________________
૮૨]
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
અદીર્ઘ સ્વર એટલે હૃસ્વ અથપા સુત ગમે તે સ્વર. શોરૂત્રાત ! માં હુત સ્વર છે.
૩ + સુથા નું 8 + 7 યા ન થાય પણ વર્ષા થાય. અહીં અદીધું સ્વર પછી તરત જ રુ આવેલો છે. વર્યા-વરવા યોગ્ય કન્યા.
a + નું ૨ + ૦ ન થાય પણ વહ્ય થાય. અહીં અદી સ્વર પછી તરત જ ત્ આવેલ છે. વાક્-વહન કરવાનું સાધન–ગાડું.
તિત + ૩: નું રિતસર ન થાય પણ તિતલ: થાય. અહીં અદીર્ઘ સાર પછી અર્થાત “ર” ના પ્ર” પછી તરત જ ૩ સ્વર આવેલું છે. તિતસ:-ચાલશું.
વા, માન, સૂત્રનું વગેરે પદોમાં દીર્ઘ સ્વર પછી વ્યંજન આવેલ છે તેથી વા મવાનું સૂત્રમ્ પ્રયોગો ન થાય.
રૂદ્રા, વસ્ત્ર, ૩ષ્ટ્ર વગેરે પદમાં સ્વર પછી વ્યંજન તો છે, પણ તે વ્યંજન પછી એક વ્યંજન નહીં પણ સંયુક્ત વ્યંજન આવેલ છે તેથી રૂઃ વરઃ ૩ષ્ય એવા પ્રયોગ ન થાય.
દિ, મધુ વગેરે પ્રયોગોમાં સ્વર પછી વ્યંજન તો છે પણ તે વ્યંજન પછી કોઈ એક વ્યંજન નથી પણ સ્વર છે તેથી ઢિ, મદુ વગેરે પ્રયોગો ન થાય. ૧રૂારા
પ્રવસ્થાનત્તસ્થાતઃ II રૂારૂ રૂા. અન્તસ્ય વ્યંજન પછી તરત જ આવેલે વર્ગને 5 સિવાયને ગમે તે વ્યંજન બેવડે વિકલ્પ બેલાય છે. સન્ + = રજી + 1 = ૩% અથવા ર –અગ્નિ દૃ + સૌ – અહીં શું અંતસ્થ તે છે, પણ તેની પછી ઝૂ આવેલું છે તેથી
તે બેવડ ન બોલાયન્ટ્સ+ ન્ગી—એમ ન થાય. દૃઢ – હલું અને . હલ - વ્યંજન (અંતસ્થા માટે જુઓ ૧૧૧૧)લાફારૂ રૂા.
તતાક્યા: ફારૂારૂઝા ઝ સિવાયના વર્ગના વ્યંજન પછી તરત જ આવેલા અંતસ્થા વ્યંજને એટલે ય ર ૪ વ બેવડા વિકલ્પ બેલાય છે. ધુ + ચત્ર = ટ્રમ્ + ત્ર = રૂશ્વત્ર અથવા થa-–દહીં અહીં. રૂારૂકા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
