Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
तत्त्वार्थसूत्रे
संसारानुवन्धित्वाच्च भगवतोता प्रतिषिद्धम् प्रतिषिद्धानुष्ठानं च भावतः सम्यक्त्वं दूषयति सिद्धान्तोल्लंघनात् । उक्तञ्च - कंखा अण्णष्ण दंसणग्गाहो' कांक्षाऽन्याऽन्यदर्शनाः, इति । आईत सिद्धान्तस्तु - दशवैकालिके नवम ऽध्ययने चतुर्थीशके 'णो इहलोयाए' इत्यादिना कथितः नेहलोकार्थम्, अपितु - केवलं कर्मनिर्जरणायैव धर्माद्युपदेशादौ प्रवृत्तिः । तस्मात् खलु - ऐकान्तिकाऽऽत्यन्तिकाव्याबाधसुखहेतुः एतावान् प्रयासः इत्यन्यदर्शनादौ निराकाङ्क्षेण श्रमणेन है, यह दुःखों से मिश्रित होता है, इस करण कषायों से कलुषित होने के कारण तथा भवपरम्परा का वर्धक होने के कारण अर्हन्त भगवान ने उसका निषेध किया है । निषिद्ध अनुष्ठान यदि भावपूर्वक किया आप तो वह सिद्धान्त के उल्लंघन के कारण सम्यक्त्व को दूषित करता है। कहा भी है- 'अन्य-अन्य दर्शन को ग्रहण करना कक्षा है ।' अर्हन्त भगवान के सिद्धान्त का तो दशवैकालिकसूत्र के नौवें अध्ययन के चौथे उद्देशक में प्रतिपादन किया गया है- 'नो seolugure' इत्यादि वाक्यों में कहा है, जिसका तात्पर्य यह है कि स्वाध्यायतपश्चरण आदि कोई भी धर्मानुष्ठान इस लोक संबंधी लाभ के लिए न करे, पारलौकिक लाभ (स्वर्ग प्राप्ति आदि) के लिए न करे और यश-कीर्ति आदि के लिए भी न करे, केवल कर्मक्षय के ही उद्देश्य से करे । कर्मनिर्जरा के अतिरिक्त अन्य किसी भी लाभ के लिए धर्माचरण नहीं करना चाहिए, तभी एकान्तिक, आत्यन्तिक
३०४
કન્નાયેાથી કલુષિત હેાવાના કારણે તથા ભવપરમ્પરાને-વધારનાર હાવાથી અર્હન્ત ભગવાને તેની મનાઈ ફરમાવેલ છે. નિષિદ્ધ અનુષ્ઠાન જે ભાવપૂર્વક કરવામાં આવે તે તે-સિદ્ધાંતના ઉલ્લ`ઘનના કારણે સમ્યક્ત્વને દૂષિત કરે છે, કહ્યુ પણ છે—અન્ય-અન્ય દશ તેનુ ગ્રહગુ કરવુ કાંક્ષા છે' અર્હત ભગ વાનના સિદ્ધાંતને તે દશવૈકાલિકસૂત્રના નવમાં અધ્યયનના ચોથા ઉદ્દેશકમાં પ્રતિપાદન કરવામાં आयु है- 'नो इहलोयट्टाए' वगेरै वाम्याभां હ્યુ છે, જેના સારાંશ એ છે કે સ્વાધ્યાય, તપશ્ચર્યાં વગેરે કેઈ પણ ધર્માંનુષ્ઠાન આ લેક સંબધી લાભ ખાતર કરવા ન જોઈએ, પારલૌકિક લાભ (સ્વળ પ્રાપ્તિ આદિ) માટે ન કરવા તેમજ યશ-કીર્ત્તિ વગેરે મેળવવા માટે પશુ ન કરવા, માત્ર કર્માને ખપાવવાના હેતુથી કરવા જોઈએ. ક`નિજ રા શિત્રાય અન્ય કાઈ પણ લાભની આશાથી ધર્માચરણ કરવું જોઇએ નહી', જો આમ થાય તા જ અકાન્તિક, માત્યન્તિક અને અવ્યાખાધ સુખની પ્રમિ
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
