________________
૧૯૪
જ્યાં
BIyth. નર પરગનો રંગ માથું અને ઉપરના ભાગથી પૂછડી સુધી ઘેરે। ભૂરા, આંખા ઉપર તથા પાંખા ચળકતી ભૂકી. નીચેના ભાગ ગળાથી ની સુધીના ઝાંખા કેસરી વાત. પેટ અને પૃથ્વી નીચેના પા ચાર પાનાં. ચાંચ અને પગ કાળાં, નાદા ધીંગ નરના રંગથી ખા—ખા રંગની ય છે. આ ભરત પક્ષી છાંયાવાળા જંગલો, બગીચા, પ્લાન્ટેશામાં–ફળવાડીઓમાં વસતાં હાય છે. બધી જાતનાં Flycatchers માખીમારામાં આ પક્ષી ઘણું જ ચપળ છે અને નાનાં જીવડાં પાછળ ઝડપથી ઉડતુ હોય છે. અધરગ પક્ષીનુ ગીત આકક હાય છે. જે અને જેવાં સ્થળામાં દૈયડ The Mag-pie Robin વસવાર કરે છે તે અને તેવાં જ સ્થળેાએ આ અધરંગ પણ વસવાટ કરે છે. તેથી આ બંને પક્ષીગ્મોને બેંકબીજાથી ચાર્ડ પૂર નિકાળવાં સાતિ નથી. આ પક્ષી બીન પક્ષી જેટલું શરમાળ નથી અધર ગા મનગમતા વવટ નદી કાંઠે, વહેતાં ઝરણાં પાસે અથવા સદાય પુષ્કળ છબી વનતિ કે ઘાટી નીચા ગાતી રાજ સા સૂકાં કેતા આગળ હોય છે. સામાન્ય રીતે અધર`ગને નર એકલેા જ નજરે પડે છે છતાં તે તેની માદાથી બહુ છેટે નથી હતેા. ખાસ કરીને તેની ા માં શાષવાની ઋતુમાં, જે પછી ગુજરાત આ સહિત ભારતનાં ઘણાં ખરા ભાગેામાં દેખાય છે પરંતુ તેની હસ્તી ક્ન્ડમાં નથી. રાષ્ટ્રનાં સ્થાનિક સ્થળાંતરી પણ દેવા છતાં કૅલાક ભાગમાં તે થાર્યાં વસવાટ કરે છે. શ્રી ધર્મ મારિસના ગુાવ્યા પ્રમાણે આ હી ગીરનાં જંગળમાં, જુનાગઢમાં, ગીરનાર પવન સઁપર, જાડાની ટેકરીઓમાં, પાલીતાણાના શત્રુંજય પર્વતની ખાણમાં શ. આપે છે. આ પક્ષીની માળા બાંધવાની ઋતુ મે થી ઓગષ્ટ છે. તે ચારથી પાંચ ઈંડા મૂકે છે. ઇંડાના રંગ બદામી તપખીરીયા અથવા પીળાશ પડતા તપખીરીયા હૈાય છે. કેટલાંક ઇંડા લીલી છવાળાં પાળાં હોય છે. જ્યાં પુષ્કળ મચ્છા હોય છે તેવા ભાગમાં અવરંગ રહે છે. કારણ કે તે અત્યંત નાનાં વડાં ને વ તના આહાર કરે છે.
મે
રાં,બીન્ગા
આ ચિલાત્રા તેની માળા બાંધવાની વિશિષ્ટ રીતથી જાણીતા હે નચિલોત્રા તેની ઠડા મૂકવાની ઋતુમાં -ત્યારે માદા ઇંડા મૂક્ક વાની થાય ત્યારે -ઝાડના ઝુંડમાં આવેલા. એકાદા ઉંચા ઝાામાં, એકાદી ઊંડી ખેડરોધી કાઢી તેમાં બે ય ત્રણ શદ દડા મૂકી જ્યારે માદા તેને સેવવ એને ત્યારે નર ચિલેત્રા તે બખાલવુ કાણું છાણુ, કાદવ અને તેની ચરક વગેરેથી છાંદીને -માત્ર પેાતાની ચાંચ પૈસી શકે એટલું જ કાલુ બાકી રાખીને માદા ચિહ્નોત્રાને કેદીની જેવી અવસ્થામાં મૂકે છે અને પછી નર માળાના છીદ્રમાં ચાંચ પાવી, જેને ખારાક પોતાના નાના ગળામાં લઇ આવી શકે તેટ લાવીને, માળા િમ ઉપાડી રાખીને બેઠેલી માદાને વરાળે છે. ઈંડામાંથી બચ્ચાં બહાર આવ્યા પછી તેને પણ નર આ જ રીતે ખવરાવે . શ્યા પ્રમાણેનું ખપાવવાનુ છે. મહિના સુધી ચાલે છે
આ પછીતે આપણે નાના પીલા છીએ The common lora ( ધ કામન ગાયાત્રા ) કહો છો તેનું શાસ્ત્રીય નામ Aegithinia છે tiphia tiplie. માં તે ચકલી જેવા હોય છે. નર શીખી
છીએ, તેને અંગ્રેજીમાં
આ કાગિરી કરીને અધમૂરો થઇ જાય છે. એ પછી માળાના છીંદ્રન ચાંચથી તેાડી માદા તથા બચ્ચાંને બહાર કાઢે છે.
ન્યાના રંગ ચળકતે! સેનેરી પીળા અને માથાપર કાળી ટપી. બચ્ચાં આપવાની ઋતુમાં નર શૌખીન્ગાના રંગ -કપાળ, તાળવું, પી, પૂછડી ગ્રુપનાં પીંછા અને પૂછઠ્ઠી કાળાં કોય કંડનો. તેથી જ્યારે બચ્ચાં ઉડવા જેવાં મોટાં થાય ત્યાં સુધીમાં નર બિમારા છે ભાગ હોય, પાંખ કાળા અને જે સફેદ ટાવાળી હોય છે. કાન માથાની બાજુ અને નીચેનાં તમામ પીછાં પીળા રંગનાં હોય છે. પણ્ બાજુ અને દુમ ઉપર લીલાશ પડતી આંય હોય છે, જ્યારે ગળે બીજું આ પક્ષી માટે એમ કહેવાય છે કે જો કોઈ સ્ત્રીને અને છાતી ઉપર સૌથી વધારે તો પા રૂમ હોય છે, સુવાગત થયા હોય તો તેને આ ચિત્રાત્રાનાં માંસનો ષ વાવે આંખ સફેદ-પાહી, ચાંચ કોરિયા ભૂરા ના પગ નેતા તે રોગ મટી જાય છે. આ હકીકત પૈકાથી આ પક્ષીને પો આંગળા ચોંગ જેવા રંગના ટાય છે. આ નાના જિલ્લાને રીનવવા સારી અભ્યામાં નારી નાખતાં હોય છે ઍટલે આ પી પણ કડુ . તેડી માદાના રંગ પીળાશ પડતો કે, પાંખ કોન પણ સૌરાષ્ટ્ર ગુજરાતમાંથી ધીરે ધીરે અદશ્ય થતું જાય છે. આની બદલે કથ્થાઈ અને નીચેના રંગ પીળા હોય છે. આ પક્ષી ભારતના રસ્તો જ ન વ પામે તેવી સ્થિતિ ખાય તેવાં આ પક્ષીને ચાખરા બાગમાં અને સૌરાષ્ટ્રનાં બધી જગ્યાએ દેખાય છે. ગુજરાત સરકાર નું આધવાની ખાસ જરૂર છે. ખુદ સૌરાષ્ટ્રનાં
છે.
Jain Education International
[ ગુજરાનની નમિતા
પક્ષનું સપનને વાસ્તુમાં શરૂ થાય તો પ્રિઝથી જુના સુધીના સમયમાં માળા - ધતા હોય છે. તે પ્યાલાઘાટના સુંદર માળા બાંધે છે તે તેમાં-અંદરની બાજુએ - ઘાસ પાથરે છે. અને દ્રારના અને શિમલાનો સુઘણા નવા બાહર કરે છે. તે એ થી ઋણુ ઈંડા મૂકે . જો કે આ પક્ષીને પક્ષીરી,ખાના ગાયક પહો તરીકે નથી ગણતા પશુ તેની સીટી ખૂબ નાહી ને મધુર હોય છે. આ પક્ષી જમીન ઉપર ઉતરતું નથી, તે ઝાડ ઉપર જ રહેનારૂ' છે. જ્યાં લીલાં વૃક્ષાથી શેાભતી વનશ્રી હોય છે ત્યાં આ પક્ષી વસે છે.
-
ચિલોત્રા :- ભાષણે જેને ગુજરાતમાં ચિલોત્રા કહીએ છીએ તેને ચેકમાં The common Grey Horn Bill at છે. તેનું શાસ્ત્રીય નામ છે. Tocksis birostris.scopoli. આ પક્ષીના રંગ રાખડી ભૂખરા હોય છે. પાંખો નાની પશુ પૂ ટી એક રૂટથી જરા વધારે લાંબી, પહોળી, સખ્ત કકાર ને કાળી ને તેના ઉપર ચપટા ખેડા ઘાટના હાડકાના લાચા નરની આંખેાના રંગ લાલાશ પડતા અને માદાની આંખાના તપખીરીયા. ચાંચના રંગ તપખીરીયા કાળેા. તેની ચાંચ- ડયું - જેને અ ંગ્રેજીમાં Casqhe કાક કહે છે તેના રગ કાળા અને હાથીના દાંત જેવા સફેદ, આ પછી બીમાનાં રંગનાં ધાવાળાં નાની સૌથી ઉંચામાં ઉંચી ડાળે એસતાં હોય છે. ખાસ કરીને વડનાં તથા વિપળા ઝાડ ઉપર તે બેસે છે. શિયાળામાં આ પક્ષીઓ દશ બારની સંખ્યામાં એક સાથે દેખાય છે અને એક આડ ઉપરથી બીજા ઝાડ ઉપર એક હારમાં ઉડીને જતાં લેવામાં આવે . રાવે આ પછી શરમાળ હોઈને તેઓ એકાંત વધારે પસંદ કરે છે
છે
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
