rUnA pratyaya lAge tyAre nA ane di e banene badale mAna thAya che. eTale "nahi ne badale mAna belAya che, puSpa+nA+hiM=+mAna=puSA-puSTa kara. mu+nA+rdi=mu+bAna muSarLa cerI kara. sunIhi-tuM laNa-kApa. ahI - dhAtu vyaMjanAta nathI paNa svarAMta che tethI mAna na thAya ( 3 4 { 80 che chaThThA gaNune vikaraNa 4 tuvAre rAH che rU! 4 5 82 tuDhAdri-tuTu vagerechaThThA gaNunA ese aTrAvana aMka 158 dhAtuone kartari prayogamAM ritu pratyaya lAgatAM pahelAM ne badale ma (1) pratyaya lAge che. tuma+ti tuti, tuTu+mate tute-pIDA kare che. A badhA dhAtuone dhAtupAThamAMthI joI levA. | 3 | 4 | 81 che sAtamA gaNune vikaraNa ne dha svarAchuno | | 4 | 82 || phaurf--vagere-sAtamA gaNanA chavvIza aMka 26 dhAtuone kartari prayAgamAM zit pratyaya lAgatAM pahelAM rAgU pratyayane badale na (na) lAge che Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 197 tathA dhAtumAM je svara hoya to A na (na) svara pachI ja mUkAya che. ane je dhAtumAM dhA no aMgabhUta = kAra hoya to teno lepa thAya che. dhu+ti=+=+Qf=Addhi-AvaraNa kare che. saMskRta prayAzraya AThame saga bleka 15 "sevavuM artha Ape che. hinta=+ti=hi+na+nyU+tiniti-hiMsA kare che A pragamAM hin dhAtunA aMgabhUta no lepa thayela che. rudhAdi gaNanA chavvIza ke 26 dhAtuo A pramANe che - dha vagere ubhamapadI dhAtuo2 6 mAvAne DhAMkavuM 2 tano saMto-saMkeca karo 2 rajU ne-ca levo-bahAra 13 tajU 24 man mAne-maraDavuM-bhAMgavuM rU vin pRthaTmAve- juduM karavuM 15 bhuj paaln-abhyvhaaryo:Ayura vo-joDavuM pALavuM -rAjaya pALavuM-rAjaya - mit vivAra-vidAraNa karavuM bhogavavuM tathA bhojana karyuM 26 3 vyatti-vRkSa-tiSa vyakta bhedavuM karavuM, cepaDavuM- javuM ane gamana 6 chidra saivIro- ekarUpa hoya tenA be bhAga karavA ke vadhAre 17 vinuM ma-cayo -bIvuM tathA bhAga karavA-chedavuM cAlavuM 7 sut pe-pIsavu-cUrNa karavuM- 18 nuM veNane-vIMTavuM -kAMtavuM- muko karavA 61 3 -bhInuM karavuM 8 chuTu DhIti-vanaya -dIpavuM ane 20 sid vijaLa-vizeSa karavuM 21 vim saM -pIsavuM 1 nR6 - anAyaro -haNavuM 22 heM hRAyAmhaNavuM ane anAdara karo 23 tRt ,, paraaipadI dhAtuo Atmane padI dhAtuo 20 pR saMpa-saMparka karavo- 24 vi -kheda -dIna thavuM 25 vid vivAo-vicAravuM 22 gR2 vAge-varaNa karavuM 26 phugdha rItI-rIpavuM || 34 82 - chedavuM prakAzavuM Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AThamA gaNane vikaraNa 3 -tanA ne rU4. 8rU I dhAtu ane tenAri-tan vagere AThamA gaNanA nava aMke dhAtuone kartariprayAgamAM sita pratyaya lAgatAM pahelAM rAjUne badale 3 pratyaya lAge che. kR+ti=+=+=+roti kare che. ( dhAtune pahelA gaNamAM paNa gaNAve che tethI ne A (phAlU) lAgatAM varata prayoga paNa thAya.) ta+ti= =+=tanoti-tANe che, kheMce che, vistAra che. tana vagere nava dhAtuo A pramANe che - 1 tana vitA-tANavuM-vistAra 6 tR mane-khAvuM kare 2 pabU rA-devuM 3 kSa hiMsAvA-haNavuM -hiMsA A sAta dhAtuo ubhaya padI che. karavI nIcenA be dhAtu AtmapadI che 4 kSiNa 8 vana cAva-yAcanA karavI 5 - tau-gati karavI-cAlavuM 9 mana vadhane-jAvuM gamana karavuM | 3 4 5 8 3 gaH zrAddha biyASSne tathA 3 / 4 84 chaThThA gaNanA gun dhAtune kartA cittazuddhinI pravRtti vize zraddhAvALo hoya tyAre sura dhAtune kta riprayAgamAM pahelAM jaNAvyA pramANe nija (jUo, 346 6) pratyaya lAge eTale adyatanI vibhaktimAM amane padane ta lAge tyAre ginna thAya ane tene lopa thAya tathA philU pratyaya lAge tyAre 3 pratyaya (jue, 3470) lAge ane A dhAtu parasma padI che to paNa tene AtmapadanA pratyaya lAge. tri-yunata=maj+f+7=3mannei mArAM gha -dhArmika mANase mALA sajI-banAvI. vaca-sujJa++tai=rUthane mArAM ghArSi:-dhArmika mANasa mALA banAve Atmane pada-caMnna+syate-saMsthate lakSyane mArAM dhAma:-dhArmika mANasa mALA banAvaze. A sUtra ginnuM, kaMcanuM tathA mArAnuM vidhAna kare che. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturthAM pAda vyatyasRSTa mAle mithunak-joDelAMe e sALAe paraspara banAvIA prayogamAM karyAM bhAgaviSayaka zraddhAvALA che paNa cittazuddhinI pravRtti vize zraddAvALA natha. || 3!4 584 5 tattvasta mAtu // rU | 4 | 81 || san dhAtunuM kama' tatva hoya ane tar dhAtu 'tapa karavA'nA arthavALe hAya tyAre tad dhAtune riprayAgamAM tri, ya ane Atmanepada thAya che. pahelAM jaNAvyA mujaba eTale adyatanImAM Atmanepadane 3 lAge tyAre tris thAya, taeNnA lepa thAya tathA cit pratyaye! lAgyA hoya tyAre ya pratyaya thAya che. ane tad dhAtu paramaipadI che te paNa tene AtmanepadanA pratyace lAge che. 599 ya-tapU+yate sabhyate tapaH sAdhu:--sAdhu tapa kare che. Atmanepada-parAkSA-tapU+=tepe tapaH sAdhuH-sAdhue tapa karyuM. tad dhAtune 334915 sUtrathI banne niSedha karavAneA che, tethI nir vALA tapU dhAtunuM udAharaNa nathI batAvyuM. muttati svaLa svapnAra:--seAnI sAnu tapAve che.-ahIM tapa karavuM' a vALA eTale 'tapa' kramavALA tad dhAtu nathI. tapa: sAdhuM tatti-tapa sAdhune tapAve che-du:khI kare che. ahIM" 'tapa' ka nathI paNu karyAM che. tethI Atmanepada na thayuM. || 3 | 4 | 85 ka kAra prayAga---- ekadhAtau karmakriyayaikAkarmakriye || 3 | 4 / 86 // karmomAM rahelI kriyAnI prabaLatA batAvavA mATe ane kartAnI kriyAne vega batAvavA mATe AvA prayAgeA bhASAmAM pracalita che. jaima ke-bhIMta paDe che" eTale ke bhIMta evI jINu thai gai che ke tene pADavI paDatI nathI paNa pAte ja paDe che. kharI rIte 'pADavAnI'kriyAnuM bhIMta kama' che paNa kagata kriyAnI prabaLatA banAvavA sAru ane kartAnI kriyAnA vegane RtAvavA mATe te ka paNa kartA jevuM thaI gayuM che. evI ja rIte phaLa paDe che' vagere kriyAomAM samajI levu. A hakIkatane AcArya nIce pramANe samajA vela che. je dhAtunuM kama peAte kartA thaI gayu hoya te ja dhAtune (bIje khAtu hoya teA nahIM. ane samAna avALA khIjo dhAtu hAya te paNa Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nahI) kartariagamAM jhi, kya ane Atmane pada thaI jAya che. zarata e che ke kartari pragano ane karmakartari prayogano dhAtu eka ja hovo joIe eTale akSaronI daSTie eka ja dhAtu hovo joIe ane kartariprayogamAM je kriyA ApaNe joyelI che te ja kriyA karmAne kartA banAvatI vakhate paNa prayogamAM hovI joIe. judI judI kriyA nahIM hovI joIe arthAta karma kartari prayogamAM karma bIjI koI karatuM na hovuM joIe eTale je kriyA kartari prayAgamAM hoya te ja kriyA karmakartari prayogamAM hovI joIe ane kartari prayogamAM dhAtu sakarmaka hoya to te ja dhAtu karma kartari prayAgamAM karmakartA thaI javAthI akarmaka banI jAya che. ni-caitraH 5 kArSIta-ra: svayameva maMri-caitra sAdaDI banAvI paNa e evI sahajamAM saraLatAthI jhaTa banAvAI che ke kartAne zrama paDato nathI. tethI sAdaDI enI meLe banI gaIema kahI zakAya. -caitra vada kSati-jaya svayameva trive-sAdaDI enI meLe bane che. Abhane pada-caitraH 8 sthiti-TaH svayameva ri -sAdaDI enI meLe banaze. pahelA udAharaNamAM ame artha spaSTa karyo che tethI bIjA udAharaNomAM ene vistArathI artha ApatA nathI. varatyone caitra -siddhayonaH svayame-caitra cokhA rAMdhe che, cokhA enI meLe raMdhAya che-caDI jAya che-siddha thAya che.-A prayogamAM dhAtu samAnArthaka hovA chatAM dhAtuo jUdA jUdA che tethI A niyama na lAge. sAdhu mahinA natti, -naravAra vaDe sAruM kApe che. sAdhu masiH chinatti taravAra evI dhAravALI che ke te pote vayameva kApe che-ahIM karaNa, kata che tethI A niyama na lAge savayuTa kudA, savayuTa kuNAvADa-kuMDI pANIne visarjita kare che. kuMDIthI pANI bahAra nIkaLe che-Tapake che-kare che-A prayogamAM pahelA vAkyamAM visajita kare che' choDe che' kriyA che ane bIjAmAM bahAra nIkaLe che kriyA che-e rIte te bane jaldI jUdo kriyA che. prayAgane belanAranI be kriyA judI judI batAvavAnI vRtti che ema ahIM kalpAyela che migramAna: sUtra: vAtrAni fmanatti-bhedAI jata- TUTI jatA-kaThala pAtrone phoDe che. ahIM stra eTale karma kartA bale kaThala pote bhedato Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya-caturtha pAda 601 to pAtrone phoDavAnI kriyAne kartA banela che arthAt karma, karUpa banatAM te kriyA karatuM jaNAya che tethI A niyama na lAge. karma kata ri prayoga banAvavA mATe eka evI zarata che ke karma, kartA thAya tyAre te kaI kriyA na karatuM hovuM joIe. A prayogamAM karmapaNuM choDIne kartarUpa banato mu-koThala-pAtrone phoDavAnI kriyAne karato jAya che. tethI kriyAne na karavAnI zarata udAharaNamAM jaLavAtI nathI tethI A niyama na lAge. che 3 86 | - / 3 4 87 || var ane dhAtunuM karma jyAre katAM thayuM hoya tyAre tene karmakartara prayogamAM gi, maya ane Atmapada thAya che. kartari prayogamAM ane karma kartari prayogamAM akSaronI apekSAe dhAtu eka ja hovo joIe ane dhAtuvA kriyA paNa eka ja hovI joIe. pahelAnA kartariprayogamAM ane pachInA karmaka riprayogamAM kiyA sakarmaka hoya to paNa cAle ane akarmaka hoya to paNa cAle. var jhi-caitra yodram nAkSItta-caitre cokhA rAMdhyA, na svayameva mAricokhA enI meLe raMdhAyA-caDI gayA. -caitraH caMdra parvata-caitra cokhA rAMdhe che, monaH vayameva pra- cekhA enI meLe raMdhAya che-caDI jAya che. mAtmane-caitra: moranuM pUNyati-caitra cokhA rAMdhaze. morana zvameva vakate-cokhA enI meLe raMdhAze-caDI jaze. -duSya 4 pUrvAti vAyuH-vAyu umarAnA phaLane pakave che, udumbara 14 vayameva prakhyate-udubaranuM-uMbarAnuM-phaLa enI meLe pAke che. mAmane-3Tuva ram apakSI vAyu:-vAyue umarAnA phaLane pakavyuM. 3Tunnara svayameva mA-ubara-uMbarA-nuM phaLa enI meLe pAkavuM. - gi-maitraH jAm praduSa-ce gAyane dohI, nauH yameva gohi-gAya enI meLe dohavAI ya-naia: ToSi-caitra gAyane dore che, gauH vayameva sudyate-gAya enI meLe dohavAya che. mAne -caitra ja poryAsa-caitra gAyane doze, nauH vameva ghozyate- gAya enI meLe dohavAze. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Atmaneva-govAH nAM yo yonni- geAvALa gAyanuM dUdha dAve che cauda svayameva payaH tumhe gAya enI meLe dUdha doDe che. govAja: gAM yo madhukSata geAvALe gAyanuM dUdha dAhyuM nauH svayameva vaya: anuSa-gAya enI meLe dUdha dohavAi. 602 govALa: mAM vayo dhoti- govALa gAyanuM dUdha dehaze nauH svayameva vayaH cokyate-gAya enI meLe dUdha deze. || 35 45 87 k na meLA tripu || 3 | 4 | 88 | vaN ane dur dhAtunA jyAre sakamaka prayoga hoya tyAre kama kara prayAgamAM pUrve kaheleA trivU na thAya. jItumbara: ruM svayameva apahra-uduMbare-umarAnA vRkSe-phaLa peAtAnI meLe ja pakavyu . nauH vayaH svayameva anuSa-gAye peAtAnI meLe ja dudha dezuM. avi ona: svayameva-cAkhA potAnI meLe ja radhAI gayA-caDI gayA. kaSTatari prayAgamAM jyAM kama hAya ! ja A niSedha lAge che. A prayeAgamAM krama" nathI mATe A niSedha na lAgyA. arthAt bis thaI gayeA. atri jumnara: paruM vAyunA-udu.khare vAyu vaDe kULane pakavyuM-A prayAga kama kari nathI paNa kaNi prayAga che, tethI A sUtrathI niAA niSedha na thatAM atti rUpa thaI gayuM che. ahIM || 3 | 41 88 h aruddha thAya. karAI. yaH || 3 | 4 | 82 || vadhU dhAtune ka`kari pracAgamAM fbanna na thAya. gaDha nauH svayameva--gAya peAtAno meLe ja te badale aodhi praye!ga na thayA. vajudo vA | rU | 4 | 10 || svAMta dhAtue ane dur dhAtune kari pratyeAgamAM khin vikalpe svarAMta-amRta, gAra vATa: svayameva-sAdaDI peAtAnI meLe ja aTakI paDI--ahIM !! 3 | 4 | 89 / ! Tur-manuSa, ayodi vA nauH svayameva-gAma peAtAnI meLe ja havAi.. !! 3 54 59 tA. Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-tRtIya adhyAya caturtha pAda 603 tapa: 27tApe 2 rU4 . / tal dhAtune karma kartari pragamAM, kartari prayogamAM ane anutApapastAvo-arthamAM bis na thAya. karmakartari pra-gavavAtA tivaH svayameva-lucco mANasa potAnI meLe ja pastAvAmAM paDyo. ahIM avvAtApi prayoga na thaye. kartari pra-katata taifsa sAdhu-sAdhue tapa tapyAM. anutApa-anvatata vai-caitravaDe pastAvo thayA. manvavatata vAva: svavarmaLA-pApIne pitAnA karma vaDe pastAvo thayo. - ahIM badhe sthaLe matanA sthAne pratApa prAga na thayo. pratApa pRPvI rAzA-rAnA vaDe pRthvI tapI.-ahIM ta6 dhAtune arthapastA karavA'ne nathI. tathA kartari prayoga nathI ane karmakartari prayAsa paNa nathI. 3 4 5 92 Ni-snu-zyAtmanepadA'karmakAt // 3 / 4 / 92 // fja pratyayavALA eTale preraka arthanA | svArthika pratyayavALA, pratyayavALA tathA jilpha pratyayavALA dhAtuo, hU ane zri dhAtu tathA je dhAtuone Atmane padI thavAmAM temanuM akarmakapaNuM vizeSa kAraNarUpa hoya (juo 3381thI 3387 sUtro) evA dhAtuone bijU na thAya. janmavAva mo jaina maitra-matre caitra vaDe cokhA raMdhAvyA. mIta monaH vayameva-cokhA pitAnI meLe je raMdhAvAI gayA. nu-praznoda nIH svayameva-gAye potAnI meLe ja pAna mUko. pri-3Aiyata 26H svayameva-daMDa pitAnI meLe ja UMco thaye. mAmA -yukta saidhaaH meva-gheDA pitAnI meLe ja haNahaNavA lAgyo. ahIM "cUta prayogamAM vi sAthe 3 dhAtu che te akarmaka hovAne lIdhe Atmane padI thayela che. sAva85 sUtra juo. 3. 45 92 che mUSArtha--ferza tri- 5 rU 4 22 bhUSA" arthavALA dhatuone, san pratyayavALa dhAtuone ane jari ?i vagere sAtadhAtuone tathA uparanA 92mA sUtramAM jaNAvelA fja pratyayavALA dhAtuone thA nu dhAtune, zri dhAtune ane AtmAnapadI thavA mATe Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana je dhAtunI akakatA jarUrI hoya evA dhAtuone kamakAra prayAgamAM tra ane yapratyayA na thAya. bhulAya -aSTam pravRtta nyA camevakanyA peAtAnI meLe 4 zaNagArAI. mahaMtu te kanyA svayameva-kanyA peAtAnI meLe ja rANagArAya che. mana-mastriIviSTa TaH svayameva-sAdaDI peAtAnI meLe ja karavAne icchAI. viauSate phUTaH svayameva-sAdaDI peDAnI meLe ja karavAne dachAya che. 604 1 .. u 4 virATa-cITavAMmuH yameva-dhULa peAtAnI meLe virate pAmu: svayameva-dhULa petAnI meLe ja pheMkAya che--UDe che. cItrAsaH svayameva-kALiyA peAtAnA meje ja gaLAyeA. zirate AsaH svayameva-kALiyA peAtAtI meLe ja gAya che. rR---vagere sAta dhAtue A pramANe che. * vikSepe-pheMkavu 5 nirakhe-gaLI javuM udkSaraLe-jharavuM-dohavu brU thaTMAyAM vAnti-spaSTa belavu preraka --Ayate phrUTa: ja phUMkAi UDI. anyU raucitye-DhIlu thavu nyU vauTilye-kuTila thavuM - gu thavu-gAMk vALavI nam pratye-namavuM-namra thavuM yamena-sAdaDI peAtAna meLe ja peAtAne '', ja viSa-vAyate nauH svayameva-gAma peAtAnI meLe stu-prastute nauH-svayameva--gAya potAnI meLe ja pAne kave che. rAya che. mUke che. a-3raprayate 46: svayameva-daDa peAtAnI meLe ja UMcA thAya che. Atmanepada akaka-vidhruvaMta sendhavA. svayamena-siMdhanA gheADAe pAtAnI meLe ja tANe che. jIe 313685 sUtra || 3 | 4 | 93 / / raciyA vRttit // r | 4 | 12 || kAi kAI prayAgamAM jyAre karaNu kartA thai gayA hoya ane karaNanI kriyA tema ja kartari prayoganI kriyA sarakhI hoya tyAre dhAtune bis vaca ane Atmanepada thAya che. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti tRtIya adhyAya caturtha pAda 65 karaNa ka-parivArathati ghaTaH vRkSa:-kAMTA vaDe vRkSa vIMTAya chevarivAra te vATA vRkSa svayameva-kAMTAo potAnI meLe ja vRkSane vIMTI le che. sAdhu maNinA chinatti-taravAra vaDe sAruM chede che. sAdhu matiH chittitaravAra pote sAruM kApe che-kAraNa kartA thaI javAne lIdhe ahIM A niyama jarUra lAgavo joIe, paNa kavitva kahevAthI - A niyama badhe ja lAgato nathI paNa kavAya kyAya lAge che ema jaNAvela hovAthI-ahIM A niyama lAgyo nathI arthAta bin + ke Atmane pada thayAM nathI. AcArya zrI hemacaMdrasUricita siddha hemacaMdra zabdAnuzAsananI. paNa ladhuvRttimAM cA-ca-f-1--pratyayo lAgatAM dhAtuonA viziSTarUpanI sAdhanAvALA tathA nAmadhAtu prakaraNa aMge nAmadhAtuonAM viziSTa rUponI sAdhanAvALA trIjA adhyAyanA cethA pAdana savivecana gujarAtI anuvAda pUro tha . cAthI pAda samApta tRtIya adhyAya samApta. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyAya (prathama pAda) dvirbhAva prakaraNa- dviH dhAtuH parokSA-De prAk tu svare svarabidheH // 4 / 1 / 1 // parIkSAnA pratyaya lAgelA heya tathA (3) pratyaya (jue sUtra sArA58-59) lAgelo hoya to dhAtuna dvibhava thAya che. dhAtu jevo hoya tevo bevaDo bolAya ene dirbhAva kahe che-rbhAiva eTale be vAra thavuM. mA tu svare saMvaraviveeTale jyAre dibhava thavAmAM nimittabhUta AdimAM svaravALA pratyayo dhAtune lAgelA hoya tyAre svaranuM keIpaNa kArya karavAnuM hoya to te karyA pahelAM dvibhava karI devo arthAt svaranuM kArya pachI karavuM ane dirbhAva pahelAM karI devo. parIkSA-varjha (jIva)= 7+4=+=gvAraM-teNe ravuM. 2 ()- +=mU ++=++++3+ta= mata -teNe chayuM. prakAzrita-Azraya karyo. ahIM pra upasarga che, dhAtu nathI. tethI tene dvirbhAva na thayo-dvirbhAva phakta dhAtune ja thAya. dhAtunI AgaLa AvelA no ke koI paNa bIjA upasargane diva na thAya. ninAtha-te laI gayo. A prayogamAM nimaMtra () pratyaya che. ahIM e pratyaya svarAdi che ane tene lIdhe ni ne nai thavAnuM prApta che ethI nai thayA pahelAM ja ni no dvibhava karI levo. ema karavAthI ja ninA prayoga sAdhI zakAya. ema na karIe ane ni+ e paristhitimAM sauthI prathama je ni ne nai eTale ninA ne je thavAnuM svaranuM kArya pahelAM karI laIe to taima thAya ane Ama karyA pachI kribhava karIe to tainai +=+atranAya evuM rUpa bane paNa ninAva rU5 nahIM thAya. mATe svaranuM kArya karyA pahelAM ja dibhava karI levo. vaghI-teNe pIdhuM.vA+ga (nava)-ahIM dvivana nimittabhUta svarAdi pratyaya A che tathA kA pachI AvelA (m)ne pAra 1ra0 nA niyamathI zrI karavAnuM svara koI paNa prApta che. A sthitimAM zrI karyA pahelAM ja driva karI laI e te ja vA vA+manuM rUpa sAdhI zakAya paNa ema na karIe ane svaranI kAryapa ane eN pahelAM ja karI laIe to ja pahelAM thAya Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda 607 ane pachI UMau vauSNa ema dvibhava thAya, tyAra pachI puau+ ema thAya, tyAra pachI va nA sau ne mAtra karyA pachI pura ema rUpa bane paNa rUpa nahIM bane. mATe ja kahela che ke jyAM svaranuM kAma karavAnuM hoya tyAM te kAma karyA pahelAM ja dirbhAva karI levo. +matu= +madhusU= +atu=%7 -be jaNe karyuM. A prayogamAM paNa AdimAM svaravALo mam pratyaya che ane e pratyayane lIdhe nA svarane ra karavAno che tethI kRnA trano 11:2521 niyamathI ryA pahelAM ja dibhava thAya. ghIya+te ghIyate-te ghaNuM sUve che. A rUpamAM AdimAM ya vALA pratyaya che, te AdimAM svaravALe pratyaya nathI tethI svaranuM kArya (4398 niyamathI ghAno ghI eTale dhrAnA mAno ) pachI ja dirbhAva thAya ane Ama thAya te ja brIcate rUpa sAdhI yakAya, zvinA=zu+jha= surAva-sujI gayuM-sojo caDo-vadhI gayuM . A rUpamAM ekaluM svaranuM kArya nathI paNa svaranuM ane vyaMjananuM baneluM kArya che eTale dvirbhAva kaI jAya te pachI te kArya thAya. A prayogamAM dhAtu zvi che. AmAM jhAlA niyama vaDe vana (va-vamana) 3 karavAno che te vyaMjananuM kArya che tathA te 3no rAu103 niyamathI dIrdha prApta che te svaranuM kArya che ahIM ekaluM ravaranuM kArya nathI paNa svara ane vyaMjana bannenuM kArya che. "ghAva tu svare ravi': ATale aMza 4112 sUtra sudhImAM je je sUtro Ave che te badhAM sUtromAM samajI levAno che eTale "trA nu svare svara: ATaluM adhikAra vacana paNa che ema samajI levAnuM che. A adhikAra vacanane artha ame upara jaNvI didhela che. je 43 14 1 mAghara carA: pavara: | 42 2 . parIkSAnA pratyaya lAgelA hoya ane 35 (4) pratyaya lAgela hoya to aneka ravaravALA dhAtunA AdinA eka svaravALA avayavane dvibhava thAya che. parAkSA-nA+(v)===+===Ara-te jAgyA. ma (4)-D[+7=vpUre rfM++7=#rr[++hU=+cA+a+ tama+vALu+anU=bacIta; sAnta-avAja karAvyuM. pusta=++++c=Ari+a+q=i[l[+asta=+I[+ rU= kavI +[=pravItu-teNe karAvyuM. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemaMcadra zabdAnuzAsana - ahIM traNe prayogomAM kramaza: nA nA 9 no, vaninA ujane ane ri nA ri no dibhava na thayo paNa AdinA avayavarUpa vyaMjanano ja dvibhava thaye che. ( 4 1 1 2 . sana-cakaccha | ja | 2 | 3 | cheDe san pratyaya hoya evA dhAtuonA ane cheDe cahu pratyaya heAya evA dhAtuonA Adine eka svaravALe aMza dirbhAva pAme che. san- tirU+te titikSa+te=titikU+=+phlegatiti-sahana kare che- A prayogamAM kSano kirbhAva na thayo. yadu-gUjyanta-upavU+Ate-vAparwtte=Hpatete ghaNuM athavA vAraMvAra rAMdhe che. A prayogamAM ne dvibhava na thaye. . 4 1 3 che svAdritIyaH || 8 | 9 | 8 | je svarAdi dhAtu, dibhava pAmavAne vegya heya evA svarAdi dhAtuno eka svaravALe bIjo aMza dibhava pAme che. +f=fTasa+ta-maTiTisa-ti maTiTiyta-AthaDavAne Icche mArU+te=baradArU+te mArate vadhAre khAya che ke vAraMvAra khAya che ma +q=+ maTifTa+ma+=mATimbatu= maTiTatu-athaDAvyobhamADa-ahIM zarU tu re svaraHi e adhikAra vacanane saMbaMdha che tethI ma pratyayane nimitte manA dine ru lepAI jAya e pahelAM dirbhAva thaI jAya che. pahelAM ja dirbhAva na karIe to mATita rUpa ja nahIM sadhAya. 414 na ba-da-na saMyogAdiH // 4 / 1 / 5 // svarAdi dhAtunA eka svaravALA bIjA saMyukta aMzamAM je saMyoganI AdimAM 2, 6 ane na hoya to temane bhiva na thAya. 2-3+=+7===+=+te====jhana++te ginitte-saraLa thavAne Icche che. vana dibhava na thayo. -ma - ma tte mafgH+te= kufs + +te = magiupaje - AkSepa karavAne Icche che. Trano dvibhava na thayo. Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-prathama pAda 609 ne- 3rUti phi+f=ADhata+ta dviti-bhInuM thavAne Icche che. na dviva na thayo. " " kaledana-bhInuM thavuM. 'na prANa-pratiniti-jIvanane Icche che.-A prayogamAM na to che paNa saMganI AdimAM nathI tethI n ne dvirbhAva thayo che. 41 5 | svarAdi dhAtunA eka saravALA bIjA saMyukta aMzamAM saMyoganI AdimAM 2 heya ane te pachI tarata 2 na Avela hoya to no dibhava na thAya. ma++++ti-maf+3+ta-advitti+kSati- vipati-pUjA karavAne icche che. 2 ne dibhava na thayo. -Emte barArU+te bharAte-vAraMvAra gati kare che athavA vizeSa mati kare che-A rUpamAM saMyoganI AdimAM che ane pachI tarata ja 2 Avela che tethI rano dvibhava thayo. 4. 1 6 nAmno dvitIyAd yatheSTam / / 4 / 1 / 7 // AdimAM svaravALA je nAmadhAtuo kirbhAva pAmavAne yogya hoya tenA pahelA aMzano dibhava na thAya paNa bIjA aMzathI mAMDIne bIje, trIjo eka svaravALo aMza yatheSTa-bolanAranI IcchA pramANe-dvirbhAva pAme azvamicchati-azzrIyati-azvIya+isa+ti-azizvIya+isa+ti-azizvIyiSati -azvane IcchanArane I che-ahI bIjA aMzano eTale strIno dibhava thaye. azvIthiyiuta- , , , , , -ahI trIjA aMzano eTale ci no dirbhAva thayo. baaipita-, . . , -ahIM cothA aMzano eTale 5 no dvirbhAva thaze. | 4 5 1 ( 19 ! anya che | 2 | 8 || svarAdi sivAyanA arthAt ? vyAnAdi nAmadhAtuo bhiva pAmavAne vegya . tene eka svaravA pahele, bIje. trIjo aMza bolanAranI irachA pramANe dibhava pAme. Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana putramicchati putrIyati putrIy+sa+ti = puputrIya+i+sa+tipuputrI ptiputrane icchanArane icche che. ahIM pahelA aMza punA dvirbhAva thA che. ,,-ahI bana | aRnA driA ye che. ,-avI trIjA . azA darzAva na putakIyiprati-,, putrI yiyisstithayeA che. ;, ',' puIvipatti-,, thayA che. 21 :: -aDI codhA ja aAte kaNvAdestRtIyaH // 4 / 1 / 9 // dvirbhAva pAmavAne yogya evA hU~ Adi dhAtue trIjo aMza ja duirbhAva pAme, bIjo kAI arAdurbhAva na pAme kaNDU+ya+ti = kaNDUthi + sa + ti = kaNDUyiyi + ma + ti=knndduuviniptikhaMjavALavAne icche che. A rUpamAM trIjo ci aza duirbhAva pAmela che. juo, // 3 : 95 deva !! 4 ! 2 | 8 || - asUyA amu+5+ti = JasUci-sa+ti=praya+se+1=cAMcapati kavAna Icche che. ahIM paNa trIjo aMza ca dvirbhAva pAmela che. blU vagere dhAtuonA nirdeza 354ATA sUtranA anuvAdamAM karela che. 54 11 9 dho punareveSAm / / 4 / ? | ? eka svA || keTalAka vaiyAkaraNeAnA matamAM dvirbhAva thayA pachI paNa dviEtranuM nimitta maLe te karI pazu dvirbhAva thaI jAya che. AveH mata AcArya hemacaMdrane nathI. puna: puna: viti athavA mAM iita somukhyate (vAraMvAra athavA ghaNuM sUe che) thayA pachI tomuvintum iti evA amAM san praya thatAM sonu+45+te musomutta +F-te=krusopuSite vAravAra athavA ghaNuM vadhAre sUvA mATe icche che.A prayegamAM pahelAM ne cakka pratyaya lAgele che ane tene lIdhe dirbhAva thayA che. pachI prayayavALA sonuSya dhAtune sa pratyaya lAgela che tethI sattane lIdhe niyama pramANe sonuSyane pharI pAche dvirbhAva thayeA che. koluN+++te loyupi++1=ovruvitrate-zrI hemacandre ApelA A Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda 611 udAharaNathI mAlama paDe che ke, ekavAra dirzAva karyAM pachI AcAya karIgara diva karavAnuM nimitta hovA chatAM durbhAva karatA nathI. | 4 | 1 | 10 | ci: sana kendraH || 4 | o | ?? || durbhAva !!mavAne cegya evA sphUrya dhatune sad lAgyA pachI sne ca thatAM paMca athavA sa viSe-vArApharatI-dvirbhAva pAme. +++ --vici+3+ti, citi-rSyA karavAne puche che. 5 kIgamAM canA darbhAva thaye e 50+ +15++--++ = viSe taeN-,, A rAgamAM sannI garbhAva thayA che OMcce dhAtu rahelA gaNune snepadI che. du+ta-66+ti=-hoti-dAna kare che athavA khAya che du-gRhoti-vagere cauda dhAtue A paramaipadI pramANe che vaH ziva !! ?! ? | 2 || ga pratyayeA-vartamAnAnA, saptamInA, pAMcamanA ane ghustana nA pratyayeA-lagADavAnA hoya tyAre bIjA adi gaNumAM AvelA gRhotyAre 4 dhAtuone dvirbhAva thAya che. 1 dudevuM ane khAvuM hA-tyAga karavA mau-bhaya pAmavA 3 4 sro-zaramAvuM p rR-pALavuM ane pUratuM 6 -gati karavI AtmanepadI 7 dA--gati karavI ' mA-mApa karavuM ane avAja karavA 9 vA-devuM 10 11 12 13 ubhayapadI 14 , "" 14 15 16 ! dhA-devuM. ane dhAraNa karavuM T--bharaNa poSaNa karavuM ane dhAraNa karavuM nijJa-sApha karavuM-zuci thavuM. bharaNu pASaNa karavuM. tatha dhAraNa karavu viJa-juduM thavuM-juduM pADavu vi--vyApavuM-phelAI javu || 4 | 1 | 12 | Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dvirbhAvayukta nAmarUpe carAcara calAcala-patApata-vadAvada-ghanAghana-pATUpaTaM vA | 4 / 1 / rU car dhA0 052thA carAcara, cal dhA0 calAcala, pat dhA0 patApata, bad dhA. vAva, ghA 0 ghanAghana ane Tu dha pArTa thAya che. e zabdomAM kramazaH vara, vastra, vata, vadra, ghana ane ghaTa zabdane dvibhava vikalpa thayela che. tathA A badhA zabdonA mULa dhAtune cheDe kaMga ( majU) pratyaya lAgela che varAvara: athavA cara:-cAlanAre. (A pAMca zabdomAM vaTAva8: , cara:- , Adine zabda cheDe patAvataH ,, pataH paDanAre. ] dIrgha thayela che-ravara vAva , vava -belanA-baDabaDa karanAra =rAvara vagere. chelle ghanAghanaH na-haNanAro. | zabda ghanaghana phrena ghanaghana zabdane "dukALane haNanAra'-'megha artha che uparathI thayela che. vara:-), paTa-phADI nAkhanAre, toDI nAkhanAra-A zabdane dirbhAva thatAM Adi zabda ghaTane badale vAk thayela che. ahIM jaNAvelA dhAtuonA artha A pramANe che- -gati ane bhakSaNa. | vaMdU-spaSTa belavuM. kaMpana-halana calana. ! -hatuM ane gati karavI patu-gati. | varga ti karavI. A badhA dhAtuo prathama gaNana: che, mana na 'tu bI gaNuno che. ( 4 5 6 ! 13 !! ciklida-caknasam / / 4 / 1 / 14 / / vindra zabda krir (thA gaNanA) dhAtunA dvirbhAvathI bane che ane enA mULa dhAtune cheDe . (4) pratyaya lAgela che, tathA rAva vanas (thA gaNanA) dhAtunA divathI bane che ane tenA mULa dhAtune cheDe ma (magU) pratyaya lAge che athavA mavaarthane sUcaka che (4) pratyaya lAgela che. vilhA-bhIne. dhAtu vibhInuM thavuM #sa:-vAMke athavA caLakATavALe. dhAtu anan-vakratA tathA dIptacaLakATa, || 4 1 14 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda 613 rAzvata-mAdya-mIDhavata 4 . ?. ? | mu pratyaya lAgatAM drArA dhAtunuM DhAzvata rUpa thAya che, svamu pratyaya lAgatAM sat dhAtunuM sAhana rUpa thAya che ane mu pratyaya lAgatAM kITTa dhAtunuM mana rUpa thAya che. A traNe zabdonAM rUpa vidvat zabdanI peThe samajavAnAM che. DhAzvata-dAna ApanArA be jaNu-mULa dhAtu DhA-dAna devuM. pahelA gaNane ubhayapadI dhAtu. sAduvANo-sahana karanArA be jaNa , sad-sahana karavuM, pahelA gaNane AtmapadI dhAtu. noTUvAMsau-chAMTanArA be jaNa. , nid chAMTavuM, pahelA gaNano paramaipadI dhAtu. che 4 1 15 dvirbhAvaprAptiprasaMge dhAtunA Adeza ane dvirbhAva niSedha- jJapyApo jIpIyU na ca dviH si sani // 4 / 1 / 16 // AdimAM sUvALo sana, lAgyo hoya tyAre dhAtuno zokhu bolAya che ane mAn dhAtune 6 belAya che. te pachI A bane dhAtuonA eka svaravALA aMzane duirbhAva thato nathI. jJa[+++ta-pUrUti zIkSati jaNAvavAne Icche che. dhAtu jJA jANavuM, tenuM preraka rUpa zag -aa dhAtu yAdi gaNane parapadI che. gApU+++ti=q+++ti kSati-pAmavAne Icche che. dhAtu vyApavuM -bApU dhAtu vAhi gaNane parapadI che. jijJauSati-jaNAvavAne Icche che.-A rUpamAM AdimAM sakAravALe sana nathI paNa AdimAM ru svaravALo san che che 4 15 16 gRpa rta | 4 / 2 / 17 | AdimAM savALA sana lAgyo hoya tyAre vADhi gaNanA dhu dhAtunuM kuM rUpa thAya che ane pachI dvirbhAva thato nathI. +kSati= +ti=rati-vadhavAne Icache che-dhAtu 25dhu-vadhavuM adhiSati-vadhavAne Irache che-A prayAgamAM AdimAM sakAravALA sana nathI paNa AdimAM dAkAravALo san che. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhhemacaMdra zabdAnuzAsana ramo vid-pIvuM | 4 | ? | 28 // AdimAM vALA san lAgyA DaeNAya tyAM pAMcamAM svAda gaNanA tanma dhAtunAM dhik ane dhIrvAM e rUpe thAya che, A rUpe ne dvirbhAva te nathI. 614 Tum+se+ti=fSa+ma+ti=dhikRti-daMbha karavAne i zrIp+5+ti=dhIsati-, "3 karaveza. 99 29 9" ,, vyAghyaya muvaizivaTM || 4 | ? | o athavA che. ', dhAtu-tema bha || 4 | | | |8|| AdimAM sakAravALA san lAgyA hai!ma te chaThThA tuAdi gaNanA eka`ka evA mudh dhAtune badale ma rUpa vikalpe vaparAya che, pachI tene dvirbhAva thatA nathI. mu+kSati=mo+Sa+ti-mokSata sUtraH-caitrachUTavAne praMcche che. munyU+5+ti mumunasa+ti mumukSa+ti=mumunta-caitra phUTane ae che. dhAtu-mumukta thavAthI IcchA || mumukSati vakSm-vAcharaDAne cheDI devAne Ne che prayAgamAM mukhya dhAtu sarmAMka che tethI A niyama na lAge, !! 4 5 1 | 19 ! mi-mI-mA-phAmita vasya | 4 ! ? 20 AdimAM sakAravALA sat lAgyA hAya tema, nau, dhAtuonA ane mA rUpavALA dhAtuenA svaraneH eTale ne, te nathA ane lU thAya chaeN tathA rA sattAvALA dhAtuesanA svarane eTale A ne! jU thAya che ane pachI temane kAIne dvirbhAva thatA nathI. mi+sa+ti=mit+5+timiti-phekavAne che che. pAMcama svAdi gaNutA mi-phe kavu. mI+sa+te-mita+sa+te=misate-nana karavAte-vAte-de che. cAthA rivAra gaNatA ke navamA trAdi gaNanA mI-hiMsA karavI. mA+se+ti=mit+sa+ti=mittati-mAM vAte che che. bIna aT gaNanA parauMpadI ane Atmanepa mA-mapa karavuM tathA prathama gaNane me ale Apavu. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 61 5. DhA saMjJArA++ti=+ta+ta=kSita-devAne Icche che. hA-devuM dhA++ti=dhat+satadharmAta-dhAraNa karavAne Icche che. dhana-dhAraNa 4 1 | 20 | rama-ma-rA-vata-parAmiH | 4 6 / 26 che. AdimAM nakAravALe sana lAgyo hoya to ro ri, amano ti, cothA ane pAMcamA gaNanA no philU, vatano ti ane pano ritu evAM rUpa thAya che ane ema thayA pachI temane koIne dibhava thato nathI. mA+mammatteramA+ri[+santakamAriNa-AraMbha karavAne Icche che. ramU-kAryane uma ramU+sa+te=sTiksa+te sTisane meLavavAne icache che. ramU-lAbha meLavavo rAsa-tirispati riti-sahana karavAne I che athavA samartha' thavAne Irache che. -sahavuM ke zakavuM , va7++ti-pita++ti pisUti-paDavAne icache che. vana-paDavuM utsa +=pitR++te=pillare cAlavAne Icache. -gati karavI. pipatipati-paDavAne Icache che.ahIM AdimAM savALo san nathI. 4. 1. 21 rAdhe che2 22 .. AdimAM sakAravALA sana lAgyuM hoya te vadha arthavALA vadhu dhAtanA mAno chuM thaI jAya che eTale rAjune badale rir bolAya che. ane pachI teno dibhava thato nathI. prati+rA+=+ti=yta+vUi+=+ti-pratiritnati-haNavAne icche che. rASTrasiddha thavuM mAriratnati-ArAdhanA karavAne Icche che.-ahIM rAdhu ghAtune hiMsA artha nathI. 41 22 che vitarakSA-voka / 4 . ?. 2rU II hiMsA arthavALA rAja dhAtune nizAna vagaranA evA parIkSAnA pratyaya lAgyA hoya to tene re thAya tathA vU nizAnavALo parakSAne thavuM pratyaya vALA eTale ruthar thaine lAgyo hoya te paNa rAne thaI Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jAya, pachI ene dirbhAva thato nathI. rAdhu+=q+=-teoe hiMsA karI. rAgha =+rU+=dhaya-teM hiMsA karI. mArAgha-hiMsA karI athavA aparAdha karyo - ahIM gar pratyaya vat eTale - nizAnavALo pratyaya che tethI A niyama na lAge mArAthag-te be jaNAe ArAdhanA karI-ahIM 'hiMsA' artha nathI. 41 23. anAdezAderekavyaJjanamadhye'taH / / 4 / 1 / 24 // je dhAtuno AdimAM koI paNa Adeza thato na hoya eTale AdimAM koI pheraphAra na thato hoya te dhAtunA asaMyukta vyaMjananI vacce AvelA svararUpa ane jyAre nizAna na hoya evA parezAna pratyaya lAgelA hoya tyAre thAya che ane te thavu eTale dRza pratyaya lAgelo hoya tyAre paNa Na thAya che, te pachI tene kirbhAva thato nathI. varU=+sUkave -teoe racyuM. var-pakAvavuM-pakavavuM vajUtha-pera+phra+=ottatha-te rAMdhyuM. namU+==mU3-nema-teo namyA. na- namavuM namI =ne+kya nemiya-tuM na vamaLatu:-te be jaNe bhaNyA-ahIM maLuM dhAtunuM vamaLa evuM rUpAMtara eTale Adeza thayela che arthAta man dhAtu AdezavALe dhAtu che. maNa avAja karavo. tatakSaya-te pAtaLuM karyuM -ahIM talsamAM tene je svara che te asaMyukta vyaMjananI vacce nathI, paNa ta tathA saMyukta evA kSanI vacce che. te pAtaLuM karavuM-tAsavuM-cholavuM uhivatu -te be jaNa ramyA.-ahIM hindu dhAtumAM pa nathI. vi prakAza, ramavuM vagere-gaNa cothe. upaja-te rAMdhyuM-ahIM se thaya nathI eTale dUdha nathI paNa mAtra za ja che. || 4 1 24 . -5--manAma che 4? 26 che. r nizAna vagaranA parokSAnA pratyaya lAgelA hoya ane sek thar Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 117 pratyaya sAdhya hoya tyAre tu, pu, phala ane bhan dhAtuyAnA 25235 a ne thAya che. te pachI dhaMtune dvirbhAva thato nathI. tR+us=tara+uste +us-teruH-tme| ta. tu ta tR+thatara+i+tha te+i+tha teritha-tu tayA.. trapa+e-trep+e-trepe-te 12mAyo. trap-zaramA tra dhAtu Atmane padI che tethI tene paramapadano thavuM pratyaya lAgatA nathI tethI tenuM thavuM vALuM udAharaNa thaI zake nahi. phal+us=phelU+usU phelu:-te-m| 57yA, phala 3 -ni05- 2 phalU+tha=phel++tha phelitha- jyo. bhaja+us-bheja+usa bhejuH-tamAme sevA 3rI. bhaja sevA 42vI bhaja+tha bheja+i+tha=bhejitha- sevA purI. // 4 // 1 // 25 // ja-bhrama-vama-trasa-phaNa-syama-svana-rAja-bhrAja-bhrAsa-bhlAso vA // 4 / 1 / 26 // nizAna vagaranA parIkSAnA pratye lAgyA hoya ane seTa thavuM pratyakSAya tyAre z2a, bhram , vam , tras , phaN , syam , svan , rAja , bhAj , bhAs , malAs dhAtumAnA 11235 ane| e vizya thAya cha bhane ta pachI dhAtuno kirbhAva thato nathI. avita-v nizAna vagaranA-parokSAnA pratyayAju+usa jeruH, jajaru:-to vRkSa yayA. ja- ya-dha27: bhram us-bhramuH, babhramaH-nemA mabhyA. am-sthira na rahe vam+us-vemuH, vvmu:-teye| bhyA. vam-pabha tras+us-tresuH, ttrsuH-tme| nAsa pAbhyA* tras-trAsa thve| phaN+us-pheNuH, pphnnuH-tme| 4. phaN-gati 42vI syam+usU-syemuH, sasyamuH-,, ,, syam gati 32vI svan+us-svenuH, sasvanu:-te-mAme bhavAna . svan-mavAra va rAja+usU-rejuH, rraajuH-tme| zAmyA rAj-zAma bhrAja+e=bhreje, babhrAje-, ,, bhrAj zAma bhrAs+e-bhrase, babhrAse-tasA ti yayA. bhrAs zAma bhlAs+e- lese, banlAse-,, ,, ,, bhlAs zAma Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana seTU thar parIkSA ratha= riya, variya-tuM vRddha thaze. prama+phatha= mitha, vastrathi-tuM bhaje. va++ =niva, vavami-tuM vage. traguDDa-+=miya, tatrasithatu trAsa pAme. [++=+Latha, paM tha-tuM gaye ++=Atha, sasthamitha, sva++=natha, tasvanitha- avAja karyo 17+phraMtha regatha, rAthi-tuM zekhyo prajJa, AvuM ane mAn dhAtuo Amane pada hevAthI temane tha pratyaya nathI lAgato. tethI te traNenAM "" vALAM udAharaNo nathI ApyAM. 411 26 che vA thatha-Lyo na ra | 4. ? 27 avi-nU nizAna na hoya evA rikSAnA pratyaya lAgyA hoya ane seTU thava pratyaya lAge che tyAre anya ane pratha dhAtuonA svarUpa ane thara jAya che. pachI dhAtune dvibhava thato nathI ane kAra thAya tyAre ja ne lopa thAya che. jUDhalA thavuM - anyU+= +=, aLyuM-teo zithiva thayA. ar+=thi, zathitha-tuM zithila thayo. grantha-guMthavuM ke kuTila thavuM-vAMkuM thavuM +=+==Nu, nADyu -teoe guhyuM. a++=civa, granthitha-te gUThuM. 4 1ra7 mera | 4 | 2 { 28 - nizAna vagaranA parokSAnA pratyaye lAgyA hoya tyAre Tram dhAtunA svarane zu thAya che. e pachI dibhava thato nathI. ane kAra thAya tyAre TamanA ne lepa thAya che. 4+3+phemarUma-teoe daMbha karyo. 41 28 che Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda je va|| 4 // 2 // 205 parAkSAne! tharU pratyaya lAgyA hoya tyAre mmU dhAtunA svaranA ane 6 vikalpe thAya che, te pachI dhAtunA sphUira thatA nathI ane kAra thAya tyAre ja vamUnA nA leApa thAya che. smna+s+tha=Temiya, mitha-te dabha karyAM. nAsa-Ti-hi-duniH || 4 | ? | cit parokSAnA-tru nizAna vagaranA-pratvacA lAgyA haiAya tyAre ane seT thavu pratyaya lAgyA hAya tyAre je dhAtu AdimAM vakAravALA che tenA svararUpa ane 6 thate nathI. tathA je dhAtunA svarane guNa thatA heAya evA dhAtunA svararUpa ane 6 thatA nathI tathA rAjU ane v dhAtuna svararUpa ane 6 thatA nathI. 619 rAs--hiMsA karavI-vi+jJa'+3=vicAN+3=vizamuH-teoe hiMsA karI. 54 51 529 ! 30 || vi+pU+s+tha=virArA+++thavArAttitha--te hiMsA karI. A rUpeAmAM lU nA lanA 6 na thayeA. ya -devu.-+Q=qq+=Ge-teNe ApyuM athavA meM ApyuM ahI r tu haidra na thayu vakArAdi dhAtu guNu thAya evA dhAtu- var-saMvaraNa karavuM-vaLavu-DhAMkavu-va+=vava+=vavaDhe-te vaheMce. athavA huM vIA--ahIM vatu velva na thAya. rA-hiMsA karavI hiMsA karI. virA+gus=virArA+guNa-vicAH-teoe vi+zu+tha=viza +s+tha=vicAritha=te hiMsA karI.5 4 5 1 1 30 hauM H || 4 | ? / 3 / kriyApadanA pratyayarU5 tathA AjJAmAM vaparAtI evI paMcamInA khIjA puruSanA ekavacananA dvi pratyaya lAgyA heAya tyAre ddA sattAvALA dhAtunA Ane chu thai jAya che. kAra thAya tyAre dhAtune dvirbhAva thatA nathI. TrA sattAvALA dhAtu-- vA devu.-+hi=ve+hi vedi-tu Apa Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ! 4 5 1 2 3ra che SA dhAraNa karavuM-zA+=+=be-tuM dhAraNa kara. 4 1 31 . te niH pakSAghANa che ja. ? ! 22 . parokSA vibhaktinA pratye lAgyA hoya tyAre te dhAtune badale ii rU5 vaparAya che ane dvini rUpane dvibhava thato nathI. re pAlana karavuM ?g=hina+U =Sei-teNe pAlana karyuM. athavA meM pAlana karyuM, he pivA paNa che 4 1 | 23 . pratyaya lAgyo hoya tyAre preraNA arthanA ja pratyayavALA dhAtune badale van rUpa vaparAya che. sva rUpane dvibhava thato nathI. vA-pIvuM -+ +7=3mAyi+a+7=wvI bUmatu=mapI -teNe pAyuM. pad-pAvuM! ti 4 1 33 che ya dina do ghara pUrvata che ja. 2. rUche che ru sivAyanA pratyaya lAgyA hoya tyAre di dhAtu ane dana dhAtune kirbhAva thayA pachI bIjA naMbaranA TU ne eTale dirbhAva pAmelA akSaromAM je prathama-pUrva-akSara che tenAthI pachI AvelA ne gha thAya che. pAMcamA gaNane di mokalavuM-parokSA-pradi+v=w+ +=+ nidhi+>>=vidhAya-teNe kahyuM hu haNavuM-naWte +tenadhanajya+te nakkanyate-te bahu haNe che athavA vAraMvAra haNe che prIyata-teNe mokalAvyuM-A pragamAM (sUtra 358) pratyaya che tethI A niyama na lAge, ( 4 1 34 che. je ni sa-pAlaH | kA? rU . san pratyaya lAgyo hoya tyAre ane parAkSAnA pratyaya lAgyA hoya tyAre jine badale ja bolAya che, ni jaya tha. santu ma ti-niSi+g+fd=nijita- jita-jaya karavAne Icche che. -gvijinig-niri+vigije-teNe vijaya karyo athavA meM vijaya karyo. 4 | 1 | 35 | Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 621 jeH : vA |4 25 26 sana pratyaya lAgyo hoya tyAre ane parIkSAnA pratyaya lAgyA hoya tyAre ne badale ja vikalpa belA che. saMcaya karavo-pAMcamo gaNasantu m rUchati svirsi +vaMta = f +++ta = viSata; viSati - te. saMcaya karavAne icache che. golA-vi+g=vaM++=vijaye, jUithe-teNe saMcaya karyo athavA meM saMcaya karyo. - 4 1 | 36 pUveza parve je jaat: rU 3 / 4. ? | rU7 | jyAM dukAne dvirbhAva thayo hoya tyAM be TukAra thayA pachI je pUrvanA phrakAra pachI tarata ja asva svara Avyo hoya to pUrvanA kArane badale Tram belavo tathA jyAM kArane dvibhava thayo hoya tyAM be yakAra thayA pachI je pUrvanA 3kAra pachI tarata ja asva svara Avyo hoya to pUrvanA 3kArane badale 3N bolo ne badale rud26 IcchavuM -rUma skU+=+gq=-teNe IcchayuM. ahIM Tw aMzano rU 3 svara che. 25 gati karavI-maMtra +Rti=ritra +ti= lmaf=NyasmRtaii=ffd te vAMku gamana kare che. 3ne badale 3vanuM nivAsa karavo-varana+3+=38[+ma==+ ==3vopa-te rahyo. upan: - be jaNe IcachavuM-A prayogamAM kirbhAva thayA pachI asva svara nathI, be TurU che ( rUrU+tum) te sva ravara che tethI phar na thayo. yajJa pUjavuM ke saMgati karavI vagere sUyAjJa-yajJa karyo.- A rUpamAM van dhAtu che tethI phurUjha e rIte huM pachI ca arava vyaMjana Avela che paNa svara Avela nathI. 41 37 | tAt | 4 | 1 | 28 che. *kArane dirbhAva thayA pachI pahelA trakArano e thAya che, Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darara siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zuM karavuM-+= +=+=+=+=ncAra-teNe karyuM. jAke thI sano 2 tha. 4 1 : 8 !! dUrghaH I 4 / 1 / rU. | dviva thayA pachI pUrvamAM AvelA dIrgha parano hasya svara thAya che. pahele gaNa-TI pIvuM- piai=HTT+=HTT+w=upau- pIdhuM, te bIje gaNu va rakSA karavI- rakSaNa karyuM I ! ! ! ! 39 ! -do che ? ? ! ja ! 7 dirbhAva thayA pachI pUrvanA ne na cAba che ane nai keva thayA pachI pUrvanA na ja thAya che. T; javuM-+= += +==Ama-te gaye. sun hasavuM-Dha+= += +5==Ama-te hasyA. che da 1 40 che zuriTa . ? ! ja che zu dhAtune dirbhAva thayA pachI pUrvanA zune thaI jAya che zuta prakAzavuM-ghuta+g=g+g=drita+g=vidyate-te dItivALo thayo athavA huM dIptivALo thaye. _ 4 1 41 che dvitIya-turyayoH pUrvI // 4 / 1 / 42 // ne dvirbhAva thAya tyAre be ne badale ja thAya che. jIno dirbhAva thAya tyAre be ne badale jarajI thAya che. Tane dirbhAva thAya tyAre be ne badale TaTa thAya che. ane dvibhava thAya tyAre be ne badale tatha thAya che. no kirbhAva thAya tyAre be ne badale va thAya che. e ja rIte ghane dibhava thAya tyAre be ghane badale gha thAya che; ne dvirbhAva thAya tyAre be jJane badale vaza thAya che. ne dibhava thAya tyAre be ne badale ruDha thAya che. ghane dirbhAva thAya tyAre be ane banne thAya che. mane dvirbhAva thAya tyAre be mane badale rama thAya che. 1S Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 623 varganA bIjA bIjA akSaranuM parivartana vana khaNavuM athavA davuM . 4 ne badale -4+ma= = vana+== =vAna- jhiTa chedavuM. chacha ne badala 75-8+ma-chatratti =vicheTa - teNe dhu TaTa ne TaTa-TAra++++4=2&#Ara+chuM+=ATidArajU --+-+ = TiTApafauta =kAra karanArane Icche che. A nAmadhAtu che tha no tatha-sthA-kathAkA+makathAkyA-tarthI+tatha-te ubho chuM. tathA gati ra ka ka vI. kathA pahelA gane dhAtu che. TF +>> - +--+++-14=44-kayuM -bitti tha vuM ja paDelA gaNana dhAtu che, vaganA cothA cAthA akSaranuM parivartana ghA ne gha- dhu -dhuq[+-+ - *-gdhuY+=1EmoTethI avAja karyo. pahelA gaNana dhAtu ghu-gokhavuM-meTethI avAja kare. no naza-lam jamavuM - - -AzamU+==AmUJ= #Amajamyo suda ne du-DhI+T-drauDha-+T-auDhI+-durtI+D=Tua+= Dha-teNe DhALyuM-meTa karyuM, gati arthavALo AtmapadI hai dhAtu pahelA gaNane che dhadha no dha dhA+meM-ghAdhA+-ghA+-ravA-au- -teNe dhAraNa karyuM. dhAraNa karavuM ane poSaNa karavuM arthavALo dhA bIjA gaNo. mama ne rama-mR+-mU5+4=3mR+=ramAra-teNe pASaNa karyuM ke dhAraNa karyuM. pioSaNa karavuM ane dhAraNa karavuM arthano mR bIjA gaNuno. | | 4 1 / 42 che ti divaH + 4. 2 karU che. di dhAtunA AdinA no virbhAva thatAM eTale divuiM thayA pachI Adine chino ti vikalpa thAya che eTale gigvane badale tikinna rUpa vikaTape vaparAya che Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Di+A fgfgq+=Tgg+ma=tiSThima=ti Teva, TavTeva-teNe pheMkI dIdhuM ke te ghUMko-Ti Teva prayogamAM kAlArA niyama pramANe Ta Ta thayela che. nirasana ane ki dhAtu cothA gaNane che. 4 1. 43 che. theMksanastha nA hu || 4 | ? I 44 . dvibhava thayA pachI pUrvamAM AvelA anAdinA vyaMjanano lopa karI de.. pragaTa kaDhA-glAna thavuM-harSane nAza thavo. +g=ArA+=ArA -ArA+g==AstrA+g==+g==-tenA vaDe glAna thavAyuM athavA mArA vaDe glAna thavAyuM-bhAve prayoga che.-A prayogamAM prathama pAne n e anAdine vyaMjana che tethI teno lepa thayo. ahIM vaparAyela [ pratyaya parIkSAno che paNa te Atmapadane pratyaya che. vA dhAtu to paramaipadI che to paNa A dhAtune bhAvaprayogamAM vAparIe te te AtmAnapadI bane che tethI rUpa bhAvaprayoganuM samajavuM. vAvAra niyama dvArA akarmaka dhAtune bhAve prayogamAM AtmapadanA pratyaya lAgI zake che. gvU+5=qqqa+= +=vA-teNe rAMdhyuM athavA meM rAMdhyuMA prayogamAM vavAra ne pU Adi vyaMjana che ahIM anAdi vyaMjananA lopanuM vidhAna che tethI A niyama pramANe tene lopa na thayo. | 4 1 ! 44 : maghare ziTa: | 4 | ? ! 46 // dhAtunA phi akSaravALA aMzane diva (phayutaravuta = pharapurata) thayA pachI jo pUrvanA aMzamAM rir akSara pachI anveSa vyaMjana Aje hoya to riA vyaMjanano lepa thAya che. pragala paramai0 phayutva-kharavuM-TapakavuM-jhavuM-cuMvuM- icyut+a = icyucyut cyut-cyut - cyuzcyut+a = cyuranyota- te karyuM -TapakyuM. nA nahAvuM-cAku khA thavuM. nAma=snAnA=saranA+=+nA+au=sannau-teNe snAna karyuM. -A rUpamAM snAnA zirU5 r pachI nA che te aoSa vyaMjana nathI, ghoSa che tethI te lepa na thAya. che 41 45 ts Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 625 - zva-tra | 4 | ? I 46 . dibhava thayA pachI AgaLanA vAno ja thaI jAya ane AgaLanA no na thaI jAya. kR+amka kR+a-cakR+a-caka pra. ga0 AtmapadI avAja karavo-du evo avAja karavo +=gg+=Nuv=yg-teNe "huhu e avAja karyo. che 4 1 46 che yaDanta prakriyAmAM parivartana vagerenI samaja sUtra 4 1.47 thI 36 | | ka7 | pahelA gaNunA AtmapadI dhAtune ya pratyaya lAgyA pachI ne dibhava thatAM AgaLanA sane 2 na thAya. 5 zabda karavo-avAja karo. jokakuwttejo vara - gadheDo bhUke che sUtramAM javaH evo nirdeza karavAthI pahelA gaNano ja kuchu dhAta le, pahelA gaNanA 5 dhAtunuM ja teH evuM rUpa thAya che tethI bIjA ane chaThThA gaNane dhAtu na le. 3 zabda karavo (bIje gaNuM) ti-avAja kare che. A dhAtu bIjA gaNano che. zabda karavo ( cha gaNu) muvati avAja kare che-A dhAtu chaThThA gaNane che. A banne dhAtuone ya lAgatAM-ku++te=;Ate vAtete ghaNe avAja kare che athavA te vAraMvAra avAja kare che -rbhAiva thayA pachI A banne dhAtuonA ne va thAya che. ku+= +=Jj+U =rUvu+-vujuve-avAja karyo. A rU5mAM rASTra pratyaya lAgela , dhAtu nathI tethI tenA phrano thaI gayo. che 4 1 47 | 4 0 Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gA-guno banyA che ka248 dhAtune cahu pratyaya lAgyA pachI dvirbhAva thAya che ane dvirbhAva thAya tyAre AgaLanA bhAganA mavALA aMzanA ma ne ja thAya che ane AgaLanA bhAganI 6, 3, 6 ane 4 vALA aMzane guNa thAya che eTale duno rU, 3ne mo, sUno mar ane sRne mar thAya che paNa jyAre var pratyayane lIdhe jyAM dhAtunA pUrva bhAgamAM nI Agama AvyuM hoya ke jU Agama Avyo hoya tathA jyAM pUrva bhAgamAM raja, ri ane 2 Avelo hoya tyAM A niyama na lAge. mana - varkya te-vAparate-khUba rAMdhe che athavA vAraMvAra radhei che. pAka ane panna dhAtu pahelA gaNane ubhayapadI che guNa ne guNa-nivA +tte rejItte-te khuba saMcaya kare che athavA vAraM vAra saMcaya kare che. pAMcamA gaNane "cayana arthavALo ji dhAtu ubhayapadI che - 4 ne mo guNa TUhUrta=AsUyate-khUba kApe che athavA vAraMvAra kApe che. "kApavA arthane jU dhAtu navamA gaNane ubhayapadI che nI ne Agama-vIvate-te khUba athavA vAraMvAra vaMcanA kare che -ge che-A rUpamAM pUrvamAM nIne Agama che. tethI 3 no vA na thAya gati" artha vA pahelA gaNane rajU dhAtu pararmapadI che. zna no Agama- te-te vAraMvAra athavA khUba jApa kare che-A rUpamAM m nA Agama che. dhAtu "mAnasaciMtana" arthane tathA "spaSTa vacana" arthane pahelA gaNane paramaipadI che caMte-te khUba athavA vAraMvAra zAMta thAya che. A rUpamAM ne Agama che. | | dhAtu "upara" arthane pahelA gaNane parasmapadI che [ Agama vALA A banne rUpamAM ka ne gA ke no cA na thAya arthAta nI AgamavALA ane 6 AgamavALA A udAharaNomAM A niyama lAgatuM nathI. || 41 48 | Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda na hAjo jIvi // OM / ? | 42 // hA dhAtune yar lAgyA yachI dvirbhAva thAya che ane yane lepa thAya tyAre dvirbhAvanA pUrvanA aMzanA dAtA A na rahe eTale hA tA haiM ema hrasva thaI jAya. ya nA lApa karavA ke na karavA e prayAga karanAranI icchA upara che. ya hoya tyAre kriyApada canta kahevAya ane yajJanA lepa thAya tyAre kriyApada yamanta kahevAya. A sUtranuM vidhAna jUnA lepanI paristhitimAM samajavAnu che. hA tyAga karavA dhAtu bIjA gaNunA parauMpadI che. hA+ya+ti=hAhA+5+ti=haddAya+ti=caka nA eTale yanA lApa thatAM gaddA+ti=dyuti-te khUba athavA vAraMvAra cheADe che, vazva-ta-dhvaMsa-zreNa-jUna-pata-pat-ndronto sau || 4 | 15 49 5 | | 2 | 10 || var, seMsa, khaMt, caMdra, 6. vat, vavuM ane indra dhAtuone lAgyA pachI dvirbhAva thaI jatAM dvirbhAva pAmelA e vyaMjanAnI vacce nI umerAI jAya che. var javuM dhAtu prathama gaNune parauMpadI che. 627 +5+d=qq=vava5+te=q+nI+vacyatevIva te--te vAravAra athavA khUba ThaMge che. saMs-DhIlA thavuM ke TapakavuMka che. sa +yAte= sUkSma s-masatya+tesa+nI+lakSyaa=manInnasthate-te khUba Tapake vaMta nAza thavA vAyate vRMvaMtyaMya+te=+nI+vacaMtenIsvasthate-te khUba khvasa pAme che. s dhAtu prathama gaNane Atmane padI che. maMjU adha:pAta thavA-yate prasUtra pra ya+te==+nI+prayaNe= vanIyate-te khuba bhraMza pAme che. [javuM-tya+te= d-cAya+sevananI vAraMvAra Aya che, s dhAtu prathama gaNune paramaipadI che. thaze=canIcane-te Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vat paDavuM-vatta+tte patava=patA +tai=q+nI+ pajo=qnIpatete vAraMvAra paDe che. vat dhAtu prathama gaNano paramaipadI che. pad javuM-A +te= =vapamte=+nI+q=Ana vAte-te vAraMvAra jAya che. pad dhAtu "gati" arthane cothA gaNano AmanepadI che. -- sukAvuM-sUkyatendra - +te vaM+nI+ nIte te khUba sukAya che. #n dhAtu prathama gaNune "gati' ane "zeSaNa arthano parasmapadI che. jyAM jyAM vat pratyaya lAgela hoya tyAM badhe "khUba ane vAraMvAra e be artho samajI levA. || 4. 1 50 | murajhanunAsitha | 4 21? || je dhAtumAM ma pachI koI anunAsika Avyo hoya eTale Tu, ga, na, na, AvyA hoya e dhAtuno ja lAgyA pachI kirbhAva thatAM dirbhava pAmelA AgalA aMza pachI bhU umerAya che. maLa zabda karo-mAsta=mama=maLa+te=+pUnamau=mA te khUba bhaNe che. mad dhAtu "zabda" arthane prathama gaNune paramaipadI che. tima bhInuM thavuM-timA+te timati=setiya+te setiyyate- khUba bhInuM thAya che. A tim dhAtumAM e pachI anunAsika nathI, ru pachI che tethI A niyama na lAge. qqte-te khuba rAMdhe che. vardhAtumAM A pachI 2 che, te anunAsika nathI tethI jU na umerAya || ka 1 51 | gA-gama---mana-gharAH || 8 | | . , nam, , %, mannu ane vastra dhAtuone cahu lAgyA pachI dirbhAva thAya tyAre dirbhAva pAmelA AgaLanA aMza pachI meM umerAya che. nA mAnasika jApa karavo--[++te bannakUjhanapUjya+te==+mu+= = nannate-te khUba jape che. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda da29 nam madhuna karavuM-kama++te=Argama==Ama++te==++Ate==Akhyate- te khUba mithuna seve che. janma dhAtu pahelA gaNane parapadI che. Tar bALIne bhasma karavuM-3++te=A +te +te ++ stra=hatete khUba baLe che. gna DaMkha deva-DasavuM-+ya+= +tevA +=+ matte rudra catte-te khUba hase che. dhAtu pahelA gaNanA paramaipadI che. magna bhAMgI nAkhavuM-majJajya+te mannumannA +d=amagna+ca+te==+ macatte vamaLyate- te khUba bhAMge che. magna dhAtu AThamA gaNano paramaipadI che. para (sautra dhAtu che) bAMdhavuM ke sparza karavo- te= +Anta= gu +=+nyU+para te=15rayate-te khUba sparza kare che. | 4 15 para che vara-grAm / ja ! zuM kare che 2 ane TU dhAtune ya lAgyA pachI kirbhAva thatAM dibhava pAmelA AgaLanA aMza pachI meM umerAya che. jarR javuM, khAvuM ke caravuM--+te=car++++ te rajU+te=jyate-te khUba care che. r phaLavuM- +ca+te=jUWjU +te=+ ++te=q+nyU++ =+y+ tai==+9te-te khUba phaLe che. ti ca upAntyAtaH anoda uH // 4 / 1 / 54 // jene cheDe ya che evA ane TU dhAtuone vaTvALAM rUpamAM ane nara ane TU dhAtuone takArAdi pratyaya lAgelA hoya tyAre upAMtyanA ane 3 thAya che. 3 thayA pachI 3no mo thato nathI. car pratyayava++te==++te=Fq+Ate +=bUte-te khUba care che. jya+tai=fTUrya +te+++te vaghate-te khUba phaLe che. tArA pratyaya-- va+ti =jUrti -gamana : 4 | 1 | 5 | Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pra++tA=prasUti =prahasTa-phaLavuM vAryate-caranArane preraNuM karanAranI peThe AcaraNa kare che. -A rUpamAM ne e nathI paNa A che, A rUpamAM san dhAtu to che paNa ajavALe gar nathI mAravALe jhU che. HI -phaLanArane preraNuM karanAranI peThe AcaraNa kare che. -ahIM r dhAtuno mAM che, nathI. kyUrti-khUba cAlavuM che.-AmAM 3no guNa mAM thayuM nathI. parita --khUba phaLe che- , , , , , ! kA 1 ! 5ha matAM : | 4 | ? | | je dhAtuo hasva trAvALA che temane ra lAgyA pachI bhi, thAya tyAre pUrvanA AgaLanA aMza pAse rI umerAya che. nRta nAcavuM-ttA+=natA +te==+++jIte narIyate-te khUba nAce che. 4 1.5 55 | rira supri | 4.2| vadda che je dhAtuo hasva vALA che tene thayuM lAgyA pachI dirbhAva thAya che, dibhava thayA pachI jyAre vahu ne lepa karavAmAM Ave che tyAre dirbhAva pAmelA AgaLanA aMza pAse ri, 4 ane rI umerAya che. ++=vAtacarijharta-rirsi-ghaNuM kare che ke vAraMvAra kare che. ++=+AMta=raphurtivarti- , , , W+ta= +=4mI+rti=rIjharta- , ,, ,, , yak pratyaya aMgenAM vidhAne purAM thayAM. 4 1 pa6 nijAM ziti et / / 4 / 1 / 57 // nim, vijJa ane vim dhAtuone zit pratyaya lAge tyAre dibhava thAya che ane dvibhava pAmelA AgaLanA aMzanA ne zu thAya che. nid sApha karavuM- niti=one+tane+ti=reneji-te sApha kare che. vina juduM karavuM-vijJati = vivez+ti veve+ti=reveksi-juduM kare che. vindra vyApI javuM - phelAvuM-vinaMti viveq+ti puti veri-te vyApta thAya che. Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda ninena-teNe mArka karyu.-ahIM cit pratyaya nathI, parAkSA che. 6 411 5 57 // q- mR--mAgam OM || 4 | 2 | 68 || g, ,maiM, mA ane haiM| (bIjA gaNune hAr AtmanepadI) dhAtune cit pratyaya lAge tyAre dvirbhAva thAya che . ane dvirbhAva pAmelA AgaLanA azanA svarane rU thAya che. 631 vR pALavuM ke pUravuM-nR+ti = vRghra+ti=qg+ti=vivarti-te pALe che. 45 g***5+fa=7375+fa=37+9+fa=8+#+fa=g4+x+fa=gufa-a my 3. TTa bharapASaNa karavuM ke dhAraNa karavu -mU+ti=smRI+ti=vaTTa+ti=vitti te peSaNa kare che. mA~ (AtmanepadI) mApavuM ke arAja kaztrA-mA+te=mAmA-te=mamA+te= nimIte-te mApe che. / (AtmanepadI) javuM hA+te jJAA+te gaddA+te niddIte-te jAya che. jJAti-te choDe che A kriyApadamAM hAr dhAtu no. paNa hAr dhAtu che. papAra- --teNe pALyuM--A rUpamAM cit pratyama nathI, parekSAne pratyaya che. || 45 1 | 18 II sani kahyuM // 4 // ? | po 5 jyAre dhAtune san pratyaya lAge tyAre dhAtune dvirbhAva thaI jAya ane dvirbhAva pAmelA dhAtunA pUrvanA aMzamAM AvelA A nA rU thaI jAya che. var-pad++ti-var+5+ti=pi+pa+nnati-vipatti-te rAMdhavAne pacche che. paniSate-te vAraMvAra rAMdhavAnI IcchA kare che. A rUpamAM pUnA azamAM ja che ane vADAvAthI temAM A che paNa maiM nathI tethI A niyama na lAge. 5 41 1 1 1 / / go: na-antayA-yarna ca / / 4 / ? | 60 || dhAtu varSAMta hAya ane ene san lAgyA pachI DirbhAva thatAM pUrvamAM kArarUpa aMza AvyA hAya tathA te rakArarUpa aMza pachI jene cheDe avaLu hoya evA 6 akSara Avela hAya, evA atasyA akSarA eTale Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 2 2 4 va AvelA heya, tathA evA ja varganA akSaro eTale 1 2 ma ma AvyA hoya to te DakArarUpa aMzane rU thaI jAya che. ku (sautradhAtu) javuM --ju-Li pachI sanna tuma ruchati gunAyi+ g+f=fjanAyiSati-gamana karAvavAne icche che. 1. je dhAtu dhAtupADama na batAvyA hoya, sUtradhArA batAvela hoya te sautradhAtu kahevAya. antasthA 2-3 mizra karavuM--pachI sana-vuvi+q+ti=yiviSati-mizra thavAne icche che gu+fNa pachI san-vAvayituma hRti-puyAvari++ti viSita-mizra karAvavAne icche che. ~ zabda karo-- , , , -rAyatum kRti-rAya++ti= rirASita-zabda karAvavAne icche che. sTa-TU laNavuM-kApavuM-jU- , , ,-Avayituma ti-sphAyi+E+ ti=triAvayiti-laNavAne-kapAvAne-icche che. vi -- pU pavitra karavuM--jU , purUviSa+jo pipavite-pavitra thavAne Icche che. A kevaLa sana vALuM rUpa che. pU+ni pachI san-vAvayituma dRrati-purAvariSa-te viSite-pavitra karAvavAne icche che. * bAMdhavuM-+kULa pachI sana-mAvajatum ti-mumAvaSiSatte= nimAvaciSaNe-baMdhAvavAne Icche che. gvadhiSati-hema karAvavA Icche che. A rUpamAM 3 pachI zuM che tethI A niyama na lAge. mavituma ti=sumaMti-thavAne Icche che. ahIM 3 kAra pachI pa vargane ma akSara to che paNa te, mavarNa cheDe hoya e vargane ma akSara nathI paNa vadhyuM che. hoya evA mU che. 5 4 1 60 zu-hu-kuM--hu-nyoH va | 4 | 2 | ? : zra, su, , , hu ane nyu dhAtuone san lAgyA pachI 3kAravALA "aMzane dvirbhAva thaI jAya che ane dvirbhAva thatAM rANu, kulsa vagere ema Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 633 be 3kAravALA aMza banI jatAM emAM pahelA 3 kAravALA aMza pachI je ma vata aMtasthA akSaro - 2 stra va akSaro-AvyA hoya to pahelA 3 kAravALA aMzanA 3 ne Tu vikalpa thAya che. zuM sAMbhaLavuM--pachI sana-zrAvacituma rUchati-bru+rsa++=zrAva +E+ti=zizrAvathaSati, zrAvayiSati-saMbhaLAvavAne icche che. su TapakavuM-nIce javuM-suM-fNa pachI san-sAvacitam rUchati-mutyu+++ ti=sutrAvakTrapati sissAvathaSati, mullAvayiti-TapakAvavAne Icache che, Tu gati karavI-pravAhI thavuM. Tu-La pachI san-drAvayituma rUchata-suTuM+sa+ ti=sudrAvaka-mti=driAvayiti,duddAvayiti-pravAhI karavAne Icache che. gati karavI-pareDavavuM-p-La pachI sana-prathitum phuraskRti-pu+rU+a+ttika putrAya+chuM+Sati=vijhAvayiti, puciSati-parAvaDAvavAne icche che. hu ThekavuM-kudake mArehu-La pachI san -dAcitam rUchati-putyu+rUa+ tiputravadhU++Sati=facDhAvayiti, pukhAvathaSati-kUdAvavAne icche che. cuM cUvuM-nIce TapakavuM -La pachI san-vAvayitum kRti-puraghu+rsa+ ti=gurAvapUrUSati-nniAvaciti, suthAvayiti-suvaDAvavA Icche che. - 4 1 5 61 svapU dhAtune sIdhe ja eTale koIpaNa bIjo pratyaya lAgyA pahelAM prathama pratyaya lAgyo hoya ane pachI dirbhAva thayo hoya to dirbhAvanA pUrva aMzanA aMtya svarane 3 thaI jAya che. svapU suvuM- vani+ThTha+ti=susthApi+++ti=bhuvAjUkSati=suSyAvadhipati-suvADa vAne Icche che. sikvAvaladIciSati- sUnArane IchanArane Icche che. -ahIM ja nathI paNa sthApaka nAma uparathI dhAtu banAvelo che eTale vaghu dhAtune sIdho a pratyaya lAgela che. ane aru pratyaya lAgyA pachI svAva zabdane vayana pratyaya lAgela che ane vAvavIca aMga thayA pachI tene san pratyaya lAgela che eTale A prayogamAM dhAtune sIdhe to pratyaya lAgela che paNa Li lAgela nathI tethI A niyama na lAge. Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana svAd viThThIti-sikaatpayiti- sUvAne icche che. ahIM svapU ne ghadra pratyaya lAgI rahyA nAma thayA pachI vAgha nAmane ja lAgela che eTale ne sIdho ja lAgela nathI tethI 3 na thAya. toSavayiti- ghaNuM sanArane preraNuM karanArane Icche che. --ahIMyAM Faq dhAtune prathama caru pratyaya lAgela che, te pachI Li AvyA che ane pachI sana pratyaya che. eTale svapU ne sIdhe ja Li pratyaya lAgyA pachI kirbhAva thayo nathI, paNa pahelA ghar pratyaya lAgyA pachI tarata ja dirbhAva thayA pachI [ pratyaya lAge che. tethI A niyama na lAge, ( 4 5 1 | 6 2 1 asamAnalope sanvad laghuni // 4 / 1 / 63 / / je dhAtune AvyuM hoya ane Li AvyA pachI su pratyaya lAgyA pachI kirbhAva thayo hoya te dibhava thayelA kAgaLanA aMzanA svara pachI dhAtuno laghu vara Avela hoya to te svarane hasva rU thaI jAya che eTale je kArya sana ne laIne thAya che tevuM kArya thAya che. paNa je samAna saMjJAvALA svarane lepa thayo na hoya te. ++7=35+++=marata= vira=Irata- teNe karAvyuM. javuMg++=+=Avi+= mAnavat = gaganava[=prakIya-teNe gamana karAvyuM. bu+f+=+zrAvi++ tu zravata=lmazrivA-teNe saMbhaLAvyuM. laghu akSara nathI-tatakSa7-teNe cholAvyuM. A rUpamAM pUrvanA akSara pachI laghu akSara nathI paNa sanI pUrvano ta guru akSara che. Mi no abhAva-uttamata-teNe IcchayuM. -ahIM Li pratyaya ja lAgela nathI. su pratyaya lAgela che ane dune lIdhe dibhava thaye che. samAnapa-srarata-teNe kahyuM - ahIM 4tha evA prakArajta dhAtune d thayela hovAthI amAna saMjJAvALA 35 svarano lepa thayela che. || 4 1 63 che Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-prathama pada 635 ghora tIrtha kavara | 4 25 24 .. je dhAtu svAda na hoya evA dhAtune ja lAgyA pachI su lAge ane te pachI dvibhAva thAya, dirbhAva thayA pachI pUrvanA a zanA ane uparanA kAlAvA niyamathI zuM thAya ane je te huM laghu akSara hoya to tene dIdhuM kuM thaI jAya che. jo samAna svarano lopa tha na hoya te. ++g="+Ari++7=>>#tuaviratu= ma tte Ne karAvyuM. ru laghu nathI-vigata- teNe avAja karAvya. - ahIMyAM saMyukta akSara va nA kAraNe huM guru akSara che paNa laghu nathI tethI zuM ne dIgha nahIM thAya. avAja karavA, dhAtu AdimAM svaravALo che- mo navatu- Ne DhaMkAyuM. jhaLuM DhAMkavuM-kALuM dhAtu AdimAM svarALe hovAthI A niyama na lAge. 41 1 1 64 | zna-da-vara-tha-nnara-TU-paraH maH | 4 | 2 | ha ztha, da, vara, pra6,wt, sta ane sparzI e dhAtuone ja lAge. te pachI zu thAya, te pachI dirbhAva thAya ane kirbhAva pAmelA AgaLanA svaravALA aMzanA svarane thaI jAya che, je samAna svarano lepa na thayo hoya to. skR ciMtavavuM-yAda karavuM --skR+ja+tu=akasmR+ t=samarata yAda karAvyuM. -phADavuM -dada+ja+4ttva= +matra t-vidAraNa karAyuM-phaDAvyuM, utAvaLa karavI navaku++3+t = astatvaph + anta =aMtaravaratuM tvarA karAvI. pram phelAvuM-prAtha+na++hU=+ThThama+7=makathata-vistAra karAvyuM. prat maraDavuM- praLi +4+tuma+pre ma+q= agni-maraDAvyuM @ DhAMkavuM-tUrA+ja+tu=+taskR+phrama+=matastaratu-TUMkAvyuM sArA grahaNa karavuM ane caTADavuM-paraspara+na+4+nta = ma+pasvarU++ tu=apakSapAtu-coTADayuM, sparza karAvyuM. | 4 1 65. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana va 2g-g | 4 2 | ha6 | dirbhAva pAmelA veNa ane rei dhatuonA AgaLanA aMzanA svarane A vikaTa thAya che. je ni pachI 3 lAgelo hoya ane samAna saMjJAvALA svarane lepa na thayo hoya te. vejha vIMTavuM-venTeja+4+7=+dar8+=+vavekatu=mAveetu, +viSTatu=avivetRteNe vITALyuM. joi ceSTA karavI-kriyA karavI- ve La+kta=+g++4+7= matu =achata, jitateNe ceSTA karAvI. ke 4 1 66 che huM ja mAnaH || 8 | 2 | ha7 che. TSTra dhAtune na lAge te pachI 3 lAge ane pachI dvirbhAva thAya tyAre dirbhAva pAmelA AgaLanA aMzanA svarane huM thAya ane ma paNa vikalpe kAyama rahe eTale jyAre A na thAya tyAre thAya, je Li pachI AveluM hoya to. 1 gaNavuM- +La = Tr[+++C=+ TbU+s + + ta =annapAta, gIta-te gaNAvato hato. | | 4 1 1 67 | castha mAre mAra pAyA ka. 2 / 68. parakSAnA pratyaya lAgatAM dhAtune Tibhava thAya che ane dvibhava thatAM pUrvanA AgaLanA kevaLa 5 aMzane eTale kevaLa manA ja arthAta vyaMjana vagarane hoya te teno sA thAya che. at khAvuM-bhakSaNa karavuM- a 3 agat - kAba-grA+sUtramADuM:teoe khAdhuM. sa6 javuM- atusara -A- atu =mAratu:- teo be gayA. + 3yu -teo gayA. ahIMyAM AgaLane aMza ma nathI. 1qq+4=gqnna+=gvAra-teNe rAMdhyuM. ahIM vajana vagarano ma nathI. paNa vyaMjana sAthe ja che. | 4 | 1 | 6 8 ! Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda 637 sanAtaH naH gArisarI yojAya 4. 2daza je dhAtuo AdimAM kAravALA hoya tathA je dhAtuo cheDe saMgavALA hoya e dhAtuone parIkSAnA pratyaya lAgatAM dvibhava thaI jAya che ane dirbhAva thatAM AgaLanA aMzanA kevaLa mane mana thaI jAya che paNa je mane prAna kare che te , pahelAM prA na ho joIe eTale mAnA sthAnamAM thayela na hovA joIe. A niyama pAMcamA gaNanA kara dhAtune paNa lAge che. trAdha vadhavuM-tra dhadhU+==aDadhU+3+="nnapU+sAdhu:-teo vadhyA. vyApavuM-nmarApu=amav==Anamagna+g=mAnaro-te vyApta thaze. anna spaSTa thavuM, copaDavuM, gati karavI-majhUmanna-java=mana= bA++ma=mAna~teNe A yuM. AdimAM trakAravALo dhAtu nathI-mArate gayo.-ahIM mULa dhAtu tra che ethI te kUdakAra AdimAM che evo kahI na zakAya. je 28 dhAtu nI peThe be akSaravALo hota to ja trakakArAdi kahI zakAta. mAr lAMbuM karavuM - ahIM mar dhAtu che-argA=majhAjhuM-Accha-teNe kheMcyuM - ahIMyAM mAne thaye che tethI mAna na thAya. 4. 1 69 mU-kavo : pra | 4T ?70 che mU dhAtune parIkSA vibhaktinA pratyaya lAgatAM dvirbhAva thAya tyAre pUrvanA nU ne va thaI naya che ane svapU dhAtune parokSAmAM dibhava thatAM pUrvanA svapUne mu thaI jAya che. mU vidyamAna chevuM-mumuLa=lUmU+=+mUrva=mUva-te thayo. sva-savuM-svarUsva[+ = +=su+rava =suvAva-ne sato. che 4 6 70 che. kathA-ve rAdhi-vyaMga-kathazeH rUda | ka | 2 | 72 che. thA, , , vyatti ane vyathi dhAtuone parokSAnA pratya lAgatAM dirbhAva thAya ane pUrvanA-svarasahita-ne thaI jAya. kathA kSINa thavuM-vAgA+na=kA+ma=nijhA+ma=nikathI-te kSINa the. Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana je DhAMkavuM-sacence+=vicai+ma=dvavyAya-teNe DhAMkyuM. vadhu paDavuM-thavuSyadhu+La=viSyama=vigyA-teNe pIDA karI. cajU kapaTa karavuM- thavA =viSya+ma=vidhyA-teNe kapaTa karyuM. gyam vyathA karavI- 4thAyU+=vidhUna-~viSe teNe pIDA karI. || 4 | 1 | 71 | avRta (rU+=+=AtaravRta)nA vidhAnanuM prakaraNa- jJAvizUnvaraH azvatathA sara ! ko ? | 72 | anAri gaNunA dhAtuone tathA 3 ane vardhAtuone parokSAnA pratyaya lAgatAM virbhAva thAya ane dibhava thayA pachI pUrvanA svarasahita aMtastha vyaMjanane badale eTale ca ne badale 6 thAya, ne badale 3 thAya, ane rane badale 6 thAya. ajJa pUjA karavI vagere-caLavuM - yajJanaLa= +=jyAga=AyA-teNe pUjA karI. re vaNavuM-ve+garU=vavA+ma=+vAga=3vAya-teNe varyuM. (juo 4419) varA dIpavuM-varavaLaq=vavA ==+vArA=vArA-te dI . ghara belavuM- va jULa vaiva+==+==vAra-te be . || 4 1 72 na vaye ja . 4 / 1 / 03 / parIkSAnA pratyaya lAgatAM je vebU dhAtu vad rUpe belAya che te varyuM nA ya ne zuM na thAya. =ApU+sU=33+3=jya -teoe vadhyuM. 4 1 73 veracaH 4? | 74 / jene cheDa s na hoya evA re dhAtune parokSAnA pratyaya lAgatAM dvirbhAva thAya ane dirbhAva thatAM AgaLanA ke pAchaLanA va no 3 na thAya, ve+navuM =va+gaevA+==vI-teNe vasyuM. che ke sUvALA -Mq=vanavuM (juo, 4419) 3+5=3 - teNe vasyuM A rUpamAM- vALo re che tethI AgaLanA ne 3 thayo che, (juo 412 sutra.) che 4 1 S4 | Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda pati vA | 4. ? | 71 che jene cheDe na hoya evA vel dhAtune parokSAnA nU nizAna vagaranA pratyaya lAgyo hoya to vikalpa gruta thAya che eTale zuM ne zuM, va ne 3 ane 4 na X vikalpa thAya che ve+svajU+=+=varU:- teoe vadhyuM ve+=+333333yU+=kavuH-teoe vadhyuM. T 5 1 | 75 I I 4 51 76 ! T 4 11 77 | kaca4 vari | 4.2 7dda che kathA dhAtu ane te dhAtune saMbaMdhaka bhUtakRdaMtane ja pratyaya lAge hoya to dhRta na thAya. +aa =prAya-kSINa thaIne. veca=v++=pravA-vaNIne. vyaH || 4 / 2 / 77 che. kathA dhAtune saMbaMdhaka bhUtakRdaMtane ya pratyaya lAgyo hoya te kRtva thatuM nathI. g+bhyA+=uthAya-vaNIne saM- 2 || 4 2 | 78 che. san ane vari upasargo sAthenA vA dhAtune pakta ra pratyaya lAgyo hoya to mRta vikalpa thAya. sAya=HvyAya-sArI rIte oDhIne. sm+v+ii+y-sNviiyg+B+v=mviya- badhI bAjuthI oDhIne. ra+ =gvIya- , yagAri-vaH Aiti . ? / 72 . vita saMjJAvALA pratyaya lAgyA hoya to anAddhi dhAtuono ane var dhAtune dirbhAva thatAM pUrvanA aMtastha vyaMjananuM eTale , 3, 4 ane vanuM svarasahita Rtu thaI jAya che. | 4 5 1. 178 !! Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jJa+ =+===+=F=g:-teoe pUjA karI. va+jU33yU+s[=pu -teoe vadhyuM. va+= +=59 -teo bolyA. vita pratyaya nathI-ya+lIe=-qIe=AkSISTa-te pUje.-A rUpamAM sITa pratyaya vihata saMjJAvALo nathI. - 4 : 1 79 che svaperyaG- Ga ca // 4 / 1 / 80 // stray dhAtune cahu pratyaya lAgyuM hoya te, 3 pratyaya lAgyo hoya te tathA ritu saMjJAvALA pratyaya lAgyA hoya to tenA aMtasthA vyaMjanonuM svarasahita vRtta thaI jAya che eTale va ne 3 thaI jAya che. tha-svapUjya-te=NupurAte sopu te-te khUba sUe che. Tu-svapU++3+c=muku[++pra=anUpurata-teNe suvAkyo ti pratyaya-pU+-+ti=susu[+++ti=suSuptati-te sUvAne icache che. 4 1 80 || kathA-vyadhaH nikata | 4. 2 8. jyAM vikati jaNAvyuM hoya tyAM vitva eTale 4 nizAnavALA athavA jita sattAvALA ane ti eTale 4 nizAnavALA athavA jinna saMjJAvALA prata samajavA. jita tathA hita pratye lAgyA hoya to kyA ane dhAtuonA thanA DuM thaI jAya che. * nizAnavALa-kayA+Ata=gI+yAta-jIvAtR-te kSINa thAo. vyadhu+pAtu=vidhyAtu- te mAre. hita saMsAvALA-+nA+ti ninAti-te kSINa thAya che. cabU+ti=viSNata-te mAre che. || 4 | 1 | 81 | cattoDanara 4 . ? 82 che civuM dhAtune anya pratyaya sivAyanA vana nizAnavALA tathA mitu saMsAvALA temaja Tu nizAnavALA tathA hita saMjJAvALA pratyaya lAgyA hoya te ane DuM thaI jAya che. canna-aiti vitate chaLa kare che, te bahAnuM kADhe che. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda as pratyaya che tharmaC=322AH--te vizeSa chaLa kare che. A prayAgamAM kRdaMtanA pAMcamA adhyAyanA khIjA pAdamAM AvelA uNAdi prakaraNa sUtra 292 mAM jaNAvela fvat alU pratyaya lAgele hovAthI thanA ph na thayeA. || 4 | 11 22}} voka | 4 | 2 | 82 || vajra dhAtune yak pratyaya na lAgyA hoya ane ti tathA ri pratyaye lAgyA hoya tyAre vA 3 thaI jAya che, vAkAMti-caLakATa fq-q+7:-3J+:-::-te e dIpe che. vA+ga+nti=32+anti=3rAnti-te dIpe che. 26-vAyate-te ghaNuM dIpe che-A prayAgamAM yak pratyaya hAvAthI vane 3 na thAya. ||4|1 | 83|| prazna-1-brahmapra4: || 4 | OM | 84 || prar, trar, praNlR tathA pra dhAtune ti tathA ti pratyayeA lAgyA hoya tyAre vRtta thaI jAya che. ra nA fhatu-pra+3r=pra+3=+=RT:-teoe grahaNu karyu fet-prada+id=zrRti-te grahaNa kare che. fhat--trA+taH-T+na:-kRSNa:-kapAi gayele, 641 hi-vraZ+ga+ti-nRzruti-te kApe che. viSNu-ajJa+taH=sRSTa:-bhujAyele hita-strajJa+pra+ti=mannati-te buje che. fr-ng+taH=pRSTha:-puchAyele. fa_-nche+ga+Ja=3cchA-pRcchA, pUchavu, prazna. sajja mATe jue pa!35108 || 4 | 1 | 84 l e-yamo: ka || 4 | ? | 86 // caka pratyaya lAgyA hAya teA kye ane zyam dhAtuenA saravara yane 41 Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana thaI jAya che. je svara hasva hoya to hasva rR thAya ane dIdhuM hoya hoya to dIrgha chuM thAya. -DhAMkavuM. prathama traNa ubhayapadI dave+te=jevI+=vIse-te ghaNuM DhAMke che. cam avAja kare, pra. ga. parame. +ti=samati=+ti himati-te ghaNo avAja kare che. | 4 | 1 85. vAya: 4 | ja | 2 | 86 che. vAn dhAtune vahu pratyaya lAgela hoya ane teno lepa na thayo hoya eTale cahu hayAta hoya athavA hayAta na hoya to paNa vAjUne badale zrI vaparAya che. vAt pUjavuM athavA sAMbhaLavuM - - rAjU+= + + = + +]=davase-te vAraMvAra pUjA kare che 26 ne lopa-venya ta:=%I++ =ovIsvataH-jIta =cerIta: -teo be vadhAre pUjA kare che, vejIyate prayogamAM vaNa hayAta che ane jotaH prayogamAM no lepa thayela che. 41 86 dvitve haH // 4 / 1 / 87 // tye dhAtuno dvirbhAva thayo hoya tyAre tenA AgaLanA ke pAchaLanA svara sahita vane 3 thaI jAya che. praba0ubha0 # spardhA kara lI tathA avAja kare-hatuF pharajhatihArlI+kSati= [[++ti=zdU+Sati=gudUSati-te spardhA karavAne icche che. 4 1 1 87 | jo na 4. 2. 88 | che dhAtune ja lAgyA pachI 3 lAge che ane ji lAgyA pachI san lAgyo keya to svarasahita vano 3 thAya che. fNa ane 3-ve+=+=hu+=prahAya++7=4+$--hR+3+7==+ Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda 643 du++t+=+hea+ =mahuvatR-teNe spardhA karI. fja ane san-hef=@Lasa=&AhyA+++=lU TUrnsa -Ava++ta=lUAvAyeti-te sapardhA karAvavAne icche che. || jUThThAva+++= 4 | 1 | 88 : vA ! 4 5 6 81 . fa dhAtune ja lAge che ane pachI lAgyo hoya, te pachI dvirbhAva thAya tyAre AinA svarasahita no 3 vikalpa thAya che tathA fa dhAtune Li lAge che pachI sana lAgyo hoya te paNa kianA svarasahita 3ne 3 vikalpa thaI jAya che. 4i javuM tathA vadhavuM--caDavo pragaTa vi+Li=phira+--La-azvi +cha+4t = rAva + +at = azuzavatva, aqicaTU-sUjAvI dIdhuM-je caDAvI dIdho. kavAyatum ta = fa++++ta = phivikrUra = fzakavA+skRtika suzAvayAti, zivAciSati-sojo caDAvI devAne icche che. 4 51 89 ! vA polA-cari | 4. 2. 10 | fka dhAtune parokSAnA pratyaya lAgyA hoya ane raNa pratyaya lAge he.ya to svarasahita vana 3 vikalpa thAya che. parokSA-fa+=zuzu+ma=suzAva+=ArAva-sUjI gayuM-sojo caDI gaye. kia+="rASyi+ma=zivA kama=ziSyA - , , , ca -vi+ =rujI+ca+te rajUro te-te dhaNuM sUjI jAya che. vi+=zif=++te vIte rovIne- , , jaNa lepAyela che -1+1=fzariva+tikazorAvati, rogathIti , - 4 190 ghAghaH pat | ! 2 / 22 | parokSAnA pratyayo' lAgyA hoya ane pratyaya lAgyo hoya to davAne badale jo rUpa thaI jAya che. thAt vadhavuM- Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 144 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana parokSA-A+thALuv=+qq=gztmA+vivI+=mAuithe-te vadhyuM hayAta ya-dAmpate kvopo+te = vIte-vAraMvAra vadhe che. lepAyele ya-mA+jAgra-+taH==AvIvI+ta =mApavItaH-teo be ghaNuM vadhe che. che 4 11 91 ktayoH anupasargasya // 4 / 1 / 92 // upasarga na lAgyo hoya tyAre thAt ne badale vI be lAya che je tene ta () ke tavA (Avatu) pratyaya lAgyo hoya to. vyA+ta=rIna muvamU-puSTa mukha. vAstava=nivar mulamu-, , upasarga che-ghaNAnaH megha:-khUba caDele madha -A prayAgamAM pra upasI hevAthI vI na thAya. che 4 15 92 mAra madhu-dho: 8 4 | 2 | zarU II bIjA koI upasarga sAthe joDAyelA nahI, mAtra e kalA mA upasarga sAthe ja joDAyelA evA thAt dhAtune ta (f) ane tavA (1) pratya lAgelA hoya te "" ane "gAya vagerenuM Au" arthamAM ghA ne badale UM bolAya che. mAthAtta =mAppa+na=AvInaH madhu -bharelo kuvo. mAthAbhUtamA +va+na=mAvInam jhaghaDa-dUdhathI bhareluM Au. dhAne ke Auno artha na hoya tyAre-AdhyAna drA-vadhe caMdra. ahI a5:-kU ke -Au-artha nathI tethI thAyU no vI Adeza thayo nathI. bIje upasarga-pra+mA=vA-jhAthAnama kA:-vadheluM Au.-ahIM ka sAthe mA che paNa eka mA nathI tethI thAt no vI Adeza na thayo. - 4 1 / 93 | HT : 7 vA ya che . ?. 24 .. ane jAta pratyayo lAgyA hoya to mAtra dhAtune badale ? rUpa vikApe vaparAya che. Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pAda 645 rajAm vadhavuM-wya+taH=+7=WIta, kawntaH-vadhelo. #AnU+tavat=ItavAtavAna, rAtavAna-vadhelo. | 4 | 1 94 . -sama: ca: stat 4 2 25 vra ane san evA samudAyapUrvakanA eTale samaya pachI nahI. paNa vasa upasarga pachI ja AvelA dhAtune ane ttavatu pratya lAgyA hoya te rahyA ne badale satI rUpa thAya che. chayA-jatyo thaI javo -jAmI javuM- prAtaH= prasannatI +=prAMtIta:-ghaTTa thaI gayo. prasan +racA tavat=usamU+stItavAna=prastItavAn - , , , saMgha che saMnyAna:-jAmI gayo. ahIM prasan nathI paNa saMgha hovAthI sthA na hatI na thayo. 4 1 5 | ghAta tI no vA | 4 | ?! 26 | eklA pra upasaga pachI hatyA dhAtu Avela hoya ane te pachI ja ane javanuM pratyaye lAgyA hoya to cAnuM svI rU5 thaI jAya che ane ane pratyAne nA tana ma vikape thAya che. tra+rA+d=prastIma:, pratI+7=prartIta -jAmI gayela. pa+styA+tavAn prastImavAn, prastI+tabAn=prastItavAn-,, - 4 / 1 / 96 che phathaH rodravamUrtirU nazcAspa . 4. ? ! 17 | ane javanuM pratyaya lAgyo hoya te zA dhAtunuM zI rUpa thaI jAya che, "je pravAhI padArtha ghaTTa thaI gaye hAya-kaThaNupiMDA jevA AkAravALA thaI gaye hAya" evA artha sAthe rahyA dhAtuno saMbaMdha hoya tathA "sparza artha sAthe saMbaMdha hoya eTale ukta be mAMthI game te artha sAthe saMbaMdha hoya te; kiMtu jyAre "sparza artha sAthe saMbaMdha na hoya tyAre ja ja ane jIvanuM pratyAnA ne na thAya che. OM gati karavI Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana asparze -- zyA+tam =zInam rayA+tavat=zInavaddhRtam-,, "" 29 thIjI gayeluM dho' jANavA mATe dhInA 'sparza''nI jarUra nathI eTale 'spaza' atha+ na heAvAthI ta aa na thayela che. spA ne a nRtam--thIjI gayelu. ghI. thA+tamU=zIte vartate-zIta-4 Da-jaNAya che. rayA+taH=gIto vAvuH-DA pavana.-'ThaMDA vAyu' ke MDa che' evu jJAna spardhA'' vinA zakaya nathI. e rIte A prayAgamAM 'sparzI' ane sabaMdha hAvAthI ta teA na na thayeA. || 4 | 1 | 97 ! prateH / / 4 / ? | 168 // prati pachI AvelA rayA dhAtune TM ane hravatu pratyayeA lAgyA hoya tyAre tenuM zI rUpa thai jAya che ane ane vatu pratyayAnA tAnA na thAya che. praticInaH-thIjI gayelA. pratijJInavAn--,, ,, vA mi-pravAAm || 4 | ? | 22 || ami ane ava upasageryAM pachI ja AvelA rayA dhAtunu N sau rUpa vikalpe thai jAya che, jo dhAtune TM ane "vastu pratyayo lAgyA hAya teA, ane zI rUpa thAya tyAre ja 4 ane vastu pratyayonA ta neA na thAya che. amizIna, mithAma:-cAre bAjuthI thIjI gayele. amizInavAna, amiyAnavAn-,, ,, avazInam, avarayAnaM mik-thIjI gayeluM hima. anazonavAna, avAnavAr thIjI gayelA barapha || 4 | 1 598 !! ' samabhizyAnaH, samavazyAnaH samabhizyAnavAn samavazyAnavAn A cAre prayogeAmAM aMmi ane ava nathI, paNa sama ane samaya ema judA upasageryAM che tethI za na thAya. || 4 | 15 99 Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama pada 647 zaH zataM vikSAra 4 ?200 || # pratyaya lAgyo hoya to "viSa saMbaMdhI arthamAM ke "dUdha' saMbaMdhI arthamAM zrA ke zra dhAtunuM. 4 rUpa thAya che. pra. ga. zra pakavavuM, ditI. ga. zrA pakavavuM zrA+ta=rAta viH-pakAveluM haviSa. rAtaM ii yameva-enI meLe pAkeluM dUdha. zrAnA yuvA pAkelI rAbaDI-ahIM "haviSa" ke "kSIra" arthane saMbaMdha nathI. tethI ja na thayo. ! 41 1 100 apara prayovara | 4. 2 / 102 che. zrA ke dhAtune preraka arthamAM aMte uga lagADayA pachI eTale A ne zradU karyA pachI ja pratyaya lAgyo hoya to ane haviSa ke kSIra arthane saMbaMdha jaNa hoya to zraghanuM rUpa thaI jAya che, paNa A prayogamAM eka ja prayoktA-preraNa karanAra-hovo joIe. ekathI vadhAre prayoktA na hovA joIe. zrA+=zrata=gRta H kSIra vA caitraNa-caitra haviSa ke kSIra pakAvyAM. zrapitA thavA-rAbaDI pakAvI-ahIM viSa ke kSIra artha nathI. zravita suviH jaina maitrena-autro ane mane haviSa pakAvyuM....ahIM be prayoktA che tethI A niyama na lAge. 4 1 101 / -3-sakata(vRta) sata || 4 ? 02 che. "" , "a"ne 3 tathA "ne 4 karavAnA kAryane vRtva kahevAya che. aMtasthA vyaMjanone vize AgaLa 4 572 sUtrathA 4190 sUtra sudhI je kRtanuM vidhAna kareluM che eTale 5 ne , 2 ne 3 ane 2 ne 5 thavAnuM sUcana kareluM che te kevaLa eka ja vakhata thAya che. bIjI vAra thavAnuM nimitta hoya te paNa thatuM nathI. saMdhyA+te savIte saMvIya-DhaMkAya che.-A prayogamAM cAnA pAno dIrgha chuM thaya. che 4 1 102 je aMtasthA vyaMjananuM kavRta karavAnuM hoya te aMtasthA hasva svarayukta hoya te rakRta hasva thAya che ane dIrgha svarayukta hoya to vRta dIrva thAya che. Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMvIte prayogamAM "cAnuM vRt thayA pachI vaLI pharIvAra "saMvara' nA vanuM vRtta thavAno niSedha che tethI "vInA nuM parivartana mAM na thayuM ane thI ja kAyama rahyo. TIma avaH gAma ja . ?. 20 rU . venu dhAtu sivAyane dhAtuone aMtamAM vRtta karyA pachI te tRta " nA svarano dIdha thAya che. kayA+tta =jI+nna =jhIna -kSaNa thayelo. re dhAtu che- vA+taH==+=Ata:-vaNeluM. te dhAtuno A sUtramAM niSedha kare che. tethI ta: prayoga na thAya, aMtamAM nathI-svapUta = mukta-mua -sUtela-A rUpamAM aMtamaRRta thayuM nathI paNa vadhumAMnA AdinA va ne 3 thayela che te aMtya skRta na hovAthI dIrgha na thAya eTale sUkaH evo khoTo prayoga na thAya. - 4 1 10 3 || ghara dana-jamoH sIna puTa 4. 2. 204 || AdimAM ghuvyaMjanavALo san lAgele heya te svarAMta dhAtunA aMtya svarane dIrgha thAya che ane nU tathA jam dhAtunA ane mAM thAya che. tum rUchati-vi++fd=fjJopati=nirjata-eka karavAne Icche che. tum kRti =+=+f= = ++ti = nidhI+sati = nizAMti haNavAne Irache che. saMtun hRti=saM+nu+++te saMnisa+te saMnirieta-saMgama karavA mATe dhuAdivALo sana nathI-thi viSati-mizra thavAne Irache che-ahIM dhAtumAM sana sAthe che eTale sanI AdimAM ru svara che, dhum vyaMjana nathI tethI dIgha na thAya. 41104 tano vA 4 5 6 | 20I. AdimAM dhuvALe san lAgela hoya te tana dhAtunA no vikalpa dIdha thaI jAya che. ta +ti=rtatanamnati=titA++f=tatAMti, titaMti-tANavAne Icche che- vistAravAne Irache che-kheMcavAne icche che. Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-prathama yAda tiniti-tAvAne irache che - A rUpamAM dhum AdivALe san nathI paNa Tu AdivALe san che. l41185n rAma: vizva vA | 4? | 206 che. AdimAM dhu vyaMjanavALo vavA pratyaya lAgyo hoya to tram dha tunA no vikalpa dIdhuM thaI jAya che. mam page cAlavuM -muvA=A+ravA=Ava, bandha-page cAlIne mavA-page cAlIne-A rUpamAM karavA nI AdimAM dhum nathI paNa svara che. 1411106il. udana pannAkya viva-vari | 4. 2 / 207 mAM jemane che. pAMcamo vyaMjana eTale phu, , gha, n, n mAMno koI vya jana hoya evA dhAtuone dhAkU pratyaya lAgyo hoya tyAre dhAtunA cheDAnA pAMcamA vyaMjananI pUrvanA svarano dI thAya che tathA AdimAM dhu vyaMjanavALa evA Ritu athavA ti pratyaya lAgyA hoya tyAre paNa cheDe nuM ,, , m mAMnA koIpaNa vyaMjanavALa dhAtunA pAMcamA vyaMjananI pahelAnA svarano dIdha thaI jAya che. A niyama eka dana dhAtune lAgato nathI. vi-+rA+yig=ArAsa=BrAna-zAMta thanAro. juo, rALa vita- rAta=rAmu+tta =rAntaH-zAMta thayelo. di-rAnya ta:+AmUza=+ta:=irAmA+taH rAta:-vadhu zAMta thayelo. (A rUpamAM varune lopa thayela che) visvA-pakAvIne-rAMdhIne-gha-dhAtumAM cheDe pAMcame akSara nathI, ja che tethI A niyama na lAge. vRLi-iMdramAM. A rUpamAM satramAM vajelo dRna dhAtu che. anna aTakavuM. va -parama karAya che.-ca mAM 1, vAta pratyaya to che paNa tenI AdimAM m adhu, akSara che. dhum akSara nathI, tethI A niyama na lAge. Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana anunAsira vada -kam 4 | 2 208 dhAtu pachI AdimAM anunAsikavALA eTale DuM, , m[ , na , meM AdivALA pratyayo lAgelA hoya ke vizva pratyaya lAge che ke AdimAM dhu akSaravALA pratye lAgyA hoya te dhAtunA ekavaDA chU ne ke bevaDA dardU ne zuM bolAya che tathA dhAtunA TU ne badale () balAya che. AdimAM anunAsika- p jANavAnI IcchA-vahUkana=g+na=prazna:-prana. vivapU pratyaya-Ada gRti kRti rAvRkfaq=I rAjakau =rAghAzau-zabdane pUchanArA be - vivadhu mATe juo, pA283 sUtra. dhuTuM Adi pratyaya-- " " pra ta=+=g2 -pUchelo. silva eTavuM, sIvavuM, AdimAM anunAsikarUpa vALo pratyaya-silvarU5=no 5-fe+ ma=pUnamanuM prathama vibhakti sonA-sIvanArA. vivuM ramavuM, jitavAnI IcchA vyavahAra kare, prakAzavuM, stuti karavI ane gati karavI. vivid pratyaya -malAna draSyati akSareDyU+viputra akSarUDhi+5+sanmakSa pAsA ramanAro " "--AdimAM ghuTra vALo pratyaya--hibrU+ta=+5+1=AtaH jugAra ramanAre. mA-gaNa-fzravi-vari-svare sapAna 42 | 20 || man, , ziva, vara ane vat dhAtuo pachI AdimAM anunAsikavALA pratya, vizva pratyaya ane AdimAM dhuTavALA pratyaya lAgyA hoya to upAMtya varNa sahita 6 ne ka () thaI jAya che. eTale ma nA pravane ka thaI jAya che. te ja rIte aqne na thaI jAya che ane prin nA no ka thaI jAya che tema ja varu tathA svarR nA mAno ka (ra) thaI jAya che. mana pratyaya nava bAMdhavuM+AdimAM anunAsikavALo pratyaya mana, mama=maka+ma=mUma=mo+mana + (prathamA eka vacana) momA-bAMdhanAre. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-prathama yAda 6 51 at rakSaNa karavuM vagere gaNeza athara, marma --mana, mammana+ mo-rakSaNa karanAro. zri-gati karavI. ziva sma=zramanasUtronA-janAro. wva-saMtApa, a[+H=dUnana+=rmA saMtApavALo, rogavALo. svara utAvaLA thavuM - +matratU+nu+=- -varA karanAre vivadhU pratyaya mava+vivaV==mU+sU=mU: bAMdhanAre. va-vivaV=+=3-rakSA karanAra, vi+vipU=bU+sUtrazna -janA re. sa+rivapU [+sU=A-saMtApa-roga tvr+kvip-tuur+s-tuuH-12| AdimAM dhuTavALo pratyayamatiH =mU+ta:=mUti =ti:-bAMdhavuM aA+tiH=+= =tiH rakSA karavI briti =zrutiH=zrataH-gati q{+ti = 7+fa =nnati:saMtApa-roga varta=+na-TUH -varAvALo rAt su che ja. 2 / 140 che dhAtune skAra pachI AvelA eka TU ke be athavA no lepa thAya che, je dhAtu pachI AdimAM anunAsikavALo pratyaya ke vizva pratyaya ke AdimAM dhuvALA pratyA AvyA hoya te. anunAsika pratyayamucha moha pAmavo athavA UMcA thavuM mUrajU +=mUra+=+=mo mucha pAmanAra. turva hiMsA karavI-turva+ma=su-+++=tona-hiMsA karanAre. mU+vi=mUra+=mU-mucha pAmanAra. tuvaMtiva= turnU -hiMsA karanAra, AdimAM dhuvALe pratyayamUrachU+ti=sUra mati=bhUti: mUcha. tu+taH=1=nA sUrNa:-hiMsA-karanAra. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ahIna ne asata mAnIne kArya karavuM eTale tunuM tura karatI vakhate "r" na mAno paNa te ja samaja. ema samajavAthI aAdimAM dhuvALo pratyaya che. jo ema na samajIe ane i ja samajIe te AdimAM dhuLe pratyaya na hovAthI A niyama nahIM lAgI zake ane tUrthaH prayoga nahIM banI zake. 4 1 110 | aniTara - - pitti che 4 ! ! ??? , je dhAtuone ja pratyaya lAgatAM ru na lAgato hoya eTale je dhAtuo aniTu hoya evA dhAtuone gha nizAnavALA praco lAgatAM rano ja thAya che ane jhane thaI jAya che. gvuM pAka kare. vagUdhabU=A+mA+:-pAka. munna rakSaNa karavuM tathA bhogavavuM-mudrakaq=+=moH bhAgya padArtha nu saMke cAvuM - sam+su+=ovar=saMkocaH sake ca. phUla kUjavuM-+=== - avyakta avAja, A banne prayoganA mULa dhAtuone eTale sun tathA jJa dhAtuone ja pratyaya lAgatAM phUTuM pratyaya lAge che ane saMkucita tathA jUnata rUpi bane che tethI kun ane 4 dhAtu kUta pratyaya lAgatAM aniTu nathI mATe A niyama na lAge, ( 4 : 1 111 che -3 -gevAya || 4 ?. ??2 / arajI vagere zabdomAM dhAtunA aMtanA vano 1 thayela che. TUMkamAM vagere zabdomAM dhAtunA aMta nA jano na thayela che. saMgha vagere zabdomAM dhAtunA aMtanA ne gha thayela che. nava-vizeSa prakAranuM haraNa rojha:zeka 3:-saraLa) 346 dhAtuno artha "raLanA" che A banne zabda 3jJa cu;-, I dhAtu dvArA banela che. megha -megha mogha:-samUha Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuriA-caturtha adhyAya-prathama pAda 653 nya kore ho / pramANe - anu+brU-vac-anuvAka vehanesamu ni+aJc nyaGaku eka pATha taJc-taka chAza soma+pra+vac-somapravAka vaJcU-vakra . sA. hebhaya ne 14 ni+uc-nyoka A3 tathA pakSI prAkRta vyAkaraNanA 81 udga vagere zanIya pramANesUtramA vakra za6 sAtha vaMka zabdane sarakhAvela che, ubja-udga zuc-zukra sm+uj-smudg--3m| zuc-zoka zA ni+ujU-nyudga abhi+ubja-abhyudga rucU-roka chi sRja-sarga-2yanA avasarga paca-pAka upasarga zrapAka mAMsapAka vyati+saGg-vyatiSaGga piNDapAka anu+saGg=anuSaGga kapotapAka masja-madgu me prAnu ulUkapAka jalacara pakSI nIcepAka bhrasj-bhRgu RSinu nAma dUrepAka yuj - yoga phalepAka goyoga kSaNepAka megha pore mho nAye nIcepAku pramANe che - phalepAku miha-megha dUrepAku vaha-ogha-apA kSaNepAku nIcepAkA dh-nidaagh-naa| dUrepAkA avadAgha-sA pAyImAM phalepAkA ja rAMdhela puDale kSaNepAkA arha-argha bhita // 4 / 1 / 112 // na vaJceH gatau // 4 / 1 / 113 // gati' sANA vaJc paatun| ca nokna yAya. Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vaLyuM vanitaM-teo vanna tarapha-javAne sthAne jAya che. vagUdhava #B-vAMkuM lAkaDuM -ahIM vardhAtune gati artha nathI mATe $ thaI gayuM che. ne cAle . ?. ??4 | "yajJanuM aMga" artha hoya to vaSa dhAtunA nU no ja thato nathI. panna prathAnA -yajJanAM pAMca prakAranAM aMge. prayA:-yajJanuM aMga nathI paNa nagaranuM vizeSa nAma che. juo, 4 1.5 111 it 4 1 114 ghyaNi Avazyake // 4 / 1 / 115 // "avazya karavuM" evA artha sAthe saMbaMdha dharAvato dag[ pratyaya lAgyo hoya tyAre dhAtunA 2 no 4 na thAya tema dhAtunA no ja na thAya. avaratha++sthaLa-avarathAdhya-jarUra rAMdhavA jevuM che. ranna raMgavuM-avarA+na+daya--avarayarayama-jarUra raMgavA jevuM che. paDyU+dathaU-vAvamU-rAMdhavuM joIe.-A prayogane "avazya" artha sAthe saMbaMdha nathI tethI ja thayela che. ni-prAr yunaH zaraNe ja che ?. 26 / a[ pratyayane saMbaMdha zakya artha sAthe jaNAto hoya te ni ane v pachI AvelA yuna dhAtunA 5 ne thato nathI. nipuq+vyag>niyo-joDAvAne zakya. pravudadhyapUego :-prajavAne zakaya. niyoga:-hukama ApavAne gya. ahIM 'zakaya" artha nathI paNa yogya artha che tethI ja thayela che. 4 1 116 munaH ma | 4 | 6 217 || daDha Aje hoya to "bhaya arthavALA mun dhAtunA 4 no na thAya. muna+dhUmo thaM pathara-khAvA lAyaka dUdha. mothA mUDa-bhegavavA lAyaka pRthvI-A prayogamAM "mo padane "bha" artha na hovAthI A niyama na lAgatAM ja no 1 thayela che. 4 1 117 | -na-jhavava . ? 228 . yapU pratyaya lAgatAM tyajU, ane yajJa dhAtuonA vana ma na thAya Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya prathama pAda 655 tathA pravat dhAtunA rane ja na thAya. 7+aUT=aa -tyAga karavA cogya. +datha=vAgya-pUjavA yogya. pravajaya=ghavAraH-kahevA yogya. ( 4 15 118 che varaH arAinAdina | 4 | 6 ??? || van dhAtuthI baneluM caT pratyayavALuM nAma "zabdanI koI prakAranI saMjJA'nA arthane na sUcavatuM hoya to vandra dhAtunA ne va thato nathI. va+Sya =vAgyam-kahevAnuM. zabdasaMjJA vAya-vAkaya-ahIM "vAya" zabda, zabdarUpa "vAkya" saMtAno ( 1 1 26 / sUcaka che, tethI A niyama na lAgatAM ne za thayo che. che 41 119 che muza-nyujhaM ne | ka | 2 | 20 | mun dhAtune ghanuM pratyaya lAgyA pachI tene "hAtha evo artha thato hoya to mun nA ne na thAya ane ni sAthe 36n dhAtune gha6 pratyaya lAgyA pachI tene "roga" artha sAthe saMbaMdha jato hoya te 3n dhAtunA nane na na thAya. munama=mujhaHgift:-je vaDe bhojana karAya te bhuja-pANihAtha. ni+3+=LyunaH -eka prakArane roga-nyuja eTale rogane lIdhe kubaDA paNuM | 4.1 120 voka-varodhI che kaI ? | 2 vi upasarga sAthe ruda dhAtune vivadhU pratyaya lAge tyAre jUnA ne dhu thAya eTale vadhu rUpa thAya ane e sAthe zat dhAtune ma pratyaya lAge heya te dU no thAya eTale caT+-oma=cogha rUpa thAya. vi+ja+ fq=vIsta-vizeSa Uge athavA vividha rIte Uge te vIruta-vela ++ma=copara-nIce Uge te nyodha-ghaNI badhI vaDavAIo vALa vaDa. AcArya zrI hemacaMdra viracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa laghuttinA cethA adhyAyanA-kriyApadanI sAdhanA saMbaMdhI pahelA pAdana savivecana anuvAda samApta prathama pAda samApta Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyAya (dvitIya pAda) At sandhya kSarasya // 4 / 2 / 1 / / dhAtu pAThamAM je dhAtuo cheDe adhyakSaravALA che te tamAma dhAtuono prayoga karatI vakhate temanA saMdhyakSarane badale mA nuM uccAraNa karavuM. eTale, e, e che tathA aunuM mA uccAraNa karavuM have DhAMkavuM sama+dave+tA=haMgyAtA-DhAMkanAre. jai jJAna thavuM - harSane kSaya thavo. su+-+:() - glAni pAmanAra. juo, pAvApA -nokhyAna be gAyo vaDe ke be baLado vaDe. khyA rUpamAM jo nAmanuM rUpa che, dhAtupAine dhAtu nathI eTale mA na thAya. arthAta no nuM nA na thAya. na ziti . 4. 2 2 dhAtuone zista pratyaya lAgyA hoya tyAre dhAtuonA cheDAnA saMakSarane badale A na belAya. sita pratyayo eTale vartamAnA, saptamI, paMcamI ane hyastananA pratya. samU++ati saMcAti-DhAMke che. : - I | 2 / rU . parIkSAnA thavuM ane gar pratyaya lAgyA hoya tyAre have nA no mA na thAya. samaye=+vize++=saMcitraviya-te DhAMkayuM. mUkave+=+vize+ma=saivathA - teNe DhAM karyuM ke meM DhAMkaLyuM ra-puroH | 4.2 4 . kura ane put dhAtuone ghaN lAgyo hoya tyAre emanA saMkSarane eTale o no mAM thaI jAya che. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-catutha' adhyAya--dvitIya pAda 2657 sphurra sphuraNu thavu-ve+3+4=vior+=vijJA:-vizeSa vRddhi. d sphuraNu thavu tathA phUlavu-saMcaya thavA-vina+va=vino+ ma=viNa: vizeSa vRddhi. vA asura: mi. || 4 | r | * || ava sAthe nur dhAtune nam pratyaya lAgyA heAya tyAre tenA sadhyakSarane eTale tro ne A vikalpe thAya che. gura uma apAram gAram, aomanoram-udyama karIne. karavet-57+gur ma-avakor+gam=xq++= ' TIkA ni vA| 4 / 2 / 6 / / TIk dhAtune sad pratyaya lAge tyAre tenA hU~ te A vikalpe thAya che. DhIlI thavuM-TI+ma=rAvA++te=virAsate, viTIjate-te kSINa thavAne Icche che. jU-mahiti || 4 | r | 7 || TI dhAtunA hU~ te A thAya jayAre tene vA ne p rUpe thayele pratyaya lAgye DrAya tyAre ane tRi sivAyanA tathA (phkta sivAyanA pratyaye lAgyA hoya ke bhAgavAneA saMbhava hoya te. zq-q+4+vq=35+6 +1=35vAya--kSINuM thaine, ti tathA ti-37+TItA=3q+vA+gA=parAtA-sINu thanArA. 3q+TI+tra=parAya: taMtre-kSINatA che. A rUpamAM 5 ! 35 1 sUtrathI s thayeA che, je kat ane at pratyaya che. mic-mIH bahuj-mar-hi || 4 | 2 | 8 | mam (pAMcamA svAde gaNanA ja) ane ! (navamA yAdi gaNanA ja) dha!tunA haiM ane no A thai jAya je saMbadhaka bhUtakRda Mtano cartyaya lAgyA hAma te| ane sad annu temaja sad pratyayA na lAgyA hoya teAtathA t ane ti pratyayeA na lAgyA teya athavA lAgavAno sa Mbhava na hoya te, 42 Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 ma phekavu. ma+7+mi+ya=ni+mA+1-nimaya-phekIne. nivRtta -nimi+tA= 7+nA+tA=nimAtA-pheMkanAro. nAmahaMsA karavI dw no-trar-pramo+5=+mA+7=pramAya-haNIne ?-pramo+tA-ma+ma!+sA=pramA11~~~hacunAro. var pratyaya che---mnimaya: theM pheMkavu ma+yuT yujhanaya: suzkelIthI hiMsA karavA jevuM nI+hatva. s tra 2 che -navaH phekanAre ni+lagna. naH hiMsA karanAro mI+ar "" 35 ara prathama che-Ama:--~oga. ni+ar 53 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana .. "" ,, niya:-.kayu. mi+saha. pramaya:-hisA mI+ar A badhA prayogezamAM varSelA pratyaye hevAthI A nahIM thAya. na 57-ma+kaH-ni: khrista -bheTavu arthanA-mI+pa-nIyate vAravAra bheTe che. Ta!. A banne prayegena t ane tu pratyaya lAge che. methI ane A na thAya, zrI kiro vA1 ? | 2 | j lakhanAra (ce!dhA devAAMde gagunA) dhAtu ! ane neTavuM' ana ramAM krAdi gaNanA) sTI dhAtunA dIke no A kaye tha jAya che tyAre tene saMbadhakabhUtakRdaMtano va pratyaya lAgye hai!ya tathA lajjA ane ar pratyaye! na lAgyA ya ane zvetu tathA ! pratyayo na ! ka to acavA lAgavAno sabhara na hoya te.. meTala vI+dhavidAya, virIya beTIne OM bheTavuM navamA gaNuno visTA+dhavalAya, vikToya bheTIne Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 659 cothA gaNune strI-vastro+=vijJAtA, pitA=bheTanAro navamA gaNano lI vista+tA=visTAtA-vitA-bheTanAro sTIksa (var) pazyi -De vize saMzleSa strI+ga () vicA-vizeSa sa leva karanAra strI+ga (ar ) vizvaH-saMleSa jitu -strIta=sTInaH-lIna phikta --strIyate-vAraMvAra bheTe che vaDhi: thI mAMDIne nIcenA A badhApAMce-prayogomAM vajelA pratyaya che tethI A na thAya nI -aa -rUra? || jA rA 20 | zrI, ne ane rudra dhAtuone ja pratyaya lAge tyAre ke no mA thaI jAya che. zrI kharIdavuM - -A-1-rU-mita+= ++ti ne kharIdAve che. ni jitavuM-ni -+jJAvi++==Apa[+4+ti==Apathati jitADe che-ja apAve che huM bhagavuM - +A+rU+ji-adhyA+F+- adhyAji+mati dhyApakU+ mati= agrAvata:- bhaNAve che. sthitaiH cAre jA re ? . ajJA' artha vALa sin (cothA divAdi gaNunA) dhAtune Ni lAgyo heya to sidha che na thaI jAya che matra sAdhati-maMtra siMddha karAve che - gadhAre che-siMdha + +- + ++ti= +=+ti=lAvata "ajJAna' artha nathI-79tA ke pati tapa tapatIne vizeSa prakAranuM jJAna Ape che. A prayogamAM "jJAna" artha hovAthI A niyama na la ge f-o navA che ja! 2 2 / tti dhAtuna vikalpa ane kara dhAtuno vikalpa hAra thaI jAya che, je Li pratyaya lAgyo hoya te. Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tti bheguM karavuM- jiLa-vA+++++ti-pa+mati=rA+mati =Apati, jAti te saMgraha karAve che. -skuraNa thavuM - += +++ti= ra+mati=rAmati=bharathati, jorathati te kurAve che. viyaH kabaje 4 ! 2 | 23 prajana" eTale "garbhagrahaNaevo artha hoya to ane bi pratyaya. lAgyuM hoya to vI dhAtuno vA vikalpa thAya che. vI prajana - garbhagrahaNa-vaLa-vA++++ti=zvAdhi+mati -pravApa, ti-prAyatiprAthati-puro vAto : pravApathati, pravAtipUne pavana gAyane garbhanuM grahaNa karAve che. vI dhAtu bIjA gaNane paramaipadI che ane tenA prajana, kAMti, asana ane khAdana e cAra artha che. prajana-garbha grahaNa kAMti-IcchA athavA kAMti, asana-phekavuM khAdana-khAvuM has: pada / 4. 2 / 24 / je lAgyo hoya te d dhAtunA TU ne 6 vikalpa thAya che. 26 janama thavo. +-++mati=+gata-ro vAta, roti vA ta- te jhADane rope che ke jhADanI upara caDAve che. te sTiyara nA antaH jai || 4. 2 / 11 | cethA gaNunA tathA navamA gaNanA dIrgha IjharAMta grI dhAtune cIkaNa pravAhI" artha sAthe saMbaMdha hoya to bi yaya lAgatAM aMte - vikape. umerAya che. trI bheTavuM-vi+strI+fv=virA++2+=vinimati=vitrInA+ ti=viTInathati. vijhAnnayati-vRta viTInayata, viTAti vA-vINA ghIne pravAhI kare che. ayo viTAniyati-leTAne gaLe che-ogALe che-ahIM cI dhAtano saMbaMdha pravAhI padArtha sAthe nathI paNa nakkara letA sAthe che tethI A niyama na lAge. as a | 4 2 6 || A (bIjA gaNunA) dhAtune je prayaya lAgyo hoya te cheDe - vikalpa umerAya che tathA 3390 sUtrathI strI dhAtunuM A rU5 thayA pachI te ja Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-caturtha adhyAya dvitIya pATa rUpane cheDe paNa jU vikalpa umerAya che jene ja lAgyo hoya te, ane bane sthaLe eTale zrA tathA zrI dhAtunA kriyApadanA arthano saMbaMdha "cIkaNuM pravAhI-va" sAthe hoya to. #aa prahaNa karavuM-athavA strI cAMTavuM-vRtaM viTAti, visAvati tAthIne pravAhI kare che. naTamarDhAva- jaTAothI pUjA karAve che ahIM dhAtunA arthane saMbaMdha "sneha drava sAthe nathI. ahIM mahApare prayogamAM 3090 sUtrathI strI ne cA thayela che. je che kaI 2 27 che. sUtramAM pati e nideza che tethI ahIM bIjA gaNanA "rakSaNa arthavALA 3 dhAtune ja levo, bIjA koI vA dhAtune nahIM. te dhAtune pratyaya lAgatAM aMte 4 umerAya che. pALi-TTga ta-vA4i+mati=pAra+mati=sthati- te pALe che-rakSaNa kare che. pUja-m: naH | 4. 2 / 28 dhU (pAMcamA gAnA, navamA gaNanA, tathA dasamA gaNanA) dhAtune Li pratyaya lAganAM tathA zrI (navamA gaNanA ane dazamA gaNana) dhAtune Li pratyaya lAgatAM aMte - umerAya che. pU kaMpavuM-pU+ -pU+rUma+ti= pUmiti=pUta pUNe che-kaMpAve che. ghI tRpti tathA kAMtivRpti eTale tapta thavuM-dharAI javuM tathA kAMti eTale IchA athavA teja-trI+ji-sna+a+rata vozi+mati+oti tRpta kare che-khuNa kare che. pa jine nara | 42 | 26 I vizeSa kaMpAvavAnA athavALA nA dhAtune ni pratyaya lAgyuM hoya tyAre aMte na UmerAya che. vAM gati tathA gaMdha Ava-3+kA+ni-vavA +mati=31nayati -ANe 3payAti-pAMkha vaDe kaMpAve che. 3H jerAna gavAyata- vALane uMcA karIne sUve che ahIM "kaMpAvavAne artha nathI. Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pA-zAM-chA-sa-re-daghA- ya ka aa 2 20 || g, rA, chA, la, va, thA ane huM dhAtuone pratyaya lAge hoya tyAre ya umerAya che. pA pIvuM athavA jai zoSaNa-sukavavuM sosavuM, -TT+Gw++mati= grviati=Avayati-pAya che. pIvaDAve athavA pIvarAve che. athavA sukave che. zo-zA che lavuM-tAsavuM-rA + bi=zaT+++ti=samiti= rAti pAtaLuM karAve che. cho-chA chedavuM - ava++ == va +phra+mati=avachAyayati chedAve che. sosa nAza karavo, kSaya karavo- avasAni avatAra+mati= avasAyati- avasAna kare che, nAza kare che. ve-vA-tANAvANe karavo-vA+=++mati=vAyayativaNAve che. -DhAMkavuM-thAna==AjUarf++=Ayata- kaMkAve che. hA-spardhA karavI-hIM+=hya+rUma+fau=eyati-spardhA karAve che. rti- strI-rI-vari-mAi-gAtAM puH ka. 2. 22 pilA gaNane tathA bIja gaNana 6 dhAtu tathA rI, karI ane zrI, , kamAya dhAtuone aMte 6 umerAya che. tathA prAkArAMta dhAtuone ke AkArAMta nAmadhAtuone aMte umerAya che. pahelA gaNo ke bIjA gaNane vada gati karavI- ga+f=Ara+++w+ti=mati pahoMcADe che-arpaNa kare che. rI TapakavuM-I+La-rI+ArU+prati=opathati-TapakAve che karI svIkAra kare - zrI+=+=+phalmaphata vayati-svIkAra karAve che. zrI zaramAvuM-zrImaLi=lhI+ =tipati-zaramAve che. vana avAja kare, bhInuM karavuM ya+ni-jana6-rU-jUThThama+ti= vara+novalati - nopati-avAja karAve che, bhInuM karAve che. 6 kaMpavuM, dhUNavuM-pUjavuM. +ti-Apita znApatimargyati-dhrujAve che-pAve che. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha-adhyAya dvitIya pAda AkArAMta dhAtu-A+=+++ta-vi+ti=AgRtika sApatti-devarAve che. AkArAMta nAmadhAtu-sasthAni-sA+purU++ti-satyAra+mati= satyAti-sAcuM kare che Hva | 4 | 2 | 22 . fja pratyaya lAgatAM #m ne badale 6 bolAya che. m vadhavuMw+=+lqphamati=rAvata vadhAre che. rAtri gALo rAta ! 4223 . gati' artha na hoya te Li pratyaya lAgatAM zat ne badale rAta bolAya che. rAsaDavuM. rAja-rAt+++mati=rAti+mati=rAta+nmati rAtati, gurLa tathati-pupane saDAve che. Tr: jJAti-gAyane pahoMcADe che. ahIM "gati artha che tethI A niyama na lAge eTale rAtati prayoga na thAya ghara dUravara, rIrtha: tu vA -Apare che kA 2aa 24 Li pratyaya lAgyo hoya tyAre gharaddhi dhAtuone dIrgha svara hasva thAya che. paNa Li pachI tri pratyaya lAge che ya athavA jan pratyaya lAgyo. hoya te hasva svara vikalpa dIdha thAya che. di vagere dhAtuomAM svara hasava ja che paNa lAgyA pachI ghATa. vyAthi vagere thavAno saMbhava che, te na thAya mATe A sUtra hasva kare che. ghar ceSTA karavI-ghanivArghaghaTa+gati=pati-ceSTA karAve che fja,jhi- na-ma-pATi+ga+=mATi aghaTi-ceSTA karAvI, ,mU-jAmaka+mamutraghApATam , ghaghaTa ceSTA karAvIne ceSTA karAvIne va vyathA karavI-pIDavuM -catha+ni-thAtha++ti-thi+mati= cathati- pIDA karAve che. fja, tri Li-matha++ta maLyAdhi, matha pIDA karAvI. Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana karavI na, namU-kathA -thathama-cAkaLyAyam, thathavyatha pIDA karAvIne pIDA karAvIne ghaTa vagere dhAtuo nIce jaNAvyA pramANe samajavA dha ceSTA karavI vaTa | lagna gati karavI devuM ma | paribhASaNaka karo thayu bIvuM, cAlavuM nAcavuM ( nati-namavuM-matAMtara) 1 prakhyAta thavuM Tda chAMTavuM, siMcavuM zrad mardana karavuM re vIMTavuM sava khada 7s jIbhane UMcI nIcI karavI - - ] DhIlA thavuM jIbhanA cALA karavA kAyara thavuM For ). va ) vikalA ja gati karavI jA kRpA karavI re utAvaLA thavuM jaLa hiMsA karavI, dAna devuM, gati tra pasAro , phelAvuM hiMsA karavI, gati karavI zrI pakavavuM zna ciMtana karavuM smaraNa karavuM 6 bAvuMDaravuM je nava-laI javuM klatha' chaH UjevuM-zakti staka Sin mahuM harSa tha, glAna karavuM-dInatA ja tRpta thavuM tathA pratIlAta karo chatra ) aMka, ane vAMkI gati karavI stana zabda karovAva hasavuM vana avAja kare ja zaMkA karavI svara choguM dhAraNa karavuM kalagI paheravI na lAgavuM, saMga karavo vana hiMsA karavI 1 roga thAtAva Avavo ha laga ra4 kaMpavuM paMga DhAMkavuM --saMvaravuM sam sTaga hazaT } kA-dIpavuM-prakAza aA dAna devuM ya, kanatha hiMsA karavI prativAta kare dara hAlavuM-cAlavuM Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya dvitIya pAda 665 A badhA cheDe baMjanavALA padAri dhAtuo che. paNa chApavAmAM ghaNuM ya vyaMjanAta chapAyA nathI. A dhAtuono je artha ahIM jaNAve che te sivAya bIja arthamAM A dhAtu be heya te temane iTAHi gaNanA na samajavA. -va-vanapa-jIrU-4 | 4 / 2 / 21 ni pratyaya lAge che tyAre , vana, rana, 5, san ane dhAtuonA dIrdha svarane hasva thAya che, ane Li pachI bi ke an pratyaya lAgyo hoya te dIrdha vikaro thAya che. jaLa (sautra dhAtu) karavuM.+-%Aja-A+mati= rAti-te karAve che. ni, jhi- vALa-kruitta =mAI, mana teNe karAvyuM TLa, nALirfmudAyakAna, vAn karAvIne karAvIne vana mAgavuM.-3pavana-3 svani -3pani+a+ta-35ne+ati-3vanati magAve che-yAcanA karAve che. ji.Si-3 -35+3+vAni++=+nmavAna-3rAvAni, 3vani yAcanA karAvI Ni, Nam-upavAn+am-upavAnamupavAnam, upavanamupavanam yAyanA 42vIna yAcanA karAvIne jana janama thavo-prAdurbhAva tha-La-kALa-nAni-niSpati+ janayati te bALakane jaNAve che-janama karAve che. ji, ki-jana+ni-ajJAnista kamanAni,agari-teNe janama karAvyo ni, namU-kani-AnA -nAnaMgAna-naMbanam jaNAvIne jaNAvIne-janama karAvIne janama karAvIne ja gharaDA thavuM-jIrNa thavuM-7 -kAra+ksa-ra++A+ti-jAti gharaDA kare che, cha-kare che. ji girimagAra+++ttamanAra, anAra teNe charNa karAvyuM ni, -va-gAjaramama-gAnAm nAMgara jIrNa karIne jINuM karIne jana vakatA tathA dIti-caLakATa rajULa-si+ati-vanasayata kuTilatA karAve che. athavA caLakAve che. Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 666 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bi -janana+-nAsi+kta=3 nAri, anati kuTilatA karAvI Li+mU-jUna-jainAri -vanAsaM nAm vanasaMvananam kuTilatA karAvIne kuTilatA karAvIne rajJa rAga kare Li-ni-rA+ji-jarU+tathati mRpAna kathA:-zikArI mRgane rAjI kare che eTale temanI AgaLa ghAsa vagere nAkhIne mRgane rAjI kare che-zikArI mRgone pitA tarapha rAgavALA Li, jhi-ra+ni-34+4++tArani mana, mRgone rAgavALA karyA -rAjI karyA ni, mU- +La-rAga+amu-rAjaM nam, rakaMnim rAgavALA karIne rAgavALA karIne-rAjI karIne rAjI karIne. gama: ami-mijhamaH || 6 2 / 26 || na lAgyuM hoya tyAre jene cheDe ma che evA dhAtuone hasva thAya che ane na lAgyA pachI ki athavA pratya lAgyo hoya to dIrgha vikalpa thAya che. [, gam tathA 77 dhAtuone A niyama lAgato nathI. ramU ramavuM- - -nigna+ti-ramata te ramADe che. ji, bi -ma+-ba-ni++ta marAma, arami teNe ramADayuM, ni, namrAma+T+mam-rAma+praF=rAmarAmama, raEramam ramADI ramADIne vam IkavuM - Imati IrachA karAve che. ami icachA karAvI. RAmaMwAmam - IcchA karAvI karAvIne. ame javuM - sAmata pahoMcADe che. ram jamavuM-Acamana karavuM-mArAmati Acamana karAve che. ahIM ma, TY, A dhAtuone valA che tethI A niyama na lAge. pA karaharaH || 8 | 2aa 27 fra ane gava upasarga pachI taMt dhAtu Avyo hoya ane tene Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya dvitIya pAda 667 jIi pratyaya lAgyo hoya to svar dhAtunA dIrdha svara no hasva thaI jAya che. ane na lAgyA pachI ni athavA jan pratyaya lAgyA hoya to dIrgha vikape thAya che. pari-- vari+4 cAre bAju khadavuM -barAbara saraLa sIdhI gati na karavI paNa khadakhada avAja thAya tema gati karavI. Li-viniri jJAti++=pariamiti-parivati khadAve che. , tri-- vari+satkA -ri+a+++kta-caitavAdri paravaTuM teNe khadAvyuM TLa, mU-ra+rAvaLaSyama-rissava-rivAvaMparivArama, risAduMparivara-khadAvI khadAvIne apa- apa+skhad+Ni-apaskhAdi+a+ti-apaskhadi-ati apaskhAdayati apaskhadayati Ni, ji-apa+skhad+Ni+apa+a+skhAdi+i+ta-apAskhAdi, apAskhadi Ni, Nam-apa+skhad+Ni+am apaskhadamapaskhadama, apaskhAdamapaskhAdam khadAvI khadAvIne vari tathA mAM nathI-pravAti sArIrIte khadAve che. ahIM vari ke mA upasarga nathI paNa pra upasarga che tethI A niyama lAge. zanone | 2 28 . Li prayaya lAgyo hoya ane phAn dhAtuno "jovuM artha na hoya tyAre hasva thAya che ane lAgyA pachI jhi apavA pratyaya lAgyA heya to dIrgha vika9pe thaI jAya che. phA upazamavuM-rA+ji-rAma -zAni+a+ti=rImati pAm rogane zAMta kare che. mULa-+q+ta marAma. aAdi teNe regane zAMta karyo mULa=AmaMAmam, rAmarAmamU- rogane zAMta karIne rogane zAMta karIne jevuM" artha che-nirAmiti -25 dekhADe che-ahIM zam dhAtu. dana" arthane che tethI A niyama na lAge. Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yamaH apariveSaNe Nici ca // 4 / 2 / 29 // rUpa ke nagna rUpa ni pratyaya lAgyo hoya ane "pariveSaNaAjubAju rahevuM" tathA "pIrasavuM' artha na thato hoya tyAre yam dhAtune dIrgha svara hasava thAya che ane ni pratyaya lAgyA pachI gi athavA nam pratyaya lAge tyAre vikape dIrdhA thAya che. cam aTakavuM- fNa athavA gar-mU+zi=+++=miticamacati- te uparata thAya che. La athavA bin yamuna-anerUstamayA, mAni te uparata thaze. mU+ga-muma=AvA, varmacama-uparata thaIne uparata thaIne thAmati daram- caMdranI AjubAju rahe che. mane atithi-te atithine pIrase che-ahIM "AjubAja rahevuM" tathA "pIrasavuM' artha hovAthI A niyama na lAge. mArA-toSa-nirAne zara ra che ja ! 2 30 | jina rU5 ke maLi2 rU5 ji pratyaya lAgyo hoya ane mAraNa-mAravuM, "te -saMtoSa Apa ane "nizAna'-teja karavuM-artha hoya te dhAtune dIrgha svarane hasva thAya che ane ji pachI bi athathA jU lAgela hoya te vikalpa dIrgha thAya che. rA jANavuM, zA mAravuM vagere Nic 353 aNic 35 nnigsamajJAna==+7++ = ++ d= zu-pazune mAre che. vi+jJAna+ nivA ++ThTha-vidhi-vijJAsa gAna rAjAne tuSTa khuzakare che. +rA+La-+jJA+nu+-prajJavi+gata-prasAtti, rAka- zastra teja jJA+di=zA+=+7=azarf, ma ane zastrane teja karyuM. teNe mAyuM, khuza karyuM, Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya dvitIya pAda 669 jJA+Ni jJA++i+Nam - jJApaMjJApam, jJapaMjJapam-1bhArI bhAzana, 2musa karIne khuza karIne ke zastrane teja karI karIne. cahaNaH zAThye // 4 / 2 / 31 // Nic 35 , aNic 35 Ni pratya5 saaye| DAya te! '45' artha, vALA nurAdinA vat dhAtunA dIrgha svarane hasava thAya che ane Li pachI tri athavA jan pratyaya lAgela hoya to dIrgha vika9pe thAya che. zAkya eTale luccAI -Nic Niga-caha+Ni cAhU+i-cahU+i+a+ti-cayati-te chare cha caha zata! 42vI-cah+Ni = a+cAhi+i+ta=acAhi, acahi terI chata cah+Ni cAha+ama+cAhaMcAham, cahacahama chetarI chetarI. 45 arya nathI-acahi 5 / 5 yu. aya' nAvAthA / niyama na lAgyo. jvala-dala-mala-glA-snA-vana-vama-namaH anupasargasya vA // 4 / 2 / 32 // ___Ni pratyaya saaye| loya tyAre upasa 32nA jvala, hala, jhal, glA, snA, van, vam sane nam me mA ghAtusote va 18pe yAya che.. jvala hay-jvala+Na jvAla+NijvAli+a-ti-jvalayati; jvAlayati. te dIpAve che athavA jalAve che- saLagAve che. hala yA -hala+Ni hvAla+Ni mali+a+ti-hvalayati, jhAlayati-yAve che. jhal yA - mal+Ni jhAla+Ni-mali+a+ti-hyalayati,-hyAlayatiyAve che. glA 6 , 6SanakSaya ythe| - glA+Ni glAp+Ni glapi+a+ti glApayati, glapayati, pakSIya re . Ani 5mA cha. snA nAyu-snap+Ni-snA+Ni snapi+a+ti-snApayati, snapayati navarA cha. vana bhAga-van+Na-vAn+Ni-vani+a+ti-vanayati, vAnayati-yAyanA zava cha vama vamana 2-vam+Ni-vAm+Ni--vami+a+ti=vamayati, vAmayati bhAva cha. nama nama-nam+Ni-nAm+Ni-nami+a+ti=namayati, nAmayati-nabhAve che. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 upasaga che - siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prajnmati-- dIpAyamAna karAve che. pradghati- calAve che. prAyati-calAve che. prajApati- heneA kSaya karAve che-glAni karAve che prasnAti- navarAve che, pravanati- yAcanA karAve che. pravamati- vamAve che. prathamati- namAve che. A badhA udAharaNAmAM upasargo hovAthI vikalpe hasva na thAya eTale upara jaNAvelA vajra vagere dhAtuonAM be be rUpA na thAya. che?: sU-mana-trar-au || 4 | 2 | phrU||| Li lAgyA pachI s, man, T, ane vizv pratyayeA lAgyA hoya teA Rk dhAtunA dIdha svaranA hava thAya che. phar-jI+Li+sa-aviddhati:- DhAMkanAruM kAtisUtra 68, man-chad+ + La-AA+man=%0rma-kapaTa-peAtAnI jAtane DhAMkavAnuM sAdhana. uNAdi 446 tray-sq+f+chA+tra+=(r)trI-chatrI-taDakA vagerene DhAMkavAnuM sAdhana f+ d-~~q+che+f[+(r)A+vivar=35Rtu- DhAMkanArA. pA1:148mA josarnayara che || 4 | 2 | 34 || Li lAgyA pachI va pratyaya lAgyA hoya te mAtra eka upasagavALA ke upasarga vagaranA r dhAtunA dIrgha svaranA hasva cAya che. chavuM DhAMkavuM-++fNa prarvaH-praccha:- TAMkavAnuM sAdhana AADa vagere (r)fq-cha ++q=ITa:-TAMkavAnuM sAdhana-pIMchuM pI" zarIrane DhAMkavAnu sAdhana che. e Upasa che--sa+3+76+[-samupajhjhA+idha:=mamuchAr:DhAMkavu. ahIM e pasa che tethI hasva na thAya. 3vAyattva bakSamAnajo va-sa -dakSito 3 | 4 | 2 | rU* || samAna sattAvALA jemane svara nathI leApAne evA dhAtune i Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 271 pratyaya lAgyA pachI su pratyaya lAgyo hoya to dhAtune upAMtya svara hasva thAya che. nIcenA dhAtuone A niyama na lAge 1 je dhAtunA samAna saMjJAvALA svarano lepa thaI jato hoya. 2 rAta dhAtu tathA 3 je dhAtuo -Ara nizAna vALA che te dhAtu +La-a+vA-++q=+va++++7=>>vavava raMdhAvyuM maTa AvaDavuM-game tema bhamavuM-mA mavAnuM TaTas-ani -35+mATe+ jU=baTeTa-TiTatu te AthaDAve nahI, ahIM niSedha vAcaka mA avyayanA yoga-sabaMdhavALuM rUpa che. A niyamathI mA ne mad thayela che. samAnane lopa-rakAnad gItAnanavAjU-ara7natu rAjAne TapI gayo. rAjA karatAM caDI gayo. A nAmadhAtunuM rUpa che. ahIM samAna saMjJAvALA svarano lepa che eTale zabdanA nan aMzanA pram no lopa thayela che, ana no aMza samAna saMtAvALe che. tethI A niyama na lAge. eTale atyArabata rUpa na thAya. -anuzAsana karavuM-jhArAnuM zikSaNa ApyuM. zAn dhAtu vala che, tethI A niyama na lAge. eTale arArA sat rUpa na thAya. kAra nizAnavALo dhAtu che - mavAnuM moLita tame dUra na karAvo ahIM e dhAtu trAdit-trakArane nizAnavALo-che mATe A niyama na lAge eTale 3Lata rUpa na thAya. wAna-mAsa-marg- - -gAva-mAjha- - -vaUT-maU---4-hura-suta-vAM navA 1 2 1 2 | rUdda | RSa, mAsa, mA, hIpa, vI, trIva, mIra, , ba, va, mana, zrI, hai, deTa, jIru, jIra, ane DhA A sattara dhAtuo pachI ja pratyaya lAgyo hoya te ane te pachI su pratyaya lAgyo hoya te A tamAma dhAtuonA upAMtya ravArane hasva vikalpa thAya che. gra zobhavuM-dIpavuM-jhAnana+a+va trA+++q=vastrAt, ejhInata zebhAgyuM. mAsa bhavuM -dIpavuM-mArU+ga++tramA+++TU-kavomasA, mAmAsatta zobhAvyuM Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mA spaSTa belavuM mA+ja+ga+mA++maMtmavImaSAbaramatta bAlAvyuM TIva dIpavuM sIni+-hI+masta mIti-pita, dIpAvyuM vIru pIDavuM-thI ja vISNatUkSmapitta, avirat pIDA karAvI nora jIvavuM vItra+ nirma+nInI+ja+a+rlma nIgivata, mananIvatuM jIvADavuM. mora macavuM-mInana+manimo+nma+amIbA maminIndra macAvyuM vA avAja kara, kaNasavuM- jUna+++ +esTra-mavAta, sAta avAja karAvyo ke kaNasAvyuM rA-raNakavuM avAja kare cha+ja+ma-rarA+ga+trI , marA avAja karAvyo ke raNakALyuM vA baNabaNuvAne avAja kA vIragata, mavALatu avAja karAvyA mana bhaNavuM-AvAja karavuM-arvamaLatu, maramALatu bhaNavAne avAja karAvyuM aA devuM-mAthAt, mAthAt devarAvyuM. he-huM spardhA karava-saMgharSa karavo anUddhavana aMguThThAyata spardhA karAvI. deva spardhA karavI-saMgharSa karavo athaDAmaNamAM AvavuM anIti jiddet spardhA karAvI suTa leTavuM ar7, machuTatu laTAvyuM. hura lepa karava-nAza karavo atUTsanuM mahuva7 lopa karAvyo. sTa lavavuM bolavuM alTITA, maDhAvata lavAro karAvyo-lapalapATa karAvyolapa lapa belAvyuM, r va za || 4 2 / 27 . je dhAtune upAMtyamAM 6 varNa eTale hava tathA dIrdha 25 heya te pachI ja pratyaya Avyo hoya ane te pachI su pratyaya lAgyo hoya te upAyanA tra mAM koI pheraphAra na thatAM vikaTa kAyama rahe che ane dIrgha * heya te have vikaTape thAya che. phUra vartavuM mavadgatan. arvavartata va dhyuM tu sArA zabda bolavA-vakhANa karavA kRta+ kRt#majU avIrata, vIrtat vakhANa karAvyAM-kIrtana karAvyuM vighareka phuTa jArArU8. grA dhAtune lAgyo hoya ane te pachI su lAgyo hoya te upayana mAM no chu vikalpa thAya che. Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda trA suMdhavuM-mALi=lma+nikAnUnatta= , yamapata-teNe suMdhADyuM. 42 38 che. tiH | 4. 2aa 22 rayA ghAtune ja pravya lAgyo che ane te pachI ja pratyaya lAgyo hoya to upAMtya svarane eTale mA ne zuM thAya che. thA ubhA rahevuM thA+ji-stha [+==+tikapUstu tithipatsthApyuM. | 42 39 4 ft | 4 2 | ja | Tu dhAtune na lAge hoya tyAre upatyanA hasva ne dIrdhaka thAya che. 36 vikAra thatuti=+ rUkSmati=sUkSma+ma+rajUSayati- dUSita kare che. che 41 2 40 | vire ja che 4. 2 3 4|| jayAre suddhAtune mULa kartA citta' heya ane tene ja lAgyo hoya tyAre tenA upatyanA svarane eTale harava 3 ne dIrgha ka vikalpa thAya che. duSaLa dUSi+3mati=lUthati mano, TUSayati maitraH mana-citta-duSita thAya che ane mitra manane dUSita kare che athavA prajJA dUSita thAya che ane mitra tene-prazAne-dUSita kare che. suLi=ASimati=o+mati doSayati-mano jayati gautra: ,, , ,, | 4 1 2 1 1 tt na: hare | 4 | 2 | 42 . mudde dhAtune moTuM thayA pachI AdimAM ravaravALA pratyaya lAgyA hoya te di nA sone ka thAya che. gun gUDha rAkhavuM-gupta rAkhavuM-DhAMkavuM-ni+ Spati+ni+no+a+ ti-nipUra-gupta rAkhe che. nor nathI-niguduiH-gupta rAkhatA hatA. ahIM ne d tha nathI | 4 | 2 | 42 43 Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yuvA va: parIkSA-gatinyoH 4. 2 / jharU I jyAre meM dhAtu vakAta thayo hoya eTale mUno mud thayo hoya tyAre parIkSA ane aghatanInA pratyaya lAgatAM muva nuM mULu thaI jAya che. meM vidyamAna hovuM-mULa=mUra=mUva-thayo ke huM tha. mU+ma ma+mu+ma=mUva-thI. mun nathI thaye-tramUvAra-thayelo. mUtu-tho. A banne udAharaNemAM mU no mudda thayela nathI, tethI A niyama na lAge. HkArA43 gama-hana-jana-khana-ghasaH svare anaGi kiti luk // 4 // 2 // 44 // jam, duna, kan , , ghas e dhAtuono upAMtya svara belA nathI eTale lepa pAme che. jyAre e dhAtuone AdimAM ravaravALA mA sivAyanA ti tathA jit pratyayo lAgyA hoya to. vindra pratyaya gati karavI-nam-samUA+sU==Ama =+36=Amu:-teo gayA. na haNavuM -du-- +3+= + =+3=Lu -teone haNyA. ghana pedA thavuM -jhanU -gana +===+= +g=-teone janma thayo, vana khaNavuM, bhedavuM-va- vana+ vana+3+= +==hanu teoe khAdhuM. thayuM khAvuM-gha-ghau+3==+=Rga+3=g-teoe khAdhuM. hitu pratyaya dRnati -+mati=tti--teo haNe che. 2 pratyaya che-Ate javAya che -AdimAM svaravALe pratyaya nathI. tethI upAyane lepa na thAya. ar che-gAma-te gayo-ahIM at pratyaya hovAthI A niyama na lAgyo. fkta hatu nathI-Amana-javuM-ahIM nama dhAtune lAgele mana pratyaya ti dina pratyaya na hovAthI A niyama na lAgyo. 4 2 44 naH dhyAnastha manahitara | 4. 2 46 che. Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 65 dhAtupAThamAM je dhAtu hasva nA nizAnavALa na hoya ane vyaMjanAMta hoya tene cit tathA kinna pratyaya lAgyA hoya to te dhAtunA upAMtyane - lepa pAme che eTale bolAto nathI. DhIluM thavuM ti-svataH-saMta-DhIlo thayo. hisTsa jU-Tsas + tha = sa +4+te +nI+nnar =sanIstrakyate- vAraMvAra athavA vizeSa DhIluM thAya che.- rIte-laI javAya che-A svarAMta dhAtu che. nadu-nahu-nAna -khUba samRddha thAya che -A dhAtu (sva sakAranA nizAnavALo hovAthI A niyama na lAge. praznaH manayAma | 4. 2 46 | ti tathA hindra pratyayo lAgyA hoya to man dhAtunA upAMtyano - belAto nathI, paNa anyU dhAtune anya artha na hoya te ja. anna gati karavI athavA pUjavuM- 3majU+tamu-3tmajU+tas3+1mukAma karuM tane kUvAmAMthI pANI kADhavuM. pUjA artha che-3prakivatA guravA-guruonI pUjA karI-ahIM 'pUjA" artha hovAthI nuM kAyama rahyo-A niyama na lAgyo. 4 2 46 | ji- Lo: 3patA-zrAvinyo che. 4 / 2 / 47 . upatApa arthamAM ja Dha3 dhAtune - belAto nathI ane aMgavikRti arthamAM ja rajU dhAtune - belA nathI, je cit tathA ti pratyayo lAgyA hoya to. DhA gati karavI-vi+sTa++ttA=visTa+phatA=virataH rogane lIdhe saMtApa pAmele. # halavuM-f+q++taH=f+q+phata =vijhavataH-zarIra ke tenA koI aMgamAM vikAra pAmele. upatApa nathI-vitrati - laMdhAIne cAlato. aMgavikAra nathI-vizvitaH-cittamAM vizeSa kaMpele. sUtramAM jaNAvela artha na hovAthI A be prayogamAM A niyama na lAgyo. | 4 2 47 | Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana madre: bau vA | 4 | 2 | 48 || mA~ dhAtune Ji pratyaya lAgyA pachI tene 6 viSe khelAya che eTale ekavAra na melAya ane eka vAra elAya che. 676 majJa bhAMjavuM-bhAMgavuM a+ma+gita=amAni,gammna-bhAMgI nAkhyuM. 5 41 2 548 !! TraeNzannunaH || 4 | 2 | 9 || kUMca dhAtu ane mug dhAtune zarU pratyaya lAge tyAre tenA upAMtyane 6 khelAtA nathI. rAjU mATe jue, 11 3 | 4 | 71 || TUM+a+ti= rAti-Dakhe che athavA se che sa+a+ti=sannati-saMga kare che, ad-vino: (rajje || 4 | 2 atra (ar), phr (binaN) ane a (rAva) pratyayo lAgyA hoya tyAre rajnma dhAtune na melAtA nathI. rnda:=rna:-dhAbI. (matra mATe jue, 5 5 15 65) 71+=r+na=rALI-rIMgavALA, (6 mATe jIe, 4 - 1 | 111) rajU+ga+tti=rati-raMge che. !! 41 2 1 50 Lau mRgamane // 4 / 2 / 12 // mRgAne ramADavu, dhAsa vagerenI lAlaca ApIne mRgeAne tAbe karavA eve raktra dhAtunA artha hoya tyAre tene khi pratyaya lAgatAM tene krU khelAtA nathI. || 4 | 2 3 49 ra+nA=ni+a+ti=rnayati mULa vyAdhaH-zikArI mRgane ramADe chezvAsa vagere khavaDAvIne khuza kare che. rAti ranadaH vastra dhAbI vajrane raMge che. A prayAgamAM mRgane ramADavA'nA ardhAM nathI tethI ratnanuM ratna na thayuM. || 44 25 51 b bhAva-kriyA -sUcaka ane rajhU dhAtunA maiM kheAlAtA nathI, || 60 || zatra mAtra-harakhe | 4 | 2 | 12 || sUcaka g pratyaya lAgyo heAya te Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 677 bhAva-ranna+== ==naM -rAga-raMga. karaNa-razna-2ta anena ti rajhUtra- jAmakaraH-je vaDe rAgaraMga-karAya te sAdhana. rA-jema raMgAya te kuM-ahIM karaNusUcaka ke bhAvasUcaka arthamAM pratyaya lAgela nathI paNa adhikaraNaartha sUcaka pratyaya che ke 4 2 para che cara 4 | 2 | varU . spardhAtune "ga" arthe hoya ane ghan pratyaya lAge che to sthane svat thaI jAya che. jo++=ocA-baLadanI gatino vega. mRtacara:-ghInuM TapakavuM-ahIM "ga" artha nathI. tethI A niyama na lAge. 41 2 53 !! tarAna-gavara-japa-goLa-gajhatha-fkacana 4. 2 / 54 . Tura dhAtunuM durAna, mA sAthenA san dhAtunuM avo, dhAtunuM rUpa, t dhAtunuM , vra sAthenI zrad dhAtunuM vraya ane hima sAthenA arthe dhAtunuM mizraya e prakAre prayoga thAya che. -karaDavuM-DhaM+na varAnamU-bhakSaNa-karaDavuM-roTalo karaDe che. 3-bhInuM thavuM-pocuM thavuM- mavoH-thoDuM bhInuM ke picuM thavuM ke eDavavuM-dALa bhAta zAka ke roTalI caDavavAM. -saLagavuM sthagra=ps:-lAkaDuM. 3ndu-bhInuM thavuM =oma- bhInuM karanAra anyU-DhIluM thavuM pra+anyUzvatra jhajhatha-saMdarbha. mi+anyU+gha=diHtha - himAlaya. 42 54 che. pani-rani-rami-ni-ni-mana-vanati-tanA pura ti 4 5 2 : 1 | anna, ma, nam, , , mana, vana dhAtuonA aMtanA vyaMjanane eTale jUne ke ne ane tanAHi gaNanA eTale navamA gaNanA tana vagere dhAtuonA aMtanA vyaMjanane eTale jU ne ke - ne lepa thaI jAya che, jyAre pura AdivALA-AdimAM dhuvyaMjanavALA-pitta tathA hindu pratyaya lAgyA hoya tyAre. Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 978 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tu pratyayacakra =thata:- uparAma pAmela-zAMti pAmela. +vA=rA- ramIne. nati =nati - namaskAra. mu+ta =Ata - gayela. *ta =ta - haNe ke haNAyele. manuM jJAna thavuM - ma+ta: mataka- mAnelo. vanati =vati - mAgaNI tanA tana tANavuM-lAMbuM karavuM- tanata tA:- tAla-vistarela kSanuM hiMsA karavI- sapUta =kSata - ghavAyele. te zAMta karAya che. A rUpamAM je kti pratyaya aa che te AdimAM dhuTa vyajanavALA pratyaya nathI. cantA-zAMta thanAra.-A pragamAM lAgele 7 pratyaya ti ti pratyaya nathI. I ! 55 che. saMbaMdhakabhUtakRdaMtane varavAne badale vaparAta yak pratyaya lAgyo hoya tyAre upara papama sUtramAM kahelA ya Adi dhAtuonA aMtanA vyaMjanane. lopa thAya che. prathamUkya=ghaya-uparAma karIne viramUjya vizva-viramane ghanazya=surkhya-praNamIne mAmUlpa=-AvIne na=pratya- haNIne kamaw=Anatya- vicArIne vi =pravA- mAgIne pratA =prasaraya- vistarIne prasanastha pratya- daIne che 4 2 56 it. Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtho adhyAya-dvitIya pAda vA : 4. 2 7 | cheDe na kAravALA cam vagere dhAtuo pachI pUrva sucita pratyaya lAgyo hoya to te dhAtuonA aMtane eTale jUne lepa vikalpa thAya che. ghAmU+=prA, pratha- vizeSa uparAma karIne. vimam=fkarA, viSNu- virAma karIne. +nA=prAya, prakhya- namaskAra karIne kAnUnya vyArA, mAnya- AvIne. IjhArApaNA nAM vavI 2 18 | upara kahela ya vagere dhAtuone zin pratyaya lAgela hoya tyAre aMta vyaMjanane lepa thAya che. A niyama prayogAnusAra vAparavAne che. bana+nyU+rivapU=banaiti- mANasa tarapha janAre. sajyama+vivaV=- raNamedAna. risana+vivaV=po- vistAra karanAra, sumanadiyapusumata- sAre vicAra karanAra, su++ f suva- sAra mAganAra. na tiki dIrghazca // 4 / 2 / 59 / / upara kahelA yam vagere dhAtuone jyAre tija pratyaya lAgyo hoya tyAre temanA aMtanA vyaMjanane lepa na thAya ane dIrgha paNa na thAya, yamumati=rAnti:- uparama. ti pratyaya mATe juo, pA171. ati-ntiH- ramata athavA rAjAnuM vizeSa nAma che-raMtideva. nati nattiH- namaskAra. ati-nita - gamana. naritranti - haNavuM. mati -nti:- mAnavuM. ativyanitaH- mAgavuM.. tanigi=AntiH- vistAra, | 8ArApada // gAH ri-sari--kAna kA 2 20 na, san ane di dhAtuo pachI AdimAM dhuvALA vikhya tathA 118ArA58 Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jit pratyayo vidyamAnarUpe lAgelA hoya to te dhAtuonA aMta vyaMjanano A thaI jAya che. rahanakSata - delo. sanata:sAta:- Apelo gata =jJAta:- janmela nana+=jJAti - janmavuM-jati vanita-teo ghaNu" de che. ahIM vi7 kintu pratyaya vidyamAna nathI. nivA-janmIne-AdimAM vyaMjanavALA pratyaya nathI paNa AdimAM svaravALA pratyaya che. 4 5 2 | 60 5 sani | 4 2 | haze ! AdimAM dhuTTavALA san pratyaya lAgela hoya te van, rana, ane dhAtuonA aMtanA vyaMjanane mAM thAya che. sapta pratyaya sa3+-sAsari=SiAti devAne Irache che. siniSati-devAne icche che. ahIM AdimAM ru vALe san che, AdimAM dhuvALe san nathI Tii 4 2 ! 61 ! je nava | cha | 2 | 92 . jenI AdimAM mAtra cakAra ja hoya evo ti hitu pratyaya jyAre lAgyo hoya tyAre vina, sana nana dhAtuonA aMtanA vyaMjanane A vipe thAya che. jina -AnUtte , nyate-khodAya che. chit yacha-khana+ya-cakhana+yacAkhA+ya+te+cAkhAyate, cakhanyate-bhUma khede che. sanAte sAte, sanyane devAya che. =prajJA, prajJa-janmIne. sAvi devA megya. anya-pedA thavA . A chellA be prayogomAM ti iitta pratyaya nathI. che ka aa karaze tarara rahe kA2A 22 II dhAtune ja pratyaya lAge tyAre - ne A vikalpa kare. Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-dvitIya pAda 61 tAca, tanya-vistarAya che. ca pratyaya nathI, vat pratyaya chetarata te khuba athavA vadhAre vistAra kare che. che 4 5 2 ! 63 ll ti, vana, vita, che ane jIvaMta pratyaye lAgatAM thatA pheraphAra to saraH aai . 4 / 2 / 64 / san dhAtune ti pratyaya lAge tyAre rajU no sA vikalpa thAya che ane aMtanA vyaMjanane lopa paNa vika9pe thAya che. sana+ti =sAta , kSataH tiH dAna athavA A traNe koI rAjAonAM nAma che. mA 4 1 2 3 64 11 vani AG paJcamasya / / 4 / 2 / 65 / / dhAtune cheDe pAMcame akSara hoya te teno A thaI jAya che, je tene vana pratyaya lAgyo hoya te. pedA thavuM-vi+jJa-jjana =vijJAna vijJAvA-vizeSa pedA thanAre. yunuM bhamavuM-purUSa-pu+mA+=dhyAvana--davAvA-bhamanAre. che 4 5 2 65 ! pAta rA: vartA che 4 | 2 | 66 che fsa pratyaya lAgatAM mA upasarga sAthe hoya tyAre mAtra jAN dhAtune ja thaI jAya che, pUjavuM tathA sAMbhaLavuM-varAti=avirataH-pUjA. i 4 2 66 hA ha oya che ka aa 2 / 67 | ta (ta) ke tavat (stavatu) pratyaya lAgyo hoya to hRA ne hRd thAya che. hA sukha thavuM tathA avAja karavo hRduttA==H sukhI thayele. sava-kuMvA- , , #ti =ttiH sukha. || 4 | 2 ! 67 che - te nojhara | 4. 2 68 . 9 dhAtu sivAyanA cheDe dIrdhakAravALA dhAtuo pachI jita, vata tathA jatana pratyayo' AvyA hoya te temanA ta ne na thaI jAya che tathA Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana navamA gaNanA TU Adi eTale jU,jU, , 3 dhAtuo pachI ,i m: ane jIvatu pratye lAgyA hoya to temanA ja na ta no paNa na thAya che. dIrgha RkArAMta p+ti=lIf+tIffH-taravuM. tU taravuM tathA pANImAM kUdavuM phUmata=sI =lI-tarela, tR+tavat = tIr+Navat-torNavAn TU AdiTU laNavuM TUniH-lavuM sUtta =sUnAkApele sUtavat sUvAnuM. pU+ti="niH-dhUNavuM dhUmata dhUnA-dhUNelo, stava=pUtrava=pUnavA-dhUNele. g-ti =pUrti pUraNuM. uttara=pUrva -bharelo. pR+tavat-pUrtavAn | 424 68 che. vArakUI-mA vato rahyA che 2 62 / - mUra ane na dhAtu sivAyanA kArAMta tathA ra kArAMta dhAtune lAgelA jI ane jIvatunA ta kArAdi AdimAM ta kAravALA-tane ja na thaI jAya che ane na thatAM ja dhAtunA 2 kArano paNa na thaI jAya che. rAta-ra-pUravuM vadhavuM pUruttA=pUnaH pULa -bharela. pUstava=[[vana phUvA-bharanAre. TakArAMta-mit bhivuM mitra =mitra bhedAyele mirtavac=mimavAna-bhedanAre. je dhAtuo sUtramAM varjela che te mUra ane maMdra dhAtuone A niyamana lAge- mUrtaH =mUrta-mUcha pAmele mata =attara-chakI gayela cara+itam-caritam tapu=mudrita A banne udAharamA AdimAM ta kAravALe ta nathI paNa patana ema 4 kAravALA ta che. pa: 4.4 69. ! Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti caturtha adhyAya-dvitIya pAda 683. "[ta-gari-govitA | 2 | 70 che. 4 thA gaNanA sUra vagere nava dhAtuone lAgelA vara tathA paravAnA. ta no na thaI jAya che ane dhAtupAThamAM jaNAvelA gora nizAnavALA dhAtuone lAgelA ane vastu nA ta ne na thaI jAya che. 2 prANane prasava-sUktaH=sUna janmele, sU+tavatva=navAna - dU paritApa-tUsta=sUradUNe, dUstavat kUnavA- " so kAra nizAnavALA-rasta =-zaramAyela nUstavata=sTAvAnuM- " cethA gaNanA ja vagere nava dhAtuo A pramANe che. 1 2 janama thavo 2 phU duHkha thavuM-paritApa 3 ta kSINa thavuM 4 thI anAdara kara pa. mI hiMsA karavI 6 rI TapakavuM 7 zrI bheTavuM-ceTavuM 8 thI gati karavI 8 trI varavuM-svIkAra kare. 42. 70 che. kathakanAnsarathassaH madhyA-dathaH || 8 | 2 | 72 .. dhAtumAM rahelI vyaMjana pachI je cheDe A kAravALe aMtastrA akSara Avela hoya to te pachI AvelA jI ane jItu nA ta ne na thaI jAya. che. paNa hA ane dhAtuone A niyama na lAge thA saMghAta-samUha-thaI javuM-jamI javuM jyA+tta:=RyAna- thIjI gayelenjAmI gayelA. tyAstava sthAnavA- jAmI janAra vAta -gayele. ahIM vyaMjana pachI aMtasthA akSara nathI paNa dhAtunI. AdimAM ja aMtasthA akSara che. taH -snAna kareluM. ahIM vyaMjana pachI aMtasthA nathI paNa na che.. cutaH-paDI gayele. ahIM vyaMjana pachI aMtasthA te che paNa te mA vALA nathI, 3 vALe che. niryAta -nIkaLe. ahIM dhAtunA vyaMjana pachI A vALe aMtasthA. akSara nathI paNa upasarganA 4 vyaMjana pachI mA vALA atasthA che. Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra za-dAnuzAsana ratA-kahejo, ahIM havA dhAtu che sUtramAM tene vajaryo che. daNAtA-dhyAye. ahIM da dhAtu che, sUtramAM tene varelo che. ridita:- daridra thayelo. ahIM A kAravALA aMtasthA nathI. paNa rikSarataH e pramANe 2 kAra vALe aMtasthA che. 424 71 che pU viDi-eka nAza-cata-ganapAvajo |4 2 | 72 ! nAza" arthavALA dU dhAtuthI, "ghata" artha sivAyanA arthavALA fTas dhAtuthI, ane apAdAna kAraka sAthe saMbaMdha nahIM dharAvatA evA man dhAtuthI lAgelA ane jIvatu pratyAnA ta ne ra thAya che. pUtA =pUnA thavA-saDI gayelA java-vinAza pAmelA java. A+vivRtta =mATUna:-peTanI vyAdhivALe. sa+nyU+tau=+=+nau=sameno-zau-bhegI thayelI be pAMkhe. pUra-pavitra-nAza". artha nathI. tama-jugAra" artha che. 34 nuM pUja-kUvAmAMthI pANuM kADhayuM-A rUpamAM sanna dhAtune kUpa'rUpa apAdAna kAraka sAthe saMbaMdha che . 4 2 ! 72 ! prAse pharma kartari | ka. 2 fa dhAtune lAgelA jI ane vahu nA ta ne thAya che, je rAsakALiye-karma kartA hoya te. li baMdhana.-baMdhAvuM- la+taH=fsano prAra: zvameva- keLiyo ene meLe baMdhAI gayo. fsato prANo maitrena- keLiyAne bAMdhyo-ahIM prANa-koLiyo-karUpa che paNuM karmartA nathI tethI tane na na thayo. 4 273 eka zI ra vadhyA | 42 / 74 || datha pratyaya bhAvasaMbaMdhI arthane ane karmasaMbaMdhI ane sUcavavA - sAru Ave che eTale je arthamAM dazya pratyaya Ave che te artha sivAyanA bIjA arthamAM eTale bhAva ane karma sivAyanA bIjA arthamAM kSi dhAtune Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 685 lAgelA ja ane jIvatu pratyayonA tana na thAya che ane te na thatAM li nuM phrI 5 thAya che. zista =Ina:-kSaya pAmele. kSitavAna=kSILavAna maitra-matra kSINa thayo. zitam ardhA-Ano kSaya thayo-A prayogamAM "bhAva" eTale kriyA" artha che tethI A niyama na lAge. che. 4 2 74 che. vAgarA-sainya che ka 2 71 . Akroza" artha jaNAto hoya ane "dInatA' artha jaNAto hoya te. bhAva ane karma sivAya bIjA arthamAM li dhAtune je che ane jIvatu pratyaya lAgyA hoya temanA ta no vika9pe thAya che ane te na thatAM li nuM kSI rUpa thAya che. lIjAyu, kSitAyuH nAma:-jAlima mANasa kSINa AyuSyavALe che. --ahIM Akroza artha che tethI na vikalpa thayela che. zI: vataH tapasvI tapasvI bicAre kSINa thayo-ahiM dInatA artha che tethI vika9pe thayela che. . 4. 2 3 75 che -ddI-zA-pra-trA-1-su-vinoda vA jA 2AhuddA 4, TrI, meM, ghA, trA, nyU, nut, vindra (chaThA dhAdi gaNuno vid) dhAtuo pachI lAgelA m ane hvatu pratyayonA ta no na vikape thAya che 5 gati karavI- +1=3LamU-karaja-devuM ta-satya. karaja' arthamAM ja RUT zabda vaparAya che ane "satya" arthamAM ja Rta zabda vaparAya che. e A vyavasthita vikalpa che. dRI zaramAvuM- hRI+ra=ddIna: phrItaH-zaramAyele. dRItavAnagILavAna, dRItavAna - prA+ta =prA:, prAtaH- sUghelo prAta:prALa, prAtaH dharAyele-tRpta thayela trAta:==A:, trAtaH-rakSAyela. samu+3+ta =samuna:, samuttara bhIno thayelo gu+ta:=nunaH, nutta -prerAye. vita:kavinA, vattA-vicArelo. Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A sthaLe tAtu pratyayanuM phaLavAna, dRItavAnuM evuM eka ja udAharaNa Apela che paNa enI jevAM bIjAM prANavAna-AtavAna, prANavAna - prAtavAna vagerenI jema trA vagere dhAtuonAM udAharaNe paNa samajI levAM. | 4 2 76 che Tu-jI | ja | 2 / 77 | Tu ane dhAtu pachI AvelA 4 ane tu pratyayonA ta ne na thAya che ane te na thatAM du ane mu nA hasva 3 no dIrgha ka thaI jAya che. Tu upatApa- kutara=dUta: duNAle. phu+tavA=jUnavAjU- , zu matavisarjana-gurUta:=RpUnaH-maLanuM visarjana jeNe karela che, "lAda karelA hAthI" saMskRta "kUvAca kAvya" nava sarga zleka pa5 "mane" jItavA=jUnavA-nihAra karela. che 4 2 77 che sau- -Ada --1 4 | 2 / 78 | prathama gaNanA kSe dhAtune lAgelA ja ane jIvatunA tana ma kare 6 dhAtune lAgelA jI ane vahunA tane vaza karavo ane par dhAtune lAgelA ane jIvatunA tane ya kara -kSaya- kSatta = 42 sUtrathI che ne nA thayo-lA+ta: kSAma: dUbaLe. matavA=zA+tAna=kSAmavAn dUbaLA. zuSa-sukAvuM. rUAsta guDjha -sUkAyele. rutivAnU=zukravAr - " ta:-gha -pAkela. jU+ttavA=vavAna-pAkela. 1 4 2 78 | nirvANa savAre 5 ka. 2 / 72 . niH upasarga sAthe vA dhAtu hoya ane pachI ja pratyaya lAge hoya te ta pratyayanA tu ne n thAya che, je vAyu kartA na hoya te. vA gati ane gaMdhana-prakAzana. ninkvA+ta:=nivAH muni-muni zAMta thaye. Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAge. laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 987 nivataH vAta vAyu vAyo. -ahIM vAyu kartA che tethI A niyama na che 4. 2! 79 ! manuSaNaH lava-sTAi-ra-parirA- - - saMsAra | 4 | 2 | 80 che. lIvuM ane je maLIne kSIra, tu sAthe sAthuM ane B maLIne 36, ane je maLIne kurA, vari sAthe karA ane rU maLIne parikRza, 4 ane maLIne tathA 38 sAthe ghara ane kata maLIne 3ra4 tathA samU sAthe ane kata maLIne saMkuha thAya che. ahIM je ja kahelo che te vaDe jIvatu ne paNa je samajavo. ethI javAmAM paNa A niyama lAge, eTale lIjhanI peThe lIvajJAna, 3strAvanI peThe karAvavAna vagere prayoga paNa sAdhI levA. A taiyAra thayelA zabdone bIjo koI upasarga lagADI ja na zakAya. phI mada karo-kSIta-la , kIr + tavA-pharavAna-chakelo, matta. TAgha samarthatA- 3 +AghaT==DhAghaH, saTTA+tavat=sTAghavAna ArogyavALo-samartha. za pAtaLA thavuM pusta=rA, vRttiva=gvAtu- dUbaLA 'parikR+taparikRzaH parikRzU+tavatparikRzavAn humaNI kitA virArane vizaraNa eTale hiMsA +7=pura, 4ttava= BddhavA-vizaraNa pAmela. 3++TyU+ta=3 , 3+ +tavat= sTavA- , sam+phal+ta-saMphullaH, saMphlU+tavat-saMphullavAn lIvitaH-vadhAre matta-ahIM kSIr dhAtu upasarga sAthe che, tethI A niyama na lAge eTale prakSItra vagere prayoga na thAya. saMskRta dvayazraya kAvya sarga navamo leka pa6 paDamAM stra vagere - zabdanA artho judI rIte Apela che. _o 4 5 2 80 bhittaM zakalam // 4 / 2 / 81 // mi dhAtu pachI je je pratyaya lAgyo hoya to tene mittanuM praga thAya che. ane pachI e mitta zabda "zaka-khaDa-TukaDo-ne paryAya bane che. mittama eTale zakala-TukaDo Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 988 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana fmana mitta-TukaDo bhedAya -ahIM mittam zabda "bhedAyela' arthano . sUcaka che tethI mittanuM rUpa na thAya paNa mannam rUpa ja thAya. juo || sArA che | 42 81 che vitta dhana - pratIta | ka | 2 | 82 | lAbha athanA sUcaka vis (chaThThA gaNunA) dhAtune lAgelA ja pratyaya sAthe tenuM vittam rUpa thAya che ane te vitta zabda "dhana" ane "pratIta'nA paryAya rUpe vaparAya che. vid ele thavo vid + tam = vidyate labhyate iti vittam-dhanam-dhana vid + = vire khyate yaH 3H vitta -pratIta -prasiddha vi+ ta = vinaH- lAbha pAmele-ahIM vinna padanadhana ke pratItane paryAya rUpa artha nathI. 'lAbha artha hoya tyAre A niyama na lAge paNa che 4 5 2 / 76 che niyama lAge _| 4 2 82 che. ra jatavatu vagerenA parivartananuM prakaraNa samApta du-puTa Tu dhiH kaI 2 8rU che Tu dhAtu ne lAgelA ane jene cheDe dhuTuM hoya evA dhAtuone lAgelA fha (paMcamI-AjJArtha -nA bIjA puruSa ekavacananA) pratyayano pa thAya che. (bIje gaNu) dAna ane adana-bhakSaNa, dudu + di-judu + f = jududha - tuM bhakSaNa kara. dhu-vat jANavuM bIje gaNavid + da - vidhi = viddhi - tuM jANu. | 4 2 83 che zahU-paNa dara zadhi-dhi-di che ja ! 2 | 84 rajU dhAtune di pratyaya lAgatAM zaifdha rUpa thAya. gar bIje gaNuM dhAtune TuiM lAgatAM gdha rUpa thAya ane na dhAtune Ida lAgatAM nahi rUpa thAya. rAdhi - tuM anuzAsana kara. manuM vidyamAna hovuM gdhatuM cho. nuM haNavuM - - tuM haNu. || 4 5 2 84 che. Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 9 avara atyAra suI cha. 2 89 I dhAtuone sakArAta pratyaya lAgyo hoya ane te pachI huM AvyuM heya te di ne lepa thAya che. hi+ ya + 6 = vItU + + 6 = vidhya - tuM rama. rAdha siddhi thavI, trisiddha kara. A rUpamAM kArAMta pratyaya pachI hi nathI paNa nu evA sakArAMta pratyaya pachI di che tethI dino lepa na the. dhAtu tau-pakvapUrdipAvaN+=Ahi-ghaNuM athavA vAraMvAra ja. A prayogamAM sakArAMta pratyaya pachI huM nathI paNa akArAMta dhAtu pachI di che. tethI di no lepa na thayo. 4 2 85 che asaMyogAd oH // 4 / 2 / 86 // cheDe koI saMyoga na hoya evA dhAtune sakArAMta pratyaya lAge, hoya ane pachI huM pratyaya lAge hoya to te di no lopa thAya che. su-abhiSava-madya saMbaMdhI kaledana athavA pIDana ke maMthana. su+7-hiM=- pIDA kara aA vyApavuM gaLu + dR-prAhi-vyApta thA (jue, 3476) ahIM dhAtune cheDe saMyoga che tethI jIru no lepa na thAya. zILI i- kharIda kara. ahIM sakArAMta pratyaya pachI di, Avela nathI paNa mArAMta pratyaya pachI Avela che. 42 ! 86 ! vani viti vA || 4 | 2 [ 87 | dhAtune cheDe keAI saMga na hoya ane hakArAMta pratyaya Avele. hoya to te sakArAMtavALA pratyayane lepa vikape thAya che, je 7 nizAna vagaranA AdimAM ya vALA ane AdimAM 5 vALA pratyaya lAgyA hoya te. su + = + rajU = sutvaH, sunuvaH - ame be pIDA karIe chIe. su +7 + mar = sunnara, sunaH - ame pIDA karIe chIe. suno - huM pIDA karuM chuM. ahIM n nizAnavALA mit pratyaya che. tethI A niyama na lAge. 44 Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0i siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana taLuva: - ame be pAtaLuM karI e chIe. ahIM dhAtune cheDe saMga che, tethI A niyama na lAge. | 4 | 2 | 87 | cheH ji 4.2| 88 AdimAM avALA pratyaya lAgyA hoya tathA zuM nizAna vagaranA nakArAdi ane nakArAdi pratyaya lAgyA hoya te 3 dhAtusaMbaMdhI guno lepa thAya che. $ +3+yu = kuru + yu = H - teo kare. +3+ = r + rajU = kurva: - ame be karIe chIe +3+ ra = + majU= : - ame karIe chIe. 42 88 - ataH ziti vat | 4. 2I81 jyAre nizAna vagaranA rAjU- saMjJAvALA- (33 3 10) pratyaya lAgyA hoya tyAre chuM nA 6 ne ra thAya che. eTale ? nA ja ne 3 thAya che. +3+ 6 = + 3 + fhuM = ra - tuM kara. (juo, 4 2 86) roti - te kare che, - A rUpamAM vi - 3 nizAnavALa-ti pratyaya che, tethI A niyama na lAgyo. me 4 2 89. phana-aranyoH suda che ja ! 2 10 || 3 i-vuM nizAna vagaranA-zita pratyaya lAgatAM rana (3.4 82)nA ane lepa thAya che tathA A dhAtunA mane paNa lepa thAya che. 4-rokavuM- + =+ ++3+5 - 6 + + 6 + : = ~ + dha = raSaH - te be jaNa reke che. a + 6 = dH - te be jaNa che. sattAmu - te be hatA. - prasa dhAtunA A ne lepa thavAnuM kahela che tethI ahIM pras dhAtunA 2 ne lepa na thAya. 4. 2. 90 :: vA draSa-gAtaH sanaH puN | 42 / 17 che. fjU dhAtune lAgelA vat rAt pratyamAMnA an ne pur vikalpa Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 61 thAya che tathA je dhAtune cheDe gAkAra hoya te dhAtune lAgelA ajita rita pratyayomAMnA mana ne purU vikalpa thAya che. fa6 aprIti-gaDhapuna = atipU+3=Si, addhivana teoe deSa karyo. jA javuM mA+karmacAva=mavuM, kayA-teo gayA. mArAlA vijJa-vidraH yamuvaH | 6 2 / 12 che. mU dhAtu sivAya bIjA koI paNa dhAtune siksa pratyaya lAgyo hoya ane te pachI adyatanIne mana pratyaya lAgyo hoya te te anna no putra thaI jAya che tathA vid dhAtune lAgelA hyastanInA mana ne pus thaI jAya che. bacatanI-++ana=+1+sUtramArgu -teoe karyuM. hastanI-ma++ana=+va+3=vidu-teoe jANyuM. ma+mU+ana=kamavana-teo thayA. - ahIM mU dhAtu che. tethI A niyama ne lAge. ! 4 5 2 91 ! dviukt-jksspnyctH||4|2 / 93 // kirbhAva pAmelA dhAtuo pachI AvelA zi7 pratyayarUpa mana no putra thaI jAya che tathA jJADhi (kanna driA, nAtha, vAra, rAju) pAMca dhAtuothI lAgelA phiza pratyayarUpa ane pura thaI jAya che. zat pratyayarUpa man eTale saMtanIne ana. dirbhAva pAmela dhAtua+nu+ana=magurUkU=agvu:- teoe homa karyo athavA bhakSaNa karyuM. kam Adi pAMca - nakSa khAvuM tathA hasavuM - majAnna+mana==+=+=zu: - teoe khAdhuM. drA-daridra thavuM- a mana=prakira=garidura - teo durgativALA yA-daridra thayA. kAra jAgavuM ma+kA+ana=manA jU+3===AnaH - te jAgyA. rAjU zebhavuM -mAsUmana avAskara-pravAku -teo zALyA Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di92 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana akSA+= + DajharAyuH teoe anuzAsana karyuM. 1 4 25 93 it anto no hu |4 | 2 | 24 | dibhava pAmelA dhAtuo pachI AvelA ri pratyayanA anna aMzane ata thAya che ane pUrvokta kanna vagere pAMca dhAtuo pachI AvelA zita pratyayanA an aMzane at thAya che, tathA rAtR pratyAyanA an aMzane paNa at thaI jAya che. dibhava pAmela dhAtu- kudumattierdumati=guhari teo dAna Ape che. jakSAdi pAMca dhAtu gakSatti =kSati-teo khAya che.. riTA+ni= riti-teo duHkhI thAya che. rAtRgudumanta=guhar-dAna Apata. =jJakSa-khAto. TriA+ma=ti-duHkhI thato. 1 4 2 1 24 rau vA che . 2 | 25 napuMsakaliMgamAM prathamAnA ane dvitIyAnA bahuvacanamAM je ri pratyaya (jUo, 1455) vaparAya che te ja ahIM levAnuM che. A zi pratyaya lAgyo hoya tyAre uparanA 412184 sUtramAM jaNAvelA dhAtuone lAgelA ane at vikalpa thaI jAya che. prabahu va0 tathA divya bahu va- raktatva+=0ti, rati yuni-dAna ApanArAM kula ke kulene nakSattA =jakSata+==kSati, nakSati-khAnArAM kula ke kulene ridratta+=driti, riti-du:khI thanArAM kule ke kulene 41 2 3 95 1 phana ra Ata | cha 2 16. jyAre jUnizAna vagaranA sit saMjJAvALA pratyaya lAgyA hoya tyAre Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 63 kirbhAva pAmelA dhAtuonA mane lepa thAya che, tathA kSahi pAMca dhAtu enA mane lopa thAya che. ane navamA gaNanA dhAtuone li3479. niyama pramANe lAgatA nA pratyayanA mAne paNa lopa thAya che. dvirbhAva pAmela dhAtu-kinA+atte mitte teo mApe che. rAkSa vagere pAMca dhAtuo-ridrA+tti driti-teo duHkhI thAya che. ranA mA-zALA+mati=Lanti-teo kharIda kare che. anA+ama=-tyAga karyo. +ama==oLAmU-meM kharIduM. upara ApelA A be prayogomAM an pratyaya jita-6 nizAnavALe che tethI mAno lepa na thAya. 1 41 2 3 96 eSAm I: vyanjane adaH // 4 / 2 / 97 // jyAre s nizAna vagaranA tathA AdimAM vyaMjanavALA evA zita pratyaya lAgyA hoya tyAre dirbhAva pAmelA dhAtuonA mAno chuM thaI jAya che. tathA kakSAH pAMca dhAtuonA mane huM thAya che tathA navamA gaNanA dhAtuone lAgatA phanA pratyayana mAno chuM thAya che. jenI tyA saMjJA che evA dhAtuone A niyama lAgatuM nathI. kirbhAva pAmela dhAtune mAmA-bIje gaNa-avAja karo, mApavuM nimA+te=nimIte-te mApe che. nA ne mAjUnA+ta=sunItaH-te be kApe che. nimitte = mitte-teo mApe che. - ahIM kimate rUpamAM AdimAM vyaMjanavALA pratyaya nathI, paNa AdimAM svaravALA e ane pratyaya che. ane nA te mATe juo satra dvArA huM devuM (bIje gaNu) - vattA-te be Ape che. "vA devuM tathA dhAraNa karavuM ()ttara-te be dhAraNa kare che. A be prayogomAM 4 saMjJAvALA dhAtuo che mATe temane A niyama na lAge. 2 saMjJA mATe juo, bhADApA sUtra. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 4 driArA 4 218 | AdimAM vyaMjanavALA ane 2 nizAna vagaranA rita pratyaya lAgyA hoya to triA dhAtunA A ne zuM thAya che. riTA + ta = ridritaH - teo be duHkhI thAya che. kriAnti - gati riti teo duHkhI thAya che. A praye gamAM Avelo ati pratyaya AdimAM vyaMjanavALe pratyaya nathI. mati nA ati mATe (juo 4 5 2 94) _ 4. 2 | 98 _miyo navA che ja2 / 16 . AdimAM vyaMjanavALA ane 6 nizAna vagaranA phat pratyaya lAgyA heya te mI dhAtunA dIrgha huM ne hrasva 6 vikalape thAya che. mI bIvuM mI+vima+ =vimita, vimItaH- teo be bhaya pAme che. che 4 2 | 99 It phI / 42. 200 / AdimAM vyaMjanavALA ane nizAna vagaranA ti pratyaya lAgyA heya to huM ne hi vikalpa thAya che. huM tyAga kare - hA + tas = + ta = hitA, vahata -teo be tyAga _ 42100 cA dau ne kA 2 / 202 / kriyApadanI vibhakti rUpa paMcamIne hi pratyaya lAge tyAre huM dhAtunA mA ne 6 vikalpa thAya che ne temA paNa vikalpa rahe che. sAnniphiSi, nahIki, trAdi-tuM tyAga kara. dIrdha mATe juo. 4 2 97 sUtra. !! 4 1 2 1 101 || ji hukyuM che ja ! 2aa 202 / phi saMjJAvALA ane AdimAM ja kAravALA pratyaya lAgyo hoya tyAre nA A ne lepa thAya che. mahA + - hu + thAt = hAni - tyAga kare. 3 4 2 102 . Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda 69 gotarA je 42. zarU dvivAdi gaNane sUcaka raya pratyaya lAgatA mokArAMta dhAtunA o ne lepa thAya che. To khaMDana karavuM-avo +ti=rAvarjya +ti=gavati khaMDana kare che, mota trAvati-gAyanI jema AcaraNa kare che. ahIM ya pratyaya nathI. 5 4 2 103 nA jJar-LanaH samasyA che kA 2 / 204 | rAta pratye lAgyA hoya tyAre zA ane kan dhAtuonuM vA rUpa thAya che. jyAre jJAna nA lAgyA sivAya sIdhA tivAra pratyaya lAgyA hoya tyAre A niyama na lAge ane kan dhAtune ja pratyaya lAgyA sivAya sIdhA ti -tira ta6 manita vagere-pratyaya lAgyA hoya tyAre A niyama na lAge arthAt jyAre rAta ane vana dhAtune lAgelA var pratyayane lepa thayo hoya tyAre A niyama na lAge zA+ti zA+nA+=AnAti-te jANe che. gA+==AyaoN ==Ayate-te janme che. lAgelA 3 pratyayane lepavALA praga-gAjJAti - te khUba jANe che. - ahIM ya pratyayane lopa thayela che. kSatti-te vAraMvAra janme che.- thanA lepavALuM rUpa che. A banne prayogomAM sIdhA tiri pratyaya lAgelA che. eTale A prayAgamAM sIdhe ti pratyaya ja lAgela che. 1 4] 2 104 | T' gAvi hRdya | 2 2 205 II pU Adi 22 dhAtuone sita pratyaya lAgyA hoya to temanA dIrtha svarane hRsva svara thAya che. paNa lAgelA thara pratyayane je rUpamAM lopa thaye heAya tyAM A niyama na lAge.. 2 pavitra karavuM- pUjJAti punAta-te pavitra kare che. TU laNavuM-kApavuM sUkSmAti=-te laNe che-kApe che. - zIta--te svIkAra kare che-A prayoga pU Adi rara dhAtuomAMnA dhAne nathI. I4ra10pA che. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana navamA gaNane pU vagere kula 22 dhAtuo A pramANe che - 6 va-pavitra karavuM sU che- chedavuM athavA laNavuM-khetaranA pAkanI laNaNI karavI dhU ne-kaMpavuM-dhUNavuM 4 nA chA-DhAMkavuM 6 hiMyA-hiMsA kI-haNavuM 6 vara-varavuM-svIkAra karavA ATalA dhAtuo ubhayapadI che A nIcenA dhAtuo parastrapadI che. cA nau-hAna thavI rila jati-rekhAvoH javuM ane aspaSTa avAja kare. zrI kaSa-bheTavuM-ceTavuM kI vaLa-svIkAra karavo cI jatI-javuM kR hiMyAma-haNavuM vana-pUrA-pAlana karavuM ane pUravuM-bharavuM maLe-bharavuM, poSaNa karavuM ja mane-bhejavuM, zekavuM 6 vidyAvidAravuM-phADI nAkhavuM--cIrI nAkhavuM yohAna-ummaranI hAni thavI-jIrNa thavuM-junuM thavuM-gharaDA thavuM nuM na deravuM-laI javuM ra-avAja kara ja UM-javuM e pramANe 6 vagere bAvIza dhAtuo che. ke 4 2 105 che ati -AmaH | 4. 2. 206 . zita pratyaye lAgyA hoya tyAre gam dhAtunA, in dhAtunA (Sita dhAtu ja le bIje kAI na levo) ane ca dhAtunA aMtya akSarane cha thAya che, lAgela ya pratyayane je prayogamAM lepa thaye hoya tyAM A Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-dvitIya pAda niyama na lAge. gam+a+ti-gacch+atigacchati-naya che. iSa 27-iS+a+tiiccha+ati = icchati-gharache che. yam upa2bhayu-14 yam+a+ti-yacch ati yacchati-952me che. A+yam+a+te A+yacch+ate=Ayacchate-te sAMyu 42 che. jaGgam+ti jaGganti- bhUma vaig yAle che. yA prayogamA zit pratyaya ja nathI lAge tethI cha na thayo. // 4 / 2 / 106 // vege sarteH dhAva // 4 / 2 / 107 / / zit pratyaya sAyA hAya bhane sR dhAtuna vega artha hAya to sa 2 badale dhAn no prayoga thAya che. sa+a+ti-dhAv+a+ti-dhAvati-hA cha, dharmam anusarati-dhamana sanusare che. mI va nathA. // 4 / 2 / 107 // zrauti-kuvu-dhivu-pA-ghrA-dhmA-sthA-mnA-dAm-dRza-artizada-sadaH za-ku-dhi-piba-jighra-dhama-tiSTha-mana-yaccha pazya-accha-zIya-sIdam / / 4 / 2 / 108 // __ zit pratyayo sAyA hAya tyAre zru nA zu, kRv n| kR, ghiva nA 'dhi, pA na piba, prA nA jighra, dhmA nI dham, sthA / tiSTha, mnA / man, dA nA yaccha, dRz / pazya , R nA Rccha , zada ne zIya bhane sdn| sId mosAya che. jyA yA pratyayanA so5 thayo hAya tyAMsA niyama nasA. zrIpANinIya anusAra zrIhemacaMdra anusAra pAMcamA gaNane paramapadIshru-sh+shRnnu+ tizRNoti-te saNe che. kRva-kR+Nu+ti=kRNoti-DisA 42 che. athavA 42 che. ghiva-dhi+nu+ti-ghinoti-naya che. 'pA-pi+a+ti-pipati-pAya che. ghA-Ni +a+ti-vighrati-sudhe che. Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - +=Nata-dhame che-dhamaNa calAve che. thA- tikSmati=tiSThati-ubhe rahe che-vATa jue che. nA- maw+ti nati-abhyAsa kare che. rA-carabrama+ti cachAsa-Ape che. 4-++=rati-jue che. - ati== chatta-jAya che, -zIvU +te zIyate-saDe che. nAza pAme che. sa- kImati=Iti-sIde che-jAya che, kheda pAme che athavA vinAza. pAme che. ! 4 2 2 109 5 niH-I paramai . 4. 2 / 202 parasmapadanA ti pratyaya lAgyA hoya tyAre mano mU thAya che.. paNa jyAM ya pratyayane lopa thayela hoya tyAM A niyama na lAge [+3+rikAma-tuM cAla. nimajya+f=Tkhyatita page cAle che. mAmate sUrya sUrya Uge che-ahIM paraaidane zita pratyaya nathI. che 42 108: jhi- yU-gAvA | ka aa2aa ? | zit pratyayo lAgyA hoya tyAre kjhiTUnuM ijhIn , zamanuM ane. A upasarga sAthenA januM mAvAn rUpa thAya che, jyAM ya pratyayane lopa thayo hoya tyAM A niyama na lAge. chaw+=NI-tuM ghUMka. vA+mahi=Ama-tuM phika thA. ++=ArAmanuM Acamana kara. +a+ritrAma-tuM bhajana kara-A prayogamAM A upasarga sAthe nathI.. che 4 2:110 : Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-ndritIya pAda zamasaptakasya zye // 4 / 2 / 111 // ratha pratyaya lAgyo hoya tyAre amAri (rAma, , tama, zrama, zam , ma) sAta dhAtuonA ma ne mA thAya che. rAma++phirA-tuM zAMta thA. mUkya+=Akhya- , , , tamA+phitratAthatuM IrachA kara, tuM tamA rAkha. zramajya+phi-kAvya-tuM thAkI ja, kheda kara. prama++=Akhya-tu" bhramaNa kara. +=NA-tuM kSamA kara. mA +f=mA-tuM khuzI thA. ama-te bhame che.-A prayogamAM pratyaya nathI. ( 4 1 2 1 111 5. fz-fsavAra anaTi vA che ja 2. 22 mana pratyaya lAgyo hoya tyAre dil ane zin dhAtuonA ne. DhI 6 vikalpa thAya che. ni+karmana=nakIvanam, niovanamadhUkavuM. kirUnmana=Ivanama, vanasavavuM-eTavuM. ! 4 2 1 112 che. ma-pi ga cada || 4 | 2 | 223 | nakArAdi-AdimAM makAravALA ane vakArAdi-AdimAM vakAravALA. pratyayo dhAtune lAgyA hoya te dhAtunA aMtanA mane mA thAya che. va+ga+f+= +==vAmi-huM rAMdhuM chuM. + =+ q=AvAva -ame be rAMdhIe chIe. varga +=+nmA+=Ama:-ame rAMdhIe chIe. 4: 2 113 - Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana anataH antaH at mAtmane / / 4 / 2 / 114 // vikaraNa pratyaya lAgyA pachI je dhAtu akArAMta na hoya tene lAgelA AtmapadanA banne pratyayane badale te pratyaya samajavo. ci+nu+ante+ate cinvate-tayA sa 42 che. cinvanti-tamA sa 42 che-mA 35mA 52-bhaipanI bhanti pratyaya che. pa+a-paca+ante-pacante-tamA rAdhe che.-, prayogamA vi4295 pratyaya lAgyA pachI dhAtu akArAta che, tethI A niyama na lAge. 114 / 2 / 114 / / zIGo rat // 4 / 2 / 115 // zor3a dhAtuthA sArA sAmane pahanA ante pratyayana rate pratyaya sabhA . zI+ante ze+rate-zerate-temA sUya che. // 4 / 2 / 115 // vatteH navA // 4 / 2 / 116 // vid dhAtuna sAjesA mAtmanepahanA ante pratyayane rate vi48ye samAve sam+vid+ante-saMvid+rate-saMvedrate, saMvidate-tamA sArI zata na che. vinA Atmane pada mATe juo 3384 satra. 4. 2116 che tivAM NavaH parasmai / / 4 / 2 / 117 // vid ghAtune vatamAnAnA 52-bhaipanA tiv mAhisaTale tiv , tas, anti / siva , thas , tha / miva , vasU . mas / mAnava pratyayAne mAse pakSAnA 52-bhaipahanA // nava pratyayo meTale Nava anus us / yava athus a / Nav , va, ma 1 nava pratyayo 2manu vi samapA. ti / 054se a-vid+ti vetti ne pahale vid+a-veda-ta na che. tas , anus-vid+:=vittaH , vid+atus-vidatuH-te me nache. anti ,, us-vid+anti=vidanti ,, yid+us-viduH-tamA na che. si , tha-vid+si-vetsi ,, vid+ya-vettha-tuna che. thas , athus vid+yaH vitthaH , vid+ prathuH-vidathu:-tame meM na ch|. tha , a-vid+ya-vitha , vida+a-vida-tame ! ch|. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-dvitIya pAda 701 che , a-phlipa vijhavera-huM jANuM chuM. van , vavizva=vitta , vi+svargavadga-ame be jANue chIe. , -vikrama+=+: , vi+jJa=vija-ame jANIe chIe. 4 2 / 118 che gnA pAnAM vasa mAiza 4 2 / 28 vartamAnAnA parasmapadanA tir Adi eTale tiva tar anti, sin thar A pAMca pratyayane badale dhAtune parikSAnA parasmapadanA r atura ka, thar mayura A pAMca pratyayo anukrame vikalpa lAge che. ane parokSAnA pratyaya lAgatAM TU dhAtune badale mAtra rUpa belAya che. ti ne badale a-sUkta=rophaMti tivravIti, ne badale sAdu =mATuM-te bole che. san , atulsa-TUMkata=sUta, mA+matu=Atu:-te be bole che. mata , kanna-nita=guvanti =suti, maha+==AduH teo bole che. fa ,, +mati=onphatrivRti=gratoSi, mAya= mAtha-tuM bole che. thar, mathu TU+thA=sUyA, AkramathuhU=bAhatha-tame be belo che. ( juo || 25 185 ) bUthanuM mana thayuM -bA upara jaNAvyA pramANe mAruM rUpa pAMca pratyayomAM ja bolAya che, bIje nahIM ethI jUtha rUpanuM Adu na thAya 4 2 / 118 che gANiSi -hyo tAta che 4. 2 17 che. "AzIrvAda' artha hoya te paMcamI vibhaktinA tu pratyayane badale. ane hi pratyayane badale tAtaNa pratyaya vikalpa bolAya che. ghI+lma+7=Ivatu, vIma+tA-vIvatA mAn-Apa jIvatA rahe. nIrU+phitranIva, jIvatA-tuM jIvate rahe. A sAta pratyaya s nizAnavALe che tethI kintu gaNAya che. || 4 | 2 119 che. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAto para gaura | 4 | 2 | 20 | dhAtunA AkAra pachI AvelA parokSAnA gar pratyayane badale sau pratyaya vaparAya che. gvAdi gaNune tathA adAdi gaNana -vALava=HTT+=auteNe pIdhuM ke teNe rakSaNa karyuM. - 4 : 2 | 120 che mAtA -mAthAmAthe gAri | 4. 2 / 222 dhAtunA 35kAra pachI AvelA pacamI vibhaktine trIjA puruSanA divacana rUpa 3gAtAm pratyayane badale tAm pratyaya belAya che. tathA paMcamI vibhaktinA bIja puruSanA divacanarUpa mAthAnuM pratyayane badale hRthAkU pratyaya bolAya che tathA vartamAna kALanA tRtIya puruSa dvivacananA mate pratyayane badale te pratyaya belAya che ane vartamAnakALanA dvitIya puruSa divacananA mAthe pratyayane badale the pratyaya bolAya che. paMcamI+mAtA=+wtA=jotAmU-teo be rAMdhe. mAthA=vandra+a+rUthA=rUthA-tame be rAMdho. vartamAnakALavAte-va+ma+phlevajete-teo be rAMdhe che, va+ - ++= -tame be rAMdhe che. fmamAtA-mimatAmU-teo be mApe.-ahIM dhAtunA prakAra pachI pratyaya nathI Avele paNa A pachI mAtama pratyaya Avela hovAthI A niyama na lAge. che 4 2 121 ! saH saptasthA che 42 / 12 che dhAtunA prakAra pachI AvelA kriyApadasaMbaMdhI saptamI vibhaktinA AdimAM cAvALA yA pratyaya sivAyanA pati, yAtAnI yAda, jAtima, yAra ! cAva, yAnA A sAta pratyayonA cA nA sthAne 6 vAparo. thAtu-kAta=gna+wq=jta-te rAMdhe. cAtA-jUWAtA- ramatAmRtAnte be rAMdhe. mA-vAsa-pa+a+ = -tuM rAMdhe. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 703 laghuvRtti caturtha adhyAya-dvitIya pAda vAta-vAtamu-+maphatamAtA-tame be rAdhe. vAta-vajU+yAta-vAta=-tame rAMdhe. vAra- pAva-vajU++%=A -ame be rAMdhIe. gAma-vAma-+a+= -ame rAMdhIe. 42 3 122 che cA-yuroH rUca-guNa che 4. 2 / 2rU | dhAtunA prakAra pachI AvelA pUrvokta saptamI vibhaktinA prathama puruSanA eka vacana vAmane badale yam pratyaya vAparo ane trIjA puruSanA bahuvacana guNane badale zu pratyaya vAparavo. vajrAn-++mU= yama-huM rAMdhu gharU-jU+mayurve -teo rAMdhe. ke 4 2 123 : AcArya zrI hemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI svapajJa ladhuvRttinA cethA adhyAyanA kriyApada sAdhana prakaraNarUpa bIjA pAkane savivecana gujarAtI anuvAda samApta. Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaprakaraNa caturthAM aghyAya (tRttIya pAda) namanaH muLa tti || 4 | 3 | ? // jitu eTale hU nizAnavALA athavA jaMt sattAvALA ane ti eTale nizAnavALA athavA cit sattAvALA pratyayA sivAyanA khInna pratyayo lAgyA heAya tyAre nAmya ta--cheDe nAmI svaravALA-dhAtunA guNu thaI jAya che. eTale IMDAnA rU nA 5, 3nA o, ne r ane te arju thAya che. rU no d-vistA=netA-te ekaThu karaze. 3 nA o tutAgrastotA-te stuti karaze. yu+ta=dyutaH-te be mizraNa kare che.ahIM yuta: prayAgamAM tA; pratyaya cit pratyaya che tethI guNa na thAya. || 4 | 3 | 1 !! 3-noH || 4 | 3 | 2 || dhAtune lAgelA vikaraNa pratyayarUpa 3 ane nu pratyayonA guNa thAya che. ta+3+ti=ta+o+ti-toti-te tANe che. jue 354aa83 su+nu+ti=g+no+ti=sunoti-te pIDana kare che. jue AjApA 541 3 4 rA puI || 4 | rU| ph // nAmyaMta dhAtuone s (pus) pratyaya lAgyA hAya ane va(pu) Agama lAgyo heAya tyAre dhAtunA cheDAnA nAmI svaranA guNa thaI jAya che. yU+f= pus~s-+an=3+-a-vR+ana=peT+a peyar+3=5eyara:-tee gayA. (puN mATe jue, 4ArAlA sUtra). pAgama-+++pU++ti-vi+a+ti=Arve+ga+ti=ac+ ati-avaiMyati te paheAMcADe che-te Ape che. (pu mATe juo, 4ArA21sUtra) // 4 | 3 | 3 1 Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghunnatti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 75 laghoH upAntyasya // 4 / 3 / 4 // tti ane jItu sivAyanA bIjA pratyaya lAgyA hoya tyAre nATyuta dhAtunA upAMtya ladhu svarane athavA hasva svarane guNa thAya che. laghu eTale dIrgha nahIM tema guru paNa nahIM. saMyukta akSaranI pUrvane svara guru gaNAya che. mi-bhedavuM - TukaDA karavA- mittA-merA=merA bhedanAre. i-IchavuM-jo-te Irache che-A prayogamAM upAMtyamAM dIrgha svara che, ladhu ke hasva vara nathI tethI ne ! na thAya. mina+ti=minatti-te bhede che. - ahIM upAMtyamAM nAmI nathI. paNa a" che tethI minAtanuM menata na thAya " | 4 | 3 | 4 | miyA 1 2 1 / mit dhAtune 22 pratyaya lAge tyAre upAMtyane guNa thAya che. mit snehana-snigdhatA- niSpati kheti me-te cIkaNuM thAya che. 45 3 5 | bApu ni jA rUpa ha ! kAbU dhAtune jAta pratyaya lAgyo hoya te paNa guNa thAya che. nAtA- jhAsta =jJAArita:-jAgelo. A rUpamAM bhUtakRdaMtane kinta pratyaya varte che. ke 45 3 6 Rvarka-darAH gari | 4. rU. 7 | trA varNAta dhAtuo ane dara dhAtu pachI hindu e aNu pratyaya lAgelo hoya te paNa tene guNa thAya che-dane an thAya che. anaB+marsa +a+=Arat te gayo. sarakavuM-gati karavI-aSpa+mastu=asara+atu=ara7 te sarakayo-gayo. a+p+-ma+nAma=mArA te vRddha thayo. ma+da+ja+7= a =mata teNe joyuM. (a mATe juo. 3461 tatyA 3465 || 4 3 ! 7 che. 45 Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zaznanuzAsana RtaH adhika jaNAvAyuM che4rU. 8 (6 sAthe dhAtu), san dhAtu ane dIrgha kArAMta dhAtuonA nAmI svarane parakSA vibhaktinA pratyaya lAgatAM guNuM thaI jAya che paNa mati parokSA hoya te-kita saMjJAvALI parikSAnA pratyayo na hoya ta, arthAta ! ane mana pratya ne lAgyA hoya te. sam+s+kR-saMrakR+usU-saM+caskara+usU-sam+caskaruHsaMcaskaraH teoe saMskAra karyo. zrada - javuM-kaphUDan - A +3=AnarNa-teo gayA. g+-ta+--+3--te-ju. kAlAra5-teo taryA levAna saMskAra karyo. A prayogamAM 4 nizAnavALe parokSAne tu pratyaya che. che 4 38 saMzorTu : | 4. rU. 1 .. dhAtunA cheDAnA saMga pachI hasva - Avyo hoya te tene guNa thaI jAya che ane 8 dhAtu Avyo hoya to tene paNa guNa thaI jAya che, parokSAnA avina pratyayo lAgyA hoya te. saMga-- skR-phyuransa skR+3-sarbha[+3+=samaka: teoe smaraNa karyuM. skR-avAja karavo ane saMtApa-skR36-rahyu+-sAstram =Arava -teoe avAja karyo. dhAtu-+3-ma(3-6+3=4. teo gayA. | 4 3 | 9 ! vaya--AzI ! chA rU. 20 | je dhAtune cheDe saMga hoya ane te pachI hasva % hoya te teno guNuM thAya che ane 8 dhAtune paNa guNa thAya che, je bhAvano tathA karmane sUcaka jaya pratyaya, vad pratyaya ane AzIvibhaktinA AdimAM javALA pratyaya lAgyo hoya te. -skRvatta=rtho-smaraNa karAya che. gI+jo davaryate-avAja karAya che. trA+te mAte maryate-javAya che. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 707 -skR+- ==Ate vAraMvAra athavA ghaNuM smaraNa kare che. sRjyate- sa tte-sAcate vAraMvAra athavA khuba avAja kare che. bada dhAtu- makyate- mA-bApane marAyate te vAraMvAra gati kare che. mA mATe ju. 4148 AzIvibhakti-skRpA-gyA=ramata-te smaraNa kare. ra+gAma+ pArdhAtu-te gati karo. 4310 !! guNa tathA vRddhine niSedha- na vRddhiH 2 gaNiti jUiro che ja. rU. 4 jemAM 6 nizAna hoya te vis kahevAya, te sivAyanA ati kahevAya. mapita pratyayane lIdhe dhAtune lAgelA sita pratyayane ane hita pratyayane lepa thayA pachI dhAtunA svaranA guNa ke vRddhi thatAM nathI. hindu ane lopa- rejisma-jembha=joH ghaNuM saMgraha karanAra, ahIM guNa na thaye eTale vezvinuM je na thayuM. marImRgAkSImRgA-ghaNuM sApha karanAre. ahIM vRddhi na thaI eTale mRganuM mArka na thayuM. che 4.3 11 ! mate sivRtti che 4. rU! 2 mU dhAtune lAgelA sine lopa thayA pachI dhAtunA svarane guNa thatuM nathI. ma+mU hUmamUta-te thayo-ahIM ne lepa thayA pachI guNa na thayo eTale mUnuM mo na thayuM, hatyamaviNa-te koIne badale tho-A prayogamAM sid vidyamAna che tethI guNa thayela che eTale sUnuM mo thaI gayela che ke jo 3 12 che te rAkhyA che4. rU . 23 bIjA gaNana n dhAtune kriyApadane lagatI paMcamI vibhakti lAgI hoya te sU dhotune guNa thato nathI. prasava tho-sU+juhuM janamuM - A rUpamAM guNa na the eTale jUnuM to na thayuM. che 4 3. 13 ! Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kUcaztIvAsthaya ziti ne ! che / r | 24 || je dhAtune dvirbhAva thayelo hAya tenA upAMtyanA nAmI svarane guNya na thAya, jyAre AdimAM svaravALA zatru pratyayo lAgyA haiAya tyAre. zipratyaye| eTale rAsanAvALA pratyayeA tathA ph nizAnavALA pratyayA. nenina+mAni--nainijJAnika huM sAphTa karyuM. A prayogamAM neneAni rUpa thayu nahIM" - nuvAni--huM dAna karuM chuM. A prayAgamAM chu dhAtu che. temAM upAMtyamAM nahI paNa aMtamAM nAmI svara che tethI A niyama na lAge. . ninena-teNe dheAyu.. A rUpamAM cit pratyaya nathI paNa parokSAnA pratyaya che. || 4 | 35 1411 du-phaLo: atti cau // 4 // rU| 9 / 708 haiM dhAtunA nAmI svaranA v thAya che. ane khIjA gaNanA -n-dhAtunA nAmI svarane yU thAya che, jyAre AdimAM svaravALA cit pratyayo lAgyA hAya tA, paNa e pratyayo p nizAnavALA ane r nizAnavALA na hovA joIe, gujju+nti-vrudu+mati-stuti te dAna kare che. anti nA ti mATe jI. kArAkA naantu=yantu te jAya che. anu: teoe pratyaya che tethI, mAni huM jAuM. A niyama na lAge. dAna karyuM, A rUpamAM p nizAnavALA pus tathA A rUpamAM r nizAnavALA mAniya pratyaya che tethI 5 41 3 2 15 / / rajo vA | 4 | OM / 6 / AdimAM svaravALA, vU nizAna vagaranA cit pratyayo lAgyA hAya te khIna gaNunA ph () dhAtunA nA vikalpe haiM thAya che. maiM smaraNa karavuM yAda karavuM. adhi++ati=aSiyati, ayoyanti-te yAda kare che. || 4 | 3 | 16 !! cittvanuM vidhAna~~ chuTAaH vit nis || 4 | 3 | 23 / / chaThThA gaNu tutimAM AvelA luTAti dhAtuone lAgelA evA a nizAnavALA ane z nizAnavALA sivAyanA tamAma pratyayAne vRit samajavA eTale cit saMjJAvALA pratyayo jevA samajavA-ti pratyayane lIdhe je je vidhAnA lAgu thatAM hAya te badhAM ja vidhAne r Adi dhAtuone, lAgu karavAM. Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 709 kuTa kuTilapaNuMkukratA-kurUkatA-phuTitA kuTilatA karanAra maLa kADha-gu+tA=zutA-haranAro-viSTArUpa maLa kADhanAre. +3+==@:-vaktA. ahIM vajela bi-pratyaya ghas pratyaya--che. voTa vAMke the. ahIM vajelo gita pratyaya-Ara pratyaya-che tethI nivat na thAya, ema thavAthI upara jaNAvela bane rUpomAM nuM e thayuM arthAta ne guNa to thaI gayo. TADhi- vagere-dhAtuo A pramANe cheparapadI guru bAMdhavuM-jeDavuM kuTa kuTila thavuM tu teDavuM maLa kADhavo chuM gati karavI tathA sthira thavuM zue } DhAMkavuM [ stuti karavI-namavuM pU vizeSa kaMpavuM-dhUNavuM, dhUnavuM- 34 tyAga karavo tathA DhAMkavuM pI javuM va saMkoca pAmavA thara bAnuM na hoya chatAM bAnuM ! nimajjana karavuM-buDavuM- kADhavuM-chaLa karavuM gugUjavuM-avAja karavo guNa ) DubavuM-aMdara paDavuM chuTa pratIghAta karavo-sAme thavuM guna guNavuM-chedavuM Dipa phekavuM puTa chedavuM jura chedavuM-chu vAparo gura JcuMTavuM, DhuM karavuM-lUMTavuM ! phuraNa thavuM tuTa kajiye karavo kuraNa thavuM tathA phUlavuM -bheguM muTa AkSepa karo, mardana karavuM- thavuM meDavuM chuTa vikasavuM-khIlavuM AtmapadI3 _S ra'udyama karavo upara jaNAvyA pramANe 4 jamavuM Ta Adi gaNanA : (bAlapaNuM ogaNacALIza ke 1tayA jamavuM dhAtuo che zu rakSA karavI dura bheguM thavuM 9 sii _[ ; avAja karavo puTa | ceTI javuM luThA | 4 5 3 5 17 | Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vineH phaT // 4 / 3 / 2 / / vighna dhAtune lAgelo phrUT pratyaya vitttvacit pratyayanI jeveA-samajavA eTale nti pratyayane lIdhe je je vidhAna thatAM DeAya te badhAM ph lAgyo hAya tyAre paNa karavAM. 710 avinA+tA---vRttiniyA udvega pAmanAra. uddina+banam udveganan-- udvega ahIM TU pratyaya che tethI vRit na thavAthI vighnanuM vena pratyaya nathI paNa mana guNu yaI gaye. ema || 4 | 3 | 12 || vA jhA~ | 4 | OM | 21 5 nu dhAtune lAgelA phrUT pratyayane hit vikalpe samajave. jo v+ +tA-provitA, koLevitA DhAMkanAro. vRita thavAthI guNu na thayA tyAre prorbhuti ane jyAre phrUT pratyaya vRita na thayA tyAre guNa thai gayA eTale oLavitA cit--vit|| 4 / rU| 20 || dhAtune lAganArA je cit--cit sattAvALA athavA haiM nizAnavALA- pratyayo che te tamAma jo tam, anti vagere pratyayonI peThe jU nizAnavALA na hAya tA te pratyayone vRit samajavA. rUstam taH-tee be jAya che. !! 41 3 2 19 taH prayogamAM tak pratyaya vita thavAthI rU nA guNu v na thayA. cit mATe juo, 353510na jhI+nA--I+nA-zrI+nA+ti=oLAti-te kharIde che.--A prayAgamAM nA-- nA--pratyaya nA nizAnavALA ane s nA nizAna vagaranA che tethI cittvat gaNAyA che tethI zrInA guNu na thayA. ti--te jAya che.--ahI tivrU pratyaya che te vita pratyaya che tethI A niyama na lAge eTale ti pratyaya vRt na thavAthI ph ne guNu v thavAthI tina patti prayoga thaI zakayo. zvetrIkTa--te ekatra karA. ahI sITa pratyaya cit pratyaya nathI. (juo, rUA.10) tethI A niyama na lAge tethI vinISTa prayogamAM ttinA guNa thaI zakayo. 54:3:20 Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 711. laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda indhi-asaMyogAt parokSA kitvat // 4 / 3 / 21 // dhAtune lAgelA nU nizAnavALA sivAyanA parIkSAnA pratyayone pitta pratyayonI jevA gaNavA tathA cheDe saMga vagaranA. dhAtune lAgelA 6 nizAnavALA pratyaya sivAyanA pakSAnA pratyayone vikatA-pita pratyayenI jevA-samajavA-jemanI vAta saMjJA batAvela che tathA jemAM nuM nizAna che tevA pratyayonI jevA samajavA-zita pratyayane lIdhe "guNu" na thAya vagere je je vidhAna batAvelAM che te tamAma vidhAne A tivata manAtA pratyaya lAgela hoya tyAre thaI jAya che. ema samajavuM. samIpU+-samIpe-teNe dIpAvyo. parIkSAne [ pratyaya rita pratyaya jevo gaNAyAthI 6 dhAtunA ne lepa thaI gaye. ' nirU-ninyu:-teo laI gayA. parakSAne 3 pratyaya kti pratyaya jevo gaNAyAthI bIja ni ne ne na thayo arthAta guNa na tha. saha-pramAda karyo -A prayogamAM dhu dhAtu nathI tema ja aMtamAM saMga vagarane dhAtu nathI paNa sae prayogane san dhAtu aMte saMgavALA che. _ 43. 21 It rAH navA che 4rU. 22 che. kU dhAtune lAgelA parIkSAnA pratya viSe jivata samajavA. -sa , lava-saMga karyo. pratyaya vihata nI peThe thavAthI svaksa nuM vanna thayela che. che 4 3 22 che -narAH yupAje ta karavA che ja. rU22 nakAra upAtyamAM hoya evA kakArAMta dhAtuone lAgelo AdimAM takAravAge pallA pratyaya vikalpa tuvatu samajavo ane nakAra upAtyamAM hoya tyAre dhAtune lAgelo AdimAM takAravALA karavA pratyaya vikalpa vikatavat samaja. rajJAvA=ravA, 2 mA-raMgIne, navAnavA, naMdyA-nAza pAmIne. vijhAnI thavAthI bane rUpamAM na ne lopa thayela che. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana muvA khAIne-A rUpamAM juga dhAtu vakarAMta te che paNa na upAMtyamAM nathI. niravA sApha karIne-A rUpamAM - AdimAM che, upAMtyamAM nathI. vimakya vibhAga karIne-ahIM vAta che paNa tamArAdi nathI riNA AMjIne-ahIM paNa takArAdi javA nathI paNa hatyA ema thavAthI IMkArAdi jagA che. - || 4 3 23 | --pRpa-rA- va hu -tha- sema 4 . 3 / 24 saMta, tRSa, mR6, , vagna, sujju dhAtuone ane na upAMtyavALA thakArAMta tema ja kArAMta dhAtuone lAgelA seTa javA eTale davAne vikalpa krita samaja. sat vRNu karavI, gati karavI, spardhA karavI RtukkA -mastitvA, vA-jaIne. 7q tara-pANuM pIvAnI IcchA-7++vA=lUSiravA, tavaMtva pANI pIvAnuM IrachIne. pRSa sahana karavuM, kRSakaravA-kRSivA, mafullA-sahana karIne. | | A kurakravA-phazisvI, ravA pAtaLuM karIne. ' rUpamAM vakhUTTavA-riyA, vazvinA-jaIne. thavAthI guNa na suvvANurivA, diva-dUra karIne, tha tathA anya thakArAMta-rajU+svA-thivI, zranivA-zithila thaIne. ane 7 nA phakArAMta-gu-guY+vA-javA, divA-gUMthIne. nakArane lopa 0 thayo. rivA-haNane-hiMsA karIne. rejitvA-daIne-A banne rUpamAM dhAtu te thakArAMta tathA kArAMta che paNa na upAMtyamAM nathI. vararA-jaIne-A rUpamAM van dhAtu che tene vikalpa da2 lAge che ethI jyAre dar lAge tyAre A niyama lAge ane variyA prayoga thAya. paNa Tu na lAge tyAre A niyama na lAge eTale ghaRA prayoga bane. 15 4 3 24 Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 71 au kathAnA sana 2 gavaDa -jA 3 | rak. AdimAM vyaMjanavALA ane upAMtyamAM 2 ke 3 vALa dhAtu hoya te tene lAgelA sedra evA ravA pratyayane vitavana vikalpa samaja tathA evA ja dhAtuone lAgelA sephTa evA san pratyayane paNa rajAvat vikalpa samajavo. A dhAtuo cakArAMta na hovA joIe tema vakArAMta na hovA joIe. se-da sahita-eTale je javAnI AdimAM hoya te sai vAM- suti (), jyotiyA (ma )-dIpIne. nidhiravA ( , ), viva ( , ) -lakhIne. seT sntrizuti(), viyotinta ( , ) -dIpavAne Icche che. triviSati (C), triviSati ()-lakhavAne Icche che vartivA-vatIne-ahIM kRta dhAtu che te upAMtyamAM ke 3 vALa dhAtu nathI tethI, oSiA-bALIne-ahIM 3STra dhAtu che te AdimAM vyaMjanavALe nathI tethI, vivA- ramIne-A rUpamAM vajelo vakArAMta dhAtu che tethI, A traNe prayogomAM A niyama na lAge. 54 3 26 !! ta zA-gawH sau mAvAra 4 | rU. 26 ! upAMtyamAM yuvAna ane pahelA gaNanA rAjya pratyayane egya evA dhAtuone lAgelA "bhAva" arthanA sUcaka tathA "AraMbha' athanA sUcaka cheH vatta ane katavatu pratyayane vikalpa tivat samajavAnA che tathA bIjA gaNarUpa aAddhi guNanA lagabhaga paMcAzI dhAtuone lAgelA bhAvasUcaka ane AraMbhasUcaka sedra jI ane jIvatu pratyayone vikalpa ziva samajavAnA che. upAMtyamAM 4- ta - bhAvasUcaka-kucitam, zevitamU anera-enA vaDe saMkoca karAye. AraMbhasUcaka-prati:, kojita-vizeSa saMkoca karavAne AraMbha karanAra. satata AraMbhasUcaka-kutiyAn, praNotiyAkU-vizeSa saM kAca karavAno AraMbha karanAra, Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 ahi-maa vagere dhAtuo-- kta bhAvasUcaka--tima, rotim mi:-e vaDe raDAyu AraMbhasUcaka-pratiH proti:-raDavAnA AraMbha karanAra. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prativAna, motiyA--jorathI raDavAne Arala karanAra.. brititam miH e vaDe dheALA thavAyu. ahIM zvit dhAtu che tenA upAMtyamAM 3 nathI. ra tuSita: rASe bharAyelo. ahIM zudh dhAtu navamA gaNunA che tethI Ane yogya nathI, rAvU pahelA gaNune ja lAge che. hanvitaH-gamelo---prItipAtra, ahI bhAva ke AraMbha artha nathI, paNa. vRta 'ka'arthanA sUcaka che. || 453 126 1. na ko-sad-dUdha-vRtti-iita-niti-mi : || 4 | 3 | 27 || doGa, zAk', var, dhR, vid, sviT ane mid dhAtuone lAgelA ser evA hra ane Rtu pratyayAne vidgha na samajavA. ] 1 ta ktavatu yita:, dayitathA-UDelo. rAtiH, rAyitavAna-sUtelo. pavitaH, vitavAna-pavitra thayelo. praSita:, vittayAn-pragalbha thayelo. pravrutiH, vevitavAn--mukta thayelo prasnevitaH, pratyetivA-parasevAvALA thayelo. meti:, prametivAna cikAzavALA thayelo. A athA kitavat na thavAthI prayogAmAM dhAtunA anya ke upAMtya svarane guNu thayela che. . svara mUtraH kSAntau || 4 ! rU! 28 ! 'kSamA' arthavALA mRg dhAtune lAgelA kSer evA ane jaMtu pratyayone ti ne samajavA. Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti catutha adhyAya-tRtIya pAda kiMtA, matiyAna sahana karanAra mAtaM vAca-IrSAvALuM vAkaya. ahIM kSamA" artha nathI tethI vita thavAne lIdhe mun nuM navuM na thayuM || 4 3 28 | ttavA 4. rU 23 | dhAtune lAgelA sed vA ne jituve na samajavo. visvA-ramIne. 43ArA -cavA ke chA rU. 20 | kAr ane candra dhAtuone lAgelA AdimAM ta vALA navA pratyayane tivatu na samaja. rAjakA-jaIne. cavA-jharIne-TapakIne. 4. 3 ! 30 che. suSa-virAra-pa-jutha kRdamR-va-vasara che ja ! rU rU? zud, jijara, ku, gugdha , mRduM, mRt, vad ane vahu dhAtuone lAgela sed vA ne ziva samaja. vi-bhUkhyA thaIne-khAvAnI ]. IcchA karIne. iirayA-kaleza karIne. vita samajavAne lIdhe A. kukAvA-bahAra kADhIne. badhAM rUpamAM dhAtunA upAMtya svarane. -vI TIne 1358 athavA 1545 guNa thayo nathI tathA vad ane varSa 4 killA sukhI karIne dhAtunA 2 ne 3 thayela che jillA-pIsIne-cUrNa karIne. vA-bolIne. kavitA-vasIne. 43 35 31 che. vi- su da -sthA- san 2 | 3 32 che , hiM, mukva, mad, n, praN e dhAtuone lAgelA savA ane sana e banane pratyayone vina eTale kinI jevA samajavA. jina eTale je pratyayomAM nuM nizAna hoya evA athavA jenI ti saMjJA karelI hoya evA. Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vItyiA-roIne. kavivA-jANune. vivA-cerIne. tti thavAthI dhAtunA upAMtya jIllA-grahaNa karIne. | svarane guNa thaye nathI. suvA-sUIne. chaThThA-pUchIne. san2fSati-raDavAne Irache che. te di thavAthI A rUpamAM dhAtunA vividviSata-jANavA Icche che. 1 upAMtya svarane guNa thaye nathI tathA muESati ceravAne Icche che. | svapUnA 3 ne 3 thayela che ane nivRkSati-grahaNa karavAne Irache che. ' prachanuM pUracha banela che. supuSuti-sUvAne Icche che. vijhitti-pUchavAne Icche che. ] | 4 aa Ta . 3ra vAminaH gati che 4 5 rU rUrU I jene cheDe nAmI svara che evA dhAtuone lAgelA aniTa sana- vALA sana nahIM--eTale san na hoya evA san pratyayane tivatta samaja. ttiISata-ekaThuM karavAne Icche che. zASite-suvAne Icche che. ahIM aniTa san nathI paNa sana-ruSana-che. !43 33 ! kapALe che 4. rU. 34 / nAmI svara upAMtyamAM hoya evA dhAtune lAgelA aniTa sanane jitu -samaja. mi-vimiti-bhedavA Icche che. fsa-garA mAne che kaI rUT rU5 / nAma upAMtyamAM heya evA dhAtune lAgelA Atmapada saMbaMdhI aniTa evA sid pratyayane tathA maniTa evA AziSa vibhaktinA pratyayone hita samajavA. | 4 | 3 34 !! Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 717 si-mafmara-teNe bheLuM. mArIH-maraNI-te bheda-te TukaDA kare masAkSItteNe sajaryuM. ahIM sun dhAtune lAgele sin payyapada saMbaMdhI che tethI A niyama na lAge. vava . 4. rU. rUdda 6 varNata dhAtune lAgela aniTa ane Atmane pada saMbaMdhI hindu pratyayane tathA 6 varNata dhAtune lAgela niTa evA AziSa vibhaktinA AtmapadI pratyayone samajavA ki-hasva R-maMta teNe karyuM mArI:-pIcha-te kare. hindII -matIkhuM-te taryo. mArI-tIrSojha-te tare. 43 35 36 che 4. rUrU7 || janma dhAtune lAgelA AtmapadanA sid pratyayane ane mArASa vibhaktinA pratyayone vikalpa pArvata samajavA. signa-samata, samasta--teNe saMgama kayo ) zivat ne lIdhe rajU marda-saMpatISTa, saM g-te saMgama karo I ne mU lepAyela che. che4 3 375 danA sid . 4. rU. 28 hana dhAtune lAgelo Atmapadano sid pratyaya vidvata samajavo. + ++ta-hita teNe AghAta karyo. ma+ a nta-Adata teoe AghAta karyo. jivata thavAthI ne lepa thayela che. | | 45 35 38 | camaka ne ! 4. rU. rU8 | sUcanArthaka cam dhAtune lAgelo Atmapadano siksa pratyaya tvat samaja. sUcana eTale bIjAnA doSone jAhera karavA-cADI khAvI. katAranatakavAyata-teNe bIjAnA dene jAhera karyo. mArata 7 jhume-teNe deraDAne kUvAthI bahAra kADhayuM-ahIM "sUcana" artha nathI. 4 35 38 Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 4341aaaa vA vItta ja . rU40 che. "svIkAra' arthavALA zam dhAtune lAgelo Atmapadano sid pratyaya vika vidata samaja. upa+A+yam s+ta-upAyata tathA upAyaMsta mahAstrANi-2 zastrAne pahelAM koIvAra nahIM svIkArelAM tevAM meTAM zastrone svIkAryA ANaMa fjanma-hAthane lAMbe karyo. ahIM "svIkAra" artha nathI, 340 che - rU 2 sthA-2 / 4 3 / 4? || tathA dhAtune ane yA saMjJAvALA dhAtuone lAgela Atmapadane sid, citvat samaja ane tivat samajavAne pariNAme dhAtunA ane hA saMjJAvALA dhAtuonA mA no ru kare. thA-3ma+sthAnU+==Asiyata-te upasthita thayo. -mA+akvAnta mADha-teNe grahaNa karyuM. vA-vi+a++++a=aSita-teNe dhAraNa karyuM. vRddhi saMbaMdhI vidhAna ane niSedha- pRSara maca vRddhiH || 4. rU. 42 | dhAtuno marja thayA pachI maLe nA ma nI 3 rU5 vRddhi thAya che. mRti-majUti-mArUti-mATi==ifSTa-te sAMje che-sApha kare che. 6 nA 6 mATe juo, 218 mR tta:= =kRSNa -te be sApha kare che.-A rUpamAM mRgano guNa ma thayo nathI eTale 35 na hovAthI vRddhi na thAya. 4342 tA vAre 4rU. 4rU . kR6 dhAtunA Da nI vRddhi eTale no A vikape thAya che, je tene svarAdi pratyaya lAgyA hoya te. parikRtti -rimArjarita, varipRtti--teo cAre bAju sApha kare che. namAM-teNe sApha karyuM. -A rUpamAM ja nathI, mama rUpa paheluM ja thaI javAne lIdhe A rUpamAM ka nathI tethI uparanA sUtrathI ane "A" thayela che. Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaghuvRttinA adhyAya-tRtIya pAda mR-ame be sApha karIe chIe.--A prayogamAM svarAdi nahIM paNa nava AdivALI vyaMjanAdi pratyaya che tethI A niyama na lAge. !! 4 [ 3 44 !! sici parasmai samAnasya aGiti / / 4 / 3 / 44 // je dhAtune cheDe samAna saMjJAvALA svara hoya ane tene parasmapadane ti-saMjJAvALe na hoya-evo hindu pratyaya lAgyo hoya te samAna saMjJAvALA svaranI vRddhi thAya che eTale e ne , 2 ne , 3 ne , ja ne mAru ane sTra ne mAt thAya cheaRSI-=mavIra teNe ekaThuM karyuM. arayo-te rayuta thaye-A dhAtu AtmapadI che tethI aAvI-teNe gAya jevuM AcaraNa karyuM -A rUpamAM cheDe ja ne A hovAthI samAna saMjJAvALe svara nathI tethI canuSIta-stuti karI-ahIM 4317 sUtrathI sid, hindu jevo-di saMjJAvALA-thayela hovAthI A niyama na lAgyo. ke 4 3 445 janAnA nira | 4 3 4 | je dhAtu vyaMjanAta heya tene parapadanI ani sin lAgyo hoya te samAna saMjJAvALA svaranI vRddhi thAya che. -jhara Utta-teNe raMgyuM. jUnA e ne thayo . karavoDhAma-te be jaNe vivAha karyo. A rUpamAM vahunuM vaDha thavAne lIdhe koI samAna saMjJAvALA svara nathI paNa je ne mo che, je samAna saMjJAvALe svara nathI. atarga ta ata +dRndu ataharU+phaeNTU-atakSItva- (ju. 2188) teNe cholyuM-A dhAtune lAge ki aniTa nathI, paNa veTa che eTale vikalpa ITa lAge e che. vA kavLuM saTi || 4. rU. 46 / kaLuM dhAtune parapadane se vALA-signa pratyaya lAgyo hoya te vikape vRddhi thAya che. -DhAMkavuM-kaunuM-gau junA=zaurjA=zauthI--DhAMkavuM. vRddhi thaI tyAre 3ne A thayo ane pachI aune mAr thayo. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a5 720 siddhahemacaMdra zardAnuzAsana jyAre vRddhi na thaI tyAre- auoLu -auta=auvIraDhAMkayuM. ahI 3 ne e guNa thayela che.prauNunhetu= kauLuM+=gauoLuvI- " , sq , - 4 346 che. vyajanAdeH vA upAntyasya ataH // 4 / 3 / 47 // AdimAM vyaMjanavALA dhAtuone upAMtyamAM manI vRddhi vikalpa thAya che, je paramapadane sid pratyaya lAgyo hoya to. vyakta-mAta-bALati, kaLI--teNe kaNasavAne avAja karyo. mAM makAna maTITU-tame na AthaDe-ahIM dhAtu vyaMjanAdi nathI. avaLI7-teNe haNya-mAryo.-A vaSa dhAtu akArAMta hevAthI upAMtya mAM "a" nathI paNa jU che. evItte rame. hindu dhAtu hevAthI ahIM upAMtyayAM ma nathI. maSAkSIta-te baLyo.-A dhAtu aniTa che tethI tene lAgata sin zera nathI hota paNa maniTu heya che tethI A niyama na lAge. || 43 47 | vaDha-tra -- 4 / 3 / 48 | varu ane traNa dhAtuonA ane aMte heya evA dhAtuonA tathA ja aMta hoya evA dhAtuonA upAMtya nI vRddhi thAya che, je parasarmapadane. sed sin pratyaya lAgela hoya te. avaTu -mavArphata-mavAhItta-te belyo. atranardUtaannAdrra -annAgIta-te gaye. . avaMtu-vArrra-avAstrItte dIpyo. akSarrata-ajJAta-akSArItta- te kharI gaye. che 43 35 48 na zvi-gAM- za kSaNa----patiH 4. rU. 42 fzva, , rAt, phaLa e dhAtuone parapadane sek jUi lAgyo hoya to vRddhi thatI nathI tathA TaMkArAMta, makArAMta tema ja cakArAMta ane rit dhAtuone lAgele parapadane seksa pratyaya lAgyo hoya te vRddhi thatI nathI. Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 721 rita eTale dhAtupAThamAM je dhAtuo [ nizAnavALA che. te dhAtuo. azvathIta-te sujhI gayo. anArI-te jAgyo. mAsItteNe hiMsA karI. akSaNItu- ,, , , rukArAMta-aprIndra- teNe grahaNa karyuM. nakArAMta-arUvA-teNe vamana karyuM. cakArAMta-adathIQ-te gaye. hita-gajhInna teNe game te pravRtti karI. dhAtu game te pravRtti karavI. kisa che ja. rU. 10 che. zika . A 7i-jU nizAnavALA-pratyayo ane - nizAnavALA-pratye lAgyA hoya te dhAtunA upAMtya nI vRddhi thAya che. jhi- vadha-ghA pAka-rAMdhavuM-kAlA111 sUtrathI ne ja thayo. ti-va -vAra teNe rAMdhyuM. 4 3 pa0 nAginaH - rU.52 che. 4i ane ri sivAyanA nAta - cheDe nAmI saMjJAvALo svara heya evA-dhAtu ke nAmadhAtu pachI bindu ke gatta pratyaya lAgyA hoya to dhAtunA nAmI svaranI vRddhi thAya che. vi+gi-anni+ ni-hmavairUM-avAk + rU= gavANi-teNe ekaThuM karyuM. dhAtu - 2210 ji. khita- - :-Ara -karanAro. nAmadhAtu-Latu-vahurU+-pAThTha+matu-avA+ATata-vITA-paTu zabdane bolato hato. a te evA zabdane belate hato. maga7 te dRSTi evA zabdane bolato hato. A be prayogamAM vajelA tri ane stra nAmadhAtuo che tethI A niyama na lAgyo eTale kAnuM jAN ane Tur nuM TU ema vRddhivALe prayoga na thayo. 4 3 pa1 Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gApura ni-vi che 4rU12 / nAjI dhAtune bhUtakALanI pratyaya lAgela hoya ane parikSAne hU pratyaya lAgelo hoya te ja vRddhi thAya che. gi-ajJAni -magajara+-ajJAAri-te jAgyo. ? nI vRddhi nAgA phaLazna nA+TI+-nagAbhAra- 2 , mAr thaI jJAnathati-jagADe che-A rUpamAM bi ke pratyaya nathI paNa preraka fja pratyaya che tethI A niyama na lAgyo. 4 3 para che prAta: che -gau cha | rU . 23 | makArAMta dhAtunA mAno che thaI jAya che. jyAre tene kRdaMtanA nizAnavALA ane jU nizAnavALA pratyaya lAgyA hoya tathA bhUtakALane 6 nizAnavALA bi pratyaya lAgyo hoya te. kRdaMta bis pratyaya A+gha +: tAH =Aya: bhAga. kRdaMta jitu pratyaya-A+-a+:-rApU+4=Aja: denAre. bhUtakALanI tri pratyaya-aA+-alai+-mahAmAra teNe dIdhuM. DhavI-teNe ApyuM. juo. sArA120 sUtra -ahIM kRdaMtane nitta pratyaya nathI paNa parIkSAne nitta e pratyaya che. !! 45 35 53 na - dhaH || 4 rU 24 . kana ane vadhu dhAtuone kRdaMtanA gita ane nitta pratyaya lAgyA hoya to vRddha na thAya. 1265 jnG+yaMga-kanaH-janma. -kanya:-janma thavA yogya. gi-3 nani-te jame. vadhu vadhu+jhavadha:-baMdhana. dhya-traNaH-baMdhanane yogya. -iadhi-teNe bAMdhe. 746 badha bandhane. Tii 45 35 54 dA Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-tRtIya pAda 723 cam >> mA pAni-rami-rami-nami-kAma-ma-jAvaka kA rU. 25 ke je dhAtune cheDe - hoya tenI vRddhi na thAya, je tene kRdaMtanA gita, tathA jAta pratyayo ane bhUtakALane bi pratyaya lAgyA heya te, paraMtu vAd, cama, rama, na, san , vat ane A dhAtuone choDI devA eTale A dhAtuone A niyama na lAge. ram dhAtu ghaNa-rAma -rAma:-zAMti. -Amu+:-rAma:- zAMtivALA athavA zAMti karanAre. gi-amU+ga-amU+phra-garA --te zAMta tha. nIcenA krama vagere dhAtuone A niyama na lAgyo eTale vRddhi thaI- m dhAtu-rAma -IrachA, mu-kAmuka. ami-teNe kAmanA-irachA-karI. -cAma-prahara-paho2. ram , -mAM-ramavuM athavA vizeSa nAma. nama , nAma -praNAma. m , maf-te gayo. vana , vAma:-DAbe, mA+ram dhAtu mAtrAmA-Acamana karanAre. A badhA prayogomAM vajelA dhAtuo che tethI temAM vRddhi thayelI che. !! 4 5 3 ! papa vizvane vA || 4 | rU! 16 || vi sAthenA dhAtunI vRddhi vikalpa thAya che, je kRtanA ka nizAnavALA ane " nizAnavALA pratyaya lAgyA hoya to ane bhUtakALane bi pratyaya lAgyo hoya te. pavitrama+mA=vizrAmA, vikama -visAmo. naja-vikama+ma =vizrAma vizrama-visAme karanAra. nijhAjhaH+=zrAni, zani-visAmo karyo. 56 che Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 3ma-34 che. 4. rU. 17 II 3 sAthe thayuM dhAtune ghapratyaya lAgyo hoya te vRddhi thatI nathI. ane 31 sAthe meM dhAtune gham pratyaya lAgyo hoya to vRddhi thatI nathI. 3ghUjyamAna-3+ =3:-udyama, ++++Sa-3vara+ =362ma:-zAMti. ! 45 3 57 - t vA vA ghAva ! 4 / 2 / 18 che. parIkSA vibhaktinA chellA - prathama puruSanA-ekavacanane jUne vikalpa Li samajo eTale e ban lAgyo hoya tyAre dhAtunA svaranI vika9pe vRddhi thAya. mahuM jivaya, uttarAya-meM svamamAM saMcaya karyo. aDhuM cuMTa, vRkSo -meM svamamAM vakratA karI. sa pAva- teNe rAMdhyuM, ahIM trIjA puruSanA ekavacanane navuM pratyaya che tethI A niyama na lAgyo. !! 45 3 5 58 che. vata gI: viti ne mA ! 4. rU . dhAtu hasva sakArAMta hoya ane mA-dirbhAva pAmela na hoya evA dhAtunA 3ne mA thaI jAya che, jyAre nizAnavALA evA AdimAM vyaMjanavALA vis pratyaya lAgelA hoya te. tir pratyaya- yuti-cau+tithauti-te mizra thAya che. prati-te jAya che.-A rUpamAM rU dhAtu che te 3 vALa dhAtu nathI tethI. sunIti-te pIDA kare che. ahIM je no che te mULa nuM rUpa che ane te. pratyaya che paNa nuM dhAtu nathI tethI hatA-te be jaNuM zabda kare che. ahIM vita pratyaya nathI, paNa te pratyaya che tethI tu+mAni stavAni-huM stuti karuM ? ahIM vyaMjanAdi pratyaya nathI. paNa mAnavuM e svarAdi pratyaya che tethI kuti-te hema kare che. A prayogamAM dibhava pAmele Tu dhAtu che tethI tRta vagere pAMce udAharaNemAM A niyama na lAge. te 45 3 59 . Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 725 725 Lii 4 5 3 5 60 || vA uT jha | rU. 60 || kaLuM dhAtune AkhAne jyAre dirbhava na thayo hoya tyAre enA aMtanA 3ne zrI vikalpa thAya che, jyAre AdimAM vyaMjanavALA vita pratyaya lAgyA hoya tyAre. tira pratyaya-g+jhaLu+ti = proLa ti, ghoti -te DhAMke che. Droinoti-te ghaNuM DhAMke che-ahIM kirbhAva thayela che. A rUpa caTTa lubaMtanuM che eTale ya pratyaya lAgIne tene lepa thayA pachInuM rUpa che. thara mATe juo 3410] satra ra ri-hyaH |8 rU. 6? | jyAre hi ane uttara pratyaya lAgyA hoya tyAre kaluM dhAtunA aMtanA chunA 3no sau na thAya. hi-+kaoLuM+7 +o+7=Qvz-teNe DhAMkyuM. si-pra+ -+gau +=Uauom - te DhAMkayuM. I 4 5 3 5 61 | : kSAt 4 rU62 | t nizAnavALA ane AdimAM vyaMjanavALA pratyaya lAge tyAre - dhAtune jyAre -rana-pratyaya lAgyo hoya tyAre pachI tarata ja huM umerAya che. 241tR6 hiMsA karavI- tR tti tR+++t+ti tuLati = tRddhi-te hiMsA kare che. tUTuM dhAtune saLaMga naMbara 149pa che, A dhAtu dhADhi gaNane che. che 45 3 5 62 | trataH gharaH || 4 | rU. 6rU . - nizAnavALA ane AdimAM vyaMjanavALA pratyayo lAgyA hoya tyAre jhUjhata-nRtaH eTale 225 -nA 5 pachI chuM umerAI jAya che ane te ti vagere pratyayane AdirUpa avayava manAya che. phU+ti ++=+ =zravIti-te bole che. mAratha-tame bole che. A rUpamAM 1125 naMbaravALA dU dhAtune mAthuM Adeza thayela che tethI sUno ka nathI. che. 4 34 63 | Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vartu --sto: dura 4 5 rU64 dhAtune ra lAgyA pachI tene lopa thayo hoya evA dhAtu pachI AdimAM vyaMjanavALA ane 6 nizAnavALA pratyaya lAgyA hoya te te pratyenI pahelAM eTale dhAtu pachI tarata ja zuM bahula umerAya che tathA AdimAM vyaMjanavALA ane 6 nizAnavALA pratyaya lAgyA hoya te tu, ka. ane tu dhAtuthI paNa dhAtu pachI tarata ja ane ti vagere vyaMjanAdi. pratyenI pahelAM ja bahulama huM umerAya che. phakta A tu, 2 ane 4 dhAtuo dirbhAva pAmelA na hovA joIe. umeravAmAM Avato , pratyayane avayava manAya che. vaMdutra eTale ziSTa lekAnA pravege pramANe huM umero, paNa ApaNuM marajI pramANe nahi.. ramata-gamUkSati-vomavati=omavati, romAMti-te ghaNuM thAya che.. vasvaruti-vartite khUba vate che. A rUpamAM bahulAdhikArane lIdhe huM na thayo. tuti- su ta-toti -taq+ti-tavIti, teMta te pUre che. +++ti-ro+ti-ravU+ta-ravIti, ta te avAja kare che-. reve che. stuti-stuti-stotistavRti=saMtati, kauti te stuti kare che. tutotha-te pUryuM. tuSTotha- stuti karI-vakhANa karyA. A baMne prayogomAM kirbhAva che, tethI A niyama na lAge. "arbhAiva eTale bevaDA thayela na hoya. juo jADApaTA sUtra || 4 | 3 64 . saH si-garaH hiro | 4. rU. 6pa | dhAtune lAgelA sin pratyaya pachI je dhAtu sakArAMta hoya ane tene bhUtakALane di ane li pratyayo lAgelA hoya to huM ane ni nI pahelAM huM umerAya che tathA sakArAta evA al dhAtunA 2 pachI Ti ane si pratyayo. lAgelA hoya te di ane sinI pahelAM huM umerAya che. tathA umeravAmAM Avato , pratyayane avayava manAya che. a+++7- ++nma wUMtu teNe kahyuM : Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 727 ladhuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda ma++7--avAjU=gAUM teM karyuM. masta-mArjamAvI te hate. anuksa- =mAsIH tuM hatuM. mAta-teNe ApyuM. ahIM signa pratyaya nathI. ke 45 35 65 It pina-ti-rA-mUtha: tA: sunU bhai na rU . 4. rU. dudA jeno viSa Adeza thAya che e paNa dhAtu, rUnuM tathA da dhAtu, 1 saMjJAvALA dhAtuo, mU ane thA dhAtu, e badhA dhAtuone parapadamAM lAgelA signa pratyayane lepa thAya che ane lepa thayA pachI A prayogomAM. sakArAdi sin hato ema mAnIne rUr thato nathI. -~++++=Ata teNe pIdhuM. rUpa +++=apAta te gayo. - dhi++mA+nu+ttva-adhyAtita pAmyo. TA saMjJA- DhiA ma+rA++7-mAt teNe dIdhuM. vALa dhAtuJpA -+ghA st-pradhAt teNe dhAraNa karyuM. ma-pra+nyU+t+sUtramUva te thayo. thA-arUthArUndra=athAt te UbhuM rahyuM. asara vasi tai-teoe jAta jAtanAM pANI pIdhAM. ahIM Atmapada che tethI A niyama na lAge. che 4 3 / 66 ! the -ra-srI-: vA || 4: rU. 6 7 che. dUdha pIvA-dhAvavA-arthane vA dhAtu. tathA grA, rA, chA ane sa dhAtune parapadamAM lAgelA sin pratyayane vika9pe lepa thAya che ane lepa thayo. hoya tyAM -6thato nathI. dhA-ma+++AvA, maghA+qpha+=mazAlIte dhAvyo prAghAta, 35trAlatu-teNe saMdhyuM. ra-garAta, marANItu-teNe pAtaLuM karyuM. chA-at, achAsatteNe chevuM. sAmasAta, malAlItta-teNe aMta karyo | 4 3 [ 67 che. taH vA tathApi -o | 4. rU. 685 navamA gaNanA nAri dhAtuone adyatanInA AtmAne padane te pratyaya Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ane vAs pratyaya lAgyo hoya te signa pratyayane lepa vikalpa thAya che ane lepa thAya tyAre dhAtunA jU ane june paNa lepa thAya che. tathA lopa thAya tyAre - thato nathI. tana--- ma+tana+++7=pratata, mamatakrU +ta=matani9teNe tANyuM. ma+tana+++thAraF==rathA, astana++++thA[=prataniSA-tAryuM. sa --- -asatta, aniSTa-teNe dIdhuM. prathA, asaniSThA -te dIdhuM. tanAra nava dhAtuo A pramANe che : nIcenA sAta dhAtuo ubhayapadI chetana vistAra paheALuM karavuM, vistAra karavo- tANavuM paLa yAne devuM kSanuM TUiMkAyAm hiMsA karavI-haNavuM fkSa , , triALu mata gati karavIjavuM-cAlavuM tRLa ane khAvuM -jamavuM pRpadvIsa dIpavuM-prakAzavuM nIcenA be dhAtu AtmapadI che vanuM vAvane mAgavuM-yAcanA karavI manuM rodhane jANavuM-mAnavuM-samajavuM che. 4 5 3 68 : anaH tatra cA vA . 4. rU. 61 | tatra eTale uparanA sUtrathI sid ne ane jU ne lepa thAya tyAre san dhAtunA aMtane "mA" vikalpa thAya che. tana-masAta, asata-teNe dIdhuM. sAtha, prathA - dIdhuM. anida-teNe ApyuM. ahIM uparanuM sUtra vikalpa vidhAna kare che tethI signa ne ane n lepa thayo nathI tethI A niyama lAgyo nahIM. || 45 35 68. Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda ghuTa -rvAr jIr maniTa tathora || 4 | 3 | 70 || cheDe hyur vyaMjanavALA dhAtu pachI tathA cheDe hasva svaravALA dhAtu pachI AvelA TU vagaranA sikyU pratyayane tyAre lApa thAya che jyAre sis pachI tarata ja AdimAM takAravALA tathA thakAravALA pratyayeA lAgelA hAya te. cheDe ghu vALA dhAtu AdimAM tavALA pratyaya-7+mi yUnata=mitta--teNe bhevu. AdimAM thavALA pratyaya-+mi +sU+thAs=mithAH-te bhevuM. cheDe hasva svara vALA dhAtu-- +%0++7=pravRta teNe karyuM. a+7+r+thAt=maTTa thAH--te karyuM.. jyotiSTa-te dIpyo. A prayogamAM sil vALA che tethI A niyama na lAgyo. || 4 | 3 | 30 || 729 - rUTaH rRtti | 4 | 3 | 72 || rUT pachI tti Avele! hAya ane te pachI AvelA hAya tA sidghane leApa thAya che. pra+hU+s+++tu-avinA=aAvI-teNe laDyu.-kApyu. ajIt--teNe karyuM..--ahIM phrUT nathI. aLivad-me` kahyuM --ahIM maiM nathI lAgyA. kemake i ane utta pratyayo hAya tA ja lAge che. // 42 3 4 71 / / saH ya vA | 4 | 3 | 72 || AdimAM vakAravALA pratyayeA dhAtune lAgelA heAya tA 6 nA leApa vikalpe thAya che. e maiM dhAtunA hAya ke pratyayane! hAya. vAs+fha-cakAs+Si-vAdhi-vASi, vAddhi-tu' zAbha. ajU+dhva=maNU+s++mU=Javidhvam . pavitttavamU-tame kApyuM. || 4 | 3 | 72 II aste tti: tu tti || 4 | OM | 72 || AdimAM savALA pratyayeA lAgyA heAya tyAre bIja gaNunA 1102 nabaranA atU dhAtunA neA leApa thAya che tathA r pratyaya lAgyA haiAya tyAre maiM ne haiM thAya che. Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 0 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana e+si= -tuM che. mti+a+re atise-tene badale tuM che. vyati+F+U-dayati++=0thati-tene badale huM chuM. mAvavAma+a+--mAyAmu+A+ =mAvavAmA-meM bhAvanA karI. 4 | 3 | 73 che. suda-uda-di-judA TrAmane vA nA cha I rU74 || AdimAM datya akSaravALA Atmane padanA pratyaya lAgyA hoya tyAre Tu, Dha, TiTuM, huM dhAtune lAgelA sane lepa vikalpe thAya che. su -+t+se+ta=aTu+ta adha, maTuhU+a+ta = maTukU+ +ta-adhuta teNe dezuM. ri-maDhiid= +kta mariSa, mahig+a+ta-smRdhikSata=. aghikSara-teNe lakhyuM ke lIpyuM. Dhi-a+++yAra=mIDhA, marikSayA te cATayuM. gu-ni+ -+-++vaSTi= va, ghukSA-ame bee gUDha rAkhyuM. madhukSArdi-A rUpamAM vahi pratyayane vakAra doNa che tethI ja ne. daMtya mAnIne A niyama lAge che. madhullAhu ame dohyuM. A rUpamAM maTTi pratyaya che tenI AdimAM datya akSara nathI tethI A niyama na lAge. 45 35 74 che. ghare gataH || 4 | rU. 76 . AdimAM svaravALA pratyaya lAgyo hoya to sanA ane lepa thAya che.. ma ra+mAtA-aMdhukSa+mAtAm = madhuzAtA te bee dohyuM. che 43 ! 75 che. driA magharaja vA | 4. rU. 76 / adyatananA pratyaye lAgatAM 1092 naMbaranA driA dhAtunA aMtyasvarane lepa vikalpa thAya che. anidrAkTra+nyU+tta-arikrarpha+7=adriIta -mAne lepa thaye. madrAsot-A rUpamAM mane lepa na thaye-te duHkhI thayo. te 45 35 76 che Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 731 ziti gAna -dhUpa-anAdi che 4. rU77 ! AdimAM sakAravALA rana, , jaja ane manad pratyo sivAyanA rAt pratyaya lAgyA hoya tyAre vidrA dhAtunA aMtya svarane lepa thAya che. khal-du+daridrA+am-duriTra+am durdaridram-duH5. rit-rikrAti=ridrAti-te duHkhI thAya che. sa-vidriAti-te duHkhI thavAne Icche che. navAjU-rikrAthaw: yAti-duHkhI thavA mATe jAya che. i-TriAyaH-duHkhI. ma-ridrAjaduHkha je pratyayone sUtramAM niSedha karela che te pratyayo A pAMce prayogomAM hovAthI vajelA pratyayovALe triA dhAtu che tethI A kAI paNa pragamAM A niyama na lAgyo eTale kyAMya mA ne lepa na thaye | 45 3 775 cAnA se sa1 3H || | rU. 78 vyaMjanAta dhAtune lAgelA ri pratyayano lepa thAya che ane lepa thAya tyAre jyAM dhAtune huM hoya tyAM Tu thaI jAya che. marA+f+7=mavAtu-te dI, ri pratyayamAM ? to nizAnerUpa che ethI Tu-7 bAkI rahe che manAtu=aSA -te jAgyo. vimA+7=atrima -teNe dhAraNa karyuM. anu+marAhu+7= navarAtu-teNe anuzAsana karyuM. vAste ga-ahIM svarAMta dhAtu che, tethI A niyama na lAge. 4 3 78 che RH - hara vA | 4. rU71 vyaMjanAMta dhAtu pachI jU-ki-pratyaya lAgyo hoya te tene zuM na. lepa vikalpa kare ane dhAtune cheDe s, TU ane huM AvelA hoya to tene vika9pe 7-- karo. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1732 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana si-sa-achA+| = avAra navam, acAt svama-tuM dIye. fka pratyayamAM paNa I nizAnarUpa che eTale mULa pratyaya zuM che amina mi:, minatu yama-te bheLuM. madhu+=34:, maLat svamU-te saMdhyuM-rokayuM.. Iii 4 3 79 che. caH mati | cha : 3 / 80 || t pratyaya lAgyo hoya tyAre baMjanAMta dhAtune lAgelA no lepa thAya che. -- +ya+rU+tA==kumitA vAMke cAlanAro. jU+rtA=DhosTrati-ghaNuM kApanAro. A prayogamAM TU svarAMta dhAtu che, tethI vaimitte midyate-te ghaNuM bhede che.-ahIM ritu pratyaya che, tethI A banne prayogomAM A niyama na lAge. 4 35 80 che kathA vA che 4rU. 82 ati pratyaya lAgyo hoya tyAre vyaMjanAMta dhAtune lAgelA na tathA pratyayana vaya ne lepa vika9pe thAya che, kyan-sami+ya+i+sthati = samidha+iSyati samidhiSyati, saniSyiti-te samidhane-lAkaDAne-Icchaze jaya-para+ phate==+=damdrite, dR Syate-te paththara jevuM AcaraNa karaze. ataH | 4 | rU! 82 / manna-cheDe 4 vALA-dhAtuthI vidhAna karelA mAtra pratyaya lAgyA hoya tyAre dhAtunA ane lepa thAya che. tha+ati-vAyu ati- +ati-4thathari kahe che. rApUrtaH-ta: gayo-A prayogamAM janma dhAtuthI te pratyayanuM vidhAna karela che, e dhAtu vyaMjanAta che, ethI adaMta dhAtuthI ta pratyayanuM vidhAna nathI. tethI A niyama na lAge. 4. 3. 82 / ne niri cha ! rU8rU II rUd vagarane zat pratyaya lAgyA hoya tyAre ujane lepa thAya che. atataphyuLi++=pratata+a+rU=gatatakSata-neNe chelAvyuM. || 4 | 3 | 81I Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti caturtha adhyAya-tRtIya pAda 733. cet+Ni+anaH ceta+ana: cetana:-yetana. kArayitA-42nArI.-sI mazit pratyaya iTavANA cha tathA mA niyama na lAgyo. // 4 / 314311 seTktayoH // 4 / 3 / 84 // iT vA kta bhane ktavatu pratyayo sAyA jAya to NinI so5 thAya che. kAri+ita:-kA+ita:= kArita:-421valA. gaNi+itavAn-gaNa+itavAn-gaNitavAna-gaNe gaNesa cha te-gunaa|. 323 stanan 2004 42vI. // 41 31 84 // Am-anta-Alu- Ayya-itno ay // 4 / 3 / 85 / / Am , anta, Alu,Ayya mane itnu pratyayo ya ya to ginA. ay thaI naya che. kAri+Am+cakAra-kAray+Ama+cakAra-kArayAMcakAra taNe 420yu. gaNDi+antaH-gaNDay+antaH = gaNDayantaH dhett|-tum sUtra 221 spRha+AluH-spRhay+Alu::spRhayAluH 2khAvANI-numA paa3|275 mahi+AyyaH-mahay+AyyaH-mahayAyyaH-mazvamegha yajJa. gumA yahi. sUtra 373 stani+itnu: stanaya+itnu: stanayitnu:-bhedha. mI hi sUtra 787. 141 31 85 // laghoH yapi // 4 / 3 / 86 // karavAne badale vaparAyele tha6 pratyaya lAgyuM hoya to dhAtunA laghu akSara pachI bhAvanA Ni n| ay thAya che. prazam+Ni+ya-prazamaya+ya=prazamayya zAMta zana. pratipad+Ni+yap-pratipAdi+yap-pratipAdya-pratipAdana 4zana. bhI pratipAdi dhAtumA dIpA pachI Ni pratyaya cha / 4 / 3 / 86 / / vA ApnoH // 4 / 3 / 87 // 5ti yap pratyaya bAyo DAya tyAre 1707 ApU 2 sAtA Ni nA ay vipe thAya che. pra+Api-prApi+ya-prApaykya prApayya, prApya-prAta 422vIna. adhi++Ni ne pase adhi+Apa+Ni-adhi+Apya-adhyAya-mAyAvIna.. Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1734 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -A prayogamAM "kAvya" evuM rUpa joIne mApU dhAtu hevAne bhrama thAya che. kharI rIte A prayogamAM 1104 naMbarane mULa dRDha dhAtu che paNa mAnuM dhAtu nathI-juo 45 25 10 tathA 4 2 / 21 che tethI A niyama na lAgyo. ! 45 35 87 me vA mitra | 4. rU! 88 vat pratyaya lAgyo hoya te 603 me nuM mitu vika9pe thAya che. mAmerU-nmAnitya-asatya, apamAya-badale ApIne. 5 45 35 88 . 1. 4 35 89 !! cA pratyaya lAgyo hoya te 10 ft nuM kSo thAya che. g+fkSaya-pakSIya-kSINa thaIne. sacca-ra | 4 | 3 | 20 || kSINa thaI zake eTale "zakaya" evA arthamAM kSi dhAtune ya pratyaya lAgatAM kSazya rUpa thAya che ane "jitI zakAya evA arthamAM tri dhAtane ja pratyaya lAgatAM kazya rUpa thAya che. pratyaya mATe juo 5 1. 28 kSaH dhi-kSINa karavA yogya vyAdhi. naH zatrujitavA yogya zatru. -kSaya karavA yogya pApa-ahIM marda arthamAM ja Avyo che, paNa "zakti" arthane sUcaka ya pratyaya nathI. je mana -jitavA yogya mana-ahIM marda arthamAM ja che paNa zakti' arthane sUcaka ya pratyaya nathI. || 4 | 3 90 || karaNaH yArtha che ja ! rU . 3 . 1508 zrI dhAtune ya lAgatAM rUpa thAya che, je vecavAne padAthe jAheramAM phelAve -raju karele- hoya te. kahIH =#: nauH-kharIdavA mATene baLada ke gAya. je te pace na jAti prasArita-tAruM dhAnya kharIdavA jevuM che paNa vecavA mATe jAheramAM phelAyeluM nathI. che 43 35 91 1 Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 735 45 3 dara sara taTa vi 4. rU. 12 rit evA sakArAdi-AdimAM sakAravALA-pratyayo lAgavAne prasaMga hoya to sakArAMta dhAtunA TU ne t thAya che. va+sthatisthati raheze. ghanazIda=zITa pUja kare.--ahIM sakArAMta dhAtu nathI paNa yajJa e bakArAMta dhAtu che. vasathISTa-rahe. ahIM- AvI javAthI lAgelo sIjha pratyaya sIjha thavAthI AdimAM sakAravALe nathI. TI sI viti ghare che 4. rU. 13 svarAdi-AdimAM svaravALA-evA ti athavA 7i mazahU pratya lAgyA hoya tyAre 1244 vIkanuM hI thAya che. 36+DhiI+mAte-3Ii+==IyAte-teo be kSINa thayA. javAna-kSINatA-A pragamAM manaH pratyaya che, je azita to che paNa ti ke hat pratyaya nathI. 26-3oyate-te ghaNuM kSINa thAya che -ahIM ca pratyaya che te dina te che paNa svarAdi nathI. : 4.35 93 | -ga-yfka ja jAtA huM . 4324 || svarAdi-AdimAM svaravALA-evA krita athavA tirAnuM pratya, ja pratyaya, pratyaya tema ja punuM pratyaya lAgyo hoya tyAre mAkArAMta dhAtunA ane lepa thAya che. svADhi zin -pavA+3-13,-teoe pIdhuM. varADhi mazin iitu-adhA+(8)+TU-madhUma+ araja-te dhA . ke teNe pIdhuM. 3 mATe juo ! 34 paTA -1++-=viya-teM pIdhuM. g-tirA+g_thati+hU-tire- bIjAne badale mArA vaDe apAya che. pu-a+rA+ma-akhtA+pu- ma =Adu -teoe ApyuM. pura mATe juo 4291 che 4 35 94 | Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMonAre nA AziSa H || 4 | 2 ||1|| je dhAtunI AdimAM saMyoga che ane cheDe AkAra che evA dhAtunA Ane 6 vikalpe thAya che jyAre tene AzAvibhaktinA hita athavA ti pratyayeA lAgyA heAya tyAre zita-A+yAta- haiyAta, lAyA-glAni pAme. cAyAt--te jA-ahIM dhAtunI AdimAM sayeAga nathI. hAsIi-glAni pAmeA.--ahIM dhAtunI AdimAM sayeAga tA che pazu. nita ke hit pratyaya nathI. !! 41 3 | 95. 736 pA-pA--sthA--sA-TrA-mahAH || 4 | OM | 26 // Azi vibhaktinA ti ke ft pratyayeA lAgyA haiAya te pahelA gaNunA nA, vA, sthA dhAtunA' 44mA tathA 1050mA sA~ dhAtunA, rA sattAvALA dhAtuonA, 1073mA mA dhAtunA ane khIjA gaNunA paramaipadI tathA. 'tyAga' arthavALA 1131 mA haiM| dhAtunA mate haiM thAya che. ti pratyaya-naiyA--te gAe. haiyAt--pIe.. gheyAt--te Ubhe rahe. avameyAt--te aMta karI. DhiyAtu-te Ape. thaiyA-te dhAraNa kare. maiyA-te mApe. deyAt--te cheADA. A niyama, yahnA leApa thayA pachI paNa haiM| dhAtune cheADIne khIjA nA vagere tamAma dhAtuone lAge che. tenAM lAgeyAt vagere udAharaNeA samajI levAM. !! 4 | 3 | 96 . rUM amane tti | 9 | 3 | 17 || cak sivAyanA AdimAM vyaMjanavALA vit ke ri acit pratyaye lAgyA hoya teA 96mA sUtramAM jaNAvelA cA, vA, thA, sA, rA sattAvALA, mA ane hA~ dhAtuonA aMtanA mane huM thAya che. jit-gAya+tenIyate gavAya che. Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 737 kita-jya-f-Ate jAte ghaNuM gAya che. ahIM caka pratyaya che. vi-pAmya+te-vAte pIvAya che. ,, thAjya+te=@Ite sthira-hAlya cAlyA vagara-rahevAya che. ,, pravA+A+te=AvarIyate cheDo pamAya che. dA saMjJAvALA dhAtu- } I TrAnta Tocatte devAya che. g| gAjya+te dhIrUM dhAraNa karAya che. majya+te mIte mApa karAya che. viktaH=InaH hI. taSNuH "sthira rahyA" arthanA A prayogamAM thA dhAtune 36 pratyaya lAgela che je AdimAM vyaMjanavALA nathI tethI sthAno che na thAya. prAya UMce sAde gAIne" arthanA sUcaka A prayogamAM sUtramAM jene niSedha karela che te vastu pratyaya lAgela che tethI tene je na thAya. ! 4 1 3 97 6 ghA-damaka ! rU. 18 | varu pratyaya lAgyo hoya tyAre brA ane mA dhAtuonA aMtanA 'A' no zuM thaI jAya che. wiA+te-nighI+ca+te zrIyate-te ghaNuM suMdhe che. dArU+te-zmiI+va+=Ire-te vAraMvAra dhame che. || 4 3 98 che no zI: vadhe ja. 2 / 17 che rASTra pratyaya lAge che tyAre "vadha" arthana sUcaka n dhAtunuM zI rUpa thAya che. dRna++-dano+yate-nimIya+tene dhIre-te vAraMvAra haNe che gagmte-te vAMkuM cAle che-A prayogamAM hana dhAtu, vadha' arthane nathI paNa gati" arthane che. | 4 3 9 wAti vAta cherU200 che. gat ke bis pratyaya lAgyA hoya tyAre dhAtunuM ghAtu rUpa thAya che. 47 Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana da+ va + =ghAta -ghA. naLa-vAti++fsa-ghare+f=Atara te haNAve che. 43. 100 tripala ghanA chA rU . na dhAtune bhUtakALane pratyaya ane parIkSAno jan pratyaya lAgyo hoya tyAre dhrune panna thAya che. a ki +=+gha+f+7-+ki+ta adhAni-teNe haNyuM. fba pratyaya mATe juo 3469 + gha+La-+==ghA-teNe haryu. 4 3 101 nonaeNz vA gari | 4. 3 / 202 aNu pratyaya lAgyo hoya tyAre racanuM nagna rUpa vikape thAya che. ba+nA+a+q= +matu = aza[, manAtu-te nAza pAmyo. che jo 3 / 102 // zvathati-ga-va-patA sava-mAtha- paptama chArA rUA. mad pratyaya lAgyo hoya tyAre ji dhAtunuM , divAdi gaNanA an dhAtunuM mAr, bIjA adAdi gaNanA vajUnuM vor ane patta dhAtunuM var rUpa thAya che. +%+ anta-a++tu=azvat te sUjhI gayo. ma+a+ asta-+mAN+ = mAtha-teNe ke kayuM. manamaNurU-momtu vorA-te bolyo. atu+asta-apa+gatu=apaHste paDayo 4 3 5 103 a vs sati 4. rU204 | zita pratyaya lAgyA hoya tyAre zI dhAtunA aMtanA ne zuM thAya che. zI+te +te phore te sUe che. I !! 5 35 104 jita ji rA . 4. rU. 205 , thakArAdi-AdimAM yaravALA-evA mita ke jitu pratyaya lAgyA hevA to zIkhuM zam rUpa thaI jAya che. Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 739 jitvaya-rInyate-pUte rAte-suvAya che. ti~-zI+ca+1-rAjya-rAyurANya-zAzaNya+te=jAte-te ghaNuM ke vAraMvAra sUe che. roya-sUvAnuM-ahIM phI dhAtune lAgelo ya pratyaya kti athavA kintu nathI tethI rInuM sAm na thayuM. che 4.3 105 upara dara mUkyaH |4. rU. 106 jita athavA ki evA thakArAdi pratyaya lAgyA hoya to upasarga pachI AvelA kada dhAtunA kane hasva 3 thAya che. + ++-samU+3 +te samudyate-sAro tarka karAya che. kahyate-tarka karAya che. ahIM kahuM dhAtu upasarga pachI nathI. mUhita-sAre tarka karyo. ahIM ja kArAdi pratyaya nathI paNa te pratyaya che. mAdyate-ote; samuhyate-samoute maryAdAmAM sAro tarka karAya che. ahIM kaphane ka nathI, paNa mo che. tethI A niyama na lAge. ! 4 5 35 106 ! mArA irU . 4. rU. 20 7 | AzirSe vibhaktinA jita athavA kinna evA cakArAdi pratyaye lAgyA hoya te upasarga pachInA 6 dhAtunA dIdhI ne hasva zuM thAya che. - Ama te chULa dhAtu pate hasva phu vALA che paNa nIcenA sUtra dvArA te ne dIrdha pha thaI jAya che. te dI huM upasarga pachI Avyo hoya tyAre A niyama lAge che, ema samajavuM. 3 yAta+3+phavAta=rUDhivAtu-tene udaya thAya. ma+yAta-ti, tame sArI rIte avAya - A rUpamAM rUpane ja nathI paNa ma che. che. 4 3 107 ! ro vi-2-1-2 4 | rU. 108 che ziva pratyaya, yaka pratyaya, cakra pratyaya, ane 5 pratyaya lAgatAM tathA AdimAM cakAravALA AzIvibhakti che. pratyaya lAgatAM dhAtunA aMtanA hasta Yrane dIghA svara thaI jAya che. Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana cvi-zuci+karoti = zucIkaroti-mazuthina zuyi-pavitra-42 che. yak-stu+ya+te-toSTu+yate = toSTrayate-te gharI stuti 42 che. yak-mantu+ya+ti = mantUyati-te rASa 42 che. (yaka bhATe tuye. 3148) kyan-dadhi+ya+ti=dadhIyati-te hI che che. kya-bhRza+ya+te-na bhRzam abhRzam , abhRzaM bhRzaM bhavatIti bhRzAyate re ghara nathA, te dhA thAya che (nus| 31428 sUtra) kya-lohita+ya+te-na lohitam alohitam, alohitaM lohitaM bhavatIti-lohitAyate 2 e nayA sAsa thAya che. (yA, 314:30 sutra) kya-stu+ya+te-stUyate-stuti 42vAmA bhAva cha. mazI:-i+yAt = IyAt-te nA. // 4 / 31 108 // RtaH rIH // 4 / 3 / 109 // vi, yaj, yak bhane kyan , kyaG pratyayo sAyA ya tyAre 21 jadakArAMta nAmanA ke dhAtunA trane ja thAya che. vi-pitR+vi+syAt-pitR-pitrI+syAt-pitrIsyAt-pitA na ya te. pitA thAya. yaG-kR+ya-krIya-krIkrI+ya-kIkI+ya-cIkI+ya-cekrI+ya+te = cekrIyate-te ghAyu 3re che. kyan-mAtR+ya+ti = mAtarI+ya+ti = mAtrIyati-te bhAtAne che che. , pitR+ya+ti = pitrI+ya+ti = pitrIyati te pitA ne charache che.. kyaG-mAtR+ya+te mAtrIyate bhAtAnI peThe Aya255 re cha-mAtAnA ma . pitR+ya+te=pitrIyate-pitAnI 4 mAya24 che. kR-cekIryate-te ghAI .-sI dhAtune cheDe hI R cha, tathA mA niyama na lAge. // 4 / 3! 108 // riH za-kya-AzIrye / / 4 / 3 / 110 // chaThA-judAdi-gaNano vikaraNa 4 pratyaya lAge hoya tyAre tathA vA ane AziSanA avaLA pratye lAgyA hoya te hasva trAkArAMta dhAtunA RnA ri thAya che. za-vyApR+ya+te-vyAp+ri+yate vyApriyate-te 52 cha, kya-kR+ya+te- ri+yte-kriyte-42|5 che. Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-tRtIya pAda 741 AzIkSA -TUristhA=ddiyat-haraNa kare-harI jAo - 45 35 110 che { nI avazya sanacAdara 4 / rUAzA. riva pratyaya lAgyo hoya te avyaya sivAyanA avarNata nAmanA A ke mane dIrdha kuM thaI jAya che. gujaw+riva+sthAtu-gujarI+sthAtu= guradUdhaLuM na hoya te veLuM thAya che. mArA+ jisthAturmAtrI+sthAtu =mArI-mALA na hoya te mALA thAya che. dvivAbhUta rAtri-rAta, divasa jevI che, ahIM divA avyaya che. tethI vivImA na thAya. che 45 35 111 || vAni . 4. rU . 22 .. na pratyaya lAge che te avarNAta nAmanA e ke mAne chuM thaI jAya che putram rUchati-purU+ti-putrota = putrIti-putrane Irache che. mAtrAm rUchati-mArA++= +Ati=sTIti-mALAne Icche che. 5 4.3 112 !! kSat---ArTe sinAi-3 -dhanAraNa che ke ! 2 ke 223 / suta-bhUkha-artha jaNAtI hoya te varga lAgatAM arAna zabdanuM maranAtha rUpa thAya che. tR-tRSA-artha jaNAto hoya te ya lAgatAM 3 rAbdanuM 3nya rUpa thAya che. ardha-mRddha-lAlaca -artha jaNAto hoya to kya lAgatAM dhana zabdanuM vanaya rUpa thAya che. mAnaspati = parAnAta-bhUkhane lIdhe azanane-bhojanane-Icche che. 3- +ti = 3ti -tarasane lIdhe uddakane-pANune-Irache che. ghana-ghanAWti=ghanIti-lAlacane lIdhe dhananI icchA kare che. arAnIti rAtunuM bIjA koIne ApavA mATe azanane-khAvAnA padArthaneIcche che. rajIyAta citam bIjA keIne pivaDAvavA sAru pANune Icche che. Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 u42 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhanIyati rAma- dAna mATe dhanane Icche che. A traNe prayogomAM mukhyapaNe "dAna" artha che paNa bhUkha, tuSA ane lAlaca artha nathI, tethI A niyama na lAge che 45 35 113 che -cazvAtmaithune sada sattA ke rU . 24 . maithuna' arthanuM sUcana thatuM hoya te - pratyaya lAgatAM pRSa zabdane cheDe 6 umerAya che. tathA "maithuna' arthanuM sUcana thatuM hoya te azva zabdane cheDe su umerAya che. nauH maithurAya kRpam dRIti-kRSaws++ti-pati nau-gAya mithuna mATe baLadane icche che. maithunAya azvam icchati vaDavA-azva+kyan+azvas+ya+ti azvasyati vaDhavA-gheDI mithuna mATe ane Icche che. vRSayati trAhmaLI-brAhmaNuM sAMDhane Irache che. ahIM mithunane artha jANato nathI. azvIta trAhmaLa -brAhmaNa ane Icche che. ahIM maithunane artha jaNAtuM nathI che 4.3 114 sanna ra je ka . rU! 15 bhegone bhegavavAnI vadhAremAM vadhAre IcchA e laulya" kahevAya. lolya artha jaNAto hoya te vacana pratyaya lAgatAM koI paNa nAmane cheDe su umerAya che ane te mane 6 thato nathI tathA nAmane cheDe 3pa6 paNa umerAya che. -vica+fsa = virU-paw+f=fSata-moja mANavA AsaktithI dahIM vadhAre khAvAnI IcchA kare che. ma-vizvati = pi+avasi tathasthati- , kSIrIyara TAsuma-bIja keAIne devA mATe kSIrane-dUdhane-Icche che.-A. pragamAM laulya artha nathI paNa bIjAne devAne" artha che. te 45 3 5 115 ! AcArya zrIhemacaMdraviracita siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI svapajJa laghuvRttinA kriyApadanI sAdhanArUpa caturtha adhyAyanA trIjA pAkane savivecana gujarAtI anuvAda samAsa. trI pAda samAsa Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha adhyAya (caturtha pAda) - jAha dhAtvAdeza prakaraNa gati-va: cU-va gati jhAjhA marina pratyaya lAgyA hoya tyAre bIjA gaNunA mine badale ma vAparo ane meM dhAtune badale vanna vApare. amatanI-majU=amUta- te thaye. vollA-ara+=mUva- , ga+yam-bhaya-mom=ma =madhyamU-thavA gya. jUna 5 41 4 1 1 1 ma+q+mar- vo+atu=avo-te belyo. nIcene banne prayogamAM zita pratye che tethI A niyama na lAge. sthA-te thAya. te-te bole che, gathaLa-kayA--gAH 4 ka. 2 | ghanna, yaju, mar, ane ma2- pratya sivAyanA ati pratya lAgyA hoya te ane badale vI karavo. mULarUpa te vI che ane tenA uparane anusvAra vI aniTa hevAnA. nizAnarUpa che. pra+anAmU-ka+thI+ca +veca=Aya-preraNA karavA jevuM. nIcenA cAre prayogamAM je pratyayane sUtramAM niSedha karela che evA valA pratyayavALA zabdo che tethI A niyama na lAge. samars:samAja -ajJa dhAtune ghatra pratyaya che. samagdhA- - , 6 pratyaya che. 3Sa -gati-ma pratyaya che. agara-pazu-bakarA-ara pratyaya che. 5 4 5 4 5 2 Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsa 4-ga vA cha | 3 | tR pratyaya tathA temanA pratyaya lAgyuM hoya tyAre ane vIM vikalpa karavo. +mA+tR-protR= vetA, kavitA-hAMkanAre. pra+a+gana-pravacana-pra+re+ana=prava+ :-pravaya:, prAMganaH g:-baLada vagerene hAMkavAne paraNa-AravALI ke Ara vinAnI lAkaDI. ke 4 { 45 3 che rakSA vAri - thALa | 8 | 4. 4 !! azinuM pratyaya lAgyA hoya to ane vANI" artha heya te dhAtune badale vazA ane rahayA rUpe vAparavA. tathA thA uparane anusvAra temanA "aniTa' hovAnuM sUcaka che. tathA nuM ubhayapadipaNane sUcaka che. mAE- mA++AtetramAkAhyase te kaheze. , , sthatima++Asthata=bhAvazAsthati kraznane mA+havA+tetramANAte , che ,, sthati=gA+ +sthati vizvAsthati mA+vaphla+yamU--+rAma=mocam kahevA jevuM. A+cakSa+yam-A+khyA+yam-Akhyeyama ,, ,, vinnakSanaH-ahIM vicakSaNa-jJAnavALA paMDita'-artha che paNa "vANI" artha nathI arthAta "dha" artha che, tethI A niyama na lAge. 4. 4. 4 na vA parokSAthA che ja. 4 / 1 / parikSA vibhakti lAgI hoya tyAre "vANuM" arthanA ras dhAtune badale zar ane raDyA dhAtuo vikalpa vAparavA. annakSa+A-mAjA+== =Amau =mAvezau-teNe kahyuM. , , , -mArA+au-zrAvalI =AvathI- , , gA+ +g- +T_A vaze || 4.4 5 | Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-catutha' pAda rRno manu~ || 4 | OM | | mazit pratyayeA lAgyA haiAya tyAre vrudAgiNunA 1316 mAM mukh dhAtune badale vikalpe ma'' rUpa vAparavuM. mRtA-mantA-ma+TA=maI, zrA bhU*janArA ' mATe jue. 214871aa prAr vAgaH taH game te !! 4 | 4 | 7 || TM pratyaya lAgyuM! hAya te! ghra sAthenA 'Arabha' ana! sUcaka khIna gaNanA rAjU eTale rA dhAtune badale = vikalpe vAparave. pra+vA+7:=tta:, tta:-ApavAne Ara bhele. ri+yA+sam=vIttam-ApeluM. ahIM meM nathI paNa ri upasarga che, tethI vikalpavALo A niyama na lAgyo paNa nIcenuM navamuM sUtra lAgela che. || 45 45 7 ! ni+rA+tamU= zamU. nirttam nira Mtara Apelu vivA+jJamU=vAttama, vittam-vizeSa dIdheluM. mu+yA+tam=sUttam . muttam--sArI rIte dIdheluM. anuvA+tamu=pravRttama, anuttam pachI dIdheluM. ava+vA+tamu=prayattam, avattama-dIdheluM. 745 unA-tri-mu-anu-travat || 4 | 4 | 8 TM prayatya lAgyuM; heAya tyAre nA, tri, su anu ane ava pachInA TrA dhAtune badale jJarUpa vikalpe vAparavu. 5 44 / 6 / / ni,vi, mu. anunA svarane dI ! 4545 8 || svarAd upasargAd daH ti kiti adhaH // 4 / 4 / 9 // takArAdikta pratyaya lAgyA heya tyAre svarAMta upasarga pachI AvelA tathA jemanuM dhArUpa thatuM raheAya te sivAyanA vAsanAvALA dhAtuonA sthAne jJa rUpa nitya vaparAya che. thavA mATe jIe garA88A pra+1+7:-ttaH Apela athavA ApanAra. pari+vA+trimamvarItrimam-dAnathI thayeluM jue !! 5 ! 3 | 84 Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana fdha -dahIM ApyuM-ahIM TuttamanI parvamAM zabda che. upasarga nathI. eTale ra na thAya. nitta-niraMtara ApyuM-ahIM svarAMta upasarga nathI. prAtA trIdaya -cokhA kApI nAkhyA.-ahIM DhAM sUvane dhAtu che. te hA saMjJAvALe dhAtu nathI. saMjJA mATe juo 3 3 6 5 ! praDhAya-daIne-ahI sakArAdi pratyaya nathI. nidhItaH-niraMtara pIdhela-ahIM ra-dhA-dhAtu che. sUtramAM ghA rUpa vajela che. che 4 54 9 hata !! 4 ka. 20 || dhArUpa sivAyanA rasa saMjJAvALA dhAtuone badale hA rUpa vaparAya che, jyAre takAra AdivALA ti pratyaya lAgyA hoya tyAre rAtaH- ttara=drattA-dIdhela-Apela. TA+EtaH- rati =tti ApavuM. vi+vA+taH vidita -karela. A prayogamAM varUpavALo ghA dhAtu che. vIta -dhAveluM. ahIM sUtramAM vajela ghA rUpavALa dhAtu che tethI A niyama na lAge. | 4. 4. 10 | - - -ratha: rU. | 4. 4. ?? | ta kArAdi ti pratye lAgyA hoya te to, so, mAM ane kathA dhAtunA aMtanA svarano rU bolAya che nirottara-nAstika =nitiH kApI nAkhela. so+ravA- svA=sivA ata karIne. mArUtiH - +fd=fmatiH mApa. cAttavAna-zcittavAna=riyatavAn Ubho raheze. 4 4 11 chA-zoka vA . 4. 4. 22 . takArAdi ti pratyayo lAgyA hoya te A cho- tathA zA -- dhAtunA aMtasvarane 6 vikalpa belAya che avachAttara-avachitta =arijIta, avachAta kSINa thayela. nita-na+f+ =niritA, nirAta:-sajAvela-dhAravALuM karela | 4 | 4 12 . Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturthAM pAda saH vrate|| 4 / 4 / 3 / / TM pratyaya lAgyo heAya tA rA dhAtunA aMta svaranA nitya khAlAya che, jo vrata artha heAya te. samU+zo+ta-saMcitam vratam-taravAranI dhAra jevuM tIkSNa vrata. sama+o+ta-saMzitavrata: sAdhuH-AkarA vratavALo sAdhu. 747 rAjaH diH vittva || 4 | 4 | 64 // 7 kArAdi ri evA jJA pratyaya lAgyA hoya teA badale phri rUpa vAparavu lAgyo. phA+tA-hi+vA=Ai-cheDIne. hAya--cheADIne. ahIM" tA kArAdi pratyaya nathI, tethI A niyama na || 4 | 4 | 14 5 vi+jJAta:-vi ita:=vihitaH vidhAna karela. dhAravA--hivA dhAraNa karIne ||4441355 bALaka || 4 | 4 | 31 // teM kArAdikSita pratyaya lAgyA hAya teA chAt' dhAtunA dhA ne badale da rUpa vaparAya che. oddAddA dhAtune pi ca marGa nam || 3 | 4 | z6 | ta kArAdi ti pratyaya lAgyA hAya teA ane thar pratyaya lAgyA hoya. tA mat dhAtune badale blyU rUpa vaparAya che. tArAhi-av+ti:--+ti:-nti: khAvuM pU-tra+ma ya-mAnya=prananya khAIne || 4 | 4 | 15 5. // 4 // 4 // 16 | || yatnuM san-pravatanI-pa%0 garahi || 4 | 4 | 2 sad pratyaya, adyatanInA pratyayo, kh, ar ane ahtva pratyayo lAgyA hAya teA r ne badale valU rUpa vaparAya che. . san-mar+sa+ti-dharma+ti--liyasU+mati-nivRkSatti-khAvAne Icche che.. adyatanI-matta-+r+ga+tu-adhasat--teNe khAdhuM. dhaga-ma bU=dhArmaH-dhAsa:-khAvuM athavA khAvAnA padA a-pra+ar+an-pra++: pradhasaH-khAnArA Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana a-++Q-pra+va+ga:=pralaH-khAvAnuM ke khAvAnuM sAdhana || 4 | 4 | 17 |1 parokSAyAM navA | 4 | 4 | 28 || parAkSA vibhaktinA pratyayeA lAgyA haiAya tyAre T ne badale s rUpa vikalpe vaparAya che. asvas+Gar-navam + 3-na(+3C- naththu:-athavA teoe khAdhuM. ve vay | 4 | 4 ! ?deg || parAkSAnA pratyayeA lAgyA heAya tyAre ve ne badale vay prayAga viSe vaparAya che. kapaDuM vaNyu. ve+36-nyU+36-navayu+s33c+3q=J: athavA vuH-teoe || 41 4 5 19 | gayA. 748 * g2a--traH // parAkSAnA pratyayeA lAgyA haiAya tyAre rA, nA hasva R vikalpe khelAya che. 6 vi+rA+atul-va+rAga+anu-varAtranu: athavA vicAratu:-tee e tUTI gayA. vi+TTa+Rtusra-vihara+pratu= vavatu: athavA viTamuH-te be phATo f+x+pratuN--ti+q+anu-nivastu: athavA nivavartu-teeee 5 4 | 4 | 20 || AvuH || 4 | 42 18 / 45 4 | 20 || OM ane = nA dI RR bha jUna: vadhaH ziva kau || 4 | 4 | r // nim (tridra jIe- 354Ake!) sivAyanA AzIviktinA pratyayo lAgyA hAya tA krUr dhAtune badale vak prayAga vAparavAne che hana+yAt-vadhU+yAt-vadhyAt mArA-haNA. vAnithI"--te haNe. ahI varelA biT pratyaya hAvAthI A niyama na lAge. 35469 sUtrathI biT thayA che. || 4 | 4221 // Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 749 adyatanyAM vA tu Atmane / / 4 / 4 / 22 // adyatanInA pratyaya lAgyA hoya te dRna ne vadhu prayoga vaparAya che. ane A varSe prayoga AtmapadamAM vika9pe vaparAya che. anta-masvapUr=aaSI teNe ho. abhivad-+avadhi-mAvaSiSTa athavA prA+mahata- teNe AghAta karyo. che 4422 che. upUrUH NI | cha | ja | 23 | adyatanInA pratyaya lAgyA hoya te rajU ane jU dhAtune badale IT rUpa vaparAya che. a -ma++q=atU-ga. mitta-madhya+mA+3mAtu- pAme. ! 4. 4. 23 . La ajJAne amuka | 4 ja | 24 || ajJAna" arthavALA rULa dhAtune ane rU dhAtune preraka arthane ja pratyaya lAgyo hoya to te bane dhAtuone badale pAm rU5 vaparAya che phunita-mu+Li+ta-niti =rAmayati-pahoMcADe che. 3+++ti-majALammati=rAmata-prApta karAve che athavA te yAda karAve che. marthana prAti-arthane jaNAve che-ahIM "jJAna" artha che, tethI A niyama na lAge. che 4424 che sani rU 2 | 44. 21 sana pratyaya lAgyo hoya tyAre huM dhAtune badale mam rUpa belAya che tathA "ajJAna" arthavALA phun dhAtune badale ane raMdhAtune badale paNa bolAya che. sana-adhikAnta-adhi++-smRSi+ virate=AdhavinAmUna +7=aghinisare vidyA bhaNavAne Icche che. Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (750 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ajJAna" arthavALa sati=f=Aja+H+tinimiH+= nimiSati rAmanuM te gAma javAne Icche che. -tmA + +3+ti = avamU +ti = aSi+nA++++ti = nimiSati-mAtughanirAmiSata-mAtAne saMbhAravAne Irache che. ke 45 4. 25 : parakSAyA || 4 4 | 26 che. pakSAnA pratyaya lAgyA hoya tyAre ne badale jA rUpa vaparAya che. + -a TI+-wdha-T+T_mAtra = avina-te bha . | 45 45 26 che Tii sana vA jA jA 27 dR dhAtune preraka na pratyaya lAgyo hoya ane pachI sana lAgyo hoya to zukane badale nA rUpa vikalpa vAparavuM. tathA rU dhAtune preraka upa pratyaya lAgyo hoya ane te pachI su pratyaya lAgyo hoya te paNa rUnuM nA rUpa vikalpa vAparavuM nisana-dha -- mara+++++ti-risaTI+q+2+ti=aSi+ nir ++ 6ThTha++ ti= anipi+ ta = paripekSati = maNiTT+Sati=3 giricviSati-te bhaNAvavAne Irache che. dhirUrU+ti=+A+q+=adhyApuadhyAviviphA=adhyAji sf=adhyApipariSati-te bhaNAvavAne Icche che. ji+e-fghamaThTha++7=adhi+a++q+2 + +7=wBjimrH +=3Nyakti =3madhyaniratna-bhaNavyuM. dhagajjnna -++AvipuSpa+7=zrApitR-bhaNavyuM. mananAMtare vidyA bhaNavAne Irache che.-A prayogamAM ja nathI. adhyApati-bhaNAve che-A rUpamAM san ke ru pratyaya nathI. | 4.4 27 | vA adyatanI-kriyAtipattyoH gIG // 4 / 4 / 28 // adyatanInA ane kriyAtipattinA pratyaya lAgyA hoya tyAre hanuM nIr rUpa viSe vaparAya che. jIne huM Atmane pada thavAnA nizAnarUpa che Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 751 bacatanI- majUta=smRSi+mA+no+++7== +q+4=3madhya cha-athavA adhi+ma mmata-acha-te bha. kriyAtatta-asmita=+a+nI+ththata arthata, athavA ji+a+sthata=lmavi++thata arthezcatate bhaNata. che. 4. 428 AdimAM ja Agama- aA vAto kavi tanyAM ja mArA 5 ka. 4. 21 @stanI, avatanI ane kriyAtipattinA pratye lAgyA hoya tyAre dhAtunI AdimAM -TU-Agamane umere thaI jAya che eTale dhAtunI pahelAM A umerAI jAya che paNa je mAne yoga na hoya te. ghastanI-vAttane badale mathAta-te gayo aghatanI-jANItane badale mAlIta-, , kriyAtipatti- vAne badale marAThyatva-te jAta. mA rama jAUMta-teNe na karyuM-ahIM mAne yoga che tethI arthAta na thAya, pra+-prajyA: ahIM yAda pahelAM 4 umeratAM prArA -tuM gayo. ahIM dhAtunI Adi dhAturUpa nathI tethI granI pahelAM mana umerAya paNa dhAtunI AdimAM ja 5 umerAya, tethI gayA =prAyaH pravega thAya apravAH pravega na thAya, AdimAM svaranI vRddhi- parigate vRddhiH | 8 | 4 | 30 | hyastanInA pratye lAgyA hoya tyAre rU dhAtunA, dhAtunA ane majU 'dhAtanA AdinA svaranI vRddhi thAya che, eTale AdinA nI vRddhi thAya che ane AdinA manI vRddhi mAM thAya che, je mAne yoga-saMbaMdhana heya te. ant+ga-bApUnama=cAyateo gayA. -adhi+amara++ =vi+madhu+ =adhyAya- teo yAda karatA hatA, || 4 4 5 29 Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ma-grA+tA= mAstA mAratA-te be hatA, nA spa te vana-teo gayA nahIM. A prayogamAM mAMgu che, tethI A niyama. na lAge eTale ne je na thayo paNa mana-can rUpa thayuM. 1 4 | 4 | 30 || dareka tANa |4 rU? / aghatanI, kriyAtipatti ane hyastanInA pratyaya lAgyA hoya tyAre kaI paNa svarAdi dhAtunA Adi svaranI vRddhi thaI jAya che, je mAne coga na hoya to. aghatanI-ma++++7- =mATITU-te gayo. kriyAtipatti-++ =oSi+tha7=SiSyata-te Icachata. hyastanI-3++7=aurakSatu teNe cheDayuM. mAM saH maTIta-te na ga-ahIM mAno yoga hovAthI A niyama na lAgyo eTale marTITU rUpa na thAya. 5 44 31 | sUta-sAhi-rAtaH satra-3 phura | 4. 4. rUra dhAtune lAgelA rAta evA te kArAdi ane te kArAdi pratyenI AdimAM --umerAya che paNa tra pratyayanI AdimAM tathA 3jAnA prakaraNamAM je sakAra AdivALA tathA takAra AdivALA pratyayo batAvelA che temanI AdimAM A Tu umerAto nathI. sa kArAdi sUkSyati-TU Nyati-stro+zSyati=lU+Syati-viSyati te kApaze. ta kArAdi sU+tA-sUtA-rotA-ravatA=vatI-te kApaze athavA kApanAro. sakArAdi nathI-mUkyAta-mUyAtu-te thAo -ahIM tArADhi ke tavarAdri pratyaya nathI. azita nathI-marase-tuM beTho che-e rUpamAM te rAtu pratyaya che. tra pratyaya-phAsunna-phAstram-zastra-(pArA88) hathiyAra-ahIM tra pratyaya che paNa te vajelo che. uNAdi- pratyaya--vasa-vastA-vatsa-uNadi sUtra 564. ahIM ja pratyaya uNadine che, te vaje le che tethI A niyama na lAge. Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 753 uNadi-ta pratyaya-+-hatta -hAtha. hama usudi sUtra 200-ahIM to pratyaya uNadine che. te vajele che. ( 4 4 5 32 5 te pradasthi : te che. 4. rUrU I tti evA ti (fza athavA ti) pratyayanI AdimAM dar umeravo hoya te prakADhiprada vagere-dhAtuonAM ja pragomAM umero. nijharRti=niti -niSphIti-nigraha karavo. mag+ ++ti=prAnniti -apasneha-cIkAza. ttiH-zAMti-A dhAtu prahAramAM nathI tethI ahIM rAti-zam dhAtune tinI pahelAM zuM na umerAya eTale rAtiH prayoga na thAye, prada vagere dhAtuone A pramANe samajavA-pra9, sneiha, ra, 3, 6, maLa, 2, matha, ti, , moDha vagere. Tii 45 45 33 I rU ne pheM hA mArolAyAM hIH + ka ka aa rU8 || parIkSA sivAyanA pratyaya lAgyA hoya to praha dhAtunI pachI ane pratyayanI AdimAM umeravAmAM Avela zuM (3) dIrdha thaI jAya che. pradU+tA- ++tA- w ttA =prahItA-te grahaNa karaze. nahiva-ame bee svapnamAM grahaNa karyuM.-ahIM pratyaya parIkSAne che tethI A niyama na lAge che 43 434 -zataH navA nArI:-rivAra para 4 . 4. rU5 be (kR, kR6) dhAtuone ane dIrgha trAkArAMta dhAtuone lAgelA ane dIrgha vikalpa thAya che, paNa je prayogamAM parikSAnA pratye hoya, AziSanA pratyayo hoya ane parapadane sajU pratyaya hoya te prayogamAM A niyama na lAge. -A+mArRttAnjhAkastA==AvarotA, varitA-oDhanAra, vRku-kRtA-vRwttA- va tA =ArItA-varaze, varanAra, 48 Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kR-ze-ggNa-tisukSa ti-titiSati, titariSati-te taravAnI IcchA kare che. vithi -te varaNa karyuM. ahIM parakSAne pratyaya che tethI A niyama na lAge. teriya-tuM ta . ka >> , ?? prajavariSI-te oDha-AziSane pratyaya che tethI A niyama na lAge. mAtariSINa-te DhAMko- , ru y. pravAgi -teoe oDhavuM-parasmapadane. sin pratyaya che tethI A niyama na lAge. mAtAgi -teoe DhAMkayuM-paramaipadane sid pratyaya levAthI A niyama na lAgyuM. che. 4.45 35 che rUTuM sid-gaziko mAne kA kA 26 che. be rU (kA ane ) dhAtuone lAgelA tathA 4 kArata-jemane cheDe dIrgha OM kAra che evA-dhAtuone lAgelA AtmapadanA 6 (fjU) pratyayanI AdimAM tathA Atmane padanA AziSanA pratyayonI AdimAM () vikalpa umerAya che. sin lU-jhaphpha- kannurU=bAvA=Arida, prAkRta teNe oDhayuM. zukra-kRta-aspRznata masjanmavadi, mata-teNe Adara karyo. RkArAMta- Astu+ta - a+AstR+++ta - Astara+iSTa-AstariSTa, AjJoI teNe DhAMkayuM AzI:+-++=AvANI =kAvariSada, vAvI te oDha kR+ - jhaskITTa=variSada, kRSI-te Adara kare. +jUlI-mastaphrI mAravIvI, mastIrvAda-te DhAMke. kAvArI, satArata tathA mAtA - A prayogomAM Atmapadane jin nathI, tethI A niyama na lAgyA. havA kAra 44rU7 | dhAtunA saMyukta akSara pachI hasva + Avyo hoya te ane Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 755 AtmapadanA signa ane ArvibhaktinA pratyaya lAgyA hoya te te pratyayenI AdimAM d vikalpa umerAya che. si-amRddhaSatAma=maskUriSAtAm, apAtAma-teo bee smaraNa karyuM. mArASa-skR SINa = WriSINa, gSaNa-te smaraNa kare. mata-teNe karyuM ke dhAtumAM zrada saMyukta varNa pachI nathI, tethI A niyama na lAge. 4.45 37 -autika che ja ! kA 28 | pUT dhAtune hakAra AdivALA ane takAra AdivALA azita pratyaya lAgyo hoya tyAre te pratyayanI AdimAM vikalpa umerAya che tathA dhAtupAThamAM jaNAvelA mI nizAnavALA dhAtuone ja kArAdi ane ta kArAdi mati pratyaya lAgyA hoya tyAre te pratyayanI AdimAM - vikalpa umerAya che. dhU-dhUtA-pUjUtA-dhokrU+tA-++tA=pavitA, potA-kaMpanAre. "" nizAnavALarastA- rastA =vitA, raddha-hiMsA karanAre dhAtupADamAM 1188 naMbarane mULa dhAtu raN che ane tene maunuM nizAna che. tethI rapaura thayela che. me 445 38. nidA | 4 | 4 21 che. nirake nisa sAthenA kul dhAtu pachI ja kArAdike ta kArAdi evA azita pratyaya lAgyA hoya tyAre te pratyayonI AdimAM ud vikalpa umerAya che. unA+ stA=nioSitA, nido-vyAkula karanAre. !! 445 38 ! jo 44 40 . ni ke niNa sAthenA ja dhAtune ane jIvatu pratyaya lAgyA hoya tyAre tene dUra nitya thaI jAya che. ni+ +ta =niruSita-vyAkula thayele, vyAkula karela. nittAvAra nivivA, , , , 4440 Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana -ra: savaH + 44 42 zrI AHi jaLanA dhAtune ane tudAdigaNanA 1341 naMbaravALA tranuM dhAtune savA pratyaya lAgyo hoya tyAre ravAnI pahelAM rU umerAI jAya che. B+vA-kR+vA- na vA -rivA, karIaA-jIrNa thaIne, umarane kAraNe hAni pAmIne-gharaDA thaIne. trazca+vA-vaizcasvA =zavA-kApIne . 4.4 41 che. karataH vA | ja | jha | 42 || dhAtupAThamAM je dhAtuo dIrdha 5 nA nizAnavALA jaNAvelA che temane ravA pratyaya lAgyo hoya tyAre tenI AdimAM --vikalpa lAge che. mU-mUrva-dra+ vA- va, rA -damana karIne. mULa dhAtu to 1231 naMbarane ma che ane tene mu+jha e rIte ka nuM nizAna lAgela che tethI DhabU banela che. | | 4.4 42 . dha vasa: tevA ja ! 4 : 4 }. zuddha dhAtune ane van dhAtune , jIvavuM-tavatu-ane javA-vA-pratya. lAgyA hoya tyAre te pratyayonI AdimAM --AvI jAya che susva-sudUphasvA=dhivA-mUkhyo thaIne. zudha+taH-zuduhRta:=zuSita:-bhUkhyo thayele, susavA-sudUtavAnU=zudhitavAna-bhUkhyo thayele ke bhUkhyo thanAra vasUA -3q++vA=SiravA rahIne. vasU+ta -36+phU+taH=SitaH rahelo. va+tavAna-3pU+rta vAna=afpatavAnuM -rahele, 999 va nivAse dhAtu che. || 41 4 43 . sumitra: vinoda-arthe || 4 4 4 2158 naMbaranA "vimehana arthavALA sun dhAtune ane pUjA vALA anna dhAtune #, jIvatu ane navA pratyayo lAgyA hoya tyAre te pratyayonI AdimAM rUd umerAya che. visphamUhU+tA=vihumatA-vimeha pAmela-vizeSa Akula vyAkula thayele. Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 757 vi+lubh+i+tavAn = vilubhitavAn-., " , " lubh +tvA-lubhU+i+tvA = lubhitvo-vibhADa pAbhIna-mAsa vyAsa yAna. aJcaJc+taH-aJc+i+taH aJcita:-pUnayeto aJca+tavAn-ac++tavAn--aJcitavAn-,, ac+tvA-aJca+i+tvA=aJcitvA-pUchane lubdho jAtma:-sima suNya thayo-vibhAhana artha nathI. udaktaM jalam-pAe yu-pUnama nathI. // 4 // 4 // 44 / / pUG-klizibhyo navA // 4 / 4 / 45 // pUcha dhAtune bhane kilazU dhAtune kta, ktavatu bhane tvA pratyayo dAyA hoya tyAre te pratyayonI AdimAM vikalpa thAya che. pU+ta:-pU+i+ta:-po+s+taH pavitaH, pUtaH-pavitra thayeto. pU+tavAn-pU+i+tavAn-po+itavAn pavitavAn , pUtavAn-,, ,, pU+tvA--pU+i+tvA pavitvA, pUtvA-pavitra dhana. klizUkliza+ta:-klizU+i+taH klizitaH, kliSTa:-leza pAmelA kliz+tavAn-kliza+i+tavAn klizitavAn , kliSTavAn-seza 42nArA. kliz+tvA-kliza+i+tvA=klizitvA, kliSTvA-seza pAbhAne. che 43 4 4pa che saha-lubha-iccha-ruSa-riSaH tAdeH // 4 / 4 / 46 // sah , lubh , menu iccha 35 thAya che te iS dhAtu, ruS mana riS e badhA dhAtuone marAtu evA sakArAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre te pratyayonI AdimAM Tu vikape thAya che. saha+tA-saha+i+tA-sahitA, soDhA-sana 42nAre. lubh+tA-lubhU+i+tA-lubhitA, lobdhA-somAnArI-sAdhanA. iSa+tA-iz+s+tA eSitA, essttaa-624naa2| ruS+tA-roS+s+tA-roSitA, roSTA-zaSa 42nAre. riS+tum-reS+i+tum=reSitum , reSTum-DisA 421 / mATe. / 4 / 4 / 4 / / Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana it-Rdha-bhrasja-dambha-zri-yu-UNu-bhara-jJapi-sani-tani-pati-vR-Rta. daridraH sanaH // 4 / 4 / 47 // bhanI mata iv che sevA div pagere dhAtumA bhane RdhU , bhrasj , dambhU , zri, yu, Urgu, bhar , zapU , san , tan , pat , vR ( pU ta vRga tathA vRG), sane hA RkArAMta dhAtumA tathA daridrA dhAtu-me maghA dhAtu pachI san pratyaya lAgyo hoya to ta sannI 59sA iT vidathe bhe2|5 che. mata ivdiv -- diva+Sati - dideva + i+Sati = didevirSAta, duyaSati-te 2bhavAne che che. RdhURdhkSati-ardidh+i+Sati-adidhiSati, isati-te 15 42vAna che che. bhrasjbhUjaSati-bibha+i+SatibibharjiSati, vibhakSaiti-te 5:1vAna-bhUpAne che che. dambhUdambha Sati-didambha+i+Sati-didambhiSati, dhipsati, dhIpsati-te 6 karavAne Irache che. zrizri+Sati-zizri+i+ti-zizre+iSati-ziyiSati, zizrISati- sevA karavAne Icche che. yu+Sati-yuyu+i+Sati-yiyo+iSati-yiyav+iSati=yiyaviSati, yuyuusstimizra karavAne Icche che. UNupra+UNu+Sati-pra+Urjunu+i+Sati-proNunava+iSati-proNunaviSati, proNunUSati-DhAvAne dhache che. bhR+Sati-bibhara+i+Sati = bibhariSati, bubhUrSati-maravAne che che. jJapizapijhSati-jijJapay+iSati-jizapayiSati, zIpsati- satoSA che che vagere artha. Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 759. sansan+Sati-sisan++Sati=sisaniSati, siSAsati-hevAne che che. tan+Sati-titan++ti=titaniSati,titaMsati,titAMsati-vistAra 42vaanelAMbuMkaravAne Icche che-tANuvAne Irache che. patpat+Sati-pipat++Sati=pipatiSati, pitsati-5vAne 32che che. prA++Sati-prA+viva++pati-prAvivariSati, prAvivarISati, praavuvrsstioDhavAne Icche che. vR+Sate-vivara+6+Sate-viSa+i+pate-vivariSate, vivarISate, vuvrsstesArI rIte sevA karavAne Icche che. hI -tutR+Sati-titara++Sati-tita ISati-titarISati, titIrSati-taravAne dhanche che. daridrA-- daridrA+sati-dvidaridra++Sati=didariTriSati, . didaridrAsati-duHbhI. yavAne che che. // 4 / 4 / 47 // -smi-pU-abja-azau-ka-ga-ha-dhR-pracchaH // 4 / 4 / 48 / / __ R, smi, pU (AtmanepahI), aGg , az (pAMyamA manA), 74 mathuna pAMya dhAtumA-kR, gR, dR, dhR tathA praccha mAyAmAne dAsA 'sannI pahelAM 6 umerAya che. R+sa+ti-ari+sa+ti-arira+isati aririSati-ta. pAne che che. smi+sa-te-sismaya+sa-te-sismaya+isate sismayiSate-bha24Ane sapAne-mA 22 sapA- che che. pU+sa+te-pipavanasate-pipa+isate-pipaviSate-pavitra yavAna che che. aj+sa+ti-ajij+sati-aji+isati = ajijiSati-bhAvAne 5che che.. az+sa+ti-aziz+sati-aziza+isati=aziziSati-vyApavAne che che. Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana virISati-vikSepa +u+ti-vika+ti-viddhati=viiita, karavAne Icche che, jUo, 43 46 35 sUtra :+sa+ti-niza +kSati-nir--sati=niiitta tathA binarIti-gaLI javAne Icche che. AnaMda+6+te-Ari+sate-vidhaEd=mAiiSate, Adara karavAne Icche che. A+g+7+te-viSar -sate-aviSar + hasate = rahevAne Icche che. R+5+ti-vi%0%0+kSati=viSTichati-pUchavAne Icche che. viSariSate, sthira dantaH sattva || 4 | 46 46 || daina dhAtune tathA hasva kArAMta dhAtune lAgelA viSyakALanA tathA kriyAtipattinA sva AdivALA pratyayeA dRzya vALA banI jAya che. 7+ti-na+hati niSpati ta haNuze. kArAMta+sthati--rkati yiMti-te karaze. !! 45 46 49 !! 45 46 48 !! ta-ta-nRta-ane-var: gaNittaH savertA | 4 7. | 4 | 10 || 1325 athavA 1490 kRta (chaThTho gaNu ke sAtamA gaNu), chaThe gaNuM 1369 ta. cothA gaNu 11para vRta, rudhAdigaNu 1480 r ane rudhAgiNu 1481 tUr e dhAtune lAgelA cit sivAyanA AdimAM sa kAravALA pratyayeA eTale sva ke sasa--pratyayeA heAya te temanI AdimAM jJa vikalpe umerAya cheeTale sva vALA pratyaya lAgelA hAya tA vikalpe rUkSmavALA thaI jAya che ane savALA pratyaya hAya tA vikalpe dUdhavALA thaI jAya che - +ti-nRt+ ti=kRtiSyati tathA sthaMti-te kApaze. sana vRttati-vRdyuta-nivRt+ti-citiSati gaDhavAne Icche che. - nU+tina+kSya-nardiSyati tathA nasmRti-te nAcaze. tathA nivRttati--te Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtho adhyAya-caturtha pAda chUta-achabai=ArdiSyatva tathA maracharcatte ramata athavA dIpata san - tRti-tRtitakTrapati = tiSita tathA tivRti-te anAdara karavAne Icche che. avArtAt teNe kApyuM--A prayogamAM rasa pratyaya lAge che, tethI A niyama na lAge. che 4.45 50 che gamaH anAtmane // 4 / 4 / 51 // Atmane padanA na hoya evA Arita kakArAdi pratyaya Ama dhAtune lAgela hoya tyAre zravALA pratyAyanA ne phugdha thaI jAya che. ane kavALA pratyayana ne uSa thaI jAya che. - jAti -mukhyatiniSpati te jaze. san-adhi+gam+sa+da+tA-adhi+gam-adhinigam+iSitA adhiji gamiSitA zAca-zAstranuM jJAna meLavavAnI IrachAvALA che. saM:i-saMgama kare-A niyama AtmapadamAM lAgatuM nathI ane A prayogamAM AziSinA Atmapadane lai pratyaya che. 4 : 4 51 nora | 4. 4. para ja Atmane padanA na hoya evA gati sakArAdi tathA takArAdi pratya -nu dhAtune lAge tyAre te pratyayenI AdimAM - umerAya che. pra++sthati-jUthati= naviSyati-pAne melaze. jha+ga+skU+ta-nuksa+7=prAraznoi pAne melyo. A prayogamAM Atmapadane ta pratyaya che, tethI A niyama na lAge. | 4 4 | para kamara | 4 | 8 | dharU | Atmane padanA na hoya evA sakArAdi ane sakArAdi gati pratya. je gAma dhAtune lAgyA hoya te te pratyayonI AdimAM durumerAya che. sthiti= sthati=# fbbata te cAlaze. pra stu - tu mituma zarUAta karavA mATe. Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ++Ste pramaM sthale--te AraMbha karaze--ahIM AtmanepanA pratyaya che tethI 546 45 53 // manu` ma na thayuM. 762 4 || tuH || 4 | 3 | AtmanepadanA na heAya evA kSNa dhAtu hAya ane te m dhAtune takArAdia (tur ke tRna ) pratyaya lAgyuM! hAya tA te takArAdi pratyayanI AdimAM ph-6 -umerAya che. A +tA-m+s+tA=mitA--cAlanArA. pra++tA-pramantA-zaruAta karanArA--ahIM m dhAtu AtmanepadI che. tethI prarmanA na thAya. juo gaNapA 5 4 4 4 545 Tu vidhAnanA niSedha na vrukSyaH || 4 | 4 | 11 | jyAre AtmanepadI na heAya tyAre dhRta vagere (vRt, candra, sad,, rASTra, p) pAMca dhAtuone lAgelA kArAdi tathA takArAdi pratyayeAnI AdimAM 6-8-umerAtA nathI. Ama te! A pAMce dhAtu AtmanepadI ja che chatAM gAjapA. niyama dvArA cavALA pratyayeA lAgyA hAya ke sa-san-pratyaya lAgyuM hAya tyAre e dhAtuo viSe AtmanepadI bane che eTale jyAre AtmanepadI. na heAya tyAre A niyama lAge. vRta+sthati=varyaMti-vaze. cand+yaMti =cantayati-jharaze. san faga+afa=faggafa-qd'qla Say Y. Farg+afa=facuzzafa-32912 2018 D. navarAt anusvArataH // 4 | 4 | 16 | je dhAtu eka svaravALA hAya ane dhAtupAThamAM anusvAranA nizAnavALA batAvela DAya tevA dhAtune lAgelA t evA takArAdi ane sakArAdi pratyayAnI AdimAM 6-r-umerAtA nathI. || 4 | 4 | 55. Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pATha 763 vastA=AtA-pInAra athavA rakSaNa karanAra. avadhI-teNe vadha karyo-A pragamAM vadha dhAtu be svaravALo che ethI 6 umerAyela che. (44pa6 ! va-zi-zivaH || 4. 4 pa7 cheDe 4 varNa (hasva ke dIrdha ) vALA evA eka svaravALA dhAtune lAgelA ni saMjJAvALA pratyenI AdimAM umerAtuM nathI. tathA di dhAtune ane kartha dhAtune lAgelA saMjJAvALA pratyayenI AdimAM -umerAtuM nathI. ja va - ghara -vRtaH-varela-svIkArela. sva=to tarIne. tti =zrita -sevAyele. - jhaLuM+=kaSurayA-DhAMkIne. vAsta-jAturaMta: = vArita -jAgele-ahIM eka svaravALA dhAtu nathI.. jatA -varitA- varanAra-ahIM je takArAdi pratyaya che te vitta saMsAvALA nathI. che 44pa7 | savAra 4. jhA 18 ekasvaravALA je dhAtune cheDe 3 varNa (hasva 3 ke dIrdha ) hoya te tene lAgelA ti saMjJAvALA pratyenI AdimAM Tu-umerAtA nathI. puta yuvA-mizra thayela. +nA=jUnaH-lagele-kApI nAkhele. kavitA tathA RvitA A baMne prayogomAM je takArAdi pratyaya che te kritu saMjJAvALA nathI. 5 45 45 58 che prada-muzca sanada ja ! 4 / 26 che. je dhAtu savarNavALA che tene lAgelA san pratyayanI AdimAM phU - umerAtA nathI tathA pradu dhAtune ane juThTha dhAtune lAgelA san pratyAyanI AdimAM paNa i--umerAtA nathI Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 che. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kavaNuM -- +mati=hati-rAvAne Icche che. grahU-- pra+kSati-jJaxhU-gir-nirde+pati-nivRkSati-grahaNa karavAne Icche che. zud zuha+sati-zunu jItyudjIyuddaSati=vukSati-gUDha-gupta-rAkhavAne Icche 5 46 4 | 5 / / svArthe || 4 | 4 | 6 || . je sad svAmAM AvelA hAya te sannI AdimAM 6 umerAtA nathI. zu+mate gugupsate jugupsA kare che. svA sUcaka san mATe jue prajApA soya-tri-petiH yoH // 4 ! 4 / 6 dhAtupAThamAM je dhAtuA che nizanavALA batAvela che temane lAgelA tathA vastu pratyayanI AdimAM phrUT-umerAtA nathI, tathA ceAthA gaNunA rI dhAtune ane 997 naMbaravALA svati gaNunA zri dhAtune lAgelA teM -jjata-tathA tavat--vatu-pratyayeAnI AdimAM umerAtA nathI. kIya-~~ kAta:-rIna:-AkAzamAM gayele-uDelA. DI+tavat-DhInavAna * ,, fzvataH-phUna:sAjAvALA-seAjArUpa vRddhi pAmele fzvatavat navAna je nizAnavALA-trataH-trasta:-trAsa pAmelA. , trasU+tavat - trastavAn || 4 | 45 61 / vATa neTaH-pata || 4 | 4 | 2 | je dhAtune vikalpe haiM 66-umerAtA heAya evA eka svaravALA dhAtune lAgelA jJa tathA tavat pratyayAnI AdimAM rU umerAtA nathI. A niyama eka 962 vat dhAtune lAgatA natho. || 4545 6 !! / ! :9 Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 76pa kUtara--siddhi pAmele (vikalpa dRDha mATe ju. 45 45 38 ) vadhu+tavatararaddhavAna, mULa dhAtu 1188 ra hiMsA karavI tathA siddhine meLavavI. tataH-paDe--A prayogamAM sUtramAM je te prathama gaNane naMbaravALe vat dhAtu che. 1 4 4 5 62 che. paM-una-ne garva che ja. 4 9 rU . sam, ane ane vi upasargo pachInA sat dhAtune lAgelA ke vastu pratyayonI AdimAM ru umerAta nathI. sa+matA kamaLaH pIDA pAmela athavA gayela. sm+ard+tvt-smrnnvaanni+ +ta =pAmele ni+a+tvt-nyrnnvaanviSNa+ta =ca -gayela vi+arda+tavat = vyarNavAn ati-pIDA pAmelo-A prayugamAM sam, ni ke vi upasarga nathI. che 4 4 5 63 che, gava mera 4 | 4 64 che. mavidU-sapI -"najIka' evo artha jaNa hoya te gama sAthenA marDa dhAtune lAgelA che. tathA jIvatu pratyenI AdimAM umerAta nathI. ama+maheMtA-3 :-pAsene. ami+a+tava-imyavA-, samidvitaH-prakhyafhaMtaH sona: tena ThaMDIne lIdhe pIDAyelo dIna mANasa. ahIM "najIka artha nathI paNa "pIDA" artha che mATe rU umerAyela che che 4 43 64 varte vRtta je 4. 4. dara | graMtha saMbaMdhI artha jaNAtA hoya tyAre jene preraka ja lAge che. evA kRta dhAtunuM ta pratyaya lAgatAM vartita ne badale vRtta rUpa thAya che. mRtapitta-vartitaH ne badale vRtta thAya-vRttaH puna: chAbavidyAthIe guNaprakaraNanuM adhyayana karyuM. guNaprakaraNa e graMtharUpa che Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 766 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vartata kukannumamU-kuMkuma-kesarane vartavAmAM AvyuM kesarane kAmamAM lIdhuMahIM kRta dhAtunA arthane saMbaMdha "grantha" sAthe nathI. paNa "kuMkuma' sAthe 4 4 65 pRpa-rANaH pAme che. 4. 4 5 66 pRd dhAtune ane rAju dhAtune jyAre ja ane vadhu pratyaya lAgelA heya ane "praga9bha'-'sabhAne jitI lenAra" athavA "keIthI na dabAnAra' e artha jaNa hoya tyAre ja ane jIvatu pratyayonI AdimAM 6 umerAta nathI. pRSataH- dhRSTa -praga9bhasabhAne jitI lenAra athavA dhITha. vi+rAhu+ta - virArtA-pragalsa , gharSataH tathA virAsataH e bane prayogane pragabha" artha nathI, rSata -dhasI gayela. virAtiH-haNele. 45 : zarAne | kA d7 | --duHkha-artha ane pAtra eTale "jazu avagahaNa na karI zakAya" evo artha jaNAto hoya te vALa dhAtune lAgelA tathA jevA pratyenI AdimAM 6 umerAto nathI. sta-Im dukha. sUkta-g: ni:-duHkharUpa agni. ramata-STa vanamU-kaSTa eTale gahana arthAta vana evuM gahana che ke temAM pesI zakAya evuM nathI. jIvataM svargamU-ahI "sanuM karyu" evo artha che paNa kaSTa" ke "gahana" artha nathI, 44 67 g: virAje che kA kA 68 puna dhAtune lAgelA ane vadhu pratyayonI AdimAM TU lAgata nathI, je "vizabda eTale "vividha zabdovALuM' e artha na hoya te. puNa rajju-jenA badhA avaya sarakhA che evI deraDI. yuvA-badhA sarakhA avayavALe. avaguNita vAca-vividha zabdovALuM vAkya. ahIM vizada artha hevAthI thaI gayela che. Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 767 24-dhUke : 1 4. 4 / 1 / dardU ke daMr dhAtune pratyaya lAgyo hoya to tenuM datta athavA daM 7 ne badale daDha rUpa thaI jAya che je balI'-balavAna thatA artha hoya tathA bIje "skUla" jAte artha hoya . dRDha:-balavAna athavA skUla. tam ane daMhita-vadheluM. A baMne prayogone artha "balavAna' nathI ke "skUla" nathI, tethI A niyama na lAge. sudha-vidhi-svAnta-davAnta-4-fJ-10- bADha-parivRhaM mantha-svara-manam-tama-sakta aspaSTa-gnanAyAsa-mRrI-5mI | 4 | 4 | 70 . maLela artha jaNAto hoya te luma dhAtune lAgelA ja pratyAyanI AdimAM TU na lAge. zu+ta=sudha, "svara'-avAja-artha jaNAtA hoya te vi sAthe philma dhAtune lAgelA ja pratyayanI AdimAM dar na lAge, vi+mita=vidhi, mana" artha jaNAtuM hoya te havana dhAtune lAgelA ghA pratyAyanI AdimAM ruTa na lAge. svataM=svAnta, 'aMdhakAra" artha jaNa heya te havana dhAtune lAgelA 9 pratyAyanI AdimAM TuM na lAge. vasta= vAtta, Asakta" artha jaNAto hoya te rad dhAtune lAgelA jI pratyAyanI AdimAM phar na lAge. Dhaz+d=Ana, "aspaSTa' artha jaNAtuM hoya te maracha dhAtune lAgelA ja pratyayanI AdimAM ru na lAge. 4+4=fTa, anAyAsa artha jaNAtuM hoya te dhAtune lAgelA jI pratyayanI AdimAM TU na lAge. pusta=ASTra, ghaNuM" artha jaNa heAya te vAr dhAtune lAgelA je pratyAyanI AdimAM TU na lAge. vAta vAra, "vAmI' artha jaNAtA heya te vara sAthenA vRdu dhAtune lAgelA ja pratyayanI AdimAM TU na lAge. parivRtta-rivra, Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana phumata-zuSa samudra:-mathelo samudra-khaLabhaLela samudra uM vastrajaiH gavALAe maLeluM-valoveluM vi+rimata-vidhiH vara:-avAja. varta m-vAnta-manaH-mane. vanarUtam-dAnta-tama:-aMdhakAra. hastam--samU-Asakta, chU+mU-STi -avada-aspaSTa Tz-wiSTamU-anAyAsAmU-prayatna vagara sAthe athavA eche. prayatna sAdhya. grAhRta-vAtama-mRNA-bhuMsuM-ghaNuM. varjiMkratA-rijhUMDha:-mu:-svAmI. sumitakSebha pAmeluM. "maLeluM" artha nathI. rimita , fatfmataH-"avAja' artha nathI. nitaku-meghanI garjanA, "mana" artha nathI. vanita-, vani "aMdhakAra" artha nathI. strajita-lAgeluM, "sata-Asakta-artha nathI. chita{-aspaSTa artha nathI. tama--gamana. "anAyAsa" artha nathI. vAtimU-prayatna. dhaNuM" artha nathI. varaphraMhita-vadheluM. "prabhu artha nathI. A badhA prayogomAM sUtramAM jaNAvelA artho nathI eTale rudra lAgela che. 4 4. 70 | prAtaH ! jA jA 72 che. dhAtupAThamAM je dhAtuo nA nizAnavALA batAvelA che temane lAgelA jI ane vadhu pratyayonI AdimAM TU na lAge. mikatA=miniTa-cIkAzavALe. divAdigaNane 1180 naMbarane nid dhAtu milkatatva=nivAcIkAzavALo. A banne prayogamAM nirmA -nivA-dhAtu "A nizAnavALA che. che 44 71 | Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 45 45 72 laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 769 navI moha-mArabhe che ka aa 72 mA nizAnavALA dhAtuone "bhAva" arthane sUcavanAra ane "AraMbha arthane sUcavanAra ane vahu pratyaya lAgelA hoya te te pratyAyanI AdimAM 8 vikalpa lAge. hitam, ni-cIkAzavALuM thayela. prati, prasana:-cIkAzavALA prohitavAna, praminavAna , rAH jarmaNi : 4 4 73 . rA dhAtune "kamanA arthamAM ja ane vatu pratyaya lAgyA hoya te te pratyenI AdimAM Tu vika9pe lAge che. ti:, rAja vA ghaTaH Rtu-ghaTa karI zakAya ema che. che. 44 73 || je sAntAnta- pU sta-paBchanna-jJaa | 44 / 74 | preraka javALA dhAtune ja lAgyo hoya te tenAM be rUpa thAya chemita, sAnta-damAyela. preraka vALA dhAtune # lAgyo hoya te tenAM be rUpa thAya che- mita:, rAta:-zAMtazamana karAyela. preraka ni vALA 9 dhAtune jo lAgyo hoya te tenAM be rUpa thAya chepUritA, pUrva -bharAyela. preraka ni vALA vAt dhAtune ja lAgyo hoya to tenAM be rUpa thAya chehAzita:, rataH apAyela-dAna karAyela preraka ni vALA kavara dhAtune # lAgyo hoya to tenAM be rUpa thAya chesvAti, rASTa-grahaNa karela, svarA dhAtu curAdigaNamAM 1842 naMbaranA che preraka ni vALA 46 dhAtune ja lAgyo hoya te tenAM be rUpa thAya che chAditA, channa-DhAMkele. preraka ni vALA n dhAtune ja lAgyo heAya te tenAM be rUpa thAya che- zApita, -jaNAvele. che 44 74 che 49 Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zvasa-japa-vama-ruSa-tvara- saMghuSa-Asbana - amaH // 4 / 4 / 75 // TM ane Rtu pratyayeA lAgyA hAya tA kSat dhAtunAM be rUpa thAya e zvas 770 zvasitaH, zvastaH-zvAsayukta vizvasitavAn, vizvastavAn-vizvasta TM ane ttavatu pratyayeA lAgyA hAya te v dhAtunAM me rUpa thAya che. jap japitaH, japtaH - 04 urela japitavAn japtavAn kta bhane ktavatu pratyayo lAgyA hoya to vam dhAtunAM me 35 thAya che. - cam taH - vabhela. vamitaH, vAntaH- 0 vamitavAn vAntavAn-,, , " TM ane vastu pratyayeA lAgyA hAya tA dh dhAtunAM be rUpa thAya che-- ruS ruSitaH, ruSTa: :: - roSesa. " ruSitavAn, ruSTavAn-,, jJa ane vastu pratyayeA lAgyA heAya te svar dhAtunAM be rUpa thAya che-- tvar Asvan "" aka:, qui:-caka. tvaritavAn, tUrNavAn-,, TM ane vastu pratyayeA lAgyA hAya tA saMkSub dhAtunAM be rUpa thAya che. saMghuS saMghuSitau damyau, saMghuSTau damyau - sArI rAte savAna uranArAme vAchaDA saMghuSitavAn, saMghuSTavAn- neNe ghoSaNA rela che. jJa ane vastu pratyayeA lAgyA hoya tA A sAthe svanuM dhAtunAM khe 35 thAya AsvanitaH, AsvAntaH-vAvA. AsvanitavAn AsvAntavAn 39 "" Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 771 ane rAvatu pratye lAgyA hoya te mama sAthe mam dhAtunAM be rUpa thAya che abhi+am amitA, makhyAnta-sAme gayela. mamatavA, abhyAtavAnuM , che 44 75 che hRAoma-vi-pratire che. ka. 76 che kaza" lema "vismaya ane pratighAta artha jaNAta hoya ane d dhAtune ane vatu pratyaya lAgyo hoya to te pratyenI AdimAM TU vikape lAge che. dRpitA , hRSTaH risAda-dIptivALA-camakavALA-keza-vALa. duSita hRSTa roma-rUMvADAM vaDe harSa batAvAye-rUMvADA khaDAM thayAM duSita: dRSTaH jaitra - rautra vismaya pAme. dRSitAH hRg: dratA AghAta pAmelA dAMta-AMbI gayelA dAMta. !! 44 76 che. pavitA | 4. 4. 77 che. apa sAthe vAt dhAtune je pratyaya lAgyo hoya to te pratyayanI AdimAM chu vikalpa lAge ane vA ne vikalpa thAya. mA+kyA+DUta =apavAti, avanitApUjita. . 4 4 77 che ni-rA-vara-vetara niyAniTaH tharA || 4 478 munna, dara , jI (s vALa ) dhAtuone parakSA vibhaktinA thakU pratyayanI AdimAM 2 vika9pe lAge che. jene tR pratyaya lAgatAM nitya nathI lAgato eTale ThAmuke chUTuM ja lAgato nathI evA svarAMta dhAtuone parakSA vibhaktinA thavuM pratyAyanI AdimAM vika9pe lAge che tathA kUvuM pratyaya lAgatAM je dhAtuone chUTuM ja lAgato nathI evA mULa makAravALA dhAtuothI lAgelA parekSiAnA thavuM pratyayanI AdimAM rUdra vikalpa lAge che. pha--sunathaq7+phTatha = sanatha, sIM--tuM saryuM-banAvyuM. daradazarathalU-Tarsa - ra ya - dIThuM-joyuM. -samU++tha-saMvaritha, saMvarya-te saMskAra karyo-sudhAyuM. svarAMnA+ nyAyiya, yayaya--tuM tA-go. Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana makAravALA- vasthaghaT++-Si, vAra-te pakAvyuM-rAMdhyuM. bUtha- rajU+tharavitha-te rAMdhyuM pri+-zizirU+tha-phitraya -te sevA karI. chellA A be prayogomAM vRndra pratyaya lAgatAM vikalpa chuTu thAya e vadhu dhAtu che ane tRjU pratyaya lAgatAM nitya TU thAya e ci dhAtu che. prastutamAM te tRnna pratyaya lAgatAM bilakula 6 na thAya evo dhAtu apekSita che. 5F-++=+ftha kheMcyuM-ahIM mULa dhAtu te naMdakAravALo che ane pachI akAravALe thayela che. potAnA mULa svarUpamAM dhAtu makAravALA hoya ema ahIM apekSita che. ke 4 4 5 78 . trAtaH | 4 8 / } pju pratyaya lAgatAM jene nitya Tu nathI lAgatuM eTale je dhAtu nitya anidra hoya evA kArAMta dhAtuthI lAgelA parokSAne thavuM pratyAyanI AdimAM TuM na lAge +=+-+-gadarya-tuM harI gayo. svA+- sAtha-sakvari-tame avAja karyo-A dhAtu nRtra pratyayamAM nitya aniTu nathI paNa maukAranA nizAnavALo hovAthI tene vikalpa lAge evo che. (juo, 4 4 38) 4 6 79 che -- -ga phu che . 480 || 25, phai, ye ane mad dhAtuone lAgelA parIkSAnA patnI AdimAM phuTa lAgI jAya che. E+tha-Da6-45-aru-mA+ smAraka-tuM gaye. graMtha-vR-va-vava+9-vavariya = teM svIkAryuM sam+vye+tha-sam+vyevye-vivye+i+tha -- saMvivyay+i+tha =saMvivyayitha-te DhAMkayuM. artha-aTU-mAphU=bAriya-te khAdhuM. 4480 - -" -zu-: vyanA polAcAra | 4. kADhazA 3, , , stu, Tu, chuM, ane su e sivAyanA tamAma dhAtuone tathA sAthenA dhAtune eTale chU dhAtune AdimAM vyaMjanavALA pakSAnA pratyayo lAgyA hoya to te pratyayenI AdimAM ddhi lAge che. Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 773 saMvaraku+A-saMvara++va-saMjavi -ame be e svapnamAM saMskAra rA+-ArU+va-viva-ame bee svapnamAM ApyuM. vizva- vide-vide=thiyade-ame be e svapnamAM saMgraha karyo. -ame bee svapnamAM karyuM-ahIM s sAthene dhAtu nathI. nIcenA prayogomAM je dhAtuo. sUtramAM vajelA che te dhAtuonAM udAharaNa ApelAM che vR4-ame be svapanamAM saryA-gayA. varcura-ame bee svapnamAM svIkAryuM, vavRde-ame bee svapnamAM sArI sevA karI. vamartha- dhAraNa karyuM tuNotha-te stuti karI. sudrotha-tuM dravyo-jharyo suzotha-te sAMbhaLyuM. sutroja-tuM saheM-gayo. A badhA prayogomAM sUtramAM varjelA dhAtuo hovAthI zu thayo nathI. 40-13 5 vagere dhAtuo sivAyanA tamAma dhAtuo' kahevAthI ja $ dhAtu ApoApa AvI jAya che chatAM sUtrakAre sUtramAM ema zA mATe umeryuM ? samA-zaMkA barAbara che, paNa zra dhAtunAM be jAtanAM rUpa thAya che eka to juvALuM ane bIjuM zuM vinAnuM. e bemAMthI A sUtramAM vALuM ja chu rUpa levuM ane 6 vagaranuM nahIM levuM-evuM jaNAvavA sUtrakare sUtramAM chu pada umerela che. | 4 : 4 81 che va- ra-trAtaH vevasa: || 4 4 82 . gham dhAtune, eka svaravALA dhAtune, ane mAkArAMta dhAtune parikSA ne vana - - pratyaya lAgyo hoya to tenI AdimAM phar lAge che. ghara-gharU+ vana+rUvan-+vastrajJakSivAnuM jamelebhajana kareluM. Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774 siddhaubhaya zanuzAsana sa4212vA dhAtu-ada+vas-Ada+i+vas-AdivAn AkArAMta dhAtu-yA+vas-yayA+i+vasa-yayivAn-gayesI. vidvAna-vihAna. 248 52zakSAnI vas nathA 545 vata'bhAnanA che. tethIvidivAn / thAya. tuma! sUtra 14 / 2 / 22 // // 41 4 1 82 // gama-hana-vidla-viza-dRzaH vA / / 4 / 4 / 83 / / gam , han , tathA lAbha mathaM vaannch| sgun| naya56 vid tathA viz sane dRzU dhAtumAne sAyetA vas-kvas-pratyayanA mAhimA iTa vida sAga cha. gam+vas-jagam+i+vas-jagm+ivas = jagmivAn , jaganvAna-gayesI. han+vas-jaghan+i+vas-jan+ivasU-janivAn , jaghanvAn-74 nA. vid+vas-vivida+i+vas-vividivAn , vividvAn-sAna pAmanA2. viza+vas-vivizu+i+vasa-vivizivAn , vivizvAn-praveza 42naare| dRza+vas-dadRza+i+vas-dadRzivAn , dadRzvAn lenaa|. // 4 // 4 // 8 // sicaH abjeH / / 4 / 4 / 84 // aGg dhAtune sic pratyayanI mAhimA iT thAya che. aGg+t-A+I+s+i+t=AGg+I+3+t=AjIt-to mAnyu. che 45 45 84 che dhRga-mu-stoH parasmai // 4 / 4 / 85 / / pAMyamA zunI, dhUga, mIna ne| su bhane mIna gunA stu dhAtuone parapadane sid pratyaya lAgatAM tenI AdimAM ru thAya che. dhU+t-adhU+I+ma+I+t-adhau+I+i+t=adhAvIt-te 55yo-4cyA . su+t-asu+I+sa+i+t-asau+I+i+t asAbIt-prasava thayo. stu+t-astu+I+s+i-t-astau+i+I+t=astAvIt-tara stuti rI 414 / 85 / / yami-rami-nami-AtaH saH antazca / / 4 / 4 / 86 // yam , ram , nam dhAtumAne mAsA tathA Ata ghAtumAne vAlA parasmapadanA signa pratyayanI AdimAM rUd thAya ane d thavAnI sAthe makArAMta dhAtamAna m 5chI tarata 4 sU umerAya che. tathA ma ta ghAtuna A pachI tarata ja zuM umerAya che Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya -caturtha pAra 77pa yam+t-ayam+s+I+sa+i+t ayaMsa+I+i+t ayaMsIt-te 752bhyaaaTakyo vi+ram+t-vi+a+ram+s+I+s+i+tvya raMsIt-te vi2bhya! - 212 gayo nam+t -a+lam+s+I+sU+i+t-anaMsU+I+i+=anaMsIt-te nabhyo. yA-a+yA+sU+i+s+tAm-ayAs+iSTAm=ayAsiSTAm-te me lyA-gayA. // 414686 // Iz-IDa: se-dhve-sva-dhvamoH // 4 / 4 / 87 // izU mane ID pAtumAne yAlA vartamAna vitina se sane ve pratyayo ane kriyApadane lAganArI paMcamI vibhaktinA sva ane vam pratyenI AdimAM dar thAya che. Iza+se-Iza+i+se IziSe-tuM samartha che. Iz+ve-Iza+i+ ve Izidhve-tame samartha cha!, Iza+sva-Iza++dhvaIziva- za-samatha-thA. Iza+zvam-IzU+i+dhvam = Izidhvam-tabhe samartha thAmA. ID+se-ID+i+se IDiSe-tu stuti 42 che. ID+dhve-ID+i+dhve IDive-tame stuti 41 ch|. ID+sva-ID+i+va-IDiSva-tu stuti 42, Ii+dhvam-ID+i+dhvam IDizvam-tame stuti re!. // 4 / 4 / 87 // rutpazcakAt zit-ayaH // 4 / 4 / 88 / / rud pore pAya (rud, svap , an , zvas , jakSu ) dhAtuyAne mAdibhAM kAra vagaranA vyaMjanavALA sita pratye lAgyA hoya te te pratyenI pahelAM phUTU umerAya che. rud+ti-rud+i-ti-roditi- te rove che. svap+ti-svap++ti svapiti-te sUrI che. pra+an+ti-prANa+i+ti-prANiti-te 7ve che. zvas+ti-zvas+i+ti-zvasiti-ta zvAsa se che. jakSa+ti-jA++ti jakSiti-te yAme che-mAya che. rudyAt-te 23-mA 35mAM mahimA yvaage| pratyaya che. Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 siddhahemacaMdra zabadAnuzAsana ti-te raDaze-A prayogamAM ati pratyaya che. svati - sUze. A , , , . 4. 4 88 phi-spoTa 44. 81. pUrvokta sat Adi pAMca dhAtuone hyastanavibhaktinA phi ane si pratyaya lAgyA hoya to te pratyenI AdimAM udaI umerAya che. satta- -Aro*=sarovIta-te raDyo-rAyo +-marpha+skaro+= rohI tuM raDyo !! 45 4 { 89 ! maH 1 ca | cha | ja | 20 che. at dhAtu ane 88mA sUtramAM jaNAvelA ha vagere pAMca dhAtuone hyastanI vibhaktinA hi ane mi pratyayo lAgyA hoya te te ddhi ane hi nI AdimAM mad umerAya che. annta-mA+masta=bhArata-te jamyo. ga -bA+ja+sa=endu - tuM jamyo. +- amastu=moDha-te raDyo. ka-akasma +aroDa-tuM raDyo. IT 45 45 90 che sad AgamanuM vidhAna sa-koDa : sad I waa 4 1? . samUsAthe tathA vari sAthe ku dhAtu hoya te nI AdimAM 4 umerAya che. samu+roti-saM+F+rIti-saMhavAti nyAmU-kanyAne zaNagAre che. vari+#ti-ri+++rIti-rikrarIti nyAy- , , , zaM-sanuM ja vidhAna karyuM hoya te kAma cAle ema che, prayAgamAM te kyAMya be 8 vALA prayoga jaNAtuM nathI te pachI Tu evuM zA mATe karyuM ? samA-zaMkA barAbara che paNa mUnidara-savila vagere prayogomAM jyAM s no jU thavAno prasaMga heya che tyAM huM ne 6 na thAya ane na ja rahe mATe ne badale Ta nuM vidhAna karela che. || 4 4 61 che Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda upAd bhUSA-samavAya-matiyatna-vikAra-vAkyAdhyAhAre | 4 | jI 12 .. zabhA, samUha, vAraMvAra yatna, vikAra, vAkayane adhyAhAra evA artho jaNAtA hoya te 3pa sAthenA dhAtunI AdimAM 6 umerAya che. nyAm 3pati kanyAne zobhAve che, tatra naH 35tantyAM amAruM sAmudAyika kAma che. govalam 3paNvanta-lAkaDAne pANImAM rAkhavAne vAraMvAra prayatna kare che. 3vastRtaM mukate-vaghAreluM khAya che athavA saMsakAreluM khAya che. sopAraM sUtrama-sUtra, vAkyane adhyAhAravALuM che eTale sUtrano artha samajavA mATe vAkyane adhyAhAra karavo paDe che. 445 92 kira srava | cha | ja zarU I vane-kApavAna-artha jato hoya te 31 sAthenA 3 dhAtunI AdimAM umerAya che. 35kSmIthe mawA: sunanti-madradezanA leke pheMkI phaMkIne kApe che eTale pheMkatA jAya che ane kApatA jAya che. 3pariti puSpamU-puSpane pheke che-kApavAne artha nathI. tethI ahIM na tha che 4 493 pratezca vadhe // 4 / 4 / 94 / / vadha-hiMsAne lagatA-vagha saMbaMdhI artha jaNAta hoya ke hiMsAne saMbaMdha jaNa hoya te prati ane 31 sAthe dhAtunI AdimAM ja umerAya che. prati+zILa-prati+++kIrNa=pratikrImU--e ja rIte 3InapratikrIma, 35%Irtham thA te kRSa! mUkAtu-he zudra ! tane hiMsA saMbaMdhI vikSepa thAo. hiMsA-artha prativAre narve-teNe navaDe cIrI nAkhyo. pratidIrgha vorama-te bI veryuM. ahIM "vadha artha nathI. || 4 5 4 5 64 ! Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4485 778 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana apAt catuSpAt-pakSi-zuni hRSTa-annAzrayAyeM // 4 / 4 / 95 // cArapagALA madayukta pazu kartA heya, annane-bhakSyane-athI pakSI kartA hoya ane Azrayane athI kUtare kartA hoya to Apa pachI $ dhAtunuM rUpa thaI jAya che. madira nau: du-harSanA AvezathI chakelo sAMDha zIMgaDAMvaDe bhekhaDane pADe che. mAhite kuro mArthI annane-bhakSya-khAvAnuM-meLavavAne atha e kukaDo ukaraDAne varALa che-ukheLe che. mAsikate zvA-Azrayano artha e kutara jamIna upara paDelA rAkhanA DhagalA vagerene varALe che vo viDio vA | 4. 4. 26 che. vi sAthe ja dhAtune "pakSI" artha heya te vizva ane vidira evAM be rUpo thAya che. viki, vikriH pakSI eTale pakSI-paMkhI I4496, prAta tu ra | 4. 4 / 17 che. gAya ke baLada kartA hoya te pra sAthenA tunuM prastun rUpa thAya che. prastuti nauH-gAya ziMgaDuM mAre che prastupUti vase mAtaram-vAcharaDA dhAvatI vakhate gAyane mAthuM mAre che prasuti taka jhADa jamIna phADIne Uge che. ahIM gAya ke baLada kartA nathI paNa vRkSa kartA che. nanA AgamanuM vidhAna 3tiH vAr naH attara | 44. 18 dhAtupAThamAM je dhAtu 3 nizAnavALA che te dhAtunA svara pachI no Agama umerAya che. nadu-nati -narw +ti naHti te samRddha thAya che. phudu- - makuve vanaspati vizeSa-eka prakAranI vanaspati 44981 447nI Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (448mA laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 77 muvA7i - --ma3mA ze te 4. ka. 11 / mur vagere ATha (mun, vinga , vid, sun , Dhin , phakta , vid, visa) dhAtuone tathA tR, deza, Th, guma, rUma dhAtuone jyAre vikaraNa rA pratyaya lAge tyAre e dhAtuonA svara pachI AgamarUpe - umerAya che. _muti -mu+ nyU+ti muti -te mUke che. viskati-pi+na+rA+mati=fjrAti-te bhAga kare che. tRkRti-tR+nU++mati=skRti-te hiMsA kare che-traphe che. da sa-da+ ++= +ti-te kaleza kare che. kRti-pu+nu++a+=+ti-te gUthe che. zubhU+ti-T++++ti=sumati-te zAbhe che. 3mati-3++++mati=3mati-te bhare che. namaH vase che. 4. 4 / 200 che. AdimAM svaravALA pratyayo lAgyA hoya tyAre jAm dhAtunA svara pachI na UmerAya che. namUnama ()=ma maiithuna dhaDa rUTa tu rakSAyameva | 4. 4. 06 . svarAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre radhu dhAtune svara pachI umerAya che paNa vadhunuM rAdhi thayA pachI je na umere hoya te mAtra parIkSAmAM ja umera, bIje kyAMya nahIM. pUnama (gham)===H-siddhi dva-rapU++q=fghava-ame bee svapnamAM siddhi meLavI. pitA-siddhi meLavaze. dhune raSi thayA pachI parIkSAmAM ja 6 umerAya che e niyama hovAthI ahIM raSa bhaviSyakALasUcaka zvastImAM che tethI pitAnuM nidhatA na thAya. 44101 mA vaparokSA-vi + 4. 4. 202 / pakSAnA pratyayone cheDIne ane rAt pratyayane choDIne bIjA svarAdi pratyaya lAgyA hoya tyAre meM dhAtunA svara pachI 6 umerAya che eTale rama ne badale janma thAya che. I44100nI Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mA+++(paga)=mAmaH-AraMbha. -AraMbha karyo-A rUpamAM 4 pratyaya che te vaje la parIkSAno che. mAmate-AraMbha kare che-A rUpamAM varSele rAjU pratyaya che. (44102aaaa parikSAnA pratyayone choDIne ane rAjya pratyayane choDIne bIjA svarAja pratyayo lAgyA hoya tyAre stram dhAtunA svara pachI na umerAya che. mU+=4nmalAbha meLavanAra. 44103 grAhaka che ja . 4. 204 che. mAru sAthenA stram dhAtune sakArAdi pratyaya lAgyA hoya te dhAtunA svara pachI na umerAya che. mADhamakyA- manamUkyA=mAkhyA - yajJamAM haNavA lAyaka gAya mAdhA-meLavelI. A rUpamAM cakArAdi pratyaya nathI paNa bhUtakALa sUcaka che pratyaya che tethI na na umerAya 44104 3thAt stuta che kI | 20 cakArAdi pratyaya lAgyA hoya te ane stuti artha jaNAto hoya te 3pa sAthenA trama dhAtumAM svara pachI 6 umerAya che. 3pa8mA -3 namUkhyA=368khyA vidya-vidyA meLavavI e stutya che. 3paSNA vArtA-vArtA meLavavA jevI che. ahIM stuti artha nathI. 4410pa ni-rAno vA | kA kA 206 che ki ane rahAm pratyaya lAgyA hoya te ram dhAtunA svara pachI nuM vikalpa umerAya che. gi-3+4+jhi-anuma+ta = ami, ama-meLavyuM. rahama-maMtrama . DhAmatrAmamU-meLavI meLavIne. 44106 upasata TU-vaLo: 4 . 4. 207 che. je , gha6 ane ni tema ja rahaLad pratyayo lAgyA hoya to upasarga sAthenA 4 dhAtunA svara pachI 6 umerAya che. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAda 781 vartu Lamama-du:khe meLavI zakAya evuM gha-prampa-lAbha f-vAmi -teNe meLavyuM rahAmU-mUMjhamama-meLavI meLavIne DhAma -lAbha-ahIM upasarga nathI tethI na umerAta nathI. jAjAnA hu-| 4 | 208 kaI paNa upasarga pachI AvelA chUTA chUTA ! ane Tura sAthe athavA suhu sAthe stram dhAtune vachU ane ghas pratyayo lAgyA hoya to dhAtunA svaranI pachI nuM umerAya che. vandra - -atisukSmaatyaMta sulabha. du-atidurrama-atyaMta durlabha ghaNuMsu-mati/narmada-atyaMta sulabha. du-Tyatiturrama -atyaMta durlabha. suatimuhurjanmabhU-atyaMta sudurlabha sukha. mudda-pratimA -atyaMta sudurlabha satyane paMtha [4] 108 che. za: Uda jaka. 02 che. nagna dhAtu pachI AdimAM huk hoya tevA pratyaya lAgyA hoya te na dhAtunA svara pachI na umerAya che. natA=vaMchA-nAza pAmanAra, nAsI janAra. nazitA-nAza pAmanAra -A rUpamAM AdimAM dhum hoya evo pratyaya nathI paNa AdimAM svara hoya te rUtA pratyaya che tethI naMriAtA na thAya 4410 mA sara ! 4 ka. 160 || AdimAM dhuH heAya tevA pratyaya lAgyA hoya te mardU dhAtunA ne - bolAya che. Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana madbhasta-majUtA-ma+= -sApha karanAre, mAMjanAre. A prayogamAM 1339 satrathI ne zuM thayeluM che. ja AgamanuM vidhAna 44 110 nidAda mati . 4. 4??? jenI 7i saMjJA na hoya evA athavA jemAM nizAna na hoya evA AdimAM dhuTa akSaravALA pratyaya lAgatAM san dhAtunA ane da dhAtunA ka pachI ma umerAya che. pusta-+akU+tA traNa-sarjanahAra, sarjanAra. datumU-da+e+tuma draSyama-jovA mATe. vR- sajela-A prayogamAM zuM nizAnavALe che. pratyaya che. che. 43 4 111 || pRAAhi-ag: vA | ja | jha 22 | spRzAdiSNu, mRca, , tR6 ane dapU A pAMcadhAtuone ane suq dhAtune ti saMjJA na hoya evA athavA jemAM zuM nizAna na hoya evA AdimAM dhuru akSaravALA pratyayo lAgyA hoya to te dhAtuonA svara pachI A vikape umerAya che. skR -pR++ ptA=wBI, spaSTa-sparza karanAra. mR+tA-mR++++ rASThA , ma-sparza karanAra. +tA-9+++tA=7, I-kheDanAra. tRpU+tA-tR+a+q+tAtratA, tartA-tRpta thanAra. pU+tA-da+a+F+tAtA , hartA-darpa karanAra. nR+ma++tA=saT, sarjA-sarSanI jema cAlanAra. 44 112 7 AgamanuM vidhAna dRzya : pittari 4 | 4. zarU 6 nizAnavALe kudaratane pratyaya lAgyuM hoya to hasvAMta dhAtune cheDe umerAya che. THvaV==Ama+vivadhU-vivapUna+q-gatu. gAma nA nA mATe jue chejhArApapA Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-caturtha adhyAya-caturtha pAra 783 prImannI+vi-zAmaLI -gAmane netA-ahIMnI dhAtu dIrghata che. !! 4 4 113 1 - AgamanuM vidhAna gataH ma mAne che ka 114 . dhAtune cheDe na hoya ane mAna pratyaya lAgyuM hoya te mana nuM mAna rUpa thAya che. pa+ma+mAna -+mAna =pamAna -rAMdhate. zI+mAnA-rAyAH sUta-A prayogamAM dhAtune cheDe ma nathI tethI mananuM mAna na thAya. 44 114 AvInaH | i . 4. 26 . mAne pratyaya lAgatAM mAm dhAtunuM mAsIna rUpa thAya che sAsumAna: mAsInA-besato. 3+A+AnaH = kAzInaH-udAsIna. | 4 4 115 ! tAM vikati rUma che . 4. 26 jina saMjJAvALA ke saMjJAvALA athavA nizAnavALA ke nizAnavALA pratyaya lAgyA hoya to dIrgha - kArAMta dhAtunA bada na phar thaI jAya che. zuM nizAna-DU+ta-tIra+samU-tIra+mUtratIrthama-tareluM. jita saMjJa -+mati-gumati=Iti-pheke che. 4 14116 | mothAta 3 / 4 . 4 / 17 che. dhAtunA aMtanA varga pachI tathA aMtanA pachI dIdhuM AveluM hoya ane dhAtune yita saMjJAvALA ke ukata saMjJAvALA athavA 8. nizAnavALA ane nizAnavALA pratyayo lAgyA hoya te dIrdha ne ra thaI jAya che. nizAna-phU+vipU-pura+vipUjU-nagarI. ndui saMjJA-rUkati-murati= gSati-jubhUti-bharavAne icche Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 784 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vR+3+te yuvu +tai=qq=jqrSata-varavAne Icche che. 44 117 phun gAla rAsaH garca ne 4 ka. 28 mad pratyaya lAgyo hoya ane sita saMjJAvALA ke ti sattAvALA athavA nizAnavALA ke nizAnavALA evA AdimAM vyaMjanavALA pratyayo lAgyA hoya te rAju nA mAr ne thAya che arthAt rane ri thaI jAya che. ma+rA+e+t +riA+a+q=AriASa-teNe anuzAsana karyuM. zA+taH-ti =rAchA-anuzAsana pAmelo. rAti =rAti-teo anuzAsana kare che-A rUpamAM svarAdi pratyaya che tethI phiju na thAya. 44118. tra | 4 | 4 ??? | viva[ pratyaya lAgatAM zAne zik thaI jAya che. mitra+ rAvapU-mitra+rA+vipu=matrI-mitrane samajAvanAra. I4411lA LI44120 cAra | 44 220 . mANu upasarga sAthe rajU dhAtu Avela hoya te mAtra vipU pratyayamAM ja zin thAya, bIjA koI pratyayamAM nahIM thAya. mA+rA++vi--A+ripU+viMdU-mArI AzIrvAda mA+rAste karAte ahIM zivapU pratyaya nathI yuvaka -azvagnane sue 4 | 2 [ Agama Avyo hoya ane AdimAM 2 sivAyanA vyaMjanavALA pratyayo lAgyA hoya to dhAtunA ne ane TU ne lepa thaI jAya che. vanathati jota- juo pakArArA zabda-avAja-karAve che. vyaMjanakarmayaktama-kamAtamuM-vadhAre kaMpyuM. reTri-+ =Dhiva:-(prathamA) krIDA karanAra hU+viF==NU-khaMjavALa, ka7 -zabda kare che.-ahIM AdimAM zuM vALA pratyaya che, tethI A niyama na lAge. 44121 Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 785 laghuvRtti caturtha adhyAya-caturtha pAda taH 4. 4. 22 dazamA gaNanA kRta dhAtunuM zIrta rUpa thAya che. zaM-vRtta dhAtunuM rUpa te dartita thAya che ane sUtramAM te jaitUnuM jorti rUpa karavAnuM vidhAna che. je vuiM rUpa karIe te vIrtathati prayoguM kaI rIte sadhAya ? samA-prazna barAbara che paNa A aMge ahIM ema samajavAnuM che ke, na nuM rUpa to jI ja karavAnuM che ane hIrtimAM je cheDAno zuM che te maMgalarUpa samajavAnuM che. zAstrIya evI paripATi che ke zAstramAM AdimAM, madhyamAM ane aMte paNa maMgaLa karavuM joIe. e paripATine anusarIne AcArya zrInA vidhAna sAthe temAM je ru rAkhela che te aMtya maMgalArUpe samajavAno che ane kRttinuM zrI rUpa ja karavAnuM che. rAjA122 AcArya zrI hemacaMdrasUrie racelA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI svapajJa laghuvRttinA caturtha adhyAyane AkhyAta prakaraNarUpa caturtha pAda paMDita becaradAsa dezIe karela savivecana anuvAda pUre thayo A sAthe kriyApada-AkhyAta-prakaraNa samApta thayuM. cothA adhyAya samApta Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana (ladhuvRtti) khaMDa 1 nA paricaya AcArya hemacaMdra racela siddhahema zabdAnuzAsanuM ane tenI laghuvRttino A | saraLa ane spaSTa anuvAda che. anuvAda sAdI saraLa gujarAtI bhASAmAM ApelA che. je keAI vighAthI ke vidyArtha nI laskRta bhASAnuM vyAkaraNu zIkhavA irache tene A anuvAda dvArA ghaNI saraLatAthI zIkhavAnI jogavAI thaI zake ema che. A prakaraNanA praNetA AcArya he2caMdra gujarAtanI rAjagurU hatA e vizeSa gaurava levA jevuM che. mULa graMthamAM prakaraNanI yojanA kramasara che Tune tamAma sUtromAM eka sarakhA kraranI yejanA che tethI mULa sUtro parathI sUtronA artha samaja pAmAM jarA paNa muzkelI lAgavAnI nathI. graMthakAre udAharaNo vizeSa batAvela che tethI nAma. tathA kriyApada vagerenAM rUpanI spaSTatA thaI jAya che. siddhahema zaha-dInuzAsana ladhuvRttine A prathama khaMDa ekathI cAra adhyAyanA che. becaradAsa paMDita siddhahema zabdAnuzAsana (laghuvRtti) khaDa 1 rU. 3pa-00 Private & Personal use only