Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५६७
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. स.७९ वितक स्वरूपनिरूपणम् छाया--उत्पाद स्थिति भङ्गादि पर्यायाणां यदेक द्रव्ये ।
नाना नयानुसरणं पूर्वगतश्रुतानुसारेण ॥१॥ सविचार मर्थ व्यञ्जन योगान्तरतस्तथा प्रथमशुक्लम् । भवति पृथक्त्ववितर्कसविचारं सरागभावस्य ॥२॥ यत्पुनः सनिष्पकम्पं निवातशरणपदीपमिव चित्तम् । उत्पाद स्थिति भन्नादिकाना मेकस्मिन्पर्याये ॥३॥ अविचारमर्थ व्यञ्जन योगान्तर स्तथा द्वितीय शुक्लम् ।
पूर्वगत श्रुतावलम्बन मेकत्ववितर्कपविचारम् ४ ७९ । मूलम्-विउसग्गे दुविहे दव्वभावभेयओ ॥८॥ छाया-व्युत्सर्गों द्विविधः, द्रव्यभावभेदतः ॥८०॥ के उत्पाद, व्यय और घोव्य आदि पर्यायों का अर्थ व्य जन और योग के परिवर्तन के साथ चिन्तन करना पृथक्त्ववितर्क-सविचार नामके प्रथम शुक्लध्यान कहलाता है । यह ध्यान छद्मस्थ में होता है । १-२ ___ जो ध्यान वायुविहीन स्थान में रक्खे हुए दीपक के समान निष्प्रकम्प होता है और उत्पाद, व्यय तथा ध्रौव्य आदि में से किसी एक पर्याय का ही चिन्तन करता है वह एकस्ववितर्क अविचार नामक दूसरा शुक्लध्यान कहलाता है । यह ध्यान भी पूर्वगत श्रुत के आश्रय से होता है किन्तु अर्थ, व्यंजन और योग के संक्रमण से रहित होता है ॥ ३-४॥ ७९॥
"विउसग्गे विहे' इत्यादि सू०॥८॥
सूत्रार्थ--व्युत्सर्ग दो प्रकार का है--द्रव्य व्युत्सर्ग और भाव व्युत्सर्ग ॥ ८॥ વ્યય અને ધ્રૌવ્ય આદિ પર્યાયોને અર્થ, વ્યંજન અને યોગના પરિવર્તનની સાથે ચિન્તન કરવું પૃથકવિતક સવિચાર નામક પ્રથમ શુકલધ્યાન કહેવાય છે. આ ધ્યાન છવાસ્થઅવસ્થામાં થાય છે ૧૧-રા
જે ધ્યાન વાયુવિહીન સ્થાનમાં રાખવામાં આવેલા દીપકની માફક નિષ્પકમ્પ હોય છે અને ઉત્પાદ વ્યય તથા ધ્રૌવ્ય આદિમાંથી કોઈ એક પયયનું જ ચિન્તન કરે છે. તે એકવિતર્ક –અવિચ ર નામક બીજું શુકલ દયાન કહે વાય છે. આ ધ્યાન પણ પૂર્વગત શ્રતના આશ્રયથી થાય છે. ૩-૪ ૭૯ 'विउस्मग्गे दुविहे' त्यादि સવાથ--ત્રુત્સર્ગ બે પ્રકારના છે-દ્રવ્યબુત્સર્ગ અને ભાવત્રુત્સર્ગ ૮૦
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
