________________
८६४
૧૮ મુજના નામ છે
પ્રા. ઈશ્વરલાલ દવે
પ્રા. રવિશંકર મ. જોષી નવી વિદ્વાન અધ્યાપકેની પિઢીમાં ઈશ્વરભાઈનું આગવું તેમનું વતન બોટાદ છે પણ ભાવનગરમાં સ્થિર થયા સ્થાન છે. ગુજરાતી સાહિત્યના ઇતિહાસ ઉપ૨ કાવ્ય પ્રકા- છે. પ્રા. જોશી સાહેબે શામળદાસ કોલેજ માં વર્ષો સુધી શનના પ્રથમ ત્રણ ઉદલાસ ઉપર તેમના પુસ્તકે ઉપરાંત ગુજરાતી સાહિત્યનું અધ્યાપન કરાવ્યું છે. ત્યારબાદ તેઓ તાજેતરમાં જ તેમને નાનાલાલના ભાવપ્રધાન નાટકો ઉપ- ધર્મેન્દ્રસિંહજી કોલેજમાં થોડો સમય પ્રિન્સીપાલ પણ થયેલા. રનો મહાનિબન્ધ તેમની યશસ્વી કૃતિઓ છે દક્ષિણ ભારતના ગુજરાતની ઘણી કલેજે એવી છે જ્યાં તેમના જ શિષ્ય સૌરાઓ ઉપર તેમનો શોધગ્રંથ પ્રગટ થયે છે ઈશ્વરભાઈ હાલ ગુજરાતીના પ્રાધ્યાપકે છે. અંગ્રેજી અને સ્વભાવે ને તબિયત નાજુક છે. તેમની મૃદુતા અને સુકુ સંસ્કૃત સાહિત્ય ઉપર તેમને સારો કાબુ છે. નિવૃત થયા મારતા તેમની પ્રતિભાના આગવા લક્ષણે છે. પ્રા. દવે પછી તેઓ ભાવનગરની સાહિત્યિક ને સાંસ્કારીક પ્રવૃતિમાં મહેનત અને ભારે રસિક છે તેમની સંખ્યાબંધ કૃતિઓ સારો એવો ભાગ લઈ રહ્યા છે. ભાવનગરમાં સાહિત્યસભા, પ્રગટ થઈ ચુકી છે. ગુજરાતના ખ્યાતનામ લેખક અને સાહિત્ય- ભાવનગર થિઓસોફીકલ સોસાયટી વગેરેમાં તેમણે ઘણે કારોમાં તેમનું આગવું સ્થાન રહ્યું છે. ભાવનગરના સાહિ- ભાગ ભજવ્યો છે. કવિવર ન્હાનાલાલ તેમના પ્રિય કવિ છે. ત્યિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓના પ્રણેતા છે. ઉગતા લેખકોને તેમની ઘણી હુંફ મળતી રહી છેશ્રી દવે માત્ર
શ્રીમતી ઉર્મિલાબહેન ભટ સૌરાષ્ટ્રનું નહિ પણ ગુજરાતનું ઝળકતું રત્ન છે
સુરત જિલ્લામાં કરીને આદિવાસી વિસ્તારમાં કીકીબેનના - શ્રી તારાબહેન મોડક
ના હુલામણા નામથી ઓળખાતાં શ્રી ઉર્મિલાબહેન ભટ્ટને જનમ ૧ ૯માં મુંબઈમાં પ્રખ્યાત પ્રાર્થના જન્મ સેવાની ભાવનાથી રંગાયેલે કુટુંબમાં વલસાડ જિલ્લાના સમાજિસ્ટ ને સુધારક સદાશિવ કેલકરના મહારાષ્ટ્રી
બીલીમોરામાં થયો હતો, પરંતુ બાલ્યકાળ અને વિદ્યાર્થીકાળ કુટુંબમાં. ૧૯૧૪માં તત્વજ્ઞાન લઈ સ્નાતન થયા. ૧૯૨૧થી
તેઓએ માંડવીમાં પસાર કર્યો હતો. બાર્ટન ફીમેઈલ ટ્રેઇનિંગ કેલેજના આચાર્યા તરીકે
અ.ઝાદી સંગ્રામમાં ઝુકાવવા અને ૧૯૪૨માં ઈન્ટર રાજકોટ આવ્યા; પરંતુ તારાબહેન માટે વિધિએ જુદુ
આર્ટસના અભ્યાસને તિલાંજલી આપી. ૧૯૪૫માં વર્ધાના જ ક્ષેત્ર નિર્માણ કર્યું. પિતાની પુત્રીના શિક્ષણુનો પ્રશ્ન
મહિલા આશ્રમમાં રહ્યાં. એમના પિતા શ્રી પ્રેમશંકર ભટ્ટ આવતા જ બાલકેળવણીમાં તેમને આકર્ષણ થયું; ને
૧૯૪૬ની સાલમાં સુરત જિ૯લા લેકલબોર્ડના પ્રમુખ તારાબહેન ૧૯૩૨માં લગભગ પિતાની કોલેજની સેવા
ચુંટાતાં કુટુંબને સાથે તેઓ સુરત આવ્યા. બહેનને લઈ આવ્યા હતાં તો ભાવનગર પ્રવાસે પણ
૧૯૪૮માં દેશી રજવાડાઓનું વિલીનીકરણ થતાં સામાજિક ભાવનગરમાં દક્ષિણામૂને બાલમંદિરમાં “મૂછાળીમાં આ
શૈક્ષણિક અને આર્થિક રીતે પછાત એવા ડાંગ, ધરમપુર, તરકે બાળકોમાં એાળખાતા બાલક્ષિક્ષણના ભેખધારી
વાંસદા, સોનગઢ જેવા પછાત વિસ્તારોમાં દક્ષિણ ગુજરાતના ગિજુભાઈની પ્રવૃત્તિઓ જોઈ સુંદર બંગલે ને મોટો
રાની પ્રદેશના કેળવણી મંડળને માનદમંત્રી તરીકે ૧૭૫
આશ્રમ શાળાઓ શરૂ કરી. જ્ઞાનદીપ પ્રગટાવવા ભગીરથ કાય પગાર છેડી ભાવનગર આવ્યા, ને નવ વર્ષ સુધી બાલ શિક્ષણની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિમાં પ્રાણ રેડી ગિજુભાઈ
કર્યું. સાથે સાથે એમને શૈક્ષણિક વિકાસ જાળવી રાખી સાથે રહ્યા. જે જમાનામાં અંધારા ઓરડામાં ધૂળવાળા છે
સુરતની એસ. ટી. બી. કેલેજમાંથી ગજયુએટ થયાં. ઓરડામાં ચાંટીયા ભરી બાળકોને કક્કો ને આંક ગોખાવવા સુરતજિલા લોકલબોર્ડના ૧૯૪૯માં સભ્ય તથા ૧૯૫૪માં સિવાય બીજી રીત જ ન હોઈ શકે તેવું ઘોર અજ્ઞાન સભ્ય તથા ૧૯૫૪માં ઉપાધ્યક્ષ તરીકે તેમજ ૧૯૫૫માં પ્રવર્તતું ત્યારે સૌ પ્રથમ ગિજુભાઈને તારાબહેનના મુંબઈ રાજ્ય સમાજ કલ્યાણ સલાહકાર બોર્ડના સભ્ય તરીકે ચિંતન-મનને, પ્ર એ ગુજરાતભરમાં નવી દિશા સ્ત્રી અને બાળકોના પ્રશ્નને અને વિકાસ માટે ગામડાંઓમાં ઉઘાડી. ૧૯૨૬માં પહેલી જ વાર મોન્ટેસોરી સંમેલન સક્રિય કાર્ય કર્યું. બેલાવ્યું ને “નૂતન બાલશિક્ષણ સંઘ” ની તેમાંથી ફરજિયાત શિક્ષણને આદિવાસી પ્રજાને લાભ મળે તે સ્થાપના થઈ. “શિક્ષણ પત્રિકા” શરૂ થયું. તારાબહેન માટે ડાંગ જિલ્લા સહિતની ગુજરાતી શાળાઓને વચ્ચે ૨ષ્ટ્રીય સંગ્રામમાં ભાગ લઈ આવ્યા ને ૧૯૩૨માં આશ્રમશાળા બનાવી તેવી વહીવટી તથા આર્થિક જવાબદારી ગુજરાત છોડયું. મહારાષ્ટ્રમાં જઈ એવી જ પ્રવૃત્તિ શ્રીમતી ઉર્મિલાબેન ઉપાડી લીધી હતી. ઉપાડી મરાઠી શિક્ષણ પત્રિકા ફારૂ કરી. વચ્ચે વાંસદા ૧૯૫૭માં ચોર્યાસી તાલુકામાંથી, ૧૯૬૨માં સુરત પશ્ચિમ જઈ આવ્યા પણ છેવટે દાદરમાં “ શિશુવિહાર સંસ્થા વિભાગમાંથી અને ૧૯૬૭માં ચોર્યાસી મત વિભાગમાંથી શરૂ કરી, ને ત્યાં બાલ અધ્યાપન મંદિર પણ ચલાવ્યું. ધારાસભામાં ચૂંટાયાં. ૧૯૬૨માં નવા ગુજરાત રાજ્યમાં તારાબહેન અને ગિજુ માઈનું ઋણ ગુજરાત પર ઘણું મોટું આરોગ્ય અને જેલ ખાતાના ઉપમંત્રી તરીકે જવાબદારી છે ને રહેવાનું છે.
સંભાળી હતી.
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
