Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi

Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 593
________________

दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८ २.२ निर्जराया: द्वैविध्यनिरूपणम् ५५७ तत्कर्म नानामकारेण पुद्गलान् परिणमयति, किश्चित्पुनः कर्म भवविपाकी भवति तस्मित् भवे पाप्त जन्मन आत्मनः शरीरविशेषावच्छिन्नस्य विपच्यते, किश्चित्कर्म क्षेत्रविपाकी भवति क्षेत्रान्तरे विपच्यते, किश्चित्कर्म तु जीवविपाकी भवति तज्जीवे एव परभवादावपि विपच्यते, इत्येवं चतुर्धा विपच्यते । तथाचोक्तम्
'संहननं संस्थानं वर्ण स्पर्श रस गन्ध नामानि । अङ्गोपाङ्गानि तथा पारीरनामानि सर्वाणि ॥१॥ 'अगुरु लघु पराघातो-पघात नामातपोद्योतनामानि । प्रत्येकशरीर स्थिर शुभ नामा नीतः सार्धम् ॥२॥ प्रकृतय एताः पुद्गलत्रिपाका भवविपाकमुक्त मायुष्कम् ।
क्षेत्रफलमानुपूर्वी जीवविधाकाः प्रकृतयोऽन्याः ॥३॥इति।। कोई कर्म भवविपाकी होता है । वह अमुक भव में ही या भव के निमित्त से ही अपना फल प्रदान करता है। कोई कर्म क्षेत्रविपाकी होता है, जिसका फल क्षेत्र के निमित्त से ही होता है । कोई कर्म जीय विपाकी होता है। उसका फल आत्मा को ही भोगना पडता है अर्थात्
आत्मिक गुणों पर उसका प्रभाव होता है। इस प्रकार चार प्रकारसे कर्म का विपाक होता है। कहा भी है__संहनन, संस्थान, वर्ण, स्पर्श, रस, गन्ध, अंगोपांगनाम कर्म, शरीरनामकर्म, अगुरूलधुनाम, पराघात, उपघात नामकर्म, आतप नाम. कर्म, उद्योत नाम कर्म, प्रत्येक शरीर, स्थिर और शुभ नामकर्म, तथा उनकी विपरीत प्रकृतियां जैसे साधारण शरीर, अस्थिर और अशुभ नामकर्म, ये सब नामकर्म की प्रकृतियां पुद्गल विपाकी हैं। चार છે. તે અમુક ભવમાં જ અથવા ભવના નિમિત્તથી જ પિતાનું ફળ પ્રદાન કરે છે. કોઈ કર્મપ્રકૃતિ ક્ષેત્રવિપાકી હોય છે. તેનું ફળ ક્ષેત્રના નિમિત્તથી જ થાય છે. કેઈ કમં પ્રકૃતિ જીવ વિપાકી હોય છે. તેનું ફળ આત્માને જ ભોગવવું પડે છે. અર્થાત આત્મિક ગુણે પર તેને પ્રભાવ હોય છે. આમ ચાર રીતે કર્મને વિપાક થાય છે. કહ્યું પણ છે
सहनन, संस्थान, १४, १५, २स. अन्ध, 14in नाम भी, शरीर નામ કર્મ, અગુરૂ લઘુ નામ પરાઘાત, ઉપઘાત નામ કમ', આપ નામ કમ ઉદ્યોતનામ કર્મ પ્રત્યેક શરીર, સ્થિર અને શુભનામ કર્મ તથા એમની વિપરીત પ્રકૃતિઓ જેમકે સાધારણ શરીર અસ્થિર અને અશુભ નામ કર્મ, આ બધી નામ કર્મની પ્રકૃતિએ પુદ્દે લ વિપાકી છે. ચાર પ્રકારનું આયુષ્ય કર્મ ભવવિપાકી છે. આનુપૂર્વ પ્રકૃતિ ક્ષેત્ર વિપાકી છે અને શેષ બધી પ્રવૃતિઓ १ विही छे. ॥१-30 त०७३
श्री तत्वार्थ सूत्र : २


Page Navigation
1 ... 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894