________________
૮૪ ]
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
આ બંને વાકયો કૂતરીની તથા નાગણુની પેાતાનાં બચ્ચાંને ખાવાની સ્વાભાવિક સ્થિતિનાં સૂચક છે, પણ આક્રોશને સૂચવતાં નથી તેથી ૧૩।રૂર ના નિયમ દ્વારા અને સ્થળે 'પુત્ત્ર' એવું એવડા તૂ' વાળું પણ ઉચ્ચારણ द्विर्भाव समाप्त.
થાય. ૧ાાર્૮૬
म्नां धुड्वर्गेऽन्त्योऽपदान्ते ||१३|३९||
અપદને છેડે—પદને છેડે ન~~~ --આવેલા હાય એવા ક્રૂ પછી અને નૂ પછી તરત જ વય છુટ્ અક્ષર આવેલા હાયા તે મુ તથા મૈં તૈ બદલે વીય ઘુટ્ અક્ષરને મળતા આવે એવા વના અત્ય અક્ષર—પાંચમા અક્ષર~~મેલાય છે.
રૂ।રૂ૧ મા નિયમમાં સુ શબ્દ છે તેને અહીં પણુ જોવાને છે. અનુ એટલે ' પછી’અર્થાત્ જે પ્રયાગમાં આ નિયમ લાગવાને હાય તે પ્રયાગમાં ખીજુ જે કાઈ વિહિત કાર્ય કરવાનું જણાવેલું હોય તે કા ર્યો પછી આ નિયમ લાગુ કરવાના છે.
ગમ્ + તા = ગન્ + તા = મન્તા—જનારા,
રાન્ + જિતા = રાહ + fવતા = શતા—શંકા કરનારા. कन् + पिता = कम् + पिता જસ્વિતા—ક પનારા.
TMન્ + મઢે - અહીં
અપદાન્તમાં મૈં તે છે પણ તે નૂ પછી વીય એવા મૈં અદ્ર આવેલા છે તેથી બાદમ્મદે ખેલાય, બાદમઁહૈ ન ખેલાય. દુશ્મડ઼ે અમે આધાત કરીએ છીએ.
=
ગમ્ + યતે—અહીં અપદાંતમાં મૈં તે છે. પણ પછી વગીય ટ્ અક્ષર નથી, અવગીય અટ્ ય અક્ષર છે તેથી ગમ્યતે એમ જ ખેાલાય. પયંસે —જવાય છે.
મવાન્ + રાતિ——અહીં ર્ છે અને તે પછી વળી ય ટ્ અક્ષર પણ છે. પરંતુ મૈં અપને છેડે નથી, પણ પદને છેડે છે તેથી માણુ ન મેાલાય, મવાનું જરાતિ જ મેલાય. મવાન્ કરોતિતમે કરેા છે. રૂ।।
તિ એમ
શિક્àડનુવાર; ||૩|૪|||
પદને છેડે
તરત જ શિદ્ અક્ષર અનુસ્વાર ખેલાય છે.
Jain Education International
આવેલા પદને છેડે ન આવેલા—મૂ તથા ર્ પછી અથવા હૈં આવેલેા હોય તેમ તથા મૈં ને ખલે
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
