Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२१८
तत्त्वार्यसूत्रे सप्तमपृथिवीगमनसामर्थ्यव्यपदेशवत् छमस्थ वीतरागादीनामपि क्षुत्पिपासादि सहनशक्तिमात्रस्य प्रदर्शितत्वादिति दिकू ॥९॥ ___ तत्वार्थनियुक्ति:--पूर्व तावत् संवरहेतुतया प्रतिपादिवाना परीपहाणां क्षुत्पिपासादीनां स्वरूपं-भेदाश्च भरूषिताः, सम्पति-काखलु परीषहः ? कस्य केषु र गुणस्थानेषु सम्भवतीति क्रमशः प्ररूपयितुमाह-'तत्य चउस परीसहा सुहमसंपराय छ उमत्थ वीतरागाणं-' इति, तत्र-पूर्वोक्त त्वरूपेषु क्षुत्पिपासादिषु द्वाविंशति प्रकारेषु परीषहेषु मध्ये चतुर्दशपरीषहाः क्षुत्पिपासा शीतोष्ण दंशमशक चर्यापज्ञाऽपज्ञालामशच्यावधरोगणस्पर्शमलरूपाः सूक्ष्मसाम्पराय
शंका-यह मान लिया जाय तो भी मोह कर्म के उदय की सहायता न मिलने के कारण और मन्द उदय होने के कारण क्षुधा पिपासा आदि की वेदना न होने से क्षुधा पिपासा आदि से होने वाले परीषह कैसे कहेजा सकते हैं ?
समाधान- ऐसा न कहो, जैसे सर्वार्थसिद्ध विमान के देव में सप्तम पृथ्वी तक गमन करने का सामर्थ्य कहा जाता है, उसी प्रकार छद्मस्थवीतराग आदि में क्षुधा-पिपासा आदि के उत्पन्न होने की शक्ति मात्र प्रदर्शित की गई है ॥९॥
तत्त्वार्थनियुक्ति-पहले परीषहजय को संवर का हेतु बतलाया गया था, अतएव क्षुधा पिपासा आदि परीषहों के स्वरूप और उनके मेदों का निरूपण किया गया। अब अनुक्रम से यह प्रतिपादन करते है कि कौनसा परीषह, किन गुणस्थानों में किस जीव को होता है ?
पूर्वोक्त क्षुधा पिपासा आदि वाईस परीषहों में से चौदह परीषह अर्थात् )१) क्षुधा (२) पिपासा (३) शीत (४) उड़ा (५) दंशमशक હોવાથી સુધા પિપાસા આદિથી થનારા પરીષહ કઈ રીતે કહી શકાય ?
સમાધાન-આમ કહેવું ઠીક નથી, જેમ સર્વાર્થ સિદ્ધ વિમાનના દેવમાં સાતમી પૃથ્વી સુધી ગમન કરવાનું સામર્થ્ય કહેવામાં આવે છે, તે જ રીતે ક્ષધાપિપાસા આદિના ઉત્પન્ન થવાની શક્તિ માત્ર પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. છેલ્લા
તત્વાર્થનિર્યુકિત-આ પહેલા પરીષહજયને સંવરનું કારણ બતાવવામાં આવ્યું હતું આથી ક્ષુધા પિપાસા આદિ પરીષહાન સ્વરૂપ તથા તેના ભેદનું પ્રરૂપણ કરવામાં આવ્યું, હવે અનુક્રમથી એ પ્રતિપાદન કરીએ છીએ કે કયા પરીષહ, ક્યા ગુણસ્થાનમાં, કયા જીવને થાય છે?
પૂત ક્ષુધા પિપાસા આદિ બાવીસ પરીષહમાંથી ચૌદ પરીષહ અર્થાત (१) क्षुधा (२) पिपासा (3) रा. (४) । (५) शमश: (१) यर्या (७) Hal (८) ज्ञान (6) मास (१०) शय्या (११) १५ (१२) २
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
