Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७ सू. १६ एकस्मिन् जीवे कतिपरीषहसंभवः २४५ सम्पति-एकात्मन्यैकदैकत आरभ्य एकोनविंशति पर्यन्तं परीषहाः सम्भवन्तीति प्रतिपादयितुमाह-'एक्कम्मि जीवे जुगवं एगादि जाव एगृणवीसा परीसहा' इति । एकस्मिन् कस्मिंश्विज्जीवे युगपत एकदा एकादि यावत् एकोनविंशतिः, तत्र -कदाचित् पचिदेकात्मनि एकदा क्षुत्पिपासादिषु कश्चिदेका परीषहः, कदाचिदे. कदा क्वचिदेकात्मनि द्वौ परीषहौ, कदाचित्क्वचिदेकात्मनि त्रयः परीषहा, इत्यवं रीत्या यावत् कदाचित्क्वचिदेकदैकात्मन्यैकोनविंशतिः परीषहाः सम्मवन्तीति भावः किन्तु एकदैकानि शीतोष्णपरीषहौ समकं न सम्भवतः, तयो परस्पर मत्यन्तविरुद्धत्वात् एवं चर्या शय्या निषद्यासु द्वौ परीषहौ, अवशिष्टाः सप्तदश हैं कि एक आत्मा में, एक ही काल में एक से लेकर अधिक से अधिक उन्नीस परीषह तक पाये जा सकते हैं__एक जीव में एक साथ एक से लेकर उन्नीस परीषह तक हो सकते हैं। अर्थात् किसी आत्मा में किसी समय क्षुधा आदि वाईस परीपहों में से कोई एक ही परीषह होता है, कदाचित् दो परीषह होते हैं, कदाचित् तीन एक साथ हो जाते हैं, इसी प्रकार कभी कहीं किसी आत्मा में अधिक से अधिक उन्नीस परीषह तक होना संभव है।
एक ही काल में एक ही जीव में शीत और उष्ण दोनों परीषह साथ-साथ नहीं होते, क्योंकि ये दोनों परस्पर में अत्यन्त विरोधी हैं। इसी प्रकार चर्या, शय्या और निषद्या परीषहों में से भी कोई एक परीषह का ही संभव है, तीनों का संबव नहीं, हैं क्योंकि ये भी परस्पर विरोधी हैं। इस प्रकार शीत और उष्ण में से कोई एक तथा चर्या,
એક આત્મામાં, એક જ સમયમાં, એકથી લઈને વધારેમાં વધારે ૧૯ ઓગહાસ પરીષહ સુધી જોવામાં આવે છે. એક જીવમાં એક સાથે એકથી લઇએ ઓગણીશ પરીષહ સુધી હેઈ શકે છે અથૉત્ કઈ આત્મામાં કઈ સમયે સુધા આદિ બાવીશ પરીષહોમાંથી કઈ એક જ પરીષહ હોય છે, કદાચિત્ બે પરીષહ હોય છે, કદાચિત્ ત્રણ એક સાથે થઈ જાય છે, આવી રીતે કયારેક કેઈ આત્મામાં અધિકથી અધિક ગણીશ પરીષહ સુધી હોઈ શકે છે.
એક જ કાળમાં, એક જ જીવમાં શીત અને ઉષ્ણ બંને પરીષહ સાથેસાથે હતાં નથી, કારણ કે એ બંને પરસ્પરમાં અત્યન્ત વિરોધી છે. આવી જ રીતે ચર્યા, શય્યા અને નિષદ્યા પરષોમાંથી કઈ એક પરીષહ જ હોઈ શકે છે, ત્રણે નહીં, કારણ કે એ પણ પરસ્પર વિરોધી છે. આ રીતે શીત અને ઉષ્ણુમાંથી કઈ એક તથા ચર્યા નિષદ્યા અને શય્યા પરીષહમાંથી કોઈ
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
