Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi

Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 588
________________

तत्वार्थ सूत्रे
जलेनाऽनशनादि तपः संयमरूपक्षारद्रव्येण प्रक्षालनद्वार/ निर्जरातत्वं व्यपदिश्यते, निर्जरणं - देशतः परिष्टनं निर्जरेति व्युत्पत्तेः ॥१॥
तत्वार्थनियुक्ति:- पूर्वं तावद् जीवादि संबरपर्यन्तसप्ततस्त्रानां प्ररूपणं कृतम्, सम्पति-क्रम प्राप्तस्याऽष्टमस्य निर्जरा तत्वस्य प्ररूपणं कर्तुमष्टममध्याय मारमते - 'देसओ कम्मक्खओ निज्जरा' इति । देशतो न तु-स - सर्वतः कर्मक्षयः कर्मणां ज्ञानावरणदर्शनावरणादि कर्मणां विपाकानां वा देशतः क्षयो-विनाशः परिशटनम् आत्मपदेशेभ्यो विघटनं पृथग्भवनं निर्जरोध्यते । 'निर्जरणं परिशटनं निर्जरा' - इति व्युत्पत्तेः तथा च पूर्वोपार्जितानां कर्मणाम् आत्म संश्लि ष्टानां विपाकेन वेदनरूपकर्मफलभोगेन- तपसा चाडनशनादिना द्वादशविधेनाssसेव्यमानेन देशतः क्षयो विध्वंसनं निर्जरातस्त्रं व्यपदिश्यते । एवञ्चाऽऽत्मरूप वस्त्रे जनुकाष्ठवत् - संश्लिष्टस्य ज्ञानावरणादि कर्मरजोमलस्य ज्ञानरूपादि सलिका, ज्ञान रूपी जल से, अनशन आदि तप एवं संयम रूपी खार (सोडे) से प्रक्षालन द्वारा हट जाना निर्जरातच्व है । १ ।
,
तत्वार्थनियुक्ति-- पहले जीव से लेकर संवर पर्यन्त सात तत्वों का निरूपण किया गया अब क्रमानुसार आठवें निर्जरा तत्व का निरूपण करने के लिए आठवां अध्याय प्रारंभ किया जाता है।
५७२
विपाक को प्राप्त अथवा नहीं प्राप्त ज्ञानावरण आदि कर्मों का एक देश से क्षय होना -- आत्मप्रदेशों से पृथक् हो जाना निर्जरा है। पूर्वोपार्जित और आत्मप्रदेशों के साथ एकमेक हुए कर्म विपाक के द्वारा अर्थात् फलभोग के द्वारा बारह प्रकार के अनशन आदि तपों के द्वारा क्षय को प्राप्त हो जाते हैं, उसी को निर्जरा कहते हैं ।
इस प्रकार अत्मा रूपी वस्त्र में दूध और पानी की तरह परस्पर રૂપી જળથી અનશન આદિ તપ અને સંયમ રૂપી ખાર (સેાડા) થી પ્રક્ષાલન દ્વારા દૂર થઈ જવુ નિજ રાતત્વ છે. ।। ૧ ।
તત્ત્વાથ નિયુ તિઃ—પહેલા જીવથી લઇને સવર્ પર્યંન્ત સાત તત્ત્વનુ નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું, હવે ક્રમાનુસાર આઠમાં નિરાતત્ત્વનું નિરૂપણ કરવા માટે આઠમા અધ્યાય શરૂ કરવામાં આવે છે.
વિપાર્કને પ્રાપ્ત અથવા નહી. પ્રાપ્ત જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મોના એકદેશથી ક્ષય થવે આમપ્રદેશેાથી પૃથક્ થવુ' નિશ છે. પૂર્વાપાત અને આત્મપ્રદેશની સાથે એકમેક થયેલા કવિપાક દ્વારા અર્થાત્ ફળભેાગ દ્વારા ખાર પ્રકારના અનશન આદિ તા દ્વારા ક્ષયને પ્રાપ્ત થઇ જાય છે, તેને જ નિર્જરા કહે છે. આ રીતે આત્મારૂપી વચમાં, દૂધ અને પાણીની જેમ પરસ્પર અદ્ધ જ્ઞાના
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨


Page Navigation
1 ... 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894