Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका प्र.७ २.७३ धर्मशानस्य चातुर्विष्यनिरूपणम् ५३७ नार्य रमृत्याधानं चतुर्थ संस्थानविचयाख्यं पान मुच्यते । इत्थश्च-धर्मध्यानेन पदार्थस्वरूपपरिज्ञानरूस्तावबोधो भवति, तत्वावबोधाच्च सस्क्रियानु ष्ठानं क्रियते, सत्क्रिानुष्ठानाच्च मोक्ष-प्राप्तिभवति । एतच्च चतुर्विधमपि धर्मध्यानम् अपमत्तसंयतस्य भवति । प्रमत्तसंयतस्थानात् विशुद्धयमाना. ध्यवसायोऽममत्तसंयतस्थानमासादयति, तस्मात-विशुद्धायां विद्यमानस्याs. प्रमत्तसंयतस्य खलु तस्य धर्मध्यानादि तपो योगैः कर्माणि क्षपयतो विशोधिस्था. नान्तराणि समारोहतश्चाऽऽमशोषध्यादिलब्धयः प्रादुर्भवन्ति । उक्तश्च व्याख्या पज्ञप्तौ श्रीभगवतीसूत्रे २५ शतके ७ उद्देशके ८०३ सूत्रे-धम्मे झाणे च उठिवहे पण्णत्ते, तं जहा, आणाविचए, अवायविचए, विवागविचए संठाण विचए' धर्मध्यानं चतुर्पि, प्रज्ञप्तम्। तद्यथा-आज्ञाविचयः, अपायविचयः, विपाकविचया, संस्थानविचय इति ॥७३॥ अनुचिन्तन करना संस्थान विचय धर्मध्यान कहलाता है धर्मध्यान से पदार्थ के परिज्ञान रूप तत्वषोध की प्राप्ति होती है, तत्वबोध से सत् क्रिया का अनुष्ठान होता है और सतक्रिया के अनुष्ठान से मोक्ष की प्राप्ति होती है। यह चारों प्रकारका धर्मध्यान अप्रमत्त संयतको होता है।
प्रमत्तसंयत के स्थान से जिसके अध्यवसाय विशुद्धि को प्राप्त होते हैं वह अप्रमत्तसंयतस्थान को प्राप्त करता है। इस प्रकार जो विशुद्धता में वर्त रहा है, धर्मपान आदि तपोयोग से कमों का क्षय कर रहा है और अधिकाधिक विशुद्ध अध्यवसायों को प्राप्त कर रहा है, ऐसे अप्रमत्त संयत को आशीविष आदि लब्धियां उत्पन्न होती हैं। भगवतीमत्र शतक २५ उद्देशक ७ में कहा है-धर्मध्यान चार प्रकार का कहा गया है, यथा-आज्ञाविचय, आयविचय, विपाकविचय और संस्थान विचय ७३। કહેવાય છે. ધર્મધ્યાનથી પદાર્થના પરિજ્ઞાન રૂપ ત વધની પ્રાપ્તિ થાય છે, તત્વબોધથી સક્રિયાનું અનુષ્ઠાન થાય છે અને સત્ ક્રિયાને અનુષ્ઠાનથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ ચારે પ્રકાના ધર્મધ્યાન અપ્રમત્તસંયતને થાય છે
પ્રમત્તસંયતના સ્થાનથી જેના અધ્યવસાય વિશુદ્ધિને પ્રાપ્ત થાય છે તે અપ્રમત્તસંવતસ્થાનને પ્રાપ્ત કરે છે એ રીતે જે વિશુદ્ધતામાં વત્ત રહો હોય, ધર્મધ્યાન આદિ તપયોગથી કમોને ક્ષય કરી રહ્યો હોય અને અધિકાધિક વિશુદ્ધ અધ્યવસાને પ્રાપ્ત કરી રહ્યો હોય એવા અપ્રમત્તસંયતને આશીવિષ આદિ લબ્ધિઓ ઉત્પન્ન થાય છે ભગવતીસૂત્ર શતક ૨૫ ઉદ્દેશક છે, માં ફ્રહયું છે-ધર્મધ્યાન ચ ર પ્રકારના કહેવા માં આવ્યા છે યથા આજ્ઞા વિચય, અપાચિય, વિપાક વિચય અને સંસ્થાનવિચય છે ૭૩ છે.
त० ६८
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |