________________
पंचमप्रकाश
३७३ हवे बीजा श्राचार्यना मत प्रमाणे पण तेना नेदो कहे . प्रत्याहारस्तथाशांत, उत्तरश्चाधरस्तथा ॥ .
एनिर्नेदैश्चतुर्निस्तु, सप्तधा कीर्त्यते परैः॥५॥ अर्थः-प्रत्याहार, शांत, उत्तर, श्रने अधर, तथा तेनी साथे उपरना त्रण नेदोयें करीने युक्त एवा सात नेदो पण बीजा आचार्यों प्राणायामना कहे .
हवे तेउनु अनुक्रमें लक्षण कहे . . यत्कोष्ठादतियत्नेन, नासाब्रह्मपुराननैः॥
बहिः प्रक्षेपणं वायोः; सरेचकति स्मृतः॥६॥ .. अर्थः- उदरमांथी बहुज यतनापूर्वक वायुने, नासिका, ब्रह्मपुररंध्र, अने मुखथी जे बहार फेंकवो, तेने रेचक प्राणायाम कहेलो . तथा,
समाकृष्य यदापानात् , पूरणं स तु पूरकः॥
नानिपझे स्थिरीकृत्य, रोधनं स तु कुंनकः ॥७॥ अर्थः- बाहारना वायुनु आकर्षण करीने, डेक अपानझारसुधि उदरने तेथी जरवं, ते पूरक प्राणायाम जाणवो, तथा ते वायुने नाजिपामां स्थिर करीने जे रोकवो, ते कुंजक प्राणायाम जाणवो.
स्थानात्स्थानांतरोत्कर्षः प्रत्याहारःप्रकीर्तितः॥
तालुनासाननघारे, निरोधः शांत उच्यते ॥७॥ अर्थः- नानि श्रादिक स्थानथी हृदय श्रादिक स्थानमा वायुनुं जे खेंचवू, तेने “प्रत्याहार" कहेलो , तथा ताबु नासिका अने मुखबारथी वायुनो जे निरोध करवो, ते शांत कहेवाय .. तथा,
आपीयोई यउत्कृष्य हृदयादिषु धारणं ॥ उत्तरः ससमाख्यातो, विपरीतस्ततोऽधरः॥ए॥ अर्थः- बाहारना पवनने पीइने, तथा तेने उंचो चडावीने हृदयादि कमां जे धारी राखवो, तेने उत्तरप्राणायाम कहेलो , तथा तेथी विपरीत ते अधरप्राणायाम जाणंवो; अर्थात् उचेथी नीचे लाववो ते.