Book Title: Yogshastra
Author(s): Shravak Bhimsinh Manek
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek
Catalog link: https://jainqq.org/explore/011619/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinAyanamaH (zrI hemacaMAcArya kRta) yA yogazAstranuM gujarAtI bhASAMtara. mUla, teno artha tathA temanIja karelI TIkAnAM nAvArtha sahIta. saMskRtaparathI gujarAtImAM (jAmanagaravAlA paMDita zrAvaka hIrAlAla vi.| haMsarAja) (pAse cASAMtara karAvI) chapAvI prasiddha karanAra. zrA jImasiMha mANeka zrI muMbaimAM nirNayasAgara mudrAyaMtramA chApyu. saMvata 1955 sane 1899 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. zrI hemacaMdAcAryatuM nAma kevala jainIja jANe , eTarbuja nahIM, paNa zrA sudharelA samayamAM jaratakhaMDanAM sarva Aryo, tathA pAzcimAtya vidyAnomAM paNa temanuM nAma mazahara ne. te AcArya mahArAja vikrama saMvata teranA saikAmAM gurjarapati kumArapAlanAM vakhatamAM thayelA be. temanuM vizeSa vRttAMta kumArapAlaprabaMdha, tathA prabaMdhaciMtAmaNI Adika graMthothI jANI le. te kumArapAla rAjAnAM rAjamAnya guru hatA; ane tethI kumArapAla rAjA temanI AjJAne mastakapara dharatA hatA, valI te vakhatanAM brAhmaNo zrAdika sarva vidvAnomAM te potAnI apUrva vidyAthI sarvoparIpaNuM jogavatA hatA; tathA temanA karelA aneka uttama graMtho vAMcavAthI hAlanA vichAno paNa temanuM apUrva jJAna jo Azcarya pAme . kema ke, temaNe vyA. karaNa, koza, nyAya, sAhitya, kAvya, nATaka, yoga, nIti, vairAgya vigere aneka viSayonAM uttama rahasyavAlA haimavyAkaraNa, haimIyanAmamAlA, nyAyatatvataraMga, alaMkAracUDAmaNi, kAvyAnuzAsana, dhyAzraya mahAkAvya, triSaSTizalAkApuruSa caritramahAkAvya, aupadI nATaka, yogazAstra, arhannIti, vairAgya dIpikA, vItarAga stotra, mAgadhI vyAkaraNa,dezIyanAmamAlA, harizcaMjacaMpu vigere seMkaDo graMtho banAvyA . sarva matI temaNe sADAtraNa koDa zlokanI racanA karelI kahevAya be; zrane temAnAM hAla paNa ghaNAM graMtho ApaNI dRSTiye paDe be, ane temAM radedUM apUrva rahasyavAeM temanuM jhAna joza dareka vidvAna potArnu mastaka zrAzcaryathI ghuNAvyA vinA raheto nathI. have teye je graMtho racelA be, te paikI A " yogazAstra" (ke jenuM vIjuM nAma "adhyAtmopaniSad",) paNa eka . thA mUla graMtha temaNe saMskRta bhASAmAM banAvyo , tathA tenApara vivaraNa (TIkA) paNa temaNe kayu be. tenAM bAra prakAzo be; temAMnA pehelA cAra prakAzonuM temaNe vivaraNa kayu , zrane bAkInAM ATha prakAzonuM kayu nathI. yA graMthanI uttamatA mATe atre kaMjhaM paNa nahIM lakhatAM, vAcaka vargane, amo AyathI aMtasudhi te vAMcI javAnIja jalAmaNa karIye bIyeM; ane tethI temanepo Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. tAnI meseja mAluma paDaze, ke, zrAgraMthamA sarvottama rahasya nareluM . valI A graMtha saMskRta bhASAmAM hovAthI hAlanA samayamAM te nASAnuM sarvane jANapaNuM nahIM hovAthI, zramoye tenuM zuddha gujarAtI nASAMtara jAmanagara nivAsI paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja pAse karAvI prasiddha karyu ne.yA graMthanAM mUla zloko mukI, tenI nIce, tenoartha, tathA tenI nIce TIkAnojAvArtha, tathA prasaMgopAta AvatI kathA paNa saMdepathI bApelI. zrA graMthamA phArama tapAsanAranI gaphalatIthI koza ko jagoe je zrazuddhatA rahelI hoya, te sujJa janoe kRpA karI sudhArIne vAMcavI. zA. nAgajI mAyA (nImasI mANekanA kAranArI.) EMAIL Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. viSaya. pRSTa prakAza pehelo. 1 maMgalAcaraNa. 2 stutiganita mahAvIrapranu saMkSipta jIvanacaritra. 3 yogarnu svarUpa tathA tenuM phala. 4 yoganAM mAhAtmyasaMbaMdhi jarata mahArAjanAM dRSTAMta dvArA zrI rupanadeva prajunu saMkSipta caritra. 5 yoganAM saMbaMdhamAM marudevA mAtA tathA dRDhaprahArInI kathA. 6 yoganAM saMbaMdhamAM cilAtiputranI kathA. 7 yogarnu mAhAtmya. 7 samyag jJAnanuM svarUpa, e nava tatvonuM svarUpa. 10 samyag darzananuM svarUpa. 11 samyak cAritranuM svarUpa, 15 cAritranAM mUlaguNotuM svarUpa. 13 pAMca mahAvratonI jAvanAnu svarUpa, 14 cAritranAM uttaraguNonuM svarUpa. . 15 pAMca samitiunu svarUpa. 16 traNa gutinuM svarUpa. 17 deza virati zrAvakanuM svarUpa (mArgAnusArinuM kharUpa.) bIjo prakAza. (2) 17 bAravratotuM svarUpa. pae samyaktvanuM svarUpa, 12 20 mithyAtvanuM svarUpa. 104 1 zuru devanuM lakSaNa. 14 25 kudevatuM lakSaNa, gaanahaneeewan. 12 106 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - anukramaNikA. - viSaya. 10 23 zuru gururnu lakSaNa. 24 kugurunu lakSaNa. 10e 25 zuddha dharmarnu lakSaNa. 26 kudharmanuM lakSaNa. 27 samyaktvanu khadANa. zana samyaktvanAM pAMca bhUSaNo. 194 zae samyaktvanAM pAMca dUSaNo. 25 30 pAMca aNuvrato, kharUpa, 31 jIvahiMsAnuM phala dekhADavA pUrvaka te tajavAno upadeza, 32 jIvahiMsA karanAranI niMdA. 33 jIvahiMsApara sunUma, tathA brahmadatta cakrInI kathA. 34 pharIne jIvahiMsAkaranAranI niMdA. 35 kulakramanI paNa hiMsA tajanAra sulasanI kathA. bhae 36 anya darzanIu~nAM zAstramA kahelI hiMsA. 37 anya darzanIu~thI zrAdhamAM karAtI hiMsA. 30 ahiMsA vratanI stuti tathA phala. 3e satyavatanuM svarUpa. 40 mRSAvAdathI thatA doSonuM svarUpa. 41 mRSAvAdapara kAlIkAcArya tathA vasurAjAnI kathA. 42 parane pIDAkArI satyavacana paNa nahIM bolavA mATe kauzika ___tApasanI kathA. 165 43 asteya vratanuM svarUpa. 167 44 asteya vratapara maMDaka tathA rauhiNeyanI kathA. 16e 45 brahmacarya vratanuM svarUpa, 46 maithunathI thatA doSo. 4 strInAM dUSaNo. ranja 40 vezyAnAM dUSaNo. 4e parastrI gamananAM dUSaNo. 1e Ce Si Si Si Si Si Si Si Meng Yang Ze Jiao Ze Ru Xian Xian Xian Yan Yan Jian Yin Yang Ce Ze Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. viSaya. 203 211 213 214 216 3zna 50 parastrI gamananI zvApara rAvaNanI kathA. 51 parastrIthI virakta rahevApara sudarzana zeunI kathA. 52 maithunamAM Asakta rahelA mANasone zikhAmaNa. 53 parigrahaveM svarUpa, 54 parigrahanAM dUSaNo. 55 parigrahapara saMgara, kucikarNa, tilaka tathA naMdanI kathA 56 saMtoSapara ajayakumAranI kathA. 57 saMtoSa rAkhavA mATe prANIu~ne zikhAmaNa. trIjo prakAza. (3) 50 guNavatonuM svarUpa. ee digviratinuM svarUpa. 60 logopajoganuM svarUpa. 61 khAvA mATe varjavA lAyaka vastuu~nu svarUpa, 65 maMdirApAnathI thatAM dUSaNonuM svarUpa. 63 mAMsajadaNanAM dUSaNo. 64 mAkhaNa khAvAnAM dUSaNonuM svarUpa. 65 madya jahaNanAM dUSaNonuM svarUpa, 66 pAMca udUMvara jakSaNa karavAnAM dUSaNonuM svarUpa, 67 anaMtakAya, tathA ajANyA phalotuM svarUpa. 67 rAtrinojananAM dUSaNonuM tathA tenAM phalonuM svarUpa. 6e kAcAM gorasa sAthe dvidala khAvAnAM dUSaNo. 7 jaMtuvAlAM phalo khAvAno niSedha. 71 anartha daMDanuM varNana. / urdhyAnanuM svarUpa. 73 pApopadezanuM svarUpa, 4 pramAdanuM svarUpa. 75 zikSAvratotuM svarUpa, 76 sAmAyikanuM svarUpa, 232 232 230 23e 240 241 242 243 24 thae 24e 250 250 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha. 254 kSaya 255 256 ee 261 264 270 271 73 273 anukramaNikA. vISaya. sAmAyikathI yatA karmakSayapara caMjhAvataMsakanIkathA. una dezAvakAzika vratanuM svarUpa. ae pauSadha vratanuM svarUpa.. pauSadha vratapara culanIpitAnI kathA. ra atithisaMvinAga vratanuM svarUpa. 72 pauSadhapAraNanI vidhi. 3 munidAnapara saMgamakanI kathA. 74 aticAronuM svarUpa. 75 pehelA vratanAM aticAronuM svarUpa, 76 vIjA vratanAM aticAronuM svarUpa. chatrIjA vratanAM aticArotuM svarUpa. GG cothA vratanAM aticAronuM svarUpa. pae pAMcamA vratanAM aticAronuM svarUpa, e0 digvirati vratanAM aticAronuM svarUpa. e1 nogopanoganAM aticAronuM svarUpa, e paMdara karmAdAnonuM svarUpa. e3 anartha daMDanAM aticAronuM svarUpa. e4 sAmAyika vratanAM aticAronuM svarUpa. ee dezAvakAzika tathA pauSadha vratanAM aticAronuM svarUpa, e6 atithisaM vinAga vratanAM aticAronuM svarUpa. e mahAzrAvakapaNAnuM tathA sAtadetrotuM svarUpa, eG mahAzrAvakanI dinacaryAnuM svarUpa. ee zrAvakane derAsaramAM javAnI vidhi, 100 yApathikI sUtrano artha. 101 namunuNaMno artha, 12 arihaMta ce ANaMno artha. 103 logassano artha. 104 purakaravaradIvaDhe no artha, 275 226 990 23 shn| zan 207 zaee zae6 S Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 30e 324 315 330 332 335 anukramaNikA. viSaya. 175 siddhAMNaM bujhANaMno artha. 106-guru vaMdananuM svarUpa. 107 devavaMdananuM svarUpa. 107 devavaMdananAM batrIsa doSonuM svarUpa. 10e gurunI teMtrIsa zrAsAtanAunuM svarUpa, 110 kAyotsarganuM svarUpa. 111 kAyotsarganAM ekavIsa doSonuM svarUpa. 112 pratyAkhyAnanuM svarUpa. 993 strInAM tyAgapara sthUvijayajInuM caritra. 114 strInAM aMganuM niMdanika svarUpa, 115 zrAvakavata pAlavA para kAmadevanI kathA. 196 nimA karyA vAdanuM ciMtavana. 117 zrAvakanI agyAra pratimAu~nuM svarUpa. 117 samAdhimaraNapara AnaMda zrAvakanI kathA. cotho prakAza (4) 11e zrAtmAnu ratnatrayasAthe ekatvapaNuM vigere. 120 kaSAyonuM svarUpa. 11 iMjiyonuM svarUpa, 125 iMjinAM lolupIpaNApara saudAsanI kathA. 153 sparzAdika viSayonAM dUSaNo. 12va iMjiune jItavAno upadeza. 125 manazudhinu svarUpa. 126 rAgadveSanuM urjayapaNuM. 11 rAgoSane jItavAno upAya. 120 bAra nAvanAu~nu svarUpa. 12e udAsInapaNAnuM phala. 130 dhyAnanuM svarUpa. 131 maitrI, pramoda, kAruNya, zrane mAdhyastha svarUpa, 337 330 352 343 34 34e 350 351 353 rUtha4 rUpaNa 25s 316 37 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. viSaya. 132 paryukAsana, vIrAsana vigere zrAsanonuM svarUpa. 133 kAyotsarganuM svarUpa. pAMcamo prakAza. ( 5 ) G 134 prANAyAmanuM svarUpa. 135 recaka vigere prANAyAmanAM jedonuM svarUpa. 136 tenuM phala. 137 prANonAM sthAnAdikanuM svarUpa. 130 apAna, samAna ne udAna vAyunuM svarUpa, 139 dhyAnanuM svarUpa. 140 dhyAna dharavAnAM vIja maMtro. 141 dhAraNAnuM svarUpa. 142 dhAraNAnuM phala. 143 naumAdika maMDalonuM svarUpa. 144 vAyunaM svarUpa. 142 kAryanAM praznamATe vAyunaM phala. 146 nADInuM svarUpa tathA phala. 147 kAlajJAnanuM svarUpa. 140 netronI parIkSArthI kAlajJAnanuM svarUpa. 140 karNanuM tathA mastakanuM lakSaNa. 150 kAlajJAnanAM vIjA upAyo. 151 rogI mATenAM zukanonuM svarUpa. 152 kAlajJAnanAM vividha svarUpo. 153 vidyAthI kAlajJAnanI parIkSA vigere. 154 nADInI zuddhi. 155 nADI saMcAranAM jJAnanuM phala. 156 vedhavidhi. 157 parakAya praveza vidyA. pRSTha. 37 . 381 382 383 384 384 385 386 386 385 388 30 31 3z 33 37 403 404 405 411 412 416 423 424 425 426 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. viSaya. prakAza ( 6 ) 158 parapura pravezanuM paramArthapaeM. 15 dhyAna siddhi mATe prANAyAmano pradepa, sAtama prakAza. ( 9 ) 160 dhyAna dharanAranuM svarUpa. 161 dhyeyanuM svarUpa. 162 zrAgneyI dhAraNAnuM svarUpa. 163 vAyavI dhAraNAnuM svarUpa. 164 vAruNI dhAraNAnuM svarUpa. 165 tatrabhUdhAraNAnuM svarUpa. 166 piMDasthadhyeyanuM mAhAtmya. AThamo prakAza. ( 8 ) 167 padasthadhyeyanuM lakSaNa. 160 padasyadhyayenuM phala. 16 padamayI devatAnuM svarUpa, 170 maMtrarAjanuM phala. 171 padamayI devatAnuM prakArAMtarathI svarUpa. 172 vyuSTisahita maMtrAkSara. rant prakAza. (e) 173 rupasyadhyeyanuM svarUpa. dazamo prakAza. ( 10 ) renuM svarUpa. 177 zrAtmasaMvedya sukhanuM svarUpa. starrama prakAza. ( 33 ) 170 zukladhyAnanAM adhikArInuM svarUpa. e pRSTha. 174 rupAtIta dhyeyanuM svarUpa. 175 zrAjJAdhyAna tathA apAyadhyAnanuM svarUpa. 176 vipAkadhyAna, saMsthAnadhyAna, lokadhyAna tathA dharmadhyAna vige 42 430 431 43 43 433 433 434 436 437 437 441 450 53 452 453 454 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 anukramaNikA. vIpaya. pRSTha. 17e zukladhyAnanAM donuM svarUpa. 425 170 ghAtI kamoMrnu svarUpa. 457 12 tIrthakaranAM atizayonuM svarUpa, 12 vIjA kevalIunu svarUpa, bAramo prakAza. (12) 13 yogInAM mana tathA zrAtmAnuM svarUpa. 14 yoginuM svarUpa. 15 zrA yoga zAstra racavAnuM kAraNa. 160 nASAMtara kAranI prazakti. 415 17 A graMthanAM nASAMtara kartA paMmita hIrAlAla viracitaM vijayAnaMda stotraM. 476 17 zuddhipatra. 47. HG hd Ta07 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAya nmH|| zrImat hemacaMsAcAryaviracita yogazAstra, bhASAMtara. siddha thayetI yoganI adbhuta saMpattivAlA, tathA mukti prApta thavAthI zojAyamAna evA vIra paramAtmAne namaskAra karIne, javya jIvone pra. tibodha karavA mATe, yogazAstranuM vizeSa TIkAyukta varNana karuMDaM. namo urvArarAgAdi, vairivaarnivaarinne|| arhate yoginAthAya, mahAvIrAya tAyine // 1 // arthaH- ukheM vArI zakAya, evA rAgAdi vairinA samUhane nAzakaravAvAlA, tathA yogInA khAmi, zrane (sarva jIvog) rakSaNa karanArA e. vA vIra paramAtmAne namaskAra thA ? TIkA:- A zlokamAM, "mahAvIrAya" e vizeSya pada ;je vizeSekarIne kamoMne dUra kare, te "vIra" kahevAya; vatI je karmono nAza kare, tathA tapathI zone, tathA je tapa ane vIryayukta hoya te "vIra" kahevAya tathA je vIjA vIrapuruSonI apekSAe moTA hoya, te "mahAvIra" kahevAya. temaja nagavAnanA janmotsava vakhate snAnapUjA samaye ane zaMkA thara ke, yA prajanuM zarIra to nAnuM , tethI pANIno ATalo badho nAra kema sahana karI zakaze? evA iMjanI zaMkArUpI zalyane dUra karavA vAste, prajue DAvA paganA aMgugathI meruparvatane donAvyo jethI tenAM zikharo kaMpavA lAgyAM, tathA kaMpAyamAna thatI pRthvIpara samugha dolAyamAna thavA lAgyo tesamaye ImeM avadhijJAnathI joyuM, to prajunA prajAvano atizaya jovAthI Azcarya pAmIne, teNeM prajunu "mahAvIra" nAma pADyu. ane te nAmane prajue anAdi navamAM utpanna thayelA prauDha kone nAza karavAnA balazrI sArthaka kayu. tathA nagavAnanuM "vardhamAna" evaM nAma mAtapitAe kayu hatuM. vAkInAM vizeSaNo to, potAnA kharA arthAne utpanna karatAM thakAM jagavAnanA cAra atizayone pragaTa kare : temA pUrvArdhadhI (pehevA zra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. radhA zloka ) "pAyApagama" nAmeM atizaya pragaTa thAya che. kAraNa ke, apAyarUpa ( kaSTarUpa) evA je rAgAdika teuno nAza thavAthI, jagavAnane svarUpapaNAno lAja thayo be. "te" e. zabdathI saghalA deva dAnava tathA mANasoe karelI pUjAno atizaya pragaTa thAya be. ane "yo ginAyA " ema kar3evAthI "jJAnAtizaya" kahyo be. avadhijJAni ghyAdika yogiyo kahevAya, ane terjanA paNa nAtha. kAraNa ke, terjae to nirmala kevalajJAnI lokAlokanA khanAvo jANelA be. "tAyine" e pada kahane "vacanAtizaya" jaNAvyo be. kAraNa ke, prabhu saghalA deva, dAnava, mANasa tiryaMca Adikane pAlavAvAlA be; ane te pAlavApaeM to, saghalA bhuvanone ajayadAna devAmAM samartha, tathA saghalI jASAmAM tulya, eva dharmadezanAnA dvAreM karI yA prajuneja be. pAlanamAtra to, potAnI padAtha vAgha yAdikane paNa saMjave be. evI rIteM yA cAra atizayoyeM karIne, mahAvIra prabhunI paramArthapaNAnIM nirukti kahI. valI yogagarjistuti. Y pannage ca sureMdre ca, kauzike pAdasaMsTazi // nirvizeSamanaskAya, zrIvIrasvAmine namaH // 2 // artha :- pagane sparza karanAra iMdra tathA kauzika, kauzika sarpaneviSe paNa, jenuM tulya mana be, evA zrIvIrakhAmipratye namaskAra thA ? TIkA:- sarpane kauzikapaNuM tenA AgalA javanA gotra anusAreM be, kAraNa ke, prabhu paNa kayuM datuM ke, "he kauzika" tuM bodha pAmya ? ane iMdranuM to "kauzika" nAma hatuM terja bannee prajunA pagano sparza karyo, eTale sarpe DaMkha mAravAnI buddhithI, chAne jhaiM potAnI naktinA pratizayathI sparza karyo. " tulya manavAlA" eTale prajune rAgadveSanaM rahitapaNuM dovAthI temanuM madhyasthapaNuM jaNAnyuM valI paraMparAthI vo artha paNa gamya be. (te kahe be. ) pUrva janmamA melavela be, pratApI evaM tIrthaMkara nAmakarma jeNeM, tathA traNa: jJAnatha pavitra zrAtmAvAlA, zrI vIraprabhu, prANata devalokanA puSpotara vimAnayI cavIne, siddhArtharAjAne ghera, trizalA rANInI kukSirUpI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 3. + talAvamAM, rAjahaMsanI peThe yAvI upanyA, te prabhu jyAre garbhamAM zrAvyA, tyAre trizalA deviyeM, siMha, hAthI, vRSaz2a, aniSekasahita lakSmI, puSpamAlA, caMdra, sUrya, mahAdhvaja, narelokuMja, padmasarovara, samudra, vimAna, ratnarAzi, tathA dhumADAvinAno ani evI rItanAM cauda svapnAM joyAM. paDhI zubha divaseM, traNe lokane udyota karanArA, tathA deva ne dAnavonAsane kaMpAvanAra, tathA kSaNavAra nArakInA jIvone paNa sukha zrApanAra, evA prajuno sukhamayasamaye janma thayo, tathA teja vakhate dikkumAriyo " sUtikarma" karavA lAgiyo, paDhi sudharmeMdeM, prabhuno janmAbhiSekaM karavA vAste ne meru parvatapara lai jai, siMhAsanapara besADyA paDhI jaktithI komala ve, citta jetuM, evA te veM zaMkA karI ke, ghATalo badho pANIno jAra, thA prabhu, kema sahana karI zakaze? evI rItanI iMDanI zaMkA dUrakaravAne, prabhu lIlAmAtrathI, DAbA paganA aMguThAthI, merune davAvyo. te vakhate te parvatanAM zikharo, jANe prajune namaskAra karavAmATeja namatAM hoya nahIM, tema namI gayAM, tathA kulaparvato paNa jANe prabhupAse thAvavAmATe ( prayatna karatA hoya nahIM, tema calAyamAna thayA; tathA samudro jANe snAtra karavAmATeja ubalatA hoya nahIM, tema atyaMta ubalavA lAgyA, tathA pRthvI jANe nAcavAnI taiyArI karatI hoya nahIM, tema kaMpavA lAgI.' "A zuM thayuM ?" ema vicAri veM avadhijJAnanA upayogathI, jagavAnanuM lIlAyita jANyuM (te joi) iMdra, prabhune naskAra karI kar3evA lAgyo ke, dekhAmi ! mArA jevo sAmAnya mANasa, ApanAM zrAvAM atulya mAhAtmyane kema jANI zake ? mATe mane je zaMkA thai hatI, te " mithyA duHkRta" be ( huM te viSe kSamA mAguM tuM.) paDhI iMDoe vAjAM vAgate, prajuno, tIthanAM sugaMdhi tathA pavitra pANITaMdhI aniSeka karyo paDhI deva, dAnava, tathA bhuvanapati te niSekanAM jalane vaMdana karI, zarIre bAMTyuM valI prajunA snAtra jalathI sparza thayelI mATI paNa vaMdanIya thai, kAraNake, moTArjanI saMgatithI dalakA mANasanuM paNa gaurava thAya be. paThI sudharmeMdra, prabhune IzAneMdranA kholAmAM vesADIne, snAna karAvIne, tathA pUjine stuti karavA lAgyo he arihaMta, jagavaMta! svayaMvuddha, brahmA, tIrthaMkara, zrAdikaranAra, puruSottama, lokamAM dIpaka samAna, lokane pradyota karanArA, lAkamAM * * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. uttama, sokanA adhIza, lokonA hitakArI, puruSomAM uttama, puMDarIka samAna, puruSomAM siMhasamAna, puruSomAM gaMdhahasti samAna, catu devAvAlA, ajaya denArA, vodhi denArA, mArga dekhADanArA, dharma devAvAlA, dharmano upadeza denArA, zaraNuM devAvAlA, dharmamAM sArathIsamAna, dharmamA doranArA, dharmamAM cakravarti, badmasthapaNAthI rahita, samyag jJAna darzanane dhAraNa karanAra, jina, jApa karavA lAyaka tarelA ane tAranArA, mukAelA (kamothI) mukAvanArA, tathA vodha pAmelA,ane bodha denArA, evA tamo pratye namaskAra thA? tema valI, sarvajJa khAmI, sagha jonArA, saghalA atizayonAM pAtrarUpa ATha kamoMne nAza karanArA, valI kSetra, pAtra, tIrtha tathA paramAtmA, tathA syAhAda kahevAvAlA, vItarAga tathA muni, evA tamo pratye namaskAra thAI? valI, pUjyanA paNa pUjya, tathA moTAmAM moTA, tathA zrAcAryonA paNa AcArya, jyeSThomAM atijyeSTha tathA sarvavyApI, yogiyonA svAmI, pavitra tathA pavitra karanArA, anuttara, tathA uttara,yogonA zrAcArya, nirmala karanArA, utkRSTa, agresara bRhaspati tathA maMgalarUpa evA tamo pratye namaskAra thA ? valI svarga mRtyu ane pAtAlamA ekaja vIra, tathA pahelAMdhIja ugelA sUryasamAna, UrjuvaH svaH evI rItanI vANIthI stavavA lAyaka, evA tamo pratye namaskAra thA? valI sarvane priya, sarvajJa sarva zrartha rUpa amRta samAna, udaya thayela brahmacarya jene evA, tathA yathArtha kahenAra, tathA (javarUpI samuprathI) pAra pahocelA, tathA DahApaNa vAkhA, vikArarahita, rakSaNa karanArA, vajraSajanArAca saMghayaNavAlA, tatva jonArA, traNe kAlamAMjANanArA, jineM, svayaMnU, tathA jJAna, bala, vIrya, teja, zakti tathA zrAzcaryavAlA, AdipuruSa, parameSTi, maheza, jyotitatvavAlA, tathA siddhArtha rAjAnA kularUpI kSIrasamuja pratye caMDa samAna, dhIra, tathA traNa jagatanA svAmi, evA tamo mahAvIra pratye namaskAra thA? evI rIte stuti karIne, tathA namaskAra karI, prajune lazne, turata iMseM, temanI mAtAne soMgyA potAnA vaMzanI vRddhi karavAthI, mAtapitAyeM temanuM yathArtha "vardhamAna" nAma pADyu, "hu~ pehelA sevaM, huM pehelAM se" evaM volatA jakta evA deva, dAnavothI sevAtA te praju amRtane varSanArI dRSTithI jANe pRthvIne siMcatA hoya nahIM, evA, tathA eka ha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. A hajArane va lakSaNovAlA tathA svAbhAvika guNothI mohoTA evA. te prabhu anukrameM vayathI paNa vadhavA lAgyA eka dahADe te atyaMta parAkramI prabhu, sarakhI avasthAvAlA, rAjaputronI sAthe, umarane lAyaka evI ramatothI ramavA gayA. tyAre sudharmA sajAmAM iMjheM avadhijJAnathI jANIne kayuMke, saghalA vIrapuruSo mahAvIraprabhuthI nIcA be. tyAre koi matsaH rI devatAyeM kayuMke, tene to huM kojAvI daIza, ema vicAri jyAM prabhu krIDA karatA datA tyAM zravyo. te vakhate prabhu rAjaputro sAthai zramalakI krIDA karatA hatA, te joineM, te deva, mAyAthI sarpa thaI te phADane vaTANo. te vakhate saghalA rAjaputro bIkathI daze dizAuMmAM nAzI gayA, tyAre prabhu jarA hasIne, te sarpane doraDAnI peThe upADIne, pRthvI para pheMkI dIgho. paDhI te rAjakumAro pAThA, lAsahita ramavA yAvyA, tyAre te deva paNa kumAra ne zrAvyo, tathA saghalAI vRkSapara caDyA, paNa saghalA kumAronI pehelAM prabhu vRnA zranAgapara pahocI gayA, athavA ema kara prajune zuM muzkela be !! ke je lokanA agrabhAgapratye paNa jaze. te vRkSapara prabhu meru parvatapara jema sUrya zobhe, tema zojavA lAgyA; tathA bIjA laTakatA kumAro vAMdarAnI peThe zojavA lAgyA. tyAre evI rIteM jagavAn jItyA; chAne te ramatamAM zarata evI hatI ke, je koI jIte te bIjAnI pIThapara caDI bese. tethI vIra prabhu bokarAuMnI pIupara besIne, teune ghoDAnI peThe pheravavA lAgyA, tathA anukrameM mahAbalavAn, te prabhu te devanI pIThapara paNa beThA. tyAre te duSTabuddhi deva, potAnuM vikarAla vetAlanuM rUpa karIne, parvatone paNa irAvato thako, uMco vadhavA lAgyo. pAtAla sarakhA tenA mukhamAM rahelI jIjeM, tadakanuM rUpa lIdhuM, tathA mastakarUpI parvatapara, pIlA tathA uMcA vAloe dAvAnalanuM rUpa lIdhuM. tenI atyaMta jayaMkara dADhokaravatasarakhI dekhAvA lAgI, tathA tenI zrAMkho, balatA aMgArAnI sagaDI sarakhI dekhAvA lAgI. tenAM naskorAM to jANe moTI, jayaMkara pa tonI guphA sarakhAM dekhAvA lAgyAM, tathA cukuTI thI vAMkI valelI, tathA jayaMkara, evI namasyo mahoTI nAgaNiyo sarakhI jaNAvA lAgI. have jeTalAmAM te vadhato thako viramyo nahIM, teTalAmAM to, mahAbalavAn evA prabhu, tene vAMsAmAM muThI mArI vAmanarUpa banAvI dIgho. evI rIteM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. seM varNavelA, anunA dhairyane najare joza, tathA prajune potAnA mUlarUpeM namaskAra karI, te deva potAne sthAnakeM gayo. eka dahADe mAtapitAe, prajune jaNAvavA mukavAno mahotsava karavAthI OM vicAkhu ke, sarvajJane zuM ziSyapaNuM !!! ema vicAri te tyAM Avyo; par3I meM prajune upAdhyAyane Asane vesADyA, tathA tenI prArthanAthI prajuyeM vyAkaraNa zAstra volI Apyu, zrA vyAkaraNa prajue iMjane kahI batAvyu, tethI upAdhyAyeM lokamAM tene " aiM vyAkaraNa " nA nAmathI prasiddha kalu. par3I dIdA levAmAM utkaMThita evA, te prajju keTalIka mehenateM mAtapitAnA uparodhathI, agavIza varSa gRhavAsamA rahyA.panI jyAre mAta pitA kAla karIne devalokamAM gayAM, tyAre prajue rAjya saMpattithI nirIha thazne dIkSA levAnI zchA karI, tyAre naMdivardhana nAmanA moTA nAzya, prajune karvA ke, he jagavan ! tuM " dAUyApara khUNa nAkhya nahIM" ema gadagada kaMThe kahIne prajune rokI rAkhyA. paDI praju jAvayati thazne, nAnA prakAranAM zrAnUSaNothI nUSita thayA thakA citrazAlAmAM kAusaga dhyAne rahyA. evI rIte prajue zuddha AhArapANIthI, tyAM keTalIka mehenateM eka varSa vyatIta kamu. panI lokAMtika devoe tIrtha pravarttAvavAyU~ kahevAzrI, praca, mAgaNo pratye zachita dAna devA lAgyA. evI rIteM bIjA eka varSa sudhimA pRthvIne karaja rahita karIne, prajue tRNanI peThe rAjyalakSmIno tyAga kasyo, panI saghalA nikAyanA devoe prajunA nikalavAno mahotsava kasyo, tathA prajue paNa hajAra devoe upADelI caMpanA nAmeM pAlakhImAM bezIneM, jJAtakhaMDa nAmeM vanamA jaza, saghalA sAvadha vyApArano tyAga karI divasanA cothe pahoreM dIkSA lIdhI. teja vakhate jagatanA manonAvane jaNAvanAlaM, manaHparyava nAmanuM cothu jJAna prajune utpanna thayu. panI tyAMthI saMdhyA vakhate kAra gAmapAseM jaI, prajue merunI peThe niSkaMpa rahI kAyotsarga kaskho. tyAM potAnA AtmAnA vairI evA govAlIAe, rAtriye, kAraNavinA krodha karIne prajune upaava kasyo. panI iMseM avadhijJAnathI te upaJva jANIne, teno nAza kasyA, tathA valI teNeM prajune prArthanA karI ke, he jagavan ! Apane vAra varSoM sudhI upasoM thaze, mATe tejeno nAza karavAne huM ApanI pAse rahevA buM buM. tyAre pranu paNa samAdhi pA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. rIne kahevA lAgyA ke, arihaMto, paranA sahAyanI zrapedA rAkhe nahIM. panI jagatanA guru, caMjanI peThe zItalezyAvAlA, sUryanI peThe, tapanA tejathI duHkheM joI zakAya tevA, hAthInI peThe balavAn, merunI peThe nizcala, pRthvInI peThe sarva sparzane sahana karanArA, samubanI peThe gaMjIra, siMhanI peThe nirjaya, salagelA agninI peThe mithyAdRSTine na jovAya evA, geMDAnA ziMgaDAnI peThe ekalA, moTA belanI peThe balavAn, kAcabAnI peThe gupta iMDiyovAlA, sarpanI peThe ekaja jagoe dRSTivAlA, zaMkhanI peThe niraMjana, sonAnI peThe uttama rUpavAlA, patInI peThe apratibarU, jIvanI peThe aTakAvarahita gativAlA, AkAzanI peThe AlaMbanavinAnA, nAraMDa pakSInI peThe apramAdI, kamalinInA pAMdaDAnI peThe kheparahita, tema, zatru, mitra, tRNa, strI, sonuM, pabara, maNi, mATI, ahIMnAM tathA paralokanAM, sukha, sukha, java tathA modamAM tulya zrAzayavAlA, tathA kAraNa vinA dayAmAM tatpara rahelA manapaNAe karIne, javarUpI samunamA zrA mugdhajagatano (jagatanA lokono) uddhAra karavAnI zvAvAlA, praju vAyunIpeThe aTakAva rahita, samuanI mekhalAvAlI, tathA nAnA prakAranAM gAma, nagara ane vanavAlI pRthvIpara vihAra karavA lAgyA. have eka dahADe pranu dakSiNa dezamAM jazne zvetAMcI nagarI pratye jatAhatA, te vakhate tene govAlIyAnA bokarA kadevA lAgyA ke,he deva ! zvetAMbI tarapha javAno A siko rasto be, paNa bacce eka kanakhala nAmeM tApasono Azrama Ave . te mArgamAM hamaNAM eka " dRSTiviSa" sarpa rahe , ane tethI tyAM padi paNa phakta havAmAMja uDe . mATe te mArga boDI dazne, A vAMkA mArgethI paNa tamo jAU~ ? kAraNake, jenAthI kAna truTI paDe, evA sonAnI paNa zI jarUra hoya ? valI zrApa te sarpane jANo paNa bo, kAraNa ke, te pUrva janmamAM eka dapaka (sAdhu) hato, tathA pAraNA vAste sthAnakamAMthI bahAra gayo. jatAM jatAM tenA pageyI eka deDakI marI gaza ane tenI AloyaNAvAste eka ' (vIjA) sAdhue tene te deDakI dekhADI.paNa teto ulaTo lokoe mArelI (vIjI) deDakIu~ne dekhADI sAdhune kaddevA lAgyo ke, he nIca,AdeDakI'u paNa zuM meM mArI kA ? tyAre te sAdhue mauna rahI vicAryu ke,zrA mahAnunAva muni sAMjare tenI AloyaNA leze. paDI paDIkamaNA vakhate paNa, te Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. sAdhu bAlovyAvinA vesI rahyo, tyAre, pelA sAdhue vicAryu ke, zrA vAta te nUlI gayo hoze; tethI teNe yAda karAvI Apyu ke tuM te deDakInI zrAloyaNA kema leto nathI tyAre te kSapaka ekadama ujo thara, tene mAravAnA vicArathI doDyo, ane te krodhAMdha, bacce staMnAmAM aphalAvAthI mRtyu pAmyo, evi rIte sAdhupaNAnI virAdhanA karIne te jyotiSka devomAM jaz upanyo tyAMthI cavIne te kanakhala nAme AzramamAM, pAMcaso tapasvInA khAminI strIne peTeM kauzika nAmathI putrapaNe utpanna thayo. tyAM kauzika gotra hovAthI vIjA paNa kauziko ghaNA hatA, ane thA ghaNo krodhI hovAthI te caMDakauzikanA nAmathI prakhyAta hato par3I te kulapati mRtyu pAmavAthI, A caMDakauzika tApasono khAmI thayo. te caMDakauzika, moheM karIne, vanamAM jamato thako, tyAM thatAM, puSpa, mUla, phala ke pAnane, kozne levA deto nahIM. nIce vikharAzgayelA phalAdikane jo koza tyAMthI betuM to tene te kodAlI tathA patthara lazne mArato. evI rIte phalAdikane nahIM melavatA, tathA tethI puHkha pAmatA tapasvI, lAkaDI paDavAthI jema kAgaDA nAzI jAya, tema tyAMthI dizA dizAu~mAM nAzI gayA. eka dahADe kAMTAvAste kauzika bahAra gayo hato tyAre, zvetAMbIthI keTalAka rAjakuMvaroe AvIne, tenA vanano nAza karyoM par3I jyAre te pADage zrAvyo, tyAre govAlIbA tene kahevA lAgyA ke, jo? jo? tArUM vana koye nAza karyu le. (te sAMjalI)ghIthI jema agni, temakrodhathI jAjvavyamAna thazne te tIkSNa kuhADo lai (te tarapha doDavA) lAgyo. tyAre te rAjaputro, bAja pakSithI jema bIjA padirja, tema tyAMcI nAsavA lAgyA, tathA te caMDakauzika paNa athaDAzne yamanA mukhasarakhA khADAmAM paDyo, tathA teno kuhADo tenA mAthAmAM vAgyo,are!! karmano kevo vipAka !!! te tyAMthI marIne Aja vanamA dRSTiviSa sarpa thayo , kAraNake tIna anubaMdhavAlo krodha navAMtaramAM paNa sAtheja AveDe. (te sAMjalI)prajuyeM vicAryu ke, kharekhara Ane bodha devo jozya bIyeM, ema vicArI potAnI pIDAne paNa nahIM gaNakArIne teja saralamArge te gayA. mANasono saMcAra nahIM hovAthI, sarakhI vAlukA vAyU~ tathA vRdone pANI nahIM pavAtuM hovAthI baMdha paDelI neherovAyU~, tathA sUkAM tuMga jevAM, vRdothI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. yukta, tathA jIrNa pAMdaDAMuthI bvAyeluM chAne vIkharAelA rAphaDAu~thI jyAM kuMpa Diyo sthalarUpa thaela be evA jIrNa vana pratye prabhu praveza kayoM, tathA tyAM eka yakSanA maMDapamAM, nAsikAnA agranAgapara locana sthira rAkhIne praja pratimAthI rahyA. paDhI te ahaMkArI dRSTiviSa sarpa paNa, kAla rAtrinA mukhI nikalatI jInanI peThe, bahAra pharavA mATe bilamAMthI nikalyo, tathA retImAM saMkramaNa yatI phaNAnI lekhAthI, jANe potAnI jJAno lekha citarato hoya nahIM, tema jamato thako te prajune joto davo. "ne vicAraar lAgyo ke" are ! ! ! Aja yA mArI avajJA karIne, zaMkArahita chAhIM koNeM praveza karyo be ? ke je, zaMkunIpeThe sthira uno be ! ! ! mATe yAneM tene huM bAlI nAkhuM, ema vicArineM teNeM kopathI pheNa caDAvI; tathA jvAlAnI zreNine vamatI, zrane latA tathA vRkSone bAlatI dRSTiI, phuMphADA mArato thako prabhune jovA lAgyo. paDhI tenI balatI tathA na joi zakAya evI dRSTinI jvAlA, AkAzathI paDatI uklA jema patara, te prajunA zarIrapara paDI; paNa mahAprAjAvika evA prajupara tenuM kaM jora cAyuM nahIM, kAraNa ke, balavAn pavana paNa zuM merune kaMpAvI zabe ? " are ! hajuA kASThanIpeThe balyo nahIM," ema vicAri kodhathI jAjvalyamAna thaneM, sUryane joto thako, dRSTinI jvAlAI boDavA lAgyo; te paNa pratye pANInI dhArA samAna thavAthI, te krUra sarpe prabhunA caraNakamalapara DaMkha mAryo. te duSTa DaMkhI DaMkhIne pADho hato hato, kAraNa ke, tene zaka hato ke, mArA kerathI AkrAMta thara mane paNa te pakI ze. evI rIteM te vAraMvAra DaMkhato hato, topaNa prabhune tenuM phera caDyaM nahIM, paNa kevala gAyanA dUdha sarakhaM lohI vahevA mAMDyaM. tyAre yA te zuM yuM !!! ema vicArato thako, AAgala yAvI, te prabhune jovA lAgyo; tathA prabhunuM kAMti ne saumyatAvAluM rUpa joine, tenI to AMkhoja micAi javA lAgI, evI rIteM tene samIpa Avelo jozne, prabhu kahevA, lAgyA ke, de caMDakauzika ! tuM bodha pAmya ? bodha pAmya ? mukA mA ? evI rItanuM prabhunuM vAkya sAMjalIne, vicAra karatA te sarpane, potAnA pUrva janmonuM smaraNa yuM ( tathA tethI ) prajune traNa pradakSiNA karIne kaSAya rahita ya, zuddhamanathI teNeM anazana lIdhuM paDhI prajuyeM tene, anazana 2 2/ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. vAlo, karmarahita, tathA zAMta jANIne kaDaM ke tAre ahIMthI have kyAya paNa javU nahIM paThI te sarpa vicAryu ke mArI AMkhyo pherathI nayaMkara va. nelI ne, ema vicAri potArnu mukha vilamAM nAkhIne, te samatArUpI zramRtane pIvA lAgyo. panI pranu paNa te upara thayelI anukaMpAthI tyAMja rahyA, kAraNa ke, moTAu~nI pravRtti paranA upakAra mATeja hoya . prajune evI rIte tyAM rahelA jozne, AzcaryathI vikakhara zrayelI ne AMkho jenI evA govAla, tathA vatsapAlo tyAM turata zrAvI pahocyA, tathA te mahAtmA sarpane, vRdanI vAjumAM saMtAzne, marajI pramANe, patthara tathA Dhe. phAMdhI, terDa mAravA lAgyA, topaNa tene nizcala jozne vizvAsa lAvI, tenI najadIka zrAvI, lAkaDIu~thI tene mAravA lAgyA. panI te govAloe te vAta mANasone kadevAthI, te tyAM AvI, mahAvIra prajune vAMdIne sarpanI pUjA karavA lAgyA, tathA ghI vaheMcavA vAlI strIyo (maiyArIyo) te mArge jAtI thakI, te sarpane mAMkhaNathI navarAvatI hatI, tathA tene sparza karatIyo hatI, te dhInA gaMdhathI tyAM tIkSNa DaMkhavAlI kIDIyoyeM zrAvI, tenAM zarIrane pholavA mAMDyu. "mArAM kAmo Agala, A pIDA zRMhisAvamAM ? " evI rIteM AtmAne bodha deto thako te sarpa, uHsaha vedanAne paNa sahana karavA lAgyo. valI "A bicAri nirvala kIDIyo, na pIlA jAya to sArUM," ema vicAri te sarpa jarA paNa potAnuM aMga halAvyu nahIM. panI prajuyeM karelI dayArUpI amRtanI vRSTi sarakhI, dRSTithI siMcAelo te sarpa, eka pakhavADIyAvAda mRtyu pAmI "sahasrAra" nAmanA devalokeM gayoM, evI rIte vividha prakAranA upasarga karatA, haTiviSa evA te sarpamAM ane nakti karatA iMjamAM paNa, traNa jagatanA eka vaMdhusamAna prajunu tulyamanapaNuM kahyu.. vanI vIjA prakArathI yogagarjita stuti kahe ke kRtAparAdhe'pi jane kRpaamNthrtaaryoH|| ISadbASpAIyona, zrIvIrajinanetrayoH // 3 // zrarthaH- karelo ne aparAdha jeNe evA saMgama zrAdikapara paNa, dayAthI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. namelI ne kokIyo jenI, tathA thoDAM karuNAzruthI nInI thayelI, evI zrI vIraprajunI AMkhopratye kalyANa thA ? TIkA:-gAma tathA nagaro pratye vihAra karatA praju, ghaNAmleDothIzrAkula yayetIeka dRDha nUmipratye pahocyA; tathA tyAM zramino tapa karIne te peDhAla nAme gAmanI pAse, peDhAla nAmanA bagicAmAM polAza nAme devalamAM dAkhala thayA tathA tyAM jIvajaMtu vinAnI zilApara, dhuMTaNasudhi hAtho laMbAvIne, tathA pRthvI tarapha zarIra vAlIne, tathA manane sthira karIne, tathA AMkhone paNa nimeSarahita karIne, praju, eka rAtrinI mahApratimAthI rahyA. have te vakhate sudharme,sudharmA sajAmAM, corAzI hajAra sAmAnika devatAu~thI viTAzne, tathA trayatriMza anetrAyatriMzanI traNa parSadAthI tathA cAra lokapAlothI, tathA asaMkhyAta prakIrNakathI, tathA traNa dizAu~mA dRDhatAzrI taiyAra zrayelA corAzI hajAra aMgaradakozrI, tathA senAthI viMTAelA sAta senAdhipatithI, tathA kilbiSa Adika zrAniyogika devadeviyonA samUhathI, gherAelo, tathA traNa jAtanAM vAjAM AdikanA vinodazI vakhatane kahADato, tathA dakSiNArdha lokanuM rakSaNa karanAro, iMsa siMhAsanapara bege hato, te vakhate avadhijJAnathI prajune, evI rIteM rahelA jANIne, tyAMthI uThIne, tathA pAvaDI boDIne, tema uttarAsana karIne, tathA DAbo paga pRthvIpara mUkIne, tathA jamaNo paga uMco karIne, pRthvItalapara mAthu namAvIne namutthaNAthI te (prajunI) stuti karavA lAgyo, tathA saghalI sajAne uddezIne ane sarva aMgapara romAMcita thazne, te iMza kahevA lAgyo ke, are! are! saghalA sudharmA devalokamA rahevAvAlA devo, zrImahAvIrakhAmino anuta mahimA tamo sAMjalo ! pAMca sumatine dhAranArA, tathA traNa guptiyothI pavitra thayelA, tathA krodha, mAna, mAyA, ane lonathI rahita tathA Azravarahita, tathA avya, detra, kAla ane nAvamA apratibaka buddhivAlA, tathA nAsikApara nayano rAkhIne dhyAnamA rahelA, evA te vIrapraju, deva, dAnava, yada, rAkSasa, juvanapati tathA mANasothI paNa dhyAnathI calAyamAna thara zake tema nathI. te sAMjalI, zakasAmAnika deva, lalATapaTamAM dhAraNa karelI cukuTInA jaMgathI jayaMkara thazne, tathA krodhathI kaMpatA be, hoTha jenA, tathA lAla Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 yogazAstra. yayela The, AMkho jenI, tathA antavya, ane atyaMta mithyAtvI, evo saMgama nAmeM devatA kahevA lAgyo ke, he deva, sAdhumAtrarUpa evA A mAesanuM tamo je varNana karo bo, tethI satyAsatyamAM khabaMdapaNAthI zrAparnu prajupaNuMja kAraNa ve. mATe Apa kaho bo ke, te devothI paNa calAyamAna yaz zake tema nathI, evaM ApatuM vacana manathI kema mAnI zakAya ? kadAca mAniyeM to paNa kema bolI zakAya ? valI zikharothI jeNe AkAzane roketuM , tathA mUlothI jeNe rasAtala rokeDhuMbe, evA meruparvatane paNa jerDa, eka DhephAM mAnanI peThe pheMkI de , valI kulaparvato sahita pRthvIne DuvADavAmAM paNa jeno pragaTa vaijava be, tathA jeUne A zrAkho samuja paNa eka kogalA varovara ne. vatI jerDa pracaMga thazne, eka jujadaMgathI, aneka parvatone dhAraNa karanArI pRthvIne bananI peThe upADe be, evA atulya kazivAlA, tathA atyaMta balavAlA, tathA zvApUrvaka malelI De ki jeDane, evA devo pAse A manuSyamAtra zuM hisAbamAM be ? mATe zrA huM tene dhyAnathI calAvI dazza, ema kahI, hAthathI pRthvIpara par3ADIne, sanAmaMjhapamAMthI te utto thayo. ahiM to, paranA sahAyathI akhaMmita tapa kare , ema vicAri jheM te urbudhinI upekSA karI. paThI te pApI ke, jenA vegayI thatA pavaneM karI vAdalAMu paDavA lAgyAM tathA jayaMkara AkRtivAlo ane kuHkheM jora zakAya tevo, tathA jenA jayathI apsarAGa khasI gayelI ne tevo vikaTa evA nAtInA pabaDATathI jeNe grahamaMDalo ekagaM karelAM ve evo te pApI, jyAM praju hatA, tyAM gayo. kAraNa vinA jagatanA baMdhu, tathA bAdhArahita, evA vIrapranune jozne tenI IrSyA adhika adhika vadhavA lAgI. te puSTha pApI deva acAnaka duHkha denArI dhUlanI vRSTi prajupara karavA lAgyo. rAhuthI jema caMchane, vAdalAMvAlA divasa jema sUryane, tema te prajune saghalA aMgapara dhUlathI DhAMkato havo. valI cAre vAjuzrIuDatI dhUDavaDe prajunA zarIranAM dhAro baMdha thavAthI, temano zvAsovAsa rokA javA lAgyo to paNa praju to talamAtra calAyamAna thayA nahIM, kAraNa ke zuM!!! hAthiyonA nArathI kaMza parvato calAyamAna thAya ne ? paDhI dhUDa khesavIne, prajue sarva aMgane vidAraNa karanArI, tathA vana sarakhA DaMkhavAlI kIDIyo teNeM vikurvI te kIDIyo pra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. junA aMgapara svebAthI, eka bAjuthI dAkhala thara, bIjI bAjuthI nikalavA lAgI, tathA jema soyathI kapaDAne, tema te prajunA zarIrane, tIkSNa DaMkhothI vidhavA lAgI. jema nirnAgiyonI vAMga, tema te kIDIyo paNa niSphala thavAthI, teNeM DAMso banAvyAM, kAraNa ke, puSTonAM zrakRtyono kaMza pAra pAvato nathI. te DAMsonA prahArathI nikalatA dUdha sarakhA rudhirathI, praju karaNAvAlA parvata sarakhA zonavA lAgyA, tethI paNa jyAre pranu dolAyamAna na thayA, tyAre te purbuddhiyeM tIkSNa DaMkhovAlI ghImelo vikurvI. te dhImelo, mukha nIcAM karIne prajunA zarIramA lAgatI thakI, jANe te revADA sAthe ugIja hoya nahIM tema zojatI hatI. tethI paNa jyAre pranu dolAyamAna na thayA, tyAre, dhyAna calAvavAmAM ne nizcaya jeno, evo te saMgama deva viDIyone utpanna karato havo. pralayAgninA taNakhAsarakhA, te viMgI, puMbaDIpara rahelA jayaMkara kAMTAthI prajunA zarIrane vidAraNa karavA lAgyA. tethI paNa tyAre pranu Akula thayA nahIM, tyAre teNeM keTalAMka nolIyAM kAM. te dADhothI prajunA zarIraneM kaTake kaTakA karI toDavA lAgyAM, tathA temAMthI mAMsanAM TukaDA pADavA lAgyo. tethI paNa jyAre te kRtArtha thayo nahIM, tyAre yamanA jujadaMDasarakhA jayaMkara, tathA atyaMta bIhAmaNI phaNAvAlA sapoM teNe kodhathI banAvyA. te so pagathI mAthAsudhi vIraprajune, vRdone jema kapikabunAmanI velaDI viMTAya, tema viMTAine rahyA. te prajuneM evI rIteM pheeyo mAravA lAgyA ke, teunI pheNyo paNa truTI paDI, tathA evA to DaMkhavA lAgyA ke, teUnA dAMto paNa paDI gayA. panI phera rahyA bAda jyAre te doraDAnI peThe lAMbA thaneM paDyA, tyAre teNe vacatulya dAMtovAlA jaMdaro banAvyA. te baMdaro, prajunA aMgane, nayaMkara evA nakha, dAMta tathA mukhathI khotaravA lAgyA, tathA teja jagoe mUtarIne ghApara khAra nAkhavA lAgyA. te paNa jyAre kaMza karI zakyA nahIM, tyAre teNe, krodhathI, pracaMDa dAMtorUpI muzalavAlA hAthInuM rUpa kayu tathA pagalAMuthI jANe pR. thvIne namAvato hoya nahIM, tathA uMcI karelI sUMDhayI jANe AkAzane toDato hoya nahIM, tema te prajutarapha doDyo, tathA "AnA vikhA TukaDe TukaDA thai jAu~ ? " evI kharAba AzAthI te prajune zrAkA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. zamAM atyaMta ugalavA lAgyo. te hAthI, ukheM karIne vAri zakAya, evI potAnI sUMDhathI, prajune AkAzamAM ugalyAvAda, jyAre paDatA, tyAre, dAMto jaMcA karI tepara temane jIlato hato, tathA jyAre paDatA tyAre dAMtanA ghAtathI prajune te vAraMvAra vIMdhato, tathA tethI (temanI) vajasarakhI kaThaNa gatImAMthI taNakhAu~ nikalatA. paThI jyAre evI rIteM hAthI paNa kaMza karI zakyo nahIM tyAre teNe vairiNI sarakhI hAthaNI banAvI te hAthaNI potAnI akhaMDa zuMDha, tathA dAMtathI, prajune nedavA lA. gI, tathA phera sarakhA potAnA zarIranA pANIthI prajune siMcavA lAgI. par3I jyArete paNa thAkI gaztyAre teNeM magara sarakhI jayaMkara dADhovAlo pizAca vanAvyo. jvAlArjanI zreNiyI narelu tenuM mukharUpI kotara, balatA agnikuMga sara jayaMkara thayu. teNeM emanA eka toraNastaMja sarakhA potAnA banne hAtho jaMcA kasyA, tathA tenI jaMghA uMcI tAlavRkSasarakhI tha. evI rIteM thazne te atyaMta hasato, phutkAra karato, tathA kilakila zabda karato, cAMbaDAnAM vastravAlo, tathA kAtarayukta thaI prajune upajava karavA lAgyo. dINa thayelA telavAlA dIvAnI peThe, jyAre tenuM bala paNa vINa thayuM tyAre teNeM krodhathI dayArahita thazne vAghana rUpa kastUM. te vAgha puMbaDAnA AchoTathI pRthvIne paNa phADato thako, tathA butkAranA paDaghAthI AkAza pAtAlane jANe rovarAvatoja hoya nahIM, tema pranupAse AvIne, temane vajrasarakhI dADhothI, tathA zUla sarakhA nakhothI prajune upajava karavA lAgyo. paThI te paNa dAvAnalathI balelA vRdAnI peThe jyAre niSphala gayo, tyAre teNeM siddhArtha rAjA tathA trizalA rANInuM rUpa kalu. tathA te kahevA lAgyA ke, he putra ! teM A puHkara kAma zuM kaDaM. ? tuM dIkSA boDI de? tathA zramArI zravagaNanA kara nahIM ? valI vRddha tathA azaraNa, evAM amone naMdivardhane boDI dIdhAMbe, mATe tu amAruM rakSaNa kasya ? evIrIteM dIna kharothI te vilApa karavA lAgyAM. evI rIteM vilApothI, paNa prajanuM mana jyAre lipta(snehavaza) thayuM nahIM, tyAre teNe eka senA banAvIne teno paDAva nAkhyo. tyAM rasoiyAe, patthara nahIM malavAthI, cokhA pakAvavAvAste, culAne ThekANe prajunA pagone rAkhIne tepara tapelI caDAvI. par3I teja vakhate teNeM prajunA caraNapAse parvatapAse jema dAvAnalane, tema Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 15 agni salagAvyo. evI rIteM tapelA evA paNa prajunI zojA sonAnI peThe hIna thara nahIM, tyAre te puSTa deveM jayaMkara pakkaNa (niyonI pahI) kayu, . te pakkaNe (pallIvAsi nihoyeM) paNa prajunA kaMThamAM, kAnamA, jujAmA, tathA jaMghAmAM duja pakSinAM pAMjarAM laTakAvyAM te padiya prajunA zarIrane evo to upajava kayoM ke, jethI prajunuM zarIra te pAMjarAnI peThe seMkaDo bimovAj thayuM te pakaNa paNa pAkelA patranI peThe jyAre nirupayogI thayu, tyAre teNeM mahA utpAtavAlo pracaMDa pavana utpanna kartho. tepavana AkAzamAM moTAM moTAM vRdone ghAsanI peThe pheMkato thako, tathA dizAmAM dhUla, patharA tathA kAMkarAu~ne pheMkato, tathA cAre bAjuthI dhamaNanI peThe AkAza pAtAlane pUrato thako, prajune upADI upADIne pADavA lAgyo. te pracaMDa pavanathI paNa jyAre te phAvyo nahIM, tyAre, vairinA kulamAM kalaMkasamAna evA te deveM, vaMTolIyAno pavana banAvyo. parvatone paNa namAvavAmAM samartha evo, te pavana, cakrapara rahelA mATInA piMDanI peThe prajune jamAvavA lAgyo, evI rIteM puMjaDAMnI peThe namAvatA paNa te pavanathI, eka tAnavAlA prajue jarA paNa dhyAna boDyuM nahIM. (tyAre te deva vicAravA lAgyo ke,) vajrasarakhA manavAlA, A prajunI me bahu kadarthanA karI, topaNa te dolAyamAna thayA nahIM, mATe have vilakho yaza te sanAmA hu~ kema jAuM? mATe have to jo huM temane mArI nAkhU toja tenA dhyAnano nAza thAya, paNa bIjI rIteM thara zake tema nathI, ema vicAri, te iSTa deveM kAlacakra banAvyu. par3I te deveM, hajAro jAra lokhaMDathI banAvelA te cakrane, rAvaNe jema kailAsane, tema upADyu. pRthvIne saMpuTarUpa karavAne, jANe puTAMtara (sAMpaTiyu) pRthvIeka puTa tepara bIjuM mATInuM koDiyuM vA pAMdaDAno joNa(daDiyo) mukavAje karato hoya nahIM, tema teNeM prajupara te cakra pheMkyu ubalatI agninI jvAlAthI dizAu~nejaya karatuM, te cakra, samuamAM jema vaDavAnala, tema prajupara zrAvIne paDyu. moTA moTA parvatone paNa ubAlavAmAM samartha evAte cakranA prajAvathI,pralu ghuTaNa sudhI pRthvItalamA pesI gayA.AvI rIteM parAjava pAmelA paNa jagavAn, evaM zocavA lAgyA ke, jagatane tAranAra, evA paNa.amo, Ane saMsAranA kAraNarUpa thara paDyA liye have te deva pAMDage vicAravA lAgyo ke kAlacakrathI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 yogazAstra. hAelA evA paNa zrI prabhu mRtyu pAmyA nahIM, mATe tene to hathiyArathI mArI zakAya tema nathI, mATe have zuM upAya karavo? anukUla upasargothI have te koi rIteM paNa dojAya tema be ? ( mATetenI parIkSA karUM ) evaM vicAri, vimAnamA rahI AAgala yAvIne te kar3evA lAgyo ke, de maharSi ! DhuM ve tapa ne tejI tamArApara tuSTa thayo buM; ane have yA tamArA zarIrane klezakArI evA tapathI saryu; mATe have tamo mArIpAse kaMzka mAgo? tathA have kaM paNa zaMkA karo mA ? chAne kaho ke have tamone zuM zrapuM ? valI tamAre yA zarIranuM zuM prayojana be? jyAM ichAmAtrathIja hamezAM manoratha pUrAya be, evA svargapratye huM tamone lai jAvaM. athavA, zra nAdi javamAM utpanna thayelAM karmoMthI mukAvanArUM be lakSa jenuM, evA ekAMta paramAnaMdarUpa mokSapratye zuM tamone lai jajaM ? athavA saghalA maMDalAdhIzonA mastakomA lAlita thayeluM ve zAsana jethI, tathA iddhithI utkRSTa evaM rAjya, tane huM hIM zrapuM. evI rItanAM lAlacanAM vAkyothI paNa jyAre prabhu ko jAyamAna na yayA, tathA jyAre teno uttara na malyo tyAre te vicArakhA lAgyo ke, ANe to mArI saghalI zakti niSphala karI, paNa have eka kAmadevano hukama saphala thA, kAraNa ke, kAmade - vanA hathiyArarUpa evI striyothI kaTAdita yayelA, mahApuruSo paNa potAnA pratane lopI nAkhe be, manayI ema vicAri teNe devAMganArja, tathA tene sahAyarUpa evI va tu paNa banAvI. kokilAnA manohara zabdoyI karelI be, prastAvanA jeNeM, tathA kaMdarpa (kAmadeva) nA nATakanI naTI samAna vasaMta zrI (vasaMtazonA) zojavA lAgI. valI khIlI rahelAM kadavAnAM puSponA parAgathI ( rajaHkaNathI) mukhanA sugaMdhane utpanna karatI, tathA dizA rUpI striyonI dAsI sarakhI grISmanI lakSmI zojavA lAgI. valI ketakInAM puSponA mirAthI, kAmadevanA rAjyAbhiSekane viSe jANe tilakoja karatI hoya nahIM, evI varSARtu zojavA lAgI navAM nIla (zyAma ) kamalonA mizathI, hajAro zrAMkhovAlI thaineM, jANe, potAnI utkRSTa zojAne jotI hoya nahIM, evI zarad Rtu zojavA lAgI. valI gapikAnI peThe, mogaro tathA goTAthI AjIvikA calAvatI zizira Rtu, zojavA lAgI valI sapheda akSaro sarakhI, pragaTa thapalI mogarAnI kali * " Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khatI hAyAtuna te prathamaprakAza. yothI, jANe kAmadevanI jayaprazasti lakhatI hoya nahIM, tema hemaMtanI lakSmI zojavA lAgI. evI rIte kSaNavAramA saghalI zatu pragaTa thavAthI kAmadevanI patAkA (jaya dhvajA) sarakhI devAMganA pragaTa thara. te prajunI pAse AvIne, aMgopAMga khulA rAkhIne, kAmadevanI jItanA maMtrelA hathiyArasarakhaM saMgIta (gAna) karavA lAgI. valI keTalIko to gAMdhAra rAgathI suMdara thayevu gAyana, avihina paNe gAvA lAgI. kozka devAMganA tAnanA kramapUrvaka, vyaMjana dhAtu sahita suMdara vINA vagADavA lAgI. va. lI keTalIko to, prakaTa dhoMkAra zabdovAlA, tathA meghanI garjanA sarakhAM, traNa prakAranAM mRdaMgo vagADavA lAgI. valI keTalIko, to zrAkAza tathA pRthvIpara cAlatI thakI, tathA Azcarya karAvatI thakI, navA navA nayananA hAvanAvapUrvaka nAca karavA lAgI. valI keTalIkonA to aMganA moDavAzrI kaMcuvA truTavA lAgyA, tathA keTalIko, to potAnA DhIlA paDelA aMboDAne bAMdhatI thakI, hAthonAM mUlane dekhADavA lAgI. valI keTalIka potAnA caraNo upADavAnA miSathI, vAraMvAra, manohara, tathA gorocana sarakhAM sapheda sAthalanAM mUlo dekhADavA lAgI. valI keTalIko to, DhIlA paDelA ghAgharAnI nADI bAMdhavAnI lIlAzrI, vAvyasarakhA potAnAM nAjimaMDalane dekhADavA lAgI. vatI hastidaMta nAmanA aniyane karatI thakI, kozka to gADha AliMgananI saMjJA vAraMvAra karavA lAgI. valI ghAgharAne dRDha karavAnA mizazrI, sAho uco karIne kozka to potAnAM nitaMbabiMba pragaTa karavA lAgI. manohara locanavAlI kozka devAMganA to, aMganaMganA mizathI vakSaHsthalamA rahelAM puSTa tathA uMcAM stanone pragaTa karavA lAgI. valI teu~ kahevA lAgI ke, jyAre tamo vItarAga bo, tyAre amone rAga kema karAvo ko ? valI jyAre zarIramAM paNa tamo nirapedI bage, tyAre amone tamArI bAtI kema ApatA nathI? valI jo tamo dayAlu bo, to, acAnaka caDAvela ne dhanuSa jeNe, evA kAmadevazrI amone kema bacAvatA nathI ? valI jyAre, premanI lAlasAvAlI, evI amone tamo upedo bo, te paNa thoDaM kara sAraM, paNa te maraNaMnI avadhisudhi karavu lAyaka nahIM. valI keTalIko to kahevA lAgI ke, he svAmin, tuM kaThorapa 1 eka jAtano nATya prayoga Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1G yogazAstra. NAne boDIne, amArA manoratho pUrNa kaskha ? ane amArI prArthanAthI pa. rAGmukha (vimukha) thA nahIM ? evI rIteM, aMgasaMvaMdhi gIta. vAjina tathA nRtya thAdika vikArothI, tathA tejenAM mIgaM vacanothI, praju dojAyamAna thayA nahIM. evI rIteM rAtri vyatIta thayAbAda, vihAra karatA prajune te puSTa deveM mAsasudhi upava kayoM, par3I te saMgamaka deva u mAsane aMte, prajune namana karI kahevA lAgyo ke he praju ! tame have sukheM raho ? mane svechAcArine thA bama thayo be; ema kahI te tyAMcI cAlato thayo. te gayAbAda nagavAn vicAravA lAgyA ke, zrA bicAro AvAM kamothI have kyA jaze ? zramo tAranArathI paNa te tArI zakAyo nahIM. ema vicAratAM prajunI AMkho azrusahita, tathA calita kIkiyovAlI thara. evI rIte (iSTa) devane namaskAra karIne moda mArgarUpa yogane kahevAnI zchAthI te zAstra vistAre . zrutAMnodheradhigamya, saMpradAyAca snyroH|| svasaMvedanatazcApi, yogazAstra vircyte||4|| arthaH- zAstrorUpI samupathI, tathA sazurunI paraMparAthI, tathA zrAsmazAnathI paNa thA yogazAstra, racAyaDe. TIkAH- nirNaya karelA yoganA zAstranI racanA, padavAkyanA saMbaMdhathI karavI ucita ne, evA hetuthI yogano traNa hetuvAlo nirNaya kahele. te traNa prakAro nIce pramANe . zAstrathI, gurunI paraMparAthI, tathA anujavayI, evA traNa prakAranA yogano nizcaya karI, zrA zAstra racAya . tenA nirvahaNavAste kahe . je zAstrathI, khagurunA mukhathI tathA anujavathI jaNAyu ke, evaM yogazAstra, cAlukyavaMzanA zrIkumArapAla rAjAnI ghaNI prArthanAthI, zrAcArya mahArAja zrI hemacaMajIe racela . have te yogarnu mAhAtmya kahe . yogaHsarvavipacalI, vitAne parazuH shitH|| amUlamaMtrataMtraM ca, kArmaNaM nirTatizriyaH // 5 // arthaH-saghanI ApadArDa rUpI vahinA samUhane (vidAravAne) tIdaNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. dhAravAlA kuhADA samAna, tathA mokSa lakSmInu, mUla vinAnA maMtra taMtravAeM kAmaNarUpa, " yoga" . TIkAH-saghalI ApadA eTale, AtmAsaMbaMdhi, nautika saMbaMdhi, tathA devasaMbaMdhi, ApadA jANavI; tathA te bahu vistAravAlI hovAthI tene vahIrUpa kahelI be; teUnA samUhane kApavAne yoga kuhADA samAna . evI rIteM uttarArdhadhI anarthanA parihArarUpa yogarnu phala kahyu. tathA zrarthanI prApti nIce pramANe jANavI. paramapuruSArtharUpa je mokSalakSmI tene vaza karavAne mUla vinAnA maMtrataMtrovAlA kAmaNa sarakho yoga . have kAmaNa to mUlamaMtrataMtrovAyU~ hoya je. ane yogato mUla vinAja mokSaladamIne vaza karavAnA heturUpa je. kAraNanA ubedavinA vipattirUpa kAyano ubeda thara zake nahIM. mATe vipattinAM kAraNarUpa pApanA nAza karavAno hetu, yogane ghaTAve . nUyAMso'pi hi pApmAnaH, pralayaM yAMti yogtH|| caMDavAtAd ghanaghanA, ghanAghanaghaTA va // 6 // arthaH-jema caMDa pavanathI nibiDa (ghATI) evI vAdalAMnI ghaTA nAza pAme ne tema yogathI ghaNAM pApo paNa nAza pAme . TIkAH-ahIM koI zaMkA kare ke, kadAca yoga, to eka janmamA utpanna thayelAM pApano nAza kare, paNa aneka navonI paraMparAmA utpanna karelAM pApone nAza karavApaNuM, yogathI saMjava . tevI zaMkAnuM samAdhAna karatAthakA kahe . kSiNoti yogaH pApAni, cirkaalaarjitaanypi| pracitAni yathaidhAMsi, kSaNAdevAzuzudANiH // 7 // arthaH-jema ghaNA kAlathI ekagaM karelAM lAkaDAMne, kaNavAramA salagelo agni nAza kare be, evI rIteM yoga paNa ghaNA kAlathI eka zrayelAM pApono nAza kare. have yoganuM bIjuM phala kahe je. kaphaviemalAmarSa, sauNssdhimhrssyH|| saMninnazrotolabdhizca, yaugaM tAMDavaDaMbaraM // 7 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAgazAstra. arthaH-phapha, vigrupa (thuka) mela, tathA hAtha thAdikanu thApa, e savenuM auSadhinI chirUpa tharbu, tathA iMjiyonA judA judA viSayonI prAti, e saghaj, yoganuM vilasita (caritra ) be. TIkA:-" maharDi" zabda kaphaAdika sarvane joDI levo. kapha, zlema zrAdikathI mAMDI malamUtra AdikanuM kAraNa karavU; mela eTale kAna, dAMta, nAka, zrAMkha tathA jIna AdithI, tathA zarIrathI utpanna zrayelo mela jANavo. "zramarza" eTale hAtha zrAdikathI sparza karavo te, evI rIte viSThA, mUtra, keza, nakha Adika atre kahelA ane nahi kahelA saghalA padArthoM yoganA prajAvathI, mahA zaddhivAlI auSadhiyorUpa thAya ne. athavA "maharDi" zabdano jUdo artha karIyeM, to " zraNimA" Adika jANI levI; valI judI judI iMjiyonA viSayonI prAti paNa yogathI thAya be. A saghaDhuM yogarnu mAhAtmya je. ahIM sanat kumAranI kathA kahe . yoganA mAhAtmyathI yogiyonA kaphanA birDa, sanatkumArAdikanI peThe saghalA rogone nAza karanArA thAya . agAja, hastinApura nagaramAM ba khaMga pRthvIne jogavanAra, sanatkumAra nAmeM cotho cakravartI bhayo hato. ko eka dahADe sudharmA sajAmAM, Azcaryayukta thara, jheM tenA atyaMta rUpanuM varNana karyu, ke, kuruvaMzamAM ziromaNi, evA sanatkumAra rAjA, je rUpa , tevu rUpa deva, mANasa ke kozmA nathI evI rItanA rUpanIprazaMsAne nahIM mAnatA, vijaya ane vaijayaMta nAmanA be devo pRthvIpara AvyA, paDI terDa, tenuM rUpa jovA vAste, brAhmaNonuM rUpa laz, rAjAnA mehelanA vAraNA pAse AvI unA. te vakhate sanatkumAra paNa saghalAM kapaDAM utArine snAna karavA mATe zarIre vilepana karAvatA hatA. tyAre polIthAe, tene bahAra unjelA jaNAvavAthI, te nyAyI rAjAe, te vakhate paNa te ne AvavA dIdhA. panI sanatkumArane jozne, AzcaryathI praphullita zrayela be, mana jenAM evA te mastaka dhuNAvatA thakA, vicAravA lAgyA ke, AnuM kapAla to AgmanA caMne dUra karanA be, tathA nIlakamalanI kAMtine jitanArAM tenAM locano kAnasudhi pahocelAM . valI AnA hoge to pAkAM biMbaphala (pAkelAM gholA)nI kAMtine jitanArA , tathA kAno Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. bIpane dUra karanArA . tathA kaMTha to pAMcajanya nAmanA zaMkhane jitanAro je. valI tenA hAtha to pairAvaNanI paNa suMDhane tiraskAra karanArA be, tathA tenI gatI merunI zilAnI zojAne luTanArI be. valI teno madhyanAga, siMhanA baccAMnA peTa sarakho , vadhAre zuM kahe !!! zrAnAM saghalAM aMganI zojAto varNavI zakAya tema nathI. aho ! thAnA lA. vaNyarUpI nadIno pravAha to nirargala ( behada ) . ke jethI cAMdanIthI jema tArAnI prajAne, tema tenA mardanane paNa ApaNe jANI zakatA nathI. mATe jevU varNana kaluM hatuM, teja be, emAM kaMza phera nathI, kAraNa ke, mahAtmA koI dahADe paNa jU bole nahi. palI sanatkumAre teu~ne pUjyuM ke, he uttama brAhmaNo, tamo kyAthI AvyA bo ? tyAre terDa kahevA lAgyA ke, he mANasomAM siMha samAna rAjA, tamAru lokottara camatkAra karanAruM rUpa, saghalA carAcara juvanamAM, vakhaNAya be, te sAMjalI he pRthvIMja! thaevaM ne kutUhala jeUne, evA zramo tamone jovA mATe ahIM thAvyA biyeM. valI he rAjan ! lokomA je tamAraM anuta, tathA vakhaNAtuM rUpa saMcalAya , tethI paNa adhika dekhAya . ( te sAMjalI) sanatkumAra, hAsyathI hogene dIpAvatA thakA kahevA lAgyA ke, atyAre to aMgavilepana karela , tethI keTalIka kAMti hoya ? mATe he uttama brAhmaNo, jyAM sudhi huM snAna karI lajaM, tyAMsudhi, kaNavAra tamo A bAju ujIne thono ? tathA vicitra poSAkhathI zojatuM, tathA ghaNAM ghareNAMuthI maMDita thaevaM, ratnasahita sonA sarakhaM rUpa jo jo ? panI rAjA snAna karI, tathA pozAMga ane nUSaNo peherIne, sUrya jema AkAzamAM, tema te ADaMbarasahita sanAmAM beTho. paDI rAjAe AjJA zrApavAthI, te brAhmaNoe tenI pAse AvI, tenuM rUpa joyu, tathA khedayukta thaI te vicAravA lAgyA ke, kyA te rUpa, kyAM te kAMti, tathA kyA te lAvaNya, evI rIte, mANasanuM rUpa paNa kSaNavAramAM badalAI gayuM, mATe sagharbu kSaNikaja . tyAre rAjAe pubyu ke, tamo mane joIne pehelAM kema khuzI thayA hatA ? ane hamaNAM akasmAt, khedathI madina mukhavAlA kema thayA bo ? tyAre te amRta sarakhI madhura vANIthI kahevA lAgyA ke, he mahAnAga, zramo to sudharmA devalokamA rahenAra devo biyeM. sudharmA sanAmAM tamArA jIne thono ! tAsahita sonA saramana, sUrya jema AkAza, te brAhma Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 yogazAstra. rUpanI iMseM prazaMsA karI hatI, paNa zramo te nahIM mAnavAthI manuSyarUpa thaI ahIM zrAvyA bIyeM valI jevU ai rUpa varNaveluM hatuM, tevuja, he rAjA! amoe tamAruM rUpa pehelAM joyu hatuM, paNa hamaNAM ulaTI rItanuM thagayu . hamaNAM, saghalI kAMtine coranArA, vyAdhiuthI, niHzvAsothI jema Ariso, tema tamAraM zarIra gherAeluM . evI rIteM yathArtha kahIne, te devo to cAyA gayA, ane panI rAjAe potAnA zarIrane baraphathI grasta thaelA, vRdasara tejarahita joyu. ane tethI te vicAravA lAgyo ke, zrA zarIra to hamezAM rogone denAraM mATe mugdha loko, phokaTa, tuba budhi lAvI tenApara mUrga rAkhe . valI thA zarIra to, nayaMkara kASThanA kIDAu~thI jema kASTha, tema aMdara utpanna thaelI vividha vyAdhithI nAza pAme . valI kadAca te zarIra vahArathI to sAraM lAge, to paNa, naiyyagrodhaphala (vaDanA TeTA)nI peThe aMdara kIDAu~thI jareluM hoya . valI jema sevAlanI vela moTA sarovaranAM pANIne bagADe , tema roga be, te rUpanI saMpadAno nAza kare . zarIra to zithila thAyaDe, paNa zrAzA DhIlI thatI nathI, rUpano nAza thAya , paNa pApabuddhi jatI nathI, valI ghaDapaNa Ave be, paNa jJAna AvatuM nathI, mATe prANinA zarIrane dhikkAra be. valI zrA saMsAramA, DAjapara rahelA jalabiMdunI peThe, rUpa,lA vaNya, kAMti, zarIra, tathA dhana, e saghalu asthira . mATe prANInA zrA vinazvara zarIracaM moTuM phala to, sakAmanirjarAnA sArarUpa, tapaja be. evI rIte thaelI ne vairAgyanI nAvanA jene evA te rAjAne dIkSA levAnI zvAthI, teNe potAnA putrane rAjyapara besADyo. par3I udyAnamA ja: vinayapUrvaka, vinayaMdhara munipAsethI saghalA pAponI viratithI pradhAna thayelI evi teNe dIkSA lIdhI. panI mahAvratane, tathA uttara guNone dhAranArA, tathA gAmogAma vihAra karatA, zrane samatAmAMja ekAgra cittavAlA, evA te muninI pAla, atyaMta rAganA anubaMdhathI sagharbu pradhAnamaMmala, yUtha patinI pAula jema hAthiyo jAya tema cAlavA lAgyuM, tathA kaSAya vinAnA, udAsIna, mamatAvinAnA, parigraha vinAnA, evA te muninI bamAsa sudhi sevA karIne keTalIkamehenateM te pradhAnamaMDala pADaM phayu. par3I vidhipUrvaka tathA akAlajojanathI tenA vyAdhiyo, jANe saMpUrNa DohalA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. vAlIyo thara hoya nahIM, tema vadhavA lAgI. tathA evI rIteM, kanu, zoSa, tAva, zvAsa, aruci, paDakhAM tathA AMkhonI vedanA evI rIte sAta prakAranI vyAdhiLa teNe sAtaso varSasudhI sahana karI;valI atizrAkarA parisahone sahana karatA, tathA zarIramA apekSA vinAnA evA te munine labdhi: utpanna tha. eTalAmAM thayela ne hRdayamAM camatkAra (Azcarya) jeneevo iMsa devone uddezIne tenuM varNana karavA lAgyo ke, aho !sanatkumAra cakrIto, ca. kravartinI lakSmIne balatA pulAnI peThe boDIne zrAkarUM tapa tapele. valI tapanA mAhAtmyathI tene saghalI labdhiDha malI ne batA, zarIrapara apekSA rAkhyA vinA,potAnA rogo paNa te maTADatA nathI. iMjanA te vAkyaparakSA nahIM rAkhatA,te vijaya tathA vaijayaMta devo vaidyanurUpalazne tenI pAse zrAvyA. tathA kahevA lAgyA ke he mahAnAga,tuM rogathI zAmATe pIDAya Demo banne vaidyo biyeM, tathA saghalAne, amArAM auSadhothI sAjA kariye liyemATe rogathI grasta thayela be, zarIra jenuM evo tuM jo amone rajA Ape, to, tArA thA upacita thayelA rogone amo maTADiye tyAre sanatkumAra muni te vaidyone kahevA lAgyA ke, prANiu~ne rogo be prakAranA hoya, eka avyathI ane bIjA nAvathI. prANIu~ne krodha, mAna, mAyA, ane lona, e nAvarogo , tathA te phuHkhanA heturUpa thazne, hajAro janmAMtarasudhi sAthe Ave be. te rogone jo tamo maTADI zako tema ho, to, maTADo ? ane jo avyarogone maTADatA ho, to jurcha ? ema kahI teNeM karatI rasIvAlI, tathA saDelI AMgalIne, jANe rasAyanayIja hoya nahIM tema teNeM potAnA kaphathI tathA thukathI sonA jevI karI dIdhI. paDI sonAnI zalI sarakhI calakatI te AMgalIne jozne, terDa banne page paDIneM kahevA lAgyA ke, je zramo pehelAM tamAru rUpa jovAmATe AvyA hatA te amo devo hamaNAMpaNa AvyA biyeM. iMseM (sanAmAM) varNana kayu ke, sanatkumAra munine labdhiyo malI De, utAM vyAdhi sahana karIne paNa tapa tape . mATe zramoe ahIM pratyakSa AvI, te vAtanI parIkSA karI, ema kahI, namaskAra karIne te aMtardhAna thara gayA. evI rIteM kaphalabdhimuMja mAtra phala batAvyu, tathA graMtha vadhI javAnI bIkathI ahIM bIjI kathA kahI nazrI. valI yoganA mAhAtmyazrI, kamalasarakhI sugaMdhi, evI yogi Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yogazAstra. unI viSThA paNa rogiyonA rogono nAza kare . prANIuno mela ve prakArano ne, eka kAna tathA AMkhAdikathI thato vIjo zarIrathI utpanna thato . yogasaMpattinA mAhAtmyathI, yogiyono te banne prakArano mela paNa, kastUrIsarakho sugaMdhi thazne, saghalA rogiyonA rogo hare . valI yogiyonA zarIrano sparza paNa jANe amRta rasane siMcato hoya nahIM jema, tema rogiyonA rogono nAza kare. valI yogiyonA nakha, keza, dAMta, tathA vIjI zarIranI vastu paNa auSadharUpa thAya , tathA evI rIteM saghaj auSadharUpa thAya je; ane tethIja, tIrthaMkaronAM, tathA yogane dhAraNa karanArA cakravartiyonAM zarIranA hADakAMno samUha paNa saghalA devalokomAM pUjAya . valI te yoganA mAhAtmyathI, yoginA aMgathI sparzayukta thayelu varSAdanuM tathA nadI ane vAva zrAdikamA rahe pANI paNa sarva rogone haranAruM thAya ne, tathA pherathI mUrbita thaelA prANiyo paNa terjanA aMganA sparzavAlA vAyuthI phera rahita thAya , valI pheravATuM anna terjanA mukhamAM javAthI pheravinAnu thAya be. valI moTA pherathI pIDAtA prANiyo paNa, tenAM vacanone sAMjalavA mAtrathI, tathA tenAM darzanamAtrathI vikAra rahita thAya ne, evI rIteM A kaphAdika auSadhirUpa thazne mahA jhachi. vAlAM thAya . vadI te vaikriya Adika aneka prakAranI judI judI labdhiyo paNa jANavI. te nIce pramANe .aNutva, mahattva, laghutva, gurutva, prApti, prAkAmya, zzatva, vazitva, apratighAtitva, aMtardhAna, tathA kAmarUpitva, Adika ." aNutva" eTale zarIrane nAnuM karavU, ke jethI eka bijamAM paNa te praveza karI zake, ane tyAM cakravartinA jogo paNa jogave, " mahattva" eTale meruthI paNa zarIrane moTuM karavAnuM sAmarthya," laghutva" eTale vAyuthI paNa zarIranuM halakApaNuM, " gurutva" eTale vanathI paNa zarIranuM nArIpaNuM, eTale iMsAdika mahAbalavAnozrI paNa phuHsahapaeM. "prA. pti" eTale pRthvIpara rahelo mANasa, AMgalInA agrajAgathI meruparvatanA agrajAgane, tathA sUryane paNa sparza karI zake. "prAkAmya" eTale pANImAM pRthvInI peThe praveza, tathA javAnI zakti, ane pANInI peThe pRthvIpara DubakI mAravAnI zakti. " Izitva" eTale traNa lokanI prajutA, tathA tIrthaMkara iMza thAdikanI zajinuM vanAva, " vazitva" saghalA jI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 25 vone vaza karavAnI zakti." apratighAtitva" eTale pRthvImA saMgarahita gamana. " aMtardhAna" eTale zradRzyarUpapaNuM. " kAmarUpitva" eTale ekI vakhateM judA judA zrAkAronI banAvaTa. ityAdi maharSi jANavI. athavA ghaNA evA zrutAvaraNa, tathA vIryAMtarAyanA kyopazamathI pragaTa zrayela , asAdhAraNa mahAyono lAja jeUne, tathA bAra aMga zrane cauda pUrvone jaNyAvinA paNa, je arthane caudapUrviyo kahI zake, evA uMDA vicAravAlA arthamAM paNa atinipuNa, te "prAjJazramaNa" kahevAya. valI bIjI, daza pUrva, tathA rohiNI prajJapti Adika mahAvidyAune jANanArA, tathA " aMguSTha prasenikAdika " alpa vidyAne jANanArAUnI atyaMta zahine paNa gocara na thAya, evI vidyAu~ne dhAraNa karavAthI, te "vidyAzramaNa" kadevAya be. valI keTalAka bIja, koSTha, tathA padAnusAri bu. kinI zazivAlA hoya . " bIjabuddhi" eTale, jema buddhivAne karelI sArI khetI, jamIna, pANI zrAdika aneka kAraNovAvaM eka bIja, bagaDyA vinA jema koDo bIjone denAruM thAya , tema jJAnAvaraNAdikanA kSayopazamathI, eka arthane sAMjalI aneka arthAne jANavu te "koSTha buddhi" eTale koSThAgAriye rAkhelAM, ghaNAM dhAnyabIjo, jema kogaramAM nAza thayA vinA paDI rahe , tema, paranA upadezathI dhArelA tathA sAMjalelA,ghaNA graMthonA arthAne smaraNa vinA je yAda rAkha te " padAnusAri"traNa prakAranA " zrotaHpadAnusAri," "pratizrotaHpadAnusAri," tathA " unnayapadAnusAri " temAM pehelA, padano artha, tathA graMtha, parazrI sAMjalIne Deka besA padasudhi pAkhA graMthanA arthonA vicAramA huziyAra tharbu te, "zrotaHpadAnusAri" buddhivAlA kahevAya. valI aMta padanA arthane, ane graMthane bIjAnI, pAsethI sAMjalI, tenA prAtikUlya paNAthI, pehelA padathI, zrAkhA arthavAlA graMthanA vicAramA je pravINa thAya, te "pratizrotaH padAnusAri buddhivAlA " kahevAya. madhyapadanA arthane graMthane, bIjAnA upadezathI jANIne, pehelezrI bebesudhi graMtharUpI samukhanA pArane pahocavAne samartha, evA asAdhAraNa atizayathI catura thayelA mANaso " unnaya padAnusAri buddhivAlA" kahevAya. eka padA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 yogazAstra. rthanA jANavAyI, aneka padAthoMne jANanAra, te "vIjabuddhi" kahevAya. ane eka padArthanA jANavAthI vIjA padArthonuM je jJAna dharAve, te "padAnusAri" kahevAya. tema mana, vacana, ane kAyAnA balavAno paNa hoya . temAM prakRSTa jJAnAvaraNa, tathA vIryAMtarAyanA kSayopazamathI tatvane udharIne, aMtarmuhUrttamAM saghalA zAstrarUpI samuamAM avagAhana karavAnI zaktiyukta manavAlA " manovali " kahevAya. valI aMtarmuhUrttamAM saghadyu zAstra bolI javAnI zaktivAlA " vAgvali" kahevAya. athavA, pada, vAkya, ane alaMkAravAlI vANIne uMce prakAreM bolatA thakA, vakra paNA rahita, jeUno kaMTha besI jAya nahIM, teje, paNa " vAgbati " kaDevAya. valI vIryAMtarAyanA kSayopazamathI pragaTa thatA, asAdhAraNa kAyavalathI, pratimAvaDe karIne rahetA, tathA thAka ane kleza rahita, varSa varSa dahADAsudhi, pratimAthI rahetA bAhubali Adika " kAyabaliu~ " kahevAya. tema valI, dUdha, madha, ghI tathA amRtane karAvavAvAlArDa paNa hoya be, jeUnA pAtramA paDeDhuM aniSTa jojana paMNa dUdha, madha, ghI tathA amRta rasa sarakhaM thAya ne, athavA, jenuM vacana, zarIra tathA manasaMbaMdhi phuHkha vAlA prANiu~ne, dUdha AdikanI peThe saMtoSa karanAraM thAya be, te paNa "vIrAzravi, madhvAzravi, sarpirAzravi, tathA amRtAzravi" kahevAya. valI keTalAko to " akSILivAlA" kahevAya . teUnA be nedo . eka "adINa mahAnasovAlA" ane bIjA " akSINamahAlayo vAlA" hoya . je ne asAdhAraNa aMtarAyanA dayopazamathI, pAtramA paDeDhuM alpamAtra paNa anna, gautamA dikanI peThe, ghaNAune devAya, to paNa kSya pAme nahi, te " akSINamahAnasovAlA " kahevAya, valI jenI jagyAmAM gaNatarInAM mANaso samAz zake, te jagyAmAM asaMkhyAtA, devo, tiryaMco, tathA manuSyo parivArasahita, ekavijAne vAdhA karyA vinA, tIrthakaranI parSadAne viSe jema, tema besI zake, te " zradIemahAlayoM" kahI zakAya. prajJAzravaNAdikane viSe, mahAprajJAdika maharDiyo dekhADelI . jenA prajAvatrI, ekaja iMjiya, saghalI iMDiyonA viSayone jogavI zake, te " saMjinnazrotolabdhi " kahevAya, Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. cAraNAzIviSAvadhi, mnHpryaaysNpdH|| yogakalpamasyaitA, vikaasikusumshriyH||5|| arthaH-cAraNa labdhi, zrAzIviSalabdhi, avadhijJAna, tathA manaHparyAya jJAnanI saMpattiyo, saghanI, yogarUpI kalpavRdAnI, vikakhara zrayelI puSponI zonArUpa jANavI. TIkAH-phalarUpa kaivalya vA (mokSa to) jarata marudevyAdinA udAharaNoovaDe kahevAze. atizaya gamana karavAthI " cAraNo" kadevAya, tathA kozne nAza karavAnI, athavA kozpara kRpA karavAnI je zakti, te " zrAzIviSalabdhi" kahevAya. mUrtapravyasaMbaMdhi je jJAna, te " avadhijJAna" kahevAya. manasaMbaMdhi avyane pratyakSa karavAnI je zakti, te, "manaHparyAya jJAnalabdhi" kadevAya. e saghatI labdhiyo yogarUpI kalpavRdanAM puSparUpa le. ane tenuM phala to kevalajJAna, athavA mokSa , ane te viSayamA jarata, tathA marudevAnuM udAharaNa kahevAze. have cAraNo be prakAranA be, eka jaMghAcAraNo, tathA bIjA vidyAcAraNo, temAM pehelA eka utpAtanI lIlAthI rucakahI jAya , pabI rucakahIpathI kudIne, eka pagale te naMdIzvara hI Ave , tathA bIjAthI, jyAMthI gayA hatA, tyAM zrAve , paDI UrdhvagatipUrvaka uDIne, te meru parvatanAM zikharapara radelA pAMDuka vanamAM jAya , tyAMthI upaDI eka pagale te naMdana vanamAM jAya , tathA bIje pagale mUla jagopara jAya . ane vidyAcAraNo to, eka Dagale mAnuSottarapara jAya , tathA bIje pagale naMdIzvara kI jAya je. ane tyAMcI eka pagale jyAMcI umeMdA, tyAM jAya , tathA tiLa gatinA kramathI, te Urdhva mArgamAM paNa jAva zrAva karI zake . valI tema bIjA paNa ghaNI jAtanA cAraNo thAya . te nIce pramANe. pehelA zrAkAzagAmi, ke jerDa, palAMgI vAlIne, athavA kAyotsargamA zarIra sthApIne athavA pagone uMcA nIcA zrAdika kakhyA vinA AkAzamAM cAle . valI keTalAko to, jala, jaMghA, phala, puSpa, patra zreNi, agninI zikhA, dhuMvADo, hima, varSAda,pANInI dhArA, markaTakataMtu, jyotiSa kiraNa ane pavanAdikanA avalaMbanathI gati karavAmAM kuzala temAM jala Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z yogazAstra. " eTale, vAva, nadI, samudra zrAdikamAM jalacara jIvone virAdhanA karyAvinA, pANImAM pRthvInI peThe, pagone uMcA nIcA karI gati karavAmAM jerja kuzala hoya, te " jalacAraNo " kar3evAya, valI pRthvIpara cAra thAMgala uMce, jaMghAneM uMcInIcI karavAmAM je kuzala hoya, te " jaMghAcAraNa " kavAya. valI nAnA prakAranAM vRdonAM phalone laineM, phalamAM rahelA jIvone, virAdhanA karyAvinA, phalo pratye pago rAkhavAmAM jerDa kuzala hoya, te " phalacAraNo " kadevAya vallI judA judA prakAranAM vRkSa, tathA latAnAM puSpo laineM, terjanA sUkSma jIvone virAdhanA karyAvinA, te puSponAM talane avalaMbIne rahetA, " puSpacAraNo " kahevAya. vallI nAnA prakaranAM vRkSa, boDa, tathA velaDI zrAdikanAM pravAla, tathA pallava, AdinA zrAlaMbanathI, terjanA sUkSma jIvone virAdhyAvinA, temAM caraNono utpanikSepa karavAmAM jeuM samartha hoya, te " patra cAraNo " kahevAya. valI cAra yojana niSadhanI ke nIlanI zreNi laineM, uMce athavA nIce pAdapUrvaka, utaravA tathA caDavAmAM jeThaM nipuNa hoya, terja " zreNi cAraNo " kahevAya. valI agnizikhAne, laine, terjanA jIvone virAdhyA vinA, pote nahIM balatA thakA, temAM jerja pageM cAlyA jAya, te "chAnizikhAcAraNo " kahevAya. valI je tIrabI, tathA uMcI gaelI, dhuMvADAnI zikhAne valagIne gamana kare te " dhUmacAraNo " kahevAya. valI himanuM zrAlaMbana laine, apkAyanA jIvone virAdhyAvinA gamana karatA " nihAracAraNo " kar3evAya. valI avazyAyane zrAzrine, terjanA jIvone virAdhyA vinA gamana karanArA, " avazyAyacAraNo " kahevAya. valI zrAkAzamAM vistAra pAmatA vAdalAMnA samUhamAM, terjanA jIvone virAdhyAvinA gamana karanArA " meghacAraNo " kar3evAya. varSAkAlanA megha yAdikathI nikalatI jaladhArAnA avalaMbanathI, jIvone virAdhyAvinA gati karanArA " vAridhArAcAraNo" kar3evAya. valI kubjA nAmeM vRdanI aMdara rahelA polANamAM, kubjavRdAdikanA baMdhAelA markaTakataMtu zrAdikanA AlaMbanathI, pagone upADavA mukavAnI zaktivAlA, te taMtune toDyAvinA gamana karanArA " markaTakataMtucAraNo " kar3evAya. valI caMdra, sUrya, graha tathA nakSatra yAdika game tenA kiraNonA saMbaMdhathI, pRthvImAM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. ee jema, tema page cAlIne javAne je kuzala , te "jyotIrazmicAraNoM" kahevAya, valI aneka dizAu~mA ulaTI tathA sulaTI rIteM vAtA pavanomAM tenA pradezanI zreNituM zrAlaMbana lazne, aTakAva rahita gati karanArAja, "vAyucAraNo" kahevAya. valI tapanA mAhAtmyathI, athavA bIjA guNothI, " zrAzIviSalabdhi, uvAlA" nigraha tathA anugrahamAM paNa samartha thAya . je jJAnano viSaya, mUrtimaMta avyo hoya , te "avadhijJAna" kahevAya . valI manuSya kSetramA rahenArA manavAlA prANiUnA, manapravyane prakAzanAruM jJAna, "manaHparyAya" jJAna kahevAya. manaHparyAyajJAnanA be do be, zatru,ane vipula. valI vipula paNa, vizuddhi ane apratipAti nedovA be. have kevala jJAnarUpI phalanA dekhADavAvaDe karIne, yoganIja stuti kare . ado yogasya mAdAtmyaM, prAjyaM sAmrAjyamughadan / __ avApa kevalajJAnaM bhrtonrtaadhipH||10|| zrarthaH-aho! yogarnumAhAtmya kevu ? (ke jethI) utkRSTa cakravartipaNAnAM rAjyane dhAraNa karanAra,jaratanA rAjA naratamahArAja kevala jJAna pAmyA. TIkA:-zrA avasarpiNimA, ekAMta suSamA zrArAnA cAra koDAkoDI, sAgaropama gayAvAda, tathA traNa koDAkoDI sAgaropamano suSamA nAmeM bIjo Aro gaye bate, tathA palI be koDAkoDI sAgaropamanA parimANavAlA suSamaSama nAmanA ArAno palyano Agmo, aMza bAkI rahyo tyAre, dakSiNArdha jaratamAM nIce pramANe sAta kulakaro thayA tejenAM nAma. vimalavAhana, cakSuSmAn, yazasvI, anicaMDa, prasenajita, marudeva, tathA nAni nAmeM thayA. temAMthI nAni kulakarane uttama zIlazrI traNa jagatane pavitra karanArI marudevI nAmeM strI hatI. have trIjA ArAnA corAzI lAkha pUrva traNa varSa ane sADAATha mahinA jyAre bAkI rahyA hatA, tyAre teNine kukheM sarvArtha vimAnathI, cauda mahAkhAnathI sUcavelA pehelA. tIrthakara bhAvI upanyA. par3I khapnanA arthane nahIM jANatA, evA nAni ane marudevAne saghalAkhoe harSapUrvakAvIne khapnanA artho kahyA. paLI jyAre guja divaseM sukhethI ajuno janma bhayo, tyAre bapana dikumAriyoyeM teno Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. sUtikAmahotsava karyo. paDhI iMDeM prabhune meruparvatapara lai jaine, kholAmAM besADI tIrthonAM jalothI, snAna karAvyuM, ane potAne harSanA jalathI snAna karAvyuM, pI iMveM prajune temanI mAtAne soMpavA bAda devAMganArjae saghalAM dhAvyakama karyA. prabhunA jamaNA sAthalamAM Sanano AkAra jozne mAvApeM harSathI temanuM "kUSana" nAma pADyuM. paDhI caMdranI peThe atyaMta thAnaMda AtA te prabhu, deveM dIdhelA AhArathI poSita thayA thakA anukrameM vRddhi pAmavA lAgyA. eka dahADe iMdra prajunI sevA karavAmAde zrAvyo, vicArava lAgyo ke, prajuno vaMza kayo sthApazuM ? tenA te vicArane prajue avadhijJAnathI jANIne, tenA hAthamAM rahelI zeraDIpara hAthInI peThe te hAtha nAkhyo, paDhI te zeraDI prabhune soMpIne, tathA temane namaskArakarIne, iMDeM temanA vaMzanuM " ikSvAkuvaMza" nAma pAThyaM paDhI prabhu bAlapaNAne turata ulaMghI jazne, sUrya jema madhyAhne tema te madhyama vayane pAmyA. prajunA pago yauvanamAM paNa, komala, lAla kamalanA garnasarakhA, uSNa, kaMpa vinAnA, pasinA rahita, tathA sarakhI talIyovAlA hatA. valI namatA prANiyonI pIDA dUra karavAmATeja hoya nahIM, tema prajune cakra utpanna thayuM valI prajunA paganI talIyeM, jANe lakSmInA lIlA karavAnA gharanA zaMkha kuMjo hoya nahIM, tema svastika zojato hato. valI prabhuno siya vatsanI peThe zrIvatsathI lAMbita thayelo, tathA puSTa, gola, uMco, sarpanI phaNA jevo hato. valI temanA caraNarUpI kamalonAM pAMdaDAMja jANe hoya nahIM, evI tathA pavanavinA niSkaMpa, chAne cIkaNI divAunI zikhA jevI zrAMgalIyo hatI. valI prabhunA pagonI cAMgalI nIce, naMdAvatoM zojatAM hatAM, ke jenA pratibiMbo, pRthvImAM dharmanI pratiSThAnA hetupaNAne pAyA. valI prabhunI zrAMgalI unI nIce, rahelA yavo to jANe prajunA jagatalakSmI sAthe yatA vivAhane mATeja vAvyA doya nahIM, tema zojatA hutA. valI pagarUpI kamalanaM jANe mUlaja hoya nahIM, evI prajunI pANi eDI hatI, tathA nakho to aMguThA ne zrAMgalIrUpI sarpanA phApara rahelA maNi sarakhA hatA. valI prabhunA pagonA gupta gulpho, (ghuTiyo) sonerI kamalanA DoDAnI karNikAnI zojAne dhAraNakaratA hatA. valI temanA pago Agala pAlathI kAcavAnI peThe uMcA gupta nasovAlA 30 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. snigdha vivAlA, tathA romavinAnA hatA. vadI temanI jaMghA to, aMdara manna thayelAM hADakAMvAlI,tathAanukrameM golAkAravAlI haraNInI jaMghAjevI hatI. valI temanA gola ane mAMsapI narelA dhuMTaNo, to rUthI narelA DhAMkaNAmA rAkhelA risAnI zojAne dhAraNa karatA hatA. valI temanA sAthalo to komala,snigdha,tathA anukrameM puSTa thayA thakA, moTA kelanA staMjanA vilAsane dhAraNa karatA hatA. valI khAminAM muSko (vRSaNo)hAthInI peThe gupta tathA samasthitivAlA hatAM tathA kulIna ghoDAnI peThe temanuM puruSacihna paNa atigupta hatuM. valI temanI keDa to, vistAravAlI, puSTha, sthUla, vizAla, tathA kaThina hatI; tathA madhyanAga to pAtalA paNAthI kalazanA udarasarakho hato. valI temanI gaMjIra nAni to nadImA rahelI phudaDinA vilAsane dhAraNa karatI hatI; tathA banne paDakhAM to, snigdha, mAMsayukta, komala, sarala, ane sapATa hatAM, valI temanuM vakSaHsthala to, sonAnI zilA sara vistAravAlu, tathA zrIvatsarUpI ratnanA siMhAsanavAlu lakSmIne krIDA karavAnI vedikA sarakhaM zojatuM hatuM. valI temanA khannA to, belanI kAMdhasarakhA, dRDha, puSTa tathA uMcA hatA, tathA kAkho to alpa romavAlI, uMcI, tathA gaMdha, pasIno ane melavinAnI hatI. valI temanA banne puSTa hAtho sarpanI pheNa sarakhA hatA, tathA jujo to jANe caMcala lakSmIne vaza karavAmAM nAgapAza sarakhA, tathA dhuMTaNasudhi lAMbA hatA. valI temanA hAtho navA thAMbAnA palavasarakhI lAla talIyovAlA kAryavinA karkaza, pasinAvinAnA, biavinAnA, tathA uSNa hatA. valI temanA te hAtho, pagonI peThe, daMga, cakra, dhanuS, matsya, zrIvatsa, vana, aMkuza, dhvajA, kamala, cAmara, batra, zaMkha, kuMna, samuja, meru, magara, kapana, siMha, ghoDo, ratha, svastika, diggaja, prAsAda, toraNa, tathA hAthIthI aMkita hatAM. valI temanI, lAla, sarala, rAtA nakhovAlI aMguga tathA AMgalI, jANe, baDe mANekarUpI puSpovAlA kalpavRkSanAaMkurAu~ja hoya nahIM, tema zonatI hatI. valI prajunA aMguganAM parvomA rahelA yavo, to temanA yazarUpI ghoDAne vizeSa puSTa karavA mATeja hoya nahIM, tema zocatA hatA. valI temanI AMgalIupara rahelA dakSiNAvoM dakSiNevalela (zaMkhAkArarekhAuto) sarva saMpattine japAvanArA dakSiNAvartapaNAne Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 yogazAstra. pAmyA hatA. valI temanA hastakamalanA mUlamA rahelI traNa rekhA, to jANe potAne traNe jagatne prayatnapUrvaka ukAravAM , tenI saMkhyAnA lekho ja hoya nahiM, tema zojatI hatI. valI temano kaMTha to,gola, uMco, lAMvo; tathA praNa rekhAu~thI pavitra thayelo, tathA gaMjIra nAdavAlo hoto thako zaMkhanI tulanA karato hato. valI temanuM vistAravAdyaM, gola, tathA kAMtivAyU~ mukha to, jANe lAMbanavinAno vIjo caMja hoya nahIM tema zojatuM hatuM. valI temanA komala, puSTa tathA snigdha, evA kapolo to, jANe sAye ratI sarakhatI ane lakSmInA sonAnA thArisAuMja hoya nahIM tema zojatA hatA. valI aMdara AvatoMthI zojatA tathA khajAsudhi laMvAzne rahelA temanA karNo to, jANe mukhanI kAMtirUpI samujhane kAMThe rahe, lI bIpoja hoya nahIM, tema zojatA hatA. valI temanA hoge biMvaphala sarakhA, tathA vatrIza dAMto mogarA sarakhA, tathA nAzikA anukrameM vistAravAlI tathA UMcA vAMsasarakhI hatI. valI temanI DAhADI, nahIM lAMbI tema nahIM TuMkI, puSTa, gola, tathA komala hatI, tathA kAlA, ghaNA, snigdha ane komala romane dhAraNa karanAri hatI. valI temanI jihvA to kalpavRkSanA palavasarakhI lAla, komala, tema ati jAmA (sthUlatA) vinAni, ane vAra aMganA arthAne utpanna karanArI hatI. temanI AMkho, bacce kAlI tathA sapheda, ane beDe lAla raMganI, te jANe, nIlama, sphaTika ane mANekanIja banAvI hoya nahIM tevI zojatI itI. valI teja AMkho, beka kAnasudhi paholI, tathA kAjalasarakhI zyAma pAMpaNovAlI, jANe vikakhara thaelAM, tathA jenI aMdara namarA beThelA , evAM kamalo hoya nahIM, tevIyo zojatI hatI. valI temanI zyAma, tathA vAMkI cukuTiyo to, zrAMkharUpI talAvanA kAMgapara vikharAzne paDelI latArjunI zojAne dhAraNa karatI hatI. valI temanuM vizAla, puSTa, gola, komala, kaThina tathA sara, evaM kapAla to aSTamInA caMasara suMdara zolatuM hatuM. valI temanuM anukameM uMcuM thatuM mastaka to, nIce mukheM rAkhelA utrapaNAne dhAraNa karatuM hatuM. valI temanuM te mastaka jagatnA IzapaNAne dhAraNa karatA trapaNAne pAmate bate, gola ane uSNISa (mastakano beka uparano nAga) to tepara rahelA kalazanI zojAne dhAraNa karatuM hatuM. valI temanA masta Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. kapara rahelA jamarAsarakhA kAlA, kuMcita thaelA (vAMkaDA athavA buTA vikharAyelA) komala tathA snigdha (cikaNA tathA tailAdi sneha avya vinA calakatA) evA kezo to yamunA nadInA mojA sarakhA zojatA hatA. valI temanI gorocananA garna sarakhI zveta, snigdha, tathA svaDa cAmaDI to, jANe temanAM zarIrapara svarNajvaroM (kuMdana vA varakanuM) vilepana kayu hoya nahIM, tema zocatI hatI. valI temanA zarIrapara, komala, bramarasarakhA zyAma, bIjA aMkurA (koTA) vinAnAM, tathA kamalataMtusarakhAM pAtalA romo zojatAM hatAM. valI temano zvAsovAsa, praphuddhita thaelA kamalanA sugaMdha sarakho hato, tathA temanuM rudhira to gAyanA dUdha sarakhaM zveta hatuM. evI rIte asAdhAraNa prakAranAM judAM judAM lakSaNothI lakSita zrayelA pranu, ratnothI lakSita thayelA samunI peThe kone sevanIya na thayA ? have eka divaseM koI jugaliyuM bAlakrIDA karatuM thakuM tAlavRdanI nIce gayu. te vakhate murdaivanA yogayI, teparathI puruSanA mastakapara, eraMDApara jema vIjalI, tema te vRkSaroM moTuMphala paDyu, zrane te phala kAkatAlIya nyAyathI tenA marmasthAnamA lAgavAthI, te bAlaka pehelAMja akAla mRtyuthI maraNa pAmyo. te mRtyu pAmyAvAda tenI strI, yUthathI naSTa thayelI hariNInI peThe, karttavyamAM jaDa tha beThI. evI rItanA mujarasarakhA ghAthI acAnaka zrakAla mRtyu pAmelA te puruSane jo bIjAM paNa yugalIyA mUrbita thayAM. par3I te yugalIyA te nArarahita strIne agADI karI "zuM karatuM ?" evI rIteM mUDha thazne nAjikulakarapAse teNIne laz gayA. (tyAre nAni rAjAe vicAyu ke ) yA strI zaSajanI dharmapatnI thA.? ema vicAri netrarUpI kairavane caMDasarakhI te strIne teNe grahaNa karI, ive eka divaseM prajunA zrAgalA jogAvalI karmanA udayazrI, temano vivAha karavAmATe Ija, devo sahita tyAM zrAvyo. panI tyAM devoe sonAnA staMjopara zojatI be, maNirjanI putalI jemAM, tathA aneka dvAravAlo maMDapa banAvyo. te maMDapa, zveta ane manohara kapaDAMnA caM vAthI, jANe tene (maMDapane)jovAmATe zrAvelI gaMgA nadIthIja zrAzrita thayo hoya nahIM, tema zojato hato. valI tyAM cAre dizAmAM kalpavRdanAM toraNo to jANe, kAmadeveM bANo caDAvyAM hoya nahIM, tevAM zojatAM hatA. valI tyAM AkAzamAM ca Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 yogazAstra. utI, ratnonA kalazonI cAra zreNiyo to jANe devIe ratinAM nidhAno goThavyAM hoya nahIM tema zocatI hatI. valI te maMDapanA dvAramA vAdalA cailotdepa varSAvatAM hatAM tathA madhyamAM devAMganAe jamInane yadakardama (caMdana)thI paMkila karI. paThI tyAM vAjAM vAgate bate,tathA maMgala gavAte bate, digaMganA (dikasuMdariyo) paNa paDaghAthI gAvA tathA bajAvavA lAgI.(panI te vakhate) sumaMgalA ane sunaMdAsAthe prajuno vivAhamahotsava kayoM. paThI karelu ne devoe maMgala jene evI sumaMgalAe jarata ane brAhmI nAmanAM joDalAMne janma Apyo. tathA traNa lokane AnaMda utpanna karanArI sunaMdAe paNa mahAvalavAn bAhuvalI, tathA ati khubasurata suMdarIne janma prApyo. valI sumaMgalAe, balavAn, tathA mUrtimaMta devo sarakhAM uMgaepacAsa joDalAMne janma.Apyo. have eka dahADo saghalA yugalIyA ekA thakSa, nAlirAjApAse zrAvI pokAra karavA lAgyA ke, anyAya thAya be. valI hamaNAM saghalA loko mAhomAMhe kleza karatA thakA hakAra, makAra, tathA dhikkAranI traNa prakAranI nItine paNa gaNakAratA nathI. tyAre nAni kulakareM kaDaM ke, thA klezathI tamone yA tamArA jhaSajasvAmI rakSANa karaze, mATe tenI zrAzApramANe tamo vattoM ? tyAre kulakaranI AjJAthI rAjyasthiti sthApavAne, traNa jJAnavAlA praju yugalIAu~ne kahevA lAgyA ke, maryAdAne ulaMghanArAune rokanAra rAjA hoya , ane tethI tene zrAsanapara besADI jalavaDe rAjyAbhiSeka karAya be. te sAMjalI te (yugaliyAdevo) Sana prajune Asanapara besADI, temanIja zikhAmaNathI, pAMdaDAMnA paDIdhAuMmAM pANI levA gayA. teja vakhate Asana kaMpavAthI zravadhijJAneM karIne, jagavAnano rAjyAbhiSekano vakhata jANIne iMza tyAM zrAvyo, tathA prajune ratnanA siMhAsanapara besADIne IveM temano aniSeka kayoM tathA mukuTa zrAdika AbhUSaNo parerAvyAM. eTalAmAM te yugaliyAue hAthamA rahelA kamadinInAM patromA potAnAM manasara nirmala jala zrANyu. paNa tee prajune to, sUryathI jema meru, tema mukuTathI zojatA, tathA zaradaRtunAM vAdalAMthI jema AkAza, tema nirmala vastrothI zojatA, tathA haMsothI jema zaradRtu, tema calAyamAna thatAM suMdara cAmarothI zo Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 35 jatA, tathA karelo aniSeka jemano, evA te kaSana prabhune AzcaryathI joyA. te joi tee vicArya ke prajunA mastakapara pANI reDavuM lAyaka nathI, ema vicAri vinayavaMta evA terjae prajunA caraNakamalapara pANI reDyaM. pI iMdra nava yojana vistAravAlI (lAMbI ) tathA bAra yojana poholI, vinItA nAmeM nagarI vasAvavAne kuberane hukama karI potAne sthAna gayo. tyAre teNeM ( kubereM) paNa pRthvIne mANikanA mukuTasarakhI te nagarI vasAvI, tathA vairIuM tenA sAme laDI nahIM zake, mATe tenuM " chAyodhyA " evaM paNa bIjuM nAma pADyaM paDhI te yakSarAjeM tene banAvIne, kSa ya na thAya evAM ratna, vastra, dhana tathA dhAnyathI jarI dIdhI. tyAM dIrA, nIlama, tathA vaidaryamaNinA banAvelA mehelonA kiraNothI jiMtavinA thAkAzamAM citrAmaNa ra racuM tenA gaDhapara rahelA tejavAlA mANekanA kAMgarA, vidyAdharanI striyomATe mehenata vinA ArisApaNAne prApta thayA. valI te nagarImAM gharanA zrAMgaNAmAM pRthvIpara rahelA svastikonAM moti - yothI bokarI potAnI mele kAMkarAuMnI krIDA karatI hatI, valI jyAM bagIcAmA rahelA uMcAM vRkSopara hamezAM aTakI jatAM khecarIjanAM vimAno ( pahinA ) mAlA paNAne pAmatAM hatAM, valI tyAM mehelomAM ralonA uMcA DhagalA joine, rohaNAcala to tenA kacarAno Dhagalo gapAto hato. valI tyAM jalakrIDAmAM prItiyukta thayelI striyonA tuTelA hAronAM motIyothI, gharanI vAvyo to " tAmraparNInI (nadIbheda be ) zojAne dhAraNa kare be. tyAM zAhukAro to evA be ke, te mAMnA phakta ekanIja pAse, vaNikputra kubera vepAra karavA gayo hoya ema huM (kavi ) mAnuM huM, valI tyAM rAtrie caMdrakAMta maNinI jItavAlA mehalomAMzrI karatA pANIthI sthira thaI be dhuDa jerjanI evA cAre bAjunA rastA be. valI te nagarI potAnA amRtasarakhA pANIvAlA lAkho ga meM vAvya kuvA, tathA talAvothI, navA be amRtanA kuMDo jyAM, evA nAgalokane paNa irAvatI hatI. te nagarIne zobhAvatA zrI vRSabhadhvaja nareMdra (rAjA) potAnAM bAlakonI peThe prajAne pAlatA hatA. valI tyAM prabhu lokonA hitavAste keTalIka zilpakalAI utpanna karI. valI rAjya sthiti pAlavAne tethe bela, ghoDA, tathA hAthI vigere grahaNa karyA, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. tathA sAma zrAdika upAyovAlI rIti paNa temaNe vatAvI. jaratane te e vahotera kalA jaNAvI. tathA narateM paNa potAnA bIjA nAzyo, tathA putrone naNAvI. valI temaNe vAhuvaline hAthI ghoDA strI tathA puruSonAM aneka prakAranAM lakSaNo zikhavyAM. valI temaNe DAve hAthe brAhmIne zraDhAra prakAranI lipi zikhavI, tathA jamaNe hAthe suMdarIne gaNitazAstra zikhavyu. evI rIteM judI judI lokonI jAto pADIne, tathA nyAyamArge pravarttAvatAM thakAM tryAzI lAkha pUrva prajue vyatIta karyA. paDI eka dahADe praju, kAmadeveM karela ne zrAvAsa jemAM, evo vasaMta Rtu AvavAthI parivAranA uparodhathI vagIcAmAM gayA tyAM te vasaMtazrI, AMbAnA morapara khuzI thaI guMjArava karatA namarAu~thI, jANe prajune zrAdaramAnaja detI hoya nahIM, tema zojatI itI. valI tyAM paMcama khara gAti kokilAe raMgamaMDapamA zarUAta karate bate malayAcalanA pavananA uparIpaNA nIce latA nAca karavA lAgI. valItyAM puSpo ekagaM karavAnA mizathI dareka zAkhAupratye lAgelI striyothI, jANe vananAM jADo, striyorUpI phalovAlA thayAM hoya nahIM tema zojatAM hatAM. valI te vakhate vasaMta paNa dehadhArI rAjA thayo hoya nahIM, tema puSparUpI vAsagRhamA rahenAro, tathA puSponAMja thAnUSagovAlo, puSparUpI De hAthamAM geMDuka jene evo zojato hato, evI rItanA te vanamAM jaratAdika ramatA hatA tyAre, praju avadhijJAnathI pote jogavela. uttarottara kharganAM sukho yAda karavA lAgyA, ane jene mohavaMdhana galita thayuMDe evA prajju vicAravA lAgyA ke, dhikAra A janane ke, je viSayomA lolupa thazne potArnu hita jANI zakato nathI. valI, are! jIvo, zrA saMsArarUpI kuvAmAM kameM karIne, araghaTTa ghaTInAM (reMTabhAla)nyAyathI (eTale tereMTamA rahelA ghaDAnI peThe) caDe je ne paDe .evI rIteM vicAra karatA praju jeTalAmAM maneM karI navathI parAGmukha (virakta) thayA, teTalAmAM tyAM sArasvatAdika lokAMtika devo paNa AvyA. tejee tyAM jANe vIjA mukuToja karatA hoya nahIM,tema hAtha joDI prajune vinati karI ke, he khAmin ! zrApa tIrtha pravartIvo? ema kahI teje gayAbAda, prajue paNa naMdanavanamAthI pAbA valI nagarImA jaza rAjArDane bolAvyA, tathA moTA putra jaratane rAjyAbhiSeka karAvI, vAhuvati Adine vIjA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza dezo temaNe vehecI thApyA..paDI prajue saMvatsarI dAna dazne lokone evA to tRpta karyA ke, jethI "tuM mane de" evaM dIna vAkya koznA mukhathI nikaTyuMja nahIM. paDI zrAsana kaMpavAthI saghalA soe zrAvIne, vAdalA jema parvatano, tema prajuno terlae aniSeka karyo. (te vakhate) iMDoe paherAvelI mAlA tathA aMgavilepanayI praju jANe potAnA yazanA DhagalA uthI viTAelA hoya nahIM tema zocatA hatA. valI vicitra vastrothI tathA ratnonAM AjUSaNothI nUSita thaelA praju, saMdhyAkAlanAM vAdalAM tathA tArA uthI zojatA AkAzasarakhA dekhAtA hatA, valI IseM, potAnA zrAtmAmAM nahIM mAtA(ane tethI uttarAI jatA)AnaMdaneja jANejagatpratye Apatohoya nahIM, evo AkAzamAM duninAda vagaDAvyo. panI praju jagatne jANe urvalokano mArga dekhADatA hoya nahIM, tema, deva, dAnava tathA mANasoe upADelI pAlakhIpara bega. evI rIteM devoe tathA iMzoe paNa pra. junA nikalavAno mahotsava koM, tathA tene jozne potAnI AMkhonuM animeSapaNuM terjae kRtArtha kayuM. paDI prajue siddhArthaka udyAnamAM jaI, kaSAyoneja jANe hoya nahIM, tema kusuma tathA bAjaraNa Adika tajI dIdhAM. tathA cAra mUvIthI prajue kezone ukheDI nAkhyA, tathA pAMcamI mUvIthI (bAkInA) kezo jyAre ukheDavA lAgyA, tyAre jheM vinati karI ke, he deva, sonAsarakhI kAMtivAlA ApanA khajApara laTakatI zrA kezanI zreNi ghaNIja zone , mATe te jale rahI ? tyAre prajuye paNa temaja kayu, panI prajunA kezone potAnA upaTAnA beDAmAM letA sudharmenanI kAMti atyaMta dIpavA lAgI. paDI te sumajheM, kSIrasamukhamA te kezone padharAvI, AvyA bAda; nATakAcAryanI peThe lokonA ghoMghATane suSTisaMjhAthI aTakAvI kaDaM ke, " sarva sAvadyanAM mAre paJcarakANa " evI rItanA utkaSTa cAritra ke je mokSamArganA ratharUpa De te pratye praju ArUDha thayA. paDI tyAM prajune saghalA prANIu~nA mana avyane dekhADatuM coDuM manaHparyaya jJAna utpanna thayu. par3I te prajunI pagaDI cAlatA cAra hajAra rAjAe paNa dIdA lIdhI, kAraNa ke, kulInono zrA niyama (dhAro) be. panI saghalA iMsro pota potAne sthAnakeM gayA bAda, praju paNa, hAthI sahita jema yUthapati tema, te sahita vihAra karavA lAgyA. e Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 yogazAstra. vIrIta nidAvAste jamatA prajune, nidAnA tatvaniyamone nahi jANanAra yugalIzrA, kanyA, hAthI, tathA ghoDA zrAdikanI neTa dharavA lAgyA, mATe |dhakAra ne evA saralapaNAne !!! evI rIteM nidA na pAmatA thakA pranu parisahone sahana karatA, tathA klezarahita manavAlA thaIne maunavrata grahaNa karatA havA. __ paThI te jukhyA rahetA cAra hajAra sAdhue prajune geDI dIdhA, kAraNa ke pranu sarakhA satva (dhairya) vAlo koNa hoya ? paDhI te to vanamA jaza kaMdamUla tathA phalonA thAhAra karanArA tApaso thayA; evI rIteM mokSamArgathI khasIne javATavInA mArgamAM dAkhala thayelA te ne dhikkAra 3. paThI prajunI thAjJAthI kyAMka gaelA kaDa mahAkachanA nami vinaminAmeM ve putro, jyAM pranu pratimA dhArIne rahyA hatA tyAM AvyA. tathA prajune namaskAra karI vinati karavA lAgyA ke, he khAmi; amAro koI dhaNI nathI, mATe zrApa zramone rAjya thApo ? evA te sevakone paNa prajuyeM to kaMza javAva prApyo nahIM, kAraNa ke. mamatArahita mANaso, koznI zachita mAgaNIthI lipta thatA nathI. te prajunI pAse rahI hAthamAM talavAra kheMcI, hamezAM, sUrya tathA caMDa jema merune, tema prajune sevavA lAgyA. pabI eka dahADo prajune vAMdavAne zrAvelA dharaNe pUchyuM ke, tamo koNa ho ? tathA tamAre zuM kAma be ? tyAre tee kahyu ke, amo cAkaro biye, ane thA pranu amArA khAmI be, amone teue kyAMka javAno hukama karyo hato, ane pAlathI potAnA saghalA putrone temaNe rAjya vehecI thApyu. jo ke, temaNe saghaj tajI dI, be, to paNa te zramone rA jya zrApaze, ane tethI sevakeM, " temanI pAse kaMza be ke, nahIM" teno vicAra karavo nahIM, paNa tejee to temanI sevAja karavI. tyAre gharaNeMkaDaM ke, tamo narata pAse jaz mAgaNI karo ? kAraNa ke, prajju to mamatA ane parigraharahita , mATe te tamone Aje zuM zrApI zake? tyAre te kumAroe kahyu ke, zrA jagatanA svAmine melavIne zramo vIjo svAmI karazuM nahIM, kAraNa ke, kalpavRdane melavIne kaMthera ( keraDA )ne koNa seve ? valI amo A prajune geDIne bIjA pAse yAcanA karazuM nahIM kAraNa ke, bapaiyo varSAdane tajIne zuM bIjApAse yAcanA kare ? valI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 // prathamaprakAza. jaratAdikanuM paNa kalyANa thA. ? ane tAre paNa amArI phikara zAmATe karavI jozya ? amArA thA svAmithI zramone je thavAnuM hoya te thA ? vIjAnI amAre zI jarura le ? evI rItanAM tejenAM vacanathI khuzI thaelo dharaNeja kahevA lAgyo ke, huM paNa Aja svAmino sevaka pAtAleMja bu. "zrAja svAmine amAre sevavA be" evI rItanI tamArI pratijJA ghaNIja uttama , zrane tethI prajunI sevAnA phalarUpa hu~ tamone vidyAdharonuM aizvarya zrApIza. zrA svAminI sevAthIja tamone malevaMbe, ema tamo bolajo, paNa tethI ulaTuM bolazo nahIM ? ema samajAvI te-- ne teNeM prajJaptipramukha vidyA zrApI. par3I te tenI anujJAthI, pacAsa yojananA vistAravAlA, tathA pacIsa yojana UMcA vaitADhya parvatapara zrAvyA. panI tyAM namiyeM, daza yojananA vistAravAlI dakSiNazreNinI mAheM, vidyAnA balathI pacAsa nagariyo vasAvI. tathA vidyAvAlA vinamiye paNa daza yojananA vistAravAlI uttarazreNimA sAu nagariyo vasAvI, paDhI tyAM lAMbA kAlasudhi tee vidyAdharonuM cakravartipaNuM jogavyu. kAraNa ke tevA svAminI sevAthI zuurkhana ? / panI prajupaNa eka varSasudhi AhAra pANIvinA mauna rahI vihAra karatA thakA pAraNAnI zyAthI gajapura nagaramAM padhAryA. te vakhate somayazAnA putra zreyAMseM svapnamAM joyuM ke, (meM) zyAma merune amRtanA kuMnozrI dhozne ujvala banAvyo. valI tyAM subuki nAmeM zeThe, paNa eka svapna joyu ke, sUryathI nikalelA hajAro kiraNo zreyAMseM dhAraNa karU, ane tethI te ati ujvala thayo, valI somayaze paNa svapnamAM joyuM ke, pote vIjA ghaNA rAjAu~thI gherAelo hato, paNa zreyAMsanA sahAyathI pote jaya pAmyo. paThI tetraNee sanAmAM AvI ekabIjAne svapnAM kahyAM, paNa teno nAvArtha nahIM jaNAvAthI, te pota potAne sthAnakeM pAbA pharyA, have teja vakhate te svapnanA nirNayane jANe pragaTa karavA mATeja hoya nahIM, tema nagavAn paNa nidA mATe zreyAMsane ghera gayA. jagavAnane AvatA jozne, caMchane jozne jema samuna, tema zreyAMsane paNa kalyANanA pAtra samAna atyaMta zrAnaMdathayo. panI prajunA darzanathI vicari karatA zreyAMsane, pehelA khovAyelA nidhAnanI peThe turata jAtismaraNa jJAna utpanna thayu. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yogazAstra. (zrane tethI teNe jANyuM ke ) A praju pehelAM vajanAna nAmeM cakra vartI hatA, tathA huM teno sArathi hato, tathA temanI pAbala meM paNa dIkSA lIdhI hatI. ityAdi teNe jANyu, panI jANela ke nirdopanidAnA dAnano vidhi jeNe, evA te zreyAMseM harSasahita tAjo thAvelo zelaDIno rasa vorAvyo. te vakhateM ghaNo evo te rasa prajunA istapAtramA mAi gayo, paNa zreyAMsanA hRdayamAM harSa to mAyoja nahIM !!! paDI te rasa prajunA hastamAM thIjI jaz uMcI zikhAvAlo thara sthira rahyo, kAraNa ke, prajuno prajAva na ciMtavI zakAya tevo hoya . evI rIte prajue te rasathI pAraNuM karyu, ane deva, dAnava tathA mANasonAM netroe, prajunA darzanarUpI amRtathI pAraNuM karyu !!! panI devoe AkAzamAM, meghonI peThe iMjinAda karyo, tathA jalavRSTinI peThe ratna ane puSpono varSAda varasAvyo. panI pranu bAhubalInI takSazilA nAmeM nagarIpratye gayA, tathA tyAM bAhAranA udyAnamA eka rAtrinI pratimAthI rahyA. savAramAM hu~ prajunA darzanathI mArA lokone pavitra karAvIza, ema vicAratA bAhuvatine te rAtri eka mAsasarakhI jAtI havI. par3I jevo prajAtamAM vAhuvati tyAM gayo, teTalAmA praju to bIjI jagoe cAlyA gayA, tathA tethI caMavinAnA zrAkAzasara svAmivinAnuM teNe te udyAna joyu. jaSara (khAravAdI) nUmimAM vAvelA vIjanI peThe mAro manoratha nAza pAmyo, mATethare ! huM mahAprasAdI buMevI rIte te potAnI niMdA karavA lAgyo. par3I jyAM prajunAM pagalAM paDelAM hatA, tyAM teNeM ratnothI hajAra dAMtAnuM vIjA sUrya sarakhaM dharmacakra banAvyu. vividha aniyahavAlA, tathA dharmane jANanArA te pracAryadezanI peTheja mlebadezamAM paNa vihAra karavA lAgyA, kAraNa ke yogiyo to samajAvavAlA hoya be. tyArathI mAMDIne pAparUpaja De, kAryoM jenAM, evA te anAryone dharmanI Astika buddhithI dRDha kriyAunuM ceSTita thayu. evI rIte eka hajAra varSasudhI vihAra karatA karatA praju, purimatAlanAmeM nagaramAM padhAryA.tyAM IzAna khuNamA rahelA zakaTAnana nAmeM vanamAM pranu, vaDanI nIce, ama karIne pratimAthI rahyA. tathA apUrvakaraNanA kramathI pakazreNipara caDIne, zuddha zukladhyAna dhyAvavA lAgyA. ane tethI prajunAM dhAtiko vAdalAMnI peThe dUra thayAM, ane tethI "kevala Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 41 jJAnarUpIsUrya" temane pragaTa thayo. teja vakhate ati garadInelIdhe paraspara vimAnone ghasatA cosa iMso paNa devonA samUhasahita tyAM zrAvI pahoMcyA. valI te vakhateM vAyu kumAroe,traNa lokanA svAminA samavasaraNanA sthAnakane sApha karyu. valI medhakumAroe gaMdhodakathI ( caMdanAdiyukta suvAsita jala) pRthvIne sicI, tathA Rturjae paNa pRthvIpara dhuMTaNasudhi puSpo pAtharyA. valI tyAM agnikumAroe snigdha De dhUpanI zikhAu~ jemAM, tathA AkAzamaMDalane paNa sugaMdhi karanArI dhUpaghaTikArDa banAvI. panI iMsAdika devoe, nAnA prakAranA maNi AdikanI kAMtithI, seMkaDo iMjadhanuSvAyU~ jANe hoya nahIM, e, samavasaraNa banAvyu. valI tyAM juvanapati jyotiSI, tathA vaimAnika devoe banAvelA, rUpA, sonA tathA mANikanA gaDho zojavA lAgyA. " thA mArga svargamAM jAya , zrA mArga mokSamA jAya be," evaM jANe prANiu~ne kahetI hoya nahIM, evI rIteM ubalatI dhajA tyAM zojatI hatI. gaDhapara rahelI ratnamaya vidyAdharI (putalIrUpa) jANe devoe (sajAsadonA) nahIM mAvAnI zaMkAthI zrAvavA na dIdhIyo hAya nahIM tevIyo zojatI hatI. valI te pratyeka gaDhamAM, jANe cAra prakAranA dharmane krIDA karavAnA jarUkhAu~ ja hoya nahIM, evA cacAra daravAjAu~ zojatA hatA.valI te samavasaraNamAM devoe,jANe traNa ratnonA (jJAna, darzana, cAritra) udayane karatuM hoya nahIM, evaM traNa koza UMcuM azokavRkSa banAvyu. tenI nIce pUrva dizAmAM devoe, vargalamInA sArasara pAdapIThasahita ratnasiMhAsana banAvyu. panI praju pUrvadhArathI praveza karIne, tathA tIrthane namaskAra karIne, sUrya jema pUrvAcalapara, tema (ajJAnarUpI)aMdhakArano nAza karavAmATe siMhAsanapara bega. teja vakhateM devoe, prajjunAM bIjAM traNa rUpo, bIjI traNe dizAmA ratnanA siMhAsanapara beThelAM banAvyAM. nIcaM karela ne pUrNimAnA pUrNa caMjanuM paNa maMDala jeNe, tathA traNa lokonA svAmipaNAnA cihna sarakhA prajunA mastakapara traNa batro zojavA lAgyAM "ekaja zrA pranu svAmI " evA hetuthIja jANe jheM uno karyo hoya nahIM, evo praju zrAgala ratnadhvaja zocavA lAgyo. valI kevalajJAniyomA cakravartipaNAne sUcavanArUM, tathA ati anuta prajAvavA, dharmacakra prajupAse zojavA. lAgyu. valI jANe prajunA mukharUpI ka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ qe yogazAstra. malapratye doDatA haMsoja hoya nahIM, tathA gaMgAnA mojAsarakhAM ve cAmaro prabhupAse zojavA lAgyAM. valI jenI pAse sUryamaMDala paNa eka pataMga - yA sarakhuM lAge The, evaM jAmaMDala prabhunA zarIrapAla pragaTa thayuM. valI ( potAnA ) paDaghAthI cAre dizAune atyaMta vAcAla karato, tathA meghasarakho gaMjIra, ninAda zrAkAzamAM thavA lAgyo nIce be DITIyAM jenAM, evAM puSpo devoe cAre vAju varasAvyAM, te jANe ke, zAMta elA mANasatye kAmadeveM potAnAM hathiyAro boDI dIghAM hoya nahIM, tevAM zojatAM tAM paThI prabhu pAMtrIza atizayovAlI, vANIthI traNa lokanA anugraha vAste dharmadezanA devA lAgyA. have prabhunA kevalajJAnanA utsavane khavarapatriyoyeM, jaratane jaNAvyo, tathA teja vakhateM, tene cakra paNa utpanna thayuM. tyAre jarata daNavAra sudhi vicAramAM paDyo ke, yA vAju pitAjIne kevalajJAna yayuM be, mane yA vAju cakraratna utpanna yayuM be, mATe pehelI konI pUjA karUM? (ema vicAratAM manamAM ema zrAvyaM ke) ajayadAnane denArA pitAjI kyoM ? prANiyonI ghAta karanArUM yA cakra kyAM? ema vicAri teNe potAnA saMbaMdhine prajunI pUjAmATe hukuma karyo putranA pariSadanA samAcArathI duHkhanAM azru karI jenI zrAMkho rogasahita elI be, evAM marUdevA mAtAnI pAse jai jarateM vinati karI ke, he mAtAjI, tamo ema kahetAM hatAM ke, padmakhaMDa sarakho komala, mAro putra, varSA RtumAM pANino upadrava sahana kare be, valI ziyAlAmAM mAlatInA gucchAnI peThe hamezAM ThaMDInA saMtApathI kleza pAme be, tathA unAlAmAM hAthInI peThe, prati jayaMkara sUryanAM kiraNothI saMtApane jogave be; chAne evI rIteM sarva vakhateM, vanamAM rahI, zrayarahita, ekalavAyA mANasanI peThe ekAkI raheto thako mAro putra duHkhI hoze. te tamArA putranI hamaSAM traNa lokanA svAmipaNAne dhAraNa karatI saMpadA tamo jurja ? ema kahI teNIne jarateM hAthI para besADyAM paDhI te jaratarAjA mUrttimAn lakSmIsarakhA, sonA, hirA, tathA mAkinA bhUSaNAvAlA, ghoDA, hAthI tathA pAyadala sahita tyAMthI cAlavA lAgyo. bhUSaNonI kAMtinA samUhathI karelAM ve jaMgama tIrthoM jee, evAM sainyo sahita, to te rAjA dUrathIja ratnadhvajane joto vo paDhI te jarata Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 43 rAjA marUdevA mAtAne kar3avA lAgyA ke, he devi, devoe vanAvetuM prajunu samavasaraNa, zrA tamArI bAgala rahyaM . valI prajunI sevAmATe AvelA devono zrA jayajaya zabda saMcalAya . vanI mAlava, kaiziki rAgayI pavitra thaenI tathA kAnone amRta sarakhI prajunI A dezanAnI vANI saMjalAya . valI te vANIne mayUra, sArasa, kauMca, tathA haMso kAna da. Ine potapotAnA kharathI adhika mAnIne zrAzcaryapUrvaka sAMjale be. valI he devi, varSAda sarakhA tAtanI eka yojanasudhi jAtI vANIne sAMjalIne manarUpI vagalI te tarapha doDyA kare . paDI prajunI, te gaMjIra tathA saMsArathI tAranArI, tathA pavanavinAnA divAsarakhI niSkaMpa vANIne marudevA mAtAe sAMjalI. prajunI te vANIne sAMjalatAM, AnaMdAzrunAM pApIthI, marudevA mAtAnAM AMkhanAM paDalo, kAdavanI peThe nAza thayAM, par3I tepIe atyaMta atizayavAlI tIrthakaranI lakSmIne joza, tathA te jovAmAM vAparelI sthiratAthI teNInAM karmoM nAza pAmyAM. prajunAM darzana rUpI zrAnaMdanA yogamAM sthiratAne pAmelAM marudevA mAtAne teja vakhate nirmala kevalajJAna utpanna thayu. panI teja vakhate AyuHkarmano dAya thavAthI, aMta kRta kevalIpaNAthI, marudevA mAtA, hAthIpara vegaM begaMja nirvANa pAmyAM. zrA zravasarpiNimAM pehelAM sika Aja thayAM be, tethI devoe tenAM zarIrane, kSIrasamujamAM nAkhI modotsava karyo. paThI jANela ne temano mokSa jeNe, evo jaratarAjA vAdalAMnI bAyA tathA sUryanA tApavAlA zarat kAlanI peThe, harSa ane zokayukta thayo, paDhI rAjAe, rAjyacihnone tajIne, pageM pAlA, tathA parivAra sahita, samavasaraNamA praveza kayoM tyAM teNeM, cAra nikAyanA devothI viMTAelA, tathA dRSTirUpI cakorane caMasarakhA, prajune joyA. par3I traNa pradakSiNA dazne tathA prajune namIne mastakapara hAtha joDI cakrI prajunI stuti karavA lAgyo ke, he saghalA jagatnAM nAtha, jagatane ajayadAna denAra, pehelA tIrthakara, saMsArathI tAranArA, tamo jaya pAmo ? valI he avasarpiNInA lokarUpI padmanA samUdapratye sUryasamAna, tamArA darzanathI mAro ajJAnarUpI aMdhakAra nAza pAmyo. valI he nAtha, javyajIvonAM manarUpI pANIne nirmala karanArI, katakanA cUrNa sarakhI tamArI vANI jaya pAme . karuNAsiMdho! he prajo! Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 44 je mANaso tamArA zAsanarUpI mahArathapara caDe , teUne lokAya ( mo6) dUra nathI. valI he praju, jyAM tamAraM darzana thAya ne, evA A saMsArane paNa huM lokAyathI sAro mAnu DaM (zrA naktivacana be.) valI he khAmi, A saMsAramAM paNa tamArA darzananA zrAnaMdamAM magna thaelAM zrA cArja modasukhano svAda anujave . rAga, dveSa Adika kaSAyorUpI zatruthI ruMdhA raheDhuM A jagat, ajayadAna denArA zrApabIja uddharaze. valI Apa poteja tatva jaNAvo me, mArga dekhADo bo, tathA jagatanuM rakSaNa karoge, mATe ApavinA bIjAnI konI stuti karuM ? evI rIteM pRthvI prajunI stuti karIne kAnarUpI aMjalithI (prajunI ) dezanAnI vANIrUpa amRta pIdhuM. paDI te vakhateM prajue ruSajasenAdika corAzI gaNadharone pote dIkSA dIdhI. tathA par3I teNeM brAhmIne, tathA bharatanA pAMcaso dikarA, ane sAtaso pautro (potrA)ne paNa dIkSA dIdhI. evI rIteM prajunA puMDarIkAdika sAdhurja, brAhmI zrAdika sAdhviyo, zreyAMsAdika zrAvako, tathA suMdarI zrAdika zrAvikA thaI, evI rIte te vakhateM prajue caturvidha saMgha sthApyo, tathA tyArathI mAMDI Aja dina sudhi teja vyavasthA cAlI zrAve . paDI prajue paNa javyone bodha devA mATe parivAra sahita bIjI jagoe vihAra kayoM,ane narata paNa ayodhyApratye gayo, tathA SajaprajunA vaMzarUpI samuapratye caMghasarakhA, tathA dehadhArI nyAya sarakhA te naratarAjAe vidhipUrvaka pRthvInuM rakSaNa kaDaM. tene cosaTha hajAra striyo hatI, ke, jenI rUpasaMpadApratye ladimayo to dAsIrUpa rahetI hatI. valI jyAre te anI sAthe ardhAsanapara besato, tyAre tejeno neda nahIM jaNAvAthI, devo paNa namaskAranA saMzayamAM paDatA hatA. prAraMja karela , digjaya jeNe, evo te rAjA, pUrva dizAmAM jema sUrya, tema anya tejone jItanArA tejothI jagatane dIpAvato thako, pUrva dizAmAM cAvyo, mojA rUpI hAthazrI ubAlatAM paravAlAMuthI jANe dhana umADato hoya nahIM, evA, tathA gaMgAnA saMyogathI manohara thaelA pUrvasamuprati te pahoMcyo. tyAM mAgadhatIrthanA devakumArane manamAM ciMtavine, teNeM artha sibinA pehelA chArasarakhaM zrama tapa kayu. par3I rathapara caDI, jalacarone dojAvato, te mahAvalavAn rAjA, maMdarAcalanI peThe samuamAM gayo. tathA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. praya rathane nAnisudhi pANImAM laz jaI, tyAMthI dUtanI peThe bAra yojana jotA potAnA nAmathI aMkita thaela bANane mAgadhapratye teNeM pheMkyu. te bANa paDavAthI mAgadhapati deva, vikaTa ATopavAlI cukuTInA jaMgathI nayaMkara thara, kopa pAmyo. paNa te bANapara rahelA maMtrAvara sarakhA, nAmanA akSarone, jozne te nAgakumAra atyaMta zAMta manavAlo thaI gayo. prathama cakI utpanna thayA ne, ema vicAri, dehadhAri vijayaja hoya nahIM tema-naratarAjA pAse hAjara thayo. tathA tenI pAse potAnI phaNApara rahelA maNisara te vANa tene Apyu. (ane kahyu ke) pUrva dikpAla evo hu~ tamAro cAkara buM, mATe Apano zo hukama ? (te sAMjalI) jarateM paNa tene AdaramAna Apyu. jayastaMnanI peThe tyAM tene sthApine, tyAMcI rAjA pAno valyo. panI lazkaranA nArathI pRthvIne paNa dona karato, tathA parvatone paNa calAyamAna karato te rAjA, dakSiNa sAgara pAse zrAvyo; tathA elacI, lavIMga cArolI, tathA kaMkolathI narelA tenA kAMganA pradezamA teNe paDAva nAkhyo. tathA tejathI bIjA sUryasarakho tathA iM jevo parAkramI evo te rAjA rathapara caDyo. te panI ubalatA mojAsarakhA ghoDAuthI rathanI nAnisudhi te pANImAM gayo. tyAM varadAma nAmanA devapratye vANa caDAvIne, teNeM dhanurvedanA kAra sarakho dorIno TaMkAra kayoM. tathA kAnasudhi kheMcelA dhanuSpara, sonAnA kuMDalarUpI kamalanAM nAlasarakhaM sonAnuM bANa teNeM caDAvyuM. panI iMjasarakhA teNeM te nAmavAlA vANane varadAmaprati pheMkyu. varadAmeM te bANane laz, jaratapAse AvI neTaNuM dharyu, tathA kaDaM ke, AjeM zrApa ahIM padhAryA tethI hu~ dhanya va, tathA zrAjathI Apa mArA khAmI hovAthI hu~ sanAtha thayo bu. palI jarateM tene potAno karIne sainyathI pRthvIne kaMpAvatA thakA, pazcima dizAtarapha prayANa kayu. tyAM samutramA zrAvI, prajAsadeva tarapha, vIjalI daMDa sarakhaM bANa teNeM pheMkyu. jo tane jIvavAnI zchA hoya to daMDa Apa? tathA AjJA mAna?" evA akSaro teNeM (prajAsadeveM) te bANapara joyA. par3I te paNa manohara tathA anuta neTo ekaThI karIne, tathA te bANa lane jaratane khuzI karavAmATe tyAM Avyo. ane baraphasarakhA sapheda (motInA) hAro, te jANe potAnA ghaNA kAlathI ekaga karelA yazonA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 yogazAstra. DhagalAuneja hoya nahIM, tema teNeM jaratane zrApyA. jenI zrAgala kaustunamaNi paNa patthara sarakho ve, evA maNI teNe rAjAne zrApyA. valI potAnA mUrtimaMta tejasarakhA, kaDAM, kaMdoro, cUDAmaNi tathA mukuTa, dhane sikkA paNa teNeM rAjAne zrApyA. evI rIteM te jaktivaMta tathA niSkapaTI devadhI khuzI thaela bharatarAjA uttaradvAranI DelIsarakhI siMdhunadI pratye gayo. tyAM siMdhudevInAM devalapAse, teNeM paDAva nAkhI, teNIne uddezIneM, zrama tapa karyu. paDhI te siMdhudevIe cakrI ne zrAvelA jANI, tenI pAse yAvI manohara jeTothI tenI pUjA karI. paDhI sevA karatI evI telI ne rajA zrApIne, pAraNaM karI, teNIne udezI rAjAe zrAi mahotsava kyoM paDhI cakranI pachADI jato te rAjA, IzAna khuNamAM rahelA, tathA banne ratone buTA pADatA vaitADhyapratye pahocyo. tyAM taleTImAM taMburDa ThokIneM, vaitADhya kumArane uddezIne teNeM zrama tapa karyu. te avadhijJAnathI jANIne, divya neTo sahita rAjApAse Avyo, tathA sevA karavA lAgyo paDhI tene rajA zrApIne, rAjAe zravamanuM pAraNaM kayuM, tathA tene nAmeM vidhipUrvaka aAi mahotsava karyo. paDhI sUryasarakhA tejavAlo te rAjA, tamilA nAmanI guphApratye gayo, tathA tyAM najadIkamAM tethe paDAva nAkhyo. tathA tyAM phatamAla nAmanA devane uddezIneM teNeM zrama tapa karyu, tathA te paNa Asana kaMpavAthI rAjApAse yAvI, temanI sevA karavA lAgyo tene paNa rajA yApI rAjAe aThamanuM pAraNaM karI, tenA nAmI zravAi mahotsavakaryo, paDhI jarata rAjAnA hukamazrI suSeNa senApatiyeM, carmaratnazrI siMdhu utarIneM siMdhuno dakSiNa niSphuTa sAdhyo, tathA tyAMthI mleccho pAsethI kara lai, pADho carmaratnathI siMdhune utarI jaratapAse te zrAvyo paDhI jarateM suSeNane vaitADhyamAM rahelI vajra sarakhA kamADovAlI tamisrA guphAne ughADavA hukama karyo. paDhI suSeNa paNa svAminI te zrAjJAne zeSAnI peThe mastakapara caDAvato thako, tamisrA guphAnI najadika zrAvyo. tenA adhiSThAyaka phatamAla nAmanA devanuM smaraNa karIne zuddhabuddhithI te zrama karI pauSadhazAlamA rahyo, paDhI zramane pAraNe snAna karI, bahAra, darathI pavitra i, teNe pavitra vastra tathA vividha AbhUSaNo peDheryA; tathA homakuMDa sarakhA, balatA anivAlA dhUpadhANAmAM svArtha sAdhanA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 47 rI Ahuti sarakhI, dhUpanI mUThI teNe nAkhI, panI tyAMthI te jaMDAranA chAra sarakhA, te guphAnA chArane ekadama ughADavA gayo. teja vakhate tenA dekhatAMja te kamADo ughaDI gayAM; par3I teNeM te guphAnA ghArapAse ATha maMgala citarIne potAnI moTAzne ucita agara mahodava ko. panI te senApatiyeM iMjanI peThe, vajrasarakhA, tathA saghalA zatrurjano nAzakaranArA daMDaratnane grahaNa karyu. tathA vakra grahanI peThe keTalAMka pagalA pAbAM hIne teNe te daMDaratnathI te dvArapara traNa phaTakA mAryA, ane tethI, vajrathI jema parvatonI pAMkho, tema taDataDa avAja karatA thakAM kamADo buTAM paDyAM. par3I te guphAnA dvArasarakhA vikasvara mukhavAlo suSeNa, jaratapAse jara kahevA lagyo ke, he svAmi, ati tapathI yatine jema modanuM dvAra tema tamArA prajAvathI te guphAnuM hAra khuLU thayu . (te sAMjalI) jarata rAjA, iMja jema airAvaNapara, tema gaMdhahastIpara besIne te guphAne bAraNe zrAvyo. te vakhate teNeM pUrvAcalapara jema sUryane, tema hAthInA jamaNA kuMjasthalapara aMdhakAra maTADavAne maNiratna rAkhyu, par3I pAbala gayed be sainya jernu, evo te rAjA, cakranI pAla cAlato thako, meSa rAzimAM jema sUrya tema guphAmAM te dAkhala thayo, tyAM banne bAjue kAkiNI rattathI teNeM, eka yojana sudhi gomunikAne zrAkAre mAMDalAMpADyAM. evI rIte te kAkiNI ratnothI karelAM gaNapacAsa mAMDalAMdhI tenI senAyeM sUryanA tejanuM sukha jogavyu. palI rAjAe tyAM (guphAmAM) unninagA ane nimnagA nAmeM be nadI joza, ke jemAMthI ekamAM patthara paNa tare , zrane bIjImAM taraNuM paNa buDI jAya ne. ati ustara evI paNa te nadImAM, neheranI peThe, vArdhakie pAvaDiyo vanAvI te pAvaDiyoyeM karIne, rAjA, meghamaMDalathI jema sUrya, tema te guphAmAMthI bahAra nikaTayo,tathA tyAM teNeM uttara jaratakhaMDamAM praveza karyo,ane dAnavo sAthe jema seM, tema tyAM teNeM mlecho sAye khaDA karI. te mlebone rAjAe jItavAthI, terIe pAbI jIta melavavAmATe meghakumAra zrAdika devonI zrArAdhanA karI.te devo kalpAMta kAlanI peThe muzaladhArAthI jayaMkara varSAda varaSAvavA lAgyA. te vakhate cakravartiyeM bAra yojananA vistAravAeM carmaratna nIcedhAraNa kayu, tathA upara teTalAja vistAranuM batra ratna dhAraNa karI aMdara potAnI senAne rAkhI. valI teNe aMdhakArano nAza karavA mATe banadaMDapara, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G yogazAstra. pUrvAcalapara jema sUryane, tema teNeM (utradaMDapara) maNiratna rAkhyu. te vanne ratnonuM saMpuTa (vijanInI vela ) sara dekhAvA lAgyu, ane tyArathI lokamAM paNa brahmAMDanI kalpanA thaI. valI grahapati, Agale pahoreM vAvelA, ane pAble pahoreM pAkelA cokhAne dareka zrAvAsa pratye pUravA lAgyo. par3I te meghakumAroe eka varSasudhI varasIne, thAkI jaI mleDone kahyu ke, zrA to cakravartI ne, amArAthI jitAya tema nathI. evI rIteM nirAza thayelA te mleho jaratane zaraNe gayA, kAraNa ke, agnithI balelAu~ne agnija zrISadha . par3I te senApatiyeM narata rAjAnA hukamadhI yogI jema, saMsArane, tema siMdhuno uttara niSkuTa (deza) jityo. panI hAthInI peThe lIlAthI cAlato te rAjA keTaleka prayANe (majale) himAlinI dakSiNA talATI pAse pahoMcyo. tyAM teNeM jhuhimavaMta kumArane uddezIne, kAryasichinA prathama maMgala sarakhaM avama tapa kaguM. te aThamane aMte himavaMta para jaI teNeM traNa vAra tADanA karI, tathA potAnA nAmavAvu bANa, te parvatanAM mastakapara bahotera yojanasudhi teNe pheMkyu. te bANa joI te himavaMta kumAre paNa turata jarata pAse AvI, mukuTanI peThe tenI AjhAne mastakeM caDAvI. panI jarata rAjAe tyAMthI jJaSanakUTa parvatapara jazne, pairAvaNa jema dAMtathI parvatane, tema tene traNavAra tADanA karI. tathA tyAM madhyanAgamAM teNeM kAkiNI ratnathI evA akSaro lakhyA ke, " thA avasapiNImAM trIjA zrArAne beDe huM narata nAmeM cakrI thaelo DhuM." panI tyAMthI pAlA valI, bAvaNImAM AvI teNeM zraminuM pAraNuM karyu. palI rAjAe te kuhimavaMta kumArane uddezIne, potAnI saMpadApramANe agaI mahotsava kaoN. par3I te potAnA atyaMta lazkarathI, gaMgA ane siMdhunI vaccenA pradezane ekaTho karato thako, cakranI pagaDI cAlato thako, pADo valyo, tathA vaitADhya parvatanA nitaMbane pAmIne, teNeM tyAM paDAva nAkhyo, tathA tyAM teNeM nami vinami nAmanA vidyAdharo pratye, daMDa levA mATe bANa phekyu. te daMDanA yAcavAthI kopa, pAmelA te vidyAdharo laDavAvAste vidyAdharonA lazkarasahita tyAM zrAvyA. te vakhate, maNinAM vimAnothI ghaNA sUryavAlA, tathA calakatA hathiyArothI vIjalImaya, tathA ghaNA kuMcha-jinA avAjothI meghanI garjanAmaya, AkAzane karatA, evA vidyAdharanA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e prathamaprakAza. lazkarane te jarateM joyu. par3I te vidyAdharo jaratane kadevA lAgyA ke, tAre amArI pAsethI zuM daMDa levo je? ema kahI tejae vidyAnA madathI raNasaMgrAmamATe bolAvyo. par3I jarata paNa sainyasahita teunI sAthe, judI judI rIteM, tathA ekI vakhate paNa bAra varSoMsudhI laDyo, ane jyAre tene jItyA, tyAre te hAtha joDIkahevA lAgyA ke, sUryathI vadhAre teja kayu De? pavanathI vadhAre vegavAlo koNa ? mokSathI vadhAre sukha zuMDe ? tevI rIteM tamArAthI vadhAre balavAn paNa koNa be ? valI he jarata, tamone joyAthI, amoe sAkSAt Sanadeva prajune joyA De, ajJAnatAthI tamArIsAthe amoyeM yuddha kareDhuMbe, mATe te tamo kSamA karo? valI tamAro hukama paNa mukuTanI peThe zramArA mastakapara be, tema naMDAra, zarIra, tathA bokarAMje sarve tamArAMja de. evI rIteM naktinAM vacano kahIne baratane vinamie strIratna, tathA namie ratnono samUha Apyo. paLI rAjAe tejene rajA ApavAbAda virakta tha tejee, potAnA putrone rAjya ApI, jhaSajadeveM pranupAse ja dIkSA lIdhI. par3I tyAMthI cakranI pAula cAlato te rAjA gaMgAnA kAMgapAse Avyo, tathA tathA tyAM suSeNe gaMgAno uttara pradeza jItyo, kAraNa ke, mahAtmAune \ asAdhya ? valI tyAM rAjAe paNa amma karIne gaMgA devInI sAdhanA karI, tethI tepaNa tyAM zrAvIne, devane lAyaka evI neTothI rAjAne khuzI karavA lAgI. paDI rAjAe kamalonA sugaMdhathI manohara thaelA gaMgAnA kAMgapara potAno paDAva nAkhyo. tyAM rUpa ane lAvaNyathI jeNe kAmadevane dAsarUpa karela ne evA caratane jo gaMgAnuM mana dona pAmyu. jANe, teNinA mukharUpI caMDamAnI pAbala, tArAjazrAvelA hoya nahIM, evA motIu~nAM AnUSaNothI saghale aMgeM zojatI valI kelanA garjanI tvacA sarakhAM nirmala ane komala vastrone dhAraNa karatI, tathA romAMcita thayelA ane puSTa upaDelA stanothI jeNIno kasakasato kaMcuGa jANe phATIjato hoya nahi evI gaMgA kaTAdo mAratI thakI tyAMcaratapAse zrAvI pahoMcI tayAte,ejaratanI sAthe vilAsa karavAnI zvAthI, prema sahita vacano bolI; tene potAnA sthAnamA teDI gai. teNInI sAthe, joga jogavatAM thakAM rAjAe eka divasanI peThe hajAra varSoM gAlyAM. panI tyAMthI akhaMDa parAkramI rAjA,hAthI jema eka vanamAMzrI bIjA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 yogazAstra. vanamAM jAya, tema, te khaMDapratApanAmeM guphApratye pahocyo. tyAM teNeM zrama karIne phatamAlanI peThe nATyamAlane sAdhyo, tathA tene nimitteM teNeM tyAM agara mahotsava koM, panI suSeNe ughADyAM ne, hAra jenAM evI te guphAmAM te peTho, tathA tenuM dakSiNa dhAra to potAnI meseja ughaDI gayu. paThI temAMthI jema guphAmAMthI siMha, tema rAjA bAra nikaTayo, tathA tyAM gaMgAnA pazcima kinArApara teNeM paDAva nAkhyo. tathA tyAM nAgakumArothI adhiSThita thayelA nave nidhiyo tenI pAse hAjara thara, tene kahevA lAgyA ke amo gaMgAnA mukhapara rahelA mAgadhamAM rahenArA liye; tathA tamArA jAgyothI vaza thazne, tamArI pAse zrAvelA biyeM, tathA tamAri zchA pramANe amAro tamo upayoga karo? ane dAna dI ? valI kadAca samuudaya pAme, paNa amo to daya pAmIyeMja nahIM, he deva; tamArA cAkara sarakhA nava hajAra yadothI hamezAM saMpUrNa thatAM, Apa cakrothI pratiSThita thayelA, tathA bAra yojana lAMbA ane nava yojana vistAravAlA, evA amo, tamArI hajura rahIne jamInanI aMdara cAlyA karazu. panI te suSeNa senApati paNa, pracaMDa pavana jema moTA vanane tema gaMgAnA dakSiNa pradezane nAza karIne tyAM zrAvI pahoMcyo, evI rIteM sATha hajAra varSomAMba khaMDa pRthvIne jItIne te narata cakravartI ayodhyAmAM zrAvyA. paDI tyAM rAjAnae bAra varSasUdhi teno cakravartipaNAno aniSeka kayoM. paDI potAnA kuTuMvanI sAlasaMjAla karatAM teNe suMdarIne ubalI joza, ane tethI te gusse thayo ane rasozyAune kadevA lAgyo ke, are! zuM mArA gharamAM khAvA malatuM nathI? ke, jethI A suMdarI phakta hADapiMjara sarakhIja kema rahI De ? tyAre tejee kahyu ke, he, svAmi,jyArathI zrApa digyAtrA karavA gayA ho, tyArathI teNIe AMbela tapa zrAdakhu . ___ eTalAmAM ruSajadeva praju paNa pRthvIpara vihAra karatA thakA aSTApada parvatapara samosaryA hatA; temane vAMdavAvAste jarata tyAM zrAvyA, ane teja vakhate dezanA sAMjalI suMdarIe dIkSA lIdhI. have te mahotsavamA (aniSekanAmotsavamAM) nahIM AvelA lA pratye jarata rAjAe ekeko dUta mokalyo hato. te dUtoe temane kaDaM ke, jo Apane rAjyanI zvA hoya to, jaratane AvI sevo ? te sAMjalI tee vicAra karI karvA ke, parvatapara samAna sAMjalI suMdarApAja pratye jarata Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. pitAjIe zramone zrane jaratane paNa rAjya veheMcI zrApyuM be, mATe have amo jo jaratanI sevA karIyeM, to te zramone vadhAre zeM karI Apaze ? valI zuM ?!! te avasare zrAvatA kAlane rokI rAkhaze ? athavA zarIrane nAza karanArI jarA rUpI rAkSasIne jhuM te mArI hagavaze ? athavA phuHkha denArA rogo rUpI pArAdhino zuM te nAza karaze ? athavA anukrameM vRddhi pAmatI tRSNAno te zuM nAza karaze ? evI rItanuM sevArnu phala jo, te jarata amone devA samartha na hoya, to sarva sAmAnya mANasomAM koNa konI sevA kare ? valI te moTA rAjyavAlo be, batAM paNa asaMtoSa rAkhI amArAM rAjya devAne zche , to jema te je tAtano be, teja tAtanA amo paNa putro biyeM. valI he dUta pitAjInI avajJA karIne, thA moTA nAznI sAthe laDavAne paNa amo rAjI nathI. ema dUtane kahI tejee ruSajakhAmipAse zrAvI temane jarateM kahevarAvelA saMdezAnuM vRttAMta kahI saMnalAvyu. tyAre nirmala kevalajJAnarUpI ArisAmA saMkramaNa karela ne jagat jeNe, evA dayAlu praca paNa temane kahevA lAgyA ke, aneka yoniyomAM pADanArI tathA anaMta bAdhAnA kAraNarUpa evI thA rAjyalakSmI animAnarUpI phalavAlI ,zrane aMte te paNa nAza thavAvAtI . valI devalokanAM sukhothI paNa tamArI tRSNA pUrva navomAM maTI nathI, mATe te tRSNA aMgArakArakanI peThe manuSya saMbaMdhi logothI te kema truTI zake ? koieka aMgArA (kolasA) karanAro mANasa, pANI vinAnA jaMgalamA kolasA karavAmATe pANInI mazaka lazne gayo. te tyAM aMgArAnA agninA tApathI, tathA sUryanA tApathI, atyaMta tRSAtura. thavAthI mazaka mAheDhuM sagharbu pANI pI gayo, tethI paNa tenI tRSA nahIM maTavAthI, te tyAM jaMghI gayo, zrane svapnAmAM ghera jaza, tyAM radelA vAsaNomAMthI pANI pI gayo. te pANIthI paNa jyAre tenI tRSA ga nahIM, tyAre teNeM pANI pI pIne vAva, kuvA, tathA talAvo sUkAvI nAkhyA. tethI paNa nahIM dharAzne teNeM nadI tathA samuso paNa pANI pI pIne khAlI karyA, paNa nArakInI vedanAnI peThe tenI tRSA maTI nahIM. paDI tyAMdhI te mAravADanA kuvApAse gayo, tathA tyAM dorIthI ghAsano pUlo bAMdhI, pANImATe temAM nAkhyo, kAraNa ke, pIDita mANasa \ karato nathI ? te kuvAmAM pANI uku hovAthI, kheMcatAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 yogazAstra. catAM te pulAmAMthI pANI galI gayuM hatuM, to paNa tene nIcovI nIcovIne te pavA lAgyo. evI rIteM samudra AdikathI paNa jyAreM tenI tRSA ThIpI nahIM, tyAreM te pUlAnA pANIthI te zI rIteM bIpe ? ane tevIja rIteM jyAreM tamArI tRSNA paNa devaloka yAdikanA sukhothI bIpI nahIM, tyAre zrI rAjyalakSmIthI te zI rIteM bIpI zake ? mATe he putro, atyaMta zrAnaMdane denArA mokSa melavavAnA kAraNarUpa, saMyamarUpI rAjya tamo vivekiyone melavavuM lAyaka be evI rItanI prabhunI vANIthI tatkAla vairAgya pAmI te zraNuM putroe temanI pAse dIkSA lIdhI. "aho emanI dhIraja !! satva, tathA vairAgyabuddhi kevAM De ? " ema kar3etA dUtoe, te saghalo vRttAMta rAjAne jara kahyo. te sAMjalI jarateM paNa terjanAM rAjyo jasa karyA; evI rIteM lAjathI loja vadhyo, kAraNa ke, rAjyadharma tevoja hoya . dave senApati rAjAne zrAvI kahyuM ke, de svAmi ! iju (paM) cakra zrAyudhazAlAmA praveza karatuM nathI; mATe ema japAya be ke digvijaya karatAM tAM paNa koika rAjA haju zrajJA mAnyA vinAno rahyo . tyA bharateM kayuM ke, aho !!! dave khabara paDI ke, lokottara parAkramavAlo, tathA balavAn eva zramAro nAi bAhubalI jItAyA vinAhaju rahelo . have eka bAjuthI saghalA deva, dAnava, tathA manuSyo ekatA male, to paNa bAhulinI sAme te yAvI zake nahIM, valI eka bAjuzrI jouM tuM, to cakra AyudhazAlAmAM dAkhala yatuM nathI, ane bIjI bAjuthI bAhubalI AjJA mAnato nathI, mATe huM to saMkaTamAM paDyo buM. valI zuM ? zrA bAhubalI koinI paNa zrAjJA mAne tema be ? kAraNa ke, kesarI siMha zuM koinuM paNa vAhana khamI zake ? ema vicAratA te narata rAjAne senApati suSe vIka ke, he svAmi, tamArA bala zrAgala to zrAtraNe loka eka tRNa samAna be. . paDhI rAjAe, potAnA uramAna nAnA bhAi bAhubali pratye, takSazilA nagarI mAM dUtane mokalyo tyAM parvatanAM zikharapara jema siMhane, tema uMcA siMhAsana para beThelA vAhuva line dUta yuktivAlAM vacana kahevA lAgyo ke, jeno moTo jAi jagatne jItanAro, tathA atyaMta lokottara parAkramI, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. zrane u khaMDa jaratano dhaNI De, evo tuM vakhANavA. lAyaka be. valI tamArA jAznA cakravartipaNAnA aniSeka vakhate, hAthamAM mAMgalika neTaNAM lazne kayA kayA rAjArDa AvyA nahIM? arthAt sarve AvyA hatA. valI sUryano udaya jema kamalavanapratye, tema ratano udaya paNa tamArI zonA mATe , to' paNa tamo te vakhateM AvyA nahIM; ane tethI ApanA na zrAvavAnuM kAraNa jANavAmATe mane ahIM jarateM mokalelo . valI tamo to tyAre saralapaNAthI zrAvelA nahIM ho, paNa koza mANasa valI laratarAjAne ApanA viSe kaMza khoTuM samajAvaze,kAraNa ke, khala mANaso to vija jonA rAja hoya .mATe tevI cugalakhoronI yuktinAza karavAmATe Apane tyAM Avaq lAyaka . kAraNa ke, svAminI sevA karavAmAM lajA kevI ? valI hu~ to teno nAzDhuM, ema vicAri tamo na AvyA ho, te paNa ThIka nahIM, kAraNa ke, hukama manAvanArA rAjA kaMza saMbaMdhinI paravA rAkhatA nathI. valI lohacuMbakathI jema lokhaMDa, tema ratanA tejayI kheMcAelA, deva, dAnava, ane manuSyo paNa tenIja sevA kare . valI jene iMDa paNa potAnuM ara, 'Asana apI mitra tarike varte , mATe tevA jaratanI tamo sevA karI meherabAnI kema melavatA nathI ? valI kadAca vIrapaNAnA mAnathI, tuM tenI avagaNanA karato hoza, to tenA sainya AgalatuM pote sainyasahita samuamAM sAthavAnI (thulAMnI ) mUThI barAbara le. valI tenI pAse aurAvaNasarakhA corAzI lAkha hAthIne, tene jaMgama parvatonI peThe koNa aTakAvI zake tema De ? valI tenA teTatIja saMkhyAnA ghoDA zrane ratho be, to te saghalAne kalpAMta kAlanA samujanA mojArjunI peThe aTakAvavAne koNa samartha De ? valI te koDa gAmonA svAminA bannu koDa pAlA siMdonI peThe kone trAsa ApI zake tema nathI? valI hAthamA daMDa dharanArA tenA ekaja suSeNa nAmanA senApatine yamanI peThe deva dAnavomAMthI paNa koNa aTakAvI zake tema ? valI amogha cakane dhAraNa karatA tevA cakrinI Agala,zrA traNa jagat paNa, sUryanI Agala aMdhakAranI peThe, kaMza hisAbamAM nathI. valI he bAhubalI, te uttama rAjA, teja ane umara, bannethI moTo , mATe jo tAre jIvitanI zvA hoya, to tene sevavo jozya have bAhunA balathI dUra karela be jagatanuM bala jeNe, evo Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. vAhuvalI jukuTI caDAvI samusa sarakhA zabdathI bolavA lAgyo ke, he dUta, te zramone donAvanArAM yukta vacano kahelAM De, kAraNa ke, dUto to khAminA kahevA pramANeja bolanArA hoya . he dUta, sura asura tathAnarothI pUjanIya mahAparAkramI evA pitAjI mArI prazaMsAnA hetu nahIM, ane teno hetu te A jaratane to navoja jaNAvyo!!! valI jeno A balavAn vAhuvalI lAina hota, to tenI pAse rAjA AvIne sevA karata nahi valI amo banne vacce, sUrya ane kamalanI peThe beTethI paNa atyaMta prIti ke. valI te jAznA manamAM amo hamezAM vasiyeja biyeM, mATe tyAM javAthI vadhAre zuM ? kAraNake amo banne vacce svAjAvikaja prIti. valI zramo saralapaNAthI tyAM nahIM zrAvyA, te paNa satya be, paNa temAM baratanI sAthe kuTilatA zAnI De? valI vicArine kAma karanArA satpuruSo khala puruSonAM vacanothI kaMza janerAtA nathI. valI amArA bannenA ekaja jayavaMtA jhaSajadeva pranu svAmI ne, thane te svAmI utAM valI mAro bIjo svAmI zIrIteM thara zake ? valI deva dAnavonI sevAthI te khuzI thayo , topaNa mAre ane ene zuM lAge valage ? valI iMja paNa pitAjIno nakta hovAthI temanA moTA putrane potAnA zraradhA zrAsanapara besADe , ane tethI jhuM tene ahaMkAra zrAvelo De ? valI samuasarakhA tenA sainyamAM thulAMnI muThi sarakhA sainyavAlA to bIjA rAjA, huM to temAM vaDavAnala sarakho bu. valI jema sUryanA tejamAM bIjAM tejo, tema tenA (jaratanA) pAlA, ghoDA, ratha tathA hAthI ane senApati saghalA mArA AvavAthI kSaya pAmaze. mATe he dUta, tuM jA ane jaratane kahe ke, jo tamAre rAjya jIvitanI bAhoya,to tamo laDavA zrAvo? meM to pitAe dIdhelA jAgathI saMtuSTa thazne tenI pRthvInI upekSA karI . par3I tatkaNa dUteM zrAvI te samAcAra kahyAthI narata rAjA bAhubalI sAthe laDavAne cATyo. par3I varSA Rtu vAdalAuthI jema zrAkAzane, tema sainyathI pRthvIne DhAMkato vAhuvalI paNa tenI sAmA zrAvyo. par3I mahAsunaTorUpI ne jalacaro jemAM,evAM te banne lazkarano, eka bIjAnA aphalAtA hathiyArorUpI mojAvAlo jayAnaka neTo thayo. te vakhateM lazkarIuno, AmaMtrita , yama jemAM, evo nAle jAlAMthI, tathA bANe vANothI moTo raNasaMgrAma Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. thayo. par3I mahAbalavAn bAhubali,lazkarIune rUnA puMjaDAMnI peThe dUra karI. agADI vIne jaratane kadevA lagyo ke, phokaTa pApo denArA, hAthI ghoDA ane pAyadalanA nAzathI zuM thAvAnuM ? mATe jo tuM samartha hoya, to ekalo mArI potAnI sAthe tuM laDa ? evI rIteM banneye iMcha yuddhanI pratijJA karI, lazkarIune laDatA aTakAvavAthI, te (lazkarI) sA, dinI peThe jotA unA. panI tejee dRSTi yuddhano prAraMja karavAthI, nimeSa rahita locanavAlA thAvAthI devoe paNa temane potAtulya jANyA. par3I devonI sAdIe bAhubalie jaratane jItavAthI,terjae vAgyuka (saMvAdarUpa saMgrAma) no prAraMja koM. temAM paNa jaratanI hAra thavAthI, tee jujA yuGano prAraMja karyo. te yuddhamAM bAhubalinA sthira hAyapara jyAre jarata laTakatA vAMdarAsarakho dekhAvA lAgyo. paThI mahAbalavAn baratanA bAhune vAhubalie to potAnA eka hAthathIja namAvI nAkhI panI muSTiyuddha karatA jaratanI muSTi, kAMdyApara rahelA parvatapara jema samunA mojA tema bAhubalipara paDavA lAgI. paThI potAnI vajrasarakhI muSTi jaratane mAravAthI, te, tenAM lazkarIunAM zrAMsunI sAtheja pRthvIpara paDyo. panI mULa utaryAbAda jarateM ahaMkAra lAvI daMghAtathI bAhubalIne, hAthI jema dAMtothI parvatane, temamAryoM. paThI bAhuvalIe jaratane daMDaghAta karavAthI, jarata khoDelA khIlAnI peThe,ghuTaNasudhi jamInamA pesI gayo.tyAre jarateM vicAryu ke, zuM zrA cakravartI le ? ema vicAra kahI, jevU cakratuM smaraNa kayu ke, turata caka tenA hAthamAM Avyu. panI carate jamInamAMdhI nikalI, krodhazrI lazkarano hAhAkAra thate ute, te calakatA cakrane pheMkyu. te cakra bAhubalIne pradakSiNA daI pAeM pharyu, kAraNa ke, devatAdhiSThita zastro khagotrIpara cAlI zakatAM nathI. evI rIteM jaratane zaratathI viparIta cAlato joza krodhazrI lAla AMkhovAlA thaza, bAhubalie, "jaratane cakrasahita cUrNa karI nA" evaM vicAri potAnI mUThI uMcI karI paNa pADaM manamAM vicArya, ke, je kaSAyeM karI zrA nAzno paNa vadha karavAne hu~ tatpara thayo DhuM, teja kaSAyone huM,iMjiyonA samUhane jItI nAza karUM evI rIteM vairAgya thavAzrI, teja muSTithI potAnA kezano loca karI teNeM sAmAyika aMgIkAra karyu. (te joi) "sAdhu," sAdhu," ema zabda karatA devoe bAhubalipara Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 yogazAstra. puSpavRSTi karI. panI vAhuvalie vicAryu ke, zrA vakhate prajupAse jazne, jJAnanA atizayothI yukta evA mArA nAnA nAne kema vaMdana karUM? mATe jyAre kevalajJAna thaze, tyAre prajunI sanAmAM jazza, ema vicAri tyAMja maunayukta pratimAthI rahyA. panI jarateM tevI rItanAvAhubaline jozne, tathA potAnA kukarmano vicAra karIne, jANe pRthvImAM samA javAnIja zvA karata hoya nahIM tema nIcaM mukhakarI rahyA. paDI dehadhArI zAMta rasa sarakhA potAnA nAzne teNeM namaskAra karyo, ane jANe bAkI rahelA krodha neja tajato hoya nahIM, tema teNeM azrujala pADavA mAMDyu. panI namaskAra karato jarata tenA(vAhuvalinA) nakharUpI ArisAmA pratibiMbita thavAthI, tenI sevAvAste jANe bahurUpI thayo hoya nahIM, tema zojato hato. par3I te vAhubali muninA guNonI stavanApUrvaka, potAnA apavAdarUpI rogane auSadhisamAna AtmaniMdA karavA lAgyo, he muni, tuM dhanya , ke jeNeM mArI anukaMpAthI rAjyano tyAga karyo, ane hu~ to pApI bu ke jeNeM asaMtoSI tathA ahaMkArI yaza tane duHkha dIdhuM.valI jela potAnI zakti jANatA nathI, tathA jeje anyAya kare , tathA jeTha lojathI jItAelA , tejeno paNa huM saradAra bu. jeje rAjyane javarUpI vRdanA bIjasarakhaM jANatA nathI, te adhama be, paNa huM to terjanAthI paNa adhama buM, ke je jANatAM batAM paNa tene boDato nathI. valI tuMja kharekharo tAtano putra be, ke je pitAne rasteja cAlyo, ane hu~ paNa jyAre tArAjevothalaM tyAreja tAtano kharo putra kahevAjaM. evI rIte pazcAttAparUpI jalathI viSAdarUpI kAdavane dhoi nAkhI jarateM tenA putra somayazAne, tenI gAdIpara besADyo. tyArathI so zAkhAvAlo somavaMza cAlu thayo, tathA temAM aneka puruSaratno thayAM. panI jarata rAjA vAhubaline namaskAra karI parivAra sahita, potAnI rAjyalakSmInI benapaNI sarakhI ayodhyA nagarImA gayo. par3I ustapa tapa tapatAM thakAM bAhuvatine eka varSa vItI gayu. paDI mahAjJAnI zrISanadeva prajue anujJA zrApavAyI brAhmI ane suMdarI tenI pAse gaz, tathA tene kahevA lAgI ke, he mahAsatva; suvarNa tathA patthara jene sarakhAM , tathA saMgarahita evA tamone hastiskaMdhapara caDavU lAyaka nathI ane AvI rIteM rahevAthI Apane jJAna zI rIteM thaz zake ? kAraNa ke, je vRdanA mUlamAM karISano (bANano) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 57 ani rahelo , te vRkSa zI rIteM navapaddhava tha zake ? mATe tamo poteja vicAra karI, lokhaMmanA nAva sarakhA thA hastiskaMdhathI utarI navasamujne taravAne zlo? (te sAMjalI) bAhubali munIzvare vicAryu ke, vRkSapara caDelI vahInI peThe mArA zarIrane vAlI hastino saMgama zI rIteM be ? vatI kadAca samuja potAnI maryAdA boDe, parvato calAyamAna thAya, topaNa, A prajunI ziSya evI brAhmI tathA suMdarI ko vakhate paNa jUDaM bole nahIM.!!! are!!! have yAda zrAvyu! mArIpAse mAnarUpI madonmatta to khaDoja rahyo be, ane teNeja jJAnarUpI phalavAlA vinayarUpI mArA vRdane jAMgI nAkhyuMDe. dhikkAra , mArA thA vicArane!!! ke hu~ nAnAjAne kema vaMdana karUM ? tapathI moTA evA teupratye hu mithyAukRta dalaM 9. mATe have sura asurothI, namAelA prajupAse jaza, te nAnA jAne teUnA ziSyanA paNa paramANu sarakho yaza, temane vaMdana karUM!!! palI jeTalAmAM te mahAmuni pagaDaM upADI cAlavA jAya , ke turata temane modarUpI mehelanA chArasara "kevalajJAna" utpannathayu. evI rIteM kevalajJAnanI lakSmIthI hAthamA rahelA AmalAMnI peThe jagatne jotA, te bAhubalI mahAmuni, prajunipAse kevalInI sajAmAM jaz bega. have jarata rAjA paNa, cauda mahAratnothI Azrita thayA thakA, tathA cosaTha hajAra striyovAlA, ane nava nidhAnanA svAmI thayAthakA, saMpattirUpI velanA phala sarakhA dharma, artha, kAma ane rAjyane paraspara virodhavinA jogavatA thakA kAlanirgamana karavA lAgyA. have eka ruSajadeva prajupaNa vihAra karatA thakA aSTApadaparvatapara gayA, tathA tyAM prajune vAMdavAne naratarAjA paNa gayA tyAM suraasurothI pUjanIya, tathA samavasaraNamAM beThelA prajune traNa pradakSiNA dazne, namaskAra karIne stuti karavA lAgyA ke, he prajo, mUrttimAn vizvAsa sarakhA, piMDarUpa thaelA sakRtta (sadAcaraNa) sarakhA, saghalAM jagatanA prasAda sarakhA, mUrtimAn jJAnanA rAzi sarakhA, pu. eyanA DhagalA sarakhA, saghalA lokanA sarvakha sarakhA,dehadhArI saMyama sarakhA, rUpavAlA upakAra sarakhA, pageM cAlatA zIla sarakhA, dehadhAri damA sarakhA, yoganAM rahasya sarakhA, ekaga thaelA jagatnA vIrya sarakhA, niSphala siddhinA upAya sarakhA, mUrttimAn maitrI sarakhA, dehadhArI karuNA sa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puc yogazAstra. rakhA, piMDarUpa thayalA harSasarakhA, rUpavAlA udAsInapaNA sarakhA, tapa, zAMtatA, sadjJAna vigerenA ekaga thavA sarakhA, sAkSAt vinaya sarakhA, sAdhAraNa siki sarakhA, saghati zAstrasaMpatti pratye vyApI rahelA hRdayasarakhA, tathA namaH, khasti, svadhA, khAdA ane vaSaTkAra Adi maMtronA artharUpa, temaja kevala vizuddha dharmanirmANanA atizaya sarakhA tathA sa. masta tapanA ekatA thayelA samagra phalarUpa, saghalA guNasamUhanA avinAzI paramajAgarUpa, paramaniH zreyasa (kaivalya)nI lakSmInA nirvighna zrAzraya (adhiSThAna ) rUpa, mahimAnA eka dhAmarUpa, modanI mUrtirUpa evA sarva vidyArjanAM kulamaMdira hoya nahi zuM evA, tathA sarva manorathonA phalarUpa AryavaryanAM caritronA nirmala Adarza (darpaNa) rUpa tathA jemaNe jagatne darzana ApelAM evA mUrtimAn prazamarUpa tathA kuHkhonI zAMtinuM dhAra hoya nahi zuM evA temaja ujvala brahmacaryarUpa, puNyavaDe prApta thayelA jIvalokanA eka jIvitarUpa mRtyurUpa vAghanA mukhamAMthI A saghalA jagatne khecI levA mATe arthAt bacAvavA mATe jANe kRpAbu nirmANe hAtha pasArelo hoya nahi evA, tathA prANIjanA mRtyunA nAzamATe (athavA janma maraNanA nAzarUpa mokSa mATe) valI jJAna rUrUpI maMdarAcalathI tubdha thayelA saMtoSarUpI samujamAthI nikalelA amRta sarakhA, valI jagatane ajayadAna devAthI, zAMta karanArA, evA tamone, he prajo ? huM zaraNe Avelo , mATe zrApa mArApara kRpA karo ? par3I tyAM jhapana deva prajunI ekAgracittathI teNeM ghaNA kAlasudhi sevA karI, paDI pranu paNa te parvatapara, dIkSA lIdhA par3I eka lAkha pUrva gayA bAda daza hajAra sAdhurva sAthe moke padhAryA, te vakhate Adika devoe prajuno nirvANamahotsava kasyo, tathA (prajunA nirvANathI) dilagira thatA jaratane jheM zAMta kasyo. panI carateM tyAM aSTApada para bIjA aSTApada sarakho eka ratnamaya prAsAda baMdhAvyo, tathA temAM prajunA jeTalAja pramANavAlI temanI ratnamaya mUrti sthApana karI. valI teNeM prajju zivAyanA haveM thanArA trevIza tIrthaMkaronI paNa, temanAM parimANa jevaDI pratimA banAvI; tathA navANu mahAtmA nAnAM paNa ratnamaya anupama rUpo teNe banAvyAM; valI pAge te rAjA potAnI nagarImAM AvI prajAnA rakSaNa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. pUrvaka rAjya pAlavA lAgyo; tathA tyAM jogAvalI karmoMnA udayathI prerAto thako sAkSAt iMdranI peThe vividha prakAranA jogo jogavavA lAgyo. have eka dahAr3o kapaDAM peheravAne, tArA pratye jema caMdra, tema aMtaHpuramAM te zrAvyo. tyAM potAnAM ratnonAM AbhUSaNomAM pratibiMbita thayelI strI, jANe ekI vakhate premapUrvaka saghalI strIuthI zraliMgana karAye - lo hoya nahi, tema te zojavA lAgyo paDhI ArisAmAM jovAthI potAnI thAMgalIne viMTI vinAnI, divase rahelI caMdrakalA sarakhI teja vinAnI teNeM joi paDhI vairAgyathI saghalA goparathI AbhUSaNo kahADI nAkhavAthI, pAdaDAM vinAnA vRkSa sarakhA potAnA zarIrane teNeM zonA vinAnuM joyuM; ane tethI vicAravA lAgyo ke, dhikkAra be ! ! ! yA zarIranI zonA to phakta bhUSaNa zrAdikathIja be aMdara viSTA yAdikathI malIna thayelAM, tathA dvAro vATe nikalatA mela zrAdikathI yA zarIrano to koi paNa jAga zojAvAlo nathI. valI yA zarIra to, Upara bhUmi (khArI pRthvI) jema varasAdanA pANIne tema kapUra kastUrI Adikane paNa dUSaNa yukta kare be. mATe je viSayothI virakta thara, mokSaphalavAlA ta pane tape be, evA tatvavettA eja zrA zarIranuM phala grahaNa karayuM che. ema vicAratAM zukladhyAnapara caDavAthI tene kevalajJAna utpanna thayuM. mATe - ho !!! yoganuM vilasita kevuM be ? teja vakhate iMDeM rajoharaNa zrAdika muninAM cihno tenI pAse lAvI, namaskAra kasyo; tathA tenA putra sUrya yazAne tenA rAjyapara besADyo, ane tyArathI rAjArjuno Aja dinasudhi " sUryavaMza " cAvyA kare be. ve pUrvajanmamAM melavelI yogasamRddhinA balathI khapAvela be, chA. zubha karmoM jeNe, evA jaratarAjAvAste karmoMno kleza nAza karavAmATe yoganA prajAvanuM varNana karayuM, to yukta be. paNa jene janmAMtaramAM ratnamaya (samyagujJAna, darzana, cAritra) nathI malyAM, ane tethI karma nahIM khapavAthI manuSyapaNuM paNa jene malatuM nathI, te mAesa anaMtakAlamA ekaThAM karelAM zubhAzubha karmoMno nAza zIrIteM anubhavI zake ? tene mATe kahe be. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. pUrvamaprAptadharmA'pi prmaanNdnNditaa|| yogapranAvataHprApa marudevA paraM padaM // 11 // arthaH-pahelA jeNIne dharma prApta thayelo nathI topaNa yoganA pranAvathI paramapadamAM AnaMdita thaelAM marudevA mAtA mokSapadane pAmyAM. marudevA mAtAne saMsAramA trasajIvapaNuM paNa manyu nahotuM, tyAre manuvyapaNAnI to vAtaja zI karavI? topaNa yogabalanI samRddhithI, zukladhyAnarUpI agnithI, ghaNA kAlathI ekAM karelAM karmorUpI kASTone teNIe vAlIne jasma kA~. ane te marudevA mAtAtuM caritra ghaNuM khalaM (upara) kahevAz gayuM . have ahI zaMkA kare ke, janmAMtaromAM krUra karmoM nahIM karanArAMmarudevAdikane yogavalathI kono dayaM thavo yukta , paNa atyaMta krUra kamoM karanArane yoga phalavAn thAya nahIM !!! tene mATe have kahe . brhmstriibhruunngoghaatpaatkaannrkaatiyH|| dRDhapradAripranRte yogo dastAvalaMbanaM // 1 // arthaH-narakanA adhikArI evA dRDhaprahAri zrAdikane brahmahatyA, bAlahatyA tathA gauhatyAnA pApathI bacAvanAra yogaja . TIkA-ahIM jo ke brAhmaNa athavA ko bIjI jAtino mANasa strI athavA puruSa, bAlaka athavA game te prANInI hiMsA karavAthI saraja pApa thAya be, topaNa lokomA prasiddha hovAthI te cAra hatyAu~nuM grahaNa kamu ke kAraNa ke je mANaso saghalI hiMsAne pApanAM phalovAlI nathI mAnatA, te paNa brAhmaNAdikanI hiMsA karanAra mahApApIne hiMsAnu pApa thayevU mAne je. valI tevA dRDhaprahArI Adikane yoga avalaMbanarUpa thayela , kAraNa ke, te teja naveM modeM gayela; le. ahiM Adi zabdathI bIjA paNa pApiyo jinavacanane jANyA bAda yogasaMpattine melavIne, narakamAM laz janArA kamono nAza karIne moke gayelA , te ne paNa jANI levA have dRDhaprahArinI kathA kahe je. koieka nagaramA eka utta brAhmaNa hato te pApabuddhi prajAu~mA anyAya karavA lAgyo. tethI ArakSa mANaso ( rAjapuruSo) ye tene nagaramAMthI hAMkI kahADyo, ane tethI bAjapakSI jema pArAdhinA hAthamAM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. jAya, tema te eka coronI pallI (vAsa)mAM gayo. tyAM coronA uparIyeM tene tenAM caritrothI potAsarakho jANI, putra karIne rAkhyo. par3I jyAre te corono khAmI gujarI gayo, tyAre thA mahAbalavAn, teno putratarIke hovAthI tene sthAnakeM Avyo. te dayA lAvyAvinA saghalA prANiune prahAra karato hato, tethI lokoyeM tenuM " dRDhaprahArI" nAma pADyuM hatuM. eka dahADe te zrAkhA jagatne buMTI zake, evA sujaTonA TolAMsahita kuzasthala nAme gAma DhuMTavAne cAlyo. te gAmamAM mahAdarikhI evo eka devazarmA nAmeM brAhmaNa hato, tenAM bagekarAMnae, eka dahADo tenI pAse, phakhavinAnAM vRddhapAse jema phala, tema dUdhapAka mAgyo. tyAre te brAhmaNe AkhA zeheramA rakhaDI rakhaDI kyAMkathI cokhA tathA kyAMkathI dUdha mAgI lAvI, dUdhapAka pakAvyo, par3hI jeTalAmA te nadIye nAvA gayo, teTalAmAM te krUra coro tenA gharamAM tUTI paDyA, kAraNa ke daiva ubalaneja mAre le. te mAhelA eka coreM te dUdhapAkane tyAM joyo, ane tethI jukhyA pretanI peThe te lakSa tyAMthI nAzI gayo. jIvita sarakho te dUdhapAka te. cora lai javAthI te brAhmaNanAM karAM raDatAM thakAM pitApAse jaza kahevA lAgyAM ke, AMkha khulI karI beThelAu~nAM zrAMjaNane jema pavana, tema mohoDaM phADIne beThelA evA je amo, teuno dUdhapAka cora laza gayA. te sAMjalI atyaMta gusse zrayelo te brAhmaNa yamadUtanI peThe pariSa lazne tyAMcI doDyo. tathA roSavAlA rAkSasa sarakhA zrAvezathI, ghaNA jorathI, pazunI peThe te corone parighathI te mAravA lAgyo, evI rIteM te brAhmaNathI kacarAnI peThe corone pheMkAtA joza, bIkaNono tiraskAra karato thako te corapati tenI sAme Avyo. te jyAre jorathI doDato Avyo, tyAre daivayogeM, jANe tene urgatimAMdhI aTakAvanArIja hoya nahIM, evI eka gAya vinarUpa thara mArgamAM ADI vI. te gAneM teNe dayAvinAnA kasAznI peThe vikarAla talavAranA ekaja phaTakAthI kApI nAkhI. par3I ekadama doDI jaza, teNe khaDgathI, te garIba brAhmaNanuM mastaka, phanasa vRdanA phalanI peThe pRthvIpara toDI pADyu. ( eTalAmAM) "are dayAvinAnA pApI, thA teM zuM kaluM !!" ema bolatI te brAhmaNanI garmiNI strI tyAM AvI, tyAre nAra jema bakarIne, tema teNInA kolA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6z yogazAstra. sarakhA peTane, te duSTeM phADI nAMkhyuM. te vakhate jarAyumAM (paDadAmAM ) rahelA teNInA gane, ve kaTakA thayeluM, tathA velaDInA pallavanI peThe laTakatuM teNeM joyuM. evI rItanA garjane joine, dayAvinAnA evA tene paNa, dayA zrAvI. eTalAmAM hA tAta !! hA mAta ! ! ema vilApa karatAM, te brAhmaNanAM vAlako tyAM vyAM te bokarAMune, nAgAM tathA mukhathI DubalAM ghara gaelAM, tathA melathI kAlAM ghayelAM joine, dRDhaprahArI pazcAttApa sahita vicArakhA lAgyo ke, arere!!! meM pApiyeM daridra eva brAhmaNa strIjaratArone mArI nAkhyAM, ane have yA bAlako paNa mutrAMja samajavAM, kAraNake, thoDA pANImAM matsyo kemajIvI zake ? mATe durgatimAM lai janArA yA krUra karmoMthI, bIno evo je huM pApI tenuM zrAje zaraNaM koNa thaze ? evI rIte vairAgyathI te jeTalAmAM vicAra karato hato, teTalAmAM pAparUpI rogone auSadha samAna, evA keTalAka munirjane AkAzamArge jatA teNe joyA, tyAre terjane namaskAra karI te kavA lAgyo ke, huM pApI bIjAnA paNa pApone arthe jaMtu, tathA huM pote kAdavayukta ya, bIjAne paNa kAdavayukta karUM hu~. je pApomAthI ekaja pApa paNa narakamAM lai jAya be, evA brahmahatyA, strIhatyA, bAlahatyA, tathA gohatyAnAM pApo meM karyAM De. evo huM huM, topaNa zrApa sAdhu mAruM rakSaNa karavA samartha bo, kAraNa ke, varasato megha kaMi susthAna kusthAna joto nathI. tyAre sAdhurjae tene yatidharmano upadeza karyo, ne jema tApathI tapelo mANasa banane, tema tethe paNa pApothI jaya pAmIne te aMgIkAra karyo. je divase yA pApa mane yAda ghaze, te divase huM jojana karIza nahIM, tathA sarvathA prakAre huM damA aMgIkAra karIza, evo teNe anigraha lIdho pachI te mahAtmA zragala nAza karelA teja kuzasthala gAmamAM, karmoMno kSaya karavA mATe vihAra karato karato vyo. teja zrA dhUrtta mahApApI be, ema jANI loko te mahAtmAne rAta dahADe raMjADavA lAgyA. paDhI jyAre nikSAvAste te lokonA gharamA jato tyAre, "C gau, bAla, strI, tathA brahmahatyA karanAro A mANasa be, " ema kahI tene kutarAnI peThe lAkaDIyothI mAratA evI rIte hamezAM tene te pApa yAda karavAnuM hovAthI, zAMta mana rAkhI te mukhyo rahevA lAgyo, athavA satvane Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. zuMpuSkara ? ! ko dahADe savAramAM, ke baporeM to koz dahADe sAMjare, evI rIte te pApa tene yAda karAvatuM hovAthI, koi paNa divase te nojana karI zakyo nahIM. loko tene DhephAMthI, lAkaDIthI, dhUlanI vRSTithI, tathA mUsIdhI mAratA, to paNa te sagharbu te sahana karI, ema vicArato ke he AtmA, te jetuM karma kareluM be, tevaM phala jogavya ? kAraNa ke, je bIja vAvIyeM, tephala male . valI A loko AkrozathI je mArApratye kleza vistAre , tethI vagara mehenateM mArA karmonI nirjarA thAya . mArA pratyeno zrAkoza, jema teune harSa Ape be, tevI rIteM prItithI sahana karatA, mane paNa, te karmadAya karanAro hovAthI, prIti upajAve . valI mArI jasanAthI tene je sukha thAya . te paNa jase thA ? kAraNa ke, navamAM sukhano saMgama murlaja De. valI mArA muSkarmarUpI melane, khAra sarakhA kaDavA vacanothI dhonArA, A loko mArA parama mitro . valI A loko jale mane mAro ? kAraNa ke, anino tApa sonAnI malInatAno nAza kare . valI je mane purgatimAMthI kheMcI laza, poteja temAM paDe be, evA mAra mAratA te para paNa huM zA mATe gusse thalaM ? valI potAnA puNyono nAza karI, je mArAM pApono kSaya kare be, evA thA mANaso karatA bIjA parama baMdhu koNa ? A vadhabaMdhanathI, saMsArathI mArU mukta tharbu, te to mane harSa Ape De, paNa teja A lokone anaMta saMsAranA heturUpa thAya , tethI mAruM citta kunnAya . valI keTalAko parane khuzI karavA mATe dhana tathA zarIrane paNa taje , tema thA lokone paNa mArA pratyenA thAkroza tathA mAra Adika prIti karanAra be. mArI tee tarjanA karI , paNa mane haNyo nathI, athavA haNyo , to paNa mane mAryoM nathI, kadAca mAryo , to paNa bAMdhavanI peThe, teu~e mAro dharma harI lIdho nathI. valI kalyANanA arthi mANaseM Akroza vacanono mAra, baMdhana, tADana, tathA mRtyu paNa sahana karavU jozye, kAraNa ke, zreyavastu bahu vinovAlI hoya . evI rIteM jAvanA nAvatA, tathA potAnA uSkRtanI niMdA karatA evA te munie, agnithI kASTanI peThe, kamonA samUhano nAza karyo. par3I teNe urlana, ane nirmala kevalajJAna melavyu, tathA ayogI kevalI nAmeM guNasthAnapara rahyAM thakAM teNe mokSa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m yogazAstra. melavyo. evI rIte yoganA prajAvathI dRDhaprahArI, narakanA atithipaNAne geDIne, mokSapadane pAmyA, mATe evI rIte vIjAe paNa zaMkA rAkhyAvinA yogamA prayatna karavo. valI paNa bIjA udAharaNathI yoganI zrakAneja vadhAre ne. tatkAlakRtauSkarma karmaThasya duraatmnH|| gopnecilAtiputrasya yogAya sTadayenna kH||13|| arthaH-tatkAla karela , puSkarma jeNe, evA purAtmA cilAtiputrane (murgatithI) rakSaNa karanAra yogapratye koNa spRhA na kare ? TIkA:-ahIM " purAtmA" ebuM je vizeSaNa Apyu , te pApa karatI vakhatanA kAlanI apekSAthI . te udAharaNa kahe . kSitipratiSTha nAme nagaramAM yajJadeva nAmeM brAhmaNa raheto hato, te hamezAM potAne paMDita mAnI jainazAsananI niMdA karato hato. te niMdAne nahIM sahana karIne, kozeka cele guruyeM vAryA batAM paNa, tene jItavA mATe vAda karavAne tene kahyu. tejenA vAdamAM evI pratijJA tha ke, jene je jIte, teno te ziSya thazne rahe. par3I te buddhimAn celAe vAdavivAdamAM yajJadevane harAvyo; par3I te cele pUrvanI pratijJApramANe, jItavAthI yajJadevane dIdA apAvI. palI zAsanadevIe yajJadevane kahyu ke, te have cAritra sIdheDhuMbe, mATe jJAnathI jhAvAn thA ? par3I tyArathI te vratane sArI rIteM pAlato ito, paNa vastra bhane aMganA melanI niMdA karato hato, kAraNa ke, bhAgalano saMskAra na tajAya evo hoya . have tenI paraNelI strIe, galI thI raMgelA sAkhAnI peThe, tenAparanA rAgano tyAga kasyo nahIM; " zrA mAre vaza thAya to sAru" ema vicAri, teNIe pAraNAmAM kAmaNa kaDe kAraNa ke kharokhara strI rakta tathA virakta thara thakI mAre . kRta pada sarakhA te kAmaNadhI kSaya pAmato, te munirUpI caMDa, sUryamaMDala sarakhA khargamAM gayo, tenA mRtyuthI thayela ne, kheda jene, evI te strIe manuSya javarUpI vRdAnA phala sarakhI dIkSA lIdhI. par3I patine suHkha dIdhAthI thaelA pApane bAlovyA vinA, te marIne devalokeM gaI. kAraNa ke, ta Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 65 pathI jhuMjuSprApya (urlana) ? have te yajJadevano jIva paNa, devalokathI cavIne rAjagRhI nagarImAM dhanasArthavAhanI cilAtI nAmeM strInI kuMkheM putra paNe utpanna thayo, cilAtIno putra hovAthI loko tene "cilAtIputra" kahevA lAgyA, ane tethI tenuM bIjuM nAma paDyu nahIM. have te yajJadevanI strIno jIva tyAMcI cavIne, dhana zegnI jasA nAmeM strInI kuMkheM pAMca putropara susamA nAmeM putrIpaNe upanyo. par3I te dhanasArthavAheM cilAtIputrasAthe susamAne bAlakrIDAmA joDI dIdhI. zrA kumAra lo. komA aparAdho karavA lAgyo, ane tethI zeTha rAjAthI bIvA lAgyo, kAraNa ke cAkaranA aparAdhathI zegno daMDa thAya . par3I vicAravAn, evA te dhana zreSThie, hamezAM upajava karanArA, evA tene, sarpanI peThe gharamAMthI kahADI mevyo. paDI priya ne aparAdha jene, evo te moTA aparAdhonI velI samAna, evI eka siMhaguhA nAmanI coronI pallImAM gayo; kAraNa ke, sarakhA sobatIu~ne paraspara prIti thAya . paThI te pApI, coronI sAye malI gayo, tathA tethI, vAyuthI jema agni, tema te atyaMta jayaMkara thayo. panI te siMhaguhAno khAmi cora marI gayA bAda, jANe tene mATeja karI rAkhI hoya nahIM, tema tenI gAdIpara te Avyo. have te susamA paNa yauvanavAlI thakSa, rUpa Adika guNothI zojatI thakI, kalAu~nA samUhane jANatI thakI pRthvIpara cAlanArI khecarI sarakhI dekhAvA lAgI. have eka dahADo te cilAtIputra potAnA sobatIu~ne kahevA lAgyo ke, rAjagRha nagaramA ati dhanavAlo dhana nAmeM zeTha , tathA tene susamA nAmeM dIkarI, mATe zrApaNe tyAM jazye, ane tyAMcI je dhana male, te tamAraM, ane te suSumA mArI, ema vyavasthA karIne, te, rAtriya dhanazeThane ghera gayo. tyAM rahelA lokone avasvApinI vidyAthI nijhAmAM nAkhIne, teNe coropAse dhana khuMTAvyuM, tathA pote susamAne grahaNa karI. paDI te cilAtIputra suSumAne jIvanI peThe lazne, te buMTArATha sAye tyAMcI nikalI gayo. panI dhanazeneM rakSaka rAjapuruSane bo- . lAvI kaDaM ke, coroe corebuM dhana tamo bejo, paNa te susamAne pAnI, lAvI zrApo ? panI te zeTha paNa ArakSaka mANaso, tathA hathiyAra baMdha thayelA putrosAthe mananI spardhAthIja hoya nahi jema, tema Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 yogazAstra, utAvalathI agADI agADI cAlavA lAgyo. par3I cAlatA cAlatA rastAmAM, jala, sthala, vekhyo, vRdo tathA je kaM jueM, te sarvane te kamalAvAlo jema sagharcA sonAmaya tema suSumAmaya jovA lAgyo. paThI ahIM tee pANI pII, ahIM khAdhuM, ahIM rahyA tathA zrahIM gayA, ema bolatA pagI sAthe te coronI samIpa jaz pahocyo. pakaDo ! pakaDo ! ema bolatA dhArakSapuruSo te coro pAse zrAvI pahoMcyA (te jo2) te coro to dhanane boDIne dizA dizAu~mAM nAzI gayA, paNa cilAti putra, vAgha jema haraNIne, tema suSumAne boDI nahIM, par3I te ArakSanA mANaso to ghaNuM dhana malavAthI tyAMthI pAbA valyA, kAraNa ke, khArtha saryA paThI saghalA loko pharI jAya . par3I te cilAtiputra to hAthI jema velaDIne, tema suSumAne khanne caDAvIne mahATavImAM nAzI gayo. paThI dhana paNa rAhupAsethI caMjanI kalAne jema te cora pAsethI potAnI putrI sevAmATe siMha sarakhA potAnA pAMca putro sahita tenI pahADI doDyo. panI cilAtIputraM jANyu ke, dhana mArI pAula AvI, zrAne laza jaze, mATe tenA hAthamAM na jAya to sAru, ema vicAri teNe teNInuM mAthu kApI nAkhyu; te vakhate eka hAthamAM kheMcedI ne talavAra jeNe, tathA bIjA hAthamA rAkhela De (suSumArnu) mastaka jeNe, evo te yamapurInA chAramA rahelA kSetrapAla sarakho zojavA lAgyo. par3I dhana suSumAnA dhaDAgala rahIne, raDato thako, nayanarUpI aMjalIthI jANe teNIne pANIja Apato hoya nahIM, tema azru pADavA lAgyo. par3I teNInA dhaDane tyAMja mukIne, te dhana pADo valyo, tathA zokarUpI zalyathI puHkhita thakSa, koz mahAvanamAM nikalI paDyo. khalATapara tapatA sUryanA tApanA jayazrIja hoya nahIM jema, tema cAre bAjuthI saMkocela. le gayA jeNe, evo madhyAhnakAla te vakhate thayo. te vakhate jANe paMcAgni sAdhatA hoya nahIM, tema dhananA pAMce putro, zoka, thAka, jukha, tRSA tathA madhyAhnakAlanA tApathI tapavA lAgyA. tyAM pANI phala athavA jIvanane auSadhasamAna kaMza paNa te e joyuM nahIM, paNa ulaTAM mota denArAM hiMsaka jaMgalI prANI ne tejae joyAM. evI rItanI potAnA putronI te mAThI dazAne jozne, dhana zeTha mArgamA vicAra karavA lA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. gyo ke, mAruM saghalu nAza pAmyuM, mArI prANapriya putrI mRtyu pAmI tathA amo paNa motanI aNipara zrAvI pahoMcyA biyeM, mATe daivanA vilasitane dhikkAra . je daivane balavAn balathI zrane saMpadAvAlo saMpadAthI paNa sAdhI zakato nathI, evaM daiva to balavAnamAM paNa balavAn . . valI je dAnathI paNa sAdhi zakAtuM nathI, valI vinayathI paNa grahaNa karAtuM nathI, tema sevAthI paNa jene boDI zakAtuM nathI, evA karmanI aho !! kevI duHsAdhyatA . valI jene devo paNa jANI zakatA nathI, balavAn rokI zakatA nathI, tapasvI paNa sAdhI zakatA nathI, evA devanI barobarI koNa ? valI are ! teja daiva ko vakhate mitranI peThe meherabAnI kare . to ko vakhate zatrunI.peThe zaMkA rAkhyAvinA mArI nAkhe . valI teja daiva pitAnI peThe ko vakhate rakSaNa kare , to koz vakhate duSTa pitarAznI peThe kuHkha thApe . valI te khoTe mArge janArane ko vakhate khare mArge caDAve , tathA khare mArge janArane ko vakhate khoTe mArge paNa caDAve be. valI te dUra rahelI vastu lAvI Ape , tathA hAthamA rahelI vastuno nAza kare , mATe evI rIteM karmanI gati iMsajAla sarakhI vicitra . valI jyAre ko anukUla hoya tyAre mANasone phera paNa amRtarUpa thAya be, tathA jyAre pratikUla hoya tyAre amRta paNa phera thAya . ema vicArato te rAjagRhI nagarIe gayo, tathA zoka sahita suSumAnI teNe uttarakriyA karI. par3I vairAgyathI zrI vIrapranu pratye AvI dIkSA lai, AkarUM tapa tapI, AyuSya pUrNa thavAthI te devalokamAM gayo. have cilAtIputra paNa anurAgathI vAraMvAra suSumAna mukha joto, thako, thAkane nahIMgaNakArI dakSiNa dizAtarapha cAlavA lAgyo. paDI mArgamAM teNe bAyAvRda sarakhA saMtApane haranArA, tathA kAyotsargamA rahelA eka sAdhune teNe joyA. panI potAnA yA kAryathI kaMzaka uni manavAlA tha, teNe sAdhune kaDaM ke, mane saMdepathI dharma saMjalAvo ? nahitara zrAja talavArathI kSaNavAramA susamAnI peThe, tamArA mastakane, kelane jema tema kApI nokhIza. par3I munie jJAnathI jANyu ke, AnAmAM ropeDhuM bodhibIja kyArAmAM ropelI DAMgaranI peThe kharekhara phalapa thaze. panI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 yogazAstra. munie kaDaM ke, "sArI rIte upazama, viveka ane saMvara aMgIkAra kara" ema kahI te cAraNa muni padInI peThe AkAzamA uDI gayA. paThI te padone maMtranI peThe vicAravAthI cilAtIputrane teno jAvArtha ema samajAvA lAgyo ke, DAhyA mANaseM krodhAdika kaSAyono upazama karavo jozya, ane hu~ to, sarpothI jema caMdanavRdA, tema tejanAthI gherAelo DhuM. mATe zrAjeja teu~ne mArA mahArogonI peThe kSamA, komalatA, saralatA ane saMtoSarUpI auSadhiu~thI dUra karIza. valI dhana, dhAnya, tathA kAMcana AdikanA tyAganA lakSaNarUpa, tathA jJAnarUpI vRdanA bIja . sarakhA eka vivekaneja huM aMgIkAra karIza. mATe pApa saMpadAnI dhajAsarakhA A hAthamA rahelA suSumAnA mastakane tathA talavArane hu~ bageDI dalaM. ane saMvara eTale iMjiya ane mananA viSayothI pAbA hantuM te, zrane saMyamarUpI lakSmInA mukuTa sarakhA te vicArane paNa mAre grahaNa karavo be. evI rIteM padonA arthAne vicArato, tathA rokela ne saghalI iMDiyo jeNe, evo te cilAtiputra samAdhimA rahyo. panI rudhiranI zreNiyI lipta thayelA tenA zarIrane, ghuNo jema kASTane, tema kIDIe seMkaDo biDovAluM karI nAkhyu. evI rItanA kIDIunA upasargathI paNa staMjanI peThe nizcala rahI, aDhI divasamAM teNeM devaloka melavyo. valI paNa yoganIja stuti kare je. tasyA jananirevAstu nRpshormoghjnmnH|| avicako yo yoga ityadazalAkayA // 14 // arthaH-je mANasanA kAna "yoga" evA arorUpI zalAkAthI (kAna vidhavAnA hathiyArathI) vidhAelo nazrI, evA phokaTa janmavAlA pazu sarakhA manuSyano janma na thavo, teja zreSTha be. arthAt evA mANasano viDaMbanArUpa (muHkha pIDA klezane saMtApamaya ) janma kaMza kAmano nathI. valI paNa pUrvArdhadhI (pehelAM be padothI ) yoganI stuti karIne, utarArdhathI (nevAM ve padothI ) tenuM svarUpa kahe . caturvarge'graNIrmode yogastasya ca kAraNaM // jJAnazradhAnacAritra rUpaM ratnatrayaM ca sH||25|| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza cAre vargomAM moda agresara be, ane te modanuM kAraNa yoga , zrane te yoga jJAna, pradhAna ane cAritra e traNa ratnovAeM be. TIkAH-cAra vargoM, eTale artha, kAma, dharma ane moda. temAM mukhya mokSa ke kAraNa ke.artha to, kamA, rakSaNa karavaM, nAza, kharaca ityAdi muHkhano hetu hovAthI tene cAra vargomAM agresara kahI zakAya nahIM: kA. mamAM kaMzka sukhano nAga hovAthI, jo ke arthathI teno darajo uMco be, topaNa bevaTe nIrasa tathA Urgati denAra hovAthI te paNa agresara yazake nahIM. ane dharma to jo ke, A loka ane paralokamAM sukhano hetu hovAthI artha ane kAmathI, teno darajo caDe de, to paNa sonAnI beDIsarakhA puNyabaMdhanano hetu hovAthI, navomAM jamAve , tethI tene paNa agresara kahI zakAya nahIM. ane moda to puNya pApanA dayanA lakSaNavAlo be, ane tethI, te bahu kvezavAlo paNa nathI, tema pheravAlA annanI peThe pariNAmeM duHkhadAyI nayI; tema te thA loka tathA paraloka saMbaMdhi sukhanI AzAnA doSathI dUSita nathI; tethI parama AnaMdamaya moda. cAre vargomAM agresara . tathA tenuM sAdhaka kAraNa yoga . have te yogarnu kharUpa zuM De? te kahe be. te yoga jJAna, zraddhAna ane cAritrarUpa . te traNe rato mAM pehelAM jJAna- kharUpa kahe je. yathAvasthitatatvAnAM saMdepAdhistareNa vaa|| yo'vabodhastamatrAdaH samyagjJAnaM mniissinnH||1|| arthaH- kharekharAM tatvono saMdepa athavA vistArathI je bodha, tene paMDito " samyagjJAna" kahe .. TIkAH-yathAvasthita eTale naya ane pramANa sahita svarUpavAlA, je jIva, ajIva, zrAzrava, saMvara nirjarA, baMdha tathA moda nAmanAM tatvonuM je jJAna, te " samyagAna" kadevAya. ane te jJAna kozne dayopazama pra. mANe saMdepathI ane kozne vistArathI hoya be. have temAM jIvonA be neda be, muktinA ane saMsArI te saghalA anAdinidhana jhAna, darzananA lakSaNavAlA . modanA jIvo, eka svanAvavAlA, janmAdikanA klezarahita, tathA anaMtajJAna, darzana tathA vIryAnaMdamaya je. saMsArI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 yogazAstra jIvo ve prakAranA , trasa ane thAvara. te vanenA paryAptA tathA apaptiA nAmeM ve nedo . AhAra, zarIra, iMjiya, prANa, nASA, tathA mana, va paryAptiyo be. temAMthI ekeMDi, vikaleMDI, tathA sannIpaMceMDIne anukrameM, cAra, pAMca, ane ba, paryApti hoya . have sthAvara ekeMjiyonA pRthvI, apa, teja, vAja, zrane vanaspatikAya nAmanA pAMca nedo .temAMdhI pehelA cAranA be do , sUkSma ane vAdara vanaspatikAyanA be nedo be, pratyeka ane sAdhAraNa vanaspatinA, sUdana zrane bAdara be nedo hoya. trasa jIvonA veDi, iMji, caturiMjiya tathA paMceMDI nAmeM cAra nedo be,temAM paNa paMceMTInA sannI paMceMjI ane asannI paMceMDI nAmeM be nedo . temAMthI zikhAmaNa, upadeza tathA vacanone je jANe te sannI paMceMji kahevAya, ane manaHprANa vinAnA te asanni paMceMjiya kahevAya. tvacA, jihvA, nAsikA, AMkha tathA kAna, e pAMce iMjiyo , tathA teUnA anukrameM sparza, rasa, gaMdha, rUpa tathA zabda e viSayo . zaMkha, koDAM, bIpa Adika vividha zrAkRtivAlA be iMDiya jIvo je. ju, mAMkaDa, maMkoDA tathA lIkha Adikapriya jIvo , tathA pataMgIthA mAkhI, tathA jamarA, mAMsa Adika coriMjiya jIvo ne.tiryaMca yonimAM utpanna thayelA, jalacara, thalacara, ane khecara, tathA nAraka, manuSya ane deva, e paMceMjiya jIvo . manabala, vacanabala, kAyabala, tathA pAMce Ijiyo, tathA AyuSya, ane zvAsobAsa e daze prANo . temAMthI kAya. bala, AyuSya, zvAsovAsa, tathA iMjiya saghalA jIvone hoya, zrane vikaleMjiya tathA asannI paMceMjiyane vacanabala vadhAre ane sannIpaMceMjiyane manabala sahita saMpUrNa daze prANo hoya. devo tathA nArakInA jIvo potAnI mele utpanna thanArA ane garnajo, jarAyuja tathA aMDaja (ura tathA iMmAthI thanArA), ane bAkInA saMmUrDimo . teumAM saMmUrDima ane nArakInA jIvo pApI, ane napuMsaka vedavAlA ane devatA, strI tathA puruSavedI hoya , ane bAkInA traNe vedavAlA hoya . have te saghalA jIvonA vyavahArI zrane avyavahArI nAme be do , temAMdhI sUkSma nigodamA utpanna thanArA avyavahArI kahevAya, tethI vAkInAte avyavahArI kahevAya. sacitta, acitta, ane mizra, saMvRtta, vivRtta ane mitra, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. tathA zIta, uSNa ane mizra, e nava prakAranI prANIunI yoniyo be. have pRthvIkAya, apakAya, teukAya, tathA vAukAya e cAre anukrameM sAta sAta lAkha yonivAlA be, ane pratyeka vanaspatikAyanI dazalAkha yoni, tathA sAdhAraNa vanaspatikAyanI cauda lAkha yoniyo be, beDiyo, teiMjiyo, tathA cariMjiyonI anukrame babe lAkha yoniyo be. manuSyonI cauda lAkha yoniyo , tathA nArakI, tiryaMca ane devonI darekanI cacAra lAkha yoniyo be. evI rIteM saghalA prANIunI sarvajJa prajue corAzI lAkha yoniyo kahelI . jIvonAM cauda nedo nIce pramANe . sUkSma ekeMDi, tathA bAdara ekeMDi, beiMDi, treSi, cauriMja, asannI paMceMji, tathA sannI paMceMjI, e sAtenA paryAptA ane aparyAptA, ema be prakArathI, cauda jedo thAya . tathA cauda mArgaNA paNa nIce pramANe . gati. Ijiya, kAya, joga, veda, jJAna, kaSAya, saMyama, AhAra, dRSTi, lezyA, java, samyaktva, tathA saMjJI e cauda mArgaNA ne, guNagaNAM cauda be, teUna, nAma nIce pramANe 2. mithyAtva, sAkhAdana, mizra, avirati samyagdRSTi dezavirati, pramatta, apramatta, nivRttibAdara, anivRttibAdara, sUkSmasaMparAya, prazAMtamoha, kSINamoha, sayogI, tathA ayogI, e cauda guNagaNAM be. have mithyAtvano udaya hovAthI pahelu mithyAtva guNagaNuM hoya . tene janakapaNAnI apekSAthI guNagANAnI saMjJA ApelI be. mithyAtvano udaya na hoya, ane anaMtAnubaMdhinI cokaDIno udaya hote te, samyaga dRSTivAluM sAkhAdana nAmarnu bIjaM guNagaNuM hoya De, tathA tenI utkRSTI sthiti zrAvalIunI . samyaktva ane mithyAtvanA yogazrI trIju mizraguNagaNuM thAya , tathA tenI utkRSTI sthiti aMtaramuhUrttanI be, tathA pacakhANano udaya na thavAthI cothu avirati samyagdRSTi nAmeM guNagaNuM thAya . valI pacakhANano udaya hote te pAMcamuM dezavirati nAmeM gupagaNuM thAya be. tathA saMyama lai jyAre pramAdamA rahe, tyAre tene pramatta nAmeM huM guNagaNuM hoya. jyAre saMyama laz pramAda na kare, tyAre tene zrapramatta nAme sAtamuM guNagaeM hoya; te banne guNagaNAnuM parAvarta aMtarmuhU" thayA kare be. pehelAM karmonI sthiti ghAtane nahIM karato hato, te karANI tethI, te "apUrvakaraNa" nAmeM AThamuM guNagaNuM ke jetuM bIjuM nAma Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. "niyatavAdara" paNa ne. ane tyAMzrI kSapaka tathA upazama nAmeM ve zreNi maMDAya . jemAM bAdarakaSAyonA pariNAmo nivarte, te " nivRttivAdara" nAmarnu AvamuM guNagaNuM jANavU. __ ane jyAM pariNAmo na nivarte te "anivRttibAdara" nAme navamuM guNagaNuM jANavaM. aMne temAM paNa dapaka tathA upazama zreNi varte je. jemAM sUkSma kITImAtra lona rahe be, te dazamuM kSapaka tathA upazama zreNivAlu dazamuM" sUdamasaMparAya" nAmanuM guNagaNuM jANavU. mohano upazama thaye bate "upazAMtamoha" nAmanuM zragyAramuM guNagaNuM thAya ne ane mohano jyAre sattAmAMthI paNa daya thAya, tyAre bAramuM"kSINamoha" nAmeM guNagaNuM thAya . ghAtI karmonA kyathI jyAre kevalajJAna thAya tyAre "sayogI kevalI" nAmanuM teramuM guNagaNuM thAya . ane jyAre mana, vacana, tathA kAyAnA yogo ruMdhA jAya tyAre caudamuM "ayogI kevalI" nAmanuM guNagaNuM kahevAya. evIrIte jIvatatvanuM svarUpa kAM. have ajIvanA pAMca nedo , dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, ane pujalAstikAya; A pAMce paNa jIvanI sAthe javyatarike lekhAya be. temAMthI kAlavyavinA bAkInAM pAMce avyo pradezanAM samUhavAlAM meM ane eka jIva javyavinA pAMce avya, acetana tathA akartA . valI kAla avya vinA pAMce avyo " astikAya" rUpa be; zrane pujalavinA sarve avya zrarUpI be; valI te saghalA utpAda, vyaya, ane dhauvAtmaka le. valI temAM pujalavya, varNa, gaMdha, rasa tathA sparzamaya be; te pujalanA paramANu ane skaMdha nAmeM be nedoDe tejemA buTA rahelA te paramANu ane malelA te skaMdha kahevAya. valI, gaMdha, zabda tathA sUkSmapaNAthI sthUla AkRtivAlA , ane aMdhakAra, Atapa, udyotanA neda, zrane bAyAtmaka paNa samajavA. valI te kArmaNa zarIra, mana, nASA tathA zvAsovAsane denAra ne, tema sukha, uHkha, jIvita, tathA mRtyune paNa karanArA . dharmAstikAya, adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya, e traNe, ekeka, tathA arUpI, niHkriya, tathA sthira . valI teuM jIvanA pariNAma jeTalA asaMkhyAtA pradezavAlA lokAkAzane vyApIne rahelA. jema jalacara jIvone pANI sahAyakAraka , tema jIva ane pu Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 73 phalane dalana calanamA dharmAstikAya madadagAra be. valI jIva ane pujalane sthira thavAmAM, jema vaTemArgane vRnI chAyA tema, adharmAstikAya sahAyakArI be. zrAkAzadravya, anaMta pradezavAluM hotuM kuM, lokAlokane vyApI ne avakAza detuM kuM radhuM be. kAlanA apu juTA thaine lokAkAzamAM vyApI rahelA be; zrane mukhya kAla padArthonuM badalAvApaeM teja be. jyotiHzAstramAM je kAlanuM ( samaya zrAdikanuM ) parimANa kahetuM be. tene jJAnIe vyAvahArika kAla kahelo be. A pRthvImAM je navI junI vastu thayA kare be, te sarva kAlanuM mAhAtmya be. kAlakrIDAthI viDaMbita thalA padArthoM, vartamAnamAMthI atItamAM jAya be. tathA jAvI hoya te varttamAnarUpeM thAya be. evI rIteM jIva tatvanuM kharUpa kayuM. mana, vacana, ane kAyAnuM je kArya, te zrAzrava kadevAya, tenA be nedo zubha zubha, zubhano hetu te zubha, ane zujano hetu te azubha. evI rIteM zravatatva ka. ghAvanuM je rokA te saMvara tathA javanA heturUpa karmonuM je jarI javaM te nirjarA kahevAya. eva rIteM saMvara tathA nirjarA tatva jANavAM va saMvara ne nirjarAnuM svarUpa jAvanArumAM tryagala vistArathI kahevAze, tethI punaruktinA javistAra karyo nayI. kaSAyapaNAthI karmayogya purulone jIva grahaNa kare be, tene, jIvane svataMtratAnA (parataMtrapaNAnA) kAraNarUpa, baMdha tatva jANavuM te baMdha, prakRti, sthiti anubhAga ne pradeza nAmeM cAra prakArano be, mAM prakRtibaMdha jJAnAvaraNAdika nedothI ATha prakArano be. te ATha bhedo nIce pramANe be. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya, nAmanA be. karmoMno nAno moTo je kAla, te sthitibaMdha kahevAya, chAne vipAkamAM je rasa Ape te anubhAga, baMdha kadevAya, ane karmoMnA jAganI je kalpanA te pradezabaMdha kahevAya. mithyAtva avirati, pramAda, kaSAya, ane yoga. e pAMce baMdhanA hetu be, evI rIteM baMdhatatvanuM svarUpa ka. have baMdhahetuno nAva thavAthI, ane cAra ghAtikarmoMno daya thavAthI, kevalakAna thAya be, tathA bAkInAM cAra 10 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. zraghAtI karmono kSya thavAthI moda thAya . traNe juvanomAM deva, dAnava, tathA rAjAuMne je sukha male be, te sukha, modasukha pAgala anaMtame jAge paNa nathI, te modamAM AtmakhannAvathI utpanna thaeva~ atIMjiya, tathA zAzvatuM sukha , tethI tene (modane ) cAra vargomA agresara kahelo . evI rIte modatatvanuM svarUpa kaDuM. have jJAna pAMca prakAranA. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyavajJAna, ane kevalajJAna avagraha tathA vahvAdi nedovAdhaM tathA iMjiya ane manathI utpanna yatuM matijJAna kahelu be. pUrva, aMgopAMga, tathA prakaraNothI vistAra pAmelu tathA syAchAdavAlu ghaNA prakAranuM zrutajJAna kaheluM . deva ane nArakIne nava pratyenuM avadhijJAna hoya , ane bAkInI gatirjamAM kSayopazamanA lakSaNavAeM prakAraceM avadhijJAna hoya . jumati vipulamati e be prakAraceM manaHparyavajJAna be, temAM rujumati avizuddha ane paDI jAya tevu ne, ane vipulamati te vizuddha ane na paDe tevU . tathA saghalA avya paryAyane jANanAru, vizvamAM locanasamAna, anaMta, eka tathA atIMjiya, evaM kevalajJAna le. evI rIteM pAMca jJAnathI jANelo ne tatvono samUha jeNeM te, modanA heturUpa jeratnatraya, tenA pehelA nedane jANanArokahevAya.navarUpI vRdane ukheDI nAkhavAmAM madonmatta hAthI samAna, tathA mUrkhatArUpI aMdhakArane haNavAmAM sUryasamAna, tathA jagatnAM tatvane prakAzavAmAM vIjAM netra samAna, tathA iMjiyarUpI hariNane bAMdhavAmAM jAla sarakhaM jJAna . rucirjinoktatatveSu, smykprdhaanmucyte|| jAyate tannisargeNa guroradhigamena vA // 17 // arthaH have bIjA ratnanuM svarUpa kahe be, jinezvareM kahelA tatvomAMje ruci thavI, te samyagdarzana kahevAya, te svAbhAvika rIte athavA, gurunI sahAyatAthI thAya , TIkA- upara kahelAM jinezvara nASelAM jIvAdika tatvomAM je ruci thavI te zrajhAna kahevAya te rucivinA jJAna,phalanI sijivAyU~ thatuM nathI; kAraNa ke zAka anna AdikanA kharUpane jANanArane paNa rucivinA tenA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya prathamaprakAza. svAdanA phalanI prAptithatI nathI zrutajJAnavAlA aMgAramardakAcArya zrAdika ajavI tathA kulavIne paNa jinezvareM kahelA tatvomAM ruci nahI hovAzrI, kahelu phala malI zakyu nathI, te zraddhA utpanna thavAnA be nedo De, eka svAjA vikarIteM, ane bIjo, guru AdikathI. svAnAvika eTale guru zrAdikanA upadezavinA samyak zraddhAnuM je kAraNa thAya te. te je rIteM utpanna thAya ne , te batAve . anAdi anaMta saMsAramA bhramaNa karatA prApiune jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya tathA aMtarAya, e cAra kamoMnI utkRSTI trIza koDAkoDI sAgaropamanI sthiti be, tathA nAmakarma ane gotrakarmanI utkRSTI vIza koDAkoDI sAgaropamanI sthiti . ane mohanIyanI sItera koDAkoDI sAgaropamanI sthiti be. temAMthI parvataparathI paDatI nadImA rahelA patharanA gholAvAnA nyAyeM, jema pravAhamA athaDAya golAkAra thAya tepramANe potAnI mele eka koDAkoDI sAgaropamamA palyopamane asaMkhyAtameM nAge uNI sthiti rAkhI, bAkInI sthiti nAza pAmate te, yathA pravRttikaraNa thavAthI graMthi dezanI samI prANI Ave . urnedaevo je rAga dveSano pariNAma te graMthi kahevAya .tathA te kASTAdikanI peThe atyaMta dRDha . graMthIdezasudhi zrAvelA prANI paNa rAga SayI prerAyA thakA, karmonI utkRSTI sthitine bAMdhatA thakA cAre gatimA bramaNa karanArA thAya be. teumAMthI paNa je javya, tathA nAvinamo ne, te potAnuM vIrya phoravIneM, apUrvakaraNa karate bate, jema paMthI keTaloka mArga vaTAvIne uMcI nUmine ulaMghe , tema te te AkarI graMthIne ulaMghI jAya . ( tenuM nAma apUrva karaNa kahevAya be.) trIjA anivRtti karaNazrI aMtarakaraNa karate bate, vedavA lAyaka mithyAtvanAM dalIAMne dUra karIne, je aMtaramuhUrttavALu upazama samyaktva pAme , te nisargahetuvAdUM ( khAnAvika ) samyakUnasAna kahevAya je. gurunA upadezanA AlaMbanayI saghalA prANIu~ne jesamyakjhAna thAya be, tenuM nAma adhigamazrakAna kahevAya be. te samyag darzana, yama, ane zAMtatAnA auSadha samAna, jJAna ane cAritranA bIjarUpa, tathA tapa ane zrutano hetu . cAritra ane jJAna vinAnuM paNa darzana vakhANavA lAyaka be, paNa mithyAtvarUpi pherathI dUSita zrayelA jJAna ane cAritra vakhANavAlAyaka nathI. jJAna ane cAritravi Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. nAnA, zreNika rAjA samyag darzanananA mAhAlyathI tIrthakarapaNAne pAmaze. je darzananA prajAvayI, cAritra ane jJAnavinAnA mANaso paNa, zratyaMta sukhavAlA modane melave De, tathA je navarUpI samukhamAM vahANa samAnane, tathA valI je puHkha rUpI vanane bAlavAne dAvAnala samAna meM, evA samyagdarzana nAmanA ratnano tamo Azraya karo?havetrIjAratnanuM svarUpakahe. sarvasAvadyayogAnA, tyaagshcaaritrmissyte|| kIrtitaM tadahiMsAdi, vratanedena paMcadhA // 17 // - arthaH- saghalA sAvadya yogono je tyAga, te cAritra kahevAya, zrane te ahiMsAdikanA nedothI pAMca prakAranuM kahelu . ____TIkA:- thoDA nahi paNa saghalA sAvadya yogono, jJAna ane zraddhApUrvaka tyAga karavo, te samyakcAritra kahevAya. kAraNa ke, jJAna darzanavinA samyak cAritranI prApti urlana . ahIM sarva zabda dezavirati cAritrane juDaM, pADavAmATe . A cAritra mUlaguNa, zrane uttaraguNathI ve prakAnuM . have pehelA mUlaguNavAlA cAritranuM kharUpa kahe de. tenA pAMca prakAro che. te mUlaguNo dekhADe . ahiMsA satyamasteya brhmcryaaprigrhaaH|| paMcaniH paMcaniyuktA bhaavnaanirvimuktye||10|| arthaH- ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, te pAMce pAMca pAMca nAvanAu~thI yukta thayA thakA modamATe thAya . have pahelA mUlaguNa- svarUpa kahe je. na yatpramAdayogena, jIvitavyaparopaNaM // * sAnAM sthAvarANAM ca, tadahiMsAvrataM mataM // 20 // arthaH-pramAdanA yogathI trasa athavA thAvara jIvono je, nAza na karavo, tene ahiMsA vrata mAnelu . TIkAH- arthAt, saMzaya, viparyaya, rAga, dveSa, yAdacuka, manAdikanA yoga, pratikUlapaNuM, ane dharmano anAdara, e ATha prakArano pramAda , ane te pramAdanA yogathI trasa athavA thAvara jIvono je nAza karavo te hiMsA, ane tenAthI nivartavaM te ahiMsA kahevAya. have vIjo mUlaguNa. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. II priyaM pathyaM vacastathyaM suuntvrtmucyte|| tattathyamapi no tathyamapriyaM cAditaM ca yat // 1 // zrarthaH- priya, hitakAri, tathA je satya vacana bolavaM, te vratanuM nAma sUtRtavrata kavAya, paNa je apriya ane ahitakAri evaM satya paNa satya na kahevAya, TIkA:- priya vacana eTale sAMjalatAM thakAMja je priya lAge te, ane pathya eTale AgAmI kAlamAM hitakArI. have ahIM priya ane pathya kahevAnu zuM prayojana . ? te kahe . vyavahAranI apekSAthI je satya hoya, te paNa jo apriya hoya to bolavU nahIM, jema corane kahevU ke, tuM " cora"; kuSTIne kade ke tuM " kuSTI " ityAdi apriya hovAzrI satya paNa satya na kahevAya. valI je satya batAM, ahita hoya, te paNa satya na kahevAya, jema zikArI puDhe ke, vanamAM hariNo ? tene kahe, ke, meM haraNo tyAM joyAM , ema kahevAthI te prANIunI ghAta thavAthI te paNa satya na kahevAya. have trIjo mUlaguNa,kahe . anAdAna madattasyA steyavratamudIritaM / / bAhyAHprANA nRNAmoM daratA taM datAdi te // // arthaH- adatta vastunuM je nahIM lebu, tene asteyavrata kahelu , valI dhana ne te, mANasonAM bahAranAM prANo , mATe te dhanane haranArA mANaseM, te prANono nAzaja kayoM samajavo. ___TIkAH- dhananA khAmie nahIM dIdhelA dhana- je nahIM grahaNa karavU, te asteyavrata kahevAya tenA cAra nedo be, svAmi adatta, jIva zradatta, tIrthakara adatta, tathA guru adatta nAme. tema panara, tRNa, kASTa AdikanA svAmie nahIM dIdheduM te " khAmiadatta" kahevAya, vadI je khAmie dIdhelu, paNa jIveM pote nahIM dIdhenuM te, "jIvAdatta" kahevAya; jema dIdAnA pariNAma vinAnA putra Adikane, mAtapitA gurune thApe , temAM gurue " jIvAdatta" lIdhuM kahevAya. valI jenI tIrthakaroe manA karelI be, evA AdhAkarmika dika, je grahaNa karavU te " tIrthakarAdatta" kadevAya valI svAmieM dIdhelu tathA AdhArmikAdika doSarahita, je Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. gurunI zrAjhAvinA grahaNa karavaM te " gurvadatta" kahevAya. vatI je corI karavI, te vAhya prANa lIdhA varovara . have cotho mUlaguNa kahe . divyaudArika kAmAnAM kRtAnumatikAritaiH / / manovAkAyatastyAgo brahmASTAdazadhA mataM // 23 // arthaH-devasaMbaMdhi, tathA audArika kAmane, mana, vacana, ane kAyAthI, na karavU na karAvaq, ane je na anumodavaM, evI rIteM aDhAra nedeM brahmavrata kahelu de. divya eTale vaikrIya zarIra saMbaMdhi, eTale devonA, ane audArika eTale manuSya, tathA tiryaMca saMbaMdhi, tezronA kAmono je tyAga, te brahmacarya vrata kahevAya. te aDhAra prakAraceM, eTale mana, vacana ane kAyAthI, karuM nahIM, karAvaM nahi, ane karatAne anumoDaM nahIM, evI rIteM divya tathA audArikanA matI aDhAra nedo thayA. __ have pAMcamA mUlaguNatuM kharUpa kahe be. sarvanAveSu mUrgayAstyAgaH syaadprigrhH|| yadasatsvapi jAyeta mUrbayA cittviplvH|| zrarthaH- saghalA jAvomAM je mUrgano moha tyAga karavo, te aparigraha vrata kahevAya. kAraNa ke, padArthoM na hoya, to paNa mULane sIdhe cittanI asthiratA rahyA kare . saghalA nAvo, eTale avya, kSetra, kAla nAva vigeremAM mUrgano je tyAga, te aparigraha vrata kavAya, kevala dhanano tyAga karavAyI na kahevAya ahIM zaMkA kare ne ke, parigrahanA tyAgadhIja "aparigraha" vrata kahI zakAya, tyAre mUrbAno tyAga kahevAnI zI jarura le ? tene mATe kahe . avya, detra, kAla, nAva, na hoya to paNa mUrgathI samatA sukhano nAza thAya . dhana na hoya to paNa mUrgathI, rAjagRhInagarInA jamakanI peThe, manano kleza purgatimAM pADavAne kAraNarUpa tha paDe . valI jo ke avya, kSetra kAla, nAva AdikanI sAmagrI hote bate paNa, tRSNAvinAnA manavAlAu~ne zAMtasukhanI prApti hovAthI, cittanA viplavano a Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. nAva hoya . ane tethI karIneja, dharmopakaraNone dhAranArA, tathA zarIra ane te upakaraNomAM paNa mamatArahita evA sAdhurjane parigrahapa - laMbe, jema ghoDAne ghaNAM AbhUSaNo peherAvelAM hoya, to paNa temAM jema tenuM niHspRhapaNuM be, tema munine paNa dharmopakaraNa AdikamAM paNa niHspRhIpa De, valI paNa jema dharmopakaraNavAlA, tathA mUrgarahita munirjane parigrahapaNAno doSa nathI, temaja gurue kahelA dharmopakaraNa dhAranArI tathA tra ratnosahita, evI sAdhavIne paNa dharmopakaraNanA parigrahamA - trayIja mono apavAda ( je digaMbarI) kahe be, te kevala temano bakavAdaja be. have yAgala kahyuM De ke pAMca pAMca jAvanAcI yukta, thA vrato joiyeM, tene mATe kahe be. nAvanAnirmAvitAni paMcabhiH paMcabhiH kramAt // mahAvratAni no kasya sAdhayaMtyavyayaM padaM // 25 // arthaH- anukrameM pAMca pAMca jAvanAthI jAvita thaelAM mahAnato kone mokSapada sAdhI yAtAM nathI. TIkA: je vaDe karI mahAtratomAM guNono Aropa karI zakAya, te jAbanA kaddevAya. have pehelA vratanI jAvanA kahe be. manoguNaiSaNAdAne yAniH samitibhiH sadA // dRSTAnnapAnagrahaNe nAhiMsAM nAvayetsudhIH // 26 // arthaH- buddhimAna mANaseM manogupti, eSaNAsamiti, AdAna jaMDa nikhepayA samiti, ryAsamiti, tathA annapANIne jor3ane levAvaDe karIne, hamezAM hiMsA (dayA) jAvavI joiyeM. TIkA:- peDhelI manotinI jAvanA, eSaNA eTale zuddha AhAra grahakaravArUpa samiti, yAdAna jaMDa nikSepaNa samiti paTale pATa pATalA vis dika levA mukAvA saMbaMdhi samiti, iryAsamiti eTale javA zrAvamA rakhAtI samiti, tathA joine annapANI levuM, ane jamavuM, te pAMce jAvA karIne ahiMsA jAvavI. yahIM gupti tathA samiti mahA to vanAekarI gatArtha be, to paNa "paMcasamiti" ityAdi graMthe ka Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuc yogazAstra. rIne je pharIne kahevAebuM , te gupti ane samitine uttara guNa kaDevA mATe . zrahI manotine je lAvanApaNuM kahevU de, te hiMsAmA manovyApAratuM prAdhAnyapaNuM hovAthI kaheDhuM ne, kAraNa ke zAstramA paNa saMjalAya ne ke, manoguptithI nathI nAvela ahiMsAvata jeNe evA prasannacaMDa rAjarSie hiMsA na karatA thakA paNa, sAtamI narakane yogya karma upArjana karyu zrane epaNA samiti to atIze ahiMsA mATe upakArI be, tethI tene nAvanApaNuM kahevU , dRSTipUrvaka annapANInuM je grahaNa kara zrane dUSitano tyAga karavo, te paNa ahiMsAvatanA upakAra mATe . tene paNa pAMcamI nAvanAmAM gaNyu je, have vIjA vratanI jAvanA kahe De, dAsyalonanayakrodha prtyaakhyaannirNtrN|| Alocya nASaNenAdi bhAvayetsUnRtaM vrataM // // arthaH- hAsya, loja, laya, ane krodhanAM pacakhANapUrvaka, ane vicAra pUrvaka, bolavAvaDe karIne satyavratane nAvavaM. TIkA:- hAMsI karatAM thakAM locane vaza thara, dhananI hAthI, jayane vaza thara, prANAdikanA rakSaNanI zvAthI, tathA krodhasahita manapaNAthI jUtuM volAya . e hAsyAdika cAra nAvanA jANavI, tathA samyagjJAnapUrvaka vicArine bolavaM, eTale "mArAthI juvaM mA bolA" evI rIte mohane dUra karavAthI, je satya) bolavU, te pAMcamI nAvanA jANavI. kAraNa ke moha le te mRSAvAdano prasiddha hetu . kAraNa ke, kaDaMDe ke rAga, dveSa athavA mohathI je vAkya bolAya be, te jUtuMja . dave trIjA vratanI jAvanA kahe . AlocyAvagrahaM yAJcA'nIkSaNAvagradayAcanaM // etAvanmAtramevaitadityavagrahadhAraNaM // // samAnadhArmikenyazca tathAvagrahayAcanaM / anujhApitapAnAnAsanamasteyanAvanA ||raae| arthaH-vicArapUrvaka zravagraha vAraMvAra avagraha " pATalIja jagoM mAre jozya " evo avagraha sAdharmI pAsethI, tathA gurunI zranujJAthI annapApI AdikanuM grahaNa karavU, te pAMce asteyavratanI bhAvanA jANavI. pUrvaka, bokaDAMsI karatA thakA hAthI, tathA AvA, tathA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. G2 TIkA:- Alocya eTale manayI vicArineM avagrahanI yAcanA karavI te zravagraha, iMDa, rAjA, maMDalAdhIza, zayyAtara, tathA sAdharmika, e pAMca prakArano be. te mAMcI pUrvottara eka bIjAne bAdhAkAraka be. temAM iMdrano zravagraha eTale, dakSiNa lokArdha mATe saudharmeMdranI yAcanA tathA uttara lokArdhamATe IzAneMnI yAcanA karavI. rAjA eTale cakravarttI evA jarata dina va jANavo grahapati eTale maMDalAdhIzanI yAcanA karavI te, zayyAtara eTale gharanA mAlekanI yAcanA karavI te. sAdharmika eTale sAdhurja, terjanI jagyAmATe yAcanA karavI te. evI rIteM avagrahonI yAcanA karavI; kAraNa ke, mAlikanI yAcanA vinA yA lokamAM paNa kajI yA thAdika kleza thA, ane paralokamAM paNa dattAdAnanuM pApa lAge. evI rIteM pehelI jAvanA jANavI. mAlIkanI ekavAra yAcanA karyAbAda vAraMvAra paNa yAcanA karavI kAraNa ke pehelAM rajA lIdhI hoya topaNa, mAMdagI - dikanI avasthAmAM, mUtra viSTA, caraNadhovA ghyAdikathI gRhanA mAlikane pIDA na thAya, mATe vAraMvAra paNa tenI yAcanA karavI. evI rIteM bIjI jAvanA jANavI ATalIja jagono mAre khapa be, ema vicAri, teTalIja jago vAparavAnI rajA levAthI denAranuM citta khedAya nahIM ne potAne paNa adattAdAnathI utpanna thatA karmano baMdha na ghAya. evI rIteM trIjI jAghanA jANavI. sAdharmika eTale grahaNa karela be, tulyazAsana jeTaye, evA pAthI teye pUrve grahaNa karelA kSetranI yAcanA karavI, chAne tenI rajA makhyAbAda temAM rahe ema na kare to corI karI kaDevAya. evI rIteM cozrI jAvanA jANavI. gurunI rajA lai grahaNa karelA nirjIva, nirdoSa ane kalpe evAM, anna pANI laineM AloyaNApUrvaka, gurune dekhAr3IneM, temanI rajA malavAthI, maMDalI mAM besIne, athavA ekalAM AhAra karavo; ane upalakSaNathI guMrunI anujJA lai vastra pAtra yA dikane paNa grahaNa karavAM; ane tema karavAyI asteyatratanuM ullaMghana yatuM nayI. evI rIteM pAMcamI jAvanA jANavI. have cothA vratanI jAvanA kahe be. strISaMDapazumaddezmAsanakuDyAMta rokanAt // sarAgastrI kathAtyAt prAgratasmRtivarjanAt // 30 // 11 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. strIramyAMgehAsvAMgasaMskAraparivarjanAt // praNItAtyazanatyAgAgAt brahmacarya tu naavyet||31|| arthaH- strI, napuMsaka, tathA pazuvAlAM ghara tejenAM zrAsana tathA, jItAtaranA tyAga karavAzrI tathA rAgasahita strIkathAnA tyAgathI tathA pehelA jogavelA vilAsane na yAda lAvavAthI tathA strInAmanohara aMgonuM jovU ane potAnA zarIrane zaNagAra te bannenA varjavAthI tathA vahAlAM zrane vadhAre nojananA tyAgayI brahmacaryatratane nAva. TIkAH-deva thane manuSyanA nedayI strIu~nA ve jedo ne. te sacitta, tathA citra AdikathI vanAvetI acitta hoya . ane napuMsako trIjA vedanA udayavAlA hotAM thakAM, mahAmoha karmavAlAM, strI tathA puruSa banene sevavAmAM rakta hoya . tiryaMca yonimAM utpanna thaelAM, gAya, nesa, ghoDI vakarI, gADara Adika jANavAM. tejenAM joDalAMja, ke jeI vacce maithuna no saMjava , tethI narelAM ghara zAsana vigere, tathA nityaMtaramAM paNa rahelA joDalAMno vikAra upajAvanAro zabda sAMjalavAyI paNa brahmacarya vratano jaMga thAya, mATe tejaino saghalAno tyAga karavo. evI rIteM pehelI nAvanA jANavI. mohanA udayavAlA mANasanI strInI sAthe kathA, athavA rAgavAlI strIunI athavA strI sAthe kathA, teno tyAga athavA rAga vAlI strInI kathA, eTale, deza jAti, kula, zaNagAra, vacana, gati, vilAsa, ceSTA, hAsya, lIlA, kaTAdA, prema, kleza, vigere strIu~nA varNanavAlI kathA, kharekhara cittarUpI sasunane dojAve .evI rIteM bIjI nAvanA jANavI, dIdA sIdhA pehelAM gRhasthapaNAmAM strI sAthe je jogavilAso jogavyA hoya tenuM je smaraNa karavU, terUpI kASTothI kAmarUpI zrami. jAjvalyamAna thAya . (mATe teno tyAga karavo.) etrIjI jAvanA jANavI. avivekI mANasanI apekSAthI strInAM mukha, nayana, stana, jaghana, Adika manohara aMgo,,je Azcarya rasathI, atyaMta AMkho phADIne jovU; teno tyAga karavo kAraNa ke phakta rAgarahitane te jovaM te to nirdoSaja je. kaDaM ne ke, canugocara thaelAne na jovU, te to azakya , paNa temAMje rAga dveSa rAkhavA te DAhyA mANase boDavU. valI potAnA zarIranAM snAna, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. / 73 vilepana, dhUpa, tathA nakha, dAMta keza Adikano zaNagAra teno paNa tyAga karavo. strInAM manohara aMgopAMga jovAmAM jenI AMkho taravita capala vAtAkI rahelI thaelI ne, te mANasa dIvAnI zikhAmAM pataMgIyAMnI peThe nAza pAme be. tema azucithI narelA zarIrane zaNagAravAmAM mUDha thaelo mANasa, tethI utpanna thatA vikalpoe karIne phokaTa potAne klezamAM nAkhe be. evI rIteM cothI nAvanA jANavI. have puSTa tathA madhurAdhika ati AhAra karavAthI pradhAna dhAtuu~nuM paripoSaNa thavAvaDe karIne abrahma sevavAnI ichA thAya, tethI paNa tene kevala varjaq eTarbuja nahIM, paNa tema karavAthI zarIrane paNa pIDA thAya be, mATe paNa te varja, evI rIte pAMcamI jAvanA jANavI. evI rIteM nava prakAreM brahmacaryanI gupti grahaNa karavAyI bahmacaryavratanI pAMca nAvanAu~ thAya je. have pAMcamA vratanI nAvanA kahe . sparze rase ca gaMdhe ca rUpe zabde ca hAriNi // paMcasvitIDiyArtheSu gADhaM gAya'sya varjanaM // 32 // eteSvevAmanojJeSu sarvathA zeSavarjanaM // AkiMcanyavratasyaivaM bhAvanAH paMca kiirtitaaH||33 ||yugm|| arthaH-manohara evA, sparza rasa, gaMdha, rUpa tathA zabda e pAMce iMjiyArthomAM ati AsaktipaNAno je tyAga, tathA na game evA teu~mA sarvathA zeSano je tyAga te pAMce AkiMcanyavratanI nAvanA jANavI.. evI rIte mUlaguNarUpa cAritrane kahIne uttara guNarUpa cAritranuM varNana kare be. _athavA paMcasamiti guptitrypvitritN|| caritraM samyaka caaritrmityaadurmunipuNgvaaH||34|| arthaH-pAMca samiti, tathA traNa guptithI pavitra thayelA caritrane munirAjoe " cAritra" kahelu be. TIkA- arihaMta prajunA siddhAMtone anusAra je zSTa, te samiti ka. hevAya, ane mumukue AtmAnA rakSaNamATe je yogano nigraha karavo te " gupti" kahevAya. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA yogazAstra. have te samiti zrane guptinAM nAmo kahe . nASeSaNAdAna nidepotsrgsNshikaaH|| paMcAduH samitIstistroguptIstriyoganigrahAt // 35 // arthaH-samiti, nASAsamiti, eSaNAsamiti, zrAdAnacaMDanikhepaNA samiti, ane utsargasamiti, eTale pArigavaNikA samiti, e pAMcene (tIrthaMkaroe) samiti kahelI . tathA mana, vacana, ane kAyAno joga tejeno nirodha eTale sikAMtane anusAre mArganuM sthApavaM, ane unmArgarnu nivAra te, traNe gupti kahelI . have yA samitinuM ladaNa kahe . lokAtivAhite mArge cuMbite jaasvdNshniH|| jaMturadArthamAlokya gatirIryA matA satAM // 36 // arthaH-lokonA pagaravAvAlA tathA sUryanA kiraNothI cuMbita thaelA mArgamAM prANInI rakSA mATe je jozne cAlavu tene saMta puruSoe "IryA samiti" kahelI . TIkAH-trasa tathA thAvara jIvonA ajaya dAnamAM tatpara evA munine, jarurIzrAta kAma mATe jyAre raste cAlavU paDe tyAre prANInI tathA potAnI rakSA mATe, pagathI mAMDIne gADAMnAM dhoMsarAsudhI lAMbe najara karI je cAlavU te "aa samiti" kahevAya. kevA mArge cAlavU ? te kaheje. jyAM lokono pagaravo ghaNo hoya, tevA mArgamAM tathA jyAM sUryanA kiraNo paDatA hoya, tevA mArgamAM paNa cAlavU pagaravAvAlA mArgamAM cAlavAthI munine ba kAya jIvanI virAdhanA thatI nathI. ane rAtrie cAlavAthI paNa mArgamA rahelA prANInI virAdhanA thAya; ane evI rIteM vidhipUrvaka cAlavAthI, kadAca jIvahiMsA thAya, to paNa tenuM te munine pApa lAgatuM nathI. have jASAsamiti, kharUpa kahe . avadyatyAgataH sarvajanInaM mitanASaNaM // priyA vAcaMyamAnAM sA naapaasmitirucyte||37|| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. G5 zrarthaH-zravadya (doSa) nA tyAgathI,sarvane priyakara tathA parimANavAyU~ je vacana, te muniu~ne priya evI "lASAsamiti" kahevAya .. ___" avadya" eTale nASAdoSavinAnI vacanazuddhivAlI, tathA sArI rIteM zranyAsa karetI, tema dhUrta, kAmI, mAMsAhArI, cora, tathA cArvAka (nAstika) AdikanI nASAno kapaTarahita tyAga karavo; ane valI saghalAune hitakArI, tathA thoDaM ane ghaNuM kArya karanAruM mitavacana bolavU; te "bhASA samiti" kahevAya ane te jASAsamiti muni ne priyaje. have eSaNA samitinuM kharUpa kahe . citvAriMzatA nidA, doSai nityamadUSitaM // muniryadannamAdatte, saissnnaasmitirmtaa||30|| arthaH-hamezAM jidAnA beMtAlIza doSothI dUSita na thayelA evA je zrannane muni grahaNa kare be, tene " eSaNA samiti" mAnelI . TIkAH-veMtAlIza doSonA traNa nedo be; ugama, utpAdana, tathA e. SaNA temAM ujamanA zola nedo nIce pramANe . ___ yatine manamA lAvI sacittanuM acitta karavU, athavA acittane pakAva, e pehelo " zrAdhAkarmI" nAme doSa jANavo. pUrva taiyAra karelA jAta lADu Adikane yatine uddezIne dahIM gola AdikazI khAdiSTa karavA te vIjo " uddeza" nAmano doSa jANavo. je zuddha hoya, tene zrAdhAkarmIthI mizrita karavaM, te trIjo "pUtikarma " nAmeM doSa jANavo. je potAnemATe tathA sAdhumATe prathamayIja kalpIne banAvaq te cothA "mizra" nAmeM doSa jANavo. sAdhue mAgelAMje kIra Adika tene judA karI potAnA lAjanamA sthApI rAkhavAM te " sthApita " nAme pAMcamo doSa jANavo. vivAhAdika karavAne hajI vakhata hoya, to paNa sAdhune tyAM rahelA jANI, teunA lAnane arthe teja vakhate je vivAhAdika karavA te ho " pAhuDI" doSa jANavo. aMdhakAramA rahelI vastune dIvA AdikathI zodhI lAvI sAdhune ApavI te sAtamo "prAHkaraNa" nAmeM doSa jANavo, sAdhunemATe kiMmata ApI je kharIda karavaM te Avamo "krIta" doSa jANavo. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G6 yogazAstra. sAdhune mATe udhAra annAdika lazne je zrApaq te navamo prAmityaka dopa jANavo. potAnI vastune parasAye adalA badalI karIne je munine Apaq te dazamo " parivartita" doSa kahevAya. mAgI lAvIne je sAdhune Apaq te agyAramo "anyAhRta" nAmeM doSa kahevAya. kuDalA zrAdikamAM nareluM ghI Adika devAmATe te kuDalAnA mukhaparathI je mATI Adikane dUra karavI te bAramo " ubhinna" doSa kahevAya, upalI nUmithI, zikethI, athavA noyarAmAMthI kahADIne je sAdhune Apa, te " mAlApahRta" nAmeM teramo doSa jANavo. rAjA athavA cora jorAvarIthI koznI pAsethI ucakAvI, je sAdhune Ape te caudamo " Adya" doSa jANavo. AkhI maMDalIe nahIM dIghevU athavA nahIM rajA ApeDhuM, evaM je sAdhune te mAMhelo eka jaNa Ape, tene " anisRSTa" nAmeM paMdaramo doSa jANavo. khArtha hote bate sAdhuunuM Avaq sAMjalIne, tene mATe je dhAnya AdikanuM vAva, te "adhyavapUraka" nAmano solamo doSajANavo. utpAdanAnA paNa sAdhuzrI yatA sola doSo nIce pramANe . gRhasthanAM bAlakane, dUdha pAvU, navarAva, zaNagAramU, ramADa, tathA kholAmA besAsADavU, ityAdi karma karavAthI munine "dhAtrI piMDa" nAmeM pehelo doSa lAge . dUtanI peThe saMdezo lazjavAthI sAdhune bIjo "dUtIpiMDa nAmeM" doSa lAge .traNe kAla saMbaMdhi, lAjAlAjanekaDevAthI trIjo "nimittapiMDa" nAmeM doSa sAdhune lAge . nidA mATe potAnA kula, jAti, karma, zispa AdikanAM vakhANa karavAM, tene cotho "AjIvapiMDa" nAmeM doSa jANavo. brAhmaNa zramaNa AdikanA naktopAse, potAne paNa teUno nakta jaNAvI, temanI pAsethI je nidA levI, tene pAMcamo "avanIpiMDa" nAmeM doSa jANavo. auSadhAdikane, nikSAmATe dekhADavAthI sAdhune "cikitsApiMDa" nAme ko doSa jANavo. valI nidAmAde, potAnA vidyA tapa AdikanA prajAvane dekhADavA tathA potArnu rAjyamAnitApaNuM jaNAva, tathA krodhanA phalonuM dekhADavU, tethI "krodhapiMDa" nAmeM sAtamo doSa sAdhune lAge. labdhinI prazaMsAthI uttAna thaelA tathA pareM avagaNanA karelA, gRhasthAnimAnane utpanna karatA munine pAThamo "mAnapiMDa" nAmeM doSa lAge . nidAmATe judA nudA veSa, tathA jApAnuM badala; tene "mAyA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. piMDa" nAme navamo doSa jANavo. ati lojathI jidAmATe ghaNuM jaTakavU tene " lojApiMDa" nAmeM dazamo doSa jANavo.pehelAM gRhasthonA mA bApanI, tathA pADalathI sAsusasarAnI stutipUrvaka, temanI sAthe potAno paricaya jaNAvI je nidA levI, tene "pUrvapazcAtsaMstava" nAmeM agIzrAramo doSa jANavo. nidAmATe vidyA, maMtra, cUrNa, tathA yogano upayoga karavo, tene "vidyAdipiMDa" nAme bAramo, teramo, caudamo tathA padaramo ema cAra doSo jANavA. tenuM kharUpa nIce pramANe je." vidyA" eTale maMtra, japa tathA homAdikathI sadhAya evI devatAdhiSTita vidyA jANavI. __ "maMtra" eTale pAumAtrathI sijha yato puruSane AdhIna maMtra jANavo. "cUrNa" eTale aMjana Adika, ke jethI aMtardhyAna tha zakAya. "yoga" eTale paganA lepAdika, ke je sunAgya, athavA urjAgyane karanArA je. e cAre vidyAdipiMDo jANavA. nidAmATe garjanuM staMcana, garjanuM dhAraNa karAva, prasava karAvavo, rakSAbaMdhana karAvavaM, ityAdikadhI sAdhune "mUlakarmapiMDa" nAmano solamo doSa lAge . have gRhastha tathA sAdhu bannenA malavAthI utpanna thatA daza eSaNAnA doSo dekhADe ne. AdhAkarmAdika, doSanI zaMkAsahita je piMDa grahaNa karavo, tethI pehelo "zaMkita" nAmeM doSa lAge. sacitta athavA acitta evA madhuAdika niMdanIya padArthonA saMghavA je piMDa grahaNa karavU, tene "prakSipta" nAmeM bIjo doSa jANavo. ba kAyamAM sthAperbu je acitta paNa anna levaM, tene " nikSipta" nAmeM trIjo doSa jANavo. sacitta phalAdikathI je DhaMkAeluM grahaNa karavU, tene / pihita nAmeM cotho doSa jANavo. devAnA pAtramA rahelA padArthamAM nAkhIne, te vAsaNathI je devU, tene "saMdUta" nAme pAMcamo doSa jANavo. bAlaka, vRddha, napuMsaka, dhrujato, - dhalo, madonmatta, hAtha pagavinAno beDIvAlo, pAukAvAlo, khAMsIvAlo athavA toDanAra phADanAra kaMDaka dalanAra, khaMjanAra kAtaranAra piMjanAra, zrAdika na kAyanA virAdhaka, tema garSiNI, teDela DokarAMvAlI, vigere-pAsethI sAdhune AhAra levo kalpe nahIM, e ho doSa jANavo. devA lAyaka je khAMDAdika vastu, tene acitta anAja AdikathI mizra thaevaM devU tene sAtamo "unmizra" nAmeM doSa jANavo. acittapaNAne pAmyA vinAnuM je. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GG yogazAstra detuM, tene pariNata nAmeM AThamo doSa jANavo. zleSma zrAdikathI pAelA hAtha thavA vAsaNI annAdika devAthI " lipta " nAme navamo doSa jAvo. ghI zrAdikanA jamInapara bAMTA pADIneM vorAvavAthI "bardita" doSa jAvo; kAraNa ke, ghI AAdika tyAM DholAvAthI tyAM rahelA prANIune ma viMnA dRSTAMtI virAdhanAno saMbhava be. evI rIteM ugama, utpAdana, tathA eSaNAnA saghalA doSo malavAthI veMtAlIza doSo thAya che. te saghalA nidAnA doSo be. te doSoyeM karIneM rahita je azana, khAdima, zrane svAdima, ne upalakSaNathI pANI, rajoharaNa, muhapatti, colapaTTo, pAtrAM sthavirakalpIne lAyakanAM cauda upakaraNo, tathA jikalpInI bAra upadhI, tathA sAdhavInI pacIsa upadhIrDa tathA upalakSaNathI zayyA, pATa, pATalA, daMDA yAdika paNa grahaNa kara, kAraNa ke varSA, hemaMta, grISma - tumAM rajoharaNa, pATa, pATalA AdikavinA pANInA kI thI narelI jamInapara mahAvratanuM rakSaNa thA zake nahIM upara kahelI saghalI vasturjane upara kahelA doSarahita je muni grahaNa kare tene "eSaNA samiti" jANavI. upara kahelI eSaNA samiti gaveSaNAmAtra kaDelI be, ane upalakSathI grAsaiSaNA paNa jANavI, temAM pAMca doSo lAge ve teja'nAM nAma nIce pramANe be. saMyojanA, pramANAtiriktatA, aMgAra, dhUma, tathA karaNAjAva nAmeM be. rasanA lothI puDalA zrAdikane aMdara tathA uparathI ghI khAMDa zrAdikamAM je UbolavAM tene "saMyojanA" doSa jANavo. jeTalo trAhAra karavAthI dhIraja, bala, saMyama, tathA mana, vacana, kAyAnA yogane bAdhA na zrAve, teTalo zrAhAra karavo, kAraNa ke, adhika zrAhAra karavAthI vamana, mRtyu tathA vyAdhi thAya be, tene tajavo. te doSane " pramANAtirikatA" nAmeM doSa jAvo. svAdiSTa anna athavA tenA denArane vakhA to thako je jojana kare, te rAgarUpI agnizrI cAritrarUpI kASTone vAlIne kolasArUpa karavAthI "zraMgAra " doSane utpanna kare; ane terjanI niMdA karato thako, cAritrarUpI lAkaDAMne vAlato thako " dhUma " doSane utpanna kare. munine jojana karavAnAM ba kAraNo be, te nIce pramANe be. bhUkhanI vedanA sahana na thavAthI kINa sAdhunI vaiyAvaca mATe, IryAsami tinI zuddhimATe, saMyama pAlavAmATe, jI vitavyamATe, tathA dhyAnane sthira ka Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e prathamaprakAza. ravAmAde jojana karavAnI jarUrIzrAta . tejenA anAve jojana kare to "kAraNAjAva" nAmeM doSa lAge. have zrAdAnajaMDanidepaNA samitinuM svarUpa kahe . AsanAdIni saMvIkSya pratilikhya ca ytntH|| grahIyAnnikSipekSA yat sAdAnasamitiH smRtA // 3 // arthaH- zrAsanAdikane, jozne, tathA jatanA pUrvaka paDilehIne, grahaNa karavAM tathA mUkavAM, tenuM nAma "zrAdAnanaMDanidepaNA' samiti kahevU De. TIkAH- zrAsana ane Adi zabdathI, vastra, pAtra, pATIyAM, daMDAdikanuM paNa grahaNa karatuM teu~ne AMkhethI sArI rIteM jovAM, tathA upayoga pUrvaka rajodaraNAdikathI paDilehavAM, kAraNa ke, upayogapUrvaka paDilehaNA na karAvAthI ukAyano virAdhaka thAya . have utsargasamiti eTale pAriSThApaNikA samitinuM svarUpa kahe . kaphamUtramalaprAyaM nirjtujgtiitle|| yatnAdyautsRjetsAdhuH sotsargasamitirnavet // 40 // arthaH-sAdhu, je kapha, mUtra, mala Adikane jaMtuvinAnI pRthvIpara nAkhe,tenuM nAma "utsarga samiti," eTale "pArigavaNikA" nAmanI samiti jANavI, TIkAH- zrahIM Adi zabdathI paradhvavA lAyaka, vastra, pAtra, anna, pANI zrAdika, paNa grahaNa kara. have gutiyomAMnI manogutinuM svarUpa kahe je. vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitaM // AtmArAmaM manastajhai manorAptirudAhRtA // 4 // arthaH- Arta, rauddha dhyAnavAlI kalpanAthI rahita, e pehelI tathA zAstrAnusAreM paraloka sAdhavAmATe dharmadhyAnavAlI mAdhyastha pariNati nAmeM vIjI, tathA sAraM, mA je citavana, tethI rahita, ane yoganirodhAvasthAvAlI zrAtmArAmatA nAmanI trIjI, ema traNa prakAranI manogati jANavI. athavA te traNe nedo manoguptinAM vizeSaNa tarike samajavAM. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e yogazAstra. . have vacanaguptinuM svarUpa kahe . saMjhAdiparihAreNa ynmaunsyaavlNbnN|| vAgTatteH saMzatirvA yA sA vaagguptiridocyte||42|| arthaH- saMjJA Adikane paNa tajIne je mauna dhAraNa karavaM, athavA vAcAvRttino nirodha karavo, te "vAggupti" kahevAya . TIkAH saMjJA eTale, mohoDu, AMkha, cukuTI zrAdikanA vikArathI, tathA AMgalInA AboTana AdikathI, kArya sAdhavAvAlI ceSTArja, tathA Adi zavdathI, Dhephu pheka, khAMsI karavI, TukAro jaNavo, ityAdikanuM paNa grahaNa karavU; ityAdi saMjhAu~ne boDIne je mauna rahe, te vacanagupti kahe'vAya, kAraNa ke, saMjhAdikathI jo prayojanane sUcave, to tenu mauna niSphala be; te pehelI "vacanagupti" jANavI. tathA vAMcavA pUbavAmAM vyAkaraNanA niyamonA virodharahita, mukha Agala vastra rAkhIne je bola, tene bIjI "vacanagupti" jANavI. upalA banne prakArothI vacanaguptinuM sarvathA nirodhapaNuM, tathA zuddha bolavA rUpa kharUpa aMgIkAra karyu ane tethI nApAsamiti, ane vAggutino taphAvata jaNAz zrAve , kAraNa ke nASAsamiti to phakta zuru bolavA rUpeMja . . have kAyaguptinuM svarUpa kahe. te kAyaguptinA be nedo je. eka ceSTA vinAnI, tathA bIjI niyamita ceSTAvAlI. temAMdhI pehelInU kharUpa kahe. upasargaprasaMgepi kAyotsargajuSo muneH|| sthirInAvaH zarIrasya kaayguptirnigdyte||43|| upasarga eTale, deva, mANasa athavA tiryaMcathI thatA upanavo, tathA upaladaNathI dudhA tRSAdika parisaho vakhateM paNa, kAyotsargamA rahelA munine je zarIranu nizcala rahe, te pehelI kAyayupti jANavI have bIjInuM svarUpa kehe . zayanAsananidepA dAnacaMkramaNeSu ca // sthAneSu ceSTAniyamaH kAyaguptistu sA parA // 44 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e prathamaprakAza. arthaH- zayana, zAsana, melabuM te, tathA upADavU te, tathA gamana karavU te, vadhAmA khabaMdIpaNAno je parihAra, tenu nAma bIjI kAyagupti jANavI. ___TIkAH- zayana, eTale zAstramA kahelo nizAno vakhata, ane te paNa rAtrie, paNa divase nahIM, valI rogI, mArgamA cAlavAthI thAkelo, tathA vRkSa, eTalAne, gurunI rajA laz rAtrine pehele pohare, ucita sthAnakamAM joneM, pramArjanA karIne, jUmi zodhIne ve kapaDAM bIgavIne tathA muhapatI ane rajoharaNathI, zarIrane pramArjana karIne, tathA saMthArA vAste gurunI rajA lagneM, tathA navakAramaMtra jaNIne, DAvA hAyarnu usikuM karIne, tathA dhuMTaNa vAlIne, athavA kukaDInI peThe zrAkAza pradezamAM jaMghA prasArIne, athavA pramArjana karelI jamInapara paga rAkhIne, saMkocatI vakhate paNa pAIM pramArjana karIne tathA paDa pheravatI vakhate muhapattithI kAyAne pramArjine, atyaMta nizA na karatAM thakAM subuM. valI jyAM maMDalanA saghalA sAdhuUno samAsa thAya, tevA sthAnakamAMtraNa hAthavAlI jagopara besavArnu hoya, te jagone dRSTigocara karIne, tathA rajoharaNathI pramArjine zrAsana pAtharI vesavaM, ane vegaM thakAM paNa, aMganuM vizeSa halAvaq calAvaq pramArjanapUrvaka karavU ane comAsA zrAdimAM pATa pATalApara rahine upalA vidhi pramANe vartavU. ane nidepAdAna eTale daMDA zrAdikane joza poMjIne sevA tathA mUkavA caMkramaNa eTale, avazya kArya mATe Agala gADInAM dhoMsarA pramANa nUmipara dRSTi rAkhI, pramAdarahita, trasa thAvara jIvanI rakSA karatAM thakAM, utAvale page nahIM cAlatAM, tathA uMcI nUmizrAdikapara caDatAM pramArjana karatAM thakAM, je cAlavU te caMkramaNa kahevAya, eTalA badhAmAM je khabaMdI ceSTAne geDavU, tenuM nAma vIjI "kAyayuti" jANavI. have zrA saghalI Avene sikAMtomAMprasika, evaM mAtApaNuM dekhADe be. etAzcAritragAnasya jananAtparipAlanAt // saMzodhanAca sAdhUnAM mAtaro'STau prkiirtitaaH||45|| arthaH-zrA zrAvene muniyonAM cAritrarUpI aMgarne janma thApavAthI, upabhavo nivArine pAlana karavAzrI, tathA aticArarUpI doSone nivAri nirmala karavAthI, mAtA kahelI be. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. have cAritranuM varNana karIne upasaMhAra kare . sarvAtmanA ytiikssaannaametccaaritrmritN|| yatidharmAnuraktAnAM dezataH syAdagAriNAM // 46 // arthaH-- uparanuM cAritra sarva virati mAdenuM be, ane yatidharmamA zranurakta, evA je gRhastho, teu~ne te cAritra dezaviratirUpa hoya . . TIkA:- cAritra ke prakAra ne. sarvathI ane dezathI sarvavirativAyU~ eTale sarva sAvadyayogarahita, tathA mUlottara guNovAeM, evaM cAritra mu. * ni mATe , tathA tenuM varNana upara kaDevAz gayuM . ane dezaviratirUpa cAritra, yatidharmamA anurakta evA gRhasthone hoya be; kAraNa ke te gRhastho saMghayaNa zrAdikanA doSathI dIkSA lIdhA vinA paNa yatidharmamA rAgI hoya . ane sarva viratinA lAjano dezavirati hetu . ane yatidharmamAM rAgavinAnA gRhasthone dezavirati paNa sArI rIteM hoya nahIM. have te dezaviratino adhikArI kayo gRhastha thAya tenuM kharUpa kahe . nyAyasaMpannavinavaH shissttaacaarprshNskH|| kulazIlasamaiH sAI kRtopdo'nygotrjaiH||4|| pApanIruH prasiiM ca dezAcAra smaacrn|| avarNyavAdI na kvApi rAjAdiSu vishesstH||4|| . anativyaktagupte ca sthAne supraativeshmke|| aneknirgmdhaarvivrjitniketnH||4|| kRtasaMgaH sadAcArai maataapitroshcpuujkH|| tyajannupaplutaM sthAna mapravRttazca gardite // 5 // vyayamAyocitaM kurvan veSaM vittaanusaartH|| aSTani (guNairyuktaH zRNvAnodharmamanvahaM // 51 // ajIrNe nojanatyAgI kAle noktA ca saatmytH|| anyo'nyApratibaMdhena trivargamapi sAdhayan // 5 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. yathAvadatiyau sAdhau dIne ca pratipattikRt // sadAnaniniviSTazca pakSapAtI guNeSu ca // 53 // adezAkAlayozcaryaM tyajanjAnan balAvalaM // vRttasthajJAna-dAnAM pUjakaH poSyapoSakaH // 84 // dIrghadarzI vizeSajJaH kRtajJolokavallabhaH // salakaH sadayaH saumyaH paropakRtikarmataH // 55 // aMtaraMgAriSaDurgaparihAraparAyaNaH // vazIkRteMpriyagrAmo gRhI dharmAya kalpate // 56 // ' e3 artha :- nyAyathI melavela be dhana jeNe, tathA uttama zrAcAronI prazaMsA karanAra, sarakhA kulazIlavAlA zranyagotrirDa sAthe vivAha karanAra, pApathI. bIto, prasiddha dezacAlane aMgIkAra karato, kozno paNa avarNavAdI nahIM, tema rAjAuMno to vizeSe karIneM nahIM, evo, atigupta nahI tathA ati pragaTa nahI, evA sArA paDozIvAlA, tathA ghaNAM dvAravinAnA gharamA rahenAro, sadAcA risAye saMga karanAro, mAtapitAne pUjanAro, upaDavavAlA sthAnakane tajanAro, niMdanIya kAmamAM na pravarttanAro, Avaka pramANe kharaca karanAro, paisA pramANe vastrAdi peDheranAro, buddhinA zrAva guNovAlo, hamezAM dharmadezanA sAMjalanAro, ajIrNa vakhate jojanano tyAgI, kavasare zAMtatAthI jojana karanAra, eka bIjAne bAdhAvinA traNa vagane sAdhato, zakti pramANe, atithi, sAdhu ne dInanI sevA karanAra, hamezAM sadAgrahI, guNomAM pakSapAtI, pradeza, ane akAlanA zrAcArane tajato, valAbalane jANato, vratadhArI tathA jJAnIne pUjanAro, tathA poSaNa karavAlAyakanuM poSaNa karanAro, dIrghadRSTivAlo, vizeSa jANanAra, kRtajJa, (karelA guNaupakArane jANanAra) lokone vallana, lAvAlo, dayAvAlo, saumya, paropakAra karanAra, aMtaraMga rUpa kAma krodhAdikaSAyarUpa ba vairIne nAza karavAmAM tatpara, tathA iMdriyone vaza karanAra, evo mANasa, gRhastha dharmane lAyaka be. khAmidroha, mitradroha, vizvAsaghAta, tathA corIyAdikathI upArjana karAtA niMdya dhananA tyAgathI, potapotAnI jA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. tine anukUla je dhaMdho te nyAya kahevAya. tethI dhanane upArjana karanAra. nyAyathI upArjana kareDhuM dhana thA lokamAM hitakArI ne, kAraNa ke, te dhanayI zaMkArahita potAnA zarIrane paNa poSAya , tema khajanamitrone paNa veheMcI zakAya . kAraNa ke, pavitra evA dhIrapuruSo hiMmatathI kArya karI zake De, zrane kukarmamAM joDAelA pApiThe sarva jagoe zaMkAvAkhAu~ hoya . valI te nyAyopArjita avya satpAtramA devAthI, dIna mA sono tethI ukAra karavAthI paralokamAM paNa hitakArI ane zranyAyathI upArjana kareSu avya, banne lokamAM ahitakArI, kAraNa ke lokaviruddha karavAthI thA lokamAM vadhabaMdhana zrAdika doSo thAya be, tathA paralokamAM narakAdikamAM javu paDe . jo ke pApAnubaMdhipuNyanA yo. gathI zranyAyeM karI dhana upArjana karanArane yA lokanI pIDA nathI jaNAtI, topaNa tene zrAgAmi kAlamAM te mu:khadAyI be. kAraNa ke, dhanAMdha mANasa pApo karI je phalane melave ne, te phala teno ( baDiza) mAMsanI peThe nAza karyA vinA rahetuM nathI. mATe nyAyaja paramArthathI dhana melava. vAnuM sAdhana . kAraNa ke, jema kuvA pratye deDakA, tathA narelA talAvapratye pakSijAya , tema zuja karmoM karanArapratye saMpadA paNa vaza thara thakI jAya . dhana gRhasthapaNA, mukhya kAraNa hovAthI tenuM pehelu grahaNa kayu . "ziSTAcAraprazaMsaka" eTale lokApavAdanI bIkavAlA, dIna Adikano ujhAra karanArA tathA kRtajJatAmAM dAkSiNyatAvAlA evA vratadhArI tathA jhAnI puruSonA yAcArone vakhANanAra, te "ziSThAcAraprazaMsaka" kahevAya. potAnAtulya vaMzavAlA,tathA madya,mAMsaanerAtrijojananA parihArathI samAna zIlavAlA anyagotrI sAthe aminI sAkSie vivAha karanAra-te vivAha lokamAM zrApa prakArano . temAM kanyAne zaNagArIne je ApavI, te "brAhma" nAmano vivAha kahevAya. vinavasahita kanyA ApavI, te "prAjApatya" vivAha kadevAya. gAyanAM joDalAMnA dAnapUrvaka kanyA zrApavI te "thArSa" vivAha kadevAya, yajJane arthe Rtvijane je kanyA zrApavI te daiva vivAha kahevAya. e cAre dharmavivAha kahevAya. mAta pitA athavA baMdhuUnI marajIpUrvaka, athavA varakanyAnA paraspara anurAgathI je vivAha thAya te "gAMdharva vivAha kahevAya. paNa baMdhathI je kanyA zrApavIte "thA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. eya sura" vivAda kahevAya. balAtkAre kanyAnuM je haraNa kara te "rAkSasa " vivAha kahevAya. sUtelI athavA pramatta thapalI kanyAnuM je haraNa karavuM te "paizAca " vivAda kahevAya. e cAre vivAho " adharma " vivAha kahevAya. valI varavahunI jo paraspara ruci hoya, to adharma vivAho paNa dharmavivAho kahevAya. zuddha strInA lAjarUpI phalavAlo vivAha kahevAya. zunA yogart narakaja male be. zuddha strI sAthe vivAha karavAthI, uttama saMtatinI utpatti, cittanI zAMtatA, gharanAM kAryonuM niyamitapaNuM, nAta jAtanA zrAcAranI zuddhatA, tathA deva, zratithi, bAMdhava Adiko satkAra i zake be. strInuM rakSaNa karavAnA upAyo nIce pramANe be. gharanA kAmAM joDavI parimANa sahita dhana zrApa, svataMtratAmAM na rahevA devI; tathA parastrIne mAtRtulya jANavI; e cAre upAyo strInuM rakSaNa karavAnA be. have pApanIru eTale dekhAtA ne dekhAtA nukazAnane karanArA je pApo tethI bInAra te " pAjajIru" kadevAya dekhAtAM nukazAna eTale, A lokamAM corI, parastrIsevana, tathA jugAra ityAdikathI utpanna thatAM nuka zAno tathA chANadekhAtAM nukazAno eTale, madya, mAMsAdikanA sevavAthI zAstramAM kalAM naraka zrAdikanAM duHkho jANavAM prasiddha eTale ghaNA kAlathI ruDhithI cAlyA zrAvatA, jojana vastra yA dika dezAcArane je pAle te prasiddha dezAcAra pAlanAro kahevAya. chAne te dezAcArane ulaMghI ne jo varce, to tyAMnA loko sAthe virodha dhavAthI, tenuM zreya yAya nahIM. have 7 vavAda na bolanAro eTale koznI prazaMsA na karanAro kAraNa ke, jaghanya, uttama tathA madhyama prANI mAM koino je zravarNyavAda bolavo, te mahAdoSavAluM be. valI te paranA avarNyavAdathI tathA zrAtmaprazaMsAthI, koDo javamAM paNa na luTe evaM nIcagotranuM karma baMdhAya De. evI rIteM jyAre sAdhAraNa mANasano paNa varNavAda niSedha be tyAre rAjA, amAtya, purohita Adika, je bahu lokone mAnya be tenI to vAtaja zI ? kAraNake, tenA varNyavAdI to dhana tathA prANa Adikano paNa nAza thAya be. have ghaNA dvAravAlA gharamA na vasavuM, kAraNake, tevA gharomAM rahevAthI zraNajAuri SSTa lokonuM zrAvAgamana thavAthI strI dhana zrAdikano nAza thAya, ne aneka dvAra nahIM rAkhavAthI virodhineATakAvI zakAya be; mATe gu Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e6 yogazAstra. hasthe amuka niyamita vA cokasa daravAjAvAyU~ ghara rAkhavU. evaM ghara, zatyAdika doSa rahita, tathA ghaNI dhokhaDa, pravAla, DAna, varNa, gaMdha, mATI, khAdiSTa pANI nidhAna Adika guNa doSanI parIkSApUrvaka, svapna, zakuna zrAdika jozne je sthAnaka hoya, tevA sthAnakeM karavaM. tema ati gupta tathA ati prakaTa ghara na karavU kAraNake, ati pragaTa sthAnake ghara karavAyI AsapAsa zrAdhAra na hovAthI temAM corAdikanA pravezano naya rahe, tema atigupta sthAnakeM ghara karavAthI, agni thAdikanA upava vakhate temAMthI javU zrAva, paNa muzkela paDe. valI paDozI paNa zIlAdika guNovAlA zodhavA, kAraNake, kurAcAri pADozInazrI teUnAM vacana Adika sAMjalavAthI, tathA teunI ceSTAu~ jovAthI, potAnA guNono nAza thAya . valI thA lokamAM tathA paralokamAM hitakArI ne pravRtti jenI, evA sadAcAri5 sAthe saMga karanAra, paNa khala, ugArA, viTa jAra vA vyabhicArI jAMDa, naTAdika sAthe saMga nahIM karanAra, te satsaMgI kahevAya. mAtapitAne pUjanAra, eTale temane traNa kAla praNAma karanAra, tathA tejene paralokamAM hitakArI, evI kriyAu~mA joDanAra, valI saghalA kAryomA temanI zrAjJApramANe cAlanAra, mANasa mAta pitAne pUjanAra kadevAya. kAraNa ke, manuyeM paNa kayu De ke, eka AcArya daza upAdhyAyanI barobara be, pitA so AcAryanI barobara , tathA mAtA, pitAthI hajAra gaNI pUjanIya . valI upajavavAlAM sthAnakaneM tajanAra; eTale jyAM svacakra, paracakra vairI, ukAla, tathA marakIno jaya hoya, tevAM sthAno gAma nagarAdikane tajanAra, kAraNa ke jo tevAM sthAnane na taje, to pUrva upArjana karelA dharma, artha tathA kAmano vinAza thAya be, zrane navA na melavI zakavAthI banne javo bagaDe . tema niMdya kAryoMmAM na pravartanAro, eTale deza, jAti, tathA ku. lanI apekSAe niMdya kAma nahi karanAro. jemake dezanI apekSAyeM sauvIra dezamA khetI, zrane lATa dezamA madyasaMdhAna, jAtinI apekSAye brAhmaNa thazne madyapAna karavU, tathA tala, lUNazrAdika veMcarbu tathA phalanI zrapekSAe caubukyAdi solaMkI vigere vaMzamAM utpanna yaz madyapAna karavaM,2tyAdika niMdyakAryoM meM, temAM nahIM pravartanAro, kAraNa ke niMdya kAma karanAranuM bAkItuM paNa dharmakArya hAMsIne pAtra thAya be. have zrAyocita vyaya Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza karanAra eTakhe svajogamA tathA devatAtithinA pUjanamA khetI, vepAra, cAkarI AdikathI pedA karelA avyane anusAreM kharaca karanAra, kaDuMbe, ke kamANIthI cotho jAga,jaMDAramAM, cotho nAga vepAramAM, cotho nAga dharma tathA upajogamAM, tathA cotho nAga paranA poSaNamAM vAparavo ane zrAvaka uparAMta kharaca to, roga jema zarIrane tema mANasane vepArathI azakta kare be.have dhanane anusAreM veSa karanAra, eTale dhana ane upalakSaNathI, umara, zravasthA, deza, kAla, jAti, Adikane anusAra veSa karavAzrI, loko taraphanI hAMsI, halakApaNuM anyAyapaNA Adika doSono saMcava thato nathI. zrane je mANasa zrAvaka batAM kRpaNapaNAdhI kharaca karato nathI te lokamAM niMdya thazne dharmano paNa adhikArI thato nathI. have buddhinA AgguNo vAlo, eTale, zuzruSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, uha, apoha, arthavijJAna, tathA tatvajJAna. zuzruSA eTale sAMjalavAMnI zchA, zravaNa eTale sAMjala, grahaNa eTale zAstronA arthonuM grahaNa karavU te, dhAraNa eTale julabuM nahI te, uha eTale jANelA arthanu avalaMbana laz tevAja bIjA arthomAM tarka karavAte; apoha eTale ukti yuktithI, viruSka evA je hiMsAdika, tethI nukazAnanI buddhiyeM pAbA havvaM te, athavA uha eTale sAmAnya jJAna, ane apoha eTale vizeSajJAna, arthavijJAna eTale uhApodanA yogathI, moha ane saMdehano nAza thara, je jJAna thAya te, zrane tatvajJAna eTale, uhApohanA jJAnathI zujha thaeva~ thA Amaja , evo je nizcaya thavo te. evI rItanA zuzruSAdika guNovAlA DAhyA mANasone koza divaseM paNa akalyANa thakSa zakatuM nathI. have hamezAM dharma sAMjalanAra eTale hamezAM dharma sAMjalavAmAM tatpara, kAraNa ke hamezAM dharma sAMjalavAthI manano kheda nAza pAme , ane uttarottara guNonI prApti thAya ne. have ajIrNa hote te jojana tajanAra eTale,pehelAM jamebuM anAja pacyuM na hoya,to na jojana na karanAra kAraNa ke ajIrNa hote bate paNa jojana karavAthI to rogonI vRddhi thAya . ajIrNanAM ucihno , mala tathA pavanano iSTa gaMdha, viSTAno banneda, gAtranuM gauravapaNu, aruci tathA azuddha uMDakAra, e ba zrajIrNanAM ciho jANavAM, tathA avasareM nojana karanAra, eTale jyAre jaTharAmi pradIta thAya tyAre jojana karavU, ane tethI viparIta rIteM nojana 13 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eG yogazAstra. karavAthI, vamana julAva tathA maraNa zrAdika kaSTa zrAve . sudhAvinA amRta sarakhaM nojana paNa viSarUpa thAya be. ane sudhAkAlane ulaMgI jo. jana karavAthI, annapara veSa tathA dehane pIDA thAya , kAraNa ke agni TharyA palI kASTo zuM upayoganAM ? valI jenAM AhArapANI viruddha ne, teUnI prakRti paNa sArI rahetI nathI. have dharma, artha ane kAma, e traNa puruSArthoM be; temAM zranyudaya zrane kalyANanI siddhirUpa te dharma;sarvaprayojananI siddhirUpa artha; tathA rasapU. rvaka sarva iMjiyonI je prIti te kAma. te traNemAM ekekane bAdhAvinA, traNe sAdhavA. paNa ekaja sAdhavo tema nahI kAraNa ke kayuMje ke; jenA diva. so te traNe vargothI zUnya jAya , te mANasa buhAranI dhamanI peThe zvAsa kheto thako paNa mRtakatulya de. valI dharma ane arthanA upaghAtathI vi. SayasukhamAM lubdha thazne vananA hAthInI peThe kayo mANasa ApadAnuM sthAnakarUpa na thAya. valI jene kAmamA atyaMta Asakti , tenuM dhana dharma athavA zarIra paNa kaMzaMkAmanAM nathI. valI dharma ane kAmane virAdhine upArjana karelA dhanane bIjA jogave , ane pote to hAthInA vadhathI jema siMha, tema pApono jogavanAra be. ane zrartha tathA kAmane ulaMghIne dharma sevavo, te to muniu~neja lAyaka De, paNa gRhasthane lAyaka nathI. tema dharma ne bAdhA karIne paNa gRhastheM artha, kAma sevavA nahIM, kAraNa ke, tema karavAthI to bIjanuMjakSaNa karanAra kuTuMbInI peThe tene vAgAmI kAlamAM kalyANa thatuM nathI. valI kharekharo sukhI paNa teneja jANavo, ke, je, paralokanA sukhane bAdhA karyA vinA A lokanA sukhane anujave . evI rIte arthane bAdhA karI dharma ane kAma sevanArane karaja thAya, tathA kAmane bAdhA karI dharmArthane sevanArane gRhasthaNAno anjAva ; evI rIteM tAdAtvika, mUlahara, tathA kadarya (lonI e traNemAM dharma, artha kAmanI anyonya bAdhA zrAvele. __ have " tAdAtvika" eTale kaI paNa vicAra vinA upArjana karelA dhanane kharacarbu te valI je pitA tathA dAdAyeM upArjana karelA dhanane anyAyavaDe khA jAya, te "mUlahara" kahevAya. ane je cAkarone tathA potAne paNa pIDA upajAvIne dhanane ekatuM kare, tathA kyAMya paNa kharace nahIM, te kadarya (lojI) kahevAya. have terjamAM tAdAtvika tathA mUlaharane to paisA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee prathamaprakAza. nA nAzathI, dharma ane kAmano nAza thavAvaDe karIne kalyANa yatuM nathI. ane lonInuM dhana, rAjA, pitrAza, athavA corone upanogamAM zrAve ; dharma ke kAma nimitteM kharacAtuM nathI mATe tethI gRhasthane traNe vargone bA. dhA karavI anucita . valI kadAca daivayogeM bAdhAno saMjava thAya, topaNa uttarottaranI bAdhAthI pUrvanI bAdhArnu rakSaNa kara, jema ke kAmane bAdhA Ave tyAre dharma ane arthane thatI bAdhAnuM rakSaNa karavaM; kAraNa ke, te bane hovAthI kAmanI prApti sulana be. ane kAma tathA arthane bannene jyAre vAdhA zrAve tyAre dharmanuM rakSaNa karavU; kAraNake dharma terDa bannenuM mUla le. _have jene parvA dika tithino pratibaMdha nathI te atithi; uttama AcAramAM rakta, tathA saghalA lokomA prasiddha; te sAdhu kahevAya; tathA dharma, artha ane kAma ArAdhavAnI jenI zakti kSINa thaenI hoya , te dIna kahevAya. te traNenI potAnI zakti pramANe annapAnAdikathI ucita nakti karanAra. kAraNa ke, eka bAjuye kroDo guNo, tathA bIjI bAjuye ucitatA; teu~ banne sarakhAM ; kemake ucitatA vinAno guNono samUha phera tuvya ne. have aninivezarahita; eTale; nIti vinAnAM kuHkhadAyi kAryoMno karanAra. kaDaM ne ke, ahaMkAra le te,anyAya murguNa AdikanA AraMjazrI nIca lokone upabhava kare , jema sAme pUre taranAra mAulAne paNa nadIno pravAha upabhava kare . valI nIca mANasane paNa ko vakhate (khalatAthI) kadAgraharahitapaNuM hoya . have guNapadapAti eTale, sajanatA, udAratA, DAhApaNa, sthiratA, priya vacanapaNuM, ityAdi para tathA potAne upakAra karanArA guNomA pakSapAta rAkhanAra pakSapAta eTale tevAu~nu bahumAna, prasaMga, sahAyatA vigere anukUla pravRtti karavI te. ane tevAguNonA pakSapAtI jIvo zravaMdhya evAM puNyabIjavaDe karIne, A loka ane paralokamAM guNanI saMpadAne pAme be. valI jepratiSika (niSika) deza te zradeza ane niSedha karelo kAla hoya te akAla kahevAya te saMbaMdhI pravRtti ne karanArote "adezakAlacArI" kahevAya. kAraNa ke adezakAlacArIne corI thAdikano upajava thAya . have paranI tathA potAnI bala zakti jANIne kArya karanAra, te balAbalane jANanAro kahevAya; kAraNa ke, tema karavAyI saghaj kArya sika thAya . kaDaM ke, zakti pramANe kasarata Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yogazAstra. karavAthI zarIranI vRddhi thAya ne, ane zakti uparAMta karavAthI daya thAyaje. have vratadhArI eTale anAcArane tajIne sadAcAramA pravartanAra, ane jJAnavRcha eTale boDavAlAyaka tathA grahaNa karavAlAyaka vastuu~ne jANanAra; tenI sevA karavI, volAva, zrAsana zrApa, tathA te zrAve tyAre sAmA zrAvI ujA thavU, ityAdi karanAra, te vratadhArI tathA jJAnIne pUjanAra kahevAya. kAraNa ke teunI sevA karavAthI, te kalpavRkSAnI peThe upadeza ghArA phaladAyaka thAya . tathA poSyapoSaka eTale, mA bApa, strI, bokarAM zrAdika avazya poSavA lAyakanuM poSaNa karanAra. tathA lAMbA kAlasu. dhinA zrartha anarthano vicAra karanAra, te dIrghadI kahevAya. have vizeSajJa eTale khaparanAM kArya ane akAryanA aMtarane jANanAra; athavA potAnA guNadoSane jANanAra. kahuM ne ke, mANaseM hamezAM, mArAmAM pazutulya zuM ? tathA satpuruSanI tulya zuM be? ema potAnA guNadoSano vicAra karavo. tathA paranA karelA upakArane jANanAra te kRtajJa kaDevAya. tathA "lokavasana" eTale lokone vinayAdika uttama guNothI priya tha paDelo. kAraNa ke, guNavAn pratye koNa prItivAlo thato nayI? kAraNa ke, je lokavaDUja na hoya, te kevala potAneja nukazAnakAraka thAya , tema nahIM, paNa tenA dharmAnuSThAnane paNa bIjA dUSaNa lagADe , ane tethI parapratye paNa bodhi lAjanA nAzano hetu te thAya . tathA "salaU" eTale lajA sahita. kAraNa ke, lajAvAn mANasa prANono nAza thAya, to paNa potAnI pratijhAne tajatA nathI. kahyu ke, guNonA samUhane utpanna karanArI lajA pratye atyaMta zuka hRdayathI, anuvartana karanArA loko, kadAca prANa jAya, topaNa potAnI pratijJAne tajatA nathI. tathA "sadaya" eTale duHkhI prA. jiune duHkhamAMthI DoDAvavAnI chAyI varcanArA te "sadaya" kahevAya. kAraNa ke dharmanuM mUla dayA kahelI . mATe avazya dayA karavI jozye, kaDaM be ke, jevA potAnA prANa vahAlA , tevA saghalA prANine paNa , mATe mANaseM potAnI peMTheja paranI dayA ciMtavavI joyeM tathA "saumya" eTale nirjaya zrAkRtivAlo; kAraNa ke krUra mANasa lokone udveganuM kAraNa tha paDe . vadI paropakArI paNa thakuM; kAraNa ke, paropakArI mANasa, sarvanAM netro pratye amRtAMjanatulya thAya be tathA aMtaraMga va vairIne jI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprakAza. 201 tanAra eTale, kAma, krodha, lobha, mAna, mada chAne darSane jItanAra. kAma eTale parane paraNelI athavA kumArikArDa pratye viSaya sevavAnI ichA te kAma kar3evAya. paranAM athavA potAnAM nukazAnane nahIM vicAratAM je kopa karavo te krodha kahevAya. dAnane yogya evA mANaso pratye na denuM, tathA kAraNa vinA paranA dhanane grahaNa karayuM, te loja kahevAya. kadAgrahI tha, zrathavA yuktiyukta vacananuM na grahaNa karavuM te mAna kahevAya. kula, bala, aizvarya, rUpa tathA vidyAno je ahaMkAra, athavA bIjAne tuDakArakhaM te mada kavAya; athavA kAraNa vinA parane duHkha devuM, tathA pote, jugAra mRgayA ityAdi na ya karavo, te paNa mada kar3evAya. tathA pramoda eTale harSa. e e aMtaraMga zatruno nAza karanAra. kAraNa ke DhaMe nukazAnI nAM hetube tathA tethI rAvaNa Adika duHkho pAmyA DeM. tathA iMDiyone vaza karanAra eTale atyaMta Asakti paNAnA tyAgathI sparzAdika iMdri yone vaza karanAra, kAraNa ke iMdriyono jaya puruSone saMpadAmATe thAya be. kabe ke, iMDiyAne je vazamAM na rAkhavI, te duHkhano mArga be, ane teJne je jItavI, te sukhano mArga be, mATe je iSTa lAge te mArge januM, valI je iMDiyane vaza rAkhavI te svargarUpa be, chAne je buTI mukavI, te narakarUpa be, ve sarvathA prakAre je iMdriyono nirodha karavo, te to muniyonoja dharma to zrAvaka dharmane ucita evA gRhasthanuMja vyAkhyAna be, mATe hI atyaMta saktino parihAra kahelo be. evI rIteM upara kahelA guNonA samUhavAlo mANasa gRhastha dharmane mATe yogya yAya be arthAt adhikArI gaNAya . . evI rIteM paramAIta zrI kumArapAla rAjAe sevAyelA zrAcArya zrImacaMmeeM racelA adhyAtmopaniSad nAmanA saMjAtapaTTabaMdharUpa zrI yogazAstranA bAra prakAzamAMnA prathamaprakAzanuM pote raceluM vivaraNa saMpUrNa thayuM. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. dvitIyaprakAzaH prArabhyate. goDI pArzvapratye namaskAra thA. gRhidharma eTale zrAvakadharma, ane te samyaktva be, mUla z2enuM evAM bAra vrato sahita be. samyaktvamUlAni paMcApuvratAni guNAstrayaH // zikSApadAni catvAri vratAni gRhamedhinAM // 1 // 102 arthaH- samyaktva be mUla jenuM, evAM pAMca aNuvrato, traNa guNo, tathA cAra zikSAvato malI zrAvakanAM bAra vrato be. TIkA:- zrahiMsAdika pAMca aNuvrato jANavAM, tathA dignatAdika traNa guNavrato jANavAM, tathA sAmAyika yAdika cAra zikSAvato jANavAM, te cAra zikSAto amuka divaseM karavAnAM be, ane guNavato prAyaH karIne jAvajIvasudhi pAlavAnAM be. evI rIteM samyaktva be mUla jenuM evAM zrAastri te bAra to be. have teMrjamAMthI samyaktvanuM svarUpa kahe be. 'yA deve devatAbuddhirgurau ca gurutAmatiH // dharme ca dharmadhIH samyaktvamidamucyate // 2 // arthaH- devamAM devabuddhi, gurumAM gurupaNAnI buddhi, tathA dharmamAM zuddha evI dharmanI buddhi tenuM nAma samyaktva kar3evAya. TIkA:- jenuM lakSaNa Agala kahevAmAM Avaze evA, deva, guru tathA dharmamAM zrajJAnAne saMzaya rahita, je nirmala zraddhA, eTale yA amukaja deva, guru tathA dharma mAre mAnavA lAyaka be, evI ruci te " samyaktva" kadevAya. valI jinezvareM kahelA tatvomAM je ruci te paNa samyaktva ka - vAya. have te samyaktva yati, chAne zrAvako bannene sAdhAraNa tarike kahetuM be, topaNa zrAvakone, deva, guru dharmamAM, anukrameM pUjyapaNuM, upAsakapaNaM, tathA anuSThAnapa, kadeluM be, ane tethI tene te lakSaNavAluM samyaktva kahetuM be. hIM zaMkA kare ve ke, jyAre jinezvaranAM kalAM tatvomAM thatI rucine samyaktvakayuM, tyAre temAM deva, guru tathA dharmano aMtarbhAva zI rIteM thAya che ? to tene vAste kahe be. deva ne guru jIvatatvamAM zrAvI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 203 jAya be, tathA dharma, zujAzrava zrane saMvaramAM zrAvI jAya . have te samyaktva traNa prakAranuM be; aupazamika, jhAyopazamika tathA dAyaka. temAM uupazama samyaktva eTale, anaMtAnubaMdhinI cokaDI, tathA mithyAtva mohanI ne, rAkhamAM DhAMkelA agninI peThe upazamAvI rAkhavU te. ane te upazama samyaktva, anAdi mithyAdRSTi jIvane; yathApravRtti Adi traNa karaNa karavA pUrvaka, aMtarmuhUrta sudhi, cAre gatimAM hoya . athavA upazamazreNiyeM caDelAune paNa hoya , have dAyopazamika eTale udaya zrAvatA evA mithyAtva mohanI, tathA anaMtAbaMdhinI cokaDIne daya karavArUpa udaya na AvatA evA mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhinI cokaDIne upazamAvavArUpa, te dAyopazamika samyaktva kadevAya. ane te satkarmonu vedavArUpa De, tathA upazamasamyaktva satkarmane vedanAru nathI, tethI te bannemAM taphAvata . ane te dAyopazamika samyaktvanI utkRSTa sthiti saTha sAgaropamathI kaMka adhika be. tathA trIjuM dAyaka samyaktva eTale mithyAtvamohanIya tathA anaMtAnubaMdhinI cokaDIno mUlamAMzrI je nAza, te dAyaka samyaktva kahevAya. ane te sAdi anaMta nAMge , ne samyaktva bodhirUpI vRdanuM mUla be. puNyarUpI nagarano daravAjo be, modarUpI mehelano pAyo , tathA sarvasaMpattino naMDAra . valI te ratnono jema samupha, tema guNono te AdhAra ne, valI cAritra rUpI dhananuM te jAjana ,mATe te samyaktvanI koNa prazaMsA na kare? samyaktvathI vAsita thaelA prANImAM jJAna rahI zake be, kemake sUryathI tejayukta thayelA juvanamAM aMdhakArano pracAra zI rIte thaz zake ? valI te samyaktva naraka tathA tiryaMca gatimAM javAne ADI jogala samAna , tathA deva, manuSya ane moda gatinA ghAranI cAvI . valI te samyaktvazrI vAsita thaeno prANI jyAMsudhi samakitane na vamI nAkhe, ane pUrve Ayurbadha paDelo na hoya to, kharekhara vai. mAnika deva thAya. mATe je mANasa eka aMtarmuhUrta sudhi paNa samyaktva rUpI ratnane pharasIne tajI dIe be, te mANasa lAMbA vakhatasudhi navamAM jaTakato nathI, (arthAt tene ardha pujala parAvartana uparAMta naTakavU paDe nahiM ) sArAMza ke jo teTalA khalpa samayasudhI samyaktva dhArine mahoTuM phala male. to par3I ghaNA vakhata sUdhI dharanArane phala thAya temAM zuM kahe. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yogazAstra ve vipakSa ( mithyAtvane ) jANavAthI vivakSita padArtha sArI rIteM samajAya, teTalA mATe samyaktvanA vipakSI mithyAtvanuM svarUpa kahe be. deve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA // dharme dharmabuddhizca mithyAtvaM tadviparyayAt // 3 // arthaH- kudevamAM devabuddhi, kugurumAM gurubuddhi, tathA kudharmamAM dharmabuddhi tene samyaktvathI ulaTuM evaM mithyAtva jANavuM. TIkA:- mithyAtva pAMca prakAranaM be, niyadika, jinivezika, sAMzayika, nAnogika te mAthI zranigradika mithyAtva, pota potAnA zAstranA jJAnane jANanArA, tathA parapakSane toDavAmAM samartha, evA pAkhaMDIne hoya. nA jiyahika mithyAtva, " saghalA deva, guru, dharmane vAMdavA, paNa koznI niMdA karavI nahi evaM bolanAra sAdhAraNa mANasone hoya." ninivezika mithyAtva satya vastune jANatAM thakAM paNa, kadAgrayukta buddhivAlA jamAli yA dikane hoya. sAMzayika mithyAtva deva, guru tathA dharmamAM saMzayavAlAne hoya; chAne anAnogika mithyAtva, vicAravinAnA ekeMdriya jIvone, tathA vizeSa jJAna vinAnA bIjA prApiune pa hoya. have te mithyAtva, mohoTA rogarUpa be, moTA aMdhakAra rUpa be, paramazatrurUpa be, tathA mahAviSarUpa be. roga, aMdhakAra, zatru zrane ra to ekaja javamAM duHkhadAyI be paNa zraNazodheluM mithyAtva to hajAro jamomAM paNa duHkhane mATe ghAya be. mithyAtvayukta cittavAlA prANI tatva tatva jANatAja nathI, kAraNa ke, je prANi janmathIja thAMdhalA be, terja vastunuM sArA narasApaNuM zI rIteM jANI zake. ? have deva, kudeva, guru, kuguru, tathA dharma adharmamAMthI devanuM lakSaNa kahebe, sarvajJo jitarAgAdi doSa strailokya pUjitaH // yathAsthitArthavAdI ca devordan paramezvaraH // 4 // artha :- sarvajJa, jitelA be rAgAdika doSo jeNe evA, traNe lokathI pUjAelA tathA yathA sthita prarthane kahenArA evA parama Izvara zraIn deva be. TIkA:- devanA devapaNAmAM, vicakSaNo cAra atizayone kar3e be. terjanAM nAma, jJAnAtizaya, pUjAtizaya, apAyApagamAtizaya, tathA vAgati Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 205 zaya, temAM "sarvajJa" kahevAvaDe karIne saghalA jIva ajIva zrAdi tatvonA jANapaNAthI (prajuno) jJAnAtizaya kahelo . paNa jema anyadazaniyo mAne be, tema nahiM; kAraNa ke, te ema mAne je ke, badhuM jurja, athavA na jurja, paNa tatvane jurcha ? kAraNa ke, kIDAUnI saMkhyAnA jhAnanI zI jarura ? valI leTenuM dekho athavA na dekho paNa zSTa tatvane jurma ? kAraNa ke jo dUra dekhanAraneja pramANarUpa mAnI to gIdha padiu~ paNa pUjanIya thAya, have anyadarza niyonA tema mAnavAne khoTuM parAve . kemake saghanI vastunA jJAna vinA, vivakSita evA eka iSTa arthana jJAna thatuM nathI. valI saghalA padArthoM, bIjA padArthonI sAthe, sAdhAraNa zrane asAdhAraNa rUpavAlA . mATe saghalA jJAnavinA vastunA lakSaNa vilakSaNatvanuM jJAna thaz zakatuM nathI, kaDaM ke, eka nAva jeNe sarvathA joyo, teNe tatvathI, saghalA jAvo joyA jANyA, ane saghalA nAvo sarvathA jeNe jANyA, teNe eka nAva paNa tatvathI, jANyo samajavo. have "jitarAgAdidoSa." kahIne prajuno "apAyApagama" nAmano atizaya kahe . kAraNa ke, rAgadveSarUpI apAyano nAza karavAthI te vizeSaNa sArthaka ke kAraNa ke, jeNeM rAgadveSa jitelA nathI, tene ApaNanI potAnI peThe devapaNuM nathI. have "trailokyapUjita" kahIne prajuno pUjAtizaya kahe je. jenI keTalAka ugArA, zrane jolA loko pUjA kare , temAM devapaNuM nathI. paNa calita AsanavAlA sura asurozrI nAnA prakAranI dezanI nASAnA vyavahArane jANanArA manuSyothI paraspara vairavinAnI ane mitratAne prApta zrayelA tiryaMcothI, samavasaraNamA avAzne, eka bIjAne spardhAthI je prajunI pUjA Adika thAya be, te prajune devapaNuM jANavU. ane " yathAsthitArthavAdI" ema kahIne prajuno vacanAtizaya kahe . yathAsthita eTale kharekharA arthane kahenArA. have "deva" eTale jenI stuti karAya te deva, ane evA deva "aIn " , bIjA nathI. have te cAra atizayavAlA devanuM dhyAna, upAsanA zaraNano aMgIkAra, tathA zAsananA aMgIkArane adhikSepa sahita kahe . Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 TIkAH- zrAjazaraNa levU, tenAja zApa dhyAna dhara, tenIla yogazAstra. dhyAtavyo'yamupAsyoyamayaM shrnnmissytaaN|| asyaiva pratipattavyaM zAsanaM cetanAsti cet // 5 // arthaH- jo cetanA hoya, to, teja arhan devatuM dhyAna dharavU, tenIja upAsanA karavI, tenuja zaraNuM lebu, tenAja zAsanane aMgIkAra karavU. TIkAH- Aja devane, piMDastha, padastha, rUpAtIta ane rUpastha dhyAnathI zreNika rAjAnI peThe dhyAvavo. kAraNa ke, zreNika rAjAyeM, varNa, pramANa, saMsthAna, saMghayaNa, tathA cotrIza atizayavAlA mahAvIra prajunuM dhyAna dhareluM be, tethI te paNa tevIja rItanA lakSaNovAlA padmanAja nAmeM zrAvatI covIzImAM tIrthaMkara thaze. have temanI upAsanA karavI, eTale temanI sevA karavI, temanI sAmA hAtha joDavA, ityAdi have temanuM zaraNa levU, eTale kRtanI niMdA, tathA sukRtanI anumodanApUrvaka, Aja deva javarUpI jayanAM puHkhane haranAra , ema mAnI temanuM zaraNuM levU. valI teja devanI AjhAne paNa khIkAravI. kAraNa ke atizaya vinAnA puruSoyeM karetI AjJA aMgIkAra karavA lAyaka nathI. jo cetanA hoya to upara pramANe karavaM. kAraNa ke, cetanAvAlAneja upadeza devo saphala be, ane acetana prati je upadeza devo te phokaTano prayAsa . kaDaM De ke, vanamAMjara roIM ane zabanA zarIrane mardana karavU kutarAnI puMbaDIne namAvavI, veharAne kAnamAM jaz kadevaM, jamInapara kamala vAvaIM; uSara nUmipara lAMbA kAlasudhi varasAdatuM paDavU, aMdha pAse mukhamaMDana karavaM, ane mUrkha ne kahe, te saghalu nirarthaka be. have kudevatuM lakSaNa kahe je. ye strIzastrAkSasUtrAdi raagaacNkklNkitaaH|| 'nigrahAnugrahaparAste devAH syuna muktye||6|| arthaH-je devo, strI, hathiyAra, tathA mAlAzrAdikathI, rAga, dveSa ane moharUpI kalaMkavAlA , tathA vadI jeja, nigraha (nAza) ane anugraha (kRpA)mAM tatpara be, te devo moda mATe thatA nathI. TIkAH- strI eTale kAminI, zastra eTale trizUla zrAdika, tathA japamAlA ane Adi zabdathI, nATaka, aTTahAsa (khaDakhaDa hasavu te) vi. gere grahaNa karavA; te cihnonA kalaMkathI dUSita thaelA. devo; kAraNa ke, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 vitIyaprakAza. strI rAgarnu cihna be. ane je vItarAga hoya, te strIno saMgI na hoya, chaSavinAno je hoya, te zastrane dhAraNa na kare, tema mohavinAno mANasa vismaraNanA cihnarUpa japamAlAne zA mATe grahaNa kare? evI rIteM rAga, dveSa, ane mohathI sarve doSo zrAvI jAya be, kAraNa ke saghalA doSonA terDa mUlarUpa je. ane nigraha eTale vadhabaMdhana, ane anugraha eTale varadAna Adika; ane te vanne rAgadveSanAM cihno be; mATe evA doSovAlA devo mukti denArA thatA nathI; ane jo evA devone moda denArA mAniyeM, to krIDA Adika karanAra preta pizAcone paNa muktidAyakapaNuM koNa aTakAvI zakaze.? have muktinA nimittapaNAMnA anAvaneja dekhADe . nATyAhAsasaMgItA dhupplvvisNsthulaaH|| saMnayeyuH padaM zAMtaM prapannAn prANinaH kathaM // 7 // arthaH- nATya, aTTahAsa, saMgIta Adika parAnavothI visaMsthula (zrasthira) thaelA, potAne Azrita thayelA prApiune zI rIteM mokSa padamAM prApta karI zake.? TIkAH- ahIM "zAMtapada" eTale mokSapada jANavU kAraNa ke te saMsAranA upalavo vinAnuM . mATe tene zAMta pada kahevU de. evA mokSa pratye, nATya, aTTahAsa, gAyana ityAdi doSothI, pote hAlahavAla thaedA devo, potAne Azrita, evA vIjA mANasone zI rIteM prApta karI zake ? kAraNa ke, eraMDanuM vRdakaMza kalpavRdanI tole AvI zake nahIM. mATe, rAga, veSa, tathA moha Adika doSothI rahita evA eka jinezvara prajuja moda denArA . kAraNa ke, zaMkara brahmA tathA viSNu, sarvajJa ane nIrAgI nathI kAraNa ke, teunI vRtti eka prAkRta mANasathI paNa asamaMjasa kAraNa ke strIno saMga, kAmIpaNuM jaNAve , hathIyArano saMgraha veSIpaNuM jaNAve The, japamAlA mohapaNuM jaNAve , tathA kamaMDala apavitrapaNuM jaNAve . valI mahAdevane pArvatI, brahmAne sAvitrI, viSNune lakSmI, iMjane iMzANI, sUryane rannAdevI, caMjane dadAtmajA (rohiNI) bRhaspatine tArA, agnine vAhA, kAmane rati, tathA yamane dhUmorNA nAmeM strI je evI rIteM. saghalA devo striyovAlA . valI te saghalAu~ne zastrono saMbaMdha be, te mo Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. hanuM vilasita (ceSTita) ne, mATe evA devo devapaNAne kema pAme? mohathI zUnya kahenArA buddhane paNa devapaNuM ghaTe nahiM. evI rItepramANa sikinuM zUnyapaNuM hote te zUnyavAdinI kathA paNa vRthA . valI pramANabatApaNuM hote bate, pramANavinA paranI paNa zUnya siddhi thara zake nahiM, tyAre potAnA padanI to siDija zIrIyeM thAya.? valI sarva jAvamAM teje (buddhaloko) kaNikapaNuM mAne , tyAre sAdhaka prANIne phalanI sAthe samAgama zI rIte thAya? valI ema kSakaNivAdathI hiMsA karanArane hiMsakapaNuM paNa kema ghaTI zake? tema smRti paNa pratyanijhAtanA vyavahAranI karanArI kema thAya ? valI kRmithI jarelA potAnAM zarIrane vAghaNapratye zrApI detA, evA deyAdeyanA vivekavinAnA buddhanI dayA paNa kevI vicitra jAtanI !!! valI potAnA janma vakhate, potAnIja mAtAnAM udarane phADanArA, tathA mAMsa khAvAno upadeza denArA bujhne dayA zAnI kahevAya? je kapiladeva prakRtinA dharmane nirarthaka rIteM jJAna kahe , evI rItanA nirgaNI, kriyAvinAnA, tathA mUDhane deva zI rIteM kahI zakAya ? valI gaNapati, skaMda, kArttikakhAmI, pavana, Adika doSoyukta , to temane paNa zI rIteM deva kahI zakAya ? valI je gAya, pazu, viSThA khAya , potAnAja putrane jaratAra tarike grahaNa kare le tathA prANine ziMgaDAM AdikathI mAre , te gAya paNa kema vaMdanIya, kadevAya ? valI teNIne dUdha zrApanArI mAnIne jo vaMdanIya urAvIyeM, to nesane zA mATe vaMdanIya na mAniyeM ? kAraNa ke, gAyamAM kaMza nesa karatAM vizeSa dekhAtuM nathI. valI te gAyane jo saghalA tIrtha deva, ane kRSiunAM sthAnaka rUpa mAno, to te gAyatuM veMcANa, nAza Adika kema thAya be? valI jeye, muzala, ulUkhala, culo, dehalI, pIpalo, pANI, lIMbaDo, AkaDo ityAdine devarUpa kahelA , te mANasomAMthI koNe te ne tajyA je.? have gururnu ladaNa kahe . mahAvratadharA dhIrA dmaatropjiivinH|| sAmAyikasthA dharmopadezakA gurvomtaaH||7|| arthaH-mahAvratane dharanArA, dhIra, jidAmAtrapara AjIvikA calAvanArA, sAmAyikamAM rahelA, tathA dharmano upadeza karanArAu~ne guru mAnelA le. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 20e TIkAH- ahiMsAdika mahAvratone dharanArA; ane dhIra, eTale zrApattimAM vikalatA vinAnA, kAraNa ke dhairyapaNAthI akhaMDita mahAvratane dhAraNa karI zake . evI rIteM mUlaguNonuM dhAravApaNuM kahIne have uttara guNonuM dhAravApaNuM kahe . lokopAsethI anna, pANI, tathA dharmonAM upakaraNa lazne te para AjIvikA calAvanAra; paNa dhana, dhAnya, sonU, gAma, ke nagarane grahaNa kare nahIM; have mUlaguNa ane uttara guNanAM dhAraNa karavAnAM kAraNajUta guNane kahe . sAmAyikamAM rahenArA, "sama," eTale rAgadveSa rahita AtmA, ane tene jJAnAdika guNonI je prApti te sAmAyika kahevAya, temAM rahenArA; ane evI sAmAyikamA rahenAra muni mUlottaraguNavAlA cAritrane pAlavAne samartha be. have uparanAM lakSaNo to saghalA sAdhuUne sarakhAM hoya , ane guruceM asAdhAraNa ladaNa to teunu dharmopadezakapaNuM . saMvara ane nirjarArUpa, yati ane zrAvaka saMbaMdhi dharma no je upadeza kare, te dharmopadezaka kahevAya. valI sadbhUta (satya tatvovAlAM) zAstrono je anyAsa kare, te "guru" kahevAya. . have kugurunu lakSaNa kahe . sarvAnilASiNaH sarvanojinaH sprigrhaaH|| abrahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu ||e|| arthaH- sarva zchAu~ rAkhanArA, sagharcA khAnArA, parigrahadhArI, brahmacarya nahi pAlanAra, tathA mithyA upadeza karanArAu~ne guru nahiM jANavA. TIkAH- strI, dhana, dhAnya, suvarNa, khetara, ghara, Dhora ityAdi rAkhanArA sarvAnilASirDa kadevAya; tathA madya, mAMsa, anaMtakAya AdikanuM jakSaNa karanArA "sarvanojI" kahevAya. tathA putra, strI AdikanI sAthe rahenArA saparigraha kahevAya. zrane tethIja teu~ne abrahmacArIpaNuM AvI jAyaje. to paNa zrabrahmanu mahAdoSapaNuM dekhADavA mATe jueM "abrahmacArinu" vizeSaNa ApeluM be. have kugurupaNAnuM asAdhAraNa kAraNa kahe je te e ke te5 "mithyopadezI" be; eTale pramANapuruSanA upadeza rahita, teunuM dharma kathana . mATe evAu~ne guru kahevAya nahIM; zrahI zaMkA kare ne ke, jo Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 yogazAstra. kadAca te mAM dharmopadezanuM devApaNuM hoya, to paThI parigrahanA rahitapaNAnA doSone jovAnI zI jarura le ? tene mATe kahe . parigrahAraMnamagnA stArayeyuH kathaM praan|| . svayaM darijona paramIzvarIka miishvrH||10|| arthaH- parigrahanA zrAraMjamAM magna thaelArja parane zI rIte tArI zake? kAraNa ke, je mANasa, poteja dariddhI hoya, te vIjAne zI rIte zrImaMta karI zake ? have dharmanuM lakSaNa kahe . durgatiprapatatprANi dhAraNAma ucyate // saMyamAdirdazavidhaH srvjnyoktovimuktye||11|| arthaH- urgatimAM paDatA prANiune dhAraNa kare, te dharma kahevAya; zrane te saMyamAdika daza prakArano, sarvajJa prajue kahelo dharma, moda mATe thAya. TIkAH- urgati eTale naraka ane tiryaMca rUpa, gatimAM paDanArA prApiu~ne je dhArI rAkhe, eTale tyAM jatAM aTakAve te "dharma" kahevAya. valI je nara, deva, tathA mokSagatimAM jaMtune dhAraNa kare, te paNa "dharma" kadevAya. ane te dharma have jenuM varNana karavAmAM Avaze, evA saMyama zrAdika daza prakArano ; ane te paNa sarvajJa prajue kahevAthI moda mATe thAya . ane bIjA devoyeM to sarvajJapaNA vinA calAvelo dharma pramANa rUpa nathI; have ahIM vAdI zaMkA kare be ke, sarvAnAM vacanono anAva hovAthI paNa, puruSavinA kahelA dharmanuM ( vedavAkyornu) to prAmANikapaeM ghaTI zake le. kAraNa ke preraNA (eTale vedonuM prerakavAkya) te, jUta, javiSya, vartamAna, sthUla, sUkSma, vyavahita, viprakRSTa vigere arthAne jaNAvavAne samartha ; paNa iMjiyo kaMza jaNAvavAne samartha nathI. valI te vaidika dharma, apauruSeya hovAthI puruSa saMbaMdhi doSono temAM praveza nahi thavAthI paNa pramANarUpa De, kaDaM be ke, zabda, jyAM sudhi bolanArane zrAdhIna be, tyAMsudhIja te dUSita thara zake ne, ane te doSano anAva guNavAnanA mukhathI paNa kvacit thara zake .ane tevAM vacanomAM doSanI saMkrAMti (asara) no paNa ajAva , athavA kadenArano anAva mAnate ute, zrAzraya Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 111 rahita doSo rahI zakatA nazrI. valI puruSasaMbaMdhi banAvaTamA doSa, adoSano vicAra thAya, paNa vedamAM to karttAnoja anAva hovAthI amone dopanI zaMkAja nathI. zrA saghaluM vAdinuM kahe . have teno uttara Ape be. apauruSeyaM vacana, masaMnavaM nvedydi|| na pramANaM navedhAcAM, hyAptAdhInA pramANatA // 12 // arthaH- puruSavinAnuM vacanaja asaMjavita be, ane kadAca hoya, to paNa te pramANa nathI; kAraNa ke, vacanonI pramANatA Aptane (yathArtha vaktAne) zrAdhIna , ___TIkAH-puruSa sthAna, karaNa (inDiya) AdikanA anighAtathI boleDhuM vacana pauruSeya kahevAya. ane sthAna karaNa vinAnuM je vacana te zrapauruSeya, te parasparaviruka . ane tethI te AkAzanA paramANunI peThe asaMjavita . tema batAM amUrttanuM zradarzana kahevaM te paNa pramANa na hovAne lIdhe yukta nazrI. tAlI AdikathI thatA zabdanA zravaNane jo pramANa gaNiye, to te paNa yukta nathI; kAraNa ke, tema mAnavAmAM paNa tenI kothI paNa utpatti sika thAya be; mATe ema tAlI AdikathI zabdanI utpatti mAnavAmAM to ulaTo apauruSeyapaNAne doSa Ave je. kAraNa ke, jema eka zabda mATe jyAre sthAna karaNanI jarUra par3I, tyAre tenA jevA bIjA zabdo mATe paNa tenI jarurIyAta be. valI gRhastheM dahIMnI maTakI jovA mATe karelo dIvo, tyAM rahelA puDalAne paNa dekhADI Ape . mATe evI rIteM vacanane apauruSeyapaNuM ghaTatuM nathI. valI jo aprAmANika paNAnI TevanA balathI AkAzAdikanI peThe zabdaneapauruSeya paNuM mAniyeM, to paNa te pramANa na thAya. kAraNake yathArtha vaktAnAMja vacano pramANa be. kAraNa ke zabdo jyAM sudhi kahenArane AdhIna hoya, tyAM sudhi guNavAlA hoya; paNa doSayukta bolanArane to guNono anAva ; mATe evA apauruSeya vacanamAM to guNone dAkhala thavAno paNa anAva be. athavA kahenAravinA guNo AzrayavinA rahI zaktA nathI. valI A vacanomAM guNo ke ke, nahi ? te paNa pauruSeya vaMcanamA jovAnuM be, paNa vedamAM to karttA-. noja anAva be, to temAM guNo hoya, evI amone zaMkA paNa thatI nathI. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 yogazAstra. evI rIteM saMjava paNAthI apauruSeya vacanano anAva kahIne, zrasavajheM racelA dharmarnu aprAmANikapaNuM kahe . mithyAdRSTinirAmnAto, hiMsAdyaiH klussiikRtH|| sa dharma iti vittopi, bhavabhramaNakAraNaM // 13 // arthaH- mithyAdRSTi eTale hari, hara, brahmA, kapila, buddha, zrAdikeM prarUpelo dharma, jo ke mugdhabuddhirja prati prasiddha , to paNa, te hiMsAdikathI kaduSita hovAthI navamAM jamAvavAno hetujUta , kAraNa ke, teunA banAvelA Agamo hiMsAdikathI dUSita thayelA . have, kudeva, kuguru tathA kudharmano zrAkSepa sahita pratikSepa kare . sarAgo'pidi devazcet, gururbrhmcaarypi|| kRpAhInopi dharmaH syAt , kaSTaM naSTaM dahA jagat // 14 // arthaH-jo deva, rAga, dveSa ane mohasahita hoya, guru, zrabrahma sevanAra, tathA upaladaNathI mUlottaraguNarahita hoya, to arere !!! tevA deva, guru ane dharme jagatne durgati ApavAthI teno nAzaja kayoM ne. (ema samajavU) have evI rIteM, kudeva, kuguru, tathA kudharmane boDavAthI sudeva, suguru, ane sudharmane aMgIkAra te karavArUpa je samyaktva te, AtmapariNAmarUpa be, te zrApaNA banastha zrAdikane pratyada nathI. paNa kevala liMgadhIja jaNAya , have te liMgo dekhADe . . zamasaMveganirvedA, nukNpaastikyldaannaiH|| ladANaiH paMcaniH samyaka, samyaktvamupalakSyate // 15 // arthaH- samatA, saMvega, nirveda, anukaMpA, ane zrAstA, e pAMca lakSANovAj samakita sArI rIteM likhI zakAya, TIkA:- zama, eTale samatA anaMtAnubaMdhi kaSAyanA anudayathI khAnAvika rIteM thAya be, athavA kaSAyanAM pariNAmarUpa kaDavAM phalone jovAthI thAya De, valI keTalAko krodhanI kharajano, tathA viSayanI tRSNAno. je upazama tene paNa samatA kahe . kAraNa ke, samakitI ane sAdhunI upAsanA karanAra mANaso, krodhanI kharajathI tathA viSayanI tRSNAthI zI rIteM capala thaz zake. have ahIM zaMkA kare ke, jo krodhanI kharaja Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ktiIyaprakAza. 113 tathA viSayanI tRSNAnA upazamane samatA mAniyeM to aparAdhI zrane niraparAdhi upara krodha karatA evA, tathA viSayatRSNAmAM zrAsakta rahelA, evA kRSNa ane zreNika zrAdikane samatA kema saMjave ? ane jo samatA na hoya to samyaktvano paNa saMjava nahiM thAya. have te zaMkAnuM samAdhAna kare ne ke,liMgI samakita hote bate temAM liMgonuM avazya hovU joraye, evo kAMza niyama nathI kAraNa ke budAratA gharamAM dhuMvADA vinAno paNa agni dekhAya temaja rAkhathI DhAMkelA agnimAM dhuMvADAno lezamAtra paNa hoto nathI. paNa bATalo to niyama be ke, suparI dita liMgo hoya; mATe evI rIte kRSNAdikane, saMjvalana kaSAyanA udayazrI krodhanI kharaja, tathA viSayanI tRSNA hatI; kAraNa ke keTalAka saMjvalana kaSAyo paNa tInapaNAthI anaMtAnubaMdhI sarakhA vipAkavAlA hoya je have saMvega eTale mo. dAno abhilASa, kAraNa ke samakitavaMta prANI cakravarti iMsAdikanAM vISayasukhane duHkharUpa mAnato thako mokSasukhaneja sukharUpa mAne. have nirveda eTale navathI vairAgya. kAraNa ke samakitI prANI muHkhadAyI evA javarUpI kedakhAnAmAM karmarUpI koTavAlathI kuHkhita thayo thako, temAMthI buTavAnA upAyane karavAne asamartha thayo thako, mamatArahita mukhathI khedita thayo thako rahe. keTalAko te banneno (saMvega nivedano) ulaTAsulaTo paNa artha kare . have anukaMpA eTale puHkhIne khArtha vinA puHkhamAMthI boDAvavAnI zchA. kAraNa ke khArthanI karuNA to vAgha Adikane paNa potAnAM baccAMunI rakSAmATe hoya . te anukaMpAnA be nedo . avyathI ane nAvathI. avyathI eTale zakti pramANe duHkhIne phuHkhathI boDAva te; zrane jAvadhI hRdayamAM komalatA lAvavI te. (athavA prakArAMtare jIvane dharma pamADavAnI buddhi te nAva apukaMpA) have AstikapaNuM eTale, jinezvaranAM kahelA tatvamA zaMkA kaMkhArahita karavAnI buddhi. kAraNa ke, AstikapaNuM te samyaktva, liMga . zama eTale suparIdita bolanAranAM karelAM AgamonAM tatvomA Agraha rAkhI, mithyAtvinAM tatvonA Agrahano upazama karavo te. kAraNa ke je atatvane tajIne tatvane grahaNa kare te samakItI kahevAya.saMvega eTale cAre gatimAM thatAMpuHkhothI jaya pAmIne, tenI zAMtimATe je, dharmane zra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 yogazAstra. nusaravaM te. ane nirveda eTale kAmajogone yA loka tathA paralokamAM paNa ukhanA hetu jANI, teno tyAga karavo te. ane anukaMpA eTale saghalA jIvo sukhanA arthI,ane kuHkhano tyAga karavAnI bAvAlA be, ema jANI temanApara dayA karavI te anukaMpA. AstikatA eTale jinezvara kahelA, jIva tathA paraloka Adika atIMghiya padArtho kharA , ema mAnavaM te. mATe te pAMce lakSaNothI samyagdarzana ulakhI zakAya . have samakitanAM liMgo kahIne, (pAMca) nUSaNo kahe. sthairya prabhAvanA naktiH kauzalaM jinazAsane // - tIrthasevA ca paMcAsya nUSaNAni pracadate // 16 // arthaH- jinazAsanamAM sthiratA, pranAvanA, cakti, vicakSaNatA, tathA tIrthanI sevA e pAMca samakItanAM nUSaNo ne. TIkAH- sthairya eTale jinazAsanathI calita thaelA para jIvane sthira karavo, tathA pote anya darzanInI jhaddhi jozne calAyamAna na tharbu te. pra. jAvanA ATha prakAranI ke tenA khAmi nIce pramANe. pehelo "prAvacanika" eTale aMgopAMgAdika zAstrono jANanAra. bIjo dharmakathA kahenAra eTale "dharmakathI" trIjo "vAdI" eTale, vAdI prativAdI, sanya zrane sanAvAlI caturaMgI sannAmAM, pratipadine harAvIne potAnA padane sthApana karanAra. coyo "naimittika" eTale traikAlika jJAnavAlA zAstrone jANanAra athavA jaNanAra, pAMcamo "tapasvI" eTale ahama zrAdika tapa karanAra. baho "vidyAvAn" eTale prajJapti zrAdika vidyAdeviyo jene sahAya bete. sAtamo "sijha" eTale aMjana, pAdalepa,tilaka, golI, tathA vaikriya zrAdika labdhivAlo te siddha kahevAya. pAThamo "kavi" eTale gadyapadyAsmaka graMtha racanAra. te AThe deza kAlane ucita jinazAsananI prajAvanA karanArA . tejenuM kArya te prajAvanA nAmanuM bIjuMnUSaNa jANavU. have na. tieTale adhika guNIno vinaya karavo te. eTale te Avate te unnA tharbu, hAtha joDavA; Asana ApavU, vaMdanA karavI, panavADe mukavA jaq ityAdi ATha prakArano vinaya karavo; tathA vaiyAva karavI, eTale prAcAryopAdhyAya Adika dazenI anna, pANI, vastra, pAtra, auSadha zrAdikathI je vaiyAva Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 vitIyaprakAza. ba karavI te; te nakti nAmeM trIju nUSaNa jANavU. have kauzala eTale jema anAryadezamA rahelA ArDakumArane zreNika rAjAnA putra ajayakumAreM vicahaNatAyI pratibodhyo; tevI kauzalatA te cothu kauzala nAmeM jUSaNa jANavU. have tIrtha ve prakAra. eka avya tIrtha zrane bIjuM nAva tIrtha. jyAM tIrthakaranAM janmAdika kalyANaka thayAM hoya, te kSetrane avyatIrtha jANavU tathA caturvidha saMgha, ane prathama gaNadhara te jAvatIrtha jANavAM. tenI sevA te tIrthasevA nAmeM pAMcamuMjUSaNa jANavaM. have samakItanAM pAMca dUSaNo kahe je. zaMkAkAMdA vicikitsA, mithyASTiprazaMsanam // tatsaMstavazva paMcApi, samyaktvaM duussyNtylN||17|| arthaH- zaMkA, kaMkhA, ugaMga, athavA phalasaMdeha, mithyASTinI prazaMsA, tathA mithyASTino paricaya e pAMce doSo samakItane dUSita kare . TIkA:- zaMkA ve prakAranI; dezathI ane sarvazrI, sarvazrI, eTale dharma be, ke nahIM ? evI je zaMkA, te sarvathI zaMkA jANavI. ane dharma mAnyebate paNa, jIvAdika padArtho sarvavyApaka De ke dezavyApaka ,ityAdi je zaMkA te dezathI zaMkA jANavI.A banne prakAranI zaMkA samyaktvane dUSaNa lagADe be. kAraNa ke, saghalA padArthoM kevalIgamya ne ApaNe udmastha hovAthI temane jANI zakatA nathI, ane te AptanAM vacano hovAthI saMdeha karavA lAyaka nathI. to paNa mohanA vazathI thayetI zaMkAne aTakAvavI te muzkela ne. sUtranA eka adaranI aruci karanArane paNa mithyAdRSTi kahelo . mATe zaMkA na karavI. have kaMkhA eTale kudarzananI vAMga. te paNa dezathI ane sarvathI, ema ve prakAranI ne saghalA pAkhaMDi dharmanI vAMDArUpa, sarvathI kaMkhA jANavI. ane ekeka anya darzananI vAMgarUpa, dezakaMkhA jANavI.jema bujheM snAna, pAna, AhAdana, zayanIya ityAdinAM sukhavAlo dharma kahelo be, ema kahe te dezakaMkhA jANavI. mATe evI rItanI dezathI ane sarvathI je kaMkhA karavI te samyaktvane dUSaNa karanArI . have vicikitsA eTale cittano viplava, jemake tapa Adika karavAM te velunA kolIyA jevAM, thane tenuM phala to male ke, na male, ityAdi je vicAravaM, te vici. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 yogazAstra. kitsA kahevAya, zrane te paNa samyaktvane dUSita kare . zaMkA zrane vi. cikitsAmA joke taphAvata jevU nathI jaNAtuM, topaNa zaMkA le te, avyaguNanA viSayavAlI be, ane vicikitsA te kriyA viSayavAlI jANavI. athavA vicikitsA eTale muninAM malamadina gAtro dekhI jugaMbA karavI te. have cotho doSa mithyAtvInI prazaMsA, eTale jinAgamathI viparIta darzanInI prazaMsA karavI te. tenA benedo. sarvathI tathA dezathI. sarvathI, eTale saghalAM darzanone yuktivAlAM kar3avAM te. ane dezathI, eTale anyaevA ekanAM darzanane tatvavAyU~ mAnavu te. banne jAtanI midhyAtvinI prazaMsA samyaktvane dUSaNa lagADanArI . have pAMcamo doSa mithyAtviu~nuM saMstava eTale teUno paricaya karavo te, kAraNa ke mithyAtvinA paricayathI, teunI kriyA dekhavAthI, tathA prakriyA sAMjalavAthI, samakItIne paNa dRSTi viparyAsa thAya be; tyAre maMdabukinI to vAtajazI karavI? mATe te mithyAviThano paricaya paNa samyaktvane doSita karanAro ne. evI rIteM upara kahelA guNovAlA, tathA dUSaNarahita samyaktvane, anya kSetra, kAla tathA nAvanI sAmagrIpUrvaka, gurunI pAse vidhipUrvaka aMgIkAra karIne zrAvako pAle . have mithyAtva mohanImA rahelo prANI, eka koDAkoDI sAgaropamamAM panyomano asaMkhyAtamo jAga uNI, evI zrAyuvarjita sAte karmanI sthiti jyAre rAkhe, tyAre tene samyaktvanI prApti thAya, ane temAMthI pRthaktva, paTyopama, (eTale bethI nava paTyopama sudhinI) sthiti jyAre uThI thAya tyAre jIvane dezavirati prApta thAya, evI rIte aNuvratanA mUlarUpa samyakvanuM varNana karyu. have pAMca aNuvratotuM svarUpa kahe. viratiM sthUlahiMsAde, vividhatrividhAdinA // ahiMsAdIni paMcANu, vratAni jgdurjinaaH||17|| . arthaH- mana, vacana, zrane kAyAthI, karavU nahIM, karAvaq nahIM; evI banedeM, sthUla hiMsAdikathI je virama, tene jinezvaroye, pAMca aNuvrato kahelAM . TIkAH-sthUla hiMsA, eTale mithyAtvie mAnelI athavA, trasa jI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 217 vonI hiMsA zrane upalakSaNathI niraparAdhi jIvone saMkalpapUrvaka mAravA te. ane zrAdi zabdanA grahaNathI sthUla evaM anRta (jULa bolaq te) corI, brahmacarya, tathA parigrahornu paNa grahaNa karavU. te pAMcethI je viramavaM, tene jinezvaroe pAMca aNuvrato kahelA . te virati mana, vacana, ane kAyAthI karAvavA, tathA karavArUpa grahaNa karavI.zrahIM anumodanAno nAMgo dAkhala karyo nathI; tenu kAraNa e ke, gRhasthone putrAdika saMbaMdhi parigrahanI anumodanA hoya, tethI teno atra niSedha kayoM ne. anyathA gRhastho tathA sAdhu eka sarakhA thara jAya, have zrahIM zaMkA karele ke, jagavAne AgamamA gRhasthane trividhaM trividhe paNa paJcakhANa kahe , te batA zrahIM anumodanAno nAMgo kema grahaNa nathI karatA? tene mATe kahene ke, je gRhastha dIkSA levAne tatpara thayelo, paDimAdhArI hoya, te trivighaM trividhaM pacakhANa karI zake De, athavA svayaMjUramaNa samupramA rahelA matsyAdikanA mAMsanuM paNa trividhaM trividhaM paJcakhANa karI zakAya , (kAraNa ke te mAMsa malavAno asaMjava .) mATe te trividha trividhano pATha alpaviSayavAlo be, paNa vividha trividhano pATha to bAhulyaviSayavAlo jANavo. have trividha trividha, eTale mana, vacana, kAyAthI karavA, karAvavA tathA anumodavArUpeM lekhatAM tenA gaNapacAsa nAMgA thAya , ane tenA traNe kAlane lekhe ekasone saDatAlIza lAMgA prApta je. temAM atIta kAbanA niMdArUpane, vartamAna kAlanA saMvararUpeM, ane anAgata kAlanA pacakhANa rU . evI rIte sAmAnyapaNAthI hiMsAdikane gocara evI viratine dekhADIne, have tenuM vizeSa kharUpa dekhADatA thakA kahe . paMgukuSTikuNitvAdi, dRSTvA hiMsAphalaM sudhiiH|| nirAgastrasajaMtUnAM, hiMsAM saMkalpatastyajet // 2 // arthaH- buddhimAn mANase, pAMgalAparyu, kuSTipaNuM, tathA hAtha zrAdikanuM tugapaNuM, te saghalAne hiMsAnAM phalarUpeM jozne, niraparAdhI evA trasa jIvonI saMkalpapUrvaka hiMsAne tajavI jozya. . TIkA:- pAMgalo eTale, paga hoya utAM je cAlavAne asamartha hoya te Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 yogazAstra. ane upaladaNathI nIcadI kAyanA tamAma doSovAlo. kuSTI eTale cAMmaDInAM rogavAlo, ane upaladaNathI aneka prakAranA rogovAlo, zrane kuNi eTale khaMDita hAthavAlo, ane upalakSaNathI zarIranA upalA jAgomAM dUSaNovAlo, te saghalAu~ne zAstrathI hiMsAnAM phalarUpa jANIne, buddhimAn mANase te hiMsAne tajavI. hiMsA konI tajavI ? te have de. khADe ne. veiMjiyAdika niraparAdhI trasa jIvonI saMkalpapUrvaka hiMsA tajavI. paNa aparAdhIyonI hiMsA tajavAno niyama nathI. trasa zabdathI ekaiMjiya jIvanI hiMsA tajavAno paNa niyama thara zakato nathI. saMkalpa eTale, "zrA prANIne huM mAMsa Adika melavavA mATe mArI nAkhuM" evI buddhithI hiMsA na karavI. paNa AraMjamAM thatI hiMsAnuM paJcakhANa pAlI zakAtuM nathI. mATe tyAM jatanA rAkhavI. have je jIva tathA zarIrane ekAMta jinna mAne , tenA mate zarIrano nAza thavAthI paNa jIvano nAza yato nathI. valI jIva tathA zarIrane ekAMta ajinna mAnavAthI, zarIranA nAzanI sAja jIvano paNa nAza thAya De, tyAre paralokaja Therato nathI, mATe dehathI jIvane jinna acinna, ema syAhAdathI mAnate ite, dehano nAza thatAM je pIDA thAya be, tene hiMsA kahe . mATe je hiMsAmA maranArane phuHkha upaje, manane kleza thAya, ane tenA zarIranA nAgono jemAM nAza thAya, evI hiMsAne vidvAn mANase tajavI. prANI, pramAdathI je koznA prANano nAza kare be, te hiMsA saMsArarUpI vRdanAM bIja samAna . maranAra mare athavA na mare, to paNa pramAdIne hiMsA lAgeja be, ane apramAdIne hiMsA thatAM paNa hiMsA lAgatI nathI. valI jIvane nitya tathA apariNAmI mAnavAthI hiMsA thatIja nathI, ane kSaNikavAdInA mata pramANe to jIva, kSaNe daNeja nAza pAmI rahyo , tyAre hiMsA zAnI thAya ? mATe jIvane nityAnitya tathA pariNAmI mAnye bate kAyanA viyogeM karIne hiMsA ghaTI zake , kAraNa ke, pIDA de, te, pAparnu kAraNa . valI keTalAko ema kahe De ke, ghAtakI prANIne mArI nAkhavAM, kAraNa ke, tevA ghAtakI eka jIvane mAravAthI ghaNA jIvonuM rakSaNa thAya , te kahe paNa zrayukta, kAraNa ke, saghalA prANI vIz2AnA nAzathI potAnuM poSaNa kara Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. . nArA, ane tethI saghalAu~ne mArI nAkhavA jozya, ane ema karavAthI to, vaTAvanI zvA karatAM thakAM, mUlapuMjI khovAjevU thayu.ane dharma toahiMsAmaya be,te hiMsAthI kema thAya ? kAraNa ke, pANImA utpanna thatAM kamalo,agnimAMthIutpanna thatAMnathI. valI pAponA heturUpaje hiMsA,te pAponozI rItenAza kare ? kAraNa ke, mRtyunA heturUpa je phera, te jIvitamATe zI rIteM thAya ? valI keTalAko ema kahe je ke, juHkhI jIvoneM uHkhamAMdhI boDAvavAmATe mArI nAkhavA, te kaDevU paNa ayukta , kAraNa ke, tevA jIvo marAyAbAda jo narakagAmI thAya, to temane khalpa kuHkhamAMthI boDAvI adhika :khamAM ghAlavA jevU thAya; mATe evI rItanAM kutIthinAM vacanone tajavAM. valI nAstika vAdI kahe je ke, AtmAja nathI, ane tenAvinA hiMsAja konI thAya ? ane hiMsAnuM phala paNa kone male ? jema pIgaM (piSTa) AdikathI madirAnI utpatti thAya be, tema paMcanUtathI caitanyazakti thAya be, ane jyAre te jUtono nAza thAya , tyAre jIvanuM mRtyu thayu, ema kahevAya be; AtmAno anAva hote bate, tenA mUlarUpa je paraloka, te paNa ghaTe nahIM; ane evI rIte paralokano paNa anAva thavAthI puNya pApanI vAta karavI, teja vRthA be. valI tapa, saMyama Adika to logonI vaMcanArUpa le. have teno uttara kahe . dehamA rahelo jIva, svasaMvedanatAthIja sika pAya be; valI hu~ sukhI DhuM, uHkhI , ityAdi tenI pratIti be; "hu~ ghaDAne jANuM bu" ema kahevAmAMja karma, karttA, ane kriyA e traNe jaNAya je; te utAM karttAne zA mATe niSedhavo paDe le ? vatI jo zarIrane kartA mAne, to te acetana hovAthI, kartA garI zake nahIM, zrane jUta ane caitanyanA saMyogathI jo mAne, to cetanane asaMgatapaNuM Ave je; valI temane eka kapiNAno anAva hovAthI, meM A sAMjavyuM, meM dIvu, meM spaza kayu, meM suMghyu, meM cAkhyuM, ityAdi bolaq temane ghaTI zake nahIM. mATe evI rIteM jema svasaMvedanathI potAnAM dehamA AtmAne astirUpeM mAnyo, tema paranA dehamAM paNa anumAnathI jANavo. valI potAnA dehamAM buddhipUrvaka thatI kriyAne jozne, bIjAUmAM paNa tevIja rIteM jANavI; ema pramANathI siddha bhaelI vAtane koNa nivArI zake De ? mATe evI rIte jIvanI siddhi hote bate, paralokane mAnavo te purghaTa nathI; ane Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 yogazAstra. paDhI puSya pApa to potAnI meleja ghaTI jAya be. valI tapa, saMyama zrAdika jogothI ugAvArUpa be; ema kahetuM, te paNa unmAdarUpa be; evI vAta kayA sacetana mANasane isavArUpa yatI nathI ? mATe, jIva, bAdhArahita parNesthiti, utpatti, ane vyayarUpa be; valI te, jJAtA, jonAra, guNI, noktA, karttA tathA zarIra jeTalA pramANavAlo be. mATe evI rIteM AtmAnI siddhithavAthI, hiMsA zA mATe aMgIkAra na karAya ? ane te hiMsAno parihAra karavAthI hiMsAvrata thAya be. have hiMsAnA niyamamAM spaSTa dRSTAMta kahe be. AtmavatsarvabhUteSu, sukhaGaH khe priyApriye // ciMtayannAtmanoniSThAM, hiMsAmanyasya nAcaret // 20 // -- artha:- anna, pANI, caMdana vilepana ityAdika sAdhanothI utpanna thatAM sukhamA, ane vadha, baMdhana yAdikathI utpanna thatAM duHkhamAM, potAne jema sukhanAM sAdhano priya be, ane duHkhanAM sAdhano priya be, temaja para jIvone mATe paNa vicAra karIne hiMsA karavI nahIM. ve ko zaMkA kare ke, niSiddha zrAcaraNo sevavAmAM doSa be, tethI trasa jIvanI hiMsAno pratiSedha karyo, paNa nahIM niSedha kareMlI evI je sthAvaronI hiMsA, temAM to gRhastho game tema varte !!! tene mAuttara kaDe be. nirarthakAM na kurvIta, jIveSu sthAvareSvapi // hiMsAma hiMsAdharmajJaH, kAMchan modamupAsakaH // 21 // arthaH- ahiMsA dharmane jANanArA tathA mohane ichatA zrAvarke, sthAvara jIvoneviSeSaNa kAraNavinA hiMsA karavI nahIM. TIkA:- sthAvara eTale pRthvIkAya, chApUkAya, te kAya, vAcakAya, tathA vanaspatikAya, eTalAnI kAraNavinA hiMsA karavI nahIM. kAraNa ke, gRhasthathI, potAnA zarIramATe tathA kuTuMbanA nirvAhamATe sthAvaronI hiMsA pAlI zakAtI nathI; paNa upara jaNAvelA kAraNo vinA sthAvaronI hiMsA zrAvakeM karavI nahIM. have te zrAvaka kevo ? toke hiMsA nAmanA dhane jAnAro, eTale pratiSedha karelI ahiMsAnA dharmaneja jANanAro ema Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 21 nahIM, paNa nahIM pratiSedha karelI evI hiMsAmA paNa yatanAne jANanAra. have ahIM koI zaMkA kare ke, pratiSedha karelI hiMsA to zrAvaka pAle, paNa nahIM pratiSedha karelI evI hiMsA pAlavAnI tene zI jarUra je? tene mATe kade ke, te zrAvaka paNa yatinI peThe mokSAne zvanAro , mATe te paNa zA mATe nirarthaka hiMsA kare. valI paNa kora evI zaMkA kare ke, hamezAM hiMsA to jale kare, paNa paDI dhana AdikanuM dAna dazne te pApono nAza karaze, mATe te ahiMsAvata pAlavAnA kvezanI zI jarUra ? tene mATe have kahe je. prANI prANitalonena yorAjyamapi muNcti|| tadhotyamaghaM sarvorvIdAne'pi na zAmyati // 3 // arthaH- jo prANI, jIvavAnA lojathI rAjyane paNa tajI dIye meM, tevA prANInA vadhayI utpanna yatuM pApa pRthvInuM dAna devAzrI paNa zAMta yatuM nazrI (kAraNa ke zrutimA pRthvIdAnane sarvadAnamAM adhika dAnaM kaheDhuM .) have cAra zlokothI hiMsA karanAranI niMdA kahe . vane nirAparAdhAnAM vAyutoyataNAzinAM // nighnan mRgANAM mAMsArthI viziSyeta kayaM shunH||24|| arthaH-- niraparAdhI, tathA vAyu, pANI, ane ghAMsa khAnArA, evA vanamAM rahelA mRgone, mAMsane mATe, mAranAra mANasa kutarAthI kema vadhI jAya? arthAt tene kutarA sarakhoja jANavo. TIkA:- have zrahI koz zaMkA kare ke, paranI nUmimA rahenAra evA mRgAdikone niraparAdhI kema kahevAya ? tene mATe kahe je; ahIM niraparAdhI, eTale paranAM dhanane nahIM haranArA, paranAM gharane nahI cAMganArA, tathA parano vadha nahIM karanArA; ane valI vAyu, pANI, tathA ghAMsa khAnArA, be, te niraparAdhIja De. ahIM mRgonA grahaNathI upalakSaNe karI bIjAMpaNa vanavAsI prANI jANavAM, mATe evAprANIne mAranAra je zikArI tejane kutarA samAnaja jANavA. dIryamANaH kuzenApi yaH svAMge daMta dUyate // nimaitUna sakathaM jNtuunNtyenishitaayudhaiH||35|| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 yogazAstra. arthaH- je mANasa, eka DAlathI paNa potAnA aMge haNAyo uto chajAya , te mANasa tIkSNa hathIyArothI vIcArA niraparAdhI prANIu~ne zA mATe mAre ..? nirmAtuM krUrakarmANaH daNikAmAtmanodhRti // samApayaMti sakalaM janmAnyasya shriirinnH||26|| arthaH- krUra karmo karanArA (zikArija) potAnI kSaNamAtranI tRpti karavA mATe, bIjAprANIno samasta janmanAza kare. niyasvetyucyamAno'pi dehI nvtiHkhitH|| mAryamANaH praharaNairdAruNaiH sakathaM navet // 2 // arthaH-tuM marI jA? ema kozne kadevAthI paNa te bicAroHkhita thAya be; tyAre tene jayaMkara hathIyArodhI mAravAyI to keTabuM badhuM muHkha thAya. zrUyate prANighAtena rau'dhyaanpraaynnau|| sunUmobrahmadattazca saptamaM narakaM gatau // 1 // arthaH-AgamomAM saMjalAya ne ke, raujadhyAnamAM tatpara evA, sujUma zrane brahmadatta nAmeM cakravartiyo prANIyonA ghAtathI sAtame narake gayelA be, (zrahIM temane narake javAmAM rauadhyAna heturUpa De, nahIMtara siMhano vadha karanAra tapasvine paNa naraka malata,) teunI kathA kahe je. vasaMtapura nAmeM nagaramA eka agnika nAmeM bokaro hato. eka dahADo te nagarathI dezAMtara javA nikalyo, paNa sArtha (saMgha)thI buTo paDI javAthI te jamato thako tApasone zrAzrame jara pahocyo, tyAMnA jama nAmanA kulapatiyeM, tene putra karI rAkhyo, ane tyArathI te jamadagni nAmathI TathvImAM prasiddha thayo. tyAM te pratyada te agni sarakho thazne atyaMta tapa tapato hato, ane tethI tenuM teja paNa ghaNuM vadhyu. eTalAmAM vaizvAnara nAmeM jainI deva, tathA dhanvaMtarI nAmeM tApasono jakta deva, mAMhoM mAheM vivAda karavA lAgyA. eka kahe ke jaina dharma pramANarUpa , ane bIjo kahe ke, tApasa dharma pramANarUpa meM, ema vAda karatAM teje evA nirNayapara zrAvyA ke, zrApaNe jainIu~mA je jaghanya hoya, tenI, ane tApasomAM je utkRSTa hoya tenI parIkSA karavI, ke guNomAM koNa caDIyAtuM ? eTalAmA mithilA nAma Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 vitIyaprakAza. nI nagarImAM, dhAraNa karela ne navo dharma jeNe evo padmaratha nAmeM rAjA hato; te nAvayati thazne vAsupUjya jagavAn pAse dIkSA sevA mATe caMpA nagarIyeM jato hato, te vakhate thA banne devoe tene rastAmA joyo. paDI te yetenI parIkSAnI zvAthI, tene annapANI ApavA mAMDyAM; te vakhate te rAjA nUkhyo tathA tarasyo hato, topaNa teNe te lIdhAM nahIM; kAraNa ke, dhIra puruSo potAnA satva (dhairyavAsatyathI) calAyamAna thatA nathI. valI te devoe rastAmAM karavata sarakhA kAMTA bhane kAMkarA vikherIne tenAM komala caraNakamalone paNa phuHkha Apyu. evI rItanA mArgamAM paNa, pagamAMthI rudhira vahetAM batA paNa. te ruvAlA mArgamA jema tema cAlavA lAgyo. valI teIye tene donAvavAmATe gAyana, nAca zrAdika karyu tepaNa gotrIupara divya astranI peThe nirarthaka gayu. te siddhaputranuM rUpa leza, tene kadevA lAgyA ke, he mahAjAgI! haju tAraM AyuSya moTuMbe; mATe tArI zyA pramANe tuM joga jogavya ? zrA yauvanAvasthAmA tapa karavU lAyaka nahIM, valI kayo udyogI mANasa madhyarAtrinA kAryane prajAtamAM kare? valI tArI yuvAvasthA jyAre cAlI jAya, tyAre vRddhAvasthAmA tuM tapa karaje ? tyAre rAjAyeM kahyu ke, kadAca mAru bahu AyuSya haze, to bahu puNya thaze, kAraNa ke kamalinInuM nAva paNa jalanA pramANa pramANe vRddhi pAme . valI iMjiyonA vikAravAlA yovanamAMja je tapa karavU, te tapa , kAraNake, nayaMkara hathiyAravAlA raNamA je zUrA thaq teja zUrApaNuM je. evI rIte tene acalita jANIne te devo tenI prazaMsA karIne jamadagni nAmeM utkRSTA tApasapAse parIkSAmATe gayA. tyAM teuye tene vaDanI peThe vistAravAdI jaTAvAlo, tathA rAphaDAu~thI na. rAe gaelApagavAlo joyo. have te devo tenI dADhImAM mAlo karIne, kapaTathI cakalAnAM joDAMnuM rUpa karI temAM rahyA. panI eka divase cakalo cakalIne kaddevA lAgyo ke, mAre himavaMta parvatapara javU , tyAre cakalIye kahyu ke, tuM pAlo ahIM zrAva nahIM, tethI tane nahIM javA decaM, tyAre cakaleM kaDaM ke, jo hu~ pADo na AvaM, to mane gohatyAnuM pApa, tyAre cakalIe kahyaM ke, he priya ! jo tuM thA jhaSinA pApanA sogaMda khA, to hu~ tane rajA ApuM, te vacana sAMjalIne jamadagni tApase krodhAtura thaza, banne pakSIune banne hAthamAM pakaDyAM; ane kahevA lAgyo ke, sUryamAM jema aMdha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 . yogazAstra. kAra, tema puSkara tapavAlo, evo je hu~, temAM pApa zI rIte jANyu ? tyAre cakalI RSine kahevA lAgI ke tuM kopa kara mA ? tArUM tapa nakAmuMbe, "zraputrIthAnI gati nathI," evI zruti teM zuM nathI sAMjalI ? te kRSi vi. cAravA lAgyo ke, huM strIputrarahita hovAthI mArUM tapa pANImAM gayu evI rIte tene dona pAmelo jozne, dhanvaMtarI jaina dharmanI pratIti thavAthI jainI thayo. par3I te banne devo zradRzya thayA, zrane jamadagni nemikakoSTa nAmeM nagaramA gayo, tyAMdakSapratye jema mahAdeva tema ghaNI kanyAvAlA jitazatru rAjApAse te gayo. tyAre rAjA paNa uno thara hAtha joDI tene kadevA lAgyo ke, Apa yahIM jhuprayojane zrAvyA bo ? te kaho ? tyAre - piyeM kaDaM ke, huM kanyAmATe zrAvyo DhuM, tyAre rAjAe kahyu ke mArI so kanyAmAMthI tamArI zvA zrAve tene le jAu~ ? par3I teNe rAjakanyAnA aMtaHpuramA jaz kanyAune kaDaM ke, tamArAmAMthI koza paNa mArI dharmapatnI thA ? tyAre te pokAra karIne kahevA lAgIyo ke, jaTAvAlo, gharaDo, ubalo, tathA nikuka thazne Ama bolatAM tuM zaramAto nathI? tyAre pavananI peThe kodhita thazne te zaSiyeM caDAvelA dhanuS sarakhI, saghanI kanyAune kubaDI karI dIdhI, paDI teNe AMgaNAmAM dhulathI ramatI eka rAjAnI kanyAne joza tyAre teNeM kaDaM ke, tuM mane zche ? ema kahI tene eka bIjoheM dekhADyu; tyAre te kanyAyeM paNa lagnane sUcavanAra evo potAno hAtha khAMbo kayoM. par3I darijijema dhanane, tema teNeM te kanyAne grahaNa karI zrane rAjAe paNa vidhipUrvaka godAna Adika sahita tene soMpI dIdhI. par3I teNeM zAlInA sneha saMbaMdhathI te saghalI kanyAu~ne tapazaktithI pAnI sArI karI; mATe dhikkAra ne evA mUDhone ke, je potAnA tapane phogaTa gumAve ke; par3I jamadagnie teNIne potAnAM zrAzramapadamA khara jazne haripInI peThe uberavA mAMDI par3I te thAMgalIthI divasone gaNate te kanyA paNa kAmadevanA krIDAvana sarakhA yauvanane prApta thaI. paDI ziveM jema pArvatIsAthe,tema jamadagnie agninI sAkSie vidhipUrvaka teSIsAce lagna karyu. par3I zatukAleM te zaSie teNIne kayuMke tAre mATe caru sAdhuMDaM ke, jethI, tane uttama brAhmaNa jAtino putra thAya; tyAre teNIyeM kaDaM ke, hastinA puramAM mArI eka bahena anaMtavIrya rAjAnI rANI be; mATe teNIne arthe Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. paNa eka kSatriyasaMbaMdhi caru siddha karajo. par3I te iSiye putrane arthe, potAnI strI mATe brAhmaNa saMbaMdhi, tathA zAlImATe kSatriyasaMbaMdhi caru sAdhyo. par3I te strIya vicAryu ke, mArA jevo jaMgalI putra na thAya to sArUM, ema vicAri teNIya kSatriyasaMbaMdhI carunuM nakSaNa kayu, zrane brAhmaNasaMbaMdhicaru potAnI behenane mokalAvyuM tethI te bannene putro thayA; temAM reNukAnA putranuM nAma rAma pADyuM, tathA teNInA behenanA putranuM kRtavIrya nAma pADyu. paDhI anukrameM te rAma moTo thayo, ane teno pitA RSi batAM paNa te, pANImAM jema vaDavAnala, tema potAnuM kSatriya teja dekhADavA lAgyo. havetyAM ko atisArano rogavAlo vidyAdhara zrAvyo; tathA te rogathI tene AkAzagAminI vidyA visarI ga. tyAM te rAmeM tenI nAznIpeThe auSadhazrAdikathI sevA karI, tyAre te vidyAdhareMtene paravaza karavAnI vidyA ApI. paThI te zaravaNamAM jazne te vidyAne sAdhavA lAgyo, ane tyArathI te jagatamAM parazurAma nAmathI prasiddha thayo. have eka dahADo te reNukA patinI rajA lazne hastinApureM potAnI vehenane malavA gai. "zrA zAlI ," ema vicAri capalanetravAlI te reNukA sAthe anaMtavIrye nogavilAsa koM; kAraNa ke, kAmadeva ati aMkuzarahita ne. evI rIteM iMseM jema ahavyApratye, tema thA rAjAya paNa ichA pramANe teNInIsAthe vilAsa karyo. evI rIteM reNukAne anaMtavIryathI putra thayo, ane te putranI sAyeja jhaSi paNa reNukAne le gayo, kAraNa ke, strImA bubdha mANasa prAyaH doSatarapha dRSTi karato nazrI. have akAle phalelI velaDI sarakhI, putrasahita reNukAne jozne, parazurAmeM gusse thakSa, teNIne kudADIthI bedI nAkhI. par3I teNInI bedene te vAta anaMtavIryane kahyAthI, zrane tethI pavanathI jema ani tema, anaMtavIrya gusse thayo; par3I mahAbalavAn evA te anaMtavIrya rAjAe jamadagnine zrAzrameM jazne, madonmatta hAthInI peThe tenA Azramane nAMgI nAkhyo. evI rIte tApasone mukha ApIne, tathA teunI gAyo zrAdika khezne, siMhanI peThe te dhIre dhIre cAlato thako pADo vavyo. te vAta jANIne parazurAma, sAdAt yamanI peThe tenI pAula doDyo; tathA saMgrAmamAM kautukI thazne, teNeM kASTanI peThe anaMtavIryanA kuhADIzrI TukaDeTukaDA karI nAkhyA. pradhAnoe te Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 yogazAstra. nA rAjyapara mahAbalavAn evA tenA nokarA kRtavIryane vesADyo, paNa te umare nAno hato. paThI anukrameM teNe mAtAne mohoDethI potAnA pitAnA mRtyuno vRttAMta sAMjalyo; tyAre teNeM sarpanI peThe jazne jamadamine mArI nAkhyo; tyAre parazurAmeM paNa pitAnA vadhazrI gusse thara, hastinApura jaz kRtavIryane mArI nAkhyo, kAraNa ke, yamane zuM dUra je ? tathA tenA rAjyapara pote bege; kAraNa ke, rAjya to parAkramane AdhIna . evI rIte parazurAmeM nagarane dabAvavAthI kRtavIryanI garjiNI strI, vAghavAlA vanamAMthI jema hariNI, tema nAsIne tApasonA AzramamAM gaz. tyAM tapasvIe nidhAnanI peThe teNIne, krUra parazurAmathI bacAvavAmATe joyarAmAM rAkhI. teNIne cauda mahAsvapnothI sUcita putra thayo, tathA joyarAmAM janmavAthI tenuM sunUma nAma pADyuM par3I jyA jyAM kSatriyaputra hato, tyAM tyAM dehadhArI kopAnisarakho parazurAmano kugara pohocI vayo; arthAt saghalA kSatriyone teNe mArI nAkhyA. par3I eka dahADo te parazurAma te zrAzramamA gayo, tathA tyAM teno parazu (kuhADo) jAjvalyamAna thayo thako, dhuMvADo jema agnine tema kSatriyane sUcavavA lAgyo. tyAre teNe tapasviyone pubyu ke, zuM ahIM kora kSatriya De ? tyAre te kadevA lAgyA ke, tApasa thaelA amo kSatriya biyeM. paMDI dAvAnala jema parvatanA taTane tu. Narahita kare, tema te parazurAmeM sAtavAra pRthvIne kSatriyarahita karI. evI rIteM mArI nAkhelA kSatriyonI dADhothI parazurAmeM eka zrAkho thAla jayo. panI te parazurAmeM eka dahADo nittiAne bolAvI pUjyuM ke, mAru mRtyu konAthI thaze ? kAraNa ke ghaNAsAthe vaira karanArAUne parathI potAnuM mRtyu thavAnI zaMkA hoya; tyAre te e kaDaM ke, je mANasa siMhAsanapara besIne, udhapAkarUpa thaelI zrA dADhone pI jaze, te mANasathI tAruM mRtyu thaze. te sAMjalI .parazurAmeM eka dAnazAlA maMDAvI, tathA tyAM agADImA siMhAsana rAkhI, tepara te dADhono thAla rakhAvyo. have te sujUma paNa zrAMgaNAmAM rahelA vRdanI peThe, hamezAM RSiyothI lAlana karAto thako vRki pAmavA lAgyo. have eka dahADo meghanAda nAmanA vidyAdhareM nimittiyAu~ne pubyuM ke, mArI padmazrI nAmanI kanyA hu~ kone paraNAvaM ? tyAre tejee paNa te kanyA sujUmane devA kaDaM tyAre te vidyAdhareM sunUmane te ka Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. nyA zrApI; ane teno te sevaka thayo. kuMvAnA deDakAnI peThe bIjI jagoe nahIM janAra, evA te sujUmeM eka dahADo potAnI mAtAne pubyuM ke, jhuMthA AvaDIja pRthvI je ? ke kaMza adhika ? tyAre tenI mAtAe kakhu, ke, he vatsa! pRthvI to anaMtI ke Azrama to temAM eka mAMkhInA paga jeTalo . valI thA pRthvImA hastinApura nAmeM eka prakhyAta nagara be; tathA tyAM kRtavIrya nAmeM mahA balavAn tAro pitA rAjA hato. te tArA pitAne parazurAma mArIne, pote rAjyapara bege , valI teNeM tamAma pRthvI kSatriyavinAnI karI be, ane tenA jayathI ApaNe zrahI rahIyeM bIye. te sAMjalI tatkAla krodhAtura thazne, sulUma hastinApura gayo, kAraNa ke, kSatriyateja purdhara hoya be; tyAM ekadama te dAnazAlAmAMgayo, tathA tyAM rahelA siMhAsanapara caDIne, udhapAkarUpa thaelI te dADhone te khAi gayo. tyAre brAhmaNa Aradako yuddha karavAmATe uvyA, tyAre sunUmeM meghasarakhA nAdavAlo vAgha jema hariNane, tema teu~ne mAryA; te sAMjalI parazurAma paNa gusse thazne, jANe kAlanA pAsathIja kheMcAyo hoya nahIM, tema tyAM zrAvI lAgyo; tathA teNeM sujUmaupara potAnI parazu mukI, paNa agnino taNakho jema pANImAM tema te parazu naSTa thayo te vakhate sujUmeM paNa potApAse hathIyAra na hovAthI, te dADhovAlo thAla upADyo, tathA te thAla paNa turata cakrarUpeM thayo. kAraNa ke, puNya saMpadAthI zuM nathI yatuM ? evI rIte te zrApamA cakrIe te cakrathI parazurAmanuM mastaka kamalanI peThe bedI nAkhyuM, jema parazurAmeM sAtavAra pRthvIne datriyarahita karI hatI, tema thANe ekavIza vAra pRthvIne brAhmaNa vinAnI karI. tathA pAlathI teNe bakhaMDa pRthvI sAdhI. vatI vaitAdayanI guphAu~ khotIne jaratanA uttarakhaMDamAM dAkhala thara mleDagene teNe jItyA. evIrIteM cAre dizAmAM jamIne, ghaMTI jema caNAne,tema teNe sujaTone mArIne pRthvIne jItI. evI rIteM hamezAM rauadhyAnathI aMtara AtmAne jvalita karato thako, mRtyu pAmIne te sAtame narake gayo. evI rIteM sunUmacakravartinI kathA kahI. have brahmadatta cakrInI kathA kahe . pehelAM sAketa nAmanA nagaramAM caMjasarakhI manohara AkRtivAlo caMjhAvataMsano putra municaMDa nAmeM mANasa hato; bojAthI jema majura, tema Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 yogazAstra. kAmajogathI khedita thaine teNeM sAgaracaMdra nAmanA muninI pAse dIkSA sIdhI. paDhI te jagatpUjya dIkSAne pAlato thako gurunI sAthe vihAramATe dezAMtara cAlyo. rastAmAM nikAmATe te eka gAmamAM peTho, ane tethI sAthI STa thaine, TolAthI buTA paDelA dariNanI peThe aTavI mAM jaTakavA lAgyo. tyAM te bhUkha ne tarasathI pIDita thara jamato ito, eTalAmAM ne cAra vallavo ( govAla ) sAthai prIti ya, tyAM teNe teune dharmadezanA saMjalAvI, tethI terjae samatApUrvaka tenIpAse dIkSA lIdhI, tethI ad cAra prakAranA dharmanI cAra mUrttirjanI peThe zojavA lAgyA. te cAre jo vrata pAlatA hatA, paNa te mAMthI ve jaNo jugupsA ( cIDa ) karatA hatA, kAraNa ke, jIvonI cittanI vRtti vicitra hoya be; terja jugupsA karatA hatA, topaNa tapanA prabhAvathI te banne devalokeM gayA, kAraNa ke, eka divasa pAleluM vrata paNa svargamATe thAya be; tyAMthI cavIne terja dazapura nAmeM nagaramAM, jayavatI dAsIne peTe joDalAMpaNe banne putro thayA par3hI jyAre te banne yauvanane prApta thayA, tyAre pitAyeM hukama karavAthI te devanI rakSA karavAmATe gayA. paDhI rAtriyeM jyAreM te tyAM nidrAmAM hatA tyA yamanA jAitulya, evA eka kAlA sarpe bilamAMthI nikalI terjamAnAM ekane DaMkha mAryo paDhI te sarpane mAravAmATe bIjo paNa jamavA lAgyo, tyAre te duSTa nAgeM jANe vairathIja hoya nahIM, tema tene paNa DaMkha mAryo, paDha teno ilAja nahIM malavAthI terja banne mRtyu pAmyA, mATe evI rIteM jevA te zrAvyA, tevA cAyA gayA. paDhI kAliMjara nAmanA parvatanA medAnamAM terja eka haraNIne peTe be mRgapaNe upanyA, tathA tyAM vRddhi pAmyA. tyAM vanamAM te prItipUrvaka caratA hatA, eTalAmAM eka zikArIyeM te bannene ekI vakhate eka bANathI daNyA. tyAMthI mRtyupAmI te banne zragalanI peTheja gaMgAnadImAM yugmarUpeM haMsa thayA. tyAM paNa eka dahADo jyAre te krIDA karatA hatA, tyAre eka mahImAre temane jAlamA pakaDIne, DokI maraDI mArI nAkhyA, mATe dharmahInanI evIjagati thAya be. tyAMcI te vANArasI nagarImAM dhanavAlA bhUtadatta nAmeM mAtaMgAdhipatinA ve putro thayA. terjanA citra ane saMbhUta nAma pADyAM tathA premeM karIne nakhAne mAMsanI peThe te koi dadADo paNa viyoga Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. zae pAmatA na hotA. te vakhate tyAM zaMkha nAmeM rAjA hato, tene namucI nAmeM pradhAna hato. eka dahADo teno kaMza moTo aparAdha thavAthI rAjAye tene guptarIte mAravAmATe jUtadattane soMpyo. tyAre te nUtadate namucine kahyu ke, jo noyarAmA rahIne tuM mArA bokarAune jaNAva, to hu~ tane jIvato rAkhaM. te vacana namuciyeM paNa grahaNa karyu; kAraNa ke, jIvitano arthI mANasa zuM karato nathI? te tyAM rahI teune vicitra kalA jaNAvavA tathA pote te mAtaMganI strI sAthe jogavilAsa jogavavA lAgyo; te vAtanI khabara paDavAthI nUtadatte tene mArI nAkhavA mAMDyo; paNa te banne putrone tenI khavara paDavAthI, tejee tene boDAvyo. tyAMcI te namuci nikalIne hastInApura gayo,tyAM sanatkumAra cakrie tene potAno pradhAna kayoM. havete citra thane saMjuta yauvana pAmavAthI jANe kaMI kAmamATe pRthvIpara zrAvelA evA azvinIkumAronI peThe zojavA, lAgyA. te deva gAMdhoMne hAMsI karAve evaM gAyana karavA lAgyA, tathA tuMbaru ane naratathI paNa sarasa vINA vagADavA lAgyA. teUnA satya kharathI thatAM gAyana thAgala kinnaro to kiM. kararUpa thatA; te gaMjIra muraja vagADatA thakA murakaMkAlavAlA kRSNanI tulanA karatA hatA. valI urvazI raMjA zrAdika paNa, je nATakane nahotI jANatI, te nATaka te karI jANatA. evI rIte potAnAM vizvane kAmaNarUpa apUrva gAMdharvapaNAthI teye konAM mana nahotAM hayA~ ? paNa sarvanAM mana hayA~ hatA. eka vakhate nagaramA madanotsava zrAvavAthI cAre bAju gItagAna thakSa rahyAM, te vakhate thA citra tathA saMjUta paNa gAvA lAgyA; teUnAM gItothI kheMcAzne loko paNa hariNonI peThe temanIja pAse gayA; tyAre rAjAne kozye jaz narAvyu ke, yA banne mAtaMgo AkhA zeherane gAyanadhI vaza karIne lokone acaDAve be; tyAre rAjAe koTavAlane bolAvI hukama kayoM ke te vannene nagaramA pesavA devA nahIM. tyArathI te banne nagarathI dUra rahetA; eTalAmA kaumudI mahotsava zrAvyo. te vakhate te rAjAnA hukamarnu apamAna karIne nagaramA zrAvyA; tyAM utsava jovAmATe aMgane DhAMkIne te coranI peThe jamavA lAgyA. tyAre eka zIyAlano zabda sAMjalIne, tathA nagaranAM lokonAMgAyano sAMjalI te gAvA lAgyA; kAraNa ke, navitavyatA maTatI nathI. tejenAM madhura gAyanane sAMjalIne ma Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 yogazAstra. dhanI AsapAsa jema mAMkho, tema terjunI AsapAsa loko ekaThA thayA. "koNa The?" ema jovA mATe lokoe tejenAM DhAMkelA aMgaparathI bugaDaM khesavyu, ane tejane ulakhI kahevA lAgyA ke aho! thA to teja mAtaMgo. panI nagaranAM loko tene lAkaDI ane DhephAMthI mAravA lAgyA,te thI te kutarAnI peThe mohoDuM nIcuM rAkhIne nagaramAMthI nikalI gayA. evI rIte marAtA thakA te eka gaMjIra vanamAM AvyA. paDI teye vicArya ke, ApaNA A dUSitakulane dhikAra , ApaNAM kalAkauzalya paNa sarve boTelAM dUdha sarakhAM . ApaNA guNonA upakArane badale ApaNane to apakAra thAya ne, mATe A to zAMti karatAM ulaTo vaitAla gusse thavA sarakhaM . mATe A dehasANe rahelAM kalA Adika nakAmAMbe, zrane tethI.A dehano ApaNe tRNanI peThe tyAga karavo. ema vicAri prANatyAganI zchAvAlA te dakSiNa dizA tarapha cAlyA. tyAMdhI cAlatAM te ye eka uMcAM parvatane joyo, ke je para caDavAthI nIce rahelo hAthI paNa eka jhuMDanA baccA sarakho jaNAya. teparathI kaMpApAta karavAmATe jevA te upara caDe , ke turata teuye eka munine joyA. parvatanAM zikharapara varasAdanAM vAdalAM sarakhA te munine joza, tejano saMtApa dUra gayo. te harSanAM mizathI kuHkhane tajIne, muninA caraNakamala pratye jamarAnI peThe rahyA. panI muniye paNadhyAna pUrNa thayAbAda, temane pubvAthI, teye potAtuM vRttAMta kahyu; tyAre muniye kaDaM ke, UMpApAtathI zarIrano nAza thAya , paNa pUrvanAM karmono nAza thato nathI, mAde jo tamAre zarIra taja, hoya, to svargAdika phala denAra tamo tapa karo. evaM muninuM vacana sAMjalI teye temanI pAsethI dIkSA lIdhI. paThI anukrameM jaNatAM thakAM terDa gItArtha thayA. valI baha ahama zrAdika tapathI teye pUrvanAM karmoM sAthe zarIrane paNa kRza karyu. panI tyAMcI vihAra karatA thakA teDha anukrameM hastinApura zrAvyA. tyAM te manohara bagIcAmAM tapa tapavA lAgyA; kAraNa ke, mahAtmAne to manohara nUmimAM paNa vikAra thato nathI, eka dahADo saMnUtamuni eka mAsanAM upavAsane pAraNe nidA mATe nagaramAM gayA. tyAM yAsamitipUrvaka gharoghara jamatAMrAjamArge zrAvavAthI namuci pradhAne temane joyA; tyAre maMtriye vicAryu ke, mAtaMganAM putro mAruM vRttAMta jAhera karI deze, kAraNake pApIune zaMkA pa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 ktiIyaprakAza. DyAja kare . mATe jyAMsudhimAM mAru marma te kozne prakAze nahIM, tyAMsudhimA hu~ teu~ne ahIthI kahADI meDhuM. ema vicAritemuSTa potAnA upakArIne paNa pAlA pAse marAvavA lAgyo, kAraNake, nItrane upakAra karavo, te sarpane dUdha pAvA barobara je. evI rIte lAkaDI uthI marAtA te muni tyAMcI turata turata cAlavA lAgyA. evI rItanA mArathI agnithI jemapANI tema te zAMta munine paNa krodha caDyo. tenA mukhamAMthI akAle vAdalAM sarakhI varAlo nikalavA lAgI,tathA panI jAjvalyamAna evI tejolezyA nikalI, ane vijalInI peThe AkAzamAM phelAvA lAgI. panI viSNukumArathI paNa adhika tejolezyAne dharanArA evA te munine zAMta pADavAmATe, naya ane kautukathI nagaranA loko zrAvyA. te vAtanI khabara paDavAthI sanatkumAra rAjA paNa tyAM Avyo, tathA kahevA lAgyo ke, he jagavan , Apane zrAma kara kaMI lAyaka !! sUryathI tapatAM utAM paNa caMdrakAMta maNimAMthI kaMI balatuM nikalatuM nathI. valI AvA lokonA aparAdhathI thApe kopa karavo, te kIrasamunane mathatAM temAMthI phera nikalavA sara zuM na kahevAya ? mATe he nAtha, zrApa kopane tajo? kAraNa ke, zrApajevA to upakArI ane apakArI vannepara tulya dRSTivAlA hoya je have eTalAmAM citramuni paNa temAnI pAse miSTa vacanothI temane zAMta karavAne zrAvyA, tathA temanAM zAstrAnusAra vAkyothI, varasAdathI jema parvataparano davAnala tema saMjUtamunino gusso zAMta thayo. evI rIteM tIvra kopathI mukAelA te muni pU. rNimAnA caMjanI peThe kSaNavAramA zAMta thayA. panI loko paNa khamAvIne tathA vAMdIne pAbA gayA, ane citramuni saMbhUta munine te udyAnamAM beza gayA; tyAM jara te pazcAtApa karavA lAgyA ke, AhArane mATe gharoghara jaTakavAthI bahu kaSTa paDe . valI A zarIra to vinazvara , mATe tene AhArathI poSavAnI zI jarUra ? athavA yogiyone AhAra ane za. rIranI paNa zI jarUra ? ema vicAri teu~e saMlekhanApUrvaka caturvidha AhArarnu paJcakhANa kayu. have rAjAe tapAsa karI ke, sAdhune koNe parAbhava karyo, tyAre koe maMtrinI vAta jaNAvI dIdhI. tyAre rAjAe vicAryu ke, te pApIe pUjanIyane paNa zAmATe tADanA karAvI ? ema vicAri teNe maMtrIne coranI peThe Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 yogazAstra. vAMdhIne magAvyo. vIjo paNa koz mANasa zrAvI rIteM sAdhune parAjava kare nahIM, eTalAmATe te rAjA, (maMtrIne) vaMdhanasahita nagaramAM pheravI, sAdhupAse lei gayo. tyAM jaz rAjAe namaskAra karavAyI munie tene AzirvAda prApyo. tyAre rAjAe kaDaM ke, jeNe Apano AparAdha kayoM ne, te mANasa thA rahyo, ema kahI namucine rAjAe dekhADyo; par3I tee mRtyu tulya dazAne prApta thayelA namucine rAjApAsethI, garuDapAsethI jema sarpane tema geDAvyo. paDI rAjAe gurunu vacana mAnIne te karmacaMDAlane nagaramAthI kahADI mevyo, eka dahADo rAjAnI sunaMdA nAme paTarANI potAnI cosa hajAra zokyo sahita te muniu~ne vAMdavA zrAvI. te rANI potAnAM mukhathI pRthvIne paNa caMDavAlI karatI thakI saMnUtamunine namI. te vakhate teNInA lalATano munine sparza thavAthI, te muni romAMcita thayo, kAraNa ke, kAmadeva ulaneja joto phare . paThI te rANI temanI rajA leza aMtaHpuramA gai, ane saMjUtamunie rAgathI niyAj karyu ke, zrA mArA kuSkara tapanuM jo phala hoya, to AvatA janmamAM huM paNa strIratnano pati thalaM. tyAre citramuniyeM kaDaM ke, moda denAra tapathI thA phalane mAgIne, tuM mukuTalAyaka ratnono zrAsana tarike zA mATe upayoga kare ? valI mo. hathI karelA thA niyANAno haju paNa tuM tyAga kara ? kAraNa ke tamArA jevAe mohamA na paDatuM jozya evI rIteM vAratAM batAM paNa teNeM niyAj tajyuM nahIM; aho ! viSayanI zvA balavatI ne !!! par3I evI rIteM, dhanazana karI, AyuHkarmano daya thavAthI mRtyu pAmI te saudharmA devalokamAM suMdara vimAnamAM devo thayA. have citrano jIva tyAMcI cavIne purImatAla nagaramA eka zeunAM putrapaNe thayo. saMjUtano jIva paNa tyAMcI cavIne kAMpiTya nagaramAM brahma rAjAnI culanI rANInI kuMkhe upano. tepIe cauda mahA svapno jozne, pUrva dizA jema sUryane, tema putrane janma Apyo. rAjAe paNa tenuM brahmadatta nAma pADyu. te caMnI peThe kalAne dhAraNa karato thako, tathA jagatanAM netrarUpI kumudane AnaMda deto thako vRki pAmavA lAgyo. brahmAnA cAra mukhonI peThe te brahma rAjAne paNa, kAzIno rAjA kaTaka, hastinApurano rAjA kareNudatta, kozalAno rAjA dIghaM, tathA caMpAno rAjA puSpacUla, ema cAra mitro hatA. te pAMce, naMdana Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 133 vanamAM jema kalpavRkSo, tema sAtheja ekekanA nagaramA rahetA . eka dahADo te brahmadattanA nagaramAM zrAvyA, tathA tyAM keTalAka kAlasudhI kIDA karavA lAgyA have jyAre brahmadatta bAra varSano thayo tyAre brahmarAjA mastanI vyAdhithI mRtyu pAmyo. tyAre te kaTakAdika cAra rAjArjae tenuM mRtyukArya karIne mAMdomAMheM vicAra karyoM ke, jyAMsudhi brahmadatta bAlaka tyAMdhaNAmAMcI keka jaNe keka varSa yahIM rahI tenI rakSA karavI. ema TharAva karI te mAMthI traNee to potAnA vArApramANe mitranAM rAjyanI rakSA karI. paNa kozalAnA rAjA dIrghe, balada jema khetarane, tema mitranAM rAjyane khAvA mAMDyu. valI te murkhe niraMkuza thaine, durjana jema paranAM marmone, tema gupta khajAnAune kholavA mAMDyA valI te pUrvanAM parica - aMtaHpuramAM paNa aTakAvarahita javA lAgyo, kAraNa ke, adhikAra, mANasane prAyeM. aAMdhalo vanAve be. paDhI tyAM te culanI rANIsAthe ekAMtamAM rahI kAmavilAsa karavA lAgyo; kAraNa ke, iMdriyo DurvAra hoya . eva te sukheM vilAsa karatAM tenAM divaso mUharttanI peThe javA lAgyA. tenI yA kharAva ceSTAne brahmarAjAnA vIjA hRdayasarakhA dhanumaMtriye jApI.tyAre teNe vicAyuM ke, culanI rANIe potAnA strI svabhAvathI yA akArya karavA mAMDyube, kAraNa ke, satI kho to koija hoya be: valI vivizvAsa rAkhI, tene (dIrghane ) bhaMDArasahita aMtaHpura sopavAthI kArya thA, mATe ko dahADo te duSTa, kumAranuM paNa mAtuM karaze, kAra ke, durjana mANasa bilADAnIpeThe potAnAM poSakatuM paNa sAruM karanAra to nathI. ema vicAri teNeM potAnA varadhanu nAmeM putrane brahmadattane yA vAta jaNAvavAne tathA tene sevavAnuM pharamAyuM paDhI te maMtrIputraM te vAta brahmadattane jaNAvavAthI, dhIre rahI navA hAthInI peThe kopane prakAzato thako, mAtAnAM kharAva AcaraNane nahIM sahana karIne, kAgaDo ne koyala lei te chataHpuramAM gayo tathA tyAM jai moTethI bolyo ke, yA bane paeid varNasaMkara hovAthI vadhane lAyaka be, chAne evI rItanAM bIjAne paNa huM mArIza. te sAMjalI dIrgha rAjAe culanIne kayuM ke, "kAgaDo hu~, ne koyala tuM, " ema teNeM jaNAvyuM mATe te kharekhara zrApaNane mAraze, tyAre rANIe kahyuM ke, evI rItanAM bAlakanAM bolavAthI tAre DarakhuM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 yogazAstra. nahIM. valI eka dahADo teNeM haMsInI sAthe vagalAMne vAMdhIne kaDaM ke, AnI sAthe thA krIDA kare , huM evI rIteM kornu paNa sahana karuM tema nathI, te sAMjalI dIrgha rAjAe kahyu ke, he rANI, bA bAlaka ne to paNa tenI thA vANI, aMdara utpanna thayelA krodharUpI agninA dhuMvADAsarakhI ne.mATe A kumAra moTo hote bate, hAthI pratye jema siMha tema zrApaNa vannene mAranAra thaze. mATe jyAMsudhimAM te samartha na thAya tyAM sudhimAM, viSamavRdanI peThe tene mArI nAkhavo jozye. tyAre rApIe kahyu ke, pATavI kumArane kema marAya ? kAraNa ke, tiryaMco paNa potAnA putrotuM prANanI peThe rakSaNa kare . tyAre dIrghe kahyu ke, putrarUpaM thA to tAro kAla , mATe tuM muMjA mA ? huM hote bate putro kaMI murkhana nathI. tyAre kAmane vaza thayelI te culanIye paNa zAkinInI peThe putrasnehane tajIne tenuM vacana aMgIkAra karyu. par3I te banneye vicAryu ke, zrApaNe brahmadattanAM lagna karavAM, tathA tenA vAsagRhanAM mizathI lAkhanuM eka ghara banAva. par3I vivAha bAda jyAre te temAM suve, tyAre vahusahita tene rAtriye thA ghara salagAvIne mArI nAkhavo. emA vicAriM, teye puSpacUlanI kanyA sAthe tenuM vezavAla kayu; tathA vivAhamATe saghalI sAmagrI karI rAkhI. panI dhanumaMtriye tenA te krUra vRttAMtane jANIne, dIrgharAjAne hAtha joDIne kaDaM ke, mAro kalAvAn, nItivAn, kuzala, ane juvAna evo varadhanu putra havethI tamArI AjJAmAM rahI maMtripaNuM karaze; karaNa ke, hu~ to have gharaDA belanI peThe kArya karI zakuM tema nazrI, mATe tamArI zranujJAthI have hu~ ko jagoye jaz dharmadhyAna karIza. tyAre dIrgha rAjAyeM vicAryu ke, zrA kapaTI kyAMka bIje jaz kaMjJaka anartha karaze, tethI teNe paNa kapaTathI tene kaDaM ke, caMDavinA jema rAtri, tema tamArAvinA rAjya zonaze nahIM, mATe dAnAdikathI ahIMja tamo dharmadhyAna karo ? kemake, uttama vRkSothI jema vana, tema tamArA jevAyI rAjya zone de. tyAre dhanumaMtrIye paNa gaMgAne kAMThe dharmanAM batra sarakhI dAnazAlA mAMDI; ane paMthine te gaMgAnA pravAhanI peThe annapANInuM dAna devA lAgyo. tyAM teNe dAna AdikanA upakArathI vaza karelA, pratItivAlA mANaso pAse, te lAkhanA gharasudhI be kozanI suraMga khodAvI. panI teNeM mi Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 13.5 trArUpI vRdane pANIsarakhA, evA, eka gupta kAgalazrI te vRttAMta puSpacUlane jaNAvyo. tethI puSpacUleM paNa potAnI dIkarInI jagoye, haMsInI ja. gAye, jema bagalIne tema eka dAsIne mokalAvI. panI sonAnI jagoye pItalanI peThe te dAsIye AjaSaNayukta thara dizA prakAzita karatAM thakAM nagarImA praveza karyo, panI tyAM vAjIvo vAgate bate culanI rANIye brahmadatane teNInI sAthe paraNAvyo. panI teNIye saghalA lokone vikherIne vahu sahita brahmadattane te lAkhanA gharamAM suvAvAste mokalyo. tyAre kumAra paNa potAnA parivArane rajA ApI vahu sahita, potAnI bAyA sarakhA varadhanunI sAthe te mehelamAM gayo. tyAM te maMtriputre madharAtasudhI vArtA vinodazrI rAjakumArane jAgato rAkhyo. paThI tyAM cUlanIye te mehelane salagAvyo; te vakhate cUlanI tathA dIrghanA puSkRtanI apakIrtinA samUha sarakho dhuMvADo temAMthI nikalavA lAgyo, te vakhata agni paNa saptajIhI batA hudhAturanI peThe koDo zikhArUpI jIjothI jANe saghavaM khA javA mATe. ja hoyanahI, tema balavA lAgyo. "zrA zuM thayuM ?" ema kumAre puravAthI maMtriputre TuMkAmAM culanInI kuSTa ceSTA jaNAvI dIdhI. have ahIMthI tamone vacAvavAmATe pitAjIye dAnazAlAsudhI eka suraMga khodAvI . mATe zrahI pATuM mArIne, yogInI peThe tetuM chAra kholI temAM tame praveza karo? panI kumAra paNa tene phoDIne mitrasahita temAM dAkhala thayo. par3I te ba nne suraMgane beDethI dhanuSya dhAraNa karIne be ghoDA para vAra thayA. tyAMcI te ghoDA paNa paMcama dhArAthI zvAsanera doDIne pAMcaso yojana jaz mRtyu pAmyA. par3I te tyAMthI jIva bacAvavAmATe pageM cAlIne najadIkamAM koSTaka nAmeM gAmamAM gayA. tyAM rAjakumAre "maMtrIkumArane" kahyu ke,he mitra have to kudhA ane tRSA banne pIDA kare . hImata rAkha? ema kahI maMtrI kumAre hajAmata karAvavAmATe gAmamAMthI nApikane bolAvyo. tyAM tenI anumatithI rAjaputre phakta eka coTI rakhAvIne tamAma hajAmata karAvI; tathA nagavAM vastro pehel, tathA kaMThamAM varadhanuye paherAvelI janoI peherIne kharekhara brAhmaNarUpeM rAjakumAra thayo. valI te maMtrIputre tenuM gatIpara raheDhuM zrIvatsanuM lAMuna paNa DhAMkI dIdhuM. evI rIte rAjaputranI peThe maMtrIputraM paNa potAno veSa pAlaTI nAkhyo. paDI terDa gAmamAM dAkhala thayA, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 yogazAstra. tyAre koika brAhmaNeM temane jamavAne notaruM zrApyuM. te brAhmaNe tene sArI rIte jamADyA. paDhI tyAM te brAhmaNanI strI kumAranAM mastakapara cokhA vadhAvIne, zveta vastrovAlI eka kanyAne lAvI. tyAre varadhanuye kanuM ke, zrA kalA vinAnA vAlakane kaMThe tuM topa kyAM valagADe be ? tyAre brAhmaNe kAM ke, mArI baMdhumatI kanyAno yAzivAya koi vara thaze nahIM. kAraNa ke nimittiye ajan, kanyAno jaratAra va khaMDa pRthvIno rAjA thaze, chAne kharekhara te Aja be; kAraNa ke, te nimittiye kahyuM be ke, je mANasa potA nuM zrIvatsa lAMbana kapaDAMthI DhAMkIne tAre ghera jamaze, tene tAre yA kanyA pavI. paDhI tyAM brahmadatte teSInI sAthe lagna karyu. paDhI rAtriye teNIne zAMta karIne, kumAra bIjI tarapha cAlato thayo. cAlatAM thakAM prajAte eka gAma pAse pahoMcyA, tyAM tejaye sAMjalyuM ke, saghalA mArgoM dIrgharAjAye kyA be. tethI te mArga boDI cAlavA lAgyA, ane tethI vanapazuSI narelI eka mahA zraTavImAM jai paDyA. tyAM kumArane tRSA lAga vAthI, tene vaDanA vRkSanIce mukIne maMtrIputra ekadama pANI levA doDyo. tyAM dIrghanAM mANasoye tene ulakhI kahADI pakaDI lIdho. tathA tejaye tene mAThA zabdo kahI bAMdhyo- paDhI teNeM brahmadatta tarapha saMjJA karavAthI te paNa nAzI gayo; tathA tyAM vanamAM eka zrAzramacI bIje zrAzrama ema achar lAgyo. tethe tyAM khATAM khArAM phalo khAtAM thakAM trIje divase eka tapakhIne joyo. tyAre te tapasvI dayA lAvI tene potAne zrAzrameM le gayo. tyAM teNe kulapatine namaskAra karyo. tyAre kulapatiye tene dhuMke, mAravADamAM kalpavRkSanI peThe uttama zrAkRtivAlo evo je tuM, tenuM yatre va kema thayuM ? tyAre rAjakumAre paNa vizvAsa rAkhIne potAnuM vRttAMta te mahAtmAne kahI saMjalAvyaM. tyAre kulapatiye harSita tha kahIM ke, tAro pitA mAro mahoTo jAi be, mATe zrIM tuM sukhethI rahe ? evI rIte te tyAM zramamAM rahyo eTalAmAM varSA Rtu zrAvI; te vakhate te kulapatiye tene zastrazAstranI vidyA zikhavI. paDhI varSARtu vItyAvAda tApaso vanamA phalo levA mATe javA lAgyA. tyAre brahmadatta paNa kulapatiye vAryAtAM tenI sAthai javA lAgyo. tyAM tethe hAthInI viSTA tathA mUtra jovAthI vicAryu ke, zrATalAmAM koi hAthI lAge be paDhI tApasoye vAryA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 130 batAM paNa tenA zodhamAM pAMcaso yojana gayA bAda, teNe parvatasarakhA eka hAthIne joyo. te hAthIne joza, teNeM garjArava karI tene bolAvyo. tyAre te hAthI paNa suMDha uMcI karIne, tathA lAla AMkho karI te kumArapratye doDyo; tathA jeTalAmAM te najadIka zrAve , teTalAmA kumAre tene ugavAmATe bacce potAno kupaTTo nAkhyo. tyAre hAthI paNa te kapaDAMpratye potAnA daMtaghAto karavA lAgyo. evI rIteM kumAra tene gAruDI jema sarpane, tema khelavavA lAgyo. eTalAmAM varasAdeM te hAthIne upajava karavA mAMDyo. tyAre te hAthI tyAMthI nAzI gayo, tathA kumAra paNa eka nadIpAse pahocyo. paDI te nadI utarIne teNeM eka purANuM zehera joyu; tyAreM temAM praveza karatAM teNeM eka vAsanI jAtI joza tathA tyAM eka talavAra ane vasunaMda paNa teNeM joyo. paThI teNeM te talavArathI vaMza jAlIne bedI nAkhI. tyAre tenI aMdara teNeM sphurAyamAna hoThovAtuM eka mastaka paDelu joyu. te jo teNeM vicAryu ke, are!! meM koza niraparAdhI vidyA sAdhavAvAlAne mArI nAkhyo; panI evI rIteM niMdA karato thako jevo te agADI gayo ke turata teNeM naMdanavana sarakhaM eka udyAna tyAM joyu, temAM praveza karatAM teNeM agADI eka sAta jUmino mehela joyo. tepara caDatAM teNeM hAthapara mukha rAkhIne veThetI eka strIne jo. tenI pAse jara kumAra pubyu ke, tuM koNa ? tathA ekalI ane zokamAM zAmATe ? tyAre teNIe paNa jayathI kaDaM ke, mAro vRttAMta lAMbo ne mATe tuM koNa je ? ane ahIM kema zrAvyo be ? tyAre teNeM kayu ke, huM pAMcAlanA rAjA brahmano brahmadatta nAmeM putra iM; te sAMjalatAMja te varSapUrvaka unI thaz. ane AMkhomAMthI harSAzru lAvIne tene page paDI; ane bolI ke, he kumAra, azaraNa evI je hu~, tene zaraNarUpa tuM zrAvyo be, ema kahI te raDavA lAgI. panI kumAra puDavAthI teNIe kaDaM ke, huM tArA mAmA aMga dezanA rAjA puSpacUlanI pupavatI nAmeM putrI 9, ane tArApratye devAelI buM; par3I eka dahADo hu~ vivAdanI vATa jotI thakI, haMsInIpeThe bagIcAmA rahelI vAvaDImA ramatI hatI. te vakhate nAdyonmatta nAmanA vidyAdhareM rAvaNe jema sItAne tema mane harIne ahIM ANI . te mArI dRSTine nahIM sahana karavAthI vidyA sAdhavAmATe vaMzajAlIma pege .ane Aje tenI vidyA siddha thavAthI 18 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 yogazAstra. te mane paraNavAno . tyAre kumAre tenA vadhanI vAta teNIne kaddevAthI, te atyaMta harpita thara. tyAM tenA paraspara anuraktapaNAthI teUno gAMdharvavivAha thayo. tyAM teNInI sAthe ramatAM eka pohoranI peThe AkhI rAta teNeM nirgamana karI. paThI pranAtamAM brahmadatte AkAzamAM khecarIuno zabda sAMjalavAthI, teNIne pujavAthI te paNa saMtrAMta thara kahevA lAgI ke, zrA banne tamArA vairI vidyAdharanI khaMDA zrane vizAlA nAmanI beheno ne. mATe hamaNAM kSaNavArasudhi tamo jarA bupA raho, ke jethI, tejeno tamArA pratyeno rAga virAga huM jo zakuM; valI jo te rAga batAvaze to hUM. lAla dhajA halAvIza, nahIMtara zveta dhajA halAvIza, tethI tamo bIjI jagoe jajo ? te sAMjalI brahmadatte kayu ke, huM kaM tenAthI DalaM tema nathI; tyAre puSpavatIyeM kaDaM ke, huM te mATe nathI kadetI, paNa, tema karyAthI tenA saMbaMdhI evA vidyAdharo tamArI sAthe vairavAlA thaze. panI teNInI ma rajI mATe te dupAi rahyo, eTalAmAM teNIe paNa zveta dhajA halAvavAthI, strInA uparodhathI dhIre rahIne bIjItarapha cAlyo, paNa tevA mANasane kaMiMcIka hotI nathI. par3I te jaMgala vaTAvIne saMdhyAkAdeM eka talAvapAse pahoMcyo.te talAvamAM jara snAna karI teNeM pANI pIg, panI tyAMthI te uttarapazcimanA kAMgatarapha javA lAgyo, tyAM teNeM latArjunA kuMjamA vanadevI sarakhI eka strIne puSpo vINatI jora. teNIne joza brahmadatte vicAryu ke, janmathI mAMDI rUpano abhyAsa karatAM karatAM bevaTe brahmAe zrAne banAvI lAge je. te strI dAsisAthe bolatI thakI, tathA Dolara sarakhA kaTAdo brahmadattane mAratI thakI, te jANe varamAlAja nAkhatI hoya nahIM, tema karIne cAlI gai. par3I kumAra paNa teNIne joto thako, jevo bIjI jagotarapha cAlyo, teTalAmAM te dAsI, vastra, nUSaNa zrane tAMbUla sahita tyAM zrAvI lAgI. tathA te vastrAdika kumArane zrApI kahevA lAgI ke, je strIne te hamaNAM joza, teNIe svArthasiddhimATe A tane vAtuM ApyuM be; tathA mane kaDaM De ke, yA puruSane tAre pitAjInA maMtrine ghera lAvavo. tyAre te brahmadatta paNa teNInI sAthe nAgadeva maMtrine ghera gayo; te vakhate te maMtrI paNa tenA guNothI jANe kheMcAyo hoya nahIM, tema sAmo uno thayo. palI dAsIe maMtrIne kaDaM ke rAjaputrI zrIkAMtAe thAmane tamAre ghera mo Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 13e kalyA ne, ema kahI te cAlatI thaz. evI rIteM maMtrithI sevA karAtAM thakAM teNeM eka kSaNanI peThe rAtri vyatIta karI. paDI prajAtamAM maMtrI tene rAjadarabAramA khera gayo, tyAreM rAjAe paNa tene AdaramAna zrApyu, par3I rAjAe kula AdikanI tapAsa karyAvinAja tene te kanyA paraNAvI. ku. mAre paNa hathIvAlo melavIne te kanyAsAthe lagna karyu. panI eka dahADo kumAre te kanyAne bAnI rIteM pubyuM ke, tArA bApeM mAruM kulazIla jANyAvinA mane tane kema paraNAvI ? tyAre zrIkAMtA kahevA lAgI ke vasaMtapura nAmeM nagaramAM zabarasena nAmeM rAjA hato. tenA putrane krUra gotrIue mArA pitAnA rAjyapara besADyo,ane tethI mAro pitA ahIM pabImA potAnA sainyasahita rahyo . ahIM jIlone namAvIne, tathA dhADAM pADIne potAnA parivAranuM te rakSaNa kare . te pitAne huM atyaMta vasana evI putrI ; hu~ juvAna thara tyAre teNeM mane kayu ke, saghalA rAjAu~ mArA vairI be, tethI tArezhAM rahIneja koz varane pasaMda karavo. panI tyArathI talAvane kAMThe cakravAkInI peThe rahIne hu~ saghalA paMthIne jotI phalaM . eTalAmAM meM tamone joyA. have eka dahADo te pasIpati dhADa pADavA gayo,tenI sAthe kumAra paNa gayo. te gAma buMTAte bate talAvanA kAMgapara rahelA kumArane caraNe varadhanu AvIne pajyo. tathA kumArane keThe valagIne raDavA lAgyo; kAraNa ke, iSTano melApa thatAM kuHkho unarAza zrAve . paDI kumAra migaM vacanoyeM pUjyAthI maMtriputra potAnuM vRttAMta kahevA lAgyo ke, he nAtha, tamone vaDanI nIce mukIne jyAre huM pANI levA mATe gayo, tyAre meM pAgala amRtakuMDasarakhaM eka talAva joyu. panI jeTalAmAM pANI lezne hu~ Avato hato, teTalAmA mane sujaToe pakaDyo, ane pUjyu ke, brahmadatta kyA be ? tyAre meM kaDaM ke, mane khabara nathI. par3I jyAre mane te mAravA lAgyA, tyAre meM kayu ke, brahmadattane to vAgha khA gayo. tyAre terjae kaDaM ke te jago amone batAva ? tyAre kapaTathI zrAma tema namIne tamone nAsI javAnI saMjJA meM karI. par3I meM " paribAbatanI" golI mahoDAmAM nAkhI, tethI hu~ maDadAnI peThe paDavAthI tee mane tajI dIdho. par3I te dUra gayAbAda, huM te guTikA mukhamAthI kahADIne, tamArI zodhamAde gAmogAma jamavA lAgyo. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 yogazAstra. tyAM eka parivrAjaka mane malyo, zrane meM tene namaskAra kayoM. tyAre teNeM mane kahyu ke, huM dhanumaMtrIno mitra buM, mATe mane kahe ke, brahmadatta kyA ne ? tyAre meM paNa tene saghaj vRttAMta yathAsthita kahI saMjalAvyu. par3I teNeM mane kaDaM, ke te lAkhanuM ghara vAlyAbAda prajAte dIrgha rAjAe tenI tapAsa karI, to aMdarathI ekaja muDahuM nikaTyuM paNa traNa nikalyAM nahIM; tathA tyAM suraMga zrane ghoDAnAM pagalA joza teNeM vicAryu ke, dhanunI bu. zithI tamo banne nAzI gayA ho, tethI te dhanupara kopAyamAna thayo. panI teNeM tamArI zodha mATe cAre bAju mANaso mokalyAM, dhanumaMtrI paNa tyAMcI nAzI gayo, ane tamArI mAtAne dIrgha rAjAyeM mAtaMganA pADAmAM rAkhI be. evI rIteM kuHkhapara uHkhanI vAta sAMjalI huM kAMpiDhya nagaramA gayo. palI tyAM kapaTathI kApaDIno veSa leza mAtaMgonA pADAmAM naTakavA lAgyo. paDI evI rIteM jaTakatAM tyAM mane koTavAla sAthe mitrA thara. panI mArI mAtAne tenI mAraphateM tyAM zodhIne, meM teNIne eka golI zrApavAthI maDadAnI peThe te bejAna az gaz. te vAta koTavAveM rAjAne japAvavAthI tenA saMskAra mATe rAjA potAnA mANasone hukama karyo. te mANasone meM kaDaM ke thA DozIno jo zratyAreM saMskAra karazo, to rAjAne moTo anartha thaze te sAMjalI te potAne sthAnakeM gayA. panI meM koTavA. lane kaDaM ke, jo tumane sahAya kare, to zrAnA zabathI hu~ eka maMtra sAdhuM. koTavAveM te kabula karavAthI saMdhyAkAleM huM teNInA zabane dUranA smazAnamA le gayo, panI tyAM meM kapaTathI mAMDalAM karIne koTavAlane puradevIne bali devA mokalyo, tenA gayAbAda meM mArI mAne bIjI golI zrApI, tethI te zrAlasa maraDI beThI tha. panI hu~ teNIne kaha gAmamA de. vazarmA nAmeM mitrane ghera le gayo; tathA tane zodhato thako ahIM zrAvyo bu, mATe he nAtha! have tamo paNa tamAruM vRttAMta kaho ? tyAre kumAre paNa potAnuM vRttAMta tene kahI saMcalAvyu; eTalAmAM ko mANaseM tyAM zrAvI te ne kahyu ke, dIrgharAjAnA sulaTo tamArA sarakhA zrAkAravAlI badi lezne gAmamAM jamatA thakA kahe ne ke, AvA zrAkAranAM mANaso ahIM zrAvyAM ? tethI meM tamone evA joyA ne, mATe have tamone je ruce te karo? panI tyAMthI te nAzIne kauzAMbI nagarIe zrAvyA. tyAM tejee Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 141 udyAnamA sAgaradatta zeTha tathA buddhila zegnA eka lAkhanI zaratavAlA kukaDAune laDatA joyA. te kukaDA kudI kudIne eka bIjAne cAMcothI mAratA hatA. tyAM sAgaradattanA kukaDAne buchilanA kukaDAe harAvyo. tyAre varadhanue sAgaradattane kaDaM ke, tAro kukaDo uttama batAM kema hAryoM? mATe jo tArI zrAjJA hoya to tenI tapAsa karUM. panI sAgareM hA pADavAthI teNe tapAsyuM to buchilanA kukaDAne page lokhaMDanI soyo joza. panI buchilane paNa mAlama paDyuM ke, kukaDAnA pageM rahelI soza ANe jo be, tethI guptarIteM tene aradho lAkha dAma ApavAnuM kaDaM paDI thA vRttAMta va. radhanue kuMvarane jaNAvavAthI kuMvareM soza kheMcI lezne, pharIzrI sAgaradatanA kukaDAsAthe khaDAvatAM te buchilano kukaDo hArIgayo. tethI sAgaradatta khuzI thara teu~ne potAnA rathamAM besADI potAne ghera teDI gayo. terDa vanne tyAM sukhe rahetA hatA, eTalAmAM buddhilano eka cAkara zrAvI, gupta rIte varadhanune aradho lAkha dAma deza gayo. panI teNeM nirmala motIno hAra dekhADyo, te hAramA potAnA nAmano eka kAgala brahmadatteM joyo. eTalAmAM vatsA nAmanI eka tApasI AvI; tathA te para adata nAkhI zrAzIrvAda deza, varadhanune teNIe kaMka kahyu, ane par3I cAlI gaza par3I maMtriputraM brahmadattane kaDaM ke, hArapara bAMdhelA kAgalano zrA uttara mAge . valI teNIe kahyu ke, kAgala brahmadattano be; tyAre meM pubyuM ke, brahmadatta koNa ? tyAre teNIe kahyu ke, A nagaramAM ratI sarakhI ratnavatI nAmeM eka zeunI putrI be; teNIe te kukaDAnA yuddhamAM brahmadattane joyo hato. tyArathI kAmAtura thazne te hamezAM brahmadattaneja saMcAlyA kare , eka dahADo teNIe pote kAgala lakhIne A hArasAye mArI mAraphata zrahIM mokalAvyo; ema kahI te cAlI gai, ane meM teNIne A uttarano kAgala zrApyo. panI tyArathI kumAra paNa kAmathI pIDAvA lAgyo. have eka dahADo dIrgha rAjAe zodhavAmATe mokalelA mANaso tyAM AvyAM. te rAjAnA hukumazrI jyAre zodha karavA lAgyA, tyAre sAgaradatte temane joyarAmA rAkhyA. panI rAtrie temane rathamAM besADI keTaleka dUra mukI AvIne sAgaradatta pAbo valyo. tethe Agala jatAM eka strIne rathapara zasvasahita beThelI joza par3I teNIe pujyuM ke, tamone ATalo badho va. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 yogazAstra. khata kema lAgyo ? tyAre tejee kahyu ke, amone tuM ulakhe le ? tyAre te kahevA lAgI ke, zrAja nagaramAM mahAdhanavAn dhanapravara nAmeM zeva hato. te zegne zrApa putropara huM eka dIkarI bu. meM thA udyAnamAM zrAvI, uttama varamATe yadanuM ArAdhana karyu: tyAreM yadeM tuSTamAna thara mane kahyu, ke brahmadatta cakrI tAro khAmI thaze. ane te brahmadatta, sAgaradatta .zrane bujhilanA kukaDAnA raNasaMgrAmamAM zrAvaze; valI mArA devalathAgala teno melApa thaze, ema te yadeM kaDaM , mATe tamo turata zrAvIne zrA rathapara caDI beso ? tyAre brahmadatte paNa te aMgIkAra karyu, ane te banne temAM caDI bega, aMne pubyuM ke, kyA javU ? tyAre teNIyeM kaDaM ke, magadhapuramA dhanAvaha nAmeM mAro kAko je, te ApaNane zrAdaramAna deze. paDI brahmadatte paNa maMtriputrane sArathInI jagoe rAkhIne te tarapha * rathane iMkarAvyo. paThI evI rIteM kozAMbI dezane ulaMghIne te eka nayaMkara aTavImAM AvyA. tyAM sukaMTaka ane kaMTaka nAmanA coreM teune gheryA. te'ye bANoyeM karIne AkAzane bAi mukyu. tyAre kumAra paNa dhanuS ,lezne bANothI coranI senAne DhAMkI dIdhI. tethI te coro tyAMthI nAzI gayA. par3I maMtriputra kumArane kaDaM ke, tuM raNasaMgrAma karIne have thAkI gayo hozza, mATe A rathamAMja jaMdhI jA. panI brahmadatta paNa ratnavatInI sAthe te rathamAM suz gayo, paDhI prajAteM eka nadI Agala ghoDA paNa thAkIne utnA rahyA, tathA brahmadatta paNa jAgyo. paNa teNeM maMtrIputrane rathapara joyo nahIM, tyAre teNeM vicAyu ke,te pANI pIvA mATe gayo haze, ema vicAri tene te bolAvavA lAgyo. paNa teno javAba nahIM malavAthI tathA rathanA agrajAgane rudhiravAlo joza, khedazrI mULa khAzne kumAra rathapara paDyo. panI cetanA AvyAbAda uThIne teraDavA lAgyo; tyAre ratnavatI tene kahevA lAgI ke, te mRtyu pAmyo mATe pAo zrAvavAno nahIM, mATe vacanathI paNa tenuM zramaMgala tamAre karavU na jozye. valI kadAca te tamArA kAryamATe paNa kyAMka gayo hoya; mATe sthAnakeM pahoMcyA bAda tenI tapAsa karazaM; A jayaMkara vanamA yojaQ TIka nahIM. par3I kumAre paNa ghoDAu~ne hAMkavAthI, te magadhadezanA sIma nAmeM gAmamAM zrAvyA. tyAMnA rAjAyeM teune AdarasatkAra prApyo, paDhI te rAjA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 243 ye kumArane zokAtura jo pujavAthI teNeM kaDaM ke, mArA mitrane ko co. reM mAryoM be, tethI te pADage Avyo nathI. tyAre te rAjAe kahyu ke, huM tenI zodha kahADI lAvIza, ema kahI te vanamA gayo; tyAMcI zrAvI teNeM kumArane kaDaM ke, vanamAM ko mANasa to malyo nathI, paNa yA eka bANa maTyu . paDI kumAre varadhanune marAelo jANI zoka karyo. panI rAtrinA cothA padore tyAM coro AvyA, paNa kumArane jo nAzI gayA. par3I te anukrameM rAjagRhI nagarIe gayo, ane tyAM ratnavatIne bahAra tApasonA zrAzramamAM melI. paDI nagaramA praveza karatAM eka mehelanI bArImA be navayauvana striyone teNe joza. tyAre striyo tene kahevA lAgI ke, amo premAlane tuM tajIne te vakhate cAlyo gayo, te tuMne lAyaka ? tyAreM kumAreM kaDaM ke, A vAta hu~ kaM; paNa jANato nathI. tyAre te striyoe tene bolAvavAthI, te teUnA gharamAM gayo. par3I tene snAnajojana karAvyAbAda, te striyo pAtAnI kathA kahevA lAgIyo ke, vidyAdharonA AvAsavAlo, tathA suvarNanI zilAvAlo vaitADhya nAmeM parvata . tenI dakSiNa zreNimAM zivamaMdira nAmanA nagaramAM jvalanazikha nAmeM rAjAle tene vidyut zikhA nAmanI strI . tenI amo khaMDA zrane vizAkhA nAmanI banne putriyo Diye. eka dahADo amArA pitAe potAnA mitra agnizikhanI sAthe mehelamAM begaM thakAM aSTApada parvata tarapha devatAu~ne jatA joyA. par3I te tIrthayAtrA mATe amone ane te mitrane lazne te cAlyA. tyAM aSTApada para zramoyeM tulyamAna tathA varNovAlI tIrthakaranI pratimA joza. teunI pUjA karIne, tathA traNa pradakSiNA dazne amoyeM vaMdana kayu. par3I te maMdiramAMdhI nikalyAbAda amoyeM lAla azokanI nIce be cAraNamuniu~ne joyA. tene namaskAra karIne, amo dharmadezanA sAMjalavAmATe tyAM beThIyo. par3I tene mArA pitAyeM pubyuM ke, thAno pati koNa thaze.? tyAre teue kayu ke, je mANasa teUnA nAzne mAraze, te teno pati thaze. te sAMjalI zramArA pitAjIne dilagiri thara, tyAreM amoyeM tene kaDaM ke, teM:hamaNAMja saMsAranA asArapaNAnI dezanA sAMjalI , ane zAmATe tuM kheda kare .? amone viSayasukhavAMga nathI, ema kahI amo amArA nAnuM rakSaNa karavA lAgI, eka dahADo jamatAM thakAMmAro nAztamArA mAmA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 yogazAstra. puSpacUlanI dIkarI puSpavatIne harI gayo. tathA tenI dRSTine sahana na karavAyI te vidyA sAdhavA gayo, te panInuvRttAMta tamojANo bo; have puSpavatIyeM tha. mArA nAznA mRtyunuM vRttAMta amone jaNAvyAthI, zramoyeM tamone paraNavAne zbyu paNa teNI saMcamamAM zveta patAkA halAvavAthI tamo cAlyA gayA panI zramo tamone zodhatIyo thakI zrahIM zrAvIyo. mATe have tamo zramone paraNo? palI kumAra paNa teu~ne paraNyo, evI rIte brahmadatte teunI sAye krIDAmAM te rAtri nirgamana karI; tathA prajAteM temane kaDaM ke, mane rAjya male tyAMsudhi, tamAre puSpavatI sAdhe rahe. panI te,AzramamA ratnavatIne zodhavA gayo, tyAM teNIne nahIM jovAthI eka puruSane teNeM pubyu ke, manohara vastravAlI koza strIne te zrAje athavA gaz kAle ahIM joza je.? tyAre teNeM kaDaM ke, ga kAleM, nAtha nAtha karIne, eka strI ahIM raDatI hatI, teNIne ulakhavAthI meM tenA kAkAne soMpI je. paDI brahmadattane teNIno vara jANIne, te teNInA kAkAne ghera tene teDI gayo, tyAM te kAkAyeM ratnavatIne brahmadattanI sAthe paraNAvI. tyAM tenI sAthe sukha jogavIne bIje dahADe teNeM varadhanu, mRtakArya karyu, tyAM sAdAt pretanI peThe brAhmaNo jamavA bega hatA,tenI aMdara brAhmaNa veSadhArI varadhanu AvIne kaddevAlAgyo ke mane bhojana Apo. tenA sAda uparathI brahmadatteM tene ulakhI kahADyo; ane tene AliMgana dezaharSAzruthI navarAvIne, potAnA gharamAM le gayo. panI kumAra vRttAMta pUbavAthI teNeM kaDaM ke tamo jyAre rathamAM ghI gayA, tyAre coroyeM AvI mane gherI lIdho, tyAM eka coreM mane bANa mAravAthI hu~ pRthvIpara paDyo, ane tethI latAThamAM hu~ DhaMkA gayo, par3I te coro gayAvAda hu~ eka gAmamAM gayo; tyAMnA rAjA pAsethI tamArI khavara sAMjalIne hu~ ahIM zrAvyo DhuM. paDI brahmadatteM tene kayu ke, zrAvIne AvI rIteM have zrApaNe keTaloka vakhata rahIzuM ? eTalAmA tyAM vasaMtaRtuno mahotsava Avyo. te vakhateM rAjAno madonmatta hAthI sAMkala toDAvIne nAsavA lAgyo; ane rastAmAthI eka yuvAna kanyAne teNeM kamalinInI peThe suMDhamAM upADI. tethI te zrAkaMda karavA lAgI, ane loko paNa te jo hAhAkAra karavA lAgyA. te jora kumAreM hAthIne taraboDavAthI, teNIne boDI te hAthI kumAratarapha dojyo. teja vakhate kumAra paNa tenA dAMtopara paga mukI tenI upara caDI vege. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ktiIyaprakAza. 245 par3I yogI yogathI jemaH zrAtmAne, tema te kumAre tene aMkuzathI vaza kayoM: par3I lokothIM zAbAzI apAtA te kuMmAre te hAthIne staMjapAse laz jaza bAMdhyo, paDhI rAjA tyAM zrAvI. tene jora zrAzcarya pAmyo, tathA kahevA lAgyo ke, zuzrA te sUrya .? athavA iMja? tyAre ratnavatInA kAkAyeM tene saghaj vRttAMta kayu. panI rAjAyeM paNa khuzI thazne tene potAnI kanyA paraNAvI. have kumAra te kanyA sAthe sukha jogave , eTalAmAM eka gharaDI DozI. tyAM zrAvIne kahevA lAgI ke, A nagaramAM vaizramaNa nAmeM zeta , tene zrImatI nAmeM putrI be. teNIne teM hAthIthakI mukAvI , tyArathI te tArAmAM anurakta thara thakI kheda pAmyA kare . have jema teM teNIne hAthIthakI bacAvI , tema lagna karIne kAmathI paNa bacAva? par3I kumAra te kanyAne paraNyo,ane varadhanu paNa subuddhi maMtrInI kanyAne paraNyo. par3I tyAMthI te banne vArANasI nagarImAM gayA.tyAMno rAjA gauravathI terDa sAmo zrAvI, tejene ghera le gayo. tyAM te kaTaka rAjAyeM potAnI kaTakavatI nAmanI kanyA tene zrApI tathA caturaMgI senA thApI valI tyAM temane AvelA jANI, caMpAno rAjA kareNudatta, dhanumaMtrI tathA jagadatta Adika rAjA paNa AvyA. paDI varadhanune senApati karIne brahmadatta dIrghane jItavA cAlyo, eTalAmA dIrghano dUta AvI kaTaka rAjAne kadevA lAgyo ke, tamAre amArA sAthenI bAlamitrA tajavI na jozya. tyAre kaTaka rAjAyeM kaDaM ke, brahma rAjAnAM jIvatAM thakAM amo pAMce mitro hatA; paNa tenA mRtyubAda dIrdhe je akArya karyu be, tevU kasA paNa kare nahIM, mATe dIrghane jaz kahe ke, brahmadatta tArI sAthe laDavA Ave , mATe kAMto tenI sAthe baDa? nahIMtara nAzI jA ? ema kahI kaTake dUtane visarjana karyo. paDI brahmadatte paNa anukrameM kAMpilyapura jazne dIrghasahita tene gherI lIdhuM. par3I dIrgha te nagaramAMthI sainyasahita bahAra nikalyo tathA culanIe pUrNA nAmanI sAdhvIpAse vairAgyathI dIkSA lIdhI ane moheM paNa gaz. have brahmadattanA sainye dIrghanA sainyane pAI hagavyu, panI dIrghe pote nadInA pUranI peThe zrAvIne brahmadattanA sainyane dUra hagavI dIdhuM, tyAreM brahmadatta paNa krodhAyamAna tha, hAthInI peThe tenI sAthe laDavA lAgyo te banne, kAlanA samujho jema, mojAu~thI tema hathIyArothI laDavA lAgyA, teja Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 yogazAstra vakhate brahmadatta pAse cakra AvIne hAjara thayuM, te cakrathI teNeM dIrghanA prANono nAza kayoM. te vakhateM devoe jaya jaya zabda karIne brahmadattapara puSpanI vRSTi karI,nagaranA lokoyeM paNa tene mAta, pitA, tathA devatAnI peThe pUjyo, paThI te nagaramA dAkhala thayo. paDI teNe khaMDa pRthvIne jItI. paThI rAjAye zrAvIne vAra varSoM sudhi teno aniSeka kayoM, evI rIteM cosaTha hajAra strI sAthe te, pUrvanAM taparUpi vRdanAM bIjaM sarakhaM rAjyasukha jogavavA lAgyo. have eka dahADo nATaka tathA saMgIta cAlI rahyu hatuM eTalAmAM eka dAsIye zrAvIne tene eka puSpano guMthelo daDo pyo. te daDAne joza, te manamAM UhApoha karavA lAgyo ke, zrAvo daDo meM kyAMka paNa joyo be; ema karatAM tene mUrga AvI, tathA palI jAtismaraNa jJAna thavAthI, tene mAlama paDyu ke, Avo daDo, meM sudharmA devalokamAMjoyo hato, mATe have te mAro pUrvajanmano nA mane zIrIte malaze? par3I teNeM potAnA nAzne zodhavA mATe eka aradhA zlokanI samasyA lakhI,te samasyA nIce pramANe. zrAkha dAsau mRgau haMsau, mAtaMgAvamarau tathA" arthaH- ApaNe banne dAsa, mRgo, haMso, mAtaMgo, tathA devo hatA.palI teNeM nagaramAM paDo vajaDAvyo ke, ardhA zlokanI je samasyA puraze tene aradhuM rAjya ApIza. te aradho zloka nagaramAM sarve lokoyeM kaMThe karyo, paNa koza tene saMpUrNa karI zakyu nahIM. eTalAmAM purImatAla nagaranA citrajIva nAmeM koz zeThanA puDhe jAtismaraNa jJAna thavAthI dIkSA lIdhI hatI te tyAM Avyo. teNeM eka araghaTTa (reMTa) vAlAne te aradho zloka vokhato sAMjalyo. te sAMjalI teNeM ( sAdhuyeM) te samasyA purI ke, "eSA nau SaSThikA jAti, ranyo'nyAbhyAM viyuktayoH" arthaH- eka bIjAthI buTA paDelA evA ApaNano zrA ko java le. par3I te araghaTTavAle te samazyA rAjAne saMcalAvI, tethI rAjAe pubyu ke, koNe purI? tyAre teNe paNa te muninuM nAma kardA panI rAjA tene nAma zrApI, te munine jovA mATe udyAnamAM gayo. tathA munine harSAzrupUrvaka vAMdIne tenI pAse snehathI te bege. tyAre munieM paNa AzIrvAda dazne tene pratibodhavAmATe dharmadezanA devA mAMDI ke, he rAjA! thA asAra saMsAramA dharmazivAya kaMza paNa sAra nathI. valI, zarIra, yauvana, dhana, vAMdhava' Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 147 vigere saghaluM, pavanayI calAyamAna yatI patAkA (dhvajA) sarakhuM caMcala be. jema pRthvIne melavavAne teM bahAranA vairIune jItyA, tema mokSa melavavAmAde aMtaraMga vairIne paNa tuM jItya ? ane temATe tuM yatidharmane aMgIkAra karaH ? kAraNa ke, haMsa paNa pANI mAMdhI dUdhane kheMce be. tyAre brahmadatteM ka yuM, he jAi, sAruM yuM ke tAro melApa thayo, have tuM yathevarIteM rAjyAne jogavya ? valI taponuM phala jogo be, to zAmATe have tuM tapa kare ? tyAmunika, mArI pAse paNa ghaNI dolata hatI, paNa meM javajramaNathI DarIne tene tRNanI peThe tajI be. mATe he rAjan, puNyanA - yathI saudharmA devalokI tuM ahIM Avela buM, mATe pATo kSINapuNyavAlo ne tuM nIcI gatimAM javAnuM nahiM kara ? valI zrAryadezamAM, zreSTa kulamAM mokSa denArA yA manuSyajanmane pAmIne tuM tene phogaTa gumAvya nahIM? valI svargathI vyavIne kI puSyavAlA yara yapaNe nIcI yoniyomAM TakyA biye, te yAda batAM bAlakanI peThe tuM kema muMjAi rahyA be ? evI teM katAM paNa rAjAne bodha lAgyo nahIM, kAraNa ke, niyAeM karanA bodhabIja kyAMthI male ? paDhI muni paNa tyAMcI vihAra karI gayA, tathA anukrameM ghAti karmanA dayathI kevalajJAna pAmI, javopagrAhi kamanodaya karI mo gayA. pI brahmadateM paNa saMsArasukhamAM nimagna tha ine sAtaso varSo vyatIta karyA. eka dahADo koi ulakhatA brAhmaNeM tenI pAthI tenuM jojana mAgyuM. tyAre brahmadateM tene kartuM ke, mAruM jojana tane pace nahIM, anekadAca ghaNe kAle pace topaNa tuM temAMthI gAMDo banI ze. paNa te brAhmaNa nahIM mAnyAthI, rAjAe tene tenA putrasahita jamADyo paDhI rAtriye te brAhmaNa anahada kAmAtura thavAthI, putrasahita, mAtA, behena dIkarI vigerenI sAthe teNe duSTAcaraNa sevyuM, paDhI prajAtamAM to te potAnA gharanAM mANasone mohoDuM paNa dekhADI zakyo nahIM. tyAre te brAhmaNeM vicAryu ke, zrA duSTa rAjAe mArA kuTuMbano ghANa kaDhAvyo, ema vicAri te nagaramAMthI nikalI gayo. tyAM teNeM eka bakarAM carAvanArane dUrathI velue karI pIpalAnAM pAnone bedato joyo, tene joi brAhma vicAyuM ke, mAruM vaira yA mANasa vAlI zakaze, ema vicAri teNe teno bahu AdarasatkAra karyo; ane paDhI kanuM ke, yA rAjamArgethI, hA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA mAravo ? emAdhane vaza thane te te saMghalA brA 24 yogazAstra. thIpara caDIne, zveta cAmaratro sahita je jAya , tenI AMkhamAM tAre golI mAravI, par3I teNeM paNa te vAta kabula karI, kAraNa ke, tevA loko pazunI peThe buddhivinAnA hoya je; par3I teNeM jIta pAbala pAzne rAjAnI AMkhomAM golI mAravAzrI, AMkho phuTI gaz, tathA cokIdAroe paNa te mAranArane pakaDI lIdho, tathA tene jyAre mAravA mAMDyo, tyAre teNeM brAhmaNano vRttAMta kahyo. tyAre rAjAe kahyu ke, dhikkAra be, brAhmaNanI jAtine, ke je khAya , tenuMja khode . valI kutarAMne devaM sAraM, paNa kRtaghna brAhmaNane devu sAraM nahIM; mATe te khala, pApI, mAMsanadIneja pehelAM mAravo ? ema kahetAM thakAM rAjAe te brAhmaNane kuTuMba sahita marAvI nAkhyo; tathA krodhane vaza zrazne teNeM purohita zrAdika sarve brAhmahone marAvI nAkhyA; tathA maMtrine kaDaM ke, te saghalA brAhmaNonI AMkho kahADI teno thAla jarI tamo mArI pAse lAvo ? panI maMtrie paNa rAjAne rauadhyAnane vaza thayelo jozne, "zlezmAtaka nAmanAM phalo. zrI" (catujevA AkAravAlAM phalothI) thAla jarIne rAjAnI pAse mekhyo. te sthAlane sparza karavAthI rAjAne je sukha malatuM hatuM te sukha strIratna puSpavatIne sparza karavAthI paNa tene malatuM nahotuM. panI jema purbuki mANasa madirAnA pAtrane, tema teNeM ko dahADo paNa, te thAla po. tAnI pAsethI khesavyo nahIM. evI rIteM tenuM rauadhyAna vRddhi pAmavA lAgyu, ane tema karatAM thakAM sola varSoM vItI gayAM, evI rItanAM rauadhyAnamAMja, zrAyuSya pUrNa thavAthI, maraNa pAmIne te brahmadatta 'cakI hiMsAnA anubaMdhanAM phalarUpa evA sAtamA narakane pAmyo. evI rIteM brahmadatta cakInI kathA jANavI. valI paNa hiMsakone niMdatA thakA kahe be. kuNirvaraM varaM paMgu, razarIrI varaM pumAn // api saMpUrNasAgo, na tu hiNsaapraaynnH|||| arthaH- hAtha vinAno, pAMgalo, tathA kutsita zarIravAlo mANasa paNa (hiMsA nahIM karI zakavAthI) sAro, paNa hiMsAmAM tatpara evo, saMpUrNa aMgavAlo mANasa paNa sAse nahIM. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 14AeH have yahIM koI zaMkA kare ke, rauSadhyAnapUrvaka hiMsA karavI, te to narakanA heturUpa , paNa zAMtimATe, athavA kulakramathI cAlatI zrAvatI, evI mabImAra zrAdika dhaMdhAnA nimittanI hiMsA roSadhyAna vinAnI hovAthI doSamATe na thAya; te vAtane paNa niSedha karatA thakA kahe be. hiMsA vighnAya jAyeta, vighnazAMtyai kRtA'pi hi // kulAcAradhiyApyeSA, kRtA kulvinaashinii||2|| zrarthaH- vighnanI zAMtine mATe karelI hiMsA paNa, yazodharanA jIva, sureMjadattanI peThe, ulaTI vighnane mATe thAya , tema kulAcAranI buddhithI karelI hiMsA paNa kulano nAza karanArI thAya . have kulakramathI zrAvatI hiMsAne paNa, boDanAro mANasa vakhANavAlAyaka De, ema kahetA thakA kahe . api vaMzakramAyAtA, yastu disAM parityajet // sa zreSThaH sulasa iva, kaalsaukrikaatmjH||30|| arthaH- kuMlakramathI zrAvatI hiMsAne paNa, je ko taje, te mANasa kAlasaukarikanA putra sulasanI peThe uttama kahevAya. te sulasanI kathA kahe be. ___ magadha dezamAM mahA zivAyU~ rAjagRha nAmeM nagara ne. tyAM vIraprajjunAM caraNakamalo pratye namarA samAna zreNika nAmeM rAjA hato. vasudevane jema devakI ane rohiNI, tema tene naMdA ane celaNAnAme be striyo itI.temAMzrI naMdAne, jagatane AnaMda karanAro ajayakumAra nAmeM putra hato; rAjAe tene mahAbuddhimAn jANIne saghalo rAjyAdhikAra soMpyo hato. eka dahADo te nagaramAM zrI vIrapranu AvIne samosaryA. temane samosaryA jANIne zreNika rAjA atyaMta harSayI tyAM Avyo. panI tyAM devatA Adika sthAnakeM begabAda prajju dharmadezanA devA lAgyA. te vakhate ko galata koDhI mANasa zrAvI prajunI pAse bege; tathA potAnA zarIramAMthI nikalatI rasIthI te prajunA caraNane lepana karavA lAgyo. te jo zreNikeM krodhathI vicAryu ke, A mANasa prajunI Ama zrAzAtanA kare , mATe jyAre te ahIMthI uThe, tyAre mAre ene mArI nAkhavo. eTalAmA prajune bIka zrAvavAthI, teNeM temane kaDaM ke tamo maro? ane zreNikane bIMka zrAvavA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 250 yogazAstra. thI teNeM kaDaM ke, jIva ? ajayakuMmAre bIMka khAvAthI tene kaDaM ke, tujIva athavA mara? ane kAlasaukarike bauMka khAvAthI kahyu ke, tuM jIva nahIM? tema mara paNa nahI ? have prajune maravAnuM kahevAzrI rAjAyeM gusse thara, potAnA sunaTone hukama kayoMke ahIMthI uThe tyAre ene pakaDavo. par3I dezanAne aMte te kuSTI prajune namaskAra karI uThyo, ke, turata zreNikanA sujaToe tene gherI lIdho. eTalAmA te divyarUpane dhAraNa karIne AkAzamA uDI gayo. tyAre rAjAyeM prajune teviSe pujavAthI, temaNe kayuM ke, e deva hato. tyAre rAjAe pharIne prajune pubyu ke, he jagavan! e deva kema thayo ? tathA kuSTI paNa kema thayo ? tyAre prajue kahyu ke, vatsadezamA kozAMbI nAmeM nagarI be, tyAM zatAnIka nAmeM rAjA hato. te nagaramAM mahAdarikha ane mUrkha, evo seDuka nAmeM brAhmaNa hato. eka dahADo tenI garmiNI strIe ghI Adika lAvavAnuM kaDaM. tyAre teNeM kaDaM ke, mArAmAM kaMza paNa kuzalatA nathI, ke huM te lAvI zakuM. tyAre tenI strIe kA ke, tuM rAjAnI sevA kara ? tyAMthI tane prApti thaze te vAta aMgIkAra karIne puSpa AdikadhI te rAjAne sevavA lAgyo. eTalAmAM eka dahADo caMpAnA rAjAe, kozAMbI nagarIne ghero ghAlyo. te vakhate kozAMbIno rAjA lazkarasahitaaMdara rahyo hato, tathA baDavAvAste avasara joto hato panI varSAstu zrAvI tyAre caMpAno rAjA paNa tyAMthI pAlo potAnI nagarI tarapha javAne upaDyo. te vakhate seDuka brAhmaNa puSpo mATe bagIcAmAM gayo hato, tyAre teNe caMpAnA rAjAne lazkararahita joyo. teja vakhateM teNeM zatAnIkane zrAvI katyu ke, tAro zatru kSINa lazkaravAlo thara upaDI javAnI taiyArI kare . mATe zratyAre jo tuM tenApara ho karIza to jItIza. tyAre rAjAe paNa lazkarasahita bahAra nIkalIne tenApara haho kayoM; te vakhate caMpAno rAjA paNa khazkara dUra nikalI javAthI laDyAvinA nAzavA lAgyo, tyAre tenA hAthI, ghoDA, gaMDAra Adika je bAkI rahyaM hatuM, te kozAMbInA rAjAe grahaNa karyu. par3I teNeM seDukapratye tuSTamAna tha kahyu ke tAre je jozae te mAgya tyAre teNeM kayu ke, huM mArI strIne puDhIne mAgIza. par3I teNeM te saghalI bInA strIne jaNAvI, tyAreMte buddhimatI strIe vicAryu ke, thA rAjApAsethI gAma Adika melavaze, to dhanavAn thabIjI strI paraNaze; ema vicAri Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 251 . teNIyeM kaDaM ke, tAre rAjApAse ema mAgavu ke, hamezAM ekeka ghare nagaramAM nojana male tathA dakSiNAmATe ekeka sonA mohora male tema karavaM. paDhI rAjApAse jaz seDukeM paNa tevI rItanI mAgaNI karI, tyAre rAjAe paNa vicAryu ke, samuamAM paDIne paNa ghaDo phakta potAmAM mAe eTarbuja pANI le zake , ema vicAri teNeM tema karI thApyu. par3I te dareka ghera jamavA lAgyo, tathA ekeka sonAmohora melavavA lAgyo, panI ema karatAM thakAM te hamezAM sonAmohoranI lAlaceM, ekavAra jameluM vamIne vAraMvAra eka divasamAM nojana karavA lAgyo. evI rIteM teNeM ghaNuM dhana eka karyu, tathA putrapautrAdika parivAra paNa teno ghaNo vadhyo; have tene ajIrNa annanA vamanazrI tvacAno roga thayo. par3I anukrameM tene kuSTano roga thavAthI,tenA hAtha paga saDI gayA.panI eka dahADo maMtrIe rAjAne kayuke, thAne kuSTano roga thayo be, ane te cepI roga , mATe tenI sAthe ghaNo saMghaTTa karavo nahIM.mATe tene badale tenA putrone jamavA kahe. par3I rAjA nA hukamathI maMtrie te vAta seDukane kahevAthI, potAnA putrone mukI pote ghera radevA lAgyo. panI putroe paNa, tene eka judI koTaDImAMrAkhyo, tathA te tenI AjJA paNa mAnavA na lAgyA,ane beTethI lAkaDAMnA vAsaNamAM tene jojana devA lAgyA. DokarAnI vahuu~ paNa, nAka ADADucA dakSatene jojana dUrathI pheMkavA lAgIyo, tyAre seDukeM vicAryu ke,A loko mArAzrIja paisAdAra thayA ane have maneja taroDe . mATe have jema huM phuHkhI buM,tevA temane paNa duHkhI karUM ema vicAriteNeM putrone kaDaM ke, he putro! hu~ have jIvitathI kaMTAlelo DhuM, mATe ApaNA kulano zrAcAra be, ke, maravAnI zvA karanAra mANaseM kuTuMbane maMtrIne eka pazu Apako. mATe tamo eka pazu lAvo? tyAre maMdabuddhivAlA te paNa eka pazu lAvyA. paDI teNeM po. tAnA zarIraparathI mela ukheDIne, te pazune tenA jojanamA khavarAvyo, ke jethI te paNa kuSTI thayo. par3I teNeM te pazune mArIne potAnA bokarAune thApyo, tyAre teuye paNa teno Azaya nahIM jANIne tenuM jadaNa kayu. par3I te seDuka putronI rajA laz tIrthe javA nikalyo. panI mArgamAM tRSAtura thavAthI pANIno zodha karatAM tene eka kADImAM pANIno jarelo khADo makhyo. temAM vividha prakAranAM vRdonoM pAna tathA phalo paDelAM hovAthI, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sya yogazAstra. kaDaDaM thaeva~ te pANI teNeM kvAthanI peThe pIdhuM. te tRSAtura hovAthI jema vAraMvAra pANI pIto gayo, tema tema tenA roganA jaMtu kharavA lAgyA. ema ghaNA dahADA te pANI pidhAthI te tamAma nIrogI thayo. par3I te pAbo ghera javA nikalyo. tathA tyAM lokoyeM paNa tene zrAzcarya sahita joyo ane teIyeM tene punyu ke, tAro roga kema gayo ? tyAre teNeM kayu ke, devanA ArAdhanazrI gayo. paThI ghera ja putrone kuSTI jozne teNeM kaDaM ke, mArI avajJAnuM tamone vIka phala maTyuM . par3I tyAM loko tene taraboDatA hovAthI he rAjA, tArA nagaramAM AvI, te dvArapAlanI cAkarI karavA lAgyo, paDhI eTalAmAM amo vahIM AvyA tyAre te dvArapAla tene (seDukane) potAnuM kArya soMpI dharmadezanA sAMjalavA Avyo. have te seDukane tyAM tudhA lAgavAthI daravAjAparanI devIne dhareluM balidAna te khA gayo, paDI tene tRSA lAgavAnI te vyAkula thavA lAgyo. paDI te jalacara jIvane dhanya mAnato thako, dvArapAlanI bIkathI pANI pIvA gayo nahIM par3I pANI pANI karato thako mRtyu pAmIne te Aja nagaranA chArapAse rahelI vAvamA deDako thayo. panI eTalAmA zramo pAbA ahIM zrAvyA, te vakhate loko amone vAMdavAmATe zrAvavA lAgyA. have pANI naranArIunAM mukhathIzramArA zrAvavAno vRttAMta sAMjalIne, teNeM vicAryu ke meM pAgala kaMza ka zrAduM sAMjavyu je. ema UhApoha karatAM tene jAtismaraNa zAna thayu. tethI vicAryu ke, mane chArapAla mukIne je lagavAnane vAMdavA gayo hato, te jagavAn zrahIM zrAvyA be. mATe jema saghalA loko jAya , tema hu~ paNa temane jovA jalaM kAraNa ke gaMgA sarvane sarakhI be, kaMI koznA bApanI nathI. panI te kudIne amArI pAse zrAvavA lAgyo, paNa rastAmAM ghoDAnI kharI nIce zrAvI javAthI mRtyu pAmyo. par3I te zuladhyAnathI AdarAMka devatA-thayo .have jheM sannAmAM kaDaM ke saghalA jainadharmI zreNikathI nIce, tepara zraddhA nahI karatAM tArI parIkSAmATe te ahIM zrAvyo hato. amArA caraNonI gozIrSa caMdanathI pUjAkarI be; paNa tamone teNeM vaikrIya paNAMthI viparIta dekhADyuM be. tyAre zreNike pharIne puDhyuM ke, he jagavan ! zrA bIMka khAdhAthI te amaMgalika bolyo, tathA bIjAUnI bIkathI paNa maMgalika zrane amaMgalika bolyo, tenuM kAraNa zuM ? tyAre prajuyeM kaDaM ke, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 253 mane teNe maravAnuM kahevAthI turata moda javA kahyu. tane ahIM sukha hovAthI, tathA mRtyubAda naraka malavAthI, jIvavAveM kahyu. valI ajayakumAra jIvatAM thakAM dharma kare , ane mRtyubAda anuttara vimAnamA jaze, tethI tene teNeM jIvavAnuM athavA maravAnuM kahyu. ane kAlakasaurika jIvatAM thakAM pApa kare , ane mRtyubAda te sAtame narake jaze, mATe tene teNeM jIvavA ane maravAno banneno niSedha karyo. tyAre valI zreNIke prajune namIne kaDaM ke, zrApa mArA svAmI utAM mArI narakanI gati zI rIteM? tyAre nagavAneM kaDaM ke, pehelAM te narakanuM AyuSya bAMdhyu , mATe tAre tyAM jaq paDaze. kAraNa ke jIvane zujAzuja karmoM to jogavavAMja paDe. valI he rAjA! tuM kheda nahIM kara ? tuM pananAja nAmeM pehelo tIyaMkara thazza. tyAre zreNika kathu ke, narakathakI mArA radaNano ko paNa upAya ? tyAre jagavAneM kaDaM ke, jo tuM jaktipUrvaka kapilA brAhmaNIne hAthe sAdhuune dAna pAve,ane zrA.kAlakasaurikane hiMsA karatAMbaTakAvetotAraM narakathI rakSaNa thAya; bIjo koI upAya nazrI. te sAMjavyAvAda zreNikarAjA prajune namaskAra karI, potAne ghera gayo, eTalAmAM te daIrAMka deveM rAjAnI parIkSAmATe eka sAdhune mAbalA mArato dekhADyo. te jo rAjAe zAsananI malInatAnI vikathI, te sAdhune miSTha vacanothI tema karato aTakAvyo. valI teNeM eka sAdhavIne garmiNI dekhADI, tyAre rAjAe teNIne paNa potAnA gharamAM lupI rAkhI. par3I deveM pratyada thara zreNika rAjAne ghaNIja zAvAzI ApI, ane kahyu ke, jheM sajAmAM jevAM vakhANa karyAM hatA, tevAja tamo bo. ema kahI te deveM tene eka hAra tathA ve golA ApyA. zrA truTelA hArane je koI sAMdhaze te mRtyu pAmaze, ema kahI te deva cAlyo gayo, paDhI rAjAe te hAra celaNAne, tathA te banne golA naMdAne ApyA. tyAre naMdAe yA lAvIne te banne golAne staMjamA paThADyA, tyAre, ekamAMthI be uttama kuMDala tathA bIjAmAMthI ve suMdara vastro nikaTayAM. paThI naMdAe teu~ne harSathI lIdhAM. paDI rAjAe kapilAne kayu ke, tuM zraddhAsahita jo sAdhune dAna Ape, to tane hu~ ghaNuM dhana zrApuM. tyAre kapilAe kaDaM ke, tamo mane bAkhI sonAnI maDhAvo to paNa huM te kAma karUM tema nazrI. panI rAjAe kAlasaurikane paNa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 yogazAstra. dhanathI lalacAvIne kasAzkhAnuM tajavAna kahevAthI, teNe paNa nA pADI. tyAre rAjAe tene eka aMdhArA kuvAmAM nakhAvyo; evaM dhArIne ke, tyAM te zI rIteM kasAzpaNuM karI zakaze ? paDhI rAjAe jagavAnane jaz kahyu ke, meM kAlasaukarikane to kasAzkhAnu tajAvyu le. tyAre jagavAneM kaDaM ke te aMdha kuvAmAM paNa hamezAM mATInA pAMcase pADA karIne mAre . tyAre zreNike tyAM jaz te pramANe jovAthI, vicAryu ke, mAruM te karma buTavAnuM nahIM, kAraNa ke, prajunI vANI anyathA thAya nahIM. have evI rIteM hiMsA karatAM kAlasaukarikano pApano rAzi vadhato gayo. par3I tene bahu rogo utpana thayA; tenI pIDAthI, are !! bApalIyA ! are !! mA !! ema kahI pokAra karavA lAgyo. tathA tene strI, zayyA Adika phera tulya lAgavA mAMDyA. paDI te saghalu kharUpa tenA putra sulaseM, ajayakumArane kayuM tyAre ajayakumAreM kaDaM ke, tArA pitAne tenA iSTa kAryanuM phala ahIMja mavyuM . to paNa have tuM tenI prItimATe iMjiyothI ulaTAM jojana Adika tene Apa ? par3I sulasa paNa, tene kaDavAM ane tIkhAM nojano ApavA lAgyo; tathA khUba garama pANI pAvA lAgyo. tathA keTalIka viSThAnuM tene aMge vilepana karavA lAgyo, ane aNIdAra kAMTAvAlI zayyApara tene suvADyo. valI tene rAkSasa, vetAla AdikanAM jayaMkara rUpo dekhADavA lAgyo. tethI te khuzI thayo. paDhI tyAMthI te mRtyu pAmI sAtame narake gayo. par3I tenuM mRtakArya karyAbAda, sulasanAM sagAMjae, tene tenA pitAnuM sthAnaka saMjAlavA kahyu, tyAre sulaseM kaDaM ke, huM te kArya kadI karavAno nathI, kAraNa ke, jevA mane mArA prANa vahAlA , tevAja bIjAune paNa hoya; mATe jIvavadhathI huM AjIvikA calAvI zakIza nahIM. tyAre te kahevA lAgyA ke, tethI thatA pApone ApaNe saghalA veheMcI lazzuM valI tuM ekaja pADo mAraje, amo bIjA pADA mAra, tethI tane alpa pApa thaze. palI sulaseM potAnA pitAnA kuhADAne upADIne potAnI jaMghAmAM mAryo, tathA tethI mUrnA khAi nIce paDyo; paThI saMjJA zrAvyAvAda, te rudana karavA lAgyo ke, are huM zrA prahArathI bahu pIDita thayo DhuM paThI te sagAMThane kahyu ke, tamo mArka juHkha have vedecI lI? tyAre terDa khedasahita kahevA lAgyA ke, koznI pIDA zuM ko leza zake ? tyAre su Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to ekabojavArItano, nAya to zuM putraM paNA ke, yA pApaprazaMsA karI vitIyaprakAza. 255 baseM kaDaM ke, jyAre tamo mArI bATalI pIDA paNa nathI lei zakatA tyAre narakanI pIDA zIrIteM vez zakazo ? mATe kuTuMba vAste pApa karIne hu to ekaloja narakanI vedanA sahana karIza, ane bAMdhavo to ahIMja raheze. mATe evI rItano, nIca evo pitAno dhaMdho paNa huM karIza nahIM, kAraNa ke, jo pitA aMdha hoya to zuM putraM paNa aMdha thaq ? eTalAmA tyAM ajayakumAra zrAvyo, tathA tene kahevA lAgyo ke, thA pApathI tuM dUra thAya 3, tethI amo bahu khuzI thazya bIye. evI rIteM tenI prazaMsA karIne te potAne sthAnakeM gayo, paDhI sulasa paNa sagAu~ne avagaNIne, bAravratadhArI zrAvaka thayo. __evI rIteM kulaparaMparAnI hiMsAne paNa tajIne je mANasa sulasanI peve guNavAn thAya , tene svargasaMpadA dUra thatI nathI. evI rIteM sulasanI kathA jANavI. have jo hiMsAne na taje, to tenuM dAna Adika paNa niSphala je. ema dekhADatA thakA kade . damodevagurUpAsti, nimadhyayanaM tpH|| sarvamapyetadaphalaM hiMsAM cenna parityajet // 31 // arthaH- iMjiyonuM jIta, devagurunI sevA, supAtra pratye dAna, zAstrono zranyAsa, tathA cAMDAyaNAdika tapa, paNa, jo hiMsAne taje nahIM, to te sarva niSphala jANavU. have hiMsAvAlA zAstronA upadezakone AkSepa kare . vishvstomugdhdhiiloke, pAtyate narakAvanau // aho nRshNsailonaaNdhe, disAzAstropadezakaiH // 32 // arthaH- are !!! pApI zrane lonAMdha, evA hiMsAmaya zAstranA upadeza denArA je manu zrAdika, teuyeM vizvAsI,ane mugdhabuddhivAlA loko narakamAM le javAya De. teUnA zAstromAMja hiMsA kahelI 2 te dekhADe. yajJArtha pazavaH sRSTAH, svayameva svyNnuvaa|| yajJo'sya nUtyai sarvasya, tasmAdyajhe vdho'vdhH||33|| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 256 arthaH-brahmAe poteja yajJamATe pazuH sarajelA be, ane te yajJa jagatanAM kalyANamATe de, tethI yajJamAM vadha karavo, zrane te hiMsAthI pApa thatuM nathI, ema terDa kahe . have te mAne ne ke, " yajJamAM haNAtA pazuDhano to zramo upakAra karIe bIe, kAraNa ke, tethI teu~ne naraka zrAdika malatAM nathI" ema dekhADatA thakA kahe . auSadhyaH pazavo udA stiya'caH pakSiNastathA // __ yajJArthaM nidhanaM prAptAH prApnuvaMtyucitaM punH|| 34 // arthaH- yajhane mATe darnAdika auSadhi; bakarA Adika pazukha, yUpa Adika vRdo; gAya, ghoDA Adika tiryaMco, tathA kapiMjala Adika padirja, vigere je nAza pAme , te deva, gAMdharva zrAdika uMca gatimAM jAya , ane lAMcaM AyuSya jogave . have terjunA zAstromAM je kaMza hiMsA kahelI , te dekhADe je. madhuparke ca yajJe ca pitRdaivtkrmnni|| atraiva pazavo hiMsyA nAnyatretyabravInmanuH // 35 // arthaH- manue kahyu ne ke, madhuparkamAM gAyane mAravI, yajJamAM pazune mAravA, tathA mAtA ane pitR zrAsa AdikamAM paNa pazu ne mAravAM, paNa bIjI jagoe nahIM. eSvartheSu pazUn hiMsana vedttvaarthvivijH|| AtmAnaM ca pazRMzcaiva gamayatyuttamAMgatim // 36 // arthaH- vedonAM tatvane jANanAro brAhmaNa, upara kahelAM kAryomAM pazunI hiMsA karato thako, potAne ane pazujane uttama gatie pahocADe je. have te hiMsaka zAstronA upadezakone pAlA AkSepa kare . ye cakruH krUrakarmANaH zAstraM hiMsopadezakaM // kva te yAsyati narake nAstikecyopi naastikaaH||3|| arthaH-- je krUra karmoM karanArA manu zrAdikeM, hiMsAnA upadezavAlAM smRtidikazAstroracyAMne te atyaMta nAstiko kayA narakamAM jaze? !! Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 157 have te saMbaMdhi saMvAdano zloka kahe . varaM varAkazcArvAko yosau prakaTanAstikaH // vedoktitApasabA bannaM radona jaiminiH||30|| arthaH- bIcAro cArvAka, je pragaTarIteM nAstika be, te haju sAro , paNa vedonAM vacanano mukhapATha karI saghalA prANIune uganAra kapaTI rAkSasa tulya, jaimini jhaSi to niMdAne pAtra . kAraNa ke, jyAre te yajhone mATe mArelA pazuUne, svargamAM pahoMcADe , tyAre potAnAM mA bApa AdikanuM paNa hita chine, te temane yajJamAM zAmATe homatA nathI. have hiMsA prakaraNane upasaMharatA thakA kahe . devopadAravyAjena yajJavyAjena ye'thvaa|| ghnanti jantUna gataghRNA ghorAM te yAMti urgatiM // 30 // arthaH-devo eTale, jairava, caMDikA zrAdika; teupratye mAghASTamI caitrApTamI, Adika divasoe apAtA balidAnanA mizathI, tathA yajJanA mizathI, je nirdaya thazne, prANIjane haNe , teje jayaMkara urgatimAM jAya . zamazIladayAmUlaM hitvA dharma jagacitaM // aho hiMsApi dharmAya jagade mNdbuddhiniH||40|| arthaH-kaSAya, iMjiyono jaya, zama, zIla, Adika samatA, tathA anukaMpA(dayA) ne mUla jenuM, evA jagatane hitakArI dharmane tajIne, arere! maMdabuddhirjae hiMsAne dharmavAste kadebI je. evIrIteMkulakamanI tathA yajJanI hiMsAnopratiSedha karIne have,pitRnimittanI hiMsAno niSedha karavAmATe, anyadarzanIThanA zAstronA 3 zloko kaheje. daviryaccirarAtrAya yaccAnaMtyAya klpte|| . pitRbhyovidhivadattaM ttprvdyaamyshesstH||41|| arthaH- pitR pratye je zrApha zrAdikamAM devAya , temAMnu eka to lAMvA kAlanI tRpti mATe, ane bIjuM anaMtakAlanI tRptimATe devAya be, te bannenuM svarUpa kade . Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra.. 150 tilaiIhiyavairmA ranirmUlaphalena vA // dattena mAsaM prIyaMte vidhivtpitronRnnaaN||42|| arthaH- vidhipUrvaka dIdhelA tala, DAMgara, java, zraDada pANI, kaMdamUla, tathA phalothI pitRle eka mAsa sudhi tRpta thAya . chau mAsau matsyamAMsena trInmAsAn hAriNena tu|| aurabhreNAtha caturaH zAkuneneda paMca tu||43|| artha:- matsyanA mAMsathI be mAsasudhi, hariNanA mAMsathI traNa mAso sudhI, gheTAnA mAMsathI cAramAsasudhi, tathA padinA mAMsathI pAMca mAsasudhI pitR tRpta zrAya . SaemAsAMbAgamAMsena pArSateneha sapta vai|| aSTAvaNasya mAMsena rauraveNa navaiva tu // 44 // arthaH-bakarAnA mAMsathI mAsasudhi pRSata jAtinA hariNanAmAMsathI sAta mAsasudhi,eNa jAtinA mAMsathI nava mAsasudhipitune tRpti thAyaDe. dazamAsAMstu tRpyaMti vaaraadmhissaamissaiH|| zazakUrmayomAsena mAsAnekAdazaiva tu // 45 // Dukkara ane pADAnA mAMsathI daza mAsasudhi, tathA sasalA ane kAcabAnA mAMsathI, agyAra mAsasudhi pitR tRpti pAme De. saMvatsaraM tu gavyena payasA pAyasena tu|| vAdhrINasasya mAMsena tRptirvAdazavArSikI // 46 // arthaH-gAyanuM mAMsa, dUdha, tathA dahI zrAdikathI, eka varSasudhi, tathA gharaDA bakarAnA mAMsathI bAra varSoMsudhi pitR tRpta thAya ne. have evI rItanI hiMsAne dUSaNa lagADatA thakA kahe . iti smRtyanusAreNa pitRNAM tarpaNAya yaa|| mUDai vidhIyate hiMsA sApi durgatidetave // 4 // arthaH-evI rIte manusmRti zrAdikane anusAreM, pitRnane tRpta karavA mATe, mUDha loko je hiMsA kare , te hiMsA tejene purgatimATe thAya . kAraNake, jo mRtyu pAmelA jIvone mAMsa zrAdikathItRpti thAya, to bujhA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza 25e gaelA dIvAnA vAsaNamAM tela nAkhyAthI khayameva dIvo thavo jozya ! valI te hiMsA kevala urgatinA heturUpa nathI, ahIM paNa tethI prANI sAthe thatA vairanoM naya rahe . have ahiMsaka jIvane bIlakula jaya nathI te kahe . yonUteSvanayaM dadyAd, nUtanyastasya no nyN| yAyavitIyate dAnaM, tAhagAsAyate phalaM // 4 // arthaH- je mANasa prANIjane ajayadAna zrApe , tene te taraphathI jaya raheto nathI, kAraNa ke, jevU dAna dazya, tevu phala male . have hiMsaka devonI pUjAne paNa niMdatA thakA kahe . kodaMDadaMDacakrAsi, zUlazaktidharAH suraaH|| hiMsakA apidA kaSTa, pUjyaMte devtaadhiyaa||50|| arthaH- dhanuS, daMDa, cakra, talavAra, trizUla, nAlAM Adikane dharanArA hariharAdika hiMsaka devo paNa, arere !! (mUDha mANasothI) devabujhie karIne pUjAya .!!! have ve zlokothI ahiMsA vratanI stuti kare be. mAteva sarvanUtAnA, mahiMsA hitkaarinnii|| ahiMsaiva hi saMsAra, mraavmRtsaarnniH||51|| ahiMsA duHkhadAvAgni, praarssennyghnaavlii|| navabhramirugArtAnA, mahiMsA paramauSadhIH // 5 // arthaH- ahiMsA vrata, mAtAnI peThe sarva prANIne hitakArI , saMsArarUpI mAravADa dezamAM amRtanI nadI sarakhaM be, sukharUpI dAvAnalapratye varSAkAlanA varasAdasarakhaM , tathA javajramaNarUpI rogathI pIDAtA mANasone parama auSadhisarakhaM be. ___have ahiMsAvratanuM phala kahe . dIrghamAyuH paraM rUpa, maarogyNshlaaghniiytaa|| ahiMsAyAH phalaM sarve, kimanyatkAmadevasA // 53 // arthaH- lAMcaM Ayumya, utkRSTuM rUpa, ArogyapaNuM, tathA kIrti, e sa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAna karavA. 260 yogazAstra. gharcA ahiMsAtuM (dayAlu) phala ke vadhAre zuM kahevaM, dayA to iDita vastu denArI. evI rIteM ahiMsAvrata, kharUpa kahIne, have satyavratano adhikAra kahe je, te vrata jugapaNAthI dUra rahyAvinA thaz zakatuM; valI te jU bolavAveM phala dekhADyA vinA, temAthI virati karAvavI muzkela , mATe pehelA tenuM phala dekhADIne, tenI viratine dekhADe be. manmanatvaM kAdalatvaM, mUkatvaM mukhrogitaa|| vIdayA'satyaphalaM kanyA, lIkAdyasatyamutsRjet // 54 // arthaH-- guMgaNApaNAne kAhalapaNAne (pragaTarIte zabdo na bolAya te.) muMgApaNAne tathA mukhanA rogane paNa, asatyanAM phalatarike jANIne, kanyAlIkAdika asatyano tyAga karavo. have te kanyAlIkAdi asatyanuM varNana kare . kanyAgonUmyalIkAni, nyAsApadaraNaM tthaa|| kUTasAdayaM ca paMceti, sthUlAsatyAnyakIrtayan // 55 // arthaH- kanyAsaMbaMdhi jUI bolavU te, upalakSaNathI tamAma manuSyajAti saMbaMdhi jUtuM bolavU te; valI gAyasaMbaMdhi jUtuM bola te, ane upalakSaNathI saghalAM copagAM prANIsaMbaMdhi jUTuM bolaq te; valI bhUmisaMbaMdhi, ane upalakSaNathIvRkSa zrAdi saMbaMdhI jUDaM bola te; tathA koznI thApaNane lavavI te; ane jUrI sAdI karavI. e pAMce sthUla asatyo jinezvara prajue kahelA . have te pAMce prakAranA jUThamAM, vizeSaNa hArathI hetu mukIne, teno pratiSedha kahe . sarvalokaviruI ya, dyavizvasitaghAtakaM // yakSipadAzva puNyasya na vadettadasUntaM // 56 // . arthaH- sarva lokamAM viruSka evaM, kanyA, gAya, tathA jUmisaMbaMdhi jU. gapaeM, tathA thApaNa lavavArUpa vizvAsaghAta, tathA puNyanA vipakSarUpa jUThI sAdI, eTalA saMbaMdhi jUDaM bolavU nahIM. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 161 have asatyanA phalane dekhADatA thakA, teno parihAra dekhADe be, asatyatolaghIyastva, masatyA6canIyatA // adhogatirasatyAcca, tadasatyaM parityajet // 57 // arthaH- zrA lokamAM satyathI laghutA, chAne vacanIyapaeM thAya be, tathA paralokamAM nIca gati male be; mATe asatyano tyAga karavo. have je pramAdadhI paNa asatya bole, tene mATe kar3e be. asatyavacanaM prAjJaH pramAdenApi no vadet // zreyAMsi yena jyaMte, vAtyayeva mahADumAH // 58 // artha :- DAyAM mANaseM pramAdadhI paNa asatya bolatuM nahiM; kAraNa ke, tethI to pracaMDa vAyuthI jema vRkSo, tema zreyo ( kalyANo ) nAza pAme be. valI paNa asatya thatA thA lokasaMbaMdhi doSo dekhAya be. asatyavacanAdvaira, viSAdApratyayAdayaH // prADuHSaMti na ke doSAH kupathyAghyAdhayo yathA // 5 // arthaH- kupathyathI jema rogo, tema asatya vacanathI, vaira, pazcAttApa, apratIti, tathA Adi zabdathI rAjA zrAdikanuM avamAna, ityAdi doSo, utpanna yAya a. dave mRSAvAdanuM paralokasaMbaMdhi phala kahe be. nigodeSvatha tiryakku, tathA narakavAsiSu // utpadyate mRSAvAda, prasAdena zarIriNaH // 60 // artha:- mRSAvAda bolavAyI prANI, anaMtakAyamAM, tiryaMcamAM, tathA narakamAM utpanna yAya be. have te mRSAvAdanA tyAgamAM, ulaTuM sulaTuM, kAlikAcArya, tathA vasurAjanuM dRSTAMta ka. 1, brUyAd niyoparodhAdhA, nAsatyaM kAlikAryavat // yastu brUte sanarakaM prayAti vasurAjavat // 61 // :- maraNAdikanI bIkathI athavA uparodhathI koinI dAkSipatAthI paNa kAlikAcAryanI peThe jUnuM bolavu nahIM, ane je bole, 21 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 yogazAstra. te vasurAjAnI peThe narakamAM jAya . kAlikAcAryanI kathA kahe . thA pRthvImA eka ramaNIpurI nAmeM zera be, tyAM yathArtha nAmavAlo jitazatru nAmeM rAjA hato. tyAM sunA nAmeM eka brAhmaNIhatI, tathA teNIne datta nAmeM putra hato. te jugArI tathA dAruDI hato; ane potAnI AjIvikAmATe te rAjAne sevavA lAgyo. paDI rAjAyeM tene potAno pradhAna kayoM. teNeM bIjA sAmaMto zrAdikane phoDIne rAjAne kahADI mevyo; ane pote rAjyapara bege, tathA dharmabuddhithI hiMsAvAlA yajJo karavA lAgyo. eka dahADo, teno kAlikAcArya nAmeM mAmo sAdhu thayAvAda vihAra karato tyAM zrAvyo.te mithyAtvI dattane javAnI zchA nahIM batAM mAtAnA uparodhathI te temanI pAse gayo, tathA unnaTa thazne pulavA lAgyo ke, he zrAcArya, jo tamo jANatA ho, to yajJanuM phala kaho? tyAre prAcArya kardA ke, tuM dharmanI puga kare , mATe sAMjala ? je potAne apriya lAge te parane paNa karavU nahI. tyAre datte kaDaM ke, huM to yajJarnu phala puDhe caM, tyAre AcAryai kaDaM ke, hiMsAbAdika kalyANakArI thatAM nathI, paNa ulaTAM pApomATe thAya . valI te urbujhiyeM zrAdepa sahita pubavAthI zrAcArya karyu ke, yajJornu phala to naraka . tyAre datte kaDaM ke, tenI pratIti zuM? tyAre AcArye kaDaM ke, tuM AjathI sAtame dahADo "zvakuMnImAM" pakAvAzza. tyAre krodhAyamAna azne datte kaDaM ke, tenI paNa khAtarI zuM ? tyAre zrAcAyeM kahyu ke. te kuMlipAkamAM paDyA pehelA tArA mukhamAM viSThA paDaze. tyAre datte kaDaM ke, tamAraM mRtyu konAthI ane kyAre thaze ? tyAre zrAcArye kaDaM ke, zrAvatI kAle svayameva mRtyu pAmI hu~ devaloka jazza. par3I datteM AcAryane keda karAvyA. have dattathI kheda pAmelA sAmaMtoyeM pehelAMnA rAjAne bolAvyo. tethI datta paNa jaya pAmIne potAnA gharamAM bupAi rahyo. have karmayogeM tepaNa divasa gaNavAmAM julI javAthI sAtame divase bahAra nikalyo, ane te rAjamArgane cokIdAro pAse rakSaNa karAvyo. eTalAmAM rastAmAM eka mAlI viSThA karIne tepara phula DhAMkyAM. zrAje hu~ te buccA munine mArIza, ema vicAri ghoDekhArothI viTAyo thako te cAlavA lAgyo. eTalAmA eka ghoDAnI kharIthI te viSThA uDIne dattanA mukhamAM paDI, kAraNa ke muninI vANI anyathA thAya nahIM. have Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 263 datta paNa kheda pAmIne potAnAM ghara tarapha pADo pharyo, eTalAmAMte sAmaMtoyeM tene pakaDIne bAMdhyo tathA pehelAnA rAjAne gAdIpara besADyo. te rAjAyeM vaira vAlavAnI buddhithI tene kuMjipAkamAM nAkhyo. tathA tyAM te mRtyu pAmyo. ___evI rIte kAlikAcAryanI peThe satyavratane buddhimAneM tajavU nahIM. evI rIteM kAlikAcAryanI kathA kahI. have vasurAjAnI kathA kahe . cedI nAmanA dezamAM zuktimatI nAmeM nagarI be; te nagarImA anicaMDa nAmeM rAjA hato. tene satya bolanAro tathA mahAbuddhimAn yudhiSThira jevo vasu nAmeM putra hato. dIrakadaMba nAmanA gurunI pAse, parvataka, nArada, tathA thA vasu nAmeM rAjakumAra e traNe ziSyo jaNatA hatA. te eka dahADo rAtri mehelanI upara sutA hatA, eTalAmAM AkAzamA jatA becAraNa munirDa paraspara kar3avA lAgyA ke, zrA ziSyomAMthI eka kharge jaze, ane bIjA be narake jaze; zrA vacana dIrakadaMbeM sAMjalyu. tethI te kheda pAmavA lAgyo ke, are !! huM temano adhyApaka batAM te narakeM jaze ? panI teunI naraka svarganI parIkSAmATe, teNeM tetraNene eka vakhateM potAnI pAse bolAvyA; tathA teune pIganA traNa kukaDA ApIne kaDaM ke, jyAM koI na dekhe, tyAM zrA kukaDAne tamAre mAravA. have teu~mAthI nAradeM nagaranI bahAra te kukaDAne lai jara vicAyu ke, Ane guruyeM koza na dekhe tema mAravAveM kaDaM je; mATe zrahIM huM zrane te mane, vanI khecaro, lokapAlo tathA jJAnI paNa dekhI rahyA be; mATe guruno thaniprAya Ane na mAravAno be. valI guru hamezAM dayAlu , mATe amArI budhinI parIkSAmATe temaNe zrAma karyu , ema vicAri tene mAryAvinAja gurupAse te zrAvyo, ane na mAravArnu kAraNa paNa temane teNeM jaNAvyu. tyAre guruyeM jANyu ke, zrA vargagAmI be, ema vicAri guruye tene snedayI AliMgana karyu. paDI vasu ane parvate paNa zrAvIne kayu ke, koza na dekhe tema amoyeM Amane mAryA . tyAre guruye gusse thara kahyu ke, are pApiyo !pe. helAM to tamoyeM tene joyA, valI khecarAdikeM paNa joyA mATe tamoye tene kevI rIteM haNyA? par3I teNeM vicAryu ke, zrA bannene jaNAvaq phokaTa be. valI mAro priya putra, tathA putrayI adhika evo thA vasukumAra paNa jyAre Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 yogazAstra. narakamAM jaze, tyAre mAre have gRhasthAvAsathI saryu. ema vicAri teNeM dI. kSA lIdhI, ane tene sthAnakeM parvata zrAvyo. have nArada paNa jaNI gaNIne huzIyAra thaz potAne sthAnakeM gayo. have anicaMDa rAjAya paNa samaya zrAvate te dIkSA lIdhI, ane tethI vasukumAra rAjA thayo. tathA te satya vAdI hovAthI jagatamAM prasiddha thayo. eka dahADo eka zikArI, haraNane mAravAmATe pheMkebuM potAnuM bANa aTaketuM joyu tenuM kAraNa tapAsavA mATe tyAM jatAM teNeM eka sphaTikanI zilA joza te joza teNeM vicAryu ke, meM mathI zrAmA pratibiMba paDelA hariNane joyuM valI zrA zilA va. surAjAne lAyaka be, paDI teNeM rAjAne guptarIteM te vAta karavAthI rAjAyeM te zilA grahaNa karIne ghaNuM dhana prApyu. panI rAjAyeM guptarIteM kArIgaropAse tenuM Asana ghaDAvIne, te kAriMgarone teNeM mArI nakhAvyA. have te zrAsanapara besavAzrI, loko tene satyanA prajAvadhI AkAzamAM adhara beThelo jANavA lAgyA. tathA lokomA evI prasiddhi yaz ke, satyanA prajAvathI, tene devatAuM sahAya thayA De. te prasiddhithI saghalArAjA paNa nayathI tene vaza thayA. have eka dahADo nArada tyAM Avyo, tyAre teNeM pavaMtane ziSyopratye rugveda jaNAvato joyo. temAM parvateM "ajAthI yajJa karavo" evo pATha AvatAM ajano artha gheTo ko. tyAre nAradeM kaDaM ke, he jAra, camathI tuM Ama kema bole . guruyeM to " ajA" no artha traNa varSanuM junuM dhAnya. ke jene vAvyAthI uge nahIM evo kayoM hato. tyAre parvateM kaDaM ke, pitAyeM paNa teno thartha gheTo kahyo , ane valI nAmamAlAmAM (kozamAM ) paNa teja artha je. tyAre nAradeM kayu ke zabdonI artha kalpanA mukhya ane gauNa ema be prakAranI ne, temAMthI guruye gauNa kalpanA kahelI .valI guru dharmano upadeza denArAbethane zruti paNa dharmAtmakabe, mATe te bannene jUga pADI tuM pApaMno baMdha pADa nahI ? tyAre parvateM gusse thara kaDaM ke, teno artha gheToja thAya ne, ane ApaNe tenI parIkSA karAvI, temAM je jUge paDe tenI jIna bedavI. paDI te ye sammatipUrvaka vasurAjAne parIkSaka nImyo. eTalAmA parvatanI mA zrAvIne gupta rIte pavaMtane kahevA lAgI ke, tArA pitAyeM " ajano" artha nAradanA kahevA pramANe kayoM , ema meM paNa gharaceM kArya karatA karatAM sAMjasyo hato; mA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 265 TezrA jihvAbedananI zarata te ThIka karI nahI. tyAre parvateM kahyu ke je thavAnuM hatuM te thayu. par3I tenI mAtAyeM rAjApAse jaz putranI nidA mAgI. tyAre rAjAyeM paNa gurunI strIne zrAdaramAna dezne te vAta kabula karI, tathA kaDaM ke, mArA begaM te mArA parvata nAzne koNa nukazAna kare tema ? par3I teNI saghaj vRttAMta rAjAne kaDuM. tyAre rAjAyeM kaDaM ke, prANa jA-' ya, topaNa huM jUI kema bolI zakuM? paNa teNI ghaNoja Agraha karavAthI teNeM te vAta kabula karI. tethI te paNa khuzI thazne ghera gaz. eTalAmAM te u banne tyAM zrAvyA. tyAM sannAmAM keTalAka madhyastha mANaso paNa zrAvI bega. rAjA paNa te sphaTikazilApara bege. paDI banneye potapotAno pakSa kahI saMcalAvIne, temAMthI satyAsatya kahevAmATe rAjAne vinati karI. tyAre rAjA potAnI satyaprasiddhine nahIM gaNakAratAM "aja" no artha gheTo karyo. te vakhate devoyeM gusse thaztene te zilAparathI nIce pheMkI dI. dho. tyAreM nAradeM paNa tene kayu ke, jUThI sAdI puranAra evo je tuM, tenuM have caMDAlanI peThe mukha paNa koNa joze? ema kahI te potAne sthAnake gayo. paDI tenI Au peheDIsudhinA rAjAne devoyeM mArI nAkhyA. evI rItanI vasurAjAnI kathA sAMjalIne jinavacanone mAnanAro,evo kayo mANasa jUtuM bole.? evI rIte nAradaparvatanI tathA vasurAjAnI kathA jANavI. parane pIDA karanArAM satya vacanane paNa asatya tarike lekhIne na bolavU, tene mATe kahe. na satyamapi nASeta, parapIDAkaraM vcH|| lokepi zrUyate yasmAt, kauzikonarakaM gtH||6|| arthaH-parane pIDA karanAraM satya vacana paNa bolavU nahIM, kAraNake, tema karavAthI kauzika tApasa narakamAM gayo be, ema anyadarzanIu~nA zAstramAM paNa saMjalAya . have kauzika tApasanI kathA kahe . ___ kauzika nAmeM koieka zAMta tApasa, gAmane tajIne gaMgAne kAMThe vasato hato; te tyAM mamatA, tathA parigraharahita thazne kaMdamUlano AhAra karIne raheto hato, tathA satyavAdI hovAthI te dUniyAmAM prasiddhi pAmyo Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 yogazAstra. hato. eka dahADo keTalAka corogAma luTIne zrAzramapAse zrAvyA. tyAre gAmanA loko AvIne, tene pubavA lAgyA ke, tamo satyavAdI bo, mATe kaho ke, coro kemanA gayA? tyAre dharmatatvane nahIM jANanArA te tApase kadhu ke, coro thA paDakhenI jADImAM pega .tethI lokoyeM tyAM jaztemane mArI nAkhyA. evI rItanAM parane pIDAkArI evAM satya vacanathI paNa, te tApasa narakamAM gayo. evI rIteM kauzika tApasanI kathA jANavI. have alpa asatyane pratiSedhavAmATe, moTA asatya bolanArane niMdatA thakA kahe . alpAdapi mRSAvAdAravAdiSu sNbhvH|| anyathA vadatAM jainI vAcaM vahaha kA gtiH||63 // arthaH-khalpa mRSAvAdathI paNa jyAreM rauravAdika narakomA utpatti thAya ne tyAre jaina vacanone viparIta bolanAranI to, arere!!! zI gati thaze? have asatyavAdInI niMdA karIne satyavAdInI stuti kare . jhAnacAritrayo rmUlaM satyameva vadaMti ye|| dhAtrI pavitrI kriyate teSAM crnnrennuniH||4|| arthaH- jJAna ane cAritranA mUlarUpa evaM je satya, teneja je bole be, tejenA caraNonI rajathI thA pRthvI paNa pavitra karAyelI . TIkAH- ahIM jJAna cAritranuM grahaNa "tANakiriyAhiMmukho" evI rItanA, jagavatatAM nASyakAranAM vacanane anusAreM be; ane tenA grahaNathI darzana zrAvIja jAya , kAraNake, samyag darzana vinAnuM jJAna te ajJAnajale; have valI satyavAdinA thA lokasaMbaMdhi pranAvane paNa dekhADe De. alIkaM ye nanAte, styvrtmdaadhnaaH|| nAparAmalaM tenyo, nuutpretorgaadyH||65|| arthaH-je satyanatarUpI mahAdhanavAlA jUtuM nathI bolatA, te ne nUta, preta, sarpa Adika paNa pIDA karI zakatA nazrI. TIkA:-DAhyA mANaseM sarva prANIune upakAra karanAraM satya bolavU, zrathavA to mauna rahe. valI vaira karAvanAruM vacana kozye puDhatAM paNa bolavU nahI. valI jo dharmano nAza thato hoya, athavA siddhAMtano viparIta artha Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 167 koi kaheto hoya, temATe koiyeM pUbdhA vinA paNa satya bolavu valI cArvAka, kaulika, brAhmaNa, bauddha vigeree, satya vacano bolIne jagatano ghANa ka Dyo be: teja'nAM mukho nagaranI gaTaro jevAM be, ke jemAMthI paMkayukta vApI nikale be. valI balatA dAvAnalathI dAUluM vRkSa to navapallava yazaha, paNa durvacanarUpI agni balelA lokone zAMti yatI nathI. valI mANasAne satya vANI, jeTalo AnaMda Ape be, teTalo AnaMda, caMdana, cAMdanI, caMdrakAMtamaNi tathA motInI mAlA paNa ApatI nathI. vallI asatya bolanAro sAdhu paNa niMdAne pAtra be. valI trAjavAmAM jo asatyanAMpApane ne vIjAM saghalAM pApane toliyeM topaNa asatyanuM pApa vadhe be. valI parastrIlaMpaTa tathA corane paNa buTavAno upAya be, paNa jatuM bolanArane duTavAno upAya nathI. valI je devo paNa sahAya thAya be, rAjA hukama uve be, tathA ani zrAdika paNa zItala thAya be, te saghalAM satya vacana nAM phala be. evI rIteM vIjA vratanuM kharUpa ka. have trIjA asteyatratanuM svarUpa kahe be. pehelAM tenAM phalane dekhADavApUrvaka, teno niSedha kare be. daurbhAgyaM preSyatAM dAsya, maMgaracchedaM daridratAM // adattAttaphalaM jJAtvA, sthUlasteyaM vivarjayet // 66 // arthaH- durbhAgyapaNuM, nokarapaNaM, parakhAdhInapaNuM, aMganuM bedana, tathA dari DipaNAne, adattAdAnanAM phalarUpa jANIne, sthUla kI steyane (corIne) tajavuM. patitaM vismRtaM naSTaM sthitaM sthApitamAditaM // pradattaM nAdadIta svaM, parakIyaM kvacitsudhIH // 67 // artha:-paDelu, juleluM nAza pAmelu, sthira paDelu, thApaNa paDelu, dATeluM evaM, paranuM nahIM didheluM dhana buddhimAneM grahaNa kara nahI. ve corI karanAranI niMdA kare be. prayaM lokaH paraloko, dharmodhairya dhRtirmatiH // muSNatA parakIyaM svaM muSitaM sarvamapyadaH // 68 // artha:- paranuM dhana haranAra mANaseM, zrA loka paraloka, dharma, dhIraja Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. tA, zAMtatA tathA kRtyAkRtyano viveka, e saghalu naSTa karelu jANavU. have hiMsakathI paNa corI karanAranuM bahu doSapaNuM kahe je, ekasyaikaM daNaM duHkhaM, mAryamANasya jaayte|| saputrapautrasya puna, yArvajIvaM hRte dhane // 6 // arthaH- prANIne mAravAthI to, tene ekane, zrane te paNa kSaNavAra sudhIja puHkha thAya be, paNa dhana bera levAthI to, tenA putra pautrone paNa jIvitaparyaMta mukha thAya . have tenuM phala kahe . cauryapApadhumasyeda, vadhabaMdhAdikaM phalaM // jAyate paraloke tu, phalaM narakavedanA // 30 // arthaH- corInAM pApa rUpI vRkSAnAM, vadha, baMdhana zrAdika thA lokanAM phalo , ane narakanI vedanArUpa paralokasaMbaMdhi phala be. divase vA rajanyAM vA, svapne vA jAgare'pi vA // sazasyazva cauryeNa, naiti svAsthyaM naraHkvacit // 7 // arthaH- valI corI karavAthI, mANasa jANe zalyavAlo thayo hoya nahI, tema, divaseM, athavA rAtriye khapnAmAM athavA jAgate bate paNa zAMtatA pAmato nathI. mitraputrakalatrANi, bhrAtaraHpitaro'pi hi // saMsaUMti haNamapi, na mlebairiva tskraiH|||| arthaH- valI mitra, putra, strI jAi tathA pitA paNa, mlecchonI peThe corano kaNavAra paNa saMsarga karatA nathI. have corI karanAra tathA nahiM karanAra, bannenA doSa tathA guNone dRSTAMto dhArAyeM kahe. saMbaMdhyapi nigRhyeta, cauryaanmNddkvnnRpH|| cauro'pi tyaktacauryaH syA, svarganAga rauhiNeyavat // 3 // arthaH- corIthI maMDakanI peThe saMbaMdhI paNa rAjAu~thI marAya , zrane corIne tajavAthI cora paNa rauhiNeyanI peThe svargane najanAro thAya be. te banne dRSTAMto kahe . Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26e vitIyaprakAza. gauDa dezamA pATalIputra nAmeM eka suMdara nagara be; tyAM mahAkalAvAn mUladeva nAmeM eka rAjaputra hato. te dhUta vidyAne jANanAra, tathA rUpa ane lAvaNyathI kAmadeva sarakho hato. te cora pratye cora jevo, uttama pratye uttama jevo, jugArIpratye jugArI jevo, vigere te anekarUpa potAnAM karI zakato hato. te vidyAdharanI peThe vicitra prakAranAM kautukothI lokone vismaya karato hato. tene jugAranuM vyasana paDavAthI pitAnA upakAyeM karIne nAzIne ur3AyanI nagarImA gayo. te tyAM koya golInA prajAvadhI kubaDo thakSa, lokone kalAthI Azcarya karIne prakhyAti pAmyo. have tyAM rUpa ane lAvaNyathI ratine paNa jItanArI, evI devadattA nAmeM eka uttama gaNikA hatI. teNIne vaza karavAne koz paNa samartha thayo nahIM. eka dahADo mUladeva teNInA ghara bAgala, tene donAvavAmATe prajAtamAM gAvA lAgyo. devadattAyeM paNa te madhurakhara sAMjalIne dAsIne tenI tapAsa karavA mokalI. te dAsIye tapAsa karIne zrAvyAvAda vezyAne kaDaM ke, koz mahAguNavAn evo kubaDo mANasa gAya ne. panI teNIya potAnI eka mAdhavI nAmanI kubaDI dAsIne tene bolAvavA mokalI. te paNa tyAM jaz tene kahevA lAgI ke, he mahAnAga, mArI devadattA nAmanI zegaNI tamone bolAve . tyAreM mUladeveM kaDaM ke, are! kUbaDI !! cAlI jA? hu~ to Avato nathI kuTaNIune vaza, evI vezyAne ghera koNa jAya? parI jyAre te pAbI valI, tyAre vinodamATe teNIne kalAkauzalyathI kamalanA nAlanI peThe siddhi karI. te dAsI paNa potAnA zarIrane sudhareluM jotI thakI AnaMda pAmIne, vezyA pAse jaza, te sagharcA vRttAMta kahatI havI. devadattA paNa teNIne kuna paNAM rahita jozne Azcarya pAmI; thane pharIne kaDaM ke, AvA upakArIne to potAnI AMgalI bedIne paNa tu lAva? paLI te dAsI paNa mUladevapAse zrAvI, tene mIgaM vacanothI samajAvIne tyAM laz gai. tathA tyAM teNeM paNa praveza kayoM. te vAmanane paNa kAMti ane lAvaNyayukta jANIne, teNIyeM Asanapara vesADyo. tathA mAMhoMmAMheM teje AnaMdanI vAto karavA lAgyAM. eTalAmA koieka vINAvAlo tyAM Avyo, tenI pAse devadattAyeM kautukathI vINA vagaDAvI, tenI uttama nAdavAlI vINAne sAMjalIne devadattAyeM mastaka dhuNAvI, tenAM vakhANa kayA. panI mUladeva paNa jarA hasIne kahevA lAgyo, 22 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yogazAstra. ke, ujjayanInAM loko guNa avaguNanI. parIkSAmAM to bahu nipuNa lAge ne. tyAre teNIye paNa zaMkAsahita kayuM ke, AmAM kaMjhaMka nUla paDI , ke jethI tamo upahAsa karo bo. tyAre teNeM kayu ke, zuM Apa jevAnI kyAMya paNa nUla paDe ? paNa A taMtrI garjasahita be, tema teno vaMza paNa zalyavAlo ne. "kema jANyo?" ema teNIyeM jyAre pubyuM, tyAre teNeM te vINA leine, vaMzamAMheMthI patthara kahADIne, tathA tAMtamAMthIvAla kahADIne dekhADyo. evI rIteM vINAne zuka karIne pote vagADavA lAgyo,ke jethI sAMjalanArane te amRtasarakhU lAgavA mAMDyu. te sAMjalI devadattAyeM kaDaM ke, tu kaMza sAmAnya kalAvAn nathI, kharekhara manuSyarUpadhArI sarakhatI DaM, paDI vINAvAle paNa tenA caraNeM par3I kahyu ke, mAre tamArI pAsethI vINA zIkhavI be, tyAre mUladeveM kaDaM ke, huM haju barobara vagADI jANato nathI, paNa je mANasa sArI rIteM vagADI jANe be, tene hu~ jANuM buM. tyAre devadattAyeM kaDaM ke, te koNa ane kyA ? tyAre mUladeveM kaDaM ke, pUrva dizAmAM pATalIputra nAmeM nagara je. tyAM vikramasena nAmeM mahAguNavAn kalAcArya , teno hu~ mUladeva nAmeM hamezano sevaka bu. have eTalAmAM tyAM vizvanUti nAmeM eka nATakAcArya Avyo, tyAre devadattAyeM kahyu ke, A sAkSAt jaratatulya . tyAre mUladeveM paNa te vAta kabula karI. paDI te vizvanUti to jaratanAM zA stromAM nUlo kahADavA lAgyo. tyAre mUledeveM jANyu ke, zrA upara uparano jANakAra ne, mATe tenI nUla hu~ dekhADI zrApuM. tenA vyAkhyAnamAM pUpiravirodha nAmanI jUla kahADI. tyAre vizvanUti gusse thazne saMbaMdhavinAnuM bakavA mAMDyo, kAraNa ke, tevA loko potAnAM zrajhAnane krodhathI DhAMkebe. par3I te nATyAcArya paNa vilakho thazne cupa rahyo. par3I te devadattA paNa tenAM vilakhApaNAne dUra karavAne bolI ke, Apa atyAre utsuka jaNA bo, mATe A viSenI caracA valI ko bIje prasaMge kahADajo? paDhI vizvanUtiyeM kaDaM ke, he devadattA, have ApaNo nATakano avasara thayo , mATe amo jazguM, ane tuM paNa taiyAra tha rahe ? ema kahI vizvati tyAMthI cATyo gayo. paDI devadattAyeM mUladevane kahyu ke, ApaNanA snAnamATe ko zarIramardana karanArane bolAvIye. tyAre te dhUrtarAja karvA ke, tAre te mardana karanArane bolAvavAnI jarUra nathI, jo tArI marajI haze, to Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 271 huM te karI thApIza. tyAre vezyAyeM kahyu ke, zuM te kAma paNa tuM jANe je ? tyAre teNeM kahyu ke, huM te jANato nathI, paNa tevu jANanAranI pAse hu~ rahelo 9. paThI vezyAye tela magAvyAbAda te teNIne mardana karavA lAgyo, panI zarIranAM sthAno pramANe ucita hAthathI, mardana karavAyI, mUladeva teNInAM aMgane apUrva sukha zrApavA lAgyo, paDhI teNI vicAryu ke, A kaMza sAmAnya mANasa nathI, tethI tene page paDIne kayu ke, tArA guNothIja tuM koza uttama mANasa lAge , mATe tuM tArA AtmAne zA mATe kapaTathI gopavebe? mATe kRpA karIne have mane muMphAva mA? kAraNake jaktonA uparodhadhI devo paNa pragaTa thAya ne. paDI teNeM mukhamAMthI golI kahADI nAkhIne potAnuM khAnAvika rUpa karyu. tene kAmadeva sarakho rUpavaMta joz vezyAyeM kajhuM ke, thApe have mArA para kRpA karI. paDI devadattAyeM atyaMta anurAgavAlI thazne, tenuM mardana karyu. paThI te bannee garama pANIthI snAna karyu. palI devadattAyeM dIdhelAM suMdara vastro teNeM pahel, tathA tee sAthe besIne uttama nojana kayu. paDI te mAMdomAMheM bupI kalAnAM rahasyanI vAto karavA lAgyAM. panI teNIe kahyu ke, te mAhaM hRdaya harI bI, be, mATe have hamezAM tAre mAre ghera zrAvaq. tyAre mUladeveM kayu ke. nirdhana tathA paradezI evA je zramo, terDamAM tamAro anubaMdha yogya na thAya; kAraNa ke, vezyA jo guNonA pakSapAtathI nirdhanamAM rAgI thAya, to tenuM kArya cAle nahIM. tyAre devadattAe kaDaM ke, tamArA jevAne valI paradeza kevo ? valI mUkhoMnA dhanazrI paNa zramo upara uparathIja te pratye snehavAlI thazyeM bIye, paNa tamArA jevA guNI to amArAM aMtaHkaraNamAM paNa praveza kare. mATe tamAre mArUM vacana mAnakuMja paDaze, tyAre mUladeveM paNa hA pADI pabI te vividha vinodathI krIDA karavA lAgyA, eTalAmAM rAjAno polI5 vI kahevA lAgyo ke, nATakano vakhata thayo , mATe hamaNAMja cAlo ? panI te vezyA gupta vezathI mUladevane rAjadarabAramAM va jazne, rAjAnI pAse raMjAnI peThe nAcavA lAgI. tyAM mahAcatura evo mUladeva paNa paTaha vagADavA lAgyo. paDI rAjAe te vezyAno nAcathI khukhI thazne, teNIne kaMzka mAgavAyU~ kahetAM, teNIe kahyu ke, pAlathI mAgIza, panI teNIe mUladeva sahita gAyuM, tathA nAca karyo, tyAre rAjAe khuzI tha Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 yogazAstra. ine tene potAnAM aMgaparanAM ghareNAM zrApI dIdhAM te vakhate pATalIputranA rAjAno vimala siMha nAmano dvArapAla khuzI thaine rAjAne kar3evA lAgyo ke, yA mANaseM pATalIputranA mUladevanI kalAI corI lIdhI be. mATe Apa ene kalAvAnomAM mUladevathI bIjA darAnuM prItidAnapatra ( prazaMzA patra ) Apo ne zrA vezyAne nAcanArImAM yAdhikapaNAnuM sarTiphikeTa Apo ? tyAre rAjAe tema devA mAMDatAM vezyAe kartuM ke, dekhAmi, huM zrAmanI marajI pramANe zrApapAsethI inAma lezza. sthAre rAjAe kahAM ke, tenI anumati lei jo ? tyAre mUladeveM paNa kayuM ke, jema rAjAjI kahe tema kara ? paDhI teNeM ati uttama nAdathI vINA vagADI. tyA " vimala siMka, he deva, guptaveSadhArI kharekhara yA mUladevaja be. tyA rAjA tene ke, ema hoya, to he mUladeva, tuM tAruM rUpa prakaTa kara ? mane tane jovAnI ghaNI hoMza be, tyAre mUladeveM paNa mukhamAMthI golI kahADI nAkhIne, potAnuM kharUpa prakaTa karyu. paDhI rAjAe tene harSapUrvaka yA liMgana karyu. paDhI mUladeva paNa rAjAne caraNe paDhyo, tyAre rAjAe paNa teno ghaNo yAdarasatkAra karyo, have evI rIteM devadattA paNa - nurAgavAlI yaha thakI, tenI sAthe hamezAM viSayasukha jogavavA lAgI. have mUladeveM pote jugAranuM vyasana tajyuM nahIM, kAraNa ke guNavAnomA pa kaMka doSa to hoyabeja. devadattAe te tajavAne ghaNuM kahetAM paNa teNeM te tajyuM nahIM; have te nagarImAM mahAdhanavAn, tathA rUpavAn acala nAmano sArthavAha hato. te sArthavAda mUladevanAM padelAMja te vezyAmAM zrAsakta ine telIne jogavato hato. tene mUladevapara IrSyA thavAthI tenAM bir3o te jovA lAgyo. ve devadattAne pInI mAe kahAM ke, yA nirdhana, dhUrtta, tathA jugArI mUladevane tuM tajI de ? ane hamezAM dhana apanAra calane tuM seva ? tyAre devadattAyeM kayuMke, huM ekAMta dhanamAMja anurAgI nathI, paNa tenAmAM guNoe karIne paNa anurAgI thayelI DhuM. tyAre tenI mAtAe gusse thaka ke, telucA jugArImAM valI guNo kevA ? tyAre devadattAe kayuMke, te dhIra, vidvAn, tathA guNono rAgI be, mATe huM tene bilakula boDIza nahiM. tyAre kuNI krodhita thaine, teNIne tenApara prIti thavAnA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 273 . upAyo zodhavA lAgI, paDI te kuTTaNI devadattAne puSpane badale karamAelAMpuppo, zarabatane badale paNI,selaDIne badale vAMsano TukaDo, emApavA lAgI. tyAre devadattA gusse thavAthI, kuTTaNI teNIne kahevA lAgI ke, tu kopa kara nahIM ? eto jevo jada tevaM balidAna hoya. mATe kupAtra A nirdhana mUladevane tuM tajI de ? tyAre devadattAe kaDu ke, he mAtA, puruSane parIkSA karyAvinA pAtra kupAtra kema kahevAya ? tyAre teNIe kahyu ke, tenI tuM parIdA kara ? tyAre devadattAe paNa khuzI thazne potAnI dAsIne karvA ke, acalasArthavAhane jazne kahe ke, Aje devattAne selaDI khAvAnI zvA thaine, mATe te mokalAvajo ? dAsIe jaz tene tema kahevAthI teNe khuzI thazne turataja zelaDInAM gADAM narIne mokalAvyAM, te jo kuTTaNIe kahyu ke, jo, acalanuM keQ udArapaNuM ? tyAre devadattAe kheda pAmIne kayu ke, he mAtA, zuM huM kaI ghaMTaNI DhuM ? ke jethI teNeM mUlIyAM ane pAMdaDAM zikhe ATalIvadhI selaDI mokalI !! par3I teNIe mAtAne kahIne, tevIja rIteM mUladevane paNa dAsI mAraphateM kahevarAvyu. tyAre mUladeveM selaDInAM pAMca sAMga lazne, tenAM pIDAM tathA mUlI kahADI nAkhI, tathA na cavAya tevA gAMga paNa kahADIne babe AMgalanI gaMDerI karIne tathA tene capputhI bolIne, ane kapurathI sugaMdhiyukta karIne mokalAvI. te jozne devadattAe kuTTaNIne kaDaM ke, mUladeva tathA acalamAM rahelo sonAM ane kathIra sarakho taphAvata tuM jo ? tyAre kuTTaNIe vicAryu ke, nirbuddhi hariNI jema kAMjavAnAM pANIpratye tema A paNa zrA dhUrtapratyeja abhilASA rAkhe . mATe have ko evo zlAja zodhavo, ke jethI mUladevane nagaramAMthI kahADI mukAya. panI teNe acalane kayu ke, tAre devadattAne mahoDe ko gAma javAnuM khoTuM bAnu kahADavU parI jyAre tuM tema karIza; tyAre tane paragAma gaelo jANI, mUladeva zaMkArahita teNInI pAse Avaze. par3I jyAre te devadattAsAthe jugAra ramato hoze, tyAreM huM tane saMketa karIza, eTale tuM saghalI sAmagrIsahita tyAM zrAvaje ? ane te vakhate tuM tenuM kaMjJaka evaM apamAna karaje, ke jethI te devadattAne zche nahIM. par3I teNe paNa devadattAne ghaNuM dhana ApIne tema kayu. paDhI jyAre jayarahita mUladeva tyAM Avyo, tyAre te kuTTaNIe lupIrIteM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 yogazAstra. acalane bolAvyo. tyAre devadattAe paNa tene Avato jozne mUladevane khATalA nIce saMtADyo. have te kuTTaNIe bupI rIte zracalane khATalAnIce rahelo mUladeva dekhADI dIdho. have acala paNa AvIne devadattAne kahevA lAgyo ke hu~ thAkelo 9, mATe mAre snAna karavU de, tenI tuM taiyArI kara ? tyAre devadattAyeM kaDaM ke, Apa tyAre vAjoupara beso ? evI rIteM devadattAe tene 'AdarapUrvaka ugaDavA mAMDyo, paNa te uvyo nahIM; paNa kaDaM ke he devadattA meM Aje svapnajoyu ke ke, thA palaMgamAM meM mardana karAvIne kapaDA sahita snAna karyu. mATe te khama satya karavA mATe huM ahIM Avyo buM kAraNa ke, satya kare khapna kaTyANamATe thAya . tyAre kuTTaNI bolI ke, he putri, tAre khAmino hukuma mAthe ugavavo jozya, mATe tema kara ? tyAre devadattAe kaDaM ke, tema karyAthI thA uttama zayyA bagaDe mATe tema karavU zuM ucita ? tyAre acaleM kaDaM ke, tuM loja zAmATe kare ? jeno pati A acala be, tene zuM AvI bIjI zayyA nahIM manI zake 1 paDI nADAne vaza thayelI devadattAe, tene palaMga paraja mardana karyu. par3I tepara pANIthI snAna karAvavAthI mUladevatuM zarIra te pANIthI jarA gapuM. paDI te kudRNIe acalanA sunaTone bolAvIne mUladevane kheMcI kaMdADavAnuM kaDaM. par3I zracaleM paNa krodhAyamAna thazne mUladevane coTalo kAlI kheMcavA mAMDyo, ane tene kayuM ke, tuM vidvAn ane buddhimAn jo mATe kahe ke zrAvA kAryano a' daMDa hoya ? te sAMjalI mUladeva paNa diMga thara gayo. par3I te acala sArthavAheM paNa vicAryu ke, karmayogeM AcI dazAne A prApta thayo De mATe tene mAravo nahIM. ema vicAri teNeM kAM ke Aja to tane zrA aparAdhathI huM boDuM paNa kRtajJa thazne tAre paNa avasare mArApara upakAra karavo ? panI tyAMthI mUladeva paNa turata nikalI gayo, tathA nagara bahAra jazteNe talAvamAM snAna kayu, tathA kapaDAM paNa dhoznAkhyA. panI te acala pratye vaira vAlavAnA manoratharUpI rathapara caDIne veNAtaTa pratye cAlyo. tathA bAra yojananA vistAravAlI eka jayaMkara aTavImAM jaza paDyo. te aTavI ulaMgavA mATe te koznA sahAyane zchavA lAgyo. eTalAmA akasmAt tyAM ko, eka jAtAnuM poTa laz kApaDI brAhmaNa thA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 275 vI caDyo, tene zrAvelo jANI mUladeva atyaMta harSita thayo; ane tene kaDaM ke, mAre thA aTavImAMdhI jaq , mATe sAraM thayuM ke, tAro sAtha thayo, valI ApaNe vAto karatAM cATyA jazzuM ke, jethI mArgano thAka paNa lAgaze nahIM. valI he mahAnAgI, tAre ahIMthI keTaleka dUra ane kyAM jaq De ? tyAre brAhmaNeM kaDaM ke, mAre to A aTavIne jeDe AvelA vIranidhAna nAmanA sthAnaka pratye jaq be, have tuM paNa kahe ke, tAre kyA jaq De ? tyAre mUladeveM kaDaM ke, mAre veNAtaTa nAmanA gAmapratye jarbu be, tyAre brAhmaNeM kaDaM ke, tyAre to ApaNa banneno lAMbe sudhi ekaja mArga je. par3I te cAlatAM thakAM madhyAhnakAleM eka talAva pAse pahoMcyA temAM hAthapaga dhozne mUladeva eka vRdanI bAyAtale bege. paDI brAhmaNe to poTalI boDIne, mAMdethI sAthavo kahADI temAM pANI melavI khAdhuM. tyAre mUladeveM vicAlu ke, zrA bahu jukhyo haze, tethI pahelo pote khAzne mane deze; paNa te brAhmaNeto khAi rahyAbAda poTalIna mukha bAMdhavA mAMDayuM, tyAre mUladeveM jAeyu ke, mane zrAvatI kAle te jarUra Apaze. evIrIteM zrAzAmAMne AzAmAMtraNa divaso cAvyA gayA. panI te aTavI tajIne brAhmaNeM tene kaDaM ke, nAza, tAru kalyANa thA ! have mAre thA vIje mArge javAnuM . tyAre mUladeveM kaDaM ke, tArA sahAyathI hu~ thA bArayojananI aTavI ulaMgI gayo DhuM; tathA have huM veNAtaTe jazza, mAru nAma mUladeva , mATe mArAjevU jo kAma hoya to kaheje ! tyAre te brAhmaNe kaDaM ke, loko mane nighRNazarmA kahI bolAve , tathA mAruM mUlanAma haMsaDa De, ema kahI te brAhmaNa paNa cAlato thayo panI te mUladeva paNa cAlatAM thakAM eka gAmamAM pahoMcyo, tathA tyAM sudhAthI jikSAmATe jamatAM thakAM tene kozne gherathI bAkalA malyA. te le jevogAmamAMthI nikalato hato, tevAmAM potAnI sAme koI mAsopavAsI sAdhune AvatA teNeM joyA. tene jora te harSathI vicAravA lAgyo ke, aho ! Aje to mArAM puNyono udaya thayo, ke jethI lavarUpI samuamAM nAvasamAna A muni mane malyA, mATe Aje yA bAkulAnuM sAdhupratye dAna dazne mArA vivekarUpI vRdanuM huM phala mela. par3I te bAkulA sAdhuune vorAvI, teNeM kaDaM ke, te mANasone dhanya jANavA, ke jeUnA bA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 yogazAstra. kulA sAdhunAM pAraNAmAM upayogI thAya ne. evI rItanI tenI nAvanAthI devatA khuzI thara kahevA lAgyA ke, he jama! tuM tArI zyApramANe aradhA zlokamAM mAgI le ? tyAre mUladeveM paNa mAgyu ke "gaNikAdevadattena, sahasraM rAjyamastu me // " arthaH-devadattA gaNikA, tathA eka hajAra hAthIvAlu rAjya mane male. tyAre devatAe kahyu ke, " emaja tane thaze," paDhI mUladeva paNa munine vAMdIne, gAmamA gayo, tathA tyAM nidA mAgIne teNeM jojana karyu. paThI anukrameM teNeM veNAtaTa nAmanA gAma pratye jaz, eka dharmazAlAmAM utAro lIdho, tathA tyAM nisAsukha pAmyo, tyAM rAtrine bele pahore teNeM svapnamAM saMpUrNa caMjhane potAnA mukhamAM pesato joyo. teja svapna tyAM ko kApaDI bAvAne paNa Avyu, ane teNeM jAgIne bIjA kApaDIne te potAnuM svapna kahI batAvyu, tyAreM eka kApaDIyeM tene karvA ke, bAje tane ghI tathA khAMDavAlA puDalA malaze. te sAMjalI te kApaDI to bahuja khuzI thara gayo, kAraNa ke, ziyAlane to eka bora maTyAzrI paNa khuzI thAya . paNa te mUlne mUladeveM potAnuM svapna kaDaM nahIM. have te kApaDIne to koznAM vAstunAM parvamAM ghIkhAMDavAlA puDalA malyA, kAraNa ke, svapnanuM phala vicArane anusAreM thAya be. have te mUladeva to prajAtamAM bagIcAmAM gayo, tathA tyAM mAtIne khuzI karIne teNeM puSpo tathA phalo tIdhAM, tathA panI pavitra thara te svapnazAstranA jANakAra pAse gayo. tathA tyAM teNeM puSpa phalo mukIne potAnuM khapna tene kahI saMcalAvyu. tyAre te vichAne harSathI kaDaM ke, he vatsa, tane khapnanuM phala huM zuja muhUrte kahI saMcalAvIza, mATe Aja to tuM amAro paroNo azne rahe ? par3I te japAdhyAyeM tene navarAvI, tathA jojana karAvIne, potAnI kanyA paraNAvavA mAMDI. tyAreM mUladeveM kaDaM ke, mane ajANyAne kanyA devAmAM tamoe kaMza vicAra karyoM ke kema ? tyAreM upAdhyAyeM kahyu ke, tArIzrAkRtithIja tArA kula ane guNo jaNA jAya , mATe tuM thA kanyAne paraNya ? panI tenAM vacanathI mUladeveM paNa te kanyAne paraNI. panI upAdhyAyeM svapnanuM phalakA ke sAta divasamAM tuM ahIM rAjA zrazza. par3I te mUladeva tyAM keTalAka divasa rahIne pAMcame divase nagaranI bahAra eka caMpAnA vRdatale jara Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 27 suto. have eTalAmAM to nagarano rAjA putrarahita mRtyu pAmyo, tyAre maMtrie pAMca divyone rAjA vAste nagaramA pharatAM karyA, paNa tyAM ko rAjyane lAyaka mANasa teue joyo nahIM. palI bahAra jamatAM teue caMpAnIce sutelA mUladevane rAjyocita joyo. tyAreM ghoDe hepArava koM, hAthIe garjanA karI, kalazeM abhiSeka karyo, cAmara trijAvA lAgyAM, tathA batra khubbu thayu. palI hAthIe tene potAnA skaMdhapara caDAvyo, ane loko paNa potAno khAmi malavAthI jayajaya zabda karavA lAgyA, paDI teNe vAjAM vAgate te nagaramA praveza karyo. par3I te hAthI parathI utarIne mehelamAM siMhAsanapara bege, tyAre sAmaMtoe teno rAjyAbhiSeka kayoM. te vakhate zrAkAzamA rahI devoyeM kaDaM ke, devanI kRpAthI A kalAvAn vikramarAja nAmeM rAjA thayo . ane je AnI thAjJA mAnaze nahIM, te ne amo mArI nAkhazuM. te vacanathI saghaj pradhAnamaMDala DarIne tene vaza thayu. par3I evI rIteM viSayasukhane jogavatAM thakAM, teNeM ujAyanInA rAjAsAce vyavahAra karIne tenI prIti melavI. have te vakhate devadattA paNa mUladevanI tevI viDaMbanAne jozne acalane zrAdepathI kar3avA lAgI ke, uSTa, AjathI tAre mAre gherAvatuM nahIM, ema kahI tene teNIe gharamAMthI kahADI mevyo,thane pote rAjApAse gaz. ane kahyu ke, te divasatuM varadAna huM Aje tamArIpAse mAra bu; tyAre rAjAe paNa kaDaM ke, tArI zvApramANe tuM mAgI le ? tyAre teNIya kayuke, mAre ko mUladeva zivAya jaratAra nahI, tathA acalane mAre ghera zrAvato aTakAvavo? rAjAyeM kaDaM ke, temaja karIza. paNa Ano hetu zu? tyAre devadattAyeM izArata karavAthI mAdhavI dAsIyeM sagha vRttAMta rAjAne kahI saMcalAvyu. tethI rAjAyeM krodhAyamAna thazne, te acalane bolAvI zrAde. pathI kaDaM ke, are puSTa!!! teM tArA dhananA madathI mArI nagarInAM zrA banne ratnone pattharanI peThe ragadokhyAM ? mATe tArA A aparAdhamATe hu~ tane motanI sajA karIza; paNa par3I devadattAyeM tene geDAvyo. paDI rAjAyeM kayu ke, jo tuM mUladevane zodhI lAvIza, toja tane mukta karIza. par3I te acala rAjAne namIne mUladevane zodhavA cATyo. have mUladeva paNa potAnI halakAzthI DarIne labAcA upADI pArasakulamAM gayo. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79G yogazAstra. have ahIM mUladeveM vicAryu ke, devadattAvinA mArI thA rAjyalakSmI nakAmI je. tethI teNeM eka catura dUtane neTaNuM dazne devadattA tathA rAjA. pAse mokalyo. paThI te dUte paNa ujayanIyeM jazrAjAne kaDaM ke, deveM dIdhelI ne, rAjyalakSmI jene evo mUladeva tamone kahevarAveDe ke, Apane paNa dhyAna De ke mAre ane devadattAne ghaNo sneha , mATe jo ApanI ane teNInI marajI hoya to tene atre mokalAvazo. tyAre rAjAyeM kaDaM ke, te teNeM zuM mAgyu ? amAre zrane tene zuM kaI judA be, panI rAjAyeM devadattAne bolAvI kaDaM ke, he jase, sAraM thayuM ke ghaNe kAle tArA manoratho saMpUrNa thayA be. mUkhadeva devanA prasAdathI rAjA thayo , a. ne tene bolAvavAmATe teNeM potAnA mANasane mokalyo be. panI devadattA paNa rAjAnI thAjJAthI veNAtaTa nagare gae. rAjAya paNa mahotsava pUrvaka teNIne potAnA mehelamA praveza karAvyo. par3I jinezvara prajunI pUjA karatAM tathA prajAne pAlatAM thakAM tathA devadattAsAthe krIDA karatAM thakAM teNeM traNe vargone bAdhArahita sAdhyA. have eTalAmAM acala paNa keTalIka veMcavAnI cIjo lazne pArasakulathI tyAM Avyo. tathA keTalIka maNI, motI vigere neTothI thAla jarI te rAjApAse gayo. mUladeveM tene turata pAganI lIdho; paNa acaleM tene ulakhyo nahIM. panI rAjAyeM kaDaM ke, tamo kyAthI Avo bo? tyAre teNeM kaDaM ke, amo pArasakulathI AvIye bIyeM; ema kahI teNeM mAla tapAsavAmATe ( jagAtasAru ) paMcanI mAgaNI karI. tyAreM rAjAyeM kautukathI kahyu ke, huMja AvIza. paDI rAjApote paMcane lezne gayo, tyAre teNeM majIu, kApaDa, sutara vigereM mAla dekhADyo. tyAre rAjAyeM pubyu ke, zuM ATaloja . tyAre rAjAyeM pharIne pubyuM ke, barobara tapAsa karIne kaheje ? kAraNa ke, amArA rAjyamAM dANacorInI dehAMta zidA . tyAre zracaleM kayu ke, zramo koznI pAse juDaM bolatA nathI, tyAre valI zrApanI pAse to zuM bolIyeM kharA ? tyAre rAjAyeM kahyu ke, A satyavAdI zegnu paradhuM dANa mApha karavaM, paNa teno mAla barAbara tapAsavo. panI tyAM paMcane halakI vasturjanA dAgInAmAM nIce bahu mUlyavAlI cIjono vehema paDavAthI te saghalA dAgInA phoDAvyA. par3I te phoDyA to temAMthI temanA dhA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiIyaprakAza. 27e ravApramANeja nikaTyu, tyAre rAjAyeM gusse thaz tene baMdhAvyo. par3I tene melamAM laz jaza, tenAM baMdhano DoDAvIne rAjAyeM tene pujyu ke, tuM mane ulakhe ? tyAreM zeneM kaDaM ke, thApane rAjAne koNa nahIM pilAne ? tyAre mUladeveM kaDaM ke, ema miThu bolavAnI kazI jarUra nathI, kharokhara piDANato hoya to bola ? tyAre zracaleM kaDaM ke, huM Apane barobara piganI zakato nathI. tyAreM rAjAye devadattAne bolAvI, tene dekhADI. tyAre to te lajAtura tha kheda pAmavA lAgyo, panI devadattAyeM kaDaM ke, thA mUladeva be, ke jene te pratyupakAra karavAnuM kaDaM hatuM. mATe zrAje tane teNeM jIvato meTyo ne, kAraNa ke, tevA mANaso tArAjevA huanI ghAta karanArA hotA nathI. panI acala vilakho thazne terDane page paDyo; ane kahyu ke, mArApara kSamA karo? tyAre rAjAyeM kaDaM ke, devadattAyeM jyAre tane kSamA karI, tyArathIja meM paNa tane kSamA karI je. par3I acaleM kaDaM ke, mArA te divasanA aparAdhathI to jitazatru rAjAyeM mane ujAyanIthI kahADI mevyo be, paDhI rAjAyeM tene inAma ApI eka dUtasAthe ujAyanI pratye mokalAvyo, tyAM jitazatru rAjAyeM paNa mUladevanAM vacanadhI tene zeheramA zrAvavA dIdho. have eka dahADo saghalA vepArIyo ekatA thazne mUladevane kahevAlAgyA ke, he rAjA, A tamArA nagarane coro parAjava kare . teje aMjanazrI adRzya zrazne amArA gharomAM pharyA kare. tyAre mUladeveM kaDaM ke, huM te corono thoDAja kAlamAM nAza karIza, ema kahI teNeM vepArIne rajA zrApI. panI teNeM koTavAlane hukama karyoM ke, saghalA corone pakaDIne mArI nAkho? tyAre koTavAleM kaDaM ke, eka cora pizAcanI peThe pakaDI zakAto nathI. paDI rAjA pote eka dahADo nIla vastro peherIne rAtriye pharavA nikaTyo; tathA zaMkAyukta evAM saghalAM sthAnakomA te jamyo, paNa tyAM teNeM corane joyo nahIM. evI rIteM samasta nagaramAM jamIne te kyAMka devalamAM suz rahyo; tyAM akasmAt rAkSasanI peThe maMDika nAmeM corano adhipati zrAvyo. "ahIM koNa ?" ema UMce khare bolI teNeM sutelA rAjAne pATu mArI. tyAre rAjAyeM tenI ceSTA Adika jovAmATe kahyu ke, huM to eka kApaDI DhuM. tyAre coreM kaDaM ke, are ! kApaDI! tu mArI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogazAstra. pAse zrAva? huM tane dhanavAn karI dekheM. paDI rAjA paNa khArthane mATe cAkaranI peThe tenI paDADI cAlavA lAgyo; kAraNa ke, kAraNa paDavAthI zrIkRpaNe gadheDAnA paga paNa cAMpyA . panI rAjAne olakhyAvinA tenI sAtheja te ko zeThane ghera gayo. tyAM teNeM khAtara dazne keTaloka mUlyavAn mAla lIdho. paThI teNeM te mAlane rAjApAse upaDAvyo. paThI te eka jIrNa udyAnamAM jazne tathA tyAM guphA ughADIne rAjAsahita aMdara gayo. tyAM nAgakumArI sarakhI tenI eka navayauvana behena hatI teNIne te coreM kavU ke, ApaNA atithinA tuM paga dhoz nAkha ? evI rItanA nAznA kahevAthI, te rAjAne kuvAnA kAMgapAse rahelA eka Asanapara teDI gaz. tyAM tenA paga dhotAM teNIyeM teno komala sparza anujavyo; tethI vicAravA lAgI ke, A kozka kAmadeva sarakhoja mANasa lAge , ema vicAri anurAgathI tathA dayAthI teNIyeM rAjAne kayu ke, paga dhovAnA mizathI zrA cora, lokone-A kuvAmAM pheMkI devarAve , kAraNa ke, tevA corone dayA kyAMthI hoya ? paNa tArA prajAvathI vaza thaenI hu~, tane kuvAmAM pheMkIza nahIM. mATe have tuM dUra cAlyo jA? kAraNa ke nahIMtara ApaNa baneno nAza thaze. paDI rAjA paNa tyAMthI turata nAsI gayo, kAraNa ke, budvimAn loko potAmAM parAkrama batAM paNa, verIne buddhithI mAre le. panI jyAre rAjA gayo, tyAre teNIyeM corane kayu ke, thA to cAlyo jAya re kAraNa ke potAnA nAzanAM rakSaNamATe paNa buddhimAno tevoja prapaMca kare ne te sAMjalI maMDika paNa hAthamA talavAra lazne vetAlanI peThe tenI pAla doDyo. panI rAjA paNa tene najadIka Avato jozne, cokTAmA unnA karelA eka pattharanA staMjanI pAbala jarA gayo, paDI te krodhAMdha maMDike te staMjaneja mANasa jANIne te para talavAra mArI tene pADIne potAnA sthAnakapratye cAlato thayo. paThI rAjA paNa coranA malavAthI khuzI tharane potAne sthAnakeM gayo. paDI rAjA paNa prajAte rayavADInA mizathI, te corane sArI rIteM ulakhavAmATe tyAM gayo tyAM kApaDanI ukAnapara, vastrone tuNatA, tathA thoDaMja khullu rAkhela , mohoDaM jeNe, evA te corane teNeM sArIrIteM ulakhI kahADyo. paDI rAjAe mehelapratye zrAvI, eMdhANa zrApIne keTalAka mANasone te corane bolAvavA mokalyA. te mANasone Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 181 joi coreM vicAryu ke, kharekhara te mANasa marAyo nathI; ane teNeM thA saghaluM nopAluM phoDyuM be. paDhI jyAre te rAjApAse gayo, tyAre rAjAe tedaramAnapUrvaka zrAsanapara besADyo tathA paDhI tene miSTa vacanothI dhuMke, tamotamArI behena mane paraNAvo ? tyAre coreM nizcaya karyo ke, mArI vehenane joi koi pATo gayo nathI, mATe kharekhara te rAjA hato. pIte yuMke, Apa khuzIthI te kanyA grahaNa karo ? tema bIjI paNa mArI vastu grahaNa karo ? paDhI rAjA te mahArUparvata kanyAne paraeyo; tathA te corane potAnA moTA maMtrInI jago paNa teNeM pI. pI tenI vena mAraphate rAjAe tenAM vastrabhUSaNo vigere magAvI lIdhAM paDhI jyAre ghaNuM kharaM dhana prAdika ghyAvI gayuM, tyAre rAjAe potAnI strIne pubdhuM ke, haju tArA mAinuM keTaluMka dravya be ? tyAre teNIe paNa karttuM ke, eTaluMja dhana tenI pAse hatuM paDhI rAjAe te maMDikane ghaNI viDaMbanApUrvaka mArI nakhAvyo. evI rIteM vikramarAja nAmanA rAjAe ( mUladeveM ) corInA aparAdhI potAnA sasarAne paNa mArI nakhAvyo, mATe buddhimAn mANaseM, yA janmamAM paNa viruddha phala denArI corI karavI nahIM. evI rIteM mUladeva ne maMDikanI kathA jANavI. ve rauhiNeyanI kathA kahe be. atyaMta zuddhivAlA evA rAjagRha nAmeM nagaramAM mahAbalavAn zreNika nAmeM rAjA hato. te rAjAne mahAsatvavAlo tathA nyAyI ajayakumAra nAmeM putra ito have teja nagaranI pAse rahelA vaijAra nAme parvatanI guphAmA lohakhura nAmeM atyaMta krUra cora raheto hato. te cora rAjagRhamAM vivAha yAdika mahotsavamAM, lokone bahu herAna karato hato. te lokonuM dravya corI jato, tathA parastriyone lai ja jogavato. tene corIja khuzakAraka lAgavA mAMDI, kAraNa ke mAMsa khAnArAThe mAMsa zivAya vIjAM jojanothI tRpta thatA nathI. have tenI rohiNInAmeM strIne peTe tenA jevIja ceSTAvAlo " rauhiNeya " nAmeM tene putra thayo. dave eka dahADo lohakhureM pote mRtyunI aNIpara zrAvavAthI potAnA putrane bolAvI dhuMke, jo tuM mAne to tane eka zikhAmaNa zrapuM tyAre rauhiNeyeM ka ke, yApa je kadezo te karavAne huM khuzI buM. te sAMjalI lohakhureM khuzI 1 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 yogazAstra. thai potAnA putrapara hAtha pheravyo, ane kahyu ke, je A devoe karelA samosaraNamAM vIrapranu dezanA dIe , te tAre ko divase paNa sAMjalavI nahIM. bAkI tArI marajImAM zrAve tema karaje ? ema kahI te mRtyu pAmyo. paDI pitArnu mRtyukArya karIne, te paNa lohakhuranI peTheja rAtrie corI karavAne nikalI paDyo. ane evI rIteM pitAnI AjJA pAlato thako te samasta rAjagRhane khuMTavA lAgyo. eTalAmA zrI vIrapraju vihAra karatA thakA, caudahajAra sAdhuUnA parivAra sahita, devoe mukelAM varSa kamalapara pagalAM mukatA thakA tyAM zrAvyA. tyAre vaimAnika, jyotiSI, vyaMtara, tathA asuroe tyAM samavasaraNa banAvyu. palI vIrapraju paNa temAM besIne, yojanasudhi phelAtI, tathA saghalA prANI samajI zake, evI jApAthI dezanA devA lAgyA. eTalAmAM rauhiNeya paNa rAjagRhI nagarIpratye jato thako, te samavasaraNanI najadIkamAM Avyo. tyAre teNeM vicAryu ke, zrA raste jatAM jo huM vIraprajunuM vacana sAMjalIza, to mArA pitAnI AjhArnu javaMdhana thaze. paNa bIjo rasto nahIM malavAzrI, kAnabADA hAtho dazne te tyAMcI turata turata cAlI gayo. evI rIteM hamezAM tyAMthI jAvabhAva karatAM eka dahADo samosaraNanI najadIkamAM tenA pagamAM kAMTo vAgyo. tethI tene kahADavA jatAM, kAnapAsethI hAtha khasI javAthI teNeM prajunI nIce pramANenI vANI sAMjalI, " devo, hamezAM, pRthvItalapara paga nahIM mukanArA nimeSarahita locanovAlA, vagara karamAelAM puSpo. vAlA, pasinArahita, tathA nIrogI aMgavAlA hoya ." te sAMjalavAthI teNeM vicAryu ke arere!!! bahu saMjalA gayuM !!! ema vicAri teNeM turata kAMTo kahADI kAno DhAMkI melyA, ane turata tyAMthI doDI gayo. ha. ve evI rIteM te hamezAM nagarane upaJjava karate bate, zeva sAhukAro rAjApAse AvI kahevA lAgyA ke, he rAjA, tamo rAjya karate bate amone bIjo to koi jaya nathI, paNa cora loko amAruM avya corI jAya . te sAMjalI rAjAe koTavAlane bolAvIne AdepathI kaDaM ke, A lo. konuM dhana, tArI upekSAthI coro kema corI jAya ? tyAre koTavAleM kaDaM ke, koza rauhiNeya nAmano kuSTa cora lokone buTe , paNa tene zramo joi ke, pakaDI zakatA nathI. mATe ApanI marajI hoya to, A zrA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 23 panI koTavAlI saMjAlI byo ? panI rAjAe izArata karavAthI ajayakumAreM koTavAlane kaDaM ke, caturaMga senAne taiyAra karIne nagaranI bahAra rAkho ? ane cora jevo gAmamAM dAkhala thAya ke, turata tethI nagarane gherI le ane tethI aMdarathI trAsa pAmIne jevo te bahAra kudaze, ke, turata jAlamAM jema hariNa, tema sainyamAM zrAvIne paDaze. te sAMgalI koTavAla tyAMcI nikalIne gupta rIteM sainya taiyAra karavA lAgyo. par3I te divaseM te zeheramAM dAkhala thayo, ane ajANatAM te evI rItathI pakaDA gayo. tezrI koTavAla tene vAMdhIne rAjApAse lAvyo. tyAre rAjAe tene mArI nAkhavAno hukama kayoM. tyAreM ajayakumAreM kaDaM ke, zrA muddAmAla sahita pakaDAyo nathI, mATe motanI sajAne lAyaka nathI, par3I jema ApanI ma. rajI. panI rAjAe tene pubyu ke, tuM kyAMno rahevAzI buM tathA tAro dhaMdho zaM? zAmATe ahIM Avyo hato? tathA te rauhiNeya tuMne ? ke kema? te saghayU~ kahe ? tyAreM teNeM kaDaM ke, huM to zAla nAme gAmamA rahenAro urgacaMDa nAmeM kuTuMbI hu~, ane kAmaprasaMge ahIM AvI, eka devalamA rAta rahyo hato paDhI jyAre huM mAre sthAnake jato hato, tyAreM polIsa mane pakaDavA zrAvatAM vIkathI hu~ kIlo ThekIne javA lAgyo, tyAreM zehera bahAranI polIseM mane pakaDyo mATe hu~ niraparAdhI utAM, te mane bAMdhIne ahIM lAvyA be,mATe have jema ApanI zvA hoya tema karo ? paDhI rAjAe tenI tapAsa mATe, tene kedakhAne mokalAvyo, ane teNeM batAvelA gAmamAM tapAsamATe mANasa mokavyu. have te gAmanA lokone teNeM (rauhiNeyeM) saMketa karI rAkhavAthI, te kahevA lAgyA ke, murgacaMDa ahIno radevAsI be, tathA te kAmaprasaMge gAma gayo ne. te mANase AvIne rAjAne tema kahyAthI, ajayakumAra vicAryu ke, A cora bahu huzIyAra le. par3I ajayakumAra maNimANikothI eka deva vimAna sarakho sAta majalAno mahela banAvyo temAM apsarAI sarakhI suMdara striyone rAkhI; tathA aJjata gAyana karanArA gaMdharvone temAM rAkhyA; panI te corane madyapAnathI bejAna karIne, uttama kapaDAM peherAvIne, teNeM te mehelamAM zayyApara suvADyo. par3I nIso utaryAbAda jyAre te jAgRta thayo, tyAre to teNeM apUrva saMpadA tyAM jo. eTalAmAM ajayakumAranA saMketathI tyAM rahelA strIpuru Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 yogazAstra. So jaya, jaya, zabda karavA lAgyA; tathA kahevA lAgyA ke, zraA mahAvi. mAnamAM tuM hamaNAMja devatarike utpanna bhayo buM; tuM amAro khAmi , ta. thA zramo tArA cAkaro bI.valI A apsarA sAthe tuM krIDA kara? evI rItanAM miSTavacano te tene kahevA lAgyA. tyAre rauhiNe vicAryu ke, zuM huM deva thayo DhuM ? eTalAmAM te gAyana karavAnI taiyArI karavA lAgyA. eTale svarNadaMDadhArI ko puruSa tyAM AvI kahyu ke, are! tamoye thA acAnaka jhuM karavA mAMDyu be? tyAre te saghalA kahevA lAgyA ke, he pratihAra, amo amArA svAminezramAraM kalAkauzalya dekhADIyeM bIye.tyAre teNeM kaDaM ke, tamo devalokano AcAra zuM visarI gayA? pedelAM, yahIM upajelo khAmi potArnu pUrvanuM sukRta, utkRta kahI dekhADe ane paDI zrahI saMbaMdhi jogo jogave. tyAre teje kahevA lAgyA ke, amo to navA vAminA lAjathI te visarI gayA, mATe devalokanA kramapramANe jale pehelA tema karo? par3I teNeM rauhiNeyane kahyu ke, pehelAM tamArA pUrvanAM puNyapApo kahI saMcalAvo ? tathA paDhI sukhethI jogo jogavo? tyAre teNeM vicAryu ke kharekhara ajayakumAre mane pakaDavAmATe A prapaMca racyo be mATe have thAnI zI rIteM parIkSA karavI ema vicAratAM tene kAMTo kahADatI vakhatano samaya yAda Avyo. ane vicAryu ke, vIra prajuyeM je devarnu kharUpa kaDaM be, te pramANe melavI jolaM. par3I teNeM tIkSNa najarathI tapAsyuM to te lokone jamInapara cAlatA, pasInAvAlA, tathA nimeSavAlI zrAM. khovAlA joyA. evI rItarnu kapaTa jozne teNeM uttara Apyo ke, meM pUrvajanmamAM supAtre dAna dIdhuMbe, devalo caNAvyAM be, biMbonI pratiSThA karAvI De, tathA temanI aSTaprakArI pUjA karI , tIrthayAtrA karI , tathA gurunI sevA paNa karI je. evI rIteM meM uttama kAryoM kA be. tyAreM daMDadhareM kaDaM ke, have pAponAM kAryoM paNa kaho. tyAreM rauhiNeyeM kahyu ke, sAdhuUnI sobata karanAra, evA meM kaM; paNa akArya kayu nathI. tyAre te daMDadhareM kaDaM ke, mANasane khanAvathIja janmanI sAthe corI, parastrIsevana Adika paNa hoya be, mATe temAMhenuM je kayu hoya, te kaho? tyAre rauhiNeyeM kaDaM ke, are! evA AcaraNavAlo mANasa devaloke jaz zake ? par3I te lokoye te saghalI vAta ajayakumArane jazne kahI, ane ana Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 25 yakumAra zreNika rAjAne kahI saMjalAvI. panI rAjAyeM tenApara sAviti nahIM thatAM, nItine anusAreM ajayakumAranI salAha laza tene boDI mevyo. par3I te cora vicAravA lAgyo ke, mArA pitAnI zrAjhAne dhikkAra the; meM thATalA divasasudhi ugAzne prajunuM vacana sAMjavyu nahIM. zrAyu paNa prajunuM vacana jo meM sAMjavyuM na hota to hu~ kyAranoyeM yamane ghera pahocyo hota; mATe nahIM zyatAM paNa, jo meM, te vacana sAMjavyu to mAraM jIvita rahyaM. mATe jeno jarA paNa upadeza zrAvo phaladAyaka jyAre thAya be, tyAre teno samasta upadeza to koNa jANe keTaluMye phala melavI zrApe tevo daze. ema vicAri prajupAse jara temanAM caraNakamalane vAMdI, te vinati karavA lAgyo ke, ApanI vANI prANIne zrA jayaMkara javarUpI samuamAM nAva samAna .ATalA divaso to hu~ pitAnA vacanothI - gAyo. mATe te lokone dhanya be, je ApanI vANIrUpI amRtane karNarUpI aMjalI karIne pIye. meM pApiyeM to kAno DhAMkIne paNa jo tamArI vANI sAMgalI, to thA kaSTathI ugaryo. mATe jema ApeM mane maraNathI bacAvyo, tema have thA saMsArarUpI samuthI paNa bacAvo ? tyAreM prajue paNa dayA lAvIne, tene moda denArI sAdhudharmanI dezanA zrApI. tyAreM prabodha pAmIne teNeM kaDaM ke, he jagavan ! hu~ yatidharmane yogya bu ke nahIM ? tyAreM prajue tene yogya kahevAzrI, teNeM kaDaM ke, he vijo, hu~ dIdA la za, paNa mAre kaMka zreNika rAjAsAce vAta karavI be, tyAreM zreNike kaDaM ke, zaMkArahita tAre je bolavU hoya, te bola ? tyAre teNeM kaDaM ke, he rAjan, tArA nagarane khuTanAra huMja rauhiNeya cora baM; valI thA prajunA vacanathI hu~ ajayakumAranI bujhine paNa jItI gayo bu. mATe have tamAre ko vIjA coramATe tapAsa karavI nahIM mATe have koza mANasane mokalo, ke jethI hu~ tene saghalo corIno mAla dekhADaM, ane panI dIkSA laza ne hUM mAro janma saphala karUM. panI zreNikanA hukamathI ajayakumAra tathA nagaranA loko paNa kautukathI tenIsAthe gayA. panI teNe ajayakumArane potAnuM sthAnaka batAvyu: ajayakumAra paNa, sarveno mAla dhaNIdhaNIne soMpI dIdho. par3I teNeM potAnAM mANasone paNa samajAvIne, pote prajupAte zrAvyo. palI zreNika rAjAyeM karelA mahotsavapUrvaka teNeM prajupAse dIkSA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 yogazAstra. lIdhI. tyAM teNe karmonA nAzamATe cothathI mAMDI mAsasudhInA upavAsarnu tapa kayu. evI rIteM tapathI nAvasaMlekhanA karIne, teNeM vIraprajunI zrAjhAthI parvatapara jaz pAdapopagama nAmarnu anazana kayu; tathA tyAM zuja dhyAnamA rahIne, paMca parameSTine namaskAra karatA thakAM, kAla karI te kharge gayo. mATe evI rIteM corIthI nivRtta thaelo mANasa rauhiNeyanI peThe turata svarge jAya , mATe buddhimAne ujaya lokamAM viruddha evI corI karavI nahIM. evI rIteM rauhiNeyanI kathA jANavI. __have corInA ati parihArane kahe be. dUre parasya sarvasva, mphrtumupkrmH|| upAdadIta nAdattaM, tRNamAtrapi kvacit // 4 // arthaH- vIjAnAM dhanane haravAno yatna karavo, te to dUra radyu, paNa tuemAtra paNa konuM vagara didheduM na le. have be zlokathI corI nahIM karanArane phala batAve . parArthagrahaNe yeSAM, niyamaH zuzcetasAM // anyAyAMtizriyasteSAM, svayameva svayaMvarAH // 5 // anA dUrato yAMtti, sAdhuvAdaH pravartate // svargasaukhyAni DhokaMte, sphuttmsteyNcaarinnaaN|| 6 // arthaH-je zuddha cittavAlAne paradhana bevAmAM niyama , tejane saMpadAu~ potAnI mele prApta thAya . valI ApadArja to tenAthI dUra jAya , tathA tenI kIrti phelAya . tema paralokamAM tene svarganuM sukha male . ___ mATe agnituM pAna karavU sAru, sarpanA mukhanuM cuMbana karavU sArUM, phera pIvU sAru, paNa paratuM dhana haravU nahIM. dhanano lojI mANasa, nAza, pitA, strI, dIkaro, tathA gurune paNa mArI nAkhe be. have A lokasaMbaMdhi tathA paralokasaMbaMdhi abrahmanA phalane dekhADatAthakA, gRhasthane ucita brahmacarya vratanuM svarUpa kahe . paMDhatvamiMghiyajedaM, vIkSyAbrahmaphalaM sudhiiH|| . bhavetsvadArasaMtuSTo, 'nyadArAn vA vivarjayet // 7 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza 207 arthaH- buddhimAn mANase napuMsakapaNAne, tathA iMjiyanA bedane (rAjAdike karelA ) abrahmanuM phala jANIne, potAnI strIzrI saMtuSTa thazne, parastrIu~no tyAga karavo, have sAmAnyapaNAthI abrahmanAM dUSaNo kahe . ramyamApAtamAtre yat, pariNAme'ti dAruNaM // kiMpAkaphalasaMkAzaM, tatkaHseveta maithunaM // 7 // arthaH- prAraMjamA manohara, ane pariNAmeM cayaMkara, evA kiMpAka nAmanA vRdanAM phalasarakhA maithunane koNa seve ? . have maithuna- pariNAmeM jayaMkarapaNuM dekhADe le. kaMpaHsvedaH zramomUrga, bhramig nirbldaayH|| rAjayakSmAdirogAzca, nveyumaithunosthitaaH|| e|| arthaH- kaMpa, pasIno, thAka, mUrga, cama, zarIranI pIDA, tathA zaktino nAza, ane kSaya, zvAsa Adika rogo paNa maithunathI thAya ne. have maithunamAM ahiMsAno (dayAno) paNa anAva be, ema dekhADe De. yoniyaMtrasamutpannAH, susUdamA jNturaashyH|| pIDyamAnA vipadyate, yatra tanmaithunaM tyajet // 7 // . arthaH-yonirUpI yaMtramA utpanna thatA sUkSma jaMturjanA samUho pIDAtA thakA nAza pAme . mATe evA maithunano tyAga karavo. TIkAH-strInI yonimA dRSTine gocara na thAya, evA sUkSma jaMtu utpanna, thAya , maithuna vakhate, runI banAvelI nadImAM, tapAvelA lokhaMDanA salIyAne nAkhavAthI jema runo nAza thAya De, tema te jaMtuje paNa nAza thavAthI hiMsA lAge be. have yonimAM jaMtuno sannAva, saMvAdathI dRDha kare . ane tevo sannAva vAtsyAyana RSi, ke jeNeM kAmazAstra banAveDaM De, te paNa kahe je have ahIM kaMza te zAstranuM pramANa nathI grahaNa karatA, kAraNa ke, jainasiddhAMto kaMza anyanA pramANane AdhIna nathI. paNa je kAmane paNa pradhAna gaNe, evA vAtsyAyana Adika RSiyeM paNa yonimAM jaMtunI prApti kahelI . te vAtsAyanano kahelo zloka paNa nIce pramANe.. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogazAstra. raktajAH kRmayaH sUkSmA mRdumdhyaadhishktyH|| janmavartmasu kaMDUtiM janayaMti tathAvidhAM // 81 // arthaH- strI unI yo nirjamAM rudhirathI utpanna yatA, thoDI, madhyama tathA adhika zaktivAlA sUkSma jaMturja, tejanI zakti pramANe aMdara kharaja utpanna kare. have je mANasa, kAmajvaranAM zrauSadharUpa maithunane kahe be, tene mATe kahe be. strIsaMjogena yaH kAma, jvaraM praticikIrSati // hutAzaM ghRtAtyA, vidhyApayitumicchati // 82 // artha:- je mANasa strInA saMjogathI kAmajvarano ilAja karavAnI ivA kare be, te mANasa agnimAMghI homIne tene garavAnI ichA kare be. kAraNa ke, kAmajvaranI zAMtimATe to vairAgyabhAvanA, ane dharmazAstronuM zravae upayogI be ne maithuna to java bhramaNanuM kAraNa be. have teja dekhADe . varaM jvaladayaH staMna, pariraMjo vidhIyate // na punarnarakadvAraM, rAmAjaghanasevanaM // 83 // artha:- balatA (tapAvelA ) lokhaMDanA staMbhane AliMgana kara, tejattama be, paNa narakanAM dvArarUpa strInuM jaghana sevayuM e uttama nathI. have strI saghalA guNAne nAza karanArI be, te kahe be. satAmapi di vAmana, dadAnA hRdaye padaM // abhirAmaM guNagrAmaM, nirvAsayati nizcitaM // 84 // arthaH- hRdayamAM dhAraNa karelI strI, uttama mANasonA manohara guNonA samUhane kharekhara nAza kare be. ( valI yA zlokamAM zleSita dRSTAMta ebe, ke ko puSTa adhikArI gAmamAM zrAvyAbAda lojAdikathI te gAmano nAza kare be.) ema TIkAmAM kaheluM be. have te strIjanA svAjAvika doSo dekhADI, maithunanuM dUSaNa dekhADe be. vaMcakatvaM nRzaMsatvaM, caMcalatvaM kuzIlatA // iti naisargikA doSA, yAsAM tAsu rameta kaH // 85 // arthaH- strIumAM, gAi, nirdayatA, capalatA, tathA duHzIlatA, eTa Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 18 lA to svAjAvika doSo be, mATe te sAthe koNa krIDA kare ? have te - nAM zrasaMkhyAta dUSaNa kahe be. prAptuM pAramapArasya, pArAvArasya pAryate // strINAM prakRtivakANAM, izvaritrasya no punaH // 86 // arthaH- pAra evA samudrano pAra to melavI zakAya, paNa vajAvathIja vakra evI strIjanAM durAcaraNono pAra pAmI zakAya nahIM. tenuM purAcaraNa have dekhADe The " nitaMbinyaH patiM putraM pitaraM bhrAMtaraM kSaNAt // AropayatyakArye'pi, DarvRttAH prANasaMzaye // 8 // artha :- nitaM vinI eTale yauvananA madavAlI, duHzIla strIu, sUryakAMtAe jema pradezI rAjAne, tema patine, culanIyeM jema brahmadattane, tema putrane, pitAne, tathA jIvayazAe jema jarAsaMdhane tema jAine paNa, kaNavAramAM prayojanavinA, athavA alpa prayojana mATe paNa prANanA saMdehapara caDAve be; upalakSaNazrI mRtyuparyaMta kaSTa Ape be, valI paNa tenAM dUSaNo dekhADe be. javasya bIjaM naraka, dvAramArgasya dIpikA || zucAM kaMdaH kalermUlaM, duHkhAnAM khaniraMganA // 88 // artha :- strI, java eTale saMsArarUpI aMkurAnAM bIja sarakhI, naraka'kAranA mArgamAM dIvA sarakhI, zokanuM tathA klezanuM mUla, ane duHkhonI khArUpa be. evI rIteM yatidharmamAM anurakta evA gRhasthapratyeM brahmanA sAmAnya doSo kalA; have potAnIja strImAM rakta evA gRhasthone zrAzrIne, pAMca zlokothI strInA sAdhAraNa doSo kahe. manasyanyadvacasyanya, kriyAyAmanyadeva hi // 7 yAsAM sAdhAraNastrINAM tAH kathaM sukhadetavaH // 85 // artha :- jeThane manamAM bIjo, vacanamAM bIjo, tathA kriyAmAM paNa valI koi bIjo puruSa hoya be, evI vezyA sukhanA heturUpa zI rIteM yaha zake ? Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogazAstra. mAMsavidha surAmizra, mnekvittghuvitN|| ko vezyAvadanaM cuMbe, abiSTamiva nojanaM // e|| arthaH- jalacara sthalacara zrAdika jIvonAM mAMsa khAdhAthI ugaMdha mAratuM, tema madirAthI vyApta thayekheM, ghaNA viTa eTale nIca puruSoe paNa cuMbana kareguM, evaM je vezyAnuM mukha, tene jabiSTa ( ega) jojananI peThe koNa cuMbana kare ? !! (valI mAMsayukta tathA madirAyukta, e banne vize. SaNo ubiSTa nojanane paNa joDI zakAya.) api pradattasarvascAt, kaamukaadiipsNpdH|| vAso'pyAvettumibaMti, gavataH pnnyyossitH||1|| arthaH- dhanADhya avasthAmA sarvakha ApI denAra, tathA panI paNyanA (jADAnA) kSyathI dhanarahita thanAra, evA potAne ghera jatA kAmuka pAsethI, tenAM kapaDAM khuMcavI levAne vezyA zche je. na devAnnagurUnnApi, suhRdona ca bAMdhavAn // asatsaMgaratinityaM, vezyAvazyo di manyate // e|| arthaH- buccA, jugArI, raMDIbAja viMgerenI sobatamA rahelo, vezyAne vaza thaelo mANasa, kharekhara deva, guru, mitra ke bAMdhava kozne paNa gaNakArato nathI. kuSTinopi smarasamAna, pazyaMtI dhnkaaNdyaa| tanvatI kRtrimasnehAM niHsnehAM gaNikAM tyajet // e3|| arthaH- kuSTijane (koDhiAune ) paNa (kevala) dhananI hAthI, kAmadevasarakhA gaNatI, ane kRtrima (upara uparathI) snehane dhAraNa karatI eTale paramArthathI prItivinAnI, evI gaNikAne tajavI.. ___evI rIteM khastrIsaMtoSI gRhasthane vezyApAse javAnA doSo dekhADyA; have parastrIgamananA doSo dekhADe je. nAsaktyA sevanIyA hi, svadArA apyupaaskaiH|| AkaraH sarvapApAnAM, kiM punaH pryossitH|| e4 // arthaH- sarva viratinI lAlasAvAlA, ane dezaviratinA pariNAma Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. vAlA) zrAvakoe, AsaktapaNAthI khastrIne ( potAnI strIne ) paNa nahIM sevavI jozye, tyAreM (kapaTa, mRSAvAda Adika) sarva pAponI khANasamAna parastrInI to vAtaja zI karavI ? arthAt parastrIno to sarvathA tyAga karavo jozya. have parastrIunu pApakArIpaNuMja dekhADe je. svapati yA parityajya, nistrapopapatiM najet // tasyAM dANikacittAyAM, vidhanaH ko'nyayoSiti // e|| artha:-je lajjArahita thazne, potAnA patine tajI dazne, bIjA puruSane seve, evI calacittavAlI parastrImA vizvAsa zAno rAkhavo ? (arthAt nahIMja rAkhavo.) have parastrImA zrAsakta aelAne zikhAmaNa Ape . nIrorAkulacittasya, duHsthitasya prstriyaaN|| ratirnayujyate kartu, mupazUnaM pazoriva // e6|| arthaH- parastrImA rati karavI lAyaka nathI, kAraNa ke, tethI teNInA pati zrane rAjAnI vIka lAge , valI " zrA, mane joza gayo, ANe mane jANyo" ityAdika bIkathI citta paNa zrAkula thAya je; valI te kAmamATe devakulAdikamAM zayyA Asana vigere vinA suq besabuM paDe . ane tethI te kutarAnI najadIkamAM vadha karavAlAyaka pazu sarakho thAya . prANasaMdehajananaM, paramaM vairakAraNaM // lokakSyaviruI ca, parastrIgamanaM tyjet|| e|| arthaH- mATe, prANanA saMzayane utpanna karanAru, tathA vairanA utkRSTa kAraNasarakhaM, ane tethI A loka ane paraloka, bannemAM viruka, evaM je parastrIgamana, tene tajavaM. have parastrIgamananAM A loka ane paralokanAM paNa sukhadAyipaNAne pragaTa rIteM dekhADe . sarvasvaharaNaM baMdhaM, shriiraavyvcidaaN|| mRtazca narakaM ghoraM, lanate pAradArikaH // e|| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2eza yogazAstra. arthaH- parastrI sevanArane (A lokamAM) tenA ghananuM haraNa thAya . doraDAM zrAdikathI baMdhana thAya , tathA zarIranA avayavono ( hAtha, nAka, kAna vigereno) beda thAya ne. ane mRtyubAda paralokamAM jayaMkara naraka male ne. have upapattipUrvaka parastrIgamanano pratiSedha kare . svadArarakSaNe yatnaM, vidhAno nirNtrN|| jAnannapi jano duHkhaM, paradArAn kathaM vrajet // ee|| arthaH- potAnI strIsAthe koz cAlato hoya, te jozne potAne thatAM kuHkhane jANatAM batAM paNa, potAnI strInA rakSaNamATe jIta, vaMDI, kIho, cokIdAra vigere rAkhavAmAM yatna karato thako, te parastrIgamana kema karI zake ? have parastrIgamana to eka bAju raDaM, paNa tema karavAnI zchA paNa phAyadAkAraka nathI, tene mATe kahe be. vikramAkrAMtavizvo'pi, parastrISu riraMsayA // kRtvA kuladayaM prApa, narakaM dshkNdhrH||10|| arthaH- parAkramathI dabAvelu De jagat jeNe evo paNa rAvaNa, parastrIgamananI zvAthI potAnA kulano kSaya karIne narake gayo be. TIkAH- rAvaNe phakta haju to parastrI je sItA, tenIsAthe vilAsa karavAnI zvA karI, temAM paNa tene narakarUpI paralokasaMbaMdhi phala matyu; ane thA lokamAM teNeM kulano kSaya karyo. have te kSaya jo ke rAmazrAdikeM kayoM be, to paNa temAM kAraNarUpa te rAvaNa hovAzrI, teNeMja ko manAya. zrahIM ko zaMkA kare ke, parastrIsevavAthI paralokasaMbaMdhi phalanA vicAra karavAnI kaMza jarura nathI, paNa balavAnone AlokamAM to tenuM kaMza phala malatuM nathI. tene mATe kahe . je A-rAvaNe potAnA parAkramathI AkhA jagatane paNa dabAvyuM hatuM, tene paNa anartha jogavavo paDyo , tyAreM bIjA balavAnanI to vAtaja zI karavI? te rAvaNarnu dRSTAMta kahe . . thA pRthvImA rahelA rAkSasahIpamA suvarNamaya laMkA nAmanI eka prasika nagarI. tyAM pulastyakulamAM maNisamAna, mahAbalavAn, rAvaNa nAmeM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 293 vidyAdhara rAjA thayo. tene mahAparAkramI, evA kuMjakarNa zrane vijISaNa nAmeM be jAzyo hatA. eka dahADo pUrvapuruSoe melavelI navaratnonI mAlA teNeM gharamAM joza. te teNeM kaMThamA peherI tethI temAM tenA pratibiMbo paDavAthI, te jagatamAM dazamukhavAlo prasika thayo. tenI pAse prajJapti pramukha vidyA, tenI senAnI peThe vasatI hatI. paDI teNeM eka lIlAmAtramA jaratArdhane jItyu, to paNa teno hAthanI kharaja hajumaTI nahI. have vaitADhya nAmeM parvatapara, jeNe pUrvajavamAM anI padavI jogavelI . evo iMcha nAmeM vidyAdhara hato, te potAnA parAkramanA vazathI potAneja iMjamAnato hato. teNeM potAnI rANInuM nAma iMzANI, dazrIyAranuM nAma vaz2a, hAthInuM nAma airAvaNa, ghoDA, nAma uccaiHzravA, sArathinu nAma mAtati, tathA soma, yama, varuNa,zrane kubera evI rIteM cAra sujaTonAM paNa nAmo pADyAM. teNeM saghalA rAjAu~ne tRNa samAna gaNI rAvaNane paNa gaNakAryoM nahIM. tethI rAvaNa kopAyamAna thazne lazkarasahita tenI sAme laDavA cAlyo. te vidyAnA balathI sainyasadita samupane paNa ulaMgI gayo; tathA turata vaitADhya pAse pahoMcyo, rAvaNane zrAvato joza, paNa turata tenI, sAme laDavA Avyo. rAvaNe dUradhIja mokalelo eka dUta upAse AvIne tene kahevA lAgyo ke, je kaiTalAka rAjA vidyA vigerenA balathI zojatA hatA tejee paNa rAvaNanI sevA karI . have thATalo kAla to tenI vismRtimAM, ane tamArA zrArjavapaNAthI gayo, paNa have tamAre tenI cakti karavAno avasara . mATe kAM nakti dekhADo, ane kAMto zakti dekhADo ? ane te banemAMthI kaMzaM nahIM dekhADo to, turata tamAro nAza thaze. tyAre meM kahyu ke, tene sevanArA to bicArA garibaDArAjA jANavA, ane have zuMtene mArI pAsethI paNa sevA levI ? ane thA jeTalo kAla gayo,teTalo to rAvaNe jANavo ke, potAnAM sukhamAM gayo, paNa thA haveno vakhata to tene kAlarUpa zrAvelo be. mATe jazne tArA svAmIne kahe ke, te mArApratye jakti athavA zakti dekhADe, nahIMtara turata teno nAza thaze. te vAta dUteM jaza rAvaNane kahyAthI te paNa krodhAMdha thazne lazkarasahita vegayI cAlavA lAgyo. paDI bannenAM lazkaro malavAthI puSkarAta meghanI peThe bANo Adika hathiyArono varSAda varasavA lAgyo. par3I rAvaNanAputraM pitAne Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rae4 yogazAstra. namaskAra karI iMsane laDavAmATe potAnI sAme volAvyo. par3I iMzayane rAvaNano putra meghanAda vanne madAMdha thai hAthInI peThe yuddhathI laDavA lAgyA. panI eTalAmAM meghanAdeM iMsane jItIne nIce pADyo, ane tene vAMdhI lIdho, ane tene turata potAnA pitAne sopyo. paDhI rAvaNe te. ne balavAn cokIdArothI rakSaNa karAelA kedakhAnAmAM nArakhyo, paThI, soma, varuNa, yama, ane kubereM, gusse thazne rAvaNane gheo. tyA valavAn evo rAvaNa paNa tejenI sAye laDavA lAgyo. teNeM yamanA daMDano, kuberanI gadAno, varuNanA pAzano, tathA somanA dhanuSno nAza karyo. par3I teje ne teNe pADIne bAMdhI lIdhA. evI rIteM iMjane jItIne te pAtAlalaMkA jItavA cAlyo. tyAMnA caMDodara rAjAne jItIne teNeM kharadUSaNapratye potAnI behena tathA rAjya Apyu. te kharadUSaNoyeM caMDodaranuM sarvasva laza lIdhuM, paNa tenI eka garjiNI rANI tyAMcI nAsIne kyAMka cAlI gaz hatI. palI tyAMthI te laMkAmAM jaz sukheM samAdhe rAjya karavA lAgyo, have eka dahADo te vimAnamAM besIne Amatema jamato thako marut rAjAe prAraMja karelA mahAyajJane jozne te vimAnathI nIce utaryo, tyAre te rAjAe paNa tene AdarasatkAra dIdho. tyAreM rAvaNe kaDaM ke, are A, naraka zrApanAro yajJa zAmATe karAya ne, sarvano prajue dharma to ahiMsAmaya kahelo be, ane te AvI rIteM pazuhiMsAthI zuM thAya ne ? mATe banne lokamAM zrahitakArI evo yajJa tuM kara nahIM; ane jo karIza, to ahIM mArA ke. dakhAnAnuM ane paralokamAM narakanuM kuHkha tAre sahana karavU paDaze. te sAMjalI maruta rAjAe yajJa karavo mAMDI vAlyo, kAraNa ke, rAvaNanI AjJA nau~laMdhI zakAya, tevI hatI. paThI te rAvaNa tyAMthI meru tathA aSTApada pavaMtapara jAtrA karavAmATe gayo. tyAM zAzvatA ane azAzvatA maMdironI jAtrA karI, te pAlo potAne sthAnake zrAvyo. have ayodhyA nagarImA mahAsaMpadAvAlo dazaratha nAmeM rAjA hato. tene kauzalyA, kaikeyI, sumitrA, ane supranA nAmeM cAra rANI hatI. temAMthI kauzalyAne rAma, kaikeyIne narata, sumitrAne lakSmaNa, tathA suprajAne zatrughna nAmeM putro hatA. te cAre putro jANe bhairAvaNanA cAra dAMto hoya nahIM tema zojatA hatA. teumAthI rAma, janakanI putrI, tathA jAmaMDala Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. * 15 nI behena sItAne paraNyA itA. eka dahADo rAjAe cAre rANIne jinezvara prajunA snAtranuM pANI maMgalamATe mokavyu. te pANI sumitrAne pAbalathI pahoMcyu, tethI te rIsAi gaz, tyAreM rAjA pote teNIne manAvavA gayo. tyAM teNeM eka dhrujatA, dAMtavinAnA, zveta kezovAlA, pagale pagale. skhalanA pAmatA, tathA mRtyunI mAgaNI karatA, eka gharaDA kaMcukine teNeM joyo. tene joza rAjAe vicAryu ke, mArI paNa jeTalAmAM AvI avasthA na thAya, teTalAmAM mAre cothA puruSArthamATe (modamATe) yatna karavo jozya. ema vicAri teNeM turata rAma ane lakSmaNane bolAvyA. tyAreM kaikeyI rANIe rAjA pAsethI pehelAM melavelAM be varadAnamAMthI eke karIne jaratamATe rAjya, tathA bIjAe karIne, rAma, lakSmaNa ane sItAno cauda varSasudhi vanavAsa mAgyo. tyAre rAjAe paNa potAnuM vacana pAlavAmATe, tema karyAthI, sItA ane lakSmaNa sahita rAma, daMDakA vanamA gayA, ane dazaratha paMcavaTImA rahyA. eTalAmA tyAM be cAraNa kRSi zrAvavAthI rAma, lakSmaNa tathA sItAe temanI satkArapUrvaka sevA karI tethI 'tyAM devoe gaMdhodakanI vRSTi karI; ane te vRSTinA lojathI jaTAyu nAmeM gIdhono rAjA tyAM Avyo. tyAM te munie dIdhelI dezanA sAMjalavAyI te jaTAyune jAtismaraNa jJAna thayu, ane tethI te sItA pAse AvIne vege. have lakSmaNa phala Adika levA mATe bahAra gayA, tyAre temaNe tyAM eka talavAra jovAthI, kautukathI jovA mATe upADI. tenI tIkSNatAnI parIkSAmATe teNeM pAsenI vAsanI jAlImAM mArI joza. tethI tenI aMdara rahelA koi mANasanu mAthu kapAz jaz nIce paDyu. te joza badamaNe vicAryu ke, dhikkAra de mane ke, meM koI niraparAdhI mANasane mArI nAkhyo. par3I teNeM rAmapAse jazne, te sagharbu vRttAMta kaDaM, tathA te talavAra paNa dekhADI. tyAreM rAmeM kahyu ke, A sUryahAsa khaDga , mATe Ane sAdhanAra mANasane te haNyo be, ane tethI tyAM kharekhara teno ko uttarasAdhaka paNa hovo jozyeM. have eTalAmAM rAvaNanI behena ane kharadUSaNanI strI caMjanakhAe tyAM zrAvI, putrane mRtyu pAmelo joyo. te joza he zaMbukaputra ! tuM kyAM gayo ? ema raDavA lAgI; eTalAmAM teNeM lakSmaNanAM pagalAM joyAM tethI tepIe Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra anumAna karyu ke, jenAM thA pagalAMDe te mANaseM mArA putrane mAryoM meM; ema vicAri te pagalAMne mArge javA lAgI. eTalAmA teNeM sItA zrane lakSmaNa sahita rAmane eka vRdatale beThelA joyA. manohara rAmane jo teNIne kAma vyApyo. tethI teNIe manohara rUpa karI, rAmane vilAsamATe mAgaNI karI; tyAreM rAmeM hasIne kayu ke, huM to strIsahita buM, mATe strIvinAnA lakSmaNane tuM jaja ? tyAreM teNIe lakSmaNanI prArthanA karavAthI lamaNe kayu ke, teM pehelAM moTA nAznI mAgaNI karI be, tethI have tuM mAtA samAna be, mATe te vAta banaze nahIM. tethI teNIe atyaMta gusse thazne, khara zrAdikane putranA mRtyuno vRttAMta kahyo. tethI te cauda hajAra vidyAdharonI sAthe rAmaneupaava karavAne zrAvyo.tyAre tenI sAthe ladamaNe laDavAne rAmanI rajA mAgI; tyAre rAmeM paNa kaDaM ke, he vatsa tuM, jA? ane phateha kara ? vatI tane jo kaMza saMkaTa paDe, to mane bolAvavAmATe siMhanAda karaje? par3I lakSmaNa paNa tyAM jaztemane bANothI mAravA lAgyo. evIrIteM laDAi cAlatI vakhateM caMDanakhAyeM rAvaNapAse jaz saghatuM vRttAMta kahI potAnA jaratArane madada karavA kahyu, zrane vAlI kaDaM ke, rAmanI strI sItA jevI meM zrA junIyAmAM ko manohara strI joza nathI; mATe teNIne tuMgrahaNa kara? te sAMjalI rAvaNa paNa puSpaka vimAnamAM besI tyAM zrAvyo. paNa atyaMta tejasvI rAmane joza, tenAthI DarIne te dUra uno; tathA rAmanA begaM sItAnA haraNane azakya jANI, teNe avalokanI vidyArnu smaraNa kayuM. tyAre te vidyA paNa hAtha joDI tenI sAme zrAvI unI. tyAreM rAvaNe teNIne kaDaM ke, mane sItAnA haraNamA tuM madada kara? tyAre teNIe kahyu ke, vAsukInA mastakaparathI ratna besAruM, paNa rAmapAsethI sItA levI devone paNa muzkela . paNa eka upAya ne ke, jo saMketa karelA lakSmaNanA siMhanAdathI rAma tyAM jAya, to tuM sItAne lez zake, tyAre rAvaNe tema karavAyU~ kahevAthI teNI dUra jaz lakSmaNane malatoja siMhanAda karyo. te sAMjalatAMja rAma sItAne joDI tyAM gayo. eTale rAvaNe sItAne upADI vimAnamAM besADI kaDaM ke, tane haranAra hu~ rAvaNa bu. ema kahI te zrAkAzamArge cAlavA lAgyo. tyAre sItA to he rAma, he lakSmaNa, he nA, mane A harI jAya De, ema kahI pokAra karavA lAgI. te jora jaTAyue Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. kaDaM ke, he putrI, tuM Dara nahIM, ema kahI te doDyo, zrane potAnA nakho rAvaNanI gatImAM mAravA lAgyo.tyAre rAvaNe gusse thaztene talavArathI mArI nAkhyo, ane, tethI te nIce paDyo. par3I rAvaNe laMkAmAM jaz, sItAne bagIcAmA rAkhI; tathA teNIne lonAvavAmATe teNeM trijaTAne hukama karyo. have rAmane to rastAmAMja lakSmaNa sAmA makhyA, tyAreM lakSmaNe kayu kesItAjIne ekalAM mukI, tamo yahIM kema AvyA? tyAre rAmeM kaDaM ke, tamArA siMhanAdazrIja huM ahIM zrAvyo bu. tyAre lakSmaNe kaDaM ke, meM siMhanAda kayoM nathI, mATe kharekhara zrApaNane kozye ThagyA . tamone dUra karavAneja kozya balathI siMhanAda karyo . par3I te sthAnakeM AvyAbAda sItAne nahI jovAthI rAma mUrga khAi paDyA. panI jyAre tene saMjJA zrAvI, tyAreM lakSmaNe kaDu ke, have ApaNe te bAbata prayatna karavo. eTalAmAM ko eka mANaseM zrAvI temane namaskAra karyo, tyAre teuye tene pubyAthI te potAnuM vRttAMta kadevA lAgyo, ke, pAtAlalaMkAnA rAjA mArA pitA caMbodarane mArIne rAvaNe kharane gAdIyeM besADyo . te vakhate mArI mAtA garjiNI hovAthI tyAMcI nAsI gai. ane teNI mane janma thApI, mAjhaM virAMdha nAma pADyu .have eka dahADo ko muniyeM mArI mAne kahyu ke, jyAre dazarathanA putra kharAdikane mAraze, tyAre te tane pAtAlalaMkAno rAjA karaze. mATe sevakanobAje have te avasara zrAvyo be. te sAMjalI rAmeM tene pAtAlalaMkArnu rAjya prApyu. tyAM tene besADavAne jyAreM lakSmaNasahita rAma jatA hatA, tyAre rastAmA vidyAvinAnA jAmaMDalanA eka cAkarane teNeM joyo. teNeM rAmane namaskAra karI sItA rAvaNa ane jaTAyunu vRttAMta kahyu, panI rAmeM pAtAlalaMkAmAMjara, virAdhane gAdIye besADyo. _have sAhasagati nAmeM koza vidyAdharono rAjA, AkAzamAM jamato thako kiSkiMdhA nagarIpAse Avyo. te vakhate tyAMno sugrIva rAjA bahAra krIDA karavAne gayo hato. te vakhate sAhasagatithe tyAM sugrIvanI tArA nAmanI manohara strIne aMtaHpuramA joza, teNIne joza kAmAtura tha sAhasagati sugrIvarnu rUpa karI te aMtaHpuramA dAkhala thayo. jeTalAmA te aMtaHpuranA dvArapAse pahoMcyo, teTalAmAM sugrIva paNa mehelanA daravAjApAse zrAvyo, tyAre dhArapAloe tene aTakAvI kahyu ke, rAjAto kyArano Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raena yogazAstra. aMdara gayo , tuM to koI bIjo mANasa ne evI rIte tyAM kolAhala thavAthI, vAvinA putra caMjarAzie, aMtaHpuramA jatA khoTA sugrIvane paNa aTakAvyo. panI tyAM lazkara vigeree ekaga thara, tapAsa karatAM banne eka sarakhA lAgyA. panI tyAM tejenAM bannenA lazkaro bacce jayaMkara raNasaMgrAma thayo. tyAM kharA sugrIveM jUga sugrIvane potAsAthe laDavA mATe bolAvyo. paLI te banne bahuja jorathI laDavA lAgyA. jyAre tenAM hathiyAro khuTyAM tyAreM, te mukuTathI laDavA lAgyA. ema laDatA kharo sugrIva thAkI, javAbI nagaranI bahAra nikalIne rahyo. jUge sugrIva paNa tyAM asvastha cittathI rahyo. paNa vAlInA putraM tene paNa aMtaHpuramA javA dIdho nahIM. have kharo sugrIva tyAM vicAravA lAgyo ke, A koza strIlaMpaTa mAro verI be. meM to parAkramahIna thazne vAlInA nAmane kalaMka lagADyu. dhanya be vAlIne ke, jeNeM tRNanI peThe rAjya tajIne paramapada melavyu. valI mAro caMjarAzi kumAra paNa mahA balavAn De, paNa bannenA nedane jANyAvinA te kone haNe ? ane kone na haNe? topaNa teNeM zrAddhaM sAraM karyu le ke, te jUga sugrIvane aMtaHpuramAM. pesavA dIdho nathI. mATe have koz balavAnano Azraya lazne huM tene mAruM. mATe mahAbalavAn evA rAvaNarnu huM zaraNuM lelaM, paNa te to strIlolupI hovAthI mArIja tArA strIneM haraNa kare mATe have to kharane mAranAra rAmalakSmaNanuM zaraNa lekha, kAraNa ke, hamaNAMja teNeM virAdhane paNa rAjya Apyu je. valI te ha. ju paNa pAtAlalaMkAmAMja rahyA je. ema vicAri teNeM eka vizvAsI dUtane zikhAmaNa pIne mokavyoH te dUteM jaz virAdhane namaskAra karIne saghalo potAnA khAmino vRttAMta kahI saMjalAvyo ane kahyu ke, amAro khAmI tArI mAraphate rAmalamaNatuM zaraNa levAne zche . tyAre teNeM kaDaM ke, sugrIvane tuM ahIM turata lAva ? te sAMjalI dUteM AvIne te vAta sugrIvane kahI. tyAre te paNa turata pAtAlalaMkA pratye zrAvyo. paDI virAdhe tene namaskArapUrvaka rAmapAse teDI jazateno saghalo vRttAMta nivedana kayo, paDhI sugrIveM rAmane kaDaM ke, ApeM mane zrA puHkhamAMthI mukta karavo. palI rAmeM paNa tene madada karavAnuM kahyu. panI virAdhe paNa sugrIvane sItAnA haraNanI vAta jaNAvavAthI, teNe paNa rAmane vinayathI kaDaM ke, ja Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 2ee gatanuM rakSaNa karatA evA tamone jo ke koznI madadanI apekSA nathI, to paNa huM kahuM bu ke, ApanA prasAdathI jyAre mArA zatruu~no nAza thaze, tyAreM huM game tema karIne paNa sItAnI khabara lAvIza. paThI te su. grIvanI sAthe kiSkiMdhA nagarItarapha cAlyA. ane tyAM pahoMcyA bAda sugrIveM khoTA sugrIvane laDavAmATe bolAvyo. teja vakhate te jUge sugrIva paNa turata laDavAmATe zrAvyo, kAraNa ke, brAhmaNo jema jojanamATe, tema zUrA loko laDavAmATe Alasu thatA nathI. par3I jyAre te banne laDavA lAgyA, tyAreM rAmacaMbajI to kSaNavAra sudhi cupa rahyA. par3I temaNe dhanuphno TaMkAra karyo, ke turata jUga sugrIvanI vidyA nAzI gaz. panI rAmeM te sAhasagatine taraboDyo ke, buccA, parastrI sAthe vilAsa karavAnI tuM zvA kare ne ? ema kahI rAmeM tene ekaja bANathI mArI nAkhyo. paDI rAmeM tene paNa tenI gAdIpara besADyo. have virAdha paNa lazkara lazne sItAne zodhavA mATe tyAM zrAvyo; jAmaMDala paNa vidyAdharonA lazkara sahita te kAmamATe tyAM zrAvyo, ahIM sugrIveM paNa jAMbuvat hanUmAn, tathA nIla Adika potAnA sAmaMtone volAvyA. paThI vidyAdharonI te senA paNa tyAM Avate bate sugrIveM rAmane kaDaM ke, ApanI AjJA hoya to thA hanUmAn sItAnI khabara mATe laMkAmAM jAya. paThI rAmeM anujJApUrvaka eMdhANa dAkhala potAnI vITI tene zrApavAthI, te paNa pavananI peThe AkAzamA laMkAtarapha doDyo. tyAM udyAnamAM jaz juve , to rAmanuM nAma japatI sItAne teNeM vRkSa tale beThetI joza. par3I teNeM vRdanI DAliu~mA pAine sItAnA kholAmA te vIMTI nAkhI, te joza sItA paNa atyaMta AnaMda pAmI. tethI trijaTAe rAvaNane jara kaDaM ke, ATalo vakhata to sItA dilagirimAM hatI, paNa Aja to AnaMdamAM ne. tyAreM rAvaNe maMdodarIne jazne kayu ke, sItA have mArAmAM anurakta thara hoya tema lAge , mATe teNIne jara tuM samajAva ? tyAre te paNa sItApAse jaz miSTavacano bolavA lAgI ke, rAvaNa paNa mahAparAkramI , ane tuM paNa rUpa ane lAvaNyano naMDAra , mATe have tuM tene paraNya ? tema huM zrane bIjI tenI saghalI striyo tArI dAsIrUpa thazne rahIzuM. tyAreM sItAe kaDaM ke, are muSTa ! kuTTaNI ! tArA patinI peThe tA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. ruM paNa mukha koNa jue ? hamaNAM rAmasahita ladamaNa zrahIM zrAvaze bane kharAdikanI peThe tArA nArano paNa nAz2a sahita nAza thaze. mATe muSTa thahIMthI cAlI jA ? evI rIte tarjanA pAmelI te maMdodarI paNa gu. sse thazne tyAMcI cAlI gaz. panI hanumAneM vRkSaparathI utarI hAtha joDIne, sItAne kaDaM ke, lakSmaNasahita rAmacaMjI kuzalademeM vatteM . tamArI tapAsamATe mane ahIM mokalela , ane huM tyAM pAlo jazza, tyAre te paNa zatruno nAza karavAmATe ahIM zrAvaze. evI rIteM jAranA samAcArane lAvanAra hanumAnane sItAe bAziSa ApI. par3I hanumAnanA uparodhathI tathA rAmacaMdrajInA samAcAranI khuzAlIthI teNIe uMgaNIza upavAsatuM pAraNuM kayu. panI hanumAne rAvaNanAM te udyAnane jAMgavA mAMDyu, tyAreM mAlIe te vAta rAvaNane jazne kahI. panI rAvaNe hukama karelA mANaso tene mAravAmATe zrAvyA, paNa hanumAne ekale tene mAryA. tyAreM rAvaNe gusse thazne iMjitane tene pakaDavAno hukama kayoM. tyAre iMjajita AvIne tene pAzathI bAMdhIne rAvaNapAse laz gayo. tyAreM hanumAna tyAM pAsane toDI nAkhyo, tathA pagethI rAvaNanA mukuTane haNIne te uDI gayo. par3I te tyAM laMkAmAM keTaloka upajava karI, turata rAmapAse thAvyo; tathA saghalo vRttAMta kahI saMcalAvyo. rAmeM paNa tene putranI peThe bAtI saraso dAbIne AliMgana dIdhuM; tathA panI sugrIva AdikanI sAye laMkAtarapha prayANa karyu, tyAM samuapara pula bAMdhIne te saghalA laMkApAse pahocyA. tathA tyAM laMkAne ghero ghAlyo. have eTalAmAM binISaNe rAvaNane namaskAra karI kaDaM ke, zrA rAmacaMDa AvelA , mATe tene tuM sItA pAnI ApI de ? tyAreM rAvaNe kadyu ke, tuM to kAyara ne, mATe Dare be. tyAreM vinISaNe kaDaM ke, rAma ane la. damaNa to eka bAju rahyA, paNa tenA eka yoddhA hanumAnanuM paNa teM zuMparAkrama joyuM nahIM ? tyAreM rAvaNe tene kayu ke, tuM to amAro zatru be, zrane verIne malI gayo DhuM; mATe nikala ahIMthI ? evI rIteM rAvaNe taraboDyAthI te rAmapAse Avyo,tyAreMrAmeM paNa tene kaDaM ke, huM tane laMkAnuM rAjya zrApIza. have rAvaNanI senA paNa zeravahAra nIkalavAthI banne senA ekatI tha. paDI rAmanI jJAthI hanumAn zrAdika yojhA kha Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 201 DavA lAgyA. zrane tethI keTalAka rAkSaso marAyA,keTalAka pakaDAyA, tathA keTalAka nAsI gayA. tethI kuMjakarNa ane meghanAda krodhAyamAna thara agADI zrAvyA. tyAre sugrIveM krodhAyamAna thara, eka parvatane upADI kuMjakarNapara pheMkyo, tyAre kuMjakaNe tene gadAthI cUrNa koM; tathA bIjA prahArathI kapIzvarane, pADIne tathA tene kAkhamAM ghAlI te baMkApratye cAlato thayo. meghanAdeM paNa bANanI vRSTithI vAMdarone nasADI melyA. tyAreM rAmacaMDa krodhAyamAna thara kuMjakarNapratye doDyA, tathA lakSmaNa meghanAdapratye doDyo. te vakhate sugrIva paNa bala karIne kuMjakarNa pAsethI buTI gayo; have kuMcakarNa rAmanI sAthe, tathA meghanAda ladamaNanI sAthe khaDavA lAgyA. palI rAmeM kuMbhakarNane tathA lakSmaNe meghanAdane pakaDyo. tyAreM rAvaNa pote krodhAyamAna thara raNasaMgrAmapara zrAvyo. te vakhate rAmane nivArIne lakSmaNa tenI sAme gayo. khaDatAM hathIyAro khalAsa thayAthI rAvaNe - damaNapara amogha zakti mukI. thane tethI lakSmaNa jamInapara paDyA, te jo3 rAma atyaMta zokAtura thayA. te vakhate sugrIva zrAdika yodhAu~e koTanI peThe rAma ane lakSmaNane gherI lIdhA. paDI rAvaNe vicAryu ke, bAje badamaNa mRtyu pAmaze, ane tyAra bAda tenA zokathI rAma paNa mRtyu pAmaze, mATe have zAmATe laDa ? ema vicAri rAvaNa laMkApratye pAye gayo. have eTalAmAM ko mitra vidyAdhareM zrAvI jAmaMDalane kaDaM ke, ayodhyAthI vAra yojana kautukamaMgala nAmeM nagara , tyAM joNaghana nAmeM rAjA be; ane te kaikayIno nA le. tene vizavyA nAmeM kanyA , tenAM snAnanAM pANInA sparzathI lakSmaNanI vyAdhi nAza pAme tema . ane tepaNa pra. jAta thayA pehelA jo zrAve, to lakSmaNa jIvatArahe, nahIMtara jIve nahIM. par3I te vAtaM nAmaMDaveM rAmane jaNAvavAthI rAmeM paNa te kAryamATe hanumAna sahita teneja zrAjJA ApI. paDI te turata ayodhyAmAM AvyA, ane tyAM mehelamAM jaratarAjAne terjae joyA. tee jaratane jagADavAmATe gAyana karavA mAMDyu. tyAre jarata jAgavAthI nAmaMDaleM pAse zrAvI namaskArapUrvaka saghalo vRttAMta kahI saMjalAvyo. tyAre jarateM kayu ke, te kArya huM tyAM thA. vavAthI thaze, tethI te paNa vimAnapara caDI teunI sAthe kautukamaMgaleM thAvyo. tathA joNaghananI pAse vizavyAnI mAgaNI karI, tyAreM teNeM eka ha. 26 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 yogazAstra. jAra strI sahita vizalyAne tenI sAthe paraNAvIne mokalI. panI nAmaMDala paNa jaratane ayodhyAmAM mukIne vizalyAsahita rAmacaMsajIpAse zrAvI pahoMcyo. tathA tyAM vizalyAe ladamaNajIne hAtha aDakADatAMja te vi. dyA cAlI gaz. valI teNInA snAnanA pANIthI rAmanA ghAyala thaelA sai. niko paNa tatkSaNa sAjA thayA. panI rAmeM kaDaM ke, kuMlakarNAdikane paNa A pANIthI sAjA karavAmATe yahIM lAvo? tyAre zrAradoe zrAvIne kayaM ke, tethe to teja vakhate dIkSA lIdhI . tyAre rAmeM kaDaM ke, muktimArgamA rahelA teje have vaMdanIya , mATe temane boDI muko? tyAreM thArakSakoe paNa temane boDI melyA. palI badamaNa vizakhyA tathA te bIjI kanyAune paraNyA. have anAteM rAvaNa paNa pAbo raNasaMgrAmamATe zrAvyo. tyAreM lakSmaNa paNa rAmane namaskAra karI tenI sAme laDavAne cAlyA. have rAvaNa je je hathiyArone mukato hato, tete hathiyAronelakSmaNa bedI nAkhatA hatA; tethI rAvaNe krodhAyamAna azne potAnuM cakra phekyu, paNa te ladama- . NanI bAtImA balokhAMnI peThe jarA vAgyu. par3I teja cakrathI lakSmaNajIyeM rAvaNa- mastaka bedI nAkhyu. par3I sonAnI salInI peThe ziyalathI nirmala rahelI sItAne rAmeM grahaNa karI, zrane vinISaNane laMkAnAM rAjyapara sthApana kayoM, evI rIteM rAma, zatruno nAza karI jAi, strI tathA mitro sahita ayodhyAmAM gayA, ane parastrIne jogavavAnI chAthI rAvaNa mRtyu pAmI tathA kulano daya karInarakeM gayo. evIrIteM sItA ane rAvaNanI kathA kahI lAvaNyapuNyAvayavAM, padaM sauNdrysNpdH|| kalAkalApakuzalA, mapi jahyAt prstriyN||201|| arthaH-lAvaNyapaNAthI manohara aMgopAMgavAlI, tathAsuMdaratAnI saMpadAnA sthAnakasarakhI, ane kalAnA samUhamA pravINa, evI parastrIne DoDavI. have parastrIthI virakta rahenAranI stuti kahe . akalaMkamanoratteH, parastrIsaMnidhAvapi // sudarzanasya kiM bruumHsudrshnsmunnteH||10|| arthaH- parastrInI najadIkamAM paNa kalaMkarahita manovRttivAlA, tathA zAsananA prajAvaka evA sudarzana zegnI zramo keTalIka stuti kariyeM. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 vitIyaprakAza. te sudarzana zegnI kathA kahe . aMga nAmanA dezamAM caMpA nAmeM manohara nagarI be, tyAM dadhivAhana nAme rAjA hato. tene mahAkalAvAn, tathA devAMganA sarakhI rUpavAlI zrajayA nAmeM rANI hatI. teja nagaramAM eka vRSanadAsa nAmeM moTo zAhukAra hato. tene yathArtha nAmavAlI jainadharmane sevanArI arhadAsI nAmeM strI hatI. te zegne tyAM sulaga nAmeM eka sono carAvanAra hato; te hamezA sone vanamA cAravAmATe ve jato. eka dahADo mahA mahinAmAM sAMjane vakhate vanamAthI pAbA pharatAM teNeM eka munine vastrarahita kAyotsarga dhyAnamAM unelA joyA. tene jo teNeM vicAryu ke, AvI ThaMDInI rAtrimAM thA zrAvI rIteM sthira unnA radeze, mATe tene dhanya be, evI rItanAja dhyAnamAM te rAtrie to jaMghI gayo; panI prajAtamAte jaisone laz teja ja, goe Avyo, tyAM teNeM teja munine dhyAnamA rahelA joyA. paThI teNeM temane namaskAra karI, temanI nakti karI. eTalAmA sUrya paNa ugyo, tejANe zraddhApUrvaka munine jovAmATeja ugyo hoya nahIM, tema zocavA lAgyo. paThI te muni paNa " namo arihaMtANaM" ema kahI AkAzamArge uDIgayA. A kharekhara AkAzagAminI vidyA hatI. ema vicAri, teNeM te namaskAratuM pada hRdayamA dhArI rAkhyu. paDI te hamezAM, upatAM, besatAM, jAgatAM, GghatAM, teja pada volyA karato. tyAreM zeveM pubyuM ke, utkRSTA prajAvavAyU~ zrA paMca parameSTinA namaskArarUpa pada tane kyAthI matyu ? tyAre teNeM saghalo vRttAMta zegne kahI saMjalAvyo; tyAreM zete paNa tenI prazaMsA karIne, tene kaDaM ke, A kaMza phakta AkAzagAminI vidyAja nathI, paNa te to svarga ane modamAM paNa laz jaz zake tema je. vanI A jagatamA je je suMdara vastu male be, te saghalI thAnA pranAvathI be. mATe AnA prajAvatuM varNana mArAthI yaz zake tevu nathI. paDI zeveM tene kaDaM ke, have tuM zrAkho navakAra maMtra zIkha ? tAraM A loka ane paraloka bannemAM kalyANa thAya. paDI sujaga to samasta navakArane zikhine kho divasa teno pAThakaravA lAgyo, bhane tethI te pATha tenI nudhA ane tRSAne paNa nAza karanAro thayo. evI rIteM teno pATha karatAM thakAM keTaloka kAla gaye bate varSAkAla zrAvyo mUzaladhArAe varasAda paDavA lAgyo. te vakhate sujaga gherathI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yogazAstra. sone lai bahAra zrAvyo; tathA paDhI jyAre pATho valyo. tyAre teNeM - gADI nadI mAM pUra veluM joyuM. te joi te bIkadhI jarA vicAramAM paDhyo, eTalAmAM so to tarIne sAme pahoMcI paDhI teNeM AkAzagAminI vidyAnI buddhidhI, namaskAra jIne nadImAM Theka mArI. paNa nadInA kAdavamAM khucelo eka khIlo tenA hRdayamAM vAgyo ane te marmasthAnanA ghAthI, paMcaparameSTituMja smaraNa karato te mRtyu pAmyo. tyAMthI te prA zevanI strI zrAsInI kudiye utpanna thayo. te garbhamAM zrAvyA paDhI trIjo mahino gayAbAda zeThANIne Dolo thayo ke, huM jinezvara prajunI pratimAne sugaMdhipANIthI snAna karA caMdananuM vilepana karUM, tathA puSpothI pUjuM; valI sAdhune pratilAnuM, saMghanI jakti karUM tathA garibone huM dAnapuM. pI zeTheM paNa ciMtAmaNi ratnanI peThe tenA te saghalA DohalA saMpUrNa karyA. paDhI eva rIteM navamAsa ne sADA divaso jAte bate, teNIyeM uttama lakSaNovAlA eka putrane janma zrApyo tyAre zeteM paNa harSathI mahotsavapUrvaka sAre divase tenuM "sudarzana" nAma pADyaM paDhI anukrameM teNeM saghalI kalA grahaNa karI paDhI zerte paNa tene uttama kulanI, eka suMdara manoramA nAmanI kanyA paraNAvI. have te sudarzana kevala tenAM mAta pitAneja nahIM, paNa rAjA ne saghalI prajAne paNa AnaMdadAyaka thayo. . have te nagarama, rAjAne vahAlo, chAne vidvAn, kapila nAmeM purohita hato. tenI sAthai sudarzanane mitrA thara te purohita prAyaH karIne sudarzananIja pAse vasato ito. eka daddADo tenI kapilA nAmanI strIe puaj, tuMTalo badho vakhata nitya karmoMne boDI kyAM rokAya be ? tyA te ke, huM sudarzananI pAse rahuM huM; tyAreM strIe valI pubdhuM ke, te sudarzana koNa be ? tyAreM kapileM kayuM ke, uttama ane dhairyavAn, evA mArA mitra sudarzanane jyAreM tuM nayI jANatI, tyAreM tuM kaM paNa nathI jAetI ema samajavuM. tyA kapilAe kartuM ke tuM mane hamaNAMja tene ulakhAva? tyAreM kapileM kAM ke, te vRSajadAsa zeThano putra be te rUpeM to kAmadeva sarakho, gaMjIratAthI samudra sarakho ane kamAthI muni sarakho be. valI te dAnezvarI, guNI ne priya bolanAro be. te sAMjalI kapilA tha tyaMta kAmAtura tha. paDhI to te hamezAM sudarzananA melApane ichavA lAgI. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 ktiIyaprakAza. eka dahADe kapila gAma gayo, tyAre kapilA sudarzanane ghera gai. ane kaDaM ke, Aje tamArA mitranI tabIyata sArI nathI, tethI ahIM zrAvela nathI. valI tamArA virahathI tene bevaDaM ukha thAya , mATe tamone bolAvavA teNeM mane mokalI , par3I teNInuM vacana mAnIne te kapilane ghera zrAvyo. tyAM praveza karatAMja teNeM pubyu ke, mAro mitra kyA ? tyAre teai kahyu ke, te aMdaranA nAgamA sutelo . tyAre sudarzaneM jarA agADI jazne kaDaM ke, ahIM paNa nathI tethI jhuMte bahAra gayo ? tyAre tepIe kaDaM ke haju te aMdara , tethI te aMdara gayo, paNa tyAMe tene nahIM jovAthI, kayu ke, are ! kapilA! kapila kyoM ? tyAre tepIe bAraNAM baMdha karyAM ane potAnAM thoDAM aMgopAMga dekhADIne, tathA tene bAbAM vastrothI DhAMkIne, tathA evI rItanA vividha vilAsapUrvaka, te sudarzanane kahevA lAgI ke, kapila to ahIM nathI, mATe zrA kapilAne tuM grahaNa kara ? tArA mitra jyArathI tArA rUpa vigerenI mane vAta karIbe, tyArathI mane kAmadeva pIDyA kare .ane Aje zrA tamAro melApa thayo . mATe mane virahAturane zrAliMgana dazne tamo bacAvo ? tyAreM sudarzaneM samayasUcakatA vAparIne kahyu ke, te je vAta karI, te juvAnone lAyakaja , paNa hu~ to napuMsaka bu, mATe tuM to mArA puruSaveSathI ugA . tyAreM teNIe virakta tha kaDaM ke, cAlyo jA ? tyAre, ema kahI teNIe dvAra ughADyu, ane tethI sudarzana paNa tyAMcI nikalI gayo; tathA utAvale page potAne ghera gayo. tathA jazne vicAryu ke, havethI ekalA paraghare javU nahIM. par3I te hamezAM dharmanAMja kAryomAM rakta thayo. have eka dahADo te nagaranI aMdara iMjamahotsava cAlu thayo. te vakhate rAjA te purohita ane sudarzananI sAthe udyAnamA gayo. te vakhate ajayA rANI paNa kapilAnI sAthe uttama vAhanamAM besIne tyAM gaz. te vakhate u putro sahita sudarzananI strI paNa vAhanamAM besIne tyAM zrAvI. tene jo kapilAe rANIne pubyu ke, he khAmini, thA atyaMta lAvaNyavAlI strI koNa ? tyAreM ajayAyeM kahyu ke, zuM haju tane khavara nathI ? thA to sudarzananI strI . te sAMjalIne kapilA Azcarya pAmIne bolI ke, jo thA sudarzananI strI hoya, to te ustAda hovI jozya. tyAre rANIe pubyu ke, ustAda kema ? tyAre kapi Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 yogazAstra. lA bolI ke, teNIne ATalAM badhAM nokarAMDe tethI. tyAreM rANIe kahyu ke. jArakhAlI strIne nokarAM thAya temAM ustAdI zuM ? tyAre kapilAe kaDaM ke, he devI, jo jAra puruSapaNAmAM hoya to to tema thAya, paNa zrA sudarzana to napuMsaka be. tyAreM rANIe pubyu ke, te te kevI rIteM jAmu ? tyAreM kapilAe potAno anujavelo vRttAMta kahI saMcalAvyo. tyAreM zrajayAyeM kaDaM ke, he mugdhe! tane to teNeM ugI te parastrIpratye napuMsaka ne. kaMza potAnI strIpratye napuMsaka nathI. tyAre kapilA bolI ke, jyAre huM ugA , tyAreM tArAmAM valI kaMza vadhAre caturAzne ? tyAre rANIe kahyu ke, mArA hAthanA sparzathI to patthara paNa galI jAya tema . tyAreM kapikhAe asUyAsahita kayu ke, jo evo tane garva , to tuM sudadarzana sAthe vilAsa kare to mArnu; tyAreM rANIe ahaMkAra lAvI kaDaM ke, he sakhi, jo hu~ kharI to sudarzana sAthe vilAsa karUM. ane tema na thAya, to zramimA praveza karUM. valI catura strIe moTA vanavAsI zaSiu~ne paNa calAvyA be, tyAreM yA gRhastha te \ hisAbamAM be ? panI tyAM krIDA karIne te potapotAne sthAnakeM gayA. paDI rANIe potAnI mahAcatura, paMDitA nAmanI dhAvane potAnI pratijJAnIvAta kahI saMnalAvI. tyAre paMDitAe kahyu ke, he putri, teM thA ThIka na karyu, kAraNa ke, tuM haju mahAtmAu~nI dhairyazaktine jANatI nathI. valI zrA sudarzana to jaina dharmanA munirjanA sahavAsathI dRDha manavAlo ne, mATe dhikAra , tArI A pratijJAne ! valI bIjA sAdhAraNa jainI paNa parastrIpratye to sahodaratulya hoya , tyAre zrA ziromaNi zrAvakanI to vAtaja zI karavI. valI brahmacaryaja De dhana jeu~nu evA sAdhu to tenA guru . mATe te kAma te zI rIteM karaze ? valI te hamezAM upAzrayamAM dhyAnamA rahe , to tene ahIM lAvI paNa kema zakAze ? tyAre anayA bolI ke, game tema karIne paNa tu tene ekavAra ahIM lAvya? tyAre paMDitAe kahyu ke, eka upAya De; ane te e ke parvane divase te ko zUnya gharamAM kAyotsarga dhyAna rahe , mATe te dhyAnamAM ne dhyAnamA ahIM upADI lAvU. tyAreM rANIe kaDaM ke temaja karaje ? paDhI keTalAka divaso gayAbAda tyAM nagaramAM kaumudI mahotsava zrAvyo, tyAre rAjoe DhaMDhero piTAvyo ke, sarva lokoe zaNagAra sa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 205. jIne kaumudIno mahotsava jovAmATe udyAnamAM zravakuM ? te sAMjalI sudarzaneM vicAra ke, prajAtamAM to comAsI parva be, mATe mAre zuM karabuM ? ema te kheda pAvA lAgyo, pachI rAjA pAse jai neTaNuM mukI kayuM ke, apanI AjJA hoya to, prajAtamAM comAsI parva hovAthI hUM devagurunI pUjA bhakti karUM; tyAre rAjAe paNa tene tema karavAne hA pADI tethI teNeM pUjA sevA caityayAtrA vigeremAM zrAkho divasa kahADI, rAtriyeM pauSadha vrata as, koika cotarApara kAyotsarga dhyAnamA rahyo . tyAre paMDitA - jAne kahyuM ke, jo tuM zrAje udyAnamAM na jAya, to tAro manoratha si thAya te be. tyA rANIyeM rAjAne kayuM ke, Aja to mAruM mAdhu Dukhe be, tethI huM to udyAnamAM zrAvI zakIza nahIM, ema kahI te ghera rahI, kAraNa ke strI prapaMcazAstramAM bahuja nipuNa hoya be. pabI paMDitA eka vAhanamAM kAmadevanI paJcaranI mUrti besADIne mehelamAM javA lAgI, tyAre cokIdAropa rokyAthI teNIeka ke, rANInA zarIrane majA na star te udyAnamA gai nathI, mATe tene pUjavAvAste yA kAmadevanI mUrtti huM lai januM tuM, tathA vIjI devonI mUrtti paNa lei javAnI be; ema kahI teNeM te mUrttiparathI kapaDAM yAdika khesavIne cokIdArone dekhADI. tethI te paNa aMdara lei javAnI paravAnagI ApI. evI rIteM tene vizvAsa besADavA mATe te, divasamAM pAMca sAta vAra evI pattharanI mUrtti aMdara lAvI, paDhI eka vakhata sudarzanane upADIne kapaDethI DhAMkI ne te vAhanamAM besADI lAvI ane anayAne sauMpyo paDhI ajayA rANI tene vikAra upajAvavAne bolavA lAgI ke, zra kAmadeva mane potAnA tIkSNa dathIyArothI mAryA kare be, mATe tenA upAya arthe meM tAruM zaraNaM luM . mATe thI mane bacAva ? kAraNa ke, mahAn puruSo parane mATe kArya kare be. valI tamone kapaTathI lAvyA bIyeM, tethI tamAre gusse paNa vuM nahIM. tyAre sudarzana to devatAnI pratimAnI peThe kAyotsarga dhyAnamA rahyo . tyAre zrajayA pharIne bolI ke, potAnI mele kholAmAM yI paDelAM rattane tuM kema grahaNa karato nathI ? ema kahI tethIe tenA hAtho potAnA hAthothI pakaDyA. paDhI teNIyeM tene potAnA komala hAthothI yA liMgana kara. to paNa sudarzana to potAnA dhyAnamAMja * 1 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 yogazAstra. nizcala rahyo. ane vicAryu ke, jo thA mane ahIMthI mukta kare, toja mAre kAyotsarga pAlavo, nahIMtara anazana karavU. panIyajayAye cukuTI caDAvIne kaDaM ke, are mUrkha, jo tuM mane aMgIkAra nahIM kara, to hamaNAMja tAraM mRtyu thaze. evI rIte jema jema te bolavA lAgI, tema tema sudarzana to dharmadhyAnapara caDavA lAgyo. evI rIte zrAkhI rAta kadarthanA karyA utAM paNa, te dhyAnathI calAyamAna thayo nahi. par3I prajAta thaye bate, teNIye potAnA zarIrapara nakhorI karIne, pokAra kasyo ke, yA mANase mArApara balAtkAra gujAryoM ke te vakhate cokIdAro doDI zrAvyA, to tejae sudarzanane kAyotsargamA rahelo joyo. par3I te. ue rAjAne khabara zrApavAzrI, rAjAye tyAM zrAvI anayAne pubavAthI te kahevA lAgI ke, zrA ko mANaseM ahI zrAvIne, mane miSTa vacanothI potAsAthe vilAsa karavAne kaDaM, paNa meM nA pADavAthI, teNeM balAtkAra karavAnI kozeza karatAM, meM bUma pADI, kAraNa ke abalAmAM bala te keTarbuka hoya ? tyAre rAjAe vicAr2yA ke sudarzanamATe yA vAta asaMjavita be, ema vicAri rAjAyeM tene ghaNuM pUjyuM, to paNa te sudarzana kaMza bolyo nahI. kAraNa ke, caMdanane ghasyA utAM paNa, te parano tApa zAMta kare . tyAre rAjAne paNa teno doSa saMnavavA lAgyo, par3I teNeM cokIdArone, hukama kayoM ke, Ane pakaDIne coranI peThe gAmamA pheravo ? tyAre tejee tenA mukhapara mazI copaDI zarIre lAla caMdana copaDyu, mastakapara kaNeranI mAlA, tathA kaMThamAM zarAvalAMnI mAlA teNeM paherAvi tathA gadheDApara besADIne, upara supaDAnuM na dharIne, tene samasta zeheramAM pheravyo. tathA teu~e kahyu ke, zraA mANaseM rAjAMnA aMtaHpuramA garIne aparAdha karyo , mATe thAmAM rAjAno kaMza doSa nathI. tyAre lokoyeM kahyu ke, zrA vAta bilakula asaMjavita je. ema karatAM te potAnA gharanA dvAra pAse pahocyo, tyAre tenI mahAsatI evI manoramA strIyeM tene joyo. tyAre REMIER karatAtapAtAnAnA pA teNI vicAryu ke, mAro pati to sadAcArI be, rAjA strI kahe tema karanAro , tathA daiva urAcArI je. athavA tenAM ko pUrvanAM azubha karmano udaya zrAvelo . mATe zrAno have koi paNa zlAja nathI; topaNa thAma karIza, to kaMzka hita thavA saMjava , ema vicAri te gharamAM jazne ji Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 20e nezvara prajunI pUjA karavA lAgI. tathA panI kAyotsargamA rahIne te zAsanadevInekadevA lAgI ke, he jagavati, !mArA patine jo tamosahAyakarazo, toja hu~ kAusaga pArIza nahIMtara Amaja rahIne hu~anazana karIza kAraNa ke, dharma ane pati banneno nAza hote te kulavatI strI jhuM jIvI zake ? have te cokIdAro sudarzanane zUlIpara laz gayA, tyAre te zUlI paNa sonerI kamalavAlA zrAsana sarakhI thakSa, kAraNa ke, devatAnA pranAvathI yamanI dADhA paNa aTakI jAya .par3I tejee mAravAmATe tenA kaMThapara tIkSNa kuhADo meTyo, te paNa puSpanI mAlArUpa thayo. te jo Azcarya pAmIne tethe rAjAne te vAta kahI, tyAre rAjA paNa hAthaNIpara besIne tyAM zrAvyo. tathA tene AliMgana dazteNe pazcAttApapUrvaka potAnA aparAdhanI mAphI mAgI. paDI te tene hAthaNIpara besADIne potAne ghera lAgyo. tathA snAna vilepana karAvIne, uttama vastrAlaMkAro parerAvIne teNeM tene rAbino vRttAMta pugyo, tyAre sudarzaneM paNa yathArtha kahI saMjalAvyo. tyAre rAjA krodhAyamAna thazne rANIne mAravA doDyo, paNa sudarzaneM bacce paDIne teNIne joDAvI. paDI rAjAyeM tene hAthIpara besADI mahotsavapUrvaka nagaramAM pheravI tene ghera mokalyo. par3I ajayAyeM paNa gale phAMso khAz zrApaghAta koM. paMDitA paNa tyAMcI nAzIne pATalIputra nagare jazne, devadattA gaNikAnI pAse rahI; tyAM teNI sudarzananI ghaNI prazaMsA karavAzrI devadattA tene jovAmATe utsuka thapalI sudarzaneM to saMsArathI virakta thazne dIkSA lIdhI. par3I te tapathI kRza thayo thako vihAra karatAM anukrameM pATalIputra nagareM Avyo. tyAM nidAmATe pharatAM paMDitAye tene jovAthI devadattAne kaDaM, tyAre devadattAyeM paNa teNInIja mAraphate tene bolAvyo. tethI te paNa vicAra karyAvinAja nidAmATe tyAM gayA. tyAM devadattAyeM tene saMdhyAkAla sudhi kadarthanA karI paNa te DagyA nahIM, tyAre sAyaMkAve tene boDI mukavAthI te udyAnamAM gayA, tyAM paNa vyaMtara thaelI ajayAe temane joyA. tyAre te paNa pUrvanAM karmane yAda karIne tene kadarthanA karavAlAgI. par3I teNI jema jematene kadarthanA karavA lAgI,tema tema te to kapakazreNIpara caDavA lAgyA. tathA anukrameM kevalajJAna pAmyA, zrane teno de. voe mahotsava kayoM, par3I te javya jIvono uddhAra karavAmATe dharmadezanA 27 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. devA lAgyA. evI rIteM parastrInI pAse rahine paNa je kSolane na pAmyA, evA te sudarzana muni anukrameM modeM gayA; kAraNa ke jainadharma pAlanArAune mukti kaMza urlaja nathI. evI rIteM sudarzana muninI kathA kahI. have dharmakAryomAM kevala puruSoneja adhikAra be, tema nahIM, paNa strIne paNa adhikAra ne, kAraNa ke caturvidha saMghamAM te (strI) paNa zrAvI jAya be; tethI puruSane jema parastrIno niSedha , tema strIne paNa parapuruSano niSedha dekhADe be. aizvaryarAjarAjo'pi, rUpamInadhvajo'pi ca // sItayA rAvaNa zva, tyAjyo nAryA naraH prH||103|| arthaH- rAvaNane jema sItAye, tema strIe, aizvaryapaNAthI dhanadasarakho, tathA rUpeM karIne kAmadeva sarakho paNa, parapuruSa tajavo. have strI zrane puruSane parapuruSa ane parastrImAM AsaktapaNAnuM phala kahe . napuMsakatvaM tiryaktvaM, daurbhAgyaM ca nave nve|| bhavennarANAM strINAM cA, 'nykaaNtaasktcettsaaN||104|| arthaH- anya strIpuruSomAM zAsakta be, citta jeThanAM, evA puruSa ane strIne javonavamAM napuMsakapaNuM, tiryaMcapaeM, tathA urjAgIpaNuM thAya ne. have brahmacaryanobA lokasaMbaMdhi guNa kahe . prANanUtaM caritrasya, parabrahmaikakAraNaM // samAcarana brahmacarya pUjitairapi pUjyate // 10 // arthaH-deza cAritra,anesarva cAritranA prANanUta,tathA mokSanA advitIya kAraNa sarakhA brahmacaryane AcaranAramANasa, pUjAelAu~thI paNa pUjAya le. cirAyuSaH susaMsthAnA, dRDhasaMhananA nraaH|| tejasvino mahAvIryA, naveyurbrahmacaryataH // 106 // arthaH- brahmacarya pAlavAthI prANI, lAMbAM AyuSyavAlA, uttama saMsthAnavAlA, dRDha saMghayaNavAlA, tejavI tathA mahAvIryavAlA thAya be. TIkA:- lAMbAM AyuSyavAlA eTale anuttara vimAna zrAdikamAM devarUpeM upaje, uttama saMsthAna eTale "samacaturastra" lakSaNavAd dRDha saMghaya navAlA, dRDha lAMbA AyuSyavAnA samacaturana" Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. pavAlA, eTale "vavazaSajanArAca" nAmeM saMghayaNavAlA; ane te saMghayaNa manuSyanI apekSAyeM be. ane devone saMghayaNano anAva hovAthI, temane kAMtino prajAva hoya . mahAvIryavAlA eTale, tIrthakara cakravarti zrAdikanA janmavAlA jANavA. have zrabrahmanAM dUSaNo dekhADe . siMdUrathI purelA strInA seMthAne, simaMtaka nAmanA narakanA mArga tarike jANo. valI tenI jamarane to mokSamArgamA thADI paDelI nAgaNI jANavI. mANaso strInA naMgura kaTAkSone juve , paNa, tethI potAnAM naMgura thatAM jIvitane to jotAja nathI. valI tenA sarala evA nAzikAvaMzane juve be, paNa tethI paDatA, evA potAnA vaMzane to jotA nathI. valI strInA kapolamA saMkrAMta thaetA potAne juve ,paNa potAne saMsArarUpI talAvanA kAdavamA dhuMcelA to jotA nathI. valI te strInA hognuM to pAna karebe, paNa potAnAM AyuSyane kRtAMtathI pAna karAtuM jotA nathI. valI tenA DolaranI kasI sarakhA dAMtone to jue , paNa jarAe (ghaDapaNe ) jAMgI nAkhelA potAnA dAMtone to jotA nathI. valI teUnA kAmadevane hiMcakavAnA hiMDolA sarakhA karNapAzone to jue be, paNa galAmAM paDatA kAsanA pAzane to jotA nathI. valI hamezAM strInuM mahoDaM to joyA kare be, paNa te jANato nathI ke, kAlanuM mukha jovAne have tene vadhAre vakhata nathI. valI kAmadevane zrAdhIna thaelo mANasa strInA kaMThamAM hAtha nAkhe ne, paNa AjakAlamA potAnA prANo kaMgokaMTha thaze, te to te jANato nathI. valI te strIu~nA hAthorUpI latAu~thI baMdhAelA potAne AnaMda mAne , paNa tethI karmarUpI baMdhanothI baMdhAtA evA potAnA AtmAne to te jotoja nathI. valI strInA hAthonA sparzathI mANasa romAMcita thAya be, paNa tethI tene narakamAM lAganArA kAMTA kema sAMjalatA nathI? valI mANasa strInA kucukuMcane (stanone) zrAlaMbIne suve , tethI jaNAya be, ke te kuMnipAkanI vedanAne visarI gayo be. valI te strIunA madhyanAgane vAraMvAra aMgIkAra kare be, paNa te ema nathI vicArato ke, thA to javarUpI samupano madhyanAga . valI dhikkAra je mANasane ke, je strIu~nA jadarapara rahelI traNa vatIne jo khuzI thAya , kAraNa ke, te to traNe vaitaraNI sarakhI je. valI kAmathI pIDita thaevaM puruSa-mana strInI nAjirUpI Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. vAvamA Duve be, paNa samatArUpI pANImAM to jule cuke paNa paDatuM nathI. vatI strInI revADAnI paMktine kAmadevane caDavAnI nisaraNItulya mANasa jANe , paNa te to saMsArarUpI kedakhAnAnI lokhaMDanI sAMkala., ema to te jANatA paNa nathI. valI vipula (vistIrNa) evAM strInAM jaghanasthalane to loko naje , paNa te saMsArarUpI samujanA (pulina) kAMga sarakhaM be, tema to teujANatA nathI. valI alpabuddhivAlo mANasa strInA suMdara sAthalone to jaje be, paNa tethI potAne kharga dUra jAya be te to te jANato nathI. valI strInA pagayI haNAtA, evA potAne jozne mANasa AnaMda pAme , paNa tethI pote nIcI gatimAM pheMkAya be, ema tote jANatAja nathI. valI je darzanathI sparzathI tathA AliMganathI mANasanAM samatArUpI jIvitane daNe, evI strIne pherayukta jANIne vivekIya tajavI. strI kAmAMdha tha thakI, zrAbarune, sajanatAne, dAnane, gauravatAne, tema potAnAM zrane paranAM hitane paNa jotI nathI. valI je krodha pAmelA siMha Adika paNa nathI karatA, te kAma paNa strI niraMkuza thara thakI kare . mATe ko evA maMtranuM smaraNa karavU, athavA ko evA devanI upAsanA karavI ke; jethI strIrUpI pizAcaNI ziyalarUpI jIvitane galI jAya nahIM. valI krUra brahmAyeM jANe jagatane mAravAmATe, sarpanI dADhA, agni, tathA yamanI jIjane pIlIne tenA rasathIja jANe strI banAvI hoya nahI, tema lAge be. valI jo vIjalI ane vAyu sthira thAya, to paNa striyonuM mana sthira na thoya, valI zrAvaM iMjajAla strI kyAthI zikhI lAvIyo ? ke jethI maMtrataMtravinA catura loko paNa ugAya ne valI teumA jU bolavAnI paMDitA to kozka apUrva De, kAraNa ke te kSaNavAramAMja pratyakSa vAtane paNa jUThI pADI zrApe .valI kamalAno rogI, DhephAne paNa jema sonuM mAne , tema mohAMdha mANasa strInA saMgathI utpanna thatA kuHkhane paNa sukha mAne. valI strInuM je aMga niMdanIya ane gopavavAlAyaka be, te aMgamAM mANasa jyAre rAgI thAya , tyAre vairAgyavAlo zAthI thara zake ? valI mUDha buzivAlA mANaso ratine mATe nitaMba jaghana, zrane stananA atyaMta nAravAlI strIne potAnA hRdayapara sthApana kare be, paNa te javarUpI samukhamAM buDavAmATe gale valagelI pattharanI zilAsarakhI ; ema terDa jANatA nathI. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 213 have mUrkhAnAM phalane dekhADatA thakA, tene dabAvavArUpa pAMcamuM zraNuvrata kaDe. asaMtoSamavizvAsa, mAraMnaM duHkhakAraNaM // matvA mUrgaphalaM kuryAt parigraha niyaMtraNaM // 107 // artha:- mUrkhAnAM phalarUpa evA, asaMtoSa, avizvAsa tathA AraMjane duHkhanAM kAraNarUpa mAnIne, ( zrAvakeM) parigrahaNanuM pramANa kara. TIkA:- saMtoSa duHkhanuM kAraNa be, kAraNa ke, mUrchAvAlo mANasa, ghaNA dhanI paNa saMtoSa pAmato nathI, paNa uttarottaranI AzAthI ulaTo kadarthanA pAme be, valI paranI ghaNI saMpadA, hIna saMpadAvAlA asaMtoSI ne duHkha upajAve . kahyuM be ke asaMtoSI mANasanuM pagale pagale apamAna thAya be, paNa saMtoSiyothI to durjana paNa dUraja rahyA kare be. avizvAsa paNa duHkhanuMja kAraNa be, kAraNa ke, avizvAsI mANasa, nahi zaMkA rAkhavA lAyaka mANasathI paNa zaMkAto yako, potAnA dhanamATe koino vizvAsa karato nathI; valI mUrddhAlu mANasa prANAtipAtAdika AraMbha paNa kare be; kema ke lojane vaza thai, putra pitAne, pitA putrane, nAi nAine haNe be, valI lAMcI mANasa jUThI sAkSI, jutuM bolakuM, ityAdika paNa 3 gIkAra kare. valI jo balavAn hoya, to lojanA vazathI raste jatA paMthine laMbe be, khAtara pADe be, koine kedI kare be, ane parakhI paNa seve be, tema khetI zrAdika AraMbha paNa lobhI mANasa kare be, valI mammaNa zevanI peThe nadI zrAdikamAM praveza karIne kASTa Adika ekAM kare be. vahIM koi zaMkA kare ke, mUrkhAnAM phalane duHkhanuM kAraNa jANIne, parigrahanI niyaMtraNA zAmATe karavI ? tene mATe kar3e be. parigraha paNa mUrchAnuMja kAraNa hovAthI, te mUrkhAja be. athavA sUtrakAroe mUrchAneja parigraha kalo be. kema ke tela kahe be ke, mamakAra vinAno mANasa, vastrAbhUSaNothI nUSita hoya, to paNa te parigrahavinAno be, ane mamakAra vAlo mANasa nagna hoya, to paNa te parigrahadhArI beM, valI paNa kayuM ne ke, na so parigado vRtto, nAiputte tAiNA // mucA parigo vRtto, vuttaM made siNA // 108 // . Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 yogazAstra. arthaH-- maharSi kahe De ke, jJAtaputre (vIraprajueM) kaDaM ne ke, mUrga De te parigraha mUrgavinA parigraha nathI. have prakArAMtarathI parigrahanI niyaMtraNA kahe . parigrahamamatvAdi, matyeva navAMbudhau // madApota zva prANI, tyajettasmAtparigrahaM // 10 // arthaH- prANI ne te, parigrahanI mamatAthI javarUpI samuSamA mahApo. tanIpeThe (hada uparAMta mAlathI narelA vahANanI peThe) buDI jAya . mATe parigrahano tyAga karavo. have sAmAnyapaNAthI parigahanA doSo kahe je. trasareNusamo'pyatra, na guNaH kopi vidyate // doSAstu parvatasthUlAH, prApaMti parigrahe // 12 // arthaH-parigrahamAM eka trasareNusarakho paNa guNa nathI,ane tethI ulaTA doSo to parvatajevaDA nipaje . TIkA:-trasareNu eTale gharanA jAlIyAmAMthI sUryanA kiraNo zrAvatA, hoya temAM je sUkSma raja uDatI jaNAya te teTalo paNa guNa parigrahamAM nathI. valI kadAca temAM logopajogAdikane guNa mAnIyeM, to te paNa guNa nathI. kAraNake temAM gRdhrIpaNAthI ulaTo doSano saMjava . valI zAstromAMje jinajuvanAdika caNAvavAM, vigerene parigrahano guNa kahyo be, te paNa guNa nathI varNavyo, te to parigrahanA samupayoganuM varNana be; paNa jinajuvanAdika banAvavAmATe parigraha rAkhavo te kaI kalyANakArI nayI kahyu be ke, dharmane mATe dhananI je zvA karavI, tenA karatAM bilakula nA na karavI teja sArI . kAraNa ke dho nAkhavAnI buddhithI kAdavane levA karatA, te kAdavane na aDakavU teja uttama . valI paNa siddhAMtomAM kaDaMDe ke, kaMcaNamaNisovANaM, yaMnasahassosiyaMjavaNatalaM // jokArija jiNaharaM, tanavi tavasaMyamo adina. // 111 // arthaH-kAMcana, maNi vigerenA hajAro staMnothI zonatuM talI jernu, evaM jinaprAsAda baMdhAvavaM, tenA karatAM paNa tapasaMyama adhika phaladAyaka . Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza, evI rIteM parigrahamAM guNanI to prApti beja nahIM, tyA ulaTA doSo to parvatajeTalAne ke jenuMAgala varNana karavAmAMzrAvaze.have te doSo dekhADele. saMgAmavaMtyasaMto'pi, rAgaSAdayo vissH|| munerapi calaJceto, yttenaaNdolitaatmnH||11|| arthaH- saMga eTale parigrahathI, udaya zravasthAne nahIM pAmelA, evA paNa rAgadveSAdika ane upaladANathI moha, jaya, vadha, baMdhana, narakapatana, ' ityAdi parvata jeTalA doSo utpanna thAya be; kAraNa ke, te parigrahathI calAyamAna thaelA AtmAvAlA, muninuM paNa citta calita thAya be. have te doSone zrAvakadharmanI sAthe joDI dekhADe . saMsAramUlamAraMnA, steSAM hetuH prigrhH|| tasmAdupAsakaH kuryA, dalpamapaM parigrahaM // 113 // arthaH- zrAraMjo, saMsAranAM mUlarUpa ne, ane te zrAraMjono hetu parigraha ne, mATe zrAvake alpa alpa eTale niyamita parigraha rAkhavo. valI paNa parigrahanA doSo kahe . muSNati viSayastenA, dadati smrpaavkH|| ruMdhati vanitAvyAdhAH, saMgairaMgIkRtaM naraM // 124 // arthaH- parigrahadhArI puruSane viSayarUpI coro buMTe be, kAmadevarUpI agni bAle , tathA strIrUpI pArAdhirva rUMdhe . TIkAH- jema vanamA janAra dhanavAn mANasane coro buMTe , tema saMsArarUpI vanamAM naTakanAra mANasane zabda zrAdika jiyonA trevIza viSayo saMyamarUpI dhanane buMTI le be; athavA vanamAM gaelo bahu parigrahavAlo mANasa, nAsI javAne azakta thaza paDavAthI, jema tene tyAM lAgelo dAvAnala bAlI nAkhe , tema saMsArarUpI vanamA rahelA prANIne, kAmade. varUpI agni, ciMtA Adika daza avasthAe karIne bAle athavA vanamA gaelA dhanADhyane zikAriyo jema, dhana bhane tenA zarIranA mAMsanA lojayI ruMdhe , ane nAsavA paNa detA nathI, tema thA saMsArarUpI vanamA jaTakatA prANIne dhana, ane zarIranoganA khArthavAlI strI parataMtra karIne ro. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 / yogazAstra. kI rAkhe , valI ghaNA parigrahaNathI tRpti thatIja nathI, paNa ukhaTo zrasaMtoSa vadhyA kare . kAraNa ke kavi paNa kahe je ke, tRSNArUpI uMDI khADane koNa pUrI zake le ? kAraNa ke, temAM jema jema puraNI nAkhIyeM, tema tema te ulaTI khodAtI jAya . have tenAja dRSTAMto kahe . tRptona putraiH sagaraH, kucikarNona godhnaiH|| na dhAnyastilakazreSThI, na naMdaH knkotkraiH|| 115 // arthaH- sAgara nAmeM bIjo cakravartI sAThahajAra putrothI, kucikarNa, gA yonA TolAu~thI, tilakazeTha dhAnyothI, tathA naMdarAjA suvarNanA samUhothI paNa tRpti pAmyo nathI. mATe parigraha asaMtoSanoja hetu be. teonI kathA kahe . ayodhyA nAmeM nagarImA jitazatru nAmeM rAjA hato, tathA sumitra nAmeM teno yuvarAja ito, jitazatru rAjAne zrI ajitakhAmI nAmeM tIrthaMkara putra hatA; tathA sumitrane sagara nAmeM cakravartI putra hato. panI jitazatru tathA sumitraM dIkSA levAthI ajitasvAmI rAjA thayA, tathA sAgara yu. varAja thayA. par3I keTaleka kAleM ajitasvAmI prajue paNa dIkSA lIdhI, tyAreM sAgara cakravartI rAjA thayA. tene sATha hajAra putro thayA temAM sarvathI moTo jalakumAra hato. tene eka dahADo pitAe tuSTamAna thazvaradAna thApyu. te varadAnamA teNe mAgyu ke, huM tamArI kRpA hoya, to daMDAdika ratno sahita nAnI sAthe pRthvIpara musApharI kalaM, tyAre sagareM tema karavAnI hA pADavAthI te rastAmAM jago jagoe jaina caityone vAMdato thako, anukrameM aSTApada varvata pratye pahocyo. tyA ATha jojana jaM. cA tathA cAra jojana vistAravAlA te parvatapara nAsahita thoDA parivArathI caDyo. tyAM eka jojana lAMbA, ardha jojana poholA tathA traNa gAu uMcA, zrane cAra dhAravAlA evA jinamaMdiramAM te dAkhala thayo. tyAM teNeM Sana zrAdika jinezvaronAM biMbonI pUjA karI. valI tyAM teNeM jarata zrAdi so nAnAM rUpone paNa namaskAra karyo, paDhI tene vicAra thayo ke. zrA aSTApada sara sthAnaka kyAe paNa nathI; mATe yA maM Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 17 dira sarakhaM zrApaNe paNa eka maMdira zrahI karAvaq. valI jaratacakrI joke modeM gayA , to paNa thA caityanA mizathI atre rahIneja haju paNa jaratakhaMDane jogave . valI teNeM vicAryu ke, have anArA rAjAthI thatA zrA caityanA nAzaneja jo hu~ aTakAvU, topaNa meM caityaja baMdhAvyu kahevAya, ema vicAri teNeM hajAra devothI pratiSThita thaelA daMDaralane hAthamA lazne aSTApadanI zrAsapAsa pheravyu, tethI eka hajAra jojana aMDI jamIna khodAi ga ane tethI nAgakumAronAM juvano nedAi gayAM. tyAre teuye potAnA khAmi jvalanaprajane te vAta jaNAvI, tethI te krodhAyamAna thazne jahupAse zrAvIne kahevA lAgyo ke, thare! anaMtA jaMturDane nAza karanAraM zrA pRthvInu dAraNa tamoe zAmATe AraMnyu ? valI are! kulakalaMkI tamoe ajitanAtha prajunA natijA, tathA sagara cakrinA dikarA thazne zrA pApakArya zAmATe karavA mAMDyuM be? tyAre jahuye kaDaM ke, meM to zrA caityanI rakSAmATe Ama karyu ane temAM ajANapaNe tamArA juvanono nAza thayo, te kSamA karo ? tyAre jvalanapraneM kaDaM ke, aNajANatAM te karelo zrA tAro aparAdha, zrAje to mApha karuM buM; paNa have pharIne tevaM kArya karIza nahIM. ema kahI tenA gayAvAda jArja sahita jahuyeM vicAryu ke, thA khA to kAle karIne pAlI dhUlathI pUrA jaze. tethI teNeM daMDaratnazrI gaMgAne kheMcI lAvIne te khAinarI dIdhI ane tethI pAgaM te pANIthI juvano nAza pAmyAM. tethI jvalanaprane gusse thara, tyAM AvIne, teu~ne jasmasAt karyA tyAreM sainyanAM mANaso vilakhAM zazne vicAravA lAgyAM ke, have zrApaNe rAjAne mukha paNa zI rIteM dekhADI zakIzuM? ema vicAri te ayodhyAnI najadIkamAM AvI bahAraja rahyAM. eTalAmAM ko brAhmaNe AvI te ne kahyu ke, huM kaMzka evo upAya karIza ke,jethI rAjAne moha thaze nahIM. par3I te brAhmaNa eka maDaI laz, rAjachArapAse raDavA lAgyo. tyAreM rAjAe pUbavAthI teNeM kahyu ke,mAro Aekaja putra sarpa karaDavAthI mRtyu pAmyo be, mATe tene jIvADo? tyAreM rAjAe mAMtrikone bolAvI tene jIvato karavA kaDaM. tyAre mAMtrikoye tene mRtyu pAmelo jo rAjAne kaDaM ke, je gharamAM koi paNa mRtyu pAmyuM na hoya, te gharamAMzrI jo rAkha lAve, to A jIva Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. to thAya; tyAre rAjAnA hukamathI cAkaroe ghaNI zodha karI, paNa tevI rAkha kyAethI paNa malI nahIM. tyAre rAjAyeM vicAryu ke, mArA gharamAM paNa mArA ghaNA pUrvajo agAu mRtyu pAmI ko modeM to koz svarge gayA . tyAre teNeM brAhmaNane kAM ke, mRtyu to sarvane sAdhAraNa , mATe tuM kema sahana karI zakato nathI ? valI tAre A mRtyuthI to navathI vairAgya pAmavo jozya. tyAre brAhmaNe kayu ke jo tuM ema jANe ,to tArA sATha i. jAra putronAM maraNathI paNa tuM zokamAM paDIza nahIM. te sAMjalI jevo te vicAramA paDyo, ke turataja lazkaranAM mANasoye zrAvI saghalo vRttAMta kahI saMcalAvyA. te sAMjalI te mULa pAmI pRthvIpara pajyo. panI saMjJA zrAvyAbAda thoDIvAra rudana karI te vairAgya pAmyo. ane vicAyu ke, dhikkAra ne mane ke zrATalA divaso sudhi zrATalA badhA putrothI paNa huM tRpti pAmyo nahIM. ema vicAri jahunA putra jagIrathane gAdIyeM besADI,ajitanAthajI prajupAse dIkSA le te mode gayA, evI rItesagara cakrInI kathA jANavI. have kucikarNanI kathA kade de. magadha dezamA sughoSa nAmeM gAmamA eka kucikarNa nAmeM paTela hato. tenI pAse anukrameM eka lAkha gAyo thara. par3I teNeM te gAyo rakSaNamATe judA judA govAlone soMpI. tyAre te mAhomAMde baDI paDyA ke, koza kahe ke, mArI gAyo sArI , ane koi kahe ke, mArI gALa sArI . par3I kucikaNe teu~ne saghalAune judI judI, kAlI, rAtI, dhotI, pIlI ema nAga karI thApyA. ane te ne judA judA araNyomA rAkhI, pote teunuM dUdha, dahI, zrI mAkhaNa vigere khAvA lAgyo. ema karatAM tene ajIrNa thayu. par3I to te bakavA lAgyo ke, are! mArI gAyo! nabuMghAMsa! are saghalAM gavyo ! huM kyAreM pAgaM melavIza ? ema urdhyAnamAMja te mRtyu pAmyo;ane tiryaMca gatimAMutpanna thayo. evI rIte kucikarNanI kathA jANavI. have tilakazegnI kathA kahe . acalapura nAmeM nagaramA eka tilaka nAmeM zeTha hato, hamezAM gAmazra. ne nagaromAM dhAnya ekatuM karato te kozne dhAnya ApIne paNa pADaM dhAnyaja leto, dhananu paNa dhAnyaja kharIda karato ane evI rIteM tenAM mana Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza, zae mAM dhAnyaja ramI raDaM ituM. valI ukAla vakhate moTI kiMmata khazte dhA. nya vecato, ane sukAla vakhate pAluM te saghalA dhana-dhAnya deza koThAro jarato. valI te temAM paDatA koDo game jIvAtonI paNa darakAra karatonahI, tema atyaMta jAra jarIne bela, gadheDAM zrAdikapara paNa dayA karato nahI. eTalAmAM ko nimittie zrAvIne tene kaDaM ke, have moTo ukAla paDaze. tethI teNeM potAnAM tamAma dhana, ane valI bIjuM vyAjeM dhana lazne paNa teNeM judI judI jAtanuM dhAnya eka kayu; paNa eTalAmAM to varSAda ghaNo sAro thayo; tethI te kheda pAmavA lAgyo ke, are! mArA aDada, mArA caNA, mArA ghaUM, mArA maga vigereno nAza thaze! ema gatI kuTI maraNa pAmIne te narakeM gayo. evI rIte tilaka zegnI kathA jANavI. have naMdarAjAnI kathA kahe je. pUrva dizAmA atyaMta suMdara pATalIputranAmeM nagara be; tyAM atyaMta parAkamI traNakhaMDano rAjA naMda nAmeM ito. teNeM lojathI loko para thatyaMta kara nAkhyo, vatI te dhanavAno pratye kaMzka aparAdha mukI teunuM dhana leza leto. evI rIte te upAyoye karIne loko pAsethI dhana kaDhAvato. ane tethI loko nirdhana dhayA, valI teNeM sonAnA sikA kahADIne cAMbaDAnA sikkA karyA. A vAtanI ayodhyAnA rAjAne jANa thavAthI teNeM tene (naMdane) zikhAmaNa zrApavAne potAno eka dUta mokalyo te dUteM jaz naMdane kaDaM ke, rAjA anyAyathI jo prajAnuM dhana le le to teno yaza nAza pAme .valI potAnIja prajAnuM rAjAyeM zrahita nahIM bavU jozya; kAraNa ke,mAMsa jatI paNa kaMza potAnuM mAMsa khAtA nathI. valI prajA dhanavAn hovAthIja rAjA paNa dhanavAn thAya , kAraNa ke, gAyane jo sArI rIteM khavarAvazu, toja te paNa dUdha thApaze. mATe mArA khAmiyeM tamAru hita zakhine mArA mukhathI kadevarAvyu De ke sarva doSanA mUlarUpa lojane tamAre tajavo. te sAMjalI naMdane gusso caDavAthI te uThI gayo; ane dUMta jANIne teNeM tene marAvyo nahIM. dUtaM paNa jara te vRttAMta potAnA svAmine kahyo, have ahIM naMdane paNa anyAyanAM pApothI atyaMta vyAdhi thara, thane tenI pIDAthI jema jema te AkraMda karavA lAgyo, tema tema prajAne AnaMda thavA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 220 lAgyo. panI te evI rItanAM dhananAMja puAnamA mRtyu pAmI jurgatie gayo. evI rIteM naMdarAjAnI kathA jANavI. have lAnane zchatA yogI paNa jo parigraha rAkhe to tene paNa ulaTo mUlano paNa nAza thAyaDe te kahe . tapaHzrutaparivArAM, zamasAmrAjyasaMpadaM // parigrahayagrastA, styajeyuyoginopidi // 125 // arthaH- parigraharUpI grahathI balita thaelA yogiyo paNa tapa eTakSecAritra zrane jJAnanA parivAravAlI samatArUpI sAmrAjyanI saMpadAne tajIdeDe, eTale teDha mUla rakamano nAza karI lAna levAnI zchA karavA je kare . have asaMtoSanuM phala dekhADanApUrvaka saMtoSanuM phala kahe . asaMtoSavataH saukhyaM, na zakrasya na ckrinnH|| jaMtoH saMtoSanAjoya, danayasyeva jAyate // 116 // arthaH- asaMtoSavAlA iMsa athavA cakrine paNa evaM sukha hotuM nathI, ke jetuM saMtoSavAlA ajayakumArane thayu 3. tenI kathA kahe . jaratakSetramA eka ati suMdara rAjagRha nAmeM nagara ne tyAM eka mahAbalavAn prasenajit nAmeM rAjA hato. te zrIpArzvaprajjunAM zAsanarUpI kamalapratye jamarasamAna hato, tathA aNuvratane dharanAro hato. tene mahAkAMtivAlA tathA balavAlA zreNika Adi ghaNA rAjakumAro hatA. par3I eka dahADo rAjyane lAyaka, evA kumAranI parIkSAmATe te saghalAne ekI vakhate thAlomAM dUdhapAka jamavAne besADyA. ane te jamavA lAgyA ke, turata rAjAye te para kutarA boDyA. te kutarA zrAvyA ke, turata saghalA kumAro uThI gayA, paNa eka buddhimAn evo zreNika besI rahyo. ane teNeM bIjA thAlomAMthI thoDo thoDo dUdhapAka kutarAune devA mAMDyo ane jeTalAmAM te te cATI rahyA, teTalAmAM te zreNika pote paNa jamI rahyo. tyAreM rAjAe vicAryu ke, zrA kumAra, gameM te upAyathI verI ne jItIne paNa potAnuM rAjya jogavaze. valI eka dahADo rAjAe parIkSAmATe kumArone baMdha karelA lADunA karaMDIzrA tathA pANInA ghaDA thApyA. ane kahyu ke,thAnAM sIlo toDyAvinA tamAre lADu khAvA, ane pANI pI. paNa zreNikazi: Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaza vitIyaprakAza. vAya ko tema karI zakyuM nahIM. kAraNa ke teNeM karaMDIyAne halAvI halAvIne, temAMdhI kharato lADuno juko khAdho, ane ghaDAmAthI galI jatuM pANI, eka rUpAnAM vAsaNamAM biMdu biMthI ekatuM karIne pIdhuM. panI eka dahADo gharamA Aga lAgavAthI rAjAe kahyu ke, AmAMthI je vastu jeuleze, te tene svAdhIna jANavI. tyAre saghalA kumAroe turata ratno grahaNa kAM, paNa zreNikeM to naMgA nAmanuM vAjina lIdhuM. tyAreM rAjAe pubyu ke, teM thA jaMjA kema lIdhI ? tyAreM zreNika kahyu ke, he khAmi! thA rAjAnA jayatuM cihna , mATe tene to jIvanI peThe sAMcavavI jozyeM. paThI rAjAe khuzI thara tenuM (zreNikanuM) " jaMjAsAra," evaM bIju nAma pADyu. panI rAjAe to judA judA kumArone saghaj rAjya veheMcI Apyu, paNa zreNikane kaMz zrApyu nahIM; tyAreM zreNika to tyAMthI nikadIne veNAtaTa nAmanA nagarapratye gayo. tathA tyAM eka nala nAmanA zeunI ukAneM jaz bege. te vakhate nagaramAM ko moTo mahotsava cAlI rahyo hato. te vakhate zeTha gharAdhomAM vyAkula hato, tyAreM zrA kumAra paNa tene paDikAM zrAdika bAMdhavAmAM madada karavA lAgyo. ane evI rIteM kumAranA mAhAtmyathI te ghaNuM avya kamAyo. par3I teNeM zreNikane pubyu ke, Aje tamo konA atithi Do, tyAre teNeM kayu ke, huM tamAroja atithi DhuM. tyAreM zeThe vicAryu ke, mArI dIkarI naMdAne yogya je meM zrAje khapnamAM vara joyo , te Aja . palI zeneM kaDaM ke, tamArA jevA atithithI hu~ Aje dhanya thayo DhuM. palI zeneM, jukAna baMdha karI, tene ghera laz jaz, snAna karAvIne jojana karAvyu. evI rIteM rahetAM thakAM, eka dahADo ze tene kaDaM ke, tamo mArI thA naMdA nAmanI kanyAne paraNo? tyAreM zreNikeM kaDaM ke mane ajANyAne tamo kanyA kema Apo bo ? tyAreM teNeM kaDaM ke, tamArA guNothI tame kulIna dekhAu~ bo. par3I tenA ghaNA AgrahathI zreNika te kanyAsAthe paraNyo. palI tyA vividha prakAranA nogo jogavato thako zreNika rahyo. te vAtanI anukrameM prasenajitane khabara paDI. have prasenajitane eka divaseM bahu roga thara AvavAthI teNeM zreNikane turata bolAvavAmATe uMTavAlAu~ne mokalyA. te pAsethI zreNika, pitAnI mAMdagI sAMjalIne, naMdAne samajAvI turata rAjagrahapratye ravAnA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. thayo. te tyAM pahocyAbAda rAjAe zrAnaMdapUrvaka teno rAjyAbhiSeka kayoM. rAjA paNa pArzvaprajunA dhyAnamAMja, paMcaparameSTinamaskArapUrvaka anazana karI, mRtyu pAmI devalokeM gayo. ahIM zreNika rAjA rAjya pAlavA lAgyA; have tyAM rahelI garnavaMtI naMdAne Dohalo upajyo ke, huM hAthIpara caDIne prANIne ajayadAna ApuM. paDI tenA bA- paNa tyAMnA rAjAnI AjJAthI teNIno te Dohalo saMpUrNa karyoH ane tethI saMpUrNa samaye te. pIe sUryasamAna punane janma Apyo. dohalAne anusAreM tenuM zranayakumAra nAma pADyuM. te anukrameM zrApa varSamA to bahotera kalAmAM kuzala thayo. eka dahADo sarakhI umaranA bokarA sAthe kajI thatAM koie tene kahyu ke, tuM zuM bolyA kare ? tAro bApa to koza dekhAto nathI. tyAre ajayakumAra kaDaM ke mAro pitA to jaja , tyAreM te bokare kaDaM ke, te to tArI mAtAno pitA . par3I ajayakumAreM naMdAne jara pubyu ke, he mAtA, mAro pitA koNa je? tyAreM naMdAe kAM ke, tAro pitA nA tyAreM ajaye pharIcI pujyu ke, te na to tamAro pitA , mATe mAro pitA koNa ?.te kharekhalaM kaho ? tyAre naMdAe paNa khedasahita kayu ke, koza paradezI mANasa mane AvI paraNyo hato, ane tuM jyAreM garnamA hato, tyAreM ahIM keTalAka uMTavAlA AvyA, teunI sAthe gupta vAta karI, te kaMzka cAlyo gayo , mATe te koNa ane kyAMno rahiza ? tenI mane khabara nathI. paNa thATalA adaro eka patramA lakhI zrApI gaela be, ema kahI, teNIe te patra tene zrApyo. te vAMcIne ajayakumAre khuzI thazne kaDaM ke, kharekhara mAro pitA rAjagRhI nagarIno rAjA , mATe huM hamaNAMja tyAM jazza. panI jA zegnI rajA lezne ajayakumAra sAmagrI sahita naMdAnI sAthe rAjagRhI nagarIe gayo. tyAM mAtAne bahAra udyAnamAM mukIne, thoDA parivAra sahita te zedaramA dAkhala thayo. . have zreNika rAjAe tyAM cAraso navANu maMtrine ekaga karyA hatA, zrane pAMcasonI saMkhyA pUrI karavAmATe te nagaramAM ko eka puruSane zodhato ito. tenI parIdAmATe teNeM potAnI eka vITI khAlI kuvAmAM nAkhIne lokone kahyu ke, zrA vITI kAMgapara besI je ko hAthathI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. 23. lez zakaze, tene hu~ mAro agresara maMtrI karIza. tyAre lokoe kA ke, te kArya zramArAthI to thara zake tema nathI. eTalAmA tyAM ajayaku. mAreM zrAvI kaDaM ke, are ! zrA kArya kaMza kaThina nathI. te sAMjalI lokoe vicAryu ke, thA koz mahAbuddhimAn mANasa lAge . paThI lokoe tene kayuM ke, he mahAnAga, thA vIMTI tuM grahaNa kara ? ane rAjAno agresara maMtrI thA? palI ajayakumAra te vITIpara lIlu gaNa nAkhyu. tathA tenApara ghAMsanA pulAne salagAvIne teNeM nAkhyo, zrane tethI te gaNa sukA gayu. par3I teNeM turata eka nehera baMdhAvIne te mA. raphateM te kuvAmAM pANI lIdhuM. tethI te gaNa vITI sahita upara upara tarI zrAvyuM zrane tethI ajayakumAre hAyavatI te vITI upADI lIdhI. zrAradakoyeM te vAta rAjAne japAvavAthI, rAjAyeM paNa Azcarya pAmIne ajayakumArane teDAvyo. tathA tene AliMgana dazne teNeM pubyuM ke, tuM kyAthI zrAvyo ? tyAreM ajayeM kaDaM ke, huM veNAtaTa nagarathI zrAvyo bu. tyAre rAjAyeM kahyu ke, tyAM jala nAmanA zegne ane tenI putrI naMdAne tuM jANe ? ajayakumAre kaDaM ke, hA. tyAre valI rAjAyeM pubyu ke, te garjavaMtI hatI, tethI teNIne zuMgekaraM thayu ?. tyAre kumAra kahyu ke, teNIne zrajayakuMmAra nAmeM putra thayo . tyAre rAjAyeM pubyu ke, te kevA rUpavAlo, tathA kevA guNovAlo, be? tyAre ajaye kahyu ke, he khAmi, teja A hUM, tyAre rAjAyeM turata tene kholAmAM besADI harSAzruthI navarAvyo. paDI rAjAye pubyu ke, tArI mAtA to kuzala De ne ? tyAre ajayeM kaDaM ke, he khAmi, ApanAM caraNa kamalapratye jamarInI peThe smaraNa karatI thakI, te bahAranAM udyAnamA rahedI je. panI rAjA ajayakumArane teDIne naMdAne bolAvavAmATe sAmo gayo. te vakhate teNe, zithila thayAM be, valayo jenAM, kapolapara laTakatA , vAlo jenA, aMjana rahita , AMkho jeNInI, vagara guMthelo ne coTalo jeNIno, melA De kapaDAM jeNInAM bIjanA caMjanI peThe ubalAM zarIravAlI, evI naMdAne teNeM udyAnamA rahelI joza. panI rAjAe teNIne teDI jazne potAnI paTarANI karI. ajayakumAra paNa naktipUrvaka pitAnAM kAryoM sAdhavA lAgyo. eka dahADo ujAyanIno caMDapradyota rAjA, rAjagRhIne ghero ghAlavA cAlyo. ane tenI sAthe bIjA cauda rAjA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 yogazAstra. paNa cAlyA. te vAtanI zreNika rAjAne khabara paDI tyAre zreNika vicAramAM paDavAthI ajayakumAre kayu ke, huM tene buddhivalathI jItI zakIza. panI teNeM tenI sAthe zrAvelA rAjAUMnA taMbunI nIce jamInamAM lokhaMDanA DAbalAu~mA keTalIka sonAmohoro mukI; ane caMDapradyotane eka gupta kAgala lakhIne kadevarAvyu ke, zivAdevI zrane cihaNAne kaMza aMtara nathI. mATe zivAdevInA saMbaMdhI tamo mAnanIya bo, mATe tamArA hitanI vAta hu~ kahuM buke, tamArA saghalA rAjAune zreNike phoDelA , ane tene lAMca dAkhala sonA mohoro ApelI de, tethI te tane bAMdhIne zreNikane soMpI deze. tenI tAre khAtarI karavI hoya, to teUnA taMbumAM khodIza, to sonAmohoro nikalaze, panI rAjAyeM tema karavAthI te vAtanI khAtarI thavAthI, tyAMthI ekadama potAnA zehera tarapha te cAlyo. tyAreM zreNike tenI pAgala humalo karIne, tenA hAthI, ghoDA, naMDAra vigere luMTI lIdhA; ane tyAMthI ghoDApara besIne keTalIka muzkelIthI caMDapradyota ujAyanI pahoMcyo. eka dahADo avaMtInA rAjAe sanAmAM kaDaM ke, je koz zrajayakumArane bAMdhIne mArI pAse lAve tene hu~ ghaNuM dhana prApuM. tyAreM eka gaNikAe te vAta kabula karI. paDI teNIe vicAyu ke ajayakumAra dharmane bAne ugAze; ema vicAri teNeM rAjApAse bIjI umaranI be strI ta thA thoDaM dhana mAgavAyI rAjAe te zrApyu. par3I teNIe te banne strIu~ne .bahuzruta ane huziyAra karI. paDI te traNe ekaThIyo thazne rAjagRha nagare gazyo. tyAM bahAranA udyAnamA rahIne te gaNikA zeheramAM jinamaMdironAM darzana karavAne cAlI. tyAM teje rAjAe karAvelA maMdiramAM nisahI karIne dAkhala thazyo. tyAM te uttama rAgarAgiNIyothI caityavaMdana karavA lAgIyo. te vakhate ajayakumAra paNa tyAM darzana karavA zrAvyo, tathA tene raMgamaMDapamA joza, te chArapAse uno rahyo. par3I tejenI nAvanA joza temanI pAse jara ajayakumAra kaDaM ke, tamo koNa bo? tathA kyAthI Avo ge? tyAre gaNikA bolI ke, amo avaMtImA rahI bIye, hu~ vidhavA , ane thA banne mArA bokarAnI vahube, ane jAgyayogeM teupaNa vidhavA thayalIyo . par3I thA vahuuMyeM dIkSA bevAnuM mane kahevAthI, meM tene kayu ke, prathama tIrthayAtrA karIne par3hI dIkSA lejo? ane tethI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaprakAza. 225 dravyapUjAmATe tene tIrthayAtrA karAvavA lAvI DhuM. tyAre ajayeM kartuM ke, zrAje to tamo zramArA atithi thajo, kAraNa ke, atithinI baradAsta karavI, te tI paNa adhika be. tyAre teNIyeM kahAM ke, khAje to amAmere upavAsa be, mATe te kema banaze? tyAre ajayakumAreM terjanI niSThAthI khuzI thai kayuM ke, tamAre yAvatI kAle savAramAM mAre ghera jarura padhArabuM. tyAre teNIyeMka ke, zrA jIvano eka kSaNa paNa jaruso jyAre nathI, tyAre zrAvatI kAle Apane tyAM zrAvavAne huM zI rIteM baMdhAMta ? tyAre ajayakumAreM vicAryu ke, kaMi nahIM, ApaNe zrAvatI kAleja tene nimaMaNa karazuM ema vicAri tene visarjana karI, tathA pote paNa caityavaMdana karI ghera gayo. pI bIje dahADe savAramAM tene bolAvI, gharaderAsaramAM vaMdana karAvI, sArI rIteM jamADI, teNeM vastra zrAdika paNa pyAM paDhI vIje dahADe teNIye paNa ajayakumArane nimaMtraNa karyAthI, te paNa te ne sthAnakeM gayo. teye tene vividha prakAranAM jojano jamADhyAM, tathA madirAmizrita pivAnA padArthoM pUNa pAyA. jamyAbAda turataja ajayakumAra tyAM nidrAvaza thayo, kAraNa ke nidrA madyapAnanI pehelI sahacarI be. pabI tejaye jagojagoye rAkhelA rathamAM TapAnI peThe nAkhIne tene avaMtI pahoMcADI dIgho. have yahIM pi zrajayakumArane zodhavAmATe mokalelA mANasa zodhatAM thakAM te vezyAnAM sthAnakeM zrAvyAM, ane pubdhuM ke zrahIM. ajayakumAra zrAvela be? to teIyeM kayuM ke, zrAvyA datA, paNa pADhA cAvyA gayA be. teNInAM vacanapara jaruso rAkhI, te tyAMthI nikalI bIjI jagopara zodhavA gayA; ane gaNikA paNa turata zravaMtIye zrAvI pahoMcI. tathA ajayakumArane rAjAne soMpyo; zrane saghalo vRttAMta kahI saMjalAvyo. tyA rAjAyeM kayuMke, teM thAne dharmanA bahAnAthI Thagyo, te kAma sAruM karyu nahi. pIyeM rAjAne ke, tuM mahAmahAbuddhimAn be ke, jenI yAvI rItanI buddhiyI rAjadharma vRddhi pAme be !! te sAMjalI caMDapradyoteM lakSita tathA krodhita ine, tene kASTanA pAMjarAmAM puryo, have tenAM agniniru nAmeM ratha, zivA nAme devI, nalagiri nAme hAthI tathA lohajaMgha nAmeM khepI, eTalAM ratno hatAM. have te mAMthI lohajaMghane rAjA vAraMvAra mRgukacha nagare mokalato. hato, tenA zravavA javAthI kheda pAmIne tyAnAM 29 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 yogazAstra. lokoe vicAkhu ke, A eka dahADAmAM pacIsa jojana jAya The, zrane ApaNA vyApAra AdikanI khabara aMtara laz jAya be, mATe tene mArI nAkhavo. ema vicAri tee tene nAtAMdAkhala keranA lADu ApyA. panI jyAre te thoDe dUra jaz khAvA mATe taiyArI karavA lAgyo, tyAre mAgaM zukana thayAM. tethI nahIM khAtAM, te thoDuka agADI cAlyo, zrane khAvA lAgyo, to paNa tyAM tene mAgaM zukana thayAM, ema be cAravAra khAvA vesatAM paNa mAgaM zukana thavAthI, teNe nahIM khAtAM te lADu zravaMtI jaz rAjAne dekhADI sarva hakIkata kahI, tethI rAjAyeM ajayakumArane te lADunI kothalI dekhADIne kayuM ke, A suMdhIne kaho ke, zrAmA jhuMbe ? tyAre anayakumAreM kaDaM ke, temAM avyanA saMyogathI dRSTiviSasarpa thayelo ; mATe tene pITha dazne vanamAM boDI melavo, tethI rAjAe tema karyAthI pAse rahekheM vRkSa balI gayu, tathA te sarpa paNa mRtyu pAmyo; tyAre rAjAyeM khuzI thara, ajayakumArane kaDaM ke, tuM A baMdhanamoda zivAya mArI pAsethI varadAna mAgI le tyAre ajayeM kaDaM ke, hAla to te varadAna huM zrApanI pAse thApaNa tarike rAkhu bu. eka dahADo rAjAno nalagiri hAthI pAlAna staMjane ukheDI nAkhIne, tathA mAvatane paNa pheMkI dazne, lokone dona pamADavA lAgyo. tyAre rAjAe ajayakumArane tene vaza karavAno upAya puDhatAM teNeM kaDaM ke, jo udayana rAjA vAsavadattA putrInI sAthe gAyana kare, to te vaza thAya. tyAre rAjAe tema karI tene vaza kayoM. zrane ajayakumArane varadAna levAnuM kahetA, teNeM te vara paNa thApaNa tarike rAkhyo. panI eka dahADo tyAM jabarI Aga lAgavAthI rAjAe teno upAya puDhatAM zrajayakumAra kaDaM ke, tenI sAMme agni salagAvo. rAjAe tema karyAthI zragni parI javAthI trIjo vara ApavAne kahetAM te paNa teNeM thApaNa rAkhyo. palI rAjAe tene khuzI thoDI dIdho. paThI ajayakumAre tene kayu ke, tuM mane kapaTI lAvyo DhuM, paNa huM kharo to tane tArA nagaramAthI dhole divase pokAra karato upADI jazza. paDI ajayakumAra rAjagRha nagareM gayo, ane tyAM keTaloka kAla rahyo, paDI keTaleka divase gaNikAnI be putrI la te, vaNikano veSa laz avaMtI AvIne rAjamArgapara ghara leI rahyo. eka dahADo te rastethI jatA caMDapradyoteM te nokarI ne jo Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. , tathA tejee paNa tene joyo. panI caMDapradyoteM tenApara anurAgI zrazne tene bolAvavAmATe dUtI mokalI, paNa teNIe to gusse thaI te dUtIne kahADI melI. bIje divase paNa rAjAe dAsIne mokalavAthI tee thoDo gusso karyo, pabItrIje dahADe paNa jyAre dAsI zrAvI, tyAre tee kahyu ke, amAro nAi bhAjayI sAtame divase bahAra javAno be, tethI te diva seM rAjAe atre gupta rIteM zrAvaq. have.ahIM ajayakumAra rAjAnA sarakhA zrAkAravAlA eka unmatta puruSane potAnA vazamAM laz tenuM nAma pradyota rAkhyu, panI tene rastAmAM lai jaz, lokone kahevA lAgyo ke, A mAro pradyota jAz, gAMDo banI gayo , ane zrama tema rakhaDyA kare , have mAre to tenuM zI rIteM rakSaNa karavU ? valI tene te hamezAM vaidyane ghera mAMcImA besADI le jato, ane zikhavI mukavAyI te mANasa paNa hamezAM rastAmAM pokAra karato. ane bolato ke, mane pradyotane A laz jAya . have sAtame dahADe rAjA paNa ekAkI (ekalo) tyAM Avyo, ane ajayakumAranAM mANasoe tene bAMdhyo. paThI te khATalA sAthe upADyo, ane raste pokAra karavAthI, ajayakumAre lokone kaDaM ke, zrA mArA jAzne vaidyane tyAM le javo . panI tene jago jagoe rAkhelA rathapara caDAvIne anayakumAra rAjagRhI nagarIpratye le gayo. ane zreNikane jaz soMpyo, tyAre zreNika rAjA talavAra leza tene mAravA doDyo. paNa ajayakumAre samajAvyAthI, tene zreNika sanmAnapUrvaka vastrAjaraNa daza javAnI rajA zrApI. have eka dahADo ko kaThIAre vairAgyazrI sudharmA khAmi pAse dI. kA lIdhI. paNa loko tenI AgalanA dhaMdhAne anusAre hAMsI karavA lAgyA, tethI teNe sudharmAkhAmine vinati karI ke, 9 atreyI bIjI jagoe vihAra karIza. te vAta sudharmA khAmie ajayakumArane jaNAvavAthI, teNe lokomA DhaMDhero piTAvyo ke, mAre traNa koDa sonAmohoro devi ne, mATe tamo saghalA zrAvajo ? par3I jyAre loko ekaga thayA, tyAre teNeM kaDaM ke, je mANasa, pANI, agni ane strIne taje, tene mAre zrA sonA mohoro ApavI be; tyAre lokoe kahyu ke, he svAmi! lokottara kArya koNa karI zake? tyAre ajayakumAra kaDaM ke, jyAre tamo ko vez zako tema nathI, tyAre te kaThIyArA munine ApavI lAyaka De, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 990 yogazAstra. kAraNa ke, teNeM te traNe vastu tajI be. tyAre lokoe paNa vAta kabula rAkhI aneka ke, te dAnane teja lAyaka be, vATalA dahADA zramoe tenI phokaTa hAMsI karI. tyAre ajayeM kahyuM ke, dave tamAre tenI koie hAMsI karavI nahi, tyAre loko paNa te vAta aMgIkAra karIne cAlyA gayA. evI rIteM te mahAbuddhimAn zrajayakumAra rAjya calAvavA lAgyo. valI te bAra vratadhArI thazne bahAranA verInI peThe aMtaraMga verIune paNa jItavA lAgyo; ane evI rIteM banne lokanuM kArya te sAdhavA lAgyo. eka dahADo zreNi ne kahyuM ke, dave tuM rAjya calAvya ane huM zrI vIrapranupAse jai temanI sevA karIza. tyAre ajayakumAreM kathaM ke, zrApanuM kahetuM vAjabe, paNa to thoDA divasa rAha jurja. eTalAmAM vIra prabhu paNa udAyina rAjAne dIkSA zrApI mAravADathI tyAM yAvI samosaryA. tyAre ajaya kumAreM prabhu vI pUoj ke, bellA rAjarSi koNa thayA be ? tyAre prabhu paNa udAyituM nAma AyuM. tyAre nayeM zreNika rAjAne jai kartuM ke, jo rAjA kRSi na thatA hota to, huM paNa rAjya grahaNa karata, paNa udAyina rAjAyeM hamaNAMja dIkSA lIdhI be, mATe huM paNa vIraMprabhu jevA khAmi, zrane ApanA jevA pitAne pAmIne dIkSAja leza, mATe mAre rAjyanI jarura nathI. pI ghaNI kheMca karatAM paNa jyAre ajaya kumAre mAnyuM nahi, tyAre rAjAyeM temane dIkSAmATe anujJA zrApI. paDhI temaNe paNa vIraprabhupAse ja dIkSA lIdhI. evI rIteM saMtoSa rAkhIne ajayakumAra dIkSA laza, ka karIne sarvArthasiddhi pratye pahoMcyA. mATe saMtoSane dhAraNa karatA mANa sane uttarottara sukhanI prApti thAya be. evI rIteM ajayakumAranI kathA kahI. valI paNa saMtoSanIja stuti kare be. saMnidhau nidhayastasya, kAmagavyanugAminI // amarAH kiMkarAyaMte, saMtoSoyasya bhUSaNaM // 117 // artha:- jene saMtoSarUpI bhUSaNa be, te mANasane mahApadma zrAdika nidhAno najadika yAve . kAmadhenu to tenI anucarI thAya be, tathA devo to cAkara rUpa yAya be. dhana, dhAnya, sonuM, rupuM, kuvA, kSetra, ghara, ve pagavAlAM prANI, ane Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprakAza. zae copagAM pazu Adika, e nava prakArano bAhya parigraha . rAga, dveSa, kodha, mAna, mAyA, loja, zoka, hAsya, rati, arati, jaya, jugupsA, veda, (strI, puruSa, napuMsaka,) tathA mithyAtva, e cauda aMtara parigraha . bAhya parigrahothI aMtaraparigraho vRddhi pAme . vRddhi pAmelA vairAgyarUpI mahAvRdone paNa pariyaharUpI pavana ukheDI nAkhe. valI je mANasa parigrahasahita modane zche , te mANasa lokhaMDanI nAvamAM besI samuSa taravAnI zchA rAkhavA jevU kare . valI te bAhya parigraho dharmano nAza karanArA . valI je bAhya parigrahone jItavAne samartha nathI, te aMtaraparigrahane zI rIte jItI zakaze? valI te parigraha ajJAnane to krIDA karavAnuM vana , ukharUpI pANIno mahAsAgara , tathA tRSNA rUpI velaDIno kaMda ke valI dhananI radAmAM tatpara evA lonI mANaso, parigraha rahita munine paNa dhananA arthi jANI tethI dUra jAgatA phare be. vatI dhanavAn loko, rAjA, cora, kuTuMbI, agni, pANI AdikanA jayathI rAtrie ughatA paNa nazrI. teUnA karatA nirdhana loko ulaTA sukheM jIvI zake . valI dhanavAna mRtyu paryaMta paNa dhananI zrAzA tajato nathI. mATe jo modanI zchA hoya, to AzAno tyAga karavo; kAraNa ke te zrAzA moda zrane kharganAM dvArapratye nogala samAna be. te AzA rAkSasI sarakhI, viSamaMjarI sarakhI, tathA jIrNamadirA sarakhI - mATe evI rItanI zrAzAne je dUra karaze, te mANasa sukheM jIvI zakaze. zrAzArUpI agni evo to zrAzcaryajanaka De ke, te samatArUpI meghano paNa nAza kare , AzArUpI pizAcaNIne vaza thaelA mANaso dhanavAnanI pAse dInatAthI lAcArI kare De, gAya , nAce be, ane name . jyAM pavana ke sUryanA kiraNo paNa pahoMcI zakatA nathI, tyAM paNa mANasonA AzArUpI mojA pahoMcI vale . valI jo mANasane puNyano udaya hoze, to zrAzArUpI pizAcaNI vRthA ne; ane puNyano udaya nahIM hoya, to paNa te vRthA . valI jeNe zrAzA tajI be, teja paMDita ane muni kahevAya be. mATe TuMkAmAM matalaba eja ke, jenI AzA zAMta thaenI , teNeM mokSaja melavyo ne, mATe AzAne tajIne, parigrahanuM pramANa karIne, yatidhamamAM anurakta rahI, jAvasAdhupaNuM aMgIkAra karavaM. mithvAtviuthI samya Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 yogazAstra. tivarDa uttama be, ane tethI paNa, parigrahanA pramANavAlA dezavira ti zreSTa . ati adbhuta tapavAlo tAmalI tApasa paNa zrAvako cita gatithI paNa halakI gatie gaelo be. mATe zrAzAne tajIne yatidharmamAM anurakta thavAthI va javamAM mokSa male be. evI rIteM parama jainI evA zrIkumArapAla rAjAyeM sevAelA zrAcArya mahArAja zrI hemacaMdrajIe banAvelA adhyAtmopaniSad nAmanA saMjAtapaTTavaMmAM zrI yogazAstra nA bAra prakAzamAMnA bIjA prakAzanuM vivaraNa saMpUrNa thayuM. zrI jinAya namaH tRtIyaH prakAzaH prArabhyate. vetanAvarNana pI guNavatono avasara be. tethI pehelAM have gutonuM varNana kare . dazasvapi kRtA dikta, yatra sImA na laMghyate // khyAtaM digvira tiriti prathamaM tavrataM // 1 // artha :- jemAM daze dizAuMmAM karelI sImA ullaMghana na ya zake, tene peheluM digvirati nAmanuM guNavrata kaheluM . TIkA:- daza dizArTa eTale, aiMDI (pUrva) AgneyI, (agnikoNa ) yAmyA, (dakSiNa) naitI, vArUNI, pazcima, vAyavyA, kauberI (uttara) aizAnI, nAgI, tathA brAhmI tejane viSe, athavA te mAMthI eka dizAne viSe paNa karelI sImA, je vrata hote te ughAtI nathI, tene peheluM guvrata kar3e be. ane te vrata aNuvratanA upakAramATe be. valI tene digvi rativrata paNa kahe be. have hIM ko zaMkA kare ke, vrata to pApasthAnonI viratirUpa be, paNa yA divratamAM kayA pApasthAnakanI nivRtti thAya be? tene mATe kar3e be, yA vratamAM paNa pApasthAnakonI nivRtti te. ane teja have he carAcarANAM jIvAnAM vimarddana nivarttanAt // taptAyogolakalpasya, sadvRttaM gRhiNo'pyadaH // 2 // artha :- tapelA lokhaMDanA golA sarakhA ( kAraNa ke, ) gRhastha khAvA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 331 pIvAmAM suvAmAM, tathA vyApAra zrAdikamAMjIvonuM upamardana atyaMta karyA kare be, evA paNa gRhasthane yA digvata karavU kaDaM be; kemake te niyamathI, niyama bahAra rahelI jagoparanA trasa,thAvara jIvonI hiMsAnI nivRtti thAya be; evIrIteM zrAvratamAMpaNa hiMsAdika pApasthAnonI nivRtti thAya ne. have A vratamAM locanI paNa virati AvI jAya , te dekhADe be. jagadAkramamANasya, prsrlonvaaridheH|| skhalanaM vidadhe tena, yena digviratiH kRtA // 3 // arthaH- je mANaseM digvirati vrata aMgIkAra karyu be, teNeM aneka vikalpo rUpI kaholoyeM (mojAuye) karIne phelAvo pAmatA, tathA samasta jagatane AkramaNa karatA, evA lojarUpI samujne paNa aTakAvyo . kAraNa ke te vratathI, pote lIdhelAM paJcakhANa uparAMtanI nUmimAM jaz, tyAMnA dhana dhAnyAdika levAno tene prAyaH karIne lona nahIM thaz zake. mATe gRhasthoyeM te vrata jAvajIvathI mAMDIne caturmAsa athavA tethI paNa khaTpa kAlasudhi karavU. valI cAraNamuni ke, jeu~ne digvirativrata nazrI, tethI te uMce merunA mastaka sudhi, tathA tirA rucaka parvatasudhi paNa jara zake . mATe jerDa saghalI dizAmAM javAnuM amuka hadasudhinuM niyama le , tejane varga AdikanI saMpadA male be. have bIjA guNavatanuM kharUpa kahe je. nogopanogayoH saMkhyA, zaktyA yatra vidhIyate // nogopanogamAnaM ta, dhaitIyIkaM gunnvtN||4|| arthaH-zakti kehetAM zarIra ane manane jethI bAdhA na upaje, evI rIteM je jogopajogarnu parimANa karavU, tene bIjuM guNavrata kahelu De. have logopanoganuM lakSaNa kahe . sakRdeva nujyate yaH, sa nogo'nnasragAdikaH // punaH punaH punarnogya, upnogoNgnaadikH||5|| arthaH-anna tathA puSpamAlA Adika,je ekajavAra nogavAya be, te joga kahevAya tathA strI Adika je vAraMvAra nogavAya , te upaloga kahevAya. TIkA jogamA Adi zabdathI tAMbUla, vilepana, dhUpa vigerenuM grahaNa ka Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 yogazAstra. ravaM, tathA upanogamAM zrAdi zabdathI vastra, alaMkAra, ghara, zayyA, zrAsana, vAhana zrAdikanuM grahaNa karavU. have kara kaz vastu khAvApIvAmAM varjavI, tenuM kharUpa kahe . madyaM mAMsaM navanItaM, mdhuduNbrpNckN|| anaMtakAyamajhAta, phalaM rAtrau ca nojnN||6|| AmagorasasaMpTaktaM, dilaM puSpitaudanaM // dadhyadavitIyAtItaM, kuthitAnnaM vivarjayet // 7 // have madirAthI thatA doSone daza zloko vaDe karIne kahe je. madirApAnamAtreNa, budhinazyati duurtH|| vaidagdhibaMdhurasyApi, dau gyeNeva kaaminii||7|| arthaH-madirApAnathI buddhi dUra jAya , konI peThe, to ke, urjAgyapaNAnA doSathI vidyAnanI paNa strI jema, tema. pApAH kAdaMbarIpAna, vivshiikRtcetsH|| jananI dA priyIyaMti, jananIyaMti ca priyaaN||5|| arthaH- are! madirApAnathI parAdhIna thaelAMbe citta jemanAM, evA muSTa mANaso, mAtAne strI tarike gaNe , tathA strIne mAtA tarike gaNe . na jAnAti paraM svaM vA, mdyaaclitcetnH|| svAmIyati varAkaH svaM, svAminaM kiMkarIyati // 10 // arthaH-madyazrI calAyamAna thaeluM be, citta jetuM evo te anukaMpA karavAlAyaka mANasa,potAne zeva tarIke lekhe je tathA zeune cAkaratarike lekheDe. madyapasya zabasyeva, luvitasya ctusspthe|| mUtrayaMti mukhe zvAno, vyAtte vivarazaMkayA // 11 // arthaH- muDadAMnI peThe covaTAmAM loTatA, evA madirApAna karanAranA khulA rahelA mukhamAM vivaranI buddhithI kutarA paNa mutare . madyapAnarase manno nagnaH svapiti ctvre|| gUDhaM ca svamaniprAyaM, prakAzayati lIlayA // 12 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 233 arthaH- madyapAnamAM zrAsakta thalo mANasa, covaTAmAM paNa nagna tha ine paDe De, tathA potAnA rAjyadrohAdika gUDha zrabhiprAyAne paNa lIlAmAtramAM pragaTa karI de be. vAruNIpAnato yAMti, kAMtikIrttimatizriyaH // vicitrAzcitraracanA, vilutkakalAdiva // 13 // artha :- madirApAnathI kAMti, kIrtti, mati (buddhi) tathA lakSmI paNa cAlI jAya be, konI peThe, to ke, kAjala copaDyAthI jema vicitra prakAranI citraracanA tema. nUtArttavannarI narti, rAraTIti sazokavat // dAdajvarArttavada bhUmau, surApo loluMThIti ca // 14 // artha :- madirApAna karanAro mANasa, bhUta valagelAnI peThe nAce be, zokavAlAnI peThe atyaMta raDe be, tathA dAhajvarathI pIDita elAnI peThe pRthvIpara loTyA kare be. vidadhatyaMga zaithilyaM, glApayaMtIMdriyANi ca // mUrgamatuvAM yavaMtI, dAlA hAlAhalopamA // 15 // arthaH- keratulya evI madirA, aMgane zithila kare be, iMDiyAne nila kare be, tathA atyaMta mUrchA Ape be. * vivekaH saMyamo jJAnaM, satyaM zaucaM dayA damA // madyAtpralIyate sarvaM, tRSyA vahnikaNAdiva // 16 // artha:- madyapAnathI viveka, saMyama, jJAna, satya, pavitratA, dayA tathA kSamApaNa, azvinA kI yAthI jema ghAMsano samUha tema nAza pAme be. doSANAM kAraNaM madyaM, madyaM kAraNamApadAM // rogAturazvApathyaM, tasmAnmadyaM vivarjayet // 17 // artha :- maya be te corI, pAradArika Adika doSonA kAraNarUpa beH tema vadhabaMdhanAdika yApadAnuM paNa kAraNa be; mATe rogI jema kupathyane tema, madyano tyAga karavo. 30 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 yogazAstra. valI te madyamAM keTalAMka jaMtu paNa pedA thAya De, mATe jIvahiMsA thakI vItA praNIyeM kadI paNa te pIyU~ nahIM. valI madyapAna karanAro mANasa dIdhelAne nahIM dIdheduM ityAdi hamezAM viparItaja nASaNa kasyA kare be; valI te vadhabaMdhana Adikano jaya nahIM rAkhatAM gharamAMthI, bahArathI, athavA mArgamAM paNa zaMkArahita corI kare , vadI tevo mANasa vAkhikA, yuvAna, vRkSa, caMDAlaNI vigere parastrIne paNa jogave . valI zAstro. mAM paNa saMnalAya De ke madyAMdha thayelA sAMbakumAre kulano nAza karAvI pitAnI nagarIne paNa bAlI nakhAvI. valI tevA mANasane madirAthI paNa kadI saMtoSa valatoja nazrI. valI anya darzanIe paNa purANa thA. dikamAM madyano niSedha kayoM ne, have mAMsanA doSo dekhADe je. cikhAdiSati yo mAMsaM, praannipraannaaphaartH|| janmUlayatyasau mUlaM, dayAkhyaM dhrmshaakhinH||17|| arthaH- prANIjanA proNono nAza karIne je mANasa mAMsajeM lakSaNa karavAne zche , te mANasa, dharmarUpI vRdanA dayA nAmanAM mUlane, mUlamAMthI ukheDI nAkhe . azanIyan sadA mAMsa, dayAM yo di cikIrSati // jvalati jvalane vallI,saropayitumibati ||re|| arthaH- je mANasa hamezAM mAMsa khAto thako, dayA karavAne zche De, te mANasa balatA agnimAM velaDIne ropavAne zve . _have ahIM koI zaMkA kare ke, prANIjano ghAta karanAra ko bIjA hoya, ane mAMsa khAnAra ko bIjo hoya, mATe temAM hiMsA kone lAge? tene mATe kahe . haMtA palasya vikretA, saMskartA nadakastathA // kretA'numaMtA dAtA ca, ghAtakA eva ynmnuH||20|| arthaH- prANIunI hiMsA karanAra, mAMsano vecanAra, saMskAra karanAra, jakSaNa karanAra, veMcAtuM lenAra, anumodanA karanAra, tathA mAMsanuM dAna Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 235 denAra esalA hiMsako be, kema ke manu (manusmRtinA karanAra ) pa - ka . anumaMtA vizasitA, niraMtA krayavikrayI // saMskarttA copaharttA ca khAdakazceti ghAtakAH // 21 // artha :- hiMsAnI athavA mAMsanI anumodanA karanAra, holA prANInA aMganA jAgo karanAra, haNanAra, mAMsano vepAra karanAra, mAMsane pakAvanAra, mAMsane pIrasanAra, tathA khAnAra e saghalArDane hiMsaka jANavA. valI bIjo paNa munue kahelo loka kar3e be. nAkRtvA prANinAM hiMsAM, mAMsamutpadyate kvacit // na ca prANivadhaH svargya, stasmAnmAMsaM vivarjayet // 22 // artha:- prANinI hiMsA karyAvinA mAMsa, koi paNa rIteM malI zakartuM nathI, ne praNinI je hiMsA. te svarga panArI nathI, mATe mAMsano tyAga karavo. have anyanA parihAreM karIne mAMsamakSakaneja hiMsaka pazuM dekhADatA thakA kar3e be. ye jayaMtyanyapalaM, svakIyapalapuSTaye // ta eva ghAtakA yanna, vadhako nadakaM vinA // 23 // -- arthaH- je mANaso, potAnAM mAMsanI puSTi mATe, paranAM mAMsanuM jakare be, te mANasoja kharekharA to hiMsako be, kAraNa ke, mAMsa khAnAravinA vadha karanAra to hoyaja kyAMthI ? valI siddhAMtamAM paNa kanuMbe ke, daMtU parapANe, appANaM je kuAMti sappANaM // appA divasAeM, karaNa nAsaMti appANaM // 1 // dave teja zarIranI jugupsA dekhADe be. miSTAnnAnyapi viSTAsA, damRtAnyapi mUtrasAt // syuryasminnaMgakasyAsya kRte kaH pApamAcaret // 24 // arthaH- je zarIranI aMdara, miSTa miSTa evAM anna Adika paNa viSTA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. rUpa thAya , tathA amRta ketAM pANI Adika paNa mUtrarUpa thAya . evA zrA zarIrane mATe koNa pApa karI zake ? __ have " mAMsa jahaNamA doSa nathI" evaM jeu~ kahe be, teu~ne niMdatA thakA kahe . mAMsAzane na doSo'stI, tyucyate yai:raatmbhiH|| vyAdhagRdhraTakavyAghra, shgaalaastairguruukRtaaH||25|| arthaH- " mAMsajakSaNamA doSa nathI" ema je purAtmA kahe , teue, zikAri, gIdha, ziyAla, vAgha vigerene potAnA gururUpa karyA be; kAraNa ke, tevinA bijA koNa tene tema karavAno upadeza kare ? have niruktabaleM karIne mAMsad parihArapaNuM kahe . mAMsanadAyitA'mutra, yasya mAMsamidAjhyahaM // etanmAMsasya mAMsatve, niruktiM manurabravIt // 26 // arthaH- jenA mAMsane hu~ thA lokamAM lakSaNa karuM huM te paralokamAM mane jakSaNa karaze evI rItano mAMsa zabdano niruktipUrvaka artha manue paNa kahelo . arthAt " mAM sa jayadayitA" mane te khAze. have mAMsalakSaNanA mahAdoSane kahe , mAMsAsvAdanalubdhasya, dedinaM dedinprti|| haMtuM pravarttate budhiH, zAkinyA zva urdhiyH||2|| arthaH- mAMsanA svAdamA bubdha thaelA urbujinI buddhi zAkaNInI peve, dareka prANIne mAravAno prayatna kare . have mAMsanadaNano doSa dekhADe ne. ye nadayaMti pizitaM, divyanojyeSu satsvapi // sudhArasaM parityajya, muMjate te halAhalaM // // . artha je mANaso, dUdhapAka, zIkhaMDa, dahI, lADu, ghevara, puraNapolI, kaDAM, gola, khAMDa, sAkara, jAda, AMbAM, kelA, dADima, nAraMgI,khajura, vigere divya nojano hote bate paNa, teu~ne tajIne, mahAugaMdhavAlA mAMsanuM nakSaNa kare , te mANaso amRtarasane tajIne pheranuM jojana kare De. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 237 kema ke, eka bAlaka paNa patthara boDIne suvarNane aMgIkAra karaze; mATe mAMsanadakone to bAlakothI paNa mUrkha jANavA. have valI bIjA prakAracI paNa, mAMsajakSaNanA doSo kahe . na dharmo nirdayasyAsti, palAdasya kuto dyaa| palalubdho na takSetti, vidyaachopdishenndi||she|| arthaH- nirdaya mANasane dharma hoto nathI, ane mAMsadakane dayA kyAMthI hoya ? ( kAraNa ke, mAMsanadaka paNa hiMsakaja ne) valI mAMsano bubdha mANasa dharma athavA dayAne jANato paNa nathI; ane kadAca jANe, to paNa te kozne paNa teno upadeza deza zakato nazrI. ( kema ke, pote jyAre mAMsamAM lubdha hoya, tyAre te emaja dhAre ke, saghalA mANaso mArAjevAja thAya to sAruM, evoja te vicAra karyA kare, ane tethI jANatAM batAM paNa, tenA tyAgamATe te kozne paNa upadeza karI zakato nathI.) have mAMsajadakonI mUDhatAne dekhADe je. kecinmAMsaM mahAmohA, danaMti na paraM svayaM // devapitratithiyo'pi, kalpayaMti yadUcire // 30 // arthaH- kuzAstrothI ugAelA keTalAka mANaso, mahAmodathI, poteja mAMsa khAya , eTaluMja nahI, paNa deva, pitR ane atithiu~pratye paNa mAMsane kalpe . kAraNa ke, te anya dharmanA paNa zAstrakAro kahe le ke, krItvA svayaM vApyutpAdya, paropahRtameva vA // devAn pittana samanyarcya, khAdan mAMsaM na junnyti||31|| arthaH- vecAtuM legne, athavA pote pedA karIne, athavA kozye zrApelA mAMsathI, deva, ane pitRne pUjIne, te mAMsa khAtAM thakAM doSa nathI. ema anya darzanIno mata De. TIkA-vecAtuM levU, eTale pArAdhI athavA padiu pAlanArA pAsethI le te. paNa kasAzne tyAMthI levU nahIM. kAraNa ke tevaM mAMsa devapUjA thAdikamAM khapa lAgatuM nathI. have pote pedA karavU, eTale brAhmaNa nidA mAgIne lAve, ane kSatriya zikAra karIne lAve; athavA kozya ApelA mAMsathI deva, pita, zrane atithinI jakti karIne khAvAmA doSa nathI; ema Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 yogazAstra. manu kahe . paNa te ke moharnu vinita , kAraNa ke, jyAre mANase poteja mAMsa khAvu anucita de, to devAdikone te zrApa, te to sarvathA ja anucita , valI te devo to dhAturahita zarIravAlA, ane kavalAhAravinAnA be, tyAre te mAMsajadaNa zI rIteM karI zakaze ? valI pitR paNa poteja karelAM karmoMne anusAreM phalAdika jogave , zrane tethI karIne te kaMza putrAdikeM karelA zunna kAryonuM paNa phala jyAre jogavI zakatA nathI,tyAre mAMsAdika zrApavArUpa puSkarma tene te zI rIteM jogavI zakaze? valI satkAra karavAne lAyaka evA atithi pratye je mAMsa Apa, te paNa mahA anarthanemATe thAya be. valI koz zaMkA kare ke, tema karatuM zrutine zrAdhAre be. mATe temAM kaMza doSa nathI. to tene mATe kahe je ke, te zruti nA karanArA kaMza pramANika gaNAya tevA nathI. kemake, teuye to gAyano sparza,vRdonI pUjA, bakarA Adikano vadha khargane denAro , ema kardA ne. ane te vAta to asaMjavita . mATe evI rItanA zrutikArakopara zI rIteM zraddhA karI zakAya? have ahIM ko zaMkA kare ke, manunA kahevA pramANe maMtrathI saMskAra karelo agni, jema bAlato nazrI. tema maMtradhI saMskAra kareluM mAMsa khAvAthI paNa kaMza doSa nathI, tene mATe have kahe . maMtrasaMskRtamapyadyA, dhavAlpamapi no plN|| bhavejIvitanAzAya, dAlAdalalavo'pi hi // 3 // artha:- yavanA dANA jeTalu alpa mAMsa, paNa maMtrathI saMskAra, karelu khAvu nahI; kAraNa ke, tethI narakAdika urgati male . valI te pheratulya be, kAraNa ke, pherano paNa eka lavamAtra khAvAthI mRtyu thAya . have mAMsanA atyaMta doSane, upasaMhAra karatA thakA kahe . sadyaH saMmUrbitAnaMta, jaMtusaMtAnadUSitaM // narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyAt pizitaM sudhii||33|| arthaH- prANIne mAryAbAda turataja temAM utpanna thatA je nigodanA anaMtA jaMtu, teuno je saMtAna ketAM, pharIpharIne upajavaM, teNe karIne dUSita thaevaM, tathA narakanA mArgamAM pAtheya ketAM jAtAMsamAna, evA mAMsa Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. e ne,kayo buddhimAn mANasa jahaNa kare? kAraNa ke siddhAMtamAM paNa kaDaMDe ke, AmAsuapakAsua,vipaJcamaNAsu mNspesiisu|| sayayaM viyajavavAna, napina, nigoyajIvANaM // 34 // mATe mAMsabubdhaka, nAstika, ane kuzAstrakAroye phakta potAnI mUrkhatA batAvavA mATe mAMsajakSaNa kahe . mATe paranA mAMsathI je potAnA mAMsanI puSTi karavAne zche , tenA jevo nirdaya koza paNa nazrI. mAMsadako karatAM to, potAnA zarIrapara mANasanI viSTonuM lepana karato, evo Dukkara paNa sAro. are! adhama evA brAhmaNo, potAno dharma zauca gaNe , utAM sAta dhAtuvAlA zarIramA utpanna thaebuM mAMsa to lakSaNa kare . valI je jaDo, mAMsane prANInuM aMga kahIne nAta AdikanI peThe khAvAnuM kahe be, tyAre te tenAM mUtra zrAdikane paNa prANIunuM aMga mAnIne, zA mATe nakSaNa karatA nathI? mATe prANIu~nA aMgarUpa je zaMkhAdika tene pavitramAnelA be; paNa hADakAMne kaMza pavitra mAnyAM nazrI; ane tethI nAta zrAdikane nadayamAM gaNyAMbe, ane mAMsane to ajaya gaNyuM . mATe je mANasa mAMsa ane jAta banene prANInAM aMgarUpa lekhIne tulya gaNe , te mANasa strIpaNAM tarike, mAtA ane potAnI strIne sarakhI rIteM kema aMgIkAra karato nathI? have mAkhaNanA jahaNanA doSo kahe . aMtarmuhUrtAtparataH susUdamA jNturaashyH|| yatra mUti tannAdyaM, navanItaM vivekiniH|| 35 // arthaH- mAkhaNamAM aMtarmuhUrttanA kAla panI atyaMta sUkSma jaMtunI utpatti thAya , mATe vivekI mANasoye te mAkhaNa khAvu lAyaka nathI. valI teja artha dekhADe be. ekasyApi di jIvasya, hiMsane kimaghaM bhavet // jaMtujAtamayaM tatko, navanItaM niSevate // 36 // arthaH- eka jIvanI hiMsAmAMpaNa, jenuM varNana na thaz zake, teTalu pApa jyAreM thAya be, tyAre, jemA asaMkhyAtA jaMtu narelA , evaM mAkhaNa koNa jakSaNa kare ? Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 yogazAstra. have madyanAM dUSaNo dekhADe je. anekajaMtusaMghAta, nighAtanasamudbhavaM // jugupsanIyaM lAlAvat kaH svAdayati mAdikaM // 3 // arthaH- aneka jaMturjanA samUhanA nAzathI utpanna thaevaM, (e paralokasaMbaMdhi doSa jANavo.) tathA lAlanI peThe niMdanIya, (e A lokasaMbaMdhi doSa jANavo) evA madha, koNa jahaNa kare ? have madha nadaNa karanAranA pApIpaNAne dekhADe . nadayan mAdikaM tujNtuldaadyodbhvN|| stokajaMtunitRbhyaH, saunikenyo'tiricyate // 30 // arthaH- lAkho kula jaMtu jenI aMdara utpanna thAya , evAmadhane khAnAro mANasa, thoDAjaMtune mAranAra evA khATakIthI paNa vadhAre pApiSTa. have ubiSTa (ega) jojanane tajanArA, evA je anya darzanI, teune paNa madhalakSaNa nahIM karavU jozye, te yuktithI dekhADe . ekaikakusumakroDA, isamApIya mdikaaH|| yamaMti madhUbiSTaM, tadanaMti na dhaarmikaaH||30|| arthaH-eka puSpanA madhyanAgamAMthI makaraMdane pIne,mAkhI, tene pATuM vamIne,madha banAve ,te madhane dhArmika evA je anya darzanI, teye paNa khAvU na jozya kAraNa ke teuno dharma paNa evaM jojana nahIM khAvAno . have roga AdikanA kAraNamATe paNa madha nahIM khAvaM tene mATe kahe be. ApyauSadhakRte jagdhaM, madhu zvabhranibaMdhanaM // naditaH prANanAzAya, kaalkuuttknno'pidi||3e|| arthaH- auSadhamATe khAdhelaM madha paNa, narakanA kAraNarUpa De, kema ke, pheranuM eka biMdu paNa khAdhAthI prANano nAza thAya . have ahIM ko kahe ke, khajura, dhrAkha vigerenI peThe madha paNa mIj be, mATe te zAmATe na khAvaM ? tene mATe kahe je. madhuno'pidi mAdhurya, mabodhai radahocyate // AsAdyate yadAsvAdA, ciraM nrkvednaaH||40|| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza 241 . arthaH-"te madhamAM paNa migaza be," ema mUrkha hoya, te bole be, kAraNa ke te migaza, phakta vyavahArathI , paramArthathI nathI; kAraNa ke, madhanA svAdathI to lAMbA kAlasudhi narakanI vedanA sevavI paDe be, mATe pariNAmeM te kaDabuja . have pavitrapaNAthI arthAt madhane pavitra lekhIne, je tene devasnAnamAM upayogI mAne , tenI hAMsI karatA thakA kahe . madikAmukhaniSTyUtaM, jaMtughAtobhavaM madhu // aho pavitraM manvAnA, devasnAne pryuNjte||41|| . arthaH- mAkhiyonA mukhamAMthI thukAebuM, tathA prANInA ghAtathI u-tpanna thaelA madhane, pavitra mAnatA thakA mahAdeva Adika devonA snAnamAM, teno upayoga kare , te kevaM hAsyajanaka je. jema. karanANAM vivAde tu, rAsanAstatra gaaykaaH|| parasparaM prazaMsaMti, ado rUpamado dhvniH||1|| jaMTono vivAha hote te, gadheDA gAvA mAMDe ne; ane temA panI paraspara eka vIjAnAM vakhANa kare , tyAre gadheDA UMTone kahe je ke, aho ! zuM tamAraM lAvaNyamaya rUpa !!! tathA UMTo gadheDAu~ne kahe je ke ! aho! zuM tamAro madhura svara ! tenA jevU A paNa hAsyajanaka le kema ke niMdya evaM je mAkhiyotuM dhuMka, teNeM karIne devonuM snAna karavu! !! e ke hAsyajanaka !!! have pAMce uDuMbaranA doSo kahe . jauMbaravaTaplakSa, kAkoduMbarazAkhinAM // piSpalasya ca nAznIyA, phalaM kRmikulaakulN||13|| arthaH- uuMbara, vaDa,plakSa, kAkoDaMbarikA, tathA pipala, e pAMce ukuMvaranAM phalo, nahIM khAvAM, kemake temAM asaMkhyAtA jIvo hoya . (anyadarzanIye paNa teu~mA jIvo mAnelA be.) have te pAMce uuMbarano jeUye tyAga kayoM ne, teunI stuti kare be. aprApnuvannanyanadaya, mapi nAmobunuhyA // na nadayati puNyAtmA, paMcoduMbarajaM phalaM // 43 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 yogazAstra. arthaH- ukAla AdikanA sababathI jukhyo mANasa paNa je, upara kadelAM pAMce uDuMbaronAM phalane khAto nathI tene pavitra AtmAvAlojANavo. have anaMtakAyanA niyamane traNa zlokothI dekhADe je. AI: kaMdaH samagro'pi, sarvaH kizalayo'pica // snuhI lavapaTadatvaka, kumArI girikarNikA // 44 // zatAvarI virUDhAni, gaDUcI komlaamlikaa|| paDhyaMko'mRtavallI ca, vllHshuukrsNjhitH||45|| anaMtakAyAH sUtroktA, aparepi kRpaapraiH|| mithyAhazAmavijJAtA, varjanIyAH prytltH||46|| arthaH- lIlI evI kaMdanI saghalI jAti; eTale lIyaM AU, sUraNa, baTeTAM vigere, tathA saghalI vanaspatiu~nA kisalaya. snuhI eTale vajArnu vRkSa, lavaNa nAmanA vRdanI bAla. kumArI eTale kuMvAra. girikarNikA eTale eka jAtanI velaDI. zatAvarI eTale paNa eka jAtanI velaDI. viruddha eTale jagelA zaNagA vA aMkurovAlA maga,aDada, caNAlA vaTANA vAla vigere dvidalanA aMkurAu~. gaDacI eTale lIlIgalo vA eka jAtanI velaDI. komala valI eTale jyAMsudhi aMdara usI na thayo hoya, tyAMsudhInuM zrAMbalInuM phala. pakSyaMka eTale zAkanI jAti . amRtavallI ketAM eka jAtanI velaDI. zUkaravasI nAmanI vanaspati.e saghalA anaMtakAyo, thAryaprasika . tathA mlebaprasiddha bIjAM paNa anaMtakAyo, jIvAnigama sUtramA kahelAM meM; te anaMtakAyone dayAlu zrAvakoe tajavAM thA saghalA zranaMtakAyo mithyAtvirDa mAnatA nathI, kema ke te vanaspatine paNa jIvatarike mAnatA nathI, tyAre anaMtakAyanI to vAtaja zuM karavI ? have ajANyAM phalo paNa na khAvAM tene mATe kahe . svayaM pareNa vA jJAtaM, phlmdyaavishaardH|| niSidhe viSaphale vA, mA'nadasya pravartanaM // 47 // arthaH-pote athavA pare jANelAM, evAM phalanuM paMDita javaNa karavU paNa teNeM ajANyu phala khAvU nahIM; kemake, tema karyAthI, niSiddha karelA, athavA pherI phalamAM tenI khAvArUpeM pravRtti yaz zakaze nahIM. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza, 243 have rAtrinojananA niSedhamATe kahe . annaM pretapizAcAdyaiH, sNcrdbhirnirNkushaiH|| jabiSTaM kriyate yatra, tatra nAdyA dinAtyaye // 4 // arthaH- rAtrivakhate, preta, pizAca rAkSaso vigere, nizAcaro khabaMdarIteM namIne, jojanane potAnA sparza AdikathI bacchiSTa karene evA rAtrinA samaye, jojana nahI karavaM. ghorAMdhakAraruchAdai, pataMto yatra jNtvH|| naiva nojye nirIyaMte, tatra muMjIta konizi // 4 // arthaH- ghora aMdhakArathI ruMdhAeDhuMbe, jovApaNuM jeu~nu, evA mANasoe jojanamAM paDatA jaMturDa paNa joz zakAtA nathI; mATe evI rAtrineviSe koNa jojana kareM? have rAtrinojanathI utpanna thatAdoSone traNa zlokoye karIne dekhADe be. medhAM pipIlikA ti, yUkA kuryaangaalodrN|| kurute madikA vAMtiM kuSTaM rogaM ca kolikH|| 50 // kaMTakodArukhaMDaM ca, vitanoti galavyathAM // vyaMjanAMtarnipatita, stAlu vikSyati vRzcikaH // 51 // vilagnazca gale vAlaH, svarabhaMgAya jaayte|| ityAdayo dRSTadoSAH, sarveSAM nizi nojane // 5 // artha:- jojananI aMdara kIDI zrAve, to buddhi nAza pAme, jUM, jalodara kare; mAkhI, vamana kare, karolI, kuSTaroga kare, kAMTo athavA lAkaDA. no kaTako, galAmA mukhAvo kare, zAka AdikamAM zrAvelo vIbI tAlabuM vIMdhe (vIMbInA AkAranI zAkanAjI thAya , ane tenI aMdara vIMDI AvI javAthI mAluma paDato nathI.) valI galAmA vAla AvI javAthI svarajaMga thAya , evI rItanA rAtrijojananA doSo mithyAtviu~ne paNa najare dekhAya je. valI rAtrinojanathI pANI Adika DholAvAne sababe kAya jIvanI paNa hatyA thAya be. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 yogazAstra. hIM ko zaMkA kare ke, jemAM kaMi jAjana zrAdika dhovAM na paDe athavA rAtrie rasoi paNa karavI na paDe, evA taiyAra lADu, tathA khajura yAdika mevo khAvAmAM rAtrie zuM doSa be ? tene mATe kahe . nAdaya sUkSmajaMtUni, nizyadyAtprAzukAnyapi // pyudyatkevalajJAnai, nahataM yannizAzanaM // 53 // -- arthaH- rAtriyeM, jovAne azakya evA kaMthuA Adika be sUkSma jaMtu jenI aMdara evAM, prAzuka lADu, phala vyAdika paNa nahIM khAvAM, kAraNa ke, utpanna thayuM be, kevalajJAna jene, evAyeM paNa rAtribhojana aMgIkAra karyu nathI. ( kemake te temAM jaMtunA saMjavane joi rahyA be.) nizIthApyamAM paNa temaja kayuM be. have anya darzanIrjanA mata pramANe paNa rAtribhojanano niSedha kare be. dharmavinnaiva muMjIta, kadAcana dinAtyaye // bAhyA api nizAnojyaM yadanojyaM pracakSate // 54 // artha:- zrutadharmane jANanArA mANaseM, koi vakhate paNa rAtri jojana kara nahI, kAraNa ke, anya darzanI paNa rAtribhojanano niSedha kare be. te nIce pramANe. trayItejomayo nAturitivedavido viGaH // tatkaraiH pUtamakhilaM, zubhaM karma samAcaret // 55 // arthaH- rugveja, yajurveda, tathA sAmavedanAM lakSaNarUpa ve teja jenI aMdara, evI rItanA sUryane, vedajANanArorDae jAeyo be, mATe tenA ( sUfor ) kiraNothI pavitra thaluM evaM saghaluM zubha kArya kara. valI paNa teja kar3e be. naivAdutirnaca snAnaM na zrAddhaM devatArcanaM // dAnaM vA viditaM rAtrau nojanaM tu vizeSataH // 56 // arthaH- rAtri yajJanI Ahuti, snAna, zrAddha, devapUjana, tathA dAna, eTalAM vAnAM karavAM nahIM, chAne jojana to sarvathA prakAreM naja karavuM. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. ahIM ko zaMkA kare ke, " naktanojana" to kalyANakArI , zrane teto rAtrizivAya thai zake nahIM; tene mATe kahe je ke, "nakta" zabdano artha jANyAvinA ema kahe . tene mATeja nIceno zloka kahe . divasasyASTame nAge, maMdInUte divaakre|| naktaM tadivijAnIyA, na naktaM nizi nojanaM // 5 // arthaH- divasano AThamo nAga ke, je vakhate sUryanuM teja thoDu ghaTI gayuM hoya, te vakhate je nojana karavU, te " naktanojana" kahevAya; paNa kaMza "rAtrinojanane" naktanojana na kahevAya. nakta zabdano ahIM gauNa artha karavo; kema ke tema nahIM karavAthI mukhya arthane bAdhA zrAve . kAraNa ke, rAtrinojanano niSedha anyadarzanIu~nA zAstromAM paNa kahelo . ane te niSedha have be zlokoe karIne dekhADe . . devaistu nuktaM pUrvAhne madhyAhne jhaSinistathA // aparAhe tu pitRbhiH, sAyAhne daitydaanvaiH||5|| saMdhyAyAM yadaratoniH, sadA nuktaM kuloSada // sarvavelAM vyatikramya, rAtrau nuktamanojanaM // yugmaM // 5 // arthaH-he kulochaha, ketAM yudhiSThira, divasanA pUrva bhAgamAM, devoe, madhyAhna zaSirjae, pAbale pohoreM pitRrjae, vikAle (sAMjare) daityoe, tathA saMdhyAvakhate yada ane rAkSasoe, khAdheduM hoya , mATe evI rIteM sarva velAone ulaMghIne rAtriyeM kareluM jojana, " ajojanaja" . evI rIteM purANapramANe rAtrinojanano niSedha karIne, have AyurvedapramANe paNa teno niSedha kahe De. hRnnAnipadmasaMkoca,zcaMDarocirapAyataH // ato naktaM na noktavyaM, sUkSmajIvAdanAdapi // 6 // arthaH- sUryAstapaDhI hRdayapadma, tathA nAnipadma banneno saMkoca thAya be, tathA sUkSma jIvonuM paNa aMdara jadaNa thAya De, mATe rAtrie jojana karavU nahIM. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 yogazAstra. evI rIteM anya darzanIu~no saMvAda kahyAvAda zrAcArya mahArAja po. tAnA darzana- samarthana karatA thakA kahe . __saMsasajIvasaMghAtaM, muMjAnA nishinojnN|| rAkSasecyo viziSyate, mUDhAtmAnaH kathaM nu te // 6 // arthaH- ekA malatA , jIvonA samUha jemAM, evAM rAtrinojanane khAnArA, evA je mUDha mANaso tenAthI rAkSasone zI rIteM judA pADI zakAya ? arthAt te rAkSasosarakhAja . mATe yA manuSyapaNuM tema jinadharmane pAmIne rAtrinojananAM to paccakhANaja karavAM jozya; zrane tema jo na kare, to te, ziMgaDAM ane ghubaDAM vinAno pazuja be. teja dekhADe be. vAsare ca rajanyAMca, yaH khAdanneva tiSThati // zRMgaputraparinRSTaH, spaSTaM sa pazureva hi // 6 // arthaH- divaseM ane rAtrie paNa je khAkhA karyA kare , te kharekhara ziMgaDAM ghubaDAM vinAno pazuja be. have rAtrinojananA pratyAkhyAnavAlAu~mAM paNa vadhAre puNyazAvi kayA? te dekhADe . alomukhe'vasAne ca, yo ve ghaTike tyajan // nizAnojanadoSajJo',nAtyasau puNyanAjanaM // 3 // . arthaH- rAtrinojananA doSone jANanAro evo je mANasa, divasanA prAraMjamAM, ane divasane aMte paNa babe ghaDIune taje be, tene puNyazAlI jANavo. ane teTalAmATeja, jaghanyathI nokArasInuM paJcakhANa paNa divasa ugyApalIthI eka muhUrttavAranuM AgamamAM kaDaM be. have ahIM koi ema zaMkA kare ke, hamezAM je divasarnuja jojana kare be,tene rAtrinojananA paJcakhANathI valI zuvadhAre phala thAya? tene mATe kahe. akRtvA niyamaM doSA, nojnaadinnojypi|| . phalaM najenna nirvyAja, na dirnASitaM vinA // 6 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. arthaH-rAtrinojanano niyama karyAvinA, divase jamanArane paNa phala malatuM nathI, kAraNa ke pehelethI vAta karyAvinA (laukikamAM paNa ) po tAnI rakamatuM. vyAja malatuM nathI. .. ye vAsaraM parityajya, rajanyAmeva muNjte|| te parityajya mANikyaM, kAcamAdadate jddaaH||65|| arthaH- je mANaso divasane taMjIne, phakta rAtrieja nojana kare , te jaDa mANaso, mANikane tajIne kAcane grahaNa kare . valI ahIM ko zaMkA kare ke, saghalI jAtano niyama to phalavAn De, tyAre koza evuja niyama kare, ke, mAre rAtrieja jamavaM, ane divase jamavU nahIM, te mANasanI zI gati thAya ? tene mATe kahe . vAsare sati ye zreya, skAmyayA nizi muNjte|| te vapaMtyUSare detre, zAlIna satyapi paTavale // 66 // arthaH- divasa hote te paNa, kalyANanI zvAthI je mANaso rAtri jojana kare , te DAMgara vAvavAnA kyArA hote bate, paNa teune tajI ne, ukhara (khAra) nUmivAlA khetaramAM, te DAMgara vAve ke kAraNa ke jethI adharmanI nivRtti thAya, evo niyama phalavAn ne ane Avo niyama to tethI viparIta . * have rAtrinojana, phala kahe je. jalakakAkamArjAra, gRghrshNbrshuukraaH|| adizcikagodhAzca, jAyaMte rAtrinojanAt // 6 // arthaH- rAtrinojana karavAthI, ghubaDa, kAgaDA bilADA, gIdha, zaMbara, luMDa, sarpa, viMdu, tathA caMdanagho, vigereno avatAra zrAve . have vanamAlAnA udAharaNathI rAtrilojananA doSanI mahattAne dekhADe be. zrUyate hyanyazapathA, nanAdRtyaiva lakSmaNaH // nizAnojanazapayaM, kArito vanamAlayA // 6 // arthaH- rAmAyaNamAM paNa kaDaM le ke, vanamAlAe lakSmaNane, bIjA sogano boDIne,rAtrinojananAsogana karAvyA betenI kathA yA pramANe je. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dumc yogazAstra. eka dahADo dazarathano putra lakSmaNa, pitAnA hukamathI rAma ane sItAnI sAthe dakSiNa dezatarapha cAlyo. vacce karbura nAmanA nagaramAM mahIdhara rAjAnI vanamAlA nAmanI kanyAne paraNyo. panI jyAre rAmanI sAye pADo te dezAMtara javA nikalyo, tyAre vanamAlA atyaMta virahAtura thaz, tethI teNeM teNIne kaDaM ke, huM rAmane tenA zachita sthAnakeM mukI, jo hu~ ahIM pAjo na AvaM, to mane, prANAtipAtAdika pApo karanAranA jevI gati malo ? tyAre teNIe tenA te sogaMda kabula nahIM karIne, kahyu ke, jo tamo rAtrinojananAM paJcakhANa karo, to huM tamone javAnI rajA thApuM. palI lakSmaNa paNa te vAta kabula karIne dezAMtara pratye cAlyA. evIrIte bIjA sogaMdone paDatA mukIne vanamAlAe lakSmaNane rAtrilojananA sogaMda khavarAvyA. te bAbatanuM vizeSa caritra graMtha vadhI javAnA sababazrI ahIM lakhyu nathI. have saghalA lokone anujavathI sika thAya ebuM rAtrinojananI viratinuM phala kahe . karoti viratiM dhanyo, yaH sadA nizinojanAt // so'dhaM puruSAyuSazca, syAdavazyamupoSitaH // 6 // arthaH-je dhanya mANasa hamezAM rAtrinojanadhI virati kare , te mANasa avazya, aradhA AyuSyano upavAsI thAya . have rAtrinojana tajavAmAM je guNo radelA , te kahevAne to zramArI zakti paNa nathI; ema kahe . rajanInojanatyAge, ye guNAH parito'pi tAn / na sarvakAhate kazci, daparo vaktumIzvaraH 70 // arthaH- rAtrinojanane tajavAmAM je guNo rahelA be, teu~ne sarvajJa praju zivAya, koz paNa bIjo kahevAne samartha nazrI. . have kAcA gorasa sAthe nelavelA dvidala (bedAlavAlA kagela) nahIM khAvA, tene mATe kahe . AmagorasasaMpTakta, didalAdiSu jNtvH|| dRSTAH kevaliniHsUkSmA, stasmAttAni vivarjayet // 31 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. e arthaH- kAcA gorasanI sAMthe nelavelA dilAdikamAM sUkSma jaMtuunI utpatti, kevalIu~e joyelI meM, mATe tene varjavaM. (A doSa zrogamaMgamya be.) ahIM Adi zabdathI, puSpita thaelA udana (jAtaM) bIjA divasa pabItuM dahi, tathA kuthita' evA annanuM paNa grahaNa kara. (arthAt terDane paNa tajavA.) have jemA ghaNA jaMtu hoya, evAM phalAdikone paNa agimAnusAreM tajavAM, tene mATe kahe . jaMtumizraM phalaM puSpaM, patraM cAnyadapi tyajet // saMdhAnamapi saMsaktaM, jinadharmaparAyaNaH // 7 // arthaH-madhuka tathA biti Adika,jaMtuthI mizrita thaelAM phaloM ne, araNi, zizu madhuka (mahuDAM) vigere puSpo paNa jaMtuthI mizrita thaMelAM be; valI varSA RtumAM taMmulIyaka zrAdi patro paNa jIvAkula hoya ,terDane dayAlu zrAvakeM tajavAM. valI bIjAM paNa mUla Adikano tyAga karavo,tathA AMbAM zrAdikamAM (zrAobAda) athavA jyAre jaMtunI prApti thAya tyAre teu~ne paNa tajavAM. have jogopanogarnu kAraNarUpa je dhana, kamAvaM, te paNa jogopanoMgaja kahevAya be, mATe tenuM paNa parimANa karavU. tenuM varNana aticAra prakaraNamAM kaddevAze. have trIjA guNavata anarthadaMDanu cAra zlokoe karIne varNana kare. ArtaraukSmapadhyAnaM, pApakarmopadezitA // hiMsopakAri dAnaM ca, pramAdAcaraNaM tathA // 3 // zarIrAdyarthadaMDasya, pratipayatayA sthitH|| yo'narthadaMDatastyAga, stRtIyaM tu guNavataM // 4 // arthaH- Arca roja rUpa UrdhyAna, pApakarmono upadeza, hiMsAnAM sAdhanarUpa dAna, tathA pramAdarnu AcaraNa, teUno zarIra zrAdikanAM prayojana zivAya, je tyAga karavo, tene trIjuM guNavrata jANavU. TIkAH- khoTuM evaM je dhyAna, te anarthadaMDano pehelo neda le. ane tenAbe prakAro ne. ArtadhyAna ane raujadhyAna. jaya zrathavA pIDA saMbaMdhi Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 yogazAstra. je dhyAna te ArtadhyAna jANavU. tenA cAra do . teu~mA manane gamenahIM, evA je zabdAdika, tejenA saMprayogamAM, tenuM je viprayoga ciMtavaqane asaMprayoganI je prArthanA karavI, te pehelu tathA zUla zrAdi rogano saMjava hote bate, tenA viprayoganuMje praNidhAna karavU,ane tenA asaMprayoganI je ciMtA, te bIjo neda jANavo. manane game evAje zabdAdika vi. Sayo, teUnA saMyoganI abhilASA tathA tejenA viyogathI phuHkha pAmavaM, te trIjo neda jANavo.iMsa, cakravarti zrAdikanA vaijavanI prArthanAnA niyANAMrUpa cotho neda jANavo. bIjAu~ne je rovarAve, athavA mukha dIe, tene roja dhyAna jANavU. tenA cAra nedo jANavA. hiMsAnubaMdhi, mRSAnubaMdhi, steyAnubaMdhi, tathA dhanasaMrakSaNAnubaMdhi, e cAra do jANavA. evI rIte Arta ane rauadhyAnarUpa, anartha daMDano pehelo neda jANavo. pApakarmonA upadezarUpa bIjo neda jANavo. hiMsAnAM sAdhanarUpa zastrAdikanuM je dAna devaM, e trIjo neda jANavo. gIta, nRtya Adika je pramAdo, teunu je zrAcaraNa karavaM te cotho neda jANavo. (potAnA) zarIrazrAdikamATe prayojanavinA je daMDa te anartha daMDa kahevAya. teno je tyAga, tenuM nAma trIju guNavrata jANavU. have te kuAnanuM kharUpa, tathA parimANa kahe be. vairighAto nareMstvaM, puraghAtAgnidIpane // khecaratvAdyapadhyAnaM, marttAtparatastyajet // 5 // arthaH- vairino ghAta, rAjApaNuM, nagarano ghAta, agnidIpana, tathA khecarapaNA AdikamAM (mane AkAzagAminI vidyAdika male to ThIka.)tyAdika saMbaMdhi je urdhyAna, tene muhUrttavAramA tajI devu. have pApopadezanuM svarUpa ane te thakI viratinuM kharUpa kahe . . vRSanAn damaya detraM, kRSa SaMDhaya vaajinH|| dAkSiNyAviSaye pApo, padezoyaM na yujyate // 7 // arthaH- varSAkAla najadika zrAve , mATe belone tuM dama ? valI tuM khetara kheDa ? kema ke jo varSAda AvI paDaze, to vAvavAno kAla cAlyo jaze, valI rAjAne hamaNAM ghoDAno laDAi AdikamATe khapa paDaze, mATe Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 251 tene SaMDha karI rAkha? evA tathA upalakSaNathI grISma RtumAM dAvAnala salagAvavAdikanoje pAparUpa upadeza devo, te zrAvakane yogya nathI. temAM ghATalo apavAdabe ke putra tathA baMdhu zrAdikane dAkSiNatAthI je yA deza upadeza devo, te zrAvakathI palI zake nahIM. paNa evI dAkSiNatA vinA bilakula evI rItano Adeza upadeza zrAvakane kalpe nahI. ve artha daMDanAM sAdhanone paNa tajavAmATe kar3e be. yaMtralAMgalazastrAgni, mUzalodUkhalAdikaM // dAdiSyAviSaye hiMsAM, nArpayet karuNAparaH // 99 // artha :- upara jaNAvelA putra, baMdhu zrAdikanI dAkSiNatA vinA karuNAlu zrAvakeM, yaMtra, hala, hathiyAra, ami, sAMbeluM, khAMDaNI, tathA yadi zavdathI, dhanuSdhamaNa ityAdi, koine zrapAM nahIM. ve arthadaMDano cotho neda je, pramAdAcaraNa, tenA tyAgamAde traNa zloko kahe . kutUhalAd gItanRtta, nATakAdinirIkSaNaM // kAmazAstraprasaktizva, dyUtamadyAdisevanaM // 78 // jalakrIDAMdolanAdi, vinodo jaMtuyodhanaM // ripoH sutAdinA vairaM, naktatrI dezarATkathAH // 79 // rogamArgazrama muktvA, svApazca sakalAM nizAM // evamAdi pariharet, pramAdAcaraNaM sudhIH // 8 // arthaH- kautukathI gIta, nATaka zrAdikanuM jotuM; vAtsyAyana RSiyeM racelA kAmazAstranuM vAraMvAra parizIlana kara; jugAra, madirApAna, zikAra vigerenuM sevayuM jalakrIDA, eTale phuvArA zrAdikamAM, tathA pIcakArIthI jalakrIDA karavI; hIcakA khAvA, tathA Adi zabdathI, puSpa vAdika toDavAM; tathA kukaDA zrAdika prANIjanAM yuddha karAvavAM; zatru tathA putrAdika sAthe je vaira rAkha te; ne jojana saMbaMdhi, strIsaMbaMdhi, deza saMbaMdhi, tathA rAjyasaMbaMdhi je kathA karavI te, tathA roga ne mArganA dhAkavinA zrakhI rAta nidrA karavI te; ityAdi pramAdanAM caraNo buddhimAneM tajavAM. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zya yogazAstra. have dezavizeSe karIne pramAdano parihAra kahe be. vilAsadAsaniSkRta, nikldduHkthaa|| jinenavanasyAMta, rAhAraM ca caturvidhaM // 2 // arthaH- jinamaMdiranI aMdara, vilAsa, hAsya, dhukadhuM te, ninA, kleza, tathA kharAba vAta, tathA cAra prakArano thAhAra tajavo. TIkA:- vilAsa eTale kAmasaMbaMdhi ceSTA, dAsa eTale hasaMyU~ te; niSTrata eTale dhuMkavu te, nijA,kleza, corI binnAlIsaMbaMdhi kathA, tathA thazana, pAna, khAdima zrane khAdima e cAra prakArano thAhAra. e sagharbu jina nuvananI aMdara tajavaM. have cAra zidAbato kahe . temAMthI pehelA sAmAyikavatanuM svarUpa kahe . tyatAtarau'dhyAnasya, tyktsaavdykrmnnH|| mudatta samatA yA tAM, vijaH sAmAyikaM vrtn|| arthaH- tajelA be, dhArca roja dhyAna jeNe tathA tajelA be, sAvadha kameM jeNeM. aivA mANasane, eka muhUrta paryaMta je samatA Ave ne tene sAmAyikavrata kahelu De. TIkA:- " sama" eTale rAgadveSa mukAte bate, je "zrAya " ketAM jJAnAdikanoje lAna, tene "sAmAyika" kahevAya. tajebu be, sAvadya karma jeNe, eTale, jeNe vacana ane kAyA saMbaMdhi pApayukta vyApAra tajyo , evo zrAvaka paNa munisarakho be. kAraNa ke kayu ne ke, sAmAzyamiukae, samalo zva sAvayo dava jhaa|| eeNa kAraNeNaM, bahuso sAmAzyaM kujA // 1 // zrane tevo zrAvaka sAdhutulya hovAdhIja tene, te vakhate devanI snAtrapUjAdika karavAno adhikAra nathI. tyAreM ahIM ko zaMkA kare ke, devapUjA paNa svAdhyAya AdikanI peThe zujakArya , to te kArya sAmAyikamAM rahelo mANasa zAmATe na kare? tene mATe kahe je ke te vakhate te munisamAna be, mATe jAvastavanoja adhikAra ; valI avyastavarnu upAdAna jAvastavaneja mATe . ane jyAre te sAmAyakamAM be, tyAre tene avyastavanI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 53 zI jarura be? have sAmAyika karanAra zrAvakanA be nedo be; eka zaddhivAlo, ane vIjo zaddhivinAno.temAMthI zaddhivinAno cAra jagoye sAmAyika kare; jinamaMdiramAM, sAdhunI samIpe, pauSadhazAlAmAM athavA potAne ghera. athavA jyAM thAkIne bege hoya tyAM, athavA jyAM kaMza paNa kAyavinA navaro vege hoya tyAM paNa sAmAyika karI zake. have sAdhu samIpe jyAre sAmAyika kare, tyAreM nIce pramANe vidhizrI kare; mane kaMjaya nathI; ko sAthe mAre kleza nathI, mAre konuM karaja nathI, ema vicAri ghera sAmAyika lApathikI zodhato tathA sAvadha vacananono tyAga karato thako, sAdhu pAse jaz, sApaDA zrAdikano khapa hoya, to tenA svAminI rajA leza, tathA zleSma zrAdika nahIM karI, kadAca karavU hoya, to paNa niravadya jagApara, poMjIne kare. panI tyAM pAMca samiti ane traNa gutisahita, sAdhune namaskAra karI nIce pramANe pATha ucare, __ " karemi naMte sAmAz naMte sAmAzya, sAvajaM jogaM paccakhAmi, jAvasAhUya pajAvAsAmi, muvihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM, na karemi, na kAravemi, tassa naMte paDikamAmi, niMdAmi girihAmi appANaM vosirAmi." arthaH- he nadaMta, huM jyAMsudhi sAdhunI paryupAsanA karUM, tyAMsudhi, mana, vacana zrane kAyAe karIne, sAvadha kArya karUM nahIM, ane karAvu nahIM. ( anumodananuM paJcakANa gRhasthathI yaz zake nahIM.) valI he nadaMta, hu~ tenAM paccakhANa karuM buM, niMdA karuM buM, gardA karuM huM (AtmasA die niMdA, tathA gurusAdIe gardA kahevAya.) zrahIM " karemi naMte sAmAzyaM" ema kahIne vartamAna sAvadha yogarnu paccakhANa kayu; " sAvaja jogaM pacakhAmi" ema kahIne naviSyakAla saMbaMdhi, tathA " paDikamAmi " ema kahIne nUtakAla saMvaMdhi sAvadha yogarnu paJcakhANa kayu.. ___ ema karIne sAdhu samIpe rahIne dharmazAstro sAMjale, gaNe, pune vigere kare. evIja rIteM derAmAM paNa kare. ghare athavA pauSadhazAlAmAM, sAmAyika lazne, hAlavA cAlavAvinA sthira rahe. __ have je zaddhimAn hoya, te, arthAt rAjA Adika hAthIpara besIne, upara batra dharAte thake, cAmara biMjhAte thake, vAjAM vAgate bate, baMdiu~ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z54 yogazAstra. birudAvalI bolate te, sAmaMta, tathA nagaranA lokothI viMTAye bate, namaskAra karatA lokone mastaka namAvavAvaDe karIne anumodana karate bate, anya darzanI thI paNa " aho kevo uttama dharma be " ema prazaMsA karAte bate, gherathI sAmAyika karyA vinAja, jinAlayapratye athavA sAdhune sthAnake jAya. tathA tyAM jai chatra, cAmara vigere tajIne, jinArcana - thavA sAdhuvaMdana kare. vallI jo rAjA gherathIja sAmAyika karIne jAya, to ne hAthI para besa yogya na lAge, ane rAjAne page cAlIne javuM paNa yukta be; mATe te gherathIja sAmAyika kare nahIM. have sAmAyikamAM rahelo mANasa mahAnirjarAvAlo thAya be. te have is a. sAmAyikatratasthasya, gRdiNo'pi sthirAtmanaH // caMpAvataMsakasyeva, dIyate karma saMcitaM // 83 // arthaH- sAmAyika vratamAM rahelA sthira zrAtmAvAlA gRhasthAne paNa caMdrAvataMsakanI peThe, saMcayarUpa thapalAM karmano daya thAya be. caMdrAvataMsakanI kathA nIce pramANe jANavI. atyaMta lakSmIvAn, tathA iMdrapurIne paNa dasanArUM, evaM sAketa nAmeM nagara be. tyAM lokone AnaMda ApanAro caMdrAvataMsa nAmeM rAjA hato. teNeM dharmazAstro jaNIne, zuddha zikSAnato paNa aMgIkAra karyA hatAM. eka dahADo te mAgha mAsamAM evaM niyama lei sAmAyikamAM beTho, ke jyAM sudhi dIvo bale tyAM sudhi mAre sAmAyika pArakhaM nahIM. dave tenAzayyApAlako vicArya ke, ApaNA khAmine aMdhAruM na lAge to ThIka, ema vicAri rAtrino pehelo pohora jAte thake, teNe dIvAmAM navaM tela puryu. valI bIje pore paNa teNIe jaktithI dIvAmAM tela puryu. evI rIte je pore paNa puryu, paDhI rAtri jAte bate rAjA paNa yAkathI thaelI pIDAe karIne dIpakanI sAtheja mRtyu pAmyo. evI rIteM sAmAyika vratI karmone DhaNIne caMdrAvataMsaka rAjA devalokeM gayoH evI rIteM gRhasthAne paNa sAmAyika vratathI karmoMno nAza thaine sugati male be. evI rIteM caMdrAvataMsa rAjarSinI kathA jANavI. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. zya have bIjeM zikSAvrata kahe je. digvrate parimANaM ya, ttasya saMdepaNaM punH|| dine rAtrau ca dezAva, kAzikavratamucyate // 4 // arthaH- digvatamA je parimANa, ane tenuM paNa divase ane rAtrie, upalakSaNathI praharAdikamAM paNa, je saMdepaNa karavaM tene dezAvakAzika vrata jANavu. have trIcaM zikSAvrata kahe je. catuHpayA~ caturthAdi, kuvyApAraniSedhanaM // brahmacaryakriyAsnAnA, dityAgaH pauSadhavrataM // 5 // arthaH- cAre parvamAM caturthAdika tapa, tathA sAvadha vyApArano tyAga, brahmacaryavrata, pAlavU, tathA snAna Adikanoje tyAga, tene pauSadhavata jANavU. TIkAH- cAra parvo eTale, AThama, caudaza, punama ane amAsa. snAna zrAdikano tyAga, temAM Adi zabdathI aMgavilepana, puSpagaMdha vigerenuM paNa grahaNa karavU. have te pauSadhavratanA be do be. dezathI ane savathI. temAM dezathI AhArapauSadha eTale AMbela, ekavAra athavA bevAra jojana karavU te, ane sarvathI eTale cAre prakAranA thAhArano rAtadahADo je tyAga karavo te, sAvadyavyApAranA tyAgano je pauSadha, te, dezathI eTale ko eka amuka sAvadha vyApArano tyAga, tathA sarvathI eTale sarva jAtanA vyApAra Adika sAvadya kAryono tyAga. dezathI brahmacarya pauSadha eTale divaseja athavA rAtrieja, athavA ekavAra athavA bevAra strIsaMgavinA, vAkInA vakhate je brahmacarya pAlavU te. ane sarvathI eTale rAta ane dahADo, eTale zrAkho divasa brahmacarya pAlavU te, tema dezathI zarIra Adikano saMskAra, ane sarvathI paNa zarIra Adikano saMskAra jANavo. have ahIM dezathI sAvadha vyApAranA niSedharUpa pauSadhane jyAre kare , tyAre te sAmAyika kare athavA na kare, ane jyAre sarvazrI kare, tyAre to nizcayeM sAmAyika kare; kAraNa ke, tema na kare, to tenuM tene phala male nahIM. have sarvathI pauSadha vrata, devamaMdiramAM, sAdhupAse, ghera, athavA pauSadhazAlAmAM, maNi suvarNa Adika ghareNA tajIne, tathA mA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z56 yogazAstra. lA vilepanAdikane paNa grahaNa karyAvinA, grahaNa kare; tathA tyAM tema karIne jaNe, pustako vAMce, dharmadhyAna dhyAve, tathA vicAre ke huM kevo maMdajAgI buM, ke zrI sAdhurjanA guNone aMgIkAra karI zakato nathI. mATe evI rIteM sarvathI to sAmAyika sahita pauSadha aMgIkAra kara. (dezathI pauSadhanA keTalAka jAMgAva upara kalAmAMthI kahADI nAkhyA be.) sa paSadha vrata karanAranI prazaMsA kare be, gRhiNo'pi hi dhanyAste, puNyaM ye pauSadhavrataM // DuH pAlaM pAlayatyeva, yathA suculanIpitA // 86 // arthaH- te gRhasthone paNa dhanya jANavA, ke jeuM culanI pitAnI peThe pavitra, ne duHkheM karIne pAlI zakAya evA, pavitra pauSadhavatane pAle be. tenuM dRSTAMta have kar3e be. gaMgAnA kinArApara atyaMta ramaNIya evI vANArasI nAmeM nagarI be, tyAM, jitazatru nAmeM rAjA hato. valI tyAM culanIpitA nAmeM koi moTo zAhukAra gRhapati hato. tene atyaMta rUpAlI zyAmA nAmanI strI itI. tenI pAse covIza kroDa sonAmohoro hatI, temAMcI zrAva karoDa teNeM DAramai, a karoDa vyAjeM, chAne ATha karoDa vyApAramAM joDI hatI. daza daza hajAranAM va to tene gokulo itAM eka dahADo te nagarInA koSTaka nAmeM udyAnamAM zrI vIraprabhu zrAvIne samosaryA. tyAM prajune namaskAra karavAmATe Da sahita devadAnavo, tathA jitazatrurAjA paNa zra vyo. te vakhate culanI pitA paNa page cAlIne prabhune vAMdavAmAde nikalyo. tathA tyAM jai, teNeM hAtha joDIne prajunI dezanA jaktipUrvaka sAMjalI. pabI sajA uThayAbAda culanI pitAyeM prajune hAtha joDI vinati karI ke, de svAmi ! mArI yatidharma aMgIkAra karavAnI to zakti nathI, mane zrAvaka dharma aMgIkAra karAvo ? paDhI prabhuyeM paNa tene kayuM ke jema tane sukha upaje, tema kara ? ema kavAthI teNeM sthUlathakI hiMsA, mRSAvAda, corI vigerenAM paJcakhANa karyA. valI teNeM potAnI strI zivAya, parastrIno tyAga karI, te covIza koDa sonAmoharo zivAya dhanano, tathA te yA gokulo zivAya gAyono paNa tyAga karyo; tema pAMcaso halothI kheDAya eTalI khetInI ja Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. ZhAM mIna zivAya, bIjI jamIna kheDavAnAM paNa teNeM paJcakhANa kayauM tema pAMcaso gADAM, tathA pAMcaso bela zivAyanAM teNeM paJcakhANa karyA. valI teNeM gaMdhakASAyya zivAya bIjAM zarIra luMbavAnAM vastrano, tathA lIlI madhukanI DAMkhalI zivAyanA dAMtaNanAM paNa paJcakhANa kayAM. teNeM zrIrAmalaka zivAya phalanAM, tathA zatapAka ne sahasrapAka telavinA bIjAM telathI mardananAM paNa paJcakhANa karyAM. valI keTalAka sugaMdhi padArthoM zivAya bIjA suMghavAnAM padArthonAM, tathA snAnamATe ATha uMTo jarIne pANInA ghaDAmro zivAyanAM pANInAM teNeM paJcakhANa karyAM. valI rumAMthI banatAM kApaDazivAyanAM kApaDanA, tathA kuMkuma, agara ane caMdana zivAyanAM vilepanano paNa teNeM tyAga karyo. valI kamalanI jAtinI mAlAu zivAya teNeM puSponAM tathA karNikA ne nAmanI vIMTI zivAya AbhUSaNonAM paNa teNeM paaare karyA. agara ane turuSka zivAya dhUpanAM valI khaMDakhAdya zrane ghevara zivAyanA jojananA, tathA zAlanA cokhA zivAya, bIjA cokhAnAM paNa teNeM paJcakhANa karyA. valI kalApa, maga ane aDada zivAya, bIjA kaTholanAM, tathA zarada kutumAM thatA gAyanAM ghIzivAya bIjAM saghalA prakAranAM ghInAM paNa teNeM paJcakhANa karyA. valI palyaMka ne maMDakI zi vAyanA zAkanAM, paNa teNeM paccakhANa karyAM. valI aMtarikSa saMbaMdha pANI zivAya bIjAM pANInAM, tathA paMcasaugaMdhika zivAya mukhavAsanAM paNa teNeM paccakhANa karyA. valI teNeM durdhyAna, hiMsra vastunuM dAna, pramAdanuM zrAcaraNa, tathA pApakAryoMno upadeza vigere saMbaMdhi anarthadaMDono paNa tyAga kyoM. evI rIteM teNeM aticArarahita prabhupAse samyaktvapUrvaka zrAvakatrata aMgIkAra kayuM paDhI ghera jazne saghalI vAta teNeM potAnI strIne kahI saMjalAvI. paDhI te strIe paNa turata tenI zrAjJAthI, rathapara caDI, prabhupAse jai zrAvakatrata aMgIkAra karyu pachI gautama khAmie prabhune namaskAra karI puyaM ke, zra culanI pitA mahAvratadhArI 5 zake, ke nahIM ? tyA prayuM ke, te yatidharma aMgIkAra karaze nahIM; paNa te kAla karIne saudharmA nAmanA devalokeM jaze; tyAM zraruNAna vimAnamAM cAra palyopamanI zrAyuSya sthiti saMpUrNa karIne, mahAvideha kSetramAM utpanna thaine modeM jaze haveM culanI pitA paNa gharano 33 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. kArajAra moTA putrane soMpIne pote pauSadhavata khezne pauSadhazAlAmAM rahyo. have eTalAmAM ko kapaTI mithyAtvI deva, tenuM vrata jaMgAvavAmATe madhyarAtrie tenI pAse Avyo. tathA nayaMkara rUpa karIne, ane hAthamAM talavAra lezne tene kahevA lAgyo ke, tuM A vratane tajI de ? nahIMtara tArIpAseja tArA moTA putrane A khaDgathI mArI nAkhIza. ane tArA dekhatAMja tenuM mAMsa kaDAzmAM pakAvIne huM khA jazza. tathA tenuM lohI paNa huM pI jazza, ke je jozne tuM turataja mRtyu pAmIza. tenA te kahevAthI paNa culanI pitA kaMza dona pAmyo nahIM. tyAre teNeM tenA putranuM eka rUpa karIne, tene mArI nAkhI, tenA mAMsane kaDAzmAM pakAvI khAvA mAMDyu. te saghalu tatva jANanArA evA culanI pitAe sahana kayu. tyAre te nIca deveM pharIne kaDaM ke, hajI paNa jo tuM vratane tajIza nahI, to tArA vacalA putrane paNa mArI nAkhIza, evI rIteM teNeM anukrameM vacalA tathA nAnA putronAM paNa rUpo vikurvIne tene mAryA. par3I teNeM kaDaM ke, hajI paNa jo tuM vratane tajIza nahIM, to tArI mAtAne paNa mArIza. e. ma kahI teNeM pokAra karatI evI tenI jasA mAtAnuM rUpa vikuvyu. tathA tene paNa jyAre mAravA lAgyo, tyAreM teNeM (culanI pitAe) vicAryu ke, zrA kuSTeM mArA traNa putrone mAryA, ane mArI mAtAne paNa have mAre 'nahIM, teTalAmA hu~ teNIne bacAvU, ema vicAri, jeTalAmAM te cAlavA lAge , teTalAmA ghora nAdasahita te deva AkAzamAM uDI gayo. te kolAhala sAMjalIne jAe tenI pAse zrAvI puDavAthI, teNeM saghalo vRttAMta kahI saMnalAvyo. tyAre nakhAe kaDaM ke, tArA pauSadhavratane jAMgavAmATe ko mithyAtvI deveM A ceSTA karI be; mATe have tuM zrA vratanaMganI AlocanA kara ? kAraNa ke, vratanaMganI jo AlocanA na karIye to ulaTuM pApa lAge . te sAMjalI culanIpitAe potAnA vratanaMganI thAlocanA karI. have eka dahADo teNeM zrAvakanI daza pratimA aMgI. kAra karI. evI rIteM teNeM khaDgadhArA sarakhaM tIvra zrAvakavrata pATyu. paThI te saMlekhanApUrvaka anazana karIne mRtyu pAmI saudharmA devalokamAM arupaprana vimAnamAM upanyo. evI rIte culanI pitAnI peThe jeTha pauSadha Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza zyae vrata pAle , te aMte muktigAmi thAya . evI rIteM culanI pitAnI kathA jANavI. have cothu zidAvata kahe be. dAnaM caturvidhAdAra, pAtrAbAdanasadmanAM // atithiyo'tithisaMvi, nAgavratamudIritaM // 7 // arthaH- atithi pratye, cAra prakArano zrAhAra pAtra, vastra, tathA sthAna vigere je zrApa, tene " atithisaM vinAga" nAmanuM vrata kahe . __TIkAH- jene tithi, parva Adikautsava na hoya, te atithi kahevAya. cAra prakArano thAhAra eTale azana, pAna, khAdima ane khAdima. pAtra eTale nAjana-dhAgadana eTale vastra, kAmala vigere. vasati eTale radevAnuM sthAnaka ane upalakSaNathI, pATalA, zayyA, saMthAro vigere; (paNa muniune kaMza suvarNa Adika, dAna hoya nahIM, kAraNa ke, te levAno temano adhikAra nathI.) ane evI rIte pazcAtkarmAdidoSa (munine vo. rAvyA paDhI kAcA pANIthI hAtha dhovA vigere.) rahita je Apa, tenuM nAma " atithisaMvinAgavata" jANavU. valI te dAna eNa nyAyArjita dhanadhI banAvelu tathA prAzuka ane eSaNIya, ane kalpanIya tathA deza, kAla ane zraddhApUrvaka, potAnI anugrahabujhithI Apa. ahIM ko zaMkA kare ke, zAstromAM AhAra denArA to saMjalAya . paNa sAdhuune vastra denArAja, tathA tenA phalatuM vivecana to saMjalAtuM nathI; tene mATe kahe je ke, ema nahIM; prajue sAkSAt vastradAna paNa kahelu De ke; ___ "samaNe annigaMthe phAsueNaM esaNijeNaM asaNapANa khAzma sAzmeNaM vacapaDigrahakaMvalapAyapuraNeNaM pIDhaphalagasajasaMthAreNaM paDilAnemANe vira" evI rIteM vastrane paNa zarIranA upakAramATe kahellu be. valI te vastragrahaNa vaMDI, tApa, mabara zrAdikanA DaMkhane nivAraNa karavAvAyU~ hovAzrI, sAdhu ne dharmazukladhyAna sArI rIteM thara zake De, kaDaM De ke, taNagahaNAnalasevA, nivAraNA dhmmsukmaannhaa|| dihaM kappagahaNaM, gilANamaraNagyAceva // 1 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 yogazAstra. evI rIteM pAtrano paNa munine khapa paDe be, kAraNa ke, tethI azuddha AhAra pANI kadAca zravI jAya, to te paraThavAne kAma zrAve; ityAdi temAM ( pAtra grahaNa karavAmAM ) ghaNA guNo samAelA be. kayuM ne ke, bakkAyarakaNThA, pAyagrahaNaM jiNehiM pannattaM // je guNAsaMbhoe, davaMti te pAyagrahaNe vi // 1 // " 3 zrIM ko zaMkA kare ke, tIrthaMkaro to, vastra pAtrAdika grahaNa karatA nathI; ane tethI temanA ziSyoyeM paNa teja zrAcAragrahaNa karavo joiyeM; tene mATe kahe be ke, ema nahIM. tIrthaMkaro to biDarahita hAthovAlA, hoya be, tathA terjanA zrAhArapANInI zikhA beka sUryacaMdrasudhi pahoce be, tathA temAMthI eka biMdu paNa nIce paDatuM nathI. tema caturvidha jJAnanA balazrI, zrAhArapANInA doSone jANIne dUSaNayukta AhArapANI betAja nathI. valI dIkSA vakhate to te paNa vastra grahaNa kare be. chAne tyAravAda te sarva parisaha sahana karavAne samartha hovAthI teune vastranuM prayojana rahetuM paNa nathI. mATe " tIrthaMkaro pramANeja temanA ziSyoye varttatuM, " ema kadevuM to airAvaNanI peThe saghalA sAmAnya hAthIune paNa vartavAnuM ke devA jevuM be, arthAt te na banI zake teyuM che. valI tIrthaMkaronuM anukaraNa karanArAyeM to maThamA rahevAza zradhAkarmAdikano, parijoga, tailanuM mardana, - gArAnI sagaDInuM sevana, valkalonuM padeyuM, kamaMDalUnuM dhAraNa kara, bahu sAdhunI sAthe rahevApaNuM, badmasthonuM dharmadezanAnuM karatuM ziSya zrAdikone dIkSAdAna, ityAdi sarva nahIM kara jozyeM; paNa te to saghalAI kareDhe-(yA vAkya kaMka zaMkAzIla jevuM lAge be, paNa TIkAkAranuM potAnuM kahevuM temaja lAge be.) kaMbala rAkhavAnuM prayojana, varSA RtumAM bahAra nikalatAM tAtkAlika varSAda zrAvavAthI, apkAya jIvonA rakSaNamATe be. valI bAlaka vRddha ke rogIne mATe, varSAda varasate bate paNa, kAmalI uDhI nikAmATe jatAM doSa nathI. tathA uccAra prazravaNa zrAdikathI pIDitone pa kAmala JDhI javAmAM doSa nayI, paNa vatra uDhavAnI to zAstromAM manA karelI : ane rajoharaNa to sAkSAt jIvarakSAmATeja be. tema muhupattipa uDIne mukhamAM paDatA jIvo, tathA mukhanA uSNa zvAsathI bAdAranA * Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza vAyukAya jIvonI virAdhanA TAlavAmATe , tema mukhamAM paDatI dhUlane paNa aTakAvavAmATe . tathA varSA RtumAM z2amInapara thatA kaMthuzrA AdikanA bacAvavAmATe pATapATalAunomuniu~ne upayoga karavo paDe , tathA zayyA ane saMsthArAno ziyAlA tathA unAlAmA suvA besavAmATe khapa hoya . tathA sthAnaka yatiu~ne rahevAmATe atyaMta upakArI je. evI rItanAM bIjAM paNa upakaraNo dhAraNa karatAM thakAM sAdhuUne doSa lAgato nathI. ane te denArAune to guNonIja prApti hoya . te upakaraNonuM pramANa graMthagauravanA jayathI ahIM lakheDhuM nathI. have ahIM vRddhonI kahelI pauSadhapAraNa vidhinI samAcArI kahe . pauSadhavratane pAlatA evA zrAvakeM, nizcayeM karIne sAdhuDhapratye dAna ApIneja jojana karavU. te kevI rIteM? to ke, jyAreM jojanano vakhata zrAya, tyAre, pote sAdhune upAzraye jaz, citAmATe temane nimaMtraNA karavI. te vakhate sAdhuye paNa, Ane aMtarAyadoSa, tathA ApaNane sthApanAdoSa mA thArja, ema vicAri, jolI, pAtrAM, pahA vigerenuM paDilehaNa kara. ane jo te pehelIja porasIye nimaMtraNa karavAne zrAvela hoya ,to, potAne (sAdhune) jo nokArasInuM paJcakhANa hoya, to AhAra pANI levAM, ane jo lAMbA kAlatuM paccakhANa hoya, to na levAM. kAraNa ke, vezne pADaM te rAkhI melaQ paDe. paNa jo te pauSadhavratavAlo bahuja kheMca kare, tote levAM, anerAkhI melavA; daramyAnamAM ko pAraNAvAlA sAdhune teno khapa hoya, to tene te ApavAM ane paDI valI tevA zrAvakanI sANe, bIjA eka sAdhune sAthe le voravA javU; paNa ekalAM nahIM; zrAvake sAdhunI agADI agADI cAlavu tathA temane ghera le jazne, zrAsanapara besavAne kahe; jo sAdhu vese to ThIka, ane na bese to paNa te ne besavAmATe vinati karavAno vinaya karavo. ane par3I kAM to poteja sAdhune vahorAve, athavA pote hAthamAM vastuUnAM nAjana dhArIne unno rahe, athavA kaMzpaNa karyAvinA sthira paNa rahe. (arthAt gharanAM bIjAM mANaso paNa vorAve, ane pote unopaNa rahe.) valI sAdhupaNa pazcAtkarmanA doSa TAlavAmATe saghalI vastu nahIM letAM, jAjanomAM bAkI rahevA dazne potAnA khapajogaja vadore. palI jyAre sAdhuH pAgA javA lAge, tyAre namaskArapUrvaka keTalAMka pagalA te Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. manI pAula jai, pADo bhAvI pote jojana kare. valI jo te prAmAdikamAM sAdhu na hoya, tyAreM nojana vakhate bAraNe AvIAsapAsa juve; tathA zuddha nAvathI ciMtave ke, jo ahIM sAdhu hota, to hu~ kharekhara nistArita thAta; evI rIteM pauSadhapAraNano vidhi jANavo. ane bIje avasare to, sAdhuUne vorAvIne pote jame, athavA pote jamIne paNa sAdhu ne vorAve. dharmopakArI ne annAdikanuM dAna devU, paNa teune svarNa AdikanuM kape nahIM, kema ke tethI to krodha lona kAma AdikanI vRddhi thAya .valI jamInanuM dAna paNa uttama nathI, kema ke tethI aneka jIvonI kheDavA AdikathI hiMsA thAya , valI zastradAna paNa nahIM karavU kAraNa ke, tethI paNa aneka jIvonI hiMsA thavAno saMjava . valI te talanuM dAna paNa nahIM devaM, kema ke temAM aneka trasa jaMtunI utpatti thAya be. valI jaDa loko, je mukhathI azuci khAdhA kare , tevA gAyanA apAnamA ( viSTAchAramA) tIrthAne mAnatA thakA, pavitra mAnIne tene dharmamATe dAna tarike zrApe . valI jeNIne dotI vakhate vAbaDAne pIDA thAya , tathA je kharI zrAdikathI jIvone daNe , te gAyanuM dAna koNa kalyANamATe kare? valI je kAmane vadhAranArI baMdhuUnA sneharUpI vRkSapratye dAvAnala sarakhI. klezane vadhAranArI, narakanA chAranI kuMcI sarakhI modachArane jogalasarakhI dharmarUpI dhanane coranArI, tathA ApadAne karanArI, evI je kanyA, teNInuM dAna paNa zIrIteM kalyANakArI thAya? valI mUDha loko, vivAmAM je yotaka-(kariyAvara) dAna Ape be, te paNa rAkhamAM ghI DholavAjevU . valI saMkrAMtine divase, vaidhRta, vyatIpAta, amAsa punama vigere divase paNa lojIye je dAna- pravartana karAvyu , te paNa mUrkhatAja . valI je purbukirja, maraNa pAmelAu~ne dAna Ape , (zrA Adika kare , te.) te paNa sAMbelAne padava zrAvavAmATe pANIzrI sIMce . valI brAhmaNone jamADyAthI jyA pitR tRpta thAya be, tyAreM eke jojana karavAthI bIjAnepaNa tRpti thavI jozya!!! valI putraM dIdheluM dAna, pitAnA pApornu nAza karanAraM jyAre thAya, tyAreM putraM karelA tapathI pitAne paNa moda malavo jozyeM. valI jyAre gaMgA ane gayAdikamAM dAna devAthI piturva tarI zake, tyAre balelA vRdone paNa navapaddhava karavAmATezrAMgaNAmAM ropavAM jozya, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 263 mATe je supAtro hoya tene paNa annAdikanuM dAna Apa; paNa varNAdikanuM nahIM; have te supAtro koNa? te kahe . jJAna darzana, ane cA-. ritrarUpI traNa ratnovAlA, tathA pAMca sumati ane traNa guptinA dharanArA paMca mahAvratone paNa dharanArA, tathA parisaha ane upasargorUpI moTI zatrusenAne jItavAne sunaTo sarakhA zarIramAMpaNa mamatA vinAnA dharmopakaraNa zivAyanA parigraha vinAnA, phakta zarIrane dharmakriyAmATe nijAvavAne beMtAlIza doSarahita AhAra lenArA, navagupti sahita brahmacarya pAlanArA, tathA paranI taNakhalAsarakhI vastumAM paNa spRhAvinAnA, tathA mAna apamAnamAM, lAla alAjamAM, sukha suHkhamAM, prazaMsA ane niMdAmAM, tathA harSa ane zokamAM paNa tulyavRttivAlA, tathA karavaM, karAvayU~, ane anumoda, nAMgAu~thI AraMjavinAnI, tathA eka modanAja tAnavAlA, evA muni uttama pAtratuvya be. valI samyagdRSTi, tathA dezavirativAlA, ane yatidharmanA zvaka gRhastho madhyama pAtratulya be. ane samyaktvamAtramA saMtuSTa zrayelA, vrata tathA zIlamA spRhAvinAnA tathA tIrthaprajAvanAmAM udyamavaMta thayelA, jaghanya pAtratulya De. have kuzAstro sAMjalavAthI vairAgyavAlA, parigraha vinAnA, brahmacarya pAlavAmAM rakta thayelA, corI mRSAvAda ane hiMsAthI dUra rahenArA jayaMkara vrata karanArA mauna dhAraNa karanArA, kaMdamUla ane phala khAnArA, tathA nidA mAgI nojana karanArA, raMgelAM (nagavAM) kapaDAM peheranArA, athavA nagna rahenArA, zikhA ane jaTA rAkhanArA, muMDA, ekadaMDI, athavA jaMgalamA rahenArA, grISma RtumAM paMcAgninI AtApanA lenArA, aMge jasma colanArA, tuMbaDI ane hADakAMnAM AjUSaNo paheranArA, potAnI buddhithI dharmavaMta, paNa mithyAdarzanathI dUSita thayelA, jina dharmano dveSa karanArA, evA mUDha kutIthine kupAtro jANavA. jIvahiMsA karanArA jUtuM bolanArA, para dhananI corI karanArA, atyaMta kAmI, parigraha ane AraMjamAMja rakta thaelA, hamezAM saMtoSavinAnA, mAMsAhArI, madyapAnamA rakta, krodhI kleza karanArA, kuzAstro jaNIne potAne paMDita mAnanArA, tathA tatvathI nAsti katulya, evA mANaso apAtra De. evI rIteM, kupAtra ane apAtrane tajIne modane zvanArA mANaso pAtradAna kare . te pAtradAna sapha Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 yogazAstra. la, ane dharmane zrarthe thAya be; zrane kupAtra apAtrapratye dIdhelu dAna adharmamATe thAya je. sarpane jema dUdhanuM pAna, tenA pheranI vRddhine mATe thAya , tema kupAtra ane apAtrapratye dIdheLU dAna javanI vRddhine mATe thAya be. jinezvarone dAna denArA mANaso modagAmI thAya ne, tathA jinezvara prajunAM pAraNAne divase nidA denAranA gharane AMgaNe, devatA harSapUrvaka ratnavRSTi kare . evI rIteM atithisaMvinAga nAmanA vratanuM svarUpa kAM. mATe pAtra apAtrane jANIne, yathocita dAna devU. jo ke vivekI zrane zraddhAvAn mANasane supAtra dAnamAM sAdAt athavA paraMparAe karIne modarUpI phala male be. topaNa mugdha mANasonA anugrahamATe supAtra dAnanuM prAsaMgika phala have kahe je. pazya saMgamakonAma saMpadaM vtspaalkH|| camatkArakarI prApa munidaanprnaavtH|| ne|| / arthaH-saMgamaka nAmeM vatsapAla, munine dAnanA prajAvathI camatkAra karanArI saMpadAne pAmyo; (tene paraMparAye karIne mokSarUpa phalapaNa jo ke mavyuM de, to paNa prAsaMgika phala kahevAmATe Ama kaDaM be.) have te saMgamakanI kathA kahe je. magadha nAmanA dezamAM mahAlakSmIvAlu rAjagRha nAmarnu nagara . te nagaramAM zreNika nAmeM rAjA rAjya karato hato. te vakhatamAM kozka kuTuMbavinAnI dhanyA nAmeM bAlikA saMgamaka nAmanA eka bAlakane vezne zAligrAmamAM zrAvI te saMgamaka, lokonAM vAbaraDAM carAvIne, tyAM potAnI zrAjIvikA calAvavA lAgyo. eka dahADo nagaramA mahotsava zrAvavAthI teNeM ghera ghera dUdhapAka raMdhAto joyo. tethI tepaNa ghera jaz mAtApAse dUdhapAka mAgavA lAgyo, tyAre teNI karvA ke, huM to garIba DhuM, mAre ghera dUdhapAka kyAMthI? paNa te bAlakeM vAraMvAra te mAgavAthI, teNI pUrvanA vaijavane saMjAlatI thakI atyaMta rudana karavA lAgI. te sAMjalI paDozI teNIne pu:khanuM kAraNa puravA lAgyA; tyAreM teNIya potAnA duHkhanuM kAraNa nivedana karavAthI teye tene dUdha zrApavAthI, teNIye dUdhapAka rAMdhyo. tathA teno thAla jarI putrane soMpI, pote kaMza kAmamATe gharanA aMdaranA jAgamAM gazeTa Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 265 lAmA koika mAsopavAsI muni, pAraNAmATe tyAM zrAvyA; te jANe tene javarUpI samudrazrI tAravAmATeja nAvanI peTheja zrAvyA hoya nahIM ! ! ! tyAre saMgamakeM tene atyaMta nAva lAvI, zuddha hRdayathI, potAne dhanya mAnIne, te dUdhapAka vorAvyo; muni paNa te leine cAlatA thayA; paDhI tenI mAtAyeM jA ke, yA saghalo dUdhapAka khAI gayo lAge be, ema jANI teNI yeM bIjIvAra pIrasyo: paDhI tethe te beka kaMThasudhI khAdho, ane tenA ajIrNathI te saMgamaka rAtriyeM teja sAdhunuM smaraNa karato thako mRtyu pAmyo. te dAnanA prajAvathI te rAjagRha nagaramAM, goDa zevanI jar3A nAmanI strInI kudiyeM utpanna thayo; tethI teNIyeM svapnamAM DAMgaranuM pAkeluM khetara joyuM, ne te potAnA khAmine kahyAthI, tene putra thavAnuM kayuM. valI teNIne dAna, tathA dharmakAryoMnA je kaMi DohalAI utpanna thayA, te saghalA gojaDa zeTheM saMpUrNa karyA. saMpUrNa samaye teNI yeM paNa eka uttama putrane janma prApyo . svapne anusAreM mAtapitAyeM tenuM zAlicadra nAma pADyuM. te tyAM pAMca dhAmAtA lAlana karAtI bato, yAvarSamAM kaMkar3e hatuM tyAMja te saghI kalAI yo yauvanane prApta thayAbAda te potAnI sarakhI umaranA vAlako sAthe ramavA lAgyo. te nagaranA keTalAka zAhUkAro, tene potAnI vatrIza kanyA zrApavAmATe, tenA pitApAse mAgaNI karavA lAgyA. ane tetha zeTheM paNa tene te kanyArja paraNAvI. terjanI sAthai zAlibhadra paNa vilAsa karavA lAgyo. evI rIteM zrAnaMdamAM magna thane, te rAtridivasone pa Na jANavA na lAgyo, ane tenAM mAtapitA paNa tenA joganI saghalI sAmagrI tene puravA lAgyAM. te goDa zeva vIraprabhupAse dIkSA lei, anazana karI devalokeM gayo. tyAM avadhijJAnathI potAnA putrane joine, tenA (punA) puNyacI, te tenApara saMtuSTa thayo. ane tethI kalpavRkSanI peThe, te tene (zAkhine) tenI strisahita divya evAM vastrAbharaNI zrApavA lAyo pUrvadAnanA prajAvI te kevala jogo jogavanA lAgyo, ane nA saghalo vyavahAra calAvavA lAgI. eka dahADo keTalAka vaNika loko rakaMbalo lAvIne, zreNika rAjAne veMcAtAM devA lAgyA, paNa tenI kiMmata ghaNI hovAthI teNeM te lIdhAM nahIM. pachI te vaNiko zAlinane ghera gayA, tyAM te jAye temane mohoDe mAgatuM dravya ApI te veMcAthI lIdhAM. 34 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 yogazAstra. palI celaNA rANIye zreNikane kaDaM ke, game tevAM te moghAM hoya to paNa tamo temAMthI eka mAre mATe vyo ? tyAre zreNikeM, pharIne vepArIpAse mAgyAthI, teuye kahyu ke, te to saghalAM jAye veMcAtAM le lIdhAM . tyAre eka DAhyA mANasane zreNike jamApAse mUlya zrApI ratnakAmala levA mokalyo. tyAre jamAyeM tene kahyu ke, te ratnakaMbalo zAlijanI vahuu~nA pago lubavAmAM vaparAyelAM be, mATe evAM jarA junAM thayelA ratnakaMbalono jo khapa hoya, to rAjAne puDIne sukhethI le jAuM? te vAta te mANaseM rAjAne puDIne kahevAthI, celaNA bolI ke, vepArI ane rAjAvace paNa, kathIra ane sonA sarakho aMtara !!! panI rAjAyeM to Azcarya thazne, teja mANasane zAlinalane bolAvavA mokaTyo; tyAre jamAyeM zrAvIne rAjAne kahyu ke, mAro putra kadI paNa bahAra nikalato nathI, mATe meherabAnI karIne Apa mAre ghera padhAro? tyAre zreNika paNa AzcaryathI te aMgIkAra kayuH panI najhApaNa kSaNavArasudhi tene thAnavAnuM kahI, pote agADIthI ghera gaza tathA teNIya potAnA gharathI mAMDIne, beka rAjAnA gharasudhi vicitra prakAranAM vastra dhane hIrA mANekothI bajArane zaNagArI, par3I teNIyeM bolAvavAthI rAjA paNa, te saghalI zojAne joto thako, zAlina ne ghera gayo. tyAM teNeM sonAnA staMjopara iMsanIlamaNinAM toraNovAvaM, tathA motIu~nA khastikovAlu AMgaNuM joyu. valI te ghara divyavastronA caM sAthI zolAyukta thaeTuM, tathA sugaMdhi avyothI dhUpita thaelu, vimAnasarakhuM zojatuM ituM. te gharamA praveza karIne rAjA Azcaryasahita cothI nUmipara caDIne siMhAsanapara bege. tyAre janAyeM sAtamI joyeM jaza, zAbinAne kahyu ke, zreNika rAjA ahIM AvyA be, mATe tene malavAmATe tuM thoDIvAra nIce cAla ? tyAre zAlinaseM kaDaM, ke mAruM tyAM zuM kAma .? tamArImarajI Ave tema tamo karo? tyAre jamAyeM kaDaM ke, kaMza vastu veMcAthI le. vI nathI, paNa thA to, sarva lokonA ane tamArA paNa svAmI zrAvelA ne. te sAMjalI kheda sahita zAlina vicAryu ke, dhikkAra , saMsArasaMbaMdhi aizvaryane ? ke haju, mArApara paNa svAmI !!! mATe have mAre thA logo thI sayu, huM to vIraprajupAse jaz dIkSA leza. evI rIteM vairAgyayukta thazne paNa, te mAtAnA uparodhathI rAjApAse striyo sahita AvIne, vina Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. yathI, tene namato havo. tyAre zreNikeM tene AliMgana karIne, putranI peThe potAnA kholAmAM besADyo, tathA snehathI tene mastakapara cuMbana karyu, te vakhate zAlinanI AMkhomAMthI zrAMsuGa paDavA lAgyAM; tyAre nasAyeM rAjAne kaDaM ke, he deva, tamo ene boDI Apo, kAraNa ke, thA manuSyasaMvaMdhipuSponI sugaMdhiyI kunAya . AnA pitA devaloke gayA be, ane tezrI hamezAM te, zrA putrane strisahita divya vastrAbhUSaNovigere mokalAve 3. paThI rAjAyeM tene rajA zrApavAthI te sAtamI joyeM gayo ane jAyeM rAjAne jojana karavAyU~ kahevAthI rAjAya paNa dAkSiNyatAthI te aMgIkAra karyu. palI rAjAnI snAna karatAM eka vIMTI krIDA vAvanI aMdara par3I gaza tethI rAjA zrAma tema jovA lAgyo, tyAre nasAyeM dAsIne hukama karI, te vAva, pANI khAlI karAvyu; tyAre atyaMta manohara zrAjUSaNonI vacce, aMgArAnI peThe paDelI potAnI vITI rAjAyeM dIThI; ane tethI Azcarya pAmIne, puvAthI dAsIyeM kaDaM ke, zAlijajanAM ane teunI strInAM nirmAlya thayelAM thAjUSaNo hamezAM thAmAM pheMkI devAmAM Ave . te sAMjalI rAjAyeM vicAryu ke, kharekhara thA dhanya be, zrane hu~ paNa dhanya DhuM ke, jenA rAjyamA zrAvA zAhukAro be. panI rAjA tyAM parivArasahita jojana karIne, vastrAjUSaNothI satkAra pAmIne ghera gayo. zAlijala paNa jeTalAmA have saMsArane boDavAnI zchA kare ne teTalAmAM tene khavara malI ke, cAra jJAnane dharanArA dharmaghoSazrAcArya udyAnamAM zrAvelA ve. te sAMgalI zAlinA paNa harSapUrvaka rathapara caDIne, tyAM jazthAcArya tathA sAdhuTane vAMdIne tyAM temanIpAse bega, tathA hAtha joDIne pubyu ke, he jagavan , kayA karmathI ko bIjo Apako svAmI thara zake nahIM. tyAre zrAcArya mahArAja kaDaM ke, je mANaso dIkSA lIye , te saghalA jagatnA svAmI thAya De. tyAre zAlijaheM kaDaM ke, jo ema , to mArImAtAnI AjhA lezne hu~ dIkSA grahaNa karIza. tyAre AcArye kahyu ke, pramAda karavo nahIM, par3I zAlijA ghera jaza, mAtAne kahevA lAgyA ke, meM bAje dharmaghoSa AcAryanA mukhathI dharma sAMjalyo be; tyAre mAtAyeM prazaMsApUrvaka karvA ke, te bahuja sAraM kAma kayu. par3I zAlina kahyu ke, have to jo, tamArI AjJA hoya, to hu~ dIkSA leuM. tyAre mAtAyeM kaDaM Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakSaNa yogazAstra. ke, te tAro vicAra to uttama be, paNa tethI to tAre hamezAM lokhaMDanA caNA cAvavA jevU . valI tuM svanAvadhIja komala , mATe tuM vratano nAra kema sahana karI zakIza ? tyAre zAlinajheM kaDaM ke, je kAyara mANaso hoya, teja vratanAM kaSTane sahana karI zakatA nathI. tyAre mAtAyeM kaDaM ke, tuM divya jogone tajIne haju manuSyasaMbaMdhi jogono abhyAsa karI anukrameM vrata leje. zAlino paNa te vAtane aMgIkAra karIne hamezA ekeka strI tathA zayyA tajavA lAgyo. have teja nagaramAM teno eka dhana nAmeM banevI raheto hato. tenI strI (zAlinanI behena) eka dahADo raDavA lAgI, tenuM kAraNa dhaneM punavAthI teNI kayuM ke, mAro nAi, vrata levAmATe hamezAM ekeka strI tathA zayyA taje , tethI mane raDavU zrAve . tyAre dhaneM mazkarImAM kaDaM ke, jyAre tAro lAi ema kare , tyAre haju te bIkaNa be; tyAre bIjI striusahita teNIye paNa hAMsIthI tene kahyu ke, dIkSA levI jo sehelI tamone lAge , to tamo kema grahaNa karatA nathI? tyAre dhaneM kahyu ke, dIkSA levAmAM tamoja mane vighnakAriNI hatIyo paNa have tamArIja anumati tha be, mATe hu~ turata dIkSA lezza. tyAre teyeM kaDaM ke, he svAmi, zramoye to hAMsIthI kAM be, mATe, tamAre amArApara kRpA karavI jozya, ane tethI amone tajazo nahIM. tyAre dhaneM kaDaM ke, yA strI, dhana vigere zranitya , mATe huM to avazya dIkSA beza, ema kahI, te uThI nikaTayo. tyAre te'ye kaDaM ke, amo paNa temaja karIzuM, tyAre teNe paNa harSapUrvaka te aMgIkAra karyu. eTalAmAM vaijAra parvatapara zrI vIrapraju AvIne samosaryA. tethI dhana, zibikAmAM besI dAna dazne striyo sahita vIraprajune zaraNe gayA; tathA tyAM teNeM stri sahita dIkSA lIdhI. par3I zAlija. paNa, utAvalathI zrI vIrapranupAse jaz dIkSA lIdhI par3I zrI vIrapranu paNa vIjI jagoye vihAra karavA lAgyA. par3I dhana ane zAlijA, banne bahuzruta tha2, khaDgadhArA sara tIvra tapa tapavA lAgyA. te banne zarIra para niHspRhI thazne, bemAse, cAramAse, traNamAse, pakhavADIye, eka mAse, vigere tapathI pAraNuM karavA lAgyA. ane evA tapathI temanuM zarIra phakta hADapiMjara sarakhaMja rahyu. eka dahADe te banne mahAmuni potAnI janmanUmikA evI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26e tRtIyaprakAza. rAjagRhI nagarIpratye vIrapranunI sAthe AvyA. te vakhate mAsopavAsane pAraNe te banne muniyoyeM vIrapranu pAse nidA mATe javAsAru thAjhA mAgI; prajuyeM kayu ke, he zAlinA muni ! Aje tamone tamArI mAtApAsethI nidA malaze; par3I teje banne jamAne ghera gayA, paNa tapathI atyaMta ubalA thara javAthI, teNIye teone polakhyA nahIM; valI te vakhate vIrapatu ane zAlijalane vAMdavA javAmATe Atura hovAthI teNIyeM tezro tarapha vadhAre dhyAna paNa zrApyu nahIM, tezrI te kaNavAra thonIne tyAMcI cAlI nikaTyA, ane jevA te nagaranA daravAjApAse zrAvyA, ke turata te ne zAlinasanI pUrva janmanI nasA nAmanI mAtA, nagaramAM dahI tathA ghI veMcavAmATe AvatI hatI, te sAmI malI. teNIyeM zAlinaane joza, harSapU. vaka namaskAra karI, bannene dahIM vorAvyu. par3I te banne vIrapranupAse gayA, tyAre zAlino hAtha joDI prajune pubyu ke, he jagavan ! mane zrAja mAtAtaraphathI zI rIteM pAraNuM thayuM ? tyAre vIraprajuyeM kaDaM ke, te tamArI pUrvajanmanI jA nAmeM mAtA hatI. paDI te dahIMthI pAraNuM karIne, zAlina muni paNa dhananI sAthe vaijAra parvatapara gayA, tyAM te banneye zilAtalapara, pojIne pAdapopagamanAmanuM zranazana kayu. have eTalAmA jatrA tathA zreNika rAjApaNa zrIvIrapranu pAse zrAvyA. tyAM jamAye vIra prajune pubyu ke, he jagavan, te zAlinA tathA dhana muni kyA je.? mAre ghera nidAmATe kema zrAvyA nathI? tyAre sarvajJa prajuyeM kaDaM ke, te tAreja ghera zrAvyA hatA, paNa tuM ahIM zrAvavAmAM vyagra hatI tethI te emane - lakhyAnathI. tArA putranI pUrva janmanI mAtA janAyeM nagaramAM vatAM thakAM, teune dahIM Apyu, thane tethI teye pAraNuM kayuM ; ane have te baneye vaijAra parvatapara jaz anazana grahaNa karyu be. te sAMjalI jalA zreNikarAjAnI sAthe tyAM vainArapara gai tathA tyAM tene teNIya nizcala joyA. te jo tenAM zrAgalanAM kaSTane yAda karIne te raDavA lAgI; ane kahevA' lAgI ke, he vatsa! tuM mAre ghera Avyo, paNa hInajAgyavAlI 'evI meM, tane pramAdane lIdhe jANyo nahIM; valI tuM amone tajI gayo paNa tArA darzanathI haju tuM amane AnaMda karIza, evo amAro manoratha hato; paNa Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogazAstra. tArAM zrA kAryathI to have amAro te manoratha paNa nAza pAmyo; have thA tArA prAraMja karelA tapamA huM vighnarUpa to thatI nathI, paNa thA tapelI zilAparathI tuM dUra rahe ? te sAMjalI zreNikeM kaDaM ke, he mAtA; tamo ha. rSanI jagoye zoka kema karo De ? jenA zrAvA uttama putro be, evAM tamo dhanya bo. zrA tamArA putre, prajunAM caraNone pAmI kharekhara modaja melavyo be. evI rIte rAjAye samajAvelI te jasA mAtA, teu~ne vAMdIne khedayu. kta tha thakI ghera gaz, ane zreNikarAjA paNa potAne sthAnakeM gayo. have te banne muniyo paNa kAla karIne, sarvArthasiphipratye gayA, tathA tyAM te. trIza sAgaropamanA AyuSyavAlA devo thayA. evI rIte saMgamakanA dRSTAMtathI, satpAtradAna, phala jANIne, atithisaMvinAgavatamA zrAdara karavo evI rIte saMgamakanI kathA jANavI. evI rIte bAre vratotuM kharUpa kaDuM. have aticAronuM svarUpa kahe . vratAni sAticArANi, sukRtAya navaMti n|| aticArAstatoheyAH, paMca paMca vrate vrte||ne|| arthaH- aticAra sahita, dhAraNakarelAM vrato, puNyamATe thatAM nathI, mATe vrata vrata pratyenA pAMca pAMca aticAro tajavA. ____TIkAH- ahIM ko zaMkA kare ke, aticAro to sarva viratimAMja hoya. kAraNa ke, saMjvalano udayaja temanu anidhAna ke ane te saMjvabano udaya paNa sarva viratineja hoya be, zrane deza viratine to pratyAkhyAnAvaraNAdikaja hoya , mATe deza viratimAM aticArano saMcava nathI. ane valI te deza virati kaMthuzrAnA zarIramA rahelA vraNAdikanA anAvanI peThe alpa le. kema ke, pehelA aNuvratamAM, sthUlathI, saMkalpathI ane niraparAdhi jIvone, vividha trividhe, mAravAnAM paJcakhANa hoya De, tathA evI rIteM te dezavirati hovAthI, aticAro tene lAgI zake nahIM; ane mahAvatomA te lAgI zake, evI rItanI vAdInI zaMkAno have uttara dene ke, upAsadazAdikamAM dareka vratamAM pAMca aticAro kahelA be; tathA saMjvalanAdikanA udayasaMbaMdhi je kaDaM te paNa kevala sarva virati Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 21 aticArane zrI ne kaheluM be; paNa samyaktvasahita deza vira tine zrAzrine kayuM nathI. sarva vira tine paNa saMjvalanAdikanA udaya vakhateja praticAro hoya be, ane bAkInA kaSAyonA udaya vakhate to te sarvaviratino mUlamAMthIja cheda thAya be. mATe evI rIteM dezaviratimAM aticAra saMjavI zakatA nathI, ema kahe mithyA be. have te aticAro prathamatra zrI kar3e be. krodhAdadhacca vicchedo'dhikanArAdhiropaNaM // prahAro'nnAdirodhazvA, hiMsAyAM parikIrttitAH // e // artha:- krodhathI baMdha, bavicheda, adhika nAranuM jaranuM, prahAra, tathA zranAdikano aTakAva, eTalA ahiMsAvatanA ticAro kahelA be. TIkA:- baMdha eTale gAya athavA presa Adikane tathA zikhomaNa mATe potAnA putra yAdikane paNa prabala krodhathIja bAMdhavA, te pehelo aticAra. zarIra athavA cAmaDIne bedavI te bIjo aticAra, bela, uMTa, khacara vigere para, adhika jAra naravo, te trIjo aticAra. lAkaDI zrAdikaeI prANIne mAravAM, te cotho aticAra tathA prANI pratye annAdikano rodha karavo, te pAMcamo aticAra jANavo. e pAMcemAM prabala kodhathI, eTaluM pada joDI levuM. yAvazyakacUrNiyA dikamAM bepagAM athavA copagAM prANIno baMdha be prakArano kahyo be, sArthaka ne nirarthaka temAM nirarthaka to karavoja nahIM, ane sArthakanA paNa be nedo be. sApekSa dhane nirapekSa, sApekSa eTale, DhIlI gAMgthI dorI yAdikathI bAMdhavAM, te, kejethI Aga yAdika vakhate teno sehelathI bacAva thai zake, chAne nirapekSa eTale atyaMta majabutAiyI bAMdhavaM te. valI zrAvakeM to prANi paNa prAyaH evAja rAkhavA, ke jeTane bAMdhavAnI jaruraja na paDe. evIrIteM bavibedanA paNa upara pramANeja be nedo jANavA; tema cAra upADavAmAM paNa temaja jAvaM. mANasa zragala jAra upaDAvavo nahIM; kadAca upaDAvavo paDe, to paNa te pote potAne mAthe caDAvI utArI zake, teTaloja nAra upaDAvavo ne pazupara paNa te upADI zake tethI paNa uMDoja jAra vo ne khetara kheDatIvelA tathA gADAMmAM joDatI velAe paNa tene Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. yogya vakhate buTAM karavAM, evI rIteM prahAra paNa be prakAreM nirapekSa zrane sApekSa ne temAM nirdaya thaz mora te nirapekSa. ane sApekSa eTale zrAvake, prathama bIka dekhADavI, te utAM na mAne, tyAre paNa marmasthAnako vinA vIjI jagoe, pATu athavA cAbukhadhI eka athavA be vAraja tADanA karavI. tevI rIteMja annapAnAdikano rodha jANavo; temAM paNa sApekSa eTale roga cikitsAvAste, athavA aparAdhImATe jANavo; temA~ paNa tene kahe ema ke, " Aje tane jojana thApavAmAM zrAvaze nahIM." zAMti mATe u. pavAsa thAdika karavA te. vadhAre zuM kahevU ? ahiMsA lakSaNavAlA mUlaguNane jema aticAra na lAge, tema yatanApUrvaka vartavaM. ahIM ko zaMkA kare ke, zrAvake to hiMsAnAMja paJcakhANa karyAM ne, tethI baMdhAdika karavAmAM tene kaMza doSa nathI, kema ke tethI kaMza tenuM ahiMsAvata khaMDana thatuM nathI. zrane kadAca jo teNe baMdhAdikanAM paNa paccakhANa kA~ hoya, to to tema karavAmAM vratano naMga thAya, zrane baMdhAdikanAM paJcakhANa karate bate, vratapaNAnoja nAza thAya , kAraNa ke, te baMdhAdika aticAro to vratathI judAja gaNAvelA . mATe evI rIteM baMdhAdikane aticArapaNuM ghaTI zakatuM nathI. have te zaMkAno uttara Ape be. te vAta satya ke ke, hiMsAnAMja pacakhANa karyAM , paNa baMdhAdikanAM paJcakhANa karyAM nazrI. paNa te hiMsAnAM paccakhANathI paramArthe karIne baMdhAdikanAM paNa paJcakhANo karelAMja De, kema ke te hiMsAnAM sAdhano be; tema baMdhAdikamAM kaMza vratano jaMga thato nathI. paNa phakta aticAraja lAge be. valI vrata paNa be prakAraceM , aMtarvRttinuM ane bAhyavRttinu, temAM "hu~ Ane mArI nAkhuM" evA vikalpa vinA kodhAdikanA AvezazrI, paraprANanA nAzane gaNakAryA vinAja baMdhAdikamAM je pravRtti karAya , tethI hiMsA thatI nathI; paNa tethI aMtarvRttino naMga thAya ne. ane hiMsAnA anAvathI, bahAranAMvatanuM pAlana thAya be. valI vratapaNAnA nAzanI je vAta kahI, te paNa ayuktaja be, kema ke vizuddha ahiMsA vrata hote bate, baMdhAdikano anAvaja . mATe baMdhAdiko aticAra rUpeja . ahIM Adi zabdathI, maMtrataMtrAdikanA prayogAdikane paNa aticAramA gaNavA. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. . 203 have bIjA vratanA aticAro kahe . mithyopadezaH sahasA, 'jyAkhyAnaM guhynaassnnN|| vizvastamaMtranedazca, kUTalekhazca sUnute // e|| arthaH- khoTo upadeza,sahasA kalaMka melaq te, gupta vAtane kahI de. vI te, vizvAsaghAta, tathA jUge lekha, e pAMce satya vratanA aticAro jANavA. TIkAH- parane pIDA thAya evAM vacanothI je pApopadeza te pehelo zraticAra jANavo. vicAra karyAvinAja koznA para je jUga doSono zrAropa karavo, te bIjo aticAra jANavo. gupta evAM rAjyakAoMne pragaTa karavAM, athavA koznI cADI khAi, prIti toDAvavI, e trIjo aticAra jANavo. vizvAsIu~nA maMtrono je neda karavo, tene cotho atIcAra jApavo. tathA juge lekha lakhavo, tene pAMcamoatIcAra jANavo. have trIjA vratanA aticAro kahe . snenAnujJA tadAnItA, dAnaM DriAjyalaMghanaM // pratirUpakriyAmAnA, 'nyatvaM cAsteyasaMzritA // e|| arthaH- corone anujJA devI, tejee corI karI lAvela mAlatuM grahaNa karavU, zatrurAjAnI sImA ulaMghavI, vastumAM nela sela karavI, tathA tolAM tAjavAM jUgaM rAkhavAM, e asteyavratanA pAMca aticAro jANavA. TIkAH- corone corI karavAmAM preraNA karavI te, athavA corI karavAnAM sAdhano rUpa je kAtara Adika hathIyAro, tene zrApavAM, athavA te vecavAM te, zrathavA te ne kahe ke, tamo nirudyamI kema bega bage, tamAre khAvAnuM na hoya, to huM zrApIza, valI tamAro corIno mAla ko vecAto nahIM le, to hu~ vezza. evI rItanIje anujJA,te pehelo aticAra jANavo. corIno mAla rAkhavo te bIjo aticAra jANavo. vairI rAjAnAMrAjyo ke, jeUnI sImA ulaMghavAnI manehoya, teunI AjhAvinA je ulaMghavI, te trIjo aticAra jANavo. vastumAM nelasela karavI e cotho aticAra jANavo. tathA kuDAM tolAM tAjavAM rAkhavAM, e pAMcamo aticAra jANavo. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 yogazAstra. have cothA vratanA aticAro kahe . ztvarAttAgamonAttA, gatiranyavivAhanaM // madanAtyAgrahonaMga, krIDA ca brahmaNi smRtA // e3|| . arthaH- thoDA vakhatamATe rAkhelI strI, sevana, vezyA sevana, anyanI kanyAu~no vivAha, kAmano atyaMta zrAgraha, tathA anaMgakrIDA, e pAMce brahmacarya vratanA aticAro jANavA. __TIkAH- jADo tarike paisA thApI thoDAkAla sudhi rAkhelI strIsAthe je kAmavilAsa jogavavA, te pehelo aticAra jANavo, pote nahIM paraNelI, evI vezyA, boDI didhela , jara jeNIe, athavA jAra vinAnI evI strI sAthe je vilAsa karavo, te bIjo aticAra jANavo. anya kanyAno vivAha karavo athavA karAvavo, e trIjo aticAra jANavo. e trIjA aticAramA khakanyA paraNAvavAno bAdha nathI. 'ahIM koI zaMkA kare ke, anya kanyAnI peThe potAnI kanyAne paraNAvavAmAM paNa sarakhoja doSa be; tene mATe kahe je ke, jo khakanyAno vivAha na kare, to te svaiMdacArI thAya, ane tethI zAsananoupadhAta thAya; paNa jo vivAda kayoM hoya, to evo anartha thAya nahIM. kAmaneviSe atyaMta Asakti eTane vAraMvAra strI vilAsa karavo, te tathA bala dINa thavAthI vAjIkaraNa zrAdika nA prayogo karavA, te cotho aticAra jANavo. have anaMgakrIDA eTale puruSane, strI puruSa athavA napuMsakane sevavAnI zchA, athavA hastakarmAdikanI zchA, athavA vedodayazrI strIne paNa, strI, napuMsaka athavA puruSane sevavAnI zchA, athavA hastakarmAdikanI zvA; athavA napuMsakane, napuMsaka strI ane puruSane sevavAnI ichA, athavA hastakarmAdikanI zvA, athavA strI. sAthe, kezAkarSaNAdi aneka prakAranI kAmaceSTA karavI te, pAMcamo aticAra jANavo. uparanA pAMce 'aticAro svadArasaMtoSIne Azraye jANavA, tathA berAtraNa to parastrI tajanArane zrAzraye jANavA. valI keTalAka AcAryono ema mata De ke, svadArasaMtoSI, tathA parastrItyAgIne paNa te pAMce aticAro hoya . kemake ItvarA strI paNa bAkIno kAla bIjA sAthe vilAsa kare, mATe te parastrIja be; mATe parastrI tajanArane AzrIne paNa te pAMce aticAro jANavA. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. jya have pAMcamA vratanA aticAro kahe . dhanadhAnyasya kupyasya, gavAdeH devavAstunaH // hiraNyademnazca saMkhyA, 'tikramotra parigrahe // e4 // zrarthaH-dhana dhAnyano, dhAtuu~no,balada zrAdikano, kSetravAstuno, tathAsonA rUpAno,jedhAretI saMkhyAthI atikrama,te parigraha vratanA aticArojANavA. TIkA:-dhana eTale, jenI gaNatrI, tola athavA mApa tha thake te; tathA dhAnya eTale ghaDaM Adika sattara prakAra dhAnya, kupya eTale sonAM rUpAM vinAnI, tAMbu, sIsuM, kalaI vigere dhAturja, gAya dhAdika eTale bela, jesa, gheTA uMTa, vigere copagAMjAnavaro, kukaDA, popaTa Adika patija, tathA dAsadAsI zrAdika ve pagovAlAMjANavAM. kSetra traNa prakAranAM. eka to jemAM kosa AdikathI pANI pAvAmAM Ave ne te, bIju je varasAdanA pANIthI siMcAya ke te. anetrIju, jemAM upara pramANenI banne prakAranI kriyA thAya ne te. vAstu eTale ghara Adika tenA paNa traNa nedo, joyalaM, mehela, tathA joyarAM upare mehela karavo te. ane ghaDelu athavA nahi ghaDedu ebuM ru' ane sonuM eTalI vastuUno, je parimANa upara pa. rigraharAkhavo; te parigrahanA aticAro jANavA. ahIM koI zaMkA kare ke, aMgIkAra karelAM vratonI saMkhyAno je vyatikama, te to teno naMgaja kahevAya, aticAra zAno kadevAya ? tene mATe have kahe be. baMdhanAdbhAvato garnA, yojanAdAnatastathA // pratipannavratasyaiSa, paMcadhApi na yujyte|| ey|| arthaH- aMgIkAra karelAM vratano baMdhana, jAva, garna, joDANa, tathA zrAdAna, e pAMca rIteM, paNa aticAra lagADavo lAyaka nayI.. TIkA:- jo ke sAdAt vratajaMga thato nathI, paNa baMdhana Adika pAMca hetuu~thI, jo ke potAnI buddhithI vratajaMga nathI karato, to paNa tene aticAra lAge . dhana dhAnyane baMdhanathI aticAra ema jANavo, ke, ko phAyadAlAyaka vastu vecAtI devA zrAve, tyAre tene kahevu ke, mArA vratanI mudata khalAsa thaye hu~ te tArI pAsethI deza ema kahI je jAvathI tenI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 yogazAstra. niyaMtraNA karI kabulAta karAvI te vastu potAthakI tene ghera rakhAvavo e zraticAra jANavo. trAMbA pitala zrAdikanA nAvane ekarUpa karIne, saMkhyAmAtra puravAthI aticAra lAge , athavA hu~ amuka vakhate tArI pAseyI te vAsaNazrAdika vecAtAM leza, mATe tAre bIjA kozne devAM nahIM; ema karavAthI paNa aticAra lAge . gAya, nesa, ghoDI zrAdikanA garnane zrAzrIne aticAra lAge . kSetra ane ghara zrAdikamA vADa ane jIta thAdika toDIne be jAgamAMthI ekarUpa karI joDI devAthI saMkhyAmAtra pUrI karavAyeM karIne paNa aticAra lAge je sonuM rUpuM paNa rAjA zrAdike tu. STamAna thazne je zrApeluM hoya, te potAnA paJcakhANanI mudatasudhi kozvIjAne ghera rAkha, tethI paNa aticAra lAge be. evI rItanA pAMce aticAro zrAvake lagADavA jozya nahIM. dave guNavatonA aticAro kahe . temAM pehelA digvirativratanA aticAro kahe je. smRtyaMtardhAnamUrdhAdha, stirygnaagvytikrmH|| kSetrakSizva paMceti, smRtAdigvira tivrate // e6|| arthaH- yAdadAstIno jaMga, Urdhvagamana, adhogamana, tiryagagamana, zrane kSetranI vRddhi, e pAMca digvirati vratanA aticAro jANavA. TIkAH- jema kozya amuka dizAmA javAne so gAusudhinu rAkhIne bAkI uparAMta javAnuM paJcakhANa karyuhoya; anepaThI vyAkulapaNAthI athavA pramAdadhI tene mAluma na rahe ke, meM so gAunuM ke pacAsa gAunu paJcakhANa karyu be; e smRtijaMga nAmeM pehelo aticAra jANavo. uMce, eTale parvatanAM zikharo, vRdonI ToMco, nIce, eTale joyarAM kuvA zrAdika, tathA tiryak eTale pUrvazrAdika dizA;etraNepratye niyamita saMkhyA-navaMghana karI je javU, te traNa aticArojANavA.A saghalA anAjogAtikamayIaticArojANavA, paNa pravRttimAM to te vratajaMgarUpa . vatI jeNe karUM nahIM, karA, nahi, evAnAMgAthI paccakhANa karyu hoya, te mANasa niyamita simAne ulaMghIne pote z2Aya nahIM, ane bIjAne mokale paNa nahIM; paNa jeNe evA nAMgAthI paJcakhANa nathI kayu tene parane sImA ubaMdhana karAvavAmAM doSa nathI. tathA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. bss kSetrane pUrvAdika dizAu~mA je vadhAravaM, te pAMcamo aticAra jANavo.zrarthAt kozye pUrvAdika dizAmA so so gAu javAnuM parimANa kayu; paNa eka dizAmAM vadhAre dUra javAnuM kAraNa paDavAthI, bIjI dizAmAM teTalA uDA gAu karavA, ane bIjImAM vadhAravA e pAMcamo aticAra jANavo. athavA ajANatAM vadhAre dUra javAthI paNa aticAra lAge . paNa jANI jozne to jaja nahIM, have bIjA jogopatnogamAna nAmanA guNavatanA aticAro kahe be. sacittastena saMbadaH, sanmizro'niSavastathA // duHpakkAdAra ityete, nogopnogmaangaaH|| e|| arthaH- sacitta, sacittanA saMbaMdhavAyu,acittathI mizrita thaevU, aneka avyothI malI gaebuM, tathA na pAkI zake evA jojanane acitta mAnI je khAvU, te pAMce logopanogamAnanA aticAro jANavA. TIkAH- sacitta eTale kaMda, mUla, phala Adika, zrane pRthvI kAyAdi ka, teno anAjogeM karI je AhAra karavo, te pehelo aticAra jANavo. hu~ sacitta evaM bIja tajI deza, ema vicAri khajura Adika je mukhamAM nAkhavaM, te sacitta varjanArane bIjo aticAra jANavo. sacittathI mizrita thaelA AhArane acitta jANI je khAvU te trIjo aticAra jANavoM. aneka avyanA ekaga malavAthI utpanna thaevaM je madirA zrAdika, tene piSTAdikapaNAyeM karIne je acetana mAnIne khAvaM, te cotho aticArajANavo. atikaSTathI pAke evA je javaSAdika, tene pakkapaNAyeM karIne, acetana mAnIne je khAvA, te pAMcamo aticAra jANavo. evI rIteM rAtrijojana tathA madyAdikanI nivRttimAM paNa, ajANate aticAro jANavA. have jogopajoganA lakSaNAMtarathI temA rahelA aticAro kahe je. amInojanatastyAjyAH, karmataH kharakarma tu|| tasminpaMcadazamalAn, karmAdAnAni saMtyajet // ek|| arthaH- upara kahelA aticAro nojanane AzrIne tajavA; ane prANIyone bAdhA upaje evaM guptipAlaka je kaThora kArya, temAM rahelAM paMdara je malIna karmAdAno, eTale pApaprakRtinAM je kAraNo, tene tajavAM. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 996 yogazAstra. dave be zlokoye karIne te paMdara karmAdAnonAM nAmo kahe be. aMgAravanazakaTa, nATakasphoTajIvikA // daMtalAkSArasa keza, viSavANijyakAni ca // ee // yaMtrapIDA nilaMbana, masatI poSaNaM tathA // davadAnaM saraHzoSa, iti paMcadaza tyajet // 100 // -- arthaH- aMgAranA dhaMdhAthI, vananA dhaMdhAthI, gADAMnA dhaMdhAthI jADAMnA dhaMdhAthI, phoDavAnA (pRthvI Adika) dhaMdhAthI, dAMtanA vepArathI, lAkhanA vepArathI, rasanA vepArathI, vAlanA vepArathI, keranA vepArathI, yaMtrapIlaNathI, nilaMbana karmathI, satInAM poSaNathI, dAvAnala lagAvavAthI, tathA talAvane sukAvavAthI, thatA paMdara aticArone tajavA. have te mAMthI aMgAraka AjIvikAnuM svarUpa kar3e be. aMgArabhrASTrakaraNaM, kuMnAyaH svarNakAritA // varatveSTakApAkA, vitihyaMgArajIvikA // 101 // arthaH- kolasA karavA, guMjavAno dhaMdho, kuMjArano dhaMdho, buhArano tathA sonIno ne kaMsArano dhaMdho, tathA iMTo pakAvavAno dhaMdho, e aMgArajIvikA jANavI. TIkA :- lAkaDAM bAlI kolasA karavAmAM bakAya jIvanI hiMsA yAya be, evI rIteM jemAM zikAyanI virAdhanA thAya be, te saghalA aMgAra ka mAM zravI jAya be, to paNa khulAsAmATe judA jedo karyA be. caNA thAdika muMja te cASTrakaraNa. mATInAM vAsayo banAvavAM vecavAM, pakAvavAM, vigere kuMjakAritA. luhArano dhaMdho te lohakAritA, sonIno dhaMdho, te svarNakAritA, tathA kaMsArano dhaMdho te gvAratvakArikA, tathA iMTo pakAvavI, te STapAkakArikA esaghalAthI je zrAjIvikA calAvavI, te aMgArakAjIvikA jANavI. have vanajIvikAnuM svarUpa kahe be. binnAnnivanapatra, prasUnaphalavikrayaH // kaNAnAM dalanAtpreSA, vRttizca vanajIvikA // 102 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. jae arthaH- bedelAM, athavA nahIM bedelA, evA vanamAM thatAM pAna, phula, phala vigerenuM vecad te, tathAdhAnyAdikanA dANAne, ghaMTI thAdikathI dalavAthI, tathA pANAvAdikathI vATavAthI je AjIvikA karavI te vanajIvikA jANavI. have zakaTajIvikAnuM svarUpa kahe . zakaTAnAM tadaMgAnAM, ghaTanaM kheTanaM tathA // vikrayazceti zakaTa, jIvikA prikiirtitaa||103|| arthaH- gADAM athavA tenAM cakra zrAdika upakaraNone ghaDavAM, ghaDAvavAM, kheDavAM, veMcavAM vigere samasta prANInI hiMsArUpa, tathA bela zrAdikane vadhavaMdhananAM heturUpa, zakaTAjIvikA kahelI ne. have nATaka AjIvikAnuM svarUpa kahe je. zakaTodAlulAyoSTa, khraashvtrvaajinaaN|| nArasya vAhanAvRti, navanATakajIvikA // 104 // arthaH- gADAM, vela, pADA, uMTa, gadheDAM, khacara, ghoDA vigerepara jAra jarIne je AjIvikA calAvavI te "nATAnujIvikA " jANavI. have sphoTaka jIvikAnuM kharUpa kahe . saraH kUpAdikhanana, shilaakuttttnkrmniH|| pRthivyAraMnasaMnUtai, jIvanaM sphoTajIvikA // 205 // arthaH- talAva, kuvA vAva AdikanA khodavAthI, patthara zrAdika phoDavAthI, je pRthvIkAya AdikanA AraMjathI je AjIvikA calAvavI te " sphoTajIvikA" kahevAya. daMtavANijya svarUpa kahe . daMtakezanakhAsthitva, gromyopdnnmaakre|| sAMgasyavaNijyAthai, daMtavANijyamucyate // 16 // arthaH- hAthI dAMta, ane upalakSaNathI trasajIvonA bIjA paNa avayavo, camarI zrAdikanA kezo, ghUkAdikanA nakho, zaMkhAdikanAM hADakA, cittA AdikanAM cAMbaDAM, iMsAdikanAM roma, vigerenuM tejenAM utpattisthA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zana yogazAstra. nake jaza, vepAramATe je veMcAtuM grahaNa karavaM, te daMtavANijya kahevAya: utpattisthAnaka kahevAnI matalaba eTalIja ke, tejenA utpattisthAnaka vinA bIjI jagoethI levAmAM athavA vecavAmAM doSa nathI. have lAkhanA vepAranuM svarUpa kahe . lAdAmanaHzilAnIlI, dhAtakITaMkaNAdinaH // vikrayaH paapsdn,laadaavaannijymucyte||17|| arthaH-lAkha, manazIla, galI, dhAvaDI, TaMkaNakhAra, vigerenA vepAramAMjIvahiMsA hovAthI, te pApanA sthAnakarUpa lAkhAdikano vepAra kahevAyaDe, have rasa ane kezanA vepAranusvarUpa ekaja zlokathI kahe je. navanItavasAdauDa, mdyprtivikryH|| vipAccatuSpAdavikreyo, vANijyaM rskeshyoH|| 10 // arthaH- mAkhaNa ke, jemAM saMmUrbimajaMtu thAya De, carabI ane madha ke, je jaMtunA ghAtathI utpanna thAya , tathA madirA ke je kAmane utpanna kare , te zrAdikano vepAra rasavANijya jANavAM; tathA mANasa, zrane pazuno je vepAra, ke jethI te ne paravazapaeM, vadha, baMdhana, jukha, tarasa vi. gere pIDA utpanna thAya ne te vepAra kezavANijya jANavo. jIvavAlAM prANInuM veMcaq te kezavANijya, ane jIvavinAnAM prANIunu tathA tejenAM aMgonuM veMcarbu te daMtavANijya jANavU. have viSavANijyanuM svarUpa kahe . viSAstradalayaMtrAyo, hritaalaadivstunH|| vikrayo jIvitaghnasya, viSavANijyamucyate // 10 // arthaH-vanAga Adika pherI vasturja, talavAra Adika ithIyAro, hala, arahadda zrAdika yaMtra, tathA haratAla Adika jIva lenArI vastuUno je vyApAra te viSavANijya kahevAya. have yaMtrapIDAkarmanuM svarUpa kahe , tilekhasarSapairaMDa, jalayaMtrAdipIDanaM // dalatailasya ca kRti, yaMtrapIDA prakIrtitA // 110 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. arthaH- takha, sarSava, eraMDI vigere pIlavAnI ghANI, selaDInA cIcoDA, tathA araghaTTa zrAdika, tathA dalatailanuM je banAvavaM, te yaMtrapIDA kahevAya De, ane temAM ghaNA jIvonI hiMsA anya darzanIye paNa mAnelI . have nibinakarmanuM svarUpa kahe . nAsAvedhoM'kanaMmuSka, bedanaMTaSTagAlanaM // karNakaMbalaviledo, nilIvanamudIritaM // 11 // arthaH- bela, pADA vigerenAM nAka vidhavAM, ghoDA bela vigerenA aMDano beda karavo, athavA zrAMkavA, uMTanI pITha gAlavI tathA gAyonA kAna kaMbala vigereno beda, karavo, ke jezrI teu~ne pragaTa rIte mukha thAya be, tene nilAbana karma jANavU. have asatIpoSaNatuM svarUpa kahe . sArikA zukamArjAra, zvakurkuTakalApinAM // poSodAsyAzca vittArtha, masatIpoSaNaM viUH 113 // arthaH- dhanane mATe, sArikA (menA) popaTa, bIlADA, kutarA, kukaDA, mayUra, dAsI vigerene je pAlavAM te asatIpoSaNa kahevAya; kema ke te pApanA hetu . have eka zloke karIne davadAna tathA saraHzoSanuM svarUpa kahe je. vyasanAtpuNyabudhyA vA, vAdAnaM navedvidhA // sara-zoSaH saraHsiMdhu, dAderaMbusaMplavaH // 123 // arthaH- vyasanazrI, eTale prayojana vinA athavA puNyabuddhithI eTale, jema hu~ A jIrNa ghAMsa bAlI nAkhIza to gAyone caravAne ahIM sAraM navU ghAsa thaze, ityAdi dharmabuddhithI, ema be prakAre dAvAnala devAnujApavaM, paNa tethI kroDo jIvonI hiMsA thAya , talAva vigere jalAzayonuM je sukAva, arthAt temanAM pANIne nehera zrAdikathI kheMcI sevaM, te saraH zoSa kahevAya, ane tethI temAM rahelA trasajIvono nAza thAya . evI rIte paMdara karmAdAnonuM svarUpa kaDaM. evI rIte TuMkAmA varNana karyu be, paNa evI rItanAM bIjAM sAvadha kAyonuM zrahIM parigaNana karyu nathI. ahIM ko zaMkA kare ke, aMgArakarmA 36 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zan yogazAstra. diko kharakonA aticAra zA mATe, te to kharakarmarUpeMja ne, tene mATe kahe ke, te vAta kharI De ke, te kharakarmarUpa be, paNa anAjogeM karatA thakA aticArarUpa be, paNa jANIne karavAthI to vratagaMgarUpaja le. have anarthadaMDanA aticAro kahe . saMyuktAdhikaraNatva, mupanogAtiriktatA // maukharyamathakaukuMcyaM, kNdrpo'nrthdNddgaaH||24|| arthaH- joDelAM adhikaraNapaNuM, upanogonuM atizayapaNuM, bakabakATa karavApaNaM, tathA aMganI kuceSTArja, ane kAmavikAranAM vacano vigere zranarthadaMDanA aticAro jANavA. TIkAH- saMyukta adhikaraNa, eTale khAMDaNIsAthe sAMbelu, halanI sAye phAla, gADAsAthe dhosalaM, dhanuSsAye bANa evI rIte, joDelAM adhikarayo zrAvake rAkhavAM nahIM, e anarthadaMDano pehelo aticAra le tathA jogopanoganAM hada uparAMta sAdhano rAkhavAM, eTale snAna, pAna, jojana, kezara, caMdana, kasturI, bAjaraNa vigere ghaNAM rAkhAM, paNa tethI ghaNI jIva hiMsA thAya be, mATe te bIjo aticAra jANavo. tathA saMbaMdhavinA bahu asatya bakabakATa karavo, te trIjo aticAra jANavo. tathA nAka, hAtha, paga, mukhavigere maraDIne je kuceSTA karavI, te cotho aticAra jANavo. tathA kAma upaje evo vANIno prayoga karavo, te pAMcamo aticAra jAevo. besA banne pramAdAcaritanA aticAro De. evI rIteM guNavratanA zraticAro jANavA; have zikAvratanA aticAro kahe . teumAthI pehelA sAmAyika vratanA aticAro kahe . kAyavAGmanasAM duSTa, prnnidhaanmnaadrH|| smRtyanupasthApanaM ca, smRtAH sAmAyikavate // 115 // artha:- kAyAthI, vacanathI, tathAmanathI kuSTa praNidhAna karavU te, anAdara, tathA smaraNapaNAno nAza, e pAMce sAmAyikavatanA aticAro kahelA le. TIkA:- zarIranA hAthapagAdika avayavonuM je kuSTharIteM praNidhAna karabu, te kAyapraNidhAna, tathA varNasaMskArano anAva, zrarthanuM anavagama, ane capalatA, e vAupraNidhAna, tathA krodha, loja, moha, ajimAna Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 283 vigereno je saMcama, te manoH pravidhAna, e traNa aticAro; tathA anAdara eTale, utsAha vinA niyamita velAeja sAmAyika na karavuM te cotho zraticAra jANavo. tathA meM sAmAyika karyu ke, nahIM, evI je yAdadAstI naradevI; e pAMcamo ticAra jANavo, ko zaMkA kare ke, te kAyaDuH praNidhAna zrAdika hote te sAmAyikanuM nirarthakapaNuM, ityAdi aMgIkAra karavAe karIne, vastuno - jAvaja ko aticAra to mAlinyarUpeM be, to te sAmAyikano - jAva hote te zI rIteM yaha zake ? mATe te jaMgaja be; paNa aticAra nathI; have te zaMkA mATe kar3e te ke, anAjogayI temAM aticArapaNuM be. dave dezAvakA zika vratanA praticAro kahe . preSyaprayogAnayane, pujaladepaNaM tathA // zabdarUpAnupAtau ca, vrate dezAvakAzike // 116 // artha :- pote pacakhANa karelA, pradezamAM koine kaMi kAmamATe mokalavo, tyAMthI kaMi magAva, kaMzka vastu pheMkI, tyAMcI kone AvavAmATe saMjJA karavI ; kaMs zabda bolI kone tyAMthI bolAvavo; tathA potAnI aMgaceSTAtha kone tyAMthI bolAvavo; e pAMce dezAvakA zika vratanA zraticAro jANavA. have pauSadhatratanA zraticAro kahe be. utsargAdAnasaMstArA, nanavedayApramRjya ca // anAdaraH smRtyanupa, sthApanaM ceti pauSadhe // 117 // arthaH- mala, zleSmAdikane jago joyA tathA poMjyAvinA nAkhavAM, te pehelo aticAra; pATalA, sApaDA yAdikane paNa evIja rIteM joyA poMjyAvinA levA athavA melavA, e bIjo praticAra; tathA kAmala saMthArA zrAdikane paNa joyApoMjyAvinA melavA levA, e trIjo aticAra; paudha vratano anAdara karavo, e cotho aticAra tathA te saMbaMdhi yAdadAstInI je cUka, te pAMcamo aticAra; ema pauSadhatratanA pAMca praticAro jApavA. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. dave zratithisaMvijAgatratanA aticAro kar3e be. saccitte depaNaM tena, pidhAnaM kAlalaMghanaM // matsaronyApadezazca turyazikSAtrate smRtAH // 118 // arthaH- sAdhu voravA zrAvate bate, taiyAra rahelI vastuune na devAnI budviyI, sacitta evA ani zrAdikapara muke, e pahelo zraticAra; tathA evIja sacitta vastu, jevI ke, phalaphula vigerethI te devAnI vastune DhAMke, e bIjo aticAra; tathA sAdhune voravAnA vakhatanuM ullaMghana karIne, bhojana Adika taiyAra kare, e trIjo aticAra tathA matsara kare, eTale dekhAi lAve e cotho aticAra tathA zrA vastu bIjAnI mAlIkInI be, ema kar3hIne na thApe, e pAMcamo aticAra; e pAMce atithisaMvibhAgatratanA yaticAro jANavA. temAM paNa anAjogeM aticAro jAvA; ane jANatAM tAM kare, to tene vratanA naMgarUpeM jANavA. have zrAvakanuM mahAzrAvakapaNuM kahe be. 284 evaM vrata sthito naktyA, saptadetryAM dhanaM vapan // dayayA cAtidIneSu, mahAzrAvakaucyate // 119 // arthaH- evI rIteM vratamAM rahIne, jaktipUrvaka sAta kSetromA nyAyopArjita dhanane vAvato thako, tathA atidInane paNa te dhanAdika zrApato thako mahAzrAvaka kadevAya be. TIkA:- sAta kSetramAM peDhelaM jinabiMba, te hIrAmANeka zrAdizrI mAMDI pASANa athavA mATI pramukhanAM paNa banAvavAM tenI zAstrokta vidhithI pratiSThA karavI. aSTaprakArI pUjA karavI. tenI yAtrA karavI, tathA tene zrAjara vastra vigere peherAvavAM. yahIM koI zaMkA kare ke, jinabiMbo kaM tuSTamAna yatAM nathI, tethI tenI pUjA karavAmAM zuM phala be ? tene mATe kata ke, nahI tuSTamAna thatAM evAM ciMtAmaNi zrAdikathI jema tema jiafart paNa phala male be evI rIteM pote karAvelI tathA anya karAvelI, tathA zAzvatI pratimAdikanuM je pUjana zrAdika karatuM te. vIjuM jinajava-na nAmeM kSetramAM dhana vAbavuM te, eTale zalyarahita bhUmimAM, bakAya jIvanAM rakSaNa AdikadhI jinajavana karAvayuM ne vaijava hoya to jarata * Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. . nya zrAdikanI peThe hIrA mANeka vigere javAhIronI zilAu~thI mahAzonAvAvu jinanavana karAva. valI te saMprati rAjAnI peThe ThekANe ThekANe karAvavAM ane dhana na hoya to, eka ghAMsanI kuMpaDItuM paNa jinajavana banAva. valI rAjAdikeM to, gAma garAsa gokula vigere jinanavanane zrarpaNa karavAM tathA temano jIrNodhAra karAvavo. ahiM ko zaMkA kare ke jinanuvana karAvavAmAM to bakAya jIvanI hiMsA thAya , mATe te karAva q ucita kema kahevAya ? tene mATe kahe De ke, je gRhastha kuTuMba zrAdika mATe zrAraMjaparigrahamA prasakta , tenuM dhanopArjanapaNuM niSphala mA thA ? eTalA mATe jinajuvanAdikamAM dhana kharacarbu kalyANakArI ke; paNa dharmane mATeja dhana pedA karavU, e kalyANakArI nathI. valI te vAva, kuvA, zrAdika karAvavAnI peThe adharmanuM kArya nathI; kema ke, temAM to dharmanAM kAryoM thAya . valI je kuTuMba mATe AraMja nathI karato, evo pratimAdhArI zrAvaka kadAca jinabiMbAdika na karAve to paNa cAle. have trIjeM jinAgama kSetramA dhana vAvara, eTale, je Agamo sArAsAratatvo jaNAve; tathA je javano nAza karanArAMbe, evAM Agamone eTale zAstrone lakhAvavAM, tathA vastra dhAdikathI pUjavAM. cothu jinAgama gaNanArAune va. strAdikathI naktipUrvaka sanmAna Apaq. tathA tejenozranyAsa karanArA sAdhu zrAdikane te zrApavAM, tathA tenI hamezAM pUjA karavI, zrane tene zraddhApUrvaka sAMjalavAM. pAMca, jinavacanone anusAra zukracAritra pAlatA, tathA potAno janma saphala karatA, pote, taratA ane bIjAne tAratA, evA tIthaMkarathI mAMDI sAmAyika vratadhArIpratye je dhanAdikanuM vAvaq te arthAt tema azanAdika thAhAra, roga vakhate auSadha, ziyAlAdikamAM vastra, pAtra, daMDA, rajoharaNa ityAdi zApavAM. bahuM ratnatrayane dharanArI sAdhvIu~ne paNa yathocitta AhAra zrAdika zrApavAmAM potAnA dhanane vAparatuM. ahIM koza zaMkA kare ke, strIne to niHsatvapaNAye karIne, tathA suzIlapaNAyeM karIne modano adhikAra na hovo jozya, mATe teune dAna zrApa te sA. dhudAnatulya kema lekhAya? tene mATe kahe De ke, brAhmI, suMdarI, rAjImatI, sItA vigere strI grahasthapaNAmAM paNa mahAsatvavAlIu prasika thaenIyo be; tathA satyajAmA zrAdikeM, rAjyalakSmI, pati, putra, nAza, vigerene tajIne Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. paNa dIkSA lIdhI be; mATe teune paNa modano adhikAra de. sAtamu sAdharmika evA zrAvakone mATe paNa potAnuM dhana vApara. te ne potAnA putra zrAdikanA vivAhamahotsavamA nimaMtraNa dezjamADavA, temane vastrAcaraNo ApavAM, duHkhamAMdhI potAnuM dhana kharacIne paNa ugAravA; temane dharmakriyA karavAmATe pauSadhazAlArDa karAvI zrApavI vigere aneka prakAranI temanI zuzrUSA karavI; ane tevIja rIteM zrAvikAu~ne mATe paNa potAnuM dhana vAparavaM, te zrAvikATha kevI to ke, mahAzIyalavAlI, ratnatrayayukta, tathA jaina dharmamAM anurakta cittavAlI, hoya . ahIM ko zaMkA kare ke, strIne to zAstramA mahAuHzIla zrAdika aneka kuTuNovAlI, tathA thA loka zrane paraloka bannemA kuHkhadenArI kadetI be; to tene mATe kahe ne ke, saghalI strI kaMza tevIu hotI nathI; jinezvara prajunI mAtA zrAdika ane ka, caramazarIrI, athavA be traNa java karanArI evI, mahA guNavatI strI iMsAdikathI paNa pUjAya , tathA munizrI paNa teUnI stuti karAya ne mATe evI suzIla strIunuM to vAtsalya karavU, teja lAyaka . have evI rIteM kevala sAtadetramAMja dhana vAparatuM tema nahIM, paNa gariba, AMdhalA, pAMgalA, beherA, vigerene kevala dayA karIne zrApa, paNa jatithI nahIM kema ke praju paNa dIkSA letI vakhate pAtrApAtranI apedArAkhyAvinAja saM. vatsarIdAna dayAyeM karIne dIye . mATe evI rIteM sAte kSetramA tathA dIna lokone dAna denAro mANasa mahAzrAvaka kahevAya je. sAmAnya zrAvakane paNa zrAvaka kahevAya, paNa zrAvI rIte je sAtadetramA ane dIna mANaso pratye je dhana vApare te mahAzrAvaka kahevAya. have vyatirekachAreM karIne sAtakSetramA dhanavapananuM kharUpa kahe . . yaH sadbAhyamanityaM ca detreSu na dhanaM vapet // kathaM varAkazcAritraM uzvaraM sasamAcaret // 10 // arthaH- utuM, ane zarIrathI bAhya rahenu, tathA anitya, eTale jenerAjA, agni, pANI vigereno jaya be, evA dhanane paNa je sAtatetromAM vAvato nathI, te mANasa atyaMta zrAkalaM evaM cAritra te zI rIteM pAlI zakaze? Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. have mahAzrAvakanI dinacaryA kahe . brAhma muhUrte uttiSTet, parameSTistutiM paThan / kiMdhA kiMkulazcAsmi, kiMbatosmIti ca smaran // 1 // arthaH-maMgalikamATe paMca parameSTinI stuti gaNatAM thakAM, rAtrinuM caudamuM brAhma nAmanuM je muhUrta, teneviSe uThavaM, tathA mAro zuMdharma ? kayA kulano bu? tathA mAre zuM vrata ? upaladaNathI avyathI koNa mArA guru ne? devathI hu~ kyA nagaramAM vasuM huM ? kAlathI thA kayo vakhata ? vigerenuM smaraNa kara, tevAra par3I zuciH puSpAmiSastotrai, devamanyaya' vezmani // pratyAkhyAnaM yathAzakti, kRtvA devaradaM vrajet // 12 // arthaH- pavitra thara, gharamAM, rahelA devanI, puSpa,naivedya, tathA stutithI pUjA karIne yathAzakti paJcakhANa karIne, devAlayapratye jaq. TIkA:- pavitra tharbu, eTale kharacu jaz zrAvI, dAtaNa pANI karI,mu. kha dhoza, kogalA karI snAna kara.(A saghalu upadezarUpa nahIM jANavU paNa te to lokasika kArya be; kemake zAstrakAro kaMza evAM sAvadha kAryoMno upadeza detA nathI; ) puSpa eTale saghalAM sugaMdhi avyo, dhUpa, vastra, zrAjaraNa zrAdika upalakSaNathI jANI sevAM; naivedya eTale rAMdhelAM anAja, phala, akSata, dIpa, jala, vigere upaladaNathI jANavAM; stuti eTale " namutyuNaM" ityAdi jinaguNanAM stavano jANavAM paccakhANa eTale nokArasI, porasI, gaMThasI vigere jANavAM. te vAra par3I devAlayeM javU; te mATe snAna, vilepana, vastra, zrAjUSaNa, vAhana Adika vAparavAM vigere khayameva sika be, mATe teno zrahI upadeza karyo nazrI; temAM paNa rAjA hoya, to pote hAthI, ghoDA, laSkara vigere sahita dhAmadhUmathI derAsareM jAya; ane sAmAnya mANasa uhatAzno tyAga karIne, arthAt jethI lokotaraphanI hAMsInI prApti na thAya evI rIte devAlayeM jAya. te vAra par3I pravizya vidhinA tatra, triHprdkssinnyejinN|| puSpAdinistamamyar2yA, stavanairuttamaiHstuyAt // 13 // . arthaH- tyAM vidhipUrvaka praveza karIne, jinezvara prajune traNa pradakSiNA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zan yogazAstra. devI; tathA prajune puSpAdikathI pUjIne uttama evAM stavanothI stuti karavI. TIkA:- tyAM praveza karavAno vidhi nice mujaba jANavo. puSpa tAMbUla zrAdika sacitta dravya, cAku barI Adika dathIyAra, pADukA vigere tajIne, uttarAsaMga karIne, jinabiMbanAM darzana hote te, mastake aMjalI karIne, manane, tatpara karIne, tathA evI rIteM paMcavidha abhigamanapUrvaka traNa nisI kahIne praveza karavo. rAjA zrAdikeM potAnAM rAjya cihno tajIdevAM. valI hamezAM athavA parvane dahADe snAtrapUrvaka pUjA karavI. snAtra vakhate peDhelAM sugaMdhi caMdanathI jinabiMbane tilaka kara paDhI dhUpa karavo. paDhI sarva auSadhimaya evA pANIthI kalaza karavo. paDhI kusumAMjalI nAkhavApUrvaka kapUra, kuMkuma, caMdana, agara vigerethI mizritakarelAM, jala, ghI, dUdha vigerethI snAtra kara paDhI sugaMdhi caMdanathI vilepana kara. paDhI caMpaka, kamala vigerenI uttama puSpamAlAthI pUjana karavuM. pabI rala, sonuMmotI vigerenAM zrAbhUSaNo prabhune peherAvavAM paDhI vastrAdika parAvavAM. pa bIsava, tayAdikathI agADI aSTamaMgala AlekhavAM. paThI agADI, naivedya, maMgaladIvo, ghI vigere mukavAM prajune lalATamAM gorocanathI tilaka kara paDhI dhArati utAravI evI rIteM prajune pUjIne, ryApathikI pratikramaNapUrvaka zakrastavAdika daMDakathI caityavaMdana karIne, mahAkaviyeM raaai stotra stuti karavI. paDhI kAyotsarganAM prAyazcittarUpa tassauttarIno pATha jaNavo. have te pathikInAM sUtra tathA artha kahe be. " ichAmi paDika mi iriyAvadiyAe virAhaNAe " ryApathikI eTale gamanapradhAna je mArga, temAM thatI jaMturjanI bAdhA tene pratikramaNa ka rakhAne huM huM huM. athavA ryApatha eTale sAdhu zrAcAra, temAM thaelI je virAdhanA te pratikramaNa karavAne huM huM huM. sAdhuzrAcAranuM je atikramaNa prANAtipAta, tenuM zratre mukhyapaNe grahaNa : bAkInAM pApasthAnakono to aMdaraja samAveza yara jAya be; have te zuM hote bate virAdhanA thAya ? te kaDe Dhe, "gamaNAgamaNe" ketAM jatAM zrAvatAM: " pANakamaNe " ketAM dvipriyAdika je prANI, tenAM zrakramaNathI; tathA " bIkamaNe " ketAM vI - janAM AkramaNaSI; " hariyakkamaNe " ketAM saghalI jAtanI vanaspatinAM Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. "" 28 zrakramaNathI; " usAjattiMga paNagadagamaTTI makkaDAsaMtApAsaMkamaNe" zrosa tAM pANI, zrane uttiMga ketAM gardanAkRtivAlA jIvo, ke jerja jamInamAM kANAM pADe be, athavA kIDIunAM sthAnako; paNaga ketAM pAMcavarNanI lIla, daka eTale kAya, mahI eTale pRthvIkAya, makkaDAsaMtApa ketAMka - rolIyAnAM jAlAM tenAM zrAkramaNathI; vigere " je me jIvA virAhiyA tAM je koi jIvone meM sarvathA virAdhyA hoya, ke je " egiMdiyA " ke - tAM ekeMdriya hoya, arthAt jeTane phakta spazeMdriya hoya, " beiMDiyA " ketAM jene sparza ane raseMdriya hoya; " teiMdiyA " ketAM jeune sparza, rasa, tathA ghrANeMdriya hoya; cauriMdiyA ketAM jeune sparza, rasa, ghANa - cakSu e cAra iMdriyo hoya; tathA " paMceMdiyA " ketAM jene sparza, rasa, ghANa, cakSu zrane zrAneMdriya hoya, evA jIvone sAmA zrAvatAM caraNe karIne hayA hoya, athavA upADIne pheMkyA hoya; "vattiyA " ketAM ekahA karyA hoya, athavA ghuDa ke kAdavathI DhAMkI dIdhA hoya, " le siyA " ketAM ekavIjAne zliSTa karyA hoya, " saMghAi yA " ketAM gAtro raai melavI dIghAM hoya, " saMghaTTiyA " ketAM sparza karelA hoya, "pariyA viyA " ketAM cAre bAjuthI pIDita karyA hoya, " kilA miyA " ketAM mRtyupA evIrIteM glAnine pamADyA hoya; " udaviyA " ketAM trAsa pamADyo hoya, " ThANA uThANaM saMkA miyA " ketAM temane potAne sthAahal parasthAnakeM lei javANA hoya, "jIvIyArDa vavaroviyA " ketAM jIvI mAryA hoya, te saghaluM mAruM duHkRta mithyA thA ? evI rIteM AlocanA pratikramaNarUpa dvividha prAyazcittane aMgIkAra karIne, kAyosarga prAyazcittarUpa nIce pramANe pATha jaNavo. " tassa uttarIkaraNeNaM " tAM te uparanA pATha paDhI tenuM uttara karaNa, teNeM karIne, " pAyavitta karaNeNaM " ketAM bahulatAe karI cittane zodhavAvaDe karIne, athavA pApane bedavAvaDe karIne, "visohi karaNeNaM" ketAM aparAdhoe karIne ma lIna evo je AtmA tene nirmala karavAe karIne, " visalI karaNeNaM hai AtmAne kapaTa zrAdika zalyathI rahita karavAvaDe karIne, "pAvANaM kammANaM nidhyAyAe " ketAM saMsAranA nibaMdhanarUpa je jJAnAvaraNAdika karmoM, tejanA uccheda ketAM nAza mATe, " ThAmi kAussaggaM " ke 25 37 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogazAstra. tAM thA kAyAne tenA vyApAramAthI tyAga karuM bu. te kevI rIteM karUM? te kahe . " anatthajasasieNaM" ketAM anyatra je Urdhva zvAsa, te zivAyanA vyApArathI; "nisasieNaM ketAM nIcAzvAsazivAya,"khAsieNaM" ketAM udharasazivAya, " lieNaM" ketAM kizivAya " jaMjAieNaM" ketAM bagAsA zivAya, " ueNaM " ketAM uMDakAra zivAya, " vAyanisaggeNaM" ketAM apAnadvArathI pavana nikalavA zivAya, " jamalIe" ketAM zrakasmAt thatA zarIranA nama zivAya " pittamukhAe " ketAM pittanA ubAlA zivAya, saghalA vyApArathI nirmukta karuM bu. valI " suimehi aMgasaMcAle hiM" ketAM sUkSmarIteM aMganA cAlavAe karIne, tathA " suhumehiM khelasaMcAlehiM " ketAM sUdArIteM zleSmanA saMcArathI, (potAne vIryayukta avyapaNAe karIne aMdaranA nAgamA sUkSma zleSmasaMcAra thAya , tethI anyatra pada kaheDhuM .)" suhame hiM dihisaMcAle hiM" ketAM sUkSma evA dRSTinA saMcAradhI, kema ke dRSTinA nimeSo ekaja jagoe sthira karI zakAtA nathI. "evamAie hiM" AgArehiM ajaggo avirAhi huGama kAussaggo" evI rIteM upara kahelA apavAdoe karIne mAro kAyotsarga avirAdhita thA? zrAdizabdathI ani, vijalI zrAdikanI ujAlAgate bate paNa, jo hu~ uMDhavAAdikamATe upadhi vigere lejaM, to paNa mAro kAyotsarganiMga mA thA ? ahIM koI zaMkA kare ke, namaskAraja kahIne, zAmATe tenuM grahaNa nathI karatA ? ke jethI teno jaMgaja na thAya; tene mATe kahe je ke, kaMza namaskArathIja parAto nathI, paNa kAyotsargarnu mAna karAya be. jeTalA jeTalA parimANano kAyotsarga kahelo , teTalA teTalA parimANano kAyotsarga karyA pehelAMja, namaskAra nahIM jaNIne jo pAre, to jaMga thAya, ane samApta thayA pehelA paNa jo kAyotsarga pAre, to paNa jaMga thAya. mATe jeTalA parimANavAlo kAyotsarga hoya, teTabuM parimANa puruM thAya, tyAreja " namoarihaMtANaM " ema kahI kAyotsarga pAravo. tema baMdara ke bIlADI agADI zrAvate, agADInA jAgamAM khasavAthI paNa jaMga nathI thato, tema cora athavA rAjAnI vIkathI zrasthAne paNa namaskAra bolatAM jaMga nathI thato. tema sarpadaMza vakhate sahasA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. zae uccAraNa karavAthI jaMga thato nazrI. have te kAyotsarga kyAM sudhI ? te kahe . " jAvaarihaMtANaM jagavaMtANaM namokAreNaM na pAremi" ketAM jyAM sudhi hu~ zrI arihaMta jagavaMtane namaskAra na karuM tyAM sudhi. " tAvakAyaM ThANeNaM moNeNaM kANeNaM appANaM vo sirAmi " ketAM dehane UrdhvasthAna zivAya, bIjA prasaranA niSedhe karIne maunavaDe karIne, zujaevA dhyAnavaDe karIne, AtmIya kAyane kuvyApAra dUra karavAvaDe, karIne tarju DhuM keTalAko "thappANaM" evo pATha nathI paNa bolatA. evI rIteM pacIza uvAsa pramANa kAla sudhi, unnA rahIne, banne hAtho lAMbA karIne, vAcA baMdha karIne, hu~ uttama dhyAnamA rahuM huM. arthAta sthAna, mauna, dhyAna, ane kriyAnA vyatireke karIne kriyAMtara dhyAnachAreM tanuM . pacIza ubAso logassanA caMdesu nimmalayarA sudhinA pAThamAM lAge . evI rIte kAyotsarga karIne // namo arihaMtANaM // evo pAu kahIne, namaskArapUrvaka pArIne logassa saMpUrNa kaddevo. evI rIteM jo guru najadIkamAM hoya, to temanI samakSaane guru na hoya to manamAM gurunI sthApanA karIne, ryApatha pratikraNa karIne utkRSTa caityavaMdana karAya ne, ane jaghanya tathA madhyama caityavaMdana to pithikI pratikraNa vinA paNa karAya . " namo arihaMtANaM" zrathavA koza kaviyeM karelA ekAdazlokathI paNa jaghanya caityavaMdana thAya ne, keTalAko praNAmamAtrane paNa jaghanya caityavaMdana kahe je te praNAma paNa pAMca prakArano De, zira namAvavAthI, ekAMgapraNAma, be hAthathI ghyaMgapraNAma, ve hAtha ane mastakathI vyaMgapraNAma, be hAtha ane be ghuTaNathI caturaMgapraNAma, tathA ve hAtha, ve dhuMTaNa tathA mastakathI paMcAMgapraNAma karAya . utkRSTa caityavaMdanA jamIna poMjI, prajunI sanmukha cakku tathA mana rAkhI, vairAgyathI romAMcita thakSa harSAzruthI locano pUrIne, atyaMta jAvathI yoga mukhAyeM karIne caityavaMdana kare. panI namutthuNaMno pATha kahe. " namutyuNaM" ketAM namaskAra thA ? te have kahe ."arihaMtANaM" karmarUpI zatruune haNanArA vigere ghaNAzrarthavAlA, evA prajupratye, valI te praju kevA to ke, " jagavaMtANaM" ketAM " arka, yoni" e banne artho boDI bAra arthavAlA jagavAlA, te bAra artho nIce pramANe jANavA jaga eTale jJAna, prajjune gathI mAMDI dIkSAparyaMta traNa jJAno hoya be, mati, zruta, zrane avadhi, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaeza yogazAstra. par3I manaHparyava, tathA ghAtikarmano daya thavAvAda kevalajhAna thAya . vIjo artha jagaeTale mAhAtmya, eTale prajunA kalyANaka samaye nArakiyone paNa sukha thAya ne, tathA ghora aMdhakAramaya evA te nArakiyomA te vakhateM prakAza paNa thAya . valI te garnamAM zrAvate te kulamAMdhanAdikanI vRddhi thAya De, nahIM namatA rAjA zrAvIne temanA mAhAtmyathI name , valI te vakhate marakI. ativRSTi, anAvRSTi vigere upajavo nAza pAme ; anuM Asana kaMpita thavAthI, te (iMca) temanI sevAmAM hAjara thAya ne. ityAdi temanuM mAhAtmya . trIjo artha naga eTale yaza, prajuyeM rAga dveSane tajyA be, pariSada tathA upasargoM sahana karyA , parAkrama phoravyu De, tethI devalokamAM devAMganAu~thI, tathA pAtAlamA nAgakanyAu~thI tathA surAsurodhI paNa temano yaza gavAya je. cotho artha jaga evaM vairAgya; pranu dIkSA lIdhA bAda vINakarmovAlA thazne sukhaHkhamAM udAsInapaNuM lAvI vairAgyamayaja thAya . pAMcamo artha jaga eTale mukti sakala kvezanA nAzarUpa evI te mukti to prajune najadIkaja . ho artha jaga eTale rUpa, te to prajune sarvathI utkRSTa ne. sAtamo artha naga eTale vIrya, praju merune daMDarUpa karI samasta pRthvIne trarUpa karavAne samartha be; kema ke tatkAla utpanna bhaelA evA vIraprajuyeM iMjanI zaMkA dUra karavAmAde DAbA paganA aMgugathI merune kaMpAvyo hato. zrAThamo artha naga eTale prayatna, prajune te samudghAtazailezyAvasthAvyaMgya be. navamo nagano artha zvA be; ane te prajune janmAMtaramA tema tIrthaMkararUpa janmamAM paNa phuHkharUpI kAdavamA magna thaelAM A jagatne uddhAra karavAnI te zvA to rahelIja be. dazamo artha jaga eTale lakSmI te prajune ghAtikono daya thayAbAda kevalajJAnamaya atizaya sukhasaMpadA male . agyAramo artha jaga eTale dharma; ane te to prajune mahAyogAtmaka nirjarA phala vAlo atizreya be. bAramo artha naga eTale aizvarya, ane te to prajune samavasaraNa tathA pratihArarUpa je. evI rItanA nagazabdanA arthavAlA eTale jagavaMta pratye namaskAra thA ? " zrAzgarANaM" ketAM zrAdinA karanArA, eTale sakala nItinAM nibaMdhanarUpa zrutadharmanI zrAdi karanArA.jo ke dvAdazAMgo to nitya , to paNa te arthanI apekSAyeM nitya be, paNa zabdanI apedAyeM to Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e3 tRtIyaprakAza potapotAnA tIrthamAM zrutadharmAdikanuM karavu aviruddha le. "titthaparANaM" ketAM jenAthI saMsArarUpI samuSa tarAya te tIrtha kahevAya. ane te pravacananA AdhArabhUta evo caturvidha saMgha athavA pehelA gaNadhara kadevAya. teune karanArA. have "sayaMsaMbuddhANaM" ketAM paranA upadezanI apekSA rAkhyAvinAja potAnI meleja bodha pAmelA. valI "purisuttamANaM" ketAM puruSone viSe atyaMta utkRSTa evA, valI purisasiMhANaM" ketAM siMho jema zauryatA zrAdika guNoyeM karIne yukta hoya , tema A prajupaNa karmAdika zatrune iNavAmAM siMha samAna zUrA be, mATe sAdhAraNa puruSomAM siMha sarakhA; valI "purisaravarapuMDariyANaM" ketAM jema kamalo kAdavamAM utpanna thAya ne, ane jalathI vRddhi pAme , ane par3I te bannene tajIne jema upara thAve je, ane khajAvadhIja suMdara lAge , tema nagavAn paNa karmarUpI kAdavomAM utpanna thAya , jogarUpI jalathI vRddhi pAme , ane pAulathI te bannene tajIne, atizayanI saMpadAvAlA thazne, narAmara vigerethI sevAya be, ane bevaTe modanA sukhanA heturUpa thAya . valI "purisavaragaMdhahatthINaM" ketAM puruSoneviSe uttama gaMdhahastI sarakhA, eTale gaMdhahastInA madanI gaMdhathI, tyAM vasatA gula hAthI jema bIkathI dUra nAzI jAya , tema prajunA vihArarUpI pavananI gaMdhayI iti, zatrurnu sainya, ukAla, marakI vigere paNa dUra nAzI jAya ." logguttamANaM" ketAM javyasatvarUpa je loka teneviSe uttama evA, " loganAhANaM " ketAM lokanA nAtha evA, "logahiyANaM" ketAM lokanuM hita karanAra, " logapazvANaM" ketAM lokane viSe pradIpasamAna, loga pajoagarANaM ketAM lokane viSe pradyota karanArA, "ajayadayANaM " ketAM ajayadAnane denArA. " cakhkhudayANaM " ketAM viziSTha evA AtmadharmarUpa caDhune denArA, maggadayANaM" ketAM mokSamArgane denArA, " saraNadayANaM" ketAM saMsArarUpI vanamAM jaTakatA prANIne tatvaciMtArUpa zaraNanA denArA; "bohidayANaM" ketAM bodhibIjanA denArA; "dhammadayANaM" ketAM sarva viratitirUpa sAdhudharma, ane dezaviratirUpa zrAvakadharmanA denArA. "dhammadesiyANaM" ketAM navyapratye dezanA devAvAlA "dhammanAyagANaM " ketAM dharmanA nAyaka "dhammasArahiNaM" ketAM dharmanAsArathi evA. " dhammavara cAuraMtacakavaTINaM" ketAM dharmarUpI cakrapratye cakra Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IuH yogazAstra. vartti sarakhA. " paDiyavaranAtha daMsaNa dharANaM" koi paNa aTakAvI na zake, evA jJAna darzanane dhAraNa karanArA, tathA "vizra bajamAeM" ketAM, jJAnAvaraNAdika ghAtikarma, tathA tenA baMdhanA sAdhanarUpa javAdhikAra; te rUpa je badmasthapaNuM, tene dUra karanArA tathA " jiNANaM" ketAM pote rAga thAdikane jItanArA, tathA " jAvayANaM" ketAM bIjAune paNa upadeza - dika dene jItAvanArA, tathA "tiSAeM" ketAM samyag jJAna, darzana ane cAritrarUpI vahANathI javarUpI samudrane taranArA, tathA "tArayANaM" ketAM bIjAune paNa javasamudrazrI tAranArA tathA "buddhANaM " ketAM jIvAjIvAdi tatvone jAnArA, tathA "bohiyANaM " ketAM bIjAune paNa te tatva jaNAvanArA; tathA " muttANaM moThAgANaM " ketAM caturgatinA vipAkarUpa je vicitra karmoM, tethI mukAyelA, ane bIjAune paNa tethI mukAvanArA. tathA " savanUNaM saGghadarisINaM " ketAM saghaluM jANanArA, anesa jonArA. tathA "sivamayala maruzra maNaMta marakaya mahAbAda mapuNarAvatti siddhigaznAmadheyaM gANaM saMpattANaM " ziva eTale sarva prakAranA upar3ava vinAnuM, mokSa, tathA acala eTale khAjAvika tathA prAyogika kriyAu~thI nahIM calAyamAna thAya tenuM, tathA aruja eTale vyAdhi vedanAvinAnuM, kema ke te vyAdhinA heturUpa evAM zarIra ne manano tyAM (mokSamAM ) - 7 (C va be; tathA anaMta tAM anaMtajJAneM karI yukta, tathA akSaya ketAM vinAza na thai zake tevuM; tathA avyAbAdha ketAM bAdhArahita, tathA apunarAvRtti ketAM pharIne jyAMthI pAnuM saMsAramAM zrAva nathI yatuM tenuM tathA sigitinAmadheyaM ThANaM saMpattANaM ketAM siddhigati nAmanAM sthAnaka pratye prApta thaelA; tathA jiya nayANaM" ketAM jItela be jaya jema evA, jiNANaM" ketAM jinezvara pratye " nama" ketAM namaskAra thA . real pATha hyAbAda keTalAko atIta, anAgata, tathA vartamAna jinezvarone vaMdana karavAmATe nIcenI gAthA paNa kahe be. vissaMtAgae kAle || << je yA siddhA, je saMpazyavamANA, save tiviheNa vaMdAmi // 1 // artha :- je pehelAM siddha thaelA be, tathA je AgAmi kAlamAM Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eya tRtIyaprakAza. siddha thaze; tathA vartamAna kAlamA je varte , evA saghalA siddhone hu~ trivi trividhaM vAMuMDaM. par3I uThIne sthApanAItne vAMdavAmATe jinamukhAyeM karIne "arihaMta cezyANaM" ityAdi sUtrajaNa. " arihaMta cezyANaM " ketAM arihaMta pra. timAne nimitteM "karemi kAussaggaM" ketA hu~ kAyAne anya vyApArathI rokuMDaM. zAmATe ? to ke "vaMdaNa vattiyAye" ketAM arihaMta caityane vaMdana karavAmATe, tathA "puzraNavattiyAye" ketAM gaMdhamAdaya AdikathI pUjA karavAmATe, tathA "sakAravattiyAye" ketAM uttama vastra bAlaraNa zrAdikathI satkAra karavAmATe,tathA "samANavattiyAye" ketAM stuti AdikathI guNonI unnati karavAmATe, tathA "bohi lAja vattiyAye" ketAM arihaMta prajuyeM praNIta evA dharmanI prApti thavAmATe. tathA "niruvasagga vattiyAye" janma jarA dikanA upasargarahita evo je modA, tene mATe, vahIM koI zaMkA kare ke, sAdhu zrane zrAvakane bodhi lAja to beja, tyAre zAmATe tenI tene prArthanA karavI jozya? tene mATe kahe ne ke, ko kliSTa evA konA udayathI, te bodhilAla jo pAge khasI jAya, to tene mATe janmAMtaramAM tenI je prArthanA karavI te kaMza ayukta nathI. have zrA kAyotsarga kare, to paNa jo temAM zraddhA na hoya, to te ilita artha denAro thato nathI; tene mATe have kahe , " sakAye mehAedhizye dhAraNAye aNupehAye vajamANIye gami kAusagaM" zrajhA kehetAM mithyAtva mohanIya karmanI kSayopazamathakI utpanna thaelI, tathA udakaprasAdaka maNinI peThe cittanA prasAdane utpanna karanArI evI zrajhAyeM karIne, tathA "medhayA" eTale jaDapaNAMye karIne rahita, tathA "dhRtyA" kehetAM mananA samAdhipaNAthI, eTale rAgadveSa vinA, tathA "dhAraNayA" kehetAM arihaMta prajunA guNone nahIM vismaravAvaDe karIne, tathA " anuprekyA" kehetAM vAraMvAra arihaMta prajunA guNonA smaraNavaDe karIne, tathA " vardhamAnayA" kedetAM vRddhi pAmatI, evI zraddhA AdikeM karIne, "vardhamAnayA" e vizeSaNa akAdika sarva padone joDI levU. valI zrahIM akAdikano anukrameM upanyAsa karelo , eTale zrakA hoya to medhA, medhA hoya to Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae6 yogazAstra. dhRti, dhRti hoya to dhAraNA, tathA dhAraNA hoya to anudA, ema zranukrama jANavo. patI covIze tIrthaMkarotuM stavana jaNe, te nIce pramANe. " logassa ujoyagare, dhammatitthayare jiNe, arihaMte kittasaM causaMpikevalI" thA padomAM " arihaMte" e vizeSya pada be. have te arihaMto kevA ? toke " logassaujoyagare" ketAM lokane vipe jadyotanA karanArA; eTale paMcAstikAyarUpa je loka, tene kevalAlokarUpI dIpake karIne prakAza karanArA, tathA "dhammatitthayare" ketAM deva, manuSya ane dAnavAdikanI parSadAmAM, sarva koza samajI zake evI vANIe karIne dharmatIrthane pravarttAvanArA; tathA " jiNe" kehetAM rAga dveSAdikane jItanArA; evA "arihaMte" kahetAM karmarUpI zatruUne jItanArA evA jinezvaronI hu~ stuti karIza. te kayA kayA jinezvaro? tenAM have nAmo kahe je. ruSala, ajita, saMcava, abhinaMdana, sumati, padmapranu, supArtha, caMdapraju, suvidhi, (puSpadaMta,) zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMthu, ara, masi, munisuvrata, nami, nemi, pA. caM, tathA vardhamAna jinezvarone huM vaMDaM bu. have te covIze jinezvarono sAmAnya tathA vizeSapaNAthI artha kahe . sAmAnyathI paramapada pratye je jAya, te ruSana kahevAya; athavA je dezanArUpI jalazrI sukharUpI anithI dagdha thaelA jagatne siMce te vRSana kadevAya; have vizeSapaNAthI rUSana eTale baladanA lAMDanavAlA athavA temanI mAtAe khapnamAM pehelAM vRSana joyo hato, tethI paNa temanuM nAma vRSana kahevAya. have je parisaha zrAdikathI jitAyA nathI, te ajita kahevAya, athavA jyAre pra. tu garnamAM hatA, tyAre rAjAe jagavAnanI mAtAne dyUtakrIDAmAM jItI na hotI tethI paNa temanuM " ajita " nAma jANavU. tathA jemane prakarSe karIne cotrIza atizayo thayA be; te saMnava kahevAya, athavA jemanI stuti karyAthI sukha thAya, te paNa saMcava kadevAya. athavA praju, garnamAM hatA, te vakhate dhAnya ghaNuM pAkyuM hatuM, tethI paNa temanuM saMjava nAma jANavU. tathA je deveMja AdikathI aninaMdita thayA , te " abhinaMdana" kahevAya tathA uttama De mati jemanI te sumati kahevAya, athavA praju garnamAM zrAvate te mAtAne zujamati thai hatI, tethI paNa te sumati ka Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza hevAya. tathA padmanI peThe niHpaMkapaNAne aMgIkAra karIne, jemanI kAMti padmasarakhI hatI, te padmaprana kahevAya, athavA temanI mAtAne padmapara zayana karavAno Dohalo utpanna thayo hato, ane te devatAe saMpUrNa karyo hato, tethI paNa temanuM padmaprana nAma jANavU. tathA prajju garjamAM hote - te, temanI mAtA uttama pArthavAlI, thara, tethI prajunu supArzva nAma jANa. tathA caMnI kAMtisarakhI saumya lezyA jemane hatI, tethI, tathA mAtAne caMpAna karavAno dohado utpanna thayo hato, tethI temanuM nAma caMprana jANavU. tathA zojana vidhi jemano, tathA praju jyAre garnamAM hatA tyAreM mAtAno paNa uttama prakArano vidhi hato, tethI temanuM suvidhi nAma jANavU; athavA puSpanI kalI sarakhA temanA manohara dAMto hatA, tethI temanuM "puSpadaMta " evU paNa bIju nAma jANavU. tathA saghalA prANIunA saMtApone daravAcI prajunuM " zItala " evaM nAma jANavU. zrathavA pranu garnamAM zrAvate bate pitAne thaelo pittadAha prajunI mAtAnA karasparzathI dUra thayo, tethI paNa temanuM zItala nAma jANavU. tathA sakala juvanane zreya karanArA, athavA manohara , aMsa ketAM khanA jemanA evA, athavA praju garjamAM zrAvate bate, mAtAe devatAdhiSThita evI zayyA thAkrAMta karI hatI, tethI paNa temanu zreyAMsa nAma jANavU. tathA vasu nAmanA je deva vizeSo teu~ne paNa pUjanIya te vAsupUjya kahevAya; athavA praju garnamAM zrAvate te iMseM rAjyakula, dhanathI jarI dIdhuM hatuM, tethI paNa temanuM "vAsupUjya " nAma jANavU. tathA nirmala De kevalajJAna thAdika jemane te vimala kahevAya, athavA praju garjamAM Avate bate, mAtAnI mati ane zarIra banne nirmala thayAM, tethI paNa temanuM " vimala" nAma jANavU. tathA anaMta evA karmanA aMzone je jite, athavA anaMta evAM jJAna thAdikathI je, jaya pAme, te anaMtajit kahevAya, athavA praju garnamAM zrAvate bate, mAtAe anaMta evI ratnanI mAlArja dI hatI, tethI paNa temanuM anaMtajit nAma jANavU. tathA urgatimAM paDatA evA prApiu~nA samUhone je dhArI rAkhe, te dharma kahevAya; athavA prannu garnamA zrAvate te mAtA dAnAdika dharmamAM tatpara thara hatI, tethI paNa temanuM " dharma " evaM nAma jANavU. tathA zAMtinA karanAra te zAMti, athavA praju Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaena yogazAstra. garnamAM zrAvate bate, pehelAMdhIja cAlatI marakI zAMta thai hatI, tethI paNa temanuM nAma "zAMti" jANavaM. tathA pRthvImAMje rahelA be, te kuMthu, zrathavA praju garnamAM Avate bate, mAtAe ratnonA kaMthudhAu~no rAzi joyo hato, tethI paNa temanuM nAma "kuMthu" jANavU. tathA praju garnamAM zrAvate bate mAtAe khapnamAM sarvaratnamaya evo "ghara"joyohato, tethI paNa temanuM "ghara" nAma jANavU. tathA parisahAdika mahone je jIte te "mahi" kahevAya, athavA praju garnamAM hote bate, mAtAne sugaMdhi puSpamAlyanA bibAnApara suvAno Dohalo thayo hato, ane te devatAe pUryo hato, tethI paNa temanunAma "mahi" jANavu, tathA jagatanI trikAla avasthAne jANanArA, tathA uttama vratavAlA te "munisuvrata" kaDevAya; athavA praju garnamAM zrAvate bate, mAtA muninI peThe uttama vratavAlI thara, tethI paNa temana "munisuvrata" nAma jANavU. tathA parisahAdikathI je namI nathI jatA. te athavA praju garnamAM hote bate, paracakranA rAjAe zrAvIne namana kayuM hatuM, tethI pa. Na temanuM " nami" evaM nAma jANavU. tathA dharmarUpI cakranI nemi sara. khA, te nemi kadevAya, athavA praju garnamAM hote bate, mAtAe ariSTa ( kAlAM) ratnono moTo nemi joyo hato, tethI paNa temanuM " ariSTanemi " nAma jANavU. tathA je saghalA jAvone jue, te pAca, athavA praju garnamA hatA tyAre rAtrie mAtAe zayyAmA sutAM, thakAM, aMdhakAramA paDakhe rahelo sarpa joyo hato, tevI rItanA khapnanA anusAreM paNa ajurnu "pArzva" evaM nAma jANavU. athavA pArzva nAmeM yakSa, prajunI vaiyAvana karato ito, tethI paNa temanu pArzva evaM nAma jANavU. tathA janmathI mAMDI je jJAna AdikathI vRddhi pAmyA, te vardhamAna, zrathavA prajunA janmathI jJAtakula dhanadhAnyAdikathI vRddhi pAmyu, tethI paNa temanuM " vardhamAna" evaM nAma jANavU. . evI rItanuM kIrtana karIne cittanI zuddhimATe have praNidhAna kahe . "eva.mae ajitthuthA" ketAM evI rIteM meM stuti karI, have te jinezvaro kevA ? to ke, "vidyarayamalA" ketAM nAza karelI , karmarUpI raja ane mela jee evA, tathA " pahINa jara maraNA" ketAM nAza thaela jarA (ghaDapaNa) ane maraNa jemane evA, " cavIsaMpi jiNa Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. zaee~ varA" ketAM covIse jinezvaro, tathA " titthayarA" ketAM tIrthaMkaro, "bhe pasIyaMtu " ketAM mArApara prasAda karo ? " kittiya" ketAM meM temanI stuti karI; "vaMdiya" ketAM meM temane vAMdyA, "mahiyA" ketAM meM temane pupa AdikathI pUjyA; valI te jinezvaro kevA? to ke "je e logassa uttamA sijhA" ketAM prANIvarganA karmamalanA bajAveM karIne prakRSTa rIte sicha thayA ne, evA te jinezvaro "zrArugga" ketAM siddhapaNuM, tathA "bo. hilAnaM" ketAM arihaMta prajuyeM banAvelA dharmanI prApti, tathA " samA-' hivara" ketAM uttama samAdhi, "ditu" ketAM Apo ? vattI te jinezvaro kevA ? to ke, " caMdesu nimmalayarA" ketAM caMthI paNa nirmala evA, tathA "zrAzccesu ahiya payAsayarA" ketAM sUryathI paNa adhika prakAza karanArA, tathA "sAgaravaragaMjIrA" ketAM samujanI peThe uttama gAMjIyatAvAlA; evA "sijhA" ketAM siddha prajuGa,"mama" ketAM mane siddhi" ketAM mokSa " disaMtu" ketAM Apo? tyAra bAda purakaravaradIvaDheno pATha kahe . puskavaradIvaDhe,dhAIsaMDea jNbudiive|| naradevayadidede, dhammAzgare nmsaami||1|| " puraskaravaradIvaDhe, ketAM puSkarAvartanA ardha dvIpamAM, be jarata, be airavata, tathA ve mahAvideha be; tathA dhAtakIu~nAM ne vano jenI aMdara evA dhAtakI khaMDamAM be narata, ve airavata, tathA be mahAvideha be; tathA jaMbUnAmanA dIpamAM eka jarata, eka airavata, ane eka mahAvideha kSetra ; e paM. dare kSetro karmanUminAM be, tathA bAkInAM akarmanUminA kSetro meM; teu~mA " dhammAzgare" ketAM dharmanI zrAdinA karanArA, evA tIrthakarone "namaMsAmi" ketA huM namaskAra karIza. have zrutadharmanI stuti kare . te zrutadharma kevo? to ke, "tamatimirapaDala visaNassa" ketAM ajJAnarUpI je ghana . aMdhakAra tenA samUhane nAza karanAro, tathA " suragaNanariMdamahilassa" kehetAM cAra prakAranA devanikAyothI tathA cakravartithI pUjAelo, tathA "sImAdharassa" kehetAM maryAdAne dhAraNa karanAro evo je zrutadharma tene "vaMde" ketA hu~ namaskAra karuM du. valI tezrutadharma kevo? to ke, pappho Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. DiyamohajAlassa" ketAM nAza karela be, mithyAtvAdika jAla jeNeM evo. evI rIteM zruta dharmane vaMdana karIne, have tenAja guNo kahe be. jAI jarAmaraNa soga paNA saNassa kallA puskala visAla sudAvadassa // kodevadAvana riMda gaNaccitrassa dhammassa sAramuvalana kare pamAyaM // 1 // CC " dhammassasAraM " ketAMta dharmanA sArane, " javalagna" ketAM melavIne kaH " koNa sacetana prANI, " pamAyaM " ketAM pramAdane " kare " ketAM zrAcare ? have te zrutadharma kevo? to ke, "jAIjarAmaraNa soga paNAsa Nassa " tAM janma, jarA, maraNAne zoko nAza karanAro; tathA valI kevo ? to ke, " kallA purakala visAla sudAvahassa" ketAM zrArogyarUpa je pukala ne vizAla sukha, tene dhAraNa karanAro; valI te zruta dharma kevo ? to ke " devadANavanariMda gaNa cissa" kehetAM deva, dAnava, ne cakrava rttirjanA samUhothI paNa pUjAyelo. evA zrutadharmanA sArane melavIne koNa pramAda kare ? 300 sidebho payannamo jiNamaye naMdIsayA saMjame / devanAga suvanna kinnara gaNassaMjaya nAvacciye // logo jatya paThiyo jagamiNaM te lukka maccAsuraM / dhammo va sAsana vijaya dhammuttaraM vaDhane // " " jo " kaitAM chAre ! loko " payarja " ketAM tamo jurja ? " siddhe " kedetAM siddha evo je " jiNamaye " kar3etAM jinamata te pratye namo kahetAM namaskAra karo ? kema ke tema karavAthI " naMdi" ketAM samRddhi thAya be, tema " sayA " kar3etAM hamezAM " saMjame " kaDetAM te cAritraneviSe paNa pravRtta thA ? ive te saMyama ke te kar3e be. "devanAga suvanna kinnaragaNassabhU jAvacciye " kahetAM devatA devadharaNAdika nAgakumAro, "suparNa" kadetAM garuDo, "kinnara " ketAM vyaMtara vizeSo, ane upalakSaNacI vAkInA paNa devoyeM karIne uttama prakAranA jAveM karIne pUjAeyuM, valI je jinamatamAM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 301 loka kehetAM jJAna ne zrI jagat paNa aTale traNa lokamAM rahetA manuSya, deva ne asuro paNa pratiSThita thayelA be, evI rItano je zrutadharma te " va " kadetAM vRddhi pAmo ? te paNa kevI rIteM vRddhi pAmo ? to ke, " sAsa " kaDetAM koi dahADe paNa skhalanA na pAme evI rIteM vRddhi pAmo ? ne valI " vijaya " kedetAM jaya thakI, " dhammuttaraM " kahetAM cAritra dharmottara paNa " vaha" kadetAM vRddhi pAmo ? " . dave zrutadharmanA vaMdanamATe kAyotsargano pATha kahe "susajagava karemi kAussaggaM" kahetAM zruta eTale pravacana - gavaMtane nimitte kAyotsarga karuM huM paDhI AgalanI peTheja " appANaM vo sirAmi " sudhino pATha jaNavo. evI rIteM AgamanI peTheja kAyotsarga pAlIne zrutanI stutino pATha jaNe. paDhI anuSThAna paraMparAnA phalabhUta je siddha bhagavAno, terjane namaskAra karavAmATe nIce pramANe pATha jaNe. sihANaM buddhANaM, pAragayANaM paraMparagayANaM // loggamuvagayANaM, namo sayA savasiddhANaM // 1 // " siddhANaM " ketAM karmadayathI siddha thapalA kema ke keTalAko karma siddha paNa kaddevAya be: jema ke sahyagirisiddha, koinA zikhavyA vinAja khetI, vepAra zrAdika zikhyo dato te karmasiddha kahevAya, kokAsavardhakI yeM AcAryanA upadezathI zilpakalA jANI hatI, mATe te zilpasiddha kavAya, khapuTa vidyA siddha dato. staMjJAkarSaka maMtrasiddha hato. yoga radhi siddha hovAthI zrAryasamit yoga siddha kahevAto, gautama svAmI zrAgamasiddha hatA, mammaNa zeTha arthasiddha ito, stuMDika yAtrAsiddha hato. ajayakumAra abhiprAya siddha hato, dRDhaprahArI tapaHsiddha ha to; paNa marudevA mAtA karmakSaya siddha itAM. mATe karmAdisiddhone dUra ka ravA mATe " buddhANaM" evo pATha ke ane teno artha evo ke, ajJAnarUpI nidrAmA raheluM jagat uMghate te pote jIvAdika tatvone jANanArA; valI te jinezvara kevA ? to ke " pAragayANaM" ketAM saMsArarUpI samudrane pAra pahoMcelA te paNa kevI rIteM ? to ke " paraMparagayANaM " ketAM cauda guNasthA Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 yogazAstra. nakonI zreNinA anukrama thakI, athavA karmadayathI upazama zrAdikanI sAmagrI thI, eTale samyagdarzana tathA samyag jJAna, ane tethI samyak cAritra evI rItanI zreNithI modeM gaelA, evA. valI te prabhu kevA ? to ke, "loggamuvayANaM" kehetAM lokanA agrabhAgapratye prApta thaelA, evA. saba siddhANaM " kadetAM paMdara prakAranA siddho pratye, have te paMdara prakAranA siddha kayA ? kayA ? te nIce dekhADe be. pehelA " tIrtha siddhA" kahetAM caturvidha zramaNa saMghanI utpatti hote bate je siddha thAya, te tIrtha siddho jANavA; bIjA " tIrtha siddhA " ka detAM tIrthanI utpatti ijU tha na hoya, te pehelAM marudevA mAtA zrAdikanI peThe je siddha thAya, te tIrtha siddho kaDevAya. trIjA " tIrthakara siddhA" kahetAM tIrthaMkarapaNuM jogavIne je siddha thAya, te. cothA " tIrthakara siddhA " eTale sAmAnya kevalIpaNAmAM rahIneja je siddha thAya te. pAMcamA " svayaMbuddha siddhA " kakSetAM potAnI meleja bodha pAmI je siddha thAya te. baghA " pratyekabuddha siddhA " kehetAM pratyekabuddha thane " je siddha thAya te. sAtamA buddhabodhitasiddha kahetAM, zrAcAryanA upadezazrI je siddha yayA hoya te. AThamA strIliMgeM siddha thapalA; navamA pulliMge siddha thapalA; dazamA napuMsaka liMgeM siddha thaelA, agyAramA svaliMgeM siddha elA, bAramA paraliMgeM siddha thapalA, teramA gRhiliMgeM siddha thapalA, caudamA ekAkI siddha thapalA, tathA paMdaramA, eka samayamAM je ekaso zrava siddha thAya be, te aneka siddho jANavA. evI rIteM sAmAnyapaNAthI sarva siddhone namaskAra karIne, najadIka nA upakArI evA zrI vIraprajunI stuti kare be. jo devA videvo, jaM devA paMjalinamaMsaMti // taM devadevamadiyaM, zirasA vaMde mahAvIraM // 2 // jo " ketAM je mahAvIra prabhu, " devANa videvo " kahetAM devonA pa jji je deva be, tathA " jaM" ketAM jemane " devA " ketAM devatArja " paMja li" ketAM vinayathI hAtha joDIne, "namaMsaMti " kahetAM namaskAra kare " be; evA, tathA " devadevamahiyaM " ketAM iMdrothI paNa pUjAelA, evA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. mahAvIraM " kahetAM mahAvIra prajune hu~ " zirasA" kahetAM mastakeM karIne "vaMde" kahetAM namaskAra karuM bu. evI rIteM stuti karIne, paropakAra mATe, tathA potAnA jAvanI vRchimATe phala dekhADavApUrvaka pATha naNe . ikovi namukkAro, jipavara vasadassa vakSmANassa // saMsArasAgarAna, tArei naraMva nArI vaa|| " jiNavaravasahassa vajhamANassa" kahetAM Sanadeva praju, tathA vardhamAna prajune karelo, " ikovinamukkAro" kehatAM ekaja namaskAra, " naraMva nArIvA" puruSa athavA strIne "saMsAra sAgarA kahetAM saMsArarUpI samuthI " tAre "kahetAM tAre . have upara zivAya bIjI paNa stuti keTalAko bole , te nIce pramANe jANavI. jatiselasihare, dikAnANaM nisidiyA jassa // taM dhammacakkavahi, arihanemi nmsaami|| cattAriandasado, avaMdiA jiNavarA cnviisN|| paramahanimhiA , sijhA simmima disNtu|| " uDataselasihare" kehetAM giranAra parvatanA zikharapara " jassa" kehetAM jenAM " dikA, nANaM, nisihiyA " dIkSAkalyANaka, jJAnakaTyANaka, tathA modakalyANaka thaelAM be;" taM dhammacakavahiM " kahetAM dharmanA cakravarti evA te "arihanemi" kehetAM ariSTanemine " namasAmi" kahetA huM namaskAra karuM bu. tathA aSTApada parvatapara rahelA cAra, zrApa, dasa, ane be, ema malI covIze jinezvarone me vAMdyA, tathA evA sijha prajuTha mane paNa siddhi zrApo ? tyAra par3I nIce pramANe pATha bolavo. "veyAvaJcagarANaM, saMtigarANaM, sammadivi samAhigarANaM,karemi kAussagaM" ___" veyAvaccagarANaM " kehetA, pravacananI vaiyAvacca karanArA, tathA "saMtigarANaM" kahetAM zAMtinA karanArA, tathA sammadihisamAhigarANaM" kehatAM samyagdRSTimAM samAdhi karanArA, evo gomukha yada tathA aprati Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 yogazAstra. catrA devI, ityAdikane nimitteM " kAussaggaM karemi " kahetAM huM kA yotsarga karUM hu~. pI muktAsukti mudrAyeM karIne nIce pramANe pATha jaNe be. jayavIyarAya jagaguru, dona mama tuhapanAva jayavaM // navaniva maggAsariyA, iThaphalasiddhi // loga virudaccAna, gurujaNa pUcyA paratyakaraNaM ca // suhagurujogo tavayaNa, sevaNA navamakhaMDA // he jagatnA guru vItarAga, tamo, jaya pAmo ? tathA he jajavan ! ! tamArA prajAvathI navathI mane nivRtti thA ? tathA tamArA prarUpelA mArga * pratye, mAruM anusaravApa thA ? iJjita phalanI siddhi yA 1 lokaviruddha kAryano tyAga yArDa ? gurujananI pUjA thA ? (yahIM guruvargamAM mAtA pitA dikanuM paNa grahaNa kara ) satvArthanuM karavApa ghAu ? uttama cAritrayukta zrAcAryano saMgama thA ? tathA evA zrAcAryanAM vacanonI sevA malo ? ane te paNa breka mAro saMsAra hoya, tyAMsudhi zrakhaMDitapaNe malo ! evI rIteM saghalo caityavaMdanano vidhiko. have tyArabAda zuM karakhuM ? te kar3e be. tato gurUNAmabhyarNe, pratipattipuraHsaraM // vidadhIta vizuddhAtmA, pratyAkhyAnaprakAzanaM // 124 // arthaH- tevAra paDhI tyAM devavaMdana mATe zrAvelA, arthAt snAtrAdika jovA mATe, zrathavA dharmakathA mATe tyAM sthira raDelA evA gurunI pAse ucitapaNAcI jai, zuddhacittadhI potAnA pratyAkhyAnano prakAza karavo. kemake pratyAkhyAna traNa prakAra be, zrAtmasAdikaM, devasAkSikaM, ane gurusA kiM. uparanA zlokamAM je " ucitapaNAthI " evaM pada kayuM, te ucitapahuM ve ve zlokothI dekhADe De. abhyutthAnaM tadA loke, 'niyAnaM ca tadAgame // zirasyaMjalisaMzleSaH, svayamAsanaDhaukanaM // 135 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 305 AsanAnigrahonaktyA, vaMdanA paryupAsanaM // tadyAne'nugamazceti, pratipattiriyaM guroH||16|| arthaH- gurune jotAMja saMtramapUrvaka AsanaparathI ujAthavaM; tejenAM zrAvatAM poteM sAmA javaM, tathA mastakapara hAtha joDI " namo khamAsamaNANaM" evo pATha jaNavo. tathA paDI potAnI meleja temane besavAmATe zrAsana Apa; tathA caktizrI Asanapara besavAne Agraha karavo. tathA palI pacIza zrAvazyakathI vizuddha e, vaMdana karavU; tathA guru bese, tyAre temanI sevA karavI; te jAya tyAre temanI pAula keTalAMka pagalA javU evI rItanI gurunI ucitatA sAMcavavI. tathA temanI pAse dharmadezanA. paNa sAMjalavI. tataH pratinihattaH san, sthAnaM gatvA yathocitaM // sudhIdharmAvirodhena, vidadhItArthaciMtanaM // 12 // arthaH- tyAMcI pAgA valI, potapotAne ucita evAM sthAnakapratye jara uttama buddhivAlA mANaseM, jema dharmane virodha na Ave, tema dhana kamAvAmATeno vicAra karavo. tato mAdhyAnikI pUjA, kuryAt kRtvA ca bhojanaM // tavibhiH saha zAstrArtha, radasyAni vicArayet // 10 // arthaH- te vAra par3I madhyAhna kAlanI zrI jinezvara prajunI pUjA karI, ne, tathA tyArabAda jojana karIne, zAstronA jANanArAUnI sAthe malIne zAstranA arthAnAM rahasyo (tAtvikamoM )no vicAra karavo. tatazca saMdhyAsamaye, kRtvA devArcanaM punH|| kRtAvazyakakarmA ca, kuryAtsvAdhyAyamuttamaM // 12 // arthaH- te vAra par3I saMdhyAkAle pharIne devapUjA karIne, tathA palI paDikamaNuM karIne uttama prakAreM khAdhyAya karavo. ____TIkA:- je mANasane be vakhata jamavAnI ichA hoya, teNeM vikAla va khatanI aMtarmuharta pehelAM jojana karIne saMdhyA vakhate pADaM trIjIvAra de. / vapUjana karavaM. tathA tevAra panI sAdhu samIpeM jaz, ucita sthAnakapara ra. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 yogazAstra. hIne, Savidha zrAvazyaka (pratikraNa) karavU. temAM sAmAyika. tathA ca. turviMzatistava, varNana zrAgala kareluM be, have vaMdanakanuM varNana kare The. te vaMdana pacIza AvazyakathI vizuddha, tathA batrIza doSothI rahita jANavaM, temAM " zvAmi khamAsamaNo vaMdelaM jAvaNijAye nisIhiyAye" ema kahI gurunAM baMdAnujJApanamATe je namavaM, te pehebuM vaMdana jANavU. valI pharIne yAvarta le je namana karavU, te bIjaM vaMdana jANavU. trIjuM prasava tha. tI vakhate racelA karasaMpuTanI peThe hAtha joDI, tathA dIkSA vakhate grahaNa karelA rajoharaNa ane muhapattipUrvaka je vaMdana karavU te trIjuM "yathAjAta vaMdana" jANavU. dvAdaza bhAvarttathI vaMdana karavU, eTale gurunAM caraNapara hAtha tathA zira sthApIne "ahokAyaM" ityAdi sUtranA uccAraNapUrvaka u aavtto levA, ane pAgaM paNa teja sUtranA uccAraNapUrvaka ba zrAvattoM sevA, e bAra jAtanAM vaMdano jANavAM. tathA cAra zirovaMdana jANavAM. traNa mana, vacana, ane kAyagutinAM vaMdano jANavAM. be hipravezanAM, tathA eka nikramaNa- ema malI paJcIza prakAranAM vaMdano jANavAM. have tenA batrIza doSo dekhADe De. saMtramasahita vaMdana karavu te pehelo doSa jANavo. zrAu madane vaza tha vaMdana karatuM te bIjo doSa jANavo. vaMdana karatAM veMta je nAsI javaM, te trIjo doSa jANavo; hAtha paga calAvyA vinA,tathA pragaTa rIteM sUtroccAra nahIM karI, vaMdana karavU, te cotho doSa jANavo. tIDanI peThe kudI ku. dIne vaMdana karavU, te pAMcamo doSa jANavo. zrAcArya nijhAmAM hoya, athavA kaMza kAmamAM paDyA hoya, temane rajoharaNa zrAdikathI potAnI tarapha dhyAna kheMcAvI, athavA pote barobara rItemastaka nahi namAvI je vaMdana karavaM te bacho doSa jANavo, Agala pAbala aMga halAvI vaMdana karavU, te sAtamo doSa jANavo. ekane namI matsyanI peThe turata turata vIjAne trIjAne ema je namavU; te AThamo doSa jANavo. guruye kaMjJaka uvako zrA. pyo hoya, tethI ujAelAM manathI, athavA zrA nirguNIne vaMdana karavU paDe evA mananA abhiprAyathI je vaMdana karavaM, te navamo doSa jANavo. dhuM. TaNa athavA kholAbAdikamAM hAtho rAkhI vaMdana kara, te dazamo doSa jANavo. jayathakI vaMdana karavU te agyAramo doSa jANavo. huM zrAne na Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 tRtIyaprakAza. mIza, tozrAgalaupara mArI paNa sevA thaze, ema vicAri je vaMdana karavU, te bAramo doSa jANavo.zrAcAryanI sAthe mitrA karavAnI zyAthI vaMdana karavU, te teramo doSa jANavo. huM vaMdana samAcArimAM kevo kuzala DhuM ? mATe hu~ jeprakAreM vaMdana karuM huM, te prakAre vIjA paNa karo ? ema garva dhAraNa karI vaMdana karavU, e caudamo doSa jANavo. vastrAdikanA lona mATe athavA, jo DhuM zrAne vaMdana karIza, to thAmArI prArthanAno naMga karaze nahIM, ema vicAri vaMdana karavU, e paMdaramo doSa jANavo. coranI peThe turata turata koza jANe na jANe, tevI rIteM je vaMdana karavU, te solamo doSa jANavo. zrAhArAdika kAla vakhate je vaMdana karavaM, te sattaramo doSa jANavo. potAne athavA gurune krodha caDyo hoya, te vakhate je vaMdana karavaM, te aDhAramo doSa jANavo,A guru mArA vaMdana, avaMdana parakaMza dhyAna ApatA nathI, ema vicAri tarjanApUrvaka je vaMdana karavU, te ugaNIzamo doSa jANavo. gurune vizvAsa upajAvavA mATeja kapaTathI vaMdana karavaM, te vIzamo doSa jANavo. he vAcaka; tamone vAMdavAthI zramArA zuM dahADA vaTyA ? ityAdika avahelanAthI je vaMdana karavaM, te ekavIzamo doSa jANavo. aradhI vaMdanA karIneja dezAdikanI kathA karavA lAgavU, te bAvIzamo doSa jANavo, koza zrADo unno hoya to vaMdana karyA vinAja unnA rahe, zrane gurunI dRSTi paDe, to vaMdana kare, te trevIzamo doSa jANavo. " aho kAyaM kAya" e pATha kahetA lalATa dezanA madhyanAgane nahIM sparza karIne je vaMdana kara, te covIzamo doSa jANavo. rAjyanA kara devAnI peThe parANe vaMdana karavaM, te pacIzamo doSa jANavo. laukika karathI to mukAyA, paNa vaMdana karathI zrApaNe mukAvAnA nahIM, evI buddhithI vaMdana karavU, te bavIzamo doSa jANavo. rajoharaNane "aho kAyaM " ityAdi pATha ucAratAM zira na zraDADabuM te sattAvIzamo doSa jANavo. saMpUrNa rIte vaMdana na karavU, e zrAvI zamo doSa jANavo. moTA zabdathI vaMdana karavU, e gaNatrIzamo doSa jANavo muMgA thara vaMdana karatuM te trIzamo doSa jANavo. dRDha zabdathI uJcAra karI vaMdana karavU, te ekatrIzamo doSa jANavo. lAMbA hAtha karI - dana karavU te vatrIzamo doSa jANavo. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 yogazAstra. have te vaMdana karavAmAM ziSyane u abhilASo hoya je svA, anujJApanA, avyAbAdha, yAtrA, yApanA, ane aparAdhanI damA. temAM gurunI paNa bazbA hoya je.baMda,anujJA tahatti,tunya,ahama pi:khAmemi teno pATha "zvAmi khamAsamaNo ityAdithI mAMDIne "zrappANaM vosirAmi" tyAMsudhino pATha bole; zrahIM ziSya pehelAM gurune laghuvaMdana karIne, tathA paDI pramArjana karI bese. paDI paJcIzavAra karIne muhupatti paDilehe, ane par3I te muhupattithI pacIzavAra zarIrane paDilehe. par3I mana, vacana, ane kAyAthI zuddha thazne AtmapramANa kSetrathI bahAra rahIne, caDAvelA dhanuSnI peThe kAyA namAvIne, be hAthamAM rajoharaNa lejhne, evI rIteM bole, he "kSamAzramaNa" kadetAM kSamA be, pradhAna jemane evA he pracu! vaMdilaM kahetAM tamone vAMdavA mATe "zvAmi" kadetAM huM huMDaM. kevI rIteM ? to ke "jAvaNijAye nisIhiyAye" kahetAM zarIranI zaktipramANe pApakriyAu~ne niSedha karIne; __ ahIM guru jo kaMza vyAdepamAM hoya, to kadeze ke, jarA sabura kara? ane te vyAdeparnu kAraNa kadAca kevA jevU hoya, to guru kahe, nahIM tara na paNa kahe; evo cUrNikArano mata be; paNa vRttikArano mata "trividhena" ema guru kahe, evo . panI ziSya saMdepavaMdana kare. have guru jo vyAdepamAM na hoya, to mane paNa abhipreta , ema guru kahe. paDI ziSya avagrahathI bahAra rahIneja "aNujANaha." kahetAM mane AjJA Apo? ema kahe. zrAcAryanI cAre bAjue AtmapramANa ketrasudhIno avagraha jANavo. ane te avagrahamA AcAryanI thAjhA vinA praveza karavo kalpe nahIM. palI guru kahe ke, "anujAnAmi" kahetA hUM thAjJA zrApuM bu. panI ziSya jamIna pramArjIne naiSidhikI karato thako te avagrahamA dAkhala thAya, paDI gurunA caraNapAse besI pRthvIpara rajo. haraNa mukI, tathA tenI aMdara gurunA caraNakamalane sthApIne, muhupattie karIne DAbA kAnathI mAMDIne, DAbA hAthathI jamaNA kAnasudhi, tathA DAbA dhuMTaNane pramArjine te mahupatti DAbA dhuMTaNapara muke; tathA panI " zrakAra" nA uccAraNa jeTalA kAlamAM be hAthethI rajodaraNane sparza karIne, " hokAra" nA uccAraNa jeTalA kAleM karIne lalATane sparza kare; Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 30e palI " kAkAra" nA uccAraNa jeTalA kAleM karIne rajoharaNane sparza ka. rIne " yakAra" nA uccAraNa jeTalA kAleM karIne lalATadezane sparza kare; te vAra pabI " saMphAsaM" ema bolato thako, mastaka ane be hA. thothI rajoharaNane sparza kare. tevAra par3I mastakapara aMjali karIne "khamaNijone kilAmo" tyAMthI mAMDIne " divaso vazkato" sudhi gurusanmukha dRSTi rAkhIne, pATha naNe. tathA kahe ke, mArA lalATadezathI, thApanA caraNakamalane huM sparza karuM buM tenI zrApa mane rajA zrApo ? kema ke AcAryanI rajA vinA temanA caraNane sparza karavo yogya nathI. te vAra par3I " khamaNijo" kehatA thA mArA sparzathakI utpanna thatI vAdhA kSamA karavI; ema ziSya kahe. palI "appakilaM tANaM bahuzuNane divaso vazkato" kahetAM he jagavan ! alpa puHkhavAlA evA Apane ghaNA zulathI divasa to nirgamana thayo nI ? ema kahI hAtha joDIne rahe; eTale guru kaheze ke, " tahatti" kahetAM temaja . paDI tapaniyamanI vArtA puDhato thako ziSya kahe ke, Apano tapa niyamato sukheMthI thAya ne ne ? tyAre guru kahe ke, tamone paNa te tevIja rIte je ne paThI ziSya puDhe ke, " javaNijAMca ne" ketAM ApanuM zarIra to nirAvAdha ne nI ? tyAre guru kahe ke, temaja ke par3I ziSya aparAdhanI kSAmaNA karato thako, kahe ke, "khAmemi khamAsamaNo devasiyaM vazvamaM" kahetAM he kSamAzramaNa, divasamAM thaelo yogasaMbaMdhi je aparAdha, tenI hu~ ApanI pAse damA mAeM buM,tyAre guru kahe ke. huM paNa khAmemi ketAM khamuM 9. te vArapadI ziSya namaskAra karato thako " AvasiyAe" thI mAMDIne "jo meM azyArA karDa" tyAM sudhirnu, potAnA aticAranivedanapUrvaka prAyazcittane sUcavanAruM sUtra bole. ema kahI avagrahathI pAge have. have tetrIza zrAzAtanAunu varNana kare . kAraNavinA gurupAse javaM, te pehelI AzAtanA jANavI. gurune paDakhethI javaM, te vIjI zrAzAtanA, gurune niHzvAsa, zleSma AdikathI dUSaNa thAya evI rIteM javaM, te trIjI AzAtanA. evIja rIteM gurunI zrAgalathI, paDakhethI, tathA pAlathI javaM, te traNa pAzAtanA jANavi. tathA gurunI Agala, paDakhe ane pAgala besa te traNa pAzAtanA jANavI. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 yogazAstra. AcAryanI sAthe jaz temanAM pehelAMja pAlA zrAva, e dazami zrAzAtanA jANavI. gurune jene bolAvavo ho, tene pehelAMdhIja ziSye volAvavo, e agyAramI AzAtanA jANavI. AcAryanI sAthe jaza, temanI pehelAM zrAvavAnuM ciMtavad, e bAramI zrAzAtanA jANavI. nidA lAvI, pehelAM koznI pAse AlocanA karI, pAbalathI guru pAse AlocanA karavI, e teramI AzAtanA jANavI. nidA lAvI, pehelA vIjA ko ziSyane dekhADI pAulathI gurune dekhADavI, e caudamI zrAzAtanA jANavI. nidA lAvIne gurune pUjyAvinA bIjA ziSyane ApavI, e paMdaramI AzAtanA jANavI. nidA lAvI, pehelAM koI bIjA ziSyane bolAvI, palI gurune bolAvavA e solamI zrAzAtanA jANavI. nidA lAvI, gurune thoDaMka dakSa, pote miSTAnna Adika khAvAM, te sattaramI AzAtanA jANavI, rAtrie nijhA vakhate guru puDhe ke, koNa jAge je ? te vakhate jAgatAM batAM paNa uttara na devo, te aDhAramI AzAtanA jANavI. bIje vakhate paNa gurune uttara na devo, te uMgaNIzamI zrAzAtanA jANavI. guru bolAve te vakhate jojana, zayana Adika tajIne paNa jo tyAM na Ave, te vIzamI AzAtanA jANavI. gurue bolAvyAthI, namaskAra karI, Apa zI thAjJA karoDo ? ema na kahe, te ekavIzamI AzAtanA jANavI. gurune tukAre bolAvavA, e bAvIzamI AzAtanA jANavI. gurunI sAmA bola, te trevIzamI AzAtanA jANavI. gurune bahuja kagera ane uMcA zabdathI vaMdana karavaM, te covIzamI AzAtanA jANavI. guru kathA kahete bate, " te emaja be," ema vacamAM je kahe, te pacIzamI aAzAtanA jANavI. guru kathA kahete bate, temAM nUla kADavI, te bavIzamI AzAtanA / jANavI. guru dharmakathA kahete bate, tenAM vakhANa na karavAM e sattAvIzamI zrAzAtanA jANavI. guru dharmakathA kahetAM utAM "nihAkAla thayo " ityAdi zabdathI parSadAnaMga karavo te ahAvIzamI zrAzAtanA jANavI. gurudharmakathA kahete bate, " huM karIza" ema je kahe, te ugaNatrIzamI pAzAtanA jANavI guru dharmakathA kahI rahete bate, beThelI parSadAmAM, potAnI caturAz jaNAvavAmATe, vizeSe karI dharmakathA kahevI, e trIzamI zrAzAtanA jANavI. gurunI bAgala uMce Asane, athavA tulya zrAsane Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 tRtIyaprakAza. . vesa, e ekatrIzamI zrAzAtanA jANavI. gurunAM zrAsana zrAdikane, temanI rajA vinA hAtha athavA pagathI sparza karavo, ane tema karIne paNa pAnI kSamA na mAgavI e vatrIzamI AzAtanA jANavI. have ahIM te jema sAdhunI kriyA kahI, tema zrAvakanI paNa tevIja rIte jANavI. kema ke te vakhateM zrAvaka paNa munisarakhoja be. tema karyAvAda ziSya zravagrahamAMja rahIne, kaMzka zarIrane namAvIne aticAronuM bAlocana karato thako kahe ke, "zcAkAreNa saMdisaha jagavan devasiyaM AloemI" kahetAM he jagavan, Apa mane AjhA Apo ? ke jethI divasasaMbaMdhi aticArone huM bAlo. evI rIteM upalakSaNathI rAtrika, pAkSika vigerenuM paNa grahaNa karavaM. temAM divasanI zrAlocanA eTale madhyAhnakAlathI mAMDIne nizItha paryaMta, ane rAtrinI eTale nizIthathI mAMDIne madhyAhna kAlasudhInI AlocanA jANavI. par3I guru kaheze ke, Alova. tyAre ziSya kaheze ke, "vaM bAloemi" kahetA hu~ bAloduM huM. paThI ziSya,"jo me devasI" zrI mAMDIne " tassa miThAmi pukkaDa" tyAMsudhi pATha jaNe. "jo me devasi azyAro kau~" ketAM divasasaMbaMdhi meM je kaMza aticAra ko hoya, ane te paNa " kAija, vAja, mANasiya" kahetAM kAyA, vacana ane mana saMbaMdhi; " ussutto kahetAM utsUtra, " umaggo" dAyopazamika nAvane ubaMdhIne "akappo" kahetAM vidhirahita, " akaraNijo" nahIM karavA lAyaka, " ujA" kahetAM punirUpa, "uviciMti" kahetAM kuSTapaNAthI ciMtavelo, "zra NAyAro" kahetAM anAcAra, "aNiliyabo" kahetAM nahIM zvavA lAyaka, tathA "asAvaggapAjaggo" kahetAM zrAvakane anucita evo aticAra, nANe desaNe carittAcaritte" kahetAM jJAnamAM, darzanamAM, cAritramA tathA dezaviratipaNAmAM, "ane sAmAyikamAM, tihaMguttiNaM" kahetAMtraNa guptiumAM je khaMDitapaNuM thayu hoya te, tathA " caurlaMkasAyANaM" kahetAM cAra kaSAyosaMbaMdhi je aticAra lAgyo hoya, te, tathA "paMcahamaNuvayANaM " kahetAM pAMca anuvrata saMbaMdhi, tathA "tiNha guNa vayaNaM" ketAM traNa guNa vrata saMbaMdhi, tathA "cauhaM sirakAvayANaM " kahetAM cAra zidAvratasaMbaMdhi, "vArassa vihassa sAvaggadhammassa" kehetA evI rIteM bAre vratarUpIzrA Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 yogazAstra. vakadharmana, "jaM khaMDiyaM" kehetAM je khaMDita kayu hoya, "jaM virAhiyaM" ketAM je virAdhana kayu hoya, "tassamichAmi ukkaDa" kahetA te saghalA aticArone huM mithyA ukRta karuM huM, par3I ziSya pharIne jarA kAyA namAvIne, mAyAmadathI rahita thayo thako aticAranI zuddhimATe nIce pramANe sUtra naNe. "sabassavi deva devasiya uciMtiya unnAsiba kuJcilie zvAkAreNa saMdisaha" eTarbu kahI ziSya mauna rahe, tyAre guru kahe, ke, "paDikamaha" tyAre ziSya kahe ke, " zvAmi" par3I " anuThina" no pATha ziSya kahe. __"anuvinami apniMtara devasiaM khAme mi" kahetAM hu~ divasanI aMdara thaelA aticArone damAvavAne taiyAra thayelo DaM par3I guru kaheze ke 'khAmeha" tyAre ziSya kaheze ke "vaM khAmemi" ema kahI pRthvItalapara sparza karIne, tathA muhupattithI mukha DhAMkIne nIce pramANe pATha kahe. ___jaM kiMciyapattiyaM" zrI mAMDIne " tassa miThAmi ukaDaM " sudhino pAunaNe teno artha nIce pramANe jANavo. je kaMza ApanA saMbaMdhamAM mane, ane mArA saMbaMdhamAM Apane, AhAramAM, pANImAM vinayamAM, vaiyAvacamAM, AlApamAM, saMlApamA, uccAsanamAM, samAsanamAM, bacce bolavAmAM, ApanA gayAbAda vizeSa bolavAmAM, Apane aprIti, athavA paraprIti, thai hoya, athavA je kaMza mAro vinaya sUkSma athavA bAdara praNaSTa thayo hoya, ane te Apa jANatA ho, zrane huM nahIM jANato holaM, teno hu~ " mithyAuHkRta " deu 9. have te pratikramaNa be prakAranu, pehevaM dhruva, ane bIjaM zradhruva, jarata ane airavatamA pehelA zrane behA tIrthaMkaronA tIrthamAM, aparAdha thAya, athavA na thAya, to paNa banne vakhata paDikamaNuM karavaM, te dhruva ane vAkInA bAvIza tIrthaMkaronAM tIrthomAM, tathA mahA videhamAM to kAraNa pajyeja pratikramaNa karavU, te adhruva jANavU. have kAyotsarganuM kharUpa kahe . te kAyotsarganA be nedo jANavA, eka ceSTAno, ane vIjo aninavano. ceSTAno eTale gamanAgamAdikamAM AvahI paDikamaNAmAM karAya The Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza 313 / te; thane aninavanoeTale upasargane jItavAmATe je karAya be, te. have ceSTA kAyotsarga, ATha, pacIza, sattAvIza, traNaseM, pAMcaseM, ane eka hajArane thAha zvAsozvAsano thAya je. ane aninavakAyotsarga to bAhubabinI peThe muhUrtathI mAMDIne saMvatsarasUdhi karAya je. te kAyotsarganA traNa nedo be, unArahIne, begaMbega, zrane sutAM sutA, evI rIteM traNa prakAre te kA yotsarga karAya be, ane terjanA darekanA paNa cAra cAra nedo . __ have te kAyotsarga ekavIza doSarahita karavo. te ekavIza doSo nI: ce pramANe jANavA. ___ghoDAnI peThe eka paga jarA uMco karIne kAyotsarga karavo, tene pehelo ghoTakadoSa jANavo. pavanathI calAyamAna thaenI latAnI peThe zarIra kaMpAvIne je kAyotsarga karavo, tene bIjo latAdoSa jANavo, thaMjAne avalaMbIne karavo, tene trIjo sthaMnadoSa jANavo. jItane avaMgIne karavo, tene cotho kuDyadoSa jANavo. mAlapara mastaka agIne karavo, tene pAMcamo mAladoSa jANavo. guhyadezapara hAtha rAkhIne karavo, tene bako zavarIdoSa jANavo, kulastrInI peThe mastaka nIce namAvIne karavo, tene sAtamo vadhUdoSa jANavo. paga poholA karIne, athavA pago melavIne je karavo, tene zrApamo nigaDadoSa jANavo. nAjinI uparathI beka ghuTaNasudhI colapaTTo vAMdhIne karavo, tene navamo laMbottara doSa jANavo. daMza (mAMsa ) zrAdikane dUra karavA mATe, athavA ajJAnathI beka stana sudhi colapaTTo bAMdhIne karavo, tene dazamo stanadoSa jANavo. paganI talI melAvIne, tathA AgalanA jAgo buTA rAkhIne, athavA AgalanA jAgo melAvIne, ane talI baTI rAkhIne je karavo, tene agyAramo zakaTorDikA doSa jANavo. sAdhavInI peThe kapaDAMthI zarIrane DhAMkIne je karavo, tene bAramo saMyatidoSa jANavo. rajoharaNane agADI karIne karavo, tene teramo khalIna doSa jANavo. bIjA AcAryonA mata pramANe ghoDAnI peThe uMcuM nIce mastaka karavU, tene khalIna doSa kahelo je. kAgaDAnI peThe Ama tema aAMkho calAvIne dizA tarapha jo tene caudamo vAyasadoSa jANavo. colapaTTo saMvarIne karavo, tene paMdaramo kapitthadoSa jANavo. nUta narAyelAnI peThe mastaka kaMpAvIne je karavo, tene solamoM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 yogazAstra. zISoMtkaM pitadoSa jANavo. muMgAnI peThe pragaTa zabdo volIne karavo, tene sattaramo mUkadoSa jANavo. zrAlApaka gaNavAmATe zrAMgalI calAvIne ka vo, tene aDhAramo aMgulIdoSa jANavo; vyApArAMtarane nirUpaNa karavA mATe kuTInI saMjJA karIne je karavo, tene ugaNIzamo doSa jANavo. dArupInAranI peThe, baDabaDa zabda karIne je karavo, tene vIzamo vAruNIdoSa jAvo. ( dAruDIyAnI peThe ghUrNAyamAna thara karavo tene vAruNI doSa jAvo, ema paNa keTalAka zrAcAryoMno mata be.) hoTha halAvIne je ka vo, tene ekavIzamo anupredAdoSa jANavo. have pratyAkhyAnanuM svarUpa kahe be. pratyAkhyAnanA be do jANavA, mUlaguNarUpa ane uttaraguNarUpa. mUla guNo eTale yatiyonAM mahAvrato, tathA zrAvakonAM zraNutrato ne uttara eTale yatinAM piMDa vizuddhi Adika, tathA zrAvakonAM zikSAvato. ziSya jANakAra evA gurunI pAse pratyAkhyAna kare. tenA paNa cAra jAMgA jAvA; banne jANakAra hoya, te pehelo jAMgo, guru jANakAra chAne ziSya ajJAnI e bIjo jAMgo, ziSya ne guru banne ajJAnI e trIjo jAMgo, guru jJAnI ne ziSya jANakAra e cotho nAMgo jAvo. te pratyAkhyAnanA nokArasI, porasI gaMThasI musI Adika daza jedo jANavA. ... nokArasI eTale sUrya ugyApaThI, navakAragaNI pratyAkhyAna pAlanuM, te pauruSI eTale puruSapramANa bAyAsudhinA kAlasudhi pratyAkhyAna pAsavuM te. meghAdikathI jo te bAyAnI khabara na paDe, to sAdhunAM vacanathI - vA sarva samAdhinI pratItithI kadAca te pauruSI thI par3helAM paNa jojana ka vAmAM doSa nathI; paNa jo khabara paDe to, ardha jamatAM paNa bhojana baMdhakara ne paDhI pauruSI thayA bAdaja jamavuM zrane tema jANatAM batAM jojana kare to jaMga thayo jAvo. tathA divasanA ardhAbhAgasudhituM je pra tyAkhyAna, te " sA pauruSI " pratyAkhyAna jAvaM. ekaja vakhata, yane vA ekaja zrAsanapara besIne jamavuM, te ekAsana jAe. tathA mukha hAtha zivAya, bIjAM aMgopAMga dalAvyA vinA je bhojana karavuM, te eka sthAna jAvaM. ghRtAdika vigayothI rahita je eka vakhatanuM jojana, te vAcAla jANavuM trividha athavA caturvidha AhAranaM je paJcakhANa, te a Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 315 jakta athavA upavAsa jANavo divasanA bellA jAgeM athavA javanA bellA ari je pratyAkhyAna karayuM, te carama pratyAkhyAna jANavuM. gAya, jaisa, bakarI, uMTaNI, ane gADaranAM dUdha, tathA gAya, jeMsa, bakarI, ane gADaranuM, mAkhaNa, uMTaNInAM dUdhanuM mAkhaNa yatuM nathI tathA tala, alasI, ilaTa, savanuM tela, piMDa ne dravarUpa gola, kASTa, ane piSTathI utpanna - eluM madya, mAkSika, kauttika, ane jamarA saMbaMdhinuM madya, jalacara, khecara, ne sthalacara saMbaMdhituM mAMsa athavA carma, rudhira, ane mAMsa e traNa nedo paNa jANavA. tathA pakvAnna e daza prakAranAM paJcakhANathI vigayanuM pacakhA thA . evI rIteM gaMgsI, veDhasI zrAdika paJcakhANo jAevAM. evI rIteM yAvazyaka karyA pakSI, nyAyyaH kAlastato deva, gurusmRtipavitritaH // nizamalpAmupAsIta, prAyeNAbrahmavarjakaH // 130 // arthaH- rAtrino peDhelo pohora, athavA aradhI rAtrisudhi svAdhyAyAdika karyA bAda, devagurunA smaraNathI pavitra yaine, eTale causaraNa zradika jaNIne, prAyaH maithunarahita, alpa nidrA zrAvakeM karavI. nivede yoSidaMga, satatvaM pariciMtayet // sthUlanAdisAdhUnAM tannivRttiM parAmRzan // 131 // " arthaH- rAtrivityA bAda, nidrA uDate bate, sthUlanAdika sAdhue jema strIjano tyAga kyoM be; teno vicAra karatAM thakAM strIjanAM aMgonuM svarUpa vicArakhaM. te sthUlanaDajInuM caritra nIce pramANe jANavuM. eka pATalIputra nAmeM uttama nagara be; tyAM bakhaMDa pRthvIno rAjA, tathA lakSmIno to jANe patija hoya nahIM, evo, tathA nAza karela be, vairIrUpI kaMda jeNe evo naMda nAmeM rAjA hato; tene lakSmInA to AvAsa sarakho, tathA buddhino to bhaMDAra, evo zakaTAla nAmeM maMtrI hRto. tene, vinaya yAdika guNono to sthAnaka samAna, tathA atyaMta tIkSNa buddhivAlo, tathA caMdra sarakhI uttama kAMtivAlo, sthUlanaDa nAmeM moToputra hato. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. tathA jaktimaMta, ane naMda rAjAnA hRdayane atyaMta AnaMda zrApanArA go. zIrSacaMdana sarakho, bIjo lene zrIyaka nAmeM putra hato. te zeheramA rUpanI zojAdhI urvazI sarakhI, tathA vaza karela , jagatanAM paNa citto jeNe, evI, tathA kAmadevane jIvADavAnI to auSadhirUpa evI kozA nAmeM vezyA hatI. teNIne ghera, vividha prakAranA jogo jogavato thako, tathA teNImAMja hamezAM tanmana thazne, sthUlanA tyAM bAra varSoMsudhi rahyo. zrIyaka to naMdarAjAnuM jANe bIjuM hRdayaja hoya nahi, evI rIte atyaMta vizvAsapAtra thazne, rAjAno aMgarakSaka thayo. have teja nagaramAM kavi, vAdI, vaiyAkaraNI vigeremAM ziromaNi sarakho vararuci nAmeM eka moTo brAhmaNa raheto. te vararuci hamezAM navAM navAM uttama ekasone zrAva kAvyo pote potAnI mele banAvIne rAjAnI stuti karavA lAgyo.A mithyAdRSTi , ema jANIne maMtrIe te vararucinI ko dahADo paNa prazaMsA karI nahI, tethI rAjA tenApara jo ke tuSTa thayo hato, to paNa tene dAna thApato nahI. panI vararuciyeM potAne dAna nahIM malavA, kAraNa jANIne teNe maMtrInI strItuM zrArAdhana karavA mAMDyu. panI eka dahADo te maMtrInI strIyeM khuzI thazne tene kAM ke, tAre je kaza kArya hoya, te mane kahe ? tyAre teNeM kaDaM ke, tamAro khAmI mArA kAvyonI rAjA pAse prazaMsA kare, eTabuM mAre jozye bIye. par3I teNIe tenA uparodhathI te vAta potAnA khAmine kahI, tyAre maMtriyeM kahyu ke, te mithyAtvI , mATe tenI prazaMsA huM zI rIte karI zakuM ? par3I teNIe gha. No Agraha karavAthI maMtriye te vAta kabula karI, kema ke, aMdha, strI, vA. laka, tathA mUrkhano Agraha pustyaja . panI te vararuci jyAre rAjA pAse thAvI kAvyo bolavA lAgyo, tyAre maMtriye tenI prazaMsA karI; ane tethI rAjAya paNa saMtuSTa thazne, tene ekaso ne zrAva sonAmohoro zrApI; kema ke, rAjAne je mAnanIya hoya, tenI anukUla evI vANIthI paNa jIvita male . par3I to rAjA tene hamezA ekaso ATha sonAmohoro devA lAgyo, tyAre maMtriyeM rAjAne karvA ke, thA zrApa zuM karo bo ? tyAre rAjAyeM kaDaM ke, phakta te karelI tenI prazaMsAdhIja huM tene dalaM bUM, kema ke jo mArI jANeja tene Apato ho, to pehelAMja tene zAmATe na Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza, 317 hi Apata ? tyAre maMtriyeM kaDaM ke, meM kaM tenI prazaMsA karI nathI, paNa 'thApanAM karelAM kAvyo uttama ne, ema meM prazaMsA karI je. tyAre rAjAe kahyu ke, te brAhmaNa vIjAnAM karelAM kAvyo, ahIM potAnAM tarike se. khAvIne stuti kare , te bAbatanI khAtarI zuM ? tyAre maMtriye kayu ke, zrA brAhmaNa je kAvyo bole , te kAvyo to bokarI paNa jANe be,zrane tenI hu~ Apane AvatI kAle prajAte khAtarI karAvI ApIza. have te maMtrine, yadA, yadadattA, jUtA, nUtadattA, eNikA, veNA, tathA reNA, nAmeM sAta mahAbuddhimatI putriyo hatI.tenI buddhi evI hatI ke, pehelI ekavAra kahelAM yAda rAkhI zake tevI hatI, tathA evI rIteM te saghalI anukrameM ve, traNa, cAra, pAMca, ba ane sAtavAra kahelu yAda rAkhI zake tevI hatI. have te maMtrI, te sAte kanyAu~ne potAnI sAthe bIje divase rAjAnI pAse le gayo, ane tyAM temane ADo paDado baMdhAvIne rAkhIyo. paThI vararuci tyAM zrAvIne potAnA navA banAvelA ekasone zrApa zloko volI gayo; zrane te kanyAu~e paNa anukrameM te bolI dekhADyA. tethI rAjAe gusse yaza, vararucine dAna zrApa baMdha karyu, kema ke maMtriyonA upAyo nigraha anugraha karavAmAM samarthaja hoya je. have vararuciye tyAMcI jazne, gaMgAnadImAM eka yaMtra goThavyu, ane te. nI aMdara ekasone ATha sonAmohorone bugaDAmAM bAMdhIne rAkhI. tathA paThI prajAtamAM gaMgA nadImA snAna karIne, te te yaMtrane pagathI dAbavA lAgyo, ane tethI te sonAmohoronI thelI ubalIne tenA hAthamAM paDavA lAgI. evI rIteM hamezAM tema karavAyI, loko te jozne Azcarya pAmyA, tathA te vAta rAjAe lokonA mukhathI sAMjalIne maMtrIne kahI. tyAre maMtrIe kahyu ke, jo ema hoya, to ApaNe prajAtamAM tyAM jaznajare joza khAtarI karIzuM; rAjAe paNa tema karavAne kabula kayu. paDI saMdhyAkAle maMtrie eka guptamANasane nadIne kAMThe tenI tapAsa karavA mokaTyo, ane te mANasa paNa pakSInI peThe jema ko jora zake nahi, tema kADImAM jarAzne vege. par3I te vakhate vararuci paNa guptarIteM tyAM jara, na. dInA pANImAM sonAmohoronI thelIrAkhIne, pADo ghera gayo. par3I pekSA gupta purupeM tenA (vararucinA) jIvita sarakhI te thelIne vezne, guptarIteM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MEEEEEEEE 327 yogazAstra. maMtrIne zrAvIne sopI. paDI prajAta kAle maMtrI paNa te thelI potAnI sAthe guptapaNe rAkhIne, rAjAnI sAthe gaMgAne kinAre gayo, tathA te vakhate vararuci paNa tyAM zrAvyo. te vakhate te mUDha vararuci paNa, rAjAne jovA zrAvelo jANIne, potAnI utkRSTatAnuM mAna lAvIne, vistArasahita gaM. gAnI stuti karavA lAgyo. te stuti karyAbAda teNeM pagathI yaMtra casAvyu, paNa sonAmohoranI poTalI to tenA hAthamAM AvIne paDI nahIM; par3I to te hAthathI karIne te poTalI zodhavA lAgyo, paNa nahIM jaDavAthI mauna ra hyo. par3I maMtrIzvare kaDaM ke, tAraM thApaNa tarike rAkhevU avya paNa gaMgA kema thApatI nathI? ke tAre zrAvI rIte te zodhatuM paDe !!! mATe have ulakhIne tArI zrA sonAmohoronI thelI saMjAla ? ema kahI maMtrIzvareM tenA hAthamAM te thelI ApI. te sonAmohoronI poTalI jozne, tenI to mRtyuthI paNa vadhAre vikaTa dazA thara paDI. panI maMtrIe rAjAne kahyu ke, zrA ugAro brAhmaNa lokone ugavA mATe saMdhyAkAle atre te sonAmohoronI thelI rAkhI jAya be, ane prajAteM zrAvIne pADI grahaNa kare . te sAMjalI rAjAe kaDaM A kapaTa ThIka pakaDyu, ema kahI AzcaryathI praphuhita nayanovAlo thazne rAjA potAne ghera gayo. have vararuci paNa manamAM IrSyA lAvIne, potAnuM vaira vAlavAnI vA karavA lAgyo, tathA tethI maMtrInA gharanI saghalI vAto, maMtrInI eka dAsIne malIne puDhavA lAgyo. eka dahADo te dAsIyeM vararucine kahyu ke, zrIyakanA lagnamahotsavamAM maMtri, rAjAne potAne ghera jamADavAno . zrane te divaseM rAjAne neTa zrApavA mATe te zastro taiyAra karAve , kema ke, rAjAne te neTa atyaMta priya hoya . have balane jANanArA evA te vararucie, te basano lAna khezne, DokarAMune caNA Adika zrApIne zikhavyu ke, rAjA ema jANato nathI ke, zakaTAla maMtrI potAne (rAjAne) mArIne zrIyakane gAdIe besADavAno De. paLI te bokarAM to hamezAM zereramAM jagoe jagoe tema bolavA lAgyAM, te vAtanI lokonA mukhathI rAjAne khavara paDavAthI te paNa vicAravA lAgyo ke, je vAta vAlako, athavA strirDa vole, tathA je adRzyavANI thAya, te vANI junI paDatI nathI. tethI te vAtanI khAtarI karavAmATe, rAjAe potAnA eka gupta mANasane ghera mokalyo; Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. e par3I te mANaseM paNa jema hato. tema saghalo maMtrinA gharano vRttAMta rAjAne kahI saMjalAvyo, paDhI sevAvakhate maMtriye AvIne jevo rAjAne namaskAra kayoM ke, turata rAjAe krodhathI tenA sanmukhapaNa joyuM nahIM: meMtrIyeM turata rAjAno jAva jANI veza, ghera zrAvI zrIyakane kaDaM ke, mArAviSe kaMka buruM kozya rAjAne samajAvyu be. mATe thA ApaNA kulano akasmAt kSaya thavAno vakhata najadIka zrAvI pahocyo be; paNa jo hUM kahuM tema tuM kare, to sarva kulanuM rakSaNa yaz zake tema . mATe have jyAre hu~ rAjAne namana karUM, tyAre tAre mArUM mastaka dI nAkhavU; ane panI kadevU ke, khAmino ajakta evo pitA paNa mAravAneja lAyaka . mATe ghaDapaNathI mRtyune yogya thayelo evo hUM, jo AvI rIteM mRtyu pAmIza, to tuM mArA kulagRhano staMjarUpa thazne lAMbA kAlasudhi AnaMda pAmIza. te sAMjalI zrIyaka AMkhomAM AMsu lAvI kahevA lAgyo ke, he tAta, zrA ghora karma to, eka kasAzpaNa zuM karI zake kharo ? tyAreM maMtrIzvareM kajhuM ke, evo evo vicAra karIne to, tuM kevala vairInA manorathone saMpUrNa karIza. mATe jeTalAmAM rAjA kuTuMbasahita mane mArI nAkhe nahIM, teTalAsudhImAM eka phakta mArAja nAzathI AkhA kuTuMba tuM rakSaNa kara ? valI hu~ mukhamAM tAlapuTa nAmeM phera rAkhIne rAjAne namaskAra karIza, tethI mane haNavAthI tane pitRhatyAnuM pApa paNa lAgaze nahIM. pitAnI evI zikhAmaNathI teNeM te aMgIkAra karyu, ane te pramANeja karyu; AgAmIkAlanA sukhamATe buddhimaMto potAnA nAza paryaMta paNa jayaMkara kArya kare . have te jo rAjAe zrIyakane kaDaM ke, he vatsa ! teM thA puSkara kArya zuM karyu ? evI rIteM rAjAe saMcamapUrvaka pUjavAthI zrIyakeM kaDaM ke, jyAre zrA mArA pitAne doSita jANyA, tyAreM mAre temanuM mRtyu kara paDyu, kema ke cAkaroe to khAminA cittane anusAreja vartavaM jozya. valI cAkaro pote jyAMsudhi doSone jANe, tyAMsudhija te tenA upAyamATe vi. cAra kare, paNa jyAre khAmI poteja te doSone jANe, tyAre temAM cAkareM vicAra karavA jevu hoyaja nahIM. palI zakaTAlanI sarva praurvadehikanI kriyA karyAvAda rAjAyeM zrIyakane pradhAnapadavI devA kahyu. tyAreM zrIyake kayu ke, mAro eka pitA tulya sthUlanA nAmeM moTo jAM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 yogazAstra. 2. zrane pitAjInI kRpAthI te kozA nAmanI vezyAne ghera rahI, jogavilAso nogave , ane tema karatAM tene bAra varSoM vItI gayAM ne. paThI rAjAye sthUlajamane bolAvIne maMtrIpadavI levAne tene kaDaM, ke, huM teno vicAra karIne, te maMtrIpadavI vezza. tyAre rAjAyeM kaDaM ke, tuM thA. jeja vicAra karI kheje? te sAMjalI sthUlanAazoka vanamA jai, potA. nA manasAthe vicAravA lAgyA ke, je mANaso thAvA maMtri AdikanAM kAryoMmAM joDAya , te loko snAna, jojana, nijhA Adika sukho zranujavI zakatA nathI. valI tevA kAryomA joDAyAthI, potAnA ane paranAM rAjyanI ciMtAmAM paDyAthI, narelA ghaDAmAM jema pANI, tema strI saMbaMdhi su. khano to avakAzaja manI zakato nathI. valI saghalA khAoMne tajIne phakta rAjyakArya karavAthI paNa khala lokono upajava sahana karavo paDe The. mATe potAnA zarIra ane avyanA paNa vyayazrI rAjyakArya mATe jyAre yana kariye tyAre buddhimAn mANaseM potAnA AtmAmATeja zAmATe yatna karakho jozya nahIM. ema vicAri teNeM paMcamuSTiyI potAnA kezano soca kayoM, tathA ratnakaMbalanA dArA kahADIne teno ugho banAvyo. par3I mahAsatvavAn evA sthUlana muni to, turata rAjasanAmAM jaza, rAjAne dharmalAna deza kahevA lAgyA ke, meM to thA vicAra karyo!!! panI saMsArarUpI hA. thIpara roSayukta eMvA te sthUlana muni, guphAmAMthI jema kesarIsiMha, te. ma terAjasanAmAMthI nikalIne cAlatA thayA te jo rAjAyeM vicAryu ke, kadAca kapaTa karIne thA pAge vezyAne ghera jato nahIM, ema vicAri pote jarukhAmAM caDI temane jovA lAgyo. tyAre maDadAu~thI ugaMdha mAratA e. vA paNa pradezamAM nAsikA ADaM kapaDu rAkhyA vinAja jatA, evA sthUlajaja munine jodharAjAyeM paNa potAnuM mastaka dhuNAvyu. tathA tenAM vakhApa karI, potAnI niMdA karavA lAgyo. ke, dhikkAra , mArA iSTavicArane!!! thA to vItarAga mAhAtmA . have sthUlana muniye paNa turataja zrIsaMjUtivijaya zrAcAryanI pAse jazne, sAmAyikanA uccArapUrvaka dIkSA aMgIkAra karI. paDI rAjAyeM zrI. yakano hAtha pakaDIne gauravapUrvaka, tene maMtrIpadavIpara besADyo. panI zrI. yaka paNa uttama nyAyapUrvaka zakaTAlanI peTheja rAjyakArya hamezAM saMjA. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 tRtIyaprakAza. savA lAgyo. tathA vinayavaMta evo te zrIyaka hamezAM kozAne ghera jazne paNa tenI saMjAla levA lAgyo, kema ke kulIna mANaso potAnA jAnA snehathI, temanI strInI paNa saMjAla khevAne cukatA nathI, te kozApaNa zrIyakane jozne sthUlanajanA viyogathI pIDita tha thakI, rudana karavA lAgI, kema ke uHkhI prANIyo potAnA vahAlAMune jozne, potAnuM pu:kha sahana karI zakatA nathI. paDI teNIne zrIyakeM kayu ke, he zrArye zrApaNe zuM karIyeM? thA iSTa vararuciyeM mArA pitAne marAvavAthI thAma thayuM be. mATe tArI behena upakozAmAM jyAMsudhi te puSTa rakta rahyo , tyAMsu. dhimAM kaMzka te vairanI pratikriyA karavAmATe tuM vicAra kara? mArA vicArapramANe upakozAne samajAvIne, te vararucine madyapAnanuM vyasana karAva? par3I kozAyeM paNa jaratAranA viyogayI tathA devaranA kahevAthI, te vAta kabula karIne upakozAne teNI samajAvI. panI upakozAyeM paNa kozAnA hukamathI vararucine vyasanI karyo, kemake strIne vaza thayelA mANaso zuM karatA nathI? par3I ekadahADo vararucine atyaMta madyapAna karAvIne upakozAyeM prajAtamAM te vAta kozAne jazne kahI. par3I zrIyakeM paNa kozAnA mukhathI te vRttAMta sAMjalyo, thane tethI mAnavA lAgyo ke, thAje to pitAnA vairano badalo vAlavAno vakhata zrAvI cukyo be. have te vararuci paNa zakaTAlanA mRtyu panI hamezAM rAjApAse zrAvato jato hato. te sevAvakhate hamezAM rAjadarabAramA rAjApAse zrAvato, ane rAjA tathA loko paNa tenA tarapha sArI dRSTithI jotA. eka dahADo naMdarAjA zakaTAlanA guNone saMjAlIne vihvala thayo thako, sajAmadhye zrIyakane gadgada kharathI kahevA lAgyo ke, iMjano jema bRhaspati, tema mAro paNa zakaTAla maMtrI, jaktimAn, zaktimAn tathA mahAbuddhivAlo hato. ane tenuM to daivayogeM akAlamRtyu thayuM mATe have huM zuM karUM? tenA vinA mArIzrA sajA paNa zUnya lAge De. tyAre zrIyakeM kaDaM ke, he rAjan ! ApaNe tenuM have zukarIye? thA iSTa dAruDIyA vararucirnu te saghavaM kArya . tyAre rAjAyeM kaDaM ke,zrA na guMkharekhara madyapAna kare ? tyAre zrIyakeM kaDaM ke, huM zrApane te vAtanI zrAvatI kAle khAtarI karI thApIza. paDI bIje divase zrI. yakeM, pote zikhavI mukelA mANasa pAse, sannAmAM beThelA saghalA mANaso Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. ne ekeka kamala suMghavA apAvyu ane vararucine miMDholanA phasanA rasathI nAvita thayelu kamala suMghavAmATe apAvyu. aho! zrAvAM sugaMdhi ka. malo kyAthI zrAvyAM? ema kahI rAjA zrAdika sarva sajAsado potAnAM kamalo suMghavA lAgyA. tejenI peThe vararuci paNa potAnuM kamala suMghavA sAgyo, ke turata rAtriyeM pIdhelI madirAnuM teNeM vamana kayu. dhikkAra be, zrAvadhabaMdhanane ucita evA dAruDIyA brAhmaNane!!! evI rItesaghalA lokoyeM nitraMbanA karavAzrI, te turata sanAmAMthI uThIne cAlato thayo. panI teNeM brAhmaNopAse jaz prAyazcitta mAgyuM, to brAhmaNoyeM tapAvelu sIsuM tene pIvAne kahyu tethI mukhamAM sIsuMtapAvIne pIg,ane tethI turataja te mRtyupAmyo. sijhAMtarUpI samujanA pArane jonArA, evA sthUlana munipaNa saMjUtavijaya zrAcAryanI pAse rahI dIkSA pAlavA lAgyA. have tema karatAM eka dahADo varSAkAla zrAvate bate, keTalAka muniyo thAcArya mAhArAjane vaMdana karIne nIce pramANe zranigraho grahaNa karatA havA. ekeM evo anigraha lIdho ke, siMdanI guphAnA dvArapAse kAyotsarga karI cAra mahinAnA upavAsa karIne huM rahIza. tathA bIje evo anigraha lIdho ke, huM to dRSTiviSa sarpanA bilanA dvArapAse kAyotsarga karI cAra mAsanA upavAsa karI rahIza. trIje evo anigraha lIdho ke, hu~ cAra mAsa sudhi upavAsa karIne, kAyotsarga dhyAnathI kUpamaMmukanA thAsanapara rahIza. te sAdhuune tema karavAne yogya jANIne jeTalAmAM gurue, temane tema karavAne AjJA zrApI, teTalAmAM sthUlajana muni paNa guru pAse AvI vinati karavA lAgyA ke, kozA nAmanI vezyAnA gharamAM, vicitra prakAranA kAmazAstramA kalAM kAmicitrothI citrita thayelI, je citra zAlA , te citrazAlAmAM Sarasa jojanayukta, keTalAka tapasahita hUM cAra mahinA rahIza, evo hu~ anigraha le bu. gurue temane paNa upayoga thI yogya jANI tema karavAnI AjJA thApI, par3I te saghalA muni pota potAne sthAnakeM gayA, have sthUlajasa paNa kozAvezyAne ghera gayA, tyAM kozA paNa temane zrAvatA joza, unI thazne hAtha joDI temanI sAthe zrAvI uttI; tathA teNIe manamAM vicAryu ke, kelanA staMna sarakhA sAthasavAlA thA sthUlaca Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 333 ja vratanArathI khinna thazne, ahiM pAgA zrAvyA jaNAya , ema vicAri teNIyeM kahyu ke, he khAmina,zrApa jale padhAryA, tathA ApanuM huM jhuM kArya kahe ? te zrApa pharamAvo ? thA zarIra, dhana, parivAra vigere saghaj thApaceMja je. tyAre sthUlajameM kaDaM ke, caturmAsa sudhi rahevA mATe tamo yA citra zAlA mane pApo ? te sAMjalI kozAe paNa kaDaM ke, nale zrApa te grahaNa karo ? panI teNIe te taiyAra karIne ApavAthI sthUlanana mahAmuni paNa kAmanI jagoe dharmanI peThe temAM dAkhala thayA. paLI te vezyA paNa munine SaTrasa nojana karAvyA bAda, temane kojAvavA mATe uttama zrRMgAra sajIne tyAM citrazAlAmA zrAvI. tathA temanI pAse besIne apsarAnI peThe vicitra prakAranA hAvajAvo karavA lAgI. tathA bAgala jogavelAM iMjiyonAM sukho tathA kAmavilAsone paNa saMjAlavA lAgI. evI rIteM teNIye munine dojAvavAmATe je je upAyo karyA, te saghalA upAyo, vajrapara nakhanA lisoTAnI peThe niSphala thayA. evI rIte te hamezAM temane donAvAmATe upAyo karavA lAgI, paNa te mahAn ! muni to jarA paNa dojAyamAna thayA nahIM, paNa teNInA upasargathI to, pANIthI jema vIjadI, tema A mahAmunino dhyAnarUpI agni ulaTo vRddhi pAmyo. par3I to te vezyA potAnI AtmaniMdA karavA lAgI ke, AgalanI peThe tAreviSe vilAsanI ichA karatI evI mane dhikkAra je. ema kahI tenA caraNakamaleM te namaskAra karavA lAgI. te munIjanA iMDiyonA jItavAvaDe karIne, camatkAra pAmelI evI te kozA vezyAe, zrAvikApaNAne aMgIkAra karIne evo anigraha lIdho ke, rAjA tuSTamAna thazne kadAca mane kozne thApe, to te eka puruSavinA mAre bIjApuruSano niyama . , __ have te cAturmAsya puraM thayAbAda pelA traNe sAdhu potapotAnA ajigraho saMpUrNa pAlIne, gurupAse zrAvyA. pehelAM siMhaguphAnA bAravAlA muni zrAvyA. temane zrAvatA joza, jarA guru unA thazne kahevA lAgyA ke, aho karakAraka, tamo jale padhAryA. tevIja rIteM bIjA be muni zrAvate te paNa gurue temane tevIja rIte zrAdaramAna Apyu; kema ke sarakhI pratijJA karanArane guru sarajhuMja mAna Ape be. panI jyAre sthUla. jala muni zrAvyA, tyAre gurue unnA thazne temane kahyu ke, he kukara Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 yogazAstra. kukarakAraka mahAtmA, tamo jase padhAryA. te sAMjalI pelA traNa muniuyeM IrSyA lAvI vicAryu ke, aho, gurue thA maMtriputra hovAdhI, temane vadhAre mAna thApyu. valI thAmane tyAM rahI SaTrasa jojana karyu, temane kahe De ke, aho puHkaraHkarakAraka; mATe jyAre ema , tyAre to thApaNe paNa zrAvate comAse temaja karIzuM. evI rIte manamAM Ayukta thazne, tee saMyamapUrvaka zrApa mAsa to vyatIta karyA. par3I varSAkAla zrA. vate bate, siMhaguphAhAravAlo muni gurupAse AvIne harSita thayo thako, evo anigraha karavA lAgyo ke, he jagavan, thA comAsuM to hu~ kozA vezyAne ghera SaTrasa jojana karIne gujArIza. tyAreM guruyeM upayogapUrvaka vicAryu ke, ANe sthUlajanI IrSyAthI A aMgIkAra karyu be, ema vicAri guruye tene kaDaM ke, he vatsa! evo mahApuSkara zranigraha tuM kara nahIM ? kema ke, tevo anigraha saMpUrNa karavAne to meru sarakhA sthira manavAlA sthUlajala munija samartha . tyAre te muniyeM gurune kaDaM ke, te anigraha mAre saMpUrNa karavo muzkila nathI, mATe hu~ te avazya saMpUrNa karIza. tyAre guruyeM kaDaM ke, zra zranigrahathI to ulaTo tArA thAgatanA tapano paNa jaMga thaze, kemake atyaMta nAra AropaNa karyAthI ulaTo gAtrono jaMga thAya . paNa te muniyeM to gururnu vacana nahIM mAnyu; ane tu. rata kAmadevanI nUmisamAna, evA te vezyAnA gharapratye gayo. temane joza vezyAyeM vicAryu ke, kharekhara thA muni thUslajapanI IrSyAthI zrahIM zrAve. la., mATe mAre tene javasAgaramAMthI tAravo, ema vicAri, teNIyeM ujAM thazne, temane namaskAra kayoM, par3I muniyeM potAne rahevAmATe kozApAse te citrazAlAnI mAgaNI karI, tyAre vezyAyeM paNa te ApavAthI muni te. mAM dAkhala thayA. par3I kozA tene SaTrasa nojana jamADIne, madhyAhnakAleM tenI parIkSA karavAmATe uttama zRMgAra zrAdika sajIne tenI pAse zrAvI. kamala sarakhAM nayanavAlI evI te kozAne jozne muninuM mana hojAyamAna thayu, kemake, tevI strI zrane tevU jojana kone vikAra na upajAve? par3I muniyeM kAmanI pIDAthI tenI sAthe vilAsa karavAnI mAgaNI karI, tyAre kozAyeM kaDaM ke, he jagavan , zramo to vezyA vye, mATe je koza dhanazrApe, tenI strI yaz zakiye. tyAre muniyeM kaDaM ke, tamAre to amA Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 325 rApara kRpA rAkhavI jozya, kemake velumA jema tela, tema zramArI pAse ke. dhana hotuM nathI. tyAre vezyAye kahyu ke, nepAladezano rAjA, uttama muniu~ne ratnakaMbala zrApe , mATe te tuM lAva? te sAMjalI te muni paNa, mUkhaMnI peThe, varSAkAlamAM paNa, jANe kAdavayukta nUmimAM potAnA vratane skhalanA karAvato hoya nahIM jema, tema skhalanA pAmato thako nepAladeza tarapha cAlyo. paDI keTalIka muzkelI veThIne tyAM jaz, rAjApAsethI ratnakaMvala melavIne pAlo vaDhyo, mArgamAM tene corono mulaka zrAvyo; tyAre corono pAlelo padI temane kahevA lAgyo ke, ko burada Ave , tyAre coroye vRkSapara rAkhelA potAnA mANasane pubyu ke koNa Ave ? tyAre te mANaseM kamu ke, kozka nijhuka Ave , par3hI anukrameM te muni jyAre tyAM zrAvI pahoMcyo, tyAre teuye tene sArI rIteM tapAsyo, paNa tenI pAsezrI kaMza nahIM malavAthI, teye tene jato meTyo. tyAre pharIne te pakSIya corone kaDaM ke, tenI pAse kaMzka mUlyadAra vastu , tyAre coroyeM tene pharIne punyuM ke, tuM satya bola ? tArI pAse jhuMDe? tyAre muniye kayu ke, vezyAne mATe zrA vAMsamAM ratnakaMbala rAkhelo , te sAMjalI coronA rAjAyeM paNa tene jato menyo. panI te muniye kozApAse zrAvIne, teNIne te ratnakaMvala zrApyo, tyAre teNIye to tene (ratnakaMbalane) zaMkArAkhyA vinA kAdavayukta evI gharanI khAlamA pheMkI dIdho. tyAreM muniye kahyu ke, he zaMkhasarakhA kaMThavAlI stri; zrA mahAmUlyavAn evA ratnakaMbalane te AvA gaMdhAtA kAdavamAM zAmATe pheMkI dIdho? tyAre kozAye kaDaM ke he mUDha, thA ratnakaMbala mATe tuM jyAre zoka kare , tyAre guNaratnamaya evAM potAnA AtmAne narakanIaMdara paDato jozne, zAmATe tuM zoka karatoM nathI? te sAMjalIne utpanna thayela be, vairAgya jene, evo te muni kahevA lAgyo ke, he uttama stri; te mAraM ThIka rakSaNa kayu, teM mane saMsArathaMkI vacAvyo . tathA have huM gurupAse jaza, mArA thA aticAranIzrAloyaNA leza; tane dharmalAna thA ? tyAre kozAyeM paNa kaDaM ke, brahmavatamAM rahe lI evI je hu~, tene paNa je tane kheda upajAvyo , teno mithyAkRta dekheM DaM. valI phakta tamArA bodhane mATeja meM tamArI thA zrAzAtanA karI be, mATe tenI kSamA karavI; ane have tamo turata gurupAse jaza, temanAMva Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 yogazAstra. canane aMgIkAra karo? par3I te munipaNa turata gurupAse jazne, tathA thAlocanA lezne atiutkRSTa tapa tapavA lAgyA. have eka dahADo rAjAya paNa tuSTamAna thazne, te kozA vezyAne koI ka ratha hAMkanArAne ApI, tethI teNI paNa rAjAne AdhIna hovAthI, tene anurAgavinA sevavA lAgo; paNa tenI pAse te hamezAM kahevAlAgI ke, sthUlanA zivAya kozpaNa puruSa A uniyAmAM uttama nathI. paDI te rathI udyAnamA jazne, palaMgapara besI, teNIneraMjana karavAmATe potAnI nIce pramANe caturAz dekhADavA lAgyo. teNeM bANathI karIne eka zrAMvAnI cuMbane vIMdhI, tathA par3I te bANane bIjA bANedhIvIMdhyu, evI rIte dareka bANone bANathI vIMdhIne tenI zreNi karI. tathA par3I kaTArIthI tenAM mUlane bedIne te AMbAnI buMba tyAM begaMja teNIne zrApI, paThI kozAyeM po. tAnI caturAz dekhADavAmAde, eka sarSavano Dhagalo karAvyo tathA temAM so rAkhIne, te sozne puSpothI DhAMkIne, tenApara teNIyeM nAca karyo, te. mAM, teNIne soza lAgI nahIM, tema sarSavano Dhaga paNa vIkharAyo nahIM te jo tethI khuzI thazne, teNIne kahevA lAgyo ke, mArAthI zrApI zakAya evI tuM game te vastu mAga? huM tane te kharekhara deza, te sAMjalI kozAye kahyu ke, thAmAM meM zuM puSkara kArya karyu ? ke jethI tuM khuzI thayo; kemake anyAsathI to AdhI paNa puSkara kArya nipajI zake . mATe zrA AMbAnI lubanu, bedarbu ke zrA mArunRtya, e kaMza puSkara nathI, paNa sthUlaja zikhyAvinA je kArya karyu be, te mahApuSkara je. je citrazAlAmAM teNeM mArAsAthe bAra varSosudhi jogavilAso nogavyA hatA, teja citrazAlAmAM te akhaMDita vratathI rahyA . valI eka sthUlanA muni vinA strInA saMcArathI bIjA yoginuM citta dolAyamAna thayAvinA rahe, muzkela . valI strInI saMghAteM eka divasa paNa bagaDyAvinA koNa rahI zake tema be? paNa sthUlana muni to evI rIteM cAra mAsasudhi rahyA . te sAMjalI ra. thikeM pubyuM ke, je sthUlanajanA tuM bhAvI rIte vakhANa kare , te mahAsatvavAn sthUlanaDa koNa ? tyAre kozAyeM kaDaM ke, je sthUlanaanuM huM tArI pAgala varNana karu DhuM, te naMdarAjAnA maMtri zakaTAlano jyeSTaputra . te sAMjalI rathika paNa saMtramayukta hAtha joDIne kahevA lAgyo ke, te sthU Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 325 na mahAmunino to huM eka kiMkara buM. paDhI kozAye tene vairAgyayukta jANIne dharmadezanA saMbhalAvI, te sAMgalI te paNa mohanidrAne boDIne bodha pAmyo paDhI tene bodha pAmelo jANIne, teNIye potAno abhigraha kahI saMjalAvyo, te sAMjalIne te paNa vismayathI praphullita locanavAlo ine kar3evA lAgyo ke, r3he naDe, teM sthUlanaDajInA guNo kahIne mane bodha mADyo be, mATe teM dekhADelA sthUlanaDanA mArgane huM paNa aMgIkAra karIza ne he ja, tAruM kalyANa thA ? zrane tuM tAro zranigraha sukhezrI pAla ema kahI teNeM uttama garupAse jai dIkSA lIdhI. vegavAn sthUla paNa tIvra vratane pAlatA hatA, eTalAmAM bAra varSono kAla paDyo. tethI sAdhurjano saghalo saMgha samudrane kAMThe jazne, eko malIne kAlarAtrinI peThe te duSkAla gAlavA lAgyo. tyAM siddhAMtono pATha hamezAM gaNAto nahIM hovAthI, sAdhu te bhUlIgayA, kema ke, pATha karyA vinA buddhimaMto paNa japeluM julI jAya be. paDhI saghalo saMgha pATalIputra nagaramAM malyo, ane tyAM jeTane jeTaluM yAda hatuM, te saghaluM grahaNa karyu. tyAM saMgheM agyAra aMgo to melavyAM, paNa dRSTivAda malyo nahIM; paDhI jaDavAhu khAmine dRSTivAdayukta jANIne. temane bolAvavAmATe ve sAdhu tyAM mokalyA. te banne suMnirjae tyAM nabAhukhAmI pAse jai, namaskAra karI hAtha joDIne vinati karI ke, Apane pATalIputramAM saMgha volAve be. tyAre bAhu khAmI ekayuM ke, meM yahIM mahAprANadhyAnano prAraMbha karelo be, mATe mArAthI tyAM yAvI zakAya tema nathI. paDhI te munirjae pADhA pATalIputra jazne, te vAta saMghane kahI, tyAreM saMgheM bIjA hard bolAvayuM ke tamAre bAhukhAmi pAse ja, temane ema kahe ke, je mANasa saMghanI AjJA pAle nahIM, tene zuM daMDa devo ? te zramane kaho ? paDhI jyAre te ema kahe ke, tene " saMghanI bahAra karavo, " tyAreM tamAre paNa temane mATe khareM karIne kar3e ke, tamo paNa teja daMDane lAyaka bo. paDhI te banne munirjae tyAM jazne, zrAcArya mahArAjane paNa tevIja rIteM kayuM; tyAreM zrAcArya mahArAjeM kayuM ke, jagavAn evo je saMgha, temaNe ema nahIM karayuM, paNa saMgheM mArApara kRpA lAvIne, ahIM buddhimAn ziSyone mokalavA, ane temane huM tre sAta vAMcanA ApIza. " Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3zna yogazAstra. pehelI vAcanA hu~ jikSAethI zrAvyAbAda thApIza, bIjI kAlavelAe thApIza, tathA trIjI bahAra jazne zrAvyAbAda thApIza; tathA eka vikAla vakhate zrApIza, ane traNa Avazyaka vakhate ApIza, ane evI rIteM mArA kAryane bAdhA thayAvinA saMgharnu kArya paNa siddha thaze. panI te sAdhue pATalIputramA AvI, saMghane te vAta kahyAthI, saMghe paNa sthUlanasAdika pAMcase sAdhuUne tyAM mokalyA. panI AcArya temane tyAM vAcanA devA lAgyA, paNa temane te alpa lAgavAthI, sthUlanA zivAya sa. ghalA sAdhu pAlA gayA. par3I AcArya sthUlanajIne kaDaM ke, tAre to nAzI javu nayI ne ? tyAre sthUlanaajIe kahyu ke, mAre javu nathI, paNa he jagavan ! haju paNa mane alpavAcanAmale be; tyAreM AcArya mahArAja kaDaM ke, mAjhaM dhyAna have saMpUrNa thavA zrAvyu , tethI te thayAbAda tamArI zvApramANe tamone vAcanA ApIza. panI dhyAna pUrNa thayAbAda zrAcArya mahArAja temane temanI zvApramANe vAcanA devA lAgyA, zrane evI rIte sthUlanana mahAmuni be vastu uThA evA dazapUrvo laNyA. pabI eka dahADo zrInaprabAhu khAmI paNa vihAra karatA thakA, pATalIputra nagareM zrAvIne bahAranA nAgamA udyAnamA rahyA. te vakhateM sthUlajAjInI beheno; ke jejee dIkSA lIdhI hatI, te sthUlanAjIne vAMdavAmATe tyAM vihAra karatI thakI zrAvIyo. tyAM zrAcArya mahArAjanevAMdIne tee temane pubyuM ke, de praju, sthUlajajI kyA ? tyAreM gurue kahyu ke, te pAlanA nAgamAM , te sAMjalI te te tarapha javA lAgIyo ! te. une zrAvatI jozne, sthUlanaajIe temane Azcarya pamADavAmATe potArnu siMhanuM rUpa karyu. te siMhane jozne, tejee jaya pAmIne, prAcArya mahArAjane AvI kaDaM ke, amArA nAzne to siMha khA gayo be. ane haju te tyAMja bege . tyAreM AcArya upayogathI jANIne kahyu ke, tamo tyAM have jArja, tamArA nA tyAM , tyAM have siMha nathI. par3I tee tyAM ja. za, temane potAnA mUla rUpamAM joza, vAMdyA; ane te vakhate moTI vehena potAnI vAta karavA lAgI. zrIyakeM, paNa zramArI sAtheja dIkSA lIdhI hatI, paNa te dudhAvAn hovAthI ekAsaNuM paNa karI zakato na hoto. panI paryuSaNA zrAvate ute, Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 32e meM tene kaDaM ke, zrAje to tuM pauruSI kara, tethI teNeM te pauruSInu paJcakhANa karyu; par3I jyAre pauruSI pUrI thara, tyAre meM kayu ke, Aja to tuM pUrvAdhanuM pratyAkhyAna kara ? ane eTalo kAla to caityaparipATIthI sukheM nikalI jaze. par3I teNe paNa tema karyu; par3I pUrvArdha thayAbAda meM tene zraparArdhanuM paJcakhANa karavAnuM kadevAdhI, tema paNa teNeM kayu. par3I te kAla saMpUrNa thayA vAda, meM tene kaDaM ke, have to rAtri najadIka AvI , mATe te nijhAmAM sukheM nikalI jaze, mATe zrAje to tuM upavAsaja paJcakhANa karI se; tema kahyAthI teNe paNa temaja kayu. panI madhyarAtrie to, hudhAnI pIDAthI, devagurunu smaraNa karato thako, te mRtyu pAmIne deva lokeM gayo. par3I to mArA manamA bahu kheda thavA lAgyo ke are ! meM zapino ghAta karAvyo, ema khedayukta thazne hu~to saMghanI pAse prAyazcitta sevA gai. tyAreM saMdhe kahyu ke, teM to te sagha zuddha jAvadhI karyu , mAde tenuM tane prAyazcitta hoya nahIM. tyAreM meM kahyu ke; mane sAkSAt jo jinezvara pranu kahe, to mane khAtarI thAya, nahItara thAya nahIM. panI saMghe to mAremATe kAyotsarga karyo, tyAreM zAsanadevI zrAvIne kaDaM ke, tamAraM je kArya hoya, te mane kaho ? paDhI saMghe teNIne kaDaM ke, yA sAdhavIne jinezvara praju pAse lajAu~ ? tyAreM devIyeM kaDaM ke, gatinA nirvighnapaNA mATe tamo kAyotsarga dhyAnamAMja rahejo ? par3I saM te vAta kabula karavAthI, te zAsanadevI mane zrI sImaMdhara khAmipAse laz gara, tyAM meM temane vAMdyA. paDI prajjue kahyu ke, jaratakSetrathI zrAvelI yA sAdhavI nirdoSa be; ema kahI temaNe mArApara kRpA karIne be cUlikA banAvI pApI. par3I hu~ paNa saMdeharahita thazne, zAsanadevatAsAye ahIM zrAvI, ane saMghane te banne cUlikA samarpaNa karI. evI rIteM sthUlajaajIne kadIne te sAdhavIyo potAne sthAnakeM gazyo, ane sthUkhanajI paNa vAcanA sevAmATe gurupAse gayA. tyAre gurue temane ayogya kahIne vAcanA thApI nahIM, tyAre sthUlana muni paNa dIkSAnA divasathI mAMDIne potAnA aparAdho vicAravA lAgyA. evI rIte vicArine teNeM guru mahArAjane kahyu ke, he jagavan , mane kaMza paNa aparAdha smaraNamAM zrAvato nathI; tyAre gurue temane pharIne smaraNa karavA kaDaM. tyAre potA Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 yogazAstra. no aparAdha smaraNa thayAthI, gurune caraNe paDIne kaddevA lAgyA ke, he ja. gavan , ! pharIne evo aparAdha huM karIza nahIM, mATe ATalo aparAdha zrApa kSamA karo? tyAre zrAcArya mahArAja kaDaM ke, tuM pharIne to aparAdha nahIM kare te ThIka, paNa je thA teM aparAdha karyo, tethI tane vAcanA thA. pIza nahIM. palI saghalA saMghe ekA thazne, sthUlajaajIne gurune caraNe namAvIne, temanI kSamA pharIne magAvIne, zAMta karyAH kema ke moTAne prasAdayukta karavAmAM moTAja samartha hoya . palI zrAcArya mahArAja saMghane kahyu ke, jevaM kArya thA sthUlanamajIe karyu, teja kArya have pInA maMdasatva prANI paNa karaze. mATe have bAkI rahelA pUrvanAM parvo mArI pAseja raho? bIjAune zikSAmATe zrAmane thA doSano daMDa nase rahyo. pa. bI saMghe zrAgrahayukta kahyAthI, AcArya mahArAjeM upayogadhI jANyaM ke, pU. vono ucheda mArAthI yavAno nathI; ema vicAri temaNe sthUkhajanajIne kaDaM ke, have tamAre bIjA kozne thA jaNAvavAM nahIM, ema kahI temane vAcanA ApI. paThI evI rIteM sthUlanana mahAmuni sarvapUrvadhara thayA, tathA anukrameM zrAcAryapadavI melavIne najavikone bodha karavA lAgyA. evI rIteM sthUlanA mahAmuni, strIuthI virakta thazne, tathA samatAmAM rahIne, anukrameM devaloke gayA; evI rIteM buddhimAn mANaseM saMsArasukhathI virakta thavAno vicAra karavo. evI rIteM zrI sthUlanaDa mahAmunIzvaranuM caritra jANavU. have strInA aMganuM kharUpa kalApakeM karIne kahe . yakRbakRnmalazleSma, mjaasthipripuuritaaH|| snAyusyUtAbadIramyAH, striyshcrmprsevikaaH||23|| arthaH- hamezAM viSTA, mela zleSma, majA, hADakAM vigerethI jaresI, tathA snAyuthI sIvelI, tathA tethI, bahArathI ramaNIya lAgatI, evI strI cAMmaDAMnI banAvelI dhamaNasarakhI be. bahiraMtarviparyAsaH, strIzarIrasya cednavet // tasyaiva kAmukaH kuryAd, gRghragomAyugopanaM // 133 // arthaH- mATe strInAM zarIrano jo bahAra ane aMdaranA nAgamAM vipa Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 331 ryAsa (pheraphAra) thAya, ( sArAMzaaMdara be tebahAra dekhAya) toja tenuM kAmuka mANaseM gIdha ane ziyAlI AnI peThe rakSaNa kara. strIzastreNApicetkAmo, jagade tajigISati // pimayaM zastraM, kiM nAdatte samUDhadhIH // 134 // arthaH- kAmadeva jyAre strIrUpI zastradhI yA jagatane jItavAnI ichAkare be. tyAre te mUDhabuddhi kAma, tuccha evaM pIDhAMrUpa zastra zAmATe grahaNa karato nathI. valI nidrA lIdhAbAda nIce pramANe paNa ciMtavavuM. saMkalpayoninAnena, dAdA vizvaM viDaMbitaM // tatkhanAmi saMkalpa, mUlamasyeti ciMtayet // 135 // arthaH- saMkalpa be mUla jenuM evA thA kAmadeveM, arere! samasta jagatane viDaMbanA karelI che, mATe, tenAM saMkalparUpI mUlaneja huM jakheDI nAkhuM evo paNa vicAra karavo. purANomAM paNa hariharAdika devAne kAmadevathI dUSita lA kA . valI nidrA lIdhAbAda nIce pramANe paNa ciMtavaj. yoyaHsyAd bAdhakodoSa, stasya tasya pratikriyAM // ciMtayeddoSamukteSu, pramodaM yatiSu vrajan // 136 // arthaH- je krodha, mAna, mAyAdika bAdha karanArA doSo be, karI vairAgya, maitrI, kSamA Adikane ciMtavavA; ane te doSothI mukta thaelA evA muniyo pratyeM AnaMdadhAraNa karavo. temane dUra duHsyAM navasthiti smnA, sarvajIveSu ciMtayan // nisarga sukhaMsarga te, Svapavarge vimArgayet 137 // arthaH- sarvajI vo viSe duHkhahetu rUpa evI navanI sthitine, sthiratAthI vicArIne tene mATe paNa hamezAM sukhanA saMsargavAlA, evA mohanI mAgaNI karavI; arthAt te jIvone paNa mokSa male evo vicAra karavo. valI nidrA karyAbAda nIce pramANe paNa ciMtavanuM. saMsarge'pyupasargANAM, dRDhavrataparAyaNAH // dhanyAste kAmadevAdyAH zlAghyAstIrthakRtAmapi // 138 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 yogazAstra. arthaH- devAdikanA karelA upasargono saMsarga hote te paNa, dRDhatAthI vratamAM tatpara rahIne jeTha tIrthaMkarodhI paNa vakhANane prApta thayA ne evA kAmadevAdika zrAvakone paNa dhanya .. have te kAmadevanI kathA kahe . ... gaMgA nadInI pAse, jinamaMdironI dhajAu~thI jANe dhananI dhArAja paDatI hoya nahIM, evaM caMpA nAmeM nagara . te nagaramAM lakSmInA to kulagRha sarakho jitazatru nAmeM rAjA hato. te nagaramAM kAmadeva nAmeM mahA uttama buddhivAlo eka gRhastha hato; te mArgapara rahelA vRkSanI peThe aneka lokone zrAzrayarUpa hato. tene sthirajUta evI lakSmI sarakhI, tathA rUpa zrane lAvaNyathI zojatI, ane uttama AkRtivAlI nasA nAmanI strI ha. tI. tenI pAse aDhAra koDa sonAmohoro hatI, temAMthI bakroDa te jaMDAramAM rAkhato, koDa vyAju pheravato, tathA bakroDathI vepAra karato, tathA tenI pAse daza daza hajAra gAyonAM gokulo hatA. ___ eka dahADo te nagarInA puNyana nAmeM udyAnamAM zrI vIrapranu vihAra karatA zrAvIne samosaryA, te vakhateM kAmadeva zrAvaka paNa page cAlIne praju pAse zrAvyo, tathA amRtanA karA sarakhI zrIvIraprajunI dezanA teNeM sAMjalI. tyAM atyaMta zubha evI bukiyeM karIne kAmadeveM, deva, manuSya zrane asuronI samada zrAvakanAM bAre vrato aMgIkAra karyA. teNeM nA zivAya anya striyonAM, te ba gokulo zivAya bIjI gAyonAM, tathA te aDhAra kroDa sonAmohoro zivAya dhananAM paJcakhANa kA~. valI teNeM pAMcase halo zivAya bIjAM vAhanonAM teNeM paJcakhANa kA~. valI teNeM eka gaMdhakASAyya zivAya bIjAM zarIra DhuMgavAnA vastranAM, tathA lIlI madhuyaSTI zivAya dAtaNanAM paNa paJcakhANa kA~. dIrAmalaka phala zivAyanAM phalonAM, tathA sahasrapAka ane zatapAka zivAyanAM telathI mardana karavAnAM paNa teNeM paJcakhANa karyA. evI rIte keTalAMka paJcakhANapUrvaka teNeM prajupAsethI zrAvaka vrata grahaNa kA~. panI potAnA moTA putrane kuTuMbano jAra soMpIne pote vratamA pramAdarahita thayo thako, pauSadhazAlAmA rahevA lAgyo. evI rIteM te jyAre pauSadhazAlAmA rahyo hato, tyAre tene kSojAvavAmATe madhya rAtriya kozka mithyAdRSTi deva, pizAcarnu rUpa karIne tyAM zrAvyo. te pi. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 33.3 zAcanA mastakapara, pAkelAM zAlInAM pIDAM sarakhA karkaza chAne pIlI kAMtivAlA kezo laTakatA hatA. tenuM kapAla to ghaDAnI TIbaDI sarakhaM hatuM tathA tenI bhrukuTI nolIyAnAM puMbaDAM sarakhI itI, tathA tenA kAno supaDA jevA itA, tathA tenI nAzikA to joDalAM cUlA sarakhI hatI. tenA hoTha to uMTanA hovo sarakhA hatA, tathA dAMto to dala sarakhA datA, tathA jIna to sarpa sarakhI hatI, ane DADhI to ghoDAnA puMDA jevI itI. tapAvelI mUSa sarakhI to tenI kho datI, tathA uMTanI Doka jevI to tenI Doka itI. tenI bAtI to nagaranA daravAjAsarakhI hatI, tathA jujArja to sarpasarakhI jayaMkara hatI, pAtAla sarakhaM tenuM peTa hatuM, tathA nAji to kuvAsarakhI hatI, tathA tenI jaMghAuM to tADanA vRkSa jevI hatI, tathA tenA pago to patthara sarakhA hatA, tathA teno zabda mahAjayAnaka hato. tenA mastaka para jaMdaronI mAlA hatI, tathA kaMThamAM saraTo (kAkIDA) nI mAlA hatI, tathA kAnaupara nolIyAM itAM, tathA bAjubaMdhanI jagoye teNeM sarpoM viMTAvyA datA. evo te pizAca miyAnamAMthI talavAra kahADIne kAmadevane kadevA lAgyo ke, are duSTa, yA teM zuM mAMDyaM be ? zuM tane paNa svarga atha - vA mokSa ivAnuM be. ? mATe yA kAryane tuM tajI de ? nahIM tara vRkSaparanAM phalanI peThe, yA tIkSNa talavArathI tAruM mastaka damaNAMja uDAvI deza; evI rItanI tenI tarjanAthI paNa kAmadeva potAnI samAdhithI jarA paNa calAyamAna thayo nahIM; kemake zraSTApada kaM kutarAnA zabdothI DarI jato nathI, evI rIteM tene nahIM, dona pAmelo jozne, te duSTa deveM tene evI rIteM be traNa vAra kayuM paDhI to te duSTeM hAthInuM rUpa kayuM kema ke khalamANaso potAnI puSTatAthI viramatA nathI. te duSTeM jalasahita varSAda sarakhuM potAnuM uMcaM rUpa kayuM, te jANe tenuM mithyAtvaja DhagalArUpa thayuM hoya nahIM, tema zojavA lAgyuM paDhI teNeM yamanA bhujadaMDa sarakhA potAnA be dAMto uMcA karyA. tathA potAnI zuMDa uMcI karIne teNeM kAmadevane kayuM ke, ! tuM saghaluM pAkhaMDa tajI zrApa ? kayA pAkhaMDI guruyeM tane yAvI rIteM modamAM nAkhyo be ? ne jo tuM thA pAkhaMDa boDaze nahIM, to huM tane zrA zuMDAdaMDacI aarit af kAzamAM lai jazza tathA tyAMthI jyAre tuM paDIza; tyAre yA dAMtapara tane kIlIne, paDhI nIco namI tArA TukaDe TukaDA karI 1 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 yogazAstra. nAkhIza. zrAvI rItanAM tenAM vacano sAMjalIne paNa kAmadeva potAnA dhyAnathI calAyamAna thayA nahIM. panI te kuSTeM tene evI rIteM ve cAra vakhata kaDaM. par3I to te uSTeM tene potAnI zuMDathI uMce ubAlyo, ane pAlo dAMtapara jIlI lIdho; tathA pagathI tene kacarI nAkhyo, kemake evA puSTo kArya karatAM jarA paNa DaratA nathI. paNa kAmadeveM te saghaTuM sahana kayu. ane parvatanI peThe sthira rahi jarA paNa potAnuM dhairya tajyu nahIM. par3I to te duSTaM potAnuM sarpanuM rUpa kayu. tathA AgalanI peTheja teNeM kahyu, paNa kAmadeva to tethI jarA paNa dolAyamAna thayo nahIM. par3I te duSTeM tenA thA. khA zarIrane potAnA zarIrathI vITyu, tathA panI nirdaya thazne teNeM DaMkha mAryo, paNa kAmadeveM to dhyAnamAMja magarahIne te bAdhAne gaNakArIja nahI. par3I to te deveM potAnuM divyarUpa karyu, tathA tene kadevA lAgyo ke, OM devasanAmAMtArI prazaMsA karI, te mArAthI sahana thara nahI; tethI hu~ ahIM zrAvyo mATe iMDe jevI tArI prazaMsA karI hatI, tevoja tuM ne, mATe have meM je parIkSAmATe tane upaava kayoM , tenI mane kSamA kara ? ema kahI te deva paNa potAne sthAnakeM gayo, ane kAmadeveM paNa grahaNa karelI pratimA pArI, upasargone sahana karanArA evA te zrAvakanI zrI vIraprajuye pote paNa sajAsanmukha prazaMsA karelI De, kemake guruja guNonA vatsalo doya . paDI bIje divaseM te kAmadeva zrAvaka paNa pauSadha pArIne prajune namaskAra karavA mATe zrAvyo. tyAre prajuyeM gautamAdikone kahyu ke, zrA zrAvakeM gRhasthadharmamAM paNa upasargone sadana karyA . mATe sarva saMganA tyAgathI yatidharmamAM pravRtta thaelA evA tamArA jevAyeM to vize karIne tevA upasagoM sahana karavA jozya. tevAra par3I te kAmadeva zrAvake kamoMne nirmUla karanArI evI daze zrAvakanI pratimA anukrameM nirvAhita karI. panI teNeM saMlekhanA karIne anazanavrata aMgIkAra karyu, ane utkRSTa samAdhimA rahI kAladharmane pAmyo; tathA tyAMthI aruNAna vimAnamAM cAra paDhyopamanI sthitivAlo deva thayo, ane tyAMcI cavI mahAvideha kSetramA jaza, modeM jaze. mATe evI rIte upasoMne paNa sahana karIne, vratamA tatpara thayo thako, te zrAvaka tIrthaMkarone paNa zlAghanIya (vakhANavAyogya) thayo, mATe tevA puruSone dhanyavAda . Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. evI rIteM kAmadevanI kathA jANavI. valI nidrA karyA bAda nIce pramANe paNa ciMtavavuM. jinodevaH kRpAdharmo, guravoyatra sAdhavaH // zrAvakatvAyaM kastasmai, na zlAghetAvimUDhadhIH // 135 // arthaH- je zrAvakadharmamAM rAga Adikane jItanArA deva be, dayA rUpa dharma be, tathA paMcamahAvratadhArI gururja be, evA zrAvakadharma pratye kayo buddhimAn mANasa zlAghA kare nahIM ? valI nidrA uDyAbAda nIce pramANe manoratho karavA. jinadharmavinirmukto, mAnUvaM cakravarttyapi // syAM ceTopi darikhopa, jinadharmAdhivAsitaH // 140 // arthaH- samyag jJAna, darzana ane cAritrarUpa jinadharmathI rahita thaine, huM cakravarttI paNa na yanuM to sAraM, kema ke te narakanA deturUpa be. jinadharme karIne sahita evo huM kadAca dAsa ne daridra thA to paNa sAraM. 335 tyaktasaMgojIrNavAsA, malaklinnakalevaraH // najanmAdhukarIM vRttiM, municaryA kadA zraye // 141 // arthaH- strI dinA saMgadhI rahita thaine, jANe vastravAlo, tathA melayukta zarIravAlo thazne, tathA camaratulya yAjI vikAvAlo thaine, huM mUlottara guNarUpa munipaNAne kyAre dhAraNa karIza ? tyajan duHzIlasaMsarga, gurupAdarajaH sTazan // kadA yogamadhyasyana, prabhaveyaM navavide // 142 // artha:- duHzIlono saMga tajIne, tathA gurunA caraNonI rajone sparza karIne, tathA ratnatrayarUpa yogano abhyAsa karIne, huM javanA nAzane mAkyAre taiyAra za. mahAnizAyAM prakRte, kAyotsarge purAdravadiH // staMbhavatskaMdhakaSaNaM, vRSAH kuryuH kadA mayi // 143 // artha :- madhya rAtrie, nagaranI bahAra kAyotsarga dhyAnamAM raho bate Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 yogazAstra. staMjanI peThe mane jANIne, balado potAnA skaMdho kyAre mArA zarIra sAthe ghasaze ? (zrA pratimAdhArI zrAvakane zrAzrIne jANavU.) vane padmAsanAsInaM, kroddsthitmRgaarnkN|| kadA ghrAsyaMti vakremAM, jaraMtomRgayUthapAH // 14 // arthaH- vananI aMdara padmAsana karIne beThelA, tathA kholAmA rahelA be, haraNanAM baccA jene, evA mane mukhanI aMdara gharaDA evA mRganA yUthapati kyAre suMghaze? zatrau mitre tRNe straiNe, svarNe'zmani maNau mRdi|| mode nave naviSyAmi, nirvizeSamatiH kadA // 14 // arthaH- zatrumAM, mitramAM, tRNamAM, strIlaMpaTamAM,vA (strIsamUhamAM)suvarNamAM, pattharamA, maNimAM, mATImAM, tathA mokSamA, zrane navamAM paNa tulyabuzivAlo hu~ kyAre thazza ? .. zrA kulakamAM pehelA zlokamAM jinadharmano anurAga, bIjA zlokamAM dharmaparigrahano manoratha, trIjAmA yaticaryA para caDavAno manoratha, cothAmAM kAyotsargAdikano manoratha, pAMcamAmA parvatonI guphA zrAdikamAM rahevAno yaticaryAno manoratha, tathA bahAmAM parama sAmAyikanA paripAkano manoratha kahyo . have te vAtano upasaMhAra karatA thakA kahe . adhiroDhuM gaNazreNiM, nizreNI muktiveshmnH|| parAnaMdalatAkaMdAna, kuryAditi manorathAn // 146 // arthaH- muktirUpI mehela para caDavAne sIDI samAna, evI guNa sthAnakonI zreNipara caDavAne, mokSarUpI latAnAM mUla samAna evA manoratho karavA. ityAdorAtrikI caryA, mapramattaH samAcaran / yathAvauktattastho gRhastho'pi vishudhyti||14|| arthaH- evI rIte divasa ane rAtrisaMbaMdhi zrAcArane pramAdarahita Acarato thako, tathA upara kahelA pratimAdika vRttamA rahyo yako, e Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 337 a hastha paNa zurUpaNAne prApta thAya De arthAt pApothakI nirmukta thAya be. arrant yA pratimAnuM svarUpa kahe be. zaMkAdika doSarahita, kevala zAMta vyavasthAmAM rahIne, jaya, loja, latA AdikadhI rahita thaine, eka mAsa sudhi samyagdarzanane je pAlatuM, te pahelI pratimA jANavI. ve mAsudhi akhaMDita rIteM, pUrve kadelI pratimAnA anuSThAna sahita vAre vratane je pAlavAM, te bIjI pratimA jAvI. traNa mAsa sudhi vanne vakhata pramAdI rahIne, pUrve kahelI pratimAnA anuSThAna sahita je sAmAyikamAM rahetuM, te trIjI pratimA jANavI. cAra mAsa sudhi cAra parvomAM, pUrve kadelI pratimAnA anuSThAna sahitaM, khaMDita rIteM, pauSadha vratane je pAlakuM, te cothI pratimA jANavI. pAMca mAso sudhi catuHparvImAM, gharamAM, athavA gharanA dvAramAM athavA coTAmAM, pariSada ne upasarga zrAdikaSI niSkaMpa thazne, zrAgala kahelI pratimAnA anuSThAnapUrvaka AkhI rAtrisudhi kAyotsarga dhyAnamAM rahe, te pAMcamI pratimA jANavI. upara kahelI pratimAnA anuSThAnapUrvaka va mAsa sahita brahmacarya vrata - mAM rahe te baDI pratimA jANavI. sAta mAsa sudhi sacitta AhArano je tyAga karavo te sAtamI pratimA jANavI. mAsa sudhi pote bilakula prAraMbha nahI karavo te AThamI pratimA jANavI. nava mAsa sudhi cAkaro pAse paNa zrAraMbha nahIM karAvavo e navamI pratimA jANavI. daza mAsasudhi potAne mATe banAvelo AhAra nahIM jamavo e dazamI pratimA jANavI. gyAra mAso sudhi strIyAdikanA saMgane tajIne, rajoharaNa thAdikathI munino veSa dhAraNa karIne, tathA kezono loca karIne, potAnA gotrI dikamAM rahane, "pratimAne prApta thayelA evA AzramaNo pAsakane jikA Apo ? ema bolIne, dharmalAna zabdanAM uccAraNa vinA, uttama sAdhunI peThe je zrAcarayuM, te gyAramI pratimA jANavI. 1 43 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 yogazAstra. have pAMca zlokoyeM karIne vidhi vizeSa kahe te. so'thAvazyakayogAnAM, naMge mRtyorathAgame / kRtvA saMlekhanAmAdau, pratipadya ca saMyamaM // 14 // janmadIdAjhAnamoda, sthAneSu shriimddtaaN|| tadanAve gUde'raNye, sthaMDile jaMtuvarjite // 14e|| tyaktvA caturvidhAdAraM, nmskaarpraaynnH|| ArAdhanAM vidhAyoccai, shctuHshrnnmaashritH||25|| ida loke paraloke, jIvite maraNe tathA // tyaktvAzaMsAM nidAnaM ca, smaadhisudhiyoditH||25|| parISadopasargenyo, nirnikojina naktinAk // pratipadyeta maraNa, mAnaMdazrAvakoyathA // 15 // paMcaniHkulakaM // arthaH- zrAvaka jo Avazyaka yogo karavAne azakta hoya, tomatyusamaye pehelAM saMlekhanA eTale zarIra ane kaSAyonI tanutAne dhAraNa karIne, tathA saMyamane paNa grahaNa karIne, zrImAn arihaMta prajunAM, janma, dIkSA, jJAna athavA modanAM kalyANakanAM sthAnakeM jazne, athavA teno az2Ava hoya, to ghera rahIne athavA araNyamAM jazne, jaMturahita evA sthaMDila pradezamA rahIne, namaskAramA tatpara rahI, cAra prakAranA AhArane tajIne, causaraNano Azraya karIne tathA uMce prakAreM ArAdhanA karIne, thA loka, paraloka, jIvita tathA maraNamAM paNa, AzaMsAthane niyANAno paNa tyAga karIne, tathA samAdhipUrvaka uttama buddhi lAvIne tathA pariSada ane upasargothI paNa nirjaya rahIne, AnaMda zrAvakanI peThe jinanaktimA lIna thazne samAdhimaraNane aMgIkAra karavU, have te AnaMda zrAvakanI kathA kahe be. utkRSTa kRddhithI bIjAM zeherone paNa dUra karanAra, evaM vaNikyAma nAmeM eka moTuM nagara hatuM. tyAMprajAne pitAnI peThe pAlanAro evo, tathA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 330 prakhyAta evo jitazatru nAmeM rAjA hato. te zeheramAM pRthvI para zrAvelo jANe caMdraja hoya nahIM, evo mANasonAM netrone atyaMta AnaMda ApanAro AnaMda nAmano eka gRhapati hato. tene atyaMta rUpa ane lAvaNya yukta, caMdrane jema rohiNI, tema zivanaMdA nAmanI strI itI. tenI pAse sola koDa sonA mohoro hatI, temAMthI cAra koDa bhaMDAramAM, cAra koDa vyAju, tathA cAra koDa vyApAramAM teNeM rokI hattI tathA tenI pAse cAra gokulo hatAM. " have te nagarathI IzAna khuNamAM kollAka nAmanA nagaramAM tenAM ghaNAMsagAMsaMbaMdhi ratAM itAM. have te vakhate zrI vIraprabhu paNa vihAra karatA thakA te nagaranI samIpamA rahelA vanamAM ghyAvI samosaryA. evI rIteM prajune tyAM zrAvelA jANIne jitazatru rAjA parivAra sahita ekadama tyAM * yo. te vakhate AnaMda paNa page cAlIne prabhu pAse Avyo, tathA - mRta sarakhI madhura evI prajunI dezanA teNeM sAMgalI, paDhI teNeM prajune namaskAra karIne vAra prakAranAM zrAvakanAM vrato grahaNa karyA. tathA paDhI gheravIne teNeM potAnI strIne te saghalo vRttAMta kahI saMjalAvyo. te sAMjalI zivanaMdA paNa potAnAM kalyANa mATe, vAhanapara besIne, gRhItrata levA mATe utsuka thara thakI prabhu pAse gai; tathA tyAM prabhune vaMdana karInete gRhIta aMgIkAra karyA paDhI te turata yAnapara ArUDha thazne potAne ghera gai. tyAra vAda gautama khAmiyeM prabhune namaskAra karIne pubyuM ke, he jagavan, AnaMda zrAvaka zuM yatidharmane aMgIkAra karaze ? tyAre jagavAneM kartuM ke, AnaMda zrAvaka ghaNA lAMbA kAlasudhi zrAvakadharmane pAlaze paDhI hI cavIne te saudharma devalokamAM aruNA vimAnamA cAra palyopamanI sthitivAlo deva thaze. have eva rIteM zrAvaka vratane zuddha rIteM pAlatAM thakAM dhyAnaMda zrAvakari cauda varSoM nikalI gayAM eka dahADo rAtrinA zeSa jAge te vicAravA lAgyo ke, huM hIM ghaNAM dhanavAna lokono zrAzrita . ane te ciMtAthI arihaMta prajuyeM kahelA dharmamAM mAruM citta haju barobara sthira rahetuM nathI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 yogazAstra. ema vicAri prajAteM jAgRta thazne,teNeM kohAka gAmamAM eka vizAla pauSadhazAlA karAvI tathA saghalA sagA saMbaMdhiyone bolAvI, jamADIne potAnA moTA putrane saghalo gharano kAranAra soMpI Apyo, tathA par3I tesaghalAunI rajA lezne, pelI pauSadhazAlAmAM, dharmakAryoM karavAnI zvAyI gayo, tathA tyAM te mahAtmA karmanI peThe zarIrane paNa sUkSma karato thako dharmakArya karavA lAgyo; tathA anukrameM teNeM modarUpI mehelanI nizreNi sarakhI saghalI zrAvakanI pratimArDa paNa aMgIkAra karI; ane te tapasyAthI tenuM zarIra phakta hADakAM ane tvacArUpaja rahyu. eka dahADo madhyarAtriyeM jAyata thazne te manamAM vicAravA lAgyo ke, jyAMsudhi haju mArAmAM besavA uvAnI zakti be, tathA prajunu nAma saMjAlavAnI paNa zakti be, ane jyAM sudhi mArA dharmAcArya zrI vIraprajju paNa vihAra karatA rahyA be, tyAMsudhimAM saMlekhanA karIne, caturvidha AhAranAM paNa huM paJcakhANa karuM. ema vicAra karIne teNeM saghanu potAnA vicAra mujabaja aMgIkAra kayu, evI rIte rahyA thakAM tene anukrameM avadhijJAna prApta thayu. te vakhateM zrIvIra praju paNa vihAra karatA thakA vIne tyAM dharmadezanA devA lAgyA. te vakhate gautama svAmI paNa nidAmATe nagaramAM gayA, ane anna pANI lezne, AnaMdazI nUSita thaelA, evA te kosAka zeheramAM gayA. tyAM temaNe ghaNA lokone ekA thaelA joyA; te loko mAhomAMheM vAto karatA hatA ke, zrIvIra prajunA ziSya, tathA puNyAtmA, evA AnaMda zrAvake nirIha thazne anazana grahaNa karyu , huM paNa te zrAvakanAM darzana karUM, ema vicAri te AnaMda zrAvakanI pauSadhazAlApratye gayA. evI rIteMakasmAt AvelA gautamasvAmine jozne, AnaMda zrAvake atyaMta AnaMdayukta thazne temane vAMdyA, ane kahyu ke, he jagavan thA tapasyAthI hu~ unno thavAne azakta buM, tethI sevakapara kRpA karI Apa ahIM padhAro, to ApanAM caraNa kamalone sparza karIne huM pavitra thacaM te sAMjalI gautama svAmipaNa temanI pAse zrAvyA, tyAre AnaMda zrAvakeM paNa mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI, temanA caraNone potAnA mastakathI sparza kayoM; tathA pujyuM ke, he jagavan ! gRhasthane paNa zuM avadhijJAna thAya ? tyAregautamakhAmiye paNa hA pADI. tyA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprakAza. 341 re AnaMda zrAvake paNa kayuM ke, he jagavan, gurucaraNonI kRpAthI mane paNa avadhijJAna be. pI gautamasvAmI paNa potAne sthAnakeM gayA. evI rIteM vIza varSa sudhi zrAvakadharma rUDI rIteM pAlIne yAnaMda zrAvaka tyAMthI cavIne aruNAvimAnamAM deva thayo, tathA tyAMthI cavIne mahAvideha kSetramAM ja mokSa pAmyo. evI rIteM AnaMda zrAvakanI kathA jANavI. have ve zlokoyeM karIne zrAvakanI uttara gati kahe be. prAptaH saMkalpevidhatva, manyA sthAnamuttamaM // modate'nuttaraprAjya, puNyasaMbhAranAka tataH // 153 // cyutvotpadya manuSyeSu, muktvA jogAn sudurlabhAn // virakto muktimApnoti, zuddhAtmAMtavASTakaM // 124 // arthaH evI rIteM zrAvaka vrata pAlIne, te zrAvaka saudharmAdika devalokamAM iMdrapaeM, athavA bIjuM uttama sthAnaka pAmIne, ati uttama puyazAlI ne naMda pAme be, tathA tyAMthI cavIne manuSya kSetramAM utama jAti kulAdikamAM janma leine, tathA tyAM paNa durlana evA zabda, rUpa, rasa, gaMdha yAdikanA jogone jogavIne, aMte virakta thane, zuddha AtmA eva te zrAvaka ATha navamAM to nizceM karIne mohane pAme be; have ] yogazAstramA trIjA prakAzane upasaMhatA thakA kar3e be. iti saMdepataH samyak, ratnatrayamudIritaM // sarvo'pi yadanAsAdya, nAsAdayati nirvRtiM // 125 // arthaH evI rIteM samyak prakAreM saMkSepathI ratnatrayanuM varNana karyu, ke jene melavyA vinA sarva prANIyo moka melavI zakatA nathI. evI rIteM paramAIta zrI kumArapAla rAjAthI sevAelA, AcArya mahArAjazrI hemacaMdrajIe banAvelA, adhyAtmopaniSat nAmanA saMjAta pahavaMdha zrIyogazAstranA, poteM karelA vivaraNasahita trIjA prakAzanuM vivaraNa samApta thayuM. - - Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 yogazAstra. zrI jinAya namaH caturthaH prakAzaH prArabhyate. dave zrAtmAnuM ratnatrayanI sAdhenuM ekatvapa kahe . cyAtmaiva darzanajJAna, cAritrApyathavA yateH // yattadAtmaka evaiSa, zarIramadhitiSThati // 1 // artha :- athavA yatine AtmAja darzana, jJAnAne cAritra be; kAraNa ke, te jJAna, darzana ane cAritrarUpa evo je AtmA te zarIranI aMdara rahe be; kema ke, jo te zrAtmAthI ninna hoya, to te muktinAM hetu rUpatha zakatAM nathI. valI paNa temano AtmAsAthe e jedaja dekhADatA thakA kahe be. prAtmAnamAtmanA vetti, modatyAgAdya Atmani // tadeva tasya cAritraM, tajjJAnaM tacca darzanaM // 2 // arthaH- je mANasa mohanA tyAgathI potAnI meleja zrAtmAne jANe ve tema anAzravarUpa hovAthI tenuM cAritra be, tathA bodhirUpa hovAthI teja tenuM jJAna be, tathA zraddhAnarUpa hovAthI teja tenuM darzana be. have zrAtmajJAnanIja stuti kare be. AtmAjJAnanavaM duHkha, mAtmajJAnena danyate // tapasA pyAtmavijJAna, dInaizchettuM na zakyate // 3 // arthaH- AtmAnA ajJAnathI utpanna thaelaM duHkha zrAtmajJAnathIja da pI zakAya be, kema ke, AtmajJAnavinA tapathI paNa te duHkha bedI zakAtuM na. valI paNa AtmAnIja stuti kare be. tryamAtmaiva ciDUpaH, zarIrI karmayogataH // dhyAnAgnidagdhakarmA tu, siddhAtmA syAnniraMjanaH // 4 // -- arthaH- zra zrAtmA caitanya svanAvavAlo be ne karmoMnA yogathI te zarIrayukta thAya be; paNa dhyAnarUpI agni jyAre te karmoM valI jAya ve, tyAre teja zrAtmA siddhasvarUpavAlo, tathA nirmala evo zarIrarahita thAya te. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 343 ayamAtmaiva saMsAraH, kaSAyeM jyinirjitH|| tameva tahijetAraM, modaamaadurmniissinnH||5|| arthaH- kaSAya ane iMjiyonA viSayothI parAnava pAmelo evo Aja AtmA, naraka, tiryaca, manuSya, devarUpa saMsArano hetu , ane jyAre teja AtmA te kaSAya ane iMjiyonA viSayone jIte je tyAre teneja paMDito moda kahe . have kaSAyonuM svarUpa kahe . syuH kaSAyAH krodhamAna, mAyAlonAH shriirinnaaN|| caturvidhAste pratyekaM,nedaiH sNjvlnaadiniH||6|| arthaH- prANiune krodha, mAna, mAyA ane lona nAmanA, cAra kaSAyo hoya , ane te pratyekanA saMjvalana, pratyAkhyAnI, ane anaMtAnubaMdhi evA cAra nedo hoya . have te saMjvalana AdikanuM lakSaNa kahe . padaM saMjvalanaH pratyA, khyAnomAsacatuSTayaM // apratyAkhyAnako varSa, janmAnaMtAnubaMdhakaH // 7 // arthaH- saMjvalana kaSAya eka pakhavADIyAM sudhi rahe, pratyAkhyAnI kaSAha, cAra mAsasudhi rahe, apratyAkhyAnI kaSAya eka varSa sudhi rahe, tathA anaMtAnuvaMdhi kaSAya beka jIvitakAlasudhi rahe. valI paNa temanuM lakSaNAMtara kahe be. vItarAgayatizrA, smygdRssttitvghaatkaaH|| te devatvamanuSyatva, tiryktvnrkprdaaH||7|| arthaH- te kaSAyo anukrameM vItarAgapaNuM, yatipaNuM, zrAvakapaNuM, tathA samyagdRSTipaNAnA nAza karanArA be; ane devapaNuM, manuSyapaNuM, tiryacapaNuM tathA narakapaNuM anukrameM denArA . terDamAMthI te cAre prakAranA krodha, zranukrameM pANInI zreNi, dhUDanI zreNi, pRthvInI zreNi, tathA parvatanI zreNi sarakhA be; cAre prakAranA mAna tiniza, latA, kASTastaMna, tathA pASANastaMna sarakhA ne. cAre prakAranI mAyA, avalekhana, gomutrikA, meSazRMga, tathA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 yogazAstra. vaMzImUla sarakhI je; tathA cAre prakArano lona, harikhA, khaMjana, kardama tathA karamacInA raMga jevA je; have teUnA doSo kahe . tatropatApakaH krodhaH, krodho vairasya kAraNaM // urga te vartanI krodhaH, krodhaH zamasukhArgalA // e|| arthaH-krodha zarIra ane manane tApa ApanAro ke tathA vairanuM kAraNa be, tathA purgatimAM javAno to mArga , tathA AtmAmAM dAkhala thatAsamatArUpI sukhane to zrADI AvelI nogala samAna . have aminA dRSTAMtazrI krodhanuM dUSaNa dekhADe . utpadyamAnaH prathama, dadatyeva svamAzrayaM // krodhaH kRzAnuvatpazcA, danyaM dadati vA na vA // 10 // arthaH-krodha utpanna thAya ne ke, turataja pehelAM to potAno Anayaja agninI peThe bAle , ane paDI bIjAne to bAle athavA na paNa vAle. ___ ATha varSa jaNAM evAM kroDa pUrva sudhi paNa je tapa karyu hoya, te tapane krodharUpI ani tatkAla bAlI nasma kare . atyaMta puNyanA yogathI upArjana karelu je samatArUpI amRta, te krodharUpI pherano saMsarga thayAthI dUSita thAya be. vicitra prakAranA guNone dharanArI evI cAritrarUpI racanAne krodharUpI dhuMvADo malIna kare . vRddhi pAmato evo krodha zuM akArya karI zakato nathI ? kema ke chaipAyananA krodharUpI agnimAMdvArikA nagarI paNa kASTa tarIke upayogamAM AvI. krodha karavAzrI paNa je kAryanI siddhi thAya , temAM krodhane kAraNarUpa mAnavo nahIM, te phala to janmAMtaramA melavelA uttama karmonuM jANavU. dhikkAra , te prANine, ke jeI potAnA banne navanAM kuHkha mATe tathA potAnA ane paranA nAzamATe krodha kare je. jurma ke, pApI evA krodhAMdha mANaso, pitAne, mAtAne, gurune; mitrane, jAzne, strIne, tathA AtmAne paNa ( potAne paNa) mArI nAkhe . have te krodhane jitavAno upAya dekhADe . krodhavatestadAhAya, zamanAya shunaatmniH|| zrayaNIyA damakaiva, sNymaaraamsaarnniH|| 11 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 345 arthaH- krodha rUpI amine turata zamAvavA mATe puNyAtmAye, saMyama rUpI bagIcAne. pANI nI neDhera samAna evI eka kamAneja aMgIkAra karavI. have mAnanAmanA kaSAyanuM svarUpa kar3e be. vinayazrutazIlAnAM trivargasya ca ghAtakaH // vivekalocanaM luMpanU, mAno'dhaMkaraNonnRNAM // 12 // artha :- vinaya, jJAna, chAne zIla, tathA dharma, artha ane kAma, etraNe vargane ghAta karanAro evo je mAna nAmano kaSAya, te mANasonAM vivekarUpI locanane phoDIne tene yAMdhalA banAve be. jAtilAnakulaizvarya, balarUpatapaHzrutaiH // kurvanmadaM punastAni, hInAni lagate janaH // 13 // artha:- jAti, lAja, kula, aizvarya, bala, rUpa, tapa chAne jJAnano mada karavAthI, mANasane te te vastu hIna male be. uttama, madhyama, zrane - dhama evA aneka prakAranA jAtinedone jor3ane kayo buddhimAn mANasa jAtimada kare ? uttama tathA hIna banne jAti karmathakI male be, mATe evI azAzvatI jAtine pAmIne zA mATe mada karavo joiyeM ? aMtarAyanA yathIja lAja thAya be, mATe vastunAM tatvane jANanAra mANasa lAjano maMda karato nathI. koi deva yAdikanAM varadAnathI moTo lAja thara paDe be, paNa tethI mahAtmA bilakula mada karatA nathI. akulInone paNa buddhivAna lakSmIvAna tathA zIlavAna jANIne moTA kulavAlAyeM paNa mada karavo nahIM. iMDanuM traNa bhuvanonuM aizvaryapaNuM sAMjalIne, potAnA aizvaryano koNa mada kare ? mahAbalavAna mANasane paNa roga yA dikathI nirbala joine balano mada paNa koNa kare ? sanatkumAranA rUpanA kayane jozne kayo mAesa rUpano mada kare ? zrI vIra prabhunA tapanI niSThAne joine kayo mAesa tapano paNa mada kare ? valI zrIgaNadhara mahArAjonI zAstraracanA jone kayo mANasa potAnA jJAnano mada kare ? have te mAnane dUra karavAno upAya je mArdava teno upadeza kare be. utsarpayan doSazAkhA, guNamUlAnyadhonayan // unmUlana yo mAnaDu, stanmArdavasaritplavaiH // 14 // 44 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 yogazAstra. arthaH- doSorUpI zAkhAu~ne vistAratuM, tathA guNorUpI mUkhone nIce vez jatuM, evaM mAnarUpI vRkSA, tene namratArUpI nadInA prasarothI mUlamAMzrI jakheDI nAkhavU. 'mAnamA rahevAthI vAhubali paNa pApomAM viMTAyA hatA, ane mAna mukavAthI tatkAla kevalI thayA. cakravartI paNa dIkSA lezne turata eka raMka sAdhune paNa name . ___have mAyA nAmanA kaSAyanuM svarUpa kahe . asUnRtasya jananI, parazuH shiilshaakhinH|| janmabhUmiravidyAnAM, mAyA durgatikAraNaM // 15 // zrarthaH- mAyA kahetAM kapaTa ne te, asatyane utpanna karanAruM ne, tathA zIlarUpI vRdane kApI nAkhavAne te kuhADAsamAna be, tathA ajJAnatuM to te janmasthAnaka be, tathA purgatinuM kAraNa . have parane ugavAmATe kapaTa karavAzrI, tenuM phala potAneja ugavAparyu male, te kahe . . kauTivyapaTavaH pApA, mAyayA bkvRttyH|| nuvanaM vaMcayamAnA, vaMcayaMte svamevadi // 16 // arthaH- kauTilya eTale buccAzmAM catura, tathA bagalAnagatasarakhA evA muSTa mANaso, kapaTathI nuvanane ugatA thakA, kharekhara te potAnA thA. mAneja ge De. have te mAyAne jItavAmATe Arjavano upadeza dIye je. tadArjavamahauSadhyA, jagadAnaMdadetunA // jayejagahodakarI, mAyAM viSadharImiva // 17 // arthaH-tethI karIne,jagatne AnaMda karavAnA heturUpa evI saralatArUpI moTI auSadhIyeMkarIne,jagatnomoha karanArI,nAgaNI sarakhImAyAnejItavI __have lonakaSAyanuM svarUpa kahe je. AkaraHsarvadoSANAM, gunngrsnraadaasH|| kaMdovyasanavallInAM, lonaH sarvArthabAdhakaH // 27 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 347 arthaH- sarvadoSonI khANarUpa, tathA guNone grasana karavAmAM rAkSasa sarakho, tathA phuHkharUpI velaDIunAM mUla sarakho, evo lona sarva puruSAthoMne bAdhA karanAro . have traNa zlokoyeM karIne lojarnu urjayapaNuM kahe je. dhanahIna zatamekaM, sahastraM shtvaanpi|| sadasrAdhipatirladaM, koTiM lajhezvaro'pica // 15 // koTIzvaro nareMSatvaM, nareMzcakravarttitAM // cakravartI ca devatvaM, devo'pIMstvamiti // 30 // iMstve'pi di saMprApte, yadIbA na nivarttate // mUle laghIyAMstalonaH, zarAvazva vardhate // 21 // trinirvizeSakaM // arthaH- dhanahIna mANasa ekasonI zvA kare be, ane so male tyAre hajAranI zvA kare , tathA hajAra male tyAre lAkhane zche , tathA lAkha male tyAre koDane zve , kroDa male tyAre rAjApaNAne zche , tathA rAjA thAya tyAre cakravartipaNAne zche , tathA cakravartI devapaNAne zve. be, tathA devapaNuM male tyAre iMjapaNAne zkhe be; valI te malavAyI paNa ihA jyAre nivRtta thatI nathI, tyAre, te lona zarAvalAM (zakosaMvA rAmapAtra) nI peThe mUlamAM nAno, tathA panI vRddhi pAmato jAya . ___ mATe saghalAM pApomAM jema hiMsA ziromaNi be, tathA saghalA rogomAM jema rAjayAroga ziromaNi be, tema loja sarva aparAdhomAM ziromaNi 3. zrado zrA pRthvImAM lojana keTalu mAhAtmya ? kema ke, naMDAra malavAthI vRdo paNa tene potAnAM mUlIyAMuthI DhAMkI mele . sarapa, uMdara vigere prANI paNa dhananA lojathI nidhAnavAlI jagomAM jarAza rahe be. moTA moTA muniyo paNa, upazAMtamohapaNAne pAmIne, tathA krodha Adikane jItIne paNa, phakta lojanA aMzamAtrathI pAlA paDe . eka mAMsanA TukaDAmATe jema kutarALa, tema sagA nAzyo paNa dhananA lojathI khaDe . Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 yogazAstra. have te lojane jItavAno upAya dekhADe be. lonasAgaramudhela, mativelaM mhaamtiH|| saMtoSasetubaMdhena, prasaraMtaM nivArayet // // arthaH- krameM kameM vRddhi pAmatA tathA phelAtA evA lojarUpI samujne buddhimAn mANase atizayeM karIne, saMtoSarUpI setubaMdhathI eTale pAlathI aTakAvI rAkhavo. jema rAjAu~mA cakravartI, tathA devomAM iMja, tema saghalA guNomAM saMtoSa moTo guNa be. cakravarti jevArDa paNa svAdhIna rAjyane geDIne, saMtoSapaNAthI munipaNuM aMgIkAra kare . iMjiyonAM damavAthI, tathA kAyAne pIDA ApavAthI paNa zuM je? kevalasaMtoSathIja muktirUpI strI ApaNA mukhasAmu juve . saMtoSI evA ghAsapara sunArAune paNa je sukha male , te sukha, saMtoSa vinAnA evA makhamalanI pathArIpara sunArane paNa malatuM nathI. dAMtyA krodho mRdutvena, mAnomAyA'rjavena ca // lonazvAnIdayA jeyAH, kaSAyA itisNgrdH|| 13 // arthaH-mATe evI rIteM kSamAthI krodhane,tathA komalatAthI mAnane,tathA saralapaNAthI mAMyAne, tathA anivAthI locane, ema sarva kaSAyone tajavA. have iMjiyonA jayatuM svarUpa kahe be. vineMziyajayaM naiva, kaSAyAna jetumiishvrH|| hanyate haimanaM jADyaM, na vinA jvalitAnalaM // 24 // arthaH-iMDiyone jItyAvinA kaSAyone jItI zakAtA nathI, kema ke, jAjvalyamAna thaelA evA agnivinA sonAno mela dUra thaz zakato nathI. .. adaaNtairiNjiydy,shclairpthgaaminiH|| AkRSya narakAraNye, jaMtuH sapadi nIyate // 25 // arthaH-nahIM damelA, tathA capala,ane khoTe mArge janArA evA iMjiyorUpI ghoDAuMyeM karIne kheMcAzne, prANI turata narakarUpI araNyamAM laz javAyace. nahIM jItelI evI iMjiyo kevI rIteM narakapratye le jAya The? te kahe . Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 3bhae iMjyaii vijitojaMtuH, kssaayairninyte|| vIraiH kRSTeSTakaH pUrva vapraH kaiH kairna khaMDyate // 26 // arthaH- iMjiyoyeM karIne jItAyelo prANI kaSAyothI paNa parAnavane pAme be, kema ke, pehelA vIra puruSoye kheMcI lIdhelI ne iMTo jemAMdhI, evo kIbo pAlathI kayA kayA nirbala puruSothI paNa nathI khaMDita karAto? arthAt sarvathI khaMDita karAya De. have te nahIM jItelI evI iMjiyo AlokamAM paNa puHkharUpa bete kahe . kulaghAtAya pAtAya, baMdhAya ca vadhAya ca / / anirjitAni jAyaMte, karaNAni zarIriNAM // 17 // arthaH- nahIM jItelI evI iMDiyo prANIyonA rAvaNa AdikanI peThe kulanA ghAta mATe thAya ne tathA saudAsanI peThe rAjya AdikathI pADanArI thAya ne, tathA caMDapradyotanI peThe baMdhanamATe thAya be, tathA rAvaNa zrAdikanI peThe vadhamATe paNa thAya ne. . saudAsanI kathA nIce pramANe jANavI. te rAjya pAlato hato, paNa tene nAnA prakAranAM mAMsa khAvAnI lolatA itI, tethI te mAMsa khAzne potAnA zrAtmAne khuzI karato. eka dahADo dhArmika evA zrAvakoe rAjAne khuzI karIne amArI paDo vajaDAvyo; tethI te divaseM koI paNa jIvano vadha thara zakyo nahIM; ane rAjAe rakhAveluM mAMsa paNa te divaseM vilADIyo khAi gai. tethI rasozvArjae koznA bAlakane lAvI, tene mArI nAkhI rAjAne tenuM mAMsa pIrasyu, panI rAjAe rasozyAne ekAMta bolAvI sogana dezne pubyu; tyAre rasozvArjae paNa jevI banI hatI, tevI vAta rAjAne kahI; tethI rAjA manuSyamAMsano lolupI thayo; ane teTalAmATe vAlakone zodhI lAvavA mATe teNeM potAnAM mANaso rAkhyAM. paDI te vAtanI lokone khabara paDavAthI, saghalA maMtri vigeree ekA thazne, rAjAne madyapAnamAM Asakta karI, bAMdhIne vanamAM boDI dIdho. evI rIteM rAjyathI, kulathI tathA parivArathI patita thazne, pazunI peThe araNyamAM rakhaDIne duHkha pAmavA lAgyo. khArthamAMja vaza thaenI evI iMjiyothI koNa mANasa viDaMbanA pAma Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 350 mato nathI ? kema ke zAstrArthone jANanArA paNa iMjiyonI viDaMvanAthI mUrkhanI peThe AcaraNo kare be. iMjiyonI viDaMbanAnI vadhAre vAto zuMkarIyeM ? kema ke te iMDiyanI viDaMbanAthI jarateM paNa potAnA nA vAhubalipara zastradhAta karyo . je nehA navamAM paNa zastrothI prANI laDe ne. te saghalu iMDiyonuM viTaMbana jANavU. iMjiyothI jitAelA evA vicArA deva, dAnava, ane manuSyo paNa halakAM kAryoM kare . iMjiyone vaza thayelA mANaso nahIM khAvAlAyaka vastu khAya . nahIM pIvAlAyaka vastuu~ pIe , tathA nahIM gamana karavA yogya sthAnakeM gamana kare . I. jiyothI haNAyelA mANaso vezyAnAM dAsapaNA Adika nIca kAryoM paNa kulamaryAdA tajIne kare . mohAMdha mANasone parastrI tathA paradhananI pa. Na je zvA thAya be, te sagharcA iMjiyonuM mAhAtmya je. valI je iMjiyone vaza thayAthI prANIune vadha baMdhanAdika kaSTo veThavAM paDe . evI iMjiyopratye to namaskAraja thAuM. pote iMjiyothI jItAyA thakA vIjAu~ne je upadeza Ape , teunI vivekI mANaso mukha ADA hAtha darane hAMsI kare , ___ evI rIteM sAmAnyapaNAthI iMjiyonA doSone kahIne, have sparzana Adika iMjiyonA doSone pAMca zlokoyeM karIne kahe . vazAsparzasukhAsvAda, prasAritakaraH krii|| AlAnabaMdhanakleza, mAsAdayati tatdaNAt // 20 // payasyagAdhe vicaran, gilan galagatAmiSaM // mainikasya kare dIno, mInaH patati nizcitaM // 2 // nipatanmattamAtaMga, kapole gNdhlolupH|| karNatAlatalAghAtA, mRtyumApnoti ssttpdH||30|| kanakaledasaMkAza, shikhaalokvimoditH|| ranasena patana dIpe, zalanolanate mRtiM // 3 // hariNo dAriNIM gIti, maakrnnyitumudhurH|| AkarNAkRSTacApasya, yAti vyAdhasya vedhyatAM // 3 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 351 arthaH- hAthaNInA sparzathI malatA sukhanA khAdathI vistArelI ne suMDha jeNe, evo hAthI, turataja potAne thaMnA sAthe baMdhAvAnA klezane pAme be. te agAdha pANImAM vicarato evo matsya, dorImAM bAMdhelA loDhAnA kAMTApara rahelA mAMsane cAkhato thako, bicAro kharekhara mabimAranA hAthamA jai paDe be. tema madonmatta hAthInA gaMDasthalapara rahelA madamAM gaMdhano lolupI ne paDato evo camara, hAthInA kAnanA UpATAthI mRtyu pAme be; tathA sonAnA TukaDA sarakhI dIvAnI zikhA joine vimohita thalo pataMgiyo temAM ekadama paDato thako mRtyu pAme be; tema manohara gIta sAMjalavAne utsuka thalo hariNa paNa, beka kAnasudhi casided, dhanu vA pAradhiyI mRtyu ( vedhyapaNA ) ne pAme be. evaM viSayaekaikaH paMcatvAya niSevitaH // kathaM di yugapatpaMca, paMcatvAya navaMti na // 33 // arthaH- evI rIteM sevelo evo ekeka viSaya paNa jyAre mRtyumATe thA be. tyAre pAMce iMdriyonA viSayone sAthai sevavAthI, te mRtyumAde kema na thAya ? arthAt yAyaja. dave tene jItavAmATe upadeza de be. tadiMDiyajayaM kuryA, nmanaH zudhyA mahAmatiH // yAM vinA yamaniyamaiH, kAyaklezovRthA nRNAM // 34 // zrarthaH- mATe mahAbuddhimAna mANaseM manaHzuddhiSI iMdriyono jaya karavo; ma ke te manaHzuddhi vinA, yama niyamothI mANasone phokaTano kAyakleza be. je mANaseM iMdriyone jItI nathI, teune bodha purlana thAya be, mATe sarvaduHkhothI buTavA mATe iMDiyAne jItavI iMDiyAne jItavAthI mokamale be, tathA iMDiyane nahIM jItavAthI saMsAranI vRddhi thAya be, mATe te vanneno aMtara jANIne je yogya lAge te kara. makhamalanI gAdI tathA kAMkarAnA sparzamAM rati rati tajIne sparzeDiyane jItavI. svAdiSTa vAdiSTa evAM jojanamAM prIti prItine tajIne raseMdriyane jIvI. sugaMdha durgaMdha vastu mAM sAmya ( samatolapaNuM ) rAkhIne ghApriyane jItavI. manohara, ane manane na game evaM paNa rUpa joine, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 353 harSa tathA jugupsAne tajIne canu iMDiyane jItavI; tathA vINA zrAdikanA manohara kharane tathA gadheDA AdikanA kaThora varane sAMjalIne pa. Na, temAM prIti aprIti tajIne zrotrejiyane jItavI. have vazamAM nahIM rAkhe, mana je kArya kare , te kahe . manaH pAcaro bhrAmya, napazaMkaM nirNkushH|| prapAtayati saMsArA, vartagarte jagatrayIM // 35 // arthaH- manarUpI rAkSasa zaMkA ane aMkuzarahita jamato thako, saMsArarUpI khADAmAM traNe jagatane pADe . valI paNa manane vaza nahIM karavAyI thatA doSo kahe . tapyamAnAMstapomuktau, gaMtukAmAnazarIriNaH // vAtyeva taralaM cetaH, kSipatyanyatra kutracit // 36 // arthaH- tapa tapatA, mokSa pratye javAnI zlAvAlA evA prANine, capala evaM mana, pavananI peThe narakA (dikamAM pheMkI de . eTaledhArelA sthalathI bIje kyAMza pheMke . valI paNa vaza nahIM rahelA evA manano doSa kahe . anirukSmanaskaH san , yogakSa dadhAti yH|| padbhayAM jigamiSu ma, sapaMguriva dasyate // 37 // arthaH- je mANasa manane vaza rAkhyA vinA, yogIpaNAnA anidhAnane dhAraNa kare , te mANasa gAmapratye pageM cAlI javAne zvanAra evA pAMgalA mANasanI peThe hAMsIne pAtra thAya . - manorodhe nirudhyante, karmANyapi smNttH|| . anirukSmanaskasya, prasaranti ditAnyapi // 37 // arthaH- manane vaza karavAthI, cAre bAjuthI karmo paNa rokAya ne, zrane manane vaza nahIM karanArAnAM te jJAnAvaraNAdika karmo vistAra pAme The. have te manane vaza karavAmATe upadeza kare be. manaHkapirayaM vizva, pribhrmnnlNpttH|| niyaMtraNIyo yatnena, muktimibuniraatmnH||3|| Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THzuddhiH, samAnAmArga dekhADanArakalI .. caturthaprakAza. 353 arthaH- jagatamAM parijramaNa karavAmAM lolupa evA A manarUpI vAMdarAne, potAnI muktine zchatA evA mANasoyeM yatnapUrvaka vazamAM rAkhavo; have iMjiyone jItavAnA heturUpa evI manazudinI stuti kare . dIpikA khalvanirvANA, nirvaannpthdaayinii|| ekaiva manasaH zuddhiH, samAmnAtA mniissiniH||40|| pUrvAcAyoMyeM eka manaHzuchineja, modamArga dekhADanArI, tathA nahIM bujhA jAya evI, kharekhara dIpikA sarakhI pAraMparyapaNAthI kahelI ne. have te manazucinA anvaya ane vyatireke karIne guNAMtaranA dekhADavAvaDe upadeza kahe . satyAM di manasaH zudhau, saMtyasaMtopi ygunnaaH|| saMtopyasatyAM no saMti, saiva kAryA budhaisttH||4|| arthaH- manazuki hote bate nahIM batA evA paNa zAMti zrAdika guNo thAya be, ane manazuhina hote bate, te guNohoya, to paNa nathI lekhAtA, mATe paMDita lokoyeM te manazuddhija aMgIkAra karavI. have je loko ema mAne ne ke, manazuchinI kaMza jarUra nathI, amo to tapabalathIja mu. kti melavIzU, teu~ne mATe kahe . manaHzujhimabibhrANA, ye tapasyaMti muktaye // tyaktvA nAvaM bhujAcyAM te, titIti mahArNavaM // 42 // arthaH- manazuddhine nahIM dhAraNa karanArA evA je kadAgrahI mANaso muktimATe tapaja karyA kare , te pAse rahelA nAvane boDIne, potAnA hA. thathIja mahAsAgara taravAne zche . have manazuddhine tajIne je kevala dhyAnaneja karmakSayatuM kAraNa mAne be, te pratye kahe . tapasvinomanaHzuddhi, vinAnUtasya sarvathA // dhyAnaM khalu mudhA catu, vikalasyeva drpnnH||43|| arthaH- eka lezamAtra paNa manazuddhi vinAnA evA tapakhInuM dhyAna, kharekhara canuvinAnA mANasapratye jema darpaNa tema vRthA je; (jo ke manazu Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 yogazAstra. jivinA dhyAna dharanArane tenAM tapa ane dhyAnanA valathI beka navamA greveyakasudhi gati thAya De, to paNa te prAyika be, paNa kaMza phalarUpeM nathI, kemake uttama phala to mokSaja . tadavazyaM manaHzuddhiH, kartavyA siddhimivtaa|| tapaHzrutayamaprAyaH, kimanyaiH kaaydNddnaiH||44|| arthaH- mATe modane zchatA evA prANiye, avazya manazudhi karavI; bIjAM kAyAne daMDa rUpaevAM, tapa, AgamajJAna, niyama vigerethI jhuMvalavAnuM ve. TIkAH- manazuddhi eTale lezyAnI vizuddhithI mana, nirmalapaNuM. lezyA eTale jema sphaTikanA vAsaNamAM judA judA raMga nAkhyAthI te tevA- : jaraMganuM dekhAya , tema zrAtmA paNa kRSNa, nIla, kApota, tejaH padma, ane zuklavarNanA melApathI tanmaya thAya be, arthAt zrAtmAnA azuddhatama, azuddhatara, azuddha, zukra, zuddhatara ane zuddhatama evA pariNAmo jANavA. ane te jaMbuphala khAvAnA dRSTAMtathI jANI levA. teumAthI pehelI traNa lezyA aprazasta , ane paDInI traNa lezyA uttarottara prazasta . zrane tethI mRtyukAle jevI te vezyA pravarttatI hoya, tevI gati thAya be; kemake prajuye kahevU De ke, "jose maraz, tosesu uvavajAra" anyadarzaniyo paNa kahe je ke, "aMte ca jaratazreSTa, yA matiH sA gatirnRNAM" evI rIteM azuddhalezyAnA tyAgathI, tathA zuddha vezyAnA aMgIkArathI mananI zuddhi thAya . have mananI zuddhi mATe sahelo upAyAMtara dekhADe . . manaHzudhyai ca krtvyo,raagkssessvinirjyH|| kAluSyaM yena ditvAtmA, svasvarUpe'vatiSThate // 45 // ___ arthaH- mananI zuchimATe rAgadveSane jItavA; arthAt udayamAM zrAvelA rAgadveSane prAyazcittathI niSphala karavA, ane navA upajAvavA nahIM; ke jethI karIne thA manarUpa zrAtmA azuddhapaNAne boDIne potAnA sva. rUpamA eTale parama zukimA rahe . have traNa zlokoyeM karIne rAgadveSanuM urjayapaNuM kahe . AtmAyattamapi svAtaM, kurvatAmatra yoginAM // rAgAdiniH samAkramya, parAyattaM vidhiiyte||46|| Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 355 arthaH-zrA jagatmA manane potAne svAdhIna karatA evA yogInA manane paNa rAga Adika kaSAyo kheMcI jazne parane svAdhIna karI muke je. tathA rayamANamapi svAMtaM, samAdAya manAgmiSaM // pizAcAzva rAgAdyA, zyalayaMti muhurmuhuH||47|| arthaH- yama, niyamAdikoSI rakSaNa karAtA evA paNa yogIu~nA manane, jarA pramAdarUpI mizane pAmIne, rAga Adika kaSAyo pizAconI peThe vAraMvAra potAnA svAdhInapaNAmAM . tathA rAgAditimiradhvasta, zanena manasA jnH|| aMdhenAMdhazvAkRSTaH, pAtyate nrkaavtte||4|| arthaH- rAga zrAdika aMdhakArathI nAza thayela , tatvAloka jemAMthI evA manathI AkRSTa thayelo mANasAMdhalAthI kheMcAyelo jema AMdhalo, tema narakarUpI khADAmAM jazne paDe . avya thAdikamAM je rati zrane prIti te rAga, tathA teumAMja je arati ane aprIti te veSa jANavo. mATe te rAga ane keSa banne prApiune dRDha baMdhanarUpa ne, tathA sarva prakAranAM puHkhorUpI vRdanAM mUlIA samAna . jo A unIyAmAM rAga dveSa na hota, to sukhamAM koNa magna thazne raheta, tathA duHkhamAM koNa kuHkhI thAta, tathA moda paNa kone thAta? rAga vinA dveSa nathI, ane deSa vinA rAga nathI, mATe te bannemAMthI jo eka ne paNa tajI devAya, to te banne tajyA ema samajavU. zrA jIva svajAveM to sphaTika sarakho nirmala , paNa upAdhinUta evA je rAga Adika, teuthI terUpa thara jAya . kharekhara thA jagat nAyaka vinAnuM , kemake savanI dRSTiyeM rAga thAdika buMTArA prANIUnA jJAnarUpI dhanavAlA evA zrAtmasvanAvane buMTI jAya be. mATe banne lokamAM ahita karanArA evA rAgadveSayI jevo muni jaya rAkhe be, tevo jaya vyAghra, jala, agni zrAdikathI paNa rAkhatA nathI. have te rAga dveSane jItavAno upAya dekhADe be. astataM!rataH puMni, nirvaannpdkaaNdiniH|| vidhAtavyaH samatvena, rAgaSaviSayaH bhe|| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 yogazAstra. arthaH- zrAthI karIne mokSapadanI vA rAkhanArA evA puruSoyeM pramAdarahita thazne, rAga dveSamA udAsInapaNuM rAkhIne, te zatrunojaya karavo. have rAgadveSane jItavAno upAya je temAM sAmyapaNuM te kahe . amaMdAnaMdajanane, sAmyavAriNi mahatAM // jAyate sahasA puMsAM, rAgaSamaladayaH // 50 // arthaH- atyaMta AnaMdane utpanna karanArA evA udAsInatArUpI pANImAM snAna karanArA puruSone turataja rAgadveSarUpI melano nAza thAya ne. ' te udAsInapaNAthI sarva karmono paNa nAza thAya ne te have kahe . praNiti kSaNArdhana, sAmyamAlaMbya karma tat // yanna danyAnnarastIvra, tapasA jnmkottiniH||1|| arthaH-prANI, koDo janmonA tIvra tapathI paNa je karmane haNI zakato nathI,te karmano,udAsInapaNAthI te eka aradhAkSaNamAM paNa nAza kare. have te udAsInapaNuMzI rIteM kSaNavAramA karmono nAza karanAraM .te kaheDe. karma jIvaM ca saMzliSTaM, prijhaataatmnishcyH|| vininnIkurute sAdhuH, sAmAyikazalAkayA // 52 // arthaH- jANela zrAtmAno nizcaya jeNe, evo sAdhu, sAmAyikarUpI salIye karIne,ekabIjAne valagI rahelA evA karma ane jIvane judA kare . haveevI rItanA udAsInapaNAthI paramAtmAnuMpaNa darzana thAyaDe, te kahe. rAgAdidhvAMtavidhvaMse, kRte saamaayikaaNshunaa| svasmin svarUpaM pazyaMti, yoginaH prmaatmnH|| 53 // arthaH- sAmAyikarUpI sUryathI, rAga zrAdika aMdhakArano nAza karate bate, yogiyo potAnA AtmAmAMja paramAtmAnuM kharUpa jora zake De. . have te udAsInapaNAno pranAva dekhADe . snihyati jaMtavonityaM, vairiNo'pi prsprN|| api svArthakRte sAmya, nAjaH saadhoHprnaavtH||54|| zrarthaH- khArthamATe paNa samatA dhAraNakaranArA sAdhunA prajAvathI hamezAM vaira rAkhanArA evA nakula sarpa Adika vairI jaMtu paNa paraspara sneha Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 357. rAkhe be. ( jinasamavasaraNane viSe jema ) caitanyavAlA tathA caitanya vinAnA evA, iSTa aniSTa padArthothI paNa je rAgadveSa yatA nathI, tenuM nAma udAsInapaNuM jAvaM. gozIrSa caMdananA lepathI, tathA zarIrane bolAvAcI paNa jene samatApaNuM rahe be, tene udAsInapaNuM jANavuM. yogiyo khAvApIvA zrAdikanA rasane tajIne paNa samatArUpI rasane pIe be. samatAno evo prajAva be ke, mahApApirja paNa tethI kSaNa vAramAM mokSapada melavI zake be. mATe sarvazAstronuM mathana karyAthI evuMja jaNAya be ke, samatA sarakhuM yA loka ane paralokamAM paNa bIjuM utkRSTuM sukha nathImATe evA samatArUpI sukhane melavavAmAM bilakula pramAda karavo nahIM. have samatA zAthI thAya be ? te kahe be. sAmyaM syAnnirmamatvena, tatkRte nAvanAH zrayet // anityatAmazaraNaM, navamekatvamanyatAM // 55 // zaucamAzravavidhiM, saMvaraM karmanirjarAM // dharmasvAkhyAtatAM lokaM, dvAdazIM bodhibhAvanAM // 56 // artha:- nirmamapaNAthI samatA thAya be, ane tene mATe nIce japAveMaI vAra jAvanA aMgIkAra karavI. te bAra jAvanArjunAM nAmo nIce pramANe jANavAM. pehelI anitya jAvanA, bIjI azaraNanAvanA, trIjI navanAvanA, cothI ekatvanAvanA, pAMcamI anyatvanAvanA, baDI azauca bhAvanA, sAtamI zrAzravabhAvanA, AThamI saMvarajAvanA, navamI karmanirjarAnAvanA, dazamI dharmajAvanA, agyAramI lokakharUpajAvanA, tathA bAramI bodhivIjajAvanA. have nityatAnAmanI pehelI jAvanA dekhADe be. yatprAtastanna madhyAhne, yanmadhyAhnena tannizi // nirIkSyate nave'smin hA, padArthAnAmanityatA // 57 // zarIraM dedinAM sarva, puruSArtha nibaMdhanaM // pracaMDapavanoddhUta, ghanAghanavinazvaraM // 58 // Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. kallola capalA lakSmIH, saMgamAH svapnasaMninAH // vAtyAvyatikarotkSipta, tUlatulyaM ca yauvanaM // 5 // arthaH- je prajAtamAM be, te madhyAhne nathI, ane je madhyAhne be, te rAtrie nayI, mATe yA saMsAramAM evI rIteM padArthonI anityatA The; tathA sarvapuruSArthInAM kAraNarUpa evaM prANIunuM A zarIra, pracaMDapavanothI ipAelA evAM vAdalAM sarakhaM nAzavaMta be; tema yA lakSmI pANInA kallola sarakhI capala be, tathA saghalA padArthoMnA saMgamo svapnasarakhA be, tathA yauvana, pavanathI uDatA evA puMbaDAM sarakhuM capala be. ityanityaM jagadvRttaM, sthiracittaH pratikSaNaM // tRSNA kRSNAdimaMtrAya, nirmamatvAya ciMtayet // 60 // arthaH evI rIteM citta sthira karIne, kaNakSaNa pratye, vicAra ke. jagatnuM svarUpa nitya be, mATe tRSNArUpI kRSNasarpane maMtra samAna, evA nirmamapaNAne ciMtavakuM. : 350 have zaraNa jAvanAnuM svarUpa kahe be. iMzepeMzAdayopyete, yanmRtyoryAti gocaraM // prado tadaMtakAtaMke, kaH zaraNyaH zarIriNAM // 61 // -- arthaH- jyAre yA iMdra tathA upeMdra Adiko paNa mRtyune prApta thAya be, mATe evI rIteM mRtyuno jaya zrAvate bate prANIne konuM zaraNaM be ? piturmAtuH svasurbhrAtu, stanayAnAM ca pazyatAM // trANo nIyate jaMtuH, karmaniryamasadmani // 62 // arthaH- pitA, mAtA, beDena, jAI, tathA dIkarAnA paNa dekhatAM thakAM zaraNAM vinAno evo A jaMtu, karmoMyeM yamane javane lei javAya be. zocaMte svajanAnaMtaM, nIyamAnAn svakarmaniH // neSyamANaM tu zocaMti, nAtmAnaM mUDhabudhyaH // 63 // arthaH- potAnAM karmothI mRtyu pAmatA evA potAnA kuTuMbiyo mATe to mUDhabuddhi mANaso zoka kare be, paNa te kamoMyeMkarIne la javAtA evA potAnA AtmAmAde to zoka karatAja nathI. mATe, Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3thae caturthaprakAza. saMsAre uHkhadAvAgni, jvljjvaalaakraalite|| vane mRgArnakasyeva, zaraNaM nAsti dehinH||65|| arthaH- duHkharUpI dAvAnalanI balatI jvAlAu~thI jayaMkara thaelA evA zrA saMsAramA, vanamA rahelA mRganA bAlakane jema, tema prANIne ko paNa zaraNa nazrI. have traNa zlokoyeM karIne saMsAra nAvanAnuM svarUpa kahe . zrotriyaH zvapacaH svAmI, patirbrahmAkamizca sH|| saMsAranATye naTavat, saMsArI haMta cessttte||65|| arthaH- are !! A saMsArarUpI nATakamAM saMsArI jIva naTanI peThe ceSTA karI rahyo be, kema ke je vedAMtano pAra pAmanAra hoya , te kasA thAya , zeTha hoya te cAkara thAya De, tathA je brAhmaNa hoya, te paNa eka kIDo thAya . tathA, na yAMti katamA yoni, katamAM vA na muMcati // saMsArI karmasaMbaMdhA, davakrayakuTImiva // 66 // arthaH- saMsArI jIva karmonA saMbaMdhathI nADAnI koTaDInI peThe, kaza kara yonimAM dAkhala thato nathI? tathA kaza kara yonine geDato tathI? arthAt sarva yoniyomA dAkhala thAya , ane te'ne te boDe paNa . samastalokAkAze'pi, nAnArUpaiH svkrmbhiH|| vAlAyamapi tannAsti, yanna sTaSTaM shriiriniH||6|| arthaH- A samasta lokAkAzamAM eka vAlano agranAga paNa evo nathI ke jene prANiyoyeM potAnAM vividha karmoyeM karIne sparza karelo na hoya, arthAt sarva jagoe jIveM sparza karelo . __ saMsArI jIvonA cAra nedo De, nAraki, tiryaMco, manuSyo, tathA devo. tathA te prAyaH bahu uHkhIzrA, ane karmothI bAdhAyukta thaelA . nArakInA jIvo trividhaM kuHkha jogave . te ghaTIyaMtramA utpanna bAya be, tathA temane paramAdhAmI temAMthI bahuja sAMkaDA chAreMthI kheMcI kahADe be. valI temanA hAthapago kAtIne, dhobi pattharapara jema kapaDAMune, tema Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. tene tIkSNa kAMTAvAlI zilA para pagaDe be; valI temane parvatothI vere , tathA talanI peThe pIle be. valI jyAre te tRSAtura thAya , tyAre temane tapAvelAM sIsAMvAlI vaitaraNInadImAM utAre de. valI te. une jyAre bAyAnI abhilASA thAya be, tyAre teu~ne talavAronAM vanAvelA vanamA lai jazne temanApara hathIyAro rUpI pAMdaDAMu~ pADavAmAM Ave be. valI temane parastrInI ratine yAda devarAvIne tapAvelI evI lokhaMDaDanI putaliu~ sAthe AliMgana karAve . vali temane mAMsanuM lolupapaNuM yAda karAvIne tenAja aMgarnu mAMsa khAvA Ape be, tathA madyapAnalolupapaNuM yAda devarAvIne temane tapAvelu sIsuM pIvarAve . evIrIte mahAkuHkhathI haNAyA thakA utkRSTuM tyAM tetrIza sAgaropamanuM AyuSya jogave . have tiryaMco paNa ekeMjiyapaNA Adikane pAmIne pRthvIkAyapaNA ne pAme . tathA te halAdika zastrothI nedAya , hAthI, ghoDA AdikathI qhudAya , tathA nehera zrAdikathI jIjAya , ane agnithI valA. ya . tejenAM kuMjAro ghaDA, iMTa Adika banAvIne pakAve , tathA temano kIcaDa karIne nIta AdikamAM coDe be. valI jyAre te apakAyapaNAne prApta thAya che, tyAre te barapharUpa thAya ne, tathA dhUlI zrAdika temane sukAvI nAkhe . valI temane vAsaNomAM jarIne tapAve , tathA tarasyA prANI temane pI jAya be. valI jyAre te tejaskAyapaNAne pAmebe, tyAre jalAdiko tejne garI nAkhe be, tathA kASTazrAdikathI temane bAle . valI jyAre te vAyukAyapaNAne prApta thAya ne, tyAre temane vIjaNA AdikathI haNe , tathA zIta ane uSNa Adika avyanA saMyogothI vAraMvAra teuno nAza karavAmAM Ave . valI te paraspara paNa athaDAine baDI mare , tathA zvAsobAsa AdikanA pavanathI temane muHkha apAya , tathA sarpa Adiko temane pI jAya . valI kaMdAdika daza prakArathI jyAre te vanaspatipaNAne prApta thAya , tyAre temanuM zra'neka prakAreM bedana nedana thAya be, tathA temane aminA yogathI pakAvene. valI jyAre te bejiyapaNAne pAme , tyAre pUrA zrAdika agnimAM tapAvAya , tathA pIvAya be, kRmiyoyeM pageM kacarAya , tathA temane ca. kalAM zrAdika khA jAya . zaMkha Adiko auSadhi Adika mATe pakA. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 361 vAya be; valI jyAre te trejiyapaNAne pAme be, tyAre te mAMkaDa Adika paNa kacarAya , tathA uSNa pANIthI temane tapAvAya . valI kIDI zrAdiko pageM kacarAya be; valI jyAre cariMjiyapaNAne pAme , tyAre te maghamAMkho jamarA Adiko madhanI lolupatAthI haNAya ne. tathA. DAMsa machara zrAdiko paNa paMkhA AdikadhI haNAya be; tathA mAMkha, karolIA Adiko paNa ghIloDI(garolI)yAdikathI nadaNa karAya . paMceMjiya jalacaro paraspara nakSaNa karAya , tathA mabImAro zrAdika temane pakaDe , tathA bagalA Adika temane galI jAya . temanI camAra loko cAMbaDI ukheDe , tathA mAMsajadiu~ temane muMjele; tathA jyAre te sthalacaroneviSa mRgAdikapaNe utpanna bAya be, tyAre te nabalAu~ne sabalA evA siMhAdiko mArI nAkhe , tathA te niraparAdhi ne mRgayA thAdikanA lolupIpaNAzrI zikArI paNa mArI nAkhe be. tathA valI te judhA, tRSA, AtijAranI vedanA, tathA aMkuza Ara AdikanI vedanAne paNa te sahana kare . tathA tetara, popaTa, cakalAM zrAdiko, siMcANA, bAja gIdha AdikothI jakSaNa karAya be. tathA teune pArAdhiDha nAnA prakAranA upAyothI pakaDIne haNe . evI rIteM tiryaMcone jala, agni, zastra Adikano atyaMta jaya rahelo . valI te manuSyapaNAMe karIne joanAryadezamAM upaje , to mukhathI paNa na kahI zakAya evAM pApAcaraNo Acare . valI AryadezamAM paNa utpanna thazne, jo caMDAla zrAdika kulamA janme, to paNa pApakarmoM karIne puHkhone anunave be. valI ma. nuSyo paNa paranI utkRSTI saMpadA jozne tathA potAne nirdhana jozne, ane, pote paranI cAkarI karatAthakA duHkhane pAme . valI roga, ghaDapaNa tathA maraNaparyaMta paNa temane mAthe kaSTa paDe be. agni sarakhI soyothI dareka raMbADe noMkavAthI jeTabuM prANIne duHkha thAya . tethI paNa zrAvagaNuM garlAvAsamAM prANIne kuHkha thAya be. yonibahAra nikalyApaDI prANIne je kuHkha paDe be, tethI paNa anaMtagaNuM duHkha garlAvAsamAM te nogave . valI puruSa puruSarUpeM thatoja nathI, kema ke pehelAM bAlyAvasthAmAM te viSThAyeM karIne Dukkara sarakho hoya , tathA yauvana avasthAmA kAmeM karIne gadheDA sarakho hoya , tathA ghaDapaNamAM gharaDA bela sarakho hoya . valI te Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 yogazAstra. bAlyAvasthAmAM mAmukho hoya , yauvanAvasthAmA strImukho hoya , tathA ghaDapaNamAM putramukho hoya De, arthAt pote khataMtra thaz zakato nathI. valI mANasa dhananI AzAthI vihvala thayo thako, cAkarI, khetI, vepAra, pA. zupAlya ityAdika kAryothI potAno janma niSphala gumAve , temAM paNa ko vakhate corI kare , ko vakhate jugAra rame De, nIca puruSo sAye saMga kare , tethI evI evI navajramaNanA kAraNarUpa aneka ceSTA kare. be. valI modAMdha manuSyo sukha zrAvye AnaMdathI, tathA puHkha zrAvye ra. DavAthI potAno janma gumAve , paNa dharmakArya karato nathI. anaMta kamonA kSayathI A manuSyapaNAne pAmIne pApI jIvo pAbA paNa pApa kA. yoja karavA mAMDe . valI kharga ane modanI prAptinAM kAraNarUpa evA thA manuSyanavane pAmIne naraka male evAM akAryoM kare . valI jyAre deva. paNuM pAme , tyAre paNa zoka, IrSyA zrAdikathI tyAM paNa duHkha veThene. bIjAnI utkRSTI zaki dekhIne IrSyA lAvI te devo atyaMta viSAda pAme be. tathA cyavanA vakhate paNa jogavelAM sukhone yAda karatA thakA, tathA viSAda karatA thakA te devo dIpakanI peThe vinaSTa thAya je. evI rIteM saMsAranI cAre gatiyomA bIlakula sukha nathI, paNa te phuHkhamayaja be, ema saMsArajAvanA jAvavI. have be zlokoyeM karIne ekatvanAvanA kahe . eka utpadyate jaMtu, reka. eva vipdyte|| karmANyanunavatyekaH, pracitAni nvaaNtre||6|| arthaH-- ekaloja jIva utpanna thAya , ekalo mRtyu pAme , tathA javAMtaromAM ekagaM karelAM kamoMne paNa te ekaloja anujave . tathA, anyaistenArjitaM vittaM, nUyaH saMnUya nujyte|| satvekonarakakoDe, klizyate nijkrmniH||6|| arthaH-zrA jIveM upArjana karelAM dhanane, ghaNA ekaga thane jogave , ane te to pote ekaloja potAnAM karmoyeM karIne narakamAM jara mukha jogave . Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. have anyatva jAvanAnuM kharUpa kar3e be. yatrAnyatvaM zarIrasya, vaisaadRshyaaccriirinnH|| dhanabaMdhusadAyAnAM tatrAnyattvaM na durvacaM // 70 // 363 artha :- jIvanI sAthe asAdRzyapaNAthI jema zarIranuM judA paeM be, tema dhana yAdika nava prakArathI baMdhurUpa thapalAM je mAtapitAdika, tejanI sAdhe paNa yA jIvane judApapuMja be. tathA. yo dedadhanabaMdhujyo, ninnamAtmAnamIkSate // kva zokazaMkunA tasya, daMtAtaMkaH pratanyate // 72 // arthaH- je prANI der3a ne dhanAdika nava prakArathI thayelA baMdhuzrI potAnA zrAtmAne jinna lekhe be, tene zokarUpI zalya zIrIteM pIst zrApI zake ? ve zucitvAvanAnuM svarUpa kahe be. rasAsRgmAMsamedo'sthi, mazukrAMtravarcasAM // pazucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tatkutaH // 72 // arthaH- rasa, rudhira, mAMsa, carabI, hADakAM, majA, vIrya, AMtaraDAM, tathA viSTA vigere azuci padArthonuM sthAnarUpa kAyA be, mATe temAM pavitrapaNuM to beja kyAM! mATe, navasrotaH sravatri, rasaniHspaMda picile // dede'pi zaucasaMkalpo, mahanmoda vijRMnitaM // 73 // arthaH- zarIramAM rahelAM nava dvAromAMthI karatA durgaMdhayukta rasanAM UvAthI lipta thaelA evA A zarIramAM paNa je zaucapaNAno saMkalpa karavo, te mahAmohanuM vijRMjita be; arthAt tema mAnavuM te mUrkhAi nareluM be. Tea kAyA garnamA paNa vIrya ne rudhiranA melApathI utpanna ya malI vRddhi pAme be, tathA aMdara azuci paDadAthI DhaMkAi rahe be, temAM zucipa to zI rIteMja kahI zakAya ? mAtAe jamelAM annapAnanA rasazrI je vRddhi pAme be, evI yA kAyAmAM zIrIteM zaucapaeM mAnI zakAya ? valI jemAM uttama uttama lADu Adika padArthoM paDyAcI paNa viSTAmaya Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 yogazAstra. thAya be, evA yA zarIrane koNa pavitra mAne ? sugaMdhi tAMbUla cAvIne mANasa rAtrie sUra jAya be, paDhI jyAre te prajAtamAM jAge be. tyAre tenuM mukha mAtuM dekhA . have vAvanAnuM svarUpa kahe . manovAkkAya karmANi, yogAH karma zubhAzubhaM // yadAzravaMti jaMtUnA, mAzravAstena kIrttitAH 14 // 'artha:- prANIne mana, vacana ane kAyAnA yogo, zubha karmoMne upArjana kare be, tethI tejane zrAzravarUpa kahelA be. maitryAdivAsitaM cetaH, karma sUte zubhAtmakaM // kaSAyaviSayAkrAMtaM, vitanotyazunaM punaH // 75 // ane artha :- maitrI, karuNA ane upekSA, e traNa nAvanAthI vAsita thae citta, zubha karmone upArjana kare be, chAne kaSAya chAne viSayothI krAMta reg citta zu karmoMne ( vistAre) be. tathA, zunArjanAya nirmathyaM zrutajJAnAzritaM vacaH // viparItaM punarjJeya, mazunArjanahetave // 76 // artha :- nirmathya ketAM satya evaM siddhAMta ne jJAnane Azrita rahe vacana, zubhakarmoM upArjana kare be, tathA tethI viparIta vacana, azubha ka mane upArjana karanAruM jANavuM tathA, azubha * zarIreNa suguptena, zarIrI cinute zubhaM // satatAraM niNA jaMtu, ghAtakenAzunaM punaH // 99 // -- arthaH- kAyotsargAdika zuddha ceSTAmAM rahelA zarIreM karIne prANI zubha karmoM ekaai kare be, ne hamezAM jIvahiMsAdika zrAraMjo karavAthI zu kama upArjana kare be. tathA. kaSAyaviSayAyogAH, pramAdAviratI tathA // mithyAtvamArttaraudre ce, tyazunaM pratidetavaH // 78 // artha:- krodha, mAna, mAyA tathA lojarUpa kaSAya, tathA ulakSaNacI hAsya, rati, rati, jaya, zoka, jugupsA, tathA puruSa, strI ne napuMsaka . Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturyaprakAza. 365 liMgarUpa nava nokaSAya sparzAdika iMdriyonA viSayo, mana, vacana, ane kAyAnA yoga, tathA zrajJAna, saMzaya, viparyaya, rAga, dveSa, smRticaMza, dharmano anAdara, duHpraNidhAna, e ATha prakArano pramAda, aviratipaNuM, mithyAtva tathA yAne raudradhyAna, eTalAM vAnAM azubha karmonAM hetu be. jJAna ne darzanano tathA tenA hetuno nAza, AzAtanA, matsara vigere karavAthI jJAnAvaraNI tathA darzanAvaraNI karmoMno yAzrava thAya be devapUjA, gurusevA, supAtradAna, dayA, kSamA, sarAgasaMyama, dezasaMyama, kAmanirjarA, zauca, tathA bAlatapa, e sadvedhanA zrAzravo jANavA. duHkha, zoka, vadha, tApa, AkraMdana, paridevana, te potAne ane parane pasadyanA vo jANavA. vItarAga, Agama, saMgha, dharma, tathA sarva devonA zravarNavAda, tIvra mithyAtvanuM pariNAma, sarvajJa, siddha, dhArmika vigerenAM dUSaNa bolavAM, unmArganI dezanA devI, asaMyatine pUjavA, vagara vicArya kAma kara tathA guru yAdikanuM apamAna kara, ityAdi dRSTimodarnA vo kahelAM. kaSAyanA udayazrI AtmAno je tIvra pariNAma thAya be. tene cAritra mohanIyano zrava kahelo be. kAmayukta tathA hAMsInAM vacano, bahu bakavuM, dainyatAzrI zabda karavo, vigere hAsyanA zrAzravo jAvA. dezAMtaro jovAnuM utsukapaeM, citra, nATaka dika jovAM, paranAM cittane vaza kara, vigere ratinA Azravo jANavA. dekhA, pApAcaraNa, paranAM sukhano nAza karavo, vigere ratinAM zrazravo jAevAM. potAne jayano pariNAma thavo, parane paNa jaya pamADavo tathA nirdayapa rAkha, e jayanAM zravo jANavAM. parane dila giri upajAvavI, tathA potAne dila giri zravAthI raDakuM, ityAdi zokanAM zravo jANavAM caturvidha saMghano varNavAda bolI jugupsA karavI, ityAdi jugupsAnAM zrAzravo jANavataM. IrSyA, viSayomAM zrAsaktapaNuM, mRSAvAda, vakrapaNuM, parastrInI ivA, ityAdi strIvedanAM zravo jANavAM. potAnIja strIthI saMtoSI rahevuM, IrSyA nahIM karavI, kaSAyanuM maMdapaNaM Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. zravakrapaNuM ane zIla pAlavaM, ityAdi puruSavedanAM zrAzravo jANavAM, strI puruSonuM atyaMta ugrapaNe kAmasevana, kaSAyonI tIvratA, tathA vratanuM nAMgavU, e napuMsakavedanAM zravo jANavAM. sAdhunI niMdA, dharmine vinna karavApaNuM, viratine avirati kaDevA tathA tene aMtarArAya karavo. acAritriyAnA guNo bolavA, cAritrInAM dUSaNo bolavAM, tathA kaSAya ane nokaSAyonI udIraNA karavI, e sA. mAnya rIteM cAritra mohanInAM Azravo jANavAM. __paMceMjiya prANIuno vadha, bahu prAraMja, parigraha, nirdayapuM, mAMsajeM jojana, sthiravairapaNuM, raujadhyAna, mithyAtva, anaMtAnubaMdhi kaSAya, kRSNa, nIla, ane kApota lezyA, jULa nASaNa, paradhananI corI, vAraMvAra maithunasevana, tathA avazejiyapaNuM, jiyo vaza na rAkhavI eTalAM narakanAM zrAyuSyanAM zrAzravo jANavAM. ___ jUga mArganI dezanA, sanmArgano nAza, mUDhacittapaNuM, dhArtadhyAna zalyapaeM, kapaTa, AraMja, parigraha aticAra sahita zIlavata, nIla ane kApota lezyA, tathA apratyAkhyAnI kaSAyo, teune tiryaMca AyuSyanAM zrAzrAzravo jANavAM.. alpa parigraha zrane AraMja, sahaja komalatA bhane ArjavapaNuM kApota ane pIta lezyA, dharmadhyAnamAM anurAga pratyAkhyAnI kaSAya, madhyama pariNAma, saMvinAgarnu karavApaNuM devagururnu pUjana, miSTha vacana, tathA lokayAtrAmAM madhyasthapaNuM e manuSyanAM Azravo jANavAM, sarAgasaMyama, dezasaMyama, akAmanirjarA uttama mitranI sobata, dharmazravaNa, zIyala, supAtre dAna, tapa, zraddhA, ratnatrayanu avirAdhanapaNuM, mRtyu vakhate padma zrane pIta lezyAnA pariNAma; tathA ajJAna tapa, e devanAM zrAyuSyanAM AzravAM jANavAM. ___ mana, vacana ane kAyArnu vakrapaNuM, parane ugavaM, kapaTa, mithyAtva, cugalI, calacittapaNuM, suvarNa AdikamAM nelasela karavI, jUThI sAdI, varNAdikamAM jelasela, tIvra kaSAyapaNuM ityAdi azujanAM zrAzravo le. saMsArathI nIrupaeM, pramAdanI hAni, sanAva, zAMtiyAdika guNo, dhI une AdarasatkAra vigere tIrthakara nAmakarmane upArjana karanArAmAzravo. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. arihaMta tathA sijhonI jakti, tema guru, sthavira, bahuzruta, gaba, zrutajhAna tapasvI vigeremA nakti, zrAvazyaka tathA zIlamAM apramAdIpaeM, vinayapaNuM, jJAnano zranyAsa, tapa, tyAga, vAraMvAra dhyAna, prajAvanA, saMgha ane sAdhunI vaiyAvala apUrva jJAna- grahaNa, samyaktvanI zuddhi, e vIza zrAzravo pehelA tathA lekhA jinezvare sparzelA , ane bAkInA jinezvaroyeM eka, be, traNa athavA sarve sparzelA . paranI niMdA, hAMsI, zravajJA, guNonu lopana, batA batA doSa- AbAdana tathA jAtiAdikano mada, e nIcagotranAM Azravo jANavAM. tathA tethI ulaTI rItanAM jaMcagotranAM zrAzravo jANavAM. dAna, lAla, vIrya, joga tathA upajogamAM kAraNa ke, kAraNavinA je aMtarAya karavo te aMtarAya karmanAM Azravo jANavAM.. have saMvara nAvanAtuM kharUpa kahe . sarveSAmAzravANAM tu, nirodhaH saMvaraH smRtH|| sapunarnidyate vedhA, avynaavvinedtH|| e|| arthaH- saghalA Azravono je nirodha, tenuM nAma saMvara jANavU; ane tenA ve do, avyathI ane jAvathI. have te ve prakAranu kharUpa kahe.' yaH karmapujalAdAna, vedaH svysNvrH|| navadetukriyAtyAgaH sapuna vasaMvaraH // 7 // zrarthaH-karmapujalanA zrAzravonA grahaNano je beda te avyasaMvara jANavU. tathA saMsAranA kAraNarUpa evI kriyAno je tyAga,te jAvasaMvara kahevAya. have te zrAzravone rokavA mATe kaheje. yena yena hyupAyena, rudhyate yoyaashrvH|| tasya tasya nirodhAya, sasayojyo mniissibhiH||1|| arthaH-mATe je je upAyathI je je zrAzrava rokAya, tenA tenA aTa- . kAvamATe te te upAya vichAnoe joDavo. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. have te pAyo dekhADe be. kSamayA mRDanAvena, rujutvenApyanIyA // krodhaM mAnaM tathA mAyAM, lonaM saMdhyAdyathAkramaM // 82 // arthaH-kone mAthI, mAnane komalatAthI, mAyAne saralapaNAthI, tathA lojane nirIhapaNAcI rokavo. sa viSayone tajavAmATe kaDe. 368 prasaMyamakRtotsekAnU, viSayAn viSasaMninAn // nirAkuryAdakhaMDena, saMyamena mahAmatiH // 83 // artha:-mahAbuddhimAn mANaseM asaMyama eTale iMDiyonA unmAdamAM sAmarthyavAna elA, evA phera sarakhA sparzAdika viSayone, akhaMDa evA jiteMdriyapaNAyeM karI ne dUra karavA. have yoga, pramAda, chAne aviratinA pratipakSine kave. tisRbhirguptiniryogAn, pramAdaM vA pramAdataH // sAvadyayogadAnenA, viratiM cApi sAdhayet // 84 // arthaH- traNa gutithI mana, vacana chAne kAyAnA yogone, tathA madya, viSaya, kaSAya, nidrA chAne vikathArUpa pAMcaprakAramA athavA ajJAna, saMzaya, viparyaya, rAga, dveSa, smRtibhraMza, dharmAnAdaratA, ane duHpraNidhAnarUpa yA prakArA pramAdane, pramAdipaNAthI, ane sAvadha vyApAranA tyAgI viritine paNa sAdhavI. ve mithyAtvarca tathA raudradhyAnanA upAyo kahe be. saddarzanena mithyAtvaM, zunasyairyeNa cetasaH // vijayetArttaraudre ca saMvarArthaM kRtodyamaH // 85 // arthaH- saMvaramATe karela ve udyama jeNeM evA yogI yeM samyag darzanathI mithyAtvane, tathA dharmadhyAnarUpa evI cittanI sthiratAthI ne rauadhyAnane jitavAM. jema covaTAmAM ghaNA dvAravAyuM ghara hoya, ane temAM jema dhUla dAkhala thAya be, paNa jo dvAra baMdha hoya to dAkhala yatI nathI; zrathavA jema ko Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 36e zka talAva khubu hoya, ane temAMjema cArebAjuyethI pANI jarAya be. ane jo zrADI pAla bAMdhI hoya, to temAM pANI jarAtuM nathI; athavA jema eka vahANamAM bija paDyu hoya, ane temAMthI jema pANI jarAya be, paNa jo te bichane burI lIdhuM hoya, to temAM pANI praveza karI zakatuM nathI. tema yogAdika AzravadhArone je rokyAM hoya, to saMvare karIne manohara thaelA evA thA zrAtmAmAM karmarUpI avyano praveza thato nathI. saMvarathI zrAvadhArono nirodha thAya , thane te saMvara dAMti Adika ghaNA gupoyeM karIne yukta . mithyAtvanA anudayanI uttare mithyAtvasaMvara hoya be; tema dezavirati AdikamAM avirati saMvara hoya, ane apramatta tathA saMyata zrAdika guNasthAnomAM pramAdano saMvara mAnelo ke ane prazAMta dIpamohAdikamAM kaSAyano saMvara hoya, ane ayogI, kevalImA to saMpUrNarIte yogono saMvara hoya. have nirjarA jAvanAnuM kharUpa kahe . saMsAravIjanUtAnAM, karmaNAM jrnnaadid| nirjarA sA smRtA dhA, sakAmA kAmavarjitA // 6 // arthaH- caturgatirUpa saMsAranAM vIjajUta koMne jIrNa karanArI, te nirjarA jANavI; tenA ve nedo; eka to kaMza paNa anilASayukta te sakAmanirjarA, ane vIjI kopaNa jAtanA anilASa vinAnI, te kAma nirjarA. evI rIteM ve prakAranI nirjarA jANavI. have te vanne prakAranI nirjarA kahe . jJeyA sakAmA yaminA, makAmA tvanyadehinAM // karmaNAM phalavatpAko, yajapAyAtsvato'pica // 7 // arthaH- sakAma nirjarA munijanI jANavI, ane anya jIvonI zrakAma nirjarA jANavI; kema ke karmono pAka paNa phalanI peThe be prakArano ye eka upAyathI, ane bIjo potAnI mele; arthAt jema vRdonAM phalone ghAsa thAdikathI DhAMkIne, athavA vRdoparaja pakAvavAmAM Ave je. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 yogazAstra. tema karmono pAka paNa potAnI mele ane upAyathI paNa thAya te. ___ have spaSTa dRSTAMteM karIne sakAmanirjarAno hetu kahe . sadoSamapi dIptena, suvarNa vahninA ythaa|| tapo'gninA tapyamAna, stathA jIvovizudhyati // 7 // - 'arthaH- jema doSavAyU~ paNa suvarNa pradIpta karelA agnithI zuddha thAya be, tema taparUpI agnithI tapato evo thA jIva paNa zuddha thAya . te tapa bAhya ane aMtararnu, ema be prakArarnu bejemAMdhI have bAhya taparnu kharUpa kahe . . anazanamaunodaya, utteH saMdepaNaM tathA // rasatyAgastanuklezo, lInateti bhistpH||je|| arthaH- zrAhArano sarvathA tyAga, janodarI, vRttino saMdepa, rasano, tyAga, zarIrano kleza, ane saMlInatA e ba prakAranuM bAhya tapa jANavaM. TIkA:- anazana be prakAra,, eka zvara, zrane bIjuM yAvajIvarnu, ztvara eTale namaskArasahita, zrane te zrI mahAvIra prajunA tIrthamAM ukRSTuM bamAsasudhinu, ane zrI rupanadeva prajunA tIrthamA eka varSasudhirnu; ane bAkInA tIrthaMkaronAM tIrthomAM pATha mAsasudhinu. jAvajIvanuM zranazana traNa prakAra jANavU. " pAdapopagamana," "iMginI," ane "jatapratyAkhyAna" te pAdapopagamana anazana be prakAranuM jANavaM, peherbu savyAghAta, ane bIjaM avyAghAta. roga AdikanI vedanAthI je karavU te savyAghAta; ane te vinA sthaMDila pradezamAM jara uttama dhyAnamA rahI kara te avyAghAta. iMginI eTale siddhAMtomAM kahelo eka jAtano vi. dhi ane teNeM karIne yukta je anazana te iMginI jANavU. arthAt thAyupyanI hAni jANIne sthaMDila pradezamAM jaz, ekAkI caturvidha zrAhAranAM paJcakhANa karIne, gayA vigaremA hAlavA cAlavAnI ceSTAsahita samyam dhyAnamA tatpara rahI je prANane tajavA, te iMginI anazana jANavU. tathA gabamAM rahI, komala saMthArApara rahIne, tathA zarIranA upakaraNonA mamatvano tyAga karIne, trividha athavA caturvidha thAhAranAM paJcakhANa kare, tathA pote navakAra maMtra jape, athavA pAse rahelA sAdhu tene nava Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza, 371 kAra zrAdika saMz2alAve; tathA tenAM paDakhAM zrAdika pherave, evI rIteM samAdhipUrvaka je dehatyAga karavo, te naktapratyAkhyAna nAmarnu anazana jANavU UnodarI tapa paNa cAra prakAranuM ; vRtti eTale nikSAno saMdepa; rasa eTale madya, mAMsa, madha, mAkhaNa, ghI, tela, gola vigere rasono tyAga karavo te; tathA kAyAne kleza Apavo te; tathA lInatA eTale ekAMta sthAnake rahe te. eka prakAraceM bAhya tapa jANavU. ___ have AtyaMtara tapa, kharUpa kahe . prAyazcittaM vaiyAratyaM, svAdhyAyovinayopi ca // . vyutsargo'tha zunaM dhyAnaM, SoDhetyAjyaMtaraM tpH|| e|| arthaH- prAyazcitta, vaiyAvala, sajAyadhyAna, vinaya, aneSaNIya zrAhAra pANI tathA kaSAyano tyAga, zrane zunadhyAna, eka prakAranuM zrA. jyaMtara tapa jANavu. TIkA:- mUla guNa tathA uttara guNamA je khalpa paNa aticAra Ave tenuM prAyazcitta levu te, te prAyazcittapaNa daza prakAranuM . tathA sthavira, guru, glAna zrAdikanI vaiyAvana karavI te; tenA paNa daza do be. tathA khAdhyAya eTale kAlavelAne vyatikramIne je zAstrAcyAsa karavo te; ane tenA paNa pAMca prakAro ; tathA vinayanA paNa cAra do be. vyutsarga be prakArano bAhya ane AdhyaMtara, bAhya vyutsarga eTale bAra prakAranI upadhiyI atirikta evA aneSaNIya, ane saMsakta anna pAnAdikano tyAga. tathA dhAnyaMtara vyutsarga eTale zrAjyaMtara kaSAyono tathA mRtyukAle zarIrano paNa tyAga; tathA zuja dhyAna eTale dharma dhyAna ane zukladhyAna; evI rIte va prakAraceM tapa jANavU. have tapane nirjarAnA heturUpa kahetA thakA kahe je. dIpyamAne tapovahnau, bAhye vAcyaMtarepi ca // yamI jarati karmANi, urjarANyapi tatkSaNAt // 1 // arthaH- bAhya athavA dhAnyaMtara taparUpI agni balate thake, muni, du:kheM karI kSaya thAya evAM paNa jJAnAvaraNAdika karmono kSaya kare . Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 yogazAstra. have dharmakhAkhyAtatA nAmanI jAvanAnu kharUpa kahe , svAkhyAtaHkhalu dharmo'yaM, ngvbhirjinotmaiH|| yaM samAlaMbamAnodi, na mjednvsaagre|| e|| arthaH- jagavaMta evA zrIjinezvara prajurjae thA dharma, atyaMta utkRSTirIteM kahelo . ke je dharmarnu bAlaMbana leto prANI, kharekhara zrA na. varUpI samuamAM DubI zakatoM nathI. have te dharmanuM kharUpa kahe je. saMyamaH sUnRtaM zaucaM, brahmAkiMcanatA tpH|| dAMtirdivamRjutA, muktizca dazadhA satu // e3 // arthaH- saMyama, satya, pavitratA, brahmacarya, aparigraha, tapa, damA, mAdeva, saralatA, tathA mukti e daza prakArano dharma kahelo . TIkA:- saMyama sattara prakArano jANavo; sarva prakAranA jIvonuM maIna, mana vacana ane kAyAthI, karavU, karAvaq ane anumodaq nahIM, ema nava prakArathI jIvasaMyama jANavo. pustaka Adika ajIva padArthonI yatanA, pramArjana Adika karavU, te ajIva saMyama; tathA jIvAkula nUmine tapAsIne, tathA tene pramArjana karIne tepara zayana vigaire karavaM, te prekSAsaMyama jANavo; sAvadha vyApAravAlA gRhasthonI upekSA karavI te upekSAsaMyama jANavo, sacitta, acitta tathA mizra pRthvIpara rajavAlA pagone pramArjIne javU, te pramArjanAsaMyama jANavo. aneSaNIya jaktapAnAdikane nirjaMtu jagopara paragvavAM, te pariSThApanAsaMyama jANavo, ajimAna IrSyA AdikamAMthI manane nivRtta karIne, dharmadhyAnAdikamAM joDavU, te manaHsaMyama jANavo; hiMsra tathA kageravacano nahIM bolIne, zuja vacanomA je pravRtti karavI, te vAksaMyama jANavo; ane zuna kriyAmA pravRtti karavI te kAyasaMyama jANavo. evI rIteM sattara prakAreM saMyama jAevo. mRSAvAdano je tyAga te satya jANavU; zauca eTale saMyamamAM zradattAdAna Adikano aticAra nahIM lagADavo te; brahmacarya eTale zrAtmakhanAvamA ramavU te, ane tene mATe gurukula sevIne zrabrahmamAM pravRtti nahiM karavI. akiMcana eTale zarIra ane beka dharmopakaraNaneviSe paNa ma. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 373 matvanAva nahiM rAkhavo te; arthAt parigraharahitapaNuM; tapa eTale upara kahelAM bAhya zrane dhAnyaMtara tapa; dAMti eTave kamA; jAtimadAdikano je tyAga, te mAIva; rujutA eTale mana, vacana ane kAyAnA vakrajAvono tyAga, tathA mukti eTale bAhya tathA dhAnyaMtara vastumAM tRSNAno tyAga; arthAt niHsaMgapaeM; have te dharma, mAhAtmya kahe .. dharmapranAvataH kalpa, jumAdyAdadatIpsitaM // gocarepi na te yatsyu, radharmAdhiSThitAtmanAM // e4|| arthaH- dharmanA prajAvadhI kalpavRkSa Adiko zachita phalane Ape be, zrane adharmiyone to te gocara (pratyada) paNa thatAM nathI. tathA, apAre vyasanAMnodhau, pataMtaM pAti dedinaM // sadA savidhavayako, bNdhurdhrmo'tivtslH||ey|| arthaH- hamezAM sAthe radeto, zrane baMdhu samAna ati vatsala evoeka dharma, apAra evA phuHkharUpI samuJamAM paDatA prANI, rakSaNakare be. tathA. AplAvayati nAMnodhi, rAzvAsayati caaNbudH|| yanmahI sapranAvo'yaM, dhruvaM dharmasya kevlH||6|| arthaH- samuna je pRthvIne DubADI deto nathI, tathA varasAda je pR. thvIne tRpta kare , te paNa kharekhara kevala dharmanoja prajAva . __sAdhAraNa dharmanuM sAdhAraNa mAhAtmya kahe . najvalatyanalastiryag, yadUrva vAti naanilH|| aciMtyamahimA tatra, dharmaeva nibaMdhanaM // e|| arthaH- zrAgni thAmo balato nathI, tathA pavana UMco vAto nathI, te sagharbu zraciMtya mahimAvaMta evA dharmarnu kAraNa . tathA, nirAlaMbAnirAdhArA, vishvaadhaarovsuNdhraa|| yaccAvatiSThate tatra, dharmAdanyannakAraNaM // eG|| arthaH- zrAlaMbana tathA zrAdhArarahita, ane carAcara prANInA thA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 yogazAstra. dhArabhUta evI yA pRthvI, je rahelI be, tyAM paNa dharma zivAya vIjuM kAraNa nathI. sUryacaM'masAvetau, vizvopakRtidetave // dayete jagatyasmin, nUnaM dharmasya zAsanAt // ee // arthaH- valI yA jagatmAM, carAcara prANiyonA upakAramATe je sUcaMdra jage be, te paNa kharekhara dharmanA zAsanathIja uge be, tathA, baMdhUnAmasau baMdhu, rasakhInAmasau sakhA // nAthAnAmasau nAyo, dharmo vizvaikavatsalaH // 100 // arthaH- valI jagatnA prANIune vatsalabhUta evo thA dharma, abaMdhune baMdhusamAna be, tathA mitrone mitrasamAna be, ane anAtha nAtha samAna be; tathA, royoragavyAghra, vyAlAnala garAdayaH // nApakartumalaM teSAM yairdharmaH zaraNaM zritaH // 101 // artha :- jee dharmanuM zaraNuM bIdheluM be, tene rAkSasa, yakSa, sarpa, vyA, hAthI ani viSa vigere paNa parAbhava karavAne samartha nathI. tathA, dharmonarakapAtAla, pAtAdavati dehinaH // dharmonirupamaM yaca, tyapi sarvajJavaibhavaM // 102 // arthaH- dharma ne te, prANiune naraka ane pAtAlamAM paDavAghI bacAve -- be, tathA anupama evaM sarvajJapaNAnuM sukha paNa Ape be. ve loka bhAvanAnuM kharUpa kar3e be. kaTisthakaravaizAkha, sthAnakasthanarAkRtiM // ivyaiH pUrNa smarellokaM, sthityutpattivyayAtmakaiH // 103 // artha :- kaTibhAgapara rAkhela be banne hAtha jeNe, tathA prasArela ve paga jeNe, evA eka jagopara unnA rahelA dhanurdhara puruSanA sarakhI zrAkRtivAlA, tathA sthiti, utpatti, ane nAzasvabhAvavAlA dharmAstikAya, dharmAstikAya, kAla, jIva, ane pujalothI narelA, tathA cauda rajunA pramANavAlA evA, AlokanuM smaraNa karayuM. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 caturthaprakAza. have te lokanuM kharUpaja kahe . loko jagatrayAkIrNo, nuvaH saptAtra vessttitaaH|| ghanAMnodhimadAvAta, tanuvAtairmadAbalaiH // 10 // arthaH- te loka adholoka, tiryakloka, zrane praloka traNe jagatthI thAkIrNa thayelo be, tenI aMdara ratnapranA,zarkaraprajA, vAlukApanA, paMkaprajA, dhUmapranA, tamaHprajA, ane mahAtamaHpranA, evI sAta nArakInI - mi be, ane te mahAbalavAn evA nibiDa mahAsAgara, tathA dhanavA zrane tanavAthI nIce ane paDakhethI vITAelI be. vetrAsanasamo'dhastA, madhyato uullriininH|| agremarujasaMkAzo, lokaH syaadevmaakRtiH||10|| arthaH- A loka nIcethI netranA Asana sarakho, madhyamAM kAlara sarakho, ana jAgamAM maruja sarakho evI rItanI AkRtivAlo . niSpAditona kenApi, na dhRtaH kenacicca sH|| svayaMsicho nirAdhAro, gagane kiNvvsthitH||16|| arthaH- lokane koya paNa banAvyo nathI, arthAt te anAdi be; tema kozya tene dhArI rAkhyo paNa nathI, paNa te potAnI meleja utpanna thaelo, ane AdhArarahita AkAzamA rahelo . have traNa zlokoyeM karIne bodhibIjanA urlajapaNAnI jAvanA kahe . akAmanirjarArUpA, puNyAUMtoH prjaayte|| sthAvaratvAnnasatvaM vA, tiryaktvaM vA kathaMcana // 20 // arthaH- akAmanirjarArUpa puNyathI prANiyone, keTalAMka kaSTeM karIne sthAvarapaNAmAMthI trasapaNuM athavA tiryaMcapaNuM male . mAnuSyamAryadezazca, jAtiH sarvAdapATavaM // Ayuzca prApyate tatra, kathaMcitkarmalAghavAt // 20 // arthaH- vatI thA lokamAM karmoMnA lAghavapaNAthI keTaleka kaSTeM manuSyajava, temAM paNa Aryadeza, temAM paNa uttama jAti, temAM paNa sarva iMjinatuM paTupaNuM, ane temAM paNa dIrgha AyuSya malI zake . Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 yogazAstra. prApteSu puNyataH zraddhA, kathaka zravaNeSvapi // tatvanizcayarUpaM tad, bodhi ratnaM sudurlanaM // 109 // artha:- valI puNyazrI zraddhA eTale dharmopadezanI jilASA. dharmano u. padeza denAra guru, zrane zravaNa paNa malate bate, tatvanA nizcayarUpa je vodhibijarUpI ratna, te malabuM bahu muzkela be. bhAvanAbhiravizrAMta miti nAvitamAnasaH // nirmamaH sarvabhAveSu, samatvamavalaMbate // 110 // artha:- evI rItanI jAvanAthI manane atyaMta vAsita karIne, ma. matArahita mANasa sarva jAvomAM samapaNuM eTale udAsInatAne dhAraNa kare, have te udAsInapaNAnuM phala kahe be. viSayebhyo viraktAnAM, sAmyavAsitacetasAM // upazAmyetkaSAyAgni, boMdhidIpaH samunmiSet // 111 // artha :- iMDiyAnA viSayothI virakta thayelA, tathA samatAyeM karIne yukta cittavAlA, evA yogino kaSAyarUpI agni zAMta thAya beM, ane te. ne bodhabIjarUpI dIpaka pragaTI nikale be.. samatvamavalaMbyAtha, dhyAnaM yogI samAzrayet // vinA samatvamArabdhe, dhyAne svAtmA viDaMvyate // 112 // artha:- yogI yeM samatAnuM zrAlaMbana lezne dhyAna dharkhu kemake samatA vinA dhyAna dharavAthI zrAtmA ulaTo viDaMbanA pAme be. valI, mokSaH karmakSayAdeva, sacAtmajJAnatobhavet // dhyAnasAdhyaM mataM tacca, tasyAnaM ditamAtmanaH // 113 // artha :- karmoMnA kayathI moka thAya che, ane te karmadaya zrAtmajJAnathI thAya, te zrAtmajJAna dhyAnacI thai zake be, mATe dhyAna te te, zrAtmAne hitakA rine. na sAmyena vinA dhyAnaM, na dhyAnena vinA ca tat // niSkaMpaM jAyate tasmA, iyamanyonyakAraNaM 114 // arthaH- samatA vinA dhyAna yai zakatuM nathI, ane dhyAna vinA sama Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 377 yatI nathI; valI samatA vinA niSkaMpa dhyAna thai zakatuM nayI mATe te banne anyonya kAraNarUpeM rahelAM be. have dhyAnanuM kharUpa kahe be. mudvatatarmanaH sthairya, dhyAnaM badmasthayoginAM // dharmya zuklaM ca tadvedhA, yogarAdhastvayoginAm // 115 // arthaH- bradmastha yogiune eka muhUrtta sudhinuM mananI sthiratAvAluM dhyAna hoya be, te dhyAna be prakAranuM hoya ve dharmadhyAna ne zukladhyAna; ane - yogI kevalIne to mana, vacana, chAne kAyAnA nirodhano je kAla, teja dhyAnarUpa be; kema ke tejaM to dezonapUrvakoTisudhi mana, vacana ne kAyAno vyApAra sahita vihAra karebe, ane mohavakhate vyApArano nirodha kare. muhUrttAtparatazciMtA, yA dhyAnAMtaraM bhavet // baDharthasaMkrame tu syA, ddIrghApi dhyAnasaMtatiH // 116 // artha:- muhUrttavAra pI ciMtA, athavA dhyAnAMtara hoI zake ane bahu arthano jo saMkrama hoya, to lAMbA kAla sudhi paNa dhyAnanI paraMparA thai zake. maitrI pramodakAruNya, mAdhyasthAni niyojayet // dharmyadhyAnamupaskarte, tahi tasya rasAyanaM // 117 // see :- dharmadhyAnanA upakAramATe, maitrI, pramoda, kAruNya zrane madhyasthapaNAne joDavAM, kema ke tema karatuM te, te dhyAnane rasAyaNa sarakhuM puSTi karanAra be. have te maitrInuM svarUpa kahe be. mAkArSItko'pi pApAni mA ca nUtkopi duHkhitaH // mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // 118 // :- koi paNa prANI pApakArya karo nahIM; ane koi paNa duHkhI thArja nahIM; zrane saghalA jagatne mokSa malo; evI rItanI buddhi te maitrI kar3evAya. ve pramoda svarUpa kar3e be. pAstAzeSadoSANAM vastutatvAvalokinAM // guNeSu pakSapAtoyaH, sapramodaH prakIrttitaH // 11 // 48 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 yogazAstra. arthaH- dUra karela 3 saghalA doSo jeye, tathA vastunAM tatvone jo nAra evA, arthAt jJAna ane kriyA banne karIne yukta evA muninA gu. NomA je pakSapAta rAkhavo, tene pramoda kahelo . . have kAruNyanuM svarUpa kahe . . . dIneSvArteSu nIteSu, yAcamAneSu jIvitaM // pratIkAraparA buddhiH, kaarunnymbhidhiiyte||10|| arthaH- ajJAnanA balathI kuzAstro prarUpanArA evA dIna, tathA tRSNA zrAdikathI pIDita thaelA, tathA vairI, roga AdikathI Dara pAmatA, zrane potAnA prANa bacAvavAnI yAcanA karatA evA prANiu~ne, te te kaSTomAMthI boDAvavAnI je buddhi, te kAruNya kahevAya . have madhyasthanuM svarUpa kahe . krUrakarmasu niHzaMkaM, devatAgurunidiSu // AtmazaMsiSu yopedA, tanmAdhyasthamudIritaM // 11 // artha:- zuddha devagurunI niMdA karanArA evA krUra kAryonA karanArA. mAM tathA potAnI prazaMsA karanArAu~mA niHzaMkapaNe je upekSA karavI, tene mAdhyasthapaNuM kaDaM . mATe, aAtmAnaM nAvayannAni, vinaanimhaamtiH|| truTitAmanisaMdhatte, vizudhyAnasaMtati // 12 // arthaH- evI rIteM upara kadelI nAvanAu~thI, potAnA AtmAne nAvato thako, mahAbuddhimAn yogI, truTelI evI paNa zuddha dhyAnanI paraMparAne sAMdhI de . have te dhyAna kaye sthAnakeM karavaM, te dekhADe be.. tIrtha vA svasthatAdetuM, yattaghA dhyAnasikSye // kRtAsanajayo yogI, viviktaM sthAnamAzrayet // 13 // arthaH- karela zrAsanono jaya kahetAM zranyAsa jeNe evA yogI dhyAnasidhimATe, jyAM tIrthaMkarono janma, dIkSA, jJAna, athavA mokSa thayo hoya, teMvAM tIrthasthAnono, athavA jyA cittane svasthatA male evAM Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .3jae caturthaprakAza. giriguphA zrAdika game te sthAnano zrAzraya levo; arthAt tevAM game te ko sthAnamA jaz dhyAna dhara. have te AsanonAM nAmo kahe je. paryakavIravanAna, nadaMDAsanAni ca // utkaTikA gododikA, kAyotsargastathAsanaM // 14 // arthaH- paryaMkAsana, vIrAsana, vajjAsana, zrajAsana, nasAsana, daMDAsana, utkaTikAsana, godohikAsana, tathA kAyotsarga, e Asano jANavAM. have anukrameM te zrAsanonuM svarUpa kahe . syAGaghayoradhonAge, pAdopari kRte sati // paryako nAnigottAna, dakSiNottarapANikaH // 125 // arthaH- banne jaMghAu~nA nIcenA jAgo paga upare karate bate, tathA nAjisudhi uMco jamaNo ane DAbo hAtha upara upara rAkhavAthI paryakAsana bAya have vIrAsana-svarUpa kahe . vAmo'ghridakSiNorUrva, vAmorUpari dkssinnH|| kriyate yatra tavIro, citaM vIrAsanaM smRtaM // 16 // arthaH- je zrAsanamA DAbo paga jamaNA sAthalapara, tathA jamaNo paga DAbA sAthalapara karAya , te vIrane ucita evaM vIrAsana jANavaM. have vajAsananuM svarUpa kahe . eSTe vajAkRtInUta, donyA vIrAsane sati // gRhIyAtpAdayoryatrAM,guSThau vajAsanaM tu tt||11|| arthaH- upara kahyA pramANe vIrAsana karIne, pAlanA nAgamA vana sarakhI zrAkRtivAlA thayelA evA banne hAthothI, je zrAsanamAM paganA aMgugarDa grahaNa karAya , tene vajrAsana kahe .. have matAMtarathI vIrAsana, svarUpa kahe je. siMhAsanAdhirUDhasyA, sanApanayane sati // tathaivAvasthitiyA~ tA, manye vIrAsanaM viduH||12|| Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 yogazAstra. arthaH- pRthvIpara paga rAkhIne, tathA siMhAsanapara besIne, paDhI siMhAsanane khesavIne vIja rIteM je rahenuM; tene paNa anya siddhAMtiyo vIrA. sana evaM kAyakleza tapanA prakaraNamAM kaDe The. valI pataMjali kRSi to ujA rahIne eka paga pRthvIpara, ane bIjo ghuMTaNasudhi kheMcIne uMco rAkhavo, tene vIrAsana kar3e be. have padmAsananuM svarUpa kaDhe be. jaMghAyAmadhyabhAge tu, saMzleSoyatra jaMghayA // padmAsanamiti proktaM, tadAsanavicacaNaiH // 129 // artha :- eka jaMghAnA madhyabhAgamAM bIjI jaMghAno jemAM saMzleSa thAya be, tene zrAsananA jANanArAjye padmAsana kahetuM be. have drAsananuM svarUpa kahe be. saMpuTIkRtya muSkAgre, talapAdau tathopari // pANikaca pikAM kuryAt, yatra nAsanaM tu tat // 130 // arthaH- muSkanAganI pAse paganAM banne talizrArjuno saMpuTa karIne, tepara hAthanI kachapikA karavAthI jaDAsana thAya be. have daMDAsananuM svarUpa kahe be. zliSTAMgulI zliSTagulphau zliSTorU prasArayet // yatropavizya pAdau ta, daMDAsanamudIritaM // 131 // :- besIne thAMgalIyo, tathA gulphane joDI dene tathA pRthvI para sAyalane rAkhIne, AsanamAM pagane prasArAya, tene daMDAsana kahetuM be. sa utkaTikA tathA godohikA AsanonuM svarUpa kahe be. putapANisamAyoge, prAhurutkaTikAsanaM // pANibhyAM tu vastyAge, tatsyAdgododikAsanaM // 132 // artha :- tAne paganAM talIyAMno yoga yAte bate, utkaTikA nAmanuM zrAsana kaheluM be, tathA, teja paganAM talIyAM jyAre pRthvIne khaDakatAM nayI, tyAre te godo hikAsana kahevAya. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprakAza. 31 have kAyotsarganuM svarUpa kahe . prAlaMbitanujabaMdha, mUrchasthasyAsitasya vA // sthAnaM kAyAnapadaM yat, kAyotsargaH sa kIrtitaH // 133 // arthaH- banne hAtho lAMbA karIne, unnA rahIne, athavA begaM begaM kAyAnI apekSAvinA je rahe, tene kAyotsarga kahelo . (jinakalpiGa) phakta unnA unnAja kAyotsarga kare, ane sthavira kapiu~ to unnA unnA bega bega zrane upalakSaNathI sutAsutA paNa kAyotsarga kare. evI rIteM AmrakunAsana, krauMcAsana, haMsAsana, azvAsana, gajAsana vigere ghaNI jAtanAM Asano be; mATe, jAyate yena yeneha, vihitena sthiraM manaH // tattadeva vidhAtavya, mAsanaM dhyAnasAdhanaM // 13 // artha:- je je zrAsana karavAthI mana sthira thAya, te te dhyAnane sAdhanAraM Asana karavaM. sukhAsanasamAsInaH, sushlissttaadhrpkssvH|| nAsAgranyastabagghI, datai daitAnasaMsTazana // 135 // prasannavadanaHpUrvA, nimukhovApyudaGmukhaH // - apramattaH susaMsthAno, dhyAtA dhyAnodyato nvet||136|| arthaH- sukheM karI thAsana vAlIne beThelo, tathA sArI rIteM joDI dIdhela be, banne hoTha jeNe evo, tathA nAsikAnA agrajAgapara rAkhela De, banne aAMkho jeNe evo, tathA upalA dAMtozrI nIcalA dAMtone, ane nIcalA dAMtoyI upalA dAMtone nahIM sparza karato evo, tathA prasanna mukhavAlo, ane pUrva dizA, athavA uttaradizA tarapha, ane upalakSaNathI jina, athavA jinapratimA sanmukha unnelo, tathA pramAda rahita ane zarIranA uttamasannivezavAlo,evodhyAna dharanAra yogIdhyAnamA udyamavaMta thazzake. evI rIteM paramAItazrIkumArapAla nUpAlathI sevAyelA zrI AcArya mahArAjazrI hemacaMdajIye banAvelA adhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thayekha 'De, paTTabaMdha jemano, evA A yogazAstramA pote karelu cothA prakAzana vivaraNa samApta thayu. zrIrastu. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 yogazAstra. zrI jinAya namaH ||ath paMcamaH prakAzaH prArajyate // have. prANAyAma zrAdika ATha aMgo anyadarzaniyoyeM yoganAM kaheSAM be; paNa te prANAyAma muktisAdhananA dhyAnamA upayogI nathI, to paNa te kAyAnA ArogyapaNAmAM ane kAlajJAnAdikamAM upayogI be, tethI tenuM kharUpa paNa bahIM amoyeM darzAvyuM be. te nIce pramANe jANavU. - prANAyAmastataH kaizcit, AzritodhyAnasikSye // . zakyo netarathA karta, mnHpvnnirjyH||1|| artha:- tethI pataMjali zrAdi keTalAkoye dhyAnasidhimATe prANAyAmano eTale mukha zrane nAsikAnA vAyune rokavApaNAno Azraya bIghelo ne, kemake te vinA mana ane pavanano jaya tha zakato nathI. . . have te prANAyAmathI manane zIrIte jItAya ? te mATe kahe , manoyatra maruttatra, marudyatra mnsttH|| atastulyakriyAvetau, saMvItau dIranIravat // 2 // arthaH-jyAM mana , tyAM pavana , tathA jyAM pavana , tyAM mana , mATe tukhya kriyAvAlA te banne, dIranIranI peThe joDAzne rahelAM. have teunu tulyakriyApaNuM dekhADe . ekasya nAze'nyasya syA, nAzo uttau ca vartanaM // dhvastayoriMjiyamati, dhvaMsAnmokSazca jAyate // 3 // arthaH- te bannemAMthI jo ekano nAza thAya, to bIjAno paNa nAza thAya, ane eka jo hayAta hoya, to bIjo paNa hayAta hoya; valI te banenonAza hote batejiyazranematino nAza thAya be,zrane tethI mokSa thAyane. have prANAyAmanu lakSaNa zrane tenA nedo kahe . - prANAyAmo gatibedaH, shvaasprshvaasyormtH|| recakaH pUrakazcaiva, kuMnakazceti satridhA // 4 // arthaH- zvAsa ane unchAsanI gatine je rokavaM, tenu nAma prANAyAma; tenA recaka, pUraka, ane kuMjaka nAmeM traNa nedo be. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza 373 have bIjA zrAcAryanA mata pramANe paNa tenA nedo kahe . pratyAhArastathAzAMta, uttarazcAdharastathA // . enirnedaizcaturnistu, saptadhA kIrtyate praiH||5|| arthaH-pratyAhAra, zAMta, uttara, zrane adhara, tathA tenI sAthe uparanA traNa nedoyeM karIne yukta evA sAta nedo paNa bIjA AcAryoM prANAyAmanA kahe . have teunu anukrameM lakSaNa kahe . . yatkoSThAdatiyatnena, naasaabrhmpuraannaiH|| bahiH prakSepaNaM vAyoH; sarecakati smRtH||6|| .. arthaH- udaramAMthI bahuja yatanApUrvaka vAyune, nAsikA, brahmapuraraMdhra, ane mukhathI je bahAra pheMkavo, tene recaka prANAyAma kahelo . tathA, samAkRSya yadApAnAt , pUraNaM sa tu puurkH|| nAnipajhe sthirIkRtya, rodhanaM sa tu kuMnakaH // 7 // arthaH- bAhAranA vAyunu AkarSaNa karIne, Deka apAnajhArasudhi udarane tethI jaravaM, te pUraka prANAyAma jANavo, tathA te vAyune nAjipAmAM sthira karIne je rokavo, te kuMjaka prANAyAma jANavo. sthAnAtsthAnAMtarotkarSaH prtyaahaarHprkiirtitH|| tAlunAsAnanaghAre, nirodhaH zAMta ucyate // 7 // arthaH- nAni zrAdika sthAnathI hRdaya zrAdika sthAnamA vAyunuM je kheMcavU, tene "pratyAhAra" kahelo , tathA tAbu nAsikA ane mukhabArathI vAyuno je nirodha karavo, te zAMta kahevAya .. tathA, ApIyoI yautkRSya hRdayAdiSu dhAraNaM // uttaraH sasamAkhyAto, vipriitstto'dhrH||e|| arthaH- bAhAranA pavanane pIine, tathA tene uMco caDAvIne hRdayAdi kamAM je dhArI rAkhavo, tene uttaraprANAyAma kahelo , tathA tethI viparIta te adharaprANAyAma jANaMvo; arthAt ucethI nIce lAvavo te. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 yogazAstra. have teu~nuM phala kahe . recanAdudakhyAdhiH, kaphasya ca pridyH|| puSTiH pUrakayogena, vyAdhighAtazca jaayte||10|| arthaH- recanathI peTanI pIDAno, tathA kaphano nAza thAya ve ane pU. rakathI puSTi tathA vyAdhino nAza thAya De. vikasatyAzu hRtpadma, grNthirNtrvinidyte|| balasthairya viTahizya, kuMcanAd navati sphuTaM // 11 // arthaH- kuMjana prANAyAmathI hRdayakamala turata vikakhara thAya je. tathAthadaranI gAMva nAMgI jAya ,ane pragaTa rIteM bala ane sthiratAnI vRddhithAyaje. . pratyAhArAd balaM kAMti, doSazAMtizca shaaNttH|| uttarAdharasevAtaH, sthiratA kuMnakasya tu // 12 // arthaH-pratyAhArathI bala ane kAMti vadhe ne tathA zAMtathI doSanI zAMti thAya be, ane uttara ane adhara sevavAzrI kuMjakanI sthiratA thAya te. have te prANAyAma pAMce vAyune jItavAno hetu . te kahe . prANamapAnasamAnA, vudAnaM vyAnameva ca // prANAyAmairjayet sthAna, varNakriyArthabIjavit // 13 // arthaH-prANAdikanAM sthAna, varNa, kriyA artha ane bIjane jANanAra yogI, prANAyAmeM karIne, prANavAyune, apAna ketAM viSTAdika dUra karanAra . vAyune, udAna kahetAM rasAdikone jaMce veza janArA vAyune, tathA vyAna ketAM vyApaka vAyune paNa jItI zake be. have te prANonAM sthAnAdika kahe De. prANo nAsAgrahannAni, pAdAMguSThAMtago darit // gamAgamaprayogeNa, taUyo dhAraNena vA // 24 // arthaH-prANavAyu nAsikAnA agra nAgapara, hRdayamAM, nAnimAM tathA paganA aMguThAnA apanAgapara hoya ,ane te harit varNano hoya , tathA zrAvavA javAnA prayogeM karIne athavA dhAraNa karavAthI teno jaya thAya The. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. have te gamAgama prayoga tathA dhAraNanuM varNana kare be. nAsAdisthAnayogena, pUraNAprecanAnmuduH // gamAgamaprayogaH syAt, dhAraNaM kuMnanAtpunaH // 15 // artha:- nAsikAdi sthAnanA yogeM karIne vAraMvAra pUraNa tathA recanathI gamAgamano prayoga thAya, tathA kuMnanathI dhAraNa thAya. have apAna vAyunuM svarUpa kahe be. apAnaH kRSNarugmanyA, pRSTaSTaSTAMtapANigaH // jeyaH svasthAnayogena, recanAtpUraNAnmuhuH // 16 // arthaH- apAna vAyu kAlA raMgano hoya be, tathA te galAMnI pADalanI nADImAM, gudAmAM tathA paganA pAbalanA jAgamAM hoya che, chAne te potAnA sthAnanA yogathI recana ane pUraNathI vAraMvAra jItI zakAya be. have samAnavAyunuM svarUpa kahe be. zuklaH samAnonnAni, sarvasaMdhiSvavasthitaH // jaiyaH svasthAnayogenA, sakRdecanapUraNAt // 17 // :- samAna vAyu saphedaraMgano hoya be, tathA te hRdaya, nAji, chAne sarva saMdhisthAnomA rahelo be, chAne potAnA sthAnanA yogeM karIne, te vAraMvAra recana ne raNathI jItI zakAya be. have udAnavAyunaM svarUpa kar3e be. raktohatkaMThatAlubhrU, madhyamUrdhni ca saMsthitaH // udAnovazyatAM neyo, gatyAgati niyogataH // 18 // HEA arthaH- udAna vAyu lAla raMgano hoya be, tathA te hRdaya, kaMTha, tAlu, cukuTIno madhya jAga tathA mastakamA rahelo be, ane te gamanAgamananA niyogathI jItI zakAya be. have te gamanAgamanano prayoga kahe be. nAsAkarSaNayogena sthApayettaM hRdAdiSu // balAdutkRSyamANaM ca, rudhvA rudhvA vazaM nayet // 19 // arthaH- nAsikAne kheMcavAnA yogeM karIne te udAna vAyune hRdaya zrAdikane 49 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 yogazAstra. viSe sthApavo, ane balathI uMce caDatA evAtene rokI rokIne vazamAM levo. have vyAnanuM svarUpa kahe . sarvatvagvRttikovyAna, shkrkaarmuksnninH|| jetavyaHkuMnakAnyAsA, saMkocaprasRtikamAt // 20 // arthaH- vyAna vAyu sarva jagoye tvacAmAM va be,ane teno raMga iMadhanuSanA jevo hoya , tathA tene saMkoca ane prasareM karIne, kuMcakanA zrajyAsathI jItavo. have tenAM dhyAna dharavA lAyaka bIjo kahe be. prANApAnasamodAna, vyAneSveSu ca vAyuSu // maiM paiM 3 lauM bIjAni, dhyAtavyAni yathAkramaM // 1 // arthaH- prANa, apAna, samAna, udAna, ane vyAna vAyumAM, anukrameM , maiM, paiM, 3, lauM evI rItanAM bIjo dhyAvavAM. have traNa zlokoyeM prANAdikanA jayanA arthane kahe je. prAbalyaM jATharasyAgne, diirghshvaasmruuuyau|| lAghavaM ca zarIrasya, prANasya vijaye navet // 2 // arthaH- jaTharAgninuM prAbalya, dIrghazvAsa ane pavanano jaya, zrane zarIranI laghutA, eTalAM vAnAM prANanA jayamATe thAya ne. - rodaNaM itanaMgAde, rudarAgneH pradIpanaM // vartho'lpatvaM vyAdhighAtaH, samAnApAnayorjaye // 23 // arthaH-samAna ane apAnano jaya hote bate, gumaDAMtathA hADakAM thAdikanA naMganuM dUra tharbu thAya be, tathA jaTharAgni pradIpta thAya ne, caravInuM alpapaNuM, tathA vyAdhino paNa nAza thAya . utkrAMtirvAripaMkAthai, shvaabaadhodaannirjye| jaye vyAnasya zItoSNA, saMgaH kAMtirarogitA // 24 // arthaH- udAnano jaya karate bate, pANI kAdava AdikanI avAdhA, tathA utkrAMti thAya be. ane vyAnano jaya karate bate, ThaMDI ane tApanI 'zrabAdhA, kAMti, ane nirogIpaNuM thAya . Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 30 have teunu sAmaTuM phala kahe . yatra yatra bhavetsthAne, jaMtorogaH prpiiddikH|| tabAMtyai dhArayet tatra, prANAdimarutaH sadA // 25 // arthaH- je je sthAna prANIne pIDA karanAro roga thayo hoya, tenI zAMtine mATe tyA tyAM, prANAdika vAyuu~ne dhAravA. evaM prANAdivijaye, kRtAnyAsaH prtideN| dhAraNAdikamanyasye, nmanaHsthairyakRte sadA // 26 // arthaH-- evI rIteM vAraMvAra prANAdikanA jayamAM abhyAsa karIne, ha. mezAM mananI sthiratAmATe dhAraNA,vyAna samAdhi zrAdikano abhyAsa karavo. have te dhAraNAdika pAMca zlokoyeM karIne kahe . uktAsanasamAsIno, recayitvAnilaM zanaiH // pAdAMguSThaparyaMtaM, vAmamArgeNa pUrayet // 4 // pAdAMguSThe manaHpUrva, rudhvA pAdatale ttH|| pApI gulphe ca jaMghAyAM, jAnunyUrau gude tataH // liMge nAnau ca tuMde ca, hRtkaMTharasane'pi ca // tAlunAsAgranetre ca, bhruvornAle zirasyatha // she|| evaM razmikrameNaiva, dhArayanmarutA saha // sthAnAtsthAnAMtaraM nItvA, yAvaddbrahmapuraM nayet // 30 // . tataHkrameNa tenaiva, pAdAMguSThAMtamAnayet // nAnipadmAMtaraM nItvA, tato vAyuM virecayet // 31 // paMcajiH kulakaM // arthaH- upara jaNAvelAM Asanopara besIne, dhIredhIre pavanane recIne, DAbI nADIthI mananIsAthe praganA aMgugathI mAMDIne beka brahmadhArasudhi zarIrane pUra, temAM pehelA paganA aMgugamAM, paDI paganA tadIyA. mAM, paDI paganA pAlanA nAgamA, paDI gulphomAM, paDI jaMghAmAM, paDI dhuTaNamAM, paDI sAthalamAM, paDI gudAmA, paDI liMgamAM, panI nAjimAM, paDI jaramAM, paDI hRdayamAM, panI kaMThamAM, par3I jInamAM, paDhI tAlumAM, panI Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 yogazAstra. nAsikAnA zrAgamAM, patI netramAM, paDhI cukuTI mAM, paDhI kapAlamAM tathA paDhI mastakamAM, evI rIteM anukrameM pavananI sAthe manane lAvIne Teka va. dvArasudhi jaravo, paDhI anukrameM tevIja rIteM beka utArI utArIne paganA aMguThAsudhi lAvavo, chAne nAjipadmamAM lAvIne pavananuM virecana kara ed cAra zlokoyeM karIne dhAraNAnuM phala kahe be. pAdAMguSThAdau jaMghAyAM, jAnUrugudamedane // 'dhAritaH kramazovAyuH, zIghragatyai balAya ca // 32 // nAnau jvarAdighAtAya, jaThare kAyazuiye // jJAnAya hRdaye kUrma, nADyAM rogajarA vide // 33 // kaMThe kuttanAzAya, jihvAgre rasasaMvide // gaMdhajJAnAya nAsAgre rUpajJAnAya cakSuSoH // 34 // nAle toganAzAya, krodhasyopazamAya ca // brahmaraMdhre ca sidhAnAM, sAdAddarzana detave // 35 // // caturbhiH kalApakaM // artha :- paganA aMguThA, pANi, tathA gulphamAM, jaMghAmAM, ghuMTaNamAM, sAthalamAM, chAne liMgamAM dhAraNa karelo vAyu anukrameM zIghragati zrane valamA guNakArI be, nAnimAM rahelo jvarAdikanA nAzamATe be, jaTharamA rahelo kAyAnI zuddhimA be, hRdayamAM rahelo jJAnamATe be, kUrmanADImAM rahelo roga ne ghaDapaNanA nAza mATe be, kaMThamAM rahelo kudhA zrane tRSAnA nA. zamAde be, jIjanA zranAgamAM rahelo rasanA jJAna mATe be, nAsikAnA jAgamAM rahelo gaMdhanA jJAnamATe be, cakurjamAM rahelo rUpanA jJAnamAdebe, kapAlamA rahelo tyAMnA roganA nAzamATe De, tathA krodhanA upazama mATe paNa be, brahmadvAramA rahelo sAkSAt siddhonA darzanamATe be. dave dhAraNAne upasaMharatA thaMkA pavananuM ceSTita kahe be. anyasya dhAraNAmevaM, siddhInAM kAraNaM paraM // ceSTitaM pavamAnasya, jAnIyAd gatasaMzayaH // 36 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 380 arthaH- evI rIteM dhAraNAno abhyAsa karIne, saMzayarahita thayA thakAM siddhinA utkRSTa kAraNasarakhuM, pavananuM ceSTita jANavuM. nAnerniSkrAmatazcAraM, hanmadhye nayatogatiM // tiSThatodvAdazAMte tu, vidyAtsthAnaM nanasvataH // 37 // artha :- nAjizrI nikalatA, dhane hRdayamAM jatA, tathA brahmaraMdhamA rahetA evA pavananuM sthAna jANavuM. have te cArAdikonAM jJAnanuM phala kar3e be. taccAragamanasthAna, jJAnAdadbhyAsayogataH // jAnIyAtkAlamAyuzca zubhAzubhaphalodayaM // 38 // artha:- tenA cAra, gamana chAne sthAnanA jJAnathI, abhyAsanA yogeM karIne zubha azubha phalanA udayavAlAM evAM kAla chAne AyuSya ne jANavAM. tataH zanaiH samAkRSya pavanena samaM manaH // yogI hRdayapadmAMta, rvinivezya niyaMtrayet // 30 // 1 artha :- pI yogiyeM dhIrethI pavananI sAthe manane kheMcIne, hRdayapadmanI aMdara rAkhIne, tene niyaMtrita karavo. have jyAre hRdayamAM pavana hoya, tyAre manamAM je phala thAya be te kahe be. tato'vidyA vilIyaMte, viSayecchA vinazyati // vikalpAvinivattaite jJAnamaMtarvirjunate // 40 // artha:- tethI vidyA vilIna thAya be, viSayanI ichA paNa nAza pAa. vikalpo nivRtta thAya be, chAne aMdara jJAna pragaTa thAya be. valI, ka maMDale gatirvAyoH saMkramaH kva kva vizramaH // kAca nADIti jAnIyAt, tatra citte sthirIkRte // 41 // -- arthaH- hRdayamAM manane sthira karavAvaDe karIne, vAyunI gati kayA maMDalamAM be, tathA tenuM saMkramaNa zrane vizrAma paNa kyoM be, tathA nADI kara be, te saghaluM jaNAya. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 yogazAstra. have te maMDalo kahe . maMDalAni ca catvAri, nAzikAvivare viH|| naumavAruNavAyavyA, neyAkhyAni yathottaraM // 4 // arthaH- nAzikAnAM vivaromAM, anukrameM, nUmisaMbaMdhi, vAruNa, vAyavya, tathA agnisaMbaMdhi ema cAra maMDalo kahelA be. have nauma maMDalanuM svarUpa kahe . pRthivIbIjasaMpUrNa, vajalAunasaMyutaM // caturastraM hatasvarNa, pranaM syaadnaummNddlN||43|| arthaH- pRthivInAM bIjeM karI saMpUrNa, ane cAre khuNe vana lAMDhane ka. rIne yukta, ane tapAvelA suvarNasarakhI prajAvAnuM laumamaMDala hoya. have vAruNamaMDalanuM kharUpa kahe . syAdardhacaMsaMsthAnaM, vaarunnaadrlaaNbitN|| caMjJAnamamRtasyaMda, sAMI vAruNamaMDalaM // 44 // arthaH- vAruNamaMDala ardhacaMjanAM saMsthAnavAyU~, ane vAruNa eTale vakAreM karIne lAMDita, ane caMDa sarakhI sapheda kAMtivAyU~, ane amRtanA karaNA sarakhaM sAMja hoya je. have vAyavyamaMDalanuM svarUpa kahe . snigdhAMjanaghanalAyaM, suTattaM bisaMkulaM // urlakSyaM pavanAkrAMtaM, caMcalaM vAyumaMDalaM // 45 // arthaH-snigdha evA aMjana ane vAdalAMnI yA sarakhaM, gola, madhyamAM biMDavAeM, urladaya, pavaneM karIne AkrAMta thaeDaM tathA caMcala, evaM vAyumaMDala hoya. have AgneyatuM svarUpa kahe . UrdhvajvAlAMcitaM nIma, trikoNaM svastikAnvitaM // sphuliMgapiMgaM tadabIjaM, jJeyamAgneyamaMDalaM // 4 // arthaH-uMcI jvAlAvAvaM, jayaMkara, traNa khuNAvAvaM, tathA te khuNArDamAM svastikanAM cihnavAlu,ane agninA taNakhA sarakhaM pIDhuMAgneyamaMDala jANavU. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ } paMcama prakAza. have tenA bodhane mATe kar3e be. abhyAsena svasaMvedyaM, syAnmaMDalacatuSTayaM // krameNa saMcarannatra, vAyurjJeyazvaturvidhaH // 47 // artha:- anyAseM karIne te cAre maMDala svasaMvedya yAya, ane temAM saMcarato vAyu anukrameM cAra prakArano jAvo. have meM te cAra prakAro kahe be. nAsikAraMbhramApUrya, pItavarNaiH zanairvadan // kavoSNo'STAMgulaH svacco, navedhAyuH puraMdaraH // 48 // 301 artha :- nAsikAnA dvArane pUrIne, pItavarNe karIne dhIre dhIre vaheto, tathA jarA uno, ghAva gulanA pramANavAlo svacha pArthiva vAyu puraMdara kahevAya. tathA, dhavalaH zItalo'dhastAt tvaritatvaritaM vahan // dvAdazAMgulimAnazca vAyurvaruNa ucyate // 45 // arthaH- sapheda, zItala tathA nIcenA jAgamAM turata turata vadeto vArAMnA pramANavAlo vAyu varuNa kahevAya be. tathA, uSNazItazca kRSNazca vadastiryaganArataM // SaDaMgulapramANazca vAyuH pavanasaMjJitaH // 50 // arthaH- kacit uSNa ne kacit ThaMDo, kAlA raMgano, tathA hamezAM tihoM vaheto, chAne va galanA pramANavAlo vAyu pavana nAmathI JlakhAya be. tathA. bAlAdityasamajyotI, ratyuSNAzcaturaMgulaH // cyAvarttavAn vadanna, pavanodahanaH smRtaH // 51 // -- arthaH- sUrya sarakhI lAla kAMtivAlo, atyaMta uSNa, zrAvarttavAlo, tathA uMce vadeto, ane cAra gulanA pramANavAlo vAyu dahana kahevAya. have je vAyu hote te je kArya kara te kar3e be. iM staMnAdikAryeSu, varuNaM zastakarmasu // vAyuM malinaloleSu, vazyAdau vahnimAdizet // 52 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e yogazAstra. arthaH- staMjAdika kAryomA puraMdarane, uttama kAryomAM varuNane, masIna zrane capalakAryomA vAyune, ane vazIkaraNAdikamAM dahana pavanane joDavo. have prAraMja karelA kAryamAM, tathA kAryanA praznamAM je vakhate je vAyu hoya, tenuM phala cAra zlokothI kahe . . batracAmarahastyazvA, raamraajyaadisNpdN|| manISitaM phalaM vAyuH, samAcaSTe purNdrH|| 53 // tathA rAjyAdisaMpUrNaiH putrsvjnbNdhuniH|| sAreNa vastunA cApi, yojayegharuNaH daNAt // 54 // kRSisevAdikaM sarva, mapi siI vinshyti|| mRtyunIH kalaho vairaM, trAsazca pavane navet // 55 // nayaM zokaM rujaM jaHkhaM, vighnvyuuhprNpraaN|| saMsUcayevinAzaM ca, ddnoddnaatmkH||56|| arthaH- puraMdara vAyu batra, cAmara, hAthI, ghoDA, bagIcA tathA rAjya Adika zakhita saMpadAnuM phala sUcave . tathA varuNa je te rAjya Adika saMpadAthI saMpUrNa thaelA evA svajana baMdhuUnI sAthe, tathA uttama vastu. sAye melApa karAve . ane pavanavAyuthI khetI, sevA vigere je sika thayu hoya, te paNa nAza pAme , tathA mRtyunI bIka, kleza, vaira ane trAsa thAya. tathA dahana svanAvavAlo dahana vAyu, jaya, zoka, roga, uHkha, vighna vigerenI zreNi, tathA nAzane sUcave ... have tenuM vadhAre sUkSmapaNuM kahe De. zazAMkaravimArgeNa, vAyavo mNddlessvmii|| vizaMtaH zunadAH sarve, niSkAmaMto'nyathA smRtaaH||5|| arthaH- saghalA vAyu DAbA zrane jamaNA mArgathI maMDalamAM dAkhala thatA zujane denArA , tathA nikalatA thakA te sarve azujane denAra . ' have tenuM kAraNa kahe , pravezasamaye vAyu, jIvomRtyustu nirgme|| ucyate zAninistAhaka, phlmpynyosttH|| 5 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 33 artha :- praveza vakhateM jIva vAyu hoya be, tathA nirgamana vakhate mRtyu vAyu hoya be, mATe tenuM jJAniyoyeM evaM phala kahetuM be. ve be zlokoyeM karIne vAyunaM zubhapaeM azubhapaeM, tathA madhyamapanADI thI kar3e be. patheMdoriMzvaruNau, vizaMtau sarvasiddhidau // ravimArgeNa niryAtau pravizaMtau ca madhyamau // 5e // artha :- caMdranADIne mArge praveza karatA puraMdara ne varuNa vAyu sarva siddhine denArA be, tathA sUryanADIne mArge nikalatA zrane praveza karatA te madhyama jANavA. dakSiNena viniryAtau, vinAzAyAnilAnalau // niHsaraMtau vizaMtau ca madhyamAvitareNa tu // 60 // arthaH- jamaNI nADIne mArge nikalatA pavana ne dana vAyu nAza mATe be, tathA DAvI bAjuthI nikalatA ne praveza karatA vAyu madhyama jANavA. have nADInuM svarUpa kahe be. iDA ca piMgalA caiva, suSumNA ceti nADikAH // zazisUrya zivasthAnaM, vAmadakSiNa madhyagAH // 61 // artha:- DAvI bAjunI iDA nADInuM caMdra sthAna be, jamaNI bAjunI piMgalA nADInuM sUrya sthAna be, tathA madhyamAM rahelI suSumNA nADInuM ziva sthAna . dave ve zlokoyeM karIne te nADIyomAM vAyunA saMcAranuM phala kahe be. pIyUSamiva varSatI, sarvagAtreSu sarvadA // vAmAmRtamayA nADI, sammatAnISTasUcikA // 62 // vahaMtyaniSTazaMsitrI, saMtrI dakSiNA punaH // suSumNA tu navetsindhi, nirvANaphalakAraNaM // 63 // arthaH- hamezAM sarva gAtromAM amRtaneja jANe varasatI, evI amRtamaya DAvI nADI zujane sUcavanArI kahelI be; ane jamaNI nADI var3he 50 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 yogazAstra. tI thakI, aniSTa sUcavanArI , ane suSumNA nADI thapimAdika siddhi ane mokSanAM phalanAM kAraNarUpa de. valI teuna vizeSa phala kahe . . vAmaivAbhyudayAdISTa, zastakAryeSu smmtaa|| dakSiNA tu ratAdAra, yujhAdI dIptakarmaNi // 6 // arthaH- abhyudaya Adika uttama kAryomAM mAvI nADI kahelI hai. ane saMjoga, zrAhAra tathAyukAdika dIsa kAryomAMjamaNI nADI kahelI le. . have te nADIuno viSayavinAga kahe . vAmA zastodaye pade, site kRSNe tu dakSiNA // trINi trINi dinAnIMdu, sUryayorudayaH shunH||65|| zrarthaH- zrajavAlI padamA sUryodaya vakhate DAbI nADI uttama jANavI, ane kRSNapadamAM jamaNI nADI zunja jANavI, valI te te pakSamA : traNa traNa divaso sudhi te banne nADIu~no zuja udaya jANavo. have teuno astaniyama kahe be. zazAMkanodaye vAyoH, sUryeNAstaM zunAvahaM / udaye raviNAtvasya, zazinAstaM zivaM mataM // 66 // artha:- je divaseM caM'thI vAyuno udaya thAya, te divaseM sUryathI zrasta thAya to sAraM, ane je divaseM sUryathI udaya thAya, te divaseM caMthI asta thAya to sAraM. have pUrva kahelA arthaneja traNa zlokoyeM karIne vistArathI kahe de. sitapade dinAraMne, yatnena prtipdine|| vAyorvIdeta saMcAraM, prazastamitaraM tathA // 7 // udeti pavanaH pUrva, zazinyeSatryadaM ttH|| saMkrAmati vyahaM sUrye, zazinyeva punasyadaM // 6 // vadedyAvabRhatparva, krameNAnena maarutH|| . kRSNapade punaH sUryo, dayapUrvamayaM krmH|| e|| .. ||trinirvishesskN // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 paMcamaprakAza. arthaH- ajavAlIyA pakSamAM paDavAne divaseM divasanA prAraMja vakhate prazasta ane aprazasta evo vAyuno saMcAra jovo; temAM pehelAMtraNa divasa sudhi caMjanADImAM te vahe , panI traNa divasa sUryanADImAM jAya be, zrane pAlo traNa divasa caMjhanADImAM jAya be; evI rIte anukrameM - ka pUrNimAsudhi vahe , ane kRSNapadamA pehelAM sUryanADI ane par3I caMdhanADImA ema anukrameM vahe . have zlokoyeM karIne uparanA kramamA vyatikrama hote te phala kahe . trIn pakSAnAnyathAnvasya, mAsaSaTkena pNctaa|| padAdhyaM viparyAse, unISTabaMdhuvipad navet // 70 // navettu dAruNo vyAdhi, rekaM padaM vipryye|| vitryAcadaviparyAse, kalahAdikamuddizet // 1 // arthaH- jo traNa pakhavADI sudhi viparItapaNe nADI vahe, to ba mAsamA mRtyu thAya, be pakSasudhi viparItapaNe vahe to vahAlAM sagAMjane pIDA thAya, ane eka pakSasudhi tema vahe, to jayaMkara vyAdhi thAya, ane betraNa divasa tema vahe to, kleza Adika thAya. tathA ekatriIyahorAtrA, eyarka eva maruvadana // varSe strinirvAnyAmeke, nAMtAyeMdoruje punH||2|| arthaH- eka divasa ane rAtrie jo sUryanADIja vahe to traNa varSe mRtyu thAya, be divasarAtri vahe, to be varSe mRtyu thAya, tathA traNa divasarAtri vahe, to eka varSe mRtyu thAya ane caMjanADI vahe to roga thAya. bhAsamekaM ravAveva, vadana vAyurvinirdizet // ahorAtrAvadhi mRtyu, zazAMkena dhanadayaM // 73 // arthaH- eka mAsa sudhi jo sUryanADIja vahetI rahe to eka rAtri divasamA mRtyu thAya, ane jo caMDanADI tema vahe, to dhanano kSaya thAya. vAyustrimArgagaH zaMse, nmadhyAhnAtparatomRti // . dazAdaM tu dhimArgasthaH, saMkrAtI maraNaM dizet // 4 // arthaH-traNe nADIunA mArgamA rahelo vAyu madhyAhna par3I mRtyu sU. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e6 yogazAstra. cave , tathA daza dahADAsudhi be nADImA rahelo, ane te panI saMcAra karato maraNa sUcave . dazAdaM tu vadanniMdA, vevogaruje marut // ztazcetazca yAmAdha, vadana lAnArcanAdikRt // 5 // arthaH- daza dahADA sudhi caMjanADImAMja vadeto vAyu, udvega zrane roga mATe thAya , tathA aradhA pohorasudhi eka bIjI nADImAM jato, lAja zrane pUjA zrAdikamATe thAya. viSuvatsamayaprAptI, spaMdete yasya ctussii|| ahorAtreNa jAnIyAta, tasya nAzamasaMzayaM // 6 // artha:- tulya rAtri divasano saMgama hote bate, jenI zrAMkho pharake be, teno eka rAtri divasamAM nizcayeM karIne nAza thAya je. tathA, paMcAtikramya saMkrAMtI, mukhe vAyurvadana dizet // mitrArthadAninistejo, 'narthAna sarvAnmRti vinA // 7 // arthaH- vAyunAM pAMca saMkramaNa panI jo mukhamAM vAyu vahe, to mitra, dhana vigerenI hAni, nistejapaNuM,tathA mRtyu zivAya sarva zranoM thAya. tathA saMkrAMtIHsamatikramya, trayodaza smiirnnH|| pravadana vAmanAsAyAM, rogodhegAdi sUcayet // 7 // arthaH- tera saMkrAMti panI caudamI saMkrAMtimAM, DAbI nAsikAmAM jo vAyu vahe, to roga ane uThega zrAdika sUcave . tathA, mAgazIrSasya saMkrAMti, kAlAdArabhya maarutH|| vahana paMcAhamAcaSTe, vatsare'STAdaze mRti // e|| arthaH- mAgasara mahInAnI saMkrAMtithI mAMDIne, jo pAMca divasasudhi (ekaja nADImAM) pavana vahe, to aDhAra varSe mRtyu thAya. tathA, zaratsaMkrAMtikAlAca, paMcAhaM mAruto vadan // tataH paMcadazAbdAnA, mate maraNamAdizet // 70 // arthaH- zaradanI saMkrAMtithI pAMca divasasudhi jo ekaja nADImAM pavana vahe, to paMdara varSane aMte maraNa sUcave ; tathA, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. ie zrAvaNAdeH samAranya, paMcAdamanilo vahan / aMte ghAdazavarSANAM, maraNaM parisUcayet // 1 // vadan jyeSThAdidivasA, dazAdAni smiirnnH|| dizenavamavarSasya, paryate maraNaM dhruvaM // 2 // Arabhya caitrAyadinA, paMcAhaM pavano vadan / paryate varSaSaTkasya, mRtyuM niyatamAdizet // 13 // prArabhya mAghamAsAdeH, paMcAdAni marughadan // saMvatsaratrayasyAMte, saMsUcayati paMcatAM // 4 // // caturjiH kalApakaM // arthaH- zrAvaNanI AdithI mAMDIne pAMca divasosudhi ekaja nADImAM jo vAyu vahe, to te vAra varSe mRtyu sUcave , jeThathI mAMDIne daza divasosudhi tema vahe to nizceM navame varSe mRtyu sUcave , ane caitrathI mAMDIne pAMca divaso sudhi jo tema vahe, to u varSe nizceM mRtyu sUcave ne tathA mAhAthImAMDIne jo pAMca divasosudhitema vahe,to traNa varSe mRtyu sUcaveLe. sarvatra vitricaturo, vAyuzcedivasAn vadet // abdanAgastu te zodhyA, ythaavdnupuurvshH||5|| arthaH- sarva jagoye be, traNa, ane cAra divaso sudhi jo vAyu vahe, to varSanA nAgothI te ne anukrameM zodhavA. have kAlajJAna- kharUpa kahe. athedAnI pravakSyAmi, kiMcitkAlasya nirNaya // sUryamArga samAzritya, saca pauSNe ca gamyate // 6 // arthaH- have kaMzka kAlano nirNaya kahIzu: te sUryanA mArgane AzrIne pauSNamAM jaNAya . have te pauSNatuM kharUpa kahe . janmajhadAgate caM, samasaptagate ravau // pauSNanAmA navetkAlo, mRtyunirNayakAraNaM // 7 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ena ' yogazAstra. artha:- janma nakSatramA caMja zrAvate bate, tathA samasaptamA sUrya zrAvate bate, mRtyunirNayanA kAraNarUpa pauSNa nAmeM kAla thAya. have teneviSe sUryanADInA pravAheM karIne kAlajJAna kahe . dinArdha dinamekaM ca, yadA sUrye maruhahan / caturdaze dvAdaze'bde, mRtyave navati kramAt // // arthaH- aradho divasa ane zrAkho divasa, jyAre sUryanADImAM vAyu vaheto hoya, tyAre anukrameM, caudame, ane bArame varSe mRtyu mATe te thAya. tathaiva ca vadana vAyu, radorAnaM vyahaM vyhN|| dazamASTamaSaSThAbde, pvaMtAya navati kramAt // ne|| arthaH- valI tevIja rIteM eka rAtridivasa ekaja nADImAM vadeto vAyu dazame varSe, be divasa vadeto Agme varSe, traNa divasa vaheto bake .. varSe mRtyumATe thAya . vahana dinAni catvAri, turyende mRtyave marut // sAzItyadaHsahasre tu, paMcAdAni vahana punH|| e|| arthaH- valI jo te cAra divasosudhi vahe, to cothe varSe mRtyu thAya, tathA pAMca divasosudhi vahe, to traNa varSe mRtyu thAya. ekahitricatuHpaMca, caturviMzatyadaHdayAt // SaDAdIna divasAna paMca, zodhayedida tadyathA // 1 // arthaH- zrAdika divasone, eka, be,traNa, cAra, pAMca vAra covIza divasanA kSayathI nIce pramANe zodhavA.. SaTaM dinAnAmadhyarka, vahamAne samIraNe // jIvatyahAM sahasraM Sada, paMcAzadivasAdhikaM // e|| arthaH- sUryanADI jo na divasasudhi cAle, to eka hajAra ane upana divaso sudhi jIve. tathA, sahasraM sASTakaM jIve, hAyau sptaadvaadini|| saSaTtriMzannavazatIM, jIvettvaSTAhavAhini // e3 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 3ee artha:- jo sAta divasa vahe, to eka hajArane zrApa divasa jIve zrane zrApa divasa sudhi vahe, to navasone trIza divasa jIve. tathA, ekatraiva navAdAni, tathA vadati maarute|| ahnAmaSTazatI jIve, ctvaariNshdinaadhikaaN|| e4|| . arthaH- valI tevI rIte ekaja nADImAM jo nava divasosudhi vAyu vahe, to zrAvasone cAlIza divasosudhi jIvI zake. tathA, tathaiva vAyau pravada, tyekatra daza vAsarAn // . viMzatyadhikAmahnAM, jIvetsaptazatI dhruvaM // e|| arthaH- tevIja rIte valI jo daza divaso sudhi ekaja nADImA vAyu vahe, to sAtaso ne vIza divasa jIve. ekadvitricatuH paMca, caturvizatyadaHkSayAt // ekAdazAdipaMcAdA, nyatra zodhyAni tadyathA // e|| arthaH- valI zragyAra zrAdika divasone paNa, nIce pramANe, eka, be, traNa cAra ane pAMca evI covIzIyukta divasonA kSayazrI zodhavA. ekAdazadinAnyarka, nADyAM vadati maarute|| SaNavatyadhikAnyahAM SaTzatAnyava jIvati // e|| zrarthaH- sUrya nADImAM jo agyAra divaso sudhi vAyu vahe, to basone banu divasa jIve. tathaiva cAdazAhAni, vAyau vadati jIvati // dinAnAM SaTzatImaSTa, ctvaariNshtsmnvitaaN||eG||' arthaH- tevIja rIteM jo bAra divaso sudhi vAyu vahe, to basone zraDatAlIza divasosudhi jIvI zake. tathA,. trayodazadinAnyarka, nADIvAdini maarute|| jIvetpaMcazatImahAM, SaTsaptatidinAdhikAM // ee|| arthaH- valI jo sUryanADImAM tera divaso sudhi vAyu vahe, to pAMcaso ne batera divaso jIve. tathA, . / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. " caturdaza dinAnyevaM pravAdini samIraNe // prazItyabhyadhikaM jIve, dahnAM zatacatuSTayaM // 100 // artha :- valI evIja rIteM jo cauda divaso sudhi nADI var3he, to cAraso ne eMzI divaso sudhi jIve. tathA paMcadazAdAni yAvad vadati mArute // jIvet SaSThI dinopetaM, divasAnAM zatatrayaM // 101 // arthaH- valI evIja rIteM jo paMdara divaso sudhi bar3he, to traNasone sATha divaso sudhi jIve. tathA, -- ekadvitricatuHpaMca, dvAdazAdakramayAt // SoDazAdyAni paMcAdA, nyatra zodhyAni tadyathA // 103 // 400 artha :- tathA sola Adika pAMca divasone, eka, be traNa, cAra ne pAMca saMkhyAvAlA bAra bAra divasonA dayathI zodhavA zrane te nIce pramANe. pravadatyekanAzAyAM SomazAhAni mArute // jIvetsadASTacatvAriM, zataM dinazatatrayIM // 103 // " artha :- jo eka nAzikAmAM sola divaso sudhi vAyu vahe, to traNasone tAlIza divaso sudhi jIve. vadamAne tathA sapta, dazAhAni samIraNe // prahnAM zatatraye mRtyu, zvaturviMzatisaMyute // 104 // arthaH- valI tevIja rIteM sattara divaso sudhi vAyu vahe, to traNasone covI divaseM mRtyu thAya. tathA, pavane vicaratyaSTA, dazAdAni tathaiva ca // nAzoSTAzItisaMyukte, gate dinazata 6ye // 105 // artha:- valI evIja rIteM jo DhAra divaso sudhi, vAyu vahe, to vasone zravyAzI divasa mRtyu thAya. vicaratyanile tat, dinAnye konaviMzatiH // catvAriMzadyute yAte, mRtyurdinazata 6ye // 106 // Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 paMcamaprakAza. . arthaH- valI tevIjarIteM jo uMgaNIza divaso sudhi vahe, to basone cAlIza divasa jAte thake mRtyu thAya. tathA, viMzatidivasAneka, nAsAcAriNi maarute|| sAzItau vAsarazate, gate mRtyuna sNshyH|| 17 // arthaH- valI evIja rIteM jo vIza divaso sudhi vAyu vahe to ekaso ne eMzIdivase mRtyu thAya, temA saMzaya nathI. tathA, ekaditricatuHpaMca, dinaSaTkakramadayAt // ekaviMzAdi paMcAdA, nyatra zodhyAni tadyathA // 20 // ' arthaH- ekavIza zrAdika pAMca divasone, anukrameM nIce pramANe, eka, be, traNa, cAra, ane pAMca saMkhyAvAlA ba ba divasonA yathI zodhavA. ekaviMzatyahaM tvarka, nADIvAhini maarute|| catuHsaptatisaMyuktaM, mRtyu dinazate navet ||10e|| arthaH- sUryanADImAM jo ekavIza divasosudhi vAyu vahe to, ekasone camotera divaseM mRtyu thAya. tathA, dhAviMzatidinAnyevaM, sssisstthaavdaashte|| SaDadinonaiH paMcamAsai, stryoviNshtydaanuge||110|| arthaH- evIja rIteM bAvIza divaso sudhi jo nADI vahe, to ekaso ne bAsaTha divaseM mRtyu thAya, ane jo trevIza divaso sudhi vade to pAMca mAsamAM badavasa ne mRtyu thAya. tathA; / tathaiva vAyau vadati, cturviNshtivaasrii|| viMzatyanyadhika mRtyu, navedinazate gate // 111 // arthaH- tevIja rIteM jo covIza divaso sudhi vAyu vahe, to ekaso ne vIza divaseM mRtyu thAya. tathA, paMcaviMzatyadaM caivaM, vAyau mAsatraye mRtiH|| mAsadhye punarmatyuH, ssviNshtidinaanuge||11|| . arthaH- evIja rIteM jo pacIza divasosudhi vAyu vahe, to traNa mAse mRtyu thAya, zrane bavIza divaso sudhi vahe, to bemAse mRtyu thAya. tathA, Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 yogazAstra. saptaviMzatyahaM vahe, nAzo mAsena jaayte|| mAsArdhena punarmatyu, rssttaaviNshtydaanuge|| 113 / / arthaH-evIja rIteM jo sattAvIza divaso sudhi vahe, to eka mAsamAM mRtyu thAya,ane jo adhAvIza divaso sudhi vahe,tozraradhAmAsamA mRtyuthAya. ekonatriMzadadage, mRtiH syaadshmedni|| triMzadinIcare tu syA, paMcatvaM paMcame dine // 114 // arthaH- evIja rIteM jo uMgaNatrIza divaso sudhi vahe, to dazame divase mRtyu thAya zrane trIza divaso sudhi vahe, to pAMcame divase mRtyu thAya. ekatriMzadahacare, vAyau mRtyurdine trye|| vitIyadivase nAzo, vAtriMzadahavAhini // 125 // arthaH- evIja rIteM jo ekatrIza divaso sudhi vAyu vahe, to traNa divaseM mRtyuthAya, jo batrIza divaso sudhi vahe tobIje divase mRtyu thAya. have sUryanADInuM kharUpa upasaMharatA thakA caMdhanADInuM kharUpa kahe je. trayastriMzadahacare, tvekAdenApi paMcatA // evaM yadIunADyAM syAt tadA vyAdhyAdikaM dizet // 11 // arthaH- evIja rIteM josUryanADI tetrIza divaso sudhi vahe, to eka ' divasamA mRtyu thAya, zrane evIja rIteM jo caMjanADImA vAyu saMcare to vyAdhi, mitranAza, mahAjaya Adika thAya. adhyAtma vAyumAzritya, pratyekaM suurysomyoH|| evamanyAsayogena, jAnIyAt kAlanirNayaM // 11 // arthaH- evI rIte sUrya ane caMjanADInA, zarIramA rahelA vAyune zrAzrIne tathA evI rIteM zranyAsanA yogathI kAlano nirNaya jANavo. AdhyAtmikaviparyAsaH, sNnvedyaadhito'pidi|| tannizcayAya banAmi, bAhyaM kAlasya lakSaNaM // 12 // arthaH- zarIramA rahelA vAyuno vyAdhiyI paNa viparyAsa thAya ne, mATe tenA nizcayamAde kAlanuM bAhya lakSaNa huM bAMdhuMDaM. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 403 netrazrotrazironedAt, saca trividhldaannH|| nirIyaH sUryamAzritya, yatheSTamaparaH punH||11|| arthaH- te kAla sUryane Azrine, netra, karNa, ane mastakanA nedadhI traNa prakArano jovo, ane te traNa nedazrI bIjo kAla zyApramANe jovo. have temAMthI netranuM lakSaNa kahe . vAme tatredaNe pagaM, SomazabadamaiMdavaM // jAnIyAdnAvanIyaM tu, dakSiNe ghAdazahadaM // 10 // arthaH- tyAM DAbI AMkhamAM zola patranuM caMkamala jANavaM, tathA jamaNI AMkhamAM bAra patranuM nAva. khadyotadyutivarNAni, catvAri badanAni tu // pratyekaM tatra dRzyAni svAMgulIvinipIDanAt // 11 // arthaH- have te pratyeka banne kamalomAM (gurUpadezathI) potAnI zrAMgudIthI dAbavAvaDe karIne khadyotanAM raMganAM cAra patro jovAM. somAdhobhralatApAMga, ghrANAMtikadaleSu tu|| dale naSTe.kramAnmRtyuH, sstriyugmaikmaastH|| 12 // arthaH- caMDa kamalanA nIcenA nAgamAM patro na dekhAte bate mAse mRtyu thAya,zrane bhrUkuTInI samIpe jo na dekhAya, to traNa mAse mRtyu thAya tathA apAMganI samIpe jo na dekhAya, to be mAse mRtyu thAya tathA jo nA. sikAnI samIpamAM na dekhAya, to eka mAseM mRtyu thAya tathA; ayamevakramaH pajhe, nAnavIye yadA bhavet // dazapaMcatridhidinaiH, kramAnmRtyu stadA navet // 13 // arthaH- AvIja rItano krama jo sUryakamalamAM thAya, to anukrameM, daza, pAMca, traNa ane be divaseM mRtyu thAya. etAnyapIDyamAnAni, dhyorapidi pdmyoH|| dalAni yadi vIdayaMte mRtyurdinazatAttadA // 12 // arthaH- AMgalIthI dAbyA vinA jo banne padmanAM patro dekhAya, to ekaso divasomA mRtyu thAya. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. have ve zlokAyeM karIne karNanuM lakSaNa kahe be. dhyAtvA hRdyaSTapatrAnaM zrotre dastAgrapIDite // na zrUyetAninirghoSo, yadisvaH paMcavAsarAn // 135 // daza vA paMcadaza vA, viMzatiM paMcaviMzatiM // tadA paMca catustri, kavarSe maraNaM bhavet // 126 // :- hRdaya viSe yA patrovAlAM kamalane ghyAvIne, hastAgrathI kAaa raat x te karyAthI jo, potAno. nizabda pAMca, daza, paMdara, vIza ke pacIza divaso sudhi na saMjalAya, to anukrameM pAMca cAra, traNa, be ne eka varaseM mRtyu thAya tathA, ekadvitricatuHpaMca, caturviMzatyadaH dayAt // SaDAdiSoDaza dinA, nyAMtarAsyapi zodhayet // 127 // 404 -- arthaH- zrAdika aMtaranA zola divasone, eka, be, traNa, cAra, dhane. pAMca saMkhyAnA covIza covIza divasonA dayathI zodhavA. dave mastaka lakSaNa kahe be. brahmadvAre prasarpatI, paMcAdaM dhUmamAlikAM // na cetpazyettadAjJeyo, mRtyuH saMvatsaraistribhiH // 128 // arthaH- (gurUpadezathI dRSTigocara yAya evI) brahmadvAramAM vistAra pA matI ghUmamAlA jo pAMca divaso sudhi na dekhAya to traNa varaseM mRtyu jANaDaM. "Dhave va zlokoyeM karIne prakArAMtarathakI kAlajJAna kar3e be. pratipaddivase kAla, cakrajJAnAya zaucavAn // Atmano dakSiNaM pANi, zuklapakSaM prakalpayet // 129 // artha :- pavitra mANaseM paDavAne divase kAlacakra jANavAmATe potAnA jamaNA hAthapratye zuklapakSanI kalpanA karavI tathA, adhomadhyordhvaparvANi, kaniSThAMgulikAni tu // krameNa pratipacaSTye, kAdazIH kalpayettithIH // 130 // arthaH- kaniSThikA eTale TacalI yAMgulInA nIcenA, madhyanA tathA uMce'nA parvamAM anukrameM paDavo, baTha, ghane gyArasAdi tithi kalpavI. tathA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 405 avazeSAMgulIparvA, eyevshesstithiistthaa| paMcamI dazamI rAkA, parvANyaMguSThagAni tu // 13 // arthaH- aMguganA parvomAM pAMcama, dazama, ane punama kalpavI, tathAbAkInI zrAMgalInAM parvomAM bAkInI tithi kalpavI. tathA, vAmapANiM kRSNapakSa, tithIstaDhacca kalpayet // tatazca nirjane deze, bapadmAsanaH sudhiiH||13|| prasannaH sitasaMvyAnaH, kozIkRtya karadvayaM // tatastadaMtaH zUnyaM tu, kRSNavarNa viciNtyet||133 // arthaH- tevIja rIte DAvA hAthapratye kRSNapadanI tithiu~ne kalpavI; pabI mANasa vinAnI ko jagopara jazne, buddhimAn mANasa padmAsana vAtIne, prasanna thazne, tathA sapheda DupaTTo rAkhIne, tathA banne hAthono saMpuTa karIne, tenI aMdara zUnya evo kRSNavarNa ciMtavavo. tathA, udghATitakarAMnoja, stato ytraaNguliitiyo|| vIdayate kAlabiMduH sa, kAla ityatra kIrtyate // 134 // arthaH- panI te hastakamalane ughADatAM thakAM, jyAM AMgalInI tithimAM kAlabiMDa dekhAya, tenuM nAma atre kAla kahelu . have te kAlajJAnamAM bIjA upAyo kahe . tutaviNmedamUtrANi, navaMti yugpdydi|| mAse tatra tithau tatra, varSAMte maraNaM tadA // 135 // arthaH- bIka, viSThA, vIryasrAva, tathA mUtra, jo ekIja vakhate thAya, to te mAsamAM, te tithimA, athavA te varSane aMte mRtyu thAya. rohiNIM zazanaladama, mdaapymruNdhtiiN|| dhruvaM ca na yadA pazye, harSeNa syAttadA mRtiH||136|| arthaH- rohiNI nakSatrane, caMjane, gayAmArgane, aruMdhatIne, ane dhruvane jo na jo zake, to eka varSe mRtyu thAya. tathA, svapne svaM nayamANaM ca, gRdhrkaaknishaacraiH|| nAmAnaM kharoSTrAdyai, yaMdA pazyettadA mRtiH||137|| Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 yogazAstra. artha :- svamamAM potAne, gIdha, kAgaDA, ane nizAcarodhI nakSaNa karAto, tathA gadheDA, uMTa, vigerethI upADAto jo jue, to eka varSa mRtyu thAya be. tathA, razminirmuktamAdityaM, razmiyuktavirbhujaM // yadA pazyeddipadyeta, tadaikAdazamAsataH // 138 // artha:- sUrya kiraNo vinAno ne mine kiraNovAlo jo jue, to agyAra mAsamAM mRtyu dhAya. tathA, vRkSAgre kutracitpazyet, gaMdharvanagaraM yadi // pazyetpretAnpizAcAn vA, dazame mAsi tnmRtiH|| 139 // arthaH- koi jagoe vRkSanA agrajAgapara jo gaMdharvonA nagarane, zra ne preta athavA pizAcone sAkSAt juve, to dazame mAse mRtyu dhAya. tathA, bardirmUtrapurISaM vA, suvarNarajatAni vA // svapne pazyedyadi tadA, mAsAnnavaiva jIvati // 140 // arthaH- valI jo svapnamAM, zlezma, mUtra, viSThA suvarNa athavA rupAMne jue, to eka mAsaja jIve. tathA, sthUlokasmAtkRzokasmA, dakasmAdatikopanaH // kasmAdatinIrurvA mAsAnaSTaiva jIvati // 141 // arthaH- kAraNa vinA akasmAt puSTa, Dubalo, ati gussAvAlo, tathA ati bika jo ghara jAya, to zrAva mAsasudhi jIve. tathA, samagramapi vinyastaM, pAMzI vA kardame'pi vA // syAccetkhaMDaM padaM sapta, mAsyate mriyate tadA // 142 // artha:- dhUla athavA kAdavamAM zrAkhuM pagaluM mukyA batAM paNa jo te khaMDita dekhAya, to sAta mAsane aMte mRtyu yAya. tathA, tArAM zyAmAM yadA pazye, hRSyedadharatAlu ca // na svAMgulitrayaM mAyA, jAjadaMtadvayAMtare // 143 // gRdhraH kAkaH kapoto vA, kravyAdonyo'pi vA khagaH // nilIyeta yadA mUrdhi, SaNmAsyaMte smRtistadA // 144 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza.. 400 arthaH-zrAMkhanI kIkIne kAlA raMgavAlI juve, ane hoTha tathA tAlu jo (akasmAt) sukAz jAya, tathA rAjadaMtanI aMdara potAnI traNa thAMgulI na dekhAya, zrane gIdha, kAgaDo, kapota, kravyAda, (mAMsa nadI pakSI) athavA bIjo kozpakSI mastakamAM saMtAz jAya to mAseM mRtyu thAya.tathA, svapne muMDitamanyaktaM, rktgNdhstrgNbrN|| pazyedyAmyAM khare yAMtaM, svaM yo'bdArdha sajIvati // 145 // arthaH-khapnamAM, potAne muMDita, mardana karelo, lAla caMdana ane phulanI mAlA vAlo, tathA rAtri gadheDApara svAra azne jato jo juve, to te aradhA varasasudhi jIve. tathA, ghaMTAnAdo ratAMte ce, dksmaadnunuuyte|| paMcatA paMcamAsyaMte, tadA navati nizcitaM // 146 // zrarthaH- saMjogane aMte akasmAt jo ghaTAno nAda anunave, to kharekhara pAMca mAseM mRtyu thAya. tathA, vakrInavati nAsAce, vartulI navato dRzau // svasthAnAd bhrazyataH karNI, caturmAsyAstadA mRtiH||14|| arthaH- jo nAsikA vAMkI thAya, zAMkho gola thAya, tathA karNo tenA sthAnakathI khasI jAya, to cAramAse mRtyu thAya. tathA, kRSNaM kRSNaparIvAraM, lohadaMDadharaM nrN|| yadA svapne nirIdeta, mRtyurmAsaistrinistadA // 14 // arthaH- jo svapnamAM zyAma raMgavAlA, zyAmaraMganAM parivAravAlA, lo. khaMDanA daMDane dhAraNa karanArA evA mANasane jo juve, to traNa mAseM . mRtyu thAya, tathA, iMdumuSNaM raviM zItaM, binUmau ravAvapi // jihAM zyAmAM mukhaM koka, nadAnaM ca yadedate // 14 // tAlukaMpomanaHzoko, varNoDage naikadhA yadA // nAnezcAkasmikI dikA, mRtyurmAsadvayAttadA // 250 // arthaH- caMjane uSNa, sUryane vaMDo, nUmi ane sUryamAM nisa, jInane Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 01 yogazAstra. zyAma raMgavAlI, mukhane nAlIyera sarakhaM jo juve, tathA tAluno kaMpa, manano zoka, zarIrapara aneka prakArano raMga, tathA nAjithI akasmAta hIMka thAya to be mAse mRtyu thAya. tathA, jidA nAsvAdamAdatte, mudaH skhalati bhaassnne|| zrotre na zRNutaHzabda, gaMdhaM vetti na nAsikA // 25 // spaMdete nayane nityaM, dRSTavastunyapi bhrmH|| naktamiMdhanuH pazyet, tatholkApatanaM divA // 25 // na gayAmAtmanaH pazyet, darpaNe salile'pi vaa| anabdAM vidyutaM pazyet, shiroksmaadpijvlet||153|| haMsakAkamayUrANAM, pazyecca kvApi saMhati // zItoSNakharamahAde, rapi sparza na vetti ca // 154 // amISAM lakSmaNAM madhyA, dyadaikamapi dRshyte|| jaMtornavati mAsena, tadA mRtyunsNshyH||155|| ||pNcniH kulakaM // arthaH- jIna khAda na le, tathA bolatI vakhate vAraMvAra skhalAyamAna thAya, banne karNo zabda sAMjale nahi, nAzikA gaMdhane ulakhI na zake, hamezAM banne AMkho pharakyA kare, dIlI vastumAM paNa bama paDe, rAtrie iMdhana jue, tathA divaseM ulkApAta jue, potAnI bAyA ArisA zrathavA pANImAM na jora zake, megha (vAdalAM) vinA vijalIne jue, akasmAt mastaka jvalAyamAna thAya, tathA haMsa, kAgaDA, ane mayUranA nA, zane jue, vaMDaM, uSNa, kharabaca9, komala vigereno sparza mAluma na paDe; uparanAM saghalAM cihnomAMthI eka paNa cihna jo prANIne thAya, to ternu eka mAsamAM mRtyu thAya, temAM bilakula saMzaya nathI. tathA, zIte hakAre pyutkAre, coSNe smRtigatikSye // aMgapaMcakazaitye ca syAdRzAdena paMcatA // 156 // arthaH- hakAra zabdano uccAra karavAthI jo mukhamAthI ThaMmo vAyu nikale, tathA phutkAra karavAthI uSNa nikale. tathA, smaraNazakti zrane gati Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 40e no kSaya thAya, tathA pAMca aMgapara zItalatA thAya, to daza divasamAM mRtyu thAya. tathA arghoSaNamatha zItaM ca, zarIraM jAyate yadA // jvAlAkasmAjjvaleDAMge, saptAdena tadA mRtiH|| 15 // arthaH- jo zarIra arag uSNa ane aradhuM zItala thAya, tathA zarIramAM akasmAt jvAlA nikale, to sAta divaseM mRtyu thAya. tathA, snAtamAtrasya hRtpAdaM, tattaNAyadi zuSyati // divase jAyate SaSThe, tadA mRtyurasaMzayaM // 15 // arthaH- snAna karyA par3I turataja jo hRdaya ane paga sukA jAya, to saMzayavinA bake divase mRtyu thAya. tathA, jAyate daMtagharSazce, babagaMdhazca uHsdH|| vikRtA navati bAyA, tryadena ghiyate tadA // 25 // arthaH- dAMtano ghasAro thAya, tathA sahana na tha zake evI muDadA sarakhI gaMdha thAya, tathA bAyAmAM vikRti thAya, to traNa divaseM mRtyu thAya. na svanAzAM svajihvAM na, na grahAnnAmalA dishH|| nApi sapta RSIna vyoni, pazyati ghiyate tadA // 16 // arthaH- potAnI nAsikA, jIna, graho, nirmala dizArja, tathA thAkAzamAM sapta zaSiune paNa jo na joz zake, to te mRtyu pAme. tathA, pranAte yadi vA sAyaM, jyotsnAvatyAmatho nizi // pravitatya nijau bADhU, nijabAyAM vilokya ca // 161 // zanairukSipya netre sva, bAyAM pshyettto'bre|| na zirodRzyate tasyAM, yadA syAnmaraNaM tadA // 16 // arthaH- prajAtamAM athavA sAyaMkAle, athavA ajavAlI rAtri, potAnA banne hAtho vistArine, gayAne jovI; tathA par3I dhIreyI potAnI AMkho ughADIne AkAzamAM bAyA jovI; temAM jo mastaka na dekhAyato mRtyu thAya. tathA, Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 yogazAstra. nekSyate vAmabAduzcet, putradArayastadA // yadi dakSiNabAdurne, kSyate bhrAtRdayastadA // 13 // arthaH- valI te vakhate jo DAbo hAtha na dekhAya, to putra ane strIno nAza thAya, tathA jo jamaNo hAtha na dekhAya, to nAzyono nAza thAya. tathA, adRSTe hRdaye mRtyu, rudare ca dhndyH|| guhye pitRvinAzastu, vyAdhiruruyuge navet // 16 // arthaH- valI te vakhate jo hRdaya na dekhAya, to mRtyu thAya, ane udara na dekhAya, to dhanano daya thAya, tathA jo guhyasthAna na dekhAya, to . pitRno nAza thAya, zrane jo banne sAthalo na dekhAya, to vyAdhi thAya, adarzane pAdayozca, videzagamanaM bhavet // adRzyamAne sarvAMge, sadyo maraNamAdizet // 265 // arthaH- banne pago na dekhAya, to paradeza javAnuM thAya, tathA jo sarva aMga na dekhAya, to turata maraNa thAya. have vatI bIjA prakArathI eTale zakunathI kAlajJAna kahe . adizcikakRmyAkhu, gRhgodhaapipiilikaaH|| yUkAmatkuNalUtAzca, vAlmiko'thopadehikA // 266 // kITikA ghRtavarNAzca, bhramaryazca ydaadhikaaH|| ' navegakalahavyAdhi, maraNAni tadA dizet // 16||yugm|| arthaH-sarpa, vIbI, kRmI, uMdara, gIloDI, kIDI, ju, mAMkaDa, karolIyA, valmIka, udhara, ghImela, ane camarIyo jo adhika dekhAya, to uThega, kalaha ane mRtyu thAya. tathA, japAnacAdanabatra, zastrabAyAMgakuMtalAn // caMccA cuMbedyadAkAka, stadA'sannaiva paMcatA // 16 // arthaH- jo kAgaDo, pagarakhAM, vAhana, batra, hathiyAra, bAyA, aMga, thane vAlane potAnI cAMcathI cuMbana kare, to mRtyu najadIka , ema jANavU, tathA, Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 paMcamaprakAza. azrupUrNazogAvo, gADhaM pAdairvasuMdharAM // khanaMti cettadAnIM syA, jogomRtyuzca tatpranoH // 16e / arthaH- AMsuthI saMpUrNa AMkho vAlI gAyo, potAnA pagothI bahuja pRthvIne jo khaNe, to tenA khAmIne roga ane mRtyu thAya. tathA, anAturakRtehyeta, bakunaM parikIrtitaM // adhunAturamuddizya, zakunaM prikiirtyte||10|| arthaH- evI rIteM nIrogIne mATe zakunonuM kharUpa kaDaM, have rogIne mATe zakunonuM kharUpa kahe . dakSiNasyAM valitvA cet, zvA gudaM lenyuro'thavA // lAMgUlaM vA tadA mRtyu, rekaditridinaiH kramAt // 11 // zete nimittakAle cet, zvA saMkocyAkhilaM vpuH|| dhRtvA kau~ valitvAMgaM, dhunotyatha tato mRtiH||17|| yadi vyAtamukho lAlAM, muMcana sNkocitekssnnH|| aMgaM saMkocya zete zvA, tadA mRtyuna sNshyH||13|| ||trinirvishesskN // arthaH- nimitta kAlo, kutaro dakSiNa dizAmAM vatIne jo potAnI gudAne athavA gatIne ke puMbaDIne cATe to anukrameM eka be ane traNa divaseM rogInu mRtyu thAya; tathA te vakhate jo te potArnu saghavaM zarIra saMkocIne suve, tathA kAna pakaDIne tathA zarIrane vAlIne jo dhuNAve to paNa mRtyu thAya; tathA mukha pohoDhuM karIne, lAla mukato thako, AMkho saMkocIne, tathA aMgane paNa saMkocIne jo te suve, to paNa mRtyu thAya, temAM saMzaya nathI. have be zlokothI kAgaDAnAM zakunonuM svarUpa kahe je. yadAturagRdasyovaM, kAkapadigaNo milan // trisaMdhyaM dRzyate nUnaM, tadA mRtyurupsthitH||14|| mahAnase tathA zayyA, gAre kAkAHkSipati cet // carmAsthiraDaM kezAnvA, tadAsannaiva pNctaa||15|| Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 yogazAstra. arthaH-traNe saMdhyA vakhate rogInA gharapara jo kAgaDAu~nu ToDhuM mo. to mRtyu jANavU; tathA rogInAM rasoDA, zrane zayanagRha upara jo kAgaDArja, cAMbaDaM, hADakuM, doraDu, athavA kezone pheke, to paNa mRtyu najadIkeM jANavaM. have nava zlokoyeM karIne upazrutithI kAlajJAna kahe de. athavopazrutervidyA, vidhAna kAlasya nirNayaM // prazaste divase svapna, kAle zastAM dizaM shritH|| 16 // pUtvA paMcanamaskRtyA, cAryamaMtreNa vA shrutii|| gehAbannazrutirga, bilpicatvaranUmiSu // 17 // caMdanenArcayitvA kSmAM, ditvA gaMdhAdatAdi c|| sAvadhAnastatastatro, pazruteH zRNuyAdhuni // 17 // arthAtarApadezyazca, sarUpazceti sadvidhA // vimarzagamyastatrAdyaH, sphuToktArtho'varaH punaH // 17 // yathaiSa navanastaMnaH, paMcaSanirayaM dinaiH|| padaimAsairatho varSe, nakSyate yadi vA na vA // 10 // manodaratarazvAsIt, kiMtvayaM laghu nkssyte|| arthAtarApadezyaHsyA, devmaadirupshrutiH|| 11 // eSA strI puruSo vA'sau, sthAnAdasmAnna yAsyati // dAsyAmo na vayaM gaMtuM, gaMtukAmona cApyayaM // // vidyate gaMtukAmo'ya, madaM ca pressnnotsukH|| tena yAsyatyasau zIghraM, syaatsruupetyupshrutiH|| 23 // karNodghATanasaMjAto, pshrutyNtrmaatmnH|| kuzalAH kAlamAsanna, manAsannaM ca jaante||24|| navaniH kulakaM // arthaH- upazrutithI paNa nice pramANe vichAne kAlano nirNaya jANavo. uttama divase svapna vakhateM uttama dizAmA rahIne, paMca namaskAra zra Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 413. thavA zrAcAryamaMtrathI pavitra thazne gherathI karNa DhAMkIne zilpiyonA covaTAnI nUmimAM javU; tathA tyAM pRthvIne caMdanathI pUjIne, tathA te para sugaMdhi, akSata vigere nAkhIne, sAvadhAna thara upazrutino dhvani sAMjalavo. te dhvani "arthAMtarApadezya" ane " sarUpa" evA be prakArano jANavo. temAMdhI pehelo vicAragamya,ane bIjo sphuTa rIteM kahelA arthavAlo jANavo. vicAragamya eTale jema ke, A gharano staMna pAMca, ba divasomAM, pakhavADIAu~mA, mAsamAM athavA varSomAM khavA jaze, ke nahI? te staMna manohara hato, paNa turata khavAi jAya tevo hato, ityAdi aAMtarApadezya dhvani vicAragamya jANavo. tathA bIjA jema ke, A strI, athavA A puruSa A jagoyethI jaze nahI, tema amo tene javA paNa dezRM nahI; valI thA javAne utsuka be, ane huM paNa tene javA devAne rAjI 'DaM, ane tethI te turata jaze; ityAdi sarUpa upazruti jANavI, evI rItanI kAna khudA karIne sAMjalelI upazrutithI paNa kuzala mANaso potAnA kAlane najadika athavA dUra rahelo jANe be. . have cAra zlokovaDe zanaizcarapuruSe karIne kAlajJAna kahe je. zaniH syAdyatra nadAtre, tahAtavyaM mukhe ttH|| catvAri dakSiNe pANau, trINi trINi ca paadyoH||15|| catvAri vAmahaste tu, kramazaH paMca vadasi // trINi zIrSe zoTe, guhya ekaH zanau nre||16|| nimittasamaye tatra, patitaM sthApanAkramAt // janma nAmaRdaM vA, guhyadeze navedyadi // 17 // dRSTaM zliSTaM gradairduSTaiH, saumyairapreSitAyutaM // sakasyApi tadA mRtyuH, kA kathA rogiNaH punH||2|| // caturjiH kalApakaM // arthaH-je nadatramA zani hoya, te mukhamA mukavU, cAra jamaNA hAthamAM, tathA banne pagamAMtraNa praNa, DAbA hAthamAM, cAra, tathA anukrameM pAMca vakSaHsthalamAM, traNa mastakamAM babe banne thAMkhomAM tathA eka guhya Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 yogazAstra. sthAnakeM, paLI nimittasamaye sthApanAkramathI janmanakSatra, zrathavA nAma nadAtra jo guhya pradezamA AvI paDe, ane te para puSTAhonI dRSTi paDe, athavA teuno saMyoga thAya, ane uttama grahanI dRSTi na paDe, to sAjA mANasanuM paNa mRtyu thAya, tyAre rogInI to vAtaja zI karavI !!! have pravA lasanA anusAreM kAlajJAna kahe je. prabAyAmaya lagnAste, cturthdshmsthitaaH|| grahAH krUrAH zazI SaSThA,STamazcet syAttadA mRtiH ||rnaa arthaH-prazna karate bate tatkAla lagna asta hote thake, lagnathI ( sAtame) cothe athavA dazame sthAnakeM jo krUra graho hoya, tathA caMdra jo / baDe ke AThame hoya, to mRtyu thAya. ebAyAH samaye lagnA, dhipatirnavati grhH|| ' yadivAstamitomRtyuH, saUsyApi tadA bhavet // 20 // arthaH- pUbatI vakhate lagnano khAmI evo graha jo zrasta pAmelo hoya, to sAjAnuM paNa mRtyu thAya. lagnasthazvecazIsauri, dizonavamaH kujH|| aSTamo'rkastadA mRtyuH, syAcenna balavAn guruH||11|| arthaH- lagnamAM caMDa hoya, ane zanI bArame, tathA maMgala navame zrane sUrya Apame hoya, ane jo guru balavAn na hoya to mRtyu thAya, tathA, raviH SaSThastRtIyo vA, zazI ca dshmsthitH|| yadA navati mRtyuH syA, tRtIye divase tadA // 17 // arthaH- valI bache sUrya, athavA trIje ane dazame caMDa hoya to trI. je divaseM mRtyu thAya. tathA, .. pApagrahAceudayA, tturye vA bAdaze'thavA // dizati tadhido mRtyu, tRtIye divase tadA // 13 // arthaH- udayathI cothe athavA bArame pApagraho hoya, to tenA jANanArA trIje divaseM mRtyu kahe . tathA, Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 paMcamaprakAza. udaye paMcame vA'pi, yadi pApagraho navet // aSTanirdazani syA, divasaiH paMcatA tadA // 24 // arthaH- udaya vakhate pApagraha jo pAMcame hoya, to Apa athavA daza divase mRtyu thAya. tathA, dhanurmithunayoH sapta, myorydyshungrdaaH|| tadA vyAdhirmatirvAsyA, jyotissaamitinirnnyH||25|| arthaH- sAtamA evA dhanu zrane mithuna rAzimAM jo azubha graho Ave, to vyAdhi athavA mRtyu thAya ema jyotiSiyono nirNaya be. have AvazlokoyeM karIne yaMtrachArAthI kAlajJAna kahe . aMtasthAdhikRtapANi, naamprnnvgrnitN|| koNastharephamAgneya, puraM jvAlAzatAkulaM // 19 // sAnusvArairakArAdyaiH, SaTsvaraiH pArzvato tN|| svastikAMkabahiHkoNaM, svAdarAMtaHpratiSThitaM // 2 // catuHpArzvasthagurupaM, yaMtravAyupurATataM // kalpayitvA parinyasyet, pAdahabIrSasaMdhiSu // 2 // sUryodayaNe sUrya, dRSTe kRtvA tataH sudhiiH|| svapurAyurvinizcetuM, nijavAyAM vilokayet ||1ee|| pUrNA gayAM yadIdeta, tadA varSe na paMcatA // karNAnAve tu paMcatvaM, varSeAdazanirmavet // 20 // hastAMgulIskaMdhakeza, pArzvanAsAdvaye kramAt // dRSTASTasaptapaMcatrye, kavarmaraNaM navet // 20 // SaNmAsyA ghiyate nAze, zirasazcibukasya vaa|| grIvAnAze tu mAsenai, kAdazAdena dRkdaye // 2 // sabijhe hRdaye mRtyu, divasaH saptanivet // yadi gayAdhyaM pazye, dhamapAca tadA vrajet // 03 // // aSTaniH kulakaM // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 416 arthaH- madhyamAM raheDhuM, tathA adhikRtapANi ne nAma jetuM, evA praNaveM karIne garjita, tathA khuNAmAM rephavAeM, tathA seMkaDo jvAlAu~thI zrAkusa thaebuM cAre bAjuthI anukhArayukta evA zrakAra zrAdika ba kharothI viM. TAyedhuM. bahAranA khuNAu~mA khastikothI cihnita thayevaM, tathA tenI aMdara kha evA adaronI madhyamAM raheDhuM, tathA cAre paDakhe visargasahita yakAravAvaM, evI rItanA yaMtrane vAyunA samUhathI AvRta thaeva~ kalpIne, vanne pagopara, hRdayamAM, mastakeM tathA sAMdhAu~mA rAkhavU; pabI te buddhimAn mANaseM sUryodaya vakhate sUryane pabADI rAkhIne, potAnuM AyuSya jovA mATe potAnI bAyAne jovI; temAM jo saMpUrNa bAyA dekhAya, to mRtyu na thAya, paNa jo karNa na dekhAya, to bAra varaseM mRtyu thAya, tathA hAtha, bAMgalI, . skaMdha, keza, paDakhAM ane nAsikAno jo daya dekhAya, to anukrameM daza, zrA, sAta, pAMca, traNa ane eka varaseM mRtyu thAya; tathA mastaka ane / DADhIno jo daya dekhAya, to ba mAse mRtyu thAya, tathA kaMThano kSaya jovAthI eka mAsamAM, zrane AMkhono kSaya jovAzrI agyAradivaseM mRtyu : thAya; tathA biU sahita jo hRdaya dekhAya to sAta divaseM mRtyu thAya, / tathA jo be bAyA dekhAya to te bakhateja mRtyu pAme. have yaMtranA prayogane upasaMharatA thakA vidyAyeM karIne kAlajJAnatuM svarUpa kahe . iti yaMtraprayogeNa, jaaniiyaatkaalnirnnyN|| yadi vA vidyayA vidyA, hRdayamANaprakArayA // 204 // arthaH- evI rIteM yaMtranA prayogathI kAlano nirNaya jANavo, athavA have kahevAnA prakArathI vidyAyeM karIne paNa jANavo. have sAta zlokoyeM karIne te vidyA kahe be, prathamaM nyasya cUDAyAM, svAzabdamoMca mastake // hiM netrahRdaye paMca, nAbhyabje dAdaraM ttH||20|| arthaH- pehelAM zikhAmA "khA" zabdane, ane mastakapara " " zabdane, netra ane hRdayamAM pAMca " di" zabdane tathA nAnikamalapara "hA" Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 417 zabdane joDavo. paDhI "ujusaH umRtyuMjayAya OM vajrapANine zUlapANine hara hara daha daha svarUpaM darzaya darzaya huM phaT . ' 33 nayA vidyayASTAya, zatavAraM vilocane // svacchAyAM cAnimaMtryArka, STaSTe kRtvAruNodaye // 206 // paracchAyAM parakRte, svacchAyAM svakRte punaH // samyakkRtapUjaH sa, nupayukto vilokayet // 207 // artha :- uparanI vidyAthI ekasone zrAvavAra banne netro, tathA potAnI bAyAne maMtrIne, tathA prajAtamAM sUryane pachADI karIne, parane mATe paranI potAne mATe potAnI bAyA, sArI rIteM pUjA zrAdika karIne jo vi. saMpUrNa yadi pazyettA, mAvarSa na mRtistadA // kramajaMghAjAnvanAve, triyekAbdairmRtiH punaH // 208 // arthaH- valI te bAyA jo saMpUrNa dekhAya, to varSasudhi mRtyu na cAya, tathA paga, jaMghA ne ghuTaNono abhAva hote bate, traNa, be, chAne eka varSe yA mRtyu thAya tathA, rorabhAve dazani, mAsairnazyetkaTeH punaH // aSTAbhirnava nirvApi, dAnAve tu paMcaSaiH // 209 // arthaH- sAthalono nAva hote bate daza mAseM, keDano nAva hote va te yA athavA nava mArse, ane peTano nAva hote te pAMca ba mAseM mRtyu thAya. grIvAnAve catustridhye, kamAsaimriyate punaH // kAnAve tu paNa, dazAdena bhujakSye // 110 // artha :- kaMThano zrAva hote bate cAra, traNa, be ane eka mAseM paNa mRtyu thA, ne kuMkhanA jAveM pakhavADiye, tathA jujAnA zrajAveM daza divaseM mRtyu thAya. dinaiH skaMdha ye'STAni, zvaturyAmyA tu hatye // zIrSAbhAve tu yAmAtryAM, sarvAbhAve tu tatkSaNAt // 111 // artha :- skaMdhano zrAva hote te ATha divaseM, hRdayano zrAva hote 53 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 yogazAstra. bate cAra podore, mastakano anAva hote te ve pohore, ane sarvano zranAva hote bate tattaNa mRtyu thAya . evamAdhyAtmikaM kAlaM, vinizcetuM prsNgtH|| bAhyasyApidi kAlasya, nirNayaH pribhaassitH||12|| * arthaH- evI rIteM AdhyAtmika kAlano nizcaya karAvAmATe prasaMgopAca bAhyakAlano paNa nirNaya kahyo. have jaya ane parAjayanA parijJAnano upAya kahele. ko jeSyati dhyoryuke, iti ebtyvsthitH|| 'jayaH pUrvasya pUrve syA, vikte syAditarasya tu||213|| . arthaH-bannenAM yuddhamAM koNa jItaze ? ema pUjIne ro ute, pUrNa hote thake pUrva padano jaya thAya, ane adhure rahete thake sAmA padavAlAno jaya thAya, have te pUrNa zrane adhurAnuM svarUpa kahe be. yastyajet saMcaran vAyu, stktimbhidhiiyte|| saMkrAmettu yatra sthAne, tatpUrNa kathitaM budhaiH||14|| arthaH- saMcarato vAyu je tajI de, te adhuruM kahevAya, ane je sthAnamA saMkramaNa pAme, te paMDitoyeM saMpUrNa kahevAya . tathA, praSTAdau nAma ced jhAtu, guMhrAtyatyAturasya tu|| syAdiSTasya tadA siDi, viparyAse vipryyH||15|| arthaH- puDanAra mANasa pehelA jANanAranuM (vaidyanu) ane panI jo rogonuM nAma le, to kAryanI siki thAya, ane tethI ulaTI rIteM nAma levAthI viparyAsa thAya. vAmabADhasthite dUte, samanAmAdaro jayet // dakSiNabAhuge tvAjau, vissmaadrnaamkH|| 16 // arthaH- jo dUta DAbA hAtha pAse AvI unne, to sama akSaranAM nAma'vAlo jIte, ane jo jamaNA hAthapAse unne, to laDAzmAM viSama akSaranA nAmavAlo jIte. tathA, Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 41e nUtAdiniryadItAnAM, daSTAnAM vA nujNgmaiH|| vidhiH pUrvoktaevAsau, vijJeyaH khalu maaNtrikaiH||17|| arthaH- nUta AdikanA valagADavAlA, tathA sarpa DaMkhelA prANiyomATe paNa mAMtrikAyeM uparanoja vidhi jANavo. pUrNA saMjAyate vAmA, nADI hi varuNena cet // kAryANyAranyamANAni, tadA sidhyaMtyasaMzayaM // 1 // artha:- jo DAbI nADI pavanathI saMpUrNa thAya, to prAraMja karAtAM kA yo saMzayarahita sika pAya. tathA, jayajIvitalAnAdi, kAryANi nikhilAnyapi // niSphalAnyeva jAyate, pavane dkssinnaasthite||she|| arthaH-jo jamaNi nAsikAmAM vAyu hoya, to jaya, jIvita, lAla Adika saMghalAM kAryoM niSphala jAya be. jJAnI budhvAnilaM samyak, puSpaM dastAtprapAtayet // mRtajIvitavijJAne, tataH kurvIta nizcayaM // 20 // arthaH- jJAnI mANaseM vAyune sArI rIteM jANIne hAthathI puSpa pADavU, tathA tethI mRtyu ane jItitanuM jJAna melavavaM. tathA, tvarito varuNe lAna, cireNa tu purNdre|| jAyate pavane svalpaH, sijhopyagnau vinazyati // 22 // arthaH- varuNa hote te turata lAna thAya , pavana hote te khaTpa lAla thAya ne, tathA ani hote, bate, sika thaelo lAla paNa nAza pAme. AyAti varuNe yAtaH, tatraivAste sukhaM ditau|| prayAti pavane'nyatra, mRtaztyanale vadet // 22 // arthaH- varuNa hote bate, gaelo Ave ne ane tyAM sukhethI pRthvIpara rahe , ane pavana hote bate bIjI jagoye jAya De, ane ani hote bate mRtaka kahevAya . tathA, Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 yogazAstra. dadane yuTAyAM, yunaMgazca daarunnH|| mRtyusainyavinAzau vA, pavane jAyate punH||23|| arthaH- dahana hote te yuddhanI pUjA karavAthI, jayaMkara yujhno jaMga thAya, ane pavana hote te mRtyu ane sainyano nAza thAya be. tathA, maheMDe vijayo yujhe, vAruNe vaaNbitaadhikH|| ripunaMgena saMdhirvA, svasijhiparisUcakaH // 24 // arthaH- maheMja hote thake yuddhamA jaya thAya, tathA vAruNa hote thake, ThitathI paNa adhika thAya, ane te zatrunA jaMgathI saMdhi athavA potAnI sikine sUcavanAro be. tathA, naume varSati parjanyo, varuNe tu mnomtN|| pavane urdinAMnodau, vahnau dRSTiH kiyatyapi // 5 // . arthaH- nauma hote bate varasAda varase be, varuNa hote te mana male be, pavana hote bate kurdina ane varasAda hoya, ane zrami hote te keTalIka vRSTi thAya. tathA, varuNe zasyaniSpatti, ratizlAghyA purNdre|| madhyasthA pavane ca syA, na svalpApi hutAzane // 26 // arthaH- varuNa hote te dhAnyanI utpatti thAya, ane te puraMdara hote / bate ati uttama thAya, tathA pavana hote te madhyastha kahevAya, ane zra.. gni hote thake khalpa paNa na thAya. maheMvaruNau zastau, garnaprazne sutapradau // samIradahanau strIdau, zUnyaM garnasya nAzakaM // 22 // arthaH- maheMja ane varuNa garnapraznamAM putrane denArA uttama , zrane zUnya to garnane nAza karanAraMbe, tathA, gade rAjakulAdau ca, praveze nirgame'thavA // pUrNAgapAdaM purataH, kurvataH syaadniipsitN|||| artha:- gharamA ane rAjakulamAM paNa praveza zrane nirgamana vakhate je Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raataa|| paMcamaprakAza bAjuna aMga vAyuthI narenu hoya; te taraphano paga agADI karIne javAthI 'iDita kAryasiddhi thAya. tathA, gurubaMdhunapAmAtyA, anyepiipsitdaayinH|| pUrNAMge khalu kartavyAH, kAryasikSminIpsatA ||shsh|| arthaH- vAyuthI saMpUrNa aMga hote bate, guru, baMdhu, rAjA, zramAtya zrane bIjA paNa zachita denArA hoya , mATe vAyuthI pUrNa aMga hote bate kAsiji pratye zchA karavI. tathA, .. Asane zayane vApi, pUrNAge viniveshitaaH|| vazInavaMti kAminyo, na kArmapamataH prN|| 230 // arthaH- vAyuthI pUrNa aMga hote bate, zrAsana athavA zayyApara besADelI striyo vaza thAya , ema karavAmAM thA zivAya bIju ko paNa kAmaNa vadhAre balavat nathI. tathA, aricaurAdhamAMdyA, anye'pyutpaatvigrdaaH|| kartavyAH khalu riktaaNge,jylaansukhaarthiniH||23|| arthaH- jaya lAna ane sukhanA arthi mANasoye, vAyuthI khAlI zarIra hote bate, zatru, cora, veNadAra vigere bIjA utpAta ane vigrahono upAya karavo. tathA, pratipadApradArenyaH, pUrNage yo'niradati // na tasya ripuniH zakti, baliSTairapi hnyte||23|| arthaH- vAyudhI pUrNa aMga hote bate, je mANasa zaktinAprahArodhI potAnuM rakSaNa kare be, tenI zaktine balavAn zatru paNa hagavI zakato nathI. vadaMtI nAsikAM vAmAM, dakSiNAM naanisNsthitH|| ejedyadi tadA putro, riktAyAM tu sutA navet // 233 // tharthaH- DAvI athavA jamaNI nADI vahete ute uno rahIne jo pUje, to putra thAya , ane te nADI khAlI hoya ne pUche, to putrI thAya ne; tathA, suSumNAvAdanAge hau, ziza rikte napuMsakaM // saMkrAMtau garnahAniH syAt, same hamamasaMzayaM // 34 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 yogazAstra. arthaH- suSumNA nADI vadete bate be bAlaka, ane te khAlI hote te napuMsaka tathA saMkrAMti hote bate garjanI hAni, ane tulya hote te saMzayarahita kuzalapaNuM thAya. caMjhe strI puruSaH sUrye, madhyabhAge napuMsakaM // ... praznakAle tu vijJeya, miti kaizcinigadyate // 35 // arthaH- caMganADI hote te strI, sUryanADI hote te puruSa, madhyajAga hote bate napuMsaka, evI rIteM praznakAleM paNa jANavU, ema paNa ke.' TalAkoe kahe . have pavananA nizcaya upAyane kahe be. . . yadA na jhAyate samyaka, pavanaH saMcarannapi // pItazvetAruNazyAmai, nizcetavyAH sbiNduniH||36|| arthaH- jyAre saMcarato paNa pavana sArI rIteM jaNAto nathI, tyAre te biMduthI, pIlo, sapheda, lAla ke zyAma, ema nizcaya karavo, have be zlokothI te biMTa jovAno upAya kahe be. . .. . aMguSThAbhyAM zrutImadhyAM, gulIcyAM naasikaaputte|| . . . aMtyopAMtyAMgulInizca, pidhAya vadanAMbujaM // 23 // koNAvadako nipIDyAyAM, gulIbhyAM zvAsarodhataH // yathAvarNa nirIdeta, biNdumvygrmaansH||23|| yugmaM // arthaH-be aMgugayI banne kAnone, tathA vacalI banne AMgalIyothI nasakorAMune, ane TacalI tathA tenI pAseMnI ema banne AMgalIthI mukhane, tathA pehelI be AMgalIthI AMkhanA khuNAUne davAvI, zvAsane rokIne, nizcala cittathI biMduno raMga jovo. have biMphunA jJAnazrI pavanano nizcaya kahe . . . pItena biMjunA nauma, sitena varuNaM punH|| . kRSNena pavanaM vidyA, daruNena dutAzanaM // 23 // arthaH- pIlA biMduthI naumane, saphedathI varuNane, kAlAthI pavanane, ane lAlathI agni jANavo. . Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 423 have nahIM animata evI nADIne niSedhavAne upAya kahe . nirurutsed vadaMtI yAM, vAmAM vA dakSiNAmatha // tadaMgaM pIDayetsadyo, yathA nADItarA vadet // 24 // arthaH- cAlatI evI DAbI athavA jamaNI, je nADIne ruMdhavAnI - hA hoya, te aMgane dAbavU, ke jethI bIjI nADI vahevA mAMDe. agre vAmavinAge hi, zazidenaM prcdte|| dRSTe dakSiNanAge tu, ravidetraM mniissinnH||24|| arthaH- DAhyA mANaso agra evA DAbA vinAgamAM caMpadevane kahe, tathA pAbalA evA jamaNA vijAgamA sUryadevane kahe . lAnAlAnau sukhaM uHkhaM, jIvitaM maraNaM tthaa|| vidaMti viralAH samyaga, vaayusNcaarvedinHshv|| arthaH- viralA evA vAyusaMcArane jANanArA mANaso sArI rIteM, lAna, alAna, sukha, kuHkha, jIvita tathA maraNane jANI zake . tathA, akhilaM vAyujanmedaM, sAmarthya tasya jJAyate // kartuM nADIvizuddhiM yaH, samyaya jAnAtyamUDhadhIH // 24 // arthaH- je buddhimAn mANasa nADInI vizuddhi karavAne sArI rIteM jANe , tene vAyudhI utpanna atuM sagha sAmarthya jaNAya . have cAra zlokoyeM karIne nADInI zuddhi kahe . nAcyaSTakarNikArUDhaM, kalAbiMupavitritaM // rephAkrAMtaM sphuranAsaM, hakAraM pariciMtayet // 24 // taM tatazca taDigaM, sphuliMgArcizatAMcitaM // recayet sUryamArgeNa, prApayeca nanastalaM // 24 // amRtaiH plAvayaMtaM ta, mavatArya shnaisttH|| caMjJAnaM caMDamArgeNa, nAnipane nivezayet // 14 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 yogazAstra. niSkramaM ca pravezaM ca, yathAmArgamanArataM // kurvannevaM mahAnyAso, nADIzujhimavApnuyAt // 24 // // caturjiH kalApakaM // arthaH- nAjirUpI aSTa karNikApara caDelA, ane kalAviM'thI pavitathaelA, rephasahita, sphurAyamAna kAMtivAlA, evA hakArane ciMtavavo; tathA par3I tene vijalInI jaDape, sphuliMgonI seMkaDo zikhA sahita sUryamArgadhI virecavo, zrane zrAkAzatalamAM prApta karavo; par3I tene zrama tathI jIjAvIne tathA dhIrethI nIce utArIne, caMDa sarakhA te hakArane caMdhamArgethI nAnipadmapara rAkhavo; tathA evI rIteM yathArtha mArge tenuM zrAvAgamana karavAthI, thaelo zranyAsa nADIzujhine melavI zake , have nADIsaMcAranuM jJAna hote bate phala kahe . nADIzudhAviti prAjJaH, sNpnnaanyaaskaushlH|| svecyA ghaTayed vAyu, puTayostatdaNAdapi // 4 // artha:- evI rIteM nADIzukimAM prApta karelA anyAsathI huzIyAra thaelA catura mANase potAnI zvApramANe tatvaNa paNa vAyu, puTonI aMdara ghaTAvavo. have DAbI jamaNI nADImA rahetA pavananuM kAlamAna kahe . eva ghaTike sArdha, eksyaamvtisstthte|| tAmutsRjyAparAM nADI, madhitiSThati maarutH||shme|| artha:- eka nADImA aDhI ghaDI sudhi vAyu rahe be, thane par3I te nADIne boDIne bIjI nADImA jAya . tathA, SaTzatAtyadhikAnyAtuH, sadasrAeyekaviMzatiM / / ahorAtre narisvasthe, prANavAyorgamAgamaM // 25 // artha:-prANa vAyunu eka ahorAtramA khastha naramAM ekavIza hajAra ne uso vakhata AvAgamana thAya be. mugdhadhIryaH samIrasya, saMkrAMtimapi vetti n|| tatvanirNayavAtI sa, kathaM kartuM pravarttate // 25 // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamaprakAza. 425 arthaH-je mugdhabuddhi mANasa vAyunA saMkramaNane paNa jANato nathI, te tatvanA nirNayanI vArtAne paNa karavAne zI rIteM pravarttamAna thAya ? have ATha zlokoyeM karIne vedhavidhi kahe . pUritaM pUrakeNAdho, mukhaM hRtpadmamunmiSet // Urdhvazroto navettacca, kuMnakena prabodhitaM // 35 // Adipya recakeNAtha,karSedvAyuM hRdaMbujAt // UrdhvazrotaHpathagraMthi, nittvA brahmapuraM nayet // 53 // brahmaraMdhrAnniSkramayya, yogI kRtkutuhlH|| samAdhito'rkatleSu, vedhaM kuryAunaiH shnaiH|| 354 // muhastatra kRtAbhyAso, maaltiimukulaadissu|| sthiraladatayA vedhaM, sadA kuryaadtNdditH||25|| haDhAbhyAsastataH kuryAdra,vedhaM vrunnvaayunaa|| karparAgurukuSTAdi, gaMdhAvyeSu srvtH||26|| eteSu labdhalado'tha, vAyusaMyojane pttuH|| padikAyeSu sUmeSu, viddhyaavdhmuytH||25|| pataMgabhraMgakAyeSu, jAtAnyAso mRgeSvapi // ananyamAnasodhIraH, saMcarevijiteMkhyiH // 25 // narAzvakarikAyeSu, pravizanniHsaranniti // kurvAMta saMkramaM pusto, palarUpeSvapi kramAt // shye|| ||assttniH kulakaM // arthaH- pUraka vAyuzrI revaM, nIce rahelA mukhavAyU~ thayAthakA hRdayakamala praphutita thAya, tathA karNa uMcAvAtuM thayAM thakAM te kuMjaka vAyuthI prabodhita thAya; par3I tene recakathI thAkSipta karIne hRdaya kamalamAMthI kheMcavo, ane karNane uMcA rAkhIne vacamA rahelI mArganI gAMThane medIne bamapuramA leza javo; par3I karela De kutUhala jeNe evA yogIyeM tene brahmadhAramAMdhI kahADIne samatAthI AkaDAnAM rUmAM dhIre dhIre vedha karavo, Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 yogazAstra. evI rIteM temAM vAraMvAra abhyAsa karavA bAda, pramAdarahita thaine mAlatInAM mukula AdikamAM, hamezAM sthiralakSaNapaNAye karIne vedha karavo; evI rIteM temAM dRDha abhyAsa karyAbAda varuNavAyuyeM karIne, kapUra, aguru zrAdaka gaMdha avyomA vedha karavo temAM pravINa thayA bAda, tathA vAyune saMyojavAmAM huzIyAra thazne sUkSma evA padi AdikanA zarIromAM udyamavaMta thazne vedha karavo; evI rIteM pataMgiyA jamarA AdikamAM anyA- : sa karyA bAda hariNamAM paNa karavo; ane te vakhate temAMja tahIna thakne, tathA iMjiyone jitIne temAM saMcaravu, panI anukrameM manuSya, ghoDA hAthI AdikanAM zarIromAM AvAgamana karavU, tathA panI patthara zrAdikamAM paNa anukrameM javA zrAvavAno abhyAsa karavo. evaM parAsudedeSu, pravizeSAmanAzayA // jIvaddedapravezastu, nocyate paapshNkyaa||26|| arthaH- evI rIteM mRtyu pAmelA prANinAM zarIramAM DAbI nAzikAthI praveza karavo, paNa pApanI zaMkAthI jIvatAM prANInA zarIramA praveza karavo kahyo nathI. evIrIteM paranAM zarIramA praveza karIne paNa buddhimAn yogiyeM aradho divasa athavA eka Akho divasaja krIDA karavI, ane panI pAbu potAnA zarIramAM dAkhala thaq. ' ' krameNaivaM parapura, prveshaacyaasshktitH|| vimukta zva nirlepaH, svecyA saMcaret sudhIH // 26 // have te parapurapraveza- phala kahe be. arthaH- uttama buddhimAn mANasa evI rItanA kramathI parazarIramA praveza karavAnA acyAsanI zaktithI vimuktanI peThe nirlepa thazne potAnI zvA pramANe saMcarI zake. . evI rIteM paramAIta zrIkumArapAla rAjAthI sevAyelA AcArya mahArAja zrI hemacaMjIyeM racelA adhyAtmopaniSad nAmanA, thayela De paTTavaMdha jeno evA thA yogazAstramA poteja kareluM pAMcamA prakAzanuM vivaraNa saMpUrNa thayu. ||shriirstu.|| Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaprakAza. 420 zrI jinAya namaH ||sssstthH prkaashHpraarcyte|| have te parapurapraveza- aparamArthapaNuM kahe . ida cAyaM parapura, pravezazcitramAtrakRt // sidhyanna vA prayAsena, kAlena madatApi hi||1|| arthaH- ahIM kahelo A parapurapraveza phakta Azcarya karanAro be, te siddha thAya, athavA prayAsathI keTaleka kAle sika na paNa thAya. kemake, jitvApi pavanaM nAnA, karaNaiH kleshkaarnnaiH|| nADIpracAramAyattaM, vidhAyApi vapurgataM // 2 // azradhyaM parapure, sAdhayitvApi saMkramaM // vijJAnaikaprasaktasya, modamArgona sidhyati // 3 // arthaH-klezanAM kAraNarUpa evA nAnA prakAranA upAyothI pavanane jItIne paNa, tathA zarIramA rahelA nADInA pracArane vaza karIne paNa tathA parapurapraveza sAdhIne paNa te para zraddhA nahIM karavI, kemake, evI rItanA phakta vijJAnamAMja Asakta rahenArane modamArga sika thato nathI. have dhyAnasiddhimATe prANAyAmano prakSepa kare . tannApnoti manaH svAsthyaM, prANAyAmaiH kadarthitaM // prANasyAyamane pIDA, tasyAM syaacittviplvH||4|| arthaH- prANAyAmathI kadarthanA pAmelu mana khasthatAne pAmatuM nathI, kema ke tethI pIDA thAya be, ane te pIDA hote te citta vyAkula thAya je. pUraNe kuMnane caiva, recane ca prishrmH|| cittasaMklezakaraNAna, mukteH pratyUhakAraNaM // 5 // arthaH- pUraNa, kuMjana, ane recanamA parizrama thAya ne, ane evI rIteM manane te klezakArI hovAthI mokSa mATe te vighnarUpa le. iMkhyaiiH samanikRSya, viSayebhyaH prshaaNtdhiiH|| dharmadhyAnakRte tasmA, nmanaH kurvIta nizcalaM // 6 // Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4zna yogazAstra. arthaH- tethI viSayothI virakta buddhivAlA thazne, tathA iMjiyonI sAye manane paNa kheMcIne dharmadhyAna mATe tene nizcala kara. nAnihRdayanAsAgra, naalvrtaaludRssttyH|| mukhaM kau~ zirazceti, dhyAnasthAnAnyakIrtayan // 7 // arthaH- nAni, hRdaya, nAsikAnA apanAgo, kapAla, vRkuTI, tAlu, AMkha, mukha, kAna, ane mastaka e dhyAnanI dhAraNAnAM sthAnako De. have dhAraNAnuM phala kahe . eSAmekatra kutrApi, sthAne sthApayato mnH|| utpadyate svasaMvitte, baMdavaH pratyayAH kila // 7 // arthaH- upara kahelA koi paNa sthAnakeM manane sthira karavAthI kharekhara AtmajJAnanI ghaNI pratItiyo utpanna thAya . evI rIteM paramAIta zrI kumArapAla rAjAyeM sevAyela zrAcArya mahArAja zrI hemacaMajIye racelA adhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thayela ne paTTabaMdha jene, evA yogazAstramA poteja kareluM bahA prakAzanuM vivaraNa saMpUrNa thayu. zrIrastu. zrIjinAyanamaH // saptamaH prakAzaH prArajyate // have dhyAna dharanArano krama kahe . dhyAnaM vidhitsatA jJeyaM, dhyAtA dhyeyaM tathA phalaM // sidhyaMti nahi sAmagrI, vinA kAryANi krdicit||1|| arthaH- dhyAna dharavAne zvatA mANaseM dhyAtA dhyeya, ane phalane jApad jozya, kemake sAmagrI vinA kAryoM ko paNa vakhate siddha thatAM nathI. have u zlokoyeM karIne dhyAna dharanAra kharUpa kahe , amuMcana prANanAze'pi, saMyamaikadhurINatAM // paramapyAtmavatpazyan , svsvruupaapricyutH||2|| Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4zA saptamaprakAza. upatApamasaMprAptaH, shiitvaataatpaadiniH|| pipAsuramarIkAri, yogAmRtarasAyanaM // 3 // rAgAdiniranAkrAMtaM, krodhAdiniradUSitaM // AtmArAmaM manaH kurvan , nirlepaH sarvakarmasu // 4 // virataH kAmanogenyaH, svazarIre'pi niHstthH|| saMvegahradanirmagnaH, sarvatra samatAM zrayan // 5 // nareM vA darikhe vA, tulyklyaannkaamnH|| amAtrakaruNApAtraM, nvsaukhypraangmukhH||6|| sumeruriva niSkaMpaH, shshiivaanNddaaykH|| samIra zva niHsaMgaH, sudhIrdhyAtA prshsyte||7|| ||ssddniH kulakaM // arthaH-prANa jAya to paNa saMyamanuM eka agresarapaNuM nahIM tajanAro tathA potAnA AtmasvarUpI nahIM khasIne, parane, paNa potAnI peTheja joto, tathA TADha, pavana, ane taDakAthI paNa upatApane nahIM pAmato tathA mokSa karanArA yogarUpI amRtanAM rasAyanane pIvAnI zchA karato tathA rAga zrAdikathI nahIM AkramaNa thaye, ane krodhAdikathI nahi dUSita thaela evaM, AtmArAmarUpa manane karato, tathA sarva kAryomA ni. laipa thaela, tathA kAma jogathI virakta thayelo, tathA potAnA zarIramAM paNa spRhA vinAno, tathA vairAgyarUpI sarovaramAM nimagna thayelo, tathA sava jagoe samatAne dhAraNa karato, tathA rAjA ane darija bannenAM kalyANane tulyarIteM ivato, tathA sarvapara karuNAvAlo, javanAM sukhathI virakta thayelo, merunI peThe nizcala, caMjanI peThe AnaMda denAro, pavananI peThe saMgarahita, tathA uttama buddhivAlo dhyAna dharanAra prazaMsAne pAtra be, have nedapUrvaka dhyeyanuM svarUpa kahe . piMDasthaM ca padasthaM ca, rUpasthaM rUpavarjitam / / caturdhA dhyeyamAnAtaM, dhyAnasyAlaMbanaM budhaiH||7|| Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 yogazAstra. artha :- paMDitoe dhyAnanAM zrAlaMbana rUpa, piMDastha, padastha, rUpastha, tathA rupAtIta ema cAra prakAranuM dhyeya mAneluM be. have te dhyeyane dhAraNAnA nedothI kahe be. pArthivI syAdathAgneyI, mArutI vAruNI tathA // tatranUH paMcamI ceti, piMDasthe paMca dhAraNAH // e // : - piMDastha dhyAnamAM, pArthivI, zrAgneyI, mArutI vAruNI ne tatra evI pAMca dhAraNA hoya be. temAMthI pArthivI dhAraNA traNa - lokothI kahe be. tiryag lokasamaM dhyAyet, kSIrAbdhi tatra cAMbujaM // sahasrapatraM svarNAnaM, jaMbUdvIpasamaM smaret // 10 // tatkesaratateraMtaH, sphuratpiMgapranAMcitAM // svarNAcalapramANAM ca karNikAM pariciMtayet // 11 // zvetasiMhAsanAsInaM, karma nirmUlanodyataM // yAtmAnaM ciMtayettatra, pArthivI dhAraNetyasau // 12 // // trinirvizeSakaM // artha:- tiryak lokanA pramANa jevaDA kSIrasamudrane dhyAvavo; temAM jaMbUdvIpa jevaDuM, hajAra patranuM svarNa sarakhI kAMtivAluM evaM kamala dhyAaj, te kamalanA kesarAnI zreNimAM sphurAyamAna pIlI kAMtivAlI, tathA meru parvata jevaDI karNikA ciMtavavI, te para sapheda siMhAsana para ve - ThelA tathA karmoMno nAza karavAne udyamavaMta tharalA evA zrAtmAne ciMtatavavo; tenuM nAma pArthivI dhAraNA jANavuM. have 'lokoye karIne vicitayettathA nAcau, kamalaM SoDazacadaM // karNikAyAM mahAmaMtraM, pratipatraM svarAvalIM // 13 // rephabiMdukalAkrAMtaM, mahAmaMtre yadakSaraM // tasyarephAddiniyatIM, zanai dhUmazikhAM smaret // 14 // yI dhAraNAnuM svarUpa kahe be. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaprakAza. 431 sphuliMgasaMtatiM dhyAyet, jvaalaamaalaamnNtrN|| tato jvAlAkalApena, dadet padmaM hadi sthitaM // 25 // tadaSTakarmanirmANa, maSTapatramadhomukhaM // dahatyeva mahAmaMtra, dhyAnotyaH prblaanlH||16|| tatodevAbahiAyet padmaM vallipuraM jvalat // lAMbitaM svastikenAMte, vahnibIjasamanvitaM // 17 // dehaM padmaM ca maMtrArci, raMtarvahipuraM badiH // kRtvA sunasmasAchAmyet, syAdAgneyItidhAraNA // 17 // // SaDniH kulakaM // artha:- nAjineviSe zola patrovA kamala ciMtava, tathA tenI karNikAu~mA "a~I" evo maMhAmaMtra dhyAvavo, ane dareka patre kharonI paMkti dhyAvavI; mahAmaMtramA repha, biMSu ane kalAthI AkrAMta thaela je "hai" akSara, tenA rephathI dhIredhIre nIkalatI evI dhUma zikhAnu smaraNa karavU palI temAM sphuliMgonI zreNI, ane jvAlAnI paMkti dhyAvavI par3I te jvAlAnA samUhathI hRdayamA rahelA kamalane bAlavaM, par3I te mahAmaMtranA dhyAnathI utpanna thaelo prabala agni ATha karmonA nirmANa rUpa tathA nIcemukhavAlA ATha patrone bAle panI dehathI bahAra agni samIpa balatA tathA svastikathI lAMbita ane agnibIje karIne sahita evA kamalane dhyAva, panI maMtranI zikhA ane aMtara agminI samIpa deha ane padmane, bahAra kahADIne jasmasAt karyA bAda zAMta tharbu, e AgneyI dhAraNA jANavI. have ve zlokoe karIne vAyavI-dhAraNAnuM svarUpa kahe . tatastrinuvanAnogaM, parayaMtaM smiirnnN|| cAlayaMtaM girInabdhIna, donayaMtaM viciMtayet // 15 // tabanasmarajastena, zIghramuya vAyunA // haDhAnyAsaH prazAMtAtmA, nayediti ca maarutii||20|| arthaH- par3I traNe juvanone pUrI detA, tathA parvata ane samujne paNa Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 yogazAstra. calAyamAna karatA evA pavanane dhyAvavo, tathA par3I uparanI jasmane te vAyuthI turata uDADIne, dRDha anyAsathI zrAtmAne zAMta karavo e mArutI (vAyavI) dhAraNA jANavi. . have be zlokothI vAruNI dhAraNAnuM svarUpa kahe . smarerSasudhAsAre, rghanamAlAkulaM nnH|| tato'rdhedusamAkrAMtaM, maMDalaM vAruNAMkitaM // 1 // nanastalaM sudhAMnoniH plAvayettatpuraM ttH|| tajjaH kAyasaMnUtaM, dalayediti vaarupii||22|| arthaH- amRta sarakho varasAda varasAvanAlaM, tathA meghamAlAthI Akula evA AkAzanuM smaraNa karavaM, tathA panI ardhacaMthI AkrAMta thae tathA vAruNathI aMkita thayeluM maMgala dhyAva, panI te najastalane amRta sarakhA pANIthI plAvita karavU, ane ekaThI thaelI te rajane dhovI; evI rIteM vAruNI dhAraNA jANavI. have tatranU dhAraNAne traNa zlokeM karIne upasaMharatA thakA kahe je. saptadhAtuvinAnUtaM, pUrNeduvizadadyutiM // sarvakalpamAtmAnaM, zubuddhiH smretttH||23|| tataH siMhAsanArUDhaM, srvaatishynaasurN|| vidhvastAzeSakarmANaM, kalyANamahimAnvitaM // 24 // svAMgagarne nirAkAraM, saMsmarediti ttrnuuH|| sAcyAsatipiMDasthe yogI zivasukhaM najet // 25 // arthaH- panI sAta dhAtu vinA utpanna thayevU, tathA saMpUrNa caMbasarakhI sapheda kAMtivAlu, tathA sarvajJa sarakhaM, evaM zrAtmakharUpa, zubuddhi yogIyeM dhyAvaq, paDI siMhAsanapara beTheDhuM, sarva atizayathI zonatuM, nAza karela be, sarva karmo jeNe evaM, kalyANakanA mahimAyeM karI sahita, potAnA aM. gagarnamAM AkArarahita evaM khAtmasvarUpa je dhyAvaq, te tatradhAraNA kahevAya: evI rItanA piMDastha dhyAnamAM, anyAsayukta thaelo yogI mo. kSasukhane jajI zake. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaprakAza. veNa zlokoyeM karIne, piMDastha dhyeyanuM mAhAtmya kahe be. zrAMta miti piMDasthe, kRtAbhyAsasya yoginaH // prabhavaMti na durvidyA, maMtramaMDalazaktayaH // 26 // zAkinyaH tujhyoginyaH pizAcAH pizitAzinaH // trasyaMti tatkSaNAdeva, tasya tejosa diSNavaH // 27 // puSTAH karaTinaH siMhAH, zaranAH pannagA api // jighAMsavo'pi tiSThati, staMnitA iva dUrataH // 28 // // trinirvizeSakaM // 433 artha:- evI rIteM piMDastha dhyAnamAM karela be, atyaMta abhyAsa jeNeM evA yogIne uccATana, mAraNa staMjana dhyAdika vidyArja, maMtra, maMDala zativigere parAbhava karI zakatAM nathI. tema zAkinI, kruddha yoni, pizAca, mAMsAhArI vigere tenAM tejane sahana nahIM karatA thakA tatkSaNa trAsa pAme ; tathA duSTa vA hAthI siMha, aSTApada sarpa vigere ghAtakI prANI paNa staMjitanI peThe tenAthI daraja rahe be. evI rIteM paramAIta zrI kumArapAla rAjAthI sevAyelA AcArya mahArAja zrI hemacaMdrajI ye racelA zradhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thayela ne padvabaMdha jeno, evA zrI yogazAstramAM pote kareluM sAtamA prakAzanuM vivaraNa saMpUrNa thayuM // zrIrastu // " zrI jinAyanamaH // aSTamaH prakAzaH prArabhyate // dave padastha dhyeyanuM lakSaNa kahe . yatpadAni pavitrANi, samAlaMgya vidhIyate // tatpadasthaM samAkhyAtaM, dhyAnaM siddhAMtapAragaiH // 1 // artha :- je dhyAna pavitra padonuM ( maMtrAkSaronuM ) zrAlaMbana laine karAya be, tene siddhAMtanA pAragAmiuyeM " padasthadhyAna" kaheluM be. 55 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 yogazAstra. tatra SoDaza patrADhye, naanikNdgtebuje|| svaramAlAM yathApatraM, bhramaMtI pariciMtayet // 3 // caturvizatipatraM ca, hadi padmaM sakarNikaM // varNAnyathAkramaM tatra, ciMtayetpaMcaviMzatiM // 3 // vAje'STadale varNA, STakamanyattataH smaret // saMsmaranmAtRkAmevaM, syaatjhaanpaargH||4|| arthaH- nAnikaMdapara rahelA tathA zola patrovAlA kamalapara patrapatrapratye bramaNa karatI evI kharonI paMkti ciMtavavI; valI hRdayamA covIza patronuM karNikAsahita kamala ciMtava; tathA tepara anukrameM pacIza vyaMjanone ciMtavavA. par3I ATha patravAlA mukha kamalapara bIjA zrApa vyaMjano ciMtavavA; evI rItanI mAtRkAne smaraNa karatAM thakAM (trikAla) jJAnamAM pAragAmI thavAya. have tenuM phala kahe . dhyAyato'nAdisaMsijhan varNAnetAnyathAvidhi // naSTAdiviSaye jJAnaM, dhyAturutpadyate kSaNAt // 5 // arthaH-evI rItanAM anAdisika evA te akSarone vidhipUrvaka dhyAvatAM thakAM, dhyAna dharanArane kSaNavAramAMnaSTAdika viSayamA jJAna utpanna thAyaDe, have bAra zlokoyeM karIne prakArAMtarathI padamayI devatAne dhyeyapaNAyekarIne dekhADe be. athavA nAnikaMdAdhaH, padmamaSTadalaM smaret // svarAlikesaraM ramyaM, vargASTakayu tairdlaiH||6|| dalasaMdhiSu sarveSu, sighastutivirAjitaM // dalAyeSu samagreSu, mAyApraNavapAvitaM // 7 // tamyAMtaraMtimaM varNa, mAdhavarNapuraskRtaM // rephAkrAMtaM kalAbiMda, ramyaM prAleyanirmalaM // 7 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSThamaprakAza. 435 ardamityadaraM prANaM, prAMtasaMsparzi pAvanaM // hasvaM dIrgha plutaM sUkSma, matisUkSmaM tataH paraM / e|| graMthIna vidArayannAni, kNtthhRddhNttikaadikaan|| susUkSmadhvaninA madhya, mArgayAyi smretttH||10|| atha tasyAMtarAtmAnaM, plAvyamAnaM viciMtayet // biMdutaptakalAniryat, diirgauraamRtominiH||11|| tataH sudhAsaraHsUta, ssoddshaabjdlodre|| AtmAnaM nyasya patreSu, vidyAdevIzca SoDaza // 12 // sphuTasphaTikanuMgAra, drdiirsitaamRtaiH|| AbhirAplAvyamAnaM svaM, ciraM citte viciNtyet|| 13 // athAsya maMtrarAjasyA, nidheyaM parameSTinaM // ardataM mUrdhani dhyAyat , zukSasphaTikanirmalaM // 14 // tadhyAnAvezataH sohaM sodmityaalpnmudH|| niHzaMkamekatAM vidyA, dAtmanaH prmaatmnH|| 15 // tanonIrAgamadveSa, mamodaM sarvadarzinaM // surAya' samavasRtau, kurvANaM dharmadezanAM // 16 // dhyAyannAtmAnamevettha, maninnaM paramAtmanA // lanate paramAtmatvaM, dhyAnI nirdhUtakalmaSaH // 17 // // dvAdazabhiH kulakaM // arthaH- athavA nAnikaMdanI nIce zrAvapAMkhaDI, kamala dhyAvavaM, temAM kharanI paMktisahita kesarArja, tathA ATha vargonAM zradarovAlAM, patro dhyAvAM; pAMkhaDIu~nA saghalA sAMdhArjamAM siddhanI stutirUpa "hI" pada dhyAva, tathA teunA saghalA agrajAgomAM mAyA praNavarUpa "hI" e pada dhyAvaq; valI tenI bacce belA zradara hakAra, tathA pehelA zradara zrakArane agADI mukIne smaravU, ane te hakArapara repha caMDakalA ane bi Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 yogazAstra. 5 mukavAM vane tethI barapha sarakhaM ujvala " " evaM pada thaze. ane te pada prANaprAMtane sparza karanAeM, tathA pApone nAza karanAruM De, ane i. sva dIrgha, sUkSma ne atisUkSma evo uccAra thAya; evI rIteM uccAra karavAthI te nAji, kaMTha, ane hRdayathI ghaMTikAdi gAMgene vidAre, pI - tyaMta sUkSma dhvanithI madhya mArgamAM jatuM tene smarakuM; paDhI biMDuthI tapta thayelI kalAmAMthI nikalatA dUdha sarakhA sapheda amRtanA mojAuthI aMtarA tmAne jiMjAvatuM evaM tene ciMtavanuM paDhI amRtanA sarovarathI utpanna thayelA tathA sola pAMkhaDIvAlA kamalanA madhyabhAgamAM zrAtmAne rAkhIne, te pa tromA zola vidyAdevIune ciMtavavI, pachI sphaTika sarakhI nirmala kArImAMthI karatA dUdha sarakhA sapheda zramRtacI potAne lAMbA kAlasudhi siMcAtA ciMtaaj; paDhI thA maMtrarAjanA zrabhidheya tathA parameSTI ane sphaTika sarakhA nirmala evA zrane mastakane viSe dhyAvavA, paDhI te dhyAnanA zrAvezI " sohaM sohaM " ema vAraMvAra kar3etAM thakAM zaMkArahita thA. tmAsAthe paramAtmAnI ekatA jANavI, paDhI rAga, dveSa ne moharahita, sarvadarzI, devothI pUjanIya tathA samavasaraNamAM dharmadezanA detA, evA paramAtmAne daNA zrAtmAsAthe dhyAvatAM thakAM dhyAna dharanAra yogI klezane nAza karato thako, paramAtmapaNAne pAme. valI paNa prakArAMtara zrI paMcamayI devatAnuM pAMca zlokoyeM karIne svarUpa kahe. yA maMtrAdhipaM dhImAna, UrdhvAdhorephasaMyutaM // kalAbiM'samAkrAMta, manAdatayutaM tathA // 18 // kanakAMnojagarbhasthaM, sAMpracaMAMzunirmalaM // gagane saMcaraMtaM ca vyApnuvaMtaM dizaH smaret // 19 // tatovizaMtaM vakrAje, bhramaMtaM bhrUlatAtare // sphuraMtaM netrapatreSu tiSThataM nAlamaMDale // 20 // niryAtaM tAluraMdhreNa zravaMtaM ca sudhArasaM // spardhamAnaM zazAMkana, sphuraMtaM jyotiraMtare // 21 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaprakAza. 430 saMcaraMtaM nanonAge,yojayaMtaM shivshriyaa| sarvAvayavasaMpUrNa, kuMnakena viciMtayet // 22 // // paMcaniH kulakaM // arthaH- athavA buddhimAn mANase maMtrAdhirAjane uMce ane nIceM rephasahita, tathA kalA ane bichuthI AkrAMta ane anAhatanAdeM karIne yuta karavo, tathA tene suvarNakamalanA madhyanAgamA raheDhuM, tathA ghATA evA caMjanA kiraNo sara nirmala, tathA AkAzamA saMcaratuM, ane dizAu~mAM vyApatuM tathA panI mukhakamalamA pesatuM vRkuTIUmAM bramaNa karatuM, netromAM sphurAyamAna thatuM, kapAlapara rahetuM, tAburaMdhathI nikalatuM, jyotinI aMdara sphuratuM, AkAzajAgamAM saMcaratuM, mokSalajhI sAthe joDAtuM, tathA sarva avayaveM karIne saMpUrNa evaM kuMnake karIne ciMtavavaM. kayu De ke, akArAditakArAMtaM, rephamadhyaM sabiMjkaM // tadeva paramaM tatvaM, yojAnAti satatvavit // 13 // arthaH- akArathI mAMDIne hakAra paryaMta, madhye repha ane biMcha sahita, evI rItanAM parama tatvane je jANe , teja tatvane jANanAro be. have dhyAnamAM maMtrarAjanuM phala kahe . madAtatvamidaM yogI, yadaiva dhyAyati sthirH|| tadevAnaMdasaMpadna, muktizrIrupatiSThate // 24 // arthaH- sthira evo yogI aa mahAtatvane jyAre dhyAve , teja vakhata AnaMdanI saMpadAnI nUmisamAna evI muktirUpI lakSmI prApta thAya be. rephabiMjakalAdInaM, zubhraM dhyaayettto'drN|| tato'nadaratAM prApta, manuccArya viciMtayet // 25 // arthaH- panI repha, biMduthane kalAvinAno sapheda akSara ciMtavavo, panI adara rahitapaNAne prApta thaye, tathA na uccArI zakAya, evaM ciMtavaq. nizAkarakalAkAra, sUkSmaM naaskrnaasvrN|| anAhatAnidhaM devaM, visphuraMtaM viciMtayet // 26 // Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 yogazAstra. arthaH- caMjanI kalAnA zrAkAra sarakhaM, sUkSma, tathA sUryasarakhaM tejakhI, ane sphurAyamAna thatuM evaM anAhata nAmanA devatuM ciMtavana karavU. paThI, tadeva ca kramAtsUkSma, dhyAyedvAlAgrasaMninaM // daNamavyaktamIdeta, jagajjyotirmayaM ttH||2|| arthaH- par3I anukrameM teneja vAlanA zraya nAgasarakhaM sUkSma dhyAvag, palI kSaNavAra sudhi jagat jyotirmaya zravyakta jovu zrane evI rIte, pracyAvya mAnasaM ladayA, daladaye dadhataH sthirN|| jyotiradayamatyada, maMtarunmIlati krmaat||2|| arthaH- layamAMdhI alakSyamAM dhAraNa karAtuM, eTale atyaMta sUkSma thatuM, ebuM akSaya jyoti anukrameM aMtaramA pragaTa thAya . . iti layaM samAlaMbya, udayanAvaH prkaashitH|| niSamamanasastatra, sidhyatyanimataM muneH||she|| arthaH- evI rIteM lathanA AlaMbanazrI lakSyano jAva kahyo; temAM nizcala manavAlA yogInuM zaThita siddha thAya . tathA, tathA hRtpadmamadhyasthaM, shbdbrhmaikkaarnnN|| svaravyaMjanasaMvItaM, vAcakaM prmessttinH||30|| mUIsaMsthitazItAMzu, kalAmRtarasaplutaM // kuMnakena mahAmaMtraM, praNavaM pariciMtayet // 31 // arthaH- hRdayakamalanA madhyabhAgamA raheDhuM, tathA eka brahmazabdanA kAraNarUpa, zrane khara tathA vyaMjanathI vITAyelo, ane parameSTino vAcaka, tathA mastakapara rahela caMjanI kalAnA amRtarasathI jIjAyelo, evA mahAmaMtra praNavarUpa OMkArane kuMjaka nAmanA prANAyAmavaDe ciMtavavo, have tenA dhyeyapaNAmAM prakArAMtaro kahe . pItaM staMne'ruNaM vazye, donaNe vimprnN|| kRSNaM vizeSaNe dhyAyet, karmaghAte zazipranaM // 3 // arthaH- staMjanamAM pIluM, vazIkaraNamA lAla, dojanamA paravAlA sarakhaM, vizeSamAM kAlu tathA karmaghAtamAM caMjasarakhaM dhyAvaQ. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaprakAza. 43e have prakArAMtarathI padamayI devatAne stave be. tathA puNyatamaM maMtraM, jagatritayapAvanaM // yogI paMcaparameSTi, namaskAraM viciMtayet // 33 // arthaH- tathA yogI atyaMta pavitra, tathA traNe jagatne pavitra karanArA, evA paMcaparameSTIne namaskArarUpa atyaMta pavitra maMtrane smaravo. par3I, aSTapatre sitAMnoje, karNikAyAM kRtsthiti|| AdyaM saptAdaraM maMtraM, pavitraM ciMtayettataH // 34 // arthaH- zrAu pAMkhaDIvAlA sapheda kamalamA rahelI karNikAmAM karela , sthiti jeNe, evA pehelAM, sAta akSarovAlA "namo arihaMtANaM" evA pavitra maMtrane ciMtavavo.. sidhAdikacatuSkaM ca,dipatreSu yathAkramaM // cUlApAdacatuSkaM ca, vidikapatreSu ciMtayet // 35 // arthaH-sika zrAdika cAre pado anukrameM dizAuMnA patromAM. tathA vidizAnAM patromAMuparanA "esopaMcanamukkAro ityAdi" cAra pado ciMtavAM. trizudhyA ciMtayannasya, zatamaSTottaraM muniH|| muMjAno'pi lanetaiva, caturthatapasaH phalaM // 36 // arthaH-mana, vacana zrane kAyAnI zuddhithI tene ekasone zrAgvAra ciM. tavato muni, jojana karatAM thakAM paNa upavAsarnu phala melavI zake je. enameva mahAmaMtraM, samArAdhyeda yoginH|| trilokyApi madIyaMte, 'dhigatAH paramAM zriyaM // 37 // arthaH- evI rItanA mahAmaMtrane zrahIM zrArAdhIne, parama lakSmIne prApta thaelA yogI traNe lokathI paNa pUjAya be. tathA, kRtvA pApasadasnANi, datvA jaMturAtAni ca // amuM maMtraM samArAdhya, tiryaMco'pi divaM gtaaH||37|| arthaH- hajAro pApo karIne, tathA seMkaDo prANijne haNIne paNa zrA maMtranuM zrArAdhana karIne kaMbala zaMbala Adika tiryaco paNa devaloke gayA le. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 yogazAstra. valI prakArAMtarathI te vidyA kahe . gurupaMcakanAmotthA, vidyA syAt SoDazAdarA // japana zatadvayaM tasyA, zcaturthasyApnuyAtphalaM // 35 // arthaH- gurupaMcaka ketAM paMca parameSTinAM phakta nAmarUpa zola akSarovAbI vidyA thAya, ane tene baso vAra japavAthI upavAsa, phala mave. tathA, zatAni trINi SaDvarNa, catvAri caturadaraM // paMcavarNa japana yogI, cturthphlmshnute||40|| arthaH- "zrarahaMta siddha" e ba akSaranI vidyA traNaseM vAra japavAthI, "zrarahaMta" e cAra akSaranI vidyA cArasovAra japavAthI, tathA "thasiAusA" e pAMca akSaranI vidyA pAMcavAra japavAzrI yogI upavAsarnu phasa melavI zake. tathA, prattideturevaita, damISAM kathitaM phalaM // phalaM svargApavargoM tu, vadaMti prmaarthtH||41|| ' artha:-- AmanuM thA phala to phakta pravRttinA heturUpa kayuM , paNa para___ mArthathI to tenuM svarga zrane mokSarUpa phala le. ____ valI prakArAMtarathI padamayI devatA viSe kahe je. paMcavarNamayI paMca, tatva vidyoddhRtA zrutAt // .. anyasyamAnA satataM, navalezaM nirasyati // 42 // arthaH- "kSA horakSAkSaH asiyA usA namaH"evI rItanI pAMca zrada rovAlI, tathA pAMca tatvovAlI, tathA vAdanAmanA pUrvamAthI ukarI kahADelI, vidyA hamezAM abhyAsa karAtI thakI thatA klezone dUra kare . tathA, __ maMgalottamazaraNa, pdaanyvygrmaansH|| catuHsamAzrayAeyeva, smaran modaM prapadyate // 43 // arthaH- cAra maMgala, cAra lokottama, zrane cAra zaraNa tenuM smaraNa karato thako prANI mokSapadane pAme be. tathA, . muktisaukhyapradAM dhyAye, vidyAM paMcadazAdarAM // sarvajJAnaM smarenmaMtraM, sarvajJAnaprakAzakaM // 14 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaprakAza. 442 arthaH- mokSasukhane denArI paMdara akSarI vidyA dhyAvavI, ane sarvajJAna prakAza karanAro " zrIkSI arhanamaH evA sarvAtulya maMtranesmaravo. vaktuM na kazcidapyasya, pranAvaM sarvataH dmH|| samaM nagavatA sAmyaM, sarvazena binarti yH||45|| arthaH- sarvajJapaNAyeM karIne prajunI tulanAne je dhAraNa kare , evo kayo mANasa thA maMtranA prajAvane kahevAne samartha thAya.? tathA, yadIchedUnavadAvAgneH, samunnedaM daannaadpi|| smarettadAdimaMtrasya, varNasaptakamAdimaM // 46 // arthaH- jo navarUpI dAvAnalanA eka kSaNavAramAMnAzane zchatA hoyeM, to mUlamaMtranA pehelA sAta akSarona (namo arahaMtANaM) smaraNakara. paMcavarNa smarenmaMtraM, karmanirghAtakaM tathA // varNamAlAMcitaM maMtraM, dhyAyet sarvAnayapradaM // 4 // arthaH- karmoMne nAza karanArA pAMca akSaranA maMtrane tathA akSaronI zreNiyukta ane sarva prakAranAM ajayane denArA evA maMtrane paNa dhyAvavo. have daza zlokoyeM karIne vyuSTisahita maMtrAdara kahe be. dhyAyeta zitAnaM vakrAMta, raSTavargI dlaassttke| anamo arahaMtANa, miti varNAnapikramAt // 4 // kesarAlI svaramayIM, sudhAbiMjavinUSitAM // karNikAM karNikAyAM ca, caMbiMbAtsamApatat // 4 // saMcaramANaM vakreNa, prnaamNddlmdhygN|| sudhAdIdhitisaMkAzaM, mAyAbIjaM viciMtayet // 50 // tato bhramaMtaM patreSu, saMcaraMtaM nanastale // dhvaMsayaMtaM manovAMtaM, sravaMtaMca sudhArasaM // 5 // tAluraMdhreNa gataM, lasaMtaM bhuultaaNtre|| trailokyAciMtyamAhAtmyaM, jyotirmayamivAdbhutaM // 5 // Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 yogazAstra. ityamuM dhyAyato maMtraM, punnymekaaymaansN|| vAGmanomalamuktasya, zrutajhAnaM prakAzate // 3 // mAsaiH SaniH kRtAnyAsaH, sthiriinuutmnaasttH|| niHsaraMtI mukhAnojA, bikhAM dhUmasya pazyati // 54 // saMvatsaraM kRtAnyAsa, stato jvAlAM vilokte|| tataH saMjAtasaMvegaH, sarvajJamukhapaMkajaM // 5 // sphuratkalyANamAdAtmyaM, saMpannAtizayaM ttH|| nAmaMDalagataM sAdA, diva sarvajJamIdate // 56 // tataH sthirIkRtasvAMta, sttrsNjaatnishcyH|| muktvAsaMsArakAMtAra, madhyAste sijhimaMdiraM // 5 // // dazajiH kulakaM // arthaH- mukhanI aMdara ATha pAMkhaDIunu kamala dhyAvatuM tathA te pAMkhaumAM adaronA ATha vargoM dhyAvavA, tathA "OM namo arahaMtANaM" evI rItanAM adarone paNa anukrameM dhyAvavAM; valI kharamaya kesarAnI paMkti temAM dhyAvavI, tathA sudhAbiM'zrI vinUSita evI karNikA temAM dhyAvavI, ane te karNikAmAM caMDanA biMbadhI paDatuM, tathA mukheM karIne saMcAra karatuM ane prajAnA maMDalanI vacce rahej, tathA caMsarakhaM mAyAbIja ciMtava_ panI patromAM bramaNa karatuM AkAzatalamA saMcaratuM mananA aMdhakArane nAza karatuM, gola, sudhArasavAyU~, tAluchArathI jatuM bhrUkuTImAM ulasAyamAna thatuM, traNe lokomA aciMtya mAhAtmyavAhu~, tathA jyotirmayanI peThe anuta, evI rItanA pavitra maMtrane ekAgra cittathI smaratAM thakAM, mana vacananA ma. lathI sukAyelAne zrutajJAna utpanna thAya be; evI rIteM sthira maneM karIne ba mAsasudhi abhyAsa karavAthI, mukhakamalamAMthI nikalatI evI dhuMvADAnI zikhAne juve . tathA evI rIte eka varSasudhi anyAsa karavAthI te mu. khamAMthI nikalatI jvAlAne jora zake be, panI vairAgyayukta thavAthI sarvajhanA mukhakamalane jora zake be, tathA panI sphurAyamAna be, kalyANakotuM mAhAtmya jemanuM tathA prApta zrayela , atizayo jemane, evA sarvajJane sA. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaprakAza. 443 kSAt jAmaMDalamA rahelA juve be; panI manane sthira karIne, tathA nizcayayukta thazne, saMsArarUpI vanane tajIne mokSamaMdirapratye jAya . zazibivAdivobhUtAM, savaMtImamRtaM sdaa|| vidyAM dimitinAlasthAM, dhyAyetkalyANakAraNaM // 5 // arthaH- caMbidhI utpanna thaenI, tathA hamezAM amRtane karanArI, zrane kalyANanAM kAraNanAM kAraNarUpa kapAlamA rahelI "di" nAmanI vidyAne dhyAvavI. hIrAMnodheviniyAMtI, plAvayaMtI sudhaaNbuniH|| nAle zazikalAM dhyAyet , sijhisopAnapati ||ee|| arthaH-kSIrasamuthI nikalatI, tathA amRtamaya jalazrI plAvana karatI ane moda pratye nisaraNI sarakhI evI caMDakalAne jAlamAM dhyAvavI. asyAH smaraNamAtreNa, truttydnvnibNdhnH|| prayAti paramAnaMda, kAraNaM padamavyayaM // 6 // arthaH- tenAM smaraNamAtrathIja navanAM nibaMdhanane toDIne parama AnaMdanAM kAraNarUpa evA mokSapadapratye jAya . tathA, nAsAgre praNavaHzUnya, manAhatamiti tryN|| dhyAyana guNASTakaM labdhvA, jJAnamApnoti nirmalaM // 6 // arthaH- nAsikAnA agrabhAgapratye praNava, zUnya, ane anAhata ema traNene dhyAvatAM thakAM, aNimAdika ATha guNone melavIne nirmala evaM jJAna pAme be. zaMkhakuMdazazAMkAnAM, strInamUna dhyAyaMtaH sadA // samayaviSayajJAna, prAgalbhyaM jAyate nRNAM // 6 // arthaH- zaMkha, Dolara ane caMDa sarakhA evA te traNene hamezAM dhyAvatAM - thakAM, mANasone saghalI vastuUnAM jJAnanI caturAz zrAve . tathA, vipArzvaprANava, prAMtayormAyayATataM // sohaMmadhye vimUrdhAnaM, ahnIkAraM viciMtayet // 3 // arthaH- banne paDakhe ve prANava banne beDe mAyAdhI vITAyelo, " sohaM" Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 yogazAstra. eTavaM madhyamAM zrane jene mastake viDe evA ahrIMkArane ciMtavavo, tathA, kAmadhenumivAciMtya, phlsNpaadndmaaN|| anavadyAM japeviyAM, gaNanRvadanojatAM // 6 // arthaH- kAmadhenunI peThe,aciMtya phala saMpAdana karavAne samartha, tathA gaNadharonA mukhathI nikalelI evI avadyarahita (nirdoSa) vidyAne japavI. tathA. SaTakoNe apraticakre, phaDiti pratyekamadaraM // savyatyasipicakrAya, svAdA bAhye'pasavyataH // 65 // nUtAMtaM bisaMyuktaM, tanmadhye nyasya ciMtayet // namojiNANamityAdau, roMpUrvai rvessttyebdiH||66|| arthaH- khuNAvAlA apraticakramA phaD evA pratyeka zradara tathA jamaNI bAjuye " sikicakrAya svAhA" tathA DAbI bAjuye bAhAranA nAgamAM, jUtAMta biMphusahita, tenI aMdara rAkhIne ciMtavavaM, tathA namo jiNANaM ityAdika roM pUrve karIne bahArathI vITavU. tathA, aSTapatre'buje dhyAye, dAtmAnaM dIptatejasaM // praNavAdyasya maMtrasya, varNAn patreSu ca kramAt // 6 // arthaH- zraAtmAmAM AnaMdI evA mANaseM zrAu patrovAlA kamalamAM tejane dhyAvaq, tathA tenAM patromAM anukrameM praNava Adika maMtranAM zradarone dhyAvAM, tathA, . pUrvAzAnimukhaH pUrva, madhikRtyAdimaMDalaM // ekAdazazatAnyaSTA, daramaMtraM jpetttH|||| arthaH-pabIdizA sanmukha pUrve AdityamaMDalanuM zradhikaraNa karIne pATha adaronA maMtrane, agyArasovAra japavo. pUrvAzAnukramAdeva, muddishyaanydlaanypi|| aSTarAnaM japedyogI, sarvapratyUdazAMtaye // 6 // arthaH- evI rIteM pUrva dizAnA anukramayI anya patrone paNa uddezIne yogI sarva vighnonI zAMtimATe ATharAtrisudhi japa karavo. tathA, Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaprakAza. 445 aSTarAtre vyatikrAMte, kamalasyAsyavartinaH // nirUpayati patreSu, varNAnetAnanukramaM // 70 // arthaH- evI rIte ATharAtri gayAbAda A kamalanAM patromAM vartatA evA thA adarone anukrameM nirUpaNa kare . nISaNAH siMhamAtaMga, rataHpranRtayaH kSaNAt // zAmyaMti vyaMtarAzcAnye, dhyaanprtyuuhdetvH||1|| arthaH- dhyAnamAM vighnanUta evA jayaMkara, siMha, hAthI, rAkSasa, vyaMtara tathA vIjA prANI paNa kaNavAramAM zAMta thAya ne. maMtraH praNavapUrvo'yaM, phlmaihikmibuniH|| dhyeyaH praNavahInastu, nirvaannpdkaaNdiniH|| 2 // arthaH- A lokasaMbaMdhi phalane zvanArAye praNavapUrvaka A maMtrane dhyAvavo, ane modAsukha zvanArAye prANavarahita dhyAvavo. tathA, ciMtayedanyamapyenaM, maMtraM krmoghshaaNtye|| smaret satvopakArAya, vidyAM tAM pApanakSiNIM // 73 // arthaH- konA samUhanI zAMtimATe vIjA paNa A maMtrane ciMtavavo, tathA prANIu~nA upakAramATe pApone lakSaNa karanArI te vidyAne smaravI. prasIdati manaH sadyaH, paapkaalunnymujjti|| pranAvAtizayAdasyA, jJAnadIpaH prakAzate // 4 // arthaH- AnA prajAvAtizayathI mana turata prasAdane pAme , tathA pAparUpI kAnuSyane taje be, ane jJAnarUpI dIvo prakAzane pAme be. jJAnavaniH samAnAtaM, vanasAmyAdiniH sphuttN|| vidyAvAdAtsamuddhRtya, bIjanUtaM shivshriyH|| 35 // janmadAvaDhu tAzasya, prshaaNtinvvaaridN|| gurUpadezAvijhAya, sikScakra viciMtayet // 7 // arthaH- vajrakhAmI Adika zAniye vidyAvAdamAMthI udharIne mokSalakSmInAM vIjarUpa pragaTarIteM kadekheM, tathA janmarUpI dAvAnalane zAMta ka Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 yogazAstra. ravAmAM navA varasAda sarakhaM, siddhacakra gurunA upadezathI jANIne ciMtavavaM. nAnipajhe sthitaM dhyAye, dakAraM vizvatomukhaM // sivarNa mastakAMnoje, akAraM vadanAMbuje // 7 // ukAraM hRdayAMnoje, sAkAraM kaMThapaMkaje // sarvakalyANakArINi, bIjAnyanyAnyapi smaret // 7 // arthaH- cAre bAjuthI mukhavAlA evA dakArane nAnipadmamA rahelo dhyAvavo, tathA si akarane mastakarUpI kamalapara rahelo dhyAvavo, ane mukharUpI kamalapara zrAkArane dhyAvavo, hRdayarUpI kamalapara ukArane tathA kaMTharUpI kamalapara sAkArane dhyAvavo, zrane evI rIteM sarva kalyANanAM bIjAM paNa bIjone dhyAvavAM. tathA, zrutasiMdhusamudbhUtaM, anyadapyadaraM padaM // azeSa dhyAyamAnaM syA, nirvaannpdsidhye|| e|| arthaH- siddhAMto rUpI samuthI utpanna thayelA, evA bIjA paNa saghalA akSara padane dhyAvavAthI te mokSapadanI sidhimAde thAyaje. kemake, - vItarAgo navedyogI, yatkicidapi ciMtayet // tadeva dhyAnamAnAta, manyagraMtheSu vistarAt // 7 // arthaH- mATe uparakahelAM padomAMdhI je kaI yogI ciMta, tethI vitarAga thAya, ane te dhyAna anya graMthomAM vistArathI ApeDhuM . evaM ca maMtravidyAnAM, varNeSu ca padeSu ca // vizleSaH kramazaH kuryA, lakSmInAvopapattaye // 2 // artha:- evI rIte maMtra vidyAnAM akSaro ane padomAM anukrameM bakSamIjAvanI prAptimATe vizleSa karavo. ' evI rIteM paramAIta zrIkumArapAla rAjAthI sevAelA evA zrAcArya mahArAja zrIhemacaMajIe banAvelA adhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thaena , paTTabaMdha jeno evA thA yogazAstramA poteja kare zrApamA, pra. kAzanuM vivaraNa saMpUrNa thayu. zrIrastu. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaprakAza. 44 ||shrii jinAya nmH|| navamaH prakAzaH prArabhyate. have sAta zlokoyeM karIne rUpastha dhyeyatuM kharUpa kahe . modazrIsaMmukhInasya, vidhvstaakhilkrmnnH|| caturmukhasya niHzeSa, nuvnaanydaayinH||1|| iMjamaMDalasaMkAza, btrtrityshaalinH|| lasanAmaMDalAnoga, viddNbitvivsvtH|||| divyAMninirghoSa, giitsaamraajysNpdH|| raNadirephaUMkAra, mukhraashokshoninH||3|| siMhAsananiSamasya, vIjyamAsya caamraiH|| surAsuraziroratna, diiptpaadnkhaateH||4|| divyapuSpotkarAkIrNA, sNkiirnnprissddhvH|| utkaMdharairmRgakulaiH, piiymaankldhvneH||5|| zAMtavairenasiMhAdi, smupaasitsNnidheH|| pranoH samavasaraNa, sthitasya prmessttinH||6|| sarvAtizayayuktasya, kevljnyaannaasvtH|| arhatorUpamAlaMbya, dhyAnaM rUpasthamucyate // 7 // // saptatiH kulakaM // arthaH- mokSanI lakSmInI sanmukha thaelA, tathA nAza karela , saghalAM karmoM jemaNe evA, tathA cAra mukhovAlA, tathA saghalA juvanone ajayadAna denArA, tathA caMjamaMDala sarakhA traNa batrothI zojatA, tathA ulasAyamAna thatA nAmaMDalathI tulanA karela , sUryanI paNa jemaNe evA, tathA divya iMjinA zabdo sahita uttama ne gItanI saMpadA je. manI evA, tathA UMkAra karatA evA jamarAUnA zabdathI mukharita (zabdAyamAna) thaela be, azoka vRda jemanuM evA. tathA siMhAsanapara bevelA, ane cAmarothI vijAtA evA, tathA surAsuranA mukuTothI kAMti Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 yogazAstra. yukta ela be; nakhonI zojA jemanI evA, tathA divya puSponA samUhothI jarAi gayela be, pariSadA jemanI evA, tathA uMcI DokIvAlAM - raNIyAMthI pIvAyelo be, madhura zabda jemano evA, tathA zAMta thaela be, paraspara vaira jemanAM, evA hAthI siMha vigerethI upAzrita rea be, najadikano jAga jemano evA, tathA samavasaraNamAM veThelA, tathA saghalA atizayoyeM karIne yukta evA, tathA kevala jJAnathI yukta evA, paramAtmA arihaMta prajunAM zrAlaMbanathI je dhyAna dharatuM te rUpastha dhyAnakadevAya be. 1 have RNa zlokoyeM karIne prakArAMtarathI rUpastha dhyeyanuM svarUpa kahe . rAgadveSamahAmoha, vikArairakalaMkitaM // zAMtaM kAMtaM manohAri, sarvalakSaNalakSitaM // 8 // tIrthakairaparijJAta, yogamudhAmanoramaM // aNoramaMdamAnaMda, niHsyaMdaM dadadadbhutaM // e // jineM'pratimArUpa, mapi nirmalamAnasaH // nirnimeSadRzA dhyAyan, rUpasyadhyAnavAn bhavet // 10 // // trinirvizeSakaM // arthaH- rAga dveSa ne mohanA vikArathI kalaMkarahita gharaluM, zAMta, tejakhI, manohara, sarva lakSaNeM karIne yukta, anya tIrthiyoyeM nathI jANelI evI yogamudrAyeM karIne manohara, AMkhone atyaMta AnaMda, zrApanAeM, evaM jineMdranI pratimArUpa dhyAnane nirmala manathI ne animeSa dRSTI dhyAvatAM kAM, rUpastha dhyAnavAlo prANI thAya be. tathA, yogI cAjyAsayogena, tanmayatvamupAgataH // sarvajJInUtamAtmAna, mavalokayati sphuTaM // 11 // artha :- yAroM karIne tanmayapaNAne prApta thalo yogI potAne sarvajJarUpa thalo pragaTarIteM jue be- tathA, sarvajJobhagavAn yoya, mahamevAsmisadhruvaM // evaM tanmayatAM yAtaH, sarvavedIti manyate // 12 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaprakAza bhae artha:- je sarvajJa nagavAn de, teja hu~ paNa kharekhara DhuM, evI rIte tanmayapaNAne prApta thaelo yogI sarvajJa manAya be. vItarAgo vimucyeta, vItarAgaM vicitayan // rAgiNaM tu samAlaMbya, rAgI syAt donaNAdikRt // 13 // arthaH- vItarAgane ciMtavatA thakA, yogI moda pAme be, ane rAgInA zrAlaMbanathI, dona Adikane karanAra evo pote paNa rAgI thAya. kema ke, yena yena hi nAvena, yujyate yNtrvyuudkH|| tena tanmayatAM yAti, vizvarUpomaNiyathA // 24 // artha:- jema maNi vizvarUpa thAya be, (arthAt sphaTikamaNi jevU puSpa pAse hoya tevo nAse) tema je je nAvathI yaMtra joDanAra joDAya , tethI te tanmayapaNAne prApta thAya . mATe, nAsadhyAnAni sevyAni, kautukenApi kiMvida // svanAzAyaiva jAyate, sevyamAnAni tAni yat // 15 // arthaH- kautukeM karIne paNa A jagatmA phurdhyAna dhyAvAM nahI, kema ke, tema karyAthI te dhyAno potAnAja nAzamATe thAya . kema ke, sidhyaMti sidhyaH sarvAH, svayaM modAvalaMbinAM // saMdigdhA sighiranyeSAM, svArthabhraMzastu nizcitaH // 16 // arthaH- modanA avalaMbanavAlAne saghalI siDila potAnI meleja sika thAya be, ane vIjAune to siki thavI saMdehavAlIbe, paNa khArthacaMza to nizcita . ' evI rIteM paramAIta zrI kumArapAla rAjAthI sevAelA evA AcArya mahArAjazrI hemacaMajIye racelA adhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thayela ne bAdaza paTTabaMdha jenA evA yogazAstramA poteja karevu navamA prakAzanuM vivaraNa saMpUrNa thayu. zrI rastu. - Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. zrI jinAya namaH // dazamaH prakAzaH praarjyte|| have rUpAtIta dhyeyarnu kharUpa kahe . amUrtasya cidAnaMda, rUpasya prmaatmnH|| niraMjanasya sikSsya, dhyAnaM syADUpavarjitaM // 1 // arthaH- amUrta, tathA cidAnaMdarUpa tathA niraMjana evA paramAtmA sijanuM dhyAna rUparahita thAya. ityajasraM smaran yogI, ttsvruupaavlNbnH|| tanmayatvamavApnoti, grAhyagrAhakavarjitaM // 2 // arthaH- evI rIte siddhanA kharUpane avalaMbIne hamezAM tenuM smaraNa karato thako yogI, grAhya tathA grAhake karIne varjita evA tanmayapaNAne pAmele. ananyazaraNInUya, satasmin lIyate tathA // dhyAtRdhyAnonayAnAve. dhyeyenaikyaM yathA vrajet // 3 // arthaH- bIjA koThe paNa zaraNuM lIdhA vinA, te, teneviSe tevI rIte lIna thAya , ke jethI dhyAnAra ane dhyAna bannenA ajAvathI dhyeyanI sAthe aikyapaNAne pAme . tathA, so'yaMsamarasInAva, stadekIkaraNaM mataM // AtmA yadaethaktvena, lIyate paramAtmani // 4 // arthaH- teja te samarasI jAva , evI rItanI tulanA je karavI, tenuM nAma ekIkaraNa, ane te, zrAtmAsAthe ajinnanAveM karIne paramAtmA pratye lIna thAya be. alayaM ladayasaMbaMdhAt, sthUlAt sUkSma viciMtayet // sAlaMbAcca nirAlaMba, ttvvitttvmNjsaa||5|| arthaH- layanA saMbaMdhathI alakSya evaM sUkSma sthUlathI ciMtavaIM; zrane sAlaMbanathI tatva jANanAreM turata nirAlaMba tatva ciMtavavaM. evaM caturvidhadhyAnA, mRtamannaM munemnH|| sAdAtkRtajagattatvaM, vidhatte shushmiaatmnH||6|| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaprakAza. 451 arthaH- evI rIteM cAra prakAranAM dhyAnarUpI amRtamAM magna thayeluM muninuM mana, jagatanAM tatvane sAkSAt karIne zrAtmazuddhi dhAraNa kare be. dave prakArAMtarathI caturvidha dhyeyanuM svarUpa kar3e be. AjJApAyavipAkAnAM saMsthAnasya ca ciMtanAt // itthaM vA dhyeyanedena, dharmadhyAnaM caturvidhaM // 7 // artha:- AjJA, apAya, vipAka, ane saMsthAna evI rItanAM cAra prakaranAM dhyeyastha paNa dharmadhyAna yaha zake be. have zrAjJA dhyAnanuM svarUpa kahe be. prAjJAM yatra puraskRtya, sarvajJAnAmabAdhitAM // tatvatazciMtayedarthI, stadAjJAdhyAnamucyate // 8 // artha :- sarvajJonAM zrAjJA vacanane, paraspara bAdhArahita agADI karIne, artha sahita tatvothI je ciMtavavAM, tenuM nAma zrAjJAdhyAna kadevAyaDe. sarvajJavacanaM sUkSmaM, danyate yanna hetu niH // taDUpaM ca samAdeyaM, na mRSAbhASiNo jinAH // e // arthaH- sarvajJanuM je sUkSmavacana hetuthI haNAtuM nathI, tene te kharUpeM vicAra kema ke, jinezvaro mRSA bolanArA hotA nathI. have apAyadhyAnanuM svarUpa kahe be. rAgadveSakaSAyAdye, jayamAnAn vicitayet // yatrApAyAMstadapAya, vicayadhyAnamiSyate // 10 // arthaH- rAga dveSAne kaSAya AdikothI utpanna thatA apAyone jyAM ciMtavavA, tene apAyadhyAna jANavuM tathA, aihikAmuSmikApAya, parihAraparAyaNaH // tataH pratinivarteta, samaMtAtpApakarmaNaH // 11 // arthaH- yA loka ane paralokasaMbaMdhi pAyone dUra karavAmAM tatpara thane cAre korathI pApakAryothI pAThA havakuM. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 yogazAstra. have vipAkavicayanuM svarUpa kahe je. pratikSaNasamudbhUto, yatra krmphlodyH|| ciMtyate citrarUpaH sa, vipaakvicyodyH||15|| arthaH- kSaNa kSaNapratye utpanna thayelo, karmonAM phalono vicitra udaya jemAM ciMtavAya, te vipAkadhyAna jANavU. tathA, yA saMpadArdatoyA ca, vipdaanaarkaatmnH|| ekAtapatratA tatra, puNyApuNyasya krmnnH||13|| arthaH- beka arihaMtasudhinI saMpadA, ane Deka nArakI sudhinI vipadA, temAM saghalAmAM puNya ane pApamuMja prAbalya je. have saMsthAna dhyAnanuM svarUpa kahe . anAdyatasya lokasya, sthityutpttivyyaatmnH|| AkRti ciMtayedyatra, saMsthAnavicayaH satu // 14 // arthaH- anAdi ane anaMta, tathA sthiti, utpatti, ane nAzanA svanAvavAlA evA lAkanI AkRti jyAM ciMtavAya, tenuM nAma saMsthAna dhyAna jANavaM. have te lokadhyAnanuM phala kahe . nAnAvyagatAnaMta, paryAyaparivarttanAt // sadAsaktaM manonaiva, rAgAyAkulatAM brajet // 15 // arthaH- nAnA prakAranAM avyomA prApta zrayelA anaMtA paryAyonAM parivartanathI temAM rakta thayeyU~ mana rAga AdikathI AkulatAne prApta na thAya. have dharmadhyAnanuja vizeSa svarUpa kahe . dharmadhyAne navedanAvaH, daayopshaamikaadikH|| lazyAH kramavizukhAH syuH, pItapadmasitAH punH||16|| arthaH- dharmadhyAna hote bate, dAyopazamika Adika nAva thAya, zra ne anukrameM vizujha evI, pIta, padma, ane sita evI lezyA paNa thAyaDe. . have te caturvidha dharmadhyAnatuM phala kahe . asminnitAMtavairAgya, vytissNgtrNgite|| jAyate dehinAM saukhyaM, svasaMvedyamatIziyaM // 17 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaprakAza. 453 arthaH- atyaMta vairAgyanA melApathI taraMgita zrayelA te dharmadhyAnathI prANIne iMjiyone agocara ebuM AtmasaMvedya sukha thAya . have cAra zlokeM karIne tenuM A lokasaMbaMdhi sukha kahe je. tyaktasaMgAstanuM tyaktvA, dharmadhyAnena yoginH|| graiveyakAdisvargeSu, navaMti tridshottmaaH||2|| mahAmadimasaunAgyaM, zaraccaM ninananaM // prApnuvaMti vapustatra, sragnUSAMbaranUSitaM // 15 // viziSTavIryabodhADhyaM, kAmArtijvaravarjitaM // niraMtarAyaM sevaMte, sukhaM cAnupamaM ciraM // 20 // zvAsaMpannasarvArtha, manohAri sukhAmRtaM // nirvighnamupacuMjAnA, gataM janma na jAnate // 1 // arthaH- tajela je saMga jeye evA yogI dharmadhyAnathI zarIra tajIne aveyaka Adika svargoneviSe uttama devo thAya je; tathA tyAM uttama mahimAvAlA, ane zarad RtunA caMga sarakhI kAMtivAlA, tathA puSpamAlA, AnUSaNa ane vastrothI nUSita thayelA evAM zarIrane pAme be; valI tyAM viziSTa prakAranAM vIryaane bodhavAlAM, tathA kAmanI pIDAyeM karIne varjita, aMtarAyarahita, tathA anupama evAM sukhane melave be; valI tyAM potAnI zvApramANe uttama evA sukharUpI amRtane vinarahita jogavatA thakA, potAnA AgalA javane jANatA paNa nathI. divyanogAvasAne ca, cyutvA tridivtsttH|| uttamena zarIreNA, vataraMti mahItale // 22 // divyavaMze samutpannA, nityotsavamanoramAna // bhuMjate vividhAn bhogA, nkhNdditmnorthaaH||23 // tatovivekamAzritya, virjyaashessnogtH|| dhyAnena dhvastakarmANaH, prayAMti padamavyayaM // 24 // // trinirvizeSakaM // Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. - 454 arthaH- evI rIteM devasaMbaMdhi jogo jogavyAvAda te devalokathI cyA vIne, uttama zarIre karIne pRthvItalapara avatare be; tyAM uttamavaMzamA utpanna thazne, hamezAM utsaveM karIne manohara evA vividha prakAranA jogone akhaMDita manorathovAlA thayA thakA jogave meM par3I tyAM viveka lAvIne tathA saghalA nogothI virakta thazne,dharma ane zukladhyAnathI kamono nAza karIne AvaTe modeM jAya . __ evI rIteM parama AIta zrI kumArapAlarAjAcI sevAyelA, evA AcArya mahArAjazrIhemacaMdrajIyeM racelA adhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thayela, paTTabaMdha jeno evAzrIyogazAstramA poteja kareluM dazamA prakAzanuM vivaraNa samApta thayu. zrIrastu. zrI jinAya namaH ekAdazaH prakAzaH prArajyate. have dharmadhyAnane upasaMharatA thakA zukladhyAnanI stuti kare le. svargApavargadetu, dharmadhyAnamiti kIrtitaM yaavt|| apavargakanidAnaM, zuklamataH kIrtyate dhyAnam // 1 // arthaH- svarga ane moda bannenAM kAraNarUpa evaM dharmadhyAna pehelAM kayu, have modanAMja hetujUta evA zukladhyAnanuM kharUpa kahe je. have zukladhyAnanA adhikArIne jaNAve . idamAdimasaMhananA, evAlaM pUrvavedinaH krtuN|| sthiratAM na yAti cittaM, kathamapi yatsvalpasatvAnAM // 2 // arthaH- vajra RSajanArAca saMghayaNa vAlA, ane pUrvadharoja zrA dhyAna dharavAne samartha thAya be, kema ke, alpa satviu~nu citta sthirapaNAne pAmatuM nathI. dhatte na khalu svAsthyaM, vyAkulitaM tanumatAM mnovissyaiH|| zukladhyAne tasmA, nAstyadhikAro'lpasArANAM // 3 // arthaH- viSayothI vyAkulatAne pAmevaM evaM prANIunuM mana kharokhara khasthatAne dhAraNa karatuM nathI ane tethI alpasatvI ne zukladhyAnano zradhikAra nazrI. tathA, Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazaprakAza. 455 anavacityAmnAyaH, samAgato'syeti kiirtyte'smaaniH|| suSkaramapyAdhunikaiH, zukladhyAnaM yathAzAstraM // 4 // arthaH-joke zrAja kAlanAMprApiu~ne zukladhyAna tharbu muzkIla be,to paNaprastAvanAnedane aTakAvavAsAraM zAstrapramANe amoe paNaatretenuvarNanakarela have zukladhyAnanA nedo kahe . jJeyaM nAnAtvazruta, vicAramaikyaM ca zrutAvicAraM ca // sUkSma kriyamutsanna, kriyamitinedaizcaturdhA tat // 5 // arthaH- nAnA prakAranA siddhAMtonA vicAravaM, pahelu; ane zrutA vicAra nAmeM bIjaM aikya, trIjuM sUkSma kriya, ane co) utsanna kriya, ema cAraprakAranuM zukladhyAna jANavU. terDamAMthI have pehelA nedaroM varNana kare. ekatraparyAyANAM, vividhanayAnusaraNaM shrutshvye|| arthavyaMjanayogAM, tareSu saMkramaNayuktamAyaM tat // 6 // arthaH- zruta avyamA paryAyogeM ekatrarIte vividha prakAranA nayonuM anusaraNa, ane te paNa artha, vyaMjana ane yogAMtaromAM saMkramaNe karIne yukta, te pehebuM zukladhyAna jANavU. have bIjA neda kharUpa kahe . evaM zrutAnusArA, dekatvavitarkamekaparyAye // arthavyaMjanayogAM, tareSu saMkramaNamanyattu // 7 // arthaH- evI rIte zrutane anusAra eka paryAyamA ekatvapaNuM, artha, vyaMjane ane yogAMtaromAM je saMkramaNa te bIjuM zukladhyAna jANavaM. have trIjA nedarnu kharUpa kahe . nirvANagamanasamaye, kevalinodaranirudhyogasya // sUkSma kriyApratipAti, tRtIyaM kIrtitaM zuklaM // 7 // arthaH- mokSagamana vakhateM, rokela ne mana, vacana ane bAdarathI kAthAnA yogo jeNe evA kevalI prajune zvAsovAsanI sUkSma kriyAvAduM ane apratipAti je dhyAna thAya be, tene trIzuM zukladhyAna jANavU. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 yogazAstra. have cothAtuM kharUpa kahe be. kevalinaH zailezI, gatasya zailavadakaMpanIyasya // utsannakriyamaprati, pAti turIyaM paramazuklaM // e|| arthaH- zailezI pratye prApta bhaelA, tathA parvatanI peThe niSkaMpa evA kevalIne utsanna kriyAvAvaM, ane apratipAti evaM je dhyAna thAya ne, tene utkRSTuM cothu zukladhyAna jANavU. tathA, ekatra yoganAjA, mAdyaM, syAdaparamekayogAnAM // tanuyoginAM tRtIyaM, niryogANAM caturtha tu||20|| arthaH- ekatra yogIne peheluM, ekayogIne bIjUM, thoDA yogIne trIju, zrane niryogIne cothu dhyAna thAya be. badmasthitasya yana, manaH sthiraM dhyAnamucyate tjhaiH|| nizcalanaMgaM taphta, kevalinAM kIrtitaM dhyAnaM // 11 // arthaH- dhyAnanA jANanArAe jema, badmasthanAM sthira manane dhyAna kahelu be, tema kevalIunAM nizcala zarIrane paNa dhyAnarUpa kaheDhuM . tathA, pUrvAnyAsAjIvo, payogataH karmajaraNadetorvA // zabdArthabahutvAcA, jinavacanAdvAnyayoginodhyAnaM // 12 // arthaH- pUrvanA anyAsathI jIvanA upayogathI, athavA karmonI nijarAnA hetuthI, athavA zabdArthanI bAhulatAthI, athavA jinavacanathI paNa ayogInuM dhyAna kahevAya be. tathA, Aye zrutAvalaMbana, pUrve pUrvazrutArthasaMbaMdhAt // pUrvadharANAM badma, sthayoginAM prAyazodhyAne // 13 // arthaH- pehelAM zrutonA avalaMbanapUrvaka pUrvazrutArthanA saMbaMdhI prAyaH karIne pUrvadhara evA badmathI yogine dhyAnamA joDAya . tathA, sakalAlaMbanaviraha, prathite dve tvaMtime samuddiSTe // nirmalakevaladRSTi, jhAnAnAM dINadoSANAM // 14 // arthaH- kSINa thaela ne doSo jemanA, evA nirmala kevalajJAniyone sakala AlaMbananA virahathI prasiddha evAM bebAM vanne thAya De. tathA, Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazaprakAza. 457 . tatra zrutAdmaditvai, kamarthamarthAvrajebabdaM // zabdAtpunarapyartha, yogAyogAMtaraM ca sudhIH // 15 // arthaH- tyAM zrutathI eka zrarthane grahaNa karIne, te arthathI zabdapratye jAya, ane pharIne paNa zabdathI arthapratye jAya, ane evI rIte te uttama buddhimAn yogI eka yogathI bIjA yogamAM prApta thAya. tathA, saMkrAmatyavilaMbita, marthapratiSu yathA kila dhyaanii|| vyAvarttate svayamasau, punarapi tena prakAreNa // 16 // arthaH- jema dhyAnI mANasa turata artha zrAdikamAM dAkhala thAya , tevIja rIte pharIne te potAnI meleja teumAMthI vyAvartana kare . tathA, iti nAnAtve nisitA, nyAsaH saMjAyate yadA yogii|| vibhUtAtmaguNa, stadaikatAyA nvedyogyH||17|| arthaH- evI rIte judA judA prakAromAM zranyAsavAn yogI, pragaTa thaela De AtmaguNa jene evo thayo thako, te ekatAne yogya thAya . utpAdasthiti naMgA, diparyAyANAM yadekayogaH san // dhyAyati paryayamekaM, tasyAdekatvamavicAraM // 17 // arthaH- utpAda, sthiti, ane jaMga zrAdika paryAyono eka yoga hote bate eka paryAyane je dhyAvaM, tenuM nAma ekatva avicAravAluM kahevAya. tathA, trijagadviSayaM dhyAnA, daNusaMsthaM dhArayet krameNa mnH|| viSamiva sarvAMgagataM, mNtrblaanmaaNtrikodNshe||15|| arthaH- jema maMtravAdI maMtranA balathI, sarva aMgamA vyApta thaelA kerane daMza upara lAve , tema anukrameM traNa jagatanA viSayavAluM mana dhyAnathI aNumAM lAvIne dhAravaM. tathA, apasAriteMdhananaraH, zeSastokeMdhano'nalo jvlitH|| tasmAdapanItovA, nirvAti yathA manastavat // 20 // arthaH- dUra karela le kASTono samUha jemAMthI, ane bAkI thoDAM kATothI jvalAyamAna thato ani, jema TharI jAya, tema sarva AlaMbana vinAnuM mana paNa zukladhyAnapratye prApta thAya. 58 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. have bIjA dhyAna phala kahe be, jvalati tatazca dhyAna, jvalane nazamujvale ytiiNjsy|| nikhilAni vilIyate, kSaNamAtrA ghAtikarmANi // 2 // . arthaH- dhyAnarUpI agni atyaMta Akaro balate bate, yogIjanAM sa. ghalAM ghAtiko kSaNavAramAM nAza pAme . . have te ghAtikarmoM kahe . jJAnAvaraNIyaM ha, pyAvaraNIyaM ca modanIyaM ca // vilayaM prayAMti sadasA, sadAMtarAyeNa karmANi // 22 // arthaH- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, tathA mohanIya karmoM aMtarAya karmanI sAthe turata nAza pAme . have ghAtikarmono daya hote te phala kahe . saMprApya kevalajJA, na darzane urlane ttoyogii|| - jAnAti pazyati tathA, lokAlokaM yathAvasthaM // 23 // arthaH- par3I yogI kurlana evAM kevalajJAna ane kevaladarzana pAmIne, lokAlokane yathAvasthita jANe be, ane jue be. have kevalajJAnI tIrthakaranA atizayone covIza AryAyeM karIne kahe je. devastadA sa bhagavAn, sarvajJaH srvdrynNtgunnH|| vidaratyavanIvalayaM, surAsuranaroragaiH prnntH||24|| arthaH- te vakhateM sarvajJa, sarvadarzI, ane anaMta guNavAlA, te praju, sura, asura ane juvanapatithI namAyA thakA pRthvItalapara vihAra kare be. vaagjyotsnNyaa'khilaanypi,vibodhyNtinvyjNtukumudaani|| unmUlayati haNato, mithyAtvaM vyanAvagataM // 25 // arthaH- vANIrUpI cAMdanIyeM karIne saghalA navya prANiyorUpI kumu. done te vikavara kare , tathA kSaNavAramA avya ane nAva bannethI mithyAtvane nirmUla kare . tathA, tannAmagrahamAtrA, danAdisaMsArasaMnavaM akhaM // navyAtmanAmazeSaM, paridayaM yAti sahasaiva // 26 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4yae ekAdazaprakAza. arthaH- tenAM phakta nAmagrahaNathIja javya prANiunu anAdisaMsArathI utpanna thaej saghaukha turataja nAza pAme be. tathA, api koTIzatasaMkhyAH, samupAsitumAgatAH surnraayaaH|| kSetre yojanamAtre, mAMti tadAsya pranAveNa // // arthaH- seMkaDo koDogame upAsanA karavAne AvelA suramanuSya thAdiko phakta yojanamAtracUmimAM paNa temanA prajAvathI mAz zake le. tathA, tridivaukaso manuSyA, stiyaco'nyepyamuSya budhyte|| nijanijanASAnugataM, vacanaM dharmAvabodhakaraM // // arthaH- deva, manuSya, tiryaMca, ane bIjArDa paNa, dharmano bodha karanArA prajunAM vacanane potapotAnI bhASAmAM samajI zake De. AyojanazatamugrA, rogAH zAmyati tatpranAveNa // udayini zItamarIcA, viva tAparujaH diteH paritaH ||raannaa arthaH- valI te prajunA prajAvathI pRthvImA pharatA so yojana sudhimAM, caMDa jagye bate jema tApanI pIDA tema jayaMkara rogo nAza pAme De, mArItidurnidA, tirazyanAraSTiDamaravairANi // na navaMtyasmin vidarati, sahastrarazmau tamAMsIva // 30 // arthaH- marakI iti, urlida, (ukAla) ativRSTi, anAvRSTi, jaya, ane vaira, zrA praju vihAra karate bate, sUryanAM batAM jema aMdhakAra tema te paNa hotAM nathI. tathA, mArtaDamaMDalazrI, viDaMbi nAmaMDalaM vinoH pritH|| AvirbhavatyanuvapuH, prakAzayat sarvato'pi dishH||31|| arthaH- sUryanAM maMDalanI zojAne dhAraNa karatuM, tathA cAre bAjuuthI dizAune prakAzita karatuM, evaM prajunI AsapAsanuM nAmaMDala zarIrapratye pragaTa thAya be. tathA. saMcArayaMti vikacA, nyanupAdanyAsamAzu kamalAni // nagavati viharati tasmin, klyaanniinktyodevaaH||3|| arthaH- valI te praju vihAra karate bate, uttama jaktimaMta devo, pagale Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. 460 pagale turata vikakhara thayelAM (suvarNanAM) kamalono saMcAra kare . tayA, anukUlo vAti marut, pradakSiNaM yAMtyamuSyazakunAzca // taravo'pi namati navaM, tyadhomukhAH kaMTakAzca tadA // 33 // arthaH- pavana paNa anukUla vAya be, tathA pahiu~ temane pradakSiNA kare , vRdo paNa name , ane kAMTA paNa nIcAM mukhavAlA thAya . tayA, Araktapallavozo, kapAdapaH smerkusumgNdhaanyH|| prakRtastutirivamadhukara, virutairvilasatyupari tasya // 34 // arthaH- lAla patrovAyU~, tathA praphullitathaelAM puSponA sugaMdhavAeM, ane jamarAunA zabdothI jANe stuti karatuM evaM azokavRta prajunApara vilasI rahe . tathA, SaDapi samakAlamRtavo,, nagavaMtaM te tdoptisstthte|| smarasAdAyakakaraNe, prAyazcittaMgrahItumiva // 35 // arthaH- valI te vakhate bae turDa ekI vakhate, kAmadevane sAhAya karavAyI jANe prAyazcitta sevAmATeja hoya nahIM, tema prajunI pAse zrAve . tathA, asya purastAninadana, vijUMnate duMduninanasi tAraM // kurvANo nirvANa, prayApakalyANamiva sadyaH // 36 // arthaH- jANe mokSaprayANarnu kalyANaka karato hoya nahIM, tema temanI pAse zabda karato evo manohara iMsuni zrAkAzamAM turata pragaTa thAya je. paMcApi ceMjiyArthAH, kSaNAnmanojhInavaMti tadupAMte // kovA na guNotkarSa, savidhau mahatAmavApnoti // 37 // artha:- temanI pAse pAMce iMjiyonA arthoM kSaNavAramA manohara thAyabe, kemake moTAnI samIpeM koNa guNotkarSane pAmatuM nathI? tathA, asya nakhAromANi ca, vardhiSNanyapi nahi pravardhate // navazatasaMcitakarma, bedaM dRSTvaiva nItAni // 3 // . arthaH- seMkaDo javomAM saMcita karelA kono beda jozne jANe Dare Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazaprakAza. 461 lAMja hoya nahIM, tema vadhavAnAM khajAvavAlA paNa temanAM nakha zrane roma vRddhi pAmatAM nathI. tathA, zamayaMti tadanyaNe, rajAMsi gaMdhajaladRSTinirdevAH // nikusumaSTini, razeSataH suranayaMti nuvaM // 3 // arthaH- valI tenI pAseM devo sugaMdhi jalanI vRSTidhI dhUlane zAMta karebe, tathA praphuddhita evAM puSponI vRSTithI pRthvIne paNa sugaMdhita kare . tathA, natrayIpavitrA, vinorupari bhktitstridshraajaiH|| gaMgAzrotastritayI, va dhAryate maMDalIkRtya // 40 // arthaH- valI prajupara iMjho jaktithI pavitra evAMtraNa utro, gaMgA nadInA traNa karA sarakhAM maMDalarUpa karIne dhare be. tathA, ayamakaeva naHpranu, rityAkhyAtuM biddojsonnmitH|| aMgulidaMDazvoccai, zcakAsti ratnadhvajastatya // 41 // arthaH- Aja eka zrApaNA pranu , evaM kahevAmATe iMseM jANe aMgulidaMDa uMco kayoM hoya nahIM, tema prajuno ratnadhvaja zone je. tathA, asya zaradidIdhiti, cArUNi ca cAmarANi dhuuyNte|| vadanAraviMdasaMpA, ti rAjahaMsabhramaM dadhati // 4 // arthaH- valI mukharUpI kamalapara patana karatA evA rAjahaMsanA jramane dhAraNa karatAM, ane zarad RtunA caMnI kAMtisarakhAM manohara evAM cAmaro prajupara vIphAya je. tathA, prAkArAstrayanaccai, vinAMti smvsrnnsthitsyaasy|| kRtavigrahANi samyaka, cAritrajJAnadarzanAnIva // 43 // tharthaH- zarIradhArI evAM samyagrajJAna, darzana ane cAritroja jANe hoya nahI, evA samavasaraNamA rahelA thA prajunA traNa gaDho uMce prakAreM zole . tathA, caturAzAvarttijanAn, yugapadivAnugrahItukAmasya / catvAri navaMti mukhA, nyaMgAni ca dhrmmupdishtH||44|| arthaH- cAre dizAu~mA rahelA manuSyone ekI vakhateja jANe anugra Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 yogazAstra. da karavAnI bAvAlA hoya nahIM, tema, dharmopadeza vakhate prajunAM cAra mukha ane zarIro thAya , tathA, abhivaMdyamAnapAdaH, surAsuranaroragaistadA jagavAn / siMhAsanamadhitiSThati, nAsvAniva puurvgirishNgN||45|| arthaH- valI te vakhate sura, asura, nara ane nuvanapatithI vaMdAyelA ne caraNo jenA evA nagavAn, sUrya jema pUrvAcalanA zikharapara tema siMhAsanapratye rahe . tathA, tejaH puMjaprasara, prakAzitAzeSadikramasya tadA // trailokyacakravarti, vaMcihnamaye navati cakraM // 46 // arthaH- tejanA samUhanA vistArathI prakAzita karela , saghalI dizAuno samUha jeNe evaM cakra, prajunI pAse te vakhateM, traNe lokanA cakravacipaNAnAM cihvarUpa thAya . tathA, juvanapativimAnapati, jyotiHpativAnavyaMtarAH savidhe / tiSThaMti samavasaraNe, jaghanyataH kottiprimaannaaH||4|| arthaH- jaghanyathI eka koDa juvanapati, vaimAnika, jyotiSi zrane vAnavyaMtara devo prajunA samavasaraNamA rahe . have bIjA kevalInuM kharUpa kahe . tIrthakaranAmasaMjJa, na yasyakarmAsti so'pi yogblaat|| utpannakevalaH san, satyAyuSi bodhayatyurvI // 4 // arthaH- jene tIrthaMkara nAmakarma nathI, te paNa yogabalathI kevatI thazne AyuSya hote te pRthvIpratye bodha zrApe be. saMpannakevalajJA, na drshnoN'trmuhuurtshessaayuH|| arhati yogI dhyAnaM, tRtIyamapi kartumacireNa // 4 // arthaH- prApta thayela , kevalajJAna ane kevaladarzana jene, zrane aMtamuhUrta ne bAkI zrAyuSya jenuM evA yogI turata, AyuHkarmasakAzA, dadhikAni syuryadAnyakarmANi // tatsAmyAya tadopa, krameta yogI samudghAtaM // 5 // Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazaprakAza. 463 arthaH- AyuH karmanA yogathI kadAca vIjAM adhika karmoM hoya, telane zamAvavAmATe yogI yeM samudghAta kara tathA kapATe maMthA, nakaM ca samayatrayeNa nirmAya // turye samaye lokaM, niHzeSaM pUrayed yogI // 51 // artha :- yogI traNa samayamAM, daMDa, kapATa, ane maMthAnaka karIne cothe samaye saghalA lokane pUre. tathA, samayaistatazcaturbhi, rnivarttite lokapUraNAdasmAt // viditAyuH samakarmA, dhyAnI pratiloma mArgeNa // 52 // arthaH- evI rIteM cAra samaye karIne lokapUraNathI nivRtta thayAbAda, zrAyuSyasama karmane karIne pratilomamArgathI dhyAnI thAya be. tathA, zrImAnacityavIryaH, zarIrayoge'tha bAdare sthitvA // acirAdeva hi nirupaNa, di bAdarau vAGmanasayogo // 53 // arthaH- aciMtyavIryavAlo tathA zobhAyukta thaine, bAdara evA zarIrayogamA rahane, turataja bAdara evA manavacananA yogane rokeDe. tathA, sUkSmeNa kAyayoge, na kAyayogaM sabAdaraM rudhyAt // tasminnanirude sati zakyoroddhuM na sUkSmatanuyogaH 54 // artha :- sUkSma evA kAyayogeM karIne bAdara kAyayogane ruMdhe, te ruMdhyAvinA sUkSmakAyayoga rodhI zakAto nathI. tathA, vacanamanoyogayugaM, sUkSmaM nirupadhi sUkSmatanuyogAt // vidadhAti tato dhyAnaM, sUkSmakriyamasUkSmatanuyogaM // 55 // artha:- sUkSma kAyanA yogathI sUkSma evA mana vacananA yogane roke be; tathA paDhI sUkSma kriyAvAluM, ane asUkSma zarIranA yogavAluM dhyAna dhare be, tathA, tadanaMtaraM samutpannakriyamAvirbhavedayogasya // 'asyAM dIyate, tvaghAtikarmANi catvAri // 56 // arthaH- te vAra paDhI yoganuM samutpannakriya pragaTa thAyaDe, ane tene - te cAra aghAtikarmoMno daya thAya be. tathA, Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 yogazAstra. laghuvarNapaMcakojiraNa, tulyakAlamavApya shaileshii|| payati yugapatparito, vedyAyunAmagotrANi // // arthaH- pAMca laghu zradara bolAya teTalA kAlamAM zailezIne (merusarakhA sthirapaNAne) pAmIne ekI vakhate sarva bAjuthI vedya evAM zrAyu, nAma ane gotra karmono te kSaya kare . tathA, audArikataijasa kA, maNAni sNsaarmuulkrnnaani|| hitveha jhajuzreNyA, samayenaikena yAti lokAMtaM // // arthaH- saMsAranAM mUlanAM kAraNarUpa evAM audArika, taijasa zrane kAmaNone ahIM tajIne zajuzreNinA eka samayamAM te lokAMtapratye jAya . noImupagradavirahA, dadhopi vA naiva gauravAnAvAt // - yogaprayogavigamAt, na tiryagapi tasya gatirasti // 5 // arthaH- upagrahanA anAvathI tenI urdhvagati hotI nathI, athavA gauravapaNAnA anAvathI adhogati paNa tenI hotI nathI, tema yogaprayoganA nAzathI tenI tabiMgati paNa hotI nathI. lAghavayogAdhUmava, dalAbuphalavacca saMgaviraheNa // baMdhanaviradAderaM, Davacca sidhasya gatirUvaM // 60 // arthaH- lAghavapaNAnA yogayI dhUmanI peThe, tathA saMganA ajAvathI, tathA baMdhananA bajAvadhI eraMDanI peThe siddhanI urdhvagati thAya be. tathA, sAdikamanaMtamanupama, mavyAbAdhaM svanAvajaM saukhyaM // prAptaH sakevalajhA, na darzanomodate muktH||51|| arthaH-- par3I mukta thayo thako kevalajJAna ane kevaladarzana pAmIne sAdi anaMta anupama, bAdhArahita evaM khAnAvika sukha te pAme . evI rIteM paramAItazrIkumArapAla rAjAthI sevAyelA zrAcArya mahArAjazrIhemacaMjIyeM banAvelA zradhyAtmopaniSad nAmanA, tathA thayela , paTTabaMdha jeno evA, zrIyogazAstramA poteMja karelu agyAramA prakAzanuM vivaraNa samApta thayu. zrIrastu, Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazaprakAza. zrI jinAya namaH // dvAdazaH prakAzaH prArabhyate, zrutasiMdhorgurumukhato, yadadhigataM tadiha darzitaM samyak // anubhavasidhamidAnIM, prakAzyate tatvamidamamalaM // 1 // arthaH- siddhAMtorUpI samudrasAMthI, chAne gurunAM mukhathakI, je kaMI meM jAyuM hatuM, te ahIM sArI rIteM dekhADyaM dave anubhavathI siddha evaM nirmala tatva huM prakAzuM buM. 465 idaviditaM yAtA, yAtaM zliSTaM tathA sulInaM ca // cetazcatuH prakAra, tajjJacamatkArakAri bhavet // 2 // arthaH- yahIM yogAbhyAsamA vikSipta, yAtAyAta, zliSTa, dhane sulIna evaM cAra prakAra citta, tenA jANanArAune camatkAra karanAruM thAya. vikSiptaM calamiSTaM, yAtAyAtaM ca kimapi sAnaMdaM // prathamAnyAse dvayamapi, vikalpaviSayagrahaM tatsyAt // 3 // arthaH- kaMka yAnaMdasahita vikSipta eTale cala, ane yAtAyAta, e ne vikalpanAM viSayavAlAM citto prathamanA yogAbhyAsamAM thAya. tathA, zliSTaM sthirasAnaMda, sulInamatinizcalaM parAnaMdaM // tanmAtraka viSayagraha, munayamapi budhaistadAmnAtaM // 4 // artha:- sthira tathA naMda sahita evaM zliSTa citta, ane atyaMta nizcala tathA parama AnaMdarUpa sulIna citta hoya, ane te banne tanmaya viSayone grahaNa karanArA paMDitoe kahelAM De. tathA, evaM kramazo'yyAsA, vezA dhyAnaM najennirAlaMbaM // samarasanAvaM yAtaH, paramAnaMdaM tato'nubhavet // 5 // arthaH- evI rIteM anukrameM abhyAsanA zrAvezathI nirAlaMbana evA dhyAnane naje, ne samatA rasanA jAvane prApta thayo ko parama AnaMda ave. bAhyAtmAnamapAsya, prasaktinAjAMtarAtmanA yogI // satataM paramAtmAnaM viciMtayettanmayatvAya // 6 // 59 " Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 yogazAstra. arthaH-- bAhya AtmAne tajIne, prasaktajAvadhI aMtarAtmAyeM karIne yogI hamezAM tanmayapaNAmATe paramAtmAne ciMtave. have be AryAyeM karIne bahirAtmAnuM svarUpa kahe . ' AtmadhiyA samupAttaH, kAyAdiH kIrtyate'tra bahirAtmA // . , kAyAdeH samadhiSThA, yako navatyaMtarAtmA tu||7|| arthaH- zrAtmabuddhithI grahaNa karelo je kAyAdika te bahirAtmA kahevAya, ane kAyAdikapratye adhiSThAyaka aMtarAtmA kahevAya. tathA, cidrUpAnaMdamayo, niHzeSopAdhivarjitaH shukssH|| atyado'naMtaguNaH, paramAtmA kIrtitastajajhaiH // 7 // arthaH- cipa tathA AnaMdamaya, ane saghalI upAdhiudhI rahita, zu. pha, dRSTine agocara, ane anaMta guNamaya evo paramAtmA tenA jANakAroe kahelo ne, ' pRthagAtmAnaM kAyA, pRthak ca vidyAtsadAtmanaH kAyaM // - unayornedAtA,'tmanizcayena skhaled yogii||e|| 'arthaH- kAyAthI zrAtmAne, ane AtmAthI kAyAne yogI pRthak jANe, ane evI rIte bannene jANIne yogI AtmanizcayeM karIne aTake, aMtaHpiditajyotiH, saMtuSyatyAtmano'nyatomUDhaH // tuSyatyAtmanyeva di, bhirnittbhrmoyogii||10|| arthaH- aMdara AbAdita thaela ne jyoti jenuM evo mUDha, zrAtmAthI parajAvamAM saMtuSTa thAya , ane yogI ne te bahirAtmAmAMthI jramane tajIne aMtarAtmAmAMja saMtuSTa thAya . tathA, puMsAmayatnalanyaM, jJAnavatAmavyayaM padaM nUnaM // .. yadyAtmanyAtmajJA, namAtramete smiidNte||11|| artha:- jyAre yogI AtmAneviSe zrAtmajJAnamAtrane zche , tyAre te jJAnI puruSone yatnavinA prApta thAya, tevU kharekhara mokSapada malele. zrayate suvarNanAvaM, siirasasya sparzato yathA loii|| AtmadhyAnAdAtmA, paramAtmatvaM tathApnoti // 12 // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAdazaprakAza. m1 artha:- jema sirasanA sparzathI lokhaMDa, suvarNamaya nAvane pAme , . tema zrAtmadhyAnathI AtmA paramAtmapaNAne pAme be, tathA, janmAMtarasaMskArA, svayameva kila prakAzate tatvaM // suptosthitasya pUrva, pratyayavannirupadezamapi // 13 // arthaH- janmAMtaranA saMskArathI potAnI meleja tatva prakAze , jema uMcIne uThelAne pUrvanuM kArya sAMjale , tema. tathA, athavA guruprasAdA, didaiva tatvaM samunmipati nUnaM // gurucaraNopAstikRtaH,prazamajuSaH zucittasya // 24 // zrarthaH- athavA gurunA caraNanI sevA karanAra, samatAvaMta, tathA zuru cittavAlA yogIne gurunA prasAdathI ahIja kharekhara tatva pragaTa thAya . tatra prathame tatva, jJAne saMvAdako gururnvti|| darzayitA vaparasmin, gurumeva sadA najettasmAt // 25 // arthaH- tyAM saMskArajanma evA prathama tatvajJAnamAM paNa guruja saMvAdaka , ane vIjA zrahIM saMbaMdhi tatvajJAnane paNa guruja dekhADanArA , mATe gurune hamezAM sevavA. yavatsahastrakiraNaH,prakAzako nicitatimiramannasya // tadvadgururatranave, djnyaandhvaaNtptitsy||16|| arthaH- jema ghATA aMdhakAramA mana thaelAne sUrya prakAzakaratA , tema ajJAnarUpI aMdhakAramA paDelAne A javamAM guru tAravAne saMmartha le. tatazca prANAyA, mapratiklezaparityAgatastato yogii|| upadezaM prApya guro, rAtmAnyAse ratiM kuryAt // 17 // arthaH- panI prANAyAma Adika klezonA tyAgathI yogI guruno upadeza pAmIne zrAtmaanyAsamAM rati kare, tathA, vacanamanaHkAyAnAM, donaM yatnena vrjyebaaNtH|| rasabhAMDamivAtmAnaM, sunizcalaM dhArayennityaM // 17 // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 yogazAstra. artha:- pI zAMta thazne yateM karIne mana, vacana ne kAyAnA donevarje, ne rasajAMDanI peThe hamezAM zrAtmAne nizcala dhAre. tathA, dAsInyaparAyaNa, vRttiH kiMcidapi ciMtayennaiva // yatsaMkalpAkalitaM, cittaM nAsAdayet sthairya // 19 // arthaH- udAsInapaNAmAM tatparavRttiyukta thayo thako te kiMcita pa ciMtave nahIM, kema ke, saMkalpeM karIne dhAkula evaM citta sthiratA pAme nahIM. tathA, yAvat prayatnalezo, yAvatsaMkalpakalpanA kApi // tAvanna layasyApi prAptistatvasya kA tu kathA // 20 // artha:-jyAMsudhi lezapaNa prayatna be, tathA jyAMsudhi koi paNa saMkalpanI kalpanA be, tyAMsudhi layanI paNa prApti yatI nathI, tyAre tatvanI to vAtaja zI? yadidaM taditi na vaktuM sAkSAd guruNApi daMta zakyeta // dAsInyaparasya, prakAzate tatsvayaM tatvaM // 21 // arthaH- audAsInyamAM tatpara thayelAne svayameva ( potAnI mele ) je tatva prakAze be, tene sAkSAt guru paNa kahI zakatA nathI. tathA, ekAMte'pi pavitre, ramye deze sadA sukhAsInaH || AcaraNAgrazikhAyA, cithilInatA khilAvayavaH // 22 // rUpaM kAMtaM pazya, nnapi zRNvannapi giraM kalamanojJAM // jighrannapi ca sugaMdhI, nyapi muMjAno rasAsvAdaM // 23 // nAvAn pazyannapi mRdU, nnavArayannapi ca cetasovRtiM // parikalitaudAsInyaH, praNaSTaviSayabhramo nityaM // 24 // bahiraMtazca samaMtAtU, ciMtAceSTAparicyutoyogI // tanmayanAvaM prAptaH, kalayati nRzamunmanInAvaM // 25 // // caturjiH kalApakaM // artha:- ekAMta ne pavitra, tathA manohara evA pradezamAM paNa hamezAM -- sukheM rahe to, ane utkRSTa AcaraNothI AraMbhI zikhAnA jAga paryaMta Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAdazaprakAza. 46e zithila thayela be saghalA avayavo jenA evo, tathA manohara rUpa joto ane manohara vANI sAMjalato, sugaMdhIne suMghato, ane rasonA svAdone jogavato, komala nAvone joto, ane cittanI vRttine, nahIM nivAraNa kararato paNa, udAsInatAne dhAraNa karato, hamezAM viSayonA bamone naSTa karIne, bahAra ane aMdaranI ciMtA tathA ceSTAthI dUra rahIne, tanmayapaNAne prApta thayo thako yogI utkRSTa evA viraktapaNAnA nAvane atyaMta dhAraNa kare . tathA, gRhati grAhyANi, svAni svAnIMkhyiANi no rudhyAt // na khalu pravarttayekSA, prakAzate tatvamacireNa // 26 // pota potAnI grAhya vasturIne grahaNa karatI evI iMjiyone rokI zakAya nahIM, athavA pravRtta paNa karAya nahIM, ane turata tatva paNa prakAza kare nahIM. tathA, ceto'pi yatra yatra, pravarttate nA tatastatovArya // adhikInavati hi vArita, mavAritaM zAMtimupayAti // 3 // arthaH-tema citta paNa jyAM tyAM namyA kare be, mATe tene paNa vArI zakAtuM nathI, vAravAzrI, adhika thAya ,ane nahIM vAravAthI zAMti pAme be. madamattodi nAgo, vAryamANopyadhikInavati yavat // anivAritastukAmAM, labdhvA zAmyati manastat ||shn|| arthaH- madonmatta evA hAthIne vAratAM thakAM paNa jema adhika matta thAya ne, ane nahIM nivAryAthI, kAmane melavIne jema zAMta thAya . tevI sthiti mananI paNa jANavI, yadi yathA yatra yataH, sthirInavati yoginazcalaM cetH|| tarhi tathA tatra tataH, kathaMcidapi cAlayennaiva // e|| arthaH- jyAre, jema, jyAM jethI yogInuM cala evaM citta sthira thAya, tyAre, tema, tyAM ane tethI ko paNa rIteM calAyamAna thAya nahIM. tathA, anayA yuktyAcyAsaM, vidadhAnasyAtilolamapi cetH|| aMgulyagrasthApita, daMDa zva sthairyamAzrayati // 30 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 yogazAstra. arthaH- yuktiyeM karIne abhyAsa karatA evA yoginuM cala evaM paNa citta, zrAMgalInA agra jAgapara sthApana karelA daMDanI peThe sthiratAne pAmeDhe, ve beryAyeM karIne iMDiyonA jayano vidhi kahe be. niHsRtyAdau dRSTiH, saMlInA yatra kutracitsthAne || tatrAsAdya sthairya, zanaiH zanairvijayamApnoti // 31 // artha:- pehelAM nikalIne koi paNa jagoye jyAM dRSTi lIna thAya de, tyAM sthiratA pAmIne dhIre dhIre lIna thAya be. .. sarvatrApi prasRtA, pratyagbhUtA zanaiH zanairdRSTiH // paratatvAmalamukure, nirIkSate hyAtmanAtmAnaM // 32 // arthaH- sarva jagoye prasarelI, tathA dhIre dhIre pratyakSa bayelI evI ha STi utkRSTa tatvarUpI nirmala zrArisAmAM zrAtmAne juve be. have tra AryA karIne manane jItavAno vidhi kahe . audAsInyanimagnaH prayatna parivarjitaH satatamAtmA // nAvitaparamAnaMdaH kvacidapi na manoniyojayati // 33 // arthaH- udAsInatAmAM nimagna thalo, ane prayateM karIne varjita evo zrAtmA, hamezAM, jAvita be paramAnaMda jeNe evo thayo thako, kacit paNa manane joDato nathI. tathA, karaNAni nAdhitiSThaM, tyupekSitaM cittamAtmanA jAtu // grAhye tatonijanije, karaNAnyapi na pravarttate // 34 // arthaH- AtmAyeM karIne upekSita evA citta pratye iMdriyo paNa potAnuM sAmarthya calAvI zakatI nathI; ane tethI potapotAnI grAhya vastu pratye iMDiyo paNa pravarttatI nathI. tathA, nAtmA prerayati mano, na manaH prerayati yarhi karaNAni jayabhraSTaM tardi, svayameva vinAzamApnoti // 35 // artha :- zrAtmA manane prerato nayI ane tevI rIteM jyAre mana paNa Ijiyone preratuM nathI; tyAre evI rIteM ujayazrI RSTa evaM mana potAnI meleja nAza pAme be, Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAdazaprakAza. 41 naSTe manasi samaMtAta, sakale vilayaM ca srvtoyaate|| niSkalamudeti tatvaM, nirvAtasthAyidIpa zva // 36 // arthaH- mana cAre bAjuthI naSTa hote bate, tathA sakala tatva layane pAmate bate, pavanavinA jema dIpaka tema niSkala tatva pragaTa thAya . tathA, __ aMgamRttvanidAnaM, svedanamardana vivarjanenApi // snigdhIkaraNamatailaM, prakAzamAnaM hi tatvamidaM 3 // arthaH- svedana mardana vinA paNa aMgane mRupaNAnAM kAraNarUpa, ane' tela vinA snigdha karanAruM, eq te prakAzatuM tatva jANavU. tathA, amanaskatayA saMjA, yamAnayA nAzite mnHshlye|| zithilInavati zarIraM, batramiva stabdhatAM tyaktvA // 3 // arthaH- utpanna thatA amanaskapaNAyeM karIne manarUpI zalya nAza pA. mate bate, babanI peThe stabdhapaNAne tajIne zarIra zithila thAya be. zalyInUtasyAMtaH, karaNasya klezadAyinaH sttN|| amanaskatAM vinAnyat, vizavyakaraNauSadhaM nAsti // 3 // arthaH- zakhyarUpa thayelA, ane hamezAM kleza denArA evA aMtaHkaraNa ne zaTyarahita karavAne manaskapaNAvinA bIjaM auSadha nathI. tathA, . kadalIvaccAvidyA, loleMziyapatralA manaHskaMdA // amanaskaphale dRSTe, nazyati sarvaprakAreNa // 4 // arthaH- capala iMDiyorUpI patravAlI, tathA manarUpI mUlavAlI kelasamAna avidyA (ajJAnapaNuM) amanaskarUpI phala dekhAte bate, sarva prakArenaSTa thAya . tathA, aticaMcalamatisudama,sujalanaM vegavattayA cetH|| azrAMtamapramAdA, damanaskazalAkayA niMdyAt // 4 // arthaH- ati caMcala, tathA atisUkSma, ane vegapaNAyeM karIne ati urlaja,evaM citta atyaMtapramAda vinAzramanaskarUpI zalAkAthInedI zakAya. vizliSTamivapluSTami, voDInamiva pralInamiva kaayN|' amanaskodayasamaye, yogI jAnAtyasatkalpaM // 4 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 yogazAstra. arthaH- zramanaskapaNAnA udaya vakhate yogI ne te, kAyAne vizliSTa (vikhAyelAnI) peThe, naSTanI peThe, uDIgayelAnI peThe,athavA lIna thayelAnI peThe asat kalpanAvAlI jANe . tathA, samadariMjiyanujagai, rahita vimanaskanavasudhAkuMDe // mano'nunavati yogI, parAmRtAsvAdamasamAnaM // 43 // arthaH- madonmatta evA iMDiyo rUpI soyeM karIne rahita, evA vimanaskarUpI navA amRtakuMDamAM magna thayelo yogI, atulya evA utkRSTa zramRtanA khAdane zranujave . tathA, recakapUrakakuMnaka, karaNAbhyAsakramaM vinApi khala // svayameva nazyati marut, vimanaske satyayatnena // 44 // arthaH- recaka, pUraka, kuMnaka karavAnA abhyAsa vinA paNa, vimanaska paNuMhote te, yatnavinA vAyu potAnI meleja nAza pAme be. ciramAhitaprayatna, rapi dhatta yodi zakyate naiva // satyamanaske tiSThati, sa samIrastathaNAdeva // 45 // arthaH- lAMbA kAlathI dhAraNa karelA prayatnoyeM karIne paNa je pavana dhArI zakAto nathI, te pavana tatkSaNaja thamanaskapaNuM hote te sthira thAya . yAte'jyAse sthiratA, mudayati vimale ca niSkale tatve // mukta zva nAti yogI, smuulmunmuulitshvaasH||46|| arthaH- ajyAsa udaya hote bate, tathA sthiratA, makhate bate, ane nirmala, tathA niSkala tatva hote te, mUlathI zvAsane dUra karIne yogI muktanI peThe zoje be. yo jAgradavasthAyAM,svasthaH supta iva tiSThati lysthH|| zvAsovAsavidInaH, sahIyate na khlumuktijussH||47|| arthaH- valI je jAgRta avasthAmAM paNa dhyAnamA rahyo thako sutelAnI peThe khastha rahe . ane zvAsovAsa vinAno thayo thako, muktathI judo par3I zakato nathI. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAdazaprakAza. 473 jAgaraNasvapnajuSo, jagatItalavartinaH sadA lokaaH|| tatvavido layamanA, no jAgrati zerate nApi // 4 // arthaH- jagatmAM rahelA loko hamezAM jAgatA ane khapnavAlA hoya be, paNa dhyAnI evA tatvane jANanArA yogIyo to jAgatA ke jaMghatA paNa nathI. navati khalu zUnyanAvaH, svapne viSayapadazca jaagrnne|| etacItIyamatItyA, naMdamayamavasthitaM tatvaM // bhe|| arthaH- svapnamAM kharekhara zUnya jAva thAya be, ane jAgaraNamAM viSayotuM grahaNa thAya be, mATe te bannene tajavAthI AnaMdamaya tatva thAya . tathA, karmAepapi uHkhakRte, niSkarmatvaM sukhAya viditaM tu|| na tataH prayateta kathaM, niHkarmatve sulanamode // 5 // zrArtha- karmoM to puHkha mATe , ane niHkarmapaNuM sukhamATe jaNAyevU , mATe sulana ne moda jethI evA niHkarmapaNAmAM zAmATe prayana na karavo? tathA. modo'stu vA mAstu, yadivA paramAnaMdastu vedyate sakhalu // yasminnikhilasukhAni, pratinAsaMte na kiMcidiva // 51 // arthaH-moda thA athavA mA thA, to paNa paramAnaMdapaNuM to kharekhara vedI zakAya ne, ke je paramAnaMdapaNuM hote bate bIjAM saghalAM sukho tenA kaMjhaM paNa hisAbamAM nathI. tathA, madhu na madhuraM naitAH zItAstviSastuhinadyute ramatamataM nAmaivAsyAH phale tu mudhA sudhaa|| tadalamamunA saMraMneNa prasIda sakhe manaH phalamavikalaM tvayyevaitat prsaadmupeyussH||5|| arthaH- valI tenA sukha Agala madha madhuruM nathI, tema caMjanI kAMti paNa zItala nathI, amRta to niSphala ne, ane sudhA paNa phokaTa be, mA Te he mitra! bIjA yatnathI sayu, paNa thA paramAnaMdanA atulya phalane pAmIne temAM mana lagADa ? valI, Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. Ja satye tasminnaratiratidaM gRhyate vastu dUrA . dapyAsannepyasati tu manasyApyate naiva kiMcit // puMsAmityapyavagatavatAmunmanInAvadetA vibA bADhaM na navati kathaM sadgurUpAsanAyAM // 53 // arthaH- te mana hote bate arati ane ratine denArI vastu da. rathI grahaNa karAya be, ane tema najadIka nahIM hote bate, temAM kiMcita paNa prApta karAtuM nathI, evI rIte jANatA evA puruSonI paNa zvA unmanI nAvanA heturupa evI sazurunI upAsanAmAM atyaMta rIteM kema pravarttatI nathI ? tathA, tAMstAnAparamezvarAdapiparAn nAvaiH prasAdaM nayaM staistaistattApAyamUDhanagavannAtman kimAyAsyasi // haMtAtmAnamapi prasAdaya mnaagyenaastaaNsNpdH|| sAmrAjyaM paramepi tejasi tava prAjyaM smujjNnte||54|| arthaH- he upAyamUDha evA AtmA, paramezvarathI anya evAne te te jAvoyeM karIne prasAdapratye lAvato thako phokaTa tuM zAmATe prayAsamAM paDe be? paNa phakta tArA AtmAneja tuM paramAnaMdamAM lAvya ke jethI utkRSTa teja hote te tane parama sAmrAjyanI saMpadA male. yA zAstrAtsugurormukhAdanunavAcAlAyi kiMcitkvacit yogasyopaniSad vivekiprissccetshcmtkaarinnii|| zrIcaulukyakumArapAlanRpate ratyarthamanyarthanA dAcAryeNa niveSitA pathi girAM zrIdemacaMNa sA // 5 // arthaH- vivekiunI sajAnA cittane camatkAra karanArI, evI yoganI upaniSad, je kaMI zAstrothI, sugurunA mukhathI, ane anujavathI jANI hatI,te zrI caulukya vaMzanA kumArapAla nAmanA rAjAnI atyaMta prArthanAthI AcArya mahArAja zrI hemacaMjIyeM vANInA mArgamAM melI, arthAt zrA zAstra racIne temAM prakAzita karI. .. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAdazaprakAza. 475 evI rIte zra yogazAstranuM zuddha gujarAtI jASAMtara jAmanagara nivAsI paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAje kareluM be. temAM pramAdazI ke ma tidoSayI je kaI viparIta ke utsUtra lakhAyuM hoya, te " miThA miDukaDaM." ane te sujJa janoye kSamA karI sudhArIne vAMca. kema ke, " gacchataH skhalanaM kvApi, javatyeva pramAdataH hasaMti durjanAstatra, samAdadhati sakanAH // 1 // arthaH- mArge jatAM thakAM prANIne pramAdathI skhalanA to kyAMka paNa cAya be; paNa te vakhate durjanoja tyAM hAMsI kare be, paNa sAno to tene sArI rIte javADIne veTho kare be. have jASAMtarakartA samAptimaMgala mATe potAnAM guru zrI cAritravijayajI* mahArAjanI stuti kare be. lagdhvA yadIyacaraNAMbujatArasAraM svAdaccaTAdharita divyasudhAsamUham saMsArakAnanataTehyaTatA lineva pIto mayA prvrbodhrsprvaadH|| 1 // vaMde mama guruM taMca, cAritravijayAbhidham // paropakAriNAM dhurya, dattAnaMda kadaMbakam // 2 // yugmam // + dInapuNyA na pazyaMti, rAgAMdhAstatvasaMsthitim // lAne'lAnaphalaM caiva, lanaMte te narAdhamAH // 1 // // samApto'yaM graMthaH, guru zrImaccAritra vijayasuprasAdAt // * munirAja zrI AtmArAmajI mahArAjanA hAla mukhyaziSya zrIcAritravijayajI che, ane teo hAla mesANAmAM caturmAsa rahelA che. teo jJAnathI ane umarathI gItArtha sarakhA che; tathA mahA zAMtakhabhAvI ane uttama cAritra pAlanArA che. teo thoDA varSa agAu jAmanagara caturmAsa karavA Avela hatA; temanI pAse meM (bhASAMtara kartA hIrAlAle) saMskRta bhASAno abhyAsa karyo hato; mATe te bhASAnuM, tathA jainazAstronuM jJAna thavAmA~ mArApara te mano moTo upakArache. tema mahArAja zrIhaMsavijayajI tathA kAMtivijayajI Adikano paNa te saMbaMdhamAM mArApara upakAra thayelo che. + pAdAdyAkSarairbhASAMtarakarturnAmasUcako zlokaH Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 yogazAstra. atha jAmanagaranivAsi haMsarAjAtmajapaMDita zrAvaka dIrAlAlaviracitaM bhaktAmarapAdapUrtIrupaM zrI vijyaanNdstotrm| vasaMtatilakAvRttam / natvAjinaMjanitajaMtumahopakAraM, caMdemunimunivarArcitapAdapadmam // AnaMdapUrva vijayAnidhamatranUmA, vAlaMbanaMnavajalepatatAMjanAnAm // 1 // tIrthaMkarAnanasudhAMzusamuhasaMtI, vANIsudhArasayutAM himudApitam // vAcaMyamaviditadharmamathastuvaMtaM, stoSye kilAhama pitaMprathamaMjineam // 2 // yasyopadezasuvinirmalamAsyamenaM, saMkrAMtavarNyaguNaguMphitamuktavAraM // muktvAnyazAsanazayucavinAhimUrkha, manyaHkaznatijanaHsahasAgrahItum // 3 // syAchAdanaMgijaranAsuramasyabodha, javyAMgimAnasamarAlasahasrapatram // zaktojavAminanuvarNayituMkathaMyat, kovaatriitumlmNbunidhijujaanyaam||4|| pAdapracAramapisaMpravidhAryadhAtryAM, yolokabAMdhavazvAtracakArabodham // khIyAzritAMgikamalasyayatopyazakto,nAnyetikiMnijazizoHparipAsanArtha jaineMadharmamahimAyadamerikAyAM, ja yahaMtakilatattutavapranAvaH // AmraghumeSusuranausuraniryadAgA, ttaccArucUtakalikAnikaraikahetu // 6 // tIrthakarAgamakuzezayarAjahaMsa, yogIavAravaramAnasasannivAsam // tvAMvIkSyamenibiDakarmagataMpraNAzaM, sUryAMzuninnamivazAvaramaMdhakAram // 7 // pASANatulyakahinAapitemunIja, dhrmopdeshvcnprvidhttcittaaH|| yAsyaMtimohamamalabadagohikino, muktAphaladyutimupaitinanUdabiMchuH // // zAstrANyahaM jinavacomRtasaMnRtAni, dRSTvAdhanAnisadayaMjavatoditAni // hRSTaHzikhIvakimunonagatohiharSa, panAkareSujalajAnivikAzanAMji // 5 // mithyAtvatAmasanarogranizATanAlA, rereparemunivarasyamahatvamasya // haMtehakiMsapadipazyataziSyavarga, jUtyAzritaMyazhanAtmasamaMkaroti // 10 // mithyAtvinoghanatarAnapisaM nirIkSya, vyAkRSTamevanamanomamatAnpratIha // zrutvAvacastavaghanaMdyapisaM vilokya, kAraMjalaMjalanidherasituMkazchet // 11 // siddhAMtatoyanidhipAragataMgatAkaM tvAMvIyavAGmahilayAkilanUminAge // zmazrubalenanihitevakaTAkSamAlA, yattesamAnamaparaMnahirUpamasti // 15 // khadyotanAMdadhatiyasyavacastvadIya, vAgarkamenamaparaMhizahAjajate / Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAdazaprakAza 4 zcheDikairavagaNotratardiyabiMbaM, yahAsarejavatipAMDupalAzakalpam // 13 // yekUTaveSamizatojagatIhamugdhAn, vyAdhAmRgAnivajanAnnijapAzadharme // karSatisaMpratimunIavinAjavaMtaM, kastAnivArayatisaMcaratoyatheSTaM // 14 // ekAMtavAdavacanAniparoditAni, nAzaMgatAnisahasAmunirAjatAni // syAchAdapezalavacastavahitaMnu, kiMmaMdarAjizikharaMcavitaMkadAcit // 15 // yatrAnyadarzanamatAjhagurUpadezA, hiMsAdidoSakalitAHzalajaprajAvaM // labdhAHpralabdhamahimAmahimAnuSaMDo, dIpoparastvamasinAthajagatprakAzaH 16 caMDadyutistujanitAtapavAraeSa, stvaMtvaM ginAmamitazAMtikaraH prabuddhaH // tenaivanirnayamitIha vidhoSayAmi, suuryaatishaayimhimaasimuniiNjloke||17|| vAcaMyamezamamacittacakorapadI, mithyAtvicaurajaracUrijayapradevai // dRSTvAmumodatavamodadavaktrarUpaM, vidyotayaUgadapUrvazazAMkabiMba // 17 // jalpaMtinAstikamRtenvitikejagatyAM, kArya kiyanmunivarasyavacojirasya // purjidamApyananumUrkhamRtevadetkaH, kArya kiyajaladharairjalajAranamnaiH // 17 // lagnamanomamamunehiyathAtavoktI, naivaMtathAnyavacasIhavasuMdharAyAM // ratnArthinAMhRdatharatnagaNeyathAta, naivaMtukAcazakale kiraNAkulepi // 20 // yojavyalokanikarazcaraNaupraNauti, mokSapradautavamunIzajavAbdhiyAnau // tasyAthakiMkugururatrakadApiloke, kazcinmanoharatinAthajavAMtarepi // 21 // bodhavibodhitajagajanajAtasuMda, maunIMjayasisadaivamudAtvameva // arkavibodhitajagajanajAtavRMda, prAcyeva digajanayatisphuradaMzujAlaM // // mAdhuryavAravijitAmRtavRMdamenaM, jainAvalaMbijanacittacakoracaMDa / vyAMgisevitavinAtratavopadezaM, nAnyaHzivaHzivapadasyamunIM paMthA // 3 // mithyAtvizAstragajadAraNapuMDarIkaM, syAdvAdazAstravaramAnasarAjahaMsaM // evaM vidhaMtavamunIzanayopapannaM jJAnakharUpamamalaMpravadaMtisaMtaH // 24 // tvattaHparomunivareMjasadaivaladamI, labdhvAvRthAsvapuruSottamatAMvyanakti // jhAtvAtvakiMcanamathetivinizcitaMtvAM, vyktNtvmevngvnpurussottmosi||25 jaineMadarzanasamujasudhAkarAya, siddhAMtasArakamalajramaropamAya // ajJAnasuptajanajAgaraNAruNAya, tunyaMnamojinanavodadhizoSaNAya // 26 // krodhogadhUmanikarAMdhitanetrayugmai, rajhAnarA tritimiraattnmttcittaiH|| mithyAtvikanivahai vilokabaMdho, svapnAMtarepinakadAcidapIkSitosi // 7 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra. zyAmatvavArapariNiH kRtabhRMgavRMda, kezoccayA liparicuM vitazIrSajAgaM // vaktaMmunIzatavajAtisudhormigauraM, biMvaMrave rivapayodharapArzvavarti // 28 // siddhAMtasArakalitA nihitA nitAni javyevacAMsi vigatAni hiteprasAraM // prAtaryathAtra kiraNAnimahatprANi, tuMgodayAjizirasIva sahastrarazmeH // 2 // tejasvi nigrahagaNairiva ziSyavarge, rnityaMmunIzacaraNakramasaMzritaizca // gaM vijA titavaveSThitamatravarNya, muccaistarTasura girerivazAtakauMnaM // 30 // manye munIzaparamodaragaM tavedaM, siddhAMtapAragavalitrayamAyataM te // saMsArasAgarazaraNyadbhutaM hinAvi, prakhyApaya trijagataH paramezvaratvam // 31 // vAcaMyamezatavavAcamamoghapuNyAM zrutvApyatatsapa dittIrtha karavajAvaM // dharmaM janAupadizaM ticakAMcanAni, padmAnitatra vibudhAH parikalpayaMti // 32 // javyAM ginAMtavamunIMdrayathopadezo, dhattepadaM nacatathaiva parasyamahyAM // yAdRkpranAmRta karasya hi mutpradAtrI, tAdRkkuto grahagaNasya vikAsino pi // 33 // saMsAratoya nidhitAraNyAnarUpau lakSmIprabhUtaparamadhvajamaMDitauca // pAdaumunIzajavatojavatojanAnAM dRSTrAjayaMjava tinojavadAzritAnAM // 34 // yAtrAMtaloka nivahojaTakoTikalpo, dAmodarAdisurasaMha tinApyajeyyaH // evaMvidho'pimadanomunirAjanavyaM, nAkrAmatikramayugAcalasaM zrirtate // 35 // krodhAdidhUma nikarAMdhitalokanetraM, jAryAMgajA ditRNakASTavivardhitaM ca // vAcaMmayeMdra kilakarmakRpITayoniM svannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // kUTopadeza viSavAra vidagdhaloka, mithyAvinAyakajujaMgamasaMcayazca // nai dayati taM hi kadApiloke, khannAmanAgadamanI hRdiyasya puMsaH // 37 // sUrIza nUrijavanaM gijarArjitAghaM, javyAMginAM janitaDuHkhasamUhamugraM // mArtaMDamaMDala vijAnarataH prajAte, tvatkIrtanAttama zvAzu nidAmupaiti // 38 // saMsAratApaparitApitamaMgamenaM, viSTAdyaniSTamiha hi pravihAya tUrNaM // ekAMtazAMtapadamavyayamokSarupaM, tvatpAdapaMkajavanAzrayiNo lajante // 35 // vedaprabhedana vikuTTana tADanAdi, tIrthaMcanArakamanuSyajavaprabhUtaM // muktiM vimukta sakalApadamatra javyA, trAsaM vihAya javataH smaraNAhUti // 48 // ratnatrayaM munivareMdra vilaya javyA stvatto javAhizamanauSadharUpamatra // mukti striyo'pigatarUpa vijAnISTA, mrtyaabhvntimkrdhvjtukhyruupaaH||41 javyA munIza tava vAgamRtaM nipIya, zrAsyeMDu nirgatamamUlyarasapravAhaM // 47G " Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdazaprakAza. 4jae AnaMdadAmatulanAM pravilanya mukti, sadyaH svayaM vigatabaMdhanayA javaMti // 4 // javyavrajo javati vai javato'nimukto, vAcaMyameza nikhilaM pravihAya paapN|| sAhityasArarasane rasanArasajho, yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // evaM vighAM stutimimAmanavadyarUpAM, kAvyajJacittarasadAM gurujaktiramyAM // nityaM janaH parati yaH puruSottamaM hitamAnatuMgamavazA samupaiti lakSmIH // 4 // jaktAmarapAdapUrtyA, vijyaanNdsguroH|| AtmArAmaji dityanyA, nidhAnasya munIzituH // 45 // dIrAlAlAnidhenaivaM, haMsarAjAtmajena vai|| stutiH kRteyaMzrAjhena, jAmanagaravAsinA // 46 // yugmam // iti jAmanagara nivAsi zrAvakavarya haMsarAjAtmaja paMDita dIrAlAla viracitA laktAmarapAdapUAtmakA paramagurusUrizvarazrIvijayAnaMdasyAparAnidhAnazrImadAtmArAmajitaH stutiH saMpUrNA. guruzrImaccAritravijaya suprasAdAt. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yogazAstra. zudi patra. dakSiNa pAM. lI. azuddha3 29 pradyAta 329 lAkamA 527 bhamaryoM 6 27 karyA 12 28 prabhue 13 13 tyAre 1610 lakSa 20 5 kAraNa 31 25 chaDe 37 23 kayuMke 39 28 vicari 4115 hAya 45 1 jotA 4810 dakSiNA 4914 bhadeveM 4915 tathA 5510 jyAre 55 12 nAkhI 55 19 kahI 56 4 bharateM 5720 eka 59 26 ratnamaya 66 12 jema 7028 te 72 7 dazamuM 73 2 vaTe mArgane 78 17 moha 79 18 manoguNai 7918 neyAbhiH zuddha pAM. lI. azuddha. . pradyota. 81 28 tyAt tyAgAt lokamAM 82 2 gAgAt gAt bhamaro 832 capalavAtAkI rahelI capalatAvAlI koM 90 8TuMkAro huMkAro prabhunA 93 18 kavasare avasare jyAre 93 20 sadAgrahI akadAgrahI lakSaNa 113 23 apukaMpA anukaMpA grahaNa 116 25 evI evI rIte cheDe 126 20 nittiAne nimittiAne pachI prabhue kahyuke, 160 4 zakatuM zakatuM nathI; vicAra 167 16 maMgaracchedaM maMgacchedaM hoya 168 4 yA yAva jAtA 186 10 mAtrapi mAtramapi 189 22 strInAM sAdhAraNa sAdharaNastrInAM bhadeva (vezyAnAM) 202 23 evI evI paNa 206 2 bhArakhAlI bhartAravAlI 218 21 thI karI 25214 sAvadha sAvadha bharata 252 27 adhikAra adhikArI eka dahADo 253 13 bhaMte sAmAi ratnatraya 254 23 teNIe teoe jema tema 285 22 tema 299 15 ghAI ghAyaI 300 17 ssaMbhUya ssabhUa vaTemAne 336 19 gaNazreNi (mohano) 338 8 dahatAM daheMtAm manogusye 347 6 lajJezvaro neobhiH / 456 12 bhaMga nAkhyo tema te guNazreNiM lakSezvaro maMga Page #493 -------------------------------------------------------------------------- _