Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi

Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 553
________________

दीपिका-नियुक्ति टीका प्र.७ २.७३ धर्मशानस्य चातुर्विष्यनिरूपणम् ५३७ नार्य रमृत्याधानं चतुर्थ संस्थानविचयाख्यं पान मुच्यते । इत्थश्च-धर्मध्यानेन पदार्थस्वरूपपरिज्ञानरूस्तावबोधो भवति, तत्वावबोधाच्च सस्क्रियानु ष्ठानं क्रियते, सत्क्रिानुष्ठानाच्च मोक्ष-प्राप्तिभवति । एतच्च चतुर्विधमपि धर्मध्यानम् अपमत्तसंयतस्य भवति । प्रमत्तसंयतस्थानात् विशुद्धयमाना. ध्यवसायोऽममत्तसंयतस्थानमासादयति, तस्मात-विशुद्धायां विद्यमानस्याs. प्रमत्तसंयतस्य खलु तस्य धर्मध्यानादि तपो योगैः कर्माणि क्षपयतो विशोधिस्था. नान्तराणि समारोहतश्चाऽऽमशोषध्यादिलब्धयः प्रादुर्भवन्ति । उक्तश्च व्याख्या पज्ञप्तौ श्रीभगवतीसूत्रे २५ शतके ७ उद्देशके ८०३ सूत्रे-धम्मे झाणे च उठिवहे पण्णत्ते, तं जहा, आणाविचए, अवायविचए, विवागविचए संठाण विचए' धर्मध्यानं चतुर्पि, प्रज्ञप्तम्। तद्यथा-आज्ञाविचयः, अपायविचयः, विपाकविचया, संस्थानविचय इति ॥७३॥ अनुचिन्तन करना संस्थान विचय धर्मध्यान कहलाता है धर्मध्यान से पदार्थ के परिज्ञान रूप तत्वषोध की प्राप्ति होती है, तत्वबोध से सत् क्रिया का अनुष्ठान होता है और सतक्रिया के अनुष्ठान से मोक्ष की प्राप्ति होती है। यह चारों प्रकारका धर्मध्यान अप्रमत्त संयतको होता है।
प्रमत्तसंयत के स्थान से जिसके अध्यवसाय विशुद्धि को प्राप्त होते हैं वह अप्रमत्तसंयतस्थान को प्राप्त करता है। इस प्रकार जो विशुद्धता में वर्त रहा है, धर्मपान आदि तपोयोग से कमों का क्षय कर रहा है और अधिकाधिक विशुद्ध अध्यवसायों को प्राप्त कर रहा है, ऐसे अप्रमत्त संयत को आशीविष आदि लब्धियां उत्पन्न होती हैं। भगवतीमत्र शतक २५ उद्देशक ७ में कहा है-धर्मध्यान चार प्रकार का कहा गया है, यथा-आज्ञाविचय, आयविचय, विपाकविचय और संस्थान विचय ७३। કહેવાય છે. ધર્મધ્યાનથી પદાર્થના પરિજ્ઞાન રૂપ ત વધની પ્રાપ્તિ થાય છે, તત્વબોધથી સક્રિયાનું અનુષ્ઠાન થાય છે અને સત્ ક્રિયાને અનુષ્ઠાનથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ ચારે પ્રકાના ધર્મધ્યાન અપ્રમત્તસંયતને થાય છે
પ્રમત્તસંયતના સ્થાનથી જેના અધ્યવસાય વિશુદ્ધિને પ્રાપ્ત થાય છે તે અપ્રમત્તસંવતસ્થાનને પ્રાપ્ત કરે છે એ રીતે જે વિશુદ્ધતામાં વત્ત રહો હોય, ધર્મધ્યાન આદિ તપયોગથી કમોને ક્ષય કરી રહ્યો હોય અને અધિકાધિક વિશુદ્ધ અધ્યવસાને પ્રાપ્ત કરી રહ્યો હોય એવા અપ્રમત્તસંયતને આશીવિષ આદિ લબ્ધિઓ ઉત્પન્ન થાય છે ભગવતીસૂત્ર શતક ૨૫ ઉદ્દેશક છે, માં ફ્રહયું છે-ધર્મધ્યાન ચ ર પ્રકારના કહેવા માં આવ્યા છે યથા આજ્ઞા વિચય, અપાચિય, વિપાક વિચય અને સંસ્થાનવિચય છે ૭૩ છે.
त० ६८
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨


Page Navigation
1 ... 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894