Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७१८
तत्त्वार्थ सूत्रे सम्यग्दृष्टि रुच्यते । यथा कथित् पुरुषो न्यायोपार्जितधनधान्यः प्रचुरभोगविलाससुख सौन्दर्यसमुत्पन्नः सुकुलसमुत्पन्नोऽपि दुरन्तद्यूतादि व्यसनजनिता. पराधलब्ध राजदण्डः संखण्डिताभिमानश्चण्डदण्डपाशिकै विडम्न्यमानः स्वकंकुत्सितं कर्म प्रतिष्ठापतिकूल जानन् स्वकुळसौन्दर्य सम्पदभिलषन्नपि दण्डपाकिसमीपे किमपि वक्तु ं न शक्नोति, तथैवाऽयं जीवोऽविरतिं कुत्सितकर्म कल्पां जानन् सुधोपमविरति सुखसौन्दर्य मभिलषन्नपि दण्डपाशिककल्पा द्वितीया प्रत्याख्यानऋपायाणां समीपे व्रतोत्स इमपि कर्तुं न शक्नोति इत्यविरत - सम्यदृष्टि मनुभवति अयं सम्यग्मिथ्यादृष्टयपेक्षयाऽसंख्येय गुण निर्जरावान्मपालन करने के लिए प्रयत्न भी नहीं करता। वह अविरत सम्यग्दृष्टि कहलाता है । कोई पुरुष न्याय- नीति से धन उपार्जन करता था, प्रचुर भोग-विलास एवं सुख-सामग्री में उत्पन्न हुआ, सुकुल में जन्म पाया किन्तु जुगारियों की संगति में पड़कर जुआ खेलने लगा । फलस्वरूप उसे राजदण्ड की प्राप्ती हुई। उसका अभिमान खंडित हो गया। दण्डपाशिक उसे सताते हैं । वह अपने कुकृत्य को अपनी प्रतिष्ठा के प्रतिकूल समझता है । अपने कुल की प्रतिष्ठा को कायम रखना चाहता है। मगर दण्डपाशिकों के सामने उसकी एक नहीं चलती। इसी प्रकार यह जीव अविरति को कुकृत्य के समान समझता है । वह अमृत के समान विरति-सुख की अभिलाषा भी करता है। मगर दण्डपाशिक के समान अप्रत्याख्यान कषाय के उदय के कारण विरति के लिए उत्साह भी प्रकट नहीं कर सकता। ऐसा अविरत सम्यग्दृष्टि पुरुष मिश्रदृष्टि की अपेक्षा असंख्यात गुणी कर्मनिर्जरा करता है ।
છે. કાઈ પુરૂષ ન્યાયનીતિથી પાજ ન કરતા હતા, પ્રચુર ભાગવિલાસ અને સુખસામગ્રીમાં ઉત્પન્ન થયેા. ઉત્તમ કુળામાં જન્મ્યા પરંતુ જુગારીઓની સોબતમાં જ પડીને જુગાર રમવા લાગ્યો પરિણામે તેને રાજકડની પ્રાપ્તિ થઈ તેનું અભિમાન એસરી ગયું. દડપાશિક તેને સતાવે છે. તે પેાતાન કૃત્યને પેાતાની પ્રતિષ્ઠાની પ્રતિકૂળ સમજે છે. પેાતાના કુળની પ્રતિષ્ઠાને કાયમી રાખવા ઈચ્છે છે. પરંતુ દંડપાશિકે આગળ તેની એક પણ યુક્તિ કારણુગત નિવડતી નથી. તેવી જ રીતે આ જીવ અવિરતીને કુષ્કૃત્યની ખરાખર સમજે છે. તે અમૃત જેવા વિરતી સુખની ઝંખના પણ કરે છે પરંતુ દંડપાશિકની જેમ અપ્રત્યાખ્યાન કષાયના ઉદયને કારણે વિરતીને માટે ઉત્સાહ પણ પ્રગટ કરી શકતેા નથી. આવે અવિરત સમ્યક્દૃષ્ટિ પુરૂષ મિશ્રદૃષ્ટિની અપેક્ષા અસ`ખ્યાતગણી ક્રમ નિજ રા કરે છે.
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
