________________
५२९
ગુજરાતની અસ્મિતા
વેણીનાં ફલ.” એમને લેકસાહિત્યને નાદ હતો એવોજ શ્રી કકલભાઈની કલમ ક્રાંતિકારી હતી. તેમની કલમમાં નાદ હતો રાષ્ટ્રસેવાને. “ઝેરનો કટોરો” ગાંધીજીએ અમર ઉમીલતા હતી અને તેથી દેશી રાજ્યની પ્રજામાં જાગૃતિ બનાવ્યું, “સિંધુડો ”એ સ્વાતંત્ર્ય યુદ્ધનાં રણશિંગા ફકયાં, ફેલાવવામાં તેમની કલમને ફાળે ઘણો હતો. સૌરાષ્ટ્રના જુવાનીમાં નો જુસ્સો પ્રેર્યો.
પત્રકારત્વનું ઘડતર કરવામાં જેવી રીતે સ્વ. મેઘાણીની ૧૯૩૩માં બોટાદની ધરતીની એમને માયા બંધાણી. કલમને છે તેવી રીતે પ્રહારો કરવામાં અને લોક જાગૃતિ ઘર કર્યું અને સાહિત્ય-વિવેચનની એમની કટારોએ સર્વને લાવવામાં શ્રી કમલભાઈની કલમને ફાળે નેંધનીય છે. મુગ્ધ કરી દીધા. ૧૯૪૭માં એમને જીવનદીપ બુઝાઈ ગયે. ભાવનાની સૃષ્ટિ લઈને પત્રકારત્વના ક્ષેત્રમાં આવેલા શ્રી કકલસૌરાષ્ટ્રની ધરતીના કણેકણમાં એની સ્મૃતિ ગુંજી રહી છે. ભાઈ ક્રાંતિકારી સાહિત્યના અભ્યાસી હતા. તેમણે ઈટાલી, સ્વ અમૃતલાલ દાણી
રશિયા, ફ્રાંચ વગેરેની ક્રાંતિના ઇતિહાસની વાત પિતાની સ્ત્રીશિક્ષણના એક સન્નિષ્ઠ સેવક ભાવનાશીલ કાર્યકર કલમે લોકો સમક્ષ રજુ કરી અને તે ઘણી કપ્રિય બની. અને અનેકના અપૂર્વ મિત્ર-દાણીભાઈ ગુજરાત-સૌરાષ્ટ્રની સ્વ. શ્રી કકલભાઈ પાસે આઝાદી સંગ્રામના સંભારણા બહેનોને જાગૃત, શિક્ષિત સંસ્કારી અને બંધનમુક્ત કરવાની ભંડાર હતું. રાજાશાહી સામેની આકરી તાવણીની અનુભવભાવનાની સિદ્ધિ માટે તપ કરનારા તપસ્વી હતા. પિતાના સિદ્ધ કહાણીઓ હતી. એ કહાણીઓને શબ્દદેહ આપી રક્તનું પ્રત્યેક બિન્દુ એમણે જીવનમાં ઉલ્લાસ પ્રગટાવવાની શકે તેવી તીખી કલમ હતી. પત્રકારિત્વને ક્ષેત્રે એમણે જ પ્રવૃત્તિમાં ગાળ્યું હતું. ભક્તિપૂર્ણ મુખમુદ્રાથી એ સૌરાષ્ટ્ર ગુજરાતની ભારે મોટી સેવા કરી છે. બવામાં તરી આવતા હતા.
શ્રી મેઘાણંદ ખેંગાર ગઢવી અમુભાઈ ઉપર ગાંધીજીના જીવનસંદેશે ઉંડી અસર જન્મ ૧૯૧૮માં બાંટવા પાસે આવેલા છત્રાવા ગામે કરેલી. યુવકોમાં નવી ભાવના અને ઉત્સાહ પ્રેરે, એ થયો હતો. પિતા માલઢોરને ઉછેર કરતા ને થેડી ગીરાસની એમને ગમતું. બહેનેનાં સમાજ-બંધને અને અંતરનાં જમીન હતી તેમાંથી જીવનનિર્વાહ ચાલતો. જીવન સાદુ હતું. આંસુ એમને અસ્વસ્થ બનાવી દેતાં. ગ્રેજ્યુએટ થયા પછી નાની વયમાં માતાપિતાનું સુખ ગુમાવેલું અને પિતે બે યુવકે પ્રત્યેના આકર્ષણથી તેઓ ભાવનગરની દક્ષિણામૂર્તિમાં ભાઈઓ સંસારમાં છત્રછાયા વગરના થઈ ગયા. અનેક જોડાયા. વિચારભેદને કારણે જ્યારે એમણે એ સંસ્થા છોડી તડકા છાયા વટાવીને મુશ્કેલીઓમાં પણ ધીરજ અને ત્યારે વિદ્યાર્થીઓની અશ્ર-અંજલિ, એમની કપ્રિયતાની સહનશીલતા કેળવી સરસ્વતીની ઉપાસના ચાલુ રાખી. પ્રતીતિ કરાવી ગયું.
જીજીભાઈ નામના એક ચારણ કવિ પાસેથી છંદ, વાર્તા, પણ એમનું ખરું સ્વપ્ન એ હતું કે સૌરાષ્ટ્રમાં શિક્ષણનું કવિતા વિગેરે શીખ્યા. એક કેન્દ્ર રચવું. મિત્રોએ ભાવનગર મહિલા વિદ્યાલયની
આઈ નાગબાઈ અને જીજીભાઈના આશિર્વાદથી મેઘાસ્થાપના કરી. એક પાઈની પણ મૂડી વગર દાણીભાઈએ
સુંદભાઇની જીભે સરસ્વતીએ વાસ કર્યો અને કુળપરંપરામાં પિતાના વ્યક્તિત્વની મહોર એ સંસ્થા પર મારી. પાંચેક
ઉતરી આવેલી સાહિત્યની સરવાણીઓ તેના મુખમાંથી વર્ષમાં તે આ વિદ્યાલય મહોરી ઉઠયું. સુરત અને ભાવન
નીકળી અને જીવનના અંતિમ દિવસો પયત વહેતી રહી. ગરમાં એમનું શિક્ષણ પામેલી અનેક બહેને આજે સેવાના
તેમને જેટલું સાહિત્ય કંઠસ્થ હતું એટલું સાહિત્ય કઈ ક્ષેત્રે અનુપમ ફાળે આપી રહેલ છે.
સાક્ષરને પણ કઠે નહિ હોય. લેકસાહિત્યથી લઈને શિષ્ટશ્રી કમલભાઈ કોઠારી,
ગ્રંથે, પીંગળ, સંસ્કૃત કે, છંદ, કવિતાઓ, રમુજી ગુજરાતના પત્રકારિત્વમાં મુખ્ય ફાળો શ્રી કકલભાઈ
ટુચકાઓ અને સેરઠના ઇતિહાસના નાના મોટા પ્રસંગે કોઠારીને હતો. શ્રી કકલભાઈએ રાષ્ટ્રીય મહાવિદ્યાલયમાં
તેમની જીભે હતા. કાવ્યો અને વાર્તાઓ દ્વારા નીતિ, શુરરાજકારણ અને અર્થશાસ્ત્ર સાથે સ્નાતકની પદવી માટેની વીરતા, દેશપ્રેમ ધર્મ સેવા વિગેરેને પ્રચાર કરવાને છે અભ્યાસ પૂરો કર્યો હતો.
અને ચારણુ એક સ્પષ્ટ વકતા નિડર અને ન્યાયપ્રિય વ્યક્તિ વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં તેમણે ગોંડલમાં એક બંગાલની
છે તેમ માનતા. તેમના દીર્ઘજીવનમાં તેઓ નિષ્કામ, ક્રાંતિકારીનું વ્યાખ્યાન સાંભળવું અને ત્યાર પછી જલિયાવાલા નિર્દભ, નિસ્વાર્થ અને નિર્મળ ચારણ હતા, મનુષ્ય હતા, બાગની કતલ આવી. મહાત્માજીનું નેતૃત્વ હિંદને સાંપડયું.
: ઋષિ હતા, દેવ હતા. આ બધાની વિદ્યાથી શ્રી કમલભાઈ પર ભારે અસર થઈ " અને રાષ્ટ્રીયતાના રંગે રંગાયા.
શ્રી વિજયગુપ્ત મૌર્ય એ દિવસોમાં પ્રત્યેક જુવાનની મહત્વાકાંક્ષા પુનાની અખંડ આનંદમાં ‘જ્ઞાનગોષ્ઠિ' વિભાગ સવ - ૫ ઓફ સોસાયટીના આજીવન સભ્ય બની ગરીબાઈનું નવચેતન, રમકડું, બીજ, વગેરે સામાયિકમાં, તેવી જ વન હાઈ દેશને જીવન આપવાની રહેતી હતી. રાષ્ટ્રીય મહા રીતે દૈનિકમાં રાજકારણ, અને પશુપક્ષી વિષેનાં તેમનાં વિદ્યાલયમાં રહી શ્રી કકલભાઈએ પણ એ મહત્વાકાંક્ષા સંખ્યાબંધ લેખોથી આખું ગુજરાત તેમને સારી રીતે
ઓળખે છે. તેમને જન્મ પોરબંદરમાં ૧૯૦૯લ્માં થયેલ.
લેવી.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
