Book Title: Sarvagnashatakam
Author(s): Labhsagar
Publisher: Aagamoddharak Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004306/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM AgamoddhArakagranthamAlAyA granthAH 36 Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa AgamoddhAraka-AcAryapravarazrI-AnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH zrIjainazAmanasaudhastambhAyamAnamahopAdhyAya-zrImaharmamAgaggaNiviracitaM TREASUMAN NDHIROHINI // zrIsarvajJazatakam // ( savvaNNumayagaM) svopajJavRttisamalaGkRtaM paNDita-zrIamRtasAgaragaNiviracitavAlAvabodhasametaM ca Sammelan : saMzodhaka : pa0 pU0 gacchAdhipati-AcAryazrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSyaH zatAvadhAnI gaNi-lAbhasAgaraH vIra saM.2494 vikrama saM. 2024 AgamoddhAraka saM. 18 [ mUlyam 15-00 pratayaH 500 ] mpyATISHOR MAHARANA SNSIDHATHORE Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamoddhArakagranthamAlAyA pranthAGkaH 36 Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa AgamoddhAraka-AcAryapravarazrI-AnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH zrIjainazAsanasaudhastambhAyamAnamahopAdhyAya-zrImaddharmasAgaragaNiviracitaM // zrIsarvajJazatakam // ( savvaNNusayagaM) svopajJavRttisamalaGkRtaM paNDita-zrIamRtasAgaragaNiviracitabAlAvabodhasametaM ca : saMzodhaka : 50 pU0 gacchAdhipati-AcAryazrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSyaH zatAvadhAnI gaNi-lAbhasAgaraH vIra saM. 2494 vikrama saM. 2024 AgamoddhAraka saM. 18 [ mUlyam 15-00 pratayaH 500 ] Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhubhyo yena dattA jinavacanavidA vAcanA AgamAnAM cidbhaktyA yena sarve jinavarasamayA uddhRtA vRttiyuktaaH| jAte yasyopadezAjjananayanahare mandire AgamIye, bhaktyA nityaM pravande zramaNatatinataM sUrimAnandasindhum // 1 // : prakAzaka: AgamoddhArakagranthamAlAnA eka kAryavAhaka zA. ramaNalAla jayacaMda kapaDavaMja (ji. kheDA) : mudraka : bhAIlAlabhAI mohanabhAI paTela menejiMga DIrekTara sahakArI chApakhAnuM vaDodarA li. rAvapurA, vaDobasa... Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana parama pUjya gacchAdhipati mUlInarezapratibaMdhaka vAtsalyasiMdhu AcAryazrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA zubha AzIrvAdathI temaja vidrarya bAladIkSita muniratnathI sUryodayasAgarajI mahArAjanI zubha preraNAthI visaM. 2010 mAM kapaDavaMja mukAme AgamoThAraka graMthamAlAnI sthApanA thaI che. A saMsthAe 14 varSanA A TuMka samayamAM 35 prakAzane pragaTa karyA che. sUrIzvarajInI puNyakRpAe, A saTIka sabAlAvabedha "sarvattazatakanAmano graMtha AgaddhAraka graMthamAlAnA 36 mA ratna tarIke pragaTa karatAM amone atyaMta harSa thAya che. A graMthamAM mUla-vRtti ane bAlAvabodha e traNeyane samAveza che. A saMsthAnA prathama ratna tarIke pratAkAre saTIka sarvajJazataka pragaTa thaI cUkyo che. prAcIna gurjarabhASAnI jANakArI mATe bAlAvabodhamAM teja-prAcIna bhASA ja rAkhI che. temaja bIjA adhikAranA pahelA chellA pAMca pAnA malatA na hovAthI pUjya gacchAdhipatizrIne tenuM gujarAtI karI Apela che. te badala amo teozrInA khUba ja RNI chIe. - A graMthanA prakAzanamAM pU0 zAsanakaMTakoddhAraka upAdhyAyazrI haMsasAgarajI gaNivaryazrInA ziSyaratna tiviMda gaNivarya zrI narendrasAgarajI mahArAje A graMthanI svahastalikhita sAta pustikAo ApavAnI udAratA batAvI che. ane presapI pU0 munirAjazrI zazIprabhasAgarajI ma. karelI che. temaja upATa zrI haMsasAgarajI gaNi mahArAje Amukha tathA munirAjazrI puNyadayasAgarajI mahArAje upodaghAta lakhI Apyo te badala teo sarveno temaja A pustakanuM saMzodhana 50 50 gacchAdhipati A. zrI bAbagara jaracha mA nI pavitra daSTi nIce zatAvadhAnI lAlasAgarajI gaNie karela che te A badala teozrIne temaja jeoe dravya AdinI sahAya karI che. te badhA mahAnubhAvone upakAra mAnIe chIe. li. prakAzaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakoTamaMDana zrIsupArzvanAthabhagavate namonamaH 2 9 Amukha karuM zrI mahAvIra bhagavaMtanA prathama gaNadhara ane labdhinA bhaMDAra evA zrI gautamasvAmIjI gaNa nAnAyaka gaNAya tema hovA chatAM mAtra AyuSya vadhu hovAnA kAraNe jeo, prabhue sthApela gaNazAsanasaMdhanI prabhunA zrImukhe anujJA prApta karavA bhAgyazALI banyA che te paMcagaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmIjInI sIdhI pATa paraMparAnA gaNAtA zrImattapAgacchIya vidvAna mahaSione viSe AjathI cAraso varSa pahelAM pravartatA aneka mahatvanA matabhedonAM A " zrI sarvazataka' graMthane viSe pU0 graMthakAramaharSie AgamanItithI ane AgamagranthanI sAkSIe TaMkazALI samAdhAna Apela hoIne nizaMka vAta che ke-"sabhyagadaSTi vidvadarone A mUlagraMtha pazvRtti temaja. e bannene anuvAda, nijanA AtmAne viSe samyagajJAnanA abhUtapUrva dIvaDAo prakaTAvanAro bhAsavApUrvaka AtmabhUSaNa banI raheze. pAgala samrA akabara bAdazAha pratibaMdhaka mahAna AcArya bhagavaMta zrIvijayahIrasurIzvarajI ma. zrInA sahAbhyAsI ane teozrInA guruvara gacchAdhipati pU0 A0 zrIvijayadAnasUrI- . zvarajI ma. zrInA pavitra haste teozrIne AcArya padanuM pradAna karAvanAra A pUjya samartha graMthakAramaharSinuM vijajanavikhyAta evuM prabhAvaka puNyanAma che "pU0 mahAmahopAdhyAyajI zrI dharmasAgarajI gaNivara." ke jeozrI-potAnA te sattaramI sadInA sattAkAle prabhuzAsanamAM sutra ane arthonA viparIta arthe karIne pravartAtA kumatavAdIone madhyAhnakAlIna sUryanI jema sarvAga praveza karAve tevA prauDhapratApI jJAnabhAna hatA. ane tethI te kAle prabhuzAsanamAM teozrI "vAdigajakesarI-kamatatimiramArtaDa-kalikAlazrutakevalI ityAdi birudethI nirapavAda khyAta hatA. prabhuzAsanamAM te kAle prabhunA siddhAMtonuM potAnAmAMnA paNa aneka TheSIo vacce prANasaTosaTapaNe niDaratAthI rakSaNa karanAra teozrI eka ja tevA asAdhAraNuM zAsanaprANu ane zuravIra zAsanarakSaka subhaTa hatA' ema tatkAlIna itihAsa tathA " zrI hIrasaubhAgya mahAkAvya' ane *ii vijayaprazasti kAvya 'mAM paNa gavAelI teozrInI ujajavala yazogAthAo Adine AdhAreteozrInI hayAtithI prAraMbhIne adyApi parvatanA sva-parapakSI pratispadhI vidvAnone paNa-kabUla karavuM paDela hAine bhaviSyanA paNa tejoddezI vidvAnone zAsananA cheDA sudhI kabUla karavuM paDe tema che. A viThaThAcakavaree prabhuzAsananA A ajeDa jJAnakehInura | mahopAdhyAyajI ma. zrInA sarvAgINa zAsanatejano anubhava karavA mATe vi. saM. 1993mAM pU0 bahuzruta AgoddhAraka Aca ravezazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajIe, jAmanagarathI prasiddha karela "pravacanaparIkSAnI mahattA ' saMjJaka sajajaDa pramANamaya prAmANika nibaMdha sAvaMta mananapUrvaka vAMco jarUrI che. e nibaMdha vAMcavAthI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teozrI, "satyanuM nirbhayatApUrvaka samarthana ane asatyanuM niDaratApUrvaka khaMDana karavAmAM sva-parane aMzamAtraya bheda nahi dharAvanArA noMdhapAtra madhyastha hatA" e vAta paNa smaraNapaTa para tarAI javA pAme tema che. dIkSA-nyAyAbhyAsa-zAstrAbhyAsa ane vAdavijaya te pU0 mahAmahedavI mahAmahepAdhyAyajI ma. zrInA pratibaMdhaka yAjachava vinA tyAgavALA mahAsaMgI zrI "jIvaSigaNivara" hatA. teozrInI dIkSA temaja vaDIdIkSA, pU. gacchanAyaka AcAryazrI AnaMdavimalasUrIzvarajI ma. zrInA pavitra haste vi. saM. 1595 ke 96 mAM thayA bAda pU0 hIrasUrijI ma. saha zrIdevagirimAM samagra nyAyazAstranA pAragAmI banyA hatA. teozrI, pU A zrI vijayahIrasUrIzvarajI ma. zrI karatAM moTA hoIne "zrI hIrasaubhAgya kAvya"mAMnA "vinA pena haniyaritimAnA" ItyAdi vacana mujaba-pU A zrI hIrasUrIzvarajI ma. zrInI zobhAne vadhAranAra tarIke paNa zAsanAlaMkAra hatA ! teozrIne sakala paMcAMgI AgamazAstrono abhyAsa, pUrA zrI hIrasUrIzvarajI ma. zrInA gurudeva pU. A. zrI vijayadAnasUrIzvarajI mahArAje pUrNa vAtsalyabhAve karAvela. teozrIe jema saM. 1617 mAM pATaNamAM jAhera vAda karIne kharatarane harAvela, kharatara pradhAna jesalameramAM paNa kharatarone jAhera rIte vAdamAM bhAre bhoMThA pADavA pUrvaka harAvela ! temaja aNusUrabhaMDAra suratanI "dazavaikAlika paMcapATI"nI pupikAmAMnAM lakhANa mujaba saM. 1643 mAM akabara bAdazAhanI sabhAmAM paNa vAda karIne kharatarone harAvela. teozrI pU. hIrasUrIzvarajI ma. nA svargavAsa pachI be varSe eTale ke saM. 1654mAM khaMbhAtamukAme svargata banyA hatA. teozrIe mahA arthagaMbhIra racelA graMthanI upalabdha yAdI. teozrIe saM. 1615 mAM prathama graMtha "tattvataraMgiNuM' banAvyuM ! bAda 16,7 mAM pATaNa mukAme kharatane parAbhavita karyA bAda (2)-STrikamasUtra pradIpikA, (3)-utsaddaghATanakulaka, (4)-1628 mAM kalyakiraNavalI, (5)-pravacana parIkSA tathA (6)-paryuSaNa dazazataka graMtha racela. bAda (7)-charyApathikI trizihA, (8)aNadIpaprAptiTIkA, ()-gurutatvapradIpikA, (10)-sarvazataka (11)-vyAkhyAnavidhihatA, (12)-mahAvIrastava, (13)-tapAgacchapaTTAvalI, (14) navaniharI Adi aneka bhavya ane prauDhatama nI racanA karI che A anuvAdagrantha, trividhe abhinaMdanIya che. upara prauDha saMskRta-prAkRtabhASAmaya vidvadarbhagya graMthamAMnA (graMthakartAzrInI vidyamAnatAmAM pU. sena rijI ma. nA hAthe saM. 1642-43 mAM be vakhata kharatara sAme rAjasabhAmAM vijaya meLavIne amadAvAdanA mogalasabA khAnakhAnAnA zAhIvAjo pUrvaka amadAvAdamAM pharIne tapAgacchane 'jIta Dahe " vagaDAvanAra ) zrI pravacana parIkSA" graMthanI jema graMthakartAnA svagamana bAda (amoe saM. 2011 mAM prasiddha karela "kamatAhiviSamgulImaMtratimirataraNi' graMthamAM jaNAvyA mujaba ) mAMDavagaDhamAM jahAMgIra bAdazAhanI sabhAmAM pU. gacchAdhipati A zrI vijayadevasUrijI ma. tathA te svargamahepAdhyAyajI ma. zrInA prakhara vidvAna ziSyarana mahopAdhyAyajI zrImasAgarajI gaNivaranA hAthe ANaMdasUri-tilakasUri-siddhicaMdra-bhAnacaMdra Adi mANasaragathvIya prakhara vidvAnonI sAthenA vAdamAM javalaMta vijaya meLavIne bAdazAha jahAMgIranA zAhI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmagrIvALA vAchatronA ThAThapUrvakanA sanmAna sahita mAMDavagaDhamAM hAthInI aMbADIe sonAnA thALamAM pharIne tathA te pachI [te pU. mahe. zrInemisAgarajI gaNinA tyAMja thaelA svargavAsa bAda] amadAvAdamAM teozrInAya prakhara vidvAna ziSya pU. muktisAgarajI gaNivaryanA hAthe sakalasaMdha samakSa saphala jAhera celeMjadvArA jaina jagatabharanA zrIsaMghamAM TaMkazAlI lekhAvA pAmIne zrImattapAgacchane comera vijayaDaMke vagaDAvanAra ) " zrIsavazataka' nAmanA abhUtapUrva mahAgraMthane A vidagya anuvAda graMtha, te pU. sva. mahAmahe pAdhyAya zrI dharmasAgarajI gaNivaryazrInA prakAMDa vidvAna ziSyaratna pU. mahe. zrutasAgarajI gaNivarazrInA ziSyaratna pU. mahe. zrI zAMtisAgarajI gaNivaranA vidvatazekhara ziSyaratna zrI amRtasAgarajI gaNipravarazrIe, te pU. svargata graMthakartA mahAmahopAdhyAya zrIkRta prastuta mUlagraMthanI paMktie paMktinA hArdane paNa sparzIne yathAzakti akSarazaH zuddha banAvela heI trividhe abhinaMdanIya che. dIghakAlIna visaMvAdamAMthI mukta karanArI bInAo, A apUrva TaMkazAlI anuvAda graMthathAMthI nimnata bInAe te te graMthakartAnI hayAtinA aneka visaMvAdI maMtavyone zAstrAdhAre nirNata arthamAM prApta thatI hoIne samyagadaSTi kalyANakAmI janene dIrghakAlIna mAMthI mukta karIne satya arthathI vAsita karanArI che. jemake -"1-kevalI bhagavaMtane apavAdane abhAva heya, 2-apramattamunine prANAtipAtAdinI pratisevanA Abhoge to hoya ja nahi, 3-munine nadI utaravAnI anujJAmAM kevalI bhagavaMtane jalana nI virAdhanAnI anujJAne abhAva che, 4-mAMsabhakSaNamAM samyaktvanuM nAzakapaNuM che, 5-samyagadaSTi vAsudevAdine mAMsabhakSaNane asaMbhava, 6-kevalI bhagavaMtane vAyukAyanI virAdhanAne abhAva hoya che, 7-dravyathI je prANAtipAtAdi thAya te chadmasthapaNuM jaNAvanArA cihna che, 8-prANAtipAtAdi cihno mithyAkArAdi cihnothI jaNAya che, 9-kevalI bhagavaMtane Azravano sarvathA abhAva hovAnuM samarthana, 10-kevali bhagavaMtane heya ane upAdeyano abhAva hoya che, 11-kevali bhagavaMtane azakayaparihAra rUpeya prANAtipAtAdi na hoya, 12-mithyAdaSTie karAtA dharmAnuSThAnanI prazaMsA karavAmAM samyakatvanA aticAranuM bIja raheluM che, 13-paramatamAM jinamatanI jevA anuSThAna thAya te viphala jevA che, 14-mithyAtva sahitanA anuSThAna anarthanA hetu paNuvALA che, 15-jamAline anaMtasaMsAra che, 16-marIcinuM " ahiM paNa dharma che " e vacana utsavamitra che, 17-unmArgagAmIonI kriyAne tiraskAra karavo ucita che." ityAdi. A parama AtmapakArI graMthamAM tevA zuddhaprarUpaNAmaya TaMkazALI nirNo aneka chane anyatra upalabdha thavA durlabha che. uM hasasAgara rAjakoTa saM. 2024 ke. zu. 7 budha.] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa . upaghAta upakrama-jInezvara bhagavAnanA zAsanamAM ravAdhyAyane mahatva ApavAmAM AvyuM che. e vAtane cha prakAranA atyaMtara tapamAM nirdeza che. te uparathI phalita thAya che. AthI ja munie svAdhyAyamAM magna rahetA hoya che, svAdhyAyanI anekavidha pravRttiomAM eka pravRtti graMtharacanAnI paNa che. Ane lIdhe Aje ApaNI pAse aneka aMze jovA maLe che. temAM keTalAeka advitIya hoya che. prAyaH A racanAo svaparanA hitArthe hoya che. zramani svayaM nispRha hoya che. temane maMthakAra tarIke khyAti meLavavAnI spRhA hetI nathI. chatAM paNa bAlavonA badhA graMtharacanA karatA hovAthI teo graMthakAra tarIke gaNAya che vikramanI 17 mI zatAbdImAM paNa sAhityaviSayaka aneka graMze racAyA che. emAM prastuta "davALu-rAja' paNa eka viziSTa kRti che. AnA kartA mahAmahopAdhyAya zrI dhamasAgara gaNivara che. AnI upara svapajJavRtti che. temaja pUjya dharmasAgarajI gaNinA saMtAnI A paMDita zrI amRtasAgarajI gaNie bhUla tathA vRttino bAlAvabodha (anuvAda) racela che. prastuta graMthamAM mUla-vRtti ane bAlAvabodha e traNeya che, tethI prathama mUlakAranA paricayathI uddaghAtanI zarUAta karIzuM. graMthakartAnA jIvana ane kavana " pUjya mahAmahe pAdhyAya zrI dharmasAgarajI gaNivara zAsananA aNamala javAhara ane te samayanA - siddhAMtanA apratima-samartha jJAtA hatA. A mahApurUSanA janma tathA bIjI bAbate vizeSa rIte upalabdha thatI nathI. kAraNake zAsananA kArya karanArAone potAnA nAmanI jarAya darakAra hotI nathI pachI paricaya AdinI te vAtaja kayAMthI! ApaNe jema jema pUrvakAla tarapha dRSTikSepa karIzuM tema tema A vAta spaSTa rIte ane daDhapaNe jaNAze. nimnalikhita eka prasaMga uparathI ApaNe jANI zakIzuM ke ApaNA pUrvajone A bAbatonI kalatAnA manamAM rAi himata nahotI. temane mana te zAsananI ja amUlya kimata hatI. juo rAjA saMpratie Arya suharitarijI mahArAjanA upadezathI savAADa jinapratimAo bharAvI hatI. paraMtu kayAMya paNa potAnA nAmano ullekha karyo nathI. A ApaNA pUrvajonI niHspRhatA hatI. tema chatAM paNa "pU. mahAmahopAdhyAya zrI dharmasAgaragaNi" saMbaMdhi je mAhitI maLe che. te atre pragaTa karIzuM. janmAdi-A mahApurUSane janma vi. saM. 1579 mAM thayo hevo joIe janmasthAna nizcita jANI zakAtuM nathI. teo ezavAla vaMzanA hatA. AjIvana vikRtityAgI zrI jIvarSigaNi temanA pratibodhakagurU hatA. jyAre dIkSA prAyaH vi. saM. 1595 agAu tapagacchAdhipati kriyohAraka zrI AvimalasarijInA pavitra haste thaI hatI. ane AcArya zrI rAjasAgarasUrijInA ziSya A. zrI vRddhisAgarasUrijInA ziSya tarIke jAhera karAyA. A hakIkata teozronA praziSya upAdhyAya zrI zAMtisAgara gaNivare racela ka5satranI " ka9pakaumudI' nAmanI TIkA uparathI samajI zakAya che. gaNipada saMbaMdhi koI spaSTa mAhitI maLatI nathI. paraMtu vi. sa. 1606 pahelAM te avazya thaI hatI. kAraNake teozrI "jagaddagurU"nI sAthe devagirinyAyazAstrano abhyAsa karavA gayA tyAre teozrI gaNipadathI alaMkRta hatA. te vAta hIrasaubhAgya kAvyanI 200 patra paranI zleka 71 sarga 6 nI TIkAnA 'fena 1 tha7 dharmazALAna' e Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padothI nizcita thAya che. tapagacchanAyaka zrI vijayAnasUrijIe vi. sa. 1608 mAM mahA suda 5 gurUvAranA zubhadivase puSyanakSatra ane amRtasiddhiyogamAM nADalA gAmamAM teozrIne upAdhyAyapada ApyuM hatuM. teozrI jagadagurU zrIharasUrijInI sAthe (te vakhate hIraharSa nAma ) devagiri (dolatAbAda) mAM nyAyazAkano abhyAsa karavA gayA hatA, ane temAM nipuNatA prApta karI hatuM ane Agamane abhyAsa vIraprabhunI pa7 mI pATe bIrAjamAna zrI vijayadAnasUri puraMdara pAse karyo hato. ane jyAre (saM. 1610) mAM mo. zrI hIraharSane AcArya padavI ApI tyAre mahAmahepAdhyAya zrI dharmasAgarajI gaNivarane 636000 zloka pramANu. 45 Agamo samarpaNa karyA hatA. (juo-jaina paraM0 iti- patra 702 ) teozrIe Agamono abhyAsa pUjyazrI pAse karyo che. te vAtano nirdeza poteja racelA " tapagacchapaTTAvalI' nAmanA graMthamAM pU. dAnasurijI ma. nA varNana dvArA kare che. juo "nAdarA, iriANA putaLAvane jaimanuare ane potAputAjiri dujAri tathA pravacanaparIkSAnI 4 thI gAthAnI avataraNikAthI paNa samajI zakAze. juo banAvatughena popari sUri tijorInA(pravacana patra 8) vi. saM. 1653 mAM 74 varSanI vaye A pUjya maharSinuM svargagamana thayuM hatuM. A pUjyazrIne zAsana upara avicalarAga- teozrIne zAsana upara anurAga apratima - ajoDa hatuM. A vAta teozrIe zAsanane apelA svakata graMtharatnomAM matta svarUpe dekhAya che. te samaye zAsana samakSa ghaNI ja muzkelIo ubhI thatI hatI. zAsana paNa bhayamAM mUkAI gayuM hatuM. ane vIra prabhunA zAsana uparanI avicala je zraddhAnI majabUta gAMTha te paNa DhIlI paDatI jatI hatI. tyAre pote jAte ja ghaNI muzkelIo vacce paNa siMhanI jevA parAkramI banI daDha rIte AvA amUlya graMtharatanenI zAsanane bheTa karI hatI. Aje paNa eka prakAranI havA jAmatI jAya che che- dareka dharmane sarakhA gaNavA' A rIte jyAre sAcI zraddhAnI jyota bujhAI rahI che. tyAre temanA graMthe re bujhAtI tane saceta rAkhavAmAM sahAyabhUta banI rahyA che. ane te badala teozrInA ApaNe khUba ja RNI chIe. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyazrIne kRtikalApa | viSaya kramAMka kramAMka nAma viSaya racanA saMvata prakAzaka parimANa hariyAvahiyA chattisiyA (ipithikI SarvizikA) iryApathikI kramasiddhi 129 Agamodaya samiti saM. 1983 che vRtti | auSTrikamatotsUtrapradIpikA kharataramatakhaMDana 1617, | Agama dvArakA * , kRtti graMthamAlA saM.2018 phrijamavAsura (maulimo-| kharataranA usUtronuM Agamodaya samiti suyoranAI) uddhATana IryApathikAntargata * , mavasUri | hArivAvaDI (fe5raTI) jinacaritro || 1628 | AtmAnaMda sabhA | 4814. virAvalI ane bhAvanagara saM. 1978 sAmAcArI 8DIWpArivAridhi | digaMbarAdi daza- ) 1629] . ke. peDhI. ( visarjarita) | matonuM khaMDana saM. 1993 1205 - - | IryApathikAntargata : 9 | zIpa EJA bihAthApA-1 kharatarotpatti | putI mUlagurupacApa F/gvavAthI (fermTI), sthivizavalI 12 | TIkA tapAgacchanI senasUri sudhInI pATa paraMparA | vijayanItisUri jena lAyabrerI | amadAvAda saM. 1996 A. bAnuM aparanA cAmuMDIkamasUtrapradIpikA che. B. AnuM aparanAma auSTrakamatotsatroddaghATanakulaka saMbhave che. C. kaTAsara upara ATalI moTI TIkA sau prathama racAI che. [D, bAnuM a5ranAma "udayana vihA' pravacanaparIkSA che, A nAma jagadagurU zrI hIrasUrijIe Apela che, * E. bAnA kartA pUjya mahepAdhyAya hovA joIe? R, bAnI vRttine aMte "pANakArIza' evuM nAma che, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka racanA nAma viSaya - prakAzaka parimANa saMvata 13 A jaMturIvapArI rakSA jabudvIpane pazciya 138 aprakAzita | - 14 BJtarataja (sAta ) | tithivicAra . ke. peDhI / 62 . ke vRtti - ratalAma saM. 1990 16 C] dhatiravivAra tAtvika vicAraNA 17 D| nAva tarIke niyonI vicAraNA 18 | pajosavaNAdasagAhAsayaga . paryuSaNa tithi nirNaya - . ke. peDhI (paryuSaNAdazagAthAzataka) saTIka ratalAma saM. 1992) 96 E | bhaktAmarastotra oSabhadevanuM guNakIrtana 126 20 | mAvavizaridvArikA digabarAdi daza matanI 1619| Agama graMtha0 | 3ra 21 F AlocanA saM. 2018 | vIrajiNathottaM (vIrajinastotram Agamo graMtha | vRtti rastuti voDarajjo jaghanyAdi utsavonuM vRtti nirUpaNa RavpurA (sarvazarAta) | sarvajInuM svarUpa che zutti suttavakkhANavihisayaga | sUtranI vyAkhyAna (sUtravyAkhyAnavidhizataka ) cha vRtti saM', 2018 | Agama graMtho | saM. 2018 game. pratha0 | 1650 saM. 2012 Agama graMtho | 100 krama saM. 18 A, A vRtti atyAre prApta thatAM ja buddhIpaprAptinI TIkAomAM sauthI prAcIna che. zratasAgaragaNi paNa AnI TIkAnA ullekha kare che. (prazasti saMgraha) B. AnuM bhASAMtara zAsanakaMTakeddhAraka upA. zrI haMsasAgarajI gaNie bahAra pADela che. C. A graMtha aprApya che. D. A graMtha aprApya che. E. Ano prAraMbha "marapADu "thI thAya che. aprApya che. F. Ane keTalAka vartamAnarAma' paNa kahe che, : Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrAMta ullekha ane tenuM nirAkaraNa meTA bhAganAM keTalAekanuM ema mAnavuM che ke "sUtraja dADha" apanAma "ThataravANI'nA racayitA pUjya mahAmahopAdhyAya zrI dharmasAgarajI gaNivarya che. paraMtu A vAta bhrAmaka che. kemake teo A graMthanA kartA che ja nahi. emaNe potAnA graMthamAM A graMthanI sAkSio lIdhI che. juo-auSTrikamate patra 1-2-3-4 vigere tathA pravacana parIkSA patra-176 tatIyavizrAmamAM 59 mI gAthAnI vRtti vigere. gurUtapradIpa graMthanI racanAno samayanirNaya A "mutaravAlI' nAmaka graMthanA kartAnA nAmano ullekha maLato nathI. A pattivALA graMthanI racanA vikramanI 14 mI zatAbdImAM thaI che. A graMthamAM "fkarasiyA' matanuM khaMDana che. ane te matanI utpatti saM. 1250 mAM thaI che. tethI saM. 12 50 pachI A graMthanI racanA thaI che. vaLI somasuMdarasUrijInA sAmrAjyamAM munisuMdarasUrijInA ziSya paMDita harSabhUSaNakRta * vidhivinizcaya' nAmanA graMthamAM (A graMtha aprakAzita che) paNa A graMthanA eka zlokanI sAkSA Ave che. jue-zuM nahi kanita." ityAdi. A kaleka gurUtattvapradIpanA prathamavizrAmamAM 21 me leka che. jo ke gurUtaravapradIpamAM je leka che te ane zrAddhavidhivinizcayamAM je zleka che temAM thoDo pharaka che, gurutattvapradIpamAM A lekanuM caturtha caraNa-vAre trirasuti matagamaya prajJA ghA mA A pramANe che. jyAre zrAddhavidhivinizcayamAM "va vistRti zI nimaNe jAtA dAdIjADaghaNA" A pramANe che. chatAM paNa e zloka zrAvidhivinizcayakArano nathI. kAraNakepote A kalekanI zarUAta karatAM pahelAM "tatharda' A pramANe lakhe che. ane pAnA 44 upara vizvAza tivAna A pramANe lakhe che. atra vavanA e zabda prAyaH anyaracita kAdinI sAkSImAM mukAya che. zrAviAMdhavinizcayanI racanA vi. saM. 1480 nI che. tethI gurUtavapradIpanI racanA 1480 nI pahelAnI che. te nizcita che. vaLI AnI racanA 14 mI zatAbdInI che te pUjaya graMthakAra svayaM A graMthanA 8 mA vizrAmanA 14 mA "ghatA zekazIravA' zlekamAM jaNAve che ke-guruziSyanA kamavAluM AgamAnusAra - A cAritra AcArya zrI vijayacaMdrasUrijInA ziSya AcAryazrI kSemakArtisUrijI vigeremAM che (Ao 14 mA zlokanI vyAkhyA ) A uparathI nakkI thAya che ke-kSemakatti sUrijInA samayamAM A graMthakAra thayA che. ane kSemakIrtisUrijI vikramanI 14 mI zatAbdImAM thayA che. zrI kSemakIrtisUrijIe vi. saM. 133ra mAM bahakalpasUtra upara vRttinI racanA karI che. tethI A graMthakAra paNa te samaye vidyamAna hatA ema phalita thAya che. tethI A graMtha paNa 14 mI zatAbdIne nakkI thAya che. tathA graMthakAra svayaM vizrAma. 7 nA 25 nA lekanI vRttimAM jaNAve che ke-thI vastupaIDha. zrI tenAsaadhushriipethdd-saadhushriirtnsiNhprbhRtyo'dhunaa-vrtmaankaale turyastutyA-turyastutibahumAnena bhaM0 zrIvayaMjalaprabhutayazca zAsanaprabhAvakA abhUvan / ' ke vastupAla-tejapAla-sAdhuzrI pethaDa-sAdhuthI nasiMha vigere vartamAnakAlamAM caturtha stutinA bahumAna karavA vaDe bha. zrI vayajala vigere zAsananA prabhAvake thayA. A graMthanI prata pUnA (bhAMDArakara) chANu, amadAvAda, surata (jena AnaMda pustakAlaya) mAmA, vaDodarA, vigere sthalee che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthanI atyAre malatI pratomAM prAcIna prata saM. 1983nI lakhelI hoya ema hAthapothIonI prazastionA saMgrahamAM eka hAthathI 1683nI hovAno ullekha che te uparathI jaNAya che. ane e prata pATaNanI kaI prata uparathI utArI che. ane te prata (pATaNamAM ) vimalasAgarajI gaNi. jJAnasAgarajI gaNi. vinayasAgarajI gaNi. ane vivekavimala gaNi A cAra jaNAe saM. 1936mAM utArI che. A vAta jinaratna keza pRSTha 107muM jotAM jaNAya che. saM. 1606mAM prata utAravAnI vAta vistArathI gurUtapradIpanI prazastimAM vivekavimala gaNi jaNAve che. gurUtatva pradIpanI pAchala A prazasti che, ane A prazasti jinaratna kezamAM pRSTha 107mAM iMglIzamAM chapAelI che. bIju gurUtatvapradIpamAM to pAMca kumatanuM khaMDana che. juo. "huM ja siddhArita pati rAva"i tyAra (vizrAma 1 gAthA 21) jyAre pUjya dharmasAgarajIe daza kumatanuM khaMDana karyuM che. jue. "komaravirAmana varSe vareNuvalyavA" tyAra (mahAvIrAtrizikA zloka 5) temaja pUjya mahAmahopAdhyAyajI A graMthanI sAkSo ghaNe sthAne mUke che. paNa kayAMya "nara' zabdano prayoga karyo nathI. juo paryuSaNa daza zataka gAthA 107mAM pUjya mahAmahe pAdhyAyajI jaNAve che ke, "vitatara matavihIra roga" ahiM jaNAvyuM che ke, "mArI karelI". paNa kayAMya gurUtatva pradIpanI sAkSImAM " ra" zabdano prayoga karyo nathI. Aje kahevAtA vidvAna gurUtatvapradIpanA teozrIne kevala kartA tarIke mAne che ema nahi teo to ema paNa kahe che ke, A gurutapradIpa graMthane jalazaraNa karyo, dharma sAgarajI ma. ne chabahAra karyA vigere jue. "AcAryazrIe 'pheraphADha" ane "tavALI' graMthane paMDita sUracaMdra gaNi pAse pANImAM boLAvyA ane mahAmahopAdhyAyazrI dharmasAgara gaNine parivAra sahita ga2chamAM dAkhala karyA'(jaina paraMparA05tra 716) pUjya vijayadAnasUrijI ma. A banne graMthe ja zaraNa kare te vAta mAnavAmAM Ave tevI nathI. kAraNake te banne graMthomAM aprAmANika gaNAya tevuM kazuMya lakhANuM nathI. je koI ema kahe che. temAM gurUtatvapradIpamAM dareka mumatIone nirdava kahyA mATe aprAmANika che. mATe A graMthe ja zaraNa karyA to e vAta paNa khoTI che. kAraNake. aneka Agamo para TIkA racanAra A zro. malayagirijI mahArAja paNa upadhAnane nahIM mAnanArane Avazyaka sUtranI TIkAmAM nihara tarIke jaNAve che juo. 'saptaite-anantaroditAH, upalakSaNametat tenopadhAnApalApino'pi "nihnavA khalu" ti tIrthakarabhASitamarthamaminivezAt nihnavate-prapaJcato'palapantIti nihnavAH, ete ca mithyAraSTayaH sUtro. papana" (patra 401 ) AmAM spaSTa jaNAve che ke-sAtazabada upalakSa che. tethI bIjA paNa upadhAnanA apalApI che te paNa nihrava che. ane e ja rIte A bIjAne paNa nihara kahyA che. te yathArtha che. tethI te baMne graMthe aprAmANika TharAvavAne ane jalazaraNa karavAne savAla ubho thato nathI. A baMne savAla ubhA na thAya te pachI pU. mahAmahe pAdhyAyajIne garacha bahAra karavAnI ane teozrIne pAchA ga7mAM levAnI vAtane savAla utpanna thatuM nathI. ane A hakIkata zenA AdhAre lakhe che te te koI jaNAvatuM nathI. A hakIkato temanA vidhio ke jeo temanA ja nahIM paNa zAsananA paNa virodhie che. teoe je lakhyuM che. tene sAcuM mAnIne AvI asatya hakIkate lakhe che. teo pitAnI buddhine paNa samajadArI pUrvaka upayoga karatA nathI. upara mujabanI je hakIkata banI hoya to te vakhatanA graMthomAM zAmATe koI jAtane ullekha jovAmAM AvatuM nathI. pUjaya jagadagurU saM. 1654 mAM nirvANa pAmyA tyAMsudhInA koIpaNa mAM A mATe ullekha saMbhavatA nathI, paraMtu jyAM ullekha che. tyAM te teozrInI prazaMsA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uka karavAmAM AvI che. ane je kharekhara "sUravAra ' graMthane temAM je anyaga7vALAone nikUva kahyA che. te mATe jalazaraNa karyo hoya to jagadagurU kadI paNa 'kupakSakauzikasahastrakiraNa' maMthane " pravacanaparIkSA" evuM nAma na Ape ane vijyasenasUri mahArAjA paNa pravacana parIkSAdharmatatvavicAra-savAzataka vigere graMthane prAmANika TharAve che. te TharAvata nahIM (juo-jaine paraMparA. patra 027) tathA keTalAeka ema kahe che ke- teozrIe kumati mata kudadAla vigere graMthe banAvyA ane tene jalazaraNu karyA. juo-tapagacachapaTTAvalI" bhASAMtara upAdhyAyazrI dharma sAgarajIno jIvanaparicaya pRSTha 29 " ane tapagacchAdhipati zrI vijayadAnasUrijIe temanA keTalAeka graMtho-(kumatimataSThi vigere ) jalazaraNuM karavA paDyA hatA." pUjya mahAmahopAdhyAyajIe A nAmane koi graMtha banAvyo ja nathI. pachI tene jalazaraNa karavAnI vAta AvI kayAMthI ? jarA paNa satyAjanI darakAra che vagara lakhavuM te yogya nathI. vyavahAramAM paNa kahevata "gADarIA pravAha" nI cAle che te vAta AmAM paNa spaSTapaNe dekhAya che. jema gADarIA (gheTAM) eka jAya tenI pAchaLa badhAMya cAlyA jAya paNa bIje kazo vicAra na kare te daza A lekanI che. eke lakhyuM eTale bIjAe lakhyuM paNa tenI satyatAnI jarA tapAsa karavAnI darakAra na karI. je thoDI paNuM satya prApta karavAnI tamannA rAkhI hota to jarUra satya samajI zakAyuM heta. ane teo paNa samAjane peTe raste doravAnA SamAMthI bacI zakyA hatA paraMtu kharekhara duHkhanI vAta che ke teo A doSamAMthI bacI zakyA nathI.. sehamakularanapaTTAvalI " rAsamAM dIpavijayajI A pramANe lakhe che-"tiNe same dharamasAgara gaNi, vAcakarAya mahaMta "kumatimuddAla" iti nAma che kIo graMtha guNavaMta keyA bahu paMDita saMmata mUri graMtha kIo apramANu vAcaka ga7 bAhira kIA, peDhI traNya pramANu jA ANaMdasUri ga7 varNana patra 97.) ne ke-A pachInI gAthAomAM tapagacchAdhipatizrI vijayadevasUrijI mahArAjA upara paNa potAnA manathI upajAvI kADhelI ke jemAM satyane aMza nathI evA akSamya AkSepa karI gaNadharanI pATa paraMparAmAM AvelA che evA zAsananA nAyakanI AzAtanA karI che. ane evuM te ghaNuM lakhyuM che. paNa te atyAre prastutaviSayagata na hovAthI ApaNe tene vicAra karatA nathI. kumatikaddAla nAmano kaI graMtha jJAnabhaMDAromAM jovAmAM AvatA nathI. mahAmahopAdhyAya dharmasAgarajI mahArAjanA pitAnA keIpaNu graMthamAM koipaNa ThekANe ulalekha to zuM paNa tene IzAre paNa maLatuM nathI. temaja temanA ziSyAdie paNa kayAMya ullekha karyo nathI. A nAma te rAvala dI5vijayajInA mAnasamAM utpanna thayuM che. e sivAya kayAMya AnuM nAmanizAna maLatuM nathI, mAthI emane garachabahAranI vAtano avakAza nathI rahetuM. bAkI te kAgaLa, kalama, zAhI ema traNa vastu male tene manAve tema lakhatAM koNa rokI zake che. asatya lakhavAmAM doSa na mAnatA hoya, je aNusUga paranA daSTirAgathI abhurina pATaparaMparAmAM AvelA jeo che. ane zrI vijayasenasUrijI mahArAjA jene svapada upara sthApana karyA che. ane je te vakhatamAM zAsananA mAtra eka ja adhipati hatA evA che jiyavasarijI mahArAjAnI tenI viruddha rAsakAra lakhI zake che. te pachI pUjya mahAmahopAdhyAyajInI vi lakhe temAM Azcarya zuM ? arthAta kazuM ja nahIM. kAraNu sajajanAnuM kAma kArya karavAnuM che ane tenA kAryanI niMdA karavAnuM kAma du nuM che. ane je dukane je pote e kArya na kare te sajajanonI ' khAti paNa na thAya. sUrya sAme game teTalA vAdale thAya paNa aMte vilaya te vAdaLAne ja thAya che. sUrya nahIM, vaLI sUrya sAme dhULa pheMkavAthI nukazAna pheMkanArane ja thAya che. sUryane nahIM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valI hanalAla lIca daza AnaMda kAvya mahodadhi" mauktika 7 nI prastAvanAmAM (kavivara samaya heDIMgathI) trIjA pAnAmAM A pramANe lakhe che.- tapagacchIya vidvAna paNa uprasvabhAvI sAdhue " Dhi' yAne "jhavAna rakSA" nAmano graMtha banAvI tapagaccha sivAyanA anya sarvagacha ane mata sAmuM AkSepa mukayA.' me. da. dezAIe te gapagoLA pheMkavAmAM kAMI bAkIja nathI rAkhI. pote hAIkeTanA vakIla che. chatAM paNa satyane prApta karavAnI darakAra rAkhyA vagara, sArI bhASAne paNa viveka karyA vagara jema tema lakhe che. te kharekhara duHkhada che. temanI mahattA ane abhyAsane paNa kalaMkti karanAruM che. teo lakhe che ke-"ugrasvabhAvI sAdhue 'kevuM kaniSTa vizeSaNa che. zAsanasevAnI eka mAtra tamannAthI suvizuddha graMtharacayitAne A mahAzaya (mo. da.) * ugrasvabhAvI 'vizeSaNathI navAje che. satyamArgane batAvanAra mATe A vizeSaNa vApare che. graMthamAM lakhAelI kaDaka bhASA uparathI ema nakkI na karI zakAya ke, lakhanAra paNa ucca che. vaLI AgaLa lakhe che ke matinA judA" yAne "bavavanaparIkSA' AnA jevuM bIjuM gapu zevuM jaDaze ke kema te zaMkA che. jeo itihAsanA jANakAra na hoya pachI teo zuM joIne AvuM lakhatA haze ! enA karatAM na lakhatA hoya te sArA. kAraNa ke-enAthI (lakhavAthI) beTI vAtanA pracArathI utpanna thate doSa na lAge ? te je lakhe che. tene lagate purAvo na hoya to na lakhavuM joIe. ApaNe upara jaNAvI gayA chIe ke-kumatimatakuddAla nAmano keI graMtha pUjya mahAmahopAdhyAyajIe banAvyo nathI. valI Ate lakhe che ke- pravacanaparIkSA' e A graMthanuM bIjuM nAma che. A lekhaka mahAzayane khabara nathI ke- pravacanaparIkSA' A je nAma che. te "kupakSakauzikasahastrakiraNa"nuM apanAma che. ane A nAma te jagadgurUe ApeluM che. ane A graMthanI pramANiktA siddha karavA mATe pUjya mahAmahopAdhyAyajInI vidyamAnatAmAM "vijayasenasUrijI mahArAjAne pATaNa ane amadAvAdamAM auSTrikonI sAthe vAda karavAnI AjJA Ape che. ane jagadgurUnI AjJAzrI vijayasenasUrijI banne sthaloe kharataro sAthe vAda kare che. ane temAM teone vijayazrI vare che. ane amadAvAdanA subA paNa A graMthanuM mahAna sanmAna kare che, keI paNa graMthanuM muslIma subAe sanmAna karyuM hoya te A 'pravaranAkSA'nuM ja che. bIjA koI paNa graMthanuM muslIma subAe sanmAna karyAnuM itihAsa jaNAvate nathI AnuM varNana 'vijhAyarAti' paNa kare che. juo-- shriikhaankhaanaarpitvaadyvaadnairvaacaaltaaniitsmstdigmukhaiH| zAstraM pratisthAnamaniyatAkhila-zrAddhaistadutsAhakRdutsavotsukaiH / / 9 / / . (vijaya prazasti sarga 10) 0 60 desAI AgaLa jaNAve che ke- tapagacachAcArya vijayadAnasUrijIe uparokta graMtha pANImAM boLAvI dIdhe; ane tene apramANu Thera.' A pravacanaparIkSAnI racanA AcArya zrI vijayadAnasurijInI. avidyamAnatAmAM thaela che. kAraNa ke A graMthanuM pravacanaparIkSA' evuM nAma zrIjagadagurU Ape che. temaja teozrInI AjJAthI vijayasenasUri mahArAjAe pATaNa ane amadAvAdamAM vAda karyo hato. je vijayadAnasurijI mahArAjA hayAta heta te jagadagurU AnuM nAma * pravacanaparIkSA" Ape ane vAda karavAnI AjJA Ape te vAta saMbhave nahi. mukhya vAta to e che ke-pUjya bhaTTAraka vijayadAnasUrijI mahArAjA visaM. 1622 mAM vage sIdhAve che. jayAre A graMthanI racanA vi. saM. 129 nI che. to pachI vijayadAnasurijI A graMthane jalazaraNuM kare kayAMthI ? kAraNa ke-A graMtha pachIthI racAela che. ane vijayadAnasUrijIe lazaraNa na karyo hoya to tene mATe sAta bolane pAka banAvavAnI vAta te AkAzakusumanI mAphaka kalpita ja kare che. A uparathI A mahAzaya kyAM sudhI kahapanAnA cheDA devaDAve che tene saheje khyAla AvI zake che, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI eka patra paNa raju karavAmAM Ave che ane pUjya mahAmahepAdhyAyajIne A patra che. tema kahevAmAM Ave che. paraMtu A patramAM koI saMvata kayAMya paNa jovAmAM AvatI nathI. athavA pUjya mahAmahopAdhyAyajInI upara ke nIce sahI athavA hastAkSara paNa jovAmAM AvatA nathI. khAsa hakIkata to e che ke-- pUjyazrIe te pitAnA prathAmAM dazane nihava kahyA che. jyAre A patra te pAMcane nihava kahyA tene "micchAmi du" mAMgyo tema batAve che. juo " Aja pachI pAMca niha na kahau pAMca niha. kahyA huI te "micchAmi duH" (jaina paraMparAno itihAsa bhA. 3 patra 716 ) A patranI A be paMkti vAMcavAthI khabara paDI jAya che ke-A patra lakhanAra pUjaya mahAmahopAdhyAyajI nathI. paraMtu A patra pAchaLathI koI bIjAe lakhelo che. khAsa vAta te e che ke-pUjya mahAmahopAdhyajIne "micchAmi tu " mAMgavAne prazna ja ubho thato nathI. kAraNuM ke"uchAmi yu ' asatyano hoya che. satyane nahIM. pUjya mahAmahe pAdhyajIe je niha kahyA che te gya ja che. kAraNa ke-pUjaya malayagirijI mahArAjA rapaSTapaNe jaNAve che ke-3pakSata' ityAdi. A pramANe sAtanI saMkhyAne upalakSaNa tarIke gaNe che. ane pote upadhAnanA apalAvIne nihrava jaNAve che, tethI pUjya mahAmahe pAdhyAyajIne kSamA mAgavAne prazna ja ubho thato nathI. ane kSamA mAMgI nathI te pachI temane kSamA-patra Ave kayAMthI ! teozrInI virUddha teozrInI upara TheSabuddhine dhAraNa karanAra anya keSThi vyakita agara saMbhavita ANasUra garachanI vyakita haze ke jeNe Avo banAvaTI patra lakhIne pUjya mahAmahepAdhyAyajInA nAme mUkyo hoya tema lAge che. kAraNake, pUjya mahAmahopAdhyAyajI virUddha vAte prAyaH ANusUragacchamAM paraMparAgata utayu hovAnuM lAge che. AvA gapagolAnI sarva hakIkatanI jANakArI mATe N. darzanavijayajI kRta "vinatikAri " vAMco Avazyaka che ane te rAsa vAMcavAthI temAM je pUjya mahAmahopAdhyAyajI ma. je zAsanane sadA vaphAdAra che. jeoe zAsanane ApelI sevAo zAsananA itihAsamAM suvarNAkSare lakhAelI che. jeNe tapAgacchane ja potAnA prANu mAnyA che. ane tapAgacchanA hadaya samAna ja che. evI je sAgarazAkhA te upara tathA atyAre jemAM zAsananI vidyamAnatA rahelI che. evA je tapAgaccha tenA jeo adhIzvara hatA evA zrI vijyadevasUri mahArAja upara paNa kapaTa kAnA nhAyAne karyAnA AkSepa dvArA ke je dunIAnA. koI dhUrta to zuM paNa mahAdhU paNa AvI vITI hakI ucIrIne Ane chetaravA prayatna na karI zake, tevI vAta AmAM lakhIne janatAne devA kAma karA mAkhyA che. tene spaSTa khyAla rAMcane saheje AvI zake che. A rasamAM te evI paNa kIkata che ke je lakhatAM eka navo je graMtha taiyAra thaI jAya. paraMtu atre le temAMnI ekAda hakIkata lakhIzuM. . . !* * * ApaNe upara ghaNI vakhata jaNAvI gayA ke kumaMtimatamuddAla ke kumatimuddAla nAmane keI graMtha pUjya dharmasAgarajI mahe. banAvyo nathI. A sasama A (sumatikSaDhi) nAma Ave che. ane tenA kartA dharmasAgarajI maho. che. tema jaNAve che. juo. "gharamasAgara te 5Dita. lagaI karyo navo eka graMtha re nAmathI kumatikAla maDiye abhinava paMthe re ma 115 ne Apa vakhANa karaI ghaNuM nibaMdha para taNo dharma re; ema aneka viparIta paNuM graMthamAMhi paNa marma che. * 11 che upara jaNAvI gayAke A graMtha pUjyazrIe banAvyo nathI. rAsakAra lakhe che. "Apa vakhANa karaI ghaNuM' atre Apa eTale zuM ? pitAnA ema kahete pitAnA vakhANa te kayAMya pUjyazrIe karyA nathI. e , cAya eTale pitAnA ga7 arthAta tapAgaccha ema kahIe te te arthe susaMgata paNa lAge che. kAraNo. pUjayazroe tapAgacchanA vakhANuM dareka graMthAmAM karyA che. teozrIe potAnA graMthamAM tapAga nA vakhANa karyA temAM khoTuM zuM che? tapAgacchanA vakhANa thAya temAM te ApaNA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saunA manamAM harSa thavA joIe. tene sthAne A rAsakArane dukha thatuM hoya tema A uparathI lAge che. vaLI rAsakAra lakhe che ke-"nidaI parataNe dhamare, " keI5Nu kumatanuM yuktipurassara khaMDana karavuM te niMdA nathI ne tene niMdA kahe te ApaNA pUrvajoe je paravAdIo sAthe vAde karyA te paNa niMdA gaNAze. kharI vAta to e che ke-pUjyazrIe potAnA graMthamAM tapAgacchane yathArtha vakhANa karyA che. ane kumationuM yuktipuraspara khaMDana karyuM che. ane tema karavAmAM zAsanasevA sivAya bIjo koI svArtha hato nahIM. vaLI AgaLa rAsakAra jaNAve che ke-vijayadAnasUrijIe jalazaraNa karyo. A vAtanI asatyatA pahelA ApaNe jaNAvI gayA che ke AvI ghaNI hakIkate temAM che ke je kevala AkAzakusumanI mAphaka kalpanA che. A ja rAsakAra AgaLa jatA jagadagurUne 5Na badanAma karavAne ADakatarI rIte prayatna kare che. juo-gAthA 259 thI 24 sudhI valI-nijamatanI karI kalpanA, graMtha racaI chAnA navAnavA | pravacana parIkSA graMtha eka karI, kahaI guranaI te AgaLa dharI. je 220 ne zodhAvI e graMtha visesa pavaratA tume dezavideza | nisuNI hIravijyasarirAya, vArU kahI reliAyati thAya. 221 che yAra gItArathanaI supIe, teNuI te nija milatAnaI dIo ! teNuI viSNu zedhaI dina ketalA, rAkhInaI te valI tetalA | 222 . milI AvI kahaI zo eha, gho Adela vaMcAi teha. gurU Adesa daI nahIM daMbha navi jANu sAgara raMbha che 223 . sAgara kuDa ramaI nahIM dharma gurU navi jANuI tehane mama | laDI zrI gapatine Adesa graMtha vaMcAvaI dezavideza 224 che ane leza mAtra sAra nIce pramANe che-hIravijayasUri mahArAjAe A vAta svIkArI ane khuza paNa thayA. sUrijIe cAra gItAne te graMtha zodhavA Apyo. A gItArtho dharma sAgaranA malatI A hatA. teoe vagara zodhe keTalAka divaso rAkhIne pachI zodhI lIdhe ema kahI gurUne Apyo. gurU niSkapaTa hatA. teoe dhamasAgarano AMtarika marma jA nahIM. jhaTa sUrijIe graMthavAMcavAno Adeza Apyo ane dezavidezamAM tene prasAra paNa thavA lAgyo. juo-(atihAsika rAsasaMgraha bhA. 4 rAsasAra patra 10). zuM ! tapagacchanA adhipatine eTalI paNa khabara na hatI ke temanA maLatIAne ja graMtha zodhavA Apyo teozrInA kahevA pramANe maMthanA pracArano anujJA ApI dIdhI. vaLI eTale te vicAra karo ke-dharmasAgarajI mahetu e paNa khabara nathI ke A graMtha jagadagurU zodhaze ke bIjA pAse dhAvaze ! temaja bIjA pAse zedhAvaze te e zuddhi karanAra mArA maLatI Aja haze tenI paNa khAtrI nathI. ane je AvI khAtrI heta to te vAta rAsakAra paNa jaNAvatA nathI. je pUjayazrInA hadayamAM kapaTa heta to e graMtha zodhavA jagadgurUne Ape nahiM. pUjyazrInuM hadaya te svaccha ane sarala che tene khyAla teo jagadagurUne graMtha zodhavA Ape che te vAta uparathI sAbita thAya che. I , vaLI rAsakAra lakhe che ke, "cAra gItArthone te ze.dhavA Apyo te zuM ? gItArtha zAsananA hitane nukazAna karanArA heya! je zAsananA hitane nukazAna karanArA hoya te te zuM ! gItArtha kahevAya! A rIte to rAsakAra niSkapaTa zabdanA oThA heThaLa jagadagurUne ADakatarI rIte deSita jaNAve che. "bAvana pattA nI racanA saM. 1628 nI che ane vijayasenasUrijI jagadagurUnI AjJAthI AnI pramANikatA ja siddha karavA mATe pATaNa ane amadAvAdamAM kharataro sAthe vi. saM. 1642 mAM vAda kare che. tyAra pachI daza varSe eTale saM. 165ra mAM jagadagurU nirvANa pAmyA che. zuM ! tyAM sudhI koIe paNa A graMtha vAMco ja nahIM hoya! A graMthanI racanA pachI 23 varSa sudhI jagadagura hayAta che. ATalA varSonA gALAmAM A graMthamAM asatya hakIkate athavA navIna prarU5NuM teozrIe karI che. tevI jagadagurUne khabara na paDI te vAta sAva asaMbhavita che, ane kadAca jamadUgarane pAchaLathI khabara paDI hota te paNa jagadagurU eka navI AjJA bahAra pADIne Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthane apramANu karI zakata. A vAta darzanavijayajIe tilakarAsamAM zenA AdhAre lakhI che? tilakarAsanI pahelA A vAta zemAM Ave che. zuM ? tilakarAsakAra tyAre hayAta hatA ! ane je teo hatA te te vakhate zA mATe jagadagurUne jANakArI na ApI. je hayAta na hatA te jagagurU-pUjya mahepAdhyAyajI ane senasUri mahArAjAnI avidyamAnatAmAM zA AdhAre A hakIkata lakhI ! uparanA be prasaMge uparathI rAsamAM zuM che te jANI zakAze. vaLI keTalAeka ema paNa jaNAve che ke-"sArA " graMtha 5Nu apramANika che. ane tene saM161 devasUrijIe apramANika jAhera karyo che. juo nedhapAtra ghaTanA to e che ke-saM. 1696nA prathama catra suda 9 nA divase amadAvAdamAM A vijayadevasUri ane A vijyAnaMdasUri eka thayA tyAre karI " sAravA' graMtha baMnenI saMmatithI aprAmANika jAhera thaye. te aprAmANika ja rahyo (jena paraMparAne itihAsa bhA. 3 pR.736 ). je ke. sarvajJazataka graMthane A. devasUrimahArAja apramANa kare te vAta sAva khoTI che. vijayasenasUrimahArAja jene prAmANikapaNe sthApe ane tene devasUrimahArAja aprAmANika TharAve te saMbhave nahIM. devasUrimahArAjA A0 zrI senasUri mahArAjanI virUddha vartana kare te zuM ? asaMbhavita nathI ! senasUrijI "sArAtakane prAmANika gaNe che. juo - prAmANikatAnI chApa-pachI A. vijayasenasurIzvare 2 "Aire" 2 "tattvavivAra' rU"pravacana pA" ke "ciciAkuMDhA" vigere graMthane garachanA gItArtha munivaronI sammatithI prAmANika graMtha tarIke jAhera karyA. (jaina paraMparA, bhA. 3 pR0 727) senasUrijIe prAmANika karyA pachI te graMtho apramANika karavAnI devasarijhane koI jarUrata na hatI. temanI kIrti ane prazaMsAne sahana nahIM karanArA evA keTalAka viThAnAbhAsa jevA TheSIo temanI virUddha ghaNu graMtha banAvI (je sAva kheTA ane yukti saMgata nathI) teozrIe zAsanane apela sevAo upara pANI pheravavA prayatna karyA che. ane te prayatnone hAlamAM duniAne itihAsakAra tarIke batAvanArA itihAsanA sAcA arthane bhUlI jaIne itihAsakAre taTastha rahevuM joIe. tevI nItine choDIne keTalAka itihAsakAro temane badanAma karavA prayatna kare che. te ghaNI ja duHkhada hakIkata che. ane temanI itihAsakAra tarIkenI khyAtine lAMchanarUpa che. bhaviSyanA 'itihAsanA vidvAne temane kadI mApha nahIM kare. teozrInI virUddha tatkAlIna ke vidvAno AkSepa karyA hoya tema lAgatuM nathI. tatkAlIna munivaroe te prazaMsAnA puSpo ja veryA che. teozrInI virUddha pracAra temanI avivamAnatAmAM thayo hoya tevuM lAge che. ane te paNa hIrasUrijI ma. tathA senasUrijI ma0 nI avidyamAnatAmAM thayo hoya tevuM lAge che. dukhada hakIkata te e che -Adhunika vidvAne paNa satya samajavAnI darakAra karyA vagara ekapakSIya daSTithI lakhAelA lekhene pramANabhUta mAne che. ane tenI ja badhAmAM sAkSI mUke che. koI taTastha vidvAno dvArA lakhAelI hakIkate temane maLI hoya tema lAgatuM nathI. pitAnA durAgrahamAM aMdha banela mAnavI satya vastu kadI paNa joI zakatA nathI. . ' senasUrijI mahArAjAne paNa pUjya mahAmahe pAdhyAyajI upara keTale vizvAsa hato tenI khAtrI eka prasaMga parathI thaI zake che. juo sena prazna-prazna-kiraNAvalImAM dazamAM ravapnanA adhikAramAM 'hiM kario ' evo pATha che. Avazyaka TIkAmAM te jude che. kiraNavalImAM te pATha kyAMthI lukhya haze! te jaNAvavA kRpA karazojI. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara-mAvazya havRttimA 'paumasaro viudhakato' mAre che. tanAtha vizudha. paMkaja eTale khIlelA kamaLavArtha padmasarovara che. temaja kiraNAvalImAM pATha che te kalpacUNimAMthI athavA koIka aMtarvAyuthI lakhelo haze ! ema saMbhave che. 3-11-30-261 che 610 | patraka 263 ' * ' uparanA uttara ema sAbita kare che ke-pUjya mahopAdhayAyajInA vacanane tapagacchanAyaka sUrimahArAjA prAmANika ane TaMkazAlI ane niHzaMka satya mAne che. tethI lakhe che ke-ema saMbhave che. anyathA je teozrInA lakhelA vacana upara zaMkA heta te jarUra lakhate ke A vAta zakita che. A pramANenuM uparanuM lakhANa vAMcIne nayane baMdha karI saMpUrNapaNe manane durAgrahamAMthI kheMcI laine vicAra karIne jeoe jemane zAsana mATe pitAnA prANanI paravA na hatI . tevA pUjaya mahopAdhyAyajI virUddha anicchanIya asatya vAta phelAvIne je pracAra karyo che. teo satya samajIne pazcAtApathI jenuM aMtaHkaraNa zuddha thayuM che tevA thaIne prabhue prarUpala zuddhamArgane svIkAra kare evI zAsanAdhiSThAyakadeva pAse abhyarthanA. guNotkIrtana pUjya mahAmahe pAdhyAyajI mATe ghaNA graMthamAM prazaMsAnA puSpa jevAmAM Ave che. guyA-teSAM vijayI rAjye rAjante sklvaackottNsaaH| zrIdharmasAgarAvayA nikhilAgamakanakakaSapaTTA // 11 // kumatimataGgajakumbhasthalapATanapATavena siNhsmaaH| durdamavAdivivAde'pi satataM labdhajayavAdAH // 12 // __(kalpakiraNAvalI prazasti puSpikA) tadrAjye gahanArthazAstraghaTanA-proDhAbhiyogAstathA'tucchotsUtramahIvidAraNahalaprakhyAH susaMyoginaH / durdAntaprativAdivAdadamanastheyaHpratibhAbhRtaH zrImadvAcakadharmasAgaraguruttaMsA abhUvan zubhAH // (kalpakaumudI upA. zAMtisAgaragaNi ; zrImattapAgacchagaganadinamaNi sakalavAcakacakracakravarti sakalavAdidviradamadasiMhazArdUla sakalasiddhAntatattvArthamahAsamudrAvagAhakazrImajaMbUdvIpaprajJaptisUtravRttikAraka-zrImatpravacanaparIkSApranthasUtravRttikArakazrIkalpakiraNAvalIvRttividhAyaka-zrIsarvajJazatakavRttikaraNataH zrIhemAcAryasamAnaH zrIzrutakevalIbirudadhAraka-sakalavAdi nirAkaraNazrIjesalamerudurgarAjAdhirAjarAulazrIhararAjarAjasabhAlabdhajayavAda-sakalakumatanirAkaraNa zrItapAgacchadIptikAraka suvihitasabhAgRGgAra mahAvairAgyaraJjitajanamanoraJjaka mahopAdhyAyazrI dharmasAgaragaNi, ityAdi . (prazastisaMgraha jina vijayajI) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Asa ziSya guNa gAjatA re dharmasAgara uvajajhoya vAdI gajaghaTa kezarI re, ANuM vahe jinarAya che 52 che (dharmadAsa gaNita hIravihArastavana racanA saM. 1676 ) 'vinaya suMdara gaNi lakhe che ke - dharamasAgara uvajajhAya pradhAna vimalaharaSa niramala abhidhAna ! kalyANavijaya gurU karaI kalyANa, triviNa uvajajhAya gachi mera samAna che 26 che ( tapAgaccha gurnAvali svAdhyAya racanA saM. 1650) hIrazAsane vAdI bahu dharamasAgara uvajJAya sAgara pareiM bahu tANIyA, nAkhyAM dUri jAya che paI (RSabhadAsakRta hIrasUrirAsa) eNuI avasari zrutakevali sarikhA, kumatimataMgaja siMha vAdIrAya birUda dharAvaI, suvihita sAdhu nirIha che 6 che tapagacacha maMDaNa duritavihaMDaNa, vAcaka cakravartirAya vihAra karatA teNuI pura pahRtA zrI dharmasAgara uvajajhAya che 7 | " (zrutasAgaranirvANa sajajhAya-aprakAzita) vigere aneka sthalee temanA guNakIrtana karavAmAM AvyA che. ziSya samudAya pUjya mahAmahe pAdhyAya zrI dharma sAgaragaNinA ghaNA ziSyo hatA. upA. vimalasAgaragaNi- mahepA labdhisAgaragaNiupA0 zratasAgara gaNi= vigere (vadhu mATe juo jaina paraMparA, bhA. 3) graMtha - paricaya . . A graMtha mULa prAkRtamAM che. ane tene 123 leka che vRtti saMskRtamAM che. ane te paNa paNa che. viSayAnukrama' tathA temAMnA viSaya mATe "Amukha" jevuM. bAlAvabodha A bAlAvabedha paMDita zrI amRtasAgaragaNie karyo che. AnI racanA vi. saM. 1746 nA poSa vada 9 nA divase AcArya zrI rAjasAgarasUrIzvaranA paTTadhara A. zrI vRddhisAgarasUrinA sAmrAjayamAM I ane heya tema prathama adhikAranI prazasti uparathI jaNAya che. A bAlAvabodhana ditIya adhikAranA AghAMtima pAnAo ApaNA kamanazIbe prApya nathI. A pUjyazrInA jIvana upara prakAza pADatI kaMI paNa ' mAhitI upalabdha nathI. pUjyazrInA garadeva, zrIka95satra upara " kapakaumudI' nAmanI vRttinA racayitA upAdhyAya zrI zAMtisAgara gaNi che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 pUjyazrInI bIjI paNa kRtio che. temAMnI eka saMsArichavacaritra bAlAvabodha che. te te, samayanI gujarAtI bhASAmAM che. A gujarAtI bhASAnI advitIya ane mahAna kRti che. siddharSigaNi viracita je "upamiti bhavaprapaMcA kathA" che. tene sAra rUpa A graMtha che. temAMthI sArane grahaNa karIne pUjyazrIe A graMtha banAvyo che. adyApi A sivAyano bIjo graMtha gurjarabhASAmAM hoya tevuM lAgatuM nathI. gurjarabhASAmAM AnA jevI kRti malavI azakaya che. A graMtha-saMsArijIva caritra' bAlAvabodha nAme AgamedAraka graMthamAlA taraphathI prakAzita thai cUkayo che. tethI sujJa vAcakone A graMtha vAMcavA khAsa bhalAmaNa che. zrI amRtasAgaragaNinI anya kRtio vinaya bAlahitazikSA, kiraNa parIkSA (kiraNAvalI parIkSA ), paMcaja5, saMtapaMDita vigere graMthe aprakAzita che. upasaMhAra-aMtamAM pUjya gurUdevazrI vi. saM. 2016 mAM nAgapuranuM caturmAsa karI sametazikharajI mahAtIrtha tathA rAjagRhI mahAtIrtha aMjanazalAkA-pratiSThA karAvI kalakattA padhAryA. ane tyAMnA caturmAsa daramIAna eTale saM. 2017 mAM "dharma sAgaragraMthasaMgraha" ane "sUtravyAkhyAnadhizataka' A be graMthe chapAyA. caturmAsa bAda vihAramAM "dharmasAgaragraMthasaMgraha' nAmano graMtha ke jenuM pUjya manibhagavaMte sAthe besI vAMcana karatA hatA tyAre temAM huM paNa besatA ane sAMbhaLato. tyArathI hAruM mana pUjya mahopAdhyAyajI pratye AkarSAyuM. tyArabAda dareka caturmAsamAM pUjyazrInA graMtho vaMcatA gayA. ane tema tema mAro pUjya mahopAdhyAyajI pratyeno anurAga vadhato gayo. chelle jAmanagarana saM. 2022 ane 2023 nA caturmAsamAM "pravacanaparIkSA " nA be bhAga vAMcanamAM AvatAM pUjyazrI pratyene guNAnurAga uttarottara vadhato gayo. jyAre mArA jANavAmAM AvyuM ke pravacanaparIkSAnA pUrvArdhamAM 156 graMthanI sAkSIo ApavAmAM AvI che tyAre pUjyazrI uparanA anurAgamAM ghaNI vRddhi thaI. vaLI pUjyazrI virUddha keTalIka hakIkate hAra vAMcavAmAM AvI tethI mane kAMIka lakhavAnI bhAvanA thai. cogAnayoga te vakhate A graMtha presamAM chapAI rahyo hato. eka te upAdhyAzrInA guNothI AkarSAelo hato ane Ane upodaghAta lakhavAnI pUjayazrI taraphathI sUcanA thatAM. jema senAmAM sugaMdha bhaLe tema A upodaghAta lakhavA prerAyo chuM.. A udaghAta lakhavAmAM sahAyabhUta thanArAone hArdika AbhAra mAnuM chuM. A mAro prathama prayAsa che. tethI dharathabhAvathI je kAMI zAstra ane paraMparA virUddha lakhAyuM hoya to tene micchAmi dukkaDa mAguM chuM. ane vijajane te bhUla sudhAraze tevI AzA sAthe viramuM chuM. saMdhasthApanA dina. vaizAkha suda-11, gurUvAra tA. 9-4-18 surata eja lI. pUjya gacchAdhipati zAMtamUrti A. . zrI maNiyasAgarasUrIzvarajI ma.nA aMtevAsI puNodayasAgara tA, ka.-vizeSa * prakAzanA pro. hIrAlAla kApaDIAnA lekho juo. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH rror viSayA nukramaH gAthAGkaH viSayaH pRSThAGkaH | gAthAGkaH viSayaH pRSThoGkaH 1 maGgalAdi / 12 prANAtipAtAdIni liGgAni mithyAkA2 chadmasthatvaliGgAni / rAdiliGgagamyAni / . , apavAdApavAdakalpayoH svarUpam / ___4 13 kevalinaH sarvathAzravAbhAvasya smrthnm| 83 , kevalinaH apavAdAbhAvaH / 5 | 14 kevalino heyAdyabhAvaH / 3 chadmasthatvaliGgAnAM svarUpam / | 15 kevalino heyAdisvIkAre bAdhakam / 4 apramattamunInAmanAbhogenaiva prANAti- 19 hiNsaacturbhnggiivimrshH| pAtAdInAM prtisevnaa| 21 zrutavyavahArazuddharmAhAtmyam / . 94 , naghuttAramanujAnataH kevalinaH jalajIva 24 lbdhivicaarH| virAdhanAnujJAyA abhaavH| 25 avazyabhAvivyavahArasya vissyH| 105 , jinopadezasvarUpam / / 11 / 26 kevalino naashkyprihaarH| . 108 ', kevalabhAvanikSepavAdikhaNDanam / 28 | 27 ejanAdikriyAmAtreNa jIvavadharUpa , saMyatAnAM karttavyalakSaNadravyastavAbhAve Arambho bhavati sa ca antakriyAyAH / kAraNam dravyAstavabhAvastavayoralpabahu pratibandhakaH iti kasyacid zaGkA / / 110 tvvicaarH| .., virAdhanAdvaividhyam / " mAMsabhakSaNasva sambatvanAzakatvaM 35 kecit zarIracalatayA kevalino jIva"zrAvakakulAnAcIrNatvaM ca / 40 - ghAtaM vadanti tannirAkaraNam / dupadarAjavAsudevayoH mAMsAsvAdAdi- 37 zailezyAM kAyasparzena mazakAdInAM vivyakila tAtparyam / .. 45 prANatyAgo'bhihitaH tarhi kathaM sayogi, smymhdevaasudevlaaNsmkssnnaasNbhvH| 49 kevalino jIvavirAdhanA na sambhava5.prANAtipAtAdiliGgAnAM kAraNam / / 53 | tIti parAbhiprAyasyAnAbhogamUlatvam / 126 kevalino vaayukaayviraadhnaamaavH| 54 , kevalipratilekhanAvicAraH / dravyabhAvaprANAvipAsAde kArana / 58 45 varjanAmiprAye jIvaghAte'pi krmbndhaabhaavH| 141 "myA pramAtipAtAdIni manA |, kevaliprayatnasyAvaiphalyam / / . sApakAni liGgAni / .. 12 | 46 kSINamohasya jIvaghAvAvigarhAdiga 7 saMbhAvanArUDhamUSAbhASaNam / katyAbhAvaH / 9kSINamohasya kathAcit kevalitvama / 66 47 kevalino jIbavirAdhama'saMbhave prakA " ArambhAdizabdAmiyaH / 7 . rAntaram / - " apavAdasvarUpam / 72 | | , sahetukaM jIvavadhasya dvaividhym| 10 kevalidvayasvarUpaM mohanIyasya pradhAnatvaM ca / 78 | 48 jIvaSadhasya bhayamohanIyahetutvam / / 32-52 | 28 tannirAkaraNam / 120 130 153 153 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 16 167 gAthAGkaH viSayaH pRSThAGkaH | gAthAGkaH viSayaH pRSThAGka: 49 kevali-jIvayoH parasparaM ghAtyaghAtakasa- 77 niyamAnantasaMsAritvahetuH / __mbandhAbhAve kAraNam / 154 | 78 AbhigrahikAbhinivezikayorantaram / 209 ,, kevalino ndhuttaarvimrshH| 155 ,, viraadhktvaadivicaarH| 213 50 kevaliyogAt na kasyApi bhayam / 79 anArAdhakavirAdhakayordhArmikAnuSThAnasya 52 anekAntavAdasyAnekAntatvam / 161 svarUpam / . 217 53 avarNavAdasya svarUpaM phalaM ca / ,, indriyArthApekSayA mithyAtvasya mahA55 ajJAnAnAbhogayoH svarUpam / 164 pApatvam / - 220 58 bhavyAnAM zikSA 80 anuSThAnasya zubhatve dhArmikamatiH pramA59 dharmasya karaNodibhedatrayam / 168 ___Namiti parAmiprAyasya niraasH| 222 60 karaNAdidharmasya svAmitvam / 82 mithyAdRSTayanuSThAnaprazaMsAyAM samyaktvA-. 61 anumodanAyAH viSayaH / / 169 ticArasya bIjam / 62 prazaMsAsvarUpaM tadviSayazca / 224 63 prshNsniiyaanumodniiyyorbhdH| 171 85 paramate jinamatasadRzAnuSThAnasya vaiphalyam / 229 64 zeyaheyAnivicAraH / / . .. 173 85 mithyaatvyutaaptthaansyaanrthhetutvm| 231 , anupAdeyasya svarUpam / 85 AjJAbAhmAnuSThAnasya vaiphalyam / .... 234 66 anumodanAprakAraH prazastAnumodanAkhA 87 abhinivezI na jainbhedvishessH| 239 minazca / 92 digmbraadiinaamaadikrtaarH| 248 67 mArgAnusArikatyasya svarUpam / . 98 candraprabhAcAryAdInAM na gurutvm| 253 103 jmaalernntsNsaarH| 69 mArgAnuyAyikRtyasya svAmI / . . 258 71 prazastAnumodanAyA vissyH| 104 nAnAprakAram utsUtram / 271 72 aprazastAnumodanAyAH svAmI / , marIceH ihApyAstItivacanamutsUtramizram / 272 73 aprazastAnumodanAyA viSayaH / ,, unmArgasthitAnAmutsUtrabhASiNAmananta- .. 74 ArAdhakAdimanuSyatraividhyam / sNsaarH| 277 75 aaraadhktvaayupaayH| 180 105 AbhigrahikAbhinivezI na zobhanaH / / 279 76 utsUtropadezena virAdhakasya dRSTiviSa- 11. amimivezina utkaTamithyAtvam / .. 283 kalpatvam / 187111 AbhiprahikAminivezinorasagrahasya bhedaH 284 , akrnnniympryaalocnaa| 196 112 jinAjJAyAH prAdhAnyam / ....... : 286 , savvappavAyamUlamitigAthAyAH pryaalocnaa| 199 116 anuSThAnasya samyagyojanA / 291 ... (udadhAviva sarvasindhava' ityAdiztatI : 120 samyaktvamithyAtvayormAhAtmyam / 294 / stutikrturbhipraayH| 204 121 unmArgakriyAyAH phalam / 295 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapAgaNasaudhastambha-mahopAdhyAya-zrImaddharmasAgaragaNivara stutyaSTakam // 1 // // 2 // sitAmvare yo vimale tapAgaNe - 'bhavat prabhAvAn nabhasIva bhAskaraH / jinAGgaSaDdarzanazAstravedinaM namAmi taM vAcakadharmasAgaram AcAryoM vijayAdidAnasat - sUrIzvaro vAcakasatpadAGkitam / cakAra yaM pItajinAgamAmRtaM namAmi taM vAcakadharmasAgaram zrIkalpasUtre kiraNAvalI budha-priyA suvRttI racitA savistarA / tathA'nyazAstrANyapi yena dhImatA namAmi taM vAcakadharmasAgaram jinendravANIrasaviddhadhAtave yasmai namasyanti guNAnurAgiNaH / jinezazAstronugavAkyavistaraM namAmi taM vAcakadharmasAgaram yasmAd bhajante sma bhayaM kupAkSikAH cAmuNDikAdyA hariNA hareriva / utsUtraduHkaNTakabhedanodyataM namAmi taM vAcakadharmasAgaram yasya prasiddho bhuvane kSamAvato yazazcayaH zaGkhazazAGkanirmalaH / SaDjIvakAyAvanatatparaM sadA namAmi taM vAcakadharmasAgaram zAntatvadAntatvamumukSutAdayo yasmin guNA ratnavadarNave varAH / bhAvAnukampAzcitacArucetasaM namAmi taM vAcakadharmasAgaram itthaM stuto harSabharAd gaNIzvaraH stambhAyamAnaH tapagacchamandire / zrImAnupAdhyAyapadAGkitaH sudhI-jayatyajasraM gaNidharmasAgaraH // 8 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantalabdhinidhAmAya zrIgautamagaNadharAya nmH|| pU. AgamoddhAraka-AcAryapravara-zrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / mahAmahopAdhyAyadhIdharmasAgaragaNivaryaviracitaM-svopazaTIkAsamalaGkRtam // zrIsarvajJazatakam // pU. zrI. amRtasAgaragaNiviracitabAlAvabodhasametam / // praNamya zrImahAvIraM vizvavizvArthadIpakam / sarvajJazatakaM samyak svopajJaM vivRNomyaham // 1 // iha hi prAripsitasya sarvajJazatakAbhidhAnasya prakaraNasya nirvighnaparisamAptyartha maGgalaM zrotuH pradhRtyathaM cAbhidheyaM bibhaNiSuH prathamagAthAmAharaNamiya sirivIrajiNaM chaumatthajiNANamaMtaraM sammaM / jiNavaruvaesavisayaM taheva aNumoaNaM vucchaM // 1 // ___ vyAkhyA-zrIvIrajinaM-zrImahAvIranAmAnaM vartamAnatIrthAdhipati tIrthaGkaraM praNamya-samyagbhAvena namaskRtya chadmasthajinayoH-chadmasthakevalinoH antaraM-nijanijasvarUpaparijJAnahetUnAM liGgAnAM nirUpaNena bhedaM vakSya ityanvayaH / kathaM ? samyag-jinavacanAnusAreNa yathAsyAt tathA / tatheti samuccaye / evo'vadhAraNe / tathaiva / jinavaropadezaviSayaM-jinavarasyopadezo-vacanaM tasya viSayo-gocarastAmevaMvidhAmanumodanAMsvAbhimatArthasAdhakavastugocarAtmotsAharUpAM tanmUlaka-tadanurUpavAkprayogaM vA, vakSye-bhaNiSyAmIti / atra prathamapAdenAbhISTadevatAnamaskAralakSaNaM maGgalamuttarapAdatrikeNa cAbhidheyaM darzitam iti gAthArthaH // 1 // atha chadmastho chadmasthaM yathA jAnAti tathAhaarhantaM praNipatya dhyAtvA vAgdevatAM samRddhikarIm / zrIdharmasAgarAbhidhavAcakamukhyAn namaskRtya // sarvajJazatakavRtterathaM hitahetave'kaThoradhiyAm / prAkRtyA bhAratyA vivRNomi gurUktimavalambya // 2 // zrI mahAvIra jinanaI praNamInaI, kahevA che zrI mahAvIra? vizvane viSe, vizvakahII samasta je arthapadArtha tehane dIpaka che savajJazataka je graMtha te pra samyapha prakAre poteM ja karyuM je sUtra ehavA prati vivarsa chuM-vivaraNa karuM chuM. huM e graMthakAraka zrI dharma sAgara-upAdhyAya kahe che. e zAsanane viSe, prAraMbhavA vAyuM je sarvazataka nAmiM je prakaraNa tehane nividana samAptinuM arthaI maMgalIka ane sAMbhaLanArane pravRttine athi kahivA yogya je vastu te pratiM, kahevA vAMchate cikau pahilI gAthA sUtranI kahe che. ' gAthAtha:-zrI vIrajinane praNamIne, chadmastha ane jina-kevalI tehano aMtara-bheda te prati, samyaka prakAri ane jinavaranau upadeza tehaja viSaya che jehano ehavI je anumodanA etaleM zrI tIrthakarane vacanane anasAre je anumodanA te prati kahi spe. hi e sUtrane artha likhe te strArtha sugama thAI vatI. (vArta) ima jihAM sUtrArtha likhIcce tihAM ehaja kAraNa jANivuM. " . hive nRtyartha -zrI mahAvIra nAme vartamAna tIrthane je svAmI tIrthakara te prate, ahiM prakA{i praNAma karIne, chadmastha ane kevalInuM AMta-Apa ApaNA svarUpane jaNAvavAnAM hetu ciha Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapta chamasthaliGgAni chaumattho chaumatthaM jANai pANAivAyapamuhehiM / liMgehiM jehiM sattahiM tAI ThANaMgabhaNiAI // 2 // vyAkhyA-chadmasthaH saMyato gRhastho vA chadmasthaM saMyataM yaiH prANAptipAtapramukhaiH saptabhirliGgarjAnAti tAni liGgAni sthAnAGgabhaNitAni-sthAnAGganAmni tRtIyAGge pratipAditAni, tathAhi-sattahiM ThANehiM chaumatthaM jANejjA taMjahA-pANe aivAittA bhavati 1, musaM vaittA bhavati 2,. adinamAdittA bhavati 3, saddapharisarasarUvagaMdhe AsAdettA bhavati 4, pUtAsakAre aNubUhettA bhavati 5, imaM sAvajjaMti pannavettA paDisevittA bhavati 6, No jahAvAdI tahAkArI Avi bhavati, 7, iti zrIsthAnAGge (pRSTha 389. sU. 550) vRttiH yathA-yaiH sthAnazchadmasthaM jAnIyAt tAnyAha-sattahiM ThANehimityAdi / saptabhiH sthAna hetubhUtezchadmasthaM jAnIyAt , tadyathA-prANAnAmatipAtayitA-kadAcittadvayApadanazIlo bhavati / iha prANAtipAtanamiti vaktavye dharmadhammiNorabhedAt prANAtipAtayiteti dharmI nirdiSTaH / prANAtipAtanAt chadmastho'yamityevAvasIyate / kevalI hi kSINacAritrAvaraNatvAnniraticArasaMyamatvAdapratiSevitvAnna tehane kahevuM karIne bheda kahIyeM e saMbaMdha. kima? jina vacanAnusAri jima huI tima. mAthAmaye tathA', zabdano artha samuccaya-bIjuM bhUlavuM. evakAra te avadhAraNa-nizcayArtha etale himaja, jinavarano upadezavacana te vacanano viSaya saMbaMdhi tehavI je anumodanA-pitAne iSTa je artha tehanuM sAdhanA je vastu viSao AtmAno utsAha te rUpa anumodanA kahI. vA-athavA, te AtmAno utsAha pUrvaka tehane anurUpa samAna je vacanaprayoga te paNi anumodanA kahI I. te anumodanA prati kahIye. hi ihAM gAthAne viSe prathamapAde vAMchita devane namaskAra rU5 maMgalIka, ane AgaleM triNi pade e graMthane viSe kahivA yogya je vastu te dekhADayuM, eTale kadAcita prANAtipAta karaI ItyAdi ciheM chadmastha, ane sarvathA kinArekiMpaNi prANAtipAta na kare ityAdi cihaI te kevalI, ama paraspare chadmastha ane kevalIno bheda te e graMthane viSe kahIyeM, ane jina vacanane anusAri je vastu harSapUrvaka varNavavuM te kahIyeM eTalo bhAvArtha jANivo. (1) * hireM chAstha jima chadmasthane jANiMtima kahe che-gAthArtha -chadmastha chadmastha prati jANe prANatipAta pramukhaliMga-cinheM jeNuiM sati te sAte liMga ThANugamAMhiM kahyAM che. vRjyartha:- chadmastha anumAnane karaNahAra thatI hau athavA gRhastha, te chadmastha je yatI te prate je prANAtipAta pramukha sAta liMgAI jANuiM. te sAte liMga ThANAMgane viSe kahyA che, sthAnAMga nAmaI je trIju aMga te mae kahyAM che, te kima e ThANAge pATha che hive e sUtrArthavRtti vakhANutA ATha(1) sevatI nathI likhyo ima anyatra paNi jAIivuM. e sUtranI vRtti dekhADi che-jehiM cihe' chadmastha jANII te prati kahe che e sUtra mAMDI dekhADayuM. sAta je sthAnaka hetu rUpa teNei karI chadmastha ne jANi te kahe che-prANane vadhakartA chadmastha huI te kivArekiM te prANIne hiMsana zIla huI, IhAM prANAtipAta ehavuM kahe te huve dharma-je Azrita vastu anaI dhama-je Azraya tehano abheda)ja vatI prANano ghAtaka eha dhamI ja dekhADayo "prANInA vadhathike chadmasthA e evuM jANI " hive zIlAthaUhAM TIkAkAra mate avivakSita che je mAMTei prANAtipAta etaluM ja kahi te vatI kaki zIlArtha dekhADI bhAvahiMsA e sUtrane viSaI jANavI ehavuM lakhyuM che te mithyA jANi ' vaLI hAM bhAvahiMsA ka5tA pramattayatI ka5 paDi ane bhAvahiMsAnAM navA cihna ka5vAM paDi "valI vikathAdike te pramatta jaNAI ja che te e citra sAte nirarthaka thAI che" hAthI dIThe tehane cItkAri hastInuM anumAna na huI ityAdi zAstrIya pravAha paNi lepAI Ima aneka dUSaNa saMbhave che. te vatI saMpradAyano je artha je prANAtipAtana te karivAthI chadmastha jaNivo ehaja artha kario, paNi bhAvahiMsA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttau kadAcidapi prANAnAmatipAtayitA bhavati / evaM sarvatrApi bhAvanA jJeyA 1, tathA mRSA vAdayitA bhavati 2, adattamAdAtA bhavati 3, zabdAdInAmAsvAdayitA bhavati 4, pUjAsatkAre-puSpAdyarcanavastrAdyarcane anubRhayitA bhavati-pareNa svasya kriyamANasyAnumodayitA tadbhAve harSakArItyarthaH 5, tathA idamAdhAkAdi sAvadya-sapApamiti prajJApya tadeva pratiSevitA bhavati 6, tathA no yathAvAdI tathAkArI bhavatianyathAbhidhAyAnyathA karttA bhavati 7, cApIti samuccaye / yadyapi prANazabdaH kvacit 'ajayaM caramANo a pANabhUAI hiMsai' ityAdau trasajIvamAtravAcakaH, kvacit 'prANA dvitricatuH proktAH' ityAdinA vikalendriyamAtravAcakaH prayogato dRzyate, tathApIha mahAvratAdhikArapratibaddhatvAt jiivmaatrvaacko'vsaatvyH| yadAgamaH- " savvaM bhaMte ! pANAivAyaM paJcakkhAmi se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM ve"tyAdi pAkSika sU. (pR. 8) mahAvratAdhikArapratibaddhatvaM ca ayaM kevalI uta chadmastho veti saMzayAnupapattyA / AdhAkarmAdisAvadyabhaNanena ca sphuTameva prANAtipAto'pi prANaviyojanAdinA sAkSAjjIvaghAtalakSaNo, na punaraviratirUpo'pi, tasya parIkSakANAM jJAnAgocaratvena parIkSAnaGgatvAt parIkSAlakSaNasyAsambhavAt , parIkSaNIye sAdhAvasambhavena hetoH svarUpAsiddhatvaprasaGgAcca / tathA zabdAdayo'pIha caturthavratAtikramapratibaddhatvena maithunasAsambaddhA vaktavyAH, teSAmeva vratAtikramahetutvAt verodayavatAM saMyatAnAM sambhavAcca / cAma-saddAM-vA-sA-dhA-sANaM parivArane . mehusa ve maLe e vRtta bane IhAM na kalpavI. hi kevalI prANAtipAta kartA kAM na huI ? te upari kahe che. kevalI te kSINa thayuM je cAritrA varaNa karma te paNathika, niraticArasaMyamapaNathiku, pratiSiddhanA aNusevIpaNuthiku kinAre paNi nahI prANane vadhaka ima sarva chadmasthane cihane bhAvanA jANavI. tima chadmastha te mRSAbhASI kadAcita hui 2, adattane lenAra huI 2, zabda-rapAdikane AsvAdanAra huI 4, pUjA ane satkAra-je purapAdike arcana ane vastrAdike arcana te prati anumodanAra huI. pare pitAne karatAM anumodanAra etaleM pUjadika chate harSane karanAra huI 5, e padArtha, e AdhAka rmAdi saMvidha te saMpApa evuM kahIne te pratiMja sevanAra huI 6, jehavuM bole tehavuM karI na sakaI. anyathA belIne anyathA karanAra huI 7. e satra maLe ati zabda che te samucayArthI kahe che. eTaleM te sAte liMga chadmasthapaNAnA jJApaka jANavAM. prANazabda te kihAMkaNuiM "ajayaNAI cAlatAM prANa bhUtanI hiMsA kare ityAdi sthale prANa zabda te trasajIva mAtrano vAcaka, beMkiyate kiya-caturiMdriya te prANa" ityAdi kihAMkarNi vikalekiya mAtrane vAcaka prayogathI dekhII chaI. taphahe paNi e sUtrane viSe mahAvratAdhikAra-pratibaddha parNi karI jIvamAtrane vAcaka prANazabda jANivau. Agama dekhADe chaM sarva prANAtipAtanuM pacaphakhANa karuM chuM. te prANa sUkSma athavA bAdara, trasa athavA rathAvara " ityAdi e sUtrane viSe mahAvratanA adhikAra pratibaddhapaNuM Ima jANyuM je e kevalI athavA e chAtha ehavA saMzaya ne aNu upaja etaleM bhAva e-je e kevalI athavA chadmastha? evo saMzaya tau upano je chastha mahAvratI te paNi kevalI samAna apramAdI. hi te saMzaya TAlavA vatI (mATe) e sUtre sAteM liMga chadmastha sAdhu jaNavyo valI AdhAkarmAdi sAvadha kahevuM paNi mahAvratAdhikAranuM e sUtra pragaTaja e sUtra madhye prANAtipAta kahyo te pragaTaja jIvaghAtarUpa, paNi aviratirUpa nahiM. te chavaghAtane dvArA kevalInI parIkSAnA karanArane jJAnane agamya parNi karIne parIkSAnA akAraNupaNuthika parikSAlakSaNa lave nahi te thiyu. valI parIkSavA yogya je sAdhu tehane viSe asaMbha karI hetune svarUpAsiddhanuM dUSaNa chA zaba pAdikapaNi e sarve mahAvatAtikrama pratibaddhapaNAthI mithuna saMjJA saMbaMdhI jANivA te zabdAdika Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apavAdasvarUpam tti pAkSikasUtre (pRSTha 30. ) sAmAnyataH zabdAdigrahaNe tu dharmopadezAdizravaNa-tIrthaGkarAdirUpanirIkSa fpa prANAtipAtAvitInAzravastrApA taraparacA gva yu saMta, "gAzavaH sarvathA ya' iti vacanAt / etena kevalino dravyato'pi prANAtipAto ( pyAzravo) na bhavatItyagre darzayiSyate / anyathA kevalinaH sarvathA heyAbhAvAnupapattiprasakteH, tAvanmAtrasya heyasya sattvAt / tathA pUjAsatkArAvapi mUrchAviSayAveva grAhyau, anyathA harSahetutvAsambhavAt / mUrchA ca parigraha eva, 'mucchA pariggaho vutto' tti vacanAt / evaM paJcApi paJcAnAM mahAvratAnAmatikramA bhaNitAH, te ca prAyazcittavizodhyAzchadmasthAnAmeva bhavanti / tathA SaSThe sthAne apavAdapadamabhihitaM, apavAdapadamantareNa saMyatAnAmidamAdhAkAdi sAvadyamiti prajJApya tatpratiSevaNAyA asambhavAt , AdizabdAt pratyupekSaNA-pramArjanAdiniyatakriyAsu ca kriyamANAsu yatkimapyapavAdapadakalpa pipIlikAdikSudrajantUnAM bhayatrAsotpAdanAdikaM tad grAhyaM, tasya ca apavAdapadakalpatvaM pipIlikAdikSudrajantUnAM bhayatrAsotpAdanAdikaM sAvadhamiti prajJApyAzakyaparihAreNa tatpratiSevaNAt , etacca cha masthasaMyatasyaiva bhavati na tu kevalino'pi / tasya pratyupekSaNAdiniyatakriyAyA abhAvAt 'abhayadayANa 'mityAdyAgamena niSiddhatvAcca / ___ nanu bho ! apavAdApavAdakalpayoH ko bheda ? iti ceducyate-jJAnAdinimittatvena sAmye'pi apavAdastAvat svarUpayogyatayA zakyaparihArAtmakaH, tatkalpastvazakyaparihArAtmaka iti bhedo mantavyaH / ne vratanA atikramanuM hetu paNuM che. tethI vedodayavaMta je sAdhu tehane saMbhave tethI. valI "zabda rUpa rasa gaMdha sparzanI pravicAraNa-sevavuM te maithuna viramaNane e kahyo atIcAra " sAmAnya prakAre zabdAdi grahI to dharmopadezanuM sAMbhaLavuM tIrthakarAdikanuM rUpa jevuM tadAdine paNi prANAtipAtAdine samAna parNi Azrava 5NuM pAma (aM) te zabdAdika ne parityAgaja yukata saMpaje "Azrava te savathA chAMDavo" ehavA vacanathI. eTale Azravane chAMDavAne kahevuM karI kevalIne dravyathI paNi Azrava na hoI evuM Agale graMthe dekhADIspe. dravyathI e kevalIne Azrava na hoI ehavuM na mAnI lau kevalIne sarva prakAre chAMDavA gyane abhAvaja tehanuM ayukatapaNuM thaI Ave, teTalA mAtra heyanuM sarvapaNuM thAI vatI. pUjA satkAra je kahnAM hAM te paNi mUcha saMbadhIja jANivA. mUrchA saMbaMdhI na kahIM to harSa hetu paNuM saMbhave nahIM. tethI mUccha te parigraheja " mUccha teja parigraha" ehavA vacanathI. e pAce hiMsAdika pAMce mahAvratanA dUSaNa kahyAM te prAyazcite zuddha thAI. chadmasthane ja huI. tathA chaThThaI liMge apavAdaspada kahyuM. apavAdapada' vinA saMyatane e AdhAkarmAdi sAvadha, ehavuM kahIne tenI sevanA saMbhave nahIM te vatI. Adizabdathika pratilekhanA pramAjanAdi je nizcita kriyA je karAtI tehane viSaI je kAMi apavAda sarikhuM kIDI prati hIna jaMtune bhaya trAsanuM upajAvavuM tene je apavAda pada ka95-sarIkhApaNuM kahyuM, te pipIlikAdi kSudrajaMtune bhayatrAsanA upajAvavAdika te sAvadya evuM kahIne azakya parihAre tehanA sevavAthI. e sevavuM te chadmastha yatIne ja haI paNi kevalIne' na hui. te kevalIne pratyupekSaNAdi je nityapratibaddha kriyA tehane abhAva che vatI. mAyAmiyA siddhAMte bhayadAyakapaNuM niSedhyuM che vatI valI kaI pUche chaM-apavAda ane apavAdakalpa e bihene yo vizeSa ra. ehavuM pUche ho kahoI che-jJAnAdi kAraNa paNe sarIkhAMI che, teNe paNi apavAda svarUpe pariharI saMkII ane apavAdaka te pariharI sAI nahI, etalA vatI bheda mAna satra mukhe Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttau tathA saptame sthAne'nAbhogo bhaNitaH, anAbhogamantareNa vAkpravRttyoranyo'nyaM virodhAsambhavAt , tathAbhUtavirodhastu anAgatakAlasyApratyakSatvenaiva syAt / nanu bhavatveva paramutsargAdapavAdo balIyAniti nyAyAt apavAdapadaM tu kevalinaH sutarAmeva yujyate iti cet / maivaM, apavAdasvarUpasya samyagaparijJAnAt / tatkathamiti ceducyate-apavAdastAvat pratiSiddhapratiSevaNAtmakatvena svarUpataH sAvadya eva, anyathA pratiSedhAsambhavAt , niravadyatvaM cAsya puSTAlambanapratiSevitasya rogavizeSavinAzakasya parikarmitavatsanAgasyeva prAyazcittapratipattyAdinA sopAdhikameva, apavAdapratiSevaNaM ca saMyatasya bhayamohanIyakarmodaye satyeva zaktyabhAvenaiva syAt / yathA rogAdyApadgatasya sAdhoH sumaGgalasAdhoriva samyam soDhumazaktasya jJAnAdihAnijanyaparalokAnArAdhanabhiyA cikitsAdividhApanaM, tacca pratiSiddhapratiSevaNAtmakameva / yadAgamaH-" mA kuNau jai tigicchaM ahiAseUNa jai tarai sammaM " ti upade0. (gAthA 346 ) balavattvaM cAsya saMyamabhArAkAntasya sAdhoH zramApanayanahetutvenaiva, kevalinastu kSINe bhayamohanIye vIryAntarAye ca bhayAbhAvenAcintyazaktimattvena ca bhayahetorjJAnAdihAnerevAbhAvAt , jJAnAdInAM ca kSAyikabhAvotpannatvenApagamAbhAvAt , paralokArAdhanasya nizcitatvAcca kevalino nApavAdapratiSevaNa sAtame liMge anAjoga kahyo, anAbhoga vinA vacana ane pravRtti ene virodha saMbhave nahIM vatI. eha virodha te anAgata kAlane apratyakSa paNuiM huI. pUche che-e kahyuM te hau. utsargathI apavAda te balavAnuM e nyAya vatI, apavAda pada to kevalone atihi yukata. ehavA upara kahe che-ma kahe ehavuM, apavAdanA svarUpanuM samyagu rIti jJAna nathI vatI. te kima? kahII - apavAda te pratiSiddhanI sevanArUpa parNi karI svarUpathI sAvadheja. nahIMtara pratiSedhanaH asaMbhava huI hatI. niravadyapaNuM apavAdane te puSTa AlaMbana vatI. sevyAne rogavizeSa vinAzaka je. parikamita vatsanAga tehanI pare prAyazcita pratipatyAdi kisekaNa jANivuM. apavAdanuM sevavuM te yatIne bhayamahanIya karmani udaya chate ja zakitane abhAve ja hui. jima gAdika vipatti prApta sAdhune sumaMgala sAdhunI pari samyapha sahivA azakatane jJAnAdihAni tajajanita je paralekanuM anArAdhana tehane bharyo auSadhanuM karavuM te to niSiddha svarUpaja. je mATe siddhAMtama kahyuM che-ma karo yatI cikitsA prati ahiAsI sakau samyapha prakAre jau ta, upadezamAlAnuM vacana. e balavatpaNuM apavAdane te saMyamabhAre caMpANA sAdhune zramanirAkaraNa hetu parNi karIne ja. kevalI te kSINa bhayamahanIya chate vIryaMtarAya paNi kSINa thaI hoM bhayane abhA ane aciMtyazaktivaMta parNi bhayakAraNa je jJAnAdinI hAni tehane ja abhAva che vatI. ehavuM apavAda sevavuM na hui. ata eva tIyakaranA tathA kevalInA ka5nuM ravarUpa aNajANatuM ane e apavAdanuM svarUpa paNi aNasamajhI kiNike saMpradAya virodhAI likhyuM che je-kevalIne paNi apavAda huI te mithyA jANavuM. ane je kevalIpaNi kAraNavizeSe ehavA apavAda huI te drazyathiku e jIvavadha te sAvadha paNi azakatyAdi kAraNe kevalI ka' ima mAne paNi dravyajIvavadha te dUSaNaja nahi. ityAdi likhavuM te aMdhayuddhanI pari tehane jANid, anAdikane kSAyikabhAve upaja karI jAvAno abhAva te vatI. paralekanuM ArAdhana paNi nizcita che tethI. zrI mevalI apavAda sevyAnI vArtApaNi nahIM. vAMchita nagara prati zIdhra jAvA vAMchate aNuzAla huM to dipAra kara. imato nahIM. te hetuI zramanaI abhAvi vizrAma kario ane thAke huM te vizrAmanuM AgajharavuM tti mATe ahitaja te vatI. utsargathI apavAda te balavaMta e yAyanuM prartAvavuM te e ane bA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnAM svarUpam vArtApi / nahi samIhitanagaraM prati zIghra jigamipurazrAnto vizrAmaM karoti, tena zramAbhAve vizrAmakaraNaM ame ca vizrAmAkaraNaM cetyubhayathApyahitameva / tenotsargAdapavAdo balIyAniti nyAyaH prakRte chadmasthasaMyatApekSa eva / tathAcaitAni saptApi sthAnAni mohanIyAnAbhogahetutvena chadmasthasaMyatAnAmeva bhavanti, tena chadmasthasaMyataparijJAnAya hetavo bhavantoti gAthArthaH // 2 // atha saptAnAmapi liGgAnAM svarUpa prakRtasUtreNAhapaMcamahavvayatikama-bavAyaNAbhogarUvarUvANaM / sattaNhaM khalu sattaMpi mohasattAviNAbhUaM // 3 // vyAkhyA-pazcAnAM mahAvratAnAmatikramAH paJcamahAvratAtikramAste cApavAdAzcAnAbhogAzcetI. taretaradvandvaH ityevaMrUpeNa rUpaM-svarUpa yeSAM saptAnAM sthAnAnAM tAni tathA teSAm / apiriha vyavahitaH sambadhyate / saptAnAmapi sthAnAnAM sattvaM-vidyamAnatva, mohasattAvinAbhUtaM-mohanIyasattAM vinA na bhavati smeti mohasattA'vinAbhUta, khaluravadhAraNe, mohasattA'vinAbhUtameva, mohanIyakarmasattAmantareNa saptAnAmapi liGgAnAM madhye ekamapi liGgaM na bhavatItyarthaH / na ca kSINamohachadmasthavItarAgavyabhicAraH zaGkanIyaH, yato liGgAnAmapi tatrAbhAvAt / nahi liGgAbhAve sAdhyasya sattve asattve vA vyabhicAro bhavitumarhati, 'hetusattve sAdhyAsattvaM vyabhicAra' iti vacanAt / tasmAt kSINamohasya chadmasthatve'pi chadmasthatvajJApakaliGgarAhityena kevalitvajJApakaliGgasAhityena antarmuhUrttabhovikevalajJAnAbhimukhatvena ca kathaJcitkevalitvena vivakSaNAdityagre darzayiSyamANatvAditi gAthArthaH / / 3 / / athApramattasaMyatAnAM mahAvratAtikramapratiSevaNA bhavati naveti shngkaayaamaahthatIne apekSIne ja hive e sAte sthAnaka mehanIya anAbhoga metukaparNi karI chadmasthane ja huI te tI chamasya54 reqAne ta thA. meM gaayaane| : 2 hive sAteM liMganuM svarUpa mUlasUtre kahe che :| gAthAtha-pAMca mahAvratanA atikrama apavAda ane anAbhogarUpa rUpa che jehanuM ehavA sAte siMganuM chatApaNuM mohanI sattAne avinAbhUta jANavuM. 3 vratyartha-pAMca mahAvratanA atikrama te pAMca mahAvratanAM dUSaNa te apavAda ane anAbhoga e itaretarada samAsa che e rUpe svarUpa jehanuM ehavA sAte sthAnaka tehanuM. apizabda bahAM bAhirathI le teha DII sAte sthAnakanuM satva te vidhamAnapaNuM mehanI sattA vinA na huI. mehanI sattA vinA sarvathA na haI dai te avadhAraNano artha bole. mehe sattA vinA na huIja. mohanIya karmanI sattA vinA sAte liMga mathe eke liMga na huI e artha. kSINameha je chadmastha vItarAga dvAdaza guNasthAna vatI tehane viSi vyabhicAra zaMkA nahI. je mATe liMgano paNi tihAM abhAva che. liMgane abhA sAdhya hau (ho athavA ) bhAve na ho. bhacAra huI nahI. hetu chataI sAdhyanI asattA huI tivAre vyabhicAra dUSaNa huI ehavA vacanathI. te. mAyi zrI mehane' chadmasthavRtapaNi paNi chadmasthapaNAnA liMgarahitapaNuiM kevalIpaNAne liMga sahita parNi aMtamaHI thAnAra je kevalajJAna tehane abhimukhaparNi karI. keNiki prakAri kevalipaNuiM vivakSA karI che bI. ehavuM agaliMkhiADIsyuM te vatI, hivi vivakSA kSINamehane IhAM kevalIpaNuM kahyuM te paNa nahIM je Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI visayANAbhogeNaM taisiM paDisevaNA susAhaNaM / suttANAe caraNaM zuddhaM iharA u vivarIaM // 4 // vyAkhyA-viSayaH-prANyAdyatipAtAdilakSaNakriyANAM gocaraH prANyAdaya eva, tadviSayako'nAbhogaHayaM jIva ityevaMrUpeNa jIvaviSayakanijasAkSAtkArAbhAvaH, tena hetubhUtena tesiM' ti / teSAM prANAtipAtAdInAM pratiSevaNA susAdhUnAmapramattasaMyatAnAM sUtrAjJayA pravartane'pi iti zeSaH, bhavati, paraM dravyata eva / tena sUtrAjJayA pravarttanena zuddhaM-niraticAraM caraNaM-cAritraM bhavati / yadAgamaH- . 'jo jayamANasa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi NijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa' // 1 // tti oghami0 (pR0 222) itarathA tu-sUtrAjJAmulladhya pravartamAnAnAM tu viziSTakaSTakAriNAmapIti gamyaM, viparItaM-vizuddhaM cAritraM na bhavatItyarthaH / ata eva 'viziSTakaSTasya karmakSayaM pratyakAraNatvAt jinAjJoyA eva karmakSayaM prati kAraNatvA'diti bhagavatIvRttau / etena vinApavAdaM pramattasaMyato vinAparAdhaM ca gRhI samyagdRSTiH jIvo'yamiti sAkSAt jJAtvA yo jIvaghAtaM karoti tasya viratipariNAmo dUre, nizcayataH samyaktvamapi na syAt , anukampAyA abhAvena sambaktvalakSaNAbhAvAt / samyaktvalakSaNAni ca zamAdIni paJca bhavanti / yaduktam " zamasaMveganirvedAnukampAstikyalakSaNaiH / lakSaNaiH paJcabhiH samyak samyaktvamupalakSyate" // 1 // . mATe vivakSAdhInA zAstrakAranI pravRtti che. eTalAja mATi pANaUTma nA ityAdi graMthaI Imaja samarthya che te mATi kiNaki kSINamehane kevalInI vivakSAthI dUSaNa likhyuM che te vivalApInA di zAstranaripravRti e nyAyane ajANupaNuiM jANavuM. 3 hive apramattayatIne mahAvatanA dUSaNanuM sevavuM huI kaI na huI e zaMkA uparI kahe che : gAthArtha :-viSaya je prANAtipAtAdika tehane anAbhoge karI teha pratisevanA susAdhune paNi huI paNi sutrAjJAI pravartanArane cAritra zuddha. anyathA te viparIta. vyartha :-viSaya te prANAtipAtAdirUpa je kriyA tehane gocara etaleM prANI Adi deI tatsaMbaMdhI anAbhoga "e chatra' evI rIti jIva saMbaMdhI je potAnI sAkSAt jJAnano abhAva teNei kAraNe tene prANAtipAtAdikanuM sevavuM susAdhu-apramatta saMyatInaM, sUtrAjJAI pravartate huM teMpaNi eTalu' bAhirathI levuM. haMI paNi dravyathI ja te vatI sUtrAzAI pravartanaI zuddha niraticAra cAritra huI 'je jayaNAnA karanArane satravidhisaMpUrNa virAdhanA te nirja rArUpa phalanI denArIja adhyAtma vizu' yukta yatIne viziSTakaSTane karmakSaya prati akAraNaparNa. jinAnAne ja karmakSaya pratiM kAraNa paNuM bhagavatI-vRttine viSe kahyuM. etale apavAda vinA pramatta thatI ane aparAdha vinA gRhastha sakhya kASTa e jIva ehavuM sAkSAta jANIne je jIvAta kare tene viti pariNAma to vegalo, nizcayathI samyakatvapaNi na huI anukaMpAne abhAve samyakatvanA lakSaNane abhAva vatI. samakitanAM lakSaNa te samAdi pAMca che. "kSamAM 1, saMsArano bhaya 2, saMsAra zrama 3, dayA 4, AstikapaNuM 5 e rUpa je lakSaNa pAMca teNuM samyapha prakAre samyakatva elakhII" je ema che tau rahau bIja. chasthasaMyatamAtrane samyakatvano abhAva thAe tehane parNi nadI Utarate jala jIva virAdhanAnuM ' praTa siddhapaNuM che vatI. ehavuM ma beli. pravacane ajANapaNuM mRSAbhASIpaNuM che vatI. jalajIvane aNapakSapaNi tehanI virAdhanAnuM pratyakSapaNuM huI Ima huI nahIM. pratigine saMbaMdhIne apratyakSapaNi Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhUnAM mAtvA pAvabhAvavimarzaH iti yogazAle (pR0 63.) nanvevamAstAmanyat , chadmasthasaMyatamAtrasya samyaktvAbhAvaH prasajyeta, teSAmapi nAttAre jalajIvavirAdhanAyA adhyakSasiddhatvAditi cenmaivaM, pravacanAnabhijJatvena mRSAbhASitvAt / nahi jalajIvAnAmapratyakSatvena tadvirAdhanAyAH pratyakSatvaM sambhavati, pratiyogino'pratyakSatve tadanuyogino'pyapratyakSatvAt / na ca jalasya pratyakSatvena tajjIvAnAmapi pratyakSatvamiti vAcyaM, idaM jalamiti jJAnamAtreNa idaM jalaM sacittamidaM cAcittamiti vivekena parijJAnodayaprasakteH , tasmAt 'duvihA puDhavikAiyA paM0 20 pariNayA ceva apariNayA ceva jAva vaNapphaikAia 'tti zrIsthAnAGge. (sU. 73) tatra pariNatAHsvakAyaparakAyazastrAdinA pariNAmAntaramApAditA acittIbhUtA ityAdipravacanavacanena nadyAdijale sacittAcittayoranyataratvena parijJAne satyapi idaM jalaM sacittamidaM cAcittamiti vyaktyA vivekamadhikRtya parijJAnAbhAvena chadmasthasaMyatAnAmanAbhoga eva / tena siddhA nadyuttArAdau jalajIvavirAdhanA anAbhogajanyA'zakyaparihAreNaiva / yadAgamaH- 'jo jIve vi Na yANei ajIve vi Na yANei / jIvAjIve ayANaMto kaha so NAhIi saMjamaM' ? // ti, dazavai0 (pR. 157 gA. 12,) anyathA sarvaviratyucchedaH, nizcitAyAM jalajIvavirAdhanAyAM tajjIvaviSayakaviratipariNAmAsambhavAt , sambhave ca dezaviratyucchedaH, nizcite'pi jalajIvaghAte tajjIvaviSayakaviratipariNAmasyAnapoyAt / tathA ca sarveSAmapi samyagdRzA sarvaviratipratipattau na kicid bAdhakaM, tasmAdanuSThAnamAtre jIvaghAtavarjanAbhiprAyavatAM yatanayo pravarttamAnAnAM chadmasthasaMyatAnAmanAbhogajanyA'zakyaparihAreNa jAyamAnaM jIvaghAtAnRtabhASaNAdikaM saMyamapariNAmAnapa yadAgamaH "dhI abhAvavizeSanuM paNi apratyakSapaNuM hui. jalane pratyakSapaNuM tajajIvane paNi pratyakSapaNuM huI Ima na kahevuM. e jala e jJAna mAgaeNja e jala saccitta e jala acitta ehavuM vivekiM jJAnadayanI prasati thAI vatI. te vatI "bhiprakarAI pRthivIkAyika prarUpyA. pariNata ane apariNata. Ima vanaspatikAyika parvata" pariNuta te svIkAyarUpa zastrAdike pariNAmAMtara pAmyA acitta thayA ItyAdi siddhAMta ane nAdi jalane viSe sacitta ane acitta e bihumathe anyatarapaNuM jJAna ja te hute paNi e paNa te sacitta e jala acitta evI vyakti viveka AzrayInaI parijJAnane abhAve chadmastha yatIne anAbhoga ja, tevatI siddha thaI jalajIvanI virAdhanAne anAbhoge janya azakaya parihAreja " je jIvane na ja jANI achavane e na jANuiM jIva ajIvane aNajANato kima te jANi saMyama" anyathA sarvaviratine uccheda thAI nizcita jalajIvanI virAdhanA chate hete chava saMbaMdhI je virati pariNAma tehane asaMbhava thAI vatI. ima je virati pariNAma saMbhavato hui te deza viratino uccheda thAI. nizcita jalajIva chate te jIva viSayaka virati pariNAmano anApAya che vatI. ima te sava samyaga draSTi te sarvavirati paDivAjate kAMI bAMdhaka nahIM. te mATi kriyAmAtrane viSe chavaghAtAdikanI varjanAnA abhiprAyanA dhaNIne yatanAI pravartanArane' chadmastha yatIne anAjoga janya azakya parihAre thai, jIvaghAta mithyAbhASaNadika saMyama pariNAmanuM aNujAvAnuM hetu che. "vaju" ehavA pariNAma vaMtane saMprApti jIvavadhAdinI cha paNi mUkAI virathI aNahaNata paNi na mUkAI kilaSTa pariNAma atipAtano tathA ana tehane tanimittakabaMdha sUkSmaNi ko samayane viSe niravadya upayoge karI sarvabhA te sAdha che vatI. saMyama pariNAmanuM aNajAvAnuM hetuparNata varjanAbhiprAyane bale jANivuM. saMyama pariNAmanA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaza-zatakavRttI 'vajjemitti pariNao saMpattIe vimuccai verA / avahato vi Na muccai kilidabhAvo'tivAtassa' // 1 // (oghani0 pR. 38) tathA ' Na ya tassa tannimitto vaMdho suhumA vi desio samae / baLavo 3 joba sadgamaveba to nhA " 2 | utta, zani (. 220.) saMyamapariNomAnapAyahetutvaM hi varjanAbhiprAyopAdhikameva, jIvavirAdhanAyAH saMyamapariNAmApagamahetoH jIvaghAtapariNAmajanyatvalakSaNasya nijasvarUpasya varjanAbhiprAyeNa parityAjanAt / ayaM bhAvaH-yaddharmaviziSTaM yad vastu nijasvarUpaM jahAti sa dharmastatropAdhiriti niyamAt / varjanAbhiprAyaviziSTA hi jIvavirAdhanA jIvaghAtapariNAmajanyatvaM saMyamanAzahetuM parityajati, tena saMyamapariNAmAnapAyadvArA varjanAbhiprAyajanyAM nirjarAM prati jIvavirAdhanAyA api pratibandhakAbhAvatvena kAraNatApi / yadAgamaH'jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi NijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa' // 1 // tti, ogha0 (pR. 222 ) atra hi 'suttavihisamaggasa 'tti kRtasarvasAvadyapratyAkhyAnasya varjanAbhiprAyavataH sAdhorityarthaH, tasya jAyamAnAyA nirjarAyAH jIvavirAdhanA pratibandhikA na bhavati, jIvaghAtapariNAmajanyatvAbhAvena varjanAbhiprAyopAdhyapekSayA durbalatvAt / etena jIvavirAdhanApi yadi nirjarAM prati kAraNaM bhavet tarhi tathAbhUtApi virAdhanA tapaHsaMyamAdivad bhUyasyeva zreyaskarI bhUyo nirjarAhetutvAditi parAzaGkApi parAstA / svarUpataH kAraNabhUtasya tathAvaktuM zakyatvAt / na caivaM nAzahetu je jIvavirAdhanA teha chavaghAta pariNAmajanyatvarUpa je potAnuM svarUpa tehane varjanAne abhiprAye IDAvyAthI. spaSTa bhAva kahe eM-je dharma I guNa yukta je vastu pitAnuM svarUpa muki te dharma tihA upAdhi jANi eha niyama che vatI. varjavAne abhiprAye viziSTa je jIvavirAdhanA jIvaghAtane pariNAme thAvApaNuM je saMyamanAzanuM kAraNa te prati chAMDe che. te vatI saMyama pariNAmane aNajAvApaNi varjavAni abhiprAyeMjanya je nirjarA te prati jIvavirAdhanAne pratibaMdhakAbhAvapaNe karI kAraNatA paNi huI. je mArTi Agama che- * ' "je jayaNAnA karanAra sAdhune huI virAdhanA sUtravidhi pUrNane te nirjarAphakaja hui. adhyAtmavizuddhi yuktane" eno artha-kayuM sarvasAvadyAnuM pratyAkhyAna jeNi ehavA varjanAbhiprAyavaMta sAdhune e artha. tehane thAtI je nirjarA tehane jIvavirAdhanA te pratibaMdhaka ne hui. jIvaghAta pariNAmiM janyapaNAne abhAve' varjanAbhiprAya Upaje upAdhi tehanI apekSAI durbalapaNAthI, eTale jIvavirAdhanA e nirjara prati be kAraNa che tau tehavI e virAdhanA tapasaMyamAdikanIpare ghaNIja bhalI. ghaNI nirjarAnA hetapaNAvatI evI paranI AzaMkA e TAlI svarUpathI kAraNabhUtane tima kahevAne sarmathapaNAthI. paNi jIvavirAdhanA tima na hoI, te virAdhanAne saMyama pariNAmane jAvAne dvAre svarUpathI nirjarA pratibaMdhakapaNuM che vatI. pratibaMdhaka te jimajima a85 ane asamartha timatima bhaluM. tevatI te virAdhanAne kAraNa paNuM te pratibaMdhakane abhAvapaNija. pratibaMdhakanA abhAvane bahupaNuM te satibaMdhakane a955Neja huI. chama na kahII te pratibaMdhakapaNAne kAraNatA na haI. . hive kirNaki "nA nAnALarasecaDhi" gAthAne viSe virAdhanA te apavAdanI likhI che. paNi bhagavatIityAdikane viSe te ehaja gAthAnI virAdhanA apavAdapadanI nathI likhI. tathA 10 vRttine viSe. paNa apavAdapada nathI vakhANe Ima yoga tRtIya prakAze pUjAdhikAre e gAthA che te jANivuM. hAra tithuiM te graMtha vAMcyA huyaeN paNi vIsaryA dIse che te jANivuM. etale anAbhogajanya azakaya Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apavAdasvarUpam jIvavirAdhanA tathA, tasyAzca(stu) saMyamapariNAmApagamadvArA svarUpato nirjarAyAH pratibandhakatvAt / pratibandhakaM ca yathA alpamasamarthaM ca tatho tathA zreyaH / tena tasyAH kAraNatvaM pratibandhakAbhAvatvenaiva, pratibandha kAbhAvasya ca bhUyastvaM pratibandhakAnAmalpatvenaiva syAt , anyathA tadabhAvasya kAraNatA na syAt / etena chadmasthasaMyatAnAM nadyuttAramanujAnatA kevalinA jalajIvavirAdhanApyanujJAtaiva, nadyuttArA'vinAmAvitvena jalajIvavirAdhanAM jJAtvaiva sacittajalanadyuttArasyAnujJAtatvAditi bhrAntiH nirasto / manasApi jalajIvavirAdhanAnujJAyAH sAvadyatvena pratyAkhyAtAyAH kevalino'sambhavAt / sambhave ca ' kevalItyAdi yAvat No imaM sAvajjati pannavettA paDisevittA havai, jahAvAi tathAkArI Avi bhavatIti pravacanoktasya kevalisvarUpasya hAnirvaktuzcApasiddhAntaH / utsUtrabhASaNena tu niyamAdanantAnubandhikaSAyodayavatAM samyaktvasyApi nAzAt nijasvarUpahAnizca, tathA jalajIvavirAdhanAyo apyanujJAtatvenopAdeyatvApattyA heyatvahAnyA svarUpahAnireva / heyatvaM ca tasyAH sarvasammatameva / kiJca-parAbhiprAyeNApi yadi nadyuttArAvinAbhAvinI jalajIvavirAdhanApi nadyuttoravadanujJAtetyucyate, tarhi gajasukumArasya ziro'gniprajvAlanaM zrIneminAthena somilasyAnujJAtaM vaktavyaM prasajyeta, pratimAvasthAnA'vinAbhAvitvena jJAtvaiva gajasukumArasya zmazAnabhUmau pratimayAvasthAnasyAnujJAtatvAt / evaM jamAlirapi jinAjJArAdhaka eva bhavet , jamAlivyatikaraM jJAtvaiva tIrthakRtastacchiSyakaraNapravartanAt / kizcA''stAmanyat , vratabhaGgotsUtrabhASaNa-jJAnadravyadevadravya-jJAnAzupakaraNapustaka-pratimA-rajoharaNAdInAM vinAzAdIni yovanti virAdhanAsthAnAni tAvanti sarvANyapi tIrthakRtAnujJAtAnyeva vaktavyAni syuH, prAyasteSAM tIrthA'vinAbhAvitvena jJAtvaiva tIrthakRtA parihari chadmasthAniM virAdhanA huI paNi kevalIne sarvathA na huI etale bhAvArtha kahe te chadmasthatIne naghuttAranI AjJA deto je kevalI teNuiM jalajIvanI virAdhanAnI AjJA dIdhIja, nadI utaratAM avazya thAtAM jalajIvanI virAdhanA jANIneja saccittajala nadI utaravAnI AjJA dIdhI vatI. evI bhrAMti paNi TAlI. mane paNi jalajIvavirAdhanAnI AjJAne sAvadyapaNuM mATe tene kevalIne saMbhave nahIM vatI. ne vizadhanAnI mAjJA vasAna samaveta 'kevalI jANejA' . UsithA mAMDI se sAvadha kahI kevalI na sevaI, jehavuM bole tehavuM pAle" ehavuM siddhAMtokata je kevalInuM svarUpa tehanI hAni thAI, kahenArane paNi apasiddhAMta thAI. usUtra bela te niyame anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udayavaMtane samakitanA paNi nAzathI potAnA svarUpanI paNi hAni hUMI. tima jalajIvavirAdhanAne paNi kahyAvatI upAdeyapaNuM thAte heyapaNAnI hAnI karI svarUpa hAnija, heyapaNuM che te virAdhanAne sarva saMmataja che. - valI dUSaNa kahe che-parane abhiprAye paNi je naghuttArane saMbadhe thAtIja jIvavirAdhanA paNi naghuttAranI pari anujJAta je kahI to gajasukumArane ziregnanuM prajavAlana te zrI neminAyiM semilane anujJAtaja kavuiM thAse. pratibhAvasthAI raheleMja thA karIne jANIne gajasukumArane smazAna bhUmine viSe pratimAI rahivAnuM anujJAtapaNuM vatI, Ima jamAlI paNi jinAjJAnA ArAdhakaja thAI. jamAline vyatikara jANIne ja tIrthaMkarasiM te ziSya karavAnA pravartanathI. bIju sarva raho, vratabhaMga usUtrabhASaNanAnadravya-devadravya nAnAdikanAM upakaraNa je pustaka-pratimA-rajoharaNAdika tehanA vinAzAdika jetalAM virAdhanAnAM sthAnaka te saghaLAMe tIrthakara bhASita kahyAM jeII. prAyaI tehane tIrthani' avinAbhAvaparNi jANIneja tIrthakare tIrthanA pravartAva paNuthI. tihAMpaNi anukuLatarkane AMgaliMga karIne vyatirekaLyAptigrahaNane anivAraNapaNAthI. te mADhi jima zigninuM pravAlana pratibhAvasthAni saMbaMdhiM thAItuM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI tIrthasya pravartitatvAt , tatrApyanukUlatarkapuraskAreNa vyatirekavyAptigrahasyAnivAryatvAt / tasmAd yathA ziro'gniprajvAlanaM pratimAvasthAnAvinAbhAvitvena jAyamAnaM jJAtamapi na anujJAtaM, tathA nadyuttAre jalajIvavirAdhanA'pi nAttArAvinAbhAvitvena jAyamAnA kAdAcitkI jJAtA'pi na anujJAtA, chadmasthasaMyatAnAM nadyuttAre jalajIvavirAdhanAyA anAbhogajanyAzakyaparihArAtmakatve'pi tadanujJAyAH sarveSAmapi zakyaparihArAtmakatvAt / kiJca-jalajIvavirAdhanAnujJA'pi kiM sAkSAdAdezarUpA uta kalpyatAbhivyaJjitA vA ? nAdyaH, sa sAdhurjalajIvavirAdhanAM karotu, tvaM kuru vetyAdirUpeNa kevalino vAkprayogAsambhavAt / yadAgamaH"arihaMtA bhagavaMto ahiaM va hiaM va navi ihaM kiJci / vAriMti kAraveM ti aghittUNa jaNaM balA hatthe" // 1 // tti, upade0 ( gA0 448). ata eva dIkSAM jighRkSatA'pi vijJapto bhagavAn-'jahAsuha '. mityevoktavAn , na punastvaM gRhANetyAdi / yattu kriyAkAle'bhyarthito bhagavAn AdezamukhenA'pyanujJAM dadAti, tatrAnujJAyAH phalavattvena bhASAyA niravadyatvAt / nApi dvitIyaH, kalpyatAlakSaNasyAbhivyaJjakasyaiva abhAvena tadvayaJjitAnujJAyA apyasambhavAt / yataH kalpyatA ca nadyuttArasyeSTaphalahetutvenaiva syAt / iSTaphalaM ca nadyuttArasya yatanAviziSTasyaiva pravacane bhaNitam / tathAhi jayaM care jayaM ciThe jayamAse jayaM sae / jayaM bhuMjato bhosaMto pAvaM kammaM na baMdhai' // 1 // iti, dazavai7 (pR0 156, gA0 8 ) yatanA ca sAmAnyatopi gamanAgamanAdikriyAyAM yugamAtrayA dRSTayA purato bhUminirIkSaNAdinaiva syAt / yadAgama :jA paNi na bhASya, tima naghuttAni viSaI jalajIvavirAdhanA naghuttArane avinAbhAva saMbadhe thAtI kadAMcita thAtI jANa paNi na bhASI, chadmasthatIne nadI UtaratAM jalajIvavirAdhanAne anAbhogajanita azakyaparihArarUpaparNi paNi jalajIvavirAdhanAnI AjJAnaI sarvani zakaya parihArarU55NAvatI. - hive ahIM nadI utaratAM jalajIvAdikanuM apratyakSapaNuM che. tathApi sevAlAdika nizcita ehavuM tivacanabhale jANatAM sAdhune tehanI rakSAno ja upAya tehanuM ajANa paNuM' tehaja anAbhoga atra vikSata che te vatI. kiNiki e sthale A be paTIAra karI unmatta pralA5 sarIkhuM mUrNapaNuI likhyuM che te asata jANivuM. valI jIvavirAdhanAnI AjJA paNi myuM sAkSAta AdezarUpa che. athavA kapyapaNAI halAvI che?. prathamapakSa te nahI. "te sAdhu jalajIvavirAdhanA karauM, tuM kari ' ityAdipe kevone AjJAnA ni asaMbhavathI. je mArTi Agama- arihaMta bhagavaMta ahita athavA hita nahI ho kAMI vAri athavA karA haste balathI grahIne'etalAja mATe dIkSA levA vAchataI paNi vInavya bhagavaMta amAsukha" Imaja kahete hue, paNi tuM grahI Ima nahIM. ane je kriyAkAle prArtho bhagavaMta Adeza mukhe paNi AjJA diI, che, tihAM AjJAne phUlavaMtapaNi bhASAnuM niravadhapaNuM vatI. - bI je pakSapaNi nahi. kampatAlakSaNane abhivyaMjakane ja abhAve te kamratAI jaNAvI cheanujJA tehanAja asaMbhavathI. je mATi ka5vApaNuI te naghuttArane ISTaphalane hetupaNuM ja I. inTala te naghuttArane yatanAviziSTane ja pravacanane viSe kahyuM che. te kima "jayaNAI cAle jyagI ubho rahe jayaNAI base jayaNAI sUI jayaNA jima jayaNAI bolate pApakarma na Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAdhUnAM jJAtvA vadhAdyabhAvavimarzaH 'purao jugamAyAe pehamANo mahiM care / vajjato bIahariAI pANe a dagamaTTi' // 1 // ti, dazavai0 (pR0 163 gA0 3) phalaM ceha pApakarmabandhAbhAvalakSaNamiSTameva / tena yatanAviziSTasya gamanakriyAvizeSasya nadyuttArasya kalpyatAvagamo bhavati, paraM sAmAnyato yathoktA yatanA nadhuttAre gamanavizeSe na sambhavati, jalAcchAditatvena samyagbhUminirIkSaNajalavarjanAderasambhavAt / tena tatraikaM pAdaM jale kRtvA ekaM ca pAdamAkAze kRtvetyAdivizeSo ytnaamdhikRtyaavsaatvyH| evaM ca yatanAkaraNAzaktasyAniSTaphalaheturayatanAviziSTo nadyattAro'pyakalapya eva / yadAgamaH 'ajayaM caramANo a pANabhUAI hiMsai / baMdhai pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaM phalaM' // 1 // ti dazavai0 (pR0 156.) evaM cAyatanAjanyajIvavirAdhanayaiva nadyuttAro'pyaniSTaphalahetutvenAkalpyo bhaNitaH / kathaM tarhi jalajIvavirAdhanAviziSTo nadyuttAro kevalinA'nujJota iti vaktuM zrotuM vA kalpyamiti / na ca yatanayA nadImuttarataH sAdhoranAbhogajanyAzakyaparihAreNa yA jalajIvavirAdhanA sAnujJAtetyucyate iti vAcyam , azakyaparihAravirAdhanAyAmanujJAyA anapekSaNAt niSphalatvAcca, jJAte'pi prAyazcittAnupapattiprasaktezca jinAjJayA kRtatvAditi paryAlocyam / evaM yatra kApi iSTAniSTaphalopadarzanopadezena kalpyatvamakalpyatvaM ca noktaM, tatra kalpyatvAkalpyatvavAcakazabdAbhyAM sAkSAdevoktamavasAtavyam / yathA-'jastha cakkiA siA egaM pAyaM jale kiccA egaM pAyaM thale kiccA evaM cakkiA eva NhaM kappati savvao bAMdhaI" jayaNA to sAmAnya gamanAgamanAdikriyAnaI viSi yugamAtradaSTi' AgaliM bhUmiM nirIkSaNAdika ja huI. "Agali yugamAtraI joto pRthivI prati cAliM, vajete bIja hari pratiM valI prANa daka mRttikA prati phala to IhAM pApakarmabaMdhAbhAvarUpa ISTaja. teNei yatanAyukata gamanakriyAvizeSe je naghuttAra tehani kahayapaNAne jJAna huI paNi sAmAnyathI yatanA te naghuttArarUpa je gamanavizeSa tihAM na saMbhavaI. jalaI AchAdita paNuiM bhalI rIti bhUminuM nirIkSaNa tathA jalavarjanAdikanA asaMbhavathI. teNei "eka pAda jalaI ekapAda AkAza karI eha vizeSayatanA uddezIne jANa. evI yatanA karinAne azaktaniM aniSTa phalano hetu ayatanAyukata naghuttAra paNi aka9Syaja, je mATe Agama- "ajayaNuI cAlato prANa-bhUtane hathuiM bAMdhaI pApakarma phaLa te tene hui kaTuka phala" Ima ayatanAI UpanI je jIvavirAdhanA teNuiM ja naghuttAra paNi aniSTaphala-hetuparNi aka9ya kahyo. kima ta ijalachavirAdhanAyukata naghuttAra kevalII kahyo ima kahevAnuM athavA sAMbhaLavAne yukata re, yutanAI nadI UtaratA sAdhune anAbhoge janya azakaya parihAre je jalachavirAdhanA te kahI ehavuM kahI I che. evuM na kahavuM. azakyaparihAravirAdhanAne viSe AjJAnuM apakhavuM che nahiM vatI, niSphaLapaNuM vatI paNi ane te virAdhanA jANe hute prAyazcitanI aNalevAnI prakita thaI jaII vatI. - valI jinAjJAI kIdhApaNAthI ehavuM vicAravuM. ane jihAM kihAM paNi ISTa ane aniSTaphalane dekhADavAne upadeze kazyapaNuM ane akaryapaNuM nathI kahyuM tihAM kahaSyapaNuM ane akathyapaNuM tehane vAcaka zaIja sAkSAta kahiu jANivuM. jima ehavuM karI sakaI je eka paga jaleM eka paga AkAze thale Ima kaI sarvatra koza sahita jana gocarI jaIne pAchuM valavu." kahAM bhikSAcaryAni ka9yapaNuI "ka5I. aNi zabda sAkSAta ja kahI. te naghuttArane ka9yatAI ja huI. teNuiM naghuttArane paNa kahI je yatanAne yutane ja kayapaNAI kahu je bhikSAcaryArUpa je iSTala tehane vAcaka je zabada teNuM kahI jANavI. paNi sarvatra varatusvarUpanirUpaNane upadeze. paNi kihAMe AdezuM na hatuM. ' Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI samaMtA sakAsaM joaNaM bhikkhAyariAe gaMtuM paDiNiattae'tti pryussnnaaklpe| atra bhikSAcaryAyAH kalpyatA 'kappai 'tti zabdena sAkSAdevoktA / sA ca nadyuttArasya kalpyatayaiva bhavati / tena nadyuttArasyApyuktayatanAviziSTasyaiva kalpyatA kalpyabhikSAcaryAlakSaNeSTaphalAbhidhAyakazabdenoktA avasAtavyA, paraM sarvatrA'pi vastuskharUpanirUpaNopadezena, na punaH kApyAdezenA'pi / ayaM bhAvaH-jinopadezo hi samyagdRzAM vastusvarUpaparijJAnArthameva bhavati / tatra vastunaH svarUpaM heyatvopAdeyatvajJeyatvabhedena tridhA / tena kiJcid vastu jIvaghAtAdyAzravabhUtaM heyaM, durgatihetutvAt , kiJcicca jIvarakSAdi saMvararUpamupAdeyaM, sugatihetutvAt , kizcicca svarganarakAdikaM jJeyameva, ubhayasvabhAvavikalatvAt / yattu jJAtaM sarvamapi vastu sugatihetustatra 'savizeSaNe! ityAdinyAyena jJAnasyaiva prAdhAnyaM, taccopAdeyAntarbhUtamavasAtavyam / evaM ca kizcidekameva vastu vizeSaNAdyapekSayA triprakAramapi bhavati / yathA ekaiva gamanakriyA jIvaghAtAdihetutvenAyatanAviziSTA sAdhUnAM heyaiva, heyatvena cAkalpyaiva / tathA saiva kriyA jIvarakSAdihetutvena yatanAviziSTA sAdhUnAmupAdeyA, upAdeyatvena ca kalpyA / yatanAyatanAvizeSaNarahitA tu na heyA nApyupAdeyA, kintu jJeyaiva / evaM dhArmikAnuSThAnamAtre vaktavye 'savizeSaNe vidhiniSedhau vizeSaNamupasaGkrAmato vizeSyAbAdhake satIti'nyAyAt vidhiniSedhamukhena yatanAyatanAviSayaka eva jinopadezaH smpnnH| tathA ca jIvarakSArtha yatanopAdeyatvena kalpyA, ayatanA ca jIvaghAtahetutvena heyatvenAkalpyetyevaM vidhiniSedhamukhena vastusvarUpAvabodhako jinopadezo mantavyaH / evaM chadmasthasaMyatAnAM jJAnAdyarthamapavAdapadapratiSevaNe'pi anAdisiddhakalpyatvAkalpyatvAdi e paramArtha kahe che-jinapadeza te samyagadaSTiniM vastu svarUpa parijJAnane ja arthe huI tihAM vastunuM svarUpane heyapaNuM upAdeyapaNuM ane yapaNuM e riNi prakAre . teNei kAMI eka vastu jIvavadhAdika AzravarUpa heya-chAMDavA gya durgavihetupaNAthI, kAMI eka jIvarakSAdika saMvararUpa te AdaravA gya, sugatinA hetupaNAtho. kAMI eka valI svarga-narakAdika jANavA yogya ja bihu svabhAvarahitapaNAthI. je paNi jANuM sarva vastu te sugaMtinuM kAraNa. tihAM savizeSa ityAdi nyAya kahiye teNei jJAnane * ja pradhAnapaNuM te jJAna te upAdeyamatheja AvyuM jANivuM. ema kAMI eka vastu vizeSaNAdikanI apekSA triNi prakAre paNi thAI. jima ekaja gamanakriyA jIvaghAtAdikAraNa paNuiM ayatanAyukata huMtI sAdhune chAMDavIja ane heyapaNi aka9pyaja, valI tehaja kriyA jIvarakSa 6i hetu parNi jayaNAI yukata sAdhune upAdeya ane AdaratA5rNi karI kamya. jayaNA anaI ajayaNA e vizeSaNa rahita te na chAMDavA yogya, AdaravA yogya pariNuM nahIM. te syuM? jANavA egya ja. ema dhArmika anuSThAna mAtra kahe, vizeSaNa te guNadharma te sahita vizeSya varte vidhi ane niSedha huM te vizeSaNa prati upakrame je vizeSa je guNa tene viSe bAdha huM te e nyAyathI vidhimakhi ane niSedhamukhiM jayaNA ajayaNA saMbadhIja jinapadeza hue, . . tayA meM nyAya 53 // bhasUrI yo tRtIya zane viSa nidrAmalpAmupAsItetyAdau alpatvamAtre mAjApaNi nidrAne virSe nI, ta to prApta cha patI. bhaA-yu che, ane kirNakaMI e nyAyane vizeSyanA vyartha paNAthI nyAyane dUSaNa dIdhuM che. teNei vega - 10 vAMcI dIsatI nathI te jANivuM. ane e nyAya te nyAyazAstra viSaI prasiddhaja che. te che Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgAnAM svarUpam lakSaNavastusvarUpAvabodhako jinopadezo bhavati / yathA sAcyA upasargakartAramadhikRtya 'paMciMdiyavavarovaNA kappiA 'tti nizIthacUrNAvuktaM, na punaH sa hantavya iti vidhimukhena jinopadezo bhavati, ' savve pANA samne bhUA savve jIvA save sattA na haMtavyA' ityAdyAgamena saha virodhaH syAt , sa ca sarvanapraNItAmame na sambhavati / yadAha zrIhemacandrasUriH hitopadezAt sakalajJaklapte-rmumukSusatsAdhuparigrahAcca / pUrvAparArtheSvavirodhasiddhe-stvadAgamA eva satAM pramANa' // 1 // miti zrImahAvIradvAtriMzikAyAm (zlo0 11) yattu dazAzrutaskandhacUrNI " avanavAyaM paDihammejja" tti bhaNitaM, tadAcAryaziSyANAM paravAdinirAkaraNe sAmarthya darzitam , yathA-" micchAdiTThIsu paDihaesu sammattaM thiraM hoi" tti zrIsUtrakRdaGgacUrNau bhaNitam / ata eva ' sAhUNa iANa ya paDiNIaM taha avaNNavAyaM ca / jiNapavayaNassa ahiaM savvatthAmeNa vAreI ' // tti upade0 (zlo0 242.) atra sarvabalene 'ti svaprANavyaparopaNaM yAvadityeva bhaNitaM, na punarjinapravacanAhitakartA hantavya iti / jainAnAM tathAbhASAyA vaktumapyanucitatvAt / yadyapi sarvabalena nivAraNe paJcendriyacyApAdanaM kAdAcitkaM bhavatyapi, tathApi sa vyApAdanIyo vyApAdyatAM vetyAdirUpeNa manovyApAravAnapi kevalI vati, tathAbhatasyApi manovyApArasya sAvadyatvena pratyAkhyAtatvAt / na cApavAdikastathAvyApAraH sAvadho na bhaviSyatIti zaGkanIyaM, yato'pavAdapratiSevaNaM ca saMyateSvapi pramattasyaiva bhavati, kathaM tAha - - - - - nyAyanuM khaMDana te apUrvanyAya bhaNyAnI caturAI jANavI. Ima jIvarakSAniM arthaI yatanA te upAdayaparNi karyA, ajayaNuM te chavaghAtano hetu te ajayaNAne heyapaNAvatI aka9yapaNAI. INI rIti vidhiniSedhakAzada vastasvarUpano avabedhaka jinapadeza mAnavo. ima chadmasthatIne jJAnAdikane arthi apavAda : seva paNi anAdisiddha kapya ane aka9yapaNAIrUpa je vastu svarUpa tehanA jaNAvanAra jinapadeza hui. 1 - jima sAdhvIne upasarga karanArane udezI paMceMdriyanI vyaparopaNuM kalpaI ehavuM nizIthazUrNimaye kahiuM che. paNi te haNi Ima vidhimukhi jinapadeza na huI "sarva prANa sarvabhUta sarvachava sarvasAva na haNavA" Ima Agama sAthe virodha huI te te sarvajJabhASitaAgamane viSe. na huI " hita upadezathI, sarvajJane ka9yAthI, mukti vAMchatA je sAdhu teNuiM parigrahyAthI, pUrva apara arthane viSe avirodhanI siddhithI tAharA Agama tehaja puruSane pramANa.' dazAzrutarakaMdhanI cUrNini viSe avarNavAdini haNi" ehavuM kahiuM te AcAryanA ziSyane paravAdanarAkaraNa viSe sAmarthya dekhADayuM "jima mithyAtvI haNe hetaI samyakatva sthirathAI' ehavuM sUtrakAMgacUNa kahiu' che. eTalAja vatI " sAdhune cityano pratyenIka tathA avarNavAdI je janapravacanano ahita tehane sarva prakAre vAre' chatAM sarvabale-svaprANu jAI tihAMtAM evuM kahiuM, paNi jinanA pravacananA ahita kartA haNavo ehavuM na kahiuM. jainane tevI bhASA bolavAne ayuktapaNathI. ja e sarva bale vArate paMcendriyanuM hiMsavu kinAre ithAI paNi tohe te haNa tehanuM haNavuM te zreya ityAdirapAI manane vyApAravata paNa kevalI na haI. tehavA e mananA vyApArane sAvadhaparNi pratyAkhyAtapaNAthI. apavAda janya teha vyApAra te sapApa nahIM huI, ehavuM na zaMkavuM. je mArTi apavAda sevavuM saMyatihi paNi pramAdIne haI. kima te sarvotkRSTa nizcayaI apramatta Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvakSa-zatakavRttI sarvotkRSTaniyatApramattasya kevalino'pIti / yuktistu prAguktaiva / paraM paJcendriyavyApAdanabhayena yadi sati sAmarthya pravacanAhitaM na nivArayati, tarhi saMsAravRddhidurlabhabodhitA cetyAdi zrIkAlikAcArthakathAdau bhaNitam / ahitanivAraNe ca kriyamANe kadAcit pacendriyavyApattau prAyazcittapratikrayA Azayasya zuddhatvAt jinAjJArAdhakaH sulabhabodhizvetyAdirUpeNa vastusvarUpAvabodhako jinopadezo bhavatIti tAtparyam / evaM jinopadezena vastusvarUpamavagamya svata eva yathaucityena pravRttinivRttibhyAM jinAjJArAdhako bhavati, jinopadezenaiva kalapyatvAkalpyatve avagamya tathApravartanAnnivartanAcca / yadAgamaH _' uvaesaM puNa taM (te) diti jeNa carieNa kittiNilayoNaM / devANavi huMti pahU kimaMga puSa maNuamittANaM ? // ' tti upade0 (gA0 449). evaM ca sati nadhuttArAdau jalajIvAdeH virAdhanAnujJAyAH kevalino bhaNanaM laukika-lokottaramArgaprasiddhakevalakalaGkadAnameva / na ca nadyuttArasya kAraNatvena jalajIvavirAdhanApyApavAdikIti jinopadezo bhaviSyatIti zaGkanIyam, acittajalanadyuttArasyAbhAvApattya tasyA nayuttAre kAraNatvAbhAvAt , tasmAn nadyuttArasya kAraNaM na jalajIvavirAdhanA, kintu pAdAdikriyeveti sarvAnubhavaprasiddham 'egaM pAyaM jale kicce' tyAdyAgamoktaM ca / etena jalaM vastragalitameva peyaM nAgalitamapyupadvizatA kevalinA jalajIvavirodhanA sacittajalapAnaM copadiSTaM bhaviSyatIti zaGkApi parAstA / 'savizeSaNe vidhiniSedhau vizeSaNamupasaGkrAmata' itinyAyabalena jalagalanamevopadiSTaM, tacca trasajIva kevalIne paNi yukti te pUrva kahIja che. jJAnAdihAnine bhaya nathI ityAdika. paNi page dila vyApattine bhaye jau chatI samarthAiI pravacananuM ahita na nivAre tau saMsAranI vRddhi ane durlabha badhipaNuM ityAdika zrIkAlikAcAryakathAdikane viSe kahi8 che. ahita nivAraNa karate kinAre paMcendriyanI hiMsA thAtuM prAyazcita paDivaja AzayanA zuddha paNAthI jinAjJAna ArAdhaka ane sulabha eSi ityAdirUpe vastusvarUpane avadhaka jinapadeza huI e paramArtha. Ima jinapadeza vastunuM svarUpa jANIne 5.tAthIja yathAucita paNi pravRtti nivRtti karI jinAjJAna ArAdhaka huI jinane upadezeja kayuparNa ane akaladhyapaNuM jANIneM' timaja pravartanathI ane nivartanathI. je mATe Agamaupadeza te diI jaNi caritraI kIrtinA sthAnaka je deva tehane paNi huI prabhu, tau manuSya mAtrane prabhu thAI tihAM syu kahivuM ' Ima chate nadI UtaratAM jalajIvanI virAdhanAnI anujJAnuM vilIne kahivuM te laukika ane lokeramArge prasiddha kevala kalaMkadAnaja. * nadattArane kAraNapaNe jalachavirAdhanA te apavAda saMbaMdhinI eho jinapadeza hase enuM zaMkavuM nahIM. acittajala naghuttAranI abhAvanI prApti karI (aM) te virAdhanAne naghuttArane vidhI mAraNapaNAnA abhAvathI. te mATe naghuttAranuM kAraNa jalajIvanI virAdhanA nahIM, te myuM ? pAdAdimiAja, evuM sarvane anubhavasiddha che. "eka pAda jalana' viSe'' ityAdi Agamokta parNi che. etalaI vasragalitaja pIvuM na aNuvyuM ityAdi upadeza dete kevaliI jalajIvavirAdhanA ane sacitta jalapAna te upadeyu hase evI zaMkAe TAlI. " vidhiniSedha te vizeSaNasahita vizeSya chatuM hatuM vizeSaNa prati vidhiniSedha te saMkrameM" e nyAyane beleM jalagalana upadezya. te to trasajIvanI rakSAne arthi jyaNAja. varce galita jala pIdhuM trasachavanI rakSA huI e sarva sammataja che. valI nadI utaratAM jalachavirAdhanA te kevalII bhASI evo kahanAre prathama pUcha- Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapta chapasthaliGgAni rakSArtha yatanaiva, vanagalite ca jalapAne trasajIvarakSA bhavatyeveti sarvasammatam / kiJca-jalajIvavirAdhanA kevalinAnu'jJAteti vaktA tovaditthaM praSTavyaH-nanu bho ! jalajIvavirAdhanA'nujJA tAvat kiM kenApyabhyarthitA uta anabhyarthitA vA ? | nAdyaH, saMyatAnAM tathA'bhyarthanAyA asambhavAt , tasyA api sAvadyatvena pratyAkhyAtatvAt , azakyaparihArarUpatvena tadviSayakAnujJAyA anapekSaNAcca / dvitIye, abhyarthitA api santaH satAmanindyocitakarttavyasyaivAnujJAtAro bhavanti, na punaH anucitakarttavyasyo'pi, kathaM tarhi kevalI anabhyarthitAmapyanucitAM heyatvena svayaM pratyAkhyAtAM pratyAkhyApitAM ca pareSAM tathaivopadiSTAM jJAnAdihetutvAbhAvena niSphalAmanarthadaNDabhUtAmazakyaparihAravirAdhanAviSayakatvenopahAsyahetubhUtAmanujJAM dadAtIti / kizca-tathAbhUtamapyanujJAdonaM vihArAdipratyupekSaNAparyantakriyAsu paJcendriyaparyantajIvavirAdhanA kevali'nAnujJAteti buddhimatAM saMyatAnAM varjanAbhiprAyapratipanthitvena saMyamapariNAmanAzahetuH kathaM kevalinaH sambhavatIti paryAlocyam / kizca-kevalino yadanujJotamanumataM ca tatsarveSAmapi saMyatAnAM parasparamanuzeyamanumodanIyaM ca yathaucityena karttavyamapi sampadyeta, tathAcopazAntavItarAgasyA'pi samyagIryayA gacchataH pAdasyAdhaH kurkuTapotAdivyApattiH pravacane bhaNitA / tathAcAtmIyajJAnAdInAmiva AtmAnamadhiH kRtyApi anujJeyA anumodanIyA ca syAt , kevalinA jJAnAdInAmiva tasyA apyanujJAtatvAdityevamupa che. bhale pRcchaka ! jalajIvavirAdhanAnI AjJA te cuM? kiNi prAthI athavA aNukAthI. prathama pakSa te nahIM. saMyatIne tehavI abhyarthanAnA asaMbhavathI, te prArthanAne paNi sAvadya parNi, pratyAkhyatapaNuthI, azakya parihArarUpa pachuiM te viSayaNa AjJAnA anapekSapaNAthI paNi, bIje pakSe, prAcya e hatA satpaSa, sapuruSane anidha ane ucitta kartavyanAja kahenArA huI paNi anucita kartavyanA. upadezaka na haI. kima te kevalI aprAthI ayogya heyapaNAthI pote paccakhI para' timaja upadezI jJAnAdivetapaNAne abhAve niphala anarthadaMDabhUta azakya parivAranI je virAdhanI tabiyaMkaparNi upahAsane kAraNabhUta evI che ananA te prati diI, valI tehavuM paNi anujJAnuM dAna vihAradika pratilekhanAparyata ziyAni viSe paMce kiyaparyata jIvavirAdhanA te kevalI bhASI evI buddhivaMta je yaMtI tehane' varjanAbhiprAyane virodhIpaNi saMyamapariNAmanA nAzanuM hetu kima kevalIne saMbhave ? ehavuM vicAravuM. - valI kevalII je anujJAta anumata te sarva saMyatIne', kahevuM ane anumodavuM. yAcitapaNi karivuM saMpaje. tivAre upazAMta vItarAgane samyagU irSAI cAlatAM caraNutale karkaTatAdihiMsA pravacane kahI, te potAnA jJAnAdikanI pare AtmAne uddezIne paNi kahevI. anumodavI thAI. ima upazAMtavItarAgane paNi je asaMmajasapaNe te kahene (kene ) kahivAne yogya e vicArIne kahivuM. pUche che aho jIvavirAdhanAdika kevalII sAkSAta kahiuM ema nathI kahitA. jeSThi kahiA dezane avakAza huI. te huM vihAradika kahete tehanaI saMbaMdhaI thAtuM kevalII kahiuM ema kahII che. te te sayatane paraspara saMmataja. evuM kahe te kAMI bAdhaka nahIM evuM jau kahIsya. tema kahe gajasukamALAdikane saMbaMdhe kahiuM je dUSaNa tehanA vidyamAnapaNAthI. - valI tehavI e anujJA) syuM kevalIne vacane jANI athavA potAnI matiI ka9pI ? prathamapaze'. sAkSAta AjJAne mAthe sagaDuM nIkale . teja sAkSAt AjhA. bIje pakSe, nijamatine kalpana pitAnija hadaye ja dhArivuM. paNi muja sarikhA keAIne paNi na saMbhalAvavuM. kevalII aNu Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinopadeza-vimarzaH zAntavItarAgasyA'pi yad AsamaJjasyaM tatkasya vaktavyAhamiti samyaga paryAlAcya vaktavyam / nanu bho ! nahi vayaM jovaghAtAdikaM kevalinA sAkSAdanujJAtamiti brUmaH, yena uktadoSAvakAzaH syAt , kintu vihArAdikamanujAnatA tadavinAbhAvena jAyamAnamanujJAtamityucyate, tacca saMyatAnAM parasparaM sammatamiti vaktavye na kizcid bAdhakamiti cenmaivaM, gajasukumArAdivyatikaroktAtiprasaGgalakSaNasya bAdhakasya vidyamAnatvAt / kiJca-tathAbhUtA'pyanujJA ki kevalivacasA jJAtA uta nijamatyA vA vikalpitA ? / Aye, sAkSAdanujJAyA mastake kiM zRGgaM nirgacchati ? saiva sAkSAdanujJaiva / dvitIye, nijamatikalpanaM svahRdyevAvadhArya, na punarmAdRzasya kasyApi zrAvyaM, kevalinA'pi azrAvitasya zrAvaNe kevalyapekSayA bhavato dakSatvaM mAdRzena soDhuM na zakyate / tasmAt nijamatikalpanamanalpapopahetuH samyagdRzAmupekSaNIyameveti bhAvaH / etena 'egaM pAyaM jale kicce' tyAdirUpeNa nadyuttAre jalajIvavirAdhanA yatanayA kartavyeti jinopadezo bhaviSyatIti mugdhAzaGkA'pi praastaa| anantaroktavikalpadvayasyAtrApyavatArAt yatanAvirAdhanayoH parasparaM virodhAcca / yatanAyA jIvarakSAhetutvena jIvaghAtahetutvAbhAvAt / nahi upAyazatairapi zarkarA lavaNasvabhAvaM bhajate, na vA jalaviziSTo vahnirdahana kriyAkaraNasamartho bhavatIti vaktuM zakyate / anyathA kunthvAdikSudrajantuvinAzabhayena galAdipramArjanapUrvakagoghAto'pi yatanayA kRto jinAjJayeti vaktavyaM prasajyeta / tathAcA'mAyudghoSaNamucchinnameva syAt ] tasmAjjIvavirAdhanA niyamAdayatanAjanyaiva / ayatanA "cAntato jIvaghAtavadanAbhogajanyAzakyaparihAreNaiva, jIvarakSA ca yatanAjanyaiveti niyamo'nAdisiddho saMbhalAvyAne saMbhalAva kevalInI apekSA tAharuM DahApaNapaNuM mujha sarIkhe sahI na sakAI. te mATe nijamatinuM ka95na bahu pApanuM hetu samyagudaSTine upekSaNIya etale bhAva. etale "eka pAda jalane viSe ' IyadirUpe naghuttArane viSe jalajI virAdhanA te yatanAI karavI eha jinapadeza hase evI zaMkA paNi TAlI. hiMvaDAM kahyo je vika95ya tehane IhAMpaNi avatArathI. yetanAne ane virAdhanAne parasparaI virodhathI paNi. jayaNAne jIvarakSA hetupaNi chavaghAtahetupaNAnA abhAvathI. upAyazate paNi zakarA te svabhAvane na bhaje. jalayutavahe te dahanakriyA karivA samartha huI na kahI zakII. - Ima nahi te kSudra kuMthuAdi jIvane vinAzabharyo galAdika pUjavApUrvaka geghAtapaNi yatanA rAdhe jinAjJAI evuM kahivuM thAe. te mATe jIvavirAdhanA te niyameM ajayaNAI U5nI, ajayaNA te chehale vAre jIvaghAtanI pare anAbhoge unna azaSaparihAre ja. jIvarakSA te jayaNAIja janya, eha niyama te anAdino chaIja eDavuM' jANivuM. eTalA ja mATe chadmastha thatI UpazAMtavItaraNaparvata, tehane yatanAI pravartAtAne' paNi je jIvavirAdhanA, te niyame anAbhogavaze ajayaNAI upanIja, parNi apramattayatIne aticAranuM hetu ne he. AzayanA zuddha pazu thiyuM. ene saMbhAvanA paNi pate karI ehavuM aNajANe te chadmasthajJAnagamya jIvavirAdhanA, jANaI te te prAyazcita paDivanArane ja. anyathA te niHzakaparNi saMyamane nAza prasiddha ja che. - apramattane ajayaNA nahI huI ehavuM na zakavuM. anAbhogaijanya ajayaNAne' chadmasthabhaavne ANi apramattAna' viSa manAyA thA. 'etto vivarIAI sattavi me'navabhI gAthA vakhANatAM graMthasaMmati samarthisthaI. te mArTi saMyatIne saghale anAgajanya azakya parihAre thAta je chavaghAta-mRSAbhASaNadine aMza, tehane viSe jinapadeza naheja, teharI eha virAdhanAne Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rama Tr , sarvaza-zatakavRttI mntvyH| ata eva chadmasthasaMyatAnAmupazAntavItarAgaparyantAnAM yatanayA pravartamAnAnAmapi yA jIvavirAdhanA sA niyamAdanAbhogavazenAyatanAjanyaiva, paramapramattasaMyatAnAM nAticAraheturapi, Azayasya zuddhatvAt / etacca sambhAvanayA api AtmakRtatvenAjJAtAyAM chadmasthasAkSAtkAragamyajIvavirAdhanAyAmavasAtavyaM, jJAtAyAM ca prAyazcittapratipipitsoreva, anyathA tu nizzUkatayA saMyamasyaivApagamaH pratIta eva / na cApramattAnAmayatanA na bhaviSyatIti zaGkanIya, anAbhogajanyAyatanAyA chadmasthamAtrasya sattvena apramattatAyA anAbAdhakatvAt / etacca " vivarIAI sattavI "tyAdi navamagAthAvyAkhyAyAM granthasammatyA darzayiSyate / tena saMyatAnAM sarvatrApi anAbhAgajanyAzakyaparihAreNa jAyamAne jIvaghAtamRSAbhASaNAdyaMze jinopadezo na bhavatyeva; tathAbhUtAyA api virAdhanAyA ayatanAjanyatvena niSiddhatvAt / ata eva saMyatAnAM dravyato'pi hiMsA karmabandhakAraNamasatya(pi)mapi kRtapratyAkhyAnabhaGgenA''locanAviSayaH / yadAgamaH-" se pANAivAe cauvvihe pannatte-taM0 davvao khittao kAlao bhAvao" ityAdi (pAkSika, pR0 13.) pratyAkhyAnaM ca sarvaviratipariNAmasiddhayarthameva, tasyA api dravyata AzravarUpatvAt , sUkSmapRthvyAdInAmivAviratipratyayakarmabandha , bhAvAhasAyAH kAraNatvAcca / dravyatvamapIha tadviSayakapratyAkhyAnena varjanAbhiprAyavato'nAbhogajanyatvenaiva / etena yatra kApi dhArmikAnuSThAne sambhAvanayA'pyavayaM bhavati, tadanuSThAnaviSayako jinopadezo na bhavati, tAvanmAtrasyA'pyAzravasyopadezaviSayatvApattyA kRtasarvasAvadhapratyAkhyAnavataH pratyAkhyAnama ddrenmRssaabhaaajayaNAthI UpanApaNi niSiddha paNAthI. etalAMja mArTi saMyatIne dravyathI hiMsA te karmabaMdhanuM kAraNa, achatIe karyA paccakakhANane bhege AleyaNAnA viSaya huI je mATe Agama:- prANAtipAta varjavo te cAra prakAre prarUyo. te kima ra dravyathI kSetrathI kAlathI bhAvathI' pratyAkhyAna te sarvaviratinA pariNAmanI siddhine arthi. te drazyathI e virAdhanAne dravyathI AzravaNAthI, sUmapRthivyAdikanI pare aviratipratyayI A karmabaMdhanA hetupaNAthI, vahiMsAnA kAraNupaNAthI parNi. dravyapaNuM che IhAM te draviSayaka paccakhANi karI vajanAbhiprAyavaMtane anAbhogajanyapaNi ja. hive etalo bhAvArtha samajhI kiNiki likhyuM che je-dravyahiMsAnuM te paccakakhANa ja na huI. te mithyA jANivuM. ane navoTipUrvaka paccakkhANa karyAnI prakriyAe teNe samajhI dIsatI nathI. ane dravyahiMsAe thaI jAya ke prAyazcita kare che, te tehaneI mati na jeII etaleM jihAMkihAM e dharmAnuSThAnane visaMbhAvanAI paNi pApa huI. te anuSThAna viSaIe jinopadeza na haI. teTalA e Azravane jinopadezaviSayapaNAnI prAptithI, kayuM" je sarvasAvadhanuM paccakakhANuM tevaMtane paccakhANune bhaMge mRSAbhASaNa paNAthI, kevalI jehavuM bole tevuM karanAra na huI ehavuM prarUpaNArUpa pAzacaMdramata paNi uvekhyuM jANivuM. jaina pravacanane viSe pUrvokta prakAre te aMzane viSe jinopadezanI prAptinA anaMgIkArapaNathI. te mATe e bhAva je vastusamudAya vAMchitakAryane virodhI athavA anupakArI huI. te avinAbhAva saMbaMdhi thAtuM pavuiM anukalakAraNanI pare upadezanA viSaya na huI, ehavA niyamathika, jIvadhAtAdisaMbaMdhInI jinanI AjJA na huI ja. te vAtane svarUpathI AvarUpapaNi jJAnAdinA pratikULapaNathI. Ima na mAnII te chavaghAtaviSaka pratyAkhyAnanI ayuktatA thAI hatI. paNi jihAM e karivA vAMkyA kAryanAM anaka kAraNupaNi vyavahArathI sapA5 huI te viSayiNi jinAjJA kriyAkAle' paNi adezamakhiM na huI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinopadeza-vimarzaH SitvAt kevalI yathAvAdI tathAkartA na bhavet ityevaMprarUpaNAtmakaM pAzacandramatamapyupekSitaM dRSTavyam / jainapravacane prAguktaprakAreNa tadaMze jinopadezApatterevAnaGgIkArAt / tasmAd ayaM bhAvaH-yad vastujAtaM cikIrSitakAryasya pratikUlamananukUlaM vA bhavet , tadavinAbhAvasambandhena jAyamAnamapi anukUlakAraNavadupadezaviSayo na bhavatIti niyamAt jIvaghAtAdiviSayA jinAnujJA na bhavatyeva / tasya hi svarUpata AzravarUpatvena jJAnAdipratikUlatvAt , anyathA tadviSayakapratyAkhyAnAnupapatteH / paraM yatra kApi cikIrSitakAryasyAnukUlakAraNAnyapi vyavahArataH sAvadyAni bhavanti, tadviSayA ca jinAnujJA kriyAkAle'pi Adezamukhena na syAdeva, vyavahArato bhASAyAH sAvadyatvaprasakteH / kintu iSTaphalopadarzanena kalpyatvAbhivyaJjitA upadezamukhenaiva avasAtavyA / sA cAnujJA nizcayato niravadyaiva, saMsArapratanukaraNapUrvakasAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvAt / ata eva kArApaNAnumodanAlakSaNo dravyastavaH sAdhUnAmapi 'vaMdaNavattiAe pUaNavattiAe' ityAdi pravacanavacane pratIto'pyane kiJcid vyaktIkariSyate / evaM ca sAdharmikavAtsalyAdiSvapi vyavahArataH kAraNAnAM sAvadyatvena karttavyalakSaNadravyastavavat sAdhUnAmavasAtavyam / saMyatAnAM tu sarvamapyanuSThAnaM vyavahArataH kAraNato'pi niravadyameva bhavati, anyathA sarvaviratipariNAmAnupapattyA gRhastha-saMyatayoravizeSApatteH / ata eva vihArodyanuSThAnamAtre yatanayA kalpyatvamayatanayA cAkalpyatvamiti bhaNanena yatanAviSayaiva vidhimukhena jinAnujJA, ayatanAviSayazca taniSedhaH 'savizeSaNe vidhiniSedhau vizeSaNamupasaGkrAmata' iti ja. te suM? ISTaphalane upadarzane karI ka9yapaNAI jaNAvI upadeza mukheM jANavI. te AjJA nizcayathI niravadyaja, saMsAranuM apakaraNa tapUrvaka sAnubaMdhi-uttarottaraguNotpAdaka je puNyaprakRtino baMdha tehanA hetupaNAthI, eTalAM ja mATi karAvavArUpa ane anumodanArUpa je dravyastava te sAdhune' paNi "vaMdanaprayika pUjA-praki " ItyAdisiddhAMtavacane prasiddha che. tehi paNuM AgaleM kAMI eka spaSTa karieM. Ima sAdharmika vAtsalyAdikane viSe paNi vyavahArathI kAraNane sAvadhapaNi karivA lakSaNa kayastavanI pari sAdhune jANivuM. saMyatani to sarvaI anuSThAna vyavahArathI kAraNathI paNi niHpApa ja huI Ima nahi. te sarvavirati pariNAmane aNaupajA' gRhastha ane yatIne vizeSa aNathavAnI prAptithI. eTalA ja vatI vihAradianuSThAnamAtrane viSe yatanAI ka9yapaNuM, ajayaNAI akazyapaNuM evuM kahete hute jayaNuM viSaNiI ja vihArAdikanI vidhimukhiM jinanI AjJA. ajayaNAviSayaka te anuSkAnAdikano niSedha. vizeSaNa sahita vizeSya che, te je vizeSyane bAdha huI to vidhi ane niSedha te vizeSaNane ja lAge e nyAya siddha mAna. ane je jayaNAI pravartatA sAdhune chavAtAdika jJAnAdikanuM pratikUla na huI, te jayaNArUpa je upAdhi tehanA balathI jANivuM. jayaNAI ja te jIvadhAtAdikanuM jJAnAdikanuM virodha paNurUpa je sAmarthya, tehanA haravAthI. e to " je dharmayukta je vastu pitAnuM svarUpa mUkiM, te guNarUpa dharma te tihAM upAdhi-guNa vizeSa' e nyAyaI pUrvi samarthya che te jANavuM. ema anukUla nahIM ehavuM e vastra, upadezaviSaya na huI, jima sudhAnI vedanA na sahaIvAI vatI 1 veAvatI 2 iryAna: aze". 2 saMyamane arthi 4 prANane arthiM 5 chaThTha kAraNu dharmaciMtAne athe" " hama sAdhune chae kAraNe AhAra grahaNa kare, te arihate AhAra grahaNa vinA aNuthAtu e tIkhA-madhurAdika ane AsvAda te na bhALe, sudhAvedanAdikane vRddhi ani hAni prati udAsIna parNi karIne Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 sarvaza-zatakavRttau nyAyasiddho mantavyaH / yattu yatanayA pravarttamAnAnAM sAdhUnAM jIvaghAtAdikaM jJAnAdipratikUlaM na bhavati, tad yatanopAdhikamevAvasAtavyam , yatanathaiva jJAnAdipratikUlatvalakSaNasya sAmarthyasyApaharaNAt / etacca 'yaddharmaviziSTaM yad vastu nijasvarUpaM jahAti sa dharmastatropAdhi rityAdinA prok pradarzitameveti bodhyam / evamananukUlamapi vastUpadezaviSayo na bhavati / yathA 'veaNa veyAvacce iriaDhAe ya saMjamaDhAe / taha pANavattiAe cha8 puNa dhammaciMtAe / ' iti zrIsthAnAGge (pR0 359.) ityevaM sAdhUnAM SaDbhiH kAraNairAhAragrahaNamupadizatA'rhatA AhAragrahaNAvi. nAbhAvyapi tikta-madhurAdirasAsvAdo nopadiSTaH , kSudvedanAdervRddhi hAniM ca pratyaudAsInyenAnanukUlatvAt / kinnopadezamantareNa jAyamAnatvAta AhAramAharatastyaktamazakyatvAccetyupadezAbhAve hetadvayamadhikamavasA tavyam / lAke'pi sadvadyopadiSTe rogavinAzake bhaiSaje harSa-viSodAdiheturiSTAniSTarasAsvAdo'pyupadiSTo, bhaiSajAvinAbhAvitvena jJAtvaiva vaidyenopadiSTatvAditi na kasyApi sammatam / rogavinAzavRddhihetutvAbhAvenaudAsInyAt / etena kusumAdibhirjinendrapUjAmupadizatA jinena kusumAdijIvavirAdhanA'pyupadiSTaiva, pUjA'vinAbhAvitvena jJAtvaiva pUjAyA upadiSThatvAditi vacanamapi apAstam / kusumAdijIvavirAdhanAyAH pUjAyAH kartuSTuzcApratyakSatvena pUjAviSayakapariNAmavyavahArAhetutvena kalpitakusumAdInAmiva dravyapUjAsAmagrayanantarbhUtatvAt , upadezamantareNA'pi jAyamAnatvAt , pUjAM kurvatA tyaktumazakyatvAca / yadi ca kusumAdijIvavirAdhanAyA api kusumAdInAmiva pUjAsAmagrathantarbhUtatvamabhyupagamyate, tarhi kusumAdInAmiva tasyA api bhUyastvameva viziSTapUjAGgatvena vaktavyaM prasajyeta / tacca na kasyApi sammatam / na ca kusumAdInAM bhUyastvena tadvirAdhanAyA api bhUyastvaM siddhameveti vAcyam , kusumAdInAM niyamena ananukUlapaNAthI . valI upadeza vinA e thAvApaNAthI. AhAra karatAM chAMDavAne azakyapaNAthI. valI e upadezanA abhAvane viSe hetu be adhika paNi jANivA. lokane viSe parNi sakeMghe upadezya roganuM vinAzaka je auSadha, tehane viSaI harSa ane viSAdAdikano hetu je ISTa ane aniSTa je rasane AsvAdapaNi vaheM upade, auSadha vinA aNuthAtAM paNuiM jANIne' je veheM upadiSTapaNAthI, ehavu kAIne saMmata nahIM. rogane vinAza ne vRddhi tehanA hetupaNAne abhAveM udAsIpaNAthI, eleM kusumAdike jinaMdrapUjAne upadezo je jina, teNei puSpAdiyvanI virAdhanApaNi bhASI ja, pUjAnA upadeza paNAthI. e vacanapaNi TAlyuM. pupAdikanI jIva virAdhanAniM pUjAnA karanArane ane dekhanArane apratyakSaparNi pUjAviSayaka je pariNAma tenA vyavahArane akAraNa paNi, kapitaphala je hIrane, tenI pari dravyapUjAnI sAmagrImahi anaMta bhUtapaNAthI, upadeza vinA e thAvA paNAthI, pUjA karate chAMDavAnA azakyapaNAthI. valI je kusumAdikanI jIvanI virAdhanAne paNi kusumAdikanI pari pUjAnI sAmagrImAMhi aMtabhUtapaNuM je mAnII, take kusumAdika nI pari tenuM paNi bahuM paNuM viziSTapUjAnA aMga kahevA thAI. te te koI saMmata nahIM. kusumAdikane bahupaNuiM teDanI virAdhanAnuM pariNuM bahupaNuM siDanaDesumAniniya sathittapathAnA abhAthI. re bhATe yAma 'davihatti" e te pUrti kahiuM ja che. teNe kevalIne vacane pavuiM bahu paNanA nizcayane abhAve viziSTapUjA evI buddhinA janakapaNAnA abhAvathI kima pUjAnuM kAraNa paNuM te virAdhanAne ? ehavuM vicAravuM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinopadeza-vimarzaH sacittatAyA abhAvAt / yadAgamaH-'duvihA puDhavikAiA paM0 taM0-pariNayA ceva apariNayA ceva jAva vaNapphaikAia ' tti prAga upadarzitameva / tathA ca kevalivacasApi bhUyastvasya nizcayAbhAvena viziSTapUjetibuddhijanakatvAbhAvAt kathaM pUjAGgatvaM tasyA ? iti paryAlocyam / ayaM bhAvaH-jJAnAdyArAdhanaM hi jJAnAdihetUpakaraNa-tajjanyakriyAbhireva bhavati / tatra jJAnArAdhanahetUpakaraNAni-adhyetradhyApaka-pustakAdIni tatsAdhyakriyA ca yogopdhaantpovinyshrddhaaghossnnaadhyynaadhyaapnaadiruupaa| evaM darzanArAdhanAhetUpakaraNAnipratyAsannamuktiH samyagdRSTiH samyaktvAbhimukho vA bhavyajIvaH tathA sAdhu-jinapratimAdIni, tatsAdhyakriyA ca jIvAjIvAdipadArthAnAM samyagsvarUpazravaNazrAvaNa pUjAstutyAdirUpA! tathA cAritrArAdhanahetUpakaraNAnitathAbhUto bhanyo manujazarIraM rajoharaNAdIni caturdazopakaraNAni, tatsAdhyakriyA ca icchAkArAdidazavidhasAmAcArIpAlaneryAsamityAdipratyupekSaNAparyantakriyAH / tAzca sarvA api yatanAviziSTA eva mokSamArgatayA jinenopadezadvArA'nujJAtAH / yatanA ceha vidhimukhena niSedhamukhena vA jinopadezena pravarttanaM nivarttanaM cetirUpA'vasAtavyA / etena jainAbhAsAnAmicchAkArAdisAmAcArI na bhavati; tIrthakaramUlakatvAbhAvena jinopadezAbhAvAditi darzitaM bodhyam / evaM jJAnAdyArAdhanasAmagrayanantarbhUtaM jIvaghAtAdikaM jinAnujJAviSayo na bhavati iti bodhyam / teSAM ca tathAbhUtAnAM jJAnAdInAM trayANAmapi parasparAnuviddhatvena samuditAnAmeva mokSamArgatvaM, ' samyagjJAnadarzanacAritrANi mokSamArga' iti vacanAt / teSAM ca avAntara- . vyApArAnadhikRtya bhede'pi mokSamArgatvenAvizeSAt / yadAgamaH. "NANaM payAsagaM sohago tavo saMjamA a guttikro| tiNhapi samAjoge mokkho jiNa e bhAva-jJAnAdikanuM ArAdhana te jJAnAdiguruhetuM upakaraNa anaI tajajanita kriyAI ja - huI tiDAM jJAnanAM ArAdhanahetu upagaraNuM -bhatAra bha vinAra ane pustakAdika teNei sAkriyA te yoga dhAnata5-vinaya-zraddhA-kaSa!-marA-bharA yA samati sArAdhanale 54265Asanamukti chaI jeThane e samyagdaSTi athavA sammaphatvanI abhimukha bhayajIva valI sAdhujita-jita nI pratimAdika ane tene sakriya te chAzavAdi padArthanuM bhalI rIti svarUpanuM sAMbhaLavuM , saMbhalAvavuM pUjA-stutyAdirUpa. tima caritranI ArAdhananAM hetu upakaraNa-tevo bhavyamanuSyanuM zarIra-rajoharaNAdika cauda upakaraNa ane teNi sAyakiyA te IcchAkArAdi dazavidha samAcArInuM pAlana-isamiti Adi dei paDilehaNapatakriyA. te sa yatanAviziSTa ja mekSamArga paNi jine upadezadvArAI kahIe. yatanA te vidhimukhiM athavA niSedhakhe jinapadeze pravA athavA nivavA rU5 jAnI, etale jainAbhAsane darachokArAdi sAmAcArI na haI. tIrthakaramU35 naM abhAve jinanA upadezane abhAvathI ehavuM dekhADayuM jANivuM. - ima jJAnAdikanI sAmagrImathe bhaLyuM nahiM ehavuM je jIvaghAtAdika, te jinanI AjJAno viSaya na hoI evuM jAvuM, te je tathAbhUta jJAnAdika te triNi paNi mAhomAhi saMbadhapaNAthI ekana ja mokSamArga paNuM ja suvuM, "na-darzana-cAritra miyAM ja mekSamArga' eDavA vacanathI. tene aaMtara kApa re udezIne bheTa chate paNi me kSamArga parNi avizeSatho, je mATe Agama-jJAna prakAzaka, zodhaka te ta5, saMyama te guptinuM karanAra e tI' samAge mokSa jinazAsanane viSe kahiu'' e jAnAdikanuM ArAdhana te sarUnI AjJArUpa je yatanA, te vinA na thAI. je mATe Agama . "AjJAIja cAritra, te AjJAne aMge jANi myuM na bhAMga? AjJAne atikramo kehanA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI sAsaNe bhaNio" // 1 // tti / A0 ni0 (pR0 110, gA0 103.) teSAM cArAdhanaM sarvajJA''jJAlakSaNayatanAmantareNa na syAt / yadogamaH 'ANAi ccia caraNaM, tabbhaMge jANa na kiM bhaggaMti ? / ANaM ca aikto kassoeso kuNai sesaM ? ' // 1 // tti upade0-( gA0 505. ) tathA anyatrApyuktam-- 'titthayarANA mUlaM NiyamA dhammassa tassa vaaghaae| kiM dhammo kimadhammo NevaM mUDhA viANaMti' // 1 // tti upadezapade / (gA0 680) vRttI tu ubhayorapi vakSyete / tatra tIrthakRtAmAjJopadezastvevaM-karmakSayanimittaM pratyupekSaNeryAsamityAdiSu saMyamAnuSThAneSu saMyatA yatanayA pravarteran nAnyathA, saMsArakAraNatvAdityevaM kAryakAraNabhAvAbhivyaJjakAbhyAM vidhinissedhmukhaabhyaamevaavsaatvyH| na punastvamitthaM kuru ityAdisAkSAdAdezamukhenApi / yadAgamaH" arihaMto bhagavaMto' ityAdi prAgupadarzitameva / nanu bhA ! yatanayA nadyuttAravat kusumAdibhirjinendrapUjA'pi yatanayA saMyatAnAM bhavatviti cenmaivaM, kartavyalakSaNe dravyasta ve saMyatAnAM yatanAyA eva asambhavAt / tatkathamiti ? ceducyate-saMyatAnAM nadyuttArAdau yatanA sasthAvarajIvarakSArthameva bhavati, jIvamAtravirAdhanAyAH sovadyatvena pratyAkhyAtatvAt / ata eva nadyuttAre 'egaM pAyaM jale kicce' tyAdividhinA trasasthAvarajIvarakSArthameva yatanA bhaNitA, tathaiva sarvaviratisaMsthiteH / dravyastave ca yatanA sthAvarajIvarakSArthaM na sambhavatyeva, tadIyazarIrANAmeva pRthivIdala-jala-kusumAdInAM prAsAda-pratimApUjAGgatvAt , kintu trasajIvarakSArthameva yatanA sambhavati, tathaiva smyktvsNsthiteH| ata eva jainapravacane trasajIvAGgaM prAsAdapratimApUjAGgatvena kApi noktam , svaprayatnasAdhyasya tasya samyaktvanAzahetutvAt / na ca pRthivyAdInAM svalpa-svalpatarAdi AdezathI kare che sarva tima anyatra paNi kahiuM che-tIrthakaranI AjJA te mUla niyameM dharmanuM ane teDane vyAghAte myuM dhama ? syuM adharma? ehavuM mUDha nathI jANatAM." vRtti tau bihugAthAnI Agali kahiye, tihAM tIrthakarane AjJAno upadeza ema che-karmakSayanimitta paDilehaNa iryAsamitkAdika saMyamAnuSThAnane viSe saMyatI te jayaNAI pravartAI, anyathA nahIM. saMsAranA kAraNapaNathI. iNI rIti kAryakAraNanA jaNAvanAra je vidhi ane niSedha tamukhiM jANi, paNi tuM "Ima kari" eha Adezamukhe nahI. maagmt| 'arihaMtA' tyAhizata pUvi hemA yuche. . pUche che- jayaNAI naghutAranI pari kusuma dike jinedrapUjA paNi jayaNA yatIne hau ehavuM je pUche che te upara kahe -ma bekiM karivArUpa je dravyastava tihAM yatIne jayaNanAM asaMbhavathI. te kima ehavuM che, te upari kahII che-saMyatInaI naghuttarAdikane viSe yatanA te trasasthAvarajIvarakSAnaI arthi huI. jIvamAtranI virAdhanAne sAvaghapaNuiM paccakhANa karyApaNAthI. eTalA ja vatI naghuttArane viSi eka pAda jalane viSe ItyAdi vidhi trasasthAvara jIvanI rakSAne arthiM yatanA kahI. timaja sarvaviratinI maryAdAthI. dravyastavane viSe jayaNa to sthAvara jIpanI rakSArthi na saMbha. sthAvara zarIra je pRthividala-jala-kusumAdikane prAsAdapratimA pUjAnA aMgapaNAthI. te myuM? trasajIvanI rakSAni arthi haI. timaja maryAdA samyaktvanI eNvatI. ' etalAMjavatI jenA pravacanane virSi trasajIvanuM aMga te prAsAda-pratimA pUjAnA kAraNa paNa siMhAe nathI kahiuM. pitAni prayatne sAthe je trasAMga tehane samakitanA nAzanA kAraNupaNAthI, pathivyAdikane cheDe vyApAre sthAvara-javaviSayiNa jayaNuM saMbhave, kima tehane niSedha ehavuM na Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinopadeza-vimarzaH vyApAreNa sthAvarajIvaviSayA'pi yatanA sambhavati, kathaM tanniSedha ? iti vAcyam , sAMsArikArambhamadhikRtyApyaMzatastathAtvAt , tasyA api sarvArambhaparijihIrSayaiva sarvaviratitulanArUpatvAt / na caivaM dravyastave sambhavati, dravyApUjAderabhAvaprasakteH, tathAbhUtayatanAyA: sarvArambhaparijihIrSApUrvakatvAt / yatra yasya vastunaH svalpatvaM zobhanaM tatra tasyAbhAvaH sutarAmeva zobhana iti tavApi sammatam / tasmAdapratyAkhyAtapRthivyAdisthAvarajIvArambhaparigrahavatAmeva karttavyalakSaNe dravyasta ve'dhikAro mantavyaH / tatra adhikAriNAM teSAM prAsAdapratimApUjAdau kriyamANe pRthivIdalajalakusumAdInAmalpataiva zreyaskarI yatanArUpatvAditi manasApi cintanaM bodhibIjanAzAdihetuH / yadAha zrIharibhadrasUriH 'aNNatthAraMbhavao dhamme NAraMbhao annaabhogo| loe pavayaNakhisA abohibIaMti dosA ya' / / 1 / / tti caturthapazcAzake (pR0 95.) vRttyekadezo yathA-'anyatra-adhikRtasnAnAderaparatra vividhadehagehAdikarmasu Arambhavato-bhUtopamardanakAriNaH sato dehinaH dharma-dharmaviSaye jinArcanAdinimittamityarthaH / anArambhotti / anArambha evAnArambhakaH-bhUtopamardanaparihAraH , kimityAha-anAbhogo-jJAnAbhAvo varttate, anAbhogakAryatvAdanArambhasya / athavA'nArambhato'nArambhAdanAbhogo'vasIyate, jJAnAbhAve eva hi zAstrAnumato'pi jinArcanAdigata Arambho'kRtyatayA avabhAsate / tathA loke-ziSTajane tanmadhya ityarthaH , pravacanakhiMsA-jinazAsanA'zlAghA, pUjAvidhAnApratipAdanaparaM jinazAsanamanyathA kathamArhatAH zaucAdi kahevuM, sAMsArika AraMbha uddezIne aMzathI timapaNAthI, te sthAvarajIvaviSayaka jayaNAne paNi savoraMbha pariharavAnA IrachAIja sarvaviratinA tulanArUpapaNAthI. Ima dravyasta saMbha nahIM. dravya pUjAdikane abhAvaprasaMgathI. teDavI jayaNAne sarabhani pariharavAnI icchA pUrvakapaNAthI. jihAM je vastunuM ApaNuM bhaluM tihAM te vastune prabhAva atihiM zobhana, e tujhane paNi saMmata. te mATe aNa paccakhe jeNi pRthivyAdi sthAvarajIvano AraMbha - parigraha, tehane ja karivArUpa je dravyastava tihAM adhikAra mAna. tihAM je adhikArI tehane prAsAdapratimA pUjA karatAM pRthivI dala-jala-puSpAdikanI e955NAIja bhalI, jayaNArUpa 5NuthI, ehavuM manamAhiM paNi ciMtana, te bodhibIjanAzAdikano hetu. e mArTi kahiuM chuM zrIharibhadra sUrI " saMsArAmiM AraMbhavaMtane dhamani viSi anAraMbha te anAmega, lokane viSe pravacananI niMdA, adhi-bIja ityAdi doSa" caturtha paMcAzakanuM e vacana. vRttino eka deza yathA-pUjatAM snAnAdi karavAthI bIje ThekANe vividha geha-dehAdika kamane viSe AraMbhavaMtane-prANIne upamananA karanAra dehIne dharmani vivuiM jinapUjanAdi nimitta anArabha te sya bhUtanI hiMsAno parivAra syu kahII ? jJAnane abhAva, anAbhoganuM kArya paNuM che anAraMbhane athavA anAraMbhathI anAbhoga jANII, jJAnane abhAveja zAstrasiddha je jinArcanAdikano AraMbha te akartavya paNi bhAse che. ziSTajanamaNe jinazAsananI niMdA, kehavI ? " pUjA vidhAnanuM aNahinAra jinazAsana' nahIMtara kima zrAvaka zaucAdika (vinA) jina pUje che ityAdirUpa huMI, te niMdA te janmAMtarane viSe jinadharmanI aprAptinuM bIjanuM hetu, etaleM abodhibIja abodhinuM bIjaja, e kahyAM dUSaNa bihei, cazabda te anAbhoganI apekSAI samuccaya boleM. athavA saMsAraprAptilakSaNa je doSa tehane arthi te adhibIja saMpave, Itiza te samAptine viSaI." te vatI dravyathI nA ane zuddhava jinapUjA karavI evuM sthita che. e gAthArtha tihAM kAraNa myuM ? prAsAdapratimA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarva-zatakavRttI vyatirekeNA'pi jinaM pUjayantItyAdirUpA bhavati / sA cAbodheH-janmAntare jinadharmAprApte/jamiva bIjaheturaSodhibIjam ityetAvanantaroktau doSau-dUSaNe bhavataH / cazabdo'nAbhogApekSayA samuccayArthaH / athavA doSAya-bhavaprAptilakSaNAya tadabodhibIjaM sampadyate / itizabdaH samAptau / tato dravyataH snAnena zuddhavastreNa ca jinapUjA vidheyeti sthitamiti gAthArthaH / tatra nidAnaM tAvata prAsAda-pratimApUjA-sAdharmikaSAtsalyAderucchedApattireva / tathA bhUyobhiH pRthivIdala-jala-kusuma-bhojanavidhiprabhRtibhiH kriyamANeSu viziSTaprAsAdapratimApUjAsAdharmikavAtsalyAdiSu pravardhamAnaH zubhAdhyavasAyo dUre, pratyuta jIvavirAdhanAlakSaNAyatanAbhayena tadviSayakazubhapariNAmasya hAniranivAryaiveti bodhyam / tasmAt kRtasarvasAvadhapratyAkhyAnaghatAM sAdhUnAM dravyastave svayaM karttavyatayA'dhikArAbhAva eva, anyathA dravyastavabhAvastavayorubhayorapyucchedaH prasajyeta / yataH kusumAdisuvarNAlaGkAraparyantaiH prazastadravyaiH kriyamANo dravyastavaH parigrahAvinAbhUtaH / parigrahavatAM cArambhAdivarjanAbhiprAyAbhAvena prathama-paJcamamahAvratayorabhAve sadavinAbhAvinAM mRSAbhASaNaviramaNAdInAM trayANAmapi madhyavartinAM mahAvratAnAmabhAvAt sarvaviratyucchedaH / taducchede ca jinendrapUjA'pi dravyastavo na bhavet , bhAvastavakAraNatvenaiva dravyastavatvAt / yaduktam.... "bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathita " ||1|miti / evaM svarUpayogyatayA'pi kAraNaM na bhavati, kAryasyAtyantAsattvAt / nahi gaganakusumasya kAraNaM kimapi svarUpayogyatayA'pi sambhavati / ata eva samyagdRzAM gRhiNAmeva dravyastavaH karttavyatayA yuktaH, sarvaviratilakSaNasya kAryasya bhAvastavasyAntataH svarUpayogyatayA'pi kAraNatvAt / ayaM bhAvaH-zrAvakANAM pazcApyaNuvratAni krameNa paJcAnAM mahAvratAnAM dezabhUtAni / etccaannuvrttvaa'nythaanuppUjA-sAdharmika vAtsalyAdikanI ucachedanI prApti ja. valI pRthivIna dala-jala-puSpa-bhajanavidhi prabhUti karatAM je prAsAdapratimA-pUjA-sAhamavatsalAdika tehane viSe vadhate zubhabhAva te dUra, sAmuM jIvavirAdhanArUpa ajayaNAne bhaye te viSaIo je zubha pariNAma tehanI hAni aNuvArItI huM ehavuM jANivuM. tevatI karyuM che sarvasAvAne paccakakhANa jeNi ehavA sAdhune dravyastavane viSe kartavya paNa adhikArano abhAva ja. ima na mAnI to vyastava bhAvastava e bihene e uccheda thAI. je mATe puSpAdi savavala kArapati prazastadravye karAtI dravyastava te parigraha vinAMbhUtani (parigrahanA) abhAve athAta. parigrahavaMtane AraMbhAdika varjavAnA abhiprAyane abhAveM prathama ane paMcama mahAvratane abhAve te vata vinAM aNuthAtAM je mRSAbhASaNaviramaNAdika triNi vrata je madhyavatti te mahAvratanA abhAvathI ratine ukeda. tehane ucachede jinendrapUjA paNi dravyastava na hoI, bhAvastavane kAraNa paNuiM ja bhyarata thA, moTe hiMche.. - " thayA thAse ehavA padArthanuM kAraNa je lokane viSe te dravya, tattavAI sacetana athavA acetana kahiu" Ima svarUpa yogyatApaNi kAraNa na saMbha. kAryanA atyaMte asatyapaNathI. AkAzakUilanuM svarUpayogyatAIpaNi kAMI kAraNa saMbha nahiM. eTalA ja vatI samyagdaSTI gRhasthaneja dravyastava kartavyapaNiyukta. sarvaviratirUpa je bhAvastava tehane vastugati svarUpayogatAIpaNuiM kAraNupaNuthI. e bhAva-zrAvakane paMca aNuvrata te paMcamahAvratanA dezabhUta che. ene aNuvratapaNAnI anyathA ayuktapaNuII. prasiddhaja, aNupaNAne maha5NAnA sApekSapaNAthI. . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinopadeza-vimarzaH pattyA pratItameva, aNutvasya mahattvasApekSatvAt / evaM yathA sthUlaprANAtipAtaviratilakSaNamaNuvrataM sarvaprANAtipAtaviratilakSaNe mahAvrate'ntarbhavati, tathA dravyastavo'pi parigrahasya dezaparityAgalakSaNaH sarvaparigrahaparityAgalakSaNe paJcamamahAvrate'ntarbhavati / sa ca zeSANuvratavaccAritratulanArUpaH / yaduktam ___'yaH sad bAhyamanityaM ca kSetreSu na dhanaM vapet / kathaM varAkazcAritraM duzcaraM sa samAcaret ?' // 1 // iti yogazAstre (pR0 209) kSetrANi ca ' khittavAsI NAmamege No akhittavAsI' tyAdimeghadRSTAntena sAmAnyataH zrIsthAnAGge bhaNitAnyapi saGkhyayA pravacanaprasiddhAni sapta bhavanti / yaduktam 'jiNabhavaNa-biMva-putthaya-saMghasarUvesu sattakhittesu / jaM vaviaMdhaNabIaM tamahaM aNumoae sukayaM // 1 // ti / AturapratyAkhyAnaprakIrNake tu yAtrA pratiSThA cetidvayamadhikaM tatprakSepeNa navA'pi bhavanti sarvaviratipratipattau ca sthUlaprANAtipAtaviratiprabhRtInAmaNuvratAnAmiva svayaM karttavyalakSaNasya dravyastavasyApyabhAva eva, paJcamahAvratAntarbhUtatvena siddhaprayojanAt / yadyapi pUjAlakSaNo dravyastavaH samyaktvArAdhanahetutvena samyaktvakRtyaM, tathApi parigrahaparityAgAMzamadhikRtya paJcamoNuvrate'pyantarbhavati, paraM suzrAvakaH saMsArapratanukaraNanimittaM kusumAdimiAjanendrapUjAM kuryAditi vastusvarUpAvabodhakena jinopadezena dravyastavo nizcayato'nujJAviSayo bhavati / upadezadvArA paraiH kArApaNarUpatvAt , saMsArapratanukaraNapUrvakapuNyAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvena nizcayato niravadyatvAt / na punastvamitthaM kuru ityAdezamukhena vyavahArato'nujJAviSayo bhavati / sthAvarajIvAGgAnAM pRthivIdalajalakusumAdInAM prAsAdapratimApUjAGgatvena vyavahArataH ema jima zUlaprANAtipAtaviratirUpa aNuvrata te sarva prANAtipAtaviratirUpa je mAtra te maLe aMtarbhave, tima dravyastava paNi parigrahanA dezaparityAgarU5, sarva parigrahaparityAgarUpa je pAMcamuM mahAvata tehane viSe aMtarbhAva pAmiM. te bIjA vratanI pari' cAritratulanArUpa jANivuM. je mATe kahiuM che "je bAhya anitya chatuM te kSetrani viSi dhana na vAve, kima bhikhArI te kaThina cAritraprati, Acare' ? kSetra te kSetre varase parNi akSetre na varase " e Adi meghane daSTAMte sAmAnya prakAri sthAnAMgaviSe kahyA che. paNi saMkhyAI pravacana prasiddha sAta kahyA che. je mATe kahiuM che- jinabhavana 1 jinabiMba 2 pustaka 3 caturvidha saMgharUpa sAta kSetrane viSe je vAvivuM dhanarUpa bIja te huM anumoda chuM sukRta. yAtrA ane pratiSThA beniM prakSepe nava paNi kSetra huI * sarvavirani pratipattine viSe zUlaprANAtipAtaviratipramukha aNuvratanI pari pote karivArUpa dravyastavano abhAvaja, pAMcamAM (pAMca) mahAvratamAhiM melave karI siddha kAryathI. jau e pUjArU5 dravyastava te samyakatvArAdhana hetu paNuiM samaktinuM karaNI, taheH parigrahane parityAga ravarUpa aMza AzrayIne pAMcamAM aNuvratane viSe parNi aMtarbhAva pAmeM. paNi suzrAvaka te saMsAra a5 karinAne arthi kasamAdike jinendranI pUjA kare, eha vastusvarUpane jaNAvanAre jinapadeze dravyastava nizcayathI AjJAno viSaya I. upadezakArAI para pAse karAvavArU55NuthI, saMsArane apakaraNapUrvaka AgaliM vRddhi hetu je puNyaprakRtibaMdhane kAraNa parNi nizcayathI niravaghapaNAthI. 6 paNi "tuM kari' iNI rIti Adezamukhe vyavahArathI AjJAne viSaya na haI. sthAvarajIvana jaga je pRthivIdala-jala ane kusumAdi tehane prAsAdapratimA pUjA aMgaparNi vyavahArathI kAraNane Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNAnAM sAvadyatvAt / etacca vakSyamANakUpadRSTAntAnyathAnupapattyaiva siddham , sAvadhabhAvAyAba parityakatvAt / na ca vyavahArataH kAraNAnAM sAvadyatvena tatparityAga eva kalpanIyaH , sAMsArikArambhapravRttAnAM tathAkalpanAyA api samyaktvanAzAdihetutvAt / etacca 'aNNatthAraMbhavao' ityAdisammatyAnantaraM (patrAMka 23) pradarzitameva / evaM yat kimapi dhArmikakRtyaM vyavahAreNa kAraNataH sAvadhaM bhavati, tadviSayA cAnujJA upadezamukhenaiva nizcayato'vasAtavyA / yathA anukampAdAnam / yato'nukampA hi kRpaNAdiviSayaiva syAt / yaduktam ___kRpaNe'nAthadaridre vyasanaprApte ca rogazokahate / yahIyate dayArthaM tadanukampA bhavedAna' // 1 // miti / tacca dAnaM samyaktvalakSaNatvena puNyAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvAdanukampopAdhikaM nizcayato niravadyamapi vyavahArataH sacittAdyannapAnAdidAnena mithyAdRzAM poSaNaM sAvadyameva / tenopadezadvArA'nulA, na punarAdezena sAkSAdapi, bhASAyAH sAvadyatvaprasakteH / yadi ca nizcayato jinAnukSA na syAt , tahi dhArmikakRtyaM jinAlAbAhyaM niSphalameva bhavet / yaduktam 'ANAi tavo ANAi saMjamo taha ya dANamANAe / ANArahio dhammo palAlapUluvva paDihAi' // 1 // tti / evaM yat kimapi dhArmikAnuSThAna vyavahAreNa kAraNataH sAvadhaM na bhavati, tatrAbhyarthanAyAM kriyAkAla evAdezamukhenApi sAkSAdanujJA bhavatyapi / yathA dezavirati-sarvaviratipratipattisamaye anujJAdAnaM sAkSAdeva, phalavattvena bhASAyA niravadyatvAt / anyathA tu dIkSAM jivRkSatApi vijJapto sAvadyapaNAthI. e sAvaghapaNuM te kahIta je padaSTAMta tehanI anyathA ayuktatAIja siddha che. sAvadhabhASAne chAMDavApaNAthI vyavahArathI kAraNane sAvadyapaNe tene parityAgaja kalpavo, Ima na kahevuM. sAMsArika AraMbhaI pravartAne tevI kalpanAne paNi samyaktvanAzAdikanA hetupaNAthI, e te 'aNNatthAraMbhavao' gAthA sir mA6i. Ima je koI e dharmakArya vyavahAre kAraNathI sAvadha hui te viSayiNi adA te upadezamukhiMja nizcayathI jANavI. jima anukaMpAdAna. je mArTi anukaMpA te kupaTTAdikaviSayiNi ja huI. je mATiM kahiuM -kapaNa 1 anAtha 2 daridra 3 vyasanaprApta 4 rogazakahata 5 etalAne viSe deII je dAna, te anukaMpAdAna. te dAna samakitane lakSaNapaNuM puNyAnubaMdhi je puNyaprakRti, tehanA baMdhanA kAraNupaNAthI, anukaMpAyuktavatI nizcayathI niHpApa paNi vyavahArathI saccitta annapAnAdi dAne mithyAtvInuM poSavuM tasA. tI upshhaa| mAnA, paNi sAkSAt mAzabhu nadI mApana sAyAvatI. jau nizcayathI jinanI AjJA na huI ta7 jinAjJAbAhya dharma kartavya te niphalaja huI. je mArTi kahiuM che " AjJAI tapa, AjJAI saMyama, dAna paNi ajJAI, AjJArahita dharma te palAla pUlInI re niHphala jANivo." Ime je kAMI anuSThAna vyavahAre kAraNathI sAvadya na huI, tihAM prArthanAne viSe kriyAkAleja AdezamukheM paNi sAkSAta AjJA huI, paNi jima dezavirati sarvaviratipratipatti samaye AjJAnuM dAna sAkSAt ja phalavaMta paNi bhASAne niHpApa paNAthI, Ima nohe tihAM te dIkSA vAMchate paNi vinavyo bhagavaMta yathAsukha Imaja kaheto hue, paNuiM tuM grahe Ima nahIM. bhAva5rAvRtti AjJAne nikala parNi karI bhASAdeSane aNudalavApaNuthI. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinopadeza-vimarzaH bhaMgavAn 'jahAsuha 'mityevoktavAn , na punastvaM gRhANeti / bhAvaparAvRttyA tu anujJAyA niSphalatvena bhASAdoSasya tAdavasthyAt / yadyapi kevalino nizcayaH, tathApi sarvatra sArvadikavyavahArAnurodhena vyavahArataH chadmasthakevalinoH sAdhAraNyena ca tathAbhaNitiravasAtavyA / yattu zramaNopAsakAnAM dravyastavamadhikRtya "akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto| saMsArapayaNukaraNe davvatthae kUvadidvato' // tti zroA0 bhA0 (pR0 591, gA0 196 ) pravacanavacanena kUpadRSTAnto darzitaH , tad dravyastavasAmagrathantarbhUtAnAM sacittajalakusumAdInAM vyavahAreNa jIvavirAdhanAmadhikRtyAvadyazaGkayA tadakaraNabuddhinirAsArthamevAvasAtavyam / apratyAkhyAtapRthivyAdyArambhavataH tathAbhUtadoSasya tIrthakRtpUjApariNAmenaivA'pagamAt / na kevalaM tadapagama eva, kintu saMsArapratanukaraNapUrvakapuNyAnubandhipuNyaprakRtibandhA'pi / nahi khAte kUpe saJjAtAdhikapiposAmalAdyapanayanAtha kUpAntarajalApekSA, kintu tadIyenaiva jalena sarvapipAsAmalAdyapanayanapUrvakamAtmanaH pareSAM ca jalakRtyamadhikRtya yAvat sarvakAlaM nirvAho'pi / asadArambhaparityAgena sadArambhapravRttestathAmAhAtmyAt / nanu bhoH ! svayaM karttavyalakSaNasya dravyastavasyAkalpyatAvat kArApaNAnumodanAlakSaNasyA'pi dravyastavasya sAdhUnAmakalpyataiva yuktA, teSAM bhAvastava evAdhikArAditi cet / maivaM, dezaviratimadhikRtyApi tathAvaktavyatApatteH, ubhayorapi svayaM karttavyatvenAkalpyatAyAH sAmyAt / tena kArApaNAnumodanAlakSaNo dravyastavaH sAdhUnAmapi yukta eva / ata eva dravyastavabhAvastavayoranyo'nyAnuviddhatvenaiva paJcAzake bhaNitiH / sammatistvanantaraM vakSyate / tenobhAvapi kevalau samyagdRSTimAtrasya kasyApi na bhavataH / - dhapi kevalIne nizcaya che, teNe saghaleM sarvadA saMbaMdhi vyavahArane hetuI vyavahArathI chadmastha ane kevalIne samAna pachuiM tevI ukti jANavI. ane je zrAvakane dravyastava udezI- saMpUrNa parNi pravaryA nathI evA je dezavirati tehane e yukata, saMsAra a5 karinAne dravyastavane viSe kUpano daSTAMta dekhADa" te dravyastavanI sAmagrI mATe milyA je sacittajala-kusumAdikane vyavahAre jIvavirAdhanA udezI pApanI zaMkAI te aNukaravAnA buddhi TAlavAne atheja jANivuM : aNupacakhyA je pRthivyAdikanA AraMbhavaMtane tehavA doSa ciMta]ne tIrthaMkara-pUjAne pariNAmeMja halavAthI. kevala te doSanuM TalavuM ja nahIM te myuM ? saMsArane a5 karavApUrvaka puNyAnubaMdhi je puNyapratibaMdha te pahiM. paNe kUI thaI je adhika tRSA ane malAdika te TAlavAne arthi bIjA kuAnA jalanI apekSA te te nahIM. te syuM? teha ja kUpane jaleM sarva tRSA-malAdika TAlavI pitAne para jalajAtakArya uddezI yAvata sarvakAla nivaha paNi asata AraMbhane parityAge dhAmika AraMbhanI pravRttine tehavA mahimApaNAthI. - prata kare che-pote kartavyarUpa je drazyastava tehanI akamratAnI para karAvavA ane anumodanA15 dravyastavanI sAdhune akasyatAja yukta. te sAdhu bhAvastavane ja viSe adhikArathI. ehavuM ne kahIsa tema kahe. dezavirati udezIne paNi tima kahevuM thAI vatI. dravyastava ane dezavirati e bihune pota aNukaravApaNAthI akasthatAnI sarikhApaNAthI, tevatI karAvavA ane anumodanArUpa drabastava te jAdhune yukta ja eTalA ja vatI dravyastava-bhAvastavane arne saMbaddha parNi ja paMcAzakane viSe jaNApaNAthI. valI sAkhi te divaDa ja kahisya. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI ___ etena kevalabhAvAbhyupagamavAdI nirasto bodhyaH / nomasthApanAdravyANAmanabhyupagamasya bhAvAnabhyupaigamAyattatvena bhAvasyApyanabhyupagamaprasakteH / ayaM bhAvaH-nAmAdInAmanabhyupagamo'prazastatvenaiva syAt , aprazastatvaM ca teSAM nijanijAmiprAyArUDhabhAvasyAprazastatvenaiva syAt / etacca anyatIrthikAbhimatadevanAmAdiSu jainAnAM pratItameva / ata eva loke'pi kathamasya nAma prAtarupAttamiti vaktAro bhavanti / tatra nAmno'prazastatvaM bhAvasyoktasvarUpAprazastatvenaiva / yathA nArIvikathA nArIjane viraktasyaivAruciviSayo bhavati, na punaritarasyApi / tathA tadevAnyad vA nAma nijanijAbhiprAyArUDhazubhavastuvAcakatvena zubhamapi bhavati / yathA adya kizcit zubhaM bhAvi, yadamukasya nAma zrAvitamiti siddhaM nAmno'pi prazastatvaM bhAvasya prazastatvenaiva / evaM sthApanAdikamapi bhAvyam / paraM nAmno vivakSayA kAlabhedena saGketavazena ca sarvavastuvAcakatvaM, na caivaM sthApanAyA api / tena jainAnAM prazastasya bhAvArhato nAmAdInyapi prazastAnyeveti nAmAdInAM caturNAmapi parasparaM kAryakAraNabhAvApannAnAM devagurudharmANAmiva yogapadyenAbhyupagamo yuktaH / anyo'nyAnusambandhe sati prazastatvena sAmyAt , ekatarasyAnabhyupagame ca sarveSAmapyanabhyupagamaprasaGgAt / na hi kathaJcit ghaTakAraNabhUtasya mRtpiNDasya kathaJcit ghaTakAryabhUtasya ca rUpAkRtyAderaprazastatvena parityAge ghaTasya prazastatvenAbhyupagamaH sambhavati, tatra kAraNAnabhyupagame ca kathaJcitkAryAnutpatteH / kathazcitkAryAnabhyupagame ca ghaTaparityAgApatteH, ghaTaparityAgamantareNa tasya rUpAkRtyAderaprazastatvena parityAgAsambhavAt / evamarhajjIvo dravyaM bhAvArhataH kAraNaM bhAvArhadvat prazastameva, 'kAraNAnurUpaM kAryamitivacanAt / kAryaM ca nAmasthApanAdi, tasya bhAvAyattatvAt , atyantAsato vastuno nAmasthApanayorasambhavAditi svayameva bhAvyam / ata eva uktaM te vatI e bihu ekalA samyagadaSTi mAtra keIne na huI. eTale kevala bhAvano mAnanAro dUra karyo jANo. nAma sthApanA dravyane aNamAnavAne' bhAvane aNamAnavAne Ayatta paNuiM bhAvanI paNi aNumAnavAnA prasaMgathI. e bhAva-nAmAdikanuM aNamAnavuM te aprazastapaNuiM ja huI. aprazaratapaNuM nAmadikanuM to potApotAnA adhyavasAyane viSe caDhayo je bhAva tehane aprazasta paNi ja hui. ete anyatIthaI mAnyA je deva tehanA nAmAdikane viSe jainane prasiddha ja che. eTalA ja vatI lekane viSe paNi kima ehanuM nAma prabhAti prahyuM? evAM kahenArA huI che. tihAM nAmanuM aprazastapaNu, bhAvane kahiu je svarUpa tehane' ' aprazastapaNuM ja. jima nArInI vikathA nArIjanathI viraktane ja aruciviSaya huI, paNi bIjAne nahIM, tima teja athavA bIjuM nAma pote pitAne abhiprAye ThavyuM je zubha vastu tehane kahitApaNi zubha huI. jima Aja kAMI bhaluM thAse amukAnuM nAma saMbhaLAvyuM. e hetuI nAmanuM prazastapaNuM te bhAva [ stavane prazastapaNi ja huI Ima sthApanAdika paNi bhAvavuM. paNi nAmane vivakSAI ane kAladibhede saMketavaze sarvavastunuM vAcaka paNuM saMbhavaI, paNi sthApanAnaI Ima na huI. te vatI jainane prazasta je bhAva arihaMta tehanA nAmAdika paNi prazasta ja. e hetuthI nAmAdika yArine mAhAmAhiM kArya-kAraNa bhAva pAmyAneM deva-gurU-dharmanI pare samakAla mAnavuM che. yukta. a nya saMbaMdhathike prazastapaNe samAnapaNAthI eka aNamAnave svArane aNamAnavAnA prasaMgathI. che keIrUpe ghaTanuM kAraNa je mRtpiDa ane keIrUpi ghaTanuM kArya je AkAra tehane aprazastapaNi karI chAMDa ghaTanuM prazastapaNuM mAnavuM saMbha nahiM tihAM kAraNane anamAna keDarUpe kAryanI anuttithI, kartha Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalabhAvopagamavAdikhaNDanam 'nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA puNa jinniNdpddimaao| dabajiNA jiNajIvA bhAvajiNA samavasaraNatthA' // 1 / / iti ( devavandanabhASya. gA0 51 ) / tenaiva vastumAtrasya nAmAdibhedabhinnazcatu nikSepo jaghanyato'pi bhavati / yadAgamaH-'jattha ya jaM jANijjA NikkhevaM Nikkheve miravasesaM / jatthavi a No jANijA caukkayaM Nikkhive tattha' // 1 // tti zrIanuyogadvAre (pR0 10 ) tatra sthApanA hi paTTakAlikhitajambUdvIpAdivat nAmAkRtyAdyavinAbhUtatvena arhadabhedabuddhikalpanAhetuH pUjAstutyAdiviSayaH / na ca kalpanA na yuktA AropahetutvAditi vAcyaM, mukhavatrikAdau gurupAdayoH kalpanayaiva vandanakasya sambhavAt / na caivaM nAmApi / paraM mukhavatrikAdau gurupAdayorabhedabuddhihetukalpanayA sthApanA -asadbhUtasthApanA, jinapratimA tu sadbhUtasthApaneti vizeSo bodhyaH / tathA nAmnA ca sAmyaM vijAtIyairapi padArthaiH syAt , sthApanayA ca sAmyaM sajAtIyaireveti nAmasthApanayorvizeSo bodhyaH / abhedabuddhistu citrAlikhitakarituragAdau pratItaiva / anyathA ayaM hastItyAdibuddherabhAvApatteH / 'cittamittiM Na NijjhAe NAriM vA sualaMki a'mityAdyAgamavAdhApattezca / evaM dravyamapi pratyAsannaparyAya paryAyeNa sahAbhedabuddhihetureva / yathA garbhastho'pyahan dravyabhUto'pi zakreNa bhAvArhattayA stutaH / tena dravyasthApanArha dviSayArucirbhAvArhadviSayakaparijJAnArucimantareNAsambhavinI, ubhayorapi bhAvArhadviSayakaparijJAnahetutvAt / ata eva arhatstutipUjAparAyaNAnAmabhedabuddhihetupratimArAdhanaM mahAnirjarAhetureva / / citkAryane aNumAna ghaTano parityAga kari cAI tevatI. ghaTanA tyAga vinA ghaTanI rUpa AkRtine aprazastaparNi parityAganA asaMbhavazrI. Ima arihaMtano jIva te dravya, bhAvaarihaMtanuM kAraNa, ane te bhAvaarihaMtanI pare prazastaja. kAraNane sarikhuM kArya ehavA vacanathI. kArya te nAma-sthApanAdika. te nAmAdikane bhAvanA ApaNAthI. atyaMta asat vastunuM nAma ane sthApanAnA asaMbhavathI. evuM pite ja vicAravuM. ekalA ja vatI kahyuM che-nAmajina te jinanuM nAma, sthApanA jina te jinevI pratimA, dravya jina te jinane jIva, bhAvajina te samavasaraNastha" ehavuM. ekalA ja vatI vastu mAtrane nAmAdika be jaju cAre prakAre nikSepa jaghanyathI e huI. je mATe Agama che-"jihAM je jANIzuM tela nikaLe karII nirvizeSa, jihAM na jANI te vastune viSe cyAra prakArano te karII e anugadhAre. tihAM sthApanA te pa likhita jaMbuddIpanI pari nAma-AkRti Adine abhAve aNuchate paNi arihaMtanI abhedabuddhi kalpanAne hetu pUjA-stutyAdikane viSaya huI, . kalpanA te yukta nahIM, AropanA hetupaNAthI, Ima na kahevuM. mukhannikAdikane viSe gurUpadanI ja vaMdanIkanA saMbhavathI. paNi nAma te na huI abhedabuddhinuM hatuM, paNi muhapopramukha viSe gurU pAkanI abhedabuddhikalpanAI sthApanA te asabhUta sthApanA. jinapratimA te sadbhUta sthApanA. etale vizeSa jANivo. valI nAme sarIkhAi te vijAtIya padAthe paNi huI. sthApanAI sarikhAI te samAnapadAthe ja huI e paNi nAma ane sthApanAne (viSi) vizeSa jANi. abhedabuddhi te citrAmanaeN viSe likhita je karitarazAdikane viSe prasiddha ja. ima na huI te e hastI evI buddhinA abhAva thAvAthI. : "citrayukta bhitti na jue athavA nArI alaMkRta prati na jUe ' ityAdi AgamanI bAdhAnI ApattithI. valI dravya paNi TUkaDo paryAya che jene te paryAya sAthe sAthe abhedabuddhine hetaja, jima pasthita e arihaMta dravyabhUta paNi Idra bhAvaarihaMtu paNi sta. etalAja (mArTi) kSINamoha te kartha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI etena mRte patyau tadIyapratimA kiM tatpatnIcintitaprayojanasiddhiheturbhavati ? api tu neti / evaM z2inapratimApIti dRSTAntadA ntikAbhyAM mugdhajanavipratArako lumpAko'pi nirastA bodhyaH / bhinnabhinnakAryahetUnAM nAmAdinikSepANAM madhye bhAvanikSepajanyakAryakaraNAsAmarthyapuraskAreNa sthApanAjinaM tyajatastyAjayatazca jinasya nAmasmaraNAderapi tyajanatyAjanApatteH, uktadRSTAntadArTAntikayojanAyA ubhayatrA'pi sAmyAt / yataH patyuH pratimAvat nAmasmaraNAdirapi tatpatnIcintitaprayojanasiddhiheturna bhavatIti lumpAkasyaiva sammatam / janAnAM tu sadbhUtabharturiva tanAmasmaraNa-sthApanAderapyAjIvikAdinirvAhahetutvamiti prayojanacintanaM tasyA lezato'pi na syAt , jagasthitivilopApatteH / nahi akAraNAt kAryotpatti lumpAkaM vihAyA'nyaH ko'pi samIhate, ghRtAdapi jalapAnAzApUrti saktaH / kintu mama patismRtihetutvaM nAmasthApanayoritibuddhacA pravarttamAnAyAstatpalyAH tAbhyAM cintitaprayojanasiddhirbhavatyeva / tasmAt sarveSAmapi padArthAnA pratyekaM nAmAdinikSepaibhinnabhinnasvarUpANAM nijanijakAryakaraNe sAmarthya, nAnyatrA'pi / / tathAhi-nAmnaH sAmarthya tAvadAkRtyAdinA jJAtasya bhAvapadArthasya smaraNAdau, sthApanAyAzca sAmayaM nijAkRtyAdinA ajJAtasya bhAvapadArthasya tathAtvena parijJAnAdau, dravyasya ca sAmarthya bhAvalakSaNaparyAyAdijanane, bhAvasya ca sAmarthya nAmasthApanAnimittatApUrvakanAnAkriyAjanyanAnAkAryakaraNe / evaM kathazcit kvacidaMze sAGkaryamapi / yathA sthApanAyA api nAmna iva AkRyAdinA jJAtasya smaraNe'pi sAmarthya, smaraNaM ca bhAvasApekSazubhAzubhakarmabandhahetuH / etena khalu lumpAkamate sthApanA'naGgIkAre AkRtyAdinA civalI mAnatAM dUSaNe nahIM tevatI. draSya ane sthApanA arihaMta viSayizi arUca te bhAva arihaMta viSayaka parijJAnanI arUcI vinA saMbhave nahIM. te bihu bhAvaarihaMtaviSayaka je jJAna tehanA hetapaNAthI. talAja vatI arihaMtanI stuti-pUjA parAyaNune amedabuddhino hetu pratimArAdhana te mahAnirjarAnuM hatuM ja. -- . - etale mRtyu pAme bhartAI tenI pratimA syuM tenI strIne vAMchita kAryanI siddhi hetu haI? ta iyuM ? na huIMja. Ima jinanI pratimA paNi" ima dAchatika je pratimA daSTAMta je mRtabhattanI mUrti teNei karI mugdhakane vikatAro ehave huMpaka te nirAsa karyo jAMoi . bhinna bhinna kAryanA hetu je nAmabinikSepa-te mAMhi bhAvanikSepe. janya je kArya te karivAnuM asamarthapaNuM, tehane Agali karIne thApanA jinene chAMDa ane DAMvatAM je lupaka tehane jinanA nAma-smaraNAdikanuM chAMDavuM IDAvavuM tehanA prasaMgathI. kahI je dRSTAMta ane dASTratika tehanI yojanAne bihu kAme samAnapaNathI, je mATe bhartAnI pratimAnI pare tenuM nAmasmaraNAdika tehanI strIne ciMtita kAryanI siddhinuM hetu na huI ehavuM laMpaka ja mAnya, jaina mate te chatA bhartAnI pari tehanuM nAmasmaraNa sthApanAdikane paNi AjIvikA nirvAhanuM hetu paNuM. ehavuM prayojananuM ciMtana te strIne lezathI e na hui. jagatasthiti le pAI hatI. raNathI kAryanI utpatti lupaka vinA bIja ke na vAMchaI dhRtathI paNi jalapAnanI AzAnI pUrati thaI jeIIvatI. to myuM ? mAhare bhartAnuM smRti lupaNuM nAma ane sthApanAne che. evI buddhi pravartatA je tehanI strI tehane te nAma-sthApanAthI ciMtita kAryanI siddhi heIja. te mATe sarva padArthane pratyeka nAmadikaniSepi bhinna bhinna svarUpane potapotAnA kArya karivAnuM samarthapaNuM, bIje ThekANuM nahIM, teja dekhADe che. mana samartha pAruM to akAdike jA je bhAvapadAthe tenA smaraNAdikane' viSaI. thApanAnuM kAraNa paNe te pitAne AkAre ajA je bhAva padArtha tehane tehavA parNi parijhAnA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalabhAvopagamavAdikhaNDanam ajJAtasya tIrthakRto nAmnA smaraNamapi na sambhavati, avyaktasmaraNaM cAkizcitkarameva / nahi paTTakAlikhitajambUdvipAdidarzanasamutthajJAnamantareNa jambUdvipAdivartinAM varSa-varSadharAdivastUnAM niyatakSetrAkRtyAdi viSayakasamyakparijJAnaM bhavitumarhati, tadvinA ca tadviSayakasmaraNasyApyabhAva eveti sarvasammatam / etena bhAvarUpasya padArthasya nAmAdyapekSayA prAdhAnyena nAmAdihetutvena ca sarvatrA'pi sAmayaM bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA / bhityAdyalakRtau citrAlikhitahastina iva bhAvabhUtasya hastinaH sAmarthyAbhAvAt / evaM bhAvahastina iva citrAlikhitahastino gamanAdikriyAyAmasAmarthyam / evaM pratinikSepaM bhinnabhinnakAryamavasAtavyam / anyathA nikSepANAM vaiyayaM syAt / evamarhantamadhikRtya nAmasthApanAdikamapi bhAvya-yathA tIrthakaddarzanAbhiprahavatAM taddarzanAbhiprahapUrtI bhAvena sahAbhedabuddhihetoH sthApanAjinasyaiva sAmarthyam / etacca samavasaraNe tisRSu dikSvAgateSu janeSu pratItameva / na tathA bhAvajinasyApi, sarvatra sArvadikaM tadarzanAsambhavAt / nAma-dravyayostu tIrthakadAkRtyabhAvena tathAsAmarthyAbhAvaH / kiJca-zakrAdInAM zakrastavabhaNanaM yathA sthApanAjinasya purastAt sAkSAdeva pravacane pratItaM, na tathA nAma-dravya-bhAvArhatAM purastAt / tena zakrastavasya prAmANyaM pratimApurastAd bhaNanenaiveti kathaM pratimArestatprAmANyamiti sUkSmadRzAM paryAlocyamityalaM vistareNa / tatra yaH saMyatAnAM svayaM kartavyalakSaNasya dravyastavasyAbhAvaH, sa ca parigrahArambhasApekSatatkAraNasAmagrathA evAbhAvenAvasAtavyaH / dikane viSe, dravyanI zakita te bhAvarUpa je paryAya ne upajAvavAne viSe, bhAvanikakhevAnI zakti te nAma-sthApanAnI kAraNutApUrvaka je nAnAkriyA tajajanya je aneka kArya karivAne viSe, Ima keNuMka rIti keI eka aMze saMkarapaNuM parNi. jima sthApanAneM paNi nAmanI pari AkArAdike javAnuM smaraNane . viSe paNa samarthapaNuM, smaraNa te bhAvanI apekSA zubhAzubhakarmabaMdhanA hetuM ! dika etale laMpakane mate sthApanA aNamAnate AkArAdike ajJAta je tIrthakara tehane nAme smaraNa . paNi na saMbhavaI. avyakatasmaraNa te akicitkaraja. pake likhita je jaMbUDhIpAdika tehanA darzanathI utpanna jJAna vinA jaMbUDIpAdikane viSe vartanAM je varSa-varSadharAdika je bharata-himavaMtAdikavaratu tehanuM niyata kSetranI sthiti aneM AkArAdika viSayaka je samyajJAna te te thAvAne cagya huM I. dhama te nahiM. ane te vinA te taSiyaka je samyaphasmaraNa teno paNi abhAvaja evuM sarvasaMmata che. eTale bhAvarUpa padArthane namAdikanI apekSAI pradhAna paNi ane nAmAdikane hetupaNuiM saghale zakti huM evI AzaMkA pariNuM TAlI. bhijyAdiki (zabhAmAM) citralikhita hastinI pari bhAvabhUta hastIne zaktinA abhAvathI. Ima bhAvabhUta hastInI parika citralikhita hastIne gamanAdikriyAnuM asamartha paNa. Ima pratyekanikSepi bhinna bhinna kArya jANituM. Ima ne mAnII te nikSepane vyarthapaNuM thAI. Ima arihaMta udezIne nAma-sthApanAdika paNi jANavuM. jima tIrthakaranA darzananA abhigrahavatane darzananA abhigrahapUravAne viSe bhAvasaMghAte abhedabuddhinuM hetu je sthApanAcina tehane ja zakti e samavasaraNane viSe triNi dizi AvyA janane viSe prasiddha che. tima bhAvajina nahiM, saleM sarvadAe tehanA darzananA asaMbhavathI. nAma ane dravyane to tIrthakaranA AkAraneM abhAve tima zaktino abhAva. valI zakAdikane zakastavanuM bhaNavuM jima sthApanAjinanI AgaliM sAkSAta pravacanane viSe prasiddha ja che, tima nAma dravya ane bhAva arihaMtanI AgavuiM nahIM. te vatI zakatavane prAmANya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI . ... ayaM bhAvaH-sarva hi kArya kAraNasAmagrIsApekSam , anyathA kAryAnutpatteH, 'nAkAraNaM bhavetkArya 'miti vacanAt anubhavasiddhatvocca / sAmagrI ca prakRte dezavirateriva saMvararUpasyApi dravyastavasya parigrahArambhasApekSA / sA ca tathAbhUtA sAmagrI saMyatAnAM na bhavatyeva, sarvaprakAreNArambhaparigrahayoH parityAgAt , anyathA dravyastavabhAvastavayorubhayayorapyucchedaH prAk pradarzito vodhyaH / pUjopayoginostu pariprahArambhayorapratyAkhyAne ca sarvaviratiH kasyA'pi na syAt / sarvaviratyabhAve ca na dezaviratirapi, tasyAH sarvaviratisApekSatvAt , anyathA kasya deza ucyate / evaM vihArAdau jIvavirAdhanAyA apratyAkhyAnApattyApi bhAvyam / tena yathaucityena kArApaNAnumodanAlakSaNa-dravyastavAdidhArmikAnuSThAnamAtraM dhArmikatvAnyathAnupapattyA saMvararUpameva / saMvararUpatvena copAdeyatA syAt / 'upAdeyazca saMvara 'itivacanAt / tasya sarvaviratAvantarbhUtatvena sarvaviratipratipattisamaya evopAdeyatvenAbhyupagataM sarveSAmapi saMyatAnAM mavatyeva, tatkAraNasAmadhyAzca zubhamanovAkkAyavyApArasApekSAyAH sarveSAmapi saMyatAnAM sarvakAlaM sattvAt / ata eva svayamananuSThIyamAnamapi dezaviratyAdikaM yathaucityena jinopyupadizatyanujAnAtyanumodayati ca / paraM kevalino dezavirateriva sarvaviratirUpamapi sAmAyikAdi cAritraM na syAt / tasya sarvotkRSTe snAtakacAritre'ntarbhUtatvAt , kaSAyAnAbhogasApekSatatkAraNasAmagrayo apyabhAvAcca / nahi kaSAyAnAbhogodayamantareNa sAticAraM sApavAdikaM ca sAmAyikAdi cAritraM sambhavati, aticArAdipratiSevaNasya kaSAyAnAbhogAyattatvAt , kaSAyAnAbhogau ca kevalino na bhavataH , kSINatvAt / tasmAt sAmagrayanurodhena kartavyalakSaNo dravyastavaH zramaNopAsakAnAmeva / sAmAyikAdicAritraM ca kaSAyAnAbhogodayavatAmeva saMyatAnAM bhavati tena sayogisamyagdRSTimAtrasya dravyastavabhAvastavAvanyo'nyAnuviddhAveva bhvtH| yduktNte pratimA AgaliM ja bhalu karIne ja. kima pratimAnA vairIne tenuM prAmANya ? e vatI sUkamabuddhi vicAravuM. hive vistAra pUrNa ja. - hive tihAM je sAdhune pote karivArUpa je dravyastava tehane je abhAva te parigraha ane AraMbha tene apekSAne je tenA kAraNe tenI sAmagrIne abhAveja jANu. e bhAva-sakalakArya te sAmagrI apekSA hui. anyathA kAryanI anutpattithI, kAraNavinA kArya na huI ehavA vacanathI imaja dIse che vatI. valI sAmagrI te eha viSe dezaviratinI pare saMvarara5 parNi dravyastavane parigraha ane AraMbhanI apekSA sahita, te te tehavI je sAmagrI te saMyatane na huIja sarva prakAre parigraha ane AraMbhanA tyAgathI. ima na huI te dravyastava bhAvastava e bihune ucheda pUrti dekhADayo te jANi. pUjAnA upayogiM je parigraha ane AraMbhane aNupaccakkhANuM sarvavirati keAine na huI. sarvaviratine abhA dezavirati parNina huI. te dezaviratine sarvaviratinA sApekSapaNAthI anyathA kehane deza kahII. Ima vihArAdikane viSe ivavirAdhanAnA aNupaccakhANanI ApattipaNi vicAravuM. te mArTi yathAucita paNuiM karAvavA ane anumodavArUpa je dravyastavAdidhArmika-anuSThAna mAtra te dhArmikapaNAnI aSA anu55ttithI saMvararUpaja, saMvararUpapaNi to upAdeyapaNuM thAI. saMvara te upAdeya e vacanathI. ane te dharmAnuSThAna te sarvavirati maNe antajta paNi, sarvaviratinI pratipattinA samayane ja viSi upAdeyapaNuI mAnyuM sarve saMyatIne huI ja. zubha mana-vacana-kAyAnA vyApAranI apekSA kare evI je karAvavA anumodavA35 je dravyastava tenA kAraNanI sAmagrIne sakalayatIne sadAe chatApaNAthI etalAjavatI cAta azatu me dezavi2tyAta te yathAyita pani pAya apazi mA bhane anumA pari - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyamAvastava-vimarza 'davvatthayabhAvatthayarUvaM eamiha hoi daTThavvaM / aNNoNNasamaNuviddhaM Nicchayao bhaNiavisayaM tu' // 1 // ti SaSThapazcAzake (pRSTha 117 ) vRttiryathA-' dravyastavabhAvastavayo rUpaM-svabhAvo dravyastavabhAvastavarUpam , etadityatrottaratra tuzabdayogAt, etattu-etatpunaH prAgupadarzitaM jinabhavanAdividhAnacaraNapratipattilakSaNam , iha-stavAdhikAre bhavati-varttate draSTavyaM-boddhavyam , kimbhUtamityAha-anyo'nyasamanuviddhaM-parasparAnugataM, nizcayataH-paramArthato bhaNitaH-prAgabhihito viSayo-gocaraH prAyo gRhisAdhulakSaNo yasya tttthaa| tuzabdo vyAkhyAta iti gAthArthaH' / paraM saMyatAnAM sarveSAmapi dravyastavo'lpIyAn , kArApaNAnumodanAlakSaNasyaiva dravyastavasya sattvAt / bhAvastavastu bhUyAn , trividhaM trividhena pratyAkhyAnavato vyavahArato nizcayatazca kAraNatopi sAvadyatvAkaluSitAdhyavasAyavazena saMyamAnuSThAnamAtrasya bhAvastavarUpatvAt / zramaNopAsakAnAM tu bhAvastavo'lpIyAn , kArApaNAnumodanAlakSaNasyaiva bhAvastavasya. sattvAt , dravyastavastu bhUyAn , dvividhaM trividhena pratyAkhyAnavato'navarataM sAvadyatvakalu SitAdhyavasAyavazena tadIyadhArmikAnuSThAnamAtrasya dravyastavarUpatvAt / ata eva kRtasAmAyiko'pi zrama NopAsakaH uddiSTakRtabhojI syAt / yadAgamaH kAmI sagharaMgaNao thUlapainnosi hoi dddhuvvo| cheaNabheaNakaraNo uddiTukaDaM pi se bhuMje' // 1 // tti nizIthabhASya, u0 15. etaccUryekadezo yathA-'jaM ca uddiTukaDaM taM kaDasAmAio vi bhuMjai, evaM so savvavirao Na havai, etena kAraNena tassa Na kappai dAu 'ti / tathA sAmAyika paNuiM vilIne dezaviratine pare sarvaviratirUpapaNi sAmAyika cAritra na haI. te sAmAvikAdi cAritrane satkRSTa te snAtaka-cAritra tehane viSe aMtabhUtapaNuthI. kaSAya ane anAbhoga tenI apekSA kare evI te sAmAyikAdikanI sAmagrI tenA paNi abhAvathI. kaSAya ane anAbhoganA udaya vinA aticAra sahita ane apavAda sahita je sAmAyikAdi cAritra te saMbhave nahi. aticArAdika sevavAne kaSAya ane anAganuM AyattapaNuM che. tethI kaSAya ane anAbhoga te kevalIne na huI. kSINupaNAthI. tevatI sAmagrIne anurodheja karivArUpa je dravyastava te zrAvakane ja huI, sAmAyikAdi cAritra te kaSAya ane anAbheganA udayavaMta je yatI tehane ja huI. te hetu soga samyagadaSTimAtrane dravyastava bhAvastava e bihu mahemAMhi yukataja huM je mArTi kahiuM che. vvatthaya-bhAvatthayarUvaM eyamiha hoi daTrabvaM / aNNuNNa lamaNuviddhaM nicchayao bhaNiyabisayaM tu // 1 // staramAvasta35 yatA se hemAyuH. anyonyayuta nizyayathA yo viSaya che jeno. ehavuM. tyartha-dravyastava ane bhAvastavane svabhAva itara ehanI Agali tuM zabadanA yogathI. ete valI parve dekhADayuM. jinabhavananuM nIpajAvavuM ane cAritranuM grahevuM e svarUpa hAM stavanA adhikArate viSe che te) jANivuM. kehavuM che te kahi che. mahemAhiMyukata paramArthathI kahiuM pUrva viSaya prAhi gRhastha ane sAdhurUpa jehano ehavuM te. 1 zabda te vakhANyo ja e gAthArtha paNi sarva saMyatI dravyastava te alpa. karAvavA ane anumodavA rUpa je dravyastava tehanAja chatApaNuthI, bhAvastava te bahu. trividha trividhi pratyAkhyAnavaMtane vyavahArathI ane nizcayathI kAraNathIe sAvadyapaNi malina nahiM ehavA athavasAyane vaze saMyamAnuSThAna mAtrane bhAvastavarU55NAthI, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - 2Ato ceha bhAjanamaNanena pauSadhikasyAvasAtavyam / yattu tathAbhUtasyA'pi sAmAyikasya bhAvastavatvena vyapadezaH, tad vyavahArataH saMyatAnukRtimAtreNAvasAtavyaH, niravadyatvAt / tasya zramaNakalpasyaiva zramaNopAsakasya sattvAt / yadAgamaH-'sAmAiammi u kae samaNo iva sAvao havai jamha 'tti / zrIAva0ni0 (pR0 436 gA0 801 ) ata eva kRtasomAyikaH zramaNopAsako'pi zramaNavat kusumAdimirjinendrapUjAM na karoti, pratyAkhyAtakaraNakArApaNArambhasya sacittasparzasyApyakarUpyatvAt, zramaNakalpatvabhaGgApattezca / tathAtve ca jinAjholaGaghanena pUjAyA apyanarthahetutvaM syAt , jJAnAdInAM trayANAmapi virAdhakatvAt / yadAgamaH 'ANAi ccia caraNaM tabbhaMge jANa ki na bhagati ? / ANaM ca aikkato kassAesA kuNai sesaM ' // 1 // ti, upadezamAlAyAm ( gA0 505 ) nanu bhoH ! chadmasthasaMyatAnAmanAbhogavazena samyagyatanA dussAdhyA, tena nadyuttArAdiniSedha eva yukta ityasmAkaM matiriti cet / maivaM, vihArAdikriyAmAtrasyocchedApatteH, anAbhogajanyAzakyaparihAreNa jIvavirAdhanAyAH sarvatrA'pi sattvena samyaga: yatanA dussAdhyeti sarvatrApi vaktuM zakyatvAt / tathA ca ' jayaM care jayaM ciDhe ' ityAdipravacanasya nirviSayatvena tatpraNeturanAptatvApattyA jainapravacanamanupAdeyaM syAt , anAptamUlakatvAt / tasmAjjinAjJA niyamena yatanAviSayaiva bhavati / yatanayA ca pravarttamAnAnAM saMyatAnAmanAbhogajanyAzakyaparihAreNa jAyamAnaM tu dravyato'pi jIvaghAtAdikaM saMyamapariNAmAnapAyahetutvena tajjanyakarmabandhAbhAvAt saMyama zrAvakane to bhAvasaMva a85, karAvavA ane anumodanArUpa bha stavanA chanApathI , dravyastava te bahu, dvividha trividha pratyAkhyAnavaMtane niraMtara sAvadya paNi kaluSita adhyavasAyane vaze te zrAvakanI dhArmika-kriyA mAtrane dravyatavarU55NAthI. etalAja vatI karid che sAmAyika jeNi ehavo e zrAvaka uddiSTakRta bhejI hui. je mArTi Agama che. enI cUNine eka deza jima-je uddezIne karyuM huI te katasAmAyika pavuiM jimeM ema te sarvavirati nathI. eNi kAraNe tene na ka95I devuM. sAmAyika te IhAM bhajanabhavuiM pauSadhAdikanuM jANivuM. ane je tehavAe sAmAyikane bhAvatavapaNi kahevuM, te vyavahArathI saMyamanA anukAra mAtre jANivuM, niravadyapaNAthI, tehane zramaNa sadaza je zrAvaka teneja chatApaNuthI. je mATe Agama. sAmAyika kare huMte zramaNanI pari zrAvaka huMche. eTalA ja vatI karyuM che sAmAyika jeNei eha zramaNopAsaka te zramaNanI pari chupAdike jinendranI pUjA na kare. pratyAkhyAta je AraMbhanuM karivuM ane karAvavuM jeNi ehavA te zrAvakane sacitta sparzanA paNi akayapaNuthI. sAdhu sarikho ehavA paNanI bhaMganI prApti thaI hatI. valI tehavA parNi jinAjJAne' ulaMgha pUjAnuM paNi anaWhetupaNuM thAI. jJAnAdika triNenA virAdhakapaNAthI. je mArTi Agama-AjJAI ja cAritra AjJAbhaMge syuM te na bhAMge ? bhAMgija, ehavuM jANi AjJAne atikrame te kehanA AdezathI kare che. bIjuM pUche je-chadmasthatIne anAjogavaze san yatanA te duHsAdhya che. tetarI naghuttArAdikano niSedha ja yukata. evI amArI matine' (che) ehavuM ne bole, te ma bele. vihArAdika kriyAmAtrane uchedanI Apatti thAI vatI-anAmege janya azakayaparihAri jIvavirAdhanAne sarvatra chatAM parNi samyapha prakAre yatanA te duHsAdhya ehavuM saghale kahI sakII te paNAthI. tivAre "jayaNAI cAli jayAI rihaM' ityAdi pravacane nirviSayapaNi tehanA prarUpanArane duSTa kahenAra evI prApti jainapravacana anAdaraNIya thAI. duSTaprarUpaka je puruSa tenA prayApaNAthI. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 virAdhanA-vicAraH pariNAmAnAbAdhakamiti sarvatrA'pi mantavyam / tena tannimittasyApi nadyattArAderna nissedhH| niSedhe ca bIjaM tAvadazubhakarmabandhahetutvameva / tacca yatanAparAyaNasya saMyatasya na bhavati / yattu tathAbhUtasyA'pi jovaghAtAdemithyAduSkRtAdiprAyazcittapratipattistadvayavahAranayaparatantrapravRttimatAmajJAtakarmabandhAbhAvAnAM cetaHzuddhayarthaM, cetaHzuddhizca mahAnirjarAhetutvena pravacane bhaNiteti / ___nanu bhoH ! zrAvakamAtrasyAnAbhogajanyAzakyaparihAreNa sajIvavirAdhanAbhyupagame asaMyata-dezasaMyatayorbhede kiM nidAnam ? iti ceducyate - aviratasamyagdRSTenijasAkSAtkAraviSayatrasajIvavirAdhanAyA abhAve'pi apratyAkhyAnakaSAyodayavazena anuttarasuraparyantasamyagdRSTidevAdInAmiva manAgapi viratipariNAmAbhAvena dvAdazApyaviratayo bhavanti / bhavati ca tatpratyayaH karmabandho'pi / dezaviratasya tu samyagdRSTerapratyAkhyAnakaSAyAnudayena trasajIva virAdhanAvarjanAbhiprAyo bhavati / na bhavati ca pRthivyAdisthAvarajIvavirAdhanAvarjanAbhiprAyo'pi, AjIvikAyA anyathAnupapatteriti tasya caikAdazaivAviratayaH syuH / tatpratyayaH karmabandhA'pi / paramubhayorapi samyaktvaM ca nijasAkSAtkAraviSayajIvavirAdhanAyA abhAvena avasAtavyam , anukampAyAstaulyAt / na ca pRthivyAdijIvavirAdhAnAyAmetadasambhavIti vAcyaM; yato yadi kevalivacasA nizcito'pi nijasAkSAtkArAviSayIbhUtastrasajIvaghAto'pi maithunasevAyAmanukampAnAzaheturna bhavatItyagre vakSyate, kathaM tahi kevalivacasaiva saMzayArUDho'pi tathAbhUtaH pRthivyAdijIvaghAto'nukampAnAzaheturiti samyagdazA paryAlocyam / prasaGgataH sarvaviratAnAM tu pratyAkhyAnApratyAkhyAnakaSAyA'nudayavatAM sarvasAvadyavarjanA te mATe jinAjJA te niyame yatanA viSayaNI ja huI jayasuI pravartatA sAdhunaM to anAbheguM thAta je azakaya parihAra teNi thaItuM je dravyathI chavaghAtAdika te saMyama-pariNAmane aNujAvAne hetupUrNi. te hiMsAdikathI utpana karmabaMdhanA abhAvathI saMyama-pariNAmanuM bAdhaka nahiM ehavuM saghale mAnavuM. te vatI vyahisa nimitta je naghuttArAdika telano niSedha nahIM. niSedhane viDyuiM kAraNa te azubhakarmabaMdhahetu paNuM te te yatanA tatpara sAdhune na huMI. anaI je dravyathI e vaghAtAdikane micchAmi dukkaDAdi. prAyazcitanI pratipatti kahI te te vyavahAranayane paravaze pravartatA ajANyo che karmabaMdhane abhAva jeSThi eDavAne cittazuddhine nimitte ja jANivuM. cittazuddhi te mahAnirjarA-hetupaNi kahI che. etalAja vatI vyavahAranayane baliAne pratyAkhyAna te dravya-bhAva e bihu prakAre. prANAtipAtAdikanuM hui. ane keIka uchuMkhala saMpradAya virodhI te kahe che je-bhAvathI prANAtipAtadikanuM pacakhANa huI paNi dravyathI hiMsAdikanuM paccakakhANu huI ja nahi te mithyA jANivuM. ane tene trividhe pacaphakhANa tathA aNujANutA hiMsAdika huA huI tehanA micchAmi dukkaDA kiMma huI. valI kAyaSaTakI gAmataNe paisAre nIsAre ' ityAdi yAvata 'jANatA ajANatA hu huI te huM mane vacana kAyAdha karI mirachAmi dukkaDuM" e atIcAra mUlathI visaryoja dIse che. te jANavuM. pUche che.-samyagadariTa zrAvakamAtrane anAbhogajanya azakyaparihAre trasajIvanI virAdhanA mAgaeNhute asaMyata ane dezasaMyatIne bhedane viSe syuM kAraNa? ehavuM je pUche che te upari kahII chIIM. avirati, samyagraSTine potAne sAkSAt jJAna viSaya eha je trasajIva tenA virAdhanAne abhApaNi apratyAkhyAniA kaSAyanA udayane vaze anuttarasurapayata samyagadaSTi devatAnI pari Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJAtavRtto bhiprAyeNa dvAdazApyaviratayo na bhavanti / tena na tatpratyayaH karmabandho'pi / teSAM cAhAragrahaNamapi niravadyameva / yadAgamaH-'aho jiNehiM asAvajjA vittI sAhUNa desia'tti, dazavai0 (pR0 179 gA0 92) yadyapi chadmasthasaMyatAnAmapavAdapadena sumaGgalasAdhoriva trasajIvavirAdhanA AbhogapUrvikA'pi bhavati, tathApi jJAnAdyarthapravRttau varjanAbhiprAyasya tAdavasthyameva / jJAnAdirakSAbhiprAyasya jIvarakSAbhiprAyaghaTitatvAt / yathA vastreNa jalaM galato jalajIvavirAdhanAyAM satyAmapi jIvarakSAbhiprAya eva, anyathA sumaGgalasAdhorapyasaMyatatvamApadyeta / tena tathAbhUtA'pi virAdhanA na aviratipratyayakarmabandhaheturapi, sarvaviratipariNAmasyAnapAyAt / apavAdapadaM ca jJAnAdisthitinimittameva bhavati / tacca jinAjJaiva / yadAgamaH-- ___'savvattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhejjA / muccai aivAyAo puNo visohI Na yAviraI' // 1 // tti, ( ogha0 ) ata eva ' tamhA savvANunnA savvaNiseho ya pavayaNe Natthi / AyaM vayaM tulijjA, lAhAkaMkhivva vANiao' ||zA tti, upade0 (gA0 392 ) tenaiva hetunA 'sAhUNa ceIANa ye'tyAdi progupadarzitamiti / yattu nadyuttArAdau satyAmapi jalajIvavirAdhanAyAM saMyamo durArAdhyo na bhaNito, bhaNitazca kunthUtpattimAtreNA'pi, tatra nidAnaM tAvadAbhogAnAbhogAveva / taccaivaM-yadyapi saMyatAnAmubhayatrA'pi jIvavirAdhanA anAbhogAdeva, tathApi sthAvarasUkSmatrasajIvaviSayako'nAbhogaH sarvAMzerapi sarvakAlInaH, na punaH kvacitkAdAcitkazceti / tasya cApagamaH prayatnazatairapyazakyaH , kevalajJAnasAdhyatvAt / alpamAtrAI virati pariNAmane abhAve bAre avirati huI, ane huM tacpratyayI karmabaMdha. dezavirati samyagadaSTine te apratyAkhAniA kaSAyane anudaye trasajIvavarjanano abhiprAya huI', ane na haMI pRthivyAdisthAvarajIvana vajanane abhiprAya parNi, AjIvikAnI anyathA anupa pattithI. tehane agyAre avirata huMI, te pratyayI karmabaMdha paNi, paNi bIhune samyaktva te potAnA sAkSAtkArano viSaya je jIva tenI virAdhanAne amAre jAvuM. anukaMpAnA tulya paNAthI. pRthivyAdijIvavirAdhanAne viSe e asaMbhAvya chema na kahevuM. je mATe je kevalIne vacane nizcita paNi potAnA sAkSAtkArane agocararUpa je trasajIvono ghAtapaNi maithunasevAne viSe dayAnA nAzane hetu na haMI, ehavuM Agali kahiye. kima te kevalIvacane saMdehAelo tehavo pRthiyAdi sthAvarajIvone ghAta te dayAnA nAzano hetu huI, e samRSTi vicAravuM. prasaMgathI sarvaviratine te pratyAkhyAnI A ane apratyAkhyAniA kavAyanA anudAyava tane sarva pApavastunaM varjanane abhiprAye bAre avirati na huM. te vatI tatratyAyae karmabadha paNi na hui. tene AhAragrahaNa paNi niravAja hui. je mATe Agama-" Azcarya jine niravadyapravRtti sAdhune dekhADI. ' jaue chadmasthasaMyatIne apavAda pade sumaMgala sAdhunI pare trasajIvavirAdhane jApUrvaka paNi huI thaI. tauhe jJAnAdikanI athanI pravRttine viSe varjavAnA abhiprAyanuM tadavasthapaNuja, jJAnAdikanI rakSAnI abhiprAyanaM jIvarakSAnA abhiprAye ghaTitapaNAthI. jima vacceja galatAne jalajIvanI virAdhanA cha pariNuM jIvarakSAne abhiprAyaja che. [ samakAla bi upayoga eka vastu viSayaka na huI ehavA vacanathI ] anyathA sumaMgala sAdhune parNi asaMyatI paNuM thAI. tiNikarI tehavI e virAdhanA te avirati-pratyayiA karmabaMdhanuM heta paNi na hu, sarvaviratipariNAmanA aNujAvApaNuthI. apavAda te jJAnAdikanI sthitine arthika che. te te jinanI AjhAja. je mATi Agamasarvatra saMyama rAkhavuM saMyamathI AtmA rAkhave, makAI dUSaNathI, valI zAdhi paNi, avirati vAra nahi.' Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAdhanA-vicAraH zakyazca kunthvAdisthUlatrasajIvaviSayakasyAnAbhogasya apagamaH bhUyo bhUyo nirIkSaNAdineti / tathAbhUtaM yat nirIkSaNaM dussAdhyamiti saMyamo durArAdhyo bhaNitaH / evaM samyag prayatnaparAyaNAnAmapi kadAciskunthvAdisthUlatrasajIvavirAdhanA syAt , sA ca prAyo'sambhavisambhavena avazyabhAvinIti vaktavyam / zakyaparihArajIvaviSayakaprayatnavato'pi tatpariharaNopAyasyAparijJAnAt / sApyavazyabhAvinI virAdhanA dvedhA-anAbhogamUlA anAbhogapUrvikA 1 anAbhogamUlA AbhogapUrvikA 2 ceti / tatrAdyA pratItA / jIvaghAte jAte satyeva tatparijJAnAt / dvitIyA tu nimnapradezAdau pipIlikAdika jIvamadRSTvevotpATite pAde jIvaM dRSTvA'pi pAdaM pratyAdAtumazaktasya jIvavirAdhanA anAbhogamUlaka evetyagre ' tassa asaMceayao' ityAdigranthasammanyA darzayiSyate / AbhogamUlA AbhogapUrvikA ca vinA'parAdha mithyAdRzo'pi prAyo'nAryajanasyaiva bhavati / sA ca nAvazyabhAvinI, prAyaHsambhavisambhavAditi bodhyam / paramanAbhogamUlikA'pi sthUlatrasajovavirAdhanA saMyatAnAM tajjanyakarmabandhAbhAve'pi lokanindyA bhavatyeva / tatkartuH hiMsakavyapadezahetutvAt / tathAvyapadezo'pi sthUlatrasajovasambandhitvena nijasAkSAtkAraviSayatvAt / na caivaM kevalivacasA nizcitA'pi sUkSmatrasajIvavirAdhanA, tasyAzca chadmasthasAkSAtkAraviSayatvAbhAvena hiMsakavyapadezahetutvAbhAvAt / ata eva abrahmasevAyAmanekazatasahasrapaJcendriyajovavirAdhako'pi etalAja mATe "te mATe sarva prakAri AjJA aniM sarva prakAri niSedha pravacanane viSe nathI Aya telA ane vyaya te lAbha vAMchukavaNiganI pari' teNija kAraNi "sAda vegA tha" e gAthAnuM vacana pUrvaI dekhADayuM che. ane je naghutta.rAdikane viSe chatI jalajIvanI virAdhanAI saMyama te duphakheM ArAdhya na kahyo, ane kuMthuAnI utpattimatre kahyo. tihAM kAraNa-te jANavuM ane aNajANavuM ja, te ima-jaDee saMvatIne bihuM hameM jIvavirAdhanA aNajANapaNuthI taphahe paNi sthAvara ane suma-trasajIva viSaIo anAbhaga te sarvAzapathuiM sarvakAla saMbaMdhI. paNi kihAMeka ane kiva rekiM nahi. tehanuM TAlavuM te prayatna zate pavuiM azakya, kevalajJAne sAyapaNAthI, ane zakya te kuMthvAdika je dhUla-trasajIvaviSaIe anAbhoganuM TAlivuM. vAraMvAra jove karIne aniM hima jevuM te duHsAdhyavatI saMyama te durArAdhya kahyo. e samyak prayatnane viSe tatparane paNi kadAcita kuMthuAdi dhUtrasachavanI virAdhanA huI. te te bAhuM asaMbhavatI (saMbhavatI ) saMbhavate avayaMbhAvinI evuM kahevuM sakII eha parivAra che jene ehavA jIvaviSayIo je prayatna tatane paNi teha virAdhanAnA pariharaNanA upAyanA aparijJAnathI. have bahAM bhAvakAryane viSe upAyanuM jJAna kAraNa kahiu che. jima nirf-trimrivA rAgAdinA jIpakane namaskAra ha. rAgAdikane jaya te tenA upAyanA jJAnathI e chama kahiu virAdhanAne viSe pariharaNanA upAyanuM ajANapaNuM kahivuM. ane upAyanA aNajANapaNA AsirI kiNiki mUkhazekhari dUSaNa livuM, te teNuiM zakartAvArtha paNi jAye nathI evuM jANavuM. te paNi avazya thanArI virAdhanA te biM prakAri-eka anAbhogamUlaka ane anAbhogapUrvaka 1 ane bIjI anAbhogamalaka pariNuM AbhogapUrvaka 2. tihAM prathama to prasiddhaja, je jIva (ghAta) thayA pUThe tehanA jJAnathI, bIjI te nIcA pradezAdikane viSe java aNudekhIne upADe pAde valata chava dekhIne paNi pAda pAcho levAne asamathane virAdhanA te, anAbhoga maleM ane thAtI velAM Abhege evI jANavI. chavadhAtA sare Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttau dezaviratizrAvako jIvavirAdhaka iti vyapadezaviSayo na bhavati / bhavati caikasyA api pipIlikAyA virAdhane'nAbhAgenApi / Abhoge ca svajJAtijJAte apAGkteyo'pi syAt / tena nijasAkSAtkAraviSayIbhUtAviSayIbhUtayorjIvaghAtayoranyo'nyaM mahAn bhedo mantavyaH / anyathA abrahmasevI zrAvako vyAdhAdibhyaH siMhAdibhyazca jIvaghAtakatvenAdhiko vaktavyaH prasajyeta / tathAtve ca vyAdhAdivad abrahmasevI zrAvako'pi narakagatigAmI bhavet , jJAtvaiva pratyahamanekazatasahasrapaJcendriyaghAtakatvAt / kiJca-caturthavratoccAramantareNa prathamavratoccArAbhAvaH syAt / sUkSmatrasa-sthUlatrasayostaulyena tavAbhimatatvAt / tasmAd abrahmasevAyAM yo jIvaghAtaH, sa ca abrahmasevAyAmevAntarbhAvitaH, na punaH prathaka jIvaghAtakatvena vivakSitaH / anyathA trasajIvavirodhanApratyAkhyAnaM dezenaiva syAt / tathA ca dezaviratyucchedaH / yato vinAparAdhaM sarvatrasajIvapratyAkhyAnamantareNa dezaviratirna syAditi pravacanasammatyAne darzayiSyamANatvAt / etena kusumAdimirjinendrapUjAyAM hiMsAmupadizan pratimApratipanthI svapade kuThAraM kurvANo mantavyaH / yato yadi jinendrapUjAyAmekendriyajIvAnAM sandigdhavirAdhanAmAtreNa jinapUjAkArakaH zrAvako'pi hiMsako'bhidhIyate, tarhi pratimArivikalpitazrAvako vizeSato hiMsako bhavet , vyAdhAdibhyo'pi jIvaghAtakatvenAdhikyAta / tathA dharmanimittaM nadyuttArAdau svayameva svAtmA hiMsakatvenodghoSaNIyo bhavet , nijasAkSAtkArAviSayIbhUtAnAM trasaparyantajIvAnAM virAdhanAyAstyaktumazaktvAt / yadAgamaH tajajIviSayakAbhe gamya vidyamAnavAtu, te Abhaga te anAbhoga te anAbhogamUlakaja ehavuM Agali tA ahema' datyAdi gAthA dekhADIyeM. jIvahiMsA nimittaka kiyAla I Aga ane hiMsA mAta (thAtI) velAI e Abhaga evI virAdhanA te mithyAdaSTine paNi prayaI anArya-janane ja huI. te kAMI hiMsA avazya bhAvinI nahIM. bAhaI saMbhavi saMbhavathI evuM jANivuM. paNi anAbhegamUlake trasajIvanI virAdhanA saMyatIne te hiMsAjanita karmabaMdhane abhAve paNi lekaniMgha te haIja. te hiMsAnA e karanArane hiMsAno karanAra ehavA kahevApaNAthI. fatae bIjA bhaMganA 2vAmInI siddhi] tehavuM kahevuM paNi yUsajIva saMbaMdhIpaNuM pitAnA sAkSAta nAnanA viSayapaNAthI. parNi kevalIne vacane nizcitapaNe sUkumatrasajIvanI virAdhanA te evI na huI te hiMsAne chadmasthane sAkSAta jJAnane viSayapaNune abhAveM hiMsaka ehavA nAmanA hetupaNAnA abhAvathI. ekalA ja vatI mithunasevAne viSe aneka lakSa'paMce kriyanA jIvane virAdhakapaNi dezavirati-zrAvaka te jIvahiMsaka ehavA nAmane viSaya na huI, eka kIDIne virAdhane ajANaparNi parNi. jANavA paNi te te dhAte potAnI jJAti jANuiM pAMti bAhira parNi thAI. te mATe potAnA sAkSAta jJAnane viSayabhUta ane aviSayabhUta evA je jIvaghAta tehane mahAbheda mAna. Ima na mAnI te kAmasevI zrAvaka vyAdhAdikathI tathA siMhAdikathI chavaghAta paM iadhika kahevo thAI. Ima huI te kAmasevI zra vaka vyAdhAdikanI pari narakagatine gAma huI. jANIne niraMtara paMcaMdriyanA zatasahasane ghAtaka paNAthI. valI cauthA-vratanA uccAra vinA pahilA vratanA uccArane abhAva huI, sukSmadrata ane sthUla-trasane sarikhAIpaNi tujhane mAnyApaNAthI. te mATaeN abrahmasevAne viSe chavaghAta te brahmasevAne viSe aMtabhava pamADayo. paNi jUda chavadhAtapaNi vize nahIM. anyathA trasajIva virAdhanAnuM paccaphakhANa te deze ja huM. tivAre dezaviratino uccheda thAI, je mATe aparAdha vinA trasajIvanA pratyAkhyAna vinA dezavirati ja na huI, evI pravacananI saMmati bAMgalI dekhADIyeM ehavApaNAthI, etaleM kahevuM karI kusumAdi jinaMda-pUjAne viSe hiMsA thAya te Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jipanA-upavAsa jo jIvevi Na yANei ajIvevi Na yANei / jIvAjIve ayANaMto kaha so NAhIha saMjamaM ? ' // 1 // ti dazavai0 (pR0 157. gA. 12 ) tasmAt chadmasthAnAM nijasAkSAtkArAviSayIbhUte jIvaghAte tannimittakahiMsakavyapadezo na bhavati / ayaM bhAvaH-yathA samyaktvAvinAbhAvinI viratiH tathA trasajIvaviratyavinAbhAvinI dezaviratiH, trasajIvAvirateH pariNAmasyAvirataguNasthAna eva sthitatvAt / evaM zeSA ekAdazApyaviratayo dezavirata eva / yaduktaM - 'sadumIsakamma ajae 46 aviraikammuralamIsabikasAe / muttu guNacatta 39 dese chavvIsa 26 sAhAradu pamatte // 1 // * aviraiigAratikasAyavajja' tti caturthakarmagranthe (pR0 185 gA. 56-57.) vRtterabhiprAyastvanantarokta eva vRttirvA vilokniiyaa| aMzato'pi trasAviratau dezaviratirna syAdeva, tAvanmAtrAyAmapyaviratau trasAviratestAdavasthyAt / anyathA pRthivyAdInAmapi dezavirateH- sambhavAt ekApyaviratirna syAt , syurvA sarvA apyaviratayaH / uktozca pravacane dezavirate. prasAvirativyatirikto ekAdazaivAviratayaH / tena dezaviratonAM trasajIvapratyAkhyAnaM sarvatrasajIvaviSayakaM mantavyaM, na punardezenA'pi / kizca-aMzato'pi trasAviratau pRthivyAdInAM dezenA'pi pratyAkhyAnAnupapatteH , yato'zato'pi trasAviratigAditrasajIvaviSayaiva syAt / bAdarapRthivyAdInAmiva mRgAderevAhArAdyarthamupayogAt , tasya ca ghAtoraudrapariNAmotmakamahAkliSTapariNAmajanyaH sarvAMzAnukampArAhityena samyaktvanAzahetuH, samyaktvAbhAve pratimAnA vairI pitAne page kuThAra karate mAnavo. je mATe ja jane-pUjAne viSe kusumAghe ke drayajIvanI saMdehAelI virAdhanA mAgaeN paNi jina-pUjAnA karanAra zravakapaNi hiMsaka kahIuM. tau pratimArII vikalpa je zrAvaka te vizeSathI zrAvaka hiMsaka thAI. vyadhAdikathI e jIvaghAtakaparNi adhika paNuthI. tima valI dharmanimitti naghArAdika viSe pote ja potAnA Ama hiMsakapaNi kahe thaI. pitAnA sAkSAt jJAnane aviSayIbhUta je trasaMparyata je jIva tenI virAdhanAne chAMDavAne azakayapaNAthI, : ' je mATe Agama-je jIva na jANi je ajIva na jANuM (sAkSAta jJAna) arNi jIva ajIva na jANuiM te saMyama huM jANuM?" te mATe chadmasthane potAnA pratyakSatAnane aviSayIbhUta jIvagha ta te tabrimika hiMsaka vyapadeza na haI. e bhAva-jima samakita aNacha achatI virati, tima trasachavanI virati aNachA~ aNuchatI dezavirati, trasajIvanA aviratapariNAmane avirataguNasthAneMja rahevApaNAthI. ima thAkato 11 igyAre avirati dezavirati guguThANuM ja. jethI kahiuM che-trayatAlIsa karmabaMdhanA hetu madhye audArika 1 odArikamizra 2 ane kAmaNaga tIna e hetu bhelII tivAre cha4tAlIsa baMdhahetu cauthe guguThANuM huI, hive te madhyethI trasanI avirati 1 kAzmaNa 2 ane audArikamizra 3 apratyAkhyAniA kaSAya evaM 7 hetu kADhII tivAre eguNacAlIsa hetu pAMcameM guNaThANe huI, tathA e eguNacAlIsa mAMhiMthI IgyAra avirati pa thAvaranI 5 IkiyanI eka mananI evaM IgyAra kADhI ane cAra pratyAkhyAnio evuM 15 hetu kADhatAM ane AhAraka 1 AhArakamizra e bi ghAlatAM chavvIsa baMdhahetu pramatta guNaThANuiM pAmII. ttino abhiprAya IhAM kahyo tehaja, athavA vRtti jevI, aMzathI trasanI avirati tha dezavirati na haIja. tetalI e trasanI avirati thI aviratine tadavasthApaNAthI, Ima na huI te pRthivyAdine e dezaviratinA saMbhavathI eka aviratija na haI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI ca kathaM samyaktvAvinAbhAvinI dezaviratiriti / mithyAtvasya ca puNyapravRttipApanivRttyoH pratibandhakatvAt / tasmAdezaviratAnAM yat sarvathA tyAjyaM yazca mArivyapadezahetuH, tat zrAvakakulAnAcIrNatvena samyagdRSTimAtrasya tyAjyameva / samyaktvanAzahetutvena sarveSAmapi sAmyAt / ata eva pratiSThAdhutsavAdI amAyudghoSaNaM sarvasamyagdRSTisAdhAraNam / yadi ca kathamapi mRgAdivadha-mAMsabhakSaNAdikamaviratasamyagdRSTisammatatvena zrAvakakulAcIrNamabhaviSyat tarhi amAyudghoSaNamucchinnamevAbhaviSyat / zrAvakakulAcIrNatvena tatpratiSedhodghoSaNasyAsambhavAt , prAkRtajanAnAmapyupahAsyahetutvAcca / na hi sAmpratamapi anindyamAMsabhakSaNakulotpannaH ko'pi amArimudghoSayati / kiJca-aviratasamyagdRSTiparyantAH sarve'pi pAtrANi bhavanti / yaduktaM ___ uttamapattaM sAhU majjhimapattaM ca sAvayA bhaNiA / avirayasammaTTiI jahannapattaM muNeavvaM' // 1 // ti, pAtre coptaM vittamanantaguNaM bhavet / yaduktaM-'vyAje syAd dviguNaM vittaM vyavasAye caturguNam / kSetre zataguNaM proktaM pAtre'nantaguNaM punaH' / ( upa0 vRtti pR0 111 ) iti / tena sarvairapi zrAvakaiH sati sAmarthya sAmagrIsadbhAve ca pratidinaM nijaireva nyAyopArjitAzanAdibhiH sarve'pi samyagdRSTayo bhojayitavyAH, bhojitAzcAnumodanIyA bhavanti, sAmagrathAdyabhAve ca bhAvanayA'pi tathAmantavyAH / evaM ca sati nijanijagRheSu nijAnyevAzanAdIni bhuJjAnAH samyagdRzAmanumodanIyA eva bhavanti / na punnindniiyaaH| nijanijagRhe bhuJjAnAnAM paatrtvhaaniprskteH| te ca yadi mAMsabhakSiNo bhaveyuH, tarhi te tathAbhUtAH paJcendriyavadhakAH mAMsabhakSakAzca narakAyurbandhakatvena narakAtithayo mithyAdRSTayaH kathaM pAtrANi bhavantIti sUkSmadRzA paryAlocyam / tasmAt yat kimapi samyaktvanAzaheturnarakAdidurgatizca athavA sarvaI aviratija huI, ane kahI to che pravacanane viSe dezavirati guNaThANe trasanI avirati vinA IgyArao aviraji. te hetuI dezaviratine trasajIvanuM pratyAkhyAna te trasajIvamAtra viSao mAnavuM. paNi deze nahiM ja. valI aMzathI e trasanI avirati cha pRthivyAdikanuM dezuM paNuiM paracapha khANa tehanI ayuktatA thAI hatI. je mATa' aMzathI e trasanI avirati te mRgAditrasajIva viSaNiIja hui. bAdara pRthivyAdikanI pare mRgAdikanaMja AhAradikane arthe upayogathI, tehano gha ta te raudrapariNAmarUpa mahAzliSTa pariNAma teNuiM janya heI. te sarvAze dayArahita paNuiM samyaktvanA nAzanuM hatuM, samyaktva nAza7 samakitane avinAbhAvInI dezavirati paNi kima huI. mithyAtvane to puNyanI pravRtti ane pApanI nivRtti temanA pratibaMdhakapaNAthI. te mATi dezaviratine je sarvathA chAMDavuM ane je mArinA nAmanuM hatuM, te zrAvakanA kula viSe anAvaraNIya parNi samakitadaSyimAtrane chAMDavuMja, samakitanAzane hetuparNi sarvani sarikhApaNAthI. etalAjavatI pratiSTha gha--vAdikane viSe amArinuM udaghaSaNa sarva samakitI samAna, jau ki meM mRgAdikano vadha tathA mAMsabhakSaNAdika te avirata samyagdaSTineM samatapaNe zrAvakakulane viSe Aci hau, tau amArInu udhoSaNa uchinaja thAta. zrAvakakulane Aci parNi mArinA niSedhanA udaghoSaNunA asaMbhavathI, prAtakane paNi upahAsanA hetapaNAthI, valI hiMvaDa paNi niMdya nathI mAMsabhakSaNa jene' ehavA kulane upano koI amAri pravartAvi ehavuM tau nahI, valI avirata-samyagadaSTi paryata sarva pAtra che, je mATe ukata che.-uttamapAtra sAdhu, madhyamapAtra zrAvaka kahiyA, samyagadaSTi avirata te jaghanyapAtra jANivuM " pAtre vAyu dhana ta manataY 4. 2 mA ta cha-'yA mimA dhana, vyApAre yaza, kSetra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdazAM mAMsAhArAdhabhASavimarzaH bhavet tat zrAvakakulAcIrNaM na bhavatyeva / vyavahArataH sarveSAmapi zrAvakakulotpannAnAM samyagdRSTitvAt / asti ca mRgAdimAraNaM mAMsabhakSaNaM ca durgatihetuH , narakAyurvandhahetutvAt / yadAgamaH 'cauhi ThANehiM jIvA NeraiastAe kammaM pakareMti, taM0 mahAraMbhayAe 1 mahApariggayAe 2 kuNimAhAreNaM 3 paMciMdiavaheNaM' 4 ti zrIsthAnAGge (sU0 373 ) yacca nArakAyurbandhahetuH, tanniyamAt samyaktvanAzaheturbhavatyeva, samyaktve ca sati narakAyubandhAbhAvAt 'sammattaMmi u laddhe vimANavajja na baMdhae Au'mitivacanAt / narakatrikabandhasya ca mithyAtvapratyayatvAt / yacca aviratasamyagdRzAM vinAparAdhaM jJAtvA trasajIvadhAtAkaraNe'pyaviratatvaM, tadapratyAkhyAnakaSAyodayavazena samyagdRzAM devAnAmiva manAgapi viratipariNAmAbhAvAdeva, na punarAhArAdyarthaM pratyAkhyAnAbhAvAdeva / AhArAdyarthaM paJcendriyavadhakAH pApakarmaNi niddhaMdhasA eva bhavanti / tacca samyagdRzAM na sambhavati / yadAgamaH "sammaTThiI jIvo jaivi hu pAvaM samAyarai kiMci / appo si hoi baMdho jeNa na niddhaMdhasaM kuNai' // 1 // tti, zrAvakapratikramaNasUtre (pR0 194 gA0 36 ) atrApi samyagdRSTitvAt yadyapiliGgitakizcitpApasamAcaraNabhaNanena mAMsabhakSaNAdilakSaNaM mahApApaM tu niSiddhameveti tAtparyam / etena kecit sthUladRzaH ugrasenarAjJo gRhasamIpe pazuvATakadRSTAntena zrAvakakule'pi mAMsabhakSaNaM tannimittaM ca mRpAdimAraNamapi vyavasthApayanti, te'pi upekSitA draSTavyAH / vivAhanimittaM samuditajanAnAM sarveSAmapi zrAvakakulotpannatvAbhAvAt , harivaMzakule'pi samyaghagapekSayA mithyAdRzAM bhUyastvAt / kiJca-yadi zrAvakakule'pi sahakArAdiphalArambhAdivat paJcendriyavadhAdya'pyabhaviSyat tarhi narakAdihetutayA bhagavAna zataguNuM ane pAtre anaMtagaNuM" te mATe sarvaI parNi zrAvake chatI samaI ane sAmagrI chatII niraMtara pitAne nyAyapArjita azanAdikaI sarvaI samyagdaSTi jimADavA, jimyA haMtA paNi anumedavA haI, samartha paNadine abhAve bhAvanAIpaNi tima mAnavA. ema chatAM Apa ApaNi gRhiM pitAnA anAdika jimatA samyagadaSTine anumodanIya ja huI, paNi niMdavA lAgyo nahIM. ApaNe gRhi jimatAne pAtrapaNunI hAnIne prasaMga thAIvatI. ' hive te jaThe mAMsajI huI te ehavA paMcedriyanA vadhaka ane mAMsabhakSaka te narakanA AyubaMdhaka pavuiM narakanA atithi mithyAdaSTi te kima pAtra huI ?, ima samyagadaSTi vicAravuM. te mATe je kAMI samyaktvanAzanuM hatu ane narakAdi durgatinuM hetuM huI te zrAvaka-kula ne viSe AcaraNIya na haIja. vyavahArathI sadhalAI zrAvaka kulle upanA te samyagadaSTipaNathI, ane huM mRgAdimAraNa te ane mAMsabhakSaNa te durgatikAraNa, narakanA AukhAnA baMdhahetupaNAthI, je mATaeN Agama maye kahiu che- cAra sthAnake jIva nArakIpaNuiM karma kare, tadyathA-mahAraMbhaNuiM 1 mahAparigrahapaNi 2 mAMsabhakSaNa parNi 3 ane paMcedriyavadhe 4. hiMvaI je narakAyune baMdhahetu te niyamuMja samakitanA nAzanuM hetu huIja, samyaktvathinaayu-cnaa sAthI. samasta pAme vimAna 400 mAna mAdhe' melA kyanathI, narakagati narakAsupUvI ane narakAyubaMdhane mithyAtvapratyayapaNAthI. ane je aviratasamyagadaSTine aparAdha vinA jANIne trasajIvaghAtane akaravipaNi aviratapaNuM, te apratyAkhyAniA kaSAyanA udayane voM samyagadaSTi devatAnI pare lagAre viratipariNAmanA abhAvathikuja. parNi AhArane arthe pratyAkhyAnanA abhAvathIka Ima nahi. AhArAdikane arthi paMcaeNzvinA hiMsaka te pApani viSe nidhasaja Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttauM hannAbhaNiSyat / nahi zrAvakakulAcINaM kimapi narakAdidurgatihetutayA bhaNitaM kApyAgame dRSTaM zrutaM vA, pUrvAparavirodhApatteH / sa cava-samyagdRSTiryadi niyamena devAyubandhakaH kathaM tarhi narakAyurvandhasthAnAni sevate ? yadi narakAyubandhasthonasevakaH kathaM niyamena devAyurbadhnAti ? pratyuta dvAviMzatiranantakAyAdayo'pyabhakSyatayA bhnnitaaH| abhakSyatvaM ca bhakSyAbhakSyavivekajJAnino'pekSyaiva sambhavati, nAnyatheti bodhyam / ata eva 'kassa aTThAe ime pANA' ityAdirUpeNa zrIneminAtha -sArathyoH praznanirvacanapurassaraM taddaSaNodbhAvanena nivarttanaM ca zrIneminAthasya sampannam / zrAvakakulAcIrNe ca tathAvyatikarAsambhavAt / nahi sahakArAdiphalArambhAdiviSayakatathAprabhAdisambhavaH / kecittu samyagdRzAM mAMsabhakSaNe aviratimeva puraskurvanti, te hi avidita jinavacanaparamArthA avsaatvyaaH| aviratAnAmapi mAMsabhakSaNaparityAgo'bhakSyatvAdeva / tathAhi-bhAvinyAmutsapiNyAM dvitIyArakasyAdau puSpaphalapatrachAyAdyupetAn nAnAdvamAn nirIkSya bilAnnirgatA bilavAsino manujAH sambhUya aho ! amI drumA AjIvikAdinirvAhahetuphalAdyupetA iti vicintya adyaprabhRti kenA'pyazubhaM mAMsaM na bhakSaNIyamiti maryAdAkAriNo bhaviSyanti / yadAgamaH-. 'tae NaM te maNuA bhArahaM vAsaM parUDharukkhagucchagummalayavallitaNapavvayahariaosahIyaM uvacia. tayapattapavAlapallavaMkurapuSphaphalasamuiaM suhovabhogaM jAyaM 2 cAvi pAsihiMti, pAsittA bilehito NiddhAissaMti, NiddhAittA haTTA aNNamaNaM sahAvissaMti 2 ttA evaM vadissaMti-jAte NaM devANuppiA ! bhArahe vAse parUharukhagucchagummala yavallitaNapavyayaharia jAva suhovabhoge, taM je NaM devANuppiA! amhaM kei ajjapamii asubhaM kuNimaM AhAraM Aharissai, se NaM aNegAhiM chAyAhiM vajjaNijje tikaTTa hui, te to samyagadaSTine na saMbha, je mATi Agama- samyagadaSTijIva je e pApa Acare koIe tahe alpabaMdha huI, je vatI nirvadhasaMpaNuM na karaI ' IhAparNi samyagadaSTipaNAthI yadizabda yukata kAMI eka pApa AcaraNa bhaNavuM karIne mAMsabhakSaNadirUpa mahApApanuM niSiddhaja, e paramArtha. etale kahe katalAka bAdaradaSTi ugrasenarAjane gRhasamIpe pazavADane dRSTAMte zrAvakane kale' parNi mAMsabhakSaNa ane mRgAdimAraNa thApe che. te paNi uvekhyA jANivA, vivAhanimitta milyA je jana te sarvane zrAvaka kule upanApaNAnA abhAvathI. harivaMzakulane viSe paNi samyagadaSTinI apekSAI mithyAdaSTine bahupaNathI. valI jauM zrAvale paNi sahakArAdikalArabhAdikane pare padriyane vadhAdika paNi huI tau narakAdikane kAraNa paNi bhagavaMta arihaMta te na kaheta. zrAvakakulanuM AcI kAMI e narakAdidurgatihetuM paNuiM kahiuM nathI. keI AgameM dIThuM sAMbhaLyuM paNi nathI. vidhi pUrvopari thavAthI. te ImasamyagdaSTi je niyameMja devAyune baMdhaka kima taje naraka ukhAnAM kAraNa sevaI ? jau narakAyubaMdhanA sthAnane sevanAra che kima to niyame devAyune baMdha kare ? hive IhAM uchuM khale yuddhAdikane viSe paMceMdriyane vadha karate ane vAsudevAdikanA mahAraMbhAdike je samakita jAtuM nahI (saI) tau mAMsabhakSaNi kima samakita jAI? . ehavuM likhyuM che, te mithyA jANivuM. je mArTi paMcaeNkiyavadhAdike jIvadayA sApekSa sAparAdhika bhAMge kare che. mAMsabhakSaNe te tevo bhAMgo che nahIM', te bhakSaNe te nibaMdhasapaNija che vatI. samakita jAI ehavuM kahiuM che, te jANivuM. sAhamuM bAvIsa (batrIza) anaMtakAyAdika parNi abhakSya paNi kahiyAM. abhakSyapaNuM te bhakSyAbharyAnA vivekashaaniin apekSA samave', paNi anyathA nasI, mehanayui, tasA tI 'hane ma prAya' Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdRzAM mAMsAhArAdhabhAvavimarzaH saiThiiM ThAvessaMti 2 tA bhArahe vAse suhaMsuheNaM abhiramamANA 2 viharissaMti 'tti zrIjambUdvIpaprajJaptau (sUtra 39. pRSTha 175 ), vyAkhyA yathA-'tae NaM te maNuA' ityAdi, tataste bilavAsino manujAH bhAratavarSa parUDhetyAdivizeSaNaviziSTaM jAtaM cApi 'pAsIhiti' drakSyanti, dRSTvA ca bilebhyo nirddhAviSyanti-nirgamiSyanti, nirgatya ca haDhetyAdi-hRSTA-vismitAH, tuSTAH-santoSavantaH evaMvidhAH santo'nyo'nyaM sahAvessaMti-zabdApayiSyanti, zabdApayitvA ca evaM vadiSyanti-' jAe NaM' ti, jAto bho devAnupriyA ! bhArato varSaH parUDharukkhagucchagumme ' tyAdi yAvat sukhopabhogyazca, 'taM je NaM' ti / tasmAta kAraNAt yo 'Na'mityalaGkAre, devAnupriyA ! asmAkaM madhye kazcit adyaprabhRti-ito dinAdArabhya azubha kuNapaM-mAMsamayamAhAramAharayiSyati so'nekAbhizchAyAbhirAkrozarUpAbhiH zikSAbhirvarjanIyaH iti kRtvA saMsthitiM-maryAdA sthApayiSyanti, sthApayitvA ca bhArate varSe sukhaMsukhena yathepsitasukhAnubhavanena abhiramamANAH-kroDAM kurvANAH vihariSyanti-AsiSyante iti / nanu bho ! yadyevaM, kathaM tarhi harivaMzAvikuleSu mAMsabhakSaNAdipravRttiriti ceducyate-progbhavIyayaugalikavairiNA devena harivarSIyayaugalikasya narakahesave mAMsabhakSaNAbhyAsaH kAritaH, tatastatpravRttiH sahetuketi kecid vRddhAH / kecittu bilavAsino'pi manujAH sarve'pi na mAMsAhAriNaH kintu prAyaH , tena kecidvanaspatyAdyAhAriNo'pi / na ca bilamadhye vanaspatiH na bhaviSyatIti zaGkanIyam / haMsAdisarvapakSijAtisthityartha mRgasiMhAdisarvagarbhajatiryagRjAtIyasthityarthaM ca vanaspateravazyabhAvAt / ata eva Agamo'pi-' tae NaM te maNuA nissIlA ityAdira zrI nemInAtha ane sArathInuM prazna ane uttara, tapUrvaka te vadhanA dUSaNa pragaTa kara nivavuM zrAneminAthane thayuM. zAvakaka AcI paNa te tevA vyatikaranA asaMbhavathI, sahakArAdinA kalanA AraMbhaviNaIe tema prakSAdika saMbha nahIM. ketalAeka te samyagadaSTine mAMsabhakSaNane viSe aviratija AgaliMga kare che, pa|i ajJAta che jina-vacananA paramArtha jeNe ehavA jANivA. aviratine paNi mAMsabhakSaNane parityAga te abhakSyapaNathIja.' te kima AvatA utsarpiNInA bIjA ArAnI Adi pu5-phala-patra-chAyAdike yukta vividhavRkSa khAM bilathI nikA manuSya milIne juoA vRkSa AjIvikAdikanuM nirvAhanuM hetu je phalAdika teNei yukta che. ehavuM cIMtavI Aja Di keNuiM azubha evuM mAMsa na khAvuM evI maryAdAnA karanAra thAse. je mATe Agama-tivAra pachI te bIlavAsI manuSya bhAratavarSane viSe UgyA che gucha-guma-vallI-tRNaparva-harita-auSadhI tiNi sahita puSTa che patra-pravAla-pallava-aMkura-puSa-phala teNei yukata sukha upagaja te dekhacce, dekhIne bIlathI nIkalaspe, nIkaline harSita tuSTa hetA anyonya teDAvacce teDAvIne Ima kaheryo ? thayo je devAnupriya ! bhAratavarSa prarUTaguccha ItyAdiyAvata sukhabhoga, te mATe devAnupriya ! ApaNA mATe Aja pachI azubha te mAMsa tehane je AhAra karace te aneka achAyA je AkrozarU5 teNuiM vajave. evuM karI maryAdA karasya, karIne bhAratavarSane viSe sukhe kriDA karatAM vicaratye e jaMbadvIpapraptine viSe. te bIlavAsI manuSya bharatakSetre prarUDhaityAdivizeSaNe yukata thayuM dekhase dekhIne bIlathI nIkalasya, nIkalIne harSa-saMtoSa pAmyA ehavA tA mAhomAMhe belAvaheM, belAvIne ehavuM kaheye. thayo he devAnupriya ! bhAratavarSa, ugyA che gucha-gumAdi jihAM yAvata sukheM upagya te kAraNathI. je ja ehavuM alaMkArAI. sarala bhAvIe ApaNA mAMhiM keie e divasathI mAMDIne azubha mAMsa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sarva-zatakavRttI jimmerA' ityAdi yAvat 'osannaM maMsAhArA macchAhArA khuDDAhArA' ityAdi / jambUdvIpa0 (sU0 36) tatra kSodyAni-tRNamardanAdinA labhyAni maNicavyAdIni tRNadhAnyAni teSAmAhAriNaH , upalakSaNAt tathAbhUtaphalAdibhakSiNo'pi / ye tu mAMsAhAraniSedhAdimaryAdAkAriNo bhaNitAH, te tRNadhAnyAdyAhAriNo mantavyAH / kathamanyathA bilAnnirgatya tatkSaNameva yathAmaryAdAM kariSyanti, mAMsAhAriNAM tathAmaryAdAkaraNamasambhavItyato bilavAsiSvapi manuSyeSu kecit samyaghazo'pi / "sammattassa suassa ya paDivattI chavihaMmi kAlaMmi" tti, zrI Ava0 ni0 vacanAt (pR0 440 gA0 811) te ca devalokagAmina eva bhavanti / tena bAhulyena narakatiryaggAmino bhaNitAH / yadAgamaH-" osannaM NarayatirikkhajoNiesu uvavajjihiMti "tti, jambUdvIpa0 (sU0 36) te ca mithyAdRza etra avagantavyAH / teSAM ca mAMsAhAriNAM raudradhyAnavatAM samyaktvasya devalokagAmitvasya ca asambhavAt / tena yaugali. kavyatiriktA manujAH mAMsAhAramadhikRtyA''ryA anAryAzca sarvakAlaM bhavantyeva, tathaiva jagatsthiteH / paramAryakuleSu tathApravRttiharivaMzAdikuleSviva kutazcinnimittAdavasAtavyA, na punaH svAbhAvikI / ayaM bhAvaH-sarvalokavyavahArAnabhijJA api bilavAsino manujAH tathAvidhakarmakSayopazamavizeSeNa samyaktva.. maya AhAra kararyo, te aneka AkrozarU5 zikSA vaja. ima karIne maryAdA thApa thApIne bhArata varSane viSe yatheSTha sukhane bhogavavuM krIDA karatAM vicaraNyadhuM. e vRttine pAThaH pUchaI che - jau bIlavAsI e manuSya mAMsa vacce, kima ta harivaMzAdi uttama-kulane viSe mAMsabhakSaNAdikanI pravRtti ? ehavuM be pUche che te upariM kahII che-pUrvabhava saMbaMdhi yugaliyAne vairi deve yugaliA narane narakagamanane arthe mAMsabhakSaNano abhyAsa karAvya. tivArathI mAMsabhakSaNapravRtti sakAraNika thaI ehavuM ke eka vRddha kahe che. keTalAeka te ima kahe che je. bIlavAsI manuSya sarve mAMsAhArI nathI. tathA tausya? prAI, teNuiM karI ketalA eka vanaspatyAdikanA e AhArI che. bIlamarce vanaspatI nahIM huIIma na zakavuM, haMsAdika sarva jAtinI sthitine arthe ane mRgasiMhAdika sarva garbhaja tiryaMcanI sthitine athe vanaspatInA avazyabhAvathI. etalAja vatI Agama paNuiM che. "te manuSya ni:sIla nimaryAdA yAvata prAMhi mAMsAhArI machAhArI maNicavyAdikanA AhArI' taNumanAdike pAmII evAM maNiyAdi je tRNa dhAnya tehanA AhArI, upalakSaNathI tehavA phalAdikanA bhalI paNi. je mAMsa AhAranA niSedhanI maryAdAnA karanArA te tRNadhAnyAdinA AhAri mAnavA. anyathA kima bilathI nIkalIne tatkAlaja tehavI maryAdAnA karanArA thAse. mAMsAhArIne tehavuM maryAdAnuM kavuiM saMbhave nahIM. etalAvatI. bilavAsImanuSyane viSe paNi keTalAeka samyagraSTi pariNuM "samyakatvanI ane chatanI pratipatti te cha ArAne viSe'' ehavuM zrI AvazyakaniyuktinuM vacana che tethI. ane te devalokagAmIja hui. teNe kAraNe tiryapha ane narakagAmI parNi prAI kahyA, narakatiryonIne viSe upaja te valI mithyAdaSTi ja jANivA, ane te je mAMsAhArI raudradhyAnavaMta tehane samyakatva ane devalokagAmipaNe tehanA asaMbhavathIteNi hetuI yugalIAthI anya manuSya te mAMsAhAra uddezIna AyaDa ane anArya sarvadA suraja, timaja jagat sthitithI. pariNuM Aryakulane viSe tevI pravRtti te harivaMzAdikulane viSe jima keIka nimittathI jANavI, paNi svabhAvathI nahIM. e bhAva-sarva lakanA vyavahAranA ajANa e bilavAsImanuSpa tathAvizvakarmanA kSayopazamavizeSe samyagadaSinI pare Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdRzAM mAMsAhArAdhabhAvavimarzaH bhAja iva mAMsabhakSaNamanucitamiti buddhathA mAMsaparihAriNo yadi bhavanti, kathaM tarhi bhakSyAbhakSyavivekanipuNAH zrAvakakulotpannA jinavacanAmRtapavitritazravaNapathAH mAMsAdyabhakSyabhakSaNajanitakaTukavipAkazAH samyagdRzo'pi mRgAdipaJcendriyavyApAdakAstanmAMsabhakSakAzca sambhavantIti paryAlocya zrAvakakulaM na kalaGkanIyamiti / etenograsenarAjagRhasamIpe pazuvATako'pi svajanAdisambandhavizeSeNAgantukAnAM mithyAdRzAmeva bhojananimittaM mithyAgbhireva vihita ityarthAt siddhamavasAtavyam / tenobhaye'pi parasparaM mithyAdRSTitvena tadAnIM tatkulAnindyatvena ca mAMsAdibhoktAro bhojayitArazca sambhavanti, vivAhanimittamAgateSu janeSu harivaMzakulInatvena sAmye'pi samyaghagapekSayA mithyAdRzAM bhUyastvAt / tenoprasenarAjo'pi zrIneminAthasya prathamadezanAyAM zrAvakaH saJjajJe iti zronemicaritravacanamapi paryAlocyam ! nanu bho ! drupadarAjA draupadIvivAhanimittaM svayaMvaramaNDape zrIkRSNavAsudevapramukhAnanekasahasrasaGkhyAkAn rAjJaH samAhUtavAn , teSAM cAgatAnAM yathocityena nijanijAvAsasaMsthitAnAM bhojananimittaM drupadarAjAdiSTaH kauTumbikapuruSaiH vipulAzanAdIni madyamAMsaparyantAni pratirAnAvAsaM saMhRtAni bhuktAni ca vAsudevaprabhRtibhiH sarverapi rAjamiriti / yadAgamaH / 'tate NaM se duvae rAyA kaMpillapuraM nagaraM aNupavisai aNupavisittA viulaM asaNe 4 uvakkhaDAvei uvakkhaDAvaittA koDuMbiapurise sadAvei sahAvaittA evaM vayAsI gacchaha NaM tumbhe devANuppiyA ! viulaM asaNaM 4 suraM ca majjaM ca maMsaM ca sIdhuM ca pasannaM ca subhupussphphlvtthmAMsabhakSaNa, anucita evI buddhi mAMsanA chAMDanArA je che. krima. te bhakyAbhayane viSekiM nipuNa, zrAvakalle' upanA. jinavacanarUpa amane pavitra che. zravaNamAga jehanA ehavA, mAMsAdika je. abhaya tene.. bhakSaNe nIpanuM je kahukala tehanA jANa samyagraSTi parNi mRgAdi paMcaMdriyanA haNanArA ane tenA mAMsabhakSaka saMbha ne ehavuM vicArIne zrAvakanuM kula kalakita na karavuM, - etale ugrasenarAjAne gRha pAse pazuvati paNi svajanAdikasaMbaMdhavizeSa Avyo je mithyAtvI tehane ja jananirmita mithyAtvIdha nIpajAvyo e arthathI siddha jANivuM. te kAraNi bihupaNi paraspari mithyAtI paNi ani tivAra te kulani aniMditapaNi mAMsanA khAnArA ane khavAranAra saMbhave. vivAha niMmittaI AvyA je jana tehane viSe harivaMzane kule upanA paNi sarIkhAIIpaNi samyagadaSTinI apekSaI mithyAtvIne bahu paNAthI. tathA ugrasenarAjA paNi zrI neminAthanI prathama dezanAI zrAvaka thaye evuM zrI neminAtha caritranuM vacanapaNi vicAravuM. pUche che padarAjA te padInA vivAhane arthaI zarvayaMvara maMDapane viSe zrIkRSNavAsudeva pramukha aneka sahastra saMkhyAI rAjA prati hekato huo, ane te AvyA ane yathAucitapaNi pitAne AvAse rahyA. ne bhajanane nimitte drupadarAjA 'kahyA je kabika puruSa, teNi vipula azanAdika mavamAM saparyata pratye ke rAjamaMdire siMha ane bhogavyAM vAsudevapramukha sarvanA jAI temArTi Agama chaMI tivAra pachI dupadarAjA kapilapuranagaramaNe paIsaI, paisIne vipula asana pAnAdika karAve karAvInaI kauTuMbika puruSane teDAve, teDAvInaI evuM kahIne huo jAo tuhe devAnupriya ! vipula azanAdi ka susa madhamAMsa madhu prasanna ca valI ghaNAM puSpa-phala-vastra-gaMdha-mAlya-alaMkAra ivAsudevapramukharAya sahastranA AvAsa viSe saMhae, te pa isaMharaI che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sarvajJa-zatakavRttI gaMdhamallAlaMkAraM ca vAsudevapAmokkhANaM rAyasahassANaM AvAsesu sAharaha, tevi sAharaMti / taeNaM te vAsudevapAmukkhA viulaM asaNaM 4 jAva pasannaM ca AsAemANA 4 viharaMti' tti zrIjJAtadharmakathAne (sU0 118). tatra madyamadhuprasannAH surAbhedA eveti vyAkhyAtam / tatra vAsudevo niyamena samyagdRSTireva, sa ca mAMsAdikaM kathaM bhuktavAniti ? cenmaivaM, laukikavyavahArabAhyatvena samyagapravacanAnabhijJatvAt / na hi vAsudevo'pare'pi rAjAno vA bhakSyAbhakSyarUpANAM sarveSAmapyazanAdInAM svayameva kevalAhArAdirUpeNAsvAditavantaH, asambhavAt / yato bhuktistAvad icchAyattA / icchA ca samyagjJAnavatAM nijadharma-kuladharma-zarIradharmAdInAmaucityenaiva syAt / yaduktam...'brAjhe muhUrta uttiSThet parameSThistutiM paThan / kiMdharmA kiMkulazcAsmi kiMvato'smIti ca smaran ' // 1 // ityAdi yogazAstre (pra0 3, zlo0 21) tatra mAMsAdInAmabhakSyANAmAsvAdAdiviSayecchA samyagdRzAM lezato'pi na syAt / samyaktvanAzapUrvakadurgatihetutvena nijadharmAnaucityAt , samyaktvanAza. hesUnAM ca samyaktvapratipattisamaya eva parityaktatvAt / tasmAt yadAjJayA yad bhavati tattenaiva kRtamiti sarvAnubhavasiddhavyavahArabalena vAsudevAjJayA nijaparikareNa yathAsambhavaM bhakSyAbhakSyarUpANAmazanAdInAM kriyamANA AsvAdAdayo vAsudevAdinA kriyamANA iti vyapadezo nyAyaprApta eva / rAjJAM ca AjJAmAtreNa paribhogavyapadezasya sarvasammatatvAt / yathA SaTkhaNDabhoktA cakravartI, trikhaNDabhoktA vAsudevaH ityAdivyapadezo nijAjJAmAtreNaiva syAt / AjJA ca rAjJAM nijanijaparikarasyA'pi sarvasya sAkSAnna bhavati asambhavAt , kintu nijanijAdhikArasvAminAmadhikAraniyojanAvasare'yamadhikArastavAyatta ityevaM sAmAnyato vizeSatazca niyojitapuruSadvArA yA dattA saiva tadadhikAraM yAvadanuvartamAnA tadAyattA'pi - tivAra pachI te vAsudevapramukha vipula azanAdi 4 yAvata prasana te AsvAdAdi karatAM vicare che" e jJAtAdharmakathAMgane viSe. tihAM madha-madhu-prasanna te surAbhedaja ehave vakhANyuM che. tihAM vAsudeva te niyameM sadaSTija, hi te mAMsAdika kima khAte hue. ehavuM che te ma bola. laukika vyavahArane bahirapaNuM karI samya pravacananA ajANapaNuthIvAsudeva athavA bIjA e rAja bharyA ane abhayarUpasarvaI anAdika te pitaI kavalAhArAdira AsvAdatA huA, Ima saMbhave nahIM. asaMbhavathI. je kAraNathI mukti te irachAyA che. IchA te samyaga jJAnavaMtane potAne dharma jaladharma zarIradharmAdikane' ucitta paNi ja huI " pAchalI uThe parameSThituti bhaNata thake, valI kuNa dharmayukta huM kuNu kulane huM kuNu vratane dhAraka huM ItyAdi saMbhArate " tihAM mAMsAdi abhajyanI saMbaMdhinI ichA samyagdaSTine bhUlathI paNi na haI. samyaphavanAzapUrvaka durgatinAzanuM hetu pachuiM. potAnA dharmane anucitapaNuthI samakitanAzanA hetune te samaktinI prAptine samaja chAMDavApaNAthI. te mATe "je jehanI AjJAI thAI te teNija kari' ehavA sarvane jJAnasiha je vyavahAra tehane be vAsudevanI ajJAI pitAne parivAre jima saMbha tima bhAbharU5 azanAdi tehanA karatA je AsvAdAdika te vAsudevuM karIne eha vyapadeza te nyAyaprAptaja, rAjAone AjJa mA paribheganuM nAma tene sarvasaMmata paNAthI, jima vakhaMDane bhoktA cakravatI, triNi baMne bhaktA vAsudeva balate, pitAnI AjJA mAtraIja huI AjJA paNi rAjAoni Apa ApaNA parikarane paNi sarvani sAkSAta na hu. asaMbhavathI, te rUM? Apa ApaNA adhikAranA havAmine adhikAra joDavAne samaye e adhikAra te tAhare Ayata, eNiriti sAmAnyathI ane Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagrazAM mAMsAhArAghabhAvavimarza: vAsudevAdidattA avasAtavyA / tatkRtasya kAryasya vAsudevAderamimatatvAt / anyathA lekhadvArA AyA yatkArya sampannaM tasya svAmI kaH kartA vaktavya ? iti paryAlocyam / na ca samyagdRzAM mAMsabhuktiviSayA'nujJA na bhaviSyatIti zaGkanIyam , AjJAmabhyarthayato vinA aparAdhaM trasajIvaghAtavyatiriktasthale aniSiddharUpAyA AjJoyA sarvatra sattvAt , anyathA sammatitayodbhAvitasya sUtrasyAprAmANyaM syAt / sarveSAmapyazanAdInAmupalakSaNAdalaGkAraparyantAnAM sAmastyena dezena vA vAsudevAdInAM rAjJAM bhukterasambhavAt , aparaiH saha bhukteH sUtre'nuktatvAcca / tasmAt parikarabhuktaM svAmibhuktamiti vyapadezo nyAyya eva / nanu bhavatvevaM, paraM drupadarAjA'pi samyagdRSTiH, kathaM vAsudevAdinimittaM nAmagrAheNa vyaktyA mAMsAdimizritAM bhojanasAmagrI kauTumbikapuruSAn pratyanujJAtavAniti ceducyate, tatrA'pi vAsudevabhuktivat drupadarAjasyAnujJA'pyavasAtavyA / prAgeva nijanijAdhikAraniyuktaiH puruSairyathAsambhavaM kriyamANA'pi sarvalokaprasiddhabhojanasAmagrI drupadarAjenAnujJAteti vyapadezasya yuktatvAt / kecitu "rohiNImaNahiayavalahe" ityAdikavisamayAnuvRttyeva sarvalokavyavahArAnuvRttyA prAyaH sambhavinaH purupavizeSa pratyasambhavino'pi sambhavina iva tadviSayakasUtraracanA bhavatyeva / yathA yajjanmAvApya jIvaH samyagdRSTiH sampannaH , tajjanmano mAtApitroH pratyupakAranimittaM bhaktyASTAdazavyaJjanAkulaM bhojanaM pravacane bhaNitam / tathAhi. "tiNhaM duppaDiAraM samaNAuso! taM0 ammApiuNo 1 bhaTTimsa 2 dhammAyariassa 3 saMpAtovi ya ga mityAdi yAvat aTThArasavaMjaNAulaM bhoaNaM muMjAvejjA" ityAdi zrIsthAnAGge. (sU0 135 ) etasya sUtrasya vRttau-ete cASTAdazabhedAH-sUo 1 daNo 2 javannaM 3 tiNi a.. vizethI jevA puruSane dvAre dIdhI tehaja te adhikAratA vatI te puruSane AyattapaNi vAsudevAdi dIdhI jANavI. tenA karyA kAryane vAsudevAdikane abhimanapaNathI, anyathA lekhadhAre je kArya nIpanuM tehane kauNa kartA svAmi kahe ? e vicAravuM. samyagadaSTine mAMsabhaktiviSayiNa AjJA nahIM huI dhama zaMkavuM nahIM AjJA mAgatAM vinAparAdhe trasachavaghAtavyatirikta sthale aniSedharUpa AjJAne sarvatra paNi chatAMpaNathI. chama na mAnII te saMmatipaNiM ubhAvyuM je sUtra tehanuM apramANapaNuM thAI. sarva je azanAdika. upalakSaNathI alaMkAraparyata. tenuM samastapaNuiM athavA deze vAsudevAdikarAjAne bhaktinA asaMbhavathI. bIjA sAthe bhojananA sUtraI aNakahevAthI valI. te vatI parikare bhagayuM te svAmI bhagavyuM ehavuM kaha te yuktaja. pUche che bhaluM ehavuM hauM. paNi kupadarAjA paNi samyagudaSTi te kima vAsudevAdinimitta nAmamahIne vyakti mAMsAdikayukta bhojananI sAmagrI prati kauTuMbika puruSaprati AjJA dettau hue? ehavuM je pUchaeN che. te upari kahII chaI. tihAMpaNi vAsudevanI bhaktinI pare" kupadarAjAnI AjJA mAnavI, pUrve potapotAnA adhikAra niyukta je puruSa teSThi yathAsaMbhava karItI paNi sarvalokaprasiddha bhojananI sAmagrI drapadarAje AjJA karI ehavA kahaNane yuktapaNuthI. keTalAeka Ima " samAdhAna karAI che. "rohINInA manane hitadAyI valabha' ItyAdi kavisamayanA anavRtti jimajima sarva lokavyavahAranI anuvRtti prAhe saMbhavatI vastune puraSavizeSa prati asaMbhavInepavuiM saMbhavatInI paraI te viSaNiI sUtraracanA huI jima je janma pAmIne jIva samyagadaSTi thayo te janmanAM mAtApitAnaI pratyupakAranimitta bhakti aDhAra vyaMjane yukta bhojana pravacanane viSe kahiuM che. te kima? triNane dupratikAra zramaNa AyuSyana? te kihA mAtApitA, piSaka, ane dharmAcArya, pAmIne Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * saka-zatakavRttI maMsAi-3-jalajAdijIvasambandhIni ] goraso 7 juuso| 8 bhakkhaya 9 gulalAvaNiAH 10 mUlakalA 11 hariagaM 12 sAgo 13 // 1 / / hoi rasAlU a 14 tahA pANaM 15-surAdi ] pANIa 16 pANagaM 17 ceva / aTThArasamo sogo niruvahao 'loio piMDo // 2 // ityaadi| atrA'pi " niruvahao loio piMDo" ti bhaNanena sAmAnyato laukikabhojanavidhidarzitaH / evaMvidhasya bhojanasya dAnaM mAtApitroH paramabhaktimato'pi samyagdRSTiputrasya na sambhavati / tathAvidhabhojanadAnena pratyupakAro dUre, pratyuta mahAnanoM bhavati, mAMsabhojanadAnena mAtApitroH narakAtithIkaraNAt / tena bhaktasyA'pi putrasya samyagdaSTenindanIyamAMsakulotpannasya vA asambhavyapi bhojanavidhiH sUtre nibaddhaH , lokasthitebaliSThatvAt / na ca sa putraH samyagdRSTirna bhaviSyatIti zaGkanIyaM, jinadharmaprApaNena supratyupakAra iti bhaNanAbhAvaprasaktaH / evaM zreSThidharmAcAryayorapi AgamoktavidhinA bhAvyam / etena yatkiJcijjanmAvApya mAtApitroda'HpratyupakAro bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA / vyAdhavyAghrAdInAmapi mAtApitroduHpratyupakAraprasakteriti prasaGgato'bhihitaM bodhyam / evaM drupadarAjavAsudevayorvyatikaro'pi mantavyaH / vastutastu vAsudevaparikarabhUtAnAmapi mithyAdRzAM keSAzcit yanmAMsAdyabhakSyabhakSaNaM tat dvArAvatyAmiva sarvatrA'pyabrahmasevAdivat vAsudevasamyaghagojJAnirapekSameva jAyamAnaM mantavyam / tathAvidhabhojanasya bhoktAro bhojayitArazca midhyAdRzaH samyagragapekSayA bhUyAMsoja jainAjJA samIhante'pi / sAmpratamiva -tadAnImapi (pya) sambhavAt / na ca drupadarAjavAsudevayoyatikaranibaddhe sUtre mAMsAdiviSayakAmujJAbhuktyoH sAkSAdupalabhyamAnayoranyathAkalpane sUtrAzAtaneti ityAdi yAvat aMte aDhAravyaMjane zAkAdikaI bhojana jimAI. e ThANAMganI sUtranI vRttine viSe. e aDhAra bheda artha te spaSTa ja Ii. paNi titri 3 baMnarg hAM jalAdiyvasaMbaMdhIniM jalacara sthalacara khecaranAM mAMsa tIna. pAna tihAM surAdika vakhANyuM che. paNi IhAM nirapata laukikapiMDa kahete sAmAnya prakArai laukika bhojanavidhi dekhADavo. ehavA bhojananuM dAna te mAtapitAne paramabhaktivaMta samyagadaSTine paNi na saMbhave che tathAvidha bhejanane deve pAche upakArate vega, sAtamuM mahA anartha huI mAMsabhojanane' devuM mAtApitAne narakanA 5rahaNanA karavAthI. te vatI. bhaktapaNi samyagadaSTine putrane athavA niMdanIkamAMsakulanA upanAne asaMbhAvya pachuiM e bhojanavidhi sani vivuiM bAMdhyo. laukika sthitine balavaMtapaNAthI. te putra samyagadaSTi nahI huI Ima na zaMkavuM. jinadharmane' pamADa bhalo pAcho upakAra e kahevAne abhAvano prasaMga thaI hatI. ima seTiM dharmAcAryane pariNuM Agamatavidhi mAnavuM. eTale kaheve je koI janma pAmIne mAtApitAne due pAcho upakAra haMse evI zaMkA paNi TAlI. vyAdha vyAdhrAdikanAM paNi mAtApitAne duHkha pratyupakArane prasaMga thAI vatI. e prasaMgathI kahiuM jANivuM. Ima padarAjA ane vAsudevane saMbaMdha paNi mAna. paramArtha vRtti te vAsudevanA parikarabhUta je keTalAka mithyAtvI tehane je mAMsAdika abhakSyane bhakSaNa te dvArakAne viSe jima saghale maithunAdi sevA tehanI paraMparA vAsudevAdika samyagadaSTinI AjJAnirapekSaja thAItuM jANavuM. tehavA bhajananA jimanArA ane jimADanArA je mithyAdaSTi te samyagadaSTinI apekSAI bahu te jainanI AjJAne vAMche paNi nahI. hiMjaDAnI paraM tivAre' paNi asaMbhavathI. drapadarAja ane vAsudevane saMbaMdhe nibaddha je sUtra tene viSaI mAMsAdi viSayanuM AjJA ane bhakti tehane sAkSAta dIsate, anyathA ka5vA sUtranI AzA- . Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara rAkhavAmAvavA vAcyam , sUtrasya sUtrAntarasammatyA vyAkhyAnakaraNe AzAtanAyAH parityAgAt / 'sUtrasya sUtrAntaraM TIke'tivacanAt / paraM sUtrANAM parasparamasaGgatyA vyAkhyAnakaraNe niyamAdAzAtanaiva / parasparaM viruddhayoH sUtrayorekatarasya svIkAre taditarasya parityAgasyAvazyakatvAt / ata eva kevalasUtrAnusAreNa pravRttinivRttizca samyagdRzAmayuktaiva, anuyogasya vaiyApattaH / yaduktaM___ 'jaMjaha sutte bhaNiaM taheva jai taviAlaNA Nasthi / kiM kAliANuogo divo diDhippahANehiM ' ? // 1 // tti upade0 vRttI. ata eva kevalasUtravAdI mithyASTireva / yadAgamaH 'aparicchi asuanihasassa kevalamabhinnasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM aNNANatave bahuM paDai' // 1 // ( gA0 415) 'jaha dAiammi vi pahe tassa visese pahassa'yANato / pahio kilissai cciya taha liMgAyArasuamitte' // 2 // iti, upa0 ( go0 416 ) tathA, 'saMvaccharaM vA vi paraM pamANaM, bIaM ca vAsaM na tahiM vasijjA / suttassa maggeNa carijja bhikkhU , suttassa attho jaha ANavei ' // 1 // tti, dazavai0 (cU0 2, gA0 11) ityAdi sUkSmadRzA paryAlocyam / kiJcauttamapuruSasya vAsudevasya yadi mAMsAdyabhakSyabhakSaNaM bhavet tarhi bilavAsimanuSyebhyo'pi vAsudevasya nikRSTataratA syAt , azubhamiti buddhyA bilavAsimanuSyaiH parityaktasyA'pi vAsudevena parityaktumazakyatvAt / bhakSyAbhakSyavivekaparyAlocanA'pi uttamAnuttamApekSayeti pratItau vaiparItyAsambhavAt / kizcaparametaccitraM yat tanA ima na kahevuM, sUtrane sUtranI saMgati vyAkhyAna karateM AzAtanAnA chAMDavAthI " sUtrane bIju sUtra - te TIkA' ehavA vacanathI. paNi sUtranI parasepare asaMgata vyAkhyAna karate niyamathI AzAtanA ja, virUddha mAhomAMhe sUtrane eka mAnate aparanA parityAganI AvazyakapaNAthI. etalAja vatI kevala sUtrane anusAri pravartavuM ane nivavuM te samyagraSTine anucitaja, anuyogane vyarthatA thAI hatI. je jima sUtre bharyuM I te je timaja ja3 tehanI vicAraNAja nathI, te syu kAlika anuyoga dIThe daSTipradhAne '? etalAMja vatI kevala sUtravAdI mithyAtvIja. aNu parikhe che zratano kasa jeNe eho ane kevalaja sUtracArI tehane sarvedhamaI kAMI kariuM huI, te ajJAnatapamAM paDe 1 jima dekhADe paMthe tenA vizeSane viSe paMthane aNajANatuM paMthI kaleza pAmeM tima liMgAcAmRta mAtra. e upadezamAlAne viSe. "saMvaca72 paNi pramANa paNuiM bIjuM camAsuM tihAM na vasavuM, ane sUtrane mArge bhikSu cAle, jima sUtrane artha AjJA diI' ityAdi sUkSmadaSTi vicAravuM. A valI uttama puruSa vAsudevane ja mAMsAdi abhayanuM bhakSaNa huI, ta bilavAsImanuSyathI e vAsudevani nikaTatarapAI huI azubha mAMsa che evI buddhi bilavAsImanuSyaI parityAne vAsudeva chAMDavAnaI azaktapaNAthI. bhaya ane abhaya enA vivekanI vicAraNA pariNuM uttama ane anuttamanI apekSAI evI prasiddha cha viparIta5NAnA (a) saMbhavathI. valI paNi e Azcarya - je khAi che mAMsa divya bhojya chate paziM, te amRtarasa mUkIne khAI chaI hAlAhala pratiM. valI sachita je jatu anaMta tevuiM duSTa ehavuM narakamArganuM saMkala kauNu bhakSaNa kare sudhI vRtyekabhAga - "jima tatakAla-jaMtune nAzakAleja samUcchita anaMta nidarUpa jIva tene vAraMvAra thA duSTa' ityAdika zrI hemAcAryanA vacana sAMbhalI pratibaMdha pAmyo zrI kumArapALa rAjA, bhakSita je mAMsa tehanuM smRti hetu je ghebara, tehanuM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI 'ye bhakSayanti pizitaM, divyabhojyeSu satsvapi / sudhArasaM parityajye, bhuJjate te halAhalam ||1|| tathA, sadyaHsammUrcchitAnanta-jantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM ko'znIyAt pizitaM sudhIH / / iti yogazAstre0 (40 pra0 zlo. 28-33) vRttyekadezo yathA-'sadyo-jantuvizasanakAla eva sammUJchitAutpannA anantanigodarUpA ye jantavasteSAM santAnaH-punaHpunarbhavanaM tena dUSita'mityAdi zrIhemAcAryavacaH zrutvA pratibuddhaH zrIkumArapAlarAjA bhakSitamAMsasmRtihetughRtapurabhakSaNamapi parityaktavAn / zrIneminAthapratibodhitaH zrIkRSNavAsudevastrasajIvAnukampayA caturo mAsAn rAjasabhAyAmupavezanamapi parityajan mAMsa. bhakSaNaM parityaktumapyasamarthaH / na cAviratatvAttadyuktamiti vAcyam , stanyAdikukarmaviSabhakSaNakUpapAtAdiSvatiprasaktatvAt , tadviSayakAvirate vidyamAnatvAt / kiJca-AstAM sAdhuH, zrAvakapratibodhito'pi samyagdRSTiH samyaktvAticArarUpAM mithyAdRSTimArgAbhimatatapaHsaMyamAdhyayanAdhyApanAdiprazaMsanena midhyAdRSTiprazaMsAmapi pariharati / zrIneminAthapratibodhitaH kRSNavAsudevo narakAyurbandhahetutvAbhivyaJjitasamyaktvanAzahetuM mAMsabhakSaNamazubhamapi na pariharatIti mhtysnggtiH| tathAca yaH sAdhuH sacittadhAnyAdispRSTamapyAhAraM pariharati, tadbhaktaH samyagdRSTiH zrAvakastu mAMsabhakSaNaM tannimittaM mRgAdivyApAdanaM ca karotIti parasparamasaGgatiH kasyApUrvamatimataH sammateti vicAryam / yatipRSThalagnaH zrAddha ' iti vacanAnupapattiprasaGgAt / tathA ye manujAH mAMsabhakSaNaparAyaNAH nArakatayA narakotpannAH, tAn prati paramAdhArmikavacanamAgamoktaM yathA 'tuhaM piAI maMsAiM khaMDAiM sollagANi a / khAiomi samaMsAiM aggivaNNAI Negaso' // 1 // ityAdi zrIuttarAdhyayanAdau ( a0 19, gA0, 69) bhaNitaM, na tathA 'tuhaM piAI dhannAI phalANi bhakSaNa paNi chAMDate hue. zrI neminAyiM pratibo zrIkRNavAsudeva trasajIvanI anukaMpAI cAturmAse rAjasabhAi besavuM paNi chAMDate hue. mAMsabhakSaNa paNi chAMDavAne asamartha ? '' aviratapaNuthA mAMsabhakSaNa te yuta, ehavuM na kahevuM. corIpramukha kukarma viSabhakSaNa-5pAtAdikane viSe atiprasaMga paNAthI. tadiSayiNa aviratine vidhamAna paNAthI. valI sAdhu tI dUra rahe, paNi zrAvakane pratibo jo e samyagdaSTi samakitanA aticArarUpa je mithyAtvInAM mArganAM mAnyA je tapasaMyama bhaNavuM bhaNAvavuM ItyAdikane prazaMsave mithyAtvInI prazaMsA pavuiM parihare che. zrIneminAthane pratibodhyo zrIkRSNa vAsudeva narakAyubaMdhane hetu pAchuM jaNAyuM samyakatvanAzane hetu mAMsabhakSaNa abhipaNi na choDe e moTI asaMgati, valI dharmAcArya je sAdhu te sacciAdhAnyAdi sparyA AhArapANi chAMDaI, te sAdhuno bhakta samyagdaSTi to mAMsabhakSaNa ane tanimitta mRgAdikanuM haLavuM kare e paraspare aghaTamAna kauNu apUrva mativaMtanaI saMmata ? e vicAravuM. yatInI pUThija lAgo ja zrAvaka huI. e vacanane ayuktapaNAnA prasaMgathI. valI e manuSya mAMsabhakSaNanaI viSe tatpara huMtA nArakaparNi upanA te prarti paramAdhAmanuM vacana siddhAnta-jima tujhane priya te mAMsakhaMDa sallA mAMsa tujhane priya dhAnya phala madhura khAdhAM aniSTha varNAdike vAraMvAra ' ityAdirUpe kihAMe Agamane viSe kahiu ? eDa paNi vicAravuM. samyaga daSTine mAMsabhakSaNe paNi narakAyuno baMdha na huI, samakatvane te narakanA pratibaMdhakapaNAthI. samakita pAmeM vimAna vinA bIju AukhuM na bAMdhaI " ehavA vacanathI Ima na kahevuM. deva arihaMta" iti vacanamArce vyavahArathI samyagadaSTiparNi paNi nizcayathI samyagadaSTipaNAnA ama' thI, te narakapratibaMdhakapaNAnI kalpanAne nirAzrayapaNAthI, "grAma nahi te sIma kihAthI" e nyAyathI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdRzAM mAMsAhArAdyabhAvavimarzaH mahurANi a / khAiomi aNiTThAI vaNNAihiM puNo puNo' // 1 // ityAdivacanarUpeNa kApyAgame bhaNitamityapi vicAraNIyam / na ca samyagdRzAM mAMsabhakSaNe'pi narakAyubandho na bhavati, samyaktvasya tatpratibandhakatvAt / 'sammattaMmi u laddhe vimANavajja na bandhae AuM' ti vacanAditi vAcyam / devo'hannityAdivacomAtreNa vyavahArataH samyagdRSTitve'pi nizcayataH samyagdRSTitvAbhAvAt , tatpratibandhakatvakalpanAyAH nirAzrayatvAt ' grAmo nAsti kutaH sIme 'ti nyAyAt , mAMsAhAriNAM mAMsabhakSaNe'pi nizcayataH samyaktvaM bhavatyapItyAdirUpeNa vizeSasya kApyAgame'nuktatvAcca / anyathA paJcendriyavadhe'pyuktayuktiH prasajyeta / tacca na yuktaM, kAlakumArAdInAM narakagamanAnupapattiprasakteH / atha samAme paJcendriyavadhapravRttAnAM raudradhyAnena samyaktvanAzAt tatpratibandhakAbhAva iti cetsatyaM, vayamapItthameva bamaH-mAMsabhakSaNapravRttAnAM raudradhyAnena samyaktvanAzAt narakAyurvandhaH / na ca mAMsabhakSaNamAtreNa raudradhyAnaM na bhaviSyatIti zaGkanIyaM, khAdakasyA'pi ghAtakatvena bhaNitatvAt / uktaM ca 'hatA palasya vikretA saMskartA bhakSakastathA / kretAnumantA dAtA ca ghAtakA eva yanmanuH' // 1 // iti yogazAstre (tR0 pra0 zlo0 20) sammatiH / ata eva Agame'pyavizeSeNa bhaNitiH / tathAhi cAhiM ThANehiM jIvo jeraiattAe kammaM pakareMti / taM0 mahAraMbhayAe 1 mahApariggayAe 2 kuNimAhAreNaM 3 paMciMdiavaheNa 4 ti zrIsthAnAGge (sU0 373 ) etena kSatriyakulotpannatvena zrAvakakule'pi mAMsabhakSaNapravRttirAsIt , idAnI ca zrAvakakule tanna yujyate, vaNigjAtIyatvAt , vaNijAM ca kule tadAnImivedAnImapi mAMsabhakSaNapravRtterabhAva iti zaGkA'pi parAstA / samyagdagmithyAdRzorbhedasya sarva mAMsAhArInaI mAMsabhakSaNe paNi nizcayathI samakita hui ityAdirUpe vizeSaI ke AgamaI aNukAthI. valI ima na mAnI te paMcedriyanaI vadhaI pariNuM kahI yuktine prasaMga thAI te te yukta nIM, kAlakamArAdikanaI narakagamananI ayuktatAnI prasakita thAI vatI. hiM saMgrAmane viSe paMkiya vadhane viSe pravaryAne raudradhyAne samyakatvanA nAzathI te narakanA pratibaMdhakano abhAva. ehavuM je kahIsya. te sAcuM. amahe paNi Imaja kahuM chuM mAMsabhakSaNe pravaryAne raudradhyAne samakitanAzathI narakAyubaMdha. mAMsabhakSaNamAtre raudradhyAna nahI huI ehavuM na zaMkavuM, khAdakane parNi gha.tapazinAthA, chi 'gunAra, mAMsanA veyanAra, bhAnA2, senAra, anumatidAtA, henAra meM saba dhAta. je mArTi manana vacana che " e megazAe saMmati, etalAjavatI Agamane viSe vizeSa vinAja ukita che. cAra sthAnA narakapaNAnuM kAma kare, te kima? mahAraMbhaNi mahAparigrahapahiM mAMsabhakSaDyuiM ane paMkiya vadhe" e ThANAge. eTale kahe "kSatriyakulane viSe UpanA parNi zrAvakule pahiM mAMsabhakSaNanI pravRtti hatI. hiDAM zrAvakakulane viSe te na yukta, vaNigajAtipaNAthI, vaNiphakulane viSe tivAranI pare saMprati paNuiM mAMsabhakSaNanI pravRttine abhAva che." ehavI paranI zaMkA TAlI, samyagadaSTi ane mithyAdaSTinA bhedane sarva kAla saMbadhipaNAthI. te vatI, jima vaNigajAti paNuiM sadazapaNi parSi zrAvakakulate viSe anaMtakAyAdika abhakSya bhakSaNa-rAtrie janAdika varjavuM ane mithyAtvIne kule tenuM grahaNa, tima tevA parNi kSatriyAdile utpanna paNi sarikhAI chate pahiM mAMsAdika abhakSmabhakSaNanAM tyAga ane aNatyAga teNei karyo bheda anAdine siddhaja jANi. anaMtakAyAdikanuM vajana karate mAMsavarjananA avayaMbhAvathI anyathA " A Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zaitakavRttI kAlInatvAt / tena yathA sAmpratamapi vaNigjAtIyatvena sAmye'pi zrAvakakuleSvanantakAyAMdyabhakSyabhakSaNarAtribhojanAdivarjanaM mithyAkkuleSu ca tadupAdAnaM, tathA tadAnImapi kSatriyakulotpannatvena sAmye'pi mAMsAdyabhakSyabhakSaNatyAgAtyAgAbhyAM kRto bhedo'naadisiddho'vsaatvyH| anantakAyAdivarjanena mAMsavarjanasyAvazyakatvAt / anyathA idaM zrAvakakulamidaM ca neti bhedo vaktavyo na bhavet / vaNigjAtIyatvena sAmye karttavyamadhikRtyA'pi sAmyAt / bhakSyAbhakSyAcArabhedAbhAve 'devo'I 'nnityAdibhedo'kizcitkara eva / asti ca bhedaH sAmpratamiva tadAnImapyatastatsiddhyarthaM zrAvakakulotpannAH aviratA api vyaktA dUre, avyaktA anyabhakSyabhakSaNa-rAtribhojanAdikaM varjayanti / ata eva mithyAdRzo vaNijo'pi zrAvakakulotpannAnAmatanna yuktamityapavadanti / evaM kSatriyakulotpannatvena sAmye'pi zrAvakakule'nantakAyAdivarjane kathaM mAMsabhakSaNagandho'pi / etena zrAvakakulotpannAnAmaviratAnAM pratyAkhyAnAbhAvAt kathaM na mAMsabhakSaNama? iti parAkRtamapi parAstam / mAMsAdibhakSaNaM samyaktvapratibandhakatvena samyagdRzAM tat pratyAkhyAnAnapekSaNAt / ata eva zrAvakakulotpannAnAM sarveSAmapi lokagarhaNIyatvena sAmyameva / na hi garhAparAyaNo lokaH pratyAkhyAnAta vyAkhyAnavivekabhAga bhavati, anyathA mithyAhagvaNikkuleSu satarAmeva mAMsAdibhakSaNaM prasajyeta / pratyAkhyAnAbhAvena samyagdRzAM yadanindhaM tanmithyAdRzAM sutarAmevAnindyaM syAt / tasmAdanucitasamAcaraNe nAviratiH kAraNaM, sajjanAnAmapyaviratAnAM stanyAdikukarmamAtrasya karttavyatApatteH / nahi aviratA api zreNikAdayaH stainyAdikukarmakAriNo'bhUvan / tasmAt ghAtyajIvaviSayakanijasAkSAtkAravatAM samyagdRzAM jIvaghAtAdiSu lokanindyakukarmasu pravRttirna syAdeva / kukarmatvaM ca lokaprasiddhajIvaghAtAderlecchAnAmapi pratItameva / tena zrAvakakala A nahIM,' eha bheda kahe na huI, vaNigujAti paNi sarIkhAI' thike kartavya udezIne paNi sarikhAIpaNuthI, bhajya arne abhakSya evA AcArane bhedane abhAve "deva arihaMta' e bheda pazuiM akiM. citkaraja, ane' che te bheda, hiMvaDAMnI pari tivAraI parNi, etalAja vatI te bhedanI siddhine athe zrAvaka kutpana avirati parNi samaju to dUra, asamajupaNa abhayanuM bhakSaNa rAtribhejanAdika te prate varjaI. etalAja vatI mithyAdaSTi vaNigU paNi "zrAvakakulane e yukata nahI" eva apavade che. chama kSatriyakulotpanapaNi sarikhAI paNi anaMtakAyAdikanuM vajana chate kima mAMsabhakSaNane gaMdhi paNi ? etale "zrAvakane kule upanA je avirati tehane paccakkhANanA abhAvathI kima nahIM mAMsabhakSazu?" ehavuM paranuM cItavavuM paNi dUra TALyu. mAMsAdibhakSaNane samakitane pratibaMdhaka paNi karI samyagadaSTine te pratyAkhyAnanI aNu-apekSAthI. etalAja vatI zrAvako5na sarvanaIpaNi lokaniMdanIyakapaNi sarikhAI ja. niMdAne viSe tatpara je lekani paccakkhANa ane apacakakhANa te vivekano bhajanAra huI nahI. Ima nahI te mithyAtvI vaNiphakakSane viSe atihiM mAMsAdikanuM bhakSaNa kahivuM thAI. paccakhANune abhAvaI samyagadaSTine aniMdya te mithyAdaSTinaI atihija aniMgha huI. te mATe anucita AcaratAM avirati koi kAraNa nahi. sanduruSane pariNuM aviratine tainya-caurI jananyAdibega je kukarma te mAtranI karivApaNAnI ApattithI. zreNikAdi aviratie parNi cauryAdika kukarmanA karanArA te huA nahiM. te mATi haNavA yogya jIvaviSayIo je potAne sAkSAtkAra tata samyagadaSTine chaghAtAdika je lekaniMgha kukarma tehana vize pravatti na lai ja, karma paNe leprasiha chavAtAdikanuM plehane parNi prasiddhaja te kAraNe Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdRzAM mAMsAhArIdhabhAvavimarzaH yathA vaNikkuleSu madyamAMsAdiniSedhaH tathA zrAvakakuleSu abhakSyabhakSaNaniSedhaH sarvakAlInaH pratyAkhyAnAnapekSa eveti tAtparyamiti gAthArthaH // 4 // atha saptAnAmapi liGgAnAM kAraNaM pariNatiM ca drshynnaah|| tesiM liMgANaM puNa kAraNamiha mohaNijjakammaMse / tappariNaI vi duvihA patteaM davvabhAvehiM // 5 // vyAkhyA-teSAM liGgAnAM kAraNamiha-pravacane mohanIyaM karma / yataH prANAtipAtAdIni cAritradUSaNAni cAritramohanIyajanyAnyeva / yadAgamaH-'savvevi a aiArA saMjalaNANaM tu udayao huMti ' tti, zrIAva0ni0 (gA0 112 ) ata eva cAritramohanIyasya kSINatvAnniraticArasaMyamatvAdapratiSevitvAnna kadAcidapi prANAnAmatipAtayitA bhavatIti sthAnAGgavRttisammatyA prAk pradarzitamiti / tathA "paDhamilluANa udae NiamA saMjoaNAkasAyANaM / sammaiMsaNalaMbhaM bhavasiddhiAvi na lahaMti' // 1 // tti, (A0 ni0 gA0 108 ) ityAdyogamavacanairmohanIyakSayakSayopazamopazamAnusAreNaiva samyaktva-dezavirati-sarvavirati-yathAkhyAtacAritrANAM prAptiraprAptizceti pravacane pratItameva / ayaM bhAvaHyatkarma aticArahetustadeva karma yogAnAM sahakArikAraNatayA sadbhUtaprANAtipAtAdyanAcAraheturapi, aticArasya dezabhaGgarUpatvAt / tena mohanIyamantareNAnAcArarUpAH prANAtipAtAdayo dravyato'pi na bhavantyeva / etena yaH kazcit kevalino'pi jIvaghAtAdivyavasthApanAya mohanIyAdyabhAve'pi uditanAmakarmaNaH prakRtivizeSANAM manovAkAyayogAnAmeva jIvaghAtAdikaM prati kAraNatvaM vadati, tadapyapAstam / jima pazi usane viSe' bhaghamAsAnA niSedha, tima zrApa:31ne viSa smkssymkssne| niSedha sarvakAlane ja jananIbheganiSedhanI pare pratyAkhyAnane anapekSaja huI. e gAthArtha jANi. 4. "hive sAteliMganA kAraNa ane pariNati prati kahe che. . . . te sAteziganuM valI kAraNa e jinazAsanane viSe mehanIyakarma. te sAte liMganI utpatti pratyeyamAva3. ' 'tya :te liMganuM kAraNa e pravacanane viSe mehanIyakarma. je mATe prANAtipAtAdika cAritramehanIya janya je. je mArTi Argama-sarve atIcAra saMjavalana kaSAyanA udayathI huI e A0 ni etalAja vRtI kevalInau cAritramehanIyana kSIrupaNAthI, niraticArasaMyamapaNuthI, niSiddhanA aNusevavAthI kiMvA pariNuM prANane vyApAdaka na huI. ehavuM dANAMga vRttinI saMmati pUrve dekhADayuM. valI "anaMtAnubaMdhiAnuM uda niyamathI kaSAya saMjanA nAmathI samakitane lAbha bhavasiddhika huI parSi na pAme ' ityAdikaAgamane vacane mohanIya kSaya kSayapazamane' upazamane anusAreja samakita, dezavirati, sarvavirati ane yathAkhyAtacAritranI prApti ane aprApti pravacanane viSe prasiddha ja, e bhAva-je karma atIcAranuM hetu tehaja karma, vegane sahakAre kAraNa paNi chatAM prANAtipAdikanuM anAyArahetuparNi. aticArane dezabhaMgarUpapaNAthI. te vatI mehanIya vinA anAcAra35 je prANAtipAtAdika te dravyathI paNi na haI. eTale je koi kevalIne jIvaghAta.di kApavAne mohanIyAdine abhA paNi uyamApta je nAmaka tenI prativizeSa je mana vacana kAyAnA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaca-zatakavRttau . tathAbhUtavacanasyaiva kAryakAraNayoH samyaksvarUpAnabhijJatvAbhivyaJjakatvAt / yataH sarveSAmapi kAraNAnAM svarUpataH sarvakAlIne'pi kAraNatve phalavattayA kAraNatvaM tu kAdAcitkameva, sahakArikAraNasAmagrIsApekSatvAt / nahi nipuNo'pi kulAlo mRtpiNDadaNDAdisAmagrIvikalo ghaTaM prati phalavattayA kAraNaM bhavitumarhati / evaM ca yogAnAmapi jIvaghAtAdikaM jIvarakSAdikaM ca prati svarUpatastathAkAraNatve satyapi phalavattayA kAraNatvaM ca cAritramohanIya-tatkSayopazamAdisAmagrIsApekSameva, anyathA saptAnAmapi karmaNAM vaiyApatteH / sUkSmacalanakriyAdikevalajJAnaparyantAnAM sarveSAmapi zubhAzubhakAryANAM manovAkAyayogalakSaNanAmakarmajanyatvasyAvazyakatvAt / tasmAt kevalino yogeSu satsvapi sahakArikAraNasya mohanIyasyAbhAvAt na jIvaghAtAdisambhavaH / ata eva " sattahiM ThANehiM kevalI jaannejaa| taM0 No pANe aivAittA bhavatI ' tyAdisUtraM chadmasthasUtrAdvilakSaNaM prAka pradarzitam / nanu bhoH ! pRthivyAdijIvavirAdhanA mA bhavatu, tatsamparkasya kvacit kAdAcitkatvena parihatuM zakyatvAt , paraM vAyukAyajIvavirAdhanA tu bhavatyeva, vAyozca sArvadikatvAt sArvatrikatvAcceti cet / maivaM, kevalino vAyukAyajIvavirAdhanA bhavatIti kApyAgame'nuktatvAt , pratyuta tasyA api niSiddhatvAt / ' yadAgamaH . 'chappia jIvaNikAe Novi haNe Novi a haNAvijjA / Novi a aNumagnijjA sammattassesa nijjuttI' // 1 // iti zrIAcArAGganiyuktau (gA0 227). yadi ca niyamena vAyukAyavirAdhanA abhaviSyat tarhi paMcavi jIvaNikAe' ityAdyabhaNiSyat / nahi niyuktikRtaH paratantrasyeva paramukhaprebhitvaM, yenAnyathA'pi brUyAt / kiJca-mohanIyAnAbhogavikalA api yogA yadi kevalino jIvaghAtahetavo yoga, tehane ja jIvaghAtAdikapratiM kAraNa paNuM kahe che, te pariNuM nirAkaraNa karyuM. tehavA vacananeMja kAryakAraNanA samyam svarUpanA ajANapaNanA jaNAvavApaNAthI. je mATiMI sarve kAraNu' svarUpathI sarvakAlanuM kAraNa paNuM cha parNi phalavaMtapaNuM kAraNupaNuM kiMvAre meM ja, sahakAri kAraNane sApekSapaNAthI. caturacha kaMbhakAra mRpiMDa daMDAdi sAmagrII rahita huM ghaTaprate phalavaNi kAraNa thavAne yogya ima te nahIM. ema yugane paNi chaghAtAdika prate ane jIvarakSAdika prati svarUpathI kAraNupaNuM chata pariNuM kAraNa ; te cAritramohanIya tehano kSayopazamAdika sAmagrIne sApekSaja, anyathA sAte karmanI vyarthatA thaI Ave. tethI sUkSmakriyA Adi ane kevalajJAna parvata sarve zubhAzubha kAryane mana-vacana-kAyAnA yogarUpa je nAmakarma tajajanyapaNAne avazyapaNuthI. te mATe kevalIne yoga chate parNi sahakAri kAraNa je mehanIya, tehanA abhAvathI jIvaghAtAdine saMbhava na huI, etalAja vatI sAte cinha kevalI jANII. te kihAM? prANAtipAta na kare ityAdika sUtra chadmasthasUtrathI vilakSaNa pUrve dekhADayuM che. pUche che - pRthivyAdi jIvavirAdhanA ma thAo, pRthivyAdikajIvane kihAMeka kivAre ichatAM parNi karI pariharavAne zakayapAthI, paNi vAyukAyanI virAdhanA te heija, vAyune sarvakAle chatApaNuthI, ane sarvatra chatApaNAthI, ehavuM e Azake, te ma AzaMkaya, kevalIne' vAyukAyanI jIvanI virAdhanA I evuM koI Agamane viSe aNakahyA5NAthI, sAhasuM te virAdhanAne paNi niSedhyApaNAthI. je mATe Agama-chae javanikAyane na haNe na haNa na anumadi e samyakatvAkhyayananI niyukti kahI." niyamuMja ja vAyukAyanI virAdhanA hau, ta pAMca ja chavAya na haNe ' ityAdi maheta. nikti Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 bii niihaamaachi bhaveyuH, tarhi ta eva yogA mohanIyAnAbhogasahitA eva jIvarakSAdihetavo vaktavyAH syuH, viruddhayoH kAryayorekasAmagrIjanyatvAbhAvAt / nahi samyagArAdhitA jinAjJA mokSakAraNaM satI saMsArakAraNamapi bhavitumarhati, 'kAraNabhedaniyatatvAt kAryabhedasya'ti vacanAt / anyathA kAryakAraNavyavasthAbhaGga eva syAt / tena tatra kAraNavailakSaNyaM tAvat vilakSaNasahakArikAraNajanyameva bhavati / yathA-ekasyA'pi daNDasya kAlabhedena vailakSaNyaM ghaTotpattau ghaTacikIrSuH ghaTavinAze ca ghaTabibhaJjipuH kartetyAdivilakSaNasahakArikAraNajanyaM pratItameva / evaM prakRte'pi chadmasthasaMyatAnAM ghAtyajIvaviSayakAnAbhogasahakRtamohanIyalakSaNasahakArikAraNavazena kAyAdivyApArA jIvaghAtahetavo bhavanti, tathA ta eva yogA ghAtyajIvaviSayakAbhogasahakRtatathAvidhamohanIyakSayopazamAdisahakArikAraNaviziSTA jIvarakSAhetava ityanubhavasiddham / kevalinastu yogAH parAbhiprAyeNa anAbhogamohanIyAdyabhAvena parizeSAt kevajJAnasahakRtA eva jIvaghAtAdihetavo bhavanti, kevalajJAnenaiva etAvanto'mI trasA sthAvarAzca jIvA amukakSetrakAlAdisAmagrIyogena mamA'vazyaM hantavyAH santIti jJAtvaiva kevalino jIvaghAtakatvAt / yadi ca kevalajJAnaM nobhaviSyat tarhi asmAdRzAmivoktaprakAreNa jIvaghAto'pi nAbhaviSyaditi vyatirekavyAptibalAdeveti parAkUtamavasAtavyam / tatredamabhidhAtavyaM-yadyevaM tarhi ta eva yogA ananyagatyA kevalajJAna (nAbhAva) sahakRtA eva vilakSaNasvarUpA asmAdRzAmiva jIvarakSAdivilakSaNakAryajanakA vaktavyAH syuH| evaM ca kevalino jIvarakSA-satyabhASaNAdikaM kadAcidapi na bhavet , ketralino yogAnAM jIvarakSAhetoH sahakArikAraNasya kevalajJAnAbhAvasya sarvakAlamasambhavAt / atha jIvaghAtasyeva jIvarakSAyA api avazyaMbhAvitvena parijJAnAt ubhayatrApi kArane paravazanI pare: paranA makhana jevApaNuM nahIM. je mATe mithyApaNi bole. valI mohanIya ane anAga rahita e yoga, jau kevalIne' chavaghAta hetu huI, ta teja vega mehanIya ane anAbhoge sahita ja jIvarakSA hetu kahyA jeII. virUddhakAne ekasAmagrI janyapaNAnA abhAvathI. samyaga prakAre, ArAdhI e jinAjJA mokSanuM kAraNa chatI, saMsArakAraNa ta thavAne yogya nahIM, kAryabhedane kAraNunA bhedane niyata paNAthI, ehavA vacanathI, chama na mAnI te kAryakAraNanA mayadAne jaMga ja thAI. tiNe tihAM (kArya) kAraNanuM vilakSaNapaNuM. prathama judAM je sahakAri kAraNa, teNeija janma I. jima ekaja daMDane kAlabhede vilakSaNapaNuM. ghaTanI utpattine viSe ghaTaprate karivA vAMchatA ane ghaTane vinAze ghaTane bhAMjavA vAMcha karanAra. Ima vilakSaNa sahakAri kAraNe janya prasiddha ja, Ima Ihi paNi chadmasthatIne haNavAyogya jIvaviSaIo je anAbhogasahita teNei mohanIyarupa sahakAri kAraNa, tehane vaze kAyAdikanA yoga, te chavaghAtanA hetu huI. tima teja paga hetavya jIvaviSa A Abhegasahita tehavA mohanIyanA kSayopazamAdika je sahakArikaraNa. te sahita hatA jIvarakSAnA hetu. e anubhavasiddhaja che. kevalInA yuga ta, 5rane abhiprAye anAbhogamehanIyAphikane abhAve bIju koi nahIM vatI. kevalajJAne sahitaja jIvaghAtanA hetu huI. kevalajJAne ja karI etalA trasa ane thAvara amuke kSetra-kAlAdiyege mAhare avazya haNavAM che. ehavuM jANIne ja chavaghAta karivApaNAthI. jau kevalajJAna ne huta, ta askArI pari kahe prakAre jIvaghAta e na hata. e vyatireka khyApti-je abhAvavizeSane vyApti tehanA balathIja para bhAva jANi. tihAM ehavuM kahivuM-jau ema taka tehaja yoga anankaMgatI-anyagati nahIM ivatI kevalazAna sahitaja judA huMtA ahAra pari jIvarakSAdi vipakAryanA upajAvanAra kahevAM ha. ima Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sama-tAto ..... kevalajJAnameva sahakArikAraNamiti cet , tahi kevalino yogAnAM jIvaghAta-rakSAhetU zubhatvAzubhatve sarvakAlaM yugapad bhavataH , sarvakAlaM sahakArikAraNasya kevalajJAnasyaikatvAt / tacca na sambhavati, parasparaM pratibandhakatvAt / ekatarasyAbhyupagame ca parAbhiprAyeNa sarvakAlamazubhatvameva siddhyati, hantavyacaramajIvahananaM yAvat hiMsAnubandhiraudradhyAnapariNAmasyAnapAyAt / tathAbhUtAzca azubhayogAH sAmayikakarmabandhahetavo na bhavanti, kintu pramattayogajanyo'pyasaMyatasambandhI karmabandho bhavati, vinA prayojanAparAdhaM jJAtvA jIvaghAtakasya varjanAbhiprAyarAhityena pazcAttApAdirAhityAta / evaM ca vyatikaraH zrAvakakulotpannAnA bAlikAnAmapyaruciviSayaH, devo'STAdazadoSarahita eva arhan , maraNasamaM natthi bhayaM, abhayadayANaM saraNadayANaM loganAhANaM logahiANamityAdyAgamaparijJAnasya tAsAmapi sattvAt / tasmAt kevaliyogAnAM sarvakAlaM zubhatvasiddhyarthaM sarvakAlaM jIvarakSAdikamevAbhyupagantavyam / anyathA jIvarakSAdikaM. chamasthAnAmeva bhavet , tadIyayogAnAM jIvarakSAhetoH sahakArikAraNasyAbhogasya satvAt / tasmAt saMyatamAtrasya davyata evAzravo'nAbhogasahakRtamohanIyAyatta eva, na punarnAmakarmAyattaH, anyathA nAmakarmaNaH prakRtayospyuditA anuditAzca samyaktvadezaviratisarvaviratiyathAkhyAtacAritrANAM upaghAtakA'napaghAtakAca aticArahetavazva vaktavyAH syuH / mohanIyakarmaNo'nantAnubandhikrodha-mAnAdiprakRtInAM tathaivAgame bhaNiteH tacca-aupazamikasamyaktva-kSAyikasamyaktvayoH tathAbhUtacAritrayozca kAraNabhUtAvupazamakSayau mohanIyakarmaprakRtInAmeva / tathA vItarAgatvasya ca kAraNaM mohanIyakarmaNaH kAsyaina kSayopazamayoranyatara eva / na caivaM nAmakarmaNo'pi vaktuM zakyate, tasyopazamAbhAvAt 'mohanIyasyaivopazama' iti vacanAt / nAmakarmaNaH kSaye ca muktireva, kutaH samyaktvAdilAbhaH / tasmAt sAmAnyato mohanIya-nAmakarmaNoH te kevalIne jIvarakSA-satyabhASaNAdika kivArapaNi na huI kevalInA yogane jIvarakSAne hetu je sahakAri kAraNa e kevalajJAnano abhAva, tene sarvakAla asaMbhavathI. hive jIvaghAtanI pare jIvarakSAne paNi avazyabhAvi paNi parijJAtathI bihu ThAme kevalajJAnaja sahakAri kAraNa ehavuM ja, tala kevalInA yogane jIvaghAta ane jIvarakSAnA hetuM zubhamaNi ani azubha pariNuM sarvakAla ekavAre huI sadAe sahakArI kAraNa e kevalajJAna, tehanA ekapaNathI. te ta na saMbha, paraspara pratibaMdhakapaNathI, ekaja pakSa mAnI to parane abhiprAye sadAe azubhapaNuM siddha thAI. haNavAyogya je che jIva tehanI hiMsA paryata hiMsAnuMbaMdhI raudradhyAna teha pariNAmanA aNujAvAthI. tehavA tau azubhayoga sAmayikakarmabaMdhahetu na huI. tala ? pramatta ge janya paNi - asaMyata saMbaMdhI karmabaMdha hui. projana ane aparAdha vinA jAgIne jIva haNanArane varjanAbhiprAyane rahitapaNe pazcAtApAdikanA rahitapaNuthI. eha vyatikara to zrAvakakule upanA bAlikAunepaNi civiSaya na haI. aDhAra doSarahita deva te arihaMta, maraNa sarIkhuM bhaya nahIM, abhayane dAyaka, saraNa dAyaka, lekane nAtha, lekane hitakArI ityAdi AgamanA jJAnane tene pariNuM chatAthI, te mATi kevalInAM yogane sadAe zubhapaNAnI siddhine athe sadAe jIvarakSAdikaja mAnavuM. ima nahI te jIvarakSAdika chadmasthaveMja huI, chadmasthanA yoganaI jIvarakSAnuM hetuH sahakArikAraNa je Aga tehanA chatAM paNAthI. te mATe saMyatamAtrane dravyathI e Azrava anAbhoge' sahita je mohanIya tehane AyattapaNuiM, nAmakarmane Ayatta nahIM. dhama na mAnIzuM te nAmakarmanI prakRtI e-udaya pAmI samyaphAva Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvaghAtAdihetutvamImAMsA parasparaM sahakAryasahakAribhAvasambandhenaiva jIvaghAtAdyAzravaM prati kAraNatvam / vizeSatastu saMyatAnAM vinA apavAdamanAbhogaH sahakArikAraNam , 'pramAdAnAbhogAbhyAM prANabhUtAni hinastI 'tivacanAt / zeSANAM tvajJAnAnAbhogAbhogAH yathAsambhavaM sarve'pi bhavanti / evamaticAraheturapi mohanIyameva / 'savvevi a aiArA saMjalaNANaM tu udayao huMti ' tti vacanAt / na caivaM nAmakarmaNo'pi, kevalino'pi sAticAracAritraprasakteH / jIvaghAtaheto makarmaNo'ticArahetutvasyAvazyakatvAt uditamohanIyavaditi parAbhiprAyeNa tu kevalinaH tathAbhUtasyaiva nAmakarmaNaH sattvAt / yadyapi kevalayogajanyaH sAmayikakarmabandho'pyAzravatayA dvitIyAGgavRttau bhaNitaH , tathApi tatkAraNabhUtA yogA nAticArahetavaH, uditasajvalanAnAmevAticArahetutvenAgame bhaNitatvAt / Agamastu darzita eva / ata eva mohanIyasattAkasyopazAntavItarAgasya satyapi jIvaghAte aticAro na bhavati, sajvalanAnAmudayAbhAvAt / na ca zailezyavasthAyAM kevalinaH kAyasaMsparzamAgatAnAM mazakAdInAM prANa tyAgaH kathaM mohanIyahetuka ? iti vAcyam , maraNahetukAyAdivyApArasya mohanIyA'vinAbhAvitvena mriyamANasya jIvasya tathAbhUtasya mohanIyakarmaNaH sattvAt / yuktizcAne vakSyate / anyathA yogajanyajIvaghAtavAdino'pi mate kiM kAraNam ? iti prazne mohanIyasyeva yogAnAmapyabhAvAt gaganamevAvalokanIyamiti paryAlocyam / atha jIvaghAtAdikAraNabhUtasya mohanIyasya sattodayAbhyAM dvaividhyAt kAryabhUtasya prANAtipAtAderapi dvaividhya, tadevAha- tappariNai vi' tti / teSAM prANAtipAtAdInAM pariNatiH-pariNAmo dvidhA-dviprakAraH, kAbhyAM ? dravyabhAvAbhyAM, kathaM ? 'pratyekaM' prANAtipAtasyeva mRSAbhASaNAderapItigAthArthaH // 5 / / . dezavirati-sarvavirati ane yathAkhyAta cAritranI upaghAtaka ane anupaghAtaka hatI aticArAdihetuka kahevI thAI. mehanIyakarmanI anaMtAnubaMdhIdha-mAnAdinuM. timaja Agamane viSe kahiuM che vatI. ja te Ima-aupazamika-samyaphatva ane kSAyika-samyaktva ane valI aupazamika tathA kSAyika , , cAritra tehanA kAraNabhUta upazama ane kSaya, mohanIyakarma prakRtinAja, tathA vItarAga 5NAnuM kAraNa mohanIyakamane saMpUrNapaNuM kSaya athavA upazama, chama nAmakarmane te kahI zakAI nahI. te nAmakamanI upazamanA abhAvathI. "mohanIyane ja upazama huM' ehavA vacanathI, nAmakarmane kSaye te muktija, samyakatvAdikano lAbha kihAMthI ? te mATe sAmAnyathI mohanIya nAmakarmane mAMhomAhi sahakArya-sahakAribhAvi saMbaMdheja jIvaghAtAdika Avaprati kAraNupaNuM, vizeSathI to saMyatane apavAda vinA anAbhogaja sahakAri kAraNa. " pramAda ane anAbhoge prANabhUtane haNe ' ehavA vacanathI. bIjAnaI to ajJAna anAbhoga ani Aga yathAsaMbhave sa" huI. Ima atIcAranuM hatuM paNuM mehanIyaja. sarvaI atIcAra te saMjavalananA udayathI huI" ehavA vacanathI. paNi nAmakarmane nahIM. kevalInaI paNi sAticAra cAritranI prasakti thAI hatI. jIvaghAtane hetu je nAmakarma, teMhane aticAranA hetu paNAnA AvazyakapaNAthI. para abhiprAyeM te tehavA nAmakarmane chatApaNAthI. A ja e valayogathI Upane sAmayikakarmabaMdha parNi AzravarNi dvitIyAMga vRtine viSe . kahyo che, taphahe pINuM tatkAraNabhUta yoga te aticAra hetu nahIM. udaya pAmyA je saMjavalana, tehane ja aticAranuM hetupahiM Agamane viSe kahyA paNAthI. Agama te dekhADaja. eTalAja vatI mohanIya 8. . Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI atha vibhAgena kAryakAraNayoH niymmaah|| daveNa ya pariNAmo sattAe mohaNijjakammassa / bhAveNa ya pariNAmo udaeNaM hoi tasseva / / 6 / / vyAkhyA-'daveNa' dravyataH prANAtipAtAdeH pariNAmaH-pariNatiH mohanIyasya sattAyAmeva bhavati, mohanIyasattAkasyaiva sAdhvAdeH dravyataH prANAtipAtAdayo bhavanti / bhAvena ca pariNatiH tasyaivamohanIyasyaiva udayena, uditamohanIyasyaiva jIvaghAtAdayo bhAvataH syuH| te cAviratipratyayakarmabandhahetutvenAsaMyatAnAmeva mantavyAH / saMyatAnAM tu pramattAnAmapi dravyata eva, sumaGgalasAdhoriva satyapyAbhoge jJAnAdyartha-. mityApavAdikatvena tajjanyakarmabandhAbhAvAt , so'pi saMyamapariNAmasyAnapAyenAviratipariNAmasyAbhAvAt / yA tu teSAmArambhikI kriyA, sA ca na jIvaghAtajanyA, kintu pramattayogajanyA 'savvo pamattajogo AraMbho' tti vacanAt / anyathA ArambhikI kriyA kasyacit pramattasya kAdAcitkyeva syAt , tatkAraNajIvaghAtasya kasyacitkAdAcitkatvAt / asti cArambhikI kriyA pramattaguNasthAnaM yAvat anavaratameva / . kizca-yadi jIvaghAtena ArambhikI kriyA bhavet tarhi aparo'pramatto dUre, upazAntavItarogasyA'pyArambhikIkriyA vaktavyA syAt / sA ca nAsti / asti ca satyapi jIvaghAte IryApathikyeva kriyaa| yadAgamaH 'aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviappaNo purao duhao jugamAyoe pehAe 2 rIaM rIamANassa pAyassa ahe kukkuDapoae vA vaTTApoae vA kuliMgacchAe vA pariAvajjejA, tassa NaM bhaMte ! kiM iriAvahiA kiriA kajjati saMparAiA kiriA kajjati ? / go0 ! iriAvahiA kiriA sattAvaMta je upazAMtavItarAga tehane, chate parNi chavaghAte aticAra na huI, saMjavalananA udayanA abhAvathI, caudameM guNaThANe kevalInA kAyanA sparza prateM AvyA je makAdika,tehane prANatyAga te kima mohanIya hetujanya ? ema kahichavuM nahIM, maraNahetu je kAyAdi vyApAra tehane mehanIyane avinAbhAvapaNe karI marate je jIva, tehane tehavA mohanIya karmanA chatA paNAthI, yukti te Agali kahIyeM. ema na mAna te yogajanya jIvaghAta eDa vAdIne mate syuM kAraNa ? eha pUche huM mehanIyanI pare zalesyavasthAI yoganApaNi abhAvathI gaganaja tehane jovuM. ehavuM vicAravuM. hive jIvaghAtAdikanuM kAraNabhUta je mohanIya, tehane sattA ane udaye karI bi prakArathI kAryabhUta je prANAtipAtAdikane paNi dvividhapaNuM. te kahe chUM-te prANAtipAtAdikano pariNAma te te sAmagrIthI upajavuM te be prakAre. keNe dravyuM ane bhA. pratye prANAtipAtanI pare mRSAbhASaNAdika paNi huMI Apo hiM vibhAge karI kArya-kAraNane niyama kahe che - dravye prANAtipAtAdikanuM thavuM te mehanIyanI sattAI huI, bhAvathI tehanuM thAvu toM mehanIyane udhye g. vRttine artha-dravyathI prANAtipAtAdikanuM thAvuM Agile jANe ehavuM, te mohanIyasattAIMja ha. mohanIyasatAvata je sAdavAdika tehane prANAtipAtAdika hu. bhAvathI thAvuM te mohanIyane ja udaye huI. udayaprAptamohavaMtanaMja chavadhAtAdika bhAvathI hui. te-bhAvathI thAI te avirati pratyayiA karmabaMdhane hetupaNi asaMyatInaMja mAnavA. pramatta saMyatIne pariNuM dravyathIja sumaMgalasAdhunI pare, chateMpaNi AbheguM, jJAnAdikanA arthavatI apavAde karyAvatI. te prANAtipAtAdikajanita-karmabaMdhanA abhA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyabhAvahiMsayoH kAraNatvavicAraH kajjati, No saMparAiA kiriA kajjati' tti, bhaga0 za0 18 u0 8 ( sU0 639) vRttirythaa"purotti, pratA, "sutro 'tti, didhA santAnta paryataH pRSTharatyartha. "gumA" tti, yugamAtrayA dRSTayA pehAe' tti, prekSya 2, 'rIaM' tti, gamanaM 'rIamANassa' tti, kurvata ityarthaH / pacAvaH "guruaoga" Tarima , "vApA" utta, vartaja hRha kSiviroSaH "kRddhiAcchaae va ' tti, pipIlikAdisa dRzaH , 'pariAvajjejjA' tti, paryApadyeta-mriyeta, evaM jahA sattamasae' tti, bhaga0 sU0 (sU0639) nanvihopazAntaH kathaM jJAta ? iti ced / ucyate, etatsUtraprAmANyAt , tathAhi-'duhao' tti bhaNanena chadmastho'vasitaH, anobhAgamantareNAntarAntarA pArzvataH pRSThatazca nirIkSaNAsambhavAt / IryApathikIkriyAbhaNanena ca chadmastho'pi vItarAga eva, anyasyeryApathikIkriyAyA abhAvAt / sa ca vItarAgaH kSINamoho na bhavati, tasya jIvaghAtahetormohanIyasya kSINatvAt / kSINamohalyA'pi yadi jIvaghAto'bhaviSyata taha kevalI hi kSoNacAritrAvaraNatvAnniraticArasaMyamatvAda apratiSevitvAnna kadAcidapi prANAnAmatipAtayitA bhavatI' tyAdihetuhetumadbhAvena TIkAkAro na vyAkhyAsyat / evaM parizeSAdupazAntavItarAgamAdAyaiva sUtrasya saviSayakatvena prAmANyasiddhiriti tAtparyam / tatra pramattayogo'pi pramAdareva bhavati / te ca pramAdA aSTadhA / yadAgamaH-'pamAeNaM' tti zrIsthAnAGge tRtIyasthAnake u0 2 vRtti yathA-'pamAegaM 'tti, pramAdena-ajJAnAdinA bandhahetunA karaNabhUtena, uktaM ca 'pamAo a muNiMdehiM bhaNio aTThabheyao / annANaM saMsao ceva, micchANANaM taheva ya // 1 // rAgo doso maibbhaMso, dhammaMmi ya aNAyaro / jogANaM duppaNIhANaM aTThahA vajjiyavvao' vathI. te apavAdapaNi saMyamapariNAmane aNajA avirata-pariNAmanA abhAvathI, ane je tehane a2bhikI kriyA, te te cha vaghAtajanya nahIM. te ? pramAda yoge janya. "sarve pramattayAga te AraMbha" ehavA vacanathI. ema na huI te AraMbhikI kriyA koIka pramattane kivA rekiM ja hui. tenuM kAraNa je chavaghAta tehane kene kadAcita paNAthI chaiM. tao AraMbhika kriyA pramattaguNasthAnakatAI niraMtara ja. valI jau chavaghAte AraMbhika kriyA che, tau apara apramatta dUra, upazAMta vItarAgane paNuiM AraMbhika kahI jeI. te te nathI, huI che te paNi chavaghAte iryApathikIja kriyA. je mATe Agamana bhAvitAtmA aNumAra, AgaliM bihu pAse dhUsara pramANu daSTi gamana kare to ehavAeni caraNataliM kaTanA vakanA bAlaka kuliMgI-hiMkiyAdikane mRtyu pAme, te sAdhune sAMparAyikI kriyA kathai charyApathikI kriyAne ehavuM pUche hu gautamane zrIbhagavaMte kahyuM -sAMparAyikI nahi. tau yuM ? paryApathikIja. vRtti-jima AgalaI bihu gamAM pUrdi ane bi pAse yuga mAtra daSTi joIne cAlavuM karatAne paga hoTha kuTanuM bAlaka vaDeru-pakSIvizeSa kITikAdika sarikhe maraI ema jima sAtame take. pUche che -e sUve upazAMta ja kima jANyo. ehavuM pUche te upari kahi haiM -e sUtranA pramANapaNAthI. te dekhADe che-bihu pAse bhaNu chadmastha jANyo. anAbhoga vinA aMtarAtarA pAse VThe nirIkSaNanA asaMbhavathI. ilopathikI kriyAne bhaNu chamasthapaNe vItarAgaja. anyanaI pathikI kriyAnA abhAvathI. te vItarAga lIsumehane huI nahIM. jehane chaghAtane hetu mehanIya tehanA kSINapaNAthI. zrI mohane je jIvaghAta haUta, tao kevalI te kSINacAritravaraNupaNAthI, niraticArasaMyamapaNAthI. apratiSavipaNAdikathI kiMvariMpaNi prANAtipAtane kartA na ha. Ima hetu-hanumadbhA TIkAkAra na vakhANata. ima chehale vAre rahyAMthI upazAMtarItarAga rahInaIja sUtrane saviSayaka pariNuM pramANasiddhi. e paramArtha. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI // 2 // tti (sU0 166). evaM yogazAstravRttAvapi-pramAdo'jJAna' saMzayaH viparyaya rAga dveSa" matibhraMza yogaduHpraNidhAnatA dharmAnAdara bhedAdaSTavidha ' iti / ete ca pramAdA ajJAnavarjitAH samyagdRSTerapi sambhavanto yathAsambhavaM pramattasaMyataparyantAnAmeva bhavanti, na punarapramattAnAmapi, pramAdApramattatayoH sahAnavasthAnAt / tenehASTasu pramAdeSu yau rAgadveSau pramAdatvenopAttI, tau yogAnAM duHpraNidhAnatAjananadvArA ArambhikIkriyAhetU grAhyau / tau ca saviSayakatvena vyaktAveva bhavataH , tayozca tathAbhUtayorjIvaghAtaM prati phalopahitayogyatayA kAraNatvasya kAdAcitkatve'pi svarUpayogyatayA tu tayostasya sArvadikatvAt / etacca pramattAnAM pramattatvAnyathAnupapattyetyagre darzayiSyate / yadyapi sAmAnyato rAgadveSAvapramattasaMyatAnAmapi kadAcitphalopahitayogyatayA'pi jIvaghAtAdihetU bhavataH , tathApi teSAM tau na pramAdau, yatanAviziSThayA pravRttyA sahakRtayostayorArambhikIkriyAyA ahetutvAt / tadapi anAbhogasahakRtayatanAvi. ziSTayo rAgadveSayoryogAnAM duHpraNidhAnatAjanane sAmarthyAbhAvAt , samyagIryayA pravRttyA tayostathAbhUtasAmarthyasyApaharaNAt / na caivaM pramattAnAM sambhavati, teSAmayatanAviziSTayo rAgadveSayoryogAnAmazubhatAjanakatvenArambhikIkriyAyA hetutvAt / ata eva pramattAnAM vinA apavAdaM jIvaghAtAdikaM pramAdasahakRtAnAbhogajanyam / yadAgamaH- ajayaM caramANo a pANabhUAI hiMsaI ' ityAdidazavaikAlikasUtrasya vRttau 'ayatanayA caran pramAdAnAbhogAbhyAM prANibhUtAni hinastI'ti bhaNitam / tatra pramAdatvaM ca rAgadveSayorayatanApravRttijanyameva / | tihAM pramAdayoga te pramAdaI ja hui. te pramAda AThe prakAre zrI sthAnAMga game je mATe che, pramAde. pramAda-ajJAnAdika baMdhahetu je kAraNurUpa teNei. kahiuM che-pramAda te murNide kahie ATha : bhede ajJAna saMzaya mithyAjJAna, rAga, dveSa, matibhraMza dharmanaI viSaI anAdara veganuM du:praNidhAna, AThe prakAre varjavae. yogazAstravatti' viSe paNi Ima. e pramAda te ajJAna vinA samyagadaSTine saMbhavatA hatA pramattasaMyata parya tane huI, paNi apramattane na huI pramAda ane apramattatAne saMghAte aNamilavAthI. te vatI. ATha pramAdane viSe je rAgadveSa pramAdapaNi kahyAM, te yugane dupraNidhAna parNi nipajAvavAnI rIti AraMbhikI kriyAnA hetu, te grahivA. ane te saviSayaka paNe vyaktaja huI, tehavA je te rAgadveSa teha chavaghAta prati phalasahita gyapaNe kAraNupaNAne kiMvArekiM thAvApaNe paNi savarUpayogyatAI to tehasiM te chavaghAtane sarvadA chatApaNuthI. e te pramattApaNuM ane apramatta paNuM tenI anupattija ehavuM Agali dekhADIye. je e sAmAnyathI rAgadveSa te apramatta paNi kivAki lisahita gyatAI paNi chavadhAtAdikanA hetu huI tau paNi tehane te pramAda nahIM', jayaNAI yukata je pravRtti, teNe sahita je rAgadveSa, tene AraMbhikakiyAnA akArapaNAthI, te paNi anAbhAge sahita jayaNAI viziSTa rAgadveSane, yegane dupraNidhAnapaNAInA nIpajAvavAne samarthAI paNanA abhAvathI. samyam samitipravRtti te rAgadveSane tathAbata sAmarthanA apaharaNathI. pramattane ima saMbhave nahIM. pramattane ajayaNAI viziSTa rAgadeSane azubhatAnaI upajAvaI AraMbhikI kriyAnAM hetupaNAthI. etalAja vatI pramattayatIne apavAdavinA chavadhAtAdika te pramAdasahita anAbhogajanya. je mATe Agama- ajayaNuI cAlato prANabhUtane haNe " ityAdi je daza0 sU0 tehanI vRtti-ajayazuI cAlate pramAda ane anAbhoge prANato haze ehavuM kahi. tihAM pramAdapaNuM rAgadveSane ajayaNAnI pravRttijanyaja, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya bhAvahiMsayoH kAraNatvavicAraH ayaM bhAvaH- yadyapi sarveSAmapi saMyatAnAM jIvaghAtAdyAzravo dravyata eva bhavati, anyathA asaMyatatvApatteH / tatra dravyatvaM ca jIvaghAtAdivarjanAbhiprAyavato'nAbhogenaiva syAt / tatrApi pramattasaMvattAmAmapavAdapadAdhikAritvena kadAcidapavAdapratiSevaNAvasthAyAM sumaGgalasAdhorivAbhogo'pi syAt , tadAnIM saMyatatvaM ca jJAnAdirakSAbhiprAyasya saMyamapariNAmaghaTitatvAt / apavAdapratiSevaNArAhityAvasthAyAM tu anAbhoga evAtatra svarUpayogyatayA''bhogajanyatvaM ca niSphalatvAdupekSitaM draSTavyam / apramattasaMyatAnAM tu apavAdapadAnadhikAritvena ghAtyajIvaviSayakAbhogapramAdayorabhAva eva / tavyaJjikA tu upazAntaguNasthAnaM yAvat jIvaghAtasya bhaNitireva / arthAd anAdyanAbhogasahakRtamavizeSitamohanIya karmaiva jIvaghAtAdikaM prati kAraNaM sampannam / anAbhogamohanIyayorekatarasyAbhAve'pyapramattasaMyatAnAM dravyato'pyAzravo na bhavatyeva, apramattAnAM mohanIyAnAbhogayoH sahakAryasahakAribhAvasambanvena jIvaghAtAdikaM prati kAraNatvAt / nanu bho ! mohanIyaM tAvadunmAdahetuH, unmAdastu matibhraMzalakSaNaH pramAda eva / tathA ca sarvo'pi jIvadhAtaH pramAdAnAbhogajanya eveti siddhau pramAdaH pramattAntAnAM jIvaghAtaheturiti vivekena bhaNanamayuktameveti cet / maivaM, uditamohanIyasyevonmAdahetutvAt / yadAgamaH 'duvihe ummAe paM0 ta0 jakkhAvese ceva mohaNijjassa ceva kammassa udaeNaM' ti shriisthaanaangge| vRttyekadezo yathA-'duvihe ummAe' ityAdi / unmAdo-graho-buddhiviplava ityarthaH / yakSAvezo-devatAdhiSThitatvaM, tato yaH sa yakSAveza ityekaH, mohanIyasya-darzanamohanIyAdeH karmaNa udayena yaH so'nya iti / e bhAva-jale sarve saMyatI chavaghAtAdi Azraya, te dravyathI ja huI. ema na mAnII tau asaMmatapaNAnI Apatti thAI vatI, tihAM dravyapaNuM te jIvavAtAdikanA varjanAbhika yavaMtane anAbhogeja haI. tihAMpaNi pramattasaMyatIne apavAda padane adhikAripabiM kiMvAre ke apavAdapadanI pratiSe. vaNAvasthAI sumaMgala sAdhunI pare AbhogapaNuiM huI tivAre tene saMyata paNuM te jJAnAdikanI rakSAnA abhiprAya saMyamapariNAmanA ghaTitapaNuthI. apavAdasevanAnI rahitapaNunI avasthAne viSe te anAmegaja, tihAM svarUpe megyatAI AbheguM upajavApaNuM te niSkalapaNuthI uvekhyuM jANivuM. hi ihAM kauki urazRMkhale pramattasaMyatIne bhAvahiMsA thApI che, te cAritra aNujate paNi ye abhiprAye ? te jANivuM apramattasaMyatIne te apavAdapadane adhikArI paNi haNavA gya je jIva tadviSayIo Avyoga ane pramAda teno abhAvaja, tenI jAvanArI tau upazAMta-gurusthAnaka paryata chavadhAtanI uktija, athathI anAbhogaI sahita mehanIya-karma ja vizeSarahita chavadhAtAdika prati kAraNa thayuM, anAbhoga ane mohanIya mathe ekane abhAvaI paNa apramatta-saMyatInaI drazyathIe Azrava na daija, apramatta mohanIya ane anAganaI paraspari sahakArya-sahakAri bhAva saMbaMdhaI milInaI ja chaghAtakati kAraNupaNuthI. pUche che:-mehanIya tau umAdanuM hatuM, ane unmAda tau matibhraMzarUpa pramAdaja. tivAre te sarva jIvAta pramAda ane anAbhoga janmaja, eDavuM siddha chate dUte pramAda te pramattaparya"tane ja vaghAtanau heta, ehavuM' vivekakathana te ayutaja, evuM ja te ma bela. uditamohanIyane ja unmAdanA hetapaNAthI. je mATe Agama-be prakAre unmAda kahyo te yakSASTita parSi mohanIyakarmane che. vRttine eka deza-jima-umAda te buddhine viparyaya, yakSAveza te devatAdhiSThitapaNuM. tethI eka. darzanamohanIyAdikarmane udaleMja te bIjau. chavaghAta ta upazAMtatAI huI tehane mohanIya te unmAdanuM hetuM na huI upazAMtanaI sattAmAtraI vartatApaNAyo. teNe sarvai, jIvAta pramAdajanya Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI jIpaghAtastu upazAntaguNasthAnaM yAvad bhavati / tasya ca mohanIyaM nonmAdahetuH , upazAntasya sattAmAtra. vartitvAt / tena sarvo'pi jIvaghAtaH pramAdajanya iti niyamAbhAvena jIvaghAtapramAdayoH kAryakAraNabhAvasambandhaH pramattAntAnAmeva, apramattAnAM tu mohanIyAnAbhogAveti rahasyam / nanu bho ! yadyevaM tarhi pramattAnAmapramattAnAM ca parasparaM karmabanve vaicitryaM kiM nimittakam ? iti cet / ucyate-pramattAnAM sarveSAmapi ArambhikIkriyA prmaadaayttaa| pramAdAnAM ca vaicitryAdArambhikIkriyAyo api vaicitryam / tena tajjanyaM ca karmabandhe'pi vaicitryameva / evaM puSTApuSTAlambanAbhyAmapavAdapratiSevaNenA'pi karmabandhavaicitryamavasAtavyam / tatra puSTAlambanaM tAvat jJAnAdipralibandhakAmAkmya paryAlocanaiva / yathA sumaGgalasAdhoH / apuSTAlambanaM ca jJAnAdipratibandhakapuruSodyabhAve'pi saMyamapariNAmAnapAyahetoraprazastasajvalanakaSAyasyodayavazena aho ! ayaM pApAtmA mudhaiva mama upasargakArI, vAcA nivArito'pi na viramatItyupadezAnaha iti paryAlocanaiva / tatra dRSTAnto vakSyamANavyatikaro dharmarucinAmA'nagAro'vasAtavyaH / tathAbhUtakaSAyANAmadhyaprazastatvaM . cApuSTAlambanopavAdapratiSevaNAhetutvenaiveti gAthArthaH / / 6 // atha saptApi liGgabhUtAni sthAnAni dravyabhAvApekSayA kAni chadmasthakevalinoH svarUpaparijJAnAya hetavo bhavantIti drshynnaah|| chaumatthaNANaheU liMgAI dabao Na bhaavaao| uvasaMtavIarAgaM jA tAvaM tANi jANAhi // 7 // vyAkhyA-chadmasthajJAnahetavo dravyataH prANAtipAtAdIni liGgAni bhavanti, na punarbhAvato'pi, ehavA niyamanaI abhAvaI javaghAta anaI pramAda ehanaI kAryakAraNabhAva saMbaMdha te pramattayatI parvata te Iuja, apramatta to mehanIya ane anAgaja e tAtparya pUche che-jau ehavuM chaI tau pramattanaI anai apramattanaI mAM mAhi karmabaMdhanaI viSaI vicitrapaNuM te spe nimittaI? ehavuM je che te upara kahiI che-pramatta sanaI AraMbhika kriyA te pramAdane AyattA pramAdana te vicitrapaNAthI (AraMbhikI kriyAnuM) kriyAnuM pariNuM vicitra paNuM. teNe karI upanuM karmabaMdhane viSe paNa vicitrapaNu ja. Ima puSTa ane apuSTa AlaMbane apavAdane sevavaI paNi karmabaMdhanuM vicitrapaNuM jANavuM. tihAM puSyAlaMbane tau jJAnAdikanA pratibaMdhakanA abhAvanI paryAlocanAja. jima sumaMgala'sAdhane. apRSNAlaMbana tau jJAnAdikanuM pratibaMdhaka ehavA puruSAdikane abhAve parNi saMyamapariNAmanA akSayane hetu je aprazastasa javalana kaSAya tehane udaya vaze, aha? " e pAparUpa nirarthaka mujhanesa upasargano karanAra, vacane vAryo pazuiM na virameM, evatI upadeza ayogya evI vicAraNA ja. tihAM daSTAMta te kahIne saMbaMdha che jehane ehavo dharmacI nAme aNagAra jANo, tehavA kaSAyane aprazastapaNe apuSTAlaMbane apavAda sevavAne hetu paNija, e gAthAne artha : 6 hive sAte liMgarUpa je sthAnaka te dravyabhAvanI apekSA kihAM liMga? chadmastha ane kevalInAM svarUpa jANavavAne hetu huI. eDavuM dekhADato kahe che :- chAthanAM jJAnano hetu liMga te dravyathI, paNi bhAvathI nahiM uparAMta vItarAga jihAMtAI te jANivA. - tyartha -chadmasthanAM jJAnanA te hetu te dravyathI prANAtipAtAdika liMga haI. paNi bhAvathI nahIM. cha ta che e kevalI e chama' ehavA viSayIA jJAnanA hetu bhAvaliMga che ne hui, chadmasthanA jJAnane Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chanmasthatvaliGgAni chadmasthAnAM chadmasthakevaliviSayakajJAnahetavo na bhavantItyarthaH / chadmasthajJAnAgocaratvena liGgatvAbhAvAt / liGgaM hi chadmasthajJAnahetave prayujyate / tacca jJAtameva, nAjJAtamapi / atha teSAM liGgAnAM chAdmasthyagamakAnAM guNasthAnAnyadhikRtya maryAdAmAha-' uvasaMta' tti / upazAntavItarAgaM yAvattAvattAni chadmasthatvajJApakaliGgAni jAnIhi, upazAntavItarAgamavApya chadmasthatvajJopakaliGgAni upakSINAni bhavantItyarthaH / tata UvaM mohanIyasattAyA apyabhAvAt / kevalitvagamakAni liGgAni vakSyante / nanu apUrvAdiSu paJcasu guNasthAnakeSu catasro'pi bhASA bhavantIti karmagranthe bhaNitam / tathA ca siddhaM kSINamohasyA'pi mRSAbhASaNam / tacca chadmasthatvAvabodhakaM liGgameva / yadAgamaH-'sattahiM ThANehiM chaumatthaM jANejjA, taM0 pANe aivAittA bhavati musaM vaittA bhavati' ityAdi (sthAnAGge sU0 550) etacca bhavataiva prAg upadarzitameva / kathaM tarhi chadmasthatvajJApakaliGgAni upazAntavItarAgamavApyopakSINAni bhavantIti bhaNanaM samyag , pUrvAparavirodhAditi cet / maivaM, chadmasthajJAnagocarasyaiva mRSAbhASaNasya liGgatvenAbhimatatvAt / tacca dravyato mRSAbhASaNaM kSINamohasya na bhavati, krodhAdijanyatvAt / yadAgamaH- 'savvaM bhaMte ! musAvAyaM paccakkhAmi se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA ve' tyAdi dazavai0 kSINamohasya ca krodhAdayo na bhavantIti tavApi sammatam / evaM kAraNAbhAvena dravyato mRSAbhASaNasyobhAve siddhe siddho bhAvato mRSAbhASaNasyAbhAvaH sutarAmeva syAt / tasya ca mohanIyodayajanyatvAt / tathA ca kSINamohamAtrasya dravyato vA bhAvato vA mRSAbhASaNaM na bhavatyeva, kAraNAbhAvAt / kAraNAbhAve ca kAryAbhyupagame jJAnAdyArAdhanamapi vyarthaM syAt , tadvinApi mokSaprAptisiddheH / tena jainapravacanaprAmANyasiddhyarthaM kAryakAraNavyavasthAbhaGgo na kAryaH / agocarapaNe liMgapaNAnA abhAvathI. liMga te chaghathanA jJAnanA hetune arthaI prayujaI cha. te te jANyuM ja cha, paNa malayu nahi. hive Iha kuNeka uzRMkhala sutra tau mUDhane arthe ja chaI, ima saMkocanAnI bhAvaliMga ja e sAte * mAne che. te mizyA jANivuM. je mATe bhAvaliMge liMgAMtara mAnyuM jeII. pramattapakSamAnI te yatIne paNi cAritra aNujAte pavuiM bhAvahiMsAthI trIjA bhaMgasvAmInA adhikArI mAne jeII. te te sarvathA pramatta sAdhune paNi saMbhave nahiM. ItyAdi aneka dUSaNa upaje che. vatI te mata sarvathA duSTa jANivuM. hive te liMga je chasthapaNAnAM jJApaka tehane guNasthAnaka AsirIne maryAdA kahe che. upazItavItarAga jihAMtAi chadmasthapaNAnAM jaNAvanAra liMga jANiMupazAMtavitarAgane pAmI chadmasthapaNAnAM jJApaka liMga te pache kSINa thAI. te upazAMtamohanIyanI sattAnApaNa abhAvathI. kevalIpaNAnA jJApakaliMga kahIsya. pUche che. apUrvAdika AThamAMthI mAMDI bAramA parvata guNaThANane viSe cyAraI bhASA huM I. evuM karmagraMthane viSe kahyuM che. tivAre te siddhaja thayuM. kSINamehatAI paNi mRSAbhASaNa, te ta ichadmasthapaNAnuM jJApaka ja liMga-prANAtipAtamRSAvAdAdi karavAthI chadmastha jANII ehavuM tuheja kahyuM che. kima ta ichadmasthapaNunA jJApakaliMga te upazAMtavItarAgane pAmI upakSINu huI, ehavuM kahevuM te sAcuM? pUrvAparanA virodhathI, ehavuM je kahe te ma boli, chadmasthajJAnane viSaya ehavuM mRSAbhASaNa tehanija liMgapaNuM mAnyathI. te dravyathI mRSAbhASaNa te kSINamohana na haI. krodhAdike janyapaNuthI. sarva mRSAvAdanuM paphakhavuM. te mRSAvAda krodhathI lobhathI bhayathI hAsathI ityAdika daza0 kSINamohanaI krodhAdikana huI e te tujhanaI pa|i saMmata chaI. Ima kAraNanaI abhAvaI mRSAbhASagunau drazyathI parNi abhAva siddha thate bhAvathI mRSAbhASaNano abhAva te atihi Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI tathAtve ca saMyatAnAM jIvadhAtAdikaM prati kAraNamanAbhogasahakRtaM mohanIyaM kamaiva / mohanIyAbhAve cAnAbhogo vAstavamRSAbhASaNaM pratyakAraNaM sannapi sambhAvanArUDhamRSAbhASaNaM prati kAraNaM bhavatyeva, anAbhogasya ca tathAsvabhAvasyAnubhavasiddhatvAt / tena kSINamohasyA'pi anAbhogahetukaM sambhAvanArUDhaM jIvavirAdhanAvanmRSAbhASaNamapi bhavatyeva / tacca chadmasthajJAnAgocaratvena chadmasthatvAvabodhakaM liGgaM na bhavati, tasya kevalajJAnagamyatvAt / na ca sambhAvanArUDhasya mRSAbhASaNasya mRSAbhASaNatvavyapadezo na bhaviSyatIti zaGkanIyam / sambhAvanArUDhaM mRSAbhASaNamiti bhaNitvApi mRSAbhASaNatvavyapadezo na bhaviSyatIti bhaNatastava ahammaunItyAdivad vadavyAghAtAt / kizca-janAnAmaloke'pi vikalpitalokasyAGgIkAre kalpanAyA iva sambhAvanAyA api prAmANyameva / ata eva kAlazaukarikasya kalpitamahiSavyApAdanaM mahiSavyApAdanatayA bhagavatA zrImahAvIreNa bhaNitamiti pravacane prasiddhiH / tasmAt saMyatAnAM tasyApi dravyato mRSAbhASaNavat karmabandhahetutvAbhAvepi doSatvena sAmyAt mRSAbhASaNamucyata eva / doSatvaM ca snAtakacAritrapratibandhakatvena dravyato mRSAbhASaNasyevAsyA'pi pratItameva / tena dravyato mRSAbhASaNaM sambhAvanArUDhamRSAmASaNaM cetyubhayatrA'pyavizeSeNa mRSAbhASaNatvavyapadezo na doSAvahaH / yathA citrAlikhitanArI itaranArIvadavizeSeNa norItvena vyapadezaviSayaH pravacanapratItaiva, tathAhi 'cittamittiM Na NijjhAe NAriM vA sualaMkiyaM / bhakkharaM piva daTThaNaM didi paDisamAhare' zA ni (rA0 8, 30 2, jAva gha) zra pratiH IILA siddhaja, te bhAvathI mRSAbhASaNane mehanIyanA udayathI janyapaNathI. te vatI kSINameha mAtrane dravyathI athavA bhAvathI mRSAbhASaNa na haIja. kAraNanA abhAvathI, kAraNane abhAve kArya mAnI te jJAnAdikanuM ArAdhana pariNuM vyartha huI. te vinAe mokSaprAptinI siddhithI. teNei jainapravacananI siddhine arthe kArya-kAraNanI maryAdAno bhaMga na kari. tima maryAdApaDyuiM te saMyatIne jIvaghAtAdika pratiI kAraNa te anAbhoge sahita mehanIya karmaja. mehanIyane abhAve te anAbhoga te chatAM mRSAbhASaNa prati akAraNa huM paNi saMbhAvanArUTa je mRSAbhASaNa te pratiM kAraNa huIja. anAbhogane tathA tehavA svabhAvane anubhavasiddhapaNAthI. te mArTi kSINumehanaM pariNuM anAbhogathI upanuM saMbhAvanArUDha jIvavirAdhanAnI pari saMzayavizeSa ja je mRSAbhASaNa te huI, anaI te te chadmasthane jJAnagocara vinA chadmasthapaNAnuM jJApakaliMga na hui. saMbhAvanAI caDhiuM je mRSAbhASaNa tehane mRSAbhASaNapaNAne kathana na huI Ima na zaMkavuM. saMzayArUDha mRSAbhASaNa ehavuM kahInaI paNuiM mRSAbhASaNa ehavuM nAma kahI huI ehavuM kahachatAM tujhanaI "huM maunI' ityAdi paraI bolatAM vyAghAtathI. valI jainanaI AlekanaI viSaI vikalpita lokanA aMgIkArane viSaI vikalpanAnI paraI saMbhAvanAnaI paNuiM prAmANyapaNuM ja. etalAjavatI kAlizaukarikane' kapita mahiSanuM hanana te haNavANija bhagavaMta zrI mahAvIre kahiuM. evI pravacanane viSe prasiddhi che. te mATe saMyatane te mRSAbhASaNane dravyathI mRSAbhASaNanI pari karmabaMdhanA hatapaNAne abhAve parNi anAgajanita je doSapaNi sadazapaNAthI mRSAbhASaNa kahI Ija. doSapaNuM to nAtakacAritrane pratibaMdhakaparNi dravyathI mRSAbhASaNanI pari ehanI parNi prasiddhaja. te vatI dravyathI mRSAbhASaNa ane saMbhAvanArUDha-mRSAbhASaNa e bihuM ThAme nirvizeSe mRSAbhASaNupaNAnuM nAma te doSAvaha nathI. jima citralikhita nArI, anyanArInI pari nArIpaNuiM kahaNane viSaya pravacanane viSe prasiddhaja, te kima " citrabhIrti na jAi. athavA alaMkRta nArI na jaI. kadAcita dIThI te sUryanI paMri dekhIne Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavalityaliGgAni ___ atha chadmasthasaMyatonAmapi nAnAtvAt prakRte parIkSaNIyasya chadmasthasaMyatasya svruupmaah||chumttho puNa kevalikappo appamattasaMjao Neo / so viha saMjamajoge uvautto suttaANAe // 8 // A dAthA-"maratha punaH" "apramattasaMcatoDaji" "jenTi " "toDavI' avatarI parIkSAvasare 'saMyamayoge'-saMyamahetukAyAdivyApAre 'upayukta'-upayogavAn , kayA ? sUtrAjJayAjinavacanAnusAreNa, prazastavyApAre vartamAno yAvaccakSupakSmanipAtamapi yatanayA kurvANa ityarthaH / kriyAzUnyasyoktaprakAreNa parIkSAyA asambhavAt / uktasvarUpavyatiriktasya tu nidrAvikathAdipramAdavatazchamasthatvena saMzayAbhAvAnna tatparijJAnAya liGgApekSeti gAthArthaH // 8 // atha kevalinaH svarUpaparijJAnAya linggaanyaah|| vivarIAI sattavi kevaliNo huMti liMgabhUAI / so kevalIvi kevalajutto ahavittha tadabhimuho // 9 // vyAkhyA-viparItAni-chadmasthalakSaNebhyo vilakSaNAni taniSedharUpANItyarthaH / saptApi mohanIyakSayajanyatvena kAraNavalakSaNyAt kevalino liGgabhUtAni-kevalisvarUpaparijJAnAya cihAnItyarthaH / dRSTiprati pAchI' saMhare." pUrNa ja bahu prasaMgaI. e gAthArtha -hive jima yoga chattaIjima varUpayogyatA I vaghAta bhagavatI-bahaTaka5bhASAdikane viSe vakhANe. tima karmagraMthAdikane viSe bAramA guNaThANu paryata anAbhoga che vatI. saMbhAvanArUDha mRSAbhASaNane mRSAbhASaNa karI vakhANyuM. Ima na mAnaI to asatyabhASA athe bhAvathI varNavI che. te te te mumatIne pahiM kima ghaTe. te vatI sUkSmadaSTi vicArI jevuM. 7 hive chadmasthasaMyatIne pahiM anekapaNAthI e sthala viSe parIkSA karavA gya je chadmastha yatI tehanuM svarUpa kahe haiM chadmastha te kevalisarine apramattayatI jANi, te parNi saMyamayogane viSe upayogavaMta sutrAjJAI. vRrtha -apramattayatI paNi kevalI sarikhe, te pahiM IhAM kuNekane parIkSAvasarane viSe saMyamayogane viSe-saMyamahetu kAyAdivyApArane viSe upayogavata. ceM karI ? jinavacanane anusAre, prazasta vyApAra' viSe vatau cakSaSI pAMpiNine pAtapaNi yAnAI karato. e artha: kriyAza ne te kahe prakAre parIkSA asaMbhavathI, kahiuM je svarUpa tethI bhinane tau nidrA-vikathAdi pramAdavaMtane chadmasthapaNuM saMzayanA abhAvathI. tenA jANavAnuM liMganI apekSA nahI. iti gAthArtha : 8 hiM kevalInA svarUpa jANavAnuM liMga kahe che. viparIta sAte e kevalinAM huI liMgabhUta te kevaliMpa|i kevalajJAne yukta athavA chAM tehane abhimukha. vyAkhyA-viparIta-chadmasthanAM cihathI vilakSaNa te prANAtipAtAdikanAM niSedha rU5 e artha: sAta e mohanIya kSayathI ja paNi kAraNanA vilakSaNapaNuthI, kevalInAM hetubhUta. kevalInAM svarUpanA parijJAnane Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etAnyapyarthAt zrIsthAnAGgoktAni chadmasthalakSaNasambaddhatvAt / tathAhi-' sattahiM ThANehiM kevalI jANejjA, taM0 No pANe aivAittA bhavati, No musaM vaittA bhavati, jAva jahAvAi tahAkArI Avi havai ' tti / vRttiryathA-' etAnyeva viparyastAni kevalitvagamakAni / tatpratipAdanaparaM kevalisUtraM sugama'. miti / dravyatvaM cAmISAM liGgAnAM chadmasthajJAnagocaratvenAnumitijanakatvAdevAvasAtavyam / ayaM bhAvaHyathA chadmasthasaMyato'nAbhogasahakRtamohanIyavazena kadAcit prANAnAmatipAtayitA bhavati, parIkSopayogighAtyajIvAnAM samparkasya tadviSayakAnAbhogasya ca kAdAcitkatvAt / kAraNasya kAdAcitkatvena kAryasyA'pi kAdAcitkatvamityarthaH / yastu chadmasthamAtrasya sArvadiko'nAbhogaH , sa ca sAmAnyato'vyakto'trasAtavyaH / tasya ca kAdAcitkatve sarvajJatvasyA'pi kAdAcitkatvaM prasajyeta, sarvavastuviSayakAnAbhogAbhAvasyaiva kevalajJAnatvAt / tatra chadmasthasaMyatamAtrasya ghAtyajIvaviSakAnAbhogasahakRtaM tAratamyabhAgapyavyakta. mohanIyameva jovaghAtAdikaM prati kAraNaM, tasya ca kAdAcitkatvaM ghAtyajIvaviSayakAnobhogalakSaNasahakArikAraNasya kAdAcitkatvAt / atha parIkSAlakSaNaH sAmyAt antarmuhUrtabhAvikevalajJAnAbhimukhatvAcca kSINamoho'pi kevalIti vicintya kevalino dvaividhyamAha- kevalI vitti / yaH parIkSAhetuliGgayuktaH so'pi kevalI kevalajJAnayuktaH-sarvavastuviSayakasAkSAtkArasaMyuktaH / 'ahavittha' tti / athavA atra etrakAro gmyH| atraiva kevalisvarUpAvabodhakaliGgavicAre / nAnyatra srvjnytvaadivicaare| tadabhimukhaH-kevalajJAnAbhimukhaH antarmuhUrttanotpatsyamAnakevalajJAna ityarthaH / yathA-baddhadevAyudevagatyAbhimukhaM gacchan devatvena vyapadezaviSayaH pravacane pratItaH / kSINamohastvantarmuhUrttana kevalI bhavatyeva / yaduktam cihnae artha. e arthathI ThANuga kahyA. tehaja chadmasthanA lakSaNa saMbaMdhapaNuthI. sAte sthAnakaeN kevalI jANII. te kima-prANAtipAta na karaI mRSAvacana na boliM yAvata jehavuM bele tehavuM pAle. e sUtranI vRtti kahe che- e chadmasthanAM liMgaja viparIta huMtA kevalI paNAnA bedhaka. te kevalI paNAnuM pratipAdaka sUtra subhama chaI. dravyapaNuM e liMgane te chadmasthanI jJAnagocarapaNe karI anumatinA janakapaNAthI ja jANIvuM e bhAva-jima chabasthayatI anAbhoga sahita mohanIyane vaze kinAre ke praNane hiMsaka huI. parIkSAne upayoge je hiMsanIya jIganA saMbaMdhanaI te viSaya A anAbhoganai sivAreka thavApaNuthI. kAraNane kadAcikaparNi kAryanaI paNi kadAcitkapaNuM e artha. anaI chadmasthanaI je sadAe anAbhoga, te te sAmAnyathI avyakta jANivo. te anAgane' e kadAcitakapaNuM thike paNa pINuM kadAyikapaNuM thAI. sarvaviSayI e je anabhiga tehanA abhAvane ja kevaladAnapaNathI. tihAM chadmastha saMyatamAtrane haNavA yogya je jIva te viSayIA anAbhoge sahita taratamapaNAne bhajatuM paNi avyakata mohanIya ja chavadhAtAdika proM kAraNa. te chavadhAtane kadAyikapaNuM te hiMsanIya jIvaviSathIo je anAbhoga te rU5 sahakArI kAraNa tenuM kadAcikapaNAthI. hi parIkSAne lakSaNe sarIkhApaNuthI ane aMtarmuhUrta thanArA je kevalajJAna tehane sanmukhapaNAthI kSINamoha paNi kevalI ehavuM vicArIne kevalInuM dvividhapaNuM kahe che. je parIkSA hetu liMgeyukta te kevalI kevalajJAna yukatasarvavastu viSayIo je sAkSAtkAra teNei sahita athavA bahAM ivara te jANo. etale bahAMja kevalInuM svarUpa tehanA avadhakanA liMganA vicArane viSe, bIje ThekANe nahIM. eTale sarvajJa paNanA vicArane viSe nahIM. te kevalajJAnane sanmukha-aMtarmadUte upajayeM kevala jehane e artha. jima baddhadevAyu devagati sAtamo jAte devarNi kahevAno viSaya pravacanane viSe prasiddha che. kSINamoha tau aMtamuharta kevalI huija. je mATi prazamarati kahiu che. te kahe che. "chadmastha vItarAga te aMtarmadUta kAla thaIne samakAla jJAnAvaraNuM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSINamohasya kathaJcit kevalitvam 'chadmasthavItarAgaH kAlaM so'ntarmuhUrttamatha bhUtvA / yugapadvividhAvaraNAntarAyakarmakSayamavApya // 1 // zAzvatamanantamatizayamanupamamanuttaramatho niravazeSam / sampUrNamapratihataM samprAptaH kevalaM jJAnam ' // 2 // iti prazamaratau ( gA0 267, 268 ) tathA 'bhAvini bhUtavadupacAra' iti nyAyAt pratyAsannabhAviparyAyasya bhUtavadbhaNanaM yuktameva / yathA garbhastho'pyarhan zakreNa bhovAhattayo stutaH / evaM kSINamohamAtrasya chadmasthavItarAgasyA'pi kathaJcitkevalItvavyapadezo na doSAvahaH / kiJca-kevalitvagamakAni saptApi liGgAni mohanIyakSayasamutthAnyeva, ' kevalI hi kSINacAritrAvaraNatvAnniraticArasaMyamatvAdapratiSevitvAnna kadAcidapi prANAnAmatipAtayitA bhavatI 'tivacanAt / tena liGgApekSayo dvayorapi sAmyameva / evaM ca sati yadi kSINamohasya chadmasthavItarAgasya kathaJcitkevalitvaM nAbhyupagamyate, tarhi kSINamohe chadmasthavItarAge saptApi liGgAni vyabhicaranti / tatra hetuSu vidyamAneSu sAdhyasya kevalitvasyAsattvAt / nanu bho! AstAmanyat, paraM kevalino jJAnAdIni paJca anuttarANi bhavanti / yadAgamaH ___kevalissa NaM paMca aNuttarA paM0 taM0 aNuttare NANe 1 aNuttare daMsaNe 2 aNuttare caritte 3 aNuttare tave 4 aNuttare vIrie' 5 tti, zrIsthAnAGge (sU0 410) etAni paJcApi kevalinyeva vartamAnAni kathaM ? kevalitvagamakaliGgatayA noktAnIti cet / ucyate-eteSAM paJcAnAmapi chadmasthajJAnAgocaratvenAnumitijanakatvAbhAvAt na liGgAni bhavitumarhanti, pratyuta kevalajJAnAdiparijJAnArthameva uktaliGgAnAM prajJApanAt / etena saptApi prANAtipAtAdIni chadmasthAnAM rAgadveSajanitAni, teSAM tayoH sattvAt / darzanAvaraNa ane aMtarAya karmane kSaya pAmIne zAzvata nitya AMtararahita atizayavaMta atula sarvotkRSTa akhaMDa saMpUrNa ehavuM kevalajJAna pAme.' thAnArane viSe thayAnI pareja kahayuM che e nyAyathI valI pAse je thAnAra paryAya tevaMtane thayAnI pare kahevuM te yukata ja che. jima garbhastha e bhagavaMta idri bhAva marihatayA 21vya: ata eva cha umattho jAva caunANI gaDa pAhAya/viaTTachaummANamityAdi se che. 4 vivakSAvaze aha tAyamo tattha muNINa tesiM tathA sAsaNabhAve nANamityAdi dIse che. ima kSINamehamAtra chadmastha vI rAga tehane paNi kiNeka prakAre kevalI paNi kahaNa te doSanuM utpAdaka nahi, valI kevalIpaNAnAM gamaka sAte liMga mehanIyakSathI upanAMja. kevalI te kSINucAritrAvaraNa paNAthI te paNi niraticArasaMyamapaNathI te paNi apratiSavipaNAthI kinAre paNi prANAtipAtayitA na haI ehavA vacanathI. teNe karI liMganI apekSArda bahuM sAmyaja. Imeka chatAM je kSINameha je chadmastha vItarAgane kaNeka rUpe kevalI paNuM na mAnI lau kSINamoha vItarAga viSe sAte liMga te vyabhicaraI. tihAM hetuM chaI ne sAdhya je kevalI pAruM tehanA azuchatApaNAthI. pUche che-raho bIju paNi kevalIne pAMca jJAnAdika te anuttara huI utkRSTa jJAna, utkRSTa darzana, utkRSTa caritra, utkRSTa tapa, utkRSTa vIrya e ThANuge e pAMce valinaji viSe vatatA che. te kima kelipaNuM jaNAvavAnA liMgapaNe na kahyAM ? ehavuM kahai chaI te upari kahiI che. te pocanaI pINuM chadmasthajJAnanaI aviSayapaNuM anumati je sAyanuM jJAna tene nIpajAvavApaNAnA abhAvathI. liMga thAvAnaI yogya na haMI. sAtamuM kevalajJAnAdi jaNAvavAnuM aja uktaliMgane prarUpavAthI. eTaleM prANAtipAtAdika te chadmasthane rAgadveSajanita che. tehane teha rAgadeSanA chatApaNAthI. kevalone' rAgadveSathI upana je prANAtipAtAdika tehane niSedha, paNi sarvathA niSedha nahIM. cakSanI pAMpigInA nipAtamAbe janita je asaMkhyaya vAyukAyanI virAdhanAnA tehane li. paNi azakayaparihAro, ehI paranI AzaMkA paNa TAlI. kevaline tehavI virAdhanAne keDI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 vA-taraskRta kevalinastu rAgadveSajanitAnAM teSAM niSedhaH, na punaH sarvathAniSedhaH, cakSuHpakSmanipAtamAtrajanyAyAH asaGkhyeyavAyukAyavirAdhanAyAH kevalino'pyazakyaparihArAditi parAzaGkA'pi praastaa| kevalinastathAbhUtavirAdhanAyAH kApyAgame'nuktatvAt , pratyuta kevalino vAyukAyavirAdhanAyA niSiddhatvAt / yadogamaH - 'chappi a jIvanikAe Novi haNe govi a haNAvijjA' ityAdi zrIAcArAGganiyuktivacanaM prAga ( patrAMka 54 ) upadarzitameva / tathA azakyaparihAro'pi kevalino na bhavati, heyasyaivAbhAvodityane darzayiSyate / kiJca-parakIyarAgadveSayostadabhAvasya ca niratizayachadmasthajJAnA'gocaratvena tathAbhUtachadmasthamAtrAnumitijanakaliGgAnAM vizeSaNatvAsambhavAt / sambhave ca yo rAgadveSavAn sa chadmasthaH , yastu rAgadveSarahitaH sa kevalIti vizeSaNajJAnamAtreNa chadmasthakevalinovivekena samyak nirNaye jAte prANAtipAtAdInAM taniSedharUpANAM ca saptAnAM vizeSyapadAnAM bhaNanamunmattapralApakalpaM sampayeta, prayojanAbhAvAt , dharmopadezAdikriyAmAtrasyApi tathAtvena saptasaGkhyAbhaNanasyAyuktatvAcca / kiJca-aprasiddhavizeSaNadAnena hetUnAM sandigdhasvarUpAsiddhatA'pi / vastutastu rAgadveSaparijJAnArthameva prANAtipAtAdIni liGgAni syuH, mohanIyasattAmantareNa sadbhUtajIvaghAtAderasambhavAdityagre darzayiSyamANatvAt / kiJca -sattAvatirAgadveSavattya-chadmasthatvayoraikyameva, ubhayorapi zabdayoH parasparaM paryAyavAcitvAt / evaM rAgadveSarAhitya-kevalitvayorapi mantavyam / tathA ca sAdhyaviziSTe hetau jJAte sAdhyasyApyavazyaM jJAtatvAt , vizeSaNajJAnamantareNa viziSTajJAnAsambhavAt / nahi vahniviziSTe dhUme jJAte vahnirajJAto bhavati / tathA ca prANAtipAtAdInAmiva Agamane viSe aNakahevApaNuthI. sAhasuM kevalInaI vAyukAyanI virAdhanAnaI parNi niSiddhapaNAthI. e te pUrvei dekhADayuM che. azakaya parihArapaNi kevalInaI na haI. hevanA abhAvathI. ehavuM agali dekhADIspe. valI parasaMbaMdhI rAgadveSa ane tenAM abhAvanaI niratiza je chamastha jJAna tehane agocarapariNuM : karI tehavA je chadmasthamAtrane anumitijanaka je liMga tene vizeSaNapaNunA asaMbhavathI ane jauM saMbhavaI tau je rAgadveSavaMta te chadmastha ane je rAgadveSarahita te kevaliM eha vizeSaNajJAnamAja chadmastha ane kevalIne je samyagurIti nizcaya te thaI hu te prANAtipAta.dika ane tenAM niSedharUpa je sAte pada je vizeSyarUpa tehanuM kahevuM te unmattanA pratApane sarIkhuM saMpaje. prajananA abhAvathI. dharmopadezAdi kriyAmAtrane tima paNi sapta saMkhyAbhaNanane ayukatapaNuthI valI. valI aprasiddha vizeSaNane deve huM te hatane saMdigdha svarUpasiddhapaNuM haI. paramArtha vRtti tau rAgadveSanI parijJAnane atheja prANAtipAtAdika liMga huI mohanIyanI sattA vinA chatAM jIvaghAtAdikanA asaMbhavathI. ehavuM AgaliM dekhADIye te paNAthI. valI sattAvarti je rAgadveSavaMtapaNuM ane chadmasthapaNuM eka ja che. e siMhu zabdane mAhoMmAMhi paryAyavAcIpaNuthIekaja rIti belAgyAtho. Ima rAgadveSarahitapaNuM ane kevalI paNuM tene paNi mAnavuM tima te sAdhyayukata jivAre hetu jA tivAre a paeNja sAdhane jANa paNa thI. vizeSaNajJAna vinA vizeSaNayukta jJAnanA asaMbhavathI. vahniviziSTa dhUma jANe huM vahni te ajANyA ima na huI. tivAre te prANa tipAtAdikanI pare chadhasthapaNuM ane kevalI paNuM te bihune pratyakSapaNAthI sAte liMgane svarUpanI hAni thAI. sAdhII che tenA kapaNAnA abhAvathI. valI rAgadveSane ghAtAdika pratiM kAraNa paNa te tujhane paNi saMmata che. chadmastha saMyatane prANAtipAtAdikane viSe te kAraNutAne teja kahi ApaNAthI. chama karatAM arthathI chadmasthatIne jIvarakSA-satyabhASaNadika te rAgadveSAbhAve utpanna te thauM. je mATe kAryanuM pratipakSapaNuM te kAraNune pratipakSaparNija hui. te te paramate na saMbha, je mArTi ja rAgadveSa satAvatI rahII tau upazAMta guNasthAnatAMI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalitvahiGgavicAraH chadmasthatvakevalitvayorapi pratyakSatvApattyA saptAnAmapi liGgAnAM svarUpahAnireva, anumitijanakatvAbhAvAt / kiJca-rAgadveSayorjIvaghAtAdikaM prati kAraNatA tavApi sammatA, chadmasthasaMyatAnAM prANAtipAtAdau tasyAstvayApyuktatvAt / evaM ca satyarthAt chadmasthasaMyatAnAM jIvarakSA-satyabhASaNAdikaM rAgadveSAbhAvajanyaM sampannam / yataH kAryayoH pratipakSatvaM kAraNayoH pratipakSatvenaiva syAt / tacca paramate na sambhavati / yato yadi rAgadveSau sattAvartinau gRhyate tarhi upazAntaguNasthAnaM yAvat tayoranavarataM sadbhAvena tadabhAvasyA'sambhavAt / yadi coditau tarhi sUkSmasamparAyaguNasthAnaM yAvat tathaivAvasAtavyam / evaM kevalino'pi rAgadveSAbhAvasya jIvaghAtAdihetutve siddha arthAt rAgadveSAveva jIvarakSAdikaM prati hetU bhavataH / tadapi na sambhavati, rAgadveSAbhAvasyAnavarataM sadbhAvAt , rAgadveSasadbhAve ca vItarAgatvahAnezca / evaM chadmasthakevalinorubhayorapi jIvarakSAdikaM kathamapi na siddhyet , kAraNAbhAvAt / tathA ca pravacanamAtrasya bAdhA syAt / yataH pravacane kevalI 'idaM sAvadya'miti prajJApya tatpratiSevitA na bhavati / prajJApayati ca prANAtipAtAdikaM sAvadyameva / ata eva 'savve pANA savve bhUA save jIvA savve sattA na haMtavvA' ityAzupadiSTavAn bhagavAn zrImahAvIraH / tasmAt vinA apavAdaM ghAtyajIvaviSayakAbhogena vidhIyamAno jIvaghAto rAgadveSajanya iti vyapadezaH sarvasammataH / sa ca vinA apavAdaM saMyatAnAM na bhavatyeva, asaMyatatvabhavanabhayahetorAbhogasya pratibandhakatvAt / yattu sAmAnyataH sattodayarUpAvapi rAgadveSau vinA apavAdamanAbhogasahakRtAveva kadAcit dravyato jIvaghAtAdihetU bhavata iti pravacane pratItaM, tattu jIvaghAtasya rAgadveSajanyatvAbhivyaJjakaM na bhavati, tajjIvaviSayakarAgadveSayorabhAvAt / Abhoge ca jAte mithyAduSkRtAdiprAyazcittapratipattezca / te rAgadeSanaI niraMtara sadUbhA tenA abhAvathI. ane je udita mAnaI, tauM sUmasaM5rAya-guNasthAna- tAMI rAgadveSa chate te jIvarakSAdikanA abhAvathI. evuM jANivuM, Ima kevalIne paNi rAgadveSAbhAvanai. chavaghAdine hetuM parNi siddha thaI. arthapatti rAgadveSa ja jIvarakSAdika prati hetu huI te paNi na saMbhavaI, , rAgaSanA abhAvane tehane niraMtara sadabhAvathI. rAgadveSane sadabhAve vItarAganI hAnIthI valI. chama ta chazvAstha ane kevalI e bihu jIvarakSAdika kimeM siddha na haI. kAraNanA abhAvathI. tivAre te pravacanamAtranI bAdhA huI. je mATe pravacanane viSaI kevalI "e sAva evuM kahIne tehane sevanAra na huI' prarUpe paNi prANAtipAtAdika te sAvadha, etalAjavatI sarve prANa-pakriyAdika sarvataH sarverSi aparajIva haNivA. evuM kahete hue bhagavaMta zrI mahAvIra. te mArTi haMtavyajIvaviSayaka je Abhoga teNi sahita je tadviSayIA rAgadeSa teNe napajAvIte je jIvadhAta te rAgadveSajanya. eho bela te sarvane saMmata che. te te apavAdavinA saMyatIne na huI ja, asaMyatapaNuM thAvAnuM je bhaya, tehane hetu je Abhoga, tene pratibaMdhakapaNAthI. je te sAmAnyathI sattA ane udayarUpa paNi rAgadveSa te vinApavAda anAbhogaI sahakataja kivAraki dravyathI chavaghAtanA hetu huI. ehavuM pravacananaI viSaI prasiddha chaI. te to jIvaghAtane rAgadveSe janyapaNAnuM jJApaka na huI, te jIvaviSayIA rAgadveSanA abhAvathI. ane Aga thaI huM mithyAdakatAdi prAyazcittanI pratiSattithI. valI kevalI taka kSINa rAgadveSa ane anAbhoga jehane ehave huM kiMma drazyathI chavaghAtAdikane viSe pravartAi? kAraNanA abhAvathI. evuM vicAravuM. hi kaNeka u khala dravyathI chavaghAtAdike te dUSaNa nahIM. kevalIne chavadhAta dravyathI. te paNi duSaNa. e vacana ja dUSaNarUpa ityAdika umattanI pare kahe che. te te bahu lAbha a9padeSa tata Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaza-zatakavRttI kevalI tu kSINarAgadveSAnAbhogaH kathaM dravyato'pi jIvaghAtAdiSu pravartate ? kAraNAbhAvAditi paryAlocyam / kica-chadmasthasaMyaMtAnAM yo yajjIvAdiviSayakAbhogo vinA apavAda jIvarakSAdihetuH tasyaiva novaghAtahetutvena pariNato kevalino jIvarakSAdikaM kathamapi na bhavet , tatkAraNasya vaiparItyena pariNamanAt / ata eva ___'aggiiM uNhu hoi jagu vAiM sIalu timha / jo puNa aggiiM sIyalA tasu uNhattaNu kimha // 1 / / ityapabhraMzyAm / tathA anyatrA'pi-'amRtaM yasya viSAyati tasya cikitsA kathaM kriyate ? ' ityaadi| kiJca-sattodayavartitvamAtreNa vyaktyA nirviSayakovapi rAgadveSau yadi jIvaghotAdikaM prati rAgadveSajanyo'yaM jIvaghAta iti vyavahArahetutvena hetU bhavatastahi jJAnAdyArAdhanakriyAmAnaM prati to kAraNatvena vaktavyau syAtAm / evaM jJAnAdInAmapi jIvaghAtAdikaM prati kAraNatvaM prasajyeta, teSAmapi sattodayavartitvena vidyamAnatvAt , tasmAt tathAbhaNanamajJAnamUlakameva / nanu bho ! AstAmanyat , paraM 'jIveNaM bhaMte ! sayA samiaM eai' ityAdibhagavatIvacanena svalpayApyejanAdikriyayA ArambhAdayo'bhihitAH / asti ca kevalino'pyejanAdikriyA, atastasyA'pi jIvavirAdhanA bhavatyevetyasmAkaM matiriti cet / maivaM, iha ArambhAdizabdestaddhetUnAM yogAnAmevAbhidhAnAt / etaccAne granthasammatyA vyaktIkariSyate / anyathA ' tattha NaM je te appamattasaMjayA te NaM No AyAraMbhA No parAraMbhA No tadubhayAraMbhA aNAraMbhA' ityAdibhagapatIvacanenaiva AstAM kevalI, apramattasaMyatamAtrasyArambhAdyabhAvAbhyupagame parasya mahati saGkaTe patanaM syAt , parasparaM virodhena kAndizIkatvAt / tasmAdiha niSedhasUtre aarmbhshbdo'shubhyogjnyjiivghaataabhimukI vyApAdananuM saMbhArivuM, jANi huM te-prAyazcitanuM pakijavuM ityAdika aneka dUSaNa upaje che. vatI upekSita karavuM. valI chadmasthatIne je cha mAdikaviSayaka Aga, te vinA pavAda jIvarakSa dikanuM hetu ane tene vadhatahetu pariNamate kevalIne jIvarakSAdika kime na huI. tenA kAraNe viparIta paNe pariNamavAthI. e lAjavatI "agni ubhu huI jagata ane vAuda zItala tima paNi je agni sItala tehane usNa paNuM kima huI ?' e apabhrazIbhASAmaLe chaI. amRta jehane viSanI pare Acare tene digasa sI rIti kAje.' ityAdi vicArivuM. valI sattA ane udayatti paNAmAtra vyakti nirviSayaka paNi rAgadveSa jauM chavadhAtAdika prati rAgadveSe janya e chavaghAta ehavuM vyavahArahetu paNi hetu huI. to nAnAlArAdhana kriyA mAtra prati te rAgadveSa kAraNa paNi kahevA yogya hui. Ima jIvaghAtAdika prate jJAnAdikane paNi kAraNapaNuM huI. tehane paNi sattA ane udayavarti parNi karI vidyamAnapaNathI. te mATi tima kahevuM te ajJAna mUlakaja jANivuM. pUche che-rahe bIjI. paNi "jIva bhagavaMta ! hAle ' ityAdi bhagavatIne vacane'' apaI ejanAdikriyAI AraMbhAdika kahyA, ane kevalIne paNi ejanAdikriyA che, e kAraNuvatI tehane paNi che virAdhanA huIja. ehanI ahArI che mati, ehavuM ja kahiye tima ma bole, chatAM AraMbhAdizadaI AraMbhAdikahetu te yoga, tehanA abhidhAnathI, etare AsiM graMthasamati vyakta karI sthaI, Ima na mAnII te tihAM je apramattayatI te AtmAraMbhI nahIM. paraMbhI nahi, te biDunA AraMbhI nahIM, tala ? anAraMbhIka ' ityAdi bhagavatIne vacanathI. raha6 kevalI, apramattasaMyatamA AraMbhAdikano abhAva mAnaveM, parata mahAsaMkaTana' viSe paDavuM thAI. mAhomAhiM viro karI sabhItapaNAthI, te mATi e niSedhasUtre AraMbhazabda te azubha ge janya je vaghAta, tehane kahanAra, tihAM azubhapaNuM paNi yoganuM, kevala kayukata Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArambhAvidhyArtha-vimarza dhaaykH| tatrAzubhatvamapi yogAnAM na kevalaM phalopahitayogyatayA jIvaghAtahetutvamAtreNa upazAntaguNasthAnaM yAvat apramattasaMyatAnAM kadAcitsadbhUtajIvaghAtahetutvena anArambhakatvapratipAdakAnantaroktAgamavacanasya baadhaapteH| tasmAt pramattayogAnAmazubhatvaM phalopahitayogyatayA ghAtyajIvaviSayakAbhogapUrvakajIvaghAtahetutvenAvasAtavyam / atra phalopahitayogyatayeti padaM kevaliyogAnAmazubhatvanivAraNArthameva, teSAM svarUpayogyatayaivoktaprakAreNa jIvaghAtahetutvAt / na punaH phalopahitayogyatayA, kAraNAnAmabhAvAdityanantaraM vakSyate / uktaprakAro'pi kevalinaH sarvajJatvenAnAbhogasyAtyantAsattvAt / pramattayogAnAmazubhatvamityAdyarthAbhivyaJjakaM tu pramattayogAnAM phalavat zubhatvAzubhatvAbhyAM dvaividhyAbhidhAyakamAgamavacanameva / tathAhi-tattha NaM je te pamattasaMjayA te NaM suhaM jogaM paDucca No AyAraMbhA jAva ANAraMbhA, asuhaM jogaM paDucca AyAraMbhAvi jAva No aNAraMbhA ityAdi ' bhaga0 za. 1. u0 1 atrApi pramattasaMyatAnAM sAmAnyataH pramattatAsiddhyarthaM tadIyayogAnAM svarUpayogyatayA AbhogapUrvakajovaghAtahetutvaM vaktavyam / kAdAcitkAzubhayogajanyArambhakatvasidbhyarthaM cAbhogo'pi ghAtyajIvaviSayakatvena vyakto vktvyH| tadvata eva kasyacit pramattasya sumaGgalasAdhorivApavAdapratiSevaNAvasthAM prAptasyAtmAdyArambhakatvAt / saMyatatvaM ca tasya tadAnImapavAdapadopAdhikaviratipariNAmasyAnapAyAt / na caivamapramattasaMyatasya sambhavati, tasyApavAdapadAdhikAritvAbhAvenAbhogapUrvakajIvaghAtahetUnAM yogAnAmabhAvAta / yastvapavAdapadapratiSevaNArAhilyAvasthAyAmapi apramattAnAmiva sadbhutajovaghAta: sa cAnAbhogajanya eva, tadAnImanAbhogasyApi tasya vidyamAnatvAta / ata evApramattAnAmiva pramattAnAmapi yogAnAM zubhatvena nAtmAdyArambhakatvamiti / nanu bhoH ! svarUpayogyatA-phalopahitayogyatayoH ko bheda ? - yogyatAi jIvaghAta hetupaNAmA nahIM. upazAMtaguNasthAnakatA apramattasaMyatane kadAcita saddabhUta dhAtahetu pani anAra pArnu pratipAdane sanatarAta bhAgamavayanatI 'AyAraMbhA' ityAdi tene bAnI ApattithI. te mATi pramattayogane azubhapaNuM te phalohita gyatAI hananIya jIvaviSaIe je AbhogapUrvaka jIvaghAta, tehane hetupaNuI jANavuM. IhAM phalepahitagyatA ehavuM pada, * te kevalInA yoganaI azubhapaNuM vAravAnaI. te kevalIyeganaI svarUpa-gyatAIja kahe prakAre chavaghAta pratiM hatupaNAthI. paNi phalohitagyatAI nahIM. kAraNa abhAvathI. e hivaDAja kahIsvai, kahiuM te prakAra paNi kevalInai sarvajJa paNe karI anAganuM atyaMta achatApaNuthI, pramattayoganaI azubhapaNuM ityAdika arthanuM abhivyaMjakapaNu tava pramattayoganaI phalavaMta zubha ane azubha parNi karI dvividha paNAnuM kahenAra siddhAMtavacana ja. te kima? tihAM je te pramattayatI te zubhayoga udezI AtmAraMbhI nahiM, yAvata anAraMbhI azubhayoga uddezI AtmAraMbhI paNi, yAvata anAraMbhI nahiM ati bhaga. za. 1 u. 11. IhAM paNi pramatta saMyatane sAmAnyathI pramattapaNAnI siddhine arthe tenA yogane varUpagyatAI AbhogapUrvaka jIvaghAtanuM hatapaNuM kahevuM. kadAcita huI evo je azubhayoga, teNe janya je AraMbhakapaNuM, tehanI siddhine athe, Abhoga paNi haMtavya jIvaviSayIo te paNuM karI vyakta kahevo. taddata je kAIka pramattane sumaMgalasAdhunI pare apavAdapada prativaNAnI avasthAne prApta ehavAne AtmAdikanA AraMbhakapaNAthI, saMyatapaNuM te tehane tivAre apavAdapade yukta je virati pariNAma, tehanA aNujAvApaNuthI. ima apramattasaMyatane na saMma, tehane' apavAdapadanA adhikAripaNAne abhAve, AbhogapUrvaka je jIvaghAta tehanA yoganAM abhAvathI, ane je apavAda5da pratisevanAnI rahitapaNAnI avasthAne viSe paNa pramattanI pure cha je chavadhAta. te Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakAtI iti veda / ucyate-yasya yadantargatatvena vivakSitakArya prati kAraNatA, tasya tadantargatatvenaiva phalavattayA phalopahitayogyatA / anyathA tu svarUpayogyataiva, satyapi tasya kAraNatve taditarasakalakAraNarAhityena viva. kSitakAryAjanakatvAt / paraM svarUpayogyatA ekasminnapi kAraNe sajAtIyavijAtIyAnekazubhAzubhakAryANAM nAnAprakArAH AdhArAdheyabhAvasambandhena (sahajAtAH ) kAraNasamAnakAlInAH / phalopahitayogyatAstu svarUpayogyatAjanitA api kAdAcitkya eva, taditarasakalakAraNasAmagryAH kAdAcitkatvAt / yacca kAdAcitkatvaM, tat keSAzcit kAraNAnAM kadAcidapi na bhavatyeva / tena phalopahitayogyatAH keSAzcitkAraNAnAM sambhavanyo'pi. kAdAcitkya eva mntvyaaH| ata eva kevalino yogAH azubhakAryamAnaM prati sarvakAlaM svarUpayogyatAmAja eva bhavanti / na punaH kadAcidapi phalopahitayogyatAbhAjo'pi, azubhakAryamAtrasya kAraNAnAM jJAnAvaraNIyodighAtikarmaNAmabhAvena taditarasakalakAraNasAhityAbhAvAt / zubhakAryANAM tu yathAsambhavaM kadAcitphalopahitA yogyatA'pi syAt ghAtikarmA bhAvasyApi kAraNatvena tathaiva kadAcit (kAlAdi) taditarasakalakAraNasAhityasya sambhavAditi na kazcidvirodhaH / nanu bhoH ! gaMgAe NAvio NaMdo.' ityAdivyatikaropalakSitaH zrIAvazyakaniyuktikAroko dharmarucinAmAnagAro vinA apavAda nAvikAdipaJcendriyaMjIvavyApAdakaH kathaM saMyata ? iti cet / maivaM, apavAdasvarUpasya samyagaparijJAnena mRSAbhASitvAt / yato'pavAdastAvatsAvadyatvena pratiSiddhasya sAlambanapratiSevaNArhaH / tatrAlambanaM tAvad dvaidhA-puSTAlambanamaH puSTAlambanaM ca / tatra puSTAlambanenApavAdapratiSevaNaM hi (tAvat ) zaktyabhAvahetukajJAnAdihAneH pratibandhaka anAbhoge janyaja, tivAre anAbhoga te paNuiM tehane vidyamAnapaNathI. etalAjavatI apramattanI pari pramattanA paNi yogane zubhapaNi karI AtmAraMbhakapaNuM nathI. pUche chaM-svarUpayegyatA ane phalohita-gyatA e biM maLe che bheda? ehavuM bole te upasiM kahiI che. jene madaye pahutA paNi karI isita kAryaprati kAraNupaNAI tehane tanmadhyagatapaNi ja phalavaMtapaNe phalohita-gyatA, ima nahiM tihAM svarUpa-yogyatA ja. chate pariNuM tehane kAraNupaNi te kAraNathI bIjA sakalakAraNane rahitapaNi karI vAMchitakAryanA ajanakapaNAthI. paNi svarUpe kAraNutA te eke paNuiM kAraNa viSaI sajAtIya ane vijAtIya je aneka zubhAzubhakArya tehane nAnAprakArarUpa dhArAdheyabhAvasaMbaMdhe kAraNu sAthe ekAkAlebhava. phale patiyogyatA tau svarUpa-gyatAI janita paNi kinAre ki thaI ja. tethI anya kalakAraNa sahitapaNAne kAdAcipaNathI. anaI je kadAcika te ketalAeka kAraNaseM kiMvArekiM na huI parNi. te vatI phalopahitayogyatA te ketala eka kAraNane saMbhavatI paNuM kinAre ki upanIu ja mAnavI. etalAjavatI kevalIne coga te azubhakArya mAtra prati svarUpa yogyatAnA bhajanArAja huI. paNi kinAre phalayuktayegyatA bhajanAra na huI, azubhakAryamAtranAM kAraNe je jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karma, tehane abhAveM. te vinA sakalakAraNasahitapaNAnA abhAvathI. zubhakAryanI tau yathAsaMbha kinAreki phalayuktayegyatA paNi huI ghAtikarmanA abhAvane paNi kAraNuparNi karI kinArekiM te vinA sakalakAraNasahitapaNAnA saMbhavathI. evatI kie vidhi nahIM. ' pUche che-' gaMgAI nAvika naMda', ityAdi saMbaMdhaI lakhAvyo zrIAvazyaka niyuktikAre heo dharmaracI nAme anagAra, te apavAda vinA nAvikAdipaMcediyano vyApAdaka kima saMyata huI? ehavuM ma. oli. apavAdapadanA svarUpane samyam aNuparijJAnaM karI mRSAbhASipaNAthI. je mATe apavAda tau mAvAmaNi niyAne sAlaMbana sevavAyegya, tihAM AlaMbana be prakAre puSTa AlaMbana ane apuSTa AlaMbana Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rino vavavAghamAra-vimara kim ? iti paryAlocanayaiva bhavati / yathA vimalavAhanarAjavyApAdanaM sumaGgalasAdhoH / apuSTAlambanena ca zaktisadbhAve'pi aho ! ayaM pApAtmA duSTo mudhaiva mamopasargakArItibuddha yaivApavAdapratiSevaNam / yathA nAvikAdivyApAdanaM dharmaruceriti / sUkSmadRzA paryAlocanAyAM tu nAvikasiMhayoApAdanaM puSTAlambanenaiva, tatkRtopasargasya jJAnAdihAnihetutvAt / tena kvacit puSTAlambanaM kacidapuSTAlambanaM ca / na punaH tannirAlambanaM, yenApavAdAbhAvaH syAt / tatrAlambanasyApuSTatvaM dharmaruce nAdihAnipratibandhakazaktisadbhAvenaivAvasAtavyam / paramapuSTAlambanapratiSeviNastathAbhUto jIvaghAtaH saMyamapariNAmAnapAyahetutvena sajvalanakaSAyajanyo'pyaprazastakaSAyajanyo mantavyaH / aprazastakaSAyastu sAdhUnAmanucita eva / ata eva tadvyaJjakamAgamavacanaM yathA-- ___ 'kiM itto kaTutaraM jaM mUDho khANugaMmi apphiddio| khANussa tassa rUsai na appaNo duppauttassa' // 1 // tti A0 ni0 vacanaM dharmarucimanagAramuddizyaivoktam / anyathA evaMvidhavacanAnupapattiH prasajyeta / evaM samyagavicArai kriyamANe chadmasthasaMyatAnAM jIvaghAto vyavahArato na rAgadveSajanyo, na vA kevalinastadabhAvajanyaH, kaSAyAbhAvasya jIvaghAtaM pratyakAraNatvAditi siddham / kiJca-kevalino rAgadveSAbhAve'pyazakyaparihAreNa yadi chadmasthatvajJApakaliGgAni bhaveyuH, tahi jIvaghAtAdikamadhikRtya chadmasthakevalinostolye'pi chadmasthasaMyatAnAmazakyaparihAro ghAtyajIvaviSayakAnAbhogajanyaH / Abhogastu teSAmazakyaparihArasya pratibandhakatvena jIvarakSAdihetuH / kevalinastu ghAtyajIvaviSayaka Abhoga evAzakyaparihAranizcayadvArA jIvaghAtAdihetuH, zeSAzeSavastUnAmivAzakyaparihArasyA'pyavazyabhAvitvena parijJAnAditi vizeSaH / sa ca tiha puSTa AlaMbane apavAdanuM sevavuM, so zaktino abhAva tagnimittaka je jJAnAdikanI hAni tehanuM pratibaMdhaka suM? evI vicAraNAI huI! jima vimalavAhanarAjAnuM hanana sumaMgala sAdhune. apuSTa laMba ta zakti chate paNi jJAnAdihAnine abhAve parNi ahe! e pAparU5 duSTa mithyAja mujhane upasaga kartA e buddhija apavAdanuM sevavuM. jima nAvikAdikanuM havuM dharmaracIne. sUmabuddhi paryAlacanAI tala nAvika ane siMhane hiNavuM te puSTAlaMbane. tehanA karyA upasargane jJAnAdihAninA hetu paNAthI, te vatI kihAMeka puSTAlaMbana kihAMeka apuSThalaMbana, paNi te nirAlaMbana nahI jeNi apavAdane abhAva huI. tihAM AlaMbanane apuSTapaNuM te dharmacine jJAnAdikanI hAninI pratibaMdhaka je zakita tehane sabhAveja jANivuM. paNi apuSTaAlaMbana sevanArane tehavAI je jIvaghAta saMyama-pariNAmanaI aNajAvAnaI hetuM parNi karI saMjavalana kaSAyeM Upane paNi aprazasta kaSAye upane mAni. akazarata kaSAya te sAdhuneI ayukta ja che. etalAja vatI tene jaNAvanAruM che. aprazasta-kaSAyanuM AgamanuM vacana jima "ryuM ethI kacchatara je mUDha sthabhAI AkalyA hatA taMbhanaI' rIsa karaI, paNa pitAnA asAvadhAnapaNanaI nahI ' e vacana te dharmaruci anagAra udezInaI ja kahiuM. bIjad prakAraI ehavA vacananI ayukatatA thAI, Ima samya vicAra karataI. chadmasthasaMyatanaI chavaghAta te vyavahArathI rAgadveSajanya nahIM. anaI kevalInaI paNi kaSAyane abhAve janya Ima nahIM. kaSAyanA abhAvanaI jIvaghAta prataI akAraNapaNathI. ehavuM siddha thayuM. valI kevalIne rAgadveSane abhAve parNi azakaya5rIvAre karI jau chadmasthapaNAnAM jJApaka je liMga te huI, tau jIvaghAta uddezIne chadrazya ane kevalIne, sarikhAI paNa chadmathasaMyatane azakyaparihAra te haMtavyajIvaviSaIe je anAbhoga teNe janya. Abhaga te tehane azakayaparihArane pratibaMdhaka parNi karI jIvarakSAnuM hatuM. kevalIne te - vAtya jIvaviSao Abhaga tehaja azakyaparihArano nizcaya te vicAle karI chavaghAtAdikanuM hatuM. thAkatAM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttau / kevalyapekSayA chadmasthasaMyatAnAM sArvajanInapratItiviSayazobhanasvAbhivyajaka eva / tema latparihArArtha kevalina iva chadmasthasaMyatamAtrasyA'pyAbhogajanyaM jIvaghAtAdikamabhyupagantavyaM, parihattavyaM vA chadmasthasaMyatAnAmiva kevalino'nIti pratibandInadI dustarA / taduttaraNopAyazca jinavacanasamyakaparyAlocanAnAvA''yattaH samIhitanagarAvAptihetuH / samyakaparyAlocabA tAbadeba-AbhogAnAbhogapaTitatvena pratipakSabhUtasAmagrIdvayajanyamekaM kArya jIvaghAtAdilakSaNaM na kasyApi sammatram , 'nAnyakAraNakAraNa 'mitivacanAt / hiMsAdilakSaNayA narakagamanasAmagrathA ca svargaprAptiprasaktaH / jIvarakSA ca mokSakAraNatvena kevalinApyabhihitA / sA ca chadmasthasaMyatAnAmiva kevalino'pyAbhogajanyA / Abhogazca kevalinastu sArvadika eva / tena kevalino jIvarakSAdikamapi tathaivAbhyupagantavyaM, 'kAraNAnurUpaM kArya'miti vacanAt / yaccoktaM-kevalino'zakyaparihAreNa jIvaghAtAdikaM,, tadapyasaGgataM, avazyabhAvitvaparikSAnaparijihIrSayorvirodhAdityapre darzayiSyamANatvAt / AbhogAnAbhogayozca krameNa jIvarakSAjIvaghAtahetutvaM kevalinaivoktam / tathAhi 'jo. jIvevi viANei ajIve vi viaannei| jIvAjIve viANato so hu NAhIi saMjamaM // 1 // tathA, jo jIvevi Na yANei ajIvevi Na yANai / jIvAjIve ayANato kaha so NAhIi saMjamaM ?' // 1 // tti dazavai0 ( a0 4, gA0 12, 13.) na punaH kevalI jIghAjIvAdIn jAnAnopyasaMyamameva jAnAtIti kvApi vivekenAbhihitam / tasmAt chadmasthAnAM saptApi liGgAni rAgadveSajanitAni, kevalinastu na rAgadveSajanitAnIti niSedhasUtrAbhiprAyakalpanaM-pravacanAnabhijJatvAbhivyajaka- . je samastavastu, tehanI pare TAlyA na Tale je parihAra, tehane parNi avasthaMbhAvI paNi pariNAnathI e vizeSa. te tau kevalInI apekSAI chadmastha saMyatane sarvajananI pratItiviSayanA zobhanapaNAnuM jJApakaja. te vatI ne deSaparihArane arthe chadmasthasaMyatamAtrane paNi jANa paNi janya jIvaghAtAdika mAnavuM athavA pariharavuM, chadmasthasaMyatanI pari kevaline paNi jANIne jIvAtAdika. e pratibadI je eka varatuM mAnate avazya bhAna yA4 te 35 me nahI te dustara 74. te nadI utaravAne upAya to zrIjinavacanarUpa je nAva tehane Ayatta, vAMchita nagaranuM prApti hetu, bhalI vicAraNA tau Ima, jANapaNuM ane ajANapaNuM e beMyukata parNi mAhemAMhi vidhibhUta je biM sAmagrI teNe U5nuM eka chavaghAtAdika kArya te keIne saMmata nahIM. anyanuM kAraNa teja kAraNa evuM vastu na huI, hiMsAdirUpa je narakagamananI sAmagrI teNI' svarga pAmavAne prasaMga haIvatI, jIvarakSA te mekSa kAraNupaNi kevalIIja kahI. te te chadmasthasaMyatInIpare kevalIne paNuiM Abhege utpana. Abhaga te kevalIne sadAja huI te vatI. kevalIne jIvarakSAdika te Agajanya sadAe mAnavuM. kAraNane sarIkhuM kArya daI se kyanayA. ane je kahiuM kevalI'ne azakayaparihAdike chaghAta huI, te paNi ayukta, avayaMbhAvipaNAnuM jJAna ane pariharavAnI icchA e khine virodhathI Agali dekhADiye te paNAthI, abhegane ane anAbhogane jIvarakSA ane luchavaghAtanuM hetupaNuM kevalIja kahi8. te kima artha te bihugAthAne pragaTaja che. paNa kevalI javAbavAdiprateM jAte e asaMyamaja jANi, ehavuM kihAMe viveke kahyuM nathI. te mATe chadmasthanaI sAte liMga te rAgadveSaI janita, ane kevalIne te rAgadveSa janita nahIM, e niSedhasatra je tehanA abhiprAyanuM kalpanA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino jIvavadhAdyabhAva-vimarzaH mevAvasAtavyam / anyathA chadmasthatvajJApakaliGgAnAM madhye paJcamasthAne pUjAsatkArAdisadbhAve chadmasthasaMyatAnAM yathA rAgadveSajanyaM harSakAritvaM, na tathA kevalinaH , kintu rAgadveSAbhAvajanyaM vaktavyaM syAt / tathA saptame sthAne chadmastho rAgadveSAbhyAM yathAvAdI tathAkartA na bhavati / kevalI tu sagadveSAbhAvena yathAvAdI tathAkartA na bhavatIti bhaNatA arthAt kevalI tu rAgadveSAbhyAM yathAvAdI tathAkartA bhavatIti bhaNitam / evaM ca asaGgatakalpanaM kIdRzasya pravacanAbhijJasya yuktamiti paryAlocyam / atha chadmastho rAgadveSavazena kadAcidyathAvAdI tathAkartA na bhavati, kevalI tu rAgadveSobhAvena yathAvAdI tathAkartA bhavatItyasmAkaM matiriti cet / satyaM, iSTApatteH / paraM tathAbhUto'pi kevalI kiM sarvakAlaM kadAcidvA ? / / Aye, anavadyAni SaDapi sthAnAni sarvakAlaM tathAbhUtAnyeva bhavantu / tathA ca rAgadveSamantareNA'pi kevalinaH kadAcidavazyabhAvitvena jIvaghAtAdikaM bhavatIti paroktaM vacanaM dattAbhajalyeva sampannam / dvitIye arthAt kevalI kadAcidyathAvAdI tathAkArI na bhavatItyatra nidAnamananyasatyA chanmasthasaMyatAcA mitra kevalino'pi rAgadveSAveva, tulyakArye kAraNavaiSamyAsambhavAt / tasmAnijamatikalpanamakiJcitkarameveti tAtparyam / nanu bhoH ! sarvatrApItthameveti na brUmaH, kinvAgamAnAvAdhayA / paJcamaM sthAnaM tu lobhAbinAbhAvi harSakAritvamiti kevalino virodhenAgamabAdhitamiti / evaM saptamasthAnasapi-. . - 'jiarAgadosamohA sabaSNU tiasaNAhakayapUA / accaMtasaJcavayaNA sivagaigamaNA jayatuM jiNA' ||shaa iti sthAnAGgavRttyA AgamavAdhitameva / tenaitavayaM vihAyAnyatra yathoktamavasAtavyamiti te pravacananA ajANapaNAnuM jaNAvanAraja jANavuM. Ima ma mAnI. to chadmasthapaNunuM jJApaka je liga te maLe pAMcamuM sthAnake pUjasakArAdika chatuM chadmasthatIne jima rAga UpanuM harSakArIpaNuM tima kevalInaI nahIM. te syu, rAgadveSane abhAvaI janya, evuM kahevuM huI, valI sAtamuM sthAnakaMI chadmasthane rAga yathAvAdI-jehavuM* bele tevuM karanAra na huI, ane kevalI tau rAgadveSane abhAve jehavuM bela tehavuM kare nahIM evuM kahete paramArthathI kevalI rAgadveSa jehavuM bele tehavuM pAle ehavuM kahiuM. Ima e bhagatapana vA prayatanA salaguna ta, ma vayArapu. . - hi chadmastha te rAgadveSane vaze kinAreddhi yathAvAdI tima karanAra ne huI, kevalI te rAgadveSane abhAva jehavuM che tevuM karaI, ehavI ahArI mati, ehavuM ja kahiye, tau satya vAMchitanI prAptithI, paNi to A kavalI yu sarvadA ki kivAki? prathama pakSe, bIjA e, sthAnaka paNi niravadya sarvakAla tehavAMja . tivAre te rAgadveSa vinA kevalInaI kivAreka avayaMbhAvi paNi chapaghAtAdika huI, ehavuM paranuM kahi vacana te hArthi pANI dIdhuM evuM thayuM ke bIjA pakSaI te kevalI kivArekiM jehavuM bele tehavuM na kare. Ihi kAraNa te bIjI gati nahIM teNuiM karI chadmasthatInI pare kevalIne pariNuM rAgadveSa ja, sarIkhuM kAryo kAranA vibhinana paNAnA asaMbhavathI, te mATe A5matinuM 'vikalapane te akiMcikaraja, e paramArtha, pUche che sarvatra pariNuM Imaja nathI kahetA. te myuM ! Agamane anAbAdhAI. pAMcamuM sthAnaka te lobhakinA aNuyA" ehavuM je harSakArIpaNuM te kevalInaM virAdhe karI AgamabAdhita che. ima sAtamuM sthAnaka paMDyuiM "chatyA ! rAgadveSameha jevuiM, sarvajJa, idri karI che pUjA jehanI, atyaMta che sAcana jehanuM, zivagatine viSe gamana jehane ehavA jina sarvotkarSa vitta e ThANAMga vRtti rUpa bAga bAdhitaja. te vatI e biM-pAMcamuM ane sAtamuM sthAnaka mukInaI bIje ThekANe kahiuM te Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI cet / satya, tarhi kevalino jIvaghAtAdikaM kathamapi na siddhayet / 'kevalI No imaM sAvajjaMti panavettA paDisevittA havai, jahAvAI tahAkArI Avi havai ' ityAdyAgamena bAdhitatvAt / dravyato'pi jIvaghAtAdeH sAvadyatvaM ca tadviSayakapratyAkhyAnAnupapattyA nizcayataH karmabandhahetutvAbhAve'pi vyavahArataH prAyazcittapratipattyanupapattyA ca pratItameva / kizca-kevalino rAgadveSAbhAve'pyavazyabhAvitvena prANAtipAtAdIni saptApi sthAnAni bhavantIti vacanaM kevalI yathAvAdI tathAkartA bhavatIti bhaNatA bhavataivonmattapralApakalpamudghoSitam , ekAntasatyavAdinaH kRtapratijJAbhaGgasyAtyantAsattvAt / tasmAd yaTTIkAkAreNa chadmasthatvajJApakaliGgeSu kadAciditi vizeSaNamupAttaM tatsaptAnAmapi liGgAnAM svarUpAsiddhinivAraNArtham / yacca kevalitvajJApakaliGgeSu kadAcidapi ' itizabdadvayAtmakaM viziSTaM vizeSaNaM tat chadmasthasAdhau vyabhicAravAraNArthameva / ___ ayaM bhAvaH-vipratipannaH sAdhuzchadmastho jIvaghAtakatvAt anRtabhASakatvAdityAdiprayogeSu prANAtipAtAdIni saptApi liGgAni chadmasthasAdhau na bhavanti, sarvakAlamanavarataM jIvaghAtAdau pravartamAnasya saMyatasyAsaMyatasya vA asambhavAt / vyAdhAderapi siddhe prayojane bhojanAderiva tato nivRtteradhyakSasiddhatvAt / tena sAmAnyataH proNAtipAtAdikaM chadmasthasAdhau nAstyeveti svarUpAsiddhiH / tannivAraNaM ca kadAciditi vizeSaNena sampannam / tathA kevalitvajJApakaliGgAni chadmasthasAdhau vyabhicaranti, kadAcitprANAtipAtAdyabhAvAvasthAyAM hetuSu vidyamAneSu kevalitvAbhAvAt , kadAcijjIvaghAtAdiniSedhasyobhayavAdisammatatvAt / tannivAraNArtha kadAcidapIti viziSTaM vizeSaNam / tena viziSTavizeSaNaviziSTAni liGgAni chadmasthasAdhI jANavuM. ehavuM je kahiya te satya, tau te kevalIne chavadhAtadika kime siha na thAI. kevalI e sAvA ehavuM kahiM pratiseve nahIM'. jehavuM che. tehavuM pAle ityAdika AmaI bAdhitapaNAthI. dravyathI e chavadhAtAdikane sAvadyapaNuM te paccakkhANunI anyathA ayukatatA thAI hatI. nizcayathI karma baMdhahetapaNAne abhA paNi vyavahArathI prAyacittanuM paDivajavuM tehanI ayuktatA valI prasihaja, aeva maMDUkI vyApAdaka sAdhune vAraMvAra kSullake saMbhAyuM. hireM kaNeka uchuMkhala kahe che ke, vilIne paNi dravyatho upakaraNa te parigraha jima deSa nahiM tima dravyathI prANAtipAtAdika paNi doSa nahI. te mithyA jANivuM. harSakAri dharmopakaraNanaI dravyathI parigraha kaha chaI aparigahiA suttatti tyA mAdhyAleprAya garA. samati ne viSa pakSi vAparata parigraha niSedhyo che. ane graMthAtobhiprAya samajhayA vinA yathA tathA kahi te strIkavalIne bhoga mA jaII. te vicAravuM valI " dravyajIvavadhAdika te niMdAviSaya nahi " e likhana te paNi pUta yukita mithyA jANivuM. vaLI kevalIne rAgadveSane abhAve pazi avazya bhAvi paNi prANAtipAtAdika sAte sthAnaka hui. ehavuM vacana te "kevalI jehavuM bele tehavuM pAle" evuM kahe te ja unmattapralA5 sarIkhuM saMbhalAvyuM. ekAMte satyavAdIne kIdhI pratijJAnA bhaMganaI atyaMta asatapaNAthI. te mATe je TIkAkAre chadmasthapaNunA jhApaka liMgane viSe kinAre je ehavuM vizeSaNa ja kahyuM te sAte liMgane svarU pAsiddhi-je pakSane viSe hetu na haI, te vAravAne arthe. ane je kevalIpaNAnA jJApaka liMgane viSe "kinAre" "paNi ehavuM zabadayarUpa viziSTavizeSaNa te chadmasthasAdhuna viSe je vastu sAdhI tene abhAva jihAM 8 tihAM heta varte te vyabhicArane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino jIvavadhAvabhAva-vimarzaH na sambhavantyeveti vyabhicArAbhAvaH / na hi chadmasthasaMyataH kadAcidapi jIvaghAtako na bhavatIti vaktuM zakyate / adhyakSabAdhAt , 'aNagArassa NaM bhaMte !' ityAcapadarzitAgamabAdhAcca / kina apizabdaH mantareNa kevalino bahukAlaM jIvaghAtaprasakto chadmasthApekSayA kevalino nikRSTataratA syAditi vizeSaNadvayasya saarthktaa| ata eva kevalI snAtaka ityucyate, kadAcidapi sambhAvanayA'pi jIvaghAtAdikalakApagamAt / anyathA niyatAbhogajanyajIvaghAtAdinaiva kevalinaH snAtakatvaM prasajyeta, aparasya tatkAraNasyAbhAvAt / tena sAkSAjjIvaghAtAdyabhAve'pi kSINamohasya snAtakacAritrAbhAvo'nAbhogajanyasambhAvanayA doSakalaGkAdevAvasAtavyaH / na ca sUtrAnukteruktirayukteti zaGkanIyaM, ' sUtraM sUcanakRdi tivacanAt / yathAzrutastrasyAnupapattau tadupapattisampattaye'dhyAhAropacArAdinA vyAkhyAnasya sarvasammatatvAt / tathA va bhASyakAro'pi 'jA sammabhAviAo paDimA iarA na bhAvagAmo u / jai bhAvo Natthi tahiM NaNu kAraNakajjauvayAro // 1 // ti, bRhatkalpabhASye ( gA0 1116 ) iha pratimAyA bhAvanAmatvamupacAreNaiva samarthitam / evaM pustakAdAvapi jJAnatvaM mantavyam / yataH pratimAyA darzanahetutvavat pustakasyApi jJAnahetutvam / anyathAsnuyogasya vaiyarthyamApadyeta / yaduktam 'jaM jaha sutte bhaNiyaM taheva jaha tabdhiAlaNA nntthi| kiM kAliANujogo divo diTippahANehi ?' // 1 // iti prAgupadarzitam / ata eSa kevalasUtravAdI mithyAdRSTirityabhidhIyate / yadAgamaH-'aparicchi. asuaNihasassa' ityAdi prAgupadarzitam / ajJAnaM ca mithyAtvAvinAbhUtamiti gAthArthaH // 9 // vAravAne arthai. e bhAva-vivAdanuM sthAnaka e sAdhu te chadmastha jIvavadhapaNAyiku, mithyAbhASayakapaNAyika, e ItyAdika praganaI viSaI prANAtipAtAdi sAta liMga te chadmastha sAdhune viSaI nathI, sarvadA niraMtara chaghAtAdikane viSe pravartate saMyata athavA asaMyata tehane asaMbhavathI. bAdhAdikane pachuiM . prayajana siha thae janAdikane jima tethI nivRti pratyakSasiddhapaNuthI, tevatI sAmAnyathI prANAti. patA ichadmasthasAdhune viSe nathI ja. evatI svarapAsiddhi tehanuM nivAraNa te kadAcita, e vizeSa thayuM. tima valI zvasthapaNAnAM jhApakaliMga te dhastha sAdhunaI viSe vyabhicara, pAtAdikanI abhAvAvasthAI hetuM chate kevalIpaNAnA abhAvathI, kivAre ichavadhAtAdiniSedhanaI ubhayavAdi. saMmatapaNAthI. te nivAravAnaI "kivAraIparNi' ehanuM viziSTavizeSaNa. tevatI vizeSaNayukata je vizeSaNa te iyuktaliMga te chAstha sAdhunaI viSe na huIja, evatI vyabhicAradUSaNano abhAva, chAyatI kivAre 8i paNi jIvavadhaka na haI, ehavuM tau kahI sakAI nahIM. pratyakSabAdhathI " aNugArane bhagavaMta' ItyAdi para dekhADa je Agama tehanA bAdhathI valI. valI apizabadavinA kevalInaI bahukala jIvahiMsAnI prasaMgathAte chAsthanI apekSAI kevalInaM tInapaNuM thAI evatI vizeSaNane sArthakapaNuM, etalAjavatI kevalI snAtaka kahII cha9. kivAripavuiM saMbhAvanAI paNi chavadhAtAdi kalaMkanA aNayAvAthI, ema na mAnI te nizcayathI abhigaI anya je chavadhAtAdika teNija karI kevalIne snAtakapaNuM hui. bIjA kAraNanA abhAvathI, te vatI sAkSAta chavaghAtAdikane abhApaNi kSINamehane snAtaka cAritrane abhAva, te anAbhoge jampa je saMbhAvanA teNi karI deSarUpa kalaMkathI ja jANi "sUtranaI aNakahyAthI kahI yukita te ayukta re ehavuM na zaMkavuM. "sUtra te sUyAnuM karanAra' ehavA vacanathI. yathAzruta je sUva tehanI yuvA prAyAta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - > - - jaya dayodavi zAsinoH vamavirya meva mAtra ||pddhmo khalu savvannU bIo puNa khINamohao hoi / jaivi aNAbhogo se vihalo mohassa viraheNa // 10 // ra vyAkhyA-prathamaH kevalI sarvajJaH-sarvavastuviSayakasAkSAtkArasaMyuktaH / khaluravadhAraNe / sarvajJa eva / dvitIyaH punaH kSINamohakaH / kSINo-nissattAkIbhUto moho-mohanIyaM karma yasyeti kSINamohakaH / yadA dvitIyaH kutaH 1 kSINamohataH-kSINamohamAtreNa kevalI bhavati / yadyapi ' se ' tasya dvitIyakevalinoinAbhogo'styeveti kriyA gamyA, tathApi niSphalaH-phalazUnyaH / phalaM ca prakRte'nAbhogasya sahakArikAraNatvena jIvarghAtAdrikameva, tena rahitaH / tatra hetumAha-mohasya viraheNa-mohanIyAbhAvena, anAbhogasya sahakArikAraNatvAbhAvAt / chadmasthasaMyatAnAM cAritramohanIyodayena jIvaghAtAnRtabhASaNAdyAzravamAtre janayitavye anAbhogaH sahakArikAraNaM bhavati, satyapi mohanIye ghAtyajIvaviSayakAbhogavataH saMyatasya vinA'pavAda jIvadhAtAdyasambhavAt / mohanIyAbhAve ca kasya sahakAritvamanAbhogasyocyate?', sahakAryasya mohanIyasyAbhAvAt / kiJca-AstAM jJAnAvaraNIyodayarUpo'nAbhogo dUre, AzravahetukarmakSayo'pi mohanIyAbhAve niSphaloM bhavati / yathA kSINe'pyupabhogAntarAye vedamohanIyoMdayAbhAvena noGganAdyupabhogo bhavati / ata eva sarveSAmapi karmaNAM sattvenAsattvena vA Azravajanakatvena phalavattvaM mohanIyAyattameva, saMvaiSAmapi karmaNo madhye mohanIyasyaiva pradhAnatvAt / yato mohanIyakSaye sarvANyapi karmANi kSIyante / yduktmaNuchate te sutranI yukta paNAI ujavavAne arthe adhyAhAra je kAMI eka bAhirathI zabdanuM levuM upasAra je, lAkSaNikAI teNei karI vyAkhyAnane sarva sammatapUNathI . . te cATe ja kuNe 4 upacAra te akiMcikara ehavuM kahiu che. te mizyA jANivuM. bhASyakArapaNi e eptine viSe sAkSika che "je sabhya bhAvita pratimA itara na te bhAvagrAma. jauM nathI bhAva siMha sau yu ? kAraNane kAryanI upacAra kavie. e baha" bhASyane 1 che. dhahI pratimAne bhAvagrAma paNa te upayAre ja samazya" che ama pustakAdikane viSe paNi jJAnapaNuM mAnavuM che kAraNathI pratimAne damanA hApAnI parejI pustakane jJAnanuM hatuM paNuM. ima' na mAnII ta6 vyAkhyAnanuM vyarthapaNuM thAI. e gAthAnuM vyAkhyAna pUrve dekhADyuM che. eTalAja vatI kevalasUtravAdI te mithyAtvI kahII che. e gAthA tamAM enuM artha pUrSi kapiluM che. ajJAna ta mithyAtvavinA na haI. e gAthAno artha: InlA - hive bindu kelI sagI ane kSINameha tehanuM svarUpa AzrayIne bhedra kahe che. . : - : prathama kevalI taka sarvajJa. bIjauM kevalI take vive zrIgumeha, yadyapi anAbhoga te kSINa mahine che, paNi viphala. mehanA virahevatI. (10) : - - - - - 5 artha-prathama kevalI ta sarva vastuviSao je sa kSAtkAra sAkSAta jJAna teNi sahita. khaluM te mizcayano artha beleM. etale sarvaja, bIje te kSI meha-kSaya thayo che sattArahita thayo che "maha jehane have athavA bIne kahyuM hatuthI? kSINumehathI kSINamohamAguM . yadyapi teha kevalI anAbhoga" che. IlA asti eTalI kriyA te uparathI lIjI, tauMhe phaleM zUnya che, phala te anAbhogane sahakArikApaNi vadhAtAdika je, teNuiM rahita. tihAM kAraNuM kahe che-mehane abhAve anAbhogane sahakAre kAraNupaNunA abhAvathI, chabasthasaMyatIne cAritramohanIyane udaryo jIvaghAta-mRSAbhASaNa pratyAghAbevamAtra nIpajAvate nAvyoga te sahakArikANa haI. mohanIya pariNuM hiMsanIya chaviSayIo je Abhaga te vaMta saMyatane Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaliyasvapamedaH 1'mastakasUcivinAzAt tAlasya yathA dhruvo bhavati nAzaH / tAvAt karmadhinArtho'pi mohanIye bhayaM gte|| // iti prazamaratau ( zlo0 266 ) etena kevalakAyikayogajanyo'pi dravyato jIvaghAto bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA, tathAbhUtajIvaghAtasyApyAzravarUpatvAt / tathAbhUto'pi jIvaghAto yadi kevalayogajanyo bhavet tahi~ abrahmasevApi tathA vaktavyA prasajyeta, kAyikayogasya tatrApi kAraNatvAt / yastu kevalayogapratyayaH karmabandhaH, sa ceha kasyApi karmaNaH phalavattvena na vivakSitaH, sthitihetukaSAyAbhAvena jJAnAdidUSaNasvAbhAvAt / tena kaSAyasaMyuktA eva yogAH phalavatkarmavandhahetavI bhavantIti tAtparyamiti gAthArthaH // 10 // , atha kAdAcitkasya prANAtipAtAdeH, parijJAnaM parIkSaNIyena, saMyatena., bahukAlamapramattatayA sahAvasthAnenaiva syAt / taccAsambhavIti kathaM saptApi liGgAni liGginaH parijJAnAya hetavo bhavanti ? iti praashngkaampaakrtumaah|| chaumattho nevi duve jANai liMgeNa liMgaviNNANaM / paccakkhaparokkhe hiM dohiM pamANehiM viSNeaM // 11 // vyAkhyA-chadmasthaH priiksskH| sa ca saMyato gRhastho vA * te vi duve ' tti, chadmasthakevalinau dvAvapi parIkSaNIyau liGgena jAnAti / liGga ca jJAtamevAnumitijanakam / ata Aha-liGgavijJAnaMliGgasya prANAtipAtAdeviziSTaM vyabhicArAdidoSarAhityena jJAna-bodho vijJAnaM, kAbhyAM ? pratyakSaparokSAbhyAM pramANAbhyAM vijJeyaM, na punaH pratyakSeNaiveti gAthArthaH // 31 // atha pratyakSaparokSayovivekamAha-- apavAdavinA jIvaghatAdikanA asaMbhavathI. mehanIyane abhAve kehanuM sahakAri paNuM. anAbhogane kahI ? saMghAta mAzrayayA yo25 bhekhanIya tanA anAthA....... - velI rahe jJAnAvaraNIyanA udayarUpa te anAbhoga te dUra, Azravane hetu je karma tehano kSayapaNi mehanIyane abhArthe niphela, jima kSo uparAMta ye vedamohanIyanA udayane abhAve aMganAdikaneM upaga na huI, etalAjavatI sarvaSTha karmane chA~ aNuchataI athavA AzrayajanakapaNe saphalapaNuM te mohanIyane AyaoNja, sarva karmane maLe mehanIyane ja pradhAnapaNathI. je mATe mehanIyane. kSaye sarve karma kSaya pAmeM, "mastakanI sUcinA vinAzathI tAlavRkSano jima huM nizcaye nAza, tima karmano vinAzaparNi mehanIya kSayi haI.' e prazamaratine viSe kahyuM che. eTale kevala kAyioge ja parNi drazyathI jIvaghAta hRcce evI zaMkApaNi TAlI. tehavA javaghAtane paNi AzravarU55NAthI teha chavaghAta parNi jau valInA thogathI janya huI, saMu abrahmasevA paNi tima kahevAM thAI, kAyikAdiyegane' tihAMparNi kAraNupaNAthI, ane je kevala kAyayoganimittaka karmabaMdha te ihAM koI kamane phUlavaMta paNi vikhya nathI. sthitihetuSAyane abhAveM karI jJAnAdikanA dUSaNapaNanA abhAvathI. teNe karI kaSAyasaMyuktajaga te lavaMta karmabaMdhana hetu huM. e tAtparya elo e gAthAne artha: 10 hiM kivAra thAtA je prANAtipAtadika tehanuM pasniAna te parIkSA kamivA e sAdhu te. sArthi bahaMkAla apramattapaNe rahe teM ja karI huI, te te saMbhave nahIM. ta kima sAta liMga te liMgI je sAdhyane Azraya, tehanA paritAnane arthi-hetu huI, ehavI paranI AzaMkA TAlavAne kahe che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saba-zatavRttI // iMdiyayaM paJcapakhaM parokavamAyumANamAi hoi / aNumANaM puNa micchAkArappamuhehiM liNgehi||12|| vyAkhyA- indriyANi-cakSurAdIni, tebhyo jAtamindriyajam / yadyapyavadhyAdijJAnatrayaM pratyakSameva tathApi prakRte tadanupayogAdanupAdAnam / avadhyAdimatAM hi prAyo liGgena liGgino jJAnAbhAvAt , liGgavalliGgino'pi prAyaH pratyakSatvAt / kevalinastu sarvathA liGgAnupayogAt / punaHzabdo gamyaH / parokSaM punaranumAnAdikam / AdizabdAt zabdopamAnAdisaDgrahaH / tatsarvaM parokSameva / tatra prANAtipAtAdiliGgaparijJAnAya anumAnaprayogeSu liGgAni mithyAkArAdIni-midhyAkAratarthAbhivyaJjakabAkprayogAdIni / teSAM ca zAnaM pratyakSeNa zabdena vA syAt / tena sa jIvaghAto na kevalaM cakSurAdigamya eva liGga bhavitumarhati / kintu mithyAkArAdiliGgagamyo'pi / taccaivam-ayaM sAdhuH sAkSAt saMbhAvanayA vA prANAtipAtAdipratiSevitaiva, mithyAkArAnyathAs! " nupapatteH asmadAdivadisyevaM liMGgagamyena prANAtipAtAdiliGgena chadmastho'yaM saMyata ityevaM nizcinoti / mithyAkAro'pi yAvatkAlaM vratapratipattistAvatakAlaM punarakaraNAbhiprAyeNa prANAtipAtAderuparatasyaiva syAt , anuparate ca mithyAkArAsambhavAt / tatra kumbhakArakSullakadRSTAntaH pravacane pratIta eva / uparame ca prANAtipAtAdeH kAdAcitkatvameva siddhayati / sArvadike ca prANAtipAdau AtmIyasAkSAtkArAbhAve'pi kevalighacasA nirNIte mithyAkAro dUre, vratagrahaNAvasare'pi tatpratiSevaNApariNatapariNAmasya tadbhaGgabuddhimattvena vratagrahaNasyopahAsyarUpatApatteH / etena prANAtipAto hi dvividhaH-sArvadikaH kAdAcitkazca / pratyAkhyAnaM ca chadmastha te te bihune jANi liMga karI liMganuM jJAna te pratyakSa ane parokSa e bi pramANuiM jANavuM - vRnyartha. zvastha parIkSAne karanAra te saMyata athavA gRhastha te bihu chadmastha ane kevaliM te bihu parIkSA karivA yogya ehavA prati liMgaI-ciheM karI jANe. liMga te jANyuM ja anumitinuM-sAyanA jJAnanuM janaka, te u5ri kahaI chaIliMga je prANAtipAtAdika tehanuM vyabhicArAdika je hetunA deSa te rahita pAyavAna vijJAna. sye za!, pratyakSa mAne 521kSa meM mapramANe gae': pari pratyakSa nI. me gAthAne artha che 11 17 pratyakSapakSa jAnanA qias - Idriya te pratyakSa, paNa te anumAnAdika huI. anumAna je liMgajJAna paNi midhyakAraabhumlig 21 pu. gAthA / . ' vRtvaI-Ikiya te cakSurAdika tethI upanuM te Idriyaja te pratyakSa.. jauI avayAdijJAna triviNa paNi pratyakSaja. takahe Ihi tehanA anuyogathI. tenuM prativuM na karavuM. avadhijJAnAdikavaMtane prAhe liMga karI sAdhvajJAnanA abhAvathI, liMganI pare sAdhyane parNi pratye pratyakSapaNAthI. kevalIne te sarvathA liMganA anupayogathI. punaHzabda te bAhirathI levo. parAkSa te anumAnAdika, AdizabdathI upamAnAdikane saMgraha, te sarva parokSaja. tihAM prANAtipAtAdika je liMga, tehanI parijJAnane arthi anumAnanA prayogane aIi micchAmi dukkaDanA arthanA jaNAvanAra vacananA prayoga te Adi, tenuM jJAna te pratyakSe athavA zade haMI tiNe karI te jIvAta te kevala cakSurAdi ja jANaI Ima nahI. liMga bhAvAna yogya to zu.?.bhi 55 . Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavalivaliGgavijJAnopAyaH kAdAcitkasyaiva bhavati, na punaH sArvadikasyApIti bhrAntirapi nirastA / sarveSAmapi dezaviratatvApattyA sarvaviraterucchedApatteH AgamabodhApattezca / Agame ca prathamamahAvataM sarvajIvaviSayakaM bhaNitaM, tathAhi paDhamaMmi savvajIvA bIe carime a savvadavvAiM / sesA mahavvayA khalu tadekadeseNa davvANaM' // 1 // ti, zrI AcA0ni0 ( gA0 15 ) tasmAt pRthivyAdisambandhI prANAtipAtaH sarveSAmapi jIvAnAM nijavyApArasAdhyaH sambhavan ( sAdhyAsambhavAt ) kAdAcitka eva bhavati, sAkSAdavagamAbhAve'pi kevalivacasaiva tathAzraddhAnAta / tadvacanaM ca prAgapadarzitameva / anyathA sarvaviratipariNAmAnapapatteH, pratisamayamanavarataM jIvaghAto bhavatyevetyabhiprAyasya tatpratibandhakatvAt / sArvadike ca jIvaghAte pratyAkhyAnAbhAvasya tavApi sammatatvAt / pratyAkhyAnaM ca 'savvaM bhaMte ! pAgAivAyaM paccakkhAmI ' tyAdirUpeNa bhaNitamiti paryAlocyam / evaM ca prasaGgAgatamabhidhAya prakRtamucyate-evamAptopadezAdapi jIvaghAtAdikaM liGgamavagamya chadmasthatvanirNayo bhavati / sa cA''pto'nya iva svayaM lakSyo'pi bhavati / yathA kazcit sAdhurbhaNatiamukapradeze mama pAdasyAdhaH sahasA'muko jIvo vyApanna ityAdivacanairvaktaryeva chadmasthatvaM zrotA nizcinoti / chadmasthatvajJApakaprANAtipAtAdiliGgakalitatvenAvagamAt / evaM mRSAvAdAdiSvapi bhAvyam / nanu bhoH ! suhRdbhAvena pRcchAmaH-prANAtipAtAdInAM saptAnAmapi liGgAnAM krameNa yogapadyena vA'navarataM sarvakAlInatvAsambhavena vivakSitaparIkSAkAle kathamubhayoH samyag nirNaya ? iti cet / satyam / tatra chadmasthatvajJApakaliGgAnAM saptAnAmapi mohanIyakarmajanyatvena parasparAnuvidvAnAM svarUpayogyatayA 1. te Ima-e sAdhuM te prakaTa athavA saMbhAvanAI prANAtipAtAdikane sevanAraja, micchAmidukkaDAnI anyathA ayuktatAthI. ahArI pari. ityAdiliMge jANavA yogya ehavA je prANAtipAtAdika liMga teNe karI " e sAdhu te chadmastha' evo nizcaya karaI, mithyAkAra parNi yAvakAlatAI vratanI pratipatti-paDivajavuM tihAMtAI phirI aNukArivAne abhiprAye prANAtipAtAdikathI nivatyane ja huI. aNunivarti micchAmi 'dukkaDAnA asaMbhavathI. tihAM kuMbhakAraI upalakSita mulakane daSTAMta pravacanane viSe prasiddhaja. nivartAI huMte te prANAtipAtAdikanuM kadAcita upajavApaNuM siddha thAI. sArvadika te prANAtipAta chate pitAnA prakaTajJAnane abhAve paNi kevalivacani nizcita thaI mithyAkAra vegalo, vratagrahaNane avasari parNi tehanI sevanAI bhAvitapariyAmane tehanA bhaMganI buddhivaMta parNi karI vratagrahaNane upahAsabhUtapaNAnI Apatti prasaga yA vatI. etaleM prANAtipAta te bi prakAre sarvadA thAI eha aneM kadAcita huI eha. pratyAkhyAna te kivAra kiM vaghAta huI ehavAnuM ja haI. paNi sarvadA thAI teDavuM na huI. e bhrAMti paNi TAlI. sarvane dezaviratipaNAInA prasaMgathI, sarvaviratine ucchedanI ApattithI, siddhAMtanI bAdhAnI ApattithI. Agamane viSe te pahila mahAvata te sarva jIvaviSayaka kahiuM che. te kima-hile vrate sarva jIva paccakhyA huI. bIje ane chelle vate sarva dravya paracakhyA huI. zeSa mahAvrata te eka deza dravyaviSaI A huI e Ava. ni. nu kyana. tasmAt pRthivyAdhi samAdhi pratipAta te sa vane 05||paare sAdhya hve| saMbhavato kevA ke je huI. sAkSAta jJAnane abhAve parNi kevalIne vacaneMja tevI zraddhAnathI. te vacana te pUrve dekhADayuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI nizcayataH sarvakAlInatve'pi phalopahitayogyatayA tu vyavahAreNAnavarataM niyamAbhAvo'pyAyeSu paJcasveva / tatrApi tAratamyamAhAtmyAt puraHsphUrtikatvenA'pi niyamAbhAvo'vagantavyaH, na punaH sarvatrApi / tena caramayostu dvayoliGgayoH vyaktyapekSayA puraHsphUrtikatvena kAdAcitkatve'pi sUkSmadRzAM parIkSakANAM sAmAnyataH sarvakAlInameva puraHsphUtikatvam / tena tAbhyAM liGgAbhyAM chadmasthatvanirNayo vivakSitaparIkSAkAle sulabha eva, tathAhi-icchAkArAdisAdhusAmAcArIparAyaNasya chadmasthasaMyatasya gamanAgamanasthitizayanAsanasadopratyupekSaNAdi kriyAsu cakSuSA punaH punarnirIkSaNaM, nirIkSya ca yathAsambhavaM rajoharaNAdinA pramArjanaM, pramRjya ca hastapAdAdyavayavAnAM yathAsthAneSu nyasanaM tvakparAvartanaM ca, tathaiva vastrapAtrAdhapakaraNAnAmAdAya nikSepaNaM, pramRjaMzca rajoharaNAdikriyayA makSikApipIlikAdInAM bhayatrAsotpAdanenetastato nayanaM cetyAdyanekaprakAramanuSThAnaM sambhAvitabhAvijIvaghAtAdidoSabhayajanyaM, kAlamadhikRtyAniyatamapyanyataratkiJcidanavarataM bhavatyeva / tacca pipIlikAdijantUnAM bhayatrAsotpAdanaM sAvadhamiti prajJApya jIvaghAtavarjanAbhiprAyavato'pyazakyaparihAreNa tatpratiSevaNaM SaSThaliGgAtmakaM chadmasthatvAbhivyaJjakaM sAmAnyataH sarvakAlInaM sulabhameva / tatpratiSevaNe ca saMyato na yathAvAdI tathAkarttatyapi mantavyam / azakyaparihAreNApi pratyAkhyAtasya sAvadyasya pratiSevaNAt / na caivaM pramArjanAderakarttavyatA sampadyeta, jIvaghAtAdivarjanAbhiprAyeNa sAdhArmahAnirjarAhetu imaM na mAnI tau sarvaviratinA pariNAmanI ayuktatAthI. samayaI 2 niraMtara chavaghAta huIja e abhiprAyane tenA pratibaMdhakapaNuthI. savadA thA jIvaghAtaI paccakkhANanA abhAvanaI tujhane parNi saMmatapaNAthI. papha khANa tau "sarva prANAtipAta prati bhagavAna ! paccakakhuM chuM' ityAdirUpe kahiuM che. e vicAravuM. Ima prasaMge AvyuM te kahiI mUlaguM kahIMi -ma avaMcaka puruSanA upadezathI paNi chavadhAtAdika cihna jANII chadmasthapaNAno nirNaya huI. hi te Apta te anyanI parijehanaI viSe chadmasthapaNuM sAdhI te paNi huI. jima kuNeka sAdhu kahiM-amuke sthAne mAhare paga heThi sahasAkAri amuka jIva te mRtyu pAmyo" ItyAdivacane kahenArane viSe chadmasthapaNuM zrotA nizcaya kare. chadmasthapaNanAM jJApaka je prANAtipAtAdi liMga teNei kalita paNi jANavAthI. Ima mRSAvAdAdika te paNi jANavuM. pUche che-mitrabhAveM pUchII che. prANAtipAtAdika sAte liMgane anukrame athavA samakAliMpaNi karI niraMtara-sarvadA thAvAne asaMbha vikhyo che je parIkSAno kAla tehane viSi kima bihune san nizcaya ? ehavuM je kahe te sAcuM, tihAM chadmasthapaNAnAM jJApaka sAte liMgane paNuiM mohanIya karma janyarNi karI mAhomAhiM saMkalita ehavAne, svarUpagyatA nizcayathI sarvadA thAtApaNuiM pariNuM phaLayukatayognAI vyavahAriM niraMtara nizcayane abhAva. te pahiM prathama pAMca cihna viSe ja. tihAMpaNuM taratamapaNAnA mahimAthI jAgarUkaparNi niyamane abhAva jANavo. paNi sarvatra nahiM, teNei carama chehalAM je biM liMga tehane vyakitanI apekSAI AgaliM pragaTapaNAne kAdAcipaNi paNi sUkSmadraSTiparIkSakane sAmAnyathI sarvadAja pragaTa jAgarUkapaNuM che. te vatI te bihuM liMge chadmasthapaNAne nirNaya vivekhe je parIkSAkAla tene viSe sulabhaja. kima-IcchAkArAdi je sAdhunI sAmAcArI tihAM tatpara ehavA chaghasthasAdhune jAvuM AvavuM hivuM sUvuM basivuM sadaI paDilehavuM ItyAdi kriyAne viSe cakSu vAraMvAra jevuM, jene yathAsaMbha rajoharaNAdike pIMjavuM, pIMjIne hastapAdAdikaavayavanuM yathAsthAnake thApavuM, pAsuM pAlaTavuM, temaja vastrapAtrAdikanuM leInaI thApavuM, pauMjato rajoharaNAdi kriyAI mAkhI kIDI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalitvaliGgavijJAnopAyaH tvAt jIvaghAtavarjanena jinAjJAyAH paripAlanAt / kevalinastu saptApi sthAnAni mohanIyakSayajanyatvena tato vilakSaNAni mithyAkArAyuktavyApArarAhityena abhivyajitAni sarvakAlaM kevalitvagamakAni sulabhAnyeva / nahi kevalI kadAcidapi mithyAkArAdyuktavyApAravAn bhavati, sambhAvitajIvaghAtAdilakSaNakAraNAbhAvAt / nanvevaM liGgAnAM nirUpaNaM vyarthameva, bhavAn kevalI uta chadmastha ? iti praznanirvacanAbhyAmeva nirNayasambhavAditi cet / maivaM, parIkSaNIyaparIkSakayoranyatarasya mUkatve dezakAlAdivyavahitatve vakturvacasyavizvAse ca liGgaireva tannirNayasambhavAditi gAthArthaH / / 12 / / ____atha kevalitvagamakAni saptApi liGgAni kevalinaH sarvAMzairAzravAbhAve siddhe satyeva samyag bhavanti, tena sarvathAzravAbhAvaM dRSTAntena smrthynnaah||nnaannaavrnnaabhaave leso dosassa Neva NANasa / jaha taha carittamohAbhAvA doso Na caraNassa // 13 // vyAkhyA-jJAnAvaraNAbhAve-jJAnAvaraNIyakarmakSaye sati, jJAnasya doSaH-saMzayaviparyayAdilakSaNaH , tasya lezo'pigamyaH, lezo'pi-chAyAmAtrarUpo'pi naiva-na bhavedevetyarthaH / yatheti dRSTAntopanyAse / tathA cAritramohAbhAvAt caraNasya-cAritrasya, doSo-doSalezo'pi na bhavet / sa ca doSaH prANAtipAtAdyAzravachAyAmAtrarUpo'pi sUkSmAticArarUpo'pi na bhavet , kAraNAbhAvAt / ayaM bhAvaH-yadi cAritramohanI pramukhane bhaya trAsane UpajAvA karI apahara levuM ItyAdi je aneka prakAri anuSThAna saMbhAvyo je thAnAra chavadhAtAdidoSa tehane bharyo utpanna, avasara AzrayIne aniyatapaNi eTalA mAhituM kaNeka niraMtara huja, te paNi pipIlikAdi chava tehane bhatrAsanuM UpajAvavuM te sAvadya, ehavuM jaNAvIne' chavadhAtanA varjavAnI abhiprAyavaMtane paNi azakya parihAraI tenuM sevavuM, te chaThThA cihnarUpa chadmasthapaNAnuM jaNAvanAra sAmAnyathI sadAI sulabhaja. te pratiSavavaI saMyata te yathAvAdI teha karanAra nahI. e paNi mAnavuM. azakaparIhAre paNi pratyAkhyAta je sAvadha tenA sevavAthI, pramArjanAdikane aNukaravApaNuM saMpaje Ima te nahi, javaghAtane varjanane abhiprAye sAdhune mahAnirjarAnAM hetupaNAthI. jIvaghAta varjavaI karI jinAjJAnA paripAlanathI. kevalIne taka sAte cihna mehanI kSayathI upanA paNa karI tethI vilakSaNa micchAmi dukkaDAdika je kahyA vyApAra teNi rahitapaNi jaNAvyA sadA e kevalI paNAnAM jJApaka sulabhaja. kevalI take kinAre paNi micchAmi dukkaDAdika kahyo je vyApAra te vaMta huI Ima take nahI. vicAryuM je chavaghAtAdirU5 kAraNa tehanA abhAvathI. to chama liMganuM nIrUpaNa mithyAja, tuM kevalI athavA chadmastha ehave pUcha ane uttareja nizrayanA saMbhavathI ehavuM ja ma bola. parIkSA karivA yogya ane parIkSAne karanAra te bihumaNe ekane mUkaparNi dezakAlAdi aMtarita paNi kathakane vacane avizvAsa chatuM, ligeja tehanA nirNayanA saMbhavathI. e gAthArtha in1rA hiMve kevalI pazunA jJApaka sAte liMga te kevalIne sarvAze Azravane abhAva siddha thaeja bhalAM huI'. tevatI sarvathA AzravanA abhAva prati daSTAMti karI samarthata kahe che. jJAnAvaraNane abhAve deSa lezamAtra na huI ja jJAnane jima, tima cAritramohanA abhAvathI doSa na huI cAritrane -gAthAtha. vRcarthajJAnAvaraNIyakarmane kSaya chate jJAnane deSa saMzayaviparyayAdipa tehane leza, api iha jANu, leza parNi chAyAmAtrarUpapaNi na huI ja, kathAzabda te daSTAMtanA upanyAsane viSe vate, tima Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSA-sAvRtto yakSaye dravyato'pyAzravo bhavet , tarhi cAritramohanIyamitisaJjJAyAH abhAvaH prasajyeta, tatkSaye'pi cAritradoSasya tAdavasthyAt / anyathA jJAnAvaraNIyakSaye'pi saMzayAdyabhyupagamaH prasajyeta, ubhayatrApi sAmyAt / tathAbhUtasyApi jIvaghAtasya cAritradoSatvena pratipAdanAt , anyathA tatpratyAkhyAnAsambhavAt / kizca-AstAM sAkSAjjIvaghAtaH , sambhAvanArUDho'ticArarUpatvAbhAve'pi kathaJciccAritravizeSasya doSatvena pratItaH / ata eva kSINamohasyA'pi snAtakacAritrAbhAvaH, tasyA'pyanAbhogahetukasambhAvanArUDhachAyAmAtrasya doSasya vidyamAnatvAt / kiJca-yadyavazyabhAvitvena cAritradoSasyA'pi jIvaghAtAderabhyupagamaH tarhi avazyabhAvitvenaiva saMzayAdikamapyabhyupagantavyaM syAt / tacca na kasyA'pi sammatam / tathedamapi / kizca-avazyabhAvitvenApyAzravAbhyupagame kevalI sarvotkRSTo'saMyato bhavedityapre 'jaM taM sevaMtassa kevaliNo' ityAdigAthAvyAkhyAyAM darzayiSyate iti gAthArthaH // 13 // atha kevalinoMzato'pi prANAtipAtAdayo na bhavantItyatra vynyjkmaah|| jaM heovAde kevaliNo Neva NANamAhappA / savvattha udAsiNaM vaMjagamihamAsavAbhAve // 14 // tasmAdeva kevalinaH prANAtipotAdayo na bhavanti, yad-yasmAt kAraNAt kevalino heyopAdeyaMheyaM copAdeyaM ceti samAhAre heyopAdeyaM vastu naiva-nAstyeva, kevalajJAnotpattisamaya eva heyopAdeyayoH cAritramehanA abhAvathI cAritranA deSane leza paNa na huI. te doSa prANAtipAtadirUpa je Azrava tehanI chAyArUpa aticArarUpapaNi sUkSma aticArarUpa paNi na huI. kAraNanA abhAvathI. e bhAva-jau cAritramohanIya kSINa thaI huMte dravyathI e Azrava huI tau cAritramohanIya e saMjJAno abhAva huI te mahane kSaye paNi cAritranA deSane rahevA paNAthI. Ima na mAnII to nAnAvaraNIyane kSaye paNi saMzayAdikane aMgIkAra thayo jeII. bihuM ThAme sarakhAI paNuthI. tehavA e chavaghAtane cAritradeSa paNi kahevAthI. chama nahiM te te dravyavadhanA paccakkhANanA asaMbhavathI. valI rahaa jIvaghAta tau, anAbhagavatI saMdehAele e chavaghAta aticArarU55NAne abhAve paNi kiNeka rUpe cAritraviroSane doSa paNi prasiddhaja che - etalAjavatI kSINamehane snAtakyAritrane abhAva. tene kSINamehane paNi anAbhogathI upane saMdehAe e ubekSita e je chAyA mAtradeSa tehanA chatApaNuthI. valI ja avasthaMbhAvi karI cAritra je jIvaghAtAdika tehane aMgIkAra haI, tau avasthaMbhAviparNi karI saMzayAdika paNi mAnyuM joI. te te koine saMmata nahIM. tima e parNi, valI avasthaMbhAviparNi parNi Azrava mAne huM te kevalI sarvotkRSTa asaMyata huI, ehavuM Agarli "taM sevaMtarara' e gAthAne viSe dekhADIye. e gAthAne artha 1al hiM kevalIne aMzathI e prANAtipAtAdika na hui. jahAM jaNAvanAra kAraNa kahe che - heya ane upAdeya te kevalIne na huchaja, jJAnanA mAhAbhyathI. tau myuM hui? sarvatra udAsIna paNa ehaja vyaMjaka, AzravanA abhAvane viSe jANivuM. vRttine artha - vatIja kevalIne prANAtipAdika na huI. je kAraNathI kevalIne heya ane upAya e bie vastu na huija, kevalajJAnanaI utpattisamaye ja, heya je chAMDavAyegya ane upAya che Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino heyAdisvIkAre bAdhakadarzanam vastunorapagamAt / heyopAdeyAbhAve ca kiM syAt ? ityAha-savvattha ' tti / sarvatraudAsInya-mAdhyasthya syAt , kuto ? jJAnamAhAtmyAt / jJAnasya-kevalajJAnasya mAhAtmya-siddhaprayojanahetutvaM tasmAt / ___ yaduktam-pAramparyeNa kevalajJAnasya mAhAtmyaM tAvadaudAsInyaM, siddhaprayojanatvAt / pAramparyeNeti / audAsInyaM-mAdhyasthya, sAkSAt sarvAnubhave'pi heyasya-saMsAra-tatkAraNasya hAnAt, upAdeyasya -mokSatatkAraNasyopAdAnAt siddhaprayojanatvaM ca nAsiddhaM bhagavatAmiti ratnAkarAvatArikAyAm / iha heyopAdeyAbhAvasyaivAzravAbhAve prayojakatvaM darzitam / heyopAdeye ca dravyato'pyAzravabhAjAmeva bhavataH / yato dravyato'pi tAvanmAtrasyAzravasya heyatvaM tannirodhalakSaNasya saMvarasya copAdeyatvamityubhayapadAvyAhatyeva vyaaptiiira nAthAyaH || 8 || atha kevalino heyAdInAM vastUnAmabhyupagame kiM bAdhakam ? ityaashngkaayaamaah|| hee AsavasattA Nee saMte Na hoi sabannU / saMtami uvAdee kayakiJco kevalI Na have // 15 / / vyAkhyA-heye vastuni sati kevalina AzravasattA syAt , anyathA kasya heyatvaM ? / na cAzucisparzAhikaNTakakUpagAdikaM kevalino'pi heyameva, tacca nAva iti vAcyam / tasyApyAzravatvena kevalajJAnotpattisamaya eva hAnAt / tatkatham ? iti cet , ucyate-honaM ca heyasyaiva bhavati / heyaM ca AdaravA yogya e biha vastunA jAvApaNAthI. heya ane upAdeyane abhAve myuM haze te kahe chasarvatra udAsInapaNuM-madhyasthapaNuM huI. kevalajJAnanuM mAhAsya je siddhaprajananuM hetupaNuM tethI. "paraMparAI kevalajJAnanaI mAhAbhya te udAsInapaNuM siddhaprayojana paNAthI, udAsIna paNuM-madhyasthapaNuM. prakaTapaNi sarvane anubhava chata pINuM heya je saMsAra ane tatkAra tehanA TelavAthI, upAdeya je mekSa ane tenA kAraNanA AdaravAthI siddhaprajanapaNuM asiddha nahiM bhagavaMtane," e ratnAkarAvatArikAne viSe che. IhAM he pAdeyanA, abhAvane ja AzravanAM abhAvane viSe prayojakapaNuM dekhADayuM. heya je chAMDavA yogya ane upAdeya je AdaravA yogya vastu te bihu dravyathI e AzravavaMtane ja hui. je mATe dravyathI e tetalA Azravane heya pAse AAvaniSedharUpa je saMvara tehane upAdeyapaNuM INIrIti abhyAghAteja vyApti che. e gAthAtha: I14mA hive kevalIne heyAdika vastune mAna DuM bAdhaka? e AzaMkA upari kahe che- heya mAnate AvyavanI sattA mAnI jeII. yathike na hui sarvajJaupadeya mAnate kRtakRtya. kevalI na haI. (15) tyartha-heya vastu mAnate kevalIne AzravanI sattA mAnI jeII. Azrava na huI te kehane heyapaNuM? mAThe sparza ahiM-kaMTaka-kUpa-khADi pramukha kevalI paNi chAMDavA yogya ja. ane te tau Azrava Ima nahiM Ima na kahevuM. tehane parNi AzravapaNi kevalajJAnane utpattisamaye ja chAMDavAthI, te kima ? ehavuM je u5ri kahIM che hAna te heyane ja hoya. heya te pariharavAnI icchAne viSayaja, pariharavAnI icchA to anAbhoga sahita je bhayamohanIya te hetuthIjate paNi AzravarUpa chAMDavA yogya ja. e vatI kevalI na huI kevalajJAnane utpatti samaye ja anAbhoga sahita mohanIyanI hAne karI te AzravanA chAMDavAthI. Ima na mAnII te kevalI azucipadikanI pare saghalAe Azrava te chAMDavA parNi mAnyA je, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI parijihIrSA viSaya eva / parijihIrSA cAnAbhogasahakRtabhayamohanIyahetukaiva / sApyAzravarUpA heyaiva / ataH kevalino na bhavati, kevalajJAnotpattisamaya *evAnAbhogasahakRtabhayamohanIyahAnyA tasyA api hAnAt / anyathA kevalino azucisparzAdivat sarve'pyAvA he yatvenAbhyupagantavyAH syuH / atha tyaktAnAmAzravANAM heyatvAsambhava iti cet / ciraM jIva, tarhi azucitAhikaNTakAdikaM sutarAmeva parityaktamiti bodhyam / yato'zucisparzAhikaNTakAdInAM heyatvaM tAvat 'dukkhabhayAu pANigo' tti vacanAt bhayahevasAtajanaka venaiveti sarvasammatam / tacca kevalino na sambhavati, asAtahetukabhayamohanIyAbhAvena parijihI viSayAbhAvAt / avazyabhAvizvena cAzucisparzAdyabhyupagame tu sutarAmeva heytvaabhaavH| kica-jJAnapUrvakatvenAsAtasyodIrgAyAH prasasteH / udIrgA ca sAtAsAtayorapramattasaMyatamAtrasya na bhavati, 'apamattAisagaguNesu, eso payaDItiguNa' tti vacanAt / prakRtitrikega-sAtAsAtamanujAyulakSaNena / kiJca-prANAtipAtAdInAM tyaktatvena heyatvAbhAvaM vadatastava azakyaparihAreNa kevalino'pi jIvaghAto bhavatIti vacanaM dattAJjalyeva sampannam , tAvAnmAtrasya jIvaghAtasyA'pi heyatvAt / anyathA'zakyaparihAra eva na syAt , aheyatvena saha virodhAt / tasmAt trINyapi heyAdIni ghAtikamodayavatAmeva bhavanti, ghotikarmodayanimittakatvAt / ata eva ghAtikarmodayavatAM na siddhaprayAjanatvamapi / kevalinastu siddhaprayojanatvaM tadabhAvAdeva / siddhe ca prayojane parijihIrSA na bhavati, virodhAt / tenAzucisparzAdikaM niyamena heyam / tacca prANAtipAtAdivat kevalino'tyantAsadevAvasAtavyam / heyamAtrasya ghAtikarmabhiH sahaiva hAnAt / - - - yA mAzrava tanayapaNAnA asalaya. mehasI25, 18 ghara 71. ashuthipaze sarpa kaMTakAdika te atihiM chAMDayuM evuM jA guvuM. je mATi azucine spa-sarpa kaMTakAdikanuM : chAMDavuM to "dukakhabharyavaMta prANI' ehavA vacanathI. bhayanuM kAraNa je asukha teharta janakaNi ehavuM saMmata che. te tau kevalIna' na saMbhave. asukha hetu thaI jene evuM je bhayamahanIya tehane abhAve pariharavAnI icchAnI viSayanA abhAvathI avabhAvipaNi azuciraparza mAnII te atihi heyapaNAnaka abhAva, - valI jANavApUrvaka paNi karI asAtAnI udI thaI jeII. udIrNo te saMtA-asatAvedanIyanI apramatta saMyatamAtrane na huI, apramatAdi sAta guNasthAnakaI viSe jetalI prakRtine udaya te triNi prakRti uNi jANavI. eDavA karmagraMthanA vacanathI. sAta-sAtA vedanIya anaI manuSyanuM AkhuM e prakRti una. valI prANutipAtAdikane chAMDave karI heyapaNAnA abhAvaprati kahetA tujhane azakya eha je parihAra teNe karI kevalIne jIvaghAta huI e vacana, te, dIdhI che aMjalI jehane ehavuM nI panuM, tetala e javadhAtane heyapaNAMthI, ima na mAnI to azakya ehavuM parivAra na hui. aNachAMDavApaNuM saMdhAte viredhathI. te mATe heya ya ane upAdeya e triNi ghAtIA karma je cAra tehanA udayavaMtane hui, jJAna-darzanAvaraNahAM-tarAyarUpa karmanA udayathI nimittathI janyapaNuthI. etalAjavatI ghAtI karmanA udayavaMtane siddhaprajanavaMtapaNuM nahIM. kevalIna tau siddhaprayojanapaNa te kamInA abhAvathI ja. siddhaprayojana thayuM hatuM tau pariharavAnI IcachA na hui. virodhathI. tevatI azucisparzAdika te niyameM chAMDavAyogya. te te prANAtipAtanI pare kevalIne atyaMta aNuchatuM jANa hevamAtrane dhAtI mAM karma sAthija hAnithI. ane je vedanIyakarma AzrayI sudhAdika 11- parIsaha te Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino heyAdisvIkAre bAdhakadarzanam ye tu vedanIyakarmAzritAH kSut 1 pipAsA 2 zIto 3 SNa 4 daMzamazaka 5 caryA 6 zayyA 7 vadha 8 roga 9 tRNasparza 10 mala 11 lakSaNA ekAdaza parISahAH / te ca chadmasthAnAmiva prAyo dezataH kevalino'pi sambhavanti / paraM chAyAmAtrarUpAH kevalino yathaucityena vaktavyAH / na punaH sarve'pi bhavantyeva, chadmasthAnAmapi pratyekaM tathAtvA'sambhavAt / ata eva vedanIyodayavattvena sAmye'pi kSayopazamavaicitryAt rogamalaparISahayorabhAvastIrthakRtAmatizayo bhaNitaH-' tathA buddhaH-kevalajJAnAghApteH, nirAmayo-nirgatAzeSaroganidAnA 'diti tattvArthavRttau / te ca kasyacit kevalinastathAbhUtA api samyag soddhvyaaH| na punarheyatvena parijihI yA viSayA bhavanti / tathaiva tatkarmaNaH kSayasya nizcitatvAt , svayaM bhayapariNAmarAhityocca / tasmAt sarvamapi parijihirSitaM chAdmasthyena sahaiva parihRtamiti tAtparyam / yA tu jagaduddidhIrSA tIrthakRto'pi stabAdau bhaNitA, sA ca stutimAtrarUpA pUrvAvasthAmadhikRtya vA'vasAtavyA / tathA jJeye ca sati kevalI sarvajJo na bhavet , jJeyasya jijJAsAviSayatvena tadviSayakajJAnasya(a)jAtatvAt / nahi jJAte vastuni jijJAsAyAH sambhavaH, 'piSTameva pinaSTI 'tinyAyAt / tena jijJAsA'pi chAmasthyena sahaiva parityaktA kevalino na bhavati / tathopAdeye ca sati kevalI kRtakRtyo na bhavet , tAvanmAtrasyopAdeyalakSaNasya kAryasya vidyamAnatvAt ! tatropAdeyastAvatsaMvaraH, ' upAdeyazca saMvara' iti vacanAt / tathA ca kevalina utkRSTa cAritraM na syAt , tAvanmAtreNa saMvareNa nyUnatvAt / yAvadutkRSTaM cAritraM na syAt , tAvat kRtakRtyo'pi na syAt / evaM ca kevalino heyAdInAM vastUnAmabhyupagame AzravasattAsarvajJalvahAni-kRtakRtyatvAbhAvaH kevalitvahAnireveti bAdhakam / chadmasthanI pare prAyaI dezathI kevalIne paNi saMbhave. paNi apamAtra kevalone paNi yathAyukti apakarmavatI . kahevA. paNi sarva huI kama nahIM. chadmasthane paNi pratyeke tehavApaNAnA asaMbhavathI. etalAjavatI vedanIyanA udayaveta paNi sarikhAI chate paNi kSapazamanA vicitrapaNAthIke roga ane malapariSahano abhAva te tIrtha"karano atizaya vakhADyo che. baddha te kevalajJAnanI prAptithI, nirAmaya te gayo che sakalaroganuM kAraNa tevatI. te paNi kuNeka kevalIne tehathIe parNi samyage sahevA. paNi heyapaNi chAMDavAnI icchAnA viSaya huI nahIM, timaja te karmanA kSayaniM nizcitapaNAthI. pote bhayanA pariNAmane rahitapaNuthI. tevatI sarva chAMDavA gya te chApaNAM saMghAte ja chAMDayuM. e tAtparya. ata eva kevalIne varjanAbhiprAya te kuNikiM uchuM kheleM likhyo che. te ajJAna paNi jANivo. ane je jagatanA uddharavAnI IchA tIrthakarane paNi stavAdikane viSe kahI che. te take stutimAtrarUpa, athavA pUrvalI avasthA uddezIne jANavI. valI yathike kevalI te sarvajJa na huI'. jANavA gyane jANavAnI icachAnI viSaya paNi tadviSayo ajJAnane thayApaNAthI. jANi vastuI jANavAnI IcchAno saMbhava huI nahIM. 'pA2yu pAse che 'nyAyathA. tevatI MguvAnI 424Apari bhastha 5 / sAthi 7i sIna nahucha. upAdeyayikaI te kevalI kRtakRtya na huI, tetalA mAtra je upAdeyarUpa kArya tehane vidhamAna paNAthI. tihAM upAdeya te saMvara "upAdeya te saMvara' evacanathI. tivAre kevalIne utkRSTacAritra na haI. tAvabhAve saMvare nyUnapaNathI. jihAMtAI utkRSTa cAritra na huI tihAMtAI kRtakRtyaI na hRda. Ima te kevalIne heyAdika vastune mAna AzravanI sattA, sarvajJANAnI hAni, kRtakRtya paNAne abhAva. teNuiM karI kevalIpaNAnI hAnija, e bAika, jauI sayatamAtrane pratyAkhyAna uddezIne chAMDavAyogya kAMI nathI. sarvaviratine' pratipatti samaye Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 saha-zatakavRttI ... yadyapi saMyatamAtrasya pratyAkhyAnamadhikRtya heyaM kimapi nosti, sarvaviratipratipattisamaye sAvadha mAtrasya parityaktatvAt , tathApyanAbhogajanyAzakyaparihArasyAntataH sambhAvanayA'pi dravyato jIvadhAtAdeheyatvena vidyamAnatvAt / heyatvaM ca tasya karmabandhahetutvAbhAve'pi yAvat chadmasthavItarAgasyApi cAritramohanIyodayAbhAve'pi snAtakacAritrapratibandhakatvena doSatvAt / kevalinA tu kevalajJAnotpattisamaya evAnAbhogena sahaiva parityaktatvAt / tena heyopAdeye ca chAmasthyena sahacAriNI iti mantavyam / evaM ca kevalino jIvaghAtAdiheyAbhyupagame tatpratiSevaNAyA AbhogapUrvakatvena sarvalokagarhaNIyatetyapi bodhyamiti gAthArthaH // 15 // atha kevalino dravyato'pi jIvaghAtAbhyupagame srvlokprsiddhmtiprsnggmaah||hiNsaavi dabao khalu heANuciyA kaha Nu bhaavjuaa| sA jai jiNassa hujjA tA so uvaesaNijjo u|| vyAkhyA-hiMsA tAvat dazavidhaprANAnAM vithogIkaraNaM, yaduktam-'paJcendriyANi trividhaM balaM ca ucchvAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiraktAsteSAM viyogIkaraNaM tu hiMsA' // 1 // iti / drvytH| apiriha sambadhyate / dravyato'pi hiMsA heyaa| khaluravadhAraNe / heyaiva-tyAjyaiva / tatra vizeSaNadvArA hetumAha-yataH sA kiMlakSaNA ? anucitA-sarvalokagarhaNIyA, nurvitarke / bhAvayuktA-hantavyajIvaviSayakajJAnapUrvikA kathaM-kena prakAreNa, heyA ? sutarAmevetyarthaH / dravyabhAvobhayAtmakatvAt / sA hiMsA yadi jinasya kevalino bhavet tarhi kevalI upadezanIyo bhavet-kevalinA chadmastha iva chadmasthena kevalyapyupadeSTavyo bhavet / sAvavamAtrane parityakta 5NAthI, taphahe paNi anAbhoge janya je azakayaparihAra tehane aMte saMbhAvanAI paNi dravyathI chavaghAtAdikane heyapaNe chatApaNAthI. heyapaNuM te dravyathI e chavaghAtAdikane karmabaMdhahetu paNAne abhApaNi yAvata chadmasthavItarAgane cAritramohanA udayane abhApaNi snAtacAritrane pratibaMdhaka parNi deSathI kevalII kevaladAnanaI utpattisamayaIja anAbhoge saMghAte chAMDayApaNAthI. tevatI heya ane upAdeya chadmasthapaNuM sArthi sahacAri ehavuM mAnavuM. dhama kevalIne chavaghAtAdika heya mAne huM tajI tehanI pratisevAne AbhogapUrvaka parNi karI sarvakanI niMdA. e paNi jANavuM. e gAthArtha. ItpA hiMve kevalIne dravyathI e chavaghAta mAne huM te sarvaka prasiddha atiprasaMga dUSaNa kahe che. - hiMsA dravyathI paNi nizcaye chAMDavA yogya valI anucita, te kima bhAvayukta heya ane anucita na huI, te jau jinameM huI, te tau upadeza devA yogya thAI. vRttine artha -hiMsA ta idazavidha je prANa tehanuM viyoganuM karivuM. pAMca indriya sparzanAdika, trividha bala mana vacana kAyAnuM, zvAsocchavAsa ane AukhuM e dazaprANu bhagavaMte kahyA. tehanuM viyoganuM 2. sA. vipata vyathA.apitaLa yathA pazu me visa 7isii, khalu zata nizcayAtha balaI. etalaI chAMDavIja, tihAM vizeSaNane Agarli karI hetu kahe che. je mArTi te hiMsA kevI che. sarva lokane nidavA gya. Yzabda vitarkaMI balaI, haNavA yogya je jIva tadviSayaka je jJAna tapUrvaka te ki prakAre heyara atihiM chAMDavA yogya. e artha, dravya ane bhAva e birU55NAthI. te hiMsA javuM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilimo hiMsAsvIkAre doSadarzanam . ayaM bhAvaH- yathA kevalI 'jIvaghAto dravyato bhAvato bA ubhayato vA trividhaM trividhena pariharaNIyo durgatihetutvA 'dityevaMrUpeNopadizati tathaiva pratyAkhyApayati ca / tathA chadmastho'pi kemalinaM pratyupadizati / jIvaghAtakatvenobhayoH sAmye'pi sarvAMzajJAnapUrvakaniSprayojanatvAdinAdhikyAt vizeSata upadezAItvAdityevaM parasparamupadezyopadezakabhAvApattirityatiprasaGgo bodhyaH / yadi ca kevalI bhaNetmatkRto jovaghAto na doSAvahaH, rAgadveSarAhitye avazyabhAvitvena jJAtvaiva vidhIyamAnatvAditi / tarhi chadmasthenA'pItthaM vaktuM zakyameva / avazyaMbhAvitvamantareNa kAryAnutpattirityarthe kevalyapi sAkSika ityevamubhayatrApi sAmyameva / paramAbhogAnAbhogakRto bhedo mahApApAlpapApavyapadezaheturiti vizeSaH / kiJca-anyatIrthikadevatulyatvApattirapi / IzvareNApi jagataH sRSTisaMhArau rAgadvaSAbhAvenaiva vidhIyate, sarvajJena bhagavatA IzvareNa tathaiva dRSTatvAt / ata eva 'na devacaritaM care'diti paratIrthikavacanamapi / kiJca -jIvaghAtahetuzastramAtradhAritvenAnyatIrthikAmimato devaH parihriyate, upAdIyate ca sAkSAjjIvaghAtako'pyahan devatvenetyevaM naipuNyaM bhavatA kutaH zikSitam ? ityacintyacitram / kiJca-kevalinAvazyabhAvitvena dRSTe kevalino yadi doSo na bhaveta , tahi jagati kasyApi sutarAmeva doSo na bhavet / sarveSAmapi jIvAnAM sarvasya prANAtipAtAdyAzravajAtasya kevalinA'vazyabhAvitvenaiva dRSTatvAt / anyathA sarvajJatvahAniH pratItApyagre vyaktIkariSyate / yadi ca svAtmanA svAtmano'vazyabhAvitvena dRSTaM kriyamANaM na doSabhAga , tarhi brahmadattacakravartinaH kAmabhogAH narakahetavo na bhveyuH| teSAM ca tathAbhUtAnAM jAti kevalIne huI, tau kevalIne upadeza devAyegya huI, kevalII chadmasthatI paraI chadmasthaI kevalI paNi 75zanIya e. e bhAva-jima kevalI "jIvaghAta te dravyathI bhAvathI athavA ubhayarUpathI pariharavA yogya trividhai trividhuM manavacanakAyAI karivuM karAvavuM anaI anumodavuM Ima nava keTi, durgatinA hetupaNAthI " INi rIti 751 EiS, nima 5253mA 32 // 17,, diI. timaja paraphakhANa karAvaI, tima kevalI prati chadmasthapaNi upadeza diI. jIvaghAtakapaNe bane sarikhAIpaNi, sarvAI jJAnapUrvaka niHprayojanapaNAdikaI adhikapaNAthI vizeSeNa upadezanaI yogya5NAthI, Ima parasparaI upadeza devAyogya ane upadezanA denAra tehanA saMbaMdhanI Apatti thAI. e atiprasaMga dUSaNa jANivo. jau kevalI kahaI mAro karyo jIvaghAta te doSane dI5ka nahIM, rAgadveSarahita parNi karI avasthaMbhAvipaNi karIne jANIne ja nIpajAvavApaNAthI, ehavuM tau chadmastha paNi ehavuM kahivuM sakIIja. avazya bhAvipaNuM vinA kAryanI anutpatti e arthanaI viSa kevalI paNi sAkhIo, Ima bihu ThikANe sarikhApaNuMja, paNi Aga anAbhogane karyo bheda mahApApa ane alpapApanA kahaNane, heta. taso vizeSa. valI anyatIrthika je deva tehanI tulyapaNuInI Apatti paNi, izvare paNi jagasRSTi saMhAra rAgadeSane abhAveMja karI che. sarvajJa bhagavaMtaI timaja dIThApaNAthI. etalAjavaMtI "devacarita te na AcaraI' ehavuM paratIrthikanuM vacana paNi, valI jIvaghAtahetu je zastra te mAtradhArI paNi anyatIthI I mA te deva pariharI che. AdarII che te sAkSAta jIvane haNanAra paNi arihata devarNi karIja, ehavuM nipuNapaNuM chaI kihAMthI sIkhyuM? e aciMtya Azcarya. valI kevalII avasthaMbhAvI parNi karI dIThAM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI smaraNena khAtmanA svAtmano'vazyabhAvitvenaiva dRSTatvAt / paraM brahmadattacakravartI tathAbhUtAn kAmabhogAn bhubjAnaH pazcAttApavAn , kevalI tu bhavadamiprAye tadrahita iti vizeSo mantavya itigAthArthaH / / 16 // atha prtibndhopyupdeshollekhmaah|| uvaeso puNa evaM asaMjao saMjao vi taha bhaNio / jANaM tu jIvavahago tA kahameaM tuhaM juttaM 1 // vyAkhyA-upadezaH punarevaM-jAnan-jIvo'yamiti sAkSAdavagacchan jIvaghAtakaH saMyato'pyasaMyataH tvadbhaNitaH-tvayaivoktaH / 'yo hi sAzravaH karma badhnAti, sa ca sutarAM saMyato'pyasaMyata' itibhagavatIvRttivacanAt / kathaM tarhi tava yuktamityAdivacobhirantargatapratibandIdUSaNadAnena paramasaMyamavato'saMyamodbhAvanena kevalinaH stutiH, uta gAliriti samyag paryAlocyamitigAthArthaH // 17 // atha kevalI jIvaghAtAdikaM sAkyaM samAcaran nijabhaktasyApyAkrozanIyo bhavatIti darzayati-.. // savyasamakkhaM savaM sAvaja jogameva paricAu / taM citra saMkArahio sevato kiM na lajjesi ? // 18 // vyAkhyA-sarvasamakSaM-manuSyadevAdiparSanmadhyagata eva sarvam-akhilaM sAvadyayoga-sapApakAyAdivyApAra pariyanyaiva-savyaM sAvajjaM jAgaM paccakkhAmi'ityAdipratijJAkaraNena parihatyeva 'taM cia'tti / kevalIne jau deSa na huI, taka jagataI viSe koIne paNi atihija deSa na huI, sarva jIvanaI prANAtipAtAdika je athavasamUha tehane kevaloI avarSAbhAviparNi karI dIThAthI. ima nahIM te sarvattapaNAnI hAni prasiddha paNi AgasiM pragaTa karIye. je pote potAne avazyabhAvipaNe karI dI karatuM deSanuM bha janAra na huI, take brahmadatta cakravartine kAmaga te narakanA hetu na haI. teDavA kAmabhoganaI' jAtismaraNuI" piti pitAne avazya bhAvi paNi ja karI dIThA paNatho. paNi brahmadatta cakravati tehavA kAmabhogane bhagavatau pazcAtApavaMta huo. kelI te tAri abhiprathaI teNuM rahita. eTale vizeSa mAnavo. e gAthArtha: 16ll hiM pratibaMdI paNi upadeza ullekha kahe che- upadeza te ima-asaMyatI saMyatIpaNi te kahyo, jANa jIvavadhakane. te kima tujhane e yukta ? artha:-upadeza ima-jIva evuM sAkSAta jANato haNanAra te saMyatI, asaMyatI taI kahyo. "je Azrayasahita karma bAMdhaI te saMyamI e asaMyamI" evA bhagavatI vRttine vacanathI. tau kima tujhane yukta? ItyAdika vacane maLe pahutIA mAnI te ApaNi mAnavuM thAI ehavuM je pratibaMdI dUSaNa tehane devuM karI paramasaMyamavaMta je kevalI tehane asaMyamane kahe stuti athavA gAli e samyaga vicAravuM. e gAthArtha 1LA hivaI kevalI chavaghAtAdika sapApa Acaratao pitAnA bhaktane paNi rIsa karivAgya thAI. ehavuM dekhADe che- sarva samakSa sarvapApagane chAMDIne teja sAvadyoga zaMkArahita sevatAM myuM nathI lAjate ? vRttine artha-manuSya-devAdikanI parSadAmaLeja sarva sapApaga-sapApa je kAyAdi vyApAra te prati "sava sapApa yoga payaphakhu chuM' ityAdi pratijJAne karave karI parIharIne tehaja sAvoga prati Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAcaturbhaGgI-tatsvAmitvavicAraca tameva-sAvadyayogameva zaGkArahito-nizzaGkaH aihikapAratrikabhayarAhityena niranukampaM niranutApaM yathAdRSTakriyAbhihetumiH sevamAnaH kiM na lajjase ? ityevaMrUpeNa paramabhaktasyApyAkrozaviSayo bhavatIti taatprymitiyAyaH II 28 || atha bhaktAnAmapyAkrozaviSayIbhavane hetumaah||jNtN sevaMtassa u kevaligo tiNi huMti asmaagaa| jIvavahA 1 lia 2 vIsAsavAya 3 saNA praavnnnno|| ___ vyAkhyA-tasmAdeva kevalI nijabhaktasyopyAkrozaviSayo bhavati, yad-yasmAt kAraNAt taM sAvadyayogaM sevamAnasya kevalinaH trINi sthAnAni asamAnAni-ananyasAni sarvotkRSTAnItyarthaH, bhaveyuH kAni tAni ? ityAha-'jIvavahe 'tyAdi / jIvavadhazvAlIkaM ca vizvAsaghAtazceti krameNa saJjJA-nAma yeSAM tAni jIvavadhAlIkavizvAsaghAtasajJAni / prAkRtatvAt puMstvam / evaM ca sati kiM sampannam ? ityAha-parAvarNaH / paraH-prakRSTo'varNo'zlAghA syAt , arthaajjinsyetykssraarthH|| bhAvArthaH punarevaM-yadi kevalino jIvaghAto bhavet tarhi sarvotkRSTa eva bhavet / sarvotkRSTatvaM ca svarUpataH saMskAratazca / tatra svarUpatastAvadevaM-hiMsAmadhikRya dravyabhAvapadAbhyAM caturbhaGgI pravacane pratItA, tathAhi-dravyato bhAvatazca hiMsA-hanmIti pariNatasya vyAdhAdemaMgavave 1 / dravyato na bhovtH-iiryaaszaMkArahite niHzaMka Ihabhava parabhavane bhayarahita paNi anukaMpArahita pazcAtAparahita jehavI dIThI tevI IkrayArUpa hatuI sevatA syu nathI lAjatA, ehave rUpe paramabhaktane pINuM Akrozane viSaya uI' e paramArtha I18. hive bhaktane pINuM AzanA viSaya thAvAne viSe bIjo hetu kahe che . je mATe te sevatAM kevalIne triNi huI adhika. jIvavidha alIkara vizvAsaghAta nAme - ' parama avarNavAda. artha te mATiMja pitAnA bhaktane paNi niMdAne viSaya huI. je kAraNa mATe te sAvadha yogane sevatAM kevalone tIna sthAnaka te sarvotkRSTa huI. te kihAM te kahiI chaI. jIvavadha mRSAvacana ane vizvAsaghAta nAmaI te. prAkRtapaNAthI puligapaNuM. ehavuM chate syu nIpanuM ? te kahe che utkRSTa avarNavAda huI, arthathI jinane. e akSarArtha. bhAvArtha te e-ja3 kevalInaI jIvaghAta tau sarvotkRSTaja huI. sarvotkRSTapaNuM tau svarUpathI tathA saMskArathI. tihAM svarUpathI to ima-hiMsA udde zI caubhaMgI dravyabhAvapade pravacanane viSaI prasiddha. te kima dravyathI ane bhAvathI hiMsA te "haNa" ehavA pariNAmavaMta je vyAdhAdi tehane mRgavane viSe 2. dravyathI paNi bhAvathI nahI karyAsamiti yukatasAdhune prANivadhe 2. je mATe Agama vajuM ehavA pariNAmavaMtane prANivadhanI saMprApti thaI. paNi mUkAI vairathI-karmabaMdhathI, aNahaNata paNi na mUkAI kilaSTabhAva hiMsAnI vatI. bhAvathI paNi dravyathI nahIM, aMgAramadakane kITanI buddhi aMgArA mardanane viSe athavA aha5 prakAza A rajajune sapanI buddhi haNatAne rU. dravyathI e nahIM ane bhAvathIe hiMsA nahIM, manavacanakAyAI zuddha ehavA sAdhune i, e vaMdittAnI vRttine viSe. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI mitasya sAdhoH satvavave 2 / yadAgamaH-'vajjemi tti parigao saMpattIe vimuccai verA / avahato vi Na muccai kiliTubhAvo'ivAyassa' // [ Agha0 gA0 60 ] tti / bhAvato na dravyataH-aGgAramardakasya kITabuddhyA aGgAramadene, mandaprakAze rajjumahibuddhyA ghanato vA 3 / na dravyato na bhAvataH-manovAkAyaH zuddhasya sAdhoH 4' iti zrAvakapratikramaNasUtrasya vRttau / yattu cUrNikAreNa 'cauttho sunno 'tti bhaNitam , tanna svAminamadhikRya, kevalinastatsvAmino vidyamAnatvAt , tasya ca sarvotkRSTacAritrAnyathAnupapattyA manovAkkAyaiH zuddhatvAt / anyathA snAtakaH kevalI na syAt kintu hiMsAsvarUpamadhikRtyaivoktam / taccaivaM-yadi hiMsA, tarhi na dravyato na bhAvataH iti vaktumadhyazakya, dravyabhAvayoranyataratvenA'vazyaMbhAvAt / tena caturthoM bhaGgaH zUnyo bhaNitaH, virodhAt / na ca zailezyavasthAyAM kevalo svAmI bhaviSyatIti zaGkanIyaM, tasya siddhasyeva yogAbhAvena manovAkAyaiH zuddhatvAbhAvAt / nahi avidyamAne vastre 'vanega zuddha' iti vyavahriyate / anyathA ghRSabhAdayo'pi zuddhavastrA iti vaktavyAH prasajyeran / __ ata eva zailezyavasthAyAM zarIrasparzamAgatAnAM mazakAdInAM vyApattAvapi yogAbhAvena kevali.. kartRkatvAbhAva ityapre vakSyate / anyathA zailezyavasthAyomapi kAyasyAzuddhatvApattyA kathaM caturthabhaGgasya svAmI bhavet ? / na caivaM sayogikevalizarIrAjjIvaghAtaH kvApyAgame bhnnitH| yogAnAM vaiyarthApatteH , ( kevalino'saMyatatvApattezca, nijayogAdvinA'pavAda jJAtvaiva jIvaghAtakatvAt ) / kevalino'pyutsUtrapravRtyApasyA sAmparAyikI kriyAprasaktezca ityagre vyaktIkariSyate / evaM siddhe kevalI dvitIya-tRtIyabhaGgAsvAmI na bhavet , tayoH krameNAnAbhogA'jJAnamUlakatvAt / tacca dvayamapi kSINe jJAnAvaraNIye na bhavati, dvayorapi ane je cUrNikAre cau bhaMga zUnya kahyuM, te svAmI AsirI nahIM. kevalIne te svAmInA vidyamAna paNAthI. tene satvacAritranI, hiMsA sarvathA aNumAnyA vinA ayukatatAI. manavacanakAyAI thaipaNAthI, Ima nahIM te kevalI snAtaka na thAI. te ? hiMsAnuM svarUpe AsirI kahiuM. te ima-jau hiMsA tau dravyathI nahIM ane bhAvathI nahIM' evuM kahI na zakI. dravya bhAva maNe ekapaNi avazyamAvathA, tapatI 3the| zUnyaDiyA. virodhayA zaleyavasthAne viSe kevalI te svAmI hasuM evuM na zaMkavuM, te agIne sihanI pare manavacanakAyAI vegane abhAvaI yoge karI zuddhapaNAnA abhAvathI. aNuchate vacce, vasaeN zuddha ehavuM te vyavaharII nahIM. Ima nahIM te vRSabhAdika paNi zuddhavastra ehavuM kahevA thA. etalAja vatI zalezIavasthAne viSe zarIranA sparzane pAmyAM mazakAdika tehanI hiMsAthI ke paNi yogane abhAve karI kevalII karI te paNAnA abhAva, ehavuM AMgali kahIspe. ehavuM nahI te zailezyavasthAne viSe paNi kAyane azuddhapaNuM thAtaI kima caturtha bhaMgasvAmI huI agInI pari saMyogIkavalInA zarIrathI chavaghAta huI ehavuM keI AgameM kahiuM nathI. vegane vyartha paNuM thAI hatI. - valI kevalIne paNi utsutra pravRttine kaheve sAMpAyikI kriyAne prasaMga thAI vatI. e Agale pragaTa karI . Ima pyAra bhaMga siddha thaI hete kevalI dvitIya ane tRtIya bhaMgano svAmI na huI te bihu bhagane anukrame anAbhoga ane ajJAnamUlakapaNAthI. te bihu jJAnAvaraNIya karmakSINa thaI te na huI anAbhoga ane ajJAna e bihune jJAnAvaraNIya karmaI janyapaNAthI. uthA bhaMganuM svAmI paNuM mAnate te vivAdanI ayuktatAthI. bihu vAdIne saMmatapaNAthI. giNi bhaMga Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino hiMsAbhyupagame doSadarzanam jJAnAvaraNIyakarmajanyatvAt / caturthabhaGgasvAmitvAbhyupagame ca vivAdAnupapatterubhayavAdisammatatvAt / parizeSAt parAbhiprAyeNa kevalinaH prathamabhaGgapatitA hiMsA siddhyati / sA ca vyAdhAdeH rAgadveSaprayojanAdikalaGkitA / kevalinastu tadabhAvAnniSkalaGketi vizeSo bodhyaH / ata eva kevalino vikalpyamAno jIvaghAtaH svarUpatopyananyasadRzaH sarvotkRSTa eva, anyasya tathAbhUtasya jIvaghotasyAsambhavAt / ' tathA saMskAreNApi sarvotkRSTaH , yathA-sarvasamakSaM kRtasarvasAvadyayogapratyAkhyAnasya kevalajJAnotpatteranantarapAksamaye adyaprabhRti sUkSmo vA bAdaro vA jIvo mama hantavyo nAstItyevaMrUpeNa sarvaviratipariNAmapariNatasya zubhAdhyavasAyena kevljnyaanotpttiH| tasyAzca prathamasamaye eva pratisamayaM bhUtabhavadbhAvinAM sarveSAmapi padArthAnAmavazyabhAvitvena parijJAnavataH kevalinA hastapAdAdisamutthayathAdRSTaniyatakriyAhetukanAnAvedanAdAnaM niyatakAlAdisAmagrIyogena etovanto'mI asAH sthAvarAzca jIvAH svayaM hantavyAH, paraizca ghAtayitavyAH, svayaM pareNa vA hatA hanyamAnA haniSyamANAzcAnumantavyAH santItyevaM. rUpeNAviratipariNAmo hantavyacaramajIvahananaM yAvadanuparatahiMsAnubandhiraudradhyAnAtmakasaMskArastena saMskRtaH, saMskAreNA'pyutkRSThaH kevalina eva jIvaghAto bhavet / na caivaM saMskRto "jovadhAta: kasyApi chadmasthasya sambhavati / jotraviSayakatraikAlikaparijJAnAbhAvAt , vyAdhAderapi nidrAvikathAkAryAntaravyAsaktiprabhRtibhiruparamAcca / kiJca-vinA prayojanAparAdhaM nizzavaM niranukampaM niranutApaM yAvat prAyazcittapratipattivikalaM yathA syAt tathA bhavannananyasadRzo jIvaghAtaH paramate kevalina eva siddhyati / etena kevaliyogAjAyamAno jIvaghAtaH svarUpataH saMskAratazca sarvotkRSTo bhavatIti darzitam / TAlate ane hiMsAne svAmI mAno para abhiprAye kevalIne prathama bhaMga tIhAM AvI hiMsA siddha thAI. hive te hiMsA vyAdhAdikane rAgadveSa kAryAdike kalaMkita. kevalIne tau rAgadveSanAM kArya vinA niSkalaMka. e vizeSa jANu. eTalA ja vatI kevalIne cIMtavata chavagha ta varUpathI aNusarikho sarvotkRSTa ja bIjAne tehavAnA asaMbhavathI, tima saMskAripaNi sarvotkRSTa, jima-sarva samakSa karyuM che. sarva sAvadyAganuM paccakhANa vuiM ehavAne kevalajJAnanI utpatti thaI anaMtara pUrva samaye AjathI salama athavA bAdarajIva mujhane haNavA yogya nathI kaNI rIti sarvaviratinA pariNAmeM pariNamyAne zubha adhyavasAyaI kevalazAnanI utpattinuM prathama samaya ja samaye samaye bhUta-thayA thAtA thAsya ehavA sarva padArthane avayaMbhAviparNi parita.vaMta je kevalI tehane hastapAdAdikathI upanI yathAdaSTa je niyata kriyA te hataka je nAmavedanAne dAna, niyata kAlAdi sAmagrIne yuge eTalAM trasa thAvara jIva pate haNavA parapAse haNAvavA, pite athavA pare haNyAM haNatA haNIye ehavA anumodavA che. eNI rInaI avirati pariNAma te haNavA yogya je pehale jIva tehanI hiMsAtAMI aNanivaryo je hiMsAnubaMdhI rIyAnarUpa je saMskAra teNei yukta saMskAre paNi utkRSTa kevalI ja chavaghata huI. paNi evo mAyakta jIvaghAta koI chAne sabhave nahIM. jIvaviSa6 triNi kAlanuM jJAna tehanA abhAvathI. vyApAdikane paNi nivA-vikathA-kAtarapramu ne nivartavAthI. valI projana ane aparAdhavinA niHzaMka anukaMpArahita nirbhaya pazcAtApa rahita hA~ vAre prAyazcitanI pratipatti rahita jima huI tima thAte aNasarI javaghAta te paramata kevalineja siddha thAI. "Ima phevalinA vegathI thAta javaghAta te kavarUpathI ane saMskArathI sarvotkRSTa huI ehavuM dekhAyuM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI - evaM mRSAvAdAdiSvapi sarvotkRSTatvaM yathA-'kevalI no musaM vaittA bhavatI'tyAMdi yAvat jahAvAI tahAkArI Avi bhavatI 'ti sarvajanasamakSaM prajJApya sa evAtmAnaM kevalitvenodghoSayan sAvadyatvena pratyAkhyAtamapi jovaghAtaM kurvan kRtapratijJAprabhraSTaH sphuTameva mRSAbhASI / yadAgamaH-na karemi tti bhaNittA, taM ceva nisevae puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI, mAyAniaDIpasaMgo a'|| 1 // tti / upa0 (gA0 507) evaM mRSAbhASaNaM kevalina eva, na punaH chadmasthasyApi / ahaM chadmastha iti bhaNitvA chadmastho yathAvAdI tathAkArI na bhavatIti samyag vaktRtvAt / tena kevalina eva sarvotkRSTamRSAbhASitvaM darzitam 2 / ___ evaM sarvotkRSTavizvAsaghAtakatvaM yathA-kevalo tAvat sarvAnapi jovAn prati bhaNati-mA asmAd bibhyatu, mayA jIvaghAtatrividhaM trividhena prtyaakhyaatH| na ca etad vacomAtraM, kintu sarvajJatvenAnAgatakAlasya mama pratyakSatvAt , ahaM yathAvAdI tathAkarttatyAdirUpeNa surAsuranarezvarAdiparSadi sarvasamakSaM sarvAnapi jIvAn vizvAsya nizcintIbhUtAn tAn eva jIvAn apazyabhAvitvAzakyaparihArAdimiSeNa nizzavaM vyApAdayan sphuTameva savotkRSTavizvAsaghAtakaH paramate kevalyeva bhavet / na caivaM chadmastho'pi, tasya yathAvAdI tathAkartA'hamityevaMrUpeNa vizvAsahetuvacanavaktRtvAbhAvAditi, sarvotkRSTa vizvAsaghAtakatvaM kevalina eveti darzitam 3 / etAni trINyapi prANAtipAtAdIni kevalino lezato'pi prANAtipAtAbhyupagame tathApakabhUtAni bhavantyeva / evaM bhagataH parAvargaH kelino bhavati, kebalivahAnihetudoSodbhAvanenotkRSTakalakAnot / tathAbhUtadoSatvaM ca teSAM trayANAmadhyaSTAdazadoSamadhyapatitatvena sphuTameva / etena Ima mRSAvAdAdikane viSe pa isarvotkRSNapaNuM, jima-kevalI te mRSAvAdI na huI yAvata "jehavuM beleM tehavuM karanAra huI" ehavuM sarva samakSa prarU pIne teDaja pitAnA kevalI paNi kahe sAvadyapaNi pacapho paNa jIvaghAta te prate prati karita kIdhI pratijJAthI bhraSTa huM te prakaTeja mUSAbhASI. "na kare evuM kahIne te pApakate pratyakSa se te pratyakSa ja juThAbole mAyAnikRtine prasaMga valI" e u50. ehavuM mRSAbhASaNa kevalInaMja huI paNi chadmasthane nahIM. huM chadmastha ehavuM kahIne "chadmastha jehavuM bole tehavuM na karaI'Ima samyapha kahevApaNAthI. te vatI kevalIneja sarvotkRSTa eSAbhASIpaNuM dekhAyuM. Ima sakaSTa vizvAsaghAtapaNu-jima kevalI prathama sarva jIvaprarti Ima kahe je a3thI ma bhaya pAmo. to mi jIva ta te trividha trividhe paccakhe che. e vacana mAtra, Ima nahIM. te yuM ? sarvaparNi karI AvatI kAlane mujhane pratyakSapaNAthI, huM jehavuM boluM tevuM karanAra iyAdirUpe sura asura narezvarAdikanI parSadAne viSe sarva dekhatAM sarva jIvanaI vizvAsInaI nizcita thayAM haja jIvaprate avabhAvipaNi athavA azakaya parihAraI ItyAdi mise niHzaMka haNata pragaTaja sarvotkRSTa vizvAsaghAtI paramataI kevalIja huI. Ima chadmastha na huI. tehane yathAvAdI tima karUM huM iNI rIti karI vizvAsanuM hetu je vacana tehanA bolavA paNAnA abhAvathI. e vatI sarvotkRSTa vizvAsaghAtIpaNuM kevalIneja dekhADayuM ke e tIne prANAtipAtAdika kevalIne lezathIe prANAtipAta mAnate prANAtipAtanAM je vastu chate je vastu huI ja te vyApaka, tehavAM te huija, Ima kahetAM kevalIne parama avarNavAda haI. kevalI pAnI hAnine hetu je doSa tehane pragaTa karave utkRSTa kalaMkadAnathI. tehavuM doSapaNuM" tava te triNi aDhAra deva maNe patita parNi karI pragaTajaeTale kevalIne chatA prANAtipAtAdikane kahe che e avarNavAdane eka zaMkA paNi TAlI. e vacanane ja avarNavAdarU55NAthI. aDhAra doSa Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalimo hiMsAbhyupagame doSadarzanam kevalinaH satAM prANAtipAtAdInAM bhaNane ko'varNavAda ? itizaGkApi parAstA / etavacanasyaivAvarNavAvarUpatvAt , aSTAdazadoSarAhityena bhaNiterasambhavApattazca / tasmAdasato doSasya satvena bhaNanamadoSasya doSatvena bhaNanaM cetyubhayathApi tIrthakRtAmavarNavAda eveti tAtparyamitigAthArthaH // 19 // ....... atha chadmasthasaMyatasyApi sAvadyayogapratyAkhyAnasAmyAt jAyamAnA jIvaghAtAdayo'pi kevalina iva kathaM na sarvotkRSTA bhavanti ? iti parAzaGkAmapAkurvannAha- . // evaM chaumatthamuNI Na dosavaMto havijja kaiAvi / jamhA rAgaddosA-NAbhogA saMvibhAgaparA // 20 // vyAkhyA-evam-uktaprakAreNa kevalivat chadmasthamuniH kadAcidapi na doSamAg bhavet-kevalivadutkRSTahiMsAdidoSAtiprasaGgabhAg na bhavedityarthaH / tatra hetumAha-yasmAt kAraNAt rAgadveSAnAbhogAstrayo'pi sNvibhaagpraaH| samiti samyag vibhAgo-labhyAMzo hiMsAdidoSANAM tasmin parAH-samutsukIbhUya labhyAMzagrAhakAH saMvibhAgaparA ityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevam-anAdisiddhasambandhabhAgapi sAmprataM saMyatIbhUto'smatsvAbhI ekAkyeva hiMsAdidoSabhAga mA bhUt , vidyamAnAnAmasmAkaM lajjAhetutvAdityamiprAyeNaiva bhAvato jIvaghAtAnRtabhASaNAdidoSAMzaM tathA anAbhoganimittakadravyajIvaghAtAdisamutthajanApavAdamazubhakarmabandhaM cAnAbhoga eva gRhItavAn / ata eva anAbhogavataH sAdhoH 'ahaM jIvaM hanmi, mRSA bhASe' ityAdirUpeNa bhAvato jovaghAtAdyAtmakapariNAmo na bhavati / yadyapi dravyato jIvaghAtAdikaM jnaapvaadrahitapaNe kahevAnA asaMbhavanI prAptithI. te vatI aNuchatA dezane chatAMpaNe kahevuM ane adevane deSa paNi kahevuM Ima bihuM prakAre tIrthakarano avarNavAda ja. e tAtparya :- IhAM uchuMkhale tau "kevalI dravyathI chavaghAta te dUSaNa ja nahIM " ima mAnIni likhyuM che je vilIne dravyathI chavaghAta je nathI mAnatA, kevalIne tehaja avarNa vAda" te unmatta pralApa jANo. ane kihAe dravyathI chavaghata te kevalIne huI' ehavuM che paNa nahIM, to teNi asama meM syuM sanyu cha, ta viyA2yu :- gAthArtha : hive chadmastha saMyatIne paNi sAvaghayogane paccakhyAnI sarikhAI paNAthI thAtA chavaghAtAdika te kevalInI paraM kima utkRSTa na haI? evI paranI AzaMkA TAlate kahe che - Ima chadmastha muni te dezavaMta na huI kinAre paNi je mATi rAgadveSa ane anAbhoga te saMvibhAgane viSe tatpara che. artha -Ima kahe prakAre kevalI pare chadmastha yatI te kiMvAre parNi devane bhajanAra ne hui. kevalInI pare hisAdika deSane atiprasaMga dUSaNune bhajanAra na huI e artha. tihAM heta kahe I-je kAraNathI rAgadveSa ane anAbhoga te triNe saMvibhAgatatpara-samyagU bhale vibhAga te-levo bhAge hiMsAdidoSane tehane tatpara-sabhyanuM prakAre utsuka thaIne levAyogya bhAganA grahanArA te vibhAga para e akSaramAtrane artha.. : paramArtha taka ema-anAdisiddha je saMbaMdha tehane bhajanAra paNi hiMvaDA saMvatI thaye abhyAre savAmI ekaleja hiMsAdika doSane bhajanAra ma thAe, chatAM amlane lajajAnA hetupaNAthI, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. saha-zatakavRttI heturbhavati tathApyanAbhAgahetukaM tathA na bhavati / tadvayamjakaM tu mayA anAbhAgavazenedamanucitaM samAcaritamiti vaMcA zrutvA vaktAro'pyanAbhogavazenAnucitasamAcaraNaM bhavatyeva, yaduktam-... 'ekaM hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatidvitIyam / etad dvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndha-stasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH 1 // 1 // iti / tathA apavAdaparatantrAbhogajanyAjjIvaghAtAderjIvarakSAtmakasaMyamapariNAmAnapAyahetutvena prazastabhAvApannau sajvalanakaSAyAtmako rAga dveSAveva janApavAdamupAstavantau / tavyaJjakaM tu yathA loke vaktAro'pi-yadyapi sajAtopasargaH saMyatena 'soDhavyaH tathApi kadAcit kupitaH sAdhuH kopayitAraM hanti, tatra sAdhoH ko'parAdhaH 1 kintu kopayitureva / ata eva saMyavarAzA'pyuktam... 'saMjao ahamassi tti bhagavaM vAharAhi me| kuddhaM teeNa aNagAre Dahejja nnrkoddio'|tti / zrIuttarA0 (aM0 18 gA0 10 ) vastutastu rAgadveSAnAbhogA eva jovaghAtodyAzravaM prati karaNatvena kAraNAni, teSu ca satsu kevalaM yat tadvato'bhidhAnaM tat tatkartRtvena mantavyam / sarveSAmapi jovaghAtAdikAraNasAmagryantarbhUtatvAt / paraM 'sAmagrI ca kAryajanike ' ti sarvasammatatvena nAzcaryam / Azcarya punaretat-yadanAbhogAdivikalA'pi kevalI sAzairjJAnavAnapi jIvaghAtAdikaM karoti, sAmaprayabhAve'pi kAryajananasAmarthyAt / kiJca-tato'nyetadAzcaryam-yat kevalino jIvarakSAdikaM na sambhavati, chadmastha. saMyatAnAM jIvarakSAhetutvenAbhimatasyAbhogasya kevalino jIvaghAtahetutvena parigamanAditi / atra sammatistu darzitaiva / ata eva loke vaktAro'pi niSprayojanaM jJAtvA jIvaghAtAdau pravRttaM nirIkSya- aho ! ayaM e abhiprAye bhAvatho jIvaghAta-mRSAbhASaNadi doSano bhAga te prati, valI anAbega nimittio je dravyathI jIvaghAtAdika tethI upane je janApavAda ane azubha karmane baMdha te prate, anAbhogaja to huo, etalAja vatI anAbhogavaMta sAdhune "huM jIva haNuM mRSA boluM ' ityAdirUpe bhAvathI vadhAtAdikarUpa pariNAma na hui. jau e dravyathI chavAtAdika te jananI niMdA hetuM huI, tIM e anAbhogarUpa hetuthI upanuM te tima na haI. tehanuM jaNAvanAra ta6 maI anAbhogane vaze e anucita AcaryuM evuM vacana sAMbhalI kahanArApaNi ajANane vaze ayogya AcaraNa huIja. eka lesana taka nirmala je sahajano viveka, vivekanA jANa sAthi saMvAsa karavo te bIjuM lecana, e bihuM pRthivIne viSe jehanaI nahIM te paramAthe" aMdhaja, tehane ubhAge cAlatAM ya doSa? keI nahIM. e bhAva, valI apavAdane vaze je a.bhaga tethI upane je ja ghAta tehane jIvarakSArUpa je saMyamane pariNAma tehanaI aNajAvAne hetupaNi prazastapaNuM pAmyAM saMjavalana kaSAyarUpa je rAgadveSa, tehaja lokanI niMdAne 2hetA huA. eTalAbhAvanuM jaNAvanArUM tau jima lekane viSe kahinArA paNijaI thayo upasarga te sAdhune sahaI, taphahe kinArekiM kopyo sAdhu te kepavanArane haNe tihAM sAdhano raM aMparAdha ? tau yu ? kapAvanArane ja. eTalAja vatI saMyata rAjAI kahiuM cha-saMyata huM chuM bhagavana belA mujhane kuddha thaI teje aNagAra te bAle naranI keDiniM. e uttarAi paramArtha te rAgadeSa ane anAbhogaja chavaghAtAdi dUSaNa pratiM, karaNa paNi kAraNuM utkRSTa kAraNuparNi. ti chate huM kevala je talanuM abhidhAna te tenA kartApaNuiM mAnavuM. e sane jIvadhAtAdine kAraNanI sAmagrImAMhi milavApaNAthI. paNi sAmagrI te kAryanI upajAvanArI" ehavuM sarvasaMmatapaNi karI Azcarya nahIM. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino hiMsA'bhyupagame doSadarzanam pApAtmA jIvaghAtAdau vyasanI draSTumapyakalpyaH vinA prayojanAparAdhaM jJAtvA jIvaghAtAdau pravartanAdi'tyAkrozadAnaparAyaNA bhavanti / vadanti ca-ko'sya vizvAsaM karoti, vinAprayojanAparAdhaM rogadveSamantareNApi nizzavaM jovaghAtAdyanucitapravRttau tanninAraNahetupratIkArAbhAvAt / tena dhigasya jJAtRtvaM rAgadveSarAhityaM cetyevaMrUpeNAnAryajanasyopi gaINIyo bhavati / nanu pratIkArAbhAvaH katham ? iti ceducyate-parAbhiprAyeNa kevalI bhaNati-he pApAtman ! he devAnupriya! ityAdiyathAdRSTasambodhanapuraskAregA'haM tvAM vyApAdayiSyAmIti kevalajJAnavatA mayA'vazyabhAvivenetyameva dRSTatvAditi bhaNitvA tathaiva tadvyApAdanapravRttaH pratIkArAsAdhyaH eveti parAmiprAyeNa siddhyati / tatsiddhau ca AstAmanyaH, kunRpo'pi lokApavAdabhItyAlIkamapi parAparAdhamudbhAvyAnucitapravRttibhAgbhavati / kevalI tu lokApavAdamavagaNayyAnucitapravRttau tanivAraNahetupratIkArAbhAvAt / etena kevalino dravyata eva jIvaghAtAdikaM bhavatIti parAkUtamapi parAstam , bhAvato'pi jIvaghAtasya dRSTatvenA'nyathAkartumazakyatvAt / kizca-vinApavAdaM jIvaghotAdyAzravajAtasya svatantrakriyAvato jJAnapUrvakatvadravyatvayorvirodhAt / bhAvato hiMsAdyaMzasya grAhake'nAbhoge satyeva dravyato hiMsAdevaktuM zakyatvAt / tathaivAgamasammatyA hiMsAcaturbhaGgI darzitaiva / nanvevamAbhogApekSayA'nAbhoga evaM varIyAn sampadyateti cet / satyam, kthshcidissttaaptteH| yathA saMyatasya jIvaghAtAdau jAyamAne'nAbhoga eva zreyAn / tatparityAge cAbhoga eva / yato'yaM jAva ityevamAbhogapUrvakajIvaghAtAdiH saMyatAnAM samyaktvanAzahetutvena saMyamanAzahetuH / anAbhogapUrvakastu apramatta paNi te addabhuta te e je anAgAdike rahita parNi kevalI sarjAze jJAnavaMtapaNi jIvaghAtAdika karaI, sAmagrIne abhApaNi kArya nIpajAvavAnA samarthapaNAthI. velI tethI valIe adbhuta je vilIne jIvarakSAdika te na saMbhavaI, chadmastha saMyatIneM jIvarakSAnA hetu paNe mAnyo je Aga tehane chavaghAta hetapaNe pariNamavAthI. chatAM saMmati te pUrva dekhADI kheMija. eTalAja vatI lekane viSe kahinAra paNi-prayojana vinA jANI jIvaghAtane viSe pravarte dekhI Azcarya e pApI jIva. ghAtAdikane viSe vyasanI jevA pavuiM ayukta, kArya ane aparAdha vinA jANIne chavadhAtAdine viSe pravartanathI. ityAdi gAlI dAnane viSe tatpara thAI. valI kahe je kauNa ehane vizvAsa kare. projana ana" aparAdha vinA rAgadveSa vinA paNuM nizaMka chavAtAdi anucita pravRttine viSe tenA nivAraNane hetu je pratIkAra tehanA abhAvathI. te kAraNuiM dhiga hau ehanuM jANapaNuM rAgadveSarahitapaNuM. daNI rIte anAryajanane 5rNi niMdanIya huI. pUche che-pratIkArane abhAva kima? ehavuM jau te upari kahII che-parane abhiprAye kevalI kahe re pAparUpa ! athavA he sarala ! ItyAdi yathA dIThAM je saMbodhana tapUrvaka. huM tujhane haNa kevalajJAnavaMtaI gaI avasthaMbhAviparNi Imaja dIThApaNuthI. evuM kahIne timaja tehanI hiMsAne viSe pratye . pratIkArane asAdhvaja ehavuM 5rane abhiprAye sIjhaI. ane tehavuM siddha thayuM te rahau bIjau. karAjApaNi lokApavAdane bhaye mizyA e aparAdha pragaTa karI anucita pravRttinau bhajanAra huI kevalI tau lokApavAda avagaNIne paNi agyapravRttine bhajanAra. e atiprasaMga mahAdUSaNa jANivuM. eTaluM kahete kevalIne dravyathIja ApaghAtAdika huI. e para bhAva5NuiM TA. bhAvathI - e jIvaghatane dIThApaNuM karI anyathA karivAne aApaNAthI. valI apavAda vinA jIvaghAtAdika Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-utAjo , saMyatAnAM nAticAraheturapi / tasmAt kevalinaH kSAyikabhAvotpannasya saMyamasya nAzAsambhavena tannAzakasyAbhogapUrvakajIvaghAtAderapyasambhava eveti gAthArthaH // 20 // athoktamevArthamAgamAnAyAdhayA smrthynnaah||tennN je vAvArA sAvajjatteNa vaNiA samae / tesimigovi kahaMcI kevaligo Neva jigabhaNio // vyAkhyA-yena kAraNena kevalinaH svalpamapi prANAtipAtAdikaM pariNAmenotkRSTameva bhavati, tena kAraNena ye vyApArA:-kAyAdiceSTArUpA jIvavIryaprabhavakriyAvizeSA ityarthaH, sAvadyatvena-pApakarmabandhahetutvena, samaye-sidvAnte puSTAlambanena sAdhUnAM kasyamityevaM hetuhetumadbhAvena varNitAH-bhaNitAH / teSAM madhye kathaJci ipi eko'pi kevalino na ji nabhaNitaH-ahaMdupadiSTo nostyevetyarthaH / nahi kApyAgame yAvadazakyaparihAreNApyamukajIvasya virAdhanA kevalino'pi nijayogajanyA bhavatIti lezato'pyuktamasti / AstAmanyat , jainapravacana eva pratItamAdhAkarmAdikamidaM sAvadhamiti nAmagrAheNa bhaNitvA tatpratiSevitA kevalI na bhavati, kathaM tarhi sarvalokagarhaNI yasya vinAprayojanAparAdhaM jIvaghAtamRSAbhASaNAdeH pratiSevitA sambhavati ? nijasAkSAtkAraviSayajIvaghAtasya pratiSevaNaM samyaktvanAzahetutvena paramasAvadyamiti sarvajanasamakSaM svayameva bhaNitatvAt / ata eva 'No imaM sAvajja ti pannavettA paDisevitA bhavatI' tiliGgatayodbhAvitena pravacanavacasA niSiddhamiti / AzravavaMdane rachAI kriyAvaMtane 1.napUrvakapaNuM ane dravyapaNuM e bihane virodhathI. bhAvathI, hiMsAdika aMzano grAhaka je anAjoga te chate ja vyathI hiMsAdikane kahevApaNuthI. timaja AgamanI sAkhiM hiMsAnI cake bhaMgI dekhADIja, pUche chetau Ima AbheganI apekSAI anAja bhale saMpaje. Ima jauM. sAcuM, kuNekarUpe ISTanI prAptithI. jima sAdhune vaghAtAdika thAte anAgaja bhalau. tehanA chAMDavAne viSe te Abhe gaja. je mATe "e jIva" eDavuM jJAnapUrvaka jIvaghAtAdika te saMyatIne samyaktva nAzane hetuparNa karI saMyama nAzane hetu. anAbhogapUrvaka tau apramattasaMyatIne aticArano hetupaNi chavadhAtAdika na hui. aeva naghutta 2 dikane viSe javaghAtane sa dhune anAbhoga janita mAnavo. ane je nadI utaratAM jalachavA te te AbhegapUrvakaja' ima ukhale kiki likhyuM che mATe prabaMdhe te sarva mithyA jANivuM. aeva mizra acita jalanI yatana na kahI tenA apratyakSapaNAthI' ityAghoghaniyuktigata te imaja mile. te mATe kevalIne kSAyika bhAve utpanna je saMyama tenA nAzane asaMbhave tene nAzaka je AbhegapUrvaka jIvadhAtAdika tehane paNi asaMbhavaja. e gAthAne artha: 20 have kahyo je artha te AgamanI anAbAdhA samartha te kahe che - te kAraNe je vyApAra sAvadyapaNuiM varNavyA siddhAMtane viSe te mAhi eke sAvadya vyApAra kimeM kevalIne na huI jinanau kahiu. artha :-je kArasvatI kevalIna sva955Ni praNAtipAtAdika pariNAme utkRSTaja huI'. teNe ye vyApAra-kAyAdikanA ceSTArUpa jIvanA vIryathI upanA kriyA vizeSa e artha. te sapApapaNi-karmabaMdhane hetu pazuiM siddhAMtane viSe puNAlaMbanathI sAdhune ka95nIya ghaNI rIte hetu-hanumaNi Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutavyavahArasya sAmarthyam ___ yattu zrutavyavahArazuddhyA chadmasthasaMyatAnItamaneSaNIyamapi kevalI bhuGkte, tad 'idaM sAvadya'miti bhaNiterabhAvAnna vacanavirodhaH / yadi ca tadaneSaNIyaM kathaJcitkadAcidapi kevalinA bhuktamiti chadmasthajJAnagocarIbhavet tarhi kevalI na bhuGkta eva, kevalyapekSayA zrutavyavahArazuddherevAbhAvAt , azuddhamipti jJAtvApi kevalinA bhuktamiti chadmasthena jJAtatvAt / ata eva raktAtisAropazamanArthaM revatIzrAvikAkRtakUSmANDapAko bhagavatA zrImahAvIreNa prtissiddhH| kadAcit sAdhunA zrutavyavahArazuddhyAnIto'pi revatI tu jAnAtyeva yadbhagavatA zrImahAvIreNa jJAtvaiva bhukta iti chadmasthajJAnagocaratvena zrutavyavahArabhaGga eveti rahasyam / etena kevalino'bhiprAyAbhAvAt jIvaghAtAdau satyapi na doSa iti parAzaGkA'pi parAstA, revatIkRtakUSmANDapAkaparityAgAnupapattiprasakteH / kiJca-svatantrakriyAvato jJAnapUrvaka-pravRttau abhiprAyAbhAvaM bhavAneva vaktuM samarthaH , nAparo'dhyakSabAdhAt / na ca zrutavyavahArazuddhamapyaneSaNIyaM bhuJjAnaH kevalI sAvadhapratiSevI bhaviSyatIti zaGkanIyam / sarveSAmapi vyavahArANAM jinAjJArUpatvena zrutavyavahArasya sAvadyatvAbhAvAt , tatazuddhyAnItasya niravadyatvAt / ayaM bhAvaH-yathA apramattasaMyato jIvavadhe'pyavadhakaH , ' avahago so u' tti opaniyuktivacanAt , anAbhoge satyapramattatAyAstathAmAhAtmyAt / yathA copazAntavItarAgo mohasattAmAtrahetuke satyapi jIvaghAte kevalivadvItarAgo notsUtracArI ca, mohanIyAnudayasya tathAmAhAtmyAt / tathA zrutavyavahArazuddharmAhAtmyAt aneSaNIyamapi itareSaNIyavadeSaNIyavameveti kutaH sAvadhapratiSevitvagandho'pi / anyathA jinAjJAyA eva sAvadyatvApattyA tatpraNItasya pravacanasyAnupAdeyatAprasakteH , sAvadhapratiSevitvena kArya-kAraNa paNuiM varNavyA, te pApa vyApAra madhye kime eke paNi "tIrthakare kevalIne na kahiu. tIrtha kare nathI ja kahyo. e artha. kihAMe Agamane viSe yAvata asamaparihAre paNi amuka jIvanI virAdhanA kevaline pavuiM pitAnA yogathI upanI hui, ehavuM lezathI paNi kahi che nahIM. . * raho bIjI. janapravacanane viSeja prasiddha je AdhAka maMdika te " e sAvadya ehavuM " nAma maLe' karIne tenA sevanAra kevalI na huI'. kima te sarvalakane gahaNIya ane projana aparAdha vinA ghAta-mRSAbhASaNAdikano sevanAra saMbhavaI ? potAnA sAkSAta jJAnane viSaya je jIvaghAta tehana sevavuM te samyakRtyAdi nAzane hetuparNi karI paramasAvadha ehavuM sarvajananI AgaliM piteja kApaNuthI. etalAja vatI e sAvadya ehavuM prarUpI pratisevanAre na huI. ehavuM liMga paNe uddabhAvyuM pravacanavacane niSiddhate. ane je zrata vyavahAranI zuddhi chadmasthasaMyatI ANyo aneSaNayapaNi kevalI bhajana karaI, te sAvadha eDavA kahyAnA abhAvathI, na vacanane virodha, jale te aSaNIya kirNike prakAre kinAre paSyi kevalII vAvayuM" ehavuM chadmasthanA jJAnane viSaya thAI, tau kevalI ne jimaI ja, kevalInI apekSAI zrutavyavahAranI zuddhinA abhAvathI ja. azuddha ehavuM jANIne kevalI jigyuM evuM jANavA paNAthI. etalAja vatI raktAtisAra upazamAvavAne arthe revatAI karyo je kehalA pAkane bhagavaMta zrI mahAvIre ni . kadAcita sAdhu zrAvyavahAranI zuddhi A paNi revatI te jANi ja je bhagavaMta zrI mahAvIre jANIneja vAva, sAdhuI jANIne jiyuM. ehavuM chadmasthanA jJAnane gocaraparNi karI zrAvyavahAranau bhaMgaja e rahasya. etale kahe karI kevalIne abhiprAyanA abhAvathI chavaghAtAdi chate pariNuM devuM nahIM. ehave paranI AzaMkA TAlI. revatII karyo je kuSmAMDapAka tehanA parityAganI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaca zatakavRttI tatpraNeturmUSAbhASitvAt / yattu kacit kadAcit zrutavyavahAramanapekSyaivAgamavyavahAriNaH pravRttiH , tat AgamavyavahArasya baliSThatvAt / baliSThatvaM ca zrutavyavahArasammatyaiva "AgamabaliA samaNA miggaMdha"tti zrute bhaNitatvAt na punaranucitapravRttihetutvabuddhyA tatparityAgAdeva / AgamavyavahArasya baliSThatvamapi zrutavyavahArocitapravRtti parityAjyAnucitapravRtterapi puruSavizeSaM pratyaucityena parijJAnAda (tyAjanapUrvakAnucitapravRttimadhikRtyaivA ) vasAtavyam / anyathA " na carijja vesasAmaMte baMbhaceravasANue " ( daza0 a0 5) ityaadishrutvyvhaarsyaapynucitprvRttihetutvbuddhiprskteH| tathAbhUtaM ca zrutamullaGadhyaiva zrIsthUlabhadraziSyamadhikRtya zrIsambhUtivijayaguroH pravartanAt / tena sarveSAmapi vyavahArANAM zrutavyavahArasammatyeva pravRttiravasAtavyA / svasya pareSAM ca yathArthasvarUpaprakAzane pradIpasyeva zrutavyavahArasyaiva sAma rthyAt / yattu zrutavyavahArazuddhasyApyaneSaNIyatvenAbhidhAnaM tazrutavyavahArAzuddhyavasthAmadhikRtyaivovasAtavyam / yathA-'ayaM sAdhurudAyano rAje 'tyatra rAjasvamagRhItazrAmaNyAvasthAmapekSyaiveti paryAlocyamiti gAthArthaH // 21 // atha siMhAvalokananyAyena parAzakAmudbhAvya dUSayituM prathamaM praashngkaamaah|| jo bhaNai kevaligo avassabhAvI asakkaparihAro / jIvavaho jiavisayA dosAbhAvAu No doso|| vyAkhyA-yo bhaNati kevalino'vazyabhAvI azakyaparihAra:-azakyaH parihAro yasya so'zakyaparihAraH, evaMvidhA jIvaghAta:-prANAtipAtA bhavati / sa ca doSaH arthAccAritrasya no bhavatIti / atra hetumAha-"doSAbhAvAu" tti dveSAbhAvAt / kiMlakSaNAt 1 jIvaviSayAt , jIvo-hantavyajIva gayA. ayuktatAnI prasaMgathI. valI svAyatta kriyAvaMtane jJAnapUrvaka pravRtti chate abhiprAyanA abhAvane tuM ja kahevA samartha. bIje ke nahI, prakaTa bAdhathI, zravyavahAre zuddhapaNuiM aneSaNIya jimate kevalI sAvAne sevanAra haMse Ima na zakavuM. sarve vyavahArane jinAjJArUpapaNe karI zrutavyavahArane sAva - paNAnA abhAvathI. tenI zuddha ANyAna niravadyapaNAthI. e bhAva-jima apramattasaMcatI vahiMsAIpaNi ahiMsaka "avadhaka te " ghaniyuktinA vacanathI. anAbhoga chataI apramatta paNuInaI tehavA mAhAthI. jima valI upazAMta vItarANa te mohanIyasattAI upanaI chavaghAta chavAIpaNi kevalInI pari vItarAga te utsutracArI nahIM. mohanIyanA udayanA abhAvanai tehavA mAhAsyathI. tima kSu vyavahAranI zuddhinA-mAha'myathI aSaNIya parNi bIjA aSaNIyanI pari eSaNIya ja. tau kiMkAthI pApasevanAra paNane gaMvANi. anyathA jinAjJAnaM sAvadhapaNAnI prAptiI tenA prarUpyA pravacane aNaAdaranA prasaMgathI. sapApasevI pachuiM te prarUpanArane mRSAbhASIpaNAthI. ane je te kiMIka kiMvArekiM zravyavahArane anapekSAneja AgamavyavahAranI pravRtti te AgamavyavahArane baliSTa paNa thika. baliSTa paNe te zrAvyavahAranA sammatithIja " AgamabaliA zramaNanirma"ya" ehavuM zratane viSe kahyAthI. paNi anucita pravRttinA hetupaNAnI buddhi tehane parityAgathI nahi, AgamavyavahAranaI balika paNuM te mRta vyavahAranI yogya je pravRtti tehane iMDAvavApUrvaka ayukta pravRtti hIne jANavuM. ema na mAnI tau gaNikAhe na jAI bahmacaryanuM pAlanAra' ityAdika je Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutavyavahArasya sAmarthyam se viSayo yasya sa tathA tasmAt , hantavyajIvaviSayakadveSAbhAvAdityarthaH / doSo'zubhakarmabandhalakSaNo na bhavatIti parAzaGkodbhAviteti gAthArthaH // 22 // atha tnniraakrnnmaah||tN No juttaM jaM so arihA diTTho hu ahava No dittttho| paDhamaMmi musAvAI bIe arihA Na savvanna / vyAkhyA- tad-anantaroktam , na yuktaM-yuktirahitam , AgamAnuktamapi yazuktisaGgataM tadupAdeyameva / yaduktam-AgamiamAgameNaM juttigammaM tu juttIe' tti pnycvstuke| tatra hetumAha-"jaM so"tti, yad-yasmAt sa kevaliyogajanyo jIvaghAtaH arhatA zrImahAvIreNa dRSTo, huravadhAraNe, dRSTa eva kevalajJAnacakSuSeti gamyam / athavA na dRSTaH-avazyabhAvivastuni jJAnaprasarAbhAvAnna dRSTa ityarthaH / tatra prathame vikalpe, yadi dRSTastahi arhan mRSAbhASI sampadyeta / yataH kevalino nijayogajanyaM jIvaghAtaM dRSTvApi 'sattahiM ThANehiM kevalI jANejjA taM0 No pANe aivAittA bhavatI'tyAdi yAvat 'jahAvAI tahAkArI Avi bhavatI 'tyAdirUpeNa kevalinaH svarUpaparijJAnAya liGgAni nirUpitavAn / dvitIye, na dRSTazcettarhi arhan sarvajJo na bhavet / avazyabhAvitvena jAyamAno jIvaghAto na dRSTaH, dRSTazca bhavataiveti jinendrApekSayA bhavAneva vakSa iti gAthArthaH // 23 // athoktAtiprasaGgandoSa yena prakRte kiM sampannam ? ityaahzrutavyavahAra tehane pariNuM anucita pravRttinA hetupaNAnI buddhine prasaMgathI. tehavuM chuta ullaMghIne zrI raghulabhakazikhya uddezanaI zrIsaMbhUtivijayagurune pravartanathI. te vatI sarve vyavahArane zrAvyavahAranI saMmatithIja pravRtti te jANavI. potAnA anaI parakhA zuddhasvarUpa prakAzanane viSe pradIpanI pare mRtavyavahArane ja samarthapaNathI. ane mRtavyavahAre zuddhane parNi ane SaNiya parNi abhidhAna te mRta vyavahAranI : ahinI avasthA uddezIne jANavuM'. jima e sAdhu udayana rAjA, chaMha rAjapaNa te aNugrahI zremazupaNAnI avasthA apekSA naI ja, ehavuM vicAravuM. e gAthAne artha. 21 - hive siMhAnA avalokanane khyA paranI AzaMkA prakaTa karIne te dUSavAne pahilI paranI AzaMkA kahaI chaI. - je kahe che kevalI avayaMbhAvI te azakayaparihAra jIvavadha huI. chaviSaIA dezanA abhAvathI, te doSa na kahII. nRtyartha - kahe che. kevalI avazya thanAra te, nathI chAMDavAyegya parihAra jehane te azakya parihAra, eha prANAtipAta te hui. ane te deSa, arthathI cAritrane na haI. IhAM hatuM kahe che. daiSanA abhAvathI. kehavA haNavA yogya je jIva te viSaya che jene etale haNavA yogya je jIva te viSayIo abhAvathI. e artha : doSa azubhakamane baMdharUpa na haI. e paranI AzaMkA pragaTa karI. e gAthAne artha. mArA - hive tenuM nirAkaraNa kahe che- che te AzaMkA yukta nahIM je maTi te arihaMta dITha athavA na dIThA ? prathamaNe te mRSAvAdI, bIra'. arihaMta sAvajha na thA. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa-rAtavRtta // teNaM sammaviAre kevaligo gayaNakusumajIvavaho / tA kahamavassabhAvi-vavahAro hoi nnivviso| vyAkhyA-yena kAraNena arhan mRpAbhASI asarvajJo vA sampayeta, tena samyagUvicAre-jainAgamaparatantraparyAlocane, na punaH sthUlahazA nijamatikalpanayA, tasyAzca dharmavyAghAtahetutvAt / yadAha zrIharibhadrasUriH-sUkSmavuddhyA sadA jJeyo dharmo dharmANibhirnaraiH / anyathA dharmabuddhyaiva tadvighAtaH prasa-, / / kare che ? || phuTa (a. 22, zo. 2.) jhino nakuma nIvavo cantAkleyarthaH | yadIti gamyam / tarhi kathamavazyabhAvivyavahAraH-avazyabhAvIti vyavahAraH-zabdaprayogaH avazyabhAvivyavahAraH / tatra vizeSaNadvArA hetumAha-yataH sa kiMlakSaNaH ? nirviSayaH-atyantAsattvena viSayAbhAvAt / ' yathA gaganakusumaM surabhIti vyavahAro nirviSayaH, tathA kebaliyogajanyo jovaghAta iti vyavahAro nirviSayaH / kiJca-ghAtikarmakSayopazamAvAptajalacAraNAdinAnolabdhimatAM sAdhUnAM nadIsamudrAdijala-jvalanazikhA-pavana-vanaspati-patra-puSpa-phalAdikamavalambya yadRcchayA gamanAgamanAdi kriyAparAyaNAnAmapi jalajIvAdivirAdhanA na bhavati, yadAgamaH 'khIrAsava-mahuAsava-saMbhinnasoakuTubuddhI a / cAraNa-viuvdhi-pANusAriNo sAhuNo save' // 1 // iti catuHzaraNaprakIrNake, (gA0 34 ) vRttyekadezo yathA-cAraNetyAdi yAvat kecit artha : te pUrva hivaDAM kahyuM te yukitarahita. Agamane viSe aNakahiuM paNi je yukita milatuM huM to AdaravA yogya ja. ANakata huM te Agame jANavuM. yukitagamya te yukita jANavuM. siMhA heta kahe che. je mATe te kevalIne vege Upane jIvaghAta te arihaMta zrI mahAvIre dIThe, te avadhAraNano artha bole, etale dIThe ja, kevalajJAnarUpalocane eTaluM bAhirathI jANavuM. athavA na dIThe, avazve thAnAra vastune viSe jJAnanA prasAranA abhAvathI na dITho e artha, tihAM prathama vikalpa, je dITha te arihaMta mRSAbhASI thAI. je mATe kevalIne potAne yoge utpanna thavaghAtI pratiM dekhIne' paNuM, sAte cihane kevalI jANII. te kima? prANune atipAtavitA-haNanAra na huI ItyAdi yAvata che!' jehavuM bele tevuM ka' ityAdirUpe kevalInAM svarUpanA parijJAnane' athe liMgaprate' kahate hue. bIje pakSe', na dITha * che, tao arihaMta sarvajJa na huI avayaMbhAvi paNi thAta jIvaghAta na dIThe che. jinaMdranI apekSAI taja DAhie. je te ja dIThe, e gAthAne artha : 23 hive kahyA je atiprasaMgarUpa je deva biM teNe IhAM kyuM nI panuM te kahe che - te vatI samyagna vicAre kevalI gaganakUla sarI jIvavadha. te kima avayaMbhAvI vyavahAra huI nirvidhya. vRttine artha -paeNNi kAraNe arihaMta miyAbhASI athavA asarvajJa thAI te vatI samyaga vicAra jainanA Agamane vaze vicAraNAI, paNi sthUladaSyi potAnI matika95nAI nahIM. te atikalpanAne dharmavyAdhAtanA hetupaNAthI. je mATe haribhadrasUri kahe che--sUmabuddhi sadA jANi, dhama dharmAthI 52'. chama nahIM te zUlabuddhi te dharmane vighAta hui. e aSTakagraMthane viSe. kevalI" AkAzanI kulanI pare jIvavadha te atyaMta aNuchatauja e artha, jau etale arthagamya, tau avasthaMbhAvi vyavaihAra avazyathAnAra aho zabda prayoga te kima? tihAM vizeSaNadvArAI hetu kahe che-te kevo? viSavarahita atyaMta aNuchatAM parNi karI viSayanA abhAvathI, jima gagananuM phUla sugaMdhI e vyavahAra viSayarahita. tima kevalInA yogathI pine jIvAta te vyavahAra paNi viSayarahita jANi. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha puSpaphalapatrahimavadAdigirizreNiagnizikhAnIhArAvazyAyameghavAridhArAmakaTatantujyotIrazmipavanAdyAlambanagatipariNAmanuzalAH , tathA vApInadyAdijale tajjIvAnavirAdhayanto bhUmAviva pAdotkSepaMnikSepakuzalA jalacAraNA ityAdi / kathaM tarhi ghAtikarmazyAvAptalabdhimAjaH kevalino jIvavirAdhanAsambhavaH, ekasyA api.kSAyikalandheH sarvakSAyopazamikalabdhyAtmakatvena kSAyopazamikalabdhisAdhyasya jIvarakSAdikAryamAnasya sAdhakatvAt / nahi nAnAbhedabhinnaH matyAdijJAnayavasitAnAM padArthAnAmekena kevalajhAnena vyavasAyo'zakyaH / etena labdhInAM kSAyopazamikatvena kevalino labdhayo na bhaviSyantIti zaGkA'pi praastaa| kevalino'pi labdhimattvAt , labdhInAmapi kSAyikatvAcca / tathAhi-"cAraNaAsIvisakevalI a maNaNANiNo a puvvadharA " ityAdi zrIAvazyakanika ( gA0 70 ) etavRttau-kevalinaH prasiddhA iti vyAkhyAtam / tena tasya kSAyikyo labdhayo'nuttarajJAnAdayaH paJca pratItAH / yadAgamaH- kevalIssa NaM paMca aNuttarA paM0 taM-aNuttare NANe 1 aNuttare dasaNe 2 aNuttare caritte 3 aNuttare tave 4 aNuttare vIrie 5' tti, zrIsthAnAGge ( sU0 410) vRttiryathA-tathA na santi uttarANi-pradhAnAni yebhyastAnyanuttarANi, yathAsvaM sarvathAvaraNakSayAt / tatrAdye jJAnadarzanAvaraNakSayAd tadanantare mohakSayottapasaJcAritrabhedatvAt tapazca kevalinAmanuttaraM zailezyavasthAyAM zukladhyAnabhedasvarUpaM dhyAnasyAbhyantaratapobhedatvAt , vIrya tu vIryAntarAyakSayAditi / valI ghAtiAkarmanA kSaye pazamathI pAmo je jalayAraNAdi vividha labdhivaMta sAdhune nadI samudrAdikanA jala agninI zikhA va yu vanaspatinAM putra puSpa phalAdika avalaMbIne pitAnI IcachAI gamana AgamanAdine viSe parAyaNa ehavAne parNi jalajIvAdikanI virAdhanA na hui, je mATe catu zaraNaprakIrNa beluM che. kSIsathava mavAzrava saMbhinnazrotA. kuSThabuddha cAraNa jagha cAraNadika kriyapadAnusAra ityAdi labdhivaMta sAdhu sarva. "cAraNa" ItyAdithI yAvata, keTalAeka sAdhu take phUla, patra, phala, himavaMtAdika parvatanI zreNi, agninI zikhA, hima, Tha 2, megha nI vArinI dhArA, taMtu AnuM, jatinA razmi-kiraNa, pavanAdikanAM AlaMbI gatine pariNAme kuzala, valI vApI nadya dinA jalane viSe te jIvane avirAdhatAM huMtAM bhUminI pare pAdano UpADavuM thApavuM tene viSe kuzala jala cAraNa ItyAdi, kima ta? kevalIne ghAtI karmane kSa pAmI je labdhi te vaMtane jIvirAdhanA saMbhavaI, ekaja kSAyikalabdhinaI sarva kSA pathamikalabdhirUpapaNe karI kSApazamilabdha sAdhya je jIvarakSAdika kAryamAtra, tehane sAdhakapaNAthI, nAnAbhede bhinna je atyAdikajJAna teNei jANyA je padArtha tehano eke kevalajJAne jANavuM. te asamartha, ehavuM te nahiM. eleM kaheve karI labdhine kSApazamikapaNuM karI kevalInaI labdhi te nahIM haI. e zaMkA te TAlI, kevalInaI paNi labdhivaMtapaNuthI, labdhine paNi kSAyikapaNuthI. ' te kahaI cha-aMdhAcAraNAdika-A zIviSa-kevalI-manaH paryAvajJAnI-pUrvadhara, ehanI vRttine viSe-kevalI tao prasiddha. evuM vakhAyuM che. te vatI tehane kSAyikalabdhi anuttara nAnAdika pAMca prasiddha, pAMcavastu kevalone sarvAkacha prarUpI. te kima, sarvotkRSTa jJAna, sarvottama darzana, sarvottama cAritra, sarvottama tapa ane sarvottama Atmazakti, ehanI vRtti kaI chaI-tima nathI uttara-pradhAna jethI. jima pitaI sarva prakAraI AvaraNanA kSayathI. tihAM prathama bi te jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA kSayathI, te pachI cAritra mohanA kSayathI, je mATe tapane cAritranA bheda paNAthI, te5 te kevalIne utkRSTa te zailezyavasthAne viSe zukalayAnane viSe zukaladhyAna bhedasvarUpa, dayAnane atyaMtara tapanA bheda paNAthI, vIryatau vItarAthanA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI atrAnuttaracaraNabhaNanena AzravamAtranirodhapUrvakasarvasaMvarAtmikA kSAyikalabdhirupadarzitA / tena jIvarakSAdihetavo labdhayaH sarvA api anuttaracaraNe'ntarbhUtAH, anyathA anuttaracaraNAsambhavAt / evaM kevalivizeSasya tIrthakRtazcaturvizadatizayAdayo'pi bhavanti / paraM tA labdhayo yathAsambhavaM nAmAdikarmakSa. yopazamajamyA api bhAvyoH / tathA kSAyikyo'pi labdhayaH pravacane bhnnitaaH| tathAhi-kodayakSayakSayopazamasavyapekSAH prANinAM labdhayo bhavantIti zrI A0 ni0 vR0 / sena kAraNavaicitryAt labdhInAmapi vaicitryameva / tatra yadyapi landhimAtrasya manujAdigatIndriyamanovyApArasavyapekSatvena nAmakamodayakSayopazamahetukatvamastyeva, tathApi vizeSamadhikRtya kAzcana karmodayalabhyAH kSIrAzravAdayaH , kAzcana karmakSayalabhyAH anuttarajJAnAdayaH , kAzcana karmaNaH kSayalabhyAH kSayopazamalabhyAzca cAraNAdaya ityAdi svabuddhyA paribhAvyam / tatrApi karmaNaH udayakSayopazamalabhyAnAM labdhInAM nAmnA sAmye'pi parasparaM nAnAbhedabhinnatvaM, tatkAraNayoH karmodayakSayopazamayoH pratiprANinaM bhinnatvAt / karmakSayalabhyAnAM tvekatvameva, tatkAraNasya karmakSayasya vaicitryAbhAvAt / 'khayaMmi avigappamAsu' ti vacanAt / tatra kSAyikalabdhInAM jJAnAdInAM prayuJjanA na bhavati, tAsAmanavaratamekasvabhAvenaiva sarvakAlInatvAt / tAsAM ca phalavattvamapi tathaiva, taditarANAM tu kAdAcitkatvena phalavattvAt prayuJjaneti vizeSo bodhyaH / tena labdhyupajIvanaM chadmastheSvapi pramattAnAmeva bhavati, upajIvanasyApavAdikatvAt / chadmasthalabdhInAM tu manaHparyAyajJAnaparyantAnAM kSAyikatvAbhAvenopajIvyatvAta, kSAyikalabdhInAM tu tato vailakSaNyaMmiti sarvasammatam / tasmAt kevalajJAna kSayathI, IhAM anuttaracAritrane kahaI prANAtipAtAdika je AzravamAtrane nirodhapUrvaka sarvasaMvararUpa kSAyikalabdhi dekhADI. te vatI jIvarakSAdinAhetu labdhi te sarve anuttara cAritrane viSe aMtarbhAva pAmI, Ima nahIM te utkRSTa cAritranA asaMbhavathI. Ima kevalIvizeSa je tIrthakara tehanaI catIsa atizayAdika huI. paMhiM te labdhi jima saMbhavai tima nAmAdikakarmanaI kSayaI upazamaIjanya paNi hui, timaja kSAvikapaNi pravacananaI viSe kahI chada, te kima? kamano udaya kSaya anaI kSopazama tehanaI apekhInaI prANInaI labdhi hoI, te vatI kAraNanA vicitrapaNuthI labdhinuM 5NuM vicitrapaNuM ja, tihAM jauJ labdhimAtranaI, manuSyAdinI gati ane manano vyApAra tehane sabe pakSapaNuiM nAmakarmane udaya kSaya ane kSaye pazama te janita paNuM Ija, taphaDe paNi vizeSa AsirI keTalIeka karmodaye pAmavA e kSIrAzavAdika, ketalI eka karmane kSayeM labhya anuttara jJAnAdika, kelIeka karmane kSaye prApya ane pazame prApya aMdhAcAraNAdika ityAdi. pitAnI buddhi vicAravuM. tihAMpaNi karmane udaye kSayopazame pAmavA yogya je labdhi tehane nAma' sarIkhAIpaNi mAhomAhiM aneka bhede bhinnapaNuM. tenAM kAraNe je karmane udaya ane kSayopazama tehane prANi prANi prati ApaNAthI, karmane kSaye prApane te ekapaNuMja, tenuM kAraNa je karmakSaya tehane vicitrapaNAnA abhAvathI. "kSayane viSe vika95 nahIM e kahevuM kahe che. e vacanathI. tihAM kSayikalabdhi je nAnAdika tehanI prayujanA na huM, tehane' niraMtara eka svabhA karI sarvakAle sadazapaNuthI. tehane' kalavaMtapaNuM paNi ti maja. tethI bIjI labdhine te kadAcina paNa karI phalavaMtapaNAthI prayujanA etale vizeSa jANi, te vatI labdhinuM upavana te chadmasthamAhiM paNi pramAne ja huI upavana je prajjanA tehane' apavAdathI janitapaNuthI, chadmasthanI labdhiye mana:paryavajJAna paryata Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avazyabhAvizabdaviSayaH 105 sahakRtAnuttaracAritralabdhimAhAtmyAt sambhAvanayA'pi jIvaghAtAdyAzravaH kevalino na bhavatIti siddhau siddhamavazyabhAvitvenApi sAvakatyaM kevalino na bhavatIti tAtparyamiti gAthArthaH / / 24 / / atha yadyevaM tarhi avazyabhAvitvaprayogasya ko viSayaH ? iti praashngkaayaamaah||paaymsNbhvisNbhvi-kjjvisy'vssbhaavivvhaaro| annaha savvaM kajja avassamAvitti vattavvaM // 25 // vyAkhyA-prAyo-bAhulyena, asambhavi sambhavIti prAyo'sambhavisambhavi, evaMvidhaM yatkArya tadeva viSayo yasya sa prAyo'sambhavisambhavikAryaviSayaH, avazyabhAvIti vyavahAro'vazyabhAvivyavahArastato viSayAntena karmadhArayaH, prAyo'sambhavisambhavi yatkArya tad avazyabhAvIti vyavahriyate ityarthaH / anyathA sarvamapi kAryamavazyabhAvitvena bhavatIti vaktavyaM syAt / paJcasamavAyavAdinAM janAnAM sarvasyApi kAryasyAvazyabhAvitvenaiva bhavanAt , kAlAdiSu paJcasu madhye niyaterapi kAraNatveneSTatvAt / yaduktam ___ kAlo 1 sahAva 2 NiaI 3 puvakayaM 4 purisakAraNegaMtA / ( samavAe sammattaM egatia hoi micchattaM) micchattaM te ceva u samAsao hunti sammattaM // 1 // ti, sammatisUtre (tR0 kAM0 gA0 53) niyatizca 'yadyathAbhavana miti dvitIyAGgavRttau / tena bhojanaprabhRtikaM prAyaH sambhavisambhavitvena nAvazyabhAvIti vyapadezaviSayo bhavati / ayaM bhAvaH-sarvathA asambhavi vastu na sambhavati, virodhAt / yadi sarvathA asambhavi, kathaM sambhavati ? yadi ca sambhavati, kathaM sarvathA asambhavi ? / nahi strI tIrthakRd prAyo'sambhavi tene kSAyikapaNune abhArve karI prayujavA yogya5thI, kSAvikalabdhine tethI vilakSaNapaNuM sarva saMmata, te vatI kevalajJAna sahita ye utkRSTa cAritra te rU5 labdhinA mahimAthI saMbhAvanAI paNa chavaghAtAhika Azrava kevalIna huI, ehavuM siddha thaI huM siddha thayuM avasthaMbhAviparNi sapApakartavya kevalIne na huM. e paramArtha, e gAthArtha 524 hive jauM chama tau avazyabhAvipaNAnA prayogane kauNa viSaya? evI AzaMkA uparI kahe che- prAyiM asaMbhavi je saMbhave te kAryaviSayIo avazyabhAvi vyavahAra, Ima na mAnII tatra sarvakArya avazyabhAvi parNi thayuM Ima kahevuM thAI. - vRttine artha -prAyaI asaMbhavatuM saMbhave te ehavuM je kArya teja che viSaya hatuM te prAhiM asaMbha saMbhaveM je kArya tene viSAda, ava thAnAra eDavo je vyavahAra te avazyabhAvi vyavahAra, tivAra pachI viSayanAM aMta je pUrvaluM pada te sAthiM karmadhAraya samAsa karII. eka vizeSaNa ane eka vizeSya ima samajhII, prAhe aNuthAtuM thAI eDavuM je kAryane avazyabhAvipaNi vyavaharII e artha Ima nahIM te sarve kArya avasthaMbhAvi paNi huI, Ima kahevuM thAI, paMca saMmavAyanA vAdI je jaina tehane sarvaI kAryane avazyabhAvipaNi bhavanathI, kAlAdi paMcamAMhiM niyatipaNi kAraNa parNi iSTapaNAthI, je mATe kahevuM che - kola svabha va niti pUrvakameka purUSakAra" anekAMtathI sama samyakatva, ekAMti huI mithyAtva" niyati te je jima thAI te " sUabaDAMganI vRttine viSe, tevatI bhajanaprati prAyaH saMbhavuiM saMbhavipaNi karI avazyabhAvi benane viSaya huI nahIM. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sarva-zatakavRttI sambhavanniva napuMsakastIrthakaraH sambhavati, sarvathA asambhavitvAt / evaM puruSastIrthakadavazyabhAvIti vyapadezaviSayo na bhavati, prAyaH sambhavisambhavitvAt / tasmAt prAyo'sambhavi sambhavatyeva avazyabhAvItivyavahAro niravadyaH / ata eva jamAlinimittakanihnavamArgotpattiravazyabhAvinIti pravacane pratItiH / tIrthakarakaradIkSitaziSyAmnihnavamArgotpattaH prAyo'sambhavisambhavAt / evaM yatanayA pravartamAnasyApramattasaMyatasya kAyAdivyApArAjjAyamAna chadmasthagamyo jIvaghAto'vazyabhAvitvena vaktavyAIH , prAyo'sambhavisambhavAt / tathA pravacane prayogo'pi " se abhikkamamANe paDikkamamANe saMkucamANe pasAremANe viNivaTTamANe saMpalijjamANe egayA guNasamiassa rIao kAyasaMkAsaM samaNucinnA egaiyA pANA uddAveMti ihaloge" ityAdi zrIAcArAGgaloka(vijayA)sArAdhyayane caturthodezake (sU0 159) etavRttiryathA-'sa mikSuH sadA gurvAdezavidhAyI etadvyApAravAn bhavati, tadyathA-amikrAman-gacchan , pratikrAman-nivartamAnaH, salkucan hastapAdAdisaGkocanataH, prasArayan-hastapAdAdInavayavAn , vinivartamAnaH samastAzubhavyApArAt , samyam pariH-samantAt hastapAdAdInavayavAn tannikSepasthAnAni vA rajoharaNAdinA mRjan gurukulavAse vasediti sarvatra sambandhanIyam / tatra niviSTasya vidhiH-bhUmyAmekamULaM vyavasthApya dvitIyamurikSapya tiSThet , nizcalasthAnA'sahiSNutayA bhUmiM pratyupekSya pramRjya ca kukkuTIvijRmbhitadRSTAntena saGkocayet prasArayedvA, svapannapi mayUravatsvapiti, sa kila anyasatvabhayAdekapArzvazAyI sacetanazca svapiti, nirIkSya ca parivartanAdikAH kriyA vidhatte ityevamAdi (dibhiH ) samparimRjana sarvAH kriyAH karoti / evaM ca apramattatayA pUrvoktAH ' e bhAva-sarvathA vastu asaMbhAvya te saMbha nahI. virodhathI, jau sarvathA asaMbhave te kima saMbhave?, jau saMbha kima tau sarvathA na saMbhave?, strI tIrthakara prAhe asaMbhavate saMbhave, tima napuMsaka tIrthakara na saMbha, sarvathA asaMbhavipaNAthI, ima puruSa tIrtha kara te avasthaMbhAvi ehavA bolane viSaya na huI prAyeM saMbhavine saMbhavatApaNAthI, te mATe proM asaMbhavatuM je saMbha tihAMja avayaMbhAvi evo vyavahAra te nirdoSa, etalAja vatI jamAlinimittathI nihavamArganI utpatti te avasthaMbhAvinI evI pravacanane viSe prasiddhi, tIrthakaranA hastadIkSita ziSyathI nihnava mArganI utpattine prAde asaMbhavi saMbhavathI. Ima jayaNAI prarvatatA apramattasaMvatanAM kAyAdivyApArathI thAte chadmasthaI ja gIto cha vaghAta te avasthaMbha vi paNi kahevA megya, prAhe asaMbhavite' saMbhavatAthI. siddhAMta prayoga pani cha. e sUtranI vRtti-jima je bhikSa-yatI sadA gurunA Adezane karanAra e vyApAravaMta huI, te kimacAlo, nivAu, hasatapAdAdine saMkocanacike saMkocAte, hastapAdAdika avayava prati prasArate, samasta azubha-vyApArathI pAche valo, bhalI rIte cauvakheMra hastapAdAdika avayavapratiM tehanAM nikSepanAMthApavAnAM sthAnakaprati roDaraNAdike 53 jate, " gurUkulavAse vase' e saghali DivuM. tihAM te sAIne beThAno vidhi-bhUmine viSe eka sAthala thApIne bIju urUuMcaErAkhI naI rahaI nizcalasthAnanaI aNusahevApaNe bhUmi pUMcha pramAne kuTI jima rahe tima daSTAMte saMkece, athavA prasAre, sUta paNi mayUranI pare sUI, sa anyasavanA bhayathika eka pAsuM sUI sacetana hete sUI, joIne valI parivartanAdika kSiAo kare ityAdi kriyAI pramArjana karate sarva kriyA kare. ima apramatta paNuiM pUta Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avazyabhAvizabdaviSayaH 107 kriyAH kurvato'pi kadAcidavazyabhAvitayA yat syAt , tadAha-'egaiyA' ityAdi ekadA kadAcit guNasamitasyApramattayateH 'rIamANassa' tti samyaganuSThAnavato'bhikrAmataH sakucataH prasArayato nivartamAnasya samparimRjataH kasyAzcidavasthAyAM kAyasparzamanucIrNAH- kAyasparzamAgatAH sampAtimAdayaH prANina eke paritApamApnuvanti, eke glAnatAmupayAnti, eke avayavavidhvaMsamApadyante, apazcimAvasthAM tu sUtreNaiva darzayati-eke prANAH-prANinaH apadrAnti-prANairvimucyante' ityevaM prAguktAH sarvA api kriyAH sambhAvitabhAvijIvaghAtabhayAvinAbhAvinyo'pramattasaMyatasyA'pi chadmasthasyaiva bhavanti, tAsAM sarvAsAmapi kriyANAM chadmasthatvAbhivyaJjakatvAt / tathaiva prAgupadarzitaM bodhyam / na ca evaMvidhaH kevalyapi bhaviSyatIti zaGkanIyam, kevalino gurukulavAse gurvAdezAyattapravRttinivRtyorabhAvAt , ' pAsagassa patthi uvaeso' tti vacanAt / evaMvidhasyApramattasaMyatasya jAyamAno jIvadhAto'vazyaMbhAvitvena mantavyaH, tathAbhUtApramattatAyA jIvarakSAhetutve jIvaghAtasya prAyo'sambhavisambhavitvAt / na caivaM pramattasaMyatasya kAyAdivyApArAjjAyamAno jIvaghAtastathAvaktavyAhaH, prAyaH sambhavisambhavitvAt pramattayogAnAM tathAsvabhAvAt / ata eva pramattasaMyatasya pramattayogAnaGgIkRtyArambhikI kriyA'pi teSAM yogAnAM jIvaghAtAhatvAt / anyathA pramattApramattayoravizeSaH sampadyeta / tasmAt ghAtyajIvaviSayakajJAnasahitasya svatantrakriyAvato'pramattasaMyatasya jIvaghAto gaganakusumavadatyantAsanneva / tena tadviSayakazakyAzakyakalpanAgandho'pi nAzaGkanIya itibhAvaH / itigAthArthaH // 25 // atha kevalinaH sarvathA jIvaghAtAbhAvaM kAraNAbhAvena spaSTayanAha kriyA karanArane kivAreki avayaMbhAvipaNe je thAI te kahe che-nivAreke guNeyukata apramattasAdhanaI samyaga anuSThAnavaMta cAlate saMkucita vistarate nivate 5Gjate ehavAne kaIka avasthAne viSe kAyasparza pratiM AvyA saMmUri7mAdika prANI kuNeka paritApa pAme, keTalAeka glAni pAme, kaNeka bavayevaI vidhvaMsa pAme chehalI avasthA taka sUtre dekhADI che. keTalAeka taka prANe mUkAI. ima pUrvi kahI te sarve kriyA, saMbhAvya je thAnAra chavAta tehane bhaye vinA aNuthAtAo apramattasaMyatIne paNi chadmasthaveMja huI. te sarve kriyAne chadmasthapaNAnA abhiyaMjakapaNAthI. timaja pUrti dekhADayuM jANyuM. evo kevalI paNa huye, ehavuM na zakavuM, kevalIne gurukulavAsa ne viSe gurune Adeza Ayatta je pravRtti ane nivRttinA abhAvathI. "kevalI na huI upadeza' ehavA vacanathI. ehavA apramattane thAte jIvadhAta te avasthaMbhAvi parNi mAnavo. tehavI apramatta paNAne' jIvarakSAnaI heto karI jIvaghAtane prANuM asaMbhavipaNAthI' ema pramAyatIne kAyAdinA vyApArathI thAto jIvaghAta te tima kahevA yogya, ima nahIM. prAhe saMbhave saMbhavi5NuthI, etalAja vatI pramattayatIne pramattayoga mAnIne AraMbhika kriyA paNi, tehanA ke mane jIvaghAtane yogya paNAthI. Ima nahIM te pramatta ane pasane vizeSa na saMpaje, te vatI haNavAyegya je te jIve te viSayouM' jJAna te sahita svAyattabhAvatane apramattayatInaI jIvaghAta te AkAzakulanI pare atyaMta aNuchate ja, te vatI te viSayIo zakaya athavA azakaya evI kalpanAne gaMdha paNi na Azaka, e bhAva, e gAthAne artha upA vive kevalIne savathA jIvaghAtane abhAva te prati kAraNune' abhAve spaSTa karate kahe che mohanIya karma kSINa thaI hute pA5 sa sarvathA na huI, ane kSINa aMtarAyakathiI huM te bAyaparihArapaNe tehanaI na hui. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sarvaza-zatakavRttauM // khINami mohaNijje NAMvajja hujja savvahA savvaM / khINaMmi aMtarAe No se a asakaparihAro // 26 // vyAkhyA-kSINe mohanIye sarvathA-sarvaprakAreNa manovAkAyakRtakAritAnumodanArUpeNa sarva- . sUkSmAticAraparyantam , apigamyaH, sarvamapi avayaM-pApaM pApahetutvAt prANAtipAtAdikaM na-naiva bhavet , tasya mohanIyajanyatvAt / ata eva prANAtipAtAdyAzravapratipakSabhUtaH saMvaro'pi vipAkato mohanIyAnudayenaiva bhavati / yathA samyaktvalakSaNo mithyAtvAzravasya saMvaro'nantAnubandhikaSAyasahakRtamithyAtvamohanI.. yasya vipAkato'nudayenaiva bhavati / evaM dvitIyatRtIyacaturthakaSAyANAM vipAkato'nudayenaiva krameNa dezaviratisarvavirati-yathAkhyAtacAritrANi bhavantoti pravacanavidA pratItameva / paraM yathAkhyAtacAritraM pradezato'pi mohanIyAnudayenaiva jAyamAnaM vipAkato'nudayena niyataM bodhyam / tatra samyaktvAdiprAptau zeSaghAtikarmaNAM kSayopazamAH sahakArikAraNAni / kSINe-nissattAkIbhUte, cakAra iha sambadhyate, kSINe-cAntarAye arthAd vIryAntarAye 'se' tasya kevalino'zakyaparihAraH prANAtipAto no-naiva bhavet / arthAt parijihIrSitasya vastunaH sarvasyApyazakyaparihAro na bhavatyeva / ___ ayaM bhAvaH-yadi kevalinaH avazyabhAvijIvaghAtAnRtabhASaNAdikamazakyaparihAreNa bhavet tarhi chadmasthakevalinoravizeSo bhavet , apramattachadmasthasaMyatasyApi uktaprakAreNaiva kadAcijIvaghAtAdeH sambhavAt / paraM chadmasthasaMyato'nAbhogavAnato yatanayA pravartate, kevalI tyAbhogavAnato na yatanayeti vizeSo'. tiprasaGgarUpo bodhyaH / yato'pramattachamasthasaMyatasya jIvo'yamiti sAkSAt jJAtvA jIvaghAtAsambhavaH , ghAtyajIvaviSayakajJAnasya pratibanthakatvAt / pratibandhakatvaM ca tathAbhUtasya jIvaghAtasya saMyamanAzahetusamya vRttine artha;-kSINumehanIya chate sarva prakAre-mana vacana kAyAI karivuM karAvavuM anubhauyi 33, sUkSma sIyAra 55ta-api te mAlika , sapari avadha-15, paapddtupaNAthI sarva prANAtipAtAdika, te na ja huI, te prANAtipAtAdikane mehaI janyapaNuthI, etalAja vatI prANAtipAtAdika Azravane pratipakSarUpa saMvara paNe vipAkathI mohanIyane anudaye ja huI. jima samyakatvarUpa mithyAtvarUpa Avane saMvara, te anaMtAnuM badhie kaSAyasahita mithyAtvamohanIyane vipAkathI anadayeMja hui. ane bIjA trIjA cauthA kaSAyane vipAkathI anuyaeNja anukrame dezavirati savavirati ane yathAkhyAta cAritra che. e pravacanane jA naM prasihaja che. paNuiM yathAkhyAtacAritra te pradezathI paNi mohanIyane anudaye ja thAituM, vipAkathI anudaye nizcita jANavuM. tihAM samyakatvadinI prAptine viSe ghAtikarmanA kSayopazama te milyA hutA kAraNa huI. sattArahita, cakAra Iha jeDII. kSINa aMtara, arthathI vIryatarAyakarma kSINa thaI hatI te kevalIazakya che. parivAra jehane eha prANAtipAta naja huI, arthathI pariharavA vAMchI je vastu tehane sevIne (sava) azakyaparihAranA huIja. e bhAvajau kevalIne paNi avasyathAnAra je jIvaghAta-mRSAbhASaNa dika te azakayaparihAre saMbha, tau chadmastha ane kevaline vizeSa na thaye jeII. apramatta saMyatI chadmasthane paNi kahaI prakAraI kadAcijachavadhAtAhikanA saMbhavathI, paNi chadmasthasaMyata te anAbhogavaMta evatI yatana I pravartAI, kevalI te AbhogavaMta evatI yatanA nahI , e vizeSa atiprasaMgarU5 dUSaNa jANi. je mATe apramatta chadmastha saMyatI ne jIva ehavuM sAkSAta jANI chavaghAtane asaMbhava, haNavA yogya jIvaviSayI A pAnane pratibaMdhakapaNAthI, pratibaMdhakapaNuM' tau tehavA jIvaghAtane saMyamanAzano hetu je samakitanAza tehanA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino nA'zakyaparihAra ktvanAzahetutvAt / kevalinastu samyaktvAdinAzabhayAbhAvena yatanAderapyabhAvaH / tathA ca AgamabAdho'pi / Agame ca prANAtipAtAdikaM tadbhAvaM cAdhikRtyaiva chadmasthakevalinovaiparItyena bhedasyAbhidhAnAt , yadAgamaH-'sattahiM ThANehiM chaumatthaM jANejjA, taM0 pANe aivAittA bhavatI'tyAdi tathA -- sattahiM ThANehi kevalI jANejjA, taM0 No pANe aivAittA bhavatI'tyAdirUpaH sammatitayA prAk pradarzito bodhyaH / kiJca - etadacinyacitraM-yat kSINe'pi mohanIye vIryAntarAye ca kevalinaH parijihIrSitasya kaNTaka-kUpa-ga"derapi parihAro'zakyaH / kevalivyatiriktasya tu asmAdRzo'pyAbhoge sati svatantrakriyAvataH satyapyantarAye karmaNi parijihIrSitasya kaNTaka-kUpa-garttAdi yovadrAjyasyApi parihAraH zakyaH / ___ yadi ca kevalivaditarasyA'pi parijihIrSitasyAzakyaparihAro bhavet tarhi tadvadupAditsitasyApyazakyopAdAnopapattau niyatapravRttinivRttirUpajagadvyavasthAviplavaH prasajyeta, sarvasyApi lokasya cikIrSitakAryANAmasiddheH / tasmAdAbhogasahakRtasvatantrakriyAvatAmapramattachadmasthasaMyatAnAmiva kevalino'pi parijihIrSitasya parihAraH satarAM zakya eva vaktavyaH, pratibandhakasya vIryAntarAyasya lezato'pyabhAvAt / paraM kevalinaH parijihIryeva na bhavati, kevalajJAnotpattisamaya eva heyamAtrasya hAnAt / evaM ca sati kevalinaH parijihIrSitasya parihAre zakyAzakyakalpanA nirviSayaivAvasAtavyA / tasmAt kevalino mohanIyAbhAvena sarvo'pi kAyAdivyApAro'vazyabhAvitvenA'pi audAsInyavRtyA niravadya evaM bhavati, tathaiva jagatsthiteH / yathA bhagavAna zrImahAvIro'vazyabhAvitvenApi jamAlaye dInAM dattavAna, dIkSAdAnasya ca bhagavantamadhikRtya kAraNapaNathI. kevalIne te samyaktvAdika nAzanA bhayane abhAve karI 11nAdikane paNi abhAva tima - te Agamana bAdhaparNi. Agamane viSe tau prANAtipAtAdika ane tene abhAva uddezIne ja chadmastha ane kevalIne viparIta paNi abhidhAnathI. e AgamasaMmati parNi pUrve dekhADayuM che. - valI e aciMtya addabhUta-je kSINa thai mohanIye ane aMtayiM kevalIne chAMDavAM vAMcho je kaTaka-1pa-khADipramukhane parihAra te azakya, kevalIthI bhinna je amArI sarikhA tehane Abhaga chate svAyatta kriyAvaMtane chate pachuiM aMtarAyakarma chAMDavA vAMdhyuM je phUpagatadika yAvata rAjayane pavuiM panihAra te zakya. jau kevalInI pari aparane pavuiM pariharavA vAMcho te azakaya parihAra je huI, ta tenI pari AdaravA yogya azakaya AdaravAnI upapattithi nizcita je pravRtti ane nivRttirUpa je jaganI vyavasthA tehano lepa thayo joII sara lekane vAMchitakAryanI asiddhithI. te vatI Abhoge' sahita ravAyatta kriyAvita je apramatta chadmasthasaMyata tehanIpare kevalI paNi chAMDavA yogya parihAra te atihi zakayaja kahevo. pratibaMdhakavItarAyane lezathI paNi abhAvathI. paNi kevalIne pariharavAnI chA ja na huI, kevalajJAnani utpatti samayeja heyamAtranA hAthI, Ima chate kevalIne' chAMDavA gyanI parihArane viSe zakaya-azakaya kalpanA te nirviSayaja jANavI. te vatI kevalIne mehanIyane abhAve sarva kAyAdi vyApAra te avazya bhAvi parNipaNuiM udAsI vRtti nirava ja huI timaja jaganI maryAdAthI. - jima bhagavaMta zrImahAvIra avakhaMbhAvi parNi karI jamAline dIkSA prate to huo, dIkSAdAnane bhagavaMta uddezIne niravadha kArya paNAthI. eTalAja vatI dIkSA prate vAMchanaI jamAlI vinavyo teja bhagavaMta "yathAsukha' iNe rUpe anujJA dete hue, tima judA vihAra karavA vAMchate jamAlII teNi ja vinavya bhagavaMta tehaja maunaja karate hue tivAranA tehanA judA vihArani TUMkaDI je nihavamArganI patine' hetu parNi sapA5 5NathI. tene nivAraNane abhAve te nihavamArganI utpattine avazya Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI niravadyakartavyatvAt / ata eva dIkSAM jighRkSatA jamAlinA vijJapto bhagavAn 'jahAMsuha 'mityevaMrUpeNAnujJAM dattavAn , tathA pRthaga vihAraM cikIrSatA tenaiva jamAlinA vijJaptaH sa eva bhagavAn maunameva kRtavAn , tadAnIMtanasya tasya pRthag vihArasya pratyAsannanihavamArgotpattihetutvena sAvadyatvAt / tannivAraNAbhAvastu nihnavamArgotpatteravazyaMbhAvitvena bhASAvargaNAnAM tannivAraNarUpabhASApariNaterabhAvasyaiva dRSTatvAt / kevalinA ca yad yathA dRSTaM tat tathaiva pariNamati, yadAgamaH - 'ahAkammaM ahAnigaraNaM jahA jahA jaM bhagavayA didai tahA tahA taM vipariNamissai 'tti (bhaga0 za0 1. u0 4, sU0 40,) vRttiryathA- 'ahAkammaM ' ti yathAkarma-baddhakarmAnatikramaNa, 'ahAnikaraNaM ' ti nikaraNAnAM-niyatAnAM dezakAlAdInAM karaNAnAM vipariNAmahetUnAmanatikrameNa, yathA yathA yat karma bhagavatA dRSTaM tat tathA viparigaMsyatIti, anyathA kevalajJAnamayathArthaM syAt , bhAvino vastunaH samyagaparijJAnAt / etena sunakSatra-sarvAnubhUtinidhAraNAbhAvazaGkApi parAstA; anazanenaiva tenaiva prakAreNa tayorArAdhanAhetostanivAraNabhASApariNatyabhAvasyaiva dRSTatvAt / paraM tIrthakarasamIpe tathAbhavanasya prAyo'sambhavisambhavenAvazyamAvitvAditi gAthArthaH // 26 // atha punarapi bahujanAmimatAM praashngkaamaah|| kei bhagati kiriAmitteNaM jo havijja AraMbho / so Ni pramA jIvavaho tegaM No aMtakiria ti // bhAvi parNi karI bhASAvaNane tenuM nivAraNurUpa bhASA pariNatinA abhAvane ja dIThApaNAthI. kevalII te "je jima dI te tima pariName " karmane aNuulaMghInaI karaNanaI aNuulaMghIne jima jima je karma bhagavaMte dIThuM te tima pariNamaDhyuM. bAMdhyA karmane aNuullaMghave, karaNa je niyata dezakAlAdika je vipariNAmanA hetu tehane aNuulaMdhave jima jima je karma bhagavaMtaI dI te tima vipariNamaI. ima nahIM te kevala-jJAna ayathArtha huM I. thAnAra vastunA sabhya ajANavAthI, etale sunakSatra ane sarvAnubhUtinA nivAraNanI abhAvamAM zaMkA paNa TAlI, anazane teNei prakAre ja te bihu a rAdhanAne hetu je tene nivAraNane bhASApariNAma tehanA abhAvane ja dIThApaNuthI, parNi tIrthakarane samIpe tima thAvAne prAhe asaMbhavine saMbhavaeN avayaMbhAvapaNAthI e. ga.thArtha. | 26 ! hive valI bahujanane abhimata paranI AzaMkA kahe chetala eka kahe che je kriyAmA je arabha haI te niyame ja jIvavadha ane te ikarI atikriyA na huI, vRttine artha :- ketalA eka paramArthanA ajANa ehavuM prarUpe che. ejanAdirUpa je kriyA te ma tri che Abha I. te AraMbha niyamuMja jIvaghAtarU5 AraMbha te upadrava ' ehavA vacanathI, jeNe kAraNe jIvavadha te ikAraNe te janita karmabaMdhane aMtakriyAnuM pratibaMdhakapaNuMja, arthathI kevalIne. je mATe Agama che. e sUtranI vRtti dekhADe che. e sUtre jIvaprahaNe sagaja jIva e grahi ayogane te ejanAdikanA abhAvathI. nitya I pramANusahita, kaMpe " " te kaMpane viSe che. e vacanathI. ghaNuM thAnAMtare jaI, kAMIka cale " sara te kAMIka calane viSe e vacanathI. anya avakAze jaIne pirI tihAM Ave e artha, bIjA kahe che. sarvadizAne viSe athavA padArthotarane sparza, pathivI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAtakriyAyAH pratibandhakatvavimarzaH 111 __vyAkhyA-kecit sthUladRzo bhaNanti-prarUpayanti kriyA ejanAdirUpA tanmAtreNa ya Arambho bhavet , sa cA''rambho niyamAjjIvaghAtarUpaH, 'AraMbho uddavao' ti vacanAt / yena kAraNena jIvavadhaH tena kAraNena tajjanitakarmabandhasyAntakriyAyAH pratibandhakatvameva arthAt kevalina iti / yadAgamaH 'jIve NaM bhaMte ! sayA samizra eai veai phaMdA ghaTTai khubbhai udIrei taM taM bhAvaM pariNamati, tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriA havai ?, No tiNaThe samajheM, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jAvaM ca NaM se jIve sayA samiaMjAva aMte aMtakiriA Na havai, maMDiyaputtA! jAvaM ca NaM sayA samizra jAva pariNamati tAvaM ca NaM se jove AraMbhati sAraMbhati samAraMbhati AraMbhe vaTTai sAraMbhe vadRti samAraMbhe vaTTai AraMbhamANe sAraMbhamANe samAraMbhamANe AraMbhe vaTTamANe sAraMbhe vaTTamANe samAraMbhe vaTTamANe bahUNaM pANANaM bhUANaM jIvANaM sattANaM dukkhAvaNayAe soAvaNayAe jUrAvaNayAe tippAvaNayAe piTTAvaNayAe pariAvaNayAe vaTTati, se teNaTheNaM maMDiaputtA ! evaM vuccai jAvaM ca NaM se jIve sayA samitaM eyati jAva pariNamati tAvaM ca NaM tassa jovassa aMte aMtakiriyA na bhavai bhaga0 (za0 3 u0 3 sU0 153) / vRttiyathA-iha jIvagrahaNena sayoga evAsau grAhyaH, ayogasyaijanAderasambhavAt 'sado' nityaM 'samitaM' ti, sapramANaM 'eai' tti, ejate-kampate 'ez2a kampane' iti vacanAt , 'veyai' tti, vyejate-vividhaM kampate 'calaha' tti, sthAnAntaraM gacchati phaMdai' tti, spandate-kizciccalati * spadi kiJciccalane' iti vacanAt , anyamavakAzaM gatvA punastatraivAgacchatItyanye, 'ghaTTai'tti, sarvadikSu calati. maLe paise bhave athavA pRthivInaI bhede, prabalapaNi prere, athavA padArthAtarane kahe, aparakriyA sarva saMprahavAne kahaI chaI. uMcuM javuM, saMkocavuM, prasAravuM ityAdi pariNAma prarti pAmeM. e artha e ejanAdi kriyArUpa je bhAva tehanaI kamabhAvi paNa karI sAmAnyathI sadA ehavuM mAnavuM, parNi pratyekanI apekSa I nahi. anukramaI thAnAranaI kevAraI asaMbhavathI. te jIvanaI kAraNute sakalakarmanA kSayarUpa aMtakriyA. pRthivyAdikane upadra, tehanaI viSaI vinAzanau saMkarapakaI, pRthivyAdikaprarti paritApavaI. kaI kaI-"saMraMbha te saMka9pa, samAraMbha te paritApane karanAra, AraMbha te upadrava sarvazuddha nayane ma" Ihi kriyA ne kriyAvaMtane kikirUpe abheda Ima kahevAne samAnAdhikaraNathI sUtra kahiuM. hive e kriyA diyAvaMtane kiNekirUpe bhedapaNi che, ehavuM dekhADavAne pUrvoktaja artha prati bhinna vibhaktirU5 vyadhikaraNathI kahe che. AraMbhane viSe-AraMbharU5 adhikaraNane viSaI varti jIva. Ima saMrabha ane samAraMbhane viSe. kahyAM je vAkakSArthaya tene ja bela lei prAraMbhyA sUtranI yojanA kahe che. AraMbha karate saMraMbha kareto samAraMbha karate. eTaluM kahevuM samAnAdhikaraNarUpa prathama vAkvArtha uccarI dekhADavo. AraMbhane viSe vartate INi vyadhikaraNarUpa bIjau vAvArtha kahyo. maraNa lakSaNa duHkha pamADavAne' athavA ISTaviyAgAdika je duHkha tehanA hetu pamADavAne viSe vartata ekSya saMbaMdha. dainyanI prApaNAne viSe, zekanI adhikapaNAthIja zarIranI jItAnI prApaNAne viSe. ityAdi. ihAM ejanAdi kriyAvaMtane AraMbhAdika kahyAM. ane te ejanAdi kriyAI utapanna ArabhAdika athabhakarmabaMdhanA hetu prakaTa jIvaghAtAdipa mAnavA. Ima na mAnIzuM te karmakSayarU5 je aMtakriyA tehanA pratibaMdhaka na huI evI skUla dRSTinI AzaMkA pragaTa karI. sthUla dRSTipaNuM to Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI padArthAntaraM vA spRzati 'khubbhai' tti, kSubhyati-pRthivIM pravizati kSobhayati vA pRthivIM bibheti (bhetti) vA 'udIraha' ti, prAbalyena prerayati padArthAntaraM pratipAdayati vA, zeSakriyAbhedasamahArthamAha-'taM taM bhAvaM pariNamai' tti, utkSepaNAvakSepaNAkuJcanaprasAraNAdikaM pariNAmaM yaatiityrthH| eSAM caijanAdikriyANAM bhAvAnAM kramabhAvitvena sAmAnyataH sadeti mantavyam / na tu pratyekApekSayA, kramabhAvinAM yugapadabhAvAditi / 'tassa jIvassa aMte' tti, maraNAnte 'aMtakiriya' tti, sakalakarmakSayarUpA, 'AraMbhai' tti, Arabhate-pRthivyAdInupadravayati -- sAraMbhai ' tti, saMrabhate-teSu vinAzasaGkalpaM karoti 'samAraMbhai' tti, samArabhate- tAneva paritApayati, Aha ca 'saMkappo saraMbho paritAvakaro bhave smaarNbho| AraMbho uhavao sadhanayANaM visuddhANaM' / / 1 / / iha ca 'kriyAkriyAvatoH kathaJcidabheda' ityabhidhAnAya tayoH samAnAdhikaraNataH sUtramuktam / athAnayoH kathaJcid bhedo'pyastIti darzayituM pUrvoktamevArthaM vyadhikaraNata Aha-AraMbhe' ityAdi, Arambhe-adhikaraNabhUte vartate jIvaH, evaM saMrambhe samArambhe ca / anantaroktavAkyArthadvayAnuvAdena prakRtayojanAmAhaArambhamANaH saMrabhamANaH samArambhamANo jIva ityanena prathamo vAkyArtho'nUditaH, Arambhe vartamAna ityAdinA tu dvitIyaH / 'dukkhAvaNayAe ' iyAdI tAzabdasya prAkRtaprabhavatvAt duHkhApanAyAM-maraNalakSaNaduHkhaprApaNAyAm , athavA iSTaviyogAdilakSagaduHkhahetuprApaNAyAM vartata iti yogaH, tathA 'zokApanAyAM' denyaprApaNAyAM 'jUrAvaNatAe' tti, zokAtirekAccharIrajItAprApaNAyAm ityaadi| atra hi ejanAdikriyAvatAmArambhAdayo'bhihitAH / te ca ejanAdikriyAjanyA ArambhAdayo'zubhakarmabandhahetavaH sadbhUtajIva ene e chavaghAte janya karmabaMdha te saMyatamAtrane na hu. kima kevalI. samyapha vicAraNAI zanyapaNathI. pUrvapakSI kahe eM-jANIne jIva haNavANithI. ehavuM jauM, tare chasthasaMyatInI pare chavaghAtane abhAva athavA asaMyamane abhAva saMpaje, te vatI aMtakriyAnuM pratibaMdhaka te kevalIne te kahevuM, je karmabaMdhanuM kAraNa. te te sAmayika je sAtavedanIya karmabaMdhanA hetu gaja. te to AraMbhAdi zabda vAgyapaNa. ehavuM hiMvaDAM ja kahIyeM. ane te yogathI kevalIne kima azubha karmone baMdha, siddhAMta virUddhathI. ityAdi paryAcanArahitapaNuM jAgavuM. sthUladaSTine dharma bAghAtano hetuM. e pUrve mAthura cha. ye gAthA: / / 27 / / hiM tenuM nirAkaraNa kahe che. e ayukta. je mATe e sUvamaNe kriyAI pane Ama na kahie, te ? kriyA ane AraMbhane niyama eka adhikaraNane viSe kahie che. e hiMvaDA kahiu te asaMgata. je mATe bhagapatIne' viSe ejanAdi kriyAI janya AraMbha nathI kahiuM. te yuM ? kriyA ane AraMbha tehano eka adhikaraNane viSe niyama kahiuM che. hasvapaNuM prAkatapaNathI. te Ima jihAMtAMi kaMpanAdi kriyAvaMta, tihAMtAI te AraMbhAdikavaMtaja, Ima to kaM panAdi kriyA te vyAkhya, AraMbha vyApaka. tevatI kaMpanAdidiyA te AraMbhahetuM nahIM. te ? AraMbha te kaM panAdikano hetu. jima jihAMtAM dhUmavaMta jihAMtAI te nIlA je Idhana tethI utpanna je vahi tataja, IhAM dhUma kAMI tehavA vahnino janaka nahIM. ane huI to teha vati te dhUmane janaka. e bhAva-jima tehavA vahiM vinA dhUma na huI tima AraMbhAdi vinA kaM5nAdi krisa na huI, e Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakriyAmA prativandhakaravavimarza ghAtAdilakSaNA mantavyAH / anyathA antakriyAyAH pratibandhakA na syuriti sthUladRzAmAzakodbhAvitA / sthUladRSTitvaM cAmISAM jIvaghAtajanyaH karmabandhaH saMyatamAtrasya na bhavati, kathaM kevalina ? iti samyag paryAlocanAzUnyatvAt / nanu bho ! jJAtvA jIvaghAtakatveneti cet , tarhi chadmasthasaMyatAnAmiva jIvaghAtAbhAvaH saMyamAbhAvo vA prasajyeta / tasmodantakriyAyAH pratibandhakaM kevalinastadeva vaktuM yuktaM yatkarmabandhakAraNam / tacca sAmayikasAtavedanIyakarmabandhahetavo yogA eva / te ca ArambhAdizabdairvAcyA apItyanantaraM vakSyate / tebhyazca kevalinaH kathamazubhakarmabandho'pasiddhAntAdityAdiparyAlocanArAhityenAvasAtavyam / sthUladRSTizca dharmavyAghAtaheturiti prAgupadarzitameveti gAthArthaH // 27 / / atha tmiraakrnnmaah||eamjuttN jamihaM kiriAjaNio Na bhaNiu aarNbhii| kiMtu kiriaraMbhANaM Niamo egaahigrnnmi|| vyAkhyA- etad-anantaroktamayuktam-asaGgataM, yad-yasmAdiha bhagavatyAmejanAdikriyAjanya Arambho na bhaNitaH kintu kriyArambhayorekAdhikaraNe niyamo bhaNitaH / hrasvatvaM ca prAkRtatvAt / sa caivaMyAvatkAlaM yaH kampanAdikriyAvAn tAvatkAlaM sa ArambhAdimAneva / evaM ca sati kampanAdikriyA vyApyA, Arambhazca vyApakaH, tena kampanAdikriyA nA''rambhahetuH, kintvArambhaH kampanAdikriyAhetuH / yathA yAvatkAlaM yo dhUmavAn tAvatkAlaM sa ArdaindhanaprabhavavadvimAnevetyatra dhUmastathAbhUtavadverjanako na a. maNi 32 yiAne bhane bhAra bhane samayAsti vyApya-vyA54mA medhi42955 li. Ima vyApti udezI sarIkhAipaNi paNi kriyA ane AraMbhane dhUma ane Adra-iMdhanathI UpanA vahninI pari kAraNupaNuM ane kArya paNuM tehane niyata paNe karI viSama paNuMja. e tAtparya, e gAthAtha. . 28 che hive vyAkhya-je alpatti-pU vacanaprayoge kahI . ane vyApaka-je adhika vRtti-poM vacanaprayoge kahII je. tehane bhAvarUpa e saMbaMdha tehane dekhADe karI AraMbhAdike janya kriyA kahI, te samarthata graMthakAra kahe che tevatI AraMbha te yoga sayogIne sAtavedanIyanA baMdhaka kahi. tehaja aMtakriyAnA nirodhaka kAyanA vyApAra. artha -jeNi kAraNe AraMma te kriyAI janya na haI. te myuM? AraMbhe janya kriyA 6I. teNe kAraNe AraMbha te yoga-manavacanakAyAnA vyApAra. te yogane jIvAtAdirUpa je AraMbha, tehane janaka paNi kAraNane viSe kAryanA upacArathI, te yogarUpa je kAraNa tehaja kAryarUpa je AraMbha kahI che. AgamapaNi sAkSI chaI-"bhagavaMta! nArakI te sarve sarikhA che?' karmanA hetu jehane che eha. te upari gautamane bhagavaMte kahe che-"Ima artha samartha nahI. te e hetuIne nArakI triNe prakAre kathA. te kima-samyagadaSTi, mithyAdaSTI, samyaga-mithyAdaSTi. te maLe je samyagadahi. tene pyAra kriyA karmabaMdhanA hetu, te kima. araMbhika, pArigrahikI, mAyApratyayikI, apratyAkhyAnikI. tihAM je mithyAtvI tehane pAMca kriyA', te kima. sarikhIo kriyAo karmabaMdhano hetu AraMbhikSAdika jehane te samakriya ityAdi yAtuM. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 saha-zatakavRttI bhavati, bhavati ca tathAbhUto nighUmajanaka iti / aya bhAvaH-yathA tathAbhUtavati vinA dhUmo na bhavati, tathA ArambhaM vinA kampanAdikriyA na bhavatItyarthaH / ityevaMrUpeNa kriyArambhayoH samavyAptyA vyApyavyApakabhAvena sAmAnAdhikaraNyamuktamiti / vyAptimadhikRtya sAmye'pi kriyArambhayodhUmArdaindhanaprabhavavahanyoriva kAryatvakAraNatvayorniyatatvena vaiSamyameveti tAtparyamiti gAthArthaH / / 28 / / atha vyopyavyApakabhAvasambandhapradarzanena ArambhajanyA kriyA bhaNiteti samarthayannAha - // teNAraMbhA jogA sajogiNo sAyabaMdhagA bhnniaa| te ceva aMtakiriA-NirohagA kAyavAvArA // 29 // vyAkhyA-yena kAraNena ArambhaH kriyAjanyo na bhavati, kintvArambhajanyA kriyA bhavati / tena kAraNenArambhA yogAH-manovAkkAyavyApArAH, teSAM ca jIvaghAtAdilakSaNArambhAdijanakatvena kAraNe koryopacArAt te yogA eva ArambhA ucyante / tathA ca Agamo'pi-"NeraiA NaM bhaMte ! savve samakiriA?, go0 No iNaTTe samaThe, se keNaTTeNaM, go0 NeraiyA tivihA paM0 ta0 sammadiTThI 1 micchodiTThI 2 sammAmicchAdiTThI 3 / tattha NaM je te sammadiTThI tesi NaM cattAri kiriAo paM0 taM0 AraMbhiA 1 pariggahiA 2 mAyAvattiA 3 apaccakkhANiA 4 tattha NaM je te micchAdiTThI tesi gaM paMca kiriAo kajjaMti, taM AraMbhiA 1 jAva micchAdasaNavattiA 5 ityAdi bhaga0 za. 1. u0 2. (sU0 21)". vRttyekadezo yathA-' samA:-tulyAH kriyAH-karmabandhahetavaH ArambhikyAdayo yeSAM te samakriyAH' ityAdi yAvat / nanu -- mithyAtvo-1 virati 2 kaSAya 3 yogAH 4 karmabandhahetava iti prasiddhiH / iha tu ArambhikyAdayo'bhihitA ( iti ) kathaM na virodhaH ? ucyate-ArambhaparigrahazabdAbhyAM yogaparigrahaH, yogAnAM tadrUpatvAt , zeSapadeSu ca zeSabandhahetuparigrahaH pratIyata eveti / te ca yogAH kevalinaH kiMlakSaNAH 1 sAtaMsAtavedanIyaM karma tadbandhakAH, tadapi karma sAmayikaM, sthitihetukssaayaabhaavaat| yogAH punaH kiMlakSaNAH ? kAyavyApArAH, kAyapadaM vAGmanasorupalakSakamiti yogAnAM svarUpaM darzitam / 'te ceva'tti, ta eva yogAH antakriyAnirodhakAH-yAvadyogAH kAyAdivyApArAH tAvadantakriyA na bhavati, yoganirodhe ca bhavati, 'yoganirodhe mokSa' iti vacanAt / yadabhAvo yatra kAraNaM, tadeva tatra pratibandhakaM bhavatIti jagatsthitiH / pUche che-mithyAtva avirati kaSAya ane yoga te karmabaMdhanA hetu evI prasiddhi che. chatAM te AraMbhikSAdika kahIo, kima virodha nahIM ? kahI chaIAraMbha ane parigrahazabda yogane parigraha, yogane te rU55NAthI. ane zeSa bIja padaI thAtA baMdhanuno parigraha jaNAI ja che. hive jima AraMbha zabda jima yoga grahI I tima saMrabha samAraMbhane paNi te rUpathI te zabda pUrNi yoga grahII hive te yoga te kevalIne kehavA hoI? sAta ane asAta vedanIyarUpa je karma tehanAM baMdhaka. te paNi kama samayamAtra rahe. sthiti hetu je kaSAya tehanA abhAvathI. kAyapada te manavacananuM upalakSaka. te vatI mana-vacana-kAyAnA vyApAra e ye.ganuM svarUpa dekhADayuM. te haja yogakriyAnAM rUMdhanArA. jihAM tAMI yoga-kAyAdi vyApAra, tihAMtAMi aMtakriyA na huI. ane yoganirodhe hui. "yogane nirodhe mokSa" e vacanathI. jehano abhAva jihAMtAMI kAraNa, te tihAM pratibaMdhaka huI. e jaganmaryAdA che. paNi kihAM e Agamane viSe chavaghAtane nirodhe athavA te ijanita je kamabaMdha tehane nirodhe aMtakriyA kahI nathI. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakriyAyAH pratiSandhakatvavimarzaH na caivaM kApyAgame jIvaghAtanirodhe tajjanyakarmabandhanirodhe vo antakriyA bhaNitA / tasmAt sAkSAjjIvaghAtalakSaNArambho nAntakriyAyAH pratibandhakaH, tadabhAve'ntakriyAyA abhaNanAt , pratyutA'nyakAputrAcAryagajasukumArAdidRSTAntena satyAmapi jIvavirAdhanAyAM kevalajJAnAntakriyayorjAyamAnatvAt kutastatpratibandhaphatvazaGkA'pi / ata eva zailezyavasthAyAmapi mazakAdivyApattiH zarIrasamparkAd bhavatIti zrIAcArAGgavRttisammatyA agre darzayiSyate iti / kiJca-sAkSAjjIvaghAtAdeH kAdAcitkatvena pratibandhakatvAsambhavaH , kevalajJAnotpattyanantaramevAntakriyAyAH prasaktizca syAt , 'ArambhA' ityatra bahuvacanaM ca saMrambhAdisaGgrahArthamavasAtavyam / evamapi yadi ArambhAdizabdairuktaprakAreNehAvyAkhyotatvAt sAkSAjjIvaghAto'bhimataH, tarhi * jIveNaM bhaMte ! sayA samiaM eai' ityAdisAmAnyasUtre sayogijIvaH kevalivyatirikta eva grAhyaH, anyathA 'sattahiM ThANehiM kevalI jANejjA' ityAdivizeSasUtravirodhena sUtrAbhiprAyakalpane matikalpanA mahAnarthahetuH, jJAnAdinAzahetutvAt / yadAgamaH-' visohiaMte aNukAhayaMte, je AyabhAveNa viAgarejjA / aTTANie hoi bahUguNANaM, je NANasaMkAi musaM vaijja // ' tti sUtrakRdaGge (adhya0 13. gA. 3 ) vizeSasUtreNa sAmAnyasUtraM bAdhyata eveti vaiyAkaraNAnAmapi pratItameva / tsmaannijmtiklpnaaparihArekha mAgyumiti nAthAthA 26 //. te vatI sAkSAta chavaghAta rUpa je AraMbha te aMtakriyAno pratibaMdhaka nahIM. tehane abhAve aMtakriyAnA aNakahevAthI. sAtamuM tAharaIM mataI arNikAputrAcArya-gajasukumArAdine daSTAMte chatI paNi jIvavirAdhanAI kevalajJAna ane aMtakriyAne' thAvANAthI. kihAMthI tene pratibaMdhakapaNAnI zaMkApaNi. je mAIi chaghAta te pratibaMdhaka aMtakriyAno nahI. etalAvatI zilesyavasthAne viSe paNi mazakAdinI hiMsA zarIranA saMbaMdhathI huI. ama zrIAcArAMgavRttinI saMmati Agali dekhADIyeM. valI sAkSa.ta chavadhAtAdikane kadAcitkaparNi pratibaMdhakapaNAne asaMbhava. ane kevalajJAnanI utpattine ane taja aMtakiyAno prasaMga haI. "AraMbhA" hAM bahuvacana te saMraMbhAdikanA saMgrahane arthiM jANavuM. ema paNi . jI AraMbhAdi zabda kahe prakAre kahAM avyAkhyAtapaNAthI sAkSAta jIvaghAtAdikaja mAnyA tau ja na mare" e sAmAnyasUtre sayogI chava te kevalI bhinna kahe. Ima nahI te " najara ityAdi vizeSasUtrane virodhuM karI sUtrAdikane abhiprAyane kalpane atikalpanA te mahA anarthanuM hatuM. jJAnAdikanA nAzanA hetu paNuthI. je mATe sUtrakRdaMga Agama. vizeSasUtre sAmAnyasutra te bAdhII e vyAkaraNanA bhaNanArane paNi prasiddhaja te mATe pitAnI matikalpanAne parihAre thAvuM. e gAthAne artha che 29 che hiM prakAra tare paNi atiprasaMge dUdhe che- je sAkSAta chavadha te kriyAmAtre AraMbhija iSTa. te praptisatra niviSayavatI apramANu. artha :-parane abhiprAye jau kriyAmAtre janya sAkSAta chavaghAtarUpa AraMbha ITa mAnya chai. tau prAptisatra, padanA eka aMzane viSe padanA samudAyanA upacArathI vivAhaprajJaptisUtra. dIrdhapaNuI te prAkRtapaNAthI. apramANu-paMDitane aNaAdaraNIya huI. te syAthI? te upari vizeSaNa kahetAM heta kahe che. je mATe te prajJaptisUtra, kehavuM chaI ? vATyavastuI rahita. je mATe rahau jIvaghAtAdikane makarapAdi: rahita saMyaloka te dUra, niraMtara samakAla Apamatika95nA athavA yathAkathaMcita Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. varSa-raMgf atha parAbhiprAyamaGgIkRtyApyatiprasaGgena duussyitumaah||ji sakkhaM jIvavaho kiriAmitteNa iTu AraMbho / tA pannattIsuttaM Nibisaya hoi apamANaM // 30 // vyAkhyA-parAmiprAyeNa yadi kriyAmAtrajanyaH sAkSAjjIvaghAtalakSaNa Arambha iSTo'bhimataH , 'tA' tarhi prajJaptisUtraM-padekadeze padasamudAyopacArAt vivAhaprajJaptisUtra, dIrghatA ca prAkRtatvot , apramANaM-viduSAmanupAdeyaM syAt , tatkutaH ? iti vizeSaNadvArA hetumAha-yataH sUtraM, kiMlakSaNaM ? nirviSayaMabhidheyazUnyam / yata AstAM jIvaghAtAdisaGkalpAdirahitaH saMyataloko dUre, pratisamayaM yugapat nijamatikalpanayA yathAkathazcidvA bahuprANabhUtajIvasattvAnAM ghAtakaH ko'pyanAryajano'pi kenA'pi dRSTaH zruto vA ?, tathAvidhapuruSasya khakusumavadatyantosattvAt , svAtmAnamadhikRtyAnubhavasiddhatvenAdhyakSavAdhAcca / tathAbhUtakriyAvatAmapi sUkSmaikendriyAdInAM sAkSAjjIvaghAtasya niSidvatvAta , tathA devalokepu dvIndriyAdInAmabhAvAt devalokAnAM parasparamavakAzAntareSu vAyukAyavarjabAdarasthAvarANAmadhyabhAvAt , gamanAgamanAdikriyApariNatAnAmapi devAdInAmuktaprakAreNa jIvaghAtAsambhavAcceti bhagavatIsUtrasyAprAmANyApattilakSaNo'tiprasaGgo riMta ta thArtha / rU0 || atha punrpytiprsnggmaah|| jai kiriAmittaNaM jIvavaho aNtkiriavigdhkro| tA kaha kevalaNANappamuhaM saMtami taMmi bhve|| ghaNA prANa bhUta chava ane satva tehane haNanAra anAryajanapaNi keI kaNi dITha athavA sAMbhaLyo ? tehavA puruSane paNi gaganakasumanI pare atyaMta asatapaNAthI. pitAne AtmA AsirIne anubhavasiddhaparNi karI prakaTabAdhathI. tehavI yiAvaMta je sUpha ekaMdriyAdikane sadabhUta chavadhAta te niSiddha paNAthI. tima devakane viSe valI dvIMDhiyAdikanA abhAvathI. devakane paraspare avakAzAMtarane viSe vAyukAya varSa bAdarasthAvaranA paNi abhAvathI. gamanAgamanAdikakriyAnaI viSe pariNamyA che devAdika tene kahe prakAre chavaghAtane asaMbhavathI. e rIte bhagavatIsUtrane apramANapaNunI prAptirUpa atiprasaMga dekhADayo. e artha : 30 che hive valI atiprasaMga kahe che - jau kriyAmAneM jIvavadha te aMtakriyAne vina karanAra I. te kima kevalajJAna pramukha te cha I. artha :-jau kriyAmAtra-sUkSmakriyAI heturUpe jIvaghAta te aMtakriyAne pratibaMdhaka, ta6 kevalajJAnapramakha te chate kima huI? parane abhiprAye kimeM na haI. e artha. vedanIya AyurnAma ane gotra, je adhAtiA karma tehane kSaye janya je aMtakriyA. te 35 je kArya tehanuM pratibaMdhaka je kriyAmA janya jIvaghAtAdikane, dhAMtikarmane kSaye janya je kevalajJAnAdipakAya tehane atihiM pratibaMdhakapaNAthI. jima je matijJAnanuM pratibaMdhaka te kevalajJAnanuM pratibaMdhaka huIja. adhAtikarmakSayanI apekSAI ghAtikarmakSayanA duHsAdhupaNuthI. pramukhazabadathI samyaphatyAdine saMgraha jANi. te vatI aMtakriyAne pratibaMdhaka sAkSAta chavaghAtarU5 AraMbha na haI niraMtara AbhagavaMta kevalIne asaMbhavathI. je saMbha te aMtakriyAne uccheda saMpaje, ane para abhiprAye niraMtara chavaghAta saMbhavate aMtakiyAnA avakAzanA asaMbhavathI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakriyAyAH pratibandhakatvavimarzaH vyAkhyA-yadi kriyAmAtreNa-sUkSmakriyayA hetubhUtayA jIvaghAto'ntakriyAyA vighnakaraH-prativandhakaH 'tA' tarhi kevalajJAnapramukhaM tasmin satyeva kathaM bhavet ? parAbhiprAyeNa kathamapi na bhavedityarthaH / vedanIyAyurnAmagotralakSaNA'ghAtikarmakSayajanyAntakriyAlakSaNakAyapratibandhakasya kriyAmAtrajanyajIvaghAtA. derghAtikarmakSayajanyasya kevalajJAnAdilakSaNakAryasya sutarAmeva pratibandhakatvAt / yathA yat matijJAnasya pratibandhakaM tat kevalajJAnasya pratibandhakaM bhavatyeva, aghAtikarmakSayApekSayA ghAtikarmakSayasya dussAdhyatvAt / pramukhazabdAt samyaktva-dezavirati-sarvavirati-yathAkhyAtacAritra-kSapakazreNyAdInAM saGgrahaH / tasmAdantakriyApratibandhakaH sAkSAjjIvaghAtalakSaNArambho na bhavati, anavaratamAbhogavataH kevalino'sambhavAt / sambhave cAntakriyAyA ucchedaH prasajyeta, parAbhiprAyeNa pratisamayaM jIvaghAtasambhave'ntakriyAyA avakAzAsambhavAt / atha yoganirodhe tadavakoza iti cet / alaM vivAdena, yogalakSaNArambhasya pratibandhakatve siddhe'parasyAntargaDukalpatvAt / etena kriyAmAtrajanyena jovaghAtena yo'zubhakarmabandhaH tenAntakriyA na bhavatItivacanaM vAtikapralApakalpamavasAtavyam , kevalasAMtakavedanIyasyaiva bandhakasya kevalinaH pravacane bhaNitatvAt / tasmAt 'jIve NaM bhaMte ! sayA samiaM eai ' ityAdibhagavatIsUtrasya prAmANyasiddhyarthaM ArambhAdizabdogA eva vaacyaaH| tadvyaJjikA tu pramattasaMyatAnomArambhikI kriyeva / yataH sA kriyA na jIvaghAtajanyA kintu pramattayogajanyA, 'savvo pamattajogo AraMbho' tti vacanAt / etacca prAk samarthitameva / paramapramattAnAmArambhabhUtA api yogA ArambhikI kriyAhetavo na bhavanti, svarUpayogyatayA'pi pramAdalakSaNasahakArikAraNAbhAvAditi tAtparyamiti gAthArthaH // 31 // - je yogane nirodhaI tehane avakAza, ehavuM ja3. te vivAde pUrNa. yogarUpa AraMbhane pratibaMdhakapaNuM siddha thaye hute bIjAne nirarthaka tulyapaNAthI. etale kriyAmAtre janita chavaghAte e azubhakamano baMdha che. teNe karmakSaya rU5 je aMtakriyA te na huM. e vayana te vAulanAM pralApane sArabhujAyasa sAtavahanIyanA dhana prayanana viSa dyAthI. tI 'jIveNaM bhaMte' ityAdi satranA pramANapaNAnI siddhine arthe AraMbhAdika zabda yogaja kahevA. tehanI jaNAvanArI te pramattasaMyatIne AraMbhika kriyAja. je mATi te kiyA te jIvaghAte na janya, te myuM ? pramattagaM janya. sarva pramattayoga tehaja AraMbha" e vacanathI. e tI pUrve sAmadhu ja che. paNi pramatane AraMbharUpa yogapaNi AraMbhikI kriyAnA hetuM na hatuM. svarUpagyatAI paNi pramAdarUpa je sahakAzikAraNa tehanA abhAvathI. e tAtparya e gAthArtha che 31 | hiM vahI atiprasaMga kaha cheathavA kriyA mAtraI chavadhAdika jauM niyame ja huI. tau kriyAI viramaNe ja AraMbhAdikanuM viramaNa haI. artha -athavA evo zabda te prakArataranA ghotanane viSe. je kriyA mArge niyameMja, chavadhAtAdika huI. te ejanAdikriyAthI uparama chate ja chavaghAtAdinuM viramaNa huI-sarvaprANAtipAtathi nivavuM ityAdirUpe pratijJA huI javAtAdinI virati vinA sarvaviratine gaMdha paNi na haI, hive kriyAyika nivatta na te azakya. ehavuM che. te kriyAtane prANAtipAtAdikanI nivRtti paNi aAya che. kriyAthI nivRtti vinA javaghAtanI viratinI buddhinA paNi abhAvathI. ema deza Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sarva-zatakavRttI atha punrpytiprsnggmaah|| ahavA kiriAmittA jIvavahAi havijja NiamegaM / tA kiriAviraIe AraMbhAINa veramaNaM // 32 // vyAkhyA-athaveti prakArAntaradyotane / yadi kriyAmAtrAnniyamena jIvavadhAdirbhavet 'tA' tarhi kriyAviratAveva-ejanAdikriyAta uparame satyeva jIvaghAtAdiviramagaM bhavet 'savAo pANAivAyAo veramaNa' mityAdirUpeNa pratijJA bhavet / nahi jIvaghAtAdiviratimantareNa sarvaviratigandho'pi sambhavati / atha kriyAto viratirazakyeti cet , tarhi kriyAvatAM prANAtipAtAdiviratirapyazakyaivAstAm / kriyAto viratimantareNa jIvaghAtaviratibuddherapyasambhavAt / evaM dezaviraterapyucchedApattyA dhArmikAnuSThAnamAtrasyApyucchedaH syAdityatiprasaGgaH sphuTa eveti gAthArthaH // 32 // . atha punrpytiprsnggmaah|| kevalIvi caiDa' asamatyo Nasthi tassa viraIvi / kevalaNANAvisao kaha visao sesnnaannss?|| vyAkhyA-yad-AzravajAtaM kevalyapi-sarvotkRSTajJAnadarzanacAritratapovIryavAnapi tyaktumasamarthaHzaktirahito bhavet , tadviSayakaviratireva na syAt / yathA sUkSmagAtrasaJcArAdiviSayakaviratyabhAvaH sayogikevalinAmiva sarveSAmapi / athoktArthasamarthanAya dRSTAntamAha- kevalaNANe'tyAdi, kevalajJAnAviSayaHkevalajJAnasyAgocaraH, padArtha iti zeSaH, kathaM zeSajJAnasya viSayaH-chAnasthikamatyAdijJAnagocaraH1, kathamapi na bhvedityrthH| evaM dRSTAntena kevalinA tyaktumazakyaH prANAtipAtAdi pareNa jJAnAvaraNIyAntarAyodayayatA chamasthena tyaktuM zakyaMta iti prANAtipAtaviratyabhAvalakSaNo'tiprasaGgo darzita iti gAthArthaH / / 33 / / viratine paNi ucchedanI Apatti, dhArmika anuSThAna mAtrane ucheda haI. e atiprasaMga dUSaNa pragaTaja, e artha : 5 32 ! hive valI dUSaNa kahe che- je vII chAMDavAnaI asamartha, tehanI virati paNi na huI. kevalajJAnane je aviSaya, zavajJAnane kima viSaya huI ? artha -je AzrayasamUhane, sarvathI utkRSTa jJAna darzana cAritra tapa ane vIryavaMta paNi kevalI chAMDavAne asamartha-zakti rahita hui. te viSaNiI virati ja na huI. jima samagatrasaMcAradikaviyiNa viratine abhAva kevalInI pare sarvene paNi. hi kahyAja arthane samarthanane arthe daSTAMta kahe che. kevalajJAnane aviSaya-agocara. padArtha etaluM bAhirathI levuM. kima bIjA je chadmasthanAM je matyAdika jJAna, tehane gocarane kema na huI. e artha. ama daSTAMte kevalII chAMDavAne che te prANAtipAtAdika bIjo jJAnAvaraNIya aMtarAyanAM udayavaMta chadmasthane chAMDavAne' na zakI. e prANAtipAtanI viratinA abhAva5 atiprasaMga dekhADe. e gAthAne artha : 33 che - hive e artha vyAkhyAprAptisUtrane vakhANa bahu atiprasaMga rU5 dUSaNane uddhAra kIdhe. te karate bahalpabhASyanA tRtIya khaMDa mAye sAdhune vastra prahaNAdhikAre eka pUrva pakSInuM mata chaI je - - Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ barAjiyAbAda tApavima atha pUrvAparaparyAlocanApramAdenaiva prAyo bahuzrutA api abahuzrutavacanapravRttimanusRtya zarIropakaraNacalatayA kevalino'pi jIvaghAtaM vadanti, teSAM ca vacanollekhamatidezena tirskurvnnaah|| eeNa kAyajogA cavalAo kevalissa cavalattaM / teNeva jIvahaNaNaM eaM vayaNaMpi duvvayaNaM // 34 // vyAkhyA-etena atiprasaGgasamUhopadarzanena capalAt kAyayogAt kevlinshcpltvm| tenaiva kAraNena kevalino'pi jIvaghAtasambhava iti vacanaM durvacanaM-pApavacanaM samyagjJAnavatAM zrotumapyakalpyamityarthAd bodhyam / kevalinaH kalaGkadAnarUpatvAditi gAthArthaH / / 34 // vae achinmaja vAvaravuM. je vastraccheda karatAM hastAdikane vyApAra thAI. tethI hiMsAdi saMbhave." ityAdi ghaNuM che. ane te pUrva pakSII e vyAkhyApravRptinI sAkheMja camata samarthya che. te sarva samAdhAna karyuM. jANivuM. ane te pUrva pakSII bali ANItuM je hiMsAnukUla yoge karI hiMsakapaNuM, te upari siddhAMtII tehane ApAdakanuM aprasiddhapaNuM aphadUSIne pramattayogathI prANane haNavuM te hiMsA e lakSaNa AzrayIne sAdhune hiMsakapaNuM nirAkaraNa karyuM. te bhaluM. paNuM prANuvijanarUpa siddhAMtokta hiMsA teNe thAItuM je hiMsakapaNuM te kima Tale. te vatI te siddhAMtane paramArtha e-je pUrvapakSInuM ApAdakana) te atyaMtaja asaMbaddha che. je mATe niraMtara paceMdriya parvata jIvaghAta sagImAtrane ne saMbhave te mATe te ApAdaka(na)nuM aprasiddha paNa che. tohe paNi te uvekhI svapakSInuM samAdhAna kIdhuM. te paNi mehanIya sattAne dhaNI je apramattavatI tehane karmabaMdhanA abhAvathI akiMcakarI hiMsA manamAM dharI ahiMsakapaNe samarthiuM. paNi pramattane ahiMsakapaNuM kima A tasmAta je bhagavatInA prasiddhArtha baneM pUrva pakSI mana mAnyuM te mata khaMDavAvatI caubhaMgI kahI svamata nirdoSa karyuM. ane je ukhale te upari paTIAro mAMDI mUDhajanane vaMcanAne arthe kevalIne hiMsA thApI che. te kaNa akSarane baneM te puchavuM. je mATi bhagavatInuM vacana mAtAnuM dhAvavuM sarikhuM mUkI janakane . . dhAvavAne sarikhu baha995nuM bhASya AgaliM karyuM. ane hiMsA vyApriyamANa yogavaMtapaNi paNi viSayanA asaMnidhAnavatI kevalI'parNi kadAcita hiMsakapaNuM teNei paNi mAnyuM che. te moharUpa hetanA abhAvavatI. sarvathA ja jIvavadha na huI evuM mAnatAM sya uchuMkhalanI jihave I thAI che? valI drayahiMsA te trisAmayika dRSTAMti nirdeSa karI che. teNe paNi alpaSa karI. mAnI che. te te duSaNa kevalIne kauNa karma janita mAnavuM. e upari valI adhika yukti e adhikArane A te kaMTakoddhAra likhAye. tihAM jevI. tathA keI bhaNaMti IhAM kuNeka kahyo te braha5bhASyakta je pUrvapakSI tehane ja satIthya pUrvApare vicAratAM jaNAI chiI. te jAvuiM. - hive pUrvAparavicAraNAne pramAde mAhe bahuzrutapaNuiM abahuzrutanA vacananI pravRtti anusarIne zarIranI upakaraNanI caMcalatAI kevalIne paNi chavaghAta prate kahe che. tenA vacanane prayoga te prati pUrvaI kahyo je pakSa tehanI sarIkhAI tiraskAra karatA kahe che- etale kahevuM karI capala je kAyayoga, tethI kevalIne capalapaNuM, teNe karI jIvanuM hathuvuM. e vacanapaNi durvajana jANavuM. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che . ' . - bI pUrvASafojana puroLa vizeSato nittAvALA|| cavalataM puNa kammaNazarIrajogA puDho hu paisamayaM / aisuhumaM jIvavahe Na hoi heutti jiNavayaNA / / 35 / . vyAkhyA-capalatvaM punaH kArmaNazarIrayogAta sarvasayAgijIvasAdhAraNamapi pratisamayaM 'puDho' ti pRthak / huravadhAraNe / pRthageva / ata eva aptisUkSmaM capaLatvaM jIdhavadheheturna bhavati jinavacanAdityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevaM-zarIracalatI tAvad dvedhA-nirantarabhAvinI sAntarabhAvinI ca / AdyA sarveSAmapi kAyayogavatA pratisamayabhAvinI kArmaNazarIrAnugatajIvadhIryaprabhavA nijanijasvarUpAtmikA kadAcidapi zaharIrayogavatAM vyatirekAbhAvAt / sA cAtisUkSmatvena sAmayikatvena ca kevaligamyA kevalinameva puraskRtya nirvajanaviSacIjatA, tAhi - 'phevalI gaM bhaMte ! assi samayaMsi jesu AgAsapaesesu hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA Uru vA ogAhittANaM ciTThati, pahU NaM bhaMte ! kevalI seyakAlaMsivi tesu ceva AgAsapaesesu hatthaM vA pAyaM. bA bAhuM vA UruvA ogAhittANaM ciTTittae ? go0 No iNaDhe samaThe, se keNadveNa ' mityAdi yAvat 'viriasajogasavvayAe calAI uvagaraNAI bhavaMti calovagaraNaTuyAe ' ityAdi bhaga0 za0 5, u0 4, (sU0 200). vRttyekadezo yathA-'assiM samayaMsi' tti / asmin-vartamAne samaye 'ogAhittANaM'ti artha -etale atiprasaMga je dUSaNa tehane samuhane dekhAyeM capala kAyanA yogathI kevalIne capalapaNuM che. tiSThi kAraNeja kevalIne paNuiM jIvaghAtane saMbhava ehavuM vacana te pApavacana samya jJAnavaMtane sAMbhaLavAneM paNi akaya, ehavuM arthathI jANavuM. kevalIne kalaMkadAnarU55NuthI. e gAthArtha 38 hive pUrvApara vicAraNAne Agarli karI vizeSathI nirAkaraNa kahe che - capalapaNuM te kArmaNazarIranA vegathI huIja niraMtara atisUkSma te jIvavadha viSe na huI hetu. jinavacanathI. artha -capalapaNuM te kAmaNa zarIranA yogathI sarva sogI jIvane samAnapaNe niraMtara. ku' te avadhAraNa artha beleM. eTaleM jude ja. etalAvatI atisUma capalapaNuM te jIvavadhane hetu na haI. jinavacanathI. e akSarArtha. bhAvArtha te ema-zarIra caMcalapaNAI te bi prakAranI-niraMtara thAnArI ane AMtare thAnArI. prathama to sakAyanA yogavaMtaneM samaye samaye thAnAra, kArmaNa zarIre yukta je jIva tenI zaktithI UpanI, potapotAnA svarU5 25, kivAre parNi zarIranA yogavaMtane vyatirekanA abhAvathI. ane te atisUkSmapaNi ane sAmayikapaNe kevalII gamyu. kevalIneja AMgali karI prazna ane uttare AgaliM karI te dekhADe che. kevalI te bhagavaMta A samayane viSe je AkAzapradezane viSe hasta pApaM ja ya athavA UrU avagAhine rahe. bhagavaMta te kevalI samartha? AgilA samayane viSe tehaja AkAzapradezane viSe hastapAdAdika avagAhI rahe? gautama! e artha samartha nahI. ItyAdi. vIryapradhAna che jihAM ehavuM je soga ane chatuM je dravya te parNi cUla upakaraNa hui te caMcala upakaraNa parNi, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAjipara bhaNaTw-ram, "he yAsi ri'tti, sthApi, "ribaLojaNalA 'tti, thIya-vIratA rAyakSayaprabhavA zaktiH tatpradhAnaM sayoga-mAnasAdivyApArayuktaM yat sad-vidyamAnaM dravya-jIvadravyaM tat tathA, vIryasadbhAve'pi jIvadravyasya yogAn vinA calanaM na syAditi sayogazabdena sadvyaM vizeSitam / saditi vizeSaNaM ca tasya sadA sattAvadhAraNArtham / athavA-svam-AtmA tadrUpaM dravyaM svadravyaM tataH krmdhaaryH| athavA vIryapradhAnaH sayogaH-yogavAn vIryasayogaH, sa cAso sadvyazca-manaHprabhRtivargaNAyukto vIryasayogasadvyaH , tasya bhAvastattA tayA hetubhUtayA 'calAI 'ti, calAni-asthirANi 'uvakaraNAIti, upakaraNAni-aGgAni 'calovagaraNaTTayAe'tti, calopakaraNalakSaNo yo'rthaH tadbhAvazcalopakaraNArthatA tayeti / iha yA kriyA bhaNitA, sA ekasAmayikI / tathaiva vyavasthApanArthamidameva sUtraM sUtrakRdaGgaTIkAkAreNa sammatitayA pradarzitam / tathAhi-sayogijIvo na zaknoti kSaNamadhyekaM nizcalaM sthAtum , agninA tApyamAnodakavat kArmaNazarIrAnugataH sadA parivartayannevAste / tathAcoktam- kevalI NaM bhaMte ! arisa samayaMsi jesu AgAsapaesesu hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA Uru ve 'tyAdi / tadevaM kevalino'pi sUkSmagAtrasaJcArA bhavantIti / atra hi svasthAne yathAsthitasyaiva kevalinaH sUkSmAkAzapradezAvagAhanAmadhikRtya pratisamayaM bhinnabhinnagAtra ' e satrano vRttino eka deza kahe che-jima e vartamAna samayanaM' viSe avagAhIneM Avate kAle paNi vItarAyanA kSayathI UpanI zakti te vI, te pradhAna jihAM evuM mAnasAdikane ya yukta ehavuM, ane vidyamAna je dravya (cha dravya) te vIrya chate paNi chavadravyane yogavinA calana na hui. e hetuI sagazadaI dravya te yukta kIdhuM. tivAra pachI karmadhArayasamAsa. athavA vIrya chaI pradhAna jihAM eha soga-vegavaMta te viyasa ga te e dravya manaHpramukha vagaNa I yukta te vIrya sa.gasadravya kahII. tehano bhAva, te heturUpa arithara aMga cala upagaraNa rUpa je artha tehane bhAva teNuM. ihAM je kriyA kahI te eka samayanI. timaja vyavasthApanane arthi. ehaja sUtra sUtrakRdaMga TIkAkAre saMmati poiM dekhADayuM. te kima-saMgI jIva te na samartha kSaNamAtrapaNi nizcala rahivAne'. aniI tApavItA udakanI pareDa kArpaNuzarIre vyApta hete sadAe phirata ja rahaI. timaja kahyuM chai. te dhama kevalIne paNi sUkSma zarIranA saMcAra huI dahAM pitAnA sthAnakiM rahyA kevalI' sUma AkAzapradezanI avagAhanA AzrayIne samaya samaya prati jUo gAtrasaMcArarUpa kriyA kahI. kahenArA lau bahuzrutapaNi ghaNA-kevalI te vikhyA AkArapradezane viSe hastAdika thApIne tihAMthI pAcho laine valI te AkAzapradezane viSe sthApavAne samartha huI ehavA praznane viSe uttara-e artha samartha nahiM. evuM kahe che, chatAM tare ehavA prazna ane uttara gadhe nathI. te vatI samyavicAraNAno je pramAda tehane parihAre thAvuM. paNi paranuM vacana sAMbhaLI tene vizvAse pravartAvuM nahI. ane te sukSmagAtrasaMcArarU5 diyA te sAkSA jIvaghAtanuM hetu ne hui. tevI kriyAvaMta je sUkama ekiya dika tehane sAkSAta AtmAdikanA AraMbha paNAnA abhAvathI. tihAM je asaMyata te avirati udezIne AtmAnA AraMbhIpaNi yAvata anAraMbhI nahIM. e bhAva-jau e asaMyata je sUmakedriAdika tehane amAnuM AraMbhapaNuM sa kSa ta nathI. tala avirati udezIne te che. te tethI nivaryA nathI. e vatI asaMyatane avirati tehaja kAraNa- Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMka-zArAthanA saJcArarUpAH kriyA bhaNitAH / vaktArastu bahuzrutA api prAyo bhUyAMsa:-kevalI vivakSitAkAzapradezesu hastAdikaM vyavasthApya tataH pazcAdAdAya punasteSvAkAzapradezeSu hastAdikaM vyavasthApayituM samartho bhavatIti prame nirvacanaM-nAyamarthaH samarthaH iti vadanti / iha tvevaMvidhapraznanirvacanayorgandho'pi nAsti / tena samyag paryAlocanApramodaparihAreNa bhavitavyaM, na punaH paroktaM zrutvA tadvizvAsena pravartitavyam / sA ca sUkSmagAtrasaJcArarUpA kriyA sAkSAt jIvaghAtaheturna bhavati, tathAbhUtakriyAvatAmapi sUkSmaikendriyAdInAM sAkSAdAtmAdyArambhakatvAbhAvAt / yadAgamaH-' tattha NaM je te asaMjayA te aviraiM paDucca AyAraMbhAvi jAva No aNAraMbhA' tyAdi mai0 za0 2, 30 2, (sU) 6 ). ceteza cA-vi6 padura 'tti ! iha ayaM bhAvaH-' yadyapyasaMyatAnAM sUkSmaikendriyAdInAM nA''tmArambhakatvAdikaM sAkSAdasti tathApyaviratiM pratItya tadasti teSAm , nahi te tato nivRttAH / ato'saMyatonAmaviratistatra kAraNamiti / ata eva prakRtazatakasUtragAthAyAM jinavacanAdityuktam / jinenaiva sUkSmaikendriyAdInAM sAkSAja jIvaghAtasyoktaprakAreNa niSiddhatvAditi / yadyapyevaM tathApi tathAbhUtA yogAH karmabandhakAraNAni bhavantyeva, yogAnAmapi karmabandhakAraNatvenAbhimatatvAt / navaraM karmabandhe ca vaicitryaM na yogajanyaM kintu mohanIyakSayopazamavaicitryajanyam , mohanIyodayAbhAve ca yogAH sarveSAmapi sAmayikasAtavedanIyakarmabandhahetavo bhavanti / tatrApi kSINamohasya yogAH dravyato'pyazubhA na bhavanti / tenaiva kevalinaH snAtakacAritraM na punarupazAntasyA'pi, etalAja vatI e sarvajJazatakanI sUtranI gAthAne viSe "jinavacanathI" ehavuM kahiu, jinaeNja sUkSmaekendriyAdikane sAkSAta jIvaghAtane ukataprakAre niSiddhapaNAthI. jauI ehavuM taphahe paNi tehavA yuga te karmabaMdhanAM kAraNa huIja, yogane paNi karmabaMdhane kAraNe parNi mAnyApaNAthI. paNi karmabaMdhane viSe vicitrapaNuM te yogathI upanuM nahIM. te myuM mehanIyanA kSayopazamana' vaici janya, mohanIya abhAvaI te yoga te sarvenaI sAmayika sAtavedanIya karmanA baMdhanA hetu huI. tihAM paNi kSI mohaniMga te dravyathI paNa azubha na huI. tiNe ja karI kevalIne snAtaka cAritra, paNi upazAMtanaI nahI'. tenA ye gai dravyathI azubha paNAnA saMbhavathI. tenuM kAraNa je sattAvA~ meha, tehanA chatApaNathI. te ta e sUtra te pUvi dekhADayuM che. anaI je kSINamehana yoganaI dravyathI e azubha paNAne abha teM pariNuM snAtakapaNAno abhAva te anAbhogathI jANivo. anAbhoganA mAhAthI saMbhAvI je doSanI chAyA tehanA saMbhavane anivArya paNAthI. e bhAva. eTale eka rItinI kriyA kahI. je taka AMtare huI, te kriyA te gamanAgamanAdirUpa aneka prakAranI chadmasthane paNi jA vAyogya pravRtti ane nivRtti chAviSayaNa svarUpathI zakaI vedhano pramara che jeno ehavI, te vatI kadAcita huI tevI kriyA te asaMtavAmi' pAmIne' tevI kAlAdisAmagrIne vege pragaTa chavaghAtanuM hatuM pINuM hui. spaSTa jIvAta paNa kadAcit ja huI, jima mRgane debI dhAvana di kriyAI pariNamyA je vyAdha tehane zarIranI capalapaNuI. te sAmagrIne kadAcitkapa karI spaSTa chavAta te kadAcitaja huI timaja sarvAnubhavani siddha paNAthI, tehaja kriyA saMtasvAmIne pAmIne mehanIya ane anAbheguM sahita huMtI kivAre kiM dravyathI ja jIvaghAtanuM hetu paNi, jima upazAMta vItarAgane paNi jaI tehavI tevI kriyA svarUpathI zakII eho rAdhamasara jehano ehavI chaI, takaI anAbhogane vaze azakayarodhaprasara paNe mAnavI, etalAja vatI svarUpathI kahiuM'. ane je charatha vitaraNa 5Na sarIkhAiI paNi upazAMtavItarAgane jIvaghAtano saMbhava, paNi kSIName hane nahIM. tihAM mehanIyasa I. ane karyo asattAI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paravacananirAkaraNam 123 tasya yogAnAM dravyatA'zubhatvasambhavAt tatkAraNasya sattAvartino mohasya sattvAt / tacca -- aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviappaNo' ityAdi prAk pradarzitam / yatta kSINamohasya yogAnAM dravyato'pyazubhatvAbhAve'pi snAtakatvAbhAvaH, sa cAnAbhogahetuka eva, anAbhogamAhAtmyAt sambhAvitadoSachAyAsambhavasyAnivAryatvAditi bhaavH| yA punaH sAntarabhAvinI kriyA, sA ca gamanAgamanAdirUpA nAnAprakArA chadmasthAnAmapi gamyo pravRttinivRttibhyAM yadRcchAviSayatvena svarUpataH zakyarodhaprasarA, tena kAdAcitkI tathAbhUtA kriyA asaMyatasvAminamAsAdya tathAvidhakAlAdisAmagrIyogena sAkSAja jIvaghAtaheturapi bhavati / yathA mRgaM nirIkSya dhAvanAdikriyApariNatasya vyAdhasya zarIracapalatA / tasyAzca sAmagrathAH kAdAcitkatvena sAkSAt jovaghAto'pi kAdAcitka eva bhavati, tathaiva sarvAnubhavasiddhatvAt / saiva kriyA saMyatasvAminamAsAdya mohanIyAnAbhogasahakRtA kadAcit dravyata eva jIvaghAtaheturapi / yathopazAntavItarAgasyApi / yadyapi tathAbhUtA'pi kriyA svarUpataH. zakyarodhaprasarA tathApi anAbhogavazenA'zakyarodhaprasaratayA pariNata mantavyA / ata eva svarUpata ityuktam / yatta chadmasthavItarAgatvena sAmye'pi upazAntavItarAgasya jIvaghAtasambhavaH na tu kSINamohasyA'pi, tatra mohanIyasya sattA'sattAbhyAM kRto vizeSo bodhyaH / dRzyate ca bahuprayatnAcchAdito'pyagnirauSadhIpAkAdikarmaNyasamartho'pi paritaH pradezAnAM kavoSNatAheturbhavatyeva / na caivaM vidhyAto'pyagmiH, adRzyamAnatvAdidharmaiH sAdharmya'pi sattA'sattayostathAmAhAtmyasyAnapAyAditi / ata eva ekAdazapratimApratipannasya zramaNopAsakasya zramaNakalpatvameva, na tu zrAmaNyaM, kuTumbasattokatvena mahAvratapratipattarasambhavAt / vizeSa jANi. dekhIja chaI bahuprayatna paNi DhAMka parNi auSadhIpAkAdikane viSe asamartha parNi agni te cora uSNutAno hetu huIja, paNi hANe agni tevo na huI, adazyamAnapaNAdikadhame sarIkhe I chate paNi sattA ane asattAnA tehavA mahimAnA akSayathI. etalAja vatI IgyAramI pratimApratipraznane (je) zramaNopAsaka tehane zramaNaka955NuM, je parNi zramaNa paNuM nahIM. kuTuMbanI sattAvaMta parNi karI mahAvratanI pratipattinA asaMbhavathI. pUche che-upazAMtavItarAgane paNi pipIlikAdikSadrajaMtunaI mukInaI kurkaTatAdika pakSI jIvanuM grahaNa kIdhuM. tihAM kAraNa syuM? ima ja te upari kahII che -tehavA apramattasaMyatIne samyapha upayukatane Isamiti kuTapotAdikane ja sahasA cara ne heThe pravezanA saMbhavathI, tehane tyAgapaNi azakayaja, anAgane vaze tevI kriyAne azakyodhane prasarapaNi pariNamyAthI, haNavA yogya jIvaviSayAo je anAbega tehane vaze tehanA parivAnA pAyanA ajJAnathI, matamAna tI siddhAMta pachi -'jo jIve vivAhi.sIore hAthasayata te potAnI kriyAthI saMbhAvanAi marNi pitAne spaSTajJAnane gamya je chavadhAta tehano nAnavaMta huI, tau chaghAta na huI ja, saMbhAvyo je te jIvAta tehanI hetu je thiA tethI nivRttine' AvazyakapaNAthI. mithike zarIranI capalapaNuAII kevalIne jIvaghAtanuM ka95na, te mahApApanuM heta mahAAzAtanA ema mAnavuM. tiryacathI paNi kevalIne' asamarthapaNAnA uddabhAvanathI. je mATe medhakamArano jIva hastI te zazalAnI anukaMpAI aDhIdinatAI uMce pAde ja rahete huu. kevalI to zarIrane caMcala paNi kSaNamAtra pachuiM rahevAnuM athavA mAne bhede javAnuM asamartha. anuttara anukaMpAvata paNi pipAlikAdi zukrajaMtune sarva prakAre jANIne haNe, ata eva ulaMdhana pralaMdhanAdi prajJA panota che. ima kRpakASThastha muni koza kRta sarSa paupari nRtyAdika saMbhave che. valI parane abhiprAye Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 sarva-zatakavRttI nanu upazAntavItarAgastha pipIlikAdikSudrajantUn vihAya kukkuTapotAdipakSijIvagrahaNaM kRtaM tatra nidAnaM kiM ? iti cet , ucyate-tathAbhUtApramattasaMyatasya samyagupayuktasya samyagIryAsamityA gacchataH kukkuTapotAdereva sahasA pAdasyAdhaH pravezasambhavAt , tasya ca parityAgo'pyazakya eva, anobhogavazena tathAbhUtakriyAyA apyazakyarodhaprasaratayA pariNamanAt , ghAtyajIvaviSayakAnAbhogavazena tatpariharaNopAyasyAparijJAnAt / ata eva Agamo'pi-'jo jIve vi Na yANei' ityAdi / kiJca-yadi chadmasthasaMyato niyatakriyAvyatiriktasthale nijakriyAtaH sambhovanayApi nijasAkSAtkAragamyasya jIvaghAtasyAbhogavAn bhavet tarhi jIvaghAto na bhavatyeva, sambhAvitatathAbhUtajIvaghAtahetukriyAto nivRtterAvazyakatvAt / evaM ca sati zarIracalatayA kevalino jIvaghAtakalpanaM mahApApaheturmahAzAtaneti mantavyam , tiryagbhyo'pi kevalino'sAmodbhAvanAt / yato meghakumArajIvo hastI zazakAnukampayA sArddhadinadvayamutkSiptapAda eva tasthivAn , kevalI tu zarIracalatayA kSaNamAtramapi sthAtuM mArgabhedena vA gantumasamartho'nuttarAnukampAvAnapi pipIlikAdikSudrajantUn sarvaprakAreNa jJAtvA'pi vyApAdayati / kiJca-parAbhiprAyeNa kevalajJAnotpattisamaya eva yathAdRSTahastapAdAdisamutthakriyayA jIvaghAtaM kurvataH kevalinaH zarIracalatAyAH kAraNatvakalpanamayuktameva, tathAbhUtazarIracalatAyA abhAve'pi yathAjJAtaprakAreNa jIvaghAtasya kriyamANatvAt / tasmAdyadi kevalino jIvaghAtavyavasthApanAya vyasanI bhavAn tarhi zarIracalatAM vihAya kiJcidanyatkAraNAntaraM kalpanIyam , taccAsambhavi nAmamAheNa vaktumazakyatvAt / tasmAtkevalino gamanAgamanAdikriyA jIvarakSAhetureva, zubhayogajanyatvena zubhatvot / yadAgamaH 'savvajiANamahiMsaM arahaMtA saccavayaNamarahaMtA / baMbhavvayamarahaMtA arihaMtA hutu me saraNaM // 1 // ' tti catuHzaraNaprakIrNake (gA0 17). vyAkhyAdezo yathA-' sarve sUkSmabAdaraprasasthAvaralakSaNA ye jIvAsteSAM na hiMsA ahiMsA-rakSA tAmahantami 'tyAdi / na cAyaM tIrthakRtAmevAtizaya iti vAcyam. cAritramohanIyakSayasamutthAtizayasya jJAnAvaraNIyakSa yasamutthakevalajJAnasyeva sarvakevalisAdhAraNyAt / ata eva sAmAnyasAdhumadhikRtyA'pi praznanirvacane yathA kevalajJAnane utpattisamaye ja jima dIDI je hastapAdAdinI kriyA teNI jI vaghAtane karate je kevalI tenA zarIranI capalapaNAine kAraNupaNAnuM kalpana. te ayuktaja. tehavI zarIra capalatAne abhAve paNi yathAsAtaprakAre jI padhAtane' karItApaNAthI, te vatI ja kevalIne' jIvaghAta thApavAne' vyasanI tuM che. tala zarIranI calatA mUkI kAMI bIjuM kAraNuAMtara ka5vuM. ane te te na saMbha'. nAmajhahIne kahevAne azakayapaNAthI. te vatI kevalI' gamanAgamanAdika yiA te jIvarakSAnuM hetaja, zubhAge janyapaNe karI zabhapaNAthI, je mATe Agama- sarvajIvarakSAne' 5 satyavacanane yogya brahamavatane yogya ehavA arihaMta zaraNa' vyAkhyAno aza-jima sarve sUkama bAdara trasa thAvararUpa je jIva tehanI hiMsA nahIM eTale rakSA te prati egya che. ityAdika. e tIrthakarane ja atizaya ima na kahevuM. cAritramohanIyanA kSayathI u5nA atizayane jJAnAvaraNIyana kSayathI u5na kevalajJAnanI pari sarva kevalIne samAnapaNathI. etalAja mATe vratI AsirI prazno ane uttara jima-pUche che-upagavaMta chavsthasAdhune saMyamajIvatI rakSA mi huI ? te u5ri sihAMtI kahe che. satya tathApi te ahiMsakaja upayogavaMta Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailezyA kAyasparzana jIvavadhe kartRtvAdivicAraH 'NaNu kaha uvauttANavi chaumatthamuNINa suhumajiarakkhA ? / saccaM tahavi na vahagA uvaogaparA jao bhaNiyaM' // 1 // ti hitopadezamAlAyAm / etadvyAkhyA yathA-nanviti pUrvapakSopanyAse / chadmasthAnAM-viziSTAtizayajJAnarahitAnAM munInAM-sAdhUnAmupayuktAnAmapi-samyagIryAsamitAnA mapi sUkSmANAM-carmacakSuSAmadRzyAnAM jIvAnAM kathaM rakSAsambhavaH / AcArya Aha-satyam -avittathametat , tathApi viziSTajJAnazUnyA api yApayogaparAH-pUrvAktayuktyA yakramaNapravRttAH tadA sambhava tyapi prANivadhe na vadhakAH-vadhapApAMzabhAjaH / na caitat kAlpanikam , ' uccAliaMmi pAe iriAsamiassa saMkamaTThAe / vAvajjejja kuliMgI marijja taM jogamAsajja // 1 // Na ya tassa tannimitto baMdho suhumovi desio samae / aNavajjo uvaogeNa savvabhAveNa so jamhA // 2 // ' ityAdi / atra hi sAmAnyasAdhUnAmapi yajjIvaviSayakAbhogastajjIvarakSavAbhihiteti darzitaM bodhyam / tathA ca Agamo'pi -' jo jIvevi viANei' ityAdi / tathA 'aNAsavo kevalINaM ThANa' miti praznavyAkaraNAGgasUtre, etavRttau-' (anAzravaH) kevalinAM sthAnaM kevalinAmahiMsAyAM vyavasthitatvA 'dityAdi / evaM pravacanasammatyA sayogikevalimAtrasya nijakAyAdivyApArataH sUkSmajIvAnAmapi virAdhanA na bhavatyeveti gAthArthaH // 35 // ___ atha parAbhiprAyamanAbhogena dUSayituM prathamaM parAzaGkAmAha- . gaNa selesIpaDivanakAyasaMphAsajIvavAvattI / tA kaha sajogiNo jiavirAhaNA Neva saMbhavai 1 // 36 // to.' bhATi 6i . zAstrAtari. meM gAyAnu sa251 vyAyAna bhi-nanu mevaM pUrva pakSanA upanyAsane viSe. chadmastha je viziSTa atizayajJAne rahita tehavA mujane-sAdhune upayogavaMto paNi samyaga irSAI samitinaI paNi carmacakSu adamyajIvane kima rakSA saMbha? AcArya kahe che -sAcuM e. tauhaI viziSTajJAnarahitapaNija upayogavaMta pUrvokta yukate cAlavAne viSe pravartI, tau chataI 'prAzi 154 nAha. to dhana pApanA bhazanA maranAra nA. me 465nanu nali. 15 pAde Isamitine saMkramane arthaI kuliMgI kIMdiyAdika te paritApa pAmeM athavA mare tene yoga pAmIne paNi te nimittio baMdha sUmaparNi siddhAMtane viSe na kahyo. upagaI te niravavA sarva bhAve che je mATe '2. ityAdi. " jahAM sAmAnya sAdhune je jIvaviSaIe Abhaga te jIvarakSA ja kahI ehavuM dekhADayuM jANivuM. vRttina ekadeza kahaI chaI-kevalIne ahiMsAne ja viSe rahevApaNuthI. chama pravacana saMmati. sayogI kevalI mAtrane sukSma jIvanI parNi virAdhanA na hui. e gAthAnA mathaH // 35 // hiM paranA abhipAye anAbhoge dUSavAne prathama parano AzaMkA kahe che- pUche che-zailezI pratipakSanA kAyanA sparzathI chavanI hiMsA jau, te kima yogIne virAdhanA na saMbhave? vRttine arthA-ja zizI paDivA aAgI kevalInA zarIrane saMbadha tethI mazakAdika 7pane prANatyAga 4. ' se abhikkamamANe' yA mAyAin pUrva hemAuthu. tanI sUtranI vRttina viSe. kahAM karmabaMdha prati vicitratA chaI. te kima-ayogInI avasthAne viSe kAyane pa maza Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sarva-zatakavRttI vyAkhyA-yadIti gamyam / nanu yadi zailezIpratipannasyAyogikevalinaH kAyasaMsparzaHzarIrasamparkaH tasmAjjIvAnAM mazakAdInAM vyApattiH-prANatyAgo bhavati, yaduktam-'se abhikkamamANe' ityAdiprAgupadarzitasUtravRttau-' atra karmabandhaM prati vicitratA / tathAhi-zailezyavasthAyAM kAyasaMsparzana mazakAdInAM prANatyAge'pi paJcaSidhopAdAnakAraNAbhAvAnnAsti bandhaH , upazAntakSINamohasayogikevalinAM tu sthitinimittakaSAyAbhAvAt sAmayikaH , apramattayatejaghanyato'ntarmuhUrttasthitiH utkRSTatazcAntaHkoTAkoTIsAgaropamasthitiH , pramattasyAnAkuTTikayA'nupetya pravRttasya kacit prANyavayavasaMsparzAt prANyupatApAdau jaghanyata utkRSTatazca prAktana eva vizeSitataraH, sa ca tenA'pi bhavena kSipyate iti sUtreNaiva darzayitumAhe 'tyAdi zrIAcArAGgaloka(sArA)vijayAdhyayane catuthoMddezakasya vRttau prasaGgato'bhihitam / : tA' tarhi kathaM sayogikevalino jIvavirAdhanA na sambhavati ? , api tu sutarAmeva sambhavatIti parAkUtamAviSkRtamiti gAthArthaH // 36 // 1. atha paravikalpitamanAbhogamUlakamevetyupadarzayan duussyti|| ia vayaNamaNAbhogA jaM kAragajigapavittipamuhAgaM / sammaviArA bahio daMsiadosaM Na yANei / dhyAkhyA-iti-amunA anantaroktaprakAreNa vacanamanAbhogamULakaM, anAbhogavazena tathoktamityarthaH / tatra hetumAha-'jaM kArage' tyAdi / yad-yasmAtkAraNAt kArakaH-kartA sa ca jinapravRttiHkaivalinaH pravartanaM sA ceti dvandvaH , tatpramukhAH-tadAdayaH, AdizabdAt kAryakAraNabhAvasambandhAdayo'pi mAhyAH , teSAM samyag-yathArthaH vicAraH-sambhavAsambhavaparyAlocanA tasmAd bAhyo-dUravartI pryaalocnaakAdine prANatyAge paNi pAMca prakAranAM je upAdAna kAraNane abhAvathI baMdha nathI. upazAMta kSINameha ane kevalIne tau sthitihatu kaSAyanA abhAvathI sAmayika baMdha, apramattavatIne te jaghanyathI . aMtarmuhUrta, utkRSTathI te aMtAsAgaropama keTakeTinI rithati. pramattane anAkudaI aNu pAmIne pravane kihAMeka prANInA avayavanA sparzathI prANInA pitA pAdikane viSe jaghanyathI ane utkRSTathI pUrvaleja kAMI eka adhikatara. te te teNe ja bha kSe vII ehavuM sUtre je dekhADavAnuM kahe che ItyAdi zrI AcArAMga lekavijaya thayane caturthoddezake. ehanI vRttine viSe prasaMgathI kahi. tau kima sa.gIne 4nI virAdhanA na samave?. t| syu ? samave me 52ne| mabhiprAya-mata 42 yu. meM gAya: : / / 3 / / hive paranuM vikalpita te anAbegamUlaka ja ehavuM dekhADato e che - e vacana te anAbhegathI je mATe kAraka jina nI pravRtti pramukhanuM sama vicAre bAhyathika dekhADe deSa nathI jANatA. vRttinA ma:- Sai . prAraM kyanane manAnAgane vivi meM la. tihA hetu kahe che.-je kAraNathI karaka te karana ra te ane jinanI pravRtti-kevalInuM pravartavuM te. IMha prada samAsa. te pramukha. Adi zabdathI kAya-kAraNabhAva saMbaMdhAdika prahevA tehano yathArtha vicArae saMbhava ane asaMbhavanI vicAraNA tethI dUra-vicAraNAI zanya e paramArtha dekhADe deza ane moganuhaSaya nayA-nayatA se akSaya Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailazyA kAyasparzena jIvaSaye kartRtvAdivicAra, zUnya ityarthaH / darzitadoSamanAbhogadUSaNaM na jAnAtItyakSarArthaH / bhAvArthaH punarevam-'anna karmabandhaM prati vicitrtaa| tathAhi-zailezyavasthAyAM kAyasaMsparzana mazakAdInAM prANatyAge'pi paJcavidhopAdanakAraNAbhAvAnnAsti bandhaH' ityatra kArakasya-kartuH samyagvicAre, mazakAdInAM prANatyAgasya kartA kimayogikevalI uta anyaH kazcidvA ? / nAdyaH , ayogitvakartRtvayorvirodhenAyogikevalinaH kartRtvAbhAvAt / nahi kAyAdivyApAramantareNa kartA bhavitumarhati, 'kriyAhetuH svatantraH karte 'ti vacanAt / yadi ca ayogikevalinaH zarIrasamparkAdapi jAyamAno jIvaghAtassannimittakatvena tatkarttako bhaNyate tarhi apasiddhAntaH syAt , puruSaprayatnamantareNA'pi prANatyAgalakSaNasya kAryasya jAyamAnatvena pnycsmvaayvaaditvhaaneH| nimittamAtreNa kartRtvavyapadezo'pi na bhavati, sAdhvAdinimittakopasargasya dAnAdezca sAdhvAdikartakatvena vyapadezaprasakteH / dvitIye vikalpe, anyaH kazcit kartetyatra ananyagatyA'nAbhogavataH kUpapAtavadaniSTo'pi mazakAdInAM nijaprANatyAgo'nAbhogavazena mriyamANamazakAdikartRka eva / yadi mazakAdInAM nijakAyAdivyApAro nAbhaviSyat tarhi zarIrasamparkAbhAvena nijaprANayAgo'pi nAbhaviSyaditi niyamabalena mazakAdiyogajanyatvAt / tathA ca karmavandho'pyadhyavasAyAnugato mazakAdInAmeva bhavati, ekakartRkayoreva karmabandhopAdAnakAraNayoH parasparaM kAryakAraNabhAvasambandhAt na punarbhinnakartRkayorapi, sAMsArikajIvakakaiH paJcavidhopAdAnakAraNaiH siddhAnAmapi karmabandhaprasakteH / tasmAdanvayavyatirekAbhyAmanAdisiddhakAryakAraNabhAvavyavasthAsiddhyarthaM mazakAdikartRkaH prANatyAgo'yogikevalinaH karmabandhakAraNaM na bhavatyeva / bhAvArtha te e-IhAM karma baMdha prata vicitra paNaI te kima jahAM kartAne yathArtha vicAre', mazakAdika prANatyAgano kartA syu ayogIkavalI athavA anya kuNuMka ?' prathamapakSa te nahi, ape.gIpaNa ne' ane karanArapaNAne virodhaI karI ayogI kavalIne tuM paNInA abhAvathI, kASAdinA vyApAra vinA kartA thAvAne gya na haI. "kriyAne hetu ane svapradhAna te kartA " ehavA vacanathI. jau kevalInA zarIranA saMbadhathI thAte javaghAta te nimittavatI taka jau kaI tau siddhAMtathI bhraSTa thaI. te vatI puruSaprayatna vinA prANuMtyAgalakSaNa kAryane thA karI 5ca samavAyAdipaNunI hAnithI. nimittamA katuM paNAne bela na haI sAvAdikane nimitte thayo je upasarga tehane ane tehavA dAnAdikane sAvAdike karyo ehavA prasaMgathI. bIje vika" te anya kuzeka kartA, hAM ananyagarti anAbhogavaMtane kR55tanI pare aniSTapaNe mazakAdikane pitAne prANatyAga te anAbhegane vaze marate je mazakAdika tehane karyo ja. jau mazakAdikane potAne kAyAdikane vyApAra na hota, tala zarIrasaMbadhane abhAve potAne prANatyAga paNi na hatA, eha niyama bale mazakAdi vege janyapaNuthI, timo karmabaMdha paNe adhyavasAye yuka mazakAdikane ja huI, ekakaka ja karmabaMdha ane upAdAnakAraNane paraspara kArya-kAraNabhAvanA saMbaMdhathI, - saMsArika jIva kartA jehano ehavA paMcavidha upAdAne kAraNe karI siddhane paNuiM karmabaMdhanA prasaMgathI. te vatI chatuM hatuM te anvaya, aNu aNuchatuM te vyatireka, teNe karI anAdisiddha je kArya kAraNubhAva tenI maryAdAnI siddhine arthe mazakAdika kartA che jehane eha prANatyAga te ayo gIkevalIne karmabaMdhanuM kAraNa na huI upAdAnakAraNa te mithyAtva, avirata, kaSAyaka yoga anaI pramAda, 35 pAMce vegavaMtane ja huI. te vatA upAdAnakAraNavaMtane ja vicitra kamabaMdha huI, ehavuM jaNuvavAne - prathama ayogIne upAdAnakAraNanA abhAvathI ja karmabaMdhane abhAva kahyo. Ima nahI te karmanA baMdhanI vicitratAnA vicArane viSe abaMdhaka je ayogI kevalI tehanuM kahevuM te nirarthaka saMpaje. prayojananA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 raji-jAtajArI tatrIpAdAnakAraNAni ca mithyAtvA 1 virati 2 kaSAya 3 yoga 4 pramAda 5 lakSaNAni pazcA'pi yogavatAmeva bhavanti / tenopAdAnakAraNabatAmeva nAnAkarmabandho bhavatIti jJApanAya prathamamayo. gikevalina upAdAnakAraNAbhAvAdeva karmabandhAbhAvo 'bhaNitaH / vyatirekaniyamo hi jhAto'nvayaniyamasya daaddhrthhetuH| anyathA karmabandhavicitratAvicAre abandhakasyAyogikevalino bhaNanamanarthakameva sampadyeta, prayojanAbhAvAt / evaM yogavatAmapi karmabandhavaicitryamupAdAnakAraNavaicicyAyattameveti niyamasiddhayarthaM prathamaM kAraNAvaicitrye kAryAvaicitryaM upazAntakSINamohasayogikevalinAM sthitinimittakaSAyodayAbhAvAta sAmayikaH karmabandha iti samuccayabhaNanena bhaNitam / teSAM ca trayANAmapi paJcavidhopAdAnakAraNAnAM madhye kevalayogasyaiva sattvena karmabandho'pi tatpratyayaH, sa ca sAmayikasAtaikavedanIyakarmabandhalakSaNaH samAna eva bhavati, vicitratAhetumohanIyodayAbhAvAt , na punarupazAntasyeva kSINamohasyA'pi jIvaghAtAdikaM sambhavatIti buddhyA samuccayena bhaNanaM, sarvAMzasAmyamadhikRtya samuccayena bhaNiterasambhavAt , anyathopazAntasyeba kSINamohasyA'pi jIvaghAtAdihetumohanIyasattA'pi vaktavyA syAt , tathA kevalivadupazAntasyA'pi sarvajJatvaM vaktavyaM prasajyeta / nahi 'nArakatiryagnarAmarA' ityAdisamuccayabhaNanena sarveSAmapi sAmyaM kamyA'pi sammatam / tasmAdyathA sAmAnyataH karmabandhamadhikRtya nArakAdInAM samuccayena bhaNanaM tathA sAmayikasAtavedanIyakarmabandhamadhikRtyopazAntAdInAM samuccayena bhaNanam / abhAvathI. chama vegavaMtane paNi baMdhanuM vicitrapaNuM te upAdAnakaraNanI vicitra naM AyaoNja ehavA niyamanI siddhine athe prathama kAraNane avicitrapaNe kAryanuM avicitrapaNuM upazAMtakSINameha ane sagI kevalI tene sthitinimitta je kaSa yane udaya tehanA abhAvathI sAmayika karmabaMdha ehavuM samuccayane kahevuM kahiuM. te triniM paNi paMcavidha je upAdAnakAraNa te maLyuM kevalogane ja chatAMpaNi karmabaMdhapaNi te pratyayIo, te. te sAmayika sAtavedanIya karmabaMdharUpa sadazaja huI vicitratAne hetu je mehanIyane udaya tehanA abhAvathI. paNi upazAMtane jima tima kSINamohane paNi chavadhAtAdika huI evI buddhi samuccaye nahIM, sarvAzuM sarikhAI AzrayIne samuccayaeN kahevAnA asaMbhavathI, Ima na mAnII te upazAMtanI pare kSINamohane parNi jIvaghAtanuM hetuM mehanIyanI sattA paNi kahevI thAI, tima valI kevalInI pare upazAMtane pavuiM sarvarUpaNuM kahevuM saMpaje. nArakatirya... nara amara ima AdiM deI samuccaya kahevuM paNi sabhAnapaNe koIne saMmata nahI. te vatI jima sAmAnyathI karmabaMdha uddezI nArakAdikane samaye bhaNavuM tima sAmayika sAtavedanIyanA karmabaMdhe udezI upazAMtAdikane samucca bhaNavuM. etalAja vatI mohanIyane anudayaeN chavaghAta ane aghAta ituM karma baMdha prati vizeSa nathI ja. ima nahIM ? upazAMtavItarAgane ja parane abhiprAyeM to triNe neM paNi pitAne yojanya hiMsa ne samaye kAMi eka asAtavedanIyakarmabaMdhanI ka9panAnA prasaMgathI. te mATe bhAye pazamika zraddhAnanA anabrAna mAtra ne dhArmika ane adhArmika kartavya 35 tehane viSe vicitrapaNuM te sarve mohanIyatA udayanA vicitra paNa ne Ayatta ja. me hanIyarno udayaeN vicitrapaNuM vibhavasiddha paNe Abha ga ane anAbhoga ane ajJAnane sApekSa ja phalavaMta huI e te pravacanane viSe prasiddha ja che. paNi saMyamAtrane viratapariNAmanI sarIkhAIjI upazAMtaparyata saMyatane me hanIya ane anAbhogavaze te jIvaghAte parNi janita je karmabaMdha tene abhAva te virati pariNAma Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailazyAM kAyasparzana jIvavadha vartatvAdipicAra ata eva mohanIyAnudaye jIvaghAtAghAtayoH karmabandhaM pratyavizeSa eva, anyathA ( upazAnta. vItarAgasyaiva ) parAbhiprAyeNa tu trayANAmapi nijayogajanyajIvavyApattisamaye kizcidasAtavedanIyakarmabandha. kalpanAprasakteH / tasmAt kSAyopazamikazraddhAnAmuSThAnamAtre dhArmikAdhArmikakRtyarUpe yadacibhyaM tat sarvamapi mohanIyodayavaicitryAyattameva / mohanIyodaye ca vaicir3ayaM svabhAvasiddhamapi AbhogAnAbhogA. jJAnasApekSameva phalavad bhavati / etacca pravacane pratItameva / paraM saMyatamAtrasya viratipariNAmena sAmye'pyupazAntaparyantAnAM saMyatAnAM mohanIyAnAbhogavazena satyapi jIvadhAte jIvaghAtajanyakarmabandhAbhAvo viratipariNAmopAdhiko mantavyaH / kSINamohamAtrasya tu nirupAdhika eva, tasya mohanIyAbhAvena dravyato'pi jIvaghAtasyaivAbhAvena karmabandhAbhAvAt / tatrA'pi yogavatAM jIvarakSA bhavatyeva, tatkAraNAnAM zubhayogAnAM sattvAt / ayogikevalinastu yogAnAmevAbhAvena nijayogajanyajIvaghAtasAmagryA abhAvavat jIvarakSAsAmaprathA apyabhAva eva / ata eva tadIyazarIrasamparkAjjIvaghAtaH sambhavatyapi, sa ca na kevalikartRkastadIyayogajanyatvAbhAvAditi vizeSo bodhyaH / evaM ca sati 'paJcavidhopAdAnakAraNAbhAvAnnAsti bandha' iti TIkAkAroktavacanAnyathAnupapattyA mazakAdiprANatyAgasyAyogikevalyakartakatve siddhe siddhaM sayogikevalikartRkajIvaghAtavyavasthApanAya ayogikevalidRSTAntabhaNanamanAbhogAdeva, sAdhyadharmavikalasyAnvayadRSTAntatvAsambhavAta / tatra anumAnaprayogo yathA-sayogikevalI kadAcijjIvavirAdhakaH sambhavati, bhavasthakevalitvAt ayogikevalivadityatra kadAcijjIvavirAdhakatvaM sAdhyamayogikevalini dRSTAnte nAsti, tasyAkartRkatvAt / kizca-ayogikevalidRSTAntadAturayogitvakartRtvayorvirodhAparijJAnamapi sphuTameva / te upAdhi te che jehane eha mAna. kSINamohamAtrane nipAdhika ja. tehane mehanIya ne abhAve dravyathIe chavaghAtane abhAveM karmabaMdhanA abhAvathI. tihAMpaNi yugavaMtane jIvarakSA huI ja. te jIvarakSAnAM kAraNa je zubhayoga tehane tApaNAthI. agavalIne' to yeganeMja abhAvaeN pitAne yoge janya je jIvaghAta tenI sAmagrInA abhAvanI pare jIvarakSAnI sAmagrIne paNi abhAva ja. etalaja vatI tenA zarIranAM saMbaMdhathI chavaghAta saMbha, paNi te chavaghAta kevalIne karyo nahIM. tehane gaI aNaupajavAthI, etale vizeSa jANi. Ima te chate "paMcavidha upAdAnanA kAraNanA abhAvathI nathI baMdha' e TIkAkAranA vacananI anyathA ayuktatAI mathakAdi prANatyAganeM agI vahIna AkapaNa siddha thameM hute siddha thayuM sogikevalII kIdhe je jIvaghAta ehavuM thApavAne - aye giDhavalIno daSTAMta kahe te anAgathI ja. sAdhyavikalaneM anvayadaSTAMtapaNAnA asaMbhavathI. - tihAM anamAnanA prayoga kahe che. sogikevalI te kiva reke jIvana virAdhaka saMbhave, bhavasthakevalI paNAthI, ayogIkavalInI pari. Ihi kinAre ki jIvavirAdhakapaNuM te sAdhI che te ayogikevalirU5 daSTa te nathI. te akartApaNAthI. valI ayogikevalIne daSTAMta denArane ayogipaNuM ane karanArapaNuM e binA vire dhana anAna paNi pragaTa ja. valI agikevalInI pari sayogikevalIne chavadhAta jima ko tima sayogikevalInI pari agikevalIne AraMbhAdika paNi ka95vA thAI. Ima sayogikavalInI pravRtti paNi vijANavI. che te dekhADe che-pratilekhana te pravacanane viSe jIvarakSAne ja arthe jine kahi. ane te te paga ane upakaraNa tehane AkartApaNuM karI tevaMtane ja huI tiMha ga te kAyAdikanA vyApAra, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiJca-ayogikevalina iva sayogikevalino yathA jIvaghAtaH kalpitastathA sayogikevalina iva ayogikeva lina ArambhAdayo'pi kalpanIyAH syuH / evaM sayogikevalinaH pravRsirapi pryaalocyaa| tathAhi -pratile. khanA hi pravacane jIvarakSArthameva jinena bhaNitA / sA ca yogopakaraNAyattatvena tadvatAmeva bhavati / tatra yogAH kAyAdivyApArAH, upakaraNAni ca zarIravastrapAtrAdIni, tairavinAbhAvinI ca sA(ca) chamasthakevalilakSaNasvAmibhedAd ddhA, yadAgamaH-'duvihA khalu paDilehA chaumatthANaM ca kevalINaM ce'tyAdi ogha0 (gA0 256) tatra chadmasthasaMyatAnA tu sarveSAmapi jIvarakSAnimittamapyAcArarUpatvena kolaniyatA jIvena saMsakte asaMsakte vA zarIrAdhupakaraNe sati bhavati / kevalinAM tu jIvasaMsakta eva, nAnyathA / yadAgamaH ___ 'pANehi u saMsattA paDilehA hoi kevalINaM tu / saMsattamasaMsattA chaumatthANaM tu paDilehA / / ' ityodha0 ( gA0 257) vRttiryathA-"prANibhiH saMsaktaM yad dravyaM tadviSayA pratyupekSaNA bhavati kevalinAm / 'saMsattamasaMsatta'tti, saMsaktadravyavipayA asaMsaktadravyaviSayA ca chadmasthAnAM pratyupekSaNA bhavatI"tyAdi / tatra kevalinaH pratyupekSaNA nA'kSoTa prasphoTarUpA, tasyA jIvaviSayakAnAbhogamUlakatvAt / kintu jIvAnAmanAbAdhayA yAvad bhayottrAsanAdirAhityena zarIrAdyupakaraNAt pRthakkaraNenApohAbhidhAnA mntvyaa| tasyAzcAdhikArI sayogikevalyeSa, na punarayogikevalyapi, tasya siddhasyeva yogopakaraNAbhAvena pratilekhanAyAmanadhikAritvAt / evaM kevalajIvarakSArUpapratilekhanAdhikAriNastu sayogikevalino. jIvaghAtAbhyupagame pratilekhanAbhalena sUtroktavidhyullaGghanena ca pravRttirUpamutsUtraM sayogikevalina eva bhavet , ane upakaraNa te zarIravastrApAtrAdika, ane teNe ja chate thAtI evI pratilekhanA te chadmastha ane kevalI te rU5 svAmInA bhedathI bi prakAre. je mArTi Agama-bhiprakAranI paDilehaNa, chAsthane ane kevalIne. nihAM chadmasthasaMyatIne te sarve ne jIvarakSA nimittapaNi AcArarUpapaNi karI samayapratibaddha che. jIve yukta athavA ayukta zarIrAdi upakaraNa chate huI kevalInaeN yukta thaI hoM ja huI, anyathA nahIM. je mATe Agama-prANe yukta chate ja pratilekhanA haI kevalIna'. yukta ayukta prANi chate chadmastha pratilekhanA kahI.' vRttine artha-prANiI yukta huI je dravya te viSayaNI pratilekhanA huI kevalInaM. saMsaktadravya viSayaNa ane prANuI asaMyukta pAtrAdidravyaviSaNiI paDilehaNa hu chadmastha: itya di. - tihAM kevalIne paDilehaNa te aphakhoDA paphakheDA rUpe nahIM. tehanaM jIvaviSayIo je anAbho | mUlapaNAthI, te yuM ? jIvane anAbAdhAI cAvatuM bhatrAsanAdikane 2hatatpINuM zarIrAdika upagaraNathI ja jU 6 kare karI apohA eha nAme mAnavI. tene adhikArI sagikevalI ja. paNi agikevalI nahIM. tene siddhanI pare che ga ane upakaraNane a ma prati banAna viSe anadhikArIpaNathI. Ima kevala jIvarakSA rUpa je paDilehaNa tehanA adhikArI gikevalI, tehane te chavaghAta mAne huM te pratilekhanA bhaMga ane sUtroktavidhinuM ullaMghane pravRttirUpa usUla te sogikevalIne ja haI. paNi agikevalIne na I. tihAM tehane' anadhikArathI. sutroktavidhinA anullaMghanathI. AgamavyavahArIne balavaMta paNi sUtrokatavidhine ullaMgha parNi doSa nahIM', ehavuM na zakavuM. kevalIne potAnA svarUpanI hAninuM hetu je sUtroktavidhinuM je ulaMdhana tehanA asaMbhavathI, balavaMtapaNuM kevalI ne ane bIjAone pitAnA svarUpanI hAninA hetune parihArija, Ima na mAnII te sAMparAyikA kiyA paNi kahevI thAI. tene usUtrapravRttinA nimittakapaNathI. je mATe Agama-utsacArIne sAMparAvikI kriyA huI bha. za0 7 u0 7. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalipratilekhanAvicAraH 131 na punarayogikevalino'pi, tatra tasyAnadhikArAt sUtroktavidheranullaGaghanAt / na cAgamavyavahAriNo balavatvena sUtroktavidhyullaGghane'pi na doSa iti zaGkanIyam / kevalino nijasvarUpahAnihetusUtroktavidhyullaGghanasyAsambhavAt / balavattvamapi kevalino'nyeSAM ca nijasvarUpahAnihetuparihAreNaiva syAt , anyathA sAmparAyikI kriyApi vaktavyA prasajyeta, tasyAzcotsUtrapravRttinimittakatvAt / yadAgamaH- ussuttaM rIamANassa saMparAiA kiriA kajati 'tti, bhaga0 za0 7, u0 7, (sU0 289) ata eva kevalinaH pratilekhanAsiddhyarthaM jIvaghAtAbhAva eva vaktavyaH , kevalajJAnotpattisamayAdArabhya jIvarakSAyAmeva tasyAdhikAritvAt , tasyAzcopAdeyatvena kevalinopAttatvAt / kiJca-pratiSiddhapratiSevaNa(NaM)pravRttirUpamutsUtram / tacca yadi pratiSiddhasya prANAtipAtAdeH pratiSevaNa chadmasthasyeva kevalino'pyabhaviSyat tarhi 'ussutta rIamANassa saMparAiA kiriA kajjati 'tti kevalI nAvakSyat , kevalina utsUtrapravRttAvapi sAmparAyikI kriyAyA abhAvAt , tatrA'bhAvasyA'pi kAraNaM kevalino jJAnapUrvakatvameva vaktavyaM prasajyeta / tathA ' jassa NaM kohamANamAyAlohA vucchinnA bhavaMti se gaM ahAsuttameva rIai' ityAdyapi nAbhaNiSyat , krodhAdyabhAve'pi sUtroktavidheH parityAgAt / kiJca-azakyaparihAreNApi pratiSiddhapratiSevaNamapavAda eva, kAraNikatvAt , sa ca kevalino na bhavatyeva / tasmAdutsUtrapravRttiH kaSAyodayavatAmeveti kRtvA kevalina utsUtrapravRttiprasaktisiddhau siddhaM tadapagamahetuH sarvathA jIvaghAtAbhAva eveti tAtparyam / AdizabdasUcitakAryakAraNabhAvasambandhAdiparyAlocanA tvagre vakSyamANA'vasAtavyA / nanu bho ! bhavatvevaM paramayogikevalizarIrAdiva sayogikevalizarIrAdapi mazakAdikartRka eva mazakAdInAM prANatyAgo bhavatu, kiM bAdhakam ? iti etalAja vatI kevalIne paDilehaNanI siddhine athe jIvadhAtane abhAva ja kahe. kevalajJAnanA utpattisamayathI AraMbhIne jIvarakSAneMja viSe tehane adhikArIpAthI. te jIvarakSAne upAdeyapaNe karI AdaravApaNAthI. valI pratiSiddhanuM sevavuM te pravRttirUpa utsutra che. te ja pratiSiddha prANAtipAtAdikana sevavuM chAsthanI pare kevalIne jau hau, tatau usUvacArIne sAMparAyikI yiA haI ' evuM kevalI na kaheta kevalIne usUtrapravRttithike paNi sAMpayikI kriyAnA abhAvathI. tihAM abhAvanuM paNi kAraNa kevalIne jJAnapUrvakapaNuMja kahevuM saMpaje. valI jehane krodhamAnamAyAbha buchinna huI te yutha satraja cAleM. ehavuM paNi na kahe. krodhAdikane abhAve paNi sUtrokatavidhinA parityAgathI. valI azakya parihAre paNi pratiSiddhanuM sevavuM apavAda ja. kAraNipaNathI. te te kevalIne na haIja. te vatI utsavapravRtti te kaSAyanA udayavaMtane ja huI. te vatI kevalI usUtrapravRttino prasaMga siddha thAte siddha thayuM te pravRttinA nirAkaraNanuM hetu sarvathA vaghAtane abhAvaja e paramAtha, Adezabda jaNAvI kAryakAraNanI vicAraNA te Agale kahIsya evI jANavI. pUche che-ha ima. paNa agikevalInA zarIranI pari saMgikevalInA zarIrathI paNi mazakAdikane prANatyAga hae. e bAdhaka - ehavuM jau te ma kahe. pratilekhananA adhikArI sagikevalIne javaghAtahetuthI thayo chepratilekhanAno bhaMga, teNe karI usUtranI pravRtti ane sAMparAyikI kriyA te pramukha bAdhakane chatAIparNi paNi madhyasthapaNAnI hAnine ja bAdhakapaNAthI. mAdhyazya te anivAryadeSaviSaNiI upekSAjaje mATe kahiuM che-sakala parane viSe hitabuddhi te maitrI, guNane pakSa grahe (te) pramada, chA te kapA. avArItA doSane viSe UkhavuM te madayasthapaNuM. ehavuM to palIta' na saMbhave. te potAne yoge janya je jIvadhAtadoSa tene gaMja nivAryarU55NAthI. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : sarvakSa-zatakavRttI cet / maivaM pratilekhanAdhikAriNaH sayogikevalino jIvaghAtahetukapratilekhanAbhaGgenotsUtrapravRtti-sAmparAMyikI kriyAdiprasaGgasya bAdhakasya vidyamAnatve'pi mAdhyasthyahAnereva bAdhakatvAt / mAdhyasthyaM cAvinivAryadoSaviSayopekSeva / yaduktam maitrI parasmin hitadhIH samagre, bhavetpramodo guNapakSapAtaH / kRpA bhavAH pratikartumIho-pekSava mAdhyasthyamavAryadoSe / / 1 / / ityadhyAtmakalpadrume (zlo0 11). na caivaM sayogikevalinaH sambhavati, tasya nijayogajanyasya jIvaghAtadoSasya nijayogenaiva nivAryarUpatvAt / na cInantabalavatastIrthakRtaH sarveSAM sarvadoSanivAraNe sAmarthyAdupekSayA mAdhyasthyahAniriti zaGkanIyam , paramabalavato'pi nijanijakarmajanyadoSanivAraNe sAmarthyAbhAvAt / anyathA zakrAdIndrAyattAnAM devAnAM mithyAtvaM kasyA'pi na bhavet , balavatA zakrAdinA nivArayituM(ma) zakyatvAt / kiJca-svalpo'pi jIvaghAtaH kevalino jJAnapUrvakatvena duSTapariNAmAmivyaJjakaH / yadAgamaH ___ 'jo puNa hiMsAyataNesuM vaTTai tassa NaNu prinnaamo| duvo Na ya taM liMga hoi visuddhassa jogassa' // tti, ogha0 ( gA0 58 ) vRttiryathA-'yaH punarhisAyataneSu-vyApattidhAmasu vartate tasya nanu pariNAmo duSTa eva bhavati, na ca taddhisAsthAnavartitvaM liGga-cihnaM bhavati vizuddhasya yogasya manovAkAyarUpasye 'ti / ata eva sAdhunA hiMsA pariharttavyaiva / yadAgamaH- .. 'tamhA sayA visuddhaM pariNAma icchatA suvihieNaM / hiMsAyataNA savve parihariavvA payatteNaM' // 1 // ti, o0 (gA0 59.) vRttiryathA-' tasmAt sadA-ajasra vizuddhapariNAmamicchatA suvihitena kiM karttavyam ? hiMsAyatanAni sarvANi varjanIyAni prayatnata' iti / atra hiMsAvarjanaM jJAnapUrvakameva bhavatIti bhaNanena jJAtvA jIvaghAto vinA'pavAdamasaMyatAnAmeva bhavatIti darzitam / anAbhogena jIvaghAte satyapi saMyatAnAM varjanAbhiprAyavatAM dhyAnaM zubhameva bhavati / yadAgamaH anaMta balavaMta tIrthakarane sarvanA sarva deva nivAravAne viSe sAmathI ukhave madhyathapaNanI hAni hase. ehavuM na zakavuM. paramabalavaMtane paNi pe tApatAne karma deuM. janyanAM nivAravAni zakitanA abhAvathI. ima nahIM te zakrAdikaI iMdrane Ayarsa je devatA tehane kuNene mithyAtva na haI. balavaMta zAdike nivAravAne azakya5NAthI, valI arpe chavaghAta te kevaline jJAnapUrvaka paNi dRssttpriyaamn| mAmaya 2 hisAnA Ayatanane vitta 'tassa' ne pariNAma 64 te vizuddha jeganuM liMga nahIM. je valI hiMsAnAM Ayatana-vyApAdananA sthAnakane viSe vata" tehane nizcaye pariNAma duSTa ja haI. te hiMsAnA AyatanavartipaNe liMga-cihna na haI. vizuga mana-vacana-kAyarUpane. etalAja vatI sAdhunuM hiMsA pariharavI. te vatI sadA vizuddha pariNAmaI chata suvihite zuM karavuM ? hiMsAyatana sarve vajevA prayatnathI. ihAM hiMsAvajana te nAnapUrvaka ja huI, ehavuM kahauM, jANune jIvAta te apavAda vinA basaMyatane ja huI ehavuM dekhADabhu. anAbhe - te chavadhAta chate paNi vajanAnA abhiprAyavaMta saMvatane pAna zubha ja hui. "vaLuM prANAtipAtAdika prati ehavuM pariName tenI saMprApti cha paNi, kehanI ? prANavinAzanI, e uparithI saMbadha, mukAI karmabaMdhathI. ane je kilaSTapariNAma te aNahaNata paNi Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalipratilekhanAvicAraH 'vajjaimi tti pariNao saMpattIe vimuccaI verA / avahaMto'vi Na muccai kiliTThabhAvo'tivAtassa' // 1 // tti, ogha0 ( gA0 60.) vRttiryathA-varjayAmyahaM prANAtipAtAdIni evaM pariNataH san samprAptAvapi, kasya ? atipAtasya-prANiprANavinAzasyetyupariSTAtsambandhaH , tathApi vimucyate vairAtkarmabandhAt , yasya punaH kliSTabhAvaH-kliSTapariNAmaH so'vyApAdayannapi na vimucyate vairAt' / ata eva kevalI kasyA'pi jIvasya vyApAdako na bhavati, anyathA jJAtvA jIvaghAto varjanAbhiprAyazcetyanayovirodhena varjanAbhiprAyAbhAvAt kliSTapariNAmaH kevalI sampadyata / tathA ca kevalI pratilekhanAdhikArI na syAt , yathA vyAdhaH, yasta pratilekhanAdhikArI sa ca vinApavAdaM jIvo'yamiti jJAtvA jIvaghAtako na bhavati. yathA saMyataH / evaM parasparAbhAvavyApyatvena vyApteranAdisiddhatvAt / asti ca kevalinaH pratilekhanAdhikAritvaM kevalajIvarakSArthameva, na punaH sA pratilekhanA chadmasthasaMthatAnAmiva kAlaniyatAcArarUpA, tasyA anAbhogahetukatvAt / yattu yadyetad vastramapratilekhitaM sat jIvasaMsaktaM bhavet tarhi kevalI jIvasambandhabhavanAdarSAgeva pratilikhati, yadi ca pratilekhitamapi punarjIvasaMsaktaM bhavet tarhi sambandhabhavanAnantarameva pratyupekSate / yadAgamaH 'saMsajai dhuvamevaM apehiaM teNa puvvapaDilehe / paDilehiaMpi saMsajjai tti saMsattameva jinnaa|| ityopani0 ( gA0 258 ). ityevaM sammatiM puraskRtya nirvacanAdau bhUyasAM pravarttanama, tadanAbhogamUlakamapyavimRSTamevAvasAtavyam / kevalinaH pratilekhanAvicAre-apratilikhitaM sat saMsajyate iti jIvarahita sadapratilikhitaM jIvasaMsaktaM bhavedityabhiprAyaM bhaNataH pUrvAparavirodhAparikSAnameva / yataH kevalino jIvarahitaM sadapratilikhitameva na bhavati, jIvasaMsaktasyaivA'pratilikhitatvAt tasyaiva pratilekhanAyAH kevalino bhaNitatvAt / yadAgamaH ne mAi vairathI." etalAja vatI kevalI koI jIvano vyApAdaka na huI Ima nahIM te jANIne' jIvadhAta " ane varjavAno abhiprAya e bihune virodhuM karI varjanAbhiprAyanA abhAvathI kilaSTa pariNAma vadhI saMpaje. timati kevalI pratilekhanAne adhikArI na huI, jima vyAdhi, ane je paDilehaNanA adhikArI te apavAda vinA e jIva, ehavuM jANI chavaghAtaka na huI jima saMyata ama paraspara abhAvanA vyApyapaNi vyaktine anAdisiddhapaNAthI. ane che kevalIne paDilehaNa adhikArI paNa kevala jIvarakSAne ja artha, paNa kevalI' pratilekhana te chadmasthasaMyatIne' 52' kAlaniyata AcAra35 nahI, te paDilehaNane anAgajanitapaNathI. ane je kahe je-ja e vastra aNapaDilehiuM huMtuM saMyukta huI tarka kevalI jIvasaMbaMdhanA bhavanathI prathama ja paDilehe. ane jaha paDilehie paNi valI jIvasaMyukta huI ta saMbaMdhabhavanane anaMtaraja paDilehaI. je mATe Agama-vasaMyukata e vastra paDilehiuM jo huI te y"ja paDileha paDilehi phirI jau saMsata thaI ta(u) saMsakata ja paDilehe. e saMmati Agarli karI uttarane viSe pravartavuM ghaNAne che te anAbhegamUlakapaNe aNuvicAryuM ja jANavuM. vilIne pratilekhanAne adhikAre apaDilehiuM hatuM jIvasaMyukta thAI e ovarahita hatuM aNapaDilehiejIvasaMyukata thAI e abhiprAya' kahenArane pUrvAparavirodhanuM aparijJAna ja. je mATe kevalInuM vaya te chaverahita te aNapaDilehIM ja na huI, vasaMsakatane ja apratilekhita 5NAthI. tehanI ja Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sarvaza-zatakavRttI 'pANehi u saMsattA paDilehA hoi kevalINaM tu / saMsattamasaMsattA chaumatthANaM tu paDilehA // 1 // ogha0 ( gA0 257 ). atra hi jIvasaMsaktasyaiva pratilekhanAbhaNanena jovarahitaM tu kevalinaH pratilekhitamevocyate, tasya ca bhAvijIvasaMsajjanabhayena kevalI prAgeva pratilekhanAM karotIti bhaNanena parasya sphuTameva virodhAparijJAnam / tasmAdayaM bhAvaH-saMsajjai dhuvameaM apehiaM teNa puvvapaDilehe / paDilehiaMpi saMsajjai tti, 'saMsattameva jiNA' / ityogh0| vRttiryathA-' saMsajyate-prANibhiH saMsargamupayAti dhruvam-avazyametadvastrAdi apratyupekSitaM sat tena pUrvameva kevalinaH pratyupekSaNaM kurvanti, yadi punarapi saMvidrate-idamidAnI vastrAdi pratyupekSitamapi upabhogakAle saMsajyate tadA 'saMsattameva jiNa 'tti saMsaktameva jinAH kevalinaH pratyupekSante, na tvanAgatameva, palimanthAt ' / etavRtterabhiprAyastvevam-yadi vyApAryakAlAdarvAg svabhAvena yadRcchayA jIvanirgamanAt jIvarahitaM na bhavet kintu dhruvamavazyaM yathAsthitameva tiSThet tarhi kevalI pUrvameva pratyupekSate-jIvarahitaM kuryAt , vyApAryakAle'pyavazyaM svayameva pratyupekSaNIyatvAt / yadi ca pratilekhitamapi jIvaviviktIkRtamapi punaH saMsajyate-tenAnyena vA jIvena punarapi saMsaktaM bhavet tarhi saMsajjanAnantarameva pratyupekSate, jIvasaMsaktasyaiva pratyupekSaNI patvena pratilekhanAyAH sambhavAditi / evaM samyaga vicArAbhivyaJjakaM tu 'yadA punarevaM saMvidrate ityAdi palimanthA 'diti paryantaM TIkAkArokta. vAkyameva / tatrApi punaHzabdena pratilekhanAyAH pUrvamapi jIvasaMsaktasyaiva sUcA kRtA avasAtavyA / tathA ca na virodhagandho'pi, kevalinaH pratilekhanAyAH samyak svarUpaparijJAnAt / na ca yathA jIvasaMsaktaM na bhavet tathaiva kevalI kathaM na pravartate ? iti zaGkanIyam / prAyastathAsambhave'pi kasyacit kevalinaH kevalajJAnena tathaiva dRSTatvAt , tatra chadmasthAnAM parijJAnanimittaM prtilekhnaavidhiruktH| tatra yuktistUktava / paraM tasya sAvadhapravRttirna syAditi tAtparyam / evaM kevalaM jIvarakSAnimittameva pratilekhanAdhikAriNo'pi kevalino jIvaghAtakalpanamasamasAhasavatAmevAvasAtavyamiti gAthArthaH // 37 // - pratilekhanAne kevalIne kahevApaNuthI, IhAM jIvasaMsakatane ja pratilekhanAne kahe' karI jIvarahita te kevalIne pratilekhita ja kahI, te vastrane thAnAra chava saMsajajanane bhaye kevalI pUrve ja pratilekhana kare, evuM kahevuM te para prakaTaja virodhanuM apariNAna, te vatI e bhAva-prANII saMbaMdha pAmeM avayaeN e vastrAdika aNapaDilehi huMtuM tau te vatI pUrve ja kevalI pratilekhana kare. jivAre valI jA e hivA vastrAdika paDilehiu paNuiM upabhoga samaye yukata thAI tadA saMyukta ja jina paDilehe. paNuiM pahiluM nahIM. palimaMthathI. e vRttino abhiprAya to Ima-jau vAvavAnA samayathI prathama svabhAve jIvane nIkalavAthI jIvarahita na huI, tau myuM ! avazve yathAsthita ja rahe. ta? kevalI prathama paDilehe jIvarahita kare, vAvaravAnAM samaye pote ja paDilehavApaNa thI. jauM cha rahita karyuM paNi valI saMyukata thaI teNe athavA anya jIrve saMyukata huI tau saMyukta thayA. ke!' ja paDilehe. jIvasaMyukatane ja paDileDa karI paDilehaNanA saMbhavathI ema samyaga vicAranuM sanAta8 yahA punarityAdi 3 pakSI yethA bhADA limayatAnu tavAya. tihA zuiM punaHzabade pratilekhanAthI pUrve paNa jIvasaMtanIja sUrA' karI jANavI. kevalInI pratilekhanAnI savam svarUpanA parijI nathI, jima jIvasaMyukta na huI timaja kevalI kAM na pravarti ? Ima ne zaMkavuM, prAhe tima saMbhave te he parNi kuNeka vilIne kevalajJAne timaja dITha. paNa.thI. tihAM chaghasthane parijJAnane Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevasipratilekhanAvicAra adha kevalinaH prANivadhe'pi parizeSAt mohanIyakarmodayaprasaGga gAthAcatuSTayena bibhaNiSuH prthmgaathaamaah|| egassavi jIvavahe savvAsavavajjaNaM Na saMjAyaM / taNNANuttaracaraNo Na siNAo kiMtu so sblo| vyAkhyA-ekasyA'pi-trasasthAvarayormadhye'nyatarasyo'pi jIvasya, prAkRtatvAdvibhaktilopaH, vadheghAte sarvAzrayavarjanaM na sajAtam , jIvo'yamiti sAkSAt jJAtvA jIvaghAtasya mahAzravasya vidyamAnatvAt / tasmAcca nAnuttaracaraNo'pi-anuttaraM-sarvotkRSTaM caraNaM-cAritraM yasyAsAvanuttaracaraNaH, tatazca kevalI snAtako na bhavet , sarvotkRSTacAritramantareNa snAtakatvAsambhavAt / na kevalametadeva kintu sa kevalI zabalo'pi bhavet , jJAtvaiva jIvaghAtakatvAt / yadAgamaH-'AuTTiyAe pANAivAyaM karemANe sabale, AuTTiyAe musAvAyaM karemANe sabale ' ityAdi zrIdazAzrutaskandhe / 'AuTTiyAe 'tti-jANato tti etaccUau~ / na coktaprakAreNa jIvaghAtaM kurvannapi kevalI zabalo na bhavatIti vAcyam / evaMvidhavizeSasya kApyAgame'nuktatvAt kiMvadantyApyazrutezcA sarvalokaprasiddhakalaMkadAnenA)vAryavacanaprasaGgAt / kiJca-apavAdapadenA'pi jJAtvA jIvaghotaH pramattasaMyatasyaiva bhavati svarUpeNAzravarUpatvAt , kathamapavAdapadarahitasya sarvotkRSTApramattasya kevalina iti / yacca kevalinaH zabalatvenAtiprasaGgAbhidhAnaM tad vyavahArataH saMyatatvamadhikRtyAvasAtavyam / anyathA pagabhiprAyeNa asaMyata eva vaktavyaH syAt , sarvAMzaitvaiiva jiivghaatktvenotkRssttaasNyttvaat| kiJca-etanmahaccitram-yat chadmasthasaMyato jIvAjovAdIn jAnAnaH saMyamaM jAnAtipRthivyAdijIvAnAM rakSaNamitthaM bhavatIti jJAtvA prayatnena pravartate ityarthaH / 'jo jIvevi viANei' ityAdyAgamavacanAt / kevalI tu sarvaprakAreNa jIvAjIvAdIna jAnAno'saMyamaM jAnoti, kevalajJAnotpatti athe paDilehaNano vidhi kahyo, tihAM yukti to kahIja, parNi te kevalIne sAvadyapravRtti na haI. e paramArtha. Ima kevala jIvarakSAnimitta pratilekhanAnA adhikArI kevalIne jIvaghAtanuM ka95na te adhika sAhasanA dhaNIne jANavuM. e ga thArtha che 37 che diva kevalI ne prANivadhe paNi parizeSathI mohanIya karmanA udayanA prasaMgane gAthA cAre kahevA va chato thiyuM prathama gAthA kahe che- ekava vadhe paNi sarva pApanuM varjavuM na thayuM. te vatI uttaracaraNa nahIM-snAtaka nahIM te sabala huI. tyartha -trasasthAvaramANe kuNeka eke jIvane vadhe, prAkRtavatI vibhaktino lopa. sarva doSanuM varjavuM na thayuM, jIva ehavuM spaSTa jAgIne jIvaghAta je mahAdeSa tehanaM vidyamAnapaNathI, tethI utkRSTa cAritra che jehanuM ehavuM na haI. tethI kevalI snAtaka na huI. sarvotkRSTa cAritra vinA ratnAtakapaNAnA asalathI, sameta nAhI. to zu. 31lI zamasapachi .gAna vadha tapathA, re bhATe bhAgama-'nItA prAyatipA1 42te| za53, elIne bhUSA mosato zasa. 'AuTTiAe.' se hitA jANo e tehanI cUNine viSe. ' kahe prakAre chavaghAta karato paNi kevalI zabala nahIM haI ehavuM na kahevuM. ehavA vizeSane koi Agamane viSe aNakahevAthI vArtA paNa aNasAMbhalyAthI. valI apavAdapade jANIne chavaghAta te pramattasaMyatane ja haI. svarUpe AAvarUpapaNAthI, apavAdapade rahita sarvotkRSTa apramattakevalIne kima huI, ane je kevalIne zabalapaNuM atiprasaMganuM kahaNa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI samaya eva etAvanto'mI jIvA anena prakAreNa mama hantavyAH santIti kevalajJAnena jJAtvaiva tathAvidhe'saMyame pravRttimattvAt / tathA ca ajJAnakevalajJAnayoravizeSApattyA vyAdhakevalinoravizeSApattiprasaktiriti kevalajJonasya kevalinazca mahA'varNavAditvaM parasyaiveti gAthArthaH // 38 // atha zabalatve atiprasakte mohanIyodayasiddhyarthaM prshnmaah||svlovsNjmehiN asaMjamAo a cittruuvaao| pahakevaliNaM miSNAu kiMNimittAu vattavvA // 39 // ___ vyAkhyA-zabalo'pyasaMyamaiH-svarUpata AzravarUpairbhavati / te cAsaMyamAzcitrarUpAH-nAnAprakArAH sAmAnyato dazadhA / yadAgamaH 'dasavihe asaMjame paM0 taM. puDhavikAyaasaMjame 1, AukAyaa0 2, teukA0 3, vAukA0 4, vaNapphaikA0 5, beiMdiyaasaMjame 6, teiMdi0 7, cauri08, paMceMdi0 9, ajIvakAyaasaMjame' 10 tti, zrIsthAnAGge (sU0 709.) ete cA'saMyamAH 'pratikevalinaM bhinnA ' bhinnA eva dravyAdibhiH kriyAbhiH hantavyajIvaizca nAnAprakArAH ' kiMnimittAH' kiM nimittaM-kAraNaM yeSAM te kiMnimittA vaktavyAH vAdinA tvayeti gamyam / kAraNabhedamantareNa kAryabhedAsambhavAditi prazna iti gAthArthaH // 39 // athoktapraznavyAkulaM kAndizIkaM vAdinaM dizaM drshynnaah||prisesaa mohudayo so tibo jamaNuvasyaparigAmo / kevalaNANuvalaMbhAo jogavaM kevalI jAva // 40 // te vyavahArathI saMtapaNuM asirIne jANavuM. anyathA parane abhiprAye asaMyata kahevo thAI. sarvAza jANIne paNi javaghAtakapaNe karI utkRSTa asaMyatapaNathI. valI e to moTuM ane zrarya je chadmasthasaMyatI jIva ajIva prate jANuta saMyama jANe-pRthivIpramukhanuM rakSaNa Ima huI ehavuM jANI prayatna pravarte e artha, e Adi AgamavacanathI. kevalI te sarva prakAre jAto e asaMyama jANe, kevalajJAnane utpattisamaye AtalA A jIva INi prakAre mujhane haNavA che evuM kevalajJAne jANIne tehavA asaMyamane viSe pravRttivaMtapaNAtho. valI ajJAna ane vijJAnane avizeSane prasaMge vyAdha ane kevalIne nivizeSanI prAptino prasaMga. e vatI kevalajJAnanuM ane kevalInuM mahA avarNava dipaNuM parameM'. e gAthAne artha. | 38 | hive zabalapaNA ne atiprasaMga vatI me hanIyanA udayanI siddhine arthe prazna kahaI chaI - zabala te asaMjame. asaMyama te citrarUpa. kevalI prati bhinna, te syA? nimittathI kahevI. artha -zabala te asaMyama-svarUpathI athavarUpa teNe karI hui. te asaMyama citrarU5, sAmAnyathI dazaprakAraI. e asaMyama te kevalI prate bhinnabhinna ja. e asaMyama kevalI kevalI prate bhinnabhinna dravyAdika kriyAI ane haMtavya nAnA prakAra. myuM nimitta-kAraNa che jehanuM ehavIo kahevI. te vAdie etaluM bAhirathI levuM. kAraNabheda vinA kAryabhedanA asaMbhavathI. e prazna. e gAthAno artha. 39 hiM kahio prazna teNe vyAkula je vAdI bhayAtura te prati diza dekhADe che- parizeSathI meDano udaya tIvra te je vatI anuparata pariNAma kevalajJAnanI prAptithI vegavaMta kevalI jihAM tAM, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalinaH hiMsopagame mohodayaprasaGgaH vyAkhyA-'parizeSAta' satyapi jJAnAvaraNIyAdau mohanIyodaye sattyeva jJAtvA jIvaghAto bhavati, tadabhAve ca na bhavatItyanvayavyatirekAbhyAM parizeSAt vicitraprakArAsaMyamahetuH kevalino'pi cAritramohanIyodayo'bhyupagantavyaH , cAritramohanIyodayamantareNa jJAtvA nAnAprakArajIvaghAtalakSaNAsaMyamAsambhavAt / ata eva mohanIyasattAkasyA'pyupazAntavItarAgasya jJAtvA jIvaghAto na bhavati, tatkAraNamohanIyodayAbhAvAt / apiradhyAhAryaH / so'pi jJAnapUrvakajIvaghAtaheturapi kevalino vikalpyamAnastItraHzeSalokAnAM mohanIyodayApekSayA utkaTaH / tatra hetumAha-'jamaNuvaraye yAdi, yad-yasmAt kevalajJAnopalambhAt-kevalajJAnotpattisamayAdArabhya yAvadyogavAn-sayogI tAvajjIvaghAtAdanuparatapariNAmaH-anuparataH-anavaratamekasvabhAvamApanna eva pariNAmo'dhyavasAyo yasya so'nuparatapariNAmaH kevalI bhavet / anye tu sarve'pi nidrAvikathAkAryAntaravyAsaktyAdinA uparatapariNAmA eva bhavanti / etacca 'jaM taM sevaMtassa 3' phAtimAthAcAM vizcit rimiti thAya che kao || atha kevalino'pi jIvaghAto bhavatIti vAdinI mate kevalajJAnasya phlmdhikRtyaatiprsnggmaah||vligo jIvavahe aNukaMpA lesaovi No hoi / kAraNa 1 sarUva 2 kajjAi 3 jANamANo vi pddisevii|| artha:-jJAnAvaraNIyAdi chate paNi mohanIyane udaye ja jANIne javaghAta huM, ane tene abhAve te na hoI, e aya ane vyatireke parizeSathI vicitra asaMyamano hetuM kevalI paNi cAritramohanIyana udaya te mAna. cAritramohanIyanA udaya vinA jANIne nAnA prakAre chavaghAtarUpa asaMyamanA asaMbhavathI. etalAja vatI mohanIyanI sattAvaMta upazAMtavItarAgane paNe jANIne jIvaghAta na huI. tenA kAraNe mohanIyanA udayanA abhAvathI. api bAhirathI levo. te paNi jJAnapUrvaka jIvaghAtano hetapaNi kevalI vika5te aparalokanI mohanIyanA udayanI apekSAI Akaro. tihAM hetuM kahaI chaI. je kAraNuvatI kevalajJAnanI prAptithI-kevalajJAnanA utpatti samayane AraMbhIne jihAM , tAMI sayogI, tihAM tAMI jIvaghAtathI aNunivaryo ekarUpa pariNAma huI e te "te sevaMtalsa' " e gAthAne viSe vyAkhyAna maLe kAMIka dekhADayuM che. e gAthArtha che 40 | - hive kevalIne parNi jIvaghAta huI e vAdIne mate kevalajJAnanA phala AsirI atiprasaMga dUSaNa kahe che- - jIvavadha kevalIne chate anukaMpA lezapaNi na hui. kAraNa svarUpa ane kAryAdika jANuto e sevanAra. artha-kevalIne jIvavadha cha anukaMpA lezathI paNi na huI. Agale ahe" vizeSaNa kahe te hetuM kahe che-je kAraNathI te kevalI. kehavo che? kAraNa svarUpa ane kArya jANatA paNe jIvaghAtakartA. IhAM ThakkasamAsa. tihAM kAraNe te icchuM cha pUrvajanmane viSe amuka jIvaghAtAdika AcaryuM che, teNe karI tehavuM karma upAmyuM. jima mAharI hastAdikanI kriyAI amuka dezakALAdi sAmagrIne vege vyApattine pAmaze, maI paNi pUrvajanmane viSe tehavuM karma samAcaryuM, jima A duHkhane deve huM vyApAdana karIsya pite athavA pare karI. svarUpa te ANe prakAre haNIto A duHkhano bhajanAra huI. kArya te Ima haye huMto tehavA aSyavasAyane vizeSe narakAdi gatine viSe jA. mujhane paNi rAgadveSane abhAve Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sarvakSa-zatakavRttau vyAkhyA-kevalino jIvavadhe'nukampA lezato'pi na bhavati / uttarArddhana vizeSaNadvArA hetumAha-'kAraNe 'tyAdi / yataH kAraNAt sa kevalI kiMlakSaNaH ? kAraNasvarUpakAryANi jAnanneva pratiSevIjIvaghAtakaH / kAraNaM ca svarUpaM ca kAryaM ceti dvandvaH / tatra kAraNaM tAvat-amukajIvena prAg janmani amukaM jIvaghAtAdikamanucitaM samAcaritam, tena tathAkarmopArjitaM yathA madIyahastAdisamutthakriyayA amukadezakAlAdisAmagrIyogena vyApattiM yAsyati, mayA'pi prAgajanmani tathAkarma samAcaritaM yathA amUdRgduHkhadAnenAhaM vyApAdayiSyAmi svayaM pareNa veti / svarUpaM ca-anenaiva prakAreNa hanyamAno amUdRgduHkhabhAg bhavatIti / kAryaM ca-evaM hataH san tathAvidhodhyavasAyavizeSeNa narakAdigatau yAsyatIti / mamApi rAgadveSAbhAvena avazyabhAvitvena ca jJAtvA'pi hananAya pravRttau zubhamazubhaM vA na kimapi phlmiti| evaM sati tato nivarttanAbhiprAyasyApyabhAvAt kevalajJAnena tathaiva dRSTe kuto'nukampAlezo'pi syAt / evaM svayaM karaNavat parairupadezAdinA kArApaNaM kRtakAritA yAmanumananaM cApi mantavyam / svatantrakriyAvato jJAnapUrvakanijavyApArasAdhyasya kAryasya kArApaNAnumananayo viSayatvasyAvazyakatvAt / svayaM hananAdipravRttasya tu prAyo'nukampA na bhavatyeva / dRzyate ca loke'pi stainyAdyazubhakarmakAriNaM hantuM pravRttasyAnukampArAhityaM tadvyatiriktasya tu prAyo'nukampAsAhityamiti / kathamanyathA kukarmakAriNamapi stenAdikaM sambhUya janA mocayanti, upadizanti tadabhAve hitamiti / evaM svayaM jJAtvA jIvaghAtAdiSu pravarttamAnasya tadakaraNopadezo'pi na yujyate, prAkRtajanasyA'pyupahasanIyatvAditi samyag paryAlocanAyAM bhAvijIvaghAtAdyAzravAzrayasya bhavyasya kevalajJAnameva notpadyate / mohanIyodayamantareNa jJAtvA jIvaghAtAdyasambhavAt , kSINamohasya ca jIvasya punarmohanIyabandhAbhAvAditi tAtparyamiti gAthArthaH // 41 // ane avasthaMbhAvipaNe haNavAne pravarte huM te zubha athavA azubha phala kAMI nahIM. Ima chate" tethI nivarsanAbhiprAyanA paNi abhAvathI. kevalajJAneM karI timaja dIThe kihAMthI anukaMpAleza paNi huI? Ima pote karavAnI pare parapAse upadezAdike karAvavuM, karyA karAvyAnuM anumedanapaNi mAnavuM. rachAI kriyAvaMtane jJAnapUrvaka pitAne vyApAre sAdhya je kArya teha karAvavuM ane anumodanAnA viSayapaNunA AvazyakapaNAthI. pote haNavAnaM pravaryAneM tau prAhe anukaMpA na huI ja. dekhII che lokane viSe paNi cerIpramukha azubhakAmanA karanArane haNavAne viSe pravaryAne anukaMpArahitapaNuM. ane tethI bIjAne tau prAhe anukaMpA sahitapaNuM. ima nahI te kima kukarma kArIne parNi tenAdikane bhalA thaI jana mUkAve che. ane kahe che. paNi tehane abhAve hita. bama pote jANIne jIvaghAtAdikane viSe pravartatAne tehano akaraNanA upadezapathuiM na yukta. nIcajanane parNi upahAsanIyapaNAthI. Ima samyaga vicArathike thAnAra je jIvaghAtAdika Azravane Azraya je bhavya, tehane kevalajJAna na upaje. mohanIyanA udaya vinA jANIne chavadhAtAdikanA asaMbhavathI. ane kSINamohajIvane tauM mohanIyanA baMdhanA abhAvathI. e paramArtha. e gAthAno artha ! 41 che. hive kevalI pare vikasyA chavadhAtAdika te chadmasthane viSe avatArInA kahevA huI te dekhADe che chadmasthane viSe jinanA doSa te tehavA saMyamanA upaghAtakaranAra. tehaja anAgathI vikalaparNi trIjo bhaMga nathI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalinaH hiMsopagame dayA'bhAvaprasaGgaH 139 atha kevalinaH paravikalpitA jIvaghAtAdayazchadmasthasaMyateSvavatAryamANAH kIdRzA bhavantIti drshyti||chumtthe jiNadosA tahabhUA saMjamovadhAyakarA / te ceva aNAbhogA vihalA panno taiabhaMgo // 42 // vyAkhyA-jinadoSAH jIvaghAtAdayaH parairvikalpitAH chadmasthasaMyateSu tathAbhUtAH-vinApavAdaM jJAnapUrvakajIvaghAtodayo doSAH saMyamopaghAtakarAH-cAritrapariNAmasya vidhvaMsakAH , ta evA'nAbhogAjjAyamAnA viphalA-jIvaghAtajanyakarmabandhalakSaNena phalena zUnyAH, na punarjanApavAdalakSaNena phalenA'pi, tatphalasyAnapAyAt / ata eva maNDUkIvyApAdakaH kSapanakaH kSullakena preritastadvadhAya dhAvita iti / nanvevaM yadi karmabandhAbhAvahetuH kathaM tarhi teSAM prAyazcittapratipattiH ? vyarthatvAditi cet / satyam , paraM sambhAvanayA'pi chadmasthagamyajIvaghAtAdau mithyAduSkRtAdiprAyazcittapratipitsUnAmevAnAbhogavazena jAte jIvaghAte nizcayataH karmabandhAbhAve'pi jJAte sati vyavahArapravRttimatAM vyavahArataH prAyazcittopratipattau cetaHzuddhirna bhavati, chAdmasthyena tadviSayakasamyakparijJAnAbhAvAt / bhavati ca tatprattipattau / sA ca zuddhirmahAnirjarAhetuH , tIrthakadAjJorAdhanAditi / evamuktaprakAreNa dvAveva bhaGgau pravacane pratItau / nAnyastRtIyo bhaGgaHparavikalpitaH sarvaprakAreNa jJAtvA'pi jIvaghAtAdiH kevalinaH karmabandhaheturna bhvtiityaadiruupH| sa ca vRddhavAdenApi na zrutaH / vastutastu kevalino yatanA dUre, pratyuta sarveSvapyAzraveSu nizzata pravRttireva cAriti mAvaH ta AyAH kara / : - artha - jinanA doSa- pare vikaTappA je vaghAtAdika te chadmastha yatIne viSe tehavA-apavAda vinA jJAnapUrvaka chavadhAtAdika te doSa, saMyamanA upadhAtakara cAritrapariNAmanA vivaMsaka, teja chavagha tAdika anAbhogathI thAtA viphalA-javaghA janya je karmabaMdharUpa phala teNe rahita. paNi janApavAdarUpa le zunya Ima nahiM. te phalanA akSayathI. etalAjavatI maMDUkIne haNanAra sAdhu te kSullaka preryo huMte tehanA vadhane arthe dhAye. ata eva uchuMkhale svarUpahiMsA te hiMsAja nahIM chama likhi mAhArI mAtA ane vaMdhyA e nyAya aMgIkAra karyo che. te mithyA jANivuM. .' pUche che-ima ja8 karmabaMdhanA abhAvane hetu te kima tehane prAyazcitanuM pavijavuM ? eha je te upari kahe satya. paNa saMbhAvanAI paNi chadmasthe gamya chavadhAtAdika chate. mithyAkRtAdi prAyazcitani paDivajavAnI icachAnA dhaNIne ja, anAbhogane vazuM thAta je jIvaghAta. teNei nizcayathI karmabaMdhane abhAve parNi jANe huM te vyavahAranayanI pravRttivaMtane vyavahArathI prAyazcittane aNupaDivaja cittazuddhi na haI. chadmasthane te viSayI A parijJAnanA abhAvathI. ane huI tehane parivaje huM taI. te zuddhi mahAnirjarA hetu. tIrthakaranI AjJA-ArAdhanAthI. ima kahe prakAre ja bhaMga pravacanane viSe prasiddha, ane trIjo bhaMga nahI'. airAzikasagotre pare' kapita je sarva prakAre jANIne paNi chavaghAtAdika kevalIne karmabaMdhane hetu na huM. ehave te te vRddhavAde parNi nathI sAMbha. ke 4ra che hive para abhiprAya mAnIne paNi upasaMhAre dUSato kahe che - ima sama vicAre kevalInI upamA saMtayatI na haI. je vatI jANIne jIvavadha te asaMyata huI upamA karivA yogya. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 sarvaza-zetakavRttI atha parAmiprAyamabhyupagamyA'pyupasaMhAreNa duussynnaah|| evaM sammaviAre kevaliuvamA Na sNjyjnnss| jaM jANia jIvavahe asaMjao hoi uvameo // vyAkhyA-evam-uktaprakAreNa samyagvicAre sati parAmiprAyeNa kevalyupamA saMyatajanasyachadmasthasAdhulokasya na bhavet / tatra hetumAha-'jaM jANia ' tti, yad-yasmAt kAraNAt jJAtvA jIvaghAte'rthAt kevalino vaktavye upameyaH-sAdhuH kevalikalpa ityevaMrUpeNopamIyamAnaH chadmasthasaMyato'saMyato bhavet / vinApavAdaM jIvo'yamiti jJAtvA jIvaghAtakasya mUlato'pi vratanAzAt tasya saMyamavA rtA'pi durApetyarthaH / nanu tarhi kevalI kathaM saMyata ? iti cet , aho ! bhrAntiH kevalino jIvaghAte siddhe satyeva tathAvaktuM zakyatvAt / tacca jIvaghAtAdikaM sarvalokagarhaNIyaM kevalimakteSu asmAdRzeSu satsu kevalino na setsyatItyavasAtavyamiti gAthArthaH // 43 // ___ atha kevalino bhaktyA stutAviva paunaruktyamavagaNayya anekaprakAraiH paravikalpitaM dUSitamapi alpamativineyavyutpattyarthaM punardUSayituM gAthASaTkena nigmnmaah|| eeNaM kevaliNo avajjaheU Na jIvavahamAI / rAgaddosAbhAvA ia vayaNaM dUramukkhittaM // 44 // vyAkhyA-etena anantaroktAtiprasaGgAnuprasaGgayuktyudbhAvanena vakSyamANayuktiprakAreNa ca kevalino jIvavadhAdiH-prANAtipAtamRSAbhASaNAdiH , avadyahetuH-pApakAraNaM na bhavati, kuto ? rAgadveSAbhAvAditi vacanamapyutkSiptam-dUrata eva parityaktamiti parAzaGkAmudbhAvyAtidezena sAmAnyatastiraskRteti gAthAthaH // 44 // .. . ... artha-Ima kahe prakAre samyam vicAre chata para abhiprAye kevalI upamA chadmasthasAdhu lokane na huI. tihAM hetu kahe haiM-je kAraNathI jANIne jIvaghAta, arthathI kevalI kahete thike upameya je sAdhu kevalIsadaza eha rUpe upamAne viSaya karIto chadmasthasaMyata te asaMyata I. apavAda vinA jIva ehavuM jANIne chavaghAta karanArane mUlathIja vratanA nAzathI. tene saMyamanI vArtAe dukara. e artha. pUche che-tau kevalI kima saMyatI ? ehavuM jauM. te uparI kahe cheMmoTI bhrAMti tajha'. kevalIne chavaghAta siddha thAte ja tima kahevAne zakayapaNAthI. te te chavadhAtAdika sarvalakane nidanIya kevalInA bhakta amAsitA ( amArI sarikhA) chate kevalIne siddha nahI thAI me gae. ye gAthAnA arthaH // 4 // hive kevalIne bhakti stutinI paUre punarukatapaNe avagaNIne aneka prakAre paranuM vikalpita te dUSita che, paNi a5matiziSyanI vyutpattine arthe valI dUSavAne anukrame gAthA chaI tAtparyArthI kahe che etale kaheve karI kevalIne jIvavadhAdika pApanuM hetu na haI. rAgadveSanA abhAvathI. e vacanapaNi dUra karyuM. artha -eNi hiMvaDA kahie je atiprasaMganA anuprasaMga yukti, tehane prakaTa kahe ane kahIye je yuktino prakAra, teNei kevalIne prANAtipAta mRSAbhASAdika pApanuM kAraNa na haI. syAthI? rAgadveSanA abhAvathI. e vacana paNi dUrathI chAMDayuM. ema zaMkA paranI dazapathaIne prakaTa karIne sAmAnyathI tiraskAra karI che 44 che Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArato nimranthasvarUpam atha tirskaarmuddiipynnaah|| jamhA rAgaddosAbhAvA No jIvahaNaNamuhamasuhaM / baMdhAbhAvo'NAbhoge vajjaNamaINa sAhUNaM // 45 // vyAkhyA-ata eva parAkUtaM tiraskRtaM, yasmAtkAraNot rAgadveSAbhAvAt-jIvahananaM mukheAdau yasya mRSAbhASaNAdeH tajjIvahananamukham , kiMbhUtam ? azubham-azubhakarmabandhahetutvena garhaNIyatvAt no-naiva bhavet , tacca raudrakarttavyam / ata eva jinairnirgranthAnAM niSiddham / yadAgamaH 'savve jIvAvi icchaMti, jIviu na marijjiuM / tamhA pANavahaM ghoraM, niggaMthA vajjayaMti nnN'||ti (daza0 a0 6, gA0 10. pR0 196 ) evaM mRSAvAdAdiSvapi bhAvyam / yadAgamaH-musAvAo u logammi, savvasAhUhiM grhio| avissAso a bhUANaM, tamhA mosaM vivajjae // 1 // ityAdi dazavai0 ( a0 6, gA0 12.) ata eva vyavahArataH 'savvAo pANAivAyAo veramaNaM savvAo musAvAyAo veramaNa' mityAdirUpeNa vratoccArapUrvakapAlanenaiva vyavahArato nirgrantho bhavatIti bhagavatA - ItAmihitam / evaM rAgadveSAbhyAM sattAvartibhyAM jAyamAne'pi jIvaghAtAdau karmabandhaH keSAM na bhavati ? ityAha-' baMdhAbhAvo'NAbhoge' ityAdi / bandhAbhAvo-jIvaghAtajanyakarmabandhAbhAvaH , anAbhoge sati varjanamatInAM-varjane jIvaghAtAdivarjanaviSayA matiryeSAM te tathA, teSAM sAdhUnAm , evakAro gamyasteSAmeva, na punaritareSAmasaMyatAnAmapi / etena Abhoge sati varjanAmiprAyavatAM sAdhUnAM jIvaghAta eva na bhavatIti darzitaM bodhyam / anAbhoge ca sati varjanAbhiprAyabhaNanena rAgadveSavatAM chadmasthasaMyatAnAM rAgadveSAvapi na ghAtyajIvaviSayako, tayozca tathAbhUtayorAbhoge satyeva sattvaM syAt / tena rAgadveSasattAvatAM sAdhUnAM varjanAbhiprAye. sati anAbhogavazena jAyamAno jIvaghAto dravyahiMsAtmako na karmabandhahetuH / yadAgamaH- vajjemitti pariNaA saMpattIe vimuccai verA' ityAdi prAgupadarzitam / iha hi jIvadhAtavarjanAbhiprAyavataH - vi. ti2242ne dIpAvata4 -- je mATe rAgadveSanAM abhAvathI azubha-jIvahiMsApramukhe azubha te na haI. baMdhAbhAva te anAbhoga ane varjanamatinA dhaNI sAdhune. artha_etalA vatI ja parane abhiprAya tiraskaryo. je kAraNavatI rAgadveSanA abhAvathI jIvahiMsA Ade che jehane-mRSAbhASaNAdikane, te jIvahiMsApramukha, kehavuM che ? azubha-karmabaMdhane hetupaNi karI gaNIyapaNAthI, azubha che. te na huI ja te raukakArya chaI. etalAjavatI nigraMtha jine niSedhyuM che. sarva jIva I che jIvavAnuM na marivA. te mATe prANu vadha ghora nigraMtha vaje." ima mRSAvAdAdikane viSe paNi. "mRSAvAda te legane viSe sarva sAdhuI niMdio avizvAsa bhUtane tasmAta mRSA vaje, ityAdi daza vai0 etalAja vatI vyavahArathI sarva prANAtipAtathI viramaNa sarva mRSAvAdathI viramaNa ityAdi vratanA ucArapUrvaka pAlavuM ja vyavahArathI nirmatha haI. ehavuM bhagavaMte kahiu che. chama rAgadveSa sattAvasiMI thAte paNi chavaghA karmabaMdha hinaI na huI. te upara kahe chebaMdhane abhAva chavAta janya karmabaMdhano abhAva anAbhoga cha varjanane viSe che jIvaghAtAdikanI vanaviSayaNI mati che jehane che. te sAdhune'. evakAra te bAhirathI le. eTale te sAdhune' ja. paNi bIjA asaMyatane nahiM. etale Abhaga chate varjanAbhiprAyavaMta chavAta ja na hRda ehavuM dekhAyuM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sarva-zatakavRttI satyapi jIvaghAte karmabandhAbhAvo bhaNitaH iti / atra varjanAbhiprAyasya kAraNaM tAvat jIvaghAte niyamena durgatipAtahetuH karmabandho bhavatItyabhiprAya eva / anyathA sugatihetujJAnAdiSvapi varjanAbhiprAyaH prasajyeta / kevalinastu varjanAbhiprAyo na bhavatyeva, sarvakAlaM sAmayikasAtavedanIyakarmabandhakatvena durgatihetukarmabandhAbhAvasya nirNItatvAt / ata eva kevalino heyAdIni vastUni na bhavantyeveti prAga samarthitam / kiJcakevalino varjanAbhiprAyAbhyupagame aihikapAratrikabhayamapyabhyupagantavyaM syAt , tasya bhayA'vinAbhAvitvAt / tasmAjjIvaghAtastajjanisakarmabandhAbhAvazcetyubhayamapi anAbhogavantaM saMyatalokamAsAdyaiva siddhyati / yadAgamaH , 'uccAliaMmi pAe iriAsamiassa saMkamaTThAe / vAvajjejja kuliMgI marijja taM jogamAsajja ||1||nn ya tassa tannimitto baMdho suhumo'vi desio samae / aNavajjo u paogeNa savvabhAveNa so jamha // 2 // ' tti, ogha0 (gA0 748, 749). vRttiryathA-' uccAlite' utpATite pAde sati IryAsamitasya sAdhoH saGkamArthamutpATite pAde ityatra sambandhaH, vyApadyeta saMghaTTanaparitApanaH , kaH ? 'kuliMgI' kutsitAni liGgAni-indriyANi yasyAsau kuliMgI-dvIndriyAdiH, sa paritopyeta utpATite pAde sati, mriyate cAsau kuliMgI 'taM' vyApAdanayogam 'AsAdya ' prApya, na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi dezitaH 'samaye ' siddhAnte, kiM kAraNaM ? yato'navadyo'sau sAdhuH tena vyApAda-- naprayogeNa-vyApAdanavyApAreNa, kathaM ? 'sarvabhAvena' sarvAtmanA, manoyAkkAyakarmamiranavayo'sau. yasmAt tasmAnna sUkSmo'pi bandhastasyeti' / evaM satyapi jIvaghAte'vadhako hi anAbhogavazena bhAvato jIvadhAtAbhAvamadhikRtyAvasAtavyaH, na punadravyato'pi, tasya pratyakSabAdhitatvAt AgamabAdhitatvAcca / jANivuM. anAbhoga cha varjavAnA abhiprAyane kahe rAgadveSavaMta chadmasthasaMyatane rAgadeSa paNi haMtavya jIvaviSayI A nahiM. te rAgadveSane tehavA chate je chatApaNuM huI te vatI rAgadveSanI sattAvaMta sAdhune varjananAM abhiprAya chate anAbhoga vize vAta jIvAta te vyahiMsA rUpa karmabaMdhane hetu (nahuIM. hAM chavaghAtanA varjavAnA abhiprAyavatane chate chavaghAta paNi karmabaMdhane abhAva kahi. hive IhA kAraNa te varjanAbhiprAya, jIvaghA niyame ja durgatine hetu karma baMdha hue e abhiprAya ja. Ima nahIM te sugatinA hetu je jJAnAdika tene viSe parNi varjavAno abhiprAya saMpaje. kevalI' te varjanAbhiprAya na huija. sarvakAla sAmayika je. sAtavedanIyakarmanaI baMdhapaNi karI durgatinuM hetu je karmabaMdha tehanA abhAvane nizcitapaNAMthI. eTalA ja vatI kevalIne heyAdika vastu na huI. ehavuM pave samarthya chaI. valI kevalIne vajanAnA abhiprAya mAnate Ihaloka ane paralokanuM bhaya mAnyuM jeII. tehano bhayanA avinAbhAvipaNAthI. te vatI jIvaghAta ane jIvadhAtajanita karmabaMdhano abhAva e bihu anAbhogavaMta saMvataka pAmInaI ja sIjhaI. ye vAstI Agama che-upADe pAde chate isamita sAdhune saMkramaNane arthi upADe page jahAM saMbaMdha. ghaTana paritApane, kau ? kutsita che idriya jehanAM etaleM ThIMdriyAdika, te paritApa pAme. upADe page te ma2 I kaliMga te te hiMsAnA yogane pAmIne', paNi tehane te nimittio baMdha sama parNi na kahie siddhAMtane viSe'. kAraNa? je tatI niHpApa e sAdhu. teNe hiMsAne gaI kima ? sarva prakAraI manavacanakAyAnaI vyApAre niHpA5 che. je vatI, te vatI sUmaparNi baMdha nahIM tehane. ima chate chavaghAte avadha ka te anAganaI vaze bhAvathI jIvaghAtanA abhAva AzrayI jANo. panyathA se nIma nalI.tane pratyakSamAyayAthI. samAgamamAyA thA. . . Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArato nirmanyasvarUpam sthAhi-' uccAliaMmi pAe' ityAdi / tathA 'NANI kammarasa khayadvamuSTrio'NuTio ya hiMsAe / jayai asaDhaM ahiMsatthamuTTio avahago so u' // ityogha0 (gA0 750) vRttiryathA-'jJAnamasyAstIti jJAnI-samyagjJAnayukta ityarthaH / 'ahiMsatthamuTTio' ahiMsArthamutthita-udyuktaH , kintu sahasA kathamapiprayatnaM kurvato'pi prANivadhaH saJjAtaH avadhaka eva sAdhuriti / tatrA'nayA gAthayA bhaGgakA aSTau suucitaaH| tadyathetyAdi yAvat ahiMsArthamutthito'bhyudyataH kintu sahasA prayatnaM kurvato'pi prANivadhaH saJjAtaH , sa caivaMvidho'vadhakaH zuddhabhAvatvAditi' / tatrApi prayatnaM kurvannapi prANivadhaka chadmastha eva bhavati, kevalinaH prayatnasya vaiphalyAbhAvAt , tatkAraNasya vIryAntarAyasya kSINatvAt , anAbhogAbhAvena sahasAtkArAbhAvAcca / vastutastu prayatnavaiphalyasahasAtkArau vIryAntarAyAnAbhogajanyAvapi cAritramohanIyena jIvaghAte janayitavye sahakArikAraNatvena pratItau dvAvapyanAbhogamUlakAveva, tathaivAnubhavasiddhatvAt / evaM kadAcijjIvaghAtAvasare kasyacidAbhogo'pi bhavati, so'pyanAbhogamUlakatvenAnAbhoga eva, AbhAgakAryakaraNe sAmarthyAbhAvAt / tathAhi 'tassa asaMceayao saMceayao a jAI sttaaii| joga pappa viNassaMti Natthi hiMsAphalaM tassa / / ' tti, ogha0 ( gA0 751.) vRttiryathA-' tasyaivaMprakArasya jJAninaH karmakSayArthamudyatasyAsaMcetayato'jAnAnasya kiM ? sattvAni, kathaM ? prayatnaM kurvatApi kathamapi na dRSTo vyApAditazca / tathA 'saMcetayataH' jAnAnasya, kathamastyatra prANI jJAto dRSTazca, na ca prayatnaM kurvatA'pi rakSituM paaritH| tatazca tasyaivaMvidhasya yAni sattvAni 'yoga' kAyAdivyApAraM prApya vinaMkSyanti, tatra nAsti tasya sAdhohi sAphalaM-sAmparAyikaM saMsArajananamityarthaH , yadi paramIryApratyayaM karma bhavati, taccaikasmin samaye baddhamanyasmin samaye kSapayati' / atra hi jIvaM jAnAnasyAjAnAnasya vA jIvarakSArthaM kriyamANasya prayatnasya : - " jJAnI karmakSayane athe pratye ane aNapravarte hiMsAnaI arthi je prANIvadha thayo tehe ahiMsaka ja. jJAna che jehane te jJAnI-samyagaNAne yukta e artha. ahiMsAne arthe utiupayogI, te cuM? sahasA kime yatna karatAM sAdhune prANine vadha thaye, avadhakaja sAdhu. tihAM iNI gAthAI bhaMga ATha jaNAvyA. te kima ityAdika yAvata ahiMsAne arthe ujamA ta iyuM ? sahasAtyAre prayatna karatAne pANine vadha thaye. te eha e ahiMsaka, zuddhabhAvapaNAthI. tihAparNi prayatna karato prANino vadha thayo chadmastha ja huI kevalInA prayatnane viphala paNAnA abhAvathI. prayatnaviphalatAnuM kAraNa je vIryaMtarAya tehane kSINapaNathI. anAbhogane abhAveM sahasAtkAranA abhAvathI. paramArthavRtti tau prayatnanI viphalatA ane sahasAtkAra te vItarAya ane anAmege janya ja hutA cAritramohanIye chavaghAta upajAvate sahakArikaraNapaNi prasiddha bihu anAbhoga mUlaka ja. tija anubhavuM siddhapaNAthI. . ima kinAreki jIvaghAtane avasare kaNekane AbhegapaNi huMI. te Abhoga te anAbhogamUlapaNAthI anAgaja kahI. AganA kArya karinAne viSe sAmarthyanA abhAvathI. tehane ajANate athavA jAte je sarva vega pAmIne viSNuse, tehane hiMsAnuM phala nathI. te ehavA prakAre jJAnIne karmakSayane arthe ujamAlane aNajANatAne syu? sarva. kima prayatna karatAne paNi kethe paNi na dIThe ane vyApAdana karyo, tathA jANatAne kima che IMhAM prANI jANyA daSTa ane prayatna karatAM paNi rAkhavAne na zako, te vatI te ehavAne je jIva kAyAdivyApArane pAmIne viguNyase, na huI te sAdhunaM hiMsAnuM kala saMsAranuM UpajAvanAra e artha. kadAcita dharyA pratyaki karma huI te te eke samaye ja khepa." che Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 saha-zatakavRttI viphalatA bhaNitA / sA ca jIvarakSopAyasyAnAbhogAdeva bhavati, anyathA prayatnaM kurvatApi rakSituM na pArita iti vacanAnupapattiH prasajyeta / sa evAnAbhogo jIvaghAtaM prati mUlakAraNaM chadmasthasaMyatAnAmeva bhavet / evaMvidhazca chadmasthasaMyataH kadAcitkazcidupazAntavItarAgo'pi syAt , jIvaghAte'pIryApathikI. kriyAyAstasyaivA''game bhaNitatvAt / Agamastu 'aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviappaNo purao jugamAyAe pehAe rIaM rIamANassa pAyassa ahe kukkuDapoae ve 'tyAdirUpeNa prAgupadarzita eva / etadarthAbhidhAyaka ca vAkyam-yadi paramIryApratyayaM karma bhavatItyodirUpamavasAtavyam / yadyAliGgitaparamitizabdena AbhogAnAbhogavatAM madhye kasyacidIryApratyayakarmavandhasya sUcitatvAt , anAbhogAbhAve ca nijakAyAdivyApArAsAdhyakAryaviSayakaprayatnasyaivAbhAvena kutastadviphalateti / grAmo nAsti kutaH sImeti nyAyAt / ata eva kevalI pareSAM samyaktvodyalAbhe dharmadezanAmapi na karoti / yadAgamaH 'savvaM ca desaviraI sammaM ghippai ya hoi kahaNAo / iharA amUDhalakkho na kahei bhavissai na taM ca' // tti, zrIAva0 ni0, ( gA0 564 ) dezanAdiviSayakaprayatnaviphalatAyAM kevalI sarvajJo na bhavet , viphalatAmajJAtvaiva prayatnasya kriyamoNatvAt / nahi jJAnavAna ko'pi parvatamutpATayitumudyacchatIti / etena jJAnapUrvakajovaghAte'pIryApratyayaM karma bhavatIti bhaNanena 'saMceayaA' tti padaM kevalivAcakaM bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA / kevalino jIvaghAtAbhyupagame tadrakSArtha sarvajJatvahAnihetuniSphalaprayatnasyaivAsambhavAt / ayaM bhAvaH-kevalajJAnotpattisamaya eva kevalinA sarvakAlInaM sarvamapi kArya niyatakAraNasAmagrIsahitameva dRSTam / tatra kevalinA nijaprayatno hi vivakSitajIvarakSAyA niyatakAraNasAmagrathAmantarbhUto dRSTo'nantarbhUto vA ? Aye, kevaliprayatnasya vaiphalyaM na syAt , tasya tasyAniyatakAraNasAmagrathantarbhUtatvena hive ihAM jIvaprati jANutAne athavA aNajANutAne jIvarakSAne athe prayatnanI niHphalatA kahI te jIvarakSAnA upAyanA anAbhogathI ja I. Ima nahIM to prayatna karate paNi rAkhivAne na zakyo e vacananI ayuktatA saMpaje. tehaja anAbhoga chavaghAta prati mUlakAraNa chadmasthasaMyatane ja hui. ehave chadrALu te kinAre upazAMta vItarAgapaNi huI. chavaghAte paNi IryA pathikanakriyAne viSe kahevApaNAthI Agama tau e arthanuM jaNAvanAruM vAkyo to (pUrvidekhADayuM sI ja) yadiI yukta para eha zabda Abhoga ane anAbhogavaMta maLe kuNekane iryA pratyaya karmabaMdhane sUcitapaNuthI anAbhogane abhAve te pitAne kAyAdikane vyApAre asAya je kArya tadviSayaka prayatnane ja abhAve kihAMthI prayatnanI viphalatA. grAma nahI te sIma kihAMthI e nyAyathI. etalAjavatI kevalI parane samyaktvAdikane alAbhe dharmadezanA prati na kare. sarvavirati dezavirati ane samyaktva je grahe kathanathiku huI anyathA amUDhalakSathika kahe nahI. dezanAviSayI A prayananI niHphalatA chate kevalI sarva ja na haI. vijalapaNuNa aNajANIne prayatnane karivApaNAthI. jJAnavaMta koI parvata upADavAne te uttama na kare. eTale jJAnapUrvaka jIvadhAte IryApratyavivuM ve . bharate 'saMceaao' ye 56 pakSInu vAya ezye the / pari bI. pakSI chavaghAta mAnate tenI rakSAne arthe sarvarUpaNanI hAninu hetu je niSphaLa prayatna tehanA asaMbhavathI. e bhAva-kevalajJAnane utpattisamaye kevalII sarvakAlanuM sarve kArya paNi niyata je kAranI sAmamI teNe sahitaja dIdhuM. tihAM kevalII pitAno prayatna te vive jIvanI rakSAnI nizcita kAraNanI sAmagrI ne viSe aMtarbhavya dIThe athavA anaMtRbhavya dIThA, . bha Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaivalinaH prayatlasyAvaiphalyam dRSThatvAt / dvitIye, vivakSitajIvarakSArtha kevalinaH prayatna eva na bhavet , kevalinA tatsAmagrathAmanantabhUsatvena dRSTatvAt / nahi ko'pi jalenAgnimuddopayitumudyato bhavati, jalasyAgneruddIpanasAmagrayAmanantarbhUtatvAt / tena 'prayatnaM kurvatA'pi rakSituM na pArita' iti vacanaM chadmasthasaMyatamadhikRtyaiva samyagavasAtavyam , anAbhogamantareNa tathAbhaNiterasambhavAt / nanu upazAntavItarAgasyA'pi jJAnapUrvakajIvavirAdhanA kathaM sambhavatIti ? cet , ucyate-utpATite pAde pAdamocanasthAne kukkuTapotAdiH sahasA pravizan jJAtaH praviSTazca cakSuSA dRSTo dRSTvA'pi pAdaM pratyAdAtumazaktasya tajjIvavirAdhanA anAbhogamUlikApyAbhogapUrvikA mantavyA, tadghAtAvasare tajjIvaviSayakAbhogasya vidyamAnatvAt / ata eva saJcetayato-jAnAnasya kathamastyatra prANI jJAto dRSTazca na ca prayatnaM kurvatA'pi rakSituM pArita ityevaM vyAkhyAnaM chadmasthasaMyatamadhikRtyaiva kRtam / kevalinastu kevalajJAnotpattisamaya eva yathAdRSTasya jAyamAnatvena kevalinamadhikRtya prayatnaviphalatAsamaye astyatra prANI jJoto dRSTazceti vyAkhyAnasyAyuktatvAt / etena prAgapramattasaMyatAnAmavazyabhASinI jIvavirAdhanA anAbhogamUlA'nAbhogapUrvikA anAbhogamUlA''bhogapUrvikA ceti dvidhoktA'pIha 'tassa asaMceayao saMceayao a jAiM sattAi 'mityAdyAgamasammatyA samarthiteti bodhyam / etena satyapi jIvaghAte chapnasthasaMyato na vadhakastarhi kevalI tu sutarAmeveti mugdhajanakalpanA'pi parAstA, AbhogamUlAbhogapUrvakajIvaghAtenApramattasaMyatasyApyasaMyatatvenAbhyupagamAt / kizca-kevalI satyapi jIvaghAte na kdhakaH tatkiM chadmasthavat jIvaghAtakatvena ? uta chadmastho'pyavadhakaH kiM kevalivajjIvaghAtakatveneti / pahile pakSe, kevalInA prayatnane viphalapaNuM na I. te prayatnanaI te jIvarakSAnA niyata kAraNa sAmagrIne viSe aMtarbhatapaNe daSTapaNAthI. bIje pakSe, vikhyA jIvarakSAne artheI kevalIne prayatna na huI, kevalII tenI sAmagrImAMhaI anaMtamUrta paNe dRSTapaNAthI. ke jaleM agnine dIpAvavAne samartha udAmavaMta I. Ima te nahIM. jalane agninI uddIpanasAmagrInaI viSaI anaMtabhUtapazuthI, te vatI 'prayatna karatAI rAkhIne na zakayuM' e vacana teM chadmasthasaMyata uddezIne ja samya jANavuM. anAbega vinA tathavicanane asaMbhava57thI. pUche che-upazAMtavItarAgane paNi jJAnapUrvaka jIvavidhinA kima saMbhave ? ehavuM jau, kahII. che-pAda upADe hete pAdamAMcaka viSe kukaTapatAdika sahasA praveza karatA jANyo ane pachaTho cakSuI dIThe dekhIne pAdane pAcho levAne azakta ehavAne te jIvanI virAdhanA huI anAbhogamUlaka paNi Abhaga pUrvaka mAnavI, tehanA ghAtane avasare te jIvaviSayIA Abhogane vidyamAna5NAthI. etalAjavatI jAgratAne kima? che IhA prANI jANyo dIThe paNi prayatna karitAe rAkhavA na zakyo. Imaja vyAkhyAna chadmastha saMyatanI apekSAI ja kariEUR. kevalIne te kevaLajJAna - utpattisamayaIja yathA daSTane thAvA paNe kevalIne AzrayIne prayatna ni:phalatA samaye, che kahAM prANI jA dIThe e vyAkhyAna ne ayuktapaNuthI, etale kahe pUrve apramattasaMyataneM avazve thAnAra je chavirAdhanA te anAbhogamUlaka bhani manAnAgapUra, manAnAgabhUsa bhani sAmAgapUra ma ni prahAre DI. paNa 'tassa asaMceaau' ityAdi AgamasaMmati samarthya jANavuM. hAM uchaMkhale te kAma e dala artha dekhI vilInI prayatnaviphalatA mAnIne paNi kevalI ja IhAM ANyo che te sarva mithyA jANivuM. etalaI jau chate chavaghAta chadmasthasaMyata te vadhaka Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sarva-zatakavRttau - ubhayathA'pi pravacanamaryAdAmaGgaH / yataH prathamavikalpe kevalino'nAbhogasiddhiH, chadmasthasaMyatasya vinApavAdamanAbhogenaiva jIvaghotasya pravacane bhaNitatvAt / Abhoge ca sati chadmasthavat kevalyapyasaMyato bhavet / dvitIye, sarvasyA'pi saMyatasyAsaMyatatvaM syAt , vinA'pavAdaM jJAtvA jIvaghAtako yadyasaMyato na bhavet tarhi asaMyatatvamucchinnasaMkathameva bhavet / tasmAd yathA kevalino jIvaghAtasiddhyarthaM chadmasthAnAM jIvaghAto rAgadveSajanyaH , kevalinastu rAgadveSAbhAvAjanya ityekameva kArya parasparaM pratipakSabhUtakAraNadvayajanyamabhyupagatam , tathA kevalinaH saMyatatvasiddhyarthaM chadmasthAnAmanAbhogo jJAnAvaraNIyakarmajanyaH kevalinastu avazyabhAvijIvaghAtAvasare jJAnAvaraNIyAbhAvajanyaH ityapi kalpanIyam , bhavatkalpanAyA ihApyanivAryatvAt / tathA calopakaraNatayA'zakyaparihAreNa kevalino'pi jIvaghAto bhavatIti bhavatkalpitaM susthaM syAt , jIvaghAtakAraNasyAnAbhogasya sattvAt / nanu bho! kevalino jIvaghAto rAgadveSAbhAvajanya iti na bramaH, kintvavazyabhAvitvena svata eva jAyate iti cetsatyam , tarhi anAbhogo'pItthamevA''stAM yuktestaulyAt AkasmikakAryAbhyupagame'pasiddhAntAcca, jainAnAM kAryamAtrasya kAlAdipaJcasamavAyajanyatvenAGgIkArAt / kizca-kevalino'pi jIvaghAto. bhavatIti vacanaM dattAjalyeva sampannaM, tathAbhUtasya jIvaghAtasya kevalikartRkatvAsambhavAt / atha kevaliH zarIrAjjAyamAnatvena tathAvyapadeza iti cet , tarhi zailezyavasthAyAmapi ayogikevalizarIrAjjAyamAno mazakAdInAM prANatyogaH ayogikevalikartRkatvena vyapadeSTavyaH prasajyeta / kiJca-chadmasthAnAmapi jIvaghAto'vazyabhAvitvena svabhAvato jAyamAno vaktavyAhaH syAt , samAne kArye ekaM sahetukam aparaM ca nahIM, tau kevalI atihiM ja. e mugdhajananI kalpanA paNi parAkaraNa karI. AbhogamUlaka AbhegapUrvaka chavadhAte apramattasaMyatane parNi asaMyata parNi mAnavAthI. kevalI cha chavadhAte paNa vadhaka nahI te myuM ? chadmasthanI paraI chavaghAtakaparNi? athavA chadmasthapaNi ahiMsaka huM kevalInI pare chavaghAtaka paNi? Ima bihuM prakAre paNi pravacanamaryAdAne bhaMga haI. je mATe prathama vikape, kevalIne ajANapaNanI siddhi huI chadmasthasaMyatane apavAda vinA anAbhoge ja chavadhAtane pravacana viSe kallApaNuthI. Abhogathike te chadmasthanI pare kevalI asaMyata I. bIje pakSe te, sarve saMyatane asaMyatApaNuM thAI apavAda vinA jANIne jIvahiMsaka paNi jauM asaMyata na huI, tau asaMyatapaNuM ucchinnasa kaMtha ja huI ? te mATe jima kevalIne chavaghAtanI siddhine arthe chadmasthane jIvaghAta te rAgadveSe janya, kevalIne tau rAgadveSane abhAve janya, Ima eka ja kArya paraspare virodhIbhUta kAraNi biI janya mAnavuM. tIma kevalIne saMtapaNAnI siddhine arthe chadmasthane anAbhoga te jJAnAvaraNI janya, kevalIne tala avazya bhAvi je jIvaghAta tehaneM avasare jJAnAvaraNIyane abhAveM janya e paNi ka9pavuM, tArI kalpanAne IhAM anivAryapaNathI. tivAre calaupakaraNutAI azakya parihAre kevalIne paNi chavaghAta haI. e tAharuM kapiuM daDha thAI. chavaghAtanuM kAraNa je anAbhoga tehane chatApaNAthI. pUche che-kevalIne vAta te rAgadveSane abhAveM utpanna Ima nathI kahetAM, te ? avasthaMbhAviparNi karI-svabhAvathI ja huI. ehavuM je te, satya, tau anAbhogapaNi Imaja hau, yutine sadaza5NAthI ane hetu vinA kArya mAnate siddhAMtavirodhathI, jainane kAryamAtrane kAlAdi pAMcane samudAyeM janyaparNi karI aMgIkArathI, valI kevalIne' chavadhAta huI e vacana dattAMjalI ja thayuM. tehavA jIvaghAtane kevalIka4 kapanA asaMbhavathI, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 hiM vyapadezavicAraH nirhetukamitivacanasya jagadvyavasthAbhaGgahetukatvenAprAmANikatvAt / etena yaH kazcit yasyA hiMsAyAH phalaM na bhavati, sA hiMsaiva nocyata iti bhaNati, sopyupekSito draSTavyaH, pravacanaparijJAnazUnyatvAt / yataH pravacane dravyabhAvapadAbhyAM hiMsAcaturbhaGgovicAre phalazUnyAyA api dravyato hiMsAyA hiMsAtvena vyapadezaH / etacca pravacane pratItamapi granthasammatyA prAk pradarzitameva / anyathA tIrthakaraH puruSatvena vaktavyo na bhavet / tasya puruSatvasya niSphalatvAt / tasmAt dravyato hiMsA hiMsAtvena vaktavyaiva / ___ ata eva pratiSThAdyutsave'mAyudghoSaNaM dravyato hiMsAnivAraNArthameva, na punarbhAvato'pi, tasyAH phalavattve'pi pravRttinivRttivyavahArabAhyatvAt , nizcayanayApekSayA vyavahAranayasya baliSThatvAt 'vavahAro vi hu balavaM jaM chaumetthaMpi vedae arahA' ityAdyAgamavacanAt / vyavahAranayavilope ca tIrthocchedapAtakaM syAt / yadAgamaH-'vavahAramaucchee titthuccheo havai vassaM' ti, paJcavastuke / na ca kevalinaH satyapi jIvaghAte'bhiprAyAbhAvAt kevalI na vadhaka iti vAcyam , svatantrakriyAvataH kevalino jJAtvA jIvaghAto'bhiprAyAbhAvazceti vaktuM bhavAneva samartho, nAparaH kazcidapi, sarvajanapratItibAdhitatvAt jJAtvA jIvaghAtasya duSTodhyavasAyaliGgatvenAgame bhaNitatvAt / etacca -- jo puNa hiMsAyataNesuM' ityAdyAgamasammatyA prAk pradarzitameva / jJAtvA jIvaghAte ca kevalitvajJApakaliGgAnAM vaiyarthyApattirapi [ svarUpAsiddhatvena chadmasthAnAmanumitijanakatvAbhAvAt ] kiJca-kevalino vadhakatvAbhAvasiddhyarthaM chadmasthasaMyatAnAmivAnAbhogopyavazyamabhyupagantavyaH prasajyeta / kiJca-kevalino'pyejanAdikriyAmAtrajanyo hi jIva- hive kevalino zarIrathI thAtapaNi te kevalI karanAra che, jene ehave vyavahAra ehavuM ja, taai zelezyavasthAne viSe agI kevalInA zarIrathI thAte mazakAdikane prANatyAga parNi ayogI kevalII karyo ehavo thA. valI chadmathane paNi chavaghAta te avazyabhAviparNi svabhAvathI thAta kahevA yogya thAI. sarieN kAryo eka te sahetuka eka te nihetuka e vacanani jaganA vyavasthAnA bhaMgane hetu pariNuM karI apramANujanita 5NAthI. eTale je kuNeka je hiMsAnuM phala na haI, te hiMsA ja na haI. ehavuM kahe che, te uvekhyo dekhave. pravacanaparijJAnanA zanyapaNuthI. je mATe pravacanane viSe dravya-bhAvapade hiMsA caubhaMgIne vicAre-kale zUnya dravyathI hiMsAnepaNi hiMsApaNi kaheNa che. e te pravacanane viSe pratItapaNuiM graMthanI saMmarti pUrve dekhADayuM ja che. Ima nahIM te tIrthaMkara puruSapavuiM kahe na thAI, tehanA puruSapaNune niHphalapaNuthI, te mATe dravyathI hiMsA te hiMsApaNuiM kahevI ja.. - etalAjavatI pratiSThAdhusUvAdikane viSe amArinI uddaghoSaNA dravyathI hiMsAnivAraNa athe. parNi bhAvathI nahIM. te bhAva hiMsAne phalavaMtapaNi paNi pravRtti ane nivRttinA vyavahAranA bAhyapaNAthI nihI. nizcayanayanA apekSA vyavahAranayane baliSThapaNAthI. "vyavahAra te balavaMta je vI chadmastha prate pa ivade arihaMta' ityAdi AgamavacanathI. vyavahAranayane vilepe te tIrthocchedanuM pAtaka thAI. * vyavahAranayana uchere tIrthane uccheda huI avazya." kevalIne chate paNi chavadhAte abhiprAyanA abhAvathI kevalI te hiMsaka nahIM. ehavuM na kahevuM. chAI kriyAvaMta kevalIne jANIne jIvaghAta aneM bhayano abhAva, ehavuM kahevAne' tuMja samartha. bIje ke nahIM. sarvajanane prasiddhinA bAdhitapaNAthI. jANIne chavaghAtane duSTa adhyavasAyane liMga paNi Agamane kahyA paNAthI. e te "no pun fhaMtA ityAdi AgamasUyarti pUrve kahiuM che ja. jANIne chavAte te kevalIpaNAnAM jaNAvanAra je liMga tehane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvakSa-zataMkavRttI ghAto'ntakriyAyAH pratibandhaka iti bhaNitvApi kevalino jIvaghAtaH phalazunya iti bruvANAd bhavato'ti nipuNaH ko bhavediti paryAlocyamiti gAthArthaH // 45 // atha prakArAntareNA'pi kevalino jIvavirAdhanArAhityameva vyvsthaapynnaah||khiinne mohe NiamA garahAkica Na hoi kassAvi / jIvavaho khalu garahAvisao eseva jagamerA // vyAkhyA-kSINe mohe-nissattAkIbhUte mohanIyakarmaNi niyamAt-nizcayena gardAkRtya-lokagarhaNIyakArya kasyApi na bhavati / yadAha zrIharibhadrasUriH-' itto a vIarAgo Na kiMci vi karei garahaNijjaM tu' tti, upadezapade / vRttyekadezo yathA-'itastu-ita evAkaraNaniyamAt prakRtarUpAt vItarAgaH -kSINamohAdiguNasthAnavartI munirna-naiva kizcidapi karoti jIvaghAtAdikaM garhaNIyaM tvavadyaM dezonapUrvakoTIkAlaM jIvannapIti / atha jIvaghAtasya svarUpamAha-'jIvavaho' ityAdi / jIvavadho gardAviSayaH, khaluravadhAraNe, gardAviSaya eva bhavedityarthaH / eSA jaganmerA-jaganmaryAdA, evo'vadhAraNe, maryAdeva, balavatA'pyanyathAkartumazakyA / etena jIvaghAto'pi chadmasthasyaiva garhaNIyo bhavati, natu vItarAgasyeti parAkUtamapi parAstam , vaiparItyena pratibhAnAt / yataH kevalinaH sambhavan jIvaghAto vizeSato garhaNIyo bhavet , vinA prayojanAparAdhaM jJAnapUrvakatvena dravyabhAvobhayAtmakatvAta kenA'pi prakAreNa pratyuttarayitumazakyatvAt / ata eva kSINamohAdiguNasthAnavartI muniriti bhaNitam / yadi ca vItarAgatvena garhaNIyatA nAbhaviSyat tarhi nirarthakapaNAnI prApti paNi. valI kevalI paNi ejanAdi kriyA mA ja paNi chavaghata te aMtakriyAne pratibaMdhaka bama bhaNIne kevalIne chavaghAta te phale zUnya ehavuM belatA tujhathI atihi kau) huse? ehavuM vicAravuM. e gAthAne artha che 45 che hive prakAramaMtare paNi kevalIne jIva virAdhanArahitapaNuM ja sthApana karate kahe che - kSINumeha thaI niyame ja niMdanIkakartavya na huI ke, jIvavadha te gahana viSaya e jaganI maryAdA che. artha :-sattArahita mohanIyakama chate nizcaye leka siMgha je kArya te koine na hatuM, etalAja vatI "vItarAga te gahaNIya kAMI na kare' vRttine eka aMza jima-ehaja prAraMbhyArUpa je akaraNaniyama tethI kSomahAdika guJsthAnavarsI te kAMI gaINIya jIvaghAtAdika pApa na kare, deze Una pUrva kADi jIvate paNa. hi javaghAtanuM svarUpa kahe che. te avadhAraNano artha che. eTale jIvavadha te gahaviSaya ja hui. e artha. e jaganI maryAdA. evakAra nizcayArthaI. jaganI maryAdA ja. balavaMte parNi anyathA karivA te azakya. eTale jIvaghAtapaNi chadmasthane ja gahaNIya huI paNi vItarAgane nahIM, evo para abhiprAya paNi TAlyA. viparIta paNi, bhAsyAthI, je mATi kevalIne saMbhavato jIvaghAta te vizeSathI gahaNIya huI. prajanana ane aparAdha vinA jJAnapUrvakaparNi dravya bhAva e birU55thI. keI prakAre pratyuttara karivAranaI azakayapaNAthI. etalAja vatI kSINahAdika guNasthAnavatta muni ehavuM kahiuM. jo vItarAgapaNi gahaNIyapaNAI na haI. tau upazAMta vItarAgane parityAge kathana na hauta. valI jANI chavaghAtakapa cho e vitarAga nahIM. ehavI lekane pratIti thaI hete kima tAhare vikalpitanI siddhi. te vatI upazAMtavItarAgane mehanIyanI sattAthI upane kivAreka anAbhogarUpa je sahakArI kAraNe tehane vaze Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvavadhasya garhaNIyatA vimarzaH upazAntavItarAgaparityAgena bhaNiti bhaviSyat / kizca-jJAtvA jIvaghAtakatve sati nAyaM vItarAgo na vA kevalIti lokAnAM pratItau kathaM paravikalpitasiddhiH ? tasmAdupazAntavItarAgasya mohanIyasattAhetukaH kadAcidanAbhogasahakArikAraNavazena garhaNIyo jIvaghAto bhavatyapi, kSINamohasya tu na dravyato'pi, kAraNAbhovAt / paraM na pravacanamAlinyahetuH, tasyApyavItarAgasyevAtmano vItarAgatvena bhaNiterasambhavAt chadmasthAnAM svayaM svAtmano vItarAgasyAparijJAnAt , jJAte ca jIvaghAte [ addhAkSayeNa patitaH saptamaguNasthAnamavApya ] prAyazcittapratipattezca / nanu bho ! upazAntavItarAgasya dravyato'pi jIvavirAdhanA kathaM sambhavati ? tasyA api pravacane pratiSiddhatvAt , pratiSiddhapratiSevaNe cotsUtrapravRttyA yathAkhyAtacAritrAbhAvena svarUpahAniprasakteriti cet / maivaM, pratiSiddhapratiSevitena jIvaghAtena upazAntasyotsUtrapravRttiprasaGgasya IryApathikI kriyAbhidhAyakavizeSasUtravacanena bAdhitatvAt / vizeSasUtraM tu kevalam upazAntavItarAgasvarUpAbhidhAyakam 'aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviappaNo purao jugamAyAe pehAe rIaM rIamANassa pAyassa ahe kukkuDapoae vA vaTTApoae vA kuliMgacchAe vA pariAvajjetyAdi yAvat iriAvahiA kiriA kajjati ' ti savRttikaM prAgupadarzitameva / etatsUtroktasvarUpaM copazAntavItarAgasyaiva bhavati, tasyaiva ghAtyajIvaviSayakAnAbhogasahakRtamohanIyasattAhetukaH sadbhUtajIvaghAto mohanIyAnudayajanyA ryApathikIkriyeti dvayasya somaprathAH sattvAt / tena yathAsUtra pravarttamAnasyaiveryApathikIkriyA bhavati 'ahAsuttaM rIamANassa iriAvahiA kiriA kajjai' tti bhagavatIvacanAt / yattUpazAntavItarAgasya pratiSiddhapratiSevaNe'pyutsUtrapravRttyabhAvaH , tattasyAticArarUpatvenApi cAritradoSAbhAvAt-'savvevi a aiArA saMjalaNANaM tu udayao huMti' tti vacanAt / cAritradoSAbhAvo'pi mohanIyAnudayAt tena na yathAkhyAtacoritrahAniH / cAritramohanIyodayajanyasyaiva doSasya yathAkhyAtacAritrapratibandhakatvAt / ata eva kSINamohasyApyanAbhogamAtrajanyasambhAvanArUDhAzravacchAyArUpaH gahaNIya chaghAta huI paNi, paNi te pravacanamAlinya hetu nahIM. tehane paNi avItarAganI pare pitAne, vItarAgapaNi kahaSNunA asaMbhavathI, chadmasthane pote potAnA AtmAnAM vItarAgapaNanA aparijJAnathI, ane jANe te te chavadhAte prAyazcita pratipattithI. pUche che-upazAMtavatarAgane dravyathA e jIvavirAdhanA kiMma saMbhave ? te virAdhanAne paNi pravacanane viSe niSiddha paNAthI. pratiSiddhane pratiseva te utsutranI pravRtti karI yathAkhyAtacAritrane Tala svarU5hAninA prasaMgathI. ehavuM che te ma bela. pratiSiddha hete sevyo je chaghAta teNe upazAMtane usUtrapravRtinA prasaMgane iryApathikI kriyAnuM kahanA je vizeSa sUtra, tehane vacane bAdhitapaNAthI vizeSa satra tau kevala upazAMtavItarAganuM svarUpanuM abhidhAyaka, e to vRtti sahita pUrve dekhaDiyuM ja che. e sUtranuM svarUpa te upazAMtavItarAgane ja huI. te upazAMtane ja haMtavya jIvaviSayIe je anAjoga teNe sahita je mohanIyanI sattA, tethI Upano sadbhUta jIvAta, mehanIyanA anuyathI uparanI te pathikI kiyA e bene sAmagrIne chatApaNAthI, te vatI sUtrAnusAre pravartAtAne IryApathikI kriyA I. yathAsa pravartatAM IpathikI kriyA huI' e bhagavatInA vacanathI, ane je upazatavItarAgane pratiSiddhane seva pINuM usUtrapravRttine abhAva, te tene aticArarUpe karI paNi cAritra doSapaNAnA abhAvathI. cAritradoSane abhAva5NuiM mehanIyanA udayathI (anudayathI ) te vatI yathAkhyAtacAritranI ni nahI, cAritramohanIyanA udayathI upanA doSane ja yathAkhyAtacAritranA pratibaMdhakapaNAthI, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI snAtakacAritrapratibandhakatvena doSo'pi na cAritradoSaH , tatkAraNasya coritramohanIyasya kSINatvAt / tenotsUtrapravRttIryApathikIkriyayoH sahAnavasthAnaniyamalakSaNo virodho mntvyH| na caivaM kevalino jIvaghAtajanyakevalipratilekhanAbhaGgenotsUtrapravRttiprasaGgaH kenApi bAdhitaH / tasya ca bAdhakamAbhogapUrvakajIvaghAte satyapi kSINamohasya IryApathikIkriyA bhavatItyAdirUpaM vaktavyam , tacca nAsti pratyuta (pravacanAbhiprAyasyAparijJAnAt / nahi pravacane pratiSiddhapratiSevaNamAtreNotsUtrapravRttirbhavatIti bhaNitam , kintu sAmprarAyikIkriyAhetumohanIyodayasahakRtenaiva / sA copazAntavItarAgasya na bhavati / tasyAzca mohanIyAnudayajanyeryApathikIkriyayA bAdhitatvAt , utsUtrapravRttIryApathikriyayoH sahA'navasthAnAt / yadAgamaH 'jassa NaM kohamANamAyAlohA vucchinnA bhavaMti, tassa NaM iriAvahiA kiriA kajjati, taheva jAva ussuttaM rIamANassa saMparAiA kiriA kajjati, se gaM ahAsuttameva rIai'tti, bhaga0 za0 7. u01(sU0289) tasmAd utsUtrapravRttipratibandhikA tAvat IryApathikI kriyA, yathAkhyAttacAritrapratibandhikA ca mohanIyodayajanyasAmparAyikI kriyA bhavatIti samyakparyAlocanAyAmupazAntavItarAgasya notsUtrapravRttirnayo yathAkhyAtacoritrahAniriti tAtparyam / na caivaM kevalinaH sambhavati, tasyAbhogapUrvakajIvaghAtajanyena kevalipratilekhanAbhaGgenotsUtrapravRttiprasaGgasya kenApyabAdhitatvAt / nahi yathopazAntavItarAgasya satyapi jIvadhAte IryApathikIkriyayA utsUtrapravRttirbAdhitA, mohanIyAnudayasahakRtAnAmogasya tathAmAhAtmyAt / tathA''bhogapUrvakajIvaghAte satyapIryApathikI kriyA kevalino bhavatIti(na) kvApyAgame bhaNitaM, yenotsUtrapravRttipratibandhaH syAt / pratyuta) tathAbhUte'tiprasaGgaH 'sattahiM ThANehiM kevalI jANejjA taM0 No pANe aivAittA bhavatI 'tyAdipravacanavizeSasUtreNa nizcito'vasAtavyaH, kevalinaH sarvathAzravAbhAvAt / tasmAdayaM bhASaH- sUkSmasamparAyaguNasthAnaM yAvat yathAkhyAtacAritraM na bhavati, sAmpaseyikIkriyAhetormohanIyodayasya pratibandhakatvAt / upazAntamoha-kSINamohayostu mohanIyodayAbhAvena yathAkhyAlacAritramadhikRtya sAmye'pi upazAntasya mohanIyasattAhetuko dravyato jIvaghAto bhavatyapi, na punaH kSINa-.. mohasyA'pi, mohanIyasya kSINatvAt / tatra kSINamohasyApi snAtakacAritraM na bhavati / sambhAvanArUDhajIpaghAtAdihetoranAbhogasya pratibandhakatvAt / paraM sambhAvanArUDho hi jIvaghAto garhaNIyo na bhvti| adhyavasAyarUpasyaH tasyotsUtrapravRttirUpatvAbhAvena chadmasthajJAnAgocaratvAt / yastu gardAviSayaH sa ca draSyahiMsAdiH vItarAgeSvapi upazAntavItarAgasyaiva kasyacidapi kAdAcitka eSa syAt / tatkAraNamohanIya-. sattAyA upazAntaguNasthAnaM yAvadanavarataM vidyamAnatve'pi ghAtyajIvaviSayakAnAbhogalakSaNasahakArikAraNasya e lAjavatI kSINumehane paNi anAbhogamA utpana je saMbhAvanArUDha AzravarachAyAma te snAtajyAritrane pratibaMdhaka paNi karI doSa, paNi cAritradoSa nahI. cAritradoSanuM kAraNa je cAritramohanIya tehane kSINupaNAthI, te vatI usUtranI pravRtti ane IryApathikI kriyAne saMdhAne aNamilavArA virodha te mAnA, kevalI ne jIvaghAtathI janya je kevalInI pratilekhanA bhaMga te karI usUtrapravRttine prasaMga, te karSie bAdhio nahIM. tenuM bAdhaka te AbhegapUrvaka dhAta chate paNi kSINumehane charyAyika kriyA huI ItyAdi rUpa kahevuM. te te nathI, sAha satsahiM ThANehiM tyA vizeSa nithita utsUtrapravRttino prasaotyal. Bela sapa prakAre AzravanA kahenArapaNAthI. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvavadhasya garhaNIyatAvimarzaH kAdAcitkatvAt / tasmAdaticArahetumohanIyodayasamutthAnucitapravRttirevotsUtrapravRttiriti tAtparyam / etena 'aNagArassa NaM bhAviappaNo' ityAdyAgamasya prAgupadarzitasya kathaM prAmANyam ? satyAmapi kurkuTapotAdivyApattAvapIryApathikyA eva kriyAyA bhaNanAditi zaGkA'pi parAstA / uktaprakAreNotsUtrapravRttarevAbhAvAt IryApathikIkriyAto'parakriyAyA asambhavAt / (tasya sattAto'pi cAritramohanIyasyAbhovAt / paramupazAntasya kadAcidanAbhogena jAyamAno jovaghAto lokagarhaNIyo bhavati, garhAparAyaNajanasya pratyakSatvAt / kSINamohasya tu kadAcidanAbhogamAtrajanyasambhAvanArUDhAzravachAyorUpo doSo'pi lokagarhaNIyo na bhavati, adhyavasAyarUpasya tasya chadmasthajJAnAgocaratvAt / tena lokagarhaNIyo jIvaghAto vItarAgeSvapi upazantavItarAgasyaiva mohanIyasattAhetuko'vasAtavyaH / paraM kasyacit kAdAcitka eva, tatkAraNamohanIyasattAyA upazAntaguNasthAnaM yAvadanavarataM vidyamAnatve'pi ghAtyajIvaviSayakAnAbhogalakSaNasahakArikAraNasya kasyacit kAAcitkatvAt / ) . evaM yathAsambhavaM nAnAprakArakSayopazamavaicitryabhAJji jJAnAvaraNIyAdInyapi karmANi sahakArikAraNAni mohanIyakSayopazamAyattAnyeva zubhAzubhaphalabhAJji bhavanti / tathAbhUtaM mohanIyamapi sahakArikAraNasApekSameva nijanijakAryakaraNe sAmarthyabhAgbhavati / yathA sarvANyapIndriyANi manovyApArAyattAnyeva yaucityena phalavanti bhavanti, tathAbhUtamanovyApAro'pi sahakArikAraNendriyavyApArasApekSameva phalavAn bhavati / na ca manorahiteSvekendriyAdiSu vyabhicAraH zaGkanIyaH, teSAmapi labdhIndriyANAmiva labdhimanaso'pi vidyamAnatvAt / etacca prajJApanAvRttyuktabakulavRkSadRSTAntena pravacane pratItameva / tasmAtkevalino nijakAyAdivyApArajanyo'zato'pi jIvaghAtaH paravikalpitaH snAtakatvapratibankatvena svarUpahAniheturavasAtavyaH / kizca-AstAmanyat , vItarAgasya jIvaghAto garhaNIyo na bhavatIti vacanamapi garhaNIyameva, - te . vatI e bhAva-sUkSmasaM5rAyaguNarasthAnatAI yathAkhyAtacAritra na huI, sAMparAyika kriyAne 1 je. mohanIyane udaya tehane pratibaMdhakapaNuthI. upazAMta ane kSINamohanIyane te udayeM janya je doSa tehane abhAve karI yathAkhyAtacAritra AzrayI sarikhAIpaNi paNi upazAMtane mehanIyanI sattAthI janya dravyathI chavaghAta hui paNi, paNi kSINamehane nahIM. mohanIyanA kSINapaNAthI. tihAM kSINamehane snAtakacAritra na huI, saMbhAvanAI kaho je jIvaghAtAdika tehane hetu je anAbhoga tehane pratibaMdhaka paNAthI, paNi saMbhAvanArUDha jIvaghati te niMdanIya na haI. adhyavasAyarUpa je te chavaghAtAdika tehane utsavapravRttirU55NAne abhAve karI chadmasthajJAnane agocara paNAthI, ane je gahagocara te vyahiMsAdi vItarAga viSe paNa upazAMtavItarAgane ja kuNeka ne kiyArekiMja huI. tenuM kAraNa je mohanIyanI sattA tene upazAMtaguNasthAnatAI niraMtare vidyamAna, parNi ghAtyajIvaviSayIo je anAbhoga te rU5 je sahakArI kAraNa tehane kinArepaNathI. te mArTi aticAranuM hetu mehanIyane udaya, tethI janya je anucitapravRtti ja utrapravRtti. e paramArtha. ; etale "aNagAra bhAvitAtmA" ItyAdi pUrve dikhADavo je agama tene kima pramANapaNuM ? kaTaretAdi vyA5tti chate paNi IryApathikIkriyAnA bhaNavAthI e zaMkA paNi TAlI. kahe prakAre usUtrapravRttinA abhAvathI. IryApathikIkriyAthI aparakriyAnA asaMbhavathI. Ima yathAsaMbhavaI sahakArIkaraNapaNi nAnAprakAre je kSaye pazama teNe utpanna vicitrapaNAnA bhajanAra je Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 - savAranAM anAryajanasyA'pi vaktavyAnahatvAt / nahi : rAjJaH parastrIsaGgo na doSAvaha ' iti vacanaM vakturAryatAbhivyaJjakaM sambhavati, tathAbhUtavacanasya zravaNamAtreNA'pi nItinipuNasya rAjJo mahAduHkhotpattihetutvAt / na SaM sAkSAjjIvaghAto garhaNIyo na bhavatIti kopi vaktuM zaknoti / atrArthe bhavoneva praSTavyaH-tvayaivocyamAnaH kevalikAyAdivyApArajanyo jIvaghAtaH kimAcAro'nAcAro vA ? AzravaH saMvaro vA ? saMyamo'saMyamo vA ? heya upAdeyo vA ? pratyAkhyAto'pratyAkhyAto vA ? kevalibhaktasya bhavAdRzo'pyanumodanIyo garhaNIyo vA ? karttavyatayopadeSTavyo'karttavyatayA vA ? kevalino'pyucito'nucito vA ? ityAdyanekavikalpaiH pRSTaH san jagatsthitimullaGghayitumazakto jIvaghAto anAcAro'saMyamo'karttavyo heyo'nucita Azravo nindanIya ityAdirUpeNaiva pratyuttarayati / tathA ca tathAbhUtaM jIvaghAtamudbhAvayataH kevalI anAcArI asaMyamItyAdivacanaM kevalino gAlireva sampadyate / sA ca kasya vaktavyAre zrotavyAre ceti paryAlocyam / na caivaM chadmasthasaMyateSvatiprasaGgazcintanIyaH , tatrA'nAbhogamUlakatvenAnAcArAdibhaNiterasambhavAt / sambhave ca prAyazcittapratipattyAdinA tathAbhaNiteH pratirodhAt , svarUpatastathAtve'pi rAgadveSAnAbhogAnAM tathAmAhAtmyAt / etacca prAg pradarzitamiti / kiJca-kevalI vinAprayojanAparAdhaM rAgadveSamantareNaiva jIvavyApAdakaH tataditarastu tato vilakSaNazcetyanayormadhye ko garhaNIyo'vizvasanIyo'pAGkateyazcetyAdi svadhiyA paryAlocyamiti gAthArthaH / / jJAnAvaraNIyadika karma te mehanIya kSaya pazamAdikane AyaoNja zubhAzubhasvabhAvanA bhajanAra haI. tehavuM mohanIya paNi sahakArikArane apekSA karatuMja potA potAnA kAryakAraNane viSe zaktinuM bhajanAra hui. jima save idriya, mane vyApArane Ayatta hutAM ja yathocitapaNi kalavaMta huI, tevo mananA vyApAra paNi Idriya sahakAri kAraNane' apekhatoja phalavaMta huI. manaI rahita 2 epriyAdika tehane viSe e niyama beTo paDaze Ima na zaMkavuM. tene parthi laUdriyanI pare labdhi manane paNi vidyamAnapaNathI, e ta3 bakulakSane daSTAMta pravacanane viSe prasiddhaja. tevatI kevalIne pitAne kAyavyApAre janya je javaghAta te snAtacAritranaI pratibaMdhaka paNi ravarUpahAninuM hetu jANo. valI rahe bIjuM, vItarAgane jIvaghAta te niMdanIya na huI e vacana ja gahaNIya ja, anAryajanane' paNi kahevAne agya5thI. rAjAne parastrIne saMga te doSadAyI nahi. e vacana te vaktAni AryapaNAnuM jaNAvanAruM saMbhave nahIM. tevA vacanane zravaNamAgaeN paNi nItinipuNarAjAne mahAduHkhanI utpattinA hetupaNuthI. sAkSAta chavaghAta te gahaNIya na huI, Ima te koI kahI na zake, e arthane viSaI tuM ja pUcho. ' te ja kahI kevalIne kAyAdi-vyApAre janya jIvaghAta te syu AcAra ke anAcAra ? Azraya ke saMvara ? saMyama ke asaMyama? heya ke upAdeya ? 5 ke aNapa ne kevalibhakta tujhane paNi anumodanIya ke gIMNIya ? kartavyapaNe upadeza devA gya ke akartavyapaNi? kevalI ne paNi ucita ke anacita 1 ityAdika aneka vikalpe pUchaLyo hate jaganI sthiti ulaMghavAne azakta huM jIvadhAta te anAcAra asaMyama akartavya heya anucita Azrava niMdanIka ityAdi rUpe pratyuttara diI. tivAre tehavao chavadhAta uddabhAvatA tujhane kevalI anAcArI asaMyatI ityAdivacana te kevalIne gAlija saMpaje te te kahene kahevA yogya sAMbhaLavA yogya ehavuM vicAravuM, chama chadmasthane viSe atiprasaMga citava nahI. tihAM anAbhIgamUlaka paNi anAcArasaMdinI bhakRitinA asaMbhavathI. saMbhavate te prAyazcitapratipatyAdike karIne gAlinA pratirodhathI. varUpathI tehavuM chatuM paNi rAgadveSa ane anAgane tehavA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayasya daividhyam ____ atha kevalino jIvaghAtAsambhave prkaaraantrmaah|| jIvavaho vi a duviho AbhogA ceva taha annaabhogaa| paDhamo mohudaeNaM bIo mohassa sattAe vyAkhyA-jIvavadho'pi dvividho-dviprakAraH AbhogAdanAbhogAcceti kAraNabhedAt / tatra AbhogAjobo'yamiti jIvaviSayakajJAnAd AbhogapUrvaka ityarthaH / tathA anAbhogAt-hantavyajIvaviSayakajJAnAbhAvAt / tatra prathamo mohanIyodayenaiva bhavati, mohanIyodayamantareNa jIvo'yamiti jJAtvA jIvaghAtA'sambhavAt / dvitIyo mohasya-mohanIyakarmaNaH sattayaiva bhavati, mohanIyasattAhetuka ityarthaH / sa ca kevalinaH sambhAvyamAno jIvaghAto niyamAt jJAnapUrvakatvenAsaMyatatvAkSepakamohanIyodayahetuko mantavyaH / sa ca kSINamohe'rthAt kAraNAbhAvAtkevalino na bhavatIti gAthArthaH // 47 // artha punarapi prakArAntareNa kAraNobhAvAtkevalino jIvaghAtAbhAvaM drshyti|| jIvavaho bhayaheU carittadoso crittmohaao| jaha veamohajAo mehuNadoso carittassa // 48 // vyAkhyA-jIvavadho bhayahetuH hantavyajIvasyetyarthAta jJeyam / 'maraNasamaM Natthi bhaya 'miti vacanAt / yataH pareSAM bhayaheturataH svAtmano'pi bhayahetuH / bhayaM hi mohanIyakarmaNaH prakRtivizeSaH, tasya mAhAtmathI. e te pUrve dikhADayuM che. valI kevalI te projana ane aparAdha vinA rAgadeSa vinA ja jIvane hiMsaka, ane chakvastha te tethI vilakSaNa. e hetuthI e bi maLe karUNa gahaNIya avizvasanIya apAMktaya ityAdi svabuddhi vicAravuM. e gAthAne artha ! 46 ! hiM kevalIne jIvavAta ne asaMbhave prakAramaMtara kahe che jIvavadha te bi prakArane-AgathI anAbhogathI. prathama te mehane udaye, bIja mohanI sattAI. ' artha:- jIvavadha te bi prakArano-AgathI ane anAbhogathI. kAraNabhedathI, tihAM AgathIte jIva' eha chavaviSayIA jJAnathI, AbhegapUrvaka e artha. tathA anAbhogathI-haMtavya jIva viSayIA jJAnanA abhAvathI. tihAM prathama, mehane udaveMja huI mohanIyanA udaya vinA "jIva e" ehavuM jANIne jIvaghAtanA asaMbhavathI, bIjae, mohanIya karmanI sattAI ja huI, mohanI sattAthI utpanna e athara. te te kevalIne saMbhAvIta niyamathI jJAnapUrvakaparNi karI asaMtapaNAne jaNAvanAre mehanIyanA udayathI upano mAnavo. te to kSINameha cho, arthathI kAraNanA abhAvathI kevalIne na huMI. e gAthAno artha che 47 | hive valI prakArAMtare kAraNanA abhAvathI kevalIne javaghAtanA abhAvane dekhADe che- - jIvavadha te bhayane hetu cAritrane doSa, cAritrahathI huI, jima vedamehathI upana mithunano deva cAritrane. artha-jIvavadha te bhayanuM kAraNa, haNavA yogya jIvane e arthathI jANavuM. maraNa sarikhuM bhaya nahiM e vacanathI. je mATe pUrane bhaya hetu e mAI pitAne paNi bhayanuM hatuM. bhaya te mohanIyakarmane Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAvRtto hetubandhakAraNam , yaduktam-'svayaM bhayapariNAmaH pareSAmatha bhApanam / trAsanaM nirdayatvaM ca bhayaM pratyAzravA amI' // 1 // iti prathamakarmagranthavRttau ( gA0 56 ) bhayamohanIyakarmabandho'pi bhayamohanIyaprakRtijanya eva bhavati, kSINamohanIyasya bhayamohanIyabandhAbhAvAt / tena bhayamohanIyabandhaH kiMlakSaNaH ? bhayahetuH [tena] bhayaM-bhayamohanIyaM, hetu:-kAraNaM yasya sa tathA / ekameva vizeSaNaM samAsabhedena bhinnArthAbhidhAyakam / tridhA'pi cAritradoSaH, kutaH ? cAritramohAt , cAritramohanIyajanyaM hi dUSaNaM cAritrasyaiva bhavati, sarveSAmapi karmaNAM sAnvarthanAmakatvAt / tatra dRSTAntamAha-yathA vedamohanIyajanyo maithunadoSazcAritrasyaiva bhavati, tasyA'pi cAritramohanIyaprakRtirUpatvAt / maithunaviratihi caturthamahotratarUpatvenobhayavAdisammatatvAt / evaM so'pi jIvaghAtalakSaNazcoritradoSaH kevalino niyamena saMyamopaghAtakaH , sarvotkRSTatvAt / tacca prAga pradarzitam / tasmotkevalinaH saMyatatvasiddhyarthaM jIvaghAtAdikaM lezatopi nAbhyupagantavyamiti gAthArthaH / / atha kevalimAtra-jIvamAtrayoH parasparaM ghAyaghAtakabhAvasambandhAbhAvaH kathaM sajAta ? iti jijnyosaayaamaah|| puDhavIpamuhA jIvA uppattippamuhabhAiNo huMti / jaha kevalijogAo bhayAilesaMpi na lahaMti // 49 // __vyAkhyA-pRthivIpramukhAH-pRthivyAditrasaparyantAH / 'yattadornityAbhisambandhAt' tathotpattipramukhabhAjino bhavanti-utpattisthitivipattimanto jAyante, yathA kevaliyogAt-kevalinaH kAyAdivyApArAt prakRtivizeSa che. tehanuM hatuM te baMdhanuM kAraNa. poteM bhayane pariNAma, paraseM bIhAvavuM, trAsa, nirdayapaNuM e Azrava-karmabaMdhane hetu bhaya prate jA , bhayamahanIya karmane baMdhapaNi bhayamahanIyaprakRtijanya ja huI te vatI bhaya te bhayamehanIya, te kAraNa che jehanuM te, ekaja vizeSaNa te samAsane bhede bhina arthanuM kahenAruM huI triNuiM prakAre cAritradoSa. syAthI ? cAritramohathI, cAritramohanIye janya te dUSaNa cAritranuM huI. sarve karmane yathArthanAmapaNAthI. tihAM daSTAMta kahe che-vedamohana janya mazana doSa te cAritrano ja, vedane cAritramohanIyaprakatirUpapaNAthI. mithananI virati te caturtha mahAvratarUpa parNi karI behu vAdIne saMmatapaNAthI. chama te paNi jIvaghAtarUpe cAritra doSa, te kevalIne niyame jo saMyamane upaghAtaka, sarvotkRSTapaNuthI. e to pUrti dekhADayuM che. e gAthAno artha che 48 che hive kevalImAtrane ane jIvamAtrane mAMhomAMhiM ghAtya-ghAtakasaMbaMdha abhAva kima nI pano? evI jANavAnI IcachAne viSe kaI kaI _ pRthivIpramukha jIva utpattipramukhanA bhajanAra tima huI. jima kevalInA yogathI bhayAdikane lezapaNi na pAme. artha-pRthivIpramukha trasajIva paryata. yatta zabdane nitye saMbaMdhathI, tima utpatti-sthiti- vinAzavaMta upaje, jima kevalInA kAyAdikavyApArathI, bhaya Adi che jene te bhopadravAdika, tene aMzaprati paNi na pAme. kevalInA yogane kevalajJAnane utpattisamayeM ja zubha pariNuM pariNamavAthI. tevatI teNe coge sarve jIvanI rakSA ja huI, e saMbhave nahIM Ima nahIM. timaja anAdi jagata sthitithI, jima lavaNasamadranI ja zikhAne ane velAne vRddhi ane hAni, teha kAlaniyata ' vAyunI utpatti tehane upazAMtine vaze kAlaniyata, tima tIrthaMkara-cakravaryAdika niyatasaMkhyAka ja. thakrAdikaratnanI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalino nadyuttAravimarzaH bhayamAdau yeSAmupadravAdInAM te bhayAdayasteSAM leza:-aMzastaM na labhante-na prApnuvanti, kevaliyogAnAM kevalajJAnotpattisamaya eva zubhatvena pariNamanAt , tena taiyoMgaH sarveSAmapi jIvAnAM rakSava bhavati / na caitadasambhavi, tathaivAnAdijagatsthiteH / yathA lavaNasamudrasyaiva zikhAyA velAyAzca vRddhihanizca tathAvidhakAlaniyatavAyUtpattitadupazAntivazena kolaniyatA, tathA tIrthakRccakravartyAdayo niyatasaGkhyAkAH, cakrAdiratnAnAmutpattizcakravartinaH kAla eva ityAdi jagatsthitiH sarvakAlaniyatA / ata eva meghe varSatyapi jalaM tathApariNataM yathA'vAptakevalAyAH puSpacUlAyAH sAdhvyA yathAsukhaM pravarttane'pi acittapradezaireva gamanAgamanAdi sampannam / etena nadyuttArAdau jalajIvavirAdhanA kevalino'pi bhavatIti kalpanA'pi parAstA, kevalinA'nuktatvAt svayamasmAdRzairadRSTatvAcca / kizca-yadyapi tIrthakRdvyatirikto'mukanAmA kevalI nadImuttIrNavAniti sAmpratInAgame dRSTaM zrutaM ca nAsti, tIrthakRtastu surasaJcAritakanakakamalopari gamanAgamanapariNatasya jalasparzasyA'pyabhAvaH, tathA'pi bhavatsantuSTyartha tadaGgIkAre'pi na kAcitkSitiH, acittapradezereva taduttArAt / tannirmutistu pravacanaprAmANyAnyathAnupapattyaivAvasAtanyA / sA caivaM-jalaM tAvat dvividhaM sacittAcittabhedAt , yadAgamaH'duvihA puDhavikAiA paM0, taM0 pariNayA ceva apariNayA ceva jAva vaNapphaikAiA' iti zrIsthAnAGge (sU0 73) tatra pariNatAH-svakAyaparakAyazastrAdinA pariNAmAntaramApAditA acittIbhUtA ityarthaH / tathA 'sattahiM ThANehi kevalI jANejjA, taM0 No pANe aivAittA bhavatI'tyAdisUtradvayaprAmANyAnyathAnupapattyA'cittapradezaireva kevalI nadImuttaratIti nizcIyate, kRtakRtyatvena sacittajalanadhuttAre prayojanAbhAvo'pi / yastu nadyAdijalamAtre sacittatvena vyapadezaH, sa ca viziSTAtizayajJAnarahitachadmasthApekSaH / teSAM utpattipaNi cakravartine kAle ja ItyAdi jagata sthiti che. sarva kAle niyata, evatIja varasate paNi medhe jala tima pariNamyuM, jima pAmyuM kevala jeNII ehavA puSpacUlAsAvIne yathAsuoM pravartate paNi acittapradeze ja gamanAgamanAdika upanuM. etale kahevuM naghuttArAdika viSaI jalajIvanI virAdhanA te kevalI paNi haI. e kalpanAe TAlI. kevalIi aNakahyAthI. ane pote ahe aNadIThApaNAthI. jo e tIrthakRtathI anya amuke nAme kevalI nadI utarato huo. ehavuM hiMvaDAnuM AgameM dIThuM ane sAMbhaLyuM nathI. tIrthakarane to sure saMcArita je suvarNa kamala te u5ri gamanAgamanAdike pAraNamyAna jalanA sparzane e abhAva, tohe vakhate sateSane arthe te aMgIkAra karate paNi kAMI kSati nathI. acittapradeze ja nadInA uttArathI. teno nizcaya to pravacananI pramANapaNuAInI anyathA ayuktatAI jANu. te te Ima-jala te bi bhedi sacitta ane acittabhedathI, e artha pUrve kahyo che. e be sUtranI pramANupaNuInI anyathA ayuktatAI acittapradeze ja kevalI nadI utare, eha nizcaya karII che, kRtakRtyaparNi karI sacitta jala nadInA uttArane viSe prajananA abhAvapachuiM. ane je nAdikalamAtrane viSe sacittapaNe je kathana, te tau viziSTa atizayajJAne rahita dhasthane apekSIne, tehane te jinavacanaI pRthivyAdi pAMcane viSe sacitta ane acitta e be maNe eka paNi zraddhAna chate paNi, pathivyAdi chavaviSayIe je sAkSAtkAra tehane abhAve karI, e jala sacitta e jala acitta, eha viveka dharIne vyavahAra karinAne athavA pari Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI ca jinavacanena pRthivyAdiSu paJcasvapi sacittAcittayoranyataratvena zraddhAne satyapi pRthivyAdijIvaviSayakasAkSAtkArAbhAvena 'idaM jalaM sacitta'miti vivecya vyavahA~ parihatuM cAzakyatvenobhayatrA'pi sacittatvena vyapadezo na doSAvahaH / yathA zuddho'pyAhAro'zuddhatvazaGkayA azuddha iva vyavaharttavyaH parihartavyazca, na punarubhayatro'pi sacittatvena zraddhAnameva, mithyAtvaprasakteH / * ajIye jIvasanna 'tti vacanAt / AstAM sacittatvena nizcayaH, sarvaM jalaM sacittaM bhaviSyati naveti zaGkApi mithyAtvameva / yadAha zrIharibhadrasUriH'ekasminnapyarthe sandigdhe pratyayo'rhati hi naSTaH / mithyAtvadarzanaM tat sa cAdiheturbhavagatInAm ' // 1 // iti zrI A0 ni0 vRttau / na caivaM kevalinaH sambhavati, tasya tajjIvaviSayakasAkSAtkAreNa vivicya vyavahA~ parihartuM ca zakyatvAt / kizca-kevalino'pi nadyuttAre yadi jalajIvavirAdhanAbhyupagamyate tarhi jainapravacanasyAprAmANyodghoSaNaM kevalitiraskaraNaM ceti doSadvayaM sarvadoSANAmAzrayabhUtamanivArya syAt / tathAhi-nadyAdau jalamAtraM sacittameveti zraddhAne satyeva nadyAdau kevalino jalajIvavirAdhanAbhaNanaM tathA ca-'duvihA puDhavIkAiA paM0 taMjahe 'tyAdipravacanasyAprAmANyasiddhiH / tatsiddhau ca siddhastatpraNetA bhagavAn zrImahAvIro'nAptaH , mRSAbhASitvAt / anAptapraNotaM ca sakalamapi jainavacanamapramANameva anAptamUlakatvAdityeko mahAndoSaH, tathA kevalI kadAcidapi prANAnAmatipAtayitA na bhavatItyAdi yAvat yathAvAdI tathAkartA bhavatIti vacanairnijasvarUpaM nirUpayanneva mA brUhi nadyuttArAdau jalajIvavirAdhanAM kurvANaH sarvajanapratIto'smAbhirapi dRSTaH kathaM yathAvAdI tathAkArI bhavAn ? iti niSThuravacanaiH kevalI haravAne azakya paNuiM karI, bihuM ThAme sacitta paNe kaheNa te deSadAyaka nahIM. jima zuddhapaNi AhAra, azuddhapaNAnI zaMkAI azuddhanI pari vyavahari anaI parihari. paNi bihu TAmeM sacittapahiM. kahAna nahIM. mithyAtvanA prasaMgathI, ajIvane viSe vasaMjJA e vacanathI. aMta eva uchuM khale' mizrAla anaI acittajalanA na huI chAsthane, apratyayapaNAthI. e zAstrIyavacana aNadekhIne jalachavane pratyakSapaNuM mAnyuM che. te mithyA jANivuM, ane jalane viSe niyame ja anaMtakAyanA sadabhAvathI sacitta paNuM ja mAnyuM che. teNei te paNi bahakapokta acitta prahathI mithyA jANavuM. Ima sacitta jalapAne anaMtakAyanA dUSaNa prasaMga paNi jANo. raho sacitta parSi nizcaya, sarvajala sacina hase athavA nahi e zaMkA paNi mithyAtvaja, eka artha paNi saMdehAlaM, arihaMtane viSe vizvAsa naSTa thayo. te mithyAtvadarzana, saMsAragatinuM Adi kAraNupaNi. ehavuM kevalI na saMbha, te kevalIne te jalana viSaI spaSTattAne karI viveka karI vyavahAra ane pariharivAnA zapaNAthI. valI kevalIne nadI uttArane viSe jalajIvavirAdhanA mAnI. te jainapravacanane apramANapaNAnuM udaghoSaNa, ane kevalIne tiraskAra e bidaSa, AzrayabhUta sarva deSanuM, te aNuvAravA yogya thAya. te kima nAdikane' viSe jalamAtra sacitta eha zraddhAna chateja, nadhAdikane viSe kevalIne' jalavirAdhanAnuM kahevuM. tivAraI biMprakAre pRthivIkAIo" ItyAdi vacananaI aprAmANyanI siddhi, te aprAmAyanI siddhithike te siddha thaye, tehane prarUpaka zrI mahAvIrabhagavaMta, te puruSa nahiM, mRSAbhASIpAthI, asatparUSe praNIta te sakalapaNi jainapravacana pramANa ja nahIM, vaMcakapuruSanA prIsAthI, e eka moTo doSa. tima valI kevalI kivAraMpaNi prANane atipAtaka-hiMsaka na huI ItyAdi thAvat jevuM bele tehavuM pAle ehave vacane potAnuM svarUpa kaheja, ma bela naMduttArane viSe Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaivalino nadhuttAravimarzaH tiraskaraNIyo bhavediti dvitIyo'pi doSo garoyAniti doSadvayaM kevalino bhaNataH parasya sphuTameva mithyAtvaM, mithyAtvodayamantareNa tathAbhaNiterasambhavAt / tasmAt puSpacUlAvRSTidRSTAntena nadyAdau yathAsthitameva jalaM jalavAyusUryakiraNAdilakSaNasvakoyaparakAyazastrAdinA tathAvidhakAlAdisAmagrIyoge kadAcidacittatayA'pi pariNamati, punarapi tadeva jalaM sacittabhavanahetukAlAdisAmagrIyogena ca sacittatayA'pi pariNamati / tatrA'pi dRSTAntaH samUchimamanuSyotpattisthAnAnyeva / parametatpariNatistathAbhUtA kevaligamyA'vasAtavyA / na ca vyavahArataH kevalino'pi jalajIvavirAdhanocyate iti vAcyam , IryApathikIpratikramaNAderapi vyavahArato vaktavyatApatteH / 'naIsaMtaraNe paDikkamai ' tti vacanAt / iSTApattau ca snAtakatvahAniprasakteH kevalinaH svarUpahAniheturbhahA'varNavAda iti / kiJca-nadyuttArAdau jalajIvabirAdhanA sarveSAmapi niyamena bhajanayA vA ? / Aye, vakturmithyAtvaM jalasya dvavidhyenAzraddhAnAt , ekasyA'pi jinavacanasyAzraddhAnena mithyAtvasyoktatvAt / tathA-' payamakkharaMpi ikkaMpi jo na roei suttnnipitttth| sesaM roaMto vi hu micchadiTThI jamAlivya ' // 1 // tti, dvitIye tu siddhaM naH samIhitaM, chadmasthasya kasyacidbhavati kasyacicca na bhavati, kevalinastu sarvasyA'pi na bhavatIti bhajanayA siddhau kRtaM prasaGgeneti gaathaarthH||49|| . atha kevalinaH kriyA yadi kasyA'pi bhayaheturna bhavet tarhi makSikApramukhAH kSudrajantavaH kathamanukUlA bhavanti ? iti shngkaayaamaahjalajIvavirAdhanA karato sarva janaprasiddha amahe dITha kima yathAvAdI tima karanAra tuM ? ema niSpharavacane vilI tirarakAravA yogya huI. e bIje doSa moTo. e doSaya kevalIne kahete parane pragaTa mithyAtva. mithyAtvanA udayavinA tehavA kahevAnA asaMbhavathI. te vatI pupalAnI vRSTine daSTAMti naghAdikane viSe yathAsthita ja jala, jalavAyu-sUryakiraNAdirUpa rakAya-parakAyazastrAdike tathAvidha kAlAdisAmagrIne yoge sivAre acittapaNi . * pariNamaI. valI tehaja jala sacitta thAvAne hetu je kAlAdisAmagrI tehane yoge sacittapaNi paNi pariNameM, tihAM paNi daSTAMta saMmUrNimamanuSyanA utpattisthAnakaja. paNi e pariNati kevalIne gamya jANavI. vyavahArathI kevalIne paNi jalajIvanI virAdhanA kahII ehavuM na kahevuM. iryApazcimInuM pratikamaNAdika tehane paNi vyavahArathI kahaNanI ApattithI "nadI uttare paDikkame e vacanathI, ISTanI Apattithike tau snAtakapaNAnI hAnI, kevalIne svarUpahAninuM hetu mahAavarNavAda, valI nAnArAdikane viSe jala jIvavirAdhanA te sarvane paNi niyameM athavA vikalpe ? prathama pasaeN, kahenArane mithyAtva. jala ne dvividha parNi azraddhAnathI. ekaI jinavacanane azraddhAne mithyAtvane kahyApaNAthI. te kima? "pada akSara paNi eka je sUtra nirdiSTa na mAne. bIju mAne to paNi mithyAdaSTi jamAlinI pare" bIje pakSe, tau siddha thayuM ahAruM vAMchita, chadmasthane te kuNekane haI ane kaNekane na huI, vilIne tao sarvane e na huI, e hetuthI bhajanAI siddhithike pUrNa thayuM prasaMge. e gAthArtha : 49. hiM kevalInI kriyA jau koIne bhayakAraNa na hui, tI makSikApramukha je hInag kima . anukUla haI. e AzaMkAne viSaI kahe che. - te vatI makSikA pramukha jIva te svabhAva kriyAne viSe tatpara haI, paNi jinanI kriyAI praya ' diyAne leza parNi na kare. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phekTa sarvajJa-zatakavRttI // teNaM macchiapamuhA sahAvakiriAparAyaNA huNti| Na ya jiNakiriAperia-kiriAlesaMpi kubbaMti // ____ vyAkhyA-yena kAraNena anantaroktA jagatsthitiH , tena kAraNena makSikApramukhAH-makSikA-pipIlikA-daMza-mazakAdayaH svabhAvakriyAparAyaNAH-sahajasamutthagamanAdikriyAkAriNo bhavanti / na ca jinakriyA-kevalino gamanAgamanAdirUpA tayA preritA-tannimittako yA kriyA tasyA lezamapi na kurvanti, kevaliyogahetukasvazarIrasaGkocamapi na kurvantItyarthaH / zarIrasaGkocasyA'pi bhayajanyatvAt , bhayaM ca kevalikriyAjanya kasyApi na bhavati / yadAgamaH-'abhayadayANa' miti zakrastave vRttyekadezo yathA-'prANAntikopasargakAriSvapi na bhayaM dayante, yadvA abhayA-sarvaprANibhayatyAgavatI dayA-kRpA yeSAM te abhayadayAstebhya ' ityAdi / bhayamohanIyakSayeNa sadaivA''tmaparabhayahetukriyAyA api parityAgAt / yaduktam-'svayaM bhayapariNAmaH pareSAmatha bhApana' mityAdi prAgupadarzitam / tatrAbhayadAyakatvamapi prANinAM sAkSAttrAsAdijanakasya bhayadAnasya rAhityenAvasAtavyaM, tathAbhUtasyaiva bhayadAnasya bhayamohanIyaM pratyAzravarUpatvAt / yattu tIrthakRdAdhupadezazrotRNAM pAratrikabhayaM jAyate, tanna tIrthakadAdhupadezajanyam / kintu narakAdiduHkhatatprAptikAraNAzravaviSayakasamyagjJAnajanyam / samyagjJAnaM ca prAya upadezajanyam / upadezastu anukampAmUlakasvenAnukampArUpo vikRtarudhirazrAvavat sasarpabilagartApatitAvyaktanijaputrAkarSaNavadvA- bhAvibhUyoduHkhahetu vyAkhyA-je kAraNavatI te jagatanI rithati che, te kAraNi makSikA-pipIlikA-deza-mazakAdi svabhAve je kriyAne viSe tatpara-sahaje ja utpanna kriyAnA karanAra hui. jinanI kriyA-kevalInI gamanAgamanAdi rU5, teNI prerI, etaleM te hetathI upanI je kriyA tehano leza paNi na kare. kevalInA yoga : 35 hetuthI potAnA zarIra saMkoca paNi na kare. zarIrasaMkecane paNuM bhayajanyathI. bhaya te kevalInI kriyAI janya kuNene na huI. je mATiM Agama-3mAni 'sUri vRttino eka aMza kahe cheprANAMtika upasarga karIne viSe paNi bhaya na diI. bIjo artha kahe che sarva prANIno bhaya tehanI tyAgavaMta dayA che jehane, bhagavaMtane. bhayamahanIyane kSaye sadAja potAne paraseM bhayanuM hetu je kriyA tenA parityAgathI. e te pUrve dekhADayuM che, tihAM abhayadAyakapaNuM paNi prANIne sAkSAta trAsAdikajanaka je bhayadAna tehane rahitapaNi jANavuM. tehavA bharyAdAnane bhayamahanIya prati AvarUpacaNAthI. je te tIrthaktanA upadezanA sAMbhaLanArane parabhavanuM bhaya upaje che. te tIrthakarane upadeze janya nahIM. te syuM narakAdidu:kha taprAptinuM kAraNa je Ave te viSayIA samyagajJAne janya. samyagajJAna te prAhe upadeze janya. upadeza te anukaMpAmulakapaNe karI anukaMpArUpa. viNaThArUdhiranA zrAvanI pare sapasahitabilagartAne viSe 5tita je avyakata pitAno putra tehanA AkarSaNanI pare, thAnAra je bahu duHkha, tehanuM hetu je prANAtipAtAdi Azrava, tehanA parijJAnane athe ja. jJAna te A nahI. saMvararUpa paNAthI. te jJAnanuM phala te ajJAnanI nivRtti ja jANavI. ane je AzravaparityAganuM hetu je parabhavanuM bhaya te te prasaMge utpanna jANavuM. jima pradIpanuM phala aMdhakArane apagama, ane je sarpAdika ane je mAlAdika darzanathI upanuM je tenuM jJAna, tethI UpanuM je bhaya harSAdika te prasaMgAgata, jJAna te bahu yathArthavastu viSaIG pitAne vairI je ajJAna, tehanuM bAdhaka rAgarUpa je varI tehanA nAzane hetu. bIju kartA hetu na prayuM je, dIpa je aMdhakArane pragaTa kare che, te jAe, je kAraNathI sarva pitAnA viSayane sAdhe, hApAdAnAdikahiM te prasaMgAgata Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalimA kriyA na jIvAnAM bhapahetuH 159 prANAtipAtodyozravaparijJAnArthameva / jJAnaM ca nAzravaH, saMvararUpatvAt , tasya ca phalamajJAnanivRttireva / yacca AzravaparityAgahetu pAratrikabhayaM, tatprAsaGgikamavasAtavyam / yathA pradIpasya phalaM tamo'pagama eva / yacca sarpAdisragAdidarzanasamutthatatparijJAnajanyaM bhayaharSAdikaM tatprAsaGgikam / yaduktam-'jJAnaM bhUri yathArthavastuviSayaM svasya dviSo bAdhakaM, rAgArAtizamAya hetumaparaM yuGkte na karta svayam / dIpo yattamasi vyanakti tadidaM rUpaM sa evekSatA, sarvaH svaM viSayaM prasAdhayati hi prAsaGgiko'nyo vidhiH / // 1 // iti prathamAGgavRttau / ata eva bhagavatA zrImahAvIreNa sAdhupreSaNadvArA maGkhaliputrasya samyagjJAnobodhanimittaM svalpAyupikavacanaM zrAvitam / tacca tasyA'nyeSAM ca bahUnAmaihikapAratrikahitahetureva, anyathA sarvajJapravRtterasambhavAt / tena tadvacaH zrutvA saJjAtasamyagajJAno maGkhaliputraH arhadAzAtako'haM samupArjitapApaprAgbhAro mRtvA pretya ka ? yAsyAmIti samutpannapAratrikabhayaH kRtanijapopagarhAparAyaNaH saJjAtaH / tathAbhUtagarhayA cApekSikAlpAna-tasaMsArakaraNapUrvakapuNyaprakRtibandhaM kRtavAniti / ayaM bhAvaH-tIrthakarazrAvitavacanaM zrutvA samyagjJAnavAn , samyagjJAnena ca sajAtapAratrikabhayajanyA nijapApagarhA, tathAbhUtagaIyA cApekSikAlpAnantasaMsArakaraNapUrvakapuNyaprakRtibandhazcetyevaM kAryakAraNabhAvasambandhaM paryAlocya bhavyAnAM jJeyavastuviSayakasamyagjJAnanimittamevAhadAyupadezo bhavati, na punaraihikapAratrikabhayanimittamapIti mantavyam / paramparayA ca kAraNaM prAyo'kiJcitkarameva, tatkartRtvena vyapadezobhAvAt / na hi dhAnyajanyo tRptiH kaNAmbA-janyeti kasyA'pi mtiH| etalAja vatI bhagavaMta zrI mahAvIre sAdhune ekalI maMkhalIputrane samyaga jJAnane udhane arthe alpaAyu jaNAvavAnuM vacana saMbhaLAvyuM. ane te vacana to te maMkhalIne ane bahune e bhava ane parabhavanuM hitanuM kAraNa ja, anyathA sarvajJanI pravRttinA asaMbhavathI. tevatI te vacana sAMbhalI thayuM che samyaga jJAna jehane eho mekhalI, te arihaMtane AzAtaka huM, upAryo pApane puMja jeNe evo marIne parabha kihAM jAisya? eho Upane che parabhavanAM bhaya jehane eha, karI che pitAnA pApanI niMdA tene viSe tatpara te thayo. tehavI gaI te apekSAI je a5 anaMta* saMsArakaraNapUrvaka puNyaprakRtibaMdha prauM karato huo. e bhAvatIrtha kare saMbhalAvyuM te vacana sAMbhalI sabhya jJAnavaMta, samyajJAne karIne te thaI parabhavanA bhayathI janya, potAnA pApanI gaha, tehavI niMdAI te apekSAI je a95 anaMtasaMsArakaraNapUrvaka puNyaprakRtibaMdha. eNI rIti kAryakAraNubhAvasaMbaMdha vicArIne bhasmane 3yavastuviSayIA samyagajJAnanimittaja ahiMsAdikano upadeza huI. paNi e bhava parabhavanAM bhayanimitta nahI ehavuM mAnavuM. paraMparAI kAraNa te prAde akicitkaraja, tehanaI karanAra paNi kathananA abhAvathI. dhAnce janya tRpti te kahebe upanI evI te koIne mati na ha, paramAthe tau parabhavanuM bhayadAna te abhayadAnaja kahII. bhayamahanIyana baMdhanA hetu paNAnA abhAvathIke, anaMtaduHkhane anubhaveM janya je bhaya tehanA chAMDavApUrvaka anaMtasukhanA nipajAvavA paNAthI. jima lekane viSe paNi bhayasahita ane bhayarahita jANane upadeze sabhayamAne chAMDavApUrvaka nibhayamAge jAte paMthI sukhI thayA. eha bola, te sarvane saMmatapaNi bhayavaMta karyo chama nahi koI kahe. ema nahIM te samyaktvAdi prAptine athe* upadezane paNi uccheda huI, samyakatvAdikane parNi samaya samaya prate niraMtara chadmasthane virAdhanAnA bhayanA hetupaNAthI. te te jJAnAdika chate virAdhanAnuM bhaya, aNuchate te te nahIM, e vatI anvaye ane vyatireke prasiddhaja. jima chate dhane carAdikathI bhaya, aNu dhune te nahIM. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakAtI vastutastu pAratrikabhayadAnamabhayadAnamevocyate, bhayamohanIyabandhahetutvAbhAve satyanantaduHkhAnubhavajanyabhayatyAjanapUrvakAnantasukhasampAdakatvAt / yathA loke'pi sabhayanirbhayamArgajhasyopadezena samayamArgaparityAgapUrvakanirbhayamArgeNa gacchan pathikaH sukhito jAta iti vyapadezaH sarvasammataH na punarbhayavAn kRta iti ko'pi bhaNati / anyathA samyaktvAdiprAptinimittamapyupadezasyocchedaH syAt , samyaktvAdInAmapi pratisamayamanavarataM chadmasthAnAM virAdhanAbhayahetutvAt / tacca samyaktvAdiSu satsu virAdhanAbhayamasatsu ca netyanvayavyatirekAbhyAM pratItameva / yathA sati dhane stenAdibhyo bhayaM, na punarasatIti sarvalokapratItamiti / yattu tripRSTavAsudevavidAritasiMhajIvaH zrIgautamapravAjito'pi bhagavatzrImahAvIraM dRSTvA saJjAtamAraNabhayo naMSTvA jagAma, tatra tasya bhayahetabo na zrImahAvIrayogAH, kintu tadIyayogA eva / yathA-ayogikevalizarIrAt mazakAdInAM vyApattau mazakAdInAM yogA eva tatra kAraNam / tena kevalino gamanAgamanAdipariNatau pipIlikAdayaH kSudrajantavaH svata evetastato'pasaranti apamRtA vA bhavanti / yathA lavaNo jambUdvIpaM noplAvayati, ahaMdAdiprabhAvAditi bhagavatI vRttau / yadi ca kadAcidasAtavedanIyakarmodayena daMzamazakAdayo nApasaranti, tadA kevalI tatkarmakSayanimittaM samyagadhisahate, kevalinA kevalajJAnotpattisamaya eva tenaiva prakAreNAtmIyAsAtavedanIyakarmakSayasya dRSTatvAt / tathA ca siddhaM kSINamohaH kasyA'pi jIvasya ghAtako na bhavati, bhakSINamohastu kSINamohasya ghAtyo'pi na bhavatItyevaMrUpeNa kSINamohAkSINamohayoranyo'nyaM ghAyaghAtakabhAvasambandho na bhavati / anyathA 'saraNadayANa 'mityAdyAgamabAdhA syAd / ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // 50 // atha siMhAvalokananyAyenA''ha ane je tripRSTavAsudeve vidA je siMhane jIva te zrIgautame dIvye parNi bhagavaMta zrI mahAvIrane dekhIne thayo chemAraNane bhaya jehane ehave huM to nahAsI gayo, tihAM tehane bhayanuM hetuM zrI mahAvIranA yoga teNe janya kriyA te nahIM. te syuM? tehanA ja yoga. jima agikevalInA zarIrathI mazakAdikane vadha thAte makAdikanA yogaja tihAM kAraNa. te vatI kevalIne gamanAgamanAdika pariNata chate pipalIkAdikSadrajaMtu te pote ja aharA peharA sari athavA osaryA ja haI. jima lavaNasamudra jaMbudvipane na leM aheMdAdikanA prabhAvathI. e jagat sthiti, tima pUrvokta parNi sthiti jANavI, jau kadAcita asAtavedanIyakarmane udaye dezamazakAdika na sare, teo kevalI te karmakSayane nimitta samyam sahe. kevalajJAnanA utpatti samayane viSe ja teNuiM ja kAraNe pitAnI asAtavedanIyakarmanA kSayane dIThA paNAthI. te vatI siddha thayuM. je kSINameha te koIne hiMsaka na huI, ane kSINumeha nahIM kSINamohane haNavA gya paNi na huI, eNe rUpe kSINameha bhane sakSIbhAhana bhADAmAyi5 mAksamadhana, manahI to 'saraNadayANaM'tyAdi Agamane bAdha huI. e vatI pUrNa thayuM prasaMge. e gAthArtha. che 50 hive siMhanA avakane nyAye kahe che- sAte lakSaNa mAhiluM eka lakSaNa chaTvastha ane kevalI e bihuM ne na haI ja tapha nizcayaI tIrthakara RSAbhASI ane ajJAnI huI, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devasvarUpam .. // sattaNhaM egayaraM doNhaM No hujja lapavaNaM kiMcI / tA NUNaM titthayaro musaM vaittA ya aNNANI // vyAkhyA-saptAnAmapi, liGgAnAmiti prakaraNavazAd bodhyam / chadmasthakevalisvarUpAbhivyaJjakAnAmekataralliGga dvayozchadmasthakevalinorna bhavet tarhi nUnaM-nizcitaM tIrthakaro mRSAbhASI ajJAnI ca bhavet / samyakparijJAne satyavAditve ca sati aliGgasya liGgatvena vaktRtvAsambhavAditi gAthArthaH / / 51 // athA'tiprasaGgAvAptAnAmajJAnAdidoSANAM sAkSAtparamparayA ca phlmaah|| aNNANAia dosA devasarUvassa NAsagA huMti / dosubbhAvaNavayaNaM avaNNavAo jiNidassa // 52 // vyAkhyA-anantaroktaprakAreNAtiprasaGgAvAptAH ajJAnAdayo doSAH devasvarUpasya nAzakAHvidhvaMsakA bhavanti / ajJAnAdidoSAzrayatvenAbhimate'rhati devasvarUpasya hAnirevetyanantaraphalam / yato devo'STAdazadoSarahita eva bhavati / yaduktam-'itto a sakkassa logapAlo vesamaNo aTThAvayaceie vaMdiuM Agao, ceiANi vaMdittA goamasAmi vaMdati, bhagavaMpi dhammaM kahei-dhammo attho kAmo, purisatthANi tiNNi huti logaMmi / dhammAo jeNa iare, tamhA dhammo pahANo u // 1 // dhammo vi ittha sijhai, devANa jaINa bhattirAgeNa / tA taMmi ceva paDhama, payaTTiavvaM viseseNaM // 2 // devo puNa ittha so ceva, jo savvaNNU savvadaMsI aTThArasadosehiM vajio, jao bhaNiaM-aNNANa 1 koha 2 maya 3 mANa 4 loha 5 mAyA 6 raI a 7 araI a| 8 Nido 9 soga 10 aliavayaNa 11 coriA 12 macchara . tya-sAte, liMga prakaraNavazathI jANivuM. chadmastha ane kevalInAM svarUpanAM jaNAvanAramAMhi eke liMga te chadmastha ane kevalI e bihuM ne' huI, je tau nizcaye tIrthakara mRSAbhASI ane ajJAnI huI. samyaga parisAna chate ane satyavAdIpaNuM chate aNuliMgane liMgapariNuM kahaNapaNAnA asaMbhavathI. e gAthArtha - che 51 ka. ! hive atiprasaMge pAmyA je ajJAnAdika deSa tenuM turata ane paraMparAI phUla kahaI chaUajJAnAdika deSa te devasvarUpanA nAzaka huI. dezanA udbhAvananuM vacana te avarNavAda jinaMdrane. vRttine artha :- hiMvaDAM kahe prakAre pAmyA je ajJAnAdika deva te devasvarUpanA vidhvaMsaka haI. ajJAnAdikadoSa ne AzrayapaNi mAnyA arihaMtane viSe devasvarUpanI hANija. e anaMtarapha ja, : deva te aDhAra doSarahita ja haI. je mATe kahiuM che. hive idrano lokapAla vaizramaNa te aSTApadacaityavAMdavAne Avyo. caityavAdIne gautamasvAmIne vAMde, bhagavaMte paNi dharma kahIe. dharma artha Ama puruSAya vipiche sAina viSa. dharmathA patI miThu hu, tapatI dharma pradhAna 'dhammovi ittha sisaI devANa jaINa bhattirApaNa / tA ceva paDhamaM payaTTiavvaM viseseNa 2 te bahAM sIjhaI devane ane yatIne bhaktirAge, te vastI dharma ne viSe ja pravartavuM vizeSe. devapaNe jahAM taka ne sa sazI mAhauSa 2khita. no vatI 4ii che. mazAna, 5, maha, mAna, soma, mAyA, ti, bhati, nidrA, zera, bhiyAvayana, yorI, matsara, laya, lisA, prema, Asana, hAsyAdi - aDhAra doSa jene' TahyA te devAdhidevane namuM, deva te aDhAra deze rahita ja Ima kahanAranaI ekAMtavAdano .. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI 13 bhayA ya 14 // 1 // pANivaha 15 pema 16 kIlApasaMga 17 hAsA ya 18 jassa e doso| aTThArasavi paNaTThA namAmi devAhidevaM taM // 2 // ' itizrIuttarodhyayanalaghuvRttau / na ca devo'STAdazadoSarahita eveti bruvANasyaikAntavAdapraveza iti zaGkanIyam , tathaivAnekAntavAdasya saMsthiteH, anekAntavAdasyApyanekAntatvAt / yaduktam- ' syAdvAdo'pi na nirdiSTaH, pApakRtye kRtAtmabhiH / syAdvAdasyA'pyanakAnta-vAdaH syAdvAdinAM mataH // 1 // iti zrAddhapratikramaNasUtrasya vRttau ( samya0 zlo0 409) anyathA devo'InnevetyAdyapi vaktavyaM na syAt , tasyApyekAntavAdAtmakatvAditi / ' dosubbhAvaNe' tyAdi / doSodbhAvanavacanameteSAmaSTAdazadoSANAM madhye ekasyA'pi doSasyodbhAvanamavarNavAdo jinendrasyeti gAthArthaH // 52 // atha yathArthasvarUpabhaNane ko'varNavAda ? ityAzaGkAnirAsAtha gaathaadvymaah|| dosatteNa saMbhavavayaNamavaNNo havijja saMtassa / dullahabohiaheU ThANaMgavayaNANusAreNaM // 53 // / tA kimasaMte dose AroveUNa tassarUveNa / dosubbhAvaNavayaNaM vaNijjai keNa rUveNaM ? // 54 // __vyAkhyA-doSatvena sambhavavacanamavarNavAdo bhavati, arthAt tIrthakRtaH, kasya ? sato-vidyamAnasya avarNavAdaH, kiMlakSaNaH ? durlabhabodhitAhetuH , kena ? sthAnAGgavacanAnusAreNa, jJAtamiti gamyam / tadvacanamAha-paMcahi ThANehiM jIvA dullahabohiattAe kammaM pakareM ti / taM0 arahaMtANaM avaNNaM vadamANe 1 arahaMtapaNNattassa dhammassa ava0 2 AyariyauvajjhAyANaM avaNNaM0 3 cAuvaNNassa saMghassa avaNaM0 4 vivikatavabaMbhacerANaM devANaM avaNNaM0 ' iti zrIsthAnAGge (sU0 426) etavRttau-'NatthI arihaMta tto, praveza Ima zaMkavuM nahIM, timaja anekAMtavAdanI maryAdAthI. anekAMtavAdane paNe anekAMtathI. uktane artha:anekAMtavAda te pApakAyane viSe paMDite nathI kahyA. syAdvAdano paNi anekAMtavAda te jainanaI iSTa cha. Ima nahI to deva te arihaMta ja, ImapaNi kahiuM na jeII. tene paNi ekAMtavAdapaNAthI. ubhAvana vacana aDhAra doSa madhye eke doSanuM kahevuM te avarNavAda tIrthakarane. e gAthArtha che para ! hiM yathArtha svarUpa kahe ce avarNavAda ? ehavI zaMkA TAlavAne arthe gAthA be kahe che- deSa paNi saMbhavavAnuM vacana te avarNavAda huI chatAnuM, durlabhadhipaNAnuM hetu kANAMgavacanane anusAre. te aNuchatAdoSa AropIne te doSane svarUpe doSanuM uddabhAvananuM vacana varNavII keNe rUpe?. ma :-5 59 samavayana te bhaq vA 4, a thA tAnA . kasya ? vidhamAnatA. avarNavAda keha? durlabhasamakitapaNAne hetu. caeN karI ? ThANAMga vacanane anusAre. jANyuM evuM uparathI jANavuM. te vacana kahe che. enI vRttine viSe IhA matyAdijJAna triNivaMtane gRhe vasatA arihaMtane bhogate, ane kevalajJAnanI utpatti ne viSe samavasaraNAdika sanaI saMmata chatuM tIrthakare paNi kahIuM, tehane adhyavasAyArUDha dezanI saMbhAvanAI paNi tehanI udbhAvanAmA durlabhabodhipaNuI kahI, te aNuchatA doSa je jIvaghAta-mithyAbhASaNAdika sarvane aNamAnavA gya, kevalIkha paNi niSiddha, tehane arthathI arihaMtane viSe aNuchatuM vika9pIne' doSane svarUpe kevalIne paNi chavadhAtAdi hoSa satyAdi 35 heta kiMmata viyArAthe. to syu? 4) 32 1 2213 varNavI na zakII, e artha. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabhabodhitAhetavaH jANaM vA kIsa bhuMjae bhoge / pAhuDiaM tuvajIvai, emAi jiNANa u avaNNo // 1 // tti / atra hi matyAdijJAnatrayavatAmarhatAM gRhe vasatAM bhogAH , kevalajJAnotpattau ca samavasaraNAdikaM sarveSAmapi sammataM tIrthakRtApyuktam / tasyA'pi yadi saMzayArUDhadoSasambhAvanayA'pi tadudbhAvanamAtreNa durlabhabodhitA'mihitA 'tA ki 'mityAdi / tA-tarhi asato doSAn jIvaghAtAnatabhASaNAdIn sarvasammatAn kevalinA'pi niSiddhAn ArogyAsato vikalpyArthAdarhati tassarUveNaM' ti, doSasvarUpeNa-kevalino'pi jIvaghAtAdayo doSAH sambhavantItyAdirUpeNa bhaNanaM, kimiti vitarke, kena svarUpeNa varNyate ? kenA'pi svarUpeNa varNayituM na zakyata ityarthaH / ayaM bhAvaH-prANAtipAtAdayo hi svarUpato doSatvena sarvasammatAH, anyathA tadviSayakapratyAkhyAnAsambhavAt / te ca doSAH kevalajJAnena sahA'navasthAnaniyatAH , 'sattahiM ThANehiM kevalI jANejA, taM0 No pANe aivAittA bhavatI'tyAdivacanai: kevalinaivoktAH, tAneva kevalini vadatA bhavatA 'kevalI yathAvAdI tathAkartA na bhavatIti bhaNitam / tadbhaNanena ca kevalisvarUpanirUpako bhagavAn zrImahAvIro mRSAbhASIti bhnnitH| mRSAbhASaNaM ca krodhAdyavinAbhUtaM krodhAdijanyatvAt / mRSAbhASitve ca siddhe siddhAH sarve'pi doSAstIrthakare'pi / ata eva mRSAbhASaNaM sarvotkRSTaM pApam / yaduktam ___'ekatrA'satyajaM pApaM, pApaM nizzeSamekataH ( manyataH ) / dvayostulAvadhRtayo-rAdyamevAtiricyate // 1 // ' iti yogazAstravRttau (pra0 2. zlo0 10.) yadi ca kathamapi kadAcidapi kevalinaH sUkSmo'pi prANAtipAto'bhaviSyat , tarhi bhagavAn zrImahAvIro devAdiparSadi sarvajanasamakSaM -- kevalI yathAbAdI tathAkarte 'ti nAbhaNiSyat / sarvAnubhavasiddhaviruddhabhASaNe ca tatpraNItasya pravacanasyAprAmANyApattau jainaprava * IhAM uchaMkhale dravyathI chavaghAta te kevalIne deSa ja nahIM. tevatI kevalIne dravyathI chavaghAtanuM nirAkaraNa che ke zrAvakane mAMsabhakSaNanA nIrAkaraNanI pare kavikapI, Ima likhyuM che, te mithyA jANituM, yukita te pUrve likhIja che. e bhAva-prANAtipAtAdika te svarUpe doSapaNi sarva saMmata che. nahIMtara te vijayIA paccakakhANunA asaMbhavathI bahAM te uchuMkhala tathA uchukhalane sahAyadAyI sAgarane prapautra valI anya paNi je tadanuyAyI te sarve uMDA bramasamudra madhye bUDA dIse che. je mATe dravyahiMsAnuM paccakkhANa na 14 tA 'NaNu kaha uvauttANavi' yA prama tanA uttara tathA 'vajemittItyAdi' 145 tathA ajJAta chavaghAtAdi micchAmi dukkaDAdika prAyazcita ityAdika bahu vidhaTana thAI te jANivuM. te de te samAnadhAta manasyAne nizcita cha. 'sattahiM ThANehi' yAviyana Nursu. 5 prati tate kevalI jevuM bole tehavuM na kare, ehavuM kahiu. te kahevaI te kevalInA svarUpane nirUpaka je zrI mahAvIra bhagavaMta tehe' mRSAbhASI evuM kaTila. mRSAbhASaNa te krodhAdi vinA aNuthAtuM, krodhAdike janyapaNuthI, mRSAbhASIpaNuM siddha thAta te siddha thayA sarve doSa tIrthakarane viSe. etalAja vatI mRSAbhASaNa te sarvotkRSTa pApa. je mATe kahiUM che. "ekatra mithyAbhASAnuM pApa ane e pAse sakala pApa e bihu tulAi dharyA huMtAM prathama te adhika thAI." je kime kinAre paNi kevalIne ame prANAtipAta hauta, tau bhagavaMta zrI mahAvIra te devAdikanI parSadAne viSe sarva jana samakSa kevalI jehavuM bele tevuM kare ema na kaheta. sarvane anubhavasiddha mRSAbhASaNe te tenA prarUpyA pravacanane apramANapaNAnI Apatti thaI hu te jainapravacana te anAdaraNIya huMI. mRSAbhAvII karappAthI, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sAjI canamevA'nupAdeyaM syAt , mRSAbhASipraNItatvAt / tasmAtkevalinaH svalpasyA'pi prANAtipAtAderbhaNanaM sarveSAmapyarhadAdInAmavarNavAdaH sampadyeta, sarveSAmapyanyo'nyAnuviddhatvena sambandhAt / tena tathAbhUtasyAvarNavAdo vakturdUrabhavyatvAmivyaJjako'vasAtavya iti gAthAyugmArthaH // 53-54 // athAlpadoSasadbhAve'STAdazadoSarAhityaM na viruddhyate, alpadoSasyAbhAvatvena vivakSitatvAditi praashngkaayaamaah|| aTThArasadosANaM doso egovi tassa te savve / aNNuNNaM aNuviddhA jaM te mohAviNAbhUA // 55 // vyAkhyA-aSTAdazadoSANAM madhye, yasyeti gamyam , eko'pi doSo bhavet , tasya sarve'pyajJAnAdayo doSAH anyo'nyaM-parasparamanuviddhA-ekIbhAvena sambaddhA bhavanti / tatra hetumAha --'jaM tetti / yad-yasmAtte doSAH ajJAnAdayo mohAvinAbhUtAH-mohanIyakarmajanyA ityarthaH / na ca kSINamohasya mohanIyasattAmantareNApyajJAnalakSaNasya prathamadoSasya vidyamAnatvena vyabhicAraH zaGkanIyaH, kSINamohasyAjJAnAbhAvAt / ajJAnaM hi kutsitajJAnaM, nayaH kutsArthatvAt / taccAzucimithyAtvasamparkAnmidhyAdRzAmeva bhavati, mithyAtvayogAt jJAnasyApyajJAnatvena pariNamanAt / 'micchAddidvissa aNNANa 'mitivacanAt / samyagdRzAM tu vivakSita te vatI kevalIne a5 prANAtipAtAdikanuM kahevuM te sarve ahaMdAdikaneM avarNavAda saMpaje. sarvane mAmAMhiM anuviddha paNe saMbaMdhathI. teNe karI tehavAne avavAda te kahenArane dUrabhavyapaNAne jaNAvanAra jANi. e gAthA baMne artha che 53-54 | - hive alpaSasabhAve aSTAdaza rahitapaNuM viruddha nahIM, alpadoSane abhAve paNi vikhyApaNAthI. e paranI AzaMkAne viSaI kahaI cha- ( aDhAradeSa madhyethI eke deSa jehane, tehane te sarva deSa huI. je mATe mahemAMhi saMbaMdha che. mehavinA na huI hatI. artha-aDhAra deSa maLe jehane eka deva huI, tehanaI te sarve ajJAnAdika doSa, mAMhemAdi anAviddha ekapaNe saMbaMdhuM che. tihAM hetu kahaI chaI-je mATi te ajJAnAdika doSa meha vinA na haI. mohanIyakarma Ijanya e artha. kSINamohane mehanIyanI sattA vinA paNi ajJAnarUpa prathama doSane vidyamAnapaNe karI vyabhicAra na zake. kSINumehane ajJAnanA abhAvathI. te te athaci mithyAtva tehanA saMbaMdhathI mithyAtvane ja huI mithyAtvanA yogathI jJAnanaI paNi ajJAna parNi pariNamanathI. "mithyAdaSTIne ajJAna' e vacanathI. samyaSTIne te vikhyA padArtha viSayIo Abhoga ane anAbhoga te maLe ekaja huI pUche cha-ajJAna ane anAbhoga ehane ye bheda? ehavuM jau te uparI kahI che. . ajJAna te kutsitajJAna ane te ta7 mithyAtvIne ja huI. te mithyAtvIne ja rasabaMdhathI mithyAtvamohanIyanA udayavaze chatu ane aNuchatuM tehanA avizeSe bhAsavAthI, saMsAranA kAraNathI. ane valI zAnadalanA abhAvathI. ' saMta ane asatane avizeSathI, bhavahetuthI, yathecchAI pAmyAthI, nAnaphala je virati tehanA abhAvathI mithyAtvane ajJAna ja jANavuM' eTalA ja vatI mithyAtrIne pite aMgI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 ajJAnAnAbhogayoH svarUpam padArthaviSayakayorAbhogAnAbhogayoranyatara eva syAt / nanu bho ! ajJAnAnAbhogayoH ko bheda ? iti cet / ucyate-ajJAnaM hi kutsitajJAnam / tacca mithyAdRzAmeva syAt , teSAmeva vipAkato mithyAtvamohanIyodayavazena sadasatoravizeSeNa pratibhAnAt saMsArakAraNatvAt jJAnaphalAbhAvAcca / yaduktam 'sadasadavisesaNAo bhavaheu jhicchiovlNbhaao| NANaphalAbhAvAo micchAdihissa aNNANaM' // 1 // ti vizeSAvazyake (gA0 2844 ) ata eva mithyAdRzAM svAbhimatamArgajainamArgayoruttamatvAnuttamatvAbhyAM vaiparItyena zraddhAne satyapi svAbhimatamArgAtiriktamAgoM jainamArgazcetyubhayoravizeSeNAbhyupagamo'jJAnameva / anAbhogastu no hyabhAvavAcitvena vivkssitpdaarthvissykaavbodhaabhaavH| sa ca samyagdRzAmapi bhavati, chadmasthamAtrasya tasya sattvAt / yaduktam-'nahi nAmAnAbhoga chadmasthasyeha kasyacinnAsti / jJAnAvaraNIyaM hi jJAnAvaraNaprakRti karma' // 1 / / iti / tena samyagdRSTimAtrasya kevalajJAnotpatti yAvat sAmAnyato'nAbhogo bhavatyeva, anyathA sarvajJatvaM sampadyeta, sarvathA'nAbhogAbhAvavata eva sarvajJatvAt / yadyapi kSAyopazamikasamyagdRSTeH pradezato mithyAtvodayavazena kadAcit kacidaMze viparItAvabodho'pi sambhapati, tathApi sa tathAbhUto'vabodho vipAkato mithyAtvamohanIyAnudayena nAjJAnarUpaH, kintu anAbhogamUlakatvAt anAbhoga eva / yadAgamaH 'sammaTTiI jIvo uvaTTha pavayaNaM tu saddahai / sadahai asabbhAvaM aNabhogA guruniogA vA' // 1 // iti zrIutta0 ni0 ( gA0 163 ) anAbhogamUlako hi viparItAvabodhaH sUkSmAticArarUpo'pi niSphala eva, samyagdRSTitvena samyagvaktAramAsAdya tatkSaNamevApagamAt / samyagdRSTestu tIrthakRdbhASitaM sarva samyagevetirUpeNa tIrthakRdvArA sarvavastuviSayakasamyagzraddhAnopahatatvAcca vipAkato mithyAtvAnudayena Azayasya zuddhatvAt / yathA varjanAbhiprAyopahato jIvaghAto'pramattasaMyatAnAM niSphalaH, saMyamapariNAmenA''za kata-mArga ane jenamArga tehane uttamapaNe ane anuttamapaNe karI viparIta paNe zraddhAnathikaMpaNi pote mAnyA mArgathI atirikta je mArga ane jenamArga te bihUne avizeSa parNi mAnavuM te ajJAna ja anAjoga te ja abhAvavAcIpaNe karI vikhyA padArtha viSayIo avabodhano abhAva. ane te te myaSTIne paNi huI. chadmasthamAtrane chatApaNuthI ' chadmasthane kaNeke anAbhoga nathI Ima nahIM' je mATe nAnAvaraNIya te jJAnanuM AvArakasvabhAva karma chaI' te vatI samyam daSTimAtrane' kevalajJAna na upaje siMhAtAI sAmAnyathI anAbhoga huI ja. Ima nahIM te sarvarUpaNuM saMpaje. sarvathA anAbhoganA abhAvavaMtane sarvApaNAthI. jau e lApazamika samyagadaSTIne pradezathI mithyAtvane udayane varSe kivAraki kuNeka aMze viparIta jJAnaparNi saMbha, tahe teha avabodha te vipAkathI mithyAtvane anudaye karI ajJAnarUpa nahI. tau myuM ? anAbhogamUlapaNAthI anAjoga ja, je mATe Agama-samyagadaSTi jIva. kahiu' pravacana sadahe. ane asaddabhAvane sadahe anAbhogathI, athavA guniyagathI. anAmegathI upane je vaparIta je avadha, te sUkSma aticArarUpa paNi niHphalaja, samyagdaSTipaNi karI samyaga kathanane pAmInaI takalaja jAvAthI. samyagadaSTine te tIrthakaranuM bhADuM sarva bhaluM ja, INi rUpe tIrthakara dvArAI sarva vastu viSayIu je sabhya zraddhAna teNei te anAgane upahatapaNuthI, vipAkathI mithyAtvane atae karI bhAvane zAhapaNAthI. jima vajanA abhiprAye upahata chavadhAta. te apramattasaMvatane niya. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI yasya zuddhatvAt / utsUtrabhASiNAM tu samyaktvAbhAvenoktayuktastatrAvatAro na bhavatItyapre vakSyata iti / tasmAtkSINamohamAtrasyASTAdazadoSANAM madhye eko'pi doSo na bhavet / yataH phalavattayA ekasyA'pi doSasya sadbhAve [ phalopahitayogyatA ] hetusvarUpayogyatayA sarve'pi bhavanti / mohanIyajanyatvenAnyo'nyAnuviddhatvAditi gAthArthaH // 55 // . ___ atha kevalino jIvaghAtAdau gunndossvissykprbhdvyodbhaavnenaavrnnvaadmaavisskurvnnaah|| kiM kevaliNo dosA ahava guNA jIvavahamAINi / duhao avaNNavAo kalaMkadANeNa kevaliNo // vyAkhyA - kevalino jIvavadhAdIni-kevaliyogajanyaprANAtipAtAdIni kiM doSA athavA guNAH ? iti praznadvayanirvacane'varNavAdo, yathA-yadi bhaNati doSostahi doSodbhAvanenAvarNavAdaH . yadi guNAstarhi doSANAmucchedApattyA jagasthitimulladhya bruvANo'nAryavAk svAtmanaH kevalinazca mahApabhrAjanAheturiti dvidhA'pi kalaGkadAnena kevalino'varNavAdaH / evamanubhayasvabhAve'pi bodhyam , jagatsthitimullakSya vaktRtvAditi gAthArthaH / / 56 // __atha kevalino jItaghAtAdau vaktavye yAvanto'tiprasaGgA darzitAsteSAmadhikaraNabhedena prinntisvruupmaah|| evaM aippasaMgA bhaNiA te ceva huMti ussuttaM / jIvavahaM kevaliNo vuccaMtANaM jiNassAvi // 57 / / vyAkhyA- evam-anantaroktaprakAreNa atiprasaGgA yattadornityAbhisambandhAt , ye 'te ceva 'tti sa eva utsUtraM bhavati, keSAM ? kevalino 'jIvavahaM 'ti jIvaghAto bhavatItyevaMrUpeNa jIvavadhaM avatAM saMyamapariNAme karI Azayane zuddha 5NathI. usUtrabhASIne samyaktva ne abhAveM kahIM - yukti te tihAM avatAra na haI. ehavuM Agali kahisya te mATe kSINamehamAtrane aDhAra deSamaye eke doSa na huM, je mArTi phalavaMta paNi eke deSane sabhA svarU5yogyatAI sarve hui. e gAthArtha che 55 ! hive kevalIne chavAtAdikane viSe guNa ane deSa viSayIA e bi prama, tehane kahevuM karIne avarNavAda prate pragaTa karate kahe che - huM chavAtAdika te kevalIne dela athavA guNa? bihuM prakAra avarNavAda kevalInaI kalaMkadAna karI. vRttine artha - kelIne yoge janya je prANAtipAtAdika te doSa athavA guNa? e be praznane uttare avarNa vAda, jima ja kahe cheSa, tima tau doSane pragaTa kare avarNavAda. jau guNa, tau doSane thaidanI prAptithI jaganI sthiti u9lavIne bolate anArya vacanano bhASaka potAne ane kevalIne mahAnidAne heva. ema bihu prakAre kalaMkadAne avarNavAda, Ima guNa-daSasvabhAvarahitapaNuM mAnate paNi jANavuM. jaganI sthiti ulaMghIne bolavApaNAthI. e gAthAne artha che 56 ! hi kevalIne chavadhAtAdika kahete jetalAM dUSaNa dekhADavA tehane adhikaraNane bhede pariNamyAnuM svarUpa kahe che Ima atiprasaMga je kahyA pUrve te huI usUtra, jIvavadha kevalIne kahenArane ane jinane paNi. vRttine artha - chama pUrve kA atiprasaMga dUSaNa yatta6 zabdane nitye saMbaMdhathI je haja satra phaI. kuhane ! kevalIne chavadhAta huI eDavuM kahenAra je labADa tehane, tima jinAvalIne Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhanmAna zikSA cAcAlAnAm / tathA jinasyA'pi-kevalino'pi / paraM kevalino'pratilekhitazarIrAdivyApAreNa pravRttirUpaM "sahiM kardi jevI jhALe jA" yAkizAna vana ti phelAvyutsu vAvApherADacropid. bhavati / vAcAlasya tu kevalino'nyathAsvarUpabhASaNena vacanarUpamapi vAstavamevetyevaMrUpeNa bhedo'dhikaraNabhedena pariNatyA darzita iti gAthArthaH // 57 / / atha kevaliprakaraNopasaMhAreNa sAmAnyato bhavyAnAM shikssaamaah|| isa sammaM saddiTTI jiNidaANAparAyaNo jo so| paDivajjau kevaliNaM Nihosa suddhabuddhIe // 58 // vyokhyA-iti-amunA prakAreNa samyag yathAsyAttathA sadRSTiH-satI-zobhanA dRSTiH-zraddhAnaM yasya sa sadRSTiH samyagdRSTirityarthaH / kiMbhUto ? jinAjJAparAyaNaH-jinoktamArgAnuSThAnodyatastacikIrSurvA, sa. nirdoSamajJAnAdyaSTAdazadoSarahitaM pratipadyatAM mokSadAyakabuddhyA kevalinamAzrayatu, kayA ? zuddhabuddhyA zuddhA-zakAdidoSarahitA yA buddhistayeti zrotuH zikSeti gAthArthaH // 58 // paNi. paNi kevalIne aNu paDilehi8 je zarIra te pramukhanI kriyAI pravRtti rU5 ane sAte sine kevalI jANa ityAdika prarUpaNe vacana 35. kama biprakAra utra vAcA ApyuM che. vAcAlane tau kevalIne anyathA svarUpane bhAkha karI vacana rU5 paNi vasturtija, eNe rUpe bheda te Azrava(ya)ne pariNAme karI dekhADyo, e gAthAne artha. e pa7 hive kevalInA prakaraNane upasaMhAra karI sAmAnyathI bhavya jIvane zikSA kahe che- ima samyaga prakAre samyagadarzanI jinenI AjJAne viSe tatpara che, te aMgIkAra kare, kevalI nirdoSa ehavo pravizuddha buddhi karI. vRttino artha - jaze prakAre samyam jima huI tima bhalI daSTi kahetAM zraddhAna jehanuM etale samyagadaSTi e artha. have ! jine ukta kahyo je mArga tehanI kriyAne viSe ughata, tene karavA vAMcha, te ajJAnAdi aDhAradoSarahita mokSane dAtAra e buddhi Azrao. caeN karI che zuddha je zaMkAdideSa rahita je buddhi, teNaI. sAMbhaLanArane sIkhAmaNa. e gAthAne artha: 58 che zrImattapagacchAdhirAja bhakAraka zrI vijayasenasUrIza paTTAlaMkAra suvihita sAdhu paraMparA suMdarI pagArahAra bhaTTAraka zrI rAjasAgarasUrIzvara paTTodayAcala sahastrakiraNataruNaprabhAva bhaTTAraka zrI vRddhisAgarasUrIzvara vijayamAna rAjya mahepAdhyAya zrI dharmasAgara gaNi ziSya mukhya pAdhyAya zrI zrutasAgara gaNi ziSyaratnakaliMdikAzapAdhyAya zrI pa zAMtisAgara gaNi ziSya sakalaguNagariSTha vAcaka zrI buddhisAgaragaNi satIzya paDita zrI amRtasAgara gaNi viracite zrI sarvattazatakavRttibAlAvabedhe prathamoDadhikAra. saMbaddhasAmdhisaptendu pauSe bhasitapakSake / navamI bhaumavAre hi likhitA pattane pure // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI 1 ja zikAra zidina zari- // paDivajjia kevaliNaM kevalivayaNeNa kuNau jiNadhammaM / so vi tiha karaNakAraNaNumoaNameao nneo|| vyAkhyA-kevalinaM pratipadya-zaraNIkRtya kevalivacanena-jinAjJayA jinadharma karotu-vidadhAtu, so'pi-jinadharmo'pi tridhA-triprakAra: karaNa-kAraNA'-numodanAbhedataH / tatra karaNaM svayaM jJAnAdiSu pravRttiH, kAraNamupadezAdinA paraiH, anumodanA ca manovAkAyaiH kRtakAritAnumativiSayakAtmotsAharUpA tanmUlakatadanurUpavAkpravRttirUpA ca / tata itaretaradvandvaH / tAbhirbhado-vivekastataH karaNakAraNanumodanA- . bhedatA jJayo-jJAtavya iti gAthArthaH // 59 // atha trayANAmapi bhedAnAM madhye ko bhedaH pradhAnam ? iti jijnyaasaayaamaah|| tatthaMvaNumoaNA khalu mUlaM dhammassa harisamUlAgA / sA NimA bhavvANaM aNNaM aNNesimavi hujjA // vyAkhyA-tatrApi-tAsvapi-karaNakAraNAnumodanAsu tisRSvapi anumodanA, khaluravadhAraNe, amumodanaiva, pradhAnamiti gamyam / kuta ? iti vizeSaNadvArA hetumAha-yataH sA'numodanA kiMlakSaNA. ? dharmasya mUlam-AdikAraNaM, tatrA'pi vizeSaNadvArA hetumAha-yataH sA harSamUlikA harSo-cittotsAho mUlaM yasyAH sA tathA, cittotsAhamantareNAnumodanA na bhavatItyarthaH / tena sA'numodanA niyamAt bhavyAnA atha dvitIyadhikAra. have kAMIka vizeSathI zikhAmaNa jaNAve che- mUlane artha - paDivI-zaraNa karInaI kevalI prataI-kevalajJAnI prataI kevalIjina tehanI AjhAI karInaI karau jinadharma prataI-jinanA prakAzyA dharma prataI. tehaja jinadharma triNi prakAre pitaI karavaI karInaI 1, upadeza devaI karInaI parapAI karAvavuM dharmAnuSThAna 2, anaI karyA karAvyAM je dharmAnuSThAna tehanaI viSaya cittano harSa anaI tehavI vacanapravRttirUpa je anumodanA 3 bhedathike jANo 59 vRttino artha - kevalI bhagavaMtane svIkArIne-zaraNa karIne kevalibhagavaMtanA vacana vaDe-jinezvaranI AjJA vaDe jinadharmane karo. te jinadharma paNa karavuM karAvavuM ane anumodanA bhedathI traNa prakAre chetemAM karavuM-svayaM jJAna AdimAM pravartAvuM. karAvavuM-upadeza Adi vaDe bIjA 5 se. anumodavuMkRta-kArita-anumati viSayaka AtmAno utsAha ane te mulaka tene ye 5 vacananI pravRtti. 5 have traNa bhedanI aMdara ko bheda pradhAna che ? te jaNAve che- mUlane artha - te triNi bhedanaI viSaya anumodanA hiMdu-nizcaya, tehija pradhAna kAraNa. dharmanuM mUla I. te anumodanA kehavI chaI? cittano-AtmAno utsAha te mUla chaI jehanuM evI te anamedanA nijhamI () nizcaya Asanamukti 1, samyagdaSTi 2 anaI samyakatvAbhimukha je bhavyajIva 3, bhavya prANInaI heI ! anaI karavuM karAvavuM dUrabhavya anaI abhavyanaI paNi heI. 6 be vRttino artha - karavuM karAvavuM anumodavuM e traNamAM paNa anumodanA ja zreSTha che. zAthI? e vizeSaNa dvArA hetu kahe che - je mATe te anumodanA kevI ? dharmanuM mUla-AdikAraNuM che. temAM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodamAvimarzaH 169 mevakAro gamyo, bhavyAnAmeva / bhavyA api pratyAsannamuktayaH samyagdRSTayaH samyaktvAbhimukhA vA grAhyAH / teSAmeva muktinimittaM jainadharmopAditsAyAH sambhavAt dharmaviSayakacittotsAhasyopAditsApUrvakatvAt / teSAM cotkarSatopyapArddhapudgalaparAvartAvazeSaH saMsAro bhavati / anyat-karaNakArApaNalakSaNaM dvitIyamanyeSAmapi-dUrabhavyAnAmabhavyAnAM cApi bhavet / kathamanyathA teSAM aveyakeSvapyanantaza upapAtasambhava ? iti / yadyapyanantasaMsAriNAmapi dUrabhavyatvamucyate, paraM ihApApudgalAdhikasaMsArI grAhya iti vyaktyA dharmopA: hA rAmu thAya 60 || ..... athAnumodanA'pi prazastAprazastabhedena dvidhA syAta, tasyAzca svarUpaM bibhaNiSuH prathama sAmAnyatastadviSayamAhanaM kiMci vatthujAyaM, sAmimayapasAhagaMti miviso| taM cia NumoaNijjaM, pasaMsaNijjaM tu iarNpi|| ___vyAkhyA-yatkiJcid vastujAtaM svarUpataH svAbhimatasya-sukhAdeH prasAdhakam iti-amunA prakAreNa yA mati-buddhistasyA viSayo-gocaraH ArambhaparigrahAdikaM tapaHsaMyamAdikaM vA, ' taM cia'tti tadevAnumodanIyam-anumodanAviSayo bhavati / nAnyat pareSAmiSTasAdhanamAtmanazcAniSTasAdhanamapi, nijpaNa vizeSaNadvArA hetu kahe che-je mATe te anumodanA harSamUlAkA-harSa-cittane utsAha che mUla jeNInuM evI che. cittanA utsAha vinA anumodanA thatI nathI. A kAraNathI te anumodanA nakakI bhavyane ja hoya che. bhavyo paNa jenI mukti najIkamAM che. evA samakitI athavA samakitanI sanmukha hoya evA levA. kAraNu-teoneja muktinimitta jainadharmanI upAditsA-grahaNerachA saMbhave che. dharmaviSaya cittane utsAha upAditsAthI thAya che. teone vadhAremAM vadhAre kaMIka nyUna ardha yugalaparAvarta zeSa saMsAra hoya che. anya bIjuM karavuM karAvavuM rUpa dharma ane-dUrabhavya ane abhane paNa heya che. ema na hoya te teoneabhane saiveyakamAM paNa anaMtavAra upajavuM kema saMbhave ? , jo ke anaMtasaMsArI jIne dUrabhavyapaNuM kahevAya che. paraMtu ahiM kaMIka nyUardhapagalaparAvartathI adhika saMsArI le. ethI spaSTa rUpe dharmanuM upAdAna batAvyuM. 6 be * have anumodanA paNa prazasta ane aprazasta bhedathI be prakAre che. tenuM svarUpa kahevAnI icchAvAlA maMthakAra prathama sAmAnyathI tene viSaya kahe che - mUlane artha-te anumodanA prazasta anaI aprazastabhedaI baI prakAre kahaI chaI. je kAMI vastune - samaha potAnAM vAhalA je sukhAdika tehane sAdhanArUM amukuM evI buddhine viSayaI je AraMbhaparigrahAdika anaI tapAsaMyamAdika te anumodavA yogya hoI. anaI prazaMsavA yogya pitAnAM abhimatanA sAdhanarthiko bija hoI. anaI anumodavA yogya hoI te prazaMsavA yogya hoI paNi prazaMsavA yogya hoi te anamedavA gya na heI 61 che vRttine artha--je kaMI vastu AraMbha-parigrahAdi athavA tapa saMyamAdi varUpathI pitAne iSTa sukhAdi tene sAdhanAra che evA prakAre mati-buddhino viSaya bane teja anamedanIya-anumodanAno viSaya thAya che. bIjuM nahiM-bIjAne ISTanuM sAdhana temaja pitAne aniSTanuM sAdhanapaNu. je e anumodanIya hoya te Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttau / dhanApahArasyApyanumodanIyatvApatteH / atha prasaGgato'numodanIyavyApakabhUtasya prazaMsanIyasya svarUpamAha'pasaMsaNijjaM tu' tiM prazaMsanIyaM tu itaradapi-svarUpataH svAmimataprasAdhakAdatiriktamapi syAt / apizabdAt yadanumodanIyaM tat prazaMsanIyaM tu bhavatyeveti sUcitamiti gAthArthaH / / 61 // ___atha sUcIkaTAhanyAyena prathamaM prazaMsAyAH svruupmaah|| NiakajjAiNimittaM saMtAsaMtaguNadosadIvaNayaM / parasakkhioM pasaMsA iTThamaNiTTha' ca tazvisao // 62 / / vyAkhyA-nijam-AtmIyaM kArya-cintitaprayojanaM tadAdau yasya tanimittaM-tadartha, sadasadguNadoSadIpanaka-santazcAsantazca sadasantaH, guNAzca doSAzca guNadoSAH, sadasantazca te guNadoSAzceti vigrahaH, teSAM dIpanam-udbhAsanaM tadeva dIpanakaM, parasAkSikam-AtmavyatiriktajanasAkSikaM sAkSAt paramparayA vA samIhitakAryakarturyathA'vagamo bhavati ttheyrthH| tadavagamanamantareNa samIhitakAryAsiddheH / tatra guNadIpanakaM tAvat-bhavanto mahAnubhAvAH pareSAM nigrahAnugrahakaraNasamarthA ityAdivacomiH / tathA doSodbhAsanaM tatpratipakSabhUtasyAvasAtavyam / tasya doSodbhAsanena prazaMsanIyasya prazaMsA bhavati, tamya harSahetutvenobhayatra sAmyAt / ata eva 'yastvayyapi dadhau dRSTi-mulmakAkAradhAriNIm / tamAzuzukSaNiH sAkSAdAlapyAlamidaM hi vA' / / iti zrIvItarAgastotre (pra0 15 zlo0 4) kvacid bhaktasyA'pi doSodbhAvanena prazaMsanIyasya prazaMsA bhavati / yathA-ye tvAM stuvanti paradUSaNaghoSaNAbhi-ste jADyakazmaladhiyaH paramArthavandhyAH / eSo'pi pitAnA dhanane a5hAra paNa anumodanIya prApta thaze. have prasaMgathI anumodanIyanuM vyApakarU5 prazaMsanIyanuM svarUpa kahe che-prazaMsanIya to itaraNa-svarUpathI potAne iSTa sAdhanathI bIjuM paNa hoya. api zabdathI je anumodanIya te prazaMsanIya te heAya che ja, e sUcavyuM. A pramANe gAthArtha 61 have sUcIkaTAha-nyAyathI prathama prazaMsAnuM svarUpa kahe che - mUlane artha-patanAM kArya karavAnaI kAraNa chatA anaI aNuchatA guru anaI doSa tehanuM dIvaNayaM dIpAva-pragaTa 42. 52nI sAmi prshs| jI. tume| mahAnubhAva 527 32vAna samartha. samyagraSTinuM dharmAnuSThAna mAtra jinanI AjJA sahita te vallabha, anaI bIjuM jinAjJArahita nAmayike dharmAnuSThAna te aniSTa te prazaMsAno viSaya che 62 !! vRttine artha-nija-potAnuM kArya-ciMtaveluM prayojana te vigere te nimitte-te mATe chatA ane achatA re guNadoSa teonuM dIpana-prakAzana parasAkSika-pitAthI anya jananI sAkSie sAkSAta athavA paraMparA iSTakArya karanArane je prakAre baMdha thAya te prakAre. kAraNa te jJAna vagara ichita kAryanI siddhi nathI. temAM guNadIpana-A5 mahAnubhAva bIjAone nigraha-anugraha karavAmAM samartha cho ityAdi vacane vaDe, tathA dedabhAsanA-tenA vidhinuM samajavuM. tenA doSa pragaTa karavAthI prazaMsanIyanI prazaMsA thAya che. kAraNa tene AnaMdane hetu hovAthI. baMne sthAne sarakhApaNuM che. AthI ja-' je ApanA upara umuka-baLatuM. lAkaDuM tenA AkArane dhAraNa karanArI evI dRSTi-AMkhane dhAraNa kare che. tene agni (bALo evuM bolavA jatAM) athavA e sAkSAta balavAthI saya" ' A pramANe vItarAga tetramAM che, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 anumodamAvimarzaH ko'pi vipaNirnanu mUDhatAyAH, sattAM yadanyaviSayAM sahatentarAtmA // 1 // ityAdinA tIrthakarastutiH / tadviSayaH-tasyAH prazaMsAyAH viSayaH iSTa-vallabhaM vastu mAtRpitRmitrasvAbhimatadevagurudharmAdhAmikAnuSThAnaprabhRtikam / aniSTaM ca zatrutatsambandhimitraputrAdiyovattadIyadevagurvAdikaM (iSTaM samyagdRSTerjinoktadhArmikAnuSThAnamAtraM, zeSaM tu nAmnA dhArmikamapyaniSTameva, jinAjJAbAhyatvenAdharmatvAt / tasyA'pi prazaMsA aticArarUpA'pi prayojanavizeSeNa kasyacitkAdAcitkI bhavatyapi ) ata eva Agamo'pi cauhi ThANehiM asaMte guNe dIvejjA taM0 abbhAsavattiaM 1 paracchaMdANuvattiaM 2 kajjaheuaM 3 kayapaDikatite ti 4' zrIsthAnAGge (sU0 370 ) vRttyekadezo yathA-abhyAso-hevAkaH varNanIyapratyAsannatA vA pratyayo-nimittaM yatra dIpane tadabhyAsapratyayam / dRzyate hyabhyAsAnirviSayA niSphalA'pi pravRttiH sannihitAnAM prAyo guNAnAmeva grahaNamityAdi / mithyAdRSTestu sarvamapi vaiparItyenAvasAtavyam / tasya hi mithyAtvamAhAtmyAt guNasya doSatvena doSasya guNatvena ca pratibhAnAditi / etena prazaMsAnumodanayorabhedabuddhirapi nirastA, uktaprakAreNa bhedasyAnubhavasiddhatvAditi gAthArthaH // 62 / / atha prakArAntareNA'pi prshNsniiyaanumodniiyyorbhedmaah|| ahavA NumoaNijjaM ja tamuvAdeameva duhao vi / ja. puNa pasaMsaNijja' bhayaNijja hoi bhAveNa // vyAkhyA-athaveti prakArAntaradyotane / yadanumodanIyaM tat phalamadhikRtya svarUpataH zubhamazubhaM vA prasastAprazastAnumodanayorbhadAs 'duhaovi ' tti, dvedhA'pi-dravyato bhAvatazvA'pi tadupAdeyameva-yathocityena kartRtvAdinA svIkartavyAhameva / yattu prazaMsanIyaM tadupAdeyatvena bhajanIyaM bhavati / kena ? bhAvena- koI sthale bhaktanA paNa deva pragaTakaravAthI prazaMsanIyanI prazaMsA thAya che. tene viSaya te I viSaya-ISTa-vahAlI mAtA-pitA-mitra potAne iSTa deva-gurU-dharma-dhArmika anuSThAna vigere vastu, ane aniSTa-zatru tenA saMbaMdhI mitra-putrAdi yAvata tene deva-gurU Adi ISTa samakitInuM jikata dhArmika anuSThAnamAtra, bAkInuM te nAmathI dhAmika paNa aniSTa ja. kAraNu-jinAjJAbAhya hevAthI adharma che. AthI ja agamapaNu- "cAra kAraNe achatA guNane pragaTa kare, te A pramANeabhyAsa- hevAka athavA varNanIyanI samIpatA te mATe. jevAya che samIpatAthI nirviSaya niSphala paNa samIpattionI moTAbhAge guNonuM grahaNa ItyAdi. mithyAtvInuM te badhuM viparIta paNe jANavuM. kAraNake tene mithyAtvanA prabhAvathI guNa deSa paNe ane deza te guNapaNe bhAse che. A uparathI prazaMsA ane anumodanAnI abheda buddhinuM paNa nirasana thaI gayuM. kAraNa ke kahyA prakAre bheda anubhavasiddha che. A pramANe gAthArtha che 62 che have bIjA prakAre prazaMsanIya ane anumodanIyane bheda kahe che - mUlane artha - athavA ye anumodavA yogya hoI tehija upAdeya-AdaravA yogya ja ' 'duhamovi' nAre drvythi| mana bhAvasi savA yo5 cha ta mana 'mANa' BIHSS SB-034) yogya || 3|| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI bhAvata upAdeyaM bhavati na vo, kevaladravyato'pi prazaMsAyAH sambhavenopAdeyatvAbhAvAt / ata evAnumodanI hi AtmotsAharUpA AtmasAkSikI AtmArthameva bhavati, putrAdyarthamapi tathaivAvasAtavyam / prazaMsA tu niyamena vacanaprayogAtmikA parasAkSikI parArthamapi bhavatIti bhedo draSTavyaH / etenA'pi prazaMsAnumodanayorabhedazaGkA'pi parAsto, anumodanAyAH svAbhimataikavastuviSayakatvAt / prazaMsAyAstu svamyAbhimatAnabhimatavastuviSayakatvAditi / ata eva mithyAdRSTiprazaMsaiva samyaktvAticAratayA bhaNitA, upacAreNA'pi prazaMsAyoH sambhavAt / na caivaM kvA'pi mithyAdRSTeranumodanA'pi, tasyA AtmotsAharUpatvenopacArAsambhavAt / upacArAbhAve ca mithyAtvameva / nahi mithyAtvodayamantareNa mithyAdRSTimArgAbhimatadhArmikAnuSThAneSu anumodanA sambhavati / yattu mithyAdRSTisambandhi mArgAnuyAyi kRtyam anumodanIyatayA bhaNitam , tanna mithyAdRSTimArgAbhimataM kintu nizcayato'nAgADhamithyodRSTeH samyaktvAbhimukhasyaiva bhaktyA sAdhudAna-saddharmazravaNAdikaM mantavyam / tasyaiva samyaktvAdiprAptihetutvena mokSamArgAnuyAyitvAdityagre darzayiSyate / tena yadanumodanIyaM tanniyamAt prazaMsanIyam , yacca prazaMsanIyaM tad bhajanayo'numodanIyam / tathAhi-tIrthakarAdiprazaMsA prazaMsanIyA anumodanIyA cetyubhe api parasparaM viSayaviSayIbhAvApanne . . bhavataH / mithyAdRSTestu prazaMsA kadAcit sambhavatyapi nAnumodaneti bhajanA, samyagdRzAM tadIyadhArmikAnu vRttino artha -- athavAzabda bIjo prakAra jaNAvavAmAM che. je anumodanIya che te phalane AzrIne svarUpathI zubha athavA azubha, prazasta ane aprazasta anamedanAnA bhedathI be-prakAre dravyathI ane bhAvathI paNa uM pAdeya ja-ucita pramANe kartavAdirUpe svIkAra karavA yogya ja ane je prazaMsanIya te upAdeyarUpe bhajanIya che zAthI? bhAvathI. bhAvathI upAdeya thAya athavA na thAya. kAraNuM phakata dravyathI paNa prazaMsAne saMbhava hovAthI upAdeyapaNAno abhAva che. A kAraNathI ja anumodanA AtmAnA utsAharUpa hovAthI AtmasAkSika-AtmA mATe ja thAya che. ane prazaMsA te nizcayathI vacananA prayogarUpa hovAthI parasAkSika-parane mATeja hoya che. A pramANe bheda jevA A uparathI prazaMsA ane anumodanA e benI abhedazaMkA dUra karI. kAraNu-anumodanA pitAne icchita eka vastu viSayavAlI che. jyAre prazaMsA pitAne icchita ane anicchita vastu viSayavAlI che. A kAraNathI mithyAtvInI prazaMsAne samakitane aticAra kahyo che. upacArathI paNa prazaMsAne saMbhava che. paraMtu koIpaNa sthale mithyAtvInI anumodanAne samakitano aticAra kahyo nathI. kAraNaanumodanA AtmAnA utsAharUpa hovAthI upacArane saMbhava nathI. upacArane abhAve mithyAtva ja, je mATe mithyAtvanA udaya vagara mithyAtrimArgane mAnya evA dhAmikaanuSThAnAmAM anumaMdanA saMbhavatI nathI. vaLI je mithyAvi saMbaMdhi mArgonusAra kRtya anumodanIya rUpe kahyuM che. te mithyAtvimAgane mAnya nahiM, paraMtu nizcayathI je anAgADha mithyAvi che ane samakitanI sanmukha che. evAnuM bhaktithI sAdhune dAna, saddharmanuM zravaNa, Adi samajavuM. kAraNa-teja samakita AdinI prAptine hetu hovAthI mokSamArganusAra che. e bAbata AgaLa jaNAvAze. tethI je anumodanIya che te niyama prazaMsanIya che, ane je prazaMsanIya che ke bhajanAe anumodanIya che. te jaNAve che. tIrthakara AdinI prazaMsA prazaMsanIya ane anumodanIya baMne mahAmahe viSayaviSayabhAvane pAmela hoya che. ane mithyAtivanI prazaMsA te kaI vakhata saMbhave paNa anudanA nahiM. A pramANe bhajanA. kAraNa-samakitiene mithyAnvinA dhArmika anuSThAnamAM AtmasAhane abhAva che. bIjuM te dUra rahe. hariharaAdi buddhithI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodanAvimarzaH ThAnaviSayakAtmotsAhosambhavAt / AstAmanyat , hariharAdidevabuddhyA asmanmArgaprakAzakasyeyaM mUrtirityevaMbuddhyA yA jinapratimArAdhanamapi AtmotsAhaviSayo na bhavati, tasya samyaktvanAzahetutvAt / samyaktvAbhAve ca nAticAro'pi / parihitavastramya vastre mAlinyAdivyapadezo na punritrsyetigaathaarthH||6|| atha anumodanIyasyopAdeyatAmaNanena tatpratipakSabhUtasya prasaGgAgatasya janAnAmanupAdeyasya padArthasya svruupmaah||j puNa itto aNNa suranArayamAia suhaM asuha / Ne heaMtasuha' kudidvipamuha sudiThINa // 4 // ___ vyAkhyA-tatpunarvastujAtam ito'numodanIyAdupAdeyAt yadanyat tadanupAdeyaM-jJeyaM heyaM cetyarthaH, tat kiM ? suranArakAdikaM tadupalakSitaM tatsambandhi devalokAdikaM sarvamapi grAhyam / AdizabdAt tiryagmanudhyayoH savyatikarayograhaNam , tacca svarUpataH pariNatyA ca zubhamazubhaM ca / cakAro gamyaH / jJeya-jJAtavyam , bhavyAnAM jJAnArthamevAhatopadiSTatvAt , tathAbhUtajJAnasya ca dharmadhyAnahetutvot , anyathA kaNTakazAkhAmardananyAyaH sampadyeta / azubhaM ca kizciddheyamapi bhavatItyAha-' heaM tasuhaM 'ti / heyaM tvazubhaM kudRSTipramukham / kutsitA dRSTiH-zraddhAnaM yeSAM te kudRSTayaH-zAkyAdayo jamAlyAdayazva, tatpramukhaM tadAdikam , AdizabdAt jJAnAdiSirAdhanAhetavo jJAnasaklezAdayo graahyaaH| tacca heyam / keSAM ? sudRSTInAM-samyagdRzAm / mithyAdRzAM tu zAkyAdidarzanAnAmupAdeyatvenAbhyupagamAt / ayaM bhAvaH-upAdeyaM tAvajjainapravacanaM taddheya. tvena, yacca heyaM zAkyAdidarzanaM tadupAdeyatvena, yacca jJeyaM surAsuranArakAdikaM tatra surAsurAdikaM zubhamupAdeyatvena nArakAdikaM cAzubhaM heyatvena jAnAno midhyAdRSTireva / yataH suranArakayorupAdeya. ... tvaheyatSe na bhavataH, kintu kathaJcitkvacit ttkaarnnyoH| tatra nArakakAraNAni ca heyAnyeSa / surakAraNAni ca samyagdRSTibhiH sevyamAnAni upAdeyAni, sAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvAt / athavA amArA mArganA prakAzakanI A mUrti che. AvI buddhithI jinapratimAnI ArAdhanAmAM paNa AtmotsAha na heya. kAraNa te samakitanAzanuM kAraNa che. ane samatinA abhAvamAM aticAra paNa na hoya. jene vastra paheya hoya tena patramA bhasinatA mAmilAya. mIne nhi||13 - have anumodanIyanuM upAdeyapaNuM kahevAthI tenA pratipakSabhUta prasaMga prApta jene anupAve padArthanuM svarUpa jaNAve che - mUlano artha - kevala anumodanA thike ane anupAdeya-heya reya. te kizuM ? suranArI manuSyatiryagAdika zubha ane azubhane saghalaI jaI tye yaM-jANavA yogya, anaI chAMDavA yogya azubha mithyAdaSTipramukha saghala samyaSTInaI 64 w vRttine artha - vaLI je vastuo A anamedanIya-upAdeyathI bIjI che te anupAdeya. reya ane e jANavI. te kaI ? suranAkAdi-tenA saMbaMdhi develo Adi badhuM levuM. Adi zabadathI tiryaMca ane manuSyanuM grahaNa karavuM. ane te svarUpathI ane pariNAmathI zubha ane azubha jANavI. kAraNabhAne jJAna mATe ja arihaMtabhagavaMte upadezela che. ane tevA prakAranuM jJAna dharmadhyAnanuM kAraNa che. nahiM 'kaMTaka zAkhAmaInane nyAya prApta thAya. azubha I vastu heya. paNa heya e jaNAve Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI mithyAdRSTibhiH sevyamAnAni tu heyAnyeva, pApAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvAdityagre vakSyate iti / sarveSAmapi gurUpadezAyattasyaiva heyatvAdiparijJAnasya sambhavaH / tena samyagdRSTistIrthakadAdhupadezena upAdeyamupAdeyatvena, heyaM ca heyatvena, jJeyaM ca jJeyatvena jAnAnastato vilakSaNa eva / anyathA ubhayorapyabhedaH syAt / etena yat kimapi vastujAtaM puNyaprakRtilabhyaM tat samyagdRzAmanumodanIyameveti bacanamapi apAstam , bharatAdInAM strIratnodhupabhogAdeheyasyApyanumodanIyatvApatteH / tasyA'pi puNyaprakRtilabhyatvAt / evaM vyAdhAdInAM manuSyatvazarIrendriyanirAmayatAdikamapi bodhyam , yadAgamaH - 'kammANaM tu pahANIe ANupuvvI kayAi u / jIvA sohimaNuppattA AyayaMti maNussaya' // 1 // ti (uttarA0 3, gA. 7) tathA ca 'kuNirvaraM varaM paGagu-razarIrI varaM pumAn / api sampUrNasarvAGgo na tu hiMsAparAyaNa' // 1 // ( yogazAstra pra0 2, zlo0 28 ) ityAdivacanAnupapattiprasaGgaH sphuTa eva / tasmAtpuNyaprakRtilabhyAnAmapi vastUnAM heyatvAdidhamaistraividhyena pariNato kiJciddheyaM kiJcijjJeyaM kiJciccopAdeyam / tathAhi-cakravartyAdInAM rAjyAdisampat puNyaprakRtilabhyA'pi heyaiva, svarUpato durgatihetutvenAnarthasampAdakatvAt viSAnnatRptiva diti / yathA brahmadattacakravartinaH / kiJca-AstAmanyaH tatphalabhoktubrahmadattasyApi heyatvenAbhyupagamAt / yadAha sa eva cakravartI nAgo jahA paMkajalAvasano, dadu thalaM nAbhisamei tIraM / evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, Na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo' / / 1 / / iti zrIutta0 (13, gA0 30) bhagavatyAdau tIrthakRtA'pi tathaivopadiSTatvAt / tathA aveyakaparyantadevarddhiprabhRtikaM svarUpato durgatihetutvAbhAvAt na heyaM nApyupAdeyam , cha-dhi .....zubhapatu ya che.. -tsita-niyaSTi -ch| che reyAnI thttiyaazAvigere ane jamAli vigere te pramukha-Adi. AdizabadathI jJAna Adi - virAdhanAnA kAraNe nAnasa kalaza Adi levAM. ane te heya che: kone ? sudaSTione-samakiti-chone. kAraNu-mithyavione to zAkya Adi mato upAdeyapaNe svIkAra che. bhAvArtha--jana zAsana prathama upAdeya che. tene heyapaNe ane je zAkaMtha Adi mata heya che. tene upAdeya che, ane je devanAraka Adi 3ya che. temAM sura-asura Adi zubhane upAdeyapaNe ane azubha nAraka Adine heyapaNe jANanAra mithyAtvI ja. kAraNudevanArakamAM upAdeya-heyapaNuM nathI. paraMtu koI sthale kaMika tenA kAraNomAM che. temAM nArakonA kAraNe heya-tyAjya che. ane devanA kAraNe samakitio vaDe sevAtAM upAdeya-grAhya che. kAraNu-sAnuba dhi puNyaprakRtinuM kAraNa che. mithyAvi vaDe sevAtAM te heya ja-tyAjya che. kAraNa-pApAnabaMdhi puNyaprakRtibaMdhanuM kAraNa che. e Agala kahevAze. badhAne gurUnA upadezane AdhIna deyapaNA vigerenA jJAnano saMbhava che. tethI samakitI tIrthaMkara AdinA upadezathI upAdeyane upAdeyapaNe ane heyane heyapaNe ane mane yapaNe jANanAra tethI judA prakArano che. nahiM te baMneno abheda thAya. A uparathI je kaMi vastu puNyaprakRtithI pamAya te samakitione anumodanIya ja evuM vacana dUra karyuM. kAraNa bharata Adine strIratnaAdi upabhoga Adi je heya che. te anumodanIya prApta thaze. kAraNa-te puNyaprakatithI pamAya che. evI rIte zikArIonA manuSyapaNuM-zarIra-iyi-nirogatA Adi paNa samajavuM. - tathA lu laMgaDe manuSya mATe paNa hiMsAtatpara eve saMpUrNa sarva aMgavAle sAze nahi. e vigere vacananuM aghaTamAnapaNuM prApta thaze. mATe puNyaprakRtithI pamAtI vastuo heyapaNuM vigere.dhame vaDe traNa Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodanAvinaH mokSakAraNatvAbhAvAt / mokSakAraNAni ca samyagjJAnAdInyeva 'samyagjJAna-darzana-cAritrANi mokSamArga' itivacanAt / parizeSAt jnyeymev| puNyaprakRtilabhyaM ca jJAnAdikamupAdeyameva mokSakAraNatvAt / etacca sarva samyamhagapekSayA / mithyAdRzAM tvanyathApariNatiruktA vakSyate cAnumodanAviSayavicAre iti / etena puNyaprakRtibandhasya kAraNamanumodanIyaM bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA, bAlatapaHkSuttRTsahanarajjugrahaviSabhakSaNAderapyanumodanIyatvApatteH / tasyA'pi devagatihetutvena puNyaprakRtibandhahetutvAt / na ca zubhAdhyavasAyastatra kAraNamiti vAcyam , zubhabhAvamantareNa jinoktAnuSThAnasyA'pi vaiphalyAt / tasmAdyathA zubhabhAvasaMyuktaM jinoktAnuSThAnaM mokSakAraNaM tathA rajjugrahAdikamapi tathAbhUtaM puNyaprakRtibandhakAraNamityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // 64 / / ___athavaM prasaGgAgatamabhidhAyoddiSTatvena prastutAmanumodanAM vivecynnaah||annumoynnaa ya duvihA pasatthamapasatthabheao nneyaa| tatthavi paDhamA jiNamayapattANaM puNNasattANaM // 65 // cAlyA-anumodanA tAvana dividhA, kRtaH ? prarAstAgarAta metA, mADAgA , jJeyA-jJAtavyo / taMtrA'pi prathamA prazastAnumodanA, keSAmityAha-jinamataM-jainazAsanaM prAptaM yaiste tathA tevA, te ja rUkyato mAnnIcara - "puNavattA " ri puravAnAM, puSya-puSyAnuprakAre pariName che. mATe koI heya I upAdeya ane keI neya che. te jaNAve che-cakravarti Adi rAjyAdi saMpadA puNyaprakatithI pamAya che paNa e heya-tyAjya ja che. kAraNa-ravarU5thI durgatinuM kAraNa hovAthI anartha pamADanAra che. jema viSAjatRpti. jema brahmadatta cakrI. valI bIjo dUra rahe tenA phalane bhogavanAra baudattane paNa heyapaNe svIkAra che. je mATe teja cakravartita kahe che- jema kAdavamAM khuMcele hAthI sthalane joI kAMThAne pAmatA nathI tema ame kAmaguNamAM Asakta thaelA sAdhunA mArgane pAmatA nathI.' uttarAyayanamAM bhagavatI Adi sUtramAM tIrthakara bhagavaMte te ja upadeza Ape che. temaja greveyaka sudhI devaRddhi vigere svarUpathI durgatinA hetu paNAne abhAva hevAthI heya nathI, ane mokSanA kAraNapaNAno abhAva hovAthI upAdeyapaNa nathI. mokSanA kAraNe samyajJAna vigere ja. parizeSa nyAyathI ya ja che. puNyaprakRtithI pamAtA jJAnAdi mokSanuM kAraNa hovAthI upAdeya ja che. A badhuM samakitinI apekSAe. mithyAtrione te te judA prakAre pariNamana kahyuM. ane AgaLa anumodanAnA viSaya vicAramAM kahevAze. A uparathI puNyaprakRtibaMdhanuM kAraNa anumodanIya thaze e zakA paNa dUra karI. kAraNa-bAlatapa-bhUkha tarasa sahanaraju-graha-vivabhakSaNAdi paNa anumodanIya prApta thaze. kAraNa te paNa devagatinuM kAraNa hovAthI puNyaprakRti baMdhane hetu che. tyAM zubha adhyavasAya kAraNa che. ema na kahevuM. zubha bhAva vagara jinekata anuSThAna paNa niSkala che. mATe jema zubhabhAva sahita jikta anuSThAna mokSanuM kAraNa che temaja rajajumahAdi paNa tevA prakAranuM puNya baMdhanuM kAraNa che. A pramANe prasaMgathI sayuM. te 64 che have upara kahyA pramANe prasaMgane prApta karIne uddiSTapaNe prastuta anumodanAnuM vivecana karatA kahe che- mUlane artha-anumodanA te suviA-rbi prakAre che te prazasta aprazasta bhedathike jANavI. tenA viSaya mahilI prazasta anumodanA jinamata-jinazAsana prati pAmyA je puNyAnubaMdhI puNyanA dhaNI bhavyajIva samyagadaSTi tehanaI prazasta hAI. | 65 / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhipuNyaprakRtirUpaM tadyogAtsatvAnyapi puNyAni / yadvA-puNyamuktasvarUpaM sattAyAM yeSAM te puNyasattAsseSAM, sAdhvAdInAM samyaghazAmityarthaH / teSAM pApAnubandhipuNyaM na bhavatyeva, jinAjJArAdhakatvAt pApAnubandhipuNyaprakRtibandhasya mithyAtvAbhimukhAnAM vA sambhavAt / pApAnubandhipuNyasya vastutaH pAparUpatvAt , viSaviSAnnayoyorapyante phalamadhikRtya bhedAbhovAt / tema prazastAnumodanA sAnubandhi. puNyavatAmeveti gAthArthaH // 65 // atha prazastAnumodanA na kevalaM samyagdazAmeva bhavati, kintu samyaktvAbhimukhAmAM mithyAdazAmapi bhavatIti darzayatievaM sammattabhimuhamavvANaM maMdamohaNijANaM / maggANusArikicaM kuvvaMtANaM muNeavvaM // 66 // vyAkhyA-etad-anantaroktaM samyagdRzAmiva samyaktvAbhimukhabhavyAnAmapi bhavatIti zeSaH / samyaktvAbhimukhA hi mithyAdRza eva bhavantIti na mithyAdRkpadasya pRthagupAdAnam / tatra samyaktvAbhimukhatve vizeSaNadvArA hetumAha-yatasteSAM kiMlakSaNAnAM ? mandamohanIyAnAM-nijakAryakaraNAsamarthadarzanamohanIyAnAmityarthaH / kiM kurvatAM ? mArgAnusAri kRtyam / mArgo-mokSamArgaH samyagjJAnAdyAtmakaH, tasyAnusArianuyAyi tatkAraNamityarthaH / yaduktam-'mArgAnusAritvA 'diti dharmavinduprakaraNe (a0 6. sU0 22) vRttine artha - anumodanA be prakAre che te jANavI zAthI? prazasta ane aprazastanA bhedathI. temAM paNa prathama prazasta anumodanA kAne hoya ? e kahe che. jinamata-jainazAsanane pAmelAone, jinamatane pAmelA dravyathI paNa hoya che. mATe kahe che-puNyasana-puNyAnubaMdhipuNyavALAone athavA puNyAnubaMdhipuNya jeone sattAmAM che. tevA samakiti sAdhu vigerene. teone pApAnubaMdhi--puNya na hoya kAraNake jinAjJAnA ArAdhaka che. pApAnubaMdhi-puNyaprakRtine baMdha mithyAtvine athavA mithyAtvane sanmukha thaelAone saMbhave che. kharI rIte pApAnubaMdhi-puya e pAparUpa che. chevaTe viSa ane viSA baMnemAM phUlane AzrI bheda nathI. tethI prazasta anumodanA puNyAnubaMdhi--puNyavAlAone hoya che. te 65 - have prazasta anumodanA phakata samakitione ja hoya che. ema nathI kiMtu samakitanI sanmukha rahelA evA mithyAtvione paNa hoya e darzAve che - mUlane artha-INaI prakAraI samyagadaSTinI pari samyakatvanaI sAhmA thayA je bhavya prANI tehaI naI, maMda thayuM mohanIyakarma cha yehanaI manaI, sAdhudAna anaI zuddhadharma sAMbhaLavA pramukha mArganaI je anusArI kartavya teha prataI karavA jIvanai jANavuM. che 66 che vRttine artha-A prazasta anumodanA samakiti jIvanI jema samakitanI sanmukha rahelA bhavya jIvone paNa hoya che. samakitanI sanmukha je rahelA che te mithyAtvI ja che. ethI mithyAtvI padanuM juduM prahaNa nathI karyuM. temAM samakitanI sanmukhapaNAmAM vizeSaNadAro hetu kahe che. maMdamohanIya-nija kArya karavAmAM asamartha evA darzana mehanIyavAlA. zuM karatA ? mArgAnusArikatyane karanArA. mArga-mokSamArga samyagajJAnAdirU5 tene anusAri-anuyAyi tenuM kAraNa e bhAva. je mATe dharmabiMdu prakaraNamAM kahyuM che. mArga samyagannAnAdi mukitamArga tene anuvartanathI. kRtya je sAdhudAna-saddharmazravaNadika. etaleM samyakatvane anabhimukha je mithyAtvI tene mArganuyAyi kartavya ne huMtuM ehavuM dekhADayuM jANavuM: Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodanAvimarzaH vyAkhyA-'mArgasya samyagjJAnAde (darzanode) muktipathasyAnuvartanA 'diti / kRtyaM-sAdhudAna-saddharmazravaNAvikam / etena samyaktvAnabhisukhAnAM mithyAdRzAM mArgAnuyAyi kRtyaM na bhavatIti darzitaM bodhyam / teSAM puNyapApayoH pravRttinivRttyorevAsambhavAt kuto mArgAnuyAyi kRtyamiti ? / ata eva zrIharibhadrasUrirapyAha ___'bhavaheu NANameassa pAyaso'sappavittibhAveNa / taha tadaNubaMdhao cia tttetrniNdnnaaiio||1|| upadezapade (go0 446) vRttiryathA-' bhavahetuH-saMsAranibandhanaM jJAnaM-zAstrAbhyAsAdijanyo bodha etasya mithyAdRSTaH / kathamityAha-prAyazo-bAhulyena, asatpravRttibhAvena-viparyastaceSTAkAraNatvAt tasya / yadiha prAyazo grahaNaM tad yathApravRttakaraNacaramabhAgabhAjAM sannihitagranthibhedAnAmatyantajIrNamithyAtvajvarANAM kathazciddaHkhitadayA-guNavadveSa-samucitAcArarUpapravRttisArANAM sundarapravRttibhAvena vyabhicAraparihArArtham / tatheti hetvantarasamuccaye / tadanubandhata eva-asatpravRtyanubandhAdeva / etadapi-kuta ? ityAhatattvetaranindanAditaH / sa hi mithyAtvopaghAtAt samupottaviparItarUciH tattvaM-sadbhUtadevatAdikamarhadAdilakSaNaM nindati / itaraJca-atattvaM tattatkuyuktisamupanyAsena puraskaroti / tatastattvetaraniMdanAdito doSAd bhavAntare'pyasatpravRttiranubandhayuktaiva syaaditi'| atra hi anAdipravAhapatitasya yathApravRttikaraNasya caramabhAgaH samyaktvaprAptihetukarmakSayopazamalakSitAvasthAvizeSastadvatAM sannihitagranthibhedAnAM svalpakAlaprAptavyasamyaktvAnAmatyantajIrNamithyAtvajvarANAM sundarapravRttiritibhaNanena tadvyatiriktAnAM tu sarveSAmapi mithyAdRzAmasundarapravRttirevokteti sUkSmadRzA paryAlocyam / ' tehane puNya ane pApane viSe pravRtti ane nivRttinAja asaMbhavathI. kihAthI mArganuyAyikartavya ? etalAjavatI haribhadrasUri phirI kaha cha-"saMsArano hetu jJAna e mithyAtvIne, prAhe mAThI prattinA bhAvathI, valI asapravRttinA anubaMdhathI. tAvanI niMdA ane ItaranI rucithI.' saMsAranuM kAraNa zAstranA abhyAsathI upano bodha te e mithyAdaDiTanaI kima? te kahe che. prAhe viparIta ceSTAnA karivAthI. tene je Iha prAde grahaNa kariuM te yathApravRttikaraNe pradhAna (carama) vibhAgane bhajanAra TukaDe graMthibheda chaI jehane, atyaMta jUno thayo che mithyAtvajavara jehane, kirNikarIti karI duHkhI dayAvaMta guNavaMta u5ri adeSa samucita AcArapravRtti sAra ehavA, suMdara pravRttibhAve vyabhicAravAravAne athe. tathA te havaMtaranAM samuccayane viSaI. asatyavRttinA anubaMdhathI, eha paNi kima? te upari kahe che. te sivA, mithyAtvanA upaghAtathI AdarI che viparIta rUci jeNe ehave huM te, tava je sadbhUtadevatA je arihaMtAdilakSaNa te prati nirdi, bIju je atava te kuyuktine upanyAsuM AgaliM kare te vatI tavetaraniMdanAdiSathI, bhavAMtare paNi asatyavRtti anubaMdhayuktane huI anAdipravAhiM pravAhe patita je yathApravRttikaraNa vibhAga te samakitaprAptine hetu je kamane kSapazama teNe jaNAvyo je avasthAvizeSa te vaMtane, TuMkaDo graMthibheda che jehane, sva95 kAlaI pAmItu che samakita jehane, atyaMta jUne thaye che mithyAtvajavara jehane, ehavAne suMdara pravRtti bhaNu karI, tethI bhinna je sarvaI mithyAtvI tehane asaMdarapravRitti ja kahI. ehavuM sUkSmadaSTi vicAravuM. eTale athavA sarvaja vItarAgavacanane anusaratuM je puNya kAvatra trividhei anumodanIya te sarva. e catuHzaraNanI gAthAvyAkhyAnamae-mithyAdaSTisaMbaMdhipaNi mArgAnuyAyi e vacana laIne jainane iSTa je dhArmikAnuSThAna tehane sarikhuM mithyAdaSTimArgane viSe paNi je kartavya te sarvaI samyagadaSTine anu- danIyaja, evI prAhe ghaNuAnI bhrAMti. te TAlI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakavRttI etena-'ahavA savvaM cia vIyarAyavayaNANusAri jaM sukaDaM / kAlattaevi tivihaM aNumoemo tayaM savvaM' // 1 // ti catuHzaraNaprakIrNakagAthA (58) vyAkhyAyAM mithyAdRSTisambandhyapi mArgAnuyAyItivacanamAtramAdAya jainAmimatadhAmikAnuSThAnAnukAri mithyAdRSTimArge'pi yat kRtyaM tatsarvamapi samyaghazAmanumodanIyameveti prAyo bhUyasAM bhrAntirapi nirastA, samyaktvAbhimukhAnAmeva mArgAnuyAyikarttavyasyAgame bhaNitatvAt / yatastatra mArgazabdena samyagjJAnAdyAtmako mokSamArgo bhaNitaH / tatprAptihetudhArmikAnuSThAnaM tu samyaktvAnabhimukhAnAmAgADhamithyAdRzAM lezato'pi na syAt / anyathoktavakSyamANapravacanasammatInAmaprAmANyApattyA jainapravacanamanupAdeyaM syAt / kiJca-yadi mArgazabdena jainazAsanamucyate tarhi zAkyAdayo digambarAdayazca jainazAsanasya hitA ahitA vA ? Aye, sarvairapi sAdhvAdibhistadanukUlatayaiva pravartanIyaM na punastaduSaNadAnAdinA pratikUlatayeti / etaccAdhyakSabAdhitaM sarvasammataM zAkyAdayo digambarAdayazca mahatA prabandhena niyuktikArAdibhirdUSitatvAta / etacca samyaktvoccAre'pi zAkyAdiparigRhItajinapratimAyA api parityAgena sphuTameveti bodhyam / yadi ca nijanijamArgAbhimatadevabuddhyA parigRhItA jinapratimA'pi parityajyate, kathaM tarhi tanmArgAbhimataM tapaHsaMyamAdikamupAdIyate ? ityAdyagre vakSyate / dvitIye, ahitAzcet tarhi kiM nijanijamArgAbhimatakriyAkaraNena anyathA vA ? , Aye, tadIyamArgakriyAyA anumodanena jainapravacanAhitamevAnumataM bhavet / tacca jainapravacanapratyanIkasyaiva yuktaM nAnyasya / dvitIye tvasambhavaH , niSkriyasyAhitakaraNe caikendriyAdInAmapi (siddhAnAmekendriyAdInAM ca ) tathAtvApatterityAdivikalpaistadIyamArgAbhimatadhArmikAnuSThAnAnumodanaM vicAryamANaM kharapurISaghadasAramavasAtavyamiti gAthArthaH / / 6 / / samyaktvane sanmukhane ja mArgAnuyAyikartavyane Agamane viSe kahevApaNuthI. je mATe tihAM mArga zabda samyajJAnAdirUpa mekSamAga kahiMuM che. te mArganuM prApti hetu dhArmikAnuSThAna te samyaktvane asamukha je AgADhamithyAtvI tehanuM lezathI e na hRI. Ima nahIM te kahIo ane kahIye evIe je pravacananI saMmatio tehane apramANapaNAnI Apatti jainapravacana te anAdaraNIya huI valI ja mArga zabdaI jainazAsana kahIuM. tau zALyAdika ane digaMbarAdika jainazAsanane hita ke ahita? prathama pakSe, sarve sAvAdika tehane anukulaparNi pravartavuM pariNuM tehane dUSaNadAnAdike karI pratikUlapavuiM na pravartavuM. e tau pratyakSabAdhita, sarvasaMmata zAkSAdika ane digaMbarAdikane mATi prabaMvi niyukitakArAdike dUSitapaNAthI. e tau samitinaI uccArane viSaIpaNi zAkAdiparigrahita jinanI pratimAnaIpavuiM chAMDave karI pragaTa jANavuM. jauM Apa ApaNi mArgane ISTadevabuddhi gRhI jinanI e pratimA chAMDII che. kima ta tehanA mArgane iSTa je tapa saMyamAdika AdarII? ityAdika agali kahisya. bIje pakSe, ahita jo tauryuM? nija mArganI iSTakriyAne kari athavA anya prakAraI ? prathama pakSe, tehanA mArganI kriyAne anumodave jainapravacananuM ahitaja anumata hui. te te jainapravacananA pratyanikane ja yukta, anyane nahIM. bIje pakSe te, asaMbhava. kriyArahitane ahita kare ekaeNkiyAdikane paNi ahita karanAranI Apatti thaI joII, ItyAdi vikalpa tehanA mArganA iSTa je dhAmikAnuSThAna tehanuM anumati vidyArItuM mAnIpare Mme pAyAnI athaH // . Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 mArgAnusArikRtyasya svarUpam atha mArgAnuyAyikarttavyasya sAmAnyataH svruupmaah||nnianniamggaasgghpricaaynimittmev jaM kicc| sammattakAraNaM vA taM khalu mggaannusaaritti||67|| - vyAkhyA-nijanijamArgAH-zAkyAdidigambarAdidarzanAni, tadviSayo yo'sadgrahaH-nijanijagurUpadezaparatantrakriyArucilakSaNaH, tatparityAgasya nimittaM-kAraNaM tadeva yatkRtyam, vA-athavA samyaktvakAraNa-zuddhazraddhAnaprAptihetuH 'taM svalu' tti / tadeva mArgAnusArIti-jJAnAdi prAptyanukUlamityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevaM-yathA''gADhamidhyAdRSTermArgAnuyAyikRtyaM na bhavati, [ tathApi kasyacit tathAbhavyatvayogena sambhavatyapIti ] AgoDhamithyAdRSTerasagrahaparityAgadvArA samyaktvaprAptiH syAt / tasyAsadgrahasya sattvAt asagrahasya ca samyaktvaprAptau pratibandhakatvAt / ata evAsadgrahavatAmasadgrahaparityAgenaiva samyaktvaprAptiH / yadArAmaH- maggANusAria 'tti / vyAkhyA-asadgrahaparityAgenaiva tattvapratipattirmArgAnusAriteti vandAruvRttau / tenAsadgrahaparityAgahetureva mArgAnuyAyikRtyaM bhavati / tato yena karttavyenA sagrahaparityAgo na bhavati, tanmArgAnuyAyi kRtyamapi na bhavatIti tAtparyam / anAgADhamithyodRzAM tvasadgrahAbhAvena yatsamyaktvaprAptihetustadeva mArgAnusArIti vikalpo darzita iti gAthArthaH // 67 // athAsadgrahaparityAgahetuH svarUpataH kIdRgbhavati ? iti drshyti||jN kiMci vi parasamaye NAbhimayaM amimayaM ca jiNasamae / sammattAbhimuhANa taM khu asaggahaviNAsayaraM // vyAkhyA-yatkiJcidapi kRtyaM zraddhAnaM veti vizeSyapadamadhyAhAryam , parasamaye-jainavyatiriktadarzane, nAbhimata-nijamArgatvena nAGgIkRtam , abhimataM ca jainasamaye-jainazAsane jainairAtmIyamArgatve hive mArgAnuyAyi kartavyanuM sAmAnya prakAre svarUpa kahe che. - Apa A paNa mArganuM apagraha tehane parityAganuM nimitta ja je kartavya athavA samyaphatvanuM kAraNa te nizcaye mArgAnusAre. vRttine artha -A5 ApaNu mArga je zAkyAdi ane digaMbarAdikanAM darzana, te saMbaMdhI je asagraha-Apa ApaNu gurUpadezuM nIpanI je kriyAruci te rU5, tehanA tyAganuM nimitta tadrupa je kartavya saphatvanI prAptino hetu, tehaja mArgAnuyAyi jJAnAdi prAptine anukala e akSarArtha. bhAvArtha te ema-AgADha mithyAtvI asagrahane parityAgadvArAI samyaktvanI prApti huI, tehane asagrahanA chatApaNuthI, asagrahane te samyaktvanI prAptine viSe pratibaMdhakapaNAthI. etalAjavatI asagrahavaMtane asagrahane parityAge samakitanI prApti "asagrahane parityAguM ja tattva paDivajavuM te mArgAnusAritA kahII' te vatI asaMgrahane tyAganuM hetu tehaje mArgAnuyAyi kartavya huI. te mATe ye kartavya asagrahane parityAge na huI te mArgAnusAri kartavya paNi na haI. e paramArtha. anAgADha mithyAtvIne te asadagrahane abhAve je samyaktva prAptinuM hatuM, tehaja mArganusAri e vikalpa dekhADyo. e gAthArtha che 67 | - hive asagrahanA parityAgane hetu te svarUpathI kehavo haI. te dekhADaI chaI- je kAMI paratane viSe aniSTa ane jinamatane viSe iSTa samyaphavAbhimukhane te nizcaye asaragrahanuM vinAzanuM karanAra, Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa zatakavRttI nA'bhyupagatamityarthaH / samyaktvAbhimukhAnAM 'taM khu'tti, tadeva asadgrahavinAzakaraM-samyaktvasUryaprakAzaspRSTAnAmasadgrahadhvAntocchedakamityarthaH , asadgrahaparityAgapUrvakasamyaktvaprAptihetutvAt / na caivaM tanmArgAbhimatamakaraNaniyamAdikamapi tathA, tasyobhayavAdisammatatvena asadgrahaparityAgo dUre, pratyuta tadubhayavAdisammataM jainasammatyodbhAvitaM nijamArgadADharthahetuH / ata eva AstAmanyaH, sarvajJo bhagavAn zrImahAvIro'pi ubhayavAdisammatArthairvedapadaireva gautamAdInAM saMzayocchedaM kRtavAn parakIyasammaternijamArgadAyahetutvAt , anyathA tadudbhAvanasya vaiyApatteH / yadi cobhayavAdisammataM kRtyaM zraddhAnaM vA'sagrahaparityAgaheturmArgAnuyAyi kRtyamabhaviSyat tarhi sarveSAmapi mithyAdRzAM tatkSaNamevAsadgrahaparityAgena samyaktvaprAptau mithyAtvamucchinnasaGkathamevAbhaviSyat , prANAtipAtAdhakaraNaniyamasya vacomAtreNa prAyaH sarvavAdisammatatvAt / tasmAt satyapyakaraNaniyamAdau nijanijamArgAsadgrahasya tAdavasthyaM kiMnimittakam ? iti paryAlocanAyAmubhayavAdisammatatvameva vizeSaNaM dravyataH zubhakarttavyasya parizeSAt sidhyati / ata eva digambarAdijanAbhAsadarzaneSu devo'hanevetyAdivyaktyA zraddhAnaM prarUpaNaM ca nAsagrahaparityAgahetuH , pratyuta nijanijagurUpadezAvAptatathAbhUtazraddhAnAdikamasadgrahasya sthiratAhetuH tathAbhUtazraddhAnAderevAsadmahatvena pariNamanAdaminivezamithyAtvasya tathomAhAtmyAt / asagrahatvaM ca teSAM jinokteSu padArtheSu ekatarapadArthaviSayakAruci mAtreNA'pi syAt / yaduktam 'payamakkharaMpi ikapi jo na roei suttnnipitttth| sesaM roaMto vi hu micchAdiTThI jamAlivva' // 1 // tti paJcasamahAdau / AstAmaruciH, jinoktaikapadArthaviSayakasaMzayo'pi tathApariNamane hetuH / yaduktam-'ekasminnapyarthe sandigdhe pratyayo'hati naSTa' ityAdi prAgupadarzitam / anyathApariNamana vRttine artha:-je kAMI e kArya athavA zraddhAna, ehavuM vizeSyapada bAhirathI levuM. parasamaya-je . jenadarzana vyatiriktadarzana, tehane viSe potAnA mArga paNe anAdariuM, ISTa je jainazAsanane viSe jene pitAnA mArga parNi AdarivuM e artha. samyaktvane sanma ane tehaja asadgahanuM vinAzanuM karanAra, samyaktvarUpa sUrya prakAze spazane asagraharUpa vAtanuM TAlanahAra e artha. asagrahanA tyAgapUrvaka samyaktvanA prAptinA hetupaNAthI. paNi tehanA mArgane iSTa je akaraNa-niyamAdika te nahI. tima tehane ubhayavAdi sammatapaNe karI asaragrahano parityAga to vegale, sAhasuM te bihuM vAdisaMmata jainanI saMmati dekhADayuM pitAnA mArgane daDhapaNane hetuM. etalAja vatI anya te raho, sarvajJa bhagavaMta zrI mahAvIra paNi binduvAdIne saMmata je artha ehave paja gautamAdikane saMzayane ucheda karate hue, parakIyasaMmatane nijamArganI daDhapaNAinA hetupaNuthI. Ima nahIM tau te ubhAvane vyarthapaNAnI prAptithI. jau UbhayavAdisaMmata kartavya athavA zraddhAne asagrahaparityAganuM hetu mArgAnuyAyi kartavya hala tau sarva mithyAdaSTine tatkAla asagrahane parityAge samyakatvanI prApti chate mithyAtva uchinnavArtaja thAI. prANAtipAtAdikano je akaraNaniyama tehane prAhe saMmatapaNAthI. te mATe akaraNaniyamAdi chate paNi nijamArganA asadgahanuM tadavasthapaNuM, heM nimitta? evI vicAraNA chataI bihu vAdIne' saMmatapaNuM ehavuM vizeSaNa ja drazyanA zubhakartavyane parizeSathI siddha thA. etalAjavatI digaMbarAdi jenAbhAsadarzanane viSe deva arihaMtaja ityAdi vyakti prahAna ane ApaNA te asadamahaparityAganuM hatuM nahIM, sAme A5 ApaNe gurupadeze pAmyuM che tevuM zraddhAnAdika asamihane sthiratAnuM heta huI tehavA zraddhAnanaIja asaragraha paNi pariNamanathI, abhinivezamithyAtvane Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgAnuyAyikRtyasya svAmI mantareNa mithyAdRSTitvaM na syAt / tatra bIjaM cAgre vakSyate / ityevamubhayavAdisammataM kRtyaM zraddhAnaM vA samyagdRzAM na tuSTihetuH, kintu asadgrahaparityAgahetuH / anyathA zokyAdInAmakaraNaniyamAdivratasya digambarAdInAM ca devo'hannevetyAdizraddhAnapUrvakabhUyo'nuSThAnasya ca mArgAnuyAyitvAnyathAnupapattyA samyaktvaprAptau sarveSAmapi zAkyAdInAM saMyatatvApatteH / uktAzca jainavyatiriktAH sarve'pi sarvathA'cAritriNa iti tApamiti thArtha che 68 || athoktasvarUpaM mArgAnuyAyi kRtyaM kIdRgubhavyasya bhavatIti drshyti|| evaMviha suhakiccaM pagaIe bhaddagarasa bhavyassa / parasamayabAhirassa u Nicchayao Na uNa iararasa / / vyAkhyA- evam-uktasvarUpaM mArgAnuyAyi kRtyaM prakRtyA-svabhAvena bhadrakasya-alpakaSAyodayasyaiva bhavati / evaMvidho'pi yathApravRttikaraNena kadAcitkazcidabhavyo'pi syAd , ata Aha-bhavyasya-muktigamanayogyasya-utkarSato'pyapArddhapudgalaparAvartAvazeSasaMsArasya, nizcayataH parasamayabAhyasya-anyatIrthikamArgazraddhAnavikalasya, na punarvyavahArato'pi, ambaDAderiva veSamAtreNa parasamayavartino'pi mArgAnuyAyikarttavyasya sambhavAt / na punaritarasyA'pi, tasya jainamArganindakatvena samyaktvaprAptedUMrataravartitvAditi pathArtha + 63 ! tehavA mAhAsyathI, asagrahapaNuM ta tene jinabhASita padArthane viSe kUNaka padArtha saMbaMdhI arucimAve; paNi huI "pada akSara eke paNi je na cA sUtranirdiSTa, bIjuM rUcA paNi mithyAtvI jamAlInI para jANo. ' arUci te galI, jinabhASita padArthaviSaI e saMdeha paNi tehavA pariNAmane hetu ekaI artha saMdehaviSaya kare huM te vizvAsa arihaMtane viSe naSTa ' ityAdi pUrve dekhADayuM chaI. anyathApariNamana vinA mithyAtvIpaNuM na huI, siMhA bIja te AgalI kahIce kaNe prakAre bihuvA saMmata je kArya athavA zraddhAna te tuSTihetu nahIM, tauryuM ? . asagrahaparityA ja. Ima nahIto zAkyAdikanA akaraNaniyamAvitane ane digaMbarAdikanA deva arihaMta ityAdi zraddhApUrvaka bahu anuSThAnane mArgAnuyAyipaNAnI anyathA ayuktatAI samyaktvanI prApti chate sarve zAkSAdikane saMyata 5NunI prApti thaI jaI tethI. kavA to che jainatirikata sadhalAe sarva prakAre acAritriyA. e gAthArtha che 68 che hive kahiuM svarUpa je mArgAnuyAyi kartavya te kahevA bhavyane huI te dekhADe che- nA ehavuM zubhaktavya svabhAve bhadraka je bhAgya ane nizcaye paramatathI bAhiralAne hui. paNi bIjAne nahIM. ttine artha :-ehavuM kahiuM svarUpa je mArgAnuyAyi kArya, svabhAve bhadraka je apaThaSavI tene ja haI. eho te yathApravR ttakaraNe karI kivArekaeN kaNeka abhavya paNuM huI. te upari kahe che-bhavya-mekita jAvAyegya utkRSTathIpaNi apAI pugala parAvartasaMsAra ahevAne. valI nizcayathI parasamayabAhya anyamatInA mArganI zraddhAI rahItane ja. paNi vyavahArathI nahIM. aMDAdinI paraI veSamAtraI parasamayavartine paNi mArgAnuyAyikartavyanA saMbhavathI. paNi tane nahiM. tehane jainamArgane niMdakapaNi karI samyakatva prAptithI rivartipaNAthI e gAthA che 69 che Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 i-zatavRtto atha mithyAdRzAmapi samyaktvAbhimukhonAmeva mArgAnuyAyikRtyaM keSAmiveti dRssttaantynnaah|| jaha saMgamaNayasArappamuhANa vohibIamuNidANaM / aMbaDapamuhANa puNa jiNAiuvaesasavaNAI // 7 // vyAkhyA-yathA ityudAharaNopanyAse / saGgamaH-zAlibhadrajIvo gopAlaH, nayasAraH-zrImahAvIrajIvo prAmAdhipatiH, AdizabdAt zrIRSabhAdijIvA dhanyasArthavAhAdayasteSAM bodhiH-jinadharmaprAptistasyo bIjamiva bIjam-AdikAraNaM munidAnaM-sAdhUnAM bhaktyA vipulamanojJAzanAdivitaraNam , ambaDapramukhANAM punarjinAdInAmupadezo-dharmakathA tasya zravaNam , AdizabdAjjinAdInAM darzanAdyapi grAhyam , tasyA'pi tomalyAdevi samyaktvaprAptihetutvAt / upalakSaNAdanAbhogamithyAdRSTemaghakumArajIvahastyoderiva 'sadandha'nyAyenAnukampAdikamapi mArgAnuyAyikRtyaM mantavyam , samyaktvapratibandhakA'sadgrahAbhAvena smyktvpratidetutvAti thArtha / 70 || atha prazastAnumodanAyA vissymaah||tiie NumoaNAe visao NANAipavaramuttipaho / tassAhaNANi NANAvihANi visao a duhaMpi // vyAkhyA-tasyAH-prazastAnumodanAyAH viSayo-gocaro jJAnAdipravaramuktipathaH, jJAnAdInijJAnadarzanacAritrANi tAnyeva pravaraH-pradhAna muktipatho-muktimArgaH, samyagdRzAM hi sAkSAtparamparayA vA - hive mithyAtvane paNi sampakRtvAbhimukhane ja mArgAnuyAyi kartavya, hanIpare ehavuM daSTAMte kahe che. - jima saMgama-nayasArapramukhanuM bedhibIjapa munidAna abaDapramukhanuM valI jinapadezAdizravaNadi. vRttine artha:- yathA ehavuM udAharaNanA upanyAsane viSe vate, saMgama-zAlibhadrane jIva gopAla, nayasAra-zrI mahAvIrano jIva grAmasvAmI. AdizabdathI zrI RSabhAdikane jIva dhanyasArthavAhAdika tehanuM badhi te jinadharmanI prApti tehanuM bIjanI pare AdikAraNa sAdhune bhakita bahu-manohara azanAdinuM dAna, aMbapramukhanuM valI je jinAdikanI dharmakathAnuM je sAMbhaLavuM. Adi zabadathI jinA dikanuM darzanAdika paNi grahevuM, tehane paNi samyaktvaprAptinA hetupaNuthI, upalakSathI anAbhogamithyAdaSTi je meghakamArajIva hatyAdika, tenuM anukaMpAdika paNi mArgAnuyacikartavya te mAnavuM. samyaktvanuM je pratibaMdhaka asadugraha tehane abhAve samyaktvanI prAptinA hetupaNAthI. Iti gAthArtha che 70 hive prazasta anumodanAne viSaya kahe che- te anumodanAne viSaya jJAnAdi pravara-muktimArga ane tenA sAdhana nAnA prakAre viSaya. bihane samakitI athavA samyaktvAbhimukha. - vRttine artha:- te prazasta anumodanAne je jJAnAdika je jJAna-darzana-cAritra tehaja pradhAna muktimArga, samyagadaSTine sAkSAta paraMparAI mokSamArganAja anamedanAnA viSayapaNAthI je mATe Agama-zeSajIvanuM dAnarUcipaNuM 1 svabhAve vinItapaNuM 2 tathA a5kaSAyapaNuM 3 paropakArIpaNuM 4 bhayapaNuM 5 saralapaNuM 6 dayAlu paNuM, valI priyabhASitAdi vividha guNanikara zivamArganuM je kAraNa ke sava anamata mujhane ehavuM svarUpa te sapharvasammukha saMgamana sArAdikane viSe saMbhave. parNi Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastAnumodanAyA viSayaH mokSamArgasyaivAnumodanAviSayatvAt / yadAgamaH-'sesANaM jIvANaM dANaruitaM 1 sahAvaviNiattaM 2 / taha payaNukasAyattaM 3 parovayAritta 4 bhavattaM 5 // 1 // dakkhiNNa 6 dayAluttaM 7 piabhAsittAi 8 vivihaguNanivahaM / sivamaggakAraNaM jaM, taM savvaM aNumayaM majjha ' // 2 // tti ArAdhanApatAkAyAm / etAdRzaM ca svarUpaM samyaktvAbhimukhe saGgamanayasArAdau sambhavati, na punaritareSvapi, etadvyaJjakaM tu zivamArgakAraNamiti vacanameva / yattu anAryajanAnAmapi nijanijagurvAdikaviSayakadAnavinayAdikaM dRzyate, tacca yadyapi na svAbhAvikaM kintu nijanijagurUpadezAyattam , tathA'pi tanna guNatvena vyavaharttavyam , tasyaiva mithyAtvarUpatvena durgatihetutvena ca prANAtipAtAdyAzravebhyo'pyadhikapAparUpatvAt / na ca dAnamadharmo na.. bhaviSyatIti zaGkanIyaM, dAnasyA''yadharmatvena pravacane pratItatvAt / yadAgamaH 'dasavihe dANe paM0 taM0 aNukaMpA 1 saMgahe 2 ceva, bhae 3 kAluNite tiya 4 lajjAe 5 gAraveNaM ca ahamme uNa 7 sattame // 1 // dhamme a aTTame vutte 8 kAhIti ta 9 kataMti ta' 10 / tti, zrIsthAnAGge (sU0 745 ) vRttyekadezo yathA-"adharmapoSakaM dAnamadharmadAnam adharmakAraNatvAdvA adharma eva / yaduktam- " hiMsAnRtacauryodyataparadAraparigrahaprasaktebhyaH / yaddIyate hi teSAM tajjAnIyAdadharmAya" // 1 // ityAdi / ata evAnukampAvasthAmaprAptAnAM laukikalokottaragADhamithyAdRzAM zAkyAdInAM jamAlyAdInAM cAzanAdisaptavidhapiNDadAnena kevalamadhikaraNapoSaNameva / adhikaraNatvaM ca teSAM saMsAramArgatvAnyathAnupapattyA tanmArgapravRttipUrvakonmArgaprakAzakatvena pratItameva / iha tu yattacchabdAbhyAM zivamArgakAraNamevopAttam / tacca samyagdRzAM samyaktvAbhimukhAnAM vA jJAnAdyupaSTambhakatvenaiva syAt / tena jJAnAdhapaSTambhakAraNasAdhuviSayakabhaktiparAyaNasyaiva bhavati, tena teSAM saGgamanayasArAdInAM tathAbhUtasAdhudAnAdikartavyasya samyaktvaprAptihetutvena zivamArgakAraNatvAt / evaM bhavyatvamapi pratyAsannamuktInAmeva grAhyam , na punaraprAptavyavahArarAzInAM dUrabhanyonAmapi / paJcasUtryAmapi tathaiva sUcitam-' savvesi bhavvANaM (jIvANaM) bIjAne viSaI nahIM. ehanuM jaNAvanAra tau zivamAganuM kAraNa e vacana ja. ane je anAryajanane paNi A5 ApaNA gurnAdi saMbaMdhi dAnavinayAdika dekhII chaI, te kAMI svAbhAvika nahIM. tau myuM? pote potAne gurUpadezane Ayatta. taunheM paNi te guNupaNi mAnavuM nahI, tehane je mithyAtvarUpapaNi ane durgati hetu parNi prANAtipAtAdi AzravathIe adhika pA5355NAthI, dAna adharma nahIM huM ehavuM na zakavuM. dAnane paNi adharma paNi pravacanane viSe prasiddha paNAthI. adharmanuM poSaka dAna athavA adharmanA kAraNupaNAthI adharmaja, hiMsA-juThuM -corI tehane viSe ujamAla ane parastrI-parigraha tihAM Asaktane je dIje dAna te jANavuM adharmane arthe. etalAvatI anukaMpAvasthAne aNu pAmyA laukika ane lokottara AgADha-mithyAdaSTi je zAkya dika ane jamAlyAdika tehane azanAdika sapta prakAra piMDadAne karI kevala adhikaraNaviNa ja, adhikaraNapaNuM te tene saMsAramApaNAnI anyathA aNuthA, te mArga pravRttipUrvaka unmArgane prakAzaka paNi prasiddha ja, jahAM yata tata zabda zivamArganuM kAraNa ja hiuM, te samyagadaSTine athavA samyaphavAbhimukhane jJAnAdikanA AdhAra paNi rIte ja hai. te vatI jJAnAdivRddhinuM kAraNa sAdhu saMbaMdhI bhakti tatparane ja huM te vatI te saMgamanyasAdikanuM sAdhudAnAdi je kartavya tehane samyaktva prAptine hetu parNi karI zivamArgane kAraNupaNAthI. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 saha-zatakavRttI hou kAmANa' miti ( sAhu0 2.) paJcasUtrakasya vRttau bhavitukAmAnAmAsannabhavyAnAmityAdi yAvat kuzalAdivyApArAnanumode ityAdi bhaNitatvAt / tathA tatsAdhanAni-jJAnAdeH kAraNAni pustaka-pratimArajoharaNAdIni nAnAvidhAni anekaprakArANi viSayIbhavanti / caH samuccaye 'duNDaMpi' tti, dvayorapi prAptasamyaktvasamyaktvAbhimukhayorapIti gAthArthaH / / 71 / / athAprazastAnumodanA kasya bhavatIti darzayativIA ya appasatthA micchAdidvissa Abhigahiassa / hujAbhiNivesissA pAeNa visesao a thaa|| vyAkhyA-dvitIyA aprazastAnumodanA Abhigrahikasya midhyAdRSTarbhavet , prAyo-bAhulyena, vizeSato'bhinivezino mithyAdRSTaH , ubhayorAgADhamithyAdRSTitvena sAmye'pi tathAbhUtavizeSasyAnubhavasiddhatvAditi gAthArthaH / / 72 / / / atha prazastInumodanAyA viSayamAhatIe visao NIamayadhammiakiccAi huMti duNDaMpi / tatthavi Amigahiassa ya sahetuNo iNdiatthaavi|| vyAkhyA-tasyA-aprastAnumodanAyA viSayo-nijanijamatadhArmikakRtyAni pazcAgnisAdhanAdIni picchikAdiliGgaviziSTanAgnyavratAdIni ca bhavanti / athobhayayormadhye vizeSamAha- tattha vi 'tti, tatrA'pi-dvayormadhye AbhigrahikasyendriyArthAH zabdAdayo'pyanumodanIyA bhavanti / te'pi sahetavaH, saha hetubhiH pRthivyAghArambhAdibhiH vartante ye te sahetavaH / pRthivyAdyArambhAdayaH tajjanitazabdAdayazvetyubhaye ima bhavyapaNuM paNi prayAsanamuktinuM ja grahivuM. paNi vyavahArarAzi aNu pAmyA je dUrabhavya tehanuM paNi (pravuiM nahIM ) paMcamUtramAhiM imaja sUcavyuM che " Asanabhavya tehanA kuzalAdivyApAra prate anuma' ityAdi kahevApaNAthI. valI jJAnAdikanA kAraNa je pustaka-pratimA-rajoharaNAdika aneka prakAra te viSaya huIsamyaktva pAmyAM ane samaktine abhimukha e bihuparNi. iti gAthArtha : 71 / hive aprazasta anumodanA te kehane huI? te dekhADe che - bIjI aprazasta-anumodanA Abhigrahika mithyAdaSTine huI. bahulapaNe. vizeSathI abhinivezImithyAdaSTine, bihune AgADhamithyASTiparNi sarakhAi paNi chate paNi tehavA vizeSane anubhavasiddhapaNAthI e gAthArtha charA liva sapraza2ta anumAnAnA viSaya he cha. tehane viSaya Apa ApaNuM matasaMbaMdhi dhArmika kartavya I. siMha valI Abhigrahikane sahetuka ikiyArthaparNi. vRttine artha:-te aprazasta-anumodanAno viSaya Apa ApaNA matasaMbaMdhi dhArmika kartavyapaMcAgnisAdhanAdika ane piSThikAdike yukta nAnyavratAdika huI hive bihuM maLyuM vizeSa kahe chaI. tihAM maNi bihu madaye Abhigrahikane' IkriyArtha-zabdAdikapANi anumodanIya haI. teya paNi hetu je pRthivyAdikanA AraMbha, teNe sahita varte je sahetu kahII, pRthivyAdikanA AraMbha ane tajajanita zabdAdika e bihupaNi anumodanIya haI. e artha. teno prayoga te ima-maI mRga ho te bhalu thayuM Ima AtmAne utsAha Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArAdhakasyAdivimarzaH apyanumodanIyA bhavantItyarthaH / tadullekhastvevaM-mayA mRgo vyApAditastacchobhanaM jAtamityAdyAtmotsAho yAvat hastitApasAdInAM hastivyApAdanAdau pravacane pratIta eva / upalakSaNodanAbhigrahikAderapi sutarAmeva tathAsambhavan vAcyaH / na caivamAbhinivezikasyA'pi sambhavati, tasya jainAbhAsatvena dravyatastajjanitakaTukavipAkasya parijJAnAt / yaccAbhigrahikApekSayA Abhinivezikasya jainAbhAsasyAdhamatvaM tajjaine'pyajainatvabuddhyA jinAjJAvirAdhakatvena tIbramithyAtvodayabandhAbhyAmevAvasAtavyam / mithyAtvaM ca sarvotkRSTaM pApamityapre darzayiSyate iti gAthAryaH // 73 // atha dhArmikAnuSThAnaviSayA'numodanA prazastaiva bhavati, adharmasyA'pi dharmabuddhyA kriyamANatvena prazastAbhyavasAyajanyatvAditi parAzaGkAmapAkattuM prathamaM purussbhedaanaah||aaraahg NArAhaga virAhagA tiNNi mANavA kamaso / uttama majjhima ahamA jiNavaraANaM smhigich|| vyAkhyA-ArAdhakA anArAdhakA virAdhakAzceti trayo mAnavA-manuSyAH kramazo-anukrameNa uttamA madhyamA adhamAzca syuH / ArAdhakA uttamA, anArAdhakA madhyamA, virAdhakAzcAdhamA ityarthaH / uttamatvAdikaM ca dIrghatvahrasvatvAdivat sApekSameva bhavatItyAha-jinAjJAM samadhikRtya-samyagajinAjJAmapekSyetyartha iti gAthArthaH // 74 / / ___ atha kathamArAdhakatvAdikaM syAd ? iti drshynnaah|| patthiavihidattAe jiNaANAe tahaNNahAkaraNe / paDhamaMtimAu NANA iare NArAhagA vi tahA // 7 // thAvat hastitApasAdikane hastinA haNavAdikane viSe prasiddha ja, upalakSaNathI anAbhiruhikAdikane paNi atithi tima saMbhavatA kahevo. paNi abhinivezikane Ima na saMbhave. tene jenAbhAsapavuiM karI dravyathI tehathI upanA je kakavipAka tenA parijJAnathI. ane je abhigrahikanI apekSAI abhinivezI janAbhAsane adhamapaNuM che. te jainane viSe paNi ajainapaNAnI buddhi tIvramithyAtvane udaya ane baMdha karIja jANavuM'. mithyAtva te sarvotkRSTa pApa ehavuM AMgali dekhADIyeM. e gAthArtha che 73 ! hive dhArmika anuSThAna viSaNiI anumodanA prazastaja hui. adharmane paNi dharmabuddhi karivApaNuM karI prazastaavyavasAye janyapaNAthI. evI parAzaMkA TAlavAne prathama puruSabheda prA~ kahe che ArAdhaka anArAdhaka ane virAdhaka e tIna manuSya uttama, madhyama ane adhama jinavaranI AjJA AsarInaM. vRttine artha-ArAdhaka anArAdhaka ane virAdhaka e triNi manuSya anukrame uttama, madhyama ane adhama haI. artha spaSTaja, uttamAdikapaNuM te dIrdha paNa hasvapaNAdikanI pare apekSA sahita haI. ehavuM kahe che-zujinanI AjJA apekSIne. e gAthArtha ! 74 | hive ArAdhakapaNadika kima huI ? ehavuM dekhADe che- prAtividhei dIdhI je jinAjJA tehane tima karavuM ane anyathA kara prathama ane aMtima anekane. bIjA anArAdhaka paNi tima, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sarvaza-zatakavRttau - vyAkhyA-prArthitavidhidattAyA jinAjJAyAH tathA'nyathAkaraNe prathamAntimAH-triSu bhaGgeSu AdhacaramA:-ArAdhakavirAdhakAH syurityanvayaH / tatra yad yena prakAreNa yasya jinenopadiSTaM tattenaiva prakAreNa tathA, vaiparItyena cAnyathA, tathA cAnyathA ca tathAnyathA, tayoH karaNaM, 'dvandvAnte zrUyamANaM padaM pratyekamabhisambaddhyate' iti nyAyAta tathAkaraNamanyathAkaraNaM cetyarthaH / tasmin tathAnyathAkaraNe / kasyA ? jinAjJAyAH, kiMlakSaNAyAH ? prAthatavidhidattAyAH, 'he jinendra ! yena vidhinA samyaktvAdyArAdhanaM bhavati taM vidhimasmabhyamupadizatu vayaM ca tvadAjJAM kariSyAmaH' ityevaMrUpeNA'bhyarthito yo vidhiH tena, yathA'bhilaSitavidhinA dattA-jinendreNa sAdhvAdInAmupadiSTA prArthitavidhidattA tasyAH / ayaM. bhAvaH-yena yo vidhiH prArthitastasmai tameva vidhi jino dattavAn / dattopAttavidhinA ca samyaktvAdyArAdhanaparAyaNAH jinAjJArAdhakAH, virAdhakAzca tato vilakSaNAH, jinAjJAmaGgIkRtya tadapAlanAt / tena pratipannasamyaktvo hi ArAdhako virAdhakazca samyaktvasyaiva bhavati, na punarviraterapi, virativiSayakajinAjJAyA anaGgIkArAt / prArthitasya samyaktvavidhereva dattatvAt / viratezcArAdhako niyamena samyaktvasyApyArAdhaka eva, viratezva samyaktvAvinAbhAvitvAt / evaM virAdhako'pi nizcayataH samyaktvasyo'pi, samyaktvasambaddhAyA eva virate. raGgIkArAt / ata evo''gamo'pi 'NicchayaNayassa caraNassuvaghAe NANadasaNavaho vi / vavahArassa u caraNe, hayaMmi bhayaNA u, sesANaM ' // 1 // ti upa0 ( mA0 gA0 512 ) tena jinAjJAyA ArAdhanAvirAdhane yathAbhyupagatapratijJAnirvahaNA'nirvahaNAbhyAmevAvasAtavye / etena pratipannajinAjJasyaivA''rAdhanaM virAdhanaM vA syAditi darzitaM bodhyam / ata eva sarvaviratiM parityajya pratipannadezaviratirmarIciraspaSTavacananimittakotsUtralezena vRttino artha -prAtivihiM dIdhI je jinAnA tehane tima karavuM ane viparIta karavuM ArAdhaka ane virAdhaka jANavA. tihAM je jiNi prakAra jehane jine upaderyuM te tiNija prakAre tathA. viparIta paNe te anyathA. ThaMdasamAsane aMte sAMbhalInuM je pada . te pratyeke joDAI e nyAyavatI. tIma 42 mana sanyayA ripu me matha:. tima 42.2 sanyathA vi. ne ? jinAnAne. he jinendra ! jirNo vidhi samyaphavAdikanuM ArAdhana hui. te vidhi ane kAje upadizau. amahuM tAharI AjJA karispe. iNI rIte prArtho je vidhi teNe. prArthitavidhi dIdhI jinetre sAvAdikane dIdhI tehanA. e tAtparya jeNe je vidhi mAgyo tehane te vidhi prate jina te detA huo, dIdhe tehavo graho je vidhi teNuM, samyaktvAdikanA ArAdhana tatpara te jinAjJArAdhaka, virAdhaka te tethI vilakSaNa. jinAjJA AsirI te azupAlyAthI. te vatI paDivAyuM samyakRtva huI te ArAdhaka athavA virAdhaka sabhyane ja huI paNi viratine nahI. viratisaMbaMdho jinAjJA anaMgIkArathI. samyaktvavidhine ja dIdhAthI. viratine ArAdhaka te niyameMja samakitano ArAdhaka. viratini samakitavinA aNuchatAthI. Ima virAdhaka paNi samakitane paNi, samakita saMbadhuMja viratinA aMgIkArathI: . etalAjavatI Agama parNi-nizcayanayanaI mati cAritrane upaghAte jJAnadarzanane paNi vadha, ane vyavahAramoM cAritrane ghAte vika65 jJAna-darzanane. tevatI jinAjJAnuM ArAdhana ane virAdhana te aMgIkRta pratijJAne nihargo ane anirva haNe ja jANavI. etale aMgItajinAjJAvaMtaneja ArAdhana ane virAMdhana haI. evuM dekhADayuM javuM', elAjapatI sarvavirati chAMDIne pavicha dezavirati che jeNe e marIcI te Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhakatvAdivimarzaH virAdhitasamyaktvaH koTAkoTIsAgarapramANaM saMsAraM nivartitavAn / na caivaM sa eva marIcijIvaH SaTkRtvastridaNDiko'pi, tasyApratipannajinAjJasyAnArAdhakatvena virAdhakatvAbhAvAt / marIcezcAspaSTavacanena yathotsUtraM tathA'me darzayiSyate iti / te cArAdhakAdayaH kiMlakSaNAH ? nAnA-anekaprakArAH / etacca jaghanyAdibhedaminnaM yathAgamaM svayaM paribhAvyam / ArAdhanAvirAdhanAsthAnAnAmaparimitatvAt / ye cApratipannajinAjJAste kIdRzA bhavanti ? ityAha-'iare'tti / itre-aaraadhkviraadhkebhyo'nye'naaraadhkaaH| apirevArthe / anArAdhakA eva / te caikendriyAdayaH zAkyAdayazca / te cAnArAdhako api (tathA) naanaa-anekprkaaraaH| paraM vyaktAvyaktamithyotvAbhyAM tAratamyAdyanekabhedabhinnAbhyAM kRto bhedo'vasAtavyaH / ayaM bhAvaH-yathA yaugalikanarAzcakavAjJAnimittakeSTAniSTaphalabhAjo na bhavanti, cakravartyAjJAmapratipannatvAt tathA jinAjJA'nArAdhakA api apratipannajinAjJAkatvena jinAjJAnimittakeSTAniSTaphalabhAjo na bhavanti, (tathA jinAjJAmadhikRtyaikendriyAdayo'pi) yaduktam-'aNArAhaNAe Na kiMci' tti, pazcasUtrake ( patrAMka 17) vRttiryathA-anArAdhanAyom ekAntena pravRttau na kizcidiSTamaniSTaM vA phalaM mokSonmAdAdiriti gAthArthaH / / 75 // atha virAdhakeSvapi prakRtopayoginaM virAdhakamadhikRtya jinAjJAvataH parijJAnAya vishessmaah|| ussutsadesaNAe virAhago so u diThivisasappo / aNNesiM to hujjA dUra dUreNa paricajjo // 76 // vyAkhyA-utsUtradezanayA-jinavacanottIrNopadezena yo jinAjJAvirAdhakaH, sa tu anyeSAM manujAnA dRSTivipasarpaH, dRSTiISTau vA viSaM yasya sa dRSTiviSaH sarpaH sa iva yaH sa tathA / ata eva apragaTa vacananimitte karI utsavane leze virAtisamyaktva huM te koDAkoDI sAgarapramANa saMsAra nipajAvate hae. paNi tehaja marIci jIva chavAratridaMDI to nahI virAdhaka. te anaMgIkRtajinAjJAne anArAdhaka paNe virAdhakapaNAMnA abhAvathI. marIcine aspaSTavacane jehavuM usUtra tehavuM dekhADIsaI. te ArAdhika kahevA che ? aneka prakAre che. eTaluM jadhanyAdi bhede bhinna, jima Agama huI tima vicAravuM. ane je anaMgIkRtajinAjJA te kahevA haI ? te kahe che-bIjA ArAdhaka virAdhakathI anya te anArAdhaka. apizabda te evakArane artha bele. etale anArAdhakaja. te ekaMkiyAdika ane zAkaLyAdika. te anArAdhaka paNe aneka prakAre paNi yukta ane avyakta mithyAtvatAratamyAdi aneka bhedabhinna tiNe karyo bheda jANo. e bhAva-jima yaugalikanara cakravartinI AjJAnimittaka iSTa anaI aniSTa phaLanA bhajanAra na hui. tima jinanI AjJAnA anArAdhakapaNe aNaAMgI karI jinAjJA, jinAjJAnimittaka je iSTa ane aniSTa phala tehanA bhajanAra na haI. anArAdhanAnI ekAte pravartata kAMI ISTa athavA aniSTa phala mekSa - umAdAdirUpa na hatuM. e gAthArtha ! 75 che hive virAdhakane viSe pariNuM upayogI je virAdhaka, te AzrayIne jinAjJAvaMtane parijJAnane athe vizeSa prati kahe che- * utsatradezanAI virAdhaka te nizcayaI daSTiviSasarSa. anyane huI te dUre ja vaje. ttine artha:-utsatradezanA-je jinavacana atikramIne upadeza, teNe karI je jinAnAne virAdhaka. te anya manuSyane, daSTi athavA daSTine viSaI viSa che jene te daSTiviSasa, tehanI pare te atire choDa I. daSiviSasane pratikAra daSTipUrthi avataravuM nahIM ehaja. te te atirethI 5 // ( gadarA. . . , Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 haryA-jJAta dUraM dUreNa-atidUreNa parityAjyo bhavet / dRSTiviSasarpasya pratIkAro dRSTipathAnavataraNameva / taccAtidUratastyAgenaiva syAt / tathA'yamapyabhinivezI mantavyaH / etena nijanijamArgAbhimatadhArmikAnuSThAnaM dharma eva devAdisugatiprAptihetutvAditi parAzaGko'pi parAstA, jinAjJAmantareNa dharmAdharmayoravizeSAt / yadAha zrIharibhadrasUriH titthayarANA mUlaM NiamA dhammassa tIe vAghAe / ki dhammo kimadhammo NevaM mUDhA viyAraMti // 1 // tti, ( upa0 pa0 go0 679) upadezapade vRttiyathA-'tIrthakadAjJA-bhagavadupadezo mUlam-AdikAraNaM niyamAdavazyaMbhAvena dharmasya-yatigRhasthasamAcArabhedabhinnasya / atIndriyo hyasau / na cAnyasyA'. sarvavidaH pramAturupadeza etatpravRttau matimatAM hetubhAvaM pratipattuM kSamate, ekAntenaiva tasya tatrAnadhikAritvAt / jAtyandhasyeva bhittyAdiSu narakarituragAdirUpAlekhana iti / tasyAstIrthakarAjJAyAH vyAghAte-vilope kimanuSThAnaM dharmaH, athavA kimadharmo varttate ? / anyatrA'pyuktam _ 'ANAe ccia caraNaM, tabhaMge jANa kiM na bhagati ? / ANaM ca aikkato, kassoesA kuNai sesaM // 1 // ( upadezamAlA gA0 505 ) iti niyAmakAbhAvAn na vivecayituM zakyate yadutaitadanuSThAnaM dharmaH idaM ca adharma iti / na-naiva evam-anena prakAreNa mUDhA-hitAhitavimarzavikalA vicaarynti-miimaaNsnte'| yato jinAjJAmantareNa dharmAdharmayoravizeSaH / tata eva mithyAdRSThimAtrasya zAstrAbhyA tyAgeja haI. tima eNe abhinivezI mAnavA. etale A5 ApaNA mAne ISTa je dhamikAnakAna, te dharmaja, devAdisugatinI prAptinA hetu paNuthI. evI paranI AzaMkA paNi TAlI. jinAjJA vinA dharma-adharmanA avizeSapaNAthI. "tIrthakaranI AjJA te dharmanuM mUla ane te AjJAne vyAgha te kauNu dharma kaNa adharma ? ehavuM mUDha na jANe." vRyartha-tIrthakaranI AjJA-bhagavaMtane upadeza, prathamakAraNa avayaMbhAve yati ane gRhastha tehanA AcArane bhede bhinna je dharma tehanuM. atapriya e dharma I. anya je asarvAkathaka tehane upadeza ehanI pravRttine viSe mativaMtane hetabhAvapra paDivajavAne samartha nahIM. ekAMte tene anadhikAripaNAthI, jAlaMdhane jima bhijyAdikanaM viSa narahasti gAdikanA citrAmane' viSaI. te tIrthakaranI AjJAne vilepe cuM? anuSThAna dharma athavA adharma varte. graMthAMtare paNi kahiuM che-"AjJAIja cAritra, tehane bhAge jANi myuM na bhAguM ? AjJA atikramo kahanA AdezathI kare che, zeSa dharma" niyAmakanA abhAvathI viveka karI na saka, je vatI anuSThAna e dharma ane A adharma, paNa mUDha-hitAhitavicAre rahita te eNi prakArina vicAri. je mATe jinAjJA vinA dharmAdharmane avizeSa. te mATe mithyASTimAtrane zAstra vyAsa paNi saMsAranuM kAraNa ja, viparItapaNe jANavAthI. vRttisahita pUrve dekhADayuM che. eTalAjavatI samakita sAhamane (anabhimukhane) puNyane viSe pravRtti ane pApane viSe nivRtti na huM ja. "jJAnanuM phala virati pApane viSe, puNyane viSe tima pravRtti, yogyatAdike yukta te bhAve na hatuM. je mATe jJAna te ajJAna tehane che. jJAna je vastubaMdha tehanuM phala nivavuM. kiM? te kahe che pApa-prANAtipAtarUpakukartavya tehane viSe. pavitra je svAdhyAya-dhyAna-tapazcAritrAdika kArya vizeSane viSe, tathA te samayane viSe. etale valI pavana pravatanane saMpaje, te paNi jJAnanuM ja li. te pApanivRtti ane puNyanI pravRtti te kehavI ? te he che. yogyatArUpa, AdizabdathI dravya kSetrakAlane anu' yukta-saMbaddha, te vatI bhAvArtha pe' miyAtI' Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhakatvAdivimarzaH so'pi saMsArakAraNameva, vaiparItyenAvabodhAt / yadAha-'bhavaheu NANameasse 'tyAdi savRttikaM prAgupadazitam (pR0 122 ) / ata eva samyaktvAnabhimukhAnAM mithyAzAmajJAnavazena puNye pravRttiH pApe ca nivRttirna syAt / yaduktam - ___NANassa phalaM viraI pAve puNNami taha pavittIu / jogattAiaNugayA bhAveNa Na sA aoscharti| 2ti, rAja (nAva 448) vRttiryathA-"jJAna-vatuvoca vAraM-vipatiprmH, ka ? ityAha-pApa-prANAtipAtAdirUpe kukRtye, puNye-pavitre svAdhyAyadhyAnatapazcaraNAdau kRtyavizeSe / tatheti samucaye / pravRttista-pravartanameva yA sampadyate, sA'pi jJAnasya phalam / kIdRzI? ityAhayogyatvAdyanugatA, yogyatvena-yogyatArUpeNa, AdizabdAd dravyakSetrakAlabhAvatvAnukUlyena cAnugatAsambaddhA / tato bhAvana-bhAvArtharUpeNa na-naiva mithyAdRSTeH pApe viratiH puNye ca pravRttiyogyatAdyanugatA sampadyate, yataH kAraNAt , ato jJAnamapyajJAnam , tasyAzuddhAlAbupAtranikSiptadugdhazarkarAdimadhuradravyANAmiva jJAnasyA'pi tatra mithyAtvodayAt vipriitbhaavaapnntvaat| atra jJAnasya phalaM pApe nivRttiH puNye ca prvRttiruktaa| sA ca jJAnavatAM samyagdRzAmeva bhavati / na punarajJAnino mithyAdRSTerapi, tasya puNyapApayoH pravRttinivRttyorabhAvAt / tasmAddharmacikIrSaNA jinAjhaiva paryAlocyA, na punarviziSTakaSTAdirUpaM tpHsNymaaanuSThAnam ! caturmu 'eamainiuNabuddhIe bhAviaM apaNo hiadAe / sammaM payaTTiavvaM ANAjogesu savvattha' // 1 // ti, upade. (50 gA0 449) vRttiryathA-etatpUrvoktam atinipuNabuddhyA bhaavyN-bhaavyipApanI virati ane puNyane viSa pravartana te yogyatAdika yukta na ja saMpaje, je kAraNathI jJAna parNi ajJAna tehane, azuddhatu baDA maLe ghAlyuM je dugdha zarkarAdi madhura dravyanIpare, jJAnane paNi tihAM mithyAtvanA udayathI viparIta bhAvaprate pAmyApaNuthI. . * IhAM jJAnanuM phala pApane viSi nivRtti ane puNyane viSi pravRtti kahI. ane te te jJAnavaMta samyagadaSTine ja huM', paNi ajJAnI mithyAdaSTine na haI. tehane puyapApane viSe pravRtti ane nivRttinA abhAvathI. tevatI dharma karivA vAMchataI jinAjJA ja vicAravI paNi viziSTa chAdira pa tapa saMyamadi anuSThAna te nahIM. "e nipuNabuddhi vicAravuM AtmAnA hitanaI arthe samyaga pravartavuM AjJAnanaI viSe sarvatra' vRtyartha-e pUrve kahiuM te nipuNabuddhi vicAravuM AtmAne hitane arthe samyagarIti prava7 AjhAyege sarvatra dharmAdikA, etalAjavatI kahiuM che-"bAla te veSa vicAre. mayamabuddhi AcAra vicAre, Agamatava te budha parIkSaI sarvayatna' jaue jinanI AjJA jinapravacanane viSe paNi apajanane huI. kAlanA anubhAvathI. tauThe samyagadaSTine jinAjJAcine viSe ja bahumAna bhaktyAdika kavuiM.. ema prAhe kAlAnubhAvathI loka bahAM sarvaI je mATe suMdara nathI tathApi AnAzuddhane viSe pratibaMdha kari' anaMtara kahiyA udAharaNanI pare'. prAhe leka vartamAnakAlanA sAmarthyathI e jainamatane viSe paNi savaI sAdhu anaI zrAvaka suMdara nathI vartatA. tau myuM? anAmegAdidoSathI zAstra pratikalApravRtti haI. e pUrvanI pari. te kAraNathI AjJAzuddha-je bhalI rIte bhaNyo je jinAgama tehanA AcAranA vazathI zuddhi pAmyA je sAdhu ane zrAvaka tehane viSe bahumAna kari. ye valI jinAjJAbA viziSTa kriyAkArI huI te pazi khanaI sarva prakAre vivA, bIjAnaI viSaI paNi pradeSa na kario. paNi sarvathA vihiM jinamArga Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI tavyam , AtmanaH-khasya hitArtha-kalyANanimittaM samyag-yathAvatpravartitavyamAjJAyogena sarvatra dharmAdikArye / ata eva uktam 'bAlaH pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayatnena' / / 1 / / iti SoDazake (So0 1 gA0 2) yadyapi jinAjJAruciH jainapravacane'pyalpajanasyaiva bhavati kAlAnubhAvAt , tathA'pi samyagdRzAM jinAjJAruciSveva bhaktibahumAnAdi kAryam / yaduktama-' eaM pAeNa jaNA kAlANubhAvA ihapi savvevi / No suMdaratti tamhA ANAsuddhesu paDibaMdho' // 1 // tti, upade0 ( pa0 gA0 838 ) vRttiryathA-' etadanantaroktodAharaNavat prAyo-bAhulyena janAHlokAH kAlAnubhAvAt-vartamAnakAlasAmarthyAt ihA'pi-jainamate'pi sarve'pi sAdhavaH zrAvakAca no-naiva sundarA vartante, kintvanAbhogAdidoSAt shaastrprtikuulprvRttyH| iti pUrvavat / tasmAtkAraNAd AjJAzuddheSusamyagadhItajinAgamAcAravazAt zuddhimAgateSu sAdhuSu zrAvakeSu pratibandho-bahumAnaH karttavya iti ' / ye tu jinAjJAbAhyAH viziSTakriyAkAriNo bhavanti, te'pyupekSya sarvaprakAreNa varjanIyAH / yaduktam-' iaresuMvi ya paoso No kAyabvo bhavaTTiI esA / NavaraM vivajaNijA vihiNA saha maggaNiraeNa' / / tti, upade0 ( pa0 gA0 839) vR0-' itareSvapi-jainapravacanapratikUlAnuSThAneSvapi samupasthitadurgatipAtaphalamohAdyazubhakarmavipAkeSu lokottarabhinneSu jantuSu pradveSo-matsarastadarzane tatkathAyAM vA akSamArUpo-naiva kartavyaH / tarhi kiM karttavyam ? ityAzaGkayAha-bhavasthitireSA-yataH karmaguravo'dyApyakalyANino ma jinadharmAcaraNaM prati prahapariNAmA jAyanta iti cintanIyam / tathA navaraM-kevalaM vivajanIyA-AlApasaMlApavizrambhAdibhiH pariharaNIyo vidhinA-viviktaprAmanagaravasatyAdivAsarUpeNa sadA sarvakAlaM mArganiratena samyagdarzanAdimokSamArgasthitena sAdhunA zrAvakeNa ca / anyathA tdaalaapsmbhaatatpare, itara-jainapravacanane viSe pratikUla anuSThAnane viSe paNi. upanuM che durgatipAtala che jehane evo je. moha te ade azubhakarmavipAka che jene ehavA je lattarathI bhina je jaMtu tehane viSe praSi je masara te tenA darzana ane tenI kathAne viSe akSamArUpa na kari. tausyu karivuM ? te hapari kahe cha-saMsArasthiti e. je mATe karmaI guru hajItAI akalyANavaMta jinadharma AcaraNaprate Asakta mana na hatuM. ehavuM ciMtavavuM. kevala varjavA-AlApa saMtApa vizvAsAdike pariharavA, vidhi- ekAMta grAma-nagara vasatyAdivAsarUpe sarvakAla mAgata5riM-samyaga darzanAdira pakSamArgane viSe ke sAdhaI ane zrAvake. Ima nahIM te te saMdhAte AlApa-saMlApAdike saMsarga kari duSTavarapage upahata saMsarganI pare te te deSanA saMcArathI IDaloka paralokane viSe anarthanI prAptija, etalAjavatI kahi I-siMhaguphA vyAghaguphA udaka athavA baLatuM tihAM paiseM aziva unedaribApa prate' rasIlajanapriya hui te, vyAdhi bhaluM, mRtyuM bhaluM, dAridyasaMgama e bhaluM', araNyavAsa bhaluM kamitrasaMga bhaluM nahIM. upadezapadAdikane viSeja Ima nathI kahiuM. aMgAdikane viSe paNa tima kahevAthI, te ima-saMyamata ne viSe udhama karate e duHkhamekSa na kare. te vatI AtmotkarSa vaja patijanaI. je duhita je vidyAlava tehane da" prajavalita cittane dhaNI sAvacananuM ekadezaviparIta bhASe te evo hu te saMyamatapane viSe udhama karato e zarIra-mananAM je aneka duHkha asAtAnA udayathI upanAM tehane vinAza na kare pitAne garvei prajavalita cittavaMta. je mATi Ima, te mATe pitAne kartha-je huM ja siddhAMtavAdI, bIje ke nahI ke mujha sarikhe e mAna Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAdhakatvAdivimarza SaNAvinA saMsargakaraNe duSTajvararogopahatasaMsarga iva tattadoSasaJcArAdihaparalokayoranarthAvAptireva / ata evoktam-sIhaguhaM ghagghaguhaM udayaM ca palitayaM ca so pavise / asivaM omoyariaM dussIlajaNappio jo u // 1 // ti, tathA 'varaM pAhI varaM maccU varaM dAridasaMgamo / varaM araNNavAso vA mA kumittANa saMgamo' // 1 // tti / na caivamupadezapadAdiSu prakaraNeSvevoktam , aGgAdiSvapi tathaiva bhnnnaat| tathAhi ... 'na karei dukkhamokkhaM unamamANo'vi saMjamatavesuM / tamhA attukkariso vajjeavvo jahajaNeNaM' // 1 // ti, sUtrakRdaGganiryuktau ( a. 13. gA0 126) vyAkhyA-" yo hi duhItavidyAlavadarpAdhmAtaH sarvajJavacanaikadezamanyathA vyAcaSTe sa evaMbhUtaH san saMyamatapassUdyamaM kurvANo'pi zArIramAnasAnAM duHkhAnAmasAtodayajanitAnAM mokSa-vinAza na karoti AtmagarvAdhmAtamAnaso, yata evaM tasmAdAtmotkarSaH-ahameva siddhAntArthavedI, nAparaH kazcinmattulyostItyevaMrUpo'bhimAno, varjanIyaH-tyAjyo yatijanena-sAdhulokena / aparo'pi jJAninA jAtyAdiko mado na vidheyaH kiM punanimadaH ? / tathAcoktam-jJAnaM madadarpaharaM, mAdyati yastena tasya ko vaidyaH ? / amRtaM yasya viSAyati, tasya cikitsA kathaM kriyate ? ' // 1 // iti / iha tu AjJAbAhyamanuSThAnaM tapaHsaMyamAdikaM duHkhavinAzakaM na bhavatIti darzitama / tathA-'je yAbaddhA mahAbhAgA, vIrA asmmttdsinno| asuddhaM tesi parakaMtaM, saphalaM hoha savvaso' // 1 // tti, zrosU0 a08. gA022) vRttiyathA-'je yAbuddho' ityAdi / ye kecana 'abuddhA' dharma pratyavijJAtaparamArthA, vyAkaraNazuSkatarkAdiparijJAnena jAtAvalepAH paNDitamAnino'pi paramArthavastutattvAnavabodhAt abuddhA ityuktam / na ca vyAkaraNAdiparijJAnamAtreNa samyaktvavyatirekeNa tattvAvabodho bhavatIti / varja yatijane sAdhu. bIjA e jAtyAdimada na kara, taujJAnamaH kima kari ? kahiu paNi che-jJAna te madanA darpanuM haranAra ane teNe je mada kare tene kauNa vaia ? amRta jehanaI viSaI pariNamaI' tehanaI cikita sA kima karII? hAM te AjJAbAhya anuSThAna je tapa saMyamAdika te duHkhavinAzaka na huI. evuM dekhAyuM. vIra abuddha mahAbhAga samakitadazI nAmathI azuddha tehanuM parAkrama karmabaMdhalanuM dAyaka I. je keTalAeka abuddha-dharma prate ajJAta paramArtha, vyAkaraNa-zuSkatarkazAna tirNi thayo je abhimAna jehane ehavA paMDitamAnI paNi varatunA tatvajJAnanA ajJAnathI abuddha ehavuM kahiuM. vyAkaraNAdiparitAnamAtra samyaktva vinA tavabodha na huIja. kahiuM che-zAstranA avagAhananuM ghaDavuM tihAM tatpara huI te paNi abuddha te vastutatva na samaje. vividha prakAra rasabhAvamAMhi paraThI cATuDI paNi rasane svAda ghaNe kAleMpaNuM na jANi. athavA abuddhanI pare te bAlavIryavaMta moTA pujaya e artha kavikhyAta parakaTakanA bhedanAra. paramArtha e-je paMDitapaNi dAnAdike lekapUyapaNi subhaTavAda vahatApaNi samakitane parikSAne vikala ehavA keTalAeka huI te dekhADe che, samya paNi jovAnuM zIla nathI jene te mithyAdaSTi e artha: te bAlanuM je kAMI tapa-dAna-adhyayana-niyamAdikane viSe parAkramaNa-udhama karyo te azuddha, sAtamuM karmabaMdhanane arthe. bhAvavinAthI. athavA nidAnasahita@thI. kavaidyanI cikitsAnI pare viparIta anubaMdhapaNuthI. valI karmabaMdha35 pharlo sahita etale tapanuSThAnAdika sarve kiyA karmabaMdhane arthe ja. hAM mithyAtvInuM tapa saMyamAdika sarve karmabaMdhanane hetupaNe phalavaMta kahiuM. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha-zatakAtI sadhAvo-zAvaraNanatApi, naivALuSaH samAcchati jasuram | nAnAbArarsbhaavgtaa'pi darvI, khAdaM rasasya sucirAdapi naiva vetti' // 1 // yadivA abuddhA iva abuddhAH-bAlavIryavantaH, tathA mahAntazca te bhAgAzca mahAbhAgAH, bhAgazabdaH pUjASacanaH, tatazca mahApUjyA ityarthaH, lokavizrutA iti, tathA 'vIrAH' parAnIkabhedinaH subhaTo iti / idamuktaM bhavati-paNDitA api tyaagaadibhirgunnlokpuujyaa api tathA subhaTavAdaM vahanto'pi samyaktattvaparijJAnavikalAH phecana bhavantIti darzayatina samyag asamyag tasya bhAvo'samyaktvaM tadraSTuM zIlaM yeSAM te tathA, mithyAdRSTaya ityarthaH, teSAM ca bAlAnAM yatkimapi tapodAnAdhyayanayamaniyamAdiSu parAkrAntamudyamakRtaM tadazuddhamavizuddhikAri pratyuta karma: bandhAya, bhAvopahatatvAt sanidAnatvAvati kuvaidyacikitsAvad viparItAnubandhIti / tacca teSAM parAkrAntaM saha phalena-karmabandhena vartata iti saphalam , ' sarvaza' iti sarvA api takriyAH tapo'nuSThAnAdikAH karmabandhAyaiveti' / atra midhyAdRzAM tapaHsaMyamAdhyayanAdikaM sarvamapi karmabandhahetutvena phalavadbhaNitam / tathA 'ahAvare taccassa ThANassa misagassa vibhaMge evamAhijjati-je ime bhavaMti AraNNiA ' ityAdi yAvat ' asavvadukkhappahINamagge egaMtamicche asAhu' tti, sUtra kR0 dvi0 zru0 ( sUtra. 34) vRttyekadezo yathA-'adharmapakSeNa yukto dharmapakSo mizra ityucyate / tatra adharmasyeha bhUyiSThatvAd adharmapakSa evAyaM draSTavyaH / etaduktaM bhavati-yadyapi mithyAdRSTayaH kAzcittathAprakArAM prANAtipAtAdinivRttiM vidadhati, tathApyAzayasyAzuddhatvAd abhinave pittodaye sati zarkarAminakSIrapAnavadUSarapradezavRSTivad vivakSitArthAs ata eva ura khale chaha siMkhyuM che je-jeNe aMze pAkhaMDapaNAI teTale aMza tenAM azuddhavatI prazaMso nahIM. ityAdi te sUtra vRjyAthavajJAnamUlaka jANavuM. artha spaSTaja che. avarmapakSe yukata dharmapakSa te mizra kahII. etale adharmane ghaNApaNu.thI adharma pakSaja e jaNa. e bhAva-u mithyAdaSTi koIeka tevI prANAtipAtAdi nivRtti kare che tauhipaNi bhAvanA azuddha 5NAthI navapittane udayaeN zarkarAyuktakSIrapAna ukharabhUmivRSTinI pare vAMchita arthanA asAdhakapaNAthI nirarthakapaNAi pAme. mithyAtvanA anubhAvathI. mizrapakSaNuiM adharma pakSaja jANa. kahAM mithyAdaSTine prANAtipAtanI nitapaNi anivRtta sarikhI ja kahI. buddha mahAvIranI AjJAI e samAdhiprate pAmIne ane e samAdhimate rahIne mithyAtvane anumode nahIM. tauryuM ? tenA AcaraNanI jugupsA prateM kare. rakSaNazIla eha saMsAra samudra tarIne jJAnAdivaMta hete dharma prate kahaI. to jAya che tatva jeNe ehavA sarvajJa mahAvIra svAmI tehanI AjJAI e sarmaprAptilakSaNasamAdhi pAmIne ane e samAdhine viSe rahIne manavacana kAyAI rithare draya te mithyAbdika anamodaI nahIM. take kevala tehanA AcaraNanI jugupsAprate kare. te evo huM te AtmAne parane rakSaNazIla athavA mokSaprati gamanazIla hato te eha huMto samudranI pare dUstara mahAbhavadha prati tarIne, grahII te AdAna jJAna-darzana-cAritrarUpa te che jene eha sAdhu samya darzana chate paratIthInI tapasamAdi dazana' jena-darzanathI na paDi. samyajJAne' yathArtha prarUpaNAthI samastapravAdInA mata nirAkaraNa parane yathArtha mokSa-mAga prate pragaTa kare'. samyapha cAritravaMta chate te samasta kAsimane hitavAhaka paNi nirupAyavyApAra hato te bina avizeSathI ane bhavanAM upAryA kama niraI pati ane paranaI. eha dharma kahiM. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAdhakatvAdivimarza sAdhakatvAn nirarthakatAmApadyate / tato mithyAtvAnubhAvAnmizrapakSo'pyadharmapakSa evAvagantavya ityaadi| bhatra midhyAdRzAM prANAtipAtAdinivRttirapyanivRttisamatayevoktA / tathA 'buddhassa ANAi imaM samAhiM assi suTiccA tiviheNaM tAI / tariu samudaM va mahAbhavo, AyANavaM dhammamudAharejjA' // 1 // tti / zrIsU0 dvi0 zru0 (a0 6. gA0 55) vRttiyathAbuddhassetyAdi / buddhaH-avagatatattvaH sarvajJo vIravarddhamAnasvAmI tasyAjJayA-tadAgamena imaM samAdhi-saddharmAvAptilakSaNamavApya asmiMzca samAdhau sthitvA manovAkAyaissupraNihitendriyo na mithyAdRSTIn anumanyate, kevalaM tadAcaraNajugupsAM trividhenA'pi karaNena vidhatte, sa evaMbhUta AtmAnaM pareSAM ca trAyI-trANazIlaH, tAyI vA gamanazIlo mokSaM prati, sa evaMbhUtastarItumulladhya samudramiva dustaraM mahAbhavaugha, mokSArthamAdIyate ityAdAnaM-samyagjJAnadarzanacAritrarUpaM tadvidyate yasyAsau AdAnavAn sAdhuH, sa ca samyagdarzanena satA paratIrthikatapaHsamRddhyAdidarzanena maunIndradarzanAnna pracyavate, samyagjJAnena tu yathAvasthitavastuprarUpaNataH samastaprAvAdukavAdanirAkaraNena pareSAM yathAvasthitamokSamArgamAvirbhAvayati, samyagcAritreNa tu satA samastabhUtagrAmahitaiSitayo niruddhAzravadvAraH san tapovizeSAccAnekabhavopArjitaM karma nirjarayati, svato'nyeSAM caivaM prakAraM dharmamudAharet-vyAgRNIyAdAvirbhAvayed ityarthaH / etatasUtrasya cUryekadezo yathA-'buddhassa ANAi imaM samAhi 'mityAdi yAvat , tattha viseseNa dasaNasamAhiNA ahigAro, jeNa micchAdiTThIsu paDihaesu sammattaM thiraM hoi, sai a sammatte NANacaritAI vi hoMti, asminsamAdhau trividhenA'pi suSThu sthitvA vA tiviheNaMti, maNaso vayasA kAyasA, * tihAM viSi dazana-samAdhi adhikAra. tevatI mithyAtvI nirAkare te samyaktva sthira I. chatte samakita sana-cAritra paNa huI, e samAdhine viSaI sthira rahI trividhei mana-vacana-kAyAI tihAM mane te mithyAtvIne na mAne triNise trisaThI pAkhaDI tehanuM e pAMcane mahaNi sanuM grahaNa karyuM huI te saI asadabhAvathita evuM mAne, vacane pratiSadhei, kAyAI tehane asanmArgane viSe rahyA che to evuM hastaparAvartAnAdiki te prate' nirAsa kare, hama anya je sAMkhya-vaizeSika bauhAdika te trividhi karNi gaI ItyAdi, IhAM mithyASTinA mArganI niMdA tatparane samyaktvanuM sthirapaNuM kahiuM. te apanI pari dekhanAraI kahiuM te sahe he aMdhadarzana! he niruddhadarzana ! mehanIya karmo kare. che te paya. na dekhe te apazya. etale aMdha teNe sarikhe kAryakAryanA avikapaNAthI, te aMdha sarikhAna sabodhana he apasthavata aMdhasarikhA ! pratyakSa ekaja mAne huM te kAryAkAryanA ajANa, | sarva kavio je sarvajJAgama te pra sadahe-pramANa kari, pratyakSa ekane ja mAne huM te samasta vyavahArane vilepe haNuNe, pitA nimittaka vyavahAranI asiddhithI, asarvajJanuM mAnyuM darzana theNe tehanuM AmaMtraNa he asarvajJadazana! pitAthI ANe pAseja dekhanAranuM che tevA darzana pramANu hu te kAryakAryane aviki paNi adhanI pare thAuta, jau sarvane mAraga na karata. ItyAdi paramArtha. svAvatI ? sarvoktamArganuM mahAna prANI na kare, je mATe ehavuM kahII che. te u5ri kahe che -mahaI atithi -mApa zana-avamAdha35 te. ze? 52 cha-mAte mahanIya-bhiyAzanIya athavA jJAnAvaraNIyAdika te vikRtAmiMI nirUddhadarzana huM prANI sarvaka bhAga prati na sahe, te Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI tatra maNasA tAva Na micchAdiTThIe samaNuNNAti tinni tesaTTANi pAvAdiyasayANi tersi etesiM paMcaNI gahaNeNaM savvesiM gahaNaM kataM bhavati, te a savve asabbhAvaTTite mannati, vAyAe vi paDihaNati, kAraNa vi tesiM abbhuTThANAti vA aho asanmArgasthitA yUyamiti hastaparAvartanAdibhiH kSepaistAnnirAsatkaroti, evaM aNNAI sAGkhyavaizeSikabauddhAdIni tiviheNa karaNena garahatItyAdi ' / atra midhyAdRSTimArgagardAparAyaNasya samyaktvasthairyAdi bhaNitam / ___ tathA 'adakkhuva dakkhuvAhiaM saddahasu adakkhudasaNA / haMdi hu suniruddhadasaNe, mohaNijjeNa kaDeNa kammuNA' / / iti sU0 vaitA0 u0 3 (gA0 11) vRttiryathA-adakkhuvetyAdi / 'pazyatIti pazyo na pazyo'pazyaH-andhastena tulyaH kAryAkAryAvivecitvAdandhavattasyA''mantraNaM he'pazyavad-andhasadRza ! pratyakSasyaikasyAbhyupagamena kAryAkAryAnabhijJa ! pazyena-sarvajJena vyAhRtam-uktaM sarvajJAgamaM 'zraddhasva ' pramANIkuru, pratyakSasyaivaikasyAbhyupagamena samastavyavahAravilopena hanta hato'si, pitRnibandhanasyA'pi vyavahAramyAsiddheriti / tathA'pazyakasya-asarvajJamyAbhyupagataM darzana yena asau apazyakadarzanastasyA''mantraNaM he'pazyakadarzana ! svato'rvAgdI bhavAMstathAvidhadarzanapramANazca san kAryAkAryAvivecitayA'ndhavadabhaviSyat yadi sarvajJA'bhyupagamaM ( tamArga ) nAkariSyat , ityAdi yAvat : kimiti sarvajJokte mArge zraddhAnamasumAnna karoti ? yenaivamupadizyate, tannimittamAha-haMdI' tyevaM gRhANa, huzabdo vAkyAlakAre, suSTha -atizayena niruddham-AvRtaM darzana-samyagavabodharUpaM yamya sa tathA, kenetyAha-mohayatIti vatI te mArganA zraddhAna prate prerII chaI. A kezamarbhitasaMbaMdhane tene roSa upaje, ane te saMyatIne yogya nahIM, ema na kahevuM, hitane arthe tehanA vacanane jine kahevApaNu thI, "rUsa athavA ma rUsae. athavA viSa parAvartavuM hitabhA te bhASavI potAnA pakSane guNakAriNI vatI, ' ane je ' kaNiIne kANe, napuMsakanaI pAIo, vyAdhi ane rogIo ane corane cora na kahaI,' ehavuM vacana te rAgadveSaI kevala duHkha upajAvavAnA hetu che kANA kevI ! ityAdika saMbe dhanAdi rUpa niSadayuM jAvuM, Ima nahI te vaidyAdikanI AgalI rogI kaI kahi na joi, dekhII teo I. pitAnA gurU paNi rogI pariNuM bADhasvari kahIte. te mATe sUtrakRtAMgAdi je Agama tenuM pramANapaNuM anyathA na upaje te vatI mikhAvAnuM dhArmikakRtya kaIka prakAre dravyathI saMbhavatuM paNi bhAvathI lezathI paNa na saMbha. samyaktvAbhimukha je mithyAtvI te samyagadaSTinI pare jANa. darzanamohanIya ane anaMtAnu dhine atyaMtajI paNe samyaktvanI prAptine pratibaMdhakapaNAnA abhAvathI. asatyapaNuM vikhyAthI. valI jau mithyAtvanA mArganuM iSTa tapa:saMyamAdika te dharma hauta, tau bhagavaMta zrI mahAvIra adharmapaNi kevala karmabaMdhapaNe ane tenI prazaMsAne samakitanA atIcArapaNe ne kahita. kahiuM te che mATe thAvata aticArapaNe. valI kapilanI AgaliM 'De chaha paNi che' evuM marIcinuM vacana te parivrAjakanuM darzana AzrayIne usUtra paNi na hatA paranaI anikhAye tene darzana paNi a5dharmane chatApaNa thI. valI anya te rahe. digaMbare parigrahI jinapratimA paNi mithyAtAI' graMthAvatI samyagadaSTine akayapaNi kahI. kima tau tenA morganA iSTa je bIjA anuSThAna tehanI anumodanAne saMbhava ?, te vatI utsatrabhASI jinAjJAna virAdhaka abhinivezavaMta dRSTiviSadharasarIkhe dUrathI chAMDo. etaluM siddha ghayuM. pUrvapakSa-jethI jehane aNanivavuM tehane te kahevuM. etalAvatI mithyAtvIne puNyane viSe pravRttirahitapaNuM chate pApathI anivartavuM te kevala pApaja saMparyuM. ane te ayukta upadeza pade ja virodhathI. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 virAdhakatvAdivimarzaH mohanIyaM-mithyAdarza nAdi jJAnAvaraNIyAdika vA tena svakRtena karmaNA niruddhadarzanaH prANI sarvajJoktaM mArga na zraddhatte, atastanmArgazraddhAnaM prati codyate iti / na caitramAkrozagabhitasambodhanena teSAM roSotpattirbhavati, tacca saMyatAnAM nocitamiti vAcyam / hitArthaM (tathAbhUtavacanasya) tathAsambodhanasya jinairanujJAtatvAt / ...yadAgamaH- rUsau vA paro mA vA visaM vA pariattau / bhAsiavvA hiA bhAsA sapakkhaguNakAriA' // 1 // iti zrI A0 ni0 / yattu ' taheva kANaM koNatti paMDagaM paMDagatti vA / vAhiaM vA vi rogi tti, teNaM coratti No vae' // 1 // tti ( daza. a0 7 gA. 12 ) vacanaM tadrAgadvaSAbhyAM kevaladuHkhotpAdananimittaM he kANa ! he kuSThin ! ityAdi sambodhanAdirUpeNa niSiddhamavasAtavyam / anyathA vaidyAdeH purastAt rogI ko'pi vaktavyo na bhavet / dRzyate ca nijagururapi rogitayo bADhamudghoSyamANaH / tasmAt zrIsUtrakRdaGgAyuktAgamaprAmANyAnyathAnupapattyA mithyAdRzAM dhArmikakRtyaM kathazcid dravyataH sambhavaapi bhAvato lezato'pi na sambhavati / samyaktvAbhimukhastu mithyAdRSTiH samyagdRSTivadavasAtavyaH / darzanamohanIyAnantAnuvandhinAmatyantajIrNatvena samyaktvaprAptau pratibandhakatvAbhAvAt asattvena vivakSaNAt / kizca-yadi mithyAdRSTimArgAbhimataM tapaHsaMyamAdikaM dharmo'bhaviSyat tarhi bhagavAn zrImahAvIro vItarAgo. 'dharmatayA kevalakarmabandhatayA tatprazaMsAyA api samyaktvAticAratayA ca nAbhaNiSyat / bhaNitaM ca pravacane mahatA prabandhena yAvattatprazaMsA samyaktvAticAratayeti / tathA kapilasya purastAt manAgihApyastIti marIcivacanaM parivrAjakadarzanamadhikRtyotsUtramapi nAbhaviSyat , parAbhiprAyeNa tadIyadarzane'pi manAgdharmasya vidyamAnatvAt / kiJca-AstAmanyat digambarAdiparigRhItA jinapratimA'pi mithyAdRSTiparigRhItatvena samyagdRzAmakalpyatayA bhaNitA, kathaM tarhi tanmArgAbhimatazeSAnuSThAnasyAnumodanAsambhavaH? / tasmAdutsUtro etalAjavatI akaraNaniyama anya varNavyA potAnA zAstrane viSe zubhabhAvavizeSathI, e yukta nahI Ima nahIM." e kAraNathI ekAMta pApane viSe amattirUpa je araniyama anyatIrthaMI paNi varNavyA pitAnA zAstra pAtaMjalAdine viSe. kuNa hetuthI araniyamanuM varNana te upari kahe che. * zabhabhAva vizeSathI-vanI pare abheda prazastapINAmabhedathI. zAstrane abhyAsa te rU5 je bhasma tene parAmarza karI nirmala karyA hadayarUpa ArisA jehanA ehavA je sAdhu tehane kSayapakSama ja pare akaraNaniyamapaNi ko. e bhAva. vavake e potAnA zAstrane viSe bIjAI, paNi suMdara 5Nane bhajanAra nahI haI, te u5ri kahe che-tIrthAtarIyAI kahyA e paNAthI e akaraNaniyama na yukta, Ima nahIM. aNuriti upadezane vacane ja anyatIthiMkane viSe paNi pApane viSe ekAMta apravRttirUpa je akaraNaniyama te - kahiuM che, dama chate ekane kare eka ja graMthane viSe pUrva ane para bAdha pragaTe ja, ehavuM jau me TI bhrati tujane. che anyatIrSiyagraMthane viSe akaraNaniyama chama nathI kahyuM. tauryu ? akaraNaniyama varNavyuM eTaluM ja kahevuM che. vacana (vana ) tau sAkSAta athavA 5raM5rAI jinavacana zravaNamA athavA tehavA jJAnAvaraNIya-mehanIyane kSamA pazamavizeSe zubha adhyavasAya vizeSathI ghaNuchavanA akSaranIpare mithyAdaSTine saMbhave. paNe jima jinadharma kare sugati hetupacAthI. ityAdi zabdaprayoga AzrayInaI kAhe sarva darzanane saMmata ja. paNi ima tehanA darzanane viSe dhama siMha ne thAI. jenanaI sadazapaNAnI prApti thAI vatI. etalAjavatI jainane akaraNaniyamane' chAMDavAnI zaMkA hAlavAne arthe tIrthAtarIya kApaNAne hetuI, Ima kahiu, paNi tIrthAtarIyaviSe chatAMpaNe ema na kahIuM', Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI padezAjinAjJAvirAdhako'bhinivezI dRSTiviSaviSadharakalpo dUratastyAjya iti siddham / nanu bho ! yato yasyAnuparamaH tadeva tasya vaktavyamitikRtvA mithyAdRzAM puNye pravRttirAhitye sati pApAdanuparamaH kevalaM pApameva sampannaM, taccAyuktameva upadezapadavacanenaiva virodhAt / - tathAhi-'itto akaraNaNiamo aNNehivi vaNNio sasatthaMmi / suhabhAvavisesAo Na cevameso na jutto tti' // 1 / / upadezapade (gA0 692) vRttiyathA 'ita-asmAdeva kAraNAd akaraNaniyamaekAntata eva pApe'pravRttirUpaH anyairapi-tIrthAntarIyairapi varNito-nirUpitaH svazAstre pAtaJjalAdau / kuto hetorakaraNaniyamavarNanam ? ityAha-zubhabhAvavizeSAd vanavadabhedyAt prshstprinnaambhedaadeH| zAstrAbhyAsabhasmaparAmarzavizadIkRtahRdayAdarzAnAM bhAvasAdhUnAM bandhakSayopazama eva parairakaraNaniyamatayokta iti tAtparyam / varNyatAM nAmAsAvanyaiH svazAstre, paraM na saundaryabhAga bhaviSyatItyAha-na caivaM tIrthAntarIyoktatvena hetunA eSo'karaNaniyamo na yuktaH, kintu yukta eva' ityevamupadezapadavacanenaivAnyatIrthikeSvapyakaraNaniyamaH pApe ekAntApravRttirUpo'mihitaH / evaM ca satyekakartRka ekasminneva granthe pUrvAparavirodhaH sphuTa eveti cet , aho ! bhrAntiH, napatrAnyatIrthikeSu tathAbhUtaH akaraNaniyamo'stIti bhaNitam , kintvakaraNaniyamo varNita ityeva bhaNitam / varNanaM tu sAkSAtparamparayA vA jinavacanazravaNamAtreNa tathAbhUtajJAnAvaraNIyamohanIyakSayopazamavizeSeNa vA zubhAdhyavasAyavizeSAt ghuNAkSaranyAyena mithyAdRzAM sambhavatyapi / yathA-dharmaH karttavya eva sugatihetutvAt , pApaM ca na karttavyameva durgatihetutvAdityAdi zabdaprayogamadhikRtya prAyaH sarvadarzanasammatameva / na caivaM teSAM darzane dharmaH siddhyati, jainatulyatApatteH / ata eva jainAnAmakaraNaniyamaparihArazakAnirAsArthameva varNana tala varNanIya je vastu tehanA yathArtha jJAnanI apekSA I ja hui. Ima nahIM te tehavuM varNana ja huI bhaluM. thayuM te bhaluM nahIM. have je sAdhune kSaye pazama tehanuM sAdhuja akaraNaniyama paNe varNanathI. pUrvapakSa-ehavuM kima ehavuM jauM, sAdhune teha kSa pazama te akaraNaniyamana vizuddha paNAne heta paNi svarUpathI akaraNaniyama nahIM, jauM varNana mAneM varNanIya vastunuM tehavuM svarUpa tehavuMja te saMbaMdhI jJAna kahAna ani prarUpaNA bhaluMja huI take anyatIthikanA mAnyA surata-ivara dika deva arihaMtane samAna ja saMpaje zAkAdike paNa jainanI pare rAgadveSarahita paNe ane sarvajJa paNe akaraNaniyamathI pare potAnA devane nAme paNi kApaNAthI. te vatI teha karmakSayopazamavazeSe akaraNaniyama te ehave huI, evI buddhi sAdhune tevA kSaye pazamavizeSa te akaraNaniyamane vizuddhatAne hetu eDavAne akaraNaniyamapaNe varNana kapilAdikane paNi e tApaya. etale sAdhuno kSayopazamavizeSa jANe varga athavA aNujA ? A pakSa te nahIM. vilIne gamyapaNe karI kapilAdijJAnano agocarapaNAthI. bIje pakSe, ajANyAne varNanane asaMbhava. e kapanapaNi TADhyuM. ghurukSarane nyAye jainane ISTavastunuM varNana tehane anukAre varNana anyatIrSine viSe huI parNi, ehavuM pravacanane viSe prasiddhapaNAthI. Ima nahI te ghaNAkSara nyAyane ayuktatA saMpaje. Ize kADhiu je kakArAdi varNa te lipinA akSarajJAnane apekSi chama te nahI ane te varNa akSarapaNi kahicha nahI. jau rUM? lipsakSarane anukAra ja kahI che. jima anukRtine dharatai paNi maryA te na manuSyapaNe kahII, ta7 ? manuSyanI AkRtivatapaNe ti yaja, Ima hAjara Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akaraNa nigama vimarzaH tIrthAntarIyoktatvena hetunetyuktam , na punastorthAntarIyeSu vidyamAnatveneti / varNanaM ca na varNanIyavastu. viSayakayathArthajJAnasApekSameva, anyathA tathAbhUtavarNanaM samyageva syAt / jAtaM cAsamyag , tathAbhUtasAdhukarmakSayopazamasyaivAkaraNaniyamatayA varNanAt / nanu evaM katham ? iti cet , ucyate-sAdhUnAM tathAbhUtakSayopazamo hi akaraNaniyamasya vizuddhatAhetuH, na punaH svarUpato'karaNaniyamaH / kizva-yadi varNanamAtreNa varNanIyasya vastunaH tathAsvarUpaM tathaiva tadviSayaM jJAnaM zraddhAnaM prarUpaNaM ca samyageva syAt , tarhi anyatIrthikAbhimatAH sugatezvarAdayo devA arhattulyA eva sampadyeran , zAkyAdibhirapi janairiva rAgadveSarAhityena sarvajJatvena cAkaraNaniyamavat nijadevanAmnA'pi bhaNitatvAt / yaduktam-'buddhastu sugato dharma-dhAtutrikAlavijjinaH' ityAdi nAmamAlAyAM ( devakANDe zlo. 146) tasmAttathAvidhakarmakSayopazamavizeSeNAkaraNaniyama etAdRzo bhavatIti buddhyA sAdhUnAM tathAbhUtakSayopazamavizeSasyAkaraNaniyamavizuddhatAhetorevAkaraNaniyamatayA varNanaM kapilAdInAmapIti tAtparyam / ___etena sAdhUnAM kSayopazamavizeSaH kapilAdibhirjAto varNito'jJAto vA / nAdyaH , kevaligamyatvena kapilAdijJAnAgocaratvAta, dvitIye ajJAtasya varNanAsambhava iti kalpanamapyapAstam / ghuNokSaranyAyena jainAbhimatavastuvarNanAnukArivarNanamanyatIrthikeSu bhavatyapIti pravacane pratItatvAt , anyathA ghuNAkSaranyAyasyAnupapattiH prasajyeta / nahi ghuNenotkIryamANaH kakArAdivarNo lipyakSarajJAnasApekSaH, na vA sa varNo'kSaratayA'pi vyapadizyate, kintu lipyakSarAnukRtirevocyate / yathA manuSyAkRtiM bibhrANo'pi matsyo na manuSyatayA vyapadizyate kintu manuSyAkRtimAnapi tiryageva / evaM ghuNAkSaranyAyasiddhamapyanyatIrthakAbhimatAkaraNaniyamavarNanavacanaM jainamArgAbhimatAkaraNaniyamavyavasthApanArthaM sammatitayodbhAvitaM draSTavyam / na punastathAbhUtavacanamanyatIrthikeSvakaraNaniyamavyavasthApakam , anyathA sAmpratInavedAnAM karturjIvostikyAdi nyAye siddhapaNi anyatIthikane iSTa je akaraNaniyamanuM vacana te jainamArgane iSTa je akaraNaniyama * tenA sthApanane arthi saMmatapaNi dekhADayuM jANavuM. paNi tathAbhUtavacana te anyatIthine viSe AkaraniyamanuM vyavasthApaka nahI. Ima nahIM te hamaNunA vedanA kartAne jIvanA AritakapaNAnuM zrahAnano ravIkAra mAnyo jeII. jIva-karmAdi vyavasthApanane athe ja bhagavaMta zrImahAvIradeve veTha padane ja saMmatipaNuM kahevAthI. vacanamAtrane satyapaNi te bhASAne caturvidhapaNuM na thAI. valI za kayAdikane paNi chavanA Astikapa cAnuM zraddhAna thAte hute samyagadaSTipaNAnI siddhi thAte mitva uchina ja haI. ehavuM siddha thayuM. kahi te che zAyAdine midhyadaSTipaNe karI nAstikapaNuM ja. te vatI jima padanA karanArane bhaNanArane chAvaravA5nuM nirUpaNa te jagasthiti karI paNi ba' na haI. tehavI nirUpaNapaNi chavanA ArthipaNAnA rahitapaNuthI. tima pAtaMjala pramukhanA karanArane paNi araniyamanuM jJAna nathI. pote nAstikapaNe karIne akaraNaniyamanA ja abhAvathI, ehavA sUtra vakhANatA-anya bhikSu te jIvAdikane AstipaNe rahita sarvathA ja acAritriyA " ehavuM kahieI. e bha.va-mithyAtvane parNi kaNakane zubhabhAva huI ja "zubhabhAvathI baMtara kaI' ehavA vacanathI. te zubhabhAva te samakitane hetu na haI. tala huM devadizabharatIne hetu, Ima nahI te miyAdaSTine paNa navamA yakatAI upajavAnuM kahevuM ayukta thAI. ima zubhabhAvavizeSathI mithyAtvane paNi tevI kalAdisAmagrIge dravyathI akaraNaniyamane pariNAma I. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaza-zatakavRttI zraddhAnobhyupagamaH prasajyeta / jIvakarmAdivyavasthApanArthameva bhagavatA zrImahAvIreNa vedapadAnAmeva sammatitayodbhAvitatvAt , vacanamAtrasya satyatvena ca bhASAyAzcAturvidhyaM na syAt / kiJca zAkyAdInAmapi jIvAstikyAdizraddhAnApattyA samyagdRSTitvasiddhau siddhaM mithyAtvamucchi. nnameva bhaved / bhaNitaM ca zAkyAdInAM mithyAdRSTitvena nAstikatvameva / tasmAdyathA vedapadakartustadadhyetuzca jIvasvarUpanirUpaNaM ca jagatsthityA kriyamANamapi na samyag syAta , tathAnirUpaNe'pi jIvAdyAstikyarAhityAt / tathA pataJjalyAdikarturapi nAkaraNaniyamazraddhAnamapi, svayaM nAstikatvenAkaraNaniyamazraddhAnasyaivAbhAvAt / yadAgamaH-'saMti egehiM bhikkhUhi 'mityAdisUtravyAkhyAyAm-'anyabhikSavo hi jIvAdyAstikyarahitAH sarvathA acAritriNa' iti / ayaM bhAvaH-mithyAdRzo'pi kasyacit zubhabhAvo bhavatyeka, 'suhabhAvA huMti vaMtaria' tti vacanAt / sa ca zubhabhAvo na samyaktvaheturapi kintu devaadishubhgtihetuH| anyathA mithyAdRzAmapi navamaveyakaM yAvadupapAtabhaNanamayuktaM prasajyeta / evaM zubhabhAvavizeSAnmithyAhazo'pi tathAvidhakAlAdisAmagrIyogena dravyato'karaNaniyamapariNAmo jAyate / yathopadezamantareNA'pi meghakumArajIvahastino'nukampApariNAmaH / paramasadgrahAbhAvottathAbhavyatvayogena samyaktvaprAptiheturiti [davyato'karaNaniyamapariNAmo jAyate / tadavazocca tathAbhatavAkyaracano'pi bhavati / paraM jIvAdivasta tattvaparijJAnAbhAvAt ghuNAkSarasyAyena (jainamArgAnukAri ) sarvamapyavasAtavyam / ata eva satyapi tathAbhUte'karaNaniyame prAgiva manAgapi viratipariNAmAbhAvaH, viratipariNAmasya tasya mithyAtvopahatatvAt / tena - jima upadeza vinAe meghakumAra haritajIvane anukaMpA pariNAma. paNi asaohanA abhAvathI te have bhavyatvane vege samyaphatvane prAptino hetu thayo. dravyathI akaraNaniyama pariNAmathI tevI vAkyaracanA paNa huMI Ima chavAdi vastutatvanA parijJAnanA abhAvathI chucAkSaradhAmeM jainamArgane sarikha I karatuM sarva paNi jANivuM etalAja vatI te paNa tehave akaraNaniyameM pUrvalI pare aMzamAtra paNi virati:pariNAmano abhAva. viratipariNAmane tehane upahatapaNAthI. te vatI tehavuM akaraNaniyamanuM kahinAruM vArUpa vacanane AzrayIne bhedane abhAve karI saMmatipaNi hila huI tehanA darzanane viSe paNi akaraNaniyamanuM jaNAvanArUM na hRI. bhAvathI akaraNaniyamane samyaphavinA aNuchatAMpaNathI. daSTAMta te evI ghakArAdikanI AkRti huI. eNi ritI dhuNAkSarane dRSTAMte liyakSara paNi phalazunya na haI. ane gNane ghakAranA AkAra karavAne viSe bhAvapaNe siddha na thAI. ehavuM vicAravuM. imathi virodhagaMdhapaNi nahIM. hirvi vistAri pUrNa. pUrva pakSa-mitrAI paNi pUchiI che-sarvaI pravAda te dvAdazAMgathI upanA, dvAdazAMga te tIrthakarathI upanuM. eTalAja vatI pravAdanI avajJAI jinanI paNi avajJA kahIM. sarvapravAdanuM mUla je dvAdazaga jevatI kahiu che-ratnAkaratulya tevatI suMdara te te mAhi. sarva pravAda je bhikSa-kaNabhakSAkSapAdAdika je naiyAyikAdi darzana tehanI prajJApanAnuM mUla-AdikAraNa AcArAMgAdi aMga je pravacanapuruSanAM avayavarUpa tehane samAhAra te dvAdazAMga jANavuM. je kAraNathI kahila che siddhasena divAkara rAdi. bhAI che samakane viSe jima sarvanadIo lIna thaI tima he svAmina ! tAhare viSaI sakaladarzana lIna thayAM ane te darzanane viSe tuM nathI. jima bhinna bhinna nadione viSe samudra' etalAjavatI rAkara je kSIradadhipramukhane samAna, te kAraNuvatI sarva i bIju suMdara ye te tihAM vuiM. talAja vatI Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapadakagAthArtha vimarzaH tathAbhUtA'karaNaniyamAbhidhAyakavAkyavacanaM [vacanamadhikRtya bhedAbhAvena ] sammatitayodbhAvitaM sanna tadIyadarzane'pyakaraNe niyamAvirbhAvakam , bhAvato'karaNaniyamasya samyaktvAvinAbhAvitvAt / dRSTAntastu IzI dhakArAkRtirbhavatItyevaMrUpeNa ghuNAkSaramapi bhavati, na punaghuNAkSaradRSTAntena lipyakSaramapi phalazUnyaM bhavati, na vA ghuNasya ghakArAkRtikaraNe'bhiprAyaH siddhyatIti paryAlocyam / evaM ca sati na virodhagandhopItyalaM vistareNa / nanu bhoH ! suhRdbhAvena pRcchAmaH-sarve'pi pravAdAH dvAdazAGgamUlakAH, dvAdazAGgaM ca tIrthakaramUlakam / ata eva tadavajJayA jinAvajJA bhaNito / - tathAhi-savvApavAyamUlaM duvAlasaMga jao samakkhAyaM / rayaNAyaratullaM khalu to savvaM suMdaraM taMmi' // 1 // tti / upadezapade ( gA0 694 ) vRttiryathA-' sarvapravodAnA-bhikSukaNabhakSAkSapAdAdidarzanaprajJApanAnAM mUlam-AdikAraNaM dvAdazAGga-dvAdazAnAmAcArAdInAmaGgAnAM pravacanapuruSAvayavabhUtAnAM samAhAro dvAdazAGgaM, yataH kAraNAtsamAkhyAtaM siddhasenadivAkarAdibhiH, paThyate ca-' udadhAviva sarvasindhavaH , samudIrNAstvayi nAtha ! dRssttyH| na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH' // 1 // ata eva ratnAkaratulyaM-kSIrodadhiprabhRtijalanidhisannibhaM, khalunizcaye, tasmAtkAraNAt sarvam -aparizeSaM sundaraM yattattatra samaktAraNImityakaraNaniyamAdInya'pi vAkyAni teSu teSu yogazAstreSu vyAsakapilAtItapataJjalyAdipraNItAni jinavacanamahodadhimadhyalabdhodayAnyeva dRzyAni / teSAmavajJAkaraNe sakaladuHkhamUlabhUtAyA jinAvajJAyAH ( prasaMgAt ) na kocitklyaannsiddhiriti'| evaM ca sati mithyAdRzAM puNye pravRttiH pApe.ca nivRttina syAdevetyevaMrUpeNa mahatyavajJAkaraNe pUrvAparavirodhasya tAdavasthyameveti cet / maivaM, pUrvavat samyakparyAlocane virodhagandhasyA'pyabhAvAt / samyakaparyAlocanA tvevaM-sarvapravAdAnAM mUlaM dvAdazAGgamityatra pravAdo-nayavAdavizeSAH / te ca sarvagrahaNena zubhA azubhAzca grAhyAH / tatra zubhAH jIvarakSAdyamiprAyaghaTitAH, azubhAzca tato vilakSaNAsteSAM ca mUlaM dvAdazAGgaM shriiviirvcnobodhitshriisudhrmsvaamiakaraNaniyamAdika vAkya pachuiM te te gazAstrane viSe vyAsa-kapila-pataMjadika praNIta te jina vacanarUpa samudra mathethI pAmyo che. udaya jehane evAM ja jANavA. tehane avagate sAlakhanAM mUlakAraNarUpa je jinAvanA tethI I kalyANa siddhi nahIM. i ma chate te mithyAtvIne puNyane viSe pravRtti ane pApane viSaI nivRtti na huIja dhaNI rIte mahA avajJA karate pUrvAparavirodhanuM tadavastha paNe je te upari kahe che. ma kahe pUrvalI rIte samyagavicAraNAI virodhagadhanA paNi abhAvathI. samyam vicAra te ima-sarvapravAdanuM mUla dvAdazAMga. hAM pravAda te nayavAdavizeSa. hive te sarvagrahe thi zubha ane azubha rahevA. tihAM zubha te jIvarakSAdiabhipAye ghaTitA. azubha che tethI viparIta, hive tenuM mUla dvAdazAMga te zrIvIravacanathI pratibaddha je sudharavAmAM te saMbadhI na saMbhave. azubha paNe pravAda nI pravRttine jinavacanathI pragaTa thayA paNAne prasaMge zubhanI pare upadeya paNuM thAI. te pravAda te zubha ane azubha paNi saMkhyAI vacana saMkhyA pramANu. je mATe bhANakAre kahiuM chaI-jetalAM vacana-paMtha tetalAja huI nayavAda ane jeTalAM nayavAda tetalAMja vacana-paMtha tehanI pravRtti te anAdi pravAhe AvI kima jinavacanamUlaka saMbhave ? pratyakSabAdhA. valI te sanI ajJA karati jinanI niMdA mAnate je asamaMjasapaNe te jinavamananAM ajANe ja yukta. jIva haNa" tyAdi nayapravAdanI avajJA karate tahevA paNAnI ApattithI. ' : Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 saha-zatakavRttI sambandhi na sambhavati, azubhAnAmapi pravAdAnAM pravRtteH jinavacanamUlakatvaprasaktyA zubhAnAmiyopAdeyatA syAt / te ca pravAdAH zubhAzubharUpA api sakhyayA vacanasaGkhyAkAH / yadAha bhASyakRt-'jAvaiA vayaNapahA tAvaiyA ceva hu~ti nyvaayaa| jAvaiA NayavAyA SayaNapahA tattiA ceva' // 1 // tti / bRhatkalpabhASye / teSAM ca pravRttiranAdipravAhapatitA kathaM jinavacanamUlikA sambhavati 1 , pratyakSabAdhAt / kiJca-teSAM sarveSAmadhyavajJAkaraNena jinAvajJAbhyupagame yadA''samaJjasyaM tajjinavacanAnabhijJasyaiva yuktam / 'jIvo hantavya ' ityAdi nayapravAdAnAmapyavajJAkaraNe tathAtvApatteH / tasmodayaM bhAvaH-dvAdazAGga hi sarvotkRSTaM zrutajJAnaM kevalajJAnadivAkarasya prakAzabhUtaM kevalajJAnamiva pratyAtmasattAvarti chadmasthAnAM kevalajJAnasahacaritameva bhavati / taccAdhikaraNabhedena bhinnamapi kharUpato na bhinnaM kintu kevalajJAnamivaikameva, tulyaviSayakatvAt tulyasambandhitvAcca / udayamadhikRtya tu svarUpato'pi bhinnameva, tatkAraNasya kSayopazamasya pratyAtmabhinnatvAt zrutajJAnasya ca kSAyopazamikatvAt / te ca pravAdA nijanijadvAdazAGgamUlakA api sAmAnyato dvAdazAGgamUlakA evocyante / yathA nAnAjalasambhUtAnyapi nAnAkamalAni sAmAnyato jalajAnyeva ityucyamAne bAdhakAbhAvAt / ata eva sarvapravAdAnAM mUlaM dvAdazAGgameveti saamaanyto'bhihitm| sarvasyA'pi dvAdazAGgasya sarvotkRSTazrutatvena sarvAkSarasamipAtAtmakatvAt pravAdA apyakSarAtmakA eva / ata eva dvAdazAGgaM ratnAkaratulyaM, ratnAkarasyeva vasyApyanekajAtIyazubhAzubhanayalakSaNavastUnAmAzrayatvAt / paraM mithyAdRzAM yad dvAdazAGgaM tat svarUpata eva sarvanayAtmakaM sattAmAtravartitvAta , na punaH phalato'pi, kasyA'pi mithyAdRzaH kadAcidapi sarvAzakSayopazamAbhAvAt , mithyAdRSTimAtrasyotkRSTato'pi kSayopazamaH sarvAMzakSayopazamalakSaNasamudrApekSayA bindukalpobhavati / te vatI. e paramArtha dvAdazAMga te sarvotkRSTa kRtajJAna kevalajJAnarUpa sarvanuM prakAzabhUta kevalajJAnanI pare pratyeke AtmavRtti chadmasthane kevalajJAnasa ghAte ja huI. te zrutajJAna te Azrayabhedi bhinapaNe varUpathI bhinna nahIM. tau myuM ? kevalajJAnanI pare eka ja sarikhA viSaya5NathI, ane tulya saMbaMdhapaNAthI. udaya AzrayI te ravarUpathI paNa bhinna ja, tenuM kAraNa je kSaya pazama tehane' atmA AtmAprate bhinnapaNathI, zratajJAnanA udayane kSapazamathI upanApaNAthI. ane te pravAda te ApaApaNI dvAdazAMgIthI upanApaNi sAmAnyathI dvAdazAMgamUlaka ja kahIi. jima bhinna bhinna jalathI UpanAM paNi jAjAma kamala te sAmAnyathI jalathI ja upanA Ima kaheta bAdhakanA abhAvathI, etalAja vatI sarva pravAdanuM mUla dvAdazAMga ja ehavuM sAmAnyathI kahiuM. sarvaI dvAdazAMgane sarvotkRSTazratapaNe sakSarasannipAta355NuthI pravAda paNi akSara rU5 ja. etalAja vatI dvAdazAMga te ratnAkarasadaza-ratnAkaranI pare aneka jAti saMbadhi zubhAzubha je naya te 25 vastunA AzrayapaNAthI, paNi mizrAdaSTinuM je dvAdazAMga te svarUpathI ja sarvanayarUpa. sattAmAtravartipaNAthI, paNi kalathI nahIM, keIe mithyAtvIne kinAre paNi saze kSApazamanA abhAvathI. mizrAdaSTimAtrane utkRSTa thakI paNi kSaye pazama te sarvAze kSapazamarUpa samudranI apekSAI biMduka65 huI, cha rAga jeNe, kevalaAloke mane hara, iMdra karI che sevA jehanI ehavo zrI mahAvIra deva te satkarSa vatti che. je anupama je siddhAMtasamudra cAra gaMbhIrapaNAne bhajanAra ehavA, tehanI AgalI samaratanayanA samUha te biMddabhAvane bhaje.' samyagadaSTine te kuNeke saMyatane phalathI paNi :dazAMgane sarvanayavarUpapaNuM Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 upadezapakiyAthAvimarzaH yaduktam-'jayati vijitarAgaH kevalAlokazAlI, surapatikRtasevaH zrImahAvIradevaH / yadasamasamayAbdhezvArugAmbhIryabhAjaH , sakalanayasamUhA bindubhAvaM bhajante / / 1 / / iti / samyagdRzAM tu keSAzcitsaMyatAnAM phalato'pi dvAdazAGgasya sarvanayAtmakatvaM, sarvAMzakSayopazamasya sambhavAt / ata eva gautamAdayaH sarvAkSarasannipAtinaH pravacane bhnnitaaH| paraM teSAM saMyatAnAM sakalamapi dvAdazAGgaM zubhanayAtmakatvenaiva pariNamati, sAvadyanayaviSayakAnujJAdivacanapravRttarapyabhAvAt saMyatamAtrasya ca tathAtvAt / etena sarve'pi zAkyAdipravAdAH jainAgamasamudrasambandhino bindava iti bhrAntirapi nirastA, 'SaTzatAni niyujyante pazunAM madhyame'hanI 'tyAdipravAdAnAmapi jainAgamamUlakatvApattyA saMyatAnAM sAvadyabhASApravRttiprasakttyA'. saMyatatvaM syAt / tasmAtsarvAMzakSayopazamasamutthadvAdazAGgalakSaNasamudrasya purastAdanyatIrthikAbhimatapravAdAH samuditA api bindUpamAH ( ityarthoM yuktaH ) / anyathA 'bindubhAvaM bhajante' iti prayogAnupapattiH syAt , avayavAvayavinorupamAnopameyabhAvena varNane nijAvayavApekSayA mahattve'pyavayavino gauravAbhAvAt stutivacanAsambhavAt / nAGgaSTho hastAvayavabhAvaM bhajate iti hastasya stutiH sambhavatIti tAtparyam / kizca-samudrasya bindava iti bhaNanamadhyasaGgatam / samudraprabhavA hi velAkalloloAdayo bhavanti na punaH bindavaH, teSAM cotpattirmeghAt hastavastrAdivyApArAdvA syAditi sarvAnubhavasiddham / anyathA samudrAgnirgataistAvadmibindubhiH samudrasya nyUnatvApattyA tasya gAmbhIryasya hAniH syAditi samyakparyAlocyamiti / sAmAnyataH parAzaGkAmapAsya atha vRttigatavyAkhyAnasaGgatimoha-yasmAt kAraNAt dvAdazAGgaM ratnAkaroSamayA zubhAzubhasarvapravAdAnAM mulaM tasmAt svarUpataH phalatazca yAvat sundaramAtmaniSThAkaraNaniyamAdivAcyavAcakaM vAkyAdikaM tammi 'tti / tasmin dvAdazAGge, evakAro gamyaH, dvAdazAGga eva samavatAraNIyaM tatra vartate evetyarthaH / dvAdazAGgasya sarvotkRSTazrutatvena tadvyApakabhUtasya sarvasundarAtmakatvasyAvazyaMbhAvAt sarvAze kSapazamanA saMbhavathI. eTalA ja vatI gautamAdika te sakSaranAM saMnipAtI pravacanane viSaI kahyA che. paNi te saMyata dvAdazAMga te zubhanayasvarU5 paNuiM ja pariName. sAvaghanayaviSayaka je AjJA ta85vacanapravRttinA paNi abhAvathI. saMyatamAtrane tathApaNAthI. etale sarva iM zAkabhAdikanA pravAda te jenAgamarUpasamudra saMbadhI biMduA che. evI bhrAMti paNi TAlI. "chase DII gharAnAM madhyama vAge' ityAdi pravAda paNi jenAgamamUlakapaNAnI ApattithI saMyatane sAvaghabhASAnI pravRttine prasaMge asaMtapaNuM thAI. te vatI sarjAze kSapazamathI upane je dvAdazAMga lakSaNasamudra tahenI AgaliM anyatIthika saMbaMdhI milyA paNi biMdUpamA. Ima nahI te biMdu bhAva bhaje e prayoganI ayuktatA thAI. avayava je eka deza ane avayavI je aMgI tene upamAnapameyabhA' sarikhAI paNi varNavaMtaI potAnA avayavInI apekSAI meTAIpaNuM chate paNi avayavIne zuddhapaNAnA abhAvathI, aMgrahate hastane avayavabhAva bhaje te vatI hastanI stuti te na saMbhave. e tAtparyA. valI samudranA biMdu e kahivuM paNi ayukta, samudrathI upanA velA kallela umi ityAdika haI biMduA nahiM. tenI te utpatti meghathI athavA hastavastrAdikanA vyApArathI huI. e sarvane anubhavasiddha che. ima nahIM te samudra nIkalyA je biMdu teNei samudrane nyUnapaNAnI prApti te samudrane gaMbhIrapaNAnI hAnI thAya. e vIcAravuM. Ima sAmAnyathI paranI AzaMkA TAlIne hive vRttinA vyAkhyAnanI saMgati kahe che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sarvaha-zatakavRttI Great PT A L vepi phalato'zubhatvamavAtadAra TOT paraM samyagdRzAM yAvatsundaraM tAvatsarvamapi dvAdazAGgamUlakamuditaM bhavati, phalato'pi zubhatvAt / tata eva tasyArAdhanavidherapi samyag parijJAnAt , tacca sAnubandhipuNyaprakRtibandhahetureva / mithyAdRzA tu svarUpataH bhatvameva, tadArAdhanavidheraparijJAnAt , tadapi tadaMze kSayopazama(mA)bhAvAt niranubandhipuNyaprakRtibandhahetutvAt / ayaM bhAvaH-akaraNaniyamo hi svarUpataH sugatihetutvena zubho'pi samyagdRzAM saMyamahetutvena phalato'pi zubha eva, puNyAnubandhipuNyaprakRtijanakatvena sugatihetutvAt / mithyAdRzAM tu sa evAkaraNaniyamo mithyAtvopahato jIvAdivastutattvaparijJAnAbhAvAt asaMyamahetutvena phalato'zubha eva, durgatihetutvAt / (dravyato'karaNaniyamasya tathAtvAta ) mithyAtvopahato'karaNaniyamo'pyAzravasama eva / yathA maraNahetuviSavadviSamizritapAyasamapIti / evaM samyagdagmithyAdRzorakaraNaniyamayoH zubhAzubhaphalajanakatvenoditAnuditayoviruddhasvarUpapariNatayorabhedena bhaNanamuditasyAkaraNaniyamasyAvajJayA jinAjJAvajJA'vinAbhUtA jinAvajJA syAt / sa cAnantasaMsAraheturiti bhaNitam / yathA mokSAGga svarUpataH zubhamapi manuSyatvaM saMyatajanasya phalato'pi zubhameva, mokSaprAptiparyantaM sugatihetutvAt / tadeva manuSyatvaM vyAdhAdeH phalato'zubhameva, jIvaghAtAdyasaMyamahetutvena durgatihetutvAt / evaM satyapi bhede dvayorapi manuSyatvayostulyatayA bhaNanaM saMyatajanamanuSyatvasyAvajJayA jinAva_va, jinenaiva bhedenAbhidhAnAt / dRzyate ca loke'pi lakSaNopetalakSaNApetayormaNyostulyatayA bhaNane lakSaNopetamaNeravajJayA tatparIkSakasyApyavazaiva, tadukta ( vidhi ) viruddhavaktatvAdityAdidRSTAntaiH samyakparyAlocanayA na kizcid bAdhakam / anyathA''satAmupadezapadavAkyAni, jainapravacanamAtreNA'pi saha virodhaH syAt / je kAraNathI dvAdazAMga te ratnAkaranI upamAI zubhAzubha sarvapravAdanuM male che, te kAraNathI svarUpathI ane phaLathI jetaluM suMdara AtmAne viSe akaraNaniyamAdika rUpa je vAgye tehanuM vAcaka je vAjyAdi te dvAdazAMgane viSe. evakAra te bAhirathI le. eTale dvAdazAMgane viSe ja avatAravuM. tihAM te cheja e artha. dvAdazAMgane sarvotkRSTadyutapaNe karIne tenuM vyApakabhUta-je te huI tihAM huIja ehavuM, sarvasuMdara pANuM tehane avayaeN chatApaNAthI. paNi samyagdaSTineM jetaluM e suMdara teTaluM sapaNi dvAdazAMgamUlaka udita hui. phalathI e zubhapaNAthI. tethI ja tehanA ArAdhanavidhine paNi samyaphaparijJAnathI. te te anubaMdha sahita puNyaprakRtibaMdhanuM hetu ja. mizrAdaSTine te svarUpathI koI aMze zubhapaNuM choMpaNi phalathI azubhapaNuM ja. tehanA ArAdhanavidhinA ajJAnathI. te paNi te aMzane viSaI kSayopazamanA abhAvathI. anubaMdha te Agarli puNyanuM pravartavuM teNe rahita puNyaprakRtibaMdhahetu paNAthI. e bhAva-akaraNaniyama te svabhAvathI sugati hetuparNi karI zubha paNi mithyASTine te teja akarayuniyana mithyAtve upahata, jIvAdika je vastutavanA parijJAnanA abhAvathI asaMyamahetu paNi karI phalathI azubhaja. durgati hetupaNAthI. mithyAtve upahata akaraNaniyameM mithyAtvasama ja. jima maraNahetu je viSa tehanI pare viSayukta kSIrapaNi. ema samyagdaSTi ane mithyAdaSTinA akaraNaniyama tehane pratyeka zubha ane azubha je phUla tehane janakapaNi udita ane anudita je virUddhasvarUpaM pariNamyA tehanuM abhede kahivuM te udita akaraNanA niyamanI avajJAI jinAjJAnI avajJAne aNukarate aNati evI jinAjJA haI. te te anaMtasarasArane hetu evuM kahiuM. jima mokSanuM kAraNa svarUpathI zubha paNi manuSyapaNuM saMtajanane Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udadhAviva sarvasindhava ityasya arthavicAraH 201 yataH samyaktvoccAre'pi-'No kappai aNNautthie vA aNNautthiyadevayANi vA aNNautthiapariggahiANi arihaMtaceiANi ve'tyAdibhaNanena mithyAdRzAM mahAvajJA syAt , tatparigRhItA'rhaccaityAnAmapi parityAgasya bhaNitatvAt / tadavajJayA ca jinAvajJAprasakto 'lAbhamicchato mUlakSitirAyAte'ti nyAyaprasakteH / kiJca-'zAkyAdayo digambarAdayazca mithyAdRSTaya ' iti vacanamapi vaktumayuktam , bhavadabhiprAyeNa tasya jinAvajJAhetutvAt / tathA 'kuppavayaNa pAsaMDI savve ummaggapadviA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM esa magge hi uttame' // 1 // tti / zrIuttarA0 (a. 23 gA0 63 ) atra hi zAkyAdimArgANAmunmArgatayA bhaNanena jainamArgasya mokSamArgatayA bhaNanena cAnyatIthikAnAM mahAvajJA / tathA-'veA ahIA Na bhavaMti tANaM, bhuttA diA Niti tamaMtameNaM' ( uttarA0 a0 14, gA0 12) ityAdivacanairanyatIrthikAnAM garorAgamasya cAvajJA pratItaiva / tatrA'pi vedAH zabdAtmakatvena dvAdazAGgasyAvayavabhUtA AbAlagopAGganAnAmapi pratItA eva / tadavajJayA ca dvAdazAGgAvajJA jinAvajJAhetureva / tathA 'buddhassa ANAi imaM samAhi'mityAdi tathA 'adakkhuva dakkhuvAhia 'mityAdi prAgupadarzitogamavacanairvirodhaH sphuTa eva / kiJca-mithyAdRSTyavajJayA jinAvajJAbhaNanaM dUre, pratyuta jJAnadarzanacAritrANi sthirANi bhavantIti jhApakavacanAni tatprazaMsAyAM ca samyaktvAticArapratipAdakavAkyAni ca samyag paryAlocyoni / nanu bho ! nahi vayaM tanmArgAvajJayA jinAvajJAM brUmaH, kintu tadIyamArge yatkimapi zobhanaM kRtyaM tadavajJayA jinAvakSeti phalathI paNi zubha, mokSanI prAptiparyata suganihetu paNathI. tehaja manuSyapaNuM vyAdhAdikane phalathI azubha ja. chavadhAtAdika je asaMyama tene hetupaNi karI durgatinA hetupaNAthI. Ima chate bhede paNi bihuM manuSyapaNAne sarIkhAiI kahivuM, te saMyatajananA manuSyapaNAnI avajJAI jinanI avajJAja. jiteja bheda kahyAthI. dekhII che lokane viSe paNi lakSaNe yukata ane lakSaNe 2hita je maNi te bihane sadazapaNuM kahete lakSaNe yukata maNinI avajJAI tehanA 5rIkSakanI avajJAja. tehanA kahyAthI virUddhakathakapaNAthI ItyAdi dRSTAMte samya vicAraNAI na kAMI bAdhaka. Ima nahI te upadezapadanA vAkyanA rahe, jainapravacanamAtra sAthiM virodha thAya. anyatIthanA deva athavA anyatIthaI rahyA arihaMtanA citya ityAdika kahevuM karIne mizyAvInI mahA avajJA thAI. teNe parigrahIta ahatvane paNi parityAganA kahevApaNAthI ane tenI avajJAI jinanI avajJAnI prasakti . haI to "lAbha vAMchatAM mUla kSati AvI" e nyAyanI prasaktithI valI zAkyAdika ane digaMbarAdika mithyAdaSTi e vacana paNi kahevAnaI ayukta tAhare abhiprAye, hane jinAvajhAnA hetapaNAthI. valI "kukhAvacanike pAkhaMDI sarve umArge cAlyA che sanmArga te jinano prakA e mAga te uttama" kahAM zAkayAdimAgane unmArga paNe bhaNu ane jainamAga paNi kahe anyatIrthikanI mahAvajJA. valI "veda bhaNyA gANa na huI dvija jamyA tamatamAI pachavADe' ityAdikavacane anyatIrthikanA gurunI AgamanI avajJA prasiddha ja. tihAM paNi veda te zabdAtmakapaNe dvAdazAMganA avayavabhUta bAlagopAlanI aMganAne prasiddha ja, ehanI avajJAI dvAdazAMganI avajJA te jinAjJAne hetu ja, tathA sutarA bhAda" tathA arajadura kag' ityAdi je pUrve dekhADyAM je Agamavacana teNe virodha phaTa ja. valI miyAdaSTinI avajJAI jinAjJAnuM kahevuM te dUra, sAtamuM jJAnadarzanacAritra sthira huI evAM je bApA vacana ane tenI prazaMsAI samakitamAM aticAranA pratipAdaka vAkaya te samyaka vicAravAM. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sarvajJa-zatakavRttI cet / satyam , tatra zobhanaM kRtyaM kiM samyaktvaprAptihetuH sAdhudAnAdikam ? uta tattanmArgAbhimatadevagurudharmArAdhanaM vA ? Aye, iSTApattireva, samyaktvAbhimukhasyaiva tathAkarttavyasya sambhavAt / dvitIye, jainAnAM sadIyadevAcArAdhanasyaiva mithyAtvenAbhyupagamAt kathaM zobhanatvaM ? pratyuta mahApAparUpameva / kathamanyathA samyaktvoccAre tadIyadevAdyArAdhanasya pratyAkhyAnasambhavaH ? / kiJca-AstAmanyat , mithyAtve sati akaraNaniyamo'pi pApe nivRttirUpo na bhavati, kintu pravRttirUpaH , tasya cAvajJayA jinAvajJAM vaktuM bhavAneva samartho nApara iti tAtparyam / yadi caivaM (granthasaGgatikaraNaM samyaga na pratibhASate tarhi vayaM pRcchAmaH ) granthakarturabhiprAyo nAbhaviSyat tarhi unmattasyeva pUrvAparavirodhAparijJAnavato'syApIdaM vacanaM pUrvavacanavad bhavato'nupAdeyaM syAt / tasmAdiha vayamapi pRcchAmaH-viruddhayorubhayorapi pakSayoH kimavizeSeNa prAmANyAbhyupagamo yukta uta ekatarasya vA ? nAdyaH, asambhavAt , viruddhayordvayoH prAmANyAsambhavAt / dvitIye, anyatarasya prAmANyAbhyupagamo'nanyagatyA pravacanasammatyaiva janAnAM yuktaH , sa ca uktaprakAreNaiva / anyathA zrIsudharmasvAmi-zrIharibhadrasUriprabhRtInAmanAbhogodbhAvanenaiva samarthanaM karttavyaM prasajyeta / na punarvirodhe satyeva nijamatipuraskAreNa yathArucipravarttanaM yuktaM, pravacanamaryAdAbhaGgApattyA tIrthakRtAM mahAzAtanA syAt / (nijarucezca pratipuruSaM bhinnatvena parasparaM kalahAnivRttaH) / yattu sarvapravAdAnAM mUlaM dvAdazAGgaM ratnAkaratulyamiti samarthanAya TIkAkAreNa 'udadhAviva sarvasindhavaH' ityAdirUpaM zrIsiddhasenadivAkaravacanaM sammatitayodbhAvitam , tacca vicAryamANamasaGgatamivAbhAti / tathAhi-yadi dvAdazAGgaM ratnAkaratulyaM tarhi nadItulyAH pravAdA na bhaveyuH, samudrAnnadInAmutpattarabhAvAt / samudrasya ca nadIpitRtvApattyA 'nadIpatiH samudra' iti kavisamayavyAhatiprasakteH samudrasya gAmbhIryahAniprasaktezca / nahi satyavakAze jalaM kutazcidapi nirgacchati / kizca-sarvA api nadyaH samudragAminya ityAgamapratItamapi sarvAnubhavasiddha kenA'pyanyathA kartamazakyam / tasmAt stutikarturabhiprAyastvevaM -he nAtha ! tvayi sarvajJe dRSTayaH anyatIthikAnAM nijanijamArgazraddhAnalakSaNAH, samudIrNAH-samyagudayaM prAptAH, tadviSayo bhagavAn saJjAta ityarthaH / ayaM bhAvaH-yatkizcidakaraNaniyamAdikaM jinena sundaratayA bhaNitaM, tadanyatIrthikairapi tathaiva pratipannam / etacca sAmpratamapi pUrvapakSa-aha tehanA mArganI avajJAI jinanI avajJA Ima nathI kahetA. tau myuM? tehanA mAgama viSe je kAMI zebhana kartavya tehanI avajJAI jinanI avajhA ehavuM ja, satya kahe che. tihAM zebhana kartavya te suM? samyaktvanI prAptine hetu je sAdhudAnAdika athavA tehanA tehanA mArganA ISTa je devagurUdharmanA ArAdhana ne AdhapakSe, ISTanI prApti ja, samyaphatrane sanmukhane ja tehanA kartavyanA saMbhavathI. bIje pakSe te, jainanai tehavAM devAdikanAM ArAdhana teja mithyAtvapaNi aMgIkArathI kima zebhana ? sAThama mahApApa ja. Ima nahI te samyakAracAre te saMbaMdhi devAdikanA ArAdhananuM paracakakhANa kima saMbhave ? . valI anya te dUra, mithyAtva chate akaraNaniyamaparNi pApane viSe nivRttirUpa na huI ta cuM? pravRtirUpa, tehanI avajJAI te jinAjJA prate kahevAne tuM ja samartha, bIjo ke nahIM. e tAtparya. jau ehavA graMthakartAno abhiprAya na hota, tau unmattanI pare pUrvAparavirAdhanA ajJAnavaMta ehavA hanuM paNi e vacana pUrvalAM vacananI pare tujhane anAdaraNIya ja huI. te mATe ahyo paNa ihAM pUchuM chuM-virUddha bihu pakSane myuM nivizeSe ja pramANapaNAnA aMgIkAra yukta athavA ekane ? Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udadhAviva sarvasindhava ityasya arthavicAraH 201 nAlikerAdiphalAhAreNaikAdazIparvopavAsaM kurvANAH jainAbhimatopavAsaM samyaktayA manyante jainAca tadIyo. pavAsaM lezato'pi na manyante / ata eva 'na ca tAsu bhavAn pradRzyate' iti tAsu anyatIrthikadRSTiSu bhavAnna pradRzyate, anyatIrthikazraddhAnaviSayIbhUtaM dhArmikAnuSThAnaM gaGgAsnAnAdikaM bhavAn lezato'pi na manyata ityarthaH / mithyAdRSTitvaM ca teSAM jinokteSu kvacidyAthArthena zraddhAne'pi tatpraNetahati devatvena zraddhAnAbhAvAdeva / ata eva devo rAgadveSarahitaH sarvajJa eva bhavati, naaprH| sa cAsmadamimataH sugatAdireva, nAparaH / evaM jainAbhAso'pi devo'hanneva paramasmanmArgapraNetetyAdi / mithyAtve bIjamagre vakSyate / ayaM bhAvaH-arhatocyamAnamakaraNaniyamAdikamanyatIrthikairapi pratipannam / atasteSAM dRSTayo'rhati vartante / tadIyadRSTiSu ca bhavAn lezato'pi nAsti, tairuktaM sarvamapyayathArthamevetyarhatA prajJaptatvAt / yadAgamaH- sammahidI u suaMmi aNuvautto aheuaM ceva / jaM bhAsai sA mosA micchAdidvI vi a taheva' // 1 // iti zrIdazavaikA0ni0 (gA0 280 ) vRttiryathA-'samyagdRSTireva sAmAnyataH zrute-Agame'nupayuktaH pramodAd yatkiJcidahetukaM caiva-yuktivikalaM caiva yadbhASate 'tantubhyaH paTa eva bhavatI'tyAdi, sA mRSA, vijJAnAderapi tata eva bhAvAditi / mithyAdRSTirapi tathaiva upayukto'nupayukto vA yada bhASate sA mRSeva, ghuNAkSaranyAyena saMvAde'pi sadasatoravizeSAt yadRcchopalabdherunmattavaditi gAthArthaH / etena mithyAdRSTirapi kvacidaMze jinoktaM samyak brUvANaH satyavAdI bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA, ghuNAkSaranyAyenAnanyagatyA satyAbhAsavaktRtvAt / ata eva ratnAkarAvatArikAyAmapi siddhasenadivAkaravaduktam / ApakSa te nahIM, asaMbhavathI. virUddha biniM pramANa paNunA asaMbhavathI. bIje pakSe, ekane prAmAya5NuM mAnate bIjI gati vinA pravacananI saMmati ja jainane yukata. te to kahuM prakAre ja. ima nahIM to zrIsudhasvAmi-zrIharibhadrasUripramukhane anAbhogane udubhAvate ja samarthana karivuM thaI. paNi virodha chate nijamatine AgaliM karI yathecchAI pravartana te yukata nahI. pravacanamaryAbharganI prApti tIrtha: karanI mahAzAtanA thAI. nijarUcino te puruSa puruSaprate bhinnapaNe mAhe mAMhe kalahana anivRttithI. ' anaI je sarvapravAdanuM mUla dvAdazAMga samudrasarikhu e samayevAne TIkAkAre " pAlika' ityAdi je siddhasena divAkaranuM vacana saMmatipaNe dekhADayuM. te te vicArInuM asaMgatinI pare bhAI chaI jau dvAdazAMga samudrasarIkhuM tala nadIsarIkhA pravAda na huI. samudrathI nadInI utpattinA abhAvathI. samadane nadInA pitAnI Apatti " nadIpati samudra" evI kavIMsamayanI pravRtti TalI jeII. samudranaI gaMbhIrapaNAnI hAnInA prasaMgathI. chate avakAze jala kihAMthIe nIkale nahIM. valI sanado te samudraNAmInIo ehavuM Agamaprasiddha paNi sarvane sAkSAta jJAnasiddha keNe paNi anyathA karavAne azakanya. te vatI ratRtikartAno abhiprAya te Ima-he svAmina ! tuM sarvajJa tene viSe anyatIrthInI Apa ApaNuM mAganI zraddhAnarUpa je dRSTi te samyapha udaya pAmI, tehane viSaya bhagavaMta thayo. e. artha , e bhAva-je koI akaraNaniyamAdika jine suMdarapaNi kahiu, te avatIrthaMI paNi timaja paDivavuM. e te saMpratipaNi nalirAdikaphalane AhAre ekAdazI parvane upavAsa karatA te jenanA ITa upavAsane samyaphapaNi mAnaI chaI. ane jaina te tene upavAsa lezathIe na mAne. - etalAja vatI tene viSe tuM na dIse e anyatIthadaSTine viSaI tuM na dekhAI. anyatIthanA pradhAnanuM viSayabhata je dhArmikAnakAnagaMgAnAnAdi te tuM azathI e na mAnI. e artha, Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tathAhi-' arthasya pramitau prasAdhanapaTu procuH pramANaM pare, teSAmajanabhojanAdyapi bhavet vastu pramANaM sphuTam / Asannasya tu mAnatA yadi tadA saMvedanasyaiva sA, syAdityandhabhujaGgarandhragamavattIya zritaM tvanmatam // iti ( patrAMka. 12 ) tathA zrIhemAcAryavaco'pi-'sA vAsanA sA kSaNasantatizca, nAbhedabhedAnubhayairghaTete / tatastaTAdarzizakuntapotanyAyAttvaduktAni pare zrayantu ' // iti zrImahAvIradvAtriM. zikAyAM (zlo. 19) athAnyatIrthikAnAM dRSTayo bhagavati vrtnte| tatra dRSTAntamAha-' udadhAviva sarvasindhava' iti / yathodadhau sarvasindhavaH-sarvA api nadyaH, samudIrNAH bhavanti-samyagudayaM prAptAH syuH| loke'pi bhartu sambandhena striya uditA bhavantIti prasiddhiH / evaM nadyo'pi samudragAminyo'vasAtavyAH / tAsu ca bhavAnnAstItyatra dRSTAntamAha-yathA pravibhaktAsu saritsu-nadISu udadhiH-samudro nAsti, tosu ca samudro nAvataratItyarthaH / ityevamabhiprAyeNa stutiH| na punararhadupadiSTapravacanadvArA arhatsakAzAdanyatIrthikadRSTayaH samutpannA, uktadRSTAntayorasambhavAdityevaM samyakparyAlAcyamiti gAthArthaH / / 76 // micchAdaSTipaNuM te tene jinabhASitane viSe kihAeka yathArtha paNe zraddhAne tenA kahanAra arihaMtane viSe devapaNi zraddhAnane abhAvathI. etalAja vatI deva te rAgadveSarahita sarva ja huI. anya nahIM. ane te ahAra mAnyo sutAdika. bIje nahIM. IMma jainAbhAsa paNe deva te arihaMtaja, paNi aDhArA bhAganA prarUpaka ityAdika. mithyAtvane viSe bIja Agarli kahIyeM. e bhAva-arihaMte kahItuM je akaraNaniyamAdika te anyatIrthaMI paNa paDivavuM. eTalA ja vatI tehanI daSTie arihaMtane viSe. tehanI duTine viSe tuM lezathI nathI. tela kahiuM te sarva I ayathArtha ehavuM ahite prajJapta paNuthI. samyagadaSTi zratanaI viSe anupayogavaMta ahetuka je bole te mRSA, mithyAtvI je kahe te mithyA.' samyagadaSTi te sAmAnyathI zratane viSe anupayogI pramAdathI je koI hetu vinA ja bhANe taMtathI paTaja heIte mRSA. vijJAnAdine paNi tethI u5jAvatI. mithyASTi paNi timaja pagI athavA anupagI je bhASe, te mRSA. ghukSaranyAye mile huM te paNi chatAM ane aNa chatAnA avizeSathI. nichAye prAptithI. unmattanI pare. e gAthArtha etale mithyAdaSTi paNi kaIka aMbhaI jinendra prate bhaluM kahete thike satyavAdI haMse evI zaMkA paNi TAlI. dhuNAkSaranyAye ananyagati satyAbhAsanA kahevApaNuthI. etalAja vatI ratnAkarAvatArikAgraMthane vipaNi siddhasenadivAkaranI pare' kahiuM che. " arthanA yathArtha anubhavane viSe sAdhavAnuM kAraNa paTuM te pramANu para kahetA A. tenaI mati aMjana-bhajanAdikapaNa vastu huI pramANe pragaTa. je nIkaTane pramANu huI tau saMvAditAnane ja haI. e hetuthI aMdhabhujaMganA chidranI pare paratIrthI tAharUM mata AzrayuM." valI "te vAsanA, te kSagunI paraMparA bhede abhede athavA anubhayapaNe parNi na ghaTaI, te vatI taTanA adekhanAra je pakSIne bAlaka tahenA nyAyathI tAharA kathana prate te Azraye.' hihiM anyatIrthIkanI daSTie tAhare viSe vartAI cha6. tihAM daSTAMta kahe che-jima samudrane viSe sarvanadIo AvI mile. samyaga udaya pAmI huI. lekane viSaI paNi bhartAnaI saMbaMdhe strIo udaya pAmI huM. evI prasipi. dama nadIo paNi samadvagAminIo jANavI. te dRSTiene viSe tuM nadI () tihAM daSTAMta kahe che. pravibhakta je nadIo tehane viSe samudra ne avatare, e artha. ize abhiprAye svati paNi ahite upaderyuM je pravacana tehane Agale karI arihaMtathI anyatIthakanI dRSTie upanI Ima nI. kahA bila daSTAMtanA asaMbhavathI e ima samyaga vicAravuM e che Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsUtravacaso raSTiviSopamA 207: atha dRSTiviSakalpaM kim ? iti darzayatidivivisaM NiamaggapparUvago usabhAi arihNto| ia vayaNaM aiduradviANamavi maraNaheutti // 7 // ___ vyAkhyA-dRSTiviSaM tAvat nijanijamArgasya-zivabhUtyAdivikalpitamArgasya AdipraNetA zrIRSabhAdirahanneveti vacanameva / kiMbhUtam ? atidUrasthitAnAmapi maraNahetuH / dUrasthito'pi padArtho dRSTiviSayo bhavati |ih dUrasthitAH jainamArgamAzritA bhavyAH, teSAmutsUtrabhASakAd dUrataravarttitvAt / teSAmapi keSAzcit tadIyavacaH zrutvA te'nyaho ! ayaM mArgoM yuktisaGgato jainatvena zrIRSabhAdipraNIto bhaviSyatIti zaGkhyA'pi tanmArgAnukUlavartitvena tatpratikUlavartiSu sodhvAdiSu pradveSAdanantasaMsAraduHkhabhAjo bhavanti / ata evotsUtrabhASiNo darzanamapi niSiddham / __ yadAgamaH --' ummaggadesaNAe caraNaM NAsiMti jiNavariMdANaM / vAvaNNadasaNA khalu Na hupamA tArisA daTuM' // 1 // ti / zrIAva0 vndnkniyuktiH| (gA0 1154 ) etaccUrNiyathA-je ghuNa jahichachovalaMbhaM gahAya aNNesi sattANaM saMsAraM NittharittukAmANaM ummaggaM desayaMti / tattha gAhA-ummaggadesaNAe caraNaM-aNuNiM NAsiMti jiNavariMdANaM sammattaM appaNo aNNesi ca te vAvaNNadasaNI jaNA, te caraNaM Na sahahaMti, mokkho a vijAe a bhaNio aNNesiM micchattuppAyaNeNaM evamAdiehiM kAraNehiM bAvaNNadasaNA, khalusahA jaivi kei NicchayavihIe avAvaNNadasaNA tahAvi vAvaNNadasaNA iva TubbA, te a dadalupi Na lanbhA, kimaMga puNa saMvAso saMbhuMjaNA saMthavo, husaddo avisahattho, so a vavahiasaMbaMdho darasio ceva, Na labbhA NAma Na kappaMti tti / na caivaM dRSTiviSasarpadRSTAntena pareSAmevAniSTaphalahetuH kintvAtmano'pItyanukto'pi vizeSo draSTavyaH / yadAgamaH-'je u NaM goamA ! ANAvirAhae se NaM viSTiviSana te zu! hemA chdaSTiviSasarpa te nijamArgano prarUpaka RSabhAdika arihaMta' te vacana te ati dUrasthitane paNi maraNanuM hatuM. vRttino artha -daSTiviSa te zivabhatyAdike kahyA je A5 ApaNuM mArga tene AdikartA zrI RSabhadevAdi, arihaMta ja evuM vacana ja kehavuM che? atidurasthitane paNi maraNa hatuM. dUra sthitane paNi padArtha daSTino viSaya hui. ihA dUrasthitajainamArganaI AzrayA bhavya tehanaI utsatrabhASithI dUravartipaNAthI. tene paNi koIkane tenA vacana sAMbhaLIne te paNi aho ke e mArga yukitasaMgata, jaina parNi karI RSabhAdi prarUpo huseM. evI zaMkAI paNi tenA mArgane anukULavartipaNe karIne teNe utsutrone pratikULavarti je sAvAdika tehane viSaI kaSathI anaMtasaMsAra duHkhanA bhajanAra huI. etalAja vatI utsatrabhASInuM darzana parNi niSedhyuM. "unmArganI desAI cAritra nAse jinareMdranuM, vyA5nadarzanI : tehavA jevA yogya nahIM. ' je yutherachAI athagrahIne anya sarva je saMsAranistaravAnA dhaNI tehane habhAga prate kahe. tihAM gAthA-unmArga dezanAI jinavareMdranuM darzana TAle. samyaktva pitAnuM paranuM paNi TAle. te vyApana darzanI hajuM zabdathI nizcayanameM avyA5nAzanI tathApi vyApanadarzano pare jANavA. te jevA yogya naIM. te saMvAsa-bhajana-paricaya te kima? te yuM ? ; zabda te apazabdArtha zo samadhe pAyo 'Na lanbhA' hetA na 6. bhaSTaviSasapanAMta 52ne / aniSTa Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saha-zatakavRttI... aNaMtANubaMdhI kohe, se NaM aNaMtANubaMdhI mANe, se NaM aNaM0 keave, se NaM aNaM0 lohe, je NaM aNaMtANubaMdhikohAikasAyacaukke, se NaM ghaNarAgadosamohamicchattapuMje, je NaM dhaNa0 se Na aNuttaraghorasaMsArasamudde, je NaM aNu0 se NaM puNo puNo jamme, puNo puNo jarA, puNo puNo maccU' ityAdi yAvat 'egidiattApa beiMdiattAe teiMdiattAe cariMdiattAe NArayatirikkhakumANusesu aNegavihasArIramANasadukkhaM aNubhavamANe vaivvae ( vaijje ) se teNaTTeNaM evaM vuccaiti / zrImahAnizIthe paJcamAdhyayane / yadyapi AjJAvirAdhakA iva ArAdhakA jaghanyAdibhedaminnA anekadhA bhavanti, tathApIha jamAlyAdivanniyatotsUtrabhASaNena prAyo'bhinivezI mantavyaH / tasyaivonmArgasthitasya mArgotthApanAbhiprAyeNa 'nete jainAH kintu jainAbhAsA' ityevaMrUpopadezena sanmArganAzakatvAt niyamenAnantasaMsAritvam / yadAgamaH-' ummaggamaggasaMpaDhiANa sAhUNa goamA ! NUNaM / saMsAro a aNaMto hoi a sammaggaNAsINaM' / / 1 / / iti gacchAcAraprakIrNake ( gA0 31 ) evamAgamoktasvarUpo nidbhavamArgamAzrita eva bhavati, na punaH zAkyAdimArgamAzrito'pi, tasyonmArgasthitatve'pi ' naite jainA' ityAdhupadezavacanena . mArganAzakatvAbhAvAt jainamArgasya jainamArgatvena bhASamANatvAt / ' sAhUNa' mitipadena tadvyavacchedo'pi kRto mantavyaH / tasya sAdhuliGgadhAritvAbhAvena sAdhutvavyapadezAsambhavAt / digambarastu kArpaTikaveSAnukRtiveSamAtradhAryapi 'devo'rhan vayaM janAH sAdhavaH' iti vacobhistIrthocchedAbhiprAyeNa ca sAmyAttatsarvanihnavatvena saGgrahIto draSTavyaH / yadyapi kazcit yathAchaMdo'pi utsUtrabhASI sambhavati tathApyaparamArgAzrayaNAbhAvena niyatotsUtravacanAbhAvAt na tIrthocchedAbhiprAyavAn / ato na niyamenAnantasaMsArI / etena yadutsUtraM tiirthocchedaabhipraayhetustnniymenaanntsNsaarhetuH| zeSaM tu bhajanayeti tAtparyam / yattu tIrthocchedAbhiprAyahetustannizcayatastIrthakRducchedAbhiprAyaniyataM bhavati, tIrthasya tIrthakRto'pi pUjyatvAt / yadAgamaH- 'titthlane hetu Ima nahI. tau suM? pitAne paNi. e aNakahyo vizeSa jANavo. mahAnizItha paMcamAdhyayanane artha te spaSTa ja che. jarUe AjJAna virAdhaka te ArAdhakanI pare jaghanyAdibhede bhinna aneka prakAre che. tau paNi jamAlyAdikanI pare niyatautsutrane bolavuM prAhe abhinivezI mAna, tehane ja unmArgasthitane mArganA utthApanane abhiprAye "e te jaina nahI tau myuM? jainAbhAsa" Ima upadeze sanmArganA nAzakapaNAthI niyame ja anaMtasaMsArI pAyuM. "unmArgarUpa mArgane viSe cAlyA tehavA sAdhune he gautama ! nizcayaI saMsAra te anaMta huI sanmArganA nAzakane." Ima AgameM uktasvarUpa nihnavamArgane Azrita ja huI paNi zAyAdikamAzrita nahIM. tehane unmArgane viSe rahe paNuM "e jaina nahI ' ityAdi upadeza vacane karI mArganAzakanA abhAvathI, jainamArgane jainamArga paNi kahevApaNAthI "sAdhu" e pa tehane paNi nirAsa karyo mAnavo. tene sAghuliMgadhAripaNAne abhA sAdhupaNAnA nAmanA abhAvathI. digaMbara tau kApaDanA veSano anukAre vezamAtradhArI parNideva arihaMta ahe jaina sAdhu " eha vacane tIrthocchedane abhiprAye sarIkhAI5NAthI sarvanirlaMvapaNe saMgrahyo jANo. ja kaIka yathAchaMdo paNi usUtrabhASI saMbhave, taphahe aparamArganA AzrayaNane abhAve nizcaye utsatravacananA abhAvathI. tIrachedAbhiprAyavaMta nahI. eTalA ja vatI niyame anaMtasaMsArI nahIM. etale je utsutra tIrthochedanA abhiprAyanuM hetu. te niyame anaMtasaMsArane hetu. ane bIju tenavikalpa, e. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmiprahikAminivezikayorantaram 209 paNAma kAuM kaheza sAhAraNeNa sadeNa'mityAdi zrIA0 ni0 ( gA0 566) evamutsUtrabhASaNena sAmye'pi parasparaM ( mahadantaraM ) mandamandataramuktAgamAnusAreNa svayameva paribhAvyamiti gAthArthaH // 77 // atha AbhigrahikAbhinivezikayorantaraparijJAnAya gaathaamaah||jivi hu Abhiggahio saMsArapahattaNeNa tullo vi / tahavi hu jiNamayasattAvAI iaro a vivriio|| vyAkhyA- yadyapyAmigrahikaH-AgADhamithyAdRSTiH zAkyAdiH kuliGgI, saMsAramArgatvena tulyaHutsUtrabhASidravyaliGgasamAnaH / yadAgamaH-' sesA micchaTTiI gihiliMgakuliMgadavvaliMgehi / jaha tiNNi ya mukkhapahA saMsArapahA tahA tiNNi' / / 1 / / tti, upa0 (mA0 gA0 520) hurevArthe / tulya eva / tathApi jinasamayasattAvAdI-jinazAsanasattAvyavasthApakaH / itarastu abhinivezI viparIto-jinasamayasattApalApI / ayaM bhAvaH-anyatIrthikaH zAkyAdiH 'ke jainAH ?' ityevaMrUpeNa pRSTaH san jainAn pratyeva 'amI janA' ityevaM nirvaktA syAt / sa ca jaine jainasattAvaktRtvena jainasattAvyavasthApakaH / abhinivezI tu janAbhoso digambarAdiH pRSTaH san jainAbhAsaM svAtmAnaM jainatvena bhASate 'ahaM jaina ' iti, jainAn prati tu 'na jainAH kintu jainAbhAsA' ityevaM nirvaktA jainasattApalApI mhaapaapii| yato jaine janasattA'palApamantareNa jainAbhAse nijamArge janasattAvyavasthApanA'sambhavAt , viruddhayoIyorjenasattvAsambhavena ekatarasya jainAbhAsatve vaktavye uktaprakAreNa vaktRtvasambhavAt / utsUtrabhASaNaM cAsya vikalpitanijamArgasya pravRttirAgamamUliketi vyavasthApa tAya. ane je tIrthanA uchedanA abhiprAyanuM hatuM te nizcayaeN tIrthakaranA ucchedane je abhiprAya teNe niyata huI. tehane tIrthakarane paNi pUjyapaNuthI "tIrthane praNAma karI kahe sAdhAraNuzabda" Ima utsava bhASa sarIkhAI paNi parasparI maMdamaMdatara kahyA Agamane anusAre vicAravuM. je 77 hive Abhigrahika ane abhinivezIne bheda jaNAvavAne arthe gAthA kahe che yadyapi Abhigrahika saMsAramArga paNe sarI che. tahe jinamatanI sattAne vedI. bIje te viparIta. vRttine artha-jauI Abhiruhika-AgADhamithyAdaSTi je zAkyAdika kuliMgI, saMsAramArga paNe sarIkheutsatrabhASi dravyaliMgIne sarIkhe " zeSa te mithyAdaSTi gRhiliMga kuliMga dravyaliMge jima triNiNa mokSamArga saMsAramArga tima tIna' hu te evakArArtha. samAnaja. tathApi jinazAsanasattAno thAka, bIje te abhinivezI viparIta-jinamatasattAne apalApI. e bhAva-anyatIrthika zAkSAdika te "karUNa jena'? Ima pUchuM hute jaina prateja "e jena'INI rIte uttara diI. te tau jainanaI viSe jainane bola' karI jainanI sattAne thApaka. abhinivezI tau jainAbhAsa digabarAdika te pUkyo huM jainAbhAsa pitAnA AtmAne jaina paNi kahe. hu jaina ehavuM. jaina prate taU e jaina nahI, tau myuM ? jenAbhAsa iNI rIte ja kathaka haI. jainasattAno a5lApI mahApApI. jainanaI viSe jainanI sattAnA apalApa vinA jenAbhAsa je pitAne mArga, tehane viSaI jainasattAnI vyavasthApanAnA asaMbhavathI. virUdha ene janasattAne asaMbhave ekane jenAbhAsapaNuM kaheve kahe prakAre kahevApaNunA saMbhavathI. sUtrabhAvI paNa te tehane kamyA potAnA mArganI pravRtti te AgamamUla ehavA sthApanane abhiprAye Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI nA'bhiprAyeNa sUtrato'rthatastadubhayato vA nijamatasthityavyabhicAreNAnyathAprarUpaNAt / na caivaM zAkyAdiH. sambhavati, tasya jainapravacanaparatantrapravRttinivRttyoranabhyupagamena sUtrato'rthatastadubhayato vA'nyathAprarUpaNe prayojanAbhAvAt / ata evAbhinivezI jainamArgavidhvaMsaka evocyate / yadAgamaH- aho a rAo a samuSTiehi, tahAgaehiM paDilabbha dhammaM / samAhimAghAtamajosayaMtA, satthAramevaM pharusaM vayaMti' |tti / sUtrakRdaGge (a. 13. gA0 2 ) sUtrasya vRttau-'nihavA boTikAzca svaruciviracitavyAkhyAprakAreNa nidoSamapi sarvajJapraNItaM mArga vidhvaMsayanti kumArgaM ca pravedayantI' tyAdi / evaM jainamArgavidhvaMsakatvAnyathAnupapattyA janasattApalApitvasiddhiH / na caivaM zAkyAdi namArgavidhvaMsakatayA kApi bhaNitaH, tasya janasattApalApitvAbhAvAt / yuktistUktaiva / etenAnArAdhako'pi vastugatyA jinAjJAvirAdhaka eva, apratipannajinAjJatvena jinAjJArAdhakavyatiriktatvAditi vacanamapyapAstam / jinAjJAvirAdhakavyatiriktatvena jinAjJArAdhaka ityapi vaktuM zakyatvAt pravacanamaryAdAbhaGgApattezca / yataH apratipannaviratInAM carakaparivrAjakatiryagAdInAM dezaviratisarvavirativirAdhakatvApattyA jyotiSkasaudharmAdUrdhvamupapAtAbhAvaH prasajyeta, viratyanaGgIkAreNArAdhakavyatiriktAnAM dezasarvavirativirAdhakatvAt / yadA- ' gamaH-'virAhiasaMjamAsaMjamANaM jahaNNaNaM bhavaNa ( vAsIsu ) ukkoseNaM joisiesuM' (bha. za. 1, sU0 25-5) 'virAhiasaMjamANaM jahaNNaNaM bhavaNa ( vAsIsu ) ukkoseNaM sohammakappe 'tti / bhaga0 za0 1 (sU0 25-3) / kiJca-yugapadubhayorvirodhakatvenotkRSTapadamadhikRtyApa(pra)kRSTasthAnaprAptyA jyotiSkAdUrdhvamupapAtAbhAvaprasaktireveti rahasyamavasAtavyam ) upapAtastu carakAdInAM brahmalokaM, tirazcAM ca sahasrAramAdizabdAdAjIvikAnAmacyutaM yAvad bhnnitH| 'caragaparivvAyagANaM jahaNNaNaM bhavaNa0 ukkoseNaM baMbhaloe kappe' ityAdi / tena virAdhakatvaM ceha gRhItavratasAmAcAryapekSayA na tu zraddhAnApekSayA'pi / tenAkhaNDitajinoktasAmAcArIpAlanaparAyaNAnAM bhavyadravyadevAnAmanAdimithyAdRzAM vyApanadarzanAnAM ca nihavAnAM navamapraiveyakaM yAvadupapAto na viruddhaH, akhaNDasAmAcArIparipAlanabalena tatrotpAdAt / / sUtrathI arthathI athavA ubhayathI potAnA matanI sthitine avyabhicAre anya prakAre prarU 5NathI. Ima zAkapAdikane na saMbhavaI. tehane jainapravacanane paravaza pravRtti ane nivRttine aNamAnavuM sUtrathI arthathI athavA ubhayathI anya prakAre prarUpaNanA prayajananA abhAvathI. etalAja vatI abhinivezI te jainamArgane vidhvaMsaka ja kahie. nihara ane digaMbara te potAnI co karyo je vyAkhyAne prakAre nirdoSa paNi sarvane prarUpe mArga te prati vizvasaI kamArgane prakAze. Ima jainamArgane vidhvaMsakapaNAnI anyathA aNasthA karI. jainasattAnI apalApi5NunI siddhi thaI. eNe zAkyAdika te jainamArgane vivaMsakapaNe kihAMe nathI kahyA. tene jainanA apalA5paNAnA abhAvathI. yukti te kahI ja, etale anArAdhakapaNe vastu te jinAjJAne virAdhaka ja, apaDiva' je jinAjJA te paNi karI jinAjJArAdhakathI vyatirikta paNAthI. ehavuM vacana paNi TALyuM. jinAjJAnA ArAdhakathI vyatiriktapaNi jinAjJAna ArAdhaka ehavuM paNa kahevAnI zakya5NAthI. ane pravacananI maryAdAnI bhaMganI ApattithI. je mATi apaDivache je virati ehavA je caraka-parivrAjaka ane tiryagAdika tehane dezavirati-sarvaviratinI virAdhakapaNAnI Apatti jyotiSTha-saudharma tethI upara upapAtano abhAva thAI. viratine' anaMgIkAra ArAdhaka vyatiriktathI dezavirati ane sarvaviratinA virAdhakapaNAthI. AgamArtha te spaSTa ja che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhigrahikAbhinivezikayorantaram yadAgamaH- 'ahaNNaM bhaMte ! asaMjayabhaviadavvadevANa 'mityAdi yAvat 'jahaNNeNaM bhavaNa ( vAsIsu) ukoseNaM uvarimagevijaesuM' ti / bhaga0 za0 1, u0 2, (sU0 25) vRttyekadezo yathA'tasmAnmidhyAdRSTaya eva bhavyA avyAzca asaMyatabhavyadravyadevAH zramaNaguNadhAriNo nikhilasAmAcAryanuSThAnayuktA dravyaliGgadhAriNo gRhyante / te hyakhilasAmAcArIprabhAvata eva uparitanapraiveyakeSUtpadyante / asaM. yatAzca te, satyapyanuSThAne cAritrapariNAmazUnyatvAditi / yadyapi sAmAcArImadhikRtya dezArAdhakatvaM bhavyadravyadevanidvavasyA'pi sambhavati, anyathA graiveyakadevatayotpAdAnupapattiprasaktaH, tathApi nihavo jinAjJAmadhikRtya virAdhaka eva, utsUtrabhASaNena samyaktvaviSayakapratipannajinAjJAyAH parityAgAt / itarastu anArAdhaka eva, samyaktvAbhAvena utsUtrabhASaNavratabhaGgAdyabhAvena ca ArAdhakavirAdhakasvabhAvAbhAvAt / na cavaM bhede'pyanArAdhakavirAdhakayorupapAtamadhikRtya sAmyaM zaGkanIyam , praiveyakeSvapi nidbhavasya devdurgttyotpaadaat| devadurgatatvaM ca na kevalaM devakilbiSikatvAdinaiva, tatra teSAmabhAvAt , kintu sammohatvena / sa ca devadurgatastatacyuto'nantakAlaM saMsAre paribhramati / yadAgamaH-'kaMdappa 1 devakibbisa 2 abhiogA 3 AsurI ya 4 saMmohA 5 / tA vidugaIo maraNaMmi, virAhie huMti' // 1 // tti / AturapratyAkhyAnaprakIrNake (gA. 39) vyAkhyAdezo yathA'sammoha 'tti / sammohayantyunmArgadezanAdinA mokSamArgAd bhraMzayanti ye te smmohaaH| saMyatA apyevaMvidhA devatvenotpannAH sammohAH, evaMrUpA devadurgatiH tA eva devadurgatayo maraNe'padhyAnAdinA virAdhite sati satazcyutA anantaM saMsAraM paribhramantIti / evamutsUtraprarUpaNena virAdhako navamaveyakatayotpanno'pyadhama eva, devadurgatatvAditi bodhyam / kiJca-anupAttasaMyamatvena saMyamavirAdhanAbhyupagame nizcayato jJAnadarzana valI samakAla biha' virAdhakapaNe utkRSTapada AzrayIne apakasthAna prApti tikathI upara upa patinA abhAvanI prasakti ja. e rahasya jANavuM. u5pAta te carakAdikane brahmalokatAMI, ti"cane sahastrAratAM, AdizabdathI Achavakane ayutatAI kahie che. te vatI virAdhakapaNuM to IhAM graho vratanI samAcAranI apekSA I. paNi zraddhAnanI apekSAI nahIM. te vatI akhaMDita je samAcArI te pAsavAne tapara je thAnAra dravyadeva anAdimithyAdaSTi tehane' ane vyApajadazanI je nirava tehane' navama zreyakatAI upajavuM te viraha nahIM. akhaMDasamAcArIparipAlanabale tihAM utpAdathI. vRttine eka deza kahe che- te mATe mithyAdaSTi ja bhavya ane abhivya asaMyami bhavyadravyadeva zramaNuguNanA dharanAra dravyasiMgadhArI mahII. je mATe te sakalasAmAcArIprabhAvathI ja upalA raiveyakane viSe upaje. ane asaMyati te, te anuSThAne paNi cAritrapariNAme zUnyapaNAthI. - jaI samAcArI AzrayInaI dezArAdhaka56 bhavyadravyadeva nihavane parNi. Ima nahiM te praveyakavipaSi utpAdananA aNuupajavAnA prasaMgathI. tauhe nidhava te jinAjJA uddezIne virAdhaka ja kahII. utsatrabhASa samakitaviSayiNi je jinAjJA tehanA parityAgathI. bIja ne anArAdhaka ja, samyakatvane abhAve ane utsavabhASaNa vratabhaMgAdikane abhAve ArAdhaka virAdhakanA svabhAvanA abhAvathI, chama bheda chate ArAdhaka ane virAdhakane u5javA AzrayI sarIkhAIpaNuM zaMkavuM nahIM. priyakane viSe nidhavane devArzatipaNi utpAdathI. devadurgati paNe te kevala devakilibaSikaparNi ja nahI. tihA tehanA abhAvathI. nI suM saMmehapaNete devadurgata te tihAMthI anaMtakAla saMsArane bhame, "kaMdapa kisibala Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 sarva-zatakavRttI yorapi virAdhanA syAt / yadAgamaH- NicchayaNayassa caraNassuvaghAe NANadasaNavahovi 'tti / upa0 (mAMgA. 512) tathA ca samyagdRzAmaviratAnAM dezaviratAnAM vA niyamena jJAnAdInAM trayANAmapi virAdhakatvApattyA zreNikAdInAM tIrthakaranAmanikAcanaM tIrthakaratayA pratyAyAtizca na bhavet , jinAjJArAdhakAnAmeva tIrthakaratayotpatteH / ata eva vaimAnikavarjadevebhyazcyutAstIrthakRto na bhavanti, jyotiSkaparyantadeveSu ca jinAjJAyA anArAdhakavirAdhakAnAmevotpAdAt / evaM ca zrAvakamAtrasya saudharmAdUrdhvamutpAdAbhAvaprasakterapi, anupAttacAritratvena saMyamavirAdhakatvAt / kiJca-AsatAmanye, gRhe vasatAM tIrthakRdAdicaramazarIriNAmapi pratisamayaM jJAnAdivirAdhakatvApattyA atyantamAsamaJjasya ko nAma vaktuM zaknuyAd ? iti paryAlocyam / na ca mallinAthe vyabhicAraH zaGkanIyaH, vAsudevajIvasAdhUnAmiva kaSAyamAtranimittavirAdhanAyA abAdhakatvAt / (janyena doSeNa virAdhaneti vyapadezAbhAvAt ) anyathA sUkSmasamparAyaguNasthAnaM yAvat ko'pyArAdhako na bhavet , sAmparAyikIkriyAhetusajvalanakaSAyANAmanavaratamudayAt / etena vAsudevajIvasAdhUnAM kRtanidAnatvena saMyamavirAdhanA bhaviSyatIti zaGkA'pi parAstA, mahAzukradevalokAdAvupapAtAbhAvaprasakteH / virAdhitasaMyamAnAM saudharmAdUrdhvamupapAtasya niSiddhatvAt / ata eSa arhadvad vAsudevA api vaimAnikadevebhyazcyutA evotpadyante / 'vemANia huMti hari-ariha' tti (sana0 gA0 244) vacanAt / tena virAdhakatvaM ceha pratipannavratAdyapekSayaiva mantavyam / tacca zrImallinAthajIvasAdho sIditi bodhyam / tasmAd gautamAdayo jinAjJAyA ArAdhakA, virAdhakAzca jamAliprabhRtayaH, zeSAstvekendriyAdizAkyAdiparyantA ArAdhakaSirAdhakebhyo bhinnAH parizeSAdanArAdhakA eveti siddhaM traividhyaM nirdoSamiti / paJcasUtrake'pi tathaiva sUcitamiti prAgdarzitam / etena trayANAmapi bhaGgAnAM dvaividhyakalpanAyAmanArAdhakaH kasmin bhaGge'ktaratIti praznAvakAzazaGko'pi parAstA, trayANAmapi parasparaM vailakSaNyena samavatArosambhavAt / anyathA puMstronapuMsakAdInAM trayANAmapi dvaividhyakalpane strI kasmin bhaGge'vataratIti prabhAvakAzaH prasajyeteti cintyam / nanu bho ! dhArmikAnuSThAnamadhikRtya jainAjainayornAsti bhedaH , tenaiva bAlatapasyapi zIlena dezArAdhako bhavati / Abhigika Asura ane saMmoha, e devadurgati maraNane viSe virAdhita huI,' ubhAge dezanAdike mokSamArga dhI bhraza kare je te sameha, saMyatapaNe ehavA je devapaNe UpanA te saMmeha. evIo devagati te maraNa samaye aSAnAdike virAvuiM huM huI. tihAMthI yuvyA anaMtasaMsAra bhame. ima usUtraprarUpaNe virAdhaka navagreveyakatAI Upano paNi adhama ja. devamAMhe durgatapaNAthI. ehavuM jANavuM. valI aNusaha saMyamapaNe karI saMyamanI virAdhanA mAne huM te nizcayathI jJAnadarzananI paNi virAdhanA haI. e mATe Agama ehavuM kahe che-"nizcayanayanaM cAritrane upaghAte jJAnadarzanane paNi vadha thAI." te vAre saga daSTi je avirati athavA dezavirati tehane niyamaI jJAnadazanAdika trihiNanI virAdhAkapaNAI thA zreNikAdikane tIrthaMkara nAmanuM nikAcana ane tIrthaMkarapaNe upajavuM na haI. jinanI AjJAna ArAdhakane ja tIrthakara paNi utpattithI, etalAja vatI vaimAnikavinA devathI vyA tIrthakara na haI. tiSa paryata devane viSe anArAdhaka ane virAdhakane' ja utpattithI. ama zrAvakamAtrane saudharmathI u5pAtane abhAva thAI. aNamaznA cAritravata paNe karI saMyamanA virAdhakapaNAthI. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhakatvAdivicAraH yadAgamaH-'evaM khalu mae cattAri purisajAyA paM0, taM0-sIlasaMpanne NAmamege, No suasaMpaNNe 1, suasaMpaNNe NAmamege, No sIlasaMpaNNe 2, ege sIlasaMpanne vi suasaMpaNNe vi 3, ege No sIlasaMpaNNe No suasaMpaNe 4 tattha gaMje se paDhamapurisajAe se NaM purise sIlavaM asuavaM uvarae aviNNAyadhamme, esa NaM go0 mae purise desArAhae paNNatte 1, tattha gaMje se docce purisajAe se NaM purise asIlavaM suavaM aNuvarae viNNAyadhamme, esa gaM go0 mae purise desavirAhae paNNatte 2, tatthaNaM je se tacce purisajAe se gaM purise sIlavaM suavaM uvarae viNNAyadhamme, esa NaM go0 mae purise savvArAhae paNNatte 3, tatthaNaM je se cautthe purisajAe se NaM purise asIlavaM asuavaM aNuvarae aviNNAyadhamme, esa NaM go0 mae purise savva virAhae paNNatte' 4 ityAdi bhaga0 za0 8 u0 10, (sU0 354) / vRttiryathA-' evamityAdi / ' evaM ' vakSyamANanyAyena 'purisajAe 'tti / puruSaprakArAH 'sIlavaM yugavaM"fsa eDartha? "3varaNa viourinme'tti ! "35rata" nivRtta svayudhdhA pApanuM " jhAtadharmA ' bhAvato'nadhigatazrutajJAno bAlatapasvItyarthaH / gItArthAnizritatapazcaraNanirato'gItArtha inyanye / 'desArAhae 'tti / dezaM-stokamaMzaM mokSamArgasyArAdhayatItyarthaH / samyagyodharahitatvAt kriyAparatvAcceti 1 / 'asIlavaM suavaM 'ti / ko'rthaH ? aNuvarae viNNAyadhamme tti / pApAdanivRtto vijJAtadharmA ca avi. - valI anya te rahao, gRhe vasatAM tIrthakarAdika caramazarIrI tehane eNe samaye samaye jJAnAdikanA virAdhakapaNAnI Apatti atyaMta asamaMjasapaNuM kauNa kahI sakaI?. e vicAravuM. malinAthane viSe vyabhicAra na zako. vAsudeva jIva je sAdhu tehanI paraM kaSAya mAtrathI upane dUSaNe cAritranI virAdhanA ehavA nAmanA abhAvathI. Ima nahI te dazamAguNaThANutAI keIe ArAdhaka na haI. sAMpayika kriyAne hetu je saMjavalana kaSAya tehanA niraMtara udayathI, etaleM vAsudevajIva sAdhune kIdhuM niA zuM te paziM saMyamavirAdhanA haMse evI zaMkA TAlI. mahAzuka devakAdikane viSe upa pAtanA abhAvanA prasaMgathI. virAdhita saMyamane saudharmathI uparAMta upajavAne niSiddhapaNuthI. etalAjavatI arihaMtanI pare vAsudeva5rNi vaimAnikadevakathI vyA ja upaje. te vatI virAdhaka te chatAM pADavA pratAdikanI apekSAI mAnavuM. ane te te zrImallinAthajIvane na haI. e jANavuM. te vatI gautamAdika jinAnA ArAdhako ane virAdhaka te jamAlipramukha, ane zeSa enDIyAdika rAjyAdiparyata ArAdhakavirAdhakathI bhinna, parizeSathI anArAdhaka ja. te vatI siddha thayuM trividhapaNuM nirdoSa paMcasatrane viSe timaja sUcavyuM che. evuM pUrve dekhADayuM che, eTale triNi bhaMgane dvividhapaNuM ka9panAne viSe anArAdhaka te kahe bhage avatare? evA praznanA avakAzanI zaMkA paNi TAlI. triNine paraspara vilakSaNa parNi samavatAranA asaMbhavathI. Ima nahI to purUSastrI-napusakAdika triNine dividha kalpanAM strI kauNu bhaMgane viSe avatare? e praznAvakAza upaje ehavuM vicAravuM. pUrvapakSa-dhArmikAnuSThAna AzrayIna jenane aMne ajenane bheda che nahIM, te vatIja bAlatapasvIpaNuM zIleM karI dezaI ArAdhaka hui. sUtrArtha, e vRtti vakhANatAM spaSTa thA vatI nathI li. Ima kahasya te nyAye purUSanA prakAra zIlavaMta ane azrutavaMta, eTale potAnI buddhi pApathI nivaryo, anaI ajJAtadharma te utha bhAvathI ajJAtAzrutajJAnI bAbata pasavI, e artha, gItArthanI (a)nizrAI tapazcaraNatatpara, agItAtha ehavuM anya AcArya kahe che. te thADe mekSamArgane aMza ArAdhe, samajJAnarahitapaNAthI ane Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 sarvajJa-zatakavRttI ratasamyagdRSTiriti bhAvaH / 'dezavirAhae ' tti / dezaM-stokamaMzaM jJAnAditrayarUpasya mokSamArgasya tRtIyavibhAgarUpaM cAritraM virAdhayatItyarthaH / prAptasya tasyApAlanAt aprApte ve (tyAdi atra hi prathamabhaGge bAlatapasvI zIlena dezArAdhako bhaNitaH / dvitIyabhaGga aviratasamyagdRSTiH zIlAbhAvena dezavirodhakaH / etacca bhavadabhiprAyeNa kathaM saGgacchate ? iti cet / aho bhrAntiH ? bhagavatyA evAnuvAdavacanamucyamAnaM bhavadabhiprAyeNetyAdyavimRzya vaktRtvAt / pratyuta bhavantameva vayaM pRcchAmaH-iha prathamabhaGge yo bAlatapasvI bhaNitaH , sa kiM zAkyAdiranyatIrthikaH uta jinoktasAmAcArIparAyaNo mithyAdRSTirvA ? | nAdyo, jainAnAmapasiddhAntAt / zAkyAdimArgasyonmArgatvena tanmArgAbhimatAnAM devAdInAmadevatvAdineva jJAnasya cAjJAnatveneva zIlasyApyazIlatvenAhatoktatvAt / kiJca-zIlazabdeneha cAritraM bhaNitama / taccAnyatIrthikamArge lezato'pi na bhavati' ) ( 'tenAnyatIthikAbhimatazIlena dezArAdhako bhavatIti bodhyam / anyathA tathAbhUtazIlasya kAraNaM prajJopakasya jJAnamapi vaktavyaM prasajyeta / tacca na kasyApi sammataM, mithyAdRzo hyajJAne sati jJAnasyAsambhavAt / 'jassa aNNANA tassa NANA Natthi 'tti. vacanAt / dvitIyastu nyAyya eva / yatastathAvidhaM mohanIyodayavazena jainAjainayoH samyaksvarUpamajAnAno'vyaktamithyAdRSTibhavyo'bhavyo vA kutazcinnimittAt jinoktazuddhakriyoparAyaNo jainamArgapatito 'bhaviadavvadevANa'. mityAdyAgamokto'vasAtavyaH / sa ca zuddhakriyAM kurvANo'pi mithyAtvodaye paNDitatapasvIti vaktumazakyatvenAnanyagatyA bAlatapasvItyucyate / dezArAdhakatvaM ca 'yadakaraNe dezataH sarvato vA virodhakatvaM tatkaraNe dezataH sarvato vA ArAdhakatva 'miti niyamabalena jainakriyayaivAvasAtavyam / na punaranyatIrthikakriyayApi, tadakaraNe virodhakatvAbhAvAt / kiJca-ArAdhakatvaM mokSakAraNA''sevanenaiva syAt / mokSakAraNaM ca samyakakriyayaiva bhavati 'samyagjJAnadarzanacAritrANi mokSamArga' itivacanAt / sA ca kriyA jainamArgapatitasya jinoktakriyAM kurvato'vasAtavyA / zAkyAdimArgAbhimatakriyA tu saMsArakAraNatvena mokSakAraNameva na bhavati / kathaM tathAbhUtena zIlena dezArAdhakatvasambhAvanApIti paryAlocyam / dvitIyabhaGge tu 'prAptasya tasyApAlanA 'diti vacanena dezavirAdhakatve siddhe siddhaM sUtrasya saviSayatvena prAmANyamiti / ) ( kizcadvitIyabhaGga iva prathamabhaGgepi jJAnadarzanayorArAdhaka eva vaktavyaH, tasya tayoraprAptatvAt / yadvA sattvena yadyArAdhakatvaM, tarhi prathamabhaGga iva dvitIyabhaGgepi jJAnadarzanayorArAdhaka eva vaktavyaH , tasya tayoH sattvAdityevamubhayathApi pratibandInAmA doSo durapaneya iti / tasmAt pratipannasamyaktvAdInAM paripAlanenArAdhakatvamaparipAlanena ca virAdhakatvamiti bhAvaH / etena prathamabhaGgavyAkhyAyAM 'gItArthAnizritatapazcaraNarato'gItArtha ityanye' iti yaduktam / tatra gItArtho yadi samyagdRSTiH tarhi bAlatapasvI na syAt / uktazca bhagavatIcUrNAvapi bAlatapasvIti / yadi ca mithyAdRSTistISThApattireva, uktasvarUpasya sattvAditi tAtparyamiti ) tyevamAgamavacanAt kathamArAdhakAnArAdhakavirAdhakalakSaNAnAM trayANAM bhaGgAnAM madhye zAkyAdikamadhikRtyAnArAdhakalakSaNo dvitIyo bhaGgaH samyagbhavet dezArAdhakatvenoktatvAditi cet / maivaM, jainapravacanasya samyagavabodhAbhAvenApasiddhAntAt / yato mithyAdRSTemA'nasyApyajJAnatveneva tnmaargptitshiilkriyAtatparapaNAthI. e prathama bhaMga. pApathI nivaryo nahIM ane vijJAtadharma ehave aviratasamyagadaSTi e bhAva. deza-thoDA aMza-jJAnAditraya35 je mokSamArga tehanA trIjA bhAgarUpa je cAritra te virAdhe e bA, je pAgyAnA apAlanathI athavA aNu pAmyAthI.' ehavA AgamavacanathI kima ArAdhaka anArAdhaka Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANAvadara 22 syA'pyazIlatvena prajJaptatvAt / etaca "anyamikSavo hi jIvAcAstikyarahitAH sarvathA acAritriNa' iti prAgupadarzitameva / anyathA anyatIrthikAmimatadevAdayo'pi devatvAdinA'bhyupagantavyAH prasajyeran , mokSamArgabhUtasya zIlasyopadeSTatvAt / tasmAd-yadanuSThAnAkaraNena jinAjJAyA virAdhakatvaM tadanuSThAnakaraNenaiva jinAjJAyA ArAdhakatvamiti niyamavalena jinoktamevAnuSThAnaM tathA bhavet / aGgIkRtasya jinoktAnuSThAnasyA'pAlanena virAdhakatvaM pAlanena cA''rAdhakatvamiti pravacanavidAM pratItameva / prAptasya tasyApAlanAditivacanAt / na caitra zAkyAdimArgAnuSThAnaM tathA, tadaGgIkRtyApi tatkaraNAkaraNAbhyAM jinAjJAyA ArAdhanavirAdhanayorabhAvAt / anyathA tanmArgAnuSThAnatyAjanena jainamArgAnuSThAne vyavasthApanamayuktaM prasajyeta, tadupadeSTurvirAdhaka[kartRtvApatteH / tena tadanuSThAnakAriNo jinAjJAyA anArAdhakA eveti siddhe, siddhaM mithyAdRSTireva kutazcinnimittAdaGgIkRtajinoktasAdhusAmAcArIparipAlanaparAyaNa eva dezArAdhako bAlatapasvIti samyagavasAtavyam / jinoktAnuSThAnaparipAlanamantareNArAdhakatvAbhAvAt mithyAdRSTitvamantareNa bAlatapasvitvAbhAvAcca / ata eva jinoktasAdhusAmAcArIparipAlanena mithyAdRSTiH sannevA'nantazo praiveyakeSvapyutpanna iti pravacane bhaNitamiti tAtparyam / paramArAdhakatvaM virAdhakatvaM ca jinoktAnuSThAnamadhikRtyaiva kRtapratijJAnirvahaNAnirvahaNAbhyAmevAvasAtavyam / ata eva prathamabhaGge dezenApyArAdhaka eva bhaNitaH, tAvanmAtrasyaiva pratijJAyAH kRtatvAt / dvitIyabhaGge cAviratasamyagdRSTirapi prAptasya tasyApAlanAditi vacanena viratiparityAgenaiva deshviraavirAdhaka lakSaNa triNi bhaMgamaye zAkyadika AzrayIne anArAdhaka lakSaNa bIjo bhaMga samyaga haI?. dezArAdhaka paNi kahyAthI. ehavuM ma beli. pravacanane samya avabodhine abhAveM siddhAMtavirUddhathI. je mATe mithyAdaSTinA jJAnane ajJAnanIpare tenA mArgamAMhiM patitazIlane pachuiM azIlapaNe prarUpyApaNAthI. e te "anya'bhikSaka te jIvAdikanI AsthAI rahita sarvathA acAritriyA' ehavuM pUrve dekhADayuM che. Ima nahIM te anyatIthaI devAdika paNi devAdiSaNuiM mAnyA joII, mokSamArgabhUta je zIla tehanA upadezakapaNAthI. te mATe je anuSThAnane akara jinAjJAnuM virAdhakapaNuM, te anuSThAnane karavuM ja jinAjJAnuM ArAdhakapaNuM. ehavA niyamane beleM jinekta ja anuSThAna ehavuM huI. aMgIkRta tIrthakRta bhASitAnuSThAnane apAlave virAdhakapaNuM pAlave to ArAdhakapaNuM e pravacanavedIne pratIta ja chaI. 'pAmyA tehane apAlanathI" e vacanathI. paNi zAkavAdika anaSThAna tima nahIM. aMgIkarIne paNa tehane kari ane aNukara ArAdhana-virAdhanAnA abhAvathI. Ima nahIM te te mAganA anuSThAnane tyAjane jainamArganA anuSThAnanuM vyavasthApana ayukta thAI. tehanA upadezakane virAdhaka paNAnI ApattithI. te vatI te anuSThAnanA karanAra jinAjJAnA anArAdhaka ja. ehavuM siddha thaI hate siha thaya che-mithyAtvI ja kaIka nimittathI aMgIkarI je jinabhASita sAdhu samAcArI te pAlavAne parAyaNa ja dezArAdhaka bAlatapasvI, e samya jANavuM. jinendra anuSThAna paripAlana vinA ArAdhakapaNAnA abhAvathI. ane miyAdaSTipaNA vinA bAlatapasvIpaNAnA abhAvathI. etalA ja vatI jinabhASitasAdhusamAcArIne pAlave karI mithyAdaSTi huM ja anaMtavAra veyakane viSe upane ehavuM pravacanane viSe kahiu che. e tAtparya. paNi ArAdhakapaNuM ane virAdhakapaNuM jinabhASita anuSThAna AzrayIne ja kIdhI pratijJAne Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raha saha-zatakavRttI jannA maLatA, zarabatisAvA nirvANa = = nivRttiLa phIjhera rezAnAtha zire navyA dRzAM puNye pravRttiH pApe ca nivRttirna syAditi vacanena virodhaH zaGkanIyaH, samyaktvapratibandhakAsagrahavata eva mithyAdRSTe vatastayoniSiddhatvAt / na puna vyato'pi / yattu tathAbhUtasyA'pi zIlasyAnumodanIyatvaM tanmArgapatitatvena vyavahAranayavatAmevAvasAtavyam , 'vabahAro vi hu balava 'miti vacanAt / etenA'nyatIthikAbhimataM kizcidanuSThAnaM mokSaheturbhaviSyatIti kalpanA'pi parAstA, tadIyamArgANAmunmArgatvenA''game bhaNitatvAt / etacca 'kuppavayaNapAsaMDI savve ummaggapadviA' ityAdi prAgupadarzitameva upadarzayiSyate ca savRttikamanantaramapIti bodhyam / tena yugapanmArgonmArgakriyayorasambhava eva / nahiM ko'pyatinipuNo'pi ekena pAdena mArga gacchatyapareNa conmArgamiti / (2) evaM cobhayorapi prakArayossaviSayatvena prAmANye siddhe ' yadaprApterve "ti vikalpena vyAkhyAnaM tat kenAbhiprAyeNeti saMzaye samyagvaktRvacanaM vayamapi zrotukAmAH sma iti bodhyam / yato yadyaprAptimAtreNa virAdhakatvaM syAt tarhi carakaparivrAjakAdInAM jyotiSkAdUrdhvamupapAtAbhAvaH prasajyeta, mokSakAraNabhUtAnAM samyagjJAnAdInAM trayANAM lezato'pyabhAvena dezaviratisarvaviratyorubhayoryugapadvirAdhakatvAt / etacca prAg granthasammatyA pradarzitameva / tathA dvAdazAGgaparyantanAnAzrutAvadhiprabhRtyaprAptimAn chadmasthasaMyato dUre, kevalyapyaprAptajinakalpAdevirAdhakaH prasa tti (3) jUmadA pothamirara jAthArthaH | 78 || nirvAhe ane anirvAhe ja jANavuM. ekalA ja vatI prathamabhaMga te deze aparAdhaka ja kahI. tetalAnI ja pratijJAnA kIdhApaNAthI. bIjA bhaMgane viSe aviratasamyagadaSTipaNi "pAmyA tehanA apAlanathI ? e vacane viratine parityAge ja aMze virAdhaka kahyo, kIdhI pratijJAnA anirvahaNathI.. pApanivRttirUpazIle karI dezArAdhakapaNuM siddha thaI huM 'mithyAtvIne puNyane viSe pravRtti ane pApane viSe nivRtti na hUI " iNe vacane virodha na zako. samyakatvano pratibaMdhaka je aSada prahavaMta mithyAdRSTine ja bhAvathI te bihunA niSiddhapaNAthI. paNi dravyathI nahIM. ane je tehavA e zIlane anumodanIyapaNuM te mArgamAMhe paDi karI vyavahAranayavaMtane ja jANavuM. 'vyavahAra te balavaMta " e vacanathI. etale anyatIrthikanuM mAnyuM kAMieka anuSThAna mekSanuM hetu huse. e kalpanA pariNuM TAlI. tenA mArgane umAga parNi kahevAthI, e to "guNavattA ' e pUrvai dekhADayuM chaI. ane lI dekhADIyeM, vRttisahita anaMtaraja. e jANavuM. te vatI mArga anaI ubhAgakiyAne ekaI vAre asaMbhava ja, keI caturapaNi eke pAde mArga prati cAle ane bIje unmArga prate paNi, ima bihu prakArane viSaI viSayasahitapaNuiM prAmApaNuM siddha thaI hu te je "athavA aprAptathI" e je vika5I vyAkhyAna te svai abhiprAye ? evo saMzaya chataI samyapha kathakanuM vacane aharNi sAMbhaLavA vAMchuM chuM. e jANavuM. je mATe aNu pAmyAM vatI je virAdhakapaNuM huI te caraka-parirAjakAdikane jatikathI uMco u5pAtanA abhAva thayo jeII. mokSanA kAraNabhUta je samyagajJAnAdi traya tehanA lezathI paNi abhAve dezavirati sarvavirati e bihune virAdhakapaNathI. e to kaMthanI saMmati pUrve dekhADayuM ja chaI. valI dvAdazAMgaparyata nAnAmRta-avadhipramukhano aprAptivaMta chAsaMyata te ugale. kevalI paNuiM aNu pAmyA jinakalpAdikane virAdhaka saMpaje, ehavuM sUkSmadaSTi vicAravuM. e gAthAne artha che 78 ! Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAjapa off 227 atha jinAlAyAH anArAdhakavirAdhakayornijanijamArgatvenAbhyupagataM dhArmikAnuSThAna svarUpataH kIham bhavatIti drshyti||duhvi dhammikiccaM pasatthaNAmapi akapayakappaM / jaM taM cia micchattaM Na uNaM taha iMdiatthA vi|| vyAkhyA-dvayorapyanArAdhakavirAdhakayordhArmikakRtyaM nAmamAtreNa nijanijamArgAbhimatagurUpadezaparatantrAnuSThAnarUpaM prazastanAmA'pi-dhArmikakRtyamityevaM nAmamAtreNa sundaramapi, apayaHkalpam-arkadugdhasadRzam / arkadugdhaM hi dugdhamiti nAmnA varNena ca godugdhasadRzaM prazastanAmA'pi pariNAmato dAruNam , pItaM satsadya iva manuSyANAM prANaviyojakam / evamanayordhArmikAnuSThAnamapi saMsAramArgatvena vipakito dAruNaM durgatihetutvAt / tatra hetumAha 'jaM taM cia'tti / yad-yasmAttadeva-dhArmikAnuSThAnameva mithyAtvam , adharmasya dharmatvena parijJAnAt / tacca sarvotkRSTaM pApaM, jainamArgapUjAdiparAkaraNopadezapUrvakasvaskhAbhimatadevagurupUjAdyanuSThAnarUpatvena mokSamArga pratyunmArgarUpatvAt / / ___ yadAgamaH-'kuppavayaNapAsaMDI savve ummggpttttiaa| sammaggaM tu jiNakkhAyaM esa magge hi uttame ' // 1 // tti / zrIutta0 23 (gA0 63) vRttiryathA-'kupravacaneSu-kapilAdiprarUpitakutsitadarzaneSu, hive jinADAnA anArAdhaka ane virAdhakane pitAne mArga parNi mAnyuM dhArmikAnuSThAna te svarUpathI kehavuM hui. te dekhADe che- bihunAM dharmakartavya prazatanAmeM paNi arkadugdhane sarikhuM. je mATe tehaja mithyAtva, paNi tima IdriyAtha nahIM. artha:--bihu je anArAdhaka ane virAdhaka tehanuM je dhArmikakRtya nAmamAtra ApaApaNA mArgane ISTa je gurUpadeza tehane vaze anuSThAnarU5. nAme prazasta paNi-dhArmika kartavya ehavuM vacanamAtre' suMdarapaNi adugdhasarikhu. adugdha te nAme ane vaNe godudha sarikhuM. prazasta nAma, paNi pariNAmathI dAruNa, pIdhuM tu tatkAla manaSyane prANanuM vijaka, Ima e bihunuM dhArmikAnuSThAnapaNi saMsAramArga paNi vipAkathI kaTaka. ItihApaNAthI. tihAM kAraNuM kahe che je mATe tehaja dhArmikAnuSThAna ja mithAva. adharmane dharma paNAnA parijJAnathI. te te sarvotkRSTa pA5. jainamArganI pUjAnA nirAkaraNa je upadeza te pUrvaka potAnA abhimata je devagurU tehanI pUjAdika je anuSThAna te rU55rNi karI mokSamArga prateM unmArga255NAthI. je mATe Agama-kubAvacanika pAkhaMDi sarve unmArge cAlyA che. sanmAga te jinabhASitamA te uttama'. vRttine atha-kapravacana je kapilAdike- prarUpyA je kutsita darzana, tehane viSe pAkhaMDI je vrata (vatI) te sarve unmArge cAlyA. bahavidha kalezanA sthAnakapaNAthI. tehane unmArga te adhama ja, mokSamArga je dhama tehane viparIta paNAthI. te adharmane viSe dharmaparNi buddhi, tehanA AdiprarUpaka je kapilAdika tene viSe asarvajJa parNi karI adevane viSe devabuddhi, tehanA ziSya je aguru tene viSe gurupUrNi buddhi Ima trirNi devAdikane viSe viparIta paNe zraddhAna ane tene anukUla pravartavuM. te mithyAtva ja. je mATe kahyuM che"adevane devabuddhi je, gurUnI buddhi agurUne viSe, adharmane viSe dharmanI buddhi je te mithyAtva. samakitanA viparyayathI , Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 -rAsanI pAkhaNDino-batinaH sarve unmArgaprasthitAH, bahuvidhApAyabhAjanatvAt. teSA'mityAdi / unmArgastu adharma eva, mokSamArgasya dharmasya pratipakSabhUtatvAt / tatra dharmatvena buddhiH , tasyAdipraNetari kapilAdau cAsarvajJatvena adeve devatvena buddhiH , tacchiSye cAgurau gurutvena buddhiriti triSvapi devAdiSu vaiparItyena zraddhAnaM tadanukUlapravarttanaM ca mithyAtvameva / uktaM ca-'adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tadviparyayAt // 1 // iti (yoga0 pra0 2, zlo0 3) evaM digambarAdi nAbhAso'pi mantavyaH / tasya ca dhArmikAnuSThAnaM nijanijaruciparatantrodbhAvitaM jainAbhimatadhArmikAnuSThAnapratipakSabhUtatvenAdharma eva / tatra dharmatvena buddhiH, tathAbhUtamArgasyAdipraNetari adeve devatvena buddhiH , tanmArgaparamparApravartake kugurau gurutvena buddhiriti triSvapi devAdiSu vaiparItyena zraddhAnaM prAgvan mithyAtvameva / yadi ca digambarAdimArgasyAdipraNetA sarvajJo'rhan bhavet , tarhi tIrthatvenAbhimatasya zvetAmbaramArgasya praNetA tato vilakSaNo'hannAmA vikalpitaH kazcidanya eva, viruyordvayormArgayormokSamArgatvenaikapraNeturasambhavAta dvayoH sarvajJatvAsambhavAcca / etena devatattvamadhikRtya digambarAdibhiH sahaikyameveti vacanamapyapAstam , trayANAM devAditattvAnAM kAryakAraNabhAvApannatvenAnyo'nyAnuviddhatvAt tIrthatIrthakarayoriva khaNDitazraddhAnAsambhavAt / nahi tIrthazraddhAnamantareNa tIrthakRtzraddhAnaM na vA tIrthakarazraddhAnamantareNa tIrthazraddhAnamiti / sambhave ca tAvanmAtrazraddhAnena sa kiM samyagdRSTiruta mithyAdRSTiti prazna prathamabhaGgasyAgamabAdhitatvena vaktumazakyatvam / dvitIyazced alaM vivAdena, devatattvamadhikRtya vaiparItyazraddhAnamantareNa mithyAtvAsiddheH / Ima digaMbarAdika jenAbhAsa paNa mAnavo. tehanuM dhAmikAnuSThAna te Apa ApaNI sacine paravazapaNe prakaTa karyuM jainane ISTa dhArmikAnuSThAnane viparIta paNe karI adharma ja. tihAM dharma parNi buddhi, tehavA mArganA Adi prarUpaka je adeva tehane viSe devaparNi buddhi, te mArganI paraMparAnA pravartaka je kuguru tene viSe gurU paNi buddhi e hetuthI triNe devAdikane viSe viparIta paNe zraddhAne te pUrvanI pare mithyAtva ja. jau digaMbarAdimAgane prathama prarUpaka sarva arihaMta huI, ta itIrtha pariNuM iSTa je vetAMbaramArga tehane prarUpaka tethI judA prakAranA arihaMta nAme viko koI bIjo ja. virUddha be mArganA mokSamArga paNe eka praNetAnA asaMbhavathI, etale tatva AsarI digaMbarAdika saMghAte ekapaNuM ja che, e vacana paNi nirAsa karyuM. triNe devAdi tatavane kAryakAraNabhAvapaNuM pAma karI pararUpare saMbaddhapaNuthI. tIrtha ane tIrthakaranI pare khaMDitazraddhAnanA asaMbhavathI. tIrtha zraddhAna vinA tIrthaMkaranuM zraddhAna na hui. athavA tIrthakaranA zraddhAna vinA tIrthanI pare sadaNa na huI jau saMbhavaI tau tetalaI zraddhAnanaI te samyagadaSTi ke mithyAdaSTi ehavaI prakane pahilA bhaMgane te siddhAMtabAdhita paNe kahevA azakya paNuM. bIje pakSe je te vivAde pUrNa. devatava AsirI viparIta paNe sahaNa vinA mithyAtvanI asiddhithI. valI deva arihaMta ja e vacanamA devatava AzrayIne jau abheda. tau guru susAdhuja, dharma, te kevalI prajJapta ja e vacana Agale karIne guru ane dharma prate AzrayIne paNi abheda mAne hate digaMbarAdikane paNi devAdika viSayaka sahaNAnA bhedane abhAve samyagdaSTipaNAnI Apatti abhinivezamithyAtva te nirAzraya huMtuM uchinna ja thAi. have gurUdharmane bheda te pratyakSa siddha ja. paNi deva te nahI ehavuM jaha. satya kahaI chaUpaNi. tihAM kAraNa jau guru susAdhuja paNi ahArA mArganA abhimata je anuSThAna tehane kartA ane upadezaka, dharma te kevalIbhASita ja paNi amhArA mArgane kevalI prarUpe te apara nahI. tau deva arihaMtaja paNi ahArA mArgane AdiprarUpaka, bIjau nahI tAMbaramANane Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhakatvAdivicAraH 219 kiJca-devo'rhanneveti vacomAtreNa devatattvamadhikRtya yadyabhedaH, tarhi guruH susAdhureva dharmastu kevaliprajJapta eveti vacaH puraskRtya gurudharmAvadhikRtyA'pyabhedAbhyupagame digambarAdInAmapi devAdiviSayakazraddhAnabhedAbhAvena samyagdRSTitvApattyA abhinivezamithyAtvaM nirAzrayamucchinnameva syAt / atha gurudharmayorbhedo'dhyakSasiddha eva, na tu devasyeti cet / satyam , tatra (kiM) nidAnaM ? yadi guruH susAdhureva paramasmanmArgAbhimatAnuSThAnasyAnuSThAtopadeSTA ca, dharmastu kevaliprajJapta eva paramasmadabhyupagatamArgaH kevalinoktaH nApara iti / tarhi devo'hanneva paramasmanmArgasyAdipraNetA, nAparaH zvetAmbaramArgaprakAzaka iti bhedo'dhyakSasiddhaH (eva, tIrthena tathAbhUtasyAhato'naGgIkArAt) sudRzom / evaM tIrthasya tadIyagurudharmayoriva digambaramArgapraNetRtvenA'rhato'pyanabhyupagamAt / nanu gurvAdivana nAmagrAheNa bhedo vaktumazakya iti cet / maivam , yato yathA asodhuSu sAdhutvabuddhiradharme ca dharmatvabuddhirAropitA, tathA jainAbhAsamArgANAmAdipraNetRSu zivabhUtyAdiSu arhattAbuddhirAropitA tadviSayakabhedo'pyadhyakSasiddha eva / tasmAt yathA jIvo'stItyAdirUpeNa jIvAditattvavAdino'pi zAkyAdayo jIvAdyAstikyarahitA bhaNitAH, jinoktajIvasvarUpAzraddhAnAt / nahi tadabhyupagato vibhutvAdidharmaviziSTo jIvo jinenoktaH / tathA'rhati devatvazraddhAnabhAjo'pi digambarAdayo na jainAH, jinoktArhatsvarUpAzraddhAnAt / nahi digambarAbhimatamArgapraNetA'rhan devo bhavatIti jinenoktamiti zvetAmbarANAM zraddhAnamiti paryAlocyam / prakAzaka, ima bheda pratyakSasiddha ja samyagadaSTine chaI. Ima tIrthana tehanA gurUdhamanI paraM digaMbaramArgane prapakaparNikarI arihaMtanA paNi anaMgIkArathI. pUrvapakSa-gurnAdikanI pare nAmazAhe bheda kahevAnuM azakya ehavuM che. ma boli. je mATe jima asAdhupaNAne viSe sAdhupaNAnI buddhi, adharmane viSe dharma buddhi AropI tima jenAbhAsamArganA Adi prakAzaka je zivabhratyAdika tehane viSe ahaMnne buddhi AropI. te viSayIo bheda adhyakSasiddha ja. te mATe "va cha" ItyAdikarUpe jIva Adi tane mAnanArA paNa zAkya vigerene jIva AdinI zraddhA rahita kahyA. jine ukta je jIvasvarUpa tehanA azraddhAnathI. teNe mAnya vibhupaNi yukta jIva jimeM kahyo nathI. tima arihaMtane viSe devapaNAnA zraddhAne te bhajatA paNi jaina digaMbarAdika, nahIM jaina. jeine ukta je arihaMtanuM svarUpa tehanAM azraddhAnathI digaMbarAdimAgane prarUpaka arihaMta te deva hu ehavuM jine kahuM ehavuM kahetAMbara zraddhAna nathI. evuM vicAravuM. valI digaMbarane arihaMta sAthe je abheda ha9ta, tau digaMbarane iSTa je ahatyane erityAga ane tenA iSTa tIrthakarane akuzalapaNAI na kaheta. kahiuM te chaI zrIharibhadrasUri tima ehavuM AgaliM "seja vAi' ityAdi triNi gathiAnA vyAkhyAnane viSe dekhADiye. hiMva milIne jehavuM dharma kartavya pApa tima zabdAdi ikiyArtha te pApa nahIM. tene mithyAtva svabhAvanA abhAvathI. tirNi karI mithyAtvanI apekSAI apapApa hatapaNuM. te upari kahe che-paNa ikiyAtha nahIM. tenA upabhoganA adhyavasAyanI apekSAI adevAdikane viSe devAdikaparNi karI ArAdhanane avasAya te mahApApa. AkarA mithyAtvapapaNAthI. AgADhamithyAtva te AgADhamithyAtvIne potAnA ISTa devAdinuM ArAdhana ja. eTalAja vatI samyagadaSTine trasajIva saMbaMdhi paccakkhANathI pUrve ja kudevAdikanA ArAdhananuM paccakkhANa kahiuM. tihAM zrAvaka pUrve ja mithyAtvathI niva samyaktva Adare. na kalpe AjathI anyatIthI, anyatIthInA deva ane anyatIthaI rahyA arihaMtanA caitya vAMdavA, namarakAra karivA, pUrvi aNabolAve Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sarva-zatakavRttI kiJca-yadi digambarAbhimatA'rhatA sahAbhedo'bhaviSyat tarhi digambarAbhimatArhaccaityAnAM tatparigRhItArhaccaityAnAM ca parityAgaM tadabhimatatIrthakarasyAkuzalatAM ca nAbhaNiSyat / bhaNitaM ca zrIharibhadrasUribhistathaivetyo te NaM saMpaikAle ' ityAdigAthatrayavyAkhyAyAM darzayiSyate / atha mithyAdRzAM yathA dhArmikakRtyaM pApaM, na tathA zabdAdayo'pIndriyArthAH, teSAM ca mithyAtvasvabhAvAbhAvAt / tena mithyAtvApekSayA alpapApahetutvam / ata Aha-'Na uNa'mityAdi / na punarindriyArthAH, tadupabhogAdyadhyavasAyApekSayA adevAdiSu devatvAdinA ArAdhanA'dhyavasAyo mahApApam , tasyA''gADhamithyAtvarUpatvAt / AgADhamithyAtvaM cA''gADhamithyAdRzAM svAbhimatadevAdyArAdhanameva / ata eva samyagdRzAM trasajIvaviSayakapratyAkhyAnAt pUrvameva kudevAdyArAdhanapratyAkhyAnamabhihitam / yadAgamaH- 'tattha samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamai sammattaM uvasaMpajjai, No se kappai ajjappabhiI aNNautthie vA aNNautthiyadevayANi vA aNNautthiapariggahiANi arahaMtaceiANi vA vaMdittae vA NamaMsittae vA, pudiva aNAlitteNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM 4 . SA dAuM vA aNuppayAuM vA, aNNattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruNiggaheNaM vittIkaMtAreNaM, se a sammatte paramasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme paNNatte ' tti / zrIA0 ni0 / vRttiryathA-' tattha samaNovAsao0 vyAkhyA-tatra yasmAt zrAvakadharmasya mUlaM tattvArthazraddhAnalakSaNamupasampadyate, samyaktvamupasampannasya sato na 'se' tasya kalpate-yujyate adyaprabhRti-samyaktvapratipattikAlAdArAbhya anyatIthikAn-caraka-rivAja ka-bhikSu-saugatAdIn , anyatIrthikadevatAni-rudra-viSNu AlApa saMlApa karivA, tenaI azana pAnAdika devuM devarAvavuM. paNi eTalA vinA rAjAne A graha, balavaMtane Agraha, devatAne Agraha, gaNane Agraha, guruno nigraha, vRtti-AjIvikAkAMtArAdika kAraNa e cha AgAra vinA, te samyaktva te paramasaMvegAdi liMga che je eha zubha AtmAne pariNAma kahyo. tihAM je mATe zrAvakadharmanuM mUla tatvArtha saddahaNuM rUpa te prahe. samyaktva praghAM pUThe tehane na kaWI-yukta nahI. syuM ? samyaktva pradyAthI mAMDIne caraka-parivrAjaka-bhikSu-saugatAdika anyatIthaka. anyatIrthIka devatA-ka-viSNu-sugAdika, anyatIrthIe grahyAM arihaMtanI pratimA rUpa, jima bhauti rahyAM vIrabhadra-mahAkAlAdika, athavA bedike kahI te vAMdavAne namaskAra karavAne, tihAM vAMcavuM te AzIrvacana, praNAmapUrvaka te namaskAra, prathama teNe elAvi AdaravinA lokApavAdathI bhIrupaNe "kahe tuM' ima kahevuM. tene devAne, vAraMvAra devAne kAraNe kalpi. TuM sarvathA na kalpaIne te u5ri kahe che. rAjAdikanI jJAvinA etale rAjAdikanI AjJAI anvatIrthakane daI to paNi dharma na ulaMdhaI, e artha. karuNAviSayapaNuM pAmyAnuM diI paNi, e artha. bahAM beTika parihita e vAkyamAtra koIka pustake nathI dekhIta paNi kAhe ghaNe pustake dekhI che vatI saMmeha na kari ima jANavuM. NISH etalAja vatI samyagadaSTine potAnA devAdika viSayaka prazasta adhyavasAya ja mahApApa. mithyAtvapapaNAthI. tevaja lezathI kahe che-laukikadeva je Izvara, kRSNa, bahmA, iMdra, caMdra aMgata pramukhane viSe, syu ? prazasta je matinimitta ArAdhyatAnA sUcaka je manavacanakAya jehanuM saMskRti stuti pUjAdikane viSe vyApAra pravartAvavuM prazasta manevAkAya vyApAra e samAsa, te mithyAtva jANavuM, e saMbaMdha. eTale bi bihAdabrimaNye pRthivyArAraMbhe pravaryAnI apekSAI ApaApaNuM devAdikanI ArAdhanAne vivuM pratye Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 indriyArthApekSayA mithyAtvasya mahApApatvam sugatAdIni, anyatIrthikaparigRhItAni vArDaccaityAni-arhatpratimAlakSaNAni / yathA bhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdIni boTikaparigRhItAni vA / vandituM vA namaskatuM vo / tatra vandanamabhivAdanaM, namaskaraNaM ca praNAmapUrvakamityAdi yAvat prathamamAlaptena asambhrama lokA'pavAdabhIrutayA kIdRzastvamityAdi(prati) SAcyam / tathA teSAmanyatIthikAnAM dAtumanupradAtuM vA na kalpate / tatra sakRddAnaM. punaHpunaranupradAnaM, kiM sarvathaiva na kalpate ? ityAha-anyatra rAjAdyamiyogaM muktvA / ayamarthaH-rAjAdiniyogAdinA dadadapi na dharmamatikrAmati, karuNAgocaraM punarApannAnAmeteSAmanukampayA dadyAdapItyarthaH / atra boTikaparigRhItAnIti vAkyamAtraM kvacidAdarza na dRzyate, paraM bAhulyena dRzyate ato na sammoho vidheya iti bodhyam / ata eva mithyAdRzAM nijanijadevAdiviSayakaprazastAdhyavasAya eva mahApApam , tasyaiva mithyAtvarUpatvAt / yadAha zrIharibhadrasUriH- samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamai' ityAdi yAvat tadeva lezata Aha'laukikadeveSu bhavAnIpati-zrIpati-prajApati-zacIpati-ratipati sugataprabhRtiSu kiM ? prazastamanovAkkAyavyApAraH, prazastAnAM-muktinimittArAdhyatAsUcakAnAM manovAkAyAnAM saMsmRtistutipUjAdau vyApAro-vyApRtatvaM prazastamanovAkAyavyApAra iti smaasH| mithyAtvaM vijJeyamiti sambandhaH' iti shraavkvidhiprkrnnvRttau| etena dvayorapi mithyAdRzormadhye pRthivyAdyArambhapravRttApekSayA nijanijadevAcArAdhanapravRttaH zobhanaH, devAdizubhagatihetostathA'dhyavasAyasya zubhatvAditi vacanamapyapAstam / tathAbhUtAdhyavasAyasya zobhanatve samyaktvoccAre 'No kappai aNNautthie ' vetyAdirUpeNa mithyAtvapratyAkhyAnAnupapattiprasaktaH / nahi zubhAdhyavasAyasya taddhato rvA pratyAkhyAnaM sambhavati, tatpraNeturasarvajJatvApatteH / tena yadyapi tathAbhUtAdhyavasAyo'pi kasyacid devAdizubhagatiprAptiheturbhavati, tathApi mahApAparUpa eva, pApAnubandhipuNyaprakRtivandhahetutvena mahA'narthahetutvAt / yatastatazcyuto manuSyeSu utpannaH sarveSvapyakAryeSu askhalitapravRttibhAgbhavati, tatazca narakAdidurgatigAmI / sammatistu puro vakSyate / etenApekSikaM zubhatvamiti zaGkA'pi parAstA, pRthivyAdyArambhapravRttasya samyagdRzo'nyatIrthikadevAcArAdhanaparityAgAnupapattiprasakteH , bahupApaparityAgamantareNa alpapApaparityAgasyAyuktatvAt / nahi parastrIsaGgapravRttasya svastrIsaGgaparityAgo te zobhana. devAdi zubhagatine hetu je tehavo adhyavasAya tene zubhapaNuthI. e vacanapaNi TahyuM. tehavA athavasAyane manapase samyaphanA uccArane viSe "na kapaI anya tI .' ityAdipa mithyAtvapratyAkhyAnanI ayuktatA thAI, subhASyavasAya athavA tehane hetunuM te pratyAkhyAna na haI. tenA prarUpakane amanapaNAnI ApattithI. tevI jau che teha adhyavasAya paNi kaNekanaI devAdika zubhagati prAptino hetuM huI, taphahe mahApApa ja. pApane anubaMdha je puyaskRtine baMdha tehanuM hetapaNe karIne mahAanarthanA hetupaNuthI. je mATe tihAMthI manuSyane viSi upana, sarva akAryane viSe akhalita pravRttine bhajanAra haI. tivAra pachI narakAdidurgatine gAmI. zAkhi to Amala kahIe. etale apekSA zubhapaNuM e zaMkA TAlI. pRthivyAdikanA AraMbhane viSe pravartI samyagadaSTine anyatIrthika devAdikanA ArAdhananA parityAganI ayuktatAnA prasaMgathI. bahu pApanA parityAga vinA alpapApanA parityAgane ayapaNAthI, je mATe parastrInA saMgane viSe pravarcI ne potAnI strInA saMgane yAga te dhamapaNi Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 sarvajJa-zatakavRttI dharmatvena kasyA'pi sammataH, na vA sajIvaghAtapratyAkhyAnamantareNa dezato'pi pRthivyAdisthAvarajIvapratyakhyAnaM sambhavati, loke'pyupahAsahetutvAt / tasmAnmithyAtvameva mahApApam / ata eva pRthivyAdhArambhapravRttasyA'pi samyagdRzo yAvad dezaviratirapi mithyAdRSTivadanyatIrthikadevAdyArAdhanapravRttasya ca na samyaktvamapIti samyaga paryAlocyamiti gAthArthaH // 79 / / atha yasya kasyA'pi dharmabuddhyA kriyamANaM yat kimapyanuSThAnaM kriyAvAditvahetutvena zubhameveti parAkUtamAviSkRtyAtiprasaGgena duussyitumaah|| jai sohaNaMmi dhammiamaippamANati dhammabuddhIe / jiNasamayacayaNacAyaNapamuhaM savvaM suhaM hujjA // vyAkhyA-yadi dharmabuddhayA zobhane karttavye, vaktavye iti zeSaH / dhArmikamatiH-dharmo'yamityevaMrUpeNa yA matiH, saiva pramANa-jJAnavyavahArayoH kAraNam , Azayasya zuddhatvAditi / tahi dharmabuddhayA jinasamayatyajanatyAjanapramukhaM sarvaM zubhaM bhavet / tatra jinasamayasya-jainazAsanasya tyajanaM-svayaM parityAgaH, tyAMjanaM ca parairuzAdinA, tatpramukhaM-tadAdikam , AdizabdAttadavajJAdikam / taccaivaM-jainamArgo hi zudrapAkhaNDikamArgaH, padesa ca vedabAyo na muktiheturatastyAjya eva ityaabhigrhikmithyaadRssttermtiH| tathA jainapravacanaM samyageva paraM jainA vayameva, zeSAH sarve'pi jainanAmadhAriNo jainAbhAsAH teSAM tyajanAdizobhanameva ityAdirUpeNa digambarAdyabhinivezimithyAdRSTimAtrasya matiH, sA'pi bhavadabhiprAyeNa zobhanA prazaMsanIyA ca syAt / yaccoktaM dharmabuddhyA kriyamANamanuSThAnaM kriyAvAditvahetuH / tatra hetuH kiM kAraNatvena vyaJjakatvena vA ? nAdyaH, asambhavAt / nahi kriyAvAditvakAraNaM dharmabuddhyA kriyamANamanuSThAnaM bhavitumarhati, kriyAvAdinAM yathokta kAInaI saMmata nahI. athavA trasajIvanA pacakhANa vinA dezuM parNi sthAvara jIvanuM pratyAkhyAna saMbhave nahIM. lekane viSe paNi upahAsyanA hetupaNuthI. te vatI mithyAta tehaja mahApApa. etalAja vatI pRthivyAdikanA AraMbhane viSe pravartI samyagdaSTine yAvata dezavirati paNi hui. mithyAdaSTinI pare anyatIrthika devAdikanA ArAdhanane viSe pravartAne samyapha paNi nahIM e vicAravuM. . 79 - hive je koIne dharmabuddhi karatuM je kAMI e anuSThAna te kriyAvAdipaNAne hetupaNi karI zabhaja. ehavuM paranuM abhiprAya prakaTa karIne atiprasaMga dUSaNe karI dUSavAne kahe che - ja zobhanakartavya kartavya kahaI te dhArmikamati pramANa tau jinasamayanuM chAMDavuM kaMDAvavuM te bhuma sa zubha yA // 8 // atha jau dhamabuddhi zobhana kartavya, kahete eto bAhirathI artha, dharma ehavI je manI tehaja jau pramANajJAna ane vyavahAranuM kAraNa, AzayanA zuddha paNuthI, tau jinasamayanuM vaijana ane sAjana te pramukha sarva zubha hei, tihAM jinazAsananuM pote chAMDavuM ane pAra pAse upadezAdike ThaMDAvavuM te pramukha, valI Adi zabadathI avajJAdika, te te ima-jainamArga te zudrapAkhaMDine mArga, te dabANa, azvino hetu nahI. te vatI chAMDaja, e abhigrahika mithyAtInI mati. valI jainapravacana te bhalaMja, paNa rana te ahe ja, bIjA te jainanAmadhArI jainAbhAsa, tehanuM chAMDavuM te bhaleja, ItyAdi rUpe digaMbarAdika abhinivezI mijAvI mAtra tehanI mati, te paNi tAhare abhiprAye-prazaMsanIya huI ? : Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha rAjA 22 // saMsArasya sarveSAmapi kriyAvAdinAM niyamena prasakteH , dharmabuddhyAnuSThAnAtpUrvamajAtatvAt anuSThAne jAte ca jAtatvAt / dvitIye, abhivyaJjakatveneti cet , iSTApattiH / tathAhi-yathApravRttakaraNena utkarSato'pyekapudgalaparAvartAvazeSasaMsArasya bhavyasya tathAbhavyatvajanyaM kAlamadhikRtyAniyataM kriyAvAditvaM syAt , tasyAbhivyaJjakaM tu dharmabuddhyAnuSThAnameva, kriyAvAditvajanyatvAttasyeti kAryAtkAraNAnumAnamiti vacanAt / evaM samyaktvamapi bhAvyam / samyaktvasyApi hi yathApravRttakaraNena utkarSato'pyapArddhapudgalaparAvavizeSasaMsArasya bhavyasya tathAbhavyatvAbhivyaJjakatvAta / yaduktam-pahia pivIliaNAeNa kovi pjttsnnipNciNdii| bhavvo abaDhapuggalapariaTTo sesasaMsAro // 1 // apuvakaraNamuggaraghAyavihiaduSTugaMThibheo so| aMtamuhutteNa gao 'NiaTTikaraNe visujhaMto // 2 // so tattha raNe suhaDuvva verijyjnniaprmaannNdo| sammattaM lahai jio sAmaNNeNaM tuha pasAyA // 3 // iti samyaktvastotre / ( gA0 5, 6, 7) anyathA samyaktvaprApterArabhyApArddhapudgalaparAvarttAvazeSasaMsAraH sarveSAmapi samyagdRzAM niyamena prasajyeta / tacca na sambhavati, marudevAmeghakumArAdInAM samyaktvaproptimantareNA'pyalpasaMsArasya jAtatvAt / tasmAt kriyAvAditvAbhivyaJjakasya dhArmikAnuSThAnasya zubhatvamazubhatvaM ca viSayApekSameva mantavyam / anyathA bhavavimocakAnAM yAgAdikartRNAM ca jIvaghAto'pi zubhatvena vaktavyaH syAt , tathAbhUtAnuSThAnasya dharmabuddhyA kriyamANatvAditi gAthArthaH / / 80 // ane je kahIuM-dharma buddhi karInuM anuSThAna te kriyAvAdI5NAnuM hatuM. tihAM hatuM te myuM ! kAraNapaNe athavA jANavA pavuiM. ApakSa te nahI, asaMbhavathI, kriyAvAdIpaNAnuM kAraNa dharmabuddhi karI anaSThAna te thAvAne yogya nahI. kriyAvAdInA yaktasaMsArane sarve paNi kriyAvAdIne niyameM prasaMgathI, dharma buddhi anuSThAnathI pUrve aNathayAthI. anuSThAna thaI thayAthI. bIje pakSe. abhivyaMjakapaNe ehavuM ja, ISTanI Apatti, te dekhADe che yathApravRttikaraNa je kaIka zubha pariNAmavizeSa teNe utkRSTathIpaNi ekapula parAvavizeSa saMsAra che jene ehavA bhayane, teha bhavyapaNi UpanuM kala AzrayI aniyata kriyAvAdIpaNuM hatuM. tehanuM jaNAvanArUM te anuSThAna ja dharmabuddhi karid, kriyavAdI paNi janyathI tehane. kAryathI kAraNanuM anumAna ehavA vacanathI, Ima samyakatva paNi vicAravuM. yathApravRttikaraNa utkarSathI paNi apAddhapugalaparAvartAvazeSa saMsArI bhavyane tathAbhavyapaNAnA abhivyaMjakapaNAthI. - paMthI pipalIkAnaI nyAye kaI paryApta saMsI paceMdriya bhavya apAddha pagalaparAvartAvazeSasaMsAra che jene e, apakaraNa pariNAmavizeSa te rU5 magarane ghAta. teNe nipajAvyo daSTarAgaTheSarU5 graMthine bheda jeNe eha te aMtarma pahuta anivRttikaraNarUpa pariNAmavizeSane viSe vizuddha thAta, te raNane viSe subhaTanI pare verIne jayaI nIpajA ANaMda jeNe evo te samyaktva pAmeM jIva sAmAnya prakAre tAharA prasAdathI.' chama nahIM te samyaphatvanI prAptithI AraMbhIne apAhapudagala parAvartAvazeSa saMsAra sarve samyagadaSTi ne niyame thAI. ane te te na saMbhavaI, marudevA-meghakamArAdikane samyaktva prApti vinA e apasaMsAranaI thAvApaNuthI. tevatI kriyAvAdIpaNAnuM jaNAvanAra je dhArmikAnaSThAna tene zubha paNuM athavA azubha paNuM te viSayanI apekSAI mAnavuM, Ima nahI te bhavavimocaka ane yAgAdikanA karanAra chavadhAtapaNi zubhapaNuM kahe thAI. tahevA anuSThAnane dharma buddhi karyApaNuthI. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 saha-zatakavRttI atha mithyAdRSTeranumodanAyA viSayo'zubha eva bhavatIti drshyti|| taMpi aNumoaNAe visaobhiNivesiNo viseseNa / jaM tassa tivvadoso havijja AgADhataramicchaM // vyAkhyA-tadapi-anantaroktajainapravacanatyajanatyAjanAdikamapyanumodanAyA viSayo bhavati / taccAprazastonumodanAviSayo mantavyaH / atha vizeSamAha-' abhiNivesiNo' tti / abhinivezino mithyAdRSTevizeSeNA'numodanAvipayo bhavati / tatra hetumAha-"jaM tassa" tti / yad-yasmAttasyAbhinivezino jinAmAvirAdhakatvena AgADhataramithyAtvaM tIvra-utkaTo doSo bhavet / tanmAhAtmyAdaprazastAnumodanA'pi tIva bhavati / koraNAnurUpaM kAryamiti vacanAt / mithyAtve ceha tIvratvaM sarvAzazuddhAsadmahAdeva / etacca 'savvaMsehiM suddho' ityAdigAthAvyAkhyAyAM darzayiSyate / etenAbhigrahikApekSayA abhinivezI mahApApI janasattApalApitvAditi darzitaM bodhyamiti gAthArthaH / / 81 / / ___ athobhayorapi mithyAdRzordhArmikAnuSThAnasyAprazastAnumodanAviSayasya prazaMsAyAM samyaktvAticAre . yad bIjaM tad gAthAdvayena bibhaNiSuH prthmgaathaamaah|| teNa saguruvayaNA karijjamANe pasaMsie saMte / tassa gurussuvaeso pasaMsio saniasatyo a|| vyAkhyA-tasmAdeva mithyAdRSTimArgAbhimatadhArmikAnuSThAnaprazaMsAyAM samyaktvAticAro bhavati / yad-yasmAt AbhigrahikAbhinivezinoranyatareNa svaguruvacanAt-nijagurUpadezAt kriyamANamarthAttanmatA hive mithyAdaSTine anumodanAne viSaya azubhaja huI ehavuM dekhADe che- anumodanAne viSaya abhinivezIne te vizeSe huI. je mATe tene tIdeva AgADhartara mithyAtva haI. artha -pAchalI kahiuM je jainapravacananuM chAMDavuM IDAvavuM te paNi anumodanAno viSaya ha, te te aprazastaanumodanAno viSaya mAnavo, IhAM vizeSa kahe che-abhinivezI mithya dakiTane vizeSe anamodanAno viSaya huI, tihAM hetu kahaI cha-je mATe te abhinivezIne jinAjJAvirAdhakapaNe AgAhataramithyAtva tIvra-Akaro doSa huI tehanA mahAtamathI, anumodanA paNi tIvra huI. kAraNa sarikhaja kArya e vacanathI. mithyAtvane viSe tIvrapaNuM saze zuddha asagrahathI ja. ene rasa e gAthAnA vyAkhyAnamaNe dekhADIyeM, etale AbhigrahikanI apekSAI abhinivezI te mahApApI, ehavuM dekhADayuM jANavuM. e 81 | hive bihu mithyAdaSTinuM dhArmikAjukAna je aprazastAnamedanAne viSaya tehanA prazaMsAne viSe samyaktvane aticAra tiha je bIja te prate bi gAthAI kahevA vAMtathi pramagAthA kahe che- - je gAdi teNe pitAnA gurunA vacanathI karatuM dhArmikAnuSThAna te prazaMse huMte gurane upadeza pitAnA zAstra sahita prazaM. artha-te mATiMja mithyAdaSTinA mArgane ITa dhArmikAnuSThAnanI prazaMsAI samakitane atIcAra (I. je mArTi AmiDika ane abhinivezI e bahumaNe eke potAnA gurUnA upadezathI karatuM, arthathI tehanA matane abhipAyeja dhArmikAnuSThAna A5 ApaNA devagurunI bhakti bahumAna dAnapUjAdi cAvata Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ micchAmiyA mAtAjA surijAma 2% bhiprAyeNa dhArmikAnuSThAnaM nijanijadevagurubhaktibahumAnadAnapUjAdi yAvat nijanijazAstrAdhyayanAdhyApanAdi, tasmin prazaMsite sati tasya gurorupadezo'pi prazaMsito bhavet / yamupadezamavApya samyagdRzAmapyanumodanIyAnuSThAnasyAnuSThAtA sampannaH, sa copadezo'pi nijanijazAstrAyatta iti kRtvA saha nijanijazAstreNa vartata iti sanijanijazAstraH / caH samuccaye / AtmIyA''tmIyamArgavyavasthApakazAstrasaMyuktaH tadupadezaH prazaMsita iti gAthArthaH // 82 / / atha dvitiiygaathaamaah|| uvaesapasaMsAe pasaMsiA jiNamayassa niMdAvi / jaM sA tassuvaese NiyayA NijamaggarAgeNaM // 83 // ___ vyAkhyA-upadezaprazaMsanayA, cakAro'dhyAhAryaH / upadezaprazaMsanayA ca jinamatanindA'pi prazaMsitA bhavet / kuta ? iti ( tatra) hetumAha-yad-yasmAt sA nindA tasyopadeze niyatA-nizcitA, jainanindAmizrita evAnyatIrthikopadezo bhavati / upadezo hi sarveSAmapi vAdinAM nijanijamArgasthairyAdihetava eva syAt / svamArgastheyaM ca paramatadoSadarzanenaiva syAt / yAvat paramatamudbhAvya dUSitaM na syAt , tAvat pitA potAnA zAstranA adhyayana adhyApanAdika, te prazaMse huM te te guruno upadeza paNi prazaMsyo haI. je upadeza prate pAmIne samyam daSTine paNi anumodanIya anuSThAnane anuSThAtA thayo. te upadezapaNi potAne zAane Ayara ima jAgI potAne zAeN vatta te nizAeN sahita. ra te samuccayana atha beleM. Apa ApaNA mArganuM vyavasthApaka je zAstra teNe saMyukta tehane upadeza prazaM. che 82 che hive bIjI gAthA kahe che- upadezanI prazaMsAI jinamatanI niMdApaNi prazaMsA. je mATe te upadezane viSe te niyata haI. pitAnA mArgane rAge karI. athavA bAhirathI lekha upadezanI prazaMsAI te jainamatanI niMdApaNi prazaMsI huI. syAthI ? te upara heta kahe che-je mATe te niMdA te upadezane viSe nizcita. jenanI niMdAi mizrita ja anyatIrthakane upadeza huI, je mArTi upadeza te sarve vAdIne A5 ApaNu mArganuM sthira pAI pramukhane hetane' athai ja huI. potAnA mArganuM sthirapaNuM te 5ramatanA doSane darzane ja huI "paramata ughADIne jihAM lage dULyuM na huI tihAMtAI pitAnA matanI pravRtti ja na huI' e vacanathI tihAM upadezano ullekha che ema-tihAM Abhigrahika kahaI-amhAre ja darzane mokSa, vedabAhya jainadarzanAdikane viSe nahI. te vatI te darzana dUrathI ja chAMDavuM. e rIte jainanI niMdA tiraskArAdike ghaTita Abhigrahikane upadeza huI. Abhinivezikano to upadeza-je ahAruM ITa je jainadarzana siMha mokSa, jainAbhAsadarzanaI viSayaI paNi nahiM. jenAbhAsAdikane saMsAramArga paNi kSamArganA virodha paNAthI, e rUpe jainamArganA tiraskAra apalA pAdike ghaTita paNe karI upadeza huI. ehavA tehanA upadezanI prazaMsAnI Apattithi janamArganA tiraskAra-apalApAdikanI prazaMsA thaI, teja samyaktvanA aticArane viSe bIja jANavuM. - hive eha tehane upadeza e hetuI huI? te kahe che-potapotAnA mAnyA darzanane mehe. potAnA mArgarAga vinA parapakSane je niSedha tene hetu je che tene abhAve tenI niMdAdikana saMbhave. niMdA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 saha-zatakavRttI svamate pravRttireva na syAditi vacanAt / tatropadezollekhastAvadevam-tatrAbhiprahiko hi asmadIye darzane mokSo, nAnyatra vedabAhyajainadarzanAdau / tena taddarzanaM dUrata eva tyAjyamityevaMrUpeNa jainanindAtiraskArAdighaTita evAbhigrahikopadezaH syAt / Abhinivezikasya tu asmadabhimate jainadarzane mokSo, nAnyatra jainAbhAsa-zAkyAdidarzaneSvapi, jainAbhAsAdInAM saMsAramArgatvena mokSamArgapratipanthitvAdityevaMrUpeNa janamArgatiraskArApalApaghaTitatvenopadezaH / evaMvidhayostadupadezayoH prazaMsApattau jainamArgatiraskArApalApAderapi prazaMsA jAtA, saiva samyaktvAticAre bIjamavasAtavyam / athaivaMvidhastadupadezaH kena hetunA ? ityAha-nijanijamArgarAgeNa-svasvAbhyupagatadarzanamohena / nijamArgarogamantareNa parapakSapratikSepahetudveSAbhAvena tannindAdi na sambhavati / nindApyasadUSaNodbhAvanenaiva syAt / sadrUSaNodbhAvanena tu na nindA, kintu vastuno yathArthasvarUpanirUpaNameva / ata evoktam-nindye vastuni kA nindA, svabhAvaparikIrtanam / anindheSu ca yA nindA, sA nindA narakAvahA // 1 // tathA, netranirIkSya bila kaNTakakITasarpAn , samyag yathA brajata tAn parihatya sarvAn / kujJAnakuzrutikumArgakudRSTidoSAn , samyA vicArayata ko'tra parApavAdaH ? // 1 // iti AcA0 sUtra. vR0 / tena zAkyAdInAM digambarAdInAM ca pravacanAnAbAdhayA dUSaNodbhAvanena na nindA, kintu vastuno yathArthasvarUpanirUpaNenobhayorapi hitameva / yathA loke'pyunmArgAbhimukhasyonmArga gacchato vA mArgaupadarzanena ubhayorapi hitameva / anyathA " aNNautthiA evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu' tti, tathA 'No kappai aNNautthie ve 'tyAdi, tathA 'iNameva NiggaMthe pAvayaNe aThe sese aNaThe' tti / tatra zeSANi-dhanadhAnyamitraputrakalatrakupravacanAdInIti, tathA 'samudghAtAdi jinAbhihitaM vastu anyathA prarUpayana pravacanabAhyo bhavati, yathA nivA" ityAdirUpeNa vItarogo'pi bhagavAn zrImahAvIro nAbhaNiSyat / ekatarasyApyahitakaraNabhASaNe vItarAgatvahAniprasakteH / etena svapakSasthApanaparapakSotthApanAbhyAM sarveSAmapyupadezaH samAna eveti zaGkA'pi parAsto, viSayabhedena bhedAt / sa caivam-tathAbhavyatvayogena jainAnAM mArgaprasthitAnAM mArgavyavasthApanamunmArgotthApanaM te asadda dUSaNane prakAza hui. chatA dUSaNane kahave te niMdA nahI. tau yuMre vastunuM yathArtha svarUpanuM nirUpaNuM ja. eTalAja vatI kAhila I-siMghavastune viSe sI? niMdA svabhAvanuM e kahevuM, aniMghane viSe je niMdA te niMdA narakanI denArI. netra che jene bila-kAMTA-kITa- " e sarvane pariharInaI samyarIte cAlo kajJAna-kazAstra-kumAga-kudRSTi doSaprati samyagra vicAro hAM para apava da? ehavuM AcArAMga sUtra vRtti che. te vatI zAkyadika ane digaMbarAdikane aNubodha I dUSaNanaI kahavaIniMdA nahI. tau Tyu? vastunuM yathArtha svarUpa tehane nirUpaNe karI bihuM ne hita ja, jima lokane viSe pariNuM unmagaMbhimukhane athavA ubhAge jAtAne mAgane dekhADave hitaja, ima nahI te anyatIthiMka Ima kahe che te mizyA, tathA na kahyuM anyatIthI I' ityAdika tathA 'ehaja nigraMtha pravacana artha, zeSa dhana-dhAnyamitra-putra-kalatra-kuzAsanAdika te sarva anartha' tathA samudaghAtAdika jine kahiuM te anyathAprarUpatA pravacanabA haI. jima nidvava' ityAdi prakAre vItarAga bhagavaMta paNi zrI mahAvIra na kahata. ekane hita karaze bhAve vItarAgapaNanI hAninA prasaMgathI. eTale pitAnA pakSanuM thApana ane parapakSanuM utthApana teNe karI sarvane upadeza samAna ja, e zaMkA paNi TalI. viSayabhede bhedathI, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAdRSTikriyAprazaMsAyA duSpariNAmaH 22chaM copadezaviSayaH / jainavyatiriktAnAM (tu) ca sarveSAmapyunmArgaprasthitAnAM zAkyAdInAM digambarAdInAM copadezaviSayaH unmArgavyavasthApanaM mArgotthApana ca / sa ca viSayaH parasparabhede hetuH / yathA kSudvedanopazamanAyAhAragrahaNAbhiprAyaH samAno'pi sihAdInAM mAMsaviSayako gavAdInAM ca tRNAdiviSayaka iti viSayabhedena bhedaH pratIta eva / ata eva tathAbhiprAyaH siMhAdInAM narakaheturgavAdInAM ca svargaheturiti / nahi tatra siMhAdInAM jIvaghAtAbhiprAyo, na vA gavAdInAM jIvarakSAbhiprAya iti viSayabhedena bheda iti paryAlocyam / anyathA bhavavimocakA api dharmadhyAnino bhaveyuH / teSAmapi 'duHkhino'mI kSudrajantavaH duHkhahetuzarIratyAjanena svargagAmino vidhIyante ' ityabhiprAyeNa jIvaghAte pravRttiH / dharmopadezakAnAmapi 'amI manuSyAdayo jIvA adharmapravRttA durgatigAmino bhaviSyantIti dharmopadezena tapaHsaMyamAdidaSkarakriyAvidhApanena svargagAmino vidhIyante' ityabhiprAyeNa dharmopadeze pravRttirityubhayorapi abhiprAyasAmyAdabhedaprasakteH / tasmAnmidhyAdRgmAtrAbhimatadhArmikAnuSThAnaprazaMsAyAM tadupadezakasyopadezamyA'pi prazaMsApattau zeSAnuSThAnaprazaMsAvat tanmadhyapatitA jainapravacananindA'pi prazaMsitA / sA cAnAbhogavato'ticAraH, AbhogavatastvanAcAra iti tAtparyamiti gAthArthaH // 83 // atha jainapravacananindayA zAkyAdimArgaH tatprazaMsakaH samyagdRSTizca kIdRg syaadityaah| tIe so ummaggo saMsArapaho a jiNamae bhnnio| taM ceva pasaMsaMto jiNavaraAsAyago NiamA / te ima-teha bhavyapaNAIne ge' mAge cAlyA jainane mArganuM sthApana ane umArganuM utthApana upadezane viSaya hui. jainatirikta sarvane te unmArge cAlyA zAkakSAdika ane digaMbarAdika tehane upadezane viSaya ubhAganuM rathApana ane mArganuM utthApana te viSaya te mAhoMmAhe bhedane viSaye hetu. jima sudhAvedanInA upazamane arthi AhAra prahavAne abhilASa samAnapaNi sihAdikane mAMsaMbaMdhI, gAI pramukhane te tRNAdisaMbaMdhI. te vatI viSayabhede bheda, etalAja vatI teha abhiprAya siMhAdikane naraka hetu, ane 'gavAdikane svargano hetu, tihAM siMhAdikane vaghAtano abhiprAya nathI ane gA(1) pramukhane jIvarakSAno paNi abhiprAya nathI. tevatI viSayabhede bheda Ima jANavuM. dama nahI te bhavimocakapaNa dharmadhyAnI huI tehane paNi duHkhI e kSadrajaMtu duHkhahetu zarIrane ThaMDA svargagAmI karIe che e abhiprAye jIvaghAtane viSe pravRtti, dharmanA upadezakane paNa e manuSAdika jIva adharma pravartA durgatigAmI thAye. tevatI dharmopadeye ane ta5saMyamAdika kriyA nIpajAva' vargagAmI karII che, e abhiprAya dharmopadezane viSe pravRtti, Ima bIhu ne abhiprAyanA sarikhAthI abhedaprasaMgathI, te mATi mithyAdaSTimAtrane' Ima je dhArmikAnuSThAna tehanI prazaMsAI tehanA upadezakanI prazaMsAnI Apatti bIja anuSThAnanI prazaMsAnI pare tehamAMhiM AvI jenapravacananI niMdApaNi prazaMsI, te prazaMsA anAbhogavaMtane atIcAra, AbhegavaMtane anAcAra e gAthArtha: 83 hive jainapravacananiMdAI zAjyAdikane mArga ane prazaMsaka te kahevA hui. te kahiI che- te niMdAI te unmArga saMsAra paMyi jinamati kahI. tehane ja prazasatA jinavarane AzAtaka niyamathI. arthata janamArganI niMdA te hetuI athavA niMdAyukta dharma-upadezaI zAkSAdikano mArga te unmArga haI. mAganA niMdakapAyA vinA mArgagAmipaNAnA asaMbhavathI. eleM abhimahika athavA abhi Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 sarvajJa-zatakavRttI vyAkhyA-tayA-jainamArganindayA hetubhUtayA tanmizritadharmopadezena vA (saM) zAkyAdimArga unmAgoM bhavati / mArganindakatvamantareNAnmArgagAmitvAsambhavAt / etenAbhigrahiko'bhinivezI vA kriyAyattopadezena saMsAramAgoM bhavati, tasyaiva vyaktamithyAdRSTerupadezadAnAdinA tadupadezavartinAmunmArgabhUtatvAt / na punarevaM niSkriyo zavyaktamithyA dRSTiH saMsAramAgoM bhavitumarhati, tasya parivrAjakaliGgagrahaNAbhAvena kriyAyattopadezadAnAsambhavAt / tatra bIjaM tAvan niyataikadevagurudharmA'naGgIkAra eva / tasmAdyathA samyaktvamantareNa mokSamAgoM na bhavati, tathA vyaktamithyAtvamantareNa saMsAramArgo'pi na bhavati / anyathA ' gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM 'ti, liGgopalakSitavAcakapravacanavacanAnupapattiprasakteH / ata eva anAdisiddhe'nAbhogamithyAtve bhUyaH kolaM vartamAno'pi jIvo nonmArgagAmI navA mArgagAmIti vyapadizyate, kintu anAbhogAparaparyAyAdavyaktamithyAtvAnnirgatya yadi vyaktamithyAtvalakSaNaM zAkyAdidarzanamAzrayet tadonmArgagAmI, yadi ca jainadarzanamAzrayet tadA mArgagAmIti vyapadizyate / loke'pi nijagRhAnnirgata eva samIhitanagarAbhimukha gacchan mArgagAmI, itarathA unmArgagAmIti vyapadezaviSayo bhavati / na punarnijagRhe bhUyaH kAlaM vasannapIti / tatra yadyapi mArgonmArgagAminorubhayorapi prAyaH pAdagamanAnnabhojana-pAnIyapAna-snAna-susthAnavizrAmAdibhiH kriyAbhiH sAmyam , tathApi digvaiparItyena sarvamapi viparItameva bhavatItyagre 'kiriA tullAtulla 'tyAdigAthAvyAkhyAyAM darzayiSyate / etena jainamArganindayeva zAkyAdimArga unmArgo bhavatIti darzitaM vodhyam / atha tatprazasakaH samyagdRSTiH kIdRgbhavatIti darzayati'taM ceva ' tti / tamevonmArgameva prazasayan samyagdRSTiH sAdhuH zrAvako vA jinavarasya-tIrthakRtaH AzAtakaH-AzAtanAkArI syAt / - nivezI kriyAyatta upadezaI saMsAramArga huI. te vyaktamithyAdaSTinA ja upadezadAnAdithI tenA upadezane vatanArAone umAgabhUta che, paNa Ima niSkriya-avyakatamiyAdaSTi te saMsAramArga thAvAne yogya nahi, tehane liMgaprahaNane abhAve kriya yatta upadezanA asaMbhavathI, tihAM bIja te e-je niyata ekadevagadharmane anaMgIkAraja. te mATi jima samakita vinA mokSamArga na hui. tima vyaktamithyAva vinA saMsAramAga paNi na hui. Ima nahiM te gRhiliMgI, kaliMgI, drazyaliMgI, IhAM lige upalakSitanuM vAcaka je pravacananuM vacana tehanA ayuktatAnA prasaMgathI. aeva urazRMkhale pitAnA vaDerAnI bhrati brAMta thaI abhaNyane paNi vyakatamithyAtva samakSu" che. te mithyA jANivuM. etalAja vatI anAdisiddha je anAbhogamithyAtva tene viSe ghaNo kAla vataMte unmArgagAmI athavA mArgagAmI eha na kahiI. tau suM? anAbhoga bIjuMnAma ehavuM je avyakatamithyAtva tethI nakalI vyakatamivAvarUpa zAkyadipaNuM pAmI mAga AzrayaI tivAre umArga gAmI. ane jivAI jainamAga Ai tivA mAgagAmI eha kahI lokanaI viSaI pathuiM pitAnA gRhathI nIkale huM te samIhita nagara sanmukha jAte huM te bhAI gAmI anyathA te unmArgagAmI. ehavA nAmano viSaya kahI, pariNuM pitAne gRhe bahakAla vasaI mArge unmArge na kahaI. jau e mArga ane unmArgI e bihu ne prAhe pAde ananuM bhejana, pANInuM pIvuM, snAna, sudAme vIsamavuM ityAdika kriyAI sarakhAI tauhi paNi digavipritpnne sarva viparIta hu. me mAgasa 'kiriA tullA' meM gAyAne vimA2ye. taNe janamArganI niMdAI ja zAkapAdimAga te unmArga che evuM dekhA zuM jANavuM. hireM tene Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramate jinamatasadRzAnuSThAnasya vaiphalyam 229 yaduktam-'ANAi avaTuMtaM jo uvavUhijja mohadoseNa / so ANA aNavatthaM miLachattavirAhaNaM pAve' // 1 // iti sAdhupazcAzaka ( 39 gAthA ) vRttau / kacin 'titthayararasa suassa saMghassa ya paJcaNIo so' iti uttarArddham / AzAtanA ca mithyAtvaM dIrghasaMsArahetuH / yadAgamaH-'AsAyaNa micchattaM AsAyaNavajjaNAu sammattaM / AsAyaNaNimittaM kuvaha dIhaM ca saMsAraM // 1 // ti / upade. ( mAlA, gA0 410 ) AzAtanA cehAGgIkRtatIrthakadAjJAtikramAta / yatastIrthakRddhiH samyagdazAM mithyAdRSTiprazasA samyaktvAticArarUpatvena niSiddhA / tAM ca kurvan aGgIkRtajinAjJoparityajanena jinAjJAvirA. dhako jinavarAzAtanAkArIti bhAva iti gAthArthaH // 84 // atha yadi mithyASTiprazaMsAyAM tIrthakRdAzAtanA, tarhi parasamaye'pi vizvijinamatasadRzaM jainamArgAmimatadhArmikAnuSThAnasadRzaM dRzyate, tatkIdRza mantavyam ? ityaah|| teNaM jiNamayasarisaM appaM bahuaM va paramae kiNcii| ghuNaakkharaM va vihalaM payasaMjamakAraNAbhAvA / vyAkhyA --yena kAraNena yAvat tIrthakadAzAtanA syAt , tena parasamaye (mate) yat kizcidalpaMstokaM, bahukaM vA-pracuraM jinamatasadRza-jainAmimatazraddhAnAnuSThAnayoranukAri bhavet tad ghuNAkSaramiva mantavyam / ghuNaH-kASThatvagantavartI kITavizeSaH / tena kASThe bhakSyamANe'bhiprAyamantareNaiva vicitrAkRtiSu jAyamAnAsu kacitpradeze dhakAraTakArAdyAkRtirapi jAyate / sA cAkRtigheNokSaratayA vyapadizyate / tadvad midhyAdRSTinA'nuSThIyamAneSu gaGgAsnAnAdiyAvadyAgAdyanuSThAneSu tadvAcakavAkyaracanAyAmapi kriyamANAryA prazaMsaka samyagadaSTi te kahevo huM? te dekhADe che-te ubhAga prateM prazaMsato samyagRSTi sAdhu athavA zrAvaka tIrthakarano AzAtanAkArI huI. "AjJAI avatAne mehane ke je prazaMse te AjJArahita bhivAtpa35 virAdhanA pAme. khiil uttarAI sahache-'tIya 42 shrutne| sadhanA pratyanI ' AzAtanAlakSaNa mithyAtva dIdhasaMsAranuM heta. "AzAtanA tehaja mithyAtva AzAtanAnuM varjavuM teja samakita. AzAtanA hetuI saMsAra dIrtha kare ' AzAtanA te jahAM tIrthakaranI AjJAnA ullaMghanathI. je mArTi tIrthakare samyadaSTine mithyAtvInI prazaMsA te samakitanA aticArarUpa paNe niSedhI. te prate karate aMgIkRtajinAjJAne parityAge jinAnAno virAdhaka arihaMtanI AzAtanAna karanAra e bhAva, e artha:- h84nA hive miyAdaSTiprazaMsAI tIrthakaranI AzAtanA, tau parasamaye paNi kAMI jinamata sarikhuM jainamArgane iSTa dhArmikAnukAna sarikhuM dekhAI che. te kehavuM mAnavuM? e kahe che - te kArarSi jinamata sarikhuM alpa athavA bahu paramatane viSe kAMIe ghaNAkSaranI pare nikAla pada-saMyamanA kAraNanA abhAvathI. jirNi kAraNuiM yAvata tIrthakaranI AzAtanA huI, tiNi kAraNuiM parasamayane viSe je kAMi. apa athavA bahu jinamatasarikhuM-janane iSTa zraddhAna ane anuSThAna tehane anukAri huI te dhuNAkSaranI pare mAnavuM. ghuNa te kASTanI chAli mAhile kITavizeSa, teNe kASTa khAtAM abhiprAya vinA ja vividha AkAra thAta kAIkapradeze ghakAra TakA ehave paNi AkAra hui. te AkAra te ghaNAzarapaNe kahIe. tiya pizcAtvII karI, gaMgAsnAnAdika yAvat yAgAdika je anuchAna te chate' Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 . sarva-zatakavRttI kadAcina kacit 'na hiMsyAt sarvabhUtAnI'tyAdivAkyaracanApi bhavati / etacca sarva jinamatasadRza lipyArasadRzaM ca, ghuNAkSaramiti dvitayamapi viphalaM-jagatsthityA vivakSitaphalazUnyaM mantavyam / kuta ? iti kramagarbhitahetumAha-padasaMyamakAraNAbhAvAt / tatra pada-vibhaktyantaM pravRttinivRttihetuvAkyopayogivacanaM saMyamazcAavanirodhaH saptadazabhedAtmakaH , tau padasaMyamau tayoH krameNa kAraNaM, bhAvapradhAnatvAnnirdezasyeti padasaMyamakAraNatvaM tasyAbhAvastasmAd / ayaM bhAvaH-akSarasya phalavattvaM pravRttinivRttyAdihetuvAkyAGgabhUtasya padamya kAraNatvenaiva / tacca ghuNokSarasya ( ghuNasya ) na sambhavati / ghuNasyAkArAdivarNaparijJAnAbhAvena padaparijJAnasyaivAbhAvAt niSphalatvam / jIvaghAtAdyakaraNaniyamasya tu phalavattvaM mokSakAraNasaMyamahetutvenaiva / tacca mithyAdRSTerakaraNaniyamamya na sambhavati / ghuNavattasyA'pi jIvAdivastutattvaparijJAnAbhAvena jIvarakSAdirUpasaMyamaparijJAnasyaivAbhAvAt / yadAgamaH- 'jo jIvevi Na yANei ajIvevi Na yANai / jIvAjIve ayANato kaha so NAhIha saMjamaM ?' // 1 // ti / dazavai0 ( a. 4, gA. 12) ata evA''stAM sarvasaMyamaH, mithyAdRzAM saMyamalezo'pi na bhavati / yadAgamaH-'saMti egehi bhikkhuhiM gAratthA saMjamuttarA' ityAdi zrIuttarA0 / etavRttau-' anyabhikSavo hi jIvAdyAstikyarahitAH sarvathA acAritriNa' ityAdi / jIvAdyAstikyarAhityaM tu jinoktajIvAdipadArthAnAM yathArthasvarUpAparijJAnAt jinoktajIvAdivastusvarUpAzraddhAnAt / tenAnyatIrthikamArgeSu akaraNaniyamo jIvAdizraddhAnavan nAmamAtreNa avasAtavyaH / ghuNAkSaraSadanukRtimAtrarUpasvAt / mithyAtve ca sati prANAtipAtAdyAzravanirodhasyAsambhava eva, mithyAtvasya sarvotkRSTapApatvena tehanuM vAcaka je vAkyaracanA te karate hete kiMvArekiM siMhAeka sarvabhUta na haNI evI paNi vAkyaracanA I. e sarikhuM sarva jinamata sarikhuM ane liyekSaradaza ghuNAkSara e bahu viphala. jagasthiti vikSite phale' zUnya mAnavuM, syAthI ? te u5ri kramamAM mata hetu kahe che-pada ane saMyama tenA kAraNanA abhAvathI. tihAM pada te vibhaktyaMta prattinivRttinuM hatuM je padasamudAyarUpa vAkya tena upage vacana. saMyama te Azravano nirodha pradazabhedarUpa. te pada ane saMyama tenuM anukrame kAraNa, nidezane bhAvapradhAnapaNAthI pada-saMyamakAraNa5NuM tehane abhAva tethI. e bhAva-akSarane phalavaMtapaNuM te pravRttinivRtyAdikanuM je vAkaLe tehanuM aMgabhUta che kAraNa te paNi ja, te te ghaNAkSarane na saMbhave. ghuzAne akArAdivaparitAnane abhAve padaparitAnanA ja abhAvathI. ni:phalapaNuM jIvadhAtAdi akaraNaniyamane phalavaMtapaNuM te mekSakAraNa je saMyama tehanuM hatapaNi ja, te te micchAdaSTinA akaraNaniyamane na saMbhave. dhuNAnI pare tene paNi chavAdivasvatavanA parijJAnane abhAve karI jIvarakSA dirUpa saMyamanA parijJAnanA ja abhAvathI. " je jIvane na jANe. achavane na jANe, jIva achavane ajANute kima jANe saMyama ? " eTale ja sarvasaMyama te dUra raho. mithyAvIne saMyama leza paNa na heI, "anya bhikSu te jIvAdikanI AsthAI rahita sarvathA acAritriya" ehave kahiu chaI. jIvAdikanI AsthAI rahitapaNuM te jine najIvAdivaUsvarUpanA azraddhAnathI. te vatI anyatIrthikanA mArgane viSe akaraNaniyama te jIvAdikanA zraddhAnanI parenAmamAtre jANavuM, ghaNAkSaranI pare anukAramAtrarUpaNAthI. mithyAtvathike prANAtipAtAdika Azravanirodhane asaMbhava ja, mithyAtvane sarvotkRSTapApa paNe karI tehanA svarUpa hasyApaNAthI. artha spaSTa ja che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvayuktAmuNDAmasvAmarthahetutvam 225 tatsvarUpasyopahatatvAt / yaduktam 'mithyAtvaM paramo rogne, mithyAtvaM paramaM tamaH / mithyAtvaM paramaH zatru-mithyAtvaM padamApadAm ' // 1 // ata eva mithyAdRzAM dharmo'pyadharmatayaiva mantavyaH / yaduktam-'ahiM. sAlakSaNo dharmaH, samyaktvAdikSamAdimAn / devena vItarAgeNa, darzitaH kurvatA svayam / / 1 // etasmAdvaparItyena, mithyAbhirupAsitaH / adharmaH procyate durga-durgatipraNayakabhUH' / / 2 / / iti upadezamAlAvizeSavRttau / tathA 'kutIrthikaiH praNItamya sadgatipratipanthinaH / dharmasya sakalasyApi, kathaM svAkhyAtatA bhavet ? // 1 // yacca tatsamaye kA'pi, dayAsatyAdipoSaNam / dRzyate taddhacomAtraM, budhaiyaM na tattvataH' // 2 // iti pravacanasAroddhAravRttau / ata eva mithyAdRzAM dravyatopyakaraNaniNamo'narthahetureva / yadAha zrIharibhadrasUriH-' bAhyamanthatyAgAnna cAru nanvatra taditarasyA'pi / kaJcukamAtratyAgAmahi bhujago nirviSo bhavati // 1 / / iti SoDazake (1, AryA 5) vRttiryathA-bAhyagranthaparityAgAt-dhanadhAnyasvajanavastrAdiparityAgAta, na cAru-na zobhanaM bAhyaliGgaM nanu-nizcitametat , atra loke bAhyaliGgamitaramyApi manuSyatiryakprabhRteH / enamevArtha prativastUpamayA darzayati-kacukamAtraparityAgAt nahi-naiva bhujagaH-sarImRpaH nirviSaH-kathazcidapi nirviSo bhavatIti sthitiH| iha taditarasyApIti / atrApizabdAttatparityAgakartustvahitaM bhavatyeveti darzitamiti / yadi tatprazasakamyAhitaM kathaM na tatkartuH ? ityabhiprAyaH / yadyapi tathAvidhaparityAgavazena kamyacijainamArgapatitasya mithyAdRzo yathoktasAmAcArIparipAlanavazena navamaprai etalAjavatI mithyAtvIno dharma te adharmapaNi kahi mAno "ahiMsArU5 dhama samyaktvAdi kSamAdivaMta deve vItarAge dekhADyo te karatAM ethI viparIta paNi mithyAtvII sevyo te adhama ja kahI. darza je gati tehanI rakhevanI bhUmikA " kutI thaI prarUpe saddagatIne virodhI ehavA paNi sakaladhAmane bhalI rIti kahevA paNaI te kima ghaTe?" ane je tehanAM samayane viSe dayA-satyAdikanuM poSavuM dIse che. te vacanamAtra budhe jANavuM. paNi tatvathI nahiM. etalAjavatI mithyAtvIne akaraNaniyama te anartha hetaja. " bAhyagraMthanA tyAgathI bhaluM nahi nizcayaI IhAM tethI bIjAne paNi kaMcukamAtranA tyAgathI bhujaga kAMI nirviSa na huI, bAhyagraMtha je dhanadhAnyavajanavastrAdika tenA parityAgathI bhaluM nahiM. bAArliMga e nizcaye che e lekane viSe bAiliMga te manuSatirya*... pramukhane paNi. e arthane prativaratRpamA alaMkAre dekhADi che-kacakamAtranA tyAgathI bhujaMgama te nirviSa kime nirviSa naja huI, evI sthiti cha". IhAM tethI Itarane paNi, hAM ga izabdathI bAhyagraMthanA tyAgakartAne ahita hui ja. ehavuM kahiuM. ja bAvaliMganI prazaMsAnA kartAne ahita, ta6 bAhyakaMgadharane kAM ahita na hui. e abhiprAya, jau tehavA bAhyagraMthane parityAgavaze keka jainamArga patita vidhya daSTine yathe tasamAcArIparipAlanavaze navamA civeyakatAI surasaMpattinI prApti huI. paNi te saMpatti te viSAnI vRddhinI pare jANavI. etalAvatI samyagadaSTine te prazaMsanIya paNi na haI. tihAMthI maLyA tehavAne mahA anartha hetupaNAthI. paNi te parityAgarahitane tima nahIM mitra te dhanAdi parityAgane tehavA mAhAsyathI. utagaparvatathI paDavuM, viSAnathI tRpti, anarthane a jima, tima malanA paNi vicAravI." eTalA ja vatI " zastra agni ane vyAla tehanuM je duhapaNuM tene sadaza zramaNapaNAnI dugraha aMte azubha vatI zAstrane viSe mahAmAM kahie.' zreyakanI prApti paNi na lAdhya sunItithI, jima anyAyojita saMpata vipAke virasapaNathI bhalI nahIM." ehaja vicAre che unnata je parvatazikharAdinuM caDhavuM tethI heThe paDavuM, Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttI dheyakaM yAvata surasampatprAptirbhavatyapi / sA ca surasampat viSAnnatRptivadavasAtavyA / ata eva samyAzA prazaMsanIyA'pi sA na bhavati / tatazcyutAnAM tathAbhUtAnAM mahAnarthahetutvAt / na ca tathA tatparityAgarahitAnAmapi, mithyAtve ca sati dhanAdiparityAgasya tathAmAhAtmyAt / yadAha zrIharibhadrasUriH- uttuGgAdrohaNAtpAto, viSAnnAttRptireva ca / anarthAya yathA'tyantaM; malanA'pi tathekSyatAm ' // 1 // ata eva ca zastrAgni-vyAladurgrahasannibhaH / zrAmaNyadurgraho'svantaH' zAstra ukto mahAtmabhiH // 2 // aveyakAptirapyevaM, nAtaH zlAghyA suniititH| yathA'nyAyArjitA sampadvipAkavirasatvataH' // 3 // iti yogabindau, (zlo0 143, 144, 145) vRttiryathA-'etadeva bhAvayati-uttakA vyAkhyA-uttahAdohaNAta-parvatazikharAdyadhyAsanAta pAto'dhastAtpatanaM, viSAnnAda-viSamizritabhojanAttRptireva ca, tRptizcAnarthAya-akalyANAya; yathA-yena prakAreNa, atyantaM malanA'pi-vinAzo'pi muktyupAyasya tathekSyatAmavalokyatAmiti / etadeva samarthayamAna Aha-ata eva-muktyupAyasya malanasyAnarthahetutvAdeva hetoH| cakAraH pUrvoktabhAvanArthaH / zastrAgnivyAladugrahasannibhaH / zastrasya-kSurikAdeH; agneH-pratItarUpasya vyAlasya-duSTazvApadabhujagalakSaNasya yo dugraho-durghahItatvaM tena sannibhaH , ka ? ityAha-zrAmaNyadumraho- samyaktadaGgIkAraH, asvanto'sundarapariNAmaH, zAstre-yogasvarUpanirUpake pranthe, ukto-nirUpitaH mahAtmabhiH-pUrvamunibhiH / tathA ca paThanti-'jaha ceva u mukkhaphalA, ANo ArAhiA jiNiMdANaM / saMsAradukkhaphalayA, taha ceva virAhiA hoi // 1 // (paMcavastu gA0 119) nanu durgahItAdapi zrAmaNyAt suralokalAmo zritabhojanathI tRpti te akalyANa arthe. jeNe prakAre, atyaMta malana-muphatyumAyane vinAza paNi tima vicAro. eja samartha te kahe che eTalA ja vatI muktinA upAyane malanAne anartha hetupaNArUpatuthii. cakAra 76 te pUtabhAvanAne mathe. zastra je kSurikAdika, agni te prasiddha, vyAla te duSTa bhujaMgarUpa tenuM durgahItapaNuM tehane sarIkho kaGNa? te kahe che-bramaNupaNAne mAThI rIti aMgIkAra asaMdara5riNAma svarUpanA [ maMthane viSe pUrvamunioI kahie che. "jima mokSaphaladAyaka AjJA ArAdhI jinaMdranI. saMsAra duHkhaphalanI dAyaka timaja virAdhIta cAritrarU5' gRhIta zramapaNAthI e suralokane lAbha huI te kima tene asuMdara aMtanuM'paNuM ? te uparI kahe che. zuddhasamAcArIvaMta susAdhu te cakravaryAdike pujyamAna chatuM thaI te pUjAnI spRhA jehane athavA tehavA kissAeka kAraNathI kuNeka vyA5nadarzanI prANIne je navamAzreyakanI prApri. bIjA sthAnakanI prApti te syu kahI, chama asuMdara aMtapaNi karI tethI dugRhIta zamaNupaNAthI te prazaMsanI nahI ja. pariNAme vimarzaka vicArathI. jahAM dRSTAMta kahaI Ijima carya jUTiMramaNa svAmikoDAdike anyAyaI upArja saMpatti te azlA, syAthI ? te u5ri kahe che-pariNAme virapaNAthI. te navamaveyakathI yogya nirvANabIjane ekAMta asarve mahAudI dura mithyAtvAdika moha hutA. eTalA ja vatI sarvaI akAyane viSe akhalita pravartAtA nakAdikanA heta upArjane pApanA puMja hutA paheM heThi narakAdikanA bhajanAra huI. bahAM savabhAvathI bhUmine viSe rahyAnI apekSAI uMcAgirinA zIkharathI patana atRptinI apekSAI vijJAnanI tRpti jema anartha hetu, tima aNayathA zramaNa pAnI apekSAI asamyagaMgIta zramaNapaNe te Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvayuktAnuSThAnasyAnarthahetutvam bhavati, ataH kathamasyAsvantatetyAzajhyAha-praiveyaka0 vyAkhyA-praiveyakAptirapi-zuddhasamAcAravatsu sAdhuSu cakravartyAdibhiH pravarapuruSaiH pUjyamAneSu dRSTeSu sampannatatpUjAspRhANAM tathAbhUtAnyakAraNavatAM vA keSAzcid vyApannadarzanAnAmapi prANinAM yA navamapraiveyakAptiH, kiM punaH shesssursthaanaavaaptiritypishbdaarthH| evamasvantatvena naivAto durgrahItazrImaNyAt sA prazasanIyA sunItitaH-pariNAmavimarza kavicArAt / atra dRSTAntamAha-yathA anyAyArjito sampat-caurya-dyutaramaNa-svAmidrohAdinA anyAyena labdhA sampat-vibhUtirazlAghyA, kuta ? ityAha-vipAkavirasatvataH-pariNAmavirasabhAvAt / te hi navamaveyakebhyazcyutA nirvANavIjasyaikAntAsattvena mahodIrNadurnivAramithyAtvAdimohAH / ata eva sarveSvapyakAryeSu askhalitapravRttayo narakAdipAtahetumupAya' pApaprogbhAraM pazcAdadhastAnnarakAdibhAjo bhavantIti / atra hi svabhAvato bhUmau sthitasyApekSayA uttuGgagirizikharAtpatanam atRptyapekSayA viSAnnatRptiH yathA'narthahetuH, tathA agRhItazrAmaNyApekSayA asamyagaGgIkRta(virAdhita)zrAmaNyamanarthaheturbhaNitam / asamyaktvaM ceha mithyAtve sati pApAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvAt / tanmAhAtmyAcca devabhavAccyuto manuSyeSu prAyo mahoddhakaH prabhutAnvito vA syAt / tasya ca parebhyo bhayAbhAvena nivArakAbhAvena ca sarveSvapyanAryakarttavyeSu yadRcchayA askhalitA pravRttirbhavati / tatazca narakAdau yAvadanantamapi kAlaM duHkhabhAgbhavati / na caivamagRhItazrAmaNyastathA bhavati, tasya pApAnubandhipuNyaprakRtisattAyA abhAvena anAryakarttavyeSvaskhalitapravRttihetusampatprApterasambhavAt / nahi ko'pi prabhutAmantareNa prajApatiriva putrI patnI kartumalambhaviSNuH syAt / yastu sugRhItazrAmaNyo deveSu utpadyate, sa ca tatazcyuto niyamAta maharddhikaH prabhutAnvito vA syAt / anarthanuM hetu kahiuM. asagyapaNuM te mitva chate pApAnuMbaMdhipuNyaprakRtibaMdhanA hetu paNAthI. ane tehanA mAhAthI . devathI . manuSyaviSe prAhe mahardika athavA prabhutAI yukta thAI. tehane parathI bhayane abhAve anaI nivArakapaNAne abhAve sarvai anAryakartavyane viSe potAnI icchAI akhalita pravRtti huI. tivAra pachI narakAdikane viSe yAvadanaMtakAla du:khano bhajanAra huMI. agRhItazramakRpAvaMta nima nahIM. tehane pApAnuMbaMdhipuNyaprakRti sattAne abhAvaI anArya kartavyane viSe akhalita pravRttine hetu je saMpatti tehanI prAptinA asaMbhavathI. kai prabhupaNavinA prajApatinI pari putrIne strI karavA samartha huI nahI. ane je sugRhItazramaNapaNuM hui te daivane viSe Upaje. tihAMthI 25 niyameM ja mahaddhika athavA prabhutAI yukta thAI. "kSetra vastu hiraNya pazu dAsa kuTuMba cyAra kAmanA baMdha tatra Upaje.' ema puNyAnubaMdhipuNyaprakRtisattAvaMtapaNe karI jinabhavanAdika saptakSetrane viSe dhanavAvavAdikane viSe tapara yAvata niraticAracAritrAnuSThAnane viSe akhalitapravRttine bhajanAra huM e bhAva. ema bIje ThImeM mithyAtve upahata dharma te anartha hetuja kahie, kAlakUTa viSa pIdhuM ane zastra viparIta karIne rahyuM jima harSi ima viSaye yuddha dharma haNe vetAlanI pare vivarNa hute.' mithyAtvasaMyukata dharma te niyameM viSaye yA ja . mithyAtva chate bhAvathI aNunivaryAthI. 'dharmAnuSThAnanA vitatha paNAthI doSa ghaNe huI. raudraduHkhanA upajAvavAthI duprayukta auSadhanI pari' pApAnubaMdhipuNya te pApa ja, Ima pUrti kahiuM. te Agama vinA huMse ima na zaMkavuM? Agamane viSe timaja pratipAdanathI. je guNa, deSane karanAra te guNa nahIM, deza ja te jANe. aruNe suNa huI vinizcayathI jihAM suMdara hRI. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 - sarvakSa-zatakavRttI yadAgamaH-'khittaM vatthu hiraNNaM ca pasavo dAsaporusaM / cattAri kAmakhaMdhANi tattha se uvavajjai' // 1 // tti / zrIuttarA0 ( a0 3, gAthA 17 ) paraM puNyAnubandhipuNyaprakRtisattAkatvena jinabhavanAdisaptakSevyAM dhanavapanaparAyaNo yAvanniraticAracAritrAnuSThAneSu zubhakAryeSu askhalitapravRttibhAga bhavatIti bhAvaH / evamanyatrApi mithyAtvopahatadharmo'narthahetureva bhaNitaH / yadAgamaH- 'visaM tu pIaM jaha kAlakUDaM, haNAi satthaM jaha duggahIaM / emeva dhammo visaovavanno, haNAi veAla ivAvivanno' // 1 // zrIuttarA0 20 (gA0 44 ) mithyAtvasaMyukto hi dharmo niyamAdviSayopapanna eva bhavati / mithyAtve ca sati bhAvataH zabdAdiviSayAdanuparamAt / tatho 'dharmAnuSThAnavaitathyAt , pratyapAyo mahAn bhavet / raudraduHkhaughajananAd , duHprayuktAdivauSadhAt ' // 1 // iti lalitavistarAyAm / etena durgrahItazrAmaNyasyApi devagatihetutvena zubhatvameveti bhaNannirasto bodhyaH / doSahetoguNasyApi doSatvena bhaNanAt (na ca pApAnubandhipuNyaM pApameveti prAguktamanAgamikaM bhaviSyatIti zaGkamIyam , Agama eva tathaiva pratipAdanAt ) tathAhi-' jo u guNo dosakaro, na so guNo dosameva taM jANe / aguNo vi hoi suguNo, viNicchao suMdaro jattha' // 1 // iti lalitavistarApaJjikAyAm / evaM yo dharmaH pariNatAvadharmo bhavati, sa dharma eva nocyate / yaduktam-'dharma yo bAdhate dharmo, na sa dharmaH satAM mataH / avirodhena yo dharmaH , sa dharma iti kIrtitaH ' // 1 // ityupadezapadavRttau / __etena 'ANAkhaMDaNakArI, jaivi tikAlaM mahAvibhUIe / pUei vIyarAgaM, savvaMpi NiratthayaM tassa' // 1 // ( saMbodha sa0 gA0 33) tathA 'NANaM carittahINaM, liMgaggahaNaM ca daMsaNavihUNaM / saMjamahINaM ca tavaM, jo carai NiratthayaM tassa' // 1 // ( upa0 mA0 gA0 425 ) ityevamubhayorapi ima je dharma aMte dhama nahIM, te dharma ja na kaha, je dharmane bAdhe puruSane te dharma mAnya nahIM. avirodhaI je dharma te dharma kahyo. " AjJAno khaMDaka jau e trikAla pUjA kare mahAriddhi, te sarvaI tehanuM nirarthaka, jJAna te cAritrahIna, veSagrahaNa te samakite hIna, saMyamahIna tapa, je je AcaraI tenuM sarva nirarthaka.' ima e bihu graMthanA vacana leI AjJAbAhya anuSThAna ane jJAna cAritre hIna e bihune samAna paNuM. e vacana paNi TADhyuM. bhalI rIte pravacananA ajANapaNathI. nirarthakatA mAtra kaheve bihunuM sarIkhAIpaNuM na saMbhave. pisa mAse vaTavRkSa ane AmravRkSane samAna paNe kahyAne prasaMga thAI vatI. sahakAraphalama tivAre bihu akAraNa parNi sadazapaNAthI. te mATe jima AmravRkSa te sahakAraphate varUpagyatAI kAraNapaNuM te ja vasaMtaRturUpa sahakAre kAraNane abhAve phalavaMtapaNi kAraNa nahIM. vaTavRkSa te svarUpagyatAIpaNi akAraNuparNi sarvakAla akAraNa ja. Ima jJAna te mokSaprata svarUpa yogyatAI kAraNuM tuM ja cAritralakSaNasahakAre" kAraNanA abhAvathI phalava tapaNi mokSaprate' akAraNaajJAbAhya anuSThAna te svarUpagyatAipaNi akAraNa ja, viDaMbanArUpapaNuiM Agamane viSe kahyA paNAthI. eTalA ja vatI samyagajJAnadarzanacAritra te mekSamArga evuM kahete samyagannAnAdika ekaThAne ja me kSate phalavaMtapaNi kAraNapaNuM, anyathA svarU payagyatA kAraNupaNuM mAnavuM. ata eva uchuMkhala khale dezArAdhakAdi caturbhabIvicAre aMdhayuddhanI pare bahu gaDabaDATa karI mithyAtvanuM kriyArUpa cAritra te mekSakAraNa mAnyuM che. te mithyA jANivuM. adhika vicAra uchukhalakRta tatraMtha khaMDana vArtikarUpane viSe che. vicAravuM. te vatI samyagajJAnavaMta te jinAjJAne ArAdhakaja, cAritra Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAbAhyAnuSThAnasya vaiphalyam 235 vacanamAdAyA''jJAbAhyamanuSThAnaM jJAnaM ca cAritrahInamityubhayorapi taulyameveti vacanamapyapAstam , samyakpravacanAnabhijJatvAt / nahi nirarthakatAmAtrabhaNanenobhayoH somyaM sambhavati / poSamAse vaTavRkSomravRkSayostaulyena bhaNitiprasakteH / sahakAraphalaM prati tadAnImubhayorapyakAraNatvena sAmyAt / tasmAdyathA AmravRkSaH sahakAraphalaM prati svarUpayogyatayA kAraNatve satyeva vasantarkhalakSaNasahakArikAraNAbhAvena phalavattayA na kAraNam / vaTavRkSastu svarUpayogyatayA'pyakAraNatvena sarvakAlamakAraNameva / evaM jJAnaM mokSaM prati svarUpayogyatayA kAraNaM sadeva cAritralakSaNasahakArikAraNAbhAvAt phalavattayA mokSaM pratyakAraNam / AjJAbAhyamanuSThAnaM ca sarvakAlaM svarUpayogyatayA'pyakAraNameva, viDambanArUpatvena Agame bhaNitatvAt / ata eva 'samyagjJAnadarza nacAritrANi mokSamArga' iti bhaNanena samyagjJAnAdInAM samuditAnAmeva mokSaM prati phala. vattayA kAraNatvam / anyathA svarUpayogyatayeti mantavyam / tena samyagjJAnavAn jinAjJArAdhaka eva, cAritrAbhimukhatvena mokSamArgAbhimukhatvAt / cAritrAbhimukhatvaM ca cAritrasya jJAnAvinAbhAvitvAt / ata eva zrAvakadharmo'pi mokSamArgatvena bhaNitaH / AjJAbAhyAnuSThAnaparAyaNastu jainAbhAso jinAjJAvirAdhakaH / tasya ca tathAbhUtAnuSThAnasyAjJAnamUlakatvena tadvAnajJAnI cAritrAnabhimukho mokSamArga pratyanabhimukha eva, AjJAbAhyAnuSThAnasya svarUpayogyatayApi mokSaM prati kAraNatvAbhAvAt / ata eva saMsAramArgatvena pravacane bhaNitaH-' gihiliMgakuliMgadavvaliMgehi 'miti vacanAt / tenA''stAM jinapUjAdikaM, cAritrAnuSThAnamapi jinAjJAbAhyaM pApAnuvandhipuNyaprakRtibandhahetutvena pApameva / kAraNe kAryopacArAt / jJAnaM ca cAritrahInamapi samyaktvAvinAbhAvitvena puNyAnubandhipuNyaprakRtibandhahetutvena puNyameva / puNyapApayozca mokSamArgasaMsAramArgabhUtayormAgarmonmArgarUpatvena mahati bhede vidyamAne'pi tulyatayA bhaNanamajJAnameva / nahi kopyazAnamantareNa sarveSAmapi zUnyAnAM nAmAkRtibhyAM sAmyamAtreNa phalamadhikRtyA'pi taulyaM bhaNati / ekakadvikAdyakapUrvANAmevAGkapaktipraviSTatvena 'tanmadhyapatitastadgrahaNena gRhyate' itinyAyAt aGkasvarUpamApa abhimukha paNe mekSamArgane sanmukhapaNAthI. cAritrane abhimukhapaNuM te, caritra ne jJAna vinA aNuchatAthI. . eTalA ja vatI zrAvakadharma paNi mokSamArga paNi kahie. AjJAbAhya anuSThAnane viSe tatpara jainAbhAsa te jinAjJAne virAdhaka. tehane tehavA anuSThAnane ajJAnamUlapaNuM karI te anuSThAnavaMta te ajJAnI. cAritrane anabhimukha mekSamArga prate anabhimukha ja. etalA ja vatI saMsAramArga prate teNe pravacanane viSe kahie. te vatI rahe jinapUjAdika, cAritrAnuSThAna paNi jinAjJAbA te pApAnubaMdhipuNyaprakRtibaMdhahepaNe karI pApa ja, kAraNane viSaI kAryanA upacArathI. jJAna te cAritraI hIna parNi, samyakatva vinA aNuchatApaNuiM puNyAnubaMdhipuNyapratibaMdhane hetupaNe karI puNya ja. puNya pApa je mokSamArga ane saMsAramAgarUpa, tehane mArga ane unmArgarU55Ne karI mATe bheda chapaNi tulya paNe kahevuM. te ajJAna ja. kaI ajJAna vinA sarve za ne nAma AkAre sarikhAI mAtraI phala AzrayIne paNi sarikhAI kahe nahi. eka-ddhi ityAdika aMka pUrvane ja aMkanI paMktimAM paIDApaNe karI "tehamAhiM paDyo tene grahaNe rahoI ' e nyAyathI akasvabhAvane pAmyA je eka bi ItyAdika yathesita je zanya tehane pUrvalI saMkhyAthI dazaguNI vRddhine hetapaNe karI phalavaMtapaNAthI, aMkapatine anAzramAM ehavA zata sahastra saMkhyAI paNi zUnyane Apa ApaNuM svarUpane anusAre pitAnAM AzrayabhUta je patrAdika tehane malinapaNAnAM hetune svAzrayavinAzakaparNi ane agrahItasatavaMta je mugdhajana tehane paNi "e aMkanI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 sarva-zatakavRttI mnAnAM ekadvayAdiyathepsitazUnyAnAM prAktanasaGkhyAyA dazadazaguNavRddhihetutvena phalavattvAt / aGkapaktimanAzritAnAM tu zatasahasrasaGkhyAkAnAmapi zUnyAnAM nijanijasvarUpAnusAreNa svAzrayIbhUtapatrAdimAlinyAdihetUnAM svAzrayavinAzakatvena agRhItAGkasaGketAnAM mugdhajanAnAmiyamapyaGkapaGktiriti bhrAntijanakatvena phalavattvAt / evaM dhArmikAnuSThAnAnAmapi nAmAkRtibhyAM kvacitsAmyepi phalajanakatvamadhikRtya na sAmyam / yatasteSAM jinAjJApUrvANAM sAnubandhipuNyaprakRtibandhakramaprAptasakalakarmakSayalakSaNaphalajanakatvena taditarANAM tu svAzrayamAlinyahetupApAnubandhipuNyaprakRtijanakasvAzrayavinAzakatvena dharmAdharmaviSayakasamyagavivekaparijJAnazUnyAnAM dharmo'yamiti bhrAntijanakatvena ca phalavattvamiti / ___ ata eva 'micche aNaMtadosA, payaDA dIsaMti neva guNaleso / tahavi ataM ceva jIA, hA ! mohaMdhA nisevaMti' // 1 // tti vairAgyazatakAdAvapyuktam ( gA0 98 ) tena pApAnubandhi sarvamapi tapaH . saMyamAdikaM garhaNIyameva / ( kizca-AjJAbAhyamanuSThAnaM tuSakhaNDana-mRtamaNDanAdikalpam / yaduktam-jaha tusakhaMDaNamayamaMDaNAi rugNAi suNNaraNaMmi / vihalAI tahA joNasu ANArahiyaM aNudvANaM // 1 // ti / etena sarveSvanuSThAneSu jinAjJA jIvakalpeti vodhyam / ata evevaM dRSTAntasiddhaM pApAnubandhipuNyaM samyagdRzAM garhaNIyameva bhavati ) yadAgamaH-'pAvANubaMdhi suhumaM vA bAyaraM vA maNeNa vA vAyAe vA kAraNa vA kayaM vA kArAviraM vA aNumoiaM vA rAgeNa vA doseNa vA moheNa vA ittha jamme vA jammaMtaresu vA' ityAdi yAvat 'arihaMtasakkhiaM siddhasakkhiaMgarahAmI 'ti paJcasUtrake ( AdyasUtre ) / yattu mithyAdRSTimArgAbhimatakriyAkAriNAmapi tAmaliprabhRtInAM pApAnubandhipuNyaprakRtibandho nAsIt / tatra kAraNaM tAvat paMkti" evI bhrAMtine UpajAvavApaNuM phalavaMtapaNAthI. ima dhArmikAnuSThAnane paNi nAme ane AkRti kihAMIka sAmyapaNe paNi phalanuM UpajAvavApaNuM AzrayIne sarikhAI nahIM. je mATe dharmAnuSThAnane jinAjJApane sAnubaMdha puNyane prakrameM prApta je sakalaMkane kSaya te rU5 phalajanaka paNi tethI bIjA anukAnane teo potAnA AzrayanuM malinapaNAnuM hetu je pApAnubaMdhi je puNyaprakRtijanaka ane svAzrayane vinAzakapaNuM ane dharma ane adharma viSayaka je samya viveka tehane parijJAne' zanyane dharma evI bhrAMtine upajAvavA parNi phalavatapaNuM. etalAjavatI mithyAtvane viSe anaMtA deSa pragaTa dekhII, guNane leza nahI ja, taphahe te prati ja mehAMdha jIva seve che. te vatI pApAnuMbaMdhI sarva I tapaHsaMyamAdika gahaNIya ja, artha te spaSTa ja che. ane je mithyAdaSTimArganaI ITakiyAnA karanAra tAlipramukhane parNi pApAnuMbaMdhipuNya pramukhane baMdha na hue, tihA kAraNa te samakitane abhimukhapaNuM ja, tehanuM jaNAvanAra tau sAdhudarzanamAtra samakitanI prAptine yogya paNuM ja, tAmali aMtasamaye anazane rahe hute tAMbarasAdhu pade pade karyA hatA bahirbhamAI jAtA dIThA, tivAraI INi cIMtavyuM -aho Azcarya e zobhana zvetAMbara thatIne dharma, jihAM karyApathane viSe ehavI jIvarakSA karIzuM che. Ima ehavI zubhabhAvanAI tAmaliI anaMtarabha samyakatva upAryuM e navAMgI ttinA karanAra zrI abhayadevasUri tehanA guru zrI jinezvarasUri teNe karyo je kathAkASa tehane viSe che. samyakatvAbhimukhapaNuM te ehane tehane bhavyapaNAne paripAkavaze prakRtibhadraka paNe jaina ane arjanane ra samyaga viveka tehanA parijJAnane zUnyapaNe jainamArgaviSayaka je Sa tehaneM abhAveM ane nizcayathI anAgaDhamithyAdaSTi paNe jANavuM. upamiti bhavaprapaMcAne viSaI paNuM "sabaMdha" nyAye samyaphavAbhimukhanuM varU5 uktaprakAre ja kahiuM che. Ima samyaphavAbhimukhane samyagadaSTinI pari zubhAnubaMdhI-karmabaMdha huI, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAbAhyAnuSThAnasya garhaNIyatvam 237 samyaktvAbhimukhatvameva / tadvyaJjakaM tu sAdhudarzanamAtreNa samyaktvaprAptyarhatvameva / uktaM ca-'tAmalinA antyasamaye anazanasthitena zvetapaTAH sAdhavaH pade pade IyAM zodhayanto bahirbhUmi gacchanto dRssttaaH| cintitamanena aho'yaM zobhanaH zvetapaTAnAM dharmaH, yatra IryApathe evaM jIvarakSA kriyate ityevaM zubhabhAvanayA tAmalinA samyaktvamupArjita 'miti navAGgIvRttikArakazrIabhayadevasUriguruzrIjinezvarasUrikRtakathAkoze / __samyaktvAbhimukhatvaM cAsya (na sAdhvAdyupadezahetukaM kintu) tathAbhavyatvaparipAkava zena prakRtibhadrakatvena jainAjainayoH samyagavivekaparijJAnazUnyatvena jainamArgaviSayakadveSAbhAvena nizcayato'nAgADhamithyAdRSTitvena cAvasAtavyama / upamitibhavaprapaJcAyAmapi 'sadandha'nyAyena samyaktvAbhimukhatya svarUpamukta prakAreNaiva bhaNitama / evaM samyaktvAbhimakhasya samyagdRSTeriva zubhAnubandhyeva karmabandho bhavati / zrAvakaprajJaptivRttyabhiprAyeNa tu azuddhamArgapatito'pi nijamatAgraharahito yatkimapi yatra kvA'pi zuddhadharmAnuSThAnaM tadahaM karomItyabhiprAyavAn azuddhamapi kurvANaH zuddho bhavati / nAnyazceti ( samyaktvAbhimukhatvAt / nAnyatheti) bodhyam / tasmAnmithyAtvAbhimukhamithyAdRzoriva samyaktvAbhimukhasamyaghazorapi karmabandhamadhikRtya samasvabhAvo bhavatIti rahasyam / nanu bhoH bAlatapo'pi samyaktvaprAptiheturbhavati / 'aNukaMpakAmaNijjarabAlatavo' tti vacanAt / yacca samyaktvaprAptihetuH tatsamyagdRzAmanumodanIyameva / yathA bhaktyA sAdhudAnAdikamiti cet / maivaM, samyaktvaprAptihetUnAmapi sarveSAM prazaMsanIyatvenApyanabhyupagamAt / anyathA akAmanirjarAdhanahAnidhanaprAptivyasanaprAptisaMyogaviyogaprabhRtInAmapi anumodanIyatvaM prasajyeta, teSAmapi samyaktvaprAptihetutvAt / yadAgamaH-'aNukaMpa 1 'kAmaNijjara 2 bAlatavA 3 dANa 4 viNaya 5 vibhaMge 6 / saMjoga 7 vippaoge 8 vasaNU 9 sava 10 iDi 11 sakkAre 12' // tti / zrIAva0 ni0 ( gA0 460 ) tena zrAvakaprAptivRttine abhiprAyeM taja azuddha mArga mAhiM paDyo e potAnA matane A grahe rahita huM je kAMI jayAM kAMie thai dharmAnuSThAna te huM karuM chuM ehavA abhiprAyavaMta azuddha karate e zuddha thaI. samakitane abhimukhapaNAthI paNi anyathA nahI e jANavuM, te mATe mithyAtvane abhimukha aniM miyAdaSTi tehane pari samyaktvavaMtane abhimukha ane samyagraSTi tehane paNi karma baMdha AzrayIne samasvabhAva huI, e rahasya. pUrvapakSa-bAlata5 paNi samyakatvanI prAptine hetuM hui. "anukaMpA akAmanirjarA bAlata? ItyAdi vacanathI. ane je samakita prAptinuM hetu te samyagadaSTine anumodanIya ja, jima bhakti sAdhadAna dika, ehavuM jauM, te u5ri kahe che -ehavuM ma beli samyaktvanI prAptinAM hetane paNi sarvane prazaMsanIya parNi paNi aNamAnavAthI. Ima nahI te akAmanirjarA, dhanahAni, dhanaprApti, vyasanaprApti, sAga, viga pramakhane paNi anumodanIyapaNane prasaMga thAI. tene paNi samakitanI prAptinA hetapaNAthI. anapA akAmanirbhara bAlatapa dAna vinaya vibhaMga saMyoga viyoga vyasana utsava riddhi satkAra etale kAraNe samaktinI prApti huI te mArTi jaue kinAre ke kuNekane tAmalinI pare tathAbhavyapaNAI pramukhane ge bAlatapaNi samyakatvanI prAptinuM hetu huI taphahe te samyagadaSTine gahaNIya ja. tehavA gaNanI prazaMsAne paNi samakitanA malinapaNAne hetuI karI bhagavaMtaI niSiddha 5NAthI, sakatvanA zrAvake pAMca atIsAra jANavA, paNi na AdaravA. te kihA zaMkA, AkAMkSA je kumatane abhilASa, vicikitsAdharmanA phalano saMdeha, parapAkhaDInI prazaMsa, pa2pAkhaMDano paricaya, vRtti te ehanI bahupaNAthI na likhita Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa-zatakavRttI badyapi kadAcit kasyacit tAmaleriva tathAbhavyatvAdiyogena bAlatapo'pi samyaktvaprAptiheturbhavati, tathA'pi tatsamyagdRzAM garhaNIyameva, tathAbhUtaguNaprazaMsAyA api samyaktvamAlinyahetutvenArhatA niSiddhatvAt / yadAgamaH-'sammattassa NaM samaNovAsaeNaM paMca aiArA jANiavvA Na samAyariyavvA, taM0-saMkA 1 kaMkho 2 vicikicchA 3 parapAsaMDapasaMsA 4 parapAsaMDasaMthavo'tti / zrIAva0 ni0 / vRttistu bhUyastvAnna likhitA / ata eva sarvathA tatsaMsargaH tyAjya eva / yadAgamaH-'paratitthiANa paNamaNa unbhAvaNa thuNaNa bhattirAgaM ca / sakkAraM sammoNaM, dANaM viNayaM ca vjjei||tti / upa0 (237) vRttiyathA-paratI rthikAnAM-zAkyAdizramaNAnAM praNamanaM-zirasA, udbhAvanaM-parasamakSaM guNavarNanaM, stavanaM tadeva teSAM purataH , bhaktirAgazca tasyAnubandhaH , pazcAd dvndvkvdbhaavH| caH samuccaye / satkAraM vastrAdinA, sanmAnamanuvrajanAdi, donamazanAdInAM, vinayaM pAdaprakSAlanAdikaM varjayati / ata evA''stAmanyaH, sa eva bAlatapasvI prAptasamyaktvaH san ' aho ! mayA mudhaiva adya yAvat bAlatapasA svAtmA kadarthita' ityevaMrUpeNa svayaMkRtasyA'pi bAlatapaso gardAparAyaNo bhavati, na punaH sundaraM kRtamityevaMrUpeNa prazasAmapi karoti / jainAjainatapasorabhedabuddhathApattyA prAptasamyaktvasyA'pi nAzApattaH / tayorabhedabuddhereva mithyaatvruuptvaat| tenAH numodanAdau jinAjaiva pramANam , na punaH svasya parasya vA samyaktvaprAptyAdikAraNam / anyathA zrImahAvIrasyopasagopyanumodanIyo bhaveta , caNDakauzikasya jAtismaraNapUrvakasamyaktvaprAptihetutvAt / evaM gajasukumArasyApi zirogniprajvAlanAdikaM yAvat skandakAcAryaziSyANAM yantrakAropaNamapi samyagdRzAM prazaMsanIya prasajyeta, kevalajJAnahetutvAt / tasmAt tIrthakRtA yadupAdeyatvenopadiSTaM tadanumodanIyam / yattu heyatvenopadiSTaM tad garhaNIyam / zeSaM tu jJeyamiti samyagavicAre tIrthakaropasargakaraNavat bAlatapasaH prazasAdikaM niSiddhatvena heyameveti bhAva itigAthArthaH // 85 // eTalA ja vatI temane saMsarga chAMDo, "paratIrthIne praNamavuM uddabhAvana stavana, bhaktirAga satkAra sanmAna dAna vinaya e sarva varjavuM.' paratIrthaMka-zAkyAdiThazramaNa tehane praNamavuM mastake. uddabhAvanaparasamakSa gaNAvaNana, stavana tehaja tehanI Agati karavuM, bhaktirAga te teno saMbaMdha. pachi 'kasamAsa vatI ekavabhAva. te samuccayane artha bele. satkAra te vastrAdike, sanmAna, te ke ijAvApramukha, dAna te azanAdikanuM, vinaya te pAdaprakSAlanAdika te sarva varjaI. eTalA ja vatI rahe anya. teja bAlatapasvI prAptasamakita hu te "ahe maI mithyA ja AjatAI bAlatape potAno AtmA kadarzo." eNI rIte pote kIdhAM e bAlatapane nidA tatpara thAI. pariNuM bhaluM karyuM e eNarIti prazaMsApaNi kare nahI. jaina ane ajaina tehanA tapanI abhedabuddhinI Apatti pAmyAM samakitane paNi nAza thaI tehanI abhedabudine ja mithyArU55NAthI. te vatI anamedanAdikane viSe jinAjJA ja pramANa paNi pitAne parameM samyaktva prAptAdikanuM kAraNa. te nahIM. Ima nahI te zrImahAvIrane upasarga paNi anumedanIya huI. caMDakauzikane jAtismaraNapUrvaka samakita prAptinA hetupaNAthI. ima gajasukumArane paNi zigninuM pravAlanAdika yAvat rakaMdakAcAryaziSyane yaMtrakAra paNa paNi prazaMsanIya huI. kevala hetupaNuthI. tevatI tIrtha kare je upaderyuM te anumodanIya ane heyapaNe upaderyuM te gahaNIya, zoSa te jANavA yogya. eha samyam vicAra chate tIrthakaranA upasarga karaNanI pari bAlatapanI . AAI pAla lipi 5 . me bhAva. meM gAyAya: // 85 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinivezIma jainamedavizeSaH 219 'atha jinamatasadRzamalpaM bahukaM ca kasya kiM bhavati ? iti vivecynnaah|| appaM jiNamayasarisaM abhigahiasseva baMbhacerAI / bahuaM arihaMtAiaNAmehiM abhiNivesissa // vyAkhyA-alpaM jinamatasadRzaM brahmacaryAdipAlanAdikam / AdizabdAt svajanapariprahatyAgAdikaM grAhyam / Abhigrahikasyaiva bhavati / alpatvaM ca devagurudhArmikAnuSThAneSu sajJAmAtreNApi bhinnatvAt / bahukaM ca devo'rhannevetyAdirUpeNa arhadAdinAmabhiH devagurudhArmikAnuSThAneSu tathA jIvAdipadArthanirUpaNAdiSu ca jinamatasadRzanAmabhirabhinivezino bhavantIti bodhyam / bahubhirdharSaiH sAdharmyamantareNa janAbhAsatvAsambhavAditi gAthArthaH / / 86 // athAminivezI yadi bhUyobhirdharmessadRzastahi jainabhedavizeSo bhaviSyatIti zaGkAmapAkattuM krameNa gaathaatrymaah|| jugava tittha tittha-karo Na ego aNegatitthANaM / No bahutitthagarA khalu, havaM ti egassa titthassa // vyAkhyA-tIrtha-sAdhvAdicaturvidhaH saGghaH 'titthaM cAuvvaNNo saMgho' tti vacanAt / tIrthakaraca-tadvyavasthApakaH , nizcayata utpattimadhikRtya tau yugapad bhavataH / yasmin samaye jinena tIrtha vyavasthApitaM tasminneva samaye tIrthena tIrthakarapadavI dattA / ata eva kRtakRtyo'pi bhagavAn arhan tIrthasya mamopakAra itikRtvA yathA dharmakathAM kathayati tathA tIrtha namaskarotyapi / hirve jinamatane sarikhuM alpa athavA bahu kehane kahevuM huI evuM vivecana karatAM kahe che- alpa jinamata sarikhuM Abhigrahikane brahmacaryAdika bahu arihaMtAdikane nAme abhinivezIne. 9tyarthaalpa jinamatane sarikhuM brahmacaryAdikanuM pAlanAdika. AdizabdathI svajanaparigrahanuM chAMDavAdika kahevuM. Abhigrahika ja haI. a855NuM te devaguru dhArmikAnuSThAnane virSi nAmamAtra parNi bhinnapaNAthI. baha to deva arihaMta' ityAdirUpe arihetAdikane nAme devaguru ane dhArmikAnuSThAna tehane viSe tathA jIvAdika padArthanAM nirUpaNAdika tehane viSe jinamata sarikhu abhinivezIne huI. te jANavuM bahu dharmaI sadharmapaNa vinA jainAbhAsapaNAnA asaMbhavathI. e gAthArtha che 86 che - hive abhinivezI je ghaNuI dharmi sarikhe tau jainane bheda vizeSa huM e zaMkA TAlavAne anukrame triNi gAthA kahe che evA tIrtha ane tIrthakara samakAle haI. paNi anekatIrthane eka na haI. ane bahuM tIrthakara ektIrthanA paNi ne huI, vRttino artha -tIrtha te sAdhvAdika caturvidha saMgha. "tIrtha te caturvidha saMgha" e vacanathI. ane tIrthakara te tene thApanAra. nizcayathI utpatti AzrayI te samakAle ja huI. je samaye jine tIrtha thApyuM, tehaja samayane viSi tIrthe tIrthakaranI padavI dIdhI. eTalA ja vatI kRtakRtyapaNi bhagavaMta arihaMta "tIrthano mejhane upakAra" ehavuM jANI jima dharmakathA kahe che, tima tIrthane namaskArapaNi kare. "tIrthapUrvaka arihaMtapaNAI pUjitapUjA ane vinayakarma kRtakRtye jima kathA kahe tima name' Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 sarva-zatakavRttI yadAgamaH-'tappuviA arihayA, pUhaapUA ya viNayakammaM ca / kayakicco vi jaha kahaM, kahei Namae tahA titthaM // 1 // zrIA0 sama0 ni0 ( gA0 567 ) yattu etavRttau ' tIrthazabdena zrutaM tadabhyAsAcca tIrthakRtte 'tyabhiprAyeNa vyAkhyAtaM, tat zrutAdhAratvena zrutAnanyatvAt zrutazabdena caturvidhasaMgho'pi zrutamucyate / ata eva caturvidhasaGghasyApi tIrthatvenAbhidhAnam / yadAgamaH-'titthaM cAuThavaNNo, saMgho so paDhamae samosaraNe / uppaNNo a jiNANaM, vIrajiNidassa bIaMmi' // 1 // tti zrIAva0ni0 (gA0 287) zrutAbhyAso'pi zrutAdhArasya caturvidhasaMghasyArAdhanenaivetyanayorAdhArAdheyabhAvasambandhena kathaJcidabheda eveti siddhaM mantavyam / tena caturvidhasaGghasya namaskAro'pi zrutanamaskAge mantavyaH / . zrutenaiva tasya namaskaraNIyatvAt / etacca prAga jJAnodInAmArAdhananirUpaNe kizciddarzitameva, paraM tIrthakaranAmnaH sattAyAH kAraNaM sAmAnyatastIrthArAdhanameva / udayasya tu kAraNaM nijanijakaravyavasthApitameva tIrthamityubhayathA'pi tIrthakRttA tIrthapUrvikaiveti vizeSo bodhyaH / tena yasya tIrthakarasya yattIrtha dharmakathAzrAvaNAI tasya tadeva namaskaraNIyam / tacca nijakaravyavasthApitameva bhavati / sammatistu 'tappuTviA arihayA' ityAdigAthAyA uttarArddhameva / iha prakaraNe tu nijakaravyavasthApitatIrthenAdhikAro mantavyaH / tasyaiva prayojanot / na caivamanyonyAzrayo doSaH, pitRputrayoriva prAmANikatvAt / yathA putre jAte asya putrasya ayaM pitA, asya piturayaM putra iti pitRtvaputrayoyugapad vyapadezaH prAmANikaH / yasmin samaye putro jAtaH tasminneva samaye jAtena putreNa (devadattasya) pitRtvapadavI dattA, tasyAH putrAyattatvAt / putramantareNa pitRtvavyapadezAsambhavAt / evaM pitaramantareNa putratvavyapadezAbhAvo'pi bhAvyaH / evaM tIrthatIrthakarayorapi bhAvyam / tena jAtena tIrthena jinasya tIrthakarapadavI datteti tAtparyam / yattu pituH pUrvabhAvitvaM tat puruSatvAdidharmapuraskAreNa mantavyam / evaM tIrthakarasyA'pi pUrvabhAvitvaM jinatvAdidharmapuraskAreNaiveti na kiJcid bAdhakam / ata eva zrImahAvIrasya dvitIyasamavasaraNa eva tIrthakaratvaM sampannam / ane tenI vRttima tIrthazabdaI zrata kahiuM ane tIrthakarapaNAI tehanA abhyAsathI. e abhiprA' vakhANyuM te kRtAdhAra parNi zrutanA ananyapaNuthI zrutazabdaI caturvidha saMghanuM ja tIrthazabda abhidhAna * tIrtha te caturvarNasaMgha te prathamasamavasaraNe Upane tIrthakara bIjAoni, vIrajimeMdrane bIjuM samavasaraNi" zratane abhyAsa paNi zrutane AdhAra je caturvidha saMdha tehane ArAdhane. te vatI ehane AdhArAdheyabhAvasaMbaMdhi kathaMcita abhedaja. e siddha mAnavuM. te vatI caturvidha saMghane namaskAra te zratane namaskAra mAna, mUte ja karIne tahane namaskaraNIyapaNAthI. e te pUrve jJAnAdikanA ArAdhananA nirUpaNane viSe kAMIka dekhADayuM ja che. paNi tIrtha karanA nAmanI sattAnuM kAraNa sAmAnyathI tIrthanuM ArAdhane ja. udayanuM kAraNa te A5 A5NuM kare thAyuM ja tIrtha. ima bihu prakAre' tIrthakarapaNAI te tIrthapUrvakaja etale vizeSa jANo. te vatI je tIrthakarane je tIrtha dharmakathA saMbhaLAvavA yogya tehane tehaja namaskaravA yogya. aaautAmara yApyug.zAmita 'tappaviA' gAthAnu uttarAI. me 2052 viSe te potAne haste thayuM je tIrtha teNe adhikAra mAna. tene ja prayojanathI. chama anyanyAzrayalakSaNadoSa nahI. pitAputranI pari prAmANikapaNAthI. jima putra jarSi e putrane e pitA, e pitAne e putra, chama pitA paNuM ane putrapaNuM te bihu ne evAre ja kahaSNu pramANusiha. je Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aminimezIna jainamedavizeSaH yadAgamaH- amaranararAyamahio, patto dhammavaracakvaTTittaM / bIpi samosaraNaM, pAvAe majjhimAe u' // 1 // ti| A0 ni0 ( gA0 539) iha tIrtha tIrthakarazcetyubhayatrApyekavacanaprayogeNa ekastIrthakRdekameva tIrtha vyavasthApayatIti darzitam / tadeva vyatirekeNa draDhayati-'Naya ego' tti / na caiko'rthAttIrthakaro'nekeSAM tIrthAnAM tIrthakRdbhavatItyarthaH / ekasya tIrthasya bahutIrthakarAH , apigamyaH , bahutIrthakarA api na bhavanti / khlurvdhaarnne| na bhavantyeveti gAthArthaH / / 87 // athaivaM niyame siddhe yatsampannaM tdaah|| teNaM saMpaikAle, titthaM puNa egameva sammati / sesaM savvaM Niamai-vigappiaM sarisanAmehiM // 88 // vyAkhyA-yena kAraNenaikastIrthakRdekameva tIrtha vyavasthApayati, tena kAraNena sampratikAleduSSamAkAlalakSaNe vartamAna samaye tIrthaM punarekameva samyag-satyam / zeSaM tu tadvyatiriktaM tIrthapratipakSabhUtaM sarvam-akhilaM nijanijamativikalpitaM-zivabhUtyAdipAzacandraparyantaiH svasvabuddhathA prAduSkRtaM, kaiH ? sadRzanAmabhiH-jainAbhimatadevagurudharmadhArmikAnuSThAnanAmabhiH sadRzAni yAni nAmAni taiH| yathA marIcino parivrAjakaveSarUpaM darzanaM nijamatyA prAduSkRtam / 'evamaNuciMtayaMtassa niago maI samuppaNNA / laddho mae samayane viSaI putra ja teja samayane viSe jaNi putri devadattanA putrane pitApaNAnI padavI ApI. tene putrane Ayatta paNAthI. putra vinA pitApaNanA kathananA asaMbhavathI. ima pitA vinA putrapaNAnuM kahaNa paNa vicAravuM. Ima tIrtha ane tIrthakarane paNi vicAravuM. te vatI Upane tIrtha jinane tIrthakaranI padavI dIdhI e bhavi. ane je pitAneM pUrvabhAvipaNuM te puruSapaNAdika je dharma, tene Agali karI mAnavuM. dama tIrthakaraneM pUrvabhAvipaNuM ne jinapaNudika je dharma tehane Aga karavuM. te vatI koI bAdhA nahI. eTalA ja vatI zrI mahAvIrane bIje ja samavasaraNe tIrthakarapaNuM upanuM * amaranararAja pUjita pAmyo dharmavaracakravatipaNuM bIjA samavasaraNane viSe madhyama apApAI' IhAM 'tArtha ane tIrthakara e bihu ThAmeM ekavacanane prayoge eka tIrthakara eka ja tIrtha sthApe ehavuM dekhADayuM. tehaja vyatirekeM daDha kare che. eka tIrthakara aneka tIrthane tIrthakara na huI, eka tIrthanA bahutIrtha kara paNi na haI. haju zabda te nizcayane artha beleM. etale na huI ja. e gAthArtha che 87 hive eha niyama ( siddha) thaI je siddha thayuM te kahe che- te vatI saMpratikA tIrtha te eka ja samyaga , zeSa sarva te nijamate vikalpita sarieN nAme. vRttine artha-jeNe kAraNe eka tIrthakara eka ja tIrtha sthApe, teNe kAraNe duSamArUpa vartamAnakAlane viSe tItha te eka ja saya. zeSatethI bhina, tIrthane pratipakSabhUta, save ApaApaNI mati vikaTapyuM-zivabhUtithI mAMDI pArdhacaMdraparyata svabuddhi pragaTa kIdhu. karNi? sarikhe nAme jainane iSTa je devaguradharma ane dhArmikAnuSThAna te nAmanA sarikhAM je nAma teNe. jima marIciI parivrAjakarUpa darzana te nijamate pragaTa kIdhuM, "Ima catavatAM tehani pitAnI mati UpanI, pAye meM upAya, thaI mujhane zAzvatabuddhi'. e vacanathI. paNi devAdi nAmane sarikhuM nahIM. e vatI jenAbhAsapaNAnuM nAma nahI. eTale vizeSa jANo, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathI nArAja uvAo, jAyA me sAsayA buddhI' // tti zrIA0 ni0 (gA0 352 ) vacanAt / paraM na devAdinAmasAmyamato na jainAbhAsatvavyapadeza iti vizeSo bodhyaH / etena zrImahAvIre nirvRte pustakAdhInAH sAdhvAdinAmakalaGkitAH samudAyAstIrthAni na bhavanti, zrImahAvIreNa tIrthakareNa saha sambandhAbhAvAditi dAzataM bodhyam / nahi divaMgate devadatte pitari saJjAtagarbhAtmakasya putrasya tena pitrA saha sambandho bhavitumarhati / kutazcidavAptadastaryAdilekhyakamAtrasambandhena putratvAbhyupagame nirapatyatvavyavahArocchedApattyA sarveSAmapi parasparamahamahamikayA svAmitvApattyA sarvakAlaM kalahAnivRttiH syAt / tasmAt zrImahAvIrAdutpannameva tIrthaM bhavet / vyucchinne ca tIrthe punastadutpatterasambhavAt , [ tatkAraNasya tasya tIrthakarasyAbhAvAd ] iti siddha tIrthanorthavAro,pattimasvamiti jAthAthA ! 88 | ___ atha 'tuSyatu durjana' itinyAyAt praabhipraaymnggiikRtyaatiprsnggmaah|| jai ego titthayaro aNegatitthANa kAraNaM hujjA / tA tannamaMsiAI titthAi NamaMsaNijjAI // 89 // vyAkhyA-yadyekastIrthakaro'nekeSAM tIrthAnAM kAraNaM bhavet 'tA' tarhi tannamaskRtAni-tena tIrthakRtA vizeSeNa namaskRtAni ' namo titthasse 'tyAdivannamo titthANamityAdirUpeNa praNatAni bhavanti / ata eva namaskaraNIyAni sarveSAmapIti zeSaH , tIrthakRnnamaskRtatvAt / tathA ca sAmpratInazvetAmbarAbhimato jainAgamo vastugatyA jainAgamo na bhavet / yatastatra " eTale zrI mahAvIra muktigaI hurti pustakane AdhIna sAdhvAdinAme kalaMkita je samudAya te tIrtha na hatuM. zrI mahAvIratIrthakara sAthaI saMbaMdhanA abhAvathI. te dekhADayuM jANavuM. paraleka pahu devadatte te thayo garbharUpe putra teha sAthe saMbaMdha thavA yogya nahIM. kihAMethI pAmyA je dastarIpramakha lekhA tehane saMbaMdha mAtra putrapaNuM mAne. nirapatyapaNAnA vyavahArane uchedanI Apati sane paraspare Agali huM huM ima ravAmipaNAno prasaMga thAoM sarvakAla kalahanI anivRtti hui. te vatI zrI mahAvIrathI UpanuM tIrtha te acchinna ja huI. burichane tIrthe valI tenI utpattinA asaMbhavathI. e vatI siddha thayutIrtha ane tIrthakaraneM samakAla utpattivaMtapaNuM. e gAthArtha che 88 che hireM tuSTa thAo durjana' e nyAyathI parano bhAva aMgIkarIne atiprasaMga kahe cha- jau eka tIrthakara aneka tIrthanuM kAraNa huI. tivAre teNi namaskAra karyA ehavA bahutIrtha namaskaraNIya huI. ja eka tIrthakara anekatIrthanuM kAraNa huI tau teNe tIrthakare vizeSa namaryA "nano tithala'nI pare' (nano tithari) "namaskAra bahutIrthanaI' INI rIte tIrtha praNamyAM joII. eTalA namaskaravA yogya sane. etale zabdArtha bAhirathI le. tIrthakarane namaskaryA vatI, tivAre hivaDAM te tAMbarane iSTa jainAgamane jainAgamaja vastugati na huI. je mATe tihAM "nave adhika se varase mahAvIra siddha gaI huM tethI digaMbaranI daSTi rathavIrapurane viSaI UpanI' ityAdivacane moTa prabaMdhe dUSitapaNAthI. ima bIjAne paNi prarUpaNAne dUSakavacane dUSita pANuM vicAravuM. jainatIrthane dUSaka to jainAgama na haI. "pitAne pade kuThAra' e nyAyanA prasaMgathI. ima digaMbarane iSTa je siddhAMta te paNi thatAMbaramArgane dUSaNa paNe Agama na huI. Ima suMda ane upasuMda daityane nyAye paraspari Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinivezI na jainabhedavizeSaH . 'chavyAsasayAiM navuttarAI taiyA siddhiM gayassa vIrassa / to boDiANa diTThI, rahavIrapure samuppaNNA // 1 // ' ( A0 bhA0 gA0 145 ) ityAdivacanairmahatA prabandhena dUSitatvAt / evaM zeSANAmapi prarUpaNAdUSakavacanairdUSitatvaM bhAvyam / jainatIrthadUSako hi jainAgamo na bhavati / 'svapAdakuThAra' itinyAyaprasakteH / evaM digambarAbhimatasiddhAnto'pi zvetAmbaramArgadUSakatvenAgamo na bhavet / evaM ca 'sundopasundau' nyAyena parasparaM siddhAntavyAhatyA tIrthasyA'pi vyAhatiprasaktaH, siddhAntAvinAbhAvitvAttIrthasyeti / tasmAt zvetAmbareNa digambaro jainatvena pariharaNIyaH , athavA svAbhyupagata Agamo jainA''gamatvenetyevaM vaiSamye siddhe, yadi svAbhyupagata Agamantyaktumazakyastarhi tatprAmANyasiddhayarthaM digambaro mithyAdRSTi nAbhAsatvena tadAdikartA ca tIrthakarAbhAsatvena sutarAM dUSya eva / ___ ata eva Aha-'AyaparapariccAo duhAvi satthassa'kosalaM gRNaM' paJcavastuke (gA0 137) vyAkhyA ca zrIharibhadrasUrikRtA yathA-yo hi kathaJcit purISotsargamadhikRtyAsahiSNuH , saMsaktaM ca sthaNDilaM tena dayAlunA sa tatra na kAryaH kAryo veti dvayI gatiH, kiJcAtaH ? ubhayathA'pi dossH| tathA cAhaakaraNe AtmaparityAgaH, karaNe ca paraparityAgaH, kiJcIta ityAha-dvidhA'pi zAsituH-tvadabhimatatIrthakarasyAkauzalaM nUnaM-nizcitamiti / etena tIrthakaramadhikRtya zvetAmbaradigambarayorbhedo nAstIti vikalpo nirastaH / abhede cAkuzalatAbhaNane tIrthakarasya mhaashaatnaaprskteH| nahi samutpanne'pi kalahe kulIna ekamAtRko bhrAtA mAtaramuddizyAnucitaM bhASate, tadanucitabhASaNasyobhayoH sAmyAt / siddhAMtanI vyAti tIthane paNi vyAhatinA prasaMgathI. siddhAMta aNuchate aNuchatAthI tIrthane. te mATe kavetAMbare digaMbara jaina paNi pariharavo athavA pote ravIkArela Agama jainAgamapaNe parihara ema viSamapaNuM siddha thAte potAne Agama chAMDavA azakya. tau digaMbara mithyAdaSTi jainAbhAsapaNe ane temane AdikartAne tIrthaMkarAbhAsapaNi atihiM dUSya ja. eTalA ja vatI kahe che-"patAno ane parane parityAga bihuM prakAri zIkhavAnuM (zAstAnuM) akuzalapaNuM nizcaye " ye purISanuM pariThavavuM te AzrayIne asamartha ane racaMDila chavAkula tivAre dayAvaMta te purISane utsarga na kario ke kario e be prakAra. te vatI syu ? bihu prakAre doSa. te na kare te AtmAno parityAga kare. kare te parajIvane (tyAga) ghAta. te vatI yuM ? te upari kahe che-bihuM prakAre tAharA iSTa tIrthakarane akuzalapaNuM nizcaye. etalaI tIrthakara AzrayInaI tAMbara ane digabarane bheda ja nathI. e vika95 Ta. abheda chA~ akuzalapaNAI kahAve tIrthaMkaranI mahAAzAtanAnA prasaMgathI. upane kalahe kulavaMta ekamAtRkabhAI mAtAuddezI anucita bole, Ima te nahIM. tehane anucita bhASaNane bihUne sarikhAI5NathI. e bhAva-jeharaNAdika pipIlikAdikane prahmajanane satati AhArAdikanI ucchedanI Apatti mahAdoSa. e digaMbarane abhimata tehane prarUpaka tIrthaMkara parNi digaMbarane iSTa ja. paNi Aropita : vyatika sahita zrI RSabhAdinAmeM. te to kahyA tIrthAbhimatatIrthakarathI bhine ja abhimata. jima digaMbare kalpita AcArAMgAdinAme aMga te bhinna ja. paNe digaMbare sUtrathI ane arthathI bihu prakAre vikapita. bIjA jenAbhAsadarzanane te A5 ApaNAmArganI sthitine anusAra arthathI kayAM. paNi sUtrathI nahIM. asAmarthyathI. jima lepakamate cityazabda jinanI pratimA mAnate potAnA matanI hAni thAI. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaza-zatakavRttI ayaM bhAvaH-rajoharaNAdinA pipIlikAdipramArjane santatyAhArAdivyucchedApattyA mahAdoSa iti digambarAbhimatam / tatpraNetA tu tIrthakaro'pi digambarAmimata eva paramAropita savyatikaraH zrIRSabhAdinAmA / sa coktalakSaNaH tIrthAbhimatatIrthakarAdbhinna evAbhimataH / yathA AcArAGgAdinAmamiH digambaravikalpitAnyaGgAni bhinnAnyeva, paraM digambareNa sUtrato'rthatazcetyubhayatho'pi vikalpitAni / zeSajainAbhAsadarzaneSu tu nijanijamArgasthityanusAreNArthataH kalpitAni, na punaH sUtrato'pyasAmarthyAt / yathA lumpAkamate caityazabdena jinapratimAbhyupagame nijamatahAniH tadbhayena kvacit jJAnaM kacid devAnAM sthitiryajinapratimA pUjyate ityAdi vikalpitam / evaividhamapi lumpAkamataM yo jainatvena bhoSate, so'pi jinapratimAtatpUjAdyabhidhAyakAgamasyAprAmANyaM bruvANo jainAbhAsatayA'bhyupagantavyaH / evaM yAvanto jainAbhAsamArgAH sAdhvAbhAsAdisamudAyarUpAH zivabhUtyAdibhistIrthatvena vikalpitAH, tAvanta eva tattanmArgapraNetRtvena tIrthakRto'pi vikalpitA mantavyAH / te ca zivabhUtyAdaya eva (paraM svAtmanyAropitajainanAmavat tIrthakaratvamapyAro pitameva ) teSAmeva tttnmaargprnnetRtvaat| kalpanA ca svAtmani jainanAmavat sarvatrA'pyanivAryaiva / ata eva jainAbhAsaH kazcit jainaM prati bhaNati-AvayostIrthakarastveka eva / sa ca tathAbhaNan tattvavidA tiraskaraNIya eva, na punastathAbhUtaM tadIyavacanaM zrotavyam / svAbhimatatIrthakarasya tadIyamArgaprakAzakatvAbhyupagamenaiva tathAzrotuM yuktatvAt / tathAtve cotsUtramArgaprakAzakatvApattyA tIrthakRto mahAzAtanA syAt / zrotuzca vaktu. stulyatvApattyA tadvattasyA'pi tIrthabAhyatA'pi / tIrthabAhyatvaM ca vakturmidhyAdRSTitvena zroturapyabhimatameva / anyathA tIrthAntarvartino'pi janAH samyagdRzo mithyAdRzazceti dvaividhyena vaktavyAH prasajyeran / tacca na kasyApi sammatam / kiJca-tIrthAbhAsainijadevatvena vacasA aGgIkAre'pi na tIrthakRtaH kizcid gauravam / nIcaprabhutAyA api satAM lAghavahetutvAt / tehane bharyo kihAMeka jJAna kahAMeka devanI maryAdA je jinapratimA pUchaI. ehavuM e luMpakanuM mata. tene je jaina paNi kahe tehapaNi jinanI pratimA tehanI pUjAdikane kahanAre je Agama tehane apramANapaNuM kaheto jainAbhAsapaNi mAna. Ima jetalAe jainAbhAsanA mArga sAvAbhAsAdi samu dAyarUpa zivabhUtyAdi tIrtha paNe vikapiyA tetalA ja te te mArganA prarUpakaparNi tIrthakarapaNe vikalpita mAnavA. te te zivabhatyAdika tehane ja te te mAganA prarUpakapaNAthI. kapanA te jainanA nAmanI pari sarvatra anivArya ja. eTalA ja vatI jainAbhAsa kaNeka jainaprati kahe-ApaNe tIrthakara te eka ja te tehavuM kaheto tatvavedII nirAkario. paNi tehanuM vacana tehavuM sAMbhaLavuM nahIM. pitAnA iSTa tIrthakarane tehavA mArgane prakAzakaparNi ja tehavuM sAMbhaLavAne yuktapaNAthI. tehavuM thike te utsutra prakAzakapaNAnI Apatti tIrthakaranI mahAAzAtanA huI ane sAMbhaLanAra te paNi kahanAranI sarikhAI thAI vatI tehanI pare tene paNi tIthabAvatAparNi. tIthabAvapaNuM te kahanArane mithyAdaSTi pavuiM sAMbhaLanArane paNuiM abhimataja, Ima nahI te tItharvatti jaina paNuiM samyagadaSTi ane mithyAdaSTi Ima biM prakAre kahevA thAo. te te ine saMmata vahI. valI tIrthabhAse potAne devapaNuM vacane aMgIkAra kara paNi tIrthakarane kAMI gaurava nahIM. nImapratAne paNa sahune latAnA hetathI, Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinivezI na jainabhedavizeSaH 245 uktaM ca-'maitrI na maGgalakarI kalaho no yukto, na zreyase'nucaratA prabhutA na vRddhathe / taddaradUrataradUratarAtidUrA-daudAsyamevamucitaM khalu durjaneSu' // 1 // bhartRzatake / [ yattu -- jainamate ubhau pakSau zvetAmbaradigambarA'viti zrIratnazekharasUrikRtaSaDdarzanasamuccaye bhaNitam / tatkavisamayeneva laukikavyavahArAnuvRttyA'vasAtavyam / anyathA zvetAmbaravad digambaro'pi samyagdRSTitvenopAdeyaH syAt , avizeSeNa tayostatra bhaNanAt / uktaM ca pravacane mithyAdRSTitvam / tathAhi-'chavvAsasayAi 'mityAdi yAvat micchAdiTThIANaM jaM tesiM kAriaM jayA jatthe'tyAdi zrIAva0 (gA0 788)] mithyAdRSTitvaM ca janAbhAsAnAM devagurudharmANAM vaiparItyena zraddhAnAdbhavati / tatra sarvasammatayorgurudharmayoriva devasyApi vaiparItyena zraddhAnaM hariharAdidevAbhyupagamadvArA tu na sambhavati, jainAbhAsatvAnupapattaH / kintvanahati arhabuddhyaiveti prAk pradarzitaM bodhyam / evamAgamo'pi pratijainAbhAsaM bhinnabhinna eva, AgamAbhede ca mArgabhedAsambhavAt / asti ca bhedo'dhyakSasiddhaH / sa cA''gamabhedanimittaka eva (anyathA teSAmAgamamUlakakalpanAyA nirAzrayatA syAt ) / etena AstAmanyat , 'namo arihaMtANa' mityekavAkyAtmako'pyAgamo bhinna eva / sarveSAmapi jainAbhAsAnAM nijanijamArgaprakAzakatvenAbhimato'rhana , nAnyaH / sa cArhan pratijainAbhAsaM tIrthAbhimatAdahato bhinnabhinna eva, bhinnArthAbhidhAyakatvAt / kevalanAmnA sAmyaM cAkizcitkarameva / nahi tulyanAmnoH rAjarakayo raGko'pi rAjyAdhipatirbhavitumarhati / ekena nAmnA zatasahasrasaGkhyAkAnAmapi puruSANAM sAmyasyAdhyakSasiddhatvAt / paraM kalpitasAmyaM ca kulapitrAdinAmAdibhiH samAnavyatikarameva bhavet , kalpanAyAH sarvatrA'pyanivAryatvAt / ata eva jainAbhAsaiH saha pravacanasAdharmikatvAbhAvaH / pravacanasAdharmikatve ca zrAvakavat samyagdRSThitvaM syAt / tena digambarAdiSu jainatvavyapadezo mRgatRSNAyAM jalatvavyapadezavat dRSTidoSavatAmevAvasAtavyaH / na punaH sudRzAmapi / yatasteSAM jainatvena bhaNanaM tIrthadvacasA tadIya durjanane viSe maitrI maMgala karanArI nahIM, kalaha paNi yukta nahIM, sevakapaNAI zreyane arthi nahIM, prabhutA vRddhine arthi nahiM, tevatI dUra dUratara tethIvalI ati dUratara nathI (atidUra ) udAsInapaNuM ja . ucita nizcaye durjananiM virSi' mithyAdaSTipaNuM te jenAbhAsane devaguradharmane viparIta paNe zraddhAnathI huI. tihAM sarvasaMmata je gudharma tenI para devanuM pasiM zraddhAna te hariharAdidevanA aMgIkAra te Agali karItu na saMbhave. jenAbhAsapaNunI ayuktatA thai hatI. tau myuM ? aNuarihaMtane viSe arihaMtanI buddhi ehavuM pUrve dekhADayuM jANavuM, ma Agama paNi jainAbhAsa jainabhAsa prati bhinnaja, Agamane abhedaI mArgabhedanA asaMbhavathI. bheda te che pratyakSa siddha. te te Agamabhedanimittaka ja, tase-namo arihaMtANa bhetahI pAya355li bhAgamapa lina. sa nAmAsane Apa ApaNA mArga prakAzaka paNi mA arihaMta, anya nahI te arihaMta tIrthane iSTa arihaMtathI bhinnabhinna ja, jainabhAsa jenAbhAsa prate binnabhinna arthanA abhidhAyakapaNAthI, kevala nAme sarikhAI, te akiMcikara ja. sarikhA nAmanA rAjA ani raMka temAhi raMpaNi rAjyano dhaNI thAvAne yogya, Ima te nahIM. eka nAme zatasahastra saMkhyAmAM puruSanI sarikhAIne pratyakSasidhathI, paNi kalpita sarikhAI te kalapatrAdikane nAmAdiki samAna vyatikara ja huI, kalpanAne sarvatra anivAraNIyapaNAthI. ekalA ja vatI jenAbhAsasAthi pravacanasAdharmikapaNAne abhAva. pravacanasAdharmikapaNe te zrAvakanI pare samyagadaSTipaNuM thAI. te vatI digabarAdikane viSe jainapaNAnuM kahaNa te mRgatRSNAne viSe jalapaNane kathananI pare daSTi joSavatane ja jANa paNi suSTine nahIM.. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMka sarvaca-zatakavRttI vacasA vA ? / nAdyaH , jinena jainapravacanabAhyatvena bhaNitatvAt zivabhUtyAdyapatyAnAM jinApatyatvAsambhavena jainAbhAsatvAt tacca ( tasya ca ) pravacanabAhyatvAt / yaduktam-'samudghAtAdikaM jinAbhihitaM vastvanyathA prarUpayan pravacanabAhyo bhavati / yathA nihnavA' iti zrIsthAnAGgavRttau ( 587 sUtrAvataraNe ) / anyathAprarUpaNA ca zvetAmbarasya sammataiva / [ evaM jananAmnA sAmyavat zvetAmbaranAmnA sAmyepyanyathAvaktRNAM tIrthabAhyatA mntvyaa| ] nahi jainapravacanabAhyasya janatvaM sambhavati, virodhAt / nApi dvitIyaH , tadIyavacaso aprAmANyAta , mithyAdRSTitvena niyamAnmRSAbhASitvAt / yadAgamaH-' sammaTThiI u suaMmi aNuvautto aheuaM ceva / jaM bhAsai sA mosA micchAdiTThIvi a thev'||1|| iti dazavai0 ni0 (gA0 280) etadvRttau-mithyAdRSTirapi tathaivetyupayukto'nupayukto vA yadbhASate sA mRSaiva, ghuNAkSaranyAyena saMvAde'pi sadasatoravizeSAt yahacchopalabdherunmattavaditi prAka pradarzitam / tadIyavacasaH prAmANye ca jainapravacanaM janAbhAsatvenAbhyupagantavyaM syAt / jainAbhAsamAtreNa svakIyamArge jainatvenAbhyupagate sati tatpratipakSabhUtasya jainamArgasya janAbhAsatvenAbhyupagamAt prarUpaNAcca / viruddhayoyo natvAsambhavena ekatarasya janAbhAsatvasyAvazyambhAvAt / svAbhimatamArgasya jainAbhAsatvAnabhyupagame'rthAjjainamArgasyaiva jainAbhAsatvenAbhyupagama iti / tasmAd digambarAdiH svayameva svakIyaM svakIyaM mArga jainatvena bhASate, na punastadvadanuvadan jaino'pi / tasyAmI avyaktA itibuddhimattvAt / avyaktatvaM ca jainAnyatIthikAbhyAM bhinnatvena nete jainA nAnyatIrthikAH ( zokyAdayaH ) iti shbddvyenaavaacytvaadvyktaaH| yattu hAribhayAM anyatIrthikaparigRhItajinapratimAparityAge digambaro'pyanyatIrthikatvena bhaNitaH, tadamyatIrthikaveSamadhikRtyAvasAtavyam / anyathA sarvanihnavatvena bhaNiterabhAvApatteriti gAthArthaH / / 89 // " . je mATe tene jenapaNi kathana te tIrthakarane vacane athavA tehane vacanaM? AdyapakSa te nahI. zivabhUtyAdikanAM apatyane jainanA apatyapaNAne asaMbha jenAbhAsapaNAthI, ane te pravacanabAhya " samadaghAtAdika jinAbhihita te anyathAprata pravacanabAhya hui. jima nihnava" anyathA prarUpaNa te vetAMbarane saMmata ja. pravacanabAthane jenapaNuM te na saMbhave. bIjo pakSa pariNuM nahIM. tehanA vacanane apramANapaNAthI, mithyAdaSTipaNuM niyame ja mRSAbhASipaNAthI. " mithyAdaSTi paNi tima ja upayogI anapayogI vA je besuM te mRSAja ghukSaranyAye kihAMeka, saMvAda chate chatA aNuchatAnA avizeSathI. rachAI prAptithI unmattanI pari' e pUrve dekhADayuM che. tenA vacananuM pramANapaNuiM te jainapravacana te jenAbhAsa paNe mAnyuM jeII. jainAbhAsamAtre potAnA mArgane viSe jaina pavuiM mAne hatuM tethI viparItabhUta jainamArgane jainAbhAsaparNi mAnyAthI prarUpaNAthI. valI virUddha bihune janapaNAne asaMbha ekane jenAbhAsapaNAne - avazyabhAvathI. pitAnA iSTamArgane jainabhAsapaNuM aNamAnate arthathI jainamArgane ja jaina bhAsapavuiM mAnavuM huI. te vatI digaMbarAdika te pote ja pitAnA mArga prati jaina parNi kahe. paNi tehanI pari te anuvAda karatA jaina paNi, te jainane e avyakta evI buddhivaMtapaNAthI. avyaktapaNuM te jaina ane anyatIrthika tethI bhinapaNi. e jaina nahI' atyatIthI nahI zabdakaye avazyapaNuthI avyakta. ane je hAribhakattine viSe anyatIthI I pariMgrahita pratimAnA parityAganA adhikArane viSe digaMbarapaNi anyatItha paNi kahyo che. te anyatIthakanA veSa adhikarIne jAvuM. Ima nahI te sarva nihArSi kathanane abhAva thAI. e gAthArtha che 89 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinivezI na jainameda vizeSaH 107 ___ atha parAmiprAya dUSayituM prathamaM praamipraaymaah||tesi savvesiM cia, NiaNiamaggA havaMti titthaaii| sesaM savvamatitthaM, ia buddhI sAsayA tesi // ___ vyAkhyA-teSAM jainAbhAsAnAM sarveSAM samprati digambarAdipAzaparyantAnAM nijanijamArgAH-svaskhAbhimatasAdhvAdisamudAyAstIrthAni bhavanti / yathA digambarasya nagnAveva devagurU bhavata iti zraddhAvAn janasamudAyastIrtha, paurNamIyakAdInAM pUrNimApAkSikakRtyazraddhAvAn , yAvallumpakasya jinapratimAdveSI janasamudAyastIrthamityAdirUpeNa nijanijamArgAstIrthAni / zeSaM-svasvAbhimatamArgAtiriktaM sarvamapyatIrthamitibuddhisteSAM zAzvatA-niyateti teSAmabhiprAya iti gAthArthaH // 90 // athavaM svasvAbhimatatIrthAnAM bhinnatve siddha tIrthakaramadhikRtyAbhedabuddhiM niraakurvnnaah|| eeNaM savvesi, ego titthaMkaro tti duvyayaNaM / savvesi titthANaM, AigarA huMti titthayarA // 11 // vyAkhyA-- etena-nAmaprarUpaNAdino bhinnatvabhaNanena sarveSAmapi jainAnAM jainAbhAsAnAM ca tIrthakaraH / turadhyAhAryaH / nAmnA sAmyena tIrthakarastveka eveti vacanaM durvacanaM-pApavacanam / tatra hetumAha-yata iti gamyam / yataH sarveSAmapi vAdinAmAdikarA eva tIrthakarA bhavanti / yathA zrIRSabhAditIrthAnAmAdikarAH zrIRSabhAdayo dezakAlAdinA bhinnasvarUpA eva bhavanti / na punaH sarveSAmapi tIrthAnAmekastIrthakaro bhavati / evaM digambarAdisamudAyAnAM tIrthatvenAbhimatAnAmAdikarttAro bhinnA bhinnA eva bhavanti / paraM zrIRSabhA hive prathama pAne abhiprAya dUSavA para abhiprAya kahe che te sarvane ApaApaNA mArga te tIrtha. zeSa sarva atIrtha. e buddhizAdhatI tehane hu. . vRArtha-te jainAbhAsa sarvane saMprati digaMbarAdi pAzaparyatane ApaApaNu mArga-Apa ApaNuM sAvAdisamudAya te tItha haI. jima digaMbarane nagnaja devagurU huI evI zraddhAMvata je janasamudAya te tIrtha. pUnimiAdikane pUnimi pAkhInuM kartavya tehanI zraddhAMvata. yAvata 9pakane pratimAne dveSa janasamudAya te tIrtha ityAdirUpe A ApaNA mArga te tIrtha. bIju potapotAnA ISTamAgathI atita sarasatA sakI zuddhi tane zAzvatI meh| tne| abhiprAya iti gAthArthaH // 10 // hive Ima ApaApaNuM tIrthane bhinnapaNe siddha thaI tIrthaMkara uddezIne abheda buddhi prati nirAkaraNa karatA kahe che.- etale kahete eka sarvanA tIrthakara e durvacana, sarve tIrthanA Adikara tIrthakara huI. vRttino artha etale nAmakarU paNadika bhinnapaNuM kahe te sarva jainane ane jenAbhAsane, = te bAhirathI le. je nAme samAna paNi tIrthakara te ekaja. e vacana te pApavacana, tihAM hetu che-yataH meTa. yAvirathA se.re mAri savai vahI A6420 tAtha42 7. bhimaaditAthanA Adikara te RSabhAdika dezakALAdike bhinna svarUpeja. paNi sarva tIrthane eka tIrthaMkara na huI, Ima digaMbarAdisamudAyane tIrthapaNi iSTane AdikartA bhinna bhinna ja huI. paNuiM RSabhAdikane Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .148 dInAM tavyavasthApitatIrthAnAM ca parasparaM tIrthatvena ca zraddhAnamadhikRtya bhedAbhASaH / digambarAdInAM ca , parasparaM vaiparItyamiti vizeSo bodhyaH / iti gAthArthaH // 91 // atha digambarAdInAmAdikartAraH ke ? iti naampraahennaah|| tesiM titthayarA puNa, sivabhUippamuha NAma AigarA / vIrajiNo amhANaM, titthayaro taM maha asaccaM / / vyAkhyA-teSAM digambara-paurNamIyaka-kharatarA-Jcalika-sArddhapaurNamIyakA gamika-lumpaka-phaTuka vanbhyapAzacandrAbhidhAnAnAM punH| nAmeti komalAmantraNe / zivabhUtipramukhAH / prAkRtatvAdvibhaktilopaH / AdikarAH pramukhazabdAt candraprabhAcArya-jinadattAcArya-narasiMhopAdhyAya-sumatisiMhAcArya-zIladeva-lumpaka-kaTukavandhya pAzacandranAmAno graahyaaH| zivabhUti-candraprabhAcAryAdInAmeva digmbr-paurnnmiiykaaditiirthaanaamaadikrtvaat| etacca prAyastadIyagranthAnusAreNa kiMvadantyA ca nipuNAnAM pratItameva / yattu teSAM svAtmano jainatvakhyAtinimittaM tIrtha sparddhA nimittaM ca asmAkaM tIrthakaro vIrajina iti nAmamAtreNa bhaNanaM taM' tat mahatutkRSTam, asatyamalIkabhASaNam / zrImahAvIreNa saha sambandhAbhAvAt / sarvathA sambandhAbhAve ca tatkartRtvasyAbhyupagame jagadvyavasthAbhaGgaH prasajyeta / nahi divaMgate devadatte kanyAyoH pariNayanapUrvakaputrotpattiH kenApi dRSTA zruto vA ? / evaM zrImahAvIrAt teSAmapyutpattiriti gAthArthaH // 92 / / atha jainAbhAsAnAM zrImahAvIrastIrthakaro na bhavatIti nAsmAbhirevocyate, kintu tadIyairapi tathaiva cocyamonamastIti drshyti||nniaprtitthgrttaa, titthayaro Neva tesi viirjinno| NiatitthaM aNNAo, aNNamatitthaM ti saddahaNA / / ane teNe thApyAM tIrthane mATe mAhiM tIrtha paNi ane tIrthakara paNe zraddhAna AzrayI bhedane abhAva, digaMbarAdikane mAhomAhiM viparitapaNuM e vizeSa jANo. e gAthArtha che 91 che hive digaMbarAdikanA AdikartA te kauNa? te nAmagrIne kahe che - tehanA tIrthakara zivabhUti pramukha nAme Adikara, vIrajina ahA tIrthakara. te mahA asatya. vRttine artha -te digaMbarAdi dasenA zivabhUtipramukha, prAkRtapaNAthI vibhakti 5. Adikara pramukhazabdathI caMdrapabhAcAryAdika e sarve prahevA, zivabhUti-caMdraprabhAcAryAdikane digaMbara-pUnimIApramukhatIrthanA Adikara paNAthI, e te prAde tehanA graMthane anusAre ane vArtAI nipuNane prasiddhaja che. ane je tene potAnA AtmAne jenapaNuM jaNAvavA nimitta ane tIrthaspardhAni nimitta ahAre tIrthaMkara te vIra jIna-ehavuM nAmamAtre kahevuM. te mahAmithyAbhASaNa zrI mahAvIra saMdhAte saMbaMdhanA abhAvathI. sarvathA saMdhane alAvatA 'tanu yu'me' mehabhAne gamAhAnA gayA. vahatte parasAI pachuta kanyAnI pariNayanapUrvaka putranI utpatti keNe dIThI sAMbhaLI nahIM. ima zrI mahAvIrathI tehanI paNi utpatti, e gAthArtha i9rA hiM jainAbhAsane zrI mahAvIra tIrthakara na haI. te ahe ja nathI kahetA te rUM? tene ja saMbaMdhIi tima kahItuM che. ehavuM dekhADe che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 digambarAdInAmAdikAraH vyAkhyA-nijasya pareSAM ca tIrthAni nijaparatIrthAni, tAni karotIti nijaparatIrthakaraH, tasya bhAvaH tattvaM, tasmAt zrIvIrajinastIrthakaro na bhavati / tatra hetumAha-'Niyatittha 'mityodi / yato nijatIrthamanyasmAt-zrImahAvIrAdanyaH zivabhUtyAdistasmAt jAtamiti zeSaH / anyat , cakAro gamyo'nyaccatadabhimatatIrthAdaparaM ca atIrtha-tIrthameva na bhavatIti zraddhAnAdityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevam-yadyapi digambaro jainanAmadhArI tathApi nijamativikalpitena liGgena sUtrato'pi siddhAntena cAnyatIrthikakalpaH / tena taM parityajya prathamaM paurNimIyakaH praSTavyaH-nanu bhoH paurNimIyaka ! tava vIrajinastIrthakaraH kiM bhavadabhimatapaurNimIyakasamudAyasyAdikartRtvena anyasyAdikartRtvena vA ? nAdyo, bhavato'pyanabhimatatvAt / yataH paurNimIyakasamudAyasya AdikartA candraprabhocAryaH srvsmmtH| yaduktam-'zrIcandraprabhasUriroT sa bhagavAn prAcIkazat pUrNimA 'mityaadipaurnnimiiykkRtkssetrsmaasvRttiprshstau| anyat cakAro gamyaH, anyacca (na dvitIyaH) nijasamudAyAdaparam asmadabhimataM tIrthaM tatkartRtvena bhavatastIrthakaro na bhavati / tadatIrthamiti zraddhAnAt , tIrthakaratvAtIrthakaratvayorvirodhAt / tena tadAdikartRtvenApi tIrthakaro na bhavati, kintu candraprabhAcArya eva tIrthakaro mantavyaH / bhavadabhimatatIrthasyAdikartRtvAt / ata eva tasya devasvarUpamagre darzayiSyate / nanu bho ! nahi vayaM lumpakeneva candraprabhAcAryeNa navInasamudAyaH kRtaH iti brUmo, yenoktadoSAvakAzaH syAt / kintvanAdisiddhaM pUNimApAkSikaM candraprabhAcAryeNa siddhAntAduddhRtamiti brUma iti cet / maivaM, kApyAgame tathAnuktatvAt / pratyuta siddhAnte caturdazIcaturthAkaraNe prAyazcittabhaNanena anAdisiddhaM caturdazyAM pAkSikakRtyamiti / ' kizca-tavAbhiprAyeNApi pAkSikakRtyaviziSTAcaturdazI paryuSaNAkRtyaviziSTacaturthIvat tIrthasammatyA pravarttitA athavA candraprabhAcAryaprAduSkRtapUrNimAvattIrthAsammatyA vA ? Adya, caturthIparyuSaNAvat caturdazIpAkSikamapyabhyupagantavyaM pariharttavyaM vobhayamapi, tavAbhiprAyeNobhayatrA'pi taulyAt / paraM pazcamI zAstrokto pitAnA ane paranA tIrthanA karavA paNuthI tIrthakara vIrajina tehane nahI. pitAnuM tIrtha te anyathI thayuM. ane anya te atIrtha ehavI sahaNathI.. - potAnuM ane parane tIrtha te kare, te paNuthI zrIvIrajina te tIrthakara na huI. tihAM hetu kahe che - je mATe pitAnuM tIrtha mahAvIrathI anya je zivamUtyAdika tethI. thayuM eTalo bAhirathI artha le. tehanA chatIrthathI aparatI te tIrtha ja nahi. ehavA zraddhAnathI. e akSarArtha. bhAvArtha te e-jaue digabara jainanAmadhArI taphahe potAnI mativika9pe liMge ane siddhAMta karIne paNi anyatIrthIne sarikhe. tevatI tehane makIne prathama punamIe pUcha. pUrvapakSa-he pUnamIyA ! tAhare' vIrajina tIrthakara te syuM tAhare' iSTa je pUnamI samudAya tehane AdikaraNa parNi athavA anyane Adikara parNi? prathamapakSa te nahI. tajhane paNi anabhimatapaNAthI. je mArTi pUnamIAsamudAyane AdikartA caMdraprabhAcArya sarvasaMmata. "zrIcaMdraprabhasUri te bhagavAna pUnama parvapra pragaTa karate ho." e punamII kSetrasamAsanI vRttinI prazastine viSe. anya je potAnA samudAyathI bIju amhArUM ISTa tIrtha tehane karavA5rNi tAhara tIrthakara na haI. te atIrtha ehavA mahAnathI. tIrthakara paNAne ane atIrthakarapaNAne' virodhathI, tevatI tehane Adika parNi tItha kara na haI. te cuM? caMdraprabhAcAryaja tIrthakara mAnavo. tAharA ichatIrthane AdikartI paNAthI, etalAjavatI tehane devanuM svarUpa te Agale dekhADIspe. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 sarva-zatakavRttI sarvasammatA'pi na prAduSkRtA, prAduSkRtA cAnuktA'pi pAkSikakRtyaviziSTA pUrNimAsIti, tatra kiM kAraNamiti paryAlocayAmaH / nApi dvitIyo'sambhavAdeva / nahi pUrNimApravartanakAle vidyamAnacaturdazItIrthavat caturdazIpravartanakAle pUNimAtIrthamAsIt / anyathA pUNimA vyucchinneti vacanamasaGgataM syAt / tasmAccaturdazItIrthaM parityajya tatpratipakSabhUtapUrNimApravarttanena torthabAhyatAbhavanaM kUpapAtavat dveSamUlakameva smbhovyaamH| anyathA navInamArgasthApanA'sambhavAt / evamAJcalikAdayo'pyavasAtavyAH / paraM paurNimIyakamUlakA eveti vizeSo draSTavyaH / tena pUrNimApAkSikAbhyupagantRmAtrasya candraprabhAcAryaH pitAmahakalpo'vasAtavyaH / evaM lumpAko'pi praSTavyaH-nanu bho lumpaka ! tavAbhiprAyeNa tIthaM tAvajinapratimApratipanthijanasamudAyarUpameva / tasya ca AdikartA zrImahAvIro na bhavati / kintu tava nAmnaivAbhivyaJjitaH sarvasammato lumpakanAmA lekhakaH / yadi ca tasya tIrthakaratvaM nAbhyupagamyate tarhi tavyavasthApito janasamudAyastIrthamapi na bhavet / atIrthakareNa lumpakena vyavasthApitatvAta / evaM sarvatrA'pi samyakparyAlo canayA yasya kasyA'pi samudAyasya AdikartA nAmagrAheNa vaktuM zakyate, tasya ca zrImahAvIrastIrthakaro na bhavatyeva, tadodikartatvAbhAvAt / yathA zrImahAvIravyavasthApitasya tIrthasyAdikartA zrIpArzvanAtho na bhavati / evaM pandraprabhAcAryAdivyavasthApitAnAM samudAyAnAM candraprabhAcAryAdaya eva tIrthakarAH, na punastadvyatiriktAH zrIkramA rUti tarapamiti nAthArtha | zarU ! pUrvapakSa-ahe laMpakanI pare caMdraprabhAcAryuM no samudAya kIdhe Ima nathI kahetA. jeNe kahIe deSane avakAza thAI. te myuM? anAdisiddha pUnima pAkhI parva te caMdraprabhAcArya siddhAMtathI udbhUta. ehavuM kahu chuM. ehavuM jau, te upari kahe che-ma belI, kAI Agamane viSe tima aNakahyA paNuthI. sAhasuM siddhAMtane viSe caturdazIno cothane akara prAyazcita kaheve kare anAdisiddha caturdazIne viSe pAkSikakartavya. valI tAhare abhiprAye eNi pAkSikakartavyayukta caturdazI te paryuSaNakartavyaviziSTacaturthInI pare tIrtha saMmaniM pravartAvI ? athavA caMdraprabhAcArye pragaTa karI pUrNimAnI pari tIrthanI asaMmati ? AvapakSe. caturthI paryuSaNa parvanI pare caturda zII pAkSika paNi mAnavuM athavA bihuM pariharavuM. tAhare abhiprAye bihuM ThAme tulyapaNAthI, paNi pAMcami zAstrokta sarvasaMmati paNi na pragaTa karI aniM pragaTa karI aNakahIpaNi pAkSika kartavyaviziSTapUnimane tihAM syuM kAraNa? te vicArII che, anyane AdikaparNi e bIjau pakSe nahIM, asaMbhavathI. punimapravartanakAle chatI caturdazInI pare caturdazI pravartana kAle pUrNimA tIrtha hatuM. Ima to nahI, Ima nahI te pUnima vyachinna e vacana asaMgata thAI, te vatI caturdazItIrtha mUkIne tene viparItabhUta punimane pravartAne tIrtha"bAhyatAnuM thAvuM phUpapAtanI pari SamUlakaja saMbhavI cha. ima nahI te navInamArganI sthApanAnA asaMbhavathI, chama AMcaliApramukhapaNi ghaNI rIte mAnavA. paNi pUnimIAmUlakaja e vizeSa jA. te vatI karI pUnamIApAkSikanA aMgIkAramAtrane caMdraprabhAcArya te pitAmahasarikha jANa. ema lupakaparNi jANo. pUrvapakSa-he laMpaka ! tAhare abhiprAye tIrtha te jinapratimAnA verI janane samudAyarUpaja. ane tehane AdikartA zrI mahAvIra na huI to yuM ? tAre nAmeM ja jaNAvyo sarvatra prasiddha luMpaka nAme lekhaka. ja tehane tIrthaMkarapaNuM na mAnIzuM, taphahe tehanI thApyo janasamudAya te tIrtha paNi na hui. atIrthaMkaralupake thApyAthI. Ima sarvatrapaNe samyagU paryasecanAI je kaI samudAyane AdikartA nAmagrahe kahI na sakI te samudAyane zrI mahAvIra tIrthakara na huI ja, tehanA AdikartApaNAnA abhAvathI, jima zrI mahAvIre thApyAM tIrthane Adikara zrI pArzvanAtha na haI. Ima caMdraprabhAcAryAdikaI thApyAM samudAyane caMdraprabhAcAryAdikaja tIrtha karapaNe. tethI bIjA zrInaSabhAdika nahIM. e tAtparya. e gAthArtha che 93 che Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambarAdInAmAdikartAraH 251 atha candraprabhAcAryAdibhyo jAtAnAM samudAyAnAM zrImahAvIrAjjAtatvabhaNane srvlokgrhnniiyduussnnmaah||jo agNaM titthayaraM, aNNaM piaraM va annao jaao| jaMpai loaviruddha, alajjao ahava gysnnnno|| vyAkhyA-yo digambarAdisamudAyo'nyataH-zivabhUyAdito jAto'nyaM tIrthakaraM zrImahAvIranAmAnam anyapitaramiva 'jaMpai' tti / kathayati / yattadornityAbhisambandhAt / sa cAlajjakaH-na vidyate lajjA-lokA'pavAdabhItijanyo vrIDA yasya so'ljjkH| athavA vigatasajJakaH-vigatA-naSTA saJjAvyaktacetanA yasmAtsa tathA / pItamadiravan naSTasaJjaka ityarthaH / nahi salajjo vyaktacetano vAnyasmAjjAto maharddhikamapyanyaM pitaraM brUte / evaM paurNimIyakAdisamudAyAH candraprabhAcAryAdibhyo jAtAH yadi lajjAvantaH sadbhAvanto vA bhaveyuH, kathaM tarhi nijanijamArgAdikartRn candraprabhAcAryAdIn parityajya zrImahAvIraM tIrthakaraM bhASante ? / tasmottadIyasamudAyA lajjArahitA avasAtavyA iti gAthArthaH // 94 // atha teSAM zrImahAvIrastIrthakara itivaco'pi vaktumayuktamiti dRSTAntena drshyti||viirjinnennN ThaviaM, titthamatitthaMti bhAsagA savve / mAyA me vaMzatti a vayaNavirohaM ayANaMtA // vyAkhyA-vIrajinena-zrImahAvIreNa vyavasthApitaM tIrthaM duHprasabhAcArya yAvadachinnamapi atIrthatIrthaM na bhavatIti bhASakAH sarve'pi bhavanti / te ca 'mAtA me vandhye tivacanavirodhamajAnAnA mntvyaaH| yadi ca tadvyavasthApitaM tIrthaM na bhavet , kathaM tarhi sa tIrthakaraH / yadi ca tIrthakaraH, kathaM tarhi tadvyavasthApitaM tIrthamatIrtha syAt , atIthatIrthavyavasthApakatvatIrthakaratvayorvirodhAditi gAthArthaH // 95 / / hive caMdraprabhAcAryAdikathI UpanA samudAyane zrI mahAvIrathI UpanA paNuM kahete sarvalekaniMdanIya dUSaNa che. ( gAyArtha nathA yo ). " je digaMbarAdi janasamudAya anyathI zivabhUtyAdikathI thayA. e anya tIrthakara zrI mahAvIrane nAme te satyApitAnA 524, yat zAsana tat zahana nitye samathA. nayA saabhayajanita lajajA jehane eha. athavA gaI saMjJA che jehane pItamadirAnI pare naSTatanya eha jANu. salaja vyaktacetanya te anyathI jaNyA anyane pitAne kahe nahIM. ema pUrNimayakAdisamudAya caMdraprabhAcAryAdikathI thayA te jau lajajAvaMta huI athavA saMjJAvaMta huI kima te ApaApaNAmArganA AdikartA je caMdraprabhAcAryAdika te prateM mUkIne zrI mahAvIrane tIrthakara kahe ?, tevatI tehane samudAya te lajajArahita jANavA, e gAthArtha che 94 che hive tene zrI mahAvIra tIrthakara e vacana kahevuM ayukta ehavuM chati kahe che- vIrajine thApyuM tIrtha te atIrtha evuM kahenArA sarvaI mAtA mAharI vaMdhyA eha-vacanavirodha ajANatA mAnavA. zrI mahAvIre thADuM tIrtha duHprasabhAcArya tAi achina ehavuM e atIrthane kahenArA save che. te mAtA mAharI vaLyA che vacanavirodhane ajANutA mAtavA jau tehanuM thANuM tIrtha na huI kima tau te tIrthakara ? ja te tIrthakara kima te tehanuM thApyuM atIrtha huI ? atIne tIrthathApakapaNuM ane tIrthakarapaNuM e bihane virodhathI. e gAthArtha che 95 asons in Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 sarvaza-zatakavRttI atha zrImahAvIravyavasthApitametattIrthamiti vyaktyA yadi nizcayo bhavet , tarhi tadatIrthamiti nocyate eveti praakuutniraasaarthmaah|| taM titthaM acchiNNaM, jassAigaroNa labbhae annnno| vIrAo vIreNaM, duppasahataM tayaM bhnniaN||96|| ___ vyAkhyA-tat tIrthamacchinnaM jJeyaM yasya AdikartA zrImahAvIratIrthakarAdanyaH-candraprabhAcAryAdivadaparo na labhyate, tasya kartA zrImahAvIra eva ityrthH| taka-tat tIrtha duHprasabhAntaM zrImahAvIreNa bhaNitaM bhagavatIsammatyA prAkpradarzitameva / tacca sAmprataM parizeSAt tapAgaNa eva tIrthaM bhavati / tasyAdikartA'nyaH ko'pi na labhyate / yA tu zrIjagaccandrasUritaH tapA iti prasiddhiH, sA tu yAtrAnimittaka-saGghapatiprasiddhivattapomAtrajanyA / na punarnavInaprarUpaNApUrvakanavInamArgavyavasthApanena / nahi nAmAntarapravRtti. mAtreNa AcArAdi[parAvRttirbhavatIti tavApi pratItameveti samyakparyAlocanayA tapAgaNa evAcchinnatIrtha mantavyamiti gAthArthaH // 96 // athaivamacchinne tIrthe siddhe zeSamatIrthaM tadIyamukhenaiva( atha deva(tIrthakara)tvena devaH 'arihaMto maha devo' tti vacanAttadIyamukhenaiva ) vyvsthaapynnaah|| vIrajiNo jai devo, titthayaratteNa saccavAi ti / tA taTThaviraM titthaM sesamatitthaM sao siddh||97|| vyAkhyA-yadi vIrajinaH satyavAdI tIrthakaratvena devaH / 'arihaMto maha devo' tti vacanAt / 'tA' tarhi tadvyavasthApitaM tIrthamachinnam / anyathA'tIrthakaratvena devatvAsambhavAt / evaM ca tIrthe siddhe zeSaM candraprabhAcAryAdivyavasthApitasamudAyotmakamatIrtha svataH siddhamiti gAthArthaH // 97 / / hive zrI mahAvIre thApyuM te A tIrtha ehavuM vyakti jau nizcaya haI. tau te atIrya na kahII ja, eha parane abhiprAya te nirAsa karinAne arthe kahe che - te tIrtha achinna jehane Adikta anya na pAmII. vIthI vIre dubalabhAcArya paryata kahita che. te tIrtha achina jANavuM. jene AdikartA zrI mahAvIratIrthakarathI caMdraprabhAcAryAdikanI pare bIje ne pAmII. tehane kartA zrI mahAvIraja e artha: te tIrtha du:prasabhAcArya parvata zrI mahAvIre kahiuM, bhagavatIsaMmati pUrva dekhADayuM ja che. te to hiMvaDAM bIjuM dUSaNa yukata che vatI tapAgacUchaja tIrtha che. te tapAgacachano AdikartA mahAvIra vinA bIjuM kaI na pAmII. ane je zrIjagaracaMdrasUrithI 'ta pa' evI prasiddhi, te to yAtrAnimite thaI saMdhAtonI pare tapamA UpanI, paNi navIna prarUpaNA pUrvaka na mAge te thApa nahIM. nAmAMtara pravRttimA AcAradika na huI te tAhare paNi pratItaja che. e vicAraNAI tapAgaccha tIrtha bhAna. me gAthA: // // hive Ima achina tIrya siddha thaI hu te bIju te atIrtha. ehavuM tehane ja mukhe thapAvate kahe chevirajina jau deva tIrthakara paNi satyavAdI, tau teNiM thApyuM te tIrtha. zeSa atIrtha svabhAve siddha. vIrajina satyavAdI tIrthakara paNi jau deva "arihaMta te mAhare deva" e vacanathI. tau tehanuM thApya tIrtha te achinna. Ima nahI te tIrthaMkarapaNe devapaNAnA asaMbhavathI. chama te tIrtha siddha thaI bIjI caMdraprabhAcAryAdio thA janasamudAyarUpa te atIrtha svabhAvasiddhaja, e gAthAtha: . Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paurNimIyakAdimArgAdikartRNAM laukikadevasvarUpatvam 253 atha paurNimIyakAdimArgANAM svataH zrImahAvIravyavasthApitatIrthatvAbhAve siddhe tadAdikartArazcandraprabhAcAryAdayo nijanijasamudAyAn prati kiM devasvarUpAH uta gurusvarUpA vA ? itishngkaayaamaah|| loiadevasarUvA, caMdappahamAiNo Na gururUvA / sIsattAbhAvAo, gurUvaesassaNAyattA // 98 // vyAkhyA-laukikadevasvarUpAzcandraprabhAcAryAdayo, na gurusvarUpoH / teSAM laukikadevatvaM cASTAdazadoSasAhitye'pi devasvarUpopadarzanAt pratimArga bhinnanavInaprakriyAkaraNAcca / gurusvarUpAbhAve ca hetumAha'sIsatte'tyAdi / ziSyatvAbhAvAt ziSyatvamantareNa gurutvaM na syAt / yadAgamaH-'haMtUNa savvamANaM, sIso houNa tAva sikkhAhi / sIsassa huMti sIsA, Na huMti sIsA asIsassa' ||1||tti candravedhyakaprakIrNake / tatrApi hetumAha- 'gurUvaesa' tti / yataste kiMlakSaNAH ? gurUpadezasyAnAyattAH, gurUpadezamantareNa nijanijamArgapravarttakA ityarthaH / gurUpadezamantareNa ziSyatvaM na syAt , ziSyatvAbhAve ca gurutvaM na syAdarthAddevatvameveti bhAvaH / 'sIsassa huMti sIsa' tti / kasyA'pi ziSyatvamantareNa gurutvaM na syAdeva, gurutvaziSyatvayoH sAmAnAdhikaraNyAt / tena bhagavati zrImahAvIre na vyabhicAraH, tasya ziSyatvAbhAvena gurutvasyApyabhAvAt kintu devatvameva / yattu dharmAcAryaprajAjanAryatvAdivyapadezaH, sa ca tameva puruSamadhikRtyaupacAriko'vasAtavyaH / tena ziSyatvaM kasyaciddevAyattaM gautamAdInAmiva, kasyacicca gurvAyattaM jambUsvAmyAdInAmiva / paramubhayathApi gurutvasamAnAdhikaraNameva ziSyatvam / ata eva sarveSAmapi samyagdRzAm * AsatAmanye, tIrthakRtAmapi devatvena zraddhAnamahatyeva, gurutvena zraddhAnaM gautamAdisusAdhuSveva, dharmatvena ca 'hi pauNimayakAdimAgane svabhA zrI mahAvIraI thAyA tIrthapaNAno abhAva siddha thae huM te tehanA AdikartA caMdraprabhAcAryAdikane A5 ApaNuM samudAyaprati myuM devaravarUpa athavA gurUravarUpa ? evI AzaMkA upara kahe che- laukikadevasvarUpa caMdraprabhAdika. paNi gurarUpa nahIM ziSyapaNAnA abhAvathI gurUpadezanA anAyattapaNAthI. laukikadevaravarUpa caMdraprabhAcAryAdika. gurUvarUpa nahI, tehane laukikadevapaNuM te aDhAradeza sahitapaNuM chata paNi devasvarUpa paNAnA dekhADavAthI. mArga mArgaprati bhinna navIna prakriyA karavAthI, gurUsvarUpanA abhAvane viSe heta kahe che-ziSyapaNAnA abhAvathI. ziSyapaNA vinA guru paNuM nAve. "mAna sarva haNInaeN ziSya thaine prathama zIkha. ziSyane ziSya huI. paNi na huI aziSyane ziSya'. tihAI hetu kahe che-je mATe te kahevA che ? gurUpadezaneM anAyatta-gurUpadeza vinA ApaApaNAmArganA pravartaka e artha. gurUpadeza vinA ziSyapaNuM nAve, ziSyapaNAne abhAve gurupaNuM na huIja, arthathI devapaNuM ja e bhAva. koIne ziSya paNa vinA gurupaNuM na hui ja. gurUpaNAne ane ziSyapaNAne eka thAnakaeN chatApaNAthI. tevatI zrImahAvIrane viSe vyabhicAra nahIM, tehane ziSyapaNAne abhAve gurU5NAnA paNi abhAvathI. tala myuM ? devapaNuM ja, ane je dharmAcArya pravAjanAcArya paNAnuM kaheNa te tehaja puruSa AzrayI lakSaNAI jANavuM. tevatI ziSyapaNuM te kuNekane devane AmaMtti gautamAdikanI re, kuNekane gurune Ayatta jabUsvAmyAdikanI pari. paNi bihuM prakAre guru paNe ekAbayane viSe ziSyapaNuM, etalAjavatI sarve samyagraSTine bIjA-te rahe. tIrthakarane paNi zraddhAne te arihaMta ne viSe, gurupaNi zraddhAna te gautamAdikasAdhune viSe, dharmapaNi mahAna Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaza-zatakavRttau zraddhAnaM kevaliprajJaptajJAnAdiSveveti bodhyam / anyathA samyagdRSTitvAsambhavAt / ata eva candraprabhAcAryAdInAM navInamArgaprakAzane gurUpadezAnapekSaNaM devatvameva, gurutvaM ca tadapatyepu, dharmatvaM ca tatpraNItamArge ityarthAd bodhyam / evaM devagurudharmadhAmakAnuSThAnatadvatsu prAyo jainAnuRtikalpatvena jainAbhAsatvaM mantavyamiti gAthArthaH / / 98 // atha yena zivabhUtyAdayo devasvarUpAstena kAraNena nijanijadarza neSu prakriyAkartAro'pi bhavantIti drshyti|| tammUlA paimaggaM, bhiNNAbhiNNeva pakiriA hujjaa| jaha aNNautthiANaM, aNNANasseva mAhappA // vyAkhyA-te zivabhUtyAdayo mUlam -AdikAraNaM yasyA sA tanmUlA, pratimArga bhinnA bhinnaiva prakriyA bhavati / tatra dRSTAntamAha-yathA anyatIthikAnAM-sAGkhyazAkyAdInAM prakriyA pratimArga bhinnA bhinnA eva bhavanti / tatra hetumAha-ajJAnasyaiva mAhAtmyAt / ajJAnaM hi kutsitaM jJAnaM mithyAdRzAmeva bhavati / tacca jJAnAvaraNIya[yApekSa]kSayopazamavaicitryAt nAnAprakAraM syAt / tena tajjanyA prakriyA'pi nAnAprakAreva syAt / 'kAraNAnurUpaM kArya 'mitivacanAt / prakriyA ca nijanijadarza neSu maryAdArUpA / sA ca nijanijamArgANAmAdikartRbhiH kRtaiva bhavati, na punaH prAcInA'pi, paropadezasApekSatvena AdikartRtvaM na syAt / AdikartRtvaM ca tathAbhUtamArgANAmapareSAmAdikartRtvAbhAve zivabhUtyAdInAmeva samarthitam / ata evaM nijanijamArgeSu zAstrapravRttirapi prakriyAnurodhenaiva syAt / tathAhi- zrIcandraprabhasUrirAT sa bhagavAn prAcIkazatpUrNimA 'mityAdizAstraracanA tanmataprakriyAnurodhenaiva / te kevalI pratijJAnAdikane viSe ja jANavuM. Ima vanA samyagadaSTipaNAnA asaMbhavathI. etalAjavato caMdraprabhAcAryAdikane viSe navIna mArga prakAzanane viSe gurUpadezanuM anapekhavuM te devaparNija. gurupaNuM te tenA apatyane viSe, dharma paNuM te tenA prarUdhyA mArgane viSe. etazuM arthathI ja jANavuM. paNi devagurudharma dhArmikAnuSThAna taAtane viSe prAde jainanA anukAranI sarikhAI paNi jenAbhAsapATuM mAnavuM. e gAthArtha. II hive eNe kAraNe zivamUtyAdika te devarUpa, teNe kAraNe Apa ApaNuM darzanane viSe prakriyAnA 12nAra pA . mehamA tamUlaka mArga mArga prate bhinna bhinna prakriyA huI jima anyatIrthInI, ajJAnanAja mAhAmyathI. te zivabhUhika AdikAraNa che jehanuM te tabhUlaka. te pratimArgaI bhinna bhinna je prakriyA hui. tihAM draSTAMta kahe che-jima anyatIthika je sAMkhyazAkaLyAdikanI prakriyA mArga mArga prati bhinna bhinna ja haI. tihAM hetu kahe che-ajJAnamAhAbhyapaNathI. ajJAna te kutsita jJAna, te te jJAnAvaraNane apekSAne je kSayopazama tehanA vicitrapaNAthI nAnA prakAre hui. te vatI teNei janya prakriyA nAnAprakAre ja huI, * kAraNane sarikhuM ja kAya' e vacanathI. prakriyA te Apa paNa dazanane viSe maryAdA rUpa. ane te ApaApaNA mArgane AdikaratAI karI huI. paNi pUrvalI nahI. paranA upadezanI apekSA paNi te AdikartA paNuM na haI. Adika paNuM to tehavA mArgane bIjAne AdikA paNAne abhAve zivamUtyAdikane ja samarthya che, eTalA ja vatI zAsapravRttipaNi prakriyAne anurodhei ja huI "caMdraprabhAcArya te pUrNimA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmArgasya mizrA prAptasya pApitvam 255 tathA 'Na chivaMti jahA deI, osaraNe bhAvajiNavariMdANaM / taha tappaDimaMpiM sayA pUiMti Na sa(vva)DDhaNArIo' // 1 // tti caityavandanakulake jinadattAcAryeNa svakRtaprakriyAnurodhenaiva tathAzAstraracanA kRtA / tathA nijaprakriyAnurodhena zAsanasya kalaGkadAnamapi / 'pUei mUlapaDimaMpi sAviA cihanivAsisammattaM / gambhAvahArakallANaM pi Nahu hoi vIrassa' // 1 // tti utsUtrapadodghATanakulake jinadattAcAryeNaiva svakRtaprakriyAnurodhenaiva kRtaM mantavyam / tathA AJcalikenApi zrIAvazyakaniyuktidIpikAyAm-' sAmAiaMmi u kae, samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM. bahuso sAmAiaM kujjA' // 1 // ityatra bahuzaH sAmAyikakaraNaM janmApekSayA, na tu dinApekSayeti vyAkhyAtam / ata eva teSAM granthAnAmaprAmANyameva, sarvAsAmapyuktaprakriyANAM sarvajJamUlakatvAbhAvAt / sarvajJamUlikA hi prakriyA nAnAprakArA na bhavati, sarveSAmapi srvjnyaanaamekvaakytvaat| ata eva caturvizatitIrtheSu prakriyAbhedo na bhavatyeva / yatta AdyantatIrthayoH paJcamahAvratAni zeSeSu ca tIrtheSu catvAri mahAvratAni bhavanti, tanna prakriyAbhedaH / strIparityAgasya sarvatrApi samAnatvAt , sarvairapi tIrthakRdbhistathaiva bhaNitatvenaikavAkyatAyA anapAyAditi gAthArthaH // 99 / / atha zivabhUtyAdiprarUpitamArgamAzritaH kIdRzo bhavatIti drshyti||tss ya NissaM patto jigamayasattAvilovago pAvA / aNNattha Natthi atthi aiheva duhaovi duvvynno|| vyAkhyA-tasya ca ( kalpitArthasya / caH pUrvoktasaGgatidyotanArthaH ) zivabhUtyAdiprarUpitamArgasya ca nizrAM prAptaH, tannizrAmeva zaraNIkRtya pravarttamAna ityrthH| anena vizeSaNena jainamArga(patitastadvad)mAzritaH pragaTa karatA ha'evI zAstranI racanA tehanI prakriyAne udezIne ja, "jima samavasaraNane viSe bhAvajinane na aDi nArI, tima tehanI pratimA paNi nArIo na pUji' ehavuM jinadattAcAryuM ja kIdhuM je caityavaMdanakulaka tehane viSe pitAnI karI prakriyAne anurodhe ja zAstraracanA karI. valI pitAnI prakriyAne vaze zAsanane kalaMkadAnapaNi "zrAvikA mUlapratimAne pUji-caityavAsIne samakita, garbhApahAra kalyANaka te mahAvIrane nahIH e triNe ThAme tapa bhUle che. evuM utsavapadaghATanakulakane viSe jinadattAcArye pite karI prakriyAnuM dhiM ja kIdhuM mAnavuM, valI AMcalika paNi A nira dIpikAne viSe sAmAika kare huM te zramaNusarikho zrAvaka huI ja vatI INi kAraNe ghaNIvAra sAmAIka karaI. hAM ghaNIvAra sAmAyika karavuM te janmanI apekSA, paNi dinanI apekSAI nahIM, Ima vakhANyuM che. etalAjavatI te graMthana apramANapaNuM ja sarve prakriyAne sarvajJamUlakAraNanA abhAvathI. sarvajJamUlaka prakriyA te nAnAprakAra na huI, sarvaI sarvasaI ekavAkyapaNAthI. etalAjavatI caturvizatitIrthane viSe prakriyAbheda na haMI. ane je AghatatIrthane viSe paMcamahAvrata ane zeSatIrthane viSe rathAra mahAvrata che. te prakriyAbheda nahIM. strIparityAgane sarvatraI samAna paNAtho, save tIrthakare timaja kahevA parNi karI ekavAyatAnA anapAyapAyI. ye gAthArtha: / / 4 / . vi. zivabhUtyAhi 53pitamAte AzrayI te 4he| cha. te hemA 74. tehanI nizrAI pahuta jinamatasattAne vipaka mahApApavaMta, anyatra te dharma nathI ane jahAM che. Ima bi prakAre durvacana athavA durvedana. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 saha-zatakavRttI kazcit utsUtrabhASyapi niyamena tathAbhUto na bhavatItyapre darzayiSyamANasya yathAcchandAdervyavacchedaH kRto bodhyaH / ayaM ca prastutaH kIdRzo bhavatItyAha-'jiNamaye 'tyAdi / jinamataM-jainazAsanaM tasya sattA-sadbhAvaH tasya vilopako-vizeSeNa lopako'palApI / ata eva pApaH-pApaM vidyate yasyeti matvarthIyANvidhAnAt pApaH pApAtmetyarthaH / atha yena prakAreNa sattApalApakaH taM prakAramAha-'aNNatthe'tyAdi / anyatra-asmaddarzanAdatiriktadarzane nAsti arthaajjainsttaa| asmanmArgAdatiriktaM yajjainanAmnA darzanaM tatsarvaM jainAbhAsarUpamevetyarthaH / asti ca, kva? ihaiva-asmaddarzana eva / asmaddarzanameva jainazAsanaM samyagiti / dvidhA'pi durvacanaHduSTaM kevalapAparUpaM utkRSTapApahetutvena vacanaM yasya sa tathA / utkRSTatvaM ca yatra janasattA tatra nAsti, yatra ca nAsti tatrAstIti bhaNanenotkRSTamRSAbhASitvAdityarthaH / utkRSTamRSAbhASaNajanyaM pApamapyutkRSTameva bhavati / . yaduktam-'ekatrAsatyajaM pApaM, pApaM nizzeSamekataH / dvayostulAvadhRtayo-rAdyamevAtiricyate' // 1 // iti yogazAstravRttau / evamutkRSTamRSAbhASaNena durvacano bhavatIti kriyA gamyA / na punarjeMnA eva na santItyevaMrUpeNa jainasattApalApI, (asambhavAt ) svarUpahAniprasaktezca svayamevAtmano jainatvenodghoSaNAt / tasmAjjaine jainasattAyA abhAvaM bhaNan jainasattApalApItyucyate / sa ca pApItikRtvA duvvayaNo' tti / ekameva vizeSaNaM ' kagacajatadapayavAM prAyo lugi' ti (8-1-177 / ) prAkRtasUtraniSpattyA kAryakAraNabhAvenA'pi yojanIyam / tathohi-yasmAd durvacanaH tasmAdeva durvadanaH-duSTaM pApahetutvena draSTumapyakalpyaM vadanaM-mukhaM yasya sa tathA, adarzanIyamukha ityarthaH [ sammatistu ' ummaggadesaNAe' ityAdirUpeNa prAgupadarzitaiva] loke'pi durvacanaH anAlApanIya iti bhaNitvA dUratastyajantIti pratItameveti gAthArthaH // 100 / / zivabhUtyAdi prarUpitamArganI nizrA pAme tehanI nizrAja zaraNa karIne pravartate e artha. eNi vizeSaNi jainamArgane kaNeka utsubhASI niyame teha - hui. ima Agi dekhADIte je yathAIdAdike tehane vyavaccheda kIdhe jANa, ete jahAM bhaNyo kahevo huI ? te kahe che, jinazAsananI sattA tehano vizeSe olavanAra. eTalA ja vatI pApI-pApa che jehane evatI martha maLa pratyayana nIpajAvavAthI pApa pApAtmArUpa e artha. hi jirNi prakAre jainasattAne a5lApI te prakAra kahe che-ahArA darzanathI bIjAdarzanane viSe nathI. anumAnathI jainasattA. ahAra mArgathI atirikta jainanAmuM darzana te sarva jainAbhAsarUpaja. e artha, kaI kihAM? ahArAja darzanane viSe. ahArUM darzana tehaja jainazAsana bhaluM. ima durvacana. duSTa-kevalapAparUpa utkRSTapA hetupaNi vacana che jehanuM te ho. utkRSTapaNuM te jihAM jainasattA, tihAM nathI, ane jihAM nathI, tihAM che. ema kahevuM utkRSTapRSAbhASipaNuthI. e artha. utkRSTamRSAbhASaNe janya pApa te paNi utkRSTa ja huMI. "eka ThAme asatyajanita pApa te, ane ekatra sakalapApa, bihu tulAI dhare huM te prathama te adhika thAI ima utkRSNamRSAbhASaNe duvacana. huI e artha bahirathI le. paNi jainaja nathI Ima jainasattAnau apalApI nahi. varUpahAninAprasaMgathI. poteja AtmAne jaina paNi kahevAthI. tevatI jainane viSi jainasattAnA abhAvane kaheto jainasttaano apamApI 3800, te pApI mej mAna duvvayaNo me me41-vizeSa kagacajetyAdi prAkRtasUtranI niSpatti kAryakAraNa paNa joDavuM. te dekhADe che. je mATe durvacana, te mArTi duvaMdana, duSTapApa tupaNiyApasi4655-hana bhuma cha renu shve| azunnevAyogya bhu5 tyiya: shaapit| 'ummagga' ityAdi rUpi pUrve dekhADI che ja. lekane viSe parNi durvacana te na belAvo ema kahIne dUrathI tyaje che. e prasiddha ja, e gAthArtha 100 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinivezisammaSyapi adarzanIyaH ___atha tadIyamukhanirgatadhArmikavacanAnyapi zrotavyAni na bhavantIti dRSTAntena smrthyaah||vmmhmmiashaa soumakappA tahA suditttthiinnN| sugatAibuddhigahiA jaha jiNapaDimA vi pricjjaa|| ___ vyAkhyA-teSAM digambarapaurNimIyakAdInAM mukhAni tanmukhAni / tebhyo'rthAnnigatAzca dhArmikazabdA-vyavahArato dharmavAcakAH sudRSTInA-samyagdRzAM zrotumapyakalpyAH , nijanijamArgavyavasthApakatvena nizcayato ghadharmarUpatvAt / tatra dRSTAntamAha-yathA sugatAdibuddhigRhItA-iyaM mUrtiH sugatasambandhinItibuddhyA saugataiH parigRhItA jinapratimA'pi samyagdRzAM parityAjyA bhavatIti gAthArthaH / / 101 // ____ athoktmevaarthmuddiipynnaah|| teNaM sobhiniviTTho daTuMpi Na kappai sudiTThINaM / eyaM vayaNaM dUre tassaMbaMdhI sudiTThIvi // 102 // vyAkhyA-yena kAraNena durvacanaH , tena kAraNena so'bhiniviSTo draSTumapi na kalpate / sudRSTInAMsamyagdRzAmiti vacanaM dUre, tatsambandhI sudRSTirapi-samyagdRSTirapi mithyASTivat draSTuM na kalpate / yadAha cUrNikRt-'khalusaddA NicchayavihIe avAvaNNadasaNA tahavi vAvaNNadasaNA iva daTuvvA, te a daTuMpi na labbha 'tti prAgupadarzitam (pR0 145) nanu nizcayataH samyagdRSTiH kathamabhinivezisambandhI syAt / / ucyate-tathAbhavyatvayogena darzanamohanIyakSayopazamavazena aGgIkRtamArge asadmahAbhAvAt hive tenA mukhathI nIka9yAM dhArmikavacana pahiM sAMbhaLavA nahIM. te daSTAMte samartha te kahe che tehanA mukhanA dhArmika zabda te sAMbhaLavAne akaya tima, sudaSTine sugAdibuddhi guhita jima jinapratimA paNi chAMDavI. te digaMbarapUnamI AdikanAM mukha, tethI nIkalyA vyavahArathI dharmavAcakazabda te sudaSTine sAMbhalavAne - paNi aka9ya. A5ApaNA mAgane thA5ka 5rNi nizcayathI te adharmarUpa paNAthI. tihAM dRSTAMta kahe chejima sugAdikanI buddhi prahI e mUrti te sugatisaMbaMdhinI evI buddhi saugarti grahI jinanI pratimA paNi samyagadaSTine chAMDavI huI. ata eva sAmAnyariti pratimA vAMdavI pUjavI Ima durvidagdhamatine ghaNII zAtA55 ayasamAte ->'jAvaMti ceiAI' ' (jAiM ) jiNabiMyAI' tyAdinA sahAyAya aNasamajhI likhyuM che. te mithyA jANivuM. e gAthArtha 101 hive kahyo tehaja artha dIpAvatA kahe che - te vatI te abhiniviSTa jevA paNi akathya. e vacana te dUra. te saMbaMdhI sudaSTi paNi. vRjyartha_Ni kAraNe durvacana teNei kAraNe te abhinivezI jevA paNi kalpa nahIM sudIne e vayana to dUra, pazita samAdhI sabhyamhaTI pAe bhiyAdRSTinI 52 na 46. 'khalu-zamyA nizcayanameM avyApanadarzananI paNi vyApanadarzananI pari te parNi jevA na kalpa' e te pUrve dekhADayuM che. pUrvapakSa-nizcayathI samyagadaSTi te kima abhinivezIsaMbaMdhI huI? kahII che-tehavA bhavyapaNAne darzanamohanIyakSa pazamane vaze aMgIkRtamArgani viSi asadugrahanA abhAvathI kaNekane samyaktvanI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 sarva-zatakavRttI kasyacit samyaktvAvAptirbhavatyeva, paraM tathAvidhakAlAdisAmagrIyogena tatsambandhaparityAge sAmarthyAbhAvAt tadAjJAvayaiva bhavatIti bodhyam / yataH kAraNAt tatsambandhena nizcayataH samyagdRSTirapi draSTumakalpyo * bhavati / tenaiva kAraNena taiH saha saMvAsAdikamapi niSiddham / sammatistu ' ummaggadesaNAe' ityAdigAthA-" cUrNireva prAgupadarziteti bodhyam / niSiddhasamAcaraNena aGgIkRtajinAmAvirAdhakaH so'pyadarzanIyo bhavatIti (yuktyaiveti bhaNanena) tanmArgapatito'bhinivezI tu sutarAmeva adarzanIyaH / yadviSaM ghrANadezamAgataM sadyaH prANaviyojakaM bhavati, tadviSaM bhakSitaM sat sutarAmeveti prAguktasyArthasyoddIpanamiti gAthArthaH // 102 / / athonmArgapatita utsUtrabhASI saMsAre kiyantaM kAlaM duHkhabhAg bhavatIti sUtreNa saakssaadaah|| sobhiNivesI NiamA aNaMtasaMsAradukkhasalilaNihI / AsAyaNAi bahalo jahA jamAlI tovnnyo|| vyAkhyA-sa jainamArgasattApalApI 'ummaggamaggasaMpadviANa 'mityAdigacchAcAraprakIrNakoktasvarUpo niyamAt anantasaMsAraduHkhasalilanidhiH / anantasaMsAreNa hetubhUtena yad duHkhaM tasya salilanidhiHsamudro bhavati / yadAgamaH-' ummaggamaggasaMpadviANa sAhUNa goyamA ! NUNaM / saMsAro a aNaMto hoi a sammaggaNAsINaM' // 1 // ti gacchAcAraprakIrNake (gA0 31) etadvyAkhyAnaM yathA-' ummaggo 'tti / unmAgoM-nihavamArgaH tasya mArgaH-paramparA tasmin / yadvA unmArgarUpo yo mArgastasmin samityekIbhAvena 'bha' iti nAnAprakAreNa sthitAnAM sAdhUnAM-sAdhvAbhAsAnAmAcAryAdInA he gautama ! nUnaMnizcitaM saMsAra:-caturgatyAtmakaH na vidyate'nto yasya so'nanto bhavati / cakAraH svgtaanekbhedavApti haI ja. paNi tathA vidhakAlAdika sAmagrIne yogiM tenA saMbaMdhanA parityAgane viSe sAmarthanA abhAvathI tehanI AjJAne vartI ja huI. ehavuM jANavuM je kAraNathI tehane saMbaMdhe nizcayathI samRSTipaanvaanii mAya hucha. ta satasAthi savAsAyaniSay. sAtA 'ummagga' ItyAdigAthAnI cUrNi ja pUvi I dekhADI te jANavuM. niSiddhane AcaraNe aMgIkRtajinAjJAne virAdhaka te samyagadaSTi e je adazanIya evuM kahe te tenA mArgamAM paDyo abhinivezI te atihiM adarzanIya jANo. je viSa nAsikAdeze AvyuM hutuM tatakAla prANanuM nAzaka huI. te viSa khAdhuM huM tuM atihi ja e pUrvi kahyA arthanuM uddIpana. e gAthArtha che 102 hive unmArge paDyo usUtrabhASI saMsAra ne viSe katala kAla duHkhane bhajanAra haI. te sUtre sAkSAt 4 cha te abhinivezI niyameM ja anaMtasaMsAranA duHkhane samudra haI. AzAtanA atibahula vatI. jima jamAlI tehanAja daSTAMtathI. tya-tanabhAganI sattAno samApI 'ummaggamagga' yA 27yAra54AnnAnI yA uktasvarUpa niyamathI anaMtasaMsArakAraNarUpe je duHkha tehanuM samudra hui. e gAthAnuM vyAkhyAna kahe che-unmAga te nihavabhAga, tehanI paraMparA tehane vivuiM. athavA unmArga rU5 je mArga tehane viSe. sama te eka paNi, "prati nAnAprakAre sthita-rahyA sAdhvAbhAsa je AcAryAdika tehane he gautama ! nica caturgatirUpasaMsAra anaMta huI, cakAra te potAnA aneka bhedane sUcaka. kahevAne? jinabhASitamArganA olavanAra tehane, hi anaMtapaNi jaghanyAdidi bhinna nAnA prakAra che. te vatI te niyamanuM sUcaka vizeSaNa kahe che, te abhinivezI Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 utsUtrabhASiNAmanantasaMsAraH sUcakaH / kiMbhUtAnAM ? sanmArganAzinAM-jinoktamArgApalApinAmiti / atha anantaM hi jaghanyAdibhedabhinnaM nonAprakAraM bhavatIti tanniyamasUcakavizeSaNamAha-sa tathAbhUto'bhinivezI kiMlakSaNaH ? AzAtanAbahala:unmArgasthitaH san mArgA'palApI jinAdInAM kadA anena uktaM ( kalaGkadAnena ) jinAnuktamapi jinoktamityevavAsadrUSaNodbhAvanena jinAdInAM sarveSAmapi utkRSTAzAtanayA bahalaH AzotanAbalaH / tasya hi niyamAt dezonApArddhapudgalaparAvartAvazeSasaMsAro bhavati / tenAzAtanAbahala iti vizeSaNena saMsAro'nanto'pyapArddhapudgalaparAvarttAvazeSo'bhihitaH / 'addhApariaTTao a desUNo AsAyaNabahalANami 'tivacanAt / tatra dRSTAntamAha- jahA jamAli' tti / yathA jamAlirbhagavajjAmAtA / atha jamAlirAzAtanAbahalaH kuto jJAta ? ityaah-tdupnytH| sa eva-jamAlirevopanayo-dRSTAntastadupanayastatastadupanayataH / cakAra evakArArthe / jamolidRSTAntAdevetyarthaH / dRSTAnto hi dArTAntikApekSayA vivakSitadharmeNa niyato'dhikazca bhavati / tena yatra kvApi pravacanapratyanIkAnAM nirUpaNaM tatra dRSTAntaH prAyo jamAlireva / tathAhi-'AyariaparaMparaeNa AgayaM jo u cheyabuddhIe / kovei cheavAI jamAliNAsaM sa NAsIhiti ||1||tti sUtrakRdaGganiryuktau (gA0 125) / vRttiyathA-'AcAryAH-zrIsudharmasvAmi-jambUsvAmiprabhavA-''ryarakSitAdyAH teSAM paramparA-praNAlikA pArampayaM tenA''gataM yad vyAkhyAna-sUtrAbhiprAyaH , tadyathA -vyavahAranayAbhiprAyeNa kriyamANamapi kRtaM bhavati / yastu kutarkadAdhmAtamAnaso mithyAtvopahatadRSTitayA 'chekabuddhyA' kuzAgrIyazemuSIko'hamiti kRtvA kopayati-dUSayati-anyathA tamartha sarvajJapraNItamapi vyAcaSTe' ityAdi yAvat 'jamAlinAzaM-jamAlinivavat sarvajJamatavigopako vinaMkSyatiaraghaTTaghaTIyantranyAyena saMsAracakravAlaM bambhramiSyatI 'tyAdi / etena bahukaSTakAriNo jamAleranantasaMsAro keha che? AzAtanAI bahula, unmArgane viSe rahyo chuM te mAgane a5lApI jinAdikane. kinAre e jine kahiu ? jine na kahiuM te jine kahiuM eNirIti aNuchatAdUSaNane pragaTa kare jinAdikasarvenao utkRSTI AzAtanAI AzAtanA bahula, tehane niyameM ja deze uNe adhapugalaparAvarta thAkato saMsAra huI, te vatI AzAtanAbahula e vizeSaNe anaMtapaNi ardhapudagala parAvartana avazeSa kahiyo e vacanathI, tihAM daSTAMta kahe che-jima jamAli-bhagavaMtano jamAI. hi bhagavAjAmAtA AzAtanAbahula te kima jA ? te upari kahe che te jamAli ja upanaya-daSTAMta tethI. cakAra te avadhAraNane, atha bole. eleM jamAlidaSTAMtathI ja dRSTAMta te jehanuM svarUpa kahatA hAI. dASThatika, tehanI apekSAI isita dharma niyata aniM adhika huI. te mATe jihAM kihAM e pravacana pratyenIkanA ni5NuM tivA mAhe jamAli ja daSTAMta kahyo che. . AcArya paraMparAI AvyuM anukrame chekavAdI thaIne te jamAlinI pari nAza pAme AcArya te sudharmAsvAmi jaMbusvAmi pravAryarakSitAghaneka, tehanI paraM para je saMpradAya te iAvyuM je vyAkhyAna-sUtrane abhiprAya. vyavahAra nayAbhikAryo karavA mAMDayuM karyuM ja hatuM. ane kutarka balyu che citta jehanuM eha mithyAtve u5hatadarzana paNi, DAhI buddhi darbhanA aNInI pari tINabuddhi huM evuM jANi dUSi viparIta te artha sarvajIne praNIta vakhArthi. Ima yAvata jamAli nihavanI pari sarvajJamatane vipaka visaye-arahadaghaTInA yaMtrane nyAye saMsAra cakravAlaprati bhamaye ityAdi etaluM kahete bahu kaSTakArI jamAline anaMtasaMsAra nahiM huI e paranI e AzaMkA TAlI. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 sarva-zatakavRttI na bhaviSyIti parAzaGkA'pi parAstA / yata iha kAraNaM tAvat sarvajJamatavigopanaM, tasya ca kArya ' kAraNAnurUpaM kArya 'mitivacanAt araghaTTaghaTIyantranyAyena saMsAracakravAle bhUyobhUyaH paribhramaNam / etaccAnantasaMsAriNAmeva bhavati / anyathA araghaTTaghaTIyantranyAyasya nirAzrayatA syAt / tasmAdyasya kasyApyekendriyAdiSu punaH punarutpAdena drAdhIyasI saMsArasthitirbhavati, tamuddizyaivA'yaM nyAyaH pravartate / tathAhi 'eaM puNa evaM khalu aNNANapamAyadosao nneaN| jaha dohA kAyaThiI bhaNiA egidiAINaM' // 1 // ti upadezapadagAthA (16) vyAkhyAyAm-'ekendriyAdiSu jAtiSu dUramanujatvalakSaNAsu araghaTTaghaTIyantranyAyakrameNa punaH punarAvarttate / etadapi kutaH siddham ? ityAha-yasmAtkAraNAd drAdhIyasI kAyasthitiH-punaH punarmRtvA tatraiva kAye utpAdalakSaNA, bhaNitA-pratipAditA siddhAnte ekendriyAdInAmekendriyadvIndriyAdilakSaNAnAM jIvAnA 'miti / tathA cAturgatikasaMsAraparibhramaNahetuzrutamAtravirAdhanAyAmapi jamAlireva dRSTAntatayA bhaNitaH / tathAhi-' icceiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIte kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhettA cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariaDisu 1 / icceiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe virAhettA cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariaTuMti 2 / iccei duvAlasaMga gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariaTTissaMti 3 'tti nandIsUtre (sU0 57) ttiryathA-' icceia 'mityAdi / ityetad dvAdazAGgaM gaNipiTakaM atIte kAle anantA jIvA AjJayA-yathoktAjJAparipAlanAbhAvena virAdhya cAturantaM saMsArakAntAraM vividhazArIramAnasAnekaduHkhaviTapizatasahasradustaraM bhavagahanaM 'aNupariarTisu' tti, anuparAvRttavanta Asan / iha dvAdazAGgaM sUtrArthobhayabhedena trividhaM dvAdazAGgameva AjJA-AjJApyate jantugaNo hitapravRttau yayA sA''kSeti vyutpatteH, tataH sA tridhA, tadyathA-sUtrAjJA arthAjJA tadubhayAjJA / sampratyamUSAmAjJAnAM virAdhanAzcintyante-yadA'bhinive- je mATi ihAM kAraNa te sarvajJamatanuM vigopana ane tenuM kArya te kAraNu ne anurUpa kArya e vacanathI arahadanI ghaIDanA yaMtrane nyAye saMsAra cakravAlane viSe kirIne paribhramaNa e te anaMtasaMsArIne I. Ima nahIM te araghaTaghaTIyaMtranA nyAyane viSaya rahitapaNuM thAI. te mATe je kene eke kiyAdikane viSe vAraMvAra upajave lAMbI saMsAranI sthiti huI, te uddezIne ja e nyAye pravartAI te dekhADa che-e anAnapramAdane doSe jANavuM. jima dIdha kAyathiti akaeNkiyAdikane kahI. e upadezapadanI gAthAnA vyAkhyAnane viSe-ekedriyAdika jAti jihAM dUra manuyapaNuM pAmavuM padavIne viSei aghikaghaTIyaMtra nyAyane kameM phirI kirI pravarte che. te paNi kima siddha thayuM te kahe che-je kAraNathI dIrdhakAyathiti kirIkirIne marIne tehaja kAyane viSe uttirUpa kahI siddhAMtane viSe. eke kiyAdi jAtine, yatargatikarUpa saMsAranuM paribhramaNa tehanuM hetu zratavirAdhanAne viSe paNi jamAli ja daSTAMta paNe kahyo che. satrArtha spaSTa ja che. e dvAdazAMga gaNipiTaka te prati atItakAlane viSe anaMtA jIva cokta AjJAnA paripAlanane abhAve virAdhIne caturgatikasaMsAra vividha zarIrasaMbaMdhI manapasaMbaMdhI je aneka duHkharU5 vRkSa tehanA lakSaNa teNe dustara je bhavagahana te prati phiratA huA. IhAM dvAdazAMga te sUtra atha ane ubhaya tehane bheda triNi prakAre, dvAdazAMga ja AjJAIjaNAvII aMtagaNa hitapravRttine viSe jeNaI te AnA e vyutpattithI, tethI te triNi prakAri. te kima hive e AjJAnI virAdhanA thItavAI che-jivAre kadAgrahathI anyathA sUtra bharNi tivAre savAzAnI virAdhanA, te te jima jamAlI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAlerbhavasaGkhyAvimarzaH 266 zato'nyathA sUtraM paThati tadA sUtrAjJAvirAdhanA, sA ca yathA jamAliprabhRtInAm / yadA'bhinivezato'nyathA dvAdazAGgArtha prarUpayati tadArthAjJAvirAdhanA, sA ca goSThAmAhilAdInAmivAvasAtavyA / yadA punarabhinivezataH zraddhAnavihInatayA hAsyAdito vA dvAdazAGgasya sUtramarthaM ca vikuTTayati tadobhayAjJAvirAdhanA, sA ca dIrghasaMsAriNAmabhavyAnAMcAnekeSAM vijJeyeti shriimlygirikRtvRttau| tathA'bhinivezato'nyathApAThAdilakSaNayA virAdhanayA virAdhyA'tIte kAle anantA jIvAzcAturantaM saMsArakAntAraM nArakatiryanarAmaravividhavRkSajAladustaraM bhvaattviighnmityrthH| anuparAvRttavanta Asan jamAlivat / arthAjJayA punarabhinivezato'nyathA prarUpaNAdilakSaNayA virAdhanayA goSThAmAhilavaditi hAribhadra thAm / (sU0 58) tathA, aNNahA paDhittA tIe suttANAe ( atthaM ) virAhettA tIte kAle aNaMtA jIvA saMsAraM bhamiapubvA jahA jamAlIti nandIcUrNau / ( sU0 58 ) tathA, 'payamakkharaMpi jo na roei suttaNihiTTa / sesaM roaMtovi hu micchATThiI jamAlivva' // 1 // tti paJcasamahAdau / evaM dRSTAntIkRto'pi jamAliyadi AzAtanAbahalo'nantasaMsArI ca na bhavet , kintu paJcadazabhavAvazeSasaMsoro (parimitabhavAvazeSasaMsAro ) bhaveta , tadA dRSTAntadAAntikayovaiSamyaM pravacanAnabhijJasyaiva vaktuM yujyate / tena yadi cUrNikArAdayaH pravacanAnabhijJatvena na pramANaM tarhi jamAliAintikagatanizcitadharmAnyAthanupattyA'nantasaMsAryeveti paryAlocyam / evaM sati sAkSAdanantasaMsAritvAbhidhAyakazAstrANAmapi prAmANyaM siddham / tatra sammatiyathA-' AjIvagagaNaNeA, rajjasiriM payahiUNa ya jamAlI / hiamappaNo karito Na ya vayaNijje zaha paDato' // 1 // tti upadezamAlAyAm ( 459 ) tatra siddharSiTIkAdezo yathA-' jamAlibhaMgavAnAmAtA duSkaratapovidhAne'pi kilbiSikadevatvaM bhavaM cAnantaM nirvartitavAni 'tyAdi / siddharSizca vikramato pramukhane'. jivAre abhinivezathI viparIta dvAdazAMgAthe prarUpe tivAre athaDAvirAdhanA, te te gechAmahilAdikanI pari jANavI. jivAre te abhinivezathI zraddhAna hIna paNe athavA hAsyAdikathI dvAdazAMganuM sUtra artha e bihu vighaTana kare tivAre bihu AjJAnI virAdhanA, te dIrdha saMsArI abhavyane aneka , prakAre jANavI. abhinivezathI viparIta pAThAdirU5 virAdhanAI virAdhIne atItakAne viSe anaMtA jIva vargatirUpa saMsAra aTavI etale naraka-tiryaMca-nara-amararUpa je vidhivRkSajAla teNe dUstara saMsAra aTavI gahana e artha. phiratA huA. jamAlinI pare. arthANA te abhinivezathI anyathAprarUpaNAdirUpe virAdhanAI gaThThA mAhilapare, haribhadrasUtinI karI naditine viSe Ima che. cUNine artha spaSTa ja che. "pada akSara eke je sUkta na rucA, zeSa rucAve teNe mithyAtvI jamalinI pare' Ima daSTAMta karyo e jamAli jau AzAtanAbahala ane anaMtasaMsArI na huI u myuM ! parimitabhavathAkata saMsAra tivAre daSTAMta ane dArjItikane viSamapaNuM pravacananA ajANane ja kahevuM yukta, te vatI cUrNikArAdika je pravacanane ajANapaNi pramANa nahIM eTale pravacananA jANa che. taNa jamAline virAdhaka kahyo je daskRtika tehane viSe chate je nizcita dharma anaMtasaMsArIpaNurUpa tenI te vinA ayaktapaNAI anaMtasaMsArI ja mAnyA jeII e vicAravuM, ehavuM cha' pragaTaparNi anaMtasaMsArapaNunA kahanArA zAstranuM paNi pramANapaNuM siddha thayuM. tihAM zAkhi kahe che. "AchavagagaNane netA jayazrI mukIne jamAli te AtmAnuM ja hita karata ta7 IhAM pApamAM na paData" tihAM siharSi ttine eka leza kahe che. jamAli bhagavaMtane jAmAtA duSkaratapa karatapaNi kiSidevapaNuM ane anaMtasAra nIpajAvate hue, vimathI sAta vase varisa' siharSi thayA ehavI prasiddhi che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 sarvajJa-zatakavRttI viMzatyadhikasaptazatavarSakAlavartIti prasiddhiH / heyopAdeyavRttAvapi vyAkhyAnamitthameva / paraM bhagavatIsammatyeti vizeSo bodhyaH / bhagavatIsammatistvevam-'kamhA NaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamaTTitiesu devakidibasiesu devattAe ( devakibbisiyattAe ) uvavaNNe ?, goamA ! jamAlI aNagAre AyariapaDiNIe uvajjhAyapaDiNIe AyariyauvajjhAyANaM ayasakArae jAva buggAhemANe bahUI vAsAiM sAmaNNapariAgaM pAuNittA addhamAsiAe saMlehaNAe saMlihai 2 ttA tIsaM bhattAI aNasaNAe chedeti 2ttA tassa ThANassa aNAloiaapaDikkate kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe jAva uvavaNNe / (sU0 389) jamAlI NaM bhaMte ! deve too devalogAo AukkhaeNaM jAva kahiM uvavajjihiti ?, goyamA ! cattAri paMca tirikkhajoNiamaNuadevabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariaTTittA tao pacchA sijjhihiti0 bhaga0 za0 9 (sU. 390) nanvihAnantabhavAbhidhAyakaM kiM vacanam ? iti cet, ucyatecatuHpaJcazabdAbhyAM saGkhyayA krameNa trasasthAvarasambandhinyo jAtayaH sNgRhiitaaH| tAzca samuditAH sarva jIvasamAhikA nava bhavanti / ata eva prathamamahAvratasyAticAro'pi viSayabhedena navavidho bhavati / ___ yadAgamaH-'caraNaiAro duviho mUlaguNe ceva uttaraguNe a| mUlaguNe chadANA paDhamo puNa navaviho tattha' // 1 // tti upa0 ( 396 ) vRttyekadezo yathA-' tatra prathamaH punarAdho mUlaguNaH navavidho-navabhedaH pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuHpaJcendriyalakSaNaviSayatvAdi 'tyAdi / ata eva 'nava pAvaniANAI saMsAratthA ya navavihA jIvA' ityAdipAkSikasUtre'pi tAsu ca navasvapi jAtiSu siryagyonikamanujadevabhavagrahaNAnIti bhaNanena nArakabhavagrahaNaniSedho bhaNitaH / tatrApi mnujdevbhvhepAdevakRttine viSe paNi vyAkhyAna Ima ja. paNi bhagavatInI saMmati etale vizeSa jANa, bhagavatInI zAkhi te Ima-bhagavaMta ! tyAthI jamAli aNagAra te kAlakarI lAMtakadeva ke tera sAgaropamanI sthiti kilibaSadeva paNi upane ? gautama ! jamAlI aNugAra AcAryane prayanIka upAdhyAyane pratyenIka AcArya-upAdhyAyane ayazakAraka yAvata bugrAhanA karate bahuM varasatAI zramaNyane paryAya pAlI addhamAsanI saMlekhanAI zarIra kRza karI trIsazakta anazane chedI te sthAnakanI aNaAlei apaDikakamI kAla karI chake devala upane. te jamAli te devalokathI AyurakSaye yAvata kihAM upajaye? gautama ! ccAra pAya tirlaphonika ane manuSyadevane bhavigrahaNe saMsAra bhama tivAra pachI sIjharyo. pUrva -hAM anaMtabhavanuM kahenAra kiDuM vacana ? ehavuM jau te upari kahe che. kahII chaI gyAra pAMca zabda saMkhyAI anakami trasa-sthAvarasaMbaMdhinI jAtiu saMgrahI, te mili huMtI sarvajIvanI saMgrAhaka nava haI. eTalA ja vatI prathama mahAvrata aticArane paNi viSayabhede navavidha. cAritrane atIcAra bi prakArane. mULaguNane viSe ane uttaraguNane viSe. tihAM mUlaguNane viSe cha sthAnaka. te mATe prathama valI navavidha. vRttine eka deza kahe che-tihAM prathama te navabhedi-pRthivI, apa, teja, vAyu, vanaspati beMdriya, trIMdriya, caturiMdriya, pace driya rUpanA viSayapaNAthI. eTalA ja vatI nava pApanA nidAna ane saMsArI navavidha jIva te narve jAtine viSe tiryaMca manuSya ane devanAM bhavanA prahaNa. eTale kahe nAraka bhavagrahaNano niSedha kahie. tihAM manuSya ane devanAM bhavagrahaNane paMce kriya jAtine viSe ja huI ti gayenikanA bhavigrahaNane nave jAtine viSe thAItAM AzAtanA bahulane Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 jamAlebhavasampAvimarza prahaNAni niyamAt pancendriyajAtAneva bhavanti / tiryagyonikabhavagrahaNAni tu navasvapi jAtiSu jAyamAnAni AzAtanAbahalAnAmanantAni bhavanti / tathaiva sUtrasya prAmANyasiddheH / evaM sAmAnyasUtre'pi mantabyam / ayaM bhAvaH-AcAryAdipratyanIkA navasvapi jAtiSu catasRSvapi gati anantaM kAlaM niyamAt saMsAre paribhramanti / tatra jamAlestathAbhavyatvayogena gatIradhikRtya nArakavarjAsu tisRSveva gatiSu paribhramaNaM bhAvIti jamAlisUtraM pRthagevoktam / evaM kasyacit tathAbhavyatvayogena devagatisthAne nArakagativadubhayorabhAvenA'pi ( bhAvo vA ) sambhavati, paramanantabhavabhramaNamuktigamanasiddhyarthaM ca tiryagyonikamanujabhavagrahaNaM tvAvazyakameva / tena navasvapi jAtiSu tiryagyonikabhavagrahaNAnItipadamanantabhavabhramaNAbhidhAyakaM mantavyam / kizca-vastugatyA samayabhASayA tiryagyonikazabda evAnantabhavAbhidhAyako bhavati / yaduktam-tiryagyonInAM ceti tattvArthasUtrasya ( a0 3, sU0 8 ) bhASyavRttau-'tiryagyonayaH-pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuHpaJcendriyAsteSAM parApare sthitI' ityAdi yovat 'sAdhAraNavanaspateranantA apyutsarpiNyavasarpiNya' ityAdi / yattu kacidAdarza jamAlisUtre 'cattArI ti zabdo nAsti / tatra pazcasvekendriyAdiSu jAtiSu / tiryagyonikabhavagrahaNAnItizabdo'nantabhavagrahaNAbhidhAyakaH / zabdato bhede'pyarthato bhedAbhAvena na kiJcidvAdhakam / evaM zrImahAvIracaritre'pi bodhyam / yatastatra tatazcyutvA paJcakRtvo, bhrAntvA tiryagnanAkiSu / avAptabodhinirvANaM, jamAliH samavApsyati' // 1 // iti zloke pazcakRtvaHzabdaH paJcavArAbhidhAyakastatra tiryamzabdena niyojitaH san jamAlistiryagayAnau paJcavArAn yAsyatItyarthAbhidhAyakaH smpnnH| tathA ca tiryagyonau vorapUrtimanujAdigatyantarabhavAntaraprAptimantareNa na bhavati / sA ca prAptirAzAtanAbahalasya jamA anaMta huI. timaja sUtrane prAmANyanI siddhithI. ima sAmAnyasUtrane viSe pavuiM mAnavuM. AcAryAdikano pratyenIka na jAtine viSe pyAre gatine viSe anaMtakAla niyameM ja saMsArane viSe meM. tihAM jamAline tehavA bhavyapaNAne yoge gati AzrayI nArakavaI triNi gatine viSe paribhramaNa thAnAra te vatI jamAlinuM sUtra juduM ja kahiu. Ima tathAbhavyapaNAne meM kuNekane devagatIne thA (na) nArakagatine pare' bahune abhAve paNi paribhramaNa saMbhave, paNa anaMtabhavanuM bhramaNa ane muktigamana tehanI siddhine athe tiryagonika ane manuSyanuM bhavagrahaNa te Avazyaka ja, te vatI navane viSe tiryagenikanAM bhavagrahaNa e pada ja anaMtabhavanuM kahenAra mAnavuM. valI vastugati siddhAMta bhASAI tirlIgenika zabada ja anaMtabhavane abhidhAyaka huI. "tirlIganInA" ehavA tatvArthasUtranA bhASyanI vRttine virSe ti yoni ta thI, 15, tenne, vAyu, vanaspati hidriya, trIdriya, yaturidriya, 52 4i5 | parA5ra sthita ' ityAdi cAvatuM sAdhAraNa vanapatane ane utsapiNI avasarpiNI ityAdi. ane je kaNeka pustake vattAri e zabda nathI. tilAM pAMca endriyanI jAtine viSe. tiryagameninA bhavagrahaNa e zabda ja anaMtabhavane kahanAra. zabdathI bheda chartipaNi arthathI bhedane abhAve kAMI bAdha nahI. Ima zrI mahAvIracaritrane viSe paNi jANavuM. 'tihAMthI pacavAra tirlaga nara ane 4pane virSe sabhI samasta pAbhyo duno nivAe prati mAvi te pAmaze' meM sone viSe paMcakRtvaH zamna pAyapArane anAra tatiya zahe lekhyo ta ma.sita tiyenina viSa pAra pAMca jAye. e arthane abhidhAyaka thayo. tivAre tiryonine viSe vArapUrti. te manujAdikanuM je gatyatara te rUpa bhavane aMtara tehanI prApti vinA na haI. te prApti AzAtanAbahule jamAline Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saba-patakavRttI leranantakAlAntaritaiva syAt / evaM paJcavAragamane'nantabhavagrahaNamanantaguNamapi sambhavati / manujagativArapUrtistu utkarSato'pi saptASTabhavereva syAt / devanArakayostu anantaraM punarutpAdAbhAvena ekeneva bhavena vArapUrtiH syAt / kiJca-'saMsAraM aNupariyaTTitta'tti prayogo'pi jamAleranantabhavAbhidhAyakaH / parimitabhavamAvimuktibhavyamadhikRtya tathAprayogasya kvApyAgame'dyayAvadazrutatvAt / ata eva upadezamAlAkarNikAyAmapi'tiryagmanuSyadeveSu bhrAntvA sa katicidbhavAn / bhUtvA mahAvideheSu dUrAnnirvRtimeSyati' iti bhaNitam / tatra parAbhiprAyeNa parimitabhavabhAvimukterbhavyasya dUrAnnirvRtimeSyatItivacanAnupapattireva, virodhAt / ] yattu bhrAntvA sa katicidbhavAn iti bhaNitaM tat kilbiSikadevabhavAccyuto jamAliranantaraM sarvalokagaINIyAn manuSyAdidurgatisambandhinaH katicidbhavAnavApya pazcAtsUkSmaikendriyAdiSu yAsyatIti jJApanArthameva / tathA cAgamo'pi-' laghRNavi devattaM ubavaNNo devakibbise / tatthavi se Na yANAi kiM me kiccA imaM phalaM // 1 // tatto vi se caittA NaM, lambhihI elamUagaM / naragaM tirikkhajoNiM vA, bohI jattha sudullahA // 2 // ityAdi, dazavai0 (a0 5, gA0 47, 48 ) vRttiryathA-' laghRNavi 'tti / labdhvApi devatvaM tathAvidhakriyApAlanavazenopapanno devakilbiSikanikAye, tatrApyasau na jAnAti vizuddhAvadhyabhAvAt ki mama kRtvA idaM phalaM kilbiSikadevatvamiti / asya ca doSAntaramAha-' tattAvi' tato'pi devalokAdasau cyutvA lapsyate eDamUkatAM-ajabhASAnukAritvaM manuSyatve, tathA narakaM tiryagyoni vA pAramparyeNa lapsyate, bodhiryatra sudurlabhA-sakalasampattinibandhanA yatra jindhrmpraaptirduraapaa| iha prApnotyeDamUkatAmiti vAcye asakRdbhavaprAptikhyApanArthaM lapsyate iti bhaviSyatkAlanirdeza' iti / etenottasvarUpa AzAtanAbahalo devakilbiSikabhavAccyutaH samyaktvAdikamavApya pratipannaprAyazcittastucchasaMsAryapi bhavatI anaMtakAle aMtarita ja huI. Ima pAMcavAra jAte anaMtabhavanuM grahaNa anaMtApaNi jadhanyAdidi anaMtA che vatI anaMtagaNuM paNi saMbhave. manuSyagati vArapUraNa te utkRSTathI e sAta-AMTha bhave ja huI. devanArakane te anaMtara valI utpattine abhAve ekeja bha vArapUraNa I. valI saMsAra prate magrfmadirA e prayogapaNi jamAline anaMtA bhavano abhidhAyaka. parimita bha bhAve mukti jene ehavA bhavya AzrayIne tevA prayogane AjajAI koI koI Agamane viSe aNasAMbhalyAthI. eTalA ja vatI upadezamAlAnI cUrNikAne viSe "tiya"ca manuSya ane devane viSe keTalAeka bhava bhamate mahAvidehane viSe thaIne dUri mukti pAmaze 'Ima kahiuM. ane je keTalAeka bhava bhamIne evuM kahiuM te kibiSadeva bhavathI cavyo jamAli te anaMtara sarvalokane niMdanIya manuSyAdi durgatisaMbaMdhI keTalAeka bhava pAmIne pachi sUkSma e kriyAdikane viSe jAye. evuM jaNUAvavAne arthe ja. AgamaNi IhAM sAkSI che. devapaNuM pAmIne deva kibiSikane viSe Upane huM te-tihAMe te na jANi, syu karIne e phala mujhane thayuM ? tihAMthI valI yuvI bahirA-bebaDApaNu pAme. pache naraka-tiya"canI yoni, jihAM bedhi durlabha. deva5NuM pAmIne paNi tehavI kriyApAlanane vaze Upane deva kiTibaSikanikAyane viSe tihAM e na jANi. vizuddha avadhinA abhAvathI. yuM karIne muMjhane e deva kibiSapaNArUpa kala? ene valI deSAMtara kahe che-te devalokathI e yuvIne pAmaseM bakarAnA bhavanuM sarikhApaNuM valI naraka-tiya"canI yoni paraMparAI pAmaze, sakalasaMpattinuM kAraNa jinadharmanI prApti jihAM durlabha, jahAM eDamUkapaNuM pAme sakha he pavAra va pAne lapsyate Usi naviNyAsana niza. meTala 2135 jehanuM eka AzA nAbahula devakiSiSika bhavathI yue huMto samyaktvAdika pAmIne' paDivavuM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAle vasalyAvimarzaH tikalpano'pi parAstA / uktAgamasya praNetuH zrImahAvIrasya mRSAbhASitvaprasaktyA anAptatvApatteH / yatastathAbhUtasya nijakRtapApasya parijJAnAbhAvabhaNanena kutaH samyaktvodiprAptiriti / kizca-kRtapApasya prAyazcittapratipattistasminneva bhave bhavati, na punarjanmAntare'pi / yadAgamaH-jAvA''u sAvasesaM, jAva ya thovo vi asthi vavasAo / tAva karijjappahiaM mA sasirAyA va soihisi // 1 // tti ( upa0 258 ) tasmAdAzAtanAbahalasya jamAleniyamenAnantasaMsAro'pyapArddhapudgalaparAvarttapramANo mantavyaH / ' ummaggamaggasaMpadviANa 'mityAdi, tathA 'kAlamaNataM ca sue addhApariaTTao a desUNo / AsAyaNabahalANaM ukkosaM aMtaraM hoi' / tti / ( A0 ni0 853 ) ityAdipravacanaprAmANyAt / ata eva bhagavatyAM jamAlisUtraM sAmAnyasUtraM ca saMsoraparibhramaNamadhikRtya tulyameva bhaNitam , tatkAraNasyAcAryAdipratyanIkatvAdestaulyAt / tulye ca kAraNe kAryavaiSamyAsambhavAt / yattu bhagavatyAmeva 'atthegaiA aNAdiaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariatI 'ti bhaNitam , tadabhavyavizeSamadhikRtyAvasAtavyam / tadvyaJjakaM tu ante nirvANalyAbhaNanameva / kasyacidabhavyasyA'pi tathAvidhakAlAdisAmagrIyogena samyakakriyAparAyaNasya AcAryAdipratyanIkatAyAH sambhavAt / etena 'paMca tirikkhajoNiyamaNussadevabhaggahaNAI saMsAraM aNupariaTTittA' ityatra saGkhyAvAcI paJcazabdo gativayAnurodhena triguNitaH paJcadazabhavAbhidhAyako jamAleriti kalpanA'pi praastaa| tiryagyonikadevasambandhinau dvau dvau bhavau ekazca manujasambandhI athavA trayo bhavAH tiryagsambandhinaH eko devasambandhI ekazca manuSyasambadhItyevaM paJcabhireva bhavaiH sUtrasya saviSayatvena prAmANyasiddhau paJcadazabhavakalpane pramoNAbhAvAt / nahi kvApyAgame jamAleH paJcadaza bhavA bhaviSyantIti bhaNitaM yena guNakAraH samyagbhavet / che prAyazcita jeNe eha huM tuccha saMsArI paNi hasya. e kalpanA paNi TAlI. kahyA AgamanA prarUpaka je zrImahAvIra tehane mRSAbhASipaNAne prasaMge vaMcakapaNAnI ApattithI. je mATe tehavI pitAnA karyA pApanA parijJAnanA abhAvane kahe kihAMthI (samyaktvanI ) prApti. valI kIdhAM pApanAM prAyazcita je upavAsAdika AlecanA tehanI pratipatti tehaja bhavanaeN viSe hui. paNi janmAMtari na haI. "vAvata AyuH sAvazeSa huI yAvata kAMie ughama huI tivAra 5hiluM Atmahita karavuM zazirAjAnI pari zoca ma kariye" te mATe A zAtanAbahala jamAline niyame anaMtasaMsAra paNi apAddhapudgalaparAvarta pramANa mAna. ummaggamagga patyAsinatAsa zrutane viSa zAnadAsapazavattanu sAmAzatanAmasaneTa aMtara huI " ItyAdi pravacanavacananA prAmApaNAthI. ekalA ja vatI jamAlinuM sUtra ane sAmAnyasUtra saMsAraparibhramaNa AzrayI tulyaja kahiuM. tenuM kAraNa je AcAryAdikanI pratyenIkapaNuI pramukhane tulyapaNAthI, tukAraNe kAryanA viSamapaNAnA asaMbhavathI. ane je bhagavatIne viSe keTalAeka anAdianaMta dIrdhakAla caturgatika saMsAra bhame che. Ima kahiuM, te abhavyavizeSa AzrayIne jANavuM. tenuM jaNAvanAra to aMte nirvANane aNakahevuM teja. kuNeka abhavyane tathAvidha kAlAdika sAmagrIne bheguM samyapha kriyAne viSe tapurane AcAryAdikanI pratyunIkatAnA saMbhavathI. etaleM paMvanivijJa ItyAdisUtrane viSe saMkhyAvAcI paMcazabda te gatitriNine anurodhe guo huM paMcadazabhavane abhidhAyaka. e kalpanA pahiM TAlI. tiryaganika ane devasaMbaMdhI bi bi bhava eka te manujabhavasaMbaMdhI athavA tri ibhava tiryaMga saMbaMdhI eka devasaMbaMdhI ane eka manuSya saMbaMdhI ima pAMce bhaveja sUtrane saviSayakapaNe Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 sarva-zatakavRttI kizca-gatyanurodhena bhavAnAM guNakArakalpanamapi gatyapekSayA bhavAnAM nyUnatve satyeva syAt / tacca prakRte nAsti / pratyuta bhavadabhiprAyeNa tisro gatayo bhavAzca paJceti vaiparItyAt / kizca-tiryagyonikabhavA api ekendriyAdipaJcendriyaparyantAnAM pratyekaM krameNAniyamena vA sarvatrA'pi vivekena vaktumazakyatvAt , niyAmakAbhAvAt / kiJca-yathA jamAlisUtre paJcazabdastriguNIkRtya paJcadazabhavAbhidhAyako vikalpitaH, tathA sAmAnyasUtre ca catuHpaJcazabdAvapi kalpanIyau / atha dvayoH zabdayorniyamena tathAkalpanA azakyeti cet / ciraMjIva, tarhi sAmAnyasUtre yat kimapi catuHpaJcazabdAbhyAM vAcyaM tadevehA'pi paJcazabdena vAcyaM vaktavyam / taccAnanyagatyA jAtivAcakatvenAbhyupagantavyam / tathAca siddhamuktaprakAreNa navasu pazcasu vA jAtiSu catasRSu tisRSu ca gatiSu tiryagyonikabhavagrahaNena sAmAnyasUtroktAnAmiva jamAlerapyanantasaMsAritvamiti bodhyam / kiJca-jamAlisUtre paJcazabdo yadi bhavasaGkhyAvAcako bhavet , tarhi tisRSvapi gatiSviva sAmAnyasUtre'pi catuHpaJcazabdAbhyAM catasRSvapi gatiSu yadRcchayA guNakAre'pi AzAtanAbahalAnAmapyante muktigAminAM jaghanyataH saptadaza bhavAH, utkarSataH ekonaviMzatirbhavA bhaveyuH ( gatibhirguNakAre'pi tathaiva sambhavAt ) etacca pravacanavidAmanabhimatameva AgamabAdhitatvAt / Agamastu-' ummaggamaggasaMpadviANa 'mityAdirUpeNa 'AsAyaNabahalANa 'mityAdirUpeNa ca darzita eva / anyathA sAdhubhaktasya dravyatastIrthakRto'pi marIceH kApilIyadarzanapravRttihetusandigdhotsUtrabhoSaNanimittadurvacanamAtreNApyekendriyAdiSu asaGkhyeyabhavabhramaNaM tathA jinAjJArAdhakasya subAhukumArasya SoDaza bhavAH te'pi jamAlyapekSayA bahukAlalabhyAH, jamAlestu sAkSAttIrthakaradUSakasya (jainapravacanavidhvaMsakasyA'pi ) karI prAmANya siddha thaI hute paMcadazabhAvaka95nAne viSe pramANanA abhAvathI. keI Agamane viSe jamAlIne panarabhava huye ehavuM to kihAMe kahiuM nathI. jeNe guNakAra te samyam huI. valI gatine vaze guNakAra kalapanA te gatinI apekSA bhavane nyUnapaNAII huI. te te IhAM nathI. sAtamuM tAMre abhiprAye gatitriSTi ane bhava pAMca ema viparIta paNuM valI tiryaninA bhavapaNi ekedriya Ade deI paceMdriya parya tane pratyeka anakrame athavA aniyameM saghaleM paNi viki kahevAne azakyapaNAthI. niyAmakano abhAva che. valI jima jamAlisUtrane viSe paMcazabdane triguNakarI panarabhavane abhidhAyaka kahie, tima sAmAnyasUtrane viSe yAra paMcazabada paNi ka9pavA. hive be zabdane tima kapanA azakaze ehavuM je, cirakAle jIva tao sAmAnyasUtrane viSe je kAMI catuH5 cazabda vAgye tehaja Iha paNi paMcazabade kahevuM. te to bIjI gati nahIM vatI jAtivAcaka paNe mAnavuM. tivAre siddha thayuM uktaprakAre nava athavA pAMca jAtine viSe yAra athavA triNi gatine viSe tiryaganine viSe bhavane' grahaNe sAmAnyasUtre uktanI pare jamAline paNi anaMta saMsArIpaNuM jANavuM. valI jamAlisUtrane viSe paMcazabda te jau bhavasaMkhyAne vAcaka huI tau triNI gatinI pare sAmAnya sUtri paNi cAra pAMca zabda cAra gatine viSe svecchAI guNakAra karate AzAtanAbahalane paNi ane muktigAmIne' jaghance sattara bhava, ulkA to e guNIsa bhava thai. e te avayananA nagune ayuta mAga mAcitapaNAthA. mAgamatA ummaggamagga tyA3 AsAyaNAbahalANaM atyAhi hemAyo. Ima nahi te sAdhubhata dravyatIrthakara paNi marIcine kapilIyadarzananuM pravRtti hetu je saMdehAluM usUtra, tehanA bhASaNanuM nimitta je durvacana, te mArge pachuiM ekaeNkiyAdikane viSe asaMkhyAta bhavanuM bhramaNa, valI jinAjJAne ArAdhaka je subAhukumAra tehane sela bhava, te paNa jamAlinI apekSa I Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAlerbhavasaGkhyAvimarzaH 267 paJcadazabhavAste'pi svalpakAlalabhyAH ityevaM sUkSmadRzA paryAlocane avAcyamAsamaJjasyaM ko nAma vaktumalaM bhavet ?' jinAjJArAdhanApekSayA virAdhanAyA eva zobhanatvasiddheH / tatsiddhau ca siddhaM jinAjJAvirAdhanAyAH svarUpAbhidhAyakam / je jiNavayaNuttiNNaM vayaNaM bhAsaMti je u maNNaMti / sammaddiTThINaM tadasaNaMpi saMsArakhuDiDhakaraM' // 1 / / ityAdi tathA -- ummaggadesaNAe' ityAdi prAgupadarzita pravacanavacanamAlajAlakalpam / yato virAdhanArAdhanayostaulyaM dUre, pratyuta virAdhanAyA eva zobhanatvamAveditaM syAt / etena yadi jamAliH paJcadazAdiparimitabhavairmuktiM yAti tadA kA no hAniriti vacanamapi mahApApaheturdUrata eva tyAjyamiti darzitaM vodhyam / yajjainapravacanavidhvaMsako jamAliH paJcadazabhavabhAvimuktiriti vacanaM vaktustIrthakRdAdipratyanIkatAyA viphalatetizraddhAnAdyamivyaJjakam / zrotuzca bhayAbhAvena tathAvidhAnucitapravRttAvudIraNAheturiti mahApApameva / tasyopadezo'pi utsUtrabhASiNAM niyamenAnantasaMsAra- tathA tIrthakRdAdyAzAtanAkAriNAM durlabhabodhitetyAdivacanAni pravacanoktAnyapi bhayavacanAni, na punaH pAramArthikAnItyAdirUpeNa vaktustIrthakarAdipratyanIkatAbhivyaJjakAnItyagre nirAkariSyante / kizca-tathAbhUtavacanaM jamAlinihnavasyAnukUlameva, pratyAsannamuktilAbhAbhidhAyakatvAt / tacca tathAbhUtaM paramodhArmikagatihetuH / yadAgamaH-'je Avi NiNhagANaM aNukUlaM bhAsejjA' ityAdi yAvat 'paramAhammiesu uvavajjejja 'tti zrImahAnizIthe / tacca samyagdRzAM vaktumapyanucitameva, samyaktvanAzahetutvAditi paryAlocyam / etenAmukanAmA utsUtrabhASI etanmanyate, etacca na manyate ityAdivivekakalpanA'pi parAstA, jinoktasya svalpasyA'pyanabhyupagame sarvasyA'pi dvAdazAGgasya virAdhanAyAH bhaNitatvAt / tIrthakRtyeva bahakAle labhya ane jamAline te sAkSAttIrthakaranA dUSakane pariNuM panara bhava, te paNi sva95 kAle pAmIi ehavA. ame sUkSmadaSTi paryAcanAI je aNakahevA yogya asamaMjasapaNuM keNuM kahevAne samartha hui. hive hAM urakhale baMdhanAM yuddhanI pare ArAdhana-virAdhanajanita saMsAranI a55NAI ane bahupaNAI e vicAra asamajhI AnaMda-meghakumArAdika bihu ArAdhakanI bhavasthiti leI yathAtathA ayukta lavyuM chaI te mithyA jANivuM. jinAjJAnA ArAdhananI apekSAI virAdhanane bhanapaNAnI siddhithI. te siddha thaye te siddha thayuM jinAjJAnI virAdhanAnA svarUpanuM kahenAru te "je jinavacanathI uttIrNa viparIta paNe vacana mAneM je valI bhASe samyagadaSTine tehanuM darzana paNi saMsAranI vRddhinuM karanAra.' tathA umagna ityAdi pUrvi dekhADavuM vacanasamUha te AlAlatulya huI. je vatI virAdhanA ArAdhanAnI tulyatA dUra rahe paNi virAdhanAne ja bhanapaNuM kahiuM huI. eTaluM kahete je jamAli pannara Adi parimita bhave jAi te sI ahArI hANi e vacana paNi mahApApanuM hatuM. eTalAja vatI chAMDavuM evuM dekhADayuM jANavuM. je mATi jaina pravacanane vidhvaMsaka jamAliM parabhave thanAramukti e kahenArane tIrthakatAdikanI pratyenIkatAne viphalapaNAI ehavuM anAdikanuM jaNAnAra. ane sAMbhaLanArane paNi bhayane abhA tathAvidha anucita pravRttine viSe udIraNAne heta. tevatI mahApA5 ja. tehane upadezapaNi usUtrabhASIne niyameM anaMtasaMsAra tathA tItha karanI AzAtanA karanArane durlabhabodhi paNa I ityAdika vacana pravacanamAMhi kahyAM che paNi bhayavacana jANavA paNi pAramArthika nahIM ityAdi rUpe kahanArane tIrthaMkarAdikanI pratyenIkatAnA jaNAvanAra. te vatI AgaliM nirAkaraNa karIeM. valI tehanuM vacana jamAlinihnavane anukUla ja huMkaDA muktilAbhanA abhidhAyakapaNAthI te Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 sarvajJa zatakavRttI pratyayAbhAvAt / AstAM nizcitAnabhyupagamaH , sandehasyA'pi tathAtvAt / yadAha-' ekasminnapyarthe sandigdhe pratyayo'rhati hi naSTaH' ityAdi prAgupadarzitam / anyathA nandIcUAdau sarvatrA'pi jamAlidRSTAntAnupapattiprasaktaH / tasya 'kaDemANe kaDe' ityetAvanmAtrasyaivAzraddhAnAt , zeSasya ca samyakzraddhAnAbhyupagame jamAleH SaDupayogA vaktavyAH syuH / santi cAvirodhinazcatvAra eva / tathAhi-matyajJAnaM 1 zrutAjJAnaM 2 cakSurdarzanaM 3 acakSurdarzanaM 4 ceti / matijJAnaM matyajJAnaM zrutajJAnaM zrutAjJAnaM caikajIvamadhikRtya yugapanna bhavataH / yadAgamaH-' jassa NANA tassa aNNANA natthi, jassa aNNANA tassa NANA Natthi' tti, prajJApanAsUtre / evaM gacchAcAraprakIrNakoktarUpasya jamAlisadRzasya niyamAdanantasaMsAro bhavatIti tAtparyam / nanvevaM jamAlerapi gaticatuSTayabhramaNaM bhavatyeva, anyathA nandIvRtticUAdau jamAlidRSTAntAnupapattirityasmAkaM matiriti cet / maivam , AzAtanAbahalAnAM niyamenAnantasaMsAro bhavatIti jJApanArthameva jamAlidRSTAntasyopadarzitatvAt / 'cAuraMta' zabdastu saMsAravizeSaNatvena saMsArasvarUpAbhidhAyakaH, na punaH sarveSAmapyAzAtanAbahalAnAM gaticatuSTayAbhidhAyakaH / nahi gaticatuSTayagamanamevA'nantasaMsoritvAbhivyaJjakam , anvayavyatirekAbhyAM vyabhicArAt / tasmAtsarveSAmapyanantasaMsAriNAmAzAtanAbahalAnAmitareSAM - vA gatibhavabhramaNAdikamadhikRtya taulyaM na bhavati, tathAbhavyatvayogena gatyAdInAM pratiprANinaM bhinnatvAt / paraM jaghanyataH sarveSAmapyanantasaMsAriNAM tiryagyonikamanujabhavagrahaNAni tu bhavantyeva, anyathA anantasaMsAritvamuktigamanayorasambhavaH syAt / tena anantasaMsAritvAbhivyaJjakaM mukhyavRttyA tiryagyonikabhavagrahaNAnIti vacanameveti prAguktamavasAtavyam / tadanurodhena saMsAraM 'aNupariaTTitte' ti zabdo'pyavasAtavyaH / to tehavuM paramadhArmikagati hetu ane te te samyagdaSTine kahevuM paNi anucita ja, samyakatvanAzanA hetupaNAthI. etaleM amuke usUtrabhASI A mAne A na mAneM ityAdi vivekakalpanAe TAlI. a5ne anaMgIkAre sarve dvAdazAMgano virodhakatAne kahevApaNAthI. tIrthakarane virSi avizvAsa nizcitano anagIkAra te dara, sa dehane paNi timapaNuthI. e artha saMdigdha chate arihaMtane viSe vizvAsa nA heta e te pUrvei dekhADayuM che. ima nahIM te naMdIcUryAdikane vivuiM saghale daSTAMtano ayuktatAnA prasaMgathI. tehane karivA mAMDayuM te kayuM ? etalAnA azraddhAnathI bIjAne samyapha zraddhAnane mAna jamAline cha upayoga kahyA jeII chaI te avirodhI cAra ja. mati ajJAnAdika 4, matijJAna ane matiajJAna zratajJAna sana zrutamajJAna tame sAzrayA samanacha. tii jassa nANA-ityAdi prajApanAnI zAkhI kahI. Ima gacchAcAraprakIrNakamAM uktasvarUpane jamAli sarikhAne niyameM anaMtasaMsAra huI. e tAtparyA. pUrvapakSa-ima jamAline paNi gatine pyAranuM bhramaNu huI ja. Ima nahiM te naMdiricUrNAdikane viSe jamAlinAM dRSTAMtanI ayuktatA thaI jeII ehavI amhArI mati, ehavuM jau. te upari kahe che. A li. AzAtanAbahalane niyame anaMtasaMsAra huI e jaNAvavAne arthe jamAli daSTAMtane upadarzitapaNAthI. cAturaMtazabda te saMsArane vizeSaNapaNuM karI svarUpano kahanAra paNi sarvane AzAtanAbahula(ne) RAra gatine abhidhAyaka nahIM. gaticatuSTaya gamana te anaMtasaMsArIpaNAnuM jaNAvanAra nahIM. anvaya ane vyatireke vyabhicArathI. chate chatuM te anvaya. aNuchate aNachatuM te vyatireka, jene svAbhAvika saMbaMdha aDhI ane te vinA te huI te vyabhicAra, te (vatI) sa" anaMtasaMsArI athavA AzAtanA bahula athavA bIjA, tehane je gatibhavabhramaNAdika te AzrayIne sarikhAI na haI. tathAbha01paNAne yoge gatyAdikane pratiprANuI bhinnapaNathI. paNi jaghanyathI sarva anaMtasaMsArIpaNAne tiryaganika ane manuja bhavanAM Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAlerbhavasaGkhyAvimarzaH 269 ubhayorapi samavyAptatvAt / ata eva subAhukumAraprabhRtIn parimitabhavagrAhiNo'dhikRtya tthaapryogaabhaavH| tasmAjjamAlestisRSveva gatiSu anantasaMsAritvaM bodhyam / anyathA bhagavatIvacanena saha virodhaH syAt / tatrAzAtanAbahalasyA'pi jamAle rakavAstisra eva gatayo'bhihitoH / etena sAmAnyasUtroktaM vizeSasUtre'nuktamapi vaktavyamiti bhrAntirapi nirastA, sAmAnyavizeSasUtrayorabhedApattyA vizeSasUtrasya pRthak bhaNane'rthataH punaruktatA syAt / sA ca dvAtriMzatsUtradoSANAM madhye dazamo doSo gaNadharakRte sUtre na sambhavati / kizca-'somAnyazAstrato nUnaM vizeSo balavAn bhavedityAdivacanAni dattoJjalInyeva sampadyaran / ubhayostaulyena bhaNanAt / tasmAta sAmAnyasUtroktAnAM zabdAnAmarthAnAM vA nyUnatvenaiva sAmAnyasUtrAdvizeSasUtraM bhinnameva bhavati / tatra zabdanyUnatvamapi sAmAnyasUtroktAnusAreNAdhyAhArAdarthApattyA padArthaniSedhAnyathAnupapattyA vA'vasAtavyam / tadyathA-'goamA jAva cattAri paMce tyAdau yovacchabdaH vakSyamANapadArthAnAM kAlaniyAmakaH / sa caivam-yAvatkAlaM catuHpaJcasu sasthAvaralakSaNAsu jAtiSu nArakatiryagyonikamanujadevAnAM bhavagrahaNAni, yattadonityAbhisambandhAt tAvatkAlaM saMsAramityAdi saMsAramanuparAvRtya tataH pazcAtsetsyati yAvat sarvaduHkhAnAmantaM kariSyatItirUpeNa kAlaniyAmakaH / evaM sAmAnyasUtroktAnusAreNa vizeSasUtre'pi kAlaniyamArthaM tAvacchabdavad yAvacchabdo'pyadhyAhAryaH, tAvantareNa vAkyadvayAnupapattyA kAlaniyamAnupapatteH / yAvattAvacchabdAbhyAM vAkyadvayaM ca ' maMDiaputtA ! jAvaM ca NaM se jIve sayA samitaM jAva pariNamati tAvaM ca NaM se jIve AraMbhai sArabhai samArabhai ityAdirUpeNa bhagavatItRtIyazatakatRtIyodazake prAgbhaNitameva / evaM jamAle rakagatiniSedho nArakazabdAbhAvenaiva syAt / tena sAmAnya praDaNa te to hui ja. Ima nahI te anaMtasaMsArIpaNAno ane muktinamanano asaMbhava huI te vatI anaMta saMsArIpaNAne jagAvanArI mukhyatti gininAM bhavagrahaNa e vacana ja parve kahiu gae. tahane vaze aNupariaTTittA meM zaha pathiyA . nimezane ma mAsihA pattA. paNAthI. eTalA ja vatI subAhukumArapramukha je alpabhavanA graDanArA te AzrayIne tevA prayogane arbha va. te mATe amAline triNi ja gatine viSe anaMtasaMsArIpaNuM jA yuvuM. Ima nahI to bhagavatI vacana sAthi virodha thaI tihAM azAtanA bahulapaNi jama line triNi ja gati kahI che. eTale kahevuM sAmAnyasUtre kahiuM hui te vizeSasUtre aNukahiupaNi kahevuM. e bhrAMti TAlI. sAmAnyasUtra ane vizeSa sUtrane abheda thAI vatI vizeSasUtrane ' judu kahete arthathI punarukatapaNuM thAI. ane te punarutanA te batrIsa sUtranA doSamaye dazamo doSa, te gaNadhara sUtrane viSe na saMbhave. valI sAmAnyazAathI vizeSaza stra te nizcaye balavaMta huI ' ityAdika vacana, te dIdhI che aMjalI' jehane ehavA thAI. bihune tulyapaNe kahaNathI. te vatI sAmAnyasUtrane viSe kahyA je zabada athavA artha tehane nyUnapaNi ja sAmAnyasatrathI vizeSasUtra bhinna ja huI. tihAM zabdanuM nyUnapaNuM sAmAnya' kahyAne' anasAri bAhirathI levuM, tethI arthApati athavA padArthaniSedhanI ayukatatA thAI teNuI karI jaNa.. jima nomanA rAjA ItyAdi sUtrane viSi yAvata zabda te kahIvAtA padArthane kAlanA niyamana karanAra. te imayAvakAlatAI spAra pAMca trasa ane sthAvaralakSaNa je jAti tehane viSi naraka tirtha"ca manuSya ane devanA bhavagrahaNe. tharachabda ane tatazabdane nitye ja saMbaMdhathI tAtkAlatA saMsAra kirIne tivAra pachI sIjharce yAvata sarvaduHkhano aMta kara. IgI rIte kAlane niyAmaka. Ima sAmAnya satrane viSe kahyA anusAra vizeSamunane viSe paNi kAlaniyAmakane athe tAvata zabdanI pare Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 sarvajJa-zatakavRttI sUtrokto nArakazabdo vizeSasUtre sAkSAdadhyAhArAdvA na bhavatyeva, adhyakSabAdhAt / ayaM bhAvaH-yAvacchabdasya prayogaH pravacane kvacidvizeSyatvena kvacicca vizeSaNatvena vA syAt / tatra vizeSyatvena prayukto yAvacchabdaH uktagaNasambandhibhyAmAdyantapadAbhyAM viziSTaH sanneva gaNamadhyavartinAM padArthAnAM samAhako bhavati / tathAhi-jamAlI NaM aNagAre arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lahAhAre tucchAhAre arasajIvI virasajIvI jAva tucchajIvI uvasaMtajIvI pasaMtajIvI vivittajIvI haMte 'tyAdisAmAnyasUtroktasya gaNasya AdyantazabdAbhyAM viziSTo yAvacchabdo yathA-'goamA ! jamAlI NaM aNagAre jAva arasAhAre jAva vivittajIvIti sUtroktavAkyagato'vasAtavyaH / tasya ca sarvAditvena buddhisthavAcakatvAt madhyavartinomapi padArthAnAM nAnArUpANAM nAnAsaGkhyAkAnAM ca sagrAhako bhavati / evamAdyantazabdayorapi gaNAnurodhena bhinnatvameva bodhya, na punaryAvacchabdo'pi ghaTapaTAdivanniyatapadArthavAcaka iti bhAvaH / evaM vizeSaNabhUtastu yAvacchandaH uktapadavAcyAnAmarthAnAM dezakAlAdiniyAmako bhavati / tatra kAlaniyAmakatvaM ca 'goyamA ! jAva cattAri paMce'tyAdisUtraprayoge prAgupadarzitameva / tatrAdyantazabdAbhyAM viziSTatvAbhAvena na vizeSyatvam, api tu uttarapadavartizabdavAcyAnAmarthAnAM kolaniyAmakatvena vizeSaNatvameva / 'prAkpatitaM vizeSaNa'mitivacanAt / ata eva vizeSyatvavizeSaNatvayoH kAmacArAditi nyaayH| dezaniyAmakatvaM tu yAvatpaJcaviMzatiyojanAni pattanaM tAvad gantavyamityAdi svayameva bhAvyam / vishessytvvishessnntvsvruupthAvata zabdaparNi bahirathI levo. ti bihu zabda vinA kAlaniyamanI ayutatAthI. vAvattAvachabadaI vAkyaya maMdigapurA nA 4 i e Ala ve pavuiM kahiuM ja che. Ima jamAline nArakagatine niSedha te nArakazabdane abhAve ja huI. te vatI sAmAnyasUtrane viSe kahyo nArakazabda te vizeSa sUtrane viSe sAkSAt athavA adhyAhArathI na huI ja, pratyakSabAdhathI. e bhAva-yAvata zabdano prayoga te kihAMeka vizeSya paNi ane kihAMeka vizeSaNa paNi huI tihAM vize paNi prayuM vAvata zabda te kahyA gaNasaMbaMdhI je Adha pada ne aMta pada teNe prayukta huM ja gaNumadhyavatI je padArtha tene saMgrAhaka haI. jamAlI aNagAra arasAhArI virasAhArI aMtAhArI prAMtAhArI lukSAhArI chAhArI arasachavI virasachavI vAvata turachajIvI upazatajavI viviktajIvI ? hA, e sAmAnyasUtra kahyAM gaNanA AdaMtaza yukta yAvatazabada kahe che. gautama ! jamAlI anagAra ityAdi sUtranA vAkyane viSe hite jANo, ane tene sarvAdipaNi karI buddhimAM huI tehanA vAcakapaNAthI. madhyavartI padArtha je nAnArUpa ane aneka saMkhyAvaMta tehano saMgrAhaka huI. Ima AdaMta zabdane paNi gaNune anurodhei bhinapaNuM ja jANavuM. paNi yAvatazabda paNi ghaTapaTAdikanI pari niyatapadArthane vAcaka nahIM. e bhAva. chama vizeSaNathI thAvata yAvatazabda te kahe pade vAcya artharti dezakALAdikano niyAmaka huI tihAM kAlaniyAmakapaNuM te-jogamAM rAva rAri ityAdi sUtrane prayogane viSe pUrve dekhADavuM ja che. tihAM Avratazabdi viziSTapaNane abhAve vizeSyapaNuM nahIM. tauM myuM? uttarapadavarti je zabda, teNe kahyo je artha, tehane kAlaniyAmaka paNi karI vizeSaNapaNuM ja. pUrve paDyuM te vizeSaNa e vacanathI. eTalA ja vatI vizeSyapaNuM ane vizeSaNapaNuM ene kAmacArathI eha nyAya che. dezaniyAmakapaNuM te jetalAMI paMcavIsa yojane pattana tihAM tAI javuM. e pote ja vicAravuM. vizeSyapaNuM ane, vizeSaNapaNe tene svarUpe vikala DityAdi padanI pari arthazanya ja, Ima pravacana mAtrane viSe jihAM kiha e yAvata zabda tihAM kahe prakAre ja arthane vAcaka, anyathA nahIM. e tAtparya, hireM kahAM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marIceH 'ihApyastI 'ti vacovimarzaH 271 vikalastu yAvacchabdo DitthaDavityAdivadarthazUnya eva syAt / evaM pravacanamAne yantra kvApi yAvacchabdaH tatroktaprakAreNaivArthavAcako nAnyatheti tAtparyamiti gAthArthaH / / 103 // atha mArgasthitAnAmapi kadAcit kasyacid yadutsUtraM bhavet , tat (kAlabhedena) adhikaraNabhedena ca nAnAprakAraM bhavatIti drshyti|| maggaTThiassAbhogA'NAbhogA taha kahaMci nnaabhogaa| ussuttaM tamaNiayaM pAeNa paoaNAbhAvA // vyAkhyA-mArgasthitasya-vyavahAratastIrthAntarvartinaH sAdhvAdeH kasyacidityarthAd bodhyam / AbhogAd-itthamucyamAnaM madIyaM vacanamAgamabAdhitatvena kaTukaphalavipAkaM bhaviSyatIti jJAne satyapi tathAbhavyatvayogena tathAvidhakAlAdisAmagrIsahitena samyagvaktumasAmarthyAt utsUtraM bhavati / tacca tathAbhUtaM niyamenAnantasaMsArahetureva / yathA sAvadyAcAryasyotsUtrabhASaNam / taccAbhogapUrvakamabhimAnavazena tyaktumazakitamiti pratItameva / tathA anAbhogAt-svayamucyamAne vacasi AgamabAdhitatvena parijJAnAbhAvAt utsUtraM bhavati / tacca vaktuH kliSTapariNAmAbhAvena mithyAduSkRtAdyalpaprAyazcittavizodhyam / anAbhogasya tu sAmAnyataH sarvakALaM sattve'pi kadAcidvizeSatopi vivakSitavastuviSayakasya tasyAnivAryatvAt chadmasthasya ca tathAsvabhAvAt / tacca mithyAtvamantareNAjJAnamiti vaktumazakyam / tatra yuktistUktaiveti bodhyam / tathA kasyacitsamyagdRSTeH kathazcidanAbhogataH-kenA'pi prakAreNa vivakSayA'nAbhogAt kvacidaMze'nAbhogAdityarthaH, utsUtraM bhavati / yathA zrImahAvIrajIvasya marIceH / [ tasya hi kapilaziSyakaraNAbhiprAyeNa spaSTamabhASamANasyotsUtralezo'nAbhogAdeva sampannaH / lagatAna' me zipane mana tasasArInuM vyavasthApana te sipinA payanayatA bhane ummaggamaggasaMpaTiANa tyA madhye nUnaM pahaniya bhane saMsAra yo cha. te patI my bhani ziSyane tathA prauDha pracura) karmAne sagotrI uchaMkhala to kAmAdi sevAnAM tathAIdAdi AzAtanAnA karanAra je anArAdhakajana tehane adhyavasAya vizeSe saMsAranuM vizeSaNapaNuM kahyuM che te dekhI paramArtha samajyA vinA kiha eka bAhulA abhiprAya kalpI kihAMeka upalakSaNArtha vyAkhyAna ka9pI yathAtathA lAvyA che. te sarva mithyA jANavuM adhika tatagraMthanA khaMDanane viSe jANavuM. e gAthArtha ! 103 ! ' hivaI mArga I rahyAne paNi kivArekiMkaNekane utsutra huI, te Azrayabhede nAnAprakAranuM huI. te dekhADi che. mArgathitane jANavAthI tathA kiki prakAre ajANatAthI utsutra te aniyata prAhe praye jananA samAvathA. // 104 / / mArgane viSe rahya ne vyavahArathI tIrthAtavartI savAdikane', kaNekane eTaluM arthathI jANavuM. AbhogathI evuM kahInuM mAharu vacana te AgamabAdhita paNuiM kaTuka phaladAyaka huse, ehavuM jJAna chate paNi teDavA bhavyapaNAne yoge tevI kAlAdikanI sAmagrIne yogiM karI bhalI rIti kahevAne asamarthapaNAthI vibhatra haI te to niyameM ja anaMtasaMsAranuM hetuja. jima sAvadyAcAryane usUtrabhASaNa. te te Agapravaka abhinivezane vaziM chAMDavA azakaya e prasiddha ja, valI anAbhogathI pituM' kahyA vacanane viSe Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 sarva-zatakavRtta ___ tathAhi-sAdhubhaktena marIcinA ] sAdhudharme dvirukte'pi sAdhudharmAnabhimukhena kapilena yupmatsamIpe kizciddharmonA'stIti pRSThe, zrIAvazyakavRttyamiprAyeNa tu bhavadarzane kizciddharmo'stItipRSTe ' aho ! ayaM pracurakarmA dvirukto'pi sAdhudharmAnabhimukho maducitaH sahAyaH saMvRtta' iti vicintya mama pArzve dezavirati dharmo'stItyabhiprAyeNa manAgihApyastIti marIciruktavAn / tatra marIceryadi dezavirativimarzo nAbhaviSyat tahi manAgihApyastIti nAbhaNiSyat / etadvacanaM ca parivrAjakaveSe sati [ parivrAjakadarzane kizciddharmavyavasthApakaM sampannam / ihazabdasyAspaSTArthavAcakatvena zrotuH kapilasya ] parivrAjakadarzane'pi kiJciddharmo'stItyaghabodhAt / anyathA kapilaH parivrAjakaveSaM nAgrahISyat / tasya dharmacikIrSayaiva tadvaSopAdAnAt rAjaputratvenAnyakAraNAsambhavAt / tatazca kaapileydrshnprvRttiH| sA ca kapilasya marIceranyepAM ca mahAnarthakAraNaM kupravacanarUpatvAt / yadAgamaH-'iNameva NiggaMthe pAvayaNe aTaThe sese aNaThe' tti bhagavatyAm / atra zeSANi-dhanadhAnyamitraputrakalabakupravacanAdIni / ata eva tatpravRttiH praayshcittprtipttihetuH| ___ yaduktam -' ihabhaviamaNNabhaviaM micchattapavattaNaM jamahigaraNaM / jiNapavayaNapaDikudra duThaM garihAmi taM pAvaM // 1 // ti ( causaraNa0 gA0 57 ) tatra marIcerihApyastItivacanamutsUtramizritamevAvaseyam / tathAbhUtasya vacanasya marIcyapekSayA sUtratve'pi kapilApekSayotsUtratvAt / tatkathamiti cet / ucyate-mama pArzva manAgdharmo'stoti dezaviratasya marIcerabhiprAyAt / tathAbhUtavacanaM marIcyapekSayA notsUtraM, satyatvAt / kapilApekSa yo cotsUtrameva, parivrAjakadarzane manAga dharmo'stIti kapilasya buddhijana AgamabAdhita parNi parijJAnanA abhAvathI. usUtra huI te te vaktAne kilaSTa pariNAmane abhA karI mithyAdakatAdi a9pa prAyazcitta zedhAI. anAbhoga te sAmAnyathI sarvakAla te eNuiM kivAreki vizeSathI vAMchita vastu viSayIA anAgane anivAraNIyapaNAthI. chadmasthane te tehavA svabhAvathI ane te to miyA vinA ajJAna na kahevAi yukti te prathama dhikAri' kahI che e jANavuM. valI koka samyagadaSTine kaNeka prakAre anAbhogathI kiNikiM prakAre vivakSA-kahevAnI icchA teNII anAbhogathI etale kuka aMzane viSi anAbhogathI e artha. sUtrathI uttIrNa huI. jima zrImahAvIrano jIva je marIci tehane. sAdhudharma vicAra (bi vAra) kahe hu te parNi sAdhu dharmane viSi asammukha je kapila, teNei tumhAre pAse kAMI dharma nathI evuM pUche huM te, zrI AvazyakatyAbhiprAye tumhAre darzanaM kAMI dharma che evuM pUche huMti. aho ! e pracurakama bivAra kahyo paNi sAdhudharmane anabhimukha mAhare yogya sakhAIe thaye. evuM cItavIne mujhaLase dezavirati che e abhiprAye a85 hAM paNi che. evuM marIci te kahete hue. tihAM marIcinaM jau dezaviratino vicAra na hota tau a5 hAM ima na kaheta. e vacana te parivrAjakano veSa chate hute parivrAjakadazanane viSi paNi kAMI eka dharma che ehavA avabodhathI. me nahIM te kapila te parivrAjakano veSa na raheta. tehane dharma karivAnI icchAIja tenA veSanA grahevAthI, rAjaputra parNi karI bIjA kAraNanA asaMbhavathI. tethI kapila saMbadhI darzananI pravRtti thaI. aneM te kapilane maricIne bIjAne paNi mahA anarthanuM kAraNa. kapravacanarUpaNAthI. ehaja nigraMthapravacana artha zeSa sarva anartha. IhA zeSa te dhanadhAnyAdika ane kupravacanAdika etalAja vatI tenI pravRtti te prAyazcitapravRttina9 hetu "e bhavanuM anya bhavanuM mithyAtvanuM pravartana je adhikaraNa jinapravacanathI niSiddharUpa duSTa garahuM chuM te pApa prate." tihAM maricine "IhAM che" e vacana te utsamizraja jANavuM. tehavA vacanane marIcinI apekSAI sUtrapaNuiM paNuiM kapilanI apekSAI utsatrapaNAthI te kima? evuM je te u5ri kahII che-mAhare pAse a85 dharma che ehavA dezavirani marIcine Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI bahAthala fsa kolinI katvenAsatyarUpatvAt / nahi parivrAjakadarzane lezato'pi dharmo'sti, unmArgabhUtatvena tatra samyaktvasyApyabhAvAta mahAnarthahetutvAcca / yadi ca tadarzane svalpo'pi dharmo'bhaviSyattarhi manAgihApyastIti bruvANasya marIceH kapilApekSayA'pyutsUtraM nAbhaviSyaditi sUkSmadRzA paryAlocyam / tatra marIcermadIyaM vacanaM kapilasya parivrAjakadarzane dharmabuddhijanakaM bhaviSyatIti jJAnamastyeva, kathamanyathA parivrAjakaveSamadAsyat / paramityamucyamAnametadvacanaM mamotsUtramitiparijJAnAbhAva eveti kathazcidanAbhogahetukametadutsUtram / yadi ca marIceH svasyotsUtrAbhogo'bhaviSyat tarhi so'spaSTavacanaM nAvakSyat / sAdhubhaktasya tasyotsUtrabhASaNamasambhavyeva pracurakarmAyamiti vicintya ziSyakaraNe'pyabhiprAyAt / tathA ca tathAbhUtenAnAlocitotsUtralezena virAdhitasamyaktvo marIciH pretya durlabhabodhiH koTAkoTIsAgaropamasaMsArasthitizcAbhUt / yadAgamaH-'phuDapAgaDamakahato, jahaDiaM bohilAbhamuvahaNai / jaha bhagavao visAlo jaramaraNamahoahI AsI' // 1 // ityupa0 ( gA0 106 ) tathA, 'dubbhAsieNa ikkeNa marII dukkhasAgaraM patto / bhamio koDAkoTIsAgarasariNAmadhijjANaM' // 1 // ti zrIAva0ni0 (gA0 432) evaMvidhAbhiprAyajijJAsunA ca zrIAvazyakavRtticUrNI upadezamAlAvRttizca smykpryaalocniiyaa| paraM zrI AvazyakacU kudarzanapravRttireva saMsAravRddhihetutvenoktA / upadezamAlAvRttau ca 'kapila ihAnyatrApIti matsambandhini sAdhusambandhini cAnuSThAne dharmo'stIti bhnnitm'| tatra sAdhusambandhinIti bhaNanena matsambandhini dezaviratyanuSThAne dharmostIti bhaNitam / anyathA zrIAvazyakacUrNAdibhiH saha virodhaH syAditi vizeSo bodhyH| abhiprAyathI tehavuM vacana marIcinI apekSA utsutra nahI, satyapaNAthI. kapilanI apekSAI te utsutra ja. parivrAjakadarzanane viSe a85dharma che evI kapilane buddhi UpajAvavA parNi asatyarU55NuthI. parivrAjakadarzanane viSe lezathI e dharma nathI. unmAMgabhUtapaNuiM samyaphatvanA parNi abhAvathI mahA anarthanA hetupaNAthI. jau tehanA darzanane viSe alpa dharma hato tau a85 Iha paNuiM che. evuM bolatA marIcine kapilanI apekSAI utsatra na hauta, e sUkSmadaSTi vicAravuM. tihAM mahAruM vacana kapilane parivAjakadarzanane viSaI dharma buddhinuM janaka huI ehavuM jJAna cheja, nahItara kima parivrAjakane veSa deta. paNi Ima kahItuM e vacana mujhane usUtra e jJAnano abhAva ja. te vatI kathaMcidanAbhogahetuthI e utsutra. jau marIcine potAno utsatrano Abhaga haUta take aspaSTa vacana na bolata. sAdhubhakta ehane utsatrabhASaNa te asaMbhavI ja, pracurakarmA e ehavuM cIMtavIne ziSya karinAne abhiprAyathI. tevatI tehane aNue usUtralezeM virAdhita samyakatvane dhaNI marIci te parabhave durlabhadhi ane sAgaropama koTAkeTi saMsArasthitivaMta huo. "phuTa prakaTa aNukata yathAsthita badhilAbha haNi jima bhagavaMtane vistIrNa jarAmaraNarUpa samudra huo. durbhASita eke marIcI te dukhasAgara pAme bha keDA keDisAgaropamanAM' evo abhiprAya jANavAM vAMchate zrI AvazyakanI vRtti ane zUrSi ane upadezamAlAnI vRtti sabhya vicAravI. paNi zrIAvazyakapUrNine viSe kudarzananI pravRtti ja saMsAravRddhihetuparNi kahI. ane upadezamAlAnI vRttine viSe to he kapila! IhAM anyatraparNi muMjhasaMbaMdhi ane sAdhusaMbaMdhI je anuSThAna tehane viSe dharma che. tehavuM kahiuM. tihAM sAdhusaMbaMdhi ehavuM kahe mujhasaMbaMdhi je dezavirati anuSThAna tene viSe dharma cha0 ehavuM kahie. nahIMtara zrIAvazyakasUryAdika sAthe virodha hatuM. eha vizeSa jANa. ane je kuNeka zrAvakapratikramaNusUtrane viSe niSidane kara, karivArane akari paDikamaNuM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 sarva-zatakavRttI yattu kazcit zrAvakapratikramaNasUtre-'paDisiddhANaM karaNe kiccANamakaraNe a paDikamaNaM / asadahaNe a tahA vivarIyaparUvaNAe a' // 1 // (gA0 48) gAthAyAzcUrNau viparItaprarUpaNo durantAnantasaMsArakAraNaM bhavatIti vyAkhyAtam / tatra dRSTAntatayA mriicirevoktH| tasya ca bhavA asaGkhyeyA evA''san / tena jJAyate anantazabdenAsaGkhyAtamupalakSaNAt sakhyAtamapyucyate / tena jamAleH paJcadaza bhavA apyanantazabdavAcyA iti vadati / tat samyavicAraNAbAhyamevAvasAtavyam / yatastatra kevalaM nAnantazabda evAmihitaH, kintu durantAna-tazabdo, tau ca parasparaM viruddhArthAbhidhAyako zabdavyutpattyaiva zAbdikAnAM prtiito| satra durantazabdo nAnantArthAbhidhAyako na vA sasyAtArthAbhidhAyakaH, kintu duHkhalabhyAntatvenA'saGkhyAtArthAbhidhAyakaH / evamanantazabdo'pi na saGkhyAtArthAbhidhAyako na vA asaGkhyotArthAbhidhAyakaH , kintu na vidyate'nto yasyeti vyutpattyA antasyAvidyamAnatvenAnantArthAbhidhAyakaH / prakRte ca zrAvakasya viparItaprarUpaNA svayaM tathAvidhabahuzrutatvAbhAvenAnAbhogAt guruniyogAdveti sAkSAtparamparayA vA'nAbhogamUlikaiva / tatkAraNasya viparItazraddhAnasyA'pi tathaiva sambhavaH / yadAgamaH-'sammaTTiI jIvo uvai8 pavayaNaM tu sadahai / sahai asabbhAvaM aNabhogA gurUniogA vA // 1 // iti zrIuttarA0ni0 (gA0 163) / sA ca nAnantasaMsArahetuH, tathAvidhakliSTapariNAmAbhAvAt / tadvyaJjakaM tu samyagvaktAramAsAdya tatkSaNameva tadapagamanameva / ata eva zrAvakapratikramaNasUtrasya vRttau kevalaM durantazabdasyaivAbhidhAnamiti / yA ca viparItaprarUpaNA mArgapatitAnAmanantasaMsArahetuH, sA ca huI asaduhaNAI tathA valI viparItaprarUpaNAI" e gAthAnI cUrNine viSi viparIta prarUpaNa te durata anaMtasaMsAranuM kAraNa haI. ehavuM vakhANyuM che. tihAM dRSTAMta te marIcI ja kahyo che. ane tehane to bhava asaMkhyAta ja thayA. teNei jANII che anaMta zabda asaMkhyAtuM-upalakSaNathI saMkhyA paNi kahII. te vatI jamAline panara bhavaparNi anaMtaza vAgye evuM kahe che. te samya vicAraNabAhya ja jANavuM. je mATi tihAM kevala anaMtazabda ja nathI. tau myuM ? duraMtazabda ane anaMtazabda che. te to paraspa viruddha arthanA kathaka zabdavyutpatti ja. zAbdika viyAkaraNane prasiddha tihAM duraMtazabda te anaMta arthane abhidhAyaka nahI ane saMkhyAta arthane paNa abhidhAyaka nahIM. te syuM ? duHkhe pAmavA yogya je aMtane paNi karI asaMkhyAta arthane abhidhAyaka. ima anaMta zabdapaNi saMkhyAtano abhidhAyaka nahI asaMkhya arthane paNa abhidhAyaka nahIM, tau Tyu ? nathI aMta jehane e vyutpati aMtane aNuchatApaNi anaMta arthane kahanAra. ahIM te zrAvakane viparIta prarUpaNa te pote tathAvidha bahuzratapaNAne abhAve, anAbhogathI athavA gurunA vacanathI sAkSAta athavA paraMparAI anAbhogamUlaka ja. tenuM kAraNa je viparItazraddhAne tenA paNi teNi rIti ja (a)saMbhavathI. gAthArtha to pUrva likhyo che. te te anaMtasaMsAranuM hetu nahIM. tehavA kilaSTa pariNAmane abhAvathI. tehanuM jaNAvanAra to samyam vakatAne pAmIne tatkAla ja tehanuM TAlavuM. ekalA ja vatI zrAvakapratikramaNusUtranI vRttine viSe kevala dUraMtazabdanuM ja kathana che. ane viparIta prarUpaNuM mArga patitane anaMtasaMsAranuM heta te to sabhAprabaMdhe dharma dezanAnA adhikArIne bahuzratapaNi, lekapUjya je AcAryAdika tehane kuNeka nimittathI potAnI pUjAnI hAnine bharyo sAvaghAcAryanI pari paraviSayIo matsarapaNuiM goSThAmAhilAdikanI pari, tIrthakaranA vacanane viSaI asaduhaNAI jamAlyAdikanI pari jANavApUrvaka jANavI, te to IhAM adhikAranA abhAvathI aNakahyA pachuiM anaMtasaMsArI paNi pote ja Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 prakriyAnusAreNa zAstraracanA sabhAprabandhena dharmadezanAdhikAriNAM bahuzrutatvena lokapUjyAnAmAcAryAdInAM kutazcinnimittAnnijapUjAdihAnibhayena sAvadyAcAryAdInAmiva, paraviSayakamAtsaryeNa goSThAmAhilAdInAmiva, tIrthakRdvacasyazraddhAnena jamAlyAdInAmivAbhogapUrvikA'vasAtavyA / te cehAdhikArAbhAvenAnuktA api anantasaMsAritvena svata eva bhAvyAH / yena kAraNena kasyacidanAbhogamUlakamapyutsUtraM kudarzanapravRttihetutvena dIrghasaMsAraheturapi bhavati / tena durantasaMsAramadhikRtya marIcireva dRSTAntatayA darzitaH / tasya ca tathAbhUtamapyutsUtraM tathaiva saJjAtam / zrIAvazyakacUrNAvapi tathaivoktatvAt / anyathA dvitrAdibhavabhAvimuktInAmapi muniprabhRtInAmanantasaMsAritvavaktavyatApattau jainaprakriyAyA mUlata evocchedaH syAt / jainapravacane cAnuyogadvArAdau prakriyAgranthe- se ki taM kAlappamANe 2 duvihe paM0 20 paesaNipphaNNe ceva aNubhAgaNipphaNNe (vibhAganiSphaNNe ) (sU0 134 )' cevetyAdipravacanavacanaiH saGkhyAtAsaGkhyAtAnantAnAM trayANAmapi jaghanyAdibhedabhinnAnAM bhinnabhinnasvarUpanirUpaNAlakSaNA prakriyA pratItaiva / prakriyAyAzca praNetAraH sarveSvapi darzaneSvAdikarttAra eva bhavanti / ato janapravacane'pi sAmpratInaprakriyAyA AdipraNetA bhagavAn zrImahAvIra eva / tena tadAyataiva tacchiSyazrIsudharmasvAmyAdInAM zAstraracanApi bhavati / na punaH zAstraracanAyattA prakriyA / prakriyAnurodhenaiSa parasparaviruddhavAdinaH zAstrakarttAro dUSyA adUSyAzca bhavanti, prAmANyAprAmANyavivekasya prakriyAyAttatvAt / anyathA apasiddhAntAdidUSaNodbhAvanaM dattAJjalyeva sampadyeta, prakriyAyA abhAve siddhAntasyaivAbhAvAt / tena cUrNikArAdivacanamapi jinoktaprakriyAnAbAdhayaiva pramANatayA puraskaraNIyam / tatra yadyapi pareNa sammatitayodbhAvitAyAM cUrNAvuktaprakAreNa prakriyAvirodhivacanaM lezato'pi nAsti, tathApi kadAcit kasyacit zAstrakArasya pravRttiH chAAsthyAdanAbhogavazena prakriyAvirodhinyapi sambhavati, paramAbhogavatastathaiva vyavasthApana prakriyAyAH praNetuH zrImahAvIrasyAvajJAkaraNena mahAzAtanAhetutvAdanucitameva / vicAravA. je kAraNe kuNekane anAgamUlaka paNi utsutra kudarzanano hetu te parNi dIrdhasaMsArano hetupaNi I. te vatI duraMtasaMsAra AzrayI marIci ja dRSTAMta paNi kahyo, tehane tehavuM usUtra - tama ja thayuM. zrIAvazyakaNine viSe tima ja kahyApaNAthI, Ima nahI te biM triNuiM bha thAnAra makita jehane ehavA manipramukhane paNi anaMtasaMsArIpaNAnI kahapaNAInI Apatti chate jainaprakriyAne malathI ucheda thAI jainapravacanane viSe anuyogaThArAdika prakriyAgraMthane viSe kAlapramANu te bi prakAre pradezinI panuM ane anubhAge nIpanuM 'ItyAdi pravacanane vacane saMkhyAta asaMkhyAta ane anaMta e trivuiM jadhanyAdika bhedi bhinna tehane bhinna bhinna svarUpanirUpaNarUpa prakriyA pratIta ja, prakriyAnA prarUpaka te - sarvadarzanane viSi AdikartA ja huI. e vatI jainapravacanane viSe divaDAnI prakriyAne prarUpaka bhagavaMta zrImahAvIra ja. te vatI tehane Ayatta ja tenA ziSya zrI sudharmAravAmyAdikanI zAstraracanA. parNika zAstraracanAne Aya prakriyA nahIM. prakriyAne vaze ja paraspari viruddhavAdI te zAstrakartA te dUSavAcogya ane adUSavAgye huI. pramANa ane apramANapaNanA vivekane prakriyAne AyarapaNAthI. nahIMtara apasiddhAMtAdika je dUSaNa, tehanuM kahaNa te dattAMjali ja thAI. prakriyAne abhAve siddhAMtanA ja abhAvathI. te vatI cUrNikArAdikanuM vacana paNi jinendraprakriyAnI anAbAdhAI pramANaparNi AgalikarivuM. tihAM jauM saMmatipaNi dekhADI je cUNi tehani viSe kaheprakAre prakriyAvidhi vacana lezathIe nathI. tauDe paNi kivAraki kuNeka zAstrakAranI pravRtti te chadmasthapaNAthI anAbhogavaze prakriyAvirodhI pavuiM saMbhave. pavuiM jJAnavaMtane tima ja thApavuM. prakriyAne praNetA zrI mahAvIra, tenI Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 sarvaca-zatakavRttI kizca-yathA manuSyazabdaH sAmAnyato brAhmaNAdisarvavarNavAcakaH tathA parAbhiprAyeNAnantazabdo'pi saGkhyAtAdisarvakAlavAcakaH smpnnH| evaM yathA vyaktyA brAhmaNAdivarNavAcakAH brAhmaNAdaya eva zabdAH tathA vyaktyo saGkhyAtAdikAlavizeSAbhidhAyakAH zabdAH santi naveti paryAlocanAyAM sAmAnyazabdAbhidheyAnAM padArthAnAM vizeSazabdAbhidheyatvaniyamabalenAnanyagatyA prakRte'pi sAmAnyataH kAlazabdavAcyAnAM saGkhyAtakAlAdInAM vyaktyA parasparamasAGkaryeNa saGkhyAtakolAdyabhidhAyakAH saGkhyAtAdaya eva zabdAH / tathA ca siddhaM saGkhyAtazabdavAcyaM sayAtameva, na punarasaGkhyAtamanantaM vA tathA anantazabdavAcyamapyanantameva, na punaH saGkhyAtAdikamapi / nahi brAhmaNazabdavAcyaH kSatriyAdivarNo'pi bhavatIti siddhaM prakriyAnurodhena zAstrAdiracaneti / evaM yathAchando'pi kazcinmarIcivat kvacidaMze'nAbhogAdevotsUtrabhASI syAt , tasyAnAbhogo'pi prAyaH samyagAgamasvarUpApariNaterevAvasAtavyaH / tathApariNatyabhAve nidAnaM tAvat svalpenA'pyutsUtrabhASaNenAnantasaMsAraH kathaM bhavati ? bhayavacanaM vA ityAdirUpeNa nijamatikalpanaiva / tathAkalpanA'pi 'dasavihe bale paM0 taM0 soiMdiabale' ityAdisthAnAGgavacanAt darzanabalAbhAvAdevAvasAtavyA / etena yathAchandamAtrasyotsUtrabhASitvaM bhavatyeveti bruvANo'pi nirasto bodhyaH / yathAchandatvabhavanahetUnAM pArzvasthatvabhavanahetUnAmiva nAnAtvenAgame bhaNitatvAt / atha vyavahArato mArgapatitAnAmutsUtraM kIdRzaM bhavati ? ityAha'aNiayaM' ti aniyatam / tatrApi yathAcchandAnAmaparAparabhAvena gRhItamuktam / zeSasya tu samyagvaktura avanAne kara mahAAzAtanAnAM hetupaNAthI anucita ja. valI jima manuSyazabda sAmAnyathI brAhmaNAdi sarvavane vAcaka, tima parabhiprAye anaMtazabdapaNi saMkhyAtAdika sarvakAlane vAcaka thayo. Ima mi vyakita brAhmaNAdika vaNanA vAcaka brAhmaNadika zabda, tima vyakita saMkhyAtAdika vizeSano abhidhAyaka , zabda che ke nathI evI vicAraNAthike sAmAnya zabda kahevAyegya padArthane vizeSazabada aNakahevAyApaNuM eDavA niyamane baliM bIjI gati nahIM mATi IhAM paNa sAmAnyathI kAlazabda kahevA gya je madhyakAlAdika tehane vyakti mAhAmAhiM asaMkarapaNuM saMkhyAtakAlAdikanA kahanAra saMkhyAta dika ja zabda, tivAre te siddha thayuM je saMkhyAtazabda kahevAyegya te saMkhyAta ja, paNi asaMkhyAta athavA anaMta nahI. tima vavI anaMtazabda vAcya anaMte ja paNi saMkhyAtAdika nahIM, brAhmaNadizabda vAcya kSatriyAdikavaNuM na haI. te vatI siddha thayuM prakriyAne anure dhiM zAstraracanA. Ima yathAdo paNi kaNeka marIcinI pare keIka aMze anAbhogathI ja utsutrabhASI huI. tehane anAbhogapaNi mAhe samyaga AgamasvarUpane apariNuti ja huI. ehavuM jANavuM. tathA pariNAmanA abhAvani viSe kAraNa to apepaNuM usUtrabhASaNaI anaMtasaMsAra kima huI athavA bhayavacana ityAdipiM Apamati ka95nA ja. tevI kalpanApa|i dazavidha bala kahyAM. te kima ? zrotraMdriya bala ityAdi sthAnAMga vacanathI darzanabalanA abhAvathI ja jANu. e yathArachaMdamAtrane utsutrabhASIpaNuM huI ja, evuM kahenArA TAye jANo. yathA chaMdapaNuM thAvAnAM hetune pAsasthApaNAnAM hetunI pari nAnApaNuiM Agamane viSe kahevAthI. hi vyavahArathI mArga patitane utsatra kehavuM he I te kahe che, "miti 'tti tihAM paNi yathAzcaMdane para apara bhAve ahiuM aniM mUkyuM. ane bIjAne te samyavaktAnA abhAvatAM hRI. te sAthI ? tihAM heta kahe che. prajananA abhAvathI. niyata svabhASaNane viSe prayojana to aMgIkaryAmArgane sthirIkaraNa ja tehaja asahapaNi mAnavuM. tene parityAge ja sammaphatvanI prAptithI. asagrahane Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsUtrabhASiNAmanantasaMsAraH bhAvaM yAvadbhavati tatkuta ? iti hetumAha-'prAyaH prayojanAbhAvAt', prAyo-bAhulyena niyatotsUtrabhASaNe prayojanaM tAvat svAbhyupagatamArgasya sthairyakaraNameva / tadevAsadmahatayA mantavyaM tatparityAgenaiva smyktvpraapteH| yaduktam 'asadgrahaparityAgena tattvapratipattirmArgAnusArite 'ti vandAruvRttau / tacca vyavahArato'pi tIrthAntavaMtinAM na sambhavati, tatkAraNasya jainapravacanapratipakSabhUtAparamArgAGgIkArasyAbhAvAt / ata eva unmArgamAzritAnAmAbhogavatAmanAbhogavatAM vA niyamenAnantasaMsAraH, pratisamayaM tIrthocchedAbhiprAyeNa prAyaH sAmyAt / teSAM cAnantasaMsAritvamapi vyavahArato'nAlocitotsUtrapApAnAmeva / pratipannaprAyazcittAnAM tu jamAliziSyANAmivArAdhakatvena tucchasaMsAritvamapyavasAtavyam / tasya cotsUtrabhASitvavyapadezo'pi na bhavati / nahi pratipannacAritrazcakravartI naradevatvena vyapadizyate, tasya dharmadevatvena vyapadezAt / paraM tathAbhavyatvayogena dIrghasaMsAriNAM prAyazcittapratipatterevAsambhava iti jJeyam / na ca ( sAtizayajJAna ) kevalinamantareNa niyamabhaNanamayuktamiti vAcyam , 'ummaggamagasaMpaTiANa sAhUNa goamA ! gRNaM / saMsAro a aNaMto hoi a sammaggaNAsINaM' // 1 // ti kevalinaiva bhaNitatvAt / tenAsmAdRzAM tu tadanuvAda eva [na punaH svatantravaktRtvaM, prAyo grahaNAt ] yattu kazcinmArgapatito'pyutsUtraM bhaNitvA abhimAnAdivazena svoktavacanaM sthirIkattuM kuyuktimudbhAvayati na punarutsUtrabhayena tattyajati, sopyunmArgapatita ivAvasAtavyaH, niytotsuutrbhaassitvaat| tasyAparamArgAzrayaNAbhAve'pi nijavacasyeva tadAgrahavattvAt / etena yaH kazcit unmArgasthitAnAmutsUtrabhASiNAM niyamena anantasaMsAritvaM bhavatI parityAge talanI pratipatti te mAganasAritA, ane te te vyavahArathI te tItharvattine na saMbhave. tenuM kAraNuM ja jainapravacananuM pratipakSa je aparamA tehanA aMgIkAranA abhAvathI. eTalA ja vatI unmArgane a,zrayIne AbhagavaMta athavA anAbhorAvaMtaneM' niyameM anaMtasaMsAra pratisamaye tIrthocchedAbhipra. prAhe sarikhAithI. ane tene ja anaMtasaMsArIpaNuM paNi vyavahArathI aNaAyuM utsatranuM pApa jeNe tehane ja. ane paDivajyAM prAyazcita jeNe ehavAne jama liziSyanI paMriM ArAdhaka paNi a5saMsArIpaNuM paNi jANavuM. ane tehane usUtrabhASipaNAnuM kahayuM paNi na huI paDivaLyuM cAritra jeNi eha cakravarti te naradevapaNi na kahII. tene dharmadevaparNi kahathI. paNi tehavAbhavya paNAne yoge dIdhasaMsAraniM prAyazcitanI pratipattine ja hu(I) asaMbhava e jANavuM. kevalI vinA ehavu niyamanuM kahevuM ayukta ehavuM na kahevuM. ehavuM kevalII kahyA paNAthI. te vatI ahAre to kevalInA bhASyAnuM kahevuM. hAM utsatrabhASIne anaMtasaMsArane niyama tau ja hui. je parabhave prAyazcitanI paDivAnI sa magrI na mile. aniM virUddha saMpradAyI urachaMkhale te Satrizajaja85 vivara - kArane mata avalaMbIne kAlIdevI pramukhane utsatrabhASIpaNuM che chama likhyuM. ane te yathAzRMdAdika pa|i karma upArji devIpaNuM pAmI taddabharyuM te karma nirjarI etaluM aNusamajhI bhavAMtare dIkSA lIdhI te vatI zuddha thaI ehavuM likhyuM. te mithyA jANivuM. ane je kuNeka mArga patitapaNi utsatra bolIne abhimAnAdikane vaze pitAnuM vacana sthira karavAne kuyuktiprate beleMpaNi usUtrane bharyuM chA nahi. te paNi unmAga patitanI pare jANu. niyatasUtrabhASIpaNAthI. tene paramAnA AzrayaNanA abhAve pazvimAM potAnA vacanane viSi ja tehanA AyahavaMtapaNAthI. etaleM kaha je kaNeka unmArTasthitane utsatra bhASIne niyameM anaMtasaMsArIpaNuM huI e vacana utsavapravRtti nivAraNane Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 sarva-zatakavRttI tivacanamutsUtrapravRttinivAraNAya bhayavacanamevAvasAtavyaM na punarvAstavamiti bhaNati / sa ca tIrthakareNosUtrabhASaNe sabhayIkRtAnAmapi bhavyAnAM nijavacanacAturyA utsUtrabhASaNa eva nirbharyAkurvan tIrthakRto mRSAbhASitvamAtmanazca satyabhASitvamudghoSayan sarveSAmapi jainAbhAsAnAM cakravartitvena balavAn tIrthakarabhaktena asmAdRzena kathaM kartavya ityevaM zrIhemAcAryasyeva asmAdRzo'pi mahatI cintA'vasAtavyA / ayaM bhAvaHasamartho hi pareNa parAbhUtaH san vAgvyAporavAnapyAtmasAkSika eva bhavati / tatra zrIhemAcAryavacanaM ythaa-'anaadyvidyopnissnnissnnnnairvishRngkhlaicaaplmaacrdbhiH| amUDhalakSyo'pi parAkriye yat tvakiGkaraH kiM karavANi deva ! // 1 // (ayogavyavacchedadvA0 zlo0 23) ityAdi / evamasmAdRzo'pIti bodhyam / ata eva paunaruktyamavagaNayya vAraMvAraM pUtkaraNameva tadvyaJjakamavasAtavyam / tena sa eva tAvaditthaM praSTavyaH-nanu bhoH ! unmArgasthitAnomutsUtrabhASiNAM niyamenAnantasaMsAro bhavatIti bhayavacanamiti tIrthakRtA svayameva sadasyuktam , uta lekhadvArA bhavata eva jJApitaM yanmayA vaktuM na zakitaM paraM tvayA itthaM sarvatra jJApanIyam , athavA cetasyeva dhAraNIyam / nAdyau, tathAbhUtabhaNanena bhayaM dUre, pratyuta tathAbhUtaSacanaM nizzaGkamutsUtrabhASaNe pravRttisUcakam / tRtIye ca rahovRttyA dhAraNIyam jJApitaM sadasi bhASamANastvaM kena kIdRzena vacanena sambodhanIya iti vaktavyam / atha nijamatikalpanayA tathocyate iti cet , tarhi 'egadivasaMpi jIvo pavajjamuvAgao annnnnnmnno| jayavi ( jai) Na pAvai mukkhaM avassa vemANio hoi' // 1 // tti tathA, 'ikko vi namukkAro jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAgarAo tArei naraM va nAriM vA // 1 // ityAdivacanAni lobhavacanAni kalpanIyAni / anyathA mATi te bhayavacanaparNi vastugati nahIM ehavuM kahe che. te to tIrtha kare utsutrabhASaNane viSe sabhaya karyA je bhavya tehane potAnA vacananI caturAI usUtrabhASaNane viSe nirbhaya karato tIrthakarane mRSAbhASIpaNuM jaNAvato aniM pitAnuM satyabhASIpaNuM jAhera kare te sarve jainAbhAsanau cakravartiparNi karI te balavaMta te tIrthakarabhakti kima karavo ima zrI hemAcAryanI pare asvasarikhAne pariNuM moTI citA jANavI. e bhAvaasamartha para parAbhavyo hato vacana bolato e paNi AtmasAkSika ja hu9. tihAM hemAcAryanuM vacana dekhADe che. anAdinI je avidyA te rU5 je sadvidyA te upari rahyA urakhala capalapaNAne AcaratA teurNi amUlakSe huM nirAkaraNa karII che, te tAro kiMkara have huM rayuM karuM ? ItyAdika Ima anDasarikhAne pachuiM e jANavuM. eTalA ja vatI punaruktapaNe avagaNI vAraMvAra pUtkaraNa ja tehanuM jaNAvanAra e jANavuM. te vatI tehaja IhAM pUchavo. pUrva pakSa-unmArga rahyAne utsutrabhASIne niyameM anaMtasaMsAra haI' e bhayavacana tIrthakare pite ja sabhAne viSe kahiu ? athavA lekha AMgaliM karI tujhane ja jaNAvyuM ? je kaI kahI na sakayuM paNi tiM Ima sarvatra kahevuM athavA cittamAM rAkhavuM ? prathama bi pakSa te nahIM, tehave kahe bhaya te dUra, sAhasuM tehavuM vacana niHzaMka usUtrabhASaNane viSe pravartananuM jaNAvanAra. trIje pakSe te ekAMte dhAravuM evuM jaNAvyo hato sabhAne viSe kahetA : ' vacane samajhAva. e kahevuM. hi Apamati ka95nAI tima kahI che. evuM jau ? eka divasa e jIva dIkSA prate pAme tanmaya huMtala yadyapi mekSa na pAme tau avazya vaimAnika deva hada valI " e namaskAra jinavara vRSabha zrI vardhamAnane saMsArasAgarathI tAre narane athavA nArIne' ' ityAdika vacana te (bhaya aniM) lebhanA vacana kayA joII, nahItau dharmane viSe pravRtti na thAI ima nAkine viSe dakhanA abhidhAyaka ane' svargAdikane viSe sukhAdikanA kahenAra vacana e.bhayanA ane Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 abhinivezimA zobhanatvasya mirAsaH dharme pravRttirna syAt / evaM narakAdau duHkhAdyamidhAyakAni svargAdau ca sukhAdyamidhAyakAni ca vacanAmi bhayalobhavacanAnItikalpanApattau nAgapurIyapratimArimatapravezena sarvamapi jainapravacanamayathArthameva sampadyateti parakalpanA'nalpapApaheturityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // 104 / / atha siMhAvalokananyAyena parAbhiprAyaM duussynnaah|| eeNAmiggahiA'bhiNivesI sohaNo'rihaMtassa / bhatto thuipamuhehiM eaMaNNANa mahapAvaM // 105 // vyAkhyA-etena-uktavakSyamANayuktiprakAreNa etaducyamAnamajJAnaM mahApApamityanvayaH / athocyamAnaM kim ? ityAha-'Amiggahia 'tti / AmigrahikAt-zAkyAdimidhyAdRSTeraminivezI digambarAdiH, zobhana:-zAkyAdyapekSayA digambarAdiH varIyAnityarthaH / tatra vizeSaNadvArA hetumAha-yataH so'bhinivezI kiMlakSaNaH ? arhato bhakto-jinendrabhaktikArI, kaiH ? stutipramukhaiH, stutirguNotkIrtanaM tatpramukhaistadAdibhiH, AdizabdAt pUjAsatkArAdi bodhyam / evaMvidhaH zAkyAdirna bhavatIti parAkUtam / ityamunA prakAreNocyamAnametadajJAnamUlakamityarthaH / prAkRtatvodvibhaktilopaH / ajJAnaM ca parasya anahadbhaktasyApyarhadbhaktatvenAvabodhAt / taccAjJAnaM mahApApam / yaduktam-ajJAnaM kalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / yasmAddhitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokaH / / 1 // iti gAthArthaH // 105 // __athAbhinivezino'rhannAmnA kriyamANaM stutyAdikamanahata eveti dRSTAntena smrthynnaah|| titthagarassa guNehiM sasamaggaparUvagANa thuipamuhaM / jaha suagIakumArI gAyai kIlAvivAhami // labhanA vacana evI kalpanAnI prApti thike nAgarI lukAnA matane praveze sarve jainapravacana mithyA ja saMpAI. te vatI evI paranI kalpanA te ane95 pApanuM hatuM, e pUrNa prasaMgaI. e gAthArtha che 104 che hive siMhAMvalokananyAye parano abhiprAya te prate daSate kahe che - etale kaheve AbhigrahikathI abhinivezI te zAbhana. arihata thaI pramukhe bhakta che. e ajJAna mahApA5. 105 e kahyA ane kahIe prakAre e kadituM ajJAna mahApApa e saMbaMdha. hive kahisya te kiha ra te kahe che-AbhigrahikathI-zAkayAdi mithyAdaSTithI abhinivezI digaMbarAdika te bhale zAkyAdikanI apekSa I | digaMbara te bhale e artha: tihAM vizeSaNane kahevuM hatu kahe che-je mATe te abhinivezI arihaMtane bhakta jinaMdranI bhakti karaye stutipramukhe-stuti te guNanuM utkIrtana te pramukha teNi. AdizabdathI pUjA satkAra pramukha jANavuM. eho zAkAdika na hatuM. e parano abhiprAya. eNe prakAri kahI e ajJAnamalaka e artha.. prAkata vatI vibhakti lopa. ajJAna te parameM' arihaMtanA abhaktane' paNi arihaMtanA bhaktane' paNi avabodhathI "te ajJAna te nizcaye kaSTa krodhAdika sarva pApathI jethI hita athavA ahita na garere azAne bhAvo so' meM gAyA: / / 105 / / hive arihaMtane nAme karI stutyAdika te aNuarihaMtanuM ja ehavuM daSTAMti samartha kahe che- tIrtha karane guNe potapotAnA mArganA prarUpakanAM stutipramukha jima sAMbhaLyA gIta evI kumArI mA cha vivAna vi. / / 106 / / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 sarva-zatakavRttI tIrthakarasya guNaiH zakrastavAdyuktaiH "arthAttIrthamukhAt-sAdhvAdimukhAt zrutaiH svasvamArgaprarUpa kANAM-nijanijamArgANAmAdipraNetRNAM ziSabhUtyAdInAmeva stutipramukham / ata eva zivabhUtyAdayastIrthakarAbhAsAH, AropitatIrthakRdguNAzrayatvAt / tena tavyavasthApitAstathAvidhajanasamUhA api tIrthAbhAsA eva / vAstavatIrthatvena tu zivabhUtyAdayo'pi vAstavatIrthakarA eva sampadyeran / samyaktIrthavyavasthApakatvAt vijAtIyasantAnAsambhavot / nahyAropitagonAmaguNApyajA (gAM) vatsaM prasUte / Aropastu sugatezvarAdau sarvajJatvadevatvAdInAM pratIta eva / tenA''bhAsasya santAnamapyAbhAsarUpameva bhavati / evaM tIrthatIrthakarayorAbhAsatve siddhe siddhaM tatsambandhi sarvamapi dhArmikAnuSThAnamAbhAsarUpameva, tIrthakarAbhAsamUlakatvAt / nahi jalAvabhAsarUpAyAM mRgatRSNAyAM vAstavakallolAdIni sambhavanti, tatkAraNasya samyag jalasyAbhAvAt / ata eva tIrthAbhAsamArge lezato'pi dharmoM dUre, pratyutAdharma eveti prAgupadarzitam / atha tIrthakarAbhAsasya tIrthakaraguNaiH stutyAdau dRSTAntamAha-'jahe' tyAdi / yathA zrutagItakumArI-zrutaM vivAhAdyutsave gItam upalakSaNAt dRSTaM cAnyat yayA sA cAsau kumArI ceti vigrahaH / krIDAvivAhe-bAlikAnAM lokaprasiddhe, gAyati yAvatsadbhUtavivAhAdyanukArikRtyAnyapi karoti anekakumArIbhiH parivRteti gamyam / paraM tatra putrAdyutpattirapi kalpitaputrAdInAmeva / evaM tIrthAbhAsamArge dharmotpattirapi kalpitadharmasyaivAvasAtavyA / tatkAraNayostIrthatIrthakarayorAbhAsarUpatvAt ' kAraNAnurUpaM kArya 'miti vacanAt / paramubhayatrA'pi bAlAnAmeva tuSTiH, na punarviduSAmapi / tatrobhayatrA'pi kRtyAnAM bAlaceSTitatvenAdhigamAditi gAthArthaH // 106 / / atha tIrthakaraguNairnijanijamArgaprarUpakANAM stutau vynyjkmaah|| amhANaM khalu maggapparUvago eriso tti buddhIe / thuikaraNaMmi pavittI asaggaho esa mahadoso // tIrthakarane guNe zakrastavAdi arthathI tIrtha mukhathI-sAvAdikanA mukhethI sAMbhalyA teNe ApaApaNu mArganA prarUpaka A5ApaNuM mArganA AdikartA je zivabhUtyAdika tehanA ja stutipramukha. eTalA ja vatI zivabhUtyAdika tIrthaMkarAbhAsa. AropyA je tIrthakaranA guNa tehanA AzrayapaNuthI. teNe karI tehanA thApyA tehavA janasamUha paNi tIrdhAbhAsa ja. zuddha tIrthapaNi zivabhUtyAdika pariNuM vatugati tIrthakara ja saMpaji samyaphatIrthanA vyavasthApakapaNAthI. vijAtIya saMtAnanA asaMbhavathI. ArayA gAyanA guNa te vatI bakarI gAyane te jaNe nahIM. Aropa te buddha IzvarAdikane viSe ( sarvajJa devAdikano ) prasiddha ja. te vatI AbhAsanAM saMtAnapa iAbhAsarUpaja ha. Ima tIrtha ane tIrthakarane AbhAsapaNuM siddha thaye huM te te saMbaMdhi sarve dhArmikAnuSThAna te AbhAsarUpaja tIrthaMkarAbhAsanA mUlakapaNAthI. jalAvalAsarUpa je mRgatRSNA tehane satya kalolAdika saMbhave mi te nahIM. tehanuM kAraNa je samyagajala tehanA abhAvathI. eTalA ja vatI tIrthabhAsamArgane viSe lezathIe dharma to dUra, sAtamuM adharma ja. e pUrve dekhADayuM che. hi tIrthakarabhAsane tIrthakarane guNe rastutyAdikane daSTAMta kahe che. sAMbhaluM vivAhAdika utsavane viSe gIta olakhAvanArathI dITha' bIju e athavA jeNaI evI kumArI eha samAsa krIDAvivAhe bAlikAo je lekaprasiddha je DhIMgalA DhIMgalIne vivAhetsava tehane viSe gAI yAvata satyavivAhanA sarikhA kartavya paNi karaI. aneka kumArII parivarI etaluM uparathI levuM. paNi putrAdikanI utpatti paNi kalpita putrAdikanI ja, Ima tIrthabhAsamArgane viSe dharma nI utpatti paNuiM kapita dharmanI ja jANavI. tenA kAraNe je tIrtha ane tIrthakara tehane AbhAsarU55NAthI. paNi biha ThAme bAlakane ja draSTi parNi paMDitane nahIM. bihu ThAme bAlanA kAryane bAlaceSTitapaNuiM karI jJAnathI. e gAthA: 16 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maminivezina lobhamatvasya mirAsaH 281 vyApA-asmAkaM-digambarANAM yAvallumpAkAdInAM mArgaprarUpakA-AdipraNetA, IdRzaH-zakastabAbuktaguNopeva iti buddhathA stutikaraNe pravRttiya'bjikA bodhyaa| tathAbhUtamArgANAM ca praNetAraH zivabhUtyAdaya eka, na punarahamiti / paramAropitatIrthakaraguNe tIrthakarAbhAse stutikaraNe pravRttirasagrahavatAmeva bhavatItyAha- asamAho' ti| eSa asadgraho mahAdoSaH asAdhyavyAdhikalpatvAt / asAdhyatvaM cAsya sadmahasyaivAsamahatvena prinnmnaat| 'amRtaM yasya viSAyate tasya cikitsA kathaM kriyate ' itivacanAt / anyathApariNamane ca bIjaM tAvad devo'haneva, paramasmanmArgapraNetA, nAparaH zvetAmbaramArgapraNetA'pi, zvetAmbarasya janAbhAsatvAt / guruH susAdhureva, paramasmadIyamArgAnuSThAnaparAyaNo, nAnyaH / dharmastu kebaliprajJapta eva, paramasmadIyamArga ityevaM matirevAnyathApariNamane bIjam / sA ca sarvApadAmAdikAraNaM prAyaH prayatnazatairapyanyathAkartumazakyeti gAthArthaH // 107 // athAnahato'IbuddhayA stutyAdikaM pravacanaprasiddhadRSTAntena smrthynnaah||jh devAiabhatto Abhiggahio havijja nnegviho| taha sambo'miNivesI arihaMtAINa bhttijuo|| - vyAkhyA-yathA devAdibhaktaH-devagurudharmArAdhanaparAyaNaH, aamihiko'nekvidhH-bhikssuknnbhkssaaksspaadaadibhedairnaanaaprkaarH| sa cAdevAdInAM sugatAdInAM devatvAdibuddhyArAdhaka iti pravacane prasiddhimithyAtvasya tathAsvabhAvAt / yaduktam- 'adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca, hive tIrthakarane gaNe ApaApaNA mArgane pra5kanI stutinI viSe jaNAvanAra kahe che - ahArA mArgano prarUpaka evI buddhi stuti karaNane viSe pravRtta e asaMgraha mahAdeSa. 10NA ahAra-digabarane yAvatu lupakAdikane mArgane prarUpaka AdikartA zakrastavAdike kahyA che guNa teNe yukta evI buddhi stutikaraNane pravRtti te jaNAvanArI. tehavA mArganA praphapaka te zivabhUtyAdika ja, pavuiM. arihata nahIM. paNi Aropita tIrthakaranA guNa jihAM ehavA tIrthaMkarAbhAsane viSe tRtikaraNane viSe pravRtti te asadamahavaMtane ja huI. evuM kahe che-e asagraha te mahAdeSa. asAdhya vyAdhinaM sarikhApaNuthI. asAdhyapaNuM saMgrahaneM ja asamrapaNe pariNamanathI. 'amRta jehanaM viSa huI tehanI cikitsA kima karII' e vacanathI. anyathA pariNamanane viSe bIja te deva te arihaMta ja paNi ahArA mArgano prarUpaka bIje nahIM. vetAMbaramArgane prarUpaka paNi zvetAMbarani jainAbhAsa paNAthI. susAdhu teja guru paNuM amhArA mArganA anuSThAnane viSe tatpara te anya nahIM. dharma te kevalIna prakA ja paNi ahAro mArga evI mati anyathA5riNamanane viSe bIja, ane sarva te ApattinuM AdikAraNa mAhe prayatna zate parNi anyathA karinAne azakya e gIthArtha: che 107 che , hive aNuarihaMtanI buddhi stutipramukha te pravacanaprasiddha daSTAMta samartha te kahe che. jima devAdikane bhakta devaguru dharmanA ArAdhanane tatpara Abhigrahika mithyAtvI aneka prakArane bhikSANabhakSAkSapAdAdika etaleM baddha-nAyikAdika bhede aneka prakAre. te te adeva je sugatedika tehane devapaNAdikanI buddhi ArAdhaka e pravacanane viSe je prasiddha che. mithyAtvane tehavA ravapathI.' Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 mithyAtvaM tadviparyayAt ' // 1 // iti ( yogazAstra pra0 2, zlo0 3.) / tathA jainamiAsopyanahadAdiSu arhattvAdibuddhyA bhaktaH / te ca anarhadAdayo nijanijamArgapraNetRprabhRtayaH zivabhUtitacchijyAdaya eva / teSu cAIttAdibuddhirnijanijamArgaprakAzakatvatadaGgIkartRtvadvArA digambarAdInAmiti / etacca mithyASTitAnyathAnupapattyA'bhyupagantavyameva. anyathA AbhigrahikasyApyadeve devatvena buddhirna syAt / tathA ca devAdiSu devatvAdibuddhyA ahaMdAdiSu cAhattAdibuddhyA sarveSAmapi samyagdRSTitvaM syAt / yaduktam- yA deve devatAbuddhi-gurau ca gurutAmatiH / dharme ca dharmadhIH zuddhA, samyaktvamidamucyate // 1 // iti (yogazAstra pra0 2, zlo0 2) evaM ca sati 'micchAdasaNe duvihe paM0 20 abhiggahiamicchAdasaNe ceva aNabhiggahiamicchAdasaNe ceva' tti zrIsthAnAGge ( sU0 70 ) ityAdi pravacanamanupAdeyaM syAt , nirviSayakatvAt / tathA cAbhigrahikamithyAdRSTayapekSayA abhinivezI zobhana iti bhaNanaM janAnAmayuktameva, tasya mithyAtvAsiddheH / mithyAtve ca siddhe siddhaM yathA adevAdiSu devatvabuddhyA Abhigrahikasya mithyAtvaM tathA anarhadAdiSu arhattAdibuddhyAbhinivezino'pi mithyAtvameva / nanu bho ! devatvena sAmAnyanAmnA sarvaiH saha sAmye'pi sagatezvarAdivizeSanAmakrato bhedaH zAkyAdibhireva, na punardigambarAdibhirapi, devo'han zrIRSabhAdirityevaM sAmAnyavizeSanAmabhyAmapi sAmyAt , kathamanayostaulyameveti cet / aho! bhrAntiH, svasvAmimatadevamUlakazraddhAnaprarUpaNAbhyAM kRto bhedaH sarvaiH saha samAno'dhyakSasiddha eva / paraM vizeSanAmtA bhedAbhAvo digambarAdInAM mahAnarthahetuH / janAbhAsatvahetunA vizeSanAmnA sAmyena jainamArgApalApitvAt / yuktitUti thArtha 208 adevane viSe je devabuddhi, gubuddhi agurune viSe, adharmane viSe dharmanI buddhi e mithyAtva samakitathI viparIta paNAthI " tima jenAbhAsa parNi anahadAdikane viSe arihata 5NAI pramukhanI buddhi bhakta te aNuarihaMta pramukha ApaApaNu mArganA prarUpaka pramukha zivabhUti ane tenA ziSyAdika ja. tehone viSe je arihaMtapaNAI pramukhanI buddhi ApaApaNA mArganA prakAzaka tehanA aMgIkAra paNa Ine tAre digaMbarAdikane'. e te mithyAdaSTipaNAInI anyathA ayuktatA thA vatI mAnavuM ja, Ima nahIM te Abhigrahikane parNi adevane viSe devapaNi buddhi na haI. tivare te devAdikane viSe devapaNAI pramukhanI buddhi arihaMta pramukhane viSe arihaMtapaNAI pramukhanI buddhi sarvane samyagRSTipaNuM thAI. je devane viSe devapaNAnI buddhi gurune viSe gurupaNAInI buddhi dharmane viSe dharmanI buddhi te samyaktva kahII' Imathike te mithyAdarzana dividha kahyA. te kima-Abhigrahika mithyAdarzana anAmigrAhaka mithyAdazana ItyAdi pravacana anAdaraNIya haI viSayarahitapaNAthI. tima te AbhigrahikanI apekSA abhinivezI zobhana Ima kahevuM to jainane ayukta ja, tene mithyAdaSTipaNanI asiddhithI. mithyA te siddha thA siddha thayuM jima adevAdikane viSe devAdipaNAnI buddhi abhigrahikamithyAtva tima aNaarihaMta pramukhane viSe arihaMta pramukhanI buddhi abhinivezIne paNi mithyAtva ja. pUrvapakSa-devapINuM sAmAnya nAme sarvasAthi sadazapaNAI chate parNi sagata izvara ityAdi vizeSa nAme karyo bheda te zALyAdi sAthiM ja, paNuiM digabarAdika sAthe nahIM. deva arihaMta zrI RSabhAdika Ima sAmAnya ane vizeSa nAmeM pariNuM sarikhAI5NuthI. kima?, ehene tulyapaNuM ja. Ime ja te upari kahe beM-jUo bhrama, pitapotAnA devamUlaka zraddhAna ane prarUpaNA teNe karyo bheda sarva saMghAta samAna pratyakSasiddha ja. paNi vizeSanArce bhedano abhAva digaMbarAdikane mahAanartha hatuM. jenAbhAsane hetu je vizeSanAma teNe sarimAI paNa karI mArganA a5lApIpaNAthI. yukti te pUrve kahI che. e mAthAthe: 10 | Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinivezina utkaTamithyAtvam .. atha dRSTAntadAntikayoH sAmye siddhe ubhayeSAmapyananyagatyA sAmAnyato yadvaktavyaM tdaah|| tamhA savvesiM cia AmiggahiANamabhiNivesINaM / micchattasiddhiheu vaccaM devAi vivarIaM // kI vyAkhyA-grasmASTubhayeSAmapi sAmyaM, tasmAt kAraNAt sarveSAmapyAbhigrahikANAmAbhinivezikAnAM ca mithyAtvasiddhiheturdevAdi viparItaM vAcyam / taccaivam-AbhigrahikANAM deve arhatyadevatvam adeve ca sugatAdau devatvaM, gurau ca gautamAdAvagurutvam agurau ca tApasAdau gurutvaM, dharme ca jinopadiSTe sAdhvAdimArge adharmatvam adharme cAgnipUjAdau dharmatvamiti vaiparItyam / AbhinivezikAnAM tu savyatikarAhannAmAghAropaNeneti vizeSo bodhyaH / ata eva jainAbhAsA mithyAdRSTaya iti gAthArthaH // 109 // athAmigrahikAminivezinordevAdiSu vaiparItyena sAmye'pi mithyAtvamadhikRtya vishessmaah|| arahAiaArovA ukkaDamicchattamariha devutti / saddahaNe vi Na samma eseva asaggaho jaM se // 110 // vyAkhyA-sarveSAmapyAminivezikAnAmiti adhikArAdadhyAhAryam / attAdikA''ropAt-anarhatyahattAyAH, asAdhuSu sAdhutAyAH, adharme ca dharmatAyAH AropAnijabuddhyA vikalpitatvAt , utkaTamithyAtvamAgADhataramithyAtvaM bhavet / ayaM bhAvaH-zAkyAderAbhigrahikamyAgADhamithyAtvaM sUtrakRdaGgavRttyAdipravacane bhaNitam / Aminivezikasya tvAgADhataramithyAtvamananyagatyA siddham , mithyAtvamadhikRtya tIbramithyA " hive daSTAMta ane dharNatikane sarikhAI5NuM siddha thaI hate bihune je ananyagati sAmAnyUthI je kahevuM te kahe che. (gAthArtha nathI karyo) 109 che A ja vatI bihune sarikhA IpaNuM te mATi sarve Abhigrahikane ane abhinivezIne mithyAtvasiddhinuM hetu devAdika viparIta kahevuM. te ima-Abhigrahikane deva arihaMtane viSe adevagaNa ane adeva je gatAdika tene viSe devapaNuM, guru je gautamAdika tehane viSi agurupaNuM ane aguru je tApasAdika tehane viSe gurupaNuM, dharma je jinabhASita sAvAdikane mArga tene viSe adharmapaNuM ane adharma je agnipUjAdika tehane viSe dharma paNuM. Abhinivezakane te kathAdi sahita je arihaMtanA nAmAdika tehane ApINuM sahi, etale vizeSa jANa. eTalA ja vatI jainAbhAsa te mithyAdaSTi e artha che pa9 ke hi Abhigrahika ane abhinivezakane devAkine viSe viparItapaNe karI sarikhApaNuM chate paNi mithyAtva AzrayI vizeSa kahe che- . . arihaMtapaNAI pramukhanA ApavAthI utkaTa mithyAtva. arihaMta deva evI zraddhA chate parNi saphatva nahIM. je mATe tene ehaja asagraha) / 110 mAM . sarve abhinivezIne eTaluM adhikArathI levuM. arihaMtapaNAI pramukhanA AropathI aNuarihaMtane viSe arihaMtapaNAInI, asAdhune viSe sAdhupaNuInI, adharmane viSe dharmapaNAnI Apa buddhi vikaripatapaNAthI AgAhatara mithyAtva huM I. e bhAva-zAjyAdi Abhigrahikane AgADhamithyAtva sUtrakRdaMga9tyAdika pravacanane viSe kahiuM. AbhinivezIkane te AgADhataramithyAva, bIjI gati nahI te vatI siddha thayuM Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 sarvaza-zatakavRttI dRSTitvamiti vizeSaH / athAnanyagateya'jakamAha-'arihe 'tyAdi / arhan deva ityAdivyaktyA zraddhAne'pi na samyag-samyaktvaM na bhavet arthAdAbhinivezikasya / zAkyAdestvavyaktyA zraddhAnaM, jainapravacanaM samyagiti sAmAnyataH zraddhAne'pi samyaktvaM bhavatIti bodhyam / tatrA'pi vyaJjakamAha-yad-yasmAt 'se' tasyAminivezinaH eSa evAsadgrahaH yaH samyagdRzAM sadgrahaH / sa ca devAdiviSayakopadezAdyasAdhyaH asAdhyavyAdhikalpatvAt tatra (bIjaM) vyaJjakaM tu 'amhANaM khalu mamgo' ityAdigAthAvyAsthAyAM darzitameva / ayaM bhAvaH-jainapravacanaM samyagityetAvanmAtreNa saugatAdeH samyaktvaprAptipratibandhakasya nijamArgAsadmahasyApagamo bhavati / abhinivezinastu sa evAsadgraho bhavati, anyasya tadapagamahetorabhAvAnApagacchati / tena devo'hanneva, nAparaH sugatAdirityevaM yathA yathA nijamArge dADhya tathA tathA samyakSAvAptirdu sAdhyeti sarveSAmanubhavasiddhameva, uktasvarUpe cA'sadgrahaSIje tathAbhUtazraddhAnasya meghajalakalpatvAditi / yattu kasyacit samyaktvAvAptiH tat tathAbhavyatvayogena bIjavinAze satyevAvasAtavyaM na punardevAdizraddhAnamAtreNeti tAtparyamiti gAthArthaH // 110 // atha kAraNabhedamantareNa kAryabhedAsambhava iti vyaktamidhyAtvakAraNasyAsadgrahasya bhedmaah|| jeNaM savvaMsehiM suddho'bhiNivesiNo asaggahao / abhigahiassa u jinnmysttaasgghklNkio| vyAkhyA-yena kAraNenAbhinivezina utkaTamithyAtvaM bhavati, tena kAraNenAminivezinaH tatkA. raNamasadgrahaH sarvAMzaiH zuddhaH / jaine ajainatvena ajene ca jainatvena zraddhAnaprarUpaNAbhyAM srvvstuvissykaamithyAtva AzrayI tIvra mithyAdaSTipaNuM. eTale vizeSa. hi ane gatinuM jaNAvanAra kahe che. ahita, deva ehavuM vyakti zraddhAna chate pavuiM samyaktva na haI. avikArathI AbhinivezIne. zAkSAdikane te avyakti zraddhAna, jainapravacana samyam ehavuM sAmAnyathI zraddhAna chA~parNi samakita huI. jaNAvanAra kahe che. je mATe abhinivezIne ehaja asadUgraha samyagadaSTine je sa6 graha. te devAdi viSayaka upadezAdike asAdhya asAdayavyAdhine sarikhAI paNAthI. tihAM vyaMjaka te mA hi e gAthAnA vyAkhyAnane viSe dekhADayuM ja che. e paramArtha-jaina pravacana bhaluM etale ja saugatAdikane samyakatva prAptinuM pratibaMdhaka je potAnA mArgane asadagraha tehane nAza huI. abhinivezIne tae tehaja asagraha huI, tehanA apagamanuM hetu je anya tehanA abhAvathI. te vatI deva te arihaMta bIje nahIM sugAdika, iNI rIte jima jima pitAnA mArganuM daDhapaNa tima tima samyakatvanI prApti te dasAdhya. e sarvani anubhavasiddha ja. kahiuM svarUpa eho je asaMgraha tene viSe tehavA mahAnane' meghajalane sarikhApaNAthI. ane je kuNekane samakitanI prApti te tehavA bhavyapaNAne yogeM bIja vinAza chatuM ja jANavuM. paNi devapaNAdikane zraddhAna mAtra nahIM. e tAtparyA. e gAthArtha 110 | hive kAraNabheda vinA kAryabhedane asaMbhava te vatI vyakta mithyAtvanuM kAraNa je asahya teno bheda kahe che je vatI sarvIze zuddha abhinivezinau asadagraha vizeSe Abhigrahikani te janamatanI sattApa HEA5 te ti. jeNe kAraNe abhinivezIne AkaraM mithyAtva huI. teNi kArarNi abhinivezIne te mithyAtvanuM kAraNa je asagraha te sarvaze zuddha, jainani viSe ajainapaNi ane arjunane viSe jenapaNe karI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhigrahikAbhinivezinorasadgrahasya medaH 285 ythaarthaaminiveshaat| Amiprahikasya tu zAkyAde ne jainatvenAjaine cAjainatveneti zraddhAnalakSaNena sadgraheNa kalaGkito'sagrahaH, tadaMze asadgrahAbhovAt / na caivaM tadaMze jJAnApattau jJAnAjJAnayoyugapatsamAvezenApasiddhAntaH zaGkanIyaH, yato'sadmahasya bhUyiSThatvena sadmahasyApyasadmahatvameva / yathA 'mithyAzA mizrapakSo'pyadharmapakSa eva, adharmasya bhUyiSThatvAditi sUtrakR0 vRttau / ata eva jaine jainatvena zraddhAne'pi jainAmimatadeve devetvenAzraddhAnam / yata evamasadgrahasya bhedaH, ata eva jainapravacanaM samyagitizraddhAnamAtreNApyAmigrahikaH samyagdRSTirityamidhIyate, tAvanmAtrazraddhAnenA'pi saugatAderasadgrahasyApagamAt / tatra kAraNaM tAvadasagrahasyAzuddhatvameva / abhinivezinastu digambarAdeH devo'rhanneva nAparaH sugatAdiparigRhItA jinapratimApItyevaM vyaktyA zraddhAne'pi mithyAdRSTitvameva / tatra bIjamasadmahasva sarvAzeH zuddhatvameva / tasyApagamasya dussAdhyatvAditi paryAlocyam / etena kenacit kacit abhinivezinaH samyaktvaprAptiH sulabheti bhaNitaM, tadvicAraNIyamastIti darzitaM bodhyam / atra zvetAmbaravizeSaH zakate-nanu bhoH ! suhRdbhAvena pRcchAmaH-jainAbhAso hi digambarAdiH pRSTaH san arhantameva devatvena bhASate, saugatastu sugatamiti anayormadhye kaH zobhana ? iti cet / aho bhrAntiH ! adyApi digambarAdirabhinivezI devamahantameva bhASate iti bruvANo'pi na lajase / yatastvAmeva vayaM pRcchAmaH-digambarAdijaino jainAbhAso vA / Aye, zvetAmbaro bhavAnapi jainAbhosatvena vaktavyaH syAt , tatpratipakSabhUtatvAt / dvitIye, kathamahantaM devatvena bhASate, jainAbhAsatvahAneH / ahaMdaGgIkArajainAbhAsatvayorvirodhAt arhadvacanAnaGgIkAreNArhadanaGgIkArAt / etacca zvetAmbarAgame saMsAramArgatvena bhaNito'pi zraddhA ane prarUpaNAI sarva vastuviSaIo je asatya kadAgraha tethI. AbhinivezI)mUhika je zAkSAdika jehanI jenani viSi jainaparNi arjanani virSi arjanapaNi ehavA zraddhAnarUpa je saMgraha teNuiM kalaMkita asadama, teNei aMze asaMgrahanA abhAvathI. ima teNi aMze jJAnanI Apatti jJAna ane ajJAnane samakAla mila apasiddhAMta AzaMkA nahiM. je mATi asagrahane bahupaNi sadhyAhane parNi asagrahapaNuM ja. jima mithyAtvIne mizrapakSa parSi adharma pakSa ja adharmanA bahupaNAthI. Iti sUtra ke vRttau. etalA ja vatI janani viSi jaina parNi zraddhAna chate paNuiM jenaniM iSTadevani viSi ISTadeva parNi asahayuM. je vatI asadarahane bhe, eTalA ja vatI jainapravacana bhalu: etalI zraddhAmA pachuiM Abhigrahika te samyagadaSTi ehavuM kahaI chaItetale zraddhAne parNi saugatAdikane asadamahane apagamathI. tihAM kAraNa te asadugrahanuM azuddha paNuM ja. abhinivezI je digaMbarAdika tehane deva arihata ja bIje nahiM sugAdi parigrahIta jinapratimAM paNi nahIM. INa rIte vyakti kahAna chate pavuiM mithyAdaSTipA ja. tihAM bIja te asagrahane sarvAze zuddhapaNuM ja. tehanA nAzane asAdhyapaNuthI, etale kiki kihAMeka abhinivezIne samakitaprApti te sulabha ima kahiuM che te vicAravA yogya ima dekhADavuM jANavuM. kayAM vetAMbara vizeSe kaNeka AzaMkA kare che. pUrvapakSa-mitra bhAve pUchuM chuM--jainAbhAsa te digaMbarAdika papo hatA arihaMtane ja deva5vuiM kahiM ane saugata to sugatameM. te vatI e bihaM mAhi karaNa TaNana ima ne hajatAMi tujane bhramare hachatAM digaMbadika abhinivezI te deva arihaMtane kahe che. tala' kahe to lAja e nathI. je mATe ahe tujhane' pUchuM chuM-digaMbara te jaina javA jinAbhAsa ? prathama pakSe, zvetAMbara tuM paNi jainAbhAsa paNe kahevA yogya huI tethI viparIta5NAthI. bIjepaze, kima arihaMtane devapaNe kahe jenabhAsapaNAnI hAnithI. arihane aMgIkAra ane jenA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 digambaraH svakIyamArga mokSamArgatayA bhaNatIti pratItameva / kiJca-digambarAdivacanaM jainAjainayoparItyenAbhidhAyaka, saugatAdervacanaM ca yAthArthyanAbhidhAyaka, jainAnAmeva jainatvenAbhidhAyakamityevaM digambAsaugatayormadhye kaH satyavAditvena zobhanaH ? , zAkyAdiriti cet / alaM praznobhAvanena, bhavataiva nirvacanasya kRtatvAt / yattu zAkyAdidigambarAdikamapi jainatvena bhASate tadanAbhogavazena jainajainAbhAsayorabhedabuddhyaivAvasAtavyam / na punarjenAbhAsAnAmivAjJAnavazena vaiparItyabuddhyeti gAthArthaH // 111 // athaivaM bhede satyapi ubhayorunmArgagAmitve saadhaarnnkaarnnmoh||tesiN aNNuNaM citra bhiSNadisANaMpi mUladisicAo / ego doso tullo teNaM te dovi upphiaa|| vyAkhyA-tayorAbhigrahikAbhinivezinoranyo'nyaM bhinnadizorapi mUladiktyAgaH / 'cia' evArthe / mUladiktyAga eva / eko doSastulyaH / tena tau dvAvapi utpathiko-unmArgagAminau bhavata itykssraarthH| bhAvArthastu ekanagaravAsibhirdazabhiH puruSairekanagaraM jigamiSitaM tacca pUrvasyAmeva / sA ca diga.. sarveSAmadhyekaiva mUladig, tadabhimukhaM gacchatA sarveSAmapi avizeSeNa smiihitngraavaapteH| zeSAstu AgneyyAMdayo navApi dizo vidiza eva, tadabhimukhaM gacchatoM parasparaM minnadizAmapi prepsitngraanvaaptH| tena navApi puruSAH mUladigbhraSTAH unmArgagAmina evocyante / prakRtepyekanagaravAsikalpAH saMsAriNI bhvyjiivaaH| prepsitanagaraM mokSaH , mUladig jinAjJA, tAmantareNa sarvamapyanuSThAnaM viparItameva bhavati / bhAsapaNAne virodhathI, arihatanA vacanane anaMgIkAraI arihatanA anaMgIkArathI. e te zvetAMbaranA Agamane viSe saMsAramArga paNi kaho digaMbara te pitAnA mArga pratiM mekSamArga paNa kahe che. valI digaMbarAdikanuM vacana jaina ane ajainane viparIta paNi kahenAra, soMgatAdikanuM vacana yathArtha kahenAra te te jenane ja na paNuM kahenAra Ima digaMbara ane sau gata madhya satyavAdipaNi kauNu bhale ?. zAkapAdika. Ima ja praznaprakAza pUrNa thayuM. taIja uttara karyApaNathI. ane je zAkyAdika digaMbarane paNi jaina parNi kahe che. te anAbhogane vaze jena ane jainabhAsanI abhedabuddhi ja jANavuM. parNi jainAbhAsanI pari ajJAnane vize viparItapaNAnI buddhi nahiM ja. e gAthArtha che 111 : " hive ima bheda chate bihene unmArgagAmI paNuiM sAdhAraNa kAraNa kahe che- e ja te anya bhinnadizAnAM dhaNI che. te paNa mUladizAne tyAga ekadeva tuya. teNe te bihu ubhAgI. te abhimahika ane abhinivezIne mAMhomAMhe bhinna dizAnA dhaNane paNi mUladizAne tyAga, riga te evakArane artha bele. mUladine tyAga ja ekaSa te sarikhe. teNe karI e bihu unmArgagAmI hui. e akSarArtha. bhAvArtha te-ekanagaravAsI daza puruSe eka nagara jAvA vAMchuM te te pUrvane viSe ane te diza te sarvene paNi ekaja bhUladiza, te sahayuM jAtAM sane avazeSe vAMchita nagaranI prApti. bIjI te agni karSi pramukha nave vidiza. te sAmuM jAtA mahemAhibhi dizAnA dhaNIna paNi vAMchita nagaranI aprAptithI. teNe kAraNe nave puruSa mUladizi bhraSTa unmArgagAmI ja kahiI. Ima jahAM paNi eka nagaravAsI sarikhA saMsArI bhavyajIva, vAMchitanagara te mekSa, mUladiza te jinanI AjJA, te vinA sarve anuSThAna viparIta ja huI. gAthArtha-te likhe che. bhagavAne Adeze cAritra 'I' eTaluM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsAmane sarva bhagnam .. yAmamA-'ANAI cima gharaNaM, tabhaMge 'jANa kiM na bhagati ? / ANaM ca avato, kaslAesA kuNai sesaM ?' // 1 // ti, upade (gA0 505) / vRttiryathA-'AjJayA-bhagavatadezena caraNaM-vAricaM vyavatiSThate iti zeSaH / tadbhaGge-AjJAlope jAnIhi-avabuddhyastha, kiM na bhagnaM ? sarvamapi vimarditamityarthaH / AcAM vyatikrAntaH-AjJAmullamadhya vyavasthitaH , kasyAdezAt karoti zeSamanuSThAnaM viDambanArUpameva bhavediti ' siddharSiTIkAyAm / karNikAyAM tu ' sarva ratnatrayamapi bhagnamevetyartha' iti vizeSaH / ata eva'samaipavitto savvA ANAbajjhatti bhavaphalA ceva / titthagaruiseNa vi Na tattao sA taduddesA' // 11 // iti pazcAzake (8. gA0 13.) / vRttistvaye darzayiSyate / tathA 'titthayarANA mUlaM NiamA dhammarasa tassa vAghAe / kiM dhammo kimadhammo NevaM mUDhA viANati // 1 // tti / vRttistUktaiva / kiJca-AstAM jinAlollaGghakaH , jinAjJollaGghakopabRhako'pi tadvadeva / yaduktam-ANAe avaTuMtaM jo uvavUhei mohadoseNaM / so ANA aNavatthamicchattavirAhaNaM pAve // 1 // tti, sAdhupazcAzaka (gA0 39) vRttau / evaM jinAjJAlakSaNamUladigbhraSTAH zAkyAdayo'nArAdhakAH, virAdhakAca digambarAdayaH te sarve'pi vidiggAminaH unmArgagomina evatyarthaH / jinAjJAvartinastu mArgagAminaH / yadAgamaH-'kuppavayaNapAsaMDI savve ummaggapaTuiA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM esa magge hi uttame ||1||tti zrIuttarA0 / vRttistUktaiveti gaathaarthH| . athoktArthAnAM tAtparyasamAhikAM gaathaamaah|| kiriAtullAtullA disitullA jai havaMti tA tullA / tulaphalaMtA jamhA annaha tullAvi No tullA // , vyAkhyA-kiyAbhistulyA atulyAzca kriyAtulyAtulyAH / yadi diktulyA bhvnti-ekdibAhirathI levuM, AjJAne lepe jANi myuM na bhAguM ? sarve mardiuM e artha. AnA ullaMghIne rahyo te kahenA AdezathI kare che. bIju anuSThAna. viDaMbanArUpa ja e siddharSi TIkAne viSe. karNikAne viSe, te sarva ratnatraya paNi mAguM, eto vizeSa chaI. e gAthAnI vRtti te Agali dekhADIyeM. e gAthArtha paNi tivAre likhI. valI jinAjJAne ulaMghanAra te dUra rahe, jinAjJAno ulaMghaka tehano prazaMsaka paNi te samAna, AjJAne viSe avatare tene je prazaMse te AjJAbhaMga-anavasthA-mithyAtva-virAdhanA pAme. atae kAca ane maNi e ahAre mUle sarikhAM have je pite aMgIta je viruddha pakSa tehanI hAni je bhaya tehane prayojaka je dRSTirAga tehane bali uchuMkhale lakhyuM che. je amhAre guNapakSa Adara chama karI sakala mithyAtvInI anamodanA prazaMsA pramANa. te mithyA jANavuM. ane asaMgraha leMhu te mArgAnusArInI anumodanA prazaMsA to ahAre paNi mAnyA che te jANavuM. Ima jinAjJArUpa mUla dizathI bhraSTa thayA zAkyAdi anArAdhaka, ane virAdhaka digaMbarAdika te sarve unmArgagAmo. e arthaH jinAjJAvartI te mArgagAmI vRtti. te kahI che ja. e gAthArtha. 5 112 hiM kahyAM arthanA paramArthanI saMgrahanI kahenArI gAthA kahe che kriyAI sarikhA athavA aNasarikhA dizi. je sarikhA huI to sarikhA ja. sarikhuM la-ti vatI anyathA to sarimA se masarimA. / / 113 // ... .. - kriyAI sarikhA athavA eNasarikhA ja dizi tulya-eka dizi jAnArA huI tau te sarikhA ja kahII. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 saha-takAjI mominA bhavanti, 'tA' varhi tulyA ucyante, yasmAtkAraNAt tulyaphalAntAH, tulyaM-samAnaM pharma-vivakSitamagarAvAptilakSaNam ante-avasAne yeSAM te tulyaphalAntAH / anyathA-vidiggAminaH tulyA apikiyobhiH samAnA api, na tulyA bhavanti, smiihitngraanvaapteritykssraarthH| . bhAvArthaH punarevam-yathA loke'pi prepsitanagaraM prati prasthitA nAnApuruSAH / teSAM madhye kecit kriyAbhiH pAdagamanAnabhojana-pAnIyapAna snaan-susthaanvishraam-shrmaapnynaadilkssnnaabhistulyaaH| kecidatulyA gatyoditAratamyabhedena bhavanti / te sarve'pi yadi prepsitanagaradiggAmitvena tulyA bhavanti tarhi tulyA evocyante, gatyAditAratamyakRtakAlabhedenA'pi prepsitanagarAvApterAvazyakatvAt / digvaiparItye ca kriyAbhistulyA apyatulyo eva digvaiparItyena kriyANAmapi vaiparItyAt / yA kriyA prepsitanagarAbhimukhagAminAM pratyAsannatAbhavanahetuH, saiva kriyA prepsitanagarAnabhimukhagAminAM dUradUrataratAbhavanahetuH / tathA prakRte'pi sodhu-zrAvaka-saMvinapAkSikAH zIghra-manda-mandataragatyAdibhiratulyA api jinAjJayA tulyAstulyA eva, kAlabhedenA'pi phalaprApteH sAmyAt / ata eva trayANAmapi dharmAH mokSamArgatayA bhnnitaaH| ___yadAgamaH-'sAvajjajogaparivajjaNAu savvuttamo jiidhmmo| bIo sAvagadhammo taio saMvigapakkhapaho' // 1 // tti upa0 (gA0 519) / ye tu jinAjJAmadhikRtyAtulyA, te kriyAbhistulyA atulyA vA atulyA eva / yathA gRhiliGga-kuliGga-dravyaliGgopalakSitA brAhmaNa-tApasa-nivAH / teSu kriyAbhistulyA nihavAH janAbhosatvAt , atulyAzca braahmnntaapsaaH| te sarvepyatulyA eva arthAtsAdhvAbhAsAdibhiH , jinAjJAbAhyatvAt / ata eva te saMsAramArgabhUtAH / yadAgamaH-'sesA micchahiTThI gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM / jaha tiNNi ya mukkhapahA saMsArapahA tahA tiNNi' // 1 // ti upade0 (gaa0520)| evaM yathA digvaiparItyena gamanAdikriyANAmapi phalaprAptimadhikRtya vaiparItyaM tathA jinAjJAmantareNa jnyaanje mArTi sarikhuM phala vAMchita nagaranI prAptirUpa chehaDe jehane te. vidizagAmI kriyAI sarikhA paNi sarikhA na haI. vAMchita nagaranI aprAptithI e akSarArtha: bhAvArtha te e-jima loko vivuiM parNi isita nagaranI prati cAlyA nAnA puruSa te madhye keTalAeka pAdegamana annabhojana, pANI pIvuM, nahAvuM, susthAna sAme, zramanuM TALavuM ityAdika kriyAI sarikhA. keTalAeka aNu sarikhA gatyAdikane taratamapaNAIne bedi huI. te sarve jau isitanagara diggAmI parNi karI sarikhA huI taka tulya ja kahI. gatyAdikanI taratamapaNAII karyuM je kAlabheda teNei paNi isitanagaranI prAptine AvazyakapaNuthI. dizane viparIta paNi te kriyAI sarikhA ja te paNi sarikhA na huI diya, viparIta paNi karI kriyAne paNi viparIta5NAthI. je kriyA sitanagarane abhimukha gAmIne TukaDA thavAnuM hatuM, tehaja kriyA sitanagarane uphATA gAmIneM dUra dUratara thavAnu hata. tima IhAM. e sAdhu zrAvaka ane saMvega pAkSika zIdhra maMda ane maMdatara gamanAdike aNasarikhA paNi jinAjJAI tulya che te sarikhA ja. kAlabhedipaNi phalaprAptinI sarikhAIthI. eTalA ja vatI trinA dharma te mAgapaNi kahyAM. e mATe Agama "pApayoga parivajanathI sarvottama yatIne dharma bIjo zrAvakane dha trIje saMvina pAkSikapaMtha' ane je jinAjJA AzrayI aNasarikhA te kriyAthikaeN sarikhA aNasarikhA paNi aNasarikhA ja. jima gRhe liMga kuveSa ane vyaliMga elakhyA brAhmaNa tApasa ane niha, tene viSe ziyAI tulya nidbhava jenAbhAsapothI. atulya te brAhmaNa tApasa te sarve asarikhA ja, adhikArathI sAvAbhAsAdika sAthe, jinAjJAI bAghapaNAthI. etalAja vatI saMsAramArga2pa sAdhavAdithI bIjA te mithyAtI kuNa? gRhasthaliMga kuliMga ane dravyaliMga tiNi lakhyAM jina viNi Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidaay'aaH maaghb mapyajJAnam / tanmAhAtmyAt samyaktvapratipakSabhUtaM mithyAtvaM, mokSamArgapratipakSabhUtaH saMsAramArgaH , viratirapyaviratirityAdirUpeNa sarvamapi viparItameva bhavatIti gAthArthaH // 113 // atha [ 'dvibaddhaM subaddhaM bhavatI 'tinyAyAt ] uktamevArthaM lokasiddhadRSTAntagarbha bibhnnissurgaathaamaah|| pahiAo uppahio vivarIo hoi loavikkhaao| saddhANuTThANehiM bhAvAbhAvAijuttehiM // 114 // vyAkhyA-pathA-mArgeNa gacchatIti pathikastasmAt , utpathA-unmArgeNa gacchatItyutpathiko viparIto lokavikhyAtaH, kAbhyAM ? zraddhAnA'nuSThAnAbhyAM, kiMbhUtAbhyAM ? bhAvAbhAvAdiyuktAbhyAm / bhAvazca abhAvazca.mAvAbhAvI, bhAvAbhAvAvAdau yeSAM tIvratvamandatvAdInAM te bhAvAbhAvAdayaH, tairyukte zraddhAnAnuSThAne tAbhyAmiti / ayaM bhAvaH-mArgaprasthitAnAmanena mArgeNa gacchatAmasmAkaM prepsitanagarAvAptiriti zraddhAnaM tathaiva gamanabhojanAdikaM cAnuSThAnaM yadi hitaM, tarhi unmArgaprasthitAnAmahitameva tIvrazraddhAnagamanAdikaM ca / yadi pathikAnAM hitaM tarhi utpathikAnAmahitameva / yato yayaiva kriyayA pathikAnAM prepsitanagarapratyAsannatAbhavanaM tayaiva kriyayA utpathikAnAM dUradUratarAdibhavanamityAdiparyAlocanayA pathikAnAM yasya bhAvo hitastadabhAva evotpathikAnAm / tathA pathikAnAM yadi zIghragamanaM hitaM tarhi utpathikonAM mandagamanamityAdi svayameva ( evaM bhAvAbhAvAbhyAM vaiparItyaM ca ) paryAlocyamiti gothArthaH // 114 // ekSapaMtha, tima saMsAra paMtha triNi. ima jima digaviparIta paNe gamanAdi kriyAnuM paNa phalaprAptine AzrI viparItapaNuM, tima jinAjJAvagaranuM jJAna paNa ajJAna. ane tenA mahimAthI samyaktva-pratipakSabhUta mithyAtva, mekSamArga-pratipakSabhUta saMsAramArga, virati paNa avirati e rUpe bIjuM paNi viparIta ja heya che. 113 have kahelI vAtane lokaprasiddha udAharaNathI jaNAve che ke - mUvane artha-pathiyike utpathi viparIta hoI e lene viSe prasiddha che. tIvrabhAva-maMdabhAva pramukhe yukta evI saduhaNA ane anuSThAna karInaI. jyartha je mArge cAle te pathika. tenAthI utpathika-je unmArge cAle te viparIta hoya che. e lokamAM prasiddha che. zA vaDe ? zraddhA ane anuSThAnavaDe. kevAM? bhAva ane abhAva, tIvra paNuM ane maMdapaNuM vigerethI sahita zraddhA ane anuSThAna. bhAvArtha-mArge cAlanArAone A mAge cAlavAthI cichatanagaranI prApti thaze evI zraddhA ane gamana-bhejana Adi kriyA jyAre hitakara che. tyAre unmArge cAlelAone ahitakara ja che. tIvrazraddhA-gamana vigere jyAre mArge cAlanArAone hitakara tyAre unmArge cAlanArAone ahitakara ja, pArasu-je kriyAthI mArge cAlanArAone ISTanagara najIka thAya che. te ja kriyAthI ubhAge cAlanArAone dUra-ati dUra thAya che. A vicAraNAthI pathikane jene sadbhAva hitakara tene abhAva utpathikane hitakara. tevI rIte pathine jyAre zIdhra cAlavuM hitakara, tyAre utpathikane maMdagamana hitRkara, e vigere pote vicAravuM. 114 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-zatakavRttau / athoktamevArthaM vyaktita aah|| taM jAo kiriAo pahiANaM suMdarAu tA ceva / uppahiANaM asuhA ajarINa jarINa jaha sappI / vyAkhyA-yasmAnmArgonmArgagAminAM tulyAbhyAmapi zraddhAnAnuSThAnAbhyAM vaiparItyaM, tat-tasmAkAraNAt yAH kriyAH pathikAnAM sundarAH, tA eva kriyA utpthikaanaamsundraaH| dRSTAntamAha-yathA sarpiH-ghRtamajvariNAM-jvararogarahitAnAM hitaM, tadeva ghRtaM jvariNAmahitam / evaM dhArmikAnuSThAne'pi yojyam / yathA yad dhArmikAnuSThAnaM jinAjJAvartinAM hitaM, tadeva jinAjJAvikalAnAmahitam / etacca 'bAhyagranthatyAgAnna cAru nanvatra taditarasyA'pi / kaJcukamAtratyAgAnnahi bhujago nirviSo bhavatI' // 1 // ti sammatyA prAk pradarzitameva / yatastathAvidhAnuSThAnahetukameva tIrthaspocchedA(miprAyA)dikaM prAdurbhavati / niSkriyo hi nijamArgA'nAsaktaH prAyo nijamArgapratipakSabhUte mArge mAtsaryAdidoSabhAga na bhavatIti jagatsthitiH / yastu niSkriyo'pi kazcit nijamArge tIvrazraddhAvAn unmArgaprasthitAnAM sAnnidhyakartA sa ca ( paradvArA ) kriyAvAnevAvasAtavyaH, sAkSAkriyAyA abhAve'pi paramparayA kriyAyAH sattvAt / yastu mithyAdRSTinijamArgakriyAM kurvANo'pi samyaktvAmimukhaH, sa ca jinAjJAvartivadavasAtavyaH / tasya ca tathAbhUtasya tAmaleriva jainamArgamAtsaryAdyabhAvAt / bhAve ca samyaktvAbhimukhatvaM na syAt / kina-AstAM tIrthabAhyaH, tIrthAntarvartino'pi jinAjJAzUnyA jinaviSayApi pravRttirbhavaphalaiva bhavati / yadAha zrIharibhadrasUriH-samaipavittI savvA ANAbajjhatti bhavaphalA ceva / titthagaruddeseNa vi Na tattao so taduddesA // 1 // ityaSTamapaJcAzake ( gA0 13) vRttiyathA-'atha kimevamAjJAyAH prAdhAnyamudghoSyate ? ityAha-samai0 / vyAkhyA-'svamatipravRttiH-AtmabuddhipUrvikA, ceSTA sarvA-samastA have kahelA arthane spaSTa jaNAve che- mUlane artha-te kAraNathI je kriyA pathikane suMdara hoI tehija kriyA utpathikanaI azubha ja he I. jima javarIne dhRta ahita karanAra ane vararahitane hita karanAra, tima dharmAnuSThAna pathika-utpathikane jANavuM. vRrtha-je mATe mArgagAmI ane unmArgagAmIone zraddhA ane kriyA sarakhI chatAM viparIta paNuM jovAya che. te kAraNathI je kriyA pathikane sArI, teja kriyA utpathikane kharAba. jema ghata javara rogavagaranAone hitakArI che. jyAre teja dhRta javaravALAone ahitakArI che. ema dharmakriyAmAM joDavuM. jema je dhArmika kriyA jinAjJAmAM rahelAone hitakArI, te ja diyA jinAjJA vagaranAone ahitakArI. (A vAta pUrve jaNAvI che) kAraNa-tevA prakAranA anuSThAnathI tIrtha-zAsananA nAza karavAnuM mana pragaTe che. anuSThAna nahi karanAra je svamatane rAgI na hoya to tene prAye svamatathI virUddhamata pratye IrSyA-asahiSNutA thatI nathI. evI jagatanI maryAdA che. je kAI anuSThAna nahi karanAra chatAM paNa svamatamAM tIvrarAnavAlA temaja umAgagAmione sahAya karanAra te kriyAvAlo ja jANa. bhale sAkSAta kriyA enAmAM nathI paNa paraMparAe enAmAM kriyA che. vaLI je mithyAdaSTi ravamatanI kriyA kare che. chatAM samyaktvanI sanmukha che. te jinAjJAvati sarakho jANu. kAraNa-tene tAmalitApasanI jema jainamatapratye IryAvigerene abhAva hoya che. ane je hoya te tene samyakatvanuM sanmukhapaNuM na rahe. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinasamayasya mAhAtmyama 291 dravyastavabhAvastavaviSayA, AjJAbAhyA-AptopadezazUnyetihetorbhavaphalaiva-saMsAranibandhanameva, AjJAyA eva bhavottAraNahetuSu pramANatvAt / nanu yA tIrthakarAnuddezavatI sA bhavaphalA yuktA, natvitarA jinapakSapAtasya mahAphalatvAdityAzaGkayAha-tIrthakaroddezenA'pi-jinAlambanenA'pi, AstAM tato'nyatra svamatipravRttirbhavaphalaiveti prakRtam / yato na tattvato-na paramArthatastaduddezavatI svamatipravRttistasmit tIrthakare uddezaH-praNidhAnaM yasyAH sA taduddezA / ya eva hi AjJayA pravarttate sa eva jinamuddizya pravartate ityabhidhIyate, nApara' iti / na ca tIrthakaramuddizya pravRttirjinAjJAbAhyA katham ? iti zaGkanIyam , kusumAdibhirdravyastavaM kurvANe sAdhau stenyAdikukarmopArjitadravyeNa dravyastavaM kurvANe zrAvakAdau ca pratItatvAdityAdi sudhiyAM supratItameveti gAthArthaH // 115 // atha pathikotpathikadRSTAntasiddhamanuSThAnaM samyagyojayituM gaathaamaah|| teNaM jaM parasamae akaraNaNiamAi suMdaraM kiNcii| taM ceva ya jiNasamae vuccaMta hoi phalavaMtaM // 116 // byAkhyA-yena kAraNena pathikotpathikayoH samAnakriyayorapi digvaiparItyaM, tena yat parasamayezAkyAdidigambarAdidarzane akaraNaniyamAdikaM sundaraM-jIvarakSAdirUpaM nAmamAtreNa zobhanaM kiyad bhavati, tadeva jinasamaye-jainazAsane ucyamAnaM-avatAryamANaM samyagdRSTinAnuSThIyamAnamityarthaH, phalavat-samIhitaphalajamakaM bhavet / mokSahetoH saMyamasya hetutvAt / jainapravacana eva jJAnAdisahakArikAraNasAmaprathAH sadbhAvAt , na punarutpathikasyo'pi, tasya mUlabhUtakAraNasya jJAnasyaivAbhAvAt / ' micchAdiTThissa annANa'. miti vacanAt / valI tIrtha bahirva7 dUra raho, tIrthazAsananI aMdara rahelAnI paNa jinAjJAvagaranI jinaviSayakapaNa pravRtti saMsAraphalane ApanArI hoya che. je mATe haribhadrasUrijI AThamAM paMcAzakamAM jaNAve che.'smddpvittii' gAthA. artha-21matipUnI tamAma mAyA mAjJApasAnI DAvAnA 20 sasAra 125 bane che. te kriyA tIrthakaranA udeza-AlaMbanavAlI hoya te paNa paramArthathI tIrthakaranA udeza-AlaMbanavAlI nathIja. je tIrthaMkaranI AjJAthI pravarte che teja jinane uddezIne pravarte che. bIjo nahiM, tIrthakaranA uddezavAlI kriyA AjhAbAhira kema hoya ? ema na zakavuM. puSpAdithI dravyapUjA karanAra mAdhamAM ane corI vigere kukarma thI upAjita dravyavaDe pUjA karanAra zrAvakamAM prasiddha hovAthI e muvimAnAne prasi cha. // 15 // have pathika ane upathikanA daSTAMtathI siddha anuSThAnane joDe che- malano artha te kAraNathI paramatamAM je kAMI akaraNaniyama Adi suMdara hoya teja jinamatamAM AcaravAmAM Ave te phaLadAyaka thAya che. mokSane hetu je saMyama tene hetu hevAthI. cartha-jinamatamAM ja jJAnAdi sahakArikAranI sAmagrInI vidyamAnatA che. paNa unmAni matamAM nathI. tenuM mULabhUta kAraNa je jJAna tene abhAva hovAthI "mithyAdaSTane ajJAna ' e vacanathI. "vAya-bhavAya mokSa bhagavAthI su2 che. tAM sabhyaSTi sAdhuna zubhasavANu thAya che. paNa mithyAdaSTine nahiM. kAraNu-tene sahakAri kAraNuM je jJAnAdi, tene abhAva che. jJAnanuM s74|2|2959 paDhamaM nANaM tao dayA' meM kyanayI si cha. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 sarvajJa-zatakavRttI ayaM bhAvaH-mokSAGgatvena zobhanamapi manuSyatvaM samyagdRSTeH saMyatasya zubhaphalavad bhavati / ne punarmidhyAdRSTerapi, tasya jJAnAdisahakArikAraNAbhAvAt / sahakArikAraNatvaM ca 'paDhamaM NANaM tao daya'tti vacanAt / evaM jIvarakSAdihetutvena akaraNaniyamAdikaM sundaramapi samyagdRSTereva phalavadbhavati / mokSamArgapathikatvAt , na punarmidhyAdRSTerapi utpathikatvAt / yattu anyatIrthikAbhimatAkaraNaniyamAdeH sundaratvena bhaNanaM taddhisAdhAsaktasya janasya manuSyatvasyeva svarUpayogyatayA vyavahArato mantavyam / nizcayatastu mithyAgakaraNaniyamo hiMsAdyAsaktajanasya manuSyatvaM cetyubhayamapi saMsArakAraNatvenAnarthahetutvAdasundarameveti gAthArthaH / athoktArthasamarthanAya dRssttaantmaah|| jaha arihaMdevAiasadahaNaM abhiNivesimicchattaM / taM ceva ya jiNasamae sammattaM sAhupamuhANaM // 117 // vyAkhyA-yathA arhadevAdizraddhAnaM-devo'hannevetyAdirUpam , abhinivezinAM mithyAtvaM, tatra bIjaM suuktmev| 'taM ceva' tti| tadeva zraddhAnaM jinasamaye-jainazAsane sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikANAM samyaktvaM . bhavati / evaM zraddhAnasAmyamapi pathikotpathikayo-vaiparItyamApannamiti gAthArthaH // 117 // atha punarapi dRssttaantmaah||jh jiNamaya jiNapaDimA paraparigahiA ya ajinnpddimtti| evaM jiNamayasarisaM annnnNpiaannnnsaarinch|| vyAkhyA-yathA jinamate jinapratimA paraparigRhItA-paraiH zAkyAdibhiH nijadevatvenAbhyupagatA ajinapratimA bhavati-ajinAH sugatezvarAdayasteSAM pratimA syAt / evaM jinapratimAdRSTAnna bhanyadapi evI rIte jIvarakSAdinA hetapaNe akaraNaniyamAdi suMdara chatAM samyagadaSTine ja karavAnuM thAya che. mokSamArgane pathika hovAthI. paNa miyAdaSTine nahiM. kAraNa-e utpathika che. anyadarzanane mAnya akaramuniyamAdi tenuM suMdarapaNe je kathana che. te hiMsAdimAM ta5rajananuM manuSyatvanI jema svarUpamRtayA vyavahArathI mAnavuM. nizcayathI to mithyASTine akaraNaniyama ane hiMsAdimAM tatpara evA jananuM manuSyapaNuM, e bane saMsAranuM kAraNa hovAthI anarthanuM kAraNa hovAthI kharAba ja che. je 116. have upara kahela ane daDha karavA daSTAMta kahe che mUlane artha-jima abhinivezionuM arihaMtadevapramukhanuM sAhavuM te mithyAtva. tehi jina zAsanane viSe sAdhupramukhanuM sahavuM samyaktva heya che. vRrtha deva arihaMta ja e Adi rUpe arihaMtadeva AdinuM je sahavuM te jima abhinizine mithyAtva, te ja zraddhA jinazAsanane viSe sAdhu-sAvI-zrAvaka-zrAvikAone samyapha thAya che, evI rIte zraddhA sarakhI chatAM pazcika ane utpathikanuM viparIta5NuM prApta thayuM. 117 have pharI paNa daSTAMta kahe che. -- mUla artha-jima jinazAsanane viSe anyadarzanIoe grahaNa karelI jinapratimA te ajinanI-suratAdinI pratimA thAya che. tima jinazAsananA sarakhuM tapasaMjamAdi te anyanA sarIkhuM - yAniprabhumanusa25. . Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 mithyAdRSTeH saMyamAdi mithyAtvasadRzam jinapratimAvyatiriktamapi tapaHsaMyamAdikaM jinamatasadRzaM zAkyAdibhirAtmIyadharmatvenAbhyupagatam , anya. sadRzaM-jinamatasadRzAdanyadvisadRzaM-paJcAgnisAdhana-sandhyAvandana-gaGgAgodAvarIsnAnA-mipUjAdi yAvat madhyamehAdiyAgAdikaM tatsadRzaM-tatsamAnaM mantavyam / ___ ayaM bhAvaH- yathA AbhigrahikamithyAdRSTinA AtmIyadevatvenAbhyupagatAnAM jinapratimA-sugatapratimA-hariharAdipratimAnAM taulyaM tathA AtmIyadharmAnuSThAnatvenAbhyupagataM jainamArgAnukAri brahmacaryapAlanaM paJcAgnisAdhanAdikaca talyameva. mithyAdRSTerabhedabaddhaH kAraNatvena sarvatra sAmyAta / anyathA jinaprati mA'pi hariharapratimAtalyA na syAta / tathAtve ca nijadevatvAdibadadhyA'pi kriyamANaM jinapratimAyA pUjAdikaM samyagdRzAmapyanumodanIyaM prasajyeta / tacca AgamabAdhitamiti jainAnAM sammatameva / etena abhinivezivikalpamAtreNa tIrthakaraH kathaM bhinna ? iti parAzaGkA'pi parAstA, sarvatrA'pyArAdhakavikalpasyaiva prAmANyAt / paraM svAyattatvenAbhyupagatAnAM pratimAdInAmityadhyAhAryam / na caivaM hariharAdipratimA'pyaIpratimAbuddhyA ArAdhyamAnA samyagdRzAM jinapratimAvad bhaviSyatIti zaGkanIyam , ArAdhakasya mithyAdRSTitvApatteH / vaiparItyenAvabodhAt / nahi mithyAdRSTiparigRhItajinapratimAvat samyagdRSTiparigRhIta vArtha-jema jinazAsanane viSe para parigrahItA-para je bauddhAdi, teoe. pitAnA devatarIke relI che jinapratimA te ajina je baddhAdi teonI pratimA thAya. ema-jinapratimAnA jinapratimA sivAyanuM bIjuM paNa je tapasaMjamAdi jinazAsananA sarakhuM bauddhAdioe potAnA dharmapaze ravIkAreluM te anya sarakhuM-paMcAgnisAdhana saMdhyAvaMdana ga gAgodAvarIsnAna agniprAdi yAvata madayametAdi yajJa sarakhu mAnavuM. - bhAvArtha-jima AbhiruhikamithyAdaSTie potAnA devapaNe svIkAra karelI evI jinapratimAbuddhapratimA-hariharapratimAonuM sarakhApaNuM che. tema potAnA dharmapaNe svIkAra kareluM evuM jinadhamasarakhuM brahmacaryapAlana ane paMcAgnisAdhana pramukha, sarakhuM ja. kAraNu-mithyASTinI abhedabuddhinuM kAraNa paNuM baMdhe sarakhuM che, je ema na hoya to jinapratimA, hariharanI pratimA sarakhI na thAya. ane je jinapratimA. harihara pratimAnI sarakhI na thatI hoya te pitAnA devapaNAnI buddhithI karAtI jinapratimAnI pUjA Adi samyagadaSTione paNa anumodanIyano prasaMga prApta thaze, ane te AgamabAdhita che. e jene sammata ja che. A uparathI AbhinivezinI kalpanAmAtrathI tIrthakara kema judA ? ehavI paranI zaMkA dUra karI. badhe ThekANe ArAdhakanI kalpanAja pramANa che. paraMtu svAdhInapaNe svIkArelI pratimAnuM eTaluM bahArathI levuM. A pramANe hariharAdinI pratimA paNa arihaMtapratimAnI buddhithI ArAdhAtI samyagudaSTione jinapratimAnI jema thaze ema na zaMkavuM. kAraNu-ArAdhakane miyAdaSTipaNuM prApta thaze. viparItapaNe bodha hovAthI. jima mithyAdaSTiparigrahItA jinapratimA jovAmAM Ave che. tema samyagdaSTiparigrahItA hariharanI pratimA koie je sAMbhalI nathI. valI mithyAdaSTiene jinapratimAnuM prahaNa saMbhave che. kAraNatene mAnya harihasadide judI judI AkRtivAlA hoya che jene te tene abhAva hovAthI hariharAtri pratimAonuM grahaNa saMbhavatuM nathI, Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sarvakSa-zatakavRttI hariharapratimA'pIti kenApi dRSTaM zrutaM vA / kiJca-mithyAdRzAM jinapratimAparigrahaNaM sambhavati, tadabhimatAnAM hariharadevAnAM nAnAkRtimayatvAt , janAnAM tu tadabhAvAnna tatparigrahaH sambhavati / kiJca-AbhigrahikamithyAdRSTihi nijanijagurUpadezaparatantrakriyArucilakSaNAsadgrahavazena jainamArgAbhimatadhArmikAnuSThAnAt parAGmukha eva bhavati / tena tasyAsadgrahavinAzaheturmArgAnuyAyikRtyaM bhaktyA sAdhudAnAdikaM kimapi na bhvti| bhavati ca tadIyamArgAbhimatabrahmacaryAdipAlanAdikam / tacca tasyAsadgrahasya dADhaya heturna mArgAnuyAyikRtyaM samyaktvaprAptihetutvAbhAvAditi prAgabhihitamiti gAthArthaH / / 118 / / atha punarapi dRssttaantmaah||ahvaa suauvaogA savve aMsA duvAlasaMgassa / sammatte suaNANa' aNNANa hujja micchatte // 119 // vyAkhyA-athavA zrutopayogAH sarve, apirgamyaH, sarve'pi dvAdazAGgasyAMzoH / dvAdazAGgasya sarvoskRSTazrutatvAt / tacca dvAdazAGgaM kevalajJAnamiva pratyAtmaniSThaM kevalajJAnaprakAzarUpatvAt / tacca. vicitrakSayopazamAyattaM sat phalajanakam / ata eva sarvepi tadaMzA nayapravAdAtmakAH vacanasaGkhyAkA api samyaktve ' sati-samyaktvasamAnAdhikaraNAH santaH zrutajJAnam / ta eva mithyAtvasamAnAdhikaraNAH zrutAjJAnamiti / upanayastu svayaM yojya iti gAthArthaH // 119 // .. atha smyktvmithyaatvyormaahaatmymaah|| sammattasamo na guNo jaM egAgI vi hoi muttipaho / micchattasamo doso No jaM ego vi bhvmggo|| valI AbhigrahikamithyAdaSTi potapotAnA gurUnA upadezane parataMtra evI kriyArUcirUpa asadgahanA vazathI jainazAsanane mAnya dhArmika anuSThAnathI vimukha hoya che. tethI tene asaddagrahanA nAzana hetu mArganusArikRtya-sAdhune bhaktithI dAna devuM Adi kaMI paNa heya nahiM. ane tenA matane mAnya brahmacaryAdinuM pAlana-vigere hoya che. ane te tenA asagrahanI daDhatAnuM kAraNa che. mArgAnusAri kRtya nathI. kAraNu-samyaktvanI prAptinA hetupaNAne abhAva che, e pUrve kahyuM che. je 118 che have pharI paNa daSTAMta kahe che- mUlane artha-valI je zrutanA saghalA upayoga dvAdazAMgInA aMza bhAga che. te samyaphaFsahita huMtA zrutajJAna ane mithyAtva sahita hAI tivAraI. ajJAna kahI. : tyartha-badhAya zrutajJAnanA upayoge dvAdazAMganA aMzo che. kAraNa dvAdazAMga e sarvotkRSTa kRtajJAna che, ane dvAdazAMga dareka AtmAomAM rahela che. kAraNu-kevalajJAnane prakAzarUpa che, ane dvAdazAMga aneka prakAranA kSapazamane AdhIna hatu phalajanaka bane che. A ja kAraNathI badhAya dvAdazAMganA aMze naya svarU5 vacana pramANasaMkhyAvALA paNuM samyakatva sahita kuMtA zrutajJAna ane te ja mithyAtvasAhata hatA kRtaajJAna che. upanaya te pote jeDa. / 119 ! have samyapha ane mithyAtvane prabhAva kahe che mUlano artha samyaktva sarakhe koi guNa nathI. kAraNa -ekaleya samyaphaTava guNa muktipaMthamukti denAra hoya che. misarakhe bIjo deza nathI. kAraNa-ekaloya saMsArane mArga che. * Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmArgakriyAtiraskArasthaucityam 295 . vyAkhyA-samyaktvasamo na guNaH-samyaktvasamAno guNo nAsti / tatra hetumAha-yadyasmAdekAkyapi-anyasahAyanirapekSo'pi muktipatho-mokSamArgo bhavati / sa samyaktvaguNazcAritrasApe. kSastu tatkSaNameva muktiprApako bhavati, samyaktvAvinAbhAvicAritradvArA mokSaprApaka ityarthaH / atastadapi mokSamArgaH / ata eva zrAvakasaMvimapAkSikadharmAvapi mokSamArgatayA prAgupadarzitau / tathA mithyAtvasamo doSo nAsti / tatro'pi hetumAha-yad-yasmAdeko'pi bhavamArgaH-saMsAramArgaH, sarvaguNAnAM doSatayA pariNamane sAmarthyAt / yau tu mithyAdRksamyagdRzau samyaktvAmimukhamithyAtvAbhimukhau, tau ca krameNa samyagdRmithyAdRzAvivAvasAtavyau / yathA mArgAnmArgAbhimukhau mArgonmArgagAminAvi(ve)va phalataH sAmyAditi gAthArthaH // 120 / / atha mithyAtvopahatakriyo saMsAramArgatvenotpathakriyA bhavati, tasyAzvAvajJAkaraNaM sAdhUnAmucitamanucitaM vA ? iti shngkaayaamaah|| uppahakiriAvaNNA aviNAbhUA ya maggavaNNeNaM / magguvaesI arahA pasaMsio maggaNiraeNaM // 121 // ___vyAkhyA-utpathakriyA-unmArgakriyA, sA conmArgagAminAM zAkyAdInAM nijanijamArgatvenAbhimatadhArmikAnuSThAnarUpA, tasyAzvAvajJA-dUSaNodbhAvanena tiraskaraNaM, sA ca kimbhUtA? avinAbhUtA kena ?, mArgavarNena-mArgazlAghayA, mArgazlAghAmantareNonmArgAvajJA na bhavatItyarthaH / yathA adharmadUSaNodbhAvanaM dharmaguNakIrtanamantareNa na bhavati, mAgonmArgayoH parasparaM pratipakSabhUtatvAt / ata eva tayorbhAvarUpayobhinnAdhikaraNatvameva / etena sarvAzravaparijihIrpUNAM zrAvakANAM yat kizcit pRthivyAdyArambhAdikaM - vR -samyakatva samAna guNa nathI. temAM hetu kahe che-je mATe eka bIjAnI sahAya vagara paNa mokSamArga che. te sa tvaguNu cAritrasahita hoya to tarata ja mukti pamADanAra thAya che. samyakatva sahacarita cAritradvArA mokSapamADanAra, AthI te paNa mokSamArga. AthI ja zrAvaka-saMvignapAkSika baMne dharmo mokSamArga paNe pUrve darzAvyA. tathA mithyAtva samAna doSa nathI. temAM hetu kahe cheje mATe ekalo 5Na saMsAramArga che. kAraNu-sadhalA guNane doSapaNe pariNumAvavAmAM samartha che. ane je be samyaktvasammukha mithyAdaSTi ane mithyAtvasammukha sabhyagdaSTi te baMne anukrame samyagdaSTi-mithyAdaSTi sarakhA jANavA. jema mArgasamukha ane ubhAga samukha baMne mArgagAmi ane unmArgagAmi jevA hoya che. kAraNu-phala sarakhuM che. 120 || have mithyAtvathI haNAelI kriyA saMsArano mArga hovAthI utpathakriyA thAya che. tenI avajJA karavI e sAdhuone ucita ke anucita ? AvI zaMkA thae chate kahe che - mUlano artha - upatha kriyA-unmArganI kriyA tenI avajJA, jinazAsananI lAdhAvinA thAya nahi. jinazAsananA mArgane upadezaka evA arihaMtane prazasyo. koNe? jinazAsananA mArga-anuSThAnane viSe tatpara heya teNe. vRnyartha-utpathakiriyA eTale unmArganI kiriyA ane te unmArgagAmi je bauddha Adi, teonI potapotAnA mArga paNe mAnya dhArmika anuSThAnarUpa che. tenI avajJA-deSa upajAvI tiraskAra karavo te te avinAzvata che. eTale sahacAriNI che. konI sAthe ? mArganI prazaMsA sAthe. mAnI prazaMsAvinA unmArganI Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 saha-zatakahI tamonmArgagAmitvAbhivyakhakam / samyaktve ca sati tasyAnanyagatyApyAjIvikAnimittamadharmabuddhyaiva kriyamANatvenonmArgaparAmukhatvAt / kintu mokSamArgabhUtakriyAyA mandatvAbhivyakam / eSamAgAhami. dhyAdRzAM nijanijamArgatvenAbhimatadhArmikAnuSThAneSu yadunatvaM tama mArgAnuyAyi, kintu unmArgakriyAyAH zIghrazIghrataratvAbhivyaThajakam / tadIyAnuSThAnamAtrasya saMsAramArgatvena bhaNitatvAditi. mArgonmArgagAmitvaM (tve ) yugapanna bhavatIti (ta iti ) darzitaM bodhyam / evaM prarUpaNApi ekatarasya taditarapUrvikA aniyatA avasAtavyA / vacasaH kramabhAvitvaniyamAt / Agamo'pi-vikkhevaNI kaho cauvvihI paM0 20-sasamayaM kahei, sasamayaM kahittA parasamayaM kahei 1, parasamayaM kahei, parasamayaM kahittA sasamae ThAvaittA bhavati 2, sammAvAyaM kahei, sammAvAyaM kahittA micchAvAyaM kahei 3, micchAvAyaM kahittA sammAvAe ThAvaittA havai 4, tti zrIsthAnAGge ( sU0 282 ) vRttiryathA- svasamayaM-svasiddhAntaM kathayati-tadguNAnuddIpayati, pUrvaM taM kathayitvA parasamayaM kathayati-tadoSAna drshytiityekaa| evaM parasamayakathanapUrva svasamayaM kathayati kathayitvA svasamayaguNAnAM sthApako bhavatIti dvitIyA / 'sammAvAya' mityAdi / asyAyamarthaH-parasamayeSvapi ghuNAkSaranyAyena jainAgamatattvavAdasadRzatayA samyagaviparItastattvAnAM vAdaH samyagvAdaH taM kathayati, taM kathayitvA teSveva yo jinapraNItatattvAt viruddhatvAt mithyAvAdastaM doSadarzanataH kathayatIti tRtIyA / parasamayeSvapi mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM sthApayitA bhavatIti caturthI' iti / atra hi parasamayamudghATaya-dUSayitvA svasamayasthApayitA bhavatIti bhaNanena mArgazlAghA darzitA / tathA ca tathAbhUtamArgopadezI ahamapi stutaH-aho ! dhanyo'ya avajJA thatI nathI. dharmanA guNakIrtana vinA adharmamAM deSabhAvana thatuM nathI. kAraNa-mArga ane unmArga baMne ekabIjAthI viruddha che. AthI ja te bannenuM adhikaraNa bhinna che. A uparathI salA Avane tyajavAnI IcachAvAlA evA zrAvakone je kaMi pRthivI AdinA AraMbhAdi hoya che. te unmArgagAmipaNAne jaNAvanAra nathI. kAraNa-te AraMbhAdi, samyaktvachate bIjo koI paNa upAya na hovAthI AjIvikA mATe adharmazudithI karAtI hovAthI unmArgathI vimukhapaNuM che. paraMtu mokSamArgabhUta kiriyAnA maMdapaNAne jaNUAvanAra che. evIrIte AgADhamithyAdaSTionuM potapotAnA mArga paNAne mAnya evA dhArmika anuSThAnemAM je tIvrapaNuM che, te mArgAnusAri nathI. paraMtu unmArga kiriyAnuM tIva-tIvratara paNAne jaNAvanAra che. tenA anuSThAna mAtra saMsAranA mArga paNe kahela che. mATe mArgagAmipaNuM ane unmArgagAmipaNuM baMne ekasAthe heya nahiM. e darzAvyuM. ema prarUpaNA paNa kAI ekanI tenAthI bhina bIjA te sahita aniyata hoya. vacanane anukrame thanArapaNuM hevAthI. ThANAMgasUtramAM vikSepaNI kathA cAra prakAranI kahI che. prathamavasamaya eTale potAnA siddhAMtane kahe-tenA guNonuM prakAzana kare, ane svasamaya kahIne parasamayane kahe. eTale tenA doSone darzAve, bIjI-e pramANe parasiddhAMta kahI svasiddhAMta kahe. kahIne svasiddhAMtanA guNone sthApana karanAra thAya. tIna-samyagavAda eTale parazAstromAM dhuNAkSaranyAyathI jenAgamanA tarAne vAda-kathana hoya tene kahyuM, te kahIne mithyAvAda eTale parazAstromAM jinaprarUpitatAthI virUddha kathana, tene kahe eTale tenA deSa darzAve cothI-parazAstromAM je mithyAvAda hoya tene kahIne samyavAdane sthApanAra thAya. ahiM parasamayane dUSita karI svasamayane sthApanAra thAya, e kathanathI mArganI zlAghA darzAvI. ane tema karavAthI tevA mArganA upadezaka evA arihaMta stavyA-aho! A arihaMtane dhanya che jene Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arhatzlAghAphalam 227. mahan yenedRzaM mokSamArgabhUtaM janazAsanaM prarUpittamityAdirUpeNArhatstutihetubhUtayA mArgazlAghayA arhan prazaMsito, kena ? mArganiratena-jinoktAnuSThAnaparAyaNena / ata evArhadbhaktena zakreNa he jagaddIpike ! ityAdirUpeNa mAtRstutyA bhagavAn stutaH / tena yasyAIti bhaktiH tenonmArgAvajJApUrvakamArgazlAghA kartavyA, prspraavinAmAyitvAritti jayArthaH | 22 || athAhatzlAghayA yat syaattdaah|| arihaMtasilAhAe silAhaNijjo hu sulahabohI a| lahu so lahei lahugo NivvANaM sAsayaM ThANaM // arhatzlAghayA zlAghanIyo huravadhAraNe, zlAghanIya eva arthAt zlAghakaH , sulabhabodhizca-svalpanimittamAtralabhyo bodhirjinadharmaprAptiryasyetyarthaH / laghu-zIghra sa glAghako, laghukaH-karmamalarahitatvAta zAzvataM sthAnaM nirvANaM-anantAnandamayaM mokSaM labhate-prApnotIti gAthArthaH // 122 // athaivaMvidhaprakaraNakaraNe kiM prayojanam ? ityaashngkaaniraaspuurvikaamaashissmaah|| egaMtasaJcavAI arihatti pavaraviArakaNagassa / kasavaTTo sumaINaM sayagamiNaM jayau jA titthaM // 123 // AvuM mokSamArgabhUta jainazAsana prarUpyuM ityAdirUpe arihaMtanI stutinuM kAraNabhUta mArgazlAghAvaDe arihaMta prazaMsAyA. konA vaDe ? jinAta anuSThAnamAM tatpara evA bhaktavaDe. AthI ja arihaMtanA bhakta evA iMdravaDe "he ! jagadIpikA' ItyAdirUpe mAtAnI svatidvArA bhagavaMta stavAyA. te mATe jene arihaMtane viSe bhakti che. teNe ubhAganI avajJApUrvaka mArganI lAdhA karavI. . 121 have arihaMtanI prazaMsA karavAthI zuM thAya? te kahe che - mUlano artha- arihaMtanI prazaMsAthI prazaMsanIya ane sulabhabodhi thAya che. temaja te halavAkarmI jaldI zAzvata nirvANa sthAnane pAme che. vRnyatha--arihaMtanI prazaMsAthI prazaMsanIya hazabda nizcayArthamAM che. prazaMsanIya ja arthAta prazaMsA karanAra che. ane sulabhadhi eTale DAnimittamAtrathI jinadharmanI prApti che jene ele. te prazaMsaka kamalathI rahita thavAthI halavo zAzvatasthAna nirvANa-anaMta AnaMdamaya mekSa tene pAme che. te 122 ! have AvA prakAranAM prakaraNa karavAmAM zuM prajana? evI zaMkAne dUra karavA pUrvaka Azirvacana te kahe che- mUlane artha-ekAMta satyavAdI arihaMta e prakArano zreSTha vicAra te rU5 suvarNanI parIkSA mATe paMDitane kaseTI samAna evuM A zataka tIrtha paryata jayavaMtu rahe. vR -ekAMta satyavAdI-krodha-lobha Adi kAraNane abhAva hovAthI kadI paNa-aMzathI paNa na mRSAvAdI, arihaMta-kevalI A prakAre vicAra-prazna ane uttaravaDe vicAraNA terUpa kanaka-suvarNanI "parIkSA Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . vyAkhyA-ekAntasatyavAdI-krodhalobhAdikAraNAbhAvAta na kadAcidapyaMzato mRSAbhASI, arhankevalI, iti-amunA prakAreNa vicAra:-pramanirvacanAbhyAM paryAlocanA, tadrUpasya kanakasya-suvarNasya parIkSArthamiti gamyaM, kaSapaTTA-suvarNaparIkSAhetuH pASANavizeSaH, sa iva zatakaM, dvAdazagAthAdhikamapi nAmavyutpattisamaye zatakamekaM tu vivakSitamalpAdhikyAdibhirna virodhH| kaSapaTTaH, keSAM ? sumatInAM-viduSAm , yathA kaSapaTTena suvarNaparIkSakaH suvarNaparIkSAM karoti, tathA anena zatakena kevalI ekAntasatyavAdI 'egaMtasaccavAI' tti vacanAt iti, nirNayaM karoti / ata eva idaM zatakaM yAvattIrtha-zrImahAvIrajinasthApitasAdhvAdisamudAyalakSaNaM tAvatkAlaM jayatvityAzIrvacanamiti gAthArthaH / / 123 / / iti zrIsarvajJazatakavRttiH samAptA / mATe " eTaluM bAhirathI levuM. kasoTI-sAnAnI parIkSA mATeno eka prakArane patthara te samAna A zataka che. kasoTI samAna kene? sumatione-vidvAnene. jema parIkha kasoTIthI sonAnI parIkSA kare tema A zataka graMtha vaDe kevalI ekAMta satyavAdI che e nirNaya kare. AthI ja A zatakamaeNca jyAM sudhI zrI mahAvIrabhagavaMte sthApeluM sAdhu-sAdhvI adi samudAyarUpa tIrtha che tyAM sudhI jayavaMtu vo e AzIrvacana che. zrImattapagacchAdhirAja, bhaTTAraka zrIvijyasenasUrIza paTTAlaMkAra, suvihitasAdhu paraMparAsuMdarIgArahAra, bhaTTAra4 zrIrAjasAgarasUrIzvara paTTodayAcalasahastrakiraNatarUNuprabhA, bhaTAraka zrIvRddhisAgarasUrIzvaravijayamAnarAje, mahe pAdhyAya zrIdharma sAgaNi ziSya mukhopAdhyAya zrIzratasAgaragaNiziSya ratnakavidikApa thAya zrI 50 zAMtisAgaragaNiziSya sakalaguNagariSTha vAcaka zrIbudhi lAgaNi satIthya paMDitazrI amRtasAgaragaNi. viracite zrI sarvazatakavRttiba lavabodhe dvitIyadhikAra. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddham vandho'pi rasto bo yao bhoja virAdhanA niddhadhasaja nayora kevalajJA trasAH zuddhi patra ka m pRSTham paMktiH azuddham zuddham taH azuddhama 1 8 pravRtyartha pravRttyarthaM 27 8 bandhA'pi 2 5 aNubUhettA aNuvUhettA 30 2 rastA bo 4 7 zAdhyA- zodhyo 30 21 mata 5 29 atyAhi azakatyAdi 33 1 yaA 6 17 bhaitupA tupae 34 1 bhAja 7 16 pravRtiH pravRttiH 37 8 vinA'parAdhaM 8 1 yAgazAne yogazAstra 41 33 niyasa 8 31 yatuM . thAItuM 48 15 nayAra 9 2 vaMdho suhumA baMdho suhumo 55 9 kevajJA 9 25 samaya samartha 55 10 asA 10 27 prazAsana pravAlana 55 34 jJAna 10 33 pravattAva pravartAvavA 59 7 anAbhAga 10 33. manusa / anukUla 62 14 davvaA 12 6 nadyatAro nadhuttAro 62 17 60 12 9 nujJota nujJAta 62 / 29 nAvAne 12 14 savvaA savvao 63 30 mAnyathA 13 1 sakkAsaM sakosaM 66 8 nAbhAga 13 12 vizeSyAvAdhake vizeSye bAdhake 66 23 hAthi 13 30 nyAyene nyAya 67 26 aMtararahita 14 14 tAha tarhi 70 20 78 tya tasyA tyA tasyA 16 2 nu'jJAteti 'nujJAteti 15 jayatuM 16 29 tama te ma 75 25 bhI se 18 7 anAbhAga anAbhoga 77 . 20 nivRtti 58 12 bhAvAhasAyAH bhAvahiMsAyAH 77 29 aNuthAvAthI chevisabhAvanAI viSi saMbhAvanA 80 26 anupayogI 20 9 lAke loke 81 16 te 22 9 bhA! bho! - 25 12 bhiAjane bhirjine 82 14 sAdhA 25 23 prekSepa | 82 27 yotA kevalajJAnAbhAva anAbhoga davvao BE jaNAvavAne mAnyAthI nAbhoga kAdAthi aMtarahita chatibhA saakSAt parNi jayaMtu bIjA chae nivRttine aNujAvAthI anupayogathI sAdho yogyatAI prakSepa Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 nahiM dvedhA udaya BIC jogaM pRSTham paMktiH azuddham zuddham | pRSTham paMktiH azuddham zuddham 81 radda ahiM ahi 129 3 yadvacitryaM yadvaicitryaM 85 27 chama naDiM 129 27 dRSTa dRSTAMte 86 11 tAvAnmAtramya / tIvanmAtrasya 130 5 dvadhA 86 13 siddhaprayA siddhaprayo 130 18 yuta jIrve yukta 86 30 yathI 131 28 parSi zAha 87 21 tethIya tehavAe kane kano karyo ja 88 20 anAge anAbhegane mazakAdikano 89 8 rAgadvaSA rAgadveSA 132 27 pariNAma chateM pariNAma chita 89 16 valIna kevalI 138 20 522pAse 52 52pAse 89 32 / ta 141 18 pariNaA pariNao 90 12 jAgaM 143 10 AbhAga Abhoga 91 12 pracacane pravacane 154 13 saMceayaA 'saMceayao 92 2 Agha ogha 147 21 mave. mA . 93 8 kevalinA kevalinaH 150 23 rupasyaH rUpasya 95 12 prAyeNaiva prAyeNeva 151 17 pratibankatvena pratibandhakatvena 96 13 vikalA vikalo 152 12 tataditarastu taditarastu 97 14 jAva jIva 157 1 doSI doSo 159 35 yArAthI , yArAthI 98 9 nijayAga nijayoga 161 26 tA ceva tA tammi ceva 99 15 SaNIyavame SaNIyame 163 4 sarvasammatAn sarvAsammatAn 100 14 yA 166 32 chana / 100 15 vidhA-pAtA vidhau-pAto 168 7 bhedatA bhedato 107 21 athaataa|| aNaghAta 169 26 tapa:saMyamA tapaHsaMdhamAM 111 19 raNAMta maraNAMte 170 20 patana pitAnAM 112 14 zAkA zokA 173 4 sambandhi sambandhi 112 31 Crials te dii ta ta 175 24. sh'| zakA 113 11 krithArambha kriyArambha 178 3 dhAmakA dhArmikA 114 28 yogaDiyAnA yogaDiyAnA 280 31 dravyanA dravyathI 117 23 sAmathyu samathyu 184 10 prazastA aprazastA 117 23 pramattana apramattane 186 5 prAthata prArthita 118 22 sUkSbhatra sUmagAtra 186 8 vidhi vidhi 120 3 sarvasayAgi sarvasayogi |190 10 kAripA kAriNo FREEEEEEEEEEEEEEEEE: Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 zuddham sa pRSTham paMktiH azuddham 193 11 samyagcA 195 6 tadrAgadvaSA 195 27 niyama 195 29 kSamApazama 203 27 namAga zuddham | pRSTham paMktiH azuddham samyakcA 222 12 padesa tadrAgadveSA 231 7 niNamo niyama che 235 2 vRkSomra kSayopazama 242 3 dAzataM nabhAna mokSa- 255 14 pAvA 261 13 nyAthanu padezAdinA 263 15 yAnI niyamo vRkSAmra darzitaM pAvo mArga nyathAnu yonau 222 11 zAdinA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamoddhAraka-granthamAlAnA prakAzano mahopA0 zrI dharmasAgarajI rAna zrI AgamoddhAraka kRta vibhAga 1 thI 7 vibhAga 12 sarvazazataka saTIka 2 sUtravyAkhyAna vidhi zataka 3 dharmasAgaragraMthasaMgraha 4 auSTrikamatotsUtra-pradIpikA 5 tAttvika praznottarANi 6 AgamoddhAraka kRtisandoha 7 adhikAravizikAnI TIkA 8 lokaviMzikAnI TIkA 1 nyAyAvatAranI TIkA 10 kulakasandoha 11 sandeha-samuccaya 12 stotrasaJcaya 13 gurutattvapradIpa (utsUtrakandakuddAlAparanAma) 14 zatArthavivaraNa 15 dharmaratnaprakaraNa hiMdI anuvAda 16 saMsArijIvacaritrabAlAvabodha 17 sarvajJazataka saTIka bAlAvabodha 18 zatruJjayakalpa bRhadvRttiH 19 stotrAvali 20 yogabindu bhAvAnuvAda 21 jinAjJAstotra zrI pUrvAcArya kRta zrI jJAnakalazasUri nirmita zrI pUrvAcAryakRta vibhAga 1-2-3 cirantanAcArya kRta gaNivaryazrI mAnasAgarajI kRta vibhAga 1-2-3 paMDita zrIamRtasAgara gaNi kRta zrI zubhazIlagaNi kRta sabhA paM0 nemiratnagaNi kRta presamA presa mAM presamAM : prApti sthAna : zrI jainAnanda-pustakAlaya, gopIpurA-surata