Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. - The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 487 mammeerma - . -. ":" 9. C G 5 Rumarem . ' " - . A y . CN NWAreasantipurterinar .... an.. . onomimammeenawanemamraemorr- jAga baho. % - A nAgamAM mAdamA prasIna. vividhopadeza sUcaka zrIgautama kulaka nAmaka prakaraNa bAlAva bodha sahita tathA dArTItika ekazo ne agIyAra kathAo yukta. -- Get mit . r yAyamA praveza kAranAmA thie zAno sasA hAvAzrI samasta caturvidha zrIsaMghane avazya yAMcavA mATe ghaNoja upayogI jANIne zrAvaka gAjIpasiMha mANake ___ zrISApurImadhye. firmangAra mAmA kamata. .wommrtersnes a amara - n A pustakApavAgaposaERTATIpolArAnIko -Umraam--kA . . . 50 0Rupanistapnadeement ma
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA. - per- sujJa janonI surUpAthI A "jainakathAratnakoSa" nAmanA pustakano baho nAga baMpAi taiyAra thayo , A nAgaMmA mAtra eka gautama kulakanAmaka nAnuM sara vIza gAthAnuja prakaraNa brApyu De, tenI ekekI gAthAmAM ghaj karI cAra cAra upadezo dAkhala karelA be,ane pratyeka upadeza upara dRSTAM tarUpeM ekekI athavA babbe kathA kahIne graMthanuM gaurava kayuM . sarve ma tIne yA graMthamA ekaso agiyAra kathA AvelI , te sarva kathAghaNI sarasa ane navanavA upadeza saMbaMdhi svarUpano nirNaya karanArI hovAthI vAMcanArA sAhebonA cittane kAMka apUrva thAnaMdanA aMkUrone pragaTa karanArI . temaja valI jJAna, darzana ane cAritrarUpa ratnatrayImAM sthiratA karAva nArI. tathA e kathAunAM vAcakavaMda jema paramapada sAdhana karavAmAM.ku zala thaze, temaja saMsAra vyavahAramA rahyA thakA nItimAM evA nipuNa thaze ke te janane duSkRta kArya karavAnI buddhi to svapnamAM paNa thAze nahIM. ghaj guM lakhIyeM paraMtu yA graMtha vAMcanAra puruSa atyaMta dRDhatara nyAyavAna thaze. evI atyuttamottama bodha karanArI kathA thA graMthamAM AvelI . __ thA baho nAga bApatAM pUrva nAgamA lakhyA mujaba dRSTidoSa athavA pramA dadoSathI sujhajanone aguktA dInAmAM Ave, to te saMbaMdhI je kAM muja ne doSa lAgyA hoya, te sarva doSonI yA graMthasaMbaMdhI navanavA prakAranA vinoda upajAvanArI kathAune, vAMcanArA samadRSTi saGanonI samakSa hUM savinaya mAphI mAeM buM. __ yA jJAnavRdhinA pranAvathI, athavA to zrIsaMghanA atizaya mAhAtmya thI, athavA to muMbAnagarInA hAlamAM thatA mahodayanA mahattvanI dhAka rSaNa zaktithI, vA atratya zrAvaka samudAyanA puNyodayathI sAdAt pUrve thA gayelA guruzrI AryamahAgirijI mahArAja jevA mahoTA prAnAvika ane sAdhusaMbaMdhI zuksamAcArImA pravRtti karanArA ane jemaNe pASANa ane su varNa, mAna ane apamAna, vaMdaka ane niMdaka, zatru ane mitra, tRNa ane maNi, rAjA ane raMka, e sarvanI upara samanAveM dRSTi sthApana karelI .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ z prastAvanA. valI je samatAtmaramaNe ramaNa karanAra, samatArUpa guna dhyAnAnivaDe karmarUpa kATane bAlanAra, vinAva pariNatine vamanAra, vaha hamAdi tapazcaryA karanAra, zuddha cAritrAcAra gAlanarUpa pravahaNeM karI saMsArasamuDne taranAra, ityAdika aneka guNonA karaMmaka, sAdhuvarya munizrI mohanalAla jI mAhArAja, potAnA guNayukta paziSyosahita, amAro yA ho nAga pUrNa thayo ke turata yA muMbaimAM padhAryA be, te paNa yA pramArA zubhakArI bA jAne maMgaladAyaka kArya thayuM, ema spaSTarIteM dekhAya be. kAraNa ke tevA mu nIzvarono vihAra to ghaNuM karI zrIgurjara, mAlava, koMkaNa, mAravADa, baM gAla, kAThIyAvADa, ne kala vagere dezomAM thAya be, paraMtu jIvayatnAne mATe AhAra vihAra karavAmAM keTalIeka aDacaNa paDavAne lIdhe yA muMbaimAM laganaga cAlIsa hajAraM zrAvakono samudAya batAM paNa pUrvokta mahAmuni jInuM yAgamana yatuM nathI, tema batAM paNa te munirAja muMbainA tathA suratanA nivAsI zrAvakonI savinaya vyatiprArthanAthI muMbaimAM padhArathA, tethI yA asmadIya zrAvaka varganA baDA nAgarUpa jJAnavRddhikAraka kAmane paripUrNa mAM galyasUcaka kArya thayuM, e vAtamAM kAi paNa saMzaya nAsato nathI. graMtha je vakhata saMpUrNa thayo, te vakhatamAMja pUrvokta munirAjajIM yAhiM zubhAgamana thayuM ve mATe yA amArA graMthanA pragaTa thavAnI sAtheM te munivaryanA muMbaimAM zubhAgamananI utprekSAkarI be. valI yAhiM koI nAine saMdeha utpanna thaze ke yA tamAro bo nAga to hAlaja bAhera paDyo ghane te mahArAjazrIyeM caitramAsamAM yAhiM pAnadhAkhA be ? to tyAM kadevAnuM ke yA bojAga to caitramAsamAMja taiyAra thayo che, paraMtu yamArA zeTha nIma siMhanAi devaloka thayA, tethI temanA apazoSanA kAraNathI tathA keTalI eka aDacaNane lIdhe te vakhatamAM yA graMtha bAhera paDyo nahi ane hAla jAreM bApavAnuM kAma saru karUM, tAre yA prastAvanA bApavI prava zeSa rahi hatI te prastAvanA tathA prathama caitramAsamAM upAi rahelo yA ast nAga, bAhera pADyo . anamati suijaneSu zunaM javatu. zA0 zAmajI lAgaNa.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ // asya graMthasyAnukramaNikA prArabhyate // 14 1 prathama maMgalAcaraNa karatAM, pahelA padamAMje lonI manuSya hoya, te ivya upArjacA tatpara hoya te upara cArudattanI kathA. zrInemi 3 paMceMziyonAM viSayasukha te kAmanoma ,temAM prathama zrotraMDiya napara rAjaputra rAmanI kathA. navanAvanA graMthamAM. .... .... 10 3 cariMkhyi upara zeTha putranI kathA.navanAvanA graMthamAM ne. .... 11 4 ghrANeMzyi upara gaMdhapriyanI kathA navanAvanA graMthamAM je. ..... 5 rasaneMghiya upara madhupriyanI kathA. navanAvanA graMthamAM le. .... 6 sparzeghiya upara rAjakumara maheMnI kathA. javanAvanA graMthamA le. 13 7 sAmAnya kAma te maithunanI ibA, strIsaMga karavau tenI upara caM mapradyotana rAjAnI kathA.tenI aMtargata jA sA sAsA prazna pU banAra sonInA jIvanI kathA. upadezamAlAmAMne..... .... G damA upara damadaMtarAjarSinI kathA. yAvazyaka vRttimA le..... 20 emadhyama puruSa upara jinakumAranI kathA. adhamAdiSaT puruSa ca0 10 krodhathI virAma pAmI vaira virodha samAvyA upara zaviDa ane vArikhinnanI kathA.zrIzatraMjaya mAhAtmyamA ne. .... .... 32 11 siddhAMta pramANe cAle,te sAdhu, te upara maheMDrAjA tathA tenA parivAra kumAranI kathA. .... 12 samatA kare te sAdhu, te upara arjunamAlInI kathA. uttarAdhyayaneM. 45 13 utsarga ane apavAda e bedu pramANe cAle, tene sAdhu kahiyeM, te upara municaM muninI kathA. gurumukheM sAMjalelI be. .... 57 14 svasamaya. parasamayanA jANa hoya te sAdhu kahI, te upara go __SThAmAhillanI kathA. zrI AvazyakanI TIkAmAM be. .. .... 35 sattvavaMta dharmathIna cale, te upara lalitAMga kumaranI kathA. zrIpA0 16 bApadAno nistAra kare,te bAMdhava,te upara siMhavasaMtanI kathA nAva 17 krodha upara zUra brAhmaNanI kathA. navanAvanAmAM . 17 mAna upara nanita kumaranI kathA. navanAvanAmAM be. 1e mAyA upara zenI putrI padminInI kathA.navanAvanAmAM be....... 37 63 63
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ z anukramaNikA. 7 1 e3 120 20 lona upara koNika rAjAnI kathA. zrIvIracaritramAM be. 6 8 21 krodha te viSa te upara skaMdhakAcAryanI kathA. upadezamAlAnI vRttimAM. 78 22 hiMsA te mRta te upara jImakumAranI kathA. zrIpArzvacari0 23 jAtimada upara harikezInA pAulA javanI kathA. uttarAdhyayana0 24 lA mada upara sunUma cakravartInI kathA. zrI yAvazyaka niryuktimAM. 25 kulamada upara maricInI kathA. zrIvIracaritramAM be. 26 aizvarya mada upara dazArNana rAjAnI kathA. vRMdAravRttimAM be. 27 balamada upara zreNika rAjA, vIrasvAmI vizAkhAnaMdInI kathA. 28 rUpamada upara sanat kumAra cakravartInI kathA. uttarAdhyayanAdimAM. 101 1 tapomada upara zreNika putranaMdiSeNa RSinI kathA. vIracaritramAM be. 105 30 zrutamada upara sthUlinajInI kathA pariziSTaparvaNImAM be. 209 31 sAmAnya mada upara bAhubalinI kathA. upadezamAlAmAM be. 32 apramAda upara caMdA tathA sargamAtAnA dIkarAnI kathA. samarAdi0 122 33 mAyA teja jaya te upara sarvAgasuMdarInI kathA. zrI yAvazyakamAM be. 34 satya te zaraNa be te upara kAlikAcAryanI kathA. upadezamAlAmAM. 132 35 lona upara mammaNa zeThanI kathA. Avazyaka niryuktimAM be. 26 saMtoSa uparAMta sukha nathI te upara kapila kevalInI kathaM zrIvatta0 135 37 pracaMma hoya tene vidyA yAve te upara javarAja RSinI kathA. 137 30 vinayavaMtane vidyA naje. te upara siddhaputranI kathA. zrI Avazya0 144 30 krodhIne apakIrtti naje, te upara kulavAlukhAnI kathA. 145 40 kuzIlane apakIrtti naje, te upara muMjanI kathA. muMjaprabaMdhamAM be. 41 saMcinna cittavaMtane alakA naje, te upara zUra vipranI kathA...... 42 satyavaMta puruSane lakSmI naje, te upara makaradhvajanI kathA. 147 43 kRtaghnane mitra paNa tyAga kare be te upara julalInA yAra dIrgharA0 150 44 je yattAvaMta hoya te pApane taje tenI upara metArya muninI kathA. 150 4 5 jema sukA sarovarane haMsa bAMge, tema khAnakhArUpapANI sukAyAthI te zrAtmAhaMsa bAMge, upara samudantAdikanI kathA. praznottararatnamAlA 128 134 145 147 vRttimAM be. 46 krodhIne buddhi bAMge te upara parighAtakanI kathA. .... .... .... de uu '' 150 154
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 anukramaNikA. 47 tharucivaMtane kahe, te vilApa. te upara brahmadatta pane citra saM nUtinI kathA. zrInattarAdhyayanasUtramA . .... .... 155 47 abatavAlA pAseM mAgavU, te vilApa, te upara zrIkama ane vI rAsAlavInI kathA. zrIyAvazyaka niyuktimAM be. .... .... 163 anizcita arthavAlAne kahete vilApate para gAmaDiyAnI kathA. 166 50 vyAdiptacittavAlAne kahe te vilApa teupara baTukanIkathA.upade0 166 51 ghaNA kuziSya karavA te vilApa, te upara kAlikAcAryanA ziSya nI kathA. zrIuttarAdhyayanasUtramA ne. .... .... .... 167 52 uSTa rAjA daMma devA tatpara hoya te upara balarAjAnI kathA. khaMdAru0 16e 53 vidyAdhara hoya te maMtra sAdhavA tatpara hoya te upara megharatha rA jAnI kathA. zrIpariziSTaparvaNImAM jaMbUsvAmInA adhikAreM be. 171 54 mUrkha hoya te kopa karavAne tatpara hoya te upara bAhira thA hiraNInI kathA. zrIupadezaratnAkaramAM be. .... .... 173 55 susAdhu hoya te tattvamA tatpara hoya te upara Arya mAhAgiri thAcArya tathA suhastInI kathA. zrIpariziSTaparvaNImAM De. .... 174 56 ugratapanI zonA te kSamA, te upara sukozala muninI kathA..... 17 57 samatAnI zonAte kSamAyogamA rahe,te upara suvratamuninIkathA.yA0 172 57 cAritranI zonA te jJAna ane narbu dhyAna, te upara puSpanUti thAcAryanI kathA. zrIyAvazyakaniyuktimA . .... .... 173 ee ziSyanI zonA te vinayamAM pravarta, te upara niMbaka celAnI ka thA. zrIuttarAdhyayananA prathama vinayayadhyayanamA ....... 174 60 dhAnUSaNa rahita brahmacArI zone, tenI upara vastra rahita harike zI muninI kathA. zrIuttarAdhyayanasUtranA bAramA adhyayanamAM be. 175 61 parigraha rahitapaNe dIkSA dhAraNa karanAra sAdhu zo, te upara ka rakaMphUnI tathA prasaMgeM cAra pratyeka budhanI kathA. Avazyakani0 151 65 buddhimAna pradhAneM rAjA zone te upara kalpakanI kathA. zrIparizi0 17 63 satI hoya te lajAvatI hoya to te upara jinamatInI kathA, suma0 204 64 capalacitta bhane anavasthitacittavAlAne potAno AtmA teja vairI jANavo,tenI upara zevanI strInI kathA. upadezaratnAkaramAM . 20 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA. 65 zIlavaMta prANI teno thAtmAja jasavaMta,te uparazIlavatInI kathA. 210 66 jenuM citta dharmane viSe asthira hoya teno AtmAja urAtmA De tenI upara gaMgapAtakanI kathA,yAvazyakaniyukti tathA upadeza ra0 211 67 je jitAtmA hoya te potAne ane parane zaraNanUta thAya te u para thAvaccAputranI kathA. lIlAtAsUtramA de. ..... .... 212 67 dharmakArya uparAMta koi nalaSTakArya nathI,te upara mugdhanahanI kathA. 123 6e prANInI hiMsA uparAMta bIjaM ko akAryanathI tenI upara devaprA sAda, sAmadeva bhane vAmadevanI kathA. zrIsumatinAthacaritramA ne. 224 70 premarAga sneharAganI uparAMta ko baMdhana nathI te upara AIku mAranI kathA..sUyagaDAMga sUtramAM. .. .... 236 71 bodhibIjanA lAna naparAMta bIjo ko lAna nathI te upara caM pakamAlAnI kathA. zrIsupArzvacaritramA le. .... .... 23e 72 parastrI na sevavI te upara vIrakumAranI kathA. zrIsupArzvacaritramAM. 254 73 avidyAvaMtane na sevavA te upara agItArtha zrAcAryanI kathA. zrIvizeSAvazyakamAM be.. .... .... .... .... 260 74 mAnahIna puruSa na sevavA te upara vIrasvAmI ane goshaalaan| kathA. subudi uSTabudinI kathA. zrIzAMtinAthacaritramA ne. .... 265 75 cADIyAmanuSyane na sevavA,te upara cakradevanI kayA.samarAditya. 164 76 je dharmI hoya te sevavA yogya hoya te upara zrIkRSanadevasvA mInA pAbalA naveM vaidyaputranI kathA. ... ... .... 270 77 je paMmita hoya te pUbavA yogya hoya te upara tuMgIyA nagarInA zrAvakanI kathA. zrInagavatIsUtramAM. .... 77 je sAdhu te vAMdavA yogya te upara vijayasena AcAryanI kathA. 277 e je nirmama te paDilAnavA yogya te upara sudattanI kathA. sumati0 270 Go putra ane ziSya bedu sarakhA jANavA, te upara rAjAnI tathA thaa| cAryanI kathA. AvazyakaTIppaNImAM. .... .... .... 200 . 71 ruSi ane devatA sarakhA jANavA te upara priyagraMtha AcAryanI kathA kalpasUtra thivirAvalImAM. .... . ... .... nae Aryasamita AcArya kathA. kalpathivirAvalImAM. .... .... ze0
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA. 73 pAMcamA nindava gaMgadattanI kathA. zrIvizeSAvazyakamAM be. ..... 20 74 mUrkha ane tiryaca betu sarakhA te upara marukanI kathA.yAvazyakani0 253 75 mu ane dariDI sarakhA, te upara sAraNa juvaTiyAnI kathA. sahastramannakathAmAM. ... .... .... eva 76 puruSanI bahoMterakalA tathA strInI pozaTha kalA,e sarve kalAne jItanArI dharmakalA . te napara.sahasramannanI kathA. .... 255 G7 sarvakathAne dharmakathA jItanArI , te upara citArAnI putrInI kathA. yAvazyakaniryaktimAM. .... .... .... 30e 7 sarvabalane dharmabala jItanArUM te upara kokAzanI kathA. 316 Ge sarvasukhane dharmasukha jItanAruM le te upara saMyatirAjA kathA. 337 e0 jugArIprANI jugAra ramavAne thAsakta hoya, tenA dhanano nAza thAya, te upara nalakubaranI kathA. .... .... .... 342 e? je prANI, mAMsanakANamAM bAsakta hoya, tene dayAno nAza thAya. te upara sodAmanI kathA zrInemIcaritramAM. .... .... 343 era je prANI madyamAM bAsakta hoya, tenA yazano nAza thAya De, te upara rAjAnA putranI kathA. samarAdityarAsamAM. .... 344 e3 je prANI vezyAmAM Asakta hoya, tenA kulano nAza thAya, te upara nabitakumaranI kathA. .... ... eva je prANI jIva hiMsAmA zrAsakta hoya te prANInA dharmano nAza thAya, te upara yamapAzanI kathA. .... .... 351 e5 corImA Asakta hoya te prANInA zarIrano nAza thAya , te upara TuMmika coranI kathA. .... .... .... .... 352 e6 je prANI parastrImA Asakta hoya teme sarvaguNano ane sarva 3 vyano nAza thAya be, tathA adhamagatine pAme ne te upara sura priya kumAranI kathA. vRMdAruvRttimAM . .... .... .... 354 e7 poteM nirdhana batAM paNa dAna de, te sajatine pAme, te upara a masena vayarasenanI kathA. sumatinAthacAritramAM. .... .... 357 e ukurA paNAmAM kSamA rAkhavI. te upara sahasramananI kathA .. praznottara ratnamAlAmAM.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ N A anukramaNikA. ee je prANI sukhocita hoya, tene sAnirodha karavo,te apara dharma rAjAnI kathA. upadezaratnAkaramAM . .... ..... .... 367 100 tAruNya avasthAmAM iMghiyono nigraha karavo, te upara kAmapA lanI kathA sumaticaritramA pUrvanavane adhikAreM. .... .... 370 101 dazaiMDiyonA rodha karavA para guNadharma rAjakuMvaranI kathA. zAMtinAtha caritramAM. ..... .... 374 102 thA saMsAramA manuSyanu thAyuSya azAzvatuM ne temAM paNa rAga thI AyuSya ghaTe, te upara eka puruSa tathA strInI kathA. .... 304 103 snehathI ghAyuSya ghaTe, te upara daMpatInI kathA. .... .... 304 104 nayathI AyuSya ghaTe, te upara gajasukumAranI kathA. .... 105 nimitta te zastrAdikadhI AyuSya ghaTe, te adhikAra lakhelo . 375 106 sparzathI bAyuSya ghaTe, te upara cakravartInI strInI kathA. .... 376 107 manuSyanuM AyuSya azAzvatuM , mATe sAdhujane upadizyo je dharma, tene AcaraNa karavo, te upara celAtIputranI kathA Avazyaka niyuktimAM.. .... .... 36 107 je dharma , teja rakSaNa karanAra trANa ne, anarthano ghAtaka be, saMsArajItane zaraNa , te upara mahAnaMdanI kaMthA. .... 30e 10e have kuHkhIyo jIva hoya te sukhane mATe dharmane Acare, to rUDIgatine pAme, te upara vasudevano jIva pAbale nave. naMdI zvara sAdhu hato, tenI kathA..... .... .... . .... 110 je pANI dharmane seve , te avyAbAdha sukhane pAme , te upara lakSmIzvara zreSThInI kathA. ... .... 3nna 111 sinuM svarUpa graMthAMtarathI sakhebuMDe, tathA sine ekatrIza guNa.pragaTa thAya, te kaheluM . 30 112 Avazyaka niyuktimAM bIjI rItithI sighanA ekatrIza guNa __kahelA . 113 graMthaprazastikA..... .... .... 32 // ityanukramaNikA // . 31 %3 -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha // zrI gautamakulaka mUla, bAlAvabodha tathA kathAnaM sahita prAraMbha // tihAM prathama vArttika karanAra paMmita zrIpadmavijayajI mahArAja maMgalAcaraNa ve dhanuSTuv kahe be. // anuSTuttam // natvA zrImanmahAvIraM, dhyAtvA zrIgurupaMkajam // matvA vividhazAstropa, dezaM satrasamanvitaM // 1 // yaGgautamarSiNA proktaM, gautamaM kulakaM varaM // tasya vistarataH kurve, vArttikaM lokanASayA // 2 // ihAM graMthanI yAdimAM vastu nirdezarUpa maMgala jANavuM. athavA graMthamAM padyarUpeM maMgala bAMdhayuM nathI, to paNa potAnA cittamAM iSTadevane namaskAra kasyo be, ema jAvaM. ihAM carcA ghaNI be, paNa graMtha vadhe mATe jakhatA nathI. ca graMthakarttA yAdimAM lonanA lakSaNa zAmATe kahyA be ? teno hetu kahe be. je mATe cAragatirUpa saMsAranA hetu, te cAra kaSAya be. temAM paNa sarva guNono vinAza karanAra evo eka lona be // yataH // koho pIyaM paNA se, mANo viSaya nAsaNo // mAyA mittANi nAsera, joho saba viSNAsaNo // 1 // iti zrIdazavaikAnika sUtravacanAt // tathA lona te Durjaya te. ane valI te lona, krodhAdikane rahevAnA kAlamAna karatAM ghaNo kAla rahe be, eTalAja mATe zrI bAhusvAmIyeM Avazyaka niryuktimA katyuM be // yataH // navasAmaMpi navaliyA, guNamayA jiNacarittasarisaMpi // paDivAyaMti kasAyA, kiM puNa sesesu rAgaDe // 1 // jai uvasaMtakasAna, lahara prAMta puNovi paDivArya // natu jevIsasiAvaM, thovevi kasAyasesaMmi // 2 // cha yathovaM vaNathovaM, thaMgIthovaM kasAyathovaM ca // nadu jevIsa siyavaM, yovaMpi DhuMti bahu hoi // 3 // ema e sarva gAthA eka lona yAzrayine kahI be. tathA sarva pApanuM mUla te lona be // lona 'mUlAni pApAni' iti vacanAt // te mATeja graMthakarttAyeM yAdimAM lojanuM grahaNa karayuM be. tayAca sUtram.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. // mUlagAthA // upajAti vRttam // ||tujhaa narA anaparA havaMti, mUDhA narA kAmaparA havaMti // bujhA narA khaMtiparA ha vaMti,missA narA tinnivi AyaraMti // 1 // arthaH-(khumAnarA ke0 ) lonI manuSya je hoya te ( abaparA ke ) ivya upArjana karavAneviSe tatpara ( havaMti ke ) hoya meM eTale lonI puruSa ivya upArjana karavAneviSe tatpara hoya. zhAM gAthAmAM je artha zabda kahyo le te artha zabdeM lakSmI jANavI. ane lakSmI te devatAvizeSa je. e aikarI graMthakartAyeM AdimA.maMgala sUcavyuM ema paNa jaNAya le. te kAraNa mATeja lonI puruSa ivyaneviSe tatpara hoya. ema kardA, paNa lonanuM phala na kahyu, je mATe lojanuM phala te naraka jANavU. // 'tujhA mahabA narayaM u vaMti' iti vakSyamANavacanAt // ema jo naraka evo artha A pahelI gA thAmAM kariyeM to upara je mAMgalika sucavyuM te rahetuM nathI. ityAdika keTalI carcA lakhAya ? have lonano lIdho jIva, vikaTa aTavImAM pese, mahA apAra samuztare, ati nIma saMgrAmamA aDe, karSaNa kare, kRpaNa svAmInI sevA kare, nIcakarma Acare, mastake nAra upADe, nUkha tRSA khame, ane tApa tathA TAhADane paNa hisAbamAM na gaNe; ityAdika mahAkaSTane sahana karIne paNa ivya upArjavA tatpara hoya.te upara cArudattano dRSTAMta kahele. thA jastadevaneviSe caMpAnAmanI nagarImAM mahAdhanavAna evo nAnunAmeM zeTha vase le. tenI sunazanAmeM.nAryA , tene putra nathI. tethI strIna ra ghaNI Arti kare . ane manamA ema vicAre ne ke, jyarare dhanano noktA evo eka paNa putra nathI ! ! tyAreM bApaNane thATaluM dhana paNa zyA kAma nuM ! ema ciMtAtura rahetAM devAdikane mAnatA, zchatA, eka cAraNamuni ma vyA. tyAre te munine pUbyuM ke, he mahArAja ! amAre putra thaze ke nahiM ! . tyAre cAraNa muniye kayuM ke,tamAre putra thaze. panI te strIne garna rahyo. tha nukrameM putrano janma thayo. te bAlakanuM cArudatta evaM. nAma dIdhuM. te mahoTo thayo, tyAre mitrasAtheM kIr3A karato ekadA samaye udyAnaneviSe gayo. tyAM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. jatAM thakAM eka strInAM tathA eka puruSanAM pagalA dIvAM. te pagalAM ghaNAM lahAvaMta dekhIne cArudatte vicAGgu ke, hAthI koka guNavaMta strIpuruSa gayAM jaNAya . ema ciMtavI pAgala. jatAM eka kelinu ghara dItuM. te keli nA gharanI pAse eka vidyAdhara dITho. tenA sarva zarIramAM khIlA jaDelA be. tevAmAM te vidyAdhara cArudattane dekhIne kaTvAlAgyo ke, he puruSa! mahArA vastrane beDe auSadhIvalaya De, te ghazIne mane copaDo. te sAMjalA cArudatteM paNa te auSadhI ghazIne copaDI, eTale te sarva khIlA nikalI paDyA. par3I te vidyAdharanA kahevAthI vraNa saMrohiNI ghazIne copaDI, eTale sarva vraNa (ghA) ruphAI gayA, valI trIjI auSadhIye sAjo thayo. tyAra par3I cAruda teM pUbyuM ke, he mahAnAgya ! tame koNa bo ? ane tamane AvI thApatti kema paDI ? tyAre te vidyAdhara potAno saMbaMdha kahe . . jaratadevanA madhyanAgane viSe rUpyamaya paccIza jojana UMco ane pa cAsa jojana paholo evo vaitADhaya parvata , tene viSe zivamaMdiranAmeM na garano mAhezavikramanAmeM rAjA mahAparAkramI . te rAjAno DhuM amita gatinAmeM putra thayo. eka divasa kIDA karato thako DhuM harivaMta parvate gayo. tyAM eka hiraNyaromanAmA tApasa base , tenI sukumAlikA nAmeM putrI ma hArUpavaMtI , te meM dIThI. te kumarI tenA pitAyeM mane paraNAvI. te strIne lazne DhuM mahAre ThekANe gayo. tyAM dhUmaziSya nAmeM eka mahAro mitra ha to. te mahArI strIne dekhIne kAmeM viMdhANo tethI mahArAM bii joto rahe, ane manamAM vicAre ke, jo e mitraM mare, to e strI mahAre hAtha Ave. e ma karatAM eka divasa DhuM mahArI strI sAthe krIDA karato 'karato zahAM A vyo. te avasare mahAro mitra mane ekalo jANIne, A rIte kholA ThokI ne mahArI strIlAne jato rahyo. e avasthAmAM he bAMdhava! teM mane jIvato rAkhyo. tene badale tuM mahArI pAse kAMka paNa mAgya ke, hu~ tane ApuM tyAre cArudatte kayuM ke, tamArA jevA satpuruSa- darzana thayuM, eMTale DhuM sarva . kAMza hita pAmyo. valI meM tamAruM kuHkha dUra kayuM, mATe have mahAre jhuM jo zye ? ema kahI banne jaNa potapotAne ThekANe gayA. ___ par3I cArudatta potAnA mitrasAthe niraMtara krIDA kare, ema karatAM jyA reM cArudatta yauvana avasthA pAmyo, tyAre sarvArthanAmeM cArudattano mAmo
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. , tenI mitravatInAmaka putrInI sAthai cArudattanA pitAyeM cArudattane para gAvyo. paNa vanakrIDAsakta thako strIsAthe noganI vAta na kare, tyAre cA rudattanA mAtA pitAye jANyu ke, asAro putra jogamAM samajato nathI, e ma vicArIne kaliMgasenA nAmeM gaNikAnI dIkarI vasaMtasenA gaNikA hatI tenI pAse kAmanoga zIkhavA mukyo. ema karatAM te vezyAne ghera bAra varSa vahi gayAM. te vezyA sAthe sola koDa sonaiyA khAdhA. tyAra par3I te cA rudattane vyarahita thayo jANIne te vezyAnI akkAyeM tene kADhI mUkyo. tyAreM ghera vIne jUe toM mAbApa marI gayAM be, ane gharahATa paDI gayAM be, ema dekhIne ghaNuMja dilagIra thayo. panI vyApAra karavA mATe pote po tAnI strInAM bAnUSaNa lIdhAM, te lezne mAmo tathA poteM banne jaNa vyApA rane arthe cAlyA. mArge jatA jatAM nazIrapura nagare yAvyA, tyAM mAmAnANe je kapAsa lIdho, te jazne tAmralipti nagarItarapha cAvyA, anukrame jatAM thakAM vanamA bAga lAgI, eTale sarva kapAsa balI gayo. tyAre mAmAe jA eyu ke, cArudatta nirjAgya , enIsAthe mahAruM dhana paNa jAya je; ema jA NI teNe cArudattane mUkI dIdho. __ cArudatte paNa eka ghoDo vecAto lIdho, te Upara besIne pazcima dizA tarapha cAlyo, Agala jatAM thakAM ghoDo marI gayo. panI cArudatta pAdacArI thayo. have cAlatAM thakAM ghaj thAkyo, nUkha tRSA paNa ghaNI lAgI, evA evA mahAkuHkha khamato thako anukrameM priyaMgunagare gayo. tyAM vaNikanAM ghaNAM ghara le, temAM eka sureMdatta nAmeM potAnA pitAno mitra vase le. te evaM cArudarAne putranI peThe rAkhyo, nojanavastrAdika yApyAM, ane kahyu ke, have jhuM karavA duHkha khamavA jAya ? mahAre ghera rahe. ema kahe thake paNa manamA ghaNo lona dhare le. vyApAra karavAnI mahoTI hoMsa dhare le. te kAra pathI kokanA lAkha ivya udhAre lazne nA nA karatAM paNa cArudatta rahyo nahI. anukrameM jahAjamAM beTho, tenI sAtheM bIjA paNa ghaNA loka jahAja mAM bega, anukrameM te jahAja yamunAhI gayu. ema badu gAma nagara phara tAM ATha koDa sonaiyA kamAyo.have potAne deza javA mATe pADo jahAja mAM beTho, te samuDne madhyanAge Avyo, eTale akAle gAjavIja thayo, tethI pravahaNa nAMgyuM, sarva ivya samuzmAM gayuM. paNa koka puNyasaMyoge
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. eka pATIyuM hAtha AvyuM. te pATIyAsahita sAta divasa sUdhI samuzmAM ko lA khAdhA. anukrameM samujhno pAra pAmyo. te rAjapura nagaranA udyAnamAM Avyo. tyAM eka tApasanAthAzramam dinakaraprana nAmA parivrAjaka base , te ghaNo zAMta dAMta ane jANiye dharmanuM dhAmaja hoya nahi ! evo dekhAya . te tridaMmI, cArudattane kahevA lAgyo ke, are bAbu ! tuM kahAMse AyA ? tuM aisA DuHkhIyA kyuM ? tuM to baDA jAgyavaMtameM ziradAra he,terA duHkha dekhakara mereseM khamyA nahi jAtA : mere manameM bahota bArti hotI hai. ura hamere tAM gurukI jaisI zidA hai tisamAphaka mai,alekhakoM japatAranAvakI nidA letA hUM, kaMthA paheratA hUM, ura vinUti caDhAtA hUM, parakuM phuHkhI dekheM,taba mu jakoMnI suHkha upaje, parakuM sukhI dekhuM taba mujhakUnI sukha. upaje,ura sArI unIyA to mAyAmeM garaka hogaI he. ura hama to dararoja niraMjanakA dhyAna karate hai. usavAste terI bAta hoya so hamakoM kahe. evA tridaMmiyAnAM vacana sAMnatIne tene praNAma karIne cArudatta kahevA lAgyo ke, he jaga van ! mai bahuta muHkhI hu~. aura aba Apake saraNe AyAM hUM. tumase me rA namAra hovegA. ityAdika potAnuM vRttAMta kahI dekhADayu. te vAta sAMna lIne tridaMmiyAnI yAMkhamAM bAMsu AvyAM, ane kahevA lAgyo ke, re vaha tuM dhIrA ho. saba bannA banegA. meM jAnatAr3e ke tuM bahota dhanakA arthI hai. nalA! aba teM merI pAsa thAyA hai, to saba bAtakI khUbI hovegI. kyoM maratA he ? meM jaisA karUMgA ki lakSmI to terA gharakI dAsI hoyagI, tuM merI sAtha cala ! te sAMgalI cArudatta ane tridaMmiyo e bane jaNa tyAMthI cA vyAM. cAlatAM thakAM bIje divase eka aTavImAM pahocyA. tyAM eka parvatamAM gayA temAM eka nivaDa zilA yAvI. te paye pATu mArIne ughADI. temadhye eka murgapAtAla nAmeM bila , temAM cAlyA, te urgapAtAlamAM namatAM na matAM eka rasakuMpIno kULa dITho. paNa te dekhItoja mahA bihAmaNo ne, cAra hAthano vistAreM, jANiye ke, kUto nathI, paNa narakanuMja bAra| . have cArudattane eka tuMbaDI tridaMmIyeM ApI. ane kahyu ke, A tuMbaDI kUyAmAMyI raseM narI lAvya, ema kahIne cArudattane mAMcI upara besADIne kUAmAM natA kho. cArudatta paNa lonanA vazathI mAMheM katasyo. teNeM kUdhAmAMjyAMmekhalA , te dIThI. temAM rasa paNa nayo .te rasa jeTalAmAlevA jAya ,eTalAmAM bIjA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ w jainakathA ratnakoSa nAga bacho. koikeM zabda kasyo,ke ma ma tyAre cArudatta bolyo ke,mahAruM nAma cArudatta .mane jagavaMteM mokaTyo , to mujhane rasa letAM zyA mATe niSedha karo Do? mahA re e rasano jarUra khapa je. tyAre te zabda karanAra bolyo ke, mahArI vAta sAMnala. duM paNa vANiyo DhuM. tahArI peThe paNa dhanano arthI thako ihAM zrAvyo DaM, paNa e tridaMmIyeM mujhane mAMhi nAMkhyo . te mATe e tridaMmIyA no vizvAsa karIza nahI. valI vAta sAMjala. yA rasamAM hAtha bolIMza nahiM. jo bolIza to hAtha kohI jaze. te mATe tuMbaDIsAvya.hU~ tane jarI ApuM. ema sAMjalI tene tuMbaDI pI. tyAre te puruSe paNa rasa narIne Apyo. mAM cInA hevala te rasa tuMbI bAMdhI. par3I cArudatte rAsaDI halAvI,tyAre tridaMmI ye kheMcIne, kUAne kAMte ANyo. eTale tridaMmIye tuMbaDI mAgI. tyAre cAru datte jANyu ke, yA mAyAvI tathA vizvAsaghAtI dekhAya . evaM jANIne te rasa, to kUyAmAM DholI nAMrakhyo. evaM jAgI te tridaMmI paNa cAruda tane kUmAmAM nAMkhI dIdho. tyAre te mAhe rahelo puruSa bolyo ke, tuM kAMza phikara ciMtA karIza nahI. tuM jo rasamAMhe paDyo hota, to na jIvata, pa e mekhalA upara paDyo, tethI tuM zAtAmA raheje. tane hAMthI nIkalavAno upAya batA, te sAMjala. ihAM rasa pIvAne mATe godhA yAve De, te mahA jayaMkara zabda karatA yAve le, paNa tenI tuMbIka rAkhIza nahI. te godhA jyAreM rasa pIne pAbA vale, tyAre tuM tene pUMbaDe valagaje. mATe te Ave tyAM sUdhI tuM zahAM rahe. ane paMca parameSThInuM dhyAna kasya. ema. sAMjalIne te tyAM rahyo. evAmAM te puruSa to maraNa pAmyo, tevAmAM te godhA vIrasa pIne pAlA valatI cArudatta paNa te godhAne pUMbaDe valagyo. tenu zarIra suku mAla hatuM tethI ghasAto ghasAto bahAra nIkaTyo. te jANe garbhAvAsathakIja navo nIkaTyo hoya nahi ! ! athavA narakamAMthIja nIkaTyo hoya nahi !!! e dRSTAMteM bahAra Ave thake navo janma pAmyAnI peThe mAnavA lAgyo, par3I pUbaDaM mUkI dIdhuM, tyAre mUrjA khAine nUmiye pajyo. valI zItala vAyarA pramukheM cetana vadyuM, tyAre cAlavA mAMmadhu, eTale vanamA eka pAmo hato tenI keDe pajyo, tyAre cArudatta eka mahoTI zilA upara caDI gayo. te joDne te pAmo paNa ziMgaDethI te zilAne halAvavA lAgyo, paNa zilA hAle na hI. evAmAM eka ajagara nIkaTyo, te ajagara vanapAmAne galI gayo. tyAre
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gautamakulaka kathAsahita. ng cArudatta tyAMthI nAge. te anukrameM khaTavIne yaMte eka gAmamAM cArudattanA mAmAnA mitranuM ghara be, te gAmamAM duHkhanI rAzine pAmato pAmato tyAM pa hocyo. tene tihAMrudatta nAmeM mAmAnA mitre ghaNuM lAlyo pAlyo, sAjo kakho. Marathi ga kiriyANA narI rUdatta sAdheM cAvyo. jatAM tha kAM eka mahoTa kuvatI nAmeM nadI yAvI, te utarI girikUTe gayA. tyAM vetravana The. te vanathI anukrameM banne jaNa TaMkaNa deze pahocyA. tyAM ve ba karA vecAtA lIdhA, te bokaDA upara besIne keTalAka paMthano pAra pAmyA. pI evaM jaMgala khAvyaM ke, jemAM manuSya mAtra tathA aja ( bokaDA) paNa cAlI zake nahI, tyAre rudateM kayuM ke, have thApaNe page cAlI zakazuM nahiM, temATeM yA bakarAne mArI tenI kholamAM pesIe ne emanA mAMsa no nAga bahAra kADhIe, tene dekhI nAraMga paMkhI yAvIne mAMsanI cAMtiye ApaNa behune upADIne lei jo, te suvarNabhUmiyeM mUkaze, evAM vacana sAM jalIne cArudatta bolyo. he ruzdatta ! yApaNAthI e bakarA kema marAya ? prathama to e Apane ihAM sUdhI lAvyA, mATe yApaNane upakArI thayA, va lI yA ThekANe eno nAtha koNa le ? valI . Apa paNa hiMsA karIne Da tiyeM jazyeM, te hiMsAnAM phala zAstramAM kaDubAM kahyAM be // 'na pANihiM sAparamaM karUM' iti vacanAt // te mATe yApaNAthI to e na haNAya. tyAre rUdatta kopa karIne bolyo je, e bakarAM kAM tahArAM nathI, eto meM ivya kharacIne lIdhAM be. ema kahIne eka bakaro to teNeM mAsyo, paDhI bI jo bakaro mAravAne pariNAmI thako rUdatta yAvyA, tyAre bakaro kaMpa to kaMpato cArudattanA mukha sAmuM jovA lAgyo. tene cArudatta kahevA lA yo ke, he bakarA ! ihAM mahAro yAzraya nathI, paNa yA velA tane dharma sa khAiyo be. te huM saMjalAvuM khane tuM dhIraja dharIne sAMjala. je zrIvItarAga rAga dveSa rahita, kevalajJAna, kevaladarzana, yathAkhyAta cAritravaMta, khaDhAra doSa ra hita, cotrIza vyatizayeM karI virAjamAna, vANInA pAMtrIza guNeM karI navya prANIne saMsAra samui tAravA samartha, moharahita, khajJAnarahita, evA parame zvarane deva karIne tuM mAnya tathA guru te susAdhu, uttama, nispRhI, zrAtmagu rAgI, zrAtmasAdhanane kharthe ujamAla thayelA, sattAvIza guNeMkarI virAja mAna, ratnatrayInA pAtra, svapara tAravAM samartha evA gurune guru karI aMgIkAra
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga cho. kasya. tathA dharma te kevalIno nASyo, yAtmAno dharmanizcaya vyavahArarUpa sAdhya sAdhanarUpaje nizcaya dharma,te aAtmasvarUpa jANavo. tathA vyavahAra te svarUpa pra gaTa karavA nimitta dAnAdika dharmane dharma karI aMgIkAra karaje. prANAtipAta, mRpAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha pramukha je aDhAra pApasthAnaka le tene tajaje. cAra AhArane 'paJcarakaje. sarva jIva sAthe maitrInAva rAkhaje. valI rudatta sAthe vizeSe maitrInAva rAkhaje. ane ema jANaje ke, e mA rato nathI, paNa mujane mahArAM pUrvataM karma udaya AvyAMbe, te jogabuM bu. ityAdika cArudattanAM vacanaM te bakarAne amRta rasAyananI peThe paraNamyAM. tyAre cArudatteM tene navakAra saMjalAvyo. have te bakarAne rudatta mAsyo. pa bI te be bakarAnI. kholamAM be jaNa jUdA jUdA hAthamAM barI leine peThA. evA avasaramAM tyAM ve nAraMma paMkhI AvyA. te mAMsanI brAMtiyeM caMcUpuTeM karI banene napADI cAlyA. mArgamAM eka trIjo nAraMga paMkhI yAvIne cAru dattavAlA nAraMga paMkhI sAthe mAMsanIlAlace laDavA lAgyo. te sAye laDatAM thakAM te khola nAraMganI cAMcamAMthI lUTIne nIce eka sarovaramAM paDI tyAre mAMDethI cArudatte jANyu ke, nAraMmeM kyA eka mUkyo to kharo! evaM jA NI barIe karI baMdha kApI bahAra nIkaTyo,ane sarovara tarIne kAMThe Avyo. tyAMthI aTavImA jatAM eka parvata dIto tenI napara cAlyo. evAmAM tyAM munirAja kAussagga dhyAne rahyA thakA dInA. tyAreM munirAjeM kAussagga eka pAsyo,eTale temane cArudatteM praNAma kasyo. muniye paNa dharmakhAna dazne tene bolAvyo ke, he cArudatta ! tuM zahAM kyAthI yAvyo? ihAM to vidyAdhara atha vA devatA athavA paMkhI yAve, paNa manuSya mAtrano Asaro nathI ! valI he cArudatta ! tuM mace ulakhato nathI, paNa mahArI vAta sAMjalya. caMpAnaga rIne bahAra teM je vidyAdharanA khIlA kADhyA hatA, te amitagata vidyAdhara maneja jANaje. teM mUkAvyA panI hu~ aSTApadane ikaDo gayo, eTale mahArA te vairIne meM dITho ane teNe paNa mane dITho. eTale te vairI nAzIne aSTA padanA caityaneM zaraNe gayo.ane DhuM mahArIgha raNI lazne mahAre ghera Avyo, . bI mahArA pitAyeM mane rAjya Apyu, ane hiraNyakuMna ne suvarNakuMna e ve cAraNa zramaNa munirAjanI pAse mahArA pitAyeM cAritra lIdhuM. have mahAre manoramA nAmeM eka strI hatI tene be putra thayA, temAM eka
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. nuM nAma siMhayazA ane bIjAnuM nAma varAhagrIva ne. valI bIjI strI vija yasenA nAmeM hatI, tenI kUkhe eka gAMdharvasenA nAmeM kanyA tha6. tyAra pn| siMhayazAne rAjye thApIne meM mahArA pitA guru pAse cAritra aMgIkAra ka ghu. panI anukrame vihAra karato thako lavaNa samuzmA karkoTa nAmeM parvata , temAM ekAMta sthAnaka jANIne dhyAna karUM . 'e meM mahArI vAta kahI. have tuM tahArI vAta kahe. tuM hAM kyAthI zrAvyo ? tyAre cArudatteM mUlathI mAM mI potAnuM sarva vRttAMta kahI dekhADayuM,evAmAM muninA bedu putro tyAMAvyA, muniyeM cArudattane ulakhAvyA ke, e amArA napaMgArI je. evAmAM bakaro de vatA thayo , te devatApaNa tyAM Avyo, teNe potAnuM sarva vRttAMta saMnalA vyu. have vidyAdhareM, cArudattane potAne ghera teDI jazne ghANA hiraNya suvarNA dika ApyAM, ane gAMdharvasenA potAnI naginI. hatI tepaNa soMpI, ne kahyu ke jyAreM vasudevajI tamArA nagareM Ave tyAreM vasudevajIne e mahArI behana paraNAvajo ema kahIne cArudattane potAne ghera pahocADyo. ityAdika savi starapaNe e adhikAra vasudeva hiMga graMthathI joi levo. zahAM to lonI prANI ivya upArjavA tatpara hoya, te mATe mahAkaSTa. khame te upara ekathA kahI. have saMsAramA namavAnA kAraNa mATe lokaprasida kaMcana tathA kAminI ne. ane mukhyatAyeM vyAdika, upArjana karavU, te kAmanogane mATeja De, e saMbaMdhe yAvyuM. je kAmanoganuM bIjUM pada te kahe je. // mUDhA narakAmaparAhavaMti (mUDhA narA ke0) je mUrkhaprANI hoya,te (kAma parA ke0) kAmane vipe tatpara (havaMti ke0) hoya. ihAM kAmaja kahyo . paraM tu upalahAthI noga paNa lezye. eTale mUrkha puruSa kAmanogane vipe tatpa ra hoya; te kAmanoga mUrkhane vahAlA lAge . // yataH // bAlA nirAmesu Da hAvahesu, na taM suhaM kAmaguNesu rAyA // virattakAmANatabodhaNANaM, jaM nirakuNo sIlaguNe rayANaM // iti zrIuttarAdhyayanasUtre citrasaMnUti adhyaya ne // have kAmanoga teM pAMca iMzyinAM viSayasukha kahIye. yataH / kAvihA naMte ! kAmA pannattA ? goyamA ! vihA kAmA pannattA. taM jahA. sahA rUvA iti. tathA kA vihANaM naMte ! nogA pannattA ? goyamA ! tivihA no gApannattA. taM jahA gaMdhA rasA phAsA kAvihANaM naMte ! kAmanogA pannattA? goyamA ! paMcavihA kAmanogA pannattA. taMjahA sahA rUvA rasA gaMdhA phAsA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. // jIvANaM naMte ! kiM kAmI jogI ? goyamA ! jIvA kAmIvi jogIvi // tyAdika zrI nagavatI sUtra zataka sAtame uddeze sAtame kahyu be. // have pAMca iMDiyo te kayAM sparzabhiya,raseMzyi,ghrANeMkhyi, caDhuriMzyi ane zrotraMjhyi,te iMzyio ve prakAre eka bAhya iMghiya tathA bIjAM anyaMtara iMghiya. temAM bAhya iMghiya te kAnanI pApaDI pramukha jAti vizeSa ninna bhinna A kAra . tathA anyaMtara iMDiyonA be neda le. eka nivRttiyi bane bIjI upakaraNa iMDiya.te pAMce iMDiya mahA duHkhadAyI ,unmArge pravRrtI rahyo ne. // yataH iMdiya cavala turaMgA, duggazmaggANudhAvire nicaM // nammaggeNa paDaM taM, niraMnaI nAgarassIhiM // 6 // ityAdika jemATe ekeka iMDiyanA parava zapaNAthI paNa jIva muHkha pAmyA be, to jenA pAMce iMghiya paravaza hoya te nuM to kahevuja !! // yataH // sopamuhAgattANaya, dirhatA paMcime jahA saMkhaM // rAya suya sihita, gaMdhamaduppiya mahaMdAhiM // 7 // iti // have te pAMcazyinA pAMca udAharaNa anukrameM lakhIye bIye. temAM prathama zrotrezyi napara rAjaputrano dRSTAMta kahe . // brahmasthala nagarane vipe nuvanacaM rAjA. te rAjAne rAma nAmeM putra . ekadA rAjAye maMtrIne pUrvA ke, putrane yuvarAja padavI ApuM ? tyAre maMtrI bolyo. he svAmin !! e putra rAjya yogya nathI. rAjAyeM kahyu,emAM zyo avagu Na ? maMtriyeM kA ene zrotraMziya vaza nathI. nitya gIta gAnamAM yAsakta ne aneka mUMba gaMdharva pannaganA vaMdane saMsarge varne . te sAMjalI rAjA hasIne bolyo. he maMtrI ! meM tahArI caturAdItI.jemATe rAjAne to gItapriyapaNuM te guNa le. ane tene tuM to dUSaNarUpa kahe . tevAreM maMtriyeM kayuM he rAja na ! AsaktapaNuM sAru nahI. // yataH // jaha aggI lavo vidu, pasarato daha gaamnyraaiN|| ikkimi diyaM pidu, taha pasaraMta samaggaguNe // 7 // temATe nhAnA nAIne yuvarAja pada Apo. ema pradhAneM kahyu topaNa rAjAyeM na mAnyuM ane rAmane yuvarAja pada prApyuM. anukrame rAjA maraNa pAmyo, tyAre te rAma rAjA thayo. ane mahAbala nAmA laghunAI hato te yuvarAja tha yo. have rAmarAjA vizeSa prakAre svecAyeM gItagAna sAMjale. pote paNa gIta gAna kare. ane navanavAM gIta karIne e'bAdikane zIkhavIne gavarAve, paNArA jyanI ciMtA kAMina kare. ekadA prastAvane viSe eka taruNI muMbaDI susvaravAlI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. tyAM rAjAnI pAseM zrAvI. tenA rUpa tathA gAnaguNeM mohyo thako te rAjA kulanIlajA mUkIne tenI sAthe anAcAra sevavA lAgyo. tene maMtrIpramukha sarva parivAra ghaNoye vAyo paNa; nivayoM nahI. tyAre sarva parivAra saMpa karI muMbaDIsahita rAmane deza bahAra kADhI mUkyo, ane laghu nAIne rAjya thApyo. have rAma dezAMtare jamato jamato maraNa pAmIne vanamA haraNa tha yo. tyAM gItanA raseM AheDIye mAsyo. tyAMthI marIne mahAbala rAjAnA purohitano putra thayo. tyAM paNa yauvanavaye gItagAnamAM atyaMta Asakta tha yo, ekadA rAtrIyeM rAjA, mUMbanA TolA pAse gIta gavarAve ,tyAM purohita putrane rAjAyeM kayuM ke, mane niA Ave , mATe DhuM nizavaza thAnaM tyAre gIta baMdha rakhAvaje. rAjAne nijJa yAvI paNa teNe yAsaktayakAM gIta baMdha rakhAvyAM nahI. panI rAjA jAgyo tyAre teNeM krodhAkula thazne vipranA kA namAM naSpa tela reDAvyuM tethI te vipra maraNa pAmyo. rAjA pazcAttApa karavA lAgyo ke, dhikkAra paDo ! mujhane,ke meM thoDA aparAdhe ghaNo daMma kasyo ! ! ! evA avasarane vipe tyAM kevalI jagavAn padhAsyA, temane vaMdanA karIne rA jAyeM pUjyu, tyAre kevalIyeM rAmanA navathI mAmIne sarva saMbaMdha kahyo. ema eka zroteMghiyanA paravazathI evAM duHkha pAmyo. Agala paNa saMsAramA ghaNA nava karaze. evA zravaNeMDiyanA vipAka sAMjalI mahAvala rAjAcAritra aMgI kAra karI kevalajJAna pAmImoda pahocyA ||itishrvnneNshiy kathA saMpUrNam // dave caduriMghiya upara zreSThiputranI kathA kahe je. // vijayapura nagaranevipe vizvanara rAjA rAjya kare . te rAjAne kuzala mati nAme maMtrI je. ane tyAM yazodhara nAmeM nagarazeTha kse . te traNene mAMdomAMhe atyaMta prIti je. te traNene trA putra thayA le. te yovanavaya pAmyA. koi avasare maMtriyeM, zeThane kahyu ke, tahAro putra jalo nathI, rAjadhAre vatAM aMtetara sAmuM jue De, mArge cAlatAM paNa strIyo sAmI najara kare , Agala jatAM eno vinAza thaze. temATe putrane vAraje. te sAMjalI zete paNa putrane ghaNI zikhAmaNa dIdhI // yathA // madaMgamaMNaMmu yaMca, sohaNaM kohamohaniggahaNaM // iMdiyadappaDe, dhammiyajaNamaMjhaNaM evaM // e // paNa putra vAsyo navare. je jeno svanAva hoya, te tene na mUke. // ytH|| yA yasya prakRtiH svanAvajanitA duHkhe na saatyjyte||iti vacanA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga bo. tU // ekadA prastAve te zeThaputra strIpratyeM sarAga dRSTiyeM joto hAMkyo, rA jadvAre praveza karavo nivAsyo lokamAM capalA nAma paDaghuM. anyadA va ki putra sAdhe paradeze mokalyo tyAMpaNa yAkhA nagaramA pharato phare, yAM khano paravaza ko vAvya, kUyA, sarovara pratye joto phare. ekadA koka pra sAdaneviSe pASANamAM divyarUpa pUtalI dekhI vyAmoha citteM te pratyeja yA saktapaNe pravartte. jojana pramukha sarva vIsAyAM. tyAre vANotareM te pASANanI putalI gopavIne bIjI havIja vastramaya pUtalI karI te upADI utAre yA ii, te putalI pratyeyAsaktapaNeM kumara joi rahe. aneka ghareNAM zrAnUSaNa paherAve, anukrameM vANotara vyApAra karI zreSThiputra tathA pUtajI sahita na gara jaNI cAvyA. mArge jatAM dhADya malI. teNeM sAthane lUMTyo, pUtalIne coro lai gayA. zreSThaputra putalInA viraheM ghelo thayo. thako zraTavImAM namyAM kare, anyadA jamato jamato vijayapure zrAvyo. tyAM udyAnaneviSe rAjAnI strIne krIDA karatAM dekhIne vAraMvAra te pratye joto havo. evAmAM rAjapurupeM tene mAyo, marIne pataMgiyo thayo . tyAM paNa mimAM pApAta karI maraNa pAmyo. ema ghaNA nava raUlaze // iti cakuiMDiye zreSThaputra kathA // 2 // have ghrANeMdiya upara gaMdhapriyanI kathA kahe te. d' // padmakhaM nagarane viSe prajApati rAjAno gaMdhapriya nAmA putra le. te je je sugaMdhI vastu dekhe, te te suMghe. evoja tene DhAla paDyo be. niraMtara ghrA yinA vazathI vAsanAmAM Asakta rahe. ekadA prastAve nAve bezI jana krIDA kare be, evAmAM uramAna mAtAyeM vipamizrita atyaMta sugaMdhI puDI peTImAM ghAlIne nadImAM mUkI te peTI taratI taratI nAvanI pAse khAvI. mAMthI kumareM puDI jei ghrANeMr3iyanA paravazathakI suMghI eTale tarata maraNa pAmyo, marIne namaro thayo, anukrameM anaMto saMsAra jamyo // iti ghrANeM priya viSe gaMdhapriyanI kathA samAptA // 3 // veraseM upara madhupriyanI kathA kahe be. || siddhArthapura nagarane viSe vimala nAmeM zeThano madhupriya nAmeM putra be. te tIkhA, tamatamA, khArA, khATA, molA, madhurA, kasAyalA pramukha navanavA rasanAyAsvAdanano ghaNo lolupa be. nita navanavI rasoi karI jame be. vyA pAra pramukha sarva kArya parahAM mUkyAM. teNeM eka divasa ciMtavyuM ke, meM sarva ra
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. sanu zrAsvAdana kaTuM; paNa mahArA kule varjeluMje madya mAMsa,teno rasa cAkhyo nathI. mATe je thanAra hoya te thAta, paNa eno svAda jovoto kharo ! ema vi cArIne madya mAMsa khAvA lAgyo, ane pitAnuM vAyuM paNa na kayuM. tevAreM pitAyeM tene gharathI bAhera kAhADhI mUkyo. dezAMtare jato rahyo, tyAM loka mAM madhupriya evaM nAma pravayu. mAMsano. yAsakta thako lokonAM bAMnAM bA laka mArI khAto. tene ekadA koTavAleM dITho. tevAreM zUliye caDAvyo. marIne narake gayo. anaMto saMsAra jamyo. jemATe raseMziya vaza karavI mahA murlana ne. // yataH // arakANa suNi kammA, e mohaNI taha vayANa baMjava yaM // guttINayamaNagutti, canaro urakeNa jIpaMtI // 10 // iti raseMzyi kathA // have sparzezyi upara maheMnI kathA kahe . // vizvapura nagaranevipe dharaNeM nAmA rAjA rAjya kare . te rAjAne maheMdatta nAmeM putra , tyAM madana nAmeM zeThano putra je. tenI sAthe maheM dattane mitrA . eka divasa rAjakumara zreSThiputrane ghera Avyo. tyAre te mada nanI ghaNI rUpavaMtI, zarIre sukumAla evI caMvadanA nAmeM strI . teNeM nartA rano mitra jANI hAthohAtha pAna- bIDaM ApyuM. te strIno sparza thayo eTale kAmAkula thayo. ane vicAravA lAgyo ke, jyAMsudhI yAvI strIno saMga na thI kasyo, tyAMsudhI janma aphala gayo ! ema vicArI hAMsInAM vacana bo lavA lAgyo, kuceSTA karavA lAgyo, anukrameM anAcAra sevavA lAgyo. niraM tara strIne ghera.jAya, abrahma seve, evAmAM rAjA maheMDne rAjya thApavA vAMche je, te samayanevipe maheMI caMvadanAne teDavA mATe rAtrine samaye bAMnA pu ruSa mokalyA, tyAre caMvadanAyeM kahevarAvyuM ke, mahAro jAra je madana, te jIvatAM duM nissaMkapaNe tamArIpAseM yAvI na zakuM. eMTale ema jaNAvyuM ke, madanane mAro.! . // yataH // nitambinyaH patiM putraM, pitaraM cAtaraM daNAt // yAropayaMtyakArye'pi, uttAH prANa saMzaye // 11 // have maheMI teja puruSo madanane mAravA mATe mokalyA. temaNe jamadanane mAravA mAMjhayo. evAmAM koTavAleM jANyuM tyAre te purupone bAMdhIne koTavAla rAjApAse lAvyo. rAjAyeM pUbyu ke tame madanane kema mAravA mAMmayo ? tyAre teNeM pUrvanuM sarva vRttAMta kahyu. panI te sarva puruSo sahita rAjAyeM maheMkumarane nagara bahAra kADhayo. te caMvadanAne le gayo. rAjA laghu putrane rAjya ApI, vairAgya
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jainakathA ratnakoSa nAga baho. pAmI saMsArane asAra jAegI dIkSA jei kevalajJAna pAmI mokSa pahoto. madana paNa tathAvidha strIcaritra jANI vairAgyeM dIkSA laine maraNa pAmI devatA thayo. dave maheM ne caMzananAne aTavImAM jamatAM thakAM banne jalane co reM pakaDyAM. te coreM baccara kulamAM jai vecyAM. tyAM je loko puruSane puSTa karI tenuM rudhira kADhe. te jIdhA, tenAthI mahe, kadarthanA pAmato e ka divasa teNeM atyaMta rudhira kADhayuM tethI nizceSTa yai marIne narake pahocyo. anaMta saMsAra namo. e rIteM sparzaneMDiyanA vazathI maheM bAloke rAjya STAdika as paraloke narakAdikanAM duHkha pAmyo, ema jAlI bIjA prA pIyeM paNa iMdriya vaza rAkhavI // iti sparzaneMdiya viSe maheM kathA sa mAtA || e pAMce kathA zrInavanAvanA graMthamAM joi jevI. e to vizeSa kAmanoga zabdeM pAMca iMDiyanAM viSaya sukha kahyAM. tenA pAMca dRSTAMta lakhyAM. have sAmAnya prakAre kAma te strIsaMga eTale maithunanI ivA karavI te upara caMmapradyotana rAjAno dRSTAMta kahe ve. // sAketapura nAmeM nagara, tenA IzAna kUNe zUrapriya nAmeM yadanuM deheruM ne. te yaha jAgato prajAvika be. tethI varSe varSe potAnuM deheruM citarAve be, ci tarAvyA pI ghaNA loka teno mahotsava kare be. paNa te citArAne yakSa mAre. kadAcit na citare, to lokamAM marakIno roga kare. evaM jAlI citArAyeM nAzI javA mAMmadhuM te rAjAyeM jAeyuM, tyAre rAjAyeM vicAra ke, jo sarva citArA gAmamAMthI jatA rahege, to yadanuM deheruM nahi citarAya ! tetha koika velAyeM e yaha mArA baMdhanalI paNa thaze. ema ciMtavI rA jAyeM sarva citAune rokI rAkhyA, paNa koine javA dIdhA nahI. pI sarva citArAnA nAmanI ciThiyo lakhI ghaDAmAM ghAlIne varSe varSe jenA nA manIcI nokaje, te yanuM deheruM citare. paNa jeno kAro yAve, te e ma jA ke, mAhare yamarAjAnI citI yAvI. ema keTaloka kAla gayo. evA vasarane viSe kauzAMbI nAmA nagarIthI eka citAro gharathI risA yo ko, te sAketapuraneviSe eka mozIne ghera ghyAvI utasyo be. te mozI ne paNa eka dIkaro be. ane te varSe te mozInA dIkarAno vAro yA vyo be. mATe te mozI aneka vilApa karIne sevA lAgI. tene rotAM thakAM tenA ghare yAvelA citArAyeM pUDhacaM ke, he mAtA ! tuM kema rUe be ? mozI yeM
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 15 jevAta hatI te tene kahI saMjalAvI te sAMgalI. citAro bolyo. tame rudana ma karo, je yane dehereM duM citaravA jazza. tevAreM mozIyeM kayuM he putra ! tuM paNa mahArA putra barobara be. mATe tane kaSTamAM kema nAMkhuM ? ema bolI, to paNa te citArAyeM ghaNo Agraha karIne kayuM ke, he mAtA ! tame sukhazA tAmAM beso. ema samajAvI te citArAyeM brabhuM tapa kasyuM ne suMdara vi ziSTa vastrayugala paherI, yAta paDo mukhakoza bAMdhI, corako pavitra thai na vA kalaze navarAvI, navI vArAkuMcI karI, navAM sarAva saMpuDhe navo raMga karI, mAMhe sirasa pramukha pavitra ivya ghAlyA vinA deharuM citayuM. citarIne pa bI page lAgIneyuMke, meM je kAMi vyApano aparAdha pravidhi karI hoya, te yA pa khamajo. tyAre yakSa tUTo thako bolyo ke, vara mAgya. DuM tahArA upara tuSTa mAna yo buM. tyAre citrakAra bolyo ke, prAjayakI tamAre koine mAravo na hI. te sAMgalI yaha volyo ke, e kAmato tAharu thayuM. paNa kAMika vara mAga. tyAre citrakAra bolyo ke, huM jenA zarIrano eka aMza dekhUM to tenuM badhuM rUpa jevuM hoya tevuM sAkSAt citarI kA evaM varadAna mane khApo. te vAta deM kabula karIne varadAna prApyuM. tyArapaThI te citAro potAnI kau zAMbI nagarI khAyo. tihAM saMtAnika nAmA rAjA be, te rAjAne mRgAvatI nAmeM paTarANI be. ekadA rAjA potAnI sanAmAM veTho thako pUDhavA lAgyo ke, mahAre guM nathI ? ne bIjA rAjAne guM be ? tyAre koika dUta tihAM vege hato te bolyo. ke, he mahArAja ! tamAre citrasanA nathI. evaM sAMna lIne tejavelAyeM rAjAyeM citArAune hukama kasyo ke, citrasanA karo. tyA re sarva citAreM pota potAnA jAge vaheMcIne citrazAlA citaravA mAMmI. je kAraNa mATe devatAnuM ivitakArya manamAM ciMtave, eTale tarataja te thAya. khane rAjA vacana boje eTale tarata te kArya nipaje have yanA varadAna vAlo citAro paNa tyAM be. tenA jAge rAjAnI mRgAvatI rANInuM krIDAsthA naka citaravA zrAyuM che. te citare be. tene citaratAM koI jAlInA vivara kI mRgAvatInA pagano aMguTho te citAre dIvo. te aMguThAne anumAne mR gAvatInuM jetuM saMpUrNa rUpa hatuM, tevuM citayuM. te citaratAM netrano ghATa yANatAM masIno bAMTo sAthala upara paDyo. paDhI te bAMTo dUra kasyo eTale valI pajyo. ema vAraMvAra DhAMTo paDe, tyAre jAeyuM ke, e ThekAle ene evaM cinha
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jainakathA ratnakoSa nAga baDho. dekhAya be. evAmAM rAjA poteM citrasanA jovA mATe tyAM prAvyo. jotAM jotAM te sthAnakeM prAvyo. tyAre potAnI rANI mRgAvatInA citranI sAtha la upara zAhIthI tila paDelo hato te dIge, eTale kopAyamAna thayo ke, e citAro rANIne mavyo dekhAya be. evaM jAlI rAjAyeM te citArAne mAra vAno TUkama ko. tyAre sarva citArA malIne rAjAne kahevA lAgyA ke, he rAjan ! e citArAne to yadeM vara yApenuM be tethI eno kAMi doSa nathI. tyAre rAjAyeM kullA dAsInaM mukha dekhADadhuM. te joi te citAre kunnA dAsInuM rUpa zrAkhyaM; topaNa rAjAyeM citrakArano aMgUTho kapAvyo. tyAre te citrakAra valIpaNa yapAse upavAsa karIne vege. te yadeM mAvA hAyanuM vara dIdhuM. ha ve te citAro, saMtAnika rAjAnI upara deva dharato mRgAvatInuM rUpa thAle khI avaMtI nagarIye jazcaMmapradyotana rAjAne dekhADato havo. te citra dekhI kaMda pIDAine caMpradyotaneM saMtAnika rAjA pAse dUta mokalyo, ne kaheva rAvyaM ke, tAharI mRgAvatI rANI mane yApa tyAreM saMtAnika rAjAyeM te dUtane tiraskAra karI kAr3hI mUkyo. te dekhI caMmapradyotana rAjA paNa potA nuM sarva sainya guMkarI saMtAnika rAjA upara caDhyo. te vAta sAMgalI saM tAnika rAjA maraNa pAmyo. tyAre mRgAvatI rANIyeM potAnuM zIla rAkhavA mATe dUtaneM mukheM caMdyotanane kadevarAvyaM ke, DhuM tahArI pAse yAvavAne tatpara buM, paNa mahArA bAlaputrane vairI rAjA upazva kare, mATe kema avA ya? tyAre caMmapradyotana rAjAyeM kahevarAvyuM ke, mahArA begaM tahArA putranA sAmu~ koNa jonAra be ? tene rANIyeM kahevarAvyaM ke, mastake sApa veTho ne so jojane vaidya rahe, te vaidya kema upacAra kare ? temATe mahArI nagarIne jaba ro koTa karAvI yApo. tyAre kAmAMdha caMmapradyotane kahyuM ke huM karAvI yApuM. tyA rANIyeM kahevarAvyaM ke, ujhepanI iMTo thAve, to koTarUDo thAya. rA jAyeM te mAnyuM paDhI cauda mugaTabaMdha rAjA enI yAyataDhe, tenuM sarva lazkara tathA potAnuM lazkara avaMtI nagarIthI hAra karatAM vanA rAkhIne kauzAMbI naga rIno koTa karAvI yApyo // yataH // divA pazyaMti no ghUkAH, kAko naktaM napazyati ! na pazyaMti madonmattA, arthI doSaM na pazyati // 1 // paDhI rANInA kahyAthI kApaDa, copaDa, kaNa, tRNa, pramukheM nagarI jarI tethI saMgrAma karavA yo gya thara. ema mRgAvatInA manovAMbita siddha yayA naMtara mRgAvatI ciMtavavA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. lAgI ke // yataH // dhannANaM te gAmAgara gara kheDa kabbaDa jAva sannivesA jaba sAmI vihara pavazyAmi ya disAmievA // 1 // ta jagavaMto samosaho // jo pranu padhAre, to dIdA letaM. evAmAM jagatguru kevalajhAnanA nAska ra zrIvaImAna svAmI padhAsyA. te prajunA atizayeM karIne sarva vaira samI. gayAM, mRgAvatI pracane vaMdanA karavA nIkalI, pranuyeM dharmadezanA devA mAMjhI tevAmAM koI eka puruSe vicAo~ ke, e sarvajJa , mATe emane duM prazna pUvaM. ema vicArI manamAMja dhArIne paDI prazna pUche , tyAre pranujI bolyA ke, vacane pUDo ke jethI ghaNA jIva pratibodha pAmeM. ema pracuyeM jyAre kIg, tyAre te bolyo // jayavaM! jA sA sA sA // eTaje he jagavan ! je cittamAM vicAruM huM teja be, tyAreM pranujIyeM javAba vAlyo ke,hA ! tuM ciMtave ve teja kahe je.tyAM gautamasvAmIye kahyu ke,he jagavan ! e puruSe "jA sA sA sA" pUjyuM te guM ? jagavaMteM kahyu. te kAla, te samayane vipe caMpAnAmA nagarI ho tI havI tyAM eka suvarNakAra vase , paNa te strIno ghaNo lolupI . teNeM pAMcase pAMcase sonaiyA ApIne pAMcaze kanyA negI karI. tene paraNyo ne. te pAMcaze strInane mATe vividha prakAranA AnUpaNo ghaDAvI rAkhyAM . je divaseM je svInI sAthe noga jogavA le, te divase tene ghareNAM kA DhI Ape, paNa iAvaMta ghaNo ne. mATe ghara mUkIne vegalo khase nahI. a ne kozne gharamA pesavA paNa dIye nahI. ___eka divasa.tenA mitra ko kAryane arthe bolAvyo, tyAM paNa jamavA mA Te apanAye gayo. tyAre strIcye vicAyaM ke, Aja ApaNo jari ba hAra gayo . e ApaNane nita aTakAva kare je. Aja ekAMta. mATe nAhiyeM alaMkAra, vastra pramukha paheriyeM, ityAdika vicArIne snAna karI a laMkRta vinUSita nai. palI hAthamAM prArIsA lai jazne pota potAnuM svarU pa jue je. evAmAM suvarNakAra paNa Avyo te sada strIne dekhIne rUTho. te meM eka strIne grahIne pATu mArI te evI jorathI mArI ke mAratA mAratAM tenA prANa nIkalI gayA. tyAre bIjI strIyoyeM vicAo~ ke, enA havAla te, ApaNA paNa havAla thAze, temATe ghArIsA bUTA mArIyeM. ema vicA rIne cArazene navANu strIcye lUTA bArIsA te sonIne mAsyA. tethI sama kAle bArIsAno Dhagalo thayo. temAM suvarNakAra paNa dabAne marI gayo.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. palI cArazene navANune pazcAttApa thayo ke, ApaNe jAra mAsyo, mATe ha ve ApaNI zo gati thAze ? ane valI lokamAM paNa apajaza thaze. evo vicAra karI sArI rIteM gharanA bAraNA evIrIteM baMdha kasyA ke, temAMthI eka bii paNa na dekhAya ema karIne cAre tarapha Aga lagADI. te pazcAttApa sa hita naramAzapaNAnA adhyavasAyeM akAma nihurAe maraNa pAmIne te pAMca se manuSyagatimAM AvI corapaNe upanI. te pAMcaseM cora eka parvatamA va se le. ane suvarNakAra marIne tiryaMca (pati)nI gatimAM napanyo. eka nava tiryacano karIne brAhmaNanI dIkarI paNe upanyo. pAMcaze strI-mAMthI je strI ne pahela vahelI sonI mArI hatI, te marIne vacamAM eka nava tiryacano ka rIne panI tehaja brAhmaNano dIkaro thayo. ema beda jaNa jAibehena paNe upa nyA. te dIkaro jevAreM pAMca varSano thayo, tevAra te bAlaka bokarI eka varSanI thara. te bAlikA niraMtara rudana kare. tene teno nAi ramADe. ekadA te jAie te boDInA peTa napara puDapaDI detAMthakAM seheja teno hAtha tenI yo nihAre devANo, tyAre te bahena rotI rahI gai. tethI tenA nAya tene bA nI rAkhavAno upAya zodhI kADhayo. have jyAre te boDI rUe, tyAre yoni chAreM thepaDI de, tethI te bokarI rotI bAnI rahe. ___ ema karatAM tenA mA bA te vAta jANI. tyAre nokarAne gharamAMthI kADhI mUkyo. ane te kumarIne paNa mAtA pitAyeM apaladANI jANI kA DhI mUko. have te bokaro paNa jamato namato vinaSTa kuSTa AcArano dhaNI thayo. ema pharatAM pharatAM jyAM cArazene navAe cora rahe , te parvatamAM gayo. ane te DokarI paNa ekalA raphalatI eka gAmamA gai. te gAma teja pAMcaze coreM lUMTayuM. tenI sAthe te strIne paNa pakaDI lAvyA. have te pAM caze cora te ekaja strIne nogave je. ema karatAM te pAMcazene dayA napanI ke, aho ! bApaDI thA rAMka paravaza paDIyakI pAMcaze puruSane jogave ! tethI kaSTa khame le ! temATe bIjI strI male, to ene visAmo thAya. tyA ra palI valI cora to kyAekathI bIjI strI paNa lai AvyA. tyAre evaM jANyu ke, mahArA viSayasukhamAM evaM nAga pADyo ? evaM vicArIne je di vase te strIne lAvyA, te divasathIja tenAM bii jovA mAMjhayA. ane vicA re le ke, koika napAyeM hu~ e strIne mArUM to ThIka thAya. panI eka divasa
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. hy'e te strI poteM kUyAne kAMThe unI rahIne je navI strI yAvI be tene kahe ne ke, yA kAmAM jo kAMika dekhAya be. ema sAMjalI te jovA lAgI. tyAre te meM paDhavADethI kUgrAma telI dIdhI, tebhyI te maraNa pAmI. pAlathI pAMcoM cora yAvyA. te pUDhavA lAgyA ke, bIjI strI kyAM gai ? tyAre te kahevA lAgI ke, potAnI strI tame kema saMjAlI rAkhatA nathI ? te vAta sAMna lI teNeM jAeyuMke, ene egeMja mArI dekhAya be. evaM dekhIne brAhmaNanA dIka rAnA haiyyAmAM evaM upanyuM ke, e pApiNI mahArI naginIja haze ! ema vi cArIne ciMtavavA lAgyo ke, ihAM bhagavAna zrIvIrasvAmI sarvajJa sarvadarzI be, evaM sAMjalI yeM yeM mATe te khAve to temane buM. evAmAM zrIvIrasvAmInuM samavasaraNa thayuM. tyAre te brAhmaNeM samavasaraNamAM. zrAvIne lAjajevI vAta hatI tethI mukheM to bolI zakyo nahi, paNa manamAM pUDhavA lAgyo ke // ya taH // vuttuM vi jIvANaM, suDukkarAI pAvacariyAI // jayavaM jA sA sA sA, paMcasa e sohu imo te // 13 // iti zrIupadezamAlAyAM // he svAmin ! e mahArI jaginI le kiMvA nahIM ? tyAreM prabhuyeM kayuM. hA e tahArI bahena . te vAta sAMjanI teNeM vairAgya pAmIne dIkSA lIdhI. e adhikAra sAMna lI sarva parSadAne rAga pAtalo paDato duvo. evA avasaramAM mRgAvatI rA epI zramaNa nagavaMta zrImahAvIrasvAmI pAse yAvI, traNa pradakSiNA deza vaMda nA karI, dharmadezanA sAMjalIne patI UtI, ve hAtha joDIne prajune kahetI havI ke, he bhagavan ! yA saMsAra asAra be. te prajvalI rahyo be, temAMthI huM mahArA khAtmAne kADhavAne sAvadhAna thaI buM. paNa caMmapradyotana rAjAnI yAjJA jenaM, eMTalo vilaMba be. te prAjJA laine svAmijImI pAse dIkSA aMgIkAra karUM. ema kahIne sanAmadhyeja caMmapradyotana rAjAne pUThyuM, tyAre inpradyotana rAjA paNa devatA, manuSya te asuranI mahoTI sanAmAM ve vo hato, temAM lAjyothako vArI na zakyo. tethI mRgAvatIne dIkSA levA nI zrAjJA thApI, te velAyeM mRgAvatIyeM caMmapradyotana rAjAne khole potA nA udayana kumarane soMpIne pote cAritra aMgIkAra karayuM. te avasareM caMma pradyotana rAjAnI aMgAravatI pramukha khAva rAniyeM paNa cAritra lIdhuM. ane pAMcaze corane paNa tyAM jaine teNeM pratibodhyA. e sarva vAta prAvazyakanI vRhadvRttimAM upodghAtanI khAdimAM be. te sarva ihAM prasaMge kahevANI. paNa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jainakathA ratnakoSa nAga baTho. ihAM to suvarNakAra kAmAnilApI tathA caMmaprayotana rAjA mRgAvatIno i ah ne brAhmaNanI naginInI pAMcoM corothI paNa kAmatRmA pUrI na tha, ityAdika kAmI jIvo sarve mUrkha jAevA. e adhikAra jAvo. have e artha tathA kAma e vehune je bAMge, tene tattvanA jAe kahIyeM, ane je tattvano jAla hoya, te kamAne viSe tatpara hoya. e saMbaMdheM trIjuM pada kahe be. rAti rAhavaMti " ( buddhA narA ke0 ) je puruSaM tattvanA jANa hoya, te puruSa ( khaMti ke0 ) mA eTale samatAne viSe (parA ke0 ) tatpara (havaMti ke0 ) hoya. eTale buddha puruSa damAneviSe tatpara rahe ne pala kaSAya kareja nahI te Upara damadaMta rAjaRSino dRSTAMta kahe be. 66 // jaMbUddIpa lAkha jojanano lAMbo paholo ghane pUrNa caMdamA sarakho tathA tejanA puDalA sarakho golAkAra be. temAM naratanAmeM kSetra pAMcaze vIza jojana ne ba kalAnuM pahonuM che. temadhye vaitADhya parvata ne gaMgA siMdhuyeM karIba khaM yayA be. temAM paNa dakSiNAI naratamAMhelo je madhya khaMma be, mAM hastizIrSa nAmeM nagarI be. teno damadaMta nAmeM rAjA be. te rAjA dhIra, vIra ne parAkramI be. have te yavasareM kuru dezaneviSe jeneM dekhavAthI sAkSAt svargo va thAya evaM gajapura nAmeM nagara be, tene vipe yudhiSThira nAmeM rAjA rAjya kare le. te rAjA iMD sarakho zone be. te rAjAnA cAra nAi te jANe cAra lokapAlaja hoya nahi ! ! evA nIma, arjuna, nakula ne sahadeva e cAra cAiyeM te rAjA parivasyo ne have jema jIbane pAMca iMDi nA viSaya sukha te vairInUta be, tema damadaMta rAjAnA pAMca pAMva te pAM ca viSayanI peTheM vairI be. eka divasaneviSe te damadaMta rAjA, jarAsaMdha rA jA pAse rAjagRha nagareM jato vo palavADethI pAMca pAMve yAvIne damadaM ta rAjAno deza lUMTyo, ane kAMika bAlyo paNa kharo, je kAraNa mATe ba liyA sAthai bala karavo e nIti be. ema vicArIne e kAma karIne pAMvo pAThA potAne nagare gayA. pI keTalAeka divaseM damadaMta rAjA paNa potA ne nagareM thAvyo, tyAre potAnA dezanA lokoyeM phariyAda karI ke, pAMvo zrAva tamAro deza jUMTI ne bAlI gayA be. te sAMgalI damadaMta krodhAyamAna thayo thako caturaMgI senA laine hastinApurane yAvI vIMTI rahyo, tyAre pAMvo pa yadyapi mahAbaliyA be, tathApi temanuM jora damadaMta rAjAnA mukha yAga
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. la kAMza cAlyuM nahIM. temATe gaDhane rodha karIne mAMhe vezI rahyA. paNa bahA ra nIkalIne tenI sAtheM saMgrAma karavA AvyA nahI. tyAre damadaMta rAjAyeM kahevarAvyuM ke, tameM zIyAla sarakhA Do. kAraNa ke, zIyAla paNa jyAM zU nya sthAnaka hoya tyAM svecAyeM vicare. tema tameM paNa jupI rahyA bo paraMtu jo tamArAmAM kAMDa paNa jIvita hoya, to have bahAra nIkalo. ane ko TamAM kema pezI rahyA bo ? hu~ jyAre jarAsaMdha rAjA pAseM gayo, tyAre mahA ro deza lUMTavA AvyA, ane have to bahAra paNa nIkalatA nathI ? ema gha poka tiraskAra kasyo, nirbhartsanA karI, paNa pAMmavo to jema nirjIva thapa DyA hoya, tema thai rahyA; paraMtu koi laDavAne bAhera nIkaTyo nahI. tyAre damadaMta rAjA pADo vatIne potAne nagare Avyo. anyadAte damadaMta rAjAyeM saMsArathI uga pAmI, kAmanogathI nivarta thai, saMsArane asAra jANI, dhanayauvanAdika kSaNavinazvara vicArI, cAritra aMgIkAra kahyu. anukrameM gI tArtha thayA. palI ekala vihArI pratimA aMgIkAra karI // ytH|| gIyaboya vihAro, bIyo gIyabanissi naNi // itto tazya vihAro, nApunnA ji evarehiM // 14 // ekadA te damadaMta munIzvara ekAkI niSpariyahI poteM tasyA ane parane tAravA samartha, parIsaha upasargane sahetAM, grAmAnu yAmeM vicaratAM hastinApura nagare aAvyA. te nagarane bahAra saMyama tapasyAne vipe AtmAne jAvatAM thakAM kAussagga mujJayeM meruparvatanIpeThe nizcalapaNe rahyA. ___ evA avasarane viSe rAjapATI krIDAne mATe nikalyA evA je pAMmava kaurava temAM yudhiSThiranI prathama svArI AvI; teNeM damadaMta RSIne kAussa gge unA dInA, tethI temanA manamAM ghaNoja harSa upanyo. pAse AvI vaMdanA karI namaskAra karI stavanA karI ke, he jagavan ! dhanya tamArA avatArane ke, tame janma jIvita, phala pAmyA ! he mahArAja ! tame rAjya mI ghora parAkramI evaM cAritra aMgIkAra kayuM . temATe tame dhanya bo, kRtArtha bo, kRtapuNya bo, tameto avatAra saphala kasyo, ane hu~to alpa sattvano dhaNI kAmarUpa kacarAmAM lapaTAi rahyo DhuM. ityAdika stavanA karI Agala cA vyA. ema yudhiSThiranI svArI AvI rahyA palI nImanI svArI AvI. teNeM pa e emaja stavyA. ema anukrameM pAMca nAnI asavArI AvI te muni
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 jainakathA ratnakoSa nAga ho. nA guNagrAma karI stavanA karIne bAgala cAlyA, ane teunI asvArInA lokopaNa stavanA karIne cAlyA. tyArapaDI paDavADethI phuryodhana zrAvyo tyAre tenA anucareM dekhADyu ke, damadaMta rAjA unnA De,evaM sAMjalIne yo dhanane kapAya upanyo ke,eNe amane zIyAla kahIne naMmayA hatA! ema vi cArIne potAnA hAthamAM je baujora hatuM te munine TUTuM mAyuM ! ane pAlathI tenA laskaranA pANaso paNa sarve munInI upara pabara, ITAlA nAMkhatAja AvyA. ema karatAM pabarano Dhagalo thayo. temAM muni dabAi gayA tathApi mu niyeM sarvathA kaSAya na karo. manamAM vicAkhU ke, jIva potAnAja kasyA karma vipAka nogave . // yataH // savo puvakayANaM, kammANaM pAvae phala vivA gaM // avarAhe suguNesu, nimitta mittaM paro hoI // 15 // tyArapanI pAMvo jyAreM rayavADIthI pAlA phasyA tyAreM prathama yudhiSThiranI svArI te ThekANe zrA vI; tihAM munine dIThA nahI. tyAre pradhAna puruSone pUbyuM ke, yA kANe muni kAusagga dhyAne rahyA hatA, te kyAM gayA ? ane A para zyA pa DyA ne ? tyAre lokoyeM kahyu, mahArAja! e pabarano Dhagaloto juryodhanathI thayo ne. evaM sAMjalI teja velAye duryodhanane teDIne Thabako dIdho ke, a re mUrkha ! A parama nisTahI jene tRNane maNi sarakhAM, ane sukhane suHkha sarakhAM, tathA zatrune mitra sarakhA, evA tathA batI dinA tyAgI, batI za kti gopavanArA, parama samatAnA sAgara, parama guNI thayA. evA munirAjanI napara teM kArya kayuM, tethI kurukulamAM kalaMkanUta tuM thayo. jo tahArA mAM bala parAkrama vadhAre hatuM to ApaNo kilo evaM rodhyo tvAre tuM kyA gayo hato ? mATe phiTa pApIna A pApamAMthI kyAreM lUTazo ? ema kahI sa va iMTyo ane para dUra kasyA. panI tela maMgAvI munine mardana karAvI, vaM danA namaskAra karI khamAvyA ke, he pranu, je kAMi amAro aparAdha thayo te khamajo. erIte pAMDavoyeM pUjA stavanA karI ane juryodhane iMTAle mAsyA; paNa damadaMta munine parama samatA nAva je; tethI koznI napara rAgazeSa na kasyo // yataH // Avazyaka niryuktau // vaMdiGamANA na samukkasaMti, hilika mANaM na samuUtaMti // daMteNa citteNa caraMti dhIrA, muNi samugdhAzcarAga dosA // 16 // e kathA paNa Avazyaka vRttimAM .
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 23 have samatAnAve munipaNuM te jenAthI zakti doSe na thayuM to te guM kare ? te mATe cothA padamAM mizra puruSa dekhADe . "missA narA tinnivi AyaraMti". (missA ke ) mizra eTale je ekAM te yArthIpaNa nahI, ane ekAMte kAmArthIpaNa nahi tathA ekAMte damA nA arthIpaNa nahI, evA ( narA ke0). manuSya te (tinnivi ke0) artha, kAma ane damA e traNane (AyaraMti ke) Acare athavA Adare. eTa le mizra puruSa ivya avasare ivya upArjana kare, kAma avasare viSayAdika seve, ane dharma avasare damA paNa rAkhe. te upara ihAM jinacaMDa kumAranI kathA kahe . have jyAMthI e kathA lakhIye baiyeM, tyAMthI prastAvanA mAMmiyeM yeM. mizra kaho athavA madhyama kaho e ve zabdano ekaja artha je. te mi zra athavA madhyama puruSa kahevA hoya to ke dharma, artha, kAma ane moda ne viSe Asakta hoya, te cAre puruSArthamA jeNeM eka mokneja paramArtha jANyo , tathA modatattvane paramatattvapaNe mAnyo De, paraMtu hIna satveM ka rIne athavA ko kAlane pranAve karIne putra kalatranA sneharUpa veDImAM paDyo ,mohabaMdhane baMdhANo ,tene lIdhe paramArthane jANato thako, tathA sa myajJAna, samyakadarzana, samyakcAritrarUpa modamArgane dekhato thako, rAga pinA pariNAma te mahA bihAmaNA ke evaM vicArato, saMsAramA vastu sva jAvane asAra dekhato, viSaya vilAsanA kaTuka vipAka ne emajAvato, valI iMDiyo te jIvane unmArge pravAve le evaM ciMtavato thako paNa ko viSayanI madhuratAyeM karIne koI iMDiyonA capalapaNe karIne anAdi kAla no je koI viSayAsaMgI thayo , te bAMmavo urlana thAya teNeM karIne hajI sUdhI modasukha ikaDA thayAM nathI je kAraNa mATe karmapariNatinI zakti aciMtya le. tethI mahAsattvanAdhaNIya AcarI evI je paramezvaranI pravrajyA, te aMgIkAra karI-zakto nathI. te kAraNe hIna sattvapaNA mATe gharamAMja rahe De. evA koNa hoya te kahe . evA to zrAvaka samyakdRSTi hoya, jeNe jIvAjIvAdi tattvane jANyA ,tathA jinavacananA rahasyane jeNeM jA eyA , ane yathAzaktiyeM vratane jeNe gRhyAM // yataH // baMdhaM avirazhevaM, jANaMto rAga dosa urakaM ca // virazsuhaM chato, vira kAvaMca asamabo // 1 // esa asaMjaya samo, niMdato pAvakamma karaNaM ca // ahigaya jIvAjIve,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jainakathA ratnakopa nAga ho. acaliyadihI caliya moho // 2 // iti samyakadRSTi lakSaNaM // tathA // sammagadaMsArahita, giehaMto virazmappasattI // ega vayAI carimo, ya tuma mittatti desaja // 3 // iti dezavirati laNaM // ihAM mizrapuruSa sa myakadRSTi paNa hoya athavA deza virati paNa hoya. bIjA paNa prakRtiyeM na ika, karuNAvaMta, dAMti mArdavArjavAdi guNeM sahita, loneM anAkulita le citta jenu, dAna zIyala tapanuM rucivaMta, ane zunanAvanAyeM kara nAvyuM aMtaHkaraNa jenuM evA je je te jIvo AlokamAM paNa ghaNuM mAnavA tathA pUja vA ane prazaMsavA yogya hoya. modanA anilASI thakA paraloke paNa devatA paNuM athavA manuSyapaNuM pAme. te upara jinacaM kumArano dRSTAMta lakhIyeM baiyeM. // jaMbUchIpanA jaratadetraneviSe vijayapura nAmA nagara je. tyAM somacaM nAmA rAjA rAjya kare . tene caMkAMtA nAmeM paTarANI , te nagaramAMdha na nAmeM zeta vase . tene dhanazrI nAmeM strI, paNa putra nathI. tethI zetA NI manamAM ghaNI muhavANI thakI rahe , evU zeThe manamAM jANIne teja na garanA bahAra devaramaNa nAmeM udyAnamAM caMznAmeM yadanuM deheruM be, te yada pranAvika be. te yadanI pUjA karI ane tenI Agala uno rahIne kahyu ke, he yada ! jo mahAre ghera putra yAvaze, toDhuM tahArI upara so (100) pAmA caDhAvIza ! ane sarva vye pUjA karIza. ema kahI ghera Avyo. kA lAMtare strI sagarnA thai, evA avasaramAM te nagaranI bahAra cAra jhAnanA dhaNI nuvananAnu nAmeM munirAja AvI samosakhA. te munine.namaskAra ka ravA mATe jatA lokane dekhIne dhanazeta paNa te lokonI sAthe gayA. tyAM munirAjeM dayAmaya dharmadezanA dIdhI. // yataH // save jIvAvi vaMti; jIvi na mriuu|| tamhA pANivahaM ghoraM, niggaMthA vaUyaMti NaM // 1 // di jAhi jo maraMtassa, sAgaraMtavasuMdharaM // jIviyaM vAvi jo dijA,jIviyaM tu sa iva // 2 // murakabIhi kareabo. dhammo jIvadayAma // jAi jIvo, ahisaMto, a amaraNaM payaM // 3 // yathA // kRpAnadImahAtIre,sarve dharmA tRNAMkurA // tasyAntikamupetAyAM, kIya naMdaMti te ciraM // 4 // ityAdika sarva jIvanI dayAmaya dharmadezanA guruyeM dIdhI. te sAMjalIne zeta pratibodha pAmyo, dayAnA praNAma thayA, tevAreM samakita mUla bAra vrata aMgIkAra kasyA. paDI ghera zrAvI kuTuMbasahita dharma karato havo. have eka divasa tenI strIne
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. putraprasava thayo, te putrano janmamahotsava kasyo, paDI so pAmA laine ya dane bAraNe bAMdhyA, ane poteM traNa lAkha vyanA sonA tathA ratnamaya traNya phUlo karAvyAM, te phUloyeM yadanI pUjA karIne devanI zeSanA miSathakI eka phUla putrane mAMthe mUkyuM, bIjuM phUla potAne mAMthe mUkyuM, ane trIjuM phUla po tAnI strIne mAMthe mUkyuM. tyAre te yada.rUto thako rAtriyeM pratyada paNe zrA vIne kahevA lAgyo ke, he zeta! teM jhuM mAnyuM hatuM ne yA guM kartuM ? tyAre zeTha bolyo. he yadAja ! meM tamane so pAmA caDAvavA kahyA hatA, paNa meM mAravAne to kahyA na hatA, e bApaDA rAMka avAcaka pazu tene, hu~ jaina dharma samajIne kema mArUM ? valI mahArA sarva ivye karIne meM tahArI pUjA mAnI hatI, te sarva ivya lakSaNanA traNa phUleMkarI pUjana kayaM. ane teja maMgala nimitteM zeSamAM lIdhA. ema sarva vAta meM ghaTamAna karI je. ___ evo zeThano dayAdharma sAMjalIne yada ghaNo prasanna tha. zetanI prazaMsA karIne potAne tekANe gayo have zeThe putranuM jinacaM nAma dIdhuM, te sakala kalAmAM kuzala jainadharmano jANa thayo. eka divasa yauvana avasthAyeM potAnA mitra sAthe krIDA karatAM mArge koI puruce eka gAthA kahI, te poteM sAMjalI // yataH // solavarIso purIso, lahI muMje jona jaNaya sta // eso nUNaM putto, riNasaMbaMdheNa saMpatto // 24 // eTale sola varSanA thayA panI jo bApanI kamAyelI lakSmI nogave, to te dIkaro kSaNa saMbaMdhe Avyo , ema jANavU. te sAMjalIne potAnA cittamA vicAravA lAgyo ke, e puruce je gAthA kahI te sAcI // yataH // tAya viDhattA lahI, nUNaM puttassa hoI sA nANI // hoi parassa paraba, sayaM viDhaMtA tjuttaa||25|| te kAraNa mATe koznA kahyA vinAja potAnA puNyanI parIkSA nimitte para deza cAlato havo. pAse ekaja vastra ,paNa bIjuM kAMi nathI. have gAma gA mane viSe, nagara nagarane viSe, aTavI ujADane viSe namato mamato samune kAMThe AvIne veTho The, tevAmAM tihAM koka paMthI Avyo, te paMthI samuha nA kanolanI zreNiyo ubalatI dekhIne bolyo // yataH // sAhINAmaya ra yaNo, amaramaroraM ca nuvaNa ma karaMto // unnasirihi va na lajasi, laharIhiM taraMgiNInAha // 26 // egAthAmAM ema kardA ke, he taraMgiNInA nAtha ! eTale he samui! tahArAmAM amRta tathA ratna nayAM be. tema utAM tuM nuvana
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jainakathA ratnakoSa nAga baho. nA lokane amara tathA ( kharoraM ke0 ) pradaripaNuM kema karato nathI ? to he nUMmA ! tuM kallolanI zreNiye ullAsa pAmato lAjato kema nathI !! eva vAta sAMjalIne jinacaMda kumAra bolyo. he paMthI ! parane doSa devo, e vacananuM phala nathI // yataH // buddheH phalaM tattvavicAraNaM ca, dehasya sAro vratadhAraNaM ca // yaryasya sAraH kila pAtradAnaM, vAcaH phalaM prItikaro narANAM // 27 // punaH // chaMdo jo aNuvahara, mama raka guNo payAseI || so ni uNa mANusA, devAvi Dallaho hoi // 28 // temATe samuimAM dUSaNa na kADhIyeM. e sAyaramAM SaNaM ghaNA guNa be. // yataH rayaNa niraMtara ri J, tahavidurayaNAyarassa mAyA // teA jaI navamANaM, paDhamaM jala higajI rANaM // 27 // e gAyAmAM ema kayuM ke, samuD niraMtara ratnathI narelo be, topaNa maryAdAvaMta be. jagatmAM gaMbhIrapaNAnI upamA te samuDne devAya be. ityAdika guNa varNavavA. evI gAthA sAMjalIne teno adhiSThAyaka devatA ha pAmI pratyakSa thayo, ane te kumarane koTI koTI mUlyanAM pAMca ratno yA pyAM. tyAra pI te kumara koikanA vahANa napara besIne tArAdvIpe gayo. tyAM tArApura nagaranA udyAnamAM devaramaNa nAmeM yanuM deheruM be. te deherA mAM rahyo, evAmAM tyAM cAra kuMmarIca ramavAne mATe yAvI. temAM ekato nu vanazeSa nAmeM rAjAnI dIkarI, nAmeM rUparekhA be, bIjI juvanatilaka nAmA maMtrinI putrI, nAmeM rUpanidhi be. trIjI bhuvanacaMda zeThanI putrI, nAmeM rUpakalA be. cothI juvanasuMdara sArthavAhanI putrI nAmeM rUparati be. e cAre ne mAMho mAM ghaNI prIti be. ekadA te cAre rAjanuvanamAM rAtrineM viSe negI mI . mAMho mAMhi evI vAto kare le ke, rakhene prApaNa eka bIjAthI viyoga thAya ! tethI jo prApaNe cAre malI eka narttAra karIye, to yAvajI va sUdhI viyoga na thAya. te mATe yApaNA nagaranI bahAra udyAnamAM yada be, te prAjAvika betenI yApa pUjA karI khArAdhIne. enI pAse eka na taranI prArthanA karIyeM. evo vicAra karIne te cAre tyAM khAvI be. evAmAM tihAM teNe kaMdarpAkAra devakumara sarakho kumara dITho tyAre vismita thai vikasvara netra karIne te kumarane joine manamAM dhArIne yanI pUjA karI. manathakI ja te varanI prArthanA karIne svasthAnake yAvI. kumara paNa te cArenuM rUpa, saubhAgya, cAturIthI raMjyothako phala khAhAra karIne divasato tyAMja gujA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. yo ane rAtraM paNa yadanA nuvanane vipe rahyo. te rAtre pAMca ratnekarI yadanI pUjA karI, par3I yadanI stavanA kare // yataH // tuNa jeNa siddhI, rikI bahIviyana nuvaNe // so devaramaNa jarako, paJcarako dena maha surakaM // 30 // evAM kumaranAM vacana sAMjalIne yada tuSTamAna thayo. pratyada AvIne te pAM ca ratna pAbAM ApyAM. ane ema kahyu ke, he kumara ! tahArI stavanA tathA tahArI ratnanI pUjA dekhIne meM cAra kanyA tane ApI. valI kAMka vara mAgya. tyAre praNAma karIne kumara bolyo ke..mahAre kAma paDe DhuM saMnAeM tyAre AvIne mane sAhAyya karajo. yade te vAta mAnIne kumArane napA DIne rAjanuvanamA mUkyo. tyAM kumarI paNa kumaranA viyogathI vidhura tha rahI hatI. tethI kumarane dekhIne ghaNoja AnaMda pAmIne, te velAyeM pA NigrahaNanAM sarve napakaraNa yadeM lAvI bApyAM,ane yadanA vacanathI cAre strIyonuM pANigrahaNa kayu. yaha paNa adRSTa thai gayo. tyAra paDI pranAta tha yethake te kanyA tathA kumaranAM tevA prakAranA paravAnAM cihna dekhIne rAjA amAtya, zreSThi, sArthavAha pramukha sarva vismaya pAmyA. pota potAnI putrInA mukhathI vAto sAMjalIne harSa pAmyA, paDI hAthI, ghoDA pramukha ku marane ApIne satkAra dIdho. kumarapaNa keTaloeka kAla tyAM rahyA. te cAre strIne ekekuM ratna kumareM ApyuM te teNeM pota potAnA hAramA jaDAvI lIdhuM ane eka ratna kumareM potAnA hAramA ghAlyu. have kumara potAne ghera javA ujamAla thayo. // ytH|| jagaNI ya jamma nUmi, niyacariyaM saUNajhaNaviseso // maNa mAyUsaM, paMca videse vi hiyammi // 31 // have kumara, rAjA pramukhanI AjhAlezne potAnI striyo sahita jahAja upara besIne samuzmArge cAlyo. anukrameM urdaivanA yogathI vahANa nAMgyuM. kumara samuzmAM paDyo cAre strIyo tene bAMhe valagI, evA avasaramAM kozka jalahasti cAra hAthaNIyo sahita tyAM AvIne strIyo sahita kumarane tezne samuzmAMthI pAMce jagane ratnahI mUkyA. te dekhI ku marane vismaya upanyo. have Agala vanamAM namavA lAgyo tyAM kozamunirA ja dhyAnamA rahyA hatA tene dekhIne kumarane harSa napanyo. // ytH|| dhanyA nAM tyaktasaMgAnAM vanavAsaniSeviNAm // sphuraMti kadaye nitya-mahomoha mahormayaH // 32 // tevAre sAdhune praNAma karIne prazna pUDao~ ke, he jagavana !
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakopa nAga ho. jalahastiye mahArA upara e upagAra kema kasyo ? tyAre RSirAja bolyA. he kumara ! tuM pUrvanaveM ehija hIpamA ninna hato. tyAM amArA vacane prati bodha pAmyo, dayAmaya dharma samajyo, paDI koika vanamA cAra mRgalI sahi ta eka mRgalo malI pAMca jIva te mahA naSNakAlanA tA karIne mULa pAmyA , tene pANI pramukha bAMdIne teM zItala kasyA. paDI navakAra saMna jAvyo. te lagAreka svastha manavAlA thayA, tathApi pANInI tRSAyeM karI maraNa pAmyAM. te marIne ehaja samuhamA hariNo jalahastipaNe upanyo, a ne cAre hariNIyo hAthaNIpaNe upanIyo. te pUrvanavano karelo tahAro na pakAra dekhI temane harSa upanyo, tethI teNeM tuUne upagAra kasyo. evo muni nuM vacana sanilIne jalahastino napagAra saMnArato munine namaskAra karIne ratnahIpamA gayo. tyAM mahAratna dekhIne pAMca hajAra ratna saMgrahyAM. evAmAM koka vANiyAnAM pravahaNa pANIne arthe tyAM yAvyAM , tene nADaM ApI ne cAre strIyo sahita poteM vahANamAM caDhayo. have te vANIye ratna tathA strIne loneM lalacAine kumarane rAtrine samayeM sAyaramAM nAMkhyo. pranAta thaye thake strIyoyeM narine dIto nahI, tyAre potAnA hAra gopavIne duHkha dharavA lAgI. te vakhata te vApIyeM temane nogane artha ghaNI prArthanA karI; paNa te cAre, pativratAvratanI pAlanArI hovAthI vANiyAne tRNa barAbara gaNatI havI. tyAre te vANIyo kaSAyamAM 5 havANo anukrameM potAne rahevAnuM je caMpura nAmeM nagara tenA caMzaditya rAjAne te cAre strIyo neTa karato havo. rAjAyeM paNa zeThane saralacitta vaMta jANIne satkAra dIdho. palI zeta potAne ghera gayo. have te rAjAne su buddhi nAmeM pradhAna le, te bolyo. he rAjan ! e strIyo maryAdAvaMta lar3A vaMta le te mATe koika puNyavaMtanI aMganA haze evaM saMnave be. paraMtu rAjA to tenA rUpasaunAgya mohyA thako aMteurane eka deze. thApIne par3I tenI parIkSA karavAne mATe rAte bAno temanI pAseM Avyo. ___evA avasaramAM jinacaMda, je samuzmA paDyo hato, tene hAtha pATIyuM Avyu. te pATIyAnA AdhAreM samunA kanoleM presyo thako traNa divaseM caM dIpane kAMte natasyo. tyAMpAsenA vanamA gayo. te vanamA eka yogI dhyAnamAM rahyo dAto. tyAM daNeka bege. par3I yogI bolyo. he kumAra ! mahArA nA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaNa gautamakulaka kathAsahita. gya tuM Avyo ne. duM vidyA sAdhu bUM te mATe mane sAhAyya kasya. te sAMja tIne kumareM vicAyaM ke, prANa to koTi upAya karatAM paNa zrAvaM truTe tevAre rahe nahI. mATe te prANeM karI paranapagAra karIyeM, to tethI adhikuM bIjaM valI guM suMdara le ? // ytH|| kRtanariparitrANAH, prANA yAMti nRNAM svayaM // taizcetparopakAraHsyAtaH suMdaraM kimataH paraM // 33 // tethI te yogInuM vacana mAnyu. ane rAtrine vipe sahAyya kayuM. savAra thayu ke te yogIne vi yA siha tha tyAre te yogIya kumarano upagAra jANIne rUpa parAvartinI gu TikA tathA adRzya karaNanA aMjananI be golI te kumarane ApI. te leine kumara potAnI strIyonA viyogathI vidhura thako,strIyonI khabara aNa jANato thako, yadane saMnArato havo,yadanI stavanA karavA lAgyo // yataH // yadIyaM kalpavRdoyaM, ciMtitArthavidhI kSamaH // pratyadInUya me maMdu, manaHdonaM nira syatu // 34 // ema te yadane saMjAsyo, eTale yada pratyada tha bolyo. he kumara ! mane kema saMnAsyo ? kumareM kahyu, mahArI strIyonI khabara kaho. ya da bolyo, caMpuranagarane vipe caMjJAditya rAjAnA aMtenaramA nirmalazIlava tI cAre jaNIyo rahI je. tyAre kumareM kaDaM ke, mane paNa tyAM mUko. te sAMjalI yadeM kumarane upADIne caMpurane bahAra mUkyo. valI eka ciMtA maNi ratna ApIne yada adRzya thayo. kumara avazya karaNI gRTikAnA pra yogeM adRzya tha tehaja rAtrai rAjAnI pAseM gayo. evA avasaramAM te cAramAthI rUparekhA nAmeM je rAjAnI kumarI le te bolI. he sakhI ! je nirmala kulamA utpanna thayelA ane yauvanaavasthA ye paradeze gamana karanArA evA amArA nArano amone mahoTo viraha tha yo De mATe na jANiye ke, jhuM nipajanAra !! // yataH // nimmalakulaM mi jammo, juvAsama videsagamaNaM ca // piya viraho azguruna, naya yANaMmi kA pariNAmo // 35 // tyAre rUMpanidhi nAmeM maMtrI putrI bolI. he sakhI ! yuM bIhe ? ratnAkaranI peThe saUna je je tene paracapakArane ya thai vidhAtAyeM nipajAvyA . valI jagatamA evA saUna ke, jenA hRda yamAM maryAdAja vasI rahI . // yataH // rayaNAyara vasurayaNA, vihiNo vi hiyA parovayAra // ke kevi saMti nuvaNe, jANamaNe vasamaNe jAyA // 36 // tyAre trIjI rUpakalA nAmeM zreSThinI putrI bolI. he sakhI ! te puruSa jaga
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jainakathA ratnakoSa nAga ho. tmAM dhanya , tenuM jIvita paNa kRtArtha ne, ke je modastrIsAthai rakta thayA ane parastrIthI virakta cittavAlA thayA // yataH // dhannA te vi ya purisA, ja yaMmi jIyaM ca tANa sukayalaM // je.muttiramaNirattA, virattacittA parabIsu // 37 // tyAre cothI rUpavatI nAmeM sArthavAhanI putrI bolI. he sakhI ! kulavaMtIne ApadA Ave thake. vicAra karatAM narine viyogeM maraNa vinA bIjo koI AdhAra nathI. // yataH // bahuso ciMtiUMtaM, yAvazpaDiyANa kulapasUyANaM // maraNaM viNA e saraNaM, ramaNINaM ramaNavirahe NaM // 37 // e cAra gAthA sAMjalI rAjA vicAravA lAgyo ke, aho ! mahArA maMtrIzva reM je vAta kahI te yuktaja kahI; jemATe e cAre strIyo kulAMganA saMnave ! paDI rAjA lAjyo thako potAnA ThekANe prAvIne veTho. kumara paNa tenA vacaneM AnaMda pAmyo thako kautukano arthI thako pAlo vanamAM Avyo. have pranAte rAjAyeM cAre strIyone sanAmAM teDAvIne pUjyuM paNa te bolI nahI. tyAre te vahANanA dhaNI vANIyAne bolAvIne pUbyu ke, e strIyo tahArI pAse kyAthI AvI ? tyAre te bolyo ke,DhuM dezAMtarathI mUlya kharacI ne Apane neTa prApavA sAru lAvyo . te sAMjalIne maMtrIzvara bolyo ke, e vAta asaMnavita je. evA avasaramA guTikAne prayogeM kumara rUpaparAvarta na karIne tyAM sanAmAM yAvyo. AvIne eka zloka khyo.|| yataH ||laa tvA paMca sahastrANi, ratnAnAM vAridhau ptiH||yenaasaaN lonataHdiptaH,sa sarva kathayiSyati // 35 // eno arthaH-e strIyonA jarine jeNe, pAMca hajAra ratna lazne loneM samuzmA nAMrakhyo te sarva vAta kaheze. e vAta sAMjalI rAjA pramukha sarva vismaya pAmyA. ane te cAre strIyoe utlakhyo. paraMtu rU paparAvartana dekhIne vismaya pAmI. ane bolI nahI. koi paramArtha samajyo nahI. ane vANIyo to nIcuM mukha karIne rahyo. paraMtu iMgIta AkArano jANa evo je rAjA, te bolyo ke,kaho re zahAM zyo paramArtha le ? e zlo kano kahenAro koNa haze? tyAre ko bolyo nahI; paNa maMtrI bolyo ke. eno paramArtha e zlokano kahenAroja kaheze. te sAMjalI rAjAyeM ghaNuM thA. graha karIne pUbyuM tyAre kumareM poteM vANiyAne anayadAna devarAvIne sarva vAta kahI. rAjAyeM kumarane pAMca hajAra ratna vANIyA pAsethI apAvIne vANIyAne potAnA dezamAthI kADhI mUkyo. ane cAre strIyo kumarane yA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 gautamakulaka kathAsahita. pavA mAMjhI, paNa rUpaparAvartana dekhI te strIyo tene iti na havI, evo strI yonA manamA kheda upanyo jANIne kumareM svanAva- (mUlanu) rUpa kayaM. te dekhI striyo ghaNo harSa pAmI. have rAjA te kumarane guNeM rIjyo thako nitye potAnI pAse rAkhe. keTaleka kAle kumareM mAtA pitAno viyoga saM jArIne rAjAnI AjhA mAgIne cAre strIyo sahita,ghaNA parivAreM parivasyo thako, ciMtAmaNi ratne karI sarva kArya sAdhato, potAne nagare pahocyo. mAtApitAne ghaNo harSa napanyo. viyoga jAgyo. have eka divasane viSe tehija nuvananAnu nAmA sAdhu cAra jhAnanA dhaNI tihAM padhAsyA. temane sarvaloka vAMdavA nIkalyA. jinacaM paNa potAnA pitA tathA striyo sahita vAMdavA gayo. kapirAjeM dharmadezanA devA.mAMmI // ytH|| asaMkhayaM jIvayamADhu loe, jarovaNIyassa du nabitANaM // evaM viyANAhi ji Ne pamatte, kirjhavi hiMsA ajayA gahaMti // 40 ||ityaadik dezanA sAMjalI keTalAekeM sarva viratipaNuM aMgIkAra kayuM, tathA koikeM dezaviratipaNuM aMgI kAra kayuM ane jinacaMDato sarva viratipaNuM levA asamartha hovAthI samaki tamUla bAravrata aMgIkAra karIne ghera vyo. anukrameM gharano nAra jinacaMda ne zira Apyo. ciMtAmaNi ratnanA prajAveM tathA rAjAnA baleM karI sarva jI vane anayadAna pravartAvato, jinaprAsAde maMmita dharatI karato, vidhipUrvaka supAtre dAna deto svazaktiyeM anukaMpAdAna deto, sarva sthAnake paranapagAra ka rato, deva guru sAdharmikanI nakti Acarato, mithyAdRSTi thakI aMzamAtra pa Na aNa bihIto, gRhasthanA dharmane ucita sarva pravRtti karato, aMtasamaye da za prakAranI ArAdhanA karI, sAta kSetre dhana vAvarI, gharamAMja aNasaMNa karI, samAdhisahita kAla karI, bArame devalokeM iMno sAmAnika devatA bAvIza sAgaropamane vAnakhez2a upanyo. tyAMthI cyavI anukrameM mahAvidehatre manu pyAvatAra pAmIne moda jaze. // iti zrI mizra puruSa upara jinakathA samAptA // SaTU puruSa kathAnake // iti sakalasanAnAminItilakAyamAna paM mita uttama vijayagaNi ziSya paMmita padmavijaya gaNi kRta bAlAvabodhe zrI gautamakulaka prakaraNe prathama gAthAyAM navodAharaNAni samAptAni //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. have bIjI gAthAnA Adya padano saMbaMdha kahe je. prathama gAthAne kheDe vAla paMmita eTale mizrajIva batAvyA,te kAraNa mATe have bIjI gAthAnI AdimAM ekalA paMmita jIva batAve je. // te paMmiyA je.virayA virohe, tesADhuNo je samayaM caraMti ||te sattiNo je na calaM tidhamma, te baMdhavA je vasaNe havaMti // 2 // arthaH-te paMmiyA je virayA virohe. (je ke0) je purupa ( virohe ke0) virodha thakI eTale krodhathakI (virayA ke) viramyA eTale virAma pAmyA (te ke0 ) teja purupane (paMmiyA ke0 ) paMmita kahiye. te upara dRSTAMtarUpeM zaviDa ane vArivina e ve nAznI kathA kahe . prathama tIrthakara zrIRSanadeva svAmInA putra iviDa eve nAmeM hato jenA nAmeM lokamAM zaviDa nAme deza kahevAya je. te iviDa rAjAne be putra thayA temAM eka AviDa ne bIjo vArikhina thayA. eka divasa iviDa rAjAyeM zaviDane mithilAnuM rAjya bApyu, ane vAri khinna rAjAne lAkha gAma A pIne poteM pranu pAse cAritra aMgIkAra kasyaM. have ekadA vArikhinnanu rAjya divaseM divaseM caDhatuM viDeM devyu. tethI tenI unnatti khamAya nahI. mATe vAri khinna upara kSeSa dharato rahe. tevAta vA rikhilaM paNa ANI tevAreM tepaNa zaviDanu rAjya levAne upAya karato rahe je. ema vena jAi mAMho mAMhi vairane vahetA hatA, paNa potapotAmAM mukheM mI bolatA,hRdayamAM uSTa bAzayanA dhaNI viSa mizrita dUdhanA kuMna sarakhA dekhAya. aho ! dhikkAra paDo lonane !!! je mATe lonavaroM evA puruSanI paNa malina buddhi thAya je. uktaMca // pitaraM mAtaraM baMdhu, mitraM nAryA sutaM gurum // lojAninUto nUtArtha, tyaktvAvajJAyate daNAt // 1 // e rIteM urja nanI zikhAmaNe anyonya bala kholatAM paNa koI kono vizvAsa na kare. evAmAM eka divasa jJaviDe, vArikhinnano potAnA nagaramA praveza karavo niSedhyo. tyAre tene paNa kaSAya jAgyo. tethI yu6 karavAne potA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 33 nuM sainya saja karayuM. tyAre zaviDa paNa te vAta sAMjalIne kaSAyamAM zrAvI prayANanI naMnA vajaDAvato havo. sarva sainya neguM karI mahA sainya samuD te vistIrNa pRthvIne paNa sAMkaDI karato vAjiMtra zabdekara digcakrane badhIra karato, rajeM karI vyAkAza maMmalane DhAMkato, pravivinna prayANe kararI vAri khillanA dezane zimADe yAvyo. tevAre vArivileM paNa potAnuM laSkara le potAnA dezanA zimADAnA beDe khAvIne paMDAva ko. have te veca jaNeM pAMca yojananuM raNakSetranuM aMtara mUkIne paDAva karo. te laSkaranA pradhAna puruSoyeM potapotAnA svAmIne pUDhayA vinAja saMdhi ka ravAne mAMhomAM dUta mokalI temane sAma, dAma, ane da e vacaneM samajAvyA, paNa te samaje nahi, kevala ve jaNeM yuddha karakuMja aMgIkAra ka . ihAM vArIkhi zaviDanA sainyane ivyapramukheM jojAvIne keTaluMka sainya potAnA laSkaramAM lIdhuM. vehu jAnA laSkaramAM pratyekeM pratyekeM daza lAkha hAthI, daza lAkha ratha, pacAsa lAkha ghoDA ne daza koTI pAyadala malyuM be. have yuno divasa yAvetha ke vIraraseM ullAsa pAmatA, potapotAnA svA mIno utsAha vadhAratAM, potAnI jujAbaleM traNa jagatne tRNasamAna gaNatAM siMhanAda mUkatAM, bakatara pramukha peherI, saMnaba-5 thai, zastrane nacAvatAM, evA nAnA prakAranA yuddhanA karanAra vIrapuruSo te samujhanA kallolanI peTheM raNabhUmimAM prAvyA. tyAra paDhI koDo game manuSyAdikano daya karanAra e vo saMgrAma pravarttavA lAgyo. hAthI hAthI sAthe, ghoDA ghoDA sAthe, ratha ratha sAdhe, pAlA pAlA sAthe jIDI gayA. paraspareM zastranA prahAra paDate, gajapadAtinA samUhano daya thate, nadIyonI peTheM rudhiranA pravAha vehete, jogiNI bhairava gRdhrapaMkhI ne ziyAla pramukhane prIti upanAvate, mahA vInasa rau jayAnaka rasanI saMkIrNatA yate, evo ghora saMgrAma karatAM sA tamAsa vahI gayA. te sAte mAse thai daza koDi manuSyono daya thayo. e vA avasaramA te saMgrAmano nivAranAra varSAkAla zrAvyo. te mUsaladhArAyeM varasavA lAgyo. pRthvI to pANInA pUre jarA gaI. paMthI lokanA mArga rokAyA. tyAre bahu laSkara yuddha karatA nivartyA. UMcI jagyA joine merA dIdhA. anukrameM varSAkAla nivaryo, ne zaratkAla zrAvyo tyAre pANI sarva ThekA pahocyAM tyAM kacarA paNa sukANA, meghAmaMbara TalyA, dizAyo "
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jainakathA ratnakoSa nAga baho. nirmala thai, sarovaraneviSe kamala vikasvaratAyeM karI ghaNAM zojAyamAna dI savA lAgyAM, sarva dhAnya nipanyAM, ityAdika zonA vadhate thake, te avasa re zaviDa rAjA parivAra sahita vanazonA jovA nikalyAM . te rAjAne eka vimalabudinAmA pradhAna be. te pradhAna kahe to havo ke he mahArAja ! ihAM tApasano Azrama De mAde cAlo jovA jazye. tyAre pradhAnanI prera pAthI tApasane Azrame gayA. tyAM jenA mastakeM jaTAnA mukuTa zone , valkalanAM vastra paheravAne rahI gayAM , hAthamAM japamAlA rahI gai, pa ryakAsane vege evo suvalgu nAmA ati kulapati ne. te ghaNA tApaseM pa rivasyo thako jANe zAMtirasanI mUrtija hoya nahi ! ! tene dekhI rAjAyeM jaktipUrvaka namaskAra kasyo. muniye paNa dhyAna mUkI AzIrvAda dIdho. have rAjA tenAM vacana sanilavA le . tApaseM paNa rAjAne dharmadezanA devAM mAMgI // yathA // he rAjan ! A saMsArarUpa samuz anaMtA phuHkharUpa pA pIyeM nayo ne. te kAmakrodhAdika mana ka magara pramukha jalajaMtuyeM karI sa hita . rati aratiyeM karI ati nayaMkara . lojarUpa vaDavAnala bAniye karI badhA jagatno saMhAra kare . viSaya rUparatiyeM nayaMkara le te viSayarUpa jamarI phare , temAMthI sura, asura ane narezvara paNa nIkalI zakatA nathI. sukha te rAkSasanI peThe kuHkhadAyI . sukha jogavavAno kAla svalpa hoya ane narakAdikanAM vipAka to anaMtA Ape, valI te naraka nigodAdikanA mukha paNa anaMtAnaMta kAla sahetAM pAra na pAmiyeM. te mATe dhikkAra paDo e nogata mAne ! ! ke, jene mATe jIva, mahA pApanAM zekaDA game karatAM, mahA hiMsA, mahA mRpA pramukha AcaratAM, mahA puHkhane anunave je je mATe krodhAMdha thA nipnura pariNAmeM je hiMsA karIyeM, tethI anaMtakAla naraka nigodAdikanAM duHkheM karIne jIva pacAya. tathA rAjya to yaMte narakanuM ApanAra be, zarIra to anitya ne, saMpadA to samunA kanolanI peThe capala ne, ane jIvi tavya to pANInA parapoTAnI peThe thoDI vAra rahe tevu le. te mATe he rAja na ! tamane paNa mahA narakAdika duHkharUpa anartha- kAraNa evA rAjyanA loneM nAi sAthe yu6 karavU, te ghaTatuM nathI. eka khaMjhamAtra pRthvInA loneM je mUDha baMdhuno vinAza kare , te bedu navano vinAza kare . // ytH|| je rAjyAdikate baMdhUna, niSThurA naMti kopataH // te svAMgAni svayaM nitvA, jujate
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 35 hyatilovyataH // 1 // te kAraNa mATe e saMgrAmayakI nivartto. koDo garma lo kono daya karIne zA mATe pRthvIno daya karo ho ? tame zrIyugAdidevanA potarA bo, temaNeM to jagatano rakhavAla kasyo, ane tame jagatano daya karavAyA bomATe e tamane kuTuMbakalaha ghaTato nathI. evAM kulapatinAM vacana sAMjalIne rAjA bolyo. he svAmin ! zrIrUpana paramAtmAnA carata bAhubala pramukha putra hatA tethe paNa kAraNavaze paraspara mahA saMgrAma kA be. to temane paMtheM cAlatA amane zo doSa be ? te sAMna GIne tApasa bolyo ke, je tameM kayuM te vicArasAM judI vAta le. jekAraNa mATe rata rAjAyeM pAbale naveM pAMcaze sAdhune AhAra pANI yApyo jethI ca kravarttipaNuM upajAvyuM hatuM tathA bAhubaleM vaiyAvacca karatAM bAhunuM bala upajA vyuM hatuM. te mATe te tenuM phala pAmyA be ghane z2aratane to cakraratna zAlAmA sthira rahetuM na hatuM mATe yuddha karavuM paDyuM ne bAhubaneM ema jAeyuM ke, huM nirbala nathI to mane e jarata zI AjJA manAve be ? ne rAjya to pitAyeM prApyuM ve, te mATe tAta mUkIne bIjAne mAthu kema namAvuM ? evaM jANIne yuddha karayuM, paNa te to uttama puruSa hutA temATe sarva saMgrAma mUkI ne be jaNa sAmAsAmA laDyA. valI narateM tathA bAhubaleM potAno AtmA tAo tema tAravA koNa samartha thAya ? te kAraNa mATe te puruSamAM siMha sarakhA hatA tevA puruSanI spardhA ( barobarI ) karavI tamane ghaTe nahIM. 6 evAM kulapatinAM vacana sAMjalIne rAjA lAjyo, ghaNo pazcAttApa karato tApasane kahevA lAgyo ke, he muni ! meM to jJAneM karI mahApuruSonI spardhA karI; paNa kAca hoya te maline tole kyAMthI yAve ? to he muni ! tameM mane narakarUpa kUprAmAMthI nasyo, mahArI vivekadRSTi naghADI, ema vicA rIne poteMja ekAkI pAdacArI thaine nahAnA nAine khamAvavA cAlyo. tyAre nahAnA cAiyeM jAeyuM ke, DrAviDajI mahArA sAmA cAlIne yAve be te gha tuM thAya che, mATe vArikhina paNa sAhamo yAvIne kahevA lAgyo ke, he jAi ! tame mahArA mahoTA nAi, te pitAne ThekANeM bo. tame sAmA cAlI yAvyA te mahAro yavinaya khamajo. tame mahArA nAgyeM ghera cAlIne yA vyA mATe e rAjyano mahAre khapa nathI. tyAre zaviDa paNa evIja gadagada vANI bolyo ke, he jAi ! mahAre paNa e rAjyanuM prayojana nathI. huM to
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. naraka kUyAmAM paDato hato, paNa kulapatiyeM gAyo. have to jANuM buM ke, A rAjya te kevala narakana kAraNa . saMsAramA eka dharmavinA bIjA ko inu zaraNuM kone nathI. temATe have hUM to vratanuM rAjya leza,hamaNA nizce tumane khamAvavA sAru yAvyo buM. evI vAta sAMjalIne vArI khilna bolyo. he nAi! tame sarvathA vrata lezo to jema ihAM tame mahArA mahoTA nA bo, tema vratamAM paNa DhuM mahArA svAmI karIza. erIteM vrata levAno to beddha jaNeM nizcaya kasyo; panI potapotArnA putrane rAjye thApIne potAnA maMtrI zvara sahita daza koDa puruSanI saMgAthe suvalgu tApasanI pAseM yAvI tApa sa vrata lIdhuM. te tApasa sarva jaTAdhArI, kaMdamUla AhArI, gaMgAnI mATI yeM zarIra kharaDyAM thakAM, alpa kaSAyIthakAM, alpanojana karatAM, alpa nizavaMta thakA ane karugAyeM karI sAdhya ke mana jenAM, evA rAtri divasa zrIyugAdIzacaM smaraNa karatAM, japamAlA pherave . mAhomAMhi dharmakathA kara tAM thakAM lAkho game vo tyAMja gamAvatAM thakAM rahe le. eka divasa nami ane vinami vidyAdhara rAjaRSinA ziSya be vidyAdhara munirAja te AkAza mArge vicaratAM tyAM vAvyA. temane sarva tApasoyeM praNAma karIne pUjyuM ke, kyAMthI AvyA ane kyAM jazo ? tyAre dharmAziSa deza te bedu muni ema bo vyA ke, ame zrIsimAcala jazguM. e tIrtha saMsArasamuzmA pravahaNa sarakho anaMta puNyano AdhAracUta evo zAzvato girirAja je. enIupara pUrve anaMta jIva sidi vasyA,valI anaMtA jIva sidi varaze,ane valI rupi hatyAdi ka mahoTAM pApa je lAgA hoya te paNa simakSetranuM sevana karavAthI roka mAM kSya thAya, pazu hoya te devatA thAya, e tIrthano Azraya karatAM thakAM anaMta navanAM kukarmarUpa ripu paNa parAnava na karI zake // yataH // anaMta sukatAdhAraH, saMsArAbdhitaraMmavat // zatrujayazca saurASTra, girirjayati zAzvataH // 1 // anaMtamuktimAheM, ratnatIrthapranAvataH // vasaMkti bahavaH sikSAH, gurucAritranUSitAH // 2 // RSihatyAdi pApAni, dayaM yAnti daNAda pi // pazUnAmapi devatvaM, mAnAmapijAyate // 3 // zailaM ca dUrato dRSTA, nRNAM harSaH prajAyate // kukarmi ripavaH krUrA, navaMtIhajInonugAH // 4 // ema hajAro varSa sUdhI e girino mahimA kahetAM thakA paNa pAra na pAmI ye. ityAdika mahimA sAMjalIne te sarva tApaso tIrthayAtrAne viSa utsuka
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 37 thA thakA te bedu muni sAyeM pAdavihAre vicaratAM, zrIzatruMjayanuM ekAgrama dhyAna karatAM vilaMbarahita paroM jAya be, tyAreM zrI siddhAcalajInI pAseM eka sarovara betene viSe ghaNA haMsa veLA be, temAM eka haMsa zithilAMga yake cUmiyeM khAloTe be, te maraNAvasthA pAmyo dekhIne eka muniyeM potAnA pA mAMthI pANI pIvarAvIne svastha kasyo panI parama karuNA buddhiyeM namaskAra saMjanAvyo, cAra zaraNAM karAvyAM, pharI kayuM ke, he haMsa ! zrIzatruMjaya tIrtha manamAM dharI, zrIyugAdIzane saMnAtha ! jethI tArAM pApa jAya. te sAMgalI haM sane guna nAvanA yAvI, samAdhiyeM kAla karI saudharma devaloke devatA thayo. have te sarvaM tApasoyeM vidyAdharanA mukhathI dharmopadeza sAMjalI, miyyA kriyA tajI, loca karI, paMcamahAvrata rUpa sAdhudharma aMgIkAra kasyo . zrI siddhAcalajIne dekhI temane ghaNo harSa upanyo. tevAreM potAnA grAtmAne dha nya mAnatAM te parvata para caDyA. tyAM rAyaNa vRne traNa pradakSiNA deza, paramezvarane namaskAra karIne sarva caityanAM prajune namIne, harSa ullAseM karI yasa ka. te muni zrIsiddhAcalane dhyAne mAsa asaNa pAlI. ghA tikarma ya karI, kevalajJAna pAmIne, zailezIkaraNa karI, dazakoDImuni sAthai kArttika pUrNimAyeM zaviDa ne vArikhilla zrIsiddhAcalajI Upara zrI siddhivadhu vakhA tihAM te haMsano jIva je saudharma devaloke devatA thayo hato, te pravIne te sarvano nirvANa mahotsava kasyo. paDhI devatA potAnuM sva rUpa dekhADI tIrthano mahimA vadhArIne potAne sthAnakeM gayo. e sarva muni kArttika pUrNimAye kRtikA nakSatre sArtheja mukti gayA. mATe kArttikI pUni me zrI siddhacalane vipe jo thoDuM pueya kartuM hoya to paNa te anaMtaguNaM phala dAyaka thAya // yaDukkaM mUlagraMtheH // kArttike mAsikapaNaM, tatkarma kayayatya ho // narake sAgara saptenAm, yatkarma kIryate nahi // 1 // ekanaivopavAsena, kArttikyAM vimalAcale // RSistrIbAlahatyAdi, pAtakAn mucyate janaH // // 2 // yaH kuryAt kArttikIM rAkAM, maMtrArhasyAnatatparaH // sa joktA sarvasau khyAnAM nirvRtiM janate naraH // 3 // ityAdika tIrthamahimA jANavo. ihAM to be nAine atyaMta virodha hato, te TAlIne samatA karI; mATe paMmita kahiye. e adhikAra zatruMjaya mahAtmane viSe joi jejyo.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jainakathA ratnakoSa nAga ho. have paMmita te koNa hoya? toke sAdhu hoya. te nAma grAhaka AgaluM pada kahele. te sAhuNo je samayaM caraMti (je ke0) je puruSa (samayaM ke) siddhAMta te nIrIte (caraMti ke0 ) cAle le. athavA (samayaM ke0 ) prArata nASA mA Te samatA kahIye, te samatA pratye (caraMti ke ) Acare . "navasama sAra khusAmaNaM "iti vacanAt // athavA "nAstyadhunA samayaH" e vacane ka rI (samayaM ke0 ) avasara pramANe (caraMti ke0) cAle le. eTale utsarga ane apavAdanA jANa . athavA (samayaM ke0) svaparasamaya te svasi dAMta ane para siddhAMta, tihAM svasamaya te AtmasvarUpa ane parasamaya te Atmavyatirikta, dharmAdharmAkAza, pujala, svaMyamA svarUpa te pratye (caraM ti ke0) jANe . eTale ratnatrayInA yoge karI mokSamArga sAdhe (te ke0) te puruSane (sAhuNo ke ) sAdhu kahIyeM // yataH // caragati nadaNayo, ri ti dhAtupAgat // samaye // yegatyarthAste prAptyarthA, jhAnArthAzceti vacanAt // e sarva guNa sAdhumAM hoya. ihAM maheMDAjA tathA te rAjAnA parivAranI kathA jANavI. te dRSTAMtanI prastAvanA lakhIe bIye. jeNeM mokne viSe potAnuM citta thApyu ,ane jeNeM moda teja paramArtha jANyo be, je mohajAlane dakhatA thAkatA rahe , tathA viSaya maholane nAMjatAM thakAM ne.sakala prANInA zalyanata je rAgaSa tenA bedanAra ,krodha mAna mAyA ane lona tenA jaya karanAra be, iMDiyanA damanAra be, jeNe jogatRSNA samAvI ,jeNe parisaharUpa sunaTone jItyA ,je ghora upasarge paNa pAlA nAzatA nathI, je strInA vilAsathI vegalA , pApavyApArathI virakta De,asaMyamathI dUra rahyA be,ane kudharmane to ikaDAja thAvatA nathI paramArthanA jANa , jeNe yAtmA tolyo , saMsAranAM sukha mUkyAM ,je putrakalatrAdikanA baMdhana lekhe nathI gaNatA,jeNe karmapariNAma jANyA ,evA je Asanna sidhyiA prANI le tevA mahA puruSanI sevA sarva suHkhane nirjarAnuM hetu de. pAsara lokoye manathI paNa lI na zakAya evI dIdA aMgIkAra kare, te munirAja tapa saMyama gunAdhyavasAyane viSe sAvadhAna hoya,labdhinA nidhAna hoya. te upara maheM rAjA tathA tenA parivAranI kathA kahe De. jaMbUhIpanA naratadevane viSe ayodhyA nAmeM nagarI je. tyAM ikSvAkuku samAM alaMkAranUta sUrapati nAmeM rAjA rAjya kare . te rAjAne suMdarI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. 30 nAmeM strIbe, tene maheM nAmeM putra be. te kumarane guNasAgara maMtrino putra guNasuMdara nAme be, tenI sAthe mitrAi be. ekadA te mitrane kahe be ke, he mitra ! aneka yAzvarye zonita je pRthvI, te jovAnuM mahAruM mana be // yataH dIsa vivicaritaM, jANika sayaNa DukaNa viseso // appANaM ca ka likara, hiMbhika teNa puhavI // 10 // evaM sAMjalIne maMtriputra bolyo he mitra ! teM yukta vAta kahI // yataH // vanuvisesa niriskaNa, viyarakaNo hoi so naro nRNaM // hiMmikaNa divA, bahu rayaNA jelimA puhavI // 11 // evA maMtriputranAM vacana sAMjalIne kumAra ujamAla thayo. tevAreM maMtrI putra sAye mAtA pitAne vagara kaheja rAtrine viSe pRthvI jovA nika lyo. te grAma, nagara, pura, vanavADI, ArAma, parvata, pramukha jotAMthakA vaM ti nagarIne kaDA khAvyA eTale sUrya prAthamyo te dekhIne rAjaputra bolyo. // yataH // udayaM vakkamaNaM, amaNaM caiva egadivami // sUrassaviti nni dasA, kA gaNaNA iyara logassa 11 // tyAra pI pUrvadizAyeM caMdamA no daya thayo te dekhIne maMtrI putra bolyo. // yataH // caMdassa kharca nahutA rayANaM, riddhI tissa na du tArayAeM || guruprANa caDapaDaNaM, kA gala ciDiyA // 13 // ityAdika aneka rIteM anyokti yukti vinoda karatAM rAtrIne samayeM pAse koika devatAnuM javana be tyAM gayAM. te samaya koi strI yogInuM rUpadhArI saubhAgyavatI thai tyAM yAvI. tene joine mahA maryA dAno samu evo je kumara te kAMika nIcuM mukha kara beto. te dekhIne strI kahevA lAgI // yathA // dIpadarikSA paravasaNa, DubbalA prayasa rarakaNa sama || je eyArisa purisA, dharaNI dharatI kayAsi // 14 // artha :- he Ta thvI je dIna dariyApadAvaMta puruSane dekhIne DubalA thAya be. apayaza thavA detA nathI. evA puruSone dhAraNa karatI evItuM to kRtArtha be, ema kahI te strIdevatAne. namaskAra kara paDhI kaMdarpAkAra kumarane dekhIne, yA gAthA khii|| jAya iha purisadosaM, desaM daddU hiyai purisA // sAjaya . ti rayaNamAlA, varamAlA Thavana tuha kaMThe // 15 // arthaH- puruSanA doSadekhI ne je strI, puruSa upara cheSaNI thai, evI ratnamAlA nAmeM te tahArA galAmAM varamAlA ghAlo ! ema sAMjalIne guNasuMdara nAmeM pradhAnaputra, praNAma karI bolyo. he jagavati! te ratnamAlA kyoM be ? te konI putrI ? khane puruSa upara
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jainakathA ratnakoSa nAga ho. SaNI thai tenuM yuM kAraNa ? ema pUje thake yogiNI bolI. samumadhye sA taseM yojana pramANa siMhala dvIpa be. je hIpamA jala jalane viSe motInI paje ne, sthala sthalane vipe ratna nIpaje , vana vanane viSe hAthI nIpaje ne, ghara gharane viSe batrIza lakSaNA puruSa je, maMdira maMdirane viSe padamaNI strIna, te hIpane vipe eka laMkA nAmeM nagarI je. tyAM kamalakIrti nAmeM rAjA rAjya kare , tene kamalAvatI nAmeM rANI , te rANInI strInI ka lAye visAla evI ratnamAlA nAmeM kanyA pANigrahaNa karavA yogya .pa Na te strI vAraMvAra eka gAthA kahe . te A pramANe // yataH // pararamaNi ratta cittA, apavittA DhuMti kevi kApurisA // teNa kumArI kannA, dhannAiha jIvalogaMmmi // 16 // evI gAthA kahIne yogiNI to jatI rahI. have te kanyAnuM svarUpa jANatAM veMtaja rAjaputra rAgavaMta thayo, topaNa gaMnIratAyeM karI iMgita AkArane gopavato havo. evaM dekhIne maMtriputra vicA ravA lAgyo // yataH // saMtaHsaccaritodayAvyasaninaH, prA'navayaMtraNAH sa traivajanApavAdacakitA jIvaMti duHkhaM sadA // avyuptannamatiH kRtenacasatA naivAsatA vyAkulAH,kAryAkArya vicAraNAMdhabadhirodhanyo janaH praakRtH||27|| ema vicArIne maMtriputra bolyo. he mitra ! jyAM ratnamAlA le, tyAM jayeM. ane tihAM kautuka thaze te jozya. have te yogiraNIye paNa AkAzamArge ja te kumarana svarUpa kumarIne ka hyu. e vAta sAMjalatAM thakAMja te ratnamAlA paNa harSavaMta thai thakI kumaranI na para tanmaya mana karatI havI. ane te ratnamAlAnI eka ratnamaMjarI, bIjI ratnapranA, trIjI ratnavatI, e traNa sakhI paNa pAse vetI hatI te bolii| ke, he sakhI ! je vara tamane gamyo, te amAro paNa nAra thAna. ema vicAra karIne te cAre jaNI AkAzagAminI vidyAnA baleM avaMti na garInA bahAra udyAnamAM devatAnA javana pAseM yAvI.. te vakhata te kumara paNa pUjArAyeM ApelI suMvAlI zayyAnI upara mitra sahita sUto hato, te ne dekhIne tyAMthI sayyA sahita napADIne laMkA nagarInA napavanamAM lAvI mUkyA. temAM prathama rAjakumara jAgyo, teNeM tyAM sarva nabuja navaM dItuM, te thI vismaya pAmyo thako maMtriputrane jagADIne kahevA lAgyo ke, he mitra! e zuM? e sarva apUrva dekhIye bIyeM ? evAmAM te cAra kanyA zrAvI. praNA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 42 ma karIne bolI ke, tame aMzamAtra bIka dharazo nahI ameM ratnamAlA pramukha rAjakanyA baiyeM. jogiNInA vacaneM tamArA guNanI AkarSI thakI tamone ame laMkA nagarInA upavanamA lAvyA bIye. tyAreM maMtriputra bolyo; he mi tra! ApaNane e sarva vagara mahenateM kArya nipanyu je. tesAMnalI rAjakumara bolyo. he maMtriputra! kAryanA pariNAmanI khabara na paDe. // ytH|| aMbaya phalaM supakaM, siDhilaM viTaM samuptaDo pavaNo // sAhA mulAsIlA. na yANi mo kA pariNAmo // 17 // e gAthA kahIne rAjaputra,tathA maMtriputra bedu naMghI gayA. tyAra par3I evI kumaranI kahelI gAthA sAMjalIne te cAre kanyA paraspare vicAravA lAgI ke, e kumareM evI gAthA kahI tenuM guM kAraNa haze ? pariNAma saMdehAlo hoya to paNa e vAtamAM ApaNe udyama mUkavo nahI. koNa jANe guM kAryapariNAma thai jAya.? to paDI karIyeM ! e ma vicArIne te cAre kanyA zayyAne cAre khUNe cAra pAdeM valagI veThI. evA avasaramA vaitADhayane viSe zUrapura nagarano caMzcUDa nAmeM rAjA ne. tenI caMjhikA nAmeM putrI je. te kanyAne yogya vara na malyo, te mATe mAtA pitA ciMtAtura thai rahyA le. te dekhI kumarIyeM poteM rohiNI vidyA saMnA rIne potAne yogya vara pUDayo. tyAre devIyeM kahyu ke, tahAro jaratAra, maheM 6 kumara thaze. paNa hamaNAM mitrasahita laMkA nagarInA napavanamA sUto ne. ema sAMjalIne caMDikA, vimAna napara besI rohiNI vidyAne baneM tyAM A vIne jyAM kumara mitrasahita sUto De, tathA cAre strI pAdeM balagelI ne te sarvane napADIne vaitADhayane viSe potAnA nagaranA udyAnamAM mUkyAM. ane deva ArAdhIne yAvat ihAM lAvyAnI vAta poteM ghera ja potAnA pitAne kahI. have saMkAyeM cAre kanyAunA pitAyeM potapotAnI putrI ghera dIThI nahiM, tyAre cAre rAjA. 1 kamalakIrti, kamalaz2Anu,3 kamalaprana,ane 4 kamalA kara e nAmeM cAra viyAnA baleM cAre rAjA tyAM AvyA.pranAte caMDikA putrIne laI caMcUDa rAjA parivArasahita tyAM Avyo. tyA sarva rAjA eka ekanA .mukha sAmu jotA rahe. sahuyeM svasva kanyAno vRttAMta nivedIne ihAM bANavAnuM svarUpa paraspareM kadyu. ane sadu harSa pAmIne pANigrahaNano Agraha karavA lAgyA. tyAre maMtriputra bolyo. he narapati ! e kumara, mAtApitAne vagara pUbyo pRthvInAM Azcarya jovA nIkalyo ne te mATe evaM karo ke, pANigraha
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 jainakathA ratnakoSa nAga baho. pano mahotsava enA mAtA pitA dekhe. ane tenA manoratha saphala thAya. te sAMnatIne pAMce rAjA vivAhanI sAmagrI karI potapotAnI putrI parivAra sahi ta tathA mitrasahita kumarane vimAnamAM besArIne ayodhyA nagarIyeM cAvyA. have maMtriputre vimAnamAM besIne AgalathI jaza rAjAne vadhAmaNI dIdhI, tyAre zUrapati rAjA paNa parivArasahita putrane sAmaiyuM karato havo. sarva vidyAdharone utaravAne zreNIbada mahola ApyA. paDI maMtriputraM AdithI mAmIne sarva vRttAMta kahI dekhADyo. te sAMjalIne rAjA potAnA cittamA ghaNuM khuzI thayo bato pANigrahaNanI sAmagrI saGa karIne AmaMbarasahita na tsava karI pAMce kanyAnuM pANigrahaNa karAvyu valI bIjI paNa sAhamIbhAvI evI 103 svayaMvarA kanyAunuM pANigrahaNa karAvyu.palI sarva rAjA tathA vi dyAdharone visarjana kasyA sarvanA manoratha pUrNa thayA. kumareM rAjyano sarve nAra poteM napAjyo. devatAnI peThe 10 strI sAthe loga jogavato vicare ne. evAmAM eka divasane viSe mahARSIzvara aneka muniyeM parivasyAthakA nuvananAnu nAmA kevalI ayodhyA nagarInA bAhAra zakAvatAra tIrthane viSe AvI samosasyA. vanapAla vadhAmaNI dIdhI,tene pAritoSita dAna ApIne rAjA, aMtenara tathA kumara sahita vaMdanA karavA nIkalyA. sadu pradakSiNA deza praNAma karIne yathA sthAnake beThA. kevalIyeM dharmadezanA dIdhI:-je are navyajIvo ! asAra saMsAramA sarva anitya jANIne dharmane viSe pramAda ma karo // yataH // juvaNaM rUvaMsaMpatti, sohagaM dhaNasaMpayA // jIviyaM vAvi jI vANaM, jalabubbuasanninaM // 19 // deviMdA samahi DhiyA, dANaviMdA ya vi suhaa|| nariMdA je avikaMtA, maraNaM vivasA gayA // 20 // saMvana nirae kosA, nivisesaM phaarinnii||suttmttpmttaannN,egaa jagI aNiccayA // 1 // dANamANokyArehi, sAmaneyaM kiyA hi yA // na sakkA sA nivarilaM, te lo keNA aNiJcayA // 22 // nAvArthaH-yauvana, rUpa, saMpatti saunAgya, dhana saMpadA ane jIvitavya e sarva pANInA parapoTA sarakhaM . tathA deveM, dAnaveMza, nareMDa e sarva maraNane paravaza le. te nirdayI anityatA sarvatravyA pti sUtAM jAgatAM sarva prANImA prasaraMtI . tathA dAnAdika paNa upacAreM a nitya le. koi nivArI zake nahI.te mATe he urbala prANIyo manuSyAvatAra pAmIne pramAda na karo, mamatva na karo, evI dezanA sAMjalIne zUrapati rA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 gautamakulaka kathAsahita. jAne vairAgya upajyu. panI gurune praNAma karI potAne ghera Avyo. saMsAra thI uparAge evo maheza kumAra te rAjyane thapazto paNa tene rAjye besAsyo. poteM ghaNA rAjA sahita cAritra aMgIkAra kayuM. maheM rAjA paNa jainadha mainA marmane jANato potAne baleM aneka rAjya jItI TathvI svavaza kara to havo. cAra bujhino nidhAna cAra upAyeM rAjya lakSmIne upArjato evo je guNasuMdara tene pradhAna padeM thApyo. atyaMta rAjasukhane anunavato, Ta thvI jinaprAsAdamaMmita karato thako jyAM potAnI AjhA pravarte, tyAM jaga tamA sAranUta je dayA te pravarttAvato havo. zrI saMghanI jakti kare, valI pa ropakAra kare, svajanavargane ghaNuM dAna mAna de saMtoSe, dIna anAthane dA na deve karIne jagatamAM vikhyAta thayo, e rIteM trANa vargane sAdhato havo. have cotho puruSArtha sAdhavA ujamAla thayo be, evA avasaramAM te nuvana nAnu nAmA kevalI padhAsyA. tenI vanapAlakeM vadhAmaNI dIdhI. rAjAyeM paNa tene jIve tyAM sUdhI khUTe nahi evaM prItidAna dIg, maheMrAjA aMtenarane parivAreM parivasyo guNasuMdara maMtrIzvarane sAthe teDI gurune vaMdanA karavA nI kalyo. anukrameM vidhi pUrvaka vaMdanA karI yathocita sthAnake beTho. tene ke valI paNa tevA prakAranIja dharmadezanA detA havA ke, jethI te rAjA saM yamanA sanmukha thAya // yathA // jaM kalne kAyavaM, taM aUMciya kareha tura mAyA // bahuvigyo du mudutto, mA avaraNahaM paDirakeha // 23 // divasa nisAghaDimAlaM, bAkasalilaM jiyANa dhittUNaM // caMdAzca banA, kAlara haTTa jamADe // 25 // ityAdi dezanA sAMjalIne saMvega vairAgya vadhate gu rune praNAma karI kaheto havo ke he svAmin ! mahAre dIdA levAnuM mana be. tyAre guru bolyA. he rAjan ! e vAtamA vilaMba na karo // yataH // jaM kahane kAyavaM, nareNa aleva taM varaM kAyaM // majU akarupahiyana, nadu disa yAvayaMtovi // 25 // tUraha dhammokAna, mAda pamAyaM khapi kundhi jA // baduvigyo ya mudutto, mA avaraehaM paDihAhi // 26 // evaM sAMjalI .vizeSaM vairAgya pAmI ghera yAvIne ciMtavato havo ke, sarva padArtha anitya be // yataH // sabassa aNiJcattaM, juvaNadhaNasayaNabadArANaM // dehassa jIviyassa ya, ikaMpi na piThahe nicaM // 27 // mAyapiyaputtabaMdhava, saka la kusalAi Ai kAraMti // na maraM tassuvayAro, tilatusamitto vidu jaNaM
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 jainakathA ratnakoSa nAga ho. tI // 27 // ityAdika cittamAM ciMtavI, pRthvI aruNa karavAnI guNasuMdara pradhAnane AjhA karIne, pote zrIjinazAsanane yogya evI sadune zikSA deza, jinazAsananI pranAvanA karIne, ahA mahotsava sAcavIne. ugraku la, nogyakula, rAjyakula ane kSatriya kulanA upanyA, vairAgya pAmelA, saM sAra sukhathI virakta thayelA evA pAMcaveM puruSasahita tathA guNasuMdara pradhAna sahita rAjAyeM kevalI pAseM cAritra lIdhuM. tyAra panI grahaNa zikSA tathA yA sevanA zikSA e be prakAranI zidA dharatA eTale grahaNa te jJAna ane A savena te kriyA e becaneM dharatA, moda teja eka sAdhya je jene evA thakAM Dukkara tapa saMyama pAlatAM, gunadhyAnamAM tanIna rahetAM, potAnA sarakhoja guNavaMta parivAra ne jeno tathA vyathI, devathI, kAlathI ane nAvathI ko ino pratibaMdha ghaNakaratA, dharmadhyAnanA cAre pAzyAmAM citta rAkhatAM,damA, mArdava, Arjava, mukti pramukha zuktadhyAnanA AlaMbanane bAlaMbatAM, parisaha upasarganA saMsargane cittamAM paNa aNa saMnAratAM,jhAna dhyAna samatA saMyama tapamA pravartatA evA te maheM munirAjane ane zeSa sAdhune paNa sarvoSadhyA dika aneka labdhiyo napajatI havI. tenA nAma kahe . ___ koika muninA viSThA,mUtra,kapha,mala sparzAdika zarIranA sarva avayava te auSadhInUta thayAM , te sarva auSadhilabdhivaMta sAdhu kahiyeM. kezaka aputatveM sUkSmazarIra karavAnI zaktivaMta, athavA keka meruthakI paNa mahoTuM zarIra ka ravAnI zaktivaMta, kezka vAyarAthI paNa halakuM zarIra karavAnI zaktivaMta, ke zka vajathakI paNa nAre zarIra karavAnI zaktivaMta, kezka nUmiye rahyA meru zikharano sparza karavAnI zaktivaMta, kezaka pANIne viSedharatInI peThe cAvyA jAya evI zaktivaMta,kezkatraNa lokanI ThakurAi eTale zrItIrthakaranI athavA iMnI zadi pragaTa karavAnI zaktivaMta, kezka sarva jIvane vaza karavAnI za ktivaMta, kezka parvata madhye cAlyA jAya paNa khalAya nahi evA zaktivaMta, kezka munine ko dekhe nahI evI adRzyakaraNI zaktivaMta, kezaka sama kAleM anekarUpa karavAnI zaktivaMta, kezka bIjabudimunirAja je eka pada mAMthI badu pada kADhe evI zaktivaMta,kezka koSThaka buddhinA dhaNI ke,je kAMza koThAmAM paDayuM te viNase nahI evI zaktivaMta, keka padAnusArI labdhivaMta te je pada gayuM hoya te sAMdhI Ape, kezaka manobaliyA jene sarva zruta ava
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 45 gAvavAnA mana pravartte, keka vacanabaliyA ke, je aMtarmuhUrtamAM sakala zruta uccAra karavA samartha hoya, kezka kAyabaliyA je kAussagge varSa paryaM ta banA rahe paNa thAke nahIM, kezkanma pAtramAM rudana paDyuM thakuM paNa khIra, khAMma, ghRta, amRtanA rasathakI adhiko svAda upaje, evaM thAya, kezka ma dhvasvI jenI vANI madhu jevI svAdavaMta nIkaMle, kezka sarviyAstravI je ne bolatAM sAMjanArane ghRta sarakho svAda upaje, keika zramRtAsravI eTale jenI vAlI mAM amRta sarakho svAda hoya, kezka yahI mahA nizIlabdhi vaMta te gautamasvAmInI peThe jenA pAtramAM paDyuM yanna te jyAMsudhI te poteM AhAra na kare, tyAM sUdhI temAMthI game teTalAne khApe paNa khUTeja nahI, keka kI mahAlayA jenA kapaDA pramukhamAM game edalA manuSya besAre paNa vajrasvAmInI peThe vadhato jAya, keka saMcinna zrotra labdhivaMta te jenAM eka iMDiya te pAMceM iMDiyonAM kAma kare, athavA samakAle sarva jAtinAM vA jAM vAge, to paNa ninna ninna svAda le, temaja kezka jaMghAcAra muni, keka vidyAcaraNa muni, keka zApapramukha devA samartha, keka khAzIviSa labdhivaMta, kezka pulAka labdhivaMta, keka avadhijJAnavaMta, keika manaH paryavajJA navaMta, keka kevalajJAnavaMta, evA mahARSIzvara aneka labdhivaMta batAM paNa upajIvana karatAM paropakAra tIrthaprabhAvanAne arthe vihAra karatA vicare. eka divasa te maheM rAjaRSIzvarane potAnuM zrAtmatattva vicAratAM ya kAM zukladhyAnane yogeM ghAtikarma daya thavAthI kevalajJAna upanyuM tyAM devatA yeM kevalajJAnano mahotsava karIne dharma sAMgavyo paDhI te muni aneka varSa sUdhI vihAra karI aneka navya jIvane pratibodha deine zrI siddhAcalajI upara parivAra sahita jane nAvopagrAhI karma kaya kara mode padhAsyA. heats temano parivAra paNa duSkara tapa saMyama pAlI sunadhyAne tatpa rathako sakalakarma karIne moke gayo. kezka sAdhu sAvazeSa karme karI anuttara vimAnamAM gayA. keika graiveyakane viSe gayA. keika devalokane viSe gayA. keka zakreMDnA sAmAnika devatA thayA. ema anukrameM be traNa naveM mocheM jaze . iti maheM nareMnI kathA saMpUrNa. have bIjo artha. sAdhu hoya te samatA kare, te Upara arjunamAlInuM dRSTAMta. rAjagRha nagarane viSe arjuna nAmeM eka mAlI raheto hato, tene skaMdha
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jainakathA ratnakoSa nAga baho. zrI nAmeM nAryA hatI. ane mogarapANi yada kuladevatA hato,tenI vADIne dva kaDaM te yadanuM deheruM . have eka divasa te skaMdhazrI nAryA potAnA jA rane jAta deza phUla leine potAnA jAra sahita mogarapANI yadanI pUjA karavA zrAvyAM. tevAmAM goSThika puruSa mahA uSTabudinA dhaNI tyAMja rahyA ne. teNeM jevI te strIne dIThI, ke tarataba ene pApakarma karavAnuM mana thayu. tevAreM arjunamAlIne bAMdhIne yada tathA arjunamAlInI najare dekhatAM te baye puru arjunanI strIne nogavavA mAMmI. te joi arjunamAlInI vicAravA lA gyo ke, Aja sUdhI e yadanI pUjA karI te sarva phokaTa gai. je mATe ma haa| dRSTaM dekhatAM yadanA mukha pAgala mahArI strIne e evaDI viTaMbanA kare be. to Aja pI e yadanI pUjA na karavI. evaM arjunamAlIyeM ciMtavyu ke tarata te yada yAvI. mAlInAM zarIramA peTho tevAreM mAlInA baMdhana truTI gayAM. ane mujara hAthamAM le| teNeM potAnI strIsahita baye puruSa mAsyA. ema dina dina pratyeka puruSa ane sAtamI strIno vinAza kare. ___ ema karatAM eka divasa tyAM zrIvIraparamAtmA zrAvIne samosasyA. evaM sAMnalIne rAjagRhamA vasatA samyaktvadhArI sudarzana nAmeM zeneM pranujIne vAMdavA mATe javA mAMmadhu. tene arjunamAlInA nayeM karI lokeM tathA mA bAvAsyo. to paNa te vAMdavA nIkalyo. mArgamA yadanA deherAne dakaDo jato dekhIne arjunamAlI mujara leine mAravA doDyo. arjunane Avato dekhIne su darzana zeTha saagaa| agasaNa lei uno rahyo. ane manamAM paramezvaranuM dhyA na karavA lAgyo. arjunamAlIyeM mujaranA prahAra mUkyA paNa zetane lAgA nahi. tema sudarzana zeta paNa bInA nahI. evAmAM puNyayogeM mogarapANi yada tha rjunamAlInA zarIramAMthI nIkalI gayo. tyAre zeThe aNasaNa pAyuM. palI ze meM arjunamAlIne pAbalo sarva saMbaMdha jaNAvyo ke, nUMmA ! teMto ghaNI hiMsA karI. have tuM ka gatiye jazza ? erIteM bUjhavIne zrIvIrasvAmI pAse le gayo. ___ tyAMpranujI pAse dharmadezanA sAMjalI cAritra aMgIkAra kayuM. usa banuM pA raNuM kare, rAjagRha nagaranI pAse rahe,pAraNe gocarI karavA jAya tyAre nagarI nA loka Akroza kare, paNa koI nIdA na Ape. ane mukheM ema kahe ke, are pApI ! amArA svajanano vinAza karIne have dIkSA le Aja hAM nidA levA yAvyo bo? evA lokanA uSTavacanarUpa ghAta prahArane damA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 gautamakulaka kathAsahita. sahita sahetAM mahineM kevalajhAna pAmI moda pahoto. e zrIuttarAdhyaya yanasUtranI vRttine viSe bIje adhyayane Akroza parIsaheM kahyo le. iti // have je sAdhu hoya te samaya zabda natsarga tathA apavAdano avasara jA Ne, te upara zrImunicaM muninuM dRSTAMta kahe . pRthvInUSaNa nagare lokapAla rAjA . tenI guNavaMtI nAmeM rANI le. te rAjA atIta yogIne mAnanAro . aMne rANI samakitI be. tethI rAjA ane rANIne mAMhomAMhe niraMtara dharmano jaghaDo cAvyA kare. ema karatAM rA jAyeM vicAo~ ke, harakoI napAyeMkarI mahArI rANIne nIca namaNI karUM.e mATe rAjAyeM koTavAlane kahI mUkyuM ke, koi jaina yatiApapA gAmamAM Avyo jANo to mane khabara karajo. have ekadA ugra tapasvI, mahAjJAnI, atyaMta upayogI, ekalamala vihAreM vicaratA, yuga pramANe yA zodhatA evA vihAra karatA municaM nAmA mu nirAja te nagarImAM sAMja samayeM AvIne koi yadanA deharAne eka khU ai unA thai rahyA. evAmAM yadano pUjAro AvIne dhUpa dIpa pramukha karIne potAne sthAnakeM gayo. tevAmAM kokeM jazne koTavAlane khabara kahI ke,jai nano yati yadanA deherAmAM thAvI rahyo . koTavAleM rAjAne jaNAvyuM. rAjAyeM kahyu e deherAmA eka vezyAne ghAlo. ane hAra baMdha karI tame bahAra beThA cokI karo.prAtaHkAleM je haze te jagAze. tero paNa temaja kayaM. have muniye paNa khalanalATa sAMjalyo, ane strI potAnI pAseM beThetI dI tI tathA bAraNAM dIdhAM dekhIne manamAM vicAmu je zahAM kozka kAraNa dekhAya be, jo ihAM prAtaHkAleM strIsahita mane loka dekhaze, to jainazAsana menuM thaze, tenuM kAraNika DhuM thazza. mATe koka upAya karUM. ema ciMtavIne jema vastra bAlyAnI gaMdha bahAra na nIkale, te rIte yadano je dIvo hato, teja dIve karI rajoharaNa, muhapatti, kapaDaM, kAmalI pramukha sarvene halave halave . bAlIne rAkha kasyAM. te rAkha potAnA zarIre colI. valI te deherAmA nAM ganA akhADA paNa hatA temAMthI nAMga cUMTavAnuM kutakuM potAne khaMne mUkyu. ane yadane puMjavAnI morapIbIno paNa eka hAtho tyAM paDyo hato te po tAnA hAthamAM lIdho. have pranAta thayo eTale rAjA rANIne kahevA lAgyo
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4ta jainakathA ratnakoSa nAga ho. ke, cAlo Aja tamArA sAdhu dekhAIM. te ghaNA AcArI nisTahI , tene juvo! te sAMjalI rANI ciMtavyuM ke,Aja kAMka kUDa kapaTa racanA dekhA ya, paNa rAjAne nA kahevANI nahI. rAjAya paNa jainadharmanI apanAja nA karavA mATe zeta, senApati, pUrohita, pradhAna, maMtrIzvara, sAmaMta, pAgi yA, hAlI, muhAlI, sarvane nelA.karI rANIne sAthe lei, jyAM yadanu deheheM be, tyAM AvyA. AvIne koTavAlane kahyu. he koTavAla ! Aja konI co kI karo bo ? tyAre koTavAleM kahyu ke, he mahArAja! jainanA yati yadanA deherAmAM AvyA , teNeM vezyA ghAlI be, tenI cokI karuM buM. evaM sAMna lIne rAjA, rANInA mukha sAmuM jomaskarImAM kahevA lAgyo. he koTavA la! tuM nalyo . jainanA yati evA hoya nahI. koTavAleM kaDaM, mahArAja! DhuM nathI jUlyo. hu~ kharI vAta kahU~ evaM jema jema sAMjale tema tema rA NInuM mukha UMkhAi jAya, ane manamAM vicAre ke, muni to evA hoya na hiM, paNa kadAcit ko veSadhArI paDavA pariNAmanA dhaNI haze, to jaina zAsana meluM dekhADaze. ema vicAre ke eTalAmAM to rAjAyeM koTavAlane kahyu ke, deheruM ughADo, jozyeM to kharA je mAMhi koNa ? te jeTale bArAMna ghADe eTalAmAM mAMhithI eka purupa atItanA vepeM alekhananIcIsa pADato bahAra nIkalato sarva lokanA vace thai kyAMya jato rahyo. tenI panavADe vezyA paNa nIkalI. te dekhI rAjA nIcuM sUkha karI UMkhavANo pajyo. loka paNa vismaya pAmyA. jaina loka ghaNo harSa pAmyA. rANInA yaMgopAM ga praphunita yayAM, ane sADI traNa kroDa romarAji vikasvara thaIne rAjAne kahevA lAgI ke, he rAjan ! e guru te mahArA ke, tamArA ? rAjA koTavA lane pUbavA lAgyo ke, e zI vAta le ? tyAre koTavAleM kahyu, he mahArAja! e to koI Azcarya jevI vAta tha! ema sAMjalI rAjA bolyo nahIM. nIcuM jo ghera Avyo, jainazAsananI unnati thaI. paDI rAjA rANIne dha mesaMbaMdhI niMdAnAM vacana kaheto baMdha rahyo. ema sAdhu te utsageM apavAda avasaranA jANa hoya. e kathA gurumukheM sAMjalI tema lakhI be. iti // have sAdhu svasamaya parasamayanA jANa hoya, te upara goSThA mAhinanI kathA. dazapura nagare zrIAryarakSita AcArya navapUrva kApherA jJAnanA dhaNI . temanA aneka ziSya , temAM goSThAmAhinna vAdazaktivaMta be. have ekadA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. mathurAne viSe koika akriyAvAdI zrAvyo. teNeM lokone kahyu ke, mAtA nathI, pitA nathI. ityAdika nAstika vAda thApyo. tevAreM mathurAnA saMceM sAdhuno saMghATaka dazapura nagare mokalyo. tihAM Aryaradita yugapradhAna ne. temanA Agala te sAdhuyeM AvI sarva samAcAra kahyA. tyAre te AcArya potAnA mAmA goSThAmAhina vAdalabdhivaMta hatAtene mokalyA. temaNe tyAM jazne vAdIne jItI jinazAsana najaluM dekhADayuM. tyAra palI saMghe yA graha karIne goSThAmAhinnane tyAM comAsuMrAkhyA ityAdi saMbaMdha zrIyAvazyakanI TIkAmAM jo lejo. svasiddhAMta para sikSAMtanA ANa te evA sAdhu hoya. have sAdhu hoya te sattvavaMta hoya, te gAthAnA padeMkarI dekhA. ve. "te sattiNo je na calati dhammaM." (je ke0)je puruSa athavA je sAdhu (dhammaM ke0 ) dharmathI (na calaMti ke0) na cale, (te ke0) te puruSa (sa ttiNo ke0) sattvavaMta kahiye. eTale e nAva ke, je koi prANI pApa karavAnI pratijJA karI hoya, tene sattvavaMta na kahiye, paNa dharmathI je na cale teneja sattvavaMta kahiye. te napara lalitAMga kumarano dRSTAMta kahe je. __ jaMbUhI jaratakSetramA zrIvAsanAme nagareM naravAhana rAjA rAjya kare . tene kamalA nAmeM rANI je. ane lalitAMga nAmeM putra be. te buddhivaMta, ba hottera kalAmAM pravINa ane zastrakalAmAM tathA zAstrakalAmAM ghaNo mAhyo . kulandyotaka .te laghu ,paNa tenA guNa ghaNA ||ytH||n tenatako navati, yenAsti palitaM ziraH // yuvApi guNavAn yo vai,tamevasthaviraM viH // 25 // te kumaranA ghaNA guNa , paraMtu te sarvamA valI dAnano guNa vizeSe De. yA caka yAvyA dekheM eTaleM gaja azvAdikanI krIDA sarva mUkI de, ane yAcaka na thAve tyAre ne divasane truTI tithinI peThe mAne. have te kumarane, nAmathI to saUna paNa svanAveM urjana evo uSTa e ka cAkara be. te cAkarane kumareM vadhAsyo paNa te kumaranuja mAtuM ciMtave. to paNa kumara ene boDe nahIM. eka divasa rAjA kumaranA vinayAdika guNa de khI harSa pAmyo. tethI bahumUlyavAlo eka hAra kumarane Apyo. evAmAM ko yAcaka malyo tyAre te hAra te yAcakane kumareM bApyo. te sarve vAta saGaneM jazne rAjAnI bAgala kahI. rAjAne rIsa caDhI. panI ekAMte kumarane kayuM. he kumara ! tumane jarA AvyA vinA guNeMkarI garaDhapaNa AvyuM je. to paNa DhuM eka
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jainakathA ratnakoSa nAga baho. vAta kaDhuM te sAMgata. ArAjya tahAraM . mATe divaseM divaseM rAjya vadhArI yeM, pramAda na karIyeM, niraMtara sAvadhAna rahIyeM, kozno vizvAsa na karIyeM, tuM mAhyo bo, nipuNa ho, yadyapi dAnaguNeM sarvottama bage, to paNa thoDaM tho 9 dAna ApIyeM. " ati sarvatra varjayet " temATe ivyane jAlavIye. ivya hoyato sarvatra Adara pAmIye. to evA urlana ivyane jema tema na vAparIye. te sAMjalI kumara vicAravA lAgyo ke, huM dhanya lu je pitAyeM mane zikhAmaNa dIdhI! ema ciMtavI svasthAnake jaI thoDaM thoDaM dAna devA mAMmadhU. tyAre sa rvatra apavAda cAlyo. yAcakeM matI kumarane kayuM. he kumara ! tuM ciMtAmaNisa rakho thAne aTola kATalA sarakho kema thayo ? jagatamAM dAna zreSTha ne. je dAnanathI ApatA tenI lakSmI kozka nogve|| ytH||kiittikaasNcitN dhAnyaM, makkiAsaMcitaM madhu // kRpaNaiH saMcitA, lakSmI-ranyenaivopanujyate // 30 // saMgra haikaparaHprApya,samuze'pi rasAtale // dAnAttu jalado'pyasya, nuvanopari garjati ||31||dhnaaNgprivaaraacN, sarvameva vinazyati // dAnena janitA loke, kIrtire kaiva tiSThati // 32 // te mATe he kumara ! aMgIkAra karelu kArya mUkavU te tane ghaTatuM nathI. ||ytH|| samuzaH sthitimunaMti, calaMti kulprvtaaH||prlye'pi na muJcati, mahAMto'gIkRtaM vratam // 33 // evaM sAMjalI kumara vicAravA lAgyo ke, eka tarapha vAgha bane eka tarapha nadI e nyAya thayo.jemATe e ka tarapha pitAnI AzA ane eka tarapha apayaza te kema khamAya ? tathApi thanAra hoya te thA paraMtu dAna to devU. ema vicArIne atyaMta dAna devA mAMmayuM. te sAMjalI rAjA atyaMta kopyo thako kumarane hAramA praveza karavA niSedhyo. tyAre kumareM vicAkhu je have pitAne ghera raheQ mahAre ghaTatuM nathA. // yataH // dezATanaM paMmitamitratA ca, vArAMganArAjasanApravezaH // aneka zAstrANi vilokitAni, cAturyamUlAni navaMti paMca // 34 // evo nizcaya karI rAtrine vipe pracannapaNe eka ghoDA upara besIne kumaranIkaTyo,ane eno cAkara pApI saUna iMgita AkArano jANa tepaNa sAthai cAlyo. bedu jaNa eka dizAyeM cAvyA mArgamA kumara kahevA lAgyo he saUna ! kAMka vinoda. kArI vAta kahe. te uSTa bolyo he rAjan ! kaho puNya tathA pApamAM zreSTa zuM ? kumara bolyo, tuM mUrkha dekhAya . tahAkai nAmato saUna De paNa jAteM urjana dekhAya ne // yataH // naume maMgalanAma vRSTiviSaye nA kaNAnAM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 51 daye, vRddhiH zitaliketi tIvrapiTake, rAjA rajaHparvaNi // miSTatvaM lavaNe viSe ca madhuraM re kaMTakAkhyA tathA, pAtratvaM tu paNAMganAsu ruciraM nAmnA tathA nArthataH // 35 // eto sahu jANe ve ke, dharmazrI jaya ne pApathI daya, te sAMjalIne saUna bolyo. mane tame mUrkha kahyo te kharo paNa dharma kone kahiyeM te kaho. tyAre kumara bolyo, sAMnala // yataH // vacaH satyaM gurau naktiH, zaktyA dAnaM dayA damaH // dharmaH punaretasmA dviparIto'sukhAvahaH // 36 // sAdhuM vacana bola, gurunI bhakti karavI, zaktiyeM dAnadevu, dayA pAlavI, tathA iMDiya damavI e dharma ne ethI viparIta te pApa. e vAta sAMgalI sajana bo kadAcit koi samaya pramANe adharma paNa sukhadAi be. jo emaja hoya to, dharmI mAdA kema yAvI ? hamaNAM to adharmanA mahimAno ava sara be. temATe corI pramukha karI, dhana upArjayeM. kumara bolyo he pApiSTha sSTa ! mahArI vAta sAMjana. e tahArA vacana sAMjalavA yogya nathI. koika ne dharma karatAM jaya na thAya, te aMtarAya karmano udaya jAvo. anyAyathI dharmI jaya thAya, teto dhAgalA jJAnanuM yajuvAluM jANaje. te sAMgalI valI pApI bolyo he deva ! aTavImAM rovA barobara e vAta karethI guM thAya ? yAgaluM gAma yAve, tyAM gAmanA lokane pUchiyeM. te loka jo dharmathI vija ya nahi kahe, to tame zuM karazo ? kumara bolyo jo tuM kahe be tema Tharaze, to ghoDA pramukha sarva tane thApIne tahAro jIvita sUdhI cAkara thai rahIza, evo potapotAmAM paNa karI khAgalA gAmamAM gayA. tyAM jazne eka vRddha pUDhayaM ke, amane ghaNA kAlano saMdeha ve je, dha thI jaya ke, dharmazrI jaya be. tyAreM koi daivayogeM te. paNa ema bolyo ke, hA jAi ! hamalA to adharmathIja jaya dekhAya be. te sAMjalI valI yAga la cAlyA. tyAre te pApI cAgala hAMsI karavA lAgyo ke, he satyavAdI kumara ! ghoDo po ne mahAruM cAkarapaNuM karo. tyAreM kumara vicAravA lAgyo. // yataH // rAjyaM yAtu zriyo yAMtu, yAMtu prANA vinazvarAH // yA ma yA svayamevoktA, vAcA mAyAtu zAzvatI // 37 // sarva jAne paNa bolyuM va cana te meM paNa na jA. ema vacana vicArI kumareM ghoDo pramukha tene yA pyo, ghane poteM teno cAkara thazne rahyo . have te pApI ghoDe bege doDyo jAya, kumara to paDhavADe rahyo pahocI zake nahIM. tyAreM pApI bolyo. dharmanA pa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. pAtanuM phala pAmyA ? have kaho ke, adharmathI jaya ! ane A ghoDo pA bolyo. kumara bolyo re pApI! dharmatinA dhaNI ! tuM mane paNa dharmati yApe? e zarIra to vinAzI. mATe dharma teja sAra zaraNa le. egA maDiyA loko ajANa hoya , mATe e puruSe ema kaDaM; paNa dharmanuM mAhA tmya jAya nahIM. zada uMTane na game, tethI kAMza zadanI madhuratA gaina hI. tyA saUna pApI bolyo. he kumara ! tameM gardananuM puDuM pakaDayuM te mUkatA nathI. jema gardana pATuna khAto jAya to paNa mUke nahIM. tema tame paNa evAja kadAgrahI bo: ApaNe pharI bIjA gAmanA lokane prajIyeM. jo te paNa temaja kaheze to jhuM karazo ? tyAre kumara bolyo. je yA caku te tamane thApIguM. evo paNa karIne bAgalA gAmamAM gayA. tyAM paNa nA vinAvane yogeM te lokoyeM temaja kahyu. valI pAgala mArgamA jatAM pApI kahevA lAgyo re satyavAdI! he dharmapakSapAtI! have guM karazo? evAM u naMga vacana sAMjalI kumara paNa dhairya avalaMbIne eka vaDanA rada hevala jara ne kahevA lAgyo. re devatA devI ! aho lokapAlo! tame sAdI bo, eka dharma teja jagatamA jayavaMto . te mane zaraNa thA. evaM kahI burI yeM karI bena netra ukhADIne, pApI sahanane ApyAM. te lai saGaneM kahyu he kumara ! tameM dharmanA phala betAM nogavo. ema hAMsI karato cAlyo gayo. have kumara ekalomahA yApadAmAMpajyo vicArele ke,yA asaMnavita vAta kema banI ? athavA puSkara karmanA yogathI guM na saMnave ? ema karatAM rAtrI pa DI, dizA sarva zyAmatA pAmI, sadu paMkhI potapotAne mAle AvI begA. evA avasaramA nAraMga paMkhI potAnA ugame teja vaDa upara negA malIne vAto kare ne ke, jeNe kozyeM kAM acarija dItuM hoya, te kahI saMnalAvo. tyAre eka nAraMmapaMkhI bolyo ihAMthI pUrvadizAyeM caMpAnagarIne vipe jitazatru nA meM rAjA rAjya kare , tene puSpavatI nAmeM putrI be. te jIvitavyathakI paNa adhika vahAlI ,suMdara surUpavatI corAta kalAmAM pravINa .paNa netrane a nAveM tenI sarva kalA phokaTa . rAjAne mahAphikara ciMtA ne, tethI rAjAyeM paDaho vajaDAvyo ke, je koie rAjakanyAne dekhatI kare, tene duM te kanyA paraNAvaM, ane ardhaM rAjya thA. te sAMjalI aneka dezanA vividha upAyanA jANa puruSa tyA malyA de. temaNe ghaNA upAya kasyA paNa aMzamAtra guNa na
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 53 thayo. temATe te ciMtAyeM pIDita rAjA be // yataH // biMDunA hyadhikA ciMtA, citA ciMtA samA nahi // citA dahati nirjIvaM, ciMtA jIvaMtamapyaho // 38 // to paNa rAjA niraMtara nagaramAM paDaho vajaDAve te. have savArane pa horeM to rAjA, rANI ne putrI e saduyeM kASTha jaNa karo. pI na jAlI ye guMbanaze ? temATe prAtaHkAleM to mAre tyAM jovA januM be. te sAMgalI eka nahAno nAraMga paMkhI bolyo he tAta! enI yAMkho sAjI thAya, evo koI upAya ho ? tyAre vRddha jAraMma paMkhI bolyo. jAtibaMdhano zyo upA ya? to paNa maMtrauSadhInAM aciMtya mahimA be. tyAreM laghu nAraMma paMkhI bo tyo ke, he tAta ! mane kaho ke, e kema sAjI thAya ? tene vRddhe kayuM. he va tsa, rAteM vAta karavI nahIM // yataH // divA nirIkSyavaktavyaM, rAtrau naivaca naiva ca // saMcarati mahAdhUrttAH, sthAne sthAne vizeSataH // 39 // tyAreM laghu nAraM ma bolyo. to paNa he tAta! e vAta to mane kaho. evA tenA prati yA grahI vRddha kahevA lAgyo ke, yA vaDanA skaMdhane sthAnakeM velaDI vIMTAlI narasa yApalI haMgAra jo tenI khAMkhamadhye reDe, to netra navapalla vanavAM yAve. ema vAto karatAM te nAraMga paMkhI to naMghI gayA. have te sAM jalI kumara vicAravA lAgyo ke, yA sAdhuM do ke, jUnuM haze ? te nizcaya ka ravA mATe prathama to huM mahArI parIkSA karUM. ema vicArIne velaDI kholI kADhI nAraMmanI haMgAra paNa jIdhI. te upAya karavAthI kumarane navAM netra yAvyAM. harSa pAyo. dharmanI yAsthA to prathamayIja hatI te valI vizepeM vadhI. sarve vastu dekhavA lAgyo // yataH // vane raNe zatrujalAgnimadhye, mahAraNe parvatama stake vA // suptaM pramattaM viSamasthitaM vA, rati puNyAni purA kRtAni // 47 // have kumara ciMtavavA lAgyo ke, tyAM jazne te kanyAne sAjI karUM. ema vicArIne jAraMga paMkhInI pAMkhamAM pezI rahyo. prabhAtakAleM kaThIne te nAraMga paMkha ye paNa tatkAla caMpAnagarInA vanamAM mUkyo, kumara paNa sarovaramAM snA na karI svAdavaMta phala pramukha vAvarIne nagaramAM cAlyo. tyAM nagarane daravA je eka zloka lakhelo hato te dekhIne vAMcyo // yataH // jitazatroriye vAcA, matputrInetradAyine / rAjyasyA svakanyAM ca pradAsyAmIti nAnya thA // 41 // eTale e jAva je mahArI putrIne yAMkha khApe, tene huM ardhu rAjya khane e kanyAeM, evaM vAMcI pAseM je puruSa banA hatA temane mukheM rA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 jainakathA ratnakoSa nAga ho. jAne kahevarAvyu ke,koka vidyAvaMta siddha puruSa zrAvyo be. te kahe je ke, hu~ rAjakumarIne divya netra ApuM. evaM sAMjalI te puruSane rAjAyeM ghaNuM dA na bApyuM ane kumarane tarata teDAvI rAjAyeM tene AliMgana dIg, ghaNI Agata svAgata karI, kumareM kamu evaDuM guM karavA karo bo ? kAma hoya te kaho. tyAreM rAjA bolyo ke, madArI putrIne sAjI karo. kumare paNa suMga dhI ivyatuM maMgala pUrIne homahavanAdi mahA yAmabarasahita keDane viSe rAkhetI auSadhI leine upacAra kasyo. eTale kanyA divyanetravaMta ya. tyAreM rAjAyeM te putrI, kumarane paraNAvI sarvarAjyamAMthI aIrAjya vaheMcI Apyu. kumara paNa te strI sAIM noga nogavato doguMdaka devanI peheM vicare le. __ ekadA kumareM gokhane viSe begaM akasmAt te pApIne mArgamA jAto dI Tho. te kevo ke ? to ke, AMkho gale le, nUkheMto peTa bevaDaM valI gayu le, zarIrato rajeMkarI kharaDayuM thakuM mahA malina ce, nAma nAma guMbaDAM thayAM be, tenI napara pATA bAMdhyA De, te mahAbinatsa, cAlato jANe pApano Dhagalo ja hoya nahi ! evo dekhIne karuNAvaMta citteM tene teDI potAnI pAse besADIne kumara kahevA lAgyo ke, tuM mane ulakhe ? te pApIyeM kahyu, he mahArAja! tamane koNana ulakhe ! kumareM kahyu,DhuM vizeSe pUrkha , je mane barA bara utsakhe ke nathI ulakhato ? tyAre pApI bolyo. hu~nathI uttakhato kuma ra bolyo jenI teM AMkha kADhI tene paNa kema nathI ulavato? te sAMgalI ne te pApI, lAja, jaya ane zaMkA thANato yAkulacine nIcuM mukha karI rahyo. kumareM tenuM te veSa mUkAvI snAna vastra alaMkAra jojana pramukha deza kahyu ke he saUna ! te rAjyAdika pAme paNa guM? je puruSa potAnI dimAthI po tAnA manuSyane saMvinAga na kare ! temATe tame sukhe zahAM raho. have tyAM rahetAM thakAM eka divasa kumara, te sajanane pUje je ke, tahArI AvI avasthA kema tha? tyAre pApI bolyo ke, tamane vaDa heThala mUkI ne Agala jatAM mane cora malyA, teNeM yaSTimuSTinA prahAra karI mahAru sa vasva lUMTI lIdhuM. panI suHkha pAmato hu~ zahAM Avyo. temATe tame dharmanuM pha la pAmyA, ane hu~ adharmanuM phala pAmyo,have mane visarjana karo. kumara bo vyo tame svastha tha ihAM raho, kAMza ciMtA karazo nahI. duM rAjya pAmyo buM. te tahArI sAhAyye pAmyo buM mATe sarva rAjyanA adhikArI tame thA.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. sa te sAMjalI teM tyAM sukheM rahyo, beduno paraspara ghaNo sneha dekhI strI, kumarane kahevA lAgI he rAjan ! e puruSa sAna nathI nAsato te mATe enI saMgata karavI rUDI nathI. jo enI upara tamAre rAga hoyato ene ivya yApo, deza yApo; paNa enI pAse besavuM te sarpane dugdhapAna jevuM koika divaseM anarthakArI be // yataH // khanaH satkriyamANopi dadAti kalahaMsatAM // 5 dhoto pikaM yAti vAyasaH kalahaMsatAM // 42 // je mATe yame strI loka tamane zikhAmaNa devA yogya to nathI, paNa tame atyaMta nako te mATe e vinaMti dhAro. ityAdika aneka vAto kahI te sAMjalI rAjakumAra camakyo to kharo, paNa te nIcanI saMgata mUkI nahI. ekadA kumaranA sasarAyeM saUna pApIne ekAMte bolAvI pUjayaM ke, tamAre kumarane paraspare evaDo rAga kema be ? e kumarano deza koNa ? jAti ko ? pitA ko ? ane tame kyAMthI yAvyA ? tyAre te pApiyeM vicAyuM ke, kadAcit kumara pUrvanuM vaira saMjArIne rakhe mane na kare! te mATe khAgalIja huM ThIka karUM. ema ciMtavIne te bolyo he rAjan ! kahevA jevI vAta nathI. paraMtu rAjAyeM vAraMvAra puDhayAthI te pApI hAMsI karato bolyo. zrIvAsa nAmeM nagaramA naravAhana rAjAnoM huM putra buM. ane e mahAro cAkara be. paNa saheje rUpavaMta ghaNo be ne koika siddha puruSanI pAse vi yA pAyo, paDhI potAnI jAtinI lAje ghara mUkI dezAMtara jamato ihAM yA vyo. pUrvanA puSyatha tame putrI paragAvI ane lakSmI pAmyo tathA huM paNa pitAnA paravazathakI nIkalyo, pharato pharato ihAM yAvyo. eNeM mane ula khyo, ne jAeMyuM ke, rakhe ! mahArI jAti jAti kahI phajenI kare ? temA Dhe mahArI sAthai sagapaNa rAkhe be. e vAta sAMjalIne rAjAyeM vyAkula vyAkula es vicAyuM ke, hai ! hai ! mahA asamaMjasa vAta banI ! have guM karUM ? DhuMto vacanamAM baMdhANo, putrI paraNAvI paNa e jamAino nigraha karavo e rUDaM ve ! emavicArI sumati pradhAnane bolAvIne kahyuM ke, eno nigraha karo. pradhAneM kAmathI atyaMta vAsyo tethI rAjA mauna karI rahyo ghane potAnA cAkarone air ke, rAtreM gharanA vacce mArge yAvato jene dekho tene mArI nAMkhajo ! paNa koi vicAra karazo nahI. te vAta cAkareM pramANa karI ne rAjAyeM te cAkarone yAMnA te sthAnake unA rAkhyA.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jainakathA ratnakoSa nAga ho. ___ have rAjAyeM rAtrIne samaya rAjakumarane bolAvavAne puruSa mokalyo,teNe ja kumarane kahyu ke, hamaNAM kA prayojana ke mATe rAjA madhyamArge thana tAvalA tamane teDAve . te sAMjalI khaDga lei DholIyAthakI kumara utasyo, tene strIyeM leDo jAlIne kahyu ke, svAmin ! tame mAhyA bo, nItinA jANa bo, to kozno vizvAsa karI AvI aMdhArI rAte ekalA kema jAzo ? yataH kAkezaucaMyUtakAreSu satyaM, klIve dhairya madyape tattvaciMtA // sarpa dAMtiH strISu kAmopazAMtiH,rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA // 43 // he svAmin ! tamArA kA mamAM tamAro mitra saUna sAvadhAna le, mATe ene mokalo. te sAMjalI ku mara harSa pAmI AMgaNe sUto je pApI saUna tene bolAvIne mokalyo. te paNa harSa pAmato jAya , eTale mArganA vacamAM tene rAjapuruSaM mArI nAMkhyo. ukhANo sAco thayo je " svazastraM svaMghAtayati " te vakhata kala kalATa zabda thayo. te muna jANIne strI kumarane kahevA lAgI. he mahArAja! mahAruM kartuM na mAnyuM hota, to mahArI zI gati thAta ? paDhI kumara paNa rAjAnuM kapaTa jAgI sainyasahita saMna baha thA nagara bahAra nIkalyo. rAjA paNa kopATopeM yu6 karavA bahAra nIkalyo. tyAre pradhAne ghaNI ghaNI vAto kahI rAjAne samajAvyo ke, he rAjan ! aNavicAyaM kAma na kari ye. e to guNavaMta le. mATe parIkSA karo. tyAreM rAjA bolyo tame rUDaM kahyu. to have tameja jAna ane sarva khabara lAvo. te pradhAna paNa kumara pAse AvI pUbavA lAgyo, ke tamArI jAti kaho ? kumareM kahyu ke. mahArI nujA tama ne jAti kula kaheze. pradhAneM kahyu ke tame to guNe karI guNavaMta bo te ame jANIyeM bIye. paNa uSTa pApIyeM rAjAne viru6 jAMkhIne zaMkA upajA vI. te mATe tamane page lAgIne kula pramukha pUbIye bIye. tyAre te kuma reM potAnI sarve vAta jaNAvI. te sAMjalI sadarIjayA. rAjAyeM zrIvAsa nagare potAno dUta mokalyo. te rAjA paNa samAcAra vAMcI prathama putra mu vAnA samAcAra sAMjavyA hatA, te pADo jIvato sAMjalIne ghaNo harSa pA myo. jitazatru rAjAno upakAra mAnyo je evaM mahArA putraneM ghera rAkhyo. paDI te naravAhana rAjAyeM neTajApIne potAnA pradhAnaneM jitazatru rAjAnI pAse mokalyo. pradhAne jaz yathArtha vAta kahI, te sAMjalI rAjA vicAra vA lAgyo ke, ajhAne karI mahA anartha kasyo hota to kahevA pariNAma
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. yAta ? ema ciMtavI ghaNuM lakA pAmIneM potAno aparAdha khamAvato kumara pratyekaheto vo ke, 6 rAjyato tamArA guNeM pAmyA bone zepa - rAjya meM jeM tamaneApyuM. te kumara praDatAM paNa ghaNA Agraha pUrvaka kumarane rAjyAniSeka karIne. rAjA pote tapovanamAM jara tapa karato havo Gi 3 have te lalitAMga kumara puNyeM karI ghaNuM zobhato vo // yataH // puNyA davApyate rAjyaM, puNyAdavApyate jayaH // puSyAdavApyate lakSmI yeto dharma stato jayaH // 44 // hare lalitAMga potAnuM rAjya sArA maMtrIzvarane soMpI ne puSpAvatI rANI sahita pradhAnAdika parivArane sAdheM teDI nagaranA loka nIrajA laine vivinna prayANe potAnA pitA pAseM prAvyo. pitAyeM grA maMtra praveza mahotsava kasyo pitAputre paraspareM ghaNA snehanAM vacana kahyAM. patnI kumareM kayuMke, svAmI caMpArnu rAjya koika sAMmaMtane mokalI tamAre svA dhIna lyo. tene pitAyeM kayuM tahAruM rAjya leve sayuM. teM to sAmuM mahAruM kula javAyuM. have eka divasa pitA kahevA lAgyo ke, he putra! yA rAjya ta yA prajA pramukha tame pAlo ne huM cAritra aMgIkAra karIza. te vAta ku mareM mAnatAM paNa prati yAgraha karIne ghaNA grAmaMbareM tene pitAyeM rA jyAnika kasyo ne rAjA poteM guNavaMta yAMcArya pAse cAritra aMgIkA rakarI Agamana nyAsa karI gItArtha thayo. guruyeM tene yogya jANI yA cAryapada tryAyuM na cAritra pAlatA thakA vicare be ghane lalitAMga paNa nyAya sahita rAjya pAlato, dharma prArAdhato prajAne sukha deto vicare le. vAmAM eka divasane viSe udyAnapAlake yAvI rAjAne vinaMtI karI ke, he mahArAja ! naravAhana rAjaRSi udyAnamAM samosA be. te sAMna lI jAkhapasAya vadhAmaliyAne yApI. aMtevara parivAra ne caturaMgI senA sahita gurune vAMdavA nIkalyo. tyAM vidhipUrvaka vaMdanA karIne dharma sAMjala vA beTho. tyAaiM muniyeM paNa mahAvrata prarUpIne patI zrAvakanAM samyaktvamU la bAravratarUpa dharma prarUpyo. te sAMjanI rAjAye dRDhacitte samakita aMgI kAra karayuM. te rAjA sAta kSetre dhana vAvarato, vizeSa saMghanI bhakti karato a nukrameM maNisuvarNamaya pagathIyAM, raMgamaMrUpa, strAtramaMrUpa, nRtyamaMmapAdika corA zI maM sahita eka divya zikharabaMdha caitya karAvato havo. temAM zrIkRpa deva svAmInuM biMba pratiSThA karIne sthApato havo. tyAM niraMtara strAtrapUjA 8
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ An jainakathA ratnakopa nAga ho. karato, anukrameM vRddhAvasthA yA jANIne potAnA putrane rAjye thApIneM cA ritra i. grahamAdika tapa karatAM upasargAdikane sahetAM beDe asaNa karIne devalokeM gayA tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM manuSyAvatAra pAmI, sakala karmane daya karI kevalajJAna pAmI, grAtmarAmI mode jo. e rIte dharmayI cala nahI. e kathA zrI pArzvanAtha caritramAM joi jo // have je sattvavaMta hoya, teja yApadAmAM sakhAi thAya, te mATe yApadA mAM sakhAi nAro batAve be. te baMdhavA je vasaNe havaMti // ( je ke0) je pu rupa athavA je prANI ( vasaNe ke0 ) kaSTa yApadAne viSe ApaNA ( havaMti ke0 ) hoya. arthAt kaSTa yApadAnI vakhate je ApaNane sAhA yya kare, (te ke0 ) te puruSa athavA teja prANI ( baMdhavA ke0 ) bAMdhava kahIye. ihAM pAThAMtare (vaMti, evo paNa pATha e, te (vahaMti ke0 ) yA padAne he eTale yApadAno nistAra kare, te bAMdhava kahIye. te vyApadA e ka ivyathI ne bIjI nAvathI evA ve prakAreM jANavI. temAM ivyathI yA padA te nirdhana ya, kaSTa pAmavu, rogAdikanuM pAmavu, vahAlAno viyoga, ne vahAlAno saMyoga e sarva vyApadA kahIye, yane nAva ApadA durgati januM, dharmarahitapaNe yavaM ityAdika ApadAmAMcI je nistAre, te bAMdhava kahIye. enA Upara siMha tathA vasaMta e ve nAino dRSTAMta kahe be. magadha deze mahAlaya nAmaka gAme, eka siMha ne bIjo vasaMta eve nAmeM ve sagA jAi vase le. tene mAMhomAMhe ghaNI prIti be. eka eka vinA rahI zake nahI. anukrameM yauvana avasthA pAmyA. sAdheMja naeyA, pRthvImAM name, ivya upArle, joga jogave, khAye pIye vastra vilepanAdi sarva sArtheja kare. eka divasa laghu nAInI nAryA narttArine ekAMte kahevA lAgI ke, tame mUrkha dekhA bo. kema ke je gharamA vAta thAya be, tenI paNa tamane khabara nathI ? ema sAMjalIne te paNa camakyo. ke, te guM kahe be. tyAaiM te bolI, tamAro madoTo nAI mukheM mITho be, paNa hRdaye dhito be. potAnI strIne kaMku, vastra, gharANAM tathA khajUra pramukha khAdima sarva ANI Ape be. valI ivya pramukha paNa gAMThe kare be. tamane ghaNuM guM kahu~ ? paNa enAM phala bAgaleM jANazo. tyAre vasaMta bolyo. re pApiNI ! evA jUtA saMneDA guM lagADe be ? kadApi juga palaTAya, to paNa mahAro jAI evo hoya nahI. tuM bIjAnA gharanI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. peThe amArUM ghara dhUla melavavA taiyAra thA jo mahArI nojAi mahArI mAtA barobara je. te kadApi vAMkuM kare nahiM. te sAMjalI mauna karI rahI. valI eka divasa emaja kahevA lAgI. ema dina dina kahetAM thakAM e ka divasa tenA cittamAM te vAta bezI gai ke, yA mahArI strI kharu kahe be. tyAre te strI paNa bolI ke,he nAra, tane brAMti . tuM bAMdhava upara ra kta bo mATe kAMza dekhato nthii|| ytH|| ratto ho mUDho, keNa duggAcya jo puriso // devehiM vi sayalehi,nara tirie pattiyAveta // 45 // te nojA to kUDa kapaTanI kothalI ,mane nahAnI jANIne gharanAM sarva kAma karAve .mumane dAsInI peveM gaNe .ane mahoTo nA tumane cAkaranI peveM gaNe je. ame tujhane valagyA baiyeM to have zuM kariyeM mauna karIne besI rahIye liyeM. evI vAto saMjanAvIne naMjeyo // yataH // suvaMzajoM'pyakatyAni, kuru te preritaH striyA // snehalaM dadhi mathnAti, pazyaM maMthAnako nahi // 46 // have eka divasa nhAno nA te mahoTA nAine kahevA lAgyo ke mA hAro nAga vaheMcI Apo. tyAre apUrva vacana sAMjalIne vRkSa nA bolyo ke, konI sAthe tahAre nAga vaheMcavU ? mahArA vinA tahAre koNa ? ane tahA rA vinA mahAre koNa ? je kAM tahAruM viparIta kayaM hoya, te kahI de khADa. yA sarva lakSmI tahArI. sukheM vilaso, nogavo. te sAMjalIne nhAno nA lAjyo. pAbo ghera AvI strIne kahevA lAgyo ke, nAi to yA rIteM kahe . tyAre strI bolI ke, je dhUrta hoya te emaja bole. mATe evA vacaneM lalacAiza nahiM, paNa mahAruM vacana nathI mAnato, to hU~ jANuM baM je tahArI mati khazI gai . tuM nolo bo paNa hAthamAM AvyuM koNa mUke ? tahAre cAkara thaka raheq hoya, to sukheM rahe; paNa DhuM to dAsIpaNuM nahI karUM; DhuM mahArA piyaramAM jazne rahIza. ema sAMjalIne valI vRnAineM jA kahyu ke, nAga vaheMcI yApo. tevAreM teNeM valI paNa tevAMja mIThAM vacana kahyAM te sAMjalIne temaja. pUrvatI pereM tAjyo. ema vAraMvAra strIne tathA nAine vacaneM molAyamAna thako rahyo. ema valI paNa eka divasa AvIne aDI vege. ke,Aja to nAga Apazo tyAreMja uThIguM. ema sAMjalIne vRcanAyeM vicAyuM ke, jagatmAM strI to ghaNI vAta je. strIthI sarva hetuMbe, evaM badhuM ghara kharAba kayuM. // yataH // anRtaM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 jainakathA ratnakoSa nAga baho. sAhasaM mAyA, mUrkhatvamatilonatA // zaucaM nirdayatvaM ca strINAM doSAH svanAvajAH // 47 // ityAdika vicArIne gharabAra pramukha sarva ivya teNe va heMcI grApyAM. te jai nhAno jAi bahAra nIkalyo. ve thoDA divasamAM laghunA sarva lakSmI visADIne khAlI thayo. vR 6nAiyeM valI navI lakSmI upArjI, tyAreM laghunAi mahoTA nAine kahevA lAgyo ke, tame jUdo gAMva rAkhI mUkI hatI mATe temAMthI mane zrApo tevA reM valI paNa te vRnAiyeM lakSmI pI. ema vAraMvAra mAge, tyAre vAraMvAra vRddhA yApe. vAraMvAra laghunAinI lakSmI khUTe. tethI loka sarva te laghunA ina ghaNI niMdA kare, ane vRddhanAito ghaNo sneha dhare, mIThe vacaneM bolAve. ema ghaNA vakhata lakSmI lIdhAyI nhAnonAi lAjano mAkho mAgI to zake nahI, paNa vanAI upara chepa dharato gAma nagarane viSe jamato phareM, paraMtu kyA koDimAtra kamAya nahI. paDhI nirdhana thavAthI malina vastra paherato, nUkheM marato pharI paNa potAnA gAmamAM zrAvyo. vRddhanAi upara barI kADhI mAravA trUTyo. nAiyeM te ghAta bacAvI lodhI. manamAM vicAyuM ke, dhikkAra paDo saMsArane !! je sago nAi thako paNa yA prakArya kare be, ityA dika cittamAM vairAgya ANato gAma mUkIne bahAra nIkalyo. tyAM pAMca sa mite samitA, mahA samatAnA dhaNI, jiteMdiya, AtmasAdhana karatA koika munirAja, dIThA. temanI pAse dharmopadeza sAMjalIne cAritra lai. pAlIne sau dharma devaloke devatA thayo. laghunAIpaNa tApasI dIkSA lai pAlIne joti pI devatA thayo. tyAMthI saMsAramAM rajalyo. anukrameM pracalanAme nagarIne bahAra bahuzAla nAmeM udyAnamAM kAlo vikarAla sarpa thayo. vAmAM vRddhA siMhano jIva devalokanAM sukha jogavIne gajapura naga ravi sureM nAmeM rAjAno vasudhara nAmeM putra thayo. te mahAguNavaMta, suma tivaMta, nyAyavaMta, sarva lokane priya evo thayo . anukrameM yauvanavaya pAmyo. koika sAdhu dIvA ke, tatkAla jAtismaraNa jJAna upanyuM pAulo siMhano java sAMjasyo. harSa upanyo. vairAgya pAmyo, evAmAM zrIguNadhara nAmeM kevalI pAseM dIkSA lIdhI. tyAM kevalI bhagavAnaneM laghu nAino saMbaMdha pUDhayo. kevalIyeM paNa sarva saMbaMdha saMjalAvyo. tyAreM sarpano java sAMjalIne mahAvairAgya upa nyuM. anukrameM te vasudhara nAmeM muni cauda pUrva jaNyA, temane karA tapata
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. patA, saMyamamAM tatpara rahetAM avadhijJAna Upanyu. valI bAgala guna adhya vasAyeM vartatAM manaHparyavajhAna UpanyaM, tyAra yAcArya yogya jANI prAcA rya pada ApyuM. te vasudhara AcArya vihAra karatA te sarpane pratibodhavA baddha zAla vanamAM padhAsyA. te sarpane dharma saMjalAvyo. tethI vairAgya pAmyo. sarpa ne jAtismaraNa jhAna upanyuM, dharma para pratIta yAvI ke, teja velA ana zana kasyuM. pAMca divasa anazana pAlI samAdhiyeM kAla karIne saudharma deva lokeM devatA thayo. anukrameM sidi varaze, e kathA navanAvanA vRttimAM tathA nemicaritramA jojo. temATe nAi te evA hoya. je ivya ane jAvarUpa ve du ApadAmAM AvI nanA rahe, ane nistAra pamADe. iti siMhavasaMtakathA. // iti zrIsakalasanAnAminInAlasthalatilakAyamAna paMmitazrInattama vija yagaNiziSya paMmita padmavijayagaNikata bAlAvabodhe gautamakulaka prakaraNe hitIya gAthAyAM saptodAharaNAni samAptAni // 2 // have trIjI gAthAno saMbaMdha lakhIyeM jaiyeM.bIjI gAthAmAM cAre pada saMsAra nistAra thavAnAM kahyAM. have trIjI gAthAmAM saMsAramA je raphalAve , te koNa? to ke, krodhAdika raphalAve je; mATe krodhAdikanuM svarUpa kahe . temAM paNa yadyapi anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnI e traNa kapAyanI cokaDI te guNagANAMne anukrameM sAtheM jAya . tathApi saMjva lanA kapAya je je te anukrame jevAreM baMdhamAthI ane sattAmAthI jAya , tevAreM cAra mAhethI prathama krodha jAya .te mATebAdimAM krodhana svarUpa kahe. // mUla gAthA // ||kohaaninnuuyaa na suhaM lahaMti, mANaMsiNo soyaparA havaMti // mAyAviNo hu~ti parassa pesA, lu-ghA mahilA narayaM na viti // 3 // arthaH-kohAninUyA na suhaM lahaMti eTale je prANi ( kohAninUyA ke0 ) krodhe karIne animata eTale vyApta thayelA hoya, te prANI (suhaM ke ) sukhane ( nalahaMti ke0 ) na pAme. athavA (suhaM na lahaMti ke0 ) guna e
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. Tale kalyANane na pAme // ahe vaya koheNaM // iti uttarAdhyayana sUtrava canAt // te Upara yUra nAmA vipranI kathA kahe . vasaMtapura nagarane viSe kanakaprana rAjA rAjya kare . tene somajasA nAmeM pUrohita . te pUrohitane sUranAmeM putra . te cauda vidyAmAM pravINa ane mAhyo . paNa ghaNo krodhI le. aminI peThe rAtadivasa prajalato rahe be. svanAveMja kaThoranASI che. rAjasanAmAM paNa kaDuAM vacana bolIne lo ka sAthe ghaNo kveza kare je. eka divasane prastAve krodha karatAM pitAneja ga luM maraDIne mArI nAMkhyo. te dekhIne tenI mAtA nAsIne piyare jatI rahI, rAjAyeM paNa uSTa jaann| pUrohita padavIthI utArI mUkyo. sadA roSe rAto rahe // yataH // krodhaH parItApakaraH, sarvasyogakArakaH // vairAnuSaMga janakaH, kodhaH sugatihaMtRkaH // 1 // pADosI sAthe paNa Akaro kveza kare. have te sUranI strI ghaNI rUpavaMtI , tene dekhIne rAjA te strIne levA mATe bii joyAM kare . eka divasa te sUra brAhmaNa pADozI sAtheM laDyo. laDatAM thakAM pADozI, mastaka phUTayu. tethI te pADozI marI gayo. tyAre rAjAyeM tenuM sarva ivya natAlI lIdhuM. strIne teDI potAnA aMtenaramAM mUkI ane zUrane tyAMthI kADhI mUkyo // yataH // lavaNa samo nadi raso,vinnANa samo baMdhavo naji // dhammasamo naji nihI, kohasamo vAri nabi // // 2 // mArgamAM teNeM kodhe karI tApasI dIkSA lIdhI. tyAM ghaNuM ajJAna kaSTa karIne aMte jo thA tapanuM phala hoya, to DhuM A rAjAnA vadhano kara nAra thA evaM niyA| karI maraNa pAmIne vAyukumAramA devatA thayo. tyAM prarva navanAM vaireM.karIne nagara Upara dhUlano varasAta varasAvyo. samasta naga ra dhUlamA dATayaM. ityAdika pApa karI maraNa pAmIne maMba thayo. tyAMthIkA la karIne pahelI narake nArakI thayo. panI anaMtA nava namIne magadhadezane viSe koka gAmamAM paTela thayo. tyAMpaNa mahAkaSAyI thako kaSAya karI rA jA sAthe nauTAvacce laDyo. nanaMTha vacana bolavA lAgyo, rAjA rUTho. tyA re te paTelane vRdanI zAkhAyeM bAMdhIne gaMdhe mastake TaMgADyo // yataH // anucitakAraMjaH svajanavirodho balIyasA sparza // pramadAjanavizvAso, mRtyuhArANi catvAri // 3 // evA avasarane viSe kevalajhAnI jagavaMta vi caratA te gAmane viSe samosasyA. rAjA pramukha sarva kevalIne vAMdavAne gayA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. jagavAne, dayAdharmanI dezanA dIdhI // yataH // saMtApaM tanute ninatti vinayaM sauhAImutsAdaya, tyuiMgaM janayatyavadyavacanaM sUte viSa kavalam // kIrti kRtaMti urgatiM vitarati vyAhaMti puNyodayaM, datte'yaM kugatiM sahItumucito roSaH sadoSaH satAm // 4 // evI dezanA sAMjalI dezanAne aMteM rAjAyeM pUbyuM he jagavan ! zUravIra sunaTeM guM jIta, ? kevalI bolyA. aMtaraMganA kAma, krodhAdika zatra jIta vA. tenA vipAka mahA bihAmaNA le. te krodhanA vipAka napara saranA nava thI varNavIne te gAmano paTela TAMgyo . tyAMsudhIno sarvavRttAMta kahI saMna lAvyo. te kathA sAMjalIne ghaNA navyaprANI pratibodha pAmyA. te mATe kodhI sukha na pAme iti. A sUravipranI kathA navanAvanA graMthamAM be. have baMdhamAMthI tathA sattAmAthI krodha gayA palI mAna jAya , mATe krodha par3I mAnano svarUpa kahe . ||maannNsinno soyaparA havaMti // (mANaMsiyo ke0 ) je puruSa mAnavaMta eTale ahaMkArI hoya, te puruSa (soyaparA ke0) soca karavAne vipe tatpara (havaMti ke0) hoya. athavA (mAsigo ke0) mAna karanAro pu rupa eTane ahaMkAra karanAro puruSa ( soya parAhavaMti ke ) zokanA parA navane pAme. eTale mAnI puruSane soca karavo paDe. e nAva // ytH|| pA vaMti jaz ayaMsa, namAyaM appaNo guNasaM // navadasaNIjo ajaNe, Dhuti ahaMkAriNo jIvA // 5 // te mAna napara nanita kumArano dRSTAMta kahe . naMdipura nagarane viSe ratnasAra nAmeM rAjA rAjya kare be. te rAjAne rUpa vatI raMnA saravI raMnA nAmeM strI . tene putraputryAdika apatya ko jIva tA rahetA nathI. ekadA prastAvane viSe putra Avyo. tene jIvADavAno na pAya karavA mATe supaDAmAM ghAlIne nakaraDe nAMkhyo. pabI ghaDiekane aAMtare tyAMthI pAno lIdho. te daivasaMyogeM jIvato rahyo. ema eka vAra bAMkIne phara pAbo lIdho mATe unnita kumara nAma dIdhuM. te yauvanavaya pAmyo. paNa koi jAtisvanAveM ghaNo ahaMkArI hovAthI koine nIco nameja nahI. sta bdhano stabdha rahe // yataH // namaMti saphalA vRdA, namaMti kulajA narAH // guSkaM kASThaM ca mUrvAzca, na namaMti najati ca // 6 // te sarva jagatane tRNa barAbara gaNe . anukrameM upAdhyAyanI pAseM jagavA mUkyo; paraMtu te upA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakopa nAga ho. dhyAyane paNa vaMde nahI. eka divasa upAdhyAyane tamAce tamAce mArIne heTho nAMravyo. tiraskAra kasyo. te vAta rAjAyeM sAMjalIne putrane ghaNo nitraMbyo. ghaNI zikhAmaNa dIdhI // ytH|| mardaya mAnamataMgajadaprpa, vi naya zarIra vinAzanasarpam // kSaNo dAdazavadanopi, yasya na tuTyo nuvane kopi // 7 // to paNa rAjAnI zikSA na mAnI tyAre viSano yaMkU ro jANI tarjanA karI mUkyoM // ytH|| dhaNaM dhaNANa mUlaM, jAya mUlaM su dANa sayalANaM // viNa guNANa mUlaM, dappo mUlaM viNAsANaM // // te vAre te pharato pharato tAmasaMne Azrame Avyo, paNa tApasane mastaka namA ve nahI. tyAreM tApase jANyu ke,e avinIta le mATe amArA kAmano nahI. tethI tApaseM paNa tene kADhImukyo. have mArge cAlyo jato sAmo siMha yAva to dekhIne ahaMkAreM jarANo khase nahI. tene siMheM paNa phAla de mArInA khyo. marIne gardana thayo. tihAM ghaNI tADanA tarjanA khamato java pUro kasyo. ___ tyAMthI marIne naMdipura nagarane viSe pUrohitano putra thayo. sarva vidyA jaNI zAstrano pAraMgAmI thayo. paNa ahaMkArI ghaNo hato mATe tyAMthI ma raNa pAmIne mUMba thayo. tihAM te muMbane jevAreM pAbalA navanuM purohitanuM kuTuMba dekhe tevAre temane ghaNo rAga napaje. evA avasaramAM tyAM kevalI jagavAn padhAsyA. temane purohitanuM kuTuMba vAMdavA go. vAMdIne vega. keva lIyeM dezanA dIdhI // ytH|| baliyo balinaH saMti.vAdinyaH saMti vAdinaH ||dhninyo dhanina saMti, tasmAdaprpa tyajetbudhaH ||e // ityAdika dezanA sAM jalIne purohitanuM kuTuMba pUvA lAgyuM. he jagavAn ! ame nattama jAtinAM kahevAyeM batAM thamane e mUMba upara sneha upaje , tenuM guM kAraNa ? tyAre kevalIyeM nanita kumAranA navathI saMbaMdha kahI dekhADyo. te sAMjalI ne rAjA pramukha aneka navya prANI dIdA kheimode pahotA te mUMba ghaNo soca karavA lAgyo. te mUMba saMmatA aMgIkAra karI moda jaze // e mAna upara nanIta kumAranI kathA kahI // iti nava nAvanAyAM // have mAnano baMdha gayA pabImAyAno baMdha jAya , te mATe have mAyA kahe . ||maayaavinno hu~ti parasta pesA, je prANI (mAyAviNo ke0) mAyAvI eTale je mAyAvaMta hoya te prANI Anave tathA paranave (parassa ke) pAra kA (pesA TuMti ke0) cAkarapaNe thAya. eTale kapaTI prANI yAnaveM tathA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. paranave pArako dAsa thAya tihAMAnavAzrayIzeThanI putrIpadmanInIkathA kaheje. vaNArasI nagarIyeM kama nAmA zegnI padminI nAmeM putrI ne te putrI mahA mAyAnuM ghara le. mAtA pitAne paNa kUDa kapaTa vinayeM karIne rIjave je. mAtA pitAne tenA napara ghaNo rAga le, eka kaNamAtra paNa putrIno vi raha khamI zakatAM nathI. te putrI jyAreM yauvana avasthAmAM AvI. tevAreM ko ika caMinAme paradezI vANiyAne ghara jamAInI paraThaNa karI paraNAvIne ghera rAkhyo. ema karatAM padminIno bApa marI gayo. tyAreM gharano ghaNI caMda tha yo. padminI paNa niraMkuza thai, jarine paNa kapaTa vinayeM karIrIjavIne anya puruSa sAtheM anAcAra sevavA lAgI. to paNa teno jari jANe ke, e mahAsatI . ekadA te padmanIya putra prasavyo, tyAre vicAo~ ke jo e bAlakane stanapAna karAvIza to mahArA sarva avayava zithila thAze, a ne zarIra nirbala thAze, tyA viSayano svAda jato raheze, ema ciMtavI dha varAve nahI. narine kahevA lAgI ke, he svAmI ! Aja paryaMta mahAre ko 3 puruSano hAtha aDyo nathI, to have A bAlakaneM stanapAna kema karAvaM ? nAreM tenI sarva vAta sAcI mAnIne eka dhAvya rAkhI. ekadA te caM potAne hATe veTho vyApAra kare je.evAmAM kozka taruNa brAhmaNa caMnA hATe zrAvI bege . te samaye brAhmaNane mAthe bAja upara thI eka taraNuM paDa . tyAre caMI tenA mastaka naparathI te taraNuM lIdha. e Tale te brAhmaNe potAnI keheDe kaTArI hatI. te kADhIne potArnu mastaka davA mAMjhay. tene zeThe parANe kAlI rAkhyo ke, are nUMmA ! tuM yA gaM kAma kare ? zyAmATe mastaka chedana kare le ? amAro zo aparAdha ? vipra bolyo ke, he zeTha ! tamAro kAMivAMka nathI; paNa meM thA janmathI mAmI ne koineM tRNamAtra paNa adatta lIdhuM nathI ane Aja mahAre mastake tara guM lIdhuM, mATe mahArA vrata niyamano naMga thayo. te sAMjalI caMze vicAyuM ke, mahArI strI satI, ane.yA brAhma Na nirlonI brahmacArI mahArA ghara yogya . ema vicArI zeTha ghaNoja yA graha karI tene potAne ghera teDI yAvyo. ane kahyu ke, haveM mahAre ghera ra hejo, kyAMhi jazo nahI. ema kahIne tene potAne ghera rAkhyo. ema zeThane gharanI phikara TalI mATe nizciMta thayo. have te strIne te vi
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. prasAthe vAta cita karatAM vastra azanAdi ApatAM letAM paricaya thayo. te thI mAhomAMhe anAcAra sevavA lAgyAM // yataH // anyaM manuSyaM hRdaye ni dhAya, anyaM naraM dRSTinirAhvayaMti // anyasya dattvA vacanAvakAzaM, anye na sAI ramayaMti raamaaH||10|| ekadA te caMjhazeTha kusumapura nagare gayo. te nagarane bahAra eka udyAna meM, temAM eka paMkhI nizceSTa kASThanI peThe paDyo rahe be. loka, te paMkhIne tapasvI jANIne pUje je. te jyAre pUjaka loko jatA rahe tyAre te paMkhI, bIjA padI je cuNa karavA gayA hoya, temanA mAlAmAM jazne ImAM nahA karI jAya. valI te avasara thAya eTale potAne sthAnake AvI bese. evo vRttAMta caMzeThe najare dITho. valI caM zeTha potAnA sevakane sAtheM le zarIra ciMtAyeM gayo , tyAM eka vRdane AMtare rahelo tApasa dIto: te dhUsarA pramANe dRSTi de nUmikA nihAlato pramArjanA karato AvIne tyAM kAssagge rahyo. evAmAM aneka sakhIyeM parivarI thakI rAjakanyA tyAM krIDA karavA yAvI. te kanyA sakhIyonuM To luM mUkI tApasane jovA yAvI. tene ekalI jANIne tApaseM tenuM galu ma raDI AnaraNa utArI lazne dharatImA dAvyAM. ane kumarIne mArIne eka khADamAM dATI, poteM anya sthAnake jaz kAnassagge uno rahyo. e sarva vAta caMzeTha dUrathI dekhIne potAne utAre Avyo. rAjAyeM potAnI putrI nI zodha karI paNa te malI nahI. tesAMnatI rAjAyeM paDaha vajaDAvyo ke,ma hArI putrInI zodha kare tene hajAra sonaiyAM ApuM. te sAMjalI caMzonA se vakeM rAjAne vAta saMjalAvI. rAjAyeM tApasane pakaDIne mArI nArakhyo. have caMze vicAyuM je aho ! Aja meM be mahoTAM Azcarya dIThAM. je ma ati AcAra, tema ati kapaTa dI] !! tema mahArI strImAM paNa a tyAcAra hato ke,jeNeM potAnA putrane paNa dhavarAvyo nahI, ane brAhmaNa pa Na atyAcArI hato. kAraNa ke, te paNa eka taraNAmATe mAthuja kApI nAMkha to hato! temATe rakhe e bena jaNamAM paNa anAcAra hoya ! // yataH // a ilajA azmANaM, aznIyAloyaNaM ca aznIru // purisassa mahiliyAe, . na sIlasudassa liMgAI // 11 // temATe eka vAra ghera jaza parIkSA karUM,tyAreM mahAro saMdeha nAMge. ema vicArIne ghera javA ujamAla thayo, sarva kriyANA pramukha lazne vaNArasIyeM yAvyo. rAtrIyeM sarva sAtha bahAra mUkI poteM e
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 gautamakulaka kathAsahita. kAkI prabannapaNe ghera Avyo. tihAM je rIteM ko bijJAdikeM karI sarva vastu jaNAya eve gameM rahyo. jUve ne to strI brAhmaNa sAthai svebAyeM niHzaMkapaNe vividha prakAranI krIDA karatI dItI. tyAreM zegthI sthira rahevANuM nahI. mA Te eka zloka kahyo // yataH // bAlenAcuMbitA nArI, brAhmaNastRNahiM sakaH // kASThanUto vane padI, jIvAnAM rakko vratI // 12 // AzcaryANi ca catvAri, mayApi nijacakuSA // dRSTAnyaho tataH kasmin, vizrabdhaM ki yatAM manaH // 13 // evAM nAranAM kahelA vacana sAlInane te pa anI anAcAra sevatAM adhavaca natIne unI thai. ane brAhmaNane gharamAMthI bahAra kADhayo. caMzeta paNa strInAM mAyA kapaTanAM caritra dekhIne ma namAM saMsAranI asAratA nAvato saMsArathI uparAMTho thayo thako, parama vai rAgyavaMta tha sarva ivya sAta dene vAvarI sAdhu pAse jai dIkSA lai teja navamAM kevalajhAna pAmIne moda pahoto. brAhmaNa tathA strIpaNa pArakI cAkarI karatAM paNa duHkheM peTa narA calA vatAM temAM valI strI to vizeSa parAdhIna rahetI thakI temaja kASThanUta paMkhI tathA tApasa e cAre jaNa maraNa pAmI anaMto saMsAra namaze. // ytH|| ja ha jaha vaMca loyaM, mAino kUDazya vaMcehiM // taha taha saMciNa malaM, baM dha nava sAyaraM ghoraM // 14 // iti navanAvanA vRttau // e mAyA karatAM A navamAM tathA paranavamAM pArakI sevA pramukha karatAM kuHkha pAmyA. tema valI mAyA karatAM paranave pArakA cAkara thAya. te Upara vANiyAnI kathA kahe je. pazcima mahAvidehane viSe be vANiyAne paraspareM ghaNI mitrAije. paNa te mAM eka to mAyAnuM maMdira le. ane bIjo vANiyo sarala svanAvI . ta thApi betu jaNa nego vyApAra kare . temAM je mAyAvI. te sarasane ghaj Thage le. ane sarala vANiyo to tenAthI kAMDa paNa nahi gopavatAM samyak rIteM vyApAra kare se. ema ne to paNa betune dAna devAnI ghaNI ruci ne. a nukrameM te bedu nava pUro karIne je sarala svanAvI hato, te yugaliyo thayo. ane je mAyAvI hato te marIne teja yugalakSetramA varNe najalo ane cAra daMturAlavAlo hAthI thayo. te anukrameM mahoTo thayo. tevAreM pharatAM pharatAM teNe yugaliyuM dITuM. tethI manamAM ghaNI prIti upanI. teNeM pUrve ghaNI mAyA karIne, tethI Aniyogikajanita karma udaya thayuM. tyAre te yugalIyAne suMDhe
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 jainakathA ratnakoSa nAga bo. karI khaMdhe besADaM. te dekhIne sarva yuga likhAyeM tene sarvathI adhika jANI tenuM vimalavAhana evaM nAma dIdhuM. hAthIne jAtismaraNa upanuM tyAreM jAeyuM ke mAyA krvaath| huM dAsa thayo buM. e saMbaMdha yAvazyaka niryaktimAM be. mAyA gayA pI baMdhamAMthI tathA sattAmAMthI lona jAya be, mATeM lona kahele lu mahilA narayaM navaMti (ludA mahilA ke0 ) je prANI loneM ka rIne mahAiAvaMta hoya, te prANI marIne ( narayaM navaMti ke0 ) narakane viSe jAya. eTa lonanI mahAibAvAlo prANI narakeM jai upaje e nAva // lo hA hanayaM // iti vacanAt // athavA (luza mahilA ke0 ) loneM karIne mahAivAvAlA puruSa ( rayaM na navaMti ke0) rati pramukha na pAme. eTale lonI prANI saMtoSa karIne vesI rahI zake nahIM. te upara kolika rAjAno dRSTAMta. caMpAnagarIne viSe zreNikarAjAno putra, kolika nAmeM be. te rAjA, nukrameM jevAreM zreNika rAjA kASThapaMjaramAM marI gayo. tyAreM navI caMpAnagarI vasAvIne temAM rahyo. tyAM sarva hAthI, ghoDA, lazkara ne cAinA parivAra sahita rAjya kare be. evAmAM kolikano laghu nAi hala ne vihala eve nAte siMcAnaka hAthI upara besIne kAne kuMmala, tathA hazyeM hAra pramu khAnUSaNo tathA chuna vastra paherIne bahAra jAya be. temane dekhIne ko likanI rANI padmAvatI vicArA lAgI ke, evA hAra, hAthI ne kuMmalAdika a mAre nathI. tethI catuyeM rahita mukha sarakhuM yA rAjya zyA kAmanuM ? ema ciMtI te vAta narttArine kahI. tyAaiM jarttAreM kayuM ke, e vastu pitAyeM yApe lI be eTale divya kuMmala tathA aSTAdaza cakrahAra ne siMcAnaka hAthI eTalA vAtrA zreNika rAjA jIvatAM emane pelA ne te mahArAthI pAThA ma jevAya ? pitA paralokeM gayA mATe mahAre to emanI ulaTI vizeSa khabara rA khavI ghaTe be. ema kahetAM paNa rANIyeM kahyuM ke, e hAthI ne hAra to mane avazya joze evorANIyeM ati vyAgraha kare thake, hala vihala pAsethI hArA dika mArgI levAnuM kolikeM kabUla kara. pI eka divasa te dArAdika dala vihala pAseMthI nAino sneha mUkI nekoli mAgyAM. tyAre hala vihaleM kayuM ke, pramANa ke. ema kahIne ghera jai vicAra ke, koNika balavAna be mATe enI sArthe zrApaNuM jora cAlaze nahI ne ApalI upara enI najara nalI nathI. mATe yApale bIje sthA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 6 nake jayeM. ema ciMtI potAnuM aMtevara tathA hAra, hAthI pramukha sarva vastu laine rAtriye tyAMthI nIkalIne vizAlA nagarIyeM yAvyA. tyAM temano mAtA maha ceDo mahArAjA rAjya kare be. teNeM putra jANIne rAkhyA. ko gotheM hAtha dane vicAyuM ke, eto dhUtArAnI peTheM vizvAsa dene jatA rahyA. tethI nAi paNa gayA, ane vastu paNa hAtha na khAvI. DuM jayayakI caSTathayo. meM strInuM kahyaM kasyuM mATe, have jo pATho nAine manAvIne teDAvuM to vaNikamAM tathA mahArAmAM zyo aMtara ? ema vicArIne dUta mokalyo. te dUta ceDArAjA pAseM jai ema kaheto havo ke, hala tathA vihala e ve jAi hAra ne hAthI pramukha lene nAzI yAvyA be, te pADhA Apo ne jo nahi Apo to rAjyAdikathI caSTa yazo. eka khIlIne mA Te khAkho devakula na pADiyeM. ceDorAjA bolyo; jo bIjo paNa koi zara zrAvya hoya, to tene na khAeM, to dohitrAne te kema yAeM ? dUta bo lyo. jo sarva na yApo to enI pAseM hAra ne hAthI be te laine khApo. tyAreM ceDo rAjA bolyo ke, e dharma nathI. ke ekane udAlIne bIjAne yA piyeM. bIjuM valI mahAre kAMi e kadAgraha nathI; paNa dohitrA tamane kema apAya ? ne teno hAra hAthI paNa udAlIne kema jevAya ? te sAMjalIne dUteM caMpAnagarIyeM jai kolikane kayuM. kolika paNa tatkAla kodhAruNanetra karIne jayanaMnA vajaDAvato havo. te samaya kolikanA kAlAdika uramAna da ze jAi khAvI raju thayA. te ekekAne traNa traNa hajAra hAthI, traNa traNa hajAra ghoDA, traNa traNa hajAra ratha, traNa traNa koDi pAyadala, tema kolikane paNa eTaluMja laskara le. eTalA laskara sahita ceDAmahArAjA u para caDhAI karI. ceDA mahArAjA paNa aDhAra mukuTabaMdha mahArAjA sahita sa nmukha khAvyA. te paNa ekeka rAjAne traNa, traNa hajAra hAthI, traNa traNa hajAra ghoDA, traNa 'traNa hajAra ratha, tathA traNa traNa kroDa pAyadala be, ghane eTaluMja ceDA mahArAjanuM paNa lazkara be. te sarva malI sattAvanna hajAra hAthI, sattAvanna hajAra ratha, sattAvanna hajAra ghoDA ne sattAvanna koDa pAyadala eTaluM sainya ekatuM yayuM, ane kolika paNa sarva malI tenrIza hajAra hAthI, tetrIza hajAra ghoDA, tetrIza hajAra ratha ne tetrI koDi pAyadala eTaluM lazkara lai vizAlAyeM prAvyo tero kAlakumarane senAdhipati kasyo te
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 jainakathA ratnakoSa nAga baho. kAlakumara ceDA mahArAjAnA sainya sAtheM laDato laDato anukrameM ceDA mahArAjAnA hastinI ikaDo Avyo. kozno khalAvyo haTyo nahI. te velA ye ceDA mahArAjAyeM eka divya bANa mUkyu. tethI kAlakumara maraNa pAmyo. te ceDArAjAnI evIpratijJA le ke nitya eka bANa nAkhavo te amogha bANa pADo phare nahI mATe te bANa nitya ekaja agrasenAnIne mAravA mATe nAkhe. te saMgrAmamAM pahele divase rudhiranInadina cAlI. evAmAMsUrya Athamyo. saMgrAma nivatyA. bIje divase mahAkAla laDAzye caDyo tepaNa emaja mara Na pAmyo. e rIte daza divase daze jAisenAnI thA saMgrAmamAM maraNa pAmyA. e saMgrAmano varNana lakhavAmAM na Ave, evo jorAvara thayo . have potAnA barobariyA daze nAi maraNa pAmyA jANIne koNika ciMtavavA lAgyo ke, a mogha bAgano dhaNI ceDomahArAjA eka bANe kAma kare, ene mahArAthI ke ma jItAya ? arthAt koDogame sunaTe paNa na jItAya ! mATe meM paNa enI zakti ajANate thake daza nAi kSya pamADyA. have je daza nAinI gati te mahArI paNa gati. jemATe agnimAM bavyAnuM auSadha amija . tathA kAMTeM kAMTo nIkale, hIreM hIro vidhAya. e nyAyeM devatA bAgane devatA jIte evaM cittamA dhArIne ahama tapa karI bege. eTale camareM tathA saudharme'e bena tapanA prekhA tathA pAulA navanA mitra paNa hatA tethI tyAM AvyA. yA vIne koNikane kayuM ke, amane kema samasyA ke ? koNika bolyo ceDArA jAne mAro. tevAreM zaka bolyA pharIne kAMzka mAgo. ceDo mahArAjA to amAro sAdharmika De mATe ame ene mArIyeM to nahI, paNa tahArA zarIra nIradA karijhuM. koNikeM kahyu emaja ho. tyAreM camareM mahAzilA kaMTaka nAmeM saMgrAma vikuo. te saMgrAmamA eka kAMkaro nAMkhe, to paNa sAhAmAne ma hA zilApaNe thazne pariName. ane eka kAMTo sarakho nAMkhe to te mahAzastra thaine pariName. tathA bIjuM rathamusala nAmA saMgrAma vikuo . temAM eka ratha ne musalu-bAMdhyuM te ratha devazaktiyeM karI saMgrAmamA sArathI vinA phare. te ratha pharato je ADamAM Ave, tene dalA nAMkhe. jene musalu lAge tenA prANa jA. ya ema sureMi, asureMane nareM e traNe malI ceDA mahArAjA sAthai yuda mAMmadhu evAmAM nAga nAmA sArathIno potro varuNa nAmA parama zramAvaMta, chAdaza vratano dharanAro, bahaammanA pAraNAno karanAro tene bahane pAraNe
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. ceDAmahArAjAyeM kama kasyo. te vakhate te manuM paJcarakANa karIne mahA Dara evA rathamusala saMgrAmamAM pravatasyo tenI sAhAmo koNikano se nAnI paNa rathe besI sanmukha yAvIne bolyo ke, mahArI upara prahAra kara. tyAre varuNa bolyo. huM zrAvaka buM, mATe niraparAdhIne bAgalathI prahAra ke ma karUM ? te sAMjalIne kolikano senAnI, bolyo ke, ruDuM ruDuM vrata rAkha vrata rAkha. ema kahI karNa paryaMta kheMcIne senAMnIyeM bANa mUkyuM. te varuNane marmasthAnake lAgyuM. tyAaiM varuNeM paNa aruNa locana karI ekaja prahAreM te senAnIne jamarAjAne ghera mUkyo. paDhI potAne paNa gADho prahAra marmasthA nake lAgelo jAlI raNamAMthI bahAra nIkalI tRNano saMthAro pAtharI tenI upara besIne vicAre ne ke, meM mahArA svAmInuM kArya to kayuM; paNa have mahAre svArtha sAdhavAno avasara be ema ciMtavIne kharihaMta, siddha, sAdhu ne kevalinASita dharma e cAranuM zaraNa karI, sarva jIvane khamAvI, sarva jIvanI sAdheM maitrI nAva rAkhI, khaDhAra pApasthAnaka je sevyAM te vosirA vI, cAre gatine viSe je kAMi duSkarma karayAM te sarva trividheM trividheM vosi rAvIne, zrIvIrasvAmIne namaskAra karato, ityAdika yArAdhanA karIne cA re hAranAM paJcarakA karI navakAranAM dhyAnamAM tatpara thako rahyo. ' vAmAM varuNano mitra eka mithyAdRSTi be te saMgrAmathI bahAra khAvI varu ne ka ke, jenuM tamane zaraNaM tenuM mane paNa zaraNuM hojo. ema behuja samAdhima kAla kasyo. temAM varuNato saudharma devaloke upanyo. tyAM cAra palyopama yA pAlIne mahAvideha kSetre manuSyAvatAra pAmIne mode jo ne midhyAdRSTi je varuNano mitra hato te marIne manuSyapaNeM upanyo. te paNa pharI mahAvidehamAM manuSya thara mode jaze. have varuno daya thayo jAlI ceDArAz2AnA sunaTa tathA dAra gaNo rA jAmalI bamaNuM yuddha * karatA havA. tyAreM kolika potAnuM bala jAgyuM jANI ne poteM caDhagho. te jaDato thako ceDA mahArAjAnI DhakaDo zrAvyo. tyAreM . ceDA rAjAyeM paNa tenI Upara divya bArA mUkyuM. te velAye iMjheM kolikanA mukha prAgala vajra kavaca kasyuM ne camare pavADe lohano saMnAha kasyo. tethI ceDA rAjAnuM bANato amogha hatuM, paNa niSphala gayuM. te dekhIne ceDAmahArA jAnA suna vicAyuM ke, ApaNA svAmInuM puNya khUTyuM dekhAya be, paNa bIjuM
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baTho. 72 are na mUka. evI pratijJA hovAthI bIjaM bAla ko likanI Upara na mUkyuM. saMgrAmayI usarI pATho ThekANe yAvyo. bIje divase paNa eja rIte bAla khAlI gayuM. ema dina dina pratyeM vedu jAnuM mAMhomAMhe ghora yuddha pravayuM be hunA lakaramA thaIne eka kroDane aiMzI lAkha manuSyano daya thayo. te sarva naraka ne tiryacamAM upajatA havA. hemacaMzacAryakRta zrIvIracaritranA a nusAreM e pATha . ne pratikramaNasUtravRttine anusAreM to mahAzilA kaM Taka saMgrAmane viSe nava lAkha manuSya to eka mAlInI kUkhe jai upanyA. tathA zrI jagavatIjI sUtra anusAreM daza hajAra eka mAulInI kUkhe na panyA. e matAMtara be. tathA zrIvIracaritrane anusAreM sAmAnya prakAreM behu sainyamAM ne eka koDane eMzIlAkha manuSyano daya thayo kahyo be. ane zrI jagavatIjI sUtra anusAreM mahAzilA kaMTakane rathamusala e benA saMgrA mAM paNa eTalAja manuSyono daya ko be. have hAra gae rAjA sarva pota potAnA nagare javAne ibatA jANIne, ceDo rAjA nAzIne potAnI nagarImAM peto. te joi nagarIne ko likeM vIMTI lIdhI, tevA dala tathA vihala rAtre zUravIra thara siMcAnaka hAthI upara vesIne bahAra nIkalI lokane mArI mArIne nAzI yAve, paNa koithI paka DAya nahI. tyA kolika maMtrIzvarane kahevA lAgyo ke, ApaNuM badhuM lazkara to e haleM vihaleM upavyuM, mATe ene jItavAno upAya vicAro tyAre maMtrIvara bolyA ke, jyAM sUdhI e hAthI hoya, tyAM sUdhI ene koi rIteM na jItA, mATe hAthIne mAravAno upAya e be, je mAragamAM eka khAi ba nAvavI. temAM kheranAM aMgArA jarIne te khAine DhAMkI mukazuM, jethI te ja pAya nahI. pI te hAthI utAvalo yAvatAM khAi mAMde paDaze eTale ba lI jaze . ema sAMjalI hala vihalane yAvavAne mArge eja rItanI khA banAvI kheranA aMgAreM jarIneM uparathI DhAMkI mUkI. have hala vila siMcAnaka hAthI upara besIne jeTale khAi pAse yA vyA, eTale te hAthI vinaMga jJAnavaMta ne mATe AAgala paga mUke nahI. tyA re halavileM te hAthIne ghaNo nicaMbadho ke, yA velAye tuM cAlato nth| te guM rathI kAyara thayo ke ? eka tahAre mATe to me paradezeM yAvyA, badhAne viyoga thayo, ceDA rAjAne mahA kaSTamAM nAMkhyo. khATalA lokano
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. kSya thayo, tethI jo tahArA karatAM kUtaro pAThyo hota. to rUDaM thAta je mATe tuM Aja amArA kAmamAM pAbAM pagalA de je te sAraM nathI. evaM sAMjalIne hAthIyeM hana vihannane utArI heThA mUkyA, paDI poteM khAzmAM UMpApAta dara, marIne pahelI narake nArakI paNe napanyo. te dekhI ne kumaro vicAravA jAgyA. hA ! hA!! dhikkAra paDo ApaNane ! je mATe ApaNeja pazu baiye paNa e hAthI kAM pazuM na hato. je hAthIne mATemA tAmahane kaSTamAM nAMvyA. te hAthI marI gayo. ane hajIlagaNa purbudinA dhaNI ame jIviyeM bIyeM. e sarva nAzanA karanAra ApaNe thayA. mATe have ApaNane jIva sArUM nahIM. ane kadAcit jIviyeM to zrIvIra vaImAna svAmInA ziSya thazne jIviyeM; paNa anyathA na jIvaq. ema vicAre ,eTa le te nAva sAdhune zAsana devatAyeM tyAMthI napADIne.pracaM pAse mUkyA.cAri tra aMgIkAra kayu. eTaluM thayuM to paNa vizAlA nagarImA zrI muni suvrata svAmIno thUna je tenA pranAva thakI koNika vizAlA nagarI na lai zakyo, tyAre kogika bolyo ke, jo e nagarImA gaIneM hala na pherabuM, to UMpA pAta karIne marUM. athavA agnimAM pezIne marUM, evI pratijJA karI. topa Na nagarI levAi nahI. tyAre koNika kheda dharato havo. evAmAM AkAza vANI thai ke,jo mAgadhikA vezyA sAtheM kulavAluka sAdhu rame,to vizAlA levAya. evI vAta sAMjalIne koNika, prAzAvaMta thayo. ane jANyaM ke, yA kAzavANI niSphala jAya nahI // ytH|| bAlakAnAM hi nApA yA, jApA yA yoSitAmapi // autpAtikIca nASA yA,sA vai navati nAnyathA // 15 // panI koNikeM maMtrIzvarone teDIne pUbyuM ke, kulavAluka kyA ? tathA mA gadhikA gaNikA paNa kyAM ? tenI khabara kADho. maMtrI bolyA. he mahA rAja ! gaNikAto tamArI caMpA nagarImAM ne, ane kulavAlumAnI to khaba ra nathI. panI ardha sainya tyAM mUkI ane ardha sainya sAtheM tezne caMpAyeM jai gaNikAne teDAvIne Adara kasyo ke, tame buddhivaMta kalAvaMta bo. mATe kulavAlukane pati paNeM karI lAvo. ane tamArI kalA saphala karo. mAgadhikAyeM paNa te vacana aMgIkAra kayuM. tyAreM rAjAyeM tene vastra a laMkArAdikeM ghaNo satkAra karI visarjI. gaNikA paNa potAne ghera jaz kozka kalA vicArIne kapaTathI lokamAM bAra vratanI dharanArI kharI zrAvikA tha.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 jainakathA ratnakoSa nAga ho. caityapUjAmA tatpara, dezanA sAMjalavAne sAvadhAna, AcArya paNa ema jA Ne ke, e khrekh| zrAvikA . ema karatAM eka divasa AcAryane pUna vA lAgI he svAmin ! kulavAluka sAdhu te koNa ? tyAre prAcArya tenuM marma ajANatAM bolyA ke, he zrAvikA ! sAMjala. eka mahAguNa AcArya paMcAcAranA pAlanArA hatA. tene vAnarAnI peThe asthira cittavA lo eka laghu celo hato. te gurunI sAraNA vAraNA khamI na zakyo, to paNa guru to niraMtara tene zikhAmaNa de, // ytH|| paro hRSyatu vA mA vA, viSavatpratinAtu vA // jASitavyA hitA nASA,svapadaguNakAriNI // 16 // to paNa te ziSya kaThora vacaneM ane mIThe vacane paNa gurunuM kartuM na mAne. eka divasa vihAra karatAM navya jIvane pratibodha detAM te AcArya zrI simAcalajInI yAtrA. karavA padhAsyA ema zrInattarAdhyayananI vRtti madhye kayuM ye ane praznottara ratnamAlAnI vRttimadhye zrIgiranAreM padhAyA ema kaDaM , te velAyeM te avinIta celo paNa sAtheM gayalo . tihAM parame zvara bAlabrahmacArI zrIneminAthane vaMdanA karI pAnA valatAM panavADethIce lAyeM gurune mAravA mATe uparathI zilA reDI. teno khaDakhaDATa zabda sAMna lIne guruyeM vedu paga paholA kasyA. tevAre te zilAno pabara gurunA paga vacce thai jato rahyo. te velAyeM gurune kaSAya caDyo, tyAreM guruye zApa dIdho ke, are pApI! strI thakItahArovatanaMga thaze. cele vicAsyaM je guruno zrApa jUTho karavo, mATe jyAM strInuM nAma paNa koI na jANe, tyAM jabesuM. ema ciMtavI gurune bAMjhIne parvatanI nadIne kAMve ja kAnassagge rahyo. mAsarakhamaNa pramukhane pAraNe koI paMthI Ave, tenI pAsethI thAhAra male, to le, ema karatAM comAsAmA nadI pUra AvI tyAre zAsana devatAyeM vi cAyuM ke, tapasvI muni taNAi jaze. ema vicArIne nadI bIje mArge vAlI. temATe te muninuM nAma kulavAluka evaM kahevANuM. evaM AcAryanuM bolavU sAMjalIne dezyA harSa pAmatI ghera yAvI. paDI tIrthayAtrA karavAne mirSe jyAM te kulavAluka sAdhu , tyAM AvI, vaMdanA karIne sAdhune kahevA lAgI ke, he muni ! DhuM giranAra pramukha caityane vAMdavA nIkalI bu. tyAreM muniyeM kA nassagga pArI dharmalAna dezne pralayaM ke, tame kyAthI yAvyAM? vezyA bo lo. yame caMpA nagarIthI tIrthanI yAtrA karavA yAvyAM, paNa tIrtha karatAM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. uub to paramatIrtha tame malyA temATe yA mAro yAhAra zukSmAna ne, te le pA ra' karIne amArI napara napagAra karo. evA kapaTI zrAvikAnAM vacana sAMnavyA, eTale kRpAvaMta thaine teNInI sAthe vahoravA cAlyA. teNI pa e pUrve saMyojita ivyanA modaka dIdhA. te modaka vAvasyA, eTale atisA ra roga thayo. te atisAreM karI hAtha paga paNa saMkocI na zakeM evA glA na thayA. tyAre mAgadhikA bolI. he svAmin ! ame pApaNI biye je mA Te amArA upagArane artha tame pAraNuM kA, ane AhArane anaMtara tamane roga upanyo, te mATe he svAmin ! tamane ekalAM mUkIne amArAthI kema javAya ? amArApaga tojema beDImAM ghAle tema ghAlyA ,ema kahIne te vezyA tyAMja rahI. ane nahartanA pramukha karavAne vAraMvAra tyAM Ave. te nahatanA dika karatAM sAdhune sarva aMge sparza karatI havI. sAdhu paNa anukrameM tenI sAthai vAto karavA lAgyA. tyAre te paNa kaTAda netre jovA lAgI. anukra meM kulavAluka, citta calyu. je mATe strIne saMgeM keTalikavAra tapasyA rahe ? mAgadhikA tathA munine paraspare zayyA, Asana,saMnoga nego thayo. strIna rino vyavahAra pravatyo. divaseM divaseM te vyaktapaNe pravatyA. par3I tenA kahyA thIcaMpAyeM prAvyo. je kAmAMdha hoya te strInA kiMkara thazne zuM zuM na kare ? // ytH|| sUpasaMyoga kRtyAdi, kurute preritaH striyA // snehalaM dadhi manA ti, pazya maMthAnako na hi // 17 // ihAM gaNikAyeM rAjAne kahyu ke, kulavAlukane nAra karI lAvI muM. ha ve te guM kare ? te ghAjhA karo. tyAreM rAjAyeM kulavAlukane kahyu ke, jema vizAlA nagarIne ApaNe jAMjIye tevo upAya karo. evAM rAjaranAM vacana sAMjalIne mahAbujhino nidhAna te kulavAluka liMgIno veSa karI vizAlA nagarImAM askhalita gatiyeM cAlyo, koNi paNa AvIne nagarI vITI pa jyo. evAmAM kulavAluke nagarImAM yADaM avacu jotAM zrI munisuvrata svA mIno thUna dekhIne vicAsyuM ke, A thUnanI uttama muhUrne pratiSThA thai , mATe jyAM sudhI e thUna hoya tyAMsUdhIyA nagarI iMzthakI paNa na levAya ! have tyAMnA loka paNa gaDha raMdhana hovAthI Akula vyAkula thayAM thakAM te kulavAlukane liMgI jANI pUbavA lAgyA. ke, amAro gaDharodha kyAreM maTaze ? temane kulavAluka kahevA lAgyo ke, DhuM nimitta samyakrIteM jAeM
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. buM ke, jyAMsUdhI A thUna be, tyAMsUdhI nagarIno rodha nahI maTe. mATe jyAreM A thUna nAMgavA mAMjhazo, tyAre lazkara haTatuM jaze. e nIzAnI jA jo. te jevAreM saghalI yUna upADI nAMkhazo, tevAreM to sarva upazva ma TI jaze. te vAta sAMnatI nagaranA loko to lazkaranI bIkeM thUna pADavAne valagyA, eTale kulavAlukeM koNikane jazne kaDaM ke, tame hamaNAM ihAMthI usaro (pAbA jAu) te sAMjalI lazkara ve gAra pADaM haTayu. eTale loka ne pratIta yAvI. tethI lokeM AkhI thUna thaDamUlamAMthI kUrmanyAsanI (ta lIyAnI) zilA sUdhI khIdIne napADI nAMkhI. te vakhata koNikeM te vi zAlA nagarIne bAra varSane aMte nAMgI. ane koNikane ceDA mAhArAjAnu yuddha nivo. yA avasarpiNImAM evaM yu6 kadI paNa thayuM nathI. have koNikeM ceDA mahArAjAne kahevarAvyuM ke he Arya ? tame mahArI mAtAnA pitA bo, mahArA pUjya Do mATe kaho tamane jhuM priya karUM ? tyA reM ceDA mahArAjAyeM vihINa thAne kadevarAvyu ke, tane nitya jaya utsava nIlA . te mATe thoDIvAra vilaMba karIne sukheM nagarImA praveza karaje. e vAta sAMnatI koNi vicAyuM ke e \ mAgyuM ? topaNa te vacana mAnyuM. evA avasaramAM ceDArAjAnI dIkarI sujyeSThAno dIkaro sAtyaki nAmeM vi dyAdhara le. teNeM vicAyuM ke, mahArA mAtAmahanI nagarInI prajAne pranAte zatru Taze ? te mahArAthI devyu kema khamAya ? evaM vicArI vidyAyeM karI nagarInA sarva lokane tyAMyI upADIne nIlavaMta parvata upara le gayo. haveM ceDA mahArAjAya paNa gale loDhAnI pratalI bAMdhIne agAdha pANImAM po tAnuM zarIra paDatuM mUkyu. teja velAyeM dharaNe potAno sAdharmika jAegIne tene potAnA nuvanamAM le gayA.je mATe AnaghUTyAvinAmaraNa kema pAme? have dharaNe ghaNI prazaMsA karato ceDo mahArAjA paNa dharmadhyAnamA ta tpara thako, maraNane agavAMbato, arihaMtAdika cArenAM zaraNAM karato, cAre ne maMgala dhArato, nirIha, nirahaMkArI, nirmama evA sAdhunAM zaraNAM karato, saikaDAgameM navamAM je kAM aparAdha kasyA tenI gardAkarato, zrAvakanAM bA ra vrata pAlatAM je aticAra lAgyA hoya, tene vosirAvato, krodha, mAna, mAyA ane lokarI je hiMsA karI hoya, tene trividhaM trividhaM mihAmi mukkaDaM deto, ityAdika ArAdhanA kasyAnaMtara paMcaparameSTi maMtra saMcArato kA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. la karIne devalokamAM padhAkhyo. koNika paNa, gardaneM hala jotarIne nagarImAM pheravI potAnI pratijJA pUrI karI ghaNA AmaMbara sahita caMpAnagarIye Avyo. evA avasaramAM jagat guru pRthvIne pAvana karatA grAmAnuyAme vicaratA caMpAnagarIne viSe pUrNana nAmA vanamA AvI samosasyA. tyAM koNika rAjA pramukha ghaNe bAbare vAMdavA nIkalyA. paramezvaranI dezanA sAMjalIne vairAgya pAmIne kAlAdika daze kumAronI daza mAtA putra pautrAdikanA a nAva thakI dIkSA aMgIkAra karatI havI. have koNika paramagurune praDato havo ke, he paramezvara ! jeNeM janmathI mAmIne kAmanoga na tajyA, te cakra vartI kara gatimAM jAya ? tyAreM pranu bovyA. sAtamI narake jAya. ihAM zrI harinAsa rikata dazavakAlika tathA zrIhemacaMjJacAryakRta vIracaritra ane na vapada prakaraNa vRtti emanA lekheM cakravartI adhogati jAya, ane zrInagavatI jI sUtrane anusAra sAtamI narake jAya e matAMtara . pharI koNika vo vyo. ke svAmI hu~ marIne kyAM jaza? tyAre pranu bolyA tuMbahInarakeM jaza. tevAreM koNika bolyo jhuM sAtamI narakeM nahIM jAuM ? pranu bolyA tuM cakra vartIja nathI to e kevA vicAra kare le ? koNika bojyo. hUM kema cakrava ii nahI ! mahAre cakravartI sarakhI rAjahile. svAmI bolyA ke, cauda ra tnamAM eka ratna hoya, topaNa cakravattI na kahevAya. te velA ahaMkAra no parvata evo je koNika teNeM ahaMkAreM karI loDhAnA sAta parvata ekeMdi ratna nipajAvyA, ane padmAvatIne strIratna urAvyuM tathA hasti ratna, azva ra tna pramukha alpabudino dhaNI potAnI buddhiyeM kalpato havo. have jaratadevane sAdhato navanavA manoratha karato anukrameM vaitADhayanI timistrA guphA sUdhI mahAparAkrama phoravato pahocyo te potAnI zakti aNa jANato nanmatta thako dameM kr| guphAnA bAraNA ughADavA mATe traNa vAra tADanA karI. tyAre kRtamAla nAmA guphAno adhiSThAyaka deva bolyo ke,mara vAnI vA karato evo koNa guphAnAM bAraNAM ke le ? koNika bovyo ke, .hu~ azokacaM nAmA cakravartI upanyo. te jaratatrine jItato thako Ayo va. mATe mujhane tuM nathI uttakhato guM? tyAre kRtamAla deva bolyo ke, cakravartI to bAra thavAnA hatA te sarva tha gayA, mATe aprAyanI prArthanA karanA rA evA he rAjA! tuM tahAre ThekANe jA. tuUne kalyANa thA. kopika bo
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. vyo. hu~ teramo cakravartI puNyeM upanyo buM, jemATe puNya | urjana le ? tuM ma hAsaM parAkrama nathI jANato? mATe guphA naghADa anyathA tuM paNa rahIza nahIM. evAM asaMbada vacana sAMjalI devatAne koNika upara krodha caDhayo. teNeM bAlI nasma kayo. marIne bahI narake gayo. e ati lonathI marIne nrkegyo||e kathA zrIvIracaritramAMkahI ||ihaaN kozka ema kahe ke.sarva cakravartI jevAre timisrA guphAnAM bAraNAM ughADe, tevAreM teno senAnI bAra yojana ghoDo pAlo haTAve.. nahiM to bAlI nAkhe; paNa e vAta anAgami kale. AvazyakanI TippaNamAM paNa nA kahI . tathA jaMbuddIpaprajJaptimAMka yuM ne ke,senAnI hAtheM guphA ughADe. tathA TIkAmAM paNa Avazyaka TippaNa nI sAkhe nA kahI ne // iti koNika kathA // iti zrI sakala sanA nA minInAlasthalatilakAyamAna paMmita zrIuttama vijaya ziSya zrI padya vijaya gaNikata bAlAvabodhe zrIgautamakulaka prakaraNe tRtIya gAthAyAMcatvAryudAha raNAni samAptAni // 3 // pUrva phaladhAreM krodhAdika varNavyA, have e krodhAdikanuM svarUpa kahe je. athavA, pUrva je kayuM, tehaja pharI dezathI upamA dekhADI kahe . athavA trIjI gAthAne aMte kahyu ke, lonavaMta narakeM jAya, ane narakanA navamA duHkha to kaDavAM kahyA , "pahA kaDuA vivAgA " iti uttarAdhyayana vaca nAt // te kaDavU to viSa hoya, mATe cothI gAthAnI AdimAM vipa pUre je. eTale viSa te guM kahiyeM ? e saMbaMdhe prAvI cothI gAthA te kahe . // koho visaM kiM amayaM ahiMsA,moNo a rI kiM hiymppmaa||maayaa nayaM kiM saraNaM tu saccaM, khoho uho kiM suhamA tuhi||4|| arthaH-zahAM guru pratye ziSye pUbyuM ke, he svAmin ! ( visaM kiM ke0 ), viSa eTale \ ? tyAreM guru bolyA, he ziSya ! ( koho ke0 ) krodha teja viSa jANavU. te viSa upara khaMdhaka AcAryanI kathA kahe je. sAvabI nagarIne viSe jitazatru rAjAnI dhAraNI nAmaka paTarANI . te
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. nI kUkhe skaMdhaka nAmA putra thayo. tene puraMdarajasA nAmaka naginI je. tene kuMnakArakaTaka nagareM damaka rAjAne paraNAvI . te damaka rAjAne pAlaka nAmA purohita ve. eka divasa damaka rAjAyeM kAMika kAma uddezIne pAlaka ne potAnA sasarA pAseM mokalyo je. tyAM jitazatru rAjAnI sanAmAM koI vArtAvazeM karI pAlakeM dharmacarcA karavA mAMjhI. te carcA karatAM pAlaka poteM nA stikamati , tethI teNeM nAstika mata thApyu. tyAre pAseM vevelA skaMdhaka kumAra jaina dharmanA tattvanA jAga hatA. taNeM ||nmaargmaaN kahelI yuktiyeM karI pAlakane niHpTaSTavyAkaraNa karI mAnanaSTa karI makyo. tethI pAlaka ko dhe jarANo; paNa kAMza cAlyuM nahIM. paDI je kAmeM zrAvyo hato, te kAma karIne pAlo potAnI nagarIyeM Avyo. ___eka divaseM vIzamA tIrthakara zrImunisuvrata paramezvara harivaMzamAM upanyA te jagazuru vihAra karatAM sAvajI nagarIyeM samosakhyA. temane skaMdhakakumAra vAMdavA yAvyA. pranujIyeM dezanA dIdhI, te sAMjalIne skaMdhakakumAra vairAgya pAmI pAMcaze purupanI sAtheM dIkSA lai ugra vihAra karatA havA. samasta sihAMtano sAra avagAhyo. pranujIyeM emane pAMcaze sAdhujInA yAcArya kasyA. eka divaseM skaMdhakAcArya AvIne pranujIne vinaMti karI ke, he nagava na ! jo tamArI AjhA hoya, to puraMdarajasA vehena tathA daMjhaka rAjA bane vI pramukhane pratibodhavA jAvaM ? tyAreM pranujI mauna rahyA. valI bIjI vAra pUbyu, ema trIjI vAra pUbyuM, tyAre pranu bolyA ke, tamAre prANAMta upasa rga thaze. te sAMjalI skaMdhaka aNagAra bolyA ke, DhuMArAdhaka buM ke nahiM ? pranu bolyA ke, tArA vinA tahArA ziSya sarve thArAdhaka . .skaMdhaka aNa gAra bolyA DhuM guM na pAmuM ? ema kahI prajune vaMdanA karI pAMcaze aNagAra sAtheM kuMjakArakaTaka nagareM pahotA. te vAta sAMjalIne skaMdhakane AvatAM pahelAMja jyAM sAdhune utaravArnu u dyAna , tyAM pAlakeM aneka zastra daTAvyAM, te sthAnakeM skaMdhakAcArya paNa padhAyA. temane daMjhakarAjA nagaranA loka sahita vAMdavA AvyA. guruyeM de zanA dIdhI. navanI anityatA dekhADI. te sAMjalIne sadu harSa pAmyA. par3I ekAMte rAjAne teDIne pAlaka kahevA lAgyo ke, he mahArAja ! e skaM dhaka te pAkhaMmI . AcAracaSTa je. emAM sAdhupaNuM natho. e pAMceze
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ G0 jainakathA ratnakoSa nAga ho. sAdhu je enI sAthai yAvyA te sarva sahasrayodhI sulaTa je. te tamALaM rA jya sevA AvyA . rAjA bolyo, teM kema jANyaM ? pAlaka bolyo enuM kapaTa DhuM tamane dekhADIza. ema kahI sAdhuune kozka kArya naddezIne bIjA vanamA utAyA. panI dharatImAM dATelA zastra sarva te pAlakeM, rAjAne dekhA DyAM. zastra dekhIne rAjAnuM citta caMcala thayu. teja velA pAlakane AzA dIdhI ke tuM ene tahAre game tema karaje. ema kahI rAjA ghera gayo. __ par3I pUrvalo kSepa rAkhIne pAlaka purohiteM puruSa pIlAya evaM yaMtra thApIne te sAdhunane ghANInA yaMtramAnAMkhavAmAMmayA. tevAreskaMdhakAcArya to sadunI pAse rahIne pratyekane upadeza devA lAgyA ke, he muni ! tame parasvanAva mAM praveza karazo nahIM. AtmasvanAvamA rahejo. e pAlaka tamAro zatru nathI: paNa tamane sidi sAdhatAM sAhAyyakArI malyo ne. je karma ghaNe kAleM daya thAya, te karma alpakAlamA kSya thaze. mATe maraNathI marazo na hI. samAdhi maraNane to munirAja vAMDeja le. mATeM vedanAthI bIhIzo na hI. evI vedanA to thA yAtmA samatA vinA anaMtIvAra jogavI yA vyo . te mATeM samatAmA rahejo. dhairya mUkazo nahI.sarva jIva potAnAMka syAM karma nogave che // yataH // sanbo puvakayANaM, kammANaM pAvae phala vivA gaM // avarAhesu guNesu ya, nimittamittaM paro hoI // 1 // temATeM eka potA, AtmasvarUpa nipajAvavAne arthe zukSa dhyAnamA rahejo. ityAdika gurunA vacana sAMjalI te mahAtmA paNa sakala karmano anAva karIne sidi sImaMtinIne varatA havA. ema anukrameM cAroM ne navANuM munirAja to sa kala karmarUpIdhaNAMbAlI zukladhyAna dhyAyIne aMtagaDa kevalI thaimode gayA. have eka laghu ziSya zeSa rahyo le, tene paNa te pApIyeM pIlavA mAMjhayo tyAreM skaMdhakAcArya bolyA re pAlaka! prathama mane pIla, panI tahAre game te ma karaje. ema kahethake paNa te puSTAtmAyeM sarvenuM phuHkha yAcAyene dekhADa vA sAru prathama laghu ziSyane pIlyo. te paNa dapaka zreNI mAMjhI kevalajJAna pAmIne avyAbAdha sukhano jogI thayo. evaM tenuM kRtya dekhIne AcArye vicArayuM ke, aho ! e purAtmAyeM mahArUM eTaluM vacana paNa na mAnyuM, te thI AcAryane mahAkrodhAnala vyApyo. teNe karI guNarUpa iMdhaNane bAlI nAMkhyAM, aho ! mahArAM dekhatAM e pApIyeM jhuM nipajAvyuM ? e uSTa pAlaka
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. tathA iSTa rAjA ne nagaranA loka paNa mahA nirdayI dekhAya be. e teM krodhAdhmAta thakA skaMdhakAcArye pAlakane uddezIne kahevA mAmacaM ke, re pApI ! yA tapaneja prajAveM huM tamAro vadha karanAro thAjo ! evaM niyAeM kayuM. eTale teNeM skaMdhakAcAryane paNa ghANImAM pIlyA. te skaMdhakAcArya virAdhi ta saMyamI ne kumAra nikAyamAM jana devatApaNeM upanA. evA avasaramAM skaMdhakAcAryanuM rajoharaNaM rudhireM kharaDyuM, mATe mAMsanI prAMtiyeM koika paMkhIyeM upADadhuM. te paMkhInA mukhamAMcI tUTIne skaMdhAkAcAryanI bahena puraMdarajasAnA mukha khAgala paDyuM. te rajoharaNa tenI baheneM ulakhyuM. lokane mukheM sarva vRttAMta sAMjalyuM. tevAreM te puraMdarajasA rAjA pAseM yAvIne kavA lAgI ke, re pApI ! durAtmA ! nIMtinA karanAra ! yA ku karma teM guM kasyuM ? teM sAdhuhatyA karI tethI tahAruM narakaM vinA bIjuM ko i ThekA nathI. e sAdhuhatyA mahA anarthanI karanArI be. ema vAraMvAra binA karIne saMsArathI uparAMThI thakI vairAgyavaMta thara. eTaje zAsana de vatAyeM tene parivArasahita upADIne zrImunisuvrata svAmInI pAse jai mUkI. tihAM teIyeM dIkSA aMgIkAra karI, potAnuM zrAtmakArya sAdhyuM. 'nA skaMdhAcArya kumAra devatAparoM upanyo, eTale avadhijJAneM upayoga dIdhoke, tatkAla kaSAya jAgyo. tevAreM krodheM karI pAlakasahita ins rAjAno deza bAlIne jasma karo. tyAM te dezanuM daMmakAraNya evaM nA lokaprasi6 . e rIteM krodhane viSe skaMdhakAcAryane viSa yayuM. ekathA zrI upadezamAlAnI vRttimAM be. iti skaMdhakAcArya kathA // ve vipratipadi mRta be, mATe amRta pUbe be. ihAM pA kiMzabda jevo. eTaje gurupratyeM ziSya pUche le ke, he svAmin! (mayaM kiM ke0 ) mRta te guM ? tyAreM guru kahe ne ke, ( hiMsA ke0 ) sarva jIvanI dayA pAlavI teja amRta jAvaM. je kAraNa mATe sarva jIva jIvavuM ibe be. // yataH // save vi jIvA ivaMti, jIvinaM na marijinaM // tamhA* pANivahaM . ghoraM, niggaMthA vajayaMti // 2 // te upara nIma kumarano dRSTAMta kahe be. arrest viSe kamalApura nagare harivAhana rAjA rAjya kare be. te nema danasuMdarI nAmeM paTarANI be. telIyeM siMhasvane sUcita mahAtejavaMta putra prasavyo. tenuM kulakamAgata nImakumara evaM nAma dIdhuM, anukrameM te pAMca 11
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 jainakathA ratnakoSa nAga ho. dhAveM lAlato pAlato mahoTo thayo. te rAjAne buddhisAgara nAmeM pradhAna je. teno matisAgara nAmeM putra hato te kumarano mitra thayo. je te kumarane ghaNo iSTa vanana , tethI dANa mAtrapaNa teno viyoga na khamAya. eka divasa putrasahita rAjA AsthAna sanAmAM beTho De, evAmAM vanapAlakeM AvI va dhAmaNI dIdhI ke, he rAjan ! ApaNA udyAnane viSe devacaM nAmeM AcA rya padhAyA . te sAMjalIne rAjA harSita tha eka mukuTa vinA bIjA po tAnA sarva alaMkAra vanapAlakane deto havo. paDI rAjA parivArasahita kumarane teDIne vaMdanA karavA gayo. tyAM vaMdanA karI yathAyogya sthAnakeM ve ge. guruye paNa dharmalAna dene dharmadezanA devA mAMmI,anekahyu ke, re navya prA pI ! daza dRSTAMteM karI manuSyano nava pAmavo dohilo le. mATe manuSya nava pAmI mokSamArgane viSa yatna karavo. te dezanA sAMjalIne rAjAyeM samakita mUla bAra vrata aMgIkAra kasyAM. bane nImakumara paNa dezanA sAMjalI zramAvaMta thayo. tyAreM muniye yogya jANI jImane kahyu. he nIma ! tuM dayAvata co rakuM pAlaje. bIjAM vrata te prathama vratanI vADarUpa ne, dayA te sarva dharmanI mAtA , mATe koi niraparAdhI jIvane haNIza nahI. AheDo pramukha sarva thA tajaje. evaM sAMjalIne nImeM niraparAdhI jIvane hagavAnAM pacarakANa kayAM, samakita paNa aMgIkAra kayuM. valI muni bolyA ke, tumane dhanya be. je mATe teM bAlaka thakAM paNa vRdhanA jevI mati karI. par3I tene sthira karavA mATe muniyeM eka udAharaNa kahyu, te kahe be. koika gAmamAM ba puruSa ghAta karavAne arthe gayA. temAM eka bolyo ke, pida, catuSpada je Ave tene mAro. bIjo bolyo, pazune mAkhe jhuM thAya ? mATe manuSyane mAro. trIjo bolyo, manuSyamAM paNa strIne mArazo nahi; paraMtu puruSane mArajo. cotho bolyo, puruSamAM paNa hathIyAra baMdhane mArajo, paNa bI jAne mAravA, jhuM kAma ? pAMcamo bolyo, je koi ApaNane mAravA Ave tene mArajo, paNa bIjAyeM ApaNuM jhuM bagADayuM le ? tyAreM baTho bolyo, koine mArazo nahI. ApaNuM kAma sakhyAthI kAma. e bayeM puruSa anukrameM baye lezyAnA pariNAmI jAgavA. temATe he nImakumara ! tuM nattama zukla lezyAno dhaNI thaje. teM bAlaka thakAM nakhaM niyama lIdhuM. te sAMjalIne jI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 73 makumara bolyo. he svAmin ! tame AvI taruNa vayamAM cAritra kema lI dhuM ? tenuM kAraNa kRpA karIne kaho. tyAre muni bolyA sAMjala. kokaNa dezamA sihapura nAme nagareM nuvanasAra nAmeM rAjAle. te rAjA eka divasa sanAmAM beTho thako dakSiNa dezathI ko ajuta nATakIyA yA vyA , tenuM nATaka jue be. temAM ekAya mana karI beTho . evAmAM eka nimittiyo Avyo , tene jo rAjAyeM kaDaM ke, A avasareM nimittiyA ne guM kariyeM ? tyAre pradhAna bolyo ke, he rAjan ! nATakIyA to valI ma laze, paNa jJAnI puruSa malavA dohilA le. te mATe sarva vAta paDatI mUkI jhAnIne Adara karI bolAvo. tyAreM rAjAyeM paNa tene Adara sahita bolA vyo. nimittiyo prAvyo tyAreM rAjAyeM praNAma kasyo. nimittiyo paNa yA zIrvAda dene yathAsthAnakeM beTho. rAjAyeM kahyu, he nimittiyA! tamAre ku zala ? tyAre dIna vacaneM nimittiyo bolyo. he svAmin ! kuzala to evaM ne ke, je mukheM kahI na zakiye. tyAreM rAjA zaMkA pAmIne bolyo ke, guM AkAza trUTI paDaze ? ke, yuM thanAra le ? nimittiyo bolyo ke, tameM kaho bo temaja thaze. tyAreM rAjA nayanAMta yazne pUbvA lAgyo ke, he nimittiyA ! tahArA jhAnamAM AvyuM hoya te sAcuM kahe. tyA nimittiyo bolyo. he rA jan ! hamaNAM be ghaDI par3I musaladhArAyeM megha varasaze. jethI gharabAra sarva ekAkAra thaze. te sAMjalIne sthAna sanAnA sarva loka nayanAMta thayA. evAmAM nattara dizAno vAyaro vAhyo, ane daroMkamAM to mAtra kacolA jeTaluM vAdaluM thayuM. te jo nimittiyo bolyo. jo loko ! e ju ! A AvaDaM vAdalu le te sarvatra pasarI jaze. ema kahetAM to.te vAdalu sa ghale vyApI gayu. thAsthAna samAnA loka sarva potAne ghera gayA. nATaka paNa visajyu. eTale gAjavIja thavA lAgI, par3I musaladhArAyeM varSAda vara savA lAgyo. kaNekamAM jotAM jotAM pANI vistAra pAmyuM. nagaramAM hA hAkAra tha gayo. loka ghaNo buMbArava karavA lAgyA. pANI samAya nahI. paDI rAjA, pradhAna ane nimittiyo e traNe sAta nUmInA mahola upara caDhyA. rAjA, nagara lokanA AkraMda sAMjalato ghaNu UHkha dharavA lAgyo. pANI to rokamA sAtamInamIyeM caDhI gayuM, te dekhIne rAjA bolyo. aho ! meM viSayamAM AsaktacitteM zrIjinezvarajASita dharma kasyo nahI, ane
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. have maraNa to DhukaDaM zrAvyu mATe have zI gati thaze ? hA hA ! hu~ phogaTa nava hAsyo // yataH // AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadardhaM gataM, tasyA Isya parasya cAImaparaM bAlatvavatvayoH // zeSaM vyAdhiviyogaHkhakalitaM cAyuH paridIyate, jIve vAritaraMgacaMcalatare saukhyaM kutaH prANinAm // 3 // have guM karUM, kyAM jAvaM ? have to zrIarihaMta, siha, sAdhu ane dharma e cA ranuM zaraNuM mAhAre je. ema buMbArava kare le. tyAM to pANI TUkaDaM AvI pahocyu. ___ evAmAM eka jahAja AvatuM dItuM. pradhAna bolyo. yA pravahaNa kozka devatA tamArI upara prasanna thaine lAve . te mATeM e pravahaNa napara besa jo. have te pravahaNa r3hakaDaM yAvyuM ane tenA upara paga mUkavA jAya eTale megha paNa gayo, gAjavIja paNa gai ane pUrvalI pareM nATaka jue ke, kacerI nA loka sarva beThA de, enuM dItuM. tyAre rAjAyeM nimittiyAneM pUjyuM ke, A Azcarya te guM ? nimittiyo bolyo, he rAjan ! yA iMjAlanI vidyAnA baleM meM tamane tamAso dekhADyo. te sAMjalI rAjAne rIpha napanI, nimitti yAne dAna de visaryo. have rAjA cittamAM vairAgya pAmyo vicAre ne ke, jevU iMjAla, tevaM e rUpa, yauvana, sneha, Ana, saMpadA pramukha sarva a sthira , duM thA apavitra kAyAmAM magna thayo buM, ityAdika vicAratAM ciMtave ne ke,mahArA pUrvaja je dharma Acasyo te duM paNa AcalaM. evo nizcaya karI harivikrama putrane rAjye thApI poteM tilakAcArya nAmeM AcAryanI pAseM cA ritra lIdhuM. te nuvanasAra hu~ poteMja bu.e mahArA vairAgyanuM kAraNa tujane kahyu. te mATe he nIma ! teM je prANAtipAta sthUlavata lIdhuM ne, temAM sAvadhA na thaje,nizcala reje. nIma bolyo he. svAmin ! tamAsaM vacana pramANa . pa bIvaMdanA karIsaddha potAne sthAnakeM pahotA. nImapaNa yuvarAja padavI no gavato, dharmaniyama karato vicare be. eka divasa te kumara mitra sAthe kI DA kare , evAmAM eka kApAlika yAvyo. te AzIrvAda dene ekAMte ka hevA lAgyo. he nIma ! tuM paramopakArI bo, mATe sAMjala. mahAre nuvanado niNI nAmeM vidyA , te bAra varSa sAdhatAM meM pUrva sevA to karI. have uttara sevAmAM kAlIcaudazane divase smazAnamAM jazne sAdhIza tevAreM tuM mahAro na tarasAdhaka thAya to mahArI vidyA sima thAya. te sAMjalIne kumara vicA re le ke, A asAra zarIreM karI kozne guNa thAya to ghaNuMja rUDaM. ema ciM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. tya tavIne kumareM tenuM vacana mAnyuM tevAreM kApAlika bolyo. kAlIcaudazane yA vavAne daza divasa bAkI che. tyAMjageM huM tamArI pAseM rahIza tepaNa kumareM mAnyuM. have te yogI, kumara sAyeM khAya, pIye, ekAMte vAto kare, ema karatAM eka divasa maMtriputra bolyo. he kumara ! tamAre e pAkhaMmI sAyeM goSThI karavI sArI nathI. jemATe durjananI saMgati anarthakAraka be. kumara bolyo, he mi tra ! tameM sAdhuM kayuM paNa meM dAkSitAyeM hA kahI be, te have nAkAro kema kahe vAya ? valI maMtrI putraM ghaNu vAstrI to paNa kumara na rahyo anukrameM kAlIcauda ze nirbhaya thakAM smazAnamAM gayA. tyAM kApAlikeM maMgala khAlekhI koika deM vatAne saMjArIne nImanI zikhA baMdha karavA mAMmI. tyAreM nIma bolyo mA zikhAyeM baMdha zyo ? mahAruM satva be teja zikhAbaMdha be. ema kahI hAthamAM khaDga laine sAhasika thako uno thayo tyAreM kApAlikeM vicAyuM ke, zikhA baMdhanane baje to ena bajAya, have parAkrameM enuM mastaka lenaM. ema vicArIne AkAza sarakhaM potAnuM rUpa karIne mahA garjArava karato kopeM narAlo tha ko jImane kahevA lAgyo re re bAlaka ! tahAruM mastaka parAkrameM leza. ya ne jo tuM potAnI mejeM thape to AAgale nave devatA yaza. tyAreM nIma bo vyo re caMmAla, pAkhaMmI, mAyAvI, tane DhuM zatrunI peThe mArIza. ema kahe be, evAmAM pAkhaMmIyeM zastraghAta kasyo. te ghAta jImeM vacamAMthI bacAvIne hAthamAM taravAra thara hatI te sahita kApAlikane khaMdhe caDhI bege. ane manamA vicAre ne ke, ene mAruM ke nahI ? valI vicAyuM ke, jIvato sevA kare to koNa mAre ? ema ciMtave be. evAmAM to te pAkhaMmIyeM jImaneM paka DIne khAkAze uThAyo . tyAMcI paDatAM eka yakSiNI devI tene karasaMpuTamAM rAkhI potAnA maMdiramAM laiyAvI. tyAM ratnamaya siMhAsana upara besArIne ya dilI kahevA jAgI. he sunaga ! yA viMdhyAcala parvatamAM huM vaikriya nuvana banAvI krIDAne vasuM buM huM kamalA nAmeM yakSiNI buM. khAje parivAra sahita zraSTApade jazne tyAMcI pAThI valatAM ihAM tumane paDato dekhIne hUM ihAM lAvI buM. huM mahAkaMdarpe karI pIDA pAmuM buM, khane tuM dayAvaMta be. huM tahA re zaraNe yAvI buM. te mATe mane pIDA pAmatI rAkha. yA mahAro parivAra te tahAro cAkara rUpa jANaje. te mATe mahArI sAyeM divyajoga jogava. te sAMjalIne nIma bolyo. huM bhUmigocara ne tame devAMganA ho, tethI thApa
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ G6 jainakathA ratnakoSa nAga ho. No saMgama kema thAya ? valI paNa mahArI vAta sAMjala. je viSaya te Aga la mahA dAruNa vipAkeM Ave , viSayAsakta thakA jIva naraka nigodane vipe name ve // yataH // sanaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA // kAmA pale ya mANA, kAmA jati muggiN||4|| te mATe tame mahAre mAtA varobara bo. to evI vAta ma kahezo. ema kahIne page lAgyo. tyAreM yadi NI bolI. tuM sAhasika bo,mAMTe kAMka mAga ! kumara bolyo mahAre sarva De eka zrIjinezvaranuM zaraNuM , te uparAMta mahAre bIjuM kAMi jotuM nathI. devI bolI, mahAre paNa Aja par3I zrIjina vItarAga tehaja zaraNa le. e rIteM vedu jaNa paraspara vAto kare , evAmAM akasmAt madhura dhvani sAMjalIne kumareM pUjyu ke, A dhvani kyA thAya le ? devI bolI. eka sAdhu upavAsa karIne caumAsu rahyA be, te sapnAya kare , teno e zabda be. nIma bolyo,temane vAMdIne janma saphala kariye. ema kahI kumara tenI sAtheM cAlyo yakSiNI paNa parivArasahita mArga dekhADatI cAlI beda muni pAse AvI vaM danA karIne munino sanAya beThA sAMjale ne ane anumodanA kare . evAmAM AkAzathI eka nujA AvatI dItI. te akasmAt kumaranI pAseM AvI paDI. jImeM vicAo~ ke,yA guM karaze ? eTalAmAM to te nujA, nImanuM khaGga lA cAlavA mAMmI. kumareM vicAghu ke, A lAMbI kAlI ko nI nujA ane e kyAM jaze ? evaM vicArI kautukasahita ubalIne te nujA upara caDI beTho. mArge aneka parvata, nadI, vana dekhato kAlikAnuM nuvana dharatI upara le tyAM Avyo. te nuvana kevu ? to ke jene nAnA prakAranA hADakAMnI to nIMta , manuSyanA mastakanA to kozISA ne, ha stinA dAMtanAM toraNa De, kezapAzanI dhvajA , vAghanA cAmaDAno caMDa 1, rudhireM karI rakta pRthvInuM tanuM be, te nuvanane viSe mastakanI mAlA nI dharanArI, krUra netranI dhaNiyANI, pADAnuM jenuM vAhana ne evI kAli kAnI mUrti dIThI. tenA mukha Agale eka uSTa, sRSTa, pApiSTha, pAkhaMmI, je Ne vAmahastamA eka puruSa pakaDyo ,evo eka kApAlika bege dITho. e . no jamaNo hAtha te jenA upara nIma besIne Avyo teja le. te joDne nIma manamAM vicAre De ke, enA hAthamAM puruSa tene e guM karaze ? te tamA so jovaM. ema vicArIne te hAtha uparathI natarIne kyAMka bAno uno rahyo.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ GN gautamakulaka kathAsahita. have te kApAlika hAthamAM khaDga lezne te vAma hAthamAM pakaDelA purupane kahevA lAgyo. re rAMka ! tuM tahArA iSTa devane saMjAra. DhuMA khaDne karI tahA mastaka bedIne devatAnI pUjA karIza. tyAre te puruSa bolyo. jagat jI vanA upagArI evA eka zrIvItarAga tenuMja mahAre zaraNa hojo. valI paropa kArI, puNyavaMta, mane prANa thakI adhika, dayAvaMta, dharmano rasiyo evo je nIma kumara jene meM vAsyo to paNa te kApAlikanI sAtheM guM jANu kyAMya gayo ? tenuM mahAre zaraNuM hojo ema kahI paDIpAkhaMmIne kayuM ke have tahAre je karavU hoya te tuM vaheluM kara. pAkhaMmI bolyo, tene to lakSaNavaMto jANI hu~ devanI pUjAne artha lAvyo hato, paNa te jhuM jANiyeM kyAyeM nAzI gayo. have tene sthAnakeM tujane laNavaMto jANIne lAgyo buM. mATeM tene saMnAsyA thI jhuM valavAnuM ? te to zvetanidu pAse beTho . te vAta sAMjalIne nIma kumara bolyo. re uSTa pApISTha ! mahArA mitrane viTaMbanA pamADe le ? te DhuMja nImakumara sarva jIvanI rakSA karavAne saumya buM, paNa tahAro saMhAra kara vAne nIma bu. tyAre kApAlika maMtriputrane mUkIne nIma sAhAmo cAlyo. eTAne ko avasara pAmI sAhasika thai te kApAlikanA be paga pakaDIne heTho nAMravI hRdayanapara paga mUkIne tADanA tarkanA karavA lAgyo. eTale devI Akula vyAkula thaine bolI. re re nIma ! ene ma mAra. e mahArI se vAno karanAra . manuSyanA mastakarUpa kamaleM karImahArI pUjAno karanAra 3. e muUne jevAreM ekazo ne ATha mastaka caDhAvaze, tevAreM duM ene pratyada thaza ane je e mAgaze te hUM ApIza, paNa hamaNAM to tahArUM parAkrama deM khIne DhuM tahArI upara saMtuSTha tha . mATe kAMka mAga. lyAreM nIma bo vyo. jo mujanapara tUtI hoya, to maneM vacaneM ane kAyAyeM karIne tuM hiM sA mUkI de. he mAtA ! sarva dharmanuM bIja to dayA . dayA hoya to sarva manavAMbita phale. ane hiMsAyeM to ghaNo saMsAra namiyeM // ytH|| kRpAna dImahAtIre, sarve dharmatRNAMkurAH // tasyAH sukhamupetA ye, kiMnanaMdati te ci ram // 5 // te mATe hiMsA tajoane samatA najo. evaM sAMjalIne devI kahe vA lAgI. he vatsa! Aja thakI huM sarva jIvane mahArA jIvasarakhA jAgI za. have kone na mArUM. ema kahIne devI adRzya tha. have avasara pAmIne maMtriputra bolyo. he kumara ! tamArI strI, vAsanava
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. GG namaH prathama pore ga, tyAreM tamane na dIvA. telIyeM cokIdArane pUj. tene paNa tuM na jaDyo . tyAaiM rAjAne kayuM. rAjAyeM khola karAvavA mAMmI, paNa tuM na jajyo. tyAaiM rAjA rANI sarva mUrchA khAine dharatIyeM paDyAM. va lI cetana valyuM, tyAreM pradhAna pAgiyA sarva ciMtAtura thaine beThA evAmAM e ka nAyikA yAvI kahevA lAgI, ke huM tamArI kuladevI buM. jIma kumara nI ciMtA na karo, teNeM mUlathI mAMgIne sarva caritra kahI dekhA. anekayuM ke, keTaleka divaseM jIma kumara ghaNI Rddhi laine ihAM yAvaze. ema kahIne dRzya i. te sAMjalIne huM smazAnamAM tamane kholavA nIkalyo. eTale e upADIne mane hAM yAsyo meM puSyayogeM tamane dIvA. te sAMjalIne kApAlika bolyo. he sAtvika ! teM kAlikAne dayAdharma kahyo te meM pala aMgIkAra karo. tuM zrAjazrI mahAro dharmaguru bo. ane DhuM tahAro sevaka buM. tahArA keTalA guNa varNavaM. tuM guNeM karI paripUrNa nakho bo. vAmAM prAtaHkAla thayo. tevAreM parvata sarakhI kAyAvAlo saptAMga prati SThita evo eka hAthI tihAM yAvyo. te hAthI maMtrisahita kumarane upADI potAMnI pIThe AropIne yAkAze utpatyo. tyAreM kumara kahevA lAgyo ke, pRthvI upara evA paNa hAthI hoya be ! ke je khAkAze ume. tyAreM maMtripu jainadharme vAsita thako bolyo. he kumara ! e hAthI nathI, tamArA puSya no preyo koika devatA be. mATe yApaNane jyAM lai jAya, tyAMla javA gho. sarva sthAnake puNyathI sAruM thaze. have ve jaga sahita te hAthI gagana thI dege utarIne eka najaDa nagarane daravAje te bedune mUkIne pote kyAMya jato rahyo. tyA kumara, maMtrIne bahAra mUkIne poteM kautukanI lIdho te na garamAM gayo. tyAM dIyeM paripUrNa, manohara paraMtu manuSyeM karI zUnya be. e vA ghara hATa joto joto te nagaramA eka siMheM potAnA mukhamAM eka puru pa lIdho be. tene kumareM dIge. te dekhI vicAravA lAgyo ke, yA koka devyAnunAva be. ema ciMtavI vinayapUrvaka siMhane kahevA lAgyo. he siMha ! e puruSane mUka. siMha paNa te puruSane potAnA paganI vacamAM ghAlIne zaMki. taya jImane kahevA lAgyo. he satpuruSa ! duM dudhArthI buM, ghaNe kAle nada malyuM be. te kema mUkuM ? kumara bolyo. tame koI devatA ho ? paNa koika kAraNeM siMha rUpa kara jalAya be. paNa sAMgato. je mATe devatAne paNa
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. nae hiMsA na ghaTe. devatA kavalayAhArI hoya nahI. tathApi jo tamAre mAMsa nI ijA hoya, to duM mahArA zarIranuM mAMsa ApuM? te sAMjalI siMha bo vyo. he kumara ! teM sAcI vAta kahI, paNa evaM pAbale naveM mane ghaNuM duH kha dIdhuM je. je mukheM kahI zakAya nahI, mATe e pApIne DhuM so so nava sUdhI mArUM to paNa mahAro krodha jAya nahI. kumara bolyo, he nai ! e to dIna dekhAyo to dIna upara evaDo zyo krodha ? valI krodha kasyAM potAno nava bagaDe, mATe krodha mUko. ityAdika yuktiyeM kahyu, paNa te siM haiM mAnyuM nahI. tyAre kumareM vicArAM ke, puSTa hoya te to Akroza kare thakeja pAdharA thAya. ema ciMtavI hAthamAM khaDga lazne siMhanI sanmukha doDyo. siMha paNa te puruSane pITha upara thApIne mukha vikasvara karIne kumara sanmukha Avyo. eTale kumara khaDga lazne siMhanAM mastakaM upara namADavA lAgyo. tyAre siMha te narane tyAMja mUkIne adRzya thai gayo. have kumara ane te puruSa bena jaNA sAtheM rAjamaMdiramA gayA. tyA sarva zUnya dekhatAM eka sAta lUmiyA mahola upara caDhayA. temAM eka kASThanIpU talI. teNIyeM suvarNamaya Asana ghaNA Adara sahita kumarane ApyuM. jIma paNa vismaya pAmIne tyAM bege. daNeka thA eTale snAnanI sAmagrI lAvIne kahevA lAgI ke, he pranu ! snAna karo. nIma bolyo. mahAro mi tra matisAgara nAmeM bahAra je; tene ihAM lAvo. te mitrane paNa tyAM lAvI, te mitra sahita snAna karIne nojana karAvyu. suMdara zayyA pAtharI ApI. tyAM sUtA ema savismaya thako kumara tyAM rahyo , evAmAM calitakuMmalAcaraNa thazne devatA pratyakSapaNeM kahevA lAgyo. duM tahArA dhairye tuSTamAta thayo . mATe vara mAga. kumara bolyo ke, tUge bo to kahe tuM koNa le ? yA nagara zUnya kema ? devatA bolyo. yA hemapura nagaramA hemaratha nAmA rAjA rAjya kare le. tene caMjhanAmeM purohita le. te lokane ghaNuM pIDe, rAjA paNa kAna no kAco, te thoDA aparAdhe paNa ghaNo daMma kare. evo purohitano jUThage aparAdha kozka puruSa rAjA Agala kahyo. rAjAyeM rUThe thake aNavicAreM nAma tela bAMTIne tene mAsyo. te kAma nirjarAyeM marIne duM rAkSasa thayo buM, te meM pAbalA navanuM vaira saMnArIne sarva nagarInA loka prabanna kasyA je. tathA siMharUpa karI rAjAne mukha madhye lIdho hato te teM mUkAvyo. tathA tahArI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga bacho. snAnAdika sarva sAmagrI meM karI. tahArI anuvRttiyeM loka paNa sarva prakaTa karA. kumara paNa juye be to nagara sarva saMpUrNa loke kararI vasatuM dItuM. evAmAM surAsure stavijatA evA cAraNamunirAja AkAzathI yAvyA. anukrameM nagara bahAra utasyA, te kumareM dIThA. paDhI kumara, rAjAne kahevA lAgyo. e munizvaranAM caraNakamala vAMdIne java saphalo karo. ema vicA rI gokhathI hege utarIne // yataH // jine praNidhAnena, gurUNAM vaMdanena ca // na tiSThati ciraM pApaM vihaste yathodakam // 6 // kumara, maMtrI, rAkSa sa ne hemaratha rAjA e sarva muni pAse gayA, nagaranA loka paNa yAvyA, vaMdanA karIne yathocita sthAnake beThA, muniyeM dharmadezanA dIdhI ke, he navya prANi ! krodha na kariyeM. krodha te mahAdAruNa be. potAnA yAtmAne tapAve, paranA yAtmAne tapAve, prane janmanI prItino dokamAM vidhvaMsa kare. iti // siddhAMtepyuktam // yataH // purisa vayoNadIpaMtacaM, yahi sivaMto grahaNa mAsavaM // varisa tavaM savamANo, hAi haNaMto ya sAmannaM // 7 // ityAdika dezanA sAMjalIne rAkSasa bolyo. he jagavan ! yA kumaranA prajAveM gAmanA loka uparathI tathA rAjA uparathI meM krodha mUkyo. evAmAM gajarava karato eka hAthI tyAM yAvyA. tenedekhIne parSadA bIhivA lAgI. eTale te gajarUpa mUkIne calitakuMmalAcaraNa ya divyarUpa dharIne yaha thai beto. tyAaiM muni bolyA. he yaha ! tamAro putra hemaratha rAjA tene rAkhavA mATe tame hAthInA rUpeM nIma kumarane upADI lAvyA. yakSa bolyo. hA svaam| ! tameM satya kayuM. e hemara ya rAjA mahAro putra be meM parajavanA snehathI e kAma kasyuM. meM pUrve sama kita aMgIkAra karIne kusaMsarge virAdhyuM. te doSeM huM vyaMtara thayo. te mATe he svAmin! mane pharI samakita nacarAvo, tyAaiM munirAja paNa yakSa, rAkSa sane rAjA pramukha sarvane vidhipUrvaka samyaktva detA havA. have te sarvamunine vaMdanA karIne yajJAdika sarva rAjAne ghera yAvyA. tyAreM maratha rAjA kumarane vinaMti karato havo ke, he kumara ! yA sarva rAjasaMpa dAtamArI be. huM tamArI khAjJAno karanAra buM. tameM mahArI madAlasA nAmeM kanyAnuM pANigrahaNa karo. kumara paNa ati Agraha kare thake te kanyAne pa to havo. evAmAM te kAlikA devI vIza jAne dhAraNa karI kApAli ka sahita vimAna upara besIne tyAM khAvI. kumarane praNAma karIne bezIne
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. 1 kavA lAgI ke, he nIma ! mahAro hAra tuM je. e hAramAM nava ratna ve. te ne prajAveM tuM traNa khaMmano dhaNI yaza. tathA ethI khAkAze gamana thaze. sa rva rAjA tahArI prAjJAyeM varttaze valI sAMjala huM vimAne bezI tahArA na gara upara thaine jatI hatI, tihAM tahArA mAtA pitA tathA nagaranA loka tumane ghaNuM saMnAre be. tahAre viraheM tahArA mAtA pitA ghaNA vilApa kare be. te sAMgalI meM temane kahyuM ke, ve divasamAM nIma kumarane huM teDI khAtuM buM. mATe he nIma ! tame cAlo. te sAMjalI jIma kumara potAnA nagara na epI javAne najamAla thayo. eTale yaha vimAna vikurvine kahevA lAgyo he kumara ! yA vimAnamAM bezIne potAne nagare jAna. tyAreM hemaratha rAjA pa ghaNAM hAthI, ghoDA, yAnaraNa, ratna pramukha kumarane vyApato havo. paNa hI hemaratha rAjAnI khAjJA lene vimAnamAM besI kanyA ne maMtrI sahita potAnI nagarI jaNI cAvyA. hAthI, ghoDA, pA yaka pramukha sarva jUM upara cAlatA havA. anukrameM ghaNA yAmaMbarayI kamala puranA vanamAM pahotA. tyAM caityane viSe yaha rAsAdika sahita nImakumara, paramezvaranI stavanA karI pAdavihAre pitAne namavA cAlyo. pitAne paNa va napAla vadhAmaNI dIdhI ke, he svAmin ! nIma kuMmara yAvyA be. te sAMjalI rAjAyeM potAnA yAraNa sarva vanapAlakane khApyAM. sarva nagara zalagAyuM. pradhAna pramukha sarva sAmA yAvyA. nIma paNa te sarvane yAvatA dekhI mAtA pitAne caraNe namyo, sahune darSa thayo, sarva sthAnakeM pahotA, jojana karayAM, maMtrI sarva vRttAMta rAjAne kahI saMjanAvyo. rAjA ghaNo rIjyo. pI ghaNI rAjakanyA kumarane paraNAvatA havA. anukrameM kumarane rAjyAniSeka karIne harivAhana rAjAyeM guru pAseM dIkSA lIdhI. jIma rAjA jainazAsanano ghaNo prajAvaka thato havo. anukrameM te traNa khaMmano noktA thayo. e rIteM deva tAnI peTheM sukha jogavatAM pAMtrIza hajAra varSa vyatikramyA. eka divaseM vanapAlake yAvI rAjAne vadhAmaNI dIdhI ke, he. rAjana ! mAsAgara nAmeM AcArya cAra jJAnanA dhaNI ghaNA sAdhuyeM parivasthA thakA ApaNA sahasrAmra vanane viSe padhArayA be. rAjA paNa vadhAmaNIyAne zIkha yApIne parivArasahita vaMdanA karavA zrAvato havo. gurune vAMdI yathocita sthAnakeM bezI sarva dharma sAMjalavAne ibatA havA. guru paNa dharmadezanA detA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ e jainakathA ratnakoSa nAga ho. havA // yataH // svarNasthAle piti sa rajaH pAdazaucaM vidhatte, pIyUSeNa pra varakariNaM vAhayatyeMdhanAram // cintAratnaM vikirati karAhAyasophAyanArtha, yo phuHprApyaM gamayati mudhA martyajanma pramattaH // 7 // apAre saMsAre kathama pi samAsAdya nRnavaM, na dharma yaH kuryAviSayasukhatRmAtaralitaH // bumana pA rAvAre pravaramapahAya pravahaNaM, sa mukhyo mUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate ||e|| ityAdi dezanA sAMjalIne rAjA hAtha joDIne pUbato havo ke, he jagavana ! meM pAbale naveM guM puNya kasyuM hatuMke,jethIbATaluMsukha pAmyo? guru bolyA sAMjala. pratiSThAnapura nagarane viSe devadatta ane somadatta eve nAmeM be jA vase be. paNa te mAhomAMhe deSa dhare, amarSa vahe. temAM mahoTA nAine putra na thavAthI ghaNI strIyo paraNyo, paNa putra na yAvyo. te eka divasa koka gAmeM ugharANI jAya , vATamAM jatAM dAvAnala dITho. temAM eka sarpa ba lato Akula vyAkula thato dIto. tyAre devadattanA manamAM dayA AvI ke, jo e sarpa nagare to DhuM sarve pAmyo je mATeM sarva prANIne jIvitavya va hAluM je. ema vicArIne potAnA jIvitavyanI apekSA aNa karato dAvA nalamAthI sarpa kADhato havo. tene kaSTathI rAkhyo, te velA thAkalaM puNya na pAyu // yataH // krIDAnaH surUtasya suSkatarajaHsaMhAravAtyAnamo, urvAra vyasanAgnimeghapaTalI samyaktvadUtI tathA // nizreNI tridivaukasaH priyasa khI mukteH kugatyargalA, sattveSu kriyatAM rupaiva navatu kvezairazeSaiH paraiH // 10 // valI eka divasa nojana karavA vesatAM mAsakhamaNanAM pAraNArthI munirA ja padhAkhyA. temane ghaNA harSe karI pratilAnyA. anukrameM AnakhAne kye maraNa pAmIne tuM ihAM rAjA thayo bo. pUrvanaveM sapane kappathI mUkAvyo te puNyeM tahAru kaSTa gayu, ane rAjya pAmyo. tathA pUrvanavanonAi somadatta te hamaNAM kApAlika thayo. te pAbalA navanA anyAsathI tahArA upara Sa dharato rahyo. te mATe he nIma ! tuM dayA pAlaje. ane hiMsA tyajaje. evaM sAMnalI nImarAjAne jAtismaraNa jJAna upanyuM, pUrvanava dIto. guru upara pratIta yAvI. tyAre vairAgya pAmIne gurune vinaMti karI, he jagavan ! kRpA karIne ihAM comAsuM raho to ghaNo lAna thaze. guru paNa lAna jAgIne tyAM comAsuM rahA. rAjAyeM samasta dezane viSe amArIno paDaho vajaDAvyo. navAM jinacaitya karAvyAM. niraMtara vyAkhyAna sAMjalatAM, comAsAne aMte
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ e3 gautamakulaka kathAsahita. cAritra aMgIkAra kajhuM. have nIma muni, guru sAthai vihAra karatAM, nirati cAra cAritra pAlatAM, aneka jIvane pratibodha detAM, kevalajJAna pAmI para mAnaMda pada pAmyA. iti nImakumaranI kathA. zrIpArzvanAtha caritramA vizeSa le. have, AgalyA padamAM viSa tathA amRta sapratipadeM udAharaNasahi ta kahyAM, teja mATe zatru tathA mitra sapratipadeM dekhADe ne. // mANo ari kiM eTale ihAM guru pratye ziSya pUche le ke, he svAmin ! (ari kiM ke0) zatru te koNa ? tyAre guru kahe je ke, (mANo ke0) mA na. eTale e nAva je mAna je je te AtmAne zatrutulya 2 // mAgeNa yaha mA gai // iti vacanAt. te mAna ATha prakArano De ytH|| jAti lAnaku laizvarya, balarUpatapaHzrutaiH // kurvan madaM punastAni, hInAni lanate jnH||11|| tihAM prathama jAtimada napara harikezInA pAbalA javanoM dRSTAMta kahe . __ mathurA nagarIne vipe zaMkharAjA rAjya kare , te rAjA ghaNo nyAyani puNa ne. eka divase te zaMkha rAjA gurupAse dharmadezanA sAMjalI vairAgya pA mI cAritra letA havA. te tapasyA karatAM ghaNA labdhipAtra thayA le. ekadA nidAne artha haviNAranagaramAM gayA ,tyAM mArgane ajANatA koi soma deva nAmeM purohita hato, tene mArga pUjyo. paNa te purohita muninA veSa no deSI be, valI te nagaramAM ve mArga be, temAM eka mArga vyaMtarayadhiSThi ta , tethI je koi te mArge jAya, te balIne rAkha thai jAya, evI naSNa dharatI vikurvI je. bIjo mArga pAdharo be, paNa purohiteM munine vyaMtaraadhiSThi ta mArga dekhADyo. manamAM jAeo~ ke, e balI nasma thAya to kautuka jozya ! have sAdhuto te mArge cAlyA, tevAra te vyaMtara paNa sAdhunA tapatejayI nAge. tethI mArga zItala thayo. zaMkharAjarSito ryAsamitiyeM halave halave cAlyA jAya je. tyAreM somadeva purohiteM gokhamAM vetAM vicAyuM ke, aho! e dharma mahoTo ke. je mATe evo mArga te paNa ene pranAveM zItala thayo. temATe e veSane dhanya , ane e mArgane paNa dhanya je. ema ciMtavI gorakha thI to utarI sAdhune page lAgI. kahuM he svAmin ! meM ajJAnapaNe mahA pApa kayuM. mahAro aparAdha khamo. sAdhuyeM paNa yogya jANI dharma kahyo. te sAMjalIne purohita pratibodha pAmyo. manamAM vicAyuM ke, e munirAja mahA upagArI je. je mATe meM aparAdha kasyo, to paNa evaM mujhane dharma samajA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ e4 jainakathA ratnakoSa nAga ho. vIne upagAra kasyo ! panI kayuM ke he svAmin ! saMsAra samuzmA cAritrarU pa pravahaNa deine mane tAro. guruye paNa tene cAritra aMgIkAra karAvyu. te niraticAra cAritra pAle, paNa brAhmaNajAti mATe jAtimada ghaNo kasyo te thI nIca gotra karma bAMdhyu. bahukAla cAritra pAlyuM paNa aMte mada kasyo te Alovyo nahi, panI kAla karIne devatA thayo. tyAM bahukAla sUdhI devatA nA joga jogavIne nIca gotranAmakarmane nadaye te somadeva purohitano jIva gaMgAne kAMThe balakoTa nAmeM caMkAla rahe , tenI gaurI nAmeM nAryAnI kUkheM yAvI upanyo. ethI bAgala e kathA "anUsaNo soha banayArI" tyAM lakhAze iti zrIuttarAdhyayanasUtravRtto ||e jAtimada upara kathA kahI. have lAna.mada napara sunUma cakravartinI kathA kahe le. // vasaMtapuranagare jenI sarva vaMza unjeda pAmyo je evo eka bokaro hato. te dezAMtara jamato eka tApasanI pAlImA gayo. te tApasanuM jama evaM nA ma. te tApaseM bokarAne mahoTo kasyo. anukrameM jamano putra mATe jama dagni nAma kahevAeM. te paNa ghora tapasyA karavA lAgyo. tethI lokamAM pra sidi pAmyo. evA avasaramAM eka vizvAnara devatA te zrAvaka be, ghane bIjo dhanvaMtari nAmeM devatA te tApasano naktivaMta je. e beda devone mAM homAMhe vivAda thayo. ekeM kahyu sAdhu dRDhadharmI hoya, ane bIjAyeM kahyu ke tApasa dRDhadharmI hoya. panI bedu jaNeM vicAra kaskho ke, tApasa tathA sA dhunI parIkSA kariye. tyAreM zrAvaka devatA bolyo ke, amAro sarvamA navo je sAdhu hoya tenI parIkSA kariyeM, ane tamAro sarvamA pradhAna muravya je tapasvIhoya, tenI parIkSA kariye. evo TherAva behu jaNe kasyo. evA avasaramA mithilA nagarIne viSe tAjo dharma pAmelo evo padmara tha nAmeM rAjA te caMpAnagarImA zrIvAsupUjya svAminI pratimA pAseM cAri tralevA jAya .te rAjAnI parIkSA karavA mATeM devatAyeM tenA cAlavAnA mArgamAM deDakI vikurvI. te dekhIne meghakumAranA jIva hAthInI pareM terA jAyeM potAnA paga u~co rAkhI mUkyo,paNa Agala na cAlyo. ihAM koI kahe le ke devatA siha putranuM rUpa karI rAjA pAseM gayA, ane camatkAranI vAto dekhADIne kayuM ke tuM e dharma hamaNAM ma kara. tahAra Au ghaNuMDe. tyAreM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ he| gautamakulaka kathAsahita. rAjA bolyo. jo ghaNuM Aja haze, to ghaNo dharma sadhAze. ityAdika ghaNA prakAreM balakaratAM paNa te devo rAjAne calAvI na zakyA. palI jamadagni tApasa pAseM gayA. tyAM paMkhInuM rUpa karI tApasanI dADhImAM mAlo kasyo, ane paMkhI paMkhaNIne kahevA lAgyo, he na ! hu~ himavaMta parva te jAvaM buM, tyAre te paMkhaNI tene javA na detAM kahevA lAgI ke, tame pA bA na ghAvo. tyAre paMkhIyeM sama khAdhA to paNa na mAnyuM. tyAre gohatyA, brahmahatyA, strIhatyA ane bAlahatyAnu pApa kabUla kayuM, to paNa na mAnyuM. palI paMkhaNIyeM kaDaM jo tuM e jamadagnInuM pApa tAhare mAthe le, to hu~ tuka ne javA denaM. te sAMjalIne jamadagni rUTho, vedu hAtheM ve paMkhIne pakaDIne kAraNa pUbavA lAgyo. tyAre te bolyA, tamAre putra nathi, ane putra vinA gati nthii|| yataH // aputrasya gatirnAsti, svargoM naiva ca.naivaM ca // tasmAtputramu khaM dRSTvA, svarga gahaMti mAnavAH // 12 // te sAMjalIne tApasa khonANo ane vicAyuM ke e sAcuM kahe , tethI tapa mUkIne mRgakoSTha nagare gayo. ihAM te ve devatAmAMthI mithyAtvI devatA samakita pAmyo. have te nagaramAM jitazatru rAjA rAjya pAle , tenI pAseM gayo. rAjA paNa pageM lAgI kahevA lAgyo ke, tamane guM ApuM ? tApasa bolyo ke, ta dAre so kanyA ,temAMthI eka kanyA mane Apo. rAjA paNa zApathI bIhi nyo thako bolyo ke, je kanyA tamane le te kanyA tamo vyo. te sAMjalI ne tApasa aMteuramA gayo. tene dekhIne sadu kanyAyeM zruthukAra kasyo. evI te kanyAunI nirjarsanA joDne tApaseM sarvane zApa deza kubaDina karI mUkI. evAmAM eka laghu kanyAne dhUlamAM ramatI dekhIne eka phala Apyu. te phala kanyAyeM lIdhuM. tyAreM tApaseM rAjAne kahyu ke, A bAlakanyAmane zvene ema kahIne tene aMgIkAra karI eTale kubaDI kanyAyeM prArthanA karI. tene sAlI jANIne sAjI karI. anukrameM te kanyAne AzrameM lAvI pANigrahaNa kayu. dave rutu avasare strIne kahevA lAgyo ke, tahAre mATe brAhmaNa saMbaMdhi caru maMtryo , te jamyA thakAM tAhAre ghaNo suMdara putra Avaze. tyAre te strI bolI ke, mahArI naginI habiNAnara nagaramAM anaMtavIrya rAjAnI jAryA De, te mATe eka kSatriya saMbaMdhI caru pacAvo. jethI mahArI naginI rUDo putra prasave. te sAMjalIne teMge be caru pacAvIne strIne yApyA. strIya vicA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 jainakathA ratnakoSa nAga baho. yuM ke jo huM brAhmaNa saMbaMdhI caru jamIza, to jema huM vanamAM rajanuM buM tema mahAro putra paNa raUnaze, ema ciMtavIne triyasaMbaMdhI caru pote khAdhu, ne bIjo caru naginIne mokalyo. anukrameM tene rAma nAmeM putra thayo. tathA banane kRtavIrya nAmeM putra thayo. paDhI te tApasa putra rAma yauvana pAme ke tyAM eka vidyAdhara khAvyo, te akasmAt mAMdo paDyo rAmeM tenI ghI cAkarI karI. tyAreM te vidyAdhareM parazunI vidyA yApI rAmeM te vi dyA sAdhI tethI parazurAma eve nAmeM vikhyAta thayo . have te parazurAmanI mAtA banevIne ghera potAnI bahenane malavA gai be. tyAM anaMtavIrya nAmeM banevI sAtheM vyanicAra sevyo, tethI eka putra yAvyo. te joi jamadagnine krodha caDhyo, tevAreM te reNukAne putrasahita tyAMthI lAvato havo. te jA Ine parazurAmeM parazIyeM karI anaMtavIryane mAkho. tyAra paDhI anaMtavIrya no putra kRtavIrya rAjye beto. kRtavIrya paNa parazurAmathI potAnA pitAnuM maraNa jANIne jamadagnine mArato havo. tevAreM parazurAmane rIsa caDhI. te NeM jAjvalyamAna parazu leine saMgrAmamAM kRtavIryane mArI poteM rAjyeM bege. kRtavIryanI rANI nAsIne tApasane yAzrame gai tihAM jayavivhala thakAM putra prasavyo. tenuM sunUma nAMma dIdhuM, te tApasane yAzrameM mahoTo thayo . have parazurAmanI parazI trInI samIpe jAya, eTaje jvalI uThe. eka divasa parazurAmane tApasanA yAzramanI pAseM thaine jatAM parazI jvalavavA lAgI. tyAaiM parazurAma bolyo ke, ihAM koika kSatriya le ? te sAMgalI tApa so bolyA ke, ihAM to me chatriya biyeM. game to mAra. tyAre tenI zaMkA TalI. ema anukrameM parazurAmeM sAta vAra niHkSatriya pRthvI karatAM kSatriya nI dADhAye karIne thAla jo have paragurAmeM nimittiyAne pUDhacaM ke, mahA maraNa konAthI be ? nimittiyo bolyo. je siMhAsanane viSe bezase, a ne jenA dekhatAM dADhAunuM khIra yaze, te khIrane je khAze, tenAthI tA haruM maraNa. jANaje. te sAMjalIne tene jANavA nimitteM parazurAmeM dAnazA lA maMmAvI, siMhAsana maMmAvyaM tenI khAgala dADhAuMno thAla mUkyo. vAmAM vaitADhyaparvateM meghanAda nAmA vidyAdhara be, teNeM nimittiyAne pUdhuMke, mahArI padmazrI nAmeM putrIno narttAra koNa yaze ? nimittiyo bo lyo. sunUma cakravartI thaze. te divasathI meghanAda vidyAdhara nityapratyeM sunU
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. e manI sevA kare. evAmAM sunUma yauvanamAM zrAvyo thako noyarAmA rahe . mATemAtAne pUje ke,loka eTaloja De ? tyAreM mAtAyeM sarva vRttAMta kahyo. te sAMjalatAMja ahaMkAra karIne hastinAgapureM gayo. tihAM dAnazAlAne ko janA pamADato, pUrvokta siMhAsane veto. evAmAM thAlamAM narelI dADhA sarva khIra thai gai, te jo cAkara loka sUnumane mAravA lAgyA, tene meghanAdeM tADanA karI dUra kasyA, sunUma svastha thazne te khIra khA gayo,cAkara lokeM parazurAmane khabara kahI, teNe paNa saMnaba thai sunumanI upara para mUkI te jema sUryanI bAgala dIvo ulhA jAya. tema sUnUmanI Agala parazu nanAi gai. sunUma paNa dharatI pabADI uno thayo. teja thAla hAtha mAM lIdho eTale thAla te cakra tha6 gayuM, te cakre karI parazurAmanuM mastaka bedIne sunUma poteM rAjyano dhaNI thayo. ... . ___ have te sunUmeM ahaMkAreM karI tathA ro karI ekavIzavAra nirbrAhmaNI pRthvI karI, meghanAda vidyAdharanI putrI paraNyo. anukrameM na khaMma sAdhIne cakravartI padavI pAmyo. valI potAnI IzvaratA ThakurAi dekhI ahaMkAreM na rAja vicArAM ke, khaMmato sarve cakravartI sAdhe , to mahArI e kAma no zyo vizeSa? mATe DhuM dhAtakI khamanAu khema sAdhuM. ema ciMtavI thaM ta avasthAyeM ba khaMmanI dilezne lavaNasamuz madhye carmaratna upara ve to. tyAreM carmaratnanA eka adhiSThAya vicAsyuM, je hu~ eka carma nahI napA hUM to cAlaze, kAraNa ke bIjA ghaNA devatA upADanArA le. ema sama kAle hajAra devatAyeM vicArIne carmaratna mUkI dIdhuM. tethIna khamanIza visahita sujuma samuzmA buDI mu! marIne sAtamI narake upanyo. ityA di kaTuka phala pAmyo, e rIteM ene ahaMkAra teja zatru thayo. iti Avasya kaniyuktau. samuzmAM bujyA e adhikAra sarva vaDerA sanAya pramukhamAM thA Ne. tethI lakhyo ne. anyathA graMthokta najaramA nathI Avyo; paNa paDa ghoSa sAco ne, nahiM to vaDerA lAve nahI. have trIjA kulamada napara marIcino dRSTAMta kahe . ythaa||shriissndev svAmInA putra, jarata mahArAjA, teno marIci nAmeM putra; zrIvIrasvAmInA sthUla sattAvIza javanI apekSAyeM trAjA naveM upanyo. te ai zrISanadeva svAmInI pAse dezanA sAMjalI vairAgya pAmIne cAritra tI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (G jainakathA ratnakoSa nAga ho. dhuM. sthavira pAse agIyAra dhaMga naNyo. eka divasa uSNakAla Avyo, tyAre tApAdikeM pIDA pAmato ciMtavavA lAgyo ke, saMyamanAra to kuHkheM vahevAya. DhuMto nirvAha karI na zakuM, ane ghera jaq te paNa rUDaM nahI. ebuM vicArI ne eka navo veSa pedA kasyo ke, sAdhutotraNa daMgathI viramyA , ane hu~ to nathI viramyo, temATe mahAre tridaMmanuM cihna ho. tathA sAdhuyeM ivyathI kezano loca kakho , ane nAMvathI krodhAdika muMmAvyA De, ane DhuMto e vo nathI mATe DhuM kuramuMmana ane zikhA rAkhIza. tathA sAdhu sarvaprA pAtipAtathI viramyA be; ane DhuM nathI viramyo, mATeM mujhane sthUlathI te ho. tathA sAdhu zIlasugaMdhI ne, ane DhuM tevo nathI mATe mahAre caMdanAdikeM vilepana ho. tathA sAdhu to moharahita , ane hu~ to moheM DhAkyo buM te mATeM mahAre batra ho, tathA. sAdhunA pageM upAnaha nathI, ane mahAre napA naha ho. tathA sAdhu kaSAyarahita be, ane hu~ tevo nathI mATe mahAre ka pAyika vastra ho. valI sAdhu to snAna thakI viramyA , ane mahAre to pari mita jaleM snAna pAna thA. ema potAnI buddhiyeM parivrAjakano veSalIdho. palI loka navo veSa dekhIne dharma pUje, tene munino dharma saMnalAve, deza nA zaktiyeM aneka rAjaputra pramukhane pratibodhIne pranune ziSyapaNe thApe. pra nunI sAtheMja vihAra kare, paDI eka divasane viSe pranujI ayodhyA nagarI ye samosasyA. narata rAjA vaMdana karavA AvyA, narateM pUbyu ke, he nagavan! zrA parSadAmAM koI evo jIva De ke, je yA jaratamAM A covIzImAM tI rthakara thAya ? pranu bovyA. he narata ! tahAro marIci nAmeM putra yA covIzI mAM covIzamo tIrthakara thaze. valI mahAvidehane viSe mUkA rAjadhAnImA priya mitra nAmeM cakravatI thaze. tathA ehaja naratamA triSTaSTha nAmA prathama vA sudeva thaze. evaM sAMjalIne jarata cakrI harSa pAmato marIcinI pAse AvI traNa pradakSiNA deza vaMdanA karIne kahevA lAgyo. he marIci ! jeTalA jaga tmA lAna teTalA teMja pAmyA ne. je mATe tuM tIrthakara tathA cakravartI te maja vAsudeva thazza. valI DhuM tahArA parivrAjakapaNAne nathI vAMdato; paNa tIrthakara thazza, mATe vAMDaM. ema vAraMvAra stavanA karI jarata potAne sthAnakeM gayo. marIci paNa te sAMgatIne harSanA na ka thakI tripadI thA sphoTana karI nAcato thako ema kahevA lAgyo ke, DhuM pahelo vAsudeva tha
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee gautamakulaka kathAsahita. iza, carama tIrthakara thazza, ane mUkA nagarIyeM cakravartI paNa thaiza, temA Te mahAruM kula uttama be. valI nava vAsudevamA prathama vAsudeva hu~, tathA bA ra cakravartImA prathama cakravartI mahAro pitA, valI covIza tIrthakaramA pa e prathama tIrthakara mahArA pitAmaha (bApanA bApa) zrISanadevajI thayA, mATe mahAraM kula uttama . e rIteM mada karavAthI te marIci nIca gotraka ma bAMdhato havo // yataH // jAtilAnakulaizvarya, balarUpatapaHzrutaiH ||kurv na madaM punastAni, hInAni lanate janaH // 1 // . e karma marIcIne nave bAMdhyu. te zrIvIrasvAmInA navamAM paNa akherAjUta brAhmaNane kule pranu upanyA. e kathA zrIhemacaMjJacAryakRta zrIvIracaritramA ne. have cothA aizvarya mada upara dazArNana rAjAno dRSTAMta kahe je. // dazANapura pATaNane viSe dazArNa jai rAjA rAjya kare le. tyAM ekadA zrIvIrasvAmI dazArNa parvate AvI samosasyA. vanapAlakeM rAjAne vadhAmaNI dIdhI. te sAMjalI harSa pAmIne rAjAyeM AsanathI uThI uttarAsaMga karI para mezvaranA sanmukha sAta ATha pagalAM narIne zrIvItarAgane vidhipUrvaka vaMda nA karI pAnA siMhAsane vesIne vadhAmaNiyAne mahAdAna ApIne vicAsyuM ke, pranAte jagajurune jema kozye na vAMdyA hoya, te rIteM duM vAMdIza. evaM ciMtavI rAtrine viSe nagara saNagADe, patAkA unI karI, hATeM zonA ka rI, sugaMdhi pANIyeM karI dharatIne vipe baTakAva karAvyo, ratnanAM toraNa puta liyoyeM sahita evA maMcAtimaMcanI zreNI virAjita karI, gama nAmane viSe kRSNAguru pramukhanI dhUpaghaTI prakaTa karAvI. sthAnake sthAnake nATaka maMmAvyA. prAtaHkAle zaNagAra karI rAjA gaMdhahasti napara besI sarva sAmaMteM pariva kho, sarva rukSi sahita tathA jeNeM rUpeM karI iMzaNI sarakhIne paNa jItI evI pAMcaze aMtetarI pratyekeM zibikArUDha thakI, sAtheM cAlatI, tathA aDhAra hajAra hAthI, covIza lAkha ghoDA, ekA| koDa pAyadala ane e kavIza hajAra ratha ityAdika parivAra parivasyo, sarva jagatne taraNA baro bara gaNato, nagaramAMthI zrImahAvIra parama gurune vAMdavAne nikalyo. pagale pagale vAjiMtra, gIta ane nATaka joto thako, yAcakone yathA ibAyeM dAna de to, anukrameM dazANa nAmA parvatane viSe pahoto. prajune dekhI hAthIthakI heTho
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jainakathA ratnakoSa nAga ho. utarI samavasaraNamA pesavAnI vidhiyeM pezIne traNa pradakSiNA deza vItarAga ne namaskAra karI yathocita sthAnake beTho. evA avasare saudharme jhAne karI dekhIne cittamAM camatkAra pAmyo thako vicArato havo ke, aho ! vizvapUjyane pUjavAno e rAjAne atyaMta rAga ! paNa hA iti khede ! mAneM karI dUSita ! ! je kAraNa mATe sarva su rAsuranA iMza malIne potAnI sarva kahiyeM karI samakAle pUjA kare, to pa e zrI paramezvara deva anaMtaguNI na pUjAya. kAraNa ke, guNa anaMta ane pU jA to mAnopeta be, te mATe e rAjAno mAna mUkAvavAne yatna karaguM. __ ema ciMtavI airAvaNa devatA pAseM cozaTha hajAra cAlatA parvata sarakhA hAthI karAvyA. te ekeka hAthIne pAMcazene bAra mastaka , ekeka mukheM yA ta yAta daMtUzala ema sarva malI eka hAthInA ( 0e6) daMtUzala thAya. te ekeka daMtUzale ATha ATha vAvaDiyo karI. te vAvaDiyo (32767) tha, ekeka vAvaDIne viSe ATha ATha kamala , te kamala sarve (262144) thayAM. ekeka kamalane viSe lAkha lAkha pAMkhaDI te pAMkhaDIyo sarve (26214400000) babIzazeM koDa, ekavIza koDane, cummAlIza lA kha thAya. te kamalanA vacamAM karNikA, te napara ekeko prAsAda, te prAsA dane viSe iMzmahArAja ATha agramahiSIyukta beThA thakA kamalanA patra pa trane vipe je nATaka thAya , te jue je. e eka hAthInI rIti kahI, e rIteM coza hajAra hAthIne parivAra iM' yAvyA te corAta hajArane pAMca ze bAreM guNatAM (32760000) mastaka thAya. tenA daMtUzalanI saMkhyA (26,21,54000) tathA (20,e,71,52000) bazeM kroDa, nava koDa, e kotera lAkhane bAvana hajAra eTalI vAvaDI thAya, tathA (16777216000) solazene zitotera koDa, botera lAkha, ne sola hajAra eTalI kamalasaM khyA jAgavI, ane kamala jeTalIja iMnI saMkhyA paNa jANavI, tethIva lI iMzaNInI saMkhyA bAguNI jANavI. ityAdika zadiyeM karI iMi mahA rAja zrIjinarAjane namaskAra karavA AvyA. te iM hAthIupara beThA tha kAM paramezvarane pradakSiNA deza vAMdatA hAthInA AgalyA be paga pabaramAM magna thayA, te kAraNe gajAyapada eve nAmeM te tIrtha kahevAeM. have dazArNana rAjA saudharmejhne dekhIne ciMtavavA lAgyo ke, aho
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 gautamakulaka kathAsahita. iMgnu rUpa ! aho jhadi ! aho iMzaNIno samUha !! aho nakti ! aho za kti ! je vastu dekhiye biyeM, te sarva AzcaryakArI , hai hai ! dhikkAra paDo mane ! kUmAnA deDakAnI peThe meM phokaTa dino ahaMkAra kasyo, tethI DhuM laghutA pAmyo. temATe e anarthanI dAyaka lakSmI sayuM. ema vicA rI te rAjAyeM paMcamuSTi loca karI zrImahAvIra pAseM dIkSA lIdhI. tevAreM iMza mahArAja vicAyuM ke, DhuM hAsyo. mahArAthI e cAritra na le vAya. ema ciMtavI dazArNana munine namaskAra karIne bolyo. he rAjarSi ! tame dhanya bo, phuHkheM karI pUrAya evI tameM potAnI pratijJA pUrI karI ! e ma vAraMvAra stavanA karIne saudharma svarge padhAratA havA. dazArNa nai rAja rSi paNa cAritra pAlI ghAti karma kSya karI kevala jJAna pAmI aghAti karma kSya karI modeM padhAyA // iti vRMdAvRttau // e aizvaryamadanI upara kathA // have pAMcamA balamada napara zreNika rAjAno dRSTAMta kahe . ||jem zreNika rAjAyeM sagarnA mRgalI bAroM karI haNI, ane potAnA balano garva kasyo, tethI narakanuM Ana baMdhAeM. e kathA paDaghoSathI sAM nalIne lakhI . paNa kathA patra graMtha sAMjarato nathI. athavA balanA mada thI zrIvIrasvAmInA jIveM niyA| kasyuM ke,mahArA tapaphaleM karI DhuM mahA vIrya vaMta parAkramI thajo. tethI tripTaSTha vAsudeva tha. narakeM gayA. iti balamada. have sUpa mada napara sanata kumAra cakravartInI kathA kahe . // thoveNavi sappurisA, saNaMkumArutva ke bujjati // dehe khaNa parihA NI, jaM kira devehiM se kahiyaM // 1 // kuru dezane viSe hastinAgapureM kuruvaM zano azvasena rAjA rAjya kare je. tene sahadevI nAmaka paTTarANI ghaNI zIlavaMtI saunAgyavaMtI hatI. ekadA tenI kUkhe garna rahyo. tenA yogeM rA trimA gajaSanAdi cauda svapnAM dIThAM. anukrameM saMpUrNa mAse putrajanma tha yo tenuM sanatkumAra nAma thApyu. sADI ekatAlIza dhanuSa zarIramAna, tra Na lAkha varSa, Ana, mahArUpavaMta jagatmAM evaM utkRSTa rUpa konuM nathI. anukrameM ba khaMma sAdhyA. cauda ratna, nava nidhAna, batrIza hajAra deza, corA zI lAkha hAthI. corAzI lAkha ghoDA, corAzI lAkha ratha, bannu koDa pA yadala ane cozata hajAra striyo ityAdika mahA cakravartInI padavI pAmyo. tyA rAjyAbhiSekano avasara thayo.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jainakathA ratnakoSa nAga baDo. " evA samayane viSe saudharmeMdeM upayoga dIdhA ke, sanatkumArane rAjyA niSekano avasara be ne eto pUrva naveM mahArA sarakhA saudharmeD hatA. rat cittamAM rAga prANIne vaizramaNa devane bolAvI kahyuM ke, sanatkumAra ma hAro bAMdhava be, mATe enA rAjyAniSakane arthe hAra, vanamAlA, batra, mu kuTa, cAmarayugma, kuMmalayugma, pAdapIThasahita siMhAsana, dhane pADukA eTalAM vAnAM lai jai neTaNuM mUkIne kahe jo ke, zakra tamane sukhazAtA pUDhe be. te vacana vaizramaNa deva pramANa karIne hastinAgapure yAvyo. valI jheM niSeka mahotsavane arthe apsarA paNa mokalI. have vaizramaNa deva neTaNuM mUkIne sanatkumArane kahevA lAgyo. he svA mina ! tamArA rAjyAniSekane arthe zakre mune mokalyo be. te vAta cakrava tIyeM aMgIkAra karI. tyAre vaizramaNa deveM yojana pramANa maNipITha racyuM. te upara ratnamaya maMrupa racyo, tenA madhya jAge maNimaya pIThikA racI. te va para siMhAsana racyuM. tyAM besADIne khIrasamur3anA pANIyeM ratna kanakanA ka zo narI jaya jaya zabda yate mAMgalikanAM gIta gAte, bahuvAjiMtra vAjate, aniSeka karatA havA. raMjAtilottamAna paNa sarva alaMkAreM vinUSita karatI havI, pI ghaNA yAmaMbareM gajapuramA praveza karAvyo. tyAM te cakravartI, manuSya saMbaMdhI paMca viSaya sukhano anuttara jogI thako kAla gamAve be. ekadA saudharma sanAne viSe saudharme siMhAsana upara beThA devAMganAnAM nATaka jotA kA vicare be. evA vyavasareM eka saMgama nAmA devatA IzA na devalokano vasanArI saudharmeM pAse yAvato havo. te devatAnI kAMtiyeM karI sarva devatAnuM teja nAza pAmatuM havaM. jema sUryapranAyeM grahagae tha ne tArA nisteja thAya, jema game tevA tArkika hoya paNa jaina yAgala ni steja thAya, te rIteM sarva devatA ulhAra gayA. have saMgama deva tyAMthI ga yA, paal bIjA devatA saudharme ne pUDhatA davA ke, he svAmin ! enuM yAva DuM teja kaima be ? tyAreM iMD bolyA eNeM pAule nave khAyaMbila varddhamAna tapa munirAjaparoM kasyuM hatuM tenA prabhAvathI evI rUpasaMpadA e pAmyo be. teM sAMjalI sarva devatAyeM pharI pUbaMdhuM ke, he svAmi ! hamalAM evo saMpUrNa rUpa vAn ko bIjo ke nathI ? tyAre iMz bolyA ke, haDiyAvara nagareM sana
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 103 tkumAra nAmeM cakravartInuM teja ane rUpa devatAthakI paNa adhika De, te ma hArA sarakhAthI paNa vacaneM kahevAya nahI. te iMznI vAtane be devatA asadahatA brAhmaNanAM rUpa karI cakrInurUpa jovA yAvyA. temane pratihAra rokyA. panI cakrInI pAjhA lAvIne mAM pesavA dIdhA. te velAyeM cakravartI snAnane arthe sugaMdhi ivye sugaMdhi taileM maI na karAve . sarva bAjaraNa alaMkAra utAyA . to paNa rUpa athAga ne mATe te rUpa dekhI devatA ghaNo vismaya pAmyA, cakriyeM pUbyuM. re brAhmaNo! zyA prayojaneM ihAM tamA AvaduM thayuM ? tyAreM vipra bolyA. tamAru rUpa tri nuvanamA varNavavA yogya sAMjalyuM hatuM. te mATe jovAnA kautukeM yAvyA ha tA. paNa jevU sAMjalatA hatA, tethI adhika dItuM. tyAreM cakrIyeM ati rU panA garve karI brAhmaNone kahyu. no no vipro ! lameM guM maMhArU rUpa dItUM? jo rUpa jorbu hoya to thoDIvAra paDakho, DhuM jyAre nhA, alaMkAra paherI sanAmAM besuM tyAreM mahArU rUpa jojo. te sAMjalI vitraM vilaMba kasyo. rA jA paNa zIghra snAna karI alaMkAra AcaraNa paherI siMhAsane bega, te ve lA brAhmaNone bolAvyA. tyAre te brAhmaNo,cakrIna zarIra dekhI zeSa pAmatA havA. ane mukheM bolavA jAgyA, aho ! manuSyanAM rUpa, lAvaNya, yauvana kSaNamAtratorUDA dekhiyeM, ane rokamAM kAM nahI jevA thai jAya. evAM vacana sAMjalI cakrIyeM pUjyuM. re vipro ! tameM eTalo kheda kema karobo? ane mahAruM zarIra kema niMdo no? vipra bolyA. he rAjana! deva tAnAM rUpa ane yauvana De te to jyAre devatA zayyAmAM upaje tyAMcI mAM mIne bamAsa pAnakhaM bAkI rahe, tyAM sUdhI temanuM tema rahe. palI hAni pAme be, ane manuSyane to madhya avasthA thAya, tyAMsudhI teja tathA yau vana vRddhi pAme, ane panI hAni pAme. paraMtu tamArA rUpamAM to valI vi zeSa aAzcarya dIDhaM ke,hamaNAMja rUpa dItuM ane hamaNAMja hAni pAmyo. tyA reM rAjA bolyA, re vipro ! tame kema jANo bo ? devoyeM zakraprazaMsA pramukha sarva vRttAMta kahIne valI kaDaM, he cakrin ! tahArA zarIrane viSe sAta mahA roga pragaTa thayA // uktaMca yogazAstravRttau // kuSThazoSajvarazvAsAruci kukSya divedanAH // saptAdhisahe puNyAtmA, saptavarSazatAni sH||1|| zrIuttarA dhyayanasUtraTIkAno paNa eja aniprAya . tathA kRSimaMmalaTIkAmAM to
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jainakathA ratnakoSa nAga baho. valI yA pramANeM sAta roga kahyA be te kahe be // yataH // kaM pranattasa za, tidyAviNAnyavi kutrIsu // kAsaM sAsaM ca jaraM, yahiyAsa sattavA sAe // 1 // iti // tathA maraNasamAdhipayannAmadhye to // yataH // solasa rogArthakA, sahiyA sahacakkiNA canavela // vAsa sahassa sattana, sAmannadhuraM navagaNaM // 1 // e rIteM sAta hajAra varSa sUdhI zola roga sahyAM tathA uttarAdhyayananI dIpikA madhye to // saptavarSa sahasrANi zraSTAdaza rogA na dhisehe // erIteM sAta hajAra varSa paryaMta praDhAra roga sahana karuyA. ityAdi ka pAunuM tattva bahuzruta jANe. ema cakravarttine mAtra rUpano mada karatAMja karma udaya tha gayuM, mATe rUpamada na karavo. ihAM eTalIja kathAnuM prayoja na be. tathApi prasaMgAgata vizeSa kathA paNa yAgala lakhiyeM biyeM. have cakrI potAnuM zarIra vivAya dekhIne ciMtavavA lAgyo ke, aho ! nityatA saMsAranI ? aho asAratA zarIranI ? je eTalI vAramAM zarIra vinAza pAmyuM. temATe ene viSe pratibaMdha karavo te prayukta be. rUpa yauvana nomAna karavo e mahoTI mUrkhAi be. mATe have eno tyAga karIneM paralokaM sAdhana karUM. ema vicArI putrane rAjye thApato havo. te joi te be devatA paNa bolyA ke, aMho dhIra puruSa ! tame pUrva puruSano nalo mArga thaM gIkAra karo. ema prazaMsA karI te devatA devalokeM jatA havA. have cakrI paNa sarva saMga tyAga karI cAritra aMgIkAra karatA havA. tyA reM strIratna pramukha cauda ratna, nava nidhAna, yakSa devatA tathA lazkara pramukha je parivAra hato te sarva sAdheM thayo. ghaNAM vilApa karatA havA, cAre tarapha viMTAine rahyA. sanatkumAra RSi bahane pAraNe gocarIyeM nIkalyA. tyAM calAnA photarA ne bakarInA dudhanI bArA malI te vAvarIneM valI bIjo bagha kasyo, tyAre sarva roga bahAra nIkalyA. tenI mahAvedanA jogavatA havA. ema tapa karatAM kAM yAmosahi, khelosahi, vipposahi pramukha sAta labdhiyo upa jatI havI. to paNa zarIranI zuzrUSA kAMi paNa kare nahI. vI ekadA saudharme sanAmAM begaM prazaMsA karatA havA ke, yaho ! sanatkumAra muninI dhIratA jU kahevI ne ke, rogeM kadarthanA pAme be, to paNa teno upacAra karatA nathI. te vAta asamAnatAM be devatA zabara vaidyanAM rUpa karIne tyAM yAvyA. ghane kahevA lAgyA ke, he jagavan ! ta
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 205 mArA rogarnu auSadha kariyeM,roga zamAviyeM to paNa muni bolyA nahI. pharI mu nine pUbyuM, tyAreM muni bolyA ke tame ivyaroga TAlazo ke, jAvaroga TA lazo ? vaidya bolyA ke jAvaroga to ame jANatA nathI. tyAreM cakrIyeM potAnuM yUMka le aMguliyeM copaDadyu. eTale kanakavI kAyA thai gai. te dekhADIne kayuM ke, he vaidyo yA ivyaroga to DhuM paNa TAlI zakuM bu. paraMtu saMsArarUpa nAvaroga TAlavA samartha ho, to TAlo. te sAMjalI devatA vismaya pAmIne kahevA lAgyA ke, e nAvaroga TA lavAne to, tameja parama vaidya bo. ema prazaMsA karI zakano vyatikara saMna sAbIne calitakuMmalAnaraNa tha, devatArnu rUpa prakaTa karI. praNamIne sva sthAnakeM gayA. sanatkumAra paNa pacAza hajAra varSa lageM kumarapaNe rahyA, pacAza hajAra varSa lage maMgalika rAjA rahyA,. eka lAkha varSa cakravartIpa ai rahyA, lAkha varSa sAdhuparyAya pATyo, aMteM sametazikharane viSe anaza na karI, Aloi, paDikkamI, samAdhimAM kAla karIne sanatkumAra nAme trI je devaloke devatApaNe upanA. tyAMthI cyavI mahAvideha devane viSe mode jaze // iti sanatkumAra cakravartInI kathA zrIvattarAdhyayanasUtrAdikanevipe ne. have tapamada upara naMdiSeNa muninI kathA kahe . koika gAmane vipe koika brAhmaNeM yajJa mAMjhyo be. tyAM eka cAkara rAkhyo, te cAkara kahevA lAgyo ke, zeSa nAta nagare, te muUne Apoto TuM rahUM, anyathA na rahUM. te vAta brAhmaNe kabula karIne tene yajhapATakamAM rAkhyo. tihAM te cAkara je anna vadhe te poteM lene sAdhune paDilAne. te puNyodayeM karIne devatArnu AnakhaM bAMdhyuM. te dAsa marIne devatA thayo. __ tyAMthI cyavIne rAjagRha nagarane viSe zreNika rAjAno naMdiSeNa nAmeM putra thayo. yajhakAraka brAhmaNa to ghaNI yonIne viSe ghaNA nava namIne se cAnaka hAthI thayo. anukrameM te hAthI zreNika rAjAyeM pakaDyo. pAlAna mUle bAMdhyo. tyAMthI te hAthI nATho tyAre sadu lazkara malI tete pakaDavA gayA, paNa pakaDANo nahIM. paraMtu tyAM te hAthI naMdiSeNanAM vacana sAMna lIne zAMta thayo.avadhijhAne pAblo nava jANato hato mATe AlAnamUleM bAMdhyo thako rahyo. te hAthI rAjA zreNikano paTTahastI thayo. ekadA nagavaMta, jagajuru, trilokInAyaka evA zrIvIravardhamAna svAmI rA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jainakathA ratnakoSa nAga baho. jagRha nagarIne viSe AvIne samosakhyA. temane rAjA tathA naMdiSeNa pramukha vAMdavAne gayA. jagavaMtanI dezanA sAMjalIne naMdipeNa pratibodha pAmato havo. par3I ghaNA AgraheM karI mAtA pitAnI AjhA sa dIkSA sevA cAlyo. te vAreM AkAze devavANI thai ke, re vatsa ! akAle cAritra sevA kema uja mAla thAya ne ? hajI tumane nogakarmaphala ghaNAMDe, mATe thoDo kAla gha ramAM rahe, karmakSya thayA panI dIdA leje, kAla vinA kriyA phale nahIM, te sAMjalIne naMdiSeNa vicAravA lAgyo ke,sAdhunI saMgateM rahetAM mane loga karmaphala jhuM karaze? ema ciMtavI pracujI pAse jato havo pracuyeM, niSedhyo thako paNa parANe dIkSA aMgIkAra karato havo. baha ahama pramukha tapasyA karato nuvanaguru sAthai grAmapuranagarAdikane viSe vicare. sUtra ane artha na gato, nAvanA nAvato, parisaha saheto thako rahe le. tene jogakarmanA nadayathI joganI nA to thAya, to paNa balAtkAreM rokI rAkhe. tapasyAyeM karI zarIra atirbala kare. iMDiyonA vikAra TA lavAne niraMtara smazAnAdikane viSe jara ghora AtApanA le, to paNa viSa yavikAra ghaNo jAge, tevAreM vratanaMganA nayathakI zarIra bAMdhavA mAM mayo, te baMdha devatAyeM toDI nAkhyo. valI zastre karI AtmaghAta karavA mAMmayo, tyAre devatAyeM zastra bUMnAM karI nAMkhyAM. viSa khAvA mAMmadhu, tevAreM devatAyeM viSazakti apaharI lIdhI. valI agnimAM pezI balI maravA mAM mathu, tyAre devatAyeM agni zItala karI nAkhyo. valI poteM parvata upara ca DhI UMpApAta karavA mAMmayo, tyAre devatAyeM jaDapI lene kahyu ke, mahArUM vacana saMnAra. nogakarmaphala jogavyA vinA tIrthakara sarakhA paNa lUTe na hI. to tuM zyo phokaTa vikalpa kare ? ema sAMnatI ekAkI vihAra ka rato eka divasane viSe banne pAraNe gocarI karavA cAlyo. anAnoga tha kI vezyAnA gharamA jaz dharmalAna dIdho. tyAreM vezyA bolI, amAre dharma lAnanuM to prayojana nathI, paNa artha lAna jozye biye. evaM hAsyanuM va cana sAMjalIne naMdiSeNeM vicAsyUM ke, e bApaDI rAMka mane hase le ! ema ciM tavI bAparethI eka taraNuM tANDe eTale labdhiyeM karI ratnanI dRSTi thatI ha vI. tevAreM vezyAne karvA ke, tamAre arthalAna thayo. ema kahI tenA ghara mAMthI bahAra nIkalyA, tyAre vezyA paNa saMcamasahita pavADethI doDatI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 107 AvIne kahevA lAgI ke, he tapasvi ! e vrata mUko, ane mahArI sAthai joga jogavo. nahiM to hu~ nizcayeM karI prANatyAga karIza. ema vAraMvAra te vezyAyeM prArthanA kare thake joganAM kaTuka phala jANato thako paNa joga karmanA vazathI vezyAnuM vacana aMgIkAra karato havo. tyAM vezyAne ghera rahe tAM thakAM paNa evI pratijJA karI ke, mahAre pratidina dazajaNane pratibodha devo. jo dazane pratibodhI na zakuM, to pharIdIdA levI. ema karI sAdhuno vepa mUkI vezyAne tyAM rahyA. paNa devatAyeM kaheluM dIdAna niSedha vacana ta thA pranujInu vacana saMjAre, vezyA sAtheM noga jogave, ane nitya pratye daza daza jagane pratibodhIne pranujI pAmeM mokale, ema karatAM bAra varSa vItyA. eka divasa navajaNane pratibodhyA naMtara dazamo eka sonI Avyo , paNa te bUje nahI. evAmAM rasoi taiyAra tha6 *tyAre vezyAyeM vinaMti ka rI ke, he pranu ! jamavA nato, rasoi TAhADI thAya , tene naMdipeNeM kahyu ke, mahAro anigraha pUro thayo nathI. ema kahI valI sonIne vividha pra kAranA vacaneM pratibodhe . eTalAmAM valI vezyA AvIne kahevA lAgI ke, eka rasoi to bagaDI gai. valI navI rasoi taiyAra karI . mATe have vilaMba na karo. naMdiSeNa bolyA ke, dazamo puruSa pratibodhyo nathI mATe yAja dazamo hu~ poteMja dIdA lazza. ema kahI dIdA lIdhI. graMthAMtareM ve zyAyeM kaDaM ke, uTho Aja tameja dazamA thA. evaM vezyAnuM vacana sAMjalI kaTyA. vezyAyeM ghaNA vilApa kasyA paNa te gatimA ANyA nahI, ane poteM zrIvIrasvAmIno pAse cAritralai, Aloi paDikkamIne devaloke padhA syA. e naMdipeNanA bAra varSamA pratibodhelA jIva sarva malI (431 ee) thAya. // iti naMdipeNakathA zrIvIracaritrAdi graMthe je // 7 // have zrutamada upara thUlinajInI kathA kahe . ||paamlipur nagare traNa khaMmadharatIno dhaNI evo navamo,naMda nAmeM rAjA yato havo. te rAjAne mahAbujhino nidhAna kalpakanA vaMzamAM upano evo za kamAla nAmeM maMtrIzvara . tenI lakSmIvatI nAme zIlavaMtI strI hotI havI. tene eka sthUlina ane bIjo sirija eve nAmeM be putra thayA. te nagaramAM jeNeM rUpeM karI iMzaNIne paNa jItI je. jagatnA cittane vaza karanArI e vI. eka kozyA nAmeM vezyA vase . te vezyA sAtheM zrIyUlinajI nitya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jainakathA ratnakoSa nAga ho. loga jogavato tyAM rahe je. ema te vezyAne ghera rahetAM bAra varSa vahI gayA. evA avasaramAM eka kavIzvara, mahAvAdI, vaiyAkaraNa ziromaNi, evo vararuci nAmeM vipra te nitya ekazo ATha navAM kAvya karIne naMdarAjAnI ulaga kare. te sAMjalI rAjA maMtrIsAmu jue. paNa mithyAtvI jANIne maMtrI tenI prazaMsA kare nahI. tyAre rAjA paNa tuSTidAna diye nahI. te aniprAya brAhmaNe jANyo tyAre te brAhmaNa maMtrIzvaranI strInI sevA karavA lAgyo. tethI lakSmIvatIyeM saMtuSTa thazne eka divaseM tene pUbyu. tyAreM vitraM kartuM ta mAro svAmI mahArA kAvyanI prazaMsA kare, to duM dAna pAmuM. tevAre strIyeM, jArane tenA kAvyanI prazaMsA karavA kamu. pradhAna bolyo, hu~ mithyAtvInI prazaMsA kema karUM ? to paNa strIyeM ghaNo Agraha karavAthI pradhAne mAnyuM. je mATe aMdha, strI, bAla ane mUrkha e cArano Agraha balavaMta hoya. pabIte vitraM rAjAnA mukha Agala kAvya kahyAM. tyAreM maMtrIzvara bo khyA ke, e sunASita rUDa De. te sAMjalI rAjAyeM ekaso ATha dInAra A pyA te divasathI mAmI niraMtara ekaso ATha sonaiyA tene rAjA Ape eka divasa maMtriya rAjAne pUbyu ke, he rAjan ! thA sonaiyA tame kema Apo bo ? rAjAyeM kahyu ke, tameM prazaMsA karI mATe yApuM bu.anyathA pUrve kAM na ApyA ? maMtrI bolyA. meM enI prazaMsA to karI nathI meM to mAtra pUrvanAM kAvya vakhANyAM hatAM, eto pUrva puruSonA joDelA kAvya te teNe poteM jo DelA , evo juTho animAna dharIne tamArA Agala kahe . rAjA bolyo e vAta kema manAya? maMtrI bolyo mahArI dIkarIne paNa e kAvya yA vaDe . tenI parIdA tamone prAtaHkAle karI dekhADI'. / have te maMtrIzvarane sAta putrina ne // yataH // jarakA ya jarakadinnA, nU thA taha ceva nUtha dinnA ya // seNA veNA reNA, jayaNI, thUlinahassa // 1 // temAM pahelI koi paNa kAvya jo ekaja vAra sAMjale, to tene mu khapATha tha jAya. evI mAhIje, bIjIne be vAra sAMjale eTale AvaDe, trI jIne traNavAra sAMgaleM eTale AvaDe, ema sAtamIne sAtavAra sAMjale eTale. AvaDe. panI pradhAne te sAte putriyone pariSacane AMtare rAjasanAmAMbe sArI. ane jeTale vararucIyeM ekazo ATha kAvya navAM joDIne kahyAM, e Tale yadAyeM te tarata kahI dekhADyAM. paDI bIjIyeM kahyAM. panI trIjIyeM ka
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 20e hyAM, ema anukrameM sAtamI kahyAM. te sAMjalI rAjAne rIsa caDhI, tyAreM niSedha kayo ke, brAhmaNane kAM bApazo nahI. have vararucIyeM gaMgAmadhye ja ine yaMtra karA. temAM ekaso ATha sonaiyAnI poTalI bAMdhI mrake. prAtaHkA le gaMgAnI stuti karI potAne pageM Akrama kare. eTaleM poTalI pANI upara Ave tevAre te poteM tene upADI liyeM. ema nitya kare, te jo loka sarva vi smaya pAmyA. te vAta rAjAyeM sAMjalI maMtrineM kahI. tyAreM maMtrIzvara bolyA. jo e vAta satya , to prAtaHkAle jovA jazlaeN. rAjAyeM paNa mAnyuM. have maMtrIzvareM bAno dUta mUkyo, te sarane yAMne bupIne paMkhInI peveM rahyo. jevAre te brAhmaNeM sonaiyAnI graMthi ghAlI, tevAre te cara puruSaM dItI, te brAhmaNa gayo tyAre te graMthi cara puruSe kADhIne bAnImAnIjazmatrIzvarane yApI. prAtaHkAleM maMtrIzvara rAjAne teDI gaMgAne kAMve jovA gayA. vararucIyeM paNa prAtaHkAle AvI gaMgAnI stavanA karI, page karIne yaMtra cAlanA ghaNI ye karI paNa graMthi bhAvI nahI !! tyAre hAtha ghAlI kholavA lAgyo, paNa jaDI nahI. tethI maunapaNe rahyo. te jo pradhAna bolyo ke, Aja gaMgAjI kema sonaiyA aApatAM nathI ? he nUMmA ! AgalathI gaMgAmAMhe graMthi ghAlI te to mahArI pAse le. mATe have guM khole ? le yA tahArI gAMuDI ula kha ! ema kahIne gAMuDI ApI. te dekhIne tene maraNathakI paNa vadhAreM puHkha lAgyuM. pradhAna rAjAne kahevA lAgyo, he mahArAja ! lokane ugavAne mATe aAgalA divasanI sAMje ghAlI jAya , ane savAre AvI kADhe . rAjAyeM kaDaM ke, teM nalu kapaTa jANyu. par3I sau potapotAne ghera AvyA. have vararuci hRdayamA ghaNo Sa rAkhe, maMtrinAM bikholne, maMtrIzvaranA gharanI vAta dAsI pramukhane pUchayAM kare. eka divasa dAsIye kahyu ke, maMtrI nA putra siriyAno vivAha, mATe rAjA jamavA Avaze. tene neTa karavA sA ruM zastrAdika ghaDAya , te vAta sAMgalI viprane bala jaDyuM. tevAreM nhAnAM bokarAMne caNA pramukha khAvA pIne naNAvato havo ke, "je. sakamAla kare le te naMdarAjA jANato nathI. sakamAla to rAjAne mArIne siriyA ne rAjA karaze," te DokarA paNa ThAma gama ema kahetAM phare. anukrameM paraM parAyeM e vAta rAjA sUdhI yAvI, tyAreM rAjA vicAravA lAgyo ke, bAla ka bole te sAdhu thAya // yataH // bAlakA yajJa nASante, nASano yaca yopi
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jainakathA ratnakopa nAga ho. taH // autpAtikI ca yA nASA, sA navatyanyathA nahi // 1 // have tenI pratIta karavA mATe maMtrIzvarane ghera khabara kADhavA eka puruSa rAjAyeM moka vyo. te puruSe pAlo AvIne dItuM tevu rAjAne kahyu. te vAta rAjAyeMdhA rI rAkhI. jevAreM maMtrIzvara rAjA pAse salAma karavA yAvyo, tyAreM rAjA ava mukha karIne veTho. evo rAjAno nAva jANIne maMtrI ghera Avyo. siriyAne bolAvI kahyu ke; rAjAne kAne kozka vairI lAgyo be, mATe rA jAno ApaNA upara kSepa thavAthI ApaNA kulano nanda karavA tatpara thayo . mATe tuM jo mahAruM kcana mAne, to dUM kahUM tema kara. jyAreM duM rAjAne mujaro karUM, tyAre tuM taravAre karI mahAraM mastaka bedI nAkhaje, jyAreM rAjA Thabako de, tyAre kahe je ke, svAmIno anakto te pitA paNa zyA kAmano, ane hU~ to gharaDoM ,. cAra divasa rahIne paNa mara, to beja. paraMtu Ama karIza to ApaNuM kuTuMba sarva jIvatuM raheze. te sAMnanI siriyo gadagada va caneM roto thako kahevA lAgyo ke, he tAta ! e ghorakarma, camAla paNa na kare, to duM kema karUM ? pradhAna bolyo, evo vicAra karIza to sarva kuTuMba ghANImAM pIlAze, ane vairI hasaze. te mATe kula rAkhatAM mahAro daya te rUDo je // yataH // tyajedekaM kulasyArtha, grAmasyAthai kulaM tyajet // grAmaM janapadasyAthai, AtmArthe sakalaM tyajet // // tathA DhuMgale tAlapuTa bAM dhIne rAjAne mujaro karIza, eTane tane pitA mAsyAnu pApa paNa nahI lA ge. ema kahe thake siriye te vacana aMgIkAra kayuM. ane pitA, mastaka The dyu. eTale rAjAyeM kayuM he, naMmA ! e kAma guMkayuM ? siriyo bolyo, svAmI zehI jANyo mATeM mAsyo. svAmInA anuyAyI kAma kare, te sevaka kahiye. pajI sariyAyeM pradhAna, mRtakArya ko, rAjA siriyAne kahevA lAgyA ke, tamArA bApanI maMtrimuza tame vyo. tyAre siriyo bolyo, mahArAja ! mahAro vaDero nAi yUlina ce te muphane pitA barobara , te amArA pitA nA hetathI. bAravarSa thayAM kozyAne ghare joga nogavato sukheM rahe le, te nAI sAtheM huM vicAra karUM. tene rAjAyeM kahyu ke, Ajano Aja vicAra karo. tyAreM yUlinazne bolAvI sarva vAta mAMmIne kahI. thUlinajI azokavA DImA jai vicAra karavA lAgyA ke, rAjakAjamAM zayana jojana pramukha va khata upara karI zakiyeM nahI, svInAM sukha paNa nogavI zakiyeM nahI. ta
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 11 thA rAjAnAM kAmakAja karatAM cADiyA loka napazva kare. valI potAnuM 3 vya tathA potAnuM zarIra vyaya karIne rAjAno svArtha sAdhavAne yatna karavo paDe, tyAre potAnAja aAtmasAdhanane arthe yatnakAM na kariyeM ? ema ciMtavIne zrIyUlinajI, poteMja potAnA hAtheM mastakeM loca karatA havA. ratnakaMbala nAM daziyAno gho kasyo. panI rAjAnI sanAmAM jaidharmalAna deine rAjAne kahyu ke, meM bAlocyu. pI jema guphAmAMthI siMha nIkale, e rIteM rAjasanA mAthI nIkaTyo. rAjAyeM manamAM vicAo~ ke, e.kapaTa karIne pADo vezyAne ghera jaze, temATe rAjA gokhamAM besIne jovA lAgyA ke, e kyAM jAya . have syUlina vATe jatAM urgadhi sthAnakeM paNa nAsikA maraDI nahI. te dekhIne rAjA mAyuM dhuNAvato havo. ane manamAM ciMtavavA lAgyo ke, aho! e to nagavAna vItarAga thayA dekhAya ne.! meM.mAtaM ciMtavyu ! stha lina paNa zrIsaMnUtivijaya prAcArya pAseM jazne dIdA aMgIkAra kara tA havA. panI rAjAyeM siriyAno hAtha pakaDIne balAtkAreM maMtrimuza ApI. siriyo paNa rAjakAja calAvato havo. te jANiye navA zakamAla mahe tAja AvyA hoya nahiM ! te siriyo mahA vinIta sthUlinaznA snehathI nitya kozyAne ghera jAya, nAznI strI jANIne teno bahumAna kare, kozyA paNa sthUlinanA viyogathI siriyAne dekhIne rue. tyAre siriyo kahe ke, guM kariye ! vararuci brAhmaNe amAro pitA marAvyo, ane sthUlina nAi no tamane tathA amane viyoga karAvyo. te vararuci tahArI behena je upa kozyA tenI sAtheM hamaNAM rakta be. temATe kAMka vairaniryAtanano upAya vicAro ane upakozyAne kahIne ene madirApAna karAvo to.rUDaM thAya. kozyAyeM paNa jAranA viyogathI ane siriyAnA mohadAkSiNyathI upakozyAne zIkhavIne vararucIne madirApAna karAvyu !! strIno vazavartI prANI mu jhuM akArya na kareM ? valI te vararucIthI amAtyano anAva tha yo. te divasathI siriyo paNa rAjAnI sevAmAM tatpara rahe . eka divasa prAtaHkAle napakozyAyeM AvI kozyAne karyu ke, Aja vararucIne madirA pAi, te vAta siriye sAMnatIne vicAo~ ke, have pitAnuM vaira lezguM. vararuci paNa niraMtara sanAmAM Ave, tene rAjA, hAlI, mohAlI sarva ghaNo Adara kare. ekadA rAjA, maMtrIzvaranA guNa saMjAravA lAgyo, ane
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. siriyAne gadagada vANIyeM kahevA lAgyo ke, mahAro amAtya zakamAla gha o ktivaMta, ghaNo zaktivaMta, iMDne bRhaspati sarakho hato. te sahejeM jema tema mAyo gayo ! hA hA daiva ! e teM zuM kasyuM ! aho nAi ! zakamAla vi nA sarva sUnuM dekhUM buM. tyAaiM siriyo bolyo, he mahArAja ! huM guM karUM. e sarva madirAno pinAro vararuci pApI tenAM kAma ve. te sAMjalI rAjA bolyo ke, guM vararuci madirA pIye be, e vAta sAcI be ? tyAre siriyo bolyo, rAjan ! e vAta kAle dekhADIza. patI siriyeM potAnA mANasane zIkhavI mUkyuM ke, kacerI maje te velAyeM tuM ekekuM kamala sahune yApaje, ne vara rucIne mITalaraseM karI tatkAla jAvita kareluM evaM kamala vyApaje. tevAreM te puruSaM temaja karUM. tyAreM rAjA pramukha kahevA jAgyA ke, aho ! e a dbhuta sugaMdha kyAMthI jAvyA ? ema karI nAsikAgre dIghAM, vipreM paNa suMdhyuM, te teNeM rAtriyeM caMDhAsa madirA pIdhI hatI, te vamana karayuM te joi sa duyeM vararucIne dhi dhig karI sanAmAMthI kADhyo. vararucIyeM eka vipra pAseM ja prAyazcitta mAgyaM tene vipreM kayuM ke, tapAvyuM taruvuM pAna kare to e pApa je. vararucIyeM paNa temaja lokalAjeM taruvuM pIdhuM tethI maraNa pAmyo. d'' have syUjina paNa zrIsaMbhUtivijaya AcArya pAse cAritra pAlatAM zru tasamunA pAragAmI yatA havA. jyAreM comAsuM khavyuM, tyAreM eka muniyeM guru pramIne vo nigraha lIdho ke, huM cAra mAsa lage siMhaguphAne bAraNeM upavAsa karI kAnassagge rahIza bIjo sAdhu bolyo ke, huM dRSTi viSa sarpanA billI upara cAra mahinA upavAsa karIne kAnasarageM rahIza . trIjo sAdhu bolyo ke, huM upavAsa karIne kUprAnA cAravaTIyAnI upara kA ussage rahIza evaM sAMjalI guruyeM paNa yogyatA jAlI te traNene yA jhA dIdhI. eTale syUlinajI uThI vaMdanA karIne bolyA ke, huM kozyA nAmeM vezyAne ghera citrazAlAnI yAcanA karIne temAM rahIza, paNa tapasyA karIza nahIM. SaTsa jojanano syAhAra karato cAra mAsa paryaMta yanigraha laine rahI. tyAaiM guruyeM upayoga dene yogya jANI tene AjJA AApI. ema te cAre muni yAjJA laine svasvasthAnakeM gayA. te muni zItala tIvrata pasyAvaMta dekhIne tyAM vananA sarpa, siMha yane kharahaTTanA kheDa pramukha sarva jIva zAMta yatA havA. sthUlina paNa kozyAne ghera yAvyA. tene joi kozyA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 113 paNa hAtha joDI sahAmI AvI banI rahI. manamAM vicAyuMke, eNe vrata to lI, paNa nirvAha na thayo, mATe ihAM AvyA . ema ciMtavIne kahevA lA gIke, he svAmin ! sAjhA karo, dukuma pharamAvo, te duM karUM ? aa zarIra, dhana, parivAra, sarva tamAruM . tyAre sthUlijajI bovyA mumane comAsu rahevA mATe tamArI citrazAlI thApo. vezyA bolI, svAmI ! sukheM raho, pa dhAro. ema kahI vezyAyeM citrazAlI taiyAra kaMrI, eTale zrIsthUlinajI pa Na kAmanA gharamA baliyo thazne jema dharma pese tema citrazAlImA peThA. tyAM te vezyA SaTrasa nojana munine vahorAve: tyAra panI sole zaNa gAra sajI munine khonAvavA Ave, pUrvalA kAmanoga saMjArIne navanavA kAmavilAsa je pramANe zAstramA kahyA be te pramANe kare, tethI te munirA ja donAya nahI, ema niraMtara donAvatAM munine tI ulaTI dhyAnadhArA va dhatI havI. evaM muninuM nirvikAripaNuM devIne vezyA page lAgI. sthUlina ijInI dRDhatA dekhIne vezyAyeM zrAvikApaNuM aMgIkAra karA. ane evo aniyaha lIdho ke, kadAcit rAjA koznI napara saMtuSTa thai mahAre ghera mokale, to te puruSa mokalo, paNa bIjo puruSa mahAre na kalpe. have comAsu utayAM te traNe muni guru pAseM yAvyA. temAM prathama siM haguphAvAsI sAdhune guruyeM kahyu aho "chakkarakAraka" tame sukhathI AvyA ema kahI kAMka zAsana UMcaM kartuM valI bIjA ve sAdhune paNa guru ema ja kahetA havA. panI jyAreM zrIsthalina sAdhu AvyA tyAre guru nanA tha ine bolyA ke aho ! ukkarakAra ! ukkarakAra ! tame sukhazAtAyeM aAvyA ? evaM sAMjalI pUrvalA traNe muni vicAravA lAgyA ke, aho ! e maMtriputra mA Te guru ernu keTabuM bahumAna kare le ? je mATe SaTrasa AhAra nojana karI laSTa puSTa thako Avyo, tene guru eTalA vAnAM kare ? tathApi kAM phaka ra nahI e sarva Avate comAseM jANiguM. ema dhArI amarSadharatAM bAta mA sa kADhayA. pharI comAsuM AvyuM. tyAre siMhaguphAvAsI sAdhu .gurunI pA se AvI pratijJA karato havo ke, kozyA nAmeM vezyAne ghera SaTrarasa AhA ra jojana karIne he nagavan ! hu~ comAsuM rahIza. tyAre guruyeM jhAnanA upa yogeM vicAyu ke, e sthUlinajI upara IrSyA lAvIne bole , paNa enA thI nirvAha nahI thAya ! ema ciMtavI guru bolyA, he vatsa ! e anigraha
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jainakathA ratnakopa nAga ho. ukkara chakkara le. mATe na karo. sthUlinajI merunI pe- e anigraha pAla vAne thiratAvaMta hatA. tyAre te sAdhu bolyo ke, mahAre mukkara nathI to 5 karamukkara kema kaho bo ? mATe DhuM avazya karIza. guru bolyA ke, pUrvalA tapano paNa naMga thaze. je mATe zaktivinA ghaNo nAra napADIyeM to zarIra nAM gI paDe. to paNa te gurunu vacana apamAnIne vezyAne ghera gayo. vezyAyeM vicAsyuM ke, zrI thUlijInI spIyeM e mahAtmA Avyo , paNa ene saMsAramA paDato ga. ema vicArI natIne praNAma kasyo. muni ye rahevA mATe citrazAlI yAcI, vezyAyeM paNa jagyA ApI, tyAM rahyA. SaTrasa AhAra nojana sAmagrI vezyAyeM taiyAra karI, te nojana sAdhuyeM kayuM. have madhyAnha samaye tenI parIkSA karavA vezyA sola zaNagAra sajIne yAvI. munito dekhatA mAtramA dolAyamAna thatA havA. tevI strI ane te q nojana te kone vikAra na kare ? te sAdhu kaMda vyAkula thayo thako ve zyAne joganI prArthanA karato havo. vezyA bolI ke, ame to dhana hoya to vaza thA. muni bolyo. amArI pAse ivya kyAMthI ? vezyA bolI ke, nepAla dezano rAjA munine ratnakaMbala Ape , te lAvo. muni paNa nepA la deze ratnakaMbalane arthe cAlyA. comAsAno kAla ,mArgamAM kacarA pANI ghaNAle. to paNa te sAdhu jema aMtarathI potAnA vratamA khalAyA, tema bA hyathI paNa pageM pageM khalAtA cAlyA. ema karatAM tyAM ratnakaMbala pAmyA. tene vAMsanI lAkaDImA gopavI vATe pAbA AvatAM coranI pannImA eka sUDo hato, te bolyo. "lakSmAyAti" eTale ladavya yAve . tevAreM pannI patiyeM koI cADakho puruSa jADa Upara beTho hato, tene pUjyu ke, guM yAve le ? te puruSa bolyo, eka niluka Ave . evAmAM sAdhu tyAM Avyo te ne patnIpatiyeM tapAsI joyuM, paNa kAM dI] nahI. tyAreM munine mUkI dI dho. te jora paMkhI bolyo "lAkha jAya ." te sAMjalI pharIthI te pannI patiyeM sAdhune pakaDIne pUjyuM ke, sAcuM bola amAro paMkhI jUtuM bole na hI. sAdhuyeM paNa jetuM hatuM tevaM kartuM. pannIpatiyeM dayA ANI javA dIdho. anukrameM yAvIne vAMsamAMthI ratnakaMbala kADhIne vezyAne Apyu. te vezyAyeM lazne khAlamAM nAkhI dIg. muni bolyA. re nUMmI ! ghaNo kveza khamI bahu mUlyana ratnakaMbala meM lAvyu, tene tuM apavitra kacarA madhye guM nAMkhIde je ?
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 gautamakulaka kathAsahita. vezyA bolI. re mUDha ! tuM ratnakaMbalanI zocanA kare , paNa guNarUpa ratnama ya potAno AtmA te narakarUpa kacarAmAM paDe , tene kema nathI soca to? te sAMjalI munine saMvega Avyo. tyAre kahevA lAgyo. ke he vezyA ! saMsAramA paDatA evA muja pratye teM rAkhyo. have aticAra paMka zodhavAne arthe duM guru caraNe jazza. he niHSpApa tumane dharmalAna ho. kozyA paNa kahe vA lAgI ke, meM brahmacArI thakAM tamane khedaM pamADyo, te mane mihAmi kaDaM ho. meM tamane pratibodhavA nimitteM eTalA vAnAM kakhAM, te he RSIzvara ! tameM khamajo, bane have utAvalA guru pAse jAu. ane guruvacana aMgIkAra karo. muni paNa te vacana pramANa karI zrI saMjUtivijaya guru pAse gayA tyAM prAyazcita AlocIne tapa aMgIkAra karatA havA. have zrIsaMnativijayajI paNa anazana karI devaloke paMdhAsyA. valI eka divaseM rAjA rathika puruSanI upara saMtuSTa thayo; tevAreM tenA mAgavAthI tene rAjAyeM kozyAne ghera utAro Apyo. have kozyAto eka yUlina TAlI anya koI puruSane batI nathI. te mATe rathakAra puruSanI Agala paNa zrI yUlinajInA guNavarNana karatI havI. rathakAra paNa gharanI vADI madhye DholIyeM vesIne vezyAnuM citta rIjavavA mATe pItAnuM vijJAna dekhADavA yAM bAnI khuba bANe vIMdhI, paDI te bANanA pUMkhane vipe bIjuM bANa sAMdhyu. va lI bIjA bANe te sAMdhyu teNe karI bega thakAMja Amra vadanI cuMba pADI kozyAne ApI. tyAre kozyA paNa potAnuM vijJAna dekhADavA mATe eka sarasavano Dhagalo karI te upara sUcI mUkI puSpapatre te sUi DhAMkIne te na para nATaka karatI havI. paNa sUcI viMdhANI nahI. ane sarasava paNa kha syA nahIM te joi rathakAra puruSa kahevA lAgyo. ke, tahArI ukara karaNI dekhIne DhuM saMtuSTa thayo buM. mATe kAMka mAga, te tumane thA'. tyAre kozyA bolI. yuM mahArI ukkara karaNI dIThI ke, je joine tuM mahArI upara rI jyo ? anyAsIne guM ukkara ? e tahArI tathA mahArI vedunI karaNI kAM paNa ukkara nathI, paNa je thUlina kayaM, te mukkara je.je mATebAravarSa rahI mahArI sAthe noga nogavyA, teja citrazAlImArahI akhaMma vrata rAkhI ne gayo ! strInI pAse ekadivasa paNa rahI na zakAya. te zrI yUlina cA ramAsa paryaMta akhaMma vrateM rahyA. valI SaTrarasa nojana AhAra karatA tathA
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jainakathA ratnakoSa nAga baho. kAmane jAgRta karanArI citrazAlImA rahetA, potAnI strInI pAse vasatA, varSAkAla, yauvanAvasthA, pUrvalo rAga, eTalAM vAnAmAMheluM jo eka vArnu tuM thAya, to loDhAnuM zarIra hoya, te paNa galI jAya, to sarva kAraNanI zI vAta ! // yataH // na ukkaraM aMbaya khaMbatoDaNaM, na ukkaraM sarisavanaciyA e // taM ukkaraM taM ca mahApujAvaM, je so muNI pamayavarNami vulo // 1 // kavayo'pi // girau guhAyAM vijane vanAntare, vA saMzrayanto vazinaH sahastra zaH // harye'tiramye yuvatIjanAntike, vazIza ekaH zakamAlanandanaH // 2 // yo'gnau praviSTo'pi naiva dagdhaH binno na khddgaagrstprcaarH|| rumAhirandhre' pyuSito na daSTo, nAkto janAMgAranivAsako'pi // 3 // vezyA rAgavatI sa dA tadanugA paDanIrasai!janaM, zunaM dhAma manoharaM vapuraho navyo vayaHsaM gamaH // kAlo'yaM jaladAvilastadapi yaH kAmaM jigAyAdarAt, taM vaMde yuvati prabodhakuzalaM zrIsthUlinaI munim // 4 // re kAma vAmanayanA tava mukhya mastraM, vIrA vasantapikapaMcamacaMimukhyAH // tvatsevakA hariviraMcimahezvarA dyA, hA hA hatAza muninApi kathaM hatastvam // 5 // zrInaMdiSeNa rathane mimunizvarAdi-budhyA tvayA madana re munirepa dRSTaH // jJAtaM na nemimuni jambusudarzanAnAM, turyo naviSyati nihatya raNAMgaNe mAm // 6 // zrInemi to'pi zakamAlasutaM vicArya manyAmahe vayamamuM naTamekameva // devo'Dirga madhiruhya jigAya mohaM, yanmohanAlayamayaM tu vazI pravizya // 7 // ityAdika zrIsthUlinajInA guNa varNana sAMjalIne rathakAra puruSa bo lyo. re strI! te sthUlina mahAsattvano dhaNI koNa ? jenAM tuM eTalA guNa varNana kare. je. tyAreM vezyA bolI. rAjAno pradhAna zakamAla nAmeM hato teno putra sthUlina tene duM varNavaM DaM. te sAMgalI saMtrAMta thayo thako rathakA ra bolyo. re strI! te mahAmunino hu~ kiMkara bUM. ema sAMjalI vezyAyeM tene saMvegamAM zrAvyo jANI, dharmadezanA dene tenI anAdikAlanI mohani jJa TAlI, tyAre rathakAra bolyo ke, hai na! teM muphane jalopratibodha karakho. hu~ paNa te munine mArge cAlIza. teM mumane Aja mArga dekhAjyo, tahArUM kalyANa thAna. tuM tahAro anigraha dRDha rAkhaje. ema kahI sazuru pAseja ne rathakAreM paNa pravrajyA aMgIkAra karI. nagavAna zrIsthUlinajI paNa tIvra vrata pAlatAM bAravarSa ukAla pajyo
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 117 te mahAvikarAla kAlane viSe sAdhuno samudAya, malI samuDne kAMThe jazne raheto havo. te nUkheM karI sUtra gaNI na zake, tethI sarva sUtra vIsarI ga yAM // yataH // gaNiti nAse vikA, daMmiti nAse pakA / kuTTi ti nAse nakA, bahu bolaMti nAse lagA // 1 // have DukAlane aMteM pAma lipura nagarane viSe sAdhuno samudAya eko thayo . te vakhata je sAdhunI pAse aMga, adhyayana, uddezAdika je kAM kaMgayeM hatuM, te lIdhuM. tyAreM gAraga to malyAM, paNa dRSTIvAda pUrvamadhyeM kAMiyeM na jaDyuM. tyAaiM sarva saMgha jelo ne pUrva vidyA melavavAnA nimitteM - ciMtA karavA lAgyo. te zravasareM nepAla dezanA mArga madhye rahenA evA zrI naDvAdusvAmI, te pUrvadhara be. temane teDavA mATe zrIsaMgheM malI ve sAdhune, mokalyA. te sA dhuM tyAM jai zrIbAhune namaskAra karI hAtha joDIne ema kahetA havA ke, zrIsaMgheM tamane teDavA mATe amane mokalyA be. guru bolyA ke, meM to mahApraNidhAna mAMya be te bAravarSe puro yAroM tihAMsudhI mahArAthI vA ze nahI e mahApraNidhAna nipanyAM paDhI jo koi kArya yAvyaM hoya to sa rva pUrva sUtra artha sahita aMtarmuhUrtamAM saMpUrNa gaNI zakAya. 2 have te muniyeM pAtA jazne zrIsaMghane te vAta kahI. tevAreM zrIsaMgheM valI bIjA ve sAdhune mokalIne kahevarAvyuM ke, tame gurUne pUbajo ke je zrIsaMghanI AjJA na mAne tene iyo daMga thAya ? te kRpA karI kaho. tyAreM guru kaheze ke, tene saMghavahAra karavo, tyAaiM tameM sArI peTheM kahejo ke e daMmayogya tameM bo. te sAdhuyeM paNa tyAM jazne temaja kayuM. tyAreM prAcArya bolyA ke, zrI saMgha ema karI zake te vAta mahAre pramANa be; paNa zrIsaMgha mahArA upara prasAda karIne buddhivaMta sAdhune jo ihAM mokale to huM temane niMtya sAta vAcanA yApIza. temAM eka vAcanA gocarIthI khAvIne yApIza, traNa vA canA kAla velAyeM ApIza, tathA traNa vAcanA sAMjanA paDikkamalA pI pI. e rIteM paNa saMghakArya thaze ane mahAruM kArya paNa nahi sIdAya. paDhI te muniyeM thAvIne saMghane temaja vinaMti karI. zrIsaMgheM paNa syUlina 5 pramukha pAMcaze muni jaganArA buddhivaMta joine mokalyA. prAcArya paNa sahune jaNAvatA havA. paNa te sAdhu thoDI vAcanA mATe jaNatAM udvega pAyA. eka zrIsthUlinajI TakI rahyA. te jAtAM jAtAM Ave varSe yA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 jainakathA ratnakoSa nAga ho. pUrva naeyA. par3hI AcArya pUbyuM ke, udyega kema pAmo bo ? tyAreM sthUlina ijI bovyA ke, DhuM naga nathI pAmyo. paNa vAcanA thoDI je. tyAreM A cArya bolyA. have praNidhAna prAyaH pUrNa thayuM . par3I tamArI ijA pramANe vAcanA thApImu. syUlinabolyA,hu~ keTaluM naNyo ? ane keTaluM bAkI le ? guru bolyA eka biMDa jeTaluM tuM naNyo, ane samuz jeTaluM bAkI je. . have dhyAna pUrUM thaye thake be vastu naNAM dazapUrva syUlinajIyeM jeTale saMpUrNa kasyAM, teTale vihAra karatA pAmalipura nagarane vipe jagavAna zrIna bAdusvAmI udyAnamAM padhAratA havA. tyAre yadAdika sthUlinajInI bahe no sAdhavi thaDe te vaMdanA karavA AvI. teNIyeM gurune vAMdIne pUbyuM ke, he pranu ! syUlinajI kyAM le ? guru bovyA,nahAnA devakulamAM be. te sAMna lI devakula tarapha cAlI. eTale bahenone camatkAra dekhADavA zrIsthUlina jI siMhanuM rUpa karI veThA. te rUpa dekhI baheno bIhInIthakI pAlI prAvI gurune kahevA lAgI ke, vaDA nAine to siMhanahANa karIne tyAM beto , te sAMnalI AcArya upayoga dIdho,ane pharI kahyu ke, te tamArA mahoTA nAi je, paNa siMha nathI. mATe jazne vAMdo tyAre te sAdhvIyeM pharI tyAM jaza nAine mUlage rUpeM dekhI vaMdanA karIne. panI potAnI kathA kahetI havI ke,A paNA nA siriye amArI sAtheM dIkSA lIdhI, paraMtu ekAsaNuM karavAne paNa asamartha hovAthI eka divasa paryuSaNa parvane dahADe meM kahyu ke, Aja po risI karo, te temaNe karI. pahora pUrNa thayo tyAre meM kahyu ke, A parva dohikhaMDe mATe pUrimaDDha karo. te paNa kayu. ema karatAM aparAInu paJca rakANa karAvyu. meM karvA eTalo kAla to sukheM jaze, te paNa kaDe. panI a vasare valo paNa meM kahyu ke, have rAtri DhUkaDI , baMghamAM rAtri jaze mAtrai upavAsa karo. tevAreM upavAsa paNa kasyo. rAtriya devagurune saMjAratAM du dhAyeM pIDyothako marIne devalokeM gayo. mATe mane RSighAtarnu pApa lAgyuM teno pazcAttApa karatI zrIsaMghapAseM prAyazcitta mAgyuM. tyAreM saMghe kahyu ke, ta mAro gurU nAva De,tethI prAyazcitta na Ave. meM kahyu ke,jo sAkSAt parame zvara mane kahe to zAtA thAya,anyathA nahi ! te sAMjalIne saMghe kAnassa gga kasyo, zAsana devatA yAvyA, teNe saMghane kahyu ke, kaho guM karUM ? saMghe kahyu ke, yadAjIne zrIjinezvara pAse le jAI. tyAre zAsana devI bolyA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. ke, DhuM nirvighnapaNe jaz zakuM, mATe tameM kAussaggamA rahejo. e vAtanI saM ghe hA kahI. tyAre zAsanadevI mane zrIsImaMdharasvAmI pAseM laz gayA. meM zrIparamezvarajIne vaMdanA karI, pranujI bolyA ke, jaratadevathI A AryA AvyAM be, te nirdoSa je. te sAMjalIne mahAro saMdeha Talyo, zrIsaMghanI pA se kRpA karIne pranujIyeM mane cAra adhyayana ApyAM. zAsanadevatA, pAbAM ma ne mahAre sthAnakeM lAvyAM. eka nAvanA adhyayana, bIjuM vimutti adhyayana, trIjuM ratikalA adhyayana, ane coyUM viviktacaryA adhyayana, e cAre adhyayana meM eka vAcanAyeM grahyAM. zrI saMghanI Agala vAta kahIne e cAre adhyayana kahI dekhADyAM. temAM ve adhyayana zrIyAcArAMgajInI be cUlikA thApI. ane ve adhyayana zrIdazavakAlikajInI cUlikApaNe thApyAM. evaM kahe thake syUlinajIyeM te vAtanI AjhA dIdhI. sAdhvI potAne ThekANe yAvyAM. have sthUlinazpaNa guru pAse vAcanA sevA yAvyA, guru bolyA ke, tuM vAcanAne ayogya be. te sAMjalIne syUlina paNa dIdA divasathI mAmI ne potAno aparAdha vicAsyo, paNa ko aparAdha dIto nahI. tyAreM gurune kahyu ke, svAmI mahAro aparAdha to mahArI najaramA Avato nathI. guru bolyA. aparAdha karIne valI mAnato nathI! tyAre sthalina siMharUpa saM nArIne gurunA caraNe mastaka ghAlI kahetA havA ke, he svAmina ! have pha rI evaM nahI karUM. e mahAro aparAdha khamo. guru bolyA. have tuM na karaje, paNa e kAma kayuM tethI vAcanA nahi ApuM. ema kahe thake sthalinajIyeM saMghane vinaMti karI gurune kahevarAvyu, jemATe mahoTA kopyA tene mahoTA ja prasanna karavA samartha hoya ! sUri bolyA. have bIjA paNa.Az2a par3I meM dasattvanA dhaNI thaze, mATe yogyatA nathI. thAkatAM pUrva mahArIja pAse ra ho, eno daMmato bIjAne zikSA mATe che. te sAMjalI saMghe ghaNo yAgraha kasyo tyAre guruyeM upayoga dIdho, jANyu ke, mahArAthI pUrva vibeda nahI jAya, ema jANI have koine jaNAvazo nahI. evo zrIsthalinajIne anigraha karAvIne thAkatAM pUrva temane naNAvyAM. ihAM koI kahe De ke, sU ja cAra pUrva jaNAvyAM paNa artha na prApyo.anukrameM prAcArya pada navA dusvAmIyeM sthUlinapane Apyu. e rIteM syUM lina jevAmuni paNa zruta mada karavAthI lagavAne ayogya thayA to bIjAnI zI vAta ? mATe zrutamada na
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jainakathA ratnakoSa nAga bacho. karavo. e AtamA mada upara kathA zrIpariziSTa parvaNImadhye je iti // have sAmAnya mAna upara bAhubalIno dRSTAMta kahe . zrIkRSanadevajIyeM dIkSA lIdhI, tyAreM jaratane vinItAnuM rAjya thApyuM. bAhubalIne bahuli dezanuM rAjya Apyu. tathA bIjA aghaNu putrane aMgavaMgA dideza vaheMcI ApyA. pranune dIdA lIdhAM eka hajAra varSa thayAM. tyAreM na ratane cakraratna upanyuM, ba khaMjha sAdhyA, bIjA aNu nAzne AjJA manAva tAM te rAjya bAMmI, zrISana svAmI pAse dIdA le kevalajJAna pAmyA ne. jaratacakrI na sAdhI, vinitAyeM AvyA, paNa AyuzAlAmAMcaka Ave nahi, tyAre pradhAneM kahyu ke, tamAro jAi bAhubalI tamArI ANa mAnato nathI, mATe AyudhazAlAmA cakra AvatuM nathI. jarateM nAi upara dUta mokavyo. te baduli dezane viSe gayo. tyAMnI strIyoyeM pUbyu. tuM koNa bo ? dUteM kahyu. DhuMjaratano dUta bUM.bAhubalI pAse jAnaM . tyAre strIyeM ka yuM jarata te koNa ? jaratato amAre kAMcaliyeM . te sAMjalI dUteM ciM tavyu ke, ihAMnA loka evA purdama je. to teno rAjA kevo haze? ema vi cAra karato tikSazilA nagarIyeM pahocyo. tyAM bAdubalI rAjA sanA pUrI be nA. tenA traNa lAkha putra de, temAM mahoTo somayazA . tene valI co rAzI hajAra strI . tenA zreyAMsa pramukha bahotera hajAra putra je. ema putra pautrAdikeM parivasyo sUryanI pereM dedIpyamAna evA bAhubalIne dekhI jaya bhrAMta thako dUta bolyo. he mahArAjA ! tamArA nAyeM tamane juhAra kahyo le. ane kahyu le ke, cakraratna AyuzAlAne vipe AvatuM nathI, mATe ma hArI ANadANa mAnajo. te sAMjalI namuha caDhAvI, rAtA locana karI, bAhubalI bolyo. are dUta ! jaratane hajI lAja nathI ? je mATe ahANu nAnuM rAjya leba khaMjhano dhaNI thayo, to paNa tRpti na tha? ke, mahAruM rAjya levA vAMche ? te dahADA visarI gayA ke, nhAnapaNamA ramatAM da DAnI peveM UMco ubAlIne paDato tevAreM huM kAlI leto, DhuM teno teja buM. rAjyano khapa hoya to vahelo Avaje. paNa ANa to zrItAtajInIja mA nIza. ema kahI dUtane ninabI kADhayo. dUteM AvI sarva vAta baratane kahI. tyAre jaratacakravartIne krodha caDhayo, paDI potAnA savAkroDa putra , temAM mahoTo putra bAdityayazA , tenA valI mahAjasA pramukha savAlAkha putra
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 221 be. te sahita potAnI di laz balidezanI saMdhiyeM bhAvI pajyo. bAba lI paNa potA, kaTaka lei sAmo yAvyo. mAhomAMhi yu6 thayuM. temAM gha yA lokano saMhAra thavA mAMjhayo. ema yu6 karatAM bAra varSa thayAM. tyAre iM 3 yAvI be nAzne samajAvI. dRSTiyuA, vacanayu8, bAhuyuca, muSTiyu6 ane daMmayuha e pAMca yu6 karavA terAvyA. te pAMce yudhamAM narata hAsyo. tevAreM krodhane vaze nAI upara cakra mUkyuM. te cakra paNa bAhubalIne pradakSiNA deza pAlu jarata pAse gayu. je mATe gotramA caka na lAge. jarateM vicAyuM ke, amogha zastra pAluM phayuM to nizcaya e mahAruM rAjya leze. have jarateM caka mUkyAthI bAhubalIne paNa krodha caDhyo. ke, eNe mahAra mastaka davAne kIg, to DhuM paNa cakrane ane cakravatIne muSTiyeM karI cUrNa karUM. ema ciMtavI krodha caDhAvI muSTi upADI tyAMnarata paNa sAmoM dhAyo. eTale bAdu balIne vicAra upanyo ke, hA hA ! nUMhuM thaze ! ! ! e muSTiyeM jarata maraze, bakhama raMmAze ! khananA vaMzane kalaMka lAgaze !! lokamAM hAhAkAra tha ze !!! ane muSTi upADI te paNa niSphala kema karUM ? ema ciMtavI te mu STiye mastakano loca kasyo. devatAyeM veSa Apyo. jaya jaya zabda thayo. na rata yAvI pageM lAgI aparAdha khamAvI potAne sthAnakeM gayo. ___ bAhubaliye vicAghu ke, mahArA aNu nAI dIdA lei kevalI thayA je. te nahAnA nAine vAMdavU paDaze, te mATe kevalajJAna upajAvI par3Ina gavAnanA samavasaraNamAM jAlaM. jema temane vAMdavA na paDe. evo animAna pANI tyAMja kArassagga karI rahyA. varSa divasa sUdhI nUkha tRSA khamI, pageM mAna nagyA, vRdanI peThe velaDIyeM viMTANA, kAnamA paMkhIyeM mAlA ghAlyA, tADhatApa khamatA rahyA. varSa divasane aMte brAhmIne zrISanadevasvA mIyeM mokalI, teNe AvI kahyu ke, he vIrA ! gajathakI utaro. e vacana sAMjalI bAhubaliye vicAo~ ke, DhuM to gaja napara nathI caDhyo, ane e mahA satInuM vacana paNa jUtuM na hoya, ema vimAsatAM manamAM jJAna upanyuM ke, huM animAnarUpa hAthIyeM caDhayoja bu. jemATe nhAnA nAzto paramaguNI thayA. kevalI thayA, vItarAga thayA, ratnatrayIrUpa guNeM karI te parama vaDerA De, trijuvanane vaMdavA yogya , te upara animAna karavAthI mane aAzAtanA lAgI, mATe jazne vaMdanA karUM. ema vicArI jeTale paga upADe , teTale eja
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jainakathA ratnakoSa nAga baho. nAvanAyeM pakazreNI mAMmI ghAtikarma kya karI kevalajJAna pAmyA. kevalI paryAya pAlI mukti pahocyA. te mATe mAne dharma na hoya // yataH // dhammo mae / DhuMto, to navi sIcanhavAya vinaDina // saMvaharamaNasina, bAhubalI taha kilissNto||1||je mATe varSa divasa sUdhI kevalajJAna aTakAvyu. temA TemAnathI naparAMta valI bIjo zatra te koNa ?||itishriinpdeshmaalaayaam|| have mAna te vairI kahyo, mATe vairIno pratipadA hetu , mATe hetu pUje je. zahAM "hiyamappamAna" e. padano artha kahe je ziSya pUje je ke, he svAmi na ! vairI te mAna kahyo. tyAreM (hiyaM kiM ke0) hita te guM? zahAM kiM zabda para vADeno ne, te leya. tyAre guru bolyA ke, he ziSya ! (appamA ke0 ) apramAda teja hita . je kAraNa mATe thoDA paNa je mAThA adhyavasAya ka ravA, te pramAda ce mATe te karavA nahi. tene apramAda kahiyeM. te apramA danA dRSTAMtato gautama, sudharma, jaMbU, prajavA, ane vayarasvAmI pramukha ghaNA nA le, te jAgavA. ihAMto vyatirekeM caMdA ane sargamAtAnA putrano dRSTAMta kahe . je mATe thoDo pramAda paNa mahAanarthanu ApanAro le te kahe . __ Aja jaMbuddIpanA dakSiNAI baratane viSe uttarApatha dezamA varSamAnapura nagareM, ajitavaIna nAmeM rAjA rAjya kare be. tyAM sa eve nAme gAthA pati rahe. tenI caMdA nAmeM nAryAno sarga eve nAmeM putra . te pUrvakata ka maikarI nirdhana ne. anukrameM te saha maraNa pAmyo. keTalo eka kAla gayo, palI AjIvikA paNa duHkhe pUrAya mATeM caMdA udarabharaNanimitteM paragharane viSe kAma kare. sarga paNa sAga pramukhanAM iMghaNAM lAvI AjIvikA kare. // yataH // kiM kiM na kayaM ko ko, na pani kaha kaha Na NAmiyaM sIsaM // upparanayarassa kae,kiM na kayaM kiM na kAyavaM // 1 // ema karatAM eka divaseM tenI pAse IzvarazeTha pADozI vase le. tene ghera jamAi yAvyo ne. sarganI paNa ghera aAvavAnI velA tha De. evA avasare Izvara zene pANI naravA mATeM caMdAne bolAvI, tyAre caMdA paNa putra nUravyo Avaze, evaM jANI. te nA sAruM zIke nojana mUkI, kUtarA pramukhanA jayathakI bAraNe kaDI caDhA vIne tyAM gaz. thoDI velA par3hI sarga Avyo. teNeM iMdhaNAM mUkI mAtAne kho lI; paNa jaDI nahI zIkepaNa joyuM nahI. nUkheM tarace pIDyo kaSAya vaMta thayo. have caMdAyeM pANI vayuM; paNa zeThanA mANasa kAmakAjamAM vyagra hatA.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 223 teNeM kAM na Apyu. mATe caMdAnA manamAM ghaNo kheda upanyo. panI ghera AvI eTale kaSAyeM sarga bolyo. are tane tyAM zUliyeM dIdhI hatI ke guM ? jemATe mahArI velA vIsarI gai. DhuMnUkheM pIDA pAmu buM. tyAre te paNa duHkha NI hatI, tethI bolI ke, guMtahArA hAtha kapANA hatA ke, zIkethI lezne khAdhuM nahI! evI rIteM be jaNane tathAvidha vacana ucAratAM hINA karmabaMdhANAM. ekadA ko karmavicitratAyeM, nAvinAvanAyogeM, viziSTa phala thanAra , mATeM mAnatuMga nAmA AcArya pAse te behu jaNeM jainadharmano bodha pAmI zrA vakapaNuM aMgIkAra kayaM. tene ghaNA kAla pAlI -dAvasthAyeM guna pariNAmeM bedu jaNeM cAritra lIdhuM. aMte saMleSaNA karI samAdhiyeM maraNa pAmI devalo ke upanyA. tyAM Aja pUrNa thaye sargano jIva cyavIne jaMbuddIpanA jaratamAM tAmralipti nagarIye kumAradeva nAmeM zeThane ghera jIMjujhA nAmeM nAryAnI kUkheM putrapaNe upanyo. tenuM aruNadeva nAma dIdhuM. te anukrameM kumAranAva pAmyo. pAulathI caMdAno jIva paNa devalokathI cyavIne pAmalApatha nagareM ja sAditya nAmeM zeThanI iluyA nAmeM nAryA be, tenI kUkheM strIpaNe AvIne upanI, tenuM deyaNI evaM nAma pADayu. te mahoTI thara, tyAreM nAvinAvanA yogeM aruNadevane ApI. te paraNyA vinAja vyApAra karavA jahAje caDhayo. mahA kaDAha hIpe gayo, tyAMthI pAbAM valatAM karmapariNAma vicitra De mATe jahAja nAMgyu. poteM ane eka mahezvara nAmeM bIjo puruSa hato, e beduja Na pATIye valagyA. pATIyuM taratuM taratuM samuzne kAMThe AvyuM. te pAmalA patha nagaranA nadyAnane viSe AvyA. mahezvara bocyo, he kumAra ! ihAM ta mAru sAsarUM , mATe gAmamAM jazya. aruNadeva bolyo he Arya, A avasthAyeM sAsare jaq yukta nathI. mahezvara bolyo, jo ema ne to tame A devakulamAM beso, DhuM hATathakI kAMka nojana laz bAbu. ema kahI. mahezvara gAmamA gayo. pAlathI aruNadevane mArganA khedeM devakulamAM gaMgha zrAvI gai. evA avasaramA dezaNIne pAbalA nave je putraneM kahyaM ha] ke. "tahArA hAtha kapANA hatA ke ?" te vacananA karmano udaya Avyo. te navananA udyAnane viSe rahI . tyAM tene taskareM grahI tenA hAthamAM mahAmUlya mA NikanAM kaTakayugala hatA, te aI kADhayAM paNa AkarA ghaNAM hatA teth| pUrNa kADhI na zakyA. tevAre tenuM mukha jIDI barIthI hAtha kApI kaTaka yu
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jainakathA ratnakoSa nAga ho. gala leine coreM nAsavA mAMmadhu. te udyAnapAlakeM dIgo. bUma pADI. evA mAM koTavAla Avyo. te coranI pAula dojyo. cora paNa utAvaluM cAla vAthI zvAseM jarAi gayo. zakti dINa thai. ane jANyu ke, have bAgala na hiM cAlI zakuM. pUrva devakula dhArI mUkyuM daze, mATe jyAM aruNadeva sUto De, te devakulamA peTho. evA avasare aruNadeva paNa pUrvanaveM bolyo hato. je " tane zUliyeM dIdhI hatI ke guM" ityAdika vacananuM karma udaya thayu. tevAre te coreM vicAsyaM ke, bIjo upAya nathI, tethI kaTaka yugala ane barI e ve vastu aruNadevanI pAse mUkI.ane poteM zikharamAM saMtAi rahyo.. have aruNadeva jAgyo, daivayogeM kar3AM ane barI e vedane aruNe poteM lIdhAM. ane vicAsyuM ke, koI devatAyeM saMtuSTa thazne mane ApyAM haze, mA Te phAMTamAM ghAlyAM. paNa vanI zaMkA upanI ke, deveM ApelAmAM barI kema ho ya? ema ciMtave je evAmAM koTavAla Avyo tene dekhI manamAM khonanA pA myo. koTavAla bolyo. re uSTa kurAcAra ! kyAM jazza ? evaM sAMjalatA hAtha mAMthI barI hetI paDI. tene koTavAle pakaDyo tyAreM aruNadeva bolyo. dUM kaDAMnI vAta jANato nathI. eTale talArane rIza caDhI. mAravA mAMmayo. naye karI pUrAMgopavyAM na hatAM tethI kaDAM hetAM paDyAM. te koTavAleM lIdhAM. ane nizcaya kasyo ke, eja cora ! panI rAjA pAse lAvyA.sarva vyatikara rAjAne saMjalAvyo. rAjAne kA paNa zaMkA rahI nahI. tyAreM hUkama kasyo ke, ene zUliye dyo. rAjya puruSoyeM vadhasthAnake lAvI zUliyeM dIdho. ___ evAmAM mahezvara jojana lezne Avyo, devakulamAM joyuM to aruNadeva ne dITho nahI. panI drakaDo AvI sarva ThekANe joyo, paNa na jajyo. ma hezvara AkulavyAkula thayo. paDI devakulanI samIpe mAlIpramukhane pUbyu ke, are puruSo ! tame evA prakArano zetano putra devakulamAMthI jato Avato dIgo ? tyAre te bolyA. nAi ko dIgo nathI. paNa hamaNAM eka cora mAsyo. tihAM na jANiyeM kadApi kautuka jovA gayo hoya to hoya ? tyAreM mahe zvara khojanA pAmato bolyo. re nae kyA kyAM te sthAnaka ? tyAreM mAlI ye mArga dekhADyo, zUnya hRdayathakI mahezvara tyAM gayo. teNe zUliye ca DhAvedyaM zarIra bedANuM, mahAdAruNa avasthA jogavato aruNadevane dIo. have mahezvara paNa he zreSThiputra ! he zreSTiputra ! ema kaheto mUrjA khAi
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 125 " nU miyeM pajyo. tyAM je loka jovA yAvyA hatA te lokeM kautuka khane nukaMpAyeM AzvAsanA karI pUDhayaM. he Arya, e zreSThiputra ! koNa be ? tyAreM gajada vANIyeM mahezvara bolyo. are jAi ! e kathA zI pUbo bo ? e ka yA pUrI ya. e to tAmralipti nagarIne viSe tilakanUta evo kumAradeva nA mA zeThano putra be ne yA nagaramAM vasanAro jasAdityano jamAi be, te jahAja jAMgyuM, parivArathI viyoga pAmIne yAMjaja ihAM yAvyo meM kayuM ke, ihAM tahAruM sAsa be. cAlo ApaNe tene ghera jaiyeM. tyAreM eNeM kayuM ke, yA avasthAyeM sAsare kema jaiyeM ? tyAreM meM kayuM yA devakulane viSe tame raho. huM hATethI nojana lAvuM. ema kahIne huM jojana jevA gayo. huM pApa karmA nojana lene grAvyo, saghaleM joyuM paNa na dIvo. anukrameM mAline pUvAthI teNeM kayuM ke, hamaNAM cora mAyo, te tyAM jovA gayo hoya to koNa jANe ? e jovA huM ihAM yAvyo. eTale e rIteM dIge. ema kaheto kaheto valI pRthvI para paDyo. te jema tapAvelI velumadhye maba taDaphaDe, tema taDaphaDavA lAgyo. valI navI zilAyeM karI potAno vadha karavA lAgyo. eTale lokoyeM pakaDI rAkhyo. e vAta sarvatra prasiddha tha. jasAdityeM pa e vyatikara jAeyo. tyAreM tejavelA deiNIne jeine tyAM prAvyo. te paNa ru devane zUliyeM dekhI vilApa karavA lAgyo. aho ! mahArI adhanyatA ! ema tAM devIsahita mUrchA khAine dharatIyeM paDyo. parijane AzvAsanA ka rI, pI jasAditya bolyo ke, kASTha lAvo, mahAre balI maratuM be. yA zo ka saMtApa mahArAthI khamAya nahI. paraMparAyeM e vAta rAjAyeM paNa sAMna lI. rAjA koTavAla upara kopAyamAna thayo. koTavAla bolyo. mahAro kAM vAMka nathI. meM corane muddA sahita pakaDyo. be huM kAMi jyotiSI na zrI. ityAdika vAto kahI rAjAne pratIta karAvI, rAjA paNa jasAdityane pratIta karAvavA nimitte vadha sthAnake yAvIne zeThane kahevA lAgyo re jar3a ! hAM mAro vAMka nathI. daivano vAMka be. mATe e maravAno vyavasAya na karo. daivapariNati evIja hoya. ema kahI aruNadevane zUliyeMthI utAyo. evA samaye cArajJAnanA dhaNI amaresara nAmA khAcArya ghaNA jIvane pratibodha devAno avasara jAlIne ghaNA sAdhu, ghaNA devatAyeM parivasyA thakAM tyAM padhAratA havA. temanA prajAveMja mahezvarAdikanA zokano anubaMdha vi
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jainakathA ratnakoSa nAga ho. laya jato havo. aho ! apUrva darzana nagavaMta prazAMta, devatAyeM pUjita mATe dharma sAMnaliye, evI buddhi tha6. devatAyeM paNa dharatI zukSa karI, sugaMdhI pA pI varasAvIne sugaMdhi kusumanI dRSTi karI. suvarNakamala racyu. te upara be sI guruyeM dharmadezanA dIdhI. no no ! devANuppiyA mohaniza bamo, dharma jA garaNe jAgo, prANAtipAta pramukha aDhAra pApasthAnaka pariharo, kSamApramukha guNa aMgIkAra karo, nAva zatru pramAdane bAMmo, pramAda raseM vAhyo jIva tho DApaNa anAcAra do ghaNAkAla dAruNavipAka vedavA yogya karma bAMdhe.te ne vipAkeM aruNadeva ane dezaNInIpereM zarIrasaMbaMdhi ane manasaMbaMdhi ghaNA muHkha jogave. tyAreM rAjA pramukheM pUbyuM ke, he nagavan ! evaM gaM kuSkRta ka yuM hatuM ? temane guruyeM pUrvanuM sarva kathAnaka kayuM te sAMjalI,aho ! eTalA puSka tanA evA vipAka ! to bIjAnI zIvAta ? ebuM jANI parSadA vairAgyavaMta thai. ___ evAmAM aruNadeva ane deNI mUrjA pAmI, pharI cetanA pAmyA, jA tismaraNa jJAna upanyu, hRdayathI saMkveza gayo, guna pariNAma vadhyo. tyAreM kahevA lAgyAM ke, he jagavan ! jema tameM kayuM tema ameM sAdAt dItuM. ji nadharma aciMtya ciMtAmaNi ratnasarakho pAmyAM. ameM sArIpeThe jANyu ke, karmapariNati evIja hoya . tethI amAruM sarve ArtadhyAna gayuM. amane pa rama saMvega upanyo . te mATe have amane anazana paJcarakAvo, ane janma, jarA, maraNa, zokanA naya TAlo. AcArya nagavAn bovyA. e yogya ne, emaja ghaTe ,A avasthAyeM vizu6 paJcarakANa . te navanI paraMparAne TAle, urgati dUra kare, satiye pocADe, manuSyanAM ane devatAnAM sukhane sAdhA ve, anukrameM parama nirvANapada pamADe. ema kahI rAjA ane zeThane sammata te be ne agasaNa paccarakAvatA havA. teNeM amaresara AcAryanI ghaNI sta vanA karI ke, he jagavan ! amAruM sulabdha manuSyapaNuM. jene tame dharmasArathI mavyA, vicitra karma pariNAmane vaza je prANI thayA ne tene tame parama vaidya bo. have he nagavan ! amAre guM karavU ? guru bolyA ke, je kara hatuM te ka yu. valI vizeSe sarva nAvane viSe je mamatva , te ukhanuM mUla , te ne TAlo, valI paramapadanuM kAraNa evaM je maitripaNuM te samasta jIva upara jAvo, pUrve duSkRta karayAM hoya, tenI vizuma nAveM ugaMDA karo, tIrthaka ranI prarUpI jJAnadarzanacAritrarUpa ratnatrayIno bahumAna karo, pramAda pariha
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 20 rIne parama padanuM svarUpa ciMtavo, te sarva teNeM yathAzaktiyeM karavA mAMmadhu. e avasare rAjA parama saMvegeM karI bolato havo. he nagavan ! eTalaM pApa tenA evaDA vipAkAvyA? to amane guMnipajaze ? jemATeM nahAma pramAdanA paravaza thakI, aNavicAsyA kAmanA karanArA amArA sarakhA prA pInI zI gati thaze ? guru bolyA. he rAjan ! e karmapariNati evIja , e rIteM thoDA pramAdathI upanyAM karma tenAM evAM athavA ethI paNa AkarAM vipAka udaya Ave, ane ghaNAM adhika karma saMcyAM hoya to tethI Agala nArakI tiryacanAM tIvra kuHkha jIva jogave. te paNa ghaNA kAla sUdhI nogavAM paDe, te mATe jagajuruye kahyu De ke, sukha zbakeM, thoDo pramAda paNa na karavo. va lI phera khAvaM te rUTuM, vyAdhiyeM zarIra tapAva te rUDaM, agnimadhye jIla, te rUDaM, zatrunI saMgata karavI te jalI, nujaMga negA vasatuM te zreSTha; paNa pra mAda karavo te rUDo nahI; mahA puHkhadAi jANavo. pUrve sarva viSa pramukha je kahyA te to mAtra ekaja nave duHkhanA denAra be, ane pramAda to bedu naveM kuHkhadAyaka . valI pramAdanA sAmarthyathI jIva AtmakArya na dekhe, rAsa navRttiyeM pravarne, anAgata kAla na dekhe, gurulAghava na vicAre, guruno badu mAna na kare, anukrameM pApakarma bAMdhIne tenA vipAkeM narakAdikane viSe e vu saMkvezasthAnaka nathI, ke je pramAdI prANI na pAme. tyAreM rAjA bolyo. he nagavan ! e pramAda sevyo teno have zyo upAya ? guru bolyA. sarva yA raMna ane parigrahano tyAga karave karIne cAritra aMgIkAra kara. e apramA danuM je bArAdhana te he rAjan ! ekAMte karma vyAdhinu auSadha . sarva loka mAM aniMdita, paMmita lokane AnaMdanu upajAvanAra, yA nava ane parana vane viSe vighnakaSTanuM TAlanAra , mithyAtvane dUra karanAra , jhAnapariNa tIne vadhAranAra , sakala kalyANa, sAdhana De, parama thArogyanA sukhanuM upajAvanAra be. e apramAdathI vRkSavaMteM zIghra, niraticAra cAritra pAlavA thI, pUrvalA mahA pramAdeM karI saMcyAM je pApa, te kSya thAya ane svanAveM tevA kAraNane anAveM navAkarma bAMdhe, tyAre he devApuprIya ! karmajAla kha pAvI kevalajhAna pAmI apunarAgamaneM sidi vare. jyAM janma nahI, jarA na hI, roga nahI, zoka nahI, saMyoga nahI, viyoga nahI, evaM nirupama sukha pAme. tyAreM rAjA bolyA. he svAmI ! jhuM evaM apramAda na sevyo ? je mATe e
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 jainakathA ratnakoSa nAga ho. Talo lagAreka pramAda, te evaDA phuHkhano dAtAra thayo ? tyAre nagavaMteM ka hyu ke, apramAda to sevyo, paNa karmapariNati vicitra , mATe apramAda mAtre sakala karma na khape, kiMtu utkRSTo apramAda seve tyAreM khape. valI sAMnala he rAjana ! eTalA apramAdathI paNa e rItanAM ghaNAM karma khapAvyAM. valI Agale enI saMtatiparaMparA truTI, utkRSTA apramAdanuM bIja vAvyuM, eka nava nogavavA yogya rayuM hatuM te nogavyuM, mATe dhanya le. tethIja parame zvareM kahyu ." samayaM goyamA mA pamAyae" te mATe pUrvalAM duSkRta niM diyeM, guru pAse vairAgye karIne AloyeM, vidhipUrvaka prAyazcitta aMgIkAra kariyeM, e rIteM guna pariNAmarUpa agniyeM karI karmabIja bale thake niya mA vipAkarUpa aMkurAnI natpatti na hoya. te mATeM apramAdanI sAmagrI maleM pramAda na seMvavo. te sAMjalI rAjA pratibodha pAmyo, baMdIkhAnAM mU kAvyAM, dAna de cAritra aMgIkAra kayaM. jasAditya tathA mahezvareM paNa dI dA lIdhI. e vAta sAMjalI kaDAnA corane pazcAttApa thayo, tyAre te guru pAse pragaTa thai kahevA lAgyo ke, te pApakarmA DhuM . mahA nirdayakAma meM aMgIkAra kayuM, ghaNuM jhuM kahu~ avazya mahAre maravU . te mATe mahAre yogya hoya te batAvo. tyAreM guruyeM vicAo~ ke, ene laukika suMdarapaNuM yAvyuM . tethI ene guNanAjanato karI zakiyeM nahI. to paNa tene ana zana karAvyu, navakAra dIdho, coreM paNa temaja aMgIkAra kasyo, gurune vAM yA, panI AnakhAne ye aruNadeva ane dezaNI tathA cora e traNe marI ne devalokeM gayA. te mATe apramAda te hetu // iti samarAditya critre|| have jaya tathA zaraNa pU . // ihAM ziSya guru pratye pUje je ke, he nagavan ! (nayaM kiM ke ) naya te guM? tyAreM guru bolyA ke, he ziSya ! (mAyA ke0 ) mAyA teja naya. eTale parane mAyAyeM kapaTa karI, ugavU, bAla devaM, te jaya kahiyeM. te upa ra sarvAMga suMdarano dRSTAMta kahe . vasaMtapura nagarane vipe jitazatru nAmeM rAjA rAjya kare . te nagaramAM dhanapati ane nAvaha nAmeM be nAi vase . tene dhanazrI nAmeM bahena De, pa Na te bAlaraMmA . paraloka sAdhavA arthI ke. evAmAM zrIdharmaghoSa nAmeM AcArya tyAM padhAyA. mAsakalpeM rahyA. te thAcArya pAseM dhanazrI pratibodha
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. e pAmI, nA paNa dharma sAMjalIne samajyA. panI dhanazrI nAI pAse dIkSA nI AjJA mAgI, paNa saMsAranA sneheM karI nAyeM AzA thApI nahI. te dhanazrI dharmamAM ghaNo dhana vyaya kare, tethI nojAiyo kalakalATa karavA lAgI te jodhanazrIyeM vicAo~ ke, nAzno aniprAya jo je nAine mahArA upara kevo rAga De ? nojAzthI mahAre guM prayojana ke ? ema ciMtavIne mAyA ye bAloca karI ekadA teNeM sUtI vakhateM eka nojAine dharmopadeza kahe vA mAMmayo, te dharma kahIne par3hI jema teno nAra sAMjale, tema tene karyu. ke ghaj kahe guM thAya, sADI rAkhIye, te sAMjalIne nAzye vicATuM, ke e mahArI strI nizcayeM muzcAriNI dekhAya . tethIja mahArI behine ene zI khAmaNa dIdhI ane jagavaMteM to asatIpoSaNa karmanI nA kahI je. te mATe hu~ e strIno tyAga karUM. panI te strI jyAreM palyaM vesavA yAvI, tyAre te meM niSedha kasyo. te jo strIya vicAo~ ke, yA te guM ? valI nAreM kahyu ke, tuM mahArA gharamAMthI nikala. strIyeM ciMtavyu ke, meM guM duSkRta kAM ? vi cAratAM thakAM potAmAM hIeN yAcaraNa to kAMina dI. tyAre tyAMja dharatI upara mahAkaTeM rAtri gamAvI. pranAteM AmaNa umaNI thakI bahAra nIkalI, tyAre tenI naNaMda dhanazrIyeM pUjyuM ke, tuM zrAmaNamaNI kema bo ? te rotI thakI kahevA laag| ke, na jANiye mahAro zo aparAdha ? jemATe tamA rA nAzyeM mane gharamAMthI kADhI mUkI. tyAreM dhanazrIyeM kartuM tuM dhairya rAkha, hu~ e vAtanI khabara kADhIza. par3I dhanazrIyeM potAnA nAzne pUbyuM ke, tahArI strI dilagIra thAyaje, tenuM guM kAraNa ? nAyeM kaDaM ke, e kuzIlA strI thI sA! bahene karvA ke, teM ene kuzIlA kema jAe? te bolyo, ke, tahA rI pAseja dharmadezanA detAM nivAraNa kayuM te sAMjalyuM. tyAreM dhanazrI bolI aho! tadAruM paMmitapaNuM ane vicAradAkSiNya, jemATe meM to tene dharmopa deza detAM eq kahyu ke, uHzIla te bahu doSamaya be. mATe sADI rAkhiyeM. e TalA mATe tahArI samajapramANe te uzIlapI thai gai ? te sAMjalIne nAi jAjyo, mihAmi ukkaDa devarAvyuM, tyAreM dhanazrI vicAo~ ke, e nAzto kAbuM dhokhaM je kAM kahIza te sarva mAnaze. pahI dhanazrI bIjA nAznI parIkSA paNa emaja karavA mAMjhI, temAM e Talo vizeSa ke, tenI vahune dharmopadeza detAM kahyu ke, hAtha rAkhiyeM. te nAi
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jainakathA ratnakoSa nAga baho. ye paNa temaja kasyuM. te sarva pUrve kahelA pahelA nAznI peThe jANavU. tyAreM dhanazrIyeM jANyu ke, e nA paNa kAluM dhokhaM je kahIza, te sarva mAnaze. e rIteM mAyAyeM DAla devAnA doSa thakI tIvra karma bAMdhyu. paDI te karma aNayAlo aNapaDikkamIne nAvathakI potAnA be nAi, ane be nojAi nanI sAtheM dhanazrIyeM dIkSA lIdhI. te pAMce jaNa dIdA pAlIne devalokane viSe napanyAM. tyAM yAna pUrNa yaye ve nA AgalathI cyavyA. te sAketapura nagareM azokadatta nAmeM zeta, tenA samudatta ane varadatta nAmeM be nA putra paNe thayA. bahenano jIva paNa cyavIne gajapura nagareM zaMkha nAme zrAvakanI putrIpaNe AvI napanI. te rUpeM ghaNIja sarvAMgeM suMdara hatI, mATe tenuM sa vIgasuMdarI evaM nAma dIdhuM. ve nojAinA jIva paNa devalokathI cyavIne kozalA pura nagareM naMdana zetanI zrImatI ane kAMtimatI nAmeM putrIyo tha i. anukrameM te sarva yauvana avasthA pAmI. ___ ekadA azokadatta zeTha kAM kAma uddezIne gajapura nagarane viSe zrA vyA , teNe sarvAMgasuMdarIne dIThI. tyAre kokane pUbyu ke, e konI ka nyA ne ? teNe sarva vAta kahI. te sAMjalIne potAnA samudatta putrane mA Te zaMkhazeTha pAse mAgI. zaMkhazeneM hAkAro naNyo, anukrameM paraNyA. tyAra panI jamAi sasarAne ghera thAvyo. sasarAyeM AdarasatkAra dIdho, vAsaghara sajyu,evA avasaramAM te sarvAMgasuMdarIne prathamanuM mAyAba karma udaya thA vyu, tevAreM nAreM vAsagharane viSa rahyAM, koI devavANI ane koi puruSa nI bAyA dItI. tyAre narine zaMkA upanI ke, mahArI strI kuzIlaNI , ene koka jozne gayo. panI te strI vAsanavanamAM yAvI, paNa nAreM bolAvI nahI. tevAreM duHkhArttivaze pRthvIne viSeja rAtri gamAvI. pranAteM koI saUnane vinA pUDeja eka brAhmaNane kahIne samudatta sAketapura nagare gayo. par3I kozala purane viSe naMdanI dIkarI pUrvanavanI dhaNIyANI zrIma tIne paraNyo, ane eno nahAno nAI paNa te zrImatInI bahena ane pAna lA navanI potAnI ghaNIyANI kAMtimatIne paraNyo. te sarvAMgasuMdarI sAMjalyu. ke, jAra bIjI strI paraNyo. tethI tenA kuTuMbane sarvAMgasuMdarIne viSe ghaNI adhRti upanI. panI jAvu Avaq paNa Talyu. tyAre sarvAMgasuMda rI dharmane viSe tatpara tha6. anukrameM kozka sAdhavI pAse dIkSA lIdhI. kA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 131 lAMtare vihAra karatI gurulI sAthe sAketapure gai. tyAM pUrvajavanI nojAiyo to upazAMta cittavAlI zrAvikA thai be, paNa ve nAIyo dharma pAmyA nathI. te pravasareM bIjuM mAyAbaMdha karma te yAryAne udaya AvyuM, tethI pAraNA ne divase gocarI gayAM, tyAM zrImatI vAsagharamA rahI thakI hAra parove beM. vAmAM ne ghera sAdhvI prAvyAM tene joi zrImatI navIne unI thai, te hA ra paDato mUkI nikSA yApavAne arthe gharamA anna sevA gai evAmAM citrA mano mora utarIne hAra galI gayo. te sAdhvIyeM vanAM vanAM dITho, ane vicAyuM ke, yA acaraja te kevuM ! evAmAM sADIne beDe nihA lai yAvI te lene sAdhvI tyAMthI cAlatI yai. pAbalathI zrImatIyeM hAra joyo; paNa jaDyo nahI tyA teNeM mahoTA yAvarya pUrvaka parijanane pUDha parijane ka hyuMke, eka prAryA TAlIne bIjuM koi yAje ihAM zrAvyaM nathI. telIyeM sva janane tabako dIgho. ke, ezI vAta bolyAM? kAM zrAryAjI hAra lIye nahI. pI to vAta phUTI. AryAyeM paNa potAnI guruNIne morano vyatikara kahI dekhADyo. tyAreM guruNI yeM kayuM ke, karmanI pariNati vicitra be, paDhI te sAdhvI tapa karavA lAgI . te joi zrImatI ne kAMtimatInA narttAra hasyA. paNa sAdhvI dharmI cUkI nahIM. tethI pUrve je karma bAMdhyuM hatuM, te pAtaluM paDyuM. te va zrImatI jarttAra sahita vAsagharane viSe beThAM be, evAmAM ci trAmaNanA more heThe nakarIne hAra vamana kasyo. te joi strI uttara behu vairAgya pAyAM, ne vicAratA havA ke graho ! sAdhvIjInuM gaMjIrapaNuM ? " ho ! mahoDhuM sAhAsika pazuM ke jemATe te poteM jANatAM hRtAM paNa kayuM nahI ! ! ema vicArIne khamAvavA jAya be, evA avasarane viSe tyAM sAdhvI jI ko tathAvidha nAvanAyeM karI dhyAnArUDha thaine rUpakazreNImAMmI kevala jJAna pAmyAM teno devatA mahotsava karavA yAvyA be. strI natara paNa khamA vIne pUvAM lAgyAM ke, yA zo vipAka ? tyAreM kevalI bhagavAneM sarva pUrva vana vyatikara kahyo, ne kahyuM ke, koi mAyA karazo nahI. te sAMna lI te strI tara vairAgya pAmI cAritra aMgIkAra karatA havA. evI mAyA duHkhAvaha be // iti khAvazyake arihaMta varNanAdhikAre || have jayanuM pratipakSI zaraNa be, mATe zaraNa kahe be. arthaH- ziSya guru pratye pUDhe be ke he bhagavana ! ( saraNaM tu kiM ke0 ) za "
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jainakathA ratnakoSa nAga ho. raNa te guM? tyAre guru bolyA ke, he ziSya ! (saccaM ke0 ) satya teja zara e jANavU. // yataH // vizvAsAyatanaMvipattidalanaM devaiH kRtArAdhanaM, mukteH pathyadanaM jalAgrizamanaM vyAghroragastaMnanam ||shreyHsNvnnN samRdhijananaM sau janyasaMjIvanaM, kIrteH kelivanaM pranAvanavanaM satyaM vacaH pAvanam // 1 // te kAlikAcAryanI peThe jANavU te kAlikAcAryano saMbaMdha kahe . turamiNI nAmA nagareM jitazatru nAmeM rAjA le. tyAM eka kAlika nAmA brAhmaNa vase , tenI jaza.nAme bahena je. te behinano dattanAmeM putra . ekadA kAlika brAhmaNe potAnI meleM pratibodha pAmI cAritra lIdhuM.anukrameM AcAryapada pAmyA. temano datta nAmeM nANeja niraMkuza thako vyasaneM parAnava pAmyo, rAjAnI sevA kare. karmayogeM rAjAyeM tene maMtripada dIg. have te bala pAmyo thako rAjAne paNa bahAra kADhI pote rAjya saralIdhuM. rAjA paNa tenA nayathakI nATho gano rahe. have te dattarAjA mahAkrUrakarmA mithyAtvamohita aneka yAga karAve. ghaNAM pazuno ghAta kare. ekadA tyAM kAlikAcArya padhAyA. tyAre datta paNa potAnI najJa mAtAnA yAgraha tha kI AcAryane vAMdavA Avyo. guruyeM dezanA dIdhI. // yataH // dharmAnaM dha mata eva kAmA, kAmenya eva sakaleMziyajaM sukhaM ca ||kaaryaarthinaa hi khalu kAraNameSaNIyaM, dharmo vidheya iti tattvavido vadaMti // 1 // ema sAMjalI dattarAjAyeM yAgarnu phala pUyu. tyAre guru bolyA ke, jyAM hiMsA tyAM dharma na hoya // ytH|| kRpAnadI mahAtIre, sarve dharmatRNAMkurAH // tasyAM saukhya mupetA ye, kiyannaMdaMti te ciram // 1 // tathA // damo devagurUpAsti, dardAna madhyayanaM tapaH // sarvamapyetadaphalaM, hiMsAM cenna parityajet // 2 // ema gu ruye kahe thake rAjAyeM pharI yAgarnu phala pUjyu.guru bolyA. hiMsA te urgati nuM kAraNa // yamuktam // paMgukuSThikuNitvAdi, dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH // ni rAgastrasajaMtUnAM, hiMsAM saMkalpatastyajet // 1 // tyAreM pharI datteM kahyu ke, evaM yahA tahA uttara kema dyo bo ? jema hoya tema satya kaho. tyAre kAlikAcArya vicArAM ke, yadyapi e rAjA yAganA dharmamAM rakta ne, mATe jema thanAra hoya te thA, paNa jUtuM bolaq te maMgalikanaNI na thAya // yataH // yazo yasmAt nasmInavati vana vaDheriva vanaM, nidAnaM khAnAM yadavaniruhANAM jalamiva // na yatra syAbAyAtapa iva tapaHsaMyama kathA, kathaM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 133 cittanmiyyA vacanamanidhatte na matimAn // 1 // ema vicArIne guru bolyA ke, he datta ! nizcayeM yAgarnu phala te naraka // yamuktam // yUpaM kRtvA pazUnhatvA, kRtvA rudhirakardamam // yadyevaM gamyate svarge narake kena gamyate // 1 // tyAre datta bolyo. kema jaNAya ke, yAgarnu phala naraka ? guru bolyA. AjathI sA tame divase ghoDAnI khurIyeM viSThA nabalaze, te tahArA mukhamAM paDaze. par3I lohanI kuMmImAM tuM paDIza. e vAta jo mahArI sAcI thAya to te anu mAneM e paNa satya jANaje ke, tahAre narake jarbu . tyAre datta bolyo ke, tamArI zI gati thaze ? AcArya bolyA. ame dharmanA pranAveM svarge jazyu. ema sAMjalIne dattane krodha napajyo,manamAM ciMtavyu ke, jo sAta divasamAM e vAta nahi male, to e AcAryane avazya mArIzaM. ema vicArIne A cAryanI pAse sunaTonI cokI mUkI, poteM nagaramAM AvIne nagaranA saMghalA mArgamAMthI azuci pramukha kaDhAvI guH6 karAvIne sarva ThekANe sAta divasa phUla patharAvavAno dukama karI pote aMteramA jai beTho. ___ jyAre ba divasa gayA tyAreM AThamA divasanI bhrAMtiyeM sAtame divase krodha karIne azvanapara besI jevAmAM gurune mAravA Ave je, evA avasareM koI ka gharaDo mAlI vaDI nItinI bAdhAyeM pIDA pAmavA lAgyo, te mArga va cce phUla pAtharatAM khADamAM vaDI nIti karI. tenI napara phUla DhAMkIne gayo, te viSThAnI napara dattarAjAnAM ghoDAno paga pajyo, temAMthI viSThAno bAMTo ubalyo, te rAjAnA mukhamAM pajyo. rAjAne vizvAsa Avyo eTane pAlo valyo tyAM ekAMta sthala joDne rAja puruSoyeM tene duSTa jANI pakaDIlIdho. jitazatru rAjAne rAjye thApyo. panI sAmaMta pramukheM vicArA ke, e jIvato raheze to, valI paNa phuHkhadAi thaze, ema jANIne loDhAnI koThImAM ghA vyo, ghaNA divasa sUdhI mahAkaSTa nogavato vilApa karato pokAra karato marIne sAtamI narakeM gayo, ane zrIkAlikAcArya to cAritra pAlI svarge gayA. e rIteM prANAMte paNa jUtuM na bolavU // iti upadeza mAlAyAm // have je lona le teja suHkha te dekhADe . // ihAM ziSya guru pratye pUje je ke, he svAmin ! (uhaM kiM ke0) suHkha te zuM ? tyAreM guru bolyA. he ziSya (loho ke) lona teja duHkha je mA Te lona uparAMta bIjuM kAMi paNa duHkha nathI. // ytH|| ye umaTavImaTaM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jainakathA ratnakoSa nAga baDo. ti vikaTaM kAmaMta dezAMtaraM gAte gahanaM samuDmatanukzAM kRSiM kurvate // sevate kRpaNaM patiM gajaghaTAM saMghaTTa duHsaMcaraM, saprpati pradhanaM dhanAMdhitadhiya tallo visphUrjitam // 1 // te upara mammala zeThano dRSTAMta kahe be. rAjagRha nagare mahAnyAyavaMta, samakitayukta zreNika rAjA rAjya kare be. te zIlavaMtI, samyaktvavaMtI ne pativratAnuvartI evI celA nAmeM rANI hatI. tathA te rAjAne cAra buddhino nidhAna, sakalakalAsaMpanna evo ana yakumAra nAmeM maMtrIzvara hato. te nagaramAM aneka koTivyano dhaNI, ane ka vyApArano karanAra, paraMtu kevAreM rUDAM vastra pahere nahI, dAna sanmAna mAM samaje nahI, sarva kRpaNamAM ziromaNi, jo kadAcit pADozIne ghera prAduNo zrAvyo hoya, to paNa te zeThanA peTamA dukhavA yAve. tathA yAcaka janane stavanA karatAM sAMnaje, to te avaluM mukha karI vese tathA koi mANasa dAna deto hoya, athavA ruDaM jojana karato hoya, to tene dekhIne tenA manamAM kheda upaje evo mammala nAmeM zeTha vase be. 3 te zeTheM kRSi, vANijya, poThiyA ne zakaTa pramukha vahevarAvI aneka prayatna karI ratnanA puMja negA karI teno eka ratnamaya vRSana karAvIne potAnA gharanA uparalA mAle thApyo be. ane valI bIjo paNa ratnamaya vRSana karavA mAMmayo be, paNa tenuM zIMgaDuM dhuruM be. te saMpUrNa karavAne aneka vyApAra kare be. ekadA comAsAno kAla yAvyo be, jalavaTa sthalavaTanA mArga to cA latA nathI, dezAvara pramukhane viSe vANotara vyApAranAM kAma calAve be, khane poteM to nakAmo veTho be, tethI manamAM vicAkhuM ke, DuM nakAmo veto buM. mA TebAja nadI pUra zrAvavAthI lAkaDAM tapAI jatAM haro, tenI jAro bAMdhI lAvuM, to pAMca paisA kamAvuM . ema ciMtavI varSAda varasate eka kaupina pahe zItala vAyareM zarIra kaMpAte thake aMdhAre karI ekAkI dizA DhaMkAi gai be, eve mArge cAlato nadIyeM yAvyo mAMhe pezI kASTha kADhavA mAMjhyA. te aksare celA rANIyeM gokhe begaM thakAM mahA duHkhIyo, mahA dari rUpeM te zeThane vIjalInA camakAreM dIvo. tyAreM rAjA pAse yAvIne ka. hevA lAgI. jo rAjeMz tama sarakhA je be te nakhAne nare, paNa evA duHkhI yAne koi nApe // yataH prAkadvikala nIraM, revA rayaNAyarassa appe // dui marudese, savaM nariyaM nariti // 2 // te mATe he rAjan ! nare
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 135 lAne jara te vRthA ||ythaa // vRthA dRSTiH samujheSu, vRthA tRpteSu nojanam // vRthA dAnaM dhanADhayeSu, vRthA dIpo divApi ca // 3 // he rAjan ! je a nAtha phuHkhIyA dariDI hoya tene upagAranA karanArA thoDA. evAM rANInAM vacana sAMjalIne rAjAne dayA AvI. tevAreM potAnA puruSone mokalIne ze ne teDAvI pUjyu ke, he mosA ! A velAyeM nadImAthI lAkaDAM kADhe ne, tenuM guM kAraNa le ? tyAre te bolyo. he rAjeMDa! mahAre ghera eka vRSana le, ane bIjo jozye je; mATe dhana napArjavAnI bAyeM meM vicArAM ke, A ja varSAkAleM navarA beThA kA kArya kariye, ane Aja iMdhaNAM moghAM ne, e ma jANIne yA kAma karUM baM. tyAreM rAjA tenI napara saMtuSTa thAne po tAnI gamANImAM mahA balavaMtA dhuraMdhara manohara aneka vRSana dekhADyA, ane kahyu ke, emAMyI je tahAre game te le. paNa zeThane eke vRSana na gamyo. tyAre rAjAyeM tene pUbyuM ke, tahAro vRSana kevo ke ? tyAre zeta bolyo. ratnajaDita suvarNamaya le. te sAMjalI rAjA, celaNA rANI ane anayakumAra pramukheM pa rivasyo thako vRSana jovA sAraM mammaNa zetane ghera gayo. te vRSana dekhI rAjA vismaya pAmyo. te baladamAM ekekuM ratna evU De ke, rAjAnA naMmAramA paNa tevu nathI. tyAreM rAjAyeM zeThane Thabako dIdho ke, jhuM A kaSTa kRpaNA kare ne ? e kAM tahArI sAthe nahi Ave ? topaNa te zeThanA manamAM na yAvyu. // ytH|| upadezo hi mUrkhANAM, prakopAya na shaaNtye||pyH pAnaM nujaMgAnAM, kevalaM viSavanam // paDI rAjApramukha niMdA karatAM potAne ghera vAvyA. mammaNa zeTha paNa anaMtAnubaMdhI lonanA udayathI marIne sAtamI narake ga yo. tyAMthI nikalI valI paNa anaMto saMsAra ramalaze // iti zrIzrAvazyaka niyuktau // temATe lona uparAMta ko bIjo kuHkha nathI. have purakhanu pratipadI sukha le mATe te pra . // ihAM guru pratye ziSya pUje je ke, he svAmin ! (suhaM kiM ke0) sukha te guM ? tyAreM guru (bAha ke0) bolyA ke, he ziSya! ( tuhi ke ) satoSa teja sukha le.saMtoSa uparAMta bIjuM sukha nathI.te upara kapila kevalIno dRSTAMta kahe je. __ kozAMbI nAme nagarIne viSe jitazatru nAmeM rAjA rAjya kare le. tyAM kA zyapa nAmeM brAhmaNa rahe te cauda vidyAno pAragAmI, rAjAno purohita, rAja mAnya . tene jasA nAmeM nAryAno kapila nAmeM putra be. te bAlaka thakAMja
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. teno pitA maraNa pAmyo. tyAre purohitanI padavI rAjAyeM bIjAne ApI. ekadA te navo purohita ghoDe besI batra dharAvato mArge cAlato dekhIne, jasA rovA lAgI. tyAreM kapileM pUbyuM ke, he mAtA! tuM zyAmATe rue ? jasA bolI ke, tahAro vApa AvI RtithIja nikalato hato, je mATe te vidyA vaMta hato. // yathA // vidyA nAma narasya rUpamadhikaM, prabannaguptadhanaM, vidyA no gakarI yazaHsukhakarI vidyA guruNAM guruH // vidyA baMdhujano videzagamane, vi yA paraM daivataM, vidyA rAjasu.pUjyate nahi dhanaM vidyAvihInaH pazuH // 1 // tyAre kapila bovyo ke, DhuM paNa vidyA naNIza. tene mAtAyeM kahyu ke, ihAM matsareM karI tane koi nahi naNAve. te mATe jo nagavAnI hA hoya, to sAvajI nagarIyeM jA. tyAM tahArA bApano mitra iMdatta nAmeM paMmita be. te tane naNAvaze. ema sAMjalIne kapila tyAM gayo. jazne iMdattane pageM pa jyo. teNeM pUjyu ke, tuM koNa ? tyAre kapileM sarva vRttAMta nivedana karI hAtha joDIne kahyu ke, DhuM vidyArthI j, mahArA mAtA pitA ane tamArAmAM kAMI phera nathI, te mATe DhuM tamAre caraNe Avyo bu.to tame mane japAvI ne pasAya karo. tyAra upAdhyAya bolyA ke, tuM mahAre putrasarakho bage. tu kane vidyA gRhavAno udyama karavo yukta . // yataH // zlokAdha zlokapA daM vA, samastaM zlokameva vA // avaMdhyaM divasaM kuryA, dAnAdhyayanakarmasu // 1 // mATe vidyArahita purupa te pazusarakho jANavo. te mATe tuM sukheM jaNya paNa nojananI sAmagrI mahAre ghera nathI. DhuM nirdhana vaM. ane jojananA sukha vinA naNAya nahIM // yataH // yAcAryapustaka nivAsasusaMganidA, bAhyA zme paThana paMcaguNA navaMti // dhArogyabuddhivinayoyamazAstrarAgA, anyaMtarAH pa unapaMcaguNA navaMti // 1 // te sAMjalI kapila bolyo ke, nidAvRttiye naNIza, upAdhyAya bolyA, ke, nidAne ane jaNavAne banaze nahI, te mATe tuM zrAvya, tahAre artha koka zerane nojananI prArthanA karIye. par3I te bedu jaNa matI zAlina nAmA zeThane ghera gayA. AzIrvAdamAM gAyatrI khii| anUnuvaH svastatsaviturva reNyaM bhargo devAsva ghImahi ityAdi // tyAreM zeneM prayojana pUjyu. upAdhyA ya bolyA je, e mahArA mitrano putra kauzAMbI nagarIthI jaNavA mATe yA vyo be. tene tame jojanano zrAzraya thApo, to sukheM vidyA jaNAya. tama
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItamakulaka kathAsahita. 137 ne mahoTuM puNya thaze. ze te vAta mAnIne dAsIne kayuM ke, e vidyArthI je, tene tuM niraMtara jamADaje, ane enI khabara rAkhaje. have te kapila nitya naNe ane zeThane ghera jamavA jAya. paNa kapilane sahejeja hAMsIno DhAla ghaNo , yauvana paNa vikAranuM ghara , kaMdarpa paNa purjaya ne, mATe dAsI sAtheM rakta thayo. dAsI paNa kapila sAtheM anurakta thaine bolI ke, tuMja mahAre nAra ho. paNa tahArI pAse kAMza ivya nathI, DhuM to vastra pramukhanI lAlace bIjA sAtheM vasuM bu. tuM kabUla kare, to koznI pAseM na jAvaM! kapileM tenuM vacana kabUla kayU. . pabIte kapila dAsI sAtheM ramatAM kAla kADhe, eka divaseM dAsI maho tsava Avyo, tevAreM dAsI zokAtura thazne beThI je. kapileM pUbyuM, tuM A ja zokAtura kema buM ? tyAreM dAsIyeM kahyu. Aja dAsImahotsava , mahA rI pAse vastra, phUla, taMbola, yAnaraNa kaoNi paNa vastu lAvavAne ivya na thI, mATe sakhIyo madhye mahArI hAMsI thaze. te sanilI kapila ghaj uha vAgo, dAsI kahevA lAgI. tuMmuhavAiza nahI.ehaja nagaramAMdhana nAmeM zeTha vase le. tene prathama je koi yAvI AzIrvAda ye, tene bemAsA suvarNa zrA pele. te mATe tuM paNa vahelo jAzIrvAda ye. kapileM paNa tenuM kartuM mAnyuM. have kapileM vicAo~ ke, rakhene zetanI pAseM mahArAthI Agala kojAya ! to mane sonu mala nahI. te mATe ghaNo vahelo nikalyo. mArgamAM koTa vAla puruce pakaDyo, bAMdhyo, pranAte rAjA pAse lAvyA. rAjAyeM vAta prajI tyAre yAdyathI mAmI jevI hatI tevI kahI dekhADI. sAcaM jANI rAjA saMtuSTa thayo. kahevA lAgyo ke, mAgya,mAgya, je mAge te ApuM. tyAre kapi leM kaDaM ekAMte jara bAlocI AvaM, ema kahI azokavADImAM jayAlo cavA beTho. tyAM vicAre le ke, be mAse vastra prAnaraNa nahI thAya, mATe so sonaiyA mAgu, valI vicAo~ ke, yAnavAhanAdika sarva so sonaiyAmAM zuM thAya, te mATe hajAra mAguM. valI hajAre paNa parA pramukha karatAM na hi pahoce. mATe koDi kiMvA so koDi kiMvA hajAra koDi mAeM ? ityA dika ciMtA karatAM guna karmanA udayathI guna pariNAma thayo. saMvega pAmyo, ane vicAravA lAgyo ke, aho ! lonano vilAsa kevo ke, je mATe DhuMbe mAsA sonAne arthe nikalyo hato, ane jAna dekhIne koDIsUdhI caDhayo;
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jainakathA ratnakoSa nAga baho. paNa lona pUro na yayo valI vidyA jaNavA mATe paradeza yAvyo buM, meM mA tAne paNa na saMjArI, upAdhyAyano upadeza paNa lekhe na gaeyo, kula paNa na vicAyuM, yA dAsIne nIca jANato bato paNa temAM mUMjAlo ! te mATe e suvarNe sayuM. e viSayasaMge sayuM. e saMsAranA pratibaMdheM sayuM ityAdika nAvanAyeM jAtismaraNa jJAna upanyuM svayaMbuddha thayo. pI potAnI meleM lo ca karIne devatAyeM pelo veSa leine rAjA pAse zrAvyo. rAjAyeM pUDhayuM. zuM vicAyuM ? tyAreM kapila muniyeM sarva vRttAMta kahyo // yathA // jahA lAho tahA loho, lAhA joho pavanai || domAsAkAyakaUM, koDievi na ni hiyaM // 1 // rAjA harSa pAmyo thako bolyo. ke, koDi paNa puM. muni bolyA. mahAre khapa nathI. meM sarva saMga tajyo he rAjan ! saMtoSamAM sukha le. tuM paNa rUDAM kAma karaje. ema kahI vihAra kasyo. te mATe saMtoSa teja sukhale. ihAM to eTaluMja prayojana be, paNa prasaMge khAgala kathA kahiye biye. have kapila muniyeM dharmalAna dei vihAra kasyo. pAMca samitiyeM samitA, traNa guptiyeM guptA, ghoratapavaMta, naya brahmacaryavAsI, nirmama, nirahaMkArI, a skhalita paMca mahAvratanA dharanAra evA zrIkapila munine u mahine kevala jJAna upanyuM. evA avasare rAjagRha nagarane aMtare praDhAra yojananI ghaTa vImAM balanaTa utkaTa yAdi nAma dei pAMcaze cora vase be. te kapila muni yeM jJAneM karI jAeyuM ke, e cora bUUze te mATe bIjo mArga mUkIne Ta vIne mArge cAvyA. anukrameM te sthAnake pahocyA. coreM vegajethI jAeyuM ke, koika yAve . tejyAreM TUkaDA khAvyA eTale zramaNa jANIne. sahuyeM malI pakaDyo, senA samIpe lAvyA, sahuyeM vicAkhuM ke, e zramaNanI sAyeM khela kariyeM. tethI katyuM ke, tuM nAca. kevalI bolyA. huM nAcuM paNa tAla ko e vagADa ? tyAre pAMcaze cora malI tAlI kUTavA lAgyA. muni paNa gAvA lAgyA // yathA // dhuve sAsayaMmi, saMsAraMmi na DarakapanarAe // kiM nAma hoja taM kammayaM, jeNAhaM DuggayaM na gavikA // ityAdika zrI uttarA dhyayana sUtramAM kApilIya nAme yAmuM adhyayana prarUpyuM. te sAMjalI ke ka pahelIvAre bUjyA, keka bIjI vAreM bUjyA, ema anukrameM pAMcazene bU kavIne dIkSA yApI. te mATe saMtoSa uparAMta koi sukha nayI // iti zrI uttarAdhyayana sUtre // iti sakalasanAnA minInAlasthala tilakAyamAnapaMmita
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 13 zrI uttamavijayagaliziSyapaMmitapadma vijayaga pikRtabAlAvabodhe zrIgautamakula kaprakaraNe caturthagAthAyAM SoDazoudAharaNAni samAptAni // have saMtoSa uparAMta sukha nahI, ema kayuM, ane je saMtoSI hoya, te prAyeM vinayavaMta hoya; te mATe pAMcamI gAthAnI yAdimAM vinaya kahe be. e saMbaMdheM zrAvI pAMcamI gAthA tenuM sUtra. jaya buddhI pracaMmaM jayae viNIyaM, kuThaM kusIlaM kittI // saMjinnacittaM jaya pra labI, sacce viyaMsaM jayae sirIya // 5 // arthaH- buddhI pracaMmaM nayae viNIyaM // je prANI ( vilIyaM ke0 ) vi nayavaMta hoya, tathA ( yacamaM ke0 ) saumyapariNAmI hoya, tene ( buddhI ho ) vidyA. te ( jayae ke0 ) naje, eTale seve. arthAt je prANI vinaya vaMta saumyapariNAmI hoya, tene vidyA seve. vyakaSAyI vinayavaMtane jJAna ghAve. // iti nAvaH // ihAM kaSAyI upara javarAja RSino dRSTAMta kahe be. vizAlA nAmeM nagarI aneka jainaprAsAdeM maMmita mahA RddhiyeM narelI be. tyAM javanA meM rAjA mahAnyAyavaMta, prajAno pAlanAra, DuSTano nigraha karanAra, ziSTane pAlanAra, evo be. tene gaI nilla nAmeM putra be, pullikA nAmeM putrI be, dIrghaSTha nAmeM mahA zramAtya sarva maMtrImAM mukhya be. eka divaseM rAjA pAulI rAteM jAgyo, cittamAM ciMtA upanI ke, meM pUrve dAnAdikaM guna kara karIbe, to mujhaparyaMta mahArI khAjJA zrakhaMma paNeM cAle be. caturaMgI senA mahAre zonAyamAna be. mahArA deza madhye Durnika, iti, upar3ava, ro ga, emano jaya nathI. sarva loka devatAnI peTheM sukhiyA be, paNa e sarva pU rvanI pUMjI vAvaruM buM. te mATe have yAgalyA navanuM saMbala karUM. ema vicA tAM prAtaHkAla thayo tevAreM sanAmadhye jai kacerI jarI veo ve. * te vasare vanapAlake yAvI vinaMti karI ke, he rAjan ! bahAra nadyA nane viSe saru padhArayA be. te sAMjalI rAjA harSa pAmyo, mukuTa TAlI bI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 jainakathA ratnakoSa nAga ho. jA sarva bAnUSaNa vadhAmaNiyAne prApyAM. nagaramA udghoSaNA karAvI ke, rAjA gurune vaMdanA karavA jAya , te mATe sadu AmaMbara karI vaMdanA kara vA nikalajo. loka paNa harSa pAmyA. mana gamatuM ne vaidyaM kartuM. rAjA paTa ha stiupara vesI, sadu lokathI parivasyo, yAcakAdikane dAna deto, jinazAsa na pranAvato, kezaka mithyAtvIne viSe dharmabIja vAvato, cAlato havo. anu kameM paMcAnigama sAcavIne gurune vaMdanA karI, nacita sthAnake beThage. sazu ruyeM modamArganI dekhADanArI dharmadezanA dIdhI. jema ke rAjyalakSmI te patra be, svargAdikanAM sukha te phUla , mokSa sukha te phala , evo dharmarUpa ka spada jayavaMto . saMsAra samu janmajarAmRtyurUpa kalloleM sahita de, te mAM jahAjarUpa dharma te puNyayogeM pAmiyeM. te dharma sAdhuzrAvakayogya vividha kahyo . te bemAM yadyapi sAdhupaguM ukkara , tathApi te nirvANasukha zIghra Ape jemATe nujAyeM samuz taravo, eka hAtheM meruparvata tolavo, ekalAyeM karma zatrunuM mahAsainya jIta, khaDgadhArA upara cAlavU, velunA koliyA jaravA, evI dIdA pAlavIkaraNa De. ane zrAvakadharma te samakitamUlA daza vratarUpa be. evI dezanA sAMjalI rAjA paNa hAtha joDI gurune vinaMti karato havo ke, he nagavan ! duM putrane rAjye thApIne tamArI pAse cAritra se iza. guru bolyA ke, pramAda na karo. nAgya hoyato evA manoratha thAya. rAjAyeM paNa gurunuM vacana pramANa karI ghera AvI putrane rAjye thApIne zikhAmaNa dIdhI ke he putra tameM prajAne putranI peThe pAlajo, je mATe dAna jogAdikeM karI lakSmI kya pAme nahI. paNa prajAne saMtApa upajAvatAM te nA zA rAjAnI lakSmI daya pAme. valIanyAya TAlajo, nyAya pAlajo, niraMtara dharma cUkazo nahI, tame mahArI peThe aMte rAjya bAMmI cAritra lejo, anyathA e rAjya narake pahocADaze. e rIteM zIkhAmaNa de, prajAnI thAjJA mAgI, zAsananI pranAvanA karIne dIkSA lIdhI // yataH // svarNAiistAva nuMga; paaraacaarshcstrH|| kaSTA kAryagatiryAvat,na dhIra prtipdyte||1|| par3I gaI ninna rAjA tathA amAtya ane nagaranA loka vaMdanA karI svasthAnake gayA. have javarAjaRSi guru sAthai vihAra karatAM ghaNo vinaya, vaiyAvRtya kara tA, mahA tapasyA karatA vicare. sarva siddhAMtanuM sAra evo je paMcaparameSThi namaskAra tene saMbhAratAM apramatta thakAM rahe , paNa naNe nahI temane guruyeM
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 141 kaDaM he vatsa ! tame jaNo. mokSamArga dekhADavAne jJAna te trIju netra , tyA reM javakRSi bolyA. he svAmin ! mahArAthI vRkSAvasthAyeM naNAtuM nathI mA Te tamArA caraNa kamalanI sevA karIza. ane ustara tapa karIza. ema karatAM keTaleka kAleM jJAnavaMta guruyeM lAna jANI ghAjhA karI ke, vizAlA nagarI yeM putrane pratibodhavA nimitte jA. tyAM bIjA prANIne paNa puNyano lAna thaze. te guruvacana pramANa karI cAvyA. je gurunI AjJA temukhya mArga . have javaRSi mArge vihAra karatAM cittamA .ciMtave ne ke, mujane kA zrA vaDatuM nathI, mATe putrane zyo upadeza dezguM ? upadeza vinA bIjA prANI paNa kema pratibodha pAmaze ? evA avasarane viSe eka javana khetara De, tyAM eka gardana be, te arahI parahI dRSTi saMpavato java khAvAnuM mana kare De, te dekhIne devara ke eka gAthA kahI. je mATe 'pUrvakata karme karI vijAtI yane paNa vidyA hoya // gaathaa|| uhAvasI pohAvasI,mamaM ceva nirirksii|| larikana te anippA, javaM pajesi gadahA // 1 // vyAkhyAH-(uhAvasI pohAva sI ke0 ) araho thAve je, ane paraho jAya je. ( mamaM ke0 ) maneja dekhe De. (teanippAyo ke0) e tahAro aniprAya (larikana ke0 ) utarakhyo. (gadahA ke0 ) he gaIla ! tuM (javaM pajesi ke0) javanI prArthanA kare . iti e gAthA sAMjalIne javarAjajJaSi vismaya pAmIne te gAthA nagavAlA gyA. jANe amogha zAstra pAmyo ema mAnatA havA. vidyA pAmyAnI peThe mArgamAM te gAyAne gokhatA Agala cAlyA. evAmAM nahAnAM bAlaka mora dAmiyeM rame , temAM eka bokareM kASThavaMma rUpa aNunikA moI nabAlI. te kyAMka jatI rahI, ghaNIyeM kholI paNa na jaDI. tyAre pUrvanavanA abhyAsa thI eka bAlakeM gAthA kahI // yathA // a gayA ta gayA; joUtI na dIsaI // amhe na dihA tumhe na dizA, agaDe luDhA aNuniyA // 5 // vyAkhyAH-(agayA ke0 ) hAMthI gaI, ( tagayA ke ) tihAthI gaI, (jozjaMtI ke0) jotAM thakAM paNa nathI dekhAtI. (amhe ke ) ameM .na dIlI, tameM paNa na dIThI. (agaDe ke0) te mATe kUyAmAM nAMrakhI. aNa nikA zabdeM kASThavaMma rUpa moi kahiye. te sAMjalIne javarAjaruSIzvara sA dhu te gAthA paNa jaNavA lAgyA. vicAo~ ke, jevaM tevU paNa naNavU te sarva rUhUM . ema karatAM keTaleka divase vizAlA nagarIyeM pahotA. tyAM kuMjAra
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jainakathA ratnakoSa nAga baho. nI zAlAyeM utasyA. evAmAM tyAM kuMnAranI zAlAmA naMdaraDA vAraMvAra ghaNo khaDakhaDATa kare le, te sAMjalI kuMjAreM paNa eka gAthA kahI // yathA // suku mAla komala jabalayA,tumha rAti hiMmaNasIlaNayA // amha pasA navina ya, dIhapIhA tuhma naye // 3 // vyAkhyAH-(sukumAla ke0 ) sukomala suMvA khaM javaMta rUDA (rAtti ke ) rAtre cAlavAno zIla eTale AcAra le je ne evA tumane (amha ke0) amArAtapasAyathI naya nathI, paNa (dIhapitA 5 ke0 ) dIrghaTaSTha je sarpa tethakI tumane jaya . te gAthA sAMjalIne muni ye vicAsyuM ke, kAmadhenu ciMtAmaNi ane kalpavRda e traNa hu~ pAmyo. ___ evA avasareM tyAM rAjAnI behenane, dIrghaTaSTha maMtrIzvareM bAnI lAvIne nUmigRha madhye rAvI . tathA harakoI upAya karI e rAjAne mArIne ma hArA putrane rAjye besArIla~, ane rAjAnI bahena mahArA putrane paraNAvI jhuM. evo dIrghaTaSTa maMtrI nizcaya kasyo . je kAraNa mATe urjana ane sarpa e be kAMDa koznu napagAra karelo jANe nahI. rAjAyeM potAnI naginI zodhavAne mANaso mUkyA. to paNa jaDI na hI. pradhAne sAMjalyu ke,kuMjArane ghera javarAja RSIzvara AvyA ne, te uttara tapa karIne jJAna pAmyA de,mATe emane mukheM vRttAMta sAMjalIne jo mahArI vAta rAjA jAgaze. to mane kuTuMbasahita yamane ghera pahocADaze. to hUM te no bAgalathI napAya karUM ! pApI hoya te potAne pA- poteMja zaMkA pAme. have maMtrI rAjA pAse gayo. tene rAjAyeM pUyu. tame yA rAtrInI velA ye kema AvyA ? maMtrI paNa balavelA jANI bolyo ke, tamArA pitA na navrata pariNAmI thakuMjArane ghera yAvyA le. te prajAteM tamAeM rAjya le ze. tyAreM rAjA bovyo. jo pitA rAjya le, to mahAlaM mahoTuM nAgya ! hu~ cAkara thaine pitAnAM caraNakamala sevIza. tene maMtrI kahyu. he rAjan ! rAjyato balAtkAreM lazye paNa pAmyuM rAjya kema khoyeM ? te mATe Aja kuMjArane ghera jazne pitAne mAro. paDI nirvighnapaNe rAjya jogavo. te rA jAyeM sAcuM mAnyu. je mATe rAjAne kA vicAra hoya nahI. kAraNa ke pA NInI nIka ane rAjA e ve jyAM vAliye tyAM vale. have rAtre sarva loka sUtA, te velAyeM rAjA ekalo hAthamA khaDga jA ne kuMjArane ghera gayo. tihAM pitA sUtA ne ke,jAge ,evaM bireM karI jovA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 243 mAMmadhu, eTale muniyeM khetrapAlaka pAseM sAMjalelI prathama gAthA gaNI. te gA thAmAM tyAM java zabdeM dhAnya hatuM, ane ihAM java zabda javarAjA samajyo, tathA tyAM gadahA zabdeM gardana hato ane ihAM gardanina evo artha samajA No, te gAthA sAMjalIne rAjA vicAravA lAgyo ke, pitAne jJAna upanyu dekhAya . je mATe meM krUra paNe AryuavaTuM joyu. te emaNe jANI lIdhuM to paNa e kharA jJAnI tyAreM manAya ke, jyAreM mahArI bahenanI khabara ka he ema rAjA ciMtave ! eTalAmAM to valI.muniyeM bIjI gAthA kahI. temAM aNunnikA zabda te kumarInuM nAma , te jaNAyuM. tathA agaDa zabdeM nUmigRha jANyu. te sAMjalI rAjAyeM vicAguM ke, e jJAne jANIne je vicA ruM bu, tenoja jabApa de . aho ! jJAna te mahoTI vAta le mATe have je zatruyeM mahArI bahena bAnI rAkhI , tenuM nAmaM kahe to ruDaM thAya. eTale guruyeM trIjI kuMjAra vAlI gAthA kahI. te gAthAmAM dIhapiTha eTale dIrgha pRSTha nAmeM pradhAna tethI tuUne jaya . evaM samajAyu. te sAMjalI rAjAyeM jANyu je mahArA pitA atizaya jJAnavaMta be. mahArA mananA saMdeha sarve jAro ne, ane te saMdeha TAle paNa . ema vicArIne rAjA dhAramA peTho. yAMkhe AMsu reDato mujhane dhira dhi ga ho ? ? je mATe ekato pitA bIjo saMyamI ane trIjo jJAnavaMta tene DhuM mAravA yAvyo j? ema potAnI niMdA karato page lAgIne valI kahe to havo ke, he pitAjI ! putra kuputra thAya, paNa pitA kupitA na thAya. jo udha pAyeM to paNa je sarpale te phera mUke nahI. te sarpa sarakho hu~ thayo. ane. tameto rAgadveSarahita bo|| yataH // zatrI mitre tRNe straiNe, sva rNe'zmani maNe mRdi // mode nave nidA nAsti, nirvizeSa manaH satAm // 1 // tame to jJAnavaMta bo, anukrameM moda pAmazo. paNa DhuM tamAro putra thazne dhikkAra thA mane ke, DhuM uSTa thayo !! athavA dIpayakI.paNa dhUma hoya je. ema rAjAyeM kahe thake paNa muni bolyA nahI. je kAraNa mATe paramArtha ajANatAne maunapaNuM karavaM teja rUDaM le. rAjA paNa mahAtmAne khamAvato,yAtmaniMdA karato, zeSa rAtri tyAM kADhIne pranAte svasthAnake ga yo. prAtaHkAle dIrghaTaSTha pradhAnanuM sarvatra ghara kholatAM tyAM nUMdarAmAthI rAjA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jainakathA ratnakoSa nAga ho. ne potAnI naginI jaDI. tevAreM rAjAyeM pradhAnanAM gharabAra lUMTI lazne te ne deza bAhira kADhI mUkyo. lokoyeM paNa pradhAnane dhikkAra kasyo. palI rAjA samasta parivAra le munine vaMdanA karavA thAvyo, ane sarva sanAmadhye stavanA karato havo ke, he svAmin ! tame gAthA kahe te thake mujane kumaMtrI thakI rAkhIne upagAra kasyo. panI muniyeM dharma kahyo. te sAM nalI ghaNA jIva pratibodha pAmyA, zAsananI pranAvanA karIne, muni pAga ga madhye thAvyA. paDI muniyeM vicAsyuM ke, kSetrapAlaka tathA bokarA tathA kuMjAranI gAthAyeM duM jJAnInI peThe mAnIto thayo, to te prANIne dhanya le ke, je prANI niraMtara zramAyeM karI zrIsiddhAMta jaNatA ho ! ema ciMtavI ne poteM nirmAyI thakA navA mAMmadhu, jema jema naNe tema tema AtmA ne kRtArtha mAnatA havA. vastra, pAtra, azanAdikano lona tajIne eka svA dhyAya vinayAdikane viSe tatpara thayA thakA jaNavA mAMmayu, ghaNuM naNyA to paNa naNavAnI lA nivarti nahI. e rIte ghaNuMja tapa tapI,ghaNI samatA karI, saplAyarUpa amRta pAna karI,gurunI sevA veyAvacca karI, anukrameM kA la karI devalokane viSe dedIvyamAna devatA thayA. ema je kodharahita ho ya, tene vidyA Ave. te upara e javarAja kRSIzvarano dRSTAMta kahyo. have vinayavaMtane vidyA naje te upara ve vidyAdharano dRSTAMta kahe je. ||koik simaputranA be ziSya hatA te nimitta naNyA, eka divasane vi pe tRNakASTha nimitte bahAra nikavyA , evAmA hAthInAM pagalA dIta. te mAM eka bolyo. e hAthaNInAM pagalAM be. bIjAyeM kayuM teM kema jANyu ? te meM kayuM meM laghunItiyeM karIne jANyu. valI kahyu. ke e hAthaNI kANI je. bIjAyeM kayuM teM kema jANyuM ? teNeM kahyu ke eNe eka dizinAM tRNAM khAdhAM ne. te uparathI jaNAya ne ke,bIjI yAMkheM dekhatI nathI. valI kahyu ke,e hA thaNIupara strI ane puruSa bege . bIjAyeM kayuM teM kema jANyu ? teNeM kayuM. bedu jaNe heThA natarIne laghunIti karI .te ninna ninna jaNAya ne ? valI bolyo ke, e strI garnavatI . bIjAyeM pUbyuM. teM kema jANyu ? teNeM kahyu ke, hAthano no dezne uThI je, tethI jANyu. valI kayuM ke, garnamAM putra . bIjAyeM pUjyaM te kema jANyu ? teNeM kayuM ke, jamaNo paga nAre le. valI
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita.. 145 kahyu ke, rAtA vastra pahesyAM . bIje pUjyuM ke, teM kema jANyu, teNeM kayuM te vastranA daziyA vaDadeM lAgyA che, tethI jANyu. ___ ema karatAM pAgala nadIne kAMThe gayA. tyAM eka mozIno dIkaro parade za gayo , tenI ciMtAyeM mozIyeM pUjyu ke, mahAro dIkaro kyAreM bhAva ze? ema pUbatAMja mosIno ghaDo par3I gayo. te ghaDo nAMgyo, tyAreM eka bolyo // yataH // tajAyaNa tajAya, tanninee ya tanninaM // tArUveNa ya tArUvaM, sarisaM ya vilihise // 1 // e rIteM cUDAmaNi graMthamAM kayuM . e zlokano artha ciMtavIne bolyo ke, tahAro dIkaro maraNa pAmyo be. ema kahyu, tyAreM bIjo bolyo. re mozI ! tahAro dIkaro ghera thAvyo. te sAMna lI mozI ghera gai. dIkarothAvyo dIgo. tevAreM teja velAyeM be rUpaiyA le| ne mozI yAvI simaputrano satkAra kasyoH te jo paheMlAne bIjAyeM pU nayaM. teM kama jANyaM ke, mu? teNeM kahyaM ke, ghaDo phaTyo mATe jANyaM. vattI bIjAne pahelAyeM pUDao~ ke, teM kema jANyuM ke, ghera thAvyo ? teNeM kahyu ke, "tajAyeNa" e zlokano artha vicAsyo. je namithakI ghaTa thayothane pha TIne nUmine malyo, tethI te dIkaro paNa mozIne malyo jozye. tyAreM teNeM gurune jazne Thabako dIdho ke, mane e artha kema na naNAvyo ? guruboTyA. vinI tane yathArtha pariName ane vinayarahita hoya, tene yathArtha na pariName. temAM mahAro zo doSa ? iti zrAvazyake // mATe vinayavaMtane buddhi naje. have vinayI hoya te acaM eTale akrodhI hoya ema kaDaM mATe tethI viparIta to krodhI tathA kuzIla hoya te kahe . arthaH-(kuI kusIlaM jayae akittI // (kuI ke0) krodhIne tathA (kusIla ke0 ) kuzIliyAne (thakittI ke0 ) akIrti (jayae ke) na je. eTale krodhI ane kuzIliyAno apajasa thAya. temAM prathama krodhI na para kulavAlukanI kathA . te pUrve eja graMthamAM lona laka prANInA dRSTAMteM koNika rAjAnI kathA AvI tenIaMtarajUta e kathA ne tyAMthI joi levI. have kuzIliyAne apakIrti naje, te upara muMjarAjAnI kathA kahe . dhArA nagarIyeM nojarAjAnA nAI muMjarAjA caudaze cummAlIza hAthI nI ThakurAi jogave. tene anukrameM koka pratyaMtara rAjAyeM saMgrAma karatAM bAM dhI lazne najarakeda rAkhyo. tene jamavA sAruM nitya dAsInI sAtheM jAta
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jainakathA ratnakoSa nAga ho. pANI mokale. ema karatAM muMjarAjA te dAsInI sAthai viSaya sevavA lAgyo. palI nojarAjAyeM suraMga devarAvIne muMjarAjAne jaNAvyuM ke, thA ThekANe bAra| De te mArge thaine thApaNA nagaramA zrAvo tyAreM muMje dAsIne jaNA vyuM ke, thA suraMga mArge thaine hu~to jazza. tahAre zrAva, hoya to tuM paNa cAlya, tyAreM dAsIyeM kayuM huM AnaraNa lei AvaM. tyAM sudhI tame raho. e ma kahI bAnaraNa levA gai. tene kAMka vAra lAgI tevAreM muMjeM vicAyuM ke dAsIne ghaNIvAra thai mATe kozne khabara paDI jAze, ema ciMtavIne po teM javA mAMmayu. eTale dAsI paNa thAvI teNeM muMjane jato dekhI vicAsyuM ke mane mUkIne gayo. ema jANIne pokAra kasyo ke, muMja jAya be. te sAM nalIne rAjAnA mANaso thAvyA. teNeM muMja rAjAnu naparathI mAthu pakaDadyu ane nIcethI potAnA mANaseM paga pakajyo. ema tANa kheMca tha.tevAreM muMjeM potAnA puruSone kahyu ke, tame paga kheMcazo eTale te vairI naparathI mastaka kApI leze. te mATe tame muphane mUkI yo. evaM sAMjalI te mAgaso jatA zka gheramA koika strI raheMTIyo kAtatIhatI, te raheMTIyo caraDa caraDa bo lato hato. tyAM jazne muMjeM kahyu ke, he mAtA! nidA Apo.ema kardA, to paNa te strIyeM kAtatAM sAMjalyu nahI. tethI pADo javAba dIdho nahI. tyAreM muMjeM eka zloka kahyo // yataH // re re yaMtraka mA rodI, ryadahaM nAmito'na yA // rAma rAvaNamujAdyAH, strIniH ke ke na nAmitAH // 1 // ema kahI valI bAgala cAlyo. bIje ghera kAMka prakaraNa , teNe mAMmA taiyAra kIdhA be. tyAM jaIne kahyu ke, nidA yo. tyAre strI paNa aryo mAMmo phADIne dhI ye TIpAM paDatAM lAvIne ApavA mAMmayo, tyAreM muMjarAjA bolyo // yataH // re re maMjhaka mArodI, yadidaM troTito'nayA // rAmarAvaNamuMjAdyA, strIniH ke ke na troTitAH // 1 // ema kahI valI Agala cAlyo. tihAM tene ghera, strI gaNa pUMjo kare , kozka pazune boDe ne. koka pazune bAMdhe . evAmAM muMjeM jazne kahyu, nidA yo. tyAre te strI bolI. nidA kyA ? hAtha navarA nathI? te sAMjalI muMja bolyo // gAthA // renolI mama gava karI, dekhavi gamarIyAhiM // caudahaseM cagyAlasA, muMja gada gyaa| // 1 // valI bAgala cAvyo. evAmAM koka dhanavaMtI strI muMja rAjAne jI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 gautamakulaka kathAsahita. kha mAgato dekhIne hasavA lAgI. tyAreM muMjarAjA bolyo // kAvyaM // zrApa gataM hasasi kiM iviNAMdhamUDhe, lakSmI:sthirA na navatIti kimatra citram // dRSTaM sakhe navati yaUlayaMtramadhye, rikto nRtazcanavati naritazca riktaH // 1 // e rIteM nagaramA pheravI loka mukheM apajasa bolAte muMjane mArI nAMkhyo.iti // eno vistAre saMbaMdha muMja prabaMdhathI jANajo, te mATe kuzIliyAne apa kIrti naje. have e kuzIlana citta sthira na hoya mATe pAgala pada kahe . * arthaH-saMninnacittaM jayae alahI // (saMninnacittaM ke0) namacittavA lAne (alahI ke0 ) alakSmI eTale nirdhanapaNuM (jayae ke0) naje. e Tale asthiracittavAlA prANIne darizpaNuM zrAve. te napara zUra brAhmaNanI kathA eja graMthamAMtrIjI gAthAnI AdyamAM krodhevyApta jIvanA dRSTAMta upara kahI De, tyAMthI vAMcavI. AhIM pharI lakhI nathI. have alakamI naje ema kayuM, mATe tenIpratipadI lakSmInaje te kahe be. ||scce liyaMsaM nayae sirI ya // (sacceyiMsaM ke0 ) satyane viSe rahelA puruSane (sirIya ke0) lakSmI (jayae ke) naje, eTale seve. arthAt satyanASakane lakmI naje. te upara makaradhvaja rAjAnI kathA kahe . thAja jaMbuddIpane viSe dakSiNa jaratA madhya khemane viSe kAMti nAmeM nagarI je. tyAM vairidamana nAmeM rAjA rAjya kare be. te rAjAne ghaNA putra be, temA makaradhvaja nAmeM laghu putra le. te vinaya, paudArya, gAMnIrya, bArja va, saunAgyAdi guNeM karI mahoTo le. eka divasane viSe vanamAM vasaMtaRtu phUlI . tyAreM vanapAlakeM yAvI rAjAne vinaMti karI ke, he mahArAja! va saMta phUlyo : tenI zonA jovAne padhAro. evAmAM rAjAyeM potAne mastakeM dholo vAla dITho. tethI vicAo~ ke, DhuM to have dharma karavA yogya thayo. te mATe mahAre javu na ghaTe. ema ciMtavIne putrone mokalato havo. te putroyeM vasaMtotsava karatAM yAcakane kozye lAkha thApyA, kozyeM be lAkha, kozyeM traNa lAkha, koyeM cAra lAkha sonaiyA prApyA. ane makaradhvaja kumAra to mahA udAra thazne koDIsonaiyA dAna dIg. bIjA sadu kumareM malIne pa cAza lAkha sonaiyA ApyA. e svarUpa naMmArI rAjAne kahyu. rAjAyeM ma karadhvaja kumArane pUbyuM, re kumara ! evaDA sonaiyA dAnamAM bApyA to jyA reM urnika hoya athavA ko sAtheM saMgrAma karavo paDe, tyAre naMmAra vinA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jainakathA ratnakoSa nAga ho. kema nirvAha thAya. je mATe mahArA dezamAM trIza koDa sonaiyA varSe varSe / paje . temAM sola koDa aMtenaranA kharacamAM vaparAya ,ane cAra koDa so naiyA gharakharace vyaya thAya . eka koDa sonaiyA hAthIna kharaca thAya be. be koDa sonaiyA gAya ghoDA pramukhanA kharacamAM vaparAya be. yAcakanA dAna mAM cAra koDa sonaiyA vaparAya le. traNa koDi sonaiyA naMmAramA ApuM. mATe tuM ekaloja jevAreM eka divasamAM eka koTi sonaiyA kharaca karI yA vIza, tevAreM thoDA divasamAM mahAro naMmAra khAlI tha jAze. . te sAMjalI makaradhvaja kumara bolyo! jene puNyaprabala , tene dAna detAM paNa naMmAra vRddhi pAme. jo nAgyahIna hoyato naMmAra khAlI thAya. te sAM nalI rAjA bolyo. jo tahAre puNyaja pramANa je, to koDa soneyA je dA namAM tuM ApI zrAvyo te pAlA lAvya, nahi to tahAraM mastaka dIne yA pya. evaM rAjAyeM krodhe vacana kahyu. te sAMjalI makaradhvaja kumAra animAna ANI sanAmAMthI uThIne pUrva dizine daravAje gayo. eTale jamaNo khara thayo, tevAreM dakSiNa chAreM gayo eTale jamaNo ghUhaDa thayo. paDI pazcima dizAyeM Avyo. tyAM ghora zivAruta sAMjalyu. tyAMthI uttara dizAyeM Avyo, eTale mAbI nairava tha. e sarva apazakuna jANIne pADo vavyo. te velA daravAjAne mukhe rahyAMja zivAzabda thayo. te zivAzabde vaMzajAlamA cAra ratna vaMzayaSTimA rahyA je. ebuM zakuna jJAne jANIvaMzajAlIdI vaMzane nedIne temAMthI cAre ratna lIdhAM. ane e sarva puNyapranAva , ema manamA vicArIne gharatarapha cAlavA mAMmayu. evAmAM divya gItadhvani sAMjalI te zabdane tha nusAreM cAlyo.pAgala eka yadanuM deharuM dItUM. tyAM eka munirAjanI pAgala divya nATaka thAya . tene jeTale kumAra jue , teTale to devatAyeM nA Taka saMhayuM. paDI kumareM munine praNAma karIne pUbathu. e devatA koNa ? muni bolyA. he kumara ! e devatAno pAbalo nava DhuM kahuM buM, te tuM sAM navya. e pUrve kozka nagarane viSe zeTha hato. teNeM sAdhunA paricayeM karIne mRSAvAda bolavA, paJcarakANa kayu. paDI ekadA loneM parAjavyo thako pA rakI thApaNa ulavI. te pA karI alpakadivAlo yada thayo . jo vrata naMga na karata to vaimAnika devatA thAta. te mATe he kumara ! prANa jate pa e jUtuM na boliyeM. te sAMjalI makaradhvaja kumAra bIjuM aNuvrata aMgIkAra
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24Ae gautamakulaka kathAsahita. kayu. panI saMtoSe karI tuSTAtmA thako kumara ghara jaNI cAlyo. tyAra par3I yadeM sAdhune pUbyuM. he mahArAja e makaradhvaja kumAra paNa mahArI peThe vrata khaMmaze kiMvA rAkhaze ? sAdhu bolyA. he yada ! e kumara prANAMte paNa vrata nahi khame. te sAMjalI tenI parIkSA karavA mATe te yada,kApaDIno veSa lai rAjachAreM zrAvI tRNano pUlo leI pokAra karavA lAgyo. no rAjan ! mahArAM cAra ratna vaMzanI jAlamAM mUkyAM hatAM te koka cora le gayo. mATe je kozte corI kabula kare teno nigraha karo. paNa bIMjAnu nAma lezo nahI. te sAM jalI rAjAyeM DhaMDhero pheravyo. te paDaha sAMjalI kumareM AzaMkA ANI cAre ratna ANI thApyAM. loko ghaNo samajAvyo ke, juhUM bola to paNa prA gAMte jUTuM na bolyo. tyAre devatAyeM prakaTa thazne kuMmaranI pUjA karI nama skAra kasyo suvarNanI vRSTi karIne cAra ratna pADAM ApyAM. puNyapranAva prakaTa thayo. sarva loka camatkAra pAmyA. devatA kANe gayo. vairidamana rAjA paNa makaradhvajano puNyAtizaya dekhIne aparAdha khamAvato havo. ane kahyu ke he kumara, teM je puNyanI vAta kahI te sAcI jANavI. panI makaradhvaja kuma rane rAjye thApI rAjA poteM dIkSA le| tene ruDIrIteM pAlIne svagai padhAyo. makaradhvaja rAjAyeM aneka jIrNodhAra karAvyA. navA jinaprAsAda paNa karAvyA. mahAdharmiSTa nyAyeM rAjya pAlI sadguru samIpe dIkSA lIdhI te rAjA, ugra tapasyA karI bAtame devaloke devatA thayA. tyAMthI manuSyAvatAra pAmI ne dIdA aMgIkAra karaze. anaMtajhAna anaMtadarzana anaMtavIrya anaMtasukha mayI thaze. te mATe satya vacana bolavu // yataH // neurazminicayona naMdanaM, no sudhApi na ca hArayaSTayaH // nirvatiM manasi tanvate tathA, satyavAdiva canaM zrutaM yathA // 1 // punH|| vizvAsAyatanaM vipattidalanaM daiveH kRtArAdha naM, mukteH pathyadanaM jalAmizamanaM vyAghroragastananam // zreyaH saMvananaM samR bijananaM saujanyasaMjIvanaM, kIrteH kelivanaM pranAvanavanaM satyaM vacaH pAvana m||1||iti shriimkrdhvjnRpkthaa|| iti zrIsakalasanAnAminInAlasthala tilakAyamAnapaMmitazrIuttamavijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNikatabAlA vabodhe zrIgautamakulakaprakaraNe paMcamagAthAyAM SaDadAharaNAni samAptAni //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jainakathA ratnakoSa nAga cho. have bahI gAthA kahe je. teno pUrvalI gAthA sAtheM e saMbaMdha meM ke, pUrvagA thAmAM ema kardA ke, je satya bole tene lakSmI thAve,ane tethIviparIta eTale asatya bolanAra prAyeM kRtaghna hoya, mATe kRtaghnanuM lakSaNa ka devAne saMbaMdhe dhAvI je bahI gAthA te kahe . cayaMti mittANi naraM kayagdhaM, cayaMti pAvA 3 muNiM jayaMtaM // cayaMti sukkANi sarANi / haMsA, cae bu-chI kuviyaM maNussaM // 6 // arthaH-cayaMti mittANi naraM kayagyaM // (kayagyaM ke0 ) kRtaghna eTale ka syA guNanA haNanAra. evA (naraM ke0 ) puruSa tene ( mittANi ke0) mitra hoya te paNa ( cayaMti ke0) bAMke le tyaje . eTale kRtaghna puruSane mitra hoya te paNa dIrgharAjAnI peThe bAMke . te dIrgharAjAnI kathA kahe . kAMpillapura nAmeM nagaramAM brahma nAmeM rAjA rAjya kare . tena culaNI nAmeM rANI teno putra brahmadatta nAmeM bAramo cakravatI je. te kumarapaNe ba tAMja teno pitA maraNa pAmyo. tyAreM brahmarAjAnA cAra mitra hatA te vA rApharatI tenuM rAjya saMjAlavA lAgyA. ema karatAM te cAra mAMhelo eka dIrgharAjA culaNIrANIthI lubdha thayo. tenI sAthai viSaya nogavavA lAgyo. ema te kRtaghna thayo. tyAreM bIjA traNa mitroyeM tene navekhI mUkyo. 3 hAM to eTalIja vAtanuM prayojana ke e kathA vistAreM sAtamI gAthAnA A dyamAM brahmadatta cakrIne adhikAreM aAvaze tyAMthI jo levI. have ihAM tyajavAnA adhikAra mATe valI kahe je. ||cyNti pAvA muNiM jayaMtaM (jayaMta ke0 ) yatnavaMta (murti ke0 ) meM nine (pAvA ke0 ) pApa je le te (cayaMti ke) taje De, eTale yatanAvaMta muni je hoya tene pApa tyaje je. // yataH // jayaM care jayaM ciThe, jayaM mAse jayaM sae // jayaM nuto nAsaMto, pAvaM kammaM na baMdha // 1 // te upara metArya munino dRSTAMta jANavo te kathA bAgala trIjA nAgamA upazamane adhikAreM pRSTha 2e mAM savistara cAvI je tyAMthI vAMcavI paNa temAM metAryajInApU valA purohitanA navamAM eTaluM vizeSa le ke dIkSA lIdhA par3hI gaMDA ka
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 251 ratAM tapasyA karI ,paNa cAritra ukkara pAlyu je. AMhI saMdepe lakhIyeM .yeM. jemane sonIya lIluvAdhara mastake bAMdhI vacamAM kIlikA ghAlI te vA dhara sUkAyAM tethI muninAM netra taDataDATa karI truTI paDyAM. muni paNa te vAdharane phUlanI mAlAsara mAnatA ema dhyAvatA havA ke, he yAtman ! teM ghaNuM sukata kAma kayuM. je mATe teM paMkhIne anayadAna dIg. prANato java navane viSe pAmavA sohilA le, paNa paraprANa ugAravA dohilA ne.saheje dayA pAlavI to sohilI , paNa potAnA prANa jate dayA pAlavI dohi lI // yataH // navaMti zatazo matyAH, susthAvasthAH surutkarAH // citrA sta eva ye prANa, prayANe'pi kRpAlavaH // 1 // dhanadhAnyAdikanA denArA sulana , paNa ajayadAna denArA thoDA . te mATe re yAtmA! teM A jIvadayA karI tethI teM guM sukata na kayuM ? ityAdika maitrInAvanA nAvatoM paka zreNI mAMjhI ghAtikarma kSya karI kevalajJAna pAmyA. ane bAura paNa puraM thayuM, tyAre moke padhAsyA. e kathA praznottararatnamAlAvRttimAM . te mATe metArya muninI peThe yatanAvaMtane pApa tyaje // 14 // valI tajavAnA adhikAra mATe dRSTAMteM karI tyajabuja batAve . // cayaMti sukkANi sarANi haMsA (sukkANi ke0) sukAi gayelA (sa rANi ke0 ) sarovarone (haMsA ke0 ) haMsa pachiLa (cayaMti ke0) tyaje je. eTale sukAyelA sarovarone haMsa padI tyaje . ihAM dRSTAMta rUpeM e pada jo Diye. jema haMsa sUkA sarovarane tyaje , tema ihAM (haMsa ke0) AtmA jANavo te sara zabdeM zarIrarUpa talAva te thAnakhArUpa pANI khUTavAthI je vAreM sUkAya tevAreM tene AtmArUpa haMsa tyAgIne gatyaMtare jAya iti nAvaH // eTale vAnakhaM asthira ne, mATe dharma karo. ema sUcavyuM te upara samuzda ttAdikanIkathA kahe .e kathA eja pustakanAM pahelA nAgamAM gautamaSTahA graM thamAM thAumA prazne pAlpAyubAMdhavAnA adhikAreM pRSTha 240 mA yAvI . to paNa temAM ane emAM pheraphAra hovAthI pAnI aAhI paNa lakhiyeM baiyeM. Aja jaratakSetrane viSe ujAyaNI nagarIyeM samudatta nAmAM vANiyo va se , tene dhAraNI nAmeM strI, dhane ziva nAmeM putra ne. te vANiyAne e ka yadatta nAmeM cAkara De. prAyeM te sarvamA dayAnuM nAma nathI. ekadA te sa mudatta maraNa pAmyo. tenA dIkarAye maraNakArya kayuM. tenI strI dhAraNIya
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jainakathA ratnakoSa nAga baho. to keTalA eka divasa gayA paDhI yavattacAkarane mahArUpavaMta jAlIne na tara ko lokamAM ghaNo apavAda thayo. ziveM paNa jAeyuM // yataH // caMda kalAburimumitaM, coripara miyaM cathI jaNemaMta // e egoviUMtA, jaMti di aise pAyA huMti // 1 // eka divasa dhAraNIyeM ekAMteM yadattane kayuM ke, tuM zivane mA. khAgalajatAM e mahAro putra vadhato thako prApaNane duHkha dAyI yo. je kAraNe vairI ghane roga e behune vadhavA deiyeM nahIM. yadatta bolyo. e kumara tahAro putra thAya, khane mahAro svAmI thAya ene prasAdeM chApaNe sarva sukha jogaviyeM biyeM. mATe vicAro ke, e anartha kema karIyeM ? pharI dhAraNI bolI. re mUDha ! jo mukane tathA potAne kuzala ve to ene mA. aho ! strInA cittanI vRtti // yataH // mAre piyanattA raM, hAi sukhaM taha vilAsa gharaM // niyagepi palIvara, nArI rAgArA pAvA // 1 // ema ghaNe kaSTeM tene hAkAro jaNAvyo. ane teNeM aMgIkAra kasyuM ke, ene huM mArIza. strIyeM preyo puruSa cuM dhuM na kare ? // yataH // zrana zvA yatra hepate, parvaNi muMmitaM ziraH // tatkiM na kuryAtna kiM hanyAt, strI nirajyarthito naraH // 1 // suvaMzajopyakRtyAni kurute preritaH striyA // sne halaM dadhimathnAti pasya maMthAnako na kim // 2 // anyadA dhAraNIne raDatI dekhI ziveM pUDhayuM. he mAtA ! tame rudana kema karo bo? te bolI he vatsa ! cuM kariyeM koI gAyono saMbhAla karanAra nathI. te mATe sakala gokula vinAza pAmaze te sAMgalI ziveM vicAyuM zraho ! strInA kapaTanI khabara na paDeM. strI vIjalI thakI paNa atyaMta capala hoya; vaMzajAlanI peTheM prativakra RdayavAlI hoya. mATe eno ko vizvAsa kare ? topaNa huM svAtmarakSA karIza ema ciMtavI ziva bolyo. he mAtA ! huM pala jANuM buM. paNa guM karUM ? govAliyA gAyo saMcAratA nathI. sAmo kleza na pajAve . tevAreM mAtA bolI. re vatsa ! e teM sAdhuM kayuM; to paNa tuM yakSa datta sAyeM govAlIyA pAse jA. tyAreM ziva khane yadatta bejala hAthamAM taravAra le cAvyA. mArgamAM khAgala pAula cAlatAM eka khADa khAvI tyAM bAyAvatI dekhIne zivane AzaMkA upanI. tevAreM utAvalo cAlyo. tethI yadatta mArI na zakyo. anukrameM behujaNa gokulamAM pahocyA. tene AvyA jAlI govAlIyA harakhyA, tathA tenI khAjJAmAM tatpara thayA. be
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 153 du jaNane dadhi dUdhe jamADyA. rAtre pADAmA lAvI vedu jaNane sUvA mATe judI judI zayyA ApI. tenI upara vehu sUtA. evAmAM zivane budi upa nI tethI jevAreM govA liyA sarvane niza AvI, tevAreM ziveM naThIne potA nI deha pramANe eka kASTha lAvIne potAnI zayyA upara mUkyu. tenI upara eka vastra DhAMkyu. ane potAnA hAthamA taravAra lene koka sthAnakeM ja bAno besI rahyo. evAmAM yadatta jAgyo. teNeM zivanI zayyA pAseM A vIne vicAyuM ke e to laMghyo be. tevAreM khar3aga kADhIne jeTale tene mAravA ne dhAyo teTale ziveM tatkAla bAvIne tenuM mastaka khar3ageM karI bedI nA ravyu, panI kASThakhama bIje sthAnake mUkIne potAno apajasa TAlavAne po kAra kasyo ke, are re! gopo naTho. koika cora mArI jAya . e rIteM sora bakora kasyo.te sAMjalI govAliyA paNa coranai sodhavA mATe tenI sAtheM thoDIzI nUmiyeM gayA paNa cora nahI malavAthI pAbA valyA. prAtaHkAle yadadatta muna dekhI ziva bolyo aho ! e guM thay !! ema mAyAkapaTeM lagAreka vilApa karI tenuM maraNakArya karIne kahevA lAgyo. re re ! gopAlo ! yadadatta vinA DhuM rahI zakato nathI. te mATe hu~to mahAre ghera jAvaM . ema kahIne ghera yAvyo tevAreM tenI mAtAyeM vicAo~ ke, e to hajIsUdhI jIvato khemakuzaleM ghera yAvyo. yadatta mUrkhAyeM ene mAsyo nahI, ema vicArIne putrane kahevA lAgI he vatsa ! yadadatta gokulamAthI ke ma na yAvyo ? tyAre ziva bolyo. he mAtA! yadadatta dhAvatAM thakAM pala vADethI pADo vavyo. ema kahIne ziva vicAravA lAgyo, aho ! yA daivano zo vilAsa je kAraNe mAtA paNa mahArA prANalevA sAraM sAvadhAna tha le! evAmAM dhAraNInI dRSTe taravAra paDI. te upara kIDiyo pesatI nIkalatI dItI. tyAre AzaMkA yAvI, ane vicAyuM je yadadatta ene mArIne Avaze e mahAro manoratha niSphala gayo ! ema ciMtavI myAnamAthI taravAra kahA DI jo to rudhireM kharaDI dIThI. te velAyeM ropeM karIne tenA raktanetra thayAM. vicArAM je evaM mahArA svAmIne mAkhyo. to hUM ene mAruM. panI teja tara vAreM karIne putranuM mastaka bedyaM. te joDne zivanI dhAva mAtAyeM sneheM karI teja velAyeM eka musaluM lazne dhAraNIne mAghU. tethI te paNa tatkAla mara Na pAmI. ane dhAvamAtAne valI eka dAsIye taravAra mArI tethI te paNa 20
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 jainakathA ratnakopa nAga ho. maraNa pAmI. valI te dAsIne bIjA koyeM mArI nAkhI. ema te badhA mara ega pAmyA. te joiyAna asthira jANI tyAM ghaNA dharmilokoyeM cAritra lIdhAM. e kathA praznottararatnamAlAnI vRttimA je. iti samudattAdikathA // 45 // e kathA pahelA nAgamAM gautama enAmAM paNa AvelI De. valI paNa tajavAnA adhikAra mATeja tajaq batAve be. // caei bujhI kuviyaM maNussaM (kuviyaM ke0 ) kopavaMta thayelA (maSu ssaM ke0) manuSya pratye (buhI ke0) buddhi (cae ke0) taje je. eTale kaSA yavaMta manuSyane pavighAtaka rAjAnI peThe buddhi paNa taje le. te kathA kahe . koka nagarano rAjA, ekadA rayavADIye ramavA nIkaTyo. te vakra zi dita azva upara besIne cAlyo. tethI jema jema rAjA lagAma kheMce, te ma tema azva doDe, paNa 'nano rahe nahI. ema karatAM mahAaTavImAM le ga yo. tyAM rAjA thAkyo, lagAma makI dIdhI. tyAre ghoDo paNa nano rahyo. rA jA paNa taraSyo thayo ,tethI nalI bAyAvaMta evA eka mahoTA vRda hevala visAmo se De, evAmAM te vRknA koTaramA eka ajagara rahelo , tenA mukhathakI garala paDatuM dekhIne pANInI brAMtiyeM rAjAyeM patrano daDiyo ka rIne nIceM dhasyo. anukrameM te ajagaranI garalathI narANo. te daDiyo leine jevAreM rAjA pIvAne tatpara thayo tevAreM te vRdanI upara eka paMkhI beTho hato, teNeM te sarva vyatikara jANyo, ane vicAsyuM ke, e rAjA ghaNA loka no AdhAracUta De, te e pANI pIze, ane maraNa pAmaze. ema ciMtavIne rAjAne hita vAMDato kApaTa mArIne rAjAnA hAthamAthI daDiyo DholAvI nAMravyo. emaja valI bIjIvAra paNa rAjAyeM teja garalathI daDiyo nasyo. ane te paMkhIye paNa temaja bIjIvAra DholAvI nAMkhyo. emaja trIjIvAra paNa DholAvI nAMkhyo. tyAreM rAjA rUThothako akAraNa uSTapaNuM jANI ja lapAnAMtarAya kartA paMkhIne khaDgeM karIne mArato havo. paDI rAjAnuM sainya tyAM yAvyuM. tevAreM rAjAyeM pANI pIdhuM, AhAra kasyo, svastha thayo, pabI rAjA vaDanA koTara madhye jovA lAgyo. tyAM ajagaranA mukhathakI nikala tuM garala dekhI vicAra karavA lAgyo ke, are ! eto viSa dekhAya ne. aho! paMkhI niHkAraNa napakArI, mahArA jIvitano dAtAra, ane hu~to kRtaghna tha yo. jemATe vicAra kasyA vinA paMkhInA prANa lIdhA. mATe hu~ mahApApI
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 255 thayo. e rIte pazcAttApa karato, mahA zoka dharato, caMdananA kAThe karI te paMkhInA zarIrane saMskAra karato havo. anukrameM nagare Avyo, te kAlAMta re zokarahita thazne rAjya pAlato havo. e rIteM kaSAyIne buddhime, te mATe bujhinA arthiye kaSAya na karavo. iti padighAtaka rAjAnI kathA // 46 // iti zrIsakalasanAnAminInAlasthalatilakAyamAnapaMmitazrIutta mavijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNikatabAlAvabodhe zrIgautamakulakapraka raNe SaSThagAthAyAM catvAyudAharaNAni samAptAni // have sAtamI gAthA kahe . teno tI gAthA sAtheM e saMbaMdha meM ke, pUrvanI gAthAnA aMte je kahyu ke, krodhIne buddhi bAMjhe, ane buddhivinA je kara, te vilApatulya jANavU. te mATe sAtamI gAthAmAM vilApa dekhADe be. aroz acaM kahie vilAvo, asaMpahAre ka hie vilaavo||virikttcitto kahie vilA vo, bahU kusise kahie vilAvo // 7 // arthaH-aroi acaM kahie vilAvo (aror3a ke0 ) arucivAlAne (ghabaM ke0 ) paramArthanI vAta ( kahie ke) kahevI, te (vilAvo ke0) vilAparUpa eTale nirarthaka jANavI, arthAt arucIvAlAne paramArthanI vAta kahevI te vilAparUpa jANavI. te mATe sAMjalanArane ruci hoya to ja kahe. nahi to brahmadatta ane citra muninI peThe. vilApa sara nirarthaka thAya iti nAva te brahmadattanI kathA kahe . ___ sAketa nagarane viSe caMzavataMsaka rAjA hato. teno putra municaMDa nAmeM hato te kAmanoga thakI viramyo thako putrane rAjye thApIne poteM, sAgara caMDa munirAja pAse dIkSA leto havo. eka divaseM ugra tapasyA karatAM gu ru sAtheM vicaratAM koika gAmeM gocarIyeM gayA. sAtha hato te jato rahyo, gurune paNa vIsarI gayu. tethI guru paNa sAtha sAthai cAlyA gayA. pAbala thI sAgaracaMDa poteM ekalA aTavImAM yAvyA, dudhAtRSAyeM bAdhA pAmatA thakA trIje divase hota, kaMTha, tAlu sUkAi gayA. tethI mULa pAmI rakSa
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jainakathA ratnakoSa nAga ho. nIceM pajyA. evAmAM govAliyAnA cAra bAlakeM yAvI temanI sevA karI. te cAre bAlakeM muninI dezanAyeM pratibodha pAmI. dIdA sIdhI. temAM beja e to cAritranI ugaMDA karI apaghAlo samaketa guNeM karI devalokeM ga yA. tathA bIjA paNa bejaNa devaloke gayA. paNa teno adhikAra ihAM nathI. anyadA dazapura nagareM saMminnanAmA brAhmaNanI jasamatI nAmeM dAsI te ne kUkhe pahelA be jaNa putranA joDalA paNe AvI upanA. te anukrameM yau vana pAmyA. ekadA khetranI rakhavAlI karavA aTavImAM gayA tyA rAtraM eka vaDa hevala sUtA le. evAmA vaDanA koTaramAthI eka sarpa nikalyo teNeM te bemAMthI ekane maMzyo. tyAreM bIjAyeM sApane kholavA mAMmayo. eTale bIjA ne paNa teja sApeM karaDyo. tyAM bedujaNa maraNa pAmIne kAliMjara nAmA parva tane vipe mRgalInI kUrakheM yugalapaNe AvI upanyA. anukrameM pUrvanI prItiyeM pAse pAseM dakaDA caratA joztyAMkoi vyAdhe AvIne ekaja bANe te bedune mAyA. marIne gaMgAne kAMThe vedujaNa eka haMsInI kUkhe napanyA. eTale haM sa thayA. tene paNa eka majabaMdhake pAsamAM nAMvI koTa maraDIne mArI nAM khyA. marIne vaNArazI nagarIyeM mahAdhanavaMta nRtadinna nAmeM caMjhAlanA ghera pu tra paNe jai upanyA. tyAM paNa pUrvanI peThe paraspareM vedu jaNane prati thai. e kanuM nAma citra ane bIjAnu nAma saMnati thayu. eja samaye teja vaNAra zI nagarIne vipe zaMkhanAmeM rAjA rAjya kare be. tene namuci nAmeM maMtrI je. eka divasa maMtrI aparAdhI hovAthI rAjAyeM nUtadinna jhAlane dukama ka kasyo ke, e maMtrIne bAno mAraje. caMjhAle paNa mAratI velAyeM maMtrIne ka yuM ke, jo tuM raoNyarAmA rahIne mahArA putrane naNAve to DhuM tumane jIvato rAkhaM. maMtrIye paNa jIvitavyanA loneM jagAvavAnI hA kahI. have te bokarAne jaNAvatAM keTaloeka kAla gayo. tyAM te maMtrI nUtadi na mAlanI strI sAtheM lapaTANo. te vAta nUtadinne jANI, tevAreM tene mAravA mAMjhayo, paNa citra ane saMnUti e ve nAzyoyeM potAne naNAvavA no upakArI jANIne tene nasADI mUkyo. tyAMthI nikalI habiNAnara nagara ne vipe sanatkumAra cakravartine ja malyo. tihAM te maMtripada pAmyo.. have te citra saMnati caMmAla putroyeM paNa rUpa, yauvana, lAvaNya, gIta, nATakanI kalA pramukheM karI tathA vINA vajAvave karI vaNArasI nagarInA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 157 lokanAM citta hasyAM. eka divasa vasaMtaRtune viSe nAnA prakAranA loka, yuvAna strIyonAM nATaka thate zrake kIDA karavA pravAM ve. tevAmAM caMmAla paNa potAnA parivAra sahita krIDA karavA nIkalyo. tihAM citra saMtRti paNa gIta gAna karavA lAgyA. te manohara svara sAMjalIne sarva nagarInAlo ka ene jovA malyA. temAM valI strIyoto vizeSaM negI tha6. te dekhIne ca tura mAhyA lokeM rAjAne vinaMti karI ke, he deva ! sarva loka e caMmAneM viTAlyo. te sAMjalI rAjAya paNa caMbhAlane nagarImA praveza karavo nivA syo. valI keTaloka kAla gayo anyadA kaumudImahotsava Avyo, tyAreM pU valI zIkhAmaNa vIsArI potAnI namikA agaNIne vejaNa nagarImA peThA. tyAM kautukaraseM gIta gAna sAMjalIne pote paNa eka deze rahI gAvA lAgyA. tejovA sarva loka jegA thayA. temaNe pUrvatI vAta jANIne mAramAra kara tAM prahAra detA kADhI mUkyA. tevAreM udyAnamAM jaz AmaNa umaNA thA vi cAravA lAgyA ke, amArUM rUpa, yauvana saunAgya, lAvaNya, kalA tathA ku zalapaNAne dhikkAra che ! je mATe eka mAlanAM kula kalaMka mAtra sarva pho ka thayAM. tyAM ghaNuM vairAgya pAmyA, svajana kuTuMbane vagara kahe mAravAno ni zcaya karIne dakSiNa dize cAlyA. tyAM dUra thakA eka parvata dITho. te upara caDhatAM eka zilA napara kurbala zarIreM dhyAna karatA, AtApanA letA, kAna ssagge rahyA evA eka muni dIThA. te dekhI harSe karI pAse jai vaMdanA ka rI. muniye paNa dhyAna saMpUrNa thaye dharmalAna deza pUrvA ke, tame kyAMthI yA vyA ? teNeM potAnuM sarva vRttAMta nivedana karIne kahyu ke, have ame aa parva ta uparathI paDIne marIguM. tyAre iSi bolyA. ema pAmaranI peThe mara tama ne na ghaTe. tamone to zArIrika bane mAnasika evA be prakAranA duHkhano kyakAraka evo zrIjinezvarano prarUpyo dharma karavo ghaTe . teNeM munivacana aMgIkAra karI dIdA lIdhI. anukrameM gItArtha thayA. , ahama, dazama, ucAlasa, mAsa ane ardhamAsAdika vicitra tapasyA yeM AtmAne jAvatA, grAmAnugrAmeM vicaratA, anyadA habiNAnara nagaranA udyAnane viSa AvI rahyA . ekadA mAsarakhamaNane pAraNe saMnUti muni, te nagaramA gocarIne mATe ryAsamiti sahita name . tevA samaya rAjamA gai jamatAM tene namuci pradhAne dIto. ane ulakhyo. je e caMmAlano dIka
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAN jainakathA ratnakoSa nAga ho. ro , te rAjA pramukhane mahArI vAta jaNAvaze. ema potAne naye potAnA mANasa mukyA te yaSTimuSTinA prahAreM munine kadarthanA karIne kADhatA havA. te avasare munine niraparAdha mAre , te mATe kopa thayo. teNeM karI mukhamAthI tejolezyA nikalavA mAmI, dhUmanA samUheM nagara vyApyu; dhUmA DAnA goTegoTa nIkalyA, tethIyAkAza bAvA jatA sAtheM aMdhakAra thagayo, te naya ane kautukeM karI nagaranA loka yAvyA, munine dekhI vaMdanA karI prasanna karavA lAgyA. sanatkumAra cakrI paNa aAvyA. vaMdanA namaskAra ka rI hAtha joDIne kahevA lAgyA ke, he jagavan ! amArA sarakhA ajJAna prANI je aparAdha kasyo te khamo. tapa teja saMharo. amane jIvitavya de veMkarIne prasAda karo. pharI evaM kAma nahI kariyeM. topaNa prasanna na thayA. have te dhUmAdikaM devI jokane mukheM paNa sAMjalIne citra sAdhu tyAM yA vyA, ane kahevA lAgyA. he saMnUti muni ! kaSAya anala samAvo, samatA karo, samatApradhAna munirAja hoya, aparAdhI upara paNa mAtuM na ciMtave, krodha te anartha- mUla le, krodha te saMyamano ghAtaka , krodha te urgatiyeM le jAya, krodha te pUrva koDInuM cAritra bAlI nasma kare, te vacana sAna lI saMnUtimunino krodhAnala upazamyo. vairAgyamAM vyAptatha pAlA udyAnamA zrAvyA, loka sadu sahune tekANe gayA, muniye vicAo~ ke, saMleSaNAtotra me karI. have asaNa karIyeM. ema ciMtavI aNasaNa karayaM. have sanatkumAra namucIno sarva vyatikara jANyo. tyAre namuMcIne dRDharA baMdhaneM bAMdhIne muni pAse lAvyA. muniyeM tene mUkAvyA. te samayeM sunaMdA nAmeM cakravartinI strIratna te saMnUti munine page lAgI. tevAmAM tenI veNIno pha rasa saMnUtimunine thayo. tethI saMjUtiyeM niyA| karavA mAMmadhu, tyAre citra muniyeM vicAo~ ke, aho ! urjayeM Diya ! aho viSaya unmAda ! je kAraNe evo tapasvI, jinavacanano jANa batAM strInA vAlAya pharasavAthI evA a dhyavasAyavAlo thayo! ema ciMtavIne tene pratibodhavAne artha kahetA havA ke, he saMnati ! evA azuna adhyavasAyathI nivartya. e kAmanoga asAra , pariNAme dAruNa , saMsAra namavAnA hetu , paramArtha phuHkharUpa be, sukha no animAna mAtra ne // naktaMca // jaha kavano kantu, kaMmUtramANo uhaM mu Na surakaM // mohArA marussA, taha kAma'haM suhaM biti // 1 // kevala
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. rayala zuciyeM nayuM manuSyanuM zarIra niraMtara azuci dvAreM vaheto, viSThAno kothalo emAMzI nalIvAra be ? valI pradhAna vastra, pradhAna phula, pradhAna gaMdha vije pana hoya te paNa zarIranA saMgeM viNazI jAya. valI nallIdAMtane viSe durgaMdha, sukhane viSe cirasa, nAsikAmAMthI nitya apavitra padArtha vahe, valI roganuM ghara evA zarIrane viSe he munirAja ! tame muMkAra nahI. jemATe niyANAthI ghora tapa anuSThAna karayA hoya te paNa tevAM phalavaMta na thAya. ityAdika vacana hyA paNa tene pratibodha na lAgyo. ane niyANuM kartuM ke, jo e tapanuM phala hoya to janmAMtare huM cakravartI thAnaM. anukrameM maraNa pAmI saudharma devaloke bedu nAI devatA thayA. tyAMthI citrano jIva cyavIne purimatAla nagareM zeThano putra thayo, ane saMbhUtino jIva cyavIne kaMpillapura nagarane viSe brahmanAmeM rAjA tenI cullI nAme rANInA udarane viSe cauda suparne sUcita putra thayo, tenuM brahmadatta evaM nAma pADyuM, te anukrameM mahoTo thayo, bahottera kalA naeyo. eka ve brahmarAjAne cAra rAjA uttama vaMzanA upanA mitra be. temAM eka to kAzI dezano dhI kanaka nAmeM rAjA be, bIjo gajapurano dhaNI kale radatta nAmeM rAjA be, trIjo kozala dezano dhaNI dIrghanAmeM rAjA be, co yo caMpAno dhaNI puSpacUna nAmeM rAjA be. te cAreM mAMhomAMhe sneheM kara ekabIjAnA virahane ibatA anukrameM ekeka varSe negA rahe. vicitrako AST karata kAla gAve be. anyadA te cAre brahmarAjAne ghera rahyA be. dAte brahmarAjAne mastake roga Upanyo, tyAre teNeM potAno putra cAre mi trane khoje mUkyo. pI brahmarAjA maraNa pAmyo. tenA mRtyukArya karIneM cA re jaNeM vicAra ko ke, jyAMsudhI brahmadatta rAjya calAvavAne samartha yAya tyAM sUdhI rAjyano nirvAha yApaNane karavo. ema niradhArI cAra jaNamAMthI dIrgha rAjAne rAjya soMpIne traNa rAjA potAne sthAnake gayA. pI te dIrgha rAjA sakala sAmagrIsahita rAjya najareM joi naMmAramAM peto. aMtevara paNa joyuM. have iMDiyo DurnivAra be, mATe brahmanI mitrAi paNa na gaNI, loka mAM niMdA thaze; te paNa na gaNI ane cullaNI rANIthI lAgyo. keTaloeka kAla gayo, tevAreM dhanunAmeM pradhAne te vRttAMta yathArtha jANIne potAnA va radhanu nAmeM putrane kayuMke, cullaNI kuzIliNI thai be. mATe e vAta kumara ne jAvo. teNeM paNa temaja kayuM.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jainakathA ratnakoSa nAga ho. brahmadattapaNa mAtArnu huzcaritra sahI na zakyo. mATe kAgaDo ane koyala ve padiyone pakaDI yaMtenaramAM ja temano saMyoga karAvato jAya,aneka heto jAya ke, koI A rIteM karaze teno DhuM nigraha karIza. ityAdika ceSTA karato dekhIne dIrgharAjAyeM, cunnapIne kahyu, je kAgaDo bane koyatano saM yoga karAvIne bAlakanI peThe jematema bolato bolato ApaNane sama jAvavA mATe mukane kAgaDo ane tuUne koyala terAve . ema nizcaya jA rAje. te mATe ene mAreto nirvighnapaNe ApaNAthI sukha jogavAya, ane hu~ bUM, to tumane dIkarA ghaNAya aAvaze. te sAMjalI snehanA paravaze evI a nArya vAtanI paNa hA naNI // uktaMca // mAra piyanattAraM, haNa suyaM taha ya nAsae ghabaM // niyagehaM pi palIva, nArI rAgAnarA pAvA // 1 // par3I mAravA mATe kumarano vivAha mamiyo. aneka staMnasahita lAkhanuM ghara ka rAvyuM. tyAreM varadhanu pradhAneM gaMgAne kAMte dAna devAne miSe dAnazAlA maMmA vI. tyAMthI vizvAsI puruSo pAse suraMga khodAvIne lAkhanA ghara sUdhIlA vyo. have vivAha thayA naMtara loka sadu ghera gayA. vara vaDhu lAkhanA gharamAM yAvyA. vaDhu vara ane varadhanu nAme pradhAna putra etraNa vega le. be pahora rAtrI ga. eTale cAre tarapha Aga lAgI. hAhAkAra thayo. kumarane kAMza sUphe na hI. tyAreM maMtriputrane pUjavA lAgyo ke e guM thayuM ? te bolyo ke, je rAjaka nyA paraNavAnI hatI tene to ameM patrI lakhIne niSedha kasyo hato. te mATe dhAto koI anya strI mokalI . tethI e strI upara pratibaMdha karazo nahI. tame thA sthAnake prahAra karo. jema thApaNe nikalI jayeM. kumare paNa te maja kamyuM. vedujaNa suraMgane mukheM bAhera nikalyA. tyAM pUrva saMketita vizvAsI be puruSa azva lei unnA . te azva upara caDhI bAgala cAvyA. ihAM brahma dattanI hImI kahevI. anukrameM cauda ratna, nava nidhAna, corAzI lAkha hA thI, corAzI lAkha ghoDA, corAzI lAkha ratha ane bannu kroDa pAyadala, co zaTha hajAra aMtenarI ityAdika sarva cakravartinI sAmagrIsahita kaMpinnapura nagare AvyA. tevAreM cunnaNIyeM nayeM karI cAritra lIy, thane dIrgharAjAyeM saM. grAma kasyo. brahmadatte cakra mUkyuM tethI dIrgharAjA maraNa pAmyo. palI sarva rAjAyeM malI cakravartIpade aniSeka kasyo. kaMpinnapureM rAjye bega. ema ca kravartI paNuM jogavatAM rahe. ihAM vistAranA arthiyeM brahmadatta caritra joQ.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 261 have anyadA brahmadattanI hajUra nATakIye nATaka mAMmadhu , pAlo pa hora be, evAmAM eka dAsI phUlanI mAlA tathA daDA pramukha lAvI rAjA pAse mUkatI havI, te kusuma tathA nATaka jotAM rAjAne vikalpa thayo, ke, evaM nATaka kyAMka meM dItuM , evo phUlano daDo paNa kyAMka meM suMghyo be. ema vicAratAM jAtismaraNa jJAna upanyuM, pajyo, mULa AvI, sAmaM ta pramukheM caMdana pramukha bAMTyAM, zItala vAyu nAMkhyA, eTale cetana valyu. tyAreM pAbale nave padmagulma vimAne poteM saudharma devaloke hato, tyAMnA nA Taka sugaMdha phUla pramukha sAMjasyAM, paNa nA kyA upano ne tenI khabara na pa DI. mATe tenI khabara kADhavA sAru doDha zloka gupta karI varadhanu pradhAnane Apyo. tenI mAraphata nagaramAM udaghoSaNA karAvI ke, koI pabavADAnAbe pada pUre tene adu rAjya cakravartI thApe. te sAMjalI sadu doDha zloka na eNe paNa kothI pAbalA be pada pUrAya nahI. te doDha zloka e // dAsA dasanne thAsI, miyA kAliMjare nage // haMsA ya gaMgatIrA iMsovAgA kAsi nUmie // 1 // devA ya devaloesu, bAsI amme mahAmiyA // iti // evA avasareM purimatAla nagareM pUrvalA naveM brahmadatta rAjAnA jAi citra nAmeM hatA, te inyaputra thayA De, te jAtismaraNazAna pAmI cAritra le brahmadattanA nagaramAM manorama udyAne bhAvI kAmassagge rahyA , tyAM ko arahaTTano kheDU pUrvokta doDha zloka naNe , te sAMjalI jhAna upayo meM nAinuM sarva svarUpa jANIne muniyeM bIjA zlokana pazcAI pUyaM. yathA // imANe bacyiA jAi, yasmAmapmeNa jAviNA // te sAMjalatAMja barahaTTa khe DU, sarva kAma paDatA mUkI harSa pAmato rAjA pAse gayo. jazne saMpUrNa be zloka kahyA. te sAMjalIne rAjA, nAznA sneheM mUrjA pAmyo. te velA rAja sanA donanA pAmI, pAseM unelA sevakoyeM arahaTTa kheDUne capeTAyeM haNa vA mAMjhayo, mAratA thakAM te bolyo. e be pada meM nathI pUyAM paNa vanamAM rahelA muniyeM pUkhyAM je. ema vilApa kasyo tevAreM mUkI dIdho. te potAne te kANe gayo. cakravarttine paNa mULa valI, tevAreM vRttAMta sAMjalIne jANyu ke, nAz AvyA dekhAya . te sneheM karI brahmadatta cakrI parivArasahita na dyAnamAM vAMdavA nikalyA, tyAM munine dekhI tene vaMdanA karI bega, muniye paNa dezanA dIdhI, saMsAranI nirguNatA dekhADI, karmabaMdhanA hetu dekhAjyA, mo
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jainakathA ratnakoSa nAga ho. hamArga varNavI dekhADyo, te sAMjalIne parSadAne vairAgya upanyu. brahmadattato anAvita thakAM bolyA he jagavan ! jema tameM poteM mujhane malavAthI AnaM da napajAvyo, tema have mahAruM rAjya aMgIkAra karIne harSa upajAvo. mahA re zrAvAsa ; gIta, nATaka, vAjiMtra striyo pramukha , tenA tame loga jo gavo, pravrajyA, to mahAkuHkha , meM tapa kayuM tenuM phala DhuM pAmyo TuM ane tame to tevAne tevAja bo. muni bolyA he rAjan ! teM niyA| kasyuM hatuM te vipAkeM ApaNo bedano viyoga thayo. valI he rAjan ! tahAre jema rAjaka dile, tema mahAre ghera paNa ghaNI dihatI. paNa meM jinavacana sAMjalI ne teno tyAga kasyo. valI hu~ to gIta te vilApa jAeM DaM, nATaka te viTaM banA jANuM DaM, sarva bAjaraNa te nAra jANuM bu.kAmanoga to bAlakane mI galAge , paNa paMmitane to mahAkuHkhadAyI ,je koi munirAja kAmano gathI viramyA, tapodhana thayA, zIla guNamAM raMgANA, te munine je sukha de. te tahArA kAmanogamAM sukha nathI // yataH // savaM vilaviyaM gIyaM, savaM narse vimaMbaNA // save AjaraNA nArA, save kAmA uhAvahA // 1 // bAlAni rAmesu buhAvahesu, na taM suhaM kAmaguNesu rAyA // virattakAmANa tavodhaNA eM, jaM nirakuNo sIlaguNe rayANaM // 2 // te mATe he rAjan ! ApaNe sarvathI nIca niMdanIka evI caMmAlanI jA timA hatA. ane ihAM evA kAmanoga pAmyA. te sarva saMyama tapa kasyA te nAM phala le. evaM jANI pramAda na karo, e azAzvatA noga bAMjhIne ghara mAMthI cAritra levA nIkalo, e jIvita azAzvatuM , temAM je prANI. puNya na kare, te prANI dharma kasyA vinA maraNa ikaDaM thAve tyAre paralokane viSe ghaNo zoca kare. jema siMha hoya te mRgane le jAya, tema aMtakAle mRtyu zrAvI prANIne le jAya. te vakhata mAtA pitA jAi pramukha koi paNa sa khAina thAya. valI svajana, mitra, putra, bAMdhava pramukha ko puHkha paNa vaheMcI liye nahI, ekalo jIva poteja jogave. je mATe karma te karttAnI sAtheM jA ya, e sarva pida, catuSpada, khetra, dhana, dhAnyAdika mUkIne paranave potAnAM kasyAM gunAguna karma leine jAya, valI poteM mare, tyAre tenI nAryA, putra pramukha tenA zarIrane bAlIne lokAnuyAyI keTalAeka divasa zoka karIne va lI potAno svArtha pote pUro pADe, te mATe he rAjan ! tuM nAre karma na kayuM.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. cakrI bolyA. he munIza ! tame kaho bo te DhuM paNa jANuM . paNa e joga saMga kArI amArA sarakhAne paNA urjaya . meM pUrve haliNAra nagara ne viSe cakravartinI zadi dekhIne kAmanogamA gRkSa thazne azuna niyAj kayuM, te paDikamyuM nahI, tenAM e phala le. je mATe dharmane jANato paNa kAmanogamAM mUrkhANo buM. jema hAthI hoya te ghaNo kacaro ane thoDaM pA NI je sthAne hoya temAM peTho thako thalane dekhe kharo paNa kacarAmAM khUtyo hoya tethI kAMte AvI na zake. ema DhuM paNa kAmanogamA magna thayo thako sAdhuno mArga lei zakuM nahIM. muni bolyA noga anitya le. tene jo tuMbAM mavA asamartha bo, to paNa gRhasthAvAsamA rahyo thako AryakAma karaje. jo dharmane viSe rahI sarva jIvanI anukaMpA karIza, to paNa vaimAnika deva tA thazza // yataH // jaztaMsi noe caznaM asattI, ajAikammAzkare hi rAyaM // dhamme yiM sabahiyApukaMpI, taho hi sI devanavi udhi // 1 // tu Une noga bAMsavAnI buddhi thatI nathI, ane AraMnaparigrahamAM gR6 . tethI eTalIvAra vipralApa meM kasyo te phoka thayo. mATe he rAjan ! have DhuM jAvaMDaM // yataH // na tuSna noge jazkaNa buddhi, gijhosi prAraMparigga hesu // moho ka etti vippalAvo, gahAmi rAyaM amamAtinasi // 1 // ema kahIne muniyeM vihAra kasyo. anukrameM ugra cAritra pAlIne teja naveM sidi vasyA. brahmadatte paNa kAmanoga na bAMjhyA, te utkRSTA kAmanoga no gavIne sAtamI narakeM nArakIpaNe jaz upanyo. te mATe arucivaMtane je kahe te sarva vilApa jANavo. iti brahmadatta kathA. zrIuttarA dhyayane. __ have koka pratamAM " azya abe kahie vilAvo" evo pATha be. tyAM ema artha karavo ke, (azya ke0 ) gai De (ke0 ) vastu jethI te atItArtha kahIye. tenI pAse (kahie ke0 ) kahyu eTale mAgyuM. te paNa vi lApa jANavo. eTale je potAnI pAse nathI te parane jhuMbApe ? // ytH|| yogazAstre // parigrahAraMjamanA, stArayeyuH kathaM parAn // svayaM darize na para, mIzvarIkartumIzvaraH // 1 // ihAM zrIkama ane vIrAsAlavIno dRSTAMta kahe je. hArikA nagarIye zrIneminAthajI samosasyA. kama pramukheM vaMdanA kayA naMtara pranujIyeM dezanA dIdhI. dezanAne ghete zrIrupmeM pUyuM ke, he svAmina ! sAdhu comAsAmA vihAra kema na kare ? pranu bolyA. he kama ! comAsA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jainakathA ratnakoSa nAga ho. mAM jIvanI natpatti ghaNI doya ne tethI vihAra karatAM jIvavirAdhanA thA ya. mATe varSAkAleM eka sthAnake aMgopAMga gopavIne rahe. te sAMjalI zrI kRmeM pratijJA karI ke, sola hajAra mukuTabaMdha rAjAune jatAM avatAM ghaNI hiMsA thAya, mATe comAsAmAM kacerI nahi joiM. ema kahIne ghera thA vyA. ane sahune niSedha kasyo ke, comAsA madhye koi sanAmAM zrAvazo na hiM. te divasathI lokomA devastI agIyAraza kahevAya . have kRmano naktivaMto eka vIro eve nAmeM sAlavI. te kasmanuM mukha joyA vinA jamato nathI. mATe nitya bAraNe zrAvI pUjA karIne jAya. ema cAra mAsa nUrakhyo rahyo. comAsu vyatikrAMta thayuM tyAre vIro aAvyo. tene ko pUbyuM ke, tuM mubalo kema dekhAya De, tyAre pAseM beThelA lokeM vR ttAMta kahyu. te sAMjalI zrIkRmeM vicAsyuM ke, enI mahArA upara bAvaDI na kti ! to duM sarvane kahI mUku~ je ene thAvatAM koI rokazo nahiM. evaM nirdhArI te pramANe zrIkRmeM sadane saMjAlAvyuM. have kala mahArAjane pratijJA le ke, potAnI kanyAne paraNAvavI nahIM. tevAmAM je kanyAne zaNagAra karAvIne tenI mAtA rAjasanAmAM mokale. te kanyAne kasma pUje je tame rANI yazo ke, dAsI thazo ? tyAreM kanyA kahe rANI thazlaeN. tene zrIkRma kahe ke, rANI thavAnI ichA hoya to pranujI pAse jaz cAritra aMgIkAra karo. tyAre te vAta pramANa karIne cAritra li ye. ema karatAM eka divasa eka rANI potAnI dIkarIne zIkhavI mUkyu ke. jyAreM kama pUje je, rANI thazo ke, dAsI yazo ? tyAre tuM dAsIpaNuM mAgaje. evaM sAMjalI te kumarIye paNa temaja kaguM. tyAre ko ciMtavyuM ke, have DhuM evaM karUM ke, pharI bIjI strI e kAma na kare. ema vicArI vIrAsA lavIne ekAMte teDI pUbyu ke, teM tahArA navamAM zI karaNI karIle? tyAre te bolyo ke, boraDI napara besIne meM pabareM karI kAkiMmo mAyo hato, ta thA pAMjaNI karavAnI peMzanI kalazImAM mArakhI narI hatI tyAreM meM tenI upara hAtha dIdho hato, tethI madikA gaNagaNATa zabda karavA lAgI. va lI comAsAmA ratha cAlavAnA mArga madhye pANI cAlyuM jatuM hatuM, tyAre meM ADo mAbo paga dIdho hato, tethI pANI rokAi rahyaM. te sAMjalI zrIlabharAjA takhate besI sanAmAM kahevA lAgyA ke, sAM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 165 calo, vIro sAlavI evo baliyo be // yataH // joya rattaphalo nAgo, vasaM to badarIva // ( pAThAMtare ) zrAha puDhavIsaDhe // parasave darja, veima 3 yAma khatti // 1 // jeNa ghosavai seNA, vasaMti kalusI narai // dhA rI vAhane, vema lAma khatti // 2 // jeNe carakurakayA gaMgA, varha tI kalu sodayaM // dhAriyA vAmapAeNaM, vemaI yAma khatti // 3 // mATe huM ene yA kanyA khAeM buM. ema kahIM zrIkRmeM kanyA pI. vIrA sAlavIyeM tene ghera lAvI. takhate besArIne sevA karavA mAMgI. ema keTalA eka divasa gayA naMtara hameM pUbdhuM re vIrA ! gharanAM kAma karAve ve ke, na thI karAvato ? vIro bolyo, he mahArAja ! huM cAkaranI peTheM sevA karUM buM. kRSma bolyA, jo gharanAM sarva kAma enI pAseM nahi karAve, to tahArI vAta tuM jANeM. te sAMjalIne vIro ghera yAvI strIne kaheMvA lAgyo ke, na va peMza rAMdhya, pAMjaNI karU. te strIyeM kayuM, re kolika ! potAnI jAti vi cAra ! evaM sAMjalIne vIrosAlavI tADanA tarkanA karavA lAgyo. tyA reM te rotI thakI mAtA pAse khAvIne kahevA lAgI mane mahAro dhaNI mAre be. te sAMgalI rANIyeM jai kama AAgala kayuM. kRSma bolyo, he strI, mahAro zo vAMka be ? eNeM poteM dAsIpaNuM mArgI lIdhuM be. te sAMjatI rA yeM kayuM javAyo have e dIkSA jeze meM kayuM ke, vIrAsAlavIne pUchi yeM. ema kahI vIrAne pUbI utsava mahotsavathI tene dIkSA jevarAvI. vI ekadA zrIneminAtha samosakhA be. temane kRSNavaMdanA karavA yAvyA. tyAM dvAdazAvartta vaMdanAyeM aThArahajAra sAdhune vaMdanA karavA mAMmI. tyA bIjA paNa ghaNA rAjAyeM kRSNanI sAyeM vaMdanA karavA mAMgI anukrameM sahuye thAkyA, paNa vIrA sAlavI yeM kRSNane anujAiye khaDhAre hajAra munine vAMdyA. pI kRSNa prabhujIne pUDhadhuM. he svAmin! yAja thAka ghalo lAgyo. pUrve ghaNA saMgrAma karatAM paNa kyAreM evo thAka lAgyo nathI. tene prabhujIyeM kayuMke, he kRSNa ! eto tamAro thAka utasyo, jANo. je mATe sAtamA na rakanA dalIyA troDI trIjI narakanAkasthA, jinanAmakarma upAyai; tathA dAyi ka samakita karayuM. te sAMjalI kRSNa bolyA, pharIthI vaMdanA karUM. jema zeSa traNa narakanA daliyA truTe, paramezvareM kayuM, te nAva have na yAve. tyAreM kRSNeM pU. he svAmin ! vIrAne zyo lAna thayo ? prabhujI bolyA. ekato teM rUDuM
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jainakathA ratnakoSa nAga ho. mAnyu, ane bIjaM kAyakveza thayo. e ve zivAya bIjo kAMza lAna vIrAsA lavIne thayo nathI. ityAdika sarva adhikAra zrIyAvazyakaniyuktimadhye ne. vIrA sAlavIyeM kRSenI ghaNI sevA nakti karI.paNa phala kAMye na pA myo. kema ke, kRSNa poteMja vAraMna parigraheM magna hatA, potAnI pAse cAritra dhana na hatuM, to vIrAne saMsArathI kema pAra utAre? ema upanaya joDavo // 4 // ||thsNphaare kahie vilAvo (asaMpahAre ke0 ) anizcita artha eTale paramArtha samajyA vinA je artha (kahie ke) kahevo, te gAmaDIyA puru panI peThe ( vilAvo ke) vilApatulya jANavo. tenI kathA kahe . koka gAmane vipe koika mUrkha hato, te daivayogeM samasta rAga rAgiNI nI jANa evI kanyA paraNyo. par3I te strIne ANu karavA gayo. tihAM sA sare te mUrkhanA sAMlA.haMtA, temaNe vicAra kasyo ke ,ApaNe pranAte paMcama rAga karIyaM. te vicAra tenI naginI sAMjavyo. teNIyeM naratArane karvA ke, tamane mahArA nAzyo rAganI vAta pUje tyAre kahejo ke, e paMcama rAga thayo. pabI pranAte sAlAyeM temaja prabyaM, tyAreM mUrkha kahyu ke, e paMcama rAga le, te sAMjalI sAlAyeM manamA vicAo~ ke, eto aMga pUMDa vinAno pazu .pa Na kAMka gharano neda malyo, jaNAya . ema ciMtavI nagara bahAra jazne cA re kAne vicAra kasyo ke, ApaNe prAtaHkAleM dhanyAzrI rAga karavo // ytH|| SaTko niyate maMtra, zcatuSkarNo na nidyate // kirNasya tu maMtrasya, brahmA pyaMtaM na gavati // 1 // ema karI prAtaHkAle dhanyAzrI rAga karIne pUrvA ke, e zo rAga ? tevAreM mUrkha bolyo e baho rAga. te sAMjalI sAlA tAlI deza ne mAhomAMhe hasavA lAgyA. mUrkha bolyo. re mUkhoM ! haso bo jhuM ? kAle tame paMcamaM rAga kasyo hato. mATe Aja baghoja rAga yukta je. je kAraNe pAMca pI ema to bAla gopAla paNa jANe . te sAMjalI valI sAlA ghaaija hAsya karavA lAgyA. tyAre tenI strIyeM jagAvavA mATe dhAnyanI hAMmalI dekhADI. te dekhI mUrkha bolyo. jANyu jANyu e tolaDa rAga .tyAre valI atyaMta hAMsI yogya thyo||e kathA eja gautama kulakanI vRttimAM // // virikatta citte kahie vilAvo (virikattacitte ke0) vyAdepavaMta citta vAlAne je (kahie ke0 ) kahe, te sarva (vilAvo ke0) vilApatulya jANavU. te napara baTukanI kathA kahe .
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 167 koka gAmane viSe eka brAhmaNa kathA kahevA bege. tene jyAreM be ghaDI thara, tyAreM brAhmaNe pUDao~ ke, kAMza samajyA ? tyAreM eka baTuka bege hato, te bolyo. samajyA. vipra kahe guM samajyA ? baTuka bolyo. tamAro haraDiyo (galAnI nIceno jAga) hAlato hato. vipra bolyo. Ate teM jhuM dhAyuM ? kAM kaDaM bu temAM pramANa kara. baTuka bolyo. pharI kathA kaho to pramANa karUM. tyAreM viTeM pharI kathA kahevA mAMmI. valI be ghaDI thai eTale pUbyu ke, pramANa kayuM ? tyAreM baTuka bolyo. A daramAthI 707 kITikAu nIka lI, ane sAtase sAta peThI. vipra bolyo. cUMmA : emAM zuM pramANa kayuM ? hu~ kahUM te vAta dhAyaM. baTuka bolyo, pharI kathA kaho. vi pharI kathA kahe vA mAMmI. valI vi ve ghaDI paDI byu. kAMza dhAyuM ? baTuka bolyo. hA meM dhAsyaM. vipra bolyo, guM dhAyaM ? baTraka bolyo ke, tamane kathA kahetAM ghaNI vA ra tha. haveM kyAre mUkazo ? tyAreM vipre kahyu. meM phogaTa vilApa kasyo ! mA Te vikSiptacittavAlAne na kahevU. e kathA upadezaratnAkarama // 50 // ||bhuu kusIse kahie vilAvo (kusIse ke0) kuziSyane (bahU ke0) gha [ ( kahie ke0 ) kahe te yugapradhAna kAlikAcAryanA ziSyonI peThe (vi lAvo ke0) vilApa jANavo. tenI kathA kahe . kAlikAcAryane sarva ziSya Alasu malyA hatA. guru ghaNI zikSA dIye to paNa velAye paDikkamaNuM paDilehaNa na kare. AMkho colatA thakA asu rA uThe. eka divasa AcArya vicAyuM ke, dUM emane keTalI zikSA dekheM ! je kahUM te sarva alekhe jAya je. ema ciMtavI prAtaHkAle pratikramaNa tathA pa DilehaNa karIne eka zayyAtara zrAvakane jaNAvyuM ke, hu~ amuka grAme sAga rAcArya pAse jAvaM bUM, kadAcit ati Agrahe mahArA ziSyo pUche to, mahA ruM tekANuM batAvajo. ema kahI gayA. paDI keTalIeka velAye celA ujyA teNeM gurune dIThA nahI. kholatAM paNa jaDyA nahI. tyAre vicAsyuM ke, jyAM gayA haze ? tyAM zayyAtarI zrAvakane kahIne gayA haze. mATe zayyAtarI zrAvakane ghera japa pUyuM ke, gurujI kyA gayA ? te bolyo, phiTa mUryo ! pAMcaze ziSya malIne eka gurune jAlavI na zakyA ? gurune khoi vega. te ne ziSyoyeM kahyu tamane kahI gayA haze, mATe amane batAvo. zayyAtarI bo lyo. tamArA duHkheMja gayA , gurujI nitya tamane sabako detA hatA, paNa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jainakathA ratnakoSa nAga ho. tame mAnatA nathI. tyAre gurujI yuM kare ? hArIne jatA rahyA. te sAMjalI celA bolyA. have pharI evaM na kariye. paNa hamaNA thamane batAvo. zayyAta rIyeM kahyu ke, sAgarAcArya pAse gayA . te sAMjalI sarva ziSyoyeM vihAra kasyo. loka pUle koNa sAdhu jAya ? tyAre te kahe kAlikAcArya jAya . have pUrve kAlikAcArya paNa sAgaracAryane upAzraye jara jagyA mAgI e kAMte tasyA le. te sAgarAcArya, kAlikAcAryanA ziSyanA ziSya be, paNa teNeM potAnA dAdA gurujIne najare dIThA nathI. mATe ulakhyA nahI. paNa lokane maho. sAMjavyu le ke, kAlikAcArya ihAM Ave . tethI manamA ghaNI hoMza ne ke, dAdA gurujI Avaze temaneM vAMdIguM. ema karatAM sAdhuno saMghADo prabato prabato tyAM zrAvyo. ane pUjavA lAgyA ke,he sAgarAcArya ! hAM gurujI yAvyA .? sAMgarAcArya bolyA. gurujI to yAvyA jANyA na thI. paNa eka moso prAduNoto Avyo be. tyAre te bolyA, are jalA thA damI ! eja gurujI . te sAMjalIne sAgarAcArya ghaNuM lAjI gayA. je mA Te ekato dAdA gurujI thAya, ane valI uttarakhyA nahI, bIjuM valI prAduNA jANIne vyAkhyAna pramukha natkarSathakI ghaNuM laTakAthI katyuM. valI ziSyone vAcanA prApI. te paNa ghaNoja potAno utkarSa jaNAya ema ApI. valI ema paNa punajhuM hatuM ke, he mosA ! vyAkhyAna tathA vAcanA pramukha avala rIteM thAya ne ke, nahI ? te vakhata mosAyeM paNa kayuM hatuM, je ghaNuM rUDIrI teM thAya je. evI vAto karIhatI mATe ghaNA sAjyA. ane pazcAttApa karavA sAgyA ke, aho ! e jhAnanA samunI Agala meM mahAro eTalo natkarSa kasyo ? e mahoTA kheda jevI vAta thA. ema vicAra karatAM sadaye yAvyA. gurune vaMdanA karI. AhAra karIne bahAra nUmikAyeM gayA. tyAMcelAune ka yuM ke, jAjanamA velu jarI lAvo. te paNa velu narI upAzraye lAvyA. tyAM cAlaNI maMgAvI. te velu cAlapIyeM cAlI temAthI kacarAno Dhagalo ala go kasyo. pabIte jIpI vela celA pAse upaDAvIne bIje ThekANe Dhaga lo karAvyo. valI tyAMthI upaDAvIne trIje ThekANe Dhagalo karAvyo. ema karatA thoDI thoDI velu unI thatAM thatAM badhI velu khapI gai. tyAreM celAyeM pUbyuM svAmi ! e guM karo bo ? AcArya bolyA, he ziSyo ! pUrva zrIsudharmAsvA mIyeM jaMbUne zruta ApyuM. jaMbUsvAmI pranavAjIne yApyu. prajavAsvAmIyeM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 16 sayyanavasUrine Apyu. ema ekanA koThAthI bIjAnA kogamA AvatAM sU nazAna to na thatu garyu. ema jatAM jatAM sthUla kAMkarA sara Aja jJA na rahyaM . temAM valI ahaMkAra karavo te zA lekhe? te sAMjalIne sAgarA cArya vicAyaM ke, aho ! gurujIyeM mane zIkhAmaNa dIdhI. ema ciMtavI guru jIne khamAvyA. ityAdi. mATe ghaNA kuziSya karavA te vilApa jANavo. ema zrInattarAdhyayana sUtra madhye gargAcAryanA ziSya paNa jANavA. iti zrI sakalasanAnAminInAlasthalatilakAyamAnapaMmitazrIuttama vijayagaNiziSya paMmitapadmavijayagaNikatabAlAvabodhe zrIgautamakulakaprakaraNe saptamagAthAyAM paMcodAharaNAni samAptAni // 7 // dave bAtamI gAthA kahe . tene pUrva gAthAsAGke e saMbaMdha be. pUrva hINA ziSyAdika male, te vilApa jANavA. te mATe yahAM kahe . je hINA rAjA hoya, te daMma karavAne tatpara hoya. e saMbaMdhe yAvI je AThamI gAthA te kahe . uhAhivA daMparA havaMti, vijAharA maMta parA havaMti // murakA narA kovaparA havaM ti, susAhuNo tattaparA havaMti // 7 // arthaH-utAhivA daMmparA havaMti (uAhivA ke0 ) uSTarAjA hoya te (daMma ke0) prajAne daMgavAne viSe (parA ke0 ) tatpara (havaMti ke0) hoya. eTale uSTa rAjA prajAne daMmavA mATe tatpara hoya. arthAt hIna rAjA hoya te prajAne duHkha thApe te upara balarAjAnI kathA kahe . vitipratiSThita nagareM bala nAmeM rAjA rAjya kare . te zatrune viSe bala devano laghu nAja hoya nahiM, evo balIyAnA paNa balane TAlanAro ne. anya dA ghaNo varSAda yAvyo. teNeM karI nagara bahAra nadI , tyAM pUra AvyuM. te pUra jovA sAru nagaranA ghaNA loka AvyA le. tyAM koTavAla paNa jo vA Avyo . te pUramAM eka mahoTuMbIjoLaM taNAtuMbAvyu. tene koTavAleM dItuM. tevAreM nadImAM pesI te bIjo kADhI leine balarAjAne jaI Apyu. te bIjorAno varNa paNa ghaNo suMdara, sugaMdha paNa ghaNI, svAda paNa ghaNo,
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jainakathA ratnakoSa nAga ho. pauSTikatA paNa utkRSTa, evaM bIjotaM AsvAdana karIne rAjA ghaNo harSa pA myo. koTavAlane Adara dene pUbavA lAgyo. e bIjoruM kyAthI pAmyA. koTavAla bolyo, nadInA pUramA taNAtuM zrAvatuM manyu. rAjA bolyo e bIjorAnI mUla utpatti kholI kADho. tyAre te paNa nadIne kholavAlA gyA. tyAM Agala jatAM eka vana dItuM. te vanamAM pesavA mAMmayuM, eTale pAse govAliyA hatA te bolyA re nA ! je koi emAMthI phala le De, te nizceM maraNa pAme , mATe vicArI kAma karajo. te sAMjalI koTavAla pADo balyo. je kAraNa mATe "maraNa samaM nahi nayaM" teNe AvInerAjA ne kahyu. rAjA paNa sarva maryAdA mUkIne ema kaheto havo ke, ApaNA nagaramA vAro bAMdho. nitya ekekuM manuSya jazne bIjoLaM lAve. te sAMjalI ne koTavAla paNa nitya saMrvalokanA nAmanI cItI lakhI. eka ghaDAmAM nAkhIne kumArI kanyA pAse citI kaDhAve. temAM jenA nAmanI patrI nIka te, te jamarAjAnI dUtI sarakhI lokane lAge, ane te puruSa bIjoseM tro De, eTale marI jAya, te bIjokai koTavAla lAvIne niraMtara rAjAne thApe. e rIteM lokono kSya thato havo. sarva nagaranA loka nayanAMta thatA rahyA ke, Aja maravAno vAro zrAvaze, ke kAla Avaze. have eka divaseM jinadAsa nAmeM zrAvakanI citI nIkalI. tyAre te zrA vakeM, gharaderAsaramAM pUjA karI, gharamAM svajana kuTuMbane khamAvIne sAgArI pa carakANa kayaM ke, jo e upasargathI jIvato AvIza, to thAhAra pANI jeza. anyathA jAvajIva sUdhI paJcarakANa . paDI te zrAvaka adIna mana thako jANiya lIlA vanamAMja pesato hoya nahi !!! tema vanamAM bIjo se levA jato havo. tyAM te mahAbuddhivaMta, dhIra puruSa, gADhe svareM, ' namo arihaMtANaM' kaheto thako vanamAM peto. te samaye te vanano adhiSThAya ka dui vyaMtaradeva pUrvanave vrata virAdhIne upanyo , te namaskAra sAMjala vAthI tene pAulo nava sAMjasyo. tatkAla pratibodha pAmyo. hAtha joDI pratya 6 thai zrAvakane namaskAra karI ghaNI nakti pUrvaka kaheto havo ke, he jina dAsa ! tameMja mahArA guru bo, sadA pUjavA yogya bo, tame mane dharma pamA jyo, pApathakI vAsyo, mATe yAjayI ghera bega hu~ tamane bIjorUpahocADIza. jinadAsa zrAvaka kRtakRtya thai pADA yAvyA. rAjAne sarva vyatikara
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 gautamakulaka kathAsadita. kahyo. have te vyaMtara bIjoThaM Ape, te lazne zeTha bhAvI rAjAne niraMtara Ape. rAjA jinadAsanI ghaNI stavanA kare, jainadharma vakhANe, ema zAsa nanI unnati thaI. zeTha rAjAne ghaNuM mAnIto thayo, sakala nagaranA lo kane harSa thayo, loka sarva navo janma mAnatA ghera ghera natsava mAmatA ha vA. e kathA vRMdAravRttimA le. rAjAyeM eka rasa iMDIyano lolupI thA sarva nagaranI hatyA paNa hisAbamAM na gaNI. nagara daMmayuM. mATeM uSTarAjA evA hoya. // vijAharA maMtaparA havaMti (vijAharA ke0) vidyAdhara hoya, te megha rathanI peThe (maMtaparAhavaMti ke0)maMtrasAdhavAne tatpara hoya te kathA kahe . zrA naratatrane viSe vaitADhaya nAmA parvata te jema beda pAMkhe paMkhI pha razI rahe, tema bedu pAkheM jaratane pharazI rahyo .tyAM uttarazreNIne viSetrA nUSaNa saravU devatAne paNa vajana evaM nagara hotuM da. tyAM be vidyAdhara sagA nA taruNavayavAlA, mAhomAMhe prItivaMtA evA megharatha bane vidyunmA lI nAmeM hotA havA. te bedujaNeM nIcakulanI napanI kanyA paraNIne eka varSa sUdhI brahmacarya pAlavU. te vidhipramANe vidyA sAdhavA mATeM gurunI yA jhA mAgIne vicAra karatA havA ke, ApaNe e vidyA sAdhavA sAru nUcara manu dhya pAse jazye. tyAM pApaNI vidyA siha thaze. paDI dakSiNa jaratamAM vasaMtapura nagareM caMmAlano veSa karI caMjhAlanA pADAmAM AvyA. tyAM bujhiprapaMceM ka rIkoika mahAbudinidhAna evA caMmAlanI sAthe prIti mAMgI. ekadA mA taMga bolyo. tamaneM AvyAM ghaNA divasa thayA. mATe tame kyAthI aAvyA, ane kema yAvyA, te vAta kaho. tevAreM te vedu vidyAdhara paNa potAno sannAva gopavIne bolyA. ame vitipratiSThita nagarathI zrAvyA. amane a mArA mAtApitAyeM kuTuMbabahAra karI kADhI mUkyA. tema ame paNa rIseM karI nIkalyA. te pharatAM pharatAM hAM yAvyA. mAtaMga bolyA sukheM sukheM / hAM raho. jo tamArI zvA hoya to eka eka kanyA paNa dezye. paNa amA rI kanyAnuM pANigrahaNa karo to, amArUM ucita anuSThAna sarva kara paDa ze. vidyAdharoyeM kahyu ke, emaja karIzaM. te velA cAMmAle paNa potAnI e ka kANI ane daMtura evI be kanyA temane paraNAvI dIdhI. have vidyunmAlI to caMmAlanI kanyA upara ghaNo rAga dhare. kurUpiNInIka para paNa mohI rahyo, tethI vidyAsAdhana kare nahIM. ema karatAM anukrameM te
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jainakathA ratnakoSa nAga baho. vidyunmAlInI strI garnavatI thai. ane varSapaNa saMpUrNa tha{. eTale megharatha to sAdhavA mAMmelI vidyAne sima karIne sima vidyAvaMta thayo, tevAreM prI tiyeM karIne nAine kahevA lAgyo. he nAI! ApaNane vidyA sima thA. ApaNe have caMmAlakula mUkI vaitADhayamAM jaz vidyAdharanAM sukha jogaviyeM. tuM caMmAlaNIne tajIde, have ApaNane vidyAdharI kanyA svayaMvarAye Avaze. te sAMjalIne vidyunmAlI paNa lahAthI nIcaM mukha karI bolyo. he nA! tame to kRtakRtya thayA. vrata rAkhIne sima vidyA karI. te mATe tame to sukheM jA. duto adhama satvano dhaNI hovAthI meM niyamarUpa vRda nAMgTeM. mATe mujhane vidyA sima kyAthI thAya? valI tame suvidyAvaMta ane hu~ avidyA vaMta mATe sAtheM zrAvatAM paNa lAja upaje le. valI hamaNA mahArI strI sa garnA De, te kema tajAya ? te mATe tamane kalyANa thA. tame vidyAvaMta thakA sukheM jAu. DhuM vidyArahita thako kuTuMbane mukha kema dekhAI ? meM pramAde karIpo tAnA AtmAne poteM ThagAvyo. have udyamavaMta thazne vidyA sAdhIza. eka varSa par3I mahArA napara sneha rAkhIne teDavA Avajo. huM tamArI sAtheM yAvIza. ema medharatha paNa caMmAlagIno sneha vidyunmAlIne mUkAvI na zakyo. tethI poteM ekaloja vaitADhayeM gayo. tene kuTuMbeM pUbyu. ekalA kema AvyA ? tamA ro nAi kyAM ? tyAre teNe kuTuMbane vidyunmAlInI kathA kahI saMjalAvI. have vidyunmAlI paNa kusvapnanI peThe vidyAdharanAM sukha vIsArI mUkIne caMmAlapIyeM putra jaNyo te dekhI harSa pAmato havA. valI paNa vidyunmAlI nI strIyeM pharI garna dhayo. have megharathathI paNa nAno viyoga khamAto na thI, mATe vicAravA lAgyo. duM devAMganAsarakhI vidyAdharIyoMne jogabuM . ane mahAro nA to kANI daMtura caMjhAlaNIne jogave . duM sAta nUmi yA AvAsane viSe rahuM bu. ane nA to hADakA pramukheM sahita masANa sarakhA gharamA rahe . huM vividha vidyAsahita manovAMbita karuM bu. ane nA to junA vastra pahere je. kadanna thAhAra khAya be. ema ciMtavato keme karI eka varSa kADhIne valI vidyunmAlI pAseM yAvIkahevA lAgyo. kenA s! cAlo jai vaitADhaya parvateM, vidyAdharanAM sukha jogavIye. te sAMjalI vidyunmAlI vilakho thabolyo. he nAi ! mahArI strI, valI garnavatI thA . te cAluM to tene koNa thAdhAra thAya? hu~ tahArI pe
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 273 - kagarahRdayavaMta nathI. te mATe nAi tame jAna. valI avasareM darzana de jo. hamaNAMto hUM ihAMja rahIza. mahArA upara rIsa karazo nahI. te megha ratha nAine pratibodha deto vaTa thAkIne potAne ThekANe gayo. je mATe jaDane game tevo upadeza dyo, paNa lAge nahI. have te vidyunmAlIne bIjo paNa dIkaro zrAvyo. tevAreM to te svargathI paNa adhika surava mAnato vastra jojana- duHkha nogave. bedu bAlaka kholAmAM beThA. vaDInIta ladhunIta ka re, to paNa te tene gaMgA snAnanI peThe mAnato havo, caMjhAlaNI tarjanA kare, te paNa dAsanI peThe khame, snehabaMdhe karI megharatha paNa vAraMvAra tenI pAseM AvIne kahe ke, he kulavaMtA! tuM caMmAla kuleM ma rahe. je mAnasa sa rovarano haMsa hoya te kAM gharanI khAlakuMmImAM rati na kare. mATe tuM potA nuM kula guM malina kare ? ema AliMgana dene kahe to paNa vidyunmA lI mAne nahIM. jevaTe hu~ nahI thA. ema kahIne te megharatha potAne ThekA Ne pahoto. tyAM potAnA pitA saMbaMdhI rAjyane ghaNA kAla sUdhI pAlI tha vasare potAnA putrane rAjya thApI susthita nAmA aNagAranI pAseM cAri trale tapa tapIne svarge gayo. ema je vidyAdhara hoya, te megharathanI peThe maM tra sAdhavA tatpara hoy.||e thakA pariziSTaparvaNImAM jaMbusvAmIadhikAre . ___ arthaH-murakA narA kovaparA havaMti (murakA narA ke) mUrkhanara je ho ya te (kovaparA ke0 ) kopa eTale krodha karavAne viSe tatpara evA ( havaM ti ke0 ) hoya . te upara ahira ane bAhirIno dRSTAMta kahe . koika bAhira potAnI nAryAne sAtheM leine ghInuM gADaM jarIne vecavA mATe pAsenA nagaramA cauTAmadhye Avyo. ghI vecavAnuM mUlya terAvyu. te ghIne utAravA mATe jaratAra gADInaparathI ghaDo thApe, te AhiraNI heta la unI rahI le. ema karatAM kimeka bApatAM athavA letAM abaupayoga thakI eka nhAno ghaDo bAhiraNInA hAthamAthI paDyo. te nAMgI khaM mokhaMma thayo, tyAreM ghInI hANI tha. AheranuM mana uhavANuM. mATe ulaMnA de vA sAru nAryAne karkaza vacana kahevA mAMmayAM. je he pApiNI, zIlA! kAmeM vijhabanA pAmI thakI, ko rUpavaMta taruNa puruSa sAmu jotI thakI rUDI rIteM ghaDo letI nathI. tyAreM strI paNa kaThora vacana sAMjalIne mahA kaSAya prakaTa thate dou phaphaDAvatI, stana kaMpAvatI, nAMpaNa caDhAvatI, kA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jainakathA ratnakoSa nAga ho. lAM kaTAkSa mahA vikarAla netra karIne pAbu bolI re adhama gAmaDiyA ! ghIno ghaDo zrApe , temAM citta rAkhato nathI ? paNa madonmatta kAminI nAM mukhakamala joto rahe . ane sAmAM mane kaThora vacana kahe je ? te sAMjalIne bAhira paNa atyaMta kopAnaleM balato, jematema asaMbaMdha bola vA lAgyo. strI paNa temaja asaMbaMdha, asamaMjasa bolavA lAgI. ema karatAM paraspara valagyA, phUmA phUmI thai, keze keza pakaDyA, mArA mArI AvyA, eTale paga Agho pADo paDatAM ghaDAmAMhelu ghIto prAyeM saghalu iyeM DhalI gayuM. temAM keTarcuka dharatIye zoSI lIdhuM. kAMka rahyaM te kUtarAM cATI ga yAM. kAMka gADImA bAkI rahyaM hatuM, te tAkI rahelA corapramukha le gayA. have enI sAtheM bIjA Ahira gADIyo jarIne ghI vecavA AvyA ha tA, te sarva vecIne parivaskhA. ghera javAne ujamAla thakA sadu koi potA ne ghera gayA. ane e Ahirane strI sAthe laDatAM zeSa svalpa divasa bAkI rahyo, tyAre yu6 zamyu. kAMka prathamathI ghRta vecyuM haze tenuM vya leine strInAra potAnA gaamje| cAvyA. mArgamA sUryaasta thayo, daze dizA yeM aMdhakAra vyApyo. tyAreM cora AvIne vastra, balada ane ivya le gayA. ema je mUrkha krodha kare te duHkha jogave. e kathA upadezaratnAkaramAM // ||susaadunno tattaparA havaMti (susAhuNo ke0) jalA uttama je sAdhu munirAja ,te (tattaparA ke0) tattva je paramArtha tene viSe tatpara evA (havaMti ke0) hoya . te upara Aryasuhasti, AryamahAgirano dRSTAMta kahe je. ___ zrIthUlinajInA eka thArya mahAgiri thane bIjA Arya suhasti e be du ziSya daza pUrvanA dhaNI thayA. te pRthvItalane viSe javya jIvane upagAra karatA vicare je. emane bAlaka thakA yadA thAryAyeM mAtAnI peThe pAlyA. te mATe Arya pada bAgalathI pratima pAmyuM le. anukrameM jagabaMdhu mahAgi ri aneka vAcanAyeM karI ghaNA ziSya nipajAvI potAno gajaparivAra thA rya suhastine soMpI poteM jinakalpa vijeda gayo mATe gabanI nizrAyeM rahe tA thakAMja jinakalpa vRttiyeM mana thakI ekAkIpaNe vicare ne. ekadA pA malipureM yAvyA. tyAM vasunUti nAmeM zeThane AryasuhastiyeM pratibodha dene jIvAjIvAdika tattvano jANa evo zrAvaka kasyo . te zeta paNa AcArya ne anusAreM kuTuMbane dharmadezanA de, paNa ko pratibodha pAme nahI. te zeveM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 gautamakulaka kathAsahita. gurune kayu, mahArAja! mahAro pratibodha lAgato nathI, mATe tame pratibodha yo. te sAMgalI Arya suhastijI zeThane ghera dezanA dIye . evAmAM yA rya mahAgiri paNa nidAne arthe tyAM AvyA. temane Arya suhastijIyeM na nA thazne namaskAra kasyo. te jo zreSThI bovyA. tame jagatne vAMdavA yo gya bo. to tamAro paNa koi guru ? je mATe tame paNa namaskAra karo bo? Aryasuhasti bolyA. e AcArya mahArA guru . e sarvadA nAMkhI de vAto AhAra lazne AhAra kare . e niraMtara upavAsI be. emanA paga nI raja, te paNa mahArA sarakhAne page lAgavA yogya ve. ema AryamahA girinI stavanA karI, zetanA kuTuMbane pratibodha deza potAne sthAnakeM A vyA. zeThe paNa mahA nativaMta thAne kuTuMbane kahI makyuM ke, e gururAja jyAreM nidA levA Ave tyAre anna pANI nAMkhI devAno Agraha dekhADIne emane vahorAvajo to mahAphala thaze. bIje divaseM valI AryamahAgirijI padhAyA. tevAreM teja rIteM zetanA kuTuMbeM rUDaM anna nAkhato dekhADI devA mAMmayuM, ane vinaMti karI ke,yA thA hAra ghamAreM koI khAto nathI, mATe tame vyo. guru paNa upayoga deza, akalpa jANIne te AhAra lIdhA vinAja potAne sthAnakeM yAvI thAryasuhasti ne kahevA lAgyA ke, teM mahAro vinaya kasyo, tethI badhu aguna kayuM. ta hArA upadeze mane zrAvake nidA pavA mAMmI. te azubha hatI. te sAMna lIne AryasuhastI bovyA. pharI evaM nahiM karUM. ema kahI AryamahAgiri nA paga vacce mAthu ghAlIne aparAdha khamAvyo. ekadA uUyaNIne viSe te bedu muni padhAyA. tyAM jIvitasvAmInI ra thayAtrA , tethI yadyapi parivAra ghaNo hovAthI ninna ninna sthAnake utAyA be, to paNa yAtrAmA sarva negA nIkalyA . evAmAM rAjamArge saMprati rAjAyeM temane dIvA. tyAreM rAjAyeM vicAmu ke, evaM meM kyAMeka dItuM je. ema uhA poha karatAM rAjAne jAtismaraNa zAna napanyuM. tyAreM guru pAse AvI page lAgI rAjA, kaheto havo. he nagavan ! jainadharmanuM guMphala ? guru bolyA, svarga tathA moda. pharI pUjyu,svAmin ! avyakta sAmAyikanuM guM phala ? guru bolyA, avyakta sAmAyikanuM phala rAjyAdika padavI jANavI. ema sAMjavyuM, eTale rAjAne pratIti upanI. tevAreM rAjA bolyo. mane ulakho bo ? mahAruM guM
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jainakathA ratnakoSa nAga ho. nAma ? guru paNa upayoga de bolyA. hu~ rUDI rIteM ulakhu bu. tAhAro pA balo nava sAMnala. ekadA ame vedu gurunAi kosaMbI nagarIyeM AvyA. tyAM vastI sAMkaDI hatI, ane amAro parivAra ghaNo hato, te mATe ame judA judA sthAnakeM utasyA hatA ane valI te kAle ukAla hato, paNa lokane thAhAra pANI yApavAnI nakti amArA napara ghaNI hatI. eka divasa eka zeThanA gharamAM sAdhu gocarIyeM peThA. panavADethI eka rAMka paNa peTho. sAdhune to.hA pramANe te zrAvake zrAhArAdi vahorAvyA. te rAMkeM dIvA. nikSA jazne sAdhu vavyA. tyAreM rAMka keDe yAvIne nidA mA gato havo. sAdhu bolyA. amArAthI to na apAya. amArA guru pAse mAgya, tyAre teNe paNa sAdhugnI sAtheM sAtheM AvI amArI pAse thAhAra mAgyo. sAdhuyeM paNa kA ke, amArI pAse evaM thAhAra mAgyo hato, tyAre ame paNa jJAnanA upayogeM karI tene nAvi zAsanano udyotaka jANIne kahyu ke, jo tuM dIkSA le, to tuUne ame AhAra ApiyeM. te sAMjalI rAMke vi cAyuM ke, kaSTato hamaNA paNa niraMtara sahana karuM buM. to te karatAM vratarnu kaSTa sahana karUM to ghaNuMja rU9. ane jojanano lAna paNa je. ema ciMta vIne dIdA sIdhI. nakhyo hato mATe modaka paNa yathAruciyeM svAda karIne peTanarI khAdhAM ke, jema zvAsolAsano vAyu paNa pesI na zake ! tethI teja rAtriye madhyastha pariNAmeM kAla kasyo. marIne kuNAla rAjAnA putrapaNe tuM upanyo ! te vAta sAMjalIne rAjA bolyo. tamArA pasAyeM duM rAjya pA myo. tameM dIdA na dIdhI hota, tathA jainadharma na pharazyo hota, to mahA rIzI gati thAta ? te mATe yA nava ane paranavanA tame upakArI bo. to have mujhane AjJA karo je Apa kaho te karIne DhuM kAMzaka aruNI thAvaM. guru bolyA. yA loka ane paralokane viSe sukhadAi evo jainadharma ne te tuM aMgIkAra kA. rAjA bolyo. arihaMta te deva, sudhAsu te guru, ane arihaM teM nASyo te dharma, e mahAre pramANa de, panI pAMca aNuvrata, sAta zidAvata dharato saMprati rAjA zrAvaka thayo. trikAla jinapUjA kare, sAhAmI vAtsa lya kare, jIvadayAmAM tatpara thako varSovarSa saMghasahita zrIjinezvarane pUje, rathayAtrA kare, tema dIna anAthane dAna deto, traNa khaMjhano noktA thazne, naratadetrane jainaprasAdeM maMmita karato havo.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 gautamakulaka kathAsahita. Arya suhastIjI tyAMja rahetA koika varSe saMghasahita deherAno yAtrotsa vamAMmayo , tyAM niraMtara saMgha yAtrA karavA nIkale. tyAreM AryasuhastIjI zrAvIne maMjhapa madhye bese. temanA mukha bAgala saMprati rAjA laghuziSyanI peThe bese. te caitya yAtrAne aMte saMghe rathayAtrA karavA mAMmI. je kAraNa mA Te yAtrAno utsava te rathayAtrAyeMja saMpUrNa thAya. te vakhata suvarNa, mANi kyamaya sUryanA ratha sarakho daze dizAyeM ajuvAlu karato evA rathamAM zrI arihaMtanI mUrti thApIne nIkalyA. tihAM pUjA vidhinA jANa, evA zrA vaMta zrAvaka snAtra naNAvatAM, sugaMdhI vye pratimAne vilepana karatAM, mukhe mukhakoza bAMdhIne mAlatI zatapatrAdikanI mAlAyeM pUjA karatAM, kRSNAguru pramukhanA dhUpa uvekhatA, aArati utAratA, zrIarihaMtane namaskAra karI, AguvAnI peTheM pAgala thai rathane kheMcatA havA. aneka prakAranAM vAjiMtra vAjate, ghaNI sohAgaNI strIyo dhavalamaMgala gAte, e rIteM hATa hATa pratye ghara ghara pratye nitya pUjA thate, ghana sAra kuMkumane uttama pANI dharatI siMcate, anukrameM saMprati rAjAne maMdire ratha yAvyo. tyAra romarAjI vika svara karI, aSTaprakArI pUjA karI, ghaNA AnaMdapUrvaka rAjAyeM sarva sAmaMtane bolAvIne kahyaM. jo tameM sAra padArthanI bArAkhatAho, to samyaktva graha Na karo. jo mane svAmIpaNe mAno bo,to zramaNanA upAsaka thA. mahAre tamArA ivyanuM prayojana nathI. mAtra meM kaDaM te pramANe karo. eTale mahArUM sarva manovAMDita kayuM, ema kahI sarvane pota potAnA deza pratye vidAya kasyA. te paNa svAmInI nakti sAdhunI sevA ghaNI karatA havA. te sarva rAjA potapotAnA dezane viSe rathayAtrA pravAvI. e rIteM je prAMta deza hatA, te paNa sAdhu vihArayogya thayA. ekadA rAtriya saMpratirAjAyeM vicAo~ ke, anArya dezamA sAdhune vihAra karAvaM. par3I anArya dezanA rAjAune bolA vIne kahyu ke, jema mane kara Apo bo, tema mahArA je puruSa yAve, te ka he tema karajo, ema kahI potAnA puruSone sAdhuno veSa paherAvIne anArya dezamA mokalyA. te tyAM jai anArya lokone kahevA lAgyA ke amane be tAlIza doSa rahita vastra pAtra anna pANI Apo. tathA jainanA zAstra naNo. ityAdika amAruM kaDaM karazo, to saMprati rAjAne rIja upajaze. anyathA nahi upaje. e rIteM te puruSoyeM kahyu. te pramANe te sarva karatA havA.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jainakathA ratnakopa nAga baho. palI rAjAyeM gurune pUjyu. Arya dezanI peTheM anArya dezamA vihAra kema nathI karAvatA ! guru bovyA, anArya dezamA ajJAneM karI ratnatrayIno vadhA ro thAya nahI. rAjA bolyA anArya dezane viSe sAdhune vihAra karAvo to tenI caturAznI mAlama paDe. ema rAjAnA AgrahathI kezka sAdhune AMdhra iviDa pramukha deze vihAra karAvyo. tyAM te loko paNa e saMprati rAjAnA puruSa aAvyA be, ema jANI temane azanapAnAdika zukSmAna ApatA ha vA. evaM anArya dezamA niravadya gumAna AhAra malato dekhI te sAdhuna gurunI pAgala bhAvI vismayanI vAta saMjalAvatA havA. e rIteM saMprati rA jAyeM anArya dezane paNa sAdhune vihArayogya kasyA. valI rAjAyeM pAbalA navanuM rAMkapaNuM saMjArIne gAmane cAre daravAje dAnazAlA maMmAvI. tyAM po tAno parano vahero vaMco nathI, tyAM sadu rAMka pramukhane nojana karAvatAM je nagare, te rAMdhaNiyA tathA cAkara vaheMcI le. eka divasa rAjAyeM pUjyuM. u gasyaM nojana koNa le ? rAMdhaNiyA pramukha bolyA. ameM lezyeM baiyeM. rAjA bolyo je anna pANI vadhe te niravadya AhAranA lenArA munine Apajo. tenuM tamane ivya ApIguM. te paNa rAjAnA kahyA mujaba munine bApatA ha vA. muni paNa gu6 jANI letA havA. valI rAjAyeM kaMdozne, tejanA veca nArAne, dahiMnA vecanArAne tathA vastranA vecanArAne bolAvIne kahyu ke, je kAMza sAdhune jozye, te yApajo tenuM mUlya DhuMbApIza. kAM paNa zaMkA lAva zo nahI. tevAra te paNa ghaNA harSa pAmatA temaja karatA havA. jemATe vA piyAne to vastu vecAya, eTale ghaNo harSa thAya. e sarva vAta Arya suhastIjI sArIpeThe jANe , paNa ziSyano rAga ba lavattara , mATe bole nahI. tyAreM AryamahAgiri bolyA. are azuddha jA patA thakAM jhuM bAhAra vyo bo ? suhastijI bolyA "yathA rAjA tathA pra jA" jema rAjA rAgeM nakti kare , tema loka paNa tene anuyAyI paNe jakti kare . e vAta sAMjalIne mahAgirijI, Aryasuhasti upara ko pyA, ane kehatAhavA ke, tuM mAyA kare je mATebAjathI mahAre asAMnogika paNuM je, AhAra pANIno saMbaMdha nathI, thApaNI ninna sAmAcArI thai,tethI tahAro mahAro paMtha paNa jUdo jAyaje. te sAMjalIne thAryasuhastijI kaMpa tA thakA bAlakanI peThe page lAgI hAtha joDIne kahevA lAgyA. he na
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 17e gavan ! huM aparAdhI bu. mane mihAmi mukkaDaM ho. mahAro aparAdha khamo. pha rI evaM nahI karUM. AryamahAgirijI bovyA. tahAro zo doSa le ? pUrve zrI manmahAvIrasvAmI kahI gayA je ke, mahArA ziSyanI paraMparAmAM zrIsthUliijI par3I sAmAcArI hAni pAmaze. ane zrI sthUnajInI panavADe to tIrthanA pravarttAvanAra ApaNe behu thayA. te mATe teM pranunuM vacana khalaM kayuM. ema kahI ninna sAmAcArI asAMnogikapaNuM thApI, najAyaNIne viSe jIvitasvA mInI yAtrA karIne, gajAnapada parvatane viSe anazana lA svarge padhAsyA. saMpra ti rAjA paNa zrAvaka vrata pAlI devatA thayo. anukrameM mokSa jaze. Arya suhastIjI paNa anukrameM avaMtisukumAlane pratibodhI, pradhAna ziSyane gaha soMpI, anazana karIne svarge padhAvA. e kathA pariziSTa parvamAM . erIteM sAdhu hoya,te tattvane viSe tatpara hoya // iti zrIsakalasanAnAminInAlasthala tilakAyamAnapaMmitazrIuttama vijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNiviracite zrIgautamakulakabAlAvabodhe aSTamagAthAyAM catvAryudAharaNAni samAptAni // have navamI gAthAno prAraMna kariye biyeM. tene pUrva gAthA sAthai e saMbaMdha ne ke, pUrva gAthAne aMte kahyu ke, je susAdhu hoya te tattvane viSe tatpa ra hoya, te susAdhu tapasyAvaMta paNa hoya, te tapa karIne kSamA kare ____ to zonA thAya. te mATe zonAnI vAta navamI gAthAmAM kahe .. sohA nave naggatavassa khaMtI, samAhijogo pasamassa sohA // nANaM sukANaM caraNassa sohA, sIsassa sohA viNae pavitti // // arthaH-sohA nave naggatavassa khaMtI (naggatavassa ke0) ugra tapasyA vaMtane (vaMtI ke0) mAthakI (sohA nave ke0 ) zonA hoya. eTale na gra tapa kare tenI zonA zI ? ema ziSya pUDhe thake guru bolyA ke, jo damA sahita tapa kare, toja zone. te upara sukosalamuninI kathA kahe je. ayodhyA nagarIyeM zrISanadevasvAmInA vaMzamAM kIrtidhara nAmeM rAjA tha yo. te ekadA maholamAM beThAM sUryanuM grahaNa yatuM dekhIne vairAgyajAva nAyeM vicAravA lAgyo ke, jema sUryanI daNekamAM zrA avasthA thara, tema
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jainakathA ratnakoSa nAga ho. sarva jagat eja rIteM anitya le. mATe cAritra se te sAraM. e vicAra ciMtavI te potAno aniprAya maMtrIne kahyo. maMtrI bolyo, putrane rAjye thApIne saMyama vyo. te rAjAyeM mAnyu. anukrameM sukosalA rANIne sukosa la nAmA putra zrAvyo. tene rAjyatilaka karIne, kIrnidhara rAjAyeM cAritra lIdhuM. te muni zrutAnyAsa karatAM bahuzruta thayA. anukrameM ekala vihArI thai tapa saMyama pAlatA, grAmAnuyAme vicaratA, baha ahama dazama, mAsakha maNa cAramAsI pramukha tapa karatA, giriguphAne viSe rahetA, anukrameM ayo dhyA nagarIyeM padhAsyA. mAsakhamaNane pAraNe nagarI madhye gocarIyeM nIkalyA. te avasare sukosalA rANIyeM narine dhAvatA dekhIne manamAM vicA ghu ke, jo mahAro kumara ene dekhaze, to enA kulanI rIta pramANe e paNa kadApi potAnA bApa sArthe jato rahe ! ema ciMtavI sunaTo mokalyA. te sunaTeM jaz galuM pakaDIne munIne kADhavA mAMjhyA. te jo kumaranI dhAvya mAtAne mULa thAvI, dharatIyeM paDI, tene zItala upacAreM karI kumareM saU karI. tevAre te bAMsu reDavA lAgI. eTale sukosala rAjA vinaMti karavA lAgyo. re mAtA ! evaDaM kuHkha tame zAmATe karo bo ? tamane keNe uhavyAM? tyAre te bolI. he vatsa ! nagaramA mahoTu pApa thAya be. tethI mane duHkha lAgyu. jema pahADa truTI paDe. athavA samuha pRthvIne rela rela kare.evaM pApa nagaramA varSe . kumara kahevA lAgyo. he mAta! evaM guM pApa varte le ? dhAvya mAtA bolI. tahAro pitA kIrtidhara rAjarSi vA nagaramAM gocarI karavA thA vyA hatA. tene dekhIne rANI upazva karIne kaDhAve . evAdhAvyanAM vacana sAMjalIne sukosala rAjAnA manamAM ghaNo kheda upanyo. teja velAyeM thAkha mAthI bAMsu reDato ughADe pageM cAlato nagara bahAra jaz munine malyo. tyAM sujaTone hAMkI kADhayA. te paNa jema siMha dekhI zIyAla nAse tema nAtA. sAdhuno upasarga TAlyo. paDI sukosala rAjA vinaMti karavA lAgyo. he svA min ! nagara madhye gocarIne arthe padhAro ema kardA. paraMtu muniyeM to bIjUM mAsakhamaNa kayuM. tethI vahoravA yAvyA nahI, paNa putrane dharmadezanA dIdhI. te sanilI putranepaNa vairAgya upanyu. tevAreM potAnI strIne garna hato, te ga jeneja rAjye thApIne poteM cAritra aMgIkAra kayuM. te pitA putranI joDI saMyama mArga pAlatAM, ugra tapasyA karatAM, moha
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 181 jaTa sAthai saMgrAma karatA, kahegI tathA karaNI bedu sarakhI rAkhatA, IrSyA samiti zodhatAM, pagalAM dei dharatIne pavitra karatA, vicare be. munimArge sA vadhAna rahe be. evA avasareM je velAyeM sukosaneM cAritra jIdhuM, te velAyeM rAge karIne tenI mAtA sukosalAyeM uparathI pApAta karaco. te zunadhyAneM ma raNa pAmIne vAghaNa i. muni paNa vicaratA citrakUTa parvateM khAvI ghora tapa karatA comAsuM rahyA. anukrameM pAraNAne mATe nagara pradezIne bedu gocara jI cAlyA. te samaye te vAghaNeM paNa tarata apatya prasavyAM be. mATe nU khIkI vikarAla i cAra dizeM najara pheravyAM kare be. evAmAM te be muni ne yAvatA dI. muniye paNa vAghaNa dIvI. tyAreM kIrtidhara rAjarSi sukosa la munine kahevA lAgyA. he vatsa ! e vAghaNa ubalatI phAla mAratI yAve d. te upasarga zramAre sahevo be. mATe tame paDhavADe, raho. zrame zrAgala tha zuM. sukosala muni bolyA. he tAta! tameM banA raho. e mahArA upara ka pA karo to DhuM mahAruM kArya sAdhuM tyAreM kIrttidhara muni bolyA, he vatsa ! tame bAla bo, vAghaNa vikarAla be, mATe e parisaha tame kema jItI zaka zo ? sukosala muni bolyA ke, nahAnA mahoTAnuM cuM kAraNa be. mana dRDha kara joiye. te kAraNe pAraNAmAM e sukhaDI mane thApo. ema kahIne po teM ghAgala nIkalyo. vAghaNI paNa nUkhI thakI phAla detI yAvI. te velA yeM sukosala muniyeM cAra thAhAranAM paJcarakANa karIne corAzI lAkha jIvA jonI khamAvI. jema zUra sunaTa saMgrAmamAM caDhe, tema parisahanI phojane ma hoDe jara khaDyA. vAghaNI paNa munine thApo de detA pADI caTacaTa camaDI cUMTavA lAgI, taDa taDa nasAjAla troDavA lAgI, phaTaphaTa hADakAM phUTavA mAMmayA, rudhira vahevA lAgyuM. tyAM sukosala muni parama saMvegaM samatAyeM pariNamyA. potAnAM karma yahiyAsatA havA. kIrttidhara pitA paNa nikAma tA havA. anukrameM sukosala muni zukladhyAneM karI, kSapakazreNI mAMmI, ghana ghAti karmano daya karI, kevalajJAna pAmI, yogArodha karI, caudame gulA 1. zailezIkaraNa karIne paramAnaMda pada pAmatA havA. ekathA rAmacaritramAM be. ve vAghaNI paNa munimAMsa bhakSaNa karatI ghaNuM ghaNuM rAcatI mAcatI, muninA mukha sUdhI khAvA yAvI. tyAM sonAnI rekhA dAMte kalakatI dIvI. te pUrva paricita dekhIne jAtismaraNa pAmI, tyAreM pazcAttApa karavA lAgI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 jainakathA ratnakoSa nAga ho. ke, hA hA ! meM e kukarma kayuM ? jemATe meM mahArA putrane mAsyo. mAthu paTa kavA lAgI. hai hai ! e karmathI daM kema bUTIza !!! ema ciMtavavA lAgI. te anumAne kIrtidhara muniyeM jANyu ke, e koka jAti smaraNAdikeM samajI dekhAya . ema jANIne muni bolyA. re vAghaNI ! ema kare guM thAya? have cAra zaraNAM karI cAre thAhAranAM paJcarakANa kasya ke, jethI karma lUTe, te sAnalI vAghaNI paNa anazana karIne anukrameM devaloke gai. kIrtidharajI paNa anukrameM kevalajhAna pAmI mode gayA.temATe ugratapanI zonA te damAne. ___samAhijogo pasamasta sohA ke0) samAdhiyoga je je teja, upaza manI zonA . te napara suvratamuninuM udAharaNa kahe je. sudarzanapura nagareM sunAga nAmeM gRhapati vase . tene sujasA nAmeM nAryA le. te strInAra meM zrAvaka le. te strIyeM suvrata nAmeM putra prasavyo. anukrameM mahoTo thayo. te yauvana avasthAyeM ko muninI dezanA sAMjalIne pratibodha pAmyo. tyAre vagara paraNeja mAtA pitAne pUbIne ghaNA AgrahathI dIdA lIdhI. anukrameM gItArtha thayo, ghaNo samatAvaMta thayo; ekala vihAra paDi mA aMgIkAra karI. evA mahA samatAvaMta, dhairyavaMta munine dekhI saudharme devatAnI sanAmadhye prazaMsA karI ke,suvratamuni potAnA samAdhi yogathIko inA calAvyA cale nahI. te sAMjalIne be devatA yaNamAnatA parIkSA karavA AvyA. teNeM prathamato anukUla upasarga karavA mAMjhyA. temAM eka devatA bolyo. dhanya ne suvrata aNagAra ! je tame kumAra thakA brahmacArIpaNe dIdA lIdhI. bIjo devatA bolyo. ene guM vakhANe ne. evaM to kulasaMtAnano nale da kasyo. mATe e adhanya le. evaM sAMjalyuM to paNa te muni samAdhiyogamA rahyA. valI devatAyeM te muninAM mAtA pitAne viSayane viSayAsakta rahelA devAjyA. topaNa samAdhiyogamA rahyA. valI devatAyeM mAtApitAne mA ravA mAMmayAM, tyAreM mAtApitAyeM karuNasvareM rovA mAMmadhu, topaNa muni samAdhImA rahyA. panI divya strI vikurvIne vinrama vilAsa sahita munine jovA mAMmayu. dIrgha nisAsA nAMkhIne munine AliMgana devA mAMmayuM. to. paNa potAnA samAdhiyogathI calyA nahI. ema samAdhiyogamA rahetA keva lajJAna pAmyA. anukrameM mode gayA. iti Avazyakaniyukto yogasaMgrahe kthaa|| // nANaM sukANaM caraNassa sohA (nANaM ke0) jhAna tathA (sujANaM ke0)
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 183 zunadhyAna, teja puSpabhUti yAcAryanI pereM ( caraNassa ke0 ) cAritranI ( sohA ke0 ) zonA be. te puSpabhUti prAcAryanI kathA kahe be. siMdhuvardhana nagarane viSe mumivaka nAmeM rAjA hato. tyAM puSpabhUti nAmA zrAcArya bahuzruta mahAguNavaMta hotA havA. te yAcAyeM rAjAne pratibodhI ne zrAvaka ko be. te yAcAryane puSpamitra nAmeM ziSya be. te bahuzruta be paNa kriyA vyavahAre zithila be. te mATe yAcAryathI jUdo rahe be. sukhamAM kAla gAve be. eka divaseM te prAcArya, sUkSmadhyAnamAM pesavAnI iSThA ka rene. paNa te mahAprANa dhyAna sarakhaM be. te dhyAnamA rahyA thakAM cetanA be ke nayI evaM paNa jANavAmAM na khAve, evaM te prabaladhyAna be. valI te yA cAryanI pAse jeTalA ziSya be, te saghalAye bahuzruta be. temATe khAcAyeM puSpamitra ziSya ne bahuzruta jANIne bolAvIne kaMyuMke, mahAre dhyAnamAM praveza karavo be. mATe tuM pAse raheto praveza karuM. te cejeM paNa aMgIkAra ka suM. pI ekAMte naraDAmAM besI yAcAryai dhyAna karavA mAMmadhuM. je koi yA ve tene te puSpa mitra mAMhe zrAvavAna dIye, ane kahe ke, tame ihAM rahaneja prAcAryane vaMdanA karo. prAcAryajIto kAryamAM vyAkula be. ema keTalAka divasa gaye thake sAdhu mAMhomAMhi vicAravA lAgyA ke, pUjyajI zuM karatAM ho ? temAM eka sAdhuyeM jazne joyuM paNa prAcArya aMzamAtra cale nahI, ne bole paNa nahIM. te joi teNeM khAvI sarva sAdhune saMjanAvyaM te sarva Forest puSpamitrane kahatA havA ke, jo jo! AcArya to kAla pAmyA be. te tAtuM ma ma nathI kaheto ? puSpamitre kahyuM zrAcArya kAla pAmyA nayI, paNa dhyAnadhyAya be. mATeM khAcAryane dhyAnamAM vyAghAta na karo. tyAre te bolyA, e tahAruM dhUrtapaNuM che. je mATeM yAcArya lakSaNavaMtA be. tene tuM vetAla sAdhanA karanAro malyo be ne thamane tuM Thage be. e rIteM sarva sAdhu te puSpamitra sAdheM kleza karavA jAgyA. anukrameM rAjAne teDI lA vyA. anekayuMke, he rAjana jU yAcArya kAla pAmyA be tene parataMvavA detA nathI. rAjAyeM paNa AcAryane ruDIrIteM joyA ne nirdhAra kasyo ke, yAcArya kAla pAmyA be. tevAreM puSpamitranI avajJA karIne zibikA banAvI. ve yAcA pUrve puSpamitrane kahI mUkyuM ve ke, nipramukhano mahA upa iva thayo jANe to mahAro aMgUTho sparzaje. te saMketa saMjArIne prAcAryano
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jainakathA ratnakoSa nAga nacho. aMguTho pharazyo. eTale zrAcArya jAgRta tha bolyA. mane dhyAnamAM vyAghAta kema kasyo ? puSpamitra bolyo. tamArA ziSyoyeM vyAghAta kayo be. tyAreM te zrAcArye ziSyone tabako dIdho. je e tameM rUDuM na katyuM. ityAdi kathA zrAvazyaka niyuktimA de, te mATe cAritranI zonA te jJAnadhyAne . // sIsassa sohA viNae pavitti (viNie ke0) je vinaya guNamA (pa vitti ke0) pravRtti karavI teja (sIsassa ke0) ziSyanI (sohA ke0) zonA . eTale vinayane viSe pravartavU, teja ziSyanI zonA jANavI. mATe zrI uttarAdhyayana madhye prathama vinaya adhyayane udAharaNa kayuM be. te kahe . naUoNI nAmA nagarIne viSe aMbaRSi nAmeM brAhmaNa vase le. tene mA DhuMgA nAmeM nAryA te bedu zrAvaka le. tene niMbaka nAmeM putra . anukrameM mAluMgAyeM kAla kayo. te joza pitA putra behune vairAgya upanyuM. tevAreM betu jaNe koka AcArya pAse dIkSA lIdhI. paNa temAM bokaro purvinIta .mATe samAdhi la beThelAnI jagAne kAMTeM karI khode, kAlagrahAnI kriyA kara tAM bIMke, ema kAla gamAve, sarva sAmAcArI viparIta yAcareM. tyAre sarva sAdhuyeM malI prAcAryane vinaMti karI ke, tame e niMbakane rAkho, athavA amane rAkho. je mATe niMbaka raheze to, ame sarva cAlyA jazyu. te sAM nalI AcArya niMbakane kADhI mUkyo. pitA paNa putranA rAgeM sAtheM nIka lyo. te beda kobIjA prAcAryanI samIpe jazne rahyA. tyAM paNa nokarAne a palakSaNo jANI kADhI mUkyo. ema naleNImA pAMcaveM saMghADAmA te betu pitA putra phasyA, paNa kyAMhi TakI zakyA nahI. eka divasa pitA putra bahAranUmikAyeM gayA be, tyAM pitA rudana karavA lAgyo. tyAreM putra bolyo. zA mATe raDo bo? tameja mahAruM nAma niMbaka dIdhuMbe pitA bolyo. meM sA rthaka nAma dIg, tahArA puSkateM karI hu~ paNa kyAMya sthAnaka pAmato nathI. have yAcArya pAse paNa jazna zake, tyAM paNa ko vizvAsa na kare. tyAre putra bolyo. he pitA have ekavAra kozka 'thAnake jagyA gaveSo. te sAMjalI bApa bolyo. jo tuM vinIta thAya to hu~ jagyA kholu. niMbaka bo lyo. have DhuM vinIta yaza. te sAMjalI valI mUla AcArya pAse AvyA. e Tale sarva sAdhu dojanA pAmyA. temane tenA pitAyeM kahyu have e mahAro putra anyAya nahI kare. to paNa te sAdhu mAne nahI. tyAreM AcArya bolyA. he
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. bAryo ! ema na karo. hAla to e thApaNI pAseM prAhuNA thakA raheze. te aAjakAla ve divasa rahIne jaze. ema karIne bedu jaNa rahyA. have te celo paDilehaNa velAyeM paDilehaNa kare, uccAraprastravaNanUmikA bahAra paDilehe, ityAdika sarva siddhAMtokta sAmAcArI karato sarva sAdhune rIma upajAvI, anukrameM uUyaNI nagarI mAhelA pAMcase upAsarAnA sarva sAdhu malIne te niMbakane amRtanA thAMbA sarakho mAne. jyAM jAya tyAMthI nIkalavA na dIye. evo madA thayo, mahAvinayavaMta thayo, ghaNI yaza kIrtti vRdipAmI. ema ziSyanI zonA te vinayamAM pratti karavAthI thAya iti niMbakakathA AvazyakatRttauyogasaMgrahe iti sakalasanAnAminInAlasthalatila kAyamAnapaMmitazrInattama vijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNiviracite zrIgau tamakulakabAlAvabodhe navamagAthAyAM catvAryudAharaNAmi samAptAni // e|| have dazamI gAthAno prAraMja kariye baiyeM. tene pUrvagAthAsAtheM e saMbaMdha le. je pUrva cAra prakAranI zonA kahI, ane hAM paNa je guNeM karI zo ne, te guNa batAve . e saMbaMdhe karI AvI je dazamI gAthA te kahe . anUsaNo sohara baMjayArI, akiMcaNo sohA dikadhArI // bujhIju sohara rAya maMtI, lajAju sohara egapatti // 10 // __ arthaH-"anUsaNo sohara baMnayArI (baMnayArI ke0) je brahmacArI be, te (anUsaNo ke0 ) nuSaNa eTale pAnaraNa teNeM karI rahita hoya to paNa (sohara ke0) zone je. eTale brahmacArI puruSa AnUpaNa vinA paNa zone de. te upara harikezI aNagAranuM udAharaNa kahe . mathurA nagarInA zaMkha nAme rAjAyeM dharma sAMjalI cAritra lIg. te e kadA vihAra karatAM gajapura nagareM gayA. nagarInA mArganI vacamAM AvyA. tyAM svanAveMja dharatI atyaMta nAma le. jethI cAlI na zakAya, paNa te sAdhu ajANatAM somadeva nAme purohitane mArga pUbatA havA. tyAre purohiteM hAM sImAM teja mArga batAvyo. sAdhu te mArge cAvyA. sAdhunA tapanA prajAveM
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jainakathA ratnakoSa nAga cho. mArga zItala thayo. te vyatikara purohiteM gokhe vegaM joyuM, tevAreM vicAravA lAgyo. ke meM sAdhunI bAzAtanA karI. paDI udyAnamAM jaz sAdhune kahevA lAgyo, svAmin ! meM pApakarma kayuM tethI kema lUTIza? sAdhu bolyA,dIkSA lyo, te sAMjalI dIkSA lIdhI, dIdA pAlI, paraMtu jAtimada karayo.tethI maraNa pA mIne devalokeM gayo. tyAMthI cyavIne, mRtagaMgA kAMte balakoTeM harikezI caM mAlano svAmI ne, tene gorI tathA gaMdhArI nAmeM ve jAryA , temAM gorI nI kUkhe upanyo. teNI svapnamAM vasaMtamAsa dITho. phalyo phUlyo AMbo dI ge. pranAte svapna pAThakone tenuM phala pUbyuM. te bolyA. tahAre mahAtmA putra thaze. anukrameM putra Avyo. pUrvanavanA madane doSe karI zarIre kAlo mahA virUpa thayo. bala ebuM nAma dIdhuM. naMmaNazIla kveza kare. konuM kartuM khame nahI. ekadA vasaMtano kAMka utsava , tethI sadu negA thara jame , madirA pramukha piye De, balane to nanaMta jANIne vegalo kADhI mUkyo , te paNa vegalo bege jue . evAmAM sahasAtkAreM eka sarpa nIkaTyo. tene sarve ma lIne mAsyo ! evAmAM valI bIjo neruMma sarpa nIkalyo. tene sahuyeM nirvi pa jANIne jIvato mUkyo. te dekhIne balane ciMtA upanI ke, aho ! po tAnA doghe karIne jIva klezano jAgI thAya !! te mATe naka tharbu, te ja rUDaM. je naka hoya te nai pAme. je kAraNe viSasahita sarpa hato te haNAyo. ane e bIjo sarpa nirviSa hato to tene jIvato mUkI dIdho. // yataH // nadae aiva hoyavaM,pAvara nadANi na // saviso hama sappo, 5mo taba mucc|| 1 // ema vicArato potAnI meleM pratibodha pAmyo. jAtismaraNa jJAna napanyaM, tevAreM dIdA sIdhI. vihAra karatAM vaNArazI na garIne viSe tiUka nAme udyAne pahotA. tyAMba ahamAdika tapa karatA maMmika nAme yadane dehere rahyA, tapane pranAveM te yada atyaMta munino rA gI thayo. ekadA tyAM bIjo prAduNo yada yAvyo. teNeM maMmikane kayuM, ma hArA vanane viSe tame hamaNAM kema nathI pAvatA? maMmika yaha bolyo, hu~ muninI sevAmAM . emanA guNeM Avayothako bIje ThekANe jara zaka to nathI. te sAMjalIne prAduNo yada munino rAgI thayo. prAduNA yadeM maM mikane kahyu. evA munito mahArA vanamA ghaNA utasyA je. cAlo tyAM ja ine sevA kariyeM. ema kahIne behu jaNa tyAM gayA. tyAM rahelA munine vi
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 27 kathA karatA tathA pramAdane viSe tatpara thakA dIThA. te kAraNe te munithI virakta thaine te yada pADo pharI harikezI bala muni pAse bhAvI praNAma karIne niraMtara sevA karato rahyo. ekadA vaNArazInA dhaNI kauzalika rAjA nI nA eve nAmeM dIkarI, te aneka parivAreM parivarI, pUjAnI sA magrI lene tyAM yAvI. teNeM te yadanI pratimAne pUjIne panI pradakSiNA detAM jenuM zarIra malina ane vastra paNa malina evo, mahAkurUpI muni dI ge. te dekhIne thuthukAra kasyo. yadeM vicAo~ ke, munine tiraskAra kare . te mATe ene zikhAmaNa devI joyeM. panI tejavelA yada tenA zarIramAM pe ge. tethI te kanyA asamaMjasa bolavA lAgI. tene dAsIye upADIne ghera lAvI. rAjAyeM ghaNAja maMtravAdI tathA vaidya bolAvyA. teNe AvI aneka auSadhopacAra kasyA, paNa guNa vizeSa kAMza na thayo.. have tene mukhe yada saMkramIne spaSTapaNe bolyo. evaM mahArA deherAmAM rahyo je muni tenI niMdA karI je. te mATe te sAdhunuM pANigrahaNa kare to enA zarIramAMthI nIkabuM. rAjAyeM vicAo~ ke, kRSipatnI thaine paNa jo jI vatI rahe to sAraM. tethI rAjAyeM te vacana aMgIkAra kayuM. tyAre kumarI sAjI thai. have rAjA paNa kumarIne sarva alaMkAra paherAvI vivAhanAM u pakaraNa / ghaNA Ambarasahita yadane dehere lAvyA. tyAM munine page lagADIne vinaMti karavA lAgyA ke, he muni ! mahArI kanyA- pANigraha Na karo. muni bolyA he na ! e niMdita vAteM sayuM ! sAdhu to strI sAthai e ka vasatImAM paNa vase nahI. valI sidirUpa nArIno rAgI. evo je sAdhu te azuciyeM pUrNa zarIra vAlI evI strIne kema le ? ema kardA.. paNa te yadeM iSituM zarIra DhAMkIne navaM zarIra vikurvine kanyAnuM pANi grahaNa kayu. saMpUrNa rAtri tyAM rahI. pranAteM yada dUra thayo. tyAreM svanAvi karUpeM kanyA devI te pratye muni bolyA, re jai hu~ saMyamI mana vacana kA yAyeM strIno saMga na karUM. meM tahArUM pANigrahaNa paNa nathI kayuM. paNa mahA ro naktivaMta je yada te tane vimaMbanA kare . teM yada hamaNAM dUra gayo ne, te mATe tuM vegalI rahe. te sAMjalIne te nA paragavAnI vAtane svapnanI peThe mAnatI kheda karatI ghera gai. rAjAne sarva vyatikara kahyo. te velAyeM rAjA pAse rudeva nAmeM purohita beTho hato te bolyo. he rAjana ! e RSi
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ GG jainakathA ratnakoSa nAga baho. patnI yatiyeM mUkI mATe brAhmaNane yApo. tyAaiM rAjAyeM purohitaneMja khApI. te sAyeM viSayasukha jogavatAM keTaloka kAla gayo have yajJakaravAno ibaka purohite tene yajJapatnI karI. te yajJamaMmape dezAMtara thakI ghaNA vipra jegA yA ve. tene mATe jojanasAmagrI taiyAra karI le te avasareM te muni paNa gocarIyeM jamatA yajJa maMmape yAvyA. tyAaiM purohiteM, harikezI balane kayuM. re tuM ihAM kyAM prAvyo ? yati bIhAmaNo, varNai kAlo dekhAto, vikarAla dhuleM kharaDyuM zarIra, darzana karavA ayogya, te zI khAzAyeM ihAM yAvyo be ? jA na jara yAgalathI ! kema ujo rahyo be ? tyAreM te yaha naktiyeM karI muninA za rIramA pesIne bolyo. huM zramaNa saMyati, brahmacArI, parigrahathI nivatyoM, rAM dhavaM pramukha na karUM, parane yarthe je anna nIpanyuM hoya, temAM vadhyuM hoya tenI nihA lenaM te yannane garthe ihAM yajJavADAmAM grAvyo buM. valI dIna anA ne po bo. ghebara, zAli, dAla pramukha pratyakSa paNeM tayAra be. ane huM yAca veja yAjIvikA karUM buM. evaM jANIne aMtaprAMta AhAra mane tapasvIne yA po. tyA vipra bolyA. yA yavala suMdara nojana brAhmaNeM potAne yarthe rAMdhyaM ve. te mAtra brAhmaNaneMja yApiyeM, paNa bIjAko ne na piyeM to te uttama anna tumane kema pAya ? temATe kema nano be. tuM tahAre mArge jA. sAdhu bolyo. karSaNI dhAnya vAve be. te nIcI dharatIyeM paNa vAve, ane uMcI dha ratIyeM paNa vAve. tema tame jopaNa nIcI dharatIsarakhA bo. topaNa mane uMcI dharatIsamAna jANIne zrApo. ghane puNyakSetra jANIne prArAdho. brAhmaNa bo lyA. puNyakSetra me jANiyeM biyeM. jyAM vAvyaM yakuM ghaNuM nIpaje. te to je brAhmaNajAti vidyAyeM karI sahita be teja kSetra ghaNuM manohara che. tene zrApyAM ghaNuM uge. tyA valI muni bolyo jene krodha hoya, mAna hoya, hiMsAhoya, tathA je juTuM boje, vagara yApyaM le, parigraha rAkhe, te brAhmaNajAti vidyA hIna jAvA, te brAhmaNane pApakSetra jANavA. jo brAhmaNo ! tameto vedano mAtra nAra vaho to, artha nathI jANatA, ne veda jo bo. te mATe uMca nIca ghera pharIne je nikSA je be, te muni uttama kSetra jANajo. tyA vidyArthI brAhmaNa bolyA. are me pAse rahyA thakAM paNa tuM amArA upA dhyAyanA sAmuM bole be ? te mATe e anna pANI sarva vizI jAu. paNa tane nahi yApiyeM. muni bolyA, huM pAMca samiteM samito, traNa gupteM gupto, samA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. jae dhivaMta,pAMca iMDiya jItanAro buM tene jo tame e doSarahita annapANI nahi thApo to thA yajJanuM phala jhuM pAmazo ? have upAdhyAya bolyo. are koI bAtra adhyApaka agnipAse bege hoya te e yatine vAMsanI lAkaDI ko pramukha phaleM karI mArIne gale pakaDIne kADhI mUko. evAM adhyApakanAM vacana sAMjalIne ghaNA kumaro juvAna bAtra daMmeM karI, vetraM karI, koraDe karIne te yatine tADanA karavA jAgyA. evA avasareM laza nAmeM rAjakumarI te munine mAratA dekhIne krodhamAM AvelA kumarone upazamAvavA mATe kahevA lAgI ke, mujhane, devatAne balAtkAreM rA jAyeM ene thApI hatI, paNa evaM mane bAMkI dIdhI. hI paNa nahI. evo e RSi ke. e nayatapano dhaNI mahAtmA jiteMzyi,saMyamI,brahmacArI, mahAya zavaMta, mahAmahimAvaMta, ghoravratI, ukkaravratavaMta, ghoraM .parAkramI, kaSAyAdi kano jItanAra evo je. enI helanA na karo. apamAna na dyo. rakhe tama ne tapa tejeM karI bAlIne rAkha kare ! evAM nAnAM vacana sAMjalIne te ya kSaSituM vaiyAvRtya karavAne arthe ghaNA devatAne parivAreM parivasyo upasarga nA karanArA kumarone nivArato havo. te yadanA kiMkaradevo AkAzamAM bihAmaNe rUpeM rahyA thakAM kumarone lohI vamatA karatA havA. te dekhIne nA, brAhmaNa pratye kahetI havI ke, are! tame nakheM karIne parvata khaNo bo. dAteM karIne loDhaM cAvo bo. pageMkarI agnine haNo bo. A nikane apamAna detA eTalAvAnAM karo bo. valI e AzIviSa sarpasarakhA , jethI maraNa pAmiyeM. jema pataMgiyAnI zreNI agnimAM UMpApAta kare, ane maraNa pAme, tema tame nikune jojana avasare iMcha karo bo. tethI maraNa DhakaDaM karo bo. te mATe jo dhana ane jIvitavyanI ijA karo , to sa vaM parivAra sahita mastaka namAvIne e RSituM smaraNa karo. nahiM to eko pyo thako sarva lokane bAlIne rAkha karaze. have tyAM saghalA kumara,vAMkA cuMkA tha. hAtha paholA karI, paDyA ne, AMkho phaTakArI kare ,mukheM lohI va me ne, mukha uMcA rahI gayA je, jIna tathA yAMkho bahAra nIkalI, bAM ho lAMbI karI paDyA ne, hAlatA cAlatA nathI. evA kumaronA hAla de khIne te brAhmaNa ciMtAvaMta, vimanaska, mahAkhedavaMta thayo. aho ! e kema sAjA thaze ! ema vicArIne nAryAsahita RSine saMtoSa upajAvato havo.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 jainakathA ratnakoSa nAga ho. jhapine kahevA lAgyo, he jagavan ! e bAtra sarva bAla le. emaNe mUDhapaNe karI tathA ajhAnapaNeMkarIne je tamArI helanA karI, niMdA karI te khamo. RSIzvara to mahAprasAdavaMta hoya, paNa krodha karavA tatpara na hoya. te sAM jalIne muni bolyA. pUrve paNa mahArAmAM krodha na hato,ane hamaNA paNa na thI, tema have panI paNa krodha karIza nahI, paraMtu mahArI vaiyAvRtya karanArA yadeM e kumarone haNyA . te sAMjalI napAdhyAyapramukha bolyA. tame zA strArthanA jANa tathA ruDI rIteM yatidharmanA pAlaka thakA kopa karo nahI, tame mahAprajJAvaMta bo. te kAraNathI tamArA caraNe ame sarva malAne zaraNe yAvyA bIye. tame pUjavA yogya batAM ame tamane pUjyA nahI. mATe amA ro aparAdha khamIne zAli.sAlaNAM pramukha amAre ghaNuM anna . te amA rA upagArane arthe vahIro. evo teno Agraha jANIne mAsakhamaNane pAra Ne te mahAtmA jAta pANI letA havA. te velA sugaMdha pANInI tathA sugaM dha phUlanI vRSTi thai. valI vasudhArA (sonaiyAnI) dRSTi thai. devatAyeM deva uMnI vagADI. AkAzane vipe "aho dANaM mahA dANaM" evA zabda thayA. te joi brAhmaNa harSa pAmIne kahetA havA ke, e sAdAt tapano mahimA dekhAya . jAtino vizeSa kAMi dekhAto nathI. je mATe harikezI bala caM mAlano putra tenI evI sAdAt za6i dekhiyeM baiyeM. have muni kahe . he brAhmaNo! tamAre yajJa karatAM agnino AraMna kara vo yukta nathI. tathA pANIyeM karI gur3a thA bo, te bAhya zudile. te bA hya zudine tattvanA jANa nathI mAnatA. valI mAna, yAnI thaMna, tRNAM, kASTha je negAM karo bo, sAMje ane pranAte pANInA kogalA karo bo, te sarva prANa nUtanI hiMsA karo bo,ema karatA pharI pApa karo bo,te sAMjalI brAhmaNa pUDhe le ke, tyAre amo yajhane arthe kema cAliyeM ? ame pApathakI vegalA kema thazya ? he yadapUjita muni ! tattvanA jANa! tame rUDo yajJa ke vIrIteM thAya te kaho ? muni bolyA. je bakAyano pAraMna na kare, mRSA na bole, adatta na liye, strIno saMga na kare, parigraha na rAkhe, krodha mAna mAyA ane lona na kare,ziyo damIne yaine arthe pravarte,valI sarva Azrava ne saMvare, jIvavAnI AzA aNakaratA je potAnI kAyAne vosirAve, upa
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 201 sargasahita zruzrUSA karatA karmarUpa zatru teja mahoTo be yajJa jene evo yajJa te uttama yajJa be, te yajJa tame karo. te vipro muni pUchatA havA ke tamAre e yajJamAM agni kayo be ? tathA ni thApiyeM te sthAnaka kayuM be ? tamAre homa karatAM cATuDIthI ghI pramukha siMcavAne cATuDI pramukha kayI be ? tumAre siMdhUkavAne bAlA no gora ko be ? tamAre khIjaDA pramukhanAM iMghaNAM kayAM be ? tamAre zAMti htra? ke jeNeM karI paDva Tale. tamAre homakAno vidhi zo be? te sarva kaho ? muni uttara kahe . mAre bAranedanuM tapa te ani beninuM sthAnaka te jIva be. mana vacana kAyAnA yoga te cATuDI be. zarIra te gora be. karma te iMdhaNa be. saMyama yoga te zAMti be. e vidhiyeM ame yajJa kariyeM baiyeM. valI brAhmaNa atyaMtara snAna zuddhi pUrva te. he muni ! tamAre snAna kara vAno iha ko be ? tamAre saMsAra samu taravAne tIrtha koNa le ? pApa u parAmAve evaM puNyakSetra zAMtitIrtha ko be ? zAne viSe nAhyA thakA karmarUpa raja pariharo ho ? e vAta me sAMjalavA ibiyeM biyeM mATe kaho. muni uttara kahe be. hiMsArahita dharma te mAre iha be, brahmacaryarUpa zAMti tIrtha be, te tIrtha kevuM be ? to ke, mithyAtvAdikeM maholuM nathI, jIvane viSe je nirmala bezyA teNeM karI te nirmala be, jeneviSe nhAyo ya ko jIva, nirmala vizuddhayeM kalaMkarahita parama zItalanUta thaine sarva doSane bAMge, estrAna tIrthakareM kayuM be. munine e snAna ghaNuM prazasta be. ene viSe snAna karI mahARSi zuddha nirmala thaine uttama sthAnane vipe pahotA. eTa siddhi vA. te mATe e harikezI munine rUpa paNa na hatuM, paNa paNa na hatAM, paraMtu brahmacArI puruSa hovAthI ghaNuM zojatA havA. e kathA zrI uttarAdhyayana sUcanA bAramA adhyayane be. 5 // kiMco sohai dirakadhArI ( dirakadhArI ke0) je dIkSAdhArI sAdhu, te ( kiMco ke0 ) akiMcana eTale parigraharahitapaNeM karIne (sohara ke0 ) zone be. te upara karakaMmU pratyeka budhanI kathA kahe be. // yataH // karakaMmU kaliMgesu, paMcAlesu ya Dummuho // namirAyA videhesu, gaM dhAreya nigai // 1 // vasane ya iMdakeka, valae aMbeya puSpie bohI // karamU DummuhasA, namissa gaMdhAra ra ya // 2 // eno artha kathA jAvo.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ranakoSa nAga ho. ||cNpaangriino dadhivAhana rAjA tenI padmAvatI nAmeM rANI . te ceDA mahArAjAnI putrI . ekadA tene garnane pranAveM dohalo upanyo ke, rA jAnAM vastra hu~ pahelaM. rAjA mane batra dhare, ane nadyAnamAM krIDA karUM. rA jA te doholo pUravA mATe rANIne hAthI upara besADIne udyAnamAM cA vyo. evAmAM varSAno prAraMna thayo , tenA yogeM mATInI gaMdha vavAthI, hAthI madonmatta thayo thako vananaNI doDato havo, tenI paDavADe ko pa hoMcI zakyo nahI. hAthI thaNo dUra aTavImA gayo. evAmAM vegalethI e ka vaDa dekhIne rAjA rANI pratye kaheto havo ke, hAthI vaDataleM thazne jaze. mATe vaDanI zAkhA pakaDI lejo, jevAreM vaDa zrAvyo tevAreM rAjAyeM to zAkhA pakaDI lIdhI paNa rANI zAkhAne pakaDI zakI nahI, tethI rANIne jyAM ko manuSya paNa na maleM tevI aTavImAM hAthI le gayo. evAmAM te hAthIyeM eka iha dIto. tyAre tRSAvaMta thayo thako jalakeli karavA lAgyo. rANI paNa halave halave utarIne mArga ajANatI thakI sAgArI paJcarakApa karIne eka dizi jaNI cAlI. aAgala jatAM rANIne eka tApasa malyo. te bolyo re vatsa ! tuM koNa bo ? rANI bolI. duM ceDAmahArAjAnI putrI bu. ane dadhivAhana rAjAnI nAryA buM.mane hAthI apaharI lAvyo . te tApasa ceDAmahArAjAno gotrina hato,mATe rANIne ghaNI AzvAsanA karI ne vanaphala khAvAne pANI thApyAM. keTalAka divasa tyAM rahyA patrI tApaseM rANInI sAtheM cAlIne te aTavI-saMghAvIne tApasa bolyo. have haleM kheDelI dharatI AvI mATe mahArAthI calAya nahI e amAro AcAra nathI, mATe tame e mArge cAlyA jajo, pAgala daMtapura nagara Avaze. te sAMjalIne rANI daMtapure gai, tyAM sAdhvI pAse dIkSA lIdhI, paNa garnanI vAta sA dhvIne kahI nahI. paraMtu sAdhvIjIyeM udhAnanI vAta jANIne rANIne ekAMta jagAmA rAkhI.anukrameM putra Avyo. tyAreM rAtriye te bAlakanA kaMThe nAmAM kita muza thApI ratnakaMbaleM viMTIne smazAne mUkyo. te bAlakane smazA nanA rakhavAlA caMmA leine potAnI strIne thApyo. rANIyeM sAdhvIjIne kaDaM ke, putra muelo Avyo,mATe paratavyo De, ema samajAvIne poteM caMmA lagI sAtheM sakhIpaNuM karIne nitya putrane jovA jAya. te bAlaka vadhato thako bAlako sAthai ramatAM ramatAM ema kahe ke, hu~ ta
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 1 (3 mAro rAjA buM, mATe mane kara khApo. te daMgamAM je mane kharaja yAve te kharaja kho. tethI karakaMmU evaM nAma paDyuM. sAdhvIno te bAlakanI upara rAga gha yo hato, tethI suMdara modaka nikAmAM lAvIne bAlakane yApe. ema karatAM te juvAna thayo. eTale smazAnanI rakhavAlI karavA jAya. vAmAM eka divase ve sAdhu tyAM yAvI caDhyA. teNeM tyAM vaMzanI jA mAM eka vaMza jo dITho. tyAaiM te bemAM eka sAmujhika lakSaNano jAe be, te laghu sAdhune kahevA lAgyo ke, jo e bAlaka yA vaMzanA damane cA rAMgala vadhavA dene paDhI le, to rAjA thAya. te vacana karakaMmUyeM sAMna yuM tathA eka brAhmaNeM paNa sAMjalyuM. te brAhmaNa muninuM vacana satya mA nato utAvalo cAra khAMgala dharatI khodI daMga kApIne lei gayo. te dekhIne karamUrye paNa te brAhmaNapAseMthI lAkaDI phoMTAvI * lIdhI. tevAreM te brA hmaNa nagarImAM paMcAtIyAne ekatA karIne kahevA lAgyo ke, mahArI lAka DI caMmAla putra pAthI pAvo. bAlakeM kayuM mahArI smazAna bhUmi be, mA Te huM nahiM puM. paMcAtIyeM kayuM, he vipra tuM bIjI lAkaDI je. vipreM kayuM mahAre to eja lAkaDIno khapa be. kAra liyA bAlakane pUDhavA lAgyA. tuM lAkaDI kema nathI yApato ? bAlaka bolyo. e daMmanA prajAvathI huM rAjA thaza. te sAMgalI kAraliyA hasIne bolyA ke, jyAreM tumane rAjya maje, tyA e brAhmaNane eka gAma zrApaje. te vacana bAlakeM aMgIkAra kayuM. pa brAhmaNeM bIjA brAhmaNo ekatA karIne kumarane mAravAno upAya kasyo, te vAta caMmAjeM sAMjalI. tevAreM tenA mA bApa bokarAne lene se jA nAgaM. anukrameM kAMcanapure gayAM nagaranI bAhera te caMmAlaputra. sUto be, have tyAM putriyo rAjA maraNa pAmyo be, tethI paMceM malI yazva adhivA syo be. teNeM jyAM bAlaka sUto be, tyAM khAvIne hepArava kasyo, tyAreM la nA jANa puruSa yAvIne joyuM to lakSaNavaMto bAlaka jAeyo. jaya jaya zabda thayo. bAlaka uThyo tene ghoDA upareM besAyo. paNa caMmAla jAlIne brAhmaNoyeM nagaramA pesavA ghaTakAnyuM tevAreM karakaMmUyeM vajanI peTheM te vAsanA damane hAthamAM lIdho. eTale te daMga agnijevo jAjvalyamAna dIsavA lAgyo. te jo sarva brAhmaNa bIhInA thakA nAzI gayA. karakaMmUne sahuyeM malI rA jye besADyo. tyAM vADavasthAnakavAsI je caMmAlo hatA, te sarvane rAjA 25
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jainakathA ratnakoSa nAga ho. ye brAhmaNa kasyA. je mArga rAjA calAve, te cAle // yataH // dadhivAhanaputre Na, rAjJA ca krkNmuunaa||vaattsthaankvaastvyaa,dhumaalaa braahmnniikRtaaH||1|| have karakaM rAjya pAmyo te sAMjalI brAhmaNa zrAvI gAma mAgavA lA gyo. rAjA bolyo, tahArI bA Ave te gAma mAgya. vipra bolyo mahAlaM ghara caMpAnagarIye The, mATe tyAM eka gAma Apo. tyAreM karakaMphU rAjAyeM caM pApurIno rAjA potAno pitA hato tene laravyu ke, e brAhmaNane mahoTuM gAma tamArI dharatImAM Apajo. ane tene badale tame kaho te eka gAma athavA nagara mahArI dharatImAMthI tamane A. je kAraNe detAM letAM sneha ghaNo va dhe.|| yataH // dadAti pratigRhNAti, guptamAkhyAti jalpati // muMkte nojayate caiva, par3avidhaM prItilakSaNam // 1 // te lekha vAMcIne dadhivAhana rAjA ko pyo thako bolyo, je.e camAlane potAnA AtmAnI khabara nathI. ane ma hArI upara kAgala lakhe . te sAMjalI dUta pADo jazne karakaMphUne saMnalAvato havo. karakaM paNa sarva lazkara le ahaMkAre jazne caMpA nagarI vITato havo. vedu rAjAne ghora yu6 thavA lAgyuM tevAreM sAdhvI karakaM pAse jara e kAMte teDIne kahevA lAgI ke, e rAjA tahAro pitA ne. te sAMjalI kara kaMmUyeM caMmAla mAbApane pUbyuM, teNe paNa yathArtha vAta kahI. nAmAMkita muza tathA ratnakaMbala dekhAiyuM, te joDne sAdhvIneM kahevA lAgyo, he mAtA! hu~to ahaMkArathI pAbo na vakhaM. tyAreM sAdhvI caMpApurIyeM rAjAnA mahola mAM gayAM, temane saduyeM ulakhyAM. namaskAra kasyo, dAsI rovA lAgI, te sAMjalIne rAjApaNa tyAM yAvyo, sAdhvIne garnanI vAta pUbI, sAdhvI bo vyAM, jeNeM thA nagarIno rodha kayo , te tadAro putra de, te sAMjalI rA jA harSita tha putrane malyo, mahotsava kasyo, paDhI rAjA, bedu rAjya kara kaMmUne yApIne poteM cAritra to havo. te karakaMphU rAjAne prAyeM gokula ghaNA priya hatAM. eka divasa zaratkAleM eka vAbaDo ghaNo suMdara ujjvalavaNe dITho. te velAyeM dukama kasyo ke, e vAbaDAnI mAtAne dohozo nahI. sarva dUdha vAbaDAne pIvA dejo. tema bIjUM dUdha paNa ene pIvarAvajo, gaurakhavAle paNa temaja kamu. anukrameM te balada ghaNo murdhara thayo. rAjA dekhIne ghaNo harakhyo. ekadA ghaNA kAle gokula jovA gayo. tyAM te kRSanane bIjA pADA parAnava karatA dekhIne rAjAyeM govAlane
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. e pUnathu ke, te vRSana kyAM le ? gopAleM te vRSana dekhAjyo. ghaNo gharaDo thayo dIto. te dekhIrAjAne vairAgya upanyuM. jAtismaraNa jJAna upanyu. yadAha nASya kAraH // seyaM sujAyaM suvihittasaMgaM, jo pAsiyA vasanaM goThamane // ridiya rihiM samupehiyANaM, kaliMgarAyA visamiraka dhammaM // 1 // goThaMgaNamapleDhaM, ki ya sadeNa jassa nayaMti // dittA vi dariya vasanA, sutirakasiMgA samanA vi // 2 // porAyaNa gayadappo, galaMtanayaNo calaMtavasutuko // so ceva mo vasano, paTThaya parighaTTaNaM saha // 3 // arthaH-zveta, ujvala, sujAta, ga naMdo rahita, rUDAM vaheMcyA barobara zIgaDAM le jenAM, evo je vRSana tene goSTa madhye, gokula madhye dekhIne rAjA ciMtavaNA kare ke, jenA TaMkita zabda (nAMkAra zabda ) sAMjalIne bIjA darpavaMtA. tIkSNagaMgavAlA evA sa martha balada paNa nAsatA havA. te balIvarda purANika gharaDo gatadarpa eTale gayo ne mada jeno, tathA netra galatAM , ane hoTha calatA , evo tha ko pADAnA parAnava sahe . e rIteM iti paNa viparIta . dhikkAra paDo saMsArane ! sarva prANInI eja sthiti . te mATe e saMsAreM sayuM. ema vi cArIne karakaM pratibodha pAmyA. dIkSA lezne vihAra karatA havA // 1 // have bIjA himukha pratyekabujhnI kathA kahe :||paaNcaalnaamaa dezane viSe kAMpinnapure himukha nAmeM rAjA hato. teNeM e kadA, loke pUjijato evo iMdhvaja aneka laghu dhvajAyeM parivasyo dIto. vatI teja iMdhvaja paDyo thako tenA upara loka laghunIti vaDInIti kara tAM undha sahita dITho. tethI vimukha rAjAne paNa vairAgya naparnu, jAtismara ejhAna pAmI dIdA leine vicaratA havA // 2 // yadAha nASyakAraH // jo iMdakena sualaMkiyaMtaM, dahuM paDataM paviluppamANaM // rihiM arihiM samupahiyA eM, paMcAlarAyA visamiraka dhammaM // 1 // // have trIjo pratyekabuda nami nAmeM rAjA hato, ekadA tenA zarIreM mahA dAha roga upanyo. te dAhanI upazAMtine arthe rANIyo caMdana ghasavA lAgI. ghasatAM thakAM tenAM kaMkaNano khaDakhaDATa thAya. te rAjAne kAne khamAya na hI. tyAreM rANIyoyeM valaya utArIne mAtra ekekuM valaya rAkhyu. tethI khaDa khaDATa maTI gayo. rAjAyeM prabyuM ke, dave khaDakhaDATa kema nathI thato ?
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 jainakathA ratnakoSa nAga ho.. tyAre pAseM beThelA janoyeM kahyu ke, mahArAja! rANIyoyeM ekekuM valaya rA khIne bIjA valaya sarva utArI mUkyAM . te sAMjalIne rAjAne ekatvanAva nA AvI. vicAo~ ke, ekAkIpaNAmAMja sukha dekhAya !!! badumA khaDa baDa dekhAya . ema ciMtavatAM jAtismaraNajhAna upanyu. vairAgya pAmI dI dAlezne vicaratA havA. yadAha nASyakAraH // bayANa sadayaM succA, eka ssaya asadayaM // valayANa namIrAyA, nirakaMto mahilAdivo // 3 // have cothA pratyekabudhanI kathA kahe be. // gaMdhAra dezane vipe siMhapura nAme nagare nigga nAmeM rAjA hato. te eka dA rAjapATiyeM nIkaTyo . tyAM eka phalyo phUlyo aAMbo dIto. temAthI eka mAMjara rAjA lIdhI. panavADe lazkara yAvyuM. teNe paNa kozye patra kozye mAMjara lIdhI. ema anukrameM panavADe tuMgo lAkaDo rahyo. rayavADI thI pAbA valatAM rAjAyeM sevakone pUbyu ke, te AMbo kyAM gayo ? maMtrI bo vyo. he rAjan ! tame eka mAMjara lIdhI. tyAra palI senAnA lokoyeM patrA dika letAM letAM evo kASThanA thaMjanUta aAMbo rahyo. rAjA vicAravAlA gyo. rAjya paNa e rItanuM je. jyAM sUdhI kati tyAM sUdhI zone. ema vairAgya pAmI vrata aMgIkAra karI nirmama thakA vihAra karatA havA, tathAcAha nASya sudhAMnonidhikAraH // jo cUyarurakaM tu maNAnirAmaM, samaMjarIpannavapupphacittaM // rihiM aridi samupehiyANaM, gaMdhArarAyA visamiraka dhammaM // 1 // e rIteM cAre sAdhu vihAra karatA ditipratiSThita magare cAra hAranuM deva kula ce, tyAM AvI caDhyA. pUrvadizidhAre karakaMphU peThaga. dakSiNa dizi hAre di mukha peThA. pazcima dizi hAre namirAjarSi peThA ane uttara dizi dvAre nigga peThA. devatAyeM vicAo~ ke, eke jhapine puMTha kema denaM ? ema vicArIne cAra mukha kaskhA. have te karakaMmUne bAla avasthA thakI kharaja ghaNIne, mATe tene khaNavAne arthe eka paMko rAkhyo . teNeM karI kAna khaNI pADo gopavyo. te dekhIne himukha, sAdhu karakaMmUne kahetA havA // yataH // jayA raGa paricaUM, puraM yaMtenaraM tahA // lavameyaM paricaU, saMcayaM kiM karesimaM // 1 // arthaHjo rAjya, pura, aMtenara sarva bAMmadhu to A saMzaya zo karo bo? te sAM nalIne karakaMmayeM javAba dIdho nahIM. eTaleM namirAjakRSI, vimukha pratye bo vyA // yataH // jayA te peze ro, kayA kicaM karA badu // tersi kicaMpa
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 gautamakulaka kathAsahita. ricaUM, aU kaUparo nava // 1 // arthaH-jyAre pitA saMbaMdhiyo rAjyane viSe kAmanA karanArA ghaNA, cAkara kasyA te sarvano tyAga karIne bAja ni rarthaka anyadopaciMtaka tame zAmATe thA bo ? iti // tyAre gaMdhAradezanA vAsI nigga nAme muni, namirAjakapi pratye bolyA // yataH // jayA savaM paricaGa, sukhAya ghaDasI navaM // paraM garIhasI kIsa, attanissa skaare|| // 1 // arthaH-jo sarva tajIne mokne arthe ujamAla thayA bo, tyAreM yA tmAne niHzreyasa je moda tenA kAraka evA je tame te pArakI gardA je niM dA te kAM karo bo ? e traNe muninA vacana sanilIne karakaMphUjI bolyA // yataH // murakamaggaM pavannesu, sAsu baMjayArisu // ahiya nivAraMte, na do saM vattumarihasi // 1 // arthaH-moda mArgane pAmyA evA sAdhu. brahmacArIne viSe ahita arthane nivAratAM doSa kahevA yogyaM nathI. // rusa vA paro mA vA, visaM vA pariyatta // nAsiyatvA hiyA nAsA, saparakaguNakAriyA // 1 // arthaH-anya ruso athavA na ruso athavA viSa parAvarta thA; paNa hitakArI, AtmAne guNakArI evI jApA kahevI. ityAdika kahetAM karakaM mUyeM paNa sarva paratavyu. ema guru mukheM sAMjaliye biyeM. mATe kA na rAkha q e sAdhunI zonA // iti zrI yAvazyaka niryuktau yogasaMgrahe // ||yrthH-buddhiiju soharAyamaMtI. (rAyamaMtI ke0) rAjAno maMtrI eTale pradhAna, te (buddhIju ke0) buddhiyeM karI yukta hoya, tyAreMja (sohara ke0) zo ne . eTale buddhiyukta pradhAne karI rAjA zone be. te upara anayakumArAdika anekanI kathA , te prasida, mATe zahAM kalpakano dRSTAMta lakhiyeM liyeM. pAmalipura nagarane vipe nadAyI rAjA rAjya kare . paNa te. varSAvarSa kaTakAi kare, tevAreM sarva rAjAne teDAve te mATe sarva rAjA kheda pAmyA thakA manamA vikalpa kasvAM kare ke, keme karI udAyI rAjA mare to ThIka thAya. evA avasare koka rAjAno kAMka aparAdha thayo, eTale nadAyI rA jAyeM tenuM rAjya harI lIdhuM. tevAre te rAjAno dIkaro nAsato nAyiNI ye jaz caMmapradyota rAjAnI sevA karatAM te kubujhino dhaNI rAjAne kahevA lAgyo ke, nadAyIne duM mArUM; paNa tame sakhA thajo. caMpradyotane aMgIkAra kajhuM. tyAre te paNa pAmalipura nagare gayo. mAravAnA ghaNAye bijue paNa bi pAme nahi. paraMtu sAdhune rAjAnI pAse jatA dekhIne te paNa kapaTI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ raena jainakathA ratnakoSa nAga bacho. sAdhu thayo. teNeM sarva sAdhunA vinayAdika karave karI sarvane vaza kasyA. udAyI rAjA paNa thAma caudaze pauSadha kare , thAcArya paNa dharma kathA saMjalAvavA rAjA pAse jAya. eka divasa saMdhyA samayeM AcArya ce lAne kahyu. napadhi vyo. rAjA pAse javU . te sAMjalIne tatkAla teNeM na padhi lene kaMkalohanI pAlI paNa sAthe bAnI lIdhI. prAcArya rAjakule gayA. dharmakathA kahI. anukrameM porisI naNAvIne AcArya tathA rAjA sa due sUtA , te vakhata ceto utIne rAjAne gale barI mUkI bahAra nIka vyo, cokIyAteM paNa sAdhu jANI rokyo nahI. tethI te kapaTI yati jato rahyo. __ anukrameM nadAyI rAjAnA zarIranuM rudhira, gurunA saMthAre zrAvyuM. guruyeM uThIne rAjAne joyA. rAjA maraNa pAmyA jANIne guru vicAravA lAgyA ke, hu~ jIvato rahUM to lokamAM kahevAze ke, guruyeM rAjAne marAvIne ce lAne nasADI mUkyo. ema zAsanamAM namAha thaze. te velA guruyeM pAlo paDikkamI sarva jIvane khamAvI teja pAlI potAne gale mUkI. prAtaHkAle rAjA tathA guru bedujaNa maraNa pAmyA dekhIne loka vicAratA havA ke, koka ghAtaka puruSa baleM karI bedune mArI gayo. par3I beduno saMskAra ka yo. rAjA aputriyo , mATe rAjyayogya puruSa pAmavA azvane adhivAsa nA karIne nagaramadhye tathA nagarabahAra pherave . te avasareM eka nApiteM prAtaHkAleM evaM svapna dIhUM. je mahAre yAMtara. karI pAmalipura nagara vIM TyuM . teNeM te svapnanuM phala svapnanA jANa upAdhyAyane pUjyu. upAdhyAyeM paNa tene potAne ghera lAvIne nhavarAvyo. panI potAnI dIkarI paraNAvI dIdhI. have te azva paNa jamato namato jyAM nApita , tyAM thAvyo. nApi ta sAmo rahIne heSArava karavA lAgyo. tyAre pradhAna loko te nApitane dI pato dekhIne rAjyane viSe thApatA havA. paNa rAjaloka tene nApita jANI ne amarSe karI tevo teno vinaya na karatA havA. te jo te nApita naMda, sunaTone kahevA lAgyo ke aho sunaTo! e lokane pakaDo. evaM sAMna lIne te sunaTo paraspara sAmu jozne hasatA havA. tevAreM naMda nApita sa jAyeM lepyamayI eTale jIteM citrita puruSonI sAhAmuM joyu. ke tatkAla te lepyamaya be puruSa hAthamA khaDga le dhAvatA havA. tene joza kezka nAzI gayA. kezkane mAsyA. te dekhIne sarva pradhAna pAgIyA rAjAne khamAvIne vi
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. ee naya bahumAna karatA havA. have te rAjAne pradhAna koi nathI, tene khole je. ___ evA avasare te nagarane bahAra eka kapila nAmeM brAhmaNa vase le. eka divaseM sAMU samayeM koI sAdhu vihAra karatA tyAM AvyA. asura velA ho vAthI gAmamA javAya nahI. ema jANI te sAdhu kapila agnihotranA ghara ne viSeja rahyA. tyAM brAhmaNeM vicArAM ke, kAMka prazna pUvaM, je e kAMsa maje le ? ema jANI je je prazna pUbyAM te te sarvanA uttara sAdhuyeM kahyAM. tyAre kapila zrAvaka thayo. ema keTalAka divasa gayA. panI sAdhuyeM vihA ra kasyo. ekadA bIjA sAdhu ene ghera comAsu rahyA. evAmAM kapilane eka putra Avyo. tene janmatAMja vyaMtarI valagI je. evAmAM sAdhu pAtrAne kA pa detA hatA, te pANInA hegla kapileM, bokaro lAvIne dhasyo. tenA pranA veM vyaMtarI nAtI. te jo kapila paNa dharmamAM thiraM thayo. paMbI je kAraNe pi tA dharme thira thayA te te kAraNe karI te putranuM nAma kalpaka ebuM dIg.anu krameM tenI mAtA pitA kAladharma pAmyA. kalpaka mahoToM thayo. cauda vidyA no jANa thayo. evAmAM tyAM eka brAhmaNa vase be. tene eka putrI De te ja lodara rogiNI che. tethI tene vara malato nathI. te brAhmaNe koka upAyeM kalpakane te kanyA ApavAmATe yAMgaNe kUna khodI temAM kanyAne mUkI. evAmAM kalpaka mArgamA cAlyo jAya , tene jo brAhmaNe pokAra ka yo. nokalpaka ! kanyA kUdhAmAM paDI , mATe je kADhe tenI e kanyA. te sAMjalIne kalpaka dayAyeM karI doDato yAvIne te kanyAne kheMcI kADhato havo. tevAreM brAhmaNeM kahyu e kanyA tamArI tha, mATe tame paraNo. kalpa ka paNa lokanA apavAdathI bIhIto thako te kanyAne paraNIne par3I auSa dhane yogeM rUpeM ratisarakhI nIrogI te kanyAne karI mUkI. __ have kalpaka mahA saMtoSI, koznu dAna le nahI, vidyArthI Ave tene na yAve, ema aneka bAyeM parivasyo cAle. te vAta rAjAyeM sAMjalI ke, kalpa ka mahAbuddhivaMta . mATe teDAvIne kaDaM ke, tuM maMtrIpadavIle, kalpakeM kahyu, maMtrIne to lonane vaze pApa karavA paDe, ane hUM to jojana tathA vastra TAlI adhika parigraha paNa rAkhato nathI. e vAta sAMjalIne rAjAyeM vicAkhu ke, e kAMka vAMkamAM Ave to mahArI vAta mAnaze. panI rAjA tenA viz jovA lAgyo, paNa prAyeM mahoTA puruSane ni hoya nahI. mA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jainakathA ratnakoSa nAga ho. Te lie jaDyuM nahI. tyAreM rAjAyeM kalpakanA vastrano dhonAro dhobI hatA, tene bolAvIne kahyu ke, kalpakanAM vastra dhoine pADhA Apoza nahI. te dho bI paNa rAjAnI AjhA pramANa karIne ghera gayo. ekadA kaumudImahotsa va dakaDo yAvyo. tyAre kalpakanI strIya kalpakane kajhuM. rAjAnA dhobI pAse mahAraM vastra dhovarAvI Apo. jema te cokhAM vastra thAya. te dhUpIne kaumudImahotsavanA parvamA pahelaM. te sAMgalI kalpake vicAo~ ke, dhobI nA DAne loneM, kaumudImahotsava DhakaDo ne mATe mane vastra nahI Ape, to hAtheM karIne kleza vecAto levo paDaze. ema ciMtavI strInuM vacana uvekhI mUkyuM. je paMmita loka hoya te strIne AdhIna hoya nahI. tathApi strIyeM ati A graha karavAthI kalpakeM te dhobIne vastra dhovA thApyAM. kAraNa ke, striyono, bAlakano, rAjAno, ane mUrkhano, kadAgraha paNa balavaMta De. have parvadivasa Avyo, tyAreM kalpaka, dhobIne ghera vastra sevA Avyo, paNa dhobIne rAjAnI AjhA nathI, mATe Ape nahI. kehe ke, Ajato jAu kAla Avajo. e rIteM vAyadA kare. ema jema laheNIyAta deNIyAta ne ghera jAya, tema nitya dhobIne ghera vastra levA jAya, ema karatAM ve varSa vahI gayAM, paNa dhobI vastra Ape nahI. je mATe atimA te parAnavarnu sthAnaka thAya. jaya vinA prIti na hoya. ema vicArIne trIje va dhobIne ghera jazne kalpaka bolyo. tuM cora bo. mahArAM vastra tuUne jaDyAM paNa jo tahArA rudhireM vastra raMgIne le, to duM kalpaka kharo jANa je. anyadA rA tanA samayane viSe te kalpaka vidyAsAdhaka puruSanI peThe sAhasika thako gupta barI rAkhIne dhobIne ghera gayo. cukuTI caDhAvI mahA kopavaMta thazne dhobIne kahevA lAgyo. re puSTa ! tahAre ghara meM cAkaranI peThe pherA khAdhA. have vastra Ape le ke nahI ? te dhobI paNa kalpakane rAksasarakho nayaMka ra dekhIne potAnI strIne kahevA lAgyo. enAM vastra Apya. tema dhobaNe pa / vastra prakaTa karI dekhADyA, tyAre kalpakeM barI kADhIne dhobInA peTamA mArI. jema kozeM karI dharatIne vidArIyeM tema dhobInuM peTa vidAyaM. tenA rudhireM karI vastra raMgI lIdhA. te jo dhobaNa buMbArava karatI bolI. re jhuM a mane mAre che ? rAjAnI AjhAyeM eTalA divasa tumane vastra nahI ApyAM, te sAMjalIne kalpaka saMtrAMta thako vicAravA lAgyo. aho! rAjAnuM vacana
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 201 meM na mAnyuM, mATe e zyo prapaMca rAjAyeM kasyo be ? have meM dhobIne mAkho. e aparAdhe rAjAnA puruSa mane jei jaze. mATe tethI pahelAMja huM rAjAnI pAse jAnaM. ema niradhArIne rAjAnI pAseM gayo. tene naMdarAjAyeM paNa ghaNA prAnaMdasahita dara yApyo rAjA iMgitAkArano jAe hovAthI kalpakane milApasahita jANIne prArthanA karI ke, tame zramAtyapadavI vyo. kalpakeM paNa potAnA aparAdhanuM auSadha jAlIne, rAjAnuM vacana mAnyuM je mATe buddhivaMta hoya te avasaranA jAe hoya. have naMdarAjA potAne kRtakRtya mAnato, kalpaka sAtha vAto karato ya ko, saMdehanI vAto pUche. kalpaka paNa rAjAnA sarva saMdeha jAMgele. e vAmAM tahAM dhobIyo sarva ekatA thaine pokAra karatA yAvyA. teNeM kalpa gauravatA sahita rAjAnI pAse veThelo dITho. te joi dhobI pota potA ne ghera gayA. rAjAyeM pUrvalA sarva zramAtya TAlIne eka kalpakane mahAmaMtrI karo. kalpaka paNa aneka upAya karIne naMdarAjAne dharatI ne lakSmI pA vato vo rAjAno paNa jasavAda ghaNo hoto havo have pUrvalA maMtrI kalpaka upara ghaNo dveSa dhare, kalpakanAM bala khoje. te iSTamaMtriyoyeM kalpakanA gharanI dAsIne vastrAdikApIne vaza karI lIdhI. tene kalpakanA gharanI khabara nitya pUche. dAsI paNa lone karIneM kalpakanA gharanI sarva vAta temane kahatI rahe. kalpakA putra be. je mATe jainazAsanIne prAyeM ghaNA putra ho ya. ekadA kalpakane putranuM vivAhamaMgala karakhaM be, mATe rAjAne aMtevara sa hita ghera teDavAnI bA kare be. te rAjAne vyApavA sAru mukuTa batra cAmarA dika karAvavA mAMjhyA be. bIjI paNa rAjAne yogya vastu karAve . te sarva vAta dAsI pUrvalA maMtrIyo khAgala kahI. teNeM paNa bala pAmIne rAjAne kayuM, svAmin! tamArA lekheM yame kazA kAmanA nathI. to paNa me svAminA naktivaMtA biyeM, hitavAMtaka biyeM, kulavaMta biyeM, mATe hitanI vAta kahiyeM biyeM. tamAro vahAlo maMtrIzvara je kalpaka, teNeM je vAta mAMgI be, te sAM calo. teNeM potAne ghera batracAmarAdika rAjAlaMkAra karAvavA mAMjhyA be. lI vAto meM kahI. teno trAzayato tame mahArAja jANo. je mATe buddhi vaMta puruSane eka si jovAmAM yAve to sarva rAMdhyAnI khabara paDI jAya. me mahArAjanuM lU khAine sarva mahoTA thayA biyeM, te mATe kahiyeM DhiyeM, e 26
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jainakathA ratnakoSa nAga baho. paNa kalpakanI IrSyAyeM nayI kahetA. kadAcit zrApaema jANo ke, ema tsareM karI kaheThe, to carapurupa mUkIne khabara karAvo. te sAMjalI rAjAyeM paNa carane jovA mokalyA. teNeM temaja dIk. A vIne rAjAne sarva kardA. tevAreM rAjAyeM paNa kalpakane kuTuMbasahita aMdhArA kUyAmAM utAsyo. tene khAvA mATeM eka se kozvA aneM eka nekaravo pA eNIno kUvAmAM mUkyo. tyAreM thoDaM anna dekhIne kalpaka bolyo. ApaNane e ka sina siba nAge Avaze, paraMtu koliyAnI to vAta zI? ane kavala to zata saMkhyAyeM hoya tyAre nadara pUrNa thAya. ane si pramANa khAtAM to sarva marI jazguM. te mATe je koi maMtripadanuM vaira vAlavA samartha hoya, te ekaja jaNa e anna pANI vAvaro. tyAre sarva kuTuMba malIne kahevA lAgyu ke,vaira vAlavAto tame samartha bo,bIjo koi nathI. te mATe tame ekalA vA varo. te sAMjalI kalpaka te anna vAvare. bIjA sarva kuTuMbanA mANasatotra nazana karI devaloke gayA. te avasareM sAmaMta rAjAyeM jAey ke kUpamA rahetAM kalpakano anAva thayo ho, mATe naMdane upADI pAmalipura le mUkIye. ema vicArI pAmalipura nagarane sarva sAmaMta rAjAyeM manI vIMTI lIdhuM. naMda rAjAyeM daravAjA baMdha kasyA. loka paNa mahA nayanAMta thayA. naMda rAjApa Na te zatru sAthe laDhavA asamartha thayo thako besatAM, sUtAM, khAtA, pItAM koI sthAnakeM paNa dAhajvara pIDitanI peThe rati na pAmato havo. tyAre vi cAravA lAgyo ke, jyAM sUdhI kalpaka maMtrIzvara hato; tyAM sUdhI siMhanI gu phAnI peThe ko pAmalipura sAmuM jo na zakyuM. ane kalpaka vinA nagarI nI A avasthA thai ! rakhavAla vinA upavanane paMthI loka paNa parAnava kare. te mATe jo kalpaka jIvato hoya, to sarvane uDADI muke. vIjA sarva maMtrIto joi rahyA be, paNa koine kAMza sUjatuM nathI. je mATe prAyeM hAthI nonAra te hAthIja napADe. ema vicArI kArAgAranA adhikArIne teDIne pUbyuM. tyAre te bolyA. svAmin ! Aja sUdhI koika kozvA to le , e ma kahI teja vakhateM kUyAmAM mAMcI makI. te mAMcI napara besArIne jema nidhAna kADhe, tema kalpakane bahAra kADhayo. kalpakane sarva hakIkata kahI saMnalAvI. kalpaka bolyo, mane koTanI rAMgeM cAre dizi pheravIne, zatrunI najareM pADo. tyAreM rAjAyeM kalpakane zibikA upara besADIne pAkA vRdanAM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 903 patra sarakho cAre dizi koTa upara pheravyo. te dekhIne vairI vicAravA lA gyA, je naMdarAjA ghaNo nirmala le. te kAraNathI ApaNane kUTakalpaka dekhA DIne bIvarAve je. ema ciMtavI valI ghaNo upazva karavA lAgyA. te jANIne kalpake dUta mokalI verIne kahevarAvyu ke, tamo sarvane mAnya evo maMtrI pramukha je hoya tene nAvamA vesArIne tame gaMgAmadhye Avo. DhuM paNa nA vamAM besIne Aq buM. ApaNe vicAra karI jema tamane gamaze, tema karIzaM. evaM dUtanuM vacana sAMjalIne te saMdhi karanArA puruSo, nAvamAM besIne AvyA. kalpaka paNa nAvamA besIne gaMgAmA sAmo yAvyo. tihAM koka nA hAthamAM zelaDI hatI, te dekhIne kalpakeM AMgalInI saMjhAyeM batAvyu ke, e zelaDInuM mUla ane beDo kApI nAMkhiye, tyAre zepa jhuM rahe ? ema kahe thake te saMdhivigrahika puruSa yadyapi ghaNAye buddhivaMta hatA, ghaNAye mAhyA hatA, paNa kalpakanA bolavAno bAzaya na samajyA. kalpakano Azaya e hato ke, jema zelaDI mUle vadhe, athavA prAMte vadhe, tema betu saMdhi sarakhI hoya, tyAreM datriyanI saMtati vadhe. paNa eka satya saMdhivAlo hoya, ane bIjo mAyAsaMdhivAlo hoya, te kema cAle? te mATe satyasaMdhivaMta naMda le, ane mAyAsaMdhivaMta tame Do, tethI tamALaM kAM nahI cAle. valI te sthAna ke eka aAhIraNIne mAthe dahiMnI hAmI dekhIne kalpakeM hasta saMjhAyeM dekhA DIne kahyu ke, A daMmeM karI jo e hAmI nAgI nAMkhiyeM, to jhuM thAya ? e zrAzaya paNa saMdhivigrahika puruSa na samajyA. paraMtu kalpaka amAtyano e yAzaya hato ke, tamArUM lazkara te hAmIsara le. te mahArA vIryarUpa daM meM haNyuM thakuM, tamAeM sarva bala dahiMnI peThe verA jaze. phode phodA thai jaze. valI kalpakeM potAnuM nAvaDaM zatrunA nAvaDAnI vacamAM ghAlIne, traNa pradadi NA dIdhI. teno abhiprAya paNa te saMdhivigrahika purupeM na jANyo. paNa te kalpakano aniprAya e hato ke, jema mahArI nAveM tamArI nAvane zrAvarI, tema mahAruM teja tamane Avaraze. e traNa saMjhA karI, paNa eke saMjhAno jAvArtha ajANatAM te saMdhikArako, vicAra samuzmA paDyA. jema kAga DAnuM bAlaka mukha vikasvara karI rahe, tema rahyA. kalpakato vagara bole pADo valI potAne sthAnakeM Avyo. saMdhivigraha puruSato nAvArtha ajANatAM vilakhA thaine potAnA lazkaramA gayA. temane sAmaMta rAjAyeM pUbyuM. kalpa
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jainakathA ratnakopa nAga ho. ke tamane jhuM kartuM ? te kahevA lAgyA ke, kalpakato asaMbaMdhapralApI labA DI je. to paNa saMdhI karavAno javAba na malavAthI sAmaMta rAjA pharI pharI temane pUbavA lAgyA. tyAre te lAja pAmIne bolyA ke, ame to kalpakano aniprAya samajI zakyA nahI. te sAMjalI sarva vairI rAjAyeM vicAyuM ke, ka vapakeM ene paNa kAMka vyAdikane loneM lapaTAvyA dekhAya le. nahiMto sAcuM kema bole ! to rakhene e mAMhelA ne thaine ApaNane marAve! tethI ApaNane have ihAM raheQ ghaTatuM nathI. ema jANIne te sarva lazkara sahita nAsavA lAgyA. te joi kalpakeM naMdarAMjAne kayuM. have asvArI karIne jema tamane game tema lUTo. koI bhADA hAtha karanAra nathI. te sAMjalIne naMdarAjAya paNa caDhAi karI te rAjAunA hAthI, ghoDA, ratha, ratna naMmAra pramukha ghaNAM lUTI lIdhAM. naMdarAjAnuM rAjya sthira thayu. naMdarAjA paNa pUrvalA puSTa maMtrIne kalpakane chuHkha dAyaka,anarthakAraka jANIne nigraha karato havo. te kalpaka nyAya nItiyeM karI ivya upArjIne rAjAno naMmAra jarato havo. e kalpakanI kathA pariziSTa parvaNImAM ne. te mATe kalpakajevA maMtri hoyato rAjA zone. anayakumAra karI jema zreNika rAjA zonato havo. tema sakala kalAmAM kuzala evA kalpaka maMtriyeM karI te naMdarAjA zonato havo.. arthaH-lakjAju sohara banayArI. athavA lajAju sohA egapatti. (lAju ke0 ) lajAyukta (egapatti ke0 ) pativratA strI eTale zIyala vaMtI strI ( sohara ke ) zone je. athavA satI hoya te lAja mUkIne je ma tema na bole, to ghaNuM zone. ihAM jinamatIno dRSTAMta kahe le. yathAH___eka adbhuta nagara hatuM. tyAM prabala zatrune mardana kare evo, janAIna nA meM rAjA rAjya kare le. tyAM rAjAne ghaNuM mAnIto, mahAjanamA mukhya, paro pakAra karavA tatpara, evo vasumitra nAmeM zeTha vase be. te zeThane nirmala gu NavaMtI yazomatI nAmeM nAryA be; te strI jarine samasta manoratha pUrNa tha te kAla jAya je. paNa putra nathI. tenuM ghaNuM duHkha dhare le. te ze- kuladevatA ArAdhI. teNeM tuSTamAna tha vara Apyo,tethI putra yAvyo. vadhAmaNAM kasvAM, varadatta evaM nAma dIdhuM. te anukrameM mahoTo thayo, sarva kalA jaNyo, yauvana avasthA pAmyo. tene eka sAgara nAmeM bAlamitra . paNa te vaka , ane varadatta poteM sarasa De. anyadA ko eka kanyAne potAnA gharanI nIce
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 205 kaMDukakrIDA karatI dekhIne varadatteM vicAsuM. aho ! juna enuM rUpa, lAvaNya kAMti kevI be ? ema ciMtavI potAnA sAgaranAme mitrane pUThyaM. e konI putrI be ? mitra bolyo eja gAmano vasanAro baMdhudatta nAmeM zeva tenI baMdhumatI nAmeM nAryA, tenI e jinamatI nAmeM putrI be. te sAMjalIne varadata yo. evAmAM jinamatIyeM paNa tirbI dRSTiyeM tene dIge. varadatta potAnA mitrasahita ghera to yAvyo. paNa bIjo sarva vyApAra mU kI te strIne cittamAM dhyAto zayyAyeM sUto. tyAM taptazilAtale jema maca taDaphaDe, te rIteM taDaphaDe be. lAMbA nizAsA nAMkhe be, te vAta tenA pitA ye jIne sAgarane pUbdhuM ke, varadattane zI azAtA be ? tyAreM sAgareM sarva vAta kahI. vasumitra zeteM baMdhudattane yAcanA kara ke, tamArI putrI mahArA putrane yApo. baMdhudatta bolyo, tame yukta bAta kahI, tamArAthI bIjo uttama koNa be ? paNa mahAro niyama le ke, zrAvaka vinA bIjane putrI ApavI nahI. te sAMjalI zeteM ghera yAvIne putrane sarva bAta kahI. varadattepaNa kanyA paravAnI ilAyeM muni pAse jaine zrAvakapaNuM aMgikAra karUM te tene jA vayakI paribhyuM paNa kharaM. te vAta baMdhudatte jANIne potAnI putrI varadatta ne parAvI. te strIrttArine mAMhomAMhe ghaNo rAga thayo, vizvAsa thayo, bedu viSayasukhavatAM kAla gamAve . anyadA varadatta bahAra gayo joine sAgara, jinamatI pAse khAvyA. jina matIne kavA lAgyo ke ruDdeva zevanI bahu sAyeM tamAro narttAra ekAMte kAMika vicAra karatA hatA. te tame jANo ho ke nahi ? te sAMjalI, sarala svanAva vAlI jinamatI bolI, te vAta to teca jANe, athavA tame temanA mitra bo mATe tame jAlo. sAgara bolyo, huM jAeM buM; paNa pUThyA vinA kema karUM ? jinamatI bolI, tame kaho zuM kArya haze ? sAgara bolyo, je mahAre tamArI sAdheM kAma te kAma tamArA narttArine tenI sAyeM ve jinamatI bolI, mahArI sAdheM tamAre cuM kAma be ? sAgara bolyo tahAro narttAra mUDha be, je tahArA sarakhI strIne mUkIne bIjI strI pAse jAya be, paNa viSayarasanA yAsvAdano jANa hoya, tene to tahAro khapa kema na hoya ? evaM ghaNuMja durvacana te ji tine kaTuka lAgyuM, tyAreM kope narANI thakI tiraskAra karatI kahevA lAgI. re nirlaja ! re anArya ! tuM evaM pApa ciMtave be ! ! athavA jevuM ci
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jainakathA ratnakoSa nAga baho. tamAM ciMtavyu hoya tevu vacanapaNa nIsayuMjaNAya ne mATe dhikkAra do tane! ane tahArAM caritrane paNa dhikkAra ho ! teM mahArA narine paNa kalaMka dIg. mATe yAhIMthI dUra jA. tahArUM darzana paNa mahApApanaNI thAya. te sAMjalIne te sAgara coranI peThe tyAMthI nikalato sAhAmo yAvatAM vara datteM dIto. gauhatyAkArakanI peThe malinamukha ko dekhIne tene varadatteM pUbyuM, tamane zo naga ? zyA kAraNe AmaNa kumaNA dekhA bo? sAgara nisA sA nAMrakhI bolyo. guM naganI vAta prabo bo! e vAta prakAzI na zakiyeM. tema gopavI paNa rakhAya nahI. jema kusthAnakeM gaMvaI thayuM hoya, tenI peThe e jAgajo. ema kaheto AMsunI dhAra reDato kapaTeM karI bAno rahyo. te sAM jalI varadatteM vicArA ke,enA manamAM koI mahoTo nachega dekhAya le. varadatta bolyo. kahevA jevU hoya te naheganuM kAraNa kaho. DhuM kuHkhano saMvinAga ka rIne tamArUM mukha uddhaM karIza. sAgara bolyo, tame mahArA parama mitra bomATe tamArAthI mahAre jhuM bArnu hoya ? tame jANo bo je, nArI anarthanuM kAraNa . jema hiMsA sarvaduHkhanuM kAraNa je. jema aMdhakAranuM kAraNa rAtrI ke tenI pereM strIpaNa sarva duHkhanuM kAraNa ne. varadatta bolyo ke, Aja mahAravaMtI sApa egI sarakhI evI koi strInA saMkaTamAM tame paDyA hatA ke, kema De ? sAgara bolyo. jinamatiyeM mujhane nirmaU kasyo. ghaNA kAla sUdhI kaMdarpanA vikAra asamaMjasa paNe muphane eNIya dekhADyA. tema mukhathI paNa viSaya sevavA kahyaM khalaM. tathApi meM jANyaM.e Aja kAla potAnI meleM ThekANe Avaze. ema vicArIne eTalo kAla uvekhI mUkI. paNa nitya nitya adhikaadhika asa tInA cAlA karatI vacana kahevAlAgI. paraMtu kahetI rahI nahI. Aja hU~ tu Une jovA mATe ghera Avyo hato,tyAre teNeM rAsaNInI peThe bala jotI mane raMdhIrAkhyo.jema hariNa vAgharI pArAdhI thakI bUTIne nAze, tema jinama tithakI hu~ mahArA yAtmAne mUkAvIne nayeM bIhIno thako nAto. evAmAM tame mavyA. meM manamAM vicAsyuM jIva ApavAvinA mane lUTako nathI. temATe marUM to rUDaM. valI vicAsyaM je, maravU to yukta nathI. valI jinamatI nartA rane Agala kAMka kahe. te kadApi parodane mATe mahAro mitra sAcuM paNa mAne. athavA mitrane sarva vAta yathArtha saMjalAvaM. jo enAM caritra mitra jA to eno vizvAsato na kare ! rakhe mitrane kAMka ApadAmAM nAMkhe! valI
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 207 meM vicAsyuM ke, e paNa na ghaTe jemATe eka to meM enI bAzA pUrI nakarI. bIjuM valI enuM kuzIlapaNuM pragaTa kara, eto cAMdA napara khAra copaDyA sara thAya. evI vicitra ciMtA ciMtavato thako mujhane tame dITho. mATe he mitra ! mahAraM uganuM kAraNa je hatuM te meM tamane kahyu. evAM te pApI mitranAM vacana sAMjalIne varadattane ghaNo ropanonara thayo. te ghera gayo eTale jinamatI tenAM paga pakhAlavA pANI lAvIne tenA mukhabAgala AvI unI, tevAreM teNe rIseM karI barI leine jinamatInuM nAka ThedyaM, tethI hAhAkAra thai gayo,sarva sagA kuTuMbI nelA thayA, saDhuMyeM varadattane ubako dIdho, re pApI, niHkaruNa! kulamAM kalaMka paNa na vicAyaM? sajanasnehapaNa na gaNyo? yA lokane vipe ane paralokane vipe kuHkhadAyI paNuM paNa na vicAsyuM ! teM e guM kAma kayuM? e jinamatI samasta guNavaMtI . tilatupa mAtra paNa jemA doSa nayI.je kAraNe ernu uttama kula, uttama jAti, manohara rUpa, madhura vANI, vinayavaMtI, para puruSa sAmuM jue paNa nahI, lajAvatI,enA guNekarI sakala kuTuMba ene vaza tha rahyu le, enuM cazmA sara nirmala zIla ne, tene teM guM kasyuM ? evo kolAhala sAMjalIne rAjapurupa AvI varadattane pakaDI rAjA pAse lAvyA. rAjAyeM pUbyuM, re nai ! e strIyeM tahAro zo aparAdha kasyo, je mATe rAjakule jaNAvyA vinA teM tahAre hAtheMja nigraha kasyo! varadatta bolyo,mahAro sAgara mitra le. te eno sarva aparAdha jANe . rAjAyeM anucarone kahyu ke, jA sAgarane teDI lAvo. te sAMjalI koTavAla tene kholavA gayo. kholatAM thakAM ko vananI kuMjamAM nAsato pakaDyo. bAMdhIne rAjA pAseM lAvyo. rA jAyeM pUDathu. re murAcAra ! e mahAsatIyeM zo aparAdha kasyo ? sAg2ara dhrujato thako kAM bolyo nahI. tyAre koraDAnA prahAreM mAra dIdho. panI jevo hato tevo vRttAMta kahyo. rAjAyeM beDhune anyAyanA karanAra jANI baMdIkhAne nAMkhyA. kulavaMtI strIne jaratAra game tevI pIDA de, to paNa te jari upara mAtuM na ciMtave. jema zelaDIne pIle to paNa madhura rasa Ape. tema jinamatI nartA ra upara athavA sAgara napara pano leza paNa haiyAmAM na dharatI, valI jaina matanI vAsanAyeM vAsita thakI ema vicAre ne ke, meM navAMtare uSTa karma ka syAM , tenAM e phala mane udaya yAvyAM le // ytH|| sabo pUvakayANaM, ka mmANaM pAvae phalavivAgaM // avarAhesu guNesu ya, nimittamittaM paro ho|
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho.. // 1 // valI vicAre ne ke, mahArI nAsikA bedANAnuM to kAM kuHkha nathI. je mATe karmane vaze jIva zI zI viTaMbanA nathI pAmato? paNa mahArA nirmala kulane meM kalaMka lagAvyaM. vIjeM jainadharmanI meM laghutA dekhADI. e mujhane mahAkuHkha lAge . ema kahetI gharanA deherAsara madhye jazne jina pratimA Agala ekAgra maneM kAnassaggeM rahI. evA samayeM jinamatInuM a khaMma zIla dekhI zAsana devatA ghaj rIpha pAmyAM thakAM jinamatInI nAsikA suMdara sarala svarUpa vAlI nipajAvatA havA. AkAzathI phUlanI vRSTi karI, devAMkunI vAgI, jainazAsana jayavaMtuM , jyAM jinamatI sarakhI satIyo vase be, evA ghopa kasyA. e sarva satInuM ata svarUpa sAMjalIne rAjA poteM tyAM AvIne jinamatInA guNa varNava karavA lAgyo ke, he sati ! tuM dhanya, tuM kRta puNya, tahAro janma saphala , tahArA zIlano mahimA adbhUta . have jinamatIyeM hAtha joDIne karvA. he rAjan ! mahArA narine tathA jAranA mitrane mUko. tyAreM rAjAyeM tenA vacanathI te vehune mUkyA. ji namatI paNa saMsArasvarUpa asAra jANIne dIdA letI havI. tIvra tapa cAritra sevIne sajatiyeM gaz. varadatta paNa lokanI niMdA sAMjalI koine mu kha paNa dekhADI na zakyo, pazcAttApa paNa ghaNo thayo. e rIteM eka patnI lajAvaMta thakI zone de. iti jinamatI kathA zrI sumatinAthacaritre prA kRtaprabaMdhe pUrvanave // iti zrIsakalasanAnAminInAlasthalatilakAyamAna paMmitazrIuttama vijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNiviracite gautamakulakara karaNabAlAvabodhe dazamagAthAyAM catvAyudAharaNAni samAptAni. have agIyAramI gAthA kahe . tene pUrvalI gAthA sAthai e saMbaMdha . je pUrva gAthAne aMte ema kardA ke, eka patnI satI sajAvaMta hoya,te zone. te satIpaNuM to jo aAtmA sthira hoya to thAya,ane sthiranuM pratipadIasthirapaNule,mATe emAM yasthirapaNuM kahe . e saMbaMdhe karI AvI je agiyAramI gAthA te kahe. appA arI ho aNavayissa, appA jaso sIlama narassa // appA purappA aNavayi ssa, appA jiappA saraNaM gazya // 11 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 20e arthaH-appA parI do aNavadhyissa (aNavajyista ke0) anava sthitasya eTale jenA manAdika yogya tekANe na hoya, tene potAno (a ppA ke0) AtmAja (arI ho ke0) vairI samAna hoya. eTale capala citta vAlAne zevanI strInI peThe potAno yAtmA teja vairI jANavo. te kathA kahe . zrIpuranagarane viSe vasunAmeM zeTha vase be. tene gomatI nAmeM strI .ane dhanapAla nAmA putra le.anukrameM pitA maraNa pAmyo. tenA mRtakArya kasvAM. kAleM karI zoka Talyo. panI gomatI, putranI vaDhU sAtheM niraMtara kveza kare,pu traM kA. he mAtA! tamAre gharasaMbaMdhi ciMtA karavAnuM guM prayojana ke, tame betAM thakAM dharma karo, DhuM tamAro yAjJAkArI caM, tame Aja sUdhI gharanA vyAdepeM karI dharma sAMjavyo nathI, avadhAyo nathI, mATe dharma sAMjalo. e ma kahIne koka zAstranA vAMcanArane ghera teDyo, teNe zAstra vAcavA mAM mayu, gomatI sAMjalavA beThI te vAMcanAra jeTale bolyo, nISma uvAca. e Tale khaDakImA aradho pege kUtaro dIgo. tyAreM dUrathI hADa hADa ema kahe tI te gomatI uThI unI tha. khaDakInA rakhavAlA upara ruThI, tene kA kabako dIdho, thoDIka vAreMAvIne valI sAMjalavA beThI. valIvAMcanAra bolyo, nISma uvAca. eTaluM kaDaM eTale rasoDAne DhUkaDI bilADI dItI, tyAre vegalethI niri niri ema kahetI uThI. rAMdhaNIyA upara rUThI rIsa ka rI valI pAnI beThI. valI pustakano vAMcanAra bolyo, jISma uvAca. eTa le vAbaDo tUTyo te jo utIne pokAravA lAgI ke, are vAbaDo bUTyo re vAbaDo bUTyo. ema karatI vAbaDAnA pAlaka upara rIsa karatI valI sAMna lavA beThI. valI vAMcanAra volyo, nISma uvAca, eTale kAgaDA kAna kAna karavA lAgyA, tyAreM mukha vAMkuM karIne cAkara upara rIsa karavA lAgI. e ma yAcaka pramukhanA yAvavAthI vAraMvAra uThave karI eka pahora thayo. eTa le pustakano vAMcanAro ghera gayo. valI bIje divase prAtakAle vAMcanAra Avyo. tyAre paNa sAMnalavAnI je rIta hatI, tenI teja rIta hatI. vAMca nAro thAkIne ghera gayo // yataH // avajyista dhammaM, mA du kahikA suSu vi piyassa // vinAyaM ho muha, vinAya ggiMdhamaMtassa // 1 // punaH / / apyunasahudinidhiH prabodhayet,bahUpadezairapiko'navasthitam // nettuM taDihi malaM na puSkarA, varno'pidhArAzata lkkottiniH|| 5 // ityupadezaratnAkare.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. have bIjA padano arthakahe . appA jaso sIlama narassa (sIlama ke0) zIlavaMta (narassa ke0) je puruSa hoya, teno (appA ke0) A tmA teja sIlavatInI peThe (jaso ke) jasa pAmeM. ___ yAhI zIlavatInI kathA mUla e graMthamAM laga naga (125) zloka jeTalI saMdepathI.lakhelI be,.paraMtu e paMdara nAgamAMhelo cotho nAga pAi bahAra paDI cUko . temAM cothA zIlavatanI upara dRSTAMtarUpeM pRSTa 1ema dhye zloka e0 jeTalI ekathA upAi gayelI . mATe AhIM lakhI nathI. tyAMthIja vAMcI levI, e kathA zrI sumatinAtha caritramA vistAreM le. tathA e zIlavatIno rAsa paNa mAhArI pAseM zloka 3000 ne Asareno De. __ valI zIlavatInI sAsunuM nAma yazazrI je. tene badale cothA nAgamA zrI evaM nAma upAz gayeluM . temaja zIlavatInA zvazurane pahelA jevAre putra na hato, tevAreM yazazrIyeM putra prAptine mATe potAnA jaratArane kahyu De ke, he Aryaputra ! yApaNA nagaranA udyAnane viSe ajitanAtha svAmI nA derAsaranA cAradeze ajitabalA nAmeM devI ne. te aputriyAne putra, ni 6niyAne dhana, rAjyarahitane rAjya, avidyAvaMtane vidyA, mukhiyAne sukha, AMdhalAne AMkho, ane rogIyAne nirogIpaNuM peDe, mATe tame paNa na iMga karavo paDato mUkIne te devInI yAcanA karo to manovAMbita pUrNa thAya. tevAreM zeTha bolyo, hestri! teM nalI yAda ApI. ema kahI nAhI najvala vastra paherI, pUjAnA upakaraNa lazne, jinezvarane dehere gayA. zrIyajitanA thasvAmInI pratimAnI pUjA bAvanA caMdana,barAsa, kastUrI, agara,phUla,snAtra arcAyeM karI panI ajitabalA devInIAgala yAvyA. tenI pUjA paNa teja rIteM karIne zeTha bolyA. he jagavati ! tamArA pasAyeM mahAre putra thaze, to hU~ jainadharmane viSe tatpara thayo thako tamArI mahoTI nakti karIza. tathA putranuM nAma paNa tamArA saMbaMdhI deza. ema kahI ghera yAvyA. eTalI vA ta mAMhelo keTaloka nAga temAM pAyo nathI, paraMtu bIjI vAta to yA pra ta karatAM cAraguNI vistAreM temAM upAi je. te jANavI. have trIjA padano artha kahe . appA urappA aNvayissa. jenuM ci ta dharmane viSe (aNavayissa ke ) anava sthita eTale asthira , tene potAno (appA ke0) AtmAja (urappA ke0) purAtmA jANavo. eTa
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 11 le jeno AtmA gaMgApAtakanI peThe dharmane viSe na rahyo, moheM mUmayo thako vastutattva na samaje. ane vastunuM svarUpa koi kahe to mAne paNa nahI. teja uSTAtmA jANavo. te gaMgA pAkanI kathA kahe je. lATadezane viSe narucca nagareM gaMgAnAme pAkeM, ghaNA bAlaka nizAli yAne naNAvI naNAvIne ghaNuM dhana ekahu~ kamu. panI vRkSAvasthAyeM paraNyo. te strI taruNa hovAthI tene viSaya samAva viSama thai paDyu, tethI narmadA nadIne pahele kAMThe koka puruSa sAtheM raMgANI . mATe niraMtara rAtrI gha DAyeM karI narmadA nadI tarIne pAra jAya. tyAM viSaya sevIne pAnI Ave. ghaNI mAyA kelavIne jarinuM mana rIjave. divaseM kAgaDAne bali nAkhavA jAya. tyAre narine kahe ke,kAgaDAthIbIdaM vaM. nAra paNa satya mA nato tenI rakSA karavA potAnA bAtrone mokale. kozka avasare tene nA reM kaDaM ke amuka manuSyane amuka kAryamATe nitya teDI Avaje, strIyeM ka yuM ke, DhuM puruSa sAtheM bolI jANuM nahI. tyAre pAThaka pote bolAvI lAve. te dekhI eka bAtre vicAyuM ke, e saralanAM lakSaNa nahI // yataH // atyA cAramanAcAra, matyArjavamanArjavam // atizaucamazaucaM ca, SaDvidhaM kUTala kSaNam // 1 // ema vicArIne enAM caritra jovA lAgyo, te jotAM jotAM rAtrIyeM narmadA nadI utaratI dItI. evAmAM sAmA AvatA cora kutIrthe / tasyA, te corane magareM pakaDyo te dekhIne strI bolI kutIrthe guM karavA uta khA? topaNa nakhaM thayuM. hajI kAMgayuM nathI. tame e magaramatsyanIaArakhyo DhAMkI mUko. ema kardA te bAtre sAMjalIne vicAGgu ke, aho ! jUTha strInuM sA hasapa' ke ! // yataH // anRtaM sAhasaM mAyA, mUrkhatvamatilojatA // azaucaM nirdayatvaM ca, strINAM doSAH svanAvajAH // 1 // valI eka divasa bali nAMkhavA avasare kAgaDAthI rakSA karavA mATe pAThakanA AdezathI teja bAtra strInI sAtheM Avyo . bali nAkhatAM te bA tra bolyo / uktaMca // diyA kAgANa bIhesI, rattiM tarisi nammayaM // kuti bANi ya jANAsi, ahINaM DhaMkaNANi ya // 1 // te sAMjalIne strI vi cAyuM ke, mahArI vAta e jANato dekhAya che. tevAre te bolI ke lokasvanA va evoja dekhAya be. mATe mauna karo. AjathI narmadA taratuM mUkyuM. tyAra panI caMcalapaNe karI teja bAtra sAthe saMyoga thayo.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jainakathA ratnakoSa nAga ho. eka divasa dezAMtara javA mATe teja bAtrane ghara jalAvI pAThaka dezAMtara gayA. pAlathI gharamAM eka mRta kalevara lAvI rAteM agni lagADIne te bAtra saMgAthe strI nIkalI gai. prAtaHkAle pAThaka ghera Avyo. ghara balyuM te saMbaMdhI saveM svarUpa jANya. tyArahA priyA ! marI gai,emaghago kheda karato mRtakAraja karI te strInAM hADakAM leine gaMgAnaNI mArge cAlyo jAya . te strIne pa Na mAsa paryaMta bAtra sAtheM ramyA paDI koika vAtane lIdhe rusaNuM thayuM che. tyAre te strIne pazcAttApa upanyo, ke nAra mUkIne duM zahAM kyAM yAvI ? evaM potAnuM sarva svarUpa,nAra tyAM AvI pahoMcyo, tene kajhuM. tyAre pAThaka bolyo. tuM mahArI strI saravI dekhAya ne kharI, paNa teto tuM nathI. tenAtha sthito thA mahArI gAMThe bAMdhyAM ne. tyAre strIyeM tene pUrvalI aneka prakAra nI nizAnIyo batAvI, to paNa te hADakA batAve paNa mAne nahI. tyAre strIyeM bAtra dekhADyo, tene jo pAThakeM karvA ke, e mahArA bAtrasarakho de khAya be, paNa te strInAM hADato mahArI pAse le. tyAre te strI kheda pAmIne nArane tajatI havI. evA pAThakasarakhA puruSa koznuM kartuM sAMjale nahI, dharmane viSe najamAla thAya nahI. teno AtmA purAtmA jANavo. e kathA yAvazyakaniyukti tathA upadezaratnAkaramAM . have cothA padano artha kahe . appA jiyappA saraNaM gazya (a ppA ke0) AtmA jyAreM iMDiyo jItI manane vaza kare, tyAre ( jithappA ke0) jitAtmA thAya, evo je AtmA, teja (saraNaM gaIya ke0) saMsArathI bIhItA evA prANIyone Azraya jUta thAya. eTale te thAvacA muninI peThe kuHkhI prANIne sukhane arthe thAya te thAvaccA muninI kathA kahe . te kAle te samayane viSe jhArikA nAmeM nagarI hotI havI. te pUrvapazcima bAra yojana lAMbI ane uttaradakSiNa nava yojananI paholI . dhanadeM ni pajAvI , suvarNano koTa , nAnAvidha paMcavarNamaNinA kozIzA , dhana danI alakA nagarI sarakhI ,jemAM harSavaMta kIDAvaMta loka vase be,te nagarI pratyakSa devaloka sarakhI . te hArikAne bahAra IzAna kUNe giranAra parvata be,te caMco gaganathI vAto karato, aneka prakAranI vanaspatiyeM maMmita,haMsa, mRga,mayUra,kauca,sArasa ane cakravAka pramukha padIyovaDeM zojita je. aneka devatA tathA devAMganAnA mithuna,cAraNa,vidyAdhara e0karI saMkIrNa be. te gi
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 213 pra nArane kaDuM naMdanavana nAmeM udyAna be. te sarva RtunA phala phUleM sahita ghaNuM ramaNIka be. te udyAnane madhyabhAge sUrapriya nAmeM yanuM devala be. te dvArikAmAM kama nAmeM vAsudeva vase be, te samu vijaya pramukha daze dasAra, baladeva pramukha pAMca mahAvIra puruSa, ugrasena pramukha sola hajAra rAjA, ghumna pramukha sADANa kroDa kumara, sAmba pramukha sAtahajAra durdAta kumara, vIrasena pramukha ekavIrA hajAra vIra puruSa, uppanna hajAra baladevanA puruSa, rukmiNI pramukha hajAro strI, anaMga senA pramukha aneka hajAra gaNikAuM, i tyAdika tathA vaitADhyagIri paryaMta traNa khaMma carattAIno adhipatipaNuM karatAM vicare be. te nagarIne viSe yAvaccA nAmeM gAthApatilI vase be. mahA RddhivaMta kone parAjavanIya nathI. tene thAvaccA nAmeM putra thayo. te ATha varSano thayo jAlIne uttama muhUrta jor3ane kalAcArya pAse jalavA mUkyo. anukrameM mahoTo thayo tyA sarva noga samartha jANIne eke divaseM batrIza kanyAnuM pANigrahaNa karAvyuM. te sAtheSAMce iMDiyanAM viSaya sukha jogavato vicare be. ekadA daza dhanuSanI kAyA, zyAmavarNe zojita, saMyamatapasyAvaMta evA rihA zrI ariSTanemi, praDhAra hajAra munirAja, cAlIza hajAra khAryA jIne parivAreM parivasyA yathApratirUpa yavagraha grahIne dvArikAne bahAra gi ranAranI pAse naMdanavana udyAnane viSe sUrapriya yanA deherAne DhakaDuM zoka vRkSa be, tyAM samosA. saMyamane viSe grAtmAne jAvatA thakA vicare d. parSadA paramezvarane vaMdanA karavA nIkalI. te prabhujIne yAvyA jANIne vA sudevanI sudharmA sanAmadhye kaumodikI nAme jerI rahe be. te vajaDAvatA havA. te zabda dvArikAne mAMhe tathA bahAra saghane vyApato havo. te sAMjalIne sa rva loka darSa pAmyA, sadu loka nhAI, balikarma karI, vastra AbhUSaNa pahe rI, ke hAthIpara, kei ghoDA upara ke rathane viSe kei zivikAyeM besI ne, ke hiMmatA thakA, puruSanA samUheM parivasthA thakA kama pAse yAvyA. tyAreM kRSNa vAsudeva sarva sAmagrI saU yA jAlIne caturaMgI senA taiyAra karAvI, vijayA nAme gaMdhahasti zaNagArI, anukrameM prabhujIne vAMdavA nIka lyA. paMcAnigama sAcavI prabhujIne vaMdanA karI. yAvaccA putra paNa te vAta sAMjalI vAMdavA khAvyA. anukrameM prabhujIyeM dharmadezanA dIdhI. te dharmadezanA sAMgalI harSa pAmI yAvaccA kumara bolyA, he svAmin ! jema tameM kayuM tema "
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jainakathA ratnakoSa nAga ho. ja . mahAre tamArI pAse cAritra levAnuM mana ,paNa mAtAnI thAjhA laza A. pranujI kahe jema sukha upaje tema karo; e vAtamA pratibaMdha karazo nahI. anukrameM mAtA pAse AvIne kayuM, he mAtA ! meM nemapranujInI dezanA sAMjalI te mane rucI.mAtA kahe tuM dhanya kRtArtha thayo. tyAreM mAtAne kahyu jo tamArI AjJA hoyato hu~ cAritra aMgIkAra karUM. te sAMjalI mAtA mU rjA pAmI, citta vavyA palI mAtAyeM ghaNA viSayanA anukUla pratikUla vacana kahIne cAritranI ukaratA dekhADI, paNa thAvaccA putra te vacanamAM na mUMkA pA. mAtAnI bAvinA dIkSAnI AjhA mAgI. tevAreM thAvaccA gAthA pati NI, mahoTAne yogya mahoTuM neTaNuM leine saGaneM privr| thakI kAmavAsude va pAse AvI. mukha Agala neTaNuM mUkI ema kahevA lAgI. he devANuppiya ! mahAre thAvaccA nAmeM ekaja putra ne, ghaNo iSTa de, te saMsAranA nayathakIna gi pAmyo , arihA zrIariSTanemipAse pravrajyA levA najamAla thayo ne, temATe dIdA mahotsava karavAnuM mana , tethI batra cAmara mukuTa pramukha thApo, to mahotsava karUM. tyAre kamavAsudeva bovyA. e vAtanI tame phika ra karazo nahI. tame sukhazAtAmA raho. DhuM poteM thAvaccA putrano dIdAmaho tsava karIza. ema kahI kamajI caturaMgIsenAsahita vijaya nAmeM hasti napara besIne thAvaccA gAthApatiNIne ghera AvI thAvaccA putrane ema kahetA havA. he devANuppiyA ! tame dIdA na vyo, mahArI vAdubAyAyeM sukheM raho, eka tamArA zira upara vAnakAya sparze tene to duM vArI na zakuM, paNa bIjo ko itamane jo bAdhA pIDA upajAve. to te sarva upazva DhuM nivArIza. tyAreM thA vajJAputra bolyo. jo tame jIvitavyanA aMtano karanAra evo je mRtyu, te ne nivAro, athavA rUpa raMganI hANI kare, evI je jarA, tene AvatI ni vAro, to tamArI bAbAyAye rahIne manuSya saMbaMdhi vipula kAmanoga noga vato DhuM vicalaM. tyAreM kRSmavAsudeva volyA. he devANuppiyA! eto urgatika maNIya je. ene to mahAbaliyA evA deva dAnavapaNa nivArI zake nahI, e ka potAnAM karmakSya thAya,toja jarA maraNa Tale. tyAre thAvaccAputra bolyA.. he devANuppiyA ! eTalAja mATe hu~ ajJAna mithyAtva avirata kaSAyeM ka rIne saMcetAje karma saMcaya teno kSya karavAne . te sAMjalIne kamavAsudeva kauTuMbika puruSane bolAvIne ema kahetA havA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. ke, kSArikA nagarI madhye ziMgoDAne yAkAreM mArga hoya, traNa mArga hoya, cAra mArga paDatA hoya ityAdika mArgane viSe,tame hAthI upara besIne DhaMDhero pheravo,ane ema kaho ke, thAvaccA putra saMsAranA tApathI udyega pAmyA be; janma jarA maraNathI bIhInA , te arihA ariSTanemi pAse cAritra levA ujamAla thayA , te mATe he devANuppiya ! rAjA athavA athavA yuvarAja nA kumara, Izvara, talavara,kauTuMbika, mAbika, inya, zeta, senApati sArthavA ha pramukha je koi thAvaccAputranI sAthe pravrajyA lIye, tene kama mahArAjA yAjJA Apele. tene pavADe mitra jhAti pramukha je Atura hoya, ivyavA na na hoya, to teno gharano nirvAha zrIkama karaze. eja rIteM kauTuMbikeM u dghoSaNA karI tyAreM hajAra puruSa, upADe evI zibikA upara pratyeka pratye ke besIne eka hajAra puruSa dIdA levAmATe thAvaccA putrane ghera aAvyA. te dekhIne kamavAsudeveM mahoTe vistAreM dIdAmahotsava kasyo. anukrameM a rihA ariSTaneminA trAtikatra dekhIne sarva zibikAthI hetA utasyA. panI kRmavAsudeva thAvaccAputrane bAgala karIne pranujI pAse AvyA. tyAM thAva bAputraM AnUSaNa utAsyA, te thAvaccA gAthApatiNI haMsaladaNa paTTa sADI mAM lai, binna muktAvalInA hArasarakhA AMsu mUkatI ema kahetI havI. he vatsa ! saMyamane viSe yatna karajo, parAkrama phoravajo, e arthane vipe pramA da na karavo, ema kahIne jema yAvyAM hatAM tema pAbAM gayAM. tyAra par3I thAvaccAputra hajAra puruSa sAthe paMcamuSTi loca karI. anukrameM apagAra tha yA. sthavira pAse sAmAyika Ade de| cauda pUrvanA nanAra thayA. ghaNA ca una baha ahamAdika tapa karatA vicare .. pranujIyeM te hajAra puruSa thAva cAputrane ziSyapaNe sopyA. ___ ekadA prajujIne vaMdanA namaskAra karIne thAvaccA putra kahetA havA. he jagavan ! tamArI AjhAyeM sahastra aNagArasahita bIje deze vihAra karavA buM buM. pranuyeM kayuM, he devANuppiya ! jema sukha upaje tema karo. tyAreM thA vaccAputra agAra bahAra dezane viSe vihAra karatA vicare ne. ___ evA avasarane viSe selaMgapura nAmeM rAjA tenI padmAvatI nAmeM rANI be. teno maMUka nAmeM kumAra yuvarAja . te selaMga rAjAne paMthaka Ade de ne cAra budinA jANa, rAjyadhurAnA ciMtavanArA evA pAMcaveM maMtrI ne.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga baho. tyAM thAvaccAputra aNagAra samosakhA. rAjA vaMdanA karavA nikalyo. guruyeM dharmakathA kahI. te sAMjalI rAjA tathA pAMcaze maMtrIzvara sarva zrAvakapaNuM aMgikAra karatA havA. tyAMthI thAvaJcAputra aNagAra, vihAra karatA havA. evA avasarane viSe saugaMdhikA nAmeM nagarI hotI havI, tyAM nIlAzo ka nAmeM udyAna hatuM. tyAM sudarzana nAmeM nagara zeTha vase be. te mahAkadivaMta De. evA avasareM eka zukanAmeM parivrAjaka,cAra vedano pAraMgAmI,pAMca yama pAMca niyama sahita zaucamUla daza prakArano parivrAjakadharma pAlato tathA dAna dharma karavo,tIrtha vipe snAna karavU evaM prarUpato ekadA nagavAM vastra paherI,daMga kuMmikA, bannAlaya aMkuza, aMguThI pramukha rAkhato, hajAra tApaseM parivasyo thako, saugaMdhikA nagarInevipe jyAM parivrAjakanI vasati , tyAM AvI, sarva upakaraNa mUkI sAMkhya samayamAM yAtmAne nAvato thako vicare be. te vAta nagarImA prasida tha. anukrameM loka sarva tene page lAgavA nIkalyA, sudarzana paNa nIkalyo, te sudarzana tene sAMrakhyamatano dharma saMnalAvato havo ke, he sudarzana ! amAre zaucamUla dharma kahyo be. te zauca be prakAreM . e ka ivyazauca ane bIjuM nAvazauca. tyAM ivyazauca te pANI ane mRtti kA, tathA nAvazauca te mAna pANI maMtrI karIne thAya. teNeM je kAMI apa vitra hoya te pavitra kariyeM. ema karatAM nirvighnapaNe svarge jayeM. te sAMna lIne sudarzanaze zaucamUla dharma aMgIkAra kasyo. anukrameM zukaparivrAjaka paNa saugaMdhikA nagarI thakI nIkalI bIje gAme vicaraMto havo. __ anyadA te thAvaccAputra aNagAra paNa saugaMdhikA nagarIyeM samosakhA, parSa dA vAMdavA AvI, sudarzanazeta paNa yAvyA, vaMdanA karIne ema pUlatA ha vA. he svAmin ! mUladharma kayo ? tyAre thAvaccAputra bolyA. vinayamUla dha meM kahyo be. te vinaya be prakArano je. eka gRhasthavinaya ane bIjo muni vinaya. temAM gRhasthavinaya te pAMca aNuvrata, sAta zidAvrata ane zrAvaka nI agIyAra pratimArUpa kahyo be. tathA munivinaya te pAMcamahAvratarUpa ka hyo be. valI aDhAra pApasthAnakanuM vosirAva, daza prakAranA paJcarakANa, karavA, bAra nilu pratimA ArAdhavI, evo vinayamUla dharma dhArAdhIne anu kameM yAu karma khapAvIne jIvalokanA agranAge si6i vare.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 317 patrI thAvaccAputra aNagAreM, sudarzana zeThane pUbyuM. tamAro zo mUladharma le? zeTha bolyo. amAro zaucamUla dharma . yAvat ethI svarge jayeM. tyAreM thAvaccAputra bolyA. he sudarzana ! rudhireM kharaDayuM vastra hoya tene rudhi reM dhoyeM, to zubha thAya ? sudarzana bolyA. gudana thAya. thAvaccAputra bolyA. tema tamAre paNa prANAtipAtapramukha aDhAra pApasthAnaka sevatAM zudina thAya. valI he sudarzana, rudhireM kharaDyA vastrane sAjIkhAreM lIpI amIyeM caDhA vI panI zuddha pANIyeM dhoye tyAre te vastra zuddha thAya ? sudarzana bolyA. hA zubha thAya. e rIteM he sudarzana ! amAre prANAMtipAtanuM viramaNa pramukha aDhAre pApasthAnakanA viramaNa thakI zurU thAya. te sAMjalI sudarzana zeva bU jyA. thAvaJcAputrane vaMdanA namaskAra kare. thAvaccAputraM dharma saMjalAvyo. a nukrameM bAravratadhArI zrAvaka thayA. jIva ajIvanA jAga.thayA. ityAdika teNe zrAvakanA guNa sarva aMgikAra kasyA mATe te sarva zahAM varNavavA. ema sudarzana zeneM zaucamUla dharma bAMjhIne vinayamUla dharma Adasyo. te sAMjalIne zukaparivrAjakeM vicArayuM ke, DhuM pAbo jazne zaucamUla dharma aMgi kAra karAvaM. ema ciMtavI valI paNa eka hajAra parivrAjakasahita saugaMdhi kA nagarIne vipe AvI, parivrAjakanI vasatImAM upakaraNa mUkI, dhAnDaM vastra paherI, thoDA parivrAjakane sAtheM lene sudarzana zeThane ghera Avyo. su darzana zeTha paNa zuka parivrAjakane Avato jANIne unA na thayA, vaMdanA paNa na karI, sAmA paNa nagayA, maunapaNe bezI rahyA. __ tyAreM zukaparivrAjaka bolyo. pAgala yAvato tyAre tuM uno thato, sAmo Avato, ane hamaNAMto uno paNa thato nathI. evo vinayamUna dha meM teM kyA aMgikAra kasyo . tyAre sudarzana zeva unA thazne ema kahetA havA ke, he devANuppiya ! arihA ariSTaneminA aMtevAsI thAvaccA nAmeM aNagAra ihAM yAvyA le. te nIlAzoka udyAnamAM vicare le. temanI pAse meM vinayamUla dharma aMgikAra kasyo be. tyAre zuka bolyo. he sudarzana ! cAlo thAvaccAputranI pAse jayeM. DhuM artha hetu prazna pUrbu. teno jo mujhane kharo uttara Apaze, to DhuM paNa vaMdanA namaskAra karIza. tathA jo mujhane khoTo uttara Apaze, to DhuM temane hetu prazne niHpTaSTavyAkaraNa karIza. e ma kahI te zukaparivrAjaka eka hajAra parivrAjaka saMghAte sudarzana zeThane te
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jainakathA ratnakoSa nAga baho. DI yAvaccAputra aNagAranI pAseM khAvIne pUDhato havo ke, tamAre yAtrA be ? yApanikA be ? avyAbAdha be ? prAzuka vihAra be ? thAvaccAputra bolyA. e cAre vAnA mahAre be. je jJAna, darzana, cAritra, tapa, saMyamAdikanA yogeM mahAre yatanA vartte be. te mahAre yAtrA be // 1 // tathA yApanakA ve prakAranI be. eka iMDiyayApanikA ne bIjI noI yi yApanakA. temAM iMDiyayApanikA te pAMce iMdiyo mahAre vazavartti be. noiMDiyApanikA te krodha, mAna, mAyA, lona e cAreM kSINa upa zAMta be. e mukane udaya yAvatA nathI // 2 // tathA vyAbAdha te mune vAta, pitta, zleSma, sannipAta, vividha prakA ranA rogAtaM te. paNa hamalA nadIrAtA nathI // 3 // tathA prAzuka vihAra te khArAmane viSe, udyAnane viSe, devakulane viSe, sajAne viSe, strI pazu paMmaka rahita vasatIne viSe, pADihAra pITha phalaka zayyA saMthAro grahIne vicaruM huM // 4 // ema cAre uttara vAlyA. e eTale valI zukaparivrAjakeM pUDhayaM ke, prAkRta bhASAyeM " sarisavayA " tamAre davA yogya be ke, anadavA yogya be ? yAvaccAputra bolyA. sa risavayA te ve prakAranA be. temAM eka mitrarUpa ne bIjA dhAnyarUpa be. tyAM mitra sarisavaya te traNa prakAre be. eka sAtheM janmyA, bIjA sAtheM ma hoTA thayA, trIjA sAyeM dhUnamAM ramyA, e traNe to sAdhune navA yogya a. ne bIjA dhAnya sarisava je ve te ve prakAranA be. temAM eka to zastre pariNamelA hoya be, ghane bIjA zastre pariNamyA na hoya temAM je za stre nayI pariNamyA te to sAdhune prakalpa be. ane je zastre pariNamyA be, te valI ve prakAranA be. temAM eka to prAzuka ne bIjA prAzuka hoya. te prAzuka to sAdhune na kalpe, ne je prAzuka be te valI ve prakAranA d. eka yAcanA karI nAvelA ne bIjA yAcit hoya te. temAM prayAce lA to sAdhune prakSya be ne je yAcelA be te valI ve prakAreM be. eka gumAna ne bIjA azuddhamAna temAM je azuddhamAna te na kalpe, ane je zuddhamAna, te be prakAreM be. eka dAtAreM ApelA, khane bIjA dAtAreM nayI zrApyA. temAM je dAtAreM nayI prApyA, te khAvA yogya nathI. ane je dAtAreM zrApyA be. te zramaNa niyane khAvA yogya be.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. zae ihAM pUbanAra parivrAjakano e bAzaya le ke, jo e sarisavaya khAvA yogya kaheze, to hUM ene ulamAM nAMkhI ne kahIza ke,tamAre mitra paNa khAvA yogya dekhAya che. paraMtu emato thAvaccAputra na balAyA. ___ tyAre valI zukaparivrAjaka, bala karIne pUje je ke, tamAre kulabI khAvA yogya ke, na khAvA yogya ? thAvaccAputra bolyA, kulabI.be prakAre le, e ka kulavaMtI strI te kulabI kahevAya De, ane bIjaM kulabI je dhAnya vizeSa ne, te jANavaM. tihAM kulabI strInA traNa neda..eka kulaputrI, bIjI kula mAtA,ane trIjI kulavadhU, e trae to khAvA yogya nathI,dhane je dhAnya kula thI,te sarisavanI peThe jANavI. e praznamAM paNa thAvaccAputra na banAyA. tyAreM valI bala karIne gukaparivrAjaka prazna pUche le ke, tamAre mAMsa khA vA yogya ke, nahi khAvA yogya ? thAvaccAputra bolyA. mAsa traNa prakAranA be. eka kAlamAsa, bIjo arthamAsa, ane trIjo dhAnyamAsa. temAM kA lamAsa to zrAvagathI mAmI aSADha sUdhI bAra prakAranA , te sAdhune khA vA yogya nathI. bIjA arthamAsa te eka mAso, be mAsA pramukha jethI so nuM rU' tolAya, te arthamAsa kahiyeM. te paNa sAdhune khAvA yogya nathI, trIjA dhAnya mAsa, te aDada kahevAya je. te sarazavanI pete khAvA yogya na khAvA yogya kahevA. e praznamAM paNa thAvaccAputra na balAyA. tyAre valI prazna pUche le ke, tame eka bo ke, bebo ? akSaya bo ke, avyaya bo ? ke avasthita bo? ke anekanUtanAvinAvasvanAva bo ? thA vaccAputra bolyA, hu~ eka paNa << thane ve paNa bu, yAvat anekanUtanA vinAvasvanAvaM paNa buM. tyAM asaMkhyAta pradezanI apekSAyeM akSya , avya ya DaM, avasthita buM, upayoganI apekSAyeM anekanUtanAvinAvasvanAva hu~ buM, eTale nityAnitya behu pada sUcavyAM. koI rIteM khalAyA nahI. tyAre guka parivrAjaka bajyA. thAvaccAputra aNagArane vaMdanA karI, namaskAra ka rI, ema kahetA havA ke, svAmin ! huM tamArI pAse kevalIno prarUpyo dharma sAMjalavAnI lA karuM bUM. thAvaccAputraM dharmakathA kahI. te sAMjalI ghaNo harSa pAmyA thakA thAvaccA putrane ema kahetA havA ke, DhuM tamArI pAse sa hastra parivrAjaka sAthe muMma tha pravrajyA levA iK . thAvaccAputra bolyA, jema sukha upaje tema karo. te velAyeM IzAna kUNe daMma pramukha ekAMte mUkI,
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jainakathA ratnakoSa nAga ho. panI potAnI zikhA upADI anukrameM sahuyeM pravrajyA lIdhI. sAmAyika yA di deza cauda pUrvanA naNanArA thayA. thAvaccAputraM, te hajAra parivrAjaka, su kane ziSyapaNe soMpIne poteM saugaMdhikA nagarIthI vihAra kayo, anukrameM simAcalajIne viSe yAvI, eka mAsana pAdapopagamana anazana pAlI, kevalajJAna pAmIne, hajAra puruSa saMghAte sidi vasyA. tyAra par3I zUkaMparivrAjaka vihAra karatA, selaMgapura nagarane viSe samosa syA. parSadA vAMdavA nIkalI, selaMgarAjA paNa vAMdavA nIkaTyA, dharma sAMna lIne selaMga rAjA bolyA. he svAmin ! DhuM paMthakapramukha pAMcase pradhAnane pU bI, maMmuka kumArane rAjye thApIne tamArI pAse cAritra leza. zuka muni bolyA. jema sukha upaje tema karo. tyAre selaMga rAjAyeM ghera aAvI, pAMca se maMtrIne bolAvIne pUbyuM, he devANuppiya ! meM guka muni pAse dharma sAMna lyo, te gamyo, rUcyo, saMsAranA nayathakI ujhega pAmyo buM, mATe dIkSA le vAnuM mana . tame jhuM karo bo ? tamAre hita ihita guMDe ? te sAMjalI maM tri bolyA. jo tame dIdA lyo bo, to amAre bIjo koNa aAdhAra A saMbana ? ame paNa saMsAranA nayathI nahaMga pAmyA biyeM. mATe tamArI sA theM dIdA leguM. jema amAre saMsAramA tame vaDerA bage, tema dIdA sIdhAM pddh'| paNa amArA tameja vaDerA bo. __tyAre rAjAyeM maMtrIzvarone kahyu. tame tamArA vaDA putrone kuTuMbano nAra soMpIne, sahasra purupa upADe evI zibikAye besIne, mahArI pAse thAvo. te maMtriyo paNa temaja anukrameM rAjA pAse AvyA. rAjA paNa maMmuka ku marane rAjyAniSaka karIne, selaMgapura zaNagArAvIne, pAMcase maMtri sAtheM dI dA leza, anukrameM agIyAra aMganA naNanArA thayA. selaMgarAjaRSine pAMca ze maMtrine ziSyapaNe soMpIne anyadA guka aNagAra anya dezane viSe vihA ra karatA havA. anukrameM hajAra munine parivAreM parivasyA thakA zrIsikSAca la upara anazanakarI mokSa padhAvA. have sesaMga rAjakaSine paNa, tuha,sUravA, arasa,virasa, TAhADA, nanhA, kAlAtikrAMta, pramANAtikAMta evA AhAra pANI karatAM; sukomala zarIreM roga pragaTa thayo. ghaNI vedanA kaMmU, dAgha, pitta, jvara, zarIreM vyApyo zarIra ghaNuM sukAi gayuM. anyadA vihAra karatA thakAM selaMgapureM padhAsthA, maMmuka rA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 221 jA vaMdanA karavA nIkalyo, vaMdanA karIne pitAnA zarIre roga upanyo de khIne selaMga RSine ema kahetA havA ke, tame mahArI yAna zAlAyeM yAvI utaro, duM vaidyane teDIne tamArA roganI cikitsA karUM. selaMga aNagAre te vacana mAnyuM, maMka rAjA potAne sthAnakeM AvyA. selaMga paNa bIje diva se prAHtakAle pAMcase apagAranI sAthe maMsuka rAjAnI yAnazAlA madhye prAguka pIThaphalakAdika yAcIne rahyA. vaidya teDAvIne prAguka eSaNIka au Sadhe karI tathA madyapAneM karI sAjA thayA. tyAra paDI azanAdikamAM madya pAnamAM mUrkhayA, gR6 thayA,pAsalA thayA,ussannAM thayA, kuzIla thayA, saMsa ttA thayA, pITha phalaka zayyA saMthArAmAM pramatta thayA, te pIThaphalakAdika je manIpAseM yAcI lAvyA hoya tene pADAM aApatAM mana cAle nahI. anyadA pAMcase pradhAna ziSyamAMhelo eka paMthaka TAlIne bIjA aegA rone pAulI rAte dharma jAgarikAyeM jAgatAM evo vikalpa napanyo je selaMga rAjAyeM rAjya bAMkI dIkSA lIdhI,paNa have pramAdamAM paDyA thakA rasa gRdi bAMmI zakatA nathI,te sAdhune na kalpe. mATe prAtaHkAle selaMgarAjarSine pUr3I, pIThaphalAdika ApIne, eka paMthaka munine vaiyAvacamA thApIne,ApaNe bahAra nAvihAra karavo kalpe . ema ciMtavI anukrameM sahuye vihAra kasyo. have paMthaka muni paNa zayyA, saMthAro, uccAra, khela,auSadha, nepaja,nAta pANI karI, agilAnapaNe vaiyAvacca kare. ema karatAM ekadA kArtika co mAsAne divase selaMgarAjaRSi vipula azanAdika AhAra karI madyapAna karI pAbale pahore sukheM sUto ve. tevAmAM paMthaka muniyeM comAsI pratikrama ega karavA mAMjhayaM. vicAle comAsI khAmaNA khAmatAM gurune mastakeM paga pha razyo, te thakI selaMga kaSAyamAM AvyA, rIsa caDhI, natIne bega thayA, a ne ema kahevA lAgyA ke,koNa A aprArthyAno prArthanAro,hINI caudazano napanyo,je mujhane sukheM sUtAne saMghaTe ke ? te vacana sAMjalIne paMthakajI jaya pAmyA, trAsa pAmyA, hAtha joDI kahevA lAgyA, he svAmin ! DhuM paMthaka, de vasika paDikkamaNAno kAnassagga karIne comAsI khAmaNA khAmuM .temAM he devANuppiya tamane vaMdanA karatAM tamArA pagane mastaka pharazyuM. te mahAro aparAdha khamo. tame khamavA yogya bo. ema vAraMvAra khamAve je. paMthakajInAM evAM vacana sanilIne selaMgarAjarpine evo vikalpa upanyo
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jainakathA ratnakoSa nAga baDo. ke meM rAjyanAra bAMmagho. dave ihAM azanAdikamAM gRddha thaine vicaruM buM te na ghaTe. mATe prAtaHkAla maMmUka rAjAne pUDhIne, paDihAra pITha phalaga zayyA saMthAro pAThAM yApIne, paMthaka aNagAra saMgAyeM naya vihAre bahAra vihAra karIguM. pI jema vicAM temaja karIne vihAra karatA havA. te vAta cArazenavANu pagAre sAMjalI, tevAreM mAMhomAMhe kahevA lAgyA, re sAdhu ! sejaMgarAja piyeM paMthaka muni sAyeM bahAra deze vihAra kasyo, to have prApaNe paNa se laMgarAja kRSine aMgikAra karIne temanI sAdheM vicarakhaM ghaTe be ! ema vicA rI, selaMgarAjaRSi pAse khAvIne, sAthai vicaratA havA. ghaNA varSa sUdhI ghaNA tapa japa karatAM, anukrameM zrI siddhAcalajI upara pAdapopagamana ana zaneM kevalajJAna pAmIne siddhi vasyA. iti zrI jJAtAsUtre paMcamAdhyayane // hAM yAvaccA munine prasaMge bIjo adhikAra paNa ko. yA zrIjJAtAsU mAM zrIzatruMjaya mahAtIrthanuM nAma zrAvyaM. mATe e tIrthavaMdanIka pUjanIka be, kapanakUTanI peTheM zAzvatuM be, ihAM graMtha vadhe mATe carcA lakhI nathI. jo thAva aNagAra jitAtmA thayA to potAno khAtmA tehaja gati tathA bIjA prA ne zaraNa nUta paNa thayo. iti zrI thAvaccA putra aNagAra kathA // iti zrI sakalasanAnA minInAlasthala tilakAyamAnapaMmita zrI uttama vijayagaliziSya paMmita padmavijayagaNikRtaM zrI gautamakulakaprakaraNe bAlAvabodhe ekAdazagA thAyAM catvAryudAharaNAni samAptAni e bagIyAramI gAthA kahIM // 11 // ve bAramI gAthA kahe be. tene pUrva gAthA sAyeM e saMbaMdha be ke, pUrve gA thAne te jitAtmA te gati zaraNa thAya ema kayuM, to ihAM je dharmI hoya teja jitAtmA thAya. te vyadhikAre ghyAvI je bAramI gAthA te kahe be. na dhammakA paramaci kaUM, na pANihiMsA paramaM karUM // na pemarAgA paramaci baMdho, na vo hilAnA paramaci lAjo // 12 // * arthaH- :- na dhammAkA paramati kaUM ( dhammakatA ke0 ) dharmakArya sa mAna bIjaM (parama ke0 ) parama artha eTale utkRSTa ( kaUM ke0 ) kArya
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 223 (na ke0) nathI. eTale e nAva ke, jagatnA jIvoyeM khAvaM, pI, pahera, uDhavU, gharabAra, svajana, kuTuMba parivAra, baiyA, bokarAM dhaNIyANI pramukhanu kArya, te potAnuM karI mAnyuM ve. paNa te ajJAnapaNAno vilAsa . paraMtu paramArthe to eka dharmakArya karavuja yogya je. te upara mugdhanaTTano dRSTAMta kahe . kauzAMbI nagarIne DhukaDaM zAlI nAmeM gAma le. temAM dAmodara nAmeM naha rahe be. tenI somA nAmeM nAryA le. tene mugdhana nAmeM putra je. tene sulakSaNA nAmeM nAryA De. te strI narine sukheM rahetAM keTaloka kAla gayo. anukrameM mAtA pitA maraNa pAmyA, anaMtara pitAnI lakSmI kSya g|| yataH // iM dirA maMdire'nyasya, kathaM sthairya |vadhAsyati // yA svasadmani padme'pi, saMdhAva ghi vijUMnate // 1 // tyAre nAnA prakAranI ApadAnuM sthAnaka evaM darI paNuM AvyuM // yataH // niIvyo hiyameti hrIparigataH pratrazyate tejasA, nistejAH parijayate parinavAnnirvedamAgabati // nirvinnaH zucimeti zoka sahito buddhaH paritrazyati, nirbudiH kyametyaho nidhanatA sarvApadAmA spa dam // 1 // te mugdhana, lagAyeM karI strIne paNa vagara pro rAtrine viSe bAno nagara bahAra nIkalyo. dhanano arthI thako bAra varSa sUdhI paradeze na mato pAbo ghera Avyo. tyAreM potAnI strIne atyaMta vinayavaMta dekhIne pU bavA lAgyo. re strI! teM bAra varSa sUdhI ekalI thakI kema nirvAha kasyo ? tyAre strI bolI. he prANapriya ! vimalA nAmeM jainamatI prakateM paraupakA raNIne. teNIyeM viziSTa tattva rasano upadeza kasyo. temAM mana thara thakI meM bAra varSa te bAra divasanI peThe kADhyA. te sAMjalIne brAhmaNa ghaNo vi smaya pAmyo. hasate mukheM kahevA lAgyo ke, te tattvanI vAta muUne paNa kahe. jema hu~ paNa sukhI thAnaM tyAre teNIye paNa jIvAjIvAdika nava ta ttva rUDI rIteM kahI samajAvyA. tevAre te vipra paNa suzrAvaka thiyo. have te gAmanA vasanArA anya brAhmaNo te strInArane ghaNo Akroza kare. paNa te jainadharmamAM dRDha thakAM na cale. jANe ke, jainadharma naparAMta bI khaM kAMi paNa nathI. ekadA mAha mAsanI tADha vahAte thake putrane leine tA paMvAne arthe aMgIThI karIne jyAM sarva brAhmaNa tApe , tyAM mugghanadR paNa thAvyo. eTale sarva brAhmaNe malI tene tiraskAra kasyo. re pApiSTha uSTa ! hAthI usara ! usara dUrajA ! te sAMjalIne naTTa vilakhI thako bolyo. nAi
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jainakathA ratnakoSa nAga baho. eka jinadharma tehaja satya che. bIjaM sarva asatya le. jo jinadharma asatya hoya to prA mahAro putra balI jAjo. ema kahIne sahasAtkAreM dhairya dharIne sala gelI aMgItImAM putrane mUkyo, te jo sarva brAhmaNa hAhAkAra karavA lAgyA, tyAM tatkAla upayogavaMta zAsana devatAyeM pAse thakAM agni zItala karI nAMkhyo. te zAsanadevatA prakaTa thazne jinadharmanI prazaMsA karavA lAgyA. te zA sana devatAyeM pAle naveM cAritra leine virAdhyu hatuM. tethI marIne vyaMtarI thaI le te vyaMtarIyeM kevalIne pUrvA hatuM ke, duM sulanabodhI ke, urlanabodhI DaM? kevalI lagavAneM kahyu. teM pUrva nave saMyama virAdhyo , tethI yA navamAM koine kaSTa paDayuM hoya to tene sahAyya karI zAsanapranAvanA karIza, to su janabodhI thazza. te sAMjalIne te devI paNa tAma nAma jinazAsananI pranA banA karatI tyAM AvI caDhI. teNeM mugghanana paNa sahAyya kayuM. te mahi mA dekhI brAhmaNa vismaya pAmyA, zrIjinadharmanI prazaMsA karatA havA, paDI mugghana ghaNo harSa pAmato potAne ghera aAvyo. potAnI strIne vAta kahI. tyAreM strIyeM ulaTo ubako dIdho. ke, tame e jolApaNuM kema kayuM ? kadA cit devatA, sahAyya na thayuM hota to, putra balI jAta, ane tame paNa dha manraSTa thAta, lokamAM dharmanI apanAjanA thAta, te mATe ema na kariye anukrameM te strInAra zrIajitanAtha paramezvara pAse cAritra aMgikAra karIne, saMyama tapa pAlI, kevalajJAna pAmIne modeM gayAM. brAhmaNapramukha paNa pratibodha pAmyA // iti AcAra pradIpe mugghanaTTa kathA // te mATe dha makArya uparAMta bIjuM koi paNa utkRSTa kArya nathI. // have bIjA padano artha kahe . na pANihiMsA paramaM akaUM (pA Ni hiMsA ke0) prANInI hiMsAthI ko paNa (paramaM ke0) utkRSTuM (akarka ke0 ) akArya (na ke ) nathI. eTale jIva hiMsA uparAMta koI paNa a kArya nathI. te napara devaprasAda, sAmadeva ane vAmadevanI kathA kahe . yAja jaMbuddIpanA naratadevane viSe paMcAla deze kAMpiDhnapura nAmeM nagara le. tyAM jayavarma nAmeM rAjA rAjya kare . teneja bAvalI nAmeM rANI . tenI sAtheM viSayasukha jogavato rAjA kAla gamAve . ekadA rANIyeM evaM svapna dItUM. je koka iMTeM ratnajaDita mukuTeMkarI dedIpyamAna evaM rAjA nuM mastaka AyuM, te mastaka mahArA kholAmAM paDyuM. rANI saMcama pAmIne
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. jAgI. rAjAyeM jANyu tyAreM pUjayuM ke, jhuMne ? rANIpaNa zokeM karI rovA lAgI. rAjAyeM tenI AzvAsanA karI. valI avasare pUjyu. teNIyeM jema hatuM tema kahyu. rAjA bolyo. e zoka karaveM sakhyaM. mukuTano dhara nAra mahArAjA tahAre putra thaze. valI rAjAyeM cittamAM ciMtavyuM ke, mahAlaM maraNa paNa ikaDaM . evaM e svapne sUcavAya D. topaNa nadyama mUkavo nahI. ema keTaloeka kAla gayo. have rANIne to garna rahyo le. evA avasareM zUrasena nAmeM eno gotriyo pradhAna hato, teNeM sAmaMta pra mukhane vaza karIne temanI sAthai AvIne nagara rokyu. tyAreM rAjAyeM potArnu nirbalapaNuM jANIne rANInA gharathI suraMga khodAvIne smazAnasudhI kADhI. te rANIne dekhADIne kayuM ke,vairI prabala De,kAryanI gati viSama ,koNa jANe guM thaze,mATe avasara jANoto thA suraMgamAMyI nIkalajo. ema karatAMzatruyeM nagaranaMga karavA mAMmayu. tyAreM jayavarma rAjA laDavAne sAmo nIkalyo. yu imAM maraNa pAmyo. kolAhala thayo te sAMjalIne suraMge thazne rANI nAtI. evAmAM nayeM karI rANIne prasava thayo te bAlakane rAjAnI muza sahita ke bala ratne vIMTIne masANamAM mRkyo. pote vegalI latAne yaMtare ja beThI. ___evA avasareM teja nagaramAM nainAmeM zeTha rahe, tenI sunaza nAmeM nA - be, paNa te muA bAlaka jaNe , tethI zeThe kuladevI ArAdhI. teNeM tuSTamAna thaine kahyu ke, tuM jyAreM muthA bAlakane paratavavA jAya tyAre tyAM koi bAlakane dekheto.upADI leje. eja rIteM zeThe bAlaka lIdho. te leto dekhIne rANI Agala cAlatI tha. manamAM ghaNuM vairAgya dharatI tApasaNI thai. have zeThe paNa te vAta potAnI nAryAne na kahI; paraMtu ApaNo bAlaka to jIvato ,ema kahIne pAlo potAnI strIne Apyo. eka mAsa thayo tyAreM vadhAmaNuM kayuM. devaprasAda evaM nAma dIg, mahoTo thayo, kalAnaNyo,yauva na pAmyo. ghaNA zeThonI kanyA Ave paNa kumara sarakhI na hovAthI zeTha paraNAve nahI. ekadA eka nimittiyo yAvyo. lokonA mukhathI vakhANa sAMjalIne tene zUrasena.rAjAyeM bolAvyo. muSTipraznapramukha prazoM rUDo jA eyo. tyAreM rAjAyeM ekAMte pUyuM. e rAjya mahArA vaMzamA raheze ke, nahI ? nimittiyo bolyo, kheda karazo nahI, hu~to zAstramA kahyA mujaba kahIza. rAjA bolyo, khedano zo avasara cha ? nimittiyo bolyo. tamArA vaMzamAM to
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jainakathA ratnakoSa nAga ho. nahi rahe, rAjAyeM pUbyuM. to koNa rAjya karaze ? nimittiyo bolyo. Aja thI paMdara divaseM gAyanA gokulane ninna le jatAM dekhI je puruSa te gokula ne pAluM vAlaze, tathA tamArA putranI thAjhA nahI mAnaze, tathA ratnapurano dhaNI pUrNacaM rAjA ne tenI dIkariyone je paraNaze, te tamAruM rAjya jogavaze. te vacana rAjAyeM mAnyu, ane nimittiyAne kuTuM ke, koi Agala e vAta kahezo nahI. ema kahI pUjIne niminiyAne viso. zUrasena rAjAyeM po tAnA putrone gokulamA mUlyAM, bane zIkhavyuM ke, eka mAsa sUdhI tyAM ra hIne gokula jAlavajo. tepaNa anAdara thakI parivAra vinA tyAM gayA. a ImAsa gayo te saghalA rAjakumara pramAdamA rahyA, bane nilne gokula hayuM. evAmAM devaprasAda saUnanA vivAha kArya gayo hato, teNeM mArganI vacamAM gokula harIjatAM nilone dekhIne parAkrama phoravI gokula pAluM vAlyu. e vya tikara sAMjalIne rAjAyeM jANyu ke, rAjyano dhaNI zeThaputra devaprasAda thaze. have rAjaputre paNa nagaramAM paDaha vajaDAvyo. je yuvAna puruSa ramavA nokalaze, tene to rAjakumara prasAda karaze. ane je ramavA nahI nIkale to rAjakumara teno aparAdha khamaze nahI. ema sAMjalI nagaranA ghaNA kuma ra nIkalyA, paNa devaprasAda na nIkalyo. mAtApitAyeM kahyu,he vatsa ! rAja putrano utsava ju, rAjAnI AjhA te viSama The, kumara bolyo,mahAruM mA dhuM ukhe De, te mATe bolazo nahI, sneheM karI mAvitra paNa na bolyA. ___ evAmAM devaprasAdeM vacana sonalyu ke, ratnapura nagarane viSe pUrNacaMda rA jAnI lakSmIvatI ane kAMtimatI nAmeM be dIkarIyo le. te gaMdha ivyanA saM yoga rUDA jANe . te ema kahe je ke,ame gaMdhavya negA kariyeM. teno vi zepa je jANe tene paraNavaM, paNa bIjAne na paraNa. ema nirdhArI te gaMdha vya negA karIne ghaNA rAjaputrone dAsIne hAtheM dekhADe , paNa kokne vi zeSa mAlama paDatI nathI. e vyatikareM rAjA ghaNo kuravIyo le. tethI nagara mAM paDaha pheravyo De ke, je puruSa kumarInA gaMdhano vizeSa kahe, tene DhuMba dhuM rAjya ane e kanyA paraNAvaM. te sAMjalIne .devaprasAda tyAM javAnI ciMtAsahita nadyAnamAM Avyo. evAmAM natsavamAM na Avyo e vAMka kA DhIne rAjAyeM devaprasAdane teDavA puruSa mokalyA. puruSaM AvIne zeThane kahyu ke, devaprasAda kyAM gayo ? rAjAnI AjhAno lopaka uSTa, mahA pApI, kyA
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 227 ne ? rAjAnI bAjhAyeM amAre tene mAravo De, zeTha bolyA, eto gazkA leM ratnapura nagare mAmAne ghera prAduNe gayo . mATe DhuM rAjA pAse Avu ema kahI zeneM, eka puruSane zIkhavI kumarapAseM mokalyo. teNeM jazne ku marane kayuM ke, tamArA pitAyeM kahevarAvyuM ,je ratnapura nagareM mAmAne ghera jajo. palI zeTha paNa rAjA pAse gayo, rAjAne sarva hakIkata kahI, rAjAyeM vicAo~ ke, nimittiyAnuM vacana sAcaM je; topaNa mItuM vacana bolIne napA ya karavo te zreSTha je. ema ciMtavI zeThane kahyu, putrane vahelo bolAvo. zeveM kayuM ApanuM vacana pramANa je. ema kahI zeTha potAne ghera Avyo. kumara paNa ratnapura nagare baMdhudatta nAmeM mAmAne ghera pahocyo. tyAM nacita kRtya ka rI mAmAne kA, mane te gaMdha dekhADo. mAmAyeM kumarInI dAsIne teDAvI gaMdhazvya dekhADyu. devaprasAda kumareM paNa,parIkSA karIne sarva ivya jUdA jUdA kahI dekhADyA. anukrameM sarva pratIta karAvI. te jANIne kumarI harSa pA mI, rAjAne jaNAvyuM. pUrNacaM rAjAyeM vicAo~ ke, dhanavaMta to kharo paNa vANiyo , ane evo nadAra vijJAnavaMta vANIyo na hoya, tema rAjaka nyAne paNa e vANiyA napara rAga kema hoya ? evo vicAra kare . evAmAM devaprasAdano kRtrima mAmo kaMbalaratna tathA jayavarma rAjAnI nAmAMkita muza lezne rAjA pAseM Avyo. rAjAne kahyu, he rAjan ! mahArA banevIye kaMpi hanapura thakI mANasa mokalyo ,te mANaseM mujhane ema kahyu ke, zUrasena rA jAyeM tamArA banevIne vagara vAMkeM pakaDyAne, te ApadAmAM kahevarAvyu ne, je e devaprasAda jayavarma rAjAnI nAmAMkita muzasahita masANamAMthI lI dho le. te mujhayeM ame jANyaM ke, e jayavarma rAjAno putra be, paNa nayeM karI ame koine kahyu nahI, ane mahoTo kaskho. bIjaeNto ame kAMi jANa tA nathI. valI bIjI vAta kaDhuM buM, te sAMjalo. zUrasena rAjAne e kumara nI upara ghaNo zeSa le. ene pakaDatAM jUTuM miSa karIne meM tamAre tyAM moka lyo . mATe ene zUrasena rAjAnA kSeSa rUpa nayathI rAkhajo, evI vAta ka hIne mujJa tathA kaMbala ratna rAjAnA mukha aAgala mUkyAM. rAjAyeM vicArAM, aho ! jayavarmano putrato mahAro nANeja . ema jANI harSa pAmyo thako zeThane kahevA lAgyo, re zeta ! tamArA banevIne kahevarAvo ke, tame rUDaM kayaM. je kumarane ihAM mokalyo, ane samAcAra jaNAvyo, have zUra senanI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. aMzamAtra paNa bIka rAkhazo nahI. ema kahI devaprasAdane bolAvyo. rAjAyeM tenuM mukha joine kahyu ke,aho ! eto jayavarma rAjA sarakho be. ema AnaMda pAmIne sarva lokane te vAta saMnalAvI. betu kanyA paraNAvI dIdhI. ekadA zUrasena rAjAyeM mAranArA puruSa mUkyA. te AvI kumarane malyA. kumareM temane pADyA. kumarane jamaNI nujAyeM prahAra yAvyo. te sAMjalIne rAjA tyAM Avyo: teNeM te aImuvelA mAranArAne pakaDyA. kumara bolyo. e muAne mAra, te ghaTatuM nathI, ema anayadAna devarAvIne pUjyuM je kharaM kaho tamane keNeM mUkyA ? te bolyA, zUrasena rAjAyeM mUkyA , kumara potAnA bApano vairI jANIne kopAyamAna thayo thako, pUrNacaM rAjAne vi naMtI karato havo ke, mane tamArUM laskara Apo to, DhuM mahArA pitAnuM vaira letaM. rAjA bolyo. laskaranuM guM kAma De ? DhuM sAtheM AI , ema kahI rA jA poteM nIkalyo. te niraMtara prayANe karI kaMpinapura nagare pahocyo. dUtamu kheM kahevarAvI mUkyuM ke, he zUrasena! tuM have rAjya mUkIne dharma kasya ! te va cana zUraseneM na mAnyuM ane saMgrAma kasyo,tyAM ghaNA udyameM zUrasenane jItyo, tene gADhA prahAra lAgyA,tethI anukrameM maraNa pAmyo. devaprasAda rAjye vege. pUrvanI nItiyo thApI. prajAloka sarva AnaMda pAmyA. sadu sAmaMta rAjA vaza ka syA. devaprasAda mahArAjA thayo.svanAveMja dayAvaMta koiMjIvanI hiMsA na kare. ___eka divaseM devaprasAda rAjAyeM, ugatA sUrya sarakhaM IzAna kUNeM ajuzrA khaM dI]. rAjAyeM khabara kADhavA pratihArane mokalyo. pratihAra AvIne kahe vA lAgyo. he mahArAja! Aja kusumakaraMmaka nAmA udyAnane viSe damasA ra munine kevalajhAna upanyuM le. devatA utsava karavA AvyA be. tenuM ea juvAluM le. rAjAyeM vicAyaM ke, pranAte kevalInAM caraNa kamala vAMdIguM. e ma ciMtavatAM rAtrI gai. savAramA rAjA hAthInapara besI batra dharAvate, cAma ra viMjhAvate, vaMdanA karavA bahAra nIkalyo. evAmAM je cAlI zakato nathI, meSa sarakho kAlo ,nUkhe kUrakha paNa naNI ,dAMta bahAra nIkalyA ,hAtha paga sUNyA , koTheM karIne kIDA paDyA , zarIra viNazI gayuM , agaNita mAkhIyeM zarIra DhAMkyuM che, evA pratyakSa pApanA puMja sarakhA eka jIkhArIne dekhIne rAjAne karuNA AvI. vicAravA lAgyo ke, aho ! pUrvanaveM pApa kasyAM. tenuM phala e rAMka nogave je. anukrameM udyAnamAM pahocyo.batra, barI
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 220 pramukha rAja cihna mUkyA, kevalI je namaskAra karI ucita sthAnake bezIneM rAjAyeM pUbyuM, he nagavan ! meM mArgamAM eka nIkhArI dITho teno pUrvajava zIrIteM be te kRpA karIne muUne kaho. tevAreM kevalI bolyA. dhanapura nagareM, jayapAla nAme rAjA, tyAM sAmadeva ne vAmadeva nAme ve jAi vase be. ekadA DakAla paDe thake vAmadeveM, sAmadevane kayuM, jojana mala nathI to DukAla kema utarIdhuM ? mATeM ApaNe khADo karIne yAjI vikA karIyeM, ema nirdhArI behu ghaTavImAM gayA, pAradhI karma karavA lAgyA. eka haraNane dekhI vAmadeveM bAla mUkyuM, te bArA haraNane na lAgyuM, paNa vitavyatAnA yogeM eka jADane aMtare nAsikAyeM dRSTi thApI, laMbAyamAna hAtha karIne eka munirAja kAnassagge rahyA be, temanA mukha khAgala paDyuM. te bAla kholatAM kholatAM tyAM paDeluM dItuM. te dekhIne sAmadevanuM zyAma mukha tha ga vicAravA lAgyo ke, aho ! meM kArya kasyuM, jo sAdhune e bANa lAgyuM hota to mane narakamAM paNa rahevAne ThekANuM na malata. pI munine page lAgIne khamAvato havo, muni paNa yogyatA jAlI kAna sagga pArIne dharmakathA kahetA havA ke, jIvanI hiMsA karavI te mahADuH khadAyaka be, ethI narakeM jazyeM // yataH // sadhe jIvA viiti, jIvinaM na marijinaM // tamhA pANavahaM ghoraM, niggaMthA vajayaMti NaM // 1 // jo kui parassa haM, pAvai taM caiva so aAMtaguNaM // pnaMti aMbayAI, na hu niMba taru miyaviyaMmi // 2 // jo jIvavahaM kArDa, kare eA khaNa mittamattaNo ti // beyaneyapamuhaM, naraya'haM so ciraM lahai // 3 // jaM dohaggamudaggaM, jaM jaloe hAvahaM rUvaM // jaM kharassasUlarakaya, khAsa sAsakuThAilo rogA // 4 // jaM kannanAsakaracalaNa, kattaNaM jaM ca jIviyaM tuSTaM // taM punvAroviya jIva, Daraka rurakassa phura phalaM // 5 // navajalahIta ritughnaM, mahallakallA Du mama kunaM // saMjaliya sivasurakaM, samudayaM kuMNaha jIvadayaM // 6 // 6 tyAdika upadeza sAMjalIne sAmadeva guru pAse niraparAdhI jIvane haNavo nahI, evI virati to havo. pI guruyeM kayuM e vrata rUDI rIteM pAlajo. je mATe vrata jaMga kara te mahAnartha jaNI yAya e. te spaSTa samajAvavA mATe ihAM kuMdanAmA karma karanuM udAharaNa kahuM buM te sAMjalo. maMjIpura nagareM eka kuMdanAmeM karmakara vase be. tene soraTha dezamAM
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jainakathA ratnakoSa nAga ho. maMjarIyA nAmeM nAryA . kuMda pratiyeM ghaNo nazka vinIta je. ekadA me ghaghoSa nAmeM AcArya vanane vipe padhAyA ne, niravadya sthAnake natasyA , evAmAM kuMda paNa kASThAdika levA nimitteM vanamAM jAya . teNeM vacamAM AcAryane dIThA. tyAre aho ! dhanya be emane evaM bahumAna yAcAryanI na para napanyuM. te vakhata naktisahita vaMdanA karI, guruye paNa yogyatA jANI tene dharmadezanA dIdhI. te sAMjalI kuMda pratibodha pAmyo. kAMka vrata lenaM, evI ilAyeM madyamAMsanI virati karIne potAne ghera gayo. tyAM potAno sA lo prAduNo Avyo be, tene mATe mAMsa rAMdhyu ,te ene paNa pIraiyu, tyA reM evaM niSedha kasyo. to paNa potAnI strInA AgrahathI ghaNo vikalpa ka ratAM mAMsa khAdhuM. panI ghaNo pazcAttApa kare , evAmAM rAta paDI. strIya prabyU, nisAsA kema nAMkhoM bo? tevAreM evaM vratanaMganuM vRttAMta saMnalAvIne kahyu ke, muphane eno mahoTo saMtApale. he namI ! teM mahArA vratano naMga karAvyo. te vacana sAMjalIne tenI strIne paNa uga upanyo. te bolI tame mane kema na saMnalAvyu. ahoho! tame mane paNa pApamAM nAMrakhI have prajAte gurune pUbIne je yukta haze te karIguM kuMdeM paNa yukta vacana jAeIne mAnyuM. pranAte lajAvaMta ne to paNa strIne sAtheM teDI guru pAseM yAvI veTho,paNa lAjeM karI bole nahI. guru bolyA, e rIteM AmaNa umaNo kema thayo bo? te bolyo, he jagavana ! pApI, bolavA yogya nathI, guru bo vyA, zyA mATe ? tyAre tenI strI gurune praNAma karIne sarva vRttAMta kaDuM. guruyeM vicAmu e ghaNA rUDA De ke, jenA evA pariNAma be. ema ciMtavI ne bolyA tame kheda zAne karo bo ? jhuM truTo taMtu na sAMdhiyeM ? jhuM viSThAyeM kharajyo paga na dhoyeM ? tema ghaNA pazcAttA karI alpabaMdha thAya. ityA dika dezanA dIdhI. tethI betu jagane vairAgya napanyuM, madirA mAMsanAM vrata lIdhAM te nAvathakI pAlIne AnakhAne kye marIne zrIkaMcanAmA dezane vi Se jayaMtI nAmeM nagarI tyAM kurucaM nAmeM rAjA tene maMgalA nAmeM rANI te nI kUkhe kuMdano jIva putrapaNe AvI upanyo. teja rAtrIne viSa rAjahaMsa mukhamA pesato svapnamAM rANIyeM dITho. jAgI tyAre narine vidhipUrvaka saM nalAvyo. rAjA bolyo, he suMdarI ! tahAre rAjahaMsa putra thaze. rANI pa Na tahatti kahI aMgIkAra kahyu. anukrameM jinezvaranI tathA muninI sevA karUM.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 231 evo dohalo upanyo, rAjAyeM dohalo pUrNa kasyo. anukrameM putrano janma thayo, vadhAmaNAM thayAM, zakunane anusAreM rAjahaMsa evaM nAma dIg, nimi ttiyeM kahyu e mahoTA rAjyano dhaNI thaze. anukrameM pitA maraNa pAmyo. tyAreM rAjahaMsane bAlaka jANIne teno kAko zrIcaMda nAmeM hato te rAjye beThage, rAjahaMsane yuvarAja padavI dIdhI. evAmA pUrvanaveM vrata naMga kaDe , te doghe karI tenI uramAna mAtA rajA nAmeM hatI teNI vicAyuM ke, e mahArA putrano vairI, je mATe e jIvatAM mahArA putrane rAjya na male. ema vicArIne teNeM rAjahaMsa kumaranI upara kAmaNa kayuM. tethI thoDA diva samAM tene jalodara roga thayo. rAjAyeM auSadha upacAra ghaNA kasyA, paNa roga na gayo. evAmAM zatru rAjAyeM potAno deza parAnavyo jAgIne rAjA dhADa lezne te upara caDI gayo. paNa te urganUmibaleM jItANo nahI. tethI teno kAko zrIcaMda rAjA tyAMja vinAza pAmyo. have uramAna rANInA baleM karI parivAra paNa rAjahaMsane kAyara kare. tyAreM rAjahaMseM vicAo~ ke, mahAre ghera te paradeza jANavA mATe paradeza jaq rur3a ne. ema ciMtavIne gherathI bAno nIkalyo, mahAkaSTa saheto, grAmAnu grAme jamato, ujAyaNI nagarIyeM gayo. rogeM atyaMta grahavANo, cAlI paNa zake nahI evo thako eka devakulane viSa rahyo. tyAM dayAyeM karI loka khA vAne ANI bApe, ema mahAkaSTeM divasa kADhe . e avasareM tenI pUrva janmanI nAryA maMjarI nAmeM hatI te paNa AnakhAne daye maraNa pAmI ya kI naUyaNI nagarImA mahAsena rAjAnI senAnAmeM rANI tenI kUrakhane viSe dezaNI nAmeM putrI thai. tene paNa pUrvanA vratanaMgadopeM karI roga upanyo, ne te auSadhAdikeM karIne paNa na gayo, anukrameM yauvana pAmI, evAmAM kAMka roga potAnI mele pAtalA paDyA. e avasareM mahAsena rAjA sevakone pUje je ke.tame konA puNya iti vilaso bo? te bolyA. he svAmin ! tamArApu eye ka rIne vilasiyeM baiyeM. te sAMjalIrAjAyeM sarva sevakone yAdara pUrvaka visA . te vAta sAMjalIne deNI hasatI thakI bolI ke, jU rAjA lokane mu gdhatAyeM uge le. evaM bolI te tenI soka mAtAnI dAsIyeM sAMjavyuM. tyAreM dAsIyeM deNI kumarIne pUbyuM, he svAminI ! emAM guM khoDhuM che ? dezaNI bo lI pArake puNya lakSmI ko nogave nahI. te vyatikaraM dAsIyeM jaz rAjAne
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jainakathA ratnakoSa nAga baho. kahyo, rAjA kopyo,dezaNIne bolAvI kahyu, tuM kone puNye lakSmI nogave le? deNI bolI he rAjana ! paramArthe potAnA puNye nogaq . je kAraNa mATe sarva prANI potAnA kasyAM sukha duHkha nogave . para to nimittamAtra je. e q vacana sAMjalIne rAjAne adhika kaSAya jAgyo, tevAreM koTavAlane teDA vIne kahyu ke, tame ko atyaMta duHkhIyo puruSa dITho hoya to tene yahAM vahelo teDI lAvo. koTavAla paNa rAjAnuM vacana pramANa karIne nagaramAM kholavA lAgyo. teNeM devakukhamAM rAjahaMsakumarane mahApuHkhIyo dITho, tene rAjA pAse lAvyo. rAjAya paNa avajhAyeM karI tene deNI paraNAvI dIdI te vadavarane deza nikAlo dene valI deNIne vizeSe kahyaM ke, have tame po tAnuM puNya nogavo, kumarIyeM kahyu pramANa le. palI kleze nagarI bahAra nI kalyA,mArgamA uttarApatha gAmI sAtha doto. dezaNIyeM sArthavAha pAseM jazne potAnuM vRttAMta saMjalAvyu, ane kahyu ke, DhuM mahArA pitAno deza mUkuM, tyAM sUdhI mahArA narine le cAlo. te sArthavAheM aMgIkAra kayuM, eka pAmo besavA bApyo, anukrameM eka deza mUkI bIjA deze pahocyA, sAtha aTavI mAM utasyo, dezaNIye paNa narine leine pAsenA kADatale vRdanA patrano sAtharo kayo. tyAMrAjahaMsa bane dezaNI paNa narinuM zarIra jotI thakI beTI ne. ___ evAmAM kumaranI mAtA maMgalA rANI maraNa pAmIne te sthAnake vyaMtarI tha. teNIyeM rAjahaMsane dIho. tenI upara rAga napanyo. tyAre divya za ktiyeM iMjAla vikUrvI,tethI udehInA zikharamAMthI eka kAlo sarpa nikaTyo, ane kumaranA mukhamAMthI eka najvala sarpa nIkaTyo. te sarpa eka bIjAnA ma ma bolavA lAgyA temAM kAlo sarpa bolyo,are durAtmA,tuM A rAjakumaranA nadaramA rahIne zyAmATe eno vinAza kare ? je mATe ihAM ko jANa pu rupa nathI. nahIM kAM rAi vATI taka sAtheM ene pIvarAvaze to tuM maraNa pAmI za. tyAreM mukhamAMthI nikalelo ujvalo sarpa bolyo, re kAmasarpa ! tuM je ivya ne adhiSThIne rahyo bo, te jo koi jANaze to tAro binna khodIne ivya la jAze. te sarva vAta dezaNIyeM sAMjalI. aa rAjaputra , ema jANI deNIne ghaNo harSa napanyo. ciMtavavA lAgI ke,aho ! evaM satya kahyu // yataH // parasparaM ca marmANi,ye radaMti mAnavAH // ta eva nidhanaM yAMti,valmIkopari
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 233 sarpavat // 1 // te mATe mane roga kSya thavAno napAya malyo. paNa tAta no deza mUkyo, to have ihAMja rahIne kAMI kriyA karUM. have kholatAM kholatAM eka gokula jaDayuM. te gokulanA svAmIne vAta kahIne prArthanA karI. teNe paNa aMgikAra karI deNIne dIkarIpaNe rAkhI. tyAreM sArthavAhane prabIne tyAM rahyA. rAi vATI taka sAtheM ApavAthI kumara thoDA divasamA sAjo thayo. vidyAdhara sarakho anya svarUpa thayo. dezaNIha rSa pAmI. viziSTa goraseM karI zarIre puSTa thai. ekadA dezapIyeM pUjyuM. tame koNa ane kyAMnA vAsI bo? rAjahaMseM paNa yathArtha vAta kahI dIdhI. te sAMjalIne, deNI vicAo~ ke, eno vidhAtA anukUla thayo, mATe potAne deza jaq yukta je. pabInatArane kayuM. ApaNe potAne deza jayeM. rAjahaMsa bolyo, jazyeM to kharA paNa gokulanA dhaNIne apaMgAra kasyA vinA jaq yukta nathI. dezaNIyeM vicAsyuM e mahAsattvavaMta puruSa dekhAya le. mATe saMpadA pAtra thaze, panI nidhAnano vyatikara saMjalAvyo, teNe paNa sarpanuM sthAnaka khodIne mAMhethI ivya kADhayu, te gokulapatine yApIne anukrameM jayaMtInagarIyeM pahoM cyA. bahAra udyAnamAM aMbAnI bAMyaDIye beThA be. tyAM rAjahaMsane niza yAvI. evA avasareMte nagarIno zrIcaMdanAmeM aputriyo rAjA maraNa pAmyo be, navo rAjA zodhavAne paMcadIvya adhivAsanA karIne nIkalyA De, phara tAM pharatAM nagarabahAra rAjahaMsa pAse AvyAM. jue to thAMbAnI bagayA calI nathI. kumarane mastake kalaza DhAlyo, harSe karIne nagaramA lAvyA, sarvai malI rAjyAniSeka kasyo,puNyanA baleM sAmaMtAdikano mAnya thayo. ema tyAM rAjya jogavatAM keTaloka kAla gayo. ___ ekadA ujayiNInA mahAsena rAjAyeM sAMjalyu ke, rAjahaMsa caMpAnagarI no rAjA thayo je. tyAreM dUta mokalIne kahevarAvyuM ke, sarva dhana naMmAra ma hArIpAseM mokalI deje, nahito yu6 karavA saU thaje. te sAMjalIne rAja haMsa bolyo, he dUta, tahAro svAmI mahoTo che, te mATe prathamathI to DhuM kA 3 nahI karUM. ane yuma prAraMjyA par3I to vagara bolyo tatkAla je nacita haze te karIza. ema kahI dUta visaryo, dUta uUyipIyeM gayo,sarva vyati kara mahAsena rAjAne saMnalAvyo, rAjA sAMjalIne kopAyamAna thayo, teja divase prayANa kayuM, anukrameM dezaNI e vAta sAMjalIne rAjahaMsa rAjAne 10
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 jainakathA ratnakoSa nAga ho. kahevA lAgI ke, tame paNa sAmA nIkalo. ema sAMjalI rAjahaMsa paNa bamaNe pramANe potAnA dezanI sImA mUkIne mahoTAsainyanI sAmagrIsahita jazne paDAva kasyo. bIje divase saMgrAma thayo, ghaNA saMgrAmeM mahAsena rAjAne pADIne bAMdhI lIdhI. palI dezaNIne bolAvI pUjyuM ke, have guM karavU yukta ne ? dezaNI bolI satkAra karIne visarjavaM e saUnane yukta be. rAjAyeM pa Na emaja aMgikAra kayuM, prahAra jagAvyA, vaNane viSe pATA bAMdhyA, te a vasareM dezaNIyeM AvI praNAma karIne rAjAne kahyu, he tAta ! tame prasAda karIne muphane nAra thApyo, te mahAraM puNya juna ? te sAMjalI rAjAyeM de gIne uttaravI, paNa bIjo jAra kasyo jANIne rAjA lAjyo, dezaNIyeM sa rva vRttAMta kahyu, te sAMjalI sAmaMtAdika sarva harSyA, je e kurucaM rAjAno putra rAjahaMsa kumara le, ane kumarI paNa mahAsena rAjAnI putrI . mATe sarakho yoga malyo ne. rAjA paNa vicAravA lAgyo ke, aho ! meM rUDaM na kaDe! jemATe sarva ko potAnuja puNya jogave , ema dezaNIyeM je kayuM hatuM te sarva satya be. have rAjAne vraNa rukAyA eTale visarjana kasyo. te rAjA ema kaheto gayo ke hUM, vanamAM jAvaM bUM. mahArA putra tamArA cAkara , tenI saMnAla karajo. e rIteM rAjahaMsa, rAjAdhirAja thayo. anukrameM dezaNIne putra thayo, tenuM rAjamRgAMka evaM nAma dIdhaM. ekadA rAjAne evI ciMtA thake, mane zA karmanA vipAka haze ? e ya vasare pratibodhavAno samaya jANIne cAra jJAnanA dharanAra zrIjJAnanAnu zrA cArya tyAM padhAsyA, purohiteM AcArya- Agamana kayuM. rAjA paNa denn| saMghAteM vaMdanA karavA gayo, dharma sAMjavyo, pUrva yogeM karI dharma pariNamyo.sa rIne pUrvA, meM pUrva zA puNyapApa kasyAM hatAM ke, jethI DhuM sukha tathA uHkha pAmyo ? tene guruyeM pAbalo sarva saMbaMdha kahyo, te sAMnatI rAjAne jAtismaraNa jhAna upanyuM. tyAre kahevA lAgyo ke, he nagavan ! jema tameM kartuM temaja je. parijanane paNa saMnalAvyuM. vratanaMganA adhikAra sAMjalIne ghaNA loka pratibodha pAmyA. siddhAMta sAMjalavAnI nA thai. aNuvrata aMgikAra kasyAM. dharmanA adhikAra ghaNA kasyA. ghaNA kAla sUdhI zrAvakapaNuM pAlyu. putrane rAjye thApIne, deNI tathA pradhAna parijananI sAtheM rAjahaMseM cAritralIdhaM.sA dhupaNuM pAlIne strIna ra vedu brahmadevaloke devatA thayA, anukrameM sidi vasyA.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 335 ema vratanaMganA vipAka sAMjalIne sAmadeva bolyo, he nagavan ! hu~ prANa jatAM paNa vratanaMga nahI karUM. evo niyama le ghera gayo. vAmadevato karma nA doSe karI guruvacana paDivajIne paNa prANInA vadha karavAmAM pravatyo, mAMsanahANa karavA lAgyo, evaM dekhIne sAmadeva tenAthI jUdo rahyo, tevAreM vAmadeva,sAmadeva upara kopyo thako jayapAla nAmeM rAjA pAse gayo.te rA jAne pAradhI karma vahAluM be. tene vAmadeva kahevA lAgyo ke, he rAjan ! sAmadeva kahe De ke, je puruSa pAradhI karma kare, te mahApApI jANavo. te sAMjalI rAjA kopyo, sAmadevane bolAvIne pAradhI karma karAvavA sAtheM le gayo, rAjAyeM kahyu,jo pAradhI karma kare to hUM pasAya karUM.sAmadeva bolyo, je prANinI hiMsAyeM Rdi pAmIye te kahiyeM sA! te sAMjalI rAjAyeM cA kara puruSone kahyu ke,enA hAthamAM zastra bApo,jo e. haraNAdikane na mAre to ene mAro, cAkara puruSo paNa temaja sAmadevane mAravA lAgyA, topaNa teroM ko prANIno ghAta na kasyo. tyAre rAjAyeM vicArayuM. je e lonathI kiMvA jayathI paNa jIva nathI mArato ? te mATe e aMgarakSaka ghaNoja rUDo . ema ciMtavato anukrameM rAjA paNa jIvavadhathI vegalo thayo. e rIteM niraticAra vrata pAlIne sAmadeva saudharma devaloke devatApaNeM na panyo. vAmadeveM paNa pAradhI karma karatAM kozka kAleM niraparAdhI sUarane mAsyo. sUbareM paNa roSe rAto thaine vaka dADhAyeM karI tenI UMghAu bedI nAkhI. eTale nUmiyeM. paDyo. sUare tenuM peTa vidAyuM. te vAmadeva rau'dhyA nanA vaze maraNa pAmIne prathama narake nArakI thayo. sAmadevano jIva deva lokathI cyavIne he rAjan ! tuM zahAM rAjApaNe upanyo. ane vAmadevano jIva paNa narakamAMthI nIkalIne e jumaka thayo . e mATeja ene dekhIne tane la gAra paNa sneha na upanyo,enA ati utkRSTa pA karIne teM eno kAM paNa upacAra na karo. hajI paNa te pApane pranAveM dIrgha saMsAra rajalaze. tathA teM pUrva naveM hiMsAnI virati karI, tethI saikaDogame ApadA saMghIne rAjya pAmyo. te sAMjalI rAjAne jAtismaraNa jJAna napanyaM. tyAre kahevA lAgyo. he munIzvara ! je tameM kayuM te temaja pratyadapaNe meM dI. have pasAya ka rIne mujhane sarva jIvanA vadhanI virati karAvo. te sAMjalI guru bolyA, he zrAvaka ! sarva jIvanI virati to cAritra aMgikAra karo tyAreM thAya. rA
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 jainakathA ratnakoSa nAga baho. jA bolyo. he svAmin ! rAjya svastha karIne dIkSA lezyuM. tyAra paDI rA jAyeM,jaya kumarane rAjye thApIne vijaya kumarane yuvarAja padavIya thApyo. ane poteM damasAra kevalI pAse dIkSA lIdhI. tIvra tapasyA karIne svarge gayA. anukrameM mopaNa gayA // e hiMsAnI upara devaprasAda, sAmadeva ane vAmadevanI kathA zrIsumatinAtha caritramA De. // have trIkhaM pada kahe je. na pemarAgA paramabi baMdho (pemarAgA ke) premarAga eTale sneharAga uparAMta koi (paramati ke0) utkRSTa (baMdho ke) baMdhana (na ke0) nathI. eTale sneharAga te mahoTuM baMdhana be. te na para AIkumArano saMbaMdha kahe . samuzmadhye AIpura nAmeM nagara le. tyAM AInAmeM rAjArAjya kare je. tene Arza eve nAmeM rANI . tene AIkumAra nAmeM putra thayo. te rAjA ne eka divasa zreNika rAjAyeM neTaNuM mokalyuM , te neTaNuM dekhIne A IkumareM pUjyu. e neTaNuM ko, thAvyuM ? rAjA bolyA. mahArA mitra zre Nika rAjA . teNeM maMtri sAtheM neTaNuM mokalyu be. tyAre kumare te maMtri ne pUjyu ke, tamArA rAjAne ko guNavaMta putra je ? maMtri bolyo. anaya kumAra nAmeM putra . te sAMjalIne ajaya kumArane yogya neTaNuM joiyA pyu. tenI sAthe patra paNa lakhI Apyu. ane kahyu ke, yA neTaNuM anaya kumArane Apajo. teNeM paNa rAjagRhiyeM jazne rAjAnuM neTaNuM rAjAne A pyu, ane kumara, neTaNuM tathA patra ajayakumArane Apyu. anaya kumAra vicAra kasyo ke, e mahArI sAtheM mitrA karavA zche be, ane mahArI sA the je mitrAi kare, te to avazya samakita pAme. ema pranujIyeM kahyu ne. te mATe e koI Asannasiddhiyo laghukarmI jIva dekhAya je. paNa pAbale nave vrata virAdhIne Avyo , tethI anArya dezamA upanyo . ityAdika vicArIne AcaraNa upakaraNa sahita eka zrIkRSanadevasvAmInI pratimAne peTImAM ghAlIne potAnA puruSa sAthe pratibodha devAne mATe bAIkumarane mokalI. AIkumAra paNa ekAMte jara apUrva neTa jANIne peTI ughADI. tyAreM jina pratimA dekhIne vicAravA lAgyo. yA kevaM bAnaraNa daze ? ema karI kAne, koTe pramukha potAne aMgeM mAMmI joi, paNa zone nahI. jevaTe thAkIne mukha Agala mAMjhI. tyAre zonavA lAgI. vAraMvAra sAmuMjotAM ihA
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 gautamakulaka kathAsahita. poha karatAM jAtismaraNa jhAna upanyuM pAulo nava dITho. te AvI rIteM: vasaMtapura nagareM sAmAyika nAmeM kuTuMbI hato. tene baMdhumatI nAmeM nAryA De. eka divasa dharma sAMjalIne strI jaratAra veduyeM dIkSA lIdhI. ninna ninna vihAra karatAM eka nagaramAM negA gayA. nAryAne piNe dekhIne rAga upanyo. te vAta AcArye jANI pravartinIne kahevarAvyuM ke, baMdhumatI yA ryAne phAu~ bahAra nikalavA dezo nahI. te kAraNa baMdhumatIye jANyuM, tyAreM vicAsyuM ke, aho ! dhikkAra paDo mahArA rUpane. ke. je dekhIne nAranA cA ritramA pariNAma bagaDyA ! ema ciMtavI thAryAyeM anazana kayaM. anukrameM kAla karI devaloke gai. te vAta sAmAyika nAmA sAdhayeM sAMjalIne teNeM paNa anazana kayaM. kAla karI devaloke devatA thayo. tyAMthI jyavI DhuM ya nArya deze upanyo buM. evaM jJAnamA dekhIne aho! ajayakumAra vinA mane anArya dezamAM koNa pratibodha Ape ? ema ghaNo upakArI jANyo; paNa tha jayakumArane malavA mATe pitAyeM bAjhAApI nahI. pitAyeM tene vairAgyavaM ta jANIne, pAMcase sunaTane rakhavAlA mUkIne kahyu ke,kumarane najaramA rAkha jo. ema karatAM bahAra ramavA jAya, ghoDA doDAvatAM eka pATI potAno ghoDo pAgala kADhe. ema karatAM koI velA eka ghaDIpanI Ave. kozvelA beghaDiye paNa yAve. ema vizvAsa pamADIne eka divasa sadune vaMcIne dari yAne kAMte gayo. tyAM jahAja upara besIne bIjAM sarva jahAU sAtheM haMkArIne pArakAMThe le gayA. kAMte utarIne tyAMthI AryadeveM yAvI dIdA levAnuM mana ko. devatAyeM vAsyo ke, hajI tahAre nogakarma bAkI le. topaNa na mAnatAM dIkSA lIdhI. vicAratAM vasaMtapura nagare pahoMcyA. tyAM koI yadane dehere kAnassagge rahyA , evA samayamAM pUrvanavanI nAryA devalokathI jya vIne e nagaramAM zeThane ghera zrImatI nAmeM putrI thai , te sakhIyonI sAtheM vihAra kADA karavA bhAvI je. tyA sarva kumarIyo poteM pakaDelA thAMjAne nAra karI mAne , evI krIDA kare be. temAM zrImatInA hAthamAM munino paga Avyo. teNeM sahasAtkAreM kahyu ke, A mahAro vara. te velA devatAyeM sonaiyAnI vRSTi karI. munito paga boDAvIne jatA rahyA. te ivya rAjAyeM levA mAMmathu. devatAyeM niSedha kasyo. te sarva ivya devatAne vacaneM zetane ghera anAmata rAranyu. kanyA paNa bolI ke, mahAre A navamAM to eja vara
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jainakathA ratnakoSa nAga baho. arat. paNa bIjo nahI. paThI te vara pAmavA mATe dAnazAlAyeM dAna detAM bAra varSa vahI gayA. tevAreM te munipaNa daivayogeM teja nagareM khAvyA. muniyeM jAeMyuM ke nagarIta teja, tathApi vicAkhuM ke, te vAtane bAra varSa vahIM gayAM, mATe ve koNa lakhaze ? ema jAlI nagaramAM gocarI pharatAM teneja ghera yAvyA. tyAM te strI paNa munine parge padma phalakatuM dhArI mUkyuM be, te nIzA nIyeM ulakhyA. anukrameM rAjA ne zeva pramukheM ghaNo yAgraha kasyo. tyAreM muniyeM vicAyuM ke, aMgIkAra na karUM to kanyA maraNa pAme tathA devatA ye paNa dIkSA levAnI nA kahIM hatI. evaM jANIne pANigrahaNa karUM. anu krameM putra yAvyo, tene nizAle jaNavA mUkyo. hAIkumAra dIkSA levAne najamAla thayA, te sAMjalIne zrImatI reM TIyo ne kAMtavA beThI. nizAlethI putra zrAvyo. teNeM pUchayuM, re mAtA ! AzuM mAMmadhuM be ? mAtA bolI, re vatsa ! tuM laghu be, ane tahAro bApa dIkSA le le, to have mahAre e reMTIyoja zrAdhAra ve.tyAre putra bolyo, he mA tA ! mahArA pitAne huM nahiM javA denaM, bAMdhI rAkhIza tameM ciMtA na karo. ema kahI sUna kokaDI tApI hatI te jeine pitAne pageM vIMTavA jA yo. koka graMthe khATalA upara beThA hatA temATe khATalAne cAre pAse sUtra no to vaTato jAya ne kaheto jAya ke, pitAne bAMdhI rAkhuM buM. evA marmanAM vacana sAMjalIne zrAIkumAreM vicAyuM ke, jo jainuM, to bAlaka shavAze, dilagIra thaze, mATe nanuM, jeTalA taMtu haze teTalA varSa ra higuM. evAmAM sUtra vIMTI rahyA paDhI bAlaka bolyo, tamane bAMdhI rAkhyA be. have kyAM jazo ? tyAre taMtu gaeyA to bAra thayA. yAIkumAreM strIne kayuM huM hajI bAravarSa rahIza. te paNa anukrameM pUrNa thayAM eTale valI pAhuM cAritra lIdhuM. have rakhavAlI karanArA pAMcaseM sunaToyeM vicAyuM ke, thApaNe rAjAne guM mukha dekhADI yeM ? ema ciMtavI khAryakSetre khAvI corI karI, vATapADu ya peTa rAi karatA rahyA be. tyAM yAIkumAra yAvI caDhayA. tene ulakhIne te pAMcase yAvI page lAgyA. RSiyeM dharmadezanA da, pAMcasene pratibodhI dIkSA dIdhI. te pAMcasene parivAreM parivarayA thakA rAjagRhI nagarIyeM prabhune yAvyA jAlIne tyAM javA lAgyA. mArgamAM jatAM gosAlo malyo. te kahevA lAgyo ke, kyA jAne bo ? muni bolyA. zrI mahAvIra pAse jaituM. gosAlo bolyo.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 23e te vIra nathI. je ugra tapa karatA, vanamA ekAMte rahetA, koI sAthe bola tA nahI, te sarva lokane ugavA mATe karatA hatA, te sarvane ThagyA. have to nitya thAhAra kare , strIyonA kuMmamAM bese , lAkhogame lokone eka ThA melave ne, cAmara vijAve , batra dharAve , rUpuM sonu tathA ratnanA gar3ha mAM siMhAsane bese . mATe tuM jANato hoza ke, te vIra , paNa te vIra nathI. muni bolyA. vIra tevAja . pUrve karatA teja kare je. je mATe pUrva evAM karma hatAM ke, tapasyA karIne mauna rahetA, ekAMte vanavAsa sevatAM, tyAreMja te karma khape, ane have evAM karma ke, batra cAmara dharAve, devatA manuSyanI parSadA madhye bese, dezanA dIye, tyAreM karma khape. ityAdika yukti yeM gosalAne niruttara karIbAgala cAvyA. tyAM hasti sAMkaleM bAMdhyo hato, te munine dekhIne sAMkala nAMgIne chUTyo, sarva lokaM nAtA, hAthI AIkumAra ne page lAgIne vanamAM cAlyo,gayo te yazavAda nagaramAM vistAra pAmyo, te vAta rAjA zreNikeM tathA anayakumAre sAMjalIne maMtripramukha parivArasahita tyAM prAvyA. namaskAra karI munine pUjavA lAgyA, he jagavan ! hAthIne baM dhanathI kema mUkAvyo. muni bolyA, e sAMkala troDavI kAMDa kaMThaNa na lA gI, paNa sUtranAM bAra taMtu troDavA ghaNA mukkara lAgyA. rAjAyeM pUyuM. te ke ma ? muniyeM AdyathI potAnuM vRttAMta kahyu. te sAMjalIne rAjAne ghaNo harpa upanyo. anaya kumArane paNa harSa upanyo, ane vicAo~ ke, meM pratimA mo kalI tenuM A phala thayuM . ityAdika harSa pAmatA ghera gayA. muni paNa zrI vIrasvAmI pAse jai, namaskAra karI, ugra tapa karI. dapaka zreNi mAMjhI keva lajhAna pAmI modaM gayA // iti zrI sUtrarUtAMganiyuktau AIkumArakathA // have cothA padano artha kahe . na bohilAnA paramajilAnI. (bohi lAnA ke ) samakitarUpa bodhibIjasamAna bIjo koi (paramabi ke0 ) u kaSTa (lAno ke0) lAna (na ke0) nthii|| yataH ||jh ciMtAmaNi maNiNaM, kappatarU taruvarANa jaha pavaro // taha sammattaM vuttaM, pavaraM sabAga vi guNA // // parakINa parikarADa, surANa iMdo gahANa jaha caMdo // taha sammattaM pavaraM, naNiyaM sahANa vi guNA // 2 // amayaM savarasANaM, naravarANa ca kI mugINa gaNanAho // taha daMsaNapasabaM, jAgaha sabANa vi guNANaM // 3 // jaM saMmatta vinattA, niravayaM pAlinaNa ja kiriyaM // geviSaM pi du pattA, puNo
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 jainakathA ratnakoSa nAga baho. vi namirA navamapAraM // 4 // narayAisu urakAi, sahati assahAI zaha jIvA // na ya tesiM sivagamaNaM, mottuM sammattasaMpatti // 5 // sammattaM puNa pattA, aMtamuduttaM pi jaMti murakaMmi // AsAyaNa badulA vi du, avahapariya hamanaMmi // 6 ||to azyAra vimukkaM, dhannA pAlaMti kei sammattaM // dhannANa vi dhannayarA,je taM jayaMti bannesiM // 7 // ihAM caMpakamAlAnuM udAharaNa kahe . __ jaMbuddIpanA naraMtadevamAM viMzAlA nAmeM nagarIno lalitAMga nAmeM dharmavaMta rAjA hato. tene zIlavaMtI ane dharmamAM ujamAla evI prItimatI nAmeM nAryA hatI. tene pAMca putra upara eka caMpakamAlA nAmeM putrI tha. te putrIne kumuda caMda pAThaka pAse jaNavA mUkI. anukrameM lakSaNa,sAhitya,jyotiSa pramukha zAstra jaNI. ekadA rAjA, sAmaMta ane maMtrimaMgala pramukha kacerI melavI bege . tevAmA pratihAreM yAvIne kahyu,he svAmin ! kuNAlA nagarIno svAmI ari kesarI nAmeM rAjAdhirAja teno amaraguru nAmeM pradhAna puruSa ihAM Avyo be. te sAMjalI rAjAyeM kaDaM, tene vahelo mokala. teroM paNa tatkAla mokalyo. rAjAyeM paNa nano thara AliMgana dene tene ucita sthAnakeM besAjyo. ane arikesarI rAjAnuM demakuzala pUbyuM. evA avasaramAM caMpakamAlA paNa sakhIyoyeM parivarI adhyApakasahita rAjA pAseM yAvI. rAjAyeM tene kholAmA besADIne pUbyuM. re vatsa ! tuM guM jaNI bo te kahe. tyAre kumarI kAMbolI nahI. te jo kumudacaMda upAdhyA ya bolyA he rAjan ! e bolI nahI paNa ghaNA zAstranA paramArtha jANe . tyAreM amaraguruye vicAsyuM. ke,jo earikesarI rAjAnI strI thAyato ghaNuM rUDaM thAya. ema vicArIne amaraguru bolyA re rAjaputrI ! teM cUDAmaNI graMthano anyAsa kaMsyo ? kumarI bolI kAMka kasyo be. tyAreM amaraguru bolyA kaho, tamAro nAra koNa thaze ? kyAreM thaze ? keTalA putra thaze ? ane ke TalI putrIyo thaze ? te sAMjalI kumarI lAjathakI bolI nahI. upAdhyAya bo vyA. tuM lagAyeM nathI bolatI paNa vidyAnI helanA thaze. tyAre vicArIne kumarI madhura vacana bolI. arikesarI rAjA eka varSa par3I mahAro narttAra thaze. bAra varSa sUdhI rAga raheze. paDI mAsa sUdhI rAga utaraze. panI valI rAga thaze. ve putra thaze. eka putrI thaze. eTalI vAta to pUbI te kahI. paNa have kAMka vagara pUrdA kaDaM buM, te sAMjalo.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 241 tamAro putra zrAjathI dazamA divasa upara maraNa pAmyo . teja rAtrI tamArI strI bIjo lakSaNavaMta putra prasavyo . te sAMjalI harSaviSAda sahita maMtri pUbavA lAgyo. putrane paraloke javAnuM koNa hetu thayuM ? tyAre kumarI cUDAmaNI graMthanA paramArthe vizeSe vicArIne bolI. jyAre tame rAjAnIyA jhAyeM mahArA pitA pAseM AvavAne cAlyA, tyAreM tamAro putra paNa tamArI sAtheM nIkalyo. vATamAM thAkyo tethI tameM mUkyo, tevAreM manamAM apamAna dhArato pADo gayo. potAnA mitro sAthe krIDA karato kAla gamAvato eka dA maMtrimaMmala sAtheM tamArA pUrva puruSano khaDgaM leine ujANIye javA mAMmayuM. tyAreM mAtAyeM kahyu, re vatsa ! e khaDgaratna pUjavA yogya je. ene halAviyeM nahI. mATe ene sakIne jA. te sAMjalIne potAnA yAtmAne a pamAnato rAte sarva parivArasahita mAtA sUtethake, kumara halave halave gharamAMthI nIkalIne upavanamA jai vAvyamA pajyo ke, teja vakhata prANa jatA rahyA. mAtA pramukheM sarvatra kholyo, paNa jaDyo nahI. tethI tamArI pAse mANa sa mokalyo be. te hamaNAM Avyo be. evI vAta kare , eTale te mANa sa paNa yAvyu. teNeM jema kumarIye kA, tema saghaTu samAcAra kahyu. ama raguru bolyo. he rAjan ! tamAre ghara A pratyakSa sarasvatI avatarI je. A sthAna sanAnA loka sarva, kumarInI ghaNI prazaMsA karavA lAgyA. have kumarIyeM jyAreM upavA mAMmadhu, teTale rAjAyeM aMgalama bAnUSaNa kumadacaMdane bApyAM.bIjA sanAlokeM paNa ApyAM. bIjaM lAkha sonaiyAnuM Asana Apyu. caMpakamAlA ane adhyApaka potAne ThekANe pahotA. rA jA amaragurune kahevA lAgyA ke, rAjAyeM saMdezo kahyo hoya, te saMdepeM kahIne utAvalA ghera jA. tyAreM amaraguru bolyA, tamArA dezanI sImA ye gaDha , te amane Apo. tyAreM lalitAMga rAjA bolyo. sarva rAjya a rikesarI rAjAnuM . gaDhano zo nAra ? amaraguru bolyA. tamArA sarakhA saUna koNa haze ? ke,jeNeM gaDha thApyo. ema kahI kuNAlA nagarIyeM gayA. arikesarI rAjAne lalitAMga rAjAnuM neTaNuM bApyu. sarva vRttAMta saMnalAvyuM. kumarInu paNa sarva vRttAMta ko. tyAreM rAjA bolyo, tahAro eTalo pramAda thayo. je kAraNe te bAlA te mAgI nahI. tethI jo te koi anya rAjAne thApaze tomane netra thApIne ulAlI lIdhAM evaM thaze. tyAre zramaraguru bolyo. te
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 jainakathA ratnakoSa nAga ho. kanyAyeMja eka varSa panI tame varazo, ema kaDaM je. rAjA bolyo, topaNa na jareM dIThA vinA mane tRpti na thAya. te mATe valI prArthanA karavAne miH tyAM jA. huM paNa mAhAro veSa badalAvIne tahArI sAthai bacakAno jAlanAra thazne thAvIza. ema nirIi amaraguru pradhAna potAnI sAtheM lazkara le| tyAM gayo. rAjA paNa sAthai gayo. lalitAMga rAjAne amaraguru malyo. rAjAyeM ucita yAsane besADI tarata pADhA AvyA, mATe arikesarI rAjAnuM kuzala pUbyuM pharI zIghra yAvyAnuM kAraNa pratyUM. tyAreM amaraguru bolyo. mahAre mukheM tamArI putrInA guNa sAMnatIne arikesarI rAjAne ghaNo rAga upanyo. eka varSanI DhIla jANI to paNa jovAne mana ghaNuM utsuka thayu. jo rAjA kumarIne na dekhe, toprANatyAga kare. te mATe jema tamane ghaTe tema karo. evI vAta karatAM kumarI paNa sarakhI vayavaMtI sakhIyonI sAtheM pitAne page lAgavA sAru tyAM yAvI. rAjAyeM kholAmAMbesADIpUjyuM, re vatsa! e amaraguru ze kAraNe yA vyA ? kumarI bolo enA bacakAno jAlanAra te rAjA pote le. te sAMjalI ne vismaya pAmI. lalitAMga rAjAyeM Asana thakI tIne bacakA jAlanA ra arikesarI rAjAne praNAma kasyo.apara Asane besADyA. panI kumarIne tAteM pUbyaM. tahArA pANigrahaNano varSa divasano vilaMba zA mATe ? ku marI potAnA paganA aMguThA sAmuMjoine bolI nahI. ___ tyAre pitAyeM jyotiSIne bolAvIne pUbyuM, kumarInuM lagna joDne kaho. jyotiSI bolyo, yA varSamA ruDaM lama nathA. je kAraNe sUryadeveM vRhaspa ti Avyo 2 // yauktam // gurudevagate nAnau, nAnudevagate gurau // vivA hAdi na kurvIta, vAMban gunaparaMparAm // 1 // terasa mAse ahie, gurussa egaMmi ho rAsimmi // jaM nutti to varise, gayaMmi vasAha mAsassa // 2 // eTale vaizAkha zudi agIyAraza uttarAphAlgunIne pahele pAyeM ha rSaNa yogeM sUrya nAthI dazame natre gurU jana je. je kAraNe pAMca graha ne baleM yukta sUrya tathA zukra uMca sthAnaka pAmyA De. latApAtAdika doSa rahita le. te lamadivasa lakhAvIne purohitane Apyo. jyotiSIne yAdara satkAra karI visarjana kasyo. tyAra palI arikesarI rAjAne lakSpAka teleM mardana karAvI, navarAtrIne, vastrAdika paherAvI. deherAsarane viSe lAvIne phU lagaMdhAdika thApyA. te rAjAya paNa vyavahAra thakIja pUjA praNAma kasyo.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. 243 palI jojanazAlAyeM lAvIne parivArasahita nojana karAvyuM, ghaeM Adarasa nmAna deza hAthI, ghoDA, ratha, ratna, bAnUSaNeM paherAmaNI karI siMhAsane besADIne lalitAMga rAjA ema kaheto havo, he rAjan ! mAravADanI dhara tIyeM pharato haMsa kyAthI Ave ? ane Ave to keTalI vAra rahe ? tema tha mAre ghera tame AvyA. mATe jyAreM ghera padhArazo tyAreM caMpakamAlA tamArI sAthai Avaze. te sAMjalI rAjA bolyo. ucitanA jANa, kAlanA jA Na, dhIra, vIra, saGanamA dhorI evA tamArA. sarakhA bIjA koNa thaze ? tamALaM lAvaNya, tamAro sneha, tamAro vinaya dekhIne DhuM tRpti pAmato nathI. paNa caMpakamAlA sAtheM na yAve tyAM sUdhI je jANyuM kArya te adhuruM. te sAM nalIne tarata caMpakamAlAsahita rAjAne vidAya kasyo.lalitAMga rAjA tetha rikesarI rAjAne volAvIne potAne sthAnake AvyoM, arikesarI rAjA paNa potAne nagare pahocyo. caMpakamAlAne evo prAsAdApyo ke, potAne sthAna ke bega caMpakamAlAnuM darzanarAjAne thAya.niraMtara caMpakamAlAne yAvAse jAya. eka divasa rAjAamaragurune sAthai khezne rANIpAseM gayo.amaraguru bolyo kAMka kalAvicAra kaho. te bolI. vividha prakAranAM darzana , temAM tamAreM kayo dharma mAnya che ? amara bolyo. e prastAva vinAnI zI vAta kaho bo ? te bolI. prastAva vinAnI kema kaho bo ? je kAraNe sarva kalAmA pradhAna yA loka ane paralokano sAdhanAro to dharma De // ytH|| bAvattarI kalA paM, ki yA vi purisA apaMmiyA ceva // savva kalANaM pavaraM, je dhammakalaM na jANaM ti // 1 // amaraguru bolyo ihAM koI vicAra karavo nathI. jenA pUrva puruSe je dharma sevyo te teno dharma jANavo. jema mAtA uHzIla hoya,athavA suzI la hoya, tenA vicAranuM guM prayojana ke ? tathA rogIne auSadha sAthai prayo jana paNa vaidya game tevo hoya. teno prayojana nathI. tema potAnA guru pramukheM yajJa pramukha dharma jema kahyo te pramANa. bIjI ciMtA karavAnuM guM prayojana ? ___ ema amaraguru bolI rahyo.tyAreM caMpakamAlA bolI. tameM kaDaM te kharUM haze, paraMtu tamArA sarakhA paMmitane ema bolavU ghaTe nahI. je kAraNe dharma, artha ane kAma e traNa puruSArthamAM dharma puruSArtha te parama puruSArtha je. je mATe dharmathI artha ane arthathI kAma nipaje . // yataH // dharmAdartho'rthataH kAmaH, kaamaatsukhphlodyH||yaatmaanN haMti to hatvA, yo yuktyA na niSe
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jainakathA ratnakoSa nAga ho. vate // te mATe dharmano vicArato karavoja ghaTe . valI tameM kahyu ke, pUrva puruSano kramAgata Avyo te dharma,te yukti paNa ghaTe nahI. kAraNa ke, pUrva puruSa darI hoya athavA rogiSTha hoya, tyAre tenA putra thAya te paNa guM rogIpaNuM tathA darIpiNuM na bAMke ? tema mAtAno dRSTAMta dIdho te paNa ayukta . jo mAtA duHzIla hoya, ane putra teno tyAga na kare, to te mAtA putrane mAre. tathA auSadhano dRSTAMta dIdho te paNa yukta nathI. ihAM vaidya sthAnIya guru levo; tepaNa rAgaSarahita, paramArthano jAe evo hovo jozye. tevA guru to arihaMta pote athavA temanI ANAye cAlatAM kAlocita yatanAyeM vanatA matsarara hita evA guru susAdhu ne athavA rAgAdikeM rahita evA poteM zrI arihaMta deva .tevA bIjA deva nathI. te sAMnajI rAjA bolyo. ihAM yuM pramANa dekhADo bo ? kumarI bolI, sarva zAstramA je deva kahyAne temAM dekhIye bIyeM ke, pUrva sRSTino saMhAra karavo, navI sRSTi upajAvavI, valI strIne pAse rAkhavI, zastra dharavAM, japamAlA dharavI, ityAdika sarva rAga zeSanAM lakSaNa be. mATe te deva nahI. ityAdika yuktiyeM karI niruttara kayAM. tyAreM amaraguru bane tharike sarI rAjA samyaktva pAmyA. nizcalacitta thayA. amaraguru bolyA teM amane jainadharmamA thApyA mATe saMsAra samuzmAM tuM amane jahAjasarakhI tha. ___ema karatAM eka varSa te eka yugasara kaSTeM gamAvyu. par3I lamadivaseM rAjA paraNyo. te strI sAtheM devatAnI peThe viSayasukha jogavatAM gayo kAla paNa jANato nathI ! ekadA rAtrInA prathama pahore caMTha upara caDhIne dakSiNa dize jAuM bu evaM svapna dekhIne amaraguru jAgyA. panI vicAo~ ke, jo e sAcuM svapna haze to have mahArUM yAyu alpa jAgavU. ema ciMtavIne rAjAne karyu ke, rANIne mahAruM zeSa Ana pUbo. tyAreM rAjA amaragurune rANI pAse leza yAvyA. guruyeM rAjAne kahyu ke, tame pUDo. evAmAM rANIyeM vagara pUche sarva vyatikara saMnalAvIne kayuM ke, daza mahinA dhAnakhaM bAkI le. te sAMna lIne pharI pUbyuM he dharmamAtA! mahArAdharmaguru kyAM le ? rANIbolI. ihAMthI so yojaneM purANapura nagareM . te sAMjalIne amaraguruyeM rAjA rANIne khamA vyA. rAjA bolyo. je ihaloka tathA paralokanA sukhanu kAraNa evI caMpakamA lAne dezAMtarathI tame lAvyA. te tamAro viyoga duHkha mahArAthI koirIteM nh| khamAya evo De. te velArAjAyeM amaragurunA putrane teDAvIne amaragurunA parde
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ . gautamakulaka kayAsahita. 45 thApyo, dhamArIno paDaha vajaDAvyo, baMdIkhAnAM bojyAM, dIna zranAthane dA na dIdhAM,amaragurupaNa sAdharmikane sanmAna deza, jinamaMdirane viSe pUjA racA vI, ahA mahotsava karAvI, dharmakArye ghaNuM zvya vyaya karI, zUra vIra suna Tane sakhAileza, rAjAne pUjIne dIdA levA cAlyA. rAjA valAvIne pADA valyA. amaraguruye zrI samayajaladhi nAmeM kevalInI pAse cAritra aMgIkAra kayuM. cAritra pAlI kevalajJAna pAmI moda padhAyA. have rAjAnI je pUrvalI paTarANI , te caMpakramAlAnI upara kSeSa dharatI rahe . teNIyeM sulasA nAmeM parivAjikAnI ghaNI sevA karIne kaDaM ke, he jagavatI! caMpakamAlAne kAMka kalaMka thApo, jethI rAjA viSamizrita anna nI peTheM eno tyAga kare. parivrAjikA bolI. e rAjA, caMpakamAlAnA jJAna guNeM rIjayo thako ene bahumAna de de. valI rAjA mUDha AtmA thako vicA re, je parama padano hetu jainadharma . te dharma evaM mujhane pamADyo. evaM jANI ene bahumAna dIye . te mATe huMe caMpakamAlAne dharmathI bhraSTa karUM, tyAreM rAjA potAnI meleM ciMtavaze ke, e jema mukhathI kahe , tema karatI nathI. tethI eno tyAga karaze. mATe pahelAM ene dharmathI bhraSTa karavAno upAya karI ne panI kalaMka devAno upAya karIza. ema rANIne kahIne te parivrAjikA po tAnI.meDiye gai. caMpakamAlAne jainadharmathI bhraSTa karavAno niraMtara upAya vi cAratAM ciMtavatAM jANyu ke, ene putra nathI. mATe pranAte jazne ene putrano upAya kaDhuM, ema ciMtavIpranAte caMpakamAlAnA vAsanuvane ga. AzISa dezne beThI. ekAMte caMpakamAlAne kahevA lAgI ke, tamAre putra nathI ane putra vinA jo na rakheM ghaNuM prema hoya topaNa pAtaluM paDe, valI putravinA sajati na hoya, mATe putraprAptino upAya hu~ kahUM te karo. yA mUlI tathA maMtrepavitra rakSA lene snAna karo, tathA tarpaNa karIne kAlIdevInI pUjA karo, kAlI devIpAse putra mAgo, ema karatAM tamAre putra thAvaze. te sAMgatIne caMpakamAlA samyaktvamA dRDhacitta rAkhIne bolI. re dhUrta! ema bIjA loka dhUtAya. paNa je dharme nAvita hoya, jeNeM saMsArane suHkharU pa jANyo hoya, te dhUtAya nahI. putravinA jaratAranuM prema pAtarbu paDe ema je teM kayuM te mUrkhanuM vacana jANavU.je mATe cakravartinI strIratnane putra kyA thAya ne ? ane snehato bhAkhA navaparyaMta rahe be. valI teM kayuM ke,aputriyAne
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jainakathA ratnakoSa nAga ho. sajati na hoya, te paNa ajJAnavilAsa be. putrato thabrahmano hetu . mATe brahmacarya te dharma je. ane dharmathI sajati . tathA putrathI jo svarga hoyato nUMma, zUkarI, kUtarI ane kUkaDI pramukhane sajati thavI jozye. 'tathA rakSA pramukheM putra thatI hoyato, jagatmAM ko aputriyo na rahyo jozye. valI kAlIdevInI pUjA karo, ityAdika je teM kaDaM te kAlIdevI koNa ? te jo madirAmAMsamAM gRha hoya to temAM devapaNuM paNa je mUrkha hoya te mAne. te mATe eka jina ane te jinamatamA rahelA jano tene TAlIne bIjAne hu~ pageM na lAguM. he nUMmI ! hAthI upara caDhIne gardananI asavArI koNa kare ? ema yuktiye nivArI topaNa te dhUtArI uThI nahI. tyAre pratihArIpAse bAda jAlIne kADhI mUkAvI. tethI te parivrAjikA, kaSAyeM dhamadhamatI kI pUrvasAdhita vidyA saMjAratI havI. eTale te vidyA prAvI. vidyA bolI mujhane kema saMnArI ? parivrAjikA bolI. e pApaNI caMpakamAlA potAnA jhAneM garvavaMtI thakI mahArI paNa avajJA kare ! mATe e jIvatI thakIja zArIrika tathA mAnasika duHkha jogavatI rahe, ane rAjA eno tyAga kare, evaM kuzIla, kalaMka caDhAvo. have jeTale caMpaka mAlAnA vAsa navanamAM rAjA yAvyo, eTale vidyA devIyeM eka puruSa dekhAjyo tene jevAmAM rAjA rUDIrIteM jovA lAgyo. evAmAM te puruSa adRzya thayo.tyAre rAjA sahasAtkAreM vismaya pAmyo thako ciMtavavA lAgyo. je enA rUpeM mohyo thako koka vidyAdhareM prArthanA kare thake tene. eNIyeM agIkAra ka yo dekhAya !! mATe dhikkAra paDo strInA svanAvane ! strIne korIteM hAtha mAM sevAya nahIM. paNa je tenA manamAM gamyuM te khalaM. e jina vacaneM vAsi ta, nirmala kulanI upanI,valI dhairyavAlI batAM paNa jo kuzIlatA seve ,to bIjI strInI zI vAta kahevI! ema vicArIne rAjA viraktamana thako ciMtave ne ke, have e strI nogayogya to nathI; topaNa eNIyeM mujhane jainadharma pamADyo. e mahoTo napagAra kasyo . jeno lAkho navasudhI paNa pratyupakAra karIna zakIyeM. mATe enI sAthai nitya bAlApa saMtApa to karavo paraMtu kAgaDe vi TATyuM jojana khAvA koNa he ? e rIteM te sAthe noganuM mana gopavIne iMgita AkAra gopavIne rANI pAse gayo. rANI pUrvanI peThe unI thai. rAjA poteM paNa daNeka zayyA upara besIne ugyo. ema rAjA niraMtara jAya, vAta vi
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 247 gata karIne ute, paNa noganI vAta kare nahI. tyAreM rANIyeM vicAyu ke, rAjA maMdasnehI zA kAraNe thayo ho ? jemATe kaNeka zrAvIne jato rahe ve. tyAre zabdanA adara lekhne cUDAmaNi graMthano upayoga dIdho tethI jANyu ke, e parivrAjikAno vilAsa be. topaNa parivrAjikAnI upara leza mAtra kheda dhayo nahIM. jANyu ke mahAre ba mahinA sUdhI nogAMtarAya . te kA DhavAne e nimitta tha . tathA emAM aMtarAya paNa zo meM? eto ajJAnI jIva mohavaze anAdi kAlano anyAsa seve . mATe vizeSa dharmane viSe udyama karavo ghaTe je. te dharma sakala sukhanuM kAraNa ne. panI te rANI, koka divasa madhura kaMveM saplAya kare, koka divasa su gaMdhI phUleM devapUjA kare, koika divasa saMsAra svarUpa nAve, kozka divasa devagurunA guNagrAma kare. ema divasa gamAve ke valI sakhiyo sahita sA mAyika pratikramaNa kare. ema aratirahita rAtridivasa gamAve . eka diva sa mahArdika sakhI rANIne pUbyuM. tamArA upara rAjAno maMdasneha kema de khAya ? caMpakamAlA bolI, caMDamAnI kalAnI peThe strIne nArano sneha ghaTe paNa kharo, ane vadhe paNa kharo. valI he sakhI ! vAta sAMjalo, viSaya nAM sukha kiMpAka vRdanAM phala sarakhAMbe. dekhAtAM to rUDAM paNa aMte prANa hare, evA ane valI potAnI meleM na saMpaje to temAM ayukta ? sakhI bolI. emaja ho. paNa lokamAM para puruSanA saMgamano apavAda cAlyo je. te sAMjalIne saUbonAM hRdaya bale . caMpakamAlA bolI, lokamAM zI rIteM vAta cAle ? sakhI bolI. koka vidyAdhara tamArI sArthe rame le. caM pakamAlA bolI teM sAcuM kahyu. meM paNa cUDAmaNi graMtheM karI jANyu, loka mAM apakIrti paNa parivrAjikAyeM karI. tathApi have evo upAya karIzu ke, jema tamArA sarakhAM saUnonAM mukha ujvala yaze. ema sAMjalIne sakhI na tI. eTale rAjA Avyo. caMpakamAlA bolI he rAjan ! tame naramAMcUDAmaNi ratnasarakhA bage. tamArA guNa koNa gaNI zake ? jeroM pratyakSa doSa dekhIne paNa mahArI upara eTalorAga rAkhyo. tathA bAMcyA nojananI peTheM tame mahArAthI joga bamayo. te meM cUDAmaNIgraMthanA upayoge jANyu. zayyAne viSe mahArI sAtheM ramato puruSa tame dITho. tathA lokamAM paNa apakIrti tha. te paNa meM jJAna upayoge jANyu. te kAraNe loka pratyakSa tame mujhane AkarUM dhIja
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ cumc jainakathA ratnakoSa nAga baho. karAvo. jethI mahAraM apajasa Tale. rAjA bolyo, kyAreM karAviyeM ? te bolI pranAteM karAvo. rAjA bolyo. jhuM dhIja karazo ? te bolI, nagaranA mahardika loka kaze te karIguM. rAjAyeM hAkAra mAnyo. rANIne pUIne ugyo. rA jA anya sthAnakeM jA sUto. pAbalI rAte jAgyo, tyAreM vicAravA lAgyo. ke, rANI dhIja karaze, ane jo kadAcit zubha thaze nahi tyAreM thamane bamaNI azAtA thaze.ityAdika molAyamAna hRdayathakA prAtaHkAla thayo, rAjA sanA madhye thAvyo. parijanane tathA nagaranA lokone teDAvyA. rAjA bolyo, caMpakamAlA kuzIlaNI , evo lokamAM paDadhoSa cAlyo , te rApIyeM sAM jalyu. have kahe je ke, dhIja karIne zurU thazza, to jojana karIza. te mA Te taptamASanuM dhIja karAvIyeM, tenI sAmagrI taiyAra karo. tyAre te bolyA. pAmaralokanA vacana mAtra eva9 karavU ghaTe nahI. rAjA bolyo. je avarNa vAda vistasyo te mahoTA puruSano mahimA haNe. gAmanA mukheM gara| baMdhAya nahI. te sAMjalI loka bolyA, jema Apane game tema karo. tyAreM rAjAyeM divya sthAnake jazne rANIne teDavA mokalI. rANI paNa pauSadha pArI, vidhi pUrvaka devapUjA karI, zibikA upara besIne tyAM yAvI. mulaha devI pramukha aMtenara paNa javanikAne AMtareM rAjAnI AjhAyeM jovA bega, lokamAM ko lAhala tha rahyo. je Aja devI gurU thaze. have kAraNIyA puruSa jAjvalyamAna ani taiyAra karI temAM pracura tela ghAlIne kaDhA caDhAvI. panI jeTale mAMhi mASa (aDada) nAMkhyA eTale sahasA kAreM pralayakAlanI ani sarakhI analajvAlA uThI, taDataDa karI thAkAza vivara pUrI kADhayA, khaDahaDATa karatAM prAsAdanAM zikhara truTI paDyAM, mAtA putrane mUkI nAsatI havI, putra mAtAne mUkIne nAsavA lAgyA, prAsAdane agre, koi koTa upara caDhe be, ko pokAra kare , koi vilApa kare , ko hAhAkAra kare le, re putra! re mAtA! re pitA! ihAM amArI zIga ti thaze ? amane rAkho, ityAdika lokano zabda vistAra pAmyo. evAmAM AkAzeM rahI zAsana devatAyeM kahyu. e hajI thoDaM ? paraMtu caMkalA sara khI nirmala strInuM apajasa bolatA evA tame potAnA AtmAnA vairI bo. mATe juna have guM thAya ke ? te sAMjalIne loka naye bIhItA thakA caMpaka mAlAne page lAgIne bolyA, re devI ! balatI evI thA anAtha nagarIne tuM
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24e gautamakulaka kathAsahita. rAkha! rAkha ! ! avinIta lokane paNa mahoTA puruSa vekhe nahI. ytH||n pajIvikeSu vimukhAH, sujanA na javaMti purvinIteSu // vatsavyathite'pyurasi, suranirna saMharet dIraM // 1 // rAjA bolyo, re rANI ! sphaTika sara ujalu tahArUM zIla tene mUDha lokeM kalaMka caDhAvyo. teja pAparUpa viSa vRdanAM phU la anunave . paNa tene tahAro pasAya TAlIne bIjaM ko zaraNa nathI. te sAMjalI caMpakamAlA bolI, jo arikesarI rAjA mUkIne bIjo ko ma hArA manamAM na vazyo hoya, to e agni ulavAI jAna. yA sarva loka balu balu kare . te svastha thA. evaM kahyu, eTane zAsana devatAyeM temaja kaDe. valI je devatA kautukanA lIdhA nakti nAvathakI pAvyA hatA, teNeM jayajaya zabda kasyo, kusumanI dRSTi karI,devauMni vagAr3I,AkAze devAMganA nATaka karavA lAgI, lokapaNa pRthvIne vipe nagaramAM kuMkumanA bAMTA deva rAtA havA, caMdanamAlAnAM toraNa baMdhAvyA, sarva bAla,16, strI puruSa ema kahetA havA ke, caMpakamAlA ciraMkAla jIvatI raho. evaM ati anuta kautuka dekhIne nayayakI vohInI evI parivrAjikA vicAravA lAgI ke, yaho ! e anarthanuM mUla thA ! mATe have mane maraNa teja zaraNa . larako pApanI karanArI evI hu~ pApiNIne have lAkho game duHkha sahevAM paDaze. e mahApApano nistAra to jinamatanA nipuNa purupo apratiSThAna nagara kahe , tyAM jAtaM. tyAre thAya to paNa mahAra je uSTaca ritra le te sarvaloka pratyade kahIne e mahAsatInAM caraNa kamalane page lAguM. ema karavAthI hu~ pApanareM narANI bu, tethI halakI thaine jo tyAM kadAcit mujhane maraNa Avaze to paNa rUIM. ema dhairya avalaMbI,parivrAjikA tyAM divya nUmikAyeM yAvI, veganethI nujAdaMma UMcA karIne kahetI havI ke, jinazA sana jayavaMtu vattoM. e mahAsatIne pranAveM divya prAtihArya pratyada bAja pa e dekhAya je. ema kahIne caMpakamAlAne page lAgIne. kahevA lAgI, he de vI! tahAruM zIla jayavaMtu vanoM,tuM samakitane viSe nizcala bo,bAjathakIta hArA pasAyeM mane paNa samakita ho,jAvajIva sUdhI je tahArA deva te mahA rA deva, tahArA guru te mahArA guru,ema samakita aMgIkAra karIne caMpakamA lAnuM kalaMka vize TAlavAne lokomA potAnuM uSTa caritra kahI dekhADatI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jainakathA ratnakoSa nAga ho. havI. ke e devI satImAM ziromaNi je. meM vidyAzaktiyeM karIne enI sAthe ramato puruSa dekhAjyo. meM nagaranA sarva lokamAM enuM apajasa kahevarAvyuM. tene rAjA pUbavA lAgyo, e tumane zA mATeM karavU paDayuM ? parivrAji kA bolI. kUDakapaTanI naMmAra DhuMja g. bIjuM koNa kAraNa hoya ? rAjA bolyo, jema tamAruM duSkRta tameM kayuM tema teno hetu paNa kaho. nahi ka hoto tamAro vinAza thaze. parivrAjikA bolI, e duHkha te keTaluM thaze ? hajI mane to pAgala narakanAM kuHkha ghaNAM jogavavAM . rAjA bolyo, re re sunaTo! enI upara nama tela sIMco. jeTale te kAma karavA sunaTa malyA, teTale caMpakamAlA bolI, re svAmI ! vAro vAro! e kAma na karo, tamA rA sarakhA dayAvaMta puruSa evaM kAma kema kare? e parivrAjikA potAnA prA eNatyAgeM karI paranA prANa nagAre. valI potAnuM puSkRta lokamadhye pratya da paNeM kahe te puSkara , e to jene jinavacana cittamA ramyuM hoya, te ja kahe. te evaM kartuM mATe enI pUrva avasthAto gai. have e to tamArI sAdha rmika thai, mATe enuM vAtsalya karavU ghaTe . ytH|| sAdharmikavatsalatA,ka palatA saMpadAM prasave // yasmAttasmAttatrai, va kRtadhiyaH kurvate yatnam // 1 // rAjA bolyo, e yuktAyukta tame jANo. paDI rAjA caMpakamAlAsahita potAne ghera Avyo, parivrAjikA paNa zAMta thai thakI, pazcAttApa sahita niraMtara caM paka mAlA pAse jazne gRhasthayogya dharma sAMjalatI havI. have punaha devIye paNa potAnA prANa tyAga karavA dhAsyaM. te vAta ca DAmaNInA baleM jANIne caMpakamAlA tyAM gayAM, ane pUbavA lAgyAM. gaM kAma karo bage ? rANI bolI. tamArAthI guM ajANyaM le? caMpakamAlA bo lI, e apajasano e pratIkAra nathI. hamaNAM tame dharma karatA divasa kahA Do. panI avasare napAya batAvIguM. unahadevI bolI he apakAra kare te na para upakAriNI, viznI DhAMkanArI, kulavaMtI, tupha tane namaskAra thA. ema kahI dharaNIyeM mastaka namAvIne pharI kahevA lAgI,he satI ! tamArA caraNa te zaraNa je // yataH // nirguNeSvapi sattveSu, dayAM kurvati sAdhavaH // nahi saMharati jyotsnAM, caMizcamAlavezmasu // 1 // e rIteM caMpakamAlA sAtheM gha pI prIti dharatI rahe. rAjA paNa te dekhIne cittamA camatkAra pAmyo thako ciMtavavA lAgyo ke, caMpakamAlA sukumAra napanI . mATe e napara matsara kara
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. vo ghaTe nahI // yataH // varaM jvAlAkulne vanhI, vanhAya nihitaM vapuH // na punarguNasaMpanne, kRtaH svalpo'pi matsaraH // 1 // e rIteM rAjA tenA guNo no bahumAna karato, jinadharmane vipe vizeSe pravartato, gAma gAmane vipe, nagara nagarane vipe, jinazvaranAM deherAM karAvato havo. temAM paNa potAnA dezamAM vizeSe karAvato havo. suvihita jananI, nakti bahumAna vasatI pra dAnAdika kare, ghaNAM sAmIvala kare, bahumAnapUrvaka siddhAMta sAMjale, saMgha se amArI paDaha vajaDAve, zrAvakalokanA vyApAramA dAga mUkI de, rAjya kAryamA anavadya paNe pravarte, ema karatAM gujalana gunamUhUrta caMpakamAlA yeM putra prasavyo. priyaMvadA dAsIyeM rAjAne vadhAmaNI dIdhI. rAjAyeM eka mu kaTa TAlIaMgalagna sarva bAjUSaNa dAsIne yApI tenu dAsapaNuM TAlyu. vadhAma NI dIdhI, jinezvaranI pUjA pramukha karI. nagaramAM paMNa ghara ghara gIta gAna karAvato dhvaja toraNa pramukheM zonita kare ! ema eka mAsa paryaMta utsava ka rIne te bAlaka, nuvanAnaMda evaM nAma pADatA havA. anukrameM kalApramukha nagIne pravINa yaye thake yuvarAja pade thApatA havA. anukrameM karasiMha nA meM bIjo putra thayo. palI jayasuMdarI nAmeM eka putrI yAvI. ema kAla ja te thake eka divasa caMpakamAlAyeM jArane kayuM. re rAjan ! have Apane ma hoTA puruSono mArga Adaravo ghaTe . rAjA bolyo, tame yukta vAta kahI, paNa DhuM karmavaze karIne hajI tamAruM mukhakamala jovAne tRpmAvaMta muM. rANI bolI, evaM vacana ma kaho, ane DhuM kaDaM e rIteM potAnA AtmAne zivAma ga Apo. jema ke,re AtmA ! tuM manuSyano nava urlana pAmIne strIne mATe kema hAre le ? strInA zarIramAM tuMzI manoharatA dekhe je ? jo A zarIranI bahAra le te mAMhe kariyeM, ane mAMhe ne te bahAra kariye. to e zarIrane kA gaDA kUtarA cUMthe ebuM le. valI strInuM zarIra,to cameM, hADa, rudhira,mUtra, vi SThAmaya mahA undhI be. jevaM tahAruM strIne vipe citta raMgA| de, tevu jina dharmane viSe citta raMgAyato tuM teja na saMsArano daya kare. valI jeno sneha te vIjalInI peThe capala le. mATe te puruSanI rekhA paNa nUMzI nArakho, te paM mitanI jivhA paNa zatavaMma thA. caMcApuruSasarakhA te puruSa jANavA ke, je strIne varNave ne. re re yAtmA ! tuUne guM kahiyeM ! tuM mahAkaSTeM jinazAsana pAmyo, te phokaTa hAre , madonmatta hAthInI peThe viSayane viSe rAce ,
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya jainakathA ratnakopa nAga ho. suzIla rUpa vanarAjIne nAMje meM, jinavANIrUpa aMkuzaprahAra mAnato nathI, amRtasara. jinamata pAmIne viSayarUpa hAlAhala pIye , te dhaturo khA dho le, je mATe jANato thako paNa, ajJAna moheMkarI viSayarUpa viSane su kha karI mAne je. re AtmA ! dhikkAra paDo ! ! tahArI mahoTAine ! tathA kalAnA mahimAne, je kAraNe tuM viveka pAmIne viSaya jogavavA ! jIvita to iMdhanuSasara capala , mATe tukane viSayanI zI tRmA rahe ne ? ema jANIne niraMtara navasvarUpa dhyAvo ke, jeNe karI janma jarA ane maraNanAkuHkhanuM haranAra evo saMvega rasAyana pAmo. evAM caMpakamAlAnAM vacana sAMjalIne te rAjA saMvega raseM nAvita thako caMpakamAlAne sneheM karI kahevA lAgyo ke, teM mujhane mithyAtvarUpa kacarA mAMthI nadasyo. jeNe karI pAnavane vipe ane paranavane vipe sukhanuM kAraNa evo dharmano udyama thayo. jo rAjyanAra dharavAne samartha evaM bIjuM putraratna mujhane thayu. to paNa hu~ pUrvanavanA anyAsa thakI rAgadAvAnaleM vidhura thayo buM. mATe have Atmahita karavAne zIghra udyama karUM. ___ evA avasaramA cArajhAnanA dhaNI zrutajaladhi nAmeM AcArya bahu zi pye parivasyA thakA avasara jANIne naMdanavana udyAnamAM samosasyA. udyA napAlakeM vadhAmaNI dIdhI. tene prItidAna dene, sAta bAta pagalAM sAmA jazne, vaMdanA karI panI maMtrizvara rANI ane kumaronA parivAra parivasyo thako, paMcAligamana sAcavato, te rAjA, AcArya pAse pahoto. caMpakamAlA tathA unahadevIyeM parivasyo thako. AcAryane namaskAra karIcita sthAnake beto. AcArya paNa gaMjIra svareM dezanA dIdhI. te navasvarUpa dezanA sAM jalI rAjA hAtha joDIne vinaMtI karato havo ke, he svAmin ! mujhane dI dArUpa nAvAyeM karI nava samujhno pAra pamADo. guru bolyA. vilaMba na karo. palI te rAjAyeM, potAnA kumarane siMhAsane besArI sarva samade rAjye thA pIne maMtrIpramukhane kaheto havo ke,e nuvanAnaMda kumArane mahArI peThe dekho, jo. ema kahIne potAnA kaMThathI hAra utArI kumaranA kaMThe nAMkhI valI ku marane kahevA lAgyo ke, jema prajA ane parivArane eTalA divasa meM rAkhyo tema tame rAkhajo. paDI parijanane kaDaM ke, jema tame mahArI ANA mastake vahetA hatA,tema have e rAjAnI ANA vahejo. have caMpakamAlA putrane ka
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 253 he ke, he jAta ! e rAjya pAmIneM samyak rIteM nirvAha karajo, he putra aaukika zAstre dharma arthAne kAma e traNa puruSArtha kahyA be, temAM dharma thakI artha tathA kAma pAmIyeM paramArthe monuM kAraNa te dharmaja be, paNa bIjuM nathI, artha kAma sevyA thakAMto kevala navaDuHkhanIja hetu thAya. te mATe revatsa ! artha kAma te puruSArtha nahIM, dharma tez2a puruSArtha be, ema rAgadveSarahita evA zrI jinezvareM kayuM be. te mATe apramAdI thaine zrAtmAne dharmane viSe pravarttAvajo tema lokane paNa jinadharmane viSe pravarttAvajo jo paNa tuM sakala kalAmAM kuzala ho, to paNa huM apatyanA sneha mATe tuka ne jainadharmano upadeza denaM buM, juvanAnaMda rAjAyeM paNa te upadeza aMgIkAra karI navIne mAtA pitAne praNAma karayA pI rAjA caMpakamAlA pramukha rANIyoyeM parivastro thako cAritra aMgIkAra karato vo parivrAjikAyeM paNa gurucaraNe cAritra lIdhuM. prAcArya paNa caMpakamAlA pramukha yAryAune AnaMda zrInA meM yAryAne sauMpatA havA. bhuvanAnaMda rAjA paNa, munirAjane vaMdanA karIne harSavipAdasahita ghera pahoto. je nagarI, je gharanA pradeza je kAM pitAyeM zojita hatA, te sarva nahI dekhavAthI juvanAnaMda rAjA zokAtura thayo, anukrameM kAlAMtare zoka bAMmIne, rUDI rIteM rAjya pAlato, ripu samUhane yAkramato, vicare ve dharikesarI rA jaRSi paNa rAtra divasa sUtrAnyAsa karatA anukrameM gItArtha thayA. temane yAcArye yAcAryapade yApyA. bIjo teno parivAra je sAdhu sAdhavIno ha to te paNa emanA parivArapaNeM soMpyo. anukrameM rikesarI RSi, ghanaghA tI karmakarIne kevalajJAna pAmyA navya jIvane pratibodha de, zaile zIkaraNa karI, nakhAne aMte parama pada pAmyA yavyAbAdha sukhI yayA. caMpakamAlA paNa sAdhvIyeM parivasyAM gIyAra yaMga jayAM. guruNIyeM pravartti nI pade yApyAM. vividha tapasyA karatAM pRthvIne viSe vicare be. ghaNAM navya prANIne narakanAM duHkha nivAratI, gurusevA vaiyAvaccAdikeM pUrvakaraNa karI pakazreNI yArohI, dustara mohasamui tarIne nirmala kevalajJAna pAmatI eka mAsanuM anazana karIne susAdhvIyeM parivasyAM thakAM caMpakamAlA siddhi vastrAM. zAzvatA sukhanAM jogI thayAM ema samakitanA lAna uparAMta lAna nathI, te upara caMpakamAlAnI kathA kahI e kathA supArzvacaritramAM be // iti
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 jainakathA ratnakoSa nAga ho. sakalasanAnAminInAlasthalatiz2akAyamAnapaMmitazrIuttamavijayagaNiziSyapaM mitapadmavijayagaNivira cate zrIgautamakulakaprakaraNe bAlAvabodhe hAdazagA thAyAM catvAryudAharaNAni samAptAni // have teramI gAthA kahIyeM bIyeM. tene pUrva gAthAnI sAtheM e saMbaMdha . je pUrva gAthAyeM cAra vastu utkRSTa dekhADI. have cAra vastu jaghanya adhama je. te mATe teno tyAga karavo, te dekhADavAne saMbaMdhe AvI je teramI gAthA te kahele. na seviyavA pamayA parakA, na seviyabA pu risA avidyA // na seviyabA ahimAna hINA, na seviyavA pisuNA maNussA // 13 // arthaH-na seviyatvA pamayA parakA (parakA ke0) pArakI (pamayA ke0) pramadA eTale strI te (na seviyabA ke0) na sevavI. telapara vIrakumaranI kathA kahe . zrI nilaya nAmA nagareM ripumardana nAmeM rAjA rAjya kare . tene kamala zrI nAmeM nAryA hatI. ane vIrakumara nAmeM mahArUpavaMta putra hato. paNa te zUra, vIra, dhIra, vAdI, kasyA guNano jANa, vinayavaMta, kalA, ghara, kalaMka rahita le. te kumara ekadA mahA baTavIne vipe AheDe gayo. paNa sasalo ke mRga pramukha koi janAvara najare na yAvyuM. tyAre vismaya pAmato pari vArasahita bAgala cAlyo, eTale eka sthAnakeM sasalA, mRga, mahipa, ga ja, tRpana, vAgha, citarA, pramukha sarva tIryaca negA belA dIga. te paraspa re vairI paNa mitranI peThe vaira bAMjhIne rahyA le. valI meghanI pe gaMjIra za bdeM karI karNane vipe amRta sarakho lAge evo saplAya dhyAna karatA evAmu nino zabda sAMjalyo. eTane kumaranA parivAreM nAnA prakAranAM zastra tiryaMca upara nAMkhyA, paNa tiryacanA zarIreM eke na lAgyuM. tyAre kumareM vicAo~ ke, janAvaranAM vaira zamyA. je. ane eke zastra na lAgyuM. te sarva munino pranAva ve. ema jANI muninA caraNakamale namaskAra kasyo. ucita sthAnake beto. te dekhIne tenA parivAreM paNa temaja kaDe. munivara paNa dharmalAna deine deza nA detA havA ke, je prANI jIvahiMsA na kare, te saujanyatA pAme. sarva pA
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. pamAM jIvahiMsAnu pApa mahoTuMbe. parama narakanuM kAraNa . sarva jIvane sadA kAla potAnuM jIvitavya vahAluM . jema maraNa potAne aniSTa , tema sa kala jIvane maraNa aniSTa jANavU // yataH // amedhyamadhye kATasya, sureM sya surAlaye // samAnA jIvitAkAMkSA, samaM mRtyunayaM dhyoH // 1 // purva cana, gAla, ghAta, parAnava, navabaMdhana tathA maravU e jema potAne aniSTa me, tema paranepaNa aniSTa jANavU. mATe jene je vahAluM hoya,tene te devU te parajavanuM zaMbala le. tathA valI eka jagane koi eka eka baje rAjya Ape, tathA ko eka jIvita Ape, te vedumAM jIvitanI ApanAra vadhe. valI dha na, bAMdhava, svajana, putra, kalatra, sarva karatAM potAnuM jIvita ghaNuM iTa le. eto sahune anujavasimale. valI jo manuSyathako paNa mAMsa khAya, rudhi ra pIye, to kAgaDA kUtarA karatAM temAM zo vizeSa ? te mATe jIvatA azaraNa anAtha jIvone mArIne je tenuM mAMsa khAya, rudhira pIye, te naraka TAlIne bIjuM sthAnaka nahi pAme. valI pravara, svAdavaMta je sUkhaDI pramukha jojana le. tene mUkIne je azuci apavitra vastu ebuM mAMsa , tene te niHzuka niHkaruNa paNe khAya, temAM zI adhikAi dekhe le ? ityAdika guru nI dezanA sAMjalIne kumara samakita pAmyo.saMkalpIne sthala niraparAdhI prA NIne haNavu nahI. tayA parastrI sevavI nahI. tathA mAMsa nahANa karavU na hI evA niyama lIdhA. tema kumaranA parivAra puruSoyeM paNa jene je gamyuM teNeM te niyama lIdho. muni potAne sthAnakeM gayA. kumara paNa ghera aAvyo. have ekadA rAjA, budinI parIkSA karavAne arthe sarva kumarone jegA ka rIne pUche le ke, paMcAladezane vipe phojadAra mUkiye biyeM. temAM eka to gha go nipuNa ane prakRtiyeM avaMcaka ,te ema kahe . ke DhuM daza lAkha so naiyA eka varSamAM upajAvI yApIza, ane bIjo kahe ke, DhuM pannara lAkha sonaiyA napajAvI yApuM. te hakIkata yame daza lAkhanA napajAvanArane kahI, tyAre teNeM kahyu ke, mahArAthI to dazalAkhathI vadhu na napaje, panI rAjAne game tema karo. te mATe he kumaro ! tame kaho ke enuM gaM karavU ? te sAMjalI saghalA kumara bolyA ke, je ghaNuM ivya napArjI Ave tene mokalo. tyAreM vIra kumarane rAjAyeM kahyu. tuM kema nathI bolato? vIra kumara bolyo,e vAta muphane gamatI nathI. mane to je tame prathama puruSa kahyo je avaMcaka, nipu
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jainakathA ratnakoSa nAga ho. Na, tAtane hitakArI, prajAne pIDe nahI, mATe tene mokalavo yogya lAge be. kAraNa ke, prajA pIDAya nahi tyAre vyApArI vyApArAdika sukheM ka rI zake, tethI rAjAne nyAyano dokaDo ghaNo thAve ane valI nyAyeM cA lavAthI dharmanI paNa vRddhi thAya .te mATe je thoDaM paNa nyAyeM dhana upArje. tene adhikArI karavo yogya .bIjo puruSa pannara lAkha anyAyeM upArje te anyAyathI tamane paMNa adharma thaze. tathA apayaza thaze. valI eka varSa to pannaralAkha zrAvaze. paNa par3I bIje trIje varSe eka lAkha paNa nahi upaje. // yataH // atyupAdAnamarthasya, prajAnyaH pRthivInujAM // ugdhamAdAya dhe nUnoM, mAMsAya stanakattenam // 1 // te sAMnatIne rAjAyeM vicAkhu ke e kumara vayeM to laghu be, paNa buddhi yeM karI sarvathI guruM . mAMTe rAjyanAranI dhurI e vaheze. tethI yadyapi DhuM enA guNa prakaTa nahi karUM, to paNa nagaramA enA guNa nAnA nahi rahe. ane sarva kumrth| e viparIta bolyo ne, eTale sadu enA napara matsara dha raze, te mATe ihAMthI ene dezAMtara mokalaM. ema ciMtavIne rAjA bolyo, he kumara ! tahArA guNa ghaNA , mATe tahAre bApanI za6i nogavavI yukta na thI, tethI tuM e zadi ane yA deza mUkIne paradeza jA. te sAMjalI te ku mara, rAjAne praNAma karIne matisAgara pradhAnano putra vimala nAmeM hato, tene sAyeM lene nikalyo. tenI rakhavAlI mATe rAjAyeM paMthIlokane mi bAnA sunaTa mUkyA. teNeM parivasyo kosalapuranA parisare.jazne vizrAma kasyo. ehavAmAM ghaNo kolAhala sAMjalyo. ghaNAM vAjiMtra sAMjavyAM tyAre pradhAnaputra vimalanI mAraphata kumareM pUnAvyuM ke, zahAM zo mahotsava je ? vimaleM paNa kokane muMkheM sAMjalIne kumarane kahyu. ke ihAM raNadhavala rAjAne potAnA prANathakI paNa ativahAlI. evI puruSaSiNI kurumatI nAmeM eka kanyA je. tene paraNAvavA mATe tenA pitAyeM kuladevInuM ArAdhana kayuM tyAreM kuladevIyeM kahyu, tamAro paTTahasti, jenAkaMThamAM phUlanI mAlA bArope, te puruSa, kuma rIno nAra thaze, ane kumarI paNa te upara rAga dharaze. te sAMjalIne rA jAyeM paTTahastI zaNagArI tene pUjIne, tenI napara kumarIne besADIne, aMkuza rahita lUTo mUkyo be. te hAthI mAlIne hATethI saMDhamAM mAlA lIdhI . hamaNA te sarva rAjakulIsAtheM nagaramAM name le. evI vAta kare le, evAmAM
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 27 tyAM paTTahastI paNa Avyo, teNeM kumarane kaMThe mAlA ghAlI. vIrakumarane sUM Dhe karI potAne khaMdhe Aropato havo. te kumara rUpeMkarI kaMdarpAvatAra jevo dekhIne, rAjA ghaNo harSa pAmyo. kumarI paNa dekhIne ghaNo yAnaMda pAmI. te velAyeM kumaranA zarIrathI dhUla phaTakAvaNIne mATe dazahAthI, eka lA kha sonaiyA, ane eka hajAra ghoDA rAjAyeM ApyA. bAyA lagneja kurumatI nuM pANigrahaNa karAvyuM, karamocana velAyeM rAjAyeM eka hajAra gAma ApyAM. rahevAne prAsAda prApyo. kumara tyAM rahyo. vilAsa kare ,e sarva vRttAMta ku maranA pitAyeM je bAnA purupa paMthIne vepeM kumaranI paMDavADe mUkyA hatA,teNeM jazne kumaranA pitAne saMnalAvyaM. rAjAne ghaNo AnaMda upanyo. have vivAha divase mAMsAdikavarjita jojana kumareM kayuM. tyAreM rAjAyeM teno hetu kumarane pUbyo. kumara kahevA lAgyo, paMceMziyano vadha kasyA vi nA mAMsanahANa thAya nahI. ane paMceMziyano vadha, te narakeM javAnuM parama hetu de. ityAdika dezanA detAM mAMsanA ghaNA doSa dekhAghyA. tyA prasaMge sAdhuno tathA gRhasthano dharma paNa kahyo. valI poteM zrAvakano dharma yaMgI kAra kasyo , ane mAMsapramukhano parihAra kasyo , te paNa kartuM. te sAM nalI rAjAne dharma upara bahumAna upanyuM. parama vizvAsa thayo. rAjAyeM mAMsa jahANa vajyu. valI deva, guru ane dharma e traNa tatva aMgIkAra kasyA. eka divasa saMdhyAsamayeM eka strI AvIne kahevA lAgI. he kumara ! rA jAnI nAryA, maMtrinI nAryA, zetanI nAryA, ane pratihAranI nAryA, e cA ra jaNIyeM tamane dItA, tethI cAre kaMda vihvala tha . jUdI jUdI cAreM jaNIyeM mujhane mokalI. te cAre paNa mAhomAMhe jema na jANe tema ta mAro saMgama thAya, tevI karuNA karo. te sAMnatIne kumara potAnA cittathI nizcaya karIne bolyo. ke prAvatI rAte pahele pahore pratihArIne mokala je, bIje pahoreM zevANIne mokalaje, trIje pahore maMtrinI nAryAne mokala je, ane cothe pahore rANIne mokalaje. te strI paNa sAMjalIne harSa pAma tI, kArya siha mAnatI, sthAnake jai sahune vAta jaNAvatI havI. have kumara rAjAne kahevA lAgyo. he rAjan ! jo dItuM aNadItuM karo to DhuM kAMka vAta dekhAIM. rAjA bolyo, tuM mahAre putrasarakho bo, valI teM mumane dharma samajAvyo, A mahAro janma saphala kasyo, te mATe tahAre ga
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga ho. me tyAM amane joDa. tyAre kumara bolyo, Aja saMdhyAsamaye mahArA zrAvA sane viSe bAnA bAvajo. rAjA bolyo DhuM AvIza. have saMdhyA samaye rAjA bAno aAvyo, kumareM potAnA palyaMkanI pAse nA patyaka upara rAjAne besADyo. have harakoI miSa karIne pratihArI gharathI nIkalI, kumara pAse AvIne beThI. kumara kahevA lAgyo, re strI ! viSaya je be. te Alokane viSe duHkhanuM hetu , ane paralokane viSe narakanuM kAraNa ne te mATe kAgaDAnuM mAMsa ane kUtareM boTayu,e nakhANo sAco .tathApi jo tRpti thatI hoya to viSaya paNa nogavIyeM,jo miSTa nojana hoya to tRptiyeM bAMmIyeM, paNa viSaya jogave tRpti na hoya. ane paralokeM narakanuM kAraNa ebe daMma kema sahIyeM ? valI e jIveM viSaya to devatAnA navamAM sAgaropamanI saMkhyAnA kAla sUdhI jogavyo. topaNa tRpti na tha. to thoDo kAla manuSya nA navano tubanoga nogaveM kema tRpti thaze ? yadyapi viSaya ApAtamAtra manohara lAge, topaNa kiMpAka vRdanAM phalasarakhAM pariNAme suHkhadA . te mATe vipayane bAMjhI iMzyi manane damIne mokSamArga samajIne tene viSe udyama kara. tathA modano mArga te samyakajhAna, samyakdarzana, samyakcA ritrarUpa ratnatrayInuM svarUpa vistAreM samajAvyuM. tethI pratihArI pratIbodha pAmI. bIje pahoreM zevANI yAvI tyAre, pratihArIne javanikAne AMtare besA DIne zevANIne pratibodha dIdho. tyAre tepaNa temaja pratibodha pAmI. trIje pahoreM maMtrinI nAryA yAvI, tene paNa pratibodhI rUDe mArge thApI ne tene potAnI pUMThe javanikAne AMtare besADI. cothe pahoreM rAjAnI rANI AvI. tyAre kumareM zrAsanathI natIne praNA ma kasyo. rANI bolI, he nAtha ! e guM karo bo? hamaNAM unA thavAno zo avasara je? tathA praNAmano zo avasara je ? potAnA aMgasaMgarUpa amRteM karImane zItalatA napajAvo. virahAnalarUpa agniyeMkarI balatI evI mujane daNamAtra paNa navekhazo nahI. jo navekhazo to mahAraM hRdaya phATI jaze. te sAMgalIne kumareM tenI sAmuM paNa joyuM nahI. ane vicAo~ ke, hajI e madonmattapaNAthI upadeza yogya nathI. rANI.bolI, je satpuruSa hoya te satya pratijJAvaMta hoya // yataH // sarUdapi yatpratipannaM, tatkathamapi na tyati satpuruSAH //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. zya ityAdika mukane ekAMte teDIne have uparAMga kema thai rahyA bo ? tyAreM ku mara bolyo. tamane bolAvIne jinadharmane viSe thApIne paralokane viSe duHkha apanAeM evAM DuSTa caritrathI dUra rAkhIguM. rANI bolI temaja karo. paNa ekavAra tamArA aMgano saMga kasthA paDhI jema kaho tema huM karUM. kumara bo lyo, pANigrahaNanA divasathI mAMmIne yAja divasa sUdhI kaMdarpAvatAra rA jAno niraMtara saMgama karatAM tamone tRpti na thai ? to mahAro saMgama te paNa balI corI karavo. tethI tRpti kema thAya ? mATe e Durbuddhi tyAgIne nira parAdha sanmArga sevo. ityAdika pUrvokta yuktiyeM karI ghaNuye rANIne samajA vI paNa samajI nahI, ne kahevA lAgI ke, huM sarva tamAruM katyuM karIza, paNa tame mahArI dUtIne je vacana kayuM be te pAlo. kumara bolyo, je meM dU tIne kayuM te na karo, tamAre yA janmamAMto manovAMbita pUruM nahi paDe. evaM te kumaranuM sAdhAraNa sattva dekhIne ane potAnA DaradhyavasAya jone, vairAgya pAmI thakI kumaranA caraNe praNAma karIne rANI bolI, he bAMdhava ! huM pApI jaginI ! telIyeM tumane parAbhava kasyo. dave e pApathI huM kyAM lUTIza. huM tamArI naramAna mAtAnI putrI laghu bahena buM. tame potA nA kularUpa AkAzamAM caMDmAsarakhA thayA. tame paranArIne naginI karIne ga. ne huM kalaMkeM sahita prANa kema gharI zakuM ? mATe mahAre tamArI prAjJA teja zaraNa be. patI kumaranI prAjJAyeM potAne sthAnakeM gaI. bIjI traNe strIyo paNa parapuruSano niyama karI samakita pAmI kumarane praNamIne kumaranI zikSA sAMjalIne potAne sthAnakeM gaI. rAjA paNa kumarane kahevA lAgyo, re mahAjasanA dhaNI ! yA saMsAra nATaka dekhADave karIne tame ma hA upara ghaNo upagAra kasyo have khAjJA karoto mahAre sthAnake jAvaM. tyAre kumara rAjAne pahocAvIne pATho yAvyo. prAtaHkAle kumara tathA rAjA bedu sAthai beThA be. evAmAM sahasA kAreM IzAnakUti adbhuta tejano vistAra dIge. pratihArane pUThyaM, yA zuM be ? teNeM khabara karIne kayuM. ihAM eka kevalI bhagavAn samosA be. temane devatA vaMdana karavA yAve be. tenI e kAMti dekhAya be. te sAMgalI ne rAjA paNa kumarane sAyeM teDIne anya kArya sarva mUkIne sarva Rddhi sa hita vaMdanAnimitte gayA, tyAM vidhipUrvaka vaMdanA karIne parivArasahita parSa
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jainakathA ratnakopa nAga baho. dAmAM veThA. kumara potAnA dharmadAyaka jANIne bolyo. he vItarAga ! tameM ma ne pavitra kasyo. ghaNo prasAda kasyo. je kAraNe potAnA caraNakamalanuM mu phane darzana karAvyu. rAjA bolyo mane paNa pavitra kasyo. sarva parSadA u ThI tyAreM rAjAyeM parivArasahita kumarane lezne avagraha bahAra AvI mukuTA dika sarva alaMkAra kumarane bApyA. palI potAnA parivArane ema kaheto havo ke, e tamAro rAjA, parivArasahita kumarane praNAma karIne kevalI pAse jazne dIdA aMgIkAra kare be. emakahI dIvAlIdhI. temaja kumara tathA rAjA behune pUbIne potAnA pApanI zuddhikaravA mATe rANI paNa dIdA letI havI. bIjI paNa ghaNI rANIyo cAritra letI havI. kumara paNa vaMdanA karIne po tAne sthAnake Avyo.rAjAne pATe vege, kevalI paNa keka divasa rahI ne vihAra karatA havA. rAjA paNa nyAyeM rAjya pAlato,jinazAsana pranAvato thako maMtrizvarane paNa sarva kAryamAMbAgala karIne potAnA sarakho karato havo. have ripumaIna rAjAyeM kAgala mokavyo, te velAyeM vimala maMtrine rAjye thApIne zrInayapura nagare pahoto. te vIra kumAra potAnA pitAne dharma saMna lAvyo. rAjAyeM paNa dharmatattva samajIne putrane rAjya thApI cAritra aMgikAra kahyu. pAulayI vIra rAjA paNa ghaNA kAla sudhI rAjya pAlI, yaMte raNadhava la rAjaRSinI pAse cAritra le, nAnA prakAranA dezane vipe vicarI, ghana ghAtI karma kya karI, kevalajJAna pAmIne akriyapadane varatA havA. ema kaMdarpa no mada jAMgIne lokone camatkAra dekhADIne vIrakumara, kalyANanI paraMparA pAmyo. e rIteM parastrI na sevavI. iti zrIvIrakumara kathA supArzva critreH|| have bIjA padano artha kahe .na seviyatvA purisA avidyA (avidyA ke0) avidyAvaMta eTale vidyArahita evA (purisA ke) puruSa je hoya tene (na seviyatvA ke ) na sevavA. te upara agItArthanI kathA kahe . vasaMtapura nagarane vipe eka agItArtha saMvegIsarakho AcArya hato. tenI sAtheM gaba vicare . te gaDhamAM eka saMvijhasarakho sAdhu rahe . te niraMtara pANI pramukha kharaDe hAtheM Adika dopasahita azubhamAna AhAra pANI le AvIne, nitya Avazyaka velAye saMvegInI peThe ghaNo kheda dharato, guru pAse AvIne sarva pApa bAlove. guru paNa nitya tenuM prAyazcitta thApe. te yAloyaNa ApatAM guru poteM agItArtha hovAthI nitya ema kahe ke,aho !
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 261 e ziSya jUna ko dharmazraddhAvaMta be ! e mahAnAgyavAn be. dharma to sukheM sevAya; paNa khAlovanuM te ghaNuM Dukkara be. te mATe zuddha be. te dekhIne bIjA mugdha sAdhu vicAravA lAgyA ke, aho ! bAlovavuM teja zreya be. te mATe prakRtya karavAmAM kAM dopa nathI paNa yakRtya karIne tene khAlova joi yeM, ema sarva sAdhuyeM dhAyuM; paDhI te sarva sAdhu emaja vartavA lAgyA. ema 'keTaloeka kAla gayo, ekadA koi gItArtha sAdhu tyAM prAhuNA yAvyA. te e sarvavidhi do, tyAaiM vicAravA lAgyA. ke, graho ! e gItArthe sa nAza mADyo. ema ciMtavIne paDhI te gItArthaM sAdhuyeM pahalA gItArtha yAcAryane kayuMke, he zrAcArya ! tame kRtya sevI sAdhunI prazaMsA karatAM girinagaranA rAjA tathA tyAMnA nivAsI loka sarakhA thA bo. kathA huM huM huM, eka giri nAmeM nagara hartuM tyAM eka koTIzvara vANi yo se be. te vaizvAnarano (amino ) naktivaMto be. te varSovarSa eka uraDo ra jarIne teneni lagADe. te dekhIne rAjA tathA nagaranA sarva loka malI te zetI prazaMsA kare ke, jUna, e zeTha vaizvAnaranI kevI bhakti kare be ? je ani nAmA jagavAnane varSovarSa ratne karIne saMtoSe be. ema prazaMsA karatA rahe. te zevapaNa harpe karIne prativarSe ratnano varaDo miyeM bAlIne ani devana kti kare. eka varSa jevo zeTheM agni lagADyo ke, teja velAyeM jAvi nAvI pracaMma vAyaro paNa vAhyo, teNe karI ani vistAra pAmyo. tethI rAjAnA mahola pramukha sarva nagara balIne rAkha yayuM. tyAre rAjA tathA nagaranA jo vicAyuM ke, pUrve ene niSedha karakho hotato ghaNuM sAruM yAta. yApaNeM e nI phokaTa prazaMsA karI. evo pazcAttApa karI daMmIne te vAliyAne kADhI mUkyo. e rIteM he yAcArya ! tame paNa vidhiyeM pravarttatA, evA sAMdhunI nitya prazaMsA karatAM, potAnA grAtmAno tathA gahano nAza karo bo. te mATe ma thurA nagarIno rAjA tathA tannivAsI lokasarakhA thA to anarthanA nA gIna thA. tena kathA huM tamane kahuM huM, te sAMjalo. mathurA nagarIne viSe emaja pUrvoktarIteM vaizvAnarano jakta eka vANiyo rato hato, teNe ratneM ghara narIne ani lagADavA mAMmayo, eTale rAjAyeM tathA nagaranA lokeM teno tiraskAra kasyo, daMmagho, sudu kahevA lAgyA ke, vImAM jai ghara karIne ani kema lagADato nathI ? ema kahIne tene na
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jainakathA ratnakoSa nAga naho. garamAthI kADhI mUkyo. ema he prAcArya ! tame paNa karazo to AtmAne tathA galane anarthathI rAkhazo. evI yuktiyeM zIkhAmaNa dIdhI. to paNa a gItArthapaNA mATe te thAcArya potAno kadAgraha na mUkyo. teja rIteM prava tavA lAgyo. tyA prAduNA sAdhuyeM gannA sAdhune kahyu ke, evA mUrkha guru nI sevA karaveM karI tamAro nahAra kema thaze ? mATe ene tajo. nahito tamane e anartha jaNI thaze. te sAMjalIne gabanA sAdhuyeM gurUne bAMmayo. e rIteM avidyAvaMta puruSane na sevavA, e kathA vizeSAvazyakamAM be. // have trIjA padano artha kahe . na seviyavA ahimAnI hINA ( a himAnI ke0 ) animAnI puruSa tathA ( hINA ke0 ) hIna eTale nIca puruSa je hoya tene (na seviyanA ke0) na sevavA. te upara zrIvIrasvAmI ane gosAlAnuM udAraNa kahe . ___Ama nAma gosAlAne kuladaNe karIne keka loka pranujIne mAravA AvyA. koie pranune beDImAM nAMkhavA mAMmayA. ityAdika kathA zrIkalpasU trAdikane viSe prasiha , tyAMthI jANavI. e gosAlo animAnI utAM nIca puruSa hato. athavA Aja naratadevane viSe kSitipratiSThita nAme nagaramAM uSTabudi ane subuddhi nAmeM be vANiyA vase . paNa te benuM jevU nAma tevAja pariNAma je. ema lokamAM prasidipAmyA ne. be nirdhana , paNa karma saMyogeM bedune mitrA tha, te bedu kAMka kriyANAM lene paradeze dhana upArjavA gayA. anukrameM koika purAtana gAmane viSe keTalA eka divasa loneM karI rahyA. eka divaseM subuddhi dehaciMtAye gayo , evAmAM ko junA khameramAM thI kAMika nidhAna jaDadhuM. te uSTabuddhine dekhADyuM. hajAra sonaiyA thayA, te lezne potAne nagare AvyA. te vAre te uSTabuddhi, subuddhi sAtheM vicAra karavA lAgyo ke, e dhana jo yApaNe beda aryo aIlezne gAmamA jA guM, to lokamAM bApaNo jAra vadhaze. tyAreM rAjA jANaze ke, emane ni dhAna jaDathu be. mATe lUMTI leze. paDI jevA hatA tevAja darIzi thazlaeN. mATe so so 'vya leine vIjeM ivya jo tamArI hA hoyato vaDatale dATIye. te vAta subuddhiye paNa mAnI; paDhI rAte dATIne prAtaHkAle bedu ghera gayA. have uSTabuddhi to aNavicAyuM kharaca karatAM thoDA divasamAM vya khAigayo. tyAre subudine sAthe leine valI so so ivya kADhI lAvyA. eka divasa uSTa
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. budhiye vicAyuM ke, zeSa ivya je raghu ne, te ene ThagIne DhuMja laz thA. ema ciMtavIne rAtrIne samaya te dhana poteM lAvyo. prAtaHkAle subuddhine kahevA gayo ke, have ApaNe dATeDhuMzvya ghera lAvIyeM, to cittamAMthI ciMtA Tale. te vAta sarala AzayanA dhaNI subudhyei mAnI. pranAteM ghedu jaNa te sthA nake gayA. tyAM joyuM to nidhAna na dItuM. tevAreM kUDa kapaTanuM ghara evo te uSTabuddhi bUMba pADIne kahevA lAgyo ke, areM daM gANoM!! kozka dhana le igayo !!! pabara leza mAthu kUTavA lAgyo, ane subuddhine kahevA lAgyo ke, e dhana teM lI, je. je kAraNe ApaNa veduvinA bIjo koi e sthA naka paNa jANato nathI. te sAMjalI subuddhi bolyo. jo mane e ivya tahA rAthI gRptapaNe levu hota, to prathamathIja tane guM karavA dekhAData ? mATe tuM poteMja jema Thaga bo, tema bIjAne paNa uga jANe je. emaM behujaNa kveza ka ratA rAjadhAre gayA. rAjA Agala te uSTabudi kahevA lAgyo. he mahArAja ! amane nidhAna jaDyuM hatuM, te ame tamArI bIhIke bahAra dATayuM. te evaM mumane vaMcIne ekaleM lIdhuM. mATe have je yukta hoya te karo. rAjA bolyo, e vAtamAM koI sAdI ? uSTabuddhi bolyo ke, mahoTA vRdane hetala dATayuM De, te vRda sAdI , bIjUM to koI nathI. te mahAvRda jo ema kahe ke, amuka purupeM lIDUM, to tame mane satya vacanano dhaNI jANajo. rAjA bolyo, jo ema karazo to tame sarva lokamAM satyavAdI kahevAzo, e parIkSA kAle karIzrRM, evaM uSTabur3iye kahe thake rAjAyeM bedune visA , bedu jaNa ghera gayA, subudi manamAM vicAre le ke, aho ! e urghaTa vAta kema bana ze? paNa dharmathI sadA jaya ne. muSTabudipaNa ghera jazne nai nAme potA nA bApane kaheto havo ke, he pitA ! ivyato hu~lAvyo , mAMTe rAte TuM tamane vaDanA koTaramAM ghAlIza. loka nelA thAya, tyAre koTaramAMthI ema kahe jo ke, subur3iye ivya lIdhuM be. te bolyo, re uSTa ! teM e uSTa kAma kA, le paNa DhuMtahArA AgraheM e kAma karIza. teNe paNa temaja karA. have prAtaHkAle rAjA tathA nagaranA loka sAtheM uSTabudi subudi pramukha sarva tyAM AvyA. vaDanI pUjA karIne panI uSTabudi bolyo, he vRda ! tameM kahezo te sAcuM Tharaze. te mATe satya kaho ke, e dhana koNeM lIy De ? tyAre vaDanA koTaramA rahyo moso bolyo. e dhana subudiyeM lIdhuMbe. te
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 jainakathA ratnakopa nAga ho. sAMjalI sarva loka camatkAra pAmyA. rAjA subuddhine kahevA lAgyo ke, aparAdha tamAro tasyo. mATe dhana Apo. subur3iye vicAyaM, kadApi kAleM vRda bole nahI. e sarva uSTabudinI kUTa gUDha racanA dekhAya . vaDanA ko TaramAMthI vANI nakalI tethI koka puruSa saMketa karIne mAMhe ghAlyo be. ema nirdhArI par3I subuddhi rAjAne kaheto havo. he rAjan ! avazya mahAre e dhana bApaq. paNaM mahAre kAMka kahevU de, te bApa sAMjalo. rAjA bo vyo. je kahevU hoya te kaho. subudi bolyo. dhanato meM lIdhuM paNa ghera le 3 gayo nathI. meM lezne vaDanA koTaramA mUkyuM hatuM. palI bIje dahADe le vA aAvyo. tyAre phaNATopa mAmI rahyo evo nayaMkara sarpa dIpo. tethI meM vicAo~ ke, e dhana devAdhiSThita thayuM dekhAya che. te mATe he rAjan ! tamA rI AjhA hoya to e sapane koika upAyeM duM mAjhaM. rAjA bolyo, emaja karo. tevAreM subudhiye paNa bahAra bane mAMhI bAMNAM pramukha nayAM, par3I tha ni lagADyo, te bAMNAMno dhUmADo Avyo tethI yAkula vyAkula thayo tha ko nazeTha prathvIyeM paDyo, lokoyaM uttarakhyo, kautukathI loka pUbavA lA gyA. are nazeTha ! e jhuM ? te bolyo e iTeM mane kUTasArakhIyo kasyo, tha lIka vacananuM phala mujhane hamaNAja manyu, te mATe koI jUtuM bolazo na hI. te sAMjalI rAjAyeM nae zeThane rAkhyo. ane sarva dhana le uSTabuddhine nagaramAthI kADhI mUkyo. tathA subuddhine vastrAlaMkArAdikeM pUjyo. satyavA dI mATe lokamAM ghaNI prazaMsA thai. uSTabudi to prathamathIja lokamAM mAna hIna hato, tenI saMgateM subuddhine ApadA thai. mATe mAnahInanI saMgata na karavI // e kathA zrI zAMtinAtha caritramA ne. // have cothApadano artha kahe jeH-na seviyatvA pisuNA maSussA (pisu NA ke0) pizuna eTale cADiyA (maNussA ke ) manuSya je hoya, tene ( naseviyavA ke0 ) ne savavA. te upara cakradevanI kathA kahe je. - mahA videha devane viSe cakravAla nAmeM nagara le. tyAM apratihatacaka e ve nAmeM sArthavAha vase , tenI sumaMgalA nArInI kUkhano upanyo cakrade va nAmeM putra te ghaNo vinayavaMta . evAmAM eja nagaramA somazarmA nAmeM purohita vase le. tenI naMdIvaInA nAmeM strI . tene yajJadeva nAmeM putra thayo. te cakradeva tathA yajJadevane ghaNI mitrA thara; paNa temAM cakradevane
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 gautamakulaka kathAsahita. to sanAveM prIti ne ane yajhadeva to kapaTeM prIti rAkhe , te yajJadeva enAM bii joyA kare, enI saMpadA dekhI khamAya nahI // ytH|| khalaH sakriya mANo'pi, dadAti kalahaM satAm // ugdhadhauto'pi kiM yAti,vAyasaH kalahaM satAm // 1 // to paNa bisto na jaDyuM, tyAreM manamAM vicAo~ ke, e to balAto nathI, mATe have koI evo upAya karUM ke, jethakI e A gAmamAMja raMhI zake nahi ! je mATe eja nagarano revAsI caMdana nAmA sArthavAha , tenA ghara thakI ivya corI lAvU, te ene jara soM', e paNa mahArI mitrA 3 dAve rAkhaze, panI hu~ rAjAne saMnalAvIza tyAreM rAjA ene daMmaze, mAra ze, kUTaze, ane enAM ghara paNa lUMTI leze. paDI jema vicAsyuM temaja kaDe. ivya corI lAvIne cakradevane kahevA lAgyo. he mitra ! e mahArUM ivya pra bannapaNe rAkhajo. paraMtu kuvelAye lAvyuM mATe cakradeva na rAkhato havo, to paNa ghaNo Agraha karatAM dakSiNatAyeM nA na kahI zakyo. ane dhana gupta karI rAkhyu. evAmA lokamAM vAta prasiha tha ke, caMdana sArthavAhanuM ghara koika muzI gayo. te vAta cakradeveM sAMjalI, eTale manamA zaMkA upa nI, tyAreM yajhadevane pUjavA gayo. yajhadeva bolyo, re mitra ! e jhuM kaho ho? DhuM tamane kema duHkhamAM nAkhu, e ivya to mahArA pitAnI bIke meM tamAre ghera mUkyuM le. tyAre cakradevane zaMkA hatI te TalI gai. have caMdana sArthavAha rAjAnI pAse phariyAda gayo, tyAreM rAjA bolyo, tamArUM guM guM ivya gamu ? zeThe paNa rAjAnA daphataramA lakhAvyuM. rAjAyeM ta kAla DhaMDhero pheravyo. re loko ! sAMjalo. caMdana sArthavAhanuM ghara ko mUzI gayo ne. te jo koyeM lIdhaM hoya to te prAvIne rAjAne kahe. rAjA te no gUnho mApha karaze. tathA kadApi jo jAhera nahI karaze,ane par3I rA jA jANaze to rAjA tene yAkaro daMma deze, tenA prANa leze. te DhaMDhero pheravyA panI pAMca divasa gayA, eTale yajJadeva rAjA pAse jazne kahevA lAgyo, he rAjan ! vAta kahevI yukta nathI, mitranuM lie kema kahevAya ? to paNa rAjAre to jeQ jANIye tevaM kahIyeM e nIti je. valI yadyapi jo mitra ne, to paNa Aloka ane paralokano viruvAcArI potAnA zrA mAne paNa kuHkhadAyaka te mitrane jhuM karUM ? rAjAne kema nave ? je naja reM dIDhaM te tamane kaTuM . rAjA bolyo jevU hoya tevU kaho, paNa nyAine
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jainakathA ratnakoSa nAga ho. anyAi kahezo nahi. yajJadeva bolyo,he rAjan ! meM kAneM sAMjavyuM be,jo ca kradeva na mAne to enuM ghara pracannapaNe jur3a, meM parijana pAse sAMjavyu ne te khalaM , panI mana mAne tema karo, tame mahoTA bo, mApha karo to ghaNuM sAraM, mahAro mahoTo nAive. rAjA bolyo, e vAta kema manAya? yajJadeva bo vyo tame kayuM te sAcuM , paraMtu rUDA mANasanu mana paNa lo. kAcuM yaha jAya . emAM kulano paNa zo vAMka le ? je mATe phUla ghaNuM uttama hoya; ane sugaMdhI hoya to paNa temAM kIDo nipaje . baNAmAM vIMDI thAya je, to temAM kula jhuM kareM ? te mATe koka prakAre bApa enuM ghara jovarA vo. rAjAyeM paNa te vAta yukta jAegIne paMca bolAvyA, valI ghaNA nyAya vaMta mahAjana negA karIne kartuM ke, caMdana sArthavAhanA naMmArIne sAthe la ine cakradevana ghara juna. tyAreM kAraNiyA vicAravA lAgyA ke. rAjA guM bole le ? kAM paNa tola karato nathI ! cakradevane dharmano raMga cola jevo De. valI vicAre De ke, bApaNe guM kariyeM, ApaNeto AjhAkAraka thayA, ema karI AMkhamAM AMsu karatAM sarva jegA malIne tyAM gayA. pAulo paho ra divasa rahyo, tyAreM AvyA. tene cakradeveM ghaNuM Adara sanmAna de vesavA ne Asana yApyAM. kAraNiyA bolyA, he zeTha ! koI vyApAra karatAM kAMza vastu lAvyA hoya to kaho. cakradeva zaMkArahita paNe bolyo. duM kAMI jA gato nathI. kAraNiyA bolyA, tame kopa na karazo, rAjAnI AjhA tamA saM ghara jovAnI . cakradeva bolyo,zhAM kopano zo avasara ne ? je rAjA hoya te nyAyeM anyAyeM jue eto rItija ne. have kAraNiyA paNa nagaranA vRkSapuruSone sAtheM leine rAjapuruSone hAtheM joyuM, jotAMthakAM vividha prakAraceM dhana dItuM, te nAma paNa caMdananA nAma sahita dIThAM. mAhethI napADI sarva bahAra lAvyA,caMdana zeThanA mArIne de khADyA, te paNa dekhIne haiyAmAM duHkha dharato bolyo, saMnaveto ve paNa ci ttamA saMzaya Ave je. kAraNiyA bolyA, patra lakhyu De te vAMco, temAM e dAgInA be ke nahi ? patra joyuM to sarva te pramANe dIDaM. tyAreM sahuyeM thara hayA. kAraNiyAyeM cakradevane pUbyuM tamAre ghera e 6 kyAMthI yAvI ? tyAre cakradeveM vicAsyuM ke, mitranuM nAma kema devAya ? jo ene mAthe corI yAveto mahArI saGanatA kema rahe ? valI mahArA prANa ugArIne paranA
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. prANa kema haNuM ? ema citavIne kayuM ke, e nAma mahArA gharanA je. kAraNi yA bolyA, e nAMmanI upara caMdana sArthavAhanuM nAma kema ? teNeM kayuM teto khabara nathI, koNa jANe pheraphAra thayo ho ! kAraNiyA bolyA, zI saMkhyAyeM tamArAMnAMka ? cakradeva bolyo,sAMjaratuM nathI: panI kAraNiyAyeM patra vaMcAvyuM, to daza hajArano mAla thayo, te patramA z2akhelAM nAMma barA bara mayAM, nagaranA loka tathA kAraNiyA vismaya pAmyA ke, yugAMte paNa cakradeva pArakuM dhana na le. pharI pUbavA lAgyA, he cakradeva ! je hoya te praka Ta vAta kaho ke, e kema le ? ema pharI pharIne praje, paNa cakadeva teja javA ba Ape. valI pharIne pUdhu, kAMka vicArIne kaho. topaNa cakradeveM kAMina kahyu. tyAreM koTavAla kopIne rAjA pAse lAvyo. rAjAne sarva vAta saMna lAvI. rAjA bolyo, e unaya lokano jANa te dhAvU hIj kAma kema kare? cakradevane rAjAyeM pUbyuM, je paramArtha hoya te kaho. tyAreM cakadeveM, aAMkha mAM bAMsu lAvIne prarvanI peThe kartuM. rAjAne cakradeva napara zaMkA napanI, pa Na cakradevanA bApano Adara jANIne kAM kaDaM to nahi; paraMtu nagarathI bAhera kADhI mUkyo. rAjAnA cAkareM nagaranI pAse vana De tyAM jazmUkyo. tyAM cakradeveM manamAM vicAo~ ke, mujhane yAvaDo parAnava thayo, lokamAM apa yaza thayuM mATe have mahAre jIvaq ghaTe nahI. ema ciMtavIne tyAM devalanI pAse eka vaDa , temAM gajephAMso dIdho. e avasare vanadevI avadhijJAneM joyuM to vAta ghaNI viparIta thatI dItI. cakradeva napara karuNA AvI, tethI te vanadevIyeM rAjAnI mAtAnA dilamA zrAvIne jevI vAta hatI tevI kahIne kayu ke, nagaranA bahAra ca kradeveM maravAne phAMso ghAlyo , te jazne vAro, ane ghaNA bAdarathI naga ramA teDI lAvo. te sAMjalIne rAjA kuHkhathI Talavalato bolyo ke, urA cArI yajJadevane pakaDI lAvo. ema dukama karIne pote utAvaleo bole sAthe nagara bahAra jatAM thakAM dUrathI cakradevane phAMso khAto dekhIne sora karato AvIne phAMso dUra karIne potAnI pAse besADayo. cittamAM ghaNo AnaMda upanyo. rAjA bolyo,he jUmA ! meM tane pharI pharIne pUjayuM paNa teM kAM vAta kahIja nahI. tuM sAco , tahAraM sarva svarUpa vanadevI mahArI mAtAnA di
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 jainakathA ratnakoSa nAga raho. lamA zrAvIne kayuM. teNeM yakadevane jUTho kahyo, ane tane sAco kahyo. te sAMgalIne cakradeveM vicAsyuM,aho ! e kAma mAtuM thayu. rAjA bolyo, thaa| zravA karI te 9 khamArbu DhuM, tuM khamaje, meM paramArtha jANyA vinA krodhe karI tane ghaNI kedarthanA karI ne kaSTamAM nAMkhyo. cakradeva vicAre , je e mahoTo anartha thayo je mATe yakadevane ApadA AvI. te vAreM rAjAne kahevA lAgyo. he rAjan ! tame prajAnA pAlaka bo, yajhadevanI kharI khabara kADho, rAjA bolyo, ame kharI khavara kADhIne, e mahAmuSTa ne, saUnane duHkha dAyI le. cakradeva bolyo, e mahAro mitra ema kare nahI. rAjA bolyo, devI khoTaM bole nahI. cakradeveM vicAGgu mahAro nA De,temAM e vAta kema saMnave ? ___ eTalAmA yajJadevane bAMdhIne rAjA pAse pANyo. rAjAyeM kahyu, enI jI na kApo, enI be AMkho napADo, enuM ghara lUMTI lAvo, ene yaSTimuSTi prahAreM mArIne paDI dezamAthI kADhI mUko. tyAre cakradeva rAjAne page paDI ghaNI ghaNI ulaga karI kaheto havo ke, mahAre bIjuM kAMza joztuM nathI, yajhadevane mUko. jo yakadeva ApadA pAme to mane khAmI yAve. rAjA bo vyo, e vAtato yukta nathI, e sAte dhAteM uSTa se, vizvAsaghAtI , ene rA khe jhuM thAya? mATe bIjuM kAMza mAga, bIjI je vAta kahe te DhuM mAnu, tuM ka heto tumane sarvano ziradAra karI thA, paNa yajhadevane to nahi mukuM. pha rI cakradeva bolyo, ene jIvitadAna yo, eTale tame mane sarva ApyuM. rA jA bolyo, tahAre vacaneM mUkyo. cakradeveM kahyu, e tameM mahArI napara maho To prasAda kayo, ema kahI rAjAne page lAgyo. rAjAyeM cakradevane ghaNo zrAdara dIdho. ghaNI rIteM bolAvyo. loka kahevA lAgyA. rAhatuM pANI rA he gayu. yajhadeva mahAjaghanya thayo. eto jIvatoja mujANavo. cakradevato naMmA kuvAnI peThe mahAgaMnIra jANavo. savaiyo // bahireM gIta nadu suNyo,na mare caMpa nadu dITho, solakalA saMpUrNa caMda aMdhaleM na dITho, karahINeM pAMgu meM kaThinako bANa na tANyo, juvatI kaMTha vilagga mugdhe rasaneda na jANyo, kUNahI pUta kapUta gIta nAda citta navi dhAsyo, kavi gadda kahe re ukuro to guNavaMtAhi guNa grahyo // 1 // cakradevane vairAgya napanyuM, aho ! mitrane paNa evaDo kheda, aho karmanI vicitratA, aho saMsAranI asAratA, para
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ hae gautamakulaka kathAsahita. cittano pAra na pAmIyeM, jo mitraja ema zehI thAya to konI sAthai ci tta melavIyeM ! jo eno tyAga karIyeM to sukha pAmIyeM // yataH // varaM na rA jyaM na kurAjyarAjyaM, varaM na mitraM na kumitramitram // varaM na dArA na kudA radArA, varaM na ziSyo na kuziSya ziSyaH // 1 // . evA avasarane vipe agninati nAmA gaNadhara udyAnane viSe avagraha jAcIne rahyA . temane cakradeva nadyAne gayo hato, teNeM dIThA, tyAre ghaNo rAga napanyo,jazne praNAma kasyo,guruyeM dharmalAz2a dIdho, cakradeveM dharma pUjyo, guruye paNa khaMti pramukha daza prakArano munidharma vakhANyo, te sAMjalIne ghaNI zAtA napanI, karme vivara dI, tyAre mithyAtva tyAga ka, samakita pAmyo, vadhate pariNAmeM dezavirati pharazyo, valI caDhate adhyavasAyeM saMve ga vadhyo, puNyodayeM karI karma gavyAM, vIrya nannAsa vadhyo, karma sthiti ghaNI truTI, dIdAnA pariNAma thayA, gurune kahevA lAgyo, tame mane napagAra ka syo. haveM je kaho te karUM. guru bolyA, tuM yogya jIva bo mATe cAritra aM gIkAra kara. te gurunuM vacana sAMjalI cakradeveM cAritra yAdayuM,AnavA parya ta pAdayu, kAla karIne pAMcame devaloke nava sAgaropamanAyAukheM devatA thayo. yajJadeva marIne bIjI narake nArakI thayo. have bAgala e cakradeva yajJa devanA pUrvanavanI vArtA ghaNI je. te sarva samarAditya caritrathI jANajo. zahAMto cADiyAnI saMgata na karavI, te upara e navanuM prayojana hatuM, te ka jhuM. cADiyAnI saMgata. mUkI tyAre sukhiyA thayA. anukrameM cakradeva traNa cA ra nave moda jaze. yajJadevato anukrameM bahI narake jaz. par3I anaMto kAla saMsAramA raUla. iti cakradeva kathA // 76 // iti zrIsakalasanAnAminInAlasthalatilakAyamAnapaMmitazrInattama vijayaga NiziSyapaMtizrIpadmavijayagaNiviracite gautamakulakaprakaraNe bAlAvabodhe trayodazagAthAyAM paMcodAharaNAni samAptAni // %22 %3D
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 990 jainakathA ratnakoSa nAga ho.. have caudamI gAthA lakhIye liyeM. tene pUrvagAthA sAthai e saMbaMdha be ke pU rva gAthAyeM na sevavA yogya adhama puruSa dekhADyA, thane A gAthA ___ mAM tenA pratipadI, sevA karavA yogya uttama puruSa dekhADe je. je dhammiyA te khalu seviyabA, je paMmiyA te khalu pUpiyavA // je sAhuNo te agnivaMdi yabA, je nimmamA te paDilAniyabA // 14 // tharthaH-je dhammiyA te khalu seviyavA (je ke0 ) je puruSa ( dhammiyA ke ) dharmi eTale dharmavaMta hoya, ( te ke ) te puruSa ( khalu ke ) ni cayeM ( seviyavA ke) sevavA, eTale aMgIkAra karavA. te napara zrIkRSana deva svAmIno pAbalA vaidyanA nAvano dRSTAMta kahe . ___ jaMbuddhI mahAvideha kSetrane viSe ditipratiSThita nAmeM nagara le. tyAM su vidhinAmeM vaidya teno jIvAnaMda nAmeM putra hato. te kAleja bIjA cAra bA laka upanyA. te jANiyeM dAna zIla tapa ane nAvanAnI mUrtiyoja hoya nahi ! temAM eka prasannacaM rAjAnI kanakAvatI nAryA teno mahIdhara nA meM putra thayo, bIjo sAgaradatta sArthavAhanI thanayamatI jAryA teno pUrNana inAmeM putra thayo. trIjo gunAsIra nAmA pradhAnano subudinAmA putra thayo, cotho dhananAmA zevanI zIlavatI nAryAno guNAkara nAmeM putra tha yo. anukrameM mahoTA thatA havA. sAtheM pAMsukrIDA kare. kaMlAnA kalApa sAtheM naNe. teja nagaramA izvaradatta nAmeM zetano kezava nAmeM putra , e ba jaNane mAMho mAMhe AkarI mitrA thai. te paMceMghiya ane utuM mana tenI peThe, viraharahitapaNeM rahe. jIvAnaMda potAnA pitAnI vidyA Ayurveda saMpU rNa jaNyo, aSTAMga auSadhI rasanI vAtonuM phala sarva jANe, hAthImAM jema airAvaNa, grahamA jema sUrya, tema sarva vaidyamAM ziromaNi thayo. jaNa sAtheM kIDA karatAM eka divasa ekane ghera rahe, bIje divaseM bIjAne ghera bae nelA rahe, ema sadA saghalAye gA rahe. ekadA jIvAnaMda vaidyane ghera saghalA jegA malIne rahyA , evAmAM pRthvIpAla rAjAno putra guNAkara nAmeM
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 201 je, temaNe aMganA melanI peThe rAjya mIne cAritra lIdhuM , te jema naSNakAlanA tApeM nadI ubalI thAya, tema tapasyAyeM karI purbala thayA be, temane akAle apathya nojane karI koDha nIkalyo , temAM sarva aMge kRmi napanyA je, to paNa auSadha jAcatA nathI, jai mATe munirAja hoya te zarIranI apekSA na kare. te muni banane pAraNe ghara gharane vipena matA jIvAnaMda vaidyane ghera thAvatA mitroyeM dIhA. tyAreM mahIdhara kumAra vai ya putra jIvAnaMdane hAMsImAM kahyu, jagatmAM vaidya ziromaNI tuM kahevAya je, tumane roganuM jJAna ,tahArI pAse zrauSadha paNa ghaNA , cikitsAmAM paNa mAhyo bo, paNa tahArAmAM kAMza dayA nathI. je sadA Arta hoya te tu jane prArthanA kare to paNa tuM vezyAnI pe ivya vinA tenI sAmuM paNa na jue. mATe ekAMteM vyanA lonI na pazye, kAMka dharma AzrayIne paNa ci kitsA karIye, tahArI vaidyavidyA, tahAro parizrama tene dhikkAra paDo, je mATe evaM rogavaMta pAtra AvyuM,tene navekhe ! te sAMjalIne jIvAnaMda paNa sakalavijJAnarUpa ratnano ratnAkara le te bolyo. he mahAnAga ! teM nalu saMjA yuM je mATe brAhmaNa aSI na hoya, vANiyo avaMcaka na hoya,zokya a nAvaMta na hoya. zarIra nIrogI na hoya. paMmita, dhanavaMta tathA guNavaM ta etraNa nirahaMkArI na hoya. strI acaMcala na hoya. rAjaputra sucari canA dhaNI na hoya. e sarva prAyeM na hoya, mATe e mahAmuni cikitsA karavA yogya . paNa auSadhanI sAmagrI mahArI pAseM pUrI nathI. e vaca mAM aMtarAya naDe . je mATe eka lakSapAka telato mahArIpAseM le, paNa gozIrSa caMdana ane ratna kaMbala e be vastu nathI. te sAMjalIne pAMce mitra bovyA. e ve vastu bame lAvIyu. ema kahIne pAMce jaNa hATanI zreNI gayA. sAdhu paNa potAne ThekANe gayA. hATavAlA vANiyAne pAMce jaNe kaDaM. mUkhya lezne amane be vastu yApo. ema kahe thake vANIyo bolyo. e be vastunuM pratyeke lAkha ivya mUlya thAya . paNa tame e vastune jhuM karazo ? je prayojana hoya te kaho, te bolyA. tame mUlya lazne amane go zIrSa tathA ratna kaMbala Apo, amAre sAdhunI cikitsA karavI je. te sAM jalIne vANiyo vismaya pAmIne vikasvara locana karI romarAji vikasva ra karIne ciMtavavA lAgyo. ernu unmAda pramAda madana, sthAnaka evaM yo
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakopa nAga baho. vana kyoM ? ne mahArI vivekanuM sthAnaka evI vRddhavasthA kyoM ? jarAyeM jarjarita zarIravAlo huM huM tethI e kArya mane kara ghaTe, te e kare be. ema ciMtIne vRddha vAliyo bolyo, jo nai ! e ve vastu mUlya dIdhA vi nAja lyo. tamane kalyANa thA. enuM mUlya sarvathA nahiM jenaM tame mane jA inI peTheM dharmamAM saMvibhAgI kasyo. ema kahI te zeTheM bedu vastu pIne poteM cAritra lai tene niraticArapaNeM pAlI kevalajJAna pAmI mode gayo. te pAMce satpuruSa paNa prauSadha sAmagrI leine jIvAnaMda vaidyane sAdheM te DIne muni pAseM gayA. muni vaDanA vRkSa hegla nizcalaparoM kA ssagge ra hyA be. temane baye jaNa praNAma karIne bolyA, he jagavana ! tamArI ciki tsA karave karIne dharmamAM vighna karIguM. paNa amane prAjJA karo. tathA pu eno anugraha karo. ema muninI anujJA lene eka gAyanuM maDuM jei yAvyA. have munine aMga pratyaMge te taileM mardana kasthaM. jema nIkeM karIne pANI kyArAmAM yAve, tema zarIramAM tela saMcAratA havA. te tejanuM vIryanama le, tethI muni cetana yA. je mATe ugravyAdhI zamAvavAne ugra auSadha jo iye, have tejeM karIne kamiyA kalevaramAM vyAkulA thayA. paDhI munine zarI reM ratnakaMbala lapeTI lIdhuM. te ratnakaMbala zItala be, tethI tvacAgata kamI hatA te sarva bAhAra nIkalyA. tene ratnakaMbalamAM jeine halave halave gAyanA zava mAM khaMkheyA. kAraNa ke, satpuruSa hoya te sarvanI dayA pAle. paDhI jIvAnaM deM gozIrSa caMdaneM karI muninA zarIre vilepana kayuM. tethI AzvAsanA upa nI. valI tejeM colyuM tethI mAMsagata kamI nIkalyA. paDhI ratnakaMbala yAbA dana ka. tethI te kami ratnakaMbalamAM yAvyA. te paNa gAyanA zamAM khaM khelA. upara gozIrSa caMdana copaDyuM. tethI muni zItala yayA ho ! vai dyanuM kuzalapaNuM jU kahetuM ve ! valI tela colyuM tethI hADagata kRmI nI kalyA. balI ratnakaMbale leine gozabamAM paraThavyAM valI gozIrSa caMdaneM vile pana ka. jyAreM balIyo rupe tyAreM vajrapaMjaramAM paNa rahevAnuM sthAnaka namaje. muni nirogI thA. patI saMrohilI prauSadhiyeM navI kAMtisamAna muninuM deha yo. suvarNa sarakhI kAyA thai. tyAaiM munine khamAvIne ue jala potA ne sthAnake gayA. muni paNa anyatra gayA. patI gozIrSa caMdana rahyuM. te ta yA ratnakaMbala vecIne suvarNa lIdhuM. te suvarNa ne potAnuM suvarNa jelI ma
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 273 hoTuM merunA TuMkanI peThe eka caitya karAvI, tihAM jinapratimAnI pUjA ka ratAM, gurusevAmAM tatpara thakAM kAla gamAvatA havA. te baye jaNa ekadA vairAgya pAmIne cAritra le grAmAnugrAme vicaratA, baTha amAdika tapasyA karatA, madhukara vRttiye AhAra letA, sunaTanI peThe parisaha sahetAM, da mAdikeM karI cAra kaSAyano jaya karatA, ivya nAvathI saMleSaNA karatA, nazana karIne paMca parameSThituM dhyAna karatA, bAramA devaloke vIza sAgaropama ne Akhe iMinA sAmAnika devatA thayA. zdA eTaluM prayojana hatuM mATe ekaja nava kahyo . bIjA nava zrIhaima Sana caritrathI jANavA // 7 // have bIjA padano artha kahe . je paMmiyA te khalu pUbiyavA (je ke0) je puruSa (paMmiyA ke0 ) paMmita hoya, (te ke0) te puruSa ( khalu ke0 ) nizce (pUniyavA ke0)pUbavA yogya jAgavA. te upara tuMgiyA nagarInA zrAvakano dRSTAMta kahIyeM bIyeM. te kAle te samayane viSe, tuMgiyA nAmeM nagarI hatI. tenuM varNana ka ravaM. te nagarInI bahAra pUrva ane uttara dizinA vacamAM, IzAna kUNe pu SpavatI nAmeM udyAna hatuM. tenuM varNana karavaM. te nagarImA ghaNA zramaNopA saka vase . te kevA je ? to ke, dhana dhAnyAdikeM paripUrNa ane prasida, athavA potAnA dharmamAM darpavaMtA , ghaNA vistAravaMta evA navanazayanAsa navAhane karI nayAM De, ghaNAM aNimAdika dhanavaMtA De, jene ghaNuM suvarNa, ghaNuM rU', ghaNAM dhanabamaNI vRddhiyeM athavA vyAja vRdhiyeM vadhAratA .je meM vipula vividha prakAranAM azana pAna nAta pANI badalokanA jamavAthI bAMmayAM ne, nAMkhI dIdhAM , jene ghaNA dAsa dAsI gAya pADA gAmara pra mukha le. je ghaNA lokone aparAnavanIya ne. jIva ajIva jANe be. puNya pApa ulakhe . Azrava saMvara ane kAyikI pramukha kriyA, adhikaraNa gADI yaMtra pramukha baMdha mokSa tenA heya upAdeyamAM kuzala tathA svarUpanA jANa .ApadA pramukha Ave paNa devatA pramukhanI sAhAyya nathIzvatA. potA nAM kasyAM karma poteM jogave, ema vicArIne adInamana thakA vicare be. aMthavA pAkhaMmI pramukha samakitathI calAvavA Ave to paNa paranI sAhA yya nathI hatA, poteMja teno pratighAta karavA samartha De. jinazAsanamAM atyaMta nAvita , te mATe navanapati vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika devatA
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jainakathA ratnakoSa nAga ho. paNa temane dharmathI calAvI zake nahI. niryathanA pravacanamA niHzaMkita,niH kaMpita, nirvicikitsAvaMta, artha sAMjalIne lAdhA artha jeNe, arthane a vadhAraNa kayA , saMzaya napane artha pUjyA De, te pUjyA arthanA nizcaya kasyAne, paryAya artha paNa jANyA , eTalAja mATe tene asthi miMjAyeM sarva cha vacananI prItirUparaMga lAgyo . kasuMbAdikanA raMgeM raMgyAnI peTheM raMgANA je. teja dekhADe . te zrAvako, potAnA putrAdikane bolAvIne ema zikSA de le ke, he putrAdiko ! he.AnakhAvaMto ! e niryatha pravacana je artha De, teja paramArtha je. bIjuM dhanadhAnya, putra, kalatra, mitra kupravacana te sarva anartha D, nannata ke ema kahe. jenuM citta sphaTikanI peThe nirmala le. niryatha pravacana pAmaveM karI jenAM mana parituSTa ne. muMgalo uMcI mUkI . bAraNAM ughADAM mUkyAM ne. atizaya udAratA .mATe atizayavAna dAtA . je niLu thAve tene koi niSedha na kare. jeNeM paraghara praveza gaMmayo be. athavA thaMtenaramAM tathA paragharamA praveza te prItakArI be. eTale atidharmIpaNe karI koine zaMkA upaje nahI. hAdaza vratanA dharanArA, porisI pramukha paJcarakANa parva divase upavAsa pramukhanA karanArA, valI pauSadhanA karanArA, zramaNa niyane prA guka eSaNIka azana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, pAtra, kaMbala, pAya pubaNa, pITha, phalaka, zayyA, saMthAro, dhauSadha, neSajya paDilAnatA thakA vicare se, tathA yathApratipanna tapa karatA thakA vicare ne. te kAla te samayane viSe zrI pArzvanAtha svAmInA saMtAniyA ghaNA stha vira, jAtisaMpanna, kulasaMpanna, balasaMpanna, rUpasaMpanna, vinayasaMpanna, jJAnasaMpa na, darzanasaMpanna, cAritrasaMpanna, lajAsaMpanna, lAghavasaMpanna, yauSadhapramukheM halakA, uyaMsI, teyaMsI, vaccaMsI, maneM dhairyavaMta, zarIreM tejasvI, vacaneM yAdeya vaMta, etraNe padane joDIyeM. jassaMsi krodha, mAna, mAyA ane lona jI tyA . niza jItI je. iMghiya jItyAM . parisaha jItyAM je. jene jIva vAnI yAzA tathA marano jaya nathI. tapapradhAna, guNapradhAna, karaNapra dhAna, caraNapradhAna, ihAM caraNakaraNazabdeM caraNasittarI tathA karaNa sittarI levI. nigrahapradhAna, nizcayapradhAna, mArdavapradhAna, dhAryavapradhAna, lAghavapradhAnaM, dAMtipradhAna, muttipradhAna, vidyA, maMtra, tapa, brahmacarya nayaniyama, satya tathA zauca pradhAna, cAruprajJA, sarva jIvanA mitra, niyANa rahita, nakatArahita,
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 205 tejolezyA bahAra na kADhe, zramaNapaNAne viSe rAtA, jenAM prazna uttara dUSaNa rahita, kuttiyAvaNa nUta be. eTale svarga mRtyu ne pAtAlamA je vastu be, sarva kuttiyAvanA hATamAM male. te rIteM aNagAramAM paNa iti artha ni pajAve, evI labdhivaMta be. tathA samyaktvaguNavaMta be. mATe upamA dIdhI. evA pAMcase aNagAreM parivasyA grAmAnugrAme vicaratA jyAM tuMgiyA nAmeM na garI, jyAM puSpavatI caitya be, tyAM ghAvatA havA. yathAM pratirUpa avagraha grIneM saMyama tapasyAne viSe zrAtmAne jAvatA thakA vicare be. tyAreM tuMgiyA nagarImAM eka diziyeM loka jatA dekhIne te zramaNopAsa jAye ke paraspareM teDAvIne negA yai ema kahatA havA ke, he devApiya ! zrI pArzvanAthasvAmInA apatya sthavira bhagavAna pUrve varNavyA tevA padhArayA be. he devANuppiya ! tathA rUpasthaviraM nag2avAnaMnAM jo nAma go tra sAMgalIyeM to mahAphala thAya, to sAmA jaiyeM, vaMdanA karIyeM, namaskA rakarIyeM, prazna pUDhIyeM, sevA karIyeM, artha gRhiyeM tenA phalanuM to kahevuMja zuM ! ! ! te kAraNa mATe he devAppiya ! yApaNe jaiyeM, vaMdanA karIyeM, maskAra karIyeM, yAvat sevA karIyeM. te ApaNane yAnavane viSe, parajavane viSe, sukhakArI, demakArI, yAvat sArthe zrAvaze. ema mAMho mAMhe vAta kabUla karI, pota potAneM ghera gayA. na paDhI ghera jai nhAine potAnA ghara deherAsaranI pUjA pramukha karI, guruvaMda nAyeM paravA yogya mAMgalikakArI vastra paherIne, jenuM bahumUla ne nAra thoDo evAM prAnUSaNa paherIne pota potAnA gharamAthI nIkalIne ekatA ma lI page cAlatAM thakA puSpavatI caityane viSe yAvI sacittavyano tyAga kare, citta pAse rAkhe, eka sADI uttarAsaMga kare, munirAjane najareM dIvA hAtha joDI aMjali kare, mana ekAgra kare, e pAMca nigama jAlavatA stha vira jagavaMta pAseM yAvI, traNa pradakSiNA dei sevA kare. tyAreM te sthavireM zramaNopAsakane cAra mahAvratarUpa dharmadezanA dIdhI. tyAre te zramaNopAsaka dezanA sAMjalIne harSa pAmyA traNa pradakSiNA dene ema pUbatA havA. he na gavan ! saMyamanuM chaM phala ? tathA tapanuM guM phala ? sthavira bolyA, he khAyoM ! saMyamanuM ya phala. ( ahnAya ke0 ) anAzrava navAM karmanuM praNajevuM. tanuM phalate vodA (vodAla ke0 ) pUrvakRta karmarUpa vana gahananuM jU
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jainakathA ratnakoSa nAga baho. vuM. athavA karmarUpa kacarAnuM zodhana karavuM. tyAre zramaNopAsaka bolyA, he bhagavan ! jo saMyamanuM hrayaM phala be ne tapanuM vodAsa phala be, to de vatA devalokane viSe zA nimitteM upaje be ? tyAreM kAliya putra nAmA sthavira ema kahe. he yAryo ! pUrva tarphe devatA devalokane viSe upaje be. ( pUrvatapa ke 0 ) sarAga vyavasthAnAbI tapa ane vItarAga avasthA jAvI tapa, e ve apekSAyeM sarAga tapa te pUrva tapa kahI yeM. tyAreM mehala nAmA sthavira ema kahetA havA, he khAya ! pUrva saMyame de vatA devalokane viSe upaje be. pUrva saMyama te yathAkhyAta cAritra eTale sarAga saMyama kahIyeM. rAgano aMza te karmabaMdhanuM hetu be. valI darakSita nAmA sthavira ema kahe, he khAryo ! karme karI deva tA devalokane viSe upaje be. karma te zeSa karma daya na thayAM tethI, upaje be. valI kAsava nAmA sthavira ema kahe, he yAryo ! saMga paNeM devatA deva lokane viSe upaje be. saMga te ivyAdikane viSe saMga teNe karI upaje be je kAraNe saMyama sahita hoya. topaNa saMga te karmabaMdhanuM hetu be iti // he Aryo ! e artha sAco be me mArI buddhiyeM nathI kahetA. tyAreM zramaNo pAsaka evA prazna uttara sAMjalIne harSa pAmyA. saMtoSa pAmyA. sthavira naga vAnane vaMdanA namaskAra karI prazna pUchI tenA artha yahI sthavirane viSe traNa pradakSiNA dene vaMdanA namaskAra karIne pota potAne ghera gayA. te sthavira paNa bIjA dezane viSe vihAra karatA havA. te kAla te samaya viSe rAjagRha nagare jagavaMta zrIvIrasvAmI samosa yA. yAvat parSadA vAMdavA yAvI. dezanA dIdhI. yAvat parSadA pATI gaI. te kAla te samayane viSe zramaNa bhagavaMta zrImahAvIrasvAmInA vaDA aMte vAsI iMDnUti nAmA aNagAra tenuM varNana karavuM yAvat jeNeM vipula tejo lezyA saMdepI le, ane niraMtara bagha baghanAM pAraNAM karatAM saMyama tapasyAne viSe khAtmA jAvatA kA vicare be. tyAreM bahane pAraNe pahelI porisIyeM sanAya kare, bIjI porisIyeM dhyAna kare, trIjI porisIyeM muhapatti paDile hIne jAjana vastra paDilehe, pUMje, pramArje, paDhI jAjana vyavagAhIne prabhu pAse yAve. vaMdanA namaskAra karIne ema kahe ke, he jagavan ! tamArI zrAjJAyeM rAjagRha nagaramAM gocarI javA buM buM. tyAneM prabhuyeM AjJA dIdhe
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 207 thake utAvalA nahI, capalapaNeM nahI, ryAsamiti zodhatA, dhUsarA pramANa dRSTi deza, rAjagRhamAM gocarI phare je. temaNe pharatAM thakAM ema sAMjavyu, je tuMgiyA nagarIne bahAra, yAvat zramaNopAsakeM ema pUjyu. tathA tene sthaviroyeM je uttara dIdhuM. e vAta kema manAya ? evI loka vAto kare be. te gautamasvAmIyeM sAMjalyu. panI gocarI karIne pAlA pranupAseM zrAvyA. iri 'yAvahi paDikkamI gocarI bAlovI nAta pANI dekhADI ema kahetA havA ke, he nagavan ! tamArI AjhAyeM duM gocarI gayo. te gocarI pharatAM loka evI vAta karavA lAgyA, te meM sAMjalI. he svAmin ! te sthavira, zramaNo . pAsakane e artha kahevA samartha ke nahi ? te aviparitapaNeM kahe ke, na ka he ? te upayogI, jJAnI, kharA ke nahi ? te samasta prakAre jANe ke nahI ? pranujI bovyA, he gautm|| e artha kahevA samartha be. aviparItapaNeM kahe, te upayogI jJAnI , samasta prakAre kahe. gautama bolyA, he svAmin ! tathA prakAranA munirAjanI sevAnuM phala ? pranu bolyA, vijJAna eTale heya na pAdeyano viveka yAve, siddhAMta sAMjalIyeM, e phala. viziSTa jJAnathI pApa tyAga kareja. gautama bolyA, paJcarakANanuM guM phala ? pranu bolyA, saMyama phala. pApa paJcaravyu eTale saMyama thAyaja. gautama bolyA, saMyamanuM huM phala ? pranu bolyA, aNaehaya phala. saMyamavaMta thAya eTale navAM karma na grahe. ema aNa ehayatuM tapa phala. anAzrava thayo thako tapa kareja. tapasyAnuM vodANa phala. tapasyAM karatAM pUrvakarma nirjare, te vodAgarnu akiriyA phala. akriyA te yo ganirodha. karmanirjarA thAya, tyAre yoganirodha thAyaja. akriyAnuM sidiparya vasAna phala. tethI pAgala phala nthii|| iti zrInagavatIsUtre bIje zatake pAMcame naddeze. te mATe je paMmita hoya te pUbavA yogya jANavAH have trIjA padano artha kahe .je sAdhaNo te anivadiyavA. ( je sA duNo ke0 ) je sAdhu munirAja , (te anivaMdiyavA ke ) te samasta rIteM vAMdavA yogya jANavA. te upara vijayasena AcAryano dRSTAMta kahe je. jaMbuddIpanA pazcima mahAvideha kSetrane viSe gaMdhAra nAmeM deza tyAM gaMdhAra nAmeM nagara le. tyAM lakSmIsena nAmeM rAjA teno vijayasena nAmeM putra . tathA suvasu nAmeM purohita. teno vinAvasu nAmeM putra le. te rAjakumarane tathA purohita putrane ghaNI mitrA thara. eka divasa purohita putrane roga
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 jainakathA ratnakoSa nAga ho. thayo, tethI te maraNa pAmyo evA avasarane viSe tyAM vihAra karatAM gaM dhAra parvatane vipe cAra muni padhAsyA. te tyAM comAsuM rahyA. tyAre cara puruSe yAvI rAjakumarane kayuM. te rAjakumarane muni ghaNA vahAlA be. mATe vAM davA gayo. munine saplAya karatAM dIThA. vAMdatAM ghaNo yAnaMda pAmyo. gu ruyeM dharmalAna dIdho. kumareM sukhazAtA pUjI. paDI vAMdIne ghera gayo. ema niraMtara vAMdavA jAyaM, muni paNaM cAreM mAsa mAsakhamaganuM pAraNuM kare. ca' rima divase pAbalI rAte kumareM vicAyuM, aho ! prAtaHkAle muni vihAra karaze ! tyA guM karI' ? ema vicArI pAbalI cAra ghaDI rAta lezne nI kalyo. thoDI na gayo eTale suMgadhi vAyaro vAyo. AkAze ajuyAlu thapuM. gaMdhAra parvata gAjavA lAgyo. jayajayakAra zabda sAMjavyo tethI kumaranA manamA ghaNo harSa thayo. Agala gayo eTale pRthvI samI karelI dIThI. tR pAdika sarva dUra karelAM dIvAM. sugaMdhI pANInI tathA sugaMdhI phUlanI vRSTi dItI. thoke thoke devatA malIne ema stavanA kare ne ke,aho ! dhanya tamAro avatAra ! tame rAga hepa kya kasyA ! karma sainya jItyu ! java samuz zopa vyo. evA vacana sAMjalIne kumareM vicAo~ ke, guru kevalajhAna pAmyA dekhAya 3. janma jarA maraNanAM kuHkha kApIne, zAzvatA sukha pAmyA. pabI devatAyeM siMhAsana racyu. tyAM muni beThA. kumareM kevala jJAnano nizcaya kasyo. vaMdanA karI. kevalIyeM dezanA dIdhI. deva manuSya pota potAnA saMdeha pUbavA lAgyA. kumarapaNa potAno saMdeha pUche . he svAmin mahAro mitra vinAvasu kyAM upanyo ? kAla kasyAM ghaNA divasa thayA. mahAraM hRdaya ghaNuM bale be. ha maNAM jhuM anunave ? kevalI bovyA, enA nava tame sAMjalo to te mahA kuHkhadA. je mATe dharma kasyAvinA sukha na hoya. Aja nagaramAM nasudina nAmeM dhobI vase le. te dhobIne ghera madhapiMga nAmeM kUtarI tenA peTano upanyo kUtaro thayo . te kUtaro rAsaDIye bAMdhyo thako tenI pAse eka gaInI bAMdhI je. tenA pATu prahAra khamato buMbArava karato rahe je. evaM anunave . paNa tahAre je pUrvanI prIti ne te sAMjala. ___ puSkarAnA jarata kSetre kusumapura nagarane viSe tuM kusumasAra nAmeM zeva hato. e mitrano jIva tahArI sirikAMtA nAmeM strIpaNe hato. tenI sAtheM sneha ghaNo hato. e prIti jAyaje. te sAMjalIne kumareM, usudinane ghera cA
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. U kara mokalI kUtarAne mUkAvIne annapANI ANI bApyu. tyAM lezyAvyA. ghaNAM cAMdAM paDyAM be, kIDA pajyA be,lohI kare , zarIra dINa thayuM be, cAlI paNa zakato nathI, jIna bahAra kADhe , saghalA dAMta najare Ave , te dekhIne kumarane saMvega upanyo. kUtaro paNa rAjakumarabhe dekhIne pUMbaDaM ha lAvato AMkhamAM bAMsu narAte nanhAvA lAgyo. tyAre kumara, kevalajJAnI 'ne pUchene, e kUtarAne kAMi jJAna ? jJAnI bolyA. jJAnato nathI paNa sAmAnya prema . valI pUbyuM, ze kama e ema phuHkhI thayo ? jhAnI bolyA. evaM jAtimada kasyo hato. tethI duHkhI thayo meM. pharI pUbyuM zyo mada ka syo hato ? jhAnI bolyA. e anaMtara nave gaNikA hatI. te gaNikAnA daM damA taruNa puruSaM parivarI thakI vasaMtanI krIDA karavA nIkalI. evAmAM dhobInA samUha mukhAgala nIkalyA. vezyAyeM jAtimadeM karI vicAo~ ke, e nIcajAti amArA mukha bAgala kema nIkale ! ema karIne nasadina dho bImA mukhya hato, tethI usa dinane ghaNI kadarthanA karI. jakaDa baMdhaneM bAM dhIne baMdIkhAne naMkhAvyo. te madanA pariNAmathI teNIyeM azuna AnakhuM vAMdhyu. paDhI nagaranA lokeM malIne usa dinane mUkAvyo. te vezyA e karma thI kUtarI thaI. te sAMjalIne kumareM vicAyuM,aho! saMsAra te mahAuHkhadAi ! panI kumareM hAtha joDIne pUbyuM, he svAmin ! ene e karmano aMta kyA reM Avaze? tathA e navya le ke, anavya ke ? e bIja pAmyo je ke, na thI pAmyo ? tyAre jJAnI bolyA, e karmano aMta thaze te sAMnalo. nusa dina AzrIne mada kasyo tethI e kUtaro thayo. have e dhobInIja rAsanIne peTe gardanapaNe upajaze. ghaNo jAra vadeto ghaNo kleza khamato, tyAMthI kAla karIne usa dinanA gharano mAidina nAmeM caMkAlanI nAryA aNaMgA le tenI kUkhe napuMsaka mAla thaze. rUpeM mahAunAMgI thaze, te siMhanA hAtheM marIne eja caMmAlaNInI kUkhe putrIpaNe yAvI upajaze, tene bAlakAlamAMja sarpa karaDaze, tethI te marIne usadinnane ghera dattiyA nAmeM dAsInI kUkhe jAti aMdha napuMsakapaNe napajaze. zarIreM vAmaNo, sad parAnava kare evo thaze. e vAmAM nagaramAM dAha lAgaze. temAM balI maraNa pAmIne teja dAsInI kUkhe strIpaNe upajaze, te eka divasa rAjadhAramA hAthI mArI thakI kAla karI ne teja dhobInI kAlaMjaNI nAmeM strInI kUkhe putrIpaNe upajaze.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ JGO jainakathA ratnakoSa nAga baDo. te yauvana pAmaze tyAreM usarakSita nAmeM darir3I dhobIne paraNAvaze. a nukrameM garbhavatI thaze tyAreM prasava samaye tenI vedanAyeM maraNa pAmIne paDhI e nIja kUkhe putra paNeM upajaze. te bAla kAlamAMja ramato ramato gaMdhAra na dIne kAMThe ze. te nadImAM pANI ghaNuM naM be. evA samayane viSe usadi nano zatru cilAta eve nAmeM tyAM yAvaze. te bAlakane gale zilA bAMdhI ne nadI kha. tyAM maraNa pAmaze. eNeM jAtimadeM karma bAMdhyaM teno eyaMta yAvyo: vIe sanavya be, siddhigAmI be, paNa bIja nathI pAmyo jIvane ka bAMdhatAM to khabara na paMDe, paNa jogavatAM mahADuHkheM jogave. pharI kumareM pUThyuM, he jagavan ! jalamaraNathI khAgala kyAM upajaze ? ane samakita kyA reM tathA kayA me pAmaze ? te kRpA karI kaho. kevalI bolyA, jalamAM ma ra pAmatAM rUDA pariNAma thaze. tethI marIne vyaMtara devamAM upajaze. te aani ida nAmeM tIrthakaranI pAse mokSarUpa kalpavRkSanA bIjanUta sa samakita pAmaze. tyAra paDhI cAra gatirUpa saMsAramAM saMkhyAtA java bhramaNa karIne gaMdhAra dezamAM rAjA thaze. tyAM yamaratejA nAmeM yAcAryanI pAse cA ritra aMgIkAra karaze. te zuddha cAritra pAlI anukrameM pakazreNI mAMmI ghA tiyAM karma ya karI kevalajJAna pAmIne moke jo. e vAta sAMjalIne kumarane vairAgya upanyo. teNeM saMsAra prasAra jAeyo, ne mAtA pitAne pUDhIne iMidatta gurupAse cAritra aMgIkAra kayuM. anukrameM parama kSamAvaMta zuddha cAritra pAlatA sUtrAnyAsa karatA gItArtha thayA. guruyeM prAcAryapade thApyA. teNeM grAmAnuyAme vicaratAM aneka navya jIvane pratibodha karIne ziSyapaNeM kathA tene aneka ziSyanA parivArathI vicaratA zuddha dhyavasAyeM cothuM manaH paryavajJAna upanyuM anukrameM moha gayA. e sAdhune vaMda nA karavA gayA, tetha evA guNa pragaTyA. te mATe sAdhu munirAja te vaMdana karavA yogya be, iti zrIsamarAditya caritre vijayasena khAcArya kathA. have cothA padano artha kahe be. je nimmamA te paDilAniyavA. (je ke0 ) je sAdhu ( nimmamA ke0 ) nirmama eTale nirahaMkArI hoya, athavA je muni zarIrane viSe mamatva nayI rAkhatA, (te paDilA niyatA ke0 ) tevA muniyone pratilAnavA. eTale prazanAdika vahorAvavA. te upara sudattanI kathA kahe le.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. . 1 sAketapura nagaramAM ghaNA dhanavaMta puruSa vase be. tyA prakRtIyeM ghaNoja na ika evo sudatta nAmeM karmakara vase . paNa tene dAnanI ghaNI lA rahe le. tathApi pote ivyarahita , tethI ghaNo kheda pAme . // ytH|| hayavihiNo uvilasiya, ugaMpi evaM vimaMbaNAvIyaM // kiMvinANadhaNaM taha, nikSaNANa dAeM mijaM vanA // 1 // have te sudatta, nitya vanamA kASTha levAne ghaNo dUra jAya, 'nojana paNa sAtheM le jAya. dAna, vyasana , mATe dAna ApIne jame. ema karatAM ekadA teNeM pratimA pratipanna munirAjane vanamAM dIThA. kA nassagga karI unA . muni napara bahumAna upanyu. muhUrta pramANa visamyo. evAmAM kRSi kAnassagga pArIne nidAne mATe cAvyA. sudatte nidAnI nimaM traNA karI. muniye paNa ghaNo lAna jANI upayogapUrvaka nidA lIdhI. sudatta ghaNoja AnaMda pAmyo. AtmAne kRtArtha mAnato ghera vyo. dhaNiyANI bAgala vAta kahI. strIpaNa harSa pAmIne anumodanA karatI havI ke, he svA mI! Aja jIvitavyanuM phala pAmyA. evI nAvanAmAM keTaloka kAla gayo. have sudatta maraNa pAmIne eja sAketapurane viSe zrIteja nAmeM rAjAnI nA numatI nAmeM sahejeM saunAgyavaMtI strI ne tenI kUrakhane viSe bIpamAM motInI pekheM upajato havo. teja rAte rANI supanamAM ratnanI rAzi dekhatI havI. jAge thake jarine supana saMnalAvyuM. nAreM kayuM tahAre mahAtejavaMta putra thaze, rANI te vacana aMgIkAra kasyu. teja divase rAjAne nidhAnanI prA pti thai. anukrameM rANIne mohalo upanyo. je DhuM rAjA sAthe nadIne kAMve dAna detI krIDA karUM. te mohalo rAjAyeM pUro pADyo. puNyavaMta prANIne kAi ukkara nathI. te nadIne kAMte rAjA rANI kIDA karatAM nadInI khaDa paDI. temAMthI maNiratne pUsyA kalazanA samUha nikalyA. garjanoM pranAva jA NI loka vismaya pAmyA. anukrameM jenuM sUrya saravU teja be evo putra prasa vyo. janmamahotsava kasyo. mAsa pUro thaye rAjAyeM sarva lokane sanmAna de tenuM vasuteja evaM nAma dI. anukrameM sarva kalA naNyo. yauvana pAmyo. have pUrvanavanI strIpaNa kosaMbI nagarIne viSe jugabAdu rAjAnI vimala maMtI nAmeM strInI kUkhe putrIpaNe upanI.anukrameM janma thaye tenuM madanamaMjarI evaM nAma pADayuM. te samasta kalAno samUha jaNI. yauvana avasthA pAmI. evAmAM jayamaMgala rAjAno maMgala nAmeM putra teNeM koika paMthI lokane
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ e. jainakathA ratnakoSa nAga ho. pUjyu ke, tame dezAMtara namo bo, paNa tyAM koI kanyAratnAdika dInI hoya to kaho. paMthI bolyA, he kumara ! kosaMbI nagarIne viSe jugabAda rAjAnI putrIne miseM iMzaNI avatarI be. tenA viraheM balyo je iMza te sahasranetranA baleM ka malapatra jAgIyeM TADhakane artha lagAvyA . ke guM! te sAMjalI maMgala kumarane rAga upanyo. potAnA puruSone mAgavA mokalyA. paNa te mAgatAM apazaku na thayA. tethI kanyAnA pitAyeM niSedha kasyo. puruSa pAnA valI yAvyA. have madanamaMjarI jarine. arthe rohiNI devIne ArAdhe, niyama upavAsa kare, nUmikAye sUye, tenoM maMtra paNa nitya jape, nAgaravelIya sopArInA vRkne AliMgana dIdhuM hoya, te tale zayana kare. ema karatAM keTalAeka divasa gayA. anyadA sAketapura nagare eka maMtrasAdhaka purupa De. te bIlAM pramukha negAM karI nagarane bahAra nadyAnamA vidyA sAdhe je. evAmAM vasuteja ku mara ghoDo khelAvavA nIkalyo be, te tyAM AvI caDhayo. teNeM maMtrasAdhakane prabyuM, tuM yA guM kare le ? teNeM vidyA sAdhavAnI vAta kahI. kumareM cAka rane dukama kasyo ke, maMtrasAdhanamAM ene je vastu jozye te ANI po. teNe paNa temaja kalyu. valI eka varSa panI kumara tyAM vyA. jUeto hajI vidyA sAdhe . kumareM vicA. hajI ene vidyA sima thara nathI. tyAre kumareM yAvI namaskAra karIne pUbyuM, rena! guM sAdho bo? te bolyo, yaNI sAdhu bu. kumara bolyo, eTale kAleM paNa kema sidi na pAmyA ? sAdhaka bolyo, uttama vastunI tarata sidi thAya nahIM. vasuteja bolyo, traNa bIlAM mane Apo. sAdhakaMtraNa bIlAM prApyAM. tela ene ghaNo saMkleza thAya ne ema kahIne kumareM, temAMthI eka bIluM homyu. valI ejeM kuHkha devI mahArAthI khamAtuM nathI, ema kahIne bIjuM bIlu homyu. eTale jA jvavyamAna kuMmamAthI dedIpyamAna daze dizi udyota karatI yadapI pragaTa tha ine, kahevA lAgI ke he kumara ! tuM kahe hu~ jhuM kArya karUM? vasuteja bolyo, he devI! yA sAdhaka puruSa je kahe te karo. ema kahIne kumara jato rahyo. // yataH // navayari nAha paresiM, jaM pajuvayAranIruNo garuyA // tatto hu~ti nirIhA, taM te saMcariya maccariyaM // 1 // yakSapIyeM sAdhakane kaDe.jeM kAma hoya te kahe to DhuM karUM, tyAre sAdhaka bolyo. kArya to hamaNAM radyu paNa mane kaho ke tame eTale kAleM paNa mane darzana kema na dIrcha ? tathA ku
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. en3 marane kveza vinA paNa kema sima thayA? yahANI bolI, ene nizcaya hato. jo DhuM pragaTa na tha hota to e potAnuM mastaka paNa homata ! sAdhakeM vi cAyaM, e mahAnunAva e mahAsattvano dhaNI eto kAMza to nathI, paNa DhuM kautuka nimitteM rUpaparAvartinI vidyA ene ApuM. ema vicArI kumarane AdaramAnasahita bolAvI rUpaparAvartinI vidyA bApI. kumare paNa jANyu 'ke, evA puruSa te mAnavA yogya je. ema vicArI vidyA lIdhI. have madanamaMjarIne paNa teja divase rohiNI devIye tuSTamAna thazne tene supanamAM vasuteja kumara dekhAjyo. ane kahyu ke, re naI ! e tahAro na ra thaze. tathA vasuteja kumarane paNa supanamA madanamaMjarI devADI, tha ne kahyu ke, e tahArI gharaNI thaze. bedu japane nAma ThAma kulapramukha batA vyAM. ema karIne ArogyodanAmeM samuzthI upanyo.evo muktAphalano sa mUha tethI nipanyo evo ekAvalI hAra madanamaMjarIne dIdho, ane kahyu ke e hArane ekavIza vAra pANImAM parakhAlIne te pANI jene bAMTazo, tene za svAdikanA prahAra tatkAla rukA jaze. tame strI jAra ve jaNa TAlIne e hArane yogya bIjo koi nathI. ema kahI devI adRzya tha gai. have prAtaHkAle jeTale madanamaMjarI jAgI, eTale jANiyeM tArAmaMmala galIne hetalaja AvyuM hoya nahIM! evI sAkSAt motInI mAlA potAnA hAthamAM dItI. tyAre vicArayaM je vasuteja kumara mujhane paraNaze. evaM jANI nava saphala mAnatI. thakI sarva vAta sakhIne saMjalAvatI havI. sakhIyeM kumarInI mAtAne kayuM. mAtAyeM potAnA nArane kayuM. anukrameM kumarInA pitAyeM vasuteja kumarane te kanyA dIdhI, thane kumaranA pitAyeM te vA ta aMgIkAra karI. e vAta maMgalarAjAyeM jANI. tevAreM kaMdarpa pIDA pAmato thako ciMtavato havo ke, kumarIne paraNavA jatAM mArgamAthI pa kaDI lazza. ema vicArIne dhADa taiyAra karI. have pitAyeM kumarIne mahA vistAreM paraNavA mokalI, daivayogeM mArgamA maMgalarAjAnI dhADa negI thai hatI, teNeM potAnI yogyatAno vicAra ka yA vinA saMgrAma karIne kumarIne haraNa karI. mArgamAM tApasanA pAzrama pade utArA kasyA. tihAM madanamaMjarIyeM tApasaNIne dekhI, ekAMte teDI tene potAnuM vRttAMta kamu. paDI ekAvalI tApasaNIne hAthe ApIne kayuM ke, yA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ shn| jainakathA ratnakoSa nAga ho. dAra yogya puruSane bApajo. tApasaNIyeM mAlA lIdhI, te divasa gayo, dai vayogeM bIje divase ghoDeM apahasyo vasuteja kumara paNa tyAM Avyo. tene tApasaNIyeM dITho. tyAre jANyu ke, e mahAnunAva , mATe ekAvalIne yogya ne. paDI ghaNo Adara karIne ekAvalI ApI. te kumareM aMgIkAra ka rIne vAta pUjI, je e mAlA kyAthI yAvI ? teNIye paNa kukhasahita sarva vyatikara kahyo. te sAMjalIne vasuteja kahevA lAgyo, are te uSTa caritranoM dhaNI maMgala! kyA ? ema qaheto tenI panavADe cAlyo, te aTavImAM nego thayo. kumara vicAravA lAgyo. je ekavAra kumarInuM citta jotaM. par3I ghaTatI vAta karIza. ema ciMtavI rUpaparAvartinI vidyAyeM vAmaNAnuM rUpa kahyU. ko tuka jANI dAsIyeM kumarIne dekhADyo. kumarIne paNa pUrvanavanA anyAsathI harSa upanyo, mATe pUbyu ke, tame kyAthI yAvyA ? vAmaNo bojyo. DhuM sAke tapurathI Avyo, te sAMjalI tene potAnA sasarAnA kulathI yAvyo jANI madanamaMjarI cittamAM harakhI. valI nAranA viyogarnu duHkha sAMnayu, tethI saMtApa karatI havI. vAmaNo bolyo, re kumarI tahAlaM citta viSAdavaMta de khAya ne. tyAre rAjakanyA dIrgha nisAso nAMkhI bolI, e mahArA viSAdanI kathAyeM sayuM ! re mahAnAgya ! huM maMdanAgyanI dhaNiyANI bu. evaM kahetAM gadgadvANI thai gai. te jo vAmaNe vicAyuM, e mahAre mATe eTalo vi pAda kare ! to paNa pAra jolaM, je mATe kaMdarpa urjaya ke. ema vicA rI bolyo, re rAjakumarI ! viSAda makara, meM paNa tahAro vyatikara sAMjalyo je, tahArA mAtApitAyeM tane vasuteja kumarane dIdhI hatI; paraMtu vacamA tu Une maMgala rAjAyeM apaharI, te paNa DhuM jANuM . paNa have e vAta yukta . je mATe maMgala rAjA paNa sAmAnya puruSa nathI. have e vAtamAM bIjo upAya nathI. tathA avazya je nAvi hoya teja thAya. purANamAM paNa evI kathA sAMjalIyeM bIye.je e rIteM paNa strI paraNe . valI te vasutejane paNa meM dIto . te karatA thA maMgalarAjA ghaNo suMdara ne. ane vivekI prANI ne suMdara puruSano lAna thAya temAM zo kheda karavo. te mATe he kumarI ! ha ve tuM harSa kara. evAM vAmaNAnAM vacana sAMjalIne te kumarI rIseM karI ho phaDaphaDAvatI bolI, re vAmaNA ! tuM sAketapurathI thAvyo bo. mATe meM e mahArA kAnamAM e tAhArA kahelA kaDDayAM vacana sAMjavyAM to paNa hU~
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 gautamakulaka kayAsahita. bolI nahIM, paraMtu teM kahyu ke, e sAmAnya puruSa nathI. paNa DhuM ema kaDaM buM ke. te rUDo puruSa hoya to evo anAcAra Acareja nahIM. ane valI teM kamu ke, e vAtamAM napAya nathI. te kema upAya nathI ? tuM joto kharo hu~ kSaNekamAM taraNAnI peThe eno jIva kADhI nA. tyAre kema upAya nathI? tathA tahArA kahevA pramANe avazya nAvinAva te valI guM thaze? je mATe 'purAtana kathAmAM ethI viparIta vAta paNa sAMjalIyeM bIyeM ke, balAtkAreM je jatAM strIyo prANatyAga paNa kare , ane.valI hu~ ema jANuM buke, teM kaMdarpAvatAra jevA vasuteja kumarane dIvAja nathI, tethIja tuM maMgalarAjAne va khANe ,tathA suvarNathakI pItala rUDaM De,ema kahenArotuMhave hAMthI jato rahe. te sAMgalI vasuteja kumareM vicAguM. aho ! e strInuM mana kevu le ? mATe have pragaTa thAnaM ke, nahi thA ? valI vicAre le ke pragaTa thazato, ekalo jANI puHkha dharaze. ema ciMtavIne bolyo, re suMdarI ! tahALaM citta meM na utaravyuM, te mATe duM ema bolyo, te mahAro aparAdha khamajo. tahArUM vAMbita kAma siha thAna,daM paNa tahArA nArano mitra baM, tahArI khaba ra jovA Avyo hato. mATe have jAuMDaM ema kahI tyAMthI vAmago nikalyo. evA avasarane viSe tyAM lazkara AvyuM jANIne kolAhala thayo. kokeM pUbyuM, ke konuM lazkara be ? bIjo bolyo, vasutejanuM lazkara le. te sAMjalIne vAmaNo bolyo, re rAjakumarI ! tuM dhIrI thaje, te vasutejanuM lazkara Avyu ne, have te lazkara thoDaM jANIne, maMgalarAjA vasuteja kumaranA lazkara sAmo 'thayo. te yadyapi vasutejanuM alpa lazkara hatuM,to paNa siMha nI peThe prabala zatrune jItIne bAMdhI lIdho. je mATe jyAM dharma tyAM jaya . ___ dave vasutejane paNa prahAra lAgyA be, te dekhIne madanamaMjarI harSa vi SAdeM grahevANI thakI kahevA lAgI, are ! ikaDaM tapovana . tyAM he nAtha! tApasaNIne hAthe ekAvalI hAra devatAno Apelo Avyo be. tenuM pANI pakhAlIne bAMTo ityAdi te hAranA sarva guNa kahyA. eTale rAja kumarInI dhAva mAtA tyAM jazne te pANI le AvI, tevAreM kumara bolyo, prathama maMgala rAjAne sAjo karo, kumara mahApranAvano dhaNI je. ema vicAratI maMgalarAjAnA zarIre te pANI bAMTayu. tethI kaNekamAM tenA prahAra rukA
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ za6 jainakathA ratnakoSa nAga ho. NA. sAjo thayo je mATe saUna puruSa te apakAranA karanArane paNa upakAraja kare // yataH // avayArapare vi pare, kueMti uvayAramuttamaM nUNa // surahe caMdaNamo, parasumuhaM biUmANotti // 1 // tyAra par3I te pANIyeM karI vedu dalanAM sunaTone saGa kasyA, panI teja pANI karI vasuteja kumarane saja kasyo. maMgala rAjAne paNa ghaNo Adara dezne mUkyo. vasu teja paNa madanamaMjarI tezane sAketapureM zrAvyo. ghaNA AmbareM madanamaMjarI paraNyo. anukrameM madanamaMjarI sAthe viSayasukha nogavatAM eka putra Avyo. have zrIteja rAjA, vasutejane rAjye thApIne, tapovane gayA. vasuteja paNa mahArAjA thayo, ghaNA rAjAune potAnI AjJA manAvI, sUryanI peThe tejavaMta thayo. ekadA suvarNamaya gokhane viSe belA rAjAnA mastakanA keza rANI jue be. evAmAM eka palita dITho tyAre rANI bolI dUta yAvyo. te sAMjalI vasuteja rAjAyeM capalaSTiyeM daze dizAyeM jovA mAMmayaM, tyAreM madanamaMjarI volI he nAtha ! tameM ghaNA saMgrAmamAM jaya kasyA, ane yA dUtanI vAtamAM kema tharahasyA ? rAjA hasIne bolyo. duM dUtanI bAteM nathI tharahasyo. paNa tuM te dUtane dekhe , ane DhuM nathI dekhato. tathA valI pUrva mumane khabara ka syA vinA dhArapAla paNa te dUtane mAMhelI koreM kema pesavA de. bIjuM mahA rI dRSTi karatAM tahArI dRSTi nirmala paNa nathI. e vAtanA kautukathI hu~ capa la dRSTiyeM jo bu. rANI bolI, DhuM manuSya dUta nathI kahetI. meM to pali yo dekhIne dharmadUta kahyo be. ema kahI rANIyeM rAjAnA mastakamAMthI pa liyo kADhIne hAthamAM bApyo, te dekhIne rAjAnuM mana kumalAi gaju, netra mAMthI bAMsunI dhArA cAlI. te bAMsune rANI vastranA beDe khUbatI thakI hasIne bolI. he rAjan ! tame jarAthI lAjyA ? to have nagaramAM duM paDaha vajaDAvaM ke, je koi mahArAjAne gharaDA kaheze, tene corano daMga devAze. rAjA bolyo, re suMdarI ! nirvivekIne to e vAta kharI be, je mATe jIva jarA thakI lAjatA yauvana bANavAne aneka prakAranA rasAyana seve , va lI keza dholA TAlavAne nimitteM mardana auSadha pramukha kare , taruNa strInA mukha bAgala yuvAnanI peThe lIlAyeM cAlavA jAya , koI pUche to ghaNAM varSane sthAnakeM thoDAM varSa mujhane thayAM ne ema batAve ne, yauvanAvasthA gaye
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 gautamakulaka kathAsahita. thake paNa yauvana vikAra dekhADe , e sarva avivekI puruSo kare le, paNa he rANI ! mahArA pUrva puruSoyeM to palIta dIThA vinAja putrane rAjye thApI balatA tRNa pUlAnI peTheM rAjya bamIne paraloka sAdhavA ujamAla yatA. ane DhuM eTalA kAla sUdhI besI rahyo bu.mATe have e rAjye saMyuM! hu~e sarva no gano tyAga karIne paralokanuM hita karIza. evA kAnane viSe kaDu vacana rAjAnAM sAMjalIne rANI mULa khAine dharatIye paDI. te zItala napacAreM ka rI svastha thai thakI bolavA lAgI ke, he rAjana! palita dekhADavAne mi meM hAMsI karI, te meM potAne asavAreM karI potAnI nagarI upara dhADa karAvI ! athavA potAne hAtheM aMgArAnuM AkarSaNa kayuM, have he rAjan ! tame prasAda karIne rAjya ma bAMmo, hAMsInI vAta sAcI karI mAnavI e tamane ghaTe nahI. rAjA bolyo, re devI ! janma, jarA ane maraNa pramukhanA uHkheMkarI nayo e vo je saMsAra temAM have mahArI mati ramatI nathI. te mATe have DhuM rAjya bamIne avazya Atmahita AcarIza. jenuM Aloka ane paralokane vipe hita thAya, te manuSyano nava prazaMsanIya che. evA samayane vipe pratibodhano avasara jANIne cAra jJAnanA dhaNI tha marateja nAmeM AcArya tihAM padhAvA. te vAta purohiteM rAjAne kahI. te sAM jalI harSanA vaze rAjAnI romarAji vikasvara thai. madanamaMjarI sAtheM vaMda nA karavA nikaTyo, guruyeM dharmadezanA dIdhI, te sAMjalatAMja graMthineda thayo, vairAgyanA atizaya cAritrapariNAma thayo, panI jinanuvana tathA saMghapUjA karI potAnA putrane rAjye thApIne rANI sAtheM rAjAyeM gurucaraNe dIdA lIdhI, rUDI rIteM sAdhu paNuM pAlI, ghora tapa karI svarge gayA. aMnukrameM a pratipAtita dharma thakA rANI sahita devatA manuSyanAM sukha jogavIne vasu teja rAjA sAtame nave manuSyAvatAra pAmI zivagati pAmyA. e sudattanA navamAM nirmamatva munine paDilAnyA, tenuM phala nagyuM // iti sumati caritre sudattakathA // iti zrIsakalasanAnAminInAlasthalatilakAyamAnapaMmitazrIna ttamavijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagANalate gautamakulakaprakaraNe bAlAva bodhe caturdazagAthAyAM catvAyudAharaNAni samAptAni // 14 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainakathA ratnakoSa nAga cho. have pannaramI gAthA kahe . teno pUrva gAthA sAtheM e saMbaMdha meM ke, pUrva gAthAne yaMte ema kaDaM je, nirmamane paDilAnavA. tyAM muni sarva vAteM nirmama be, topaNa ziSyAdikanI vRddhi to avazya kare. te mATe lokottara mArge ziSyAdikanI vRddhi karavI, ane saMsAra mArge ziSya tathA putrAdika e betu sarakhA le. evI sarakhAsarakhI dekhADato paMdaramI gAthA kahe . puttAya sIsA yasamaM vijattA, risIya devAya samaM vinttaa|| mukA tirirakA ya samaM vi nattA, mutrA daridAya samaM vinattA // 1 // arthaH-puttA ya sIsA ya samaM vinattA. (puttA ya ke0 ) putra ane (sI sAya ke0) ziSya, e bedu ( samaM ke0 ) sarakhA ( vinattA ke0 ) jANavA. eTale laukIkapadeM putra, ane lokottarapadeM ziSya, e bedu sarakhA kahyA. te upara AcAryano ziSya tathA rAjAno putra tenuM dRSTAMta kahe je. __ koka rAjA tathA kozka AcArya eka divasa vetA hatA. tevAmAM te be dune vAda thayo tihAM rAjA bolyo. rAjaputra vinIta hoya, ane AcArya bolyA sAdhunA ziSya te vinIta hoya. pabIte vemA prathama rAjaputranI parIkSA karavAno TharAva karayo. ema sAMjalIne rAjAyeM vinIta putrane bolAvyo, ane kahyu ke, gaMgA kiye mukheM vahe je ? te jo Avo. rAjakumara bolyo, emAM guM jovU De ? gaMgA pUrvAnimukheM vahe , eto prasiha . emAM guMjovAjavA jevU le. topaNa ghaNI mehenata karI tene mokalyo. palI vATe jatAM tene mi tra puruSa maMkhyA, teNeM pUjyuM kyAM jAu bo? rAjakumara bolyo. rAjAyeM veTha jalAvI . te veTha karavA jAvaM lu. anukrameM vacamAMthI pADo Avyo. ane rAjAne kahevA lAgyo. huM tyAM jazne jozyAvyo.je gaMgA pUrvAbhimukheM vahe . have AcArya, sAdhune kahetA davA ke jAu, gaMgA kiye mukheM vahe je ? te jo zrAvo. sAdhu vicAravA lAgyA, gaMgA to pUrvAbhimukheM vahe , te DhuM jANuM buM, ane guru paNa jANe . tema batAM mane jovA mokale De, tyAre kAMka kAraNa ho. ema vicArIne jANatAM yakAM paNa gaMgAyeM gayA. gaMgA pUrvA nimukheM vahe . evaM poteM jozne nirdhAra kasyo. valI lokane pUjyuM teNeM
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. nae paNa emaja kahyu. evI rIteM nizcaya karI guru pAse AvIne kahyu ke,gaMgA pUrvA nimukheM vahe . mahArI najareM to ema Ave . enuM tattvato gurujI jANe. have vehu jaNanI paDavADe cara puruSa mUkyA hatA, teNe AvI behunA samA cAra kahyA, rAjAya paNa gurunu vacana aMgIkAra kayaM. erIteM rAjAno putra tathA AcAryano ziSya e be brobr.||iti Avazyaka ttippnke.||vlii zrI sayyaMnava yAcAryane manaka nAmeM putra ane teja ziSya thayA e barAbara jANavA. have bIjA padano artha kahe . risI ya devA ya.samaM vinattA (risI ya ke0) kRSi eTale muni, ane ( devA ya ke ) devatA, te (samaM ke0) sarakhA (vi jattA ke0 ) jANavA. eTale e nAva ke, RSi paNa je, koidharma na pAmato hoya, tene harakoI upAyeM dharma pamADe. tema devatA paNa harakoI upAyeM dha meM pamADe. ihAM prathama RSi dharma pamADe, te upara udAharaNa kahe je. // ajameranI pAse harSapura nAmeM nagara , teno sunaTapAla nAmeM rAjA ne, tyAM traNaze jinanuvana De, cArase laukika prAsAda , aDhAraseM brAhma panAM ghara , batrIseM vANiyAnAM ghara be, navaseM ArAma , sAtaseM vAvyo be, basse kUvA , sAtaseM dAnazAlA . te nagarane vipe ekadA priyagraMtha nAmeM AcArya padhAsyA. tyAM eka divasa brAhmaNoyeM yajhamAM bakaro mAravA mAMDyo, te vRttAMta zrAvakoyeM priyagraMtha AcArya ne kahyu, AcArya vAsa animaMtrIne zrAvakane prApyo, ane kahyu ke, e bakarAne mastake nAMkha jo. te zrAvakeM temaja kayuM. tatkAla bakarAnA zarIramAM aMbikA AvyAM, tethI bakaro AkAze jazne bolavA lAgyo. tame mane agnimAM homazo to Avo mane bAMdho, mAro, jonaM to kharo paNa jo hu~ tamArA sarakho nirdaya thAnaM, to tamane sarvane hakamAM mArUM. jo mahArA cittamA dayA na hoya to jema kAMka kaSAyamAM AvIne hanumaMteM laMkAmAM kayuM tema DhuM yAkAzamA rahyo karUM. ityAdika vacana sAMjalIne brAhmaNa bo vyA. tuM koNa bo ? tyAre te yAtmA prakaTa karI bolyo, huM pAvaka bu. e ma hAruM vAhana le. tene tame phokaTa kema mAro bo ? zahAM priyagraMtha nAmA A cArya padhAsyA , temanI pAse jazne dharma pUDo. tathA te dharma aMgIkAra karo. te prAcArya, jema nareMDmAMcakravartI, jema dhanurvAdImAMdhanaMjaya, tema sarva satya vAdImAM ziromaNi le. te sAMjalIne te brAhmaNoyeM paNAcAryane dharma pUjyo.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ quo jainakathA ratnakoSa nAga baho. te dharma sAMjalIne sarva temaja AcaratA havA // iti kalpasUtrasthavirAvalyAM, ||vlii bIjuM udAharaNa kahe . AnIra dezane vipe acalapura nagara. tene ikaDI kannA ane vennA eve nAmeM ve nadI le. tenI madhye brahmahIpa . tyAM pAMcase tApasa hatA. temAM eka tApasa page lepa karane nUmikAnI peThe ja la upara cAle . te pANI aNakharaDe pageM bennA natarIne pAraNuM karavA jAya. tyAre loka prazaMsA kare ke, jU thA tApasanI tapazakti kahevI ? evo jainamAM ko pranAvika nathI. te sAMjalIne zrAvakoyeM zrIvayarasvAmInA mAmA Aryasamita AcAryane mANasa mokalI teDAvyA. ane te svarUpa prAcAryane kahyu. AcArya bolyA, emAM thoDIzI pAdalepazakti je. bIju kAM nathI. tyAre zrAvakoyeM tApasane pAraj karAvavAnI nimaMtraNA karI. te jo bIjA lokoyeM jANyu ke, ApaNA gurupAseM zrAvaka AvatA nahI te paNa emanA tapa pranAveM AvyA. tApaseM paNa pAraNAno hAkAro kasyo. have prarvarIteM vennA utarIne zrAvakane ghera pArapuM karavA tApasa Avyo, zrAvakeM paNa tApasanA paga jomareM karI nuhama pApIyeM dhoine cokhA kasyA. pAvaDiyo paNa dhokne cokhI karI. pabI nojana karAvyu. te tApaseM paNa mana mAM phikara sahita jojana kasyUM. anukrameM sarva zrAvaka tathA bIjA paNa gha pAlokonI sAtheM tApasa nadIne kAMte Avyo. dhita avalaMbIne nadImAM pesavA mAMmadhu, eTale bUDavA lAgyo, tethI te tApasanI ghaNI apanAjanA thaI, kolAhala tha gayo. tyAreM pUrva saMketeM AryasamitajI tyAM AvyA. A vIne lokane pratibodhavA mATe yogacUrNa bennA madhye nAMkhIne AcArya bo vyA he ! vennA ameM pelepAra jazlaeN. evaM kahe thake nadInA bedu taTa malI gayA, te joza lokane ghaNo camatkAra thayo.paDhI AcArya tApasane Azrame jai, temane pratibodhIne pAMcasene dIkSA dIdhI // iti kalpasUtrastha virAvalyAM yA rysmitkthaa|| ema kRSi hoya te upAya karIne paNa pratibodha dIye. have dharmamAM sthira kare, te upara udAharaNa kahe . ||shriiviirsvaamiine moda gayA paDI baroM ne ahavIza varSe pAMcamo nihnava thayo. tenI kathA kahe . unukA nAmeM nadI. tethI ulakhANo mATe te deza- nAma paNa nunaka be. te nadIne eka kAMte dhUlanA koTa sahita gAma be, mATe tene kheDa kahIyeM. bIje kAMte ucnukA nAmeM nagara ,tyAM mahAgiri
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsadita. 201 prAcAryanA ziSya dhanagupta nAmA AcArya apara taTe rahe be. tenA ziSya gaMga nAmA AcArya hatA te pUrva tIre rahe be. te anyadA zarat kAla viSe yAcAryane vaMdanA karavA mATe gaMgAnadI utare be. tene mAthe TAla a. teNeM karIne taDake mAthAnI tAla tape be. tathA paseM nadInA pANIyeM zItalatA anubhave be. te avasareM koika mithyAtvamohinInA udayathI te * ziSya ciMtavavA lAgyo ke, siddhAMtamAM to eka samaye 'samakAle be kriyA nuM anuvatuM niSedhyuM be. khane huM to eka samaye zItatA tathA uSNatA e ve kriyA sAja anuna buM. te mATe anunavaviruddha hovAthI zrAgamamAM yuM te rUDuM nathI lAgatuM. ema vicArI gurupAse khAvIne te vAta kehato havo. guru bolyA, tuM kahe be ke, huM eka samaye ve kriyA anubhavuM buM. paNa te anukrameMja nipaje, paraMtu samakAle na nipajeM. je mATe samaya yAvali kAno kA sUkSma be. mati praticapala be. je kAleM je iMDiyasaMyukta mana thAya, te kAleM te jJAnanuM hetu yAya. te mATe pAda ne mastaka e ve dUra avayava be teno upayoga eke kAle kema hoya ? je kAraNe sakala tryasaM khyAte samaya eka vastuno upayoga thayo paDhI bIjI vastunA upayoga ya vAmAM jIvano kayo aMza bAkI rahyo ? ke, jethI bIjo upayoga thAya ! te mATe kAla sUkSma tethI anukrameM upayoga yato batAM paNa brahmasthapaNA mATe tuM jANe ne ke, huM samakAle vekriyA anunabuM buM. jema koi juvAna puruSa kamalanAM zatapatra uparA upara mAMgIne vAMdhe, pI ema jA ke, meM samakAle vIMdhyAM, paNa eka vIdhANAM vinA bI juM na vidhAya. je mATe paheluM patra vadhavAno kAla judo be, ne bIjuM patra vadhavAno kAla paNa judo be. te paDhI trIjuM patra vadhAya teno kAla paNa judo be. ema tuM paNa anukrameM upayoga jAeNaje. paNa yugapat na hoya. tathA valI jema naMbADiyo karIne pherave be, te cakrasarakhaM dekhAya be. paNa te naMbADiyo jyAM ve tyAM eka dize be. paraMtu cakranI peThe sarva dizAyeM nathI. tathApi maNakAla zIghrapaNA mATe cakra jevuM dekhAya be. tema ihAM paNa jANaje. tathA valI jema lAMbI ne phalI tathA pApaDane koika khAtAM kAM caku rUpa dekhe be, tathA nAsikAyeM tenI gaMdha paNa yAve be, rasaneM diyeM svAda paNa yAve be, pharasaidiyeM to, te hAthamAM thayA ne mATe sparzajJAna
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zae jainakathA'ratnakoSa nAga ho. paNa thAya . tathA khAtAM thakAM zabda , te zrotraMDiye sAnale . e pAMce jJAna, sarva anukrameM keDAve. thAya . paNa kAla sUkSmapaNA mATe tathA mana zIghracArI , te mATe samakAle pAMce anunabuM , ema nAse be, tema tuM paNa jANaje. jo ema na hoya to jema devadatta ughADI AMkheM beTho hoya,ane tenuM mana bIjAmAM hoya,to mukha bAgalathI hAthI cAlyoja to hoya tene paNa na dekhe. ema guruye kayuM. tyAre gaMga AcArya bolyA. joM ema de to samakAle kema grahaNa kasyA? AcArya bovyA. grahyAnInA koNe kahI le ? ame to be upayoganI nA kahIyeM baiyeM. skaMdhAvArAdikano sAmA nya upayoga eka thAya,paNa hAthI ghoDA pramukhano vizeSa upayoga samakAle be na hoya, ihAM ghaNI vaktavyatA , paNa graMtha vadhavAnA jaya mATe nathI lakhatA. vizeSanA arthI je hoya te vizeSAvazyaka graMtha jo jo. ema kahe thake paNa gaMga AcArya potAno kadAgraha na mUkyo. tyAre guruyeM tene gaDa bahAra kasyA, saMghabahAra kasyA, te vihAra karatA rAjagRha nagareM yAvyo. tyAM maNinAga nAmA nAganuM caitya be. te caityanI samIpe rahyo. tyAM parSadA malI tyAreM gaMga AcArya dezanA detAM eka samaye ve kriyAno upayoga thA ya evaM prarUpyuM. te maNinAgeM sAMjalyuM. tyAreM maNinAga kahevA lAgyo. are iSTa ziSya ! tuM ema zuM prarUpe le ? je kAraNa mATe eja sthAnakeM zrIma nmahAvIrasvAmInuM samavasaraNa thayuM hatuM. te samavasaraNamAM anu zrI varDa mAnasvAmIyeM eka samaye eka kriyAnuMja vedatuM prarUpyuM hatuM. te ihAM thakAM meM paNa sAMjavyuM . te pranujI karatAM paNa tuM prarUpanAro 'adhiko thayo ke kema? je mATe samakAle be upayoga prarUpe le ? mATe e havvAda mUkI de. jo e khoTI prarUpaNA nahi mUketo hu~ mArIza. tuM nAza pAmIza. ityAdika jaya vacana sAMjalIne tathA pUrvokta yuktiye paNa pratibodha pAmyA. mihAmi mukkaDaM paNa dIg, pajI guru pAse jaz bAloi paDikkamIne rahyA. ityAdi adhikAra zrIvizeSAvazyake, paMcama nindavAdhikAreM le. e rIteM devatA paNa pratibodhIne ThekANe lAve. e apedAyeM kRSi tathA devatA sarakhA jANavA. have trIjA padano artha kahe . murakA tirirakA ya samaM vinattA (mu skA ke0 ) mUrkha ane ( tirirakA ya ke tiryaca e behu (samaM ke0) sa
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 203 rakhA (vijattA ke0) jAevA. eTale mUrkha ne tiryacane sarakhA kahyA be. tenI upara marukano dRSTAMta kahe be. eka ne viSe eka sAdhu labdhivaMta hato. paNa te koi bAla athavA gilAnanuM vaiyAvaJca na kare. eka divasa tene yAcAryai kayuM. ke, tuM vaiyAvacca kema nathI karato ? tyAreM sAdhu bolyo, mane koI sAdhu kaheto nathI, je ma "hAruM vaiyAvacca karo ? te sAMgalI yAcArya bobyA, tuM sAMdhunI prArthanAvAMbe be e tahArI nUla be. te upara tumane marukanI kathA kahuM buM te sAMjala. eka maruka nAmeM brAhmaNa jJAnamadeM karI matta hato. te kArttika pUrNi mAne divase dezane viSe rAjA dAna devA ujamAla thayo be. tyAreM sahu ka ko 3 dAna levA jAya ve paNa maruka na jAya pI jAyeM preyo ke tuM dAna jevA jA. maruka bolyo, eka to zUnA hAthanuM dAna jevuM ne bIjuM va lItene ghera sAmuM jAUM. e kema bane ? mATe jene sAta peDhI sUdhI garaja hoya te yAhIM cAvIne mane pI jAya. ema karatAM jAvajIva sUdhI te brAhmaNa dari rahyo . ema marukanI peTheM he sAdhu ! tuM paNa cUke be. jo bAla vRddhanI vaiyAvacca karato nirjarA thAya. tathA vaiyAvaccanA karanArato bIjA sAdhu ghAye be, paNa tahAre labdhi be te yama niyama sarva vijaya jAya d. ema guruyeM kahe thake te sAdhu bolyo. jo vaiyAvacca karatuM tame ruDaM jA pobo, to tameM poteMja vaiyAvaJca kema nathI karatA ? tyAreM prAcArya bo vyA. tuM vAnarAnI peTheM mUrkha be. te vAnarAnI kathA huM kartuM buM. sAMjana. koka jAne viSe eka vAnaro raheto hato. te varSAkAla yAvyo. tyA reM tADha vAyaroM ne varSAyeM phukalAi jAya be. tene joi sugrIvapaMkhiNI bolI. re vAnara ! tuM puruSa sarakho be. ve hAtha phokaTa dhAre be je mATe rahe vAne ghara kema nathI karato ? tADheM mare be, duHkha khame be, te sAMjalI vAna ro bolyo nahI. valI sugrIveM bIjIvAra trIjIvAra kayuM. tyAre vAnaro rUTho thako balIne sugrIva paMkhiNIno mAlo cUMthI nAMkhato vo sugrIva jazne bIje jADe beThI. tyA vAnaro bolyo // yataH // sucImukhI durAcAre, raMge paMmi tavAdinI // samarthI gRhAraMne, samartho gRhanaMjane // 1 // tema tuM paNa mukane vaiyAvaca karavA kahe be. paNa mahAre nirjarAdhAra ghaNAve tethI nirjarA ghaNI be. jo veyAvacca karavA jAUM to te lAjathI cUkuM. ityAdikathA yAvazyaka
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zae4 jainakathA ratnakoSa nAga baho. niyUktimA le. te mATe mUrkha sAdhu ane vAnaro tiryaMca e bedu barAbara jANavA. have cothA padanoM artha kahai be. muthA daridA ya samaM vinattA (muthA ke0 ) maraNa pAmelA ane ( daridA ya ke0 ) dariDI e behu ( samaM ke) sarakhA ( vinattA ke0) jAgavA. te napara sAraNa juvaTiyAnI kathA kahe . naUyaNI nagarIne viSe sAraNa nAmeM eka juArI vase le. te ramatAM ra matAM eka divasa sarva dhana hAsyo. gharamAM ekavakhata jamavA jeTaluM paNa kA 3 raghu nahI. par3I te juArI rAtrIne viSe ghera ghera jamatAM eka vANiyAne ghera pitA putra vAto kare . te sAMjalavA uno rahyo. pitAyeM kahyu, re putra! ApadA maTADavAne arthe kAMika dhana rAkhIyeM, to ThIka. putraM hAkAro naNyo. pitAyeM kahyu. daza hajAra sonaiyA masANamAM dATI mUkIye. te vAta judhArIyeM sAMjalI tyAreM pAgalathIja masANamAM ja i jyAM anAtha mRtaka paDyAM hatAM tenI jego jazne sUto. evAmAM bApa dI karo bedu jaNa ivya lezne AvyA. ivya dharatIya mUkyu. zeThe pratrane kajhuM. re vatsa ! rUDI rIteM cAre dize joDne prAvya. rakhe koI kapaTacaritravAlo hoya ! te ApaNuM dATecu dekhaze, to kAhADhI lajaze. putraM joyuM, tyAre anAtha maDA madhye sAraNane dITho. maDaM jANIne zaMkAyeM rUDI rIteM joyo. mukha tathA nAkano pavana joyo. te vAyu paNa nikalato na dITho. valI ha lAvI joyo tyAreM muelo jANyo, paDI pitA pAseM AvI sarva vAta kahI dekhADI. pitA bolyA, re vatsa ! rakhe koi mAyAvI kapaTI paDyo na hoya!! mATe pharI jazne rUDI rIteM nirdhArIne jo. tevAreM bIjI vAra paNa tyAM gayo ubAlI joyo. valI TAMTIyo khecI ghasaraDIne vegalo paNaM nAMrakhyo. panI AvIne pitAne kahyu ke, te to muLa paDyo ne. tene pitAyeM kahyu ke tuMja ine tenuM nAka bane kAna kApI lAva. pabIjaNAze. puDhe jazne nAka bane kAna paNa kApyAM, topaNa te dhUtAro bolyo nahI !!! have te pitA putra ivyane dharatImAM ghAlIne potAne ghera gayA. panI dhUrta paNa nidhAna lei nagaramAM peto. yathA zlAyeM vilAsa karavA lAgyo, anya dA zeThe putrane kA. jAnidhAna jo ghAvo. putra paNa joDne pAlo A~ vyo. nidhAna na dItuM. zeThane kahyu ivyato koka lagayuM je. zeveM kayuM A paNe 'vya gopavatI vakhateM jenAM nAka ane kAna kApelA ,teNe lIdhuM .
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. panI te nagaramAM bApa dIkaro bedu jaNa kholavA lAgyA. tyAre tene ze teM dITho. pradhAna vastra pahesyAM , AjUSaNa paNa pahekhAM , cAkara hAthamA pAnanuM bIDu kAlIne pAse nano ne, nAka tathA kAna bedu kApyAM ne, evo juvaTuM ramato eka puruSa dIto. tyAreM zeThe nizcaya kasyo ke, eja cora be; pa bI zeTha panavADethI AvIne jamaNA hAthanI AMgaliye pharazyo. sAraNe pa 'Na pavADe joyuM, to zeThane dInA. zeveM saMjJA karI ekAMte tejyo. zeTha la gAreka hasIne bolyA. aho ! tameM puSkara kAM ? sAraNa bolyo. prayojaneM kaDe ? paNa kozya parANe nathI kasyaM. zeTha bolyA, khAdhA pIdhAthI zeSa rahyu te lAvya. temAMthI paNa kAMka tumane Apoza. paNa jo kajiyo karIza to sarva rAjaghAre jaze. te sAMjalI juArI paNa samajyo. zepa ivya rayuM hatuM te zeThane pAvaM prApyu. zeThe paNa temAMthI kAMka vyaM tene ApIne makI dIdho. e rIteM dariDIne maryu e ve barAbara jANavA. dariDIhato te maDaM thai paDyo. ityAdi sahasramanakathAyAm // iti zrIsakalasanAnAminIjAlasthalatila kAyamAnapaMmitazrInattamavijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNiviracite gauta makulakaprakaraNe bAlAvabodhe paMcadazagAthAyAM paDudAharaNAni samAptAni // have solamI gAthA kahe . tene pUrvalI gAthA sAthai e saMbaMdha meM ke,pUrva gAthAyeM putrane ziSya, kRSine devatA, murkhane tiryaMca, ane muAne niIna da riDI e sarakhA batAvyA. e jema sarakhA tema kokathI kozka vastu adhi ka paNa hoya. te mATe sama dekhADIne have yA gAthAmAM adhika dekhADe je. sabA kalAdhammakalA jiNAI,sabA kahAdha mmakahA jinnaaii|| savaM balaM dhammabalaM ji NA, sabaM suhaM dhammasuhaM jinnaaii||16|| arthaH-sabA kalA dhammakalA jiNAI, (savA kalA ke0 ) puruSanI boM tera kalA ane strInI cozana kalA, e sarva kalAthI (dhammakalA ke0) dharma nI kalA,te (jiNAI ke0)jItanArI .te upara sahastramananI kathA kahe : Aja jaMbuddIpanA naratatrine viSe vajanAmA dezamA kozAMbI nAmA na
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zae jainakathA ratnakopa nAga ho. gr| tyAM sahasramalla nAmeM kulaputra vase be. te aneka kUDa kapaTa balaneda karato, parane ugavAmAM tatpara, viSanA kAMTAnI peThe sarva lokano dayakArI, lokone ghera corI karIne ivyanI hAgano karanAra, mahAsAhasika evo De. teno pitA maraNa pAmyo , madirAno prasaMgI , lokanuM ivya vyAjeM kADhIne vilase, ane loka mAge tyAre kahe ke, mahArI pAseM kAMza nathI, tethI lokoyeM bAMDyo. ko pAse kAMza mAge to paNa te na Ape. palI vya saneM parAnava pAmyo thako corI karavA jAya. coranI sarva kalA zIvyo. vANiyA brAhmaNa pramukhano veSa karavAne ghaNoja kuzala le. nAnA prakAranI dezanASAmAM vicaraNa .jamI namIne nirdhana ane dhanavAnanAM ghara jue. ___ ema karatAM eka divasa ratnasAgara nAmeM vANiyAne ratnano vyApAra kara to doto. tyAreM poteM vANiyAno vepa karIne tenAM hATe gayo. ratna kaDhAvI ne joyAM. pharI prabyaM eTalAMja le ke, bIjAM paNa kAM ? ratnasAgara bo vyo, bIjAM paNa je. te bolyo, te paNa dekhADo.vANiyeM hATamAM pezIne khA Da khodIne ratnano mAbaDo ughADyo, temAMthI ratna kAhADIne tene dekhA DyAM, ane mUlya paNa kayuM. te bolyo,yA ratna DhuM le jalaM . mUlya prajAte yApIza. vANiyo bolyo, hu~ koine udhAra Apato nathI, ema kahI ratna pAbAM jazne rAkhyAM. te cora paNa ratna rAkhavAnuM sthAnaka joDne potAne ghe ra gayo. rAte corano vepa karI vANiyAne hATeM Avyo. tyAM khAtara pADI ne prathamathI paga ghAlyA. eTale zayyAmAM rahyo ratnasAgarano dIkaro tene pha razyo. teNe paNa corano praveza jANyo tyAre zayyAthI tI coranA ve paga pakaDyA. tyAM kheMcAtAMNa karatAM coranuM zarIra ghasAguM. vANiyAne dIkare mUkI dIdho. nAzIne potAne ghera gayo. sarva vAta mAtAne saMnalAvI. bIje diva se vedanAyeM karI kaNamAtAM mAtAyeM kahyu, re putra! je pArakuM dhana levA jAya te sAraNa juyArInI peThe sarva sahe. te sAraNanI kathA pAulA pada mAM kahI AvyA bIyeM, te tene mAtAyeM kahI sAMjalAvI. te mATe pArakuM dhana le te sarva sahe. anukrameM te sAjo thayo. tevareM valI corI karavA mAMmI. purohitane ghera khAtara pADayuM. sAra ivya kADhayuM. lAvIne mAtAne Apyu. mAtAyeM pUjyuM. re vatsa ! e dhana tuM kyAthI lAvyo ? te bolyo, tahAre e ciMtAnuM guM kAma ? paNa lokavAkya sAMja
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. IVI lIne mane kaheje. prAtaHkAlne nagaramA gai paNa kAM mAtAne tevI vAtanI khabara paDI nahI. tyAreM nagara bahAra nIkalIne paNaghaTane mArga belI.daNeka thaeTale purohitanI putrI jala naravA nimitte AvI, tene koka strIyeM pUbyuM je purohita, ghara cora mUzI gayo, e vAta sAcI? te bolI hA sAcI je. pharI pUjA kA zudi malI? te bolI mahArA pitAyeM rAjAne 'saMnalAvyuM ne, rAjAyeM koTavAla paNa bolAvyo, evA samayeM dhanasAra nAmA zeta ane nApita e be jaNa kA kArya vizepeM rAjA pAse AvyA hatA,tyAM zeTha bolyA,evaM ghaNuM dhana lIdhuM ne mATe pradhAna vastra paheraze. te vastra mahAre hATe sevA Avaze. tema valI nApita bolyo, mahArI pAse paNa nakha uta rAvavA muMmana karAvavA aAvaze. tyAreM pakaDIne tamane soMpIyaM. ___ e vAta purohitanI putrInA mukhathI sAMjalIne coranI mAtA ghera gai. jevaM sAMjavyuM tevu putrane kayuM. te paNa vANiyAno veSa karI nApitane ghera gayo. nApiteM mahoTaM Asana ApyuM, nakha natasyA, vANiyAno veSa dekhI ne nApitanA manamAM ghaNo AnaMda napanyo, vizvAsa upanyo, taskarasaM jhA gai, coreM paNa uThatI velAyeM kahyu ke, kozkane mahArI sAtheM mokalo to tene paisA apA. nApiteM potAnA bokarAne mokalyo, cora dhanasAra ze une hATe gayo, zeveM Asana ApyuM te napara beTho. zeTha bolyA,ze prayojaneM yAvyA. cora bolyo,ghaNA avala suMdara vastra dekhADo,ze vastra dekhADyAM, te mAthI pradhAna vastra leine uThyo. zeva bolyA,enuM mUlya koNa Apaze ? cora bolyo, DhuM vya leine hamaNA AbuM . tyAM sudhI A bokarAne mUkI jAna bu. zeThe kayuM sukheM jAu. tevAreM cora ghera gayo. vastra mAtAne sopyA. valI mAtAne kahyu ke, lokanI vAta sAMjalI zrAvo. mAtA sAMjalavA gai. sAMjalIne putrane kahevA lAgI ke, he putra ! zeTha ane nApita vedu ja evaM rAjA Agala phariyAda karI ke, he rAjana ! amane cora mUzI gayo. e vAmAM pAse sodAgara beTho hato te kahevA lAgyo. he deva ! e dhaNIne ghoDA vinA nahiM cAle. ane pradhAna ghoDAmahArA vinA koine ghera nathI. te mA Te mahArIpAseM ghoDA sevA Avaze, tevAre ene pakaDIne mahArAjane soMpI za. bIjI kAmapatAkA gaNikA beTho hatI te bolI, he mahArAja mahArA gha ra vinA e bIje kyAM nahi vase. mATe DhuM sodha kADhone tamane soMpIza.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaeG jainakathA ranakoSa nAga baho. rAjA bolyo emaja karo, e vAta mAtAyeM potAnA putrane kahI te sAMna lIne te cora sArthavAhano veSa karIne nagara bahAra nIkalyo. sodAgara pAse Avyo. sodAgareM Asana Apyu. phUla taMbolAdika ApIne pratipatti karI. roka vAto karI sodAgarane pUjayaM, tame nagara bahAra kema tasyA bo? te bolyo, amAre yahAM ghara nathI. sahastramanna bolyo, mahAre ghera kema nathIyA vatA? Avo to tyAM tamArA ghoDApaNa vecAze. sodAgara bolyo,paraghara prave ze mahAruM mana nathI cAlataM. te bolyo, saUnane ghera ja, temA saUnane zI zaMkA ? e potArnu ghara jAjo. ane jyAM prema thayo tyAM kapaTa guM ? so dAgareM vicAyuM. aho ! enI mahAnunAvatA! aho! enuM vizAlacittapaNuM! yaho ! enuM giruApaNuM! aho ! enuM ganIrapaNuM! aho ! enuM dhIrapaNuM, a ho ! enuM vicahaNatAnuM vacana ! te mATe enI prArthanA naMga na thAya. ema vicArIne sodAgara bolyo, je tame kaho te karIyeM. te bolyo, mahAre ghera zrAvo. sodAgareM te vacana mAnyu. tyAre sahastramanna AgalathI uThIne kAma patAkA vezyAne ghera gayo. prathama tenI dAsI malI tene kahyu. tahArI svAmi nIne pUba ke, tamArUM ghara mahoTuM jANIne sodAgara utaravA le . dAsI yeM vezyAne pralayaM. vezyA paNa lonamAM bAvIne bolI sukheM ghAvo, tamAru ghara be. teNeM teja vakhateM ghara- AMgaNuM lIMpI guMpI corakuM kasyuM. sahasramanna paNa sodAgarane teDI lAvyo. tenA ghoDA vezyAne bAMgaNe baMdhAvyA. __kAmapatAkA pAse gayo. teNeM Asana Apyu. paga dhovA pANI lA vI. sahastramana bolyo. hamaNAM paga dhovAnuM kAma nathI. hU~ hajI rAjAne malyo nathI. mahArI pAse yAnUSaNa nathI. mATe rokavAra tamArAM A nRpaNa Apo to duM rAjAne malI AvaM. teNIye paNa sodAgara jANIyA nUSaNa ApyAM. te lai sahastramana paNa sodAgara pAse gayo, yane kahevA lAgyo. hamaNAM rUDaM muhUrta je. tamArA ghoDAnuM svarUpa kahevA mATe zIghra rAjA pAse jA. mATe eka avala ghoDo Apo to tarata jA pahocuM. sodAgareM paNa gharadhaNI vyavahAriyo jAgI suMdara ghoDo Apyo. te ghoDA napara besI potAneM ghera gayo. keTalika velA thai tyAre vezyAne zaMkA napa nI. teNe sodAgaranA mANasane pUjyu.je hajI sUdhI sodAgara kema na thA vyA ? te bolyo,bAraNe bega De. vezyAyeM tenI pAse jazne pUDyuM ke,sodAgara
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. pae tame ho ? te bolyo hA DhuM buM. vezyA bolI. mahArAM bAnUSaNa le gayo te koNa hato ? sodAgara bolyo. guM te gharadhaNI nahI hato ? vezyAbolI, aho mane mUsI mahArAM AnUSaNa le gayo. sodAgara bolyo, mane paNa gIne mahAro ghoDo le gayo . par3I te bedu jaNa rAjApAse gayA. rAjAne sarva vyatikara saMnalAvyo. rAjA kopyo thako koTavAlane bAlAvIne tira 'skAra karI kaheto havo ke, are ! pAMca divasamAM corane kholI kADho. koTavAleM te vacana aMgIkAra kaDe. ___ sahastramaneM valI paNa mAtAne kahyu. ke lokanI vAto sAMjalIne mujhane kaho. teNIye paNa sAMjalI bAvIne putrane kajhuM. re putra ! Aja koTa vAlane, krodha karIne rAjAyeM kahyu, koTavAleM paNa bI9 navyuM . te mATe satva rAkhIne kAma karaje. te bolyo, tame bIho nahI. juna guM bane be ? have brAhmaNano vepa karIne nagaramadhye pege. namatAM namatAM eka devaku lane viSe koTavAlane juvaTeM ramato dIto. corapaNa vipranevepe tyAMja veto. koTavAla sAthai ramavA lAgyo. koTavAleM potAnuM nAmAMkita muzaratna rama tAM ramatAM prApyu. evaM paNa sATe kAMika Apyu. evAmAM rAjAno dhArapA la thAvyo. teNeM yAdepa karIne koTavAlane kayuM tamane rAjA bolAve ke mATe zIghra cAlo. koTavAla tenI sAthai gayo. sahastramanna paNa koTavAlane ghera gayo. koTavAlanI nAryAne kartuM. gharamA je sAra sAra vastu hoya te pApo. te bolI, tukane ko mokalyo ? te bolyo, koTavAleM mokaTyo je. strI bolI koTavAla kyA ? te bolyo, tene to rAjapuruSa bAMdhIne rAjA pAse le gayA. tyAre koTavAleM mane kAnamAM kahyu ke, tame mahAre ghera jazne sAra sAra vastu bahAra kADho,meM nizAnI mAgI tyAreM mane potA nuM muzaratna yApyu , te A mahArIpAse . tame jUo. te jo teNIyeM paNa pratIta ANIne sAra sAra ivya Apyu. te leine cora potAne ghera gayo. keTaleka kAleM koTavAla ghera yAvyo nAryAyeM pUbyaM. kema mUkANA? koTavAla bolyo, keNe bAMdhyo hato, ke jethI tuM mUkavAnuM pUre de. strI bo lI, rAjAyeM bAMdhyo hato. koTavAla bolyo, tane koNe kayuM ? te bolI, tamArA cAkareM kayuM. tene tame nizAnImAM potAnI mujJa ApI hatI. te nIzAnI meM gharamAMthI sAra sAra ivya Apyu. koTavAla bolyo, meM to
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 jainakathA ranakoSa nAga ho. koine mokalyo nathI. paNa tumane koka gI gayo dekhAya . pabI koTa vAla rAjA pAse gayo. praNAma karIne viSAdasahita kahevA lAgyo, he de gha! te coreM mane paNa Thagyo. te saMbaMdhi sarva vRttAMta kaDuM. tyAreM garva dharIne rAjA bolyo, tame sarva veThA raho. have DhuM poteMja ene kholI kADhuM . jo AkAzamAM jAze athavA pAtAlamA jAze athavA samuzmA pesaze. jyAM haze tyAMthI lAvIza. koTavAla bolyo, tame lAvo emAM zo saMdeha ! coreM paNa mAtAne kapu. ke lokavAta sAMjalIne mujhane kaho. teNe paNa sAMjalI AvIne putrane kayuM. re vatsa ! have tahArA prANano paNa saMzaya . kAraNa ke, rAjA kopyo 2 te poteM pratijJA karIne nIkalaze. coreM pa Na garvasahita koTa uMcI karIne mAtAne kartuM. he aMbe! tame aMzamAtra paNa jaya rAkhazo nahI. sahasramannanu sAhasa koi napADI zake evaM nathI. panI brAhmaNano vepa karIne rAte rAjadhAre gayo, cArapAlane kaoN. rAjA ne jAne kaho ke, vijJAnamA ghaNo mAhyo evo eka dezAMtarathI yaMgamaI niyo brAhmaNa bAraNe Avyo be. teNe paNa jarAjAne kahyu. rAjA bolyo, ene rUDI rIteM mahArIpAseM mokalo. polIyeM jazne tene mokalyo. rAjAnuM aM gamardana karavA mAMmadhu. rAjAnAM thAnaraNa leine eka sthAnake mUkyAM. rA jAne naMgha zrAvI gai, tyAreM rUDI rIteM sUtA jANIne AnaraNa upADI bAhAra nIkalyo. aMgamaIniyo jANIne kozyeM nivAsyo paNa nahI.. tethI kusA potAne ghera gayo. pranAte rAjA jAgyo, tyAreM aMgamaI niyAne dITho nahI. tathA bAnUSaNa paNa na dIgA. tyAreM rAjAnuM mana vila tharaM. yA maNa kumaNo thako rAjA prajAtanuM kRtya karIne prAsthAna sanAmAM AvI veto. sAmaMta maMtrI pramukha kacerI malI. maMtrIzvareM pUjyuM he rAjan ! Aja tame AmaNa pumaNA kema dekhAune ? rAjAyeM yathArtha vAta kahI dIdhI. maMtrI bolyo, e ko gupta khabara kAhADanAra dhaNI dekhAya . e coranI mAlama paDatI nathI. te mATe koI bIjo upAya karIye. rAjA bolyo,zo upAya ? maMtrI bolyo, sarva pAkhaMmIne anukrameM bolAvIye. panI maMtra karIne athavA horAyeM karIne athavA kevalikAyeM jyotiSa graMtha karIne teyo coranI zodha karaze. paDI thApaNane AvI kahe ze. rAjA bolyo, emaja karo. maMtriye paNa jinacaMdana nAmeM zvetAMbara munine bolAvyA. te muni paNa
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 301 samR6 nAmeM zrAvakanA jinarakSita nAmeM putra le, tene sAthai leine rAjA pAse AvyA // yataH // jIvadayA dazyA, niccaMci ya samavagUDhadehANaM // arihaMtAeM paNamimo, tiduaNasupahiyajasANaM // 1 // ema tIrthakara ne praNAma karIne paDI rAjAyeM bApelA AsananI upara vega. maMtrIzvareM munine kahyu, cora gUDha zrAcArano dhaNI je. nagarane lage . te mATe tamArI kevalikAyeM nirdhAra karI dekhADo. muni bolyA, e yAcAra munino nathI. pradhAna bolyo e tamane akalpa le to paNa rAjAne vacane karo. eTane ji narakSita zrAvaka bolyo, meM kevalikAno anyAsa kasyo ne. mATe je kaho bo te joine kahIza. maMtrI bolyo, amAre cora malyAnuM prayojana , mATe tamAre jozye ema karo. te sAMjalI jinaraditeM pAnanaM bII lI dhuM. rAjAyeM tene visayo. te potAne ThekANe gayo. e vAta coreM jANI ke, mane jinarakSita kevalikAyeM jANaze. tyAre te cora, kapaTa zrAvaka thai, zvetavastra paherI, dhotInuM nattarAsaMga karI phalanI bAbaDI hAthamA rAkhI, a nukrameM caityavaMdanA karato, zrImahAvIrasvAmIne dehere gayo. tyAM jinarahita paNa veThA le. te corane vidhipUrvaka caityavaMdanA karato jinara diteM dITho. tyAre sAdharmikanA rAgeM jinarahita bolyA, he mahAnAga ! tameM kyAthI zrAvyA ? koNa bo ? kyAM jazo ? te bAlyo, caMpAno vAsI jinadAsa nAmeM zrAvaka , dIdA levAno nizcaya karIne tIrthayAtrA karavA nIkalyo kheM. tame paNa sikSAcAlajI,giranArajI,sametazikharajI,mathurA,AyodhyA,tada zilA, kalikuMjI ane bIjAM paNa ghaNAM caityone vaMdanA karo. jinara diteM paNa tyAM bega naktiyeM karIne caitya vAMdyA. pabIte coranI prazaMsA karIka hyu ke, dhanya ke tamane. je mATe tamArA evA uttama pariNAma hovAthI ma nuSyano nava lekhe kasyo. Aja have tame mahArA ghara caitya vAMdo. ___ kapaTI zrAvakeM paNa caitya vAMdyA. panI nIkalatAM thakAM jinara diteM tene jojananI nimaMtraNA karI, te bolyo e ghaTe nahI, jinarahita bolyA, ma hArA jIvane zAtA upajAvo to, jojana karavA raho. cora bolyo, nahu~, tame kaho bo, to nojana karIlaM, panI parama vinayathI nojana kayu. va lI jinarahita bovyA, jyAMsUdhI zahAM raho, tyAMsUdhI nojana mahAre ghera karajo. he mahAnAga! A ghara tamALaM . ameto rakhavAlA bIyeM. coreM paNa
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 jainakathA ratnakoSa nAga bo. tenuM vacana mAnyuM rAta paDI tyAreM jinarakSita bolyo, tame khAja mahAre ghera su. ema kahIne gharamAM DholIyo dekhADyo. anekayuM ke, khAja rAtreM coranI khabara kAhADavA sAruM mahAre maMtra jApa karavo be, je mATe rAjA nI zrAjJA kema ulaMghAya ? cora bolyo, tamArA manoratha siddha thA. pI jinarahita jApa karavA beThA, sarva parijana sUtA, avasara pAmIne kapaTa zrAvaka gharanuM sAra mUsIne nAge. vahANuM vAyuM, tyAreM joyuM to gharanuM sAra' sarva le gayo dITho. te jinarahite rAjAne saMjanAvyaM ke, koi dhRtAreM ma hAruM ghara sarva mUsyuM, te saMbaMdhI sarva vRttAMta kayuM. rAjAye maMtrIne kayuM ke, ene visarjana karo, e duHkhIyAnI kevalI kAyeM sayuM. maMtriyeMtene visayoM. valI maMtrI bolyo ke, have digaMbarane bolAvo, rAjAyeM kayuM sukheM bolAvo. maMtriye paNa vimalakIrtti nAmeM digaMbarane bolAvyo. te rAjA pAse yAvyo te paNa paramezvarane namaskAra karIne beto. rAjAyeM tene praNAma kasyo. maM triyeM kayuM, he jagavan ! tamArI kevalikA joine rAjAne, cora prakaTa karI po. teNeM kayuM me rAtre nirupaNa karIne kahIguM. rAjAyeM tene sanmA na deza visarjana kasyo, te potAne sthAnake gayo. coreM paNa te vAta jANI, vimalakIrtti pAse jai vaMdana karIne " dhammavuddhi hona" evaM katyuM tene kRSi pU. tamekyAMthI dhAvyA ? te bolyo, DuM zrIpurapATaNathI zrAvyo buM, saMsAranA nayathI udvega pAmyo buM, tamArI pAse dIkSA levAnuM mana. be. tyA reM RSi bolyA, tame keTalAeka divasa chAtrapaNeM raho. te vacana teNeM aMgI kAra ka. RSiye paNa tene koi rAsala nAmeM potAnA pUrvalA chAtrane jalA vyo. ghane katyuM ke, e tamAro laghu nAi be. enI sArthe prItithI varttajo. te bolyo, je khApa prAjJA karo te mahAre pramANa be. patI rAta paDI. vi malakIrtti ekAMte kevalikA jovA beTho, bedu chAtra magmAM sUtA, paDhI mUla bAne nidhIna thayelo jANIne te cora nAsI gayo prajAteM rAsana bA tra uThyo, tyAreM laghunAine dITho nahI, teNe RSine ja kayuM ke, he jagava na ! bAtra dekhA to nathI, RSipaNa zaMkA pAmIne magmAM zrAvyo. rAsalane kayuM. tuM yApaNuM maTha ruDIrIteM jo, te paNa maTha joine bolyo, he jagavan ! auSadhanI varttikA, jogapaTTo, kevalikA ne pustaka pramukha sarva dekhAtAM na thI. RSi bolyA, mUzyA, nAi mUzyA have kamaMgala pIDhI jAvo. to koTavA
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 303 lane saMnalAvaM. bAtra kamamala pIbI joine Avyo. ane kayuM he nagavan ! kamamala paNa nathI. ane pIDI paNa nathI. RSi bolyA. eNe ApaNane va govyA, jemATe ApaNo liMga paNa e mUrkha le gayo. mAtra bolyo, zrIzAM tinAtha pUjya tamane prasanna thAna, ApaNe valI bIjuM upakaraNa karI lechu. valI te RSIzvara, ekAgra citta karIne aika palI bolyo. aho ho kaSTa! 're kaSTa ! ema kahetAM mULa AvI gai, paDhI mauna rahyo, tyAreM bAtra, vinaya karI hAtha joDIne pUvA lAgyo. he jagavana ! prasAda karIne kaho ke, tame AvaDo kheda karo bo to valI bIjaM paNa kAM le gayo meM ke jhuM ? panI je vAreM cetanA pAmyo, tevAreM RSi bolyo, re rAsala ! auSadhane nimitteM vIza sonaiyA rAkhyA hatA, te paNa lai gayo, e dhana haratAM pApIyeM amAruM kAMza na mUkyu. te sAMjalIne gaDe paNa guruno kheda utAravA mATe parigrahanI gA thAno artha pUjyo. RSi bolyo, he vatsa ! teM rUDo upayoga dIdho ke, je thakI meM vipAda mUkyo, have rAjajhAre ja . tyAreM bAtra bolyo, rAjAne pUjAnA nAjana thAu, nagavatI cakkesarI tamAru sAMnidhya karo. par3I digaM bara rAjA pAse gayo, rAjAyeM vaMdana sanmAna kA, Asana Apyu, tyAM ve ga. maMtrI bolyA, he jagavan ! tamArI kevalikAno e kalpa De ke, kamama la ane pIbI vinA paNa rAjadhAre javu ? kapi bolyA he pradhAna,e pApIno kya thA, mane paNa te pApIyeM Thagyo, kamaMmala ane pIbI paNa le gayo, temaja pothIpAnAM paNa sarva le gayo. tyAreM maMtrI bolyo, kevalikA to a mane kaho. te bolyo, he pradhAna ! amArI kevalIkApaNa te le gayo. te sAMjalI rAjAyeM kayuM he pradhAna emane vahelA visarjana karo, maMtriye paNa temane visarjana kasyA, te potAne ThekANe gayA. have cauda vidyAno pAragAmI nArAyaNa nAmeM brAhmaNa ne tene pradhAne teDyA, tepaNa rAjA pAse Avyo // yataH // kamalAsago veamuho, cauvayaNo pa umagasa samavanno // sacarAcara vissapiyA, payAvara jayaI payaDo // 1 // ema brAhmaNane namaskAra karIne Asane beTho. maMtriyeM kayuM tamArI vidyAyeM taska raM kholIne rAjAne batAvo,brAhmaNeM kahyu, prAtaHkAle kahIza rAjAyeM tene sa nmAna deza visayoM, te potAne ThekANe gayo. have mAtAne mukheM vyatikara sAMjalIne sahasramanna paNa, baTuyAno veSa karIne nArAyaNa jaTTane ghera thA
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 jainakathA'ratnakoSa nAga ho. vyo, nahane page lAgyo. nArAyaNeM pUjyuM tuM kyAthI Avyo, te bolyo DhuM sAvajInagarIno vAsI khaMdilA nAmeM vipra buM, te tamArI pAse veda jagavA Avyo bu. nArAyaNa bolyo,mane tyAM ko ulakhe ? taskara bolyo tama ne tyAM ghera ghera sarSa ko nakhe , tamArI prasidatA sAMjalIne mane paNa AvavAnuM mana thayuM,te mATe Adara karIne Avyo buM. vipra bolyo, tuM bIje ThekANe jazza nahI, DhuM tumane vedano pAragAmI karIza. sahastramane kahyu, DhuM paramANusarakho bUM mATe mane pAra utAro. ema kahI pageM lAgyo, rAtra paDI tyAreM brAhmaNe kayuM huM gharamAM sui raheje, DhuM to prayojana vaze bIje ThekANe rahIza. panI rAtre trIje pahore jyAre sarva niAmAM AvyA, tyAreM gharamAMthI sAra ivya lezne sahastramanna nAzI gayo. prAtaHkAla thayo tyAreM lUTANA, nAi lUTANA ! evo zabda gharanAmANaseM kasyo. te pokAra sAMjalIne brAhmaNa paNa tyAM Avyo te rAjAnI pAse jazne pokAra karI kahevA lAgyo, ke he mahArAja! mahAruM ghara dhUtAro lUMTI gayo. te sAMjalI rAjAyeM tene visa rjana kasyo, te potAne tekANe gayo. tevAra par3I rAjAye zivadharmI zivadharmanA AcAryane bolAvyo. te rA jAnI sanAmAM Avyo // yataH // kelAsakaya nivAsaM, egagavaM caMdase haraM sudahaM // gaMgAgorIsamAgama, pamudiyamaNasaM sivaM namimo // 1 // e rIteM mahAdevane namaskAra karIne vege. maMtrI bolyo, he jagavan !. alada thako cora nagara mUse De, tene tamArI kevalikAyeM pragaTa karo. zivadharmI bolyo, pranAte jANIzaM. rAjAyeM tene satkAra karI visaryo, te potAne te kANe gayo,e vAta jANIne "te sahastramanna paNa zivadharmI pAse gayo. tyAM namaH zivAya" ema kahIne bolyo, he jagavan ! DhuM tamArA vratane yogya buM, to kAlavilaMba na karo, mane dIdA dyo. teNe paNa aghora ziva pramu kha celAne pUjyu. celAyeM kahyu, he jagavan ! ene zIghra dIdA dyo. jemATe "dharmasya tvaritA gatiritivacanAt" tyAre teNe te celAne dIdA dIdhI. rAtrisa maye kevalikA jovAne zivadharmI ekAMte bege, te cora paNa celAnI sAtheM sUto. rAtre maTha mUzIne nAto. pranAte jANyuM tyAreM zivadharmI rAjA pAse po kAra karavA gayo,he rAjan ! kevalikA mahAre mAthe paDI,tene maMtriyeM pUjyu, te kema? tevAre te bolyo,kevalikA mATe maTha mUkIne DhuM ekAMte jaz sUto.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 305 evAmAM kozka taskara dhUtAro maTha mUzIne nAzI gayo, rAjAyeM kahyu ene paNa visarjana karo, pradhAne tene kADhI mUkyo. te potAne ThekANe gayo.. have baukSamatano dhaNI maMjusiri nAmeM nikune bolAvyo, te paNa A vyo. potAnA budevane namaskAra karI beto. maMtriyeM kayuM tamArI kevali kA joDne gUDha corane jANIne rAjAne kaho, te bolyo, pranAte nizcaya ka hIj. rAjAyeM satkAra dIdho,te potAne ThekANe gayo. sahasramanne paNa era ttAMta jANyu, tyAreM baunA zrAvakano veSa kasyo. maMjusirine vihArasthA ne jara vaMdanA karI. maMjusiriyeM pUbyuM, he zrAvakaM ! tame kyAthI yAvyA ? te bolyo,DhuM dakSiNa paMthathI Avyo bu,he jagavan ! mahArA upara upagAra ka ro, je mATe Aja sarva nikune nojana mahAre ghera Apa be. maMjusirI bolyo, tame paradezI bo, tamArA ghara nathI, mATe kema karaMzo ? te bolyo. zhAMja rahIne karIza. te vacana maMjusiriyeM kabUla kayuM. teNe paNa bajAra mAMthI modaka mAMmA pramukha lAvIne yathAznAyeM sarvane nojana karAvyu. sa du te zrAvaka upara prasanna thayA, vizvAsa pAmyA, maMjusirito ekAMte keva likA jovA bege, bIjA nikuyeM te zrAvakane pUjayaM, tame kyA sUjha rahe zo ? te bolyo, tamArAM caraNakamale niza lazza, niluyeM kahyu, sukheM sUkSa raho.palI rAtrIne samaye te taskara bihAra mUzI nAzi gayo. vihAra mUzyo jA NIne nidu sarva kheda pAmyA, teNeM maMjusirIne kayuM, te paNa rAjA pAse jaya khedasahita bolavA lAgyo,he mahArAja! dhUtAro vihAra mUzI gayo. e hAtha kema Ave ? rAjA bolyA, ene paNa visarjana karo, maMtriyeM tene visaryo. have kapilano naktivaMto paramahaMsa nAmA kApilane bolAvyo, te tatkA la rAjA pAse Avyo. maMtriyeM kahyu, tame tamArI kevalikAyeM coranI kha bara rAjAne batAvo. paramahaMsa bolyo, pranAte kahIguM. rAjAyeM tene Adara dene viso , te vAta coreM sAMjalI, cora paNa parama haMsano sevaka thA tenI pAse gayo, tene be gadiyANA suvarNe pUjyo, page pajyo, goSThI karavA mAMmI, cora bolyo,he jagavan ! mujhane dhyAnanuM svarUpa kaho, te bolyo,tame prathama anyAsI bo, mATe mahAro haMsanAmA ziSya ne tenI pAse anyAsa karo, cora tenI pAse gayo. tene haMseM kahyu, rAtre dhyAnamAM nipuNa thayeM. cora bolyo,jo ema ne to,hu~ rAtre zhAMja rahIza. haMsa bolyo rUDaM.palI jyA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 jainakA ratnakoSa nAga ho. reMrAta paDI tyAreM paramahaMsato ekAMte kevalikA jovA beTho. cora paNa haMsa pAse dhyAnano leza mAtra zIkhIne sUigayo. panI sadu ko sUi rahyA eTane Azrama mUzIne cora jato rahyo. sUrya ugyo eTale haMseM thAzramamAM kAMza dItuM nahI. tyAreM paramahaMsane jaz sanalAvyuM. teNe paNa rAjAne kahyu, he rA jan ! mahArA Azramane gUDha caritrano dhaNI cora lUMTI gayo, mATe amArI sAra saMjAla karo. maMtri bolyo, tame jazne potAnuM sthAnaka zonAvo, kA kuM bolazo nahI. ema sAMjalI te paNa potAne tekANe gayo. have surapriya nAme nAstikavAdI pAkhaMmIne bolAvyo. te rAjA pAse Avyo. te vRhaspati nAme potAnA devane namIne beTho. maMtri bolyo, ta me tamArA jhAne karI gUDha caritravaMta corane zodhIne kaho. te bolyo, pranA te eno nizcaya karIza. tene pradhAneM visayoM thako potAne ThekANe gayo. e vyatikara sahastramanne jANyo tyAre te gaNikAvADe gayo. tyAM prathama yauvana vayamAM vartatI, parama rUpavaMtI, anuta veSanI dharanArI, jANe kaMdarpa nI rAjadhAnIja hoya nahi !!! evI anaMgasuMdarI nAmeM eka gaNikA pAseM jaza kapUrasahita taMbola Apyu. vezyAne kayuM, jo mahAruM kArya sAdhe to DhuM tumane daza dInAra ane avala pradhAna vastra ApuM. te vAta sAMjalI vezyAyeM kaDaM sArUM, tyAreM cora bolyo, Aja tuM kAM bolIza nahI, je hu~ kahUM te maunapaNe karaje. te vezyAyeM aMgIkAra kayuM, tevAreM vezyAne leine surapriya pAse gayo. tene namaskAra karIne kato havo ke,he jagavan ! e mahArI nagi nI. te nAstika matamA vAsita ,mATe tamAre hAtheM dIkSA sevA le le. surapriya bolyo, badu sArI vAta, paNa amArI dIkSAno e AcAra De ke, prathama dIdA lIdhI eTale potAne hAtheM eka pazu mAravo, madirA pIvI, mhaar| sAtheM eka nAjanamAM vesI nojana karavU, jAzne paNa dhaNInI na jareM jovo, cora bolyo, e sarva karaze, vezyAyeM paNa temaja kasyuM. rAtrI paDI tyAra sUrapriye dhUtane kaDaM. mahAre to koI prayojana vaze ekAMte sU buM be. mATe e tahArI naginIne lai tame sadu mahArA ziSya sAthai madirA pAna karo. dhUrta bolyo, he guru ! je bApa AjJA karo te pramANa. surapriya ekAMte bego, teNeM pae madirApAna prakaTa kayuM, anaMgasuMdarIne vacamAM besA DI te paNa ghaNA vikAra prakaTa karatI madirApAna karatI havI, ema saduyeM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 gautamakulaka kathAsahita. madirA pIdhI,tenI cetanA nAtI, visaMsthala keza thayA,sadu dharatIye pajyA, coreM avasara jANIne sarva sAra lIdhuM, sarvanAM vastra paNa lIdhAM, sarvane ya thAjAta eTale jevA mAtAnA nadarathI janmyA tevA karIne nAto, potAne ghera gayo. pranAta thayo eTale sarvano mada utasyo, saduye unyA. te mAMho mAhe lAja pAmatA maThamAM petA. sahuyeM vezyAne pUbyuM, e tahAro nAi ha * to ke ? vezyA bolI e mahAro nAi na hato, sahuyeM surapriyane vAta ka hI, surapriyeM rAjA pAse jai pokAra kasyo ke, he rAjan ! coreM mahAro ma to lUMvyoja, paNa mahAro sarva parivAra nagna karIne gayo. mATe e koI ka mahA dhUtAro taskara le. rAjA lagAreka hasIne bolyA, re maMtrI ! e co ra dhUtAreM amane eTalo to guNa kaskho ke, amArA vastra le gayo nahI!!! e nAstikAcArya paNa karuNA upaje evo vilApa kare , mATe ene kA DhI mUko, e phuHkhInAM vacana sonalaveM sayuM, pradhAne paNa surapriyane visa jyo, te potAne ThekANe gayo. e rIteM bae darzananA jhAnano ahaMkAra ma dI nAMrakhyo. evaM ghara nathI, athavA evaM rAjakula nathI, athavA evaM devaku la nathI ke, jene e dhUttai kapaTa kriyA karIne nathI lUTayu ! have rAjA mahA rAja vipAdavaMta thayo, maMtrInI buddhi paNa emAM na cAlI, pAMkhamI sarvane te dharte vilakhA kasyA, temaja ghaNA jIvono saMhAra paNa kare, yathA zvA yeM parastrIyo paNa nogave, te nirdaya pApInI jUgazno to pAraja nahI. e rIteM no kAla jAya be. paNa te mAyAvI mUDha caritravaMta rAjA pramukha ko inA hAthamAM na Ave. naraka prAyogya tIvra karmanAM AcaraNa karato karma bAMdhe. evA avasaraneM viSe grAmAnugrAme vihAra karatAM suvizubha nAmeM kevalI jagavAna tyAM padhAsyA. rAjA vaMdanA karavA gayo, nagaranA loka paNa vaMda nA karavA gayA, te cora paNa ghaNA loka negA malyA jANIne corI kara vAne pariNAmeM guTikA prayoge veSa pheravIne tyAM yAvyo. kevalI lagavAne paNa dharmadezanA dIdhI. te yAvI rIteM keH-prANInI hiMsAthI, pArakI corI karavAthI, mahA kaDA vipAka Ave. ityAdika dharmadezanA dIdhI. te sAMna jIne ko samakita, koI deza virati, koika nazkanAvI ityAdika aMgI kAra karIne sarva parSadA potAne ThekANe gai. sahastramana tyAM rahyo, kevalI ne vaMdanA karIne kahevA lAgyo ke, he nagavan ! evaM koI kukarma nathI ke,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 jainakathA' ratnakopa nAga ho. je meM nathI kayuM ! meM aghora pApa kasyAM le. have tamArAM vacana sAMjalIne saMsAravAsa thakI mahAraM mana viramyuM be. mahArAmAM yogyatA hoya to mupha ne jainadIdA dene anugraha karo. kevalI bolyA, he devANuppiya ! nirvighna thAna, pratibaMdha na karo, paNa aAgalathI mana vacana kAyAnA yoganI zuddhi karo, yAtmA nirmala karo, panI niHzalya thaine dIkSA vyo. sahastramana bo vyo, he nagavan ! mahA muSTakarmano karttA DhuM buM, ihAMno rAjA mahArI napara' ghaNo deSI je, te mATe bIje nagame jazne dIkSA lelaM. kevalI bolyA, re na i! tuM vIhIka na karIza, pranAte rAjA vaMdanA karavA Ave, tyAre tuM zahAM A vaje, sarva rUDu thaze, ema sAMjalI pramANa karI te cora potAne ghera gayo. pranAte rAjA kevalIne vaMdanA karavA AvyA, nagaranA loka paNa vaMda nA karavA aAvyAM, sahasraMmalna paNa yAvIne kevalI pAse beTho, dharmadezanA prAraMjI, aneka jIvonA atIta anAgata vartamAna kAlanA saMdeha dyA. rAjAyeM kevalI jagavAnane pUjayaM, he jagavan ! te cora koNa hato ? ane hamaNAM te kyA ? kevalI bolyA, he rAjan ! te mahArI pAse bego . paNa te upara Ipa karavo nahI. je kAraNa mATe enuM mana have kukarma thakI nivayu je; karmarUpa parvatarnu unmUlana karavAne vajAgni sarakhaM evaM je cAritra te levAnA enA pariNAma thayA be, te mATe he mahArAja! e modanuM aMga pAmyo, tene sAhAyya karavU ghaTe ne. rAjA volyo, A je Ar3A karI te pramANa. palI rAjAne teDIne sahastramana potAne ghera Avyo. je dhana coyuM hatuM te sarva utsavAvIne dhaNI dhaNIne ApyuM, rAjAyeM dIkSAno maho tsava kasyo, sahastramaneM kevalI pAse cAritra lIdhuM, sahastramananI mAtAyeM paNa cAritraM lIdhuM, prathama divaseja kevalI pAse anigraha kasyo ke, mahAre jAvajIva sUdhI mAsa mAsakhamaNe pAraNuM karavaM. guruyeM tenI ghaNI prazaMsA karI. sahastramane paNa grahaNa tathA bAsevana zikSA grahaNa karIne pAMca sa miteM samitA traNa guptiyeM guptA, munirAja thayA. koi kAle eka mAsa, ko kAle ve mAsa, koI avasare traNa mAsa, koI samaye cAra mAsa, ko velA pAMca mAsa ane ko velA u mAsa, ema ukkara tapasyA karatAM aneka varSa vahI gayAM, urgati nibaMdhanakarma pitaprAyeM thayu,kozkavelA guna adhyavasA ya ulayAM, tethI pakazreNI mAMjhI, apUrvakaraNa kayuM. anukrameM avedI
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30e gautamakulaka kathAsahita. thayA. panI mohadaya thayo, eTale dINamohI thayA. tyAM jJAnAvaraNAyA dika karma kSya karIne kevalajJAna pAmyA. keTalo eka kAla kevala paryAyeM vicarIne yoga nirodha karI,zailezIkaraNe sakalakarma kya karIne mode gayA. iti sahastramana kathA. je mATe emAM bIjI ghaNIye kalA hatI, tathApi jo dharmanI kalA na AvI hota, to ugartiyeM jAta.ane jo dharmakalA AvI, * to sidi vasyA. mATe dharmanI kalA te sarvakalAne jItanArI // have bIjA padano artha kahe . " sabA kahA dhammakahA jiNAiM (sa vA kahA ke0 ) sarva kathAmAM (dhammakahA ke ) dharmanI kathA ( jiNAI ke ) jitanArI . eTale e artha ke, strIkathA, jaktakathA, rAjakathA ane dezakathA pramukha aneka jAtanI kathA , paNa te sarva kathAne dha makathA te cItArAnI putrInI peTheM jitanArI jANavI. te kathA kahe . jaMbuchIpanA narata devane vipe vasaMtapura nagaramAM zatrumardana nAmeM rAjA rAjya kare . ekadA rAjasanAyeM veThAM eka baTuka Avyo. rAjAyeM tene Asana Apyu. te upara beTho deza dezano pharanAra jANIne rAjAyeM pUbyuM, re vipra ! bIjA rAjAnI pAse vastu hoya tethI mahArI pAseM je vastu obI hoya te kaho. te sAMjalIne teNe paNa ghaNA mahApaNe uttara vAlyo ke, he rAjan ! bIjA rAjAnI vAtato vegalI raho, paNa iMzne eka uccaiHzravA tha zva le. tathA eka airAvaNa hAthI. ane tahAre to aneka hAthI ghoDA be. mahAdevane eka panaDe ane tahAre to lAkho game tRpana je. kRSNane paNa ekaja lakSmI je. ane tahAre to aneka lakSmI je. kaMdarpane rati a ne prIti e beM strIyo ne, ane tahAre to aneka strIyo che. svargamA ekaja kAmadhenu , ane tahAre to koDogame be. rAjA bolyo, re baTuka ! tane mahArI prazaMsA karavA bolAvyo nathI. mATe je pUDaM te kahe. tyAre baTuka bolyo, he rAjan ! tamAre sarva De paNa eka citrasanA nathI ke, je dekhI sa jAlokanAM citta rIke. te sAMjalIne baTakane visarjana karI, citrakArane bo lAvI, sahune citra karavAne nIMtanA jAga karI vahecI ApyA. * evAmA eka citrAMgada nAmeM citAro ivyarahita ane vayeM gharaDo eka lo ne tene eka anaMgasuMdarI nAmeM mahArUpavaMtI putrI . te niraMtara pitAne kAje jamavAsAru jAtuM leza yAve. eka divasa rAjapaMthamAM jAtuM leine yA
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 jainakathA ratnakoSa nAga baho. ve , evAmAM rAjA paNa ghoDo doDAvato sAmo Ave ne. tyAreM rakhe mane ghoDo mAre ! ema vicArI ghaNo yatna karIne te putrIpaNa citrasanAye AvI. jAtuM mUkIne ekAMte rahI. eTale teno bApa kAryaciMtAne arthe bahAra gayo. te kanyAne paNa baraju kAma nathI, tethI jItane viSe eka moranu pI citasyu. __ evA avasarane viSe rAjA citrasanA jovA Avyo. citArAnAM citra jotAM citArAnI kumarIyeM citareluM moranu pI7 dekhIne vicAravA lAgyo: aho ! e ke, manohara le ? ema vicArIne hAthe levA gayo. rAjA nakheM 5 khAyoM, eTale citArI tAlI kUTI hasIne kahevA lAgI. he rAjan ! mUrkha nA traNa pAzyAno mAMco hato, temAM cotho pAiyo tame thayA. rAjA bo lyo,re strI!traNa pAjhyA teM kayA kalpyA ? ke.jenIsAtheM daM cotho thayo!! te bolI. ekato te mUrkhano ziromaNI, ke lokeM saMkIrNa rAjamArgeghoDo do DAvato Avato hato. bIjo mUrkha mahAro bApa .je niraMtara nojana Ave te velAyeM nihArane arthe jAya. trIjo te mUrkha ke, jene ghaNA dIkarA hatA tene ane mahArA bApane barAbara jagyA citaravAne vaDeMcI ApI. ane cothA tamane jANyA ke, je ihAM pIbu satya ke, asatya samajyA vinA te levA gayA. rAjA paNa vismaya pAmI vicAravA lAgyo. aho ! citArAnI dI karIyeM traNa mUrkhanA jevo cotho maneja gaNyo ? aho ! enI matino ghaNo vilAsa ! aho ! vacana vilAsa! aho! rUpanI acUtatA ! mATe mahAre ene prnnvii||ytH||baalaadpi hitaM grAhya, mamedhyAdapi kAMcanam // nIcAda pyuttamA vidyA, strIratnaM uSkulAdapi // 1 // par3I te citArAne prArthanA karIne rAjA paraNato havo. te strIne judo AvAsa thApyo. tyAM sukheM vase che. ekadA citArIne ghera vAro aAvyAthI saMdhyAkarma karI tene ghera gayo. DholIyeM veTho. evAmAM citArIyeM dAsIsAthe saMketa kasyo , te dAsIyeM ci tArIne pUbyuM, he svAmini ! rAtrI mahoTI . rAjA jAge . te mATe mana vinodane mATe koka kathA kaho. rANI bolI, rAjAne nizano naMga thAya. mATe kathA kahevI yukta nathI. rAjA saMdhyA par3I kahIoN. rAjAyeM vicAo~ ke, mahArI lAje e nahi bole. mATe kapaTaniza karUM. ema vicArIne kapaTani jJa karavA lAgyo. tyAra par3I rANI bolI. kozka gAmane vipe uttama guNavaMta zeTha vase le. tene yauvanavaMtI eka ka
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 311 nyA be. teno bApa, tathA nAi tathA mAtA e traNa jaNeM jANate jUde jUde ThekAle vivAha kasyo. lagna mATe je divasa urAvyo hato, te divase traNe paraNavA vyAvyA. mAtA pitA sadu ciMtAtura thayA ke, kanyA eka ne vara traNa mATe have kema karI guM ? evA avasaramAM kanyAne sApa karaDyo, tethI maraNa pAmI. tevAta traNe vareM jANI, tyAM yAvyA. temAM ekato kahevA lAgyo 'ke kArimo prema zA kAmano ? je sAtha prema hoya, teno viyoga kema khamAya ? mATe enI sAyeM huM balI marIza. bIjo annatyAgI anazana lai vege. trIjo buddhivaMta hato teNeM vicAyuM ke, kAyara yatuM nahI, udyama karIyeM to sarva sIje. ema ciMtavI, devatA yArAdhavA veto teNeM tuSTamAna thane saMjI vana maMtra yApyo, te maMtranI aciMtya zaktikI kanyAne jIvatI kreN|. have paravA mATe pahelo bolyo meM Dukkara karaNI karI be. jemATe DhuM e sAthai mimAM pesato hato. bIjo bolyo, teM guM Dukkara kayuM ? meM to enI pavADe yAhAra tyAga kasyo trIjo bolyo, tamArI sarva mahenata phogaTa be, tamane tathA e strIne meM jIvatA rAkhyA be. eTalI vAta kahIne rANI bolI, he dAsI ! kanyA eka ane vara traNe kanyA paravAnA arthI be te mATe e kanyA kone yApIyeM ? te tuM kahe. dAsI bolI, he svAmini ! mane khabara nayI paDatI, mATe tame kaho ke, e kanyA kone vyApavI ? citArI rANI bolI, re sakhI! nizamAM mahArI yAMkho ghUmAya be, mATe hamaNAto ghI : kAla eM bAta kahI guM. rAjAne vismaya upanyo, paramArtha na jaDyo, mATe bIje divase paNa rAjAyeM ene vAro thApyo, valI bIje divaseM rAjA yAvyo tyA dAsI bolI, svAminI ! kAlanI kathA adhurI ne te kaho, te nuM mane ghaNuM kautuka be, ghanaMgasuMdarI bolI, tenoM prAgala rAjA ne pradhAneM mI vicAra kara ke, jeNeM jIvADI be teto kanyAno bApa tasyo, ane je kanyAnI sAtheM balavA tayAra thayo hato te eno nAi gyo, mATe je anazana karIne beTho to tene kanyA yApavI. sAMjalIne valI dAsI bolI, bIjuM paNa koika suMdara dRSTAMta kaho, tyAre citArI kahevA lAgI. koika nagaramAM rAjAnI prAjJAyeM aMtenarane mATe yAnUpaNa ghaDAvavAsAru ve suvarNakArane nUMirAmAM . rAkhyA te maNiratna nA jAneM kAma kare. bahAra nikaleja nahI. te bedumAM eka bolyo, he
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 jainakathA ratnakoSa nAga ho. na! hamaNAM rAtrI ne ke divasa ? bIjo bolyo, rAtrI je. eTalI vAta sAMjalIne dAsI pUbavA lAgI ke, he svAminI ! sadA udyotamaya sthAnake rahetAM teNeM rAtrI kema jANI? kemake tyAMcaM sUryanIto khabara paDatI na thI ? rANI bolI, he sakhI ! meM Aja dahiM ghaNu svAdavaMta hatuM te adhikuM pI, je. mATe mane gaMgha ghaNI yAve . tene lIdhe zeSa kathA kAle kahIza, ema kahIne sUjha gai. rAjAyeM vicAo~ ke, e Agala jhuM kaheze ? te sAMnI lavA mATe trIje divase pae ene vAro Apyo. trIje divaseM dAsI bolI. he svAminI ! tame kahoke teNeM rAtrI kema jANI? tyAreM anaMgasuMdarI bo lI, te sonI pote rAtyaMdho hato mATe teNeM rAtrI jANI // 2 // valI dAsI bolI,kAMika sarasa kathA kaho. tamane hAtha joDIne kaTuMbuM. rANI kahevA lAgI kozka rAjAnA nagaramAM be cora rahe be. teNe eka diva sa vicAo~ ke, kozka dhanavaMtanuM ghara phADI dhana lezyeM. ema ciMtavIne ko ka dhanavaMtanA gharamA peThA, tyAM vApa dIkaro vyApAranuM lebu kare , temAM eka koDIno mela malato nathI, te mATe bA beTAnA mukha upara khAsaDhuM mAyuM, te dekhI coreM nirveda pAmIne vicAsyuM // yataH // AjAnulaMbitamalI masazATakAnAM, mitrAdapi prathamayAcitanATakAnAm // putrAdapi priyatamai kavarATakAnAM, vajaM divaH patatu mUrdhni varATakAnAm // 1 // te mATe vANI yAne ivya ghaNuM vahAluM hoya, tethI enA ghare corI karIj to hRdayasphoTa thaze. te mATe bIje tAme jyAM ghaNuM dhana hoya, tyAM jazya. ema ciMtavI ve zyAne ghera gayo. tyAM vezyA eka koDhI puruSane kahe je. tuM mahAro svAmI paramadeva barobara , yA prANapaNa tamArA , ema sAMjalI coroyeM vicAyuM. ke,e paNa mahAkapTeM ivya neguM kare ,mATe ey ivya le tepaNa yukta nathI, te mATe ko rAjAnuM ghara phADIye. ema ciMtI rAjAnuM ghara phADIne temAthI ivya tezne nikalatAM taskara jANIne cokIyAteM pakaDyA, rAjA pAselA vyA, rAjAya paNa dhana lezne corone peTImAM ghAlI te peTIne nadImA ta pAtI mUkI dIdhI, te vahetI thakI keTaleka divaseM kAMte yAvI, te peTIne koike dIvI, dhananI AzAyeM kahADIne ughADI, tyAreM be manuSya dIThA, tene lokeM pUbyuM, tamane peTImA keTalA divasa thayA? tyAre temAMthI eka bolyo, Aja cotho divasa je. eTalI vAta kahIne rANI bolI he sakhI! tuM kahe
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 gautamakulaka kathAsahita. ke, peTImA rahyA thakAM sUrya caMito dekhAto nahIM tyAreM coreM kema jANyu ke, Aja coyo divasa ke ? dAsI bolI he svAminI ! e vAtamAM ame mUrkha mANasa jhuM samajIye? eto tameja kaho, tyAre rANI bolI, he sakhI ! Aje madhyAnha samaye DhuM sUtI na hatI mATe caMgha Ave ,tethI kAle ka hIlaM, ema kahIne sUtI. rAjAyeM vicArayuM eno uttara zo ho ? te lAja * thI pUbI paNa na zakyo, tyAreM valI cothe divase uttaraM sAMjalavAnA kautu ke vAro thApyo. cothe divaseM dAsI bolI, he svAminI ! kRpA karIne ka ho ke, te coreM cotho divasa kema jANyo ? rANI bolI ene cothIyo tA va Avato hato tenA anumAnathI jANyuM ? // 3 // dAsI bolI. valI bIjI ko camatkAra upajAve evI kathA kaho ke, jethI catura lokane naNatAM sAMjalatAM divasa jAMya // yataH // gItazAstravi nodena, kAlo gati dhImatAm // vyasanena hi mUrkhANAM, nijhyA kalahena ca // rANI bolI, eka gAmamAM be zokyo hatI, temAM ekanI pAse ratna ha tAM, te vIjI zokyono vizvAsa na kare. tyAre teNeM vicAyuM. je e ratna pe satAM nikalatAM mahArI najareM Ave evaM karUM. paDI te ratna teNeM eka ghaDAmAM ghAlI te ghaDA, mohoDhuM lIpI mUkyuM. tyAreM bIjI zokye avasara pAmI te ratna kADhI lIdhAM. pADo ghaDo temaja lIpIne mUkyo. pahelIyeM jatAM Ava tAM ratna na dInAM tyAre jANyu ke, kozye kADhI lIdhAM. eTalI vAta kahIne rANI,.dAsIne kahevA lAgI ke, he dAsI! tame kaho ke, ghaDo lIpyo hato topaNa ratna gayAM evaM kema jANyu ? dAsI bolI,e tameja kaho. rANI bo lI, bAje ghaM Ave ne mATe kAle kahI. valI rAjAyeM bIje divase vA ro Apyo. bIje divaseM dAsIyeM pUbyuM, zokye ratna kADhI lIdhA evaM teNe ke ma jANyu ? rANI bolI te ghaDo kAcano hato tenI thAnAyeM jANyuM // 4 // dAsI bolI, valI paNa bIjI kathA kaho. rANI bolI:-eka nagarane viSe eka rAjA tene eka dIkarI tenI mAtAyeM eka divasa tene sphAra zRMgAra paherAvIne rAjasanAmAM mokalI. rAjAyeM kholAmA besADI. evAmAM AkA zathI ko vidyAdhara te kanyAne apaharI gayo. have rAjAne cAra puruSa ratna je, temAM eka nimittiyo, bIjo rathakAra, trIjo sahasrayoko ane cotho vaidya. e cArene rAjAyeM kamu. je mahArI putrI lAve tene artha rAjya ane
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jainakathA ratnakoSa nAga ho. putrI ApU. ema sAMjalIne nimittiyo bolyo, kumarIne vidyAdhara pUrva di zAyeM le gayo le. e DhuM nimittane baleM kahU~ . tyAreM rathakAreM AkAzagA mI ratha banAvyo. temAM cAre jaNa besIne vidyAdharanI par3avADe cAlyA. a nukrameM saMgrAma thayo tyAM sahastrayodhIyeM vidyAdharane prahAra dIdho. vidyAdhareM jANyu, e strI mahAre nogya na AvI. te mATe ene hAtheM kema javA de ye? ema vicArI teNe kanyA mastaka . te mUka dekhIne sahuye kheda pA * myA. eTale vaiyeM saMjIvanI auSadhIye tene jIvADI. have te paraNavAne mATe paraspare kveza karatA rAjA pAse aAvyA. tyAre rAjakumarI bolI,sahuye vivAdakteza kema karo bo ? DhuM agnimAM pesuM ,mA Te mhaa| sAthe je amimAM pese te mahAro nAra. eTalI vAta kahIne rA egI bolI, he dAsI ! tuM kahe ke, koNa agnimAM pese ? dAsI bolI, tame kaho ? rANI bolI Aje niA Ave ne mATe kAla kahI. rAjAyeM va lI vAro Apyo. valI te divaseM dAsIyeM pUjayuM. koNa agnimAM pege? ma ne vicAra karatAM rAta gai paNa khabara na paDI. rANI bolI. re dAsI : ni mittiyo TAlIne traNe jaNe vicAo~ ke, e agnimAM peseto sukheM pese paNa pApaNeM to nahI pesIyeM. sonAnI barI hoya, to paNa peTe marAya nahI. jo jIvatA rahIzuM to ghaNIye kanyA malaze. ema ciMtavI begA. ane ni mittiyeM nimittamAM kuzala dItuM. tyAre te bolyo, DhuM rAjakanyAnI sAtheM a gnimAM praveza karIza. rAjakumarIye paNa vizvAsI lokanA hAyeM cayathI suraM ga khodAvI rAkhI , panI sadu loka dekhatAM iSTa smaraNa karIne bedu jaNa agnimAM peThAM, kASTha nasyA, caya lagADI, te bedu jaNa suraMga mArageM nIkalIne pA bAM tyAMAvyAM,loka camatkAra pAmyAM, rAjAyeM nimittiyAne kanyA paraNAvI. valI dAsI bolI, bIjI kathA kaho. rANI bolI, eka strIne vivAha pramukha kAraNa hatuM mATe bIjI koI strI pAse kaDAM mAgyAM, teNIye paNa rUpaiyA TharAvIne ApyAM, temAM rUpaiyA paNa thoDA ghaNA ApyA,ema karatAM anukrameM vivAhAdika kAraNa to tha rahyu,tyAre kaDAM ApanArIyeM kaDAM mA gyAM, paNa te pAnAM Ape nahI. ema karatAM ghaNAM varSa gayAM. eka divasa ka lI kaDAM mAgyAM. tyAre te kahevA lAgI ke, ApuM. ema kahIne kaDAM kA DhavA mAMmayAM paNa zarIra sthUla thara gayuM tethI hAthamAthI nIkalyAM nahI.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 315 tyAreM teNIyeM kA, je rUpaiyA terAvyA le temAM je adhurA hoya te vyo. pa helIyeM kahyu. DhuMto kaDAM lezza. te bolI, hAthato kapAya nahI. te mATe ta mane evAMja bIjAM kaDa karAvI ApuM. to paNa teNIyeM na mAnyuM ane ema kahyu ke, mahArAM eja kaDAM Apo. eTalI kathA kahIne rANI kahevA lAgI, he dAsI! tuM kahe e- kema thAya? dAsI bolI tame kaho. rANI kahyu Aja to uMgha Ave ve. pharI bIje divase dAsIyeM pUDavAthI. rANI bolI te kaDAM mAgIlAvanArIyeM kahyu ke, je rUpaiyA meM tamane bApyA hatA teja rUpaiyA tame mane pAbA Apo. to kaDAM paNa teMja pAbAM ApuM! e rIteM aneka kathA kahetAM, rAjA sAtheM noga jogavatAM ba mahinA vahI gayA. tyAreM bIjI rANIyo zAkinInI peThe kSeSa karatI lie jovA lAgI. eka divasa citrakAraputrI madhyAnha samaye potAnA maholanAM kamADa dezne pU valo veSa paherIne ema ciMtana kare le ke,he AtmA! tuM viveka dhara,tahArI citrakAranI jAti , tahArA bA to A sthUlazADI pramukha aApI . zrA paTTakulAdika vastra pramukhato sarva rAjAnAM prApelA, yA AjUSaNa paNa rAjAnAM , valI ugrakulanI upanI evI ghaNI rANIyo e rAjAne be, ane tene mUkIne tuUne rAjA Adara de de to tenuM rakhene tuM ahaMkAra karatI hoya ? ema niraMtara kamADa dene te citrakAra putrI AtmaniMdA kare. zokyo paNa te ni pAmI rAjAne kahe ke, he rAjan ! potAnA AtmAne rUDI-rIteM jalava z2o, strIyomAM kapaTa ghaj hoya, temAM paNa nIca jAti nI strIneM to jhuM pUq!! te mATe citArIno vizvAsa karazo nahI. e ni raMtara ekAMte kAMika kAmaNa kare . te sAMjalI rAjA paNa ciMtavavA lA gyo ke, e strIyone zokya upara Sa . te mATe buddhivaMteM kAne sAMjavyA mAtra karavU nahI // yataH // mAhohasUyaagAhI, mapattiyaM jaM na dihipa carakaM // paJcarakaMmi ya dile, juttAjuttaM viyArijA // 1 // te mATe hu~, bA no rahIne e cItArInuM svarUpa jonaM, ane sAMnaTuM. ema vicArIne bAno ko na jANe tema joyaM. citArInAM AtmaniMdAnAM vacana sAMjalIne, rA 'jA camatkAra pAmyo, tene sarva rANIyomA paTTarANI karI // iti Avazya ka niryuktau // te mATe citArIne kathA to ghaNIye kahetAM bAvaDatI hatI, paNa yAtmaniMdA e dharmakathAno aMza hato tethI rAjAne rIpha tha. te na
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 jainakathA ratnakoSa nAga baho. hota to kAMika anartha yAta. te kAraNa mATe sarva kathAmAM dharmakathA te jItanArI be. iti citrakAranI dIkarInI kathA. have trIjA padano artha kahe be. savaM balaM dhammabalaM jilAI. ( sarva banaM ho ) sarva balane ( dhammabalaM ke0 ) dharmabala, te ( jilAI ke0 ) jiMtanA ra. eTale hAthI, ghoDA, ratha, pAyaka, svajana, kuTuMbaparivAra ityAdika sa dard eka dharmabala jiMtanAra be. te upara kokArAnuM udAharaNa kahe be. tatrane viSe kuMkaNa dezamAM sopAraka nAmA nagara be. jyAM jIvita svAmI be, tyAM vikramadharaM nAmeM rAjA rAjya kare be. te nagarane viSe somI nAmeM rathakAra se be. te rAjAne parama prasAdanuM kAraNa, traNa jagatmAM sAdhAraNa kalA kuzala be. tenI somA nAmeM nAryAne vimala nAmeM putra a. teja rathakAranI dvAsIno putra brAhmaNathI upanyo kokAsa nAmeM be. have te rathakAra potAnA putrane niraMtara udyama sahita kalA grahaNa karAve. // yataH // pitRnistADitaH putraH, ziSyazva guruzikSitaH // ghanAhataM suvarNa ca, jAyate janamaMgalam // 1 // paNa te putranI tevI buddhi nathI, tevI ha yazuddhi paNa nathI, tevo udyama paNa nathI, tevo jAgyayoga paNa nathI, teNeMkara pitA ghoye udyama kare, paNa te putra kAMi kalA nipuNa thayo nahI. te rathakAra ghaNuMja yatna kare paNa aMdhopalanI peTheM te nirmala na thAya. paraMtu tyAM dAsIno putra kokAza je hato, te buddhiyeM bRhaspatisarakho niraMtara tenI pAseM bAno bese. tethI te tatkAla samasta kalA zIkhyo, anukrameM ratha arrel paNa adhika kalAvaMta thayo / yataH // sthAne bIjaM guktau, svAtijanaM sati ca satkRtizcaiva // pAtre dAnamati vidyA, vaktari vAcyaMca vRddhyai syAt // rakArano putra to zUnya hRdayavaMta, kalArahita, rAhusarakho thayo . anukrameM somila rathakAra svarge gayo. rAjAnI yAjJAyeM tenA pade kokAza vege. je mATe vidyA te kAmadhenusarakhI be // naktaMca || vidyA nAma narasya rUpamadhikaM pracannaguptaM dhanaM, vidyA jogakarI yazaHsukhakarI vidyA gurUNAM gu ruH // vidyA baMdhujano videzagamane vidyA paraM daivataM vidyA rAjasu pUjya te nahi dhanaM vidyAvihInaH pazuH // 1 // harturyAti na gocaraM kimapi zaM pu yAta sarvAtmanA yarthinyaH pratipAdyamAnamanizaM vRddhiM parAM gati // ka pAMte'vapi na prayAti nidhanaM vidyAkhyamaMtardhanaM yeSAM tAna prati mAnamu " *
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 gautamakulaka kathAsahita. prata janAH kastaiH saha spaIte // 2 // dAsero'pi gRhasvAmyamuccaiH kA myamavAptavAn // gRhasvAmyapi dAseraH aho prAcye gunAgune // 3 // have te kokAze ekadA gurunI pAse evaM sAMjalyuM ke,dharma te dayAmUla eka rUpeM De, tathA jJAna kriyAyeM karIve rUpeM ne, jJAna, darzana ane cAritra karItraNa rUpeM , dAna zIla tapa ane nAvanAyeM cAra rUpeM , pAMca mahA 'vrateM karI pAMca rUpeM be, bakAya radAyeM rUpaM . sAtanaya naigama, saMgraha, vyavahAra, jusUtra, zabda, samanirUDha ane evaMnUta e sAta naye sAta pra kAreM , pAMca samiti anetraNa gupti e ATha pravacana mAtAyeM ATha pra kAreM le. jIva, ajIva, puNya, pApa,Azrava, saMvara, nirjarA baMdha ane moda e nava tattve karInava prakAreM le. damA, mAdeva, Ajeva, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanatva ane brahmacarya e daza prakAranA yatidharme daza prakA reM . paNa e sarva samyaktva rUpa mUleM karI dRDhatA pAme. deva guru dharmanI zrA te samakita kahIye. tenA prapaMca "canasadahaNattiliMgetyAdi " saDasaha ne le. tenuM vyAkhyAna sarva eja pustakanA trIjA jAgamAM bApelA darzanazittarI prakaraNathI jANavU. ema sAMjalIne te kokAza jinamatamAM nipuNa ane samyaktvamA dRDha manano dhaNI thayo. surakheM kAla gamAve , tenI upara rAjAno paNa ghaNo prasAda ne. evA.samaye naUyaNI nagare yathArthanAmavAlo vicAradhavala rAjA rAjya kare le. tene aMbhuta camatkAra kArI evA cAra puruSa ratna De. temAM eka sU pakAra, bIjo zayyApAlaka, trIjo aMgamardaka ane coyo naMmArI. te cAra mAM rAMdhaNiyo manovAMbita evI rasoinipajAve. je rasoI khAdhAthI kaNAM tare, tathA pahore, be pahore, ema traNa cAra pahoreM, tathA eka be divase, traNa divaseM, cAra divaseM, yAvat pada mAsAdikeM ema avadhinA pramANe nUkha lAge, paNa tethI Agala na lAge tema pAula paNa na lAge. tathA za vyApAlaka paNa evI zayyA pAthare ne ke, jenI napara sUtAM thakAM parama puruSa nogavatAM, ihita kAleM ghaDI rAtri divasa pramukheM jAgeM. tathA aMgamaIkane hAthe paNa ba zera,traNa zera, cAra zera, pAMca zera, ba zera, sAta zera ane ATha zerAdi pramANa athavA ghaj paNa tela masalAve, pAvU paNa kaDhAve, paraMtu te thI aMzamAtra duHkha na pAme, ghaNuMja sukha upaje. tathA naMmArI evonaMmAra
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 jainakathA 'ratnakoSa nAga baTho. race ke bIjAne te jaMmAranaM bAraeM to jaDeja nahIM, koI, khAtara pramukhato deza zakeja nahi, kadAcit koi jaMmAramAM pese to paNa dekhADyA vinA sUkSma dRSTipaNa koI cIja na dekhe. evo naMmAra rAkhe. e cAra ratna sahita te rAjA sukheM dharmamAM tatpara ko rAjya pAle te. paNa pUrvalA durdaivavazeM tenI rANIne ko 3 putra yayo nahI. tyAaiM rAjA virakta thayo thako dIkSA levAnI ilAyeM ko 2 gotrIyAne jeTale rAjya vyApavAnI ichA kare be, teTale pAmalipuranA dhaNI jitazatru rAjAyeM cAra ratnanA loneM karI " vIra jogyA vasuMdharA. rat vicAra karIne sainyasahita yAvIne naUyaNIne vIMTI lIdhI. jeTale madhyapuruSe yuddha karavA mAmayaM teTale DurdevanA vaza thakI vicAradhavala rAjA nA peTamAM zUla upanyuM dAUyA upara zoTaka prAya mahAvedanA prakaTa thai, rAjA vicAre ne ke, // yataH // dhIre vi mariyavaM, kAyarie evi vyavassa tri || epa hu mariyave, varaM sudhIrate eA marivaM // 1 // ema vicArato anazana karIne deva loke gayo // uktaM ca // sUlavisa yahivisasu pANIyasagginamehiM ca // dehaMtara saMkamaNaM, kare jIvo muhutte // 1 // tyA amAtyAdi nAtharahita sainya jAlIne daravAjA ughADA mUkyA, nagaranA loke neTaNAM pramukha karIne jitazatru rAjAne nagarI soMpI, te rA jAyeM paNa harSita ne sarvane pota potAnA vyApAra sopyA, te rAjA cA re ratnanI parIkSA kare. te karatAM, aMgamardakeM aMgamardana karatAM paMcakarSa pra mANeM tela eka jaMghAmAM potAnI kalAyeM samAvyuM, valI sarva zarIramAthI tela pAluM kADhayuM. paNa rAjAnI khAjJAyeM jAMghanuM tela na kADhayuM. bIjo ko kalAno nimAnavaMta hoya, te tela kADho, evaM rAjAMyeM sanAmAMka hyuM. te sAMjalIne kalAmAM paMmita, animAnavaMta evA ghaNA saMvAhaka puru pate tela kADhavAne bahu bahu upAya kareM, to paNa te tela asAdhya vyA dhinI peTheM na nIkalyuM. aMgamardaka rakSaka paNa te divaseMja kADhI zake, paNa bIje divaseM kADhI na zake. kUpanI bAyAnI peTheM te teja tyAMja rahe. evo niyama hato, mATe tela nikalyuM nahI, tyAaiM tenA vikArathI rAjAnI jaMghA nish sthUla ne pratikAlI thai. te divasathI te rAjAnuM kAkajaMgha evaM yathArthanAmavistAra pAmyuM mahoTA loka paNa lokokti vArI na zake ? loka bokanuM mukha koNa bAMdhI zake ? e vAta prasiddha be. mASa tuSa, kUraga dhIra i, ""
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 315 DU ane sAvadyAcAryanI peThe, te kAkajaMgha rAjA parikSA karIne te cAre ka lAvaMtane ghaNo Adara sanmAna deto havo. te cAre ratna puruSa potAnA svAmInI tevI avasthA dekhIne vairAgya pAmatA havA // yataH // kiM rAjye na dhanena dhyAna nicaryadevarSisabhUSaNaiH, pAMmityena nujAbalena mahatA vA cApaTutvena ca // jAtyApyuttamayA kulena zucinA guguNAnAM gaNe, rAtma nyena na mocito'tigahanAta saMsArakArAgRhAtaM // 1 // varamekA kalA ramyA, yayAdhaH kriyate nvH|| bavhInirapi kiM tAniH, kalaMko yAsu vartate ||2||te rAjAno cArenI napara pratibaMdha hato, to paNa ghaNAM Agraha thakI rAjAnI AjJA mAgI dIkSA lai ukkara tapa karI kevala jJAna pAmI sidi vasyA. evA avasarane viSe kuMkaNa dezamA nirdhana lokano saMhAra karavA mahA rAkSasa sara evaM urnida thatuM havaM. je ukAlane vipe dhanavaMta paNa nirdhananI peThe AcaraNa kare, rAjA te rAMkanI peThe Acare, sAhasika te kAyaranI peThe Acare, sAdhu ziromaNi te coranI peThe Acare, mahA zeTha te tubanI peThe Acare, dAnezvarI te mavyuM rAMdhe, sudharmI te nirdharmInI peThe Acare, gu nakarmanA karanAra te agunakarmonI peThe Acare, lajAvaMta te nirlakanI peThe Acare, snehI paNa nisnehinI peThe Acare, salUka paNa niHzUkanI peThe Acare, komalahRdayavAlo paNa kaThorahRdaya vAlAnI peThe Acare. saMto pI paNa asaMtoSInI peThe Acare, pratiSThAvaMta te niHpratiSThAvaMtanI peThe yA care, subuddhi paNa nirbudhinI peThe AcareM, kiMbahunA ! je ukAlane vipe bu nudArUpa mahA rAdasIyeM karI paravaza citta thayA thakA pitAdika paNa po tAnA ghaNA vanana evA putrAdikane cAkaranI peThe vecI nAkhe, mubAnI pe - niHzaMkapaNe bAMkI de, tenAM mAMsanaNAdika asamaMjasapaNuM Acare // // naktaMca // mAnaM muMcati gauravaM pariharatyAyAti dInAtmatAM, lajAmutma jati zrayatyadayatAM nIcatvamAlaMbate // nAryAbaMdhusuhRtsuteSvapatinAnAvi dhaizceSTitaiH kiM kiM yatna karoti niMditamapi prANI dudhApImitaH // 1 // sarva upavathI ati bIhAmaNuM evaM paracakra yAve, agni lAge, ityA dika upazvamAM kAMka paNa gare. paraMtu purnimAM kAM na ugare. evaM 3 nida varttatAM kokAza potAnA kuTuMbano paNa nirvAha karI zake nahI. tyA reM potAnuM samasta kuTuMba leine mAlavadeze ujayaNI nagarIyeM jato havo. pa
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jainakathA ratnakoSa nAga baho. Na tyAM sAthe paricita nathI, ko ulakhIto nathI tene lIdhe rAjAne malI ne potAnI kalA dekhADI zake nahI. tathA kalApAtrano nirvAha paNa rAjA vinA thAya nahI. yadyapi te kokAza evo kalApAtra hato to paNa ko dRSTekarI sAmuM na jue. to sthAnaka Apaq to vegaluM raho. tyAre te sarva paMthInuM utaravArnu je sAdhAraNa sthAnaka hatuM temAM rahyo, tyAM teNeM zaikaDo game kASThanA pArevA banAvyA. koi khIlI prayoga evo kasyo ke, jeNe karI. te pArevA rAjAne kogare jazne jIvatAnI peThe caMcUyeM karI kaNa cuMge. te zAlikaNe peTa jarIne pAMbAM Ave, te kaNe potAnA kuTuMbano nirvAha kare. eka divasa zAlirakka puruSo taskarane khole . to tyAM kareM pUsyAM pArevAM najare pAvyAM. te tyAMthI jahAjanI peThe nisaratAM dIvAM. tyAre cama tkAra pAmyo thako pArevAM pUM cAlyo. yAvat kokAzane kaNa kADhI letAM dIto. tyAreM cora malyo. ema harSita thakA te kokAzane rAjAnI pAse le gayA. rAjAyeM tene spaSTapaNe pUbyuM. kokAze paNa potAnuM sarva vRttAMta yathA rtha kayuM // yataH // satyaM mitraiH priyaM strIni, ralIkamadhuraM pA // anukUlaM ca satyaM ca, vaktavyaM svAminA saha // 1 // rAjA paNa tene satyavAdI jA eNIne tathA tevA kASThanA pArevA nIkalyA jANIne harSa pAmIne pUbavAlA gyo ke, he atulakalAvilAsa ! he kokAza tuM bIjuM guM guM camatkArI vijJA na jANe le ? kokAza bolyo, tamArA prasAdeM samasta vIjA kalAvaMtano garva hare evaM rathakAranuM sarva vijJAna jANuM bu. manovAMbita sthAnake le jAya evo manohara kASThamaya mayUra, garUDa, sUDA, kalahaMsa pramukha manovAMbita sarva vizvakarmAnI peThe karUM. jeNekarI kIlikAdi prayogeM manovAMvita sthAna ke jAvaM. tathA prAsAda ghara pramukha manovAMbita sarva vizvakarmAnI peThe karUM. te sAMjalIne kautukapriya rAjA bolyo, AkAze gamanAgamana kare evo e ka garuDa banAvo. jeNe karI sakala pRthvImamala manovAMbita jozyeM. te sAM nalIne kokAze paNa tatkAla garuDa nipajAvyo. te jANe vAsudevano garu Daja hoya nahi !!! evo mahoTo garuDa dekhIne kAkajaMgha rAjA harSita tha yo. tenA vismaya thakI ghaj dhanakanakaratnAdika tathA nivAsa yogya AvA sa pramukha je upayogI hatA te kokAzane ApyA. tyAreM sakala navI sAma grI pAmyo thako rAjAne mAnya evI prasikStAne pAmyo thako te kokAza
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 321 gautamakulaka kathAsahita. kuTuMbasahita sukheM tyAM rahe le // yataH // lavaNasamo nadi raso, vinnANasa mo a baMdhavo naji // dhammassa samo nadi nihI, kovasamo veri naji // 1 // eka divasa kautukayukta thako rAjA paTarANI sahita jema lakSmI sAtheM kama nikale tenI peThe te garuDa napara kokAza sAtheM vesIne AkAza mArge nAnA prakAranAM vana, nadI, nagara, grAma, sIma, pahADa, parvata najareM jotAM 'ullaMghana karatAM thoDI vAramA jaruSacca nagaranA mAthA uparathI jatAM rANI rAjAne pUje je, he svAmin ! thA devaloka sara kiyuM nagara ke ? ane gaM gA sarakhI nirmala evI yA jalavAhI koNa ? te sAMjalIne rAjA samya ka svarUpa ajANato thako mauna karI rahyo. tyAre kokAza bolyo, he svA min ! vIzamA tIrthakara zrImunisuvratasvAmI potAnAM caraNakamaleM karI pavitra kamyuM. evaM thA jaruacca nAme nagara meM. ane e nagaranA loka ne sukhadAi, haMsa, cakravAka, sArasa pramukhanA yugmanIkIDAyeM sahita, yA kAzacArI vidyAdhara kinnara pramukhane paNa kautuka hAsya thAya, evIe na maidA nAmeM nadI le. te nagarane vipe surAsurasevita kevalajJAnI evA zrImu nisuvratasvAmI paNa dakSiNa dize ramu evaM je pratiSThAna pura nagara tyAMthI eka rAtrimA sATha yojana nanaMghIne AvyA. tyAM yajJamA homAto sa vAMgasaladANavaMta evo potAnA pUrvanavano mitra je azva tene pUrvanava ka thanAdikeM karI jAtismaraNa jJAna napajAvIne pratibodhatA havA. tethI te azva sarva saciMttano tyAga karI, dharmane viSe dRDha rAga dharIne, saudharma deva lokeM sAmAnika devatA thayo. te devatA katajhapaNA mATe tyAM svAmInA samavasaraNane sthAnake eka ratnamayI aGgata mahoTuM caitya banAvato havo. temAM ghaNIja manohara jIvitasvAmI eTale zrImunisuvratanAthanI mUrti thApa to havo. valI potAnA pAbalA navanI azvamUrti thApato havo. te diva sathI ihAM azvAvabodha tIrtha prasida thayu , ane te devatA paNa Asannasi diyA mATe nitya pranupadapadmanI sevA karato. je yAtrAyeM Ave, tenA ma novAMchita parato tIrthano mahimA vadhArato havo. * valI kAlAMtare eka vaTanI samalI hatI tenI upara pAbalA javanA vai rathI eka mlenheM bANa mUkyu. tethI vIMdhANI thakI pAbale naveM eka vAra ji navaMdana ane sAdhvInI zuzrUSA karI hatI, te puNya karI aMtasamaye sAdhuyeM
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 jainakathA ratnakoSa nAga baho. tene navakAra dIdho. tethI zunadhyAneM maraNa pAmIne siMhala chIpanA rAjA nI sAta putranI upara eka putrI thai te anukrameM yauvana pAme thake ekadA eka zeTha rucI yAvyo. tene rAjasanAmAM ThIMka yAvI. tyAaiM te zeTheM namorihaMtANaM e pada kayuM. te sAMjalI te putrIne jAtismaraNa jJAna u panyuM par3hI mAtA pitAne yAgraha karI sAtaseM jahAU jeine narucce yA vI. tyAM caityano uddhAra pramukha karI ghaNuM puNya upArjatI havI. te divasa thI te tIrthaM nAma samalikA vihAra evaM prasiddha pAmatuM havaM. anukrameM valI aMbaDa maMtrIzvareM eM tIrthano uddhAra kasyo. ityAdika ghaNo vistAra be. aal bIjAM laukika tIrthapaNa ihAM ghaNAM be. evo te kokAzane mukheM mahi mA sAMjalIne rAjA, rANI tathA kokAza te tIrthane namatAM havAM. valI garuDa naMpara besI khAgala jatAM dakSiNa dizeM eka mahAnagara upara yajatAM temaja rANIyeM pUbdhuM rAjA na bolyo, tyAreM kokAza bolyo, he svAmin! e ghaNuMja prasiddha evaM padmapura nAmeM nagara be. ihAM vidyamAna zrIcaM ina svAmInA vacaneM saudharmeM pAsethI lIdhI evI caMdakAMtaratnamayI zrIcaMD prajajInI pratimA te khAgala mAMmI. tevAre mahAyAganI siddhI ya tethI harSa pAmIne tyAM zrIcaMdana vihAra karAvato havo. valI anukrameM zrIrAmacaMjI potAnA pitAnuM vacana pAlavAne vanavAsa mAM rahyAM thakAM rAvanI naginI zUrpanakhA no putra bAravarSa sUdhI vaMzanI jAlimAM rahyo hato, tenuM mastaka cheda thayuM dekhIne mAranAranuM pagaluM zodha thI zUrpanakhA zrIrAmacaMjInI pAseM zrAvI. rAmacaMr3ane dekhIne vyA moha pAmI thakI joganI prArthanA karatI havI, tene rAmacaMdajIyeM niSedha kI lakSmaNajI pAse gai. teNeM paNa nojAi jANI niSedha kasyo. tethI krodheM rANI eTale nAka kApyuM tyAreM e nagaranuM nAma nAsikyapura kahevAeM. valI rAmeM, rAvaNane mArIne sItAne breine pAThA valatAM ihAM zrIcaMdrana caityano uddhAra kasyo. valI pAMDurAjAnI paTarANI kuMtiyeM ekAgramaneM jainadharma zrArAdhyo, te mahimAyeM zrIyudhiSThara yAvyA. teNeM e caityano uddhAra kasyo. tyAM kuMtivihAra evaM nAma thayuM. ihAM godAvarI nAmeM e nadI dekhAya be.. valI yAgala jatAM samuDne viSe suvarNamaya nagara dekhIne temaja rANI ye prazna karatene rAjAyeM kAMi uttara na chApyo tyAreM kokAza bolyo, he
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 323 rAjan ! e laMkA nAmeM nagarI . kUTa durga tathA mahAsamuMznI khAi teNeM ka rI zatru enI sAmuM joi na zake, e purIne vipe prakRtiyeMja ahaMkArI evo rAvaNanAmA prativAsudeva jenI lAkho vidyAdhara sevA karatA, teM pUrve rAjya karato hato. teNeM ahaMkAra dharate caMsUryAdi devatA tathA vidyAdharone vi vidha prakAranI sevAchAreM potAnA AtmAne iMsthakI paNa adhika mAnyo 'hato. laukikamAM to enI zadinuM svarUpa ema kahe .. rAvaNane nava grahato zayyAne pAye baMdhANA, mRtyune bAMdhIne pAtAle mU kyuM, vAyudevatAto vAzI vAle, bAre megha te sugaMdhaM pANI varasAve, vanaspa ti puSpaprakara kare, emaja potAne pADeM karI jala lAve, sAte samuz tene ma Una karAve. sAte mAtA AratI utAre, vizvakarmA zRMgAra karAve, zeSa nA geM batra dhare, gaMgA yamunA cAmara vIMje, paTkatu te puSpakAraka thayA, sara svati vINA vajADe, raMnAtilottamAdika nATaka kare, tuMbaru gAyana kare, nArada tAla vajADe, sUrya rasoi kare, caMmA amRta jare, maMgala neza dUhe, buddha Ariso dekhADe, vRhaspati ghaDiyAlA vajADe, zukra maMtrIzvara thAya, zanizvara pRSTharadA kare, teMtrIza koDa devatA sevA kare, agyAzI hajAra 3 vi pANInI parva calAve, nArAyaNa dIpikA dhare, caMDa mAlA kare, brahmA purohita thayo, jImUta rUpI bokarAne ramADe, vizvAnara vastra dhove, kArti keya koTavAla thayo, gaNeza gadheDAM cAre, lakSmI vastunI rakSA kare, nArada te dUtakarma kare, dhanada mArI thayo, ityAdi ghaNA darzanIna asat pralApa kare be. evo adhivaMta paNa parastrI laMpaTa paNAyeM karI purbudi upanI, tethI sItA ne harI gayo. te mahApApathI tenuM sarva bala niSphala thayu. samyaka nyAyavaMta rAmacaMi,lakSaNe tene lIlAmAtramA sakala parivAra sahita saMharIne paralokeM pa hocADyo. e saMkAne viSe vidyAdharanAM iMzeyeM tIrthanUta ghaNA prAsAda javya jananA manane AnaMdadAyaka evAM karAvyAMbe. te sAMjalI rAjArANI ane kokAze tyAM deva vAMdyA. valI Agala cAvyA, anukrameM pAlA vavyA. __ valI eka divasa kokAzanA mukhathI zrIsimAcalajI tathA giranArajI no mahimA sAMjalIne traNe jaNa devavaMdanA karavA jatA havA. ema uttara dize aSTApada jenuM bIjuM nAma kailAsa parvata , te nAnA prakAranA Azcarya maya, viziSTha sphaTika zilAmaya, bAu yojanano caMcoM , tene viSe zrInara
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 jainakathA ratnakoSa nAga ho. tacakravartIye karAvyo evo je siMhaniSadyA nAmA prAsAda tene viSe covI ze paramezvaranAM svasvapramANa varNAdikasahita navIna ratnamaya biMba thApelAM je. evaM zrI aSTApadatIrtha prasi6 . tathA valI zrIsametazikhara je a jitAdika vIza paramezvaranA nirvANa sthAnakane viSe divyasvarUpa ratnamaya sthU, alaMkRta ne. valI Agala jatAM zAzvata caitya pramukha Azcarye jayo evo vaitADhya parvataM dITho. tyAM zrISanadevasvAmInI sevAthI dharaNiM tuSTa' mAna thayA tethI aDatAlIza hajAra vidyA nami ane vinami e be nAine ApI. te betu nAi dakSNi zreNiyeM pacAsa nagara, uttara zreNiyeM sAta na gara vasAvIne rahyA. ityAdika prabaMdha temane buddhivaMta kokAze kahyo. __ valI divasAMtare pUrva dize zrIayodhyAne viSe SanAdi pAMca tIrthaka ranA janma kalyANikAdika mahImA varNavyo. temaja tihAMpaNa namaskAra ka kho. valI dakSiNAnara nagare AvyA. tenuM varNana paNa kokAroM kayaM. jema ke, zAMti kuMthu ane ara e traNe tIrthakara tathA sanatkumArAdika pAMca ca kravartI valI carama zarIrI pAMca pAMmava pramukha aneka uttama puruSarnu natpa tti sthAnaka e . valI zrIrupanadevasvAmIne varasI tapanuM pAraNuM karAvavA zrIzreyAMseM prathama dAna dIg, te e sthAnaka je. zrIzAMti, kuMthu ane aranAthanA eka moda kalyANika TAlI zepa cAra kalyANaka ihAM thayAM De. zrI zAM tyAdika traNa tathA manInAtha emanAM samavasaraNa ihAM thayAM De. valI zahAM viSNu kumAra lAkha yojananuM rUpa karIne sAdhunA hepI namucIne zikSA ka rI. valI saudharmenA jIva kArtika zeveM rAjAnA AgrahathI gairika tApa sane pIrasatAM vairAgya upanyo, tethI zeThe eka hajAra ne AMta vANotara sA theM dIkSA lIdhI. ityAdika aneka vRttAMta ihAM napanyAM ne, ityAdika varNava tAM zAMtyAdika cakrI ihAM thayAM. e vAta AmAM kahevANI. te sAMjalIne camatkAra pAmato rAjA cakravarttinuM svarUpa kokAzane pUba to havo, tyAre sarva vAtamAM nipuNa evo je kokAza te kaheto havo. he rA jan ! sAMjalo. cakravartine jaratadevanA ba khaMma, nava nidhAna ane cauda ratna hoya, tyAM prathama nava nidhAnanAM nAma kahe je. naisarpi, pAMmUka, piMga la, sarvaratna, mahApadma, kAla, mahAkAla, mANavaka ane zaMkha e nave nidhA namAM zAzvatAM pustaka lakhyAM . temAM te te vastunI natpatti tathA vizva
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 335 sthiti lakhI be. koika kahe ke, sAdAt te vastu be. pratyekeM te ATha cakra adhiSThita . ATha yojana caMcAM. maMjUSAne AkAreM be. sadA gaMgA ne kAMte rahe . nava yojana vistAreM le. bAra yojana paholA . tene vaimU rya maNinAM kapATa ne. caMmA sUryanAM lakSaNa ne. samakdane sahita le. eka paTyopamane AnakheM pratyeka nidhAnane nAmeM ekeka devatA teno adhipati De. ityAdika nidhAnanuM svarUpa pravacana sArovAra graMtha baMpAyuM tethI jANavU. have senApati pramukha cauda ratna kahIyeM bIyeM. temAM eka senApati ratna te gaMgA siMdhune pahelepAra vijaya karavA samartha, apratihata zaktivaMta je. bIjuM gRhapati ratna te zAlyAdi sarva dhAnya, sarva phala, sarva zAka, tatkAla nipa jAvanAra hovAthI cakrinA sarva sainyane pUrUM pADe evaM .trIjuM purohita ratna te sarva kuzepazvane zAMtikarma karanAra hoya. cIthu hastiratna tathA pAMcamuM azvaratna atyaMta vega vAlA parAkramavaMta le. bahuM vArdikaratna te sarva sainyane tatkAla je avasare jevA jozye tevA sarva jAtanA navana karavA samartha tathA nanmanA nimagnA nAmeM nadiyomA sugama pAU bAMdhavA samartha hoya. sAtamuM strIratna te sarvathI atizAyI kAmasukhanuM nidhAna hoya. AThamuM cakraratna te hajAra ArAnu, vAma pramANe, sarva aAyuddhamA mukhya, ba khaMma pRthvInuM mArga dekhADe. tathA e amoghazastra hoya. navamuMbatraratna te paNa eka vAma pramA Ne hoya, te svAmInA hastasparzathakI bAra yojana vistAravaMta thAya, valI vaitADhyathI uttara dizAnA je mleDa rAjA tenA AjJAkArI, meghakumAra deva tA te jevAreM musaladhArAyeM varSAda varasAve, tyAre te dhArAno nivAranAra thAya, navANuM hajAra suvarNa zalAkAyeM grathita, kAMcanamayI daMmeM zonita, vastipradeze paMjare virAjita, tathA jeno puMtano nAga te arjuna nAmA najva la suvarNanA DhAMkaNekarI DhAMkyo , zIta, tApa, vAyu, vRSTi pramukha doSonA nArAnuM karanAra be. dazamuM carmaratna te be hAtha pramANe hoya, vaitADhaya parvata thI uttara dizAnA je mlebarAjA te jyAreM meghano atyaMta napazva kare, tyA reM e svAmInA hAyasparze bAra yojana vistAravaMta thAya, tenI napara batra ratna dhare, eTale mAbaDA sarakhaM thAya, temAM raghu cakravarttinuM sainya tene pRthvI nI peThe AdhAranUta thavAthI temAM prAtaHkAle vAve, . ane pAbalA pahore dhAnya nipaje, ema eratna zAlyAdika dhAnya utpattinuM nimitta jANavU. agI
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 jainakathA ratnakoSa nAga baho. yAramuM maNiratna te cAra aAMgala dIrgha ane be AMgala paholuM. vaimUrya ratnama ya tryaMstra bahAMsI banane vasti pradeze raghu udyota kare. athavA hAthIne skaM dhe rayuM thakuM bAra yojana prakAza kare, kui napazva TAle, hAthamAM maNiratna hoya to yauvana avasthita rahe,athavA hAthIne skaMdhe rahyo thako tenuM yauvana avasthita rahe. tathA keza ane nakha e avasthita rahe. bAramuM kAMgaNIratna aSTa sonaiyA pramANaM hoya, cAra AMgala samacorasa hoya, sarva viSane hare, ' tathA tamitrA, khaMka prapAtA guphAmAM bAra yojana sUdhI aMdhakAra hare. cakra vartInA sainyamAM mUkyuM thakuM sUryanI peThe prakAza kare. cakravartI tamisrA ta thA khaMmprapAtA guphAmA pUrva pazcimanI jIta pratye yojana yojanane aAMtare pAMcaze dhanuSanA paholA cakraneminI peThe gola gomutrikAkAreM eka nIte pa vIza ane bIjI nIte. covIza, evAM gaNapaJcAza mAmalAM kare. te ekeka yojana saMdhI dyota kare. kozka ema kahe je ke, ekeka nIte He mAMga lAM kare. e mate e mAMjhalAM thAya ema zrIjaMbuddIpapannattinI vRttimAM kahyu be, te paNa khaDInI peThe sukheM lakhatA cAle. te mAmalA jaratadevanA natta rAIno vijaya karavA mATe jyAMsUdhI cakrI hoya tyAMsUdhI rahe, ane gu phA paNa tyAMsaMdhI ughADI rahe. teramuM khaDgaratna te batrIza AMgala pramANa hoya, tenI saMgrAmane viSe apratihata zakti hoya. caudameM daMmaratna ratnamaya paMcalatAka vajasAra, eka vAma pramANa hoya. vairInI senAnuM vitrAsaka, laM cI nIcI jagyAne sama kare, zAMtikAraka, manorathapUraka, sarvatra apratihata zaktivAluM, te daMga eka hajAra yojana sudhI nahu~ jAya. e caude ratna pratyekeM hajAra yadeM adhiSThita . e caudamA senApati pramukha sAta paMceMzyi ratna le, ane cakrapramukha sAta ekeMziya ratna le te pRthvI pari pAma le. te sAtene anuyogadhAra tathA vANAMga e bedunI vRtti tathA malaya garikata vRhatsaMgrahiNInI vRttine anusAra pramANAMguleM kaDaM . ane zrI anuyogahAra sUtrane anusAreM utsedhAMguleM jaNAya . tathA pravacana sAro dAranI vRttimA yAtmAMguleM jaNAya . e traNa matamAM nirNaya to kevalI jANe. iti cauda ratna svarUpam // valI cakravartine zola hajAra devatA sevA kare, temAM caudaratnanA cauda hajAra ane be hajAra be jAnA jANavA. tathA batrIza hajAra mukuTabaMdha
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 327 rAjA sevA kare, cosaTha hajAra aMtevarI, eka lAkha aThAvIsa hajAra vA rAMganA, bIza hajAra deza, bahotera hajAra mahApura, aDatAlIza hajAra pATaNa, navANuM hajAra zeNamukha, batrIza hajAra velAvala, cauda hajAra ja lamArga, ekavIsa hajAra saMniveza, batrIza hajAra mahoSTI nagarI, sola ha jAra ratnanI khAeyo, navANuM hajAra suvarNAdikanI khAeyo, vIza hajAra sAmAnya khAgara, sola hajAra dvIpa, uppanna aMtardIpa bannuM kroDa grAma, gaNapacAsa hajAra udyAna, ugaNapacAsa kurAjya, sona hajAra mleba rA jA, corAzI lAkha hAthI, corAzI lAkha ghoDA, corAzI lAkha ratha, bannuM kroDa pAlA, sarva sainyamAM praDhAra koDa svAra, cauda hajAra maMtrI, eMzI ha jAra paMmita, corAzI hajAra koTavAla, corAzI hajAra sUtradhAra, corAzI hajAra anaraNdhAraka, traNa kroDa niyogI, sAMta kroDa kuTuMbika, se sATha rasoiyA te to ekaja mAtra cakravarttinA jojanane mATe hoya. bAkI to bIza hajAra bIjA hoya. cosaTha hajAra kalyANa mahAkalyANa kAra ka, batrIza koDa aMgamardaka, traNa lAkha zastradhara, pAMca lAkha dIvIdhara, traNa kroDa vAjiMtra, corAzI lAkha nizAna, daza kroDa dhvajA, batrIza hajAra batrIbaddha nATaka, traNa lAkha jojana sthAnaka, batrIsa koDa kula, eka kroDa gokula, prahAra zreNi prazreNi, bIjA paNa ghaNA zeTha sArthavAhAdika hoya. tathA gaMgA siMdhu e ve nadIyonI adhiSTA ve deviyo maprapAtA ne tami trA guphAnI be devIyo, mAgadha, varadAma, prajAsa tIrthanA traNa devatA, hi mavaMta parvata ne kUpana kUTanA adhiSThAyaka ve devatA, e sarva cakrIne vaza vartI hoya. iti cakrisvarUpam. e rIteM niraMtara kautukakArI navI navI vAto sAMjalatAM kokAzane rA jAyeM pUbyaM, he mahAbhAga ! tuM e tIrthanA mahimA pramukha kema jANe be ? kokAza bolyo, he rAjan ! sopAraka nagarane viSe vasanArA, jaina siddhAMta rUpa vanane viSe siMhasarakhA, evA gItArtha AcAryanI pAse yAdareM karI ne meM sAMjalyuM be. je mATe devatA pramukhanI sevA te ghaNe kAjeM phalavaMtI thAya. ne sAdhunI sevA te tatkAla phala khApe // takaM // sevika sI haguphA, pAvika muttiyA ya gayadaMto // jaMbU ghare lagna, khurakhaMmaM ca mmakhaM ca // 1 // ema sAdhunA guNa sAMjalIne rAjA ya nidhAnanI peTheM
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 jainakathA ratnakoSa nAga ho. sAdhu saMgama dohilo mAnato havo. jainamuninI napara bahumAna dharato havo. saMgateM karI acetananuM paNa pariNamana tathA prakAreM thAya to sacetananuM guMja kahevU ? // naktaMca // eke nejuryatikaragatAstuMbikAH pAtralIlAM, gAyatyanye sarasamadhuraM guvaMze vilamAH // eke kecidrathitasuguNA kustaraM tArayaMti, teSAM madhye jvalitahRdayA raktamanye pibaMti // 1 // ema kokAzanI sA hAyye te rAjA, mahAbalavattara rAjAune paNa gagana mArge akasmAt ja ine bAMdhI lIye, tethI te rAjA ghaNoja balIyo thayo. ___ ekadA udyAnane vipe pAMcase munine parivAreM parivasyA mahA mahimA vaMta evA dharmAnaMda AcArya padhAratA havA. temane vaMdana karavAne kokAza sAtheM ghaNA AmbareM ghaNA harSe rAjA jatA havA. parivArasahita AcAryane praNamI yathocita sthAnake vegA. guruyeM sAdhudharma zrAvakadharma vistArasahita dharmadezanAmAM kasyo, tethI pratibodha pAmIne rAjAyeM potAnI ilAyeM sama kitamUla bAra vrata yathAzaktiyeM AdasyAM. temAM paNa bahA digavratane viSe ya dyapi kokAzanI sahAyye ghaNAM zaikaDo yojana paryaMta eka divasA javA nI zakti ne. to paNa pavitra cittano dhaNI te rAjA eka divase so yojana thI uparAMta na javAno niyama karato havo. te dharma aMgIkAra kasyo eTale purANA ghaNAM karma khapAvato havo. guru paNa rAjAnI prazaMsA karatA havA. valI guru rAjAne kahetA havA ke, no mahAnAga ! tuM ciMtAmaNinI peTheM 5 sainadharma pAmyo, eTale sArthaka thayuM ema jApaje. kiMtu aMgikAra karIne vi dhiyeM pArAdhyAM sArthakatA thAya.je mATe ekato jIvane svanAveMja ghaNo pramAda hoya. valI rAjyanA vyAsaMgamAM vizeSa pramAda thAya.e pramAda te agnisarakho . je mATe thoDI vAramA vratano saMhAra kare, te mATe apramAdI thazne jema vrata lIdhAMDe, tema niraMtara saMnArIne samyakarIteM dhArAdhavAM. thoDoye atI cAra na lagADavo. ema karatAM gRhasthapaNe paNa tame mokSa sukha sAdhazo. ema zidA sAMjalIne rAjA ghaNo saMtoSa pAmato havo, anukrameM ghera gayo. have dharma, artha ane kAma e paraspara bAdhA na pAme, ema te rAjA, vra tane sevato havo. rAjAne bIjI vijayA nAmeM rANI . te ema ciMtavatI havI ke, rAjA, niraMtara jasodevI rANIne bahumAnasahita kautuka pramukha dekhADavA pAse rAkhe , paNa mane yaniSTanI peThe kAMza kaheto nathI. to
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 32 // rAjAne mahArI avajJAnuM phala dekhADaM. ema vicArIne eka anya rathakAra ne bolAvIne garuDane pAlo vAlavAnI kIlikAne sthAnake bIjI kIlikA ghaDAvI. panI mUlagI kItikA lezne gupta sthAnake mUkI. ane tene sthAna ke navI kIlikA ghAlI. evaM kRta rANIyeM kahyU. have ekadA rAjA rANI sahita garuDa upara besIne kokAzanI sAthe pU 'vanI pe kozka deze cAlyA. yAvat thoDI velAmAMja navanavAM kautuka jotAM te kautukathI AkSipta mana thakne rAjAyeM ghaNo mArga nallaMghana kasyo. eTale rAjAne digavata sAMna{. kokAzane pUbavA lAgyoM, re priya mitra ! ApaNe keTalI dharatIya vyA ? mahAprajJAvaMta kokAsapaNa, nizcaya karIne bolyo, he rAjan ! basse yojana aAvyA. evaM karavatanI peThe hRdayasphATana karatuM vacana sAMjalIne rAjA bolyo, re rathakAra ! zIghra zIghra garuDa pADo vAlo. ema kahIne zoca karavA lAgyo ke, hai hai mujhane mahoTuM pApa lAgyuM ! aho! mahAhaM vrata kAmakuMcanI pekheM phogaTa naMga thayuM. aho ! prANIne anupayogeM vartta, te anarthanuM mUna, je. aho ! kutUhala priya prANI je le te potAnA AtmAne ahita thAya te paNa na jANe. hA! apAra saMsArane vipe pUrve kyAre paNa na pAmyo, evaM je dharmaratna tene navyatvanA paripAkeM pAmIne, malina kayuM. ityAdika sarva ivya gayAnI peThe, rAjA zoca karato havo, rathakArane bAgala calAvavAno nipedha kasyo, eTane rathakAra paNa garuDa pAno vAlavAne kIlikA levA gayo tyAM bIjI kIlikA dItI, tyAreM ciMtA karato rAjAne kahevA lAgyo ke, he rAjana ! kozka duSTeM urdaivanA vazathI kIlikA pheraphAra karI je. je mATe e mahArA hAthanI kIlikA nathI, ane mahArI kIlikA vinA garuDa pADo phare nahI, mATe Agala bAdakar3a nagara dekhAya ne. tyAM koika sUtradhArane ghera jazne navI kIlikA karUM. to te prayogeM pAbA vighna rahita zrApaNe sthAnake jayeM. hamaNA eno e upAya le.nahIM kAMto hAthIja nIce pRthvInapara jA paDaNuM ityAdi anartha thaze. jIvitanI paNa zaMkA thaze. te sAMjalIne rAjA, jema kuvaiyeM batAvelu naiSajya te mukheM to mItuM pa eM pariNAme uSTa hoya tenI peThe DhuMDhuMkAra karato arucInI peThe bolyo, he kokAza ! tuM huM e ayogya avaktavya vAta bolyo. tuM.dharma marmano jANa tAM jo dharmane dhvaMsa kare, evaM vacana bole je to, dharmavyavasthAkArI vaca
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 jainakathA ratnakoSa nAga baho. na koNa bolaze? koNa evo mUDha hoya ke, java javane viSe pAma sula na evaM bAloka saMbaMdhI sukha che, tene mATe anaMtA javamAM duHkheM pAmavA yogya evaM paralokanuM parama zaMbala nRta dharma tene mAravADamAM kalpavRkSanI peTheM unmUle. je kAraNa mATe ajANapaNeM jo niyamanaMga thAya, to vrata malinatArUpa praticAra lAge. tathA jAlIne jo thoDaMye vratanaMga kare, to vrata nAMge, mATe je praticAreM karI khaMmita vrata yayuM hoya te kAcA kuMjanI peTheM sukhe sAMdhI zakIyeM. paraMtu vrata nAgyuM te pAkA ghaTanI peTheM koNa sAMdhI zake ? te mATe je yanAra hoya te thA. paraMtu prANAMte paNa cAgalato eka pagaluM januM tepaNa mahAre kabUla nathI. mahoTA puruSa je aMgIkAra karayuM te noja nirvAha karavo. te mATe bIjI ciMtA mUkIne garuDa pAlo vAlavAne e jakIlikA ghAlo. kadAcita puNyayogeM jo garuDa cAle to cAle. evAM rA jAnAM vacana sAMjalIne kokAza cittamAM camatkAra pAmyo thako vicAra vA lAgyo ke ho ! e rAjAnI dharmaneviSe dRDhatA kahevI ne ke, jene potA nA jIvitanI paNa apekSA nathI ! kokAroM yAgaja javAno upadeza karayo hato mATe kokAzane lagA upanI, tethI nIcuM joyuM. paDhI kokAzeM paNa a nanya gatikane karavAne mATe, devane zrAlaMbIne, pUrve prayuMjI je gamanakIlikA tene kADhIne, garuDane vAlavAne bIjI kIlikA ghAlI. eTaje bedu pAMkha malI gai thI jaNa purAtana puNyeM karI nIceM sarovaramAM paDyA. akhaM zarIre sarovara tarIne kAMThe yAvyA // yataH // vane raNe zatrujalAgnimadhye, mahArNave parvatamastake vA // suptaM pramattaM viSamasthitaM vA, rati puNyAni purAkRtAni // 1 // tyAM kaDuM eka nagara dekhIne rAjA kokAzane pUDhatA havA, he mitra ! sarvAMge zobhAvaMta evaM e koNa nagara be ? tyAreM sarva vAtamAM vicakSaNa evo kokAza bolyo, he rAjan ! kaliMga nAmA dezane viSe kaMcanapura nAmeM nagara ve. tyAM kanakaprana nAmeM rAjA rAjya kare be. te atizaya mAnavaMta be. deva tAyeM paNa sa evA tejavaMta huryahane tame vaza karo be. jemATe animA nIne apamAna thAya te mahA saMtApanaM hetu be // yataH // taruNajano nirvi navaH, taruNI vidhavA guNI niranunAvaH // zrapamAnito'nimAnI, yaduHkhaM vaM hati tadanupameyam // 2 // te duHkheM nAlo thako kadAcit tamane mitranI peTheM maje, topa tamAre eno vizvAsa na karavo. je mATe duM nagaramA jaine ko *
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 331 sari zastra lene navI kIlikA karIne huM pATho khAvaM, tyAMsUdhI tamAreM sAvadhAnapaNeM vRne sthAne tathA vADhIne yAMtare devIsahita jema koi na jANe tema rahetuM. e rIteM atyaMtapaNe kahIne te kokAsa nagaramA niHzaMkapa gayo. tyAM ko sUtradhAra rathacakra ghaDavAne udyamavaMta thayo che, potAnA gharanI bahAra zAlAmAM vege be, tyAM jazne kIlikA ghaDavA mATe viziSTa * upakaraNa yAcyAM, te sUtradhAra upakaraNa jevA gharamadhye gayo, eTale kokAza ghaDavAnA vijJAnano rasiyo hovAthI te rathacakra dokamAM nipajAvato ha vo. je cakra potAnI mejeM unuM rahe, hAthathakI mUkyuM yakuM divyacakanI peTheM potAnI mejeM pharatuM yAgala jAya, nIMta pramukhane viSe haNAyu yakuM temaja pAhuM yAve, zraho ! kalAnI nipuNatAno rasa kevo asamaMjasa le ke jethI prANI potAnA hitanI vAta paNa na ciMtave. have te kokAza parIkSAne the rathacakra pherave be. eTale te sUtradhAra paNa gharamAthI upakaraNa lene bA hara yAvyA. tyAM te anupama cakra dekhIne mahApaNapaNeM vicAravA lAgyo ke, nizcayeM e asAdhAraNa kalAvAlo kokAza be, evo kalAvaMta pRthvI maMgalane viSe anya koI dITho nathI, ne sAMjalyo paNa nathI, mATe e vAta rAjAne jalA. jemATe e rAjAnA dveSIno mitra be. tethI rAjA mahArI upara prasanna thaze. evaM durdhyAna karIne potAnA puruSane kayuM ke, ene najaramA rAkhajo, DhuM yAvaM tyAMsudhI javA dezo nahI. ema kahI rAjA pAse jazne kayuM. he deva ! tamArA nAgyo yAkaSyoM, sarva sUtradhAramAM ziromaNI mahA kalAvaMta je kokAza te kyAMkathI mahAre ghera grAvyo ve. jeNeM garuDa nipajAvyo te kAkajaMgha rAjA dura dezAMtaravarttI rAjya saMpadA potAne vaza karato havo. te vAta sAMjalIne rAjA sAdhu sAdhu ema bolato potAnAM puruSone kokAzane bAMdhavA mokalato havo. teNeM paNa kokAzane bAMdhI khAeyo. tene rAjAyeM kauMca baMdhane baMdhAvI yati kadarthanA karate pUDhayaM, he kokAza ! kAka jaMgha kyoM be ? puSTa buddhinA dhaNI evA kokAroM paNa kAMika cittamAM ciMta vane kAkajaMgha rAjAnuM sthAnaka pramukha dekhADI dIdhuM. athavA guddha buddhivaMta puruSano prAzaya samunI peTheM koNa jANI zake ? have kanakaprana rAjA parama harSe karIne jANavA lAgyo ke, khAja huM tra e juvananuM rAjya pAmyo. ema vicArI yama sarakhA sunaTa sAthai leine nI
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 jainakathA ratnakoSa jAga baho. kalyo. re kAkajaMgha ! kyAM gayo ? kyAM gayo ? ityAdika bolato tyAM gayo. kAkajaMgha rAjA paNa uMcAM vacana sAMjalIne guM yayuM ? ema vyAkula vyAkula yatAM jeTalAmAM nAsavA mAMge be, eTalAmAM to sunaTo khAvI tene mayUrikA baMdhaneM vAMdhIne baMdIghAnanI peTheM rAjA rANIne kapAyavaroM nAnA prakAranAM ku vacana kahetAM aneka viTaMbanApUrvaka nagaramA lAvIne kASThapaMjaramAM nAMkha tA havA. kAkajaMgha rAjAyeM vicAyuM ke, yaho ! e rathakAra khalayakI pa khala le. nahiMtara me bAnA rahyA hatA tene e viTaMbanA kema yAve ? mA Teta pANImAMthI yagni navI, caMdamaMgalathI garala UyuM, athavA emAM e no zo vAMka ? potAnAja iSTakarmano e vipAka be, nahi to evA sananuM mana DurjananI peTheM kema yAya ? ityAdika ciMtA kare be, janmathako pala evI yApadA teNeM nathIM jogavI, ema te rAjA vacanAtIta mAnasika pIDA joga to evAne paNa te rAjA granna mAtra nayApe. tethI pAse rahyA je loka, te karuNAyeM karI kanakaprana rAjAnI bIhIkeM vAyasapiMmanI peThe kAMika a na nAMkhatA havA. te divasathI vAyasapiMga pravayoM. jemATe loka kAM para mArtha jAtA nathI. e rIteM vAyasa piMkIyeM rAjA rANI bedu potAnA prA ghare. jUna ke, mahoTA puruSone paNa evI avasthA ve be ! athavA nava sthiti sarvatra prasija le // yataH // ko iba sayA suhine, kassa ya thirAi pimmA | ko milA na gahiu ko giddha neva visaesu // 1 // eka divasa kanakaprana rAjAyeM vicAyuM ke, sarva anarthanuM mUlaM te e kokAza be. mATe ene rAkhavo nahI. ema vicArIne kokAzane coranI peTheM mAravA no hUkama ko tatkAla suTo tene viTaMbanA pUrvaka pagunI peTheM vadhasthAnake jata pUrvanAzukarmanA varoM anukaMpAyeM nagaranA lokoyeM dIvo. tyAaiM lokoyeM negA thaine ghaNo yAgraha karI rAjAne vinaMtI karI ke, he mahA rAja ! he mahA nirmala yazanA dhaNI ! je kAma kariye te vicArIneM kariyeM, to pariNAme sukhadA yAya // yataH // zavyavanhiviSAdInAM sukaraiva pratikriyA // sahasA kRtakAryotthAnutApasya tu nauSadham // 1 // daivavazeM evo kalApAtra, kAkuMnanI peThe iti arthano sAdhaka je paMmita hoya teno ko vidhvaMsaM kare ? je kalAvaMta hoya tenI sAdhAraNa vRtti hoya, tene potAno tathA parano ema na hoya, te sarvane bahumAna karavA yogya hoya, mATe evA kalAvaMtane
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka arthasahita. 333 potAnI pAse rAkho,enA mahimAthI sarva rAjAthI adhika tejavaMta tame thA. evaM sAMjalIne rAjAyeM te kokAzane teDAvIne pUbyuM ke, tuM huM vijJAna jANe je ? te bolyo, he rAjan ! samasta sUtradhAranuM atizaya vizeSa vijJA na hu~ jANuM bUM. tyAreM rAjA bolyo, he kalAkuzala ! mahAre yogya kamalA kara nAmA eka maMdira banAvo. kamalanI peThe so pAMkhaDI karI tenI madhya karNikA upara mahAruM navana, tathA so pAkhaDI napara so putra yogya so navana nipajAvo, evI kalAno atizaya karo, jema sakala rAjA thakI adhika navanAdi mahAre thAya. evo Adeza kokAze pramANa kasyo. tethI baMdikhAnAdika paravazapaNuM dUra thayu. paDI te nuvana nIpajAvavA mATe rAjA ye kASTha levAnI yAjJA karI. have gUDha Azayano dhaNI evo je kokAza tene jIvavAnI AzA thA. mahela karavAne jamAla thayo thako kAkajaMgha rAjAne malavAne atyaMta jA kare , paNa kanakaprana rAjAnI AjhA vinA malI zake nahI. tyAre vicAo~ ke, kAkajaMgha rAjA mahArA upara ghaNuM hINuM mAnatA haze, manamAM ema jAgatA haze je, ame rAjA rANI veda jaNa gupta rahyAM hatAM tene ko kAze batAvyAM, mATe e kokAza asamaMjasano karanAra uUna thayo, evo temane saMdeha thato haze. te saMdeha TAlavAne kokAza potAno abhiprAya sUcaka eka zloka lakhI mokalato havo. te yA pramANeH-"karkazakarmaNi niSajA, vihite mA maMda urmanAyiSThAH // sapadi guNAyaiva tavai, tannavitA nizcinuSveti // 1 // arthaH-vaiyeM ati karkaza auSadha dIg, tethI re maMda ! AmaNa umaNo na thazza. je karkaza auSadha De te tatkAla guNamATeja . ema nizcaya karaje. te anyokti vAMcIne rAjA vicArato havo ke, kokAze mane hita jANIneja nagaramAM teDAvyo jaNAya . anyathA kanakaprana rA jA mane koNa jANe? mArata ke, yuM karata ? e uktiyeM jANuM bUM ke, ko kAza baMdhunI peThe mahArI pAseja che, mane e kvezathakI mUkAvaze, ema nizca ya karIne te rAjA tyAM kAla gamAvato havo. have kokAza paNa potAnA svAmIne mUkAvavAno upAya ciMtavato cakra vartinA vArSika ratnanI peThe viziSTa AvAsanI racanA kare le, tevAmAM te rAjAno dIpikAdhAraka pratiye ghaNo satya puruSa , teNeM vicAGgu ke, ra
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 jainakathA ratnakoSa nAga baho. khe yA puruSa ratnano vinAza thAya ! ema vicArIne kanakaprana rAjAno gR DhamaMtra je hato te kokAzane kahyo ke, he vijJAnImAM ziromaNI ! rAjAyeM tumane mAravAnI ivA karI hatI, paNa na mAkho. paraMtu navo prAsAda nipa jAvyA patI te gharapravezanuM muhUrtta karIne teja divase niveM tumane tathA ta hArA svAmIne mAraze. te vacana sAMjalIne kokAza mahA kaSAyavaMta ya kaliMgadezanA kanakaprana rAjAne nagarasahita dhvaMsa karavAno ibaka thayo thako, tatkAla kAkajaMgha rAjAno putra je vijaya eve nAmeM be, tenI pAseM e ka puruSane pranna vRttiyeM mokalIne kahebarAvato havo ke, tame sAra sAra parivAra jeine prakhannapaNeM yA dezanI sImAyeM yAvI rehejo. te sAMjalIne vijaya rAjA paNa, potAnA pitAnuM vairaniryAtana karavAne ujamAla thako je thoDaM paNa ghaNA lazkaranuM kAma kare, evaM sArasAra sainya leine bAno kaM canapurane TUkaDo daityanI peTheM koI jANe nahIM e rIteM raheto havo. kokAroM paNa vicitra yAzcaryakArI evA toraNa dvAra pramukha te pa dmAkara nAmA prAsAdane viSe nipajAvyAM, te dekhIne kanakaprana rAjA ghaNo harSavaMta thayo na muhUrte mahotsavapUrvaka te rAjA potAnA putro sahita prAsAdamAM pege, tyAM sarva ghaNo vismaya pAmatA yAkula vyAkula thakA prAsAda jovA lAgyA, ghaNuM prazaMsavA lAgyA, kokAzane prAsAdadAna dIdhuM. kavA lAgyA ke, aho ! kokAza ! meM pUrve nathI dITho, naMthI sAM navyo evo e prAsAda na saMnaviye evI. tahArI vijJAna cAturIyI nIpajyo d. athavA pRthvIne viSe guM na saMnavIyeM ? // yataH // dAne tapasi zaurye ca, vijJAne vinaye naye // vismayau naiva karttavyau, bahuratnA vasuMdharA // 1 // ve gUDha niprAyavaMta evo je kokAza te kanakaprana rAjAne ema kahe to havo ke, he rAjan ! e mahoTA eka staMniyA prAsAdane viSe ekaja kI likA be te kIlikA jo rUDI rIteM prayuMjI hoya to, e vyAvAsa, potAnI mejeM vimAnana peTheM khAkAzeM cAlyo jAya. te sAMjalIne kautuka jovAno ra siyo evo te rAjA te yadyapi kokAzanuM bolatuM jutaM hatuM tathApi tene prAMta cittathakI satya mAnato ghaNA sanmAna sahita kokAzane ema kaheto havo ke, he vijJAna racanA karavAmAM nipuNa ! tuM e kautuka amane dekhADya, ke je
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 335 thI karI ame pravara mahoTA nagara jozye. kokAza bolyo, tamArA putra sa hita tamane tatkAla apUrvatara dekhADaM. mATe he rAjan ! tame tathA tamArA putra sadu potapotAnA sthAnake veso, paDI hu~ kIlikA prayogeM karI tamo ne atula kautuka dekhADaM. te sAMjalIne jema ukAlamA nakhyA rAMkajano hoya te nojana karavA bese, tenI peThe zIghra zIghra te rAjA tathA rAjAnA zo putro malIne saddha te prAsAdane vipe pota potAnI pAMkhaDiyeM besI gayA. have te kokAza paNa jema ko baMdirakhAnAtha nikale tenI peThe prAsAda mAMyI bahAra nIkalIne bolyo. ke jo jo re mUkhoM ! tame mahAro pranu je kAkajaMgha rAjA tene mAravAnI ibA karI tenuM kiMpAka vRdanI peThe mahA dA ruNa phala dekhAIM ema kahevAne samakAleMja, natsukapaNe kIlikA prayUMja to havo. te prayogathakI tatkAla sarva prAsAda malIgayo. tyAre jema kamala mAM camara rahI jAya, tenA manorathanI peThe temA rahyo thako rAjA potA nA putra sahita sora bakora karavA lAgyo. // yataH // anyoktiH // rAtrirga miSyati naviSyati supranAtaM, nAsvAnudeSyati hasiSyati paMkajazrIH // cha viciMtayati kozagate hirephe, hA haMta haMta nalinI gaja naUhAra // 1 // evA avasarane vipe kokAzane saMketeM vijaya rAjA paNa pralaya kAlanA me ghanI peThe, kanakaprana rAjAno vadha karavA mATe nagara bahAra Avyo. te ve prakAra, asamaMjasa dekhIne hAhAkAreM vyAkula evo sarva nagarane viSe buM bArava thato havo. evaM dekhIne kanakaprana rAjAno senAnI nagara bahAra nI kalyo, teNeM vijaya rAjAne nagaramA pesatAM kaNeka thonAvyo. ane tyAM potAnu ghaNuM parAkrama phoravIne vijaya rAjAnI sAtheM atyaMta yu6 kajhuM. temAM zareM zara, kuMte kuMti, daMmeM daMmI, khaDge khaDgI, zakne zakti, paTizAyeM pa dvizI, mujareM mujarI, zavyAyeM zalyI, zUliye zUlI, cakre cakrI, yaSTiyeM yaSTI, muSTiyeM muSTI, keze kezI, bAhuyeM bAdu, kUpareM kUparI, karAyeM karI, skaMdhA yeM skaMdhI, zIAyeM zIrSi, pageM cAlanArA sAtheM pageM cAlanAro, pAdeM pA dI, e rIte te upara krodhe behu taraphanA sunaToyeM saMgrAma kasyo. " paraM hataM sainyamanAyakaM" // iti vacanAt // paraMtu nAyakavinAnuM sainya haNAyo tyAre halave halave kanakaprana rAjAnA senAnInA loka nAga. te joi vijaya rAjAnuM sainya gAmamA pesIne sarva nagarano dhvaMsa karatuM havaM. te dhvaMsane a
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 jainakathA ratnakoSa nAga baho. naMtara jema koine narakamAMthI kADhIye tema vijaya kumara kASTha paMjara madhye thI potAnA mAtA pitAne kADhato havo. palI saMpUrNa manorathavaMta evo vi jaya rAjA te kokAzane sAtheM lene niHprakaMpa manathako nagaramAthI nIkalI ne caturaMgI senAyeM parivasyo zIghra dema kuzaleM potAne nagareM pahoto, mAtA pitA tathA kokAza te sarva mahAmahotsaveM potAnA nagaramA pesatA havA. have kAkajaMgha rAjA te, kRtajJa ziromaNi, paropakArI evA kokAza na NI, agaNita maNisuvarNAdika ati ghaNI, ati anuta evI vinUti deto havo. tathA sUrya rathanA azva sarakhA hajAro azva, zekaDogameM airAvaNa sa rakhA hAthI, ghaNA zakviMta gAma, bApato havo. ema kokAzane potAnA sarakho karato havo // yataH // kRtajJasvAmisaMsarga, muttamastrIparigraham // ku vana mitramalonaM caM, naro naivAvasIdati // 1 // yadyapi vijayArANIyeM kIlikA parAvarttAdika hoNuM kAma kayuM. pUrve paNa zokya napara ghaNI irSyA rAkhatI, tethI rAjAyeM nizcaya kasyo ke, e kIli kA parAvartana rANIyeM kayaM. tema rANI paNa nitya zaMkAtI rahe, paraMtu rAjA poteM ati gaMjIra ne mATe rANInI kAM paNa vAta prakaTa na karato havo. // yataH // arthanAzaM manastApaM, gRhe suzcaritAni ca // vaMcanaM cApamAnaM ca, matimAnna prkaashyet||1||raannii sAtheM ropa sarva niSphala karato havo. rAjAyeM manamA ema vicAo~ ke, prAyeM ghaNukarI strIloka IrSyAluja hoya // . ytH|| avaMcako vaNig vipraH, saMtoSI datriyaH damI // vAyuH sthAsnuranusmoni, ryopAnInivet kvacit // 1 // . __ have kAMcanapure padmAkara nAmA mahola hato te kAlikAyeM karI saMko cAi gayo, tene naghADavAne maMtrI pramukha koi samartha na thayA, tyA rAjA tathA kumarane kADhavA mATe kuhADAnA ghAta nArakhyA, eTale mahola madhye yaMtre karI prayuMjelA je ekasone eka manuSya tene kASThanA ghA mastaka napara paDe. potAnI meleM nabalIne mAthA napara Takkara mAre. tethI te ekazo eka ja Na uhavANA thakA paMjaramAM paMkhInI peThe pokAra karatA AkraMda kare. tyAre koi paNa upAyeM potAnA svAmIne rAkhavo, ema pradhAna lokoyeM vicArIne te ananya gatipaNe utAvalA utAvalA naUyaNIyeM yAvI, kokAzane jA ne pageM lAgyA. ane ghaNo aAgraha karI potAnA svAmIne jIvADavAnI ni
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. dA mAgI. tyAre kokAze avakAza pAmIne, potAnA kanakaprana rAjAnA gha ranA dAsanI pe te sarva sevA kare. eq temanI pAseM kabUla karAvIne tatkAla te nagarIyeM jazne, prAsAdanI kIlikA kADhI. tyAre te ekaso ekanI AzA sahita te kamalAkara nuvana vikasvara kayuM. te sarva kaMThagata prANa thayA hatA, tene jema garnAvAsathI koine kADhIye tema te ekasone eka jaNane prA sAdamAMthI kokAza kADhato havo. te paNa sarva navA, avatAramAM AvyA. eTalA mATe te rAjA paNa, sUtradhArane pitAnI peThe ArAdhato havo. cAkara nI peThe sUtradhAranI sevA karato havo, padmAkara nAmeM mahola paNa kAkajaMgha rAjAne Apato havo. rAjAyeM vicAo~ ke, aho! yA kokAzanI kalA ke vI atulya De ke, jeNe hiMsAdika karmavinA paNa potAno svAmI baMdhANo hato tene mUkAvyo! vairIne svakalA dekhADIne vaza kasyo. athavA eno rA jA paNa dharmI De mATe dharmIne je kArya viSama hoya tepaNa sama tha jAya. have ekadA cArajhAnI munirAja padhAsyA. temane rAjAyeM vaMdanAdika vi dhiyeM vAMdIne panI potAnA ane kokAzanA pUrvanava pUkhyA. muni bolyA, gajapura nagarane viSe tuM jainI rAjA hato, ane kokAza jainI brAhmaNa ha to. tumane prasAdanuM pAtra sUtradhAra hato. te jainI brAhmaNane vacaneM teM tha neka jainajINodhAra karAvyA, nAnA prakAranA ratnamayI biMba narAvyA. ||ytH|| navaNaM jiNassa na kayaM,naya viMbaM neva pUzyA sAdu // udara vayaM na dhariyaM; jammo parihmari tehiM // 1 // have sUtradhAra paNa rAjAnA kahyA thakI valI adhikatara navI navI rUpa zonAnI racanAne dharmabur3iyeM caityAdi kamAM karato havo // yataH // kalA kalayataH saivaM, zlAghanIyA manISiNA m // yAM zrIsarvajJasuravadAM, hetutvenopayuMjate // 1 // ekavAra te sUtradhAreM jAtimada karakho. valI ekadA kozka rAjAthI nATho. tevAreM jainamatadhAraka jaina sUtradhAra mahA kalAvaMta tyAM Avyo. tyAre teNeM kalAnA mAtsarya mATe rAjA yAgala cADI karIne AyeM koI bIjA sAdha rmI sUtradhArane batAvI dIdho // yataH // kalAvAna dhanavAn vihAna, kriyA vAnapamAnavAn // nRpastapasvI dAtA ca, svatulyaM sahate nahi // 1 // rAjA kAnanA kAcA hoya, temATe ghaDI sUdhI tene dharI rAkhyo, paDI pazcAttApa karIne tene mUkAvyo, satkAra karo // yataH // sAdharmikANAM satkAra, stira
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 jainakathA ratnakoSa nAga ho. skAraH kilApadAm // teSAM puna stiraskAraH, puraskAraH suteH // 1 // te rAjA ane sUtradhAra bedu jaNa aNa bAlozne saudharma devalokeM deva tAnI dinogavIne tame vahAM upanyA. teM pUrve zrI arihaMtanI jakti ka rI hatI, mATe eulI ThakurAi pAmyo, tathA kokAza atulya kalAmAM kuza la thayo, eka vAra jAtimada kasyo hato, tethI dAsIputrapaNuM pAmyo. phokaTa baghaDI sUdhI sAdharmikane dharI rAkhyo, mATe bamAsa sUdhI vedu jagane kanaka rAjAyeM dharI rAkhyA. panI sAdharmikane makyo, mATe zahAM paNa baMdIkhAnAtha mUkANA // ytH|| vAcikaM kAyikaM mAna, sikaM karmapurAkatam ||avNdhybiij vadatte, svAnurUpaM punaH phalam // 1 // anAlocitazalyatve, vipAkoyaM vi dannapi // bAlo nAlocayevalya, mahobAlya vijUMnitam // 2 // evAM jJAnI nAM vacana sAMjalIne vicAo~ ke, aNAloyuM pApa te ghaNA vipAkane yA pe. ema jANIne rAjAyeM, digavratamA je aticAra lAgyo hato te rUDIrIteM Aloyo, guruye je prAyazcitta ApyuM te AcarIne vedu potAne ThekANe AvyA. e rIteM rAjAyeM ghaNA kAla sUdhI rAjakadinogavIne, avasare potA nA putrane rAjya ApIne, bedu rANI sAthe pravrajyA lIdhI. te rAjA, cAri tra pAlIne saudharma devaloke devatA thayo, pharI manuSyAvatAra pAmI rAjA thaine sidinAM sukha anunavaze. kokAza paNa rAjA sAthe cAritra lei gha yA kAla sUdhI cAritra pAlIne mAheM devalokeM iMino sAmAnika, devatA thazne panI manuSyAvatAra pAmIne sidi pAmaze. // e.kAkajaMgha rAjA tathA kokAzanI kathA AcAra pradIpa prakaraNamA je. te mATe rAjAne tathA kokAzane bIju ghaNuyeM bala hatuM to paNa jo dha marUpa bala tuM, to baMdikhAnAmAMthI nIkalyA. tathA jo dharmabala hatuM to aMte sidine pAmyA. mATe dharmabala te sarva balane jItanAra .iti tRtIyapada. have cothA padano artha kahe je. "savaM suhaM dhammasuhaM jiNAI. ( savaM su haM ke0) sarva sukhane (dhammasuhaM ke0) dharmasukha (jiNAI ke0) jIte. eTale sarva sukhane dharmasukha jItanAra be. // yataH // taNasaMthAranisanno, muNivaro narAgamayamoho // jaM pAvas muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi // 1 // eTalA mATe zrI nagavatI sUtre bAra mAsanI dIkSA paryAyavaMta muniyeM anu ttara vimAnanA surakhane paNa nalaMdhyA .te upara saMyati rAjAno dRSTAMta kahe .
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 33 // kAMpillapura nagarane viSe saMyati nAmeM rAjA rAjya kare be. te ekadA sa maye hAthI ghoDA ratha pAyaka caturaMgI senAyeM parivasyo mRgayA karavA nI kalyo. rasano gRdhra thayo thako mRgane haNe be, te rAjA, kesarI nAmA udyAne gayo. tyAM eka munirAja aNagAra tapodhana sanAya dhyAnayukta dharmadhyAna dhyAya be, vRkSAdikeM vyApta nAgaravelI pramukhanA maMrupamA rahyA be, pApa yA 'zrava khapAvyA le, evA muninI pAse eka mRga yAvyo. tene saMyati rAjA yeM ho. te velAyeM ghoDo doDAvIne zIghra tyAM rAjA zrAvyo. mRgane mU dekhIne pagAra dIvA. tyAreM rAjA saMtrAMta thayo thako vicAre ne ke, reka munineM meM dayA . ho ! huM ghAtaka buM, mane haNavAnuM zIla be, duM maMda puNyano dhaNI buM. ema ciMtavI, ghoDAne visarjana karI, munine vinayasahi ta vaMdanA karIne, ema kaheto havo ke, he jagavan ! tameM mahAro aparAdha lagA mo. paraMtu muni paNa dhyAnamA rahyA thakA rAjAne bolAve nahI, tyAreM jayAMta thako rAjA vicAre be ke, yA muni rakhe muUne nIca jAtIne gha yo kopa kare ! ! ! evaM jANIne bolyo, he jagavan ! huM saMyati rAjA buM. mane bolAvo, jo sAdhu koSa kare to kroDogameM manuSyane bAlI nAMkhe. have muni bolyA, he rAjan ! tumane anaya be. tuM paNa sarva jIvane na no denA thA. yA anitya jIvalokamAM hiMsA karIne guMrIU pAme be ? tathA zarIra nitya be. sarva bAMmIne avazya jatuM be, mATe rAjyamAM guM ma nathayo bo ? jIvita tathA rUpa to vIjalIsarakhuM caMcala be, temAM tuM mUM kAlo bo, ne paravane yarthe kAMI bUkato nayI. strI, putra, mitra, bAMdha va, te sarva poteM jIvato hoya, tyAMsUdhI sarva khAvA pIvA joga jogava vA maje, paNa mutrA paDhI koi keDe na yAve. mukhA pI jo pitA mu hoya to duHkhIyA thakA tenA putra tene bAlavA kADhe. putra murga hoya to pitA bAlavA kADhe, bAMdhava mUrca hoya to bAMdhava kADhe. paDhI je te jIva 5 vya upArjI gayo hoya te, paDhavADAnA loka, harSa karI karIne saMtoSa pA mI pAmIne, alaMkArAdi noga jogave. ane je muteNeM to je gunAzuna karma bAMdhyAM, te karma sahita parajave jAya. te mATe he rAjan ! gunane hetu ye tuM tapa aMgikAra kara. te sAMjalIne rAjA, mahA saMvega nirveda pAmyo. rAjya bAMgIne gaInAlI muninI pAse jinazAsanane viSe paramasukha rUpa
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 jainakathA ratnakoSa nAga ho. evaM cAritra letA havA. panI aniyata vihAra karatA thakAM, tathAvidha ko 3 gAmane vipe AvatA havA. evAmAM ko anirdiSTa nAmA datriya jAti no upanyo rAjA te svargathI cyavIne Avyo . teNeM koi nimitte jAti smaraNa jJAna upanyAthI vairAgya pAmI rAjya mIne dIkSA lIdhI . te paNa vihAra karatA tyAM AvyA. te saMyati munine dekhIne ema kahetA davA ke, he muni! tamArUM nAma guM ? gotra guM? mAhaNapaNuM zAne artha lIdhuM ? * AcAryanI sevA kema karo bo? ane vinIta kema kahevAbo ? tevAreM saMyati muni bolyA, mahAruM saMyati evaM nAma . tathA DhuM gautamagotrI bu. gardajAlI nAmeM mahArA AcArya , duM jIvaghAtathI nivayoM buM mATe mA haNa buM, muktine arthe kriyA karuM buM. ane te AcAryanA dukuma pramANe te manI sevA karUM hU~. eTalAMja mATe vinIta kahevAvaM buM. valI vagara pUja triya muni bolyA. he muni ! kriyAvAdI, akriyA vAdI, vinayavAdI, ane ajJAnavAdI, e cArene je nava tattvanA jANa puru poDe te kutsita kahe , hINA kahe , ema tattvanA jANa dAyaka jJAnI zrImanmahAvIrasvAmI kahe . tenuM phala dekhADuMlu ke, je pApakArI puruSa hoya te, ghora narake paDe le. tathA je guma prarUpaNA rUpa dharma seve , te prANI divyagati pAme le. te mATe kriyAvAdI pramukhanA je vacana , te mA yAvI hovAthI paramArthe zUnya le. tenI mRSAnASA , te kAraNe duM tenAM va cana aNa sAMjalato potAne yogya sthAnake vasuM bu,gocarI pramukha jAnaM buM. evIrIteM te kSatriya muniyeM saMyatirAja RSine sthira karavA mATe teNeM ema kahyu. have valI te vAdInA vacanathI sAMjalato teno hetu kahe . te kriyAMvAdipramukha mithyAdRSTi, anArya sarvane meM jANyA , paraloka bato De, mahAro yAtmA sadyogarIteM jANuM lu, DhuM pAMcame devaloke mahAprA Na nAmA vimAnane viSe mahA kAMtivaMta utkRSTa AnakheM devatA hato, tyAM thI cyavIne manuSyanA navamAM Avyo, e sarva jAtismaraNa jhAne karI hu~ jANuM buM, valI vizeSa jJAnekarIne potAnuM ane paranuM Ana jANuM buM. te mATe aneka vAdInA matano je anilASa te potArnu svabaMdapaNuM le je anarthakArI saMyamanA. ghAta hetu te sarva he saMyatimuni ! tame varjajo. valI sAMjalo hu~ gunAgunasUcaka prazna, tathA gRhasthanA ghara saMbaMdhi
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 gautamakulaka kathAsahita. kAryanA je vicAra kahevA tethI nivatyo buM. mATe je koi evA mArge cA le, te AzcaryakArI jANavA. tathA meM je kayuM ke, hu~ AukhA pramukha jAeM bu, te vijJAna zrI jinazAsanamAM be, paNa baudAdikanA zAsanamAM nathI, te mATe zrIjinazAsanamA nadyama karavo. nadyama karavAyIja TuMpaNa jAeM buM, tema tame paNa jANazo. te mATe tamone upadeza detAM kahU~ lu ke, tameSa - stisvanAva aMgikAra karajo, nAstikasvanAva tajajo, samyakjhAneM saMyukta thayAthakA kuHkheM AcarAya evaM dharmAcaraNa karato. __ valI paNa datriya muni mahApuruSonAM udAharaNa dezne saMyati munine sthi ra karato kahe ke ke, evI pUrvokta vAto sAMjalIne jarata rAjAyeM narata detra bAMmadhu, sagara rAjAyeM sAgarAMta pRthvI tyAgI, ema maghavA cakravartIyeM, jara tanAba khaMma bAMkI dIkSA lIdhI,sanatkumAre paNa putrane rAjye thApIne tapa aMgikAra kasyo, lokane viSe zAMtinA karanAra zrIzAMtinAthasvAmI paNa jarata devanAba khaMma pRthvInuM rAjya bAMmI anuttara gatine pAmyA, emaja ikSvAku kularAjAmAM vRSana sarakhA vikhyAta kIrtinA dhaNI kuMthu nAmeM rAjAdhirAja sidi vasyA, tathA zrIaranAtha paNa ba khaMma tyAga karIne zAzvata sukha pA myA, temaja mahApadma cakrIyeM uttama noga jamIne tapa aMgikAra kasyo, va lI eka utrI dharatI sAdhIne zrIhariSeNa cakrIyeM avyAbAdha sukha vayaM tema jaya nAmeM cakI eka hajAra rAjA sAtheM dIdA lezne zAzvata sukhanA nogI thayA, valI dazAnAjA dazAeM dezanuM rAjya mIne dIkSA letA havA. jene sAdAt 'iMza mahArAjAyeM ghaNI jhadi dekhADIne dharmane viSe presyA, tathA namirAjA to sAkSAt parIkSA karatAM paNa na calyA. tyAreM iMI vAraM vAra praNAma kasyo. paNa namirAjAyeM potAnA AtmAne na namAvyo. valI karakaMmU kaliMgadezane viSe upanyA, urmukha rAjA paMcAla dezane vipe upanyA, namirAjA videha dezane viSe upanyA, niggai rAjA gaMdhAra dezane viSe upanyA, e sarve rAjAumAM vRSana sarakhA thakA potAnA putrone rAjye thA 'pIne jinazAsanamAM dIkSA letA havA, valI sauvIra dezano dhaNI udAi rA jA rAjya bAMmI dIkSA le anuttara gati pAmyo, tema kAzI dezanA dhaNI naMdana nAmeM sAtamA baladeveM saMyama le karmazatrune haNyA, tathA vijaya nA
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 jainakathA ratnakoSa nAga ho. mA baladeveM guNasamR6 rAjya mI dIkSA lIdhI, valI mahAbala rAjarSi ugra tapasyA karIne mAthA sATe sidi vasyA. ___ema te kSatriya muniyeM, saMyati munine mahA puruSonAM udAharaNe karI jhAna pUrvaka kriyAno mahimA kahIne have upadeza de le ke, he saMyatimuni! te mATe te narata rAz2A pramukhanAM nadAharaNa sAMjalIne unmatta pralApa sarakhA kriyAvAdI AdikanA nAmane koNa aMgikAra kare ? jemATe zrIjinamata aMgikAra karIne kezaka saMsAra samuz tasyA, mATe je buddhivaMta hoya te pramAda na kare. eTale ema kardA ke, jinazAsana aMgikAra karavU,te aMgikAra karIne kezaka saMsArasamuha tasyA, ke tare be, keza taraze. e kahevAthI siddhirUpa phala batAvyu. anukrameM. datriya muni tathA saMyati muni vedu sidi varaze, // iti zrIuttarAdhyayana sUtre // eTale prastuta padane ema joDIye, je sarva sukhane jItanAra eka dharmasukha , tethI jarata rAjA pramukheM va khemanAM rAjya sukha bAMkIne cAritra aMgikAra kasvAM // iti zrIsakalasanAnAminInAlastha latilakAyamAnapaMmitazrInattamavijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNiviracite baalaavbodhegautmkulkprkrnnessoddshgaathaayaaNctvaayudaahrnnaanismaaptaani|| have sattaramI gAthA kahe . teno prarvagAthA lAtheM e saMbaMdha meM ke, prarvagA thAmAM cAra vAnA thakI paNa dharma utkRSTa ema kahI dekhADyo. te mATe have sAta vAnA sevato dharmano pratIpadI adharma thAya je. te adharmanA kAryanUta je dhana pramukha ne teno nAza dekhADe je. esaMbaMdhe AvI sattaramI gAthA kahe ne. jUe pasattassa dhanassa nAso, maMsaM pasattassa dayA nAso // maja pasattassa jasassa nA so, vesApasattassa kulassa nAso // 17 // arthaH-"jUe pasattassa dhassa nAso" je prANI ( jUe ke) jUvaTuM ramavAne viSe ( pasattassa ke ) Asakta hoya, te prANInuM (dhaNassa ke0 ) dhanano (nAso ke0 ) nAza thAya, eTale javaTuM ramavAmAM Asakta hoya tenA dhanano nAza thAya. te upara nalakUbarano dRSTAMta kahevo. tenI kathA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 343 eja pustakanA bIjA nAgamAM zrI nemIzvara nagavAnanA rAsamAM AvelI hovAthI zahAM lakhI nathI. tathA pAMva caritramA paNa upAi gai . have bIjA padano artha kahe . " maMsaM pasattassa dayAi nAso" je prANI ( maMsaM ke0 ) mAMsane vipe ( pasattassa ke0 ) yAsakta hoya, te prA pIne ( dayA ke0 ) dayAno ( nAso ke ) nAza hoya. te prANI hiMsA karIne kaDuyA vipAka nogave. te upara sodAmano dRSTAMta kahe je. ___ ekadA zrIkRSNanA pitA vasudevajI pharatA thakA traNa soSaka purane vipe AvyA, tyAre rAtrI hatI tethI bahAra devakulamAM jazne sUkSa rahyA. e vAmAM eka rAkSasa zrAvyo, teNeM vasudevajIne ugADyA. upADI leine javA . mAMmayu. eTale vasudevajIyeM muSTiprahAra kasyo. ema karatAM behu jaNane yuddha tha\. prathama bAduyu kayuM, par3I zastrayu-6 kayuM, paDI pakaDIne jema dhobI zi lA upara vastrane pabADe, tema zilA upara par3hAjyo. tethI rAksa maraNa pAmyo. evAmAM vahANuM vAhyaM, ghaNA loka negA thayA, te ghaNu yAdaramAna deza, zrI vasudevajIne ratha upara vesArI ghaNAM vAjiMtra vAjate nagaramAM se gayA. sadue malI vasudevajIne pAMcase kanyA devA mAMjhI. paraNavAno A graha kasyo. vasudevajI bolyA, hamaNAM duM pANigrahaNa nahI karUM. eka vAra tame mane e vAta kaho ke, e adhama puruSa koNa hato ? jene mAsyAM thakAM tamane pAvaDo harSa upaje ne ! ! tyAre temAMthI eka puruSa bolyo. ___ kaliMga deze kAMcanapura nagarane viSe jitazatru nAmeM rAjA rAjya kare . tene sodAma nAmeM putra thayo. paNa te sodAmane sahaja svanAveM mAMsa khAdhAno DhAla paDyo. te ghaNo mAMsano lolupI thayo. jeno je svanAva paDyo te TAlyo Tale nahI. jema zvAna eka paga u~co rAkhI mUtare tene zyAM cIra kharaDAya ke, je mATeene eka paga u~co karavo paDe ? temaja darajI kapa DAno zivanAra potAnI aAMgalI cATe je te kyA aAMgalI madhanI mIThAseM kharaDI ? tathA mocI TAMko mAre ne karAje eTale mocI cAmaDAne TAM ko mAre ane ghaNo nAra tANanAra jevo AkAra dekhADe te kyA cAlIza maNane gAmale jotasyo ? tathA kAgaDo pANIyeM nareluM sarovara mUkIne kuMnane jaza viTAle ne e sarva temanI Teva paDI gayelI me te kAM maTe nahI. ityAdika dRSTAMteM sodAmane mAMsa khAdhAno DhAla pajyo te maTe nahI.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 jainakathA ratnakoSa nAga cho. rAjA poteM to ghaNo paropakArI , paNa dIkaro uSTa thayo tethI buTayu jAya nahI. mATe rAjAyeM nitya ekekA moranA mAMsano dukama kasyo. te vaM zagIri nAmA parvatamAMthI ekeko mora, ene nadaNa karavA mATe ANIpe. ekadA rAMdhaNiye moranuM mAMsa lAvIne mrakyuM, ane pote kyAMka ADo avalo gayo, evAmAM mAMjAra AvIne mAMsa le gayo. tyAreM rAMdha liye naya thakI kozkanuM bAlaka mArIne rAMdhyu, tene sodAma nahaNa kara vA beTho. teno svAda ghaNo sAro lAgyo, tyAreM rAMdhaNiyAne pUjyu, e kenuM mAMsa hatuM ? rAMdhaNiyAyeM sarva hakikata kahI saMnalAvI. tyAre sodAmeM rAMdha NiyAne kahyu ke, tuM niraMtara morane badale manuSyanuM mAMsa lAvIne rAMdhaje. paDI te uSTa sodAma, niraMtara lokonAM bAlaka le jAya. ema karatAM e kadA rAjAyeM te vyatikara jAeyu. tyAre rAjA ko kalakalyo thako te so dAmane, nagaramAthI kADhI mUkAvato havo, te paNa pitAthI bIhIto thako parvatamA jazne vazyo. paraMtu te niraMtara A nagaramAthI ekekuM manuSya le jato hato, tene tame yamapurIye pocADayuM te kAma ghaNuM rUDaM kahyu. e tame ghaNA manuSyanI hatyA utArI. te sAMjalIne vasudevajI ghaNo harSa pAmyA. tyAM pAMcase kanyAnuM pANigrahaNa kaDe. e rIte mAMsanA khAnArane dayA na hoya, te mATe mAMsa nakSaNa na karavaM. mAMsanA khAnAra prAyeM narake jAya, evaM zrI jagavatIjI sUtramA kayuM . // e sodAmanI kathA zrInemicaritramA be. have trIjA padano artha kahe jeH-" maUM pasattassa jasassa naaso"|| je prANI ( maU ke0 ) madirAne vipe ( pasattassa ke0 ) Asakta hoya. te prANInuM ( jasasta ke ) yaza je je te ( nAso ke0 ) nAza pAme. te napara rAjAnA putranI kathA kahe . ' sAketapura nagaranA rAjAnI madanalatA rANInI kUrakhane viSe putra yA vyo, te putra anukrameM mahoTo thayo, rAjAne ghaNo vahAlo hato, te yauva nAvasthA pAmyo, eTale tene madirA pIvAnI Teva paDI. gai teNe karmadorSe karIne ekadA madirA pIdhI ne tethI madonmatta thayo, thako rAjAnI mAtA ne Akroza gAlo tADanA tarjanA karavA lAgyo. te vRttAMta rAjAyeM jAeyuM. teNeM putrane teDIne ghaNo ubako dIdho. tyAreM madirAnA paravazathI te rAjA ne paNa thAkroza karavA lAgyo. tethI rAjAne ghaNo kaSAya jAgyo. rAjAyeM
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 345 vicAghu ke, suvarNanI burI hoya topaNa peTamAM mAravAne kAma na Ave, te mATe e mahAro putra batAM paNa jo mahArI mAtAne thAkroza kare, ane mane khAtaramA na gaNe, to te mahAre zA kAmamAM Ave ? ema vicArI pu vanI jIna kapAvI. tethI teno mada utarI gayo. lokamAM ghaNu lAjyo. na garImA ghaNo apayaza thayo, palI eka mAsanuM anazana karIne brAhmaNano dI karo thayo. ityAdika vizeSa adhikAra zrIsamarAditya caritrathI jANajo, hAM madirAnuM prayojana hatuM teTalIja vAta kahI. ema valI sAMbakumara pramukheM madirA pIdhI, tethI anartha thayo // ytH|| zaivazAstre'pi // mUlaM samastado pANAM, madyaM ysmaadiriitm|| madyapAnaM kathaM kArya, nareNAzucinadaNam // // 1 // ityAdi // dUhA // aMba phale pati rAkhake, maduthA phale pata khoya // tAko rasa mukhamAM paDe, kyuM na hIna buddhi hoya // 2 // ityAdi // have cothA padano artha kahe :-vesApasattassa kulassa nAso" je prA NI (vesA ke ) vezyAne vipe ( pasattassa ke) Asaktadoya, te prANI nA (kulassa ke0) kulano (nAso ke0) nAza thAya. eTale kula vadhe na hI. te napara nanita kumArano dRSTAMta kahe . yathAH vANijya gAma nagarane viSe zAna kUNe yatipalAza nAmeM nadyAna hatuM. temAM sudharma yadanuM deherUM le. tyAM mitra nAmeM rAjA rAjya kare . tene zrI nAmeM devI . te nagaramAM kAmadhvajA nAmeM gaNikA vasatI hatI. te vezyA bahotera kalAnI paMmita, cosana gaNikA guNeM sahita, ekavIza rati guNeM pra dhAna, batrIza lakSaNA puruSane vaza karatI, aDhAra dezanI nASAmAM vizArada, mahArUpavaMtI, hajArogame gaNikAnuM adhipatipaNuM jogavatI vicare be. valI te nagarane viSe mahAraMdivaMta evo vijaya mitra nAmeM sArthavAha vase le. tene sunA nAmeM nAryA be. tene nanita nAmeM putra le. ekadA nagavAna zrI mahAvIrasvAmI samosasyA. temane rAjAvaMdanA karavA nIkaTyo, dharma sAMjalIne parSadAsthAnake gai. paDhI jagavaMta zrI gautamasvAmI baha bahanu, pA raNuM karatA pAraNAne divase vANijya gAma nagarane viSe gocarI padhAsyA, rA jamArgamA yAvyA, tyAM ghaNA hAthI ghoDA sunaTa saMnaba thai, hAthamAM vividha prakAranAM hathiyAra dhayAM , tenA dvaMdamAM madhya. nAge eka puruSa ne, te baMdhaneM bAMdhyo ne, kAna nAka kApyAM , vadhya maMmaneM maMmita De, gale
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 jainakathA ratnakoSa nAga baho. kaNeranI mAlA ghAlI , tilanI peThe bedatAM tenuMja mAMsa tenA mukha mAM khavarAvatA, kAMkarAnA sekaDo teNeM mArI jato, aneka naranArIyeM pari vasyo , rAjapuruSa cotare cotare udghoSaNA kare De ke, je koi unita kumara nI peTheM aparAdha karaze, tene potAnAM karma aparAdhI karaze. te vAta gautama svAmIyeM sAMjalI, yathAparyApta AhAra leine pranu pAse AvI, thAhAra de khADI, vaMdanA namaskAra karIne ema kahetA davA ke, he jagavan ! meM nagara mAMbAja pUrvokta vRttAMta dI, te puruSa pAbale nave koNa hato ? pranu bolyA. A jaMbuddIpanA jaratadevane viSe habiNAra nAmeM nagara hatuM. tyAM sunaMda nAmA rAjA rAjya karato hato, te nagarane viSe eka mahoTuM gomaMmala hatuM, tyAM ghaNAM gorUpa anAtha hoya, sanAtha hoya thAdika sarva nagarInI gAyo, baladiyA, pADA, vRSana saMrvane cAropANI saMpUrNa maleM, tethI nirupasarga thakA sukheM rahe le. te nagaramA eka nIma nAmeM kUTayAha vase be, te ghaNo adharmI je,tenI nutpalA nAmeM nAryA ne tene ekadA garna rahyo. te garna traNa mAsano thayo tyAre utpalAne, evo doholo upanyo ke, je striyo, gAyo ane vRSana pramukhanA kAna, nAka, aAMkho, jIna, hoTha, galakaMbala, khAMdhAM pramukha nAM solA karI talI luMjI saMskArI madirA pramukha sahita AsvAdana kara tI haze, tene dhanya je. evA padArtha jo hoyato hu~ paNa nojana karUM. ema vicAratI divase divase dUbalI thAya, mukha kumalAya, yathocita puSpa, vastra, gaMdha, mAvya, alaMkAra nogave nahI, te nIma kUTayAhe jANyu. tyAre utpalAne pUjethu ke, tuMbalI kema thabo ? tyAre teNIyeM doholAnI sarva vAta kahI. nImeM kahyu, tahAro dohalo hu~ pUro pADIza. tuM mUbalI na thazza. paDI ekadA nIma kUTayAMha madhyarAtre ekalo nirvIkapaNe saMna ba6 hathiyAra paDi hAra leine gomaMmalamAM jazne koinA kAna, koznI AMkha, koznA khAMdhA, ityAdika kApI kApIne se zrAvyo. utpalAne yApyAM. teNeM teja rIteM vAvasyAM. doholo saMpUrNa thayo. anukrameM nava mAsa pUrA thayA, putra thAvyo, te mahoTe mahoTe zabdeM AraDavA lAgyo, ghaNuM virUpa visvara Arajyo. te bokarAno zabda sAMjalIne AkhA haliNAra nagaranI gAyo tathA gAmanAM vA baDAM baladiyA pramukha trAsa pAmyA thakA cAre tarapha nAsavA lAgyA. temATe tenA mAtApitAyeM tenuM gotrAsa evaM nAma dIdhuM. anukrameM te mahoTo thayo.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 gautamakulaka kathAsahita. evAmAM teno pitA jIma maraNa pAmyo. tyAre tenA mitra jhAtI svajana pramukheM ghaNuM rotAM AkraMda karatAM tenuM maraNakArya kA. ekadA sunaMda rAjAyeM te gotrAsane kUTagrAhapaNe thApyo. je koi mArga pramukhamAM hINAcArI hoya, tene pakaDe, daMma kare, tyA gotrAsa niraMtara a. IrAtrIsamaye saMnabaha pramukha Ayu6 leza, gomaMmala madhye jazne, koznA nAka, koznA kAna, koznA galakaMbala, bedIne ghera lAveM. tenA solA pramukha nipajAvIne nakSaNa kare. ema ghaNAM pApakarma AcarI pAMcase varSa, Ayu pAlI, ArtadhyAne marIne, bIjI narake traNa sAgarane AukheM jara upanyo. have ihAM vijaya mitra sArthavAhanI sunaza nAryAne bAlaka thAve je, te jI vatAM rahetAM nathI, evAmAM te gotrAsa nArakIthI nIkalAne sunAnI kUkheM bhAvI putrapaNe upanyo, prasavyA panI ukaraDe nAMkhI deza valI pAbo tyAM thI upADI lIdho. paDI anukrameM mahoTo kasyo. bArameM divase ukaraDAthI lIdho mATe guNaniSpanna unitakumAra evaM nAma dI . anukrameM te khIradhAvya, maGanadhAvya, maMjhanadhAvya, khilAvaNadhAvya, ane aMkadhAvya, e pAMca dhAvye pAlIjato mahoTo thAya. evA avasare vijayamitra sArthavAha gaNima dhari ma meja pArivedya e cAre prakAranAM nAma lene lavaNa samuzmA jahAje caDhayo. tyAM jahAja nAgyuM, sarvanAMma bajyA, sArthavAha azaraNa thako maraNa pAmyo, tyAre te mu jANIne, ghaNA Izvara, talavara, mAiMbikAdika hatA te bAhya hastagataM sarva vya le gayA. sunA sArthavAhI paNa narinuM maraNa sAMjalIne ghaNo zoka saMtApa karatI Artarau dhyAna dharatI rotI thAkaMda ka ratI vilapatI kI rahI. mitra, jhAti, svajanAdikeM malI maraNa kArya kajhuM. ___ anyadA naza sArthavAhI sAyano vinAza, jahAjano vinAza, na ra no vinAza ciMtavatI thakI, kAladharma pAmI. tene maraNa pAmI jANIne ko TavAleM zrAvI unnita kumArane gharamAMthI kADhI mUkyo, ane te ghara bIjAne ApyuM. te unita kumAra paNa potAnA gharamAMthI nIkaTyo thako vANijya gAmane viSe juvaTuM ramatAM tyAM vezyAnA gharane viSe pharato rahe, koi vAranA 'ra nahI tethI svazvAyeM noga nogavato thako vicare. svacaMdAcArI, madyapra saMgI, coraprasaMgI, yUtaprasaMgI, vezyAprasaMgI thako ekadA kAmadhvajA gaNi kA sAthai lAgyo, te sAtheM nadAra viSaya sukha jogavato vicare .
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 jainakathA ratnakoSa nAga baho. evA vasare ihAM mitrarAjAnI rANI zrIdevIne yonizUla prakaTa thayuM. mATe mitrarAjA potAnI rANI sAdheM manuSya saMbaMdhI joga jogavI zake na hI. tyAaiM rAjAyeM ucita kumArane kAmadhvajA gaNikAnA gharathI kADhI mU kAvyo, dhane pote te kAmadhvajAgaNikAne aMgikAra karI. have ti kumAra te vezyA upara gRddha thayo, temAMja tallIna thayo thako mUrhita thayo tene bIjuM kAMi game nahI. e gaNikAnoja avasara tAkato phare. ekadA te avasara pAmIne kAmadhvajA gaNikAnA gharamA gayo. kA madhvajA gaNikA sAtheM joga jogavavA lAgyo. evA avasare mitrarAjA snAna karI, balikarma karI, sarvAlaMkAreM vibhUSita thA, manuSyanA vRMdeM pari aat jyAMgalikAnuM ghara be, tyAM yAvyo. eTale ucita kumArane gaNikA sAdheM joga jogavatI dIThoM. tyAreM kaSAyamAM yAvI, trivalI caDhAvIne ca nita kumArane potAnA puruSa pAse pakaDAvI yaSTi muSTi DhIMca ne kUM lIne prahAreM karI muvA sarakho kasyo. pa vaje baMdhaneM, bAMdhIne he gautama ! jema tame joi yAvyA evI avasthAyeM pamADyo le. " ema gavAne kahe thake zrI gautamasvAmI pUbe be ke, he nagavan ! e sai kAla karIne kyAM jaze ? pratru bolyA, e ucita kumAra, pacIza va nuM parama zrAkhuM pAlIne ratnapranAyeM nArakI thaze. tyAMthI nIkalIne vAnara TolAmAM vAnaro yaze, te yauvanamAM tiryacanA joganeviSe gRddha thayo thako eka vAnara sAthai yuddha karatAM maraNa pAmIne eja naratakSetre iMIpura nagaramAM gaNikAnA kulane viSe putrapaNeM upajaze. tyAM janmatAMja tenA mAtA pitA varddhita karma karItene napuMsaka karma zikhavaze. priyasena kumAra nAma thApaze. te napuMsaka, yauvanAvasthA pAme thake, rUpalAvaNya utkRSTa pAmaze. pakSI te priyasena kumAra iMzpura nagarane viSe rAjA pramukha ghaNA lokanI vidyA, yoga, maMtra, cUrNa, vazIkaraNa pramukheM manuSya saMbaMdhI udAra joga jogavato vicaraze. tethI ghaNAM pApakarma upArjaze. ekavIzaseM varSanuM parama zrAcakhaM pAlIne ratnapranAyeM nArakIpaNeM upajaze. tyAMthI cyavIne anukrameM tiryaca nA va pramukha prAMtare sAte narakamAM upajaze paDhI jalacara, thalacara, khe cara, caraH parisarpa, nujJapari sarpa tenI jeTalI jAti jeTalI kulakoDI ve te mAM ekekamAMka lAkha bAra upajaze temaja coriMDiyamAM, teiMDiyamAM, pra *
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 34e beiMDiyamAM ekeka jAtimAM aneka lAkhavAra napajaze. ema kaDavI vanaspati pramukhamAM tathA vAu, tela, thapa ane pRthvImAM aneka lAkhavAra upajaze. tyAMthI Aja jaMbuddIpanA naratadevane viSe caMpA nagarImA pADApaNe upaja ze. te pADAne goThIla puruSa mAraze. tyAMthI vyavI eja caMpA nagarImA zeva ne kule putrapaNe upajaze. te yauvanAvasthA pAmaze, tyAreM sthaviranI pAse ' samakita pAmI, cAritra ze. pAMca samiteM samitA, traNa gupteM guptA thara, ghaNAM varSa sUdhI sAdhuparyAya pAlI, bAloi paDikkamI, samAdhimAM kAla karIne, saudharma devaloke devatA thaze. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetre natta ma kulamAM upajI kevalajhAna pAmIne moda jaze. e nanita kumAranI kathA zrI vipAka sUtranA bIjA adhyayanamAM be, mATe vistAranA arthiye tyAM jovU. te nanita kumAra vezyAsaMgI thayo to putrasaMtati na thai, ane mAtA vipAka pAmyo. mATe vezyAsaMga tajavo // iti zrIsakalasanAnAminInA lasthalatilakAyamAnapaMmitazrInattama vijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNivi racite bAlAvabodhe gautamakulakaprakaraNe saptadazagAthAyAM catvAryudAharaNAni. have aDhAramI gAthA kahe . teno saMbaMdhato pUrve melavyo . hiMsApasattassa sudhammanAso, corIpasatta ssaM sarIranAso // tahA parakIsu pasattaya ssa, sabassa nAso ahamA gaI y||1|| arthaH-" hiMsApasattassa sudhammanAso" je prANI ( hiMsA ke ) jI vahiMsAne viSe (pasattassa ke0) Asakta hoya, te prANInA (sudhamma ke ) jalA dharmano (nAso ke) nAza thAya. ihAM guru pratye ziSya pUche be ke, jyAreM hiMsA karatAM dharmano nAza thAya, tyAre dAna devapUjA pramukha karatAM dharma kema thaze ? kAraNa ke, temAM to hiMsA thAya . have guru ma hArAja uttara Ape De ke, he ziSya ! zrIsUyagaDAMga sUtramA arthadaMjhane a dhikAre nAgane heteM, nUtane heteM, yadane heteM, jo pUjA kare, to hiMsA thA ya, paNa jinapUjAne heteM hiMsA nathI kahI. eTale pUjA yajJa e dayAnA
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 jainakathA ratnakoSa nAga cho. nAma zrIpraznavyAkaraNa sUtramA kahyA je. temATeja zrIjJAtA dharmakathAMga madhye zepadIyeM, tathA rAyapaseNImadhye sUryAnadevatAyeM, zrIjIvAnigamamadhye vija ya devatAyeM, pUjA karI kahI . tathA "hAyA kayabalikammA" evA nagama vAma pATha . tyAM balikarma kahetAM pUjA kahIyeM. e jJAtAsUtra madhye ma hanI kanyA pitAne page lAgavA gai, tyAreM ba rAjA uraDAmAM AvyA, tyAM evo pATha 3 // taeNaM se mahinavideha rAyavarakannA ehAyA jAva pAyacitta savAlaMkAra vinUsiyA baduhiM khujAhiM jAvaparirikattA iti // e be tAme sarakho pAta . te mATe manIyeM ve vAra devapUjA karI. valI "appaNo paDimaM kAre" kahetAM maniyeM potAnI pratimA jarAvI. valI yatinA paDikkamaNA suutrmdhye|| mamI pAduDiyAe, balipAduDiyAe, (maMmIpAduDiyA e ke0) naivedyanuM dhAnya levU nahI. kadApi ajANatAM vahorIne khAdhuM ho ya to tenuM mihAmi ukkaDaM. aDhAra nAma mAlAmAM" pUjAhaNAsaparyArcA upahArabalI samau" (balipAduDiyAe ke) naivedya jANavU. tathA mahA nizItha sUtramA dhUpa dIpane balipUjA kahI. tathA Avazyaka niyuktimAM gA mamA je vaDero hoya te daza zera rAMdhyA cokhAno bali nabAle. tyAre tIrtha kara vyAkhyAna mUke. valI vAstukazAstra, jyotiSazAstrane viSe ghara devatAnI pUjA karIne nUtane bali dene pesavu kahyu 2 // yataH // gRhapravezaM suvinI taveSaH, saumye'yane vAsarapUrvanAge // kuryAdhdhiAyAlayadevatAcI, kalyANadAM nUtabalI kriyAM ca // 1 // ema jojarAjAne vAre zrAvase varSa pahelA kAli dAseM meghadUta madhye (bali ke0) naivedya kartuM le. ane sUtramA to gama gama bati te pUjA kahI. te mATe pUjAmAM hiMsA nathI. te hiMsA ula khavA mATe hiMsAnA traNa prakAra kahe . eka hetuhiMsA, bIjI svarUpa hiMsA, ane trIjI anubaMdhahiMsA. hetuhiMsA je ayatanAyeM pravarttavaM te, svarUpa hiMsA je jIvanI hiMsA thAya te, ane anubaMdha hiMsA te jenA kaDuA vipAka Ave te. temAM ayatanA ane anubaMdha e be hiMsA na jozya. ane svarUpa hiMsA jo thatI hoya to paNa tethI sidhivare.jema samuhamAM paDatA siddhithAya tenI peThe jAgavaM. eTalA mATeja hiMsA ahiMsA aneka prakAreM ahiMsASTakamAM kahI // avidhAyApi hi hiMsAM, phalanAjanaM navatyekaH // kRtvApyaparo hiMsAM, hiMsAphalanAjanaM na syAt // 1 // nAvArthaH-kezka hiMsA na kare, thane hiM
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 gautamakulaka kathAsahita. sAnAM phala nogave. te taM'lamatsya tathA jamAlInI peThe jANavA. keka hiMsA kare paNa hiMsAnuM phala nogave nahI. jema koNamohI saMyogIne, 3 tyAdi // 1 // te mATe paramezvaranI AjhA sahita dayA pAlavI. te AjJA vinA hiMsA karato dharmano nAza kare, tenA upara yamapAzanI kathA kahe . Aja jaMbuchIpanA naratadetramA vaNArasI nAme nagarIne viSe jurmarSaNa ' nAmeM rAjA tenI kamalazrI nAmA rANI . te nagarImA yamapAza nAmeM caM mAla vase, paNa te kameM caMmAla nathI. valI te nagarImA eka naladAma nAmeM vANiyo vase le. tenI sumitrA nAmeM strI tene mammaNa nAmeM dIkaro ne. __ekadA koi sodAgara ghoDAlAvyo. rAjA, tenI parIkSAne mATe eka ghoDA upara caDhyo. evAmAM ko vairI rAjAno devatA ghoDAnA zarIramAM pezI rA jAne AkAze le gayo. teNeM koka vanamA ja mUkyo. tyAM rAjA ghoDA thI to utasyo, eTale ghoDo marI gayo. evAmAM eka hariNa rAjAne dekhI ne jAtismaraNa pAmyo. te hariNa nUmi napara akSara lakhIne ema kaheto havo ke, DhuM tamAro devala nAmA cAkara hato. te ArtadhyAne marIne tirya ca thayo . teNeM pAgala thazne rAjAne pANInuM sthAna dekhADayuM. rAjA pANI pIne svastha thayo. eTale potAnuM sainya AvI pahocyuM. rAjA kasyA guNano jANa hovAthI te hariNane nagaramAM lazyAvyo. rAjAyeM nagaramAM sarva game udghoSaNA karAvI ke, kozye paNa yA hariNane mAravo nahI. paDI nirnayathako te hariNa nagaramA svebAyeM pharato rahe. ekadA te hariNa namato namato mammaNane hATe yAvyo, koI pAbalA navanA vairathI mammaNane kopa caDhayo, bApane kahevA lAgyo ke, e mRga a parAdhI , mATe ene mAro. tyAre teno pitA naladAma bolyo, vANiyAnA kulamA apara jIva paNa na mAravo, ane e to valI rAjAne iSTa .mATe naja marAya, to paNa pitA kAMka vyAdepamA rahyo, eTale mamma0 te mRga ne mArI nAMkhyo. paNa vegalA rahyAM koTavAleM ane yamapAzeM dIto, te vRttAM ta koTavA rAjAne kahyu. rAjA bolyo, e vAtano sAkSI koNa ? te bo yo, eno bApa sAdI ? rAjAyeM enA bApane teDAvIne pUjyuM, teNeM sAce sAdhu kayu ke, mahArA putraM mAsyo to kharo. rAjAyeM tene satyavAdI jANI ne pUjyo, bhane mammaNane mAravAno dukama kasyo, yamapAzane mAravA soMpyo,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 jainakathA ratnakoSa nAga ho. eTale yamapAsa bolyo he rAjan ! hu~ hiMsA nahI karUM. rAjA bolyo. tuM caMmAla thaine hiMsA kema na kare ? tyAreM caMmAla bolyo, sAMnalo. hastizIrSa nagarane viSe damadaMta nAmeM vANiyo hato, teNeM zrIanaMtanA tha tIrthakara pAse dharma sAMjalIne cAritra lIdhuM. tapasyA karatA thakAM aneka labdhivaMta thayA. tathA gItArtha thayA. te damadaMtakRSi vihAra karatA thA naga re pAdhAsyA. smazAnamAM kAussaMgga karIne rahyA. evAmAM mahAro putra ati muktaka nAmeM ke tene koI vyaMtara pramukhanA upasarge ghaNA roga upanyA hatA. te smazAnamA gayo. munine namaskAra kasyo, eTale muninI zaktiyeM nirogI thayo. te putraM ghera thAvIne mane sarva vRttAMta saMnalAvyu,DhuMpaNa kuTuMbasahita rogI hato, te kuTuMbane le munipAse gayo. ame sadu rogathakI mUkANAM, tyAreM duM zrAvaka thayo, meM jAvajIva hiMsA karavAnA paJcarakANa kasyAM, ane sAdhune vairAgyanuM kAraNa pUbyuM, tyAre te sAdhuyeM potAnuM sarva vRttAMta mane prati bodhavA mATe kahI sAMjalAvyu, tethI DhuM jANuM bu. te sAMjalIne rAjAyeM harSa pAmI tene pUjyo. ane sarva mAlamA tene vaDero kasyo. bIje caMmAleM mamma Nane mAsyo. yamapAza marIne svagai gyo|| ekathA zrI zAMtinAtha caritramAM. arthaH-" corIpasattassa sarIra nAso " je prANI (corI ke0 ) co rIne viSe ( pasattassa ke) Asakta hoya, te prANInA ( sarIra ke) zarIrano ( nAso ke0) nAza thAya. te upara TuMmika coranI kathA kahe le mathurA nagarIne viSe zatrumardana nAmeM rAjA rAjya kare be. te rAjA sa Una lokane pitAnI peThe hitakArI . bane purDanane yamasarakho le. tyAM eka jinadatta nAmeM zreSThI zrAvakamAM vaDero le. te karuNArasano samuha ane satvarUpa ratnano sAgara hato. te nagarane viSe kyAthI paNa eka lumika nAmA cora yAvIne ko na jANe evIrIteM corI kare. paNa te sarvatra prasidale. ekadA te coreM koI vyavahAriyAnAM gharamAM khAtara dene suvarNa lIdhuM. evAmAM gharanA loka jAgyA. teNeM pokAra kasyo eTale koTavAleM cAre tara pha vIMTIne tene dhanasahita pakaDyo. khalaM je ke, bila bilane viSe godhA na hoya. prAtaHkAle sUryane udaye coranI vAta rAjAne kahI. rAjAyeM kahyu, e jagatno zatru ,mATe.ene viTaMbanA dezne mAro. tyAre koTavAleM lIMbaDAnA patranI mAlA tathA kaNeranImAlA, sarAvalAnI mAlA teNe karI vadhya maMmaneM
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 353 maMmita karo, junAM saDenAM supaDAnuM tatra dhayuM, cokhuM dhana gaje bAMdhayuM, gaI na upara caDhAvyo, daMgerAnuM vAjuM vAgate cotareM cabutare ema kahetA ke re re loko ! sAMjalajo. yA rIteM huMmika coreM corI karI te mATe ene mAravA jaiyeM bIyeM. tethI koI corI karazo nahI. je corI karaze, teno ya nyAya, rAjA nyAyI be mATe nahIM khame tez2a velA yaSTimuSTyAdika tADa nAyeM tADI jato. tihAM nirdayapaNeM loka ema kahetA havA ke, jUna e potA nA pApanuM phala ke pAmyo be ? ema sakana loka najareM jotA, lAMgiyA loka hAMsI karatA, munirAja karmanAM phala vicAratA kahe te ke, evAM pA pakarma na karavAM. cAre tarapha hudaita bokareM parivasyo koi dizi sUke nahI, ema DuM valuM joto, viTaMbanApUrvaka badhA nagaramA pheravIne koTavAleM vadha sthAnake prAyo, zUlIye AropIne cara puruSa bAnA. jovAne mUkyA, ke jo ene ko kAMimadata kare to teno paNa nigraha karIyeM. evI avasthAne vipe te corane taDakAno tApa lAgate, lohInI dhAra nIkalate, atyaMta tRSA lAgI. tevAreM je koi mArge dUkaDo nAkale, tenI pAse pANI mAgavA lAgyo, paNa rAjAnI bIhI keM koI pANI ANI yApe nahI. * evA avasaramA jinadatta zrAvaka te mArge yAvyA. te zeTha pAse teNeM pANI mAgyaM. tyA zeTha dayAvaMta thakA bolyA, tane huM pANI pAiza. paNa paMca parameSThino namaskAra saMnAre to tuM svarge jAya. te sAMjalatAMja teNeM pATha saMjalAvavA vinaMtI karI, zrAvakeM namaskAra kahyo, te vAraMvAra saMcAra vA lAgyo. zrAvaka paNa jeTale gherI pANI lAvyA, eTale utAvalo utA vo namaskAra saMcArato maraNa pAmyo. marIne mahardika yakSa paNeM upanyo. evA pravasare cara purupeM rAMjAne jinadattazeThanuM vRttAMta saMjanAMvyaM. rAjA ye zeThane paNa mAravAno hukama kasyo. koTavAla paNa te zeThane zIghra gardane caDhAvIne jeTale viTaMbanA karavA taiyAra thayo eTale te yakSarAjeM avadhijJA neM jAeyuM ke, ho ! mahArA gurune yAvI vyavasthA yAvI ! ema vicArIne mAyAyeM eka mahoTo parvata racyo paDhI sahune kahevA lAgyo, are ! rAjA pramukha loko, sAMjalajo huM yA parvateM sarvane cUrIza, je kAraNa mATe yA zeTha dayAno samuD, jagatano hitavAMtaka be, tene tameM khArIteM viTaMbanA karo bo ? e to mahAro prabhu be. te sAMjalIne rAjA saMtrAMta thako puranA loka sahita 21.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 jainakathA ratnakoSa nAga ho. phUla pramukheM te devatAnI pUjA.karavA lAgyo.je kAraNe maraNanIbIhIka te mahoTI bIhIka . par3I rAjA pramukheM te yakSarAjane vinaMti karI ke, he svA min ! ame ajJAnathI je aparAdha kasyo te khamo, mahoTA puruSane namyA eTale te aparAdha khame evI nIti , tyAreM yaha bolyo, tame e zrAvakanuM zaraNa karo, ane pUrva dizAyeM mahAruM deheruM karo, te sAMjalIne rAjAyeM ze Thane hAthI upara besArIne natsaveM sahita puramA praveza karAvyo. vAraMvAra ze une khamAvIne, valI pUrva. dvize yadanuM deheraM karAvyu. temAM zUliye caDhAve lo cora tathA tenI pAse te zrAvaka evI mUrti kraav| // iti DhuMmika ka thA // e navakAranA pranAvathI devatA thayo, paNa corIthakI to zarIrano nAza thayo. ihAM corI karatAM zarIrano nAza thAya, e adhikAra hai. have trIjA tathA cothA padano go artha kahe . "tahA paravIsu pasa tayassa, savassa nAso ahamA gaI ya" ( tahA ke0 ) temaja, je prANI (pa rahIsu ke0 ) parastrIne viSe (pasattayassa ke) yAsakta hoya, te prANIne ( savassa ke0 ) sarva ivya athavA sarva guNano ( nAso ke0 ) nAza thAya. ane valI (ahamA gaIya ke0 ) adhama gati pAme. eTale urgatiyeM jAya. te upara rAvaNa pramukhanA ghaNA adhikAra prasiha . paNa ihAM parastrI sevana karavAthI phuHkha pAmyA, ane jeNeM parastrIno tyAga kasyo te sukha pAmyA. te napara surapriya kumarano dRSTAMta kahe . magadha dezane vipe rAjagRha nagaramA prajAsa nAmA.zrIvIranA agiyAra mA gaNadhara tenA nA yajJapriya nAmeM brAhmaNa zrAvaka vase . tene yajJaja sA nAmeM strI , tenI kUkhe surapriya nAmeM putra thayo. paNa te rUpa saunA gyazIlAdika guNeM karIne devatAne paNa ghaNo vannana . anyadA dharmaruci munine, pranAsa gaNadharajIyeM kahyu hatuM ke, tameM rAjagR hanagareM, yajJapriya brAhmaNane dharmopadeza karajo. te sAMjalI anukrameM dharmaru ci aNagAra rAjagRhe padhAyA. vicaratA thakA yajJapriyane ghera aAvyA, yA priye paNa saMnramasahita unA thaine Asana ApyuM, te vAsane muni bega, munine yajJapriyeM parivArasahita vaMdanA karI, muni paNa vIrapranunA gaNadhara no parivAra hovAthI ghaNI prazaMsA karIne kahevA lAgyA ke, pranAsa gaNadha rajIyeM mahAre mukheM kahevarAvyuM je. je manuSyanavAdika sAmagrI unana pA
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 355 dharmakArya viSe lagAre pramAda karazo nahI, brAhmaNeM paNa te vacana ta hatti paNeM aMgikAra karUM, valI muni bolyA, tamArA vratano sukheM nirvAha thAya be ? vipra bolyA, tamArA pasAyathI eTalo kAlato sukheM nirvAha ya yo be, have galata na jANIyeM ke, kema banaze. je mATe surapriya kumAra saubhAgyAdika pratizayavaMta be, tene pagale pugale strIyo prArthanA kare be. te mATe he jagavana ! jo e nirmala zIla khaMmaze, to zaratkAlanA caMdramA sara khaM mAruM kula be, temAM kalaMka lAgaze. te sAMjalIne muni bolyA, he vi pra ! tame viSAda na karo, e puSyAnubaMdhI puNyavAlo be, mATe te prakArya kema kare ? te vAta sAMjalI munine vaMdanA karIne yajJapriyeM pUDha ke, eNeM pUrvaja ve guM sukRta karUM te kaho, tyAreM muni bolyA, e pAulA javane viSe vaNArasI nagarInA rimardana rAjAno jayamAli nAmeM putra hato. te ekadA vasaMta tilaka nAmA udyAne krIDA karavA gayo. tyAM azokavRkSatale cAraNa mu nine banA dIvA tene naktiyeM namaskAra karI temanA mukha vyAgala bege. vAmAM naMgaketu nAmeM eka vidyAdhara strIsahita tyAM yAvyo, te munine vaMdanA karIne veTho, tyAreM muniyeM vidyAdharane pUbyuM, he vidyAdhara ! e rUpavaM tI abalA koNa be ? tyAreM te cAraNa munine namIne lakAyeM mAdhuM nIcuM karIne bolyo, e tArAcaMda nAmA vidyAdharanA svAmInI putrI be, eno na tara mAtaMgI sAthai rakta thayo, tyAreM e narttAri upara virakta thara, evaM jAlI egikAra karI be. muni bolyA, he nae ! parastrIgamana te puru pane potAnA kulamA kalaMka be, tathA vaira khane apajasanuM kAraNa be, tema parave narakane viSe ghora duHkha thApe, paramAdhAmI balatI trAMbAnI putalI sAthai liMgana karAve, evaM muni kahe be. evAmAM te strIno jattari ughADe zastre te anaMgaketune atyaMta tarkanA karato tyAM thAvyo, anaMgaketu paNa laDavA mATe tenI sAmo thayo, ane kahevA lAgyo ke, he mAtaMgInA dhaNI ! Aja tuM potAne karme munu, ema yAdepa karato yuddha karavA lAgyo, te behu jaNa ghaNI vAra yuddha karatAM banne maraNa pAmyA. te strI paNa aparapati je anaMgaketu, tenuM zarIra lei agnimAM balI mui. tyAreM cAraNa muni zoka karavA te dekhIne jayamA liyeM pUDhayaM. tame zokavaMta kema yayA ho ? muni bolyA, e vidyAdhara saMsArapaNeM mahAro nAi be, te hamalA navakAravarjita ka
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jainakathA ratnakopa nAga ho. smAt pApeM karI maraNa pAmyo, te amane zokanuM kAraNa tha6 paDyuM . evaM sAMjalI, namaskAra karIne jayamAli ema kato havo ke, he jagavan ! mane parastrIgamana vrata Apo, tyAreM muni bolyA, prathama e vrata nuM svarUpa hu~ kahUM te sonalo. para strI venedeM . eka vaikriya zarIrasaM baMdhI, ane bIjI audArika zarIrasaMbaMdhI. temAM paNa yaudArika be nedeM , eka manuSyasaMbaMdhI, ane bIjI tiryacasaMbaMdhI. temAM valI manuSyasaMbaMdhI pa Na vedu nedeM , eka paraNelI, ane bIjI saMgraha karelI. eTalA nedamAM je nAMge vrata levaM tenI virati te cothu vrata . e vratanA pAMca aticAra be, te kaDaM . temAM prathama aparigRhItAgamana, bIjuM itvara te alpakAla sU dhI koI strIne jADe rAkhe, e ve aticAra sevatAM vrata nAMgaze, evaM poteM jANatAM batA seve to vratanaMga thAya, tathA kadAcit vidhavAgamana athavA vezyAgamana karavA gayo ane vrata sAMjasyuM ke, mahAre to parastrInAM paJca rakANa ne yane e koI paranI strI to nathI. to ethI mahAruM vrata zAmATe nAMge ? tathA bIje aticAreM nADe rAkhI hoya temAM ema vicAre ke, e ma hArI strI, temAM mahAruM vrata zA mATe nAMge ? ema vratasApekSapaNe a jhAnapaNe vicArI jogave to aticAra lAge. tathA jANIne nAgave to vratanaMga thAya. trIjo anaMgakrIDA aticAra te striyAdikane valana cuMba nAdi kare to lAge. tathA pArakA vivAha pramukha melave, sATAM kare, e pa rivivAhakaraNa cotho aticAra. tathA tIvra anurAga. rAkhe, rAtrI divasa kaMdarpamA citta rAkhe to e pAMcamo aticAra. e pAMca aticAra varjavA. e vrata pAlyAnuM phala kahe . A lokane vipe yaza kIrti saunAgya vadhe. para lokeM svarga tathA apavarganAM sukha pAme. tathA je prANI, e vrata ne grahaNa na kare, athavA grahaNa karIne nAMge, te prANI u giyA thAya, na puMsaka thAya, ane urgatiyeM jAya. te sAMjalI rAjakumare paNa vizeSe tattva jANIne munipAse cothu vrata aMgikAra kayaM. te cAraNa muni paNa AkAza mArge garuDanI peThe uDIne bIje game ga yA. rAjakumara paNa potAnA AtmAne kRtArtha mAnato ghera Avyo. te ku marane saunAgyAdika guNeM karI aparigRhItA parastrIyo ghaNI male, topaNa . te kumareM potAnAvratamAM aticAra na lagAvyo. ane zIla khaMmita na kayuM.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 357 ekadA rAjasanAmAM begaM varNAvarNanI vAta nIkalI, temAM ema kahevA j ke, sarva varNamAM kRtriya varNa je je;te sarvane rAkhe be; mATe kSatriya varNa pradhAna je. te sAMjalIne jayamAline jAtimada upanyo. anukrameM tyAMthI marIne pahele devaloke devatA thayo. tyAMthI cyavIne tamAro putra thayo. e rIteM pAbale nave evaM coyuM vrata rUDI rIteM pAlyuM che. tethI e saujAgI tha yo . surUpI thayo le tathApi potAnuM zIla khaMmana nahI kare. te vAta muninA mukhathI sAMjalIne surapriya.kumArane jAtismaraNa jJAna upanyuM. tyAre pitAne kaheto havo ke, he pitA ! mane AjhA Apo, jema hu~ cAritra aMgikAra kalaM. tyAreM yajJapriya bolyo, he vatsa ! keTalA eka kAla paDakho, avasara pAmIne zrI pranAsa gaNadharajI pAse cAritra leguM. te sAMjalIne dharuci muni pAse yadyapi. yatidharmano rAgI , tathApi pitAnA vacanathI sura priya kumAra zrAvakanAM vrata aMgikAra kasvAM. muni paNa zidA deza vihAra karatA havA. surapriya kumAra paNa gurU buddhi yeM zrAvaka dharma pAlatA havA. ___ ekadA samayane vipe sura priya kumAra nadyAnane vipe kelinA gharamA sU tAje, evAmAM eka rUpavaMta vyaMtarI yAvI te kumaranuM rUpa dekhI moha pAmI. thakI kumArikA strIneM rUpa karI vikAranAM vacano bolavA jAgI tyAreM kumareM vicAo~ ke, nizcayeM e manuSyastrI nathI. je mATe ene lAja nathI. tathA enI yAMkho mIMcAtI nathI. ema ciMtavIne potAne ghera yAvyA. te vyaMtarI paNa potonA jari pAseM jai kahevA lAgI ke, e brAhmaNeM mane ghaNI prArthanA karI, paNa te uSTathI dhairya bAlaMbIne hu~ nAtI. te sAMjalIne vyaMtara paNa kopAyamAna thayo. saMdhyA samaye jeTale kumarane mAravA thA vyo, eTale kumara paNa potAnA vAsanavanamA AvyA. strIne pUjavA lA gyA. Aja tuM vanamAM kema AvI hatI ? strI paNa kAna DhAMkIne bolI. aho ! e vAta jhuM bolyA ? he svAmin ! bIjI strI paNa kulavaMtI hoya te ekalI na jAya. to haM zrIpranAsajInI snuSA thazne ekalI vanamAM 'kema jAvaM !!! paNa mane sAcI vAta kaho. je e vAta pUbavAnuM guM kAra Na le ? tyAre kumare paNa vyaMtarInI sarve vAta yathArtha kahI. dIdhI te vAta sAMjalIne bAhera rahelo vyaMtara vicAravA lAgyo. aho! mahArI strI, uSTa :
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 357 jainakathA ratnakopa nAga ho. ceSTita ! e muzIlanuM ghara , ebI nArIne dhikkAra paDo. par3I te vyaMtara sura priya kumArane potAnI sarva vAta kahIne kahevA lAgyo. duM tahArA zIleM karI tuSTamAna thayo . kAMka vara mAgya. kumara bolyo. DhuM dharma pAmyo . mATe mahAre bIjaM kA prayojana nathI. pharI vyaMtara bolyo, deva darzana khAlI na jAya. mATe kAMika paNa mAgya. tyAre kumara bolyo, kaho mahAraM thAna rakhaM keTanu ? vyaMtara bolyo, dhAnakhaM DhakaDaM. ema kahIne kumaranI ghaNI stavanA karI enA ghara Agala sonaiyAnI vRSTi karIne vyaMtara adRzya thayo. __ kumareM paNa arihaMtanI pUjA karIne saMthAro kasyo. eka mAsanI saleSa egA karI samAdhisahita maraNa pAmIne bAramA acyuta devaloke devatA tha yo. tyAM utkRSTa bAvIza sAgaropamanuM prAyuH jogavI manuSyAvatAra pAmIne nutkRSTa vratanA pranAMvathaqI natkRSTuM zAzvata sthAnaka pAmaze. ema anaMgake tu vidyAdharane parastrI thakI sarva ivya nAza pAmyu, ane jIvathI gayo, 5 gatiyeM pahoMcyo. te mATe parastrIno tyAga karIne surapriya kumaranI peThe zI la pAlavU // e kathA khaMdAravRttimAM ne // iti zrIsakalasanAnAminInAla sthalatilakAyamAnapaMmitazrIuttama vijayagaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNivira cite bAlAvabodhe gautama kulakaprakaraNe aSTAdazagAthAyAM triieyudaahrnnaani|| have gaNIzamI gAthA kahe je. pUrvanI gAthAnA aMte kayuM ke, je parastrI mAM bAsakta thayo tene sarva vyano nAza thAya. ane adhama gati thA 'ya. have zahAM kahe je ke, uttama gati kema thAya ? to ke, dAna detAM thAya mATe dAna de. ane jo zakti na hoya te ukkara vAta je. ema dekhADe je. dANaM daridassa pahussa khaMtI, ichAniroho ya suhozyassa // tArunnae iMdiyaniggaho ya, cattAri eyANi sukkarANi // 1 // arthaH-" cattAri eyANi sukkarANi" (eyANi ke0) e eTale bA. gata je (cattAri ke0.) cAra vAMnAM kaheze te uttama puruSone tajavAM, te . ( sukukkarANi ke0) ukkara jANavAM. te cAra vAMnAM kayAM kayAM te kahe .
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 3pae "dANaM darihassa" ( daridassa ke0 ) darine (dAeM ke0) dAna devU, te ukkara. eTale pAse ivya na hoya ane dAna devU te ukkara le. tema batAM pa Na jo dAna de, to sajati pAme. te napara amarasena vayarasenano dRSTAMta kahe je. A naratadevane viSe Sanapura nAmeM nagara, tyAM banayaMkara nAmeM zeTha vase je.te mahAvya pAtra De enAM Agala loka vaizramaNane zramaNa sarakho mAne ve. tene kuzalamati nAmeM nAryA je.tene ghera be cAkara le. te cAkara zeThane jina pUjAne viSa tathA muni dAna pramukhane viSe rakta. dekhIne ciMtavavA lAgyA ke, dhanya che e zeThane ! je,e rIteM dharma kare !!! ame aputriyA jhuM karIyeM! ema karatAM anyadA comAsAno divasa dhAvyo. tyAreM zeTha potAnA bedu cAkarane dehere teDI gayA. temane jinapratimA pUjavAne mATe zeThe phUla zrA pavA mAMmayAM paNa teNeM sIdhAM nahI. ane kahevA lAgyA ke, jenA phUlathI pUjA kariye tene dharma thAya. amAre to kevala veTha thAya. tene zeneM ghaj samajAvyA to paNa te samaje nahI tyAreM zeTha gurupAseM teDI lAvyA. guru yeM kahyu. tameM phUleM karI paramezvaranI pUjA kema nathI karatA? te bolyA, ame potAnA ivye phUla lezne pUjA kariyeM. ane 'vya to amArI pAse nathI. eka bolyo ke, mahArA pAse pAMca koDI je, te ati thoDI ve mA Te teTalA phUleM mana cAlatuM nathI. guru bolyA, potAnI zaktiyeM jo thoDaM dIye to paNa te vipula phala pAme. dharmane vipe to mAtra nAva teja pradhAna be. te sAMjalIne te pAMca koDInAM phUla vecAtA leine jinapUjA karato ha vo. bIjAyeM manamAM vicAo~ ke, enI pAseM to eTaluM paNa ivya hatuM, paraMtu mahArAmAM to eTalI zakti paNa nathI. te mATe TuM yuM karUM? ema vicAratAM eka jaNane paJcarakANa karato teNe dITho. tyAreM gurune pUbavA lAgyo, he jagavana ! ema paJcarakANa karatAM paNa guM kAMi dharma thAya ? guru bovyA, emAM paNa ghaNo dharma thAya . te sAMjalI tepaNa napavAsa, pacarakANa karIne ghera gayo, tyAM vicAravA lAgyo ke, jo Aja sAdhu Aveto mahArI nujAyeM upAyu anna A', ane ghaNuM phala pAmuM. ema vicAratAM eka munirAjeM koI glA na gurunu vaiyAvacca karavAne kAraNe upavAsa nathI kasyo, te tyAM vahoravA padhAsyA. te munine vadhate pariNAmeM potAnI pAtI, anna je zeThapAsethI khAvA male De, te poteM to upavAsa kasyo , mATe te anna zeThapAsethI mA
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 jainakathA ratnakopa nAga ho. gIne sAdhune Apyu. te avasare gunaphalasahita paranava- AThavU bAMdhyu. ___ evA samayane viSe kaliMga dezano surasena nAmeM rAjA tenuM rAjya gautri ye paDAvI lIdhuM . tene lIdhe te rAjA tyAMthI kurudeze jazne gajapura nagara nA rAjAnI ulagamA rahyo . te gajapuranA dhaNIyeM tene cAra gAma bApyAM. te cAra gAma mAMhelA zAlIzIrSa nAmA grAmeM vAsa karIne rahyo. tenI vija yA nAmeM rANI , tenI kukhe te ve nAzmAMthI je sAdhune dAna denAro nAi hato te prathama putrapaNe jai.upanyo. ane bIjo zrIjinapUjAno karanAro nAi te laghuputra paNe jai upanyo. anukrameM ve putrano janma thayo. mahoTA putranuM nAma amarasena ane nhAnA putranuM nAma vIrasena dIdhuM. pUrva sukata ne pranAveM rUpa lAvaNyanA guNasahita thayA. kalAnA kalApa jaNyA. anukra meM yauvana avasthA pAmyA. vividhaprakAranI krIDA karatAM AmA avalA zrA maMbarathI pharatA phare. te dekhIne tenI zokya mAtAne kapAya upanyo. ulagathI nAra yAvyA. teNeM rANIne kopamA veThI dItI. tyAre nattIreM Agraha karIne koparnu kAraNa pUjyuM. rANI kahevAlAgI ke, je divasathI tame ulage rahyA te divasathI tamArA putraM mane joga nimitte upasarga karavA mAMmadhu The, te eTalA divasa sUdhI to meM mahArI dRDhatA rAkhI. have to tuMtahAraM jANe. te sAMjalI rAjAyeM kopamAM AvI caMmAlane teDAvIne kahyu ke, tahArA mAtaM gone tezne gAmanI sImAyeM kumaro kIDA kare , tenAM mastaka lezyAvya. te sAMjalI mAtaMgeM vicAyuM ke, rAjAne jhuM nUta vyaMtara valagyuM le ? ke, evI ghAjhA kare . athavA rUDaM thayuM ke, mane AjJA karI jo kadApi bIjA kozne karI hota to emAMthI anartha thAta ema vicArI rAjAno yA deza pramANa karIne te caMmAla kumara pAse gayo. kumarane kahyu ke, tAte tamone mAravAnI aAjhA yApI . tyAre kumara bolyA, tAtanuM vacana pramANa karo. amArA aparAdha vinA tAta AjhAApe nahI. tyAre caMmAla bolyo, mahArI prArthanAyeM tame dezAMtara jAu. pAhIM tamane kuTuMbasahita tamAro pitA a nartha karaze. duM tamAre pranAveM sarva samAdhAna karIza ? paNa tame jA. ema kahe thake kumaro dezAMtara gayA. caMmAla paNa kumarone besavAnA be ghoDAle citArA pAse jara kumaranAM mastaka sarakhAM be mastaka karAvIne rAjAne saM * dhyA samaye dUrathI dekhADyAM. rAjA bolyo, e mastaka gopavI mUko, jema ko
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 361 i dekhe nahI. caMmAleM paNa temaja kayuM. te joine zokya mAtA ghaNo harSa pAmI. ve kumarane khAgala jatAM khaTavImAM eka sarovara vyuM, tyAM sUrya yA thamyo hAtha paga dhone yAMbAnA vRkSa hevala pAMnaDAMno saMthAro karIne be dui vetA. vayarasene mahoTA nAIne pUbdhuM ke, tAtane ropa caDhavAnuM kAra tame kAM jANo vo ? mahoTo nAI bolyo, dvaM nathI jANato, paNa IrSyA ye zokya mAtA rUThI dekhAya be ! evaM meM iMgita khAkAreM jAeyuM. tethI tAteM e kAma kara jAya e. strInA prekhA rAgAMdha puruSa zuM zuM na kare ? athavA e mAtA upagAraNI thai, nahiMkAM prApaNane dezadarzana kyAMthI yAta ? ema vAta karIne mahoTo jAi sUto, khane nhAno jAi cokI karavA jAgato rahyo. evA vasarane viSeAMbA upara eka sUDo ne sUDI rahe be. temAM sUDo DIne he be ke, ApaNA vRddha hetala ve puruSa prAvyA ne te prAdupAgatI karavA yogya be, paNa guM kariye ApaNI pAse kAMi nathI. sUDI bolI, ta mane sAMnaratuM nathI. chApaNe sukUTa parvatane viSe gayAM hatAM, tyAre vidyAdhareM maMtrIne ve yAMbA vAvyA hatA, te vakhata te vidyAdharoyeM paraspara ema kayuM ke, eka khAMbAnaM laghuphala be, te khAdhA paDhI tenuM phala gale ne jyAM sU dhI te peTamA rahe, tyAM sUdhI niraMtara sUryane udaye pAMcase ivya mukhamAMthI paDe. bIjuM mahoTA khAMbAnuM mahoTuM phala be. te phala je khAya te sAtame diva se rAjya pAme, te mATe te phala lAvIne ekekuM phala prApaNe ene pApIyeM. pIte zukayugoM temaja te phala khANI prApyAM vayaraseneM ve phala paDyAM dIgaM, te jene beDe bAMdhyAM yane vicAravA lAgyo ke, zuM e vAta sAcI ho ? athavA vidyAmaMtrano pranAMva vyaciMtya be, mATe koi kahI zakAya nahIM. ve moTo jAi nir3A karI uThyo tevAreM laghunA sUto, prajAteM beDu nAi khAgala cAlyA, mahoTA nAine paramArtha kahyA vinAja nhAnA jAiyeM tene mahoddhuM phala khApyuM, khane laghuphala poteM galyuM. patI ekalA thaine saro vara pAse jai mukhazuddha karI eTale mukhamAMthI pAMcase ivya hetAM paDyAM. telaine mahoTA jAi sAtheM malIne jojana vastrAdika sarva sukha jogavavA mAM te ivya kAme lagADe. mahoTA nAiyeM pUDhayuM. tahArI pAse ivya kyAMthI ? laghu nAi bolyo. ApalA pitAne dArAnuM ivya yAvatuM hatuM te meM jaMmAra mAM mUkyuM nahI, khane mahArI pAseM rAkhyuM be. ema AAgala jatAM kaMcanapura . 46 *
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 jainakathA ratnakoSa jAga baho. nagare pahocyA, tyAM zramarasena yAMcA tale sUto, vayarasena jojana pramukha na sAmagrI karavA nagara madhye gayo. evA samayane viSe tyAM putriyo rA jA maraNa pAmyo be. pAMca divya prakaTa karayA ve. te jyAM amarasena sUto be, tyAM yAvyA, tene hastiyeM potAne khaMdhe besAyo, utradhArakeM mastakeM utra dha, bedu pAse cAmara viMjate nagaramAM lai cAlyo. vayarasena paNa te vRttAM ta jANI vicAravA lAgyo ke, pArakA mukhasAmuM jovuM paDe te rUhuM nahI. ema ciMtIne magadhA nAmeM gaNikAne ghera gayo. tyAM vividha krIDA karatAM divasa gamAve be. rAjAyeM laghunAinI zodha karAvI, paNa jaDyo nahI. tyAre ciMtAtura thako rAjyaciMtAmAM yAdepeM karI divasa gAve be. ekadA kuTTI yeM magadhAne kayuM. ene pUDho ke, evaDaM ivya kyAMthI lA ve be ? kAM vyApAratoM karato nathI. vezyAyeM paNa eja rIteM pUDhayuM. tyAreM teNeM paNa sarala svanAveM jevI vAta hatI tevI kahI dIdhI. kuTTiNIyeM te vRttAMta jANI koi ivya saMyogeM tenA peTamAMthI vamana karAvIne te yAmra phala potAnA thAlamA lene vayarasenane gharamAthI kADhI mUkyo. te paNa ciMtAtura thako jamato jamato rAtrIne viSe nagara bahAra devakulamAM pahoM cyo. tyAM cAra cora corI karI lAvyA be, te varhecala karatAM pota potA mAM kleza kare be. te jANI kumareM taskarasaMjJA karI. tyAreM coreM jAeyuM, e cora dekhAya be. ema jANI tene negA thai pAse besADyo. potAnI vAta lAvI ke, eka kaMthA, bIjI lakUTa, khane trIjI pAvaDIM, e traNa vastu lAvyA ThIyeM. kumareM pUgdhuM ethI zuM kArya yAya ? cora bolyA, je eka siddha puruSa mAsa sUdhI masANamAM vidyAdevI khArAdhI. te vidyAdevIyeM tuSTa mAna ne e traNa vastu tene prApIne tenA phala yA rIteM kahyA. eka to niraMtara kaMthA phATakIye to pAMcase ratna paDe. bIjI lakUTa ( lAkaDI ) jo mastaka upara namADIyeM, to prahAra na lAge. trIjI pAvaDI pagamAM paherIye to prakAza mArge ya icita sthAnake pahoMcI yeM. evAM phala devatAyeM kahyA, tyA me paNa mAsa sUdhI tenI keDa paDIne te siddha puruSane mArI e traNa vastu lIdhI. have vastu traNa be, ghane khame cora cAra jaNa DhaiyeM mATe varhecI zakatA nathI. kumareM kayuM, zA mATe yuddha karo ho ? huM tamAro vi vAda TAlI khAeM. mane ekavAra e vastu parIkSA karavA thApo. ema kahIne
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 363 hAthamA lAkaDI lIdhI. ane aMgamAM kaMthA paherI tathA pagamAM pAvaDI ghA lIne AkAze cAlyo, nagarane bIje pAse ghAvI rahyo, te jo cora paNa vilakhA thai pota potAne ThAme gayA. kumara paNa kaMthA phATakI temAMthI pAMcase ratna paDyAM te grahaNa karI, paDI veSa pheravIne nagaramAM Avyo. tyAM nitya juvaTuM ramato joga vilAsa karato phare. tene kozka rIteM kyA eka kuTTiNIyeM dIto. teNeM ghera jaz sarva vyatikara magadhAne kahyo.ane magadhAne zveta vastra paherAvI veNIMbaMdha racIne kumara pAse teDI lAvI ne kahyu ke, meM pApaNIyeM tane kADhI mUkyo, paNa magadhAto tahAre viraheM ArIteM rotI rahetI nathI. ityAdika kapaTa vacana sAMjalI kumareM vicAo~ ke, e raMmAyeM valI kUDa kapaTa karavA mAMmadhu, De, paNa nabuM je thaze te Agala jaNAi raheo. ema ciMtavI akkAne praNAma karIne kumara bolyo, tahArI putrIne emaja ghaTe, have mahAre guM karavU ? akkAyeM kahyu, have enI sAthe ghera cAlo. ema kahI ghera teDI lAvI. keTalA eka diva sa pabI kuTTiNIye kumarane pUjA. re vatsa! tahAre ivyanI utpatti kyAthI thAya le ? kumara bolyo, he mAtA ! yA pAvaDI paherI dezAMtara jAvaM DaM. tyAMthI lokanuM vya apaharIne lAvU buM. kuTinI bolI, jo ema je to ma hAro manoratha pUrNa karo kema ke, jyAre tahAro viraha hato tyAre meM mA nyuM hatuM ke, jo kumara malaze to samujha madhye devalamA kAma devanI prati mA .tenI DhuM.pUjA karIza. te mATe maneM tyAM le jAu. kumare paNa tene napADIne samuzmadhye kAmadevane dehere mUkI. have kumara pAukA mUkIne kAmadevanA deherAmAM pUjA karavA gayo, e Tale kuTTiNI pAukA paherIne AkAzamArga naDI potAne ghera AvI. kuma reM vicADe. aho ! e mahA prapaMcavaMtI raMmAye valI paNa mujhane Thagyo ! ema ciMtAtura thako rahe be. evAmAM eka vidyAdhara tyAM vyo teNeM kumara ne dekhI pUbyuM. tu zahAM kema Avyo ? kumareM sarva vRttAMta mAMjhIne kaDuM. vi dyAdhara bolyo, tuM kheda ma kaskha. mahAre mahoTuM kAma De te kAma karIne pA bo vaDhaM tyAM sUdhI eka pakhavADiyuM zhAM kAmadevatI pUjA karato rahe, je pa bI tane tahAre sthAnakeM mUkIza. paNa e devalane dhAradeze be vRkSa De, tenI samIpe tuM jazza nahI. kumareM te vacana yaMgikAra kayuM. vidyAdhara paNa paMda
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 jainakathA ratnakopa nAga ho. ra divasa sUdhI khAya eTalA lADuA ApIne AkAze gayo. eka divasa kumareM kautukeM karI eka vRdanuM phUla suMghyu, eTale gardana tha gayo. __ have pannara divasane aMte vidyAdhara Avyo, teNeM gadheDA rUpeM kumarane dITho, tyAreM bIjA vRdanuM phUla suMdhAvyuM tethI pADo manuSya thayo, vidyAdhareM ulaMno dIdho. kumare paNa potAno doSa kahyo. kumareM vidyAdharane pUbyuM. yA acari ja jhuM ? vidyAdhara bolyo, e be vRda khara ane manuSya nimitta karI vA vyAM ne. teno e pranAva je. ema kahI vidyAdhara kAmadevanI pUjA karavA gayo. eTale kumareM behu rukhanA bedu phala lIdhA. judI judI gAMThe bAMdhyAM. vidyAdhareM kumarane kaMcanapura nagare mUkyo. tyAM niraMtara vilAsa kare . valI ekadA tene akkAyeM dIto. devIne vismaya pAmI. ghera jaz magadhAne vAta kahI. magadhAyeM tene vArI ke, javA de. have e ugavAnuM kAma na kara, to pa Na kapaTeM karI DhIMcaNe kuNIye pATA bAMdhIne kumara pAse gai. kumarane paNa amarSa napanyo. tathApi iMgita thAkAra gopavIne bolyo, re mAtA ! A guM ? te paNa rotI thakI bolI, he kumara, tuM kAmadevanA deherA madhye gayo, tyAM eka devatAyeM pAGakA harIjavA mAMjhI tyAreM duM tene valagIne tenI sA theM zrAkAroM naDI paNa teNe mukane nannAlIne heThI nAMkhI dIdhI, te puNya yo geM huM thA nagaramAM paDI paNa paDatAM thakAM mahArA hAtha paga nAMgyA. kumara bolyo, re mAtA ! dhUla nAMkhI pAvaDI gaI to, javAyo, tenuM kAMzaHkha u pajatuM nathI, paNa tamane jIvatAM dIThAM eTale sarva malI. go... . panI akkA, kumarano hAtha pakaDIne ghera lAvI. valI lonavaMtI thai ku marane pUjyuM. tameM ihAM kema AvyA, ane evA vilAsa kyAthI karo bo ? kumara bolyo, meM kAmadeva ArAdhyo te mane pratyada thayo, teNeM mane ghaj ivya thApI ihAM mUkyo. valI akkAyeM pUbyuM, bIjuM kAM kAmadeveM ApyuM ? kumara bolyo, ApyuM le ! te bolI, jhuM bApyu ? kumara bolyo, je auSadhI suMghe, te vRkSa hoya to juvAna thAya. evI auSadhI yApI tyAreM akkAharSa pAmIne kahevA lAgI ke, te auSadhI mane Apo. kumara bolyo, he mAtA ! DhuM tamAre mATeja lAvyo , ema kahIne kumareM lakuTa potAnA hAthamAM lIg; par3I phUla suMghAvyu. eTale te gaInI thai gai, te gaInIne capeTo deza puMTha u . para caDhI bege, lakuTeM karI mArato nagara madhye nIkalyo, magadhA harSa pA
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka arthasahita. 365 mI ke, kumareM yogya kayuM, ene lonanuM phala dekhADyuM, bIjA loka pokAra karavA lAgyA, koTavAla Avyo, teNe nagarane parisareM kuTTiNIne mArato ku mara dITho. koTavAleM hAMkIne kahyu, areM jhuM evaM asamaMjasa kAma kare ? ku mara kopa karI bolyo, je mahAre gamaze te duM karIza. tamArAmAM zakti ho ya to nivAraNa karo. tyAre koTavAla nAlA khaDga pramukheM karI prahA ra karavA lAgyo, kumara potAnA mastaka upara lakuTa namADe, eTale eke prahAra na lAge, e vyatikara sAMjalIne rAjA tyAM Avyo, teNeM tarata nA ine ulakhyo, tyAreM hAthIthI heTho satarIne AliMgana deto havo. kumara bo vyo, mUka mUka nAi ! ekavAra hAthano rasa pUro lenaM. rAjA bolyo he va tsa ! evaDaM ? vAta kaho, tyAre sarva vyatikara kahyo. paDI te gaInI ne nagara madhye thAMne baMdhAvIne, poteM hAthI upara besI rAjA sAtheM nagara mAM peto. kuTTiNIne te avasthAyeM rahelI dekhIne loka kahevA lAgyA // yataH // atilono na kartavyo, lonaM naiva parityajet // yatilonAninUtA hi, kuhinI gardanArutiH // 1 // paDhI rAjAyeM ghaNo Agraha karIne bIjeM phUla suMghAvIne manuSyaNI karAvI, pAvaDI lezne mUkI, vayarasena yuvarAjA thayA, nalA joga jogavatA havA, pitAne teDAvIne kaDaM, ame tamArA pa sAyeM rAjya pAmyo liyeM, ema kahIne zokyamAtAne sthira karI. ekadA ve nA gokhane vipe vega jue De, evAmA dhusarA pramANa dRSTi de. ryAsamiti zodhatA, mahA tapasyAvaMta evA muninuM yugala rAjapaMtheM cA latuM dekhIne, jAtismaraNa zAna upanyuM. jazne munine vaMdanA karI. eka mu niyeM avadhijhAne jANIne temano pUrvanava kahyo, ane kahyu ke, tame thoDa puNya kaDe hatuM, tenuM thA phala pAmyA, te mATe jinapUjA ane munidAnane vipe ghaNuM puNya napA|. te nA paNa munivacana aMgikAra karI dharmamA udyamI thA vipula joga jogavI anukrameM sugati pAmyA. e dAna de, ukkara paNa jo dIdhuM to evA phala pAmyo. te upara zrIsumatinAtha caritramA gaNadharadeza nAne adhikAreM amarasena vayarasenanI kathA ve te kahI. * tathA bIjo "padussa khaMtI" (padussa ke0 ) pranu paNAmAM ThakurAipaNAmAM (khaMtI ke0) kSamA karavI, unana be. te upara saharamananI kathA kahe . yA jaMbuddIpanA naratadetre zaMkhapura nAmeM nagara ke. lakSmIya vicAo~ ke, .
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 jainakathA ratnakoSa nAga baho. mahArA nAine nAme e nagara le mATe mahAre aMgikAra karavA yogya se, e, jAgIne dIrasamunI putrIye tyAM vAsa kasyo le. tyAM kanakaratha nA meM rAjA rAjya kare , tenI sevA nalA jalA sunaTa dUrathI paNa yAvIne jamarAnI peThe kare ..eka divasa rAjA parSadAmAM beTo be, evAmAM tenI sevA karavA mATe vIrasena nAmeM eka sunaTa dhAvato havo, tene vRttimAM so gAma rAjAyeM ApavA mAMmayAM, paNa teNeM na lIdhAM, emaja sevA karavA rahyo. have kAlasena nAmeM koI mamaMbano svAmI be, te kameM kameM AvIne ka nakaratha rAjAno deza lUTI jAya. te jANIne rAjAyeM potAnI sanAmAM na jara karI ke, ko kAlasenane jItIne lAve evo zUravIra le ? te sAMna lI sarva nIcAM mukha karIne beThA. tyAre vIrasena bolyo, he deva ! dukama karo to hu~ kAlaseMnane.jItIne mahArAjane caraNe sAvaM. bIjAne yuM kara vA kaho ho ? rAjA paNa vizeSano jANa be. mATe ekalAneja AjJA ka rato havo vIrasena paNa sanAlokanAM mukha zyAma karato anukrameM potAnI sIma nalaMghIne bAgala pahoMcyo. eTale kAlasene vicAyuM ke, e ekalo guM karaze ? ema avajhAyeM sAhAmo Avyo. bANa kheMcI kheMcIne mUkavA mAM mayAM. te paNa bANane DhAla ADI karIne dharato, vikarAla taravAreM kezkanAM to kamalanI peThe mastaka chedato, kezkanI lujA kamalanI peThe ukhADato, kezkanI rAkho rAkho evI vANI sAMjalato, pralayakAlanI agminI peveM kuHkheM jovA yogya thato havo.anukrameM poteM kAlasenane bAMdhIne kanakaratha rAjAne neTaNuM karato havo. tyAreM rAjASaNa, aho ! sahasramananA puruSA tmApaNAno mahimA ! ema stavanA karato, te rAjA kasyA guNano jAe le mATe teNeM mahA sAmaMtapaNe tene thApIme, mahoTA nagaranuM rAjya prApyu, tathA sahastramanna evaM nAma dI. kAlasenane paNa potAnI AjJA manAvIne pAlo tene sthAnake mAkalyo. ___ evA avasarane viSe vihAra karatA, navya jIvane upadeza detA, sudarza na nAmeM AcArya tihAM padhAsyA, sahastramana paNa munine vaMdanA karavA A vyo, guru paNa tene dezanA devA lAgyA ke, jo na! jema bAhyazatru jI. tavAno prayatna kasyo, .tema have aMtara zatru jItavAno udyama karo ke, je , thI tamane zAzvata rAjyanI lakSmI male. te sAMjalI sahasramana vinaMti ka
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 367 rato havo ke, he nAtha! hu~ bAhyazatruno jaya to jANuM , paNa aMtara zatru no jaya nathI jANato. zatru koNa ane jItAya kema? te kaho. guru bo vyA, hai vatsa ! aMtara zatru karma , te jItavAM ghaNAM dohilAM , teto pravra jyAnI senyA tathA damArUpa khaDga je hAthamA le, te aMtara zatrune jItI ne modanagarInA rAjyatuM sukha pAme. te sAMjalI sahastramana tRNAnI peThe rA jya mIne gurune caraNe dIkSA letA havA. te anukrameM gItArtha thayA, kameM karI natsargamArga jinakalpa aMgikAra kasyo, te vihAra karatAM kAlasena rAjAne nagare padhAyA, tihAM parvatanI peThe acala thakA kAusagge rahetA havA. evA samaye te kAlasena paNa rayavADIye ramavA nIkalyo. te munine de khI uSTapaNe vicAravA lAgyo ke, aho ! thA to teja sahasramana , te sva nAveM zatru le paNa kapaTeM muni thazne pharI mujhane pakaDavA Avyo . te mA Te Aja ene avazya mAru. ema vicArIne te urAtmAyeM nAnA prakAranA mAravAnA upAya karavA mAMjhyA. sahastramanna tene jItavA samarthane, topaNa ema vicArato havo ke, he AtmA ! e aprItikArI paNa paraloke sArthavA hanI pereM tumane malyo be, mATe kopa na karIza, samatAneja najaje, potA nAM kasyAM karma udaya AvyAM , temAM kono vAMka de ? evI pIDA tahAre sahevI ghaTe , je puruSa samartha utAM paNa sahana kare. te tene mahApuNyanagI thAya. evA gunadhyAnane viSe tatpara thayA thakA sahastramanajhaSi samAdhimAM kAla karIne sarvArthasidi vimAne devatA thayA. tyAMthImanuSyAvatAra pAmI, moda jaze // iti praznottararatnamAlAyAma // have bIjA padano artha kahe jeH- "bAniroho ya suhoiyassa" (suho| yassa ke0) je prANI sukhoM citta hoya, tene (ilA nirohoya ke0) bAno rodha karavo, te dharmarAjAnA pUrva navanI peThe mahAuz2ana De. te kathA kahe jeH kamalapura nagarane viSa kamalasena rAjA rAjya kare be. tenI pAse eka divasa eka nimittiyo zrAvyo. teNeM kahyu ke, he rAjan ! bAra varSa ukAla paDaze. te sAMjalIne rAjA mahA ciMtAtura thako sanAmadhye bego . evA avasare ASADa zudi navamIne divase mAMkhInI prAMkha jeTaluM vAdaluM thayuM, te kSaNekamAM vadhavA lAgyuM, vadhatAM vadhatAM varasavA lAgyuM, varasatAM thakAM jala thala sarva eka thayu. anukrameM khetIvADIthI ghaNA dhAnya nipanyAM, lo
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 367 jainakathA ratnakoSa nAga ho. konAM pApa ane ukAla sarva visarAla thayAM, tevAreM sadu ko aho ! ni mittiyoto mahoTo jJAnI !! ityAdi vacane tenI hAMsI karavA lAgyAM. / anyadA tyAM cAra jJAnanA dhaNI zrI jugaMdhara nAmA prAcArya padhAratA havA, rAjA pramukha loka vaMdanA karavA nIkalyA, jazne gurune vidhipUrvaka vaMdanA karI, avasara pAmIne rAjA pUbavA lAgyo, he nagavan ! nimittiyA nu vacana kema na maTyu ? guru bolyA, grahAcAra yogeM karIne bAravarSI ukA la paData evaM hatuM, paNa koi puNyavaMta jIva tahArA nagara madhye upanyo, te nA puNya ukAlane ThelI kADhayo. te sAMjalI rAjA bolyo, he svAmin ! te kema ? tyAre turu bolyA, sonala tenuM svarUpa kahu~ . purimatAla nagare pravara nAmeM koI kulaputra vasato hato, paNa tenuM kula ucinna thayuM ne, darIsthiko phare, valI te aviratino dhaNI , koi vAta no niyama kasyonathI, sarvanadI je hAthamAM yAve te khAya, ema karatAM khA dhAno dhaDo rahyo nahI, tethI ajIrNa thayuM, koDha roga upanyo, te koDhIyo dekhIne lokeM dhikkAra kasyo, nagara bahAra nIkalyo, pharatAM thakAM ko sthA nake muni dIThA, tyAre pUbavA lAgyo, he jagavana ! mane koDha roga kema tha yo ? ane e roga kemakSya jAya ? tyAre te RSibolyA, re na! avirati AtmA te asaMtoSI hoya,te jo kAMzpaNa vastu na vAvare topaNa tene vira tino lAna na thAya. je mATe ivya kozne ghera mUkyuM hoya paNa jo vyAja mukheM bolyo hoyato te Ape, anyathA na Ape. te mATe .virati kare tyA reM viratino napho thAya. tathA jema ekeMghiya jIvo kAM pApa karatA nathI, kAM vAvaratA nathI paNa virativinA aDhAre pApasthAnaka tene lAge .te ma teM paNa avira tine joreM jyAM jyAM atA je je velAye je je malyuM te te khAdhuM, paNa rAtrI divasa kAMjoyuM nahI, tethI tumane ajIrNa thayu. te ajI phanI prabalatAyeM koDhano roga upanyo. mATe jo virati kare, cAre thAhAra nuM parimANathI jojana kare, to roga jAya, parama kalyANa thAya. te sAMjalIne teNeM gurunu vacana tahattipaNe aMgikAra kayuM gurune kahe vA lAgyo, he jagavan ! AjathI mahAre eka anna levU, eka vigaya vAva ravI, eka zAka khAvu ane acitta pANI vAvara, erIteM pramANopeta nojana karIza. guruyeM kayuM, jema bolyA. temaja pAla jo, pAkhyAno mahoTo lAna
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 36 je. te gurunu vacana pramANa karIne potAne sthAnakeM yAvyo. anukrameM pU kti niyama pAlatAM nirogI thayo, tyAre dharmano mahimA jAeyo, dharma u para ghaNo Adara thayo, vyApAra karavA mAMmayo, te paNa niHpApattiyeM vyApAra kare. ema karatAM dharmane prajAveM koTi dhana pAmyo. to paNa poteM niyama lIdhuM be, tene khaMmita na kare, sukhIyo thako paNa bAno rodha ka rato havo, niyamita AhAra jojana karato thako, supAtre dAna deto, dIna anAthane dAna devAne viSe tatpara thako rahe .. ___ ekadA surnida paDaNuM tyAreM eka lAkha munine eSaNIya ghRtAdika, dAna deto havo, guptadAna dene lArakogame sAdharmikano nacAra karato havo, ema jAvajIva dRDhavratI thako kAla karIne saudharma devalokane vipe iMno maha rthika sAmAnika devatA thayo, tyAM te devatApaNe evI jAvanA kare // ya taH // sAvayakulaMmi varadu, U ceDa nANadasaNasame // minuttamohiyamai, varaM na rAyA cakkavaTTIvi // 1 // arthaH-zrAvakanA kulane vipe upajIne je dAsapaNuM pAma, te paNa jhAna darzana sahita hoya mATe rUDaM jANavU. paNa mithyAtvamatiyeM muMphANo thako cakravartti rAjA paNuM paNa na thA // 1 // ityA dika nAvanA jAvato devatAno nava pUrI karI tyAMthI jyavIne yA tahArA nagaramAM zukSvodha nAmeM zeThanI vyomalA nAmeM dhaNiyANInI kUravane viSe putrapaNe AvI upanyo. enA puNyanA udayeM karI uSTayahacAreM ukAla upa javAno hato, te paNa nAza pAmato havA. evAM gurunAM vacana sAMjalIne rAjA ghaNo vismaya pAmato havo, sarva nagaranA parivAra sahita rAjA zudhabodha zeThane ghera Avyo, tyAM te putrane utsaMge la kahevA lAgyo, jo puNyazAlI ! no jagadAdhAra ! jo murnida naMjaka ! tane namaskAra thA. ihAM paramArtha vicAratAM rAjA to tuMhija be, DhuM to tahAro koTavAla buM, ema kahIne dharmarAjA evaM tenuM nAma deine, rAjA ghera gayo. anukrameM te kumara yauvanAvasthA pAmyo, tyAre ghaNI rAjakanyA paraNato havo. tenA puNyanA pranAvathI prajAnA urnida pramukha 'nA aziva upazva sarva nAza pAmatA havA, prajA pramodamaya rahetI havI, ghaNA jana samakita mUla bAra vrata ArAdhIne nakta nogI thai dIdA aMgi kAra karatA havA. te munirAja pramodeM ugra tapa karI paka zreNI mAmI ghAti .
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 jainakathA ranakopa nAga ho. karma daya karI kevala jhAna pAmIne teja nave modeM gayA. e rIteM sukho citane cArodha karavo, te ukkara le. ane jo bArodha kasyo to saMsAra pAra pAmyA. mATe jAno rodha karavo // iti upadezaratnAkare // have trIjA padana artha kahe . " tAsannae iMdiyaniggaho ya" ( tAru nae ke ) taruNa avasthAne vipe ( iMdiya ke0) iMDiyono ( niggahoya ke ) nigraha karavo, e ukkara le. te napara kAma pAlanI kathA kahe . __ dhAtakIkhaMmahIpe jaratakSetra madhye lakSmIpura nAmA nagarane viSe jayadha meM nAmeM rAjA rAjya kare . ekadA prastAveM rAjA sanA joDI beTho . e vAmAM prazasta zAstrano jANa koka paMmita Avyo. tenI sAtheM goSThI kara tAM rAjAyeM pUbyuM. " kiM gahanaM ? " eTale gahana jhuM ? paMmita bolyo, "bIcariyaM " eTale strI, caritra te gahana . // yataH // sAyarajalapa rimANaM, suragirimANaM tiloyasaMgANaM // jANaMti buddhimaMtA, mahilAcari yaM na yAti // 1 // te sAMjalI rAjAyeM vicAyaM ke, strImA te evaM guM satva ? zo vyavasAya ? ke, je mATe paMmita paNa ema kahe De ! te mATe yAja mahAre strIcaritra jovU. ema vismaya pAmIne rAtre aMdhAra paDeDo / DhI cokIdArane vaMcIne rAjA potAnA gharathakI nIkalyo, viprano veSa ka rIne agnizarmA brAhmaNane ghera gayo. tyAM agnizarmA veda pATha kare , te ve dapATha karatAM bolyo. re na! tuMguM mAge le ? rAjA bolyo. duM dezAMtarathI Avyo lu, ane brAhmaNa DhuM, mATe mane suvAne jagyA Apo. vipra bolyo, mahAre ghera jagyA nathI. rAjA bolyo, tamane uttama brAhmaNa jANIne hu~ zahAM yAvyo buM, je mATe zUne ghera brAhmaNa nahI jAya. brAhmaNa bolyo, ma hAre jagyA nathI to paNa naTuM.A phupaDImAMtame paNa vaso. rAjA tyAMjarahyo. evA samayamAM nahANI brAhmaNane kahevA lAgI, re naTTa ! A putrane vyo. tamArA nAine ghera bahI jAgarikA , mATe hu~ apAtra ApavA jAvaM buM. naTTa bolyo, tuM keme karatAM utAvalI nahiM Ave, ane Dokaro roto tha kAM maneM kadarthanA upajAvaze, mATe putrane sAtheM le jA. jahANI bolI, mahAre tyAM jhuM kAma che ? apAtra ApIne tarata Aq bu. ema kahI na hane putra ApIne nIkalI. rAjA paNa strIcaritra jovA tenI puMThe cAlyo. evAmAM jahANI hATa zeriye AvI, tyAM pUrvasaMketika kozka yuvAna pu
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 31 ruSa uno , te puruSe nahANIne pUbyuM. zRMgAra karIne kyAM jAya ke ? na DANI bolI, vadhAvaNAne kAmeM dIyarane ghera jAnaM buM, paNa tarata AvIza ema jANaje. mATe tuM zahAja uno raheje. rAjAyeM vicAyuM ke, ernu caritra jolaM. rAjA paNa tyAM uno rahyo. yuvAna paNa vATa joto tyAMja nano rahyo. tevAmAM nahANI yAvI. tyAre yuvAna bolyo, ApaNe ratisukha kaye sthAnake nogavIzuM ? nhaaeN| bolI, tuM mahAre ghera yAvIne naTTa pAse rahevAnI jagyA mAgya. tyAM mahArA gharamA sukheM nirvighnapaNe kAmakrIDA karIzuM. te sAMjalI yuvAna cAlyo. nahANI paNa veSaparAvartana karI pUMte cAlI. rAjA paNa kautukano lIdho pUMThe cAlyo. yuvAna paNa naTTa pAse jara veda adhyaya na karIne bolyo, he naTTa ! TuM panapuramAM vasuM, ane yA mahArI strIle ene meM kAMka zikhAmaNa dIdhI eTale te rIsAine putrane mUMkIne ihAM zrAvatI rahI. DhuM paNa enI pUMThe zahAM yAvyo. thAvatAM thakAM asura tha gayu. mATe hu~ brAhmaNa vaM.mane rAtrI rahevAnI jagyA Apo. tame paNa brAhmaNa bo.be paho ranuM kAma . par3I to ghera jazyu. ema kahe thake naTTa bolyo, bIjI jagyA to nathI paNa rAMdhavAnI jagyA de, tyAM raho, tyAre te vedu jaNa tyAM petAM. have madhyarAtre bokare rovA mAMjhyu, tyAre yuvAna bolyo, renaTTa ! e bAlaka kema rue ? naTTa bolyo, enI mA diyarane ghera gaje. meM jatAM vArI paNa na rahI, bokaro nUrakhyo thayo be, tethI roto raheto nathI, e pa e na AvI mATe gaM karUM ? yuvAna bolyo, mahArI brAhmaNIno dIkaro ghera rahyo , tethI tamAro putra Apo, te dhAvaze, eTale sukheM ghaze. naTTe putra prApyo, teNeM dhavarAvIne pADo Apyo, bokaro sukheM sUto. have jahANI ane yuvAna puruSa e behuyeM ratikrIDA karIne jyAreM pranAta saMmaya thayo tyAre yuvAne naTTane kahyu. ame jAyeM bIyeM, tame paNa prAduNA amAre ghera Avajo. ema kahI bedu jaNa hAra deze gayA. yuvAna jato rahyo.ane nahANI pUrvano veSa karI taMbola sahita thAla leine ghera AvI. naTTa paNa Ako za karavA lAgyo, re raMge ! rAtre kema na yAvI ? tahArA putraM mane saMtA 'pyo. nahANI bolI, Aja teM gharamAM rAma ghAlI dekhAya . gharamAM laghu nItiyeM kharaDayuM kuMeM , zIkuM hetuM paDayuM je. jyAre DhuM bahAra jAvaM bu,tyAre tuM evAM phela kare .jo rUDA lokane e vAta kahU~to tane dakSiNA paNa koNa .
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 373 jainakathA ratnakopa nAga ho. Apaze ? ema sAMjalI te brAhmaNa Akroza pAmato gharamAMthI bahAra nikavyo. have rAjA naTTANI pAse Avyo. AvIne pUbavA lAgyo, he nahANI ! tuM jayavarma rAjAne ulakhe ? te bolI, hA enI nagarImAM to DhuM vasuM bu. ane rAjA to jagatprasiha le tene kema na ula ? rAjA bolyo, te DhuMja bu. te bolI tame evo veSa kema kasyo ke ? rAjA bolyo, strIcaritra jANa vA mATe kasyo be. te bolI, strIcaritra ke hoya ? rAjA bolyo, tamArA jevU hoya. ema kahIne sarva vRttAMta pratyayasahita kayuM,te sAMjalIne nahANI kSaNeka lAja pAmI, par3I dhairya dharIne mahoTe svare bolI, tame mahAruM caritra guM dItuM. paNa tahArA nagaramAM evI strIyo vase le ke, mane page bAMdhIne uDe ! rAjA bolyo, evI eka strInI vAsato mane saMnalAva. tyAre te bolI. Aja nagaramAM mahAdhanapAtra, dAnezvarI, manoratha nAmeM zeTha vase . te ne lakSmI nAmeM nAryA le. tene cAra putra napara ghaNA manoratheM rUpeM surasuMda rI sarakhI evI suMdarI nAmeM eka putrI thara. tene paraNAvI eTale narttAra ta rata maraNa pAmyo. tyAre zeveM dIkarIne kahyu saMsAra evoja . sura asuranuM paNa maraNa Agala na cAle.mATe tuM kheda karIza nahI.mahArA gharamAM rahI thakI surakhamAM kAla gamAvaje. gharanu kAmakAja paNa karIza nahI. putrI paNa bAparnu bola aMgikAra karI sukheM rahe . __ ekadA teNeM gokhane vipe belA dezAMtarathI yAvelo kAmapAla nAmeM rAja putra tene rAjamArge jato dIto. te viziSTa rUpavaMta, viziSTa vastra, vizAla hRdaya hovAthI tene joI pratyakSa kAmadevano nama thayo, tethI teNeM upara thI phUlanI mAlA nAMkhI. kaTAdeM joyuM, evAmA birudAvalIno bolanAra bolyo, vaMgadezano rAjA nuvanapAla, teno putra kAmapAla, tenuM atizaya rU pa dekhI jene devAMganA paNa , te kAmapAla jayavaMto vtto. te sAMna lIne suMdarIye tenuM nAma ThAma dhAyuM, kAmapAle paNa lagAreka rAgasahita 5 cuM joyu, tethI te strIneja ciMtavato, potAne AvAse gayo, kAmajvareM grahe vANo, zreSThiputrI paNa kAmavaze pIDAtI joine zeTha ghaNo kheda karavA lAgyo. ekadA eka parivrAjikA nidAne arthe AvI tene zeThe kaDuM. re naI ! mahArI putrI azAtAvaMta , tene sAjI karo. parivrAjikA bolI, DhuM naja reM jovaM. ema kahI kumarI pAse gai, joyuM to kaMdarpa vikAra jANyo. par3I
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 373 kahevA lAgI, he naI ! AzAtAnuM kAraNa jANyu. jevI vAta hoya tevI kahe. suMdarIyeM vicAo~ ke, bIjo upAya nathI, ema vicArIne jevI hatI tevI vAta kahI. parivrAjikA bolI, kAMza kheda karIza nahI, tuM Aditya vAre Adityane dehere AdityanI pUjA nimitte yAbaje, DhuM tenI sAtheM ta hAro saMgama karAvIza. ema kahIne parivAz2ikA natI, zeThane kahyu, kAMka to doSa Talyo . paNa saghalo roga to AdityanI pUjAthI jaze. ema ka hIne kAmapAlane maMdire gai. tyAM tenA cAkareM kaDaM, he jagavatI! kAMjA yo bo ? te bolI, sarva jANuM . kAma hoya te kaho, te bolyo, amArA svAmI rAjaputrane ghaNI azAtA , tene sAjo karo, ema kahI rAjaputra pAse lAvyA. teNeM ekAMte rAjakumarane kayuM, teM zeunI putrI dIThI be, te divasa thI tumane kaMdarpa pIDyo , tenI e azAtA . tyAre lagAreka hasIne rAjakumara bolyo, he jagavatI! tameM kema jANyaM ? athavA tapasvI hoya te divyajJAnavaMta hoya, te mATe mane zAtA thavAno upAya tameja vicAro. te bolI, meM to upAya vicArI mUkyo . tuM AdityavAreM Adityane dehere jAje. tyAM tuUne tenI sAthai samAgama thaze. have zreSThiputrI paNa svajanane parivAreM parivarI Adityane dehere gai. thA dityanI pUjA karI, bahAra nIkalatAM rAjakumareM hAthe pakaDI. eTale, suMda rIyeM pokAra kasyo. re re ! mane para puruSa pharazyo. have agnivinA mahArI zuddhi nathI. te. mAde kASTha kADho. ema kahetAM pitAyeM ghaNI vinaMtI karI samajAvI. pAnI vAlI ghera pAegI, tyAM teja rAjaputrane teDIne parivrAji kA prAvI. bedu jano saMgama kasyo. suMdarIye vicAo~ ke, ba kAnano maMtra nedAya // yataH // paTakoM niyate maMtraH, catuSkarNo na nidyate ||hikrnnsy tu maMtrasya, brahmApyaMtaM na gahati // 1 // ema vicArIne gharamAM bAga mUkI, be jaNa nIkalyAM, bAra| baMdha karA, mAMhe parivrAjakA balI mUha, rAjaputrane AvAse gayAM, zeThe paNa parivrAjikA mUi dekhI jANyaM ke, mahArI putrIba lI mui. vilApa karavA lAgyo. hA putrI ! para puruSano sparza thayo, te chaH kheM teM agni mAgyo, paNa meM na Apyo. te mAhe potAnI meleMja agni sA dhyo. ema vilApa karI maraNa kRtya kasyAM. hADa hatAM te tIrthe mokalyAM. have rAjaputra paNa keTaleka divaseM dhana khUTayuM. tyAre suMdarIne kahevA /
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 jainakathA ratnakopa nAga baho. lAgyo, re nar3e ! cAla mahAre, deza jaiyeM. suMdarI bolI, tyAM javAnuM suM kAma ? Apane hAMja rahyAM mahAro pitA sarva kAM pUraze tame zeva ne hATe jaine mahAmUlanI paTasADI mUje mAgo. te paNa hATe gayo. temaja kayuM. te sADI dekhADavA jAryA pAse mokalI. tene gamI nahI. mATe pA bI mokalI. ema ve traNa vAra pAThI mokalI. zeTha bolyo, tahArI nAryAne sai aani j TAMTiyA ghAse be ? te nAryAne teDI lAvyo. te dekhI zeTha bolyo, rAjaputre mahArI putrIne pharasa kasyo, tyAreM mane mahA kopa upanyo. paNa karUM tuM rAjaputra bo, mATe huM bolyo nahI. rAjaputra bolyo, meM ma hArI jAryAne pharazI hatI. tahArI putrIne koNa aDakyuM be ? zeTha bolyo, guM e mahArI putrI nahI ? rAjaputra bolyo re zeTha ! tuM sneheM karIne ghelo yo bo ? tahArI putrI agnimAM balI mui. te nathI sAMjaratuM ? zeTha bolyo, satya kayuM. sarakhApaNeM karI huM mUDha thayo. to paNa sarakhApaNeM karI meM e nedIkarI paNeM kabUla karI, te mATe je joiye te mahArA hATeMthI jejo. e rIteM nahANInuM caritra dekhIne tathA zeTha putrInuM caritra sAMjalIne na varmarAjAyeM pratIta kararI ke, strIcaritra gahana be e kharuM be. ema nirdhArI vairAgya pAmI zIlaMdhara guru pAse cAritra aMgikAra karI, teNeM AtmakArya sAdhyuM. e kathA zrIsumatinAtha caritramAM pUrvajava adhikAre be. te mATe ta ruNa avasthAye iMDiyono rodha karato te Dukkara ne // iti kAmapAlakathA // te iMDiyano rodha karavo evAta yauvana avasthAmAM. Dukkara le to paNa tene jeNe rodha ko te upara guNadharma rAjyakumaranI kathA kahe be. yA naradevane viSe sUryapura nAmeM nagara tyAM dRDhadharma nAmeM rAjA tene zIlazAlinI evA yathArtha nAmeM rANI ve, tenI kukhane vipe guNadharma nA meM putra upanyo te lokane caMDmAnI peTheM vallana, kalAvaMta be, kaMdapavitA ra, tethI karIne strIyone ghaNo vallana be, sonAgI, sarala, zUra, satya be, tene eka priyaMvada nAmeM dRDha mitra be. te surUpI ne sarvaguNasahita be. vAmAM vasaMtapura nagarane viSe izAnacaMdra rAjAnI kanakavatI nAmeM putrI be, teno svayaMvara maMrupa mAMmadho be, tyAM bIjA ghaNA rAjA yAvyA be, temAM guNadharma kumara paNa AvyA be, rAjAyeM yAvAsa dIdhA, tyAM utAro karIne dharma kumara svayaMvarA maMrupa jovAne yAvyA, kumarI paNa maMrupa jovA
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 375 yAvI, tyAM veMdu jAne paraspare rAga upanyo, svasva sthAnake gayA. saMdhyA ara kumakuma pAse eka dAsI mokalI, te dAsIyeM eka citrapaTTi kA pI. temAM eka haMsikA prAlekhI be. tenA hevala eka zloka lakhyo be. te zloka kumara vAMce be // yataH // zrAdau dRSTe priye sAnu, rAgAsau kula haMsikA // punastaddarzanaM zIghraM, vAMtyeva varAkyaho // 1 // zrarthaH - dhurathI po tAnA priyane dIThAM thakAM kalahaMsI rAgI ya, te varAkI pharI zIghra tenuM da rzana ve be. te vAMcIne kumareM paNa bIjuM haMsanuM rUpa yAlekhIne tenI nI ce eka zloka lakhyo tathAhi // kalahaMso'pyasau sunnu, kSaNaM dRSTvAnurAgavA n // punareva priyAMdRSTu, maho vAMDatyanAratam // 1 // artha :- he succu ! kala haMsa paNa daka dIvAthI rAgavaMta thayo. pharI niraMtara dekhavA vAMbe ne e nAvArtha jAvo. dave kumarIyeM mokalyuM je tAMbula, vijepana tathA phUla kumareM lene phUlane mastake bAMdhyAM, tAMbula vAvasuM ne vijepana aMgeM la gAvyaM, dAsIne saMtoSadAnamAM hAra khApyo valI dAsI bolI, svayaMvarA maMmape varamAlA tamAre gaLe ghAlIza, ema kumarIyeM kahyuM be. paNa viSayasevA kAMka kAla rahane patI karavI, te vAta kumareM aMgikAra karI. prAtaHkAle emaja guNadharma kumarane varamAlA ghAlI bIjA rAjAne visajya, rAjAyeM guNadharma kuMvarane pANigrahaNa karAvyuM, anukrameM sasarAnI zrAjJA mAgIne strI ne potAnI sAyeM lene kumara potAne nagare khAvyA. " yala ekadA kanakavI kayuM ke, koika prahelikA kaho. kumara bolyo, mAM upanI ne, jalamA svevAyeM vicare be, paNa jala pItI nathI, te strI ko jANavI ? kumarIyeM kayuM, nAMvA jANavI. have kumarIyeM pUDhadhuM payodharane nA reM karI kamI be, pAtaluM zarIra beM, guNasahita be, puruSane khaMdhe beTI be, e strI koNa ? kumara bolyo je pANI upADI khAvavAnA kAmamAM yAve kAvaDI jAvI. ema koka vinoda karIne pota potAne ThekANe gayA. have kumara snAna jojana karI sthAne beTho be, evAmAM eka kApaDI yAvyo. te bolyo, he kumara ! nairavAcArye tamone teDavA mATe mukane moka lyo be, kumara bolyo, te kyAM be ? kApaDI bolyo, nagara bahAra amuka sthAnakeM be. kumara bolyo, prAtaHkAle yAvIza. te sAMgalI kApaDI ThekAle gayo. anukrameM rAtrI. ga, prAtaHkAla thayo tyAreM kumara paNa potAno parivAra
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 jainakathA ratnakoSa nAga baho. ine bhairavAcArya pAse gayo. tene vyAghracarma upara vege dekhIne page lAgyo. yogIM paNa zrAsana batAvyuM tyAM vege. yogI ne kahevA lAgyo, he prano ! memane kRtArtha karo. yogIMda bolyo, tuM mahAre sarvathA mAnya be, paNa huM niHkaMcana buM mATe dhuM prApIne tamAruM svAgata karUM ? kumara bolyo, tamArA sarakhAno AzIrvAda teja svAgata be. yogIMda bolyo, jakti, prema, mIgaM vacana, sanmAna, vinaya e sarva vAnAM je be te kAMika dIdhA vinA zone nahIM. kumara bolyo, samyakadRSTiyeM jovuM tathA samyak prAjJA devI e tamAruM dAna be. yogIMda bolyA, he nai ! mahAre eka maMtra be. teno meM ATha varSa sUdhI jApa kasyo . have eka rAtrInuM kAma be, temAM vighna yAya mATe tuM sAtha ka rahe to mAharo sarva prayAsa saphalo thAya. kumara bolyA, huM kyAre khAtuM ? yogIMda bolyo, kAlIcaudazanI rAtre tuM smazAnamAM zrAvaje, huM tyAM traNa celAsahita rahIza, te sAMnajI kumara ghera gayA. kAlIcaudazanI rAtre kumara smazAne gayA, yogIMda bolyo, he kumara ! ihAM je je vighna yajJe tethI tuM rAkhaje. bIjA traNa uttarasAdhaka raheze. kumara bolyo, svastha cittapaNeM maMtrasAdhana karo, DuM rakhavAlo beTho buM, tamane vighna koNa karanAra be ? have yogiMr3eM eka maMgala karI, temAM eka zaba thApyuM, jAjvalyamAna ya kirIne homavidhikarakho, eTale jANe dizAcakrane pUrato, gagana sphoTi karato, mahA vyAkaro nirghAta thato, vizvane badhira karato, dharatIne phA DIne pAtAlamAthI mahA bihAmaNI evo eka kAlo puruSa nIkalyo: te bo lyo, re pApI ! divyakAMtAnA abhilASI ! tuM meghanAmA kSetrapAlane nayI lakhato zuM ? jemATe mahArI pUjA kathA vinA maMtra siddhi ise be, e rAjapu trane paNa teM Thagyo be. ema kahIne tene mAravA mATe te detrapAleM siMhanAda star eTale yoginAM traNa ziSyato pRthvIyeM paDyA. have kumara bolyo re kSetrapAla ! tuM phokaTa garjArava kema kare be ? jo samartha hoyato mahArI sAtha yuddha kara paDhI te khetrapAlanI pAse khaDga na hatuM mATe kumareM paNa potAnA khaDgane mUkI dIdhuM. mAtra pracaMma nujAdaMmeMja te nI sAyeM yuddha karatAM, kamAM te kSetrapAlane jItyo. te tuSTamAna thayo tha ko bolyo, teM mane jItyo, mATe kAMika tahAruM icita karUM. tyAreM kumara po tAnA hAtha mAMthI tene mUkIne kahevA lAgyo ke, jo tuM tuSTamAna thayo hoya,
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 377 to, e yogInu mana vAMnita pUrUM kara. kSetrapAla bolyo, tahArA pranAveM ene vAMchita phalaMdAyaka maMtra siha thayo, paNa tuM kAMika mAgya, je mATe devada zana khAlI jAya nahI. tyAre kumareM kahyu, mahArI nAryA kanakavatI , te mahAre vaza thAve tema karo.detrapAla jhAne jozne bolyo, te tamAre vaza thaze, paNa kAmitarUpeM vaza thaze, te kAmitarUpa tahArUM thaze, ema vara deza ne adRzya thayo. yogI paNa vidyAmaMtra siMha yaye thake kumaranI prazaMsA karato havo, kumarane kahevA lAgyo, he paropakArI ! mane saMnArajo, emaka hI ziSyasahita potAne ThekANe gayo, kumara paNa aMga pakhAlIne potAne ghera yAvyo, vIraveSa mUkIne zayyAne viSe sUto. bIje divase pahora rAtrI gaye thake adRzyarUpeM potAnI strInA mahola mAM gayo, tyAMbe dAsI sahita kanakavatIne dIThI, te avasareM kanakavatI dAsIyone pUbavA lAgI ke, rAtrI keTalI gaI? dAsIyo bolI, hajI madhya rAtrI nathI gaI, tyAM javAnI velA thAne. tyAre kumarIyeM snAna vilepana karI, vastrAlaMkAra paherIne, kaNekamAM vimAna racyu, temAM dAsIsahita beThI. e Tale guNadharma kumareM vicAo~ ke, aho ! aho ! eNIyeM dokamAM vimAna kema racyuM ? tathA e rAtrIne vipe kyAM jaze? athavA e kalpanAnuM guM prayojana le? adRzyarUpa thako DhuM paNa enI sAtheja jalaM, ane kautuka jonaM ke, e tyAM jaz zaMkare ? ema ciMtavIne vimAnane eka deze besIne cAvyA. dUradeze jazne vimAna catayu. eka mahA sarovarane ikaDaM azoka vana , temAM eka vi dyAdharane kumareM dIpo. kumaranI strI.paNa vimAnathI utarIne vidyAdharane praNA ma karI beThI, e rIteM bIjI traNaM strIyo AvIne tene praNAma karIne beThI, bIjA paNa vidyAdhara aAvyA; valI te vanakhaMmanA IzAna kUNe eka manohara vizAla nirmala zrIyugAdi paramAtmAnuM caitya , tenA suvarNa maNInAM paga thIyAM le, aneka staMna sahita , devatAnuM vimAna jAgIya aTavImA u tayuM hoya nahI, evaM te caitya ! kaNekamAM sadue te dehere yAvyA. tyAM vidyAdharoyeM jinasnAtra mahotsava karavA mAMmyo. vidyAdhare bolyo, bAja kono vAro ke ? te sAMjalIne kanakavatI uThI, potAnAM vastra tIkaThAka ka rIne nATakanI nUmikAne viSa pesIne hAvanAva karavAmAM ghaNI mAhIyakI nATaka karatI havI. bIjI traNamAM ekeM vINA, bIjIyeM veNu, trIjIyeM tAla
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 jainakathA ratnakoSa nAga ho. bajAvavA mAMjhI, te dekhIne guNadharma kumara mahA vismaya pAmyo sarva svarUpa najareM joto havo. tevAmAM kanakavatIne nAcatAM keDathakI sonAnI ghugharInI mAlA truTI paDI, te prajanna paNe guNadharma kumAre lIdhI. nATaka kasyA palI ghaNIye jo paNa jaDI.nahI, panI sadu pota potAne sthAnake gayA, kanakava tI paNa dAsIsahita potAne sthAnakeM yAvI, guNadharma kumara paNa svasthAnakeM AvyA, yAvIne zeSa rAtrIyeM sUkSa rahyA, vimAna saMhaguM. have prAtaHkAle matisAgara nAmeM pradhAnano putra, te kumarano mitra le, te ne ghugharInI mAlA yApIne kumareM kayuM ke, A ghugharI avasare mahArI strI ne Apaje. ema kahIne te mitra sAthe strI pAse gayo, strIye paNa unI tha 3 Asana Apyu, kumara tyAM bega, mitra paNa pAse bege, sogaTAM pAse ramatAM kumarI jItI, paDI kumarI bolI kAMka yAnUSaNa Apo, tyAre kumareM mitranA sAmuM joyuM. mitraM potAnA vastramAthI kADhIne ghugharamAlA ApI. te dekhI ne strI bolI, eto mahAruM bhAnUSaNa le te tamane kyAthI jaDayuM ? kumara bolyo, kyAM paDyu hatuM ? te bolI sthAnaka to mujhane sAMjaratuM nathI. ku mara bolyo, mahAro mitra nimittano jANa be, te tamArUM anUSaNa pADavAnuM sthAnaka kehaze, mitra bolyo, duM kahIza. paDI kumara potAne maMdire yAvyA. valI bIjI rAtre temaja jainacaitye gayA, strIyeM vINA vajAvatAM pagamAM heluM neura koikarIteM nIkalI paDadyu, te kumare pUrvanI peThe lIdhu, tepIyeM kholyuM paNa jaDayuM nahI, svasthAnake AvyA, kumareM necara mitrane prApyaM. bIje divase valI mitra sAtheM lezne kumara gayo, teNIye Asana thApyu, te upara besIne koka zAstra goSThI karIne strIya natisAgarane prabyuM. re na! tame nimitta joyuM hoya te kaho. te bolyo, ra tanvaMgI ! hu~ nimitta baleM e ma jANuM , ke tamAraM kAMka bIjuM paNa bAnUSaNa gayuM . te sAMjalIne strInA cittamA zaMkA napanI to paNa te gopavIne bolI, gaM pAnaSaga gayaM ? te nimiteM jANIne kaho. tyAre guNadharma kumara bolyA, te tuM nathI jANa tI ? te bolI jANuM buM, paNa paDavAnuM sthAnaka nathI sAMjaratuM. kumara bo vyA, mane koikeM kahyu je.ke, tuM dUra gai hatI tyAM necara gayuM, te jene hAthe vyu, tene duM ulajhuM huM, tenA hAthamAthI balAtkAreM meM lIdhuM. te sAMja lIne kanakavatI vicAravA lAgI. koka prayogeM karI nizce mahArA nAreM
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 3e mahAruM sarva vRttAMta dItuM ve // yataH // kuracaI kalA cAMDI, caurikA kriDi tAni ca // prakaTAni tRtIye'hni, subannaM sukatAni ca // 1 // evaM vicArIne bolI, te necara kyA ve te velA kumaranI AjhAye mitraM Apyu. paDI te bo lI, satya kaho, e tamane kyAthI jaDyuM ? kumara bolyA, tame kyAM pADayuM te kaho. ema karatAM te bolI, he nAtha ! jyAM.paDayuM te sthAnaka tame dI hoya to rUTuMbe, anyathA koi kahI deze to mahArI agnimAM pesatAM paNa gudi nathI. ema kahI mAbo karatala galasthala de nIcu jotIzokAtura thakI beThI, kumara paNa kAMka hAMsInI vAta kADhI tene hasAvIne potAne ThekANe gayo. __ valI rAtre adRzya thakA AvyA. sakhIyoyeM kanakavatIne kayuM, he svA minI ! velA jAya . vidyAdhara rIza karaze. tyAreM teM lAMbo nisAso nAM khIne bolI, DhaM maMdanAgyavaMta guM karUM ? viSama kArya prAMvI paDayaM. je mA Te DhuM, jyAre pitAne ghera hatI, tyAreM kumArIpaNe vidyAdhareM mane sama dIdhA hatA je, mahArI AzAvinA tahAre nartAra sevavo nahI. ane vimA na napara besIne nitya rAtraM mahArI pAse Avaq. tyAra par3I mAtA pitA nA yAgraha thakI tathA mahAro paNa rAga hato, tethI hu~ rAjakumarane paraNI. mahAre to e paNa pramANa de, te bedune paNa DhuM mAnuM bu. paNa he sakhI ! tyAM jatAM mujhane mahArA nAreM koka rIteM jANyaM ne. evaM vidyAdha rane sAdAt dIgo le. DhuM vidyAdharane tathA ene sAmAnya buM, temATe kAM to vidyAdhara, narine mAraze, athavA vidyAdhara mane mAraze. mATe zoka karUM bu. valI he sakhI ! tuM sAMta. mahArI yauvanAvasthA , te ghaNA a pAyasahita ne, tathA pitAnuM ane sAsarAnuM kula ghaj uttama be, ane lo kato mahA viSama , jema game tema bole. te mATe kArya gahana le tethI AkulI thAnaM buM. te sAMjalI sakhI bolI, he svAmini ! jo ema je to ta me ihAMja raho, DhuM tihAM jAvaM buM jo vidyAdhara pUbaze to DhuM kahIza ke mahArI svAminIne zarIre zAtA nathI. tevAreM kanakavatI bolI, emaja karo ema karIne vimAna racI ApyuM. te upara dAsI beThI. guNadharma kumare paNa ema ciMtavyu, je DhuM Aja enuM vidyAdharanu svAmI paNuM ThAlIza, jIvalokane nATaka jovAnI ilA TAlIza, ema ciMtavIne adRzyapaNe vimAnamA AruDha thayo. have vidyAdhareM jinezvaranuM snAtra karavA mAMjhyuM, eTale vimAnathI utarIne
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jainakathA ratnakoSa nAga baho. dAsI paNa deherAmA gai. kumara paNa bAno rahI jue meM, eTale eka vidyA dhareM dAsIne pUbyuM, Aja ghaNI velA kema lAgI ? ane tahArI svAminI kyAM le ? dAsIyeM kahyu ke, mahArI svAminInA zarIreM zAtA nathI mATe ma ne mokalI. te sAMjalI vidyAdhareMDne kopa upanyo, hoTha phaDaphaDavA lAgyo, bIjA vidyAdharone kA, tame Sanapranunu snAtra karo, hu~to e dA sInA zarIranI cikitsA karIza, ema kahIne teNeM dAsInI veNI pakaDI. eTale kumare paNa nibiDapaNe parikara bAMdhIne khaDga taiyAra kayuM, nATakamAM naMgANa paDadyu, vidyAdhareM kahyu, prathama e dAsInA rudhireM karI DhuM mahAro ko pAmi zamA, panI je yukta haze te karIzuM. te mATe re dAsI ! tuM tahAro iSTa deva saMnAra, tahAro maraNasamaya . mATe tahAre game tenuM smaraNa kara. dAsI bolI, zrI sarvajJa iMi nareMDne pUjanika evA iSTadeva to zrI RSana pranu , tenuM duM smaraNa karuM bu. tenuM yA aTavImAM meM zaraNa kayuM, zaraNa pa // zrI jhaSanapranu , koi bIjo nathI. paNa DhuM ema kardU ke, zUra, dhI ra, mahA nadAra, vairIrUpa hAthInI ghaTAne viSe siMha sarakho, mahA guNavaMta evo te Aryaputra eka mujhane zaraNa ho. vidyAdhara bolyo, re adharma ! te thA ryaputra koNa le ? te vakhate kumareM vicAsyaM, ke evaM rUDaM pUjyaM,mahArA citta mAM paNa e saMdeha hato. have dAsI bolI he vidyAdhara ! jene amArI svA minI svayaMvarA maMjhapamAM varI, jene dIvAM thakAM pApa na rahe, te. guNadha ma kumaranuM meM zaraNuM kasyuM. te sAMnalI jevAmAM te vidyAdhara taravAra ghA DIne mAravA jAya je, evAmAM ughADI taravAra karIne kumara bolyo, sAna la re adhama ! tuM thA abalAne kema mAre le ? // yataH // vizvaste Akule dIne, bAlavRkSAbalAjane // praharaMti ca ye pApA, dhruvaM te yAMti ugartim // // 1 // are tuM strIhatyAnuM pApa karavA ujamAla thayo ? tenuM prAyazci tta devAne DhuM tahAro guru thazza. tyAre vidyAdhara hasIne bolyo, tuUne tyAM jazne mahAre mAravo hato. te tuM to ihAMja maravA zrAvyo ke. ema kahIne yu6 kayuM, koi bala pAmIne guNadharma kumareM mahA prayatna karI vidyAdharanuM mastaka chedana kayuM, sainya paNa svAmi vinAnuM thayuM thakuM potAne sthAnake gayuM. te jo pahelI traNa strIyo bolI, he svAdhIn ! amane jema guru prasa na thazne mUkAve, tema vidyAdharathI tame mUkAvI. kumara bolyA, tame konI
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 31 putrIyo bo? tyAre eka bolI, zatapura nayarano dhaNI dulana rAjA tenI DhuM kamalavatI nAmeM putrI buM, enA naye karI meM vivAha na karo, je kAraNa mATe mahArA mahola thakI evaM apaharI, par3I jIna kApavA mAMmI. mane kahyu, mahArI AjhA thAya tyAre tahAre paraNavU, mahArI AjhAyeM tahAre niraMtara vimAna thaze. tenI napara besIne rAtre mahArI samIpe avazya prAva . ema kareto hU~ tumane jIvatI mUkuM, mane sama dIdhA, meM kabUla kayaM, e ai mane nATaka pramukha kalA zIkhavI, e rIteM bIjI traNe jaNIne evaM ne gI karI, te mATe tame ene mAratAM thakAM sarvane sukha kayaM. ema sAMjalIne kumare sadune pota potAne ghera mokalI, kumara paNa dAsInI sAtheM ghera thA vyA. kanakavatI dekhIne dAsIne pUbatI havI ke, are! Aja mahAre nAreM muSTa vidyAdharane mAsyo ? dAsIye paNa kumarIne sarva vRttAMta kahyu, potAnA jarinuM pauruSa sAMjalIne kumarI ghaNo harSa pAmI, guNadharma kumara paNa strI sAthe vAto karIne zeSa rAtre tyAM snehathakI sUto. have te vidyAdharanA nAyeM kaSAyanA vazathI kumarane napADIne samuzmA nAMkhyo. kanakavatIne paNa samuzmAM kyAMka jUdI nAMkhI. evAmAM pATIyuM hAtha AvyuM tethI sAta rAtrI dariyAmAMrahIne kumara kAMgo pAmyo, tyAM e ka tApasa dITho, te tApasa sAtheM aAzrame pahoMcyo, tyAM potAnI strI kana kavatIne dIThI, kumara paNa kulapatIne praNAma karIne beTho. kulapati bolyo, re na ! A tahArI strI ? kumare hA kahI. kulapati bolyo, e Aja thI trIjA divaseM vRdasAthe gale. phAMso ghAlIne maratI hatI te meM dIThI, tyAreM enuM pAsa dIne, balAtkAreM meM rAkhI. jJAnaba. karIne tahAraM A va meM ene kahyu. pabI keli pramukha vRdanA phalne prAvRtti karIne rAtre e kAMte strI nAra sUtAM le. tyAM valI paNa te vidyAdhareM napADIne behune samu imAM nAMkhyA, valI bedu jaNane pATIyAM malyA, tethI kAMTho pAmI nAvinAveM pharI mavyAM. kumara bolyo, aho ! vidhAtAno vilAsa ju! athavA viSa yAsakta cittavAlAne zIzI ApadA na Ave ? * evAmAMja vairAgye samasta parigrahano tyAga karI mamatva bAMjhIne mahAsa tvanA dhaNI eka munirAja tyAM tapasyA kare , temane jo kanakavatI bolI, he nAtha ! puruSottamapaNuM pAmIne kheda zo karo bo ? hajuM manuSya /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jainakathA ratnakoSa nAga ho. navanuM phalato pAmyA nathI ! dIna janano udhAra nathI kayo, ekatrI pRthvI nathI karI, viSaya nathI jogavyA, evA kanakavatInA vacanathI rAtrI jA gatA rahyA. evAmAM te vidyAdhara yAvyo, tene kumareM,jItIne jIvato mUkyo. have kulapatInI 'AjhA mAgIne kozka pATaNane vipe gayA, te pATaNa ne bahAra guNaratna mahodadhi nAmeM prAcAryane dIThA, temanA caraNane strIna tAreM vaMdanA karI, paDI mohaniza nivAranArI puNyavRdanI zIcanArI e vI dharmadezanA sAMjalIne prAcAryane vaMdanA karI, vIje sthAnakeM gayA. kumara vairAgyavaMta thako strIne kahevA lAgyo, re strI! ApaNe sadguru pAse dI kA leye. tyAre te strI vipayathI aNaviramI thakI bolI, yApaNuM navaM yauvana De, te mATe vrata kema lazyeM ? tyAre kumara bolyo, vRddhAvasthAyeM pa Na kezkane viSayanI hA dekhIyeM jIyeM // ytH|| aMgaM galitaM palitaM muMmaM, dazana vihInaM jAtaM tumam // tato yAti gRhItvA dama, tadapi na muMcatyA zApimam // 1 // tema kezkane yauvana avasthAye paNa vairAgya dekhIyeM bI yeM, tyAre strI bolI, koka jJAnIne pUjIne jema yukta ho tema karI guM. guNadharma te vacana aMgikAra karI strIne tyAMja besADI AhAra karavA mATe pote nagaramAM kAMka jojana levA gayo. __evA avasarane vipe guNacaM nAme rAjakumara vanamAM Avyo, te tyAM yauvana avasthAye strIne dekhIne rAgavaMta thayo, strIne pUjyuM, re strI tuM ko e? ihAM ekalI zA hetuyeM beThI bo ? guMtahAre nAra nathI? strIyeM pa Na tene rAgI jANyo, ane potAno nagara |vrkt jANyo, mATe potAnuM saghaluM vRttAMta tene kahyu. te paNa prArthanA karato jANI kumarI tenI napara anurAgiNI thazne bolI ke, mahArA nArane vaMcIne hu~ tamAre ghera A vIza. te sAMjalIne guNacaMda kumAra potAne ghera gayo. __have guNadharma kumare paNa nagaramAM jaz jUvaTuM ramIne kAMka ivya upA yu, paDI mAmA karAvIne nadyAnamAM AvyA, priyA sAtheM nojana kayaM. pa Na strI zUnyacittavatI, dharatI khaNatI dItI. kumare paNa teno nAva jANyo ke, e anAsakta yaz. ema jANIne kumara vilakho thakA vanamAM namavA lAgyo. evAmAM eka puruSe pUbyuM tame ihAM rAja kumarane dITho ? kumareM pUbyuM. rAjakumara te koNa ? te bolyo. guNacaM nAme rAjAno kumara, ihAM A
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 383 vyo hato, te koI strI sAyeM vAto karavA tatpara thayo, ane mane bIje kAme mokaMlyo hato, te huM prAvyo. mATe pUbuM buM ke, te strI kumarane maMdi re gai ke nayI i. guNadharma kumara bolyA, te tyAM gai ema kahIne kumareM te puruSane visarjyo. kumara ciMtavavA lAgyo, strIne upakAra karatAM khane te mahAruM parAkrama dekhatAM thakAM paNa rahI nahi. tathA strI kulazIla maryAdA paNa gaNe nahI // yataH // raho na jAyate yAvat zrArthayitA na ca // satItvaM tAvadetAsAM, nArINAM nArado'bravIt // 1 // tyAra pachI strIne ka De nagare mAmAne ghera mUkIne koi TUkaDA munirAja mavyA. temanI pAse kumareM, cAritra aMgikAra karayuM. te ugra tapasyA karIne devaloke gayA, tyAMcI cyavI manuSyAvatAra pAmIne moha jaze. strI paNa mAmAnA gharathakI koi kamipeM nIkalIne, kanakavatI guNacaMdanI dhaNiyANI thaM. te guNacaMdanI bI jI strIyeM kanakavatIne phera dIdhuM. tyAM raur3adhyAneM marIne cothI narake nA rakI 5, tyAMthI nIkalIne ghaNo kAla saMsAramAM rajanaroM. kumareM yauvanA vasthAyeM viSaya tyAga kasyo, ane iMDiyA jItI e Dakkara le // e kathA zrI zAMtinAtha caritramAM be // 19 // iti zrI sakalasanAnA minInAlasthala tila kAyamAna paMmitazrI uttama vijayagaliziSyapaMmitapadmavijayaga ziviracite bAlA bodhe zrI gautamakulake ekonaviMzatigAthAyAM paMcodAharaNAni samAptAni. haveM vIrAma ! gAyA kahe . tene pUrvI gAthA sAyeM e saMbaMdha be, je pUrva gAthAmAM cAra vAnI Dukkara dekhADyAM, te Dakkara je kare te dharma pAme. temATe jIvita zAzvatuM dekhADI ne dharmopadeza kare be. tathA graMthane aMte maMgala jo iye, tyAM dharma te utkRSTa maMgala be.." dhammo maMgalamukki " // iti dazavaikA lika sUtra vacanAt // mATe dharmarUpa maMgala dekhADe be. e saMbaMdheM khAvI je vIzamI gAthA te kahe be. sAsayaM jIviyamAdu loe, dhammaM care sA hu jiNovai // dhammo ya tANaM saraNaM gaI ya, dhammaM nisevittu suhaM jahaMti // 20 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 jainakathA ratnakoSa nAga ho. arthaH-" asAsayaM jIviyamAdu loe" A saMsArarUpa (loe ke0 ) lokane viSe (jIviyaM ke ) jIvitavya je je te zrIjinezvara mahArAje (asAsayaM ke0 ) azAzvatuM (yAdu ke0) kahyu be. eTale lokane viSe Ana azAzvata de. ema paramezvareM kahyu De // iti nAvaH // ihAM jIvanAM AukhAM be prakAreM be. eka sopakramI je. ane bIjA nirupakramI je. temAM devatA, nArakI, yugaliyAM, treza uttamapuruSa tathA carama zarIrI je jIvo le te sarvanAM AukhAM yadyapi nirupakramI . to paNa te azAzvata je // yataH // jaya tAlava masurA, vimANavAsIvi parivaDaMti surA // ciMtiMUM te sesaM, saMsAre sAsayaM kayaraM // 1 // iti upadezamAlAyAm // valI nirupaka mI AnakhAvAlA evA yugaliyA paNa aparyApti avasthAyeM traNa palyopa marnu apavartana karIne aMtarmuhUrtamAM maraNa pAme. tathA sopakramI AnakhA vAlAnuM pAnakhu sAta prakAre ghaTe 2 // yataH ||anvsaanimitte, yAhAra veSaNAparAdhAe // phAse ANApAsU, sattavihaM phinae thAna // 1 // iti yAvazyakaniyuktau // temAM adhyavasAye karI je yAna ghaTe, tenA prakAra kahe jeH-koika gAmane vipe taskareM gAyo lIdhI, tenI vAhAra caDhIne loko gAyo mUkAvIne pAbA valyA, temAM eka puruSa rUpavaMta yuvAna , tene pANInI tRSA lAgI. teNe koka strI pAse pANI mAgyuM, te strIyeM pANI lAvIne pAvA mAMmadhu, tyAre te strI pelA puruSay rUpa dekhI vyAmoha pAmI. have pANIpIne peTa nayA palI te puruSa hokAro kayAM kare to paNa te strI pANI reDatI rahe nahI. tyAre te puruSa to emaja mUkAvIne cAlyo gayoH strI pANI jUmIyeM reDatI anukrameM puruSa sAmI dRSTi rAkhatI havI te puruSa bAgala jAtAM jAtAM jeTale adRzya thayo. eTale te strI tene na dekhavAthI maraNa pAmI. e rAganA a dhyavasAyeM karI Ayu ghaTe te upara dRSTAMta kahyo. iti rAga upara dRSTAMta. have snehe karIne Au ghaTeM, teno prakAra, kahe jeH-koi nagarane vi pe strI nArane paraspare prIti ghaNIne, ekadA puruSa vyApAre gayo, tyAMthI pAbo vaTyo, jyAreM potAnuM gAma eka majala beTe rahyu, tyAre tenA mitra vicAo~ ke, jozye ! to kharA ke, e vedune mAMho mAMhI atyaMta prIti , te sAdhu ke, jUtuM ! ema ciMtavIne tenA mitra parIkSA karavA mATe tenI
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kavAsahita. 3nya strI pAse AvIne kayuM ke, tamAro na ra maraNa pAmyo. te sAMjalIne strI bolI, jhuM sAcuM ! sAcuM ! ! sAcuM !!! ema praNavAra kahetAMja te strInAM prANa nIkalI gayA, valI te vAta tenA jarine kahI, eTale teNe paNa traNavAra pUjyuM ke, guM sAcuM! sAcuM ! ! sAcuM ! ! ! ema kahetAMja te maraNa pAmyo. e sneheM karI AnakhaM ghaTe te napara dRSTAMta kahyo. have nayeM karI Ana ghaTe, teno prakAra kahe . devakIjI koka strI putrane dhavarAvatI dekhIne adhairya karavA lAgI. kRSNe pUjyu, adhairya kema karo bo ? te bolI, he putra ! koI putra meM dhavarAvyo nahI. kRSNa bolyA, adhairya na karo, DhuM tamane devatAne pranAve putrasaMpatti karUM . kRSNe devatA ArAdhyo. teNe kayuM. divya puruSa putra thaze. anukrameM putra Avyo, tenuM gajasukumAra evaM nAma dIdhuM, te sarva yAdavane ghaNo vahAlo thako sukheM sukheM rame De. anukrameM somila nAmA brAhmaNanI dIkarI atyaMta rUpavaMtI jANIne te ne paraNAvI, panI gajasukumAre paNa zrIneminAthasvAmI pAse dharma sAMjalI pravrajyA lei pranu sAthai vihAra kasyo. tethI brAhmaNane paNa aprIti upanI. anyadA valI jagavaMta sAtheM hArikA nagarIyeM AvyA, smazAnane viSe kAssagge rahyA, temane somila brAhmaNeM dIvA tyAreM kaSAyamAM AvIne mastake mATInI pAla bAMdhI, temAM dhagadhagatA aMgArA nakhA, te upasarga sa myak gateM ahiyAsatAM kevalajhAna upanyu, aMtagaDa kevalI thayA, kameM thA vI zrIneminAtha nagavAnane vAMdyA, zeSa sAdhune paNa vaMdanA karIne pUbyuM ke, he jagavan ! gajakumAra kyAM gayA? pranu bolyA masANamAM kAssagge rahyo .zrIkRSNa tyAM jovA gayA to gajasukumArane kAla karelA dItA. tyAre ko pamA bAvIpranune pUbyuM he svAmin ! jAne koNe mAsyo ? nagavaMta bolyA, tamane nagaramA pesatAM dekhI jenuM mastaka phUTaze, teNeM mAsyo. have somila paNa bahAra javA mATe nIkalyo evAmAM vAsudevane sAmA dhAvatA dIThA, tyAre nayeM karIne mastakanA so khaMma thayA. e jayathIyAubuM trUTe te upara dRSTAMta kahyo. have nimitteM na trUTe, teno prakAra kahe je. * nimitta te dama, koraDA, zastra, raGgu, agni, pANI, viSa, sarpa, zIta, u SNa, arati, jaya, dudhA, pipAsA, roga, vaDInItino rodha ane ajIrNa pra mukhanA nimine Ana trUTe. ghaNo thAhAra kare, athavA mUlago AhAra
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jainakathA ratnakoSa nAga ho. na kare, to bAnakhaM ghaTe. mastakaM ane netra pramukhanI atyaMta vedanAyeM bAu khaM ghaTe. valI parAghAteM Ana ghaTe. parAghAta te vIjalI paDavAthI tathA khADA pramukhamAM paDavAthI Aukhu ghaTe, te parAghAta kahiyeM. tathA pharaseM A nakhaM ghaTe eTale tvacAmA sarpanuM viSa pharase tenAthI maraNa pAme. athavA bra hmadatta cakriyeM kAla kasyo tyAre teno putra, cakravartinI strIratnane kahevA lAgyo ke, tuM mahArI sAtheM joga nogavya. te bolI, tuM mahAro pharasa kha mI zake nahI. ema kahe thake paNa putra mAne nahI. tyAreM eka ghoDo maMgAvI ne tenI napara mukhathI mAmIne keheDa sUdhI hAtha pheravyo, eTale ghoDo pharI ne maraNa pAmyo. te DokarAyeM dITho topaNa mAne nahi, tyAreM loDhAno puru Sa karAvIne AliMgana dIdhuM. eTale loDhAno puruSa galI gayo. te dekhIne mA nyu. ema pharasathI AnagdhU ghaTe. tathA zvAsovAsano nirodha karavAthI paNa AnakhaM ghaTe . ema prathama pade pAMca udAharaNa thayAM. have bIjA padeM te Ana azAzvatuM ne mATe " dhamma care sAdu jiNo va" ( sAdujiyova ke0) sAdhu janano upadezyo je (dhammaM ke0) dharma tene (care ke ) Acaraje. te upara cilAtiputranI kathA kahe . vidyunmAti nAmeM eka brAhmaNa te paMmita mAnI, jinazAsananI helanA no karanAra. te ema kaheto havo ke, je mujhane jIte, teno hu~ ziSya thA 5. ekadA zrAcArya tene sanAmAM jItyo. te mATe balAtkAreM ziSya .kayo. pabI devatAyeM samajAvyo, sthira kasyo, paNa ugaMnhA mUke nahi, tenI strIya sneheM karI kAmaNa kaDUM, tethI maraNa pAmIne devaloke gayo. nAryA paNa te nideM dIdA le aNa Alo kAla karIne devaloke gai. te brAhmaNa cyavIne rAjagRha nagarane viSe dhananAmA sArthavAha tene cilAtikA nAmeM dAsI tenI kUkhe putra paNe upanyo. tenuM cilAtiputra nAma dIg.ane tenI strI paNa devalokathI cyavIne teja zenAM pAMca putra napareM susamAnAme putrI thA. cilAtiputra tene ramADe,ramADatAM apalakSaNa kare, te jANIne zeneM gharamAMthI kA DhImUkyo.te pharato pharato siMhaguphA nAme coranI pAle gayo. te pannIpatine ghaNovahAlo thayo. anukrameM pallIpati maratAM thakAM ene patnIpatipaNe thApyo. ___ ekadA teNeM corane kayuM ke, rAjagRha nagare dhanasArthavAhane ghera susamA nAmeM putrI , te Aveto mahArI ane je dhana Ave te sarva tamAraM. ema The
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kampAsahita. 387 rAva karI dhanasArthavAhane ghera khAvI avasvApinI niza dei dhana jUMTI susamA putrI lei valyA. te velA dhanasArthavAha nAge. pI dhanasArthavAheM koTavAlane kayuM, mahArI putrI pAvo, dhana yAve te tame lejo. tyAreM ko TavAla, dhanasArthavAha tathA pAMca putra e sarva coranItUMte thayA. anukrameM loka dhana lene pAThA valyA. zeTha pAMca putra sahita cilA tiputranI pUThe gayA. have cilatiputrapaNa, susamAno nAra lei doDI zake nahi, zeTha paNa ikaDA khAvI pahocyA. tyAreM cora paNa susamA putrInuM mastaka lei dhaDa paDatuM mUkIne nAge. te jo zeteM vicAyuM ke, jenAmATe keDa karatA hatA te to maraNa pAmI ! have javAnuM zuM prayojana be ? evAmAM te aTavImAM zeTha pramu khane ghaNI nUkha lAgI, tyAreM zeTheM putrone kahyuM tame mane mArIne nakSaNa ka ro, ghane kuzala khemeM nagara sUdhI pahoco. paNa te vAtaM putra mAne nahI. tyAreM mahoTo putra bolyo, mane mAro. ema yAvat laghu putre kayuM, tyAreM te no pitA bolyo, thApaNe koine jIvatA cuM karavA mArIyeM ? yA susamA ne caMmAleM mArI be, tenuM nakSaNa karIne kudhA zAMta kariyeM. paDhI tenuM mAMsa khAdhuM . ema sAdhu paNa kAraNe mAtra eka saMyama nirvAha karavA mATe putrInA mAMsanI upamAyeM AhAra kare be. paraMtu lolupipaNeM nahi. te zeTha paNa na gare pahocyA. sukhI yayA. ema sAdhu paNa mosukhanA jogI thAya. * te citiputra paNa hAthamAM mastaka leine jatAM dizAmUDha thayo. evA samayane viSe tApanA jetA eka sAdhu dItA. dekhIne kahevA lAgyo ke, saMkSepeM dharma kaho. nahiMto yA rIteM tamAruM paNa mastaka bedIza muni bo lyA, upazama, saMvara ne viveka e traNa pada sAMjalIne cilAtiputra ekAM te ciMtA lAgyo je, krodhAdikano upazama karavo, ane huMto krodheM na yo buM ! valI viveka te to dhana sanano tyAga karavo, ane mahAre to rAgathI susamAnuM mastaka hAthamAM be. tyAaiM khaDga tathA mastaka mUkI dI dhuM. tathA saMvara te pAMca iMDiyano saMvara ne noiMDiya teM manano saMvara, te pa mahArAmAM eke nathI. ema vicArI saMvara karI tyAMja kAvassagge uno rahyo. have lohIyeM kharaDI kAyA hatI tenI gaMdhayoM kI DiyoyeM khAvI khAvA mAMmI. teNeM cAlaNI jevuM zarIra kakhuM. pagathI kIDI pese te mastakathI nIkale. evo thayo to paNa dhyAnathI na cavyo. evo upasarga vyaDhIdivasa
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3nata jainakathA ratnakoSa nAga ho. khamyo. evA ukkara dhyAna karanAraMne vaMdanA karuM . paDI te kAla karIne devaloke gayo ||ytH|| jo tihiMpaedesamma, samaniga saMjamaM smaaruuddho|| navasamavivegasaMvara, cilAiputtaM namasAmi ||1||ityaadi aavshykniyuktau|| have trIjA padanane artha kahe je. "dhammo ya tANaM saraNaM gazya " (dha mmo ya ke0 ) dharma teja (tANaM ke0 ) trANa be. eTale anarthano ghAtaka je. valI karmarUpa upavyathI bIhItA evA prANIne (saraNaM ke0) zaraNa karavA yogya . valI duHkhIyA prANIne sukha ApavAne arthe (gazya ke0) rUDI gatino ApanAro ke. emAM dharma trANa ne tenI upara kamalazeThanI kathA eja pustakanA cothA nAgamAM pRSTha 145 madhye pA , tyAMthI vAMcavI. tathA karma napazvathI bIhInA evAM je prANI tene dharma zaraNa thAya je. te upara mahAnaMda kumaranI kathA eja pustakanA cothA nAgamAM pRSTha 251 madhye savistara upAi ga De tyAMthI vAMcavI. Abe kathA viSe yA graMthamAM paNa lakhelUM hatuM je e zrArUpratikramaNA sUtranI vRttimAMthI lIdhI . have je suHkhIyo jIva hoya te surakhane arthe dharmane Adare, Azraye to rU DIgatI pAme. te gati kahIye. tenI napara vasudevajIno jIva pAbale nave naMdi SeNa nAmeM sAdhu hato teno dRSTAMta kahevo. te kathA eja pustakanA bIjAnA gamAM zrInemIzvara nagavAnanA rAsamAM pRSTha 113 mAM pAI gaI . hake cothA padano artha kahe :-" dhammaM nisevittu suhaM lahaMti".je prA pI (dhammaM ke0) dharmane (nisevittu ke0) seve , te prANI.( suhaM ke0 ) avyAbAdha sukha arthAt zAzvatAM sukha athavA.guna mAMgalikane (lahaMti ke0) pAme De. te upara lakSmIdhara zeThano dRSTAMta kahe . yA naratatrane viSe lakSmIpura nAmA nagaramAM lakSmIvilAsa nAmeM rA jA rAjya kare . te nagaramAM jinamArgamAM rakta, mahAsattvavaMta, evo la kamIdhara nAmeM zeTha vase be. tene kamalamukhI ane kamaladalanayanA evI ka malA nAmeM nAryA . eka divasa zeThe rAtrIne samaye sUtAM thakAM ujvala vastra AnUSaNavaMtI eka strI dItI. tyAreM zekheM pUbyuM, he naI ! tuM koNa ne ? te bolI, hu~ tahArA paranI lakSmI bu. zeva bolyA, kema yAvI ? te bolI, huM have tahArA gharamAMthI javAnI , mATe tamane kahevA aAvI . tyAreM mahA sattvano dhaNI te zeta paNa tene pATu prahAra dezne bolyo, jo par3I
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3nae gautamakulaka kathAsahita. tumane javu de to hamaNAMja jA // ytH||.purisaa teJciya vucaMti, je vira te jaNe na raUMti // taM mivi je aNurAyaM, kuNaMti tesiM phusasulihaM // 1 // tyAreM lakSmI anya sthAnakeM gai. prAtaHkAle zeta ulyA. nitya karaNI karIne palI vyApArane arthe dhaNa, kaNa, kappaDa, copaDa, suvarNa pramukha kAMza gharamAM na dI. tyAreM ciMtavavA lAgyo ke, e bApar3I rAMka ga to jhuM thayuM, mahAruM satva to nathI go, te mATe udyama karUM. ema vicArIne pADozI pAsethI kAMka ivya ujI, lei tenuM tela mItuM pramukha lai kothalo jarIne nagaramAM pADe pADe jamavA lAgyo. te kraya vikraya karatAM pADozInuM ivya je nabInU lIdhuM hatuM te tene pA, pI, ghera AvI devagurunI pUjA karI atithine paNa kAMzka ApyuM, ema niraMtara karatAM je kAM lAna Ave temAthI A jIvikA calAve. paNa ghaNo lAna na thayo. tevAreM poTalo leine pAsenAM dakaDA gAmomAM jaz mAla vece, ema kAlanirgamana kare le. have lakmIpaNa kRpaNane ghera gai, tyAM te kRpaNa pote paNa na khAya, a ne parane paNa na Ape, khADa khodIne temAM ivya ghAlI rAkhe, tethI lakSmI yAkalaM duHkha nogavavA lAgI tyAre navega pAmIne ciMtavavA lAgI ke. a ho ! meM ayukta kayuM ! je kAraNa mATe te mahAnubhAvane meM mUkyo ! have tene ghera pADI jAvaM, paNa te mujhane gharamA pesavA deze nahI, te mATe ko zka napAya karIne AgalathI tene prasanna karuM ane par3hI jAlaM. ' have zeta gAmaDethI pAbA valIne vaDanA kADa heThala visAmo sevA prA vatAM eka strI saMpUrNa kalaza hAthamAM lene vaDa hegla unI rahI, tene zeveM dItI. tyAre vicAo~ ke, e kozka parastrI unI je. ema ciMtavIne vaDathI vegalo cATyo, valI bIje divase paNa sAmI yAvI, zeThane bolAvyo, tyAreM zeta paNa uttara dIdhA vinA cAvyo gayo. trIje divase zeThanA be pa ganI vacce valagIne rahI, tyAreM zeTha bolyA, tuM koNa ? te bolI, tahArA gharanI lakSmI DaM, have hu~ tahAre ghera AvIza. zeTha bolyA, tahArAthI sayuM ! tahArAmAM zo DhaMga ? mATe mahArA paga mUkIne vegalI jA. lakSmI bolI, mahArA napara prasanna thAna, ane gharamA AvavAnI hA pADo, tame mahoTA bo tethI mahArI prArthanA naMga karavI ghaTe nahI, ema ghaNo Agraha kare tha ke zeta bolyA, tuM capala De mATe hu~ jANuM huM ke, tahArAthI eka ThekANe
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3e jainakathA ratnakoSa nAga ho. rahevAze nahI, te mATe jyAreM tane javAnI zvA hoya, tyAreM mane eka varSa pahelAM kaheje to hu~ tumane mahArA gharamAM pesavA devaM ? lakSmIye te vacana mAnyu. zeTha ghera aAvyA, zevagaNIye paNa ghaNo Adara kasyo, gharamAM paNa jueto nAma nAma dhananA DhagalA paDyA , te 'vye karIne dhaNa dharama kappaDa pramukha gharamAM lAvI. zeta paNa yathebAyeM lakSmI jogavavA lAgyo, dIna anAthane dAna dIyeM, ema lakSmInuM phala letAM keTalAeka divasa vahI gayA. ___ ekadA rAtre lakamI AvIne zeThane kahevA lAgI. tane mUkIne have hu~ eka varSa palI bIje ThekANe jazza. e vAta sAMjalIne zeThe prAtaHkAle sUtra dhAra zilAvaTane teDI tene ghaNuM ivya ApIne eka jinamaMdira karAvavA mAM mathu, sAdhune vastra pAtra vasatI pramukha devA mAMjhI, siddhAMta lakhAvIne sA dhune ApayA tathA pustakonA naMmArA karavA mAMmayA, jIvone ajayadAna devarAvyA, kuTuMba mitra baMdIvAna dIna duHkhI janonA nadAra kasyA, ema sarva ivya pApIne eka kaboTI vAlI, tRNAMno saMthAro karIne, zeTha sUtA. valI lakSmI yAvI rotIthakI kahevA lAgI, he zeTha ! deva guru dharmane kArya lakSmI vAvarIne teM mane balI, to have hu~ nAgI thakI kyAM jAlaM? te mATe have bIje ThekANe nahI janaM, dAsInI peThe AloTatI tahAreja ghera rahIza. ze u bolyA, jema tane game tema kara, kiM bahunA ! valI paNa zeThane ghera pUrva nI pe- lakSmI vistAra pAmI. tyAra panI lakSmIdhara zeta paNa deva, guru tathA dharmakAryane viSe ghaNAkAla sUdhI lakSmI vAvarIne svarga gayA. ghaMnukrameM moda jaze. zAzvatA kAla sukhIyA thaze. te mATe dharmadhIja zAzvatAM sukha upaje. have simanuM svarUpa graMthAMtara thakI kAMika lakhiye baiyeM A navamAM samasta karmano daya karI tathA yAtmapradezano ghana karI carama zarIranI jeTalI a vagAhanA , temAM trIjo jAga ghaTADIne eka samayamAM ruju gatiyeM thA ghApAbA AkAza pradezane aNa pharasatAM lokanA apanAge jA rahyA. jene roga nathI, zoka nathI, janma jarA ane maraNa nathI. avyaya, a ciMtya, akSya thayA. azarIrI, aNAhArI, avinAzI, zAzvata kAla sukhI thayA, sAdi anaMtanAMgeM sni thayA. jyAM eka sima nagavAna , tyAM anaM tA siha rahyA , tethI deze pradeze pharazIta asaMkhyAtaguNAle, paNa ko -- kozne nIDa na kare, pota potAnI sattAmA rahe, je mATe sarva siha nagavA
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamakulaka kathAsahita. 31 navavya, svakSetra, svakAla ane svanAvavaMta je. kevalajJAna kevala darzananA dhaNI eka samayamA lokAlokanA atIta anAgata ane vartamAna kAlanA nAva sarva utpAda vyaya ane dhruva paNe jANe , paNa koI paranAvamA rA gahaSe pariNamatA nathI. eTalAja mATeakrodhI, amAnI, amAyI.alonI, arAgI, azeSI, aklezI,avedI, ayogI, niIhI, nirlepI, avarNe, agaMdhe, arase ane aphAse evAM virudadhAraka kahiyeM. valI nahAnA nathI, maho TA nathI, vRtta nathI, vyatra nathI, caurasa nathI, kevala jyotimaya svasattA nA jogI, parajAvanA anogI, svanAvanA karttA, parajAvanA akartA, svanA varamaNIya, kozne kAMza thApe nahi, lIye nahI, kozne sukha phuHkha kare nahI, avyAbAdha sukhanA dhaNI evA siha paramAtmA te jina sikSAdika pannara nedeM le. jene ATha karmanA kyathI pATha guNa prakaTa thayA ne. athavo asta karmanA anAveM vizeSathI ekatrIza guNa prakaTa thayA te yA pramANeH jhAnAvaraNIya karma gaye pAMca guNa pragaTa thayA, darzanAvaraNIya karma gaye nava guNa pragaTa thayA, vedanIya karma gaye be guNa pragaTa thayA,mohanIya karma gaye be guNa pragaTa thayA, thAnakhA karma gaye cAra guNa pragaTa thayA, nAmaka meM gaye be guNa pragaTa thayA, gotrakarma gaye be guNa thayA, aMtarAya karma gaye pAMca guNa thayA, ema ekatrIza guNa kahevA // tathAcoktaM // khINa maznA gAvaraNe 1 khINasuyanANAvaraNe 2 khINahInANAvaraNe 3 khINamaNapaU vanAlAvaraNe 4 khIgakevalanANAvaraNe 5 evaM khINa carakudaMsaNAvaraNe / khINanihe 5 evaM 14 khIrAsAyaviyaNile evaM 16 khINa daMsaNa moha mile, khINa caritta mohaNije, evaM 17 khINa naragAnae ityAdi / evaM 22 khINa sunaNAma khINa asunaNAma, evaM 25 khINa uccagotte, khINanIcagotte evaM 26 khIrA dANAMtarAie, 5 evaM 31 guNa jAvA. valI Avazyaka niyUktiyeM bIjI rIte sipanA ekatrIza guNa kahyA be. pAMca varNane anAve pAMca guNa, be gaMdhane anAve be guNa, evaM 7 pAMca rasane anAve pAMca guNa, evaM 12 ATha pharasane anAve AThaguNa, evaM 20 pAMca saMsthAnane anAve pAMca guNa, evaM 25traNa vedaneM anAve traNa guNa, evaM 27 asaMgIpaNuM 1 azarIrIpaNuM 2 arUpIpaSu evaM 3 evaM 31 guNa thayA. ityA dika sima svarUpa mukhathakI koNa kahI zake ? yadyapi kevalajJAnI kevala
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jainakathA ratnakoSa nAga ho. jhAne karI simanuM svarUpa jANe je, to paNa saMsAramA napamA vinA kahI zake nahI. temATe dharmaje nAvadharma tene sevana karIne evaM sima svarUpa pAme, ||ath prazastiH // ||suurivijydevaaNkhyN, stapAganAdhinAyakaH // vikhyAtastrijagatyAsIt, vi yayA gurusanninaH // // tasya paTTodayAjhai zrI,-vijayAt siMhasUrirAT // Aditya iva tejasvI, siMhavacca parAkramI // 5 // satyAdivijayastasyAM,-te vAsI satyanApakaH // kriyovAraH kato yena, prApyAnujhAM gurorapi // 3 // vinayastasya karpUra,-vijayaH sAtvikaH sudhIH // kIrttiH karpUravadyasya, prAptA sarvatra vizrutA // 4 // mAdiguNasaMdarna,-hamA vijaya ityanUt // tasya zi pyo vinItAtmA, ziSyAnekasamanvitaH // 5 // zabdazAstrAdizAstrANAM, vettA ziSyagaNAnvitaH // jinAdivinayAhvAna,-stasyAsIbiSyarUpanAk // 6 // karmaprakatipranRti,-zAstratattvavicAra vit // uttamAdhijayastasya, ziSyo'nU bhUriziSyakaH // 7 // tasya pAdayugAMnoja, muMgatulyena cANunA // padmavijayazi vyeNa, svaparAnugrahAya vai // 7 // rAgavaidau tathA nAga, caMzaviti (1744) ca vatsare // vasaMtapaMcamI ghasne, vikramAt budhavAsare // / // gautamaM kulakaM nA ma, proktaM zrI gautmrssinnaa||myaa bAlAvabodho'yaM, kRtstsyaalpbudinaa||10|| (trinirvizeSakam) yat kiMcitithaM proktaM, matimAMdyAdajAnatA // tatsarvadhI dhanaiH zodhyaM, vidhAya mayi satkapAm // 11 // vIrasya zAsanaM yAvat, vartate vizvadIpakam // tAvaddAlAvabodho'yaM, tiSThatu,zuzvAsanaH // 12 // itiprazastiH iti zrIsakalasanAnAminInAlasthalatiz2akAyamAnapaMmitanattama vijaya gaNiziSyapaMmitapadmavijayagaNiviracite bAlAvabodhe zrIgautamakulakaprakaraNe viMzatitamagAthAyAM navodAharaNAni samAptAni // iti zrIgautamakulaka bAlAvabodhaH saMpUrNaH // tatsamAptAvayaM jainakathAratnakoSasya SaSThanAgaH smaaptH||
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
_