________________
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
શ્રાદ્ધ-નટી-વંયર્થ | રૂ। ર્ ।૧ ॥
ઋસૂચક અવ્યયીભાવસમાસવાળા નામને લાગેલી સપ્તમી વિભકિતનાં બધાં વચનેને ખલે અમ્ ખેલવા તથા છેડે નદીવાચી નામવાળા અને છેડે વશ્યવાચી નામવાળા ઍકારાંત અવ્યયીભાવસમાસવાળા નામને લાગેલી સાતમી વિભક્તિનાં બધાં વચનેને બદલે અમૂ ખેલવે,
ઋદ્ધ-માનામ્ સમૃદ્ધિ: સુમાત્રમ્—મગધેાની સમૃદ્ધિ. મુમષમુ= સુમાત્ર+મમ્=સુમનબમ્-સુમગધમાં રહે છે.
નદી–ઉન્મત્તા પણ મ=સન્મત્તા =જ્યાં ગગા વધારે ઉન્માદવાળી છે તે સ્થળે નિયામ=કા+ગમ્=મૂ
વિરાતિઃ માદ્વાના વા:=વિરાતિમાદ્વાન વસતિ--વશ્ય એવા એકવીશ ભારદ્વાજોમાં રહે છે--માર્દ્વાન+મુ=માર્દ્રાન+અમૂ=મારĀાનમ.
૪૩૬
!
અનો જીવ્ || ૨ | ૨ | ૬ |
અવ્યયીભાવસમાસવાળું જે નામ અકારાંત નથી તેને લાગેલી સ્યાદિ વિભકિતને લાપ થઇ જાય છે. લેપ થયા છતાં વિકિતગ્યાને અ તા કાયમ રહે છે.
|| ૐ ।૨ | ૫ ||
ઉકારાંત નામ—વવા: સમીવમ્=વવધુ-વહૂની પાસે, વી પાસેથી, વની સમીપમાં વગેરે.
વવધુ+તિ, ગૌ, નતૂ | ગમ્ | માઁ | જ્ | અક્ | ૪ | સુ વગેરે— સાવવું—આ પદ તમામ વિભકિતઓના અને તમામ વચનેાના અને જણાવે છે.
ઋકારાંત નામ તું: સમીવÇ=વતું -કર્તાની પાસે, કર્તાની સમીપન, કર્તાની સમીપ વડે, કર્તાની સમીપ માટે, કર્તાની સમીપથી, કર્તાની સમીપમાં, હવવું.માત્-- ભની પાસેથી. અવ્યયીભાવ સમાયુવાળુ આ નામ અકારાંત છે. તેથી આ નિયમ ન લાગે એટલે પાંચમીને લેપ ન યેા, પ્રિયોવલજી:--વધૂની સમીપતા જેને પ્રિય છે—આ બહુવ્રીહિ સમાસ છે, તેથી આ નિયમ ન લાગે,
૩ા ૨ | મા
Jain Education International
અન્ય || ૐ | ૨ | ૭ ||
પેાતપેાતાના મુખ્ય અથવાળા અવ્યયેાને લાગેલી તમામ વિભક્તિએ ના
લેાપ થઇ જાય છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
