Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
म
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.७९.४३ तृतीयस्थाणुवतस्य पञ्चातिचारनि० ३२९ णानां कर्तरिकादीनां प्रयोगस्तस्करप्रयोगो बोध्यः । एवविधमुपकरणं नाणुर. तिना सम्पादनीय, नवा-विक्रेतव्यम् २ विरुद्धराज्यातिकमश्च-परस्परं विरुद्धयोः राज्ञोः राज्याऽतिक्रमणम् -उल्लङ्घनम् एकतरराज्यवासिनो लोभाद् द्वेषाद्वाऽन्यस्य राज्ये वस्तूनि व्यवहरन्ति अन्यराज्यनियासिनो या तदितर राज्यं विनाज्ञा गच्छन्ति इत्येवं विरुद्धराज्यातिक्रमो बोध्यः परस्परं विरुद्धराज्य कृत व्यवस्थो. एलडूधनात्मकं सर्वमपिदानाऽऽदानादिक स्तेय युक्तम् तस्मात-खलु विरुद्धराज्या. तिक्रमो न कर्तव्यः ३ कूटतुला कूटमानकरणम् शेटकादि प्रस्थादिकं काष्ठादिरचितपात्रविशेषो वा मानं तुलादिव मुन्मानश्च यूनेनतेनेतरेभ्यो धान्य सुवर्णादिक अपहरण के उपकरण कतरनी आदि के प्रयोग को तस्कर प्रयोग कहते हैं। अणुव्रती को ऐसे उपकरण न बनाना चहिए और न वेचना चाहिए
(३) परस्पर विरोधी दो राजाओं का राज्यातिक्रम-उल्लंघन करना विरुद्ध राज्यातिक्रम हैं। किसी एक राज्य के निवासी लोभ या द्वेष के कारण दूसरे राज्य में वस्तुओं का क्रय-विक्रय करते हैं, या अन्य राज्य के निवासी दूसरे राज्य में विना आज्ञा के चले जाते हैं। इस प्रकार विरुद्ध राज्यातिक्रम समझना चाहिए । तात्पर्य यह कि परस्पर विरोधी राज्यों द्वारा की गई व्यवस्था का उल्लंघन करके दान-आदान आदि करना स्तेय (चोरी) है अतः ऐसा नहीं करना चाहिए ।
(४) सेर मन आदि तथा लकडी आदि के बने हुए नाप मान कहलाते हैं और तराजू आदि उन्माद कहलाते हैं। छोटे मान उन्मान से दूसरे को धान्य या स्वर्ण आदि देना और बडे से अपने કાતરવું વગેરેના પ્રયોગને તસ્કરપ્રવેગ કહે છે. આયુવતીએ આવા ઉપકરણ ને તે બનાવવા જોઈએ અથવા ન વેચવા જોઈએ.
(૩) પરસ્પર વિરોધી બે રાજાઓનું રાજ્યાતિક્રમ ઉલ્લંઘન કરવું વિરૂદ્ધ ૨.જ્યાતિક્રમ છે. કોઈ એક રાજ્યના નિવાસી લોભ અથવા ઈષ્યના કારણે બીજાના રાજ્યમાં વરતુઓને કય-વિક્રય કરે છે અથવા અન્ય રાજ્યના નિવાસી બીજાના રાજ્યમાં વગર રજાએ ચાલ્યા જાય છે. આ રીતે વિરૂદ્ધ રાજયાતિક્રમ સમજવું જોઈએ. તાત્પર્ય એ છે કે પરસ્પર વિરોધી રાજ્ય દ્વારા કરવામાં આવેલી વ્યવસ્થાનો અનાદર કરીને દાન-આદાન વગેરે કરવા તેય (ચેરી) છે આથી આ પ્રમાણે ન કરવું જોઈએ.
(૪) સેર, મણ આદિ તથા લાકડા વગેરેના બનાવેલા મા ૫, માન કહેવાય છે અને ત્રાજવા વગેરે ઉન્માન કહેવાય છે. નાના માન-ઉન્માનથી
त०४२
श्रीतत्वार्थ सूत्र : २
