________________
લઘુવૃત્તિ-તૃતીય અધ્યાય-પ્રથમ પાદ
નાર્થે ઉન્દ્ર સોનૈ || ક્। ? |o ૨૭ ||
7 શબ્દના પ્રયાગ સાથે એ પદાર્થાને (સામાન્યરૂપ કે વિશેષરૂપ એવાં મનુષ્ય-પુરુષ સ્ત્રી બાળક કે પશુ, પક્ષી, ઝાડ-પાન વગેરે અને બીજા પશુ જડ ચેતન પદાર્થાને) ક્રમવડે નહીં પણ સાથે સાથે બતાવવા હોય તેા એક નામ, ખીજા નામની સાથે કે નામાની સાથે જે સમાસ પામે તે દ્રન્દ્ર સમાસ કહેવાય.
ફ્રેન્ચ સમાસ
નામ સાથે નામ-~
ક્ષક્ત્વ ત્યપ્રોષT=રુક્ષ—ચત્રોૌ– જટાવાળા પીપળા (પાકડા) અને વડ. યાદ્ ચ વ વવાત્તમ્ વાણી અને ત્વચા ચામડી કે તજ.
સહેાક્તિ જણાવવા માટે આ સમાસમાં શ્વ શબ્દને વાપરવા જોઈ એ. નામ સાથે નામેા
વિશ્વ વિશ્વ પરાશ્વ વિદ્રિપાચા: ધવનું વૃક્ષ, ખેરનુ વ્રુક્ષ અને ખાખરે.
પીટ ન છત્ર જ નહૌ ૨ પીટઋત્રોપાન–પીઠ, છત્ર અને પગરખાં (૫૪ એટલે પીઠ પાછળ ટેકારૂપે મુકવામા આવતું લાકડાનું પાટિયુ ટેક) મામો પ્રામો મળીય:--ગામે ગામ—દરેક ગામ-સુ ંદર છે–અહીં એ પદાથૅĒતે સાથે કહેવાના નથી એટલે ‘આ ગામ અને આ ગામ’ એવું કથન નથી—ચના અથ સાથેની સહેાક્તિ નથી પણ વીપ્સારૂપ સહેાક્તિ છે.
ક્ષક્ષ ચોષસ્ત્ર વીશ્ર્ચતામ્——પ્લક્ષને જીએ, ન્યત્રોધને જીએ--આ વાકચ એમ બતાવે છે કે પહેલાં ક્ષને જુએ અને પછી ન્યગ્રેાધને જુએ. આ રીતે અહીં એક સાથે જોવાનુ નથી તેથી અહીં સહેાક્તિ નથી, સહેાક્તિ એટલે એક સાથે પ્રવૃત્તિ કરવાની સૂચનાવાળું વચન અર્થાત્ એક સાથે પ્રવૃત્તિ પણ ‘એક પછી એક’ એમ કરવાની પ્રવૃત્તિ નહી.
|| ૩ | ૧ | ૧૧ ||
એશેષ સમાસ
૪૯
-
Jain Education International
સમાનામર્થનઃશેષઃ ।। ૨।o ।૨૮ ॥
જે શબ્દો સમાન વાળા હાય એવા શબ્દોની સહેાક્તિ હોય ત્યારે સમાસ થયા પછી એ શબ્દમાંના એક બાકી રહે, બીજા જતા રહે, આ સમાસનુ નામ એકોષસમાસ’ કહેવાય.
वक्रश्च कुटिलश्च= नक्रो, कुटिलो વ એ વાંકા.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
