Book Title: Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ. ७ सू. ४३ तृतीयाणुव्रतस्य पञ्चातिचारनि ३२५
-
प्रयोग - २ विरुद्वराज्यातिक्रम ३ कूटतुलाकूटमान ४ तत्प्रतिरूपक व्यवहारचे ५ त्ये ते पञ्च विचारा आत्मनो मालिन्योत्पादकाः परिणतिविशेषा भवन्ति । तत्रस्तेन हृतं स्तेन श्रौरा चौर्यवृत्या समानीतहिरण्यादेः चोरितस्य वस्तुनो लोभ पारवश्यादा मूल्यव्ययेन ग्रहणम् १ तस्करप्रयोगः तस्कराणां - चौराणां प्रयोगः 'हरत यूयं परधनादिकम्' इत्यादिवाक्यैः प्रेरण चौर्यार्थ चौरायेोत्साह प्रदानम् २ विरुद्वराज्यातिक्रमश्च उचितन्यायात्मकारान्तरेण दानं ग्रहण मति क्रमः, राज अज्ञादि स्वीकरणम् - अविरुद्ध कर्म राज्य मुच्यते, विरुद्धञ्च तद्राज्य
तीसरे स्थूल अदत्तोदान विरमण नामक अणुवन के पांव अतिचार हैं- (१) स्तेनाहृत (२) तस्कर प्रयोग (३ विरुद्ध राज्यातिक्रम (४) कूतुला कूटमान और (५) तत्प्रतिरूपक व्यवहार । ये पांच अतिचार आत्मा में मलिनता उत्पन्न करने वाले आत्मा के परिणाम विशेष हैं। इनका स्वरूप इस प्रकार है
(१) स्तेन का अर्थ चोर है। चोरों द्वारा चोरी करके लाये हुए सोने-चांदी आदि द्रव्य को लोभ के वश होकर अल्प मूल्य में खरीद लेनt स्तेनाह्वत अतिचार है ।
(२) तस्करों अर्थात् चोरों को प्रेरणा देना, जैसे- 'तुम पराये धन का हरण करो' इत्यादि कहकर उन्हें उत्साहित करना चोरी के लिए प्रेरित करना स्तेनप्रयोग है ।
(३) उचित या न्यायसंगत तरीके से विपरीत किसी अन्य प्रकार से ग्रहण करना अतिक्रम कहलाता है । राजा की आज्ञा आदि को
ત્રીજા સ્થૂળ અદત્તાદાન વિરમણુ નામના અણુવ્રતના પાંચ અતિચાર છે(१) स्तेनाहृत (२) तस्२प्रयोग (3) वि३द्ध ज्योतिम (४) टतुसाइटमान અને (૫) તખ઼તિરૂપક વ્યવહાર આ પાંચ અતિચાર આત્મામાં મલીનતા ઉત્પન્ન કરનારા આત્માના પરિણામ વિશેષ છે. એમનું સ્વરૂપ નીચે મુજબ છે
(1) સ્ટેનનેા અર્થે ચાર છે. ચારા દ્વારા ચેરી કરીને લવાયેલા સેાના ચાંદી વગેરે દ્રવ્યને લાભને વશ થઈને ઓછી કિંમતે ખરીદી લેવુ' તેનાહત અતિચાર છે.
(२) तस्टुरे। अर्थात् थोराने प्रेरणा यायची, प्रेम है-'तमे पारमा ધનનું હરણ કરી વગેરે કહીને તેમને ઉત્સાહિત કરવા, ચારી માટે પ્રેરિત કરવા તેનપ્રયાગ છે.
(૩) ચૈગ્ય અથવા ન્યાયસંગતથી વિપરીત કાઈ અન્ય પ્રકારથી ગ્રહણુ કરવુ. અતિક્રમ કહેવાય છે. રાજાની આજ્ઞા વગેરેના સ્વીકાર કરવા, તેનાથી
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
