________________
}
पंचम प्रकाश.
हवे तेना बोधने माटे कड़े बे. अभ्यासेन स्वसंवेद्यं, स्यान्मंडलचतुष्टयं ॥ क्रमेण संचरन्नत्र, वायुर्ज्ञेयश्वतुर्विधः ॥ ४७ ॥ अर्थ:- अन्यासें करीने ते चारे मंडल स्वसंवेद्य याय, अने तेमां संचरतो वायु अनुक्रमें चार प्रकारनो जावो.
हवे में ते चार प्रकारो कहे बे. नासिकारंभ्रमापूर्य, पीतवर्णैः शनैर्वदन् ॥ कवोष्णोऽष्टांगुलः स्वच्चो, नवेधायुः पुरंदरः ॥ ४८ ॥
३०१
अर्थ :- नासिकाना द्वारने पूरीने, पीतवर्णे करीने धीरे धीरे वहेतो, तथा जरा उनो, घाव गुलना प्रमाणवालो स्वछ पार्थिव वायु पुरंदर कहेवाय. तथा,
धवलः शीतलोऽधस्तात् त्वरितत्वरितं वहन् ॥ द्वादशांगुलिमानश्च वायुर्वरुण उच्यते ॥ ४५ ॥
अर्थः- सफेद, शीतल तथा नीचेना जागमां तुरत तुरत वदेतो वारांना प्रमाणवालो वायु वरुण कहेवाय बे. तथा, उष्णशीतश्च कृष्णश्च वदस्तिर्यगनारतं ॥ षडंगुलप्रमाणश्च वायुः पवनसंज्ञितः ॥ ५० ॥ अर्थः- कचित् उष्ण ने कचित् ठंडो, काला रंगनो, तथा हमेशां तिहों वहेतो, छाने व गलना प्रमाणवालो वायु पवन नामथी Jलखाय बे.
तथा.
बालादित्यसमज्योती, रत्युष्णाश्चतुरंगुलः ॥ च्यावर्त्तवान् वदन्न, पवनोदहनः स्मृतः ॥ ५१ ॥
--
अर्थः- सूर्य सरखी लाल कांतिवालो, अत्यंत उष्ण, श्रावर्त्तवालो, तथा उंचे वदेतो, अने चार गुलना प्रमाणवालो वायु दहन कहेवाय.
हवे जे वायु होते ते जे कार्य कर ते कड़े बे. इं स्तंनादिकार्येषु, वरुणं शस्तकर्मसु ॥
वायुं मलिनलोलेषु, वश्यादौ वह्निमादिशेत् ॥ ५२ ॥