________________
[ બૃહદ્ ગુજરાતની અસ્મિતા
કામગિરી પૂરી થવામાં છે. કંડલાથી ઝુંડ થોડગેજ રે લાઈનનું રણને કચ્છના એક અંગરૂપ ભૌગોલિક ભાગ તરીકે જ ગણાવ્યો છે; કામ ધમધોકાર ચાલુ છે. અને તરતમાં આ બ્રોડગેજ લાઈન ચાલુ અને કચ્છના રણ ઉપર કચ્છ રાજ્યની સાર્વભૌમ સત્તાનો સર્વત્ર થઈ જશે. ગાંધીધામ અને ભુજમાં આંતરરાષ્ટ્રીય મહત્વનાં એવા અને સર્વ સમયે પરંપરાથી સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે. પ્રાચીન હવાઈ મથકે કામ કરે છે. કચ્છમાં ૧૯૬૫ના ૧૦મી ઓકટોબરથી કાળથી અત્યાર લગીના તમામ અધિકૃત નકશા અને નોંધમાં આ આકાશવાણીનું ભુજ કેન્દ્ર કામ કરતું થઈ ગયું છે. કંડલામાં ૨૭૦૦ આ નિર્દેશ સ્પષ્ટપણે આલેખવામાં આવેલ છે. કટ લાંબા ૪ ધકા ઉપર ૨૧થી વધુ ઇલેકટ્રીક કેદને અને અદ્યતન રણું એટલે ખારે પાટ, માત્ર ચોમાસામાં ત્યાં ખારા મીઠાં પ્રકારના બે માળના ગોડાઉન વપરાશમાં છે. અત્યારે ૨૫ લાખ પાણીને ભરા થાય છે અને રણું ભીનું બને છે, રણ એ કાંઈ ટને માલની હેરફેર ત્યાં થાય છે. તે દિવસે દિવસે વધતી જાય છે. જમીનની અંદર આવેલે દરિયે કે જળસરોવર નથી જ. આંતરરાકંડલામાં મુક્ત વ્યાપાર વિસ્તાર (ફ્રી ટ્રેડ ઝોન) કામ કરતું થઈ “ટ્રીય જળ સરહદે અંકાવાના ધારા અન્વયે કચ્છના રણમાં પિતાની ગયું છે, જે દર વર્ષે ૨૫ કરોડ રૂપિયાનું પરદેશી નાણું કમાઈ આપ- સરહદ એ રીતે ગણવાની વાહિયાત વાત રજૂ કરી કચ્છના રણમાં વાનો અંદાજ છે. નાના મોટાં કેટલાંક ઉદ્યોગે ત્યાં સ્થપાઈ ચૂકવાં એ દાવા બહાને ઘૂસણખોરી કરવા પાકીસ્તાને ૧૯૬૫ની શરૂઆતથી છે. એશિયાભરમાં મોટામાં મોટા મીઠાનાં ઉદ્યોગો પૈકીનું એક તથા કચ્છની સરહદે છમકલાં કરવાનો આરંભ કરી આક્રમણ કર્યું. તેવા બીજા નાનાં ઉદ્યોગો ત્યાં ચાલુ છે. ૪ લાખ ટનથી વધુ મીઠું પાકીસ્તાનની આ કારવાઈ ૧૯૬૦ના વેરટ પાકીસ્તાન ભારતના અહીંથી નિકાસ થાય છે. ફર્ટિલાઈઝર ફેકટરી તરતમાં કામ કરતી જમીનના સહરદ બાબત યુ. એન. ચાર્ટરના ખુલ્લા ભંગરૂપ હતી. થશે. અહીં વીજળી અને પાણી પુરવઠાની વ્યવસ્થા વિવિધ પ્રકારે પૂરી ફિલ્ડ માર્શલ અયુબે પણ ૧૯૬૫માં જ પિતાના પાકીસ્તાનની જનતા પાડવાની તજવીજ વધતી જ રહે છે. કંડલામાં નવી વસાહતો જગ એક વાયુપ્રવચનમાં કચ્છના રણને ખારોપાટ કહ્યો છે. રણ એ બાંધવાનું કામ આગળ ધપી રહ્યું છે. તેમાં ભારતીય પ્રજાના પચ- રણુ-ખારપાટ જ છે. અને કચ્છનું રણ એ કચ્છનું જ છે. સિંધનું રંગી સંસ્કાર સેળભેળ થવા માંડ્યા છે. ૨૧૦ માઈલની સાગર- રણ એ હતું નહિ અને બની શકે જ નહિ. એટલે ૧૯૬૫ના કંઠાર ધરાવતા કચ્છની દરિયાવરની જલાલીને એજ કંડલામાં પુનઃ ૩૦મી જૂનના કરાર મુજબ પાકીસ્તાને પિતાનું આક્રમણકારી દળ પાધરે પડ્યો છે. દરિયાઈ ક્ષેત્રે ગુજરાતના એકમાત્ર મહાબંદર કંડ- રણુભેચેથી પાછું ખેંચવા કબૂલ્યું. સંધી-કરાર થયા. તદનુસાર આ લાની ખીલવણી આ રીતે કરછને એક મોકાના મથક તરીકે ભાર પ્રશ્ન ઉકેલવા અને તેને નિવેડો લાવી આ સરહદની સીમાને સ્પષ્ટ તની સાગર કંઠારે મેખરે મૂકી દે છે.
વહીવટ થાય વાસ્તે મજણી થઈ. ચોખ થયા મુજબ ખૂટા ખેડવા ભારતની અને કચ્છની વધતી જતી પ્રગતિમાં અશાંતિ આણવા ભારત પાકીસ્તાને પિતાને આ કેસ શરતો મુજબ નિયુક્ત કરેલી ૧૯૫૫–૫૬માં પાકિસ્તાને કચ્છના મેટા રણની સરહદે છાડબેટ લવાદપંચ (ટ્રીબ્યુનલ)ને સુપ્રદ કર્યો છે. પછી કાશ્મીર મેર ભારતતરફ થોડાં છમકલાં કરવાનું શરૂ કર્યું. કચ્છના મેટા રણુની સ- પાકીસ્તાન યુદ્ધ વધી પડ્યું ત્યારે ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી શ્રી બળહદના મહત્ત્વની ત્યારથી જ આંતરરાષ્ટ્રીય જાહેરાત થઈ ગઈ. ૧૯૫૬ વંતરાય મહેતા અને તેમના ધર્મ પત્ની શ્રીમતી સરોજબેનનું તા. ને ૨૧મી જુલાઈએ રાત્રે ૯ કલાક, ૩ મિનિટ અને ૪૬ સેકંડે ૧૯-૯-૬૫ના પાકીસ્તાની વિમાનીએના હલાથી કરછના સુથરી કચછને અતિ તીત્ર એવા ૧૦ સેકન્ડ ચાલેલા ધરતીકંપે ધણધણાવી મુકામે વિમાનભંગથી નિધન થયું. એ યુદ્ધની તહબી પછી કચ્છના દીધું. અંજાર અને તેની આજુબાજુના ગામોમાં વંસલીલા સાંઇ લવાદપંચની કાર્યવાહી થવામાં છે અને તેને એ ફેંસલે હવે તરતમાં ગઈ. ત્યારે જવાહરલાલ નહેરુ એ અંજાર પહોંચી ત્યાંની પ્રજાને થવા વકી છે. સદ્યિારો દીધો. પછી જે નવરચના થઈ તેમાં ભૂકંપમાં ભાંગીને ભારત સરકારે પોતાની વિપુલ સાધન સામગ્રીથી કચ્છમાં ભૂ કે થઈ ગયેલું ગુરણ ગામ ફરી ઊભું કરવામાં આવ્યું. અને તેને વિકાસનાં એકસામટાં અનેક કાર્યો ઉપાડી નવ વર્ષ લગી તેના “ક” જવાહરનગર નામ આપવામાં આવ્યું. એનું તોરણ જવાહરલાલ નહે- વર્ગના એક રાજ્ય તરીકે રહેલા કચ્છની શકલ બદલી નાંખી છે. રૂના હાથે બાંધવામાં આવ્યું. ત્યારે નહેરને કચ્છમાં એક જીપ અ• ભિાષી મુંબઈ રાજ્યમાં જોડાઈ તે એક જ બન્યા પછી આ સ્માત નડ્યો. તેનું સમારક એ સ્થળે કચ્છમાં ઊભું કરાયું છે. ભારત વિકાસ કાર્યોને વેગ જે હળવો બન્યા હતા તેને કચ્છ-સિંધ સરહદ સરકારે કચ્છની પિતાની સરહદની ચેક સજાગ રાખી સરહદને ઝઘડો શરુ થતાં પુનઃ જેમ મળ્યું છે. કચ્છના એક પનોતા પુત્ર સમાલી રાખી. ૧૯૫૬માં કચ્છ દિભાથી મુંબઈ રાજ્યને ભાગ શ્રી પ્રેમજીભાઈ ઠક્કર હાલે કચ્છમાંથી પ્રથમ પહેલા નીમાયેલા ગુજબન્યું. ૧૯૬૦માં ગુજરાત રાજ્યનું નિર્માણ થયું અને તેને સત્તર રાત રાજ્યની કેબીનેટ કક્ષાના પ્રધાન તરીકે કામ કરે છે. કચ્છમાં જીલ્લાઓ પૈકીનું કચ્છ તેની સરહદને અહલે બન્યું. કચ્છ અને તેના બધા તાલુકામથકે સારા રસ્તાથી જોડાય ગયા છે અને એકસિંધની પ્રણાલિકાગત સીમા સદીઓથી નિશ્ચિત છે; અને એ સ્પષ્ટ દર ૧૪૦૦ માઈલ જેટલા નવા રસ્તા ત્યાં બંધાયાં છે. કચ્છની સરહદને કચ્છનો અબાધિત વહીવટ જેમનો તેમ ચાલુ રહ્યો છે. ઘણીખરી નાની-મોટી નદીઓ ઉપર સિંચાઈને જળાશય બંધાઈ કચ્છ એટલે કચ્છના રણ સહિતનો કચ્છના તમામ વિસ્તાર અને ગયાં છે. ૫૦૦ માણસની વસ્તી ઉપરના ગામેગામ વાહનવ્યવહારની કચ્છ રાજ્ય એટલે આ અખંડિત કચછ ઉપરની સાર્વભૌમ શાસન- સવલત મળી જવામાં છે. અને કેટલાંક ગામનું વીજળીકરણ થઈ સત્તા. ઐતિહાસિક તહનામાં, સંધિપત્રો, વહીવટી પત્રવ્યવહાર અને જવામાં છે. પત્રકારિત, તાર, ટપાલ અને ટેલિફેનની સગવડને
ધ, દમ્પિરીયલ, બેઓ અને સિંધ ગેઝેટીઅરના ટાંચણ, સ- સારો વિકાસ થયો છે. વિદ્યાવૃદ્ધિ થઈ. અત્યારે કચ્છમાં ત્રણ કલેજે પરિ સત્તા તરીકે બ્રિટિશ રાજ્ય અમલના હુકમો વગેરેમાં કચ્છના અને ૩૭ હાઈસ્કૂલે ચાલે છે. જેમાં દિવસે દિવસે ઉમેરે થતો જાય
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
