________________
४८६
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
નાનિ ૫ રૂ. ૨ા ૨૪૪ . બહુત્રીહિમાસમાં ઉત્તરપદવાળો હું શબ્દ હોય અને વિશેષ નામનું સૂચન થતું હોય તે સદ્દ ને બદલે સ રૂપ વાપરવું.
અશ્વેથેન સતિં વનમૂ-સાથમૂ=ાવથે વનમ-વનનું નામ છે. સહં રીતિ તિ=સવ –કુવંશનો – સાથે રમનારો-સહદેવઅહીં નામનું સૂચન તો છે પણ બહુવીહિ સમાસ નથી તેથી આ નિયમ ન લાગ્યો.
! ૩ ૨ ૧૪૪ દરૂ–ધિ | રૂ ૨ / ૨૪૫ છે. મદર–નજરે ન દેખી શકાય એવા પદાર્થનું સૂચક ઉત્તરપદ હોય તથા “અમુક માપથી વધારે... એ રીતે પ્રધિ અર્થનું સૂચક ઉત્તરપદ હોય તો બહુવીહિ સમાસમાં આવેલા સદ ને બદલે સ રૂ૫ વાપરવું
મશિના સહિતઃ પોત=સ+અગ્નિ =સ+ર્માજ્ઞિ=ાઃિ પોત:–અગ્નિવાળો પોત–કબૂતર. કબૂતરના જઠરમાં અગ્નિ છે પણ તે દેખાતો નથી.
ટ્રોન સહિતા લારી=સદુદ્રોળા=સ+ક્ટોળા=સોના વાર–જેમાં ખારીના પૂરા માપ ઉપર દ્રોણ જેટલું માપ વધારે છે એવી ખારી.
_| ૩ | ૨ ૧૪૫ अकाले अव्ययीभावे ।। ३ । २ । १४६ ।। કાલવાચી ઉત્તરપદ ન હોય અને અવ્યયીભાવ સમાસ હોય તે સંદ ને બદલે જ વપરાય છે.
ગ્રહ્મા: સંવત સંગ્રહ સંગ્રહ સાધૂનામુ–સાધુની સંપત્તિ-ધન-બ્રહ્મચર્ય છે. સપૂર્વાહં તેઆખો બપોર સૂએ છે. - અહીં સાલ્વ અર્થમાં અવ્યયીભાવ સમાસ તો છે–જુઓ ૩ ૧ | ૩૯-પણ કાલવાચી ઉત્તરપદ છે તેથી આ નિયમ ન લાગે. સયુવા- સાથે લડનારો. - અહીં અવ્યયીભાવ સમાસ નથી તેથી આ નિયમ ન લાગે,
| ૩ ૨ ૧૪૬ છે કરવાજો રૂ ૨ ૩ ૪૭ | ગ્રંથનો અંત’ એવા અર્થનું સૂચક નામ ઉત્તરપદમાં હોય અને અવ્યયીભાવ સમાસ હોય તે સટ્ટ ને બદલે સ રૂ૫ વપરાય છે. कलाम् अन्तं कृत्वा सह+कला=सकलम्-सकलं ज्योतिषम् अधीते ५०ययाला
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
