________________
૫૫૪
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
માન ધાતુને “વિચાર” અર્થમાં અને વત્ ધાતુને “વિરૂપ-પ્રતિકુળ-અર્થમાં ૪ (સન) પ્રત્યય લગાડ્યા પછી જ ક્રિયાપદ રૂપે પ્રયોગ થાય છે. જયારે આ ધાતુઓને ૩ પ્રત્યય લાગે ત્યારે તે તે ધાતુને દુિર્ભાવ થાય છે અને તેમ થતાં પૂર્વના ને દીવું છું થાય છે ફારૂ=ારા+તે ફીરાં|
– હથિયારને ધારવાળું કરે છે. ' , , +તિ=રાંતિ (સારૂ=વિરાંતે વાંક? - - , y+તિ=ઢાંતિલ સર-કરે છે, માન+=મિria+તે+મમાંરે-મીમાંસા-વિચાર કરે છે.
વધુ+ =વિમધુ+તને+તે=ીમરાતે-વિરૂ પ–વરવું–પ્રતિકૂળ-કરે છે. રિક્ષાના નિશાન+સ્કૂ =નિરાાનમ-તેજ-ધારવાળું–કરનાર, અવ+રા+=વાન+જુ અવઢાનમ્ -ખંડન કરનાર. આ બંને પ્રયોગમાં મર્ પ્રત્યય લાગેલ છે, આ બને રૂપિો પ્રથમાના એક વચનમાં છે. નાન+મા+=માનત-માન કરે છે. વધુ પ્રતિકવાય+fd=aધતિ–બાધા કરે છે. આ ચારે પ્રગમાં નિશાન” “આર્જવ વગેરે અપ નથી તેથી સ્ અને હું ન થાય.
રાની તેને ધાતુ પ્રથમ ગણનો ઉભયપદી છે રાની અવવને ; , '; માનિ પૂનાવાન્ , , આત્મપદી છે અને અહીં આ ધાતુને જ લેવાનો છે પણ દસમા ગણન માન ધાતુ નથી લેવાને. बधि बन्धने
પ્રથમ , આત્મને પદી છે. જે રીત ઉપર લખેલા છે તે રીતે આ ચારે ધાતુઓ ધાતુ પાઠમાં છે
રાની અને હાની ધાતુઓ ઉભયપદી હોવાથી તેમનાં બે બે રૂપ આપેલ છે અને માનિ તથા રવિ ધાતુઓ આભને પદી હોવાથી તેમનાં એક એક રૂપ બતાવેલ છે
!! ૩ ૪ ૭ !! ૧ ૬ પ્રથમ વિભક્તિનું એકવચન છે, અહીં નપુંસકલિંગી રૂપ છે તેથી ને બદલે મેં થયેલ છે ચક્ર પ્રત્યયનું વિધાન–
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
