Book Title: Sarvodayni Jivankala
Author(s): Gopaldas Jivabhai Patel
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005191/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA | [2canAtmaka nAgarikadhamaM ] (AcArya eNla. pI. jaeNkasa kRta 'Constructive Citizenship') anuvAdaka gopAladAsa jIvAbhAI paTela gUjarAta vidyApITha amadAvAda -14 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya eNla. pI. jaeNkasa [1860-1955 ] 6 iMgleMDa dezanA neTighAmamAM janma. laMDana, goTijana ane hArDa mAM abhyAsa. 1902mAM himaTa jarnala' sthapAtAM tenA prathama taMtrI banyA. pachIne varSa ausamAM mAMcesTara kaoNlejamAM philasUphInA adhyApaka nimAyA. 1915thI 1931 sudhI te kolejanA AcArya pade kAma karyuM. hima jalanA taMtrI tarIke kAma karatAM temaNe te patrane te jamAnAnI gaMbhIra mauddhika pravRttinuM kSetra banAvyuM; ane e rIte peAtAnA jamAnAnI asarakAraka sama vyakti ' tarIkenI khyAti meLavI. amerikAmAM te vidyArthI avasthAmAM rahelA, te uparAMta pachI vyAkhyAtA tarIke aneka vAra gayelA. ema amerikAmAM paNa te sArI peThe jANItA banyA hatA. 17mI phebruArI 1955ne dine, 95 varSanI uMmare, temanA dIdha udyogI jIvananeA aMta AvyA. For Private & Personal Use Oriy Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -00 20 zrI pUMjAbhAI jaina graMthamALA [maLI zaktA maNakAo) 1. suttanipAta prasiddha bauddha graMtha). 2. bhagavAna buddhanA 20 dharmasaMvAda 3. bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo 4. bhagavAna mahAvIranA daza upAsa 6. sanmati prakaraNa 7. jinAgamakathAsaMgraha 89. zrI rAjacaMdra 10. mahAvIrasvAmIne saMyamadharma 11. mahAvIrasvAmIne AcAradhama 12. buddhacarita 13. mahAvIra svAmIne aMtima upadeza 15. rogazAstra (zrI hemAcArya kRta) 17. jagatano AvatI kAlane puruSa (zrI rAdhAkRSNana kRta) 19. tatvArthasUtra 21. zrI mahAvIrasthA 23. sthAnAMga-samavAyAMga prAptisthAna navajIvana kAryAlaya amadAvAda-14 ane zAkhAo 11200 3-0-0 -8-0 1-4-0 10-00 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pUjAbhAI jaina graMthamALA- 22 sarvodayanI jIvanakaLA racanAtmaka nAgarikadharma] (AcArya ela. pI. jekasakRta "Constructive Citizenship') anuvAdaka gopAladAsa jIvAbhAI paTela ' - bApa kho che thajarAta vidyApITha amadAvAda-14 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa rUpiyA prakArAka maganabhAI prabhudAsa desAi mahAmAtra, gujarAta vidyApITha mudraka jIvaNujI DAhyAbhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda- 14 pahelI AvRtti, I. sa. 1942 bIjI AvRtti, I. sa. 1955 sarva haka gUjarAta vidyApIThane svAdhIna che. Disembara, 1955 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana bAra varSa agAu A pustaka zrI jaina sAhitya prakAzana samitie zrI puMjAbhAI jaina graMthamALAmAM prasiddha karyuM hatuM. A tenI bIjI AvRtti che, te e ja mALAnA pustaka tarIke vidyApITha taraphathI have prasiddha thAya che. A bAra varSa daramyAna dezamAM ghaNuM moTA pheraphAra thaI gayA che. sauthI maTe te AjhAdIna. e rAjakIya pheraphArane kAraNe ApaNuM dezanA sarvatomukhI ghaDataranuM kAma have ApaNuM upara AvI gayuM che; ane vepAra, udyoga, rAjanIti, keLavaNI vagere aneka bAbatamAM rASTrIya ghaDataranuM kAma AraMbhAyuM che. bIjAM kSetranI jema keLavaNInA kSetre paNa emAM pitAne mukhya ane kadAca sauthI vadhu agatyane phALe ApavAne haze. kAraNa ke tenA hAthamAM te dezane nAgarika ghaDavAnuM mULa kAma ja che. te vakhate "racanAtmaka nAgarikadharma nI UMDI ane gaMbhIra carcA karatuM A pustaka ghaNuM upayogI thaI paDe tema che. nAgarikane lagatI udyoga, phurasada, sahakAra vagere agatyanI bAbatanI temAM carcA che eTalA mATe ja nahIM, paNa nAgarika dharmanI AkhI vicAraNA mATe temAM evI navI tathA UMDI daSTi rajU karavAmAM AvI che ke, AvA pustakane manana vinA dezanA nAgarikanI tAlIma adhUrI gaNAya, ema kahevAnuM mana thaI jAya. A pustakanI navI AvRtti vakhate tenA mULa lekhaka AcArya jekasanA thayelA mRtyunI neMdha levI joIe. 95 varSanuM dIrgha ane upakAraka jIvana pUruM karI te 17-2-55 tArIkhe videha thayA che. emanA A mananIya pustaka dvArA gujarAtI vAMcakemAM te amara raho. 6-12-55 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 * * * - 55 * - 65 * 81 anukramaNikA prakAzakanuM nivedana . . . . anuvAdakanuM nivedana : karmaveganuM sAmAjika bhASya [zrI maganabhAI desAI 1. prAstAvika * 2. sAmAjika bAbatomAM kALa-bhAvanA 3. sAmAjika regamImAMsA . 4. nAgarikadharmanuM trimukhI dayeya . 5. sAmAjika vIratA * * * 6. zabdanA sAcA artha * * 7. kuzaLatA : 8. vadhAremAM vadhAre lokonI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 9. mArIne aNagame * * 10. kurasadane upaga . . 11. nItidharmanuM audyogika svarUpa 12. TrasTIpaNuM : 13. hake ane pharajo . . 14. udyogane vahIvaTa . 15. guNavikAsa * * * * 16. AdhyAtmika ane bhautika 17. sahakAra * * * * 18. sAmAjika kheMcatANa TipaNe * * * * sUci * * * * * 100 * * 147 * 156 - 21 * 226 ra37 * 259 300 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdakanuM nivedana pri. jekasanA A pustakane zrI pUMjAbhAI jaina graMthamALA mATe anuvAda karavAnuM kAma mane zrI jaina sAhitya prakAzana samitinA pramukhazrIe soMpyuM, tyAre mane bevaDa AnaMda thaye. e pustaka vidyArthI avasthAmAM jyAre vAMceluM, tyAre teNe mArA vicAra-taMtra upara keTalAka na bhUMsI zakAya tevA mArgo pADI dIdhA hatA, ane te mArge mane keTalAya praznone vicAra karatI vakhate haMmezAM eTalA badhA upayogI thaI paDatA hatA ke, e pustakane anuvAda karI, tene gujarAtI vAcakavarga AgaLa rajU karavAnuM mana ghaNI vAra thayA karatuM hatuM. bIjuM, e pustaka A jainamALAmAM pragaTa thAya e vicAra paNa mane ghaNa rIte AkarSaka lAge. kAraNa, samAjavyApaka ahiMsA jevuM sarvodayanuM bIjuM sAdhana vicArI zakAtuM nathI; ane A pustaka sarvodayanI jIvanakaLAnuM pustaka heI, ahiMsAne piSaka sarva bAbate saMdharavA IcchatI A mALA mATe sarvathA ucita gaNAya. anuvAdanuM kAma pUruM thayA bAda, badhe bhAga pharI vAMcI jotI veLA, eka vicAra mane pharI pharIne AvavA lAge. prijekasa jevA bahuzruta paradezI vidvAnonAM pustake zabdazaH gujarAtImAM utAravAM lAbhadAyaka thAya, ke gujarAtI vAcakavarganI jarUriyAta vicArIne, lekhakanA mukhya vaktavyavALo bhAga ja saLaMga utAra? ghaNI vAra ema bane che ke, AvA vidvAna lekhako pitAnuM mukhya maMtavya rajU karatAM karatAM vacce vacce pitAnA vipula jJAna-bhaMDAramAMthI evI keTalIya AnuSaMgika bAbate ke TucakAo sahaja rIte nAkhatA jAya che, ke je rasaprada te hoya, paraMtu aMgrejI sAhityanI kAMI paNa pIThabhUmikA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinAnA gujarAtI vAcakane te samajavAmAM ke mukhya dalIla sAthe AgaLa vadhavAmAM muzkelI ja UbhI kare. pAnAnI nIce ke pustaka che prakaraNane aMte TipaNo ApIne e badhuM vigatathI samajAvIe, te jarUra samajAvI zakAya; paraMtu e rIte evI bAbate pAchaLa sthaLa ane samaya na rekIe, te gujarAtI vAcakane pustakanuM mukhya vaktavya vAMcavuM samajavuM vadhu saheluM na bane? alabatta, tenI sAthe ja sAme prazna UThe ke gujarAtI vAcakavarganI zakti-maryAdA AMkanArA-samajanArA ApaNe kezu? vaLI ema dareka lekhaka pitAnI kalpanA pramANe mULa pustakanI vastuo choDato jAya, te gujarAtI vAcakavarga saravALe keTale daridra rahI jAya? mArI A gUMcavaNanI carcA meM mArA eka be vaDIla tathA mitra sAthe karI lIdhI, tathA chevaTe amuka nirNaya upara AvIne meM A anuvAda pharI lakhavA mAMDyo, ane temAMthI amuka anAnuSaMgika lAgatA bhAga hiMmatapUrvaka choDavA mAMDyA. kyAMka kyAMka vadhAre paDatuM ke binajarUrI kApa mukAI javAne saMbhava hato ja; tethI e rIte taiyAra thayele Akho bhAga zrI maganabhAI desAIne meM joI javA vinaMtI karI. temaNe sArI peThe mahenata laI Akho anuvAda sAtatya tema ja bhASAnI dRSTie kALajIthI tapAsI Aye tathA jyAM kAMIka tUTaka ke rahI jatuM lAgyuM, tyAM keTalAka bhAgo pAchA umerI lIdhA, ane anuvAdanI bhASA paNa khUba kALajIthI ghasI ghasIne sArI peThe epAvI. tyAra bAda Akho bhAga huM pharI vAMcI gaye, ane have mane satiSa che ke, pustakanA saLaMga mukhya vaktavyamAMthI kazuM paNa A anuvAdamAM bAtala rahI jatuM nathI. A bInAnuM nivedana meM kAMIka vistArathI ahIM karyuM che, enuM eka kAraNa e che ke, AvI jAtanAM videzI pustakonA anuvAdanI A paddhati bAbata bIjA vidvAne tathA vivecakonA abhiprAyane paNa lAbha maLe, tathA anya anuvAdakonA dhyAna upara paNa e vAta Ave. WWW Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhuM pUruM thaI rahyA bAda, meM prijekasane saMsthA ratha anuvAda prasiddha karavAnI paravAnagI ApavA patra lakhyo. prijese jhaDapI patravyavahArane bAdhaka A samayamAM paNa banatI varAe pitAnI tathA mULa aMgrejI pustakanA prakAzakanI (hoDara enDa TAuTana li., laMDana) paravAnagI ravAnA karI ApI, tathA anuvAdane hArdika saphaLatA IcchI. e badala saMsthA taraphathI te baMnene huM hArdika AbhAra mAnuM chuM. mULa pustakanI bIjI AvRtti veLA tenuM jUnuM nAma "The Constructive Citizenship' badalIne "The Art Of Living Together" rAkhavAmAM AvyuM che, paNa tenA vastumAM jarA paNa pheraphAra karavAmAM nathI Avyo. eTale te bAbata A anuvAda pUratuM kazuM khAsa kahevApaNuM prApta thatuM nathI. anuvAdamAM jyAM jyAM jarUrI lAgyuM tyAM Avazyaka TippaNa taiyAra karI pustakane ati ApyAM che; tathA pustakanA mukhya viSayanI sUci paNa sAthe joDI che. AzA che ke te baMne vastuo vAcakavargane upayogI thaI paDaze. eprila, 194ra - A anuvAdanI bIjI AvRtti thAya che, te veLA tene pharI joI javAnI je taka maLI, tene zakya eTale lAbha meM uThAvyo che. AjanA rASTrIya ghaDataranA agatyanA samaye A pustaka bIjI AvRtti dvArA ApaNuM jijJAsu nAgarikone upalabdha thAya che, ethI AnaMda thAya che. 29-11-55 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmayoganuM sAmAjika bhASya I. sa. 1917-8mAM kolejamAM jatAMta, jJAnaprAptinAM je anekavidha sAdhane sAMpaDavAM, temAM prinsipAla ela. pI. jekasanuM hIbaTa jarnala" naimAsika eka umadA ane virala sAdhana hatuM. A sadInI zarUAtathI cAlu thayelA e mAsikanA zrI. jekasa eka saMsthApaka che, ane zarUthI Aja sudhI, eTale ke lagabhaga deDha peDhIthI, te patranA taMtrInuM kAma kare che. e patranAM pAnAM pheravatAM ja huM joI zakyo ke, A dvArA vilAyatanA dhArmika, sAmAjika tathA samagra jIvana-viSayaka vicAranAM vaheNa - eTale ke tenA jIvanane ghaDanArI cUtama tAkAta, ThIka jevA maLe. ane e rIte e patranA samartha taMtrIne je paricaya kolejanAM varSomAM maLe, tenI chApa Aja sudhI vadhu ne vadhu UghaDatI gaI che. e chApa te prinTa jekasa eka mahAna vicAraka che e. te vakhate emanuM eke pustaka te mArA jevAmAM AvyuM nahotuM. prathama je jevA maLyuM te I. sa. 1927-8mAM "The Constructive Citizenship - pustaka hatuM, jene A gujarAtI anuvAda che. e pachI te ja arasAmAM chapAI hatI. te vAMcatAM mane lAgyuM ke, e eka mahAna graMtha che, ane enuM ApaNI bhASAmAM varNana karavuM hoya to, tene karmaveganuM sAmAjika bhASya" kahevuM joIe. tyAra pachI te copaDI pharI A anuvAdarUpe vAMcI; mAre te vakhatane ene viSene khyAla vadhAre daDha thaye. vAcaka joze ke, pustakanA keTalAya vicAronA samarthanamAM ke sarakhAmaNumAM te gItAnA zloka TAMkI zake che. mArI bhalAmaNa che ke, vAcaka gItAnA karmayoga sAthe A vyAkhyAnanuM maMtavya sarakhAve. te tene mArI jema lAgyA vagara nahi rahe ke, prinTa jekesa karmaveganuM jANe sAmAjika bhASya ja na karatA hoya ! Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka dRSTie gItAnA bhinna bhinna arthe karI batAvavAmAM AvyA che. paraMtu te badhAmAM eka samAnatA rahelI che. te e ke, te arthe jIvanI sarvatomukhI unnatine artha mukhya samajIne cAlyA che. temAM samAja ke leAkasaMgrahane khyAla che; paraMtu pradhAnapade samAjano vicAra karIe te tene mATe karmaga ke bhaktivega yA jJAnega se hoya, e prazna kaI bhASyakAre yA TIkAkAre vicAryo hoya, te mArI jANamAM nathI. kyAMka kyAMka keTalAka zleke dvArA sAmAjika dRSTio ke vAdanuM samarthana zedhAyuM maLe; paraMtu eka saLaMga dRSTie sAmAjika sAdhanA ke vega eTale zuM, te prakArane artha bhAgye ja gItAnA keI TIkAkAre ca heya. prijekasanAM A vyAkhyAnomAM enI mImAMsA sAMpaDe che, ema huM mAnuM chuM. vyakti je sAdhaka bane te tene samAja paNa sudhare, suvyavasthita thAya, kRtakRtya thAya, ema gItAmAMthI phalita thatuM batAvI zakAya. paraMtu samAjane pradhAnataH lakSamAM laI tene mATe vega vicAro, ane te vicAramAM vyaktinuM paNa AtyaMtika kalyANa anusmRta samajI laIne, - e A pustakanI advitIyatA che. ane ethI huM ene "kamaganuM sAmAni bhASya " athavA TUMkamAM kahevuM hoya te "samAja-ga" kahuM. pazcimanI Adhunika philasUphInI eka khAsiyata gaNue te e gaNAya ke, teNe "samAja" e vastune sArI peThe vicAra karyo che. samAjanuM svarU5 teNe nakkI karyuM che. te bAbatamAM aneka AcAryo thayA che. koke samAja = sarakAra kahyuM ke ke samAja = rASTra kahyuM ke ke A kahyuM ne keke te kahyuM. mAre emAMthI eTaluM ja sUcavavAnuM che ke, jema "kimidama ne Atmika vicAra ApaNe (vaiyaktika vanadhoraNe) aneka vAde mAraphata karyo, ema ja yurepamAM samAja mATe thayuM che; ane e samAjadarzane yuropanA vyakti-jIvanane paNa ghaDanArAM jIvaMta preraka baLe banyAM che. tyAMnAM yuddho, tyAMnI jIvana-kalaha-daSTi, tyAMnuM ekalapeTA jIvana-dheraNa ne tene mATenI lUMTAlUMTa ne paDApaDI, ItyAdi Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 aneka AviSkAre A tyAMnAM bhinna bhinna samAja darzanenuM phaLa che, ema batAvI zakAya. e darzanemAM ekavAkyatA nathI; e darzane pramANe deza deze judA judA prAge Aje cAle che; e badhAmAM khUba arAjaka pravarte che; ane ene laIne te te dezanI saMskRti tUTe che ke jATe che. pri. jekasa A ja yuropI paraMparAmAM eka samAja-darzanakAra che; paNa temanuM sthAna badhAthI nokhuM - nirALuM che. pUrvanA AcAryonI jema, vyakti tathA samAjanA jIvanane eka akhaMDa samajI te pitAnuM darzana nirUpe che. mAtra, samAjane te pitAnA vicAranA pAyA tarIke le che eTaluM ja. A emanI vizeSatA eka bAjuthI emane pazcimanI pitAnI paraMparAthI judA pADe che, te bIjI bAju pUrvanI dRSTi sAthe emane virala jeDANa arpe che. vAcaka joze ke, A samAja-darzana vAMcatAM pUrvanA vicAra sAthe ene viccheda nahi jaNAya; paraMtu meM upara kahyuM ema, pUrvanA keTalAya vicAronuM sAmAjika vivaraNa, athavA samAja mATenA yoganuM sAmAjika bhASya ene jovA maLaze. AthI ja, pazcimanA anya sAmAjika philasUphamAM eka je cIDa caDe evI gorAonA gurabhAranI chIcharI amitA ane tajanya saMkucita svArtha ane tumAkhI jovA maLe che, te jeksanA A samAjadarzanamAM nathI. jema gItAkAra pitAne yoga nirUpatAM IzvaranI A carAcara sRSTinA kazAnuM kalyANa nathI uvekhatA ke bhUlatA, ane jIvane mATe eka saLaMga ane sarvagrAhI jIvanakrama ghaDI Ape che, ane tene ja e vega kahe che, tema ja jesa emanA A samAja-kramamAM jIvanI sAdhanAthI mAMDI sarva deza, jAti, prajAone AvarI le che; kema ke emaNe je samAjoga sUcavyA che, te e bhUlagata ne talasparzI che. mAtra A vicAra temaNe samAjanabiMduthI vikasAvyuM che eTaluM ja. ApaNe tyAM banDa rasela, DIna IMja, zai, jeDa, hasalI, ItyAdi arvAcIne kAMIka vadhAre paDatA AgaLa AvyA che. emanA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAre aMgrejI bhaNelA leke bahu vAMce che. jekasa e rIte nathI jANamAM AvyA e sAruM nathI, ema huM mAnuM chuM. jesamAM jevuM sarvatobhadra UMDANa ane mAnavyanI tathA samAjanI sUkSma adhyAtmadaSTi che, tevuM uparanA arvAcInomAM nathI. jeksanI sarakhAmaNImAM teo rahasyanI bAbatamAM UNuM lAge che. eka ja vAta A copaDImAMthI TAM. rasele sukhane jIvananuM eka mahA mUlya mAnI te upara "sukhanI sAdhanA" (The Conquest of Happiness) graMtha lakhe. ema ja yuropanA keTalAya lekhake sukha, phurasada, navarAza, vadhu ArAma I. zabdo dvArA pitAnI sAmAjika vicAraNuM ghaDe che. vastutAe jotAM A uparachalI najara gaNAya, ane te jekasanI nathI. te vastunA AtmAne pakaDI vicAra kare che. tethI karIne sukha viSe TUMkamAM ja te Ama patAvI de che: "sArI samAjavyavasthA ApaNane surakSitatA jarUra Ape che, paraMtu te je lAvI Ape che te ApaNuM "sukha" che ke kema, e bAbatamAM mane maTI zaMkA che. "sukhanI bAbatamAM ApaNane saMtoSa Apavo muzkela che. ane ApaNe tenI "sarakhI vaheMcaNI nI bUmo bhale pADyA karIe, paraMtu te sarakhI rIte vaheMcAyuM ke nahi, e kaI mANasa kadI kahI zakyA nathI. sukhane ja eya banAvavAmAM rahelI aneka muzkelIomAMthI e eka che. kAraNa ke, sukhanA bIjAoe niyata karelA prakAre ApaNane bhAgye ja AkarSI zake. ApaNe je sukha bhogavIe, temAM haMmeza ApaNuM vyaktitva thoDe ghaNe aMze ApaNe dAkhavavA IcchIe chIe. paraMtu samAjavyavasthA ja je ApaNuM sukha pUruM pADatI hoya, te te te amuka DhALelAM cekasa bIbAMmAM ja ApaNane pUruM pADI zake. ..." (pR. 165.) ahIM huM gItAnA A vAkyanuM sAmAjika bhASya nihALavA sUcavuM chuM: "suvaH same svA.." arvAcIne keTalAka vAdamAM "paristhiti" eka baDI prabaLa devI jevI zakti lekhAya che. ane keTalAya juvAne, "te devInuM khappara Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 amArA upara che eTale zu karIe ?bAkI ame te jabarA mANuse -ema dalIla karI potAnI navajuvAnIne lajave che ane buddhine chIe, vicAra huM e sAru utAruM UMDANabharyu. nirALApaNuM A vicAra A pustakamAM hINI kare che. tevAne mATe jaeNksanA nIce chuM ke, te parathI mAre e vicArakanuM je kahevuM che, te kAMIka vAcakane avagata thAya. pA. 200 thI zarU thaI te prakaraNanA aMta sudhI carcAyA che. te badhuM tA ahIM na utAruM. eka ja vastu tarapha dhyAna kheMcuM ane te e ke, jyAM jaeNksa mANusane paristhitinuM pariNAma tema ja tenA utpAdaka eu tarIke jaNAve che. ( pA. 203. ) te samanvayakAra che. paristhitinA siddhAMtane te inkAratA nathI; paraMtu tenI ekAMgitA ane akarmaNyatva kADhI nAMkhe che. jo vicArIe to jaNAze ke, vaijJAnika vikAsavAda-janya Adhunika paristhitivAda ApaNA prAcIna devavAdane ja punarjanma che; nave avatAre navuM nAma teA paDe eTaluM ja. bheMsa tyAM puruSArthavAda anusmRta rahelA batAve che ane kahe che, 'mANasa tenI paristhitithI ghaDAya che, ' e sAmAnya siddhAnta, A badhI vicAraNAone kAraNe nabaLA paDatA nathI; paraMtu tene eka navuM ja svarUpa jarUra prApta thAya che. te svarUpa DArvinanA celAe ke mArksa nA celAonI vyAkhyAmAM tene nathI ja maLatuM." ( pA. 204.) 66 6 bheMsanI vicArapaddhatine eka vadhAre dAkhalA TAMkuM : arvAcIna sAmAjika philasUfenI vicAraNAmAM, anekavidha tapAsa ne parIkSaNu bAda, samAjanI avadazAnA kAraNarUpe nidAna batAvavAmAM Ave che, ane e vizvAsathI ke, te dvArA AjanI sAmAjika avyavasthAne jANe sAce tAga maLI rahe che. jaeNksa paristhiti-vAdane judI ja rIte mAMDIne jema eka navI samanvita dRSTi Ape che, tema A bAbatamAM paNa kare che. te A pustakanA 16mA prakaraNane viSaya che. huM emAMthI gheADuka ja ahIM vAnagI khAtara ApuM : " bhautikavAda, parigrahIpaNuM, harIphAI -- AjanI audyogika saMskRti sAme vAraMvAra karavAmAM AvatA A traNa --- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 " AkSeponA artha lagabhaga sarakhA ja thAya che....te AkSepa pAchaLa karmaka mahattvano artha jarUra che. paraMtu te kayA ?...te traNe AkSepa kada athavA gayAne uddezIne che; arthAt, bhautika tattvanA meATA jathA sAme, milakatanA meTA jathA sAme, ane dhananA moTA jathA sAme che.... kALa ane guNu pratye durlakSa karI, sthaLa ane jathAnI ja upAsanA karatA jamAnAnA e traNe duguNA che. paraMtu bhautika tattva pratye Adara ane bhayanI lAgaNIvALA bhautikavAda, arthAt udyama vaDe te tattvamAMthI 'saundarya bharI ane AnaMdabharI' cIjo khanAvavA icchatA, tathA bhautika tattva ApaNA udyamane vaLatA javAba Apaze, tathA ApaNe tene jeTalA vakAdAra rahIzuM, teTaluM te paNu ApaNune vaphAdAra raheze, ' evI zraddhAvALA 'bhautikavAda' teA jeTalA vadhAre hoya teTalA sArI; kAraNu ke, te te mAnava jIvanane gaurava ApanAra sarva bAbatonuM khAsa mULa che. te ja pramANe, vAstavika mUlyAnI bhUkhavALuM tathA tevAM mUlyA utpanna karIne potAnAM banAvavA icchatuM parigrahIpaNuM paNa AvakAradAyaka ja che....tema ja je harIphAI, kANu vadhu meLavI jAya che e muddAne badale, kANu vadhu sAruM kare che e muddAnI AsapAsa cAle, te harIphAI vaDe te AkhI pRthvI chavAI jAe, ema ja huM kahuM....sthaLabhAvanAnI duniyAmAM je bhautikavAda, parigrahIpaNuM, ane harIphAI aniSTarUpa che, te kALa-bhAvanAnI duniyAmAM guNarUpa banI jAya che. " (pA. 218-9. ) A chellA vAkyamAM jaeNksanI eka vicAraka tarIkenI vizeSatA satAyelI che, ane tene e peAte paNa oLakhe che. tethI ja A vyAkhyAnAnI zarUAta te peAtAnI nirALI vicArapaddhatinI vizeSatA samajAvavAthI kare che. te vizeSatA e che ke, deza-kAlamAM ramatA A vizvamAM jo vicAra karavA hAya, teA sthaLavAcaka sthiratAthI nahi paNu kALasaMsAritA'nAM cazmAMthI karavA joIe. svarga, naraka, Adarza samAja, navI duniyAnAM svapna, ityAdi sthaLa-viSayaka kalpanAo che. amuka sthiti sukhada, sarvottama che; te vavI te pratye leAkaruci ,, vAcaka 6 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagavavI; tene pahoMcavA mATe pachI kAryakrama banAvo; - A paddhati samAjanA ke mAnavane kAryanI sthaLa-bhAvanAthI karelI kalpanA che. ane evI kalpanA badhA dezamAM badhA yugamAM ochIvattI jovA maLe. purANonAM svarga-naraka ane arvAcInenAM "yuTopiyA" - sukhavatIomAM, A dRSTie jotAM, kaze pharaka nathI. purANakAra ke mAkarsa-lenIna Adi te bAbatamAM sarakhA sthaLavAcake che. jemsa A paddhatine sAcA samAja-parIkSaNane mATe deSita ane bhrAmaka kahe che. samAjamAM bhaya ane lAlacathI kAma levA karatAM, te sApha kahe che ke, saMskRti nipajavavI e sAhasa-karma che; tene mATe chevaTa sudhI kaThora parizrama ane bhISaNa saMgrAma karavo paDaze. (5. 4.) sthaLa-paddhativALe eka aMtima sthAna athavA pahoMcavAnuM biMdu darzAve che; kALapaddhativALo tinI tirA jANavA mAge che. te mAne che ke, sAdhyanI ciMtA sAdhananA prakAranI ciMtAthI ja karI zakAya, ane bIjI rIte nahi. tethI A bAbatamAM gAMdhIjI jeDe eTalA badhA maLatA Ave che ke, A pustakamAM je vicAraNuM te kare che temAM lagabhaga gAMdhI-STi che, ema mane lAgyuM che. AnuM kAraNa e ke, gAMdhIjInI jema jeksa mAnavane tathA tenA samAjane sthaLa ke dezamAM sthirarUpe nahi, paNa kALamAM sadA prayANa karato - pragati karate jue che. tethI te tenI racanAtmaka bAju para ja mustAka rahe che. ane jekasa emAM rasela, DIna Ija, TonI, ItyAdi aneka vicArakAthI potAnI judAI bhALe che. ane te yathArtha che. anya leke samAjane rega lAgyAnI paribhASAthI vAta kare che; kaI tene yaMtranI paribhASAmAM varNave che. jemsa kahe che, mAnava samAja e kAMI goThavelI racanA nathI, paNa jIvaMta zarIra che. "eTale ApaNe te ....samAjazarIramAM rahelI zaktinAM mULa, zakaya hoya te, khALI kADhavAne ane pitAnAthI bane teTalA tamAma upAyo vaDe temane daDha karavAne mArga le, e ja DahApaNabhareluM che. ApaNuM mukhya prajana have samAjazarIramAM jyAM ArogyanAM cihno dekhAtAM hoya, te sthaLone puSTa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnuM haze......je samAjazarIranI sAmAnya zakti vadhAravAmAM saphaLatA maLe, te samAja pote ja......regamImAMsakoe darzAvelA rogamAMthI ghaNune phekI daI zakaze." (pA. 38.) gAMdhIjInI racanAtmaka kAryakramanI philasUphI ahIM yAda karAvavI basa thaze. A daSTie vicArIe te mANasa ane tene dharmanuM svarUpa kevuM hoya? AnuM nirUpaNa e jekasanI eka bIjI mahattvanI vAta che. "mAnavInA haka" e vastu pazcimamAM apAra bhAvanA ane balidAnanuM kendra banI che. jesa e ja zabda laIne pitAnuM maMtavya rajU kare che. paheluM te te sApha jaNAve che ke, "hako ane pharaje" e baMne zabdone naryo rAjakIya artha karavAnI bhUlamAMthI bacavuM joIe. eTaluM ja nahi, te kahe che ke, rAjakAraNa para samAja jIvate nathI; te jIve che udyoga upara. tethI nAgarikanI kalpanA rAjakAraNI nahi, paNa audyogika hevI joIe. "nAgarika mukhyatve eka kAmadAra che." paraMtu Aja "tenAM badhAM kartavyonI Iti mata ApavAmAM athavA mata meLavavAmAM AvI rahe che; ane samAjanuM kAmakAja karanAra kAmadAra ke sevaka tarIkenI tathA jene mATe kAmakAja karavAmAM Ave che evA sevya tarIke tenI kalpanA kAM te care pADI devAmAM ke visArI devAmAM Ave che." (pA. 106.) paraMtu kharuM jotAM nAgarika ekasAthe kAma ke sevA karanAra tathA bIjAonuM kAma ke sevA lenAra vyakti che. te prathama "audyogika vyakti che ane pachI "rAjakIya vyakti" te bane che. eTale tenA haka ke karajene vicAra manuSyanI A mULa sAmAjika vyAkhyAne najara sAme rAkhIne karavo joIe. te kahe che ke, "nAgarika thavuM ene artha ja e ke sakriya rIte javAbadAra mANasa banavuM." "koI paNa vastunuM kArya zuM che te samajyA sivAya te vastu kevI che te samajavAnuM bIjuM kAMI ja sAdhana nathI... tame kaI mANasane 'bepaguM prANI" kahIne varNave che tyAre te kevI rIte cAle che te batAve che; arthAta te zI kriyA kare che te viSe kAMIka kaho Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cho. koI paNa kRti dvArA aMte zuM prayojana siddha thAya che, te jANyA vinA, tenuM svarUpa samajavuM muzkela che. temAMya mANasa jevI sajIva kRtinuM svarUpa te kadI na samajAya. e dRSTie nAgarika javAbadArI uThAvavAnI ane tene pAra pADavAnI kriyA kare che, ema jarUra kahI zakAya." (pA. 16 0.) sarvodaya ke unnatinA samAjazAstra anusAra mANasa eTale nAgarika, ane nAgarika eTale javAbadAra vyakti. ""sArI kAmadArI' ja sArI nAgarikatAne pAme che, tathA tenA sarva saguNonuM mULa che...sArI nAgarikatAne artha bIje game te thatuM hoya, paraMtu tenA pAyAmAM sAra-kAmadAra-hevApaNuM hovuM ja joIe. nAgarikanI keLavaNIe e vastu kadI bhUlavI na joIe." (pA. 147-8.) ane Ama jaNAvI te nAgarikanI keLavaNInA kSetramAM paNa keTalAMka maulika vidhAna kare che. "mArI kalpanA pramANe, tenA ghaDataramAM traNa mULatA ekatrita thayAM hoya che. te traNamAMnuM dareka bIjA benI aMdara vyApeluM hoya che, tathA te ja pramANe bAkInAM be paNa tenI aMdara vyApelAM hoya che. te traNa to A cheH naitika bAjue TrasTIpaNuM, vaijJAnika bAjue kAma karavAnI sArAmAM sArI rItanI AvaData, ane vyAvahArika bAjue kuzaLatA.*" (pA. 149.) TrasTIpaNAnI A vastuthI gAMdhIjInI te bAbatanI zIkha vAcakane yAda Avaze ja. jekasa TrasTIne artha ja nAgarika kare che. "mANasa svabhAvathI ja javAbadAra vyakti che, athavA bIjA zabdomAM kahIe to, te janmathI ja TrasTI che. . . . TrasTI eTale mArA artha pramANe e mANasa ke jene amuka javAbadArIo saMpavAmAM AvatI vakhate bIjAone tenA upara acUka vizvAsa hoya che, te pitAnuM kAma kAyadesara bajAvaze eTaluM ja nahIM, paraMtu pitAne zobhAspada thaI paDe tevI rIte bajAvaze. tenAthI UlaTo te dagAbAja - vizvAsaghAtI * vAcakane ahIM "gaH karmasu kauzalam' e gItAsUtra yAda karavA sUcavuM chuM. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 mANasa; ane sauthI kharAba dagAbAja te e kahevAya ke, kAyadAnI dRSTie te pitAnA TrasTI-dharmanuM barAbara pAlana karavuM, paraMtu zabdonA vitaMDAbAjI-bharelA artho karI tattvanI dRSTie tene bhaMga kare. TrasTInA dharmo kAyadAmAM game te rIte varNavavAmAM AvyA hoya, paraMtu te badhA pAchaLa eka evuM bharosAnuM tattva raheluM hoya che ke, bahAranA kaI paNa prakAranA dabANa vinA, mAtra potAnI mANasAInA khyAlathI te amuka rIte ja vartaze." (pA. 159, 150. ) A vyAkhyAnA nAgarikane svAbhAvasiddha haka tyAre e hoya ke, kAmadAra tarIke tene e dhaMdhe meLavavAne haka che ke je tene uttamatA dAkhavavAnI ane te rIte tene pitAnA jamAnAmAM tathA pitAne sthAne upayogI banavAnI taka Apate heya. tene kuratAno yuvA sauthI prathama hovo joIe. te pite samAjanA sevaka tarIke A haka mAgI zake. paraMtu te viSe majUrapakSanA himAyatIo beparavA rahyA che, ane "audyogika saMpattinA pAyA tarIke vaiyaktika kuzaLatAne badale yaMtranI paripUrNatAne svIkAravAmAM AvI, tyArathI majUravargane je anyAya thayo che, tenA jevA mATe anyAya haju sudhI majUrone kadI paNa karavAmAM Avyo nathI. are, samasta mAnavajAti upara tenAthI moTI Aphata atyAra sudhImAM kadI UtarI nathI." (pA. 90.) ane nAgarika samAjano sevya paNa che. samAja tenI sevA kare che. te tarIke "tene e haka che ke, te paisA ApIne je kAMI vastu kharIde, te pUratI kALajI ane kuzaLatAthI banAvelI hoya; arthAta tenA paisAnA badalAmAM tene pUratuM vaLatara maLavuM joIe. ane jyAre tema nathI thatuM tyAre tene cokkasa anyAya thAya che." (pA. 15.) AjanI philasUphImAM A haka batAvyA vagara phurasadane haka AgaLa ne AgaLa karyA karavAmAM Ave che. ane Ama maLatI phurasada evI bejavAbadAra rIte loka vApare che ke, phurasadanuM paNa arthazAstra UbhuM karavuM paDe che. leka phurasada bhogavatAM pAra vagarane kharca, eTale Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ke lAkanI majUrI khAI jAya che. jaeNksa ' phurasadane haka' paNa kabUla kare che. ' paraMtu haMmezAM e zarate ke, tene kAraNe te bIjA mANusAne potAnA gulAma na banAve; ane sAmethI tene eveA ja haka che ke, khIjAe tene pAtAne gulAma na banAve. e bAbatamAM jema e temane TrasTI che, tema teo paNu e badhI khAkhatamAM tenA TrasTI che.' ( pA. 153. ) << - A prakAranA samAja tyAre kevA hAya ? AvA audyogika samAjanA Adarza ze ? tarata samajAya che ke, 'e Adarza jagavyApI ane jagata jeTalA UMDA eka evA samAjanA Adarza che ke, je arasaparasa TrasTIpaNAnA saMbaMdhathI baMdhAyelA ane rAjanA kAmakAjamAM anyAnya pratyenI vaphAdArIthI prANavAna banelA mANasAnA banelA che. rASTrasaMdhanI vyAkhyA paNa A paribhASAmAM ApI zakAya !' (pA. 153.) AvA samAjamAM sahakAratattva te AvI ja gayuM. paraMtu sahakAra ane sagAna vacce bheda che. sahakAranI vyAkhyA yAMtrika nathI. jaeNksanA zabdomAM ja joI e H sahakAra eTale mAnava prayeAjA siddha karavAmAM zaktinA acAva karavAnI paddhati- evA ghaNI vAra arthe karavAmAM Ave che. ane avyavasthita prayatnanI sarakhAmaNImAM tenAthI zaktinA bacAva thAya che paNu kharA. paraMtu tenI A jAtanI vyAkhyAne jyAre evA arthe karavAmAM Ave che ke, jema jema sahakAra vyApaka banato jAya, tema tema mAnavajIvana naitika dRSTie saheluM banatuM jAya, tyAre tene jarUra khATA kahevA joI e. sahakAra siddha karyAM eTale saMkalpazaktine kAma karavAmAMthI mukti maLI gaI, evuM hariMgaja nathI banatuM. UlaTuM, tyAra pachI tA manuSyanI sa Mkalpazaktine vadhu ucca tathA muzkela bhUmikAe navuM kAma karavAnuM Ave che.......sahakAra eTale mANasanI saMkalpazaktine kaDAkUTamAMthI, meAjAmAMthI, jokhamamAMthI ke javAbadArImAMthI mukta karI, tene potAnI vRtti ke sphUrti anusAra marajI mujaba jIvavAnA mArga khullA karI ApanAra vastu, evA ene artha karavA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e taddana viparIta artha ja thaze. alabatta, sahakArathI manuSyajAtine ghaNuM lAbha thAya che, tenAthI ghaNe kalaha ocho thaI jAya che, ane badhA vacce sumeLa sthapAya che, tenAthI zaktine ghaNe nirarthaka vyaya thata bace che, tenAthI padArthonI utpattinuM pramANa vadhe che, tema ja temanI vaheMcaNI paNa vadhu nyAyI thAya che. e badhAnI huM nA nathI pADatA. paraMtu eTalAthI ja aTakI javuM, ane tethI AgaLanuM satya na jevuM ke, sahakAra karanArAonI saMkalpazakti koI udAtta dhyeya upara kendrita thAya, ane te dhyeyone vIratApUrvaka anusaryA kare, te ja te leke mAM sahakAra jAmI zake ke kAyama rahI zake, to e bhAre jokhamakAraka vastu che. ALasu, halakaTa, kAyara, ArAmI, ane aNaghaDa lekamAM sahakAra Ubho the ja azakya che."(pA. 234-5.) samAjadhAraNa e vIratAbharyuM sAhasa che; tene ArAma ke upabhoga yA sukhanuM sAdhana mAnavA-manAvavAnI philasUphI mANasAI tathA samAjanI sarakhI ghAtaka che. "ArAma ane sukhanI bIjI game te kiMmata haya, paNa teo manuSyajIvanamAM saMgaThana ke, ekarAga sthApanArI vastuo te nathI ja......kharuM jotAM AkhI saMskRtine saMgaThita ke ekarAga karanAra vastu joItI hoya, te te samAnapaNe sukha bhogavavA karatAM samAnapaNe duHkha bhogavavuM, e ApaNuM hetune vadhu siddha karanAra nIvaDe. kAraNa ke sukha te manuSyasvabhAvamAM je kAMI nirbaLa ane asthira aMza che, temane uttejanAra vastu che.". . .(pA. 2.) eTale jesa te eTale sudhI kahevA pahoMce che ke, mANasanA aneka hikamAM sukhanA tyAgane haka paNa eka virala haka che. "huM to ene mANasanA badhA hakamAM sauthI vadhAre kImatI haka gaNuM te haka eTale tenI pharaja bajAvavAno haka - duHkha bhogavavAne haka tenA bIjA je kaI haka hoya, te badhAnI prathama zaratarUpa te haka che." (pA. 164.) gAMdhIjI haMmeza mAnava hakonI vyAkhyA tenI pharajo mAraphate kare che, te vAcakane yAda haze ja. hake pharajanA pAlanamAMthI ApoApa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phaLe che, tene mATe laDavAnuM nathI hotuM. pharaja bajAva te haka mATenI laData tenAthI ja sarvottama rIte ane se TakA saraLatAthI laDAI jAya che. A bAbatamAM paNa jekasanuM maMtavya barAbara eka bane che. uparanuM je barAbara samajAya te "ApaNane jaNAze ke, tenI pharajonuM bIjuM pAsuM varNavavAmAM tenA hako AvI jAya che." haka ane pharaja eka ja sAcI nAgariktAnAM be pAsAM ja che. mAtra haka mATe laDAlaDI karI yurope, pelI DhAlanI be bAjUnI vAtamAM varNavelI mUrkhatA vahArI che, eTale IzAre ahIM basa thaze. enuM kAraNa enA samAjazAstramAM hevI joItI maulika mAnavatAnI akhaMDatAnI AdhyAtmiktAno abhAva che. jesa A bAbatamAM sudhAro kare che, ane kahe che ke, mArI vyAkhyA pramANe "mANasa samagra vizvane nAgarika hoI, bhautika tattvane eTale ke A pArthiva sAdhanasAmagrIne TrasTI che ane tethI karIne AdhyAtmika prANI che. mANasa bhautika ja UsaraDyA karanAra veThiye nathI; te te guNavikAsa sAdhanAra sAdhaka che. "kada ke jaze e mukhyatve sthaLane lagatI vastu che, tyAre guNa e kALane lagatI vastu che. sthaLabhAvanAvALI vastuonA jathA tarapha ja najara rAkhe che, tyAre kALabhAvanAvALe te vastuonA guNa tarapha jaze Aje bajArane iSTadeva thaI paDyo che.... paraMtu guNa e te vastune "AtmA" che. jeo tenI pUjA karavA Icche che, teoe te pUjA kharA jIgarathI ane satyatApUrvaka karavI joIe. guNapUjA dharmanuM sAdAmAM sAduM tathA sauthI vadhu samajI zakAya tevuM svarUpa che....ane "nIti" e nAma mANasanA guNa" mATe vaparAtAM aneka nAmomAMnuM ja eka che." (pA. 190.) gAMdhIjInA zabdo TAMkuM te, "mArA prayogamAM te AdhyAtmika eTale naitika; dharma eTale nIti; AtmAnI dRSTie pALelI nIti te dharma." ("AtmakathA 'nI prastAvanAmAMthI) A prakAre vicAra karatAM karatAM jekasa evI kakSAe pahoMce che ke jyAM samAja- ke leka- saMgraha ane vyaktinI jIvanasAdhanA eka Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 ane che. samAja mATe vicAratAM, jathA jarUrI che; samAjanA dhAraNa mATe amuka jathe! joI e te joI e ja. jaeNksa A vastu barAbara samaje che. paNa te kahe che ke, jathA joI e te sAre joI e, kasadAra joIe, kAmamAM Ave evA joIe, eTale ke guNavALA joI e. " jathA e kaI guNunI virAdhI vastu nathI; jema bhautika e AdhyAtmikanuM virodhI nathI tema * jayA ane guNu vacce eka AMtarika saMbaMdha che; ane amuka sthaLe te te bahu gADha banI jAya che. sauthI moTAmAM meATA guNu ke jemane satya, ziva ke zubha ane sau kahevAmAM Ave che, temane svabhAva ja vRddhiMgata thayA karavAnA che. 'guNu tarapha prathama najara rAkhA, eTale pUratA jathA tamane ApoApa maLI raheze ', 'uttama tarapha najara rAkhA eTale vadhAra te ApoApa AvI raheze.'......zvirI Adezane anusarI prathama guNu zodhe eTale bAkInuM enI meLe AvI maLaze." (pA. 197-4. ) IzunA Adezane A audyogika paryAya tA spaSTa che. gItAkAranA pelA kAlane vAcaka ahIM yAda kare .' svakarmaNA tamabhyarcya siddhi viMdati mAnavaH ' ane bheMsa kharekhara e sUtranuM bhASya kare che : ... " vastuemAM uttamatA ANuvAnA badhA prayatnone hetu a Mte mAnava prALIyone uttama banAvavAnA ja hAI zake....kAmakAjamAM dAkhavavAmAM AvelI uttamatAthI kAmadAra pote uttama na thAya, te te nirarthaka che....tenA kAmakAjamAM uttamatA sAdhatAM te pote vadhu kImatI khate che ke nahIM?... sAruM kAmakAja te kAmadArane potAne vadhu zrImatI batAve che ke nahIM? jagatanI kula ki MmatamAM tenA vyaktitvathI spaSTa umeza thAya che ke nahIM? jagatamAMthI tene dUra karavAmAM Ave tA tenA mAnavabaMdhune khoTa tema ja nukasAna jAya ke nahIM' (pA. 191-6. ) vAcaka nIcenA u5niSada-maMtra cAda kare. nisyaMdravyuM: prAptavAnasmi nityam / 40, 2, o // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ahIM AgaLa keTalAka dalIla kare che ke, mANasa kAMI deva nathI. te te che te che; jagatanI paristhitimAM te bIjI rIte vartI na zake. ahIM AgaLa jekasa A nasIbavAdI paristhitine ghaDo pheDIne kahe che ke, paristhitimAM mANaso paNa AvI jAya che. "dareka mANasanI paristhitimAM sauthI sakriya tathA asarakAraka tattva tene mAnavavaMdhumo che. je tenI AjubAjunA mAnavabaMdhuonI jAta arthAta temanA guNa kharAba haze, to tenI bAkInI paristhiti paNa kharAba ja raheze.... je mArA paDozIonI mArA astitva upara asara paDatI hoya, te mArI asara paNa temane upara paDe che. tethI jyAre paristhiti sudhAravAne prazna Ave, tyAre mane paristhitine utpAdaka gaNa ke paristhitinA pariNAmarUpa gaNa, e prazna mAtra daSTibiMduno ja savAla nathI banI jato ? huM paristhitinuM pariNAma tema ja tene utpAdaka beu chuM. A bAbatomAM a nyAzrayatva raheluM che." (pA. ra03.) ane e paNa jANavuM joIe ke, mANasa sAro haze paNa tenuM kAma je UtaratuM haze, te paNa nahi cAle. "mANasene karavAnAM monI gata je UtaratI jaze, te mANasonI jAta sudhAravAnI ApaNI kalpanAo kadI phaLIbhUta thavAnI nathI." (pA. 199.) "jagatanuM sAmAnya kAmakAja mAnavajAtinI AdhyAtmika saMskRtinA mULarUpa tema ja tene UgavAnI bhUmirUpa che, evuM mAnanArAomAM huM eka chuM..... huM pite te samajI ja zakato nathI ke, bhautika prANI tarIke mANasa pitAnI AjIvikA je pravRttio dvArA calAve che, te pravRttio bAtala rAkhavAmAM Ave, to bIje kaye mArge mANasanA AtmAne vikAsa sAdhI zakAya.... bhautikatatva AtmatattvanA sAkSAtkAranI prathama bhUmikA che; AdhyAtmika anubhavane mArga bhautika vastuomAM thaIne ja jAya che. temane vaTAvIne nahIM... bhautika vastuone ja jyAre kuzaLa kArIgarIthI, haMmezane mATe sauMdaryabharI ane AnaMdabharI" cAje rUpa banAvI devAmAM Ave che, tyAre te AdhyAtmika vastuorUpa ja banI jAya che, ane Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre tevI vastuonuM sauMdarya anubhavIne tame AnaMdita thAo che, tyAre tame pite AdhyAtmika banI jAo che." (pA. 214.) Ama eka bAjuthI jekasanI A sAmAjika philasUphI piMDa para zuddha che, tema ja bIjI bAju brahmAMDa paratve paNa zuddha che. AjanI pAzcAtya sAmAjika philasUphInI moTI khoDa tenI sthaLavAcaka alaga vADAbaMdhI che. nAtajAta, raMga, rASTra, kema, dharma ItyAdi aneka evAM to teNe banAvI dIdhAM che, je vizvanI ane mAnavaninI akhaMDa ekasUtra ektAne teDI pheDI nAMkhe che. jekasa kahe che ke, "je koI A bAbatamAM lAMbI tathA UMDI najara karI jeze, tene zaMkA nahi rahe ke, eka kAmadAra ke samAjanA sevaka tarIke tathA bIjI bAja samAjanI sevA lenAra vyakti tarIke ja mANasa aMte vizvano nAgarika thavAne dA, athavA husena alInA zabdomAM kahIe to "ati mahAna paramezvaranA namra sevaka thavAne " dAvo puravAra karI zake.. huM samajuM te pramANe, nAgarikatAnA haka ane pharajonI traNa mukhya bAjuo che: rAjakIya, audyogika ane sArvalaukika ke vizvavyApI. ApaNAmAMne dareka jaNa prathama te je dezamAM pite janme che te dezane nAgarika che. bIjuM, te A kAmagarA pRthvI grahane ("dharmakSetra-kurukSetra'-ne) nAgarika che; ane trIjuM, te samagra vizvane nAgarika che. matadAra tarIke te pitAnA dezane che; kAmadAra tarIke te mAnavajAtine che; ane manuSya tarIke te AkhA vizvane che. te dareka kSetranI dRSTie tene jema judAM judAM haka ane pharajo che, tema ja te traNe kSetranAM bhegAM evAM hake ane pharajo paNa tene che. A traNe prakAranI nAgarikatA ekabIjA sAthe gADha saMkaLAyelI che tathA ekabIjAne AdhAre rahelI che. jyAM sudhI ApaNe bIjA be kSetromAMnuM ApaNuM sthAna dhyAnamAM nahIM rAkhIe, tyAM sudhI ApaNe e traNamAMthI eka paNa kSetranA nAgarika tarIke ApaNI pharaje (ke jemAM ApaNuM hakene samAveza thaI jAya che.) samajI zakavAnA nathI. . . . AkhA vizvanI bhUmikA vinA ApaNuM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAjakIya nAgarikatA ane ApaNI audyogika nAgarikatA agamya athavA te arthahIna ja rahe." (pA. 169-170.) A vizvamAM mAnavajAtine ThIka rIte vartavAnI zarate ja nabhAvI levAmAM Ave che. . . . ApaNe mAnavo tarIke bAkInA vizva sAme Ubho karele jAtimada sArI vastu nathI; e bahu bhayaMkara vastu che. A vAta je ApaNe lakSamAM nahi rAkhIe, te nAgarikanA haka ane pharajo viSene ApaNe abhyAsa kAMI ja kAmano nathI." (pA. 170.) * jesanA AvA vyApaka samAja-darzanane kAMIka khyAla ApavA mATe meM sArI peThe lAMbuM lakhyuM gaNAya. tene nyAya ApavA eTalA laMbANa vagara chUTake nahote. ane chatAM, mane lAge che ke, pAra vinAnI bIjI mahattvanI vAto meM cheDI che. jema ke, AjanA yuddhakALamAM jarUra pUchavAmAM Ave ke, yuddha mATe jekasa zuM kahe che. uparanI philasUphI rajU karI, te sIdhe yuddhapraznane vicAra nathI karatA. yuddha aniSTa che, tyAM che, e te keNu nathI mAnatuM? prazna e che ke tene kema pahoMcI vaLavuM? Aja lagabhaga so ema mAne che ke, yuddhane tyAga e te Adarza che; paNa yuddha Ave tyAre tenI jaMgalI rIte ja te laDavuM joIe. ane te dRSTi pitAne zAMtivAdI ke yuddhaniSedhaka manAvanArA lekanI paNa banI gaI che. jekasa kahe che, samAjane racanAtmaka kAryakrama athavA nAgarikadharma yuddhane azakya kare ema thavuM joIe. sarvodayanI jIvanakaLA je kuzaLatAthI samAjamAM cAle, te je tene jIvaMta puruSArtha bane, to yuddha aTake. tene mATe te vImA-paddhatine akhatare sUcave che. tenA guNaguNa carcavAnI ahIM jarUra nathI. e ahIM kahIne mAre eTaluM ja batAvavuM che ke, yuddha Ave tyAM sudhI samAja sUto rahe e barAbara nathI; teNe je uparanI akhaMDa samAjoga-sAdhanA zarU karI hAya, te yuddha ApoApa vilIna thaI jAya. A sAdhanAmAM samAjane yA nAgarikane pramAda ja yuddhajanaka che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvuM uttama sAmAjika ega-darzana gujarAtImAM utAravAne mATe saMpAdaka tathA prakAzaka-saMsthAne dhanyavAda ghaTe che. AvA pustakathI ApaNI bhASA paNa zakti pAme che. pustaka saraLa pravAhI bhASAmAM aneka navIna vicArane gujarAtImAM rajU kare che. ane bhASA e prakAranAM navAM kheDANuthI vadhe che. ApaNuM kolejomAM pAThyapustaka tarIke AvA graMthane sthAna hovuM ghaTe. rakhe kaI vAMdhe batAve ke A te anuvAda che. bhASAnI zakti khIlavavA keTalIka bAbatamAM mULa karatAM anuvAda-lakhANa vadhu madada karI zake; je dazAmAM ApaNuM sAhitya che tene mATe te A khAsa lAgu paDe che. sAmAnya vAcakane mATe A pustaka eka abhyAsa ane manano viSaya banaze. saMpAdake jarUrI sUci vagere ApI graMthanI upayogitA vadhArI che. gujarAtI vAcakavarga A graMthane vadhAvI leze, ema mAnuM chuM. 10-1-42 maganabhAI desAI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcanA [pustakamAM Thera Thera keTalAka zabdo upara AvI "phUdaDI mUkelI che. te ema sUcave che ke, pustakane aMte te zabdo upara TippaNa che. keTalAka zabdo upara phUdaDI mUkavAnI bAbatamAM pheraphAra karI levAnuM che, te ahIM batAvyA che. vAcakane te pramANe phUdaDI karI levA vinaMtI che.] pAna lITI azuddha - 58 2 eNrisToTala bhArapUrvaka eNrisToTala bhArapUrvaka 26 vikAsavAdanA vikAsavAdanA lokomAM lokomAMthI 127 prakaraNamAM prakaraNamAM pA. 71 upara 201 15 sa phesa* 204 : DArvinanA DArvinanA* 207 28 pramANi che, eka vA pramANika che, evA 207 28 spharti phUrti 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA racanAtmaka nAgarikadharma) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika racanAtmaka nAgarikadhama"--e jAtanA A vyAkhyAnonA nAma uparathI, pahelI najare ema lAgavAne saMbhava che ke, Aje phUTI nIkaLelA aneka navI duniyA racanArAonI peThe huM paNa samAjavyavasthAnI keI navI janA laIne Avyo chuM. pitAnI meLe sRSTikartAnI padavI pacAvI pADanArA A jAtanA navI duniyA racanArAone dhaMdhe eTale bharacaka thaI gayuM che ke, temAM na AvanAre binajarUrI ghusaNiye manAya, ane tene "IMTanA reDA"thI satkAra thAya te navAI nahIM. eTale meM mArAM vyAkhyAnanuM mathALuM pasaMda karavAmAM sAhasa karyuM che, emAM zaMkA nathI. paraMtu mane evI AzA che ke, jyAre tame mArA A prayatnanuM sAcuM svarUpa jANaze, tyAre je utpAta meM mArI upara tarI lIdhuM che, te taddana dUra nahIM thAya, paNa haLave te thaze ja. - kAraNa ke, huM ahIM je rajU karavA mAguM chuM, te eka kAryakrama nathI, paNa paddhati che; te koI navI sAmAjika vyavasthA nathI, paNa bhAvanA che; temAM vijayanI khAtarI nathI, paNa prayatnazIla thavAnuM prayojana che. mAruM cAle te huM tamane sarva prakAranA sAmAjika "kAryakrama', "vyavasthAo ke "khAtarIo" taraphathI thoDAka bAjue vALI, temanA karatAM je vastuone huM vadhu agatyanI mAnuM chuM, te tarapha lakSa ApavAne samajAvuM. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA kAraNa ke, Aje rajU karavAmAM AvatA "kAryakramane te, ApaNe badhA jANIe chIe ke, amalamAM na mukAvAnI ja khAsiyata hoya che. pleTothI mAMDIne mi. eca. jI. velsa* sudhImAM vItelA lAMbA jamAnAo tapAsatAM paNa tethI UlaTa ekeya dAkhale huM yAda lAvI zakatuM nathI. ane navI sAmAjika vyavasthAnI vAta kahuM te, jIvatA manuSyazarIra mATe navuM hADapiMjara racavAnI jema, ke rudhirAbhisaraNanI navI paddhati UbhI karavAnI jema, navI samAjavyavasthA racI kADhavAne mATe paNa huM mArI jAtane asamartha mAnuM chuM. tathA khAtarIonI vAta karIe to, e te dareka bhASaNiyAnI ekamAtra mUDI che. enuM kAma eka bAju pote pUrI pADI na zake tevI khAtarIo ApavI, ane bIjI bAju pote potAnA matadAra-vibhAgamAM chelluM vyAkhyAna ApatI vakhate je khAtarI ApI hoya, te pUrI na pADI zakavA mATe pitAnA pratipakSIne gALo bhAMDavI, e be vacce ja vaheMcAyeluM rahe che. A vyAkhyAnamAM ApaNe to ApaNI saMskRtine satata cAlatuM evuM eka jokhamabharyuM sAhasa gaNavAnA chIe, ke jenuM phaLa anizcita che. te sAhasane temAM bhAga lenArA nAgarike e vyaktizaH tema ja sAmudAyika rIte potAnI kuzaLatA ane vIratA anusAra pAra pADavAnuM che. temAM eka ja vAtanI nizcita rIte "khAtarI" ApI zakAya tema che; ane te chevaTa sudhI kaThora parizrama ane bhISaNa saMgrAma * pustakamAM kUdaDIvALA zabdo che te badhA upara pustakane aMte seMdha che, ema samajavuM. je pAnamAM e zabda hoya, te pAnanI saMkhyA aMte seMdhanA pAnane mathALe paNa batAvI che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika kare paDaze tenI. alabatta, te saMgrAma hiMsaka zastro vaDe laDavAno nahIM hoya. tene aMta zo Avaze e kahevAnI hiMmata keI na kare. ema paNa bane ke, aMtima lakSya, athavA manuSyajAta mATe vizva saMgharI rAkhele aMtima haka, "mAnabharI rIte maravA karatAM kaMI vadhAre na hoya ke kaMI ocho na hoya. caMdramA paNa ApaNane e cetavaNI ApavA ja AkAzamAM nathI jhaLahaLI rahyo ke, ApaNuM garviSTha saMskRti paNa sarvavyApI mRtyunA mukhamAM ja sapaDAyelI che? eTaluM te vijJAneya bhAkhI zake che. paraMtu, e maravAnI rIta kaI vijJAna bhAkhI na zake. manuSyajAta jarUra nAza pAmaze, paraMtu ktarane te ja nAza pAmaze, evuM Avazyaka nathI. te "mAnabharI rIte" paNa marI zake. ane vIra puruSane te eTalAmAM ja apAra dhanyatA lAge che ke darekanA hRdayamAM je edI ArAmI jIvaDe chupAye hoya che, tene e vAta pasaMda nahIM paDe. ahIMthI AgaLa vadhatA pahelAM, vicAra karavAnI - nAgarikadharma viSe vicAra karavAnI-je paddhati akhatyAra karavAnI huM tamane bhalAmaNa karavAno chuM, tenuM ahIM banI zake teTaluM varNana karI lauM. tene navI rIta kahevI e te satyathI vegaLA gayA jevuM thaze. pitAnI jAtane vicAranI paddhati kahevarAvanAra koI paNa paddhati "navI" te heI ja zakatI nathI. jeoe pitAnI buddhi bhraSTa thavA nathI dIdhI, te badhA ja tene upaga kare che. bALake, ke jemanA nirNaya keTalIka bAbatomAM IzvarI nirNanA paDaghArUpa manAya che, teo paNa bhAgye ja bIjI paddhati vApare che. tene huM "kALa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati' athavA TUMkamAM "kALa-paddhati" evuM nAma ApavA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA mAguM chuM. e nAma A saMbaMdhamAM paricita te nathI ja; tema chatAM te cheka navIna paNa nathI. mAnava jIvanane lagatI tamAma bAbate mATe sauthI vadhu gya paddhati tarIke eno upayoga karavAnI huM tamane bhalAmaNa karavAno chuM. e kALa-paddhatithI viruddha ja janArI nahi, paNa tenAthI nakhI tarI Ave evI paddhati, te "deza- ke sthaLa- bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati" che. A sthaLa-paddhati, jyAM jyAM mAnavajIvananuM sAmAjika ke bIjuM koI paNa rahasya vicAravAnuM hoya che, tyAM aparNa nIvaDe che. kAraNa ke, mAnava jIvana bhale sthaLamAM phelAyelA eka "dazya" jevuM dekhAya; paraMtu vastutAe te te "cetana anubhava" tarIke kALamAM gujaratuM hoya che. paraMtu jene ApaNe jamAnAnA sAmAjika sAhityano paricaya haze, te dareka jANatA ja haze ke, vicAra karavAnI sthaLa-paddhati aMte game teTalI apUrNa nIvaDatI haze, topaNa A kSetramAM Aje te te ja prAdhAnya bhegave che. paraMtu mAnavajIvanane lagatI bAbatamAM sthaLa-bhAvanAne anusaravI, ene huM paddhatine eka gaMbhIra deSa mAnuM chuM. joke, e deSa vartamAnayuganA mahAna guNenI ja sAthe lAgela hoya, ema bane. ApaNe AgaLa vadhIzuM, tema tenAM pariNAmo ApaNane vadhu spaSTa thatAM jaze. moTe bhAge e deSa, AjakAla yaMtravijJAna prApta karelA asAdhAraNa prabhutvamAMthI ja udbhavela che. chellAM traNa saikAthI yaMtravijJAna AgaLa AvavA lAgyuM che; ane have teNe ApaNA kAryakSetrane te choI dIdhuM che ja, paraMtu ApaNA vicArakSetra upara paNa teNe prabhutva prApta karI lIdhuM che. kAryanA kSetramAM amuka bAbatomAM prabhutva prApta karavAne tene haka svIkArI e paNa kharA; paraMtu vicArakSetramAM to teNe kharI rIte sevaka banavAnuM hAya, nahi ke svAmI. eTale, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika manuSyajIvana upara yaMtravijJAne karelA mahAna upakAronI jamA bAju sAme, teNe karelA kaMIka mahattvanA nukasAna tarIke ATaluM udhAravuM joIe ke, teNe manuSyajIvana viSenA ja ApaNA vicArene gUMcavI nAkhyA che, tathA avaLe mArge caDAvI dIdhA che. tenI kRtrimatAonuM temanA ucita kSetramAM atizaya mUlya che; paraMtu teNe te potAnuM astitvamAM lAvanAra citta upara ja temane lAdI dIdhI che; ane e rIte manane pitAnA hathiyAranuM ja gulAma banAvI dIdhuM che. sthaLa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhatinA prAdhAnyanuM tethI paNa UDuM kAraNa batAvI zakAya tema che. yaMtravijJAne e kAraNane atizaya lAbha uThAvyA che, tathA tene vadhAre paDatuM mahattva ApyuM che. e kAraNe te bIjuM kAMI nahi, paNa ApaNuM badhI idriyamAM AMkha ja AgevAnIbharyo bhAga bhajave che e bInA che. A vastusthitine kAraNe ja sarva jamAnAomAM manuSyanA citta AMkhanI AgevAnI heThaLa ja vicAra karavAnuM - valaNa batAvyuM che. tethI ati sUkSma gaganavihAra vakhate paNa vicAranI bhASA dazya jagatamAMthI UchInAM lIdhelAM rUpake upara ja mukhyatve racAI hoya che. Ane lIdhe evA bhrama ane viparItatAo utpanna thAya che ke, temane mAtra UMDuM vivekajJAna ja pakaDI zake tathA sudhArI zake. have, AMkha to sthaLamAM vistarelA jagatamAM kAma karanArI Indriya che. paraMtu te ja jagatamAM bIjI bAju manuSyanuM cetana-jIvana te kALamAM gujaratuM hoya che. AMkhane maLelI prAdhAnyatAnuM udAharaNa e che ke, philasUphI paNa mana samakSa eka vistRta paDadA upara darzAvavAmAM AvelA dazya tarIke rajU karAya che. ane tethI ApaNe tene mATe paricita evo darzana" zabda vAparIe chIe ane philasUphene A ke te Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA dRSTibiMdu" vALA kahIe chIe. zravaNa, ghANa, rasanA ane spanI indriyo jeke sthaLa sAthe cheka ja asaMbaddha to nathI ja; te paNa teo kALa sAthe vadhu nikaTa saMbaMdha dharAve che. zuM rAtrI raya che' e viSe teo ApaNane vadhu mAhitI Ape che. khAsa karIne dhrANendriya, ke je kadAca manuSyanI badhI indriye karatAM vadhu ThIMgaLAI gaI che, te eka vakhata mukhyatve kALa saMbaMdhI Indriya hatI, evAM lakSaNe dekhAI Ave che. bhUtakALanI smRti jAgrata karavAnI tenI zakti viSe te dareka jaNa mAhitagAra haze. jarmanImAM evA tarko paNa thavA lAgyA che ke, jagatamAMthI potAno rasto zodhavAmAM nAka karatAM AMkha upara AdhAra rAkhIne manuSyanA citta ghaNuM rasika mAhitI gumAvI che. ema kahevAya che ke, kUtaro kALa bhAvanAthI vicAra karanAruM prANuM che. ane jo tAre kharekhara vicAra karI ja zakato hoya, te te bIjI rIte karI ja na zake. vicArazaktinA pIThabaLavALAM temanAM nAka temane bhAre jabarA ItihAsa ane jokhamakAraka bhaviSyo banAvI zake tema che. hAla che te pramANe paNa teo ItihAsanI ane bhaviSya bhAkhavAnI zaktithI vaMcita ja hoya ema nathI dekhAtuM. mAro pitAne kUtare e baMne bAbatomAM bhAre pAvaradho che. koI ajANyA sAthe eka vAra tene paricaya karAvyuM hoya, to pachI lAMbe gALe huM te mANasane bhUlI gayo houM, tyAre te tene moTA TeLAmAMthI paNa pakaDI kADhe che; tathA huM jyAre paragAma javAno houM chuM, tyAre te divase pahelethI raDavAnuM zarU kare che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika bAbatomAM kALa-bhAvanA pitAne anubhava tapAsavAnI takalIpha lenAra dareka jaNa jANe che ke, jIvanamAM dareka vastunI kiMmata tene "TakAupaNuM" sAthe gADha rIte saMkaLAyelI hoya che. duniyAnuM sarvottama zreya mANasane prApta thAya; paNa te Ave te ja kSaNe cAlyuM jAya, dekhA de te ja kSaNe nAza pAme- smRtimAMthI paNa lupta thaI jAya, te tenI kazI ja kiMmata nathI. ane jenI kazI ja kiMmata nathI, te vAstavika paNa nathI. tenAmAM kaI paNa prakAranuM TakAupaNuM, kAyama-rahevA-paNuM hovuM ja joIe; kAMI nahIM te DenTee karelA kSaNika IzvaradarzananI peThe te mAtra smRtimAM ja bhale TakI rahe; paraMtu teTalA vinA te te na hovA barAbara ja che. je javA mATe ja Ave che, te na AvyA barAbara che. tenuM "AvavuM" e kharI rIte "javuM che; tathA te AvatuM nathI ke jatuMya nathI ema ja kahevuM, e tethI paNa vadhu sAruM che. je sat vastu TakI rahetI nathI-eka kSaNa paNa, smRtimAM paNa TakI rahetI nathI, te ADakatarI rIte asat - zUnya che ema kahevA barAbara che. sarvottama zreya paNa je AvyA bAda eTaluM jaladI cAlyuM jAya ke, ApaNe tene sarvottama tarIke pichAnI zakIe ke bhogavI zakIe teTalo vakhata ja na maLe, to te eka mazkarIrUpa, eka nirAzArUpa ke aniSTarUpa ja na kahevAya? A hakIkata ApaNe cetana jIvananuM sauthI gahana satya che, ane darekane te jANItuM che. paraMtu e satya evuM che ke, Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA vicAraNAnI sthaLa-paddhati tene lekhAmAM nathI letI, ne kALapaddhati ja ekalI ene grahaNa karI zake che. ApaNuM sAmAjika praznonA abhyAsamAM tenI agatya ghaNI che tathA sarvavyApaka che. ApaNe jo sthaLa-bhAvanA ekalInA ja deravAyA doravAIe, to te ApaNane ema lAgavA saMbhava che ke, ApaNe ekAda sAmAjika pejanA, taMtraracanA, ke AkRti, ke jemAM manuSya ane baLe ekabIjAnA yegya saMbaMdhamAM yathocita jovA Tat , te cha kADhIe, te ApaNuM kAma pUruM thAya. paraMtu kALa-bhAvanA tarata ja pUchaze ke, tame A mANasone ane baLane jyAM goThavyAM che, tyAM teo keTale vakhata sthira raheze? temane e saMbaMdha kyAM sudhI sAyama raheze? sthaLa-paddhati tamane eka citra dekhADe che. te citra kadAca Adarza sthitinuM haze. koI sukhI kSaNe vyavaharatAM manuSyanI dazA AMkha vaDe jotAM jevI dekhAya tevI temAM dekhAtI haze. arthAt sthaLa-paddhatithI vicAranArane je sAmAjika sthiti sauthI ISTa lAgatI hoya, tene pheTe ja e citramAM haze. paNa te joIne kALa-bhAvanAthI vicAra karanAre tarata pUchaze ke, A le ke tene kyAM sudhI jALavI rAkhaze? eka varSa bAda teo zuM karatA haze?" tAjetaramAM thayelI eka carcAmAM eka sthaLa-paddhativALAe evo mata rajU karyo ke, "kAla mArse jeluM samAja taMtra ati vyavahAru che. tenA javAbamAM kALa-paddhativALAe kahyuM ke, "e vAta barobara che. paNa te bahumAM bahu to eka ja dahADe Takaze." sthaLa paddhativALe eka aMtima sthAna athavA pahoMcavAnuM biMdu darzAve che; kALa paddhativALo AtanI dizA jANavA mAge che. A bAbatanuM udAharaNa ApuMH sukhAvatI nagarInA badhA kalpakAe tathA sAmAnya rIte badhA sudhArakoe te lakSamAM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika bAbatamAM kALa-bhAvanA 11 rAkhavA jevuM che. te e che ke, haju sudhI koI mANasa svarganuM evuM varNana nathI ApI zakyo ke jethI zAzvata AnaMdanA dhAma tarIke teno dA puravAra thaI zake. sthaLa-bhAvanAvALo pitAnA svarga athavA sukhAvatInuM citra game teTaluM vistRta banAve, temAM te game tevA bhabhakabharyo raMge pare, tema ja AtmAne anubhavavAnI ke ciMtavavAnI kSaNika ghaTanA tarIke e dekhAva game teTalo AkarSaka lAge; topaNa saMta ke asaMta, mumukSu ke bhegI te citranI vastune kAyamane mATe bhagavyA karavAno vicAra sarakhe sahana nahIM karI zake. mAnavasukhanAM A mAnasacitrone kALa paddhatithI tapAsavA jaIe chIe ke tarata te jhAMkhAM thaI UDI javA lAge che. bhale pachI te sukha puNyanA phaLarUpe paralokamAM bhegavavAnuM hoya ke A lekamAM prApta karavAnI "sAmAjika sAmyavasthAnuM pariNAma hoya. ane e rIte te ApaNane cetave paNa che ke, "sAmAjika koyaDAne ukela" e mArga nathI zodhavAne. eka vakhata huM phA ejelike e dareluM eka citra jete hate. te citramAM svarganA phirastAonuM ramaNIya dazya hatuM. te citra teNe bhaktibhAve ghUMTaNiye paDIne doryuM hatuM ema kahevAya che. te vakhate mArI sAthe nava ke daza varSane eka chokaro hatA. te pahelI ja vAra citronA pradarzananI mulAkAte AvyA hato. pelA phirastAonI prArthanA karatI tejasvI mUrtionuM nirIkSaNa karavAmAM mane mArI sAthenA chokarAno khyAla ja na rahyo. paraMtu eTalAmAM teNe ociMto ja eka aNadhAryo prazna pUchIne mane mArI vicAranidrAmAMthI jagADyo. teNe pUchyuM, "A phirastAo kyAM sudhI prArthanA karyA karaze?" ' kahyuM, "vAha, bahu lAMbA vakhata sudhI. je ne, temane temAM kevI majA paDe che?" Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA , paNa temanA DhIMcaNa duHkhaze nahIM?" meM jarA DahApaNa vAparyA vinA javAba Ape, temanA DhIMcaNa duHkhaze tyAre teo UbhA thaI jaze ane citramAM pAchaLa je suMdara bagIce tane dekhAya che, temAM jarA Tahelaze." teo TahelI raheze pachI zuM karaze ? e praznane mAre javAba kharekhara kamanasIba nIvaDayo. meM kahyuM, "pachI teo kadAca atyAre che tyAM pAchA Avaze, ane temanI prArthanAo pharI zarU karaze.' A sAMbhaLI te bALakanI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. te DasakAM khAto be, "to to mAre phirasto nathI thavuM." A bALaka bAla-sulabha kALa-bhAvanAthI vicAra karate hato; ane te rIta ja manuSyane svAbhAvika che. paraMtu have yaMtrazA ApaNA Adhunika mAnasa upara ThekI besADelI sthaLabhAvanAthI vicAra karavAnI kRtrima rItane kAraNe te bahu dabAI gaI che. e pradarzanavALA prasaMga bAda jyAre jyAre huM AjakAla thokabaMdha lakhAtAM sukhAvatInAM zabdacitro, arthAt svargasukhanA pheTogrAphane abhyAsa karavA beThe chuM, tyAre tyAre mArA tAttvika ciMtanamAM khalela pahoMcI che. mane tarata ja prazna UThayo hoya che ke A phirastAo uchI zuM karaze? teo kyAM sudhI e dazA vIrama rAvI zakaze? alabatta, A badhI yeAjanA vyavahAru hoya che, paNa kAla mAkarsanI janA bAbata pelA kALa-paddhativALAe kahyuM hatuM tema, te 1. khristI dezomAM mAbApa bALakane zubhecchA darzAvatAM kahe che ke "tuM phirasto thaje, phirastA jevo thaje." Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika bAbatamAM kALa-bhAvanA 13 badhI eka divasathI vadhu kAyama rahI zakaze? A badhA hasatA, AnaMdI ane hAtha milAvatA sukhAvatI-vAsIo pite prApta karelI dazAne, tethI vadhu ucca sthiti tarapha UMce ne UMce vAi navA vaDe kAyama rAkhavA jeTalo puruSArtha dAkhavI zakaze? (kAraNa ke, A jagatamAM koI paNa sArI vastu kAyama rAkhavAne e sivAya bIjo koI mArga ja nathI.) ke pachI teo sukhanA avaDa bhUgarbhamAM evA to UMDA bharAI peThA che ke, havAphera mATe paNa teo kadI bahAra AvI zake tema nathI? AvA AvA prazno UbhA thatAM ja peluM jhaLahaLatuM kalpanAcitra jhAMkhuM paDI jAya che; ane kALa-bhAvanAthI vicAra karanAranuM dila paNa bhAre banI jAya che. ApaNe navI duniyA racanArAo nyAyI samAjataMtra ghaDavA pAchaLa paDyA che. arthAt evuM taMtra ke jyAM dareka jaNa pitAne ucita sthAne ane ucita saMbaMdhomAM goThavAye hoya, e A bAbatanI sthaLa-bAju thaI. paraMtu bIjI vastu te ApaNA dhyAna para lAvavAmAM AvatI ja nathI ke, nyAyI samAja taMtra te te ja kahevAya ke jene nAgarikoe vaLI vadhu nyAyI banAvatA rahIne "potAne mATe roja navuM ja jItavAnuM hoya." tenuM nyAyIpaNuM badhA leke kaye sthAne kayA saMbaMdhomAM goThavAyA che te bInAmAM nathI rahyuM; paraMtu, teo te saMbaMdhethI joDAIne pachI zuM kare che, e bInAmAM rahyuM che. e bInA A praznanI kALa-bAju thaI eka ja divasa kAyama rahI zakanArI samAjavyavasthAo racavI, ane AjakAla jAhera janAo heThaLa ane jAhera paisA vaDe meTI saMkhyAmAM UbhAM karavAmAM AvatAM takalAdI makAne racavAM - ke jeo umadA kArIgarIne lajavanArAM tathA eka ja peDhImAM khaMDera banI janArAM hoya che, - e baMne Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLa kiyAonuM mULa eka ja che, ema mAruM mAnavuM che. sthaLabhAvanAthI ja vicAra karavAnI zaktine hada bahAra vikAsa, ane kALa-bhAvanAnuM atizaya ThIMgaLAI javuM athavA te jIrNa thaI javuM, tenI ja e baMne kriyAo udAharaNarUpa che; tathA temAMthI udbhavelI paNa che. baMne kriyAo racanAtmakatA ane dekhAva kare che, tathA "racanAtmakatAnI bhASA vApare che; paraMtu, racanAtmaka nAgarikadharma e bemAMthI eke vaDe caritArtha na thaI zake. ApaNuM takalAdI bAMdhakAma karanArAo paNa sthaLanI dRSTie pitAnA kAmakAjano vicAra karavAmAM pAvaradhA hoya che ghara ATalAM moTAM hovAM joIe, temanI saMkhyA ATalI hovI joIe, temanI kiMmata ATalI paDavI joIe, temanA plAna Ave A hevo joIe, -evAM badhAM sthaLa paddhatinAM lekhAM te mAMDaze. paraMtu e bAbatamAM kALanI rIte je vicAra karavuM joIe, ke e bAMdhakAmane guNa kevo haze, te viSe ApaNe bhAgye ja kazuM sAMbhaLavA pAmIe chIe. meM raheThANonA praznane lagatI kamiTIe tathA jAherasabhAomAM hAjarI ApI che; paraMtu kyAMya e viSayane bahu ullekha karAyele mane yAda nathI. ane jyAre jyAre bAMdhakAmano guNa e prathama vicAravA jevI vastu che evI meM vakIlAta karI che, tyAre ema ja mAnI levAmAM AvyuM che ke, huM kaIka navuM gheluM - "phaMDa" AgaLa dharuM chuM. ane ema bane temAM navAI nathI. kAraNa ke, pAlamenTanI AmanI sabhA, majUra-mahAjane, bhASaNiyAo, matadAro ke mata ugharAvanAra e badhA ja mATe bhAge sthaLa-bhAvanAthI ja vicAra karanArA hoya che; eTale, temane e praznanI A bAjumAM rasa ja hetuM nathI. jyAre A kamiTIone kArbAIlanA zabda TAMkIne jaNAvyuM che ke, WWW Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAmAjika bAbatomAM kALa-bhAvanA temanAM makAna evAM baMdhAvAM joIe ke jethI teo "kyAmatanA divasa sudhI TakI rahe," (ane kayAmatanA divasa sudhI eTale haMmeza), tyAre teoe ema ja mAnyuM che ke, huM eka haLavI mazkarI ja karI rahyo chuM. A tabakake have huM kALa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati viSe kAMI vizeSa nahIM kahuM; nahIM te mAre mArA viSayanI bahAra jaIne dArzanika kSetramAM praveza kare paDe. jema jema ApaNe AgaLa vadhatA jaIzuM, tema tema asaMkhya dAkhalAo uparathI tenuM svarUpa tamane vadhu ne vadhu samajAtuM jaze. paraMtu jyAre ApaNI paddhati sAmI maLe, tyAre tame tene pichAnI zako, te mATe huM ahIM tenAM eka yA be lakSaNe jaNAvate jAuM. temanA vaDe tame tene tenAthI bhinna evI sthaLa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhatithI acUka judI pADI zakaze. kaI vicAraka pitAnA vicAra rajU karavAmAM kaI jAtanAM rUpake vApare che, te uparathI tame sthaLa bhAvanAnA kSetramAM che ke kALa-bhAvanAnA, te nakkI karI zakaze. eTale prathama te teNe cakSurindriya pAsethI uchInAM lIdhelAM rUpako tarapha najara kare. e rIte, philasUphInuM eka pustaka ughADatAM, manuSyanI samajazakti bAbata temAMthI nIcenI vyAkhyA maLIH "vastune samajavI eTale te Avazyaka che ema navuM." paraMtu "jevuM" zA mATe? alabatta, e bhASAnuM rUpaka che; paraMtu cakSuriMdriyanuM ja rUpaka zA mATe pasaMda karyuM? vastune samajavI eTale te Avazyaka che tema "sAMbhaLavuM zA mATe nahIM ? "cAkhavuM" zA mATe nahIM? ke "suMghavuM" zA mATe nahIM? Avazyaka" zabdane upaga paNa sthaLa-bhAvanAthI vicAra karanAra sAme Ave tyAre tene oLakhI kADhavAnuM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 sarvodayanI jIvanakALA bIjuM, tathA lagabhaga amegha sAdhana che. sthaLa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati ApaNane eka ja nirNaya upara acUka laI jAya che ke, A jagata eka yaMtra che, tathA tene dareka bhAga AvazyaktAthI niyaMtrita che. eTale sthaLa-bhAvanAthI vicAra karanAre jyAre ema kahe ke, "vastune samajavI eTale te Avazyaka che ema jovuM," tyAre te tenA daSTibiMduthI taddana sAce che. ane tenuM kAraNa paNa ughADuM ja che. tame te vastune bIjI koI rIte no ja na zake; kAraNa ke, te Avazyaka che ema na jevuM eno artha e ja thAya che, te tyAM nathI ema jevuM. cakSuriMdriya AvazyakatAnI ja khAsa ikiya che; kAraNa ke, te sthaLane lagatI iMdriya che. tethI, je kaI mANasa janmathI ja sthaLa-bhAvanAthI vicAra karavAne TevAye hoya, athavA A jamAnAmAM janmavArUpI akasmAtathI te banya hoya, to te acUka niyativAdI ja banavAne; arthAta, koI vastu Avazyaka che ema novAthI na tene samajanAre banavAno. paraMtu, je te kALa bhAvanAthI vicAra karanAra hoya, te te vastune judI ja rIte samaje. kAraNa ke, kALa-bhAvanAthI vicAra karanAra te vastune mAtra joto ja nathI; paNa sAMbhaLe che, cAkhe che, suMghe che, pakaDe che, tathA teno svabhAva nakkI karatAM pahelAM tenI aneka rIte khAtarI karI jue che-pelA bhaktigIta racanAranI jema, ke je ApaNane "Izvara sAro che evuM cAkhIne juo' ema kahe che; tathA jovAnI pahelAM cAkhavAne mUke che. Ama eka indriya uparathI bIjI upara, jevA uparathI sAMbhaLavA upara, ane suMghavA uparathI sparza karavA upara jaI jaIne, vastuone te temanAM vividha parivartanamAM anusare che; athavA kahe ke, te parivartananI pITha upara ja 1. jUnA karAramAM ApelAM. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika mAkhatAmAM kALa-bhAvanA 17 " savAra thAya che, jethI tenuM 'ii Mdu' jagatanI zAzvata gatinI sAthe sAthe ja gati kare che, ane tethI te mAtra - biMdu' nathI rahetuM. kALa-bhAvanAthI vicAra karanAranuM mana huMmezAM gatimAna hoya che. te eka iMdriya uparathI bIjI iMdriya upara jaI jaIne tathA ate iMdriyAnI iMka ja pAra nIkaLI jaIne zeAdhI kADhe che ke, AvazyakatA e kaI aMtima vastu nathI. vastune jovAmAM je Avazyaka hAya, te temane sAMbhaLavAmAM Avazyaka nathI; sAMbhaLavAmAM je Avazyaka hAya, te sUMghavAmA nathI; ane e pramANe badhI bAbateAmAM che. tethI te kahe che, vastune samajavI eTale te Avazyaka che ema jovu,' e nathI; paraMtu tenA svAtaMtryamAM savAra thayuM, e . khIjI rIte kahIe teA, phirastAo ke setAna viSe te mAtra eTaluM ja jANavA mAgatA nathI ke, teo prAthanA karatA hoya athavA khIjI keAI setAnIyukti-prayukti karatA hoya, te vakhate temanI upara najara paDe tyAre teo zuM karatA dekhAya; paraMtu te te e paNa jANavA mAge che ke, 'ta pachI zuM karavAnA che.' kAla mAsa ke bIjA koinI samAjavyavasthA sthapAze te divase duniyA kevI haze, enA darzanamAtrathI tenA manane satoSa thatA nathI; paraM'tu te te tyAra pachInA divasa sudhI ane tyAra bAda paNa anaMta divase sudhI satata AgaLa javA mAge che. game tema teAya, kALa-bhAvanAthI vicAra karavA e vicAranI svAbhAvika paddhati che. keTalAke tane aitihAsika vicArapaddhati' evuM nAma ApyuM che. e nAma sAruM che; paraMtu eTaluM dhyAnamAM rAkhavu joI e ke, itihAsane mAtra bhUtakALa sAthe ja levAdevA nathI, paNa vamAna sAtheya che; ane te 'vatamAna' eTale paNa bhUtakALa jyAM bhaviSyamAM UgI nIkaLe che, te biMdu, sa-ra Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA sAhityika lekone upayogI thAya tevuM te paddhatione oLakhavAnuM bIjuM khAsa lakSaNa, te paddhationI zailI che. sthaLa-bhAvanAthI vicAra karanAro potAnA svAbhAvika vAhana tarIke moTe bhAge gadyane pasaMda kare che; paraMtu, kALa-bhAvanAvALe padyane pasaMda kare che. sthaLa-bhAvanAvALe je kaI vAra DahApaNa choDIne padyano svIkAra kare, to tenI kaDIo acUka rIte lakakaDazI tathA jaDa hoya che. paraMtu padya karatAM nikRSTa keTane evI gadyanI chaTAnI bAbatamAM te je zakti batAvI zake, tene hada ja nathI. kALa-bhAvanAvALAne te gadya pratikULa vAhana ja lAge che; vastuonI gati vyakta karavA mATe te tene adhUruM mAlUma paDe che. te tene svIkAra paNa khacakAte khacakAte kare che; ane pitAnAmAM gAvAnI zakti na hovAthI tene teno svIkAra karavo ja paDe, te te potAne kavi na banAvavA sAru nasIbane deSa de che. kALa-bhAvanAthI vicAra karavAnuM uccatama kakSAe pahoMcyuM hoya che, tyAre kavitA paNa tenI arthavAhaka thaI zakatI nathI, eTale te sarvottama keTIne vicAraka te mUMge ja thaI jAya che. sivAya ke te vakhate "zabda vinAnI kavitA-rUpa saMgIta tenI madada Ave. saMgIta e kALa-bhAvanAthI vicAra karanAranI kaLA che. tathA je jagatane te have Avazyaka tarIke jotA nathI, paraMtu svataMtra tarIke samajI che, tenuM rahasya vyakta karavAnI tenI pitAnI anekhI rIta che. A badhAno sAra e che ke, vastuo viSenI badhI dRSTi'- bhale pachI te jagata viSe haya, samAja viSe hoya, manuSyasvabhAva viSe hoya, ke bIjA game te viSe hoya, paNa jyAM sudhI te badhI mAtra "dRSTie" ja che, tyAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika bAbatomAM kALa-bhAvanA sudhI, ApaNe je vastuo jotA hoIe chIe temanuM sAcuM svarUpe pragaTa karavAne te asamartha nIvaDe che. ApaNe AgaLa jaIzuM tema A vastunI bhAre agatya samAjazAstranA abhyAsIne spaSTa thatI jaze ema huM mAnuM chuM. manuSyanuM zarIra sthaLamAM vistareluM che tenuM astitva ja sthaLamAM che, e vAta sAcI che tema ja je samAja manuSya zarIrane ja, arthAt yaMtrasaMcAlita zabane ja baneluM hota, to to sthaLa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati ApaNane mAnava samAja viSe Avazyaka eTaluM badhuM jJAna ApI zakata. paraMtu dareka jaNanuM rAva bhale sthaLamAM hoya, paNa sthaLamAM kaI jIvatuM to nathI ja. ApaNe jeTale aMze cetana chAe, teTale aMze kALamAM ja jIvIe chIe ane sAmAjika yA vaiyaktika jIvananA sArarUpa kALa upara "dRSTi" kadI karI zakAya nahi. pariNAme samAjavidyAno abhyAsa karavAnI je paddhati samAja viSe sAcI "dRSTie" ja prApta karavAnuM lakSa rAkhaze, te je je "keyaDA ukelavAnuM hAthamAM leze, te dareka pAchaLanI jIvanadaSTi bhUlI besaze, ane chIcharApaNAmAM ja pariNamaze. chatAM ApaNane e ja Teva paDI che. abhyAsanA bIjA koI viSayamAM ATalA moTA jathAmAM "dRSTio" nathI zodhAtI; tathA jaDe tyAre ATalI badhI nirupagI nathI hotI. keI yaMtra upara pUratI "dRSTi karIe, to tene samajI zakAya; paNa mANasane mAtra teTalAthI na samajI zakAya; ane manuSyasamAjane te tethI paNa oche samajI zakAya. aMte te AMkha ApaNA paDozI viSe ApaNane bahu ochI mAhitI ApI zake; ane ApaNe pitAne viSe te tethI paNa ochI. nahi te, koI mANasanA phoTogrAphathI te mANasanA pitAnA jeTalI ja garaja sare. bIjAo ApaNane "jue che" teTalA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ja ApaNane pitAne paNa ApaNe mAtra "noruM' na zakatA hata, te ApaNe kevA AbhAsarUpa ja hota! ane sthaLamAM vicAra karavAnI paddhativALA jyAre kALa-bhAvanA pAsethI kazI ja madada nathI letA, tyAre mAtra AbhAso ja UbhA karI zake che. e AbhAne "vastuzUnya vika95" paNa kahI zakAya. pachInA prakaraNamAM huM evA eka AbhAsa athavA "dRSTi" viSe kaMIka kahevAno chuM. A prakaraNa pUruM karatA pahelAM, huM badhA sArA nAgarikenuM dhyAna kheMcatI eka vastu bAbata kALa bhAvanAthI vicAra karavAno namUne ApuM chuM. te vastu te rASTrasaMgha* che. gata mahAyuddhamAMthI nIkaLI AvelI e ekamAtra mAnuSI janA che. ApaNe rASTrasaMgha viSe sthaLamAM vyApelA eka saMgaThana tarIke ja vicAra karIe, to ApaNe tenuM sAcuM tattva dharAra pAmI zakavAnA nathI. e pramANe te, nakazA upara judA judA pradezane AMtararASTrIya kAyadAnI hakUmata heThaLa lAvavA paratA joDI daIe, te rASTrasaMgha sthapAI gaye, ema ja kahevAya. je eTaluM ja karavAnuM hatuM, to te eka sArI janA taiyAra karIne, karArapatra upara atyAranI badhI sarakAre sahIo kare, eTale rASTrasaMgha mATenI laData pUrI thAya. paraMtu e te ughADuM che ke eTaluM basa nathI. tarata ja prazna UbhuM thAya che ke, e karAra kyAM sudhI "paDhavAma" Avaze? te kyAM sudhI kAyama raheze? teno javAba paNa spaSTa ja che. jyAM sudhI te karAra karanAra pakSakAre arasaparasa vaphAdArInI bhAvanAthI prerAyelA raheze, tyAM sudhI ja te karAra kAyama raheze dhAre ke, te karAra atyAranI badhI sarakAre kharA dilathI kabUla rAkhe che, tathA temanI pAchaLa temanI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika khamatAmAM kALabhAvanA 1 prajAnA jAheramatanuM pIThabaLa paNa che. paraMtu te sarakAra badalAI ne temanI jagyAe temanAthI judA abhiprAyavALA bIjA mANasAnI banelI navI sarakAro sattA upara Ave, tathA prajAne jAheramata paNa vAraMvAra badalAyA kare che tema badalAI jAya, teA pachI zuM thAya? A pheraphArA pachI paNa temanI anyAnya vaphAdArI kAyama rahe? ane jo na rahe, te rASTrasa dha paNa, eka vakhata kharA dilathI kabUla rAkhela, paNa have 'kAgaLanAM cIMtharA 'rUpa anelAM aneka sulehanAmAMnI lAMbI yAdImAM eka vadhu umerArUpa ja na banI jAya? rASTrasaMghanA sabhyAnI akhaMDa vAdArI upara, tathA temanI vAdArIthI AkhA jagatamAM je cAlu vizvAsajanaka vAtAvaraNa pedA thAya che tenA upara ApaNe AdhAra na rAkhI zakIe, te ApaNA rASTrasaMghanI kazI ka`mata nathI. mAtra sthaLamAM karelI gAThavaNu tarIke siddhAMtanI dRSTie te game teTale saNu hAya; tathA judAM judAM rASTronA virodhI svArthI vacce kSaNabhara te game tevuM sAma jasya bhale sthApatA hoya; paraMtu ApaNe UbhI karelI vastunA kAyamIpaNA viSe ApaNane khAtarI na hAya, tA tenI kazI kakaMmata nathI. have ApaNe rASTrasaMgha viSe kALa-bhAvanAnI paddhatie vicAra karIe. teA tenu pariNAma e Ave che ke, AkhI vastu yAtrika maTIne jIva Mta khanI jAya che, ane e paddhati acUka e pariNAma lAve paNa che. ApaNe tarata jovA lAgIe chIe ke, rAjysaMghanI saphaLatAne AdhAra, temAM anyAnya vaphAdArI nAmanI mAnava bhAvanAnA haiAvA na hAvA upara che. tenI sAthe ja e rASTrasaMghanuM kAmakAja tathA doravaNI je leAkeAnA hAthamAM soMpavAnAM che, temanA prakAra viSenA ApaNA khyAlamAM paNa pheraphAra thAya che. sauthI prathama te tee akhaMDa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA sthira vizvAsa UbhA karI zake tevA hAvA joIe, te cittavALA hovA joIe, vaphAdAra hovA joIe, cAritryanA pIThabaLavALA heAvA joI e, tathA manuSyanu TUMkuM AyuSya pahoMce tyAM sudhInA vAyamI mANasa hAvA joie. temanA dezamAM temanA pakSa sattA upara rahe teTalA TUMkA samaya mATenA te na heAvA joI e; paraMtu, ApaNA nyAyAdhIzeAnI jema tee AjIvana ke lAMbA samaya mATe nimAyelA heAvA joI e. te ja temane rASTrasaMgha upara bhUsI na zakAya tevI paraMparA enI chApa pADavA mATe joItA samaya maLe. ApaNA pAtAnA dezamAM ja kAyadAnuM baLa, aMte te, dhArApeAthImAM lakhAyelI khAkhatAnI siddhAMtanI dRSTie saMpUrNatA upara nahI, paraMtu nyAyAdhIzenA saMpUrNa prAmANikapaNA upara AdhAra nathI rAkhatuM? teA pachI rASTrasaghanI bAbatamAM ethI juduM kema karIne hoi zake? tenuM kAyamIpaNu, tenu tatra je loko calAvavAnA hoya te hoddo upara AdhAra rAkhe che. 22 Ama kALa-bhAvanAthI vicAra karatAM ja ApaNane jaNAyuM ke, kAi paNa saMsthA ke taMtra, siddhAMtanI dRSTie game teTaluM saMpUNu hAya, paNa tenuM kAmakAja calAvavA mATe, tenI doravaNI mATe, ane tenI vyavasthA mATe ApaNe 'sTI ' zabdathI oLakhAtA mANasAnI jAtanA saMcAlakA na meLavI zakIe, te| kALanA akasmAte ke manuSyanI kAmanAenA pheraphArImAMthI te khacI zake nahIM. sthaLamAM vistAranI ane geAThavaNInI dRSTie vicArI kADhelI vastu tarIke tamAruM tatra jeTaluM vadhAre saMpUrNa hAya, teTaluM ja kALa, guNa ane mUlyanI dRSTie vicArelI vastu tarIke te ta Mtrane amala karavAnu jeone sAMpA, temanu TrasTIpaNu paNa zakAthI para hAvuM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika regamImAMsA joIe. rASTrasaMghano kAI-bhAvanAnI dRSTie artha karIe, to te jagatanI TrIpaNAnI zaktinI kaTIrUpa che. ane e ja vastu, je je vyavasthA ke taMtra viSe vicAra karIe, te darekanI bAbatamAM te te pramANamAM sAcI che. bhale pachI te sattAnI vahecaNa mATenI rAjakIya vyavasthAne lagatI vAta hoya, ke dhananI vaheMcaNI mATenI Arthika vyavasthAne lagatI vAta hoya, ke saMskAranI vaheMcaNI mATe keLavaNInI vyavasthAne lagatI vAta heyaH temanI pAchaLa je TrasTIpaNuM nahIM hoya, te teo karI zakaze nahIM - samaya te badhI nAza karI nAkhaze. sAmAjika rogamImAMsA navuM taMtra jI kADhavAnuM kAma bhale haMmezAM rasaprada ane kaI vAra upayegI paNa hoya; paraMtu mAnava-vyavahAranI dizA nakkI karavAmAM e vastu, sthaLa-bhAvanAvALA mAne che tenA karatAM bahu ocho bhAga bhajave che. atyAra agAu A atizaya purANI duniyAmAM keTalIya taMtra vyavasthAo pejavAmAM AvI che ane bIjI keTalIya haju jAya che. temAMnI ghaNInI mAnava AcAra upara kaMIka asara paNa paDI haze; paraMtu, huM jANuM chuM tyAM sudhI, temAMnI keIe pRthvI upara mUrta rUpa dhAraNa karyuM nathI. mAnava samAja e kaMI goThavelI racanA nathI, paraMtu jIvaMta zarIra che. ane tethI ja tene racavAnI ke pharIthI navesara goThavavAnI ApaNI zakti maryAdita che. ApaNe ApaNe pitAno nAza karI zakIe Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sarvodayanI jIvanakaLA e arthamAM samAjano nAza karI zakAya, e vastu kadAca sAcI che ane keTalAka loko "samagra mAnava jAtinA ApaghAtanI vAta kare che temane mate ApaNe AjakAla e ja kAma karavA lAgI paNa gayA chIe. paraMtu samAjano je eka vAra nAza thAya ja, te pachI taMtravyavasthAnI koI cejanA ke kAryakrama tene pharI jIvate nahIM karI zake. kAraNa, e to vaLI vadhu spaSTa che ke, bAkIne ApaNA badhAnI sAthe ja te taMtravyavasthAnA yAjake paNa nAza pAmI gayA haze. ApaNI badhI taMtravyavasthAnI janAo ane kAryakrame temanI bhUmikA tarIke jIvaMta samAjane ja svIkAre che. teono udbhava samAjanA jIvanamAMthI ja thaye heya che; tema ja temane amalamAM mUkavAne paNa rAmAjanI ja zaktinI AvazyakatA hoya che. tethI, jema jema te vyavasthAo ane kAryakama vadhu sAhasabhaya hoya, tema tema samAja paNa te sudhAraNAnAM sAhaso svIkAravA jeTalo vadhu prANavAna ane zaktizALI hovo joIe. eno artha e thayuM ke, ApaNe samAjasudhAranI zarUAta evAM kuthI to na ja karavI joIe ke jethI samAjanI zakti ochI thaI jAya, tene jeo pitAne viSe udAsIna ane gamagIna banAvI de. tathA tenA upara bImArInuM vAtAvaraNa phelAvI daIne tene naitika tathA bhautika dRSTie nabaLo pADI de. kAraNa ke, te rIte tenI hiMmata tathA zakti cheka ja osarI jAya, tyAre te AtmasudhAranuM kaI mahAna kRtya karI bese evI AzA rAkhavI phekaTa che. je samAja e rIte nabaLA paDI gaye heya, ke hiMmata hArI gayuM hoya, tenI pAse potAnI sudhAraNA mATe joItI zakita nahI hoya; eTaluM ja nahIM, paNa te te sudhAraNAnI nabaLI tathA TUMkI dRSTivALI rItA svIkArIne Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika rAgasIma sA 5 peAtAnI nabaLAI ja vadhu pragaTa karaze. uparAMta evI rIteAne kAraNe leAkeAmAM matabheda paDI jaze, ane ekatrita sAmane karavAmA je zakti joi e, te AMtarika vikhavAda ane mAMhomAMhe doSAropaNa karavAmAM ja veDaphAI jaze. -- bhAvanA A vyAkhyAneAmAM huM ethI UlaTI ja paddhatinI vakIlAta karavAne chuM. atyAra agAu tamArA lakSamAM AvI ja gayuM haze ke, huM 'racanAtmaka zabda navA kAryakrama '' karavAnA hetuthI nathI vAparatA; paraMtu amuka bhAvanA - racanAtmakatAnI sUcavavAnA bahu namra hetuthI vAparuM chuM. ta zabdathI amuka jAtane jussA ja darzAvAya che; tathA te jusso paNa amuka mayA ke khAsa keLavAyelI vyaktiomAM ja vyApelA jussA nahI, paNa AkhA samAjamAM sArvatrika bhAvanArUpe anelA, athavA teA tema banI zake tevA jussA. nArikatAnI racanAtmaka bhAvanA pAchaLa evA nizcaya dhabakatA hAya che ke, zraddhA vaDe, AtmavizvAsa vaDe, sAhasa vaDe, tathA mAnava saMsAranA rojiMdA dhAMdhA udyogamAM uttamatAnI upAsanA vaDe, atyAre je kAMI vastusthiti che, tenA sArAmAM sArA upayega karavA. vaLI tene rAjanA anubhavathI evI preraNA maLatI hoya che ke, Adaza bhAvAethI prerAyela tathA hisAbapUrvaka ceAjela sahakArI prayatnAthI, mAnava samAja, jagatamAMthI je nakkara tathA kAyamI zreyA prApta karI zake tema che, tene aMta nathI. - je koI sAmAjika yeAjanA ke kAryakramane udaya sAmA jika hatAzAmAMthI, sAmAjika kaDavAzamAMthI, mANaseAnA ekakhIna pratyenA avizvAsamAMthI, ke mAMdagI yA mArAmArInA vAtAvaraNamAMthI thayelA che, temAMthI kAMI khAsa pariNAmanI AzA rAkhI zakAya evuM huM mAnI zakatA nathI. AjakAla Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 sarvodayanI takaLA je sAmAjika ceAjanAe ke kA krame rajU thAya che, teemAMnAM keTalAMkane udaya e rIte thayA hAya evI mane bIka che. keTalAMka te evI mAnyatA upara ja racAyAM hAya che ke, mANase evAM te. avizvAsapAtra, mUkha, yA teA rogIlAM prANIe che ke, teo peAtAnA pADAzIe sAthe nyAyI vyavahAra rAkhe te mATe temanA upara dabANa lAvavAnI, cAkIpaherA geAThavavAnI, ke temane pheAsalAvavAnI yA te uttejaka yAkUtI ane mAtrAethI uttejita karavAnI jarUra che. A mAnyatAthI AgaLa cAlavA jatAM tee tarata temanI racanAtmakatA ke pragatizIlatA kheI bese che; ane a Mte julamI bahumatInA hAthamAM hathiyArarUpa banI jAya che. - nArika potAnI sAmAjika pharaja bajAvaze, evA tenA upara vizvAsa na mUkI zakAya, evI mAnyatA upara racavAmAM AvelI AvI badhI tayeAjanAonA svAtaMtryapremI manuSye satata virodha kare che; tathA je kAI samAja evI yejanAone amalamAM mUkavA tatpara thAya che, te samAjamAM zaktinuM devALu nIkaLyuM che, evuM ja siddha thAya che. peAtAnAM ja pharamAnenuM pAlana karAvavAnI Arika tAkAta tee pAse haitI nathI; khIjA zabdomAM kahIe tA, tee lAMbu " TakatI nathI. nAgarika potAnI sAmAjika karaja aAve te mATe tenA upara maLajakharI karavAnI ke tene phesalAvavAnI yA lAlaca ApavAnI rItanI sAme Aje yatrodyogI jamAnAmAM evI paristhiti AvIne UbhI rahI che ke, jevI pahelAM kadI nahIM AvI hAya pahelAM jyAre yuddhodyogI jamAnA hatA, tyAre samAjanuM astitva nAgirakAnI tene mATe javAnI tatparatA upara AdhAra rAkhatuM hatuM. tethI tevA laDAyaka samAjonI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika rezamImAMsA sarakAre sazakta zarIravALA nAgarikane lazkaramAM bharatI thavAnI pharaja pADavA mATe eka yA bIjA prakAranI sattAo acUka akhatyAra karatI. paraMtu te jamAno pUro thaIne navA AvelA yaMtrodyogI jamAnAmAM to, samAjanuM astitva, tenA nAgarikonI tene mATe javAnI tatparatA karatAM tene mATe RAma karavAnI tatparatA upara vadhAre AdhAra rAkhe che. have te nAgarikone asarakAraka rIte mahenatu kema karIne banAvavA, e prazna ja mukhya banI gayuM che. kAraNa ke, tenA upara ja yaMtrodyogI samAjanuM bhaviSya AdhAra rAkhe che. A jagAe ja, nAgarikone javAnI pharaja pADavAmAM navAIbharI rIte saphaLa nIvaDelI kAyadAthI dabANa lAvavAnI paddhati niSphaLa nIvaDatI dekhAya che. kAraNa ke, je yaMtrodyogI rASTranA nAgarikone barAbara kAma karatA karavA mATe baLajabarInI jarUra hoya, tene nAza nizcita che. tema ja nAgarikone lAMca ApIne phelAvavAnI paddhati paNa A jagAe eTalI ja niSphaLa nIvaDe che. kAraNa ke, nAgarike vahelA yA moDA jANI jAya che ke, potAnI lAMcanA paisA aMte to karaverArUpe pote ja ApatA hoya che. kAyade evuM pharamAna jarUra kADhe ke, je mANasa kAma nahIM kare, tene khAvAnuM nahIM maLe. paraMtu bhUkhathI uttejita thayelI manuSyabuddhi e kAyadAne pokaLa dhamakarUpa banAvI mUkavAnA rastA haMmezAM zodhavAnI. dAkhalA tarIke, nAmarajIvALA daza lAkha mANasane eka-be aThavADiyAM ke mahinA sudhI nahIM, paraMtu varase varasa-AkhI jiMdagI sudhI kelasA davAnI pharaja pADavI hoya, te te prayatnanI narI asaMbhavitatA ApaNane tarata dekhAI Avaze. paraMtu bharatI karela sainika game teTalo nAmarajIvALo hoya, paNa te jyAre jue ke zatru tenI upara baMdUka pheDavAnI taiyArImAM che, tyAre Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakALA te pitAnI baMduka zatru upara avazya pheDaze ja, e vizvAsa laDAyaka rASTra hameza rAkhI zake. Aje duniyAmAM keTalIya yaMtrodyogI prajAe che ke jemanuM astitva ja majurI para AdhAra rAkhe che. paraMtu sAthe sAthe samAjazarIrane dhAraNapoSaNa mATe joItI majUrI pUratA pramANamAM tathA joItA prakAranI kAyama maLyAM kare tevI vyavasthA karavAnuM kahyuM sAdhana temanI pAse nathI. A paristhiti jagatanA ItihAsamAM apUrva che; ane jema jema te vadhu lakSamAM AvatI jAya che, tema tema jagatanI mUMjhavaNa paNa vadhatI jAya che. keTalAka vicArakoe "phesIjhama" saMhativAda no udaya A kAraNe ja thayele jaNAvyuM che. kAraNa ke, saMhativAda pite navI jAtanA sAmUhika dabANanI ja hilacAla che. bIjI bAju tAjetaramAM meM eka vikhyAta jarmana prophesarane AkhA jagatamAM majUronI rAjakIya hilacAlonI pragatine paNa e ja kAraNe thayelI jaNavatA sAMbhaLyA che. temane mate e hilacAlo pAchaLano khyAla e che ke, jyAre majUre upara majUro ja rAjya calAvatA hoya, tyAre majUro pitAnI majUrI haMmezAM rAjIkhuzIthI ane kALajIthI kare. e kalpanA alabatta rocaka che. paraMtu tenA siddhAMta pramANe teno amala thaze ke kema, e vastu bIjI aneka mitra bAbata upara AdhAra rAkhe che, jemAMnI ghaNI to mAnavasvabhAva sAthe saMkaLAyelI che. ane mAnava svabhAvanA vyavahAra viSe karyo mANasa kazuM paNa bhaviSya bhAkhI zake ? uparAMta, majUro" e samUDa paNa aneka bhinna bhinna vyaktiono baneluM che; ane teo badhA eka ja abhiprAyanA hoya evuM kadI banI zake? Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika rezamImAMsA yaMtrodyogI sudhArA viSe AgaLa to mAre ghaNuM kahevAnuM che; paraMtu ahIM eTaluM jaNAvate jAu ke, tenA agAu thaI gayelA bIjA sudhArAomAM ane tenAmAM mukhya bheda e che ke, bIjA sudhArAo karatAM tene AdhAra baLajabarI upara ochA che, ane nAgarikonI nekaniyata upara vadhAre che. alabatta pitAne nAgaranI theDIghaNI nekaniyata vinA to koI paNa samAja phUlI-phAlI na zake. paraMtu yaMtrodyogI samAjamAM to te tenA astitvanI ja mULabhUta vastu banI rahe che. kAraNa ke, te samAjano nivAha ja majUrI - udyoga dvArA siddha thato hovAthI, badhA nAgarike koI paNa baLajabarI vinA te udyogamAM potAne phaLe nekaniyatathI Ape, e tene mATe ati Avazyaka che. kAyadAne baLavAna hAtha ghaNI vastuo baLajabarIthI karAvI zake, paraMtu nAmarajIvALA nAgarika pAse, tene phALe AvatI majUrI, tenAthI bane teTalI sArI karAvavAnI pharaja te kadI na pADI zake. tenuM eka kAraNa e te che ja ke, kaI mANasa potAnuM kAma baLajabarI heThaLa ja kare, tyAre te kAma tenAthI "bane teTaluM sAruM na ja hoya. nekaniyatavALe mANasa ja pitAnuM kAma bane teTaluM sAruM karI zake, e vinAno bIjo koI ja nahi. ane yaMtrodyogI samAja pitAnA badhA nAgariko pAse temanAthI bane teTalA sArA-ethI saheje ochA nahIM - evA kAmanI ja apekSA rAkhato hoya che. samAja viSenI ApaNI vicAraNAmAM ApaNe sAmAjika taMtraracanA upara ja joI e te karatAM vadhAre lakSa ApIe chIe; paraMtu te samAja je jIvaMta snAyuono banelo che, temanA upara nahIM jevuM ja lakSa ApIe chIe. taMtravyavasthA e eka prakAranI goThavaNI hovAthI ApaNane ema lAge che ke, ApaNe paNa tene goThavI zakIe, jamInadosta karI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA zakIe, ane sAmudAyika hitanI ApaNI kalpanA anusAra tene pharIthI navasara beThavI zakIe; tathA eka vAra tene e pramANe goThavI dIdhI, eTale pachI sahelAIthI tenA upara kAbU rAkhI zakAya, tathA ApaNe IcchalAM pariNAme te lAvaze e tenA upara AdhAra paNa rAkhI zakAya. paraMtu samAjazarIranA koI bhAga ke bAjune yAMtrika racanAno khyAla lAgu kare e bhAre bhramajanaka vastu che. kharuM kahIe to samAjajIvananA keI aMzane zuddha yAMtrika paribhASAmAM utArI zakAya nahIM. samAjavyavasthA mAM ke tenA lekhita baMdhAraNamAM tenuM je khokhuM ke mALA lakSita thAya che, te paNa jIvaMta vastu hoya che, ane jyAM sudhI bAkInA zarIra sAthe te prANayukta rahe che, tyAM sudhI ja samAjazarIranA AdhArabhUta hADakAMnA mALA rUpe kAma Ape che. bhale te hADakAMne mALe hoya; paNa tene chUTe pADI zakAya nahIM, ane vizArada vaDe navA AkAramAM pharIthI goThavI zakAya nahIM. je khokhuM atyAre che, temAM navI zakti pUravA sivAya samAjazarIranA baMdhAraNamAM navI sudhAraNA vaDe bIjuM kAMI khAsa karI zakAya nahIM. ane te kAma ja ghaNuM karavA jevuM che. alabatta, samULage paga na hoya, tenA karatA lAkaDAno paga sAre; ane evA vakhata paNa Ave che, jyAre AkhA ne AkhA samAje laDAI ke krAMtine kAraNe apaMga banI javAthI evAM kAmacalAu sAdhana upara ja nabhatA banI jAya che. paraMtu tevA "lAkaDAnA paga" game to saMrakSaNAtmaka jakAtanuM, mahAjanonA niyaMtraNanuM, bekArI mATenI madadanuM, ane evI evI caturAIbharI yuktiprayuktionuM svarUpa dhAraNa kare to paNa aMte te te badhuM samAjanA svAbhAvika avayavonA kaMgALa aveja rUpa che. pachI bhale yAMtrika racanAnI bAbatamAM teo svAbhAvika avayavo karatAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika regamImAMsA 31 caDiyAtA dekhAya. ApaNe atyAre AvAM AvAM sAdhanA jamAnAmAM jIvIe chIe; tene kRtrima avayano yuga paNa kahI zakAya. samAjane eka yaMtra gaNavAne badale jIvaMta zarIra gaNatA thaI e tenI sAthe, ApaNuM AgaLa be rastA AvIne khaDA thAya che. temAMthI eka yA bIjAne svIkArIe, te anusAra ApaNI nAgarikadharma viSenI samajamAM meTo bheda paDI jAya che. prathama to, samAjane jIvaMta zarIra gaNIe, tenI sAthe, tene jIvaMta vastu tarIke thaI zake tevI bImArIo, vikAra, garbhasA, pIDAo ane vedanAo pratye ja ApaNuM lakSa kheMcAI jAya che. ApaNuM ghaNA prasiddha philasUnI bAbatamAM tema banyuM che. je ApaNo svabhAva tevA valaNavALo hoya - ane A bAbatamAM svabhAvane khAsa levAdevA che - te samAja ApaNane mULe eka bImAra daradI jevo dekhAya ke jene samAja-roga-cikitsakanA ke samAjavidyA-vizAradanA upacAranI kAlika jarUra hoya. pachI nAgarikanI pharaja ane javAbadArIo" paNa eTalAmAM ja samAI jAya che, teNe egya upacAro zedhavA ane ajamAvavA. arthAt tene vizArade taraphathI je davAo batAvavAmAM Ave, tenA ghUMTaDA teNe utArI javA. bIjI bAju tenA hako paNa eTalAmAM ja AvI rahevAnA che, bIjA badhA sAthe pote je sarvasAdhAraNa rethI pIDAte gaNAya, temano teNe " upacAra karAvI bhale pachI te upacAra maphata maLavAnuM hoya ke nahi. A dRSTibiMdune "roga-mImAMsaka" dRSTibiMdu kahI zakAya. ApaNuM jamAnAnI sAmAjika caLavaLa upara A dRSTibiMdue bhAre kAbU prApta karyo che, e vastu nakArI zakAya tema nathI. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ' je lekhake A dRSTiba dhruvALA hAya che, teo temanAM lakhANAmAM vAraMvAra AvatA 'roga-nidAna ' zabdathI sAmAnya rIte eLakhAI jAya che. mi. kharTrAnDa rasela* A zabdanA khAsa zeAkhI che. temane mate te samAjamAM evA asAdhya ane anekamukhI roganI dazA pravarte che ke, ghaNI vAra temane evu icchavAnu mana thaI jAya che ke, keAI pasAra thatA dhUmaketunA pUchaDA vaDe AkhI manuSyajAti sApha thaI jAya te kevuM sAruM! mi. rasela lakhe cheH 'atyAre ( ApaNA samAjajIvananuM) Arthika aMga ApaNe mATe vicAraNIya banI gayuM che; kAraNa ke te gIlu banI gayuM che.' ane e rega paNa paga bhAgI javAne maLatA che; kAraNa ke te vAkayane ata A pramANe Ave cheH 'jema kAI mANasanA paga bhAgI jAya teA ta vakhata pUratA te avayava tenA zarIrane sauthI agatyane bhAga banI jAya che tema.1 kadAca kRtrima paga ceTADavAnI ja dazA che! te ceApaDInA bIjA bhAgeAmAM te rega athavA rAgeA judAM judAM nAme dekhA de cheH mUDIvAda, vANijyavAda, rASTravAda i. tathA te badhAnI davA paNa eka ja che. mi. Ara. eca. TonI paNa temanA 'parigrahI samAjanI mAMdagI 'ra nAmanA namadhamAM e ja matanA pakSakAra tarIke dekhA de che. DIna iMja* paNa tevA ja spaSTavaktA che. paraMtu temane mata ApaNA samAjanA rogomAM sauthI bhayaMkara rAga 'vADAkha dhI ' che. vadhu UMDA UtarIne joI e te mi. rasela, mi. TonI, ane DIna iMjanA e badhA zabdo eka samAjavAda 31 ---- 1. * prespekaTasa oNpha inDasTriyala sivilijhezana;' yA. 49. ra. have e nibaMdha reigrahI samAja' Acquisitive Society e sAdA nAmathI prasiddha karelA pustakamAM samAvI levAmAM AvyA che. mi. TAnIe pArakhelA roganuM nAma ' parigrahIpaNuM' temanA lakhANa uparathI tAravI zakAya che. * Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika rezamImAMsA ja roganAM judAM judAM nAme che. Dana IMjane mate vADAbaMdhInI vRtti iMglaMDamAM vizeSa joramAM che. tene viSe lakhatAM te jaNAve che? - "ApaNuM samAja-zarIramAM gaMbhIra roga peThela dekhAya che, ane te asAdhya paNa nIvaDe. je lekhaka atyAranA samayanI iMglaMDanI sthiti ane tenuM bhaviSya varNavavAnuM mAthe le, teNe te roga pArakhavAnI bAbatamAM paNa potAne hAtha ajamAvo joIe. . . . ane vaijJAnika bhAvanA anusAra e pramANe karavA sAru teNe daradInAM lakSaNe pratye ghaNAnI tamAma lAgaNuM vegaLI mUkavI joIe.' ATalAMTika mahAsAgarane pele pAra paNa eka copaDI lakhAI che; ane te khUba vaMcAvA lAgI che. tenuM nAma che, yurepano raMga. tenI aMdara yuropane reganI chellI kakSAe paheceluM cItaravAmAM AvyuM che. ane thoDA samaya pahelAM meM eka agragaNya amerikana patramAM "amerikAno roga" nAmane lekha je hatuM tathA lekhake te roganuM nAma paNa vicitra lAge tevuM ApyuM hatuM - "kaMTALo." Ama ATalAMTikanI eka bAju yurepa bImArIthI maravA paDyuM che, ane bIjI bAju amerikA kaMTALAthI maravA paDyuM che. A citra kaMI game evuM te nathI ja; temAMya pAche ApaNe paDakhe ja osvalDa spezkara* pazcimane sArvatrika "adhaHpAta" bhAkhate Ubho che. eTale Adhunika vicArakene roga-mImAMsaka dRSTibiMdune bhAre meha che, e ughADuM che. paraMtu, A jagAe eka vicitra vastu dhyAna kheMcyA vinA nathI rahetI. meM upara TAMkelA pahelA be lekhakanA tathA sAmAnya rIte rega-mImAMsaka dRSTibiduvALA ghaNAkharA sa-3 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA lekhakanA dAkhalAmAM jovAmAM AvyuM che ke, "samAjane gaMbhIra rega lAgu paDyo che" evuM mAnatA hovA chatAM, "loka vaDe, loko mATe calAvAtuM, lokenuM rAjya' e jAtanA prajAsattAka rAjyapaddhatinA siddhAMtamAMthI temanI zraddhA jarAya ochI nathI thaI hatI. paraMtu pitAnuM bhAna bhUlI na beThe hoya e kaI paNa mANasa svane paNa nahIM sUcave ke, davAkhAnAnA daradIoe potAnA dAktare jAte cUMTavA joIe, ane pitAnA reganA upacAra paNa matagaNatarI karI bahumatIthI nakakI karavA joIe. regIlo samAja potAnuM taMtra pite ja saMbhALavAne kevI rIte zaktimAna gaNI zakAya? kAraNa ke, regIle samAja eTale rogIlA nAgarikono banelo samAja; ane jeTalA vadhAre regIlA nAgarikone tame mata ApavA bolAvo, teTaluM tenuM taMtra vadhAre regIluM thavAnuM. temanI pAse je svataMtratA hoya ja, te rogIlA matadAre teno sArAmAM sAre eTale ja upayoga karI zake ke, teo potAnI svataMtratA potAnA karatAM vadhu nIrogIonA hAthamAM seMpI de. ane ITAlInA saMhativAdIo te kahe che ja ke, lokone jyAre lAge ke temanAthI potAnI svataMtratA saMbhALI zakAtI nathI, tyAre teo tene pitAnAthI uttama lokonA hAthamAM soMpI devA jeTalI svataMtratA na dAkhave, te jANavuM ke teo svataMtra ja nathI. mi. rasela athavA mi. TonIne vastusthitinI A bAju khyAlamAM AvI hoya ema lAgatuM nathI. alabatta, Dina iMjanI vAta judI che. te prajAsattAka rAjyapaddhatinI bAbatamAM siddhAMtanI dRSTie game tema mAnatA hoya, paraMtu atyAre cAle che tevI prajAsattAka paddhatine to te laghumatIone lUMTavA mATenuM vyavasthita saMgaThana ja mAne che, ane tenAM kAraNe paNa Ape che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika rAgamImAMsA rUpa eTale, prajAsattAka rAjyapaddhatinA siddhAMta sAthe rAgamImAMsaka dRSTibi MdunA siddhAMtA ba MdhabesatA karI ApavA joI e. ane bIjA eka prasiddha lekhaka mi. AlphreDa jhImane e vastu tAjetaramAM evI sIdhI bhASAmAM sAdhavAnA prayatna karyAM che ke, tene bhAgye ja rUpakanI bhASA kahI zakAya. temanuM roga-nidAna bahu bhaDakAvanAruM nathI; paraMtu rAga-mImAMsaka dRSTibiMdunA svIkAramAM te vadhu spaSTavaktApaNuM khatAve che. te kahe che: 'rAjakAraNa e eka prakAranuM vaidu ja che; mAtra tene viSaya manuSyazarIrane badale samAjazarIra che. jema vaMdanI kuzaLatA daradInA roganI pArakha karIne tene upacAra karavAmAM rahelI che, tema rAjanItijJa puruSanI kuzaLatA samAjazarIranA geA pArakhIne temaneA upAya karavAmAM rahelI che.1' paraMtu have prazna e UThe che ke, A svasattAka samAja pAte peAtAnuM ja maiduM kevI rIte karI zake. mi. jhImana A vastu nAgarakeAnI evA prakAranI keLavaNIthI siddha karavA mAge che, ke jethI teo samAjazarIranuM vaidu zIkhanArA vidyArthIe ja banI jAya, ane e rIte e bAbatamAM eTaluM jJAna prApta karI le ke, potAne 'vastutAe zuM joIe che,' te mAmata peAtAnA vizeSajJAne -- arthAt rAjanItijJAne -- DhAravaNI ApI zake. mi. jhImana lakhe cheH ' AmajanatAmAM rAga pArakhavAnI A zaktinA sArvatrika pracAra upara, ane tenA cUMTAyelA AgevAne mAM te zaktinA khAsa vikAsa upara ja prajAsattAka rAjyapaddhati nirbhara che. sAmAnya mAsa peAtAne vizeSajJa puruSa pAsethI zuM joIe che te jANatA .. 6 1. The Intellectual Foundation of International Co-operation ' P. 4. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA havAthI ja tenA upara kAbU dharAvI zake che, ane pachInA upacAre" upara paNa DahApaNubha kAbU dAkhavI zake che. arthAta, mi. jhImananI kalpanAno samAja mAMdA svataMtra mANasone samAja che, je potAnA roganI parakha paNa pote ja kare che, ane tene upacAra paNa pote ja kare che; ane e arthamAM te potAnA upara pote ja rAjya karatuM prajAsattAka rAjya che. A rIte prajAsattAka rAjyapaddhatinA siddhAMta sAthe regamImAMsaka daSTibiMduno meLa besADavAmAM Ave che. paraMtu jyAM eka ja samAja daradIne tema ja vaidyane bhego bhAga bhajavatuM hoya, tyAM daradI koNa thAya ane vaidya koNa thAya e jhaghaDe thavAne mATe saMbhava che. khAsa karIne moTA padavIdhArI samAjavaidyomAM e vAta bhUlavAnuM valaNa rahevAnuM ja ke, prajAsattAka rAjyapaddhatinA siddhAMtonI dRSTie teoe paNa potAne daradI ja gaNavA joIeH "roganuM nidAna karavAnI temanI zaktine kAraNe temaNe e vAta pratye durlakSa karavuM joIe nahIM. joke e prakAranuM valaNa e vargamAM kyAranuM pravartAvA mAMDeluM dekhAya che, upara ApelA dAkhalAo uparathI jaNAze ke, samAjane daradI gaNavAnA dRSTibiMdue agragaNya loko upara keTalo badhe kAbU prApta karyo che; ane evA bIjA paNa keTalAya dAkhalA ApI zakAya. paraMtu vartamAna samAjanI bAbatamAM roga e saMpUrNa satya nathI; ane kadAca agatyanuM satya paNa nathI. ane tene tevuM gaNavAmAM jokhama paNa che. sauthI paheluM jokhama te e che ke, samAja potAnA roganI vAta sAMbhaLI sAMbhaLIne pitA viSe hatAza thaI jAya; ane te sthiti daradIne sajA thavAmAM madada karanArI to nathI ja. bIjuM jokhama e che ke, samAjanI evI hatAza dazAne kAraNe Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 sAmAjika regamImAMsA saMzayAspada peTa davAo vecanArAonuM tathA aneka jAtanA sAmAjika UMTavaidAnuM naphAkhora bajAra UbhuM thAya. ane temAMthI trIjuM jokhama e UbhuM thAya ke, judA judA dAktaro vacce cAlatA matabhedomAM ja AmajanatA eTalI aTavAI jAya che, sAcA vaidanI sAme kaI najara paNa na kare, ane UMTavaida ja vakare karIne cAlato thAya. e jokhama e che ke, amuka jAtanA lekhako sAmAjika rogIlI dazAne Adhunika jIvananA mukhya lakSaNa tarIke pakaDI laI, tene durupayega adhogAmI vAstavavAdano tathA sAmAnya regIlA sAhityano pracAra karavAmAM kare. rogamImAMsaka svabhAvanuM atizaya anuzIlana karavAmAM e kadAca sauthI moTuM jokhama che. paraMtu sadabhAgye bIjo vikalpa paNa cheH ApaNA rogamImAMsakoe potAnA nidAna vaDe roganI bhayaMkara dazA game tevI batAvI hovA chatAM, ApaNAmAM AzA pUranArI eka vastu ApaNane dekhAyAM jAya che ke, samAja game tema toye TaLe jAya che. tenA rogo upara jema jema vadhu bhAra mUkavAmAM Ave che, tathA temanI yAdI jema jema vadhu ne vadhu lAMbI thatI jAya che, tema tema ApaNuM Azcarya paNa vadhatuM jAya che ke, AvuM regIluM, AvuM laMgaDuM, AvuM apaMga tathA AvuM cepIluM zarIra nabhe che kema karIne! teno javAba eka ja hoI zake, ane te e ke, samAjazarIramAM kyAMka zaktine akhUTa saMcaya paDelo che. samAjanA regamImAMsakoe kadAca vadhArepaDatuM siddha karI nAkhyuM che. teo jaNAve che te ja je kharekhara sAcuM hota, te samAjanuM cAlu jIvyA karavuM agamya thaI jAta. eTale ApaNe to A vicArane AdhAre samAjazarIramAM rahelI zaktinAM mULa, zakya hoya te, khoLI kADhavAne ane Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanaphaLA peAtAnAthI bane teTalA tamAma upAyA vaDe temane dRDha karavAne mArga leve, e ja DahApaNabhareluM che. ApaNuM mukhya prayeAjana have samAjazarIramAM jyAM ArogyanAM cihna dekhAtAM hoya te sthaLAne puSTa karavAnuM haze; rAganAM sthaLeAnA upacAra karavAnuM ApaNe mATe gauNa banI jaze. eTaluM ja nahi, ApaNe te evI AzA paNa rAkhIe ke, jo samAjazarIranI sAmAnya zakti vadhAravAmAM saphaLatA maLe, te samAja pAte ja davAo, uttejanA ke kRtrima avayaveAnI nahi jevI ja madadathI -- bhale pachI te aMdhAraNapuraHsara hoya ke krAMtimUlaka hAya -- rAgamImAMsakAe darzAvelA rAgAmAMthI ghaNAne pheMkI daI zakaze. 38 4 nAgarikadharmanuM trimukhI dhyeya DaoN. jonsana*nA vArAnA pelA gRhastha, ke jenI philasUpha thavAnI mahattvAkAMkSA tenA ramUjI svabhAvane lIdhe niSphaLa gaI, te AjanA ApaNA samAjavidyA-vizAradeonA ToLAmAM paNa jarUra gabharAI mare. kAraNa ke, teonI nAta paNa gamagIna leAkeAnI ja che; ane esvalDa penglaranI pazcimanA adhaHpAta' jevI temanI bhAremAM bhAre gamagInIbharelI kRtionA maheALA pracAra uparathI ApaNe nirNaya bAMdhIe, te temane je kahevAnuM che te sAMbhaLavAmAM lAko paNa gamagInIbharyAM AnaMda mANatA hAya ema lAge che. navalakathAenI bAbatamAM paNa tevuM ja che. temanA upara paNa AjanI gamagIna sAmAjika philasUphIne ghere raMga caDhelA che. DIkansane* badhI 'bigaDI' Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgarikadharmanuM trimukhI dayeya 39 sudhAranAra kudaratamAM AnaMdapUrNa zraddhA hatI. ane je jamAnAmAM iMglaMDa deza kudake ne bhUsake samRddha thatuM ja hatuM, te jamAnAmAM te svAbhAvika paNa kahevAya. tethI teNe potAnI navalakathAonA varatumAM "akasmAto" evI rIte goThavyA che ke jethI temAMnI ghaNIkharIne aMta sukhI Ave che. paraMtu Dikansana naMbara AjakAla bahu pAchaLa paDI gayA che. paraMtu mi. hADa, ke jeNe potAnA "akasmAte" badhuM bagADavA mATe ja goThavyA hoya che, tenI navalakathAo jyAM jyAM ziSTa sAhityanI mAga hoya che, tyAM "yuvAno sAthI" thaI paDI che. baMne dAkhalAmAM "akasmAtano derIsaMcAra lekhakanI sarjaka kalpanAe ja karelo che; paraMtu eka yA bIjA kAraNathI - ke jene mATe kadAca AjanA samAjatattvare ja javAbadAra che-DIkase apanAvelA zubhalakSI akasmAta karatAM mi. hADanA azubhalakSI akasmAte ApaNI AjanI prakRtine vadhu rocaka thaI paDe che. mi. hADanI navalakathAo ane spezvaranuM pustaka "pazcimane adhaHpAta" e baMne najIkamAM AvanArA vinAzanI kalpanAnA vAtAvaraNathI gherAyelAM cheH hADanI navalakathAo jhINuM vigatomAM Utare che, tyAre spelaranuM pustaka vyApaka siddhAMta tArave che. baMnemAM ApaNe regacikitsakane tenA gamagIna kAme lAgelo joI zakIe chIe. chatAM A divasomAM ApaNe maMda ke ThaMDA banI jaIe e pAlave tevuM nathI. ane ApaNAmAMnA keTalAkanI piThe mAnasika meja ke vANIvilAsanA viSaya tarIke ApaNe nirAzAnuM anuzIlana karavA besI jaIe, te ApaNe bhAre jokhama kheDI rahyA chIe, ema kahevuM joIe. kAraNa ke, vijJAne sAruM yA cheTuM karavAnAM je kAramAM hathiyAre ApaNA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sarvodayanI jIvanakaLa hAthamAM mUkavA mAMDyAM che, temano yogya upayoga koI utsAhapUrNa, khuzamijAja, AnaMdI ane vIra peDhI ja karI zake. sAmAjika rogamImAMsakoe karelAM kathanothI je jamAno bhIru tathA pitAne viSe gAbhara banI gayela che, mAnasazAstranA oThA heThaLa cAlatA vikRta AtmapRthakakaraNathI je jamAne pitAne AtmavizvAsa hArI beThA che, jIvananI kALI bAjuno upayoga karI lenArA (ane e dhaMdho haMmeza naphAkAraka hoya che) sAhityasarjakoe je jamAnAne najIka AvatA kalpita vinAzamAM mAnyatAvALo karI mUkyo che, ane tethI je evuM mAnatA thaI gayA che ke, roja savAre khina citta UThavuM ane roja rAte nirAzAyukta citta sUvA javuM e ja keLavAyelA mANasanuM "kharuM kAma' che - AvA jamAnAnA hAthamAM A pracaMDa baLe jaI paDe, te mAnavajAta mATe kevuM bhaviSya niramAyuM che, tenI kalpanA karatAM ja kamakamAM AvI jAya che. nAgarikadharmanI ApaNI vicAraNA, samAjazarIramAM je kAMI Arogyaprada to che, temanA upara kendrita thavI joIe; je bhAga regI thayela hoya tenA upara nahi. haMmezA yAda rAkhavuM joIe ke, jema keTalAMka aniSTa tattvone dara karavAnAM hoya che, tema keTalAMka sArAM tattvono vikAsa paNa karavAno hoya che. ane aniSTa tatte game teTalAM vadhAre tathA prabaLa hoya te paNa, temane dUra karavAno vadhumAM vadhu saMbhavita mAga e che ke, sArAM tattvano vikAsa kare. A badhuM tamane ThasAvavAno huM prayatna karuM chuM, paraMtu e paddhati AjakAlanA samAjasudhArakamAM saMmAnita nathI, e huM jANuM chuM. AjakAlanI phaeNzana e che ke, je anicche ane geravyavahAra samAjajIvanane dUSita karatA dekhAya, temanI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgaridharmanuM trimukhI dayeya baMdhI karavA vaDe ja jagatanI sudhAraNA karavI. jema ke, laDAI, harIphAI, parigrahIpaNuM, (amerikAnI peThe) madyapAna -ema aniSTonI je kaI anaMta hAramALA najare paDe, te tamAmanI badhI karI devI. mArA keTalAya juvAna tathA utsAhI mitrone jyAre meM jarA jhINavaTathI pUchyuM che, tyAre mane e ja jaNAyuM che ke, je vastuo aniSTarUpa che, temanI baMdhI karavAno khyAla ja sudhAraka tarIke temanAmAM prabaLa hoya che. teo badhA potapotAnI Dhabe niSedhavAdIo ja che. paraMtu, je samAja ke saMskRti viSe tame sauthI sAruM eTaluM ja kahI zako ke, tenAM badhAM aniSTonI yegya bahumatIthI ke tevI bIjI rIte "baMdhI" karI devAmAM AvI che, te bahu skUrtidAyaka vastu nahi heya. ApaNe badhA ja jANIe chIe ke, nItibhAvanAnA vikAsakramamAM ( bAIbalanI) daza AjJAonA jamAnAmAM cerI, hiMsA, abrahmacarya, parigraha ane asatya jevI bAbatone "rokavAnA" upAya tarIke tevAM jokhamanAM sthaLoe "tAre Ama na karavuM" evI badhI karI devI, e ja nItizAstranI rIta hatI. paraMtu pachInI bhUmikAe ane uccatara doravaNuM heThaLa, e badhAM "tAre Ama na karavuM'nAM vidhAnone badale "tAre Ama karavuM" evAM vidhAne pracAramAM AvyAM. tenI peThe huM paNa ApaNA nAgarikadhamanI bhAvanAnI bAbatamAM niSedhAtmakane badale vidhAnAtmaka kalpanA karavAnI tamane bhalAmaNa karavA mAguM che. prathama to samAjanAM aniSTa tattvonI baMdhI karavAnI vAtane badale, samAjanAM uttama tane vega ApavAnI vAtane tamArI kalpanAmAM prAdhAnya Ape. kAraNa ke, kazAne vega Apa e kALa-bhAvanAvALAnI kAma karavAnI khAsa rIta che; ane kazAnI baMdhI karavI e sthaLa-bhAvanAvALAnI rIta Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 . sarvodayanI jIvanakaLA che. mane khAtarI che ke, samAjanAM uttama tane yogya dizAmAM vega ApavAmAM Ave, te samAjanAM je aniSTone dura karavAmAM niSedhavAdI tenI "baMdhIe" vaDe saphaLa nathI thato, te aniSTo dUra karavAmAM ghaNI saphaLatA maLe. je samAjadharmanI huM sarva nAgarikone bhalAmaNa karavA IcchuM chuM, tenI A ati vyApaka rUparekhA che. alabatta, temAM eTaluM mAnI levAmAM AvyuM che ke, vikAsa karI zakAya teTalAM zreSTha to samAjamAM mojUda che. ane e kAraNe ApaNA siddhAMta upara evo kArame AkSepa thaI zake che, te "AzAvAdI che. A zabda AjakAla gALanA arthamAM ja vAparavAmAM Ave che. paraMtu AzAvAdI eTale ke? AzAvAdI eTale dareka muzkelImAM paNa taka jonAra. ane te sAcuM che. ane nirAzAvAdI eTale dareka takamAM muzkelI jonAra. alabatta, ApaNuM mArgamAM je muzkelIo che te bahu bhAre che, e vAta chupAvAya tema nathI, paraMtu te muzkelIone take gaNI levA mATe huM tamane AmaMtraNa ApuM chuM. abhyAsathI mArI je samAja ghaDAI che te pramANe, mANasano svabhAva saLaMga moTI muzkelIo jItavAne mATe ja sarajAye che; ane mANasa jyAre muzkelIono sAmano karato hoya che, tyAre ja potAnuM svatva sauthI vizeSa dAkhavato hoya che. yathArtha samajIe te, je kAraNe sAmAnya kudarata khAlIpaNAne dhikkAre che, te ja kAraNe mANasano svabhAva sahelI jiMdagIne dhikkAre che. racanAtmaka nAgarikadharmanAM kartavya, moTI muzkelIo jItavAne jene svabhAva sarajAye che tevA prANIne khAsa anukULa che. paraMtu have ApaNe ApaNA mULa prazna upara AvIeH samAjanI zaktinuM rahasya zuM che? samAjanI A adbhuta Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgaridharmanuM trimukhI daya . 43 prANamayatAnAM mULa kyAM che? ApaNI saMskRtine nabaLI pADanAra ATaATalA rogo hovA chatAM, tene ribAvanAra ATaATalI bImArIo chatAM, tathA tene kacarI nAkhanAra ATaATalAM sAmAjika aniSTono boja hovA chatAM, nAgarikenAM A "thokabaMdha TeLAM sukhaduHkhe sAmAjika prANIo tarIke zI rIte jIvatAM rahI zake che? samAjajIvananI A akhUTa gati, ke je tene AvAM moTAM moTAM vionI upara thaIne tathA AvI kAramI AphatamAM thaIne AgaLa laI jAya che, te game tema toya eka nakkara tathA adbhuta vastu che. teno ApaNI pAse che khulAse che? tene javAba ughADo che; bhale pachI ApaNe tene vAraMvAra bhUlI jaIe. mAnava-samAje "kALamAM rahelAM saMgaThane che, ane tethI teo pitAnI aMdara saikAone, kadAca hajAre varSone ekaThA thayelo vega dhAraNa kare che. temanI zaktinuM mApa sthaLamAM dekhAtA temanA baLanA vistArathI ja nathI mApavAnuM; paraMtu vadhAre che, kALamAM rahelA temanA UMDANathI mApavAnuM che. arthAta, mAtra matadAramaMDaLanA matadAronI saMkhyA uparathI ja nahIM, paNa vadhAre che, te matadArone bhUtakALamAMthI je Tevo ane paraMparAo vArasAmAM maLI hoya, temanA uparathI mApavAnuM che. bIjA zabdomAM kahIe te, AkAzamAM temaNe phelAvelI zAkhAonA vistAra uparathI ja nahIM, paraMtu vadhAre che, teoe jamInamAM nAkhelAM mULAnI laMbAI tathA majabUtAI uparathI mApavAnuM che. ApaNe ghaNI vAra sthaLa-bhAvanAnI rIte evuM mAnIne dalIla karIe chIe ke, jANe samAja atyAranI kSaNe jIvaMta evI vyaktiono bane che. paraMtu tema ja hota to te, mULamAMthI ukhADI nA khelA jhADanI peThe, te tarata ja nAza pAmI jAta; pachI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA mANasanI buddhi vicArI zake tevI keAI sAmAjika vyavasthA tene jIvaMta rAkhI zakata nahIM. atyAranA jIvatavamAnakALa pAchalA cAlu bhUtakALa vinA zakaya ja nathI; ane cUMTaNI vakhate kadI jovAmAM na AvelI evI meTAmAM meATI bahumatI paNa, tenA mULamAM rahIne tene pASanAra bhUtakALanI mRta peDhIenA sakalpabaLane jharI na hoya, teA asahAya laghumatI ja banI jAya. game tevu jagaduM-thApI' saMgaThana hAya, paNa tenI pAse mAtra jagatane vyApavA jeTalA vistAra mAtra ja hAya, te te TakI na zake. te jagata jeTaluM 'OMOM' paNa hAvuM joI e. rASTrasa che e vastu khAsa vicAravA jevI che. 44 ApaNe A ekaThA thayelA athavA ekaThA thatA veganI bhUtakALamAMthI AvatA ane vartamAnakALanA prayatnAthI satata jora pakaDatA dhasArAnI vAta yAda na rAkhIe, te samAjane pIDatA ATalA badhA 'rAgeA' sAme tenuM kAyama TakI rahevuM, e na samajAya tevI ghaTanA banI jAya. paraMtu ekaThA thatA veganI vAta yAda rAkhIe, te e ghaTanA tathA bIjI paNa ghaNI vastuo ApaNe samajI zakIe. samAjasudhArane ApyA prazna samajavA mATe sAcA STikANa prApta karavAmAM te ApaNane madadagAra nIvaDe. tenAthI ApaNe tarata ja samajI jaIe ke, samAjasudhAra eTale samAja nAmanA mAtra sthaLamAM astitva dharAvatA keAI sthira padArtha upara karavAnI kriyA nathI; paraMtu kALamAM vyavaharatA, cAlatA, palaTAtA zarIra uparanI kriyA che. samAja e kAMi pANI vinAnA sUkA DakkAmAM lAMgareluM vahANu nathI, ke jene judA judA siddhAMtavAdIe peAtAnI phurasade khelI nAkhIne pharI geAThavI zake athavA te samArI zake. ApaNe te varALanA purA jozathI ane jokhamakAraka bharariyAmAM dhasatA vahANu sAthe kAma levAnu che. -------- Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgarikadharmanuM trimukhI dayeya vaLI tenAthI zakyatAnI kalapanAmAM ja ughADo phera paDI jAya che. samAja jyAre saDha choDI nAkhI kinAre UbhI rAkhelI heDI jevI sAdI racanAvALe hoya, tyAre sudhAraNAnI je rItio ke yAtrika gaThavaNIo zakya hoya, te badhI samAja jyAre tephAna vacce thaIne kalAkanA trIsa noTanI jhaDape doDatI mahAsAgaranI AgaboTane vistAra ane muzkelIo dhAraNa kare, tyAre ajamAvavAnI na ja hoya. game tevo khAM mAra yaMtrazAstrI bhalene hoya, to paNa eTaluM to te kabUla kare ja. vaLI tenAthI pilA sudhArakane paNa cetavaNI maLe che ke, te pate paNa te vahANa uparano musAphara che, kinArethI jonAra prekSaka nathI; tathA tenI potAnI jiMdagIno AdhAra te vahANanI AgaLa cAlavAnI zakti kAyama rahe tenA upara ja che. vahANane sudhAravA mATe te je kAMI kare, temAM teNe sAvaceta rahevAnuM che; nahIM te te tathA tenA kAryakama bAkInA badhAnI sAthe tarata ja samudrane taLiye jaIne besaze. atyAranAM avara-javaranA ke sa dezA pahoMcADavAnAM sAdhanomAM game teTaluM sudhAro thaye hAya, chatAM atyAranI duniyAne eka saikA pahelAMnI duniyA karatAM sudhAravAnuM jarAye saheluM banyuM nathI. UlaTuM, tenA atizaya vadhelA tathA hameza vadhatA jatA vegane kAraNe tene sudhAravAnuM vaLI vadhAre muzkela banyuM che. ane tethI te kAma mATe DAyA tathA vadhu zaktizALI mANasanI jarUra che. sAmAjika romImAMsako game tevA bihAmaNuM rege samAja-zarIramAM dekhADe che, tema chatAM ApaNI saMskRti kema karIne jIvatI rahI zake che, e praznana, kALa bhAvanAthI vicAratAM, taddana sAmAnya zabdomAM A pramANe javAba ApI zakAya? te jIvI zake che tenuM kAraNa tenI aMdara AgaLa 1. eka neTa eTale 6,080 phITa. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ghasavAnI je zakti che, te che ItihAse tene je dhakko A che te che; arthAt yugejUnA bhUtakALane ekaThA thayela. Avega che. paraMtu e Avega aMdha pazubaLa ja che ema gaNavuM? ke pachI tenuM pRthakkaraNa karIe te temAM mAnavamUlyone lagatAM ta maLI zake ema che? jo ema thaI zake te ApaNane khAtarI paDI zake che, jenI sAthe ApaNe kAma levAnuM che, te mAtra aMdha pazubaLa nathI, paNa mAnavabaLa che, - arthAt tenI buddhinuM, tenI sarjakatAnuM, tenI vaphAdArInuM ane tenI nItibhAvanAnuM baLa che. huM mAnuM chuM ke tema karI zakAya ema che. ItihAsa batAvI Ape che - ane ApaNe mATe ethI UMDe bIje badha ItihAsamAM nathI - ke, je saMsthAo TrasTIpaNAnI bhAvanA upara racAI hoya che, jemAM vizvAsu sevAonI paraMparAone mUrtimaMta karatI hoya che, tathA jeo AbarUdAra ane vaphAdAra mANasanI saLaMga hAramALAne potAne kAme kheMcI zake che, tevI saMsthAo ja vadhumAM vadhu TakI zake che, tathA mAnava prANIone sauthI vadhu kAyamI ane upayogI baMdhutAmAM jeDI zake che. dAkhalA tarIke, koI itihAsaprasiddha dhArmika saMgha, kaI vidyApITha, koI vaijJAnika maMDaLa, dAktarI ane nyAyane lagatA dhaMdhAo, tathA Arthika kSetramAM beMko ane vImA-kaMpanI jevI saMsthAo. A saMsthAe jIrNa nathI ja thatI ema na kahI zakAya, paraMtu teo sauthI vadhu TakI rahe che, tathA jema jema AgaLa vadhatI jAya che, tema tema vadhu jema ekaThuM karatI jAya che. vakhatanA vahevA sAthe te nabaLI nathI paDatI, paNa UlaTI vadhu daDha ane vadhu upayogI thatI jAya che. paraMtu julama ane baLAtkAra upara UbhI thayelI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgaridharmanuM vimukhI dayeya saMsthAo, temane zarU karavAmAM Ave te kSaNathI ja jIrNa thavA lAge che, je saMsthAnA mULamAM vizvAsapAtra sevAo che, te saMsthA ja kAyama kahI zake che. e sUtranuM anusaraNa karIne, have, mAnavasamAjanI TakI rahevAnI zaktinAM mane je traNa mULatA dekhAya che, temanuM huM vivaraNa karIza. paheluM tattva te zatrutA che. sudharelA mANase kuzaLatApUrvaka kAma karavAnI bhAre zakti prApta karI che; tathA te zakti vaMzaparaMparAthI tene vArasane maLatI gaI che. ApaNe tene manuSyanI "buddhinI zakti" kahI zakIe. bIjuM tattva te TrasTInA mAvA che. samAjamAM moTI saMkhyAnAM strI-puruSamAM amuka zreSTha guNe evA rahelA hoya che, ke jemane kAraNe teo sAmudAyika hitanI bAbatamAM TrasTIrUpe vaphAdArIthI varte che, tathA temanI sevAonI AsapAsa te prakAranI paraMparAo jAmatI jAya che. ApaNe tene manuSyanI "naitika zakti" kahI zakIe. trIjuM tatva saMgaThana che. tene pariNAme samAjanA virodhI svArthomAM meLa sAdhanAra, tathA pitAnI meLe te paraspara vighAtaka heya evA mAnava saMbaMdhane paraspara sahakAranA saMbaMdhomAM badalI nAkhanArI amuka vaijJAnika paddhatio samAjamAM jAtI rahe che, tathA teomAM satata sudhAraNA thatI rahe che. ApaNe tene manuSyanI "saMgaThananI zakti" kahI zakIe. ' kuzaLatA, TrasTIpaNuM, ane vaijJAnika paddhati-A traNe ja Adhunika saMskRtinI zaktinAM mukhya mULa che. e traNe arasaparasa ekabIjA sAthe gADhapaNe saMkaLAyelAM che. te traNe maLIne eka e amUlya vArase bane che ke jenI jaDa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakALA bhUtakALamAM che, je vartamAna saMskRtine TakAvI rAkhe che, tathA bhaviSyamAM vadhu sArI saMskRti siddha karavAne arthe pragatimAna thavAmAM preraNA Ape che. . kuzaLatA, TrasTIpaNuM ane vijJAna, A traNa zabdathI traNa evI ekalakSI bAbato sUcita thAya che ke jemane AdhAre racanAtmaka nAgarika dharma pitAnuM kAma sAdhI zake tema che. samAjane upayegI evA hareka dhaMdhAmAM kuzaLatAne vikAsa thAya, samAjamAM TrasTIpaNAnI bhAvanAvALI vyaktie keLavAya ane saMkhyAmAM vadhatI jAya, tathA samAjanA virodhI tathA jokhamakAraka svArtho vacce meLa sthApI virodhane sthAne sahakAra siddha kare evI vaijJAnika paddhatio saMpUrNatAe pahoMce, te ja tenuM lakSya heI zake. A traNe dhyeye vastutAe ekabIjAmAM otapreta samAyelAM che. dAkhalA tarIke, saMgaThananI vaijJAnika paddhatio bhale UbhI karavAmAM Ave, paraMtu te paddhationo amala karanAra TrasTIo jo sAthe sAthe UbhA karavAmAM AvyA na hoya, te kazuM pariNAma na nIpaje; kadAca tethI paNa bhUDuM pariNAma nIpaje. kAraNa ke, vaijJAnika paddhationo amala jyAre bina-bharesedAra athavA akuzaLa mANasonA hAthamAM jaI paDe che, tyAre te sauthI vadhu jokhamakAraka banI jAya che. vaLI kAryakartAnI pAse kuzaLatA hoya, paNa teno upayoga jyAM sudhI te jAhera hitanA TrasTInI bhAvanAthI na kare, tyAM sudhI tenI kazI kiMmata nathI. ane vijJAnanI bAbatamAM te hamaNAM hamaNAM ApaNane tenI pragatimAM rahelAM jokhamonI, tathA hitakara mAge vALI zakAya tevI zeThe kevI rIte vinAzanAM zasvarUpe vAparI zakAya che tenI vAraMvAra cetavaNuM maLI che. samAja-vijJAnanI bAbatamAM paNa tema ja che. ApaNe Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgarikadharmanuM trimukhI dayeya ApaNuM sAmAjika saMgaThana vijJAnazuddha rAjyavyavasthA rUpe ke bIjA koI taMtrarUpe jema jema vadhu saMpUrNa banAvIe, tema tamAma nAgarikomAM TrasTIpaNAnI bhAvanA paNa daDhamULa thAya, e vastu vadhu ne vadhu mahatvanI banatI jAya che. sAmAjika TrasTIo taiyAra karavA, ane temanI saMkhyAmAM vadhAro karavo, e vastu ApaNI sAme paDelA sArAya kAmanA khIlaDArUpa che. ane e vastu jarAya azakya paNa nathI. tene mATe pAye kyAranoya mejUda che. rAjakAraNamAM, nANAMvyavahAramAM, vepAramAM, udyogamAM, keLavaNInA kSetramAM, ema ApaNA sAmAjika jIvananA badhA vibhAgamAM, atyAre-A ghaDIe, TrasTIpaNAnI bhAvanAthI prazaMsApAtra rIte kAma karI rahelAM strIpuruSonI ThIka ThIka saMkhyA mejUda che. keTalAka drohIo paNa che; paraMtu e apazukaniyALa apavAde te pelI sAmAnya - vyApaka vaphAdArInI chApane vadhu gADha banAve che. yaMtredyogI saMskRtimAM je kAMI ghaTanAo jovA maLe che,. temAM sauthI vadhu agatyanI ane sauthI vadhu utsAhajanaka ghaTanA e che ke, dareka dhaMdhAmAM ane udyoganA dareka vibhAgamAM, huM ahIM nidezI rahyo chuM te prakAranA loko maLI Ave che. e loke evA che ke, moTA tathA gaMbhIra vizvAsane pade paNa, temanA upara koI prakAranI najara, jAsUsI ke jApto rAkhyA vinA bharose rAkhI zakAya. A jAtanA nAgarikono varga UbhuM karavAnI A saMskRtinI zakti, e tenI tarapheNamAM kahI zakAya tevI sarvottama vastu che. ane e varganI saMkhyA AvazyakatA anusAra koI paNa hada sudhI jarUra vadhArI zakAya. A badhA uparathI jaNAze ke, racanAtmaka nAgarikadharmano jheka keLavaNInI paddhatio tarapha che. kAraNa ke, kuzaLatAne vikAsa, TrasTIonI tAlIma ane vRddhi, tathA vaijJAnika paddhati sa-4 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ane saMgaThanane sapUrNa banAvavAM, e badhAM keLavaNIne lagatAM kAmo che. alabatta, e bAbatone aMge ApaNe keLavaNInI navI ja vyAkhyA karavI paDaze. tathA manuSyanA udyoga sAthe tene ze ane keTale saMbaMdha che, tema ja udyoga ane ramatagamata vacce, tathA udyoga ane ArAma vacce zo saMbaMdha che - vagere bAbato paNa ApaNe navesara vicAravI paDaze. ATalA uparathI e paNa tarI Ave che ke, racanAtmaka nAgarikadharma narI rAjakIya paddhationo ja viSaya nathI. Aje paNa moTe bhAge Arthika evI saMsthAono eka evo maTe varga samAjamAM hayAta che, ke jemane cagya vahIvaTa dhArAsabhAnA kAyadA upara nirbhara nathI; paraMtu, jemane te vahIvaTa soMpAya che temanI vaiyaktika vaphAdArI ane vizvAsapAtratA upara che. temanuM taMtra vaijJAnika rIte javAmAM AvyuM hoya che, tathA temano vahIvaTa paNa pUrepUre vepArI peDhI jevo ja hoya che, paraMtu aMte temano AdhAra kAyadA karatAM vizvAsa upara vadhAre hoya che. tevI saMsthAone ApaNe TrasTIpaNAthI cAlatI saMsthAo kahI zakIe. jagatamAM saMgIna ekatA ane sahakAra vadhAravA mATe, racanAtmaka nAgarikadhama e prakAranA TrasTIpaNAnI bhAvanA para moTe bhAge AdhAra rAkhe che. TrasTIpaNAnI bhAvanAvALI paddhatio jagatabharamAM vyApe e teno IrAdo che; kAraNa ke te paddhatio ja jagata jeTalA UMDANavALI che. racanAtmaka nAgarikadharme A vastu hAla hayAta evI TrasTI bhAvanAvALI saMsthAo parathI zodhI kADhI che. have tene te evI rIte vadhAravA mAge che ke jethI, Aje prajA prajA vacce, vaga varga vacce ane svArtha svArtha vacce harIphAInA bhAvathI je bhayaMkara tANAvANA pravarte che tene te AvarI le, sArarUpe jotAM ene Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgarikadharmanuM trimukhI dayeya IrAde ATale ja cheH nAgarikane kuzaLatA ane vizvAsapAtratAnI cogya keLavaNI ApI, tenA AdhAra upara TrasTIpaNAnI bhAvanAthI saMcAlita evuM saMgaThana racavuM. ahIM keLavaNIne sauthI mahattvano prazna ApaNI pAse khAsa vicAra mAgI le che. ApaNI keLavaNI kaI jAtane nAgarika ghaDavA tAke che? racanAtmaka nAgarika dharma eka ja zabdathI eno uttara Ape che -TrasTI. ApaNI saMskRtine e jAtanA nAgarikanI jarUra che, tathA tenA vinA te TakI rahI zake tema paNa nathI. e jAtane nAgarika eTale e nAgarika ke, saMjogavazAt tenA upara je kaMI kAmakAja AvI paDe, tene te potAne soMpAyelA TrasTanI mAphaka svIkAre; tathA je kAma teNe mAthe lIdhuM hoya tene, te dAkhalAmAM zakya heya teTalI badhI ja kuzaLatAthI ane vaphAdArIthI, te pAra pADaze, e tenA upara niHsaMkeca vizvAsa mUkI zakAya. tenAthI viruddha prakArane nAgarika, eTale e nAgarika ke jenA upara koI prakAranuM dabANa na hoya, to te pitAnI pharaja bajAve ja nahIM; tathA sAmAjika aMkuza ke kAyadAnI zikSAno Dara na hoya, to te pitAnI pharaja pratye bedarakAra ja rahe. jyAM sudhI dareka mANasa rAjasattAno tAbedAra gaNAto hoya tyAM sudhI te te nAgarika cAlI paNa zake, paraMtu javAbadAra vyaktionA banelA svataMtra samAja mATe te taddana nirupayogI che; kAraNa ke te samAja te dareka vyaktinI pitAnAthI banatuM badhuM karI chUTavAnI tatparatA upara ja nabhate hoya che. ApaNuM saMskRtine je TakI rahevuM hoya, te teNe judA ja prakAranA mANasono varga pedA karavo joIe tathA keLavavo joIe. pelA nAmarajIvALA tAbedAro, ke jemanA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para sarvodayanI jIvanakaLA upara cAlu dabANa lAvyA ja karavuM paDe, temanAthI tene nirvAha nahi thaI zake. - ApaNAmAMnA ghaNAne evA mANasane paricaya haze, ke jenA hAthamAM ApaNane ApaNuM hita pUrepUruM surakSita lAge, tathA je ApaNe vizvAsane bevaphA nIvaDe ke teno geralAbha le ema kadI bane ja nahIM. e mANasa racanAtmaka nAgarikadharmane Adarza che. keLavaNInI tamAma paddhatioe tathA badhA prakAranI samAja vyavasthAoe evo mANasa taiyAra karavAnuM ja lakSa rAkhavAnuM che. je mANasa upara tene paDozI vizvAsa na mUkI zake, tene "zikSita' ja na gaNa joIe. e jAtanA vizvAsu mANaso moTA moTA adhikAranA hoddAo upara ja joIe evuM nathI; paNa audyogika pravRttinA dareka pada upara tathA dareka kakSAe joIe. jyAM jyAM kAMI mAla pedA thAya che tevA dareka kArakhAnAmAM. tathA jyAM jyAM kAMI sevAonI Apa-le thAya che tevI dareka ophisamAM tevA ja mANasanI jarUra che. racanAtmaka nAgarikadharmanuM je jAtanuM svarUpa A vyAkhyAnomAM huM rajU karavA IcchuM chuM, tenuM trimukhI dhyeya have ApaNuM AgaLa rajU thaI gayuM che. prathama tA, kuzaLatAthI kAma karavAnI zakti nAgarikemAM vikasAvavI; bIjuM, te kAma je je paristhiti heThaLa karavAmAM AvatuM hoya, te badhe ThekANe TrasTIpaNAnI bhAvanAthI kAma karavAnI paddhatino upayoga vadhAra; ane trIjuM, samAjanA badhA vargomAM TrasTIpaNAnI bhAvanA keLavavI. A trimukhI dhyeyane anusaravA mATe, ApaNe atyAre je jAtanI vastusthiti che, je jAtanI saMsthAo che, ane je jAtanAM strI-puruSa che, temanAthI ja zarUAta karIne Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgarikadharma nuM trimukhI dhyeya para AgaLa cAlavA mAgIe chIe. ApaNe je dhyeyenI vAta karIe chIe, te kAMI navI zeAdhA che ane temane svIkAravAmAM AnAkAnI karatA samAja upara te ThokI besADavAnI che, ema nathI; ke jUnA ane jINu thaI gayelA kapaDA upara ceADavAnAM navA DhIMgaDAM te nathI. A dhyeyA tA catrodyogI samAje kacArana ya svIkAryA che; tathA te samAjanA leAkeAe temane siddha karavAnI pAtAnI zakti paNa khatAvI ApI che. dukAne kArakhAnAMo, siA, beMka, khANA, DakkAo, relava, vahANA, vagere dha dhAhunnara-udyoganAM asaMkhya sthaLAe temane amala thatA Aje ApaNe najare joIe chIe. e badhI paricita pravRttio upara uparathI dekhAya che teA dhaMdhAdArI, paraMtu temanI pAchaLa ApaNe paraspara-sevA ane mAnavAcita saMbaMdheAnI dizAmAM AgaLa vadhatI amuka Adaza vRtti joI zakIe chIe. ApaNu kAma te vRttine vadhu jAgrata ne samajapUNu banAvIne, tathA tenA pratyakSa vyavahArone, che te karatAM ochA nahi paNa vadhu dhaMdhAdArI anAvIne, prabaLa banAvavAnuM che. hAlamAM khIjA sabaMdhamAM vAraMvAra vaparAvA lAgelA eka zabda kadAca A vastune vadhu spaSTa karI zakaze. te che ' saMzuddhi ' (sublimation). sazuddhi eTale hIna jAtinI vastune, tenI aMdara gupta paDelI zakacatAone vikasAvIne ucca jAtinI banAvavI te. ApaNe e saMzuddhinI vastune sAmAjika kSetramAM lAgu karavAnI che. jyAM sAmAjika rAgamImAMsA roga ane saDA khatAve che, tathA jyAM sthaLa-bhAvanAvALA ' enI badhI kare' eTaluM ja kahI zake che, tyAM ApaNe saMzuddhinI take jovAnI che. 'racanAtmakatA ne artha ja e che ke, atyAre potapotAnI dhIkha apRNutAe sahita je vastuo jevI che, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA temAMthI ja navuM sarjana karavuM; AsapAsanA sAmAjika jIvana tarapha najara karatAM, temAM je AzAprada to dekhAya temane upADI levAM; ane nirAzAprada tane nirAzAvAdIo rahyA kare te sAru DI vAra paDatAM mUkavAM. te philasUphI TUMkamAM A vAkayamAM samAvI zakAyaH "je kAMI vastusthiti mojUda che, tene sArAmAM sAro upayoga karI le. racanAtmaka nAgarikadharma samAjanAM duHkha dUra karavA e kaI rAmabANa ilAja raju karate nathI ke jene samAje svIkAravuM joIe, nahi to nAza pAmavuM joIe. duniyAne sudhArI nAkhavA mATe enI pAse koI gurumaMtra nathI. duniyA sudhAravI e racanAtmaka nAgarikadharmane dhadha nathI. e to sudhAravA karatAM racavAne IrAdo rAkhe che, ane tAkAtane vadhAravA dvArA roga maTADavA tAke che. e te, samAjamAM jIvanaprada sthAna kyAM che, kyAM AgaLa durasta jIvana taravaratuM dekhAya che, ene khaMta ane udyamapUrvaka khoLe che. evAM sthAnanI tAkAta piSavA e mathe che, ane emanA para enI AzA baMdhAyelI che. koI amuka sAmAjika vAdamAM duniyAne jhaTa ane ekIsAthe vaTalAvI nAMkhavAnuM te nathI Icchato; kema ke tene khabara che ke, samAjazarIranI sAmAnya zakti sArI peThe vadhyA vagara, kharekhara mahattvanI koI paNa bAbatamAM asarakAraka kazIya ekavAyatA AvI nahi zake. duniyAnA sudhArA mATe ene vatRtvazaktino bahu ocho khapa che. ene vadhAre jarUra che kuzaLatAnI, vijJAnanI, ucca cAritryanI ane zAMta vIratAnI. enA prayatno dekhADA bharelA nathI hotA, ane enI AzAo hada bahAranI nathI. manuSyajAta bahumAM bahu to amuka maryAdita pramANanuM ja sukha meLavI zake tema che, evuM te khuzIthI svIkArI le che; ane mAne che ke, apAra Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika vIratA sukha na maLavAnuM hoya, chatAM, A graha upara mAnava jIvanarUpI sAhasa kheDavA jevuM che. samAja dharamULathI saDI gayA che ke kema, e praznane javAba ApavA te nathI besatA; paraMtu AzvAsaka evI eka satya khInA pratye te AMgaLI cIMdhe che ke, takalIphabharyAM hajAro varSoMnA jIvana pachI paNa samAja jIvatA rahI zakayo che. ma sAmAjika vIratA ApaNA jamAnAnI sAmAjika vicAraNAomAM samAjanA rAgIlApaNAnI kalpanAne prAdhAnya ApavAnA valaNa tarapha gayAM vyAkhyAne mAM tamAruM dhyAna kheMcyuM hatuM. keTalAka sarvottama lekhake tene uttare che ane halakA lekhake ene acUka geralAbha uThAve che. huM ema jaNAvavA cAhuM chuM ke, e vastu vadhArepaDatI karavAmAM AvI che. ne tenI kharAba asara e thAya che ke, tenAthI sAmAjika vAtAvaraNamAMnAM joma ane jussA maMda paDI jAya che, tathA AkhuM vAtAvaraNa bImAra mANasanA eraDA jevuM thaI jAya che. rASTrasaMgha jevAM meTAM tathA agatyanAM sAhaso ApaNI sAme paDyAM hoya, tyAre e jAtanI mane dazA sArI nathI. pa e jAtanA nirUpaNanI je bhUla huM batAvavA cAhu chuM te e nathI ke nAgirakanI javAbadArIe viSe te atizayakti kare che. tenAthI te e javAkhadArIenA svarUpa viSe ja kheATA khyAla baMdhAya che, tathA temanA kSetra ane UMDANanuM vAstavika mUlya aMkAtuM nathI. samAjazAstranA kAryapradezane rogacikitsA ja Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA mAtramAM ja maryAdita karI mUkIne samAjazAstranA A svarUpane te viparIta banAvI de che. e nirUpaNa svIkArIe, te te nAgarikadharmanuM kartavya mAtra "sudhAravAmAM ke "samAravAmAM" ja AvI rahe ane tenI sauthI vadhAre agatyanI je racanAtmaka bAju che, te te bhulAI ja jAya. e te, kaI zilpazAstrIne, tenuM kAma khaMDita thayelAM makAnone samAravAnuM ja che ema mAnI, teTalA pUratI ja keLavaNI ApavA jevuM thAya. vaLI te jAtanA nirUpaNathI, ApaNe bIjA lokomAM zo bagADa piThe che, te upara vadhAre paDatuM dhyAna ApatA thaI jaIe chIe; ane ApaNAmAM zo bagADa peThe che, tenA upara nahIM jevuM ja dhyAna ApIe chIe. nAgarika kaMI mukhyataH pitAnA pADozIonI bImArIone dAktara nathI. pitAnAM kartavya, pitAnA hako, ane pitAnI pharajo viSenI je kalapanAthI te evuM mAnavAne prerAya, tenA jevI bIjI kaI vadhu nirmAlya kalpanA na hoI zake. ane chatAM, AjakAlanA samAjazAstrIomAM A jAtanI kalpanA ja vadhu pracalita che; ane tene pariNAme, eka bAju tevA dAktara thavA IcchanArAo, ane bIjI bAju dAktaranA vezamAM pharatA te jAlImone hAthe daradI tarIke sAravAra pAmavA karatAM jeo cheka chevaTa sudhI laDI levAnA matanA che te loko, - A be vacce khuvArIbharyo kalaha acUka janme, e vAtanI koNa nA pADI zakaze? e prakAre dAktara thavA IcchanArAo ane bIjI bAju temanA daradI nahi thavA mAganArAo vaccenA jhaghaDAmAM je agatyane muddo che, te ja bhulAI jAya che. ApaNI saMskRti pragati karatI karatI evI jokhamabharI dazAe AvI pahoMcI che, ke jyAre tenA TakI-na-TakI rahevAno AdhAra badhI prajAonA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika vIratA nAgarika samudAye eka mahAna sAhasanA sAthIdAre tarIke vaphAdArIthI ekatrita UbhA rahevAnI tatparatA dAkhave enA upara che. jagadravyApI ane jagadu-ghere sahakAra ja AjanA jamAnAnI mukhya AvazyakatA che; ane e nahi te pachI, saMskRtinA sarvatomukhI adhaHpAta sivAya tene bIje kaI ja vikalpa nathI. game te majabUta pakSa" bhale hA, ke game te DAhyo "vAda" bhale ho; paraMtu, temAMno kaI AjanI duniyAno ke temAMnI koI paNa moTI prajAno bhAra upADI zake ke tenuM bhaviSya dorI zake tema nathI. A vastusthitine mukAbalo karavA mATe koI amukatamuka samAja vijJAna ke samAjazarIranA roge pArakhavAnI ane temane upacAra karavAnI zakti karatAM kaMIka vadhArenI jarUra che. tene mATe to atizaya moTA pramANamAM varatAnI jarUra che; ane te vIratA paNa arasaparasa vaphAdArInI gAMThe baMdhAI saMgaThita sAmane karavAne mATe sajaja thayelI hovI joIe. eTale ke, te jagadU-vyApI tema ja jagagherI hovI joIe. saMskRtinI pragatino artha, keTalAka Icche che tema, surakSitatA tarapha dhIre dhIre AgaLa vadhavuM, e nathI. tene artha che, je sAmAnya jokhama badhA uThAvI rahyA chIe, tenI vadhatI jatI samaja, ane vaMghAI me na tene sAmane karavAnI vadhatI jatI taiyArI che. saMskRtinI ekatA eTale te mahAna nizcayanI ekatA.. je sAmAjika siddhAMto ane dhArmika siddhAMto - kAraNa ke tevA dhArmika siddhAMta paNa che - vaiyaktika ke sAmudAyika hiMmatanI jarUrane utArI pADatA hoya, temanAthI cetatA rahevAnI huM tamane salAha ApuM chuM. sAmAjika ke vayakitaka, dareka prakAranA zubha jIvana sAthe jokhamanuM moTuM pramANa acUka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA saMkaLAyeluM hoya che ja. erisToTala bhArapUrvaka* kahetA ke zubha jIvana kaThera ja hoya. A kaTherapaNuM bhAre parizrama pUratuM ja nahi, paraMtu tethI UMDA arthamAM, eTale ke, bhISaNa saMgrAmanA arthamAM paNa samajavAnuM che. arthAt temAM niSphaLatA ke hArano saMbhava haMmezAM mejUda hoya che. jemane potAnuM sukha athavA sahIsalAmatI ja vahAlAM che, temanI dRSTie zubha jIvana vyakti mATe ke samAja mATe "sahIsalAmata" te na ja kahI zakAya. svabhAvathI ja te jokhamabhareluM che. ane ene vicAra karuM chuM tyAre mane lAge che ke, jokhama ane hiMmatanuM milanasthAna e sAmAjika tema ja vaiyaktika guNanuM paNa UgamasthAna che. AgaLa vadhelI saMskRtinI dazA haMmeza kaTekaTIbharI hoya che. ane evI dazAne ApaNe najIka AvelA vinAzarUpa nahi paNa paDakArarUpa mAnatAM zIkhavuM joIe; eTale ke, te aniSTa nathI paNa ISTa che, ema lakhavuM joIe. kaTokaTIno divasa ja ApaNuM saguNAno janmadivasa che. A vastu kaI akasmAtarUpa nathI. jagata jeTalAM ja UMDAM kAraNothI saMskRtine haMmezAM kaTekaTIne sAmano kare paDe ja che; haMmezAM teNe tema karyuM che, ane haMmezAM tema ja karaze. e bAbatamAM saMskRti dharmane maLatI Ave che. dharmanI peThe saMskRti paNa pitAnAM mUlya tyAM sudhI ja kAyama rAkhI zake, ke jyAM sudhI vikasatI jatI duniyAmAM nIpajatI jatI kheMcatANano vIratApUrvaka sAmane karavAmAM Ave; kAraNa ke, jagatanA ghaDataramAM rahelAM kImatI zreye ane manuSyahRdayamAM rahelI vIratA vacce UMDe saMbaMdha che. sudharelo samAja saMpUrNa surakSitatApUrvaka nirAMte seDa tANa sUI zake, evI dazA prApta karavA mATe koI paNa jAtane mArga kalpI zakAte nathI. game tevI sArI sthitimAM paNa baMdhiyArapaNe paDI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika vIratA yuka rahevAmAM Ave, te manuSyajAtinuM khamIra acUka goMdhAvA lAgaze, ane te khaMdhiyAra dazA jeTalI vadhu sukhada haze, teTalI jaladIthI samaya tene saDAmAM pheravI nAkhaze. jemane 'pRthva taraphanI khAMdhiyAra saMskRti' kahevAmAM Ave che, -- ane te badhI vastutAe uparathI dekhAya che tevI ' baMdhiyAra ' hAtI nathI, -- te parathI paNa AthI virudhdha kazuM sidhdha nathI thatuM ------ sahIsalAmatI ane pragati e be vacce meLa ja besI zake tema nathI. pragatimAna samAja pAtAnI 'sukhazAMti' athavA te cegakSemane virodha karanArAM khaLAne dhIme dhIme eveA ghaTADA thatA javAnI AzA na ja rAkhI zake, ke jene piraNAme jokhamakAraka evuM kaMI bAkI ja na rahe. UlaTuM, samAja je je 'sukhazAMti' ke 'yegakSema' prApta kare che, tenA pramANamAM tenAM virodhaka maLeAmAM paNa vadhAre ja thatA jAya che. vikAsakramane je 'niyama' sarvottamane vadhAre ucca bhUmikAe laI AvyeA hAya che, te ja niyama tenI pachInA bIjA na MbaranA uttama upara paNa e ja rIte amala karI rahyo heAya che. ane e khIjA nakharanuM uttama ja ha MmezAM sarvAMttamanuM sauthI vadhu sakriya virodhI hAya che, tenI sarakhAmaNImAM 'sauthI kharAba nA virodha teA najIvA ja kahI zakAya. te uparAMta, pratimAna samAjanuM jIvana pragatine dareka pagale evAM navAM navAM maLeA sAthe saMparkamAM AvatuM jAya che, ke je baLA manuSyanA kAmU heThaLanAM hotAM nathI. temanuM . mULa jagatanAM agamya UMDANAmAM hoya che. e maLeA bhale kAbU heThaLa na heAya, paNa peAtAnI vIratAthI te khaLAne peAtAnA pakSamAM kAma karatAM khaLAmAM te jarUra pheravI nAkhI zake tema hAya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ' ane A badhA uparAMta, potAnA pakSamAM ja drohIo UbhA thavAno bhaya te A badhAmAM otaprota rahe sadAno sAthe kAyama ja hoya che. manuSya kazuM karavA-na-karavAne svabhAvathI ja svataMtra hoya, tathA ItihAsarUpI nATaka manuSyarUpI svataMtra naTanaTIo dvArA ja bhajavavAnuM hoya, to ema banavuM anivArya che. samAja jema jema bhautika ke AdhyAtmika bAbatomAM samRddhimAna banatA jAya, tema tema temanI "nyAyya vaheMcaNI" jALavavI e vadhAre ne vadhAre muzkela banatuM jAya che; tathA cerane paNa, eka vAra e badhuM mArA hAthamAM Avaze, eTale pachI badhAne huM nyAyI rIte vaheMcI ApIza, e bahAnA heThaLa temanA upara hAtha mAravAnuM vadhAre saheluM banatuM jAya che. A rIte manuSyanI dhADapADupaNAnI vRttione pralobhana vadhatuM jAya che, tenI sAthe sAthe dalIlabAjInI kaLAno paNa vikAsa thatuM jAya che. eTale pelA dhADapADune aMtarAtmA ke tenA anya manuSyabaMdhuo jyAre tene rokeTo ke, tyAre te potAnA hIna hetuone naitika paribhASAnA jhabhA heThaLa potAnI ke bIjAnI AgaLa DhAMkI zake che. AgaLa vadhelI saMskRtine sAmano karavAM paDatAM jokhamamAM A jokhamane huM sauthI kAtIla gaNuM chuM. tene aitihAsika dAkhala gata yuropIya mahAyuddha che. te yuddhanA dhADapADuonI lUMTano vistAra, ane pitAnA hetuone naitika opa ApavAnI temanI caturAIbharI vAjALa, e baMne ekabIjAne anurUpa ja hatAM e joI mane setAne* Apele pelA javAba yAda Ave cheH kaI ke - mane lAge che ke harbarTa spensaranA ziSya - jyAre tene samaja pADI ke, vikAsavAdanA kalyANakArI amala heThaLa thaDA vakhatamAM ja samAjamAM sAmyavasthA sthapAvAnI thaI hovAthI setAnanA pApI amalane have aMta AvavAno Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika vIratA thaye che tyAre setAne kahyuM, "huM paNa vikAsa pAmyA karuM chuM, e vAta nuM bhUlatA lAge che." setAna jevA vAMdhAbharelA sthaLethI kaze dhaDe levAmAM ApaNAmAMnA ghaNA AnAkAnI karaze; paNa e javAba eka evA agatyanA satyanuM sUcana kare che, ke jene keTalIka vAra, tenA karatAM ghaNAya saM mAnata evA philasUphe paNa bhUlI jAya che. jene ApaNe "naitika AdarzanI pragati' kahIe chIe, tenI sAthe sAthe ja te AdazanI siddhino virodha karanArA ane te siddhi mATe jhajhanArAonI vIratAne paDakAra karanArAM baLanI paNa pragati ja thatI jAya che. A baLo aniSTa ja hoya che evuM nathI. je Adarzone ApaNe prasthApita karavA IrIe chIe, temanI sAme thatAM jaI ne je emane ApaNe aniSTa kahIe, to te kahevuM joIe ke, je saMgrAma ApaNe laDavAne che tenuM svarUpa ja, kharuM jotAM, ApaNe nathI samajatA. ghaNI vAra evuM hoya che ke, sanama Adarzane sAmane karanArAM baLonI pAchaLa darzana ane nItinI je mAtrA hoya che, te pelA sarvottama Adarza karatAM pramANamAM bahu UtaratI nathI hotI. meM upara jene "bIjA naMbaranuM uttama kahyuM hatuM, e jAtanAM te baLe hoya che. paNa jema teo "sarvottama" no sAmano karatAM hoya che, tema "sarvottama"ne temane paNa sAmano karavo paDe che. ane A rIte lagabhaga eka ja kakSAnAM zreyA vaccenA jhaghaDAne kAraNe je kheMcAtA UbhI thAya che, te ApaNI saMskRtie veThavI paDatI sauthI vadhu tIvra kheMcatANe hoya che. naitika sIDImAM zreSThathI mAMDIne hIna sudhInA dareka pagathiye A kheMcAtA rahelI che AkhI samAja gUthaNImAM e jAtanI kheMcatANa otapreta badhe pahoMcelI hoya che. ane e badhInI jhIMka jhIlavAmAM dAkhavavI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sarvodayanI jIvanakaLa paDatI vIratAmAMthI ja samAjanuM naitika jIvana potAnI jIvanazakti meLave che ane pitAnuM piotApaNuM dAkhave che. A rIte vicAratAM evuM te na ja mAnI zakAya ke, ekavAra saMskRtinuM saMgaThana sAdhI lIdhuM eTale pachIthI mAnava jAtinI bAkInI yAtrA sahelI banI jaze, tathA tyAra pachI tene ItihAsa zrama ane saMgrAma tathA duHkha ane AphatamAMthI muktinA eka sukhI tathA jagadravyApI rajAnA divasanI neMdha je ja banI jaze. vastutAe to eka - saMgaThita banelI saMskRtimAM ArAma tathA tenI sAthe AvatA manAtA "sukha' mATenI zodhano tyAga karI devAmAM AvyuM haze. kAraNa ke, ArAma ane sukhanI bIjI game te kiMmata hoya, paNa teo manuSya-jIvanamAM saMgaThana ke ekarAga sthApanArI vastuo te nathI ja. kAmanAnA viSaya tarIke teo vikhavAda Ubhe. karanArAM sateja kAraNe che. ane ema mAnI zakAya ke, koI nirbaLa, hatavIrya samAja potAnI rahIsahI zakti e be sukhada vastuonA utpAdana pAchaLa kharace; paraMtu temanI vaheMcaNIne prazna AvatAM ja temAM acUka vikhavAda jAgavAno. ApaNu pAse ApaNA potAnA ke ApaNA pADozInA sukhanuM cekasa mUlya AMkavAnAM kAI sAdhana nathI; ane tethI tene ane ApaNe hisso pramANamAM "barAbara che ke nahIM, te nakkI karavAnuM kAMI sAdhana nathI. kharuM jotAM AkhI saMskRtine saMgaThita ke ekarAga karanAra vastu joItI hoya, to te samAnapaNe sukha bhegavavA karatAM samAnapaNe duHkha bhegavavuM e ApaNA hetune vadhu siddha karanAra nIvaDe. kAraNa ke, sukha te manuSyasvabhAvamAM je kAMI nirbaLa ane asthira aMze che, temane uttejanAra vastu che; jyAre Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 prajA tathA je sAmAjika vIratA duHkha tenA je kaMI sabaLa ane acaLa aMze che, tene utteje che. vaLI ApaNe khAtarIthI mAnIe ke, jyAM sudhI A jIvanano aMta nahIM Ave, ke te daramyAna temAMthI duHkha ane mRtyu dUra nahIM thAya, tyAM sudhI samAnapaNe duHkha veThavuM - arthAt ekabIjAne je upADI le, e vastu sAmAjika AdarzamAM agatyane aMza raheze. mAnava pragatinI UMcI ke nIcI - dareka bhUmikAo, jeo sau sAthe maLIne saphaLa nIvaDavA Icche che temane sAru, sAthe maLIne duHkha veThI levAnI taiyArI e te anivArya zarata hovAnI ja. mUrkhatA bharele sukhavAda, ke je sAmAnya mAnasa para prabhAva bhegave che -jene philasUphI paNa tyAMthI caLAvI zakatI nathI - tathA je sukhavAda ene varanArAne nivaya ke dakhalarU5 banAvI mUke che, e sukhavAda A badhI bAbate pratye durlakSa karAve che. manuSyanuM sAmAjika taMtra evI rIte goThavI zakAvAnuM che ke jethI pariNAme bhaviSyamAM mANasane mATe sarvatra "haLavuM kAmakAja " ane ApoApa samAna rIte vaheMcAtuM AnuSaMgika sukha nirmANa thavAnuM che,' - AvI kalpanA regI AdarzavAdanI tamAma kalpanAomAM sauthI vadhu ghaNAspada che. je "kAmakAja " mANasajAta sAme taiyAra UbhuM che, te te bahu kaparuM che; ane jema jema jamAne AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema uttarottara te vadhu vasamuM banatuM javAnuM che. saMskRti je kyAreya paNa ekarAga ke saMgaThitatA pAmI zakavAnI hoya, te te saunA samAna kAryamAM AvatI muzkelIo ane AphatonA spaSTa darzanamAMthI, ane te badhIne pitAnI samagra uttamatA vaDe pahoMcI vaLavAnA sAva sAmAnya nizcayamAMthI AvavAnI che. sukhavA ja mANasane Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ApaNuM peDhIe je satya zIkhavAnAM che, temAM AnA jevuM jarUrI bIjuM koI nathI. huM to nAgarikanI keLavaNamAM tene pAyArUpa vastu banAvuM. dareka nAgarikanA dilamAM pUrepUruM vasavuM joIe ke, samAjanA sahiyArA duHkhakaSTamAM bhAga levAnI jeTalI tatparatA te batAve, eTale ja tene samAjanA sahiyArA sukhamAM bhAga meLavavAne haka prApta thAya che. ApaNI kuzikSita lokazAhIonA dilamAM A hajI nathI vasyuM. paraMtu bIjI kaI rIte mAnava sahakAra zakya nathI. sukha ane duHkhanA prazno tyAre ja potAnI maryAdAmAM goThavAze. je vyavasthAmAM dareka jaNane pitAnA pADozIonA naphAmAMthI hisso meLavavAno haka che, paNa pADozInAM nukasAna te pADozIe potAnI aMgata zikSA ke zikSaNarUpe veThI levAnAM hoya che, eTale ke, jyAM sukhe sahiyArAM che, paNa duHkhe patIkAM che, e vyavasthAne sahakAramUlaka mAnavasaMghanI bhAvanAthI prerita thayelI bhAgye ja kahI zakAya. chatAM dekhAya che to te ja lokamAnya. bhASaNa kahe cheH "mArI yojanA evI che ke, temAM tamane lAbha ja lAbha thaze, ane hAni thaze te te mAtra tamArAM duHkhanI ja. tamArA matapatro mArI matapeTImAM nAkhe, ane e badhuM thaI jaze " bahu AkarSaka prastAva che, paNa narI vAjALa che. A dAkhalA meM kaMI kalpanAmAMthI nathI upajAvI kADhayo; tene eka tAjA rAjakIya bhASaNamAMthI ja utAryo che. paNa tenI sAthe nIcenuM sarakhAve - eka zahera sapATa pradezamAM bAMdhavAmAM AvyuM che ane te sau sArAM vAnAMthI bharapUra che. "paraMtu temAM pisavAne daravAjo bahu sAMkaDe che, tathA paDI javAya tevI bhayabharelI jagAmAM mUkavAmAM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdonA sAcA atha 65 AvyA che; tenI jamaNI bAjue agni che ane DAbI bAjue UMDuM pANI che. 'ane te pANI tathA agni vacce eka mA che; te eTalA sAMkaDA che ke, ekIsAthe eka ja mANasa tenA upara cAlI zake. 'have, A zahera koI mANasane vArasAmAM maLe, paNa te vArasa e raste javAnuM jokhama kheDavA taiyAra na thAya, teA te tene vArasA kevI rIte pAme ?' meM kahyuM, prabhu ! tamAruM kahevuM sAcu che.' 'tyAre temaNe kahyuM: ijharAyelane vArasA* paNa teveA ja che.' e kahevAnI jarUra nathI ke, A bhAga AI tAjA rAjadvArI bhASaNamAMthI karelA utArA nathI; paraMtu esprasanA* bIjA khaMDanA sAtamA prakaraNamAMthI che. 6 zabdonA sAcA a sAmAjika carcAomAM Aje keTalAka zabdo calaNI nANA jevA anI gayA che. te badhA zabdo, ane temAMya khAsa karIne sudhArakA jemanA bahu upayAga kare che, tevA zabdonuM pUrepUruM vivecana, ApaNe je vicAro atyAre karIe chIe, tene mATe ati Avazyaka che. kAraNa ke, jyAM mANasanuM mana mAtra zabdonI asara heThaLa ja bahera mArI jAya, tyAM vicAra mATe kAMI avakAza ja rahetA nathI. prathama teA, samAjazAstra e zabda vAparavAmAM ja keTalAMka gaMbhIra jokhameA che. te zakhsanA cAlu vaparAzane kAraNe, sa.-pa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ghaNAnI evI mAnyatA thaI gaI che ke, samAjane lagatI Avazyaka bAbate viSe nizcita jJAna tathA prasiddha siddhAMtane saMgraha kyAMka paDelo che; tenA upara pUrato kAbU meLavI daIe, eTale e amegha siddhAMto anusAra manuSyajAtine deravAnI zakti ane adhikAra ApaNane maLI jAya. A bhrama ema te khAsa hAnikAraka nathI; paraMtu, tenAthI UMTavaidAne tathA aneka prakAranA badamAzane "zAstrIya"hevAnA bahAnA heThaLa "tAraNahAra" tarIke rajU thaIne, janasamudAyanI aMdhazraddhA vaTAvI khAvAnuM, ane sAmAjika vArasAne yatheccha durupayega karavAnuM bAraNuM khulluM thaI jAya che. "samAjazAstra" e nAmathI je kAMI jJAnasamUha oLakhAya che, temAM koI paNa khAtarIbaMdha zAstranI cokasAI ke ekasUtratA nathI. chatAM, tenAmAM te badhuM che ema mAnI laIne, manuSyane lagatI bAbatamAM tene lAgu karavAmAM Ave, te samAjazarIrane gaMbhIra pariNAme veThavAM paDe. kadAca A vastunuM bhAna karAvavAne yaza ApaNe ApaNA sAmAjika regamImAMsakone Ape. joIe samAjazAstra eTale reganidAnazAstra e artha teoe karyo. paraMtu eka zAstra tarIke roganidAnanI akasatA to jAhera che; eTale kAMI nahi te ATaluM te temaNe dekhADyuM ke, roganidAnazAstranI peThe samAjazAstra paNa temane kevuM acokasa lAge che. e rIte teoe ApaNane cetavyA che ke, e regamImAMsako sajA bane, tyAre ApaNe temanI pAsethI vadhAre paDatI AzA rAkhavI na joIe. ane e cetavaNI ApaNe dhyAnamAM rAkhavI jarUrI che. kAraNa ke, samAjazAstrane "Arogya ane sukha' prApta karavAnA TUMkAmAM TUMkA mArga tarIke rajU karavAmAM Ave, athavA te jyAM "lAbha badhI vastuono che, ane hAni Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdanA sAcA artha duHkhanI ja mAtra che" evI duniyAmAM pravezavAnA sahIsalAmata mArga tarIke svIkAravAmAM Ave, tyAre te zAstra nakAmuM ja nahIM, paNa ati hAnikAraka paNa nIvaDe che. je samAjazAstranI pAchaLa, tene TakAvI rAkhavA mATe joItI sAmAjika vIratA nathI, ke tyAga AcaravAne tathA saMcamanI zista anusaravAne joItI sarvasAdhAraNa IcchAzakti nathI, te samAjazAstra, IDananA bagIcAnA jJAnavRkSanI peThe manuSyajAtinA satyAnAzanuM paNa kAraNa thaI paDe. "je divase tenuM phaLa cAkhaze, te divase tame acUka maraze." je saMskRtie sAmAjika viratAne bhege samAjazAstrane vikasAvyuM che, tathA pahelAnu kAma bIjA vaDe levA mAMDyuM che, tenI "adhogati" acUka bhAkhI zakAya. e pAyA upara raceluM "zAstrazuddha rAjyataMtra" ke "sakhAvatInI yejanA" tarata vinAza pAmaze. A dRSTibiMduthI ja bIjA eka sAmAnya vaparAzanA zabdanuM paNa nirUpaNa karavAnI khAsa jarUra che. te zabda "sva-rAja" che. lekazAhIne te mudrAlekha che. vastutAe sva-rAjamAM pitAmAM kazI ja jAduI karAmata nathI, ke manuSyanI kAmanAo sahelAIthI pAra pADavAne te kaI TUMka mArga nathI. tenI zAstrIya vyAkhyAnI saraLatA sAme tene AcAramAM utAravAnuM muzkelapaNuM haMmeza khaDuM che. tene amalamAM mUkavAmAM je bho rahelA che, temanuM kazuM ja sUcana tenI zAstrIya vyAkhyAmAMthI maLatuM nathI. UlaTuM, tenAthI te kadAca DhaMkAI jAya che. kaI paNa nAgarika potAnI gata upara jyAM sudhI svarAja prApta na kare, tyAM sudhI te potAnA dezanA svarAjamAM sakriya bhAga ja laI zake. moTAM moTAM vyApaka matadAra maMDaLa ane sArvatrika matAdhikAranA A divase mAM, uparano muddo bhArapUrvaka ThasAvavAnI jarUra che. jyAM e vastunI upekSA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA karavAmAM Ave che, tyAM svaja e mAtra bahumatInI barajorI banI jAya che. ane e vastu te svarAjathI UlaTI ja thaI te pachI "AmavarganI saramukhatyArI" tarapha laI jAya che; paNa e te svarAjanI paddhati nathI, paraMtu vIgA upara rAjya karavAnI paddhati che. temAM laghumatI upara barajorI hoya che, tene lIdhe acUka tyAM baLavAkhorono eka kAyamano varga UbhuM thAya che, je pitAnA jAlImanI sattA uthalAvI nAkhavAnI taka ja joI rahyo hoya che. - bIjAo upara rAjya calAvavAnI IcchA - ane jyAre "bIjAone" te vyavahAra ApaNA svArthonI ADe Avate hoya, tyAre te khAsa karIne - e manuSyasvabhAvamAM rahelI eka prabaLa vRtti che. paraMtu, e vRttine saMtoSavA khAtara matAdhikAramAM karelo vadhAre, e kaMI svarAjanI dizAmAM pagaluM nathI. kAraNa ke, kharuM svarAja sauthI prathama e mAge che ke, kaI strI ke puruSa, jyAM sudhI pote potAnI upara rAja calAvavAnI zakita ke vRtti vinAnAM hoya, tyAM sudhI temane matAdhikAra maLa ja na joIe. svarAja bhegavatA samAjanA bhAgIdAra thavA icachanAranI e ja sAcI parIkSA che; nahi ke, teNe samAjavidyAmAM pravINatA meLavI che, ane tethI te samAjanA rega pArakhI tenA upacAra karI zake che, e. A prakAranI AvaData pelI mULabhUta je lAyakAta kahI tenI sAthe sAthe hoya te kImatI che, e judI vAta che. vaiyaktika rIte samAjazAstromAM kuzaLa, tathA potAnuM e jJAna pitAnA paDozIo upara rAjya calAvavAmAM vAparavA mATe adhIrA, paraMtu pitAnI jAta upara rAjya calAvavAne asamartha, evA nAgarikonA banelA svarAja-samAjanI kalpanAne to pAgalenA magajamAMthI nIkaLelI kalapanA gaNI kADhavI joIe. chatAM, AjakAla e Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadenA sAcA artha kalpanA lekamAnya hoya ema lAge che. tathA ApaNA keTalAka philasUphe paNa, nAgarikanI keLavaNImAM samAjazAstranuM jJAna ja sArarUpa che, e khAsa bhAra mUkvA dvArA ane pelI che Atma-zAsananI bIjI bAbata, tenI upara nahIM je ja bhAra mUkIne (athavA kyAMka kyAMka te saMpUrNa durlakSa ja karIne) te kalapanAne pitAne Teke ApavA jeTale pahoMcI jAya che. prajAsattAka kahevAtuM rAjyataMtra ghaNI vAra vikRta thaIne bhASaNiyAonuM rAjya kema banI jAya che, tene kadAca e ja khulAso che. kAraNa ke bhASaNiyAnI khUbI ja emAM rahelI hoya che ke, te lokone evuM manAvyA kare che ke, teo pote ja pitA upara rAjya kare che. paraMtu kharI rIte te, "ahIM badhuM maLatara ja maLatara che, ne khAvAnuM hoya to mAtra duHkha ja che" ema bharamAvIne bhASaNiye ja potAnI marajI mujaba temane hAMkato hoya che. pitA upara pite rAjya karavuM e bahu muzkela vastu che. je samAjamAM bahu ucca keTInI vIratA heya, te samAjane mATe ja te zakya paNa che. svarAjane e artha karIe ke, te siddha thatAM ApaNAM badhAM svapna sAcAM thaI jaze, te tenA je viparIta ane ghAtaka artha bIje hoI zake nahIM. enI vadhAre sAcI vyAkhyA to 'vIra lokenuM, vIra leko upara, vIra loko mATe cAlatuM rAjya che. enI "jamaNI bAju bhaDabhaDATa baLate agni che, ane DAbI bAju kALu aMdhAra pANI che." zaktizALI, vaphAdAra ane mahenatu loko mATe te rAjya sArAmAM sAruM che, paraMtu nirbaLa, baMDakhera, dhADapADu, ezaArAmI ane zithila leko mATe kharAbamAM kharAba che. abrAhama liMkane svarAjanI suprasiddha ApelI vyAkhyAmAM e rItane sudhAra karI leve mane ati Avazyaka lAge che. 1. "lokanuM, leke upara, loko mATe cAlatuM rAjya." Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA A saMbaMdhamAM, ApaNA jamAnAmAM netAgIrI viSenI kalpanAmAM je pheraphAra thaI gayuM che, te jotA jaIe te rasika thaI paDaze. kArlAI le gayA jamAnAmAM te pheraphAra ane bahu duHkha vyakata karyuM hatuM, paNa have te te pheraphAra vadhu daDha ane vyApaka banI gayo che. ApaNe jUnI duniyAnI mahAkathAnuM sAhitya tapAsIzuM te sauthI prathama e bInA ApaNI najare caDaze ke, netAmAM jarUrI gaNAtA guNemAM hiMmatane mokharAnI jagA ApavAmAM AvI hoya che. netAmAM bIjA guNo game teTalA prakhara tathA AMjI nAkhe tevA hoya, paNa jyAM sudhI te badhAnA pAyAmAM hiMmatano guNa na hoya, tyAM sudhI te puratA gaNAtA nahIM. dAkhalA tarIke, te jamAnAmAM vakatRtvanI kuzaLatAne jarAya dhaDe karavAmAM AvatA nahIM. sivAya ke, te vaktA koI paNa kSaNe pitAnuM jIvana potAnI mUThImAM levA tatpara hoya, ane pitAnA zrotAone pitAnA dAkhalAthI - ane nahIM ke vakatRtvathI - tema karavAne preravAne samartha hoya. e mahAkathA-sAhityamAM varNavAyelA jUnI duniyAnA netAomAM kaI kaI prakhara vaktAo paNa hatA; paraMtu teo haMmezAM TUMkuM, prajanasara, ane bhArapUrvaka bolanArA hatA; tathA karavAnuM kAMI bAkI na rahe, tyAre tarata bolavAnuM paNa baMdha karanArA hatA. ApaNe jene vaijJAnika taiyArI kahIe chIe, te bAbatamAM te te nahIM jevA ja saMpanna hatA; tema ja temanI pAse te jAtanI apekSA paNa rAkhavAmAM AvatI nahatI. temanI khAsa lAyakAta to e hatI ke, jyAre kAma karavAnuM hoya, ke tane sAmeno karavAno hoya, tyAre teo temanA anusaranArAo karatAM te kAma vadhAre sArI rIte karI zake tevA hatA, tathA tenAM jokhama kheDavAnI bAbatamAM te badhA karatAM thoDIka paNa pahela karanArA tathA aMta sudhI makkamapaNe Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadenA sAcA artha vaLagI rahenArA hatA. tevA netAonuM darzana ApaNane mAtra mahAkathA-sAhityanA vAramAM ja nahIM, paraMtu svAtaMtryanA ane ApaNI saMskRtinA pAyA nAkhanAra aitihAsika puruSomAM paNa thAya che. jAherakhabara, prasiddhi, jAherasabhAonI tALIonA gaDagaDATa, tathA chApakhAnAnI ke rezanInI madada vinA ja ane te paNa samAjazAstrane janmaya nahote thaye tyAre - maignA cArTa, ke AmanI sabhA *jevI ghaTanAo zakya banAvavI, ke dharmabuddhinuM pRthakakaraNa karI ApatA mAnasazAstranA eka paNa pAThayapustakanI madada vinA proTesTaTa sudhAre* zarU kare, ke pitAnI tarata ja pahelAM "aMdhAyuga"* vyAkhyA heya te veLA jJAnanA punarutthAnano yuga pravartAva - A badhI jevI tevI siddhio na kahevAya; tathA jemaNe te kAmamAM AgevAnI lIdhI haze, ane jemaNe temanuM anusaraNa karyuM haze, te badhAmAM sAhasika prAge karavAnI hiMmata kaI kakSAe hatI, te enAthI jaNAI Ave che. samAjazAstranuM mAre apamAna nathI karavuM te paNa huM jarUra eTaluM to kahevA IcchuM ke te vakhatanA leke samAjazAstra jANatA ja nahotA tethI, temaNe ApaNane ApelA vArasAnI kiMmata jarAya ochI thatI nathI, ke manuSyajAtinA netAo gaNavAno temane dAva paNa khoTe Tharato nathI. paraMtu AjakAla vakatRtvamAM kuzaLatA e te rAjakAraNa temaja dharmanI bAbatamAM jAhera netAgIrI prApta karavAnA khAtarIbaMdha paravAnArUpa thaI gaI che; tathA ApaNI Adhunika gaNatarImAM vaijJAnika taiyArI ane hiMmata e benuM mUlya ApaNuM dharakhama vaDavAo AMkatA tethI UlaTuM aMkAya che. dharma ke rAjakAraNamAM AjanA netAnI vyAkhyA e nathI ke, te ApaNane kaI jokhamakAraka sAhasamAM thaIne - "jenI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sarvodayanI jIvanakaLA jamaNI bAju bhaDabhaDatA agni hoya, ane DAkhI khAnu kALuM aMdhAra pANI hAya'-- peAtAnuM tema ja ApaNuM jIvana mUThImAM pakaDIne pAra laI jAya. ApaNA AjanA netA te e che ke je tenA samAjazAstranA jJAnane kAraNe ApaNe mATe evA 'sahIsalAmata rastA' zeAdhI Ape ke jyAM 'ApaNane lAbha adhI ja mAmate nA thAya ane hAni mAtra duHkhAnI ja thAya.' netA viSenI kalpanAmAM thayelA A pheraphAranI sAthe ja tene anusaranArAonI jonI kalpanAmAM paNa pheraphAra thaI gayA che. have ApaNe ApaNane ApaNA netAnA raNabhUmi uparanA sAthIdAro gaNatA nathI; paraMtu dhanI khAkhatamAM tenA 'anuyAyI' ane rAjakAraNamAM cUMTaNI vakhate tene 'Teko ApanAra' matadArA ja gaNIe chIe. teNe khAsa sUcavela 'kAyaDAne ukela ' apanAvI ApaNe tenA anuyAyI manIe chIe ane te anusAra matapeTImAM mata nAkhI AvIne A yAMtrika kArakhAnAne bIje cheDethI ApaNu kalyANa bahAra paDe tenI rAha joIe chIe. ? samAjane lagatI carcAmAM --ane AjakAla te kAI paNa carcAmAM - me' hamaNAM ullekhelA ' keyaDA ' ane 'ukela ' e be zabdonuM prAdhAnya paNa lAkonI madalAyelI maneAvRttinA sAkSAt udAharaNarUpa che. bhASAzAstrIone pUchatAM jaNAya che ke, jAhera carcAmAM A be zabdonI 'caDatI gayA e saikAthI ane khAsa karIne 19mA saikAthI thaI che. temanuM ema paNa kahevuM che ke, te be zabdonI sAthe sAthe ja 'sukha' zabdanI caDatI' thatI AvI che. A zabdonA vaparAza acAnaka vadhavAnAM kAraNe jarUra hAvAM joIe; ane temanI zeAdha karavAnuM kAma ghaNuM rasika thaI paDe. eka vastu dhyAna kheMce tevI che ke, 'sukha ' (happiness) zabdanI peThe ' kAyaDA ' * " Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadenA sAcA artha 73 (problem) ane "ukela" (solution ) e be zabdo paNa bAIbalamAM nathI. ene kAraNe je kadAca e adbhuta graMtha ATale badhA manorama ane mane vedhaka thaI zakaLyo che. eka mahAna dharmane jagatamAM pravartAvavA mATe e zabdomAMthI keInI jarUra nathI paDI, e bInA AjakAlanA dharmapracArakone bheTa karavA jevI che. paraMtu, AjakAla te "koyaDo" ane ukela" e be zabda, gaNitazAstra ane bhautikazAstromAMnuM temanuM mULa raheThANa choDI, bahAra dhasI AvyA che ane dareka mANasanA zabdasaMgrahamAM mukhya zabdo banI gayA che. ghaDiyALanA TakaTaka avAjanI peThe te zabda eTalA badhA gharagathu banI gayA che ke, vartamAnapatranuM pAna ughADatAM eka phakarAmAM "strIonA vALa "beba' karAvavAne koyaDo" ane bIjA phakarAmAM "Adhunika saMskRtine keyaDo" evAM mathALAM najare paDe te paNa lokone kazuM vicitra lAgatuM nathI. A pramANe vagara vicAryuM, jyAM ne tyAM, tathA dareka dAkhalAmAM judA judA arthamAM e zabdo vAparavAthI, ane te zabdone kazo artha ja na rahe ane teo khAlI uccAraNamAtra banI jAya evo bhAre bhaya che. somAMthI navvANuM dAkhalAemAM temanI pAchaLanuM rUpaka mAtra nAmanuM ja hoya che. temane vApara ApaNI bhASAne vijJAnanI nizcitatA arpata lAge che, paraMtu temAM enI nizcitatAnuM nizAna sarakhuM hotuM nathI. kaI vAra ApaNe koI vastunI vicitratAthI navAI pAmI tene keyaDa' kahIe chIe, to kaI vAra e zabda ApaNA mananuM khAlI pANuM ja vyakta karato hoya che. saravALe e zabdonI asara bhUMDI ja thaI che, ane enuM bhUMDApaNuM roja vadhatuM jAya che. pahelAMnA jamAnAmAM loko potAnA duHkhanA ukela mATe pegaMbaranA AgamananI jevI AzA rAkhatA, tevI AzAo Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA A zabdae garIba lokomAM UbhI karI che. judA judA vAdenA baDAIkhora pegaMbara pitapitAnAM yaMtronI cAMpa dabAvavAmAtrathI ja temanI badhI AzAo pUrI pADavAnuM mAthe letA hoya che. pariNAme lokomAM kALajIpUrvaka kuzaLatAthI kAma karavAmAM macyA rahevAnI tathA koI paNa sAruM kAma karavAnI vRtti nAza pAmatI jAya che. ApaNA sAmAjika zabdakozamAMthI A zabdo dezanikAla thaI jAya e to saMbhava che nahIM; paraMtu atyAre temane je avicArIpaNe upaga thAya che tenA karatAM te te dezanikAla thaI jAya, e vadhu pasaMda karavA jevuM che. te zabdono upayoga karakasarathI karavAnuM sUcavavAnI huM dhRSTatA karuM chuM. bahAdura nAgarike evuM kabUla karatAM kadI zaramAvuM na joI e ke, mArI pAse mArA mAnavabaMdhuone arpaNa karavA mATe "sAmAjika koyaDAno ukela nathI. tenA karatAM te teNe potAnI kuzaLatA, potAnI kALajI, pitAnuM dheya, ane pitAnI prAmANikatA temane arpaNa karavAM joIe. ane have kadAca A badhA keyaDAonA paMtha ane tenI ja samAMtara cAlatA "sukhanI zodha"nA paMtha vacce je saMbaMdha che, te ApaNe samajamAM Avate jaze. e baMne evA jamAnAnI pedAza che ke jemAM sthaLa bhAvanAthI vicAra karavAnI iMdriya vadhAre paDatI vikaselI che, ane-kALa-bhAvanAthI karavAnI iMdriya ThIMgaLAI gaI che. yaMtrazAstrane UMcata evI sthaLa-bhAvanAnI paddhatithI niyaMtrita thayelI vicArasaraNInAM e baMne udAharaNa che. bahu manuSyane saMtoSakAraka evI samAjavyavasthAnuM citra tame UbhuM karavA Iccho - ke je mukhyatve sthaLa-bhAvanAnuM kAma che - te tene tamAre sukhanA raMgathI raMgyA vinA chUTake ja nathI. tamAre mAnavajAtine eka evI sukhI kSaNe Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodanA sAcA artha 75 jhaDapI levI joIe ke jyAre baeNremiTarane pAre samazItoSNatAnA biMdu upara AvyuM hoya, AkhA bhUtaLa upara vasaMtaRtu chavAI hoya, sUrya jhaLahaLI rahyo hoya, phUlo khIlI UThayAM hAya, sarvatra yauvananuM sAmrAjya cAlatuM hoya, mahenata-majUrI ke bhaya-jokhama heya nahi, maraNa saMtAI gayuM hoya, premIo karlola karatAM hoya, ane verIo kyAMya dekhAtA na hoya. mAnavajIvana jo koI sthitie jaIne aTakavAnuM hoya tathA te bindue ja haMmezane mATe kAyama rahevAnuM hoya, te kaI gAMDA mANasa ja te karatAM bIje kaI sthaLe jaIne e aTake evuM che. tamAre je citra cItaravAnuM hoya, te te "saMta" tamAre bane teTale sukhI ja cItare rahyo. keI yuddha Akho divasa cAlyuM hoya, tathA aneka hArajItanA prasaMgamAM thaIne pasAra thayuM hoya, te paNa tenuM citra cItaravA icachanAra citra kAra te te AkhA pravAhamAMthI je kSaNane khAsa arthasUcaka mAnato hoya te kSaNane pasaMda kare che, ane AkhA yuddhane tyAM AgaLa ja thaMbhAvI de che. are, zarU paNa tyAMthI ja kare che. paraMtu mAnava jIvana - vaiyaktika ke sAmAjika - kayAMya aTakatuM nathI; paNa kAramAM duHkhamAM thaIneye je adamya jussAthI te pasAra thaIne AvyuM hoya che, te ja jussAthI te gADha Ana damAM thaIne paNa pasAra thaI jAya che, ane pachInI avasthA tarapha - pachInA anubhava tarapha AgaLa ghape che. tethI ja aMta viSenAM A badhAM zabdacitre aMte ApaNAmAM kaIka UNapanI bhAre lAgaNI pedA kare che. jaI pahoMcavA mATenuM bindu ke lakSyasthAna ke jyAM jaI pahoMcIne ApaNe pakaDAI jaIe, sthira thaI jaIe, ke baMdhAI jaIe, tevuM koI sthAna ke sthiti A lokamAM ke paralokamAM nathI ke jenAthI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ApaNe saMtuSTa thaIe. te badhAM citro vadhAre paDatAM ramya ke gaLyAM hovAthI ApaNAmAM abhAva UbhuM kare che, ema nathI. ema paNa nathI ke, e citramAM rajU karelA "sukha' karatAM ApaNe judI jAtanuM sukha IcchatA hoIe chIe. ApaNane aNagame thavAnuM kAraNa to e hoya che ke, "aMta' viSenAM A badhAM citromAM e khyAla garbhita rahyo hoya che ke, ApaNe A duniyAmAM prekSako mATe eka sukhI citra rajU karavA ja jANe jamyA chIe. te ja pramANe, Adarza paristhitionA naryA vRkSa"-rU5 samAjanI kalpanA paNa ApaNane AkaSI zakatI nathI, kAraNa ke ApaNuM jIvana vastutAe eka dazya nathI, paraMtu eka prakriyA che. cetanapaNe jIvavuM ene artha ja e che ke, koI paNa sthitimAM sthira na rahevuM, arthAt je kaI sthitimAM ApaNe jaI pahoMcIe, temAMthI satata AgaLa cAlavuM. tethI, bilakula na cAlavuM tenA karatAM sukhamAMthI AgaLa cAlI duHkhamAM javuM, e ApaNane vadhAre sAruM lAge che. ema pUchavAmAM Ave ke, ApaNA "jIvananA aMta ane lakSya" tarIke sukha"ne na svIkArIe, to tene badale bIjuM zuM svIkArIe? tema ja ApaNA vicArone egya dizA ApavA mATe "keyaDe" ane "ukela" e zabda na vAparIe, te bIjA kayA zabda vAparIe? to, pahelA praznanA javAbamAM huM ema kahIza ke, jIvananA "saMta" viSenI tapAsa paDatI mUkI, jIvananA "AraMbha" viSenI tapAsa ja hAtha dharI "aMta' viSenI mAthAkUTamAMthI chUTavuM. kAraNa ke, mANasanuM mana kaI "aMta' sahana paNa karI zake tema hoya to te e saMta" ke je pahelAM karatAM vadhAre sArI sthitinI zarUAtarUpe ja hoya. te sivAya, game teTalI dArzanika kuzaLatA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdonA sAcA artha 77 dAkhavI ApaNe je koI ' aMta' kalpIzuM, te pariNAme tapAsI jotAM 'mAta'nA bIjA nAma rUpa ja haze; ane e mAta jIvana jevuM dekhAya te sAru khuzanumA raheMgeAthI cItarAyeluM haze, eTale vaLI vadhAre bhayaMkara lAgatuM haze. " ' ' ane 'koyaDA ' tathA 'ukela' e be zabdonI AkhatamAM tA Aje parAsthati evI che ke, te zabdo viSuvavRttanI kAlpanika lITI jeTalA ja Avazyaka banI gayA che. paraMtu te zabdo cAkkasa ApaNane avaLe mArge ja caDAvI de che, eTale samAjazAstranI paribhASAmAM kAyaDA ' e zabdane badale paDakAra' ane 'ukela' zabdane badale ' prayAga ' zabda dAkhala karavAnI huM sUcanA karuM chuM. ' keyaDo ' ane 'ukela ' e zabdone badale 'paDakAra' ane ' prayoga ' zabdo vAparavAthI, A virATa ane gUDha vizvanI aneka yAtanAe, agniparIkSAo, bhISaNa gajagrAhA, karuNu atarAyA, ane aMtima bhavyatAemAM thaI te nAgarike karavAnI yAtrAnA sAcA svarUpa aMgenAM je mULabhUta satyA nAgarikane zIkhavAnI jarUra che, temanI vadhu najIka ApaNe pahoMcI zakIzuM. kAraNa ke A laukika zaherathI maryAdita thatI ApaNI nAgarikatAne jyAM sudhI ApaNe e vizALa bhUmikAnA paDadA para samajavAne prayatna nahI karIe, tyAM sudhI ApaNe tene samajI ja zakavAnA nathI. vizvanI ApaNI e nAgarikatAne samajavAnI kUMcI tarIke tamane huM 'paDakAra' zabda ApuM chuM; ane sUcavuM chu ke, tame jo dhyAnapUrvaka sAMbhaLazeA, te tene tame dareka zahera ke kArakhAnAmAM, dareka maMdira ke rAjasabhAmAM, dareka vizva vidyAlaya ke prAthamika zALAmAM, arthAt tamane sAmA maLatA dareka sAmAjika keAyaDA 'mAM pratidhvanita thatA sAMbhaLI zakaze. ' : Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA pachI te "praga" zabda svAbhAvika rIte ja "ukela", zabdane avejI banI jaze. kharuM kahIe to, keIpaNa mAnavasaMsthA praganI avasthAthI kadI para thaI zakI ja nathI. temAM je kAMI mUlya hoya che, te TakavAnI khAtarI tyAM sudhI ja rahe che, jyAM sudhI te saMsthA mATe nImelA tenA saMrakSake ane vyavasthApakanAM DahApaNa, kuzaLatA, vaphAdArI, ane hiMmata cAlu Teko temane maLatuM rahe che. teomAMnI kaI ja saMsthA "ghara beThAM sAmAna pahoMcata" karI ApI zake tema nathI. teo mAnavahRdayanI parAkramI zaktione satata paDakAra ApyAM ja kare che; ane jenI sAthe sAme javAba maLatuM baMdha thAya che, tenI sAthe ja teo vegathI nAza pAmavA mAMDe che. A badhuM kahetI veLA, meM ApaNe "ke" ane pharajo ne kAMIka raNabhUminI paribhASAmAM rajU karyA che. ane temAM mane kazuM khoTuM nathI lAgatuM. mAnavajAtinAM yuddho Ama te dhikkArapAtra che; ane yuddhanA dhaMdhAmAM jema jema yaMtrazAstra vadhAre ne vadhAre kAmamAM levAtuM jAya che, tema tema yudhdhanI dhikkArapAtratA vadhatI ja jAya che. tema chatAM te yuddho paNa, ApaNA ghaNAkharA durgAnI jema, mANasanI sAcI pravRtti, ane vizva sAthenA tenA sAcA saMbaMdhanA viparIta AviSkArarUpa ja che. khAlI thuMka urADavAnA arthamAM ja nahIM, paNa UMDI dhArmika ane sAtvika daSTie paNa manuSya "janmathI ja vaiddho" che; ane tenI saMskRtinAM sarvocca rUpe jue te saMskRti e tene AtmAne saMgaThita yuddhanuM ja bIjuM nAma che. paraMtu ene sAmAvALiyo koNa che? e mAnava-ddho zAnI sAme jhUjhe che? "jaDa padArtha ane pazubaLa" sAme nahIM, tema ja tevI badhI vastuonA samudAya tarIke vicArAtI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 zabdanA sAcA artha kudarata" sAme paNa nahIM, paraMtu eka evA sAmAvALiyA joDe, ke je mANasa karatAM vadhu DAhyo che. tenA umadA DahApaNane laIne tathA caDiyAtI kunehane kAraNe, ApaNAthI bane teTalI uttamatA dAkhavavAne te satata ApaNane prere e che; eTale te ApaNe umadA zatru che, ane tethI ApaNe sanmitra che. te ja pramANe kahIe to, jene jagatanI sarvotama vastu gaNavAmAM Ave che te, arthAt mAnava mAnava vacceno prema paNa kaMI bIjAne "sukhI" banAvavA mATenI paropakArI vRtti ja mAtra nathI, athavA to pitA tathA bIjA vacce koI amuka prakArane Avegayukta saMbaMdha nathI, paraMtu eka vaphAdAra ddhAnI pitAnA vaphAdAra sAthI pratyenI zAMta bhakti che; ane tenuM mULa te baMnemAM sarakhA vaselA eka dhyeyarUpI vija pratyenI samAna vaphAdArImAM che. ane e vastu be jaNa vaccenA saMbaMdha ke lAgaNI karatAM kyAMya ucca koTInI che. mahattvAkAMkSI vijetAo tema ja senA-sattAka rAja pitAnAM lazkare ane naukAsainyane je ghaNAspada upayoga kare che, tene mane jeTale tiraskAra che, teTale bIjA keIne nahIM hoya; tema chatAM e ja lazkare ane naukAsainya pAsethI, ApaNumAMnA jeo yuddhamAnasavALA nathI teone paNa, bahu mahattvanA pATha zIkhavAnA che. evuM jarUra pUchI zakAya ke, sArA keLavAyelA sainyamAM ApaNane pitAnA jUtha pratye je bhAIcArAnI lAgaNI, tathA potAnA "dhaMdhAnI cAlI AvelI umadA paraMparAo" jALavI rAkhavAnI je vRtti jevA maLe che, te ApaNuM nAgarika jIvanamAM UbhI karavAne atyAra sudhI ApaNe zAthI niSphaLa nIvaDyA chIe? rajanA nAgarika jIvanamAM je guNo dAkhavavA mATe, ke je muzkelIo sahana karavA mATe, tema ja jIvasaTosaTa je prayatno karavAne ApaNe pro lAgI jatA e che ke ghaNAne na Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA game teTale meTe pagAra ke rejI ApavA chatAM mANasone na lebhAvI zakIe, te badhuM anna-vastra ane divasanA cheDA ziliMganA pagAramAtrathI lazkaranAM mANaso dvArA zI rIte karAvI zakAya che? ekadilI, ekasaMpI, birAdarI, tatparatA, kAryakuzaLatA, zista, ane pitAnA kartavya pratye vaphAdArI- A badhI vastuo zuM lazkare ane naukAsainyamAM ja jarUrI che? nAgarika jIvanamAM temane mATe sthAna nathI ke temanI jarUra nathI? lazkarI ane naukAsainyanI tAlIma ApavAnI kaleje ja potAnA dhaMdhAnI umadA paraMparAonAM mULa nAkhI zake? sAmAnya vizvavidyAlaya ane prAthamika zALAomAM te vastu asthAne che zuM? koI mANasa koI dhaMdhAmAM ke koI udyogamAM, lazkaramAM bharatI thatA mANasanI peThe evA khyAlathI joDaya ke mArA mAthA upara je vAvaTo pharakI rahyo che tene mAre baddI lagADavAno nathI, ke uttamatAnA amuka dharaNathI nIce mAre koI paNa kAraNe UtaravAnuM nathI, to te zuM akala vagaranI vAta thaI gaNAze? juvAna strI puruSo potAnA dhaMdhAmAM joDAya tyAre pitAne gay s[ tache bharatI thavA mAne, te te zuM hAsyAspada kahevAya? dareka dhaMdhAne potAne aNanama jhaMDe na hovo joIe? lazkarI jIvanamAM je "AkarSaka pagAranI" lAlaca bilakula Avazyaka nathI, te nAgarika jIvanamAM zA mATe manAvI joIe? kAloIle A prazno ghaNA vakhata pahelAM pUchayA hatA, paNa haju te anuttara paDelA che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzaLatA AgaLanA prakaraNamAM ApaNe joI AvyA ke, vIratA e samAjano mULabhUta guNa hovA joIe. e guNa ja naregI sAmAjika jIvananI prAthamika zarata rUpa gaNAvo joI e; nahIM ke reganidAna ke pRthakkaraNanI AvaData. je "sAmAjika taMtravyavasthA" vadhAremAM vadhAre mANasanI vadhAremAM vadhAre vIratAne potAnA pakSamAM bharatI karI zakatI heya, athavA tenA vaDe gherAyelI hoya, te ja sarvottama vyavasthA kahevAya. sau bAbatonA pAyAmAM e vastu na hoya, te tamArI taMtravyavasthA bhalene zAstrIya rIte game teTalI saMpUrNa haze, te paNa vahecavA mATe kaze "AnaMda' tenI pAse nahIM hoya. je Adarza samAjanI kalpanA mAre tamane ApavI che, temAM e guNa amuka varga pUrato ja - rAjakartAo athavA sainikenI ja khAsa mAlakIna - nahIM hoya. mane lAge che ke, A bAbatamAM pleTa tema ja erisToTala baMnenuM valaNa evI bhUla karavAnuM hatuM. vIratA e te eka leka guNa che; AkhA janasamudAyanuM AgaLa paDatuM lakSaNa che. prajAtaMtranuM te sakriya baLa che. samAjavyavasthAne tattvazuddha saMpUrNa banAvava thI vIratAnI AvazyakatA dUra thavAnuM te kyAM rahuM, UlaTuM te te e guNane vadhAremAM vadhAre mAge che, ane je te mAgaNI pUrI na paDe, te te samAjavyavasthA ekalI kazuM pariNAma nipajAvI na zake; athavA kahe che, tethI paNa bhUMDuM pariNAma nipajAve. sa6 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLa samAjavyavasthA je lokonI vIratAne saMgaThita karI zista heThaLa ANanAra vyavasthA na hoya, to tenI pAse kAMI cAlaka baLa ja na rahe. kAmamAMthI chaTakavAnI vRtti, ke je kAyaratAnuM hInamAM hIna lakSaNa che, tethI UlaTI vRtti te kAma karavAnI vRtti che, ke je vIratAnuM uttamamAM uttama lakSaNa che. saMgaThana ane zista dvArA, e vRtti uttamatAnI sAdhanA banI rahe tyAM sudhI tene saMzuddha karanArI samAjavyavasthA ja saMpUrNa samAjavyavasthA kahevAya; tathA te kAraNe ja te saMpUrNa banI zake. tethI karIne, je lokazAhI lokenI saMgaThita ne zistabaddha vIratAthI prerita hoya tyAre sarvottama rAjyapaddhati banI rahe che, te ja lekazAhI zithilatA, bevaphAI, gerazista, ane kAyaratAnI ulaTI sthiti heThaLa hInamAM hIna kaTInI banI jAya che. pachI te tatra jaladI ane acUka, bhASaNiyAonI AgevAnI heThaLa, ToLAzAhI ke lUMTaNiyA samAjavAdamAM pariName che. tenA AgevAna evA ghadhe ja laI bese che ke, kAcA kAnanAM ToLAMne "sukha'nAM evAM vacano ApIne maMtramugdha karyA karavAM, ke je kadI pAra paDI zake tevAM na hoya. te dazAmAM pachI amuka lekamata prayatnapavaka khaDo karavAmAM Ave che; tene sAru vividha kunehakaLAo yojavAmAM Ave che ane pelI kunehabAja ke hiMsaka laghumatIo bahumatIne evuM manAvIne rIjhavyAM kare che ke, rAjya bahumatInuM ja cAle che. nabaLI saMkalpazaktivALAM badhAM prajAtaMtranI acUka e vale thAya che ke rAjadvArI kAvAbAjo ane lebhAguo temAMthI pitAno lAbha khAMDI le che. prajAtaMtranI yejanA zAstraSTie jema vadhu saMpUrNa, tema tevA lokone vadhAre phAve che; tathA matAdhikAra jema vadhu vistRta, tema zikAra thanArAonI saMkhyA paNa moTI bane che. eTale, matAdhikAra maLavAthI badhA nAgarika Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzaLatA 3 samAna kakSAnA banI jAya che, evuM je sAmAnya rIte manAya che, tenA jevI satyathI vegaLI bIjI vastu nathI. khalke, vadhAre sAcuM kahuM te, te navA ja prakAranI asamAnatAe UbhI kare che; kAraNa ke, echA buddhizALI matadArA temanA karatAM vadhAre cAlAka matadArAnI vividha cAlAkIe ane chaTAdAra vaktRtvane bhAga thaI paDe che. vaLI je jamAnA 'sukha' zabdanA kALA jAdu heThaLa mUDha banI gayA heAya che, te jamAnAmAM teA e cAlAkI ghaNI sahelI banI jAya che. kAraNa ke 'sukha' e eka ja vastu evI che ke jenI bAbatamAM manuSyA sAmAnya rIte sAcA niNaeNya nathI bAMdhI zakatA, ane jaladImAM jaladI bheLavAI jAya che. je kSaNuthI keAI mAnavasamudAya sAmudAyika jIvananA 'dhyeya' tarIke 'sukha'ne svIkAre che, -- ane vIratA echI thatI javAnI te acUka nizAnI che,----te kSaNathI ja phosalAvanArAe! mATe rastA khullA thaI jAya che, saDA zarU thAya che, ane bhASaNayAne dhAyu" karatAM phAve che. A vyAkhyAnamAM huM, nAgarakamAM hAvA joItA eka khIjA guNanI vAta karavA mAguM chuM. te guNu vIratAnI sAthe gADha rIte saMkaLAyele che; eTale sudhI ke amuka vakhate te te eka ja vastunA bIjA nAma jevA ja dekhAya che, tenuM nAma 'kuzaLatA' che. paraMtu e guNane kaLAkAronI ke kArIgara kahevAtA khAsa varganI ja khAsiyatarUpa gaNavAne nathI; paraMtu nAgarikadhama nA agatyanA aMzarUpa, kaheA ke, nAgarikatAnA ja eka lakSaNarUpa gaNavAnA che. kaii paNa mANasanA dhaMdhAmAM rahelI kuzaLatA uparathI te mANasane akhatyAra karavI paDelI vIratAnuM mApa paNa nIkaLI zake che. kAraNa ke, peAtAnI kuzaLatA prApta karavA sAru tene Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA C sauthI prathama meAjazeAkha tajIne parizrama' svIkAraveA paDaco hAya che; ane te prApta karyAM bAda tene amalamAM mUkatI vakhate paNa te AkhI kriyA daramyAna tene peAtAnI jAta upara saMyama dAkhavavA paDathI hAya che. te peAtAnA zarIra ane mananeA rAjA haiAvA joIe; tenA avayava ane tenI indriyA tenA kAbU heThaLa hAvAM joIe; ane jarUra paDye te jUnI praNAlikAone tyAga karavAne tatpara hovA joIe. are, rAjadvArI bhASaNiyA ane cAlAkIkhAra lAkone paNa e zaratAnuM pAlana karavuM paDe che! eTalA pUratI teA setAnanI paNa kadara karavI joi e. enI mukhya kuzaLatA lakhADIpaNAmAM ke jUThamAM rahelI hoya che; ane tenI e kuzaLatA tenA zikAra thaI paDanArAonA hAtha jyAre peAtAnI cAturI kheAI beThA hoya che, ane temanI bIjI AvaDatA kSINa thaI gaI hAya che, tyAre ja sauthI vadhAre kAragata nIvaDe che. e te sadAnA niyama che ke uttama mANasa bagaDe teA te kharAkhamAM kharAba ja banI rahe che. sUkSmaSTivALA ApaNA pUrvajo lakhI ja gayA che ke, setAna eka vakhata te svane phistA ja hatA, peAtAnI keLavaNI svagamAM ja pAmyA hateA, tathA tyAMnA vizvavidyAlayanA abhyAsakramamAM samAna sahita uttINa thaye hatA. nahi te te AvA bhayaMkara pratipakSI zI rIte khanI zake? 33 zreSTha kaLAkRtimAM khIjuM game te hoya, paraMtu tenI kalpanAmAM haMmezAM hiMmata rahelI hoya che, tathA tene mU rUpa ApavAmAM tapasyA rahI heAya che. te ja pramANe mAnava udyoganI tethI UtaratI badhI kRtiomAM paNa ApaNe joI zakIzu ke, temAM jeTale darajje kuzaLatA dAkhavavAmAM AvI haze, teTale darajje te kArIgaranA sattvanI kasoTI thaI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzaLatA haze, tathA tene manuSya banAvanAra naitika guNono upayoga karavo paDayo haze. "jo tAre manuSya thavuM hoya, te e dhaMdho pasaMda kara, ke je tArI kuzaLatAne paDakAra karI, tAre sattvanI kasoTI kare."--e vAkya, kaI paNa juvAna nAgarika prAthamika zALAmAM dAkhala thAya tyArathI mAMDIne vizvavidyAlayamAMthI te yazasvI rIte uttIrNa thAya tyAM sudhI tenI najara sAme rAkhavA jevuM che. ane "sahelA dhaMdhAthI sAvaceta raheje, ane lusIpharanA patanano dAkhalo yAda rAkhaje" - e vAkya tenI anurUpa puravaNuM banI zake. keTalAka dharmAcAryonI najare mAruM kathana bhale narI nAstikatA jevuM lAge, paraMtu prastuta carcA aMgenI mArI philasUphIno sAra huM kahI dauM to e che ke, vizvamAM manuSyanuM sAcuM kartavya, kuzaLatAnA asaMkhya prakAramAMthI eka yA bIje prakAra dAkhavavAnuM che,athaoNt mAtra "karma karavAnuM nathI, paraMtu kuzaLatApUrvaka eTale ke vIratApUrvaka karma karavAnuM che. kAMI paNa kuzaLatA dAkhavavAnI na hoya, athavA kuzaLatA dAkhavavI paDe tevA kaI paNa kAryamAM lAgavuM paDe tema na hoya, te mANasa eka adhakacara, hIMgaLAI gayele, ane kharekhara dukhI dayAmaNo padArtha banI jAya. bhale pachI te mahelamAM raheto hoya ke majUranI kaMgALa cAlImAM rahetuM hoya. tevA mANasane pachI game tevI,- Arthika prakAranI ke rAjakIya prakAranI,-"sAmAjika punarghaTanAo" vaDe tame nahIM sudhArI zake. paraMtu tenAmAM kuzaLatA dAkhala kare - tene kuzaLatA dAkhavavI paDe tevA keI paNa dhaMdhAmAM nAkhe, eTale tame tene manuSya banavAnI sarvottama taka Apaze; arthAtu, A jagatanA visaMvAdo banavA de teTale te pitAne nasIbano 1. 60mA pAna upara ullekhelo setAna. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA mAlika tathA aMtarAtmAna niyaMtA banaze. koI paNa "sArI samAjavyavasthA" nAgarika mATe sauthI prathama te vastu ja kare; ane e ja na kare, te bIjuM game te karavA chatAM temAM kaze mAla nahi hoya. e kuzaLatA zI cIja che? tathA tenuM lakSaNa zuM? mArI samaja mujaba, kuzaLatA eTale kArya rUpe amalI banatuM DahApaNa, pote jANelI bAbata karI dekhADI paripUrNa banatuM jJAna, IcchAzakti rUpe keLavAtI buddhi. te kAMI kevaLa buddhinI pUraka cIja nathI; paNa kevaLa buddhi pote ja aMdarathI vikAsa pAmIne kArya kSama banI rahe che. kevaLa buddhi, jJAna khAtara jJAna, ke RSioe gAyelI prajJA ke DahApaNa--emano bhale chAje tevo Adara karavAmAM Ave, paraMtu jyAM sudhI buddhizakti kAryakSama na bane, ke jJAna AcAramAM na Utare, tathA DahApaNa ke prajJA DA kRtyamAM na pariName, tyAM sudhI mANasanA Adarane pAtra thAya evA paripUrNa rUpe te mejUda ja nathI. buddhi, jJAna ke prajJA teTalI kakSAe pahoMce nahiM tyAM sudhI, te bhUgarbhamAM daTAIne paDI rahelI kaI vicitra AkAravALI cIja kahevAya; duniyAnA prakAzamAM haju te janma pAmI nathI, tema ja gaurava ane sattAbhera te khullAmAM vicaratI thAya e ghaDI hajI AvI nathI, ema ja kahevuM joIe. DahApaNa, buddhi, jJAna-sArarUpe eka evI A traNa vastuo mAtra mukhe uccArI, pustakamAM lakhI, gharane chAparethI pokArI, mudraNAlayamAM chApI, vyAsapITha uparathI uccArI, ke zIkhanArAoe gokhI pADI, eTale astitvamAM AvI gaI evuM mAnavAnI bhUla koI na kare. manuSyanI keLavaNIne dhaLamAM meLavanAra, ke tenI AdhyAtmika pragatine aTakAvanAra tamAma bhUlomAM enA jevI gaMbhIra bhUla eke huM jete nathI. kAne Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzaLatA sAMbhaLelA ke pustakamAM vAMcelA jJAnane huM bhaviSyamAM AvanAra vastunA agAuthI paDelA paDachAyA tarIke jarUra satkArIza; paraMtu jyAM sudhI "zabda" mUrtimaMta na bane ke "rAjakumArI aMtaHpuranA oraDAmAMthI bahAra nIkaLI, najara sAme AvIne pragaTa na UbhI rahe, tyAM sudhI tenI sAthe premasaMbaMdha zI rIte thAya?" sIdhI bhASAmAM kahIe te, A badhAno artha eTale ja thaye ke, jyAM sudhI koI paNa keLavaNuM keLavAyelAonI kuzaLatArUpe pariNamatI nathI, tyAM sudhI te adhUrI ja rahe che. teNe ApeluM jJAna adhakacaruM che; ane tene prApta karanArane te UlaTuM nukasAnakAraka nIvaDavAno saMbhava che. bhale pachI te jJAnane viSaya vijJAnavidyA ke prAcInavidyA hoya, sAhitya hAya, darzanazAstra hoya, Izvara heya, dhama hoya, ke game te hoya. je mAthAmAM evuM jJAna ThAMsyuM hoya ke jene koI paNa jAtanA kaLAkauzalyamAM pariNata karavAnuM pote kadI zIkhyuM nathI, te mAthuM vastutAe koI paNa bAbatane pUrI jANatuM nathI; je vastuo kadI hayAta ja nathI temanI prAraMbhika dazA ja te jANe che, athavA te eka vAra hayAta cIjonAM bhUta ja te oLakhe che. aphasesa che ke, evAM ghaNAM mAthAM ApaNA vRddha tema ja juvAna vargamAM Aje jovA maLaze. ane mArA mAnavA mujaba, ApaNe keLavaNInI paddhatino mukhya doSa e che ke, te evAM mAthAM vadhAryo kare che. ane uparanuM kathana jJAnane badale ApaNe vijJAnane lAgu karIe topaNa vastusthitimAM kazo phera paDato nathI. vijJAna to pitAno "ugayega" zedhI kADhIne ja kRtArtha thAya che, e vAtanI koInA nahIM pADe. paraMtu vijJAnanA sAcA upayoga zA che? e bAbatanI carcA karatI eka cepaDImAM gaMbhIratA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ' pRvaka jaNAvavAmAM AvyuM che ke, vijJAna e te eka evuM mahAna hathiyAra che ke, tenA vaDe mANasa kudaratane jItIne tenI sAdhanasa pattine peAtAnA lAbha mATe khAlavI zake che.' vijJAna viSenI A ja kalpanA Aje bahumAnya thaI paDI che, amAM zaMkA nathI. enA karatAM bIjI kAI kalpanA jo leAkeAmAM vadhu pracAramAM hAya, te te uparanI ja kalpanAne maLatI kudarata viSenI kalpanA che ke -' tenuM astitva eTalA mATe che ke, mANasa tenI sAdhanasAmagrIne peAtAnA lAbha mATe khIlavI zake'~ arthAt tene nicAvIne temAMthI mAnavasukharUpI aka kADhI zake. jyAM sudhI te bemAMthI eka paNa mAnyatA pracAramAM rahe, tyAM sudhI vijJAna ane dharmaneA meLa besADavAmAM muzkelI ja paDavAnI. kAraNa ke, e ane panAe hIna, chIcharI, ane cheka ja nAstika kalpanAo che. temane ApaNe lAMbA vakhata vaLagI rahIzuM, te pariNAme ApaNe acUka vaijJAnika kALamukhAenI jAti anI rahIzuM; ane ApaNA e julamathI trAselI kudaratane ApaNA upara potAnuM vera letAM AvaDaze, e vAtanI khAtarI rAkhajo. ane vastusthitine dhyAnapUrvaka tapAsazeA, teA lAMbA vakhatathI teNe tema karavAnuM zarU paNa karI dIdhuM che. game tema toye e nAstika bahuvadaMtIomAM satyane eka kaNa chupAyelA tA che ja. kAraNa ke, khilavaNInI rAha joI rahelI kudaratanI zaktiomAM sauthI vadhAre upayAgI nIvaDe tevI kAI hAya, teA te, dareka mAnava prANImAM kudarate mUkelI kuzaLatAnI gupta zaktio che. vizvamAM manuSya peAtAne mATe meLavI zake tevA lAbhA'mAM te zaktionI khilavaNIthI prApta thanArA lAbhanI teAle Ave, tevA kAI ja lAbha nathI. kudaratane peAtAnAthI judI mAnI, arthAt tene pAtAne cUthavAnuM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzaLatA ane lUMTavAnuM sAdhana mAnI, tenI sAdhanasAmagrIne khilavavA mATe manuSyane vijJAnazakti nathI ApavAmAM AvI; paraMtu peAte je kAMI jANe che, teneA kuzaLatApUrvaka amala karIne peAtAnI nAtanI khilavaNI karavA mATe ja ApavAmAM AvI che. e rIte ja te pAtAnAM kAryone uttamatA ane sauya tathA kAyamI mUlye vaDe zaNagArI, cidAtmA banI zake tathA IzvaranI pratikRtirUpa evuM kudaratanuM manabhAvatuM priya saMtAna thaI zake. - vijJAnanA A aMtima 'upayega' sivAyanA, tenA khIjA upayegA viSenA ApaNA badhA khyAle adhUrA ja kahevA joIe. jo vijJAnane artha, ApaNI kAmanA pUrI karavAne sugama mArga, mahenata khacAvavAnI yukti, ke ochAmAM ochA prayatnathI ane echAmAM ochI vaiyaktika kuzaLatAthI 'sukha' mATenI tRSNA tRpta karavAnuM sAdhana ja banI rahe jethI aMte mANasanuM kArIgara tarIkenuM kAma eTaluM ja bAkI rahe ke, baTana dabAvavAM ane cAvIe maraDavI, -- tA huM te ema ja kahyuM ke, 'jagatamAM je divase vijJAna janmyuM, te divasa upara zvaranA zApa Utaraze.' paraMtu e enI iti nathI. zarUAtamAM vijJAna kaLA-ghAtaka nIvaDayu che, paNa pachInI bhUmikAe te kaLAnuM sasthApaka ane pracAraka banaze; manuSyAnI vyAvahArika kuzaLatAmAM ja tenI pUrNAhuti thaze; ane e rIte temanA je janmasiddha hakathI temane Aje vaMcata karavAmAM AvyA che, te temane punaH prApta thaze. tyAre vijJAna-vidyAe ane mAnava vidyAe ke vijJAna ane dharma vacce chevaTanI samAdhAnI thaze. ApaNI pAse aNukhIlavI paDI rahelI badhI sAdhanasapattimAM leAkeAnI kuzaLatArUpI saMpatti sauthI mATI che. ( veTha DhasaDatA ) veMtarA, (pArakAnI matA lUMTIne jIvatA) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA guDe, (bIjAnI hIna pAzavika vRttao upara gujAre karatI) vezyA, ane (vagara mahenate mAla khAIne saDato) zrImaMta mUrkha -e badhAM keNa che? teo badhAM samAjanA kuzaLa kAryakartAo banI zakyAM hota, paNa Aje teo potAne mATe tathA duniyA mATe nAza pAmI gayA jevAM che. keLavaNI-jagate te bAbata upara lakSa ApavAnuM kyAranuM zarU karyuM che, majUra"jagata" e bAbata kayAre hAtha upara leze? vadhAremAM vadhAre lokonI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA jyAre DAM varSa agAu rAjakIya pakSa tarIke majura pakSa astitvamAM AvyuM, tyAre amArAmAMnA keTalAka juvAnInA AzApUrNa utsAhamAM tene mATe evuM mAnavA lAgyA hatA ke, te gayA vyAkhyAnamAM sUcavelo mArga akhatyAra karaze. paraMtu, teNe te judo ja mAga svIkAryo che. te majUranA "rAjakIya ane Arthika hako"no pakSakAra banyA che. paraMtu navAInI vAta che ke, majUranA badhA hakomAM sauthI prathama e je " yujhatAno ," tene viSe to te beparavA ja rahyo che. audyogika saMpattinA pAyA tarIke vaiyaktika kuzaLatAne badale yaMtranI paripUrNatAne svIkAravAmAM AvI, tyArathI majUravargane je anyAya thayo che, tene je mATe anyAya haju sudhI majUrane kadI paNa karavAmAM AvyuM nathI. are, samagra mAnavajAti upara, tenAthI moTI Aphata, atyAra sudhImAM, kadI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAremAM vadhAre leAkeAnI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 91 UtarI nathI; ane tene anyAya karatAM Aphata kahevI, e ja vadhAre DahApaNabhareluM che. yAMtrika udyogoe meTA pramANamAM tathA aneka dizAemAM navA ja prakAranI kuzaLatAne pragaTAvI che, e vastu sAcI che; tathA te bAbatane kadI bhUlavI na joIe. yaMtronI zeAdha ane racanA e kadAca emAM sauthI mukhya che. paraMtu bIjI dizAomAM, ane tethI paNa kacAMya meTA pramANamAM, tenA vaDe kuzaLatAne jaDamULathI uccheda thayA che; athavA vadhu ceAkkasa zabdomAM kahIe teA, tenAthI evAM kareDA mAnavaprANI astitvamAM AvyAM che, ke jemane peAtAnA manuSyatvane vikAsa thAya teTalA pramANamAM kuzaLatA dAkhavavAnuM atyAranA sa jogeAmAM azakaya banI gayuM che. pahelI ja vAra yuropanI musApharIe AvelA eka hiMdI adhyApakane me thADA vakhata upara pRchyuM hatuM ke, pazcimanA dezeAnI sAmAjika sthitimAM sauthI AgaLa tarI AvatI vastu tarIke kaI bInA tamAruM dhyAna kheMce che?' temaNe tarata ja javAba ApyA, vaiyaktika kuzaLatAne nAza thavAthI majUravagamAM AvelI nirmAlyatA.' " " ApaNA ghaNA majUrone e vAtanI khabara nathI. paraMtu, temane je janmasaddha haka jhUMTavI levAmAM AvyA che, tenuM e taddana sAcu varNana che, ema mane vadhAre ne vadhAre khAtarI thatI jAya che. ane ahIM e paNa jaNAvatA javuM joIe ke, sAmAnya rIte jene buddhihIna jaDa majUrI kahevAmAM Ave che, tevI majUrI karanAra vane ja A vastu lAgu paDe che ema nathI. samAjanA badhA vageomAM e vastu najare paDe che. madhyamavamAM te kadAca te sauthI vadhu pramANamAM dekhAi Ave che, ane khinakAnA mahelAmAM paNa majUranI cAlIe jeTalA ja tene praveza che. ahIM tema ja tyAM satra e mAnyatA " Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA vyApavA mAMDI che ke, jIvanane AnaMda jiMdA kAmakAjamAM rahela nathI, paNa tenI bahAra che - joke, te rojiMdu kAmakAja karavAmAM kuzaLatA dAkhavavAnI hoya che, tyAre AnaMda avazya nIpaje che. atyAre te AnaMdane kAmakAjathI bahAranI vastuomAM rahele mAnavAmAM Ave cheH kAmakAjathI ApaNane je "mahenatANuM maLe che, - eTale ke, ApaNuM cAlata te je kAmakAja karavA ApaNe haragija kabUla na thAta te kAma karavA badala ApaNane badalA tarIke je paisA maLe che, - te paisA vaDe kharIdI zakAtI tRptiomAM AnaMda rahele mAnavAmAM Ave che. yaMtrodyoga vaDe jathAbaMdha mAla utpanna karavAmAM paNa ghaNuM kImatI sAmAjika pATha zIkhavA maLe che. te pAThe bIjI kaI rIte zIkhI zakAyA na hota, ane AgaLanuM pagaluM bharatA pahelAM te pAThe mAnavajAtine zIkhI levAnI jarUra paNa hatI, e vAtanI huM nA nathI pADato. paraMtu daramyAna e vAta paNa bhUlavI na joIe ke, kuzaLatAno Adeza ApaNA kAmakAjanI kalpanAmAMthI visAre ja paDyo che. kAmakAjane have paisA utpanna karavAnuM sAdhana gaNavAmAM Ave che. eTale tenuM acUka pariNAma e AvyuM che ke, e rIte meLavelA dhananI vaheMcaNInI takarArethI samAja chinnabhinna thaI gayuM che. e takarArothI paNa ApaNane Avazyaka pATha zIkhavA maLe che, emAM zaMkA nathI. kAraNa ke, kudarate jANe evo dhAre ja karyo lAge che ke, zAMtinuM dhAma vikhavAdanA mArge thaIne ja pahocAvuM joIe. majUrIne bajAramAM kharIdavA vecavAnI vepArI cIja gaNavI, ane paisAthI tenI kiMmata AMkavI, e vastu ApaNuM jamAnAnI ja navInatA nathI, e sAcuM che. e jAtanI vicArasaraNI dharAvanArA ane AcaranArA loko ApaNane dareka jamAnAmAM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAremAM vadhAre lokonI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 97 jovA maLe che, tathA tenI chApa sAmAjika ItihAsane pAne pAne dekhAI Ave tevI rIte paDelI che. paratuM tethI te vicArasaraNI sAcI TharatI nathI. ane kadAca ema paNa bane ke, A vicArasaraNanuM mithyAtva jyAM sudhI sArvatrika rUpe svIkArAze nahIM, tyAM sudhI mAnavapragatinI eka bhUmikA tarIke Avela yaMtrodyogavAda paNa caritArtha thaze nahi. mANasa pitAnI majUrIne zeTha banelI sarakArane vece ke khAnagI vyaktine vece, paNa temAM mAnava daSTie kaze ja pharaka paDato nathI. jyAM sudhI majUra pite ke tenI majurI kharIdanAra - bhale pachI te koI paNa hoya - te majUrInI kiMmata bajAramAM tenuM zuM Upajaze e khyAlathI ja AMke che, tyA sudhI majUrI pAchaLa mAnavArtha khovAyelo ja rahe che ane te majUrI manuSyanI keLavaNInuM mukhya sAdhana banI zakatI nathI. alabatta, majUrIne nyAyasara mUlavAya nahi ke tena egya vaLatara na ApavAmAM Ave, tenA karatA tema bane e vastu jarUra sArI che; tema ja te majUrI kaI khAnagI mANasane vecAya ke jAhera taMtrane vecAya temAM avazya kAMIka pharaka paDe che. paraMtu majUrI ke udyoganI sAmAjika dRSTie kharI kiMmata e kazAmAM rahelI nathI. mAnavadaSTie tenI kharI kiMmata te, udyoga karanArane je pramANamAM kuzaLatA dAkhavavI paDe che, ane tene kAraNe kuzaLatAnI je vaheMcaNI siddha thAya che, temAM rahelI che. naitika dRSTie, huM to "mAlanI vaheMcaNI karatAM kuzaLatAnI vaheMcaNI' para khAsa bhAra mUkuM. yaMtrodyogavAdanA deSamAM, nitika dRSTie vicAratAM, dhanasaMpatti cheDAka ja mANasenA hAthamAM jaI paDe e deSa to nAno che; paraMtu ceDA ja mA rusenA hAthamAM kuzaLatA jaI paDe che e tenAthI mATe deSa che. dhanasaMpattinI peThe kuzaLatA paNa amuka sthaLe Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ekatrita thaI jAya, e amuka aMze anivArya che, dareka udyogamAM kuzaLatAnI cheka uparanI hada ane cheka nIcenI evI be hada hovAnI ja; ane te be cheDAo vacce aneka pagathiyAM paNa hovAnAM. paraMtu Adarza udyoga te tene kahevAya ke je cheka nIcalI kakSA sudhInA dareka kAmadArane, pitAnI vaiyaktika kuzaLatA dAkhavIne potAnA rojiMdA kAmakAjane kImatI. keLavaNarUpa banAvavA sAru pUrato avakAza Ape. eTale, "majUra ThIka ThIka jIvananirvAha karI zake teTaluM mahenatANuM te tene maLavuM ja joIe," evo Agraha rAkhavAnI sAthe sAthe, ane kadAca tethI paNa pahelAM, ApaNe evo Agraha rAkhavuM joIe ke, "tene pitAnuM kAma karatAM karatAM ThIka ThIka rasa paDe teTalI kuzaLatA dAkhavavAnI taka maLavI ja joIe. kAraNa ke, tattvanI daSTie vicArIe te, mahenatamajUrI mukhyatve ane khAsa te eka mAnavadharma che ane tyAra pachI gauNapaNe ja paisA ApIne kharIdI zakAya tevI te eka vecAu cIja che, ane e paNa A jamAnAnI karAmane lIdhe. mAnava kama tarIke tenI kharI kiMmata tene sArAmAM sArI rIte karavAmAM rahelI che; bahAra tenI je kiMmata Upaje che temAM nahi. kiMmata game teTalI moTI gaNavAmAM Ave chatAM, paisA vaDe mahenatamajUrInI pUrI ke yogya mUlavaNI thAya ja nahIM. A badhAno artha e thayo ke, "kAmanA kalAko ochA karAvya ne pagAramAM vadhAre karAvya majUronA "keyaDAne" kalpI zakAya tevA keI ukela meLavI zakAya tema ja nathI; khAnagI zeThanI jagA rASTranI sarakAra le, te paNa muddAnI bAbatamAM kazo taphAvata paDato nathI. keTalIka vAra evI dalIla karavAmAM Ave che ke, utpanna thayelI saMpattimAM nyAyI hissa meLavavAne majUreno haka Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAremAM vadhAre lekenI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 5 eka vAra sthApita thaI jAya, tyAra bAda "kuzaLatAmAM nyAyI hisso meLavavAno temano haka vicAravAne pUrato samaya raheze. tene javAba te ughADe che saMpattimAM nyAyI hisso meLavavAnA haka upara ja sudhAraNAnuM lakSa lAMbA vakhatathI kendrita karavAthI, kuzaLatAmAM nyAyI hisso meLavavAnI vAta upara tarI AvavAne badale evI te khocare paDI gaI che ke, sAmAnya rIte majUronI caLavaLamAM tene kazuM sthAna ja rahyuM nathI. bIjI bAju, majUronI Arthika sthitimAM jema jema sudhAraNA thatI jAya che, tema tema temanI aMgata kuzaLatAnuM kSetra satata ochuM ja thatuM jAya che. majUronA kAma karavAnA kalAka ghaDyA che, temane pagAra vadhe che, paraMtu teo pote jaththAbaMdha "utpatti"nA dAMtA-cakano eka dAMte ja banatA jAya che. naphAmAM hisso meLavavo e sArI vAta che; paraMtu kuzaLatAmAM hisso meLavavo e tenAthI paNa sArI vAta che. e vastune dhyeya tarIke svIkAravAmAM Ave, te majUrenI caLavaLa atyAre banI rahI che tevI rAjakIya hilacAla maTIne keLavaNunI hilacAla banI jAya, ke je banavAnuM tene mATe Izvare niradhAryuM hatuM. atyAre te ApaNA jevA je leke majUrIne mAnavajAtanI keLavaNInuM mukhya sAdhana mAnanArA che, tathA zArIrika ke AdhyAtmika "sukhanuM mukhya kAraNa mAnanArA che, teo majUra-caLavaLanA AjanA svarUpathI te bhAre nirAzA ja anubhavavAnA. je caLavaLa majUrane Arthika bAbatamAM dhIre dhIre AjhAda karavAnuM dhyeya rAkhe che, paraMtu daramyAna tenI vaiyaktika kuzaLatAnA satata thaI rahelA vinAza tarapha bilakula bedarakAra rahe che, te caLavaLane mAnava svAtaMtryanI caLavaLa kahI zakAya nahi. eka bAju te "Arthika gulAmInI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA sAMkaLe' toDatI jAya che, paraMtu bIjI bAju te, "yaMtranI" gulAmInI vadhu kAramI jaMjIre majUre upara jaDAvA de che. AnA javAbamAM evI dalIla karavAmAM Ave ke, "majUrI daramyAna majUrane game teTalI "yAMtrika" gulAmI sahana karavI paDatI hoya, paraMtu majUrInA kalAko ghaTADavAthI te gulAmIne nahi jevI ja karI zakaze, ane e rIte tene svataMtra manuSya tarIke pitAno AdhyAtmika vikAsa sAdhavA mATe puSkaLa avakAza raheze." e dalIlane hu AgaLa upara vistArathI javAba ApIza. atyAre to eka ja vAta tamArA lakSa upara lavuM ke, yAMtrika majUrImAMthI cheTelA majUrane game teTalo sAre pagAra maLe haya, ke tenI majUrInA kalAka game teTalA ochA hoya, paraMtu te pitAnI phurasadane vakhata pitAne AtmA khilavavAmAM gALavAnuM " saheja paNa valaNa dekhADaze nahi; kAraNa ke, tenA jIvananI mukhya kiyA daramyAna sadhAyelA tenI kuzaLatAnA nAzane kAraNe, te mATe bhAge bhUlI ja jAya che ke, tene khilavavA mATe koI "AtmA" che. eTaluM ja nahi paNa te kAma uparathI cheTe thAya eTale tarata ja, tene mojamajAnA vividha rastA batAvIne tene pagAra ane tenI phurasada beu jhUMTavI levAnI rAha joIne beThelA vepArIenA hAthamAM ja te potIkA paisA tema ja kurasadane soMpI deze. A jAtanA vepArIo dvArA thatuM zeSaNa mUDIdArone hAthe thatA zoSaNa karatAM (bhale pachI te mUDIdAra koI vyakti hoya ke sarakAra pote hoya) tenI svataMtratAne vadhu mAraka che. paraMtu te pratye majUronA AgevAno lakSa ja ApatA nathI. je jamAnAmAM Ama-janasamudAyanI kuzaLatA ochI thatI cAle che, te jamAnAnuM e bhUMDuM tathA khAsa evuM anivArya lakSaNa che. tenI daSTa tathA vyApaka asara samAjanA nIcalA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAremAM vadhAre lokonI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 7 upalA badhA vargo para thAya che. khAdhepIdhe sukhI gaNAtA ane kAmakAja vinAnA vargomAM tenuM jora khAsa hoya che. e vepArIomAMnA ghaNA to e rIte pitAnI "saudaryavardhaka banAvaTo" vAparanArane kAyamanI khUbasUratInI "geraMTI ApavAnI, tathA temane zarAba ke sigAreTa kharIdanArane svargIya AnaMda" (ke jeno strI sAtheno saMbaMdha yogya ' citra dvArA sUcavAyelo ja hoya che) maLavAnI "geraMTInI jAherAta dvArA ja paisAdAra tathA kAmakAja vinAnA thayA hoya che, e vaLI tenI khAsa arthasUcaka bane che. e badhAne sAmaTo vicAra karIe to ApaNe kahevuM ghaTe ke, lekamAM khavAI gayelI kuzaLatAne temanA badhA dhaMdhAo ke temanI badhI pAyarIomAM pAchI dAkhala karavI e vastu ja ApaNA samAja upara jhajhUmI rahelI adhogatimAMthI bacavAne khAtarIbaMdha ane kharekhara ekamAtra upAya che. ane badhA rAjakIya AgevAnone, keLavaNIkArone, mAnavapremIone, ane tevA ja bIjA paropakArI lekone (bhale pachI te kAryakartA varganA hoya ke vyAkhyAnakartA varganA heya) Ajano jamAne e ja kAma khAte notare che. ane pitAnA nAmane sAce artha samajanArI koI paNa majUra-hilacAle paNa e ja kAma lAgatuM hAthamAM levuM joIe. Ama, Aje yaMtrodyogI kahevAtA jamAnAmAM eka bAju tavaMgara ke garIba tamAma keTInA kArIgara-vargamAM ( upara nedhelA keTalAka apavAda sivAya) kuzaLatAne khedajanaka vinAza dekhAya che; ane jemane kazI kuzaLatA have khevAnI bAkI nathI tathA kAMI paNa kuzaLatA kadI meLavavAnI AzA nathI, evA lokonA ToLeToLAM jagatamAM UbharAvA lAgyAM che. A sa-7 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sarvodayanI jIvanakaLA pramANe jyAre kAmakAjanI duniyAmAM AvI aphasosakAraka paristhiti UbhI thaI che, tyAre bIjI bAju ramatagamatanA medAnamAM kuzaLatAnI paDatI nathI thaI UlaTe tene vadhAre tema ja phelAve thato cAlyA che. kArakhAnAMmAMthI hAMkI kADhelI kuzaLatAne ramatagamatanAM medAnamAM kaMIka Azare maLe che. Ama tene mATe Azare hayAta rahe, ane te anekane mATe khule che, e vastu naitika dRSTie AzAspada che. kAraNa ke, koI paNa bAbatamAM kuzaLatAne jeTalA pramANamAM khIlavavAmAM Ave, teTalA pramANamAM sAthe sAthe mana ke zarIranuM saMyamana paNa sadhAya ja che; ane e vastu te sa nA pAyArUpa che. te mATe ApaNe Izvarano pADa mAnIe teTale ochA che. "tame nItivacanano ke khristI vidhiniSedhano anAdara ke bhaMga kare che, ema kahIne Aje bhAgye ja koIne pApabhIru banAvI pazcAttApa karAvI zakAya che. paNa, "teM kheladilI na batAvI" ema kahevAthI to tame tenA svamAnane seMsaruM vIMdhI nAMkhI zake. ane meM joyuM che ke, nAgarika sadguNone vyavahAru namUne batAvavo hoya che, tyAre hADIonI harIphAImAM ke phaTalanA medAnamAM potAnA pakSanA mANase sAthe ekadilIthI prerAIne potAnuM sarvasva karI chUTavAnI vastuno dAkhalo pasaMda karavA tarapha bhalabhalA philasUpha paNa vaLe che. joke teoe pote te lAMbA vakhatathI vyAyAmanuM kSetra cheDIne, ochI aMgamahenatavALuM bIjuM kSetra svIkAryuM hoya che. sAmudAyika hita mATe pitAnI jAtane bhUMsI nAkhavAnA, ekabIjAne paraspara madada karavAnA, vagere devI siddhAntanuM sauthI najIkanuM udAharaNa ApaNane ramatagamatanA medAna upara ja maLe che. Aje ye nItizAstrI kabUla nahi kare ke, aMcaI na karavAnI bAbatamAM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAremAM vadhAre lekenI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 9 ramatagamatanI duniyA ja, "vepArI duniyA', kAmadAramaMDaLanuM rAjakAraNa, dhArAsabhAonA kAvAdAvA, ane lAla vAvaTAonA dekhAva karatAM caDI jAya che tathA te badhAM karatAM sadgRhastha tarIkeno vartAva paNa (-ke je dharmamAtranuM mULatattva che,) ramatagamatanAM medAna upara ja ekadhAre dAkhavavAmAM Ave che? ahIM ja jarA ADA kaMTAIne kahetA jaIe ke, mUDIdAre ane majUra vaccenA vargavagrahamAM je rItinIti svIkAravAmAM Ave che, je jUThANA phelAvavAmAM Ave che, je adhaHpAtI lAgaNIo uzkeravAmAM Ave che, je jherI UMTavaidAM karavAmAM Ave che, ane dharmazAstrone DhegIpaNe je AdhAra TAMkavAmAM Ave che, tenI AgaLa raNabhUmi uparanI amAnuSitAo te kAMI visAtamAM nathI. pAsenA medAnamAM ke jyAM takalAdI bAMdhakAma karanArA kaMTrAkaTara jAhera paisAthI kaLA-kauzalyanuM khUna karI potAnuM saDeluM sAmrAjyanuM UbhuM karate hoya che, tenA karatAM ApaNAM keTalAMka ramatagamatanA medAnamAM Izvara pitAnI prakRtine ochI baDagatI ja haze; - joke, ramata upara jugAra khelavAne kAraNe, ramatagamatanA medAnamAM kAMIka kaluSitatA te AvI che. te paNa ramatagamatanA medAnamAM kuzaLatAnI ucita kadara aMkAya che, ane ramanArAo tene pitAnA kartavya tarIke khIlave che; paraMtu takalAdI bAMdhakAma karanAra kaTrAkaTaromAM kuzaLatAnuM te gaurava naSTa thayuM che. hajAronI saMkhyAmAM loko ramanArAoe dAkhavelI utkRSTa kuzaLatA jevAno je AnaMda mANavA haDIonI harIphAImAM, krikeTa maeNcamAM, ke gheDadaDa upara jAya che, te AnaMda jyAM sudhI jagatanA jiMdA kAmakAjamAM dAkhala nahi thAya, tyAM sudhI A yaMtrodyogI saMskRtinA bhAvI tarapha huM pote to AzAnI najare joI zakto nathI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sarvodayanI jIvanakaLa eTale Aje dareka dharmapremI mANase ramatagamatanA khelADIne caraNe, ane tenA ja vadhu pAvaradhA bhAI kaLAkArane caraNe ja aMjali arpavA jevI che. kaLAkArane paNa huM UMcAmAM UMcI kakSAe pahoMcelo khelADI ja gaNuM chuM; ane tethI ja te uttama kakSAe pahoMcelA kArIgarathI judA paDe te rahetA nathI. takalAdI bAMdhakAma karanArAo ane temanI jAtanA lake Aje je tAtvika mUlya haNuM rahyA che, temane e be jaNAe ja Aje to saMbhALI rahyA che. pharI pAchA e badhA bAMdhakAma karanArAo jyAre evuM "svarga" saraje ke jemAM badhAM mANase rahetAM hoya, tathA jyAM sarvavyApI banele kuzaLatAne kAyade jagatanA tamAma kAmakAjane AvarI leto hoya, tyAre judI vAta. have eve vakhata AvI pahoMce che ke jyAre badhA sArA mANasoe "vadhAremAM vadhAre mANasonA vadhAremAM vadhAre sukhanI' tuccha kalpanA tarapha cokkasa rIte pITha pheravI devI joIe. judA judA philasUphe tenI tucchatA DhAMkavA mATe tenI je kaI "sudhArelI ke saze dhita AvRtti"e pragaTa kare- arthAt tene tarkanI dRSTie baMdhabesatI kare, temAM zAbdika umerAo kare, dArzanika rIte tene meLa besADe, ke tene sAtvika avejo UbhA kare-te badhA pratye paNa te ja rIte pITha pheravavAnI jarUra che. mANasa je mAge prayANa karavA mATe sarajAye che, tenI dizA te tarapha nathI. ApaNuM ka9panAomAM "vadhAremAM vadhAre mANase " e pada dAkhala karavAnuM ja hoya,- joke kAlabhAvanAthI vicAra karanAre pitAnA ciMtanamAM saMkhyAne prathama sthAna Apato ja nathI - te racanAtmaka nAgarikadharmanA pakSakAroe "vadhAremAM vadhAre mANasanI kuzaLatA'nA mudrAlekha heThaLa ja kUcakadama Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAremAM vadhAre lekanI vadhAremAM vadhAre kuzaLatA 101 karavI joIe, kAraNa ke, "vadhAremAM vadhAre kuzaLatA" dAkhavavA jatAM 'vadhAremAM vadhAre vIratA dAkhavavAnuM AvI ja jAya che, e vAta ApaNe AgaLa joI AvyA chIe. sAmAjika ItihAsanAM be mukhya pravAhe - yaMtrodyogavAda ane lazkarazAhI-e be ekatrita banI, eka pravAharUpe vahe e zubha vakhata AvavAnI sUcanA ApaNane AnI aMdara maLI rahe che. e dazA evI che ke tenI AzA sau sArA mANasoe rAkhavI joIe ane tene mATe mathavuM ghaTe; jeke Aje te e be pravAhe ghaNI vAra sAmasAme ja vahe che. te dazA Avaze tyAre majUra saiinikane kaheze, "tArI vIratA mane prApta thAo, tathA tuM je kuzaLatAthI tArI taravAra pherave che, te kuzaLatA huM mAre hazeDe calAvavAmAM rAkhavuM." tathA sinika majUrane kaheze, "have huM tArA kSetrane ja mArI raNabhUmi samajIza. mAruM zistapAlana, mArI vaphAdArI, mArI vyuharacanA, pharaja bajAvatAM maravAnI mArI tatparatA, tathA laDavaiyA tarIke marI IzvaranI upAsanA - e badhuM huM tArA kSetramAM laI AvIza, huM tAre gaNaveza paherIza, ane huM tathA tuM maLIne hRdayamAM vIratA ane AMgaLIomAM kuzaLatA sAthe ekaThA kUcakadama karIzuM. banAvaTa, takalAdIpaNuM, ane badhA jUThA vyavahAro sAme upADelA jaMgamAM ApaNe "raNabhUminAM sukhaduHkha' sAthe ja sahana karIzuM. ApaNe evAM kapaDAM vaNIzuM ke je phATe nahI, tathA evAM makAna bAMdhIzuM ke je kayAmatanA divasanuM duMdubhI gaDagaDe tyAM sudhI khaDAM rahe." Ama laDAyaka vRttino nAza karIne nahIM, paNa saMskRtinI kImatI thApaNa tarIke tene svIkArI laIne tathA tene rojiMdA kAmakAjanA prerakabaLa tarIke sArvatrika banAvI laIne, udyogavAdane paisAnA DhagalA karanAra gadhdhAvaitarAne badale kauzalyayukta kamalegamAM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sarvodayanI jIvanakaLA palaTAvI nAkhave, enA karatAM bIjA kaI racanAtmaka kArya kamane huM lakSamAM levA je gaNato nathI. ahIM AgaLa paNa kALabhAvanAvALAnI ja bolabAlA ApaNane dekhAze. sthaLa bhAvanAvALo kahe che ke, "cAlo ApaNe ghara bAMdhIe; tyAre kALabhAvanAvALe kahe che, "ApaNe evuM ghara bAMdhIe ke je kAyama rahe." sthaLabhAvanAvALe kahe che ke, A mArI taMtravyavasthA che." kALabhAvanAvALe tene pUche che ke, "tene TakAvI rAkhavA mATe joItI vIratA ke kuzaLatA kyAM che?" ne palayane kahyuM hatuM ke, "dareka yuddhamAM kALa e nirNayaka tatva che. alabatta, e te sthaLamAM laDAtAM yuddhonI vAta karate hate. prajAonA jIvanane jagatanA nakazA uparanA eka sthaLagata vyavahAra tarIke vicAravAmAM Ave, tyAre evAM yuddho UbhAM thAya che tathA te nakazAne marajI mujaba badalavA mATe te laDavAmAM AvyAM hoya che. temAM jItelA pradezane kAraNe vijetAone sUryaprakAzamAM dhanadhAnyathI bharapUra banelAM evAM navAM sthaLe prApta thAya che; ane e rIte jagatane nakaze teo potAnI marajI mujaba AMkI zake che. te prakAranAM yuddhomAM paNa jo kALa ja nirNAyaka tattva heya; te e yuddha jyAre pradezanA vistAra mATe nahi, paNa jIvananA UMDANa mATe laDAtuM hoya, arthAta kAyamI mUlya mATe mAnava AtmA dvArA laDAtuM aihika yuddha hoya, tyAre te kALa e keTaluM moTuM, nirNAyaka tattva banI jAya? kAraNa ke, mAnavajIvana eka gatizIla vastu che, tethI nakazA jevI sthira vastuonA baMdhanamAM te jakaDAtuM nathI tethI ja elekajhAMDaranA jamAnAthI varasAInI saMdhi sudhInA jamAnAo daramyAna moTamoTA vijetAo ane temanA nakazA doranArAoe jagatano nakazo haMmeza mATe derI levAnA karelA badhA prayatnothI paNa (ane ta travyavasthA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majUrIne aNagame 103 racanArAo paNa ene ja mATe prayatna nathI karatA hatA?) jagatane e nakazo nathI taiyAra thaI zakyo, ke je "eka divasathI vadhAre" Take enI khAtarI ApI zakAya. "zrenI sRSTi e kaMI bhaugelika hadanI dRSTie ke sAmAjika saMbaMdhanI dRSTie sthaLamAM yogya rIte dorelA jagatanA nakazArUpa nathI. eTaluM ja nahi, paraMtu I to 0imAM thai rIte vIra jIvana-mAvanA che. majArIne aNagamo huM AzA rAkhuM chuM ke, atyAra sudhI meM rajU karelA vicAro uparathI, nAgarikanAM hako ane pharajo" viSe mAre A vyAkhyAnamAM je kaMI kahevAnuM che, tenA pAyAmAM rahelI nAgarika viSenI mArI kalpanA spaSTa thaI gaI haze. meM nAgarikanI kalpanA je rIte derI che, te anusAra nAgarika mukhyatve eka "mavAra' che. tenI potAnI dRSTie joIe, te te potAne mATe, arthAt pitAnA zarIra ane AtmAnA hita mATe kAma karato hoya che ane tenA sAmAjika saMbaMdhonI dRSTie vicAra karIe, te te bIjAone mATe kAma karate hoya che, ane bIjAe tene mATe kAma karatA hoya che. * nAgarika mukhyatve "kAmadAra' hovAnI kalpanA mahenatamajUrI ke kAmakAjanA kSetramAM to spaSTa rIte lAgu paDatI dekhAya che. paraMtu have huM e kalpanAne phurasadanA kSetramAM paNa laI javA mAguM chuM. ghaNAya tarata belI besaze ke, te kalpanA tyAM kevI rIte lAgu paDe? paraMtu keI paNa mANasa potAnA kAmakAja uparathI Utaryo, tenI sAthe te pitAnAM "hako ane Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA 104 pho 'mAMthI evA mukta thaI jatA nathI, ke jethI bAkInA vakhatamAM te bejavAbadAra mAmA karanArA ja banI rahe. phurasadanA samaya daramyAna paNa tene navI jAtanAM 'hukA ane kajo" prApta thAya che. te hukA ane pharo kAmakAjanA samaya daramyAnanAM tenAM 'hakA ane pharajo' karatAM vizeSa AnaMdapUrNa bhale hai, para Mtu tattvanI dRSTie te jarAya judAM nathI. kAmakAjanA samaya daramyAna te ' mahenatANA' mATe kAma karatA hoya che. tyAre phurasadanA samayamAM te mahenatANA sivAyanI, ane tethI ja kadAca tenA karatAM vadhu prApta karavA yAgya vastu mATe kAma karatA hoya che. para Mtu kAma te te karatA ja hoya che. tenI phurasadanI paNa sAmAjika dRSTie cAkhkhI kiMmata che, ane phurasadamAM paNa kAmakAja samAyeluM che; bhale pachI te kAmakAja uttamatAnI eTalI hade pahoMcADavAmAM AvyuM hoya, ke jethI te adalAIne AnaMdapUrNa ke suMdara ramatarUpa anI gayuM hoya. A siddhAMta dekhIte te mahu rasahIna tathA kaThora lAge che; paraMtu ApaNe tene jarA UMDe UtarIne samajIzuM, te te tevA nahi lAge. nAgarika viSenI A kalpanAmAMthI samAja viSenI paNa tene maLatI evI kalpanA nIkaLI Ave che ke, samAja e paraspara sahakAranI paddhatie kAma karavA mATenuM eka evuM vyavasthita tatra che ke je pAte karelA kAmanI uttamatAmAM potAnI badhI tRpti anubhave che. te kAmanI uttamatA, eka mAjI, kAma karanArA badhA nAgarikAe peAtAnA tamAma udyogadhaMdhAmAM dAkhavelI kuzaLatA ane vIratA uparathI AkavAnI che; ane bIjI khAju, utpanna karavAmAM AvelA mAlanAM tathA karavAmAM AvelA kAmakAjanAM prajJA-sauMdaya-ane-satya-rUpI mUlyeA dvArA AMkavAnI che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majUrIne aNagamo 105 ahIM paNa huM pharI bhAra mUkavA mAguM chuM ke, samAjanA sahakAramUlaka kAmamAM majUrInA samayamAM karAtA kAmakAjano, tema ja kurasadanA samayamAM karAtA kAmakAjano paNa samAveza thAya che. te baMne prakArone chaTA pADavAnI ApaNI cAlu rItane lIdhe, ApaNe atyAranA sAmAjika jIvananA keTalAka hInamAM hIna aMze astitvamAM AvyA che. samAjanuM kAma e evI vastu nathI ke je sAMjanA pAMca vAgye aTakI jatuM hoya ane pAchuM bIje divase savAre ATha vAgye zarU thatuM heya. rajA ke tahevArane divase te mulatavAI rahetuM nathI. tenuM kAmakAja te satata cAlyA kare che. UlaTuM, jyAre dukAnonAM bAraNAM baMdha thAya che, ane kArakhAnAMnA daravAjAone tALAM vasAya che, tyAre tenI nADIomAM je jIvana dhabakatuM hoya che, tathA bhAvanI dRSTie temAM je agatyanA muddAo saMDovAyelA hoya che, te te divasanA bIjA koI bhAgamAM dekhAtAM nathI. atyAre mArI sAme paDelI eka jAherakhabaramAM "sahakArI paddhatithI rajA ke tahevAra bhogavavA mATenA maMDaLa" nuM nAma che. e nAma mane bhAre rahasyapUrNa lAge che. ema paNa bane ke, manuSyanA paraspara sahakAranuM rahasya divasanA phurasadanA bhAgamAM ja ApaNane prApta thAya. kAmakAjanA kSetramAM asAmAjika vartaNukane pAra hoto nathI, paraMtu kurasadanA kSetramAM to te tene paNa TapI jAya che. potAnAM "sukha" mANatI vakhate ja mANase ekabIjAne sauthI kAramuM nukasAna kare che, ane jagatane "duHkha thI bharI kADhe che. eTale sahakArI paddhatithI rajA ke tahevAre bhegavavA mATenuM maMDaLa" e rAmarAjyanuM sArAmAM sAruM varNana che. AsurI rAjyamAM dareka jaNa potAnI rajA pitAne paDezIne bhege bhegave che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI vanaphaLA A kalpanAne huM nArgArakatAnI audyogika kalpanA kahuM chuM. zarUAtanI prAthamika dazAnA samAjone viSe paNa te tAttvika rIte lAgu paDe che ja. paraMtu AjanA jevA bhAre yatrodyogI sa MgaThanavALA jamAnAne te te acUka khaMdhaesatI che. 106 paraMtu nAgarikatAnI tAlIma upara bahAra paDatAM AjanAM thAkakha dha pustakAmAM teA kaMI judI ja kalpanA vyApatI lAge che. te pustakAmAM nAgarika jANe mUlataH eka rAjakIya vyakti ja hoya, ema tene lekhavAmAM AvyA hoya che; eTale tenAM adhAM kanyAnI iti mata ApavAmAM athavA mata meLavavAmAM AvI rahe che; ane samAjanuM kAmakAja karanAra kAmadAra ke sevaka tarIkenI tathA jene mATe kAmakAja karavAmAM Ave che evA sevya tarIkenI tenI kalpanA kAM teA khAcare pADI devAmAM ke visArI devAmAM Ave che. AjanI kalpanA pramANe, nAgarikatAnI tAlImane uddeza tene evuM jJAna ApavAne hAya che ke, jethI vakhata Avye te peAtAne mata buddhipUrvaka noMdhAve, athavA matadAra tarIke potAnAM rAjakIya DahApaNathI adA kare. nAgarikane ApaNe kAyadAo ghaDavAmAM madada karanAra, ane je kAyadAo ghaDavAmAM teNe madada karI che te kAyadAne amala karanAra rAjakIya manuSya ja gaNIe, te tenI tAlImanA pAyAmAM rAjanItizAstra ane tenAM AnuSaMgika evA azAstra ane itihAsazAstranuM jJAna ja Ave. keLavaNInI sIDIe upara sudhI AvelA ghaNAkharA 'kAmadAro' e jAtanI ja keLavaNI zodhatA hoya che, ane temanI mAgaNIo pUrI pADavAnuM kAma laIne beThelAM vidyAlaye ane vidyApIThe paNa temane e keLavaNI ja kharAkhara pUrI pADatAM byA hAya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majUrInA aNagama 107 nAgarikanI keLavaNImAM e jAtanI keLavaNInI kiMmata huM haragija utArI pADavA nathI icchatAM. kAraNa ke mArI ji MdagInAM ghaNAM varSoM e jAtanA viSayAnA abhyAsamAM ja meM gALyAM che, tathA mArA nAgarikama emAM tenA pracAra karavAne pazu meM prayatna karyAM che. paraMtu mAre ahIM kahetA javuM joI e ke, e viSayAnu uparacoTiyuM jJAna ~ ane mATA bhAganA leAkeAne evuM jJAna meLavavA jeTaleA ja vakhata hoya che jarAya jJAna na hoya tenA karatAM vadhu bhrAmaka thaI paDe che. - paraMtu game teTalA vistArathI tathA pUrepUrI ApelI rAjakIya keLavaNI sArA nAgarikanA abhyAsakrama mATe pratI che, evA nirNaya ApaNe tAravIe, tyAra pahelAM eka e muddAe lakSamAM levA jevA che. prathama teA, nArgAraka potAnA mata buddhipUrvaka Ape e, ane emAM samAtuM badhuM sAdhavAthI paNa te ApaNe bhAgye ja kAMi sAdhIe chIe; sivAya ke, vastutAe mata ApavAne yeAgya evuM kaiMka ApaNe tenI AgaLa rajU karyuM hoya. khIjA zabdomAM kahIe te, dareka prauDha nAgarika badhAMnuM sAmAnya hita ghaDavAmAM potAnA bhAga bhajavI zake te mATe tene ApaNe matAdhikAra ApIe tenI sAthe, te sAmAnya hita paNa evA UMcA prakAranuM hovuM joIe ke jethI tene ghaDavAmAM madada karavAthI tenA manamAM eveA khyAla utpanna thAya ke, pAte eka khAsa agatyanuM kAma karI rahyo che. dAkhalA tarIke, e sAmAnya hita evI jAtanuM hoya ke jethI tene 'mUkha mANusanA svarga 'nuM ja nAma ApI zakAya, ke tenI kalpanA evI jAtanI hoya ke jene dhRtAnu maMDaLa ja svIkArI zake, -- te tene ghaDavAmAM bhAga levA e vastune bhAgyeja keAI mATA adhikAra prApta thaye ema kahI zakAya. tethI karIne matAdhikArane . Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 sarvodayanI jIvanakaLA 'vistAra'e paNa khIjA naryAM - upara uparanI - vistAre 'nI jema mAtra sthaLane lagatI ghaTanA che; ane jyAM sudhI tenI sAthe sAthe sAmAnya hitanI kalpanA paNa UMcI na Ave, tyAM sudhI tene 'pragatimAM AgaLa eka Dagalu' kahI zakAya nahI. sAmAnya hitanI kalpanA U McI lAvavA tarapha ja matAdhikAranAM mAjA vaLe, te alabatta, te eka keLavaNInI ja kriyA thAya. paraMtu tene mATe teA rAjanItizAstra ke athazAstranA jJAnanI ' parivRti 'rUpe, athavA kaheA ke 'sudhAraNA rUpe khIjI ja jAtanI keLavaNInI jarUra che. tenA uddeza nAgarikAne peAtAnA matAdhikAranA buddhipUrvaka upayoga karavAnuM zIkhavavAne ja nahI hoya; paraMtu mata ApavAne mATe kharekhara ceAgya evI dizAemAM badhu kAmakAja zI rIte vALavuM, e zIkhavavAnA haze. je prajAtaMtra mAtra matAdhikArane vistAra karavAmAM ja pragati karatuM jAya che, paraMtu je vastuo mATe mata ApavAnA che te vastunAM mUlya vadhAravAnI khAkhatamAM pragati karatuM nathI, tene sAcA arthamAM pratimAna na kahI zakAya. UlaTu, jyAM mAtra matAdhikAranA ja vistAra thatA jAya che, paraMtu sAthe sAthe sAcAM mUlyAnu dheAraNa Utaratu jAya che, tyAM adheAti tarapha ja prayANa thai rahyuM che, ema cAsa bhAkhI zakAya. atyAranI cAlu DhabanI leAkazAhIe A jatanA pAtA paranA jokhama pratye jAgrata che ke kema, e kahevuM zakA bhareluM che. nAgarikane mukhyatve rAjakIya vyakti gaNavAnI kalpanAe, tathA te kalpanAmAMthI ApeAApa niSpanna thatI tathA rAjakAraNa ane azAstra upara ja kendrita thatI tenI keLavaNIe e jokhamane chAI dIdhuM che. peAtAneA mata buddhipRka ApavAnI tathA tema karavA khIjAene samajAvavAnI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - majUrIne aNagame 109 nAgarikanI pharaja che, enI huM nA nathI pADate; tema ja te badhA mATe tene keLavavuM joIe e paNa ughADuM che. paraMtu e badhI tenI rAjakIya pharajonI pAchaLa, tenI eka audyogika pharaja paNa rahelI che. te pharaja eTale te pite je koI pAyarIe hoya, te pAyarIe potAnA kaLAkauzalyanI uttamatA dAkhavIne, vAstavika mUlya utpanna karavAmAM tema ja ghaDavAmAM pitAno phALo Ape che. kema ke, je sAmAnya hita mATe teNe mata ApavAne che, tenA sAra ane tasvarUpa te mUlyo che. kAmadAra tarIke, te kAMte uttama nAgarikonI haroLamAM AvatuM hoya ke pachI adhama nAgarikonI. je kAmadAra tarIke te pAcho paDato hoya, to matadAra tarIke tenI kazI kiMmata nathI. dareka nAgarika mukhyatve - ane A Adhunika jagatamAM to vizeSa karIne - eka audyogika vyakti che, athaoNt kAmadAra che. kAma karanAra tarIke tene keTalIka audyogika pharajo che, ane bIjAo jene mATe kAma kare che evI vyakti tarIke tene keTalAka audyogika haka paNa che. rAjakIya vyakti tarIke tenuM mahattva e bIna upara ja avalaMbeluM che. udyoganI bAbatamAM dAkhavelA durguNene badale rAjakIya bAbatamAM dAkhavelA guNethI vALI zakAya nahIM. UlaTuM, rAjakIya guNe ekalAne ja bahu gA gA karavAthI, pelI audyogika duguNatA DhaMkAtI jAya che. prajAtaMtrane jagatamAM surakSita karavAnA prayatnane avarodhanArA badhA bhramamAM sauthI vadhu nukasAnakAraka bhrama e mAnyatAmAM raheluM che ke, rojanA kAmakAjamAM dAkhala thayelI nirmAlyatAthI nAza pAmelAM mUlyone badale ApaNe mata ApavAmAM dAkhavelA DahApaNathI vALI zakIzuM. jANe ke enAthI ja ApaNe nAgarika uddhAra thaI javAno hoya tema, rAjakAraNa ane arthazAstrane lagatI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA nAgarikanI keLavaNI upara ja bhAra mUkavAnI AjanI paddhatie, e bhramane eThA karavAne chaMdale dRDha karavAmAM sArI peThe madada karI che. 110 paraMtu ApaNe je nAgarikane mukhyatve audyogika vyakti gaNIe, arthAt kAmadAra gaNIe, ane tenA rAjakIya mahattvane gauNusthAna ApIe, teA pachI prazna e thAya che ke, nAgarika tarIkenA tenA sadguNe vikasAvavA mATe ane durguNA dUra karavA mATe kayA prakAranI keLavaNI vadhu upayAgI kahI zakAya? audyogika vyaktine abhyAsakrama ApaNe kayA muddAo upara racavA joI e ? e praznane javAba huM pote AnAkAnI vinA e ApuM ke, e keLavaNInA pAyA -- arthAt bauddhika pAye --'majUrI' - nA rahasya viSenI sAcI samaja upara na khAvA joi e. majUrIne badhAM Arthika mUlyAnA mULarUpa gaNIne ja aTakavuM joIe nahI. eTalAthI ja aTakI jaI ne AjanuM arthazAstra bhayaMkara AkRtAnA kAraNarUpa banI gayuM che. majUrI teA jIvananAM badhAM zreyAnA mULarUpa che; manuSyanI rAha joIne beThelAM badhAM AdhyAtmika mUlyAnA sAmrAjyamAM dAkhala thavAneA te sAva trika paravAnA che; e jAtanuM majUrInuM mAnava rahasya tathA kadAca tenuM divya ke IzvarI rahasya samajavuM, e kadAca AjanA audyogika jamAnAnI khAsa AvazyakatA che. ane audyogika manuSyanI keLavaNI paNa te dizAmAM ja jorathI vaLavI joI e. paraMtu majUrInI A jAtanI philasUphIne anurUpa evI phurasadanI philasUphI paNu hovI joI e. eka vakhata majUrInuM sAcuM svarUpa spaSTatAthI samajAI jAya, tA khIje ja pagale e niNya upara AvavuM paDe ke, phurasada paNa uttama rIte kAmakAja karavAnI bIjI athavA vadhu sArI takarUpa ja che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majUrIne aNagame 111 phurasadano pradhAna sUra kuzaLatA ja hovuM joIe ane te daramyAna uttamatA ja siddha karavAmAM AvatI hovI joIe; bhale pachI tene kAmakAjano samaya kahe ke ramata-gamatane kaho. Ama majUrI tema ja kurasada baMnene eka sAthe samAvatA eka ja siddhAMta dvArA te baMnenI ekatAnA mahAdazananI paNa audyogika jamAne rAha joI rahyA che. A siddhAMtanI aMdara rahIne, nAgarikanI keLavaNInuM ghaDatara thavuM joIe. e siddhAMta sAmAnya keLavaNIne paNa lAgu karavAmAM Ave, to eka bAju tenI niSedhAtmaka asara e thaze ke, je paddhatiothI mAtra vaMdhya jJAna ja nIpajatuM haze, arthAt evuM jJAna ke jene vidyAthI sAmAjika dRSTie upagI tathA aMgata dRSTie AnaMdadAyaka evA keI kAmamAM laI zakatA na hovAthI jaladI bhUlI jAya che, athavA jaladI tucchakAratAM zIkhe che, tevuM vadhya jJAna ApatI paddhatione dhIre dhIre aMta Avato jaze; ane bIjI bAju tenI racanAtmaka asara e thaze ke, mANasamAM rahelI zaktione prayatnapUrvaka zodhI kADhIne temane zarIra ane manane lagatI tamAma kaLAo ane hunnara dvArA khIlavavAno prayatna karavAmAM Avaze. alabatta, te hunnara-kaLAo evAM haze ke je mAnava jIvananA rahasya ane mUlyamAM vAstavika vadhAre karatAM haze; tathA temanuM anuzIlana karanAra darekane evI pratIti arpatAM haze ke te pote vaiyaktika rIte jagatane upayogI che. e prakAranI pratIti na hovI e jIvananuM moTAmAM moTuM duHkha che. A jAtanI keLavaNI mAnava jJAnanI maryAdA saMkucita karavAne badale tene vistAra karaze tene vadhu UMDuM banAvaze, tathA saMskRtinuM dhoraNa nIcuM karavAne badale tene kalapanAmAM paNa na hoya teTalI UMcAIe pahoM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sarvodayanI jIvanakaLA cADaze; ane dareka vijJAna tathA tenA AnuSaMgika hunnarane bhAre preraNA Apaze. AjanA jathAbaMdha yAMtrika utpattinA jamAnA heThaLa vastutAe cAlatI majUrI sAthe majUrInI A philasUphIne sarakhAvavAmAM Ave, to tenI kara ThekaDI thAya, e vastusthitithI huM pUrepUrI mAhitagAra chuM. ema te, "mANasa vastutAe eka umadA prANI che," e siddhAMtane jyAre kaI paNa mANasanAM rojanAM kAryo sAthe sarakhAvavAmAM Ave, tyAre paNa thAya. Aje kArakhAnAmAM cAlatI saLaMga kriyAmAM amuka jagAe goThavAyela majUra pitAnA maMtra upara Ubhe rahIne ke jarUra paDe tyAre potAno hAtha vAparIne eka ja prakAranuM je kAI kAma karyA kare che, te ja je majUrIne artha thato hoya, to huM ja sauthI prathama kabUla karIza ke, bAIbalanA utpatti prakaraNathI mAMDIne "lebara-lIDara'nA chellA aMka sudhI majUrI upara je zApa varasAvavAmAM AvyA che, te yathocita ja che. te AkhAbolA chApAmAM eka lekhaka lakhe cheH "meTA bhAganAM strIpuruSone majUrI pratye naryo dhikkAra ja hoya che; ane tethI, je taka maLe to aMgamahenatavALI majUrI pAsethI leganI peThe teo dUra bhAgavA mAge che, e bInA tarapha ApaNAmAMnA koIe durlakSa na karavuM joIe. rAjadvArI AgevAno, devaLonA pAdarIo ke bIjAo haMmezAM je kahyA kare che ke, "majUrI e to divya vastu che," e naryuM jUThANuM che. Izvare ane kudarate mANasane mAthuM eTalA mATe ApyuM che ke, te potAnA jIvanane saheluM banAvI zake, ane pitAnI duniyAI musApharInA samayane mUMjhavaNa ane agavaDonA samayane badale zAMta ane sukhanA samayamAM palaTAvI nAkhe." Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majUrIne aNagame mi. banDa raselane paNa e ja mata che. mAnavatAnI daSTie yAMtrika majUrI pratyenA temanA dhikkArane, amIra-umarAva varganA lokonA majUrI pratyenA aNagamAthI bhAgye ja judo pADI zakAya tema che. je majUrI AjanA yaMtrodyogI samAjanA jIvananI jarUriyAto pUrI pADe che, tene mATe te "gaddhAvaitaruM? e sivAya bIjuM kazuM ja sAruM nAma zodhI zakyA nathI. te lakhe che, "AjanA yaMtrodyogI samAjamAM mANasane bhAge je kAma karavAnuM Ave che, te kAma karavAno bhAgye ja koIne umaLako thAya. dareka jaNa pagAra mATe ja kAma karato hoya che; te kAma tene gamatuM hoya che te mATe haragija nahIM. ane je yAtrika udyoge ja kAyama rahevAnA heya, to jarUrI kAmakAjane mATe bhAga AnaMdamaya karI zakavAnI ApaNe AzA rAkhavI e phegaTa che. bahumAM bahu to ApaNe tenuM pramANa ghaTADI zakIe; ane e pramANa ghaNuM ja ghaTADI zakAya tema che, e vAtamAM kazI zaMkA nathI. jIvananI jarUriyAta utpanna karavAne Avazyaka hoya teTalI ochAmAM e chI hade yAMtrika majUrInA kalAke ghaTADI nAkhavA, ane bAkInA kalAkane kaI paNa prakAranA aMkuza vinAnA karI mUkavA, e ja ApaNuM dhyeya hovuM joIe. mANasono moTo bhAga rojanA cAra kalAka jeTaluM gadhdhAvaitaruM kAMI khAsa nukasAna vinA sahana karI zake; ane kadAca cAra ja kalAkanuM kAma karavAnI badhAne jarUra paNa raheze." eTale ke, mi. barTAnDa rasela je jAtane samAjavAda" upadeze che, tenI heThaLa teTalA kalAkanuM gadhdhAvitaruM karavAnI dareka mANasane jarUra raheze. ' arthAt mi. raselanA nusakhAmAM rojanuM cAra kalAkanuM gaddhAvaitaruM ane bAkInA vIsa kalAkanI niraMkuzatA che. cAra kalAkanA gadhdhAvaitarAnI bAbatamAM te huM mi. raselathI paNa sa-8 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sarvodayanI jIvanakaLA AgaLa jaIne ema sUcavuM ke, "ApaNuM dhyeya te gadhdhA vaitarAne samaya zUnya jeTalo karI nAkhavAnuM hovuM joIe. ane kadAca ApaNe pharajiyAta ja evuM dhyeya rAkhavuM paDaze. kAraNa ke, mANasanA moTA bhAgane 24 kalAkamAMthI 20 kalAka temanI vRttio ane vAsanAone anusaravA kaI paNa prakAranA aMkuza vinA soMpI devA, eno artha e thaze ke, te samayane aMte teo evA te satvahIna, bhraSTa, gamAra, jaMgalI, lotha jevA ke mUDha banI gayA haze, [ ane je teo judI jAtanA mANaso haze te evA te vicakSaNa, unnata, ane svataMtra manuSyane ISTa evA padArthonA upAsaka banI gayA haze,] ke teo cAra kalAkanuM gaddhAvaitaruM paNa karavAnI hAtha ghasIne nA pADaze; tathA pitAnI zakti ke paisA (je teonI pAse bAkI rahyAM haze to potAne badale bIjA keIne e tiraskAra bhareluM kAma karavA mekalavAmAM kharcAze. kAraNa ke, cAra kalAkanuM gaddhAvaitaruM ane 20 kalAkanI niraM. kuzatA e bene sadaMtara alaga rAkhI zakAya ke kema te viSe mane zaMkA che. te baMne eka bIjA upara aneka prakAre asara karaze. tAlImabaddha thaIne yaMtra upara kAma karavAnA cAra kalAkomAM dAkhavavAnI zista ane kAryakuzaLatAne mAjamAM Ave tema vartavAnA vIsa kalAke kyAMya urADI mUkaze. ane bIjI bAju, gALo bhAMDatAM, bhAMDatAM [ane "lebara lIDara"nI bhASAmAM kahIe to] dhikkAra ApatAM ApatAM, ke najIkamAM najIka AvelA pIThAnuM raTaNa karatAM karatAM, tema ja bIjI paNa svAbhAvika vRttio, ane vAsanAo tRpta karavAnI kalpanAo karatAM karatAM, yaMtra upara gALelA gaddhAvaitarAnA cAra kalAkane aMte, nA-mananuM kAma baLAtkAra karI cheTelA te lakone mijAja e te nahIM ja rahyo hoya ke jethI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majUrIne aNagame 115 teo pachInA kurasadanA samayane phAyadAkAraka rIte upaga karavAne prerAya. uparAMta e vIsa kalAkano samaya badhA loke kaI paNa vastu bhegavavAmAM ke kaI paNa prakAranuM kAma bIjA pAse levAmAM na gALe evI vyavasthA paNa karavI paDaze. jema ke, temaNe moTaragADIo ke gheDAgADImAM besIne pharavA nIkaLI pavuM na joIe, ke sigAreTa paNa pIvI na joIe. nahIM to A vIsa kalAka niraMkuza rIte meja karavA nIkaLI paDelAe pitAnI marajI mujaba moja karI zake tevAM sAdhano temane pUrAM pADavA keI ke te cAra kalAka karatAM vadhAre kAma karavuM ja paDaze. polIsane e badhA avara-javara sabhALavAmAM ke temane tophAne caDI mArAmArI karatA aTakAvavAmAM je mahenata paDe, e vAta to javA ja daIe. uparAMta, visa kalAkanA samayane cheka ja "niraMkuza' choDavAnuM hoya, to pachI A badhAmAMthI kazAnI ja vyavasthA zI rIte karavI, e samajavuM muzkela che. A cakarAve mi. raselanA lakSa bahAra rahI gaye lAge che. ane vastutAe paNa sAmAnya rIte sthaLabhAvanAthI vicAra karanArAonI apUrNatAo mi. raselamAM A jagAe khAsa dekhAI Ave che. dareka jaNa jANe ja che ke, te pahelA naMbaranA sthaLa-bhAvanAthI vicAra karanArA [ gaNitazAstrI] che. samAjanA divasanA temaNe, cAra kalAkanuM gaddhAvaitaruM ane vIsa kalAkanI phurasada, evA je be bhAge pADyA che, temane temaNe te sthaLa upara paDelA bhAge, ja gaNI lIdhA che. paraMtu vastuvAe e be bhAge kALamAM paDe che, ane cokkasa bhASA vAparIe to, te be bhAge paDatA ja nathI. kAraNa ke, vIsa kalAkavALe hisso paNa cAra kalAkanA samayagALA hissA sAthe saLaga joDAyelo ja che; tethI eka hissA daramyAna dAkhavelA sadUguNe ke Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sarvodayanI jIvanakaLa durguNo bIjA hissAnA saguNe ke durguNa upara asara kare ja che. cAra kalAka kAmakAja karI, bAkInA vIsa kalAka majamAM Ave tema gALanAra samAja kevI vastu banI rahe, e vicAravAnuM to huM te leke upara ja chaDuM chuM ke jeonuM mana e vastu vicArI zake tema che. huM pote te te vastu vicArI zakato nathI. kALa-bhAvanAthI ja vicAra karavAnI AvazyakatAnuM je kaI sthAna hoya, te te A ja che. e divasa kadApi Ave ke jyAre mAlanI jathAbaMdha utpatti tathA yAtrika majUrI mATenA kalAko eTalA badhA ochA thaI jAya, ke jethI badhI kakSAnA majUronA phurasadanA kalAko vadhI jAya, te enI asara acUka e thaze ke, samAjavyavasthAnuM mukhya kAma atyAre che tenA karatAM badalAIne judI ja jAtanuM banI jaze. arthAt, tyAre nAgarikone maLatI puSkaLa phurasadanI vyavasthA karavAnuM ja kAma mukhya banI jaze. atyAre paNa badhA vargone maLato phurasadane samaya vadhIne eTalI hade pahoMcyuM che ke, te samayanuM zuM karavuM ane te kalAko kevI rIte gALavA joIe, e prazna rAjapuruSa ane keLavaNIkArene mATe bhAre agatyane banI gaye che. vakhata jAya che tema tema nAgarikone samudAya temanI kurasadano samaya je rIte gALe che, te samaya daramyAna je mejamajAo temane AkarSe che, ke te samaya daramyAna teo je jAtanI ramatagamata mAge che, athavA je kImatI padArtho bhogavI nAkhe che, tenA vaDe ja AkhI saMskRtinuM svarUpa vadhu ne vadhu niyata thatuM jAya che. keTalAya vepAranI caDatI ke paDatI, je kAmakAja karavAmAM Ave che te kAmakAjanI jAta, je Arthika ke bIjI paristhiti heThaLa te badhuM kAmakAja karavAmAM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurasadane upaga 117 Ave che te paristhiti, tathA te kAmakAjanI keLavaNInI daSTie sArI narasI kiMmata, vagere vastuo paNa tenA vaDe ja vadhu ne vadhu niyata thatI jAya che. Aje to moTA bhAganA udyoge phurasadanA samayanI mAgaNIo pUrI karavAne joItI vastuo utpanna karavAne kAme ja lAgI gayA che. ane varase varase temAM vadhAro ja thato jAya che. phurasadanA samayane upayoga kevI rIte kare joIe, te bAbatamAM bina- keLavAyelA lekone, temanA kAmakAjanI veTha UtarI ke tarata temanI vRttio ane vAsanAone vaza mUkI devA, e to teo je kAMI kAmakAja karatA hoya, tenA mUlya upara paNa bhAre nukasAnakAraka asara notaravA barAbara che. - 10 phurasadano upayoga ApaNI AjubAju je kAMI sAmAjika patana dekhAya che, teno ghaNo bhAga phurasadano gya upaga karatAM na AvaDavAnuM sIdhuM ke ADakataruM pariNAma che. niraMkuza kurasadavALA tathA khIsAmAM paisAvALA lAkho lokone te paisAnuM ke kurasadanuM zuM karavuM te viSe kaze vicAyukta khyAla na hovAne lIdhe, cAlAka loko pitAne vepAra vadhAravAnA sAdhanarUpe lokomAM navI navI vastuonI IcchA UbhI karavAnI kaLA khIlave che; ane temAMthI zArIrika, bauddhika ne naitika aniSTonI mATI pheja UbhI thAya che. kAMIka navA sarjana mATe avakAza ApavAnA arthamAM phurasadanA kalAko jarUra 'niraMkuza' hevA joIe; ane e arthamAM te kAmakAjanA kalAko paNa niraMkuza hovA joIe. paraMtu "niraMkuza'ne artha jo e Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA thato hoya che, te samaya daramyAna koI paNa kAyadAno amala ja rahevAno na hoya, ke buddhinA aMkuzo paNa rada thavAnA hoya, tema ja DahApaNa ane gAMDapaNa vacceno bheda bhUMsAI javAno hoya, to to e jAtanI "niraMkuza phurasadathI bhUtakALamAM keTalIya saMskRtio nAza pAmI che, ane ApaNI saMskRti paNa aMte e ja kAraNathI nAza pAmaze, ema ja kahevuM joIe. kurasadano upayoga karatAM AvaDavAnI keLavaNI, AjanA jamAnAnI sauthI mukhya AvazyakatA che. tethI, bAIbalamAMnA "utpatti-prakaraNa" pratye, mi. raselanI buddhimattA pratye ane lebara-lIDara'mAM lakhanArA temanA maLatayAnA zubhecchaka jhanUna pratye yAcita sanmAnavRtti rAkhavA chatAM, huM bhArapUrvaka kahevA mAguM chuM ke, majUrI viSene je kaI siddhAMta majUrI ane kurasadane ekabIjAnI sAme - ekabIjAnA virodhI tarIke rajU kare che, tathA ekane AzIrvAda ApIne bIjA upara zApa varasAve che, te mULe ja cheTe che. majUrI e zApita kAma che, ane kurasada e svargIya be-kAma che, e siddhAMtanI sAme huM e siddhAMta rajU karavA mAguM chuM ke, baMnenI aMdara kAma karavApaNuM raheluM che; tathA e rIte te baMne tataH eka hoI, temanI doravaNI ane niyaMtraNa eka ja AdarzathI thavAM joIe. A Adarza te kauzala dAkhavI uttama kAma karavAno, ke je vastune erisToTale keTalAMya saikA pahelA mANasanA sAcA kartavya tarIke gaNAvI hatI. DAhyo mANasa majUrIne badale kurasadane pasaMda karavAnuM eka ja kAraNa ApI zake ke, kurasadanA samayamAM tene uttama rIte kAma karavAnI, arthAt vadhAre sAruM kAma karavAnI taka vadhu maLe che. paraMtu kaLAkAronI bAbatamAM tathA sAmAnya rIte sAcAM mUlyonuM sarjana karanArAonI bAbatamAM bane che tema, kAmakAjanA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phurasadane upayoga 119 samayamAM ja temane vadhAre kuzaLatA dAkhavavI paDatI hoya, te tevA mANasane phurasadanA samaya karatAM kAmakAjanA samayamAM ja sauthI vadhu AnaMda maLe. majUrI e eka zApa che ke varadAna che, e vastu te tame kaI jAtanI majUrI karo cho, tathA te karavAmAM kayA hetuo ane bhAvanAo sevo che, tenA upara AdhAra rAkhe che. paraMtu dhyAnamAM lo ke, e ja niyama kurasadane paNa lAgu paDe che. jaDa-majUrI, arthAt aMgata kuzaLatA dAkhavI na paDe tevI majUrI, kharekhara zAparUpa che. tenA badalAmAM game teTaluM mahenatANuM maLatuM hoya, to paNa te majUrI karanAranAM zarIra ane mane tenAthI tavAI ja jAya che. paraMtu jaDa, arthAt kuzaLatAnA upayoga vinAnI phurasada paNa tevI ja hoya che. jaDa majUrI ane jaDa kurasada e baMne anicche Aje cArebAju phelAyelAM che. temAMthI bIjA aniSTane -jaDa kurasadane - huM pahelA karatAM vadhu vyApaka tathA vadhu pAvaradhuM gaNuM chuM. eTaluM ja nahIM, paNa tene te huM te bemAthI mULabhUta aniSTa paNa gaNavA taiyAra chuM. kAraNa ke, audyogika jagatamAM cAlatA jathAbaMdha utpattivALA dhaMdhAomAM, phurasadanA vakhatanI mANasonI mUDhatA saMteSavA mATe, arthAt phurasadavALA mUkhane - bhale pachI te garIba hoya ke tavaMgara - pitAnA jAtibhAIone trAsarUpa banavA mATe tathA potAnI jAtane jokhamarUpa banavA mATenI sAmagrI pUrI pADatA dhaMdhAo mANasane mATe sauthI vadhu adhapAta-kAraka che. kaThArAnI aMdara UbhI rahI, dArUnA pyAlA bharI ApI ApIne letha thaI gayelI hoTalavALAnI nokaraDInI majUrI, ane te kaThArA bahAra teNe ApelA dArUne cUsatA gharAkanI phurasada, e baMnene ekabIjA sAthe kAryakAraNabhAvano saMbaMdha che. e baMne kiyAonI upagitA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sarvodayanI jIvanakaLA ke nirupayogitA vacce mane kazo taphAvata dekhAto nathI. audyogika samAjataMtramAM jaDa majurI ane jaDa kurasada ekabIjAne kevAM UbhAM kare che tathA vadhAre che, tenA udAharaNa tarIke e citra huM rajU karuM chuM. phurasadanA vakhatamAM loko je ramata rame che temAM, sAmAjika dRSTie vicAra karatAM, "mUrkha banavA" jevI kharacALa eka ramata nathI; kAraNa ke, phurasadavALe cheDe mUkha hova, ene artha ja e che ke majUrIvALe cheDe gulAma hovo. jaDa majUrInI sAthe sAthe ja jeDakI bahenarUpe utpanna thatI jaDa phurasadano ekabIjA sAthe zuM saMbaMdha che, tathA phurasadanA vakhatamAM dAkhavavAmAM AvatI mUrkhatAno majUrI daramyAna karavA paDatA gaddhAvaitarA sAthe zuM saMbaMdha che, tene talasparzI abhyAsa thavAnI khAsa jarUra che. kadAca e ApaNA sAmAjika ItihAsanuM kALAmAM kANuM prakaraNa bane. kAraNa ke, arvAcIna manuSya potAnI mejamajAnI bAbatamAM jevo durbhAgI che, tevo bIjI kaI bAbatamAM nathI. paraMtu te prakaraNa jeTaluM kALuM haze teTaluM ja bodhaprada paNa haze; kAraNa ke majUrInA keyaDAMnI ghaNI viziSTatAo samajavAmAM te ApaNane madadagAra nIvaDaze. tenA vinA te badhI samAvI azakya che; ane te "keyaDAno ukela lAvavAnI je kaMcI ApaNe lAMbA vakhatathI zodhI rahyA chIe, te paNa ApaNane temAMthI ja jaDaze. alabatta, A graMthamAM eTalA moTA viSayanI AMzika tapAsa paNa hAtha dharavI zakya nathI; paraMtu, AjakAla phurasadanA vakhatane eka dhaMdhe badhA vargomAM eTalo badhe mAnIto thaI paDyo che, tathA arvAcIna samAjanI khAsiyatarUpa banI gayuM che ke, teno ullekha ahIM karato jAuM. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 phurasadane upaga e dhaMdho - jo tene dhaMdhe kahI zakAya te - "Ta dekhatA pharavAne" che. ApaNe jamAno khAsa karIne "dazyadekha" jamAne che. arthAt tene vastuo dekhyA karavAne, ke vastuo kevI dekhAya che, te jotA pharavAno bahu zokha che. jenA khissAmAM paisA hoya, te tarata cAlatI pakaDe che; ane potAnAM khissAM ke pitAnI phurasada pahoMce teTale dUra sudhI relave, moTara, ke vimAna dvArA satata musApharI karyA kare che. phurasadanA ke rajAnA divasomAM ApaNe A dazya-dekhu vyAsaMga ApaNI kAma karavAnI Teva upara vyApelI sthaLa bhAvanAthI vicAra karavAnI rItane anurUpa patirUpa ja che. ApaNI ramatagamatanI Teva upara paNa tenuM ja prAdhAnya che; kAraNa ke ramatagamatane medAne janArAono moTo bhAga "jevA janArAeno hoya che; ramavA janArAono bhAga to bahu nAno ja hiya che. pahelAMnA jamAnAmAM paNa dazya-dekhanA A vyAsaMgane abhAva to nahoto ja; paraMtu te ghaNuM ja na hato. atyAranI musApharInI sagavaDoe te vyAsaMgane atizaya uttejana ApyuM che. sinemA jevA jatA bALakathI mAMDIne phUTabolanI harIphAI jovA jatuM ToLuM, ITAlInA kalAsaMgrahamAM AvatAM amerikAvAsIonAM dhADAM, ghoDadaDa upara bhegAM thatAM TeLAM, sUryanuM grahaNa pUrepUruM dekhI zakAya tevA sthaLe javA nIkaLatA lAkho loko, ane AkhA vizvanuM "darzana' zodhavA mathatA philasUpha sudhInA ApaNe badhA ja pahelAnA jamAnAmAM kadI na hoya tevA "dazya-dekhu" rakhaDuonI jAta banI gayA chIe. pahelAMnA jamAnAmAM musAphara judA ja hetuothI potAnI vikaTa musApharIe nIkaLato te kAM to koI hunnara zIkhavA ke tenA vaDe kamANI karavA nIkaLato, yA koI dharmagurune Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varara sarvodayanI jIvALA upadeza sAMbhaLavA ke te upadeza ApavA mATe nIkaLate; athavA koI tIrthasthaLanI yAtrAe nIkaLato. Ama, te jyAM jyAM jatA, tyAM pahoMcIne arthapUrNa evuM kAMIka "sto." musApharI daramyAna paNa te jJAna bheguM karato ke potAnI pAchaLa mUkato jate; ane jyAre mULa ThekANe pAcho Avato, tyAre pahelAM karatAM vadhAre DAhyo banIne Avato. A jAtanA musApharoe ja hunnarakaLAne pracAra karyo che, jJAnane phelAve karyo che, tathA AkhA jagatane sudhAranArA dharmo upadezyA che. Aje te evA eka jaNanI jagAe daza hajAra jaNA musApharIe nIkaLe che; ane TikiTanuM tathA hoTalanuM bila cUkavI dIdhuM ane "jovAnuM joI lIdhuM, eTale temanuM kAma pUruM thAya che. temanI musApharI, temane utAre, ane temanA khAnapAna pAchaLa moTA pramANamAM eMjinanuM baLataNa, rastAne AvaradA, ane mANasanI majUrI kharacAI jAya che; paraMtu badalAmAM, je sthaLee teo jAya che, tyAMnA jIvanamAM teo DuM calaNI nANuM ane khAlI acaMbA sivAya bIjA kazAna umere nathI karatA; tathA jAte paNa da jevAM, khANuM khAvuM, havAphera kare, ane haraphara karavI-e sivAya bIjuM kazuM nathI lAbhatA. sthaLa-bhAvanAthI ja vicAra karanArA, AMkhanI ja upAsanA karatA, tathA rakhaDu banI gayelA AjanA jamAnAmAM kurasadane je artha thAya che, teno A, hajAramAMthI eka paNa ati sUcaka namUna che. "kurasada eTale vastuo joyA karavA vaDe thoDA ghaNA AnaMdamAM vakhata pUrI kare," e artha Aje, "kAMIka vastuo racavA dvArA ke karavA dvArA vakhatane sacetana kare," e jAtanA kurasadanA bIjA arthane dabAvI rahyuM che. te WWW Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurasadane upayoga 123 temAMnA bIjA arthane ja vadhAre AnaMdaprada ane anusaravA gya kahIne raju karavAno chuM. ceDA vakhata upara ApaNane cetavaNI maLI hatI, paNa .. ApaNAmAMnA ghaNA tene bhUlI gayA chIe ke --- "sAvadhAna! rakhe tamAre phurasadano samaya tamArA pADezIne trAsarUpa ane tamane potAne kaMTALArUpa thaI paDe. tamArI saMpata pahoMce teTale dUra sudhI bhale tame musApharI e jAo; paraMtu tamArI musApharIno uddeza duniyA ke mANasone jevAne" ja na hovo joIe. kAraNa ke, narI jovAnI cIja tarIke A duniyA jarAya jovA lAyaka nathI; tema ja mANasane paNa AMkhe ja jevAnA hoya, te te bhAre arasika padArtho che tame te vastuo "tarapha" nahi, paNa vastuonI aMdara" jevA mATe musApharI karajo. kaI paNa dazya jyAM sudhI mAtra dazya ja rahe che, tyAM sudhI te kazo ja AnaMda ApI zakatuM nathI. ane sthaLaphera jyAM sudhI mAtra dRzyaphera ja rahe che, tyAM sudhI tenI kazI kiMmata paNa nathI. tame jyAre koI jagAe javA mATe musApharInI yejanA ghaDavA bese, tyAre tamArI jAtane sauthI prathama ema pUchajo ke, huM tyAM jaIne zuM "ravAno" chuM? . . . je tame koI parvatanI musApharIe javAnA ho, to tenA upara caDatAM zIkhaje, ane tenA nirjana pradezamAM tamAre rasto jAte ja zodhI kADhaje. jo tame dariyAnI musApharIe javAnA che, te temAM taravAnuM zIkhaje, athavA tophAne caDelA pANI upara tamArI heDI haMkAratAM zIkhaje. eka nAnA parvata upara caDavAthI tame parvata viSe jeTaluM jANaze, teTaluM moTA meTA daza hajAra parvata jevAthI tame nathI jANI zakavAnA; tema ja dariyAmAM vIsa hAtha taravAthI tame tene viSe jeTaluM jANazo, teTaluM mahA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 sarvodaya jIvanakaLA sAgaramAM saphara karanArI moTI AgabeTanI prathama varganI kebInamAM besIne AkhI duniyAnuM cakkara mAraze tenAthI nathI jANavAnA. keI paNa videzamAM tame ochAmAM ochA che jaNane tamArA aMgata mitro kahI na zake, tyAM sudhI tame te dezane jANe che, e dAvo na karatA. jyAM tamane kAMIka rasika kAmakAja karavAnuM ane mANasa sAthe aMgata saMbaMdha prApta karavAnuM maLe, te sthaLenI ja musApharI tame vadhu pasaMda karajo. je sthaLoe jaIne tamAre kaMI karavAnuM na hoya, te sthaLanuM dazya" game tevuM hoya, te paNa tyAM javAnuM pasaMda na karaze. . . . alabatta, ArAma to tamAre khUba ja levuM joIe. paraMtu thAkyA bAda je tame tamAre pitAne ghera ja zAMtithI ArAma na laI zako, ke mAMdA paDyA bAda bIjA sthaLe karatAM te ThekANe ja jaladI sAjA na thaI zake, te tamArA gharamAM kaMIka vAkuM che ema ja kahevuM joIe . . . jyAre mAro dAktara mane kahe che ke, "tamAre ArAma levAnI jarUra che, mATe bahAragAma cAlyA jAo," tyAre te mAtra mArA "ghara"ne ja sajA pharamAvato nathI, paraMtu te gharane utpanna karanAra AkhI saMskRtine ja sajA pharamAve che. ane te vakhate ghelakamAM rahetA loko mATe mAruM hRdaya pharI nisAsA nAkhavA lAge che." | mArA eka juvAna tathA mahattvAkAMkSI mitre mArA upara thoDA samaya upara eka lAMbo patra lakhyA hatA. tenI vicArasaraNI ghaDavAmAM mAre paNa kAMIka phALe che, e huM dAve karI zakuM chuM. tenI kalpanA jarA vicitra lAge tevI che; paraMtu tene bhAva upara TAMkelA utArAne maLate ja heI temAMthI huM keTaloka bhAga nIce ApuM chuM: Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phurasadanA upayega 125 " jyAre huM pArlAmenTanI beThaka mATe umedavAra thaiza, tyAre huM ' phurasada-pakSa 'nA sabhya tarIke UbheA thaiza. atyAranA majUra-pakSanA virodhI pakSa tarIke te pakSa naveA ja sthApavAnA mArA irAdo che. paraMtu tene hetu, a Mte majUrapakSane tema ja tenA AjanA pratipakSI mUDIdAra-pakSane pAtAmAM samAvI levAnA haze. mUDIdArapakSe majUrInu rahasya samajatA nathI; ane majUrapakSa phurasadanuM rahasya samajatA nathI. kharI rIte te te ane virAdhI hAvAne badale mitro ja che. joke teo te vAta nathI jANatA. mArA pakSanA virIzrIe ne huM jaNAvIza ke, majUrIne zApita gaNI kADhIne tathA tenA pratyenA tamArA aNagamA jAhera karIne, tame sIdhA zabdomAM tema ja ADakatarI rIte phurasadane AziSa ApI che ane tene mATenA tamArA prema jAhera ryAM che. eTalu thaze pachI huM temane kahIza ke, tame je vastune cAheA che tathA jene vadhu pramANamAM meLavavAnI icchA rAkhyA karo che, e vastu (arthAt phurasada) uparathI ja tame tamArA pakSanuM nAma pADo; ane je vastune tame dhikkAro che ane je vastu ochI thatI jAya ema tame icche che, te vastu ( arthAt majUrI) uparathI tamArA pakSanuM nAma pADavAnuM cheDI do. mane lAge che ke, ahI sudhInA mArA kAryakrama tA sIdhA cAlaze. ane mUDIdArI teA badhA ja mAruM kahevuM majUra rAkhaze. ane majUrapakSavALAe paNa mAreA mukhya muddo te svIkAraze; paraMtu huM temanI sAthe kaIka dAvapeca ramuM chuM evA vahemathI, tee kadAca mArI sAthe bhaLavA tatpara nahi thAya. * 4t " paraMtu tyAra pachInuM mAruM pagaluM ane pakSavALAone camakAvanAruM thai paDaze; kAraNa ke, te dvArA huM zAnI pAchaLa maDaDyo chuM, te pragaTa thaI jaze. mAre temane samajAvavuM paDaze ke, mAre phurasada-pakSa evA leAkeA mATe nathI ja, ke jeone Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sarvodayanI jIvanakaLA kAMI kAma karavA marajI nathI athavA sarakArI dAna upara jIvavuM che; paraMtu te te evA loko mATe che ke jeone kAma karavuM pasaMda che, tathA atyAra sudhI pote je jAtanuM kAma karatA AvyA che, tenA karatAM kAMIka vadhAre sArI jAtanuM kAma karavAnI IrachA che. arthAt mAre pakSa to samagra mAnava jAti mATe che; ane khAsa karIne pitAne je iMglaMDano "kAmadAra varga kahevarAve che te bhAgane mATe che. huM kahIza ke, mukhyatve saMcA upara kAma karanArA A kAmadAronI sAcI mAgaNe Ajane majurapakSa" samaja ja nathI. temanI mAgaNI e nathI ke, amane vadhAre pagAra Ape, ane mUrakha banavA mATe vadhAre phurasada Apo." temanI mAgaNI to e che ke, "khudAne khAtara amane kaMIka sAruM kAma karavAnuM Apa." e ja mAgaNI jamAnAothI AkhI mANasajAta karyA kare che; e ja mAgaNI sArI, audyogika saMskRtinI che. kArakhAnAno majUra zuM, guMDe zuM, gunegAra zuM, vezyA zuM, ke dhanI mUkha zuM- badhA ja sAcI rIte e vastu ja mAgatA hoya che - "amane kaMIka sAruM kAma karavAnuM Apo!" eTalAthI majUrapakSavALAonA manamAMthI dAvapecane bhaya te dUra thaI gayA haze pachI huM "gaMbhIratAthI ane pUrepUrI sAnasamAja sAthe temane batAvavAno prayatna karIza ke, yAMtrika majUrInA kalAke ochA karavAthI vadhatI jatI lokonI kurasada (te vadhAravAno mAre pakSa IMtejArIpUrvaka prayatna karaze) e te lokonI kuzaLatA vikasAvavA mATenI takarUpa cheH DAhyA rAjakIya netAo ane keLavaNIkAre tenI lAMbA kALathI rAha jetA hatA. khIlavyA vinAnI paDatara paDI rahelI rASTrIya sAdhanasaMpattiomAM te sauthI moTI che. huM to ema paNa kahyuM ke, e te atyAra sudhI khovAI gayele mAnavajAtinA "sukhano" Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurasadane upayoga 127 mArga che. ApaNI saMskRtie tene zodhI kADha ja chaTake; nahIM te tene nAza ja nirmAye che. e ja vastu, "aMgata rIte AnaMdaparNa, ane sAmAjika dRSTie upayogI" jIvana jIvavAnuM ekamAtra cekasa sAdhana che. e ja vastu "yaMtrodyogI manuSyanI mukti che, ane umadA kAryonA yuganuM prabhAta che. eka vAra sthiticusta mUDIpakSa ane majUrapakSa A siddhAMte daDhapaNe svIkArIne majUrI upara zApa varasAvavAnuM choDI deze, ane e rIte mAre "kurasadapakSa" barAbara sthapAI jaze, eTale mAruM pachInuM pagaluM "eka bila' rajU karavAnuM haze. te bilanuM nAma "loke potAnI phurasadanA samayane DAhyo upaga kare te mATe temane keLavaNI ApavA bAbatanuM bila" haze. ane bhaviSyanI prajA tene, "aMgrejonI muktinA bIjA dastAveja* tarIke oLakhaze, ema huM mAnuM chuM. kAraNa ke, tene uddeza dezanA garIba tema ja tavaMgara ema AkhAya samudAyane mojazekhanI cIjonA vepArIonA asahya zeSaNamAMthI bacAvavAno haze, tethI karIne te bila pasAra thayA bAda, potAnI bhUla ane nabaLAInA kAraNa sivAya koI mANasane lebhAvIne tenA paiisA tene na joItI cIja pAchaLa kharacAvI nAkhavAmAM nahi Ave tathA tenI phurasadane samaya tene potAne maravAnuM mana thAya teTalI kaMTALAbharelI rIte, ane tene paDozI trAsIne "jamane ghera javAnuM pasaMda karato thaI jAya te rIte gALavAne tene koI lebhAvI nahi zake. e mATe mArA "bila'mAM evI jogavAI haze ke, jyAM sudhI kaI che ke chokarI piote meLaveluM pustakiyA jJAna kaI paNa bAbatanI pratyakSa kuzaLatA prApta karIne paripUrNa * pahele dastAveja te rAjakIya muktinA karArarUpa "maeNgnAcArTa. juo cha prakaraNamAM AvelA e zabda upara pustakane aMte nedha. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sarvodayanI jIvanakaLA nahi kare, tyAM sudhI tene bhaNataramAMthI mukti nahi maLe. tenI zALAnI parIkSA' eTaluM tapAsavA pUratI haze ke, teNe je jJAna meLavyuM che, tenA vaDe mAnava dRSTie upayogI evuM kAMI te pharI zake tema che ke nahi. arthAt teNe koI paNa evI bAbatanI kuzaLatA prApta karI che ke nahIM, ke je tene pitAne AnaMdadAyaka ane mAnavajAtane upayogI thaI paDe tevI hoya; - bhale pachI te kuzaLatA pitAnI mAtRbhASAne samajI zakAya tevI spaSTatAthI ane zuddha uccAraNa sAthe belI batAvavA pUratI ja hoya. rAjyanI tijorImAMthI paisAnI madada meLavatI, ke rAjya taraphathI mAnya thayAno paTa meLavanArI tamAma zALAo, koleje ke yunivarsiTIoe "kuzaLatAnAM vidyAlaya banavuM paDaze. je koI te bAbatamAM pAchuM paDaze, tene maLatI madada baMdha karavAmAM Avaze, tathA tene paTa pAcho kheMcI levAmAM Avaze. A to chokarAo ane juvAniyAo paratuM thayuM. paraMtu koI paNa kuzaLatAnA upaga vinAnI jaDa majUrI karatA kamabhAgI jana-samudAya mATeya mArA bilamAM prauDhazikSaNanI cegya paddhationI jogavAI haze. te dvArA prauDhane rAjakAraNa ane arthazAstranA upaTiyA jJAnathI bhASaNa karatAM ane vyAkhyAna ApatAM ja zIkhavavAmAM nahi AvatuM hoya (jo ke te viSaye paNa pUratI mAtrAmAM zIkhavavAnA to haze ja); paraMtu je hunnara-kaLA ane tenA AnaMde te khoI beThA che, te temane, zarIra ane manane lagatI vividha kaLAo ane hunnare zIkhavIne, pAchAM meLavI ApavAmAM Avaze. tethI karIne jyAre bekArIno vakhata Ave, tyAre paNa dareka jaNa pitAnA kuTuMbanI madadathI pitAnuM dhAna pakavI zakaze, ke potAnAM kapaDAM vaNI zakaze, ke potAno sarasAmAna banAvI zakaze, ane Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phurasadane upayoga 129 e rIte e kaMTALAbharelA divasone kaI kalAka pasAra kare tene mATe muzkela nahi rahe." tyAra bAda, zekhacallInA taraMgo deDAvatI juvAnInA jesamAM, mAre yuvAna mitra potAnAM pachInAM rAjakIya parAkramonI vAta kaheto jAya che, jemAMnuM keTaluMka gaganavihAra jevuM ja che. paraMtu tenA vicitra phurasada-pakSa viSe te utkaTa banelo lAge che; ane racanAtmaka nAgarikadharmane sAco AtmA teNe la lAge che. eka khAsa agatyano siddhAMta teNe pakaDI pADyo che, emAM zaMkA nathI. te spaSTa joI zakyo che ke, audyogika saMskRtinA majUrI-vibhAgamAM kaMI paNa sudhAraNA dAkhala karavI hoya, te sAthe sAthe phurasada-vibhAgamAM paNa dAkhala karavI joIe. kAraNa ke, te bAbatamAM jyAM sudhI "vadhAre sArI sthiti" pravartAvavAmAM na Ave, tyAM sudhI pahelI bAbatamAM paNa tema karavuM azakya che; ane ekamAM pravartatI gulAmI bIjamAM pravartatI mUrkhatAmAM pratibiMbita thAya ja. mArA mitramAM vastunA hArda sudhI pahoMcavAnuM jema UMDANa che, tema bhaviSyamAM dUra sudhI najare karavAnI agamacetI paNa che. teNe joI lIdhuM che ke, mArIne kalAke ochA karavAthI tathA tenA mahenatANamAM vadhAro karavAthI phurasadanA samayamAM je vadhAre thaze, tene lIdhe evI paristhiti UbhI thaze ke saMskRtinuM bhAvI, majArInA thoDA kalAka daramyAna loko je kAMI karaze, tenA karatAM phurasadanA ghaNA kalAka daramyAna je kAMI karaze, tenA upara vadhu pramANamAM taLAI raheze. lokone phurasadanA vakhata daramyAna paNa kAma karatA rahevAnuM samajAvavAnA teNe je prayatna karyo che - joke te vata daramyAna temaNe kuzaLatA pUrvaka ane sarjanAtmaka kAma karavAnuM che --- te vastu dekhItI te kaThera tapasyAnA mArga jevI dekhAya che tathA rUpe dekhatA sa-9 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sarvodayanI jIvanakaLA pharatA AjanA jamAnAne gaLe UtaravI paNa muzkela che. paraMtu jarA UMDe UtarIne tapAsavAmAM Avaze, te mAluma paDaze ke, te te jIvavA gya jIvana jIvavAne, bIjAone madadagAra nIvaDavAne, samajadAra banavAna ane sAcA mAnavapremI thavAno mArga khullo karI de che. pachInA eka vadhAre paDatA upadezAtmaka tathA koyaDAnI bhASAvALA lAMbA phakarAmAM te kahe che, "rAma-rAjyamAM loko kAma paNa karatA nathI ke ramatagamata paNa karatA nathI, kAraNa ke teo te vaMne vastumo pasAthe kare che.' e vAkya uparathI sUcita thAya che ke, kaLAnuM svarUpa tathA bhaviSyanI audyogika saMskRtimAM tenA sthAna vize tenA vicAre bahu UMDA che. teNe majArInA "koyaDA" upara kurasadane cheDethI "hallo karavAno" tathA lokonI kuzaLatA khIlavavA dvArA tene "ukela" lAvavAne je prastAva rajU karyo che, te mane paNa maMjUra che, ane tenAM kAraNe paNa vAcako have jANe che. joke, teNe ukela" zabdane je upayoga karyo che, te tarapha huM sakhata nApasaMdagI jAhera karuM chuM. nAgarikonA badhA vargomAM upayogI hunnarene pracAra karavAthI yAMtrika majUrInI mAga ochI karavAne paNa kaMIka upAya thaI raheze; tathA atyAre daDhamULa thayelI 'jathAbaMdha utpatti" uparano bhAra paNa thoDoka haLave thaze; joke e vastune sadaMtara nAbUda thayelI IcchavAnuM kaMI kAraNa dekhAtuM nathI. alabatta, vakhata jatAM A bhAra e ja thato jaze. daramyAna, hunnara-kuzaLatA prApta karanArI eka evI peDhI UbhI thatI jaze ke jenA jIvananAM dharaNe ghaNAM badalAI gayAM haze. eka bAju, te peDhI vadhAre sArI jAtanI kArIgarI ane vastuo mAgatI thaze, ane e rIte vastuonI "jathAbaMdha utpatti"nI kuTevane sudhAratI jaze - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM audyogika svarUpa 131 kAraNa ke, e Arthika niyama che ke, je mANasa jAte kuzaLatApUrvaka kAma kare che, te bIjAo paNa tene mATe kuzaLatAthI kAma kare ema Icche che; joke AjakAla e niyama tarapha bahu ja durlakSa karavAmAM Ave che - ane bIjI bAjuthI tene lIdhe samAjanA badhA vargomAM kuzaLatA dAkhavavAnI jarUra paDe tevA kAmakAja mATe mUMgI paNa aTaLa mAga UbhI thatI jaze. kuzaLatA prApta karavA dvArA maLelA prakAzathI e peDhI spaSTa joI gaI haze ke, mANasanuM "aMtima dhyeya siddha karavAno e eka ja cokasa mArga che. A badhAM baLe ThIka ThIka kAma karatAM thaI jAya, eTale pachI jathAbaMdha yAMtrika utpattinuM aMtima bhAvI ApaNe daiva upara cheDI daIe topaNa vAdho nathI. 11 nItidharmanuM audyogika svarUpa ahIM sudhI Avela vAcaka samajI gayuM haze ke, A vyAkhyAno mAre eka mukhya hetu, nAgarikane audyogika vyakti gaNI, tenA hake ane pharajo tapAsavAne che. ema karavAmAM huM tenI rAjakIya bAjune bAtala karavA ke niSedhavA mAgatuM nathI, paraMtu sAmAnya rIte "rAjakIya" ane "audyogika daSTibiMdune je kamamAM vicAramAM Ave che, te krama huM badalavA mAguM chuM. atyAra sudhI A viSaya upara lakhanArA ghaNA lekhake nAgarikatAnI kalpanAmAM rAjakIya bAjune ja prAdhAnya ApatA AvyA che; ane audyogika bAju to rAjakIya bAjunI AsapAsa game tyAM goThavAI jaze ema mAnI laI tene temaNe paDatI ja mUkI che. tethI juduM huM ema sUcavavA mAguM chuM ke, nAgarikanA hako ane pharajonI mukhya rUparekhA, te Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 sarvodayanI jIvanakaLA ekI sAthe kAma ke sevA karanAra tathA bIjAonuM kAma ke sevA lenAra vyakti che, e jAtanI tenI hesiyata parathI nakkI thAya che - tenA rAjakIya hako ane pharaje, alabatta, temane ucita sthAne bhAre agatyanAM che; paraMtu jyAM sudhI ApaNe temane nAgarikanA odyogika dharmonA vyApaka dASTabiMduthI na tapAsIe, tyAM sudhI temanuM sAcuM svarUpa ApaNane nahi samajAya. nAgarika sauthI prathama to "audyogika vyakti" che; rAjakIya vyakti" te tyAra pachI che. ApaNI saMskRtinA bhautika tema ja AdhyAtmika bhAvIne AdhAra pradhAna aMze tenA udyogenI nItimattA ane artha zuddhi para che, ane gauNa aMze (chatAM te mahattvano to che ja,) tenA rAjakAraNa guNa upara che, ema mane spaSTa lAge che. udyoganI bAbatamAM je ApaNI saMskRti avaLe mAge caDI jAya ke sAcAM mUlya siddha karavAnuM cUke, te pachI rAjakAraNamAM te sIdhe mArge cAle e vastu ke moTA vijayarUpa nahi bane. kAraNa ke, nIrogI udyogitA nIrogI rAjakAraNane janmAvI zake; paraMtu, UlaTa-pakSe jotAM, durasta ke nIrogI rAjakAraNa kadI durasta ke nIrogI udyogane janma ApI zake ke kema, te bAbatamAM mane zaMkA che. ane huM kahuM che ke, atyAranA saMjoge jotAM, nIrogI udyoga jyA sudhI rAjakAraNane nIrogI nahi banAve, tyAM sudhI rAjakAraNa nIrogI bane te saMbhava nathI. vaiyaktika strI-puruSanI peThe AkhI saMskRtine paNa cAlu jIvatA rahevA mATe pitAnA rejanA kAmakAja dvArA "pitAnI roTI kamAvI' paDe che. e sivAya bIjA kazAthI tene jIvananirvAha thaI zake tema nathI. ane tame ke huM je kAmadhaMdhA dvArA tamArI ke mArI AjIvikA kamAIe chIe tenA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM odyogika svarUpa 133 sAcA mUlyanI, ane e kAma-dhaMdhA dvArA nirvAhita karelA jIvanane sAcA mUlyanI vacce jema ughADe tathA khUba ja AMtarika saMbaMdha hoya che, tema AkhI audyogika saMskRti paNa saravALe je sukha bhegave che, tathA je kAMI aniSTo sahana kare che, tenuM aMtima kAraNa (manuSyanA hAtha bahAranAM kAraNe bAda karatAM) tenA udyoganA sArA yA narasA paNa sAthe saMkaLAyeluM hoya che. vyaktinuM rejanuM kAmakAja je halakA prakAranuM, eka ja prakAranI jaDa punarAvRttathI bhareluM, ke bIjI koI rIte dUSita haze, te te kAmakAja dvArA te je jIvana gujAraze temAM paNa te badhAnuM pratibiMba paDavAnuM ja. ethI UlaTuM paNa teTaluM ja sAcuM che. te ja pramANe je saMskRtine pAye kuzaLatA vinAnI jaDa majUrI upara racAyeluM che, ane jeno nirvAha evI majUrI vaDe ja cAle che, tenAM te nimitte utpanna thatAM dukhe tame koI paNa prakAranA baMdhAraNIya ke krAMtikArI rAjakIya pheraphAro vaDe dUra nahi karI zake. UlaTuM, rejanA udyoganI niHsattvatA ane nirmAlyatAnI chApa tenI rAjakIya pravRttio upara paNa paDaze. AjakAla kuzaLatA vinAnI nijIva majUrI ja lAkhe mANase mATe AjIvikAnuM ekamAtra sAdhana rahyuM che. ane pariNAme teo tenA vaDe jaDa ane mUDha jIvana ja nirvAhita karI zake tema che tema ja mAlanI jathAbaMdha yAMtrika utpattie tenuM pramANa eTaluM badhuM vadhArI mUkyuM che ke, Aje te te ApaNI saMskRti mATe eka moTI Aphata samAna banI rahyuM che. tema chatAM duniyAmAM haju eTalA pramANamAM sArA kAmadAre ke prANavaMtuM kAmakAja astitvamAM che ke jethI ApaNe navuM tathA vadhu taMdurasta rAjakIya jIvana jIvI zakIe tema chIe. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 sarvodayanI jIvanakaLA te mATe sauthI prathama te ApaNe (sau dezanA) "majUra' pakSane badalI nAkhIne tene uttama kAmakAja karavAnI bhAvanAthI prerAyelA "sArA kAmadArono" pakSa banAvI devuM joIe. alabatta e vastu muzkela che, paraMtu azakya to nathI ja. samAjanA badhA vargomAM tema ja saMskAranI badhI zreNuMoe evAM lAkho strI-puruSe vidyamAna che ke jeo e pheraphAranAM prAthAmaka cine najare paDatAM ja tanamanathI te pakSamAM joDAI javA, tathA tene audyogika yugano ekamAtra pakSa banAvI devA Atura che. sau koI jANe che ke, jhADuvALAthI mAMDIne kaLAkAra sudhInA aneka dhaMdhAomAM kAma karatA A kuzaLa kAmadAro ja audyogika saMskRtinA AdhArastaMbha jevA che. teo ja samAjanA sAcA tAraNahAra che temanI AvaData, temanI kuzaLatA ane temanI vizvAsapAtratA e ja samAjanI jIvanazaktinAM, tathA atyAranI ardhagatinA aMdhArAmAMthI nIkaLI chUTavAnI ekamAtra AzAnAM mULarUpa che. ApaNuM rAjyataMtra alabatta eka amUlya mUDIrUpa che; paraMtu jyAM sudhI kuzaLa kArIgare tenuM saMcAlana nahIM kare, tema ja AkhA jagatamAM kuzaLa kArIgarIne pracAra karavAnA kAmamAM tene nahIM le, tyAM sudhI ApaNuM audyogika jamAnAne jarUra che te jAtane tene upayoga nahIM thAya. atyAre je jAtanI vastusthiti che, temAM te rAjakIya taMtranI madada vinA moTA pAyA upara samAjasudhAra thaI zake tema nathI, e sAcuM che tathA tenI huM ne paNa pADato nathI. gayA prakaraNamAM jenA lakhANamAMthI meM utArA karyA hatA, te mAro apataraMgI juvAna mitra paNa "bila rajU karavA mATe -pArlameMTanA sabhya tarIke cUMTAvAnuM ja vicAre che. enA ja matanAM bIjAM paNa aneka juvAna strI-puruSa umedavArI karavA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM audyogika svarUpa 135 bahAra paDe, evuM ApaNe IcchIe paNa kharA. uparanA vAkyamAM strIone meM jANI joIne ANI che. have thoDA vakhatamAM lAkha strIone matAdhikAra maLavAne che. temAMthI ghaNI haju jANatI nathI ke, teo kevI rIte mata Apaze ane kaI vastune mata Apaze. huM temane mArA juvAna mitranA phurasada pakSa'ne mata ApavAnuM sUcavuM chuM; kAraNa ke te pakSa dareka nAgarikane sArA kArIgara thavAnI tAlIma ApavAno IrAde rAkhe che. e vastu ja aMgata rIte AnaMdapUrNa, tathA sAmAjika daSTie upayogI evA jIvananA daDha pAyArUpa cheH bIjA zabdomAM kahIe te, kamAvA ceca ekamAtra AjIvikArUpa che. nArikatA viSenI rAjakIya kalpanAne gauNa banAvI, tenI audyogika kalapanAne prAdhAnya ApavAmAM mArI bhUla thatI na hoya, te temAMthI ghaNAM vyApaka tathA atizaya UMDAM pariNAmo nIpajavAM joIe. prathama to nAgarikatAnI kalpanA pate ja vyApaka banIne AMtararASTrIya banI jaze. e vyApakatAthI rASTrIya nAgarikatAnI vastu nAza nahIM pAme; paraMtu tenuM rUpAMtara thaI te vadhu UMDI banaze. amuka dezanA ke tamuka dezanA prajAjana tarIke nAgarikane maLatA haka ane pharajono artha, ApaNe kAmadAronA jagadravyApI saMghanA sabhya tarIke tene prApta thatA hako ane pharajonI dRSTie samajavuM paDaze. athavA vadhu cekasa bhASAmAM kahIe to, ApaNane mAluma paDaze ke, nAgarikatAnuM rASTrIya pAsuM ane AMtararASTrIya pAsuM baMne ekabIjAnA arthamAM evA pheraphAra kare che ke, te darekane artha ja badalAI jAya che. AMtararASTrIya vyApAra ane nANAMvyavahAranI khilavaNIthI AkhA jagatanA kAmadAronAM hita judAM na pADI zakAya te Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sarvodayanI jIvanakaLA rIte saMkaLAI gayAM che ane jema jema vakhata jAya che tema tema mAtra paradeza sAthenA vyApAranI khilavaNIthI ja nahIM, paNa judI judI prajAonI saMskRtionA vadhu nikaTa saMbaMdhothI te vadhu ne vadhu saMkaLAtAM jaze. atyAre ja ApaNe ApaNuM thALImAM pisAyelI vAnIo, ApaNA zarIra uparanA kapaDAM, ApaNA khissAmAMnI vastuo, ApaNAM gharanuM rAcaracIla ke ApaNA kabATamAMnAM pustako tarapha najara karIzuM, to ApaNane khAtarI thaze ke, bahu thoDA ja vakhatamAM e divasa AvI pahoMcaze - je atyAra Agamaca ja AvI pahoMcyo na hoya to - jyAre dareka "audyogika vyakti" mATe zabdazaH ema kahI zakAze ke te AkhI duniyA mATe kAma kare che ane AkhI duniyA tene mATe kAma kare che. paraMtu A jagAe arvAcIna jagatamAM pravartatI rAjakIya paristhiti ane audyogika paristhiti vacce dhyAna kheMce te visaMvAda najare paDe che. alabatta e vastu cheka ja navIna nathI, paraMtu have te teNe eka gaMbhIra paristhiti gaNI zakAya tevuM kada tathA svarUpa prApta karyA che. rAjakIya dRSTie jagata AtmaparyApta ane svataMtra evA prajAkIya ekamenuM baneluM che. te dareka ekama potAnA nAgarikonA hako ane pharajo niyata karavAnI pitAne saMpUrNa sattA hovAno dAvo kare che. paraMtu bIjI bAju, game teTalI saMrakSaNAtmaka jakAtanI dIvAle tema ja rASTrIya pUrvagraha hovA chatAM, ugahunnara ane saMskAranI dRSTie e badhA rAjakIya vibhAganuM mahatva ochuM thatuM jAya che. temanI sarahado adazya thatI jAya che, keTalIka te kyAranIya bhUMsAI gaI che. ane e rIte, dareka rASTrane gamatuM hoya ke na gamatuM hoya tema chatAM, paradezamAMthI AvatAM baLe ane hitenuM AkramaNa tene svIkAravuM paDe che. e baLo Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 nItidharmanuM audyogika svarUpa ane hitenI utpatti upara tene kazoya kAbU hoto nathI; tema ja jyAre te badhAM prajAmAM vyApavA lAge che, tyAre prajA upara thatI temanI asarane rokavAnuM kazuM sAdhana tenI pAse hetuM nathI. rAjakIya sattA dezanI sarahada AgaLa pUrI thAya che; paraMtu vastuo ane sevAo mATenI tenA prajAvarganI mAgaNIo, are, jIvananI jarUriyAto mATenI ja mAgaNIo te tenAthI pAra AkhA jagata upara vyApatI hoya che. eka prajA potAnA dezanI sarahadanI aMdara rAjakIya dRSTie svataMtra hoya, ane lekazAsana mATe saMpUrNa rIte surakSita hoya; paraMtu pitAnA rejanA anna mATe ja tene potAnI sAthe mAla tema ja sevAonI adala badala karavAnI paradezIonI marajI upara AdhAra rAkhavo paDate hoya, ane temanA upara tene pitAne kaze kAbU na hoya. Adhunika jagatanI rAjakIya ane audyogika paristhiti vacce AvI ughADI visaMgati UbhI thaI che. rAjakIya dRSTie jagata bhAgalAothI bhareluM che, paraMtu audyogika dRSTie (ane sAMskRtika dRSTie paNa) te jhapATAbaMdha eka banatuM jAya che. eno artha e thayo ke, jagadravyApI samAjamAM kAma karanAra tarIke tathA bIjAnA kAmano lAbha pAmanAra tarIke dareka nAgarikanI keTalIka agatyanI AvazyakatAo evI banI che ke, te pUrI pADavAnuM tema ja temane bahArathI thaI zakatAM nukasAnamAMthI bacAvavAnuM tenA dezanI sthAnika sarakArathI banI zake tema nathI. dAkhalA tarIke, A ghaDIe ja iMglaMDa dezanA leka sAme bekArInI bhayaMkara paristhiti AvIne UbhI rahI che tene dUra karavAnI bAkarI dezanA dareka rAjakIya pakSe bAMdhI che; paraMtu aMte te darekane samajAyuM che ke, tema karavAnuM tene mATe zakya nathI. temanI te azaktinuM kAraNa e che ke, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA 138 paradezeA sAthenA mALA vepAra upara ja nabhatA IMgleMDa dezamAM ekArI utpanna thavAnAM kAraNeA dUra dUranA evA dezamAM utpanna thayelAM che, ke jemanA upara aMgreja sarakArane kAMI ja kAbU nathI. bekArInA upAya tarIke levAmAM AvelAM pagalAM sarahada ahAra kAMI ja kAma AvatAM nathI. Adhunika jagatanA AdhArastaMbha jevI audyogika paristhiti AjanI kAI paNu sarakAranA kAbU bahAranI vAta che. uparanI vicAraNAthI e spaSTa thayuM haze ke, ' audyogika nIti'nI kalpanAneA prAraMbha bhale te zabdane atha game te thatA haiya AMtarASTrIya paristhitine kharAkhara lakSamAM rAkhIne ja thavA joI e; arthAt audyogika nItie AMtararASTrIya paribhASA svIkAravI joIe. te je 'hakA ' ke 'kajo"nI vAta kare, ke je kro ane javAbadArIe nakkI kare, temane keAI eka rASTranAM Arthika hiteA sAthe saMdha na hAveA joI e; te jagavyApI hovAM joIe. have pachI huM' je muddA carcavAneA chuM, tenI bhUmikA tarIke e vastu dhyAnamAM rAkhavAnI che. ------ Adhunika sa MskRti jo mukhyatve audyogika hoya, tA temAM sudhAro ke tenI punarracanA karavA icchanArA mATe mAtra e mAryAM khullA rahe cheH eka teA, je udyoga upara e saMskRti racAi che temAM sudhAro karavA, athavA te udyogamAtrane ja nAza karI yA tenI uparavaTa jaI tenI jagAe 'dRzyA dekhatA pharavuM,' 'ArAma lIdhA karavA,' ke 'ciMtana karavuM' enA jevI bIjI keAI pravRtti sthApita karavI. mArA potAnA mata hu' taiA prathama paddhatine ApuM. tenuM eka kAraNa teA e che ke, evI koI paNa pravRtti ke vakhata gALavAnA mArga nathI ke je peAtAnA pAyA tarIke sAmAnya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM odyogika svarUpa 139 udyogane svIkAra na hoya. paraMtu mAruM khAsa kAraNa to e che ke, udyoga ja manuSyanA svabhAvane ati anukULa hoya evI pravRtti che, khAsa karIne "dRzya dekhyA karavAnI" pravRtti - bhale pachI te kudaratanI suMdaratA nIrakhyA karavAnI hoya, kaLAkRtio nIrakhyA karavAnI hoya, ke vizvanA sAmAnya ciMtanarUpa heyate karatAM te vadhu anukULa che ja. e badhI vastuone mAnavajAtanI mukhya pravRttio rUpa kevI rIte banAvI zakAya, e ughADI muzkelI to che ja, paraMtu mane te ema paNa lAge che ke, je mANasa kudaratanI sAthe udyama karavA nathI mAgane, tenI AgaLa kudarata potAnI suMdaratA paNa pragaTa nathI karatI. tenuM rUpa jenArA tenI sAme mAtra tAkyA kare, e vastunI tene cIDa che. je leka pitAnI jAte kAMI paNa kuzaLatA prApta karavAnI mahenata nathI letA, temane mana kaLAne paNa kaMI artha raheto nathI. kudarata tema ja kaLA baMne udyoga upara ja nabhI rahyAM che; vastutAe e baMne UMcI kakSAe pahoMcelA udyoge ja che; ane temane udyogI sivAya bIjo koI mANI na zake. ane e ja vastu samagra vizva mATe paNa sAcI che. huM ema nathI mAnatuM ke, vizvanuM astitva philasUphe tenuM ciMtana karyA kare te mATe che. vizva paNa jagavyApI udyoganuM ja bIjuM nAma che; ane udyogI puruSo ja tenA ciMtanathI kaMI lAbha uThAvI zake. ApaNe ema jarUra kahI zakIe ke, "audyogika thaIne ApaNI saMskRtie kaI Aphata nathI ja vaherI lIdhI. koI paNa prANavAna saMskRti udyamInA arthamAM audyogika ja hoya. A kahevAno e artha nathI ja ke, avarajavaranI dhamAcakaDIthI bhareluM glAsago zahera ja IDananA-amarApurInA bagIcA karatAM mANasane rahevA mATe vadhAre sAruM sthAna che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 sarvodayanI jIvanakaLA jeke ApaNAM Adya mAta-pitAe je rIte prathama pApa karyuM kahevAya che, te uparathI to ema ja lAge che ke, temane tyAMnA jIvanathI kaMTALo ja AvavA lAgyo hato kAraNa ke temane tyAM khAsa kAMI kAma ja karavAnuM nahatuM. huM tamane kArakhAnAM ane jathAbaMdha utpattinA prazaMsaka banavAnuM nathI kaheta. to tamArA manamAM e vAta ThasAvavA mAguM chuM ke, A bhayaMkara vyAsa ane dhamAcakaDIthI bhareluM glAsago zahera IDananA bagIcA karatAM kyAMya vadhu sArA evA sthaLa tarapha javAnA rastA upara eka majalarUpa che. ane te uttama sthaLe pahoMcavAno rasto glAsagonA udyoganA nAzamAM nathI rahyo, paNa temanI sudhAraNAmAM rahelo che. AkhI audyogika saMskRtine e ja vAta lAgu paDe che. tenI audyogikatA te kAyama rahevI ja joIe; pachI tenuM bIjuM je kAMI karavuM hoya te karo. paraMtu e dizAmAM AgaLa vadhavA mATe ApaNI pAse audyogika nItinI cokakasa kalapanA hovI joIe. huM nathI mAnato ke Aje ApaNI pAse te che. ApaNe pAse rAjakIya nItinI kalpanA che; ane kadAca te vadhAre paDatI vikAsa pAmI che. ApaNu pAse dharmanItinI, yuddhanItinI, ane nyAyanItinI paNa ka95nA che. rAjadarabAramAM, devaLamAM, lazkaramAM naukAsainyamAM ane nyAyamaMdiramAM joItI nItinI ApaNI pAse pitapotAnA kSetramAM ati asarakAraka evI kalpanAo che. paraMtu kArakhAnA mATe joItI nItinI kalpanA ApaNI pAse nathI. audyogika nItinI je kAMI thoDIghaNI kalapanA ApaNI pAse che, te upara jaNAvelI nItiomAMthI thoDA thoDA TukaDA laIne ekaThI karelI che. te TukaDAomAM kazI ja saLaMgasUtratA nathI. udyoganI bhUmi upara UgelI na hovAthI te nIti ApaNane kaI audyogika Adarza pUro pADatI nathI, tema ja audyogika Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM odyogika svarUpa 141 bAbatomAM doravaNI ApavA mATe te apUratI che. dAkhalA tarIke, IzvaranI daza AjJAomAMthI teNe cerI, jUTha, ane lebhanA niSedha UchInA lIdhA che; e badhA niSedhAtmaka rIte upayogI hovA chatAM pUratA nathI e ughADuM che. thoDA vakhatathI IzunA giripravacanamAMthI* kaI kaI bhAga UchIno levAnA prayatna thAya che. paraMtu dhana ekaThuM karavA sAmeno niSedha mUDIdArone gaLe UtaratuM nathI, ane aprAtakArano siddhAMta kAmadAra maMDaLone ke majApakSane gaLe Utarato nathI. bahArathI upADI ANelA e badhA siddhAMto audyogika AbehavAmAM phUlIphAlI zakatA nathI. enI tulanAmAM bAkInAM bIjAM kSetroe potapotAnI naitika paribhASA sArA pramANamAM UbhI karI dIdhI che. te badhAMe pitAnI AbarUno dhvaja khaDe karI dIdhuM che, ane te anusAra vartananI paraMparAo UbhI karI dIdhI che. jema ke, yuddhanIti potAnuM sthAna choDI janAra sainikane geLIthI vIMdhI nAkhavAnuM pharamAve che; ane pitAnA dhaMdhAne eba lagADe tevuM vartana dAkhavanAra amaladArane pANIcuM pakaDAvI de che. nyAyanIti nyAyAdhIzanA AsananI niSpakSapAtatAne ane lAMca ruzvata ke bIjA bAhya dabANathI para rahI zuddha nyAya toLavAnI vastuno Agraha rAkhe che; ane vastutAe tene siddha paNa kare che. paraMtu mUDI ane majUrInA kSetramAM e badhAne maLatI tenI pitAnI evI koI ja audyogika nIti nathI. huM ema nathI kahevA mAgato ke, audyogika kSetramAM nItinuM raNa che ja nahi. ema ja heta te udyogono kyArane aMta ja AvI gayuM hatuM. paraMtu huM ema jarUra kahuM ke, audyogika kSetramAM nItinAM je koI dhAraNa che, te game tema bhegAM karelAM, cheka apUrNa, taka, ane audyogika kSetro bahAranAM kSetromAMthI UchInAM lIdhelAM che. erisToTale jema rAjanItinAM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sarvodayanI jIvanakaLA dhoraNe prayatnapUrvaka UbhAM karyA, tevuM A kSetramAM koIe karyuM nathI. eka AkhI audyogika saMskRti pitAnAM kaI paNa prakAranAM naitika dhoraNa vinAnI ja hoya, e vastu bhAre vicitra che. ApaNe aMtihAsika dRSTithI tenA upara theDI najara karI jaIe. ' rAjanItinAM dhoraNe ghaNuM lAMbA vakhatathI sthapAI gayAM che, tathA temane bhAre vistAra paNa karavAmAM AvyuM che. pachInA vakhatamAM sadhAyelA e badhA vistAranA mULa pAyA pleTe ane erisToTale nAkhyA hatA. pleToe potAnA ripablIka' graMthamAM nItizAstra ane rAjanItine pUreparo ekarUpa karI dIdhAM che. tene mate sArAmAM sAre nItimAna mANasa ane sArAmAM sAro rAjakIya AgevAna, e baMne eka ja zabdanA paryAyarUpa che. e muddA upara erisToTala jarA anizcita che. "sArApaNuM badhI ja vastuo mApavA mATe eka ja khAtarIdAyaka sAdhana che, ane Adarza rAjyamAM sArAmAM sAro nItimAna mANasa ja sArAmAM sAro rAjakIya AgevAna paNa heya; ema kahevA chatAM te kabUla kare che ke, vyavahAramAM evuM haMmeza banatuM nathI. pachInA samayamAM pleTanI majabUta asaravALI khristI dharmasaMrathA pAzcAtya duniyAnI nItibhAvanAnI mukhya saMrakSaka banI. ane jyAre kensTa TAInanA vakhatamAM rAjyataMtre khristI dharmano svIkAra karyo, tyAre te vakhatanuM nItizAstra rAjakAraNanI vaLI vadhu gherI chApavALuM banyuM. madhyayugamAM dharmataMtra ane rAjakIya taMtranI sattAnAM kSetronI maryAdA bAbata tIvra jhaghaDe upasthita thaye, ane tenA paDaghA haju paNa ApaNane saMbhaLAya che. te jhaghaDAne pariNAme nAgarikanI rAjya pratyenI pharaja ane Izvara pratyenI pharaja vacce ce bheda paDI gaye, ane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM audyogika svarUpa 143 sAmAnya nAgarikadharmanI eka vyApaka kalpanA mATenAM dvAre khullAM thayAM. paraMtu tyAra pachI paNa rAjakIya dRSTibiMdunI bolabAlA kAyama rahI; ane pachInA vakhatamAM, pleTe ane erisToTalane najarathI dura ryA vinA, homsa* rU* kenTa* hegala, ane bIjA keTalAye tenA upara AgaLa kAma cAlu rAkhyuM chevaTe TrIzkee tene parAkASThAe pahoMcADIne jarmanIne vinAzanA paMjAmAM dhakelI mUkayuM. daramyAna audyogika krAMtirUpe navuM ja prasthAna zarU thayuM. ane eka vakhata ema paNa lAgatuM hatuM ke, tenAthI navI preraNA pAmeluM arthazAstra audyogika nIti sthApita karavAmAM AgevAnI leze. robarTa ovana,* ane Izubhakta samAjavAdIoe* te dizAmAM dhyAna kheMce tevA prayatno paNa karyA. paraMtu arthazAstra cheDA ja vakhatamAM rAjakAraNa sAthe evuM aTavAI gayuM ke, te dizAmAM vadhu vikAsa sadhAya tema rahyuM nahIM, ane audyogika nIti mATenI mAga arayarudana jevI ja rahI. joke e rudana araNyamAM thayuM, to paNa tene avAja saMbhaLAyA vinA rahyo nahi. arthazAstrIo jyAre rASTrIya saMpattinA pAyA tarIke, "jenI mAga, tenuM bajAra" e niyama upadezI rahyA hatA, nItivAdIe jyAre sukha' nAmanA oLAnI ANa pokArI rahyA hatA, ane Izubhakta samAjavAdIo harIphAIvinAnA mAnavabaMdhutvanI kalpanAne binaasarakAraka rIte halAvI rahyA hatA, tyAre (iMglaMDa pUratI ja vAta karIe to) kArbAIla, raskina,* ane viliyama merIsa e traNa mANaso audyogika jamAnAnA reniMdA kAmakAjamAM kAyamI mUlya dAkhala karavA mATe vIratApUrvaka prayatna karI rahyA hatA. dareka kAmamAM AvaData, uttamatA, ane saMpUrNatA tathA te kAma Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA karanArAomAM vIratA ane anya vaphAdArI -e temanA nItizAstranA mULa guNe hatA; ane karelA kAmamAM AvaDatane abhAva, upara uparano jUThe dekhAva ane reDhiyALapaNuM, tathA kAma karanAramAM kAyaratA ane dagAbAjI, e tenAthI UlaTA evA duguNe hatA. teoe audyogaka jamAnA AgaLa e jAtanI audyogaka nIti rajU karI. e traNeno saMdeza tattvanI daSTie ekasarakhuM ja hatuM; bhale pachI amuka bAbatamAM koIno sUra UMca-nIce hoya. te traNeya kahetA ke, janmathI ja mANasa majUrI karavA sarajAye che; ane te potAnuM kAma sArI yA kharAba rIte kare tenA upara tenI unnati ke avanatina AdhAra che. uparAMta, e traNenI saMdeza ApavAnI rIta evI jhanUnabharI hatI ke, teo jANe cheka chevaTanI aNIe maraNiyA thaIne jhajhI rahyA che. teonI paribhASA dharmaguruonI nahotI ke rAjakIya netAonI paNa nahotI. temanA dezamAM dharmaguruonI svarganI vAtanI mIThAza paNa nahatI, ke rAjakIya netAonI vijaya athavA sAmrAjyanI vAtono dhamadhamATa paNa nahe; paraMtu tenI aMdara eka prakAranI evI UDI dhArmikatAnI suvAsa vyApelI hatI ke, pracalita dharmonA bhAvanAne maLatI na AvavA chatAM te cheka cheDA sudhI naitika kahI zakAya tevI hatI. chellAM ghaNAM varSothI ApaNA vaparAzamAM evA ghaNA pikAro ane zabda AvyA che, ke keTalAya lokane teo audyogika nItinI garaja sAre tevA lAge. nyAyI audyogika jIvananA tattva tarIke "badhAne samAna taka" maLavA bAbata pokAra uThAvavAmAM Ave che; ane tyAMthI AgaLa cAlI kahevAmAM Ave che ke, udyogomAM vadhAre sArI paristhiti pravartAvI joIe; mAlika ane majAra vacce mAnavatApUrNa saMbaMdha sthApita thavA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItidharmanuM audyogika svarUpa 14pa joIe; ane sauthI vadhAre te, badhAnI bhegI mahenatathI je dhana pedA thAya che, tenI nyAyI ane sarakhI vaheMcaNI thavI joIe. paraMtu A badhA pokArene hetu prazaMsApAtra hovA chatAM, meM hamaNAM upara jaNAvelA agraNIoe kapelI audyogika nItinI tulanAmAM te ghaNA adhUrA che. kAraNa ke, te AgevAnone mate to AkhI vastune mukhya muddo, kAma kaI paristhitimAM karavAmAM Ave che ke tenA badalAmAM zuM mahenatANuM maLe che, te nahote. paraMtu te vAmanane jotAne lagate hato : e kAma sAruM thayuM che ke kharAba? te kAma evuM che kharuM ke jene joIne mANaso ema kahI zake ke, AvI AvI cIjo utpanna karanAra ApaNI saMskRtinuM astitva sArthaka che"? athavA te evuM che kharuM ke jene joIne mANasa potAnA hAthanI kRti mATe magarUra thaI zake, ane IzvaranI peThe potAnI sRSTi tarapha najara karatAM potAne mahimA najare paDavAthI ema mAnI zake ke, "vAha! badhuM mane chAje tevuM ja thayuM che ? je A praznono javAba hakAramAM ApI zakAya, ane kAma pate ja niHzaMka rIte uttama Thare, te ja ane tyAra pachI ja tame "taka', "paristhiti", "saMbaMdha" ane "vaLatara" nI vAta karI zake. paNa je te praznone javAba nakAramAM Ave, ane tamAruM kAma niHzaMka halakuM Thare, (jema ke jALAvALA jevuM kapaDuM, takalAdI makAna, beTI peTaMTa" -rAmabANa davA, pAvaDara chAMTIne zobhIta karelo cahere, ke pisA phesalAvI levA karelI bIjI koI paNa chetarapiMDI) te pachI tamArI "taka', tamArI paristhiti' tamArA saMbaMdho', * bAibala (jenesIsa 1-24) mAM evo ullekha che ke, AkhI sRSTi saracha rahyA pachI Izvare tenA tarapha najara karI joI, ane tene lAgyuM ke, te bahu sArI hatI. sa-10 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA ane tamAruM "vaLatara dharamULathI ja jherI banI jAya ane kharAba" ja nIvaDe. pachI tame upara uparathI rAjakIya dRSTie game teTaluM vaiduM karavA jAo, to paNa temane sudhArI zako nahi. sArI paristhiti, "sArA saMbaMdha" vagere bAbate mULa sArI rIte karelA kAmanA pariNAmarUpa hoya che; khoTI paristhiti, khoTA saMbaMdha, vagere bAbato tethI UlaTI jAtanA kAmanA pariNAma hoya che. A rIte kapelI audyogika nItimAM, ane judI judI dhArmika pariSadanI vArSika beThakomAM udyogane "Izumaya" banAvI devAnI karAtI vAtamAM ghaNo ja phera che. A audyogika nIti te jagatanA kAmadArane ja nItinuM kendra banAve che; nahIM ke tenA cheDAone, upara-uparanAM chogAMone, bahiraMga paristhitine, ke tenA kurasadanA samayane. te to rojanA kAmakAjane ja upAsanArUpa banAvI mUke che. ane luhAra ke kheDUtanA kAmathI mAMDIne hAthIdAMtanuM kotarakAma karanArA ke dhArmika citra doranArA, ema saunA dhaMdhAone mAjasevAnuM kSetra tathA IzvarapUjAnuM dhAma banAvI mUke che. ' tiSa vagerenAM prAcIna yaMtrone eka saMgraha jotI veLA eka vakhata mane eka ati uttama "unnatAMzayaMtra" (astrolabe) batAvavAmAM AvyuM. te yaMtra banAvavAmAM bhAre kuzaLatA vAparavAmAM AvI hatI; ane kepanikasanI pahelAMnA samayamAM te sUrya ane tArAone vedha jANavA mATe upayogamAM levAtuM hatuM. tene hiMdustAnanA eka musalamAna kArIgare hajAra varSa pahelAM banAvyuM hatuM. tenI suMdara kAMsAnI thALInI AsapAsa nAjuka arabI lipimAM eka lekha kotaravAmAM AvyA hatA. tenuM bhASAMtara mane yAda che te pramANe AvuM hatuM: "A yaMtra ati mahAna paramezvaranA namra sevaka husenaalI - yaMtrazAstrI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 drIpaNuM ane gaNitazAstrI -e banAvyuM che. paramAtmAnuM nAma AkhA jagatamAM vijayI thAo!" audyogika nItinAM badhAM tattva A lekhamAM che. "yaMtrazAstrI ane gaNIvazAstrI" e zabdothI kuzaLatA ane AvaData sUcavAya che, ke jemanA upara audyogika nItine AdhAra che. ane "ati mahAna paramezvarano namra sevaka'-e zabdothI je uttamatA siddha karavAnI AkAMkSA te nIti rAkhe che, te sUcita thAya che. - jyAre e jAtane lekha AkhI audyogika saMskRtino mudrAlekha banI jAya, tyAre ja udyogane "Izumaya' karavAnI vastu kaMIka siddha thavAnA mArga upara Ave. mArI mAnyatA pramANe, pele bhale husena alI te kALanA tema ja AjanA bIjA aneka sArA lekenI peThe khare Izubhakta hato; bhale te pite e vastu na jANatA hoya. TrasTIpaNuM audyogika nItinuM mUrtimaMta svarUpa athavA avatAra kahevuM hoya, te te meM gayA vyAkhyAnamAM jene "sAro kAmadAra ke kArIgara" kahyo che, te mANasa che. tyAM meM e paNa sAbita karavAno prayatna karyo che ke, e "sArI kAmadArI" ja sArI nAgarikatAne pAye che tathA tenA sarva sadguNonuM mULa che. Ajane jamAno je kharA arthamAM audyogika hoya te te tema ja tevuM joIe, e ughADuM che. "audyogika jamAna" e jAtanA nAmano kazeya artha thato hoya, to kahevuM joIe ke, tenI caDatI ke paDatI tenA udyoga ke kAmakAjanI sArI yA narasI jAta upara ja AdhAra rAkhe che. arthAt Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sarvodayanI jIvanakaLA tenA sabhya potAnA rojanA kAmakAja daramyAna potAne mATe ke paDozIone mATe je kAMI kare che tenA sArA-narasA paNa upara AdhAra rAkhe che. kAraNa ke, teo temanAM lakhANe, vyAkhyAno ke dharmopadezamAM game tevAM savacano vAparatA hoya, paraMtu jyAM sudhI te badhAM teTalI ja sArI levaDadevaDanI vastuomAM ke arasaparasanI sevAomAM pariNata na thAya, tyAM sudhI temanI kazI kiMmata nathI. tethI, "sArA kAmadAra"nI kalpanAnA cokaThA ke pAyA upara ja sArA nAgarikanI kalpanAnuM caNatara thavuM joIe. sArI nAgarikatAno artha bIje game te thatA hoya, paraMtu tenA pAyAmAM sAro-kAmadAra-hevApaNuM hovuM ja joIe. nAgarikanI keLavaNue 9 vastu kadI bhUlavI na joIe. "rAjanItizAstra ke arthazAstra"nI mAhitInI bAbatamAM tenuM pAvaradhA paNuM game teTaluM moTuM haze, te paNa te retI upara bAMdhelA makAna jevuM ja nIvaDaze. are, tethI paNa vadhAre kharAba nIvaDaze. kAraNa ke, rAjakIya ane Arthika bAbatenI keLavaNI upara ja AdhAra rAkhatI, tathA upara jaNAvelA aDaga khaDakanA pAyA upara na racAyelI lekhanaviSayaka, vyAkhyAnaviSayaka ke upadezaviSayaka pravRttio ghaNI vAra sArA nAgarikapaNAnA AviSkArarUpa hevAne badale, kharAba nAgarikapaNAnA DhAMkaNarUpa hoya che. have sArA kAmadAra ke kArIgaranI A kalpanAnuM vizeSa spaSTIkaraNa karIe. "sAre kArIgara" e zabda uccAravAnI sAthe ja ApaNuM mana AgaLa keTalIka paricita mUrtio khaDI thaI jAya che. jema ke sAuthavelanA devaLamAM ekanA pAnanI na dekhAtI pAchaLanI bAjune paNa bahAra dekhAtI bAju jeTalI ja cokasAI ane mahenatathI ketarato madhyayugane zilpI; athavA ochI re maLavA chatAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTIpaNu 149 peAtAnuM kAma jema tema puru karavAne vicAra svapne paNa lAvyA vinA peAtAnuM kAma karyAM karate dhIrajavAna kaLAkAra; athavA jANezvarane padharAvavAnA hoya tevI kALajIthI eraDAne vALatI tathA te eraDAne ane peAtAnA kAmane ujALatI strI; athavA kaThaNa kAMsA upara pelI rekhAo ane AkRtione yaMtrazAstra ane gaNitazAstranA niyama anusAra ketarata tathA sAthe sAthe temanA sauMdaya tarapha khyAla rAkhatA, ane vizvanAM tamAma kArakhAnAMnA vaDA nirIkSaka tarIke 'ati mahAna paramezvarane ' peAtAnu kAmakAja jovA tathA pasaMda karavA AmaMtraNa ApatA pelA husena alI. AvI AvI je mUrti A ApaNI najara sAme khaDI thAya che, te badhI atha pUrNa pratIkarUpa che; tathA sAcI dizAneA nirdeza karI, ApaNA vicArene kendrita thavA mATenAM biMdue pUrAM pADanArI che. paraMtu audyogika saMskRtine 'sArA kAmadAra' eTale zuM, te nakkI karavA mATe hajI vadhAre vyApaka samaja prApta karavAnI AvazyakatA che. , mArI kalpanA pramANe, tenA ghaDataramAM traNa mULatattva ekatrita thayAM hAya che. te traNamAMnuM dareka khIjA enI aMdara vyApeluM heAya che, tathA teja pramANe khAkInAM be paNa tenI aMdara vyApelAM hoya che. te traNa tattva A cheH naitika bAjue TrasTIvanuM; vaijJAnika khAjue jAma ravAnI sArAmAM sArI rItanI gavata; ane vyAvahArika bAjue zatA. audyogika jagatamAM je kAI kAI nAkhA nAkhA dhadhAe che, te badhAmAM arthAt nANAvaTIthI mAMDIne keAlasA kheAdanAra sudhInA badhA dhaMdhAomAM jene huM sArA 'kAmadAra', gaNu, temAM e traNa tattvA hAvAM ja joIe. temAMthI chellAM be khAkhata atyAra agAu ja meM kahI dIdhuM che; A prakaraNamAM huM TrasTIpaNAnI khAkhatamAM kaMIka kahevA mAguM chuM. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakriya jIvanakaLA TrasTI eTale mArA atha pramANe evA mANasa ke jene amuka javAbadArIe soMpavAmAM AvatI vakhate khIjAone tenA upara acUka vizvAsa hAya che ke, te peAtAnuM kAma kAyadesara ajAvaze eTalu ja nahI, paraMtu peAtAne zeAbhAspada thai paDe tevI rIte khajAvaze; bhale pachI gaphalata karavA jatAM kAyadAnI dRSTie sajA thavAnA tene kAMI bhaya hAya ke na hoya. tenAthI UlaTA te dagAbAja -vizvAsaghAtI mANasa; ane sauthI kharAkha dagAbAjI teA e kahevAya ke, kAyadAnI dRSTie te peAtAnA TrasTI-dhamanuM kharAkhara pAlana karavuM, paraMtu zabdonA vitaDAmAjI bharelA arthoM karI, tattvanI dRSTie tenA bhaMga karavA. TrasTInA dharmAM kAyadAmAM game te rIte va vavAmAM AvyA hAya, paraMtu te badhA pAchaLa eka evuM bharesAnuM tattva raheluM hoya che, ke jethI evuM mAnI levAmAM Ave che ke, bahAranA koI paNa prakAranA dabANu vinA, mAtra peAtAnI mANasAInA khyAlathI te amuka rIte ja vartAze. lazkaranA e sainikA senApatinA eka ja hukamanuM pAlana karatA hoya; para Mtu temAMneA eka peAtAnI kAyaratA ughADI paDI jatAM peAtAne goLIthI urADI na devAmAM 150 Ave eTalA mATe dekhAva pUratuM ja tenuM pAlana karatA hAya; ane bIjo sainika mAnacAMda jItavA mATe pUrepUrI bahAdurIthI tenuM pAlana karatA hoya. tevI ja rIte nAgarika jIvanamAM paNa nAmanA ja TrasTI ane kharekharA TrasTImAM atizaya phera che. eka cheDe TrasTI ane khIje cheDe dagAbAja vizvAsaghAtI, A be cheDAe sArA nAgarika ane kharAba nAgirakanI e aMtima koTIe vyakta kare che. audyogika nIti racatI veLA e vastune prathama vidhAna tarIke mUkavI joIe. sAthe sAthe ahIM ja kahetA jaI e ke, bIjI paNa ghaNI agatyanI bAbatamAM audyAgika nIti lazkarI nIti sAthe Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTIpaNuM 151 maLatI Avaze. vividha udyogAne palaTaNanI judI judI TukaDIo jevA ja gaNavAmAM Avaze. te darekane potAnA dhvaja tathA peAtAnI paraMparAe haze. TrasTInI kalpanA temAM prAdhAnya bhogavaze, ane amaladAra tema ja sainikanI peThe mAlika temaja majUra baMnene te sarakhI ja lAgu paDaze. lazkaramAM tema ja udyogamAM sadguNu ane vIratAne bahu bhinna vastu nahIM gaNavAmAM AvatI hAya; mAkA vakhate nAsI javuM, kAyaratA ane ruzvatane vaza thavuM, e badhI vastue meTA gunArUpa gaNAtI haze; phuvaDapaNu tathA aghaDapaNu e paNa nAnA gunAArUpa gaNAtAM haze. ane kSetromAM zistanA niyamAnuM Azu pAlana ke keI paNa niyamanuM zAbdika pAlana karavA mAnacAMda nahIM ja apAtA hoya; tene mATe teA nAmanA TrasTI ane sAcA TrasTI, tathA mAtra dekhAva karanAra sainika ane sAcA vIra sainikanI vacce je kAraNe bheda paDe che, tevA ' kAMIka vadhArenI jarUra svIkArAtI haze. audyogika saMskRtinA TrasTI tarIke nAgarikanI pharajo nakkI karatI veLA ('hukA 'nI vAta hAla turata huM paDatI mUkuM chuM) yAda rAkhavuM paDaze ke, te jema kAma ke sevA karanAra paNa che, tema sAthe sAthe bIjAonI sevA lenAra paNa che. tenuM e evaDu svarUpa haMmezAM lakSamAM rahevu joI e. kAmadAra tarIkenI tenI pharajono sAra sAmAnya rIte e AvI rahe che ke, samAjane upayegI evA kAI paN dha dhA peAtAne mATe teNe zeAdhavA ane pachI te kAma zakaya hoya teTalI sArI rIte karavuM. tenA nAgarika-madhue tenA upara e jAtane bhAseA rAkhe che, e ughADuM che. tenI nAkarI, vepAra ke dhaMdhA game te haze, paNa temAM cheka ja halakI keATInuM kAma ke je gunArUpa gaNAtuM haze, madhyama je bahu sAdhAraNa hAvAthI nAkhuM tarI nahiM AvatuM hAya, - Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra sarvodayanI jIvanakaLA ane uttama koTinuM kAma ke je karanArane mATe bhAspada manAtuM haze - evA bheda pADavAmAM AvatA haze. tenA nAgarikabaMdhuo tenA upara e bharose rAkhatA hoya che ke, te evI uttama rIte ja kAma karaze ke je tene pitAne zabhAspada hoya, ane temane badhAne vastutAe upakAraka thaI paDe tema hoya. AnI aMdara ja pitAnuM kAma sArAmAM sArI rIte karavA mATe joItI AvaData zakya tevA badhA mArgoe prApta karI levAnI pharaja paNa AvI ja jAya che. ane bIjAonI sevA lenAra nAgarika tarIke tenI pharaja eka bAju e che ke, te pitAnA nAgarika baMdhuomAM sAruM kAma karavAnI zakti vadhAre : pitAnA phAyadAnI vAta che te mATe ja nahIM, paraMtu tethI vadhAre to eTalA mATe ke teone mATe e phAyadAkAraka che. ane bIjI bAju, je vastuo ane sevAo pUrI pADavAmAM ke utpanna karavAmAM bIjAone mUDha yAMtrika majArI karavI paDe tema hoya, te badhI mATenI pitAnI mAgaNI te niyaMtrita karI de. khAsa karIne teNe pitAnI phurasadane samaya evI rIte na gALa joIe ke jene kAraNe bIjA mANasone halakI majUrI karavI paDe. bIjAo mATe te jyAre kAma karate hoya te vakhatanI jema ja, bIjAo jyAre tene mATe kAma karatA hoya che te vakhata daramyAna paNa, arthAt tenA kurasadanA samayamAM paNa tenuM TrasTIpaNuM baMdha paDatuM nathI. A badhI pharajo evI che ke, te badhI bahAranA dabANathI tenA upara na ja lAdI zakAya. je te kadI paNa te pharajo adA karaze, to pitAnI rAjIkhuzIthI ja karaze. have tenA "haka" upara AvIe. ApaNane jaNAze. ke, tenI "pharajonuM bIjuM pAsuM varNavavAmAM tenA "hako" Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 TrasTIpaNuM AvI jAya che. kAma karanAra kAmadAra tarIke tene eve dha meLavavAne haka che ke je tene uttamatA dAkhavavAnI, ane e rIte tene pitAnA jamAnAmAM tathA pitAne sthAne upayogI banavAnI taka Apato hoya. AgaLanA vyAkhyAnamAM meM tene "kuzaLatAne haka' kahyo che. ane bIjAnI sevA lenAra vyakti tarIke tene e haka che ke, te paisA ApIne je kAMI vastu kharIde, te pUratI kALajI ane ane kuzaLatAthI banAvelI hoya; arthAt tenA paisAnA badalAmAM tene pUratuM vaLatara maLavuM joIe. ane jyAre tema nathI thatuM, tyAre tene cekasa anyAya thAya che. vaLI tene potAnI phurasada mANavAno paNa haka che. paraMtu haMmezAM e zarate ke, tene kAraNe te bIjA mANasone petAnA gulAma na banAve; ane sAme tene e ja haka che ke, bIjAe tene pitAno gulAma na banAve. e bAbatamAM jema e temano TrasTI che, tema teo paNa e badhI bAbatamAM tenA TrasTI che. nAgarikane A rIte ekabAju kAma ke sevA karanAro tathA bIjI bAju kAma ke sevA lenAra gaNue, te audyogika samAjane Adarza spaSTa thato jAya che. e Adarza, jagaduvyApI ane jagata jeTalA UMDA eka evA samAjane Adarza che ke, je arasaparasa TrasTIpaNanA saMbaMdhathI baMdhAyelA ane rojanA kAmakAjamAM anya vaphAdArIthI prANavAna banelA mANasone baneluM che. rASTrasaMghanI vyAkhyA paNa AparibhASAmAM ApI zakAya. kaMIka cokasapaNe saMgaThita evA A jAtanA samudAye rASTranI aMdara ke AMtararASTrIya kSetramAM kyAranAya astitvamAM che. vyApArI jagatanI UMcAmAM UMcI kakSAe ane khAsa karIne zarAphI ane paraspara vImAnuM kAma karatAM Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sarvodayanI jIvanakaLA keTalAMye maMDaLe evAM che ke jemanAmAM kALanI dRSTie UMDe mULa nAkhelI TrasTIpaNAnI paraMparAo daDha rIte sthApita thayelI che. mAlanI utpatti tema ja vecANanI bAbatamAM sahAyakArI maMDaLIonI hilacAle e vastuno sAmAnya vyApArI kSetramAM paNa ghaNe pracAra karyo che. bIjA paNa ghaNAya dAkhalA ApI zakAya. ApaNA pitAnA iMglaMDa dezamAM ja nyAya cUkavanArA TrasTIo jevI nyAyAdhIzI adAlato paNa lAMca-ruzvata ke bIjA keI paNa jAtanAM dabANathI para puravAra thaI che. have ApaNane ruzvatakhera nyAyAdhIzanI bIka rahI nathI. koI paNa mANasa apIle mATenI hAI korTamAM jaIne tyAM cAlatuM kAma eka divasa paNa joI Avaze, te tene UMcAmAM UMcI jAtanA TrasTIpaNAno namUno jovA maLaze. ApaNuM phejadArI adAlatamAM paNa evI ja vastusthiti che; ane jema jema strIone mejisTreTa tarIke vadhu pramANamAM nImavAmAM Avaze, tema tema te vadhu vyApaka banatI jaze. kAraNa ke, strIo upara TrasTIpaNAno bhAra nAkhavAmAM Ave che, tyAre teo uttama TrasTIo banI zake che, ane nAgarika tarIkenuM temanuM sAcuM kArya barAbara bajAve che. dAktarI dhaMdhAmAM paNa IjajatanuM UMcuM dhAraNa vepArI-daSTinI uparavaTa rahe che. kamAvAnI dAnata nathI ja hatI ema nahi, paraMtu tene prAdhAnya maLatuM nathI. je maLe, te lokone vizvAsa te dhaMdhA uparathI tarata ja UThI jAyasAre dAktara pitAne daradInA jIvanane TrasTI mAne che. tethI paNa vadhu dhyAna kheMce tevI vastusthiti te vaijJAnika kSetramAM che. temAM bauddhika sahakAranI vastu AgaLa vadhatI jAya che. mAnavajAta pratyenI pitAnI mahAna pharajene bhAnavALA banI AkhI duniyAnA vaijJAnike eka jamAtarUpa banatA jAya che. e vastu jema jema AgaLa dhapatI jaze, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTIpaNu 155 tema tema satyanA pAyA upara racAyale sevAnA Adarzo, ke jene keTalAya vaijJAnike chaTAchavAyA seve che, te eka evA mahAna maMDaLanA preraka hetu banI jaze, ke jene e khAkhatanuM prepUruM bhAna haze ke badhI prajA vacce vadhatA jatA ekayasaMbaMdhanuM tema ja satyanuM nirUpaNa karavA mATe pote AkhA jagatanA TrasTIrUpa che. kAraNa ke AvI bAbatAne eka niyama che ke, jyAM sudhI AkhA samudAya lazkaranI peThe peAtAne eka ja javAbadAra ekamarUpa mAnIne na varte, tyAM sudhI AkhA samudAyanI naitika bhAvanAne vikAsa thatA nathI. potapotAnI judI judI saMsthAerUpe mUrtimaMta thayelA, ane pAtapeAtAnA aMkita kAmamAM uttamatA ane svamAnanA dhyeyathI prerAyelA kAmadAronA AvA sa ghe! kacAranAya samAjamAM maiAqhuda che ja. te uparathI svapnadraSTAne ke Adaza vAdIne mAnavajAtinA bhaviSyanA saMghanuM svapna racavAnI dizA jaDI Ave che. keTalAka dAkhalAemAM te AvI saMsthAe 'rAmarAjya ' mAM pariNamanArA vAstavika a kurUpa ja hAya che. mAnavajAtine saMgha eka ja rAjyataMtra nIcenA rAjakIya saMghanuM svarUpa kadI prApta karaze ke kema e bAbatamAM za MkA karavAnAM keTalAMka kAraNA huM kayAraneya khatAvI AvyeA chuM. paraMtu me je dAkhalAe TAMkA che - ane huM khIjA paNa ghaNAya TAMkata te uparathI sUcita thAya che ke, mAnavajAtinA saghanuM aMtima svarUpa rAjakIya ja hAvuM joIe evuM kAMI nathI. ema ane ke, jyAM sudhI TrasTIpaNAnI zakti pUrepUrI vikasita thaI na hoya, tyAM sudhI ja tenuM svarUpa rAjakIya rahe; paraMtu jema jema TrasTIpaNAnu tattva peAtAnA paga upara UbhuM rahI zake tevuM dRDha banatuM jAya, tema tema rAjakIya svarUpa gauNu sthAna ja prApta kare. atyAre ja ApaNA samAjanI keTalIya AzAspada Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 sarvodayanI jIvanakaLA saMsthAomAM - ghaNaya vidyApIThamAM, jevI ke, atyAre jemAM vyAkhyAna ApavAnuM mane mAna maLyuM che? - e vastu siddha paNa thaI che. saMgaThananAM rAjakIya sivAyanAM bIjA svarUpe game teTalA vyApaka saMbaMdha mATe paNa mAnavajAti mATe jarUra khullAM che. ahIM tahIM koI sthaLe rAjakAraNa temanA karatAM vadhAre zerabakora karatuM jaNAya tethI ApaNe bheLavAI javAnI jarUra nathI. AvI badhI bAbato sthira UbhI rahenArI hotI nathIeTale kALabhAvanAthI vicAra karanArane jarUra potAnAM svapna sevavAne haka che. 13 hako ane pharajo gayA prakaraNamAM tAravelA nirNaya upara AvavAne bIje paNa eka mArga che, ane te A sTIvansana-vyAkhyAnamALAnI zaratomAM prAdhAnya bhegavatA "javAbadArI" zabda dvArA. javAbadArInA khyAla tarapha mAnava svabhAvanuM valaNa bahuM vicitra che. mANase tene zodhe che, ane tenAthI dUra bhAge che; tene cAhe che, ane tene dhikkAre che, temAMthI mukta thavAnI mAgaNI teo haMmeza karatA hoya che, ane jyAre temanI pAsethI te laI levAmAM Ave che, tyAre teo gusse thAya che, ane pitAnuM apamAna thayuM hoya tema mAne che. teo bIjA upara javAbadArI nAkhavAne tatpara hoya che, paraMtu bIjAo temanI upara javAbadArI nAkhavA Ave che, tyAre teno virodha kare cherASTrasaMghamAM A eka kAyamanI muzkelI che. prajAe eka - 2. glAsago yunivarsiTI. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 157 haka ane pharajo bAju jagadravyApI niyaMtraNa sthApavA mATe iMtejAra hoya che, paraMtu tene svIkAravAnI vAta Ave che, tyAre dareka prajA teTalI ja nAmarajI batAve che! e asaMgatatA amerikAnA dAkhalAmAM spaSTa jaNAI Ave che. prathama rASTrasaMgha sthApavAmAM madada karyA bAda, te pite sauthI paheluM temAMthI khasI gayuM. javAbadArI mATe prema sAthe ja dhikkAra-e prakAranI virodhI lAgaNI mAnavasvabhAvamAM UDe rahelI che; eTale temAMthI lokazAhI samAjomAM pArAvAra kheMcAtANu nIpaje che. bhASaNiyAonA vaparAzamAM lokazAhIne eka apabhraSTa artha paNa che, jethI te vastu ja behUdI bane che. te anusAra nAgarikane matAdhikAra eTale pitAnA nAgarikabaMdhuo upara javAbadArI nAkhIne, jAte temAMthI chaTakI javAne rAjya taraphathI maLe paravAne. joke, kaI cAlAka dalIlabAja ema kahI zake che, tema chatAMya javAbadArI nAkhavA mATe potA sivAyane bIje kaI zodhavAnI javAbadArI te nAgarikane mAthe rahe che ja! ane lokazAhInA ItihAsanAM - khAsa karIne karaverA viSenAM - prakaraNomAM, e jAtanI zodha ane temAM maLelI tAtkALika saphaLatAnuM bayAna bharapUra maLe che, enI nA nahi pADI zakAya. tema chatAM javAbadArI uThAvavAnI Ave che tyAre jema kaDavuM lAge che, tema javAbadArI laI levAmAM Ave tyAre paNa kaDavuM ja lAge che; mAtra kharcamAM bhAga ApavAnI javAbadArI AgaLa-paDatA apavAdarUpa che kharI ! paraMtu javAbadArIomAMthI chaTakavAnA prayane tapAsatAM, sAmAnyataH ema mAluma paDaze ke, tenuM kAraNa javAbadArImAtra pratye temane aNagame hoya che e nathI hotuM, paraMtu je javAbadArIo Aje pitA para che te bIjA para nAkhavAnI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sarvodayanI jIvanakaLA ane navI AvanArI javAbadArIonuM svarUpa nakakI karavAnI sarva sattA pitAnI pAse hovAnI IcchA ja hoya che. "javAbadArIemAMthI mukti", ke jene kAraNe kurasadane samaya ApaNane ATale badhe AkarSaka lAge che, tathA jene kAraNe ApaNAmAMnA ghaNuM pitAnI cAlu pharajemAMthI "chaTA' thavAne vakhata kyAre Ave tenI rAha joyA kare che, tene artha paNa e ja thAya che. te samaya Ave tyAre, atyAranA julamagAra samAjataMtre ApaNe mATe nakakI karelI javAbadArIone badale, ApaNe ApaNI potAnI javAbadArIo pasaMda karI zakIe. mi. rasela potAnI samAjavyavasthAmAM kAmadAra vargane je "niraMkuza" kurasadanI khAtarI Ape che, teno artha paNa e ja thAya che. kAMI paNa javAbadArI na hovI eno artha to e ja thAya ke, kAMI paNa kAma karavAnuM ja na hovuM. ane te te maravA jevA kaMTALAnuM bIjuM nAma ja thayuM. gaI laDAImAM lazkaramAM bharatI karIne je binalazkarI le kone laI javAmAM AvyA hatA, teo ghaNI vAra evuM kahetA sAMbhaLavAmAM AvatA ke, nAgarika jIvanamAMthI lazkarI jIvanamAM dAkhala thavAne lIdhe pahelAMnI javAbadArImAMthI muktinI je lAgaNI anubhavAya che, tenI AgaLa yuddhabhUminA bhayaMkara trAsa paNa haLavA lAge che. paraMtu ema kahenArA loke potAnI jAtane anyAya karatA hatA ema ja kahevuM joIe. kAraNa ke temane je ema pUcho ke, lazkarI jIvana svIkAravAthI kaI khAsa javAbadArIomAMthI mukti maLI, te teo ghaNuM kharuM e javAba ja Apaze ke, "kamAvAnI javAbadArI, ane tene lagatI ciMtAo." paraMtu tame temane AgaLa pUcho to navAInI e hakIkata nIkaLI Avaze ke, pitAnI AjIvikA kamAvAnI' javAbadArIne badale temaNe bIjI jAtanI navI javAbadArI vahorI hatI - arthAt puruSatva Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hake ane pharajo 159 dAkhavavAnI javAbadArI, ane te paNa evA saMjogomAM ke jyAre baMdUkanI eka goLI ke tepane eka geLe kSaNavAramAM ja nirvAha karavA mATe keI jIvana ja temanI pAse che ke nahi te praznane ja pheMsale karI nAkhe. Ama, teoe halakI koTInI javAbadArI choDIne ucca koTInI javAbadArI svIkArI hatI; athavA vadhu cekasa zabda vAparIe to, e ja javAbadArInuM vadhu uca rUpa svIkAryuM hatuM. have huM nIceno siddhAMta sthApita karavAnI hiMmata karuM chuM; tene mATe mArI pAse pUratAM kAraNe che, jo ke, te badhAM A vyAkhyAmAM huM cacI nAkhe evI AzA nahi ja rAkhavAmAM Ave. te niyama A che ke, mANasa ravamAvathI navAvatAra data che. athavA bIjA zabdomAM kahIe to, te gamathI ja TrasTI che. tethI karIne keLavaNInI je paddhatio tenI drasTIpaNanI zakti khIlavavAmAM niSphaLa nIvaDe che, te badhI ja pitAnuM mULa prajane cUke che, tathA rAjyataMtranI je paddhatio tene TrasTI gaNavAmAM niSphaLa nIvaDe che, te badhI tene anyAya kare che. teno svabhAva satata je vastu mATe jhaMkhyA kare che, te vastu "javAbadArI" ja che. ane te vastu tene maLavI ja joIe; tathA te meLavaze ja. navAvArIno va nAgarikane sauthI prathama haka che. te sivAyanA tenA badhA "hake" ne kAMI ja artha nathI. tenA hake ane tenI pharajo A jagAe eka thaI jAya che. tene ghaNIya pharaje che; paraMtu rono te badhI pharajanA mULamAM raheluM che. te eka TrasTI che ane pitAnA upara mUkavAmAM AvelA vizvAsane pAra pADavAnuM tenA upara baMdhana che; paraMtu bIjAo tenA upara vizvAsa mUke e tene haka phUla na thAya te jovAnI tenA anya nAgarika baMdhuonI sauthI prathama pharaja che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA keTalAka philasUphe ema pratipAdana kare che ke, vastunuM svarUpa tenI kiyAthI pragaTa thAya che. darzanazAstranI dRSTie e siddhAMta barAbara haze ke nahi, paraMtu eTaluM te nakakI ja che ke, kaI paNa vastunuM kArya zuM che e samajyA sivAya te vastu kevI che te samajavAnuM bIjuM kAMI ja sAdhana nathI. ane jyAre tame kaI manuSya ke tenA samAjanuM lakSaNa bAMdhavA Icche, tyAre to te niyama khAsa sAce Thare che. tame kaI mANasane 'bepaguM prANuM" kahIne varNave che, tyAre te kevI rIte cAle che te batAve che; arthAt te zI kriyA kare che te viSe kaMIka kahe che. koI paNa kRti dvArA aMte zuM prayojana siddha thAya che te jANyA vinA tenuM svarUpa samajavuM muzkela che. temAMya mANasa jevI sajIva kRtinuM svarUpa to kadI na samajAya. te dRSTie nAgarika navAvatArI uThAvavAnI ane tene Gra pADavAnI kriyA re che, ema jarUra kahI zakAya. uparAMta, jyAre ApaNe kaI vastunuM lakSaNa bAMdhIe chIe, tyAre bIjA koI ke te vastu sAthe kevI rIte vartavuM joIe e paNa kahI daIe chIe. mANasa eTale be page cAlanAruM prANa ema kahIe, tenI sAthe ja ApaNe e paNa kahetA jaIe chIe ke, teNe TaTAra cAlavuM joIe ane beThADu ke nizcala dazAmAM potAnuM jIvana na gALavuM joIe. sApa e jherI prANI che evI tenI vyAkhyA bAMdhIe, tenI sAthe ja ApaNe lokone cetavIe chIe ke, temaNe saMbhALIne sApa joDe kAma pADavuM joIe. ApaNe koI zIzI upara jhera" evuM lakhIe chIe tenI sAthe ApaNe kahI daIe chIe ke, keIe tene pIvuM nahi. ApaNe kaI vastu sArI kahIe teno artha e che ke, ApaNe badhA mANasone tenuM saMmAna karavAnuM, tene Teko ApavAnuM, ane te pramANe vartavAnuM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haka ane pharajo kahIe chIe. koI bAbatane ApaNe kharAba kahIe tene artha e che ke, ApaNe badhA lokone tene tiraskAra karavAnuM, tene virodha karavAnuM, ane te pramANe na vartavAnuM kahIe chIe. ApaNuM vyAkhyAnuM varNanAtmaka rUpa badalAIne ApoApa ja AjJArthaka thaI jAya che. aMte satyamAtra mULe AjJArthaka che. tene tame jarA UMDe sudhI tapAsavAne prayatna karaze ke tarata koI AjJA ja tamArA hAthamAM Avaze. satya haMmezAM sakriya rIte pravRtti karavAnI vizA sUcave che; nahi ke akriya rIte jhAlI rAkhavAne kaI mukAma. te vastu nahi paNa yiA che, khAlI asti-bhAtitva nahi paNa zakti che. A vAta sAmAjika philasUphIne paNa lAgu paDe che. temAM pratipAdita kareluM dareka satya, tame belyA tenI sAthe ja AjJArUpa banI jAya che. te ja pramANe nAgarikatAnI ke nAgarikanI vyAkhyAne tenI pharajo viSenA, arthAt teNe zuM karavuM joIe e jAtanA, vidhAnathI judI pADI zakAya nahIM. nAgarika thavuM ene artha ja e ke, sakriya rIte javAbadAra mANasa banavuM - e mANasa banavuM ke jene kAMIka karavAnuM che, jene kAMIke pharajo che. nAgarika tenA bIjA nAgarikabaMdhuo pAsethI keTalIya sevAo meLave che, rAjataMtra athavA samAjataMtra dvArA maLatA lAbho paNa bhegave che, sAmAjika vArasAne te nasIbadAra vArasa che, kAyadAo vaDe te saMrakSAyelo che; te potAnA AMbAvADiyAnI chAyAmAM surakSitapaNe besI zake che, tene bivarAvavAnI koInI hiMmata nathI. paraMtu potAnA jAtibaMdhuo pAsethI lAbha meLavanAra tarIke, tema ja AgalA jamAnAnA vArasa tarIke tene je pramANamAM phAyado prApta thAya che, te ja pramANamAM tene jamAne tenI pAsethI sevAonI paNa AzA rAkhe che. tene maLatA lAbhe jema jema vadhe, tema tema tenI javAbadArIo sa-11 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sarvodayanI jIvanakaLA paNa vadhatI jAya che. tenI surakSitatAne ATalI badhI niHzaMka karI ApavAmAM Ave che, te kaMI te ekale svAthI paNa tene lAbha uThAve te mATe nahIM, paraMtu samAjanI sevA karavA mATe tene cekasa bhUmikA maLe te sAru. pharajo sivAya tenA hakonI kaMI kiMmata nathI. tenA hakone kAraNe te kaI rIte tenI javAbadArIomAMthI mukta thaI zakato nathI; UlaTuM badhI rIte tenA hake tene mATe javAbadArIo UbhI karatA jAya che. huM AgaLa kahI AvyuM tema, tene sauthI mukhya haka javAbadArIo mATeno haka" che. jyAre strIone matAdhikAra ApavAmAM AvyuM nahotuM, tyAre teo e vastusthitine javAbadArIo mATe temane haka chInavI lenArI kahIne ja dhikkAratI hatI. teo kahetI ke, amAre javAbadArI joIe ja ane ame te meLavIzuM ja; tema ja te na maLatAM gusse thaIne teomAMnI keTalIka bahu dUra sudhInI hade gaI hatI. eka samajadAra vyakti tarIke nAgarikano potAnuM jIvana mANavAno haka jarUra kabUla rAkhIe; paraMtu te uparAMta tenA mAnavabaMdhuone upayogI ane kImatI thaI paDavAno, tathA pite te che evuM bhAna havAne paNa tene haka che. je sthitimAM te bIjAone kazA upagane na rahe, je sthitimAM bIjAonI sevA karavAnI tene taka ja na maLe, je sthitimAM tene bacAvavA jevI keIpharajo ja na hoya, tathA je sthitimAM tene paMpALIne ke kSINa banAvI daIne e karI mUkavAmAM Ave ke te koIne kazA kAmano ja na rahe, tevI sthitimAM tene mUkavA jevuM bhAre nukasAna tame tene bIjuM kAMI na karI zake. huM pharIthI kahuM chuM ke, pharajane tene haka che. pharajane tene haka che, ane te paNa sahIsalAmatI-bharelI, sahelI ke AnaMdaprada pharajone ja nahi, paNa jokhamabharelI, Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 hake ane pharajo muzkela, ane bejArUpa pharajone paNa. pitAnA jAtibaMdhuonI sevAmAM potAnI jiMdagI jokhamamAM nAkhavAne ane marajI heya te te arpaNa paNa karavAno tene haka che. te ja pramANe kAma karavAne paNa tene haka che. sArA pagAra mATe ja nahi, paNa marajI thAya te pagAra vinA paNa. ane e vastu keTalAka uttama puruSone haMmeza pasaMda paDavAnI. Adhunika jagatamAMthI ja huM tamane eka dAkhalo ApuM. amerikAmAM thoDA vakhata pahelAM ja DaoN. cArlsa preTisa sTIjha maraNa pAmyA. vIjaLInA upage zodhavAnI bAbatamAM te agraNe hatA, ane e bAbatamAM temanI prajJAzakti adbhuta hatI. ghaNAM varSa sudhI te amerikAnI mahAna audyogika peDhIomAMthI eka - dhI janarala IlekTrika kaMpanI - nI nokarImAM takida ke khAsa jANakAra tarIke rahyA hatA. atizaya paisAdAra tarIke temanI khyAti hatI, tathA te kaMpanImAM temane bhAga viSe, tathA temanI nokarInA badalAmAM temane maLatA jagI pagAra viSe ghaNuM moTI moTI vAto lokamAM cAlatI hatI. temanA mRtyu bAda temanuM vasiyatanAmuM jAhera karavAmAM AvyuM, tyAre lokone navAI sAthe mAlUma paDyuM ke, A duniyAmAM temanI kula milakatamAM eka jUnI purANuM meTara, bIjI DIka najIvI cIje, ane kArakhAnAnA majUra tarIke maLela traNaso pAuMDanA vImAne ja samAveza thata hato. te kaMpanImAM temane eka paNa zera na hato, ane temaNe pitAnI marajIthI ja kAMI paNa pagAra ke bhAga svIkAravAnI nA pADI hatI. temaNe kahyuM hatuM ke, "huM kAmane khAtara ja mAruM kAma karavAne chuM; paisA khAtara haragija nahIM.' emano dAkhalo anusaravA jevuM che ke nahIM enI carcA huM nathI karavA mAgate; paraMtu eka vastu huM jarUra kahIza Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sarvodayanI jIvanakaLA ke, dareka svataMtra nAgarikane pagAra vinA ja kAma karavAne je haka hoya che, te haka sTImejha jogavatA hatA. mane lAge che ke, te pelA yaMtrazAstrI ane gaNitazAstrI, tathA paramezvaranA namra sevaka - husena alInA ja varganA hatA. javAbadAra nAgarikane keI sArA dhaMdhAmAM potAnuM nasIba ajamAvavAne haka che; paraMtu tene abhAgI ane kacarAyelA lokonA vargamAM ja bhaLavAne, tathA temanA kaMgAla dhaMdhAmAMthI temane ja dhoraNe mahenatANuM meLavavAne paNa haka che. tene jema jItatA pakSamAM joDAvAne haka che, tema hAratA pakSamAM paNa joDAvAno haka che. tame kaheze ke tene sukha bhegavavAne paNa haka che, to te kabUla che; paraMtu AnelDa vIMkalarIDanI peThe bhAlAnAM aNiyAM potAnI chAtI para jhIlavAnI pharaja AvI paDe, to te paNa teno haka nathI zuM? huM te ene mANasanA badhA hakomAM sauthI vadhAre kImatI haka gaNuM. te haka eTale tenI pharaja bajAvavAne haka - duHkha bhagavAne haka, tenA bIjA je kaI haka haya, te badhAnI prathama zaratarUpa te haka che. "Adarza samAjavyavasthA" nuM citra kaI veLA evuM doravAmAM Ave che ke, te vyavasthA nAgarikane tenI badhI javAbadArIomAMthI ApoApa mukta karI de che; tathA tenI khAMdhethI te badho bojo uThAvI, potAnI khAMdhe laI le che. nAgarike te mAtra matapeTImAM potAno mata nAkhI AvavAne - TikiTa levA mATe tenA yaMtranA kANAmAM Ane nAkhI Ave tema. pachI bAkInuM badhuM te Adarza samAjavyavasthA ja karI le. ApaNane keTalIkavAra ema lAge che ke, e jAtanI vyavasthA ja ApaNane mAphaka Avaze. paraMtu vastutAe ApaNAmAMne kaI tene eka divasa paNa veThI na zake. kAraNa ke, te te ApaNe navAvavA mATeno su chInavI le che; ane svataMtra mANasa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hako ane pharajo te e haka prANane paNa jata karavA taiyAra nahIM thAya. tene badale ema kahevuM joIe ke, sArI samAjavyavasthA te potAnA sabhyone halakI javAbadArIone badale UMcI javAbadArIo levAnI tathA badalavAnI satata taka ApyA kare che. pragatizIla saMskRtine ItihAsa te vadhatA jatA TrasTa"nI tathA TrasTIo mATe vadhatI jatI mAgaNInI ja noMdharUpa hoya che. jyAre TrasTIo maLatA baMdha thAya che, tyAre saMskRti paNa paDI bhAge che; bhale pachI tenuM samAjataMtra game tevuM kuzaLatApUrvaka zeThavyuM hoya. sArI samAjavyavasthA ApaNane surakSitatA jarUra Ape che; paraMtu te je lAvI Ape che te ApaNuM "sukha che ke kema e bAbatamAM mane maTI zaMkA che. "sukha" nI bAbatamAM ApaNane saMtoSa Apa muzkela che. ane ApaNe tenI sarakhI vaheMcaNI'nI bUme bhale pADyA karIe; paraMtu te sarakhI rIte vaheMcAyuM ke nahi, e koI mANasa kadI kahI zakavAno nathI. sukhane ja dhyeya banAvavAmAM rahelI aneka muzkelIomAMnI e eka che. kAraNa ke, sukhanA bIjAoe niyata karelA prakAre ApaNane bhAgye ja AkarSI zake. ApaNe je sukha jogavIe, temAM haMmeza ApaNuM vyaktitva thaDe ghaNe aMze ApaNe dAkhavavA IcchIe chIe. paraMtu samAjavyavasthA ja je ApaNuM sukha pUruM pADavAnI hoya, te te te amuka DhALelAM cekasa bIbAMmAM ja ApaNane pUruM pADI zake. ApaNI aMgata khAsiyata ane kAmanAo mujabanuM sukha, ke je sukha ja ApaNe mATe sauthI agatyanuM hoya che, te te te nahi ja pUruM pADI zake. keTalAka bhalA puruSa evA hoya che, jeo kaI laMgaDA kUtarAne UMcI vADa oLaMgavAmAM madada karyA vinA sukhI ja na thAya. tyAre Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 sarvodayanI jIvanakaLA bIjA keTalAka evA hoya che ke, teo jyAre keIne ribAve ke trAsa Ape tyAre ja sukhI thaI zake. samAjataMtra A baMnemAMthI eka paNa varganuM sukha nipajAvI na zake. UMcI vADa oLaMgavAmAM bhalA loko madada karI zake e mATe te temane laMgaDA kUtarA pUrA pADavAnuM paNa mAthe. nahi le; ke ribAvavA mATe jAlIne mANase pUrAM pADavAnuM paNa te mAthe nahi le. eka jAtanuM sukha evuM che, jene sAmAnya rIte "gaLyuM sukha" kahevAmAM Ave che; ane vastutAe mIThAInI dukAnamAMnI cIjo AMtarika guNanI dRSTie tema ja temanI kapriyatAnI dRSTie paNa te sukhanA AbehUba pratIkarUpa ja hoya che. amerikAmAM kaI cIjone vepAra sauthI vadhu cAle che, tenI thoDA vakhata pahelAM karavAmAM AvelI tapAsa daramyAna mAluma paDyuM hatuM ke, "mIThAIono dhaMdhe ja sauthI vadhu dhamadhokAra cAlato hato. manuSyanI IcchAone pavana kaI dizAmAM vahe che, e sUcavanAra tarIke e mAhitI mane sAmAjika daSTie bahu agatyanI lAgI; ane mane thayuM ke, amerikAnI svataMtratAnI jAherAta dvArA te lokoe "sukha mATe je haka" saMpAdana karyo che, temAM A mIThAIo tathA teo jenA pratIkarUpa che te "gaLyAM sukha" pUratA pramANamAM meLavavAne haka paNa samAI jAya che ke zuM? mane ema lAge che ke, ApaNe ApaNuM samAjavyavasthA dvArA sukhaprAptinI AzA ja na rAkhavI joIe; ane khAsa karIne A mIThAIovALAM gaLyAM sukhanI to nahi ja. A rIte vicAra karatAM e nirNaya upara avAya che ke, TrasTIpaNuM ane javAbadArI e baMne nAgarikadharmanA mULa tattvanAM ja judAM judAM nAma che. te baMne ApaNane yAda Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 hake ane pharajo devarAve che ke, ApaNI nAgarikatA dvArA ApaNe je kAMI lAbharUpe meLavIe, tenI kiMmata, ApaNe temAM sevArUpe je kAMI nAkhIe tenA vaDe ja niyaMtrita thatI hoya che. ApaNe eka bAju hakanI vAta karIe, tenI sAthe ja bIjI bAju ApaNI pharajo AvIne khaDI thAya che. TrasTIpaNuM ane javAbadArI e be zabdamAMthI TrasTIpaNuM zabda ja vadhu pasaMda karavA jevo che. kAraNa ke, e zabda ApaNane A badhI vastuo vadhu asarakAraka rIte yAda devarAve che. te zabda ApaNane ApaNA hake ane ApaNI pharajone bhegI eka ja vastu tarIke jotAM zIkhave che. kAraNa ke, eka vAra ApaNe svIkArI lIdhuM ke nAgarikanI mULabhUta haka "TrasTI gaNAvAno che, tenI sAthe ja tenI mULabhUta pharaja AvIne UbhI ja rahI ke teNe tene soMpavAmAM AveluM TrasTIpaNuM barAbara adA karavuM joIe. uparAMta, e zabdathI ApaNe "hako ane pharaje" e baMne zabdono naryo rAjakIya artha karavAnI bhUlamAMthI bacI zakIzuM. sAthe sAthe ja e zabdathI ApaNane TrasTIpaNAthI cAlatA UMcAmAM UMcI kakSAnA vyApArI vyavahAro tathA audyogika kSetramAM tene AdhAre ja cAlatI sauthI vadhu AbarUdAra levaDa devaDAnI vAta yAda Ave che; ane samAjane cAlu rahevAmAM e badhA vyavahAra ke mATe tathA hitakAraka bhAga bhajave che, te paNa spaSTa samajAya che. e vastu atyAre koI kaI sthaLe vyApelA nirAzAvAdane sudhAravAmAM paNa upayogI nIvaDaze. audyogika bAbatomAM AjanA udyoge TrasTIpaNAnI eka evI zakti vikasAvI che ke je rAjakIya kSetramAM thayelA te jAtanA vikAsanI sAthe sArI rIte sarakhAmaNImAM UtarI zake tema che. eTale jyAre mAnavajAtinI ekatAnA sAdhana tarIke rAjakIya prajAtaMtravAdathI ApaNane nirAzA Upaje, tyAre "TrasTIpaNuM" zabda ApaNane Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 sarvodayanI jIvanakaLA cAda devarAvaze ke bharaiAsA upara nabhatI tathA kuzaLa TrasTIe dvArA saMcAlita thatI keTalIya audyogika saMsthAe meTI saMkhyAmAM haju meAbUda che ke je vizvavyApI ekatA vikasAvavAne mATe yAgya zarUAtarUpa thaI paDe. matAdhikAra e kaI jagatanuM mULatattva nathI; paraMtu 'kAmakAja ' tA jagatanuM mULatattva jarUra che. ane je kAI A khAkhatAmAM lAMkhI tathA UDI najara karI joze, tene zaMkA nahIM rahe ke, eka kAmadAra ke samAjanA sevaka tarIke tathA bIjI khAju samAjanI sevA lenAra vyakti tarIke ja mANasa aMte AkhA vizvanA nAgarika thavAnA dAvA, athavA husenaalInA zabdomAM kahIe te ati mahAna paramezvaranA namra sevaka thavAne ' dAvA puravAra karI zake. tenuM TrasTIpaNuM te 'kAmakAja ' karavArUpa tenA mukhya dhAMdhAnA kSetramAM mULa rApAyeluM che; tyAre tenA matAdhikAranA dhaMdhA te tenAthI gauNa che. tene ' javAbadArI 'ne badale 'TrasTIpaNuM ' kahevAthI A agatyanI bAjI upara ApaNe bhAra mUkIe chIe; te bAjune dhArmika bAju nAma ApavuM e vadhu ceAgya che. * , huM samajuM chuM te pramANe, nAgarikatAnA haka ane pharajonI traNa mukhya bAjue cheH rAjakIya, audyogika, ane sAlaukika ke vizvavyApI. ApaNAmAMne! dareka jaNa prathama te je dezamAM peAte janmyA che te dezanA nAgarika che. bIjuM, te A kAmagarA pRthvIgrahaneA nArika che; ane trIjuM, te samagra vizvane nAgarika che. matadAra tarIke te peAtAnA dezanA che; kAmadAra tarIke te mAnavajAtineA che; ane manuSya tarIke te AkhA vizvanA che. te dareka kSetranI STie tene jema judAM judAM hakA ane pharajo che, tema ja te traNe kSetranAM bhegAM evAM hakA ane pharajo paNa tene che, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hake ane pharajo - A traNe prakAranI nAgarikatA ekabIjA sAthe gADha saMkaLAyelI che tathA ekabIjAne AdhAre rahelI che. jyAM sudhI ApaNe bIjA be kSetramAMnuM ApaNuM sthAna dhyAnamAM nahIM rAkhIe, tyAM sudhI ApaNe e traNamAMthI eka paNa kSetranA nAgarika tarIke ApaNI pharajo (ke jemAM ApaNA hakane samAveza thaI jAya che) samajI zakavAnA nathI. je dezamAM ApaNe janmyA hoIe, te dezamAM matadAra tarIke ApaNuM javAbadArIo, bIjI bAju mAla utpanna karanArA tathA mAla vAparanArAonA AMtararASTrIya saMghamAM kAma karanArA tarIkenI ApaNI javAbadArIo sAthe gADhapaNe saMkaLAyelI che; ane te baMnenAM mULa pAchAM mAnavaprANuo tarIkenI ApaNI javAbadArIomAM UDe naMkhAyelAM che. darekanI asara bIjA be upara thAya che, ane temanI ekabIjAnI asaramAMthI hake ane pharajonI evI hAramALA UbhI thAya che ke je atizaya jaTila che. paraMtu tenI aMdara eka prakAranI AMtarika ektA che, je apAra agatyanI che; te kALa jeTalI UMDI che, ane sthaLa jeTalI vyApaka che. sTivansana vyAkhyAnamALAnI zaratomAM nAgarikatAnA prathama be prakArano ullekha che; paraMtu trIjA mATe, arthAta samagra vizvanI ApaNI nAgarikatA bAbata kazuM spaSTa kahevAmAM AvyuM nathI. paraMtu ApaNane nAgarikanA hako ane ane pharajo samajavAnuM kahIne, temAM garbhita rIte tene viSe paNa kahI ja dIdhuM che. kAraNa ke haka ane pharaja e baMne zabdonA arthane sArAya vizva sAthe levAdevA che. ApaNI pharaja eTale zuM? ApaNuM phare eTale te kartavya ke je ApaNe banAvIe evuM AkhuM vizva ApaNI pAse apekSA rAkhe che. ApaNA haka eTale zuM? ApaNA hake eTale te adhikAro ke je Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 sarvAyanI jIvanakaLA ApaNane AkhA vizva taraphathI maLyA che. ApaNe jo mAnavaprANI na hota ane samagra vizvanA nAgarika na hota, te ApaNane kAMI hakA ke pharo ja na hAta. teA pachI mata ApavA mATe glAsageA na heAta, ke kAma karavA mATe pRthvI na hota. AkhA vizvanI bhUmikA vinA ApaNI rAjakIya nAgarikatA ane ApaNI audyogika nAgarikatA agamya athavA teA ahIna ja rahe. ApaNu mAnavaprANIone evuM mAnI levAnI Teva paDI che ke, AkhI sRSTimAM ApaNI jAta ja ekamAtra agatyanI vastu che. ApaNe AkhA jagata sAme eka prakArane jAtimada UbhA karyAM che. mAnavajAti peAtAne ekamAtra agatyanI vastu mAne cheH AkhI kudaratanuM astitva ApaNe tenA upara rAjya calAvIe eTalA mATe che; tenI zaktie ApaNAM yaMtro calAvavA mATe, ane tenI sAdhanasapatti ApaNe tene lUMTIne samRddha thaIe teTalA mATe che; tenA kAyadA ApaNI sagavaDa mATe che; ane potapAtAnA mArgamAM gati karatA AkAzanA tArAo paNa vAhanAne dizA atAvavA mATe che. paraMtu ApaNe hajI zIkhavAnuM che ke, A vizvamAM mAnavajAtine ThIka rIte vavAnI zarate ja nabhAvI levAmAM Ave che. vizvanI ApaNI te nAgarikatA pratye ApaNe dakSa karIzuM ane tyAM aMkita thayelA kAyadAo, ke jemane ApaNe mata ApIne amalamAM ANyA nathI, temanI sAthe jo ApaNe game tevI chUTa laIzuM, te ApaNI khAkInI nAgarikatAonI paNa bUrI vale thavAnI che. ApaNe mAnavA tarIke bAkInA vizva sAme UbheA karelA jAtimada sArI vastu nathI; e bahu bhayaMkara vastu che. A vAta jo ApaNe lakSamAM nahi rAkhIe, teA nAgarikanA hakA ane pharajo viSene ApaNA abhyAsa kaMI ja kAmanA nathI. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa mULa pustakamAM 13 mA prakaraNa pachI 14muM prakaraNa TrasTIpaNAno dAkhala" e nAmanuM che. temAM lekhake zarUAtamAM hArvarDa yunivarsiTInA prophesara jesiyA reIsanI oLakhANa karAvI che. pre. raIsa janmasiddha dArzanika hatA; ane te viSayamAM temaNe ApelA phALAne kAraNe ja temanI khyAti paNa thayelI che. paraMtu pachInAM varSomAM temaNe potAnA dArzanika siddhAMta uparathI viziSTa samAjazAstra tAravavAnuM kaThaNa kAma mAthe lIdhuM. banyuM paNa evuM ke, temanA dArzanika siddhAMta evI jAtanA hatA ke, temane vepAra-vyavahAramAM jhaTa lAgu karI zakAya, - kadAca dArzanika siddhAMto mATe e guNa navIna ja kahevAya. temaNe potAnA siddhAMtone "vaphAdArInI philasUphI evuM nAma ApyuM. A graMthanA lekhaka hai. jekasa "jIvananuM vyAvahArika tattvajJAna" zedhatAM juvAna strIpuruSane te pustaka vAMcI javAnI khUba bhalAmaNa kare che. alabatta, te sAthe sAthe ja kabUla karatA jAya che ke, jemane potAnI tarkazakti ane dalIlabAjInI zakti vadhAravI hoya, temaNe to e pustaka karatAM bIjA dArzanikanAM pustake ja vAMcavAM joIe. paraMtu jemane tattvajJAnanI deravaNI heThaLa kImatI jIvanapraye karavAnI terI che, temane bIjA keI pustaka karatAM te pustaka vadhu upayogI thaze, ema temanuM mAnavuM che. ghaNae e pustaka vAMcyA pachI, enI bhalAmaNa karavA badala pro. jekasano AbhAra mAnyo che, ema te umeratA jAya che. 1. "philosophI opha lecalTI" - mekamilana kaMpanI, nyUyorka. 172 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 sarvodayanI jIvanakaLA paraMtu A prakaraNamAM pra. jaikasa, pro. raIsanA e pustakanI vAta nathI karavA mAgatA; paraMtu pitAnA mRtyu pahelAM thoDA ja vakhata agAu eN. roIse uparanA pustakanA anusaMdhAnamAM ja je pustaka prasiddha karyuM, te pustakamAMthI eka muddo badhAnA dhyAna upara lAvavA mAge che. te pustaka chapAyuM te vakhate gata yuropIya mahAyuddhanuM prathama varSa hatuM, ane ghaNu vicArake e jAtanAM yuddhone pharI AvatAM baMdha karavAnA prazna upara vicAra deDAvI rahyA hatA, tema ja te mATe saMkhyAbaMdha janAo rajU karI rahyA hatA. temAMnI moTA bhAganI Aje bhulAI gaI che, ane ghaNI kharI te bhulAI javAne lAyaka paNa hatI. paraMtu pro. raIse rajU karelI janA yAda rAkhavA lAyaka che; kAraNa ke, e dizAmAM bhaviSyamAM kAma karavA IcchanArAo mATe te bahu kImatI sUcanA rajU kare che, ema hai. jeksa jaNAve che. joke, keI paNa yejanA evI hatI nathI ke je amalamAM AvatAM ja ApoApa vizvazAMti sthapAI jAya ane evuM mAnanArAomAM hai. isa kadAca mukhya hatA. ' . jaisa jaNAve che ke, ghaNA vakhatathI pra. rauisa Adarza samAjavyavasthA bAbata amuka ka95nA vicAryA karatA hatA. temanI agAu bIjAoe te jAtanI je je kalpanAo jU karI hatI, te tattvanI dRSTie bahu arthapUrNa hatI, paraMtu arvAcIna jagatanI pravRttio sAthe temane jIvaMta saMbaMdha joDavA mATe je vaijJAnika Arojana ane vyavahAru paddhati joIe, te badhAne temanAmAM abhAva hato. pre. raisa mAnatA ke, vijJAna ane dharmanuM samAdhAna karavAnI je vAto cAlyA kare che, te vastu te baMnenA siddhAMtone kaMIka baMdhabesatA karI levAthI siddha thaI zakavAnI nathI, paraMtu tene mATe Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 pariziSTa te dharmanA mahAna Adarzone, vijJAnanI cokasa, vizvAsapAtra, ane vyavahAru paddhatio sAthe meLa besADe Avazyaka che. te uparathI temaNe AjanA vyApArI jagatamAM evI koI saMsthAnI tapAsa karavA mAMDI, ke jemAM ati ucca Adarzo ane ati vikasita vaijJAnika paddhati vacceno meLa pratyakSa amalamAM mukAyelA joI zakAya. ane navAInI vAta e che ke, temane te udAharaNa atyAranA keI rAjakIya baMdhAraNamAM ke koI dhArmika saMghamAM na maLyuM, paraMtu Aje badhA jenAthI sArI peThe paricita che te vImA-saMsthAmAM maLyuM. e saMsthA bhale kAmadAronA mitramaMDaLa jevA nAnA svarUpe kAma karatI hAya, ke AkhI jagavyApI saMsthA tarIke kAma karatI hoya, paraMtu temAM pre. raisane pote kapelI samAjavyavasthAnuM, temAM samAyelA AdarzonuM, tenA pAyAmAM rahelI vaphAdArIonuM, ane temane vyavahAramAM mUrtimaMta karavA amalamAM mukAyelI vaijJAnika paddhationuM apUrNa chatAM pratyakSa udAharaNa maLyuM. vimAnapaddhatine ItihAsa jeo jANatA haze, teo kabUla karaze ke, e koI mahAkathAnuM ke addabhuta kathAnuM vastu bane te che. tenA zarUAtanA saMsthApakane je mahAbhArata parizrama uThAva paDayo, tathA je virodha sahana karavA paDyA, te viSayamAM te eka mahAkathArUpa che; ane je vastu pahelAM mAnI na zakAya tevI gaNAtI hatI, tene gaNatarInI kuzaLatAthI audyogika jIvananI rojiMdI sAmAnya vastu banAvI devAmAM AvI, e aMzamAM te eka adbhuta kathArUpa che. audyogika samAjanA paraspara vighAtaka svArthone zAMtimaya ane upakAraka sahakAramAM vALI levAmAM vImo utAravAnI saMsthAe Apela phALe ajoDa che, ane te vastu, zarUAtamAM anulaMghanIya lAgatI muzkelIone sAmano karatAM karatAM vaijJAnika Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 sarvodayanI jIvanakaLA parizramathI siddha karavAmAM AvI che. tenA zarUAtanA divasamAM deDhaDAhyAo khAtarIbaMdha rIte bhaviSya bhAkhatA ke, mANasajAtanI avizvAsapAtratAne kAraNe te vastu saMbhavita thavAnI nathI. teo kahetA ke, jiMdagIne vIme utAravAnI vastu dezane khUna ane ApaghAtanA kissAothI bharI kADhaze; je gharane Agane vImo utarAvavAmAM AvyuM haze, te badhAM tarata ja bALI nAkhavAmAM Avaze, je vahANene vImo utarAvavAmAM AvyuM haze, temane hAthe karIne DubADI devAmAM Avaze; vaLI je jokhamena vIme utAravAnuM TharAvavAmAM Ave, temanI bAbatamAM kaI prakAranI gaNatarI ke aMdAja taiyAra karavAM azakya che; ane kadAca taiyAra karavAmAM Ave, teya vImo utarAvanArA ke vIme utAranArA e AkhI vastu IjajatapUrvaka pAra pADaze e bharese rAkhI zakAya nahi. paraMtu have te puravAra thaI cUkyuM che ke, e badhA bhaviSya-bhAkhanArAoe vijJAnanI zakyatAonI peThe ja mAnavasvabhAvanI bharosApAtra thavAnI zaktino paNa atizaya ocho aMdAja bAMdhyo hato. Aje ApaNe karAnA varasAda sAme pAkane, ghalAta sAme vepArane, varasAda sAme ujANIne, ane ApaNI tema ja ApaNA gheDAnI jiMdagIne vIme utarAvI zakIe chIe. tathA haju paNa, vyaktio ke AkhI prajAe je bhayaMkara jokhamamAM sapaDAI zake tema che, temAMnAM bAkI rahelAM ghaNune A upakAraka vijJAna pitAne kAbUmAM lAvI zakaze. bhale temAMnAM ghaNAM atyAre evAM lAgatAM hoya ke jemane vIme utAravo asaMbhavita ja hoya. A paraspara vIme utAravAnI paddhatimAM ApaNe eka naitika siddhAMtane vaijJAnika paddhati sAthe maLIne kAma karato joIe chIe. tenA upaganA vistArane aMta ja nathI. mANasa "janmathI ja TrasTI" che, arthAt TrasTIpaNAnI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 175 bhAvanAthI kAma levAnI ke karavAnI tenAmAM svAbhAvika zakti rahelI che- evI kalpanA tenI pAchaLa rahelI che. mAnavajAti pAse aNu khIlavI paDI rahelI sAdhanasapattimAM te sauthI mATI che, ane yAgya keLavaNI dvArA tene khUba ja vikAsa sAdhI zakAya tema che. -- ' zodhatAM zeAdhatAM, prA. rAisane paraspara vImA utAravAnI A saMsthAmAM peAtAne joItuM udAharaNa maLI AvyuM, kAraNa ke, - ekabIjAne khAne uThAvI levAne ' siddhAMta, ke je Adaza samAjavyavasthAnA mukhya pAyArUpa che tathA vaphAdArInI bhAvanAnA mukhya AviSkArAmAMne eka che, tene A saMsthA dvArA, audyogika samAjamAM Thera Thera vyApelAM jokhameAnI bAbatamAM vaijJAnika rIte lAgu pADavAmAM AvyeA hatA; ane vaphAdAra tathA kuzaLa TrasTIonA hAthamAM soMpavAmAM AvyA hatA. arthAt, te dAkhalAmAM ApaNane vaphAdArInA siddhAMta amalamAM mukAyelA jovA maLe che eTaluM ja nahi, paNa tenA amala kuzaLatApUrvaka thAya te mATe joItI vaijJAnika bhUmikAya temAM mAda che. have jo paraspara vImA utAravAnI paddhatie AvI AvI anulla ghanIya muzkelIenI uparavaTa thaIne ATaluM badhuM siddha karI batAvyuM hoya, tA bhaviSyamAM tethI paNa keTaluMya vadhAre evuM kAMIka siddha karavAne paNa te nimAyelI che, ema na kahI zakAya ? tene AMtararASTrIya akatha sthapAvavAmAM paNa kAmamAM na laI zakAya ? jo vyaktie pAtAnI jiMdagIne ane mAlimalakatanA vImA utarAvI zake, te samasta prajAe paNa tema kare evuM kalpI na zakAya? prajAe jo ekabIjA sAthe harIphAImAM UtaravA ke ekabIjA sAme laDavA mATe joItuM vyaktitva khIlavI zake che, te paraspara vIme utarAvavA jeTaluM vyaktitva teo na prApta karI zake ? jo laDavAnI kriyA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sarvodayanI jIvanakaLA - mATe joItA vaphAdAra cAddhAe maLI zake che, te vIme utAravAnI kriyA mATe joItA kuzaLa TrasTIo na maLe ? prajAe upara je je jokhame AvI paDe tema che, -- jevAM ke yuddha, lUMTa, baLajabarI, dharatIka pa, duSkALa, marakI, AgathI zaherone nAza, ityAdi -- te badhAMnI yAdI karavAmAM Ave ane prajAe vacce temaneA paraspara vImA utarAvavAmAM Ave, emAM asaMbhavita kazuM nathI. , prA. raisa A navI tathA dhyAna khe Mce tevI kalpanAnI yeAjanA taiyAra karavAmAM khaMtathI maDI gayA; ane keTalAka nAmAMkita tadvidonI salAha laIne temaNe eka kAmacalAu yeAjanA 'yuddha ane vImA' e nAmathI prasiddha karI. joke, e nAma uparathI te evuM sUcita thAya che ke, jANe prajAe vacce vIme utAravA ceAgya ekamAtra ke mukhya jokhama yuddha ja che; paraMtu vastutAe te cApaDImAM rASTro vacce vImA utAravAnI paddhati svIkAravAnI mahu ja vyApaka kalpanA ane vakIlAta che. yuddhanI khabatamAM kadAca zarUAtamAM ema paNa manAya ke, e jokhama vIme utArI zakAya tevuM nathI; paraMtu te sivAyanAM bIjAM keTalAMya AMtararASTrIya jokhame evAM che ke jemane vImA utarAvI zakAya. yuddhanA dAkhalAmAM e siddhAMta kAryakara mAlUma na paDe te mATe AMtararASTrIya vImA utAravAnI e AkhI kalpanA pheMkI devA jevI nathI. zarUAtamAM kaI paNa AMtararASTrIya jokhamathI zarUAta karavAmAM Ave; ane kayA jokhamanA vImA utArI zakAya tema che ane kayAneA nathI, e prathamathI nakkI karavAnA prayatna ja na karavAmAM Ave. yuddhanuM jokhama bhale sauthI chelluM ane cheka chevaTe sAmela karavAmAM Ave, alabatta e pustakanI ceAjanA kAmacalAu che, tathA vimAna dvArA UDavAnA zarUAtanA prayatnAnI jema Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 177 tenA prAraMbhika prayogo bhale niSphaLa ke atizaya nukasAnanA khADAmAM utAranArA paNa nIvaDe; paraMtu tenI pAchaLa siddhAMta je sAce hoya, te saphaLatA e te amuka samaya ane kharcane ja savAla gaNAya. e janAnuM mahattva e bAbatamAM raheluM che ke, te AMtararASTrIya aikyano pAye rAjakIya kSetrane badale vyApArI kSetramAM zodhe che. ane te mATe te evA siddhAMtano upayoga karavA mAge che ke jene amalamAM mUkavA mATe atizaya ucca keTInI vaijJAnika paddhatinuM Ayojana taiyAra che, tathA virodhI svArthonuM ekIkaraNa sAdhavAmAM tathA jokhamakAraka saMbaMdhone zAMtimaya saMbaMdhomAM pheravI nAkhavAmAM jenI saphaLatA puravAra thayelI che. pro. raoNisa kahe che ke, "AMtararASTrIya nItiniyamonuM ucca zikSaNa ApavA mATe hAlamAM ADakatarI rIta akhatyAra karavI joIe." temanuM A kathana sAmAnya nIti zikSaNanI bAbatamAM paNa dhyAnamAM levA jevuM che. AMtararASTrIya nItinA zikSaNa mATe sAmAnya siddhAMte tAravI kADhIne te viSe pustake lakhavAM ke sIdhe upadeza ApavAne mArga le, e vastu bhale amuka aMze upagI hoya, paNa pUratI te nathI ja. e rIte tene "zIkhavI' bhale zakAya; paraMtu te rIte tene kadI "zIkhI" na zakAya. tene asarakAraka rIte zIkhavA mATe tene AcaraNamAM mUkavAnuM koI kSetra taiyAra karavuM joIe, (kaI paNa vastu zIkhavAne e eka ja mArga che,) ane tene te hetu mATe nImavAmAM AvelA AMtararASTrIya TrasTIonI saMbhALa nIce mUkavuM joIe. dareka prajAe bIjI prajAnI milakata upara hAtha na nAkha jeIe, ke tenI mAlakImAM kazI dakhalagIrI na karavI sa-12 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sarvodayanI jIvanakaLA joIe', e siddhAMta upadezavAthI kAMI e niyamanuM AcaraNa zarU na thAya. jyAM sudhI badhI prajAonI eka bhegI thApaNa na hoya, ane tene vahIvaTa karavAno badhI prajAone pUrato abhyAsa thaI gaye na hoya, tyAM sudhI bIjAnI milakatane pavitra mAnavAnuM mAtra maukhika zikSaNa asarakAraka nahi nIvaDe. bIjA zabdomAM kahIe te, AMtararASTrIya akya phakta bhedo dabAvI devAthI ke yuddhanI "baMdhI' karavAthI ke tevAM niSedhAtmaka pagalAMthI siddha nahi karI zakAya; paraMtu jenI saphaLatA puravAra thaI hoya tevA keI siddhAMta anusAra sakriya sahakAra ane sahiyArI mAlakInuM kSetra ke kSetre UbhAM karavA dvArA ja siddha karI zakAya. pre. reIsanI kAmacalAu pejanA A badhI zarato pUrI karatI hatI. temanI sUcanA evI hatI ke, eka AMtararASTrIya TrasTa ke phaMDa sthApavAmAM Ave; tene AMtararASTrIya TrasTIonA vahIvaTa heThaLa rAkhavAmAM Ave; ane vImo utAravAnI paricita saMsthAmAM saphaLa puravAra thayelI vaijJAnika paddhati anusAra tene vahIvaTa karavAmAM Ave. sAmAnya vImA-saMsthAnI thApaNanI peThe ja vIme bharanArI prajA pAsethI varase varasa vasUla karAtA phALAo vaDe ja te AMtararASTrIya thApaNa UbhI karavAmAM Ave. te thApaNane AkhI duniyAmAM jude jude ThekANe thaIne evI rIte rekI devAmAM Ave ke jethI koI humalAkhora tene ekIsAthe hAtha na karI zake. koI paNa prajAnA jAna ane mAlanAM je koI jokhame AMtararASTrIya rIte vImAM utarAvI zakAya tevAM TharAvavAmAM Ave, teTalAne vImo e thApaNane AdhAre utAravAmAM Ave. AvI koI yojanA amalamAM Ave, te yuddhanI saMbhavitatA ochI karavAmAM tenI niSedhAtmaka asara najIvI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 179 nahi ja thAya. kaI paNa prajAnI milakatane vIme jeTalA pramANamAM AvA sahiyArA phaMDa mAraphata UtarAvavAmAM Avyo haze, teTalA pramANamAM te sahiyArA phaMDamAM phALo ApanArI badhI prajAe te phaMDane ke tenA keI paNa aMzane yuddhathI nukasAna na thAya tevuM jovAnI kALajI rAkhaze. ane je evI zarata rAkhavAmAM AvI hoya ke, koI paNa prajA kAraNa vinA ja bIjI prajA upara humalo kare, to tene pelA phaMDamAM bhAga DUla thaI jAya, te te vastu khAsa asarakAraka banaze. - Adhunika jagatanI prajAone ekabIjAnA rAjakIya netAomAM bahu thoDe ja vizvAsa che. ane e bInA baha agatyanI tathA duHkhada che. ghaNI vAra te prajAone potAnA rAjakIya AgevAnomAM paNa vizvAsa nathI hete. tethI karIne AMtararASTrIya vyavahAra judI judI prajAonA vaDA pradhAne, gRhamaMtrIo ke videzamaMtrIo jevA rAjadvArI puruSo dvArA calAvavAmAM muzkelI Ave che. rASTrasaMghane e muzkelIone sAre paricaya che. te rAjapuruSane ekabIjAnI dAnata viSe bhAre zaMkA hoya che; ane dezanA rAjadvArI pakSanA baLamAM thatA vadhArAghaTADAne kAraNe rAjakIya khAtAMonAM mANasomAM vAraMvAra pherabadale thayA karatuM hovAthI e muzkelImAM vadhAre thAya che. jinIvAthI kaMTALIne taratamAM ja pAchA pharelA eka pratinidhie mane kahyuM ke, Aje pheMceno je pradhAna temane pratinidhi thaIne AvyA hoya che, te eka mahinA bAda paNa temano pratinidhi rahevAne che evI kaMIka khAtarI paNa ApaNane hoya, te temanI sAthe bahu sahelAIthI vATAghATe karI zakAya. AMtararASTrIya vyavahAra saMbhALavA mATe je pratinidhi cUMTavo joIe, te "TrasTI" zabdathI oLakhAtA vargane have Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sarvodayanI jIvanakaLA joIe. tema ja te pratinidhio ApaNA nyAyAdhIzenI peThe AkhI jiMdagI mATe niyukta thavA joIe. te ja badhA prayatnamAM ekadhArApaNuM AvI zake. te lokene pitAnA dezamAM thatI rAjadvArI pakSanI caDatI paDatI sAthe ke temanA matAmata sAthe kazI nisabata na hovI joIe. evA loke dhaMdhedArI ke vyApArI kSetromAM UMcAmAM UMcI kakSAe tAlIma pAmelA vargamAMthI sahelAIthI maLI Avaze. TaeN. raIsa lakhe che ke, "nAjuka tema ja carcAspada bAbatene ukela lAvavA mATe Aje kaI vizvAsu rAjakAraNa, vizvAsu rAjadvArI mutsaddI ke vizvAsu rAjakartA maLavA muzkela che, tema ja kaTekaTI bharelA ane Avezayukta muddAonI bAbatamAM cukAdo ApavA mATe cheka ja vizvAsu ane pUrvagraha vinAne sarapaMca paNa maLavo muzkela che. paraMtu egya sAmAjika paristhitimAM vaphAdAra, samajadAra ane udAracarita TrasTI zodhI kADhave e bahu saheluM kAma che. . . . mArI pejanAmAM TrasTIonA je AMtararASTrIya maMDaLanI kalpanA che, tenA saMrakSaNa mATe polIsa nahIM joIe, ke AMtararASTrIya lazkara ke naukAsainya nahIM joIe. tene AMtararASTrIya takarAremAM kaze sIdho rasa nahIM hoya, tathA cAlu rAjyasattAo sAthe kazA rAjakIya saMbaMdha rAkhavAnuM prayojana nahIM hoya. . . . huM kabUla karuM chuM ke, e jAtanuM AMtararASTrIya maMDaLa Aje te navAInI vastu che; paraMtu je koI paNa jAtanI AMtararASTrIya vImo utAravAnI paddhati amalamAM AvI zake, te e maMDaLa aMte AkhI duniyAmAM sauthI vadhu zaktizALI AMtararASTrIya maMDaLa banI jAya.' AgaLanA eka vyAkhyAnamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke, racanAtmaka nAgarikadharmanuM mukhya kAma sAmAjika aniSTane Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyogane vahIvaTa 181 upacAra karavAnuM nahIM hoya, paraMtu tenuM kAma te samAjamAM je kaI daDha tathA hitakara sAmAjika pravRttio hayAta hoya, temane majabUta karavAnuM, vikasAvavAnuM ane zakya hoya te AkhA jagata jeTalI vistRta banAvavAnuM haze. paraspara vIme utAravAnI saMsthAnA ItihAsa uparathI jaNAya che ke, te saMsthA evI sAmAjika pravRttiomAMnI eka che. sAcI nAgarikatAnAM je traNa to AgaLa gaNAvyAM che, te traNe temAM mojUda cheH naitika bAjue dRSTInuM, vaijJAnika bAjue kAma karavAnI sArAmAM sArI rItanI mAvadata, ane vyAvahArika bAjue kurIjhatA. samAjanA vyavasthita jIvanamAM TrasTIpaNAnA udAharaNa tarIke paraspara vIme utAravAnI paddhatine jarUra mUkI zakAya, ema kahIne eN. jesa A prakaraNane upasaMhAra kare che. 14 udyogone vahIvaTa pra. raIse lakhyuM che ke, nAjuka temaja carcAspada bAbatano, ane khAsa karIne kaTokaTIbharelA ane Avezayukta muddAone ukela lAvavA mATe "Aje kaI vizvAsu rAjakAraNI, vizvAsu rAjadvArI mutsaddI ke vizvAsu rAjakartA maLa mukela che." A vastusthiti audyogika saMskRti mATe to eka gaMbhIra agatyane prazna UbhuM kare che. tenA udyogono vahIvaTa keNa kare? konA hAthamAM tenA vahIvaTanI badhI sattA soMpavAmAM Ave? audyogika kSetramAM majUro ane mUDIdAre, athavA harIpha prajAonAM virodhI vyApArI hite vacce je takarAre ane jhaghaDAo upasthita thAya che, te upara jaNAvelA "nAjuka, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 sarvodayanI jIvanakaLA carcAspada, kaTokaTI bharelA ane Avezayukta muddAonI jAtanA ja hoya che, ane temano niveDe lAvavA mATe, hai. IsanA jaNAvyA mujaba, rAjakIya AgevAno, rAjadvArI mutsaddIo ke rAjakartAonA vargane mANasa upayegI nahIM ja thAya. paraMtu AjakAla audyogika vikAsa pAmelI badhI prajAomAM udyogane vadhu ne vadhu pramANamAM rAjakIya niyaMtraNa heThaLa lAvavAnuM valaNa vadhu ne vadhu daDha thatuM jAya che. thoDA vakhata upara kAyadAonA vaLagADa' viSe phariyAda karanArA eka AgevAna udyogapatie pitAne ukaLATa vyakta karavA bahu ziSTa bhASA pasaMda karI na kahevAya; te paNa Aje kaI dizAmAM vAyare vAI rahyo che, e vastu te acUka sUcavI rahyo hate. - AjanuM jagata je jAtanA lekazAsanathI paricita che, te jAtanuM lokazAsana mULe kAMI udyoganuM niyaMtraNa karavA mATe temaja mAlanI "utpattinAM sAdhanonI mAlakI temaja vahIvaTa saMbhALavA mATe javAmAM AvyuM nahotuM, e vastu vAraMvAra badhAnA lakSa upara lAvavI joIe. UlaTuM, te te udyogone kAyadAonI dakhalagIrI vinA pote potAnuM pheDI levA mATe svataMtra rAkhavAnA khyAlathI ja javAmAM AvyuM hatuM. e vastu bhale dIrghadRSTibharI na hoya, tema ja dhaMdhArojagAramAM koI paNa jAtane niyaMtraNanA abhAvathI UbhAM thatAM badhAM aniSTo udyogone paNa bhale lAgu paDatAM hoya; topaNa, iMglaMDa ke amerikAmAM Aje pracalita lekazAsananA taMtranI rUparekhA e bhAvanAthI ane e hetuthI gheravAmAM AvI hatI, e te nakakI ja che. paraMtu have te taMtrane tethI taddana UlaTA hetu mATe ja vAparavAnuM valaNa ApaNe vadhAre ne vadhAre pramANamAM akhatyAra karatA jaIe chIe. udyoga upara rAjasattAne kaI paNa prakArano aMkuza heya e yogya che ke na he, paraMtu eTaluM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyogane vahIvaTa te nakakI ja ke Adhunika lokazAsananA nirmAtAoe e vastu lakSamAM rAkhIne tene ghaDyuM nahotuM. "lokonA gharamAM aMgArA kheravA mATe loDhAno lAMbo saLiye rAkhavAmAM Ave che; paraMtu eka vakhata evo paNa Ave ke jyAre gharamAM ghUselA cerane mAravAmAM paNa teno upayoga karavAmAM Ave. te ja pramANe lokazAsananuM taMtra judA ja uddezathI ghaDavAmAM AvyuM hevA chatAM, Aje udyoganA niyaMtraNa mATe te taMtra upayogI thaI paDe tema hoya, te temAM beTuM zuM che," - evI dalIla karavAmAM Ave. paraMtu lekazAsananA taMtrane tema ja tenI kAma karavAnI paddhatine ApaNe bArIkIthI tapAsIzuM te ApaNane mAluma paDaze ke, lekazAsananuM taMtra audyogika kSetramAM paNa lAgu thaI zakavAnI saMbhAvanA bahu ochI che. dAkhalA tarIke, rAjakIya pakSe dvArA rAjya calAvavAnI paddhati jyAM sudhI amalamAM rahe, tyAM sudhI rASTrIya pAyA upara udyogone vahIvaTa nibaMdha zI rIte calAvI zakAya, e samajavuM muzkela che. kAraNa ke, dareka udyogamAM kaI ekAda vigata pUrate ke AkhA udyoga pUrate eka khAsa aTapaTa kasaba hoya che. ane te je judA judA pakSe vacce rAjakIya sattA mATe cAlatA jhaghaDAmAM aTavAI jAya, te AkhA udyogane ja vinAza thAya e ughADuM che. prajAnA dareka mANasanI svataMtratA kAyama rAkhavAne arthe matAdhikAranI paddhati bhale khUba ja anukULa hoya; paraMtu udyoga ane vepAranI anaMta jaTilatAo tathA satata badalAyA karatI havA sAthe kAma levA mATe te taddana agya ja che. ApaNA atyAranA prajAkIya taMtrane mAthe rASTranA udyoge calAvavAne tamAma bojo nAkhavo, e te kaIvahANane tophAnI samudramAMthI haMkAravAnuM kAma tenA musApharanI eka kamiTIne soMpavA jevuM, kaI marakIne upAya Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 sarvodayanI jIvanakaLA daradIonI salAha mujaba karavA jevuM, athavA kaI raNasaMgrAmane mUha lazkaranA nAnA moTA tamAma mANasane pUchIne bahumatIthI nakkI karavA jevuM kahevAya. joke e upamAo paNa mULa dAkhalAnI paristhitinI gaMbhIratAne barAbara vyakta kare che ema na ja kahevAya. ane chatAM udyogone AjanA prajAkIya taMtrane soMpavAmAM Ave ja, te bemAMthI eka pariNAma jarUra nIpaje kAM te te taMtra ja bhAgI paDe; athavA pele udyoga devALuM kADhe. moTe bhAge e baMne vastuo sAthe ja bane e saMbhava vadhAre che. udyogamAM paNa lokazAsananI paddhati kAyama rAkhavI hoya, te tene pAye dharamULathI badalI nAkhavuM paDe. atyAre te lake pote jyAM rahetA hoya che te viziSTa sthaLa ke pradeza anusAra mata Ape che. teo kayA udyogamAM kAma kare che, te vastusthiti sAthe te vastune kaze saMbaMdha hoto nathI. paraMtu audyogika lokazAsanamAM te kAmadAree pote kayA vibhAga ke sthaLamAM rahe che e dRSTie mata ApavAne badale, pite kayA dhaMdhAmAM kAma kare che, e daSTie mata ApavA joIe. amerikAmAM to nyUyorkanA DaoN. phalIksa eNDalara* jevA vicArakene eka samudAya thoDo vakhata thayAM piokAryA kare che ke, audyogika lekazAsananA ekamAtra zakya pAyA tarIke atyAranA prAdezika matAdhikArane badale dhaMdhAdArI matAdhikAra svIkAro joIe. e paddhati vyavahAru che ke nahi, te bAbatamAM zaMkA hoI zake; tene dAkhala karavAnuM muzkela paNa hoI zake; paraMtu audyogika vahIvaTamAM kaMIka aMze paNa lokamatAdhikAra dAkhala karavo hoya, to te sivAya bIje kaMI raste ja dekhAto nathI. paraMtu e paddhati svIkArIe te paNa badhuM sahelAIthI patI jAya ema lAgatuM nathI. kAraNa ke, ema Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyogane vahIvaTa 185 paNa bane ke, amuka dhaMdhAonA pratinidhitvavALI sarakAra ja sattA upara Ave; ane bAkInA dhaMdhAonA pratinidhivALo pakSa virodhapakSa ja rahe. e vastusthiti paNa audyogika sthiratA mATe vadhumAM vadhu bhayabharelI che, e ughADuM che. atyAre viruddha dizAmAM vaLavAnAM ciheno dekhAtAM hovA chatAM, vakhata jatAM audyogika taMtrane vikAsa rASTrIya rAjakAraNathI svataMtra rIte ja thavA lAgaze evo saMbhava che. audyogika saMskRtinuM AMtararASTrIya svarUpa jema jema vadhAre ne vadhAre pramANamAM svIkArAtuM jAya che, tema tema badhI prajAonA kAmadAro potAnAM sAmAnya hite siddha karavAne arthe judAM judA rAjyataMtramAM maLe che te karatAM vadhu asarakAraka sAdhana zodhI kADhaze. "mAnavajAtino saMgha" jevI vastu kaI divasa paNa A pRthvI upara avataravAnI haze, te te eka sahakArI saMgha haze. tenuM aikya koI rAjakIya taMtra upara AdhAra rAkhatuM nahIM hoya; paraMtu sau koI bhegA maLI, je hetunI siddhi mATe prayatna karatA haze te hetunI vAstavika agatya upara tathA te hetunI siddhi mATenA prayatnone kAraNe paraspara vaphAdArInI je bhAvanA UbhI thatI haze, tenA upara AdhAra rAkhatuM haze. paraspara vIme utAravAnI saMsthAne dAkhale sUcave che ke, AjanI duniyAmAM paNa te dizAmAM vikAsanA mArgone sadaMtara abhAva nathI ja. kaI paNa udyoganA vahIvaTamAM nANAMkIya ke tevI bIjI bAbatamAM cokkasa ane tAtkAlika nirNayanI khAsa jarUra hoya che. vividha pakSe vaccenA jhaghaDAne kAraNe cAlatI lAMbI lAMbI carcAothI thatI DhIla, te carcAone aMte karavAmAM AvatI kaDhaMgI bAMdhachoDa, tathA teno amala karatI veLA sarakArI khAtAMnI lAla paTTI ke tumAra-paddhati - e badhI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 sarvodayanI jIvanakaLA vastuo audyogika kSetramAM baMdhabesatI na thAya eTaluM ja nahIM, paNa nukasAnakAraka ja nIvaDe. nepoliyane kahyuM hatuM ke, kaI paNa yuddhamAM kALa e mukhya tattva che. udyogamAM paNa dareka bAbatamAM kALa ja mukhya tatva che. majUra-mUDIdAra vaccenA audyogika jhaghaDAo pArlAmenTanA vividha pakSe vaccenAM anaMta bhASaNanI DhIla na sAMkhI zake. dhArAsabhAnA vyAkhyAnakartAe potAnAM phephasAMne kasarata ApatA hoya, te daramyAna bekAre vadhAre ne vadhAre maraNiyA banatA jAya. AmajanatA vadhAre ne vadhAre UMcI-nIcI thavA lAge, ane dhArAsabhAmAM carcAne viSaya banelo vepAra bIjA dezenA hAthamAM cAlyA jAya ke sadaMtara nAza pAme. bevele eka vakhata keLavaNI viSayaka carcA karatAM karatAM jonasanane (ke je kALabhAvanAthI vicAra karanAre mahAna vicAraka hatuM,) pUchyuM ke, chokare nizALe jAya tyAre teNe prathama kayo viSaya zIkhave joIe? jonasane javAba Ape, "sAheba, tamArA chokarAe bemAMthI kaye viSaya pahele zIkhavo joIe enI tame carcA kare che, te daramyAna bIje chokaro te baMne viSaye zIkhI le che." ApaNe udyoganA pagAre ane naphAnI vaheMcaNI kevI rIte thavI joIe enI carcA karI rahIe, tyAra pahelAM bIjI prajA te baMne paDAvI jAya che. thoDA vakhata pahelAM huM -reTaraDAma gayA hatA. tyAM holeMDanA e jaLamArgane meM igleMDa kalase laI jatAM vahANethI UbharAte je hate. "tArA virodhI sAthe gastrI patAvaTa karI le', e niyama dareka jhaghaDAmAM lAgu paDe che. paraMtu atyAranA (I. sa. 1926) kolasAnI aTakAyata jevA audyogika jhaghaDAmAM te te khAsa svIkArI levA jevo che. "sarakArane apIla karavAthI AvA jhaghaDAonI jaladI patAvaTa thaI zake, evI je Ama-mAnyatA che, e to ughADI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyogane vahIvaTa 187 bhramaNa che; kAraNa ke, tame jene apIla karaze, te sarakAra te tarata ja virodha-pakSa sAthenA pitAnA jhaghaDAmAM ja aTavAI jaze, ane pitAne Teko ApanArAonI khaphagI vaheravAnA bhayamAM gUMcAyA karaze. e be jhaghaDA pachI ekabIjA sAthe kevAya saMkaLAI jaze; ane chevaTe jyAre kAMIka nirAkaraNa Avaze, tyAre paNa te mULa jhaghaDAnI bAbatothI juduM ja evuM kaI rAjakIya-audyogika samAdhAna haze. udyoganI nANAMkIya bAju saMbhALavAne mATe te ApaNuM rAjakIya taMtra vaLI vadhu agya che. eTaluM vaLI sAruM che ke, meTAmeTA nANAMkIya prazno evA aTapaTA tema ja samajavA muzkela hoya che ke temane pArlamenTanI carcAnA ke cUMTaNI vakhate bhASaNabAjI karavAnA viSaya nathI banAvI zakatA. ApaNA jamAnAnA agatyanA praznomAM sonAnuM calaNa dAkhala karavAnA prazna je samAjanA badhA vagere mATe gaMbhIra Arthika pariNAmevALe bIjo koI prazna nahIM hoya. paraMtu cheDA vakhata upara te calaNa pharI cAlu karI devAmAM AvyuM, tyAre AmajanatAne abhiprAya paNa levAmAM nahotuM AvyuM. ane tenuM kAraNa paNa e ja che ke, Ama-janasamudAya sAmAnya rIte e muddAnI jhINavaTa samajI zake ja nahi. e mudA viSe karavAmAM AvelAM bhASaNene mATe bhAga e calaNa cAlu karI dIdhA bAda ja karavAmAM Avyo hato ane e paNa sAruM ja thayuM. kAraNa ke, je te praznane jAhera carcAne tathA pakSe vaccenA yuddhano viSaya banAvI devAmAM AvyA hota, to kazuM ja vakhatasara karI na zakAyuM heta. AjakAla evuM bane che ke sArAmAM sArI prajAkIya sarakArenI pAchaLa nANavyavahAranA niSNAtanuM bhAre kuzaLa tathA vizvAsu maMDaLa hoya che. te maMDaLane rAjataMtra sAthe kazI levA devA nathI hotI, tathA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA 189 temane matadArAnA anizcita TekA upara paNa nalavAnuM nathI hetuM. vastutAe teo vizvAsapAtra athavA sTI jevA vanA ja mANasA hAya che. pro. rauisa ApaNane audyogika saMskRtinA muzkela tathA nAjIka vyavahAra saMbhALavA mATe evA ja mANase zeAdhI kADhavAnuM ke taiyAra karavAnuM sUcave che. eTalI nirAMta che ke, evI agatyanI nANAMkIya khAkhatAne aMtima nirNaya karavAnuM evA leAkeAnA hAthamAM hoya che. atyAranuM rAjataMtra ke je taddana judI jAtanAM ja kAmakAja karavA mATe UbhuM karavAmAM AvyuM che, tenA hAthamAM udyogone vahIvaTa soMpavAnI ApaNI AjanI prathAthI je bhAre hAnikAraka DhIlA thAya, te badhAmAMthI ApaNane bacAvI zakAya teTalA e leAkeA ja bacAvI le che; kAraNake nANAMkIya vyavahAronA kSetramAM DhIla e bhAre nukasAnakAraka vastu nIvaDe che. ema khanI zake ke, jema jema keLavaNInuM sAmAnya dhAraNa UMcuM AvatuM jaze, tema tema rAjakIya sa MsthAe peAte ja TrasTIpaNAnI bhAvanAne mAge vikasita thaze. jyAre badhA loko samajI jaze ke, AMtararASTrIya sabadhAnA kSetramAM sahakAra vadhAravA hoya teA cUMTaNInA pariNAma upara AdhAra rAkhatA amuka rAjakIya pakSanA mANasA karatAM kAyamI ke lAMkhA samaya sAru nImelA kuzaLa TrasTIe ja vadhu saphaLa nIvaDI zake, tema tema te vastu vadhu vegavaMta banatI jaze. AMtararASTrIya kSetramAM evA leAkeAnI nimaNUka tathA tethI nIpajatAM suparaNAmA joi, rASTrIya kSetramAM paNa tevA mANaseAnI nimaNukanuM pramANa vadhatuM jaze. eve divasa paNa Avaze ke jyAre lokapratinidhitvanI maryAdA samajAi jaze, ane leAkeA peAtAnI te sattA amuka khAkhatAmAM kaI vadhu Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udyogane vahIvaTa sArI pejanAnI tarapheNamAM jatI karaze. vizva-racanAmAM e vastune maLatuM bIjuM kaMI dekhAtuM nathI. A prakaraNa pUruM karatA pahelAM huM vyavahAru TrasTI paNAne bIjo tathA vadhu paricita dAkhalo ApuM. thoDA divasa upara ja kelasAnI eka khANanI vAta mArA sAMbhaLavAmAM AvI. te khANanA majUre ane mAlikoe kaI paNa prakAre potAnI vaccethI eka "sAdhu" mANasane zodhI kADhyo hato. te mANasa te khANamAM kAma karatA sAmAnya majUra ja hata; paNa teNe dhIme dhIme badhA pakSene Adara prApta karyuM hatuM, ane tene mukAdama tema ja vyavasthApakanI padavIe caDAvI devAmAM AvyuM hatuM. tenuM kAma dareka jhaghaDAmAM baMne pakSenA TrasTI tarIke kAma karavAnuM hatuM. keIe tene mata ApIne e kAma mATe cUMTI kADhayo nahoto; paNa kudaratI rIte pitAnI yegyatAnA baLathI ja pasaMda thaIne te e padavI pAmI zakyo hato. tema chatAM tenI te padavI dareka jaNa barAbara jANatuM hatuM, tathA kabUla rAkhatuM hatuM. ane tenuM pariNAma e AvyuM ke, "baMne pakSe sagA bhAIonI peThe maLIne kAma karatA hatA." huM A rasika hakIkatane "majUronA praznanA aMtima nirAkaraNa" tarIke nathI rajU karate. paraMtu enAthI eTaluM te sUcita thAya che ja ke, e vastu sivAyanuM bIjuM kaI "nirAkaraNa" jenA upara te lakhavAmAM AvyuM haze te kAgaLiyA jeTalI vasAtanuM paNa nahIM hoya. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 guNavikAsa audyogika jamAnAmAM racanAtmaka nAgarikadharma zuM kAya adA karavAnuM che, te have nizcita rIte kahI zakIe te sthitimAM ApaNe AvyA chIe. tene mATe eka ja vAkaca khasa che. tenuM kAma audyogika sAMskRtine kada ke jathA vadhAranAra pravRttine badale guNu vadhAranAra -- guNavikAsanI pravRtti anAvavAnuM che. * AgaLa eka prakaraNamAM varNavI gayA te kALabhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati ApaNane e niNuya upara laI jAya che. kada ke jathA e mukhyatve sthaLane lagatI vastu che; tyAre guNa e kALane lagatI vastu che. sthaLabhAvanAvALA vastuonA jathA tarapha ja najara rAkhe che; tyAre kALabhAvanAvALA te vastuonA guNu tarapha. jathA Aje bajAranA iSTadeva thaI paDaco cheH keTalAya pega kharI tenI pUjA karavAnuM pAkAre che; ane keTalAya purohite teneA pRSividha pUrA pADe che. paratu guNu e te vastune 'AtmA che. jee tenI pUjA karavA icche che, teoe te pUjA kharA jIgarathI ane satyatApUrvaka karavI joIe. guNupUjA dharmanuM sAdAmAM sAduM tathA sauthI vadhu samajI zakAya tevuM svarUpa che. 2 : hA, sAdAmAM sAduM tathA sauthI vadhu samajI zakAya tevuM che; paraMtu te sahelAmAM saheluM nathI ja. udyogane ' jathA 'nA mAgamAMthI vALI 'guNu 'nA mArga tarapha vALavA e bhagIratha kAma che. majUrapakSa, ke jenuM e khAsa kAma che, te paNa tenI 190 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 guNavikAsa bhagIrathatAthI kaMpI UThe. paraMtu mANasa evAM bhagIratha kAma pAra pADavA mATe ja sarajAye che. Izvare jyAre mANasanA nAkamAM prANa pUryo, tyAre tene tenA dhaMdhA arIke "azakya ne zakya karavAnuM kAma" ja soMpyuM che. koI mahAna camatkAra je lAgato mAnava-saMskRtino ItihAsa paNa mANasanI te mahAna dhaMdhA mATenI lAyakAta ja puravAra kare che. A ghaDIe paNa jagatamAM eTalI sAmAjika vIratA jarUra mojUda che, ke je saMskRtine "jathAne mArgethI vALIne "guNane mArge caDAvI de. mAtra tene judAM judAM AkarSaka pade, vAkyo ane jAdumatronI mohinImAMthI DhaLIne jAgrata karavI joIe. evuM kahevAmAM Ave che ke, mANasa je cheka ja bhraSTa tathA patita prANI hota, te te potAnI bhraSTatA ke patitatAne kadI jANI zakata ja nahi. "have mAruM AvI banyuM', evI pitAnI dazAnuM mAna hovuM eno artha ja e ke, tenAmAM haju eTale sAro prakAza rahyo che ke jethI te potAnI avadazA joI zake che. te ja pramANe "pAzcAtya saMskRtine adhapAta' e kathana paNa aMtima na hoI zake. ApaNe paDavA lAgyA chIe, e vastunuM bhAna kaMI e paDavAmAM sAmela thatuM nathI, paraMtu tenAthI bahAra rahe che ane kadAca te ja ApaNane ApaNuM paDatI aTakAvavAno upAya pUre pADe. te ja pramANe AjakAla "ja" ApaNA upara sAmrAjya jogavI rahyo che, e jAtanuM mAna ja sUcita kare che ke, ApaNA aMtaranA UMDANamAM ApaNe haju "guNane ja pUjIe chIe, tathA te zI vastu che te jANIe chIe. jo ke, AjanA udyoganuM mukhya valaNa "jathA" tarapha ja che tema chatAM, "guNa" pratye teNe eka ja hAtha joI nAkhyA nathI. ApaNA badhA udyogamAM (kadAca kurasadanA samayanI uona! Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 sarvodayanI jIvanakaLA ApaNI hIna pravRttione joItI vastuo pUrI pADanAra udyogeA bAda karatAM) dareka pagathiye hajI evAM strIpuruSAne avazeSa bAkI che-- ane te paNa ThIka ThIka pramANumAM ke -- je te te udyoganA vaphAdAra, niSThAyukta, ane vIra sainikArUpa che. teo vizvAsu, pAvaradhA ane kuzaLa 'kAmadArA ' che; temane meM samAjanA uddhArakA tathA audyogika saMskRtinI AzArUpa mAnyA che. temane tame nANAMkIya vyavahAranI ucca kakSAee joI zakaze. temane tame mAlanI jathAbaMdha utpattinI meATI mATI yAjanAe ghaDatA jozeA; kAraNa ke jathAmadha utpattimAM paNa guNanI vividha phATIe hAya che ja. tame temane zeAdhakanI aisimAM, vaijJAnika prayogazALAmAM, abhyAsInA abhyAsagRhamAM ke kalAkAranA 'sTuDiyA 'mAM joI zakaze. tame temane ejine hAMkatA, vahANA haMkAratA, IM TA geAThavatA, ke keAlasA kheAdatA joI zakaze|. mArA juvAna zvetAvaga mAMnA je kAI pAtAnuM khAsa jIvanakArya zodhatA hAya, temane huM sUcavuM chuM ke, tame A leAkAnA TeLAmAM joDAe; temanA kAne madada kare; 'je vadhAre paDatuM jorAvara che, tenI sAmenA pakSane madada kare." sthaLabhAvanA atizaya jorAvara banelI che; mAlanI thA'dha utpatti Aje bahu jorAvara anelI che; temanI sAmenA pakSa eTale kALabhAvanAne pakSa mAlane 'guNa ' arthAt mAlanI jAta jonArA pakSa. tene tame majabUta karA, tenA jevI bIjI eke samAjasevA nathI, ema mAnajo. ' atyAra sudhImAM me' guNa upara bhAra mUkayo tene atha e nathI ke, jathA e nirupayegI cIja che. rAjAne 'dezane sauthI prathama umarAva' kahIne varNavavAne bIjA umarAvA kazI visAtanA nathI. atha e nathI ke viSuvavRttanI rekhA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 193 kAlpanika che, tathA mAtra nakazA upara ja astitvamAM hoya che, ema kahevAno artha e nathI ke viSuvavRtta-rekhAnI kazI kimata nathI. dareka vastu pitAne kamamAM ane sthaLamAM jarUrI che. jaze e kaMI guNanI virodhI vastu nathI; jema bhautika e AdhyAtmikanuM virodhI nathI tema. joke keTalAka philasUpha tethI UlaTuM kahetA dekhAya che. jaze paNa jyAM sudhI guNane padabhraSTa karIne pite rAjA thaI na bese, tyAM sudhI tenI paNa khAsa kiMmata che; te rAjA thavA tAke ke tarata tenI e kiMmata dUra thaI jAya che. nokara tarIke guNAkAranA kaThAnI upayogitA anivArya che; paraMtu te je zeTha thaI bese to tene julama asahya thaI paDe. jathA ane guNa vacce eka AMtarika saMbaMdha che; ane amuka sthaLe te te bahu gADha banI jAya che. sauthI moTAmAM moTA guNa, ke jemane sAmAnya rIte satya, ziva ke zubha, ane sauMdarya kahevAmAM Ave che, temane svabhAva ja vRddhigata thayA karavAno che. " guNa tarapha prathama najara rAkho, eTale pUratuM ja tamane ApoApa maLI raheze." " "uttama" tarapha najara rAkhe, eTale "vadhAre" te ApoApa AvI raheze." - e vAkyo jathA ane guNa vacceno sAco saMbaMdha vyakta kare che. Ane tame eka prakAranI zraddhA kahI zake. paraMtu udyogane jema tenI pitAnI nItinI jarUra che, tema potAnI zraddhAnI paNa jarUra che. upara jaNAvelAM vAkyo audyogika zraddhAnA sArarUpa che. udyogane digdarzaka thaI zake tevAM tathA Arthika tema ja naitika dRSTie mahAna pariNAme nipajAvI zake tevAM tethI vadhu sArAM vAkyo huM bIjA koI jANatuM nathI. vyApArI jagatanA keTalAka mahAna agraNIo e vastu jANatA hoya sa.-13 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA, ema lAge che, te joIne hAza paNa vaLe che. IzvarI Adezane anusarI prathama "guNa" zeThe, eTale bAkInuM enI meLe AvI maLaze. iMglaMDa jevA dezamAM, jyAM cAra karoDa eMsI lAkha manuSyaprANIone ja khavarAvavAnAM heya, vatro vaDe DhAMkavAnAM hoya, ane agninI hUMphavALA makAnamAM TharIThAma karavAnAM hoya tyAM, bhAnavALo kaI mANasa ema nahi kahe ke, "jathAne udyoga sAthe kazI ja nisabata na hovI joIe. badhAMne pUrAM paDI rahe teTalAM makAna, baLataNa, vastra ane anna te joIe ja. meM eka vyAkhyAtAne ema bolato sAMbhaLyuM hatuM ke, "kaI paNa sArI samAjavyavasthAnI eka nizAnI e che ke, te badhAM bALakone pUratuM dudha Apaze." to pachI Dhera pALanArAoe A bAbatane lakSamAM levI joIe ane TheranI jAta sAcavavI ane sudhAravI joIe; kAraNa ke, dUdha DheramAMthI Ave che, samAjavyavasthAmAMthI nahIM. ane tevuM ja khetInI bAbatamAM paNa che. mArA matadAra-vibhAgamAM eka kheDUte eka rAjakIya sabhAmAM belatAM jaNAvyuM ke, "jamIna te atyAre evuM pokArI rahI che ke, dhArAsabhAnA bhASaNiyAo mArI vAta paDatI mUke, ane kuzaLa kheDUte mArI saMbhALa le te sAruM." e pokAra jagatanA moTAmAM moTA udyoga - khetI - nI paribhASAmAM guNa" mATene pikAra hato. te pikArane bIjA udyogenI bhASAmAM anuvAda thaI zake, bhale pachI te udyogone kAyadAone "vaLagADa" naDatuM hoya ke nahIM. racanAtmaka nAgarikadharmanA upAsakee e pikAra eka kAne sAMbhaLI bIjA kAnethI kADhI nAkha na joIe. 1 bAIbalanA "navA karAra"mAM Izu khristanuM vAkya che, tene A ullekha che.-"pahelAM prabhu saMbhALe, to bAkI badhuM enI meLe AvI maLaze." Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa vastuomAM uttamatA ANavAnA badhA prayatnono hetu aMte mAnava bALakone uttama banAvavAno ja haI zake, e vastu kadAca badhA ja kabUla karaze. kAmakAjamAM dAkhavavAmAM AvelI uttamatAthI kAmadAra pote uttama na thAya, te te nirarthaka che. tenA kAmakAjamAM uttamatA sAdhatAM te pote vadhu kImatI bane che ke nahIM? te je vastu banAve che te to uttama thaze e ughADuM che; paNa te uparAMta te pote jevo che tenI dRSTie-arthAt tenA kAmakAja daramyAna teNe sAdhelI uttamatAnI upAsanAne kAraNe te kAmadAra pite saMtoSakAraka bane che? -vadhAre sAre sAthI ke bherubaMdha bane che?--vadhAre DAhyo salAhakAra thAya che?-- jovo game te rUpALe bane che? - sukhanA divase mAM IcchavA lAyaka AnaMdI sebatI bane che?-- duHkhanA divasamAM dilAse ApanAra daDhatara sAthIdAra bane che?--vadhAre nyAyI zeTha bane che?-- vadhAre pramANika nokara bane che?-- vadhAre sAre paDozI bane che?-- vadhAre sAco mitra ke vadhAre vaphAdAra premI bane che? sAruM kAmakAja karavAthI kAmadAromAM evI vRtti janme che kharI, ke jethI teo kArakhAnAmAM (ke je alabatta judI duniyA ja che) ekabIjAnI hAjarIne vadhu AvakAre ane temane manamAM e bhAva thAya ke, eka karatAM be bhalA? ke pachI teone, mi. hADInI navalakathAmAMnA pelA duSTa chokarAnI piThe, manamAM evuM ja thAya che ke, "ame ghaNA vadhAre thaI gayA chIe, A badhAmAMthI keTalAka na jamyA hota to sAruM thAtathoDAkane phAMsI daI devAmAM Ave teya sAruM, cAlo havethI ApaNe ApaNuM vastI ochI karavA mAMDIe? uttamatAnA sAdhaka kArIgaromAM mAnavapremathI cheka ja viparIta evI upara TakelI bhAvanAne abhAva thaI jAya * 1. "jayaDa dhI skara'. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA che ke nahIM? arthAt sAruM kAmakAja te kAmadArane potAne vadhu kImatI banAve che ke nahIM? jagatanI kula kiMmatamAM tenA vyaktitvathI spaSTa umere thAya che ke nahIM ? jagatamAMthI tene dUra karavAmAM Ave te tenA mAnavabaMdhuone beTa tema ja nukasAna jAya ke nahIM? mAruM ema mAnavuM che ke jarUra jAya. AjakAla vastI ochI karavAnI je janAo rajU thAya che, temanuM kAraNa e nathI ke, badhA ja mANasane pUrI paDI zake teTalA pramANamAM "gaLI cIjo nathI, paraMtu temanI pAchaLa jhAMkhuM jhAMkhuM e darzana raheluM che ke, atyAre je jAtanI vastusthiti che te pramANe jotAM, A navA AvanArAomAMne mATe bhAga ravIva malIne ja banavAno che; ane tethI teo potAnI jAte kImatI nahIM hoya eTaluM ja nahIM, paNa sAthIdAra tarIke, mitra tarIke, paDozI tarIke, ke premI tarIke kImatI thaI paDavAnA nathI. paraMtu mArI A mAnyatAne mATe kAraNe rajU karatA pahelAM, huM eka be anuSaMgika bAbato upara tamAruM dhyAna kheMcavA icchuM chuM. gayA vyAkhyAnamAM meM pra. raoNisanuM vAkya TAMkyuM hatuM ke, "AMtararASTrIya nItiniyamenuM ucca zikSaNa ApavA mATe hAlamAM ADakatarI rIte akhatyAra karavI joIe." uparAMta, tenI sAthe meM kahyuM hatuM ke, sAmAnya nItizikSaNa mATe paNa ADakatarI rIta ja sauthI uttama che. (ane "nIti" e nAma mANasanA "guNa" mATe vaparAtAM aneka nAmomAMnuM ja eka che.) nItizikSaNa jyAre sIdhuM ja nItisiddhAMta viSe vyAkhyAna dvArA, lekha dvArA ke upadeza dvArA ApavAmAM Ave che, tyAre tenI kazI khAsa asara nIpajatI nathI. je sadguNene upadeza Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa ApavAmAM Ave, temane sAkSAt AcaravAne abhyAsa na karAvavAmAM Ave, tyAM sudhI te mAtra "bhayA"mAM ja rahe che, paNa "gayA'mAM AvatA nathI. Aje keTalAya uttama jJAnanI e ja karuNu vale thAya che. kArbAIla jaNAve che ke, koI paNa bAbata asarakAraka rIte zIkhavavAne mArga tene jAte karI jovAnuM che. e vastu nItizikSaNane te khAsa lAgu paDe che. eka anubhavI zikSake eka vakhata jaNAvyuM hatuM ke, tamAre mAnava cittane keLavavuM hoya to tene pitAne keLavavAnuM cheDI bIjI kaI vastune keLave." ane jyAre tene pUchavAmAM AvyuM ke, "bIjI koI vastu' te kaI tyAre teNe javAba Ape, "zarIra". eTaluM kahIne teNe DahApaNa bharyA zabdomAM jaNAvyuM ke, "zarIra' to dareka prakAranI sarjaka kuzaLatA prApta karavAnuM sAdhana che. jaDavAdIo kahe che tema, "yaMtrasaMcAlita maDaduM nathI. te ja pramANe tamAre je manuSyanA "aMtaHkaraNa ne ke "nItibhAvanAne keLavavAM hoya, to temane ja sIdhAM keLavavAnuM paDatuM mUkavuM ThIka thaI paDaze; khAsa karIne zarUAtamAM. tene badale te aMtaHkaraNa je sAdhanono upayoga kare che te sAdhanane, arthAt indriyone, ke pitAnuM kArya karavAmAM e Idriyo je vividha sAdhanono upayoga kare che te badhAMthI sajaja evA AkhA zarIrane keLavavAno prayatna kare. mAnava zarIranuM sAcuM svarUpa samaje; je zArIrika pravRttio dvArA aMtarAtmA vyakta thAya che, te sivAyanuM aMtaHkaraNa te nakazA upara ja astitva dharAvanAra viSuvavRttanI rekhAnI jema AbhAsarUpa ja che, e vastu yAda rAkhe; ane aMtaHkaraNanI keLavaNI tenA . sAdhana zarIrathI ja zarU kare, jethI tenI badhI pravRttio Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sarvodayanI jIvanakaLA ane kriyAomAM uttamatA siddha karI zakAya. A pramANe, keLavaNInI ADakatarI paddhati ja aMtaHkaraNanI keLavaNInA pAyAmAM rahevI joIe; sIdhI paddhati te cheka chevaTanI kakSA mATe anAmata rAkhavI joIe. te vakhate te kadAca asarakAraka thaI zake. prAraMbhamAM to te nirarthaka ja nIvaDe che; vacagALAmAM jarUra lAge te saMbhALapUrvaka tene upaga bhale karavAmAM Ave. tame koIne vyAkhyAna ApIne piyAne vagADanAra nahi banAvI zako. tene mATe te tamAre tene piyAne Apavo joIe, ane enA paDadA upara hAtha calAvavAno udyoga karato tene karI mUka joIe. nItinA dAkhalAmAM piyAnAnA paDadAne sthAne nAgarikanuM potAnA dhaMdhA anusAra rejanuM kAmakAja che. tenI mAraphata te je kaMI saMgIta nipajAvI zake, te nipajAvatAM e bhale zIkhe. je temAMthI kAMI ja saMgIta na nIpaje, to mAnI levuM ke tenI sAme je mUkavAmAM AvyA che, te piyAnAnA paDadA nathI, paNa paDadA vinAnuM pATiyuM ja che. e durdazA Aje lAkha lokenI che. "mAnavajAta sudhAravA" IcchanArAe e pahele sudhAre e ja karavA jevuM nathI? alabatta, mAnavajAtane vaMza jarUra sudhAroH menDelanI paddhati mujabanI vaijJAnika viNAmaNathI, ke bIjI kaI paddhati mujabanI vaijJAnika viNAmaNathI. jagatane vaMzasudhAra vidyAnA niSNAtonA niyaMtraNa heThaLa mUke; athavA hAlamAM sUcavavAmAM Ave che tema, rAjya taraphathI jemane paravAno maLyuM hoya, tevAM amuka pasaMda karelAM strI-puruSa dvArA ja prajotpatti karAve. jyAM sudhI na joItA vaMzavelA nAbUda na thaI jAya tyAM sudhI, tathA AkhI pRthvImAM tamArI kalpanA mujabanA saMpUrNa vikasita vyaktitvavALA, "pradarzana karavA yegya" tathA nItimattAnA khAM jevA lokettara manuSya sivAya Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 19 keI na rahe tyAM sudhI, tamArI e paddhationo amala jArI rAkhe. tema chatAM, tamArI viNAmaNathI nIpajelA e namUnAo jyAre paNa pRthvI upara Avaze, tyAre temanA jevA mANasane karavA yogya kaMI kAma temane mATe taiyAra nahi hoya, te tamArI badhI mahenata nakAmI jaze. tamArAM "saMpUrNa vikasita vyaktitvavALAM lokottara manuSya potAno samaya ekabIjAnI prazaMsA karavAmAM ke potAnA vyaktitvanA vikAsanI saMpUrNatA joyA karavAmAM nahi gALI zake. sIdhA zabdomAM kahIe te, teo kaMIka kAma mAgaze; ane te kAma paNa evuM ke je temanA sattvanI kaTI kare tevuM hoya - lekottara manuSyane lAyaka evuM parama kArya hAya. ane je tevuM kaMIka kAma temane nahi maLe, te ceDA ja vakhatamAM ApaghAtanI mahAmArI temanAmAM phATI nIkaLaze. TUMkamAM, mANasone karavAnAM kAmanI vAta jo UtaratI jaze, to mANasonI jJAti sudhAravAnI ApaNI kalapanAo kadI phaLIbhUta thavAnI nathI. ApaNA jamAnAne ane peDhIne je kAmakAja karavuM paDyuM che, tenA karatAM vadhAre sArI jAtanuM kAma karavAnI sthiti ApaNe ApaNuM bhaviSyanI prajA mATe UbhI karatA jaIe, e temane mATe ApaNe sArAmAM sAre vArase che. eTale ApaNe kaLAkauzalya khIlavavA pAchaLa maMDIe; ane maLI zake evAM badhAM sAdhano vaDe, dezanA udyogadhaMdhAmAM tathA lekanAM rojiMdA kAmakAjamAM te kaLAkauzalyane kAma detuM karIe. ApaNA dezamAM banatA mAlanI jAta athavA "guNa" kAyama rAkhavA ne sudhAravA mATe Arthika uparAMta bIjA ghaNAMya agatyanAM kAraNe che. "uttamatA prathama zodhe; saMkhyA te pachI ApoApa AvI maLaze." e vAkyamAM ullekhelI saMkhyA mAtra dhananI ja saMkhyA nathI, (kAraNa ke te kaMI mukhya vastu nathI, alabatta tenA pratIka Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jIvanakALA 200 rUpe bhale he.) paraMtu 5 jAtanA vadhu mANasanI saMkhyA che. arthAt vadhu majabUta sAthIdAre, vadhu sArA pADozIo, vadhu vizvAsapAtra mitro, vadhu vaphAdAra premIo, vadhu saddagRhastha - TUMkamAM te jAtanA lAyaka loke vadhu maLaze; paraMtu bIjA varganA loke, ke jemane ApaNe dUra karavA IcchIe chIe, tathA jeo "ghaNuM vadhAre hovAthI" "phAso khAIne potAnI meLe marI jAya evuM IcchIe chIe, te varganA ochA. Aje jyAre vikAsavAdano* siddhAMta badhA manuSyanA meMmAM ramI rahyo che, ( joke meMmAM vadhu hoya che, ane samAjamAM e che hoya che, tyAre manuSya prANIonI jAta" sudhAravA mATe ADakatarI paddhati ja akhatyAra karavI joIe, e bAbata Agraha batAvavAnI bhAgye jarUra lAge. paristhitinI sudhAraNA', ke "bAhA saMjogonI sudhAraNuM" evA nAmathI te vastu badhAne lAMbA kALathI paricita che. ghaNA mANaso have ApaNA AtmAo sudhAravA mATe A lokamAM ke paralokamAM maLanArAM InAma ke zikSAo batAvavAnI ke pApIone tucchakAravAnI upadezAtmaka pravRttionI sIdhI paddhatine badale, upara jaNAvelI ADakatarI paddhati vadhu asarakAraka mAne che; ane keTalAka kaTTara vikAsavAdIo to eTale sudhI jAya che ke, teo sIdhI paddhatine samULagI jatI karI, ADakatarI paddhatine ja svIkAra kare che. sAmAnya siddhAMtanI dRSTie te loko sAcA che, ema mane lAge che ke, emAM zarata eTalI ke, "paristhiti" athavA "bAhya saMjogo mAM mANasa paNa gaNI levAM joIe. ApaNe jevA chIe tevA ApaNane banAvavAmAM "bAhya saMjogo" ke "paristhiti' kAraNabhUta che, e siddhAMta keTalAka pheraphAra karyA vinA bhAgye ja koI ema ne ema svIkArI le. ApaNA sadguNe karatAM ApaNA durgAnI utpatti darzAvanAra Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 201 tarIke te siddhAMtane svIkAravA ApaNe vadhu taiyAra hoIe chIe. gunegAre ane badamAsane te siddhAMta ApaNe chUTathI tathA udAratAthI lAgu karIe chIe. majUronI kaMgALa cAlIomAM rahenArA lokonA durAcAre temanI paristhitine AbhArI che ema ghaNI vAra batAvavAmAM Ave che, ane te gya paNa che. paraMtu, temanA saddaguNe, ke je temanA durguNa jeTalA ja spaSTa hoya che, temane paNa temanI paristhitine ja AbhArI TharAvavA, e te te kaThora parizrama heThaLa kacarAtAM manuSyanuM apamAna karavA jevuM ja huM mAnuM. phAMsIe laTakavAnI rAha joI rahelA khUnIne ApaNe evuM AzvAsana bhale levA daIe ke, tenI paristhiti jo judI hota, to tenI AvI vale na thaI hata; tema ja je samAje tene phAMsInI zikSA karI che, tene paNa evuM mAnavAnuM kahI zakAya. paraMtu raNabhUmi upara vIratA batAvavA badala vikaToriyA kaMsa meLavanArane ema kahIe ke, A mAna tArI paristhitine AbhArI che, nahi ke tane, te te kadI na cAle. uparAMta huM ema paNa mAnuM chuM ke, ApaNA pADozIe A rIte udAratAthI ApaNA durguNene ApaNuM saMjogonuM pariNAma batAve, te vastu ApaNAmAMnA ghaNA calAvI paNa le; paraMtu ApaNAmAMnA bahu ochA - ane teya je bhAre halakaTa haze teo ja potAnI jAtane mATe pote ja ema karatA haze. jyAre ApaNe pote e udAratA ApaNI jAta para vAparavA jaIe chIe, tyAre aMdarathI eka avAja jANe belI UThe cheH "te kheTuM che." game tema teya, je loko cAlIomAM rahe che, teo devaLanI chAyAmAM ke yunivarsiTInI hadamAM rahetA loko karatAM vadhu pramANamAM pitAnA saMjogo vaDe ghaDAyelA che, ema nathI ja. ane e kAraNe ApaNAmAMnA keTalAkane e siddhAMta jate Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sarvodayanI jIvanakaLA karavAnuM paNa mana thAya. ApaNuM mAnavabaMdhuo pitAnI paristhitinI ja pedAza nathI; tethI te teo ApaNAM Adara tathA sevAne pAtra che, ane ApaNe temanAM Adara ane sevAne pAtra chIe. tema chatAM, e siddhAMtane barAbara samajavAmAM Ave, te tatvanI dRSTie e sAce che. paraMtu tene barAbara samajavAmAM DI mahenata paDe tema che. kharekhara, ApaNe jene "paristhiti" ke "bAhya saMjogomAM kahIe chIe, tene zo artha? e siddhAMtane je sAmAnya artha karavAmAM Ave che, temAM te paristhitine sthaLanI dRSTie ja artha karavAmAM Ave che; paraMtu mANasane vajane lagatI paristhiti paNa che, e vastu bhUlI javAmAM Ave che. sthaLabhAvanAnI rIte tenI paristhitine evo ja artha karavAmAM Ave che ke, bhautika padArtho rUpe je vastusthiti tene vIMTaLAIne ane tene gherIne rahelI che te. jema ke, tenuM jIvana je sthaLe vyatIta thAya che te sthaLanI khAsiyate, tenA zarIra uparanAM kapaDAM, tenuM ghara, tenuM ghara je gAma ke zaheramAM AvyuM che ke, tenA bhANAmAM rahelo khorAka, tene sarasAmAna, tenI bArImAMthI najare paDatA dekhA, rastAonI racanA, gaTara, kArakhAnAM tathA nizALamAM nekarI, AvavA-javA mATe vAhanavyavahAranI sagavaDa - ItyAdinI anaMta yAdI. e badhAne sudhAre, temanI "vaheMcaNI" barAbara kare, eTale tame mANasane sudhArI zakaze, ema ApaNane kahevAmAM Ave che. paraMtu te uparAMta ApaNe bhUlavuM na joIe (joke, ApaNe sAmAnya rIte bhUlI ja jaI e chIe) ke, dareka mANasanI paristhitinAM sauthI vadhu sakiya tamAM tene tathA tenA paDozIone bhUtakALamAMthI je Teve, rUDhio ane paraMparAo maLI che, temanuM AkhuM taMtra paNa che. e saMjoge Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 203 moTe bhAge adazya rIte kALamAM kAma karatA hoya che, ane hamaNAM upara jaNAvelA sthaLamAM rahelA padArtho karatAM temane badalavA e vadhu muzkela hoya che. e ja vastu bIjI rIte paNa batAvI zakAya tema che. dareka mANasanI paristhiti mAM sauthI vadhu sakriya tathA asarakAraka tattva tenA "mAnavavaMdyumo' che. bIjI badhI vastuo karatAM teo ja tenI paristhitine vadhu pramANamAM sArI yA narasI banAve che. je tenI AjubAjunA mAnavabaMdhuonI jAta, arthAt temanA guNa kharAba haze, te tenI bAkInI paristhiti paNa kharAba ja raheze; tame tenI AjubAjunI bhautika paristhitimAM game teTalo pheraphAra karaze te paNa tene sArI banAvI zakAze nahIM. e satya paNa bIjAM satyanI peThe bedhAruM che. jema bIjA mANase dareka mANasanI paristhitimAM nikaTanA sakriya aMzarUpa che, tema dareka mANasa bIjAM mANasonI paristhitine paNa sakriya tathA nikaTano aMza che. je mArA paDozIonI mArA astitva upara asara paDatI hoya, to mArI asara paNa temanA upara paDe che. tethI jyAre paristhiti sudhAravAne prazna Ave, tyAre mane paristhitine utpAdaka gaNo ke paristhitinA pariNAmarUpa gaNavo, e prazna mAtra daSTibiMdune ja savAla nathI banI jate? huM paristhitinuM pariNAma tema ja teno utpAdaka beuM chuM. A bAbatamAM anyAzrayatva raheluM che. ane te haMmezAM rahyuM hovuM joIe. phera eTale ke, samAjanI prAraMbhika dazAmAM mAnava paristhitinuM kSetra bahu nAnuM hatuM, tema ja tenI ane vyakti vaccenA saMbaMdhe paNa sIdhA sAdA hatA. paraMtu have te paristhiti bahu vistRta banI gaI che, tathA tenI ane vyakti vaccenA saMbaMdha paNa Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sarvodayanI jIvanakaLA teTalA ja pramANamAM jaTila banI gayA che, tathA baMnenI ekabIjA uparanI asara paNa vadhu tIvra banI gaI che. eTale ApaNe jo haju paNa kahIe ke, "bAho saMjogo ja baLavAna che, ane paristhitio ja mANasene ghaDe che," - ane te vastune huM InkArate nathI - tyAre ApaNe mAtra bhautika paristhitino ja vicAra na kare joIe; paraMtu tenA mAnava aMzanI je moTI tathA vadhatI jatI asara tene, tathA te baMnenA saMbaMdhanI parasparatAne yAda rAkhavA joIe. svarga jevI bhautika paristhitimAM mane mUke, paraMtu tyAM mArI joDe je naya mUrkha, harAmakhore, vizvAsaghAtIo, daMbhIo, bhASaNiyAe, vAtoDiyAo, Thage, labADe, badamAse, ane beThAkhAuene mArA sAthIdAra tarIke mUke, te mArI paristhiti A jarA vadhu pavanavALA vyAkhyAnagRhamAM glAsagonA zrotAjano samakSa atyAre che te karatAM paNa vadhu kharAba thaI jAya. te ja pramANe tame tamArI jAtane svargIya paristhitimAM mUke, paNa sobatI tarIke mane ekalAne rAkhe, to paNa tamArI paristhiti jevI joIe tevI nahIM ja kahevAya. "mANasa tenI paristhitithI ghaDAya che," e sAmAnya . siddhAMta, A badhI vicAraNAone kAraNe nabaLuM paDatuM nathI; paraMtu tene eka navuM ja svarUpa jarUra prApta thAya che. te svarUpa DArvinanA celAo ke mAsanA celAonI vyAkhyAmAM tene nathI ja maLatuM. uparAMta, A vicAraNAone kAraNe te siddhAMtane upayoga karavAnI bAbatamAM paNa sAvaceta rahevAnI ApaNane cetavaNI maLe che; nahIM te te ApaNuM ja upara caDI vAge. ApaNI upara bIjAnI asara thAya che eTaluM ja nahIM, paNa ApaNe paNa temanI upara asara karIe chIe, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 25 evuM samajI na rAkhIe, to ApaNe koI paNa sAmAjika siddhAMtanuM svarUpa barAbara samajI zakavAnA nathI. "bIjAonA bhalA mATe jIvana vyatIta karavAmAM" ApaNe sAruM ja karIe chIe; paraMtu temanI bAjuthI joIe te ApaNe paNa "bIjAo' ja chIe, e vastune uparachalI paropakAravRtti jhaTa bhUlI jAya che. AnA saMbaMdhamAM, "sArI paristhiti" e zabdano artha paNa ApaNe jarA jhINavaTathI samaja joIe. leDI vAra pUratA ApaNe temane je sAmAnya artha karavAmAM Ave che, te kabUla rAkhIe ke, "sArI paristhiti" eTale AjubAjunI bhautika sAdhanasAmagrI - ghara, kapaDAM, anna, avakAza, havA, prakAza, garamI ityAdimAM sudhAre. sAmAnya rIte ema mAnavAmAM Ave che ke, dareka nAgarika A pRthvI upara Ave ke tarata tene A badhI vastuo te taiyAra maLavI joIe, tathA te badhI vastuo tene maLI rahe e jovAnuM kAma samAjavyavasthAnuM che. A vastunI huM nA nathI pADatA; paraMtu A vicArasaraNI tenI pachInuM eka satya bhUlI jAya che, te tene darzAvI ApavuM joIeH A vadhI "risthiti 'T vastuno mAnava majUrInI pedAza cha; ane temane sudhAravAno eka ja mArga hoI zake ane te e ke, A vastuo utpanna karanAra kAmadArone sudhAravAno. . A viSayane abhyAsa karanArA saMkhyAbaMdha mANasane meM pUchyuM che ke, teo "sArI paristhiti" zabdaneze artha kare che, te AThamAMthI daza dAkhalAomAM sauthI prathama e vastu darzAvavAmAM AvI ke "sArAM ghara." - joke, eka ke be dAkhalAmAM te "sArA" ne badale vadhAre" kahIne muddo gUMcavI nAkhavAmAM AvyuM hatuM. have "sArAM ghara" e "sArI paristhiti"nA pratIka tathA sArarUpa che, ema ApaNe svIkArI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 sarvodayanI jIvanakaLa laIe; te prazna e thAya che ke, sArAM ghare astitvamAM kevI rIte Avaze? e te ughADuM che ke, tene eka ja mArga cheH te ghara bAMdhavAmAM kAme lAganArAe badhA ja, arthAta zaheranI ejanA taiyAra karanArI samiti tathA makAnano nakazo taiyAra karanArAothI mAMDIne cheTe cAMpanArA nAnA majUro sudhInA badhA ja UMcA prakAranI kArIgarI ke kuzaLatA dAkhave te ja tema bane. te ja vAta makAna bAMdhavAmAM vaparAtI vastuo, jevI ke, iMTe, cUne, ImAratI lAkaDAM, plAsTara, naLiyAM, kAca, leTuM, sIsAnI naLIo ane bAkInI tamAma vastuone paNa lAgu paDe che. e AkhI prakiyAnA dareka aMgamAM TrasTIpaNuM, vaijJAnika AvaData, ane vaiyaktika kuzaLatA bhegAM dAkhavavAmAM Ave, tenA upara ja chevaTanA pariNAmane AdhAra che. te vastuomAM sudhAro kare, eTale tamane sArAM ghara maLaze. temane sudhAre nahIM, temanI jAta bagaDavA de, te tamane bhaviSyanAM ghelakAM maLaze. chellAM thoDAM varSo daramyAna sudharAIoe karelAM makAna e dazAe thoDA vakhatanI aMdara ja pahoMcavAnAM che. pratyakSa vyavahAramAM te sArA ane khoTAM tattvonuM vicitra mizraNa ja najare paDe che. keTalAka dAkhalAomAM janA, kalpanA, tathA kArIgarI ThIka hoya che, paraMtu sAdhanasAmagrI takalAdI hoya che. keTalIka vAra cejanA mUrkhAIbharelI ne kalpanA nirmAlya hoya che, paraMtu sAdhanasAmagrI tathA kArIgarI uttama hoya che. keTalIka vAra badhI ja bAbate sArI hoya che, te keTalIka vAra badhI ja bAbato kharAba hoya che. jANe eka ja nAvamAM sadAcArI ane durAcArI, vIra ane badamAse, sAmasAme jora karatA hoya evI vyagra prakiyA thaIne UbhI rahe che. mAnavamajUrInuM rahasya sarvAgINa dRSTie na samajanArA, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 207 paraMtu judA judA aMze pUratuM ja vicAranArA AjanA jamAnAnA pratIkarUpa e vastu che. takalAdI bAMdhakAmane kharAba prakAre karAtI majUrImAtranA namUnA tarIke gaNune huM ema batAvavA mAguM chuM ke, kharAba rIte kareluM kAmakAja temAM bhAga lenAra badhA pakSene hIna banAvanAra tathA mAnava prANa tarIke temanI sarvAhAni karanAra vastu che. te vastu kArIgaranuM pitAnuM svamAna ochuM kare che eTaluM ja nahIM, paNa tenA kAmakAja tarapha najara karanAra badhAnI najaramAM tene halake pADe che. te AkhA naitika vAtAvaraNane kaluSita kare che. tene Arthika madada karanAra rAjyataMtra, tenI pejanA karanArA tenA kalpake, tene Theke, rAkhanArA, temAM kAme lAganArAM tamAma dahADiyAM, tathA tevAM bAMdhakAma nabhAvI lenAra Ama-janasamudAya - e badhAne tenAthI nitika nukasAna thAya che. pachI e nukasAnane pahoMcI vaLavA teno sAmano karavA ke tene nAbUda karavA nItizikSake ane dharmopadezake temanuM badhuM jora kharce, te paNa teo saphaLa na nIvaDI zake. evuM kAma karanArA badhA pakSe vaccene ApasaApasano saMbaMdha paNa halakA prakAranA hoya che. te badhAne ekabIjA pratye AdarabhAva nathI hoto. te badhA aMtaramAM ema jANatA hoya che ke, pate eka bhAre dagAbAjI karI rahyA che. tethI teonI ekabIjA pratyenI vaphAdArI, dagAbAjonI TeLImAM hetI vaphAdArInI hadathI jarAya ucca koTInI nathI hotI. tema ja e kAma "mUDIdAranA rAjyataMtra" heThaLa karavAmAM AvyuM hoya ke "majUronA rAjya heThaLa' karavAmAM AvyuM hoya, to paNa pariNAme kaze ja phera paDato nathI. pite bhegA maLIne je kAma karI rahyA chIe te suMdara che tathA pramANi che, eka vA bhAnathI dilamAM je sphati Upaje che, Apasane enuM kAma karanAra ane te paNa nItizikSako Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 sarvodayanI jIvanakaLA tenA vinA mANasa mANasa vacce mAnabharyA saMbaMdhe UbhA thavA muzkela che. evA saMbaMdhe AkhI audyogika saMskRti mATe bhAre agatyanA che. paraMtu upara jaNAvelA dAkhalAmAM temane sadaMtara abhAva che. tethI AkhuM naitika vAtAvaraNa dUSita banI jAya che. tevA vAtAvaraNamAM paraspara jherara, avizvAsa ane saMkucitatA ja UbhAM thAya; udAratA tathA vaphAdArInI bhAvanA na ja UbhI thAya. teo khoTI rIte meLavelI lUMTamAM bhAga meLavavA jarUra takarAra karavAnA; jtAnuM kAmakAja kharAba prakAre karatA samAjane evI takarAromAMthI koI vadhAvI na zake. lUMTAruo, cAMciyAo, dhUrto, tathA jAhera janatAnI sukhazAMtinA tevA bIjA duzmanonI TeLIomAM aMdaroaMdara pravartatI vaphAdArI tathA saccAI viSe bhAre prazaMsAbharI vAta kahevAmAM Ave che, paraMtu te jAtanI vaphAdArI ke saccAI bahu dIrghajIvI hotI nathI; tathA kALabhAvanAnI kasoTIe pAra UtarI zakatI nathI. kALa tenAM mULa khAdyA ja karate hoya che, ane jyAre lUMTanI vaheMcaNIne vakhata Ave che, tyAre AkhI ImArata bhAgI paDe che. A muddAne haju paNa keTalAya vistArI zakAya. paraMtu te anAvazyaka che; kAraNa ke badhA ja samajadAra mANasone tenuM rahasya spaSTa samajAI gayuM hoya che. bAkI vistAra ja karavo hoya te te, reDhiyALa kAmakAjathI AkhA samAjanuM naitika vAtAvaraNa zithila banI jAya che e vastu kahI dIdhA bAda, sArA kAmakAjathI AkhA samAjanA naitika vAtAvaraNamAM thato sudhAro laMbANathI varNavI zakAya. e pramANe baMne jAtanA kAmakAjanI te kAmakAja karanArAo upara thatI asara varNavI dIdhA bAda, te kAmakAja jeone mATe karavAmAM Ave che, temanA upara thatI asara varNavavAmAM keTalAMya prakaraNe bharI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa 209 zakAya. dAkhalA tarIke, sArI rIte baMdhAyelA tathA suvyavasthita zaheramAM rahevuM, tathA potAnA gharanI bArImAMthI DokiyuM karIe tyAre ke potAne rejane kAme javA nIkaLIe te vakhate, potAnI AsapAsanA potAnA mAnavabaMdhuonI kuzaLatA, AvaData, ane vizvAsupaNAnI sAbitIo jovA maLe, e kevI sarasa vastu che! te nagaranA rahevAsIo mATe te kevI sarasa keLavaNI che! bhaviSyanI prajA mATe te ke uttama vAraso che! tenAthI mAnavajAtinA gaurava viSe ApaNane kevI lAgaNI UbhI thAya che! tenAthI te kuzaLa, pAvaradhA, ane vizvAsu lekonA ToLAmAM joDAvAne ApaNane ke umaLako thAya che! paraMtu te badhAthI UlaTI paristhitimAM rahevuM e kevI kharAba vastu che! jAhera makAne zuM, ke ghara zuM, ke dukAno zuM, jyAM tyAM tamane kharI vastuonA dekhAvavALI jUThI vastuo ja jovA maLe; anAvaData ane badamAsI (e baMnenuM kAyamI joDakuM hoya che) cAre bAju vyApelA kadarUpApaNumAMthI ane goTALAmAMthI tamArI sAme DeyiAM karyA kare ane kAma karanArAo pote tamArA dekhatAM ja temanI veThiyAvADa karatA hoya - mANasajAtanI duSTatAnI e badhI ughADI sAbitIo sAme karyu dharmapustaka mANasajAtane cAhavAnuM tamane samajAvI zake ? kaye dharmAsiddhAMta tenA divya janma viSe tamane khAtarI karAvI zake? tame te UlaTuM ema ja kahevAnA, "cAla bhAI ! A lekethI dUra bhAga." racanAtmaka nAgarika dharmanuM aMtima dhyeya mANasanI potAnI jAta sudhAravAnuM che, e meM pUrepUruM kabUla rAkhyuM che. paraMtu prazna e che ke, e muzkela tathA mahAbhArata kAma zarU kyAMthI karavuM? tenA pAyA ApaNe kyAM nAkhavA? mArI evI sUcanA che ke, ApaNe tenI zarUAta kuzaLatA, AvaData sa-14 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 sarvodayanI jIvanakaLA ane TrasTIpaNAnI dizAmAM mANasanA kAmakAjanI jAta sudhAravAnA prayatnathI karavI joIe; tathA sAmAjika, rAjakIya ke keLavaNIviSayaka badhAM baLane e bAbata upara ja kendrita karavAM joIe. ApaNe khAtarI rAkhavI joIe ke, tyAM karelA sudhArAne paDagho kAma karanArAo tathA jemane mATe te kAma karavAmAM Ave che te badhAnI jAta athavA "guNa" upara tema ja temanI vacce pravartatA premanA, bhAIcArAnA, ekyanA ke bIjA tevA saMbaMdho upara jarUra paDaze. nAgarikatAne lagatA saguNanI tathA vIratAnI keLavaNI ApavAnI A ADakatarI paddhati che. preraka vyAkhyAna ke upadeza ApavAnI je sIdhI rIta che, tene to paDatI ja mUkavI joIe. alabatta, te paddhati upara ja AdhAra rAkhavAmAM na Ave ke tene vadhAre paDato 'upaga karavAmAM na Ave, te te paNa tAbedAra sAthI tarIke tathA chevaTanI ghaDIe khIlAne pUrepUro aMdara pesADavA mATe vijayanAda sAthe hathoDAne chello ghA karavA pUratI bhAre upaganI che. dhAtunAM patarAM banAvatI vakhate vadhAre ochI garamIne kAraNe ke mULa dhAtumAM kAMI khAmI hovAne lIdhe kaI kaI vAra patarAnI upara parapoTe UpasI Ave che. te vakhate te parapoTAne kevI rIte besADI de e prazna Ubho thAya che. binaanubhavI mANasa te ema ja kahe ke, te parapoTAne hatheDAthI TIpa eTale te besI jaze. paraMtu anubhavIo jANe che ke, tame je parapoTAne ja sIdhe TIpavA jAo, te patarAmAM phATa ja paDI jAya. tethI teo parapoTAnI sAsapAsano bhAga TIpavA mAMDe che. zarUAtamAM te bane teTale dUrathI TIpavAnuM zarU kare che, ane dhIme dhIme te parapoTAnI pAse AvatA jAya che. daramyAna pelo parapoTe, ke jene na aDavAnI teo khAsa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika ane bhautika 211 kALajI rAkhe che, te dhIme dhIme e che thatuM jAya che, ane aMte besI jAya che.' parapoTA upara ja sIdho hathoDo na mAratA; tenI AjubAju vaMtathI hRthoDo vAvo.' ApaNA samAjajIvanamAM je jokhamakAraka parapoTA avAranavAra UbhA thAya che, temane sIdhA karavAno bhAra jeo pitAne mAthe laI beThA che teone, tathA sAmAnya rIte jeo janasamudAyanA Ama-hitanA saMrakSake manAya che temane huM A niyama bheTa dharuM chuM. parapoTA upara ja TIpavA jatAM dhAtunAM keTalAMya kImatI patarAM tUTI gayAM che. AdhyAtmika ane bhautika ApaNI AjanI saMskRti sAme mukAtA saMkhyAbaMdha AkSepomAM sauthI sAmAnya AkSepa e che ke, te "bhautika che. ApaNuM sAmAjika reDamImAMsakonA graMthomAM paNa bhautikavAda' zabda vAraMvAra najare paDe che, ane ghaNI vAra te ApaNane lAgu paDelA sauthI kharAba reganA nAma tarIke athavA to tevA badhA ja rogonA sArarUpe tene rajU karavAmAM Ave che. evuM kahevAmAM Ave che ke, A jamAnAne bhautikavAda je dUra karavAmAM Ave, te samAjanA badhA reganI jaDa nIkaLI jAya, ane bAkInuM kAma badhA mATe saheluM thaI jAya. tene dUra karavA mATe judAM judAM auSadho paNa batAvavAmAM Ave che. keTalAka khristI dharmane pracAra sUcave 1. A udAharaNa mane sara elivara loja pAsethI maLyuM che. te kahe che ke, harbaTa spensara sAthe vAtacIta karatAM te temane maLyuM hatuM. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 sarvodayanI jIvanakaLA che; te keTalAka navA kAyadAone vaLagADa sUcave che. dunyiAne e mahAroga dUra karavA khAtara AdhyAtmika upAyanuM AkhuM vaidaka davAmAM Ave che, ane saMkhyAbaMdha vAde'mAMthI vadhu ziSTa lAgatA vAdenA AkhA lazkarane tenI upara humalo karavA taiyAra karavAmAM Ave che. paraMtu mane cokkasa vahema jAya che ke, "bhautikavAda" e zabda "vastuzanya vikalpa" ja che. - tame bhautikavAda dUra karavA mATe rajU karAtA tema ja jAhera karAtA upAyane tapAsaze, te eka dhyAna kheMce tevI bInA tamArI najare paDaze ke, temAM dareka upAya bhautika pAyA upara ja racAyeluM haze. te dareka upAya bhotika sRSTinI madada kaIne kaI svarUpe letA ja haze; ane ghaNI vAra te nirlajapaNe! temAMnA je upAye bhautika "paristhiti athavA "bAhya saMjogo' sudhAravAno mArga le che, temanI bAbatamAM te e vastu ughADI ja che; paraMtu je upAya AdhyAtmika paribhASA vApare che, teo paNa devaLe, vyAsapIThe, nizALe, sabhAsthAne, chApakhAnAM, copaDIo ane zabdone upayoga te karatA ja hoya che. keTalAka upAye te A "bhautika saMskRti sAthe eTalA badhA gADhapaNe saMkaLAyelA hoya che ke, tenA vinA teonuM kAma ja AgaLa na cAle. samAjanuM adhyAtmIkaraNa" IcchatA keI paNa mANasane pUcho ke, tuM te vastu zI rIte siddha karavA Icche che, te te tarata ja koIne koI prakAranA bhautikavAdane ja Azare leze - bhale pachI te koI pariSada ja bharavA pUrata hoya. kAraNa ke tene mATe tarata oche bhADe TikiTa ApavA relave kaMpanIone araja karavAmAM Avaze, ane pratinidhione sabhAsthAne laI javA mATe keTalAya kelasA bALI nAkhavAmAM Avaze. jyAM lagI mANasane AtmA zarIra sAthe joDAyela che, ke Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 AdhyAtmika ane bhautika tenuM mana koI paNa rIte magajanA taMtuo sAthe joDAyeluM che, tyAM lagI "bhautikavAdane phiTakAra kAMIka saMyamapUrvaka karavuM joIe. joke e phiTakAra karanArAo kaMIka mahattvanI vastu kahevA mAge che, e ughADuM che; paraMtu teo cokakasa zuM kahevA mAge che, e samajavuM muzkela che. teo bhautika tattvane bilakula nAbUda karIne tenA vinA ja calAvavAnuM te nahIM ja IcchatA hoya; kAraNa ke azarIrI AtmAo paNa kadAca tema nahIM karI zake. jyAM lagI aba mANasone khavarAvavAnAM che, DhAMkavAnAM che, hUMphALAM gharomAM vasAvavAnAM che, tyAM sudhI samAjane bhautika tattva sAthe levA devA rAkhyA vinA kema karIne cAlavAnuM? e bijene ApaNe caMdrikA nahi ja khavarAvI zakIe, meghadhanuSyanA raMge nahi ja paherAvI zakIe, tattvacarcAmAM ja nahIM vasAvI zakIe, ke suMdara zabdo vaDe ja garamI nahIM pUrI pADI zakIe. eTale A phiTakAra karanArAo bhautika tatvane nAbUda karavAnuM to nahIM ja icchatA hoya, paNa tene tenA yaMgya sthAne maryAdita karavAnuM ja IcchatA haze. paraMtu bhautika tattvanuM sAcuM sthAna zuM ane keTaluM che te spaSTa rIte samajyA vinA, e bAbatamAM kazo ja prayatna na karI zakAya. paraMtu e vastunI spaSTa samaja bahu muzkela tema ja virala che. bhautika tatva eTale zuM? judA judA philasUphe A praznane jude jude javAba Ape che; paraMtu tenI evI vyAkhyA ApIe ke, "bhautika tatva eTale evI vastu ke jenA vinA ApaNe na calAvI zakIe" - te kaI vAMdho nahIM Ave. eka patie potAnI patnInI kabara upara je suprasiddha lekha ketarAvyuM che ke, "jenI sAthe jIvavuM agharuM che, paNa jenA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 sarvodayanI jIvanakaLA vina jIvavuM tethI paNa agharuM che - tenA jevI e vyAkhyA che. tethI jarA vadhu UMDA UtarIe, ane matabhedanuM jokhama vahorI laIe, te kahI zakAya ke, bhautika tattva AtmasAkSAtkAranI prathama bhUmikA che; AdhyAtmika anubhavano mArga mIti vastuLomAM ne na jAya che, temane vaTAvIne nahIM. bIjI bAju, tethI UlaTuM kahIe te, bhautika tattva spaSTapaNe avagata thaI javuM, tene yathAyogya upaga thavo ane teno UMDe anumava thave, tenuM nAma ja AdhyAtmika. bhautika vastuone ja jyAre kuzaLa kArIgarIthI, "hamezane mATe saudaryabharI ane AnaMdabharI cIjarUpa banAvI devAmAM Ave che, tyAre te AdhyAtmika vastuonurUpa ja banI jAya che, ane jyAre tevI vastuonuM sauMdarya anubhavIne tame AnaMdita thAo cho, tyAre tame pote AdhyAtmika bane che. jagatanuM sAmAnya kAmakAja, mAnavajAtinI AdhyAtmika saMskRtinA mULarUpa tema ja tene UgavAnI bhUmirUpa che, evuM mAnanArAomAMno huM eka chuM, evuM tame have jANI gayA che.. mANasonAM zarIrane poSaNa ApanAra rejanI reTIne temanA AtmAne poSaNa ApanAra AdhyAtmika reTI banAvI zakAya, tathA reTI kamAvAnI kriyAne AdhyAtmika vikAsanuM sAdhana banAvI zakAya. huM pote te samajI ja nathI zakatA ke, bhautika prANI tarIke mANasa potAnI AjIvikA je pravRttio dvArA calAve che, te pravRttio bAtala rAkhavAmAM Ave, te bIje kaye mArge mANasanA AtmAno vikAsa sAdhI zakAya. kArlAile kahyuM che, "huM be mANasone ja mAna ApuM chuM - trIjA koIne nahIM: eka te majUrI karIne thAkane kArIgara- ke je potAnI majurI dvArA bhautika sAdhanathI bhautika pRthvIne jItIne mANasanI banAve che... ane bIjo, AdhyAtmika piSaNa Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 AdhyAtmika ane bhautika mATe anivArya evI vastuo meLavavA mATe udyama karanAra mANasa: rejanI reTI mATe nahIM, paNa jIvananI reTI mATe . . . A bIjAne huM pahelA karatAM paNa vadhu mAna ApuM chuM.' paraMtu A mANase sAce ja le che? temane jarA jhINavaTathI tapAsaze te tamane mAluma paDaze ke, te baMne eka ja che. teo judA judA je vastuo utpanna kare che temanI anivAryatAnI bAbatamAM, tathA te anivArya che evA bhAnanI bAbatamAM, teo baMne eka banI jAya che. sthUla padArtha ke vizvanuM bhautika tatva evI vastu che ke, tenA vinA ApaNAmAno keI, are game te AdhyAtmika vala guvALe 5gu, na calAvI zake; e kathanamAM have huM eka bIjuM kathana umeruM chuM, ane te paNa tenA jeTaluM ja nirvivAda che. bhautika tattvanI bhAremAM bhAre arthapUrNa evI viziSTatA e che ke, tene sadupayoga karavAmAM Ave, to te paNa sAme tevo ja javAba vALe che. bhautika tatvanuM aMtima svarUpa game te hoya, paraMtu jyAre tene megya rIte upayoga karavAmAM Ave che, tyAre badalAmAM te je kImatI vastuothI ApaNane navAje che, tene aMta ja nathI. teno durupayoga kare tenI sAthe ja te tamAre kharAbamAM kharAba duzmana banI jAya che; tene sadupayega karo, to te tamAre sArAmAM sAro mitra banI jAya che. "bhautika tattvanI uttama banavAnI zakyatA e viSaya upara keIe haju graMtha nathI lakhyo e navAInI vAta che. bIjA kazA khAtara nahIM, te pelA cheTe raste caDelA philasUphonI sAna ThekANe Ave teTalA mATe paNa te graMtha lakhAvuM joIe. je loko bhautika tattvane durupayoga kare che, temanI sAthe te tattva je gaMdI ramato ramI jAya che, te Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 sarvodayanI jIvanakaLA jovAmAM AvyA karatI hovAthI, paraMtu jeo tene sadupayoga kare che, temane te tatva je udAra badale Ape che, te tarapha najara na jatI hovAthI bharamAI jaIne te philasUphoe bhautika tattvane svabhAvathI ja aniSTa kahyuM che. tame sAMbhaLeluM sArAmAM sAruM saMgIta thoDAka loDhAnA tAra ane AjubAjunA vAyumaMDaLamAMthI ja nIpaje che. je saMgItazAstrI e bhautitattvane sAro upayoga kare che, tene te sAme te ja badale ApIne kRtArtha karI mUke che. kaLAnA kSetramAM ke vIratAnA ItihAsamAM prApta karavAmAM AvelI koI paNa uttama siddhi tame juo; tamane tenI pAchaLa bhautika tattvane sArI rIte karelo upaga ja dekhAze. ApaNA anubhavamAM AvatI tamAma ghaTanAomAM, pitAne sAro upayoga karanArane sAmo te ja javAba ApavAne bhautika tattvane svabhAva mane sauthI vadhu utsAhapreraka lAgyo che. je loko teno durupayoga kare che, temanA upara te acUka je kAramuM vera le che, tenuM mane jarAya duHkha lAgatuM nathI. tenA te baMne svabhAva mATe huM tenI AgaLa mAruM zira jhukAvuM chuM, ane Izvarane hArdika dhanyavAda ApuM chuM ke, mane teNe bhautika jagatamAM jIvavA mUkyo che. paraMtu bhautika tattvane "sAre upayoga" eTale zuM, ke jene te udAratAthI sAme te ja javAba Ape che tathA teno "kheTa upaga" eTale zuM, ke jethI dubhAIne zikSA karyA vinA te kadI kaMpatuM nathI? "sAre upaga" eTale je traNa vastuo A vyAkhyAnamAM huM tamArI AgaLa dharyA karuM chuM, te traNa vastuovALe upaga - arthAt TrasTIpaNuM, vaijJAnika AvaData ane vaiyaktika kuzaLatApUrvaka karele upayoga. ane khoTe upayoga" eTale te traNa vinAne arthAt dagAbAjI, binaAvaData, ane akuzaLatAthI karela upaga. mANasa Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika ane bhautika ra17 eTale bhautikatatvane sAco upayoga karanAra TrasTI; ane bhautika tatva eTale sArA kAmadArano udAra mitra ane kharAba kAmadArane kaTTara duzamana. mANasa ane bhautika tattvanI A be vyAkhyAo upara dhyAnapUrvaka vicAra karavA huM philasU, dharmatatva, bhautikazAstrIo, juvAnanA zikSake, ane majUrapakSanA AgevAnone vinaMtI karuM chuM. ApaNA "hako ane pharajo ne ApaNuM mAnavabaMdhuo pUratAM ja niyata karI daIe, te ApaNe temanI bahu saMkucita vyAkhyA bAMdhI kahevAya. te te AkhA vizva jeTalAM vistRta che. temanAM mULa AkhA vizvanI dharatImAM nakhAyelAM che. AkhuM vizva dareka mANasanA reniMdA kAma upara najara rAkhe che; tathA bhautika tattvane sAre upaga karavA mATe baMdhAyelA TrasTI tarIke, te potAnI pharaja adA kare ke na kare te anusAra, tene badale Ape che ke zikSA kare che. "yaMtrazAstrI ane gaNitazAstrI, tathA ati mahAna paramezvarane namra sevaka'. bhautika tattva pratyenI ApaNI pharaja, e Izvara pratyenI ApaNI pharajanuM ja bIjuM nAma che. e pharaja ApaNe adA karIe tenA upara ja sthaLa ane kALamAM ApaNane maLelA badhA haka AdhAra rAkhe che. bhautika tattva pratyenI ApaNI pharaja khaMtathI adA karavA dvArA ApaNe Izvara tema ja A paNuM mAnavabaMdhuonI sevA karIe chIe, temanAM zarIra tema ja temanA AtmAnI sevA karIe chIe. paraMtu te pharaja pratye ApaNe bedarakAra rahIe, to te baMnenI kusevA karIe chIe, temane anyAya karIe chIe, tathA jAhera karIe chIe ke, "mAnava bhAMDuo pratye amArAmAM prema nathI." pachI ApaNe bIjI game teTalI "samAjasevA" karIe, topaNa ApaNe karelA anyAyano badale vaLI zake nahi. rega Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA mImAMsako je sAmAjika rogonuM nidAna karyA kare che, te badhAnuM mULa bhautikavAda nathI; paraMtu bhautika tattvane durupayoga che, tene karelo anyAya che, akuzaLatAthI kareluM kAmakAja che, vastuono binaAvaDatapUrvaka karelo upaga che, ane majUrImAM dAkhavelI harAmakhorI che. e te pitAnA vizvAsaghAtI TrasTIo upara teNe lIdheluM vera che. tame bhautika tattva sAthe mitrAcArIbharI rIte varte, te te tamane kAyamanAM raheThANe pUrAM pADaze; paraMtu tene tamAre duzamana banAvaze, te te tamane aMdhArakhINamAM dhakelI mUkaze. "bhautikavAda, "parigrahIpaNuM," "harIphAI" - AjanI audyogika saMskRti sAme vAraMvAra karavAmAM AvatA A traNa AkSepano artha lagabhaga sarakhe ja thAya che, ane meM jaNAvyuM che tema, te AkSepa pAchaLa kaMIka mahattvane artha jarUra che. paraMtu te karyo? atyAra sudhI je vicArasaraNIne ApaNe anusaratA AvyA chIe, temAMthI eno javAba ApaNane maLe che. te traNe AkSepa kada athavA kathAne uddezIne che; arthAt bhautika tattvanA moTA jathA sAme, milakatanA meTA jathA sAme, ane dhananA meTA jathA sAme che. bhautika tattva pratye jarAya Adara vinAne tathA jarAya bhaya vinAne bhautikavAda; "vadhAre'nI ja mAgaNI karyA karatuM parigrahIpaNuM ane keNa sauthI vadhAre paDAvI jAya che e muddA upara ja cAlatI harIphAI - A traNa jarUra ApaNuM adhogati kare che, tathA ApaNane nukasAna kare che. kALa ane guNa pratye durlakSa karI, sthaLa ane jathAnI ja upAsanA karatA jamAnAnA te traNe durguNe che. paraMtu bhautika tavA pratye Adara ane bhayanI lAgaNIvALe bhautikavAda, arthAt udyama vaDe te tattvamAMthI "sauMdaryabharI ane AnaMdabharI cIjo Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 AdhyAtmika ane bhautika banAvavA irachate, tathA, "bhautika tattva ApaNA udyamano vaLato javAba Apaze, tathA ApaNe tene jeTalA vaphAdAra rahIzuM, teTaluM te paNa ApaNane vaphAdAra raheze" evI zraddhAvALe "bhautikavAda" to jeTaluM vadhAre hoya teTalo sAro; kAraNa ke, te te mAnava jIvanane gaurava ApanAra sarva bAbatanuM khAsa mULa che. te ja pramANe, vAstavika mUlyonI bhUkhavALuM tathA tevAM mUlya utpanna karIne pitAnAM banAvavA IcchatuM parigrahI paNuM paNa AvakAradAyaka ja che. huM to ema ja kahyuM ke, badhA ja mANaso tevI saMpattinA DhagalA kare, ane meLavAya teTalI meLave. tema ja je harIphAI kaNa vadhu meLavI jAya che e muddAne badale, koNa vadhu sAruM kare che e muddAnI AsapAsa cAle, te harIphAI vaDe to AkhI pRthvI chavAI jAo, ema ja huM kahuM. jathAnA ja dhyeyavALI sthaLabhAvanAnI duniyAmAM mANasane kazuM vyaktitva hotuM nathI; teo eka saLaMga prakiyAnA mAtra ghaTako ke maNakA ja banI jAya che te duniyAmAM vibhAgane kAyado pravarte che; ane vigrahanAM duHkhe" tene lalATe lakhAyelAM che. paraMtu guNanA dhyeyavALI kALabhAvanAnI duniyAmAM manuSya paraspara sahakAra kare che, eka bIjAne cAhe che, ane pitAne mATe "kAyamanAM raheThANa" bAMdhe che. sthaLabhAvanAnI duniyAmAM je bhautikavAda, parigrahIpaNuM, ane harIphAI aniSTarUpa che, te kALa bhAvanAnI duniyAmAM guNarUpa banI jAya che. pharI eka vAra kahuM chuM ke, mAnava saMskRtino janma mANasanA sAmAnya kAmakAjamAMthI thAya che; tyAMthI AgaLa vadhatI vadhatI te sUkSma bAbate tarapha pragati kare che. je e vastu sAcI hoya, te pachI samAjanI kaLA, sAhitya, ane dharmarUpI AdhyAtmika saMskRti rojanA kAmakAjathI khUba Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sarvodayanI jIvanakaLA ja vikhUTI paDI jAya, e te bhAre durbhAgyanI vAta ja banI kahevAya. AtmAnA khorAkane ApaNAM zarIrane poSanAra rejanA khorAka sAthe joDanAra sAMkaLa tUTI jAya, athavA mANase bhUlI jAya ke zarIrane bhautika dRSTie anivArya evI vastuo pUrI pADavAnI majUrI, tema ja AtmAne AdhyAtmika dRSTie anivArya evI vastuo pUrI pADavAnI majUrI e eka saLaMga kriyA che, ane uttamatAno eka ja niyama te baMnene lAgu paDe che, - te te kevI bhAre kamanasIbInI vAta che? kAraNa ke, e saLaMga yiAne eka cheDe uttamatA na dAkhave tyAM sudhI bIje cheDe tene dAkhavavI e azakya vastu che. jyAre bhautika ane AdhyAtmika vacce e rIte chaTAcheDA thaI jAya che - ane Aje tevA chaTAcheDA thayA ja che - tyAre "sAruM jIvana" jIvavAne utsAha acUka osarI jAya che. ApaNe tene viSe carcAo karIe chIe; tathA lekhake, nItizAstrIo, ane dharmopadezake temanI Teva mujaba tene mATe meTAM moTAM vyAkhyAno Ape che ke lekha lakhe che. paraMtu e prakAranI jIbhAjoDIthI ApaNe je suMdara chApa UbhI karIe chIe, tenI ADe, sArA jIvana viSe vastutAe ApaNe keTalA nirapekSa chIe e vastu ApaNe joI zakatA nathI. A bhaMgANa maTADavuM ane AdhyAtmika saMskRti vaccenI sAMkaLa pharIthI joDavI, e racanAtmaka nAgarikadharmanA upAsakoe hAthamAM levAnA kAmanuM bIjI rIte kareluM varNana che; jo ke temAM vastutAe bIjApaNuM kazuM nathI. - satya, saudarya ane zreya e traNa AtyaMtika mUlyonI bAbatamAM mANasoe vicArelI ane kahelI sarvottama vastuo jANavI eTale ja saMskAra athavA saMsakRti - e maithya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika ane bhautika 221 ArnolDanA* mata hatA. e traNanI khAkhatamAM je kAMI sArAM kathanA karavAmAM AvyAM che, temane ekatrita karIe, te ApaNI samakSa, maithyu ArnolDanA arthamAM, saMskRtine sAra AvI jAya. paraMtu satya, sauMdaya ane zreyane game tevI sArI bhASAmAM rajU karavAmAM AvyAM hAya, tepaNa te sAMbhaLavAthI ke jANuvAthI ApaNe sAcesAca e traNa zAzvata mUlye pAmIe chIe ? ghaNI vAra to ApaNe te mUlye viSenAM kathana karavAsAMbhaLavAthI evA bhramamAM paDIe chIe ke, ApaNe kharekhara te mUlye pAmyA chIe. paraMtu vastutAe te temanA aMgulispardhA ja ApaNe karyAM hoya che. saskAra prApta karavAnI A kalpanAthI te ApaNI sauMskRti pravAhI banatI khanatI eka bahu ja pAtaLA tathA pASaka tattvA vinAnA mAdaka pINA jevI ja thaI jAya. jyAM sudhI ApaNuM satya, sauMdaya ane zreya-e traNamAMthI game te ekane sarjavAno mArga na laI e, tyAM sudhI temane mATe ApaNAmAM sAceA prema ja jAgatA nathI. koI mANasa pramANikapaNe, arthAt TrasTIpaNAnA bhAvathI, kAMI kAma karatA hoya, tathA je vastu saheje kadarUpI banAvI zakAI hata tene mahenata karI suMdara banAvatA hAya, ke tene upara uparathI dekhAva pUratI sArI banAvIne paisA mArI khAvAne badale tene vastutAe sArI nAvatA hAya, tevA mANasane pelAM zAzvata mUlyA kharAkhara lAdhyAM che-- mAtra temane aMgulispaza nathI thaye, ema huM jarA paNa khacakAyA vinA jarUra kahuM. te mANasa koI dezane rAjyakArabhAra calAvatA hoya, ke vahANu hakAratA hAya, cApaDI lakhatA hoya ke kavitA banAvatA hoya, ke IMTo caNavAnuM ja kAma karatA hoya; paraMtu dareka dAkhalAmAM te vastunuM hArda e pAmyA hoya che zAzvata mUlye e kaI maneAhara AbhAsA ja nathI. teo te| mAnavaudyoganAM sateja mULatattvA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA 222 che. temane viSe je kAMI sArAmAM sAruM vicArAyuM hoya ke kahevAyuM hAya, tenI mAhitI karatAM kaMIka vizeSa ApaNane ApaNI saskRtie ApavuM joi e. temane pratyakSa jagatamAM mUrtimaMta karavAnI kuzaLatA teNe ApaNane ApavI joI e. jyAM sudhI bhautika tattvanuM ApaNuM TrasTIpaNuM sAcA, sArA, ane suMdara padArrUpe bahAra mUti mata na thAya, jethI temane AMkha joI zake, kAna sAMbhaLI zake, hAtha pakaDI zake, ane manuSya pete temanAthI Anadita thai temanA upayoga karI zake; tathA ApaNI sarjaka pravRttithI ApaNe duniyAnI tevI vastuenA . vArasAmAM eka vadhu umero na karIe, tyAM sudhI ApaNe japavuM joIe nahI. e rIte caratAtha thayelI saMskRti ja sa MskRti kahevAya; tema ja e rIte kuzaLatAmAM pariNata thatuM DahApaNa ja DahApaNa kahevAya. hA, vastuno. uparanA vAkacamAM AvatA e zabda upara huM bhAra mUkavA mAguM chuM. vastuo ke jemane joI zakAya, sAMbhaLI zakAya, sparza karI zakAya, pakaDI zakAya, vAparI zakAya, ane mANI zakAya. te vastue bajAramAM vecavA mATenA mAlarUpa paNa bhale hA. mAtra, te bajAramAM paNa uttamatAnI bhAvanA vyApelI hAvI joI e. te badhI ja vastue ApaNane sAmAjika prANIe manAvanAra udyogarUpI dhadhAnAM phaLarUpa hAya : temAMnI keTalIka eTalI nAnI hoya ke temane dukAneAnI mArIomAM pradarzita karI zakAya; keTalIka eTalI meATI hoya ke temane pradarzita karavA mATe AkhAM nagarA, vizALa pradezeA ke AkhA bhU-khaDA joI e. :: emasa ne kahyu che ke, 'vastuo mANasajAta upara savAra thaI beThI che, ' e vAta sAcI che. jee bhautika tattvanA supayoga kare che, temanA upara te evuM vera jarUra le che Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika ane bhautika 223 temane te bhAravAhI gardabhe banAvI de che tathA temanI phajetI karIne temanA upara savAra thAya che. paraMtu temAMthI bacavAne upAya bhautika tattvane utArI pADavuM e nathI. kAraNa ke tenAthI te te UlaTuM vadhAre nAlezIbharyuM vera leze. "mANasa samagra vizvane nAgarika heI bhautika tattvane TrasTI che ane tethI karIne AdhyAtmika prANI che" - e ga bhara satyane sAkSAtkAra e ja eno upAya che. eka prAcIna philasUphe kahyuM che ke, mANasa pitAnI AkRti uparathI ja pitAnA IzvaranI AkRti kape che. te sAcuM che ke nahIM tenI carcAmAM huM nahIM paDuM. paraMtu eTaluM nakakI che ke, te pitAnAM vAsaNasaNa, potAnAM ghara, pitAnAM kArakhAnAM, pitAnAM nagare, ane sAmAnya rIte tenI AkhI dazya saMskRti che te pramANe ja ghaDe che. mArA kahevAno artha e nathI ke, te tenAM vAsaNakUsaNano AkAra mANasa je banAve che ke temanA upara potAnA jevA AkAro cItare che, - joke ghaNI vAra to te tema paNa kare che; paraMtu mArA kahevAno artha e che ke, te badhI vastuomAM tenA AtmAnuM pratibiMba paDatuM hoya che tenA guNe, tenuM cAritrya, ke mANasa tarIkenI tenI lAyakAtanI chApa temanI upara paDe ja che. TrasTIpaNAnI bAbatamAM, AvaDatanI bAbatamAM, ke kuzaLatAnI bAbatamAM teNe je siddhi meLavI hoya che, tenI temanA upara barAbara chApa paDI hoya che. teNe bhautika tattvanA TrasTI tarIke pitAne bhAga prAmANikatAthI bhajavyuM che? te rahasyapUrNa tattva pratyenI tenI pharaja adA karavAmAM teNe potAnI AdhyAtmiktA dAkhavI che? te praznono javAba tenAM vAsaNaFsaNa ja Apaze. keTa* lokeAnAM vAsaNakUsaNanA bArIka nirIkSaNa uparathI ja mahAna purAtattvavida sara Arthara IvAnsa* Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 sarvodayanI jIvanakaLA te prAcIna lokonA svabhAva viSe ApaNane keTalI badhI cekakasa mAhitI ApI che? sara Artharane mane ane lokonuM vAsaNa Ape, ne tarata ja te tamane mino ane lokonA adhyAtma viSe paNa kaMIka mAhitI maLaze. te ja pramANe huM kahuM chuM ke, tame tamArA glAsago zaheranI dukAnanI bArIomAM pradRrzata karelI vastuo jue, ane tarata tamArA nagaramAM rahetA lokenA AdhyAtmika vikAsa viSe paNa tamane mAhitI maLaze. dAkhalA tarIke, mIThAIonI saMkhyAbaMdha dukAne tarapha tame najara kare eTale tarata tamane dekhAI Avaze ke, sukha - ane khAsa karIne gaLyAM sukha - mATenI bhakti tamArA lokomAM prAdhAnya bhegave che. athavA jyAM sakhata mAdaka pINAM vecAya che, te dukAne tarapha najara kare. ane je bAljhAka* kahe che te kharuM hAya ke, dArU pIve e "anaMtanI upAsanAnuM lekagamya * svarUpa che, te anaMtanI e upAsanAno tamArA zaheramAM abhAva nathI, e tamane samajAI jaze. amerikAmAM te upAsanAnI kAyadAthI baMdhI karI devAmAM AvI che, e vastu amerikAno AtmA samajavA IcchanAra mATe agatyanA sUcanarUpa che; ane bhaviSyane koI purAtattvavida tenI jarUra nedha leze. mAtra vAsaNamUsaNathI ja nahIM, paNa khAdhAkhorAkInI tathA pINAMnI cIjothI paNa mANasanuM AMtarika svarUpa tathA tenI AdhyAtmika mukhAkRti vyakta thAya che. mukhAkRti cItaravAmAM jagatano sauthI moTe citrakAra gaNAtA velAskavejhanI* bAbatamAM evuM kahevAya che ke, mANase sthaLa bhAvanAnI daSTie bahAra jevA dekhAtA tevI temanI mukhAkRtio te nahote cItarato; paraMtu kALa bhAvanAnI daSTie jotAM teo jevuM jIvana jIvatA hatA, tevI temanI mukhAkRtie te cItarato. ApaNe dukAnanI bArIomAM goThavelA padArthothI paNa te ja vastu siddha thAya che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika ane bhautika 225 kALa-bhAvanAthI vicAra karanAra mANasa je tyAM bArIkAIthI najara kare, te Adhunika manuSyanI kAmanAo, tenI IcchAo, tenI AkAMkSAo, tenI akkala, tenuM DahApaNa, tenI mUrkhAI, tenA sadguNa, ane tenA durgaNe sahita tenI AnI AkRti te tyAM pratyakSa dekhI zake. paraMtu e mudo tyAM ja pUre nathI thatuM. A bAbatamAM paNa ApaNane pelo anyAzrayane gUDha niyama sAme maLe che. manuSyane lagatI badhI bAbate te niyama anusAra goLa cakarAvAmAM pharyA kare che. kAraNa ke, je ApaNe ApaNuM chApa e vastuo upara pADIe chIe, te teo paNa te ja pramANe ApaNuM upara temanI chApa pADe che. e badhAM vAsaNasaNane jonArI AMkho upara, temane vAparanAra hAtha upara ane temAMthI pANI pInAra meDhAM upara temanI sAmI asara paDe che. ApaNe je zahera bAMdhIe chIe, temanI sAmI asara te zahera bAMdhanArA ane Aje ke bhaviSyamAM te zaheramAM rahenArA upara paNa paDe ja che. je ApaNe temane kadarUpA dekhAva, gaMdA avAje, ane durgadhethI bharI mUkIe, to teo ApaNA cAritra upara paNa te jAtanI ja chApa pADIne pitAnuM vera le che ja. tethI UlaTuM, ApaNe temane sArAM banAvIe ane rAkhIe, te ApaNA upara paNa teo tevI sArI chApa pADIne tene badale Ape che. sa.-15 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 sahakAra anAja vAvavA mATe ApaNe je jamIna kheDIe chIe, tenAM kasa tathA phaLadrupatA kAyama rAkhavA sAru ApaNe satata mahenata karyA karI tene paddhatisara kheDyA karavI paDe che. te ja pramANe mAnavaprANuo vacce lagna, bhAgIdArI, samavAye, saMgha, saMdhio, ke karAre vagere rUpe bAMdhavAmAM AvatA saMbaMdhe ke karavAmAM AvatAM joDANemAMthI je phaLanI ApaNe AzA rAkhIe chIe, te ApaNe meLavatA rahevuM hoya, te temane vAraMvAra khaMtathI tathA paddhatisara kheDyA karavA joIe. lagna zuM ke rASTrasaMgha zuM, koI paNa sabaMdha joDanAranI te mATenI saMkalpazakti, te saMbaMdha cAlu rAkhavA mATe, satata saMkalpa karyA karatI rahevI joIe; nahIM te thoDA vakhatamAM ja te saMbaMdha nAza pAmI jAya; ane je jamIna upara te eka vAra kUlyophAlyuM hatuM, tyAM jhADavAM-jhAMkharAM ja chavAI rahe. te sa ba dhane joDI rAkhanAra zakti saMkalpAtmaka hoya che. mANasa mANasa vaccenA premane artha je ekabIjA pratyenA lAgaNIveDA ja thato hota, te ApaNe tene jIvananI meLazakti tarIke upayogamAM ja na laI zakata. judA judA saMbaMdhonI pAchaLa pratijJAo, karAra, dasakate vagere, tema ja ekabIjAnA janmadivasanA utsa vagere bAhya vidhividhAno sivAya bIjA kazAnuM preraka baLa na hoya, te teo tarata kSINa thavA lAge che, ane nAza pAme che. cIlI ane AjenTAIna dezanI prajAo vacce kAyamI sulehanA 226 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 sahakAra pratIka tarIke enDIjha parvatanI Toca upara UbhuM karavAmAM AveluM kAIsTanuM bAvaluM tathA tenI nIce kotaravAmAM AvelA gaMbhIra zabdo paNa te be prajAone potAnI mitrAcArI TakAvI rAkhavA prayatnazIla rahevAnI AvazyakatAmAMthI chuTakAre nathI ApatAM. paraMtu te te temane - ane e rIte badhI prajAone - vaLI vadhAre prayatnazIla rahevAne tathA e saMbaMdha TakAvI rAkhavAmAM mANasAI dAkhavavAne satata TakaryA kare che. kAraNa ke, meM vAraMvAra ka aa karyuM che tema, nAnA ke moTA sa baMdha bAMdhavA e kaMI muzkela kAma nathI-joke ghaNI vAra te te paNa muzkela hoya che, paraMtu eka vAra saMbaMdha bAMdhyA pachI temane kAyama tathA phaLaprada rAkhavA e khAsa muzkela hoya che. thoDA vakhata pahelAM eka prasiddha lekhake lakhyuM hatuM ke, "patAnI jAtane vAraMvAra jhA varatI zraddhA, enuM nAma ja buddhi". te ja pramANe ApaNe paNa kahI zakIe ke, potAnI jAtane veThavyA varato sahakAra enuM nAma ja sAmAjika jIvana. alabatta, e bahu muzkela kAma to che ja. e muzkelI, je pramANamAM e saMbaMdhane vyApa vadhate jAya, ke tenA vaDe joDAtA mANasanA saMkalapinI tathA temanA judA judA svArthonI sa khyA vadhatI jAya, eTaluM ja nahIM paNa, tethIya vadhAre , kALa jema jema pasAra thato jAya, tema tema vadhatI jAya che. saMbaMdhono moTo duzmana kALa che. lagnasaMbadhamAM bane che tema, e saMbaMdhathI joDAnArA pakSe eka ne eka ja hoya, topaNa, e saMbaMdha zarUAtamAM je saMjogemAM baMdhAyo hoya, tethI keTalAya judA sa jemAM ene TakAvI rAkhavuM paDe che. paraMtu saMjogo badalAvAthI UbhI thatI muzkelI, jyAre te saMbaMdha bAMdhanArA mANase paNa badalAya che, tyAre ochAmAM ochI bamaNuM thaI ja jAya che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 sarvodayanI jIvanakaLA dAkhalA tarIke, eka pakSanA rAjadvArI puruSoe karelI saMdhi jyAre temanAthI virodhI siddhAMtavALA ke kAMI paNa siddhAMta vinAnA rAjadvArI puruSane, ke pitAnA pUrvajoe ApelI bAMhedharIo pratye jarA paNa AdarabhAva vinAnI peDhIne, pALavI paDe che, tyAre tema ja bane che. mi. vikaTara cerabUlI gaNatarI karI che ke, I. sa. pU. 1500 thI I. sa. 1860 sudhInA gALAmAM 8000 sulehanAmAM upara dasakata karavAmAM AvyA hatA ane temAMnuM dareka sarerAza be varasa sudhI kAyama rahyuM hatuM. e AMkaDA cokkasa ho ke na he; paraMtu eka vAta te nakkI che ke, sulehanAmAMnA kSetramAM bALamaraNanuM pramANa ghaNuM moTuM che. rUsa kahe che te jAtane kiI "sAmAjika karAra"* kadI paNa karavAmAM AvyuM haze paNa te bahu lAMbo vakhata cAlyo hoya tema lAgatuM nathI. kAraNa ke rUse jyAre tene zodhI kADhavAnI vAta kare che, te samaye te te lagabhaga pUrepare naSTa thavAnI sthitimAM AvI gaye hato, ane pRthvI upara tenA rahyA sAcA avaze ja dekhI zakAtA hatA. be vyaktionAM lagnathI mAMDIne be prajAo vaccenAM sulehanAmAMo sudhInI, ane rASTrasaMghanI sthApanAthI mAMDIne sAmAjika karAra sudhInI badhI sahakArI janAo, saMdhio, ke saMbaMdhane eka vakhata astitvamAM lAvyA pachI temanI satata kALajI na rAkhIe, te te tarata ja "kAgaLanAM cItharA", athavA tethI paNa nakAmI cIjo banI javAnuM zarU karI de che, ane temAMnAM ghaNAMkharAM, "bALavaya" mAM ja mRtyu pAmI jAya che, tenuM kAraNa paNa e ja che. mANase upADelAM kAmanA bIjA koI kSetramAM kALe ATalo badho kera nathI varatA : ItihAsa sAgaranA kinArAo tUTelA karAronA avazeSothI chavAyelA che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahakAra 229 sahakAra eTale mANasanI saMka9pazaktinA vividha pravAhane ekatrita karI, eka pravAharUpe eka sAmAnya dhyeya tarapha vahetA karavA te. A kahetAMnI sAthe ApaNAM manaHcakSu samakSa be citra khaDAM thAya che. eka tarapha ApaNe evI duniyA joIe chIe ke jemAM mANasanI vividha saMkalpazaktio virodhI prayajana pAchaLa paDIne ke ekabIjAne vighAtaka nIvaDIne moTe bhAge vyartha kharacAI jAya che. AjanI pratyakSa duniyAmAM e jAtanuM naitika devALuM ApaNe cArebAju vistareluM joI zakIe chIe. bIjI bAju ApaNI kalpanAmAM tethI UlaTI evI. duniyA khaDI thAya che ke jemAM badhA mANasonI saMkalpazaktiA ekatrita thaI, eka ja sAmAnya dhyeyane siddha karavA tarapha vijayI kUca karatI hoya che jethI pariNAme jarA paNa zakti nirarthaka nathI jatI. e jAtanI sahakArI duniyA sarjAvAnAM haju te ApaNe svane sevAe chIe. A bIjA citrane vyaktivAdI ke samAjavAdI, dharmasudhAraka ke vyavahArasudhAraka ema badhA ja pitAnA tAtkAlika prayajana tarIke ke kadAca aMtima prayajana tarIke paNa svIkAraze. alabatta, "badhAnuM sAmAnya dhyeya zuM hovuM joIe e nakakI karavAmAM teo jarUra judA paDavAnA; paraMtu teo eTaluM to kabUla rAkhaze ke, te dhyeya vadhAmahIne siddha karavuM joIe. arthAt "sahakAra" e badhA sAmAjika AdarzavAdanI sAmAnya bhUmikArUpa zabda che. "saMskRtinI ektA" ke "mAnavabaMdhutva" vagere zabdo vaDe ApaNe bIjuM zuM kahevA mAgIe chIe? rASTrasaMgha paNa bIjuM zuM siddha karavA Icche che? kAmadAra saMghe ke udyogadhaMdhAnA saze, ke judA judA khristI saMpradAya vacce ekatA sthApavA IcchanArA paNa bIjuM zuM Irache che? Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 sarvodayanI jIvanakaLA ApaNe eka pagaluM AgaLa jaIe. e sahakAra ke badhAnI ekasa pI je tarata adazya thavA mATe ja dekhA detI hoya, ke kAyama rahevAnI tema ja vikAsa pAmavAnI khAtarI vinAnI hoya, to tenAthI koIne saMtoSa nahIM thAya. e vastu lagna jevA nAnA pramANanA sahakArane tema ja rASTrasaMgha jevA moTA pramANanA sahakArane paNa sarakhI lAgu paDe che. asvAbhAvika saMbaMdhomAMthI ke khoTI rIte kapelA sahakAramAMthI keTalAM badhAM tINa verajhera utpanna thAya che? ane e jAtanAM verajhera sauthI vadhu tIvra hoya che, e paNa badhA ja kabUla karaze. eka jAtane prema e hoya che ke je tarata ja tIvra dhikkAramAM palaTAI jAya che; eka jAtane saMbaMdha evo hoya che ke jene pariNAme bhedabhAva ane vigraha ja najIka AvIne UbhuM rahe che. samAjavidyAnA abhyAsIe A be jAtanA saMbaMdha athavA sahakAra vacce bheda pADatAM zIkhavuM joIe. teNe pitAnI jAtane pUchavuM joIe ke, A bAbatomAM kAyamIpaNuM zAthI Ave che, ane jaladI vinAzanuM kAraNa zuM hoya che? tene tapAsa karatAM jaNAze ke, spaSTa nirdeza karelI ucca bAbatane samajapUrvaka varelAM vizvavidyAlaya ane dhArmika saMghe jevA sahakAre ja sauthI vadhu kAyama rahe che. paraMtu je sahakAre vAsanAtRpti ke dhanaprApti jevA hIna hetusara jAyA hoya che, te tarata paDI bhAge che. alabatta, prema karIne prema gumAva e, kadI prema na karavA karatAM sAruM che. paraMtu ene artha koI evo te nahIM ja kare che, je daMpatInAM lagnano aMta chaTAcheDAnI adAlatamAM Ave che, teone te lagnathI phAyado ja thAya che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 sahakAra na paraNavA karatAM paraNIne chuTAcheDA levA e vadhAre sAruM te nathI ja, paNa keTalAyagaNuM vadhAre kharAba che. te ja pramANe, ghaNA loko kabUla karaze ke, potAnI jAtane TakAvI ne rAkhI zake te tathA jaladI ja chinnabhinna thaI jAya tevo rASTrasaMgha ke dhArmika saMgha sthApavA karatAM, tene na sthApave e ja vadhAre sAruM che. evA niSphaLa nIvaDelA dAkhalAo te sahakAranI AkhI bhAvanAne bhAre dhakako pahoMcADe che. "ekatAthI ekaThAM rahetAM mAnava bhAMDuo"nI kalpanAnuM citra ghaNI vAra evI rIte deravAmAM Ave che ke jethI upara jaNAvelAM mULabhUta satye vadhu dekhAI AvavAne badale UlaTAM DhaMkAI jAya. viliyama morisanuM "nyUjha phroma ne-vaira" e pustaka e bAbatanA udAharaNarUpa che. te pustakamAM "mAnavAnI ekatAno eka sukhI kSaNe pheTogrApha pADI lIdhe che; paraMtu te ekatAnuM preraka ke dhAraka baLa temAM kyAMya zodhyuM jaDatuM nathI. evAM citro ghaNI vAra uttejaka nIvaDe che, tenI nA nathI; paraMtu jyAM sudhI te badhAM "bhAMDuo" sakriya rIte tathA vaphAdArIthI evA eka sAmAnya kAryamAM sahakAra na karatAM hoya, ke je kAma temanA ekatrita prayatnane egya che evuM svIkAravAmAM AvyuM hoya, tathA mAnava prANIo tarIke temane chAje tevuM hoya, tyAM sudhI e pramANe "ekatAthI ekaThA rahevuM" zakya ja nathI. ApaNe yAda rAkhavuM joIe ke, mAnava ekatAne je kaMI artha thate heya, te te mAnava saMvanI ekatA hevI joIe; athavA cokakasa zabda vAparIe te satata saMvakaryA karavAnI ekatA hovI joIe. te ekatA amuka cokkasa dizAmAM gati ApanAra baLarUpa hevI joIe. mANaso jemAM ekabIjAne paDakhe ekabIjAne vaLagIne besI rahe tathA jenI pAchaLa ekabIjA mATe sAmAnya mamatAnI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kura sacinI jIvanakaLA bhalI lAgaNI sivAya bIjuM kazuM dhAraka khaLa na hoya, evI sthitine atha ekatA nathI. ekatAthI ekaThA devuM e zabdathI ekatAne sAcA artha vyakta thatA nathI. ekaThA 'rahevuM' ema kahevAthI teA mAnava jIvana viSe gharamAM pasAra karAtA kalAkA upara vadhArepaDatuM lakSa kheMcAI jAya che; paraMtu kAmakAjanA kalAke, ke jyAre mANasA peAtAnA mAnavaba dhu sAthe paDozIo tarIke mAtra rahevA ' karatAM khIjA saMbaMdhamAM Ave che, temanA upara bahu ochuM lakSa mukAya che. vastutAe tAe kAmakAjanA kalAkA daramyAna ja udyogI saMskRtinI ekatAnAM mULa nakhAya che; tathA ekabIjA mATe mamatA ke ekabIjAne sAthIdAra ' kahIne sa MbedhavAne haka paNa te kalAkAmAMthI ja niSpanna thAya che. * * 'mAnavaprema ' viSe huM pachInA vyAkhyAnamAM vadhu kahevAne chuM. paraMtu ahI tene lagatI eka vAta kahI javI Avazyaka che. te uttama guNu utpanna karavAne mATe je aneka zAbdika ke bIjA upAyA yeAjavAmAM Ave che, te saumAM 'upayogI gAmamAM sAthe mALIvAra thayuM' e upAya jevA asarakAraka bIjo kAI upAya huM jANatA nathI. jeAne audyogika nItinA viSayamAM rasa che, tevAone mATe A muddo agatyanA che. 'navA karAra'nA lekhake pAtAnA anuyAyIone kAryathI ekakhIjAne cAhavAnI AjJA karavAmAM A muddA upara kharAkhara dhyAna khecyuM che. eka nivAsabhUmimAM ' sAthe rahetA ' paDAzIe karatAM, ApaNI A kama bhUmimAM mANasAne ekabIjA sAthe kaMIka vadhu levA devA che. vastutAe tee kAmakAjanA sAthIdAro che; athavA kahA ke ramatanA bherue che. kAraNa ke, kAmakAja ane ramata e enuM svarUpa kharAkhara samajavAmAM Ave, te " 1. jona, 3, 18, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahakAra 233 tattvanI dRSTie te ane eka che. je prema e jAtanA saMbaMdhamAM jaladI piraName che, te ja Ayama rahe che. ApaNA kudarata pratyenA prema paNa kudaratanAM bhautika tattvA sAthe maLIne ApaNe kArya karatAM zIkhIe chIe, tyAre ja vAstavika ane che; kAraNa ke, tyAre ja ApaNane mAlUma paDe che ke, pahelA prema to teNe ApaNI sAthe karyAM hatA. paraMtu ApaNA kudarataprema mAtra tenuM rUpa nihALavA upara ja UbheA thayA hAya che, tyAre te tarata kRtrima ke IMbharUpa banI jAya che. te ja pramANe mANasa pratyenA prema paNa e sAthe rahetA paDozIe vaccenI vastu nathI; paraMtu kAmakAjanA sAthIdAre vacce UbhI thatI vastu che; mAtra jovAnA dRzya tarIke ApaNA paDeAzImAM, tenA pratye ApaNAmAM prema prajvalita karavAnI kaMI tAkAta nathI. bhale pachI te paDeAzI bhIMtanI pelI bAjue rahetA hoya ke pRthvInA gALAnI pelI bAjue rahetA hoya. 'pahelI najare ja baMdhAyelA kahevAtA premasaMbadha,' arthAt AbhAsA jevI e vyaktio ekabIjAnI AMkhanA viSaya banatAM ja temanI vacce baMdhAtA premasaMbaMdha, -- e nAme je vastu oLakhAya che, te upara karelA kaMthanathI kaIka UlaTuM siddha karatI dekhAya che. paraMtu e rasaka ghaTanAnuM rahasya paNa ApaNe khArIkAIthI tapAsIe te ApaNane mAlUma paDaze ke, jagatanA mULamAMthI ja premIone mATe ekabIjAnA sahakArathI siddha karavAnuM eka bhAre arRNu kAma nirmANa thayeluM che -- teNe temane strIrUpe ane puruSarUpe anAvyAM tathA naramAdA tarIke temanA sabaMdha dvArA je vyavahArAnI AzA temanI pAsethI rAkhavAmAM AvI hatI, te temane kahI batAvyA.' A niyama badhe ja lAgu thaI zake. bhegA maLI, ekabIjAnA sahakArathI vaphAdArIpRvaka ane kuzaLatApUrvaka koI kAma pAra pADavAnuM na hoya, 6 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sarvodayanI jIvanakaLA te manuSya vacce Ubho thato prema e eka kSINa thatI tathA nAza pAmatI vastu che. sahakAra eTale mAnava prajane siddha karavAmAM zaktino bacAva karavAnI paddhati - e ghaNuM vAra arthe karavAmAM Ave che. ane avyavasthita prayatnanI sarakhAmaNImAM tenAthI zaktine bacAva thAya che paNa khare. paraMtu tenI A jAtanI vyAkhyAne jyAre evo artha karavAmAM Ave che, jema jema sahakAra vyApaka banatuM jAya, tema tema mAnavajIvana naitikadRSTie saheluM banatuM jAya, tyAre tene jarUra khaTe kahevo joIe. sahakAra siddha karyo eTale saMkalpazaktine kAma karavAmAMthI mukti maLI gaI evuM haragija nathI banatuM. UlaTuM, tyAra pachI te manuSyanI saMkalpazaktine vadhu ucca tathA muzkela bhUmikAe navuM kAma karavAnuM Ave che. arthAt je saMgaThita jIvana astitvamAM AvyuM hoya, tene satata prANapUrNa karavAnuM, ane bIjA zabdomAM kahIe to, sahakAranA tattvanuM ja dhAraNa cheSaNa karavAnuM kAma Ave che. sahakAra karanArI vyaktione satata AtmaniyaMtraNa karavuM paDe che. e rIte jotAM, AkhA jagadravyApI sahakArarUpa "saMskRtinI ekatA" paNa ArAma ane nirAMtanI sthiti hovAne badale naitika prayatnanI parAkASThArUpa haze; ane tenI tAkAta paNa vizvanA bhaMDAramAMthI, vIjaLI ke pANInI peThe, ema ne ema maphata maLavAnI nahIM hoya. tene te sahakAra karanArAoe pitAnI saMkalpazaktine satata upayogamAM lAvIne utpanna karavI paDaze. te sivAya te bIje kayAMyathI maLI zakavAnI nathI. tethI sahakAra eTale mANasanI saMkalpazaktine kaDAkUTamAMthI, bajAmAMthI, jokhamamAMthI ke javAbadArImAMthI mukta karI, tene pitAnI vRtti ke saphUrti anusAra marajI mujaba jIvavAne mArga Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 sahakAra khullo karI ApanAra vastu, e tene artha kare, e taddana viparIta artha ja thayo. alabatta, sahakArathI manuSyajAtine ghaNA lAbha thAya che, tenAthI ghaNe kalaha ocho thaI jAya che, ane badhA vacce sumeLa sthapAya che, tenAthI zaktine ghaNe nirarthaka vyaya thato bace che, tenAthI padArthonI utpattinuM pramANa vadhe che, tema ja temanI vaheMcaNI paNa vadhu nyAyI thAya che. e badhAnI huM nA nathI pADato. paraMtu eTalAthI ja aTakI javuM, ane tethI AgaLanuM satya na jevuM ke, sahakAra karanArAonI saMkalpazakti keI udAtta dhyeya upara keMdrita thAya, ane teo te ene vIratApUrvaka anasaryA kare, to ja te lokomAM sahakAra jAmI zake ke kAyama rahI zake, te e bhAre jokhamakAraka vastu che. ALasu, halakaTa, kAyara, ArAmI ane aNaghaDa lokomAM sahakAra Ubhe thavo ja azakya che. DI vAra mATe teomAM sahakAra Ubhe thAya khare; paNa te jANe dagAbAjone potAnAM kAvatarAM racavAnI, kAyarone bahAnAM zodhavAnI, ane aNaghaDa mUkhane bhayaMkara bhUlo karavAnI taka ApavA sAru ja Ubho thayo hoya che. sahakAranuM A jAtanuM nirUpaNa bahu kaDaka lAgatuM hoya, te huM temAM eTaluM umerIza ke, sAre sahakArI sArA khelADIne ghaNI bAbatamAM maLato Ave che. te potAnA pakSanI jIta mATe bahAra paDyo hoya che; paraMtu potAno pakSa hAre topaNa te kSubdha nathI thaI jato, tema ja pitAnA sAthIdArone gALo nathI bhAMDate ke baLave nathI jagavate. prayatnane aMte prApta thatAM lAbha ke nukasAna baMne uThAvavA mATe te taiyAra hoya che tethI hAra ke chata baMnemAM te pitAne phALo hasate mukhe svIkAre che. TUMkamAM, sahakAra e sadagRhasthana - khAnadAnIne vyavahAra che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA 6 UgatI prajAne sahakAravRttinI keLavaNI ApavA mATe karavAmAM AvatA prayatnamAM mane skAuTa khAla mU nI caLavaLa bhAre AzAprazna lAge che. te caLavaLamAM TakI rahevA tema ja vikAsa pAmavA sarajAyelI sa MgaThita hilacAlanAM sa lakSaNA che. te kayAranIya jagavyApI tathA AMtararASTrIya thaI gaI che; ane tenA vistAra pAchaLa tenA UMDANanuM paNu khaLa che. kAmakAja ane ramatagamata, majUrI ane ArAma vagere dvaMdvo vaccenA virAdhA je uMmare bhAre hAnikAraka nIvaDe che, te uMmare ja te caLavaLa e virAdhAnuM nirAkaraNa karI de che. te caLavaLa 'mUrkha banavAnI ramata'nI jagAe mANasa banavAnI ramata rajU kare che; ane e ramatamAM badhAne sAthe bheLavIne temanAmAM paraspara vaphAdArInI bhAvanA khIlave che. te caLavaLamAM sevAnA Adaza hamezAM najara sAme rAkhavAmAM Ave che. eTaluM ja nahI' paNa, tene khIjA aneka naitika AdarzonI peThe eka Adaza jevA kArA rahevA devAne badale kuzaLa kAmakAjamAM pariNata karavAmAM Ave che. te caLavaLamAM bhautika padArthA sAthe sakriya paricaya dvArA jJAna ane DahApaNa zIkhavavAmAM Ave che. varSARtunA bhInA tathA ghanaghAra divaso, muzkelIo, naDatarA, ane virAdhAnA te caLavaLamAM chaTathI sAmanA karavAmAM Ave che; kAraNa ke muzkelIonA mANasAithI sAmane karavA, e te ramatane Avazyaka bhAga che. A pramANe eka naitika AdazanI sevAmAM kArya kuzaLa zista heThaLa khelADInI kheladilInI bhAvanAne cAjI devAmAM Ave che. yuvAna hRdayane e joDANu haMmeza priya hAya che. vaphAdArI, AvaData, ane milanasAra khuzamijAja -- A chellI vastu jyAM jyAM sahakAranI vAta heAya che, tyAM bhAre agatyanI che e vastuonuM zikSaNa ApatI zALA tarIke e caLavaLa - 236 www Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 sAmAjika kheMcAtA bhaviSyanA nAgarikanA ghaDataramAM bhAre lAbhadAyaka nIvaDavAne sarajAyelI che, evuM mane lAge che. te caLavaLa chokarAo uparAMta chokarIomAM paNa dAkhala karavAmAM AvI che, e vastu te caLavaLanuM jema tema ja tenA siddhAMtanI saMgInatA siddha kare che. tenI asara keLavaNI sudhAranI dizAmAM kyAranIya paDavA lAgI che. 18 sAmAjika kheMcatANa kheMcAtANa" zabdathI be cheDe judI dizAmAM kheMcAtA deraDAnI AkRti kalpanAmAM khaDI thAya che; jema jema te kheMcANa vadhe che, tema tema te deraDuM tUTavAnI aNI upara AvatuM jAya che. te zabdathI bIjI je vastu sUcita thAya che, te zALa uparanA kApaDanI. jyAM sudhI sUtaranA tArane jorathI kheMcAyelA na rAkhavAmAM Ave - paraMtu eTalA jorathI nahIM ke te tuTI jAya - tyAM sudhI kapaDuM vaNI ja na zakAya. kapaDuM e kheMcANanuM ja pariNAma che ema koI kahe, te paNa khoTuM nathI. vaNatI vakhate kheMcANa kAyama rAkhavAmAM AvyuM na hata, te kapaDuM vaNAyuM ja na hota. "kheMcAtANa" zabda jyAre mAnavajIvanane lagADavAmAM Ave che, tyAre te eka rUpakanI rIte ja lagADAya che. upara jaNAvelA tAMtaNAnA kheMcANathI nIpajatA kapaDAnuM rUpaka sAmAjika jIvananuM ane sAmAnya rIte manuSyajIvananuM svarUpa samajavAmAM kImatI udAharaNarUpa thaI paDe tema cheH be viruddha dizAomAM ekI sAthe kheMcAyelA rahe chatAM eTalA jorathI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra38 sarvodayanI jIvanakaLA nahIM ke jethI badhA tAra ja tUTI jAya-te ja bIjA tAra sAthe temane vaNIne kapaDuM banAvI zakAya. bhakta hRdayoe vizvanA dhAraka parama tatvane saMbodhIne gAyuM che ke, "sALa upara kapaDAnI bhAta vaNe, tema tuM yugene vaNe che." e zabda ApaNane yAda karAve che ke, A vizvanA tANAvANAmAM paNa ApaNe kheMcatANanI eka evI yojanA sAthe kAma levAnuM che ke, jenA judA judA aMzo vaccenA virodho - kheMcAtANe - aMte AkhI racanAmAM suphaLa nipajAvanArA sahakArarUpe ja pariNata thatA hoya che. tene kaI tAMtaNe DhIle ke nirupayegI nathI, ane kheMcatANanuM je baLa temane teDI nAkhanAruM dekhAya che, tenA vaDe ja teo sajIva arthAt kAryakara rahe che tevA sajIva taMtramAMthI kheMcANa dUra karavuM, athavA tene tuTI jAya teTalI hade laI javuM, e bane kiyAonI asara sarakhI ja thAya che. AkhI racanA bhAgI paDe che. kAraNa ke e kheMcANa e ja tene AdhArastaMbha che. ApaNA jIvanavyApAramAM ApaNI cetanAne paNa eka prakAranI kheMcAtANu kahIne varNavI zakAya. kAraNa ke, eka yA bIjA je koI lakSa upara te kendrita thaI hoya che, temAMthI tene chuTI pADavA yA khaseDavA mATe virodhI kheMcANa satata cAlatuM ja hoya che. eka tarapha ApaNe je vastu karavA lAgyA haIe chIe te karavAnI arthAt ApaNuM prayojana siddha karavAnI vRtti athavA icchAthI ApaNe kheMcAtA hoIe chIe, paraMtu te daramyAna badhe ja vakhata virodhI baLane A samudAya ApaNane tenAthI dura kheMcato hoya che. jema ke, ApaNe je kAMI karatA hoI e te tarapha bIjA lokonI bedarakArIne ja mahAbhAra; ApaNA mArgamAM ADe AvatA Tona! Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcatANa 239 lokoe karelAM naDatare ApaNuM hetu sAthe athaDAmaNamAM AvatA bIjA hetuone dabAva; ApaNI zArIrika nirbaLatAo vagere. ema ApaNe hetu siddha karavAno mArga kadI "sugama, heto nathI. ApaNe satata virodhI hetuone sAmane karI, ApaNuM baLa dAkhavatA rahevuM paDe che; tathA virodhI baLe je kheMcANa UbhuM karatAM hoya che, tene sahana karavuM paDe che. e vastunuM bhAna ApaNane jAgrata, sakriya tathA capaLa rAkhe che. eka ja kSaNe A rIte be virodhI dizAomAM kheMcAvAnuM A bhAna ghaNA lokone jIvananA eka siddhAMtarUpa nathI lAgatuM, paraMtu eka aniSTarUpa lAge che; tathA DAhyA puruSe temAMthI jaladI chuTakAro meLavavA joIe evuM teo mAne che. e jAtanI dRSTine kAraNe duniyAmAM ghaNA nirAzAvAdI jIvana-siddhAto nIpajyA che. e jAtanI kheMcatANamAM vedanAno aMza acUka hoya che, e vAta sAcI che; tathA sukhakara vedanAo anubhavavI e vastune ja jeo jIvananuM dhyeya mAne che, teone e jAtanI kheMcatANanuM kAyamIpaNuM nirAzAvAda tarapha ghasaDI paNa jAya. paraMtu meM AgaLa jaNAvyuM che tema, mANasanI kudaratI racanA uparathI to ema ja sUcita thAya che ke, ApaNe jeTalA sukha bhegavavAne arthe sarajAyA chIe, teTalA ja duHkha sahana karI zakavAne mATe paNa sarajAyA chIe. huM te tethI paNa AgaLa jAuM chuM. aikasapharDanA Do. sTrITare pitAnI "vAstavatA' ("riyaliTI) nAmanI suMdara cepaDImAM evI mAnyatA rajU karI che ke, jIvananI mULabhUta vastu sukha nathI paNa duHkha che. ane DaoN. sTrITara kaMI nirAzAvAdI nathI. huM pote to te vastune judI rIte mUkuM. DaoN. sTrITaranA zabda kAyama rAkhIne kahuM te "jIvananI mULabhUta vastu sukha paNa nathI, tema ja duHkha paNa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 sarvodayanI jIvanakaLA nathI; paraMtu tenI sugarIthI kamI thatI veMghAtAnuM mAne che. je prANIo sa-vicAra dazAe pahoMcyAM che, te badhAMmAM sukhanI lAgaNI sAthe duHkhano aMza maLela hoya ja che - bhale pachI te e sukha cAlyA javAnA bhaya purato hoya; tema ja duHkhanI lAgaNI sAthe acUka sukhano aMza paNa hoya che - bhale pachI te e duHkhamAMthI chuTakArAnI AzA pUrato hoya. vikaTara hayugee* kahyuM che ke, "pUrepUrA sukhI thavuM e te bhayaMkara vastu che." bhayaMkara eTalA mATe ke, tamane tenI sAthe bhAna hovAnuM ja ke te sthiti vayama rahevAnI nathIH kALarUpI uMdara tene ketarI rahyo ja che. ane pAskale kahyuM che ke, pUrepUrA duHkhI thavAnI kSaNa ja chuTakArAnI AzAnA udayanI kSaNa hoya che. ApaNuM AtmabhAna hamezAM sukhapUrNa tema ja duHkhapUrNa hoya che. tene mAtra sukhakara vedanAonA svarga dvArA naryuM sukhapUrNa karavAnA, ke duHkhanI satata vedanAonA naraka dvArA naryuM dukhapUrNa karavAnA prayatna niSphaLa ja jaze. baMnemAMthI mAtra ekavALuM jIvana kalpI zakAtuM ja nathI. jema pANInI utpatti mATe aikisajana ane hAI DrojananI meLavaNI jarUrI che, tema jIvananA ghaDatara mATe sukha ane duHkhanI meLavaNI Avazyaka che. eTale, joke kenana sTrITaranI peThe huM ema kahevA taiyAra nahIM ja thAuM ke, duHkha e jIvananI "mULabhUta vastu che; tema ja te siddhAMta uparathI te je anumAna tAravI kADhe che, te paNa huM nahI svIkAruM to paNa mane lAge che ke, duHkha e ApaNuM jIvananI aMgabhUta vastu che, e bInA upara bhAra mUkavA pUratA te sAcA che. jIvanane tame jyAM jyAM tapAsaze - are tenI nIcemAM nIcI kakSAe paNa - tyAM tamane dekhAze ke, tene janma haMmezAM vedanAthI thayo hoya che, tathA tenuM dhAraNa paNa amuka aMze vedanA vaDe ja thatuM hoya che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcatANa 241 ane te vastu je ApaNe bhautika jIvananI bAbatamAM sAcI heya, te ApaNAM kalpanA, buddhi, tathA bhAvanA ane nItinA jIvananI bAbatamAM te te vadhAre sAcI hovI joIe. Do. helIkasa eDrelara" kahe che ke, manuSyajAtinA badhA mahAna AdarzI vedanAmAMthI jamyA che. duHkha, niSphaLatA, nirAdhAratA, mRtyu vagerenA asaMkhya prakAromAMthI eka yA bIjA prakAre manuSyanA vIra AtmAnI tAvaNa thatAM tenA javAba rUpe ja e badhA Adarzo pragaTelA hoya che. nyAya, svAtaMtrya, sarvodaya, mAnavajAtane kuTuMbabhAva, vagere tamAma AdarzonA mULamAM bhayaMkara kheMcAtA rahelI hoya che. te Adarze vedanAmAMthI janamyA hoya che ane vedanA vaDe ja TakI rahetA hoya che. samAjasevAno Adarza pite ja tevI jAtane che. tenuM mULa sAmAjika jagatamAM anubhavAtA virodhamAM che; arthAt te virodhanuM dazya uttama strI-puruSonA hRdayamAM je vedanA utpanna kare che, temAM raheluM che. samAjasevAnI bhAvanA bhAre kheMcAtANathI bharelI bhAvanA che. te bhAvanA, anubhavamAM AvelA virodhane vIratAbharyo sAmano karatI sAmAjika saMkalpazaktinA pratIkarUpa che. samAjasevAnI zakti tathA temAM rahelI hiMmata tathA sarjakatA, tene je vidyone sAmano karavo paDe che, temAMthI janme che tenI pAchaLa rahelI bhalI lAgaNImAMthI nahIM. meM vAMcelAM sukhAvatI nagarInAM sarva zabdacitromAM - khAsa karIne vartamAnakALamAM rajU karavAmAM AvatAM citromAM - A agatyanI bInA tarapha durlakSa karavAmAM AveluM joyuM che; ane e ja temano pradhAna deSa mane lAge che. A zabdacitronA lekhakanA dhyAnamAM e vastu AvI lAgatI nathI ke, samAja jema jema ucca bhUmikAoe caDato jAya che, tema tema sAmudAyika jIvanane te ucca bhUmikAo upara TakAvI sa-16 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4ra . sarvodayanI jIvanakaLA rAkhavAmAM sahana karavI paDatI sAmAjika kheMcAtAnuM pramANa paNa vadhatuM jAya che. e loko to potAnA Adarza samAjanI kalpanAne eka evA barAbara goThavelA yaMtrarUpe rajU kare che, ke je cAvI bharelA ghaDiyALanI mAphaka pitAnI meLe ja cAlyA kare che jethI tenA sabhyone te jIvananI kheMcAtAthI sadaMtara mukta evuM gaMbhIratA ane javAbadArIo vinAnuM jIvana cAlu jIvyA karavAnuM rahe che. teonA khyAlamAM e vastu nathI AvI lAgatI ke, mANasanI banAvaTa ja evA prakAranI che ke, tene evI paristhiti heThaLa jIvavuM ja azakaya che. vacce vacce bejavAbadAra haLavA jIvananA gALAo na AvatA hoya te ApaNane badhAne jIvana asahya ja lAge. paraMtu je tenA jIvana sivAya bIjuM kazuM ja ApaNe mATe bAkI na rahetuM hoya, te to te jIvana asahya to zuM, paNa tethIya vadhAre muzkela banI jAya. e dizAmAM mAnavapragati ja saMbhavita nathI. jema jema pragatinI bhUmikA UMcI banatI jAya che, tema tema kheMcatANa paNa vadhatI jAya che. jema jema jIvananAM mUlya meTAM banatAM jAya che, tema tema temane khoI besavAno bhaya paNa vadhatuM jAya che, tathA temane sAcavI rAkhavAnI pharajanuM dabANa paNa vadhatuM jAya che. samAja pitAnA sabhyonI javAbadArI ochI karIne AgaLa pragati na karI zake; paraMtu te javAbadArInuM kSetra vistArIne, tathA samAjanA badhA vargomAM tenuM bhAna UbhuM karIne ja tema karI zake. garIba ke tavaMgara, hAthanuM kAma karanAra ke mAthAnuM kAma karanAra, ema badhAe pitAne sAmudAyika hitanA javAbadAra TrasTI gaNatAM zIkhavuM joIe; tathA saMskRtinA lAbhamAM ja nahIM, paraMtu tene je javAbadArIo vahana karavAnI che temAM WWW Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcatANa 243 paNa, tathA tene je satata yuddha karyA karavAnuM che, tenAM jokhamamAM paNa pitAne bhAga svIkArI levo joIe. nAgarikone tamAma samudAya - amuka varga ja nahIM - saMskRtine TakAvI rAkhavAnI majUrImAM tathA tene teDI pADavA mathatAM baLoe UbhI karelI moTI kheMcatANamAM pitAne phALe AvatA hise uThAvI levA taiyAra hoya, tyAre ja ucca saMskRti saMbhavita bane che. ApaNuM nAgarikatAno artha ApaNe eTale ja karIe ke, je koI sArI vastuo mojUda che, temAM bhAga meLavavAne haka ApaNane tenAthI prApta thAya che, te ApaNe mAnavajAtinI pragati rokanArAM baLane pakSa laIe chIe ema nakakI jANavuM. pragatino artha ja e che ke, je kemAM pahelAM javAbadArInuM bhAna nahotuM, temanAmAM te bhAna UbhuM karIne tene vistAra kare; tathA jeomAM te pahelethI hatuM, tene vadhu UMDuM banAvavuM. have je prazna uThAvavAmAM Ave ke, A sAmAjika kheMcAtANo kevI rIte UbhI thAya che, tathA temanuM mULa zuM che, te tenA javAbamAM eka suprasiddha carcA tarapha dhyAna kheMcyA sivAya bIjo koI sArA mArga huM joto nathI. te carcA, samAjajIvanamAM "prema" ane "DheSa"ze bhAga bhajave che, te bAbatane lagatI che. Adhunika lekhakemAM mi. cesTane,* caNataranI kamAnanA judA judA avayavonA nIce paDavAnA valaNathI ja AkhI kamAna adhdhara UbhI rahe che, e upamA vaDe e bAbatanuM eka suMdara udAharaNa ApaNane pUruM pADyuM che. "premanI zreSThatA" e mAnavasamAjano sarvottama siddhAMta che, e viSe ghaNA lekhakoe ghaNuM kahyuM che. ApaNuM "sAmAjika praznone "ukela" paNa te baLanI madadathI lAvavA bAbata ghaNuM kahevAmAM AvyuM che premane samAjamAM abAdhita sAmrAjya Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 sarvodayanI jIvanakaLA bhegavavA de, eTale tarata badhA sAmAjika saMbaMdhe vyavasthita thaI jaze, mAnavajAta saMgaThita thaI jaze, ane ekabIjA mATe bhalI lAgaNI tathA zAMti AkhI pRthvI upara chavAI raheze. A siddhAMtane dAvo maTe che tathA teno hetu sAro che. paraMtu mAre kahI devuM joIe ke, premanuM abAdhita sAmrAjya e eka azakya svapna che premano svabhAva che ke, te kadI abAdhita rahI zakatuM nathI. tene pravAha kadI nirvigha vahyA nathI. je prema kAyama rahe che (ane kAyama na rahe to tenI kiMmata paNa zI che?) te kadI viDyo vinAne prema nathI ; paraMtu potAnA mArgamAM je koI vigha Ave, tene oLaMgI janAra prema hoya che. sAce prema jAte hoya che ke, tene virodha karavAmAM Avaze ja; paraMtu te tenI paravA karatuM nathI. lagnanI pratijJAmAM premI kahe che: "mRtyu sivAya bIjuM kazuM ja tane ane mane judA pADI zake, te Izvara mane teTalI athavA tethI paNa vadhAre sajA karaje.' sAmAjika baLa tarIke paNa prema satata pitAnA virodhIono sAmano karyA kare che; ane ApaNA sAmAjika jIvanamAM je sthaLe kheMcatANa sauthI vadhu prabaLa hoya che, te sthaLe ja te sauthI vadhu javalata banyuM hoya che. eka bauddha dharmagraMthamAM lakhyuM che ke, prema zreSane hAMkI kADhe che. e vAta sAcI che. paraMtu je dveSane hAMkI kADhavAmAM AvyuM hoya che, te haMmezAM aMdara pesavAno prayatna karatA bAraNA AgaLa ja UbhuM rahe che. ApaNe je ema mAnatA hoIe ke, premanuM baLa evuM che ke tene je A jagatamAM pravartAvavAmAM Ave, to te saghaLA virodhone haMmezane mATe zAMta karI de, ane eka evuM daDha sAmrAjya pravartAve ke jenI sAme humale karavAnI koI hiMmata na karI zake, te ApaNe bhramaNAmAM ja paDyA chIe ema kahevuM joIe. kAraNa ke, e premanuM baLa Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 sAmAjika cAtA te jagatamAM kyAranuMya pravartAvavAmAM AvyuM che, paraMtu atyAra sudhI teNe meLavelI chatene tenAM virodhI baLone satata sAmano karyA vinA TakAvI rAkhI zakAya tema nathI, ke AgaLa dhapAvI zakAya tema nathI. eka lAgaNI ke Avega tarIke prema bahu kSaNika vastu che; ane tenuM baMdhana paNa bahu ja adaDha hoya che. tenA Avegamaya AviSkArone kALa khetarI khAya che. e jAtanA premasaMbaMdha akasmAta vaDe thatA AghAtathI vizeSa vyasta thaI jAya che. premanI pAse potAnI jAtanI bahAra bIjuM kAMI evuM hovuM joIe ke jene te Azare laI zake, tathA jemAMthI te pitAnuM baLa meLavI zake. nahIM te te haMmezAM bhAgI paDavAnI aNI upara rahe che. prema kSaNa vAra vaiSane bhale hAMkI kADhe; paraMtu ghaNI vAra evuM bane che ke, thoDA vakhata bAda te hAMkI. kAle Sa vadhu tIvra banI jAya che, athavA te na ja Ubhe thAya che. duHkhI nIvaDelAM keTalAMya lagnono ItihAsa e vastunI sAkSI pUraze. je prajAo vacce eka vakhata mitrAcArIne saMbaMdha baMdhAye hoya che, athavA je mANasa eka vAra mitra banyA heya che, temanI vaccenAM vera ja sauthI vadhu tIvra hoya che. mANase vacce UbhA thatA kharAbamAM kharAba veranuM mULa tUTI gayelI mitratAmAM ke anivArya saMjoge sAthenI athaDAmaNane lIdhe bhAgI paDelA premamAM ja hoya che. e bInAe keTalAMya karuNAMta nATakone vastu pUruM pADayuM che; ane jyAre te nATakanA chellA aMkane aMdhArAmAM gheratA verAgninI zarUAta temanA prathama aMkane ajavALatA premarUpe ja thaI hoya che, tyAre te te vastu bhAre hRdayavedhaka thaI paDe che. dareka dAkhalAmAM premasaMbaMdha kAyama rahe te mATe baMne pakSanI dRSTi samakSa kAyama rahevuM kaI sahiyAruM prayojana joIe. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sarvodayanI jIvanakaLA sevAnuM keI evuM sahiyAruM kSetra baMne premIo vacce tevuM joI e, ke jemAM te baMne ekasAthe lAgI zake. temanI upara ane temanAthI para evuM e trIjuM kAMIka joIe, ke jene sAthe maLIne anusaravAmAM temane ekabIjA pratyeno rasa tathA ekabIjA pratyenI bhakti kAyama rahe tathA puSTa thAya. daMpatInA dAkhalAmAM e "trInuM " temanA saMbaMdhathI utpanna thayelAM bALaka hoI zake; mitronA dAkhalAmAM e "trIjuM kAIka" baMnenuM sahiyAruM kaI prajana hoI zake, ke jene te baMne siddha karavA mAgatA hoya; samagra nAgarikanA dAkhalAmAM e trIjuM kAMIka" teo je zahera ke rASTramAM rahetA hoya te athavA te mAnavajAtine saMgha ja heI zake. te badhA uparAMta keTalAka evA ucca hetuo paNa che ke jemane artha dharma* bhAvanA ja ApaNane ApI zake, paraMtu temane abhAve samAjano saMgraha karanAra baLa tarIke prema Takaze ja e viSe kazI khAtarI na saMbhavI zake. dareka dAkhalAmAM, premIonA saMkalpa ekatrita karanAruM e "trIju" ja kAyamI saMbaMdho bAMdhe che; ane akasmAtanA acakAomAMthI ke kALanA kATamAMthI temanuM rakSaNa kare che. evA trIjA keI hetu vinAne premasaMbaMdha - be mAnavaprANuonI ekabIjA pratyenI kAmanA - to evI asthira vastu che ke, tenA kAyamIpaNuM viSe kazI ja khAtarI rAkhI na zakAya. tenI pAchaLa sahakAranuM tattva na hoya, to te pavananA saheja pheMkArAthI paNa bujhAI jAya tevI tarUpa ja rahe. khristI dharmanI asara heThaLa UcharelA ghaNA evuM mAne che ke, prema e sAmAjika kalyANanI cAvIrUpa che; teoe A vastu dhyAnamAM rAkhavA jevI che. hai. raoNisa, ke jemanAM lakhANamAMthI meM bIjA saMbaMdhamAM AgaLa utArA TAMkyA che, te A vastu upara bahu bhAra mUke Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcAtA 247 che, ane tene sAmAjika philasUphInA dhruvatArArUpa gaNe che. temaNe ApeluM eka udAharaNa huM TUMkamAM ahIM kahI jAuM, dekhItuM te te bahu sAmAnya che, paraMtu tenuM rahasya bahu UMDuM che. . raIsa kahe che, huM mArA mitrane cAhate houM chuM, tethI ja jyAre mAre kaMI agatyanuM kahevAnuM hoya che, tyAre te svAbhAvika rIte mAro zrotA bane evI huM apekSA rAkhuM chuM. ane te ja kAraNathI jayAre tene kaMIka kahevuM hoya che, tyAre huM te sAMbhaLyA karuM evI e apekSA rAkhe che. AmAMthI DuM yA vaheluM evuM banavAnuM , ame vane vavate va devI mAtA chuM. e rIte ame baMnenAM prayojana athaDAmaNamAM AvavAnAM ane baMnemAM caDabhaDATa thavAne. e jAtanI athaDAmaNa premanA mArgamAM Thera Thera UbhI thAya che; ane jyAre baMnenI samakSa koI trIjuM sAmAnya dhyeya evuM na hoya, ke je te athaDAmaNane saMbhALI le, tyAre dhIme dhIme e caDabhaDATa tIvra banatuM jAya che, ane aMte baMne vacce viccheda UbhuM thAya che. mANase ke prajAo vacce nikaTa saMbaMdhane kAraNe eka bAju jema ekabIjAne madada karavAnI sagavaDa thAya che, tema bIjI bAju ekabIjAnI athaDAmaNamAM AvavAnI zakyatA paNa vadhatI jAya che. be mANase jyAre ekabIjAnI sAthe cAlavA mAMDe, tyAre ja temane ekabIjAnA mArgamAM AvavAnA ghaNuM prasaMga Ave; paraMtu teo mAIla jeTalA dUra cAlatA hoya, te tevA prasaMga bhAgye ja Ave. rASTrasaMghe A bAbata upara durlakSa karavuM joIe nahIM. te pachI prazna e Ubhe thAya che ke, prema ane dveSanI bAbatamAM mANasanuM kudaratI valaNa zuM hoya che? mANasa svabhAvathI potAnA paDezIne cAhavA IcchatA hoya che, ke Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sarvodayanI jIvanakaLA dhikArate heAya che? tenuM kudaratI valaNa paDezane madadagAra nIvaDavAnuM hoya, ke tenA mArgamAM naDatara UbhuM karavAnuM? te pitAnA pADozInI hAjarIthI khuza thAya che, ke te dUra rahe ema Icche che? sattaramA saikAmAM thaI gayelA caeNmasa homsa nAmanA philasUphane daDha abhiprAya hato ke, mANasanI potAnA paDozI pratyenI kudaratI lAgaNI virodhanI hoya che arthAta mitrAcArIbharI hovAne badale dveSabharI vadhu hoya che. homsane mate zreSabhAva naisargika manuSyanA jIvanane traNa caturthAMza bhAga reke che; ane premabhAva bAkIno rahai so bhAga. homsane mate rAjyavyavasthA paNa mANasoe eTalA mATe UbhI karI che ke, potAnA ekabIjA pratyenA tIvra aNagamAne kAraNe AvatAM mAThAM pariNAmomAMthI bacI zakAya. e siddhAMta bahu AkarSaka nathI, paraMtu eTaluM kabUla karavuM joIe ke, pachInI rAjakIya vicArasaraNI upara homsa pitAnI UMDI asara mUkate game che. te kahe cheH nyAya, niSpakSapAtatA, namratA, dayA tema ja "bIjAo ApaNI pratye jevI rIte varte evuM ApaNe IcchatA hoIe, tevuM ApaNe bIjA pratye vartavuM joIe, e jAtanA kudarata"nA niyamanuM pAlana karAvanAra koI sattAno Dara na hoya, te ema ne ema te ApaNI svAbhAvika vRttio ApaNane pakSapAta, abhimAna, veranI vasUlAta vagere tarapha ja laI jAya . . . taravAranA bhaya vinAnA karAre namuM thuMka urADavA barAbara che, temanI kazI kiMmata nathI." eka saikA bAda phrAMsamAM rUsoe tethI UlaTo ja siddhAMta pratipAdita karyo. tenA mata mujaba mANasa svabhAvathI ja * Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcAtANu 249 peAtAnA jAtibhAIone cAhanAro che. tene jhaghaDA karavA gamatA nathI; tene sumeLa ja game che. arthAt te eka mitrAcArIbhayuM ane zAMtipriya prANI che. ane te tevA ja rahyo hAta; paraMtu kRtrima rIte UbhA karavAmAM AvelA rAjyataMtre tene kAyadAe karI karIne bagADI nAkhyA. ApameLe te te peAtAnA mAnavakha ene cAhatA ja rahyA hota, tathA temanI sAthe zAMtithI rahetA hAta. paraMtu rAjasattAnI bhUlabharelI DakhalagIrIthI te peAtAnA jAtabhAIone dhikkAratAM zIkhe che, tathA temanI sAthe duzmanAvaTa rAkhe che. rUsAnA A matane hAlamAM paNa prau. eliyaTa smitha ane mi. Dabalyu. je. perInI thAyAnA TakA maLyA che, te lekhakeAe prAcIna samAje mAmata ekaThA karelA purAvA uparathI bhArapUrvaka siddha karyuM che ke, mANasa kudaratI rIte 'laDAyaka prANI nathI; pachInI viparIta saMskRtinI asara heThaLa ja te tevA banyA che. vaiyaktika rIte mANasanuM valaNa sulehasaMpa tarapha ja hoya che; paraMtu rAjyataMtra ja laDAIe UbhI karanAra saMsthA che. ** A jAtanA A be vire dhI matAne virodha dUra karavAne kaI mAga che kharA ? ekane mate mANusa svabhAvathI peAtAnA paDeAzIne cAhanAra tathA tenI sAthe zAtimAM rahevA icchanAra prANI che; ane bIjAne mate te svabhAvathI peAtAnA paDozIne dhikkAranAra tathA tenI sAthe jhaghaDe karyAM karanAra prANI che. rUsAnA mRtyu pachI thoDAM varSoM bAda imenyuala kanTe e be matAnA virodha dUra karavAne prayatna karyAM hatA. I. sa. 1784nA eka ceApAniyAmAM alabatta te bahu jANItuM nathI -- kaeNnTe evA siddhAMta rajU karyAM ke, svabhAvathI mANasa peAtAnA paDeAzIne cAhe paNa che, tema ja dhikkAre paNa che. kendranA mata mujaba mANasa evuM prANI che ke jene peAtAnA - - Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 - sarvodayanI jIvanakaLA jAtibaMdhu vinA cAlatuM paNa nathI, tema ja te tene dekhe paNa gamatuM nathI. "mANasa pAsethI tenA sAthIdArane dUra kare, te tarata tene AkhI duniyA nirjana vagaDA jevI asahya lAgaze. paraMtu tene tene sAthIdAra Ape, eTale meDA yA vahelA, kadAca naryA akasmAtathI ja, teo ekabIjAnA mArgamAM aTavAvA lAgaze, temanAM prajane ekabIjA sAthe athaDAmaNamAM Avaze, ane teo vacce keI ne koI prakArane khUnakhAra jhaghaDe Ubhe thaze." paraMtu kaMnTa AvuM vidhAna karIne ja bhate nathI. te e koyaDAno artha evI rIte vikasAvato jAya che ke, ApaNA samAjajIvananuM rahasya samajavAmAM paNa te ApaNane atizaya upayogI thaI paDe. te A vastusthitine potAnI vicitra zilIthI "mAnavajAtinI samAjavirodhI samAjikatA' kahe che; ane tenA upara bahu bhAra mUke che. sAmAjika prANIo tarIke mANaso bhegA maLI samAja racavA mATe svAbhAvika rIte utsuka hoya che. paraMtu samAja racAya ke tarata ja temAMnI vyaktio, pote nAkhelAM baMdhano sAme tANavAnuM jora zarU kare che. ApaNuM sAmAjika jIvananI dareka bhUmikAe ApaNe A pratidvadvitA joI zakIe chIe. eka bAju samAja paraspara sahAya mATe sagavaDo UbhI kare che, paraMtu tema karavA jatAM ja te ekabIjA sAthe athaDAvAnA prasaMga paNa UbhA karete jAya che. emAM IrSyA ke adekhAInuM paNa kAraNa nathI. je mANasa samAjanA nikaTa saMbaMdhamAM rahe che, te jarUra koI ne kaI rIte tenA paDozInA mArgamAM AvavAno. bahu ja gIca avarajavaranA mathaka AgaLa AvelI moTara gADI te ja ghaDIe tyAM AvI pahocelI bIjI moTaragADIonA mArgamAM vidmarUpa thavAnI ja; kAraNa ke ApaNuM saMkhyA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcatANuM - 251 bahu ja moTI che, tema ja ApaNe badhA ja kayAMka ne kyAMka jatA ja hoIe chIe. pariNAme sAmAjika kheMcatANa UbhI thAya che, ane jema jema samAja saMskRtinI ucca bhUmikAoe pragati karato jAya che, tema tema te vadhatI jAya che. eka bAju ApaNe bhAre saMgaThita sAmAjika taMtra UbhuM karIe chIe, ke jemAM vyaktine sAmAjika zista ane niyaMtraNane tAbe thavuM ja paDe, ane bIjI bAju samAja potAnI saMskRti tathA keLavaNInI paddhatio vaDe potAnA sane "ati vikasita banAvI mUkavAne banatuM karyA kare che, ke je vyaktie ati vikasita hovAne kAraNe ja pitAnuM dhAryuM karavAnA valaNavALI vadhu hoya che. tethI je sAmAjika zista temane sAmAnya vyavasthAmAM tAbedAra ekama tarIke ja sthAna svIkAravAnI pharaja pADatuM hoya che, tenA tarapha teo khAsa virodhavRttivALA bane che. e pramANe eka bAju ati vikasita vyaktinA svataMtra thavAnA prayatno, ane bIjI bAju tene samAjanI sAmudAyika AjJAne tAbedAra ekama banAvavAnA prayatno, e be vacce UbhI thatI kheMcatANane ja ApaNe "mAnavajAtinI samAjavidhI sAmAjikatA' kahI zakIe. pahelI najare te ema lAge ke, ApaNe A jagAe keI aMdhArI tathA bhayaMkara jALamAM phasAyA chIe. paraMtu kenTa tethI paNa UMDI najara pheke che. kaiTa kahe che ke, A badhI athaDAmaNa ane kheMcatANe e te "mANasanI uttamottama zaktio bahAra lAvavA mATe kudarate jelAM sAdhane" che. e kheMcatANamAMthI ja ApaNuM svAbhAvika ALasa dUra karavA ApaNane preranArI zakti janme che. te ApaNI zedhaka zaktione uttejita kare che, tathA ApaNane AgaLanA ucca WWW Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5ra sarvodayanI jIvanakaLA pradezamAM ApaNe mArga zodhatA karI mUke che. e kheMcAtA pragatimAna samAjanA prerakabaLa-rUpa che. kendra kahe che, "mANasa te ArAma ane mejamAM paDI rahevA Icche che; paraMtu tene zA mATe sarjavAmAM AvyuM che e vastu kudarata tenA karatAM vadhu jANatI hevAthI, tene parizrama ane dukhapUrNa lezo ja ApyA kare che, jethI e duHkhamAMthI pitAne uddhAra karavAne te prayatna kare." e ucca vicAra tathA UMDI dRSTinI sAthe A vyAkhyAne ucita rIte pUrAM thaI zake. e ApaNane vizvanI ApaNI nAgarikatAnI vizALa aphATa bhUmikA sUcave che, ke jenI aMdara ApaNe joyelA muddA samAya che, ane jenI bahAra e kAMI samajAtA nathI. kendranA e siddhAMtane ethI AgaLa vistAra e A vyAkhyAnonI maryAdA bahAra javA jevuM thAya. paraMtu te siddhAMtanI dRSTie, atyAra sudhI ApaNe tAravelA nirNaye TUMkamAM tapAsI jaIe. mAnavabaMdhutA eTale badhAe maLIne sahiyAruM sukha bhegavavuM, e artha vAraMvAra karavAmAM Ave che. alabatta, tene e artha paNa thAya; paraMtu mAtra eTalo ja nahIM. mANasa, vargo, ane prajAe lAbhanI peThe nukasAnamAM paNa bhAga uThAvavA, tathA sukhanI peThe duHkhamAM paNa sAthI thavA atyAra karatAM vadhAre pramANamAM tatparatA na dekhADe, te mAnavabaMdhutA ke sAmAjika ekatA siddha thavI zakya nathI. tethI karIne nAgarikatAnI keLavaNIe khAsa lakSamAM rAkhavA jevA guNa tarIke sAmAni vIratAnA mukha upara meM A vyAkhyAnomAM khUba ja bhAra mUkyo che. sAmudAyika - sarvasAdhAraNa saMkalpazakti e hakIkata che, ema kahenArA philasUphe sAthe huM saMmata chuM. paNa jyAre Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcAtANu 53 te ema kahe che ke, AvI IcchAzakti hameza saMgIna ane .sadA zANI hoya che, tyAre mAre temanAthI judA paDavuM paDe che. te nakhaLI thAya, gUMcAI jAya, astavyasta thAya, ane kAyara paNa bane. ane jyAre leAka AgaLa 'sukha'ne ja ekamAtra ci'tAnA ane lakSanA pAtra tarIke dhara dhara karavAmAM Ave, tyAre teA e icchAzakti acUka evI thAya. sAmAjika kheMcAtANanAM duHkhA puruSAbhera aMta sudhI sahavAnAM che. ema karIne ja ApaNe ApaNA duHkha-dariyA " tarI jaI zakIe. 66 jIvananuM mUlya tenA sukhabhogenA pramANa uparathI AMkavAne kAraNe UbhA thatA naitika zaktine hAsa ApaNane atyAre lAgu paDayo che; ane tenI asara samAjanA badhA vargomAM dekhI zakAya che. ApaNI Adhunika saMskRtine 'rAgI' gaNanArAo sAthe huM teTalA pratA saMmata thAuM chuM, paraMtu tethI vadhAre nahIM. janasamAjanI sAmudAyika sauMkalpazaktine Aje majabUta karavAnI jarUra che. eTalI hada sudhI majabUta karavAnI jarUra che ke, tIvra. kheMcAtANA bhareluM jIvana ApaNane bhAgI chUTavA jevuM ke tiraskAravA jevuM na lAge; paraMtu khuzIthI svIkAravA jevuM tema ja AnaMdathI bheTavA jevuM lAge. kAraNa ke mANasa tevA jIvana mATe ja sarajAya che, ane tenA svabhAvane tevA jIvanathI ja prepUrA sa MtASa maLI zake tema che. e pheraphAra jeTale aMze keLavaNIthI ke vicArenA pracArathI thaI zake tema che, teTale aMze tene siddha karavA mATe uttamatAnA Adarzane ja ApaNI saMskRtinA niyAmaka Adarza tarIke rajU karavA joi e, tathA 'sukha ne badale uttamatAne ja ApaNA sa MskAra tema ja keLavaNInuM dhyeya banAvavuM joi e. ema karIe teA ja leAkeAnI nItimattAnA mukhya pravAha jagatanA raiAjiMdA kAmakAja tarapha Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 sarvodayanI jIvanakaLA vaLe, ane tyAM suMdara zabdamAM kharacAI javAne badale ApaNI pAse ApaNuM kAmakAja ane dhaMdho paripUrNatAthI adA karAvavAmAM kharacAya. e ja audyogika nIti che, ane tenI ja meM vakIlAta karI che. je A siddhAMto svIkAravAmAM Ave, te ApaNI samAjasevAnI kalpanAne paNa sthira bhUmikA maLe. samAjasevAno artha je e ja karIe ke, te to phurasadanA samayamAM karavAnuM kAma che, ke ApaNA phAjala paisA kharacavAno mArga che, te ApaNe tenuM svarUpa adhUruM ja samajIe chIe. temAM te badhAne samAveza paNa jarUra thAya che, ApaNe phurasadanA samaya upara ke phAjala pisA upara samAjane kAyadesara haka che ja. paraMtu samAjasevAnuM mULa, ApaNe vAmathI paravArIne je kAMI karIe te nathI, paraMtu ApaNe ma ta o, tyAre je kAMI karIe chIe te che; tema ja kamANI karI lIdhA vAda je phAjala paisA rahe temane je upayoga karIne temAM nathI, paraMtu ApaNI tamAma milakata ApaNe je kAmakAjathI mAthA hiIe te kAmakAja je hetuthI ke bhAvanAthI ApaNe karyuM heya, temAM raheluM che. e kAma sAruM kahI zakAya tevuM che? te saMjogo daramyAna zakya hoya teTaluM tene mUlyavAna banAvavAmAM AvyuM che? ApaNe ApaNA nAgarika baMdhuone temanA paisAnA badalAmAM sArI vastu ke kImatI kArIgarI ApIe chIe? ke ApaNe temanI nirbaLatA, temanuM ajJAna ke temanA gamArapaNAne geralAbha uThAvIe chIe? je vastu ApaNe banAvIe chIe ane vecIe chIe, temAM ApaNe kahIe chIe ke dekhAva karIe chIe teTalI sevA rahelI hoya che, ke pachI paisA paDAvI levA mATe ApaNe temAM upara-uparanI ja TApaTIpa karI hoya che? samAjasevA tema ja audyogika Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika kheMcatANa 255 nItinA A mULabhUta prazno che. potAnA umaMgathI pitAnI phurasada ke pitAnA paisA jAhera hitamAM maphata kharcavApI samAjasevA mATe paNa mArA manamAM prazaMsA sivAya bIjo kaze bhAva nathI. e badhAM kRtye paNa samAjasevAnA umadA AdarzothI gherAyelAM hoya che, tema ja pahelAMnA jamAnAmAM kadI na dekhAI hoya tevI sevAnI tamannA ApaNane te badhAmAM jovA maLe che. sthAnika sudharAI ke paMcAyatanA sakhata kAmakAjane bojo uThAva, ispitAlanI vyavasthA karavI, majUranAM koTaDAnI vetaraNa karavI, bALakonI saMbhALa rAkhavI, rege UbhA thatA aTakAvavA, dArUDiyA, gunegAra ane avaLe mArge caDelI patita strIone sudhAravAM, vagere mAnavahitanAM kAmamAM samaya tema ja zakti nisvArthapaNe kharcatuM, tathA satata AvatI muzkelIo, niSphaLatAo ane nirAzAo sAme, InAma ke prazaMsAnI kAMI paNa AzA vinA, vIratAthI jhUjhatuM e strIpuruSanuM TeLuM dekhI, ApaNe prazaMsA ane AzcaryanI lAgaNIthI dabAI jaIe chIe. ApaNuM meTAM zaheranA sAmAjika jIvanamAM janasevAnI bhAvanAnuM je prabaLa me kSaNe kSaNe UchaLI rahyuM hoya che, te anubhavyA vinA ApaNAM zahera zuM che, tathA te zAnAM pratinidhi che, e vastu samajI ja na zakAya. AvI vastusthiti UbhI karI zakanAra saMskRtinA ujajavaLa bhAvI mATe sArAmAM sArA zabdo paNa pUratA nathI. paraMtu ATalA moTA pramANamAM svArtha tyAga tathA vIratA dAkhavIne hajAre sevAbhAvI strI puruSone jemane sAmano kare paDe che, te badhAM aniSTo AvyAM che kyAMthI ? temanuM aMtima mULa zuM che? huM te te praznane e javAba ApuM ke, ApaNe pelI bIjI jAtanI vadhu sUkSma samAjasevAmAM niSphaLa nIvaDayA chIe, te ja te badhAM aniSTonuM kAraNa che. e badhAM "sAmAjika Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 sarvodayanI jIvanakaLA " aniSTo, ' zArIrika-mAnasika-ke-naitika sarAvavAmAna dvArA samAjane je droha karavAmAM Avye che, tenI ja sAbitIrUpa che. samAjanA dareka nAgarika kAmadAre pAtAnA rAjanA kAmakAja dvArA potAnAM mAnava enI je sevA karavAnI che, te teNe pUrepUrI ke vaphAdArIthI nathI aAvI; te peAtAnI e prAthamika phrajamAM cUkayo che; tene ja kAraNe A madhAM aniSTo UbhAM thayAM che. tame bIjA kAraNeA paNa vicArI zake; paraMtu A mukhya kAraNa jo nahIM vicAre, tA sAmAjika aniSTonuM astitva tame samajI ja zakavAnA nathI. huM mAnuM chuM ke, bhaviSyanA nItidhama jagatanA rojiMdA kAmakAja dvArA adA thatI pharajanA pAyA upara ja racAze. te pAyA upara ja kaLA, nIti, ane dhama peAtAnI imAratA khaDI karaze. eka vAra te imAratA e pAyA upara khaDI thaI, eTale teo dvArA zI zI siddhie sAdhI zakAze, tenI kazI ja maryAdA na bAMdhI zakAya. kAraNa ke, te vakhate teA kaLA udyoga sAthe joDAI haze ane majUrI keLavaNI sAthe joDAI haze. sArI rIte kAmakAja karavuM - umadA kAmadArapaNu e niyama vizva jeTale UMDA che. tene ApaNA jIvananeA niyama anAvavAthI ApaNe samagra vizvanA nAgarika banI zakIe chIe eTaluM ja nahI, paNa 'yugeAne sALa uparanA kapaDAnI jema' vaNanArA, tathA judA judA avayaveAnA anaMta vidhA vaDe samagra avayavImAM suMdara sahakAra sAdhanArA, tathA tAMtaNAne tADI nAkhe tevA dekhAtA kheMcANa vaDe ja vizvarUpI kapaDuM siddha karanArA IzvaranA paNa sAthIdAro banIe chIe. vIra nAgarike potAnA 'sAmAjika dRSTie upayogI dhaMdho ' te kSetramAM zeAdhavAne che; ane yAda rAkhavAnuM che ke, sukha jeTaluM Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 sAmAjika kheMcatANa - ja dukha paNa jIvananuM Avazyaka tattva che; sarvoccanI upAsanA karavA jatAM tethI halakA sarvane vidha pitA upara vaherI levuM paDe che; tathA mitrAcArI karavA jatAM ja vera paNa UbhAM thAya che. kALanAM saMtAna tarIke ApaNA svabhAvamAMthI ja A badhI kheMcAtA UbhI thAya che. tethI ja kALa-bhAvanAthI vicAra karavAnI paddhati ApaNe saLaMga svIkArI che. * ApaNe upara carcelA muddAo upara ApaNuM mAnavajAtinA kALabhAvanAvALA je je samartha vicArakee pitAnA DahApaNane prakAza pheMkyo che, te saumAM eDamaMDa baka je mATe vicAraka bIje kaMI huM jANato nathI. tenA karatAM bIjA keInuM bANa mArA upara vizeSa nathI. A vyAkhyAno tenA zabdathI ja pUrAM thaze. meM je kaMI kahevAno prayatna karyo che, te badhAne sArarUpa e zabdo cheH tethI, ApaNuM svabhAvamAM rahelI dareka jAtanI udAra ane prAmANika lAgaNIone ApaNA manamAM kALajIpUrvaka khIlavavAnI che, tathA temane pUrepUrI vikasita tema ja sabaLa banAvavAnI che. je vRttio khAnagI jIvanamAM zobhe che, temane sAmudAyika jIvana calAvavAmAM paNa upayogamAM levAnI che- arthAt, svadezAbhimAnI banatI vakhate ApaNe bhUlavAnuM nathI ke ApaNe sahastha paNa chIe. ApaNe mitrAcArIe karavAnI che ane vera vahoravAnAM che- te baMne ApaNAmAM pUrajosamAM hoya. paraMtu pahelAnI bAbatamAM ApaNe daDha rahevAnuM che, jyAre bIjAnI bAbatamAM ApaNe DhIlA rahevAnuM che. ApaNe ApaNA siddhAMtane ApaNI pharajo ane ApaNuM paristhiti anusAra ghaDavAnA che. ApaNe evI khAtarI rAkhavAnI che ke, je guNa Acare zakya nathI, te vastutAe sa-17 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 sarvodayanI jIvanakaLA paNa guNa nathI. kAMI paNa eba na lAge ke jarAya upagI paNa na hoya tevI rIte ApaNA divase veDaphI nAkhavA karatAM, asarakAraka rIte tathA baLapUrvaka kAma karavAne mAge bhUla karI besavAnuM jokhama kheDavuM vadhAre sAruM che. sAmAjika jIvana e tAkAta ane jema mAganArI vastu che. duzamana sAthe maLI janArAnI peThe ja, paherAne vakhate UMghanAre paNa pitAnI pharajanuM tevuM ja ullaMghana kare che." Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa pA. 4: 3 -(I. sa. pU. 4ra7-347) grIsane mahAna tatvajJAnI ane vicAraka. tenA jIvanakALa daramyAna teno deza eka gaMbhIra kaTekTImAMthI pasAra thato hato; rAjakAraNamAM jyAMtyAM badaphelI, ezaArAma, ane jerajulamanuM rAjya pravaryuM hatuM. A badhAthI ghaNA pAmI, teNe eka Adarza rAjyavyavasthAnuM potAne manabhAvatuM citra pitAnA suprasiddha graMtha "ripablikamAM devuM. temAM badhA lokene jIvananI jarUriyAto pUratA pramANamAM maLI rahe, evI vyavasthA teNe vicArI hatI; paraMtu samRddhine ghaNuM aniSTo ane durgAnuM. mULa samajI, koI mANasa vadhAre paDato tavaMgara na bane tenI kALajI rAkhI hatI. joke annavastra utpanna kare, ghera besI zAMti ane sadAcArathI te badhuM bhegave, kuTuMba sAthe AnaMda kare, devatAonuM stavana-kIrtana kare, ekabIjA sAthe haLImaLIne rahe. kArIgaravarga badhuM kAmakAja kare, sainikavarga badhAnuM rakSaNa kare, ane zAsakvarga badhAnuM pAlana kare. badhI vyavasthAno AdhAra e nAnA zAsakavarga upara hovAthI, te varganI keLavaNI ane ucheranuM teNe pitAnA pustakamAM vigatabharyuM varNana ApyuM che. pleTanA A pustake, pachInA samayamAM, A jAtanAM Adarza samAjavyavasthAnAM ghaNuM kalpanAcitrone preraNA ApI che. pA. 4: eca. jI. vesa-(1816-1946) IgleMDane vikhyAta navalakathAkAra. zarUAtamAM DIka romAMcaka navalakathAo lakhyA bAda, I. sa. 1900 thI 1908 sudhImAM teNe keTalAka sAmAjika nibaMdha lakhyA. temAM teNe bhaviSyanI samAjavyavasthA viSe pitAnA vicAronuM nirUpaNa karyuM. pachIthI teNe te viSayanI keTalIka navalakathAo lakhI, ane te kAraNe tenI prasiddhi sArI peThe thaI. gata yuropIya mahAyuddha pachI teNe jagatanA ItihAsanI rUparekhA deratuM suprasiddha pustaka lakhyuM. te iglaMDanI phebiyana sesAyaTIne sabhAsada rahyo hato, ane I. sa. 1922mAM pArlameMTanA majUrapakSanA umedavAra tarIke Ubhe thayo hato. 1. e saMsAyaTIvALAo baMdhAraNIya mArgoe dhIre dhIre pragati karI, samAjavAda prasthApita karavAnA matanA che. , , 29 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMDhacanI jIvanakaLA * bhaviSyanI sAmAjika vyavasthAnuM potAnuM klpanAcitra teNe moDana yuTApiyA ' ( I. sa. 1905) nAmanA peAtAnA pustakamAM deryuM che. AkhA vizvanuM mAlika eka vizva-rAya hAya, ane sthAnika sarakAro tenA ThakarAtI jamInadAra tarIke tenA bhAgavaTA bheAgave. anna, tema ja rAktinA utpAdananAM badhAM keMdronI mAlakI vizva-rAjya ke sthAnika sarakArane hastaka ja rahe; teo paTAdArA ke ADatiyA dvArA te badhAnI vyavasthA kare, e jAtanuM te citra che. pA. 9 DenTe ~ (I. sa. 1265-1321) iTalInA mahAkavi. te lAransamAM janmyA hatA. te nava varSanA thayA tyAre eka jalasAmAM zaramAtA lapAtA UbhA hatA, tevAmAM khiyeTrIsa nAme eka ATha varSanI karI tenI . najare paDatAMnI sAthe ja tenuM hRdaya beTTAI gayuM. te kahe che: "huM sAcuM kahuM chuM ke, te kSaNe hRdayanA guptamAM gupta eraDAmAM virAjatA mArA AtmA eTalA vherathI kaMpavA lAgyA ke, te mArI nAnAmAM nAnI nADIomAM paNa vherathI UchaLatA dekhAI AvatA hatA. e pramANe bhadara vegathI jatA vrajatA te khAlI UThaco - mArA karatAM vadhu zaktizALI A Izvarane jo; te AvIne mArA upara rAjya calAvaze.'' 20 khiyeTrIsane A vAtanI khabara paNa na hatI; ane te teA gheADA vakhatamAM bIjAne paraNI gaI; ane 24 varSanI juvAna vaye akALe maraNa pAmI, paraMtu tenuM pariNAma e AvyuM ke, DenTe peAtAnA jIvananA aMta sudhI tenA pratye peAtAnA prema kAyama rAkhI zakayo. teNe bIjI eka strI sAthe lagna karyuM ane tenAthI tene cAra bALakA ane ghaNA jhaghaDA prApta thayA. kALa tenuM saudaryAM. bhUsI nAkhI zake, tathA tRpta thayelI kAmanA kalpanAne mUDI karI nAkhe te pahelAM gujarI gayelI khiyeTrIsano cahero te kadI bhUlI zakyo nahI. pachI te rAjakAraNamAM paDAM, paNa hAryo ane dezanikAla thayA. tenI badhI milakata japta karI levAmAM AvI. 15 varSanI garIbAI ane rakhaDapaTTI bAda tene jaNAvavAmAM AvyuM ke, te jo rAjyane daMDa bhare, tathA mukta karelA kedI tarIke karavAnA apamAnabharyAM prAyazcittavidhi svIkAre, te tene pharI nAgarika tarIkenA haka tathA tenI milakta pAchAM ApavAmAM Ave. paNa eka kavi tarIkenA abhimAnathI teNe tema karavA nA pADI. e uparathI, te jyAM pakaDAya tyAM tene jIvatA saLagAvI mUkavAnI sajA pharamAvavAmAM AvI. te paDAyA te nahIM, paNa AdhyAtmika rIte te tene jIvatA saLagAvI mUkavAmAM AvyA ema ja kahevuM joIe. pAtAnA mahAkAvyamAM narakanuM ATaluM jhINavaTabharyuM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 10 varNana te karI zako, tenuM kAraNa e hatuM ke, jIvatejIvata tene narakanA dareka duHkhano anubhava A pRthvI upara ja karavo paDyo hato. eka zaherathI bIje zahera te nAsabhAga karato rahyo; na maLe kaI mitra; ane duzmanono pIcho to sarvatra cAlu ja hoya. keTalIka vAra te bhUkhe maravAnI aNI upara AvI gayo hato. ' A arasAmAM 45 varSanI umare, teNe pitAnuM mahAkAvya "DivAIna komeDI" lakhavAnuM zarU karyuM. tene kAraNe ja kadAca te gAMDapaNa ke AtmahatyAmAMthI bacI gaye. satyanuM anusaraNa, ane sauMdaryanuM sarjana-enA jevI, mANasanA hRdayane kATaraDo sApha karanAra bIjI kaI vastu nathI. A kaDavI duniyA tarapha kAvya ke kathAnA vastu tarIke joIe, to aMtarano DaMkha cAlyo jAya che. DeTenA kAvyanuM vastu AvuM che: "jIvananI adhavaca" te eka gADha araNyamAM aTavAI paDyo. varjhalane anusarato te narakanA daravAje AvI pahoMce. tenA daravAjA upara lakhyuM hatuM, "jeo ahIM dAkhala thAya, temaNe sarva AzAo tajavI." teNe narakakuMDamAM badhA philasUphene ToLe karelA joyA. e bhayaMkara vedanAnI jagAethI vaIla sAthe te zuddhIkaraNanI bhUmi "pageTarI"mAM gaye, ane tyAMthI biyeTIsanI doravaNI heThaLa svargamAM gaye. ApaNuM mAnavajIvana, te pramANe, haMmezAM eka bhayaMkara narakarUpa che-sivAya ke DahApaNa (vajIla) ApaNu badhI duSTa vAsanAone joI kADhe, ane prema (biyeTrIsa) ApaNane zAMti ane sukhane mArge pahoMcADe. . pA. 10. kArla mAkarsa (I. sa. 1818-1883) Adhunika zAstrIya samAjavAdano pitA. tene janma Trejha (rahAInaleMDajjarmanI)mAM thaye hato. tene bApa mULe yahUdI vakIla hatA, ane pachIthI khristI thaI gaye hato. mAkarsa pahelethI prakhara abhyAsI hato. teNe prathama kAyadAne, pachI ItihAsane, ane pachI philasUphIne abhyAsa karyo. tevIsa varSanI umare tatvajJAnano viSaya laI, teNe pI. eca. DI.nI padavI prApta karI. tenA AgaLa paDatA vicArene kAraNe bana yunivarsiTIe tene potAne tyAM nokarImAM rAkhavA nA pADI. pachI teNe vartamAnapatromAM lekha lakhavAnuM zarU karyuM. jUnA jamAnAnA jarIpurANA khyAla upara halle karI, jarmanImAM AdhyAtmika svataMtratAnI sthApanA arthe (tenA artha pramANe dharmanI. bAbatamAM aniyaMtritatA, ane rAjakAraNa bAbatomAM udAramatavAdIpaNuM) teNe jehAda zarU karI. I. sa. 184ramAM 24 varSanI vaye rahAIna prAMtanA eka udAramatavAdI patranA taMtrI tarIke te cUMTAye. paNa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakara . sarvodayanI jIvanakaLA taMtrIpaNuM hAthamAM AvatAM, te vakhate prAMtika dhArAsabhAmAM amuka Arthika bAbato viSe cAlatI carcA viSe tene lakhavAnuM AvyuM. tene kAraNe teNe arthazAstrane abhyAsa zarU karyo. pote je bAbatamAM paDe, tene pUrepUro talasparzI abhyAsa karyA vinA tene cena paDe ja nahi; eTale teNe vartamAnapatranA kAmamAMthI chUTI meLavI. I. sa. 1843 ane 1844nA be varSanA pitAnA gADha abhyAsa bAda, 25-26 varSanI umare te kaTTara samAjavAdI thaIne bahAra paDyo. I. sa. 1843nA unALAmAM te eka UMco sarakArI hedo bhegavatA amaladAranI putrI vere para. mAkarsanA kaTIbharyA asthira dIrdha jIvana daramyAna te tene sauthI vadhu vaphAdAra sAthI tarIke tene vaLagI rahI, ane mAkarsanA mRtyu pahelAM paMdara mAse marI gaI. I. sa. 1843nA okaTobaramAM pitAnI naveDhA patnIne laI, mAkarsa pArIsa gaye. tyAM tene kAMka-jarmana-iyarabUkanuM taMtrIpada saMbhALavAnuM hatuM. te kAmane aMge, temAM pragaTa thayelA eka lekha dvArA mAkarsane keDarIka eNjalsa (1820-1895) sAthe mitratA thaI. te lekhamAM guMjaze pracalita Arthika vyavasthAne nyAyanI dRSTie virodha karyo hato. A be jaNanI kAyamI mitratAnI zarUAta A rIte thaI. ahIM ja noMdhatA jaIe ke, kharA kaTokaTInA samaye daramyAna eNjalsanI Arthika madada mAkarsane na maLyA karI hata, te mAkarsa pitAnuM abhyAsI jIvana cAlu rAkhI zakyo nahota; tathA tenA avyavahAru, asahAya, ane tema chatAM uddAma aNanama svabhAvane lIdhe te dezavaTAmAM ja nAza pAmyo hata. paraMtu e iyara-bUkanuM kAma paNa lAMbuM na cAlyuM. pachI ghaNA samaya mAkarse IgleMDa tathA krAMsanuM arthataMtra, samAjavAda, ane ItihAsanA abhyAsamAM gALyo. I. sa. 1845mAM praziyana sarakAranI bhabheraNIthI tene pArIsamAMthI hAMkI kADhavAmAM AvyuM, ane te braselsamAM AvIne rahyo. tyAM teNe pitAne samaya, eMjase pUrAM pADelAM arthazAstra uparanAM pustakonA UMDA abhyAsamAM gALyo. - I. sa. 1836thI bahAradeza rahetA jarmana kAmadAroe sthApelA eka saMdhe pitAnA pArIsa ane braselsanA sabhAsade dvArA A samartha abhyAsInI kIrti sAMbhaLIne tene viSe mAhitI meLavavI zarU karI. e saMgha pachIthI sAmyavAdIone saMdhamAM pheravAI gayo ane teNe pitAnI prathama mahAsabhA 1847nA unALAmAM laMDana mukAme bharI. temAM ejalsa hAjara rahyo hato. 1847ne DiseMbaranI bIjI beThakamAM mAkarsa paNa Avyo. tene tathA eNjalsane eka navo kAryakrama Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 10 263 ghaDavAnuM kAma soMpavAmAM AvyuM. temaNe ghaDelo kAryakrama "sAmyavAdIonuM jAheranAmuM" ("komyunisTa meniphesTa")e nAme prasiddha che. te jAheranAmAnA pAyAmAM rahele mULabhUta siddhAMta A pramANe che: dareka aitihAsika yugamAM mAlanI utpatti ane vinimayanI pracalita paddhati tathA tene AdhAre UbhI thayelI sAmAjika vyavasthAnA pAyA upara ja te yugane rAjakIya ke AdhyAtmika itihAsa racAya che, athavA tenA vaDe ja samajI zakAya che. tethI karIne mAnavajAtine samasta itihAsa (jyArathI jamInanI sahiyArI mAlakI bhogavato prAcIna samAja nAza pAme tyArathI) be vargo vaccenA jhaghaDAone ja ItihAsa che. eka bAju zeSaka varga che, ane bIjI bAju zeSita varga che; eka bAju zAsaka varga che, ane bIjI bAju zAsita varga che. A vargavigrahano itihAsa, vikAsanI eka AgaLa vadhatI jatI kamika mALA jevo che; temAM atyAre evI bhUmikA AvelI che, ke jyAre zeSita tathA zAsita varga, zeSaka tathA zAsaka varganA hAthamAMthI potAnI mukti, haMmezane mATe AkhA samAjane tamAma prakAranA zeSaNa, julama, vargabheda ane vargavigrahamAMthI choDavIne ja sAdhI zake. jAheranAmAmAM mUDIdAra varganI utpatti tathA ItihAsanuM vigatavAra nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. sAthe sAthe mAla pedA karavA mATe joItAM sAdhano upara koI paNa mAlakI vinAnA, tathA mUDIdAra varge ApelI rejI upara ja jIvanAra majUravarganI utpatti tathA sthitine karuNa ItihAsa ApavAmAM Avyo che. mUDIdAra tathA majUravarganAM hito A caMdyogI arthavyavasthA heThaLa kevAM ekabIjAthI cheka ja vidhI banatAM jAya che te batAvI, temAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke, chevaTe majUravarga saMgaThita thato thato badhI rAjyasattA ane atpAdananAM sAdhanonI badhI mAlakI potAnA hAthamAM laI leze, tyAre ja tenA du:khano aMta AvavAno che. A pramANe AkhI vastusthiti ane tenA ItihAsanuM nirUpaNa karI, te pramANe tAtkAlika amalamAM mUkavAne kAryakrama paNa te jAheranAmAmAM rajU karavAmAM AvyuM che. tene ane kevuM bhaviSya Avaze, kevI samAjavyavasthA sthapAze, tenI rUparekhA paNa te jAheranAmAmAM che. "Ama jyAre vargo vaccenA bhedo TaLI jaze, ane dhananI utpatti saMpUrNapaNe prajAne hastaka AvI jaze, tyAre rAjyasattAmAMthI rAjakIyapaNuM nI kaLI jaze. kAraNa ke, rAjyasattA e to, vastutAe, eka varge bIjA vagara Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 sarvodayanI jIvatakaLA upara baLajabarI karavA sagaThita karelI sattAnuM . ja nAma che. eka vAra te rAjyasattA hAthamAM laI, mUDIhIna varga jUnA mUDItaMtrane baLajakharIthI nArA karI nAkhaze, eTale pachI, te taMtranI sAthe sAthe ja, vage vaccenA vidhAna paNa nAza thaI jaze, ane tenI eka varga tarIkenI sattA paNa AyAApa laca pAmatI jaze. ane aMte eka eve! samAja UbhA thaze ke jemAM vyaktine vikAsa, samaSTinA vikAsanI Avazyaka zaratarUpa banI gayA haze. '' A jAheranAmAnI prasiddhi bAda, TUMka samayamAM yuropamAM Thera Thera maLavA phATI nIkaLyA. muktinA divasa pAse hovAnI AzA jANe saphaLa thavAnI hAya tema lAgavA mAMDayu. paraMtu TUMka samayamAM ja badhe e baLavA kacarI nAkhavAmAM AvyA, ane vacagALAmAM te jANe pelA jAheranAmAnI asara kAyamane mATe bhUMsAI gaI hoya ema ja lAgyuM. ejajJe jeyuM ke, A rIte TAchavAyA khaLavA karye kaze a sare tema nathI. tethI teNe cUMTaNImAM bhAga laI, majUravarga khaMdhAraNIya rIte pAtapeAtAnA rAjyataMtramAM sattA upara AvavAnI vAta upara bhAra mUko. A badhA maLavAA ane temane te sAMpaDelI nirAzAe mAkarsanA jIvanakrama upara bhAre asara karI, belzyima, pArIsa vagere ThekANethI dezanikAla thatA thatA te chevaTe 1849mAM laDana AvIne rahyo. tyAM zarUAtanA thADA mahinA teNe te badhA baLavAo viSe pustaka lakhavAmAM gALyA. paraMtu pachI teNe bhAre zrama ane abhyAsapUrvaka peAtAnuM mahAna pustaka " kepITala ' lakhavAnuM zarU karyuM. te abhyAsanAM varSo daramyAna ja, I. sa. 1863 ane ' 64mAM, judA jhudA dezeAnA kAmadAra vargone saMgaThita karavAnA zarU thayelA navA prayatnamAM te pA| AgaLa paDaco. te caLavaLane pariNAme 1864nA me mAsanI 28mI tArIkhe AMtararASTrIya kAmadAra vargonuM maMDaLa sthapAyuM. traNa varSa bAda tenA pustaka kepITala nA prathama bhAga bahAra paDaco. te graMtha upara ja mAnI azAstrI tarIkenI kIrti nirbhara che. mArksanuM pachInuM jIvana upara jaNAvelA AMtararASTrIya maDaLa sAthe ja tadrupa banyuM. tenA te prathama pramukha hatA. rAjasattA dhAraNIya pagalAM dvArA kabaje karI sAmyavAda sthApavA icchatA pakSanA te AgevAna hatA; tenI sAme krAMtinA mArgonA pakSakAra bhukenInA pakSa hatA. mArksanI rIti-nIti upara ja jana tema ja vizvavyApI rAjakAraNI sAmyavAdI caLavaLanA pAyA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 11 265 racAyA che. keTalAka ema kahe che ke, sAmyavAdI caLavaLane rAjakIya svarUpa ApyuM e mAkarsanI te caLavaLane meTAmAM meTI bheTa che. kArla mAkarsanA samAjavAda tenI pAchaLa rahelI tarkabudhdhinI tejasvitA tathA jarmanA uparanI tenI asarane kAraNe ' zAstrIya samAjavAda' gaNAya che. mAkarsa I. sa. 1883nA mAnI tA. 17mIne zanivAre laMDanamAM maraNa pAmyA. pA. 11: aa e eli kAH (I. sa. 1381-1455) iTalInA dhArmika viSayAnA vikhyAta citrakAra. tenAM meTA bhAganAM citra skA'* che. ane tenA uttama namUnAe phlorensamAM che. te bahu pavitra ane saMcamI jIvana gALatA; tene pratiSThA ke paTTInI darakAra na hatI; tathA te garIbene mitra hatA. koIe tene gusse thayelA kadI joyA nathI. te mAtra dhArmika viSayAnAM ja citra cItaratA, ane temAM satata lavalIna rahetA. peAte cItarelA citra upara te sudhArA-vadhArA karavA pharI pIMchI nahAtA pheravatA. tene evI zraddhA hatI ke, e vastu jevI cItarAvI joIe evI ja prabhue citarAvI haze. te kahetA ke, jeNe krAisTanA jIvananuM citraNa karavuM hoya, teNe krAisTamAM tadAkAra thavuM teIe. ema kahevAya che ke, kharA dilathI prArthanA karyA vinA te pIMchI. hAthamAM latA nahIM, tathA jyAre IzunA *sArahaNane cItaratA tyAre tenI AMkhAmAMthI codhAra AMsu vahetAM. pA. 14: kArloIla : (I. sa. 1795-1881 ) aMgreja nikha dhalekhaka, itihAsakAra ane philasUpha. tenA janma saeNTalaeNnDanA eka gAmaDAmAM thayA hatA. tene mApa sAmAnya kheDUta hatA. zarUAtamAM gAmaThI nizALe bhaNI, i. sa. 1809mAM kArloIla eDinabarAmAM jaI yunivarsiTImAM dAkhala thayA. I. sa. 1841mAM teNe zikSakanA dhaMdhAthI zarUAta karI. paNa te kAma tene mAphaka na AvyuM. svabhAvathI te bahu jalada tathA svataMtraminajI hatA. teNe jarmana sAhityanA abhyAsa zarU karyo. te ekme vidyArthInuM Tacanzana rAkhate, ane bAkInA samaya abhyAsamAM gALato. jarmana vicArasAhityanI tenA upara UMDI asara paDI, ane jarmana vicAranidhinuM potAnA dezamAM nirUpaNa karavAnI tene utkaMThA hatI. kArloIlane lAgatuM ke mAnavajAtane kAI khAsa sadeza pAtAne ApavAnA che; ane tethI sAhityapravRttine AvikAnuM sAdhana banAvavAmAM te *bhItanA plAsTaramAM ja raMga pUrI cItareluM citra. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA hINapata mAnato. I. sa. 1837mAM tenuM suprasiddha pustaka "phreMca phelyuzana" prasiddha thayuM. tyAM sudhI tene potAnAthI sArI sthitimAM UcharelI, paraMtu premI patnI sAthe, bhAre muzkelImAM vakhata kADhavo paDyo. tyAra bAda tenI kIrti jAmI, ane tenI muzkelIo kAMIka aMze dUra thaI. tenA jIvanakALa daramyAna tenA dezanI samAjasudhAraNAmAM teno phALo ghaNo maTe che. 19mI sadIne be sarakhA bhAgamAM vaheMcI zakAya cheH pahelAM pacAsa varSa sAmAjika dRSTie joIe to khaMDanAtmaka-niSedhAtmaka hatAM; vyaktine mukta karavI e teno mudrAlekha hato; prajAsattAka rAjyapaddhati, vepArasvAtaMtrya, harIphAI, ane vyaktivAda, e tenAM mukhya phaLa che. pachInAM pacAsa varSa sAmAjika dRSTie vidhAnAtmaka racanAtmaka hatAM. vyaktivAdanI paripUrtirUpe sAmAjika saMgaThitatA upara te daramyAna bhAra mukAyo hato; saMgaThana, sahakAra, ijAre, keMdritatA ane samAjavAda e tenAM mukhya phaLa che. kArbAIla prathama vibhAgane che, paraMtu tenAmAM bIjA vibhAganI paNa ochI asara nathI. te pite vyaktivAdI hato; paNa tenAM lakhANo avyAkRta avasthAne samAjavAdathI bharapUra che. koI paNa aniSTa ke anAcAranI TIkA karavAmAM te jona dhI bepTisTa jevo hato. jagatamAM Izvarane pAcho lAvavAnI jarUra keTalI badhI che, te zodhIne potAnA jamAnAne te jAhera karavuM e tenuM jIvanakArya hatuM. ane e AkhA saikAmAM te kAma tenA jevuM bIjA koIe pAra pADyuM nathI. "ApaNe Izvarane bhUlI gayA chIe." e ja kArbAIlanA pikAranuM Adi tema ja aMta-vAkya hatuM, pitAnA jamAnAnA badhA daMbhane pAra tenI tINa daSTi pAmI gaI hatI. ane teNe jarA paNa rahemadilI batAvyA vinA temane ughADA pADayA che. mAMcesTaranA navA audyogika arthazAstranI tucchatA, svArtha parAyaNatA, ane zasthatA teNe batAvI ApI. je je vAdaLoe Izvarane jagatathI DhAMkI dIdhuM hatuM, te badhAMnA teNe geTegoTa urADI dIdhA. sauthI vadhAre to, teNe mANasamAM Izvara nIrakhe. "tuM paNa mANasa che!", "Izvarano prANa tArAmAM rahe che, A jagatamAM tuM tArA svabhAvano sarvAgINa vikAsa karavA arthe Ave che, tAruM zarIra , te devamaMdira che," e tenA maMtavyanuM dhruvapada che. pA. 20H rASTrasaMdhaH gata yupIya mahAyuddha bAda, varSAInI saMdhinI zarato anusAra, 1920mAM sthapAyeluM, judAM judAM rASTranuM maMDaLa. tenuM mukhya mathaka sviTjharlenDanA jinIvAmAM hatuM. pramukha vilsane rajU karelA 14 muddAomAM A saMdha sthApavAno muddo 14mo hato. paraMtu amerikAnI koMgrese vasaInI saMdhi Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNuM pA. 20 nAmaMjUra rAkhI, ane 1920mAM saMdhamAM joDAvAnI paNa nA pADI. karAra anusAra A saMghamAM joDAnArI prajAo ekabIjAnI svataMtratAne tathA ekabIjAnA mulakanI akhaMDitatAne mAna ApavA tathA tenA upara humale thAya te rakSaNa ApavA baMdhAtI hatI. vaLI kaI paNa jhaghaDAne rASTrasaMgha AgaLa ke paMca samakSa rajU karavAmAM na Ave, tyAM sudhI laDAI jAhera na karavA baMdhAtI hatI. je rASTrasaMdha ke paMca 6 mahinAmAM ekamatIe cukAdo na Ape, to pachI bIjA traNa mahinA javA dIdhA bAda, pakSe yuddha jAhera karI zake, je rASTra karArano bhaMga karI koI deza upara humale kare, tenI sAme amuka pagalAM levAmAM Ave. rASTrasaMghanI beThaka dara varSe jinIvAmAM maLe, ane dareka rASTrane eka mata hoya, ema TharAvavAmAM AvyuM hatuM. saMdhanI kArobArI varSamAM traNa vAra maLe. iMglaMDa, krAMsa ane raziyA te kArobArInA kAyamI sabhya rahe, paNa thoDA thoDA arasA mATe 12 bIjA sabhya cUMTavAmAM Ave. ame rekAe A saMghamAM joDAvA na pADavAthI zarUAtathI ja saMdhanuM kAma sarANe na caDyuM. uparAMta tenuM saMgaThana bahu zithila hatuM, tathA tenAmAM pitAnI kazI kArobArI zakti hatI nahIM. temAM joDAyelAM rASTro vyavahAramAM pitAnI sattA tathA rASTrIya nItine jatI karavA rAjI na hatAM. 1914-18nA yuropIya yuddhamAM hArelA ane jItelAo vacce bheda paNa saMdhanA kAmamAM vidanakara banate hato. 1925mAM jarmanI saMghamAM joDAyuM, tyAre sthiti kAMIka sudharatI lAgI; paNa hiTalara sattA upara AvatAM 1933mAM pAchuM jarmanI temAMthI chUTuM thaI gayuM. jarmana derAbhakto saMdhane hamezAM mitra rAjyanuM ja taMtra kahIne varNavatA. 1932mAM jApAne maMcUriyA upara karelA AkramaNa sAme saMghe kAMI pagaluM na bharyuM. jyAre teNe jApAnane vakhoDavAne TharAva karyo, tyAre jApAna temAMthI chUTuM paDI gayuM. 1934mAM seviyeTa rAicA saMghamAM joDAyuM, tyAre jarmanI ane jApAnane badale vaLI rahe tema lAgyuM; paNa 1935 mAM iTalIe ebisAniyA upara karelA AkramaNa vakhate saMdhe bharelAM pagalAMnuM pariNAma saMdhanA parAjayamAM AvyuM. iTalI saMghamAMthI juduM paDI gayuM. saMghe iTalI sAme mAtra vyApAra-nirodhaka pagalAM lIdhAM, paNa lazkarI pagalAM levAnI taiyArI na batAvI. A phaTake saMdhanI pratiSThAne kArI nIvaDyo; ane judAM judAM rASTro have jUnI rIta pramANe pitApitAne managamatAM rASTro sAthe judAM judAM maMDaLa bAMdhavA mAMDI gayAM. jarmanIe 1938mAM TyiA ane jhekeslovekiyAne potAnI aMdara bheLavI dIdhAM, teno saMghe virodha na karyo ane tyAra pachI bIjA vizvayuddha Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra68 sarvodayanI jIvanakaLA to te nAmazeSa thaI gayuM. have tene sthAne yuna" eTale ke saMyukta rASTrasaMdha nAme navI saMsthA astitvamAM AvI che. pA. 3ra banDa raselaH (janma I. sa. 1872). igleMDanA vinata vaDApradhAna laoNrDa jona raselane patra; ane ala rasela trIje. igleMDane prasiddha gaNitazAstrI, philasUpha, keLavaNIkAra, samAjavAdI ane lagnasudhAraka. zarUAtathI ja tene dharmAnubhavanI gUDhatA pratye cIDa hatI. te mAnato ke A jagatanAM duHkhe moTe bhAge A dhArmika gUDhavAdane AbhArI che. te mAnato ke e vastu vicArane vamaLamAM nAkhI daI, mUDha banAvI nAkhanArI che; nItizAstrane prathama niyama "sIdhe vicAra karavo e hovo joIe. "AkhI duniyA nAza pAmI jAya te sAruM, paNa huM ke bIjuM koI mAnava prANI kaI jUTha upara zraddhA kare e -e vicAra-dharma che; tenI dhIkkI jvALAomAM jagatane ghaNe kATaraDe baLI jaze." vicAranI spaSTatA mATenI tenI A jhaMkhanA tene gaNitazAstra tarapha kheMcI gaI. e khAnadAna zAstranI gaMbhIra cokasAIthI te romAMcita thaI gayo. te kahe che: gaNitazAstrane yogya rIte nIrakhIe, to temAM satya che eTaluM ja nahIM paNa sauMdarya che. joke, e saudarya zilpakaLAnA sauMdarya jevuM ThaMDuM tathA kaThora che." uparAMta gaNitamAM vaiyaktika lAgaNIveDAne avakAza nathI, tathA tenAM satya pratyakSa che, ane e rIte sanAtana tathA ekAMtika che. philasUphIe paNa te ja prakAre cokasa kathana karIne gaNitazAstranI satA ane saMpUrNatAe pahoMcavAnuM lakSa rAkhavuM joIe. khristI dharmamAM raselane ghaNuM evuM jaNAyuM ke je gaNitazAstranI paribhASAmAM rajU na karI zakAya. tethI teNe tenA nItisiddhAMto sivAyanA bhAgane saMdatara tyAga karyo. A virodhothI bharelA jagatamAM IzvaranI kRti jevuM zuM che? A badhAM deva-devI ane svarga-narakanI bAliza AzA-AkAMkSAomAM "mukta mANasa" kadI saMtoSa na mAnI zake. A badhI devI kahevAtI pAvika zaktio ke je mANasane haMmeza mAta karyA kare che, ane teNe bAMdhela dareka ghara ke saMskRtine toDI nAkhe che, temane ApaNe page paDavuM? ke mANasamAM potAmAM rahelI sarjaka zaktio ke je niSphaLatAono sAmano karI, kaLAkauzalya vaDe-bhale kSaNika paNa bhavya-sauMdarya UbhuM kare che, temane namavuM? Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 32 29 tyAra bAda gata yuropIya mahAyuddha AvyuM. mAnavajAtanI e mATI pAgalatA joI, tarka, gaNita ane tAttvika carcAemAM daTAI rahelA rasela ekadama chUTelI kamAnanI peThe AgaLa AvyA ane A mAnavasaMhAranI pArAvI lIlA calAvanAra peAtAnA dezanA rAjakIya AgevAnA upara tUTI paDaco. yunivarsiTImAMthI tenI nAkarI te| gaI ja, paNa tene samArjinakAla paNa karavAmAM AvyA ane dezadrohI jAhera karavAmAM AvyuM. A badhAM yuddhonAM kAraNeAnI zeAdhamAM te tarata paDyo. tene samAjavAdamAM evuM Arthika temaja rAjakIya pRthakkaraNa maLI AvyuM ke je A rAganuM cAkkasa nidAna ja nahIM, paNa tenI cikitsAya batAvatuM lAgyuM. 4 badhI milakata atyAcAra ane cArIomAMthI ja AvelI che. jamInanI khAnagI mAlakIthI samAjane koI jAtanA lAbha nathI. mAsAmAM jo akkala hAya, tA teo kAyado karI kAle te vastu radda kare. khAnagI milakatanuM rakSaNa karavA ja rAjyataMtra UbhuM thAya che, ane milakata bhegI karavA mATe AdaravAmAM AvatI lUMTAne kAyadAkAnUnathI mantra rAkhavAmAM Ave che. te kAyadAone amala pachI zasro tathA yuddo dvArA karavAmAM Ave che. rAjyata Mtra e mahA aniSTa che. tenI meATA bhAganI sattA dhananA utpAdako - majUrAnI sahakArI maMDaLIo laI le, te sAruM thAya. A uparAMta lagnanI bAbatamAM paNa A lekhake keTalAka uddAma - uddaMDa vicArA rajU karyAM che. strIpuruSane nAnapaNathI ja kAvijJAna zIkhavI devuM joIe, temane nagnAvasthAmA ekabIjAnA saMparkamAM vAraMvAra lAvavAM joIe, lagnagraMthIthI baMdhAtA pahelAM yuvAna - yuvatIe akhatarAnAM lagna karavAM joI e, garbha na rahe tyAM sudhI strIpuruSe karelA zarIrasabaMdhane aMgata kriyA gaNavI joIe, garbhAdhAna thAya tyAre ja te kriyAne sAmAjika gaNI kAyadesara lagna mAnavuM oIe, kAI prakAre garbhAdhAna rAkI srIpuruSa bhegAM rahe te tene lagnakha dhana na gaNavuM joIe, garbhodhAna thayA pachI kAyadesara banelA lagnasaMbaMdha bAda paNa strIpuruSe lagnanI gAMThane ahu kaDaka rIte na kheMcI bAMdhavI jeIe, - ekabIjAnA thoDAghaNA vyabhicArasa badha cAlu rahe te te sAMkhI levA joie, jethI baMnene keTalAka upayAgI tathA agatyanA mAnava saMbadhA bAMdhavAnI taka maLe, i. AvA vicArothI tyAMne samAja paNa akLAyeA. tenI strIe tenAthI chUTAcheDA karyAM. pA. 32 : DIna IMja : (janma I. sa. 1860). I. sa. seTa gaeNlanA vikhyAta devaLanA DIna (eka vaDA niyAmaka ane 1911 thI. adhikArI ). Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 sarvodayanI jIvanakeLA ITana ane kebrijanA abhyAsa daramyAna temanI kArakirdI bahu jvalaMta hatI. 1884 --88 sudhI te ITanamAM "AsI. mAsTara nimAyA hatA. I. sa. 1889 thI 1904 sudhI temaNe oNkasapharDanI harTapharDa kolejamAM "TaTara" tarIke kAma karyuM hatuM. I. sa. 1893 thI 1910 sudhImAM okasapharDa tathA kaeNbrijamAM te vAraMvAra khAsa upadezaka nimAyA hatA. I. sa. 1907-1911 sudhImAM te kebrijamAM khristI dharmagurunA zikSaNanA adhyApaka nimAyA hatA. temaNe "sIjharonA taMtra heThaLano samAja' (1886), "ITana leTina vyAkaraNa"(rolInsanI sAthe 1889), "khristI dharmAnubhava' (1899), "zraddhA ane jJAna" (1904) vagere pustaka lakhyAM che. dharmAnubhava uparanAM temanAM pustake khAsa prakhyAta che. pA. 33 : svalDa spezva2 H (1880-1936) jarmanIno jANIto vidvAna philasUpha. 1922mAM te lakhela "pazcimane adhapAta" e nAmanA pustakathI teNe jarmanIne tathA AkhI pazcimI duniyAne camakAvI mUkI. pitAnA te pustakamAM samagra kALa ane samagra pradezamAM phelAyelI vizvanI saMskRtionA itihAsa uparathI mAnavajAtinuM vartamAna samajavAno ane bhaviSya bhAkhavAno teNe samartha prayatna karyo che. e pustaka pragaTa thatAMveMta ja ekalA jarmanImAM tenI lAkha upara nakalo khapI gaI. pustakanuM prathama pAnuM ughADatAM ja lekhakanA vicAranI samRddhi, mAhitInI vizALatA, kalpanAnuM pragalsa uDDayana, nirNayanI nizcayAtmaktA, ane zailInuM pauruSa ApaNuM dhyAna kheMce che, tathA ApaNane camakAvI mUke che. AkhAM saikAonAM saikAo ApaNI AMkha AgaLathI pasAra thatAM jAya che, ane pRthvInA gaLA uparanI vividha jAtio ane temanI saMskRtio hAthamAMnA bAranI peDe ApaNe tapAsatA cAlIe chIe. eka bAju AkhA jagatanA jJAnamAtrane talasparzI abhyAsa, ane bIjI bAju te badhAne AvarI leto sahaja samanvaya ApaNane mugdha karyA vinA raheto nathI. lekhaka kahe che, ItihAsa je philasUphI paNa na hoya, to jANavuM ke, tenA lekhake khAlI kIDI-zrama karyo che. moTA bhAgane ItihAsa bhUlabharele ja hoya che. te sthaLa ane samayanA, ke dharma athavA rAjakAraNanA saMkucita dRSTibiMduthI lakhAyelo hoya che, ane tethI vAcakane evuM vyApaka daSTibiMdu nathI ApI zakatA, ke jethI bhUtakALanuM jJAna vartamAnakALane prakAzita kare, ane bhaviSyakALane bhAkhI Ape. samayanI bAbatamAM ApaNe prAcIna", "madhyayugIna" ane "arvAcIna" evA game tema pADelA bhede kAlpanika, bhUlabharelA tathA beTA hoya che. jene ApaNe prAcIna saMskRti (jema ke, grIsanI) kahetA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 33 201 hoIe chIe, te samagratAnI dRSTie joIe te madhyayugIna athavA paDatInA samayanI hoya che. sthaLanI khAkhatamAM paNa, ApaNA 'jagata'nA itihAsa mATe bhAge ' yuropa 'mAM ja samAI jatA hoya che. te itihAsamAM hiMdustAnadeza iMgleDe jItyA pUratI, ane cAnadeza aphINanA vepAra pUratI agatya meLave che. vizALa eziyAkhaMDane ' jagata'nA pAzcAtya itihAsakAro mAtra ekAdu prakaraNa kamane Ape che. spenzaranA vaktavyanuM kendrabiMdu A cheH jagatanI vividha saMskRtie eka vRkSa ke puSpa jevI vastuo hoya che. te Uge che, meATI thAya che, pachI karamAvA lAge che, ane ate kharI paDe che. temanA vikAsane tathA temanA AyuSyane kudaratI maryAdA hAca che, je daramyAna temane jIvavuM tathA maravuM paDe che. temane paNa bAhya, cauvana, AdheDaNuM ane vRddhAvasthA hoya che. temane paNa phUTavAne vasaMta kALa, phUlavAnA grISma kALa, karamAvAne pAnakhara kALa, ane kharI javAnA zizira kALa hoya che. badhI saMskRtiemAM e jAtanA kALA ApaNe pArakhI zakIe chIe, ane satra te badhAnAM sarakhAM ja lakSaNA hoya che. jema ke, saMskRtinI vasa MtaRtu mukhyatve kRSi-pradhAna hoya; tenA pAyA grAmINa avyavasthA hoya. jIe ijiptanA I. sa. pU. 3400-3000nA kALa; cInamAM I. sa. pU. 1700-1300nA kALa; hiMdustAnamAM I. sa. pU. 1300-1200nA kALa; grIsarAmamAM I. sa. pU. 1100-800nA ' kALa. ] te vijayayAtrAonA, sasthAnAnI vasAhatAne, mahAkAvyAnA kALa hAya che. grISma AvatAM zaheranA vasavATane kALa Ave che. joke, hunnu meTAM nagare nathI banyAM hatAM. tee ahIM tahIM janapadma upara prabhutva bhAgavatAM hoya che; ane rAjakIca taMtra ThakarAtI hAya che. [ijipta I. sa. pR. 29002400; cIna I. sa. pU. 1300-800; hiMdustAna I. sa. pU. 1000-800; grIsarAma I. sa. pU. 700-500] pAnakhara RtunA kALa e paripakava avasthAnI prathama Rtu che. ane tenA aMtabhAgamAM te karamAvAnI meAsama banatI jAya che. ThakarAtI vanuM sthAna kendrita rAjyasattA le che, nagaro UbhAM thAya che, vepArakkA vadhe che, tathA jJAnane pUjatI tarkabuddhi vikAsa pAme che; dha karatAM vijJAna ane philasUphInI kheAlamAlA vadhI jAya che, ane nAstikatA tathA krAMtinAM bIja rASAya che. ijipta Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkara sadayanI jIvanakaLA I. sa. pU. 250-1800; cIna I. sa. pU. 800-500; hiMda I. sa. pU. 800-500, grIsama I. sa. pU. 650-300] chevaTe zizira Ave che. prAcIna zraddhA ane dhArmiktA chinnabhinna thAya che. paraMparAthI AvelI rUDhio ane nItinA AcAre bhAgI paDe che, [ Ijipta I. sa. pU. 1680-1580; cIna I. sa. pU. 480-230; hiMda I. sa. pU. 264-228 40.] A badhAM lakSaNo spensara jIvananI badhI bAbatomAM-sAhitya-saMgIta -kaLA-dharmanIti-gaNita ema judI judI aneka bAbatomAM-tapAse che, ane te te zailI, paddhati, ane AcAranuM lakSaNa pakaDavA prayatna kare che. dareka dAkhalAmAM saMskRtinA vinAza-kALanA aMtabhAgamAM "sudhAre" nAme oLakhAtI jaTila vikRti AvatI hoya che. spensara pitAnI A kasoTI yuropanI Adhunika saMskRtine lagADI jue che, ane pazcimane najIka AvI rahelo adha:pAta bhAkhe che. pA. 37: adhogAmI vAstavavAda: agamya ke para AtmA e ja paramArtha che, bAhya dekhAtuM jagata vastutAe sAcuM nathI, e jAtanA adhyAtmavAdane virodhapakSa te vAstavavAda. te bAhya jagatanI satyatAmAM mAne che. Ama tatvajJAnane siddhAMta hovA uparAMta, sAhitya, kaLA, nIti AcAra e badhI bAbatomAM paNa AdarzavAdathI viruddha e vAstavavAda hoya che. kahevAtI pAramArthikatA tarapha lakSa na rAkhatAM, ApaNI AsapAsa jIvana jevuM che tevuM ja tene svIkAravuM ane mANavuM, e jAtane bhAra badhI bAbatomAM te mUke che. emAMthI vikRta thaI, chevaTe te vAda Iyigamya tathA IdriyabhAgya padArtho ane ehika jIvanamAM ja pAramArthikatA tema ja puruSArtha mAnanAro aAgAmI vAstavavAda banI rahe che. pA. 38H DokTara jonsana: (I. sa. 1709-1784). igleMDane mahAna kaSakAra ane lekhaka. te eka bukaselarano putra hato, tathA padavI lIdhA vinA ja oNkasapharDa choDI gayo hato. laMDanamAM lekhaka tarIke pagabhara thatA pahelAM tene ghaNe vakhata darigha veThavuM paDyuM hatuM. paNa aMte, tenA gALAmAM te iMglaMDano sauthI maTe sAkSara gaNAze. tenI DikSanarI" I. sa. 1755 mAM prasiddha thaI hatI. tyAra pahelAM teNe bIjAM keTalAMka pustako (jema ke, "venITI opha hyumana vIzIjha' i.) lakhIne prasiddhi prApta karI lIdhI hatI. tenuM "rAselAsa" I. sa. 1759 mAM pragaTa thayuM, ane be varSa sudhI "spekaTeTara"nI zailImAM teNe badhI Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 38 273 AIlara' nAme nibaMdhasaMgraha prasiddha karyo. tenuM "kavionAM jIvanacarita" pustaka 1781 mAM prasiddha thayuM. tenA jIvanakALa daramyAna tene khUba mAna maLyuM hatuM. 1762 thI tene vArSika 300 pAuMDanuM pizana maLatuM hatuM. maraNa bAda tene vesTaminsTara ebImAM dATavAmAM Avyo hato, ke jyAM IgleMDanA nAmIcA puraSone dATavAmAM Ave che. jemsa skele tenuM jIvanacaritra lakhyuM che. e jIvanacaritranuM aMgrejI bhASAmAM viziSTa sthAna che. bauddhela, jensananA cAritrane AMtarika abhyAsa karavA, skoTalenDathI iMglaMDa AvIne jonsana sAthe gADha saMparkamAM rahyo hato. pA. 38H DIkansaH (I. sa. 1812-1870) 19mA saikAne igleMDane lokapriya navalakathAkAra. teno pitA eka sAmAnya kArakuna hato, ane tenA ATha putromAM DIkansa bIje hato. tenA pitA mahA muzkelIe gujarAna calAvato. DIkansane khAsa keLavaNuM to zAnI ApavAmAM Ave? paNa tenA pitA pAse keTalAka sArA lekhakone pustasaMgraha hatuM, te DIkansa vAMcato. thoDA vakhatamAM kuTuMbanI Arthika sthiti bagaDatI gaI, ane DIkansane maLatI thoDIghaNI keLavaNI paNa baMdha thaI. kAraNa, tenA pitAne leNadAroe devAdAranI jelamAM naMkhAvyo. DIkansanI mA chokarAM bhaNAvI kuTuMbane nirvAha karavA prayatna karatI DIkansane "blekiMga verahAusa mAM kAme lagADavAmAM AvyuM. te samayanA tenA apamAnabharyA jIvane kumaLA DIkansanA mana upara bhAre asara karI, ane tenI navalakathA "DevIDa kaparaphIlDa"mAM tenA A samayanA jIvanano acho citAra teNe Ape che. garIbAI ane muzkelIonAM A varSoe tene tenI bhaviSyanI navalakathAo mATe zerIo, kedakhAnuM ane garIbonA hIna jIvanane lagatuM tamAma vastu pUruM pADyuM. 1824mAM tene bApa devuM bharapAI karI zakyo; tyAra bAda Dikansane be vadhu varSa nizALe javAnuM maLyuM. I. sa. 1827 mAM te eka selisITaranI ophisamAM dAkhala thayo ane tyAM eka varSa rahyo. tenI mahattvakAMkSA bhAre hatI, ane teno udyama tene anurUpa hato. te briTiza myujhiyamamAM kalAka sudhI vAMcyA karato. tenI nirIkSaNa-zakti paNa adbhuta hatI. kerTanAM vividha pAtronuM rasika nirUpaNa e bAbatane sacoTa purAve che. tenA bApanI muzkelIo cAlu ja hatI. aMte DIkansa eka chApA taraphathI pAlamenTane riporTara banyo. "manthalI megejhIna mAM teNe pitAnI samakAlIna rItabhAta upara "skecIjha" (rekhAcitro) lakhavA mAMDyAM, ane 1836 te "skecIjha bAya bAjha' nAmathI prasiddha thayAM. tyArabAda "pikavika peparsa lakhAyuM. dara sa-18 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 sarvodayanI jIvanakaLA mahine tenA aMka mATe loke gAMDAtUra banI rAha joyA karatA. tyAra bAda teNe olIvara TvIsTa' nAmanI navalakathA zarU karI. zarUAtathI ja te amuka prayojana lakSamAM rAkhIne navalakathA lakhata; ane potAne je vastu upara TIkA karavI hoya, tenuM adbhuta mArmika citraNa karI, tene khalAsa karI deto. 184ramAM te amerikAnI prathama musApharIe gaye. teNe te ja varSamAM amerikana noTsa" lakhIne tyAMnA lokenI sArI peThe khabara lIdhI. 1844mAM mATInA yujhalavITa" lakhIne amerikAnI lokazAhInI teNe sArI peThe ThekaDI uDAvI. te mukhyatve pitAnA yugane ane pitAnA dezane lekhaka hato. pA. 39H hADI: (1840-1928) te zilpI tarIke tAlIma pAme hato ane te kAma teNe cheDe vakhata karyuM paNa kharuM. paraMtu 1871mAM potAnI DespareTa remiDIjha" nAmanI navalakathAthI te ekadama prasiddhimAM Avyo. tyAra bAda cheDe thoDe AMtare teNe eka pachI eka joradAra navalakathAo lakhI. tenI navalakathAo tathA tenuM nATaka "dhI DinAsTa, vyakti ane sarvazaktimAna tema ja bedarakAra nasIba vacce cAlatI asamAna laDAInuM nirUpaNa kare che. tenI eka navalakathA "jDa dhI oskara' sAme lokeno puNya prApa UchaLyA bAda teNe navalakathAo lakhavAnuM baMdha karyuM ane kAvya lakhavAnuM zarU karyuM. temAM paNa teNe sArI nAmanA meLavI. * pA. 18: erisToTala 4 (I. sa. pU. 384-321) grIsane mahAna philasUpha. 18me varSe (I. sa. pU. 367) te pleTenI pAse philasUphI zIkhavA ethensa AvyA. paraMtu te vakhate pleTa sAIreka gaye hato; eTale I. sa. pU. 364mAM te pAchA AvyuM tyAM sudhI erisToTale potAnI meLe abhyAsa karyo. vIsa varSa sudhI te pleTane ziSya rahyo. guru potAnA ziSyanI anupama zakti tarata pArakhI gaye. te tene pitAnI "zALAnI mUrta buddhi" kahe. I. sa. pU. 347mAM pleTe gujarI gaye, tyAre te potAnI zALA potAnA bhatrIjAne pato gayo. erisToTala AthI ethensa choDI cAlyA gaye. pachInAM DAM varSa te Ama tema pharyo ane paro . I. sa. pU. 34ramAM erisToTalane mesiDeniyAnA rAjA philipe pitAnA 14 varSanA putra elekajhAMDarane zIkhavavA mATe bolAvyo. te traNa varSa tyAM rahyo. elekajhAMDara gAdIe AvatAM erisToTala I. sa. pU. 335mAM ethensa Avyo, ane tyAM teNe potAnI zALA kADhI. temAM teNe 12 varSa sudhI zIkhavavAnuM kAma karyuM. I. sa. pU. 323 mAM elekjhAMDara maraNa pAmatAM, tenI pachI mesiDoniyAne Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa pA. 60 205 virodhI pakSa pramaLa banyA, ane erisToTalane teNe game te rIte gunAmAM saDAvavAnA prayatna karyo. pAtAnI sAkreTIsa jevI vale na thAya te mATe cetIne erasToTala ethensa DI celsIsa (Chalcis) cAlyA gayA, ane tyAM I. sa. pU. 3rara mAM maraNa pAmyA. erisToTalanI pratibhA satAmukhI hatA; ane peAtAnA samaya sudhInA tamAma jJAnabhaMDArane vyavasthita karI, teNe tene vyavasthita zAstronuM svarUpa ApyuM, e tenuM mukhya ane mahattvanuM kAma gaNAya. madhyayugamAM pracalita vargIkaraNane anusarIne kahIe te, teNe tarkazAstra, prakRtivijJAna, tattvajJAna, nItizAstra, rAjanIti, ane sAhitya e badhA upara pustakA lakhI, te te zAstronA pAyA nAkhyA che. ' pA. 60: setAna : jIe AgaLa pAna 67 uparanuM TippaNa IMDananuM jJAnavRkSa.' pA. 60H vikAsavAdaH jue AgaLa pAna 200 uparanuM TippaNa. < pA. 65: ijharAyelanA vArasA, esprasaH jUnA kALathI dhArmika sAhitya tarIke cAlyA AvelA, paraMtu hizna dharmagraMtha tarIke mAnya na rakhAyelA keTalAka bhAgane epAkIphA' kahe che. bAibalanA jUnA karAra tathA navA karAra anene lagatuM AvuM sAhitya che. e sAhityanuM dhamA~graMtha jeTaluM pramANya ke mAhAtmya nathI; paraMtu temAM yahUdI jAtinuM dharmajIvana ane temanI vicArasaraNa noMdhAyelAM maLatAM hovAthI, te sAhitya mahattvanuM teA gaNAya che ja. kayA bhAgane eADhIphA gaNavA ke na gaNavA te bAbata ghaNA matabheda che. TreTanI kAuMsIle oNgasTAInanA mata anusAra esa graMtha 1 tathA 2, ane menesIsanI prAnA sivAyanA badhA bhAgeAne zAstragraMthA jeTaluM mahattva ApyuM; paraMtu proTesTa TA hibrU dharmAMtrAne ja pavitra ane zAstragraMtha mAne che. esbasa graMtha ra nA samaya I. sa. nA pahelA saikAnA aMtima bhAgathI zarU thatA manAya che. temAM 16 prakaraNeA che. temAM 1, 2, 15, 16 e prakaraNA prakSipta gaNAya che. bAkInA bhAgamAM pegabara ejharAe joyelAM sAta dRzyAnI vAta che. ejharA peAtAnA dharmabaMdhuenI duHkhI sthiti tathA pApI kApharonA vijaya joI zeAca kare che. eTale, rAmana lokoe jerusAlemaneA nAza karyo tyAra pachI gheADA vakhata bAda (I. sa. 81-96) te lakhAyuM hovuM joIe. AkhA graMthamAM bhAre viSAdane bhAva chavAyelA che. cahUdIone paramezvare sadAcArI thavAnI zarate peAtAnA priya gaNI, temane sarvottama pradezane bhAgavanArA banAvavAnuM vacana ApyuM hatuM. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 sarvodayanI jIvanakaLA paraMtu yahUdIo vAraMvAra te karAra toDatA ane pariNAme paramezvara temane temanA svargIya mulaka (pelesTAIna)mAMthI hAMkI kADhI, temane duHkhamAM nAkhI, tenuM vera letA. te vakhate temanAmAM pegaMbara UbhA thatA, ane teo lokone temanAM pApa batAvI, temanuM prAyazcitta karAvI, temane paramezvara sAthe temane karAra yAda karAvatA. loke sadAcArI thatAM pAchA temane temane gayelo mulaka pAcho maLato, ane teonI samRddhi temane pAchI prApta thatI. "IjharAyela" eTale cahUdI koma. pA. 67 IDananuM jJAnavRkSa, setAna, Adya mAta-pitAH bAibalamAM sRSTinI utpattinI kathA che. Izvare pRthvI saracha ne chaThe divase temAM pazupaMkhI vagere utpanna karyA. chevaTe manuSyane saraLe, ane tene sau upara prabhutva ApyuM. prabhu potAnuM sarjana joIne khuza thayA, ane bolyo, "A badhuM umadA sarjana che. A pratyakSa duniyA uparAMta paramezvare phirastAonI apratyakSa duniyA sarajI. phirastAo bhalA ane sukhI hatA. paraMtu teo badhA e sthitimAM rahyA nahIM. kAraNa, temanAmAM svataMtra icchAzakti hovAthI, temAMnA ghaNA paramezvaranI kRpA I beThA ane durAcArI banI gayA. teoe Izvara sAme paNa baLavo karyo. lusaphara (setAna) temano AgevAna thayuM. temaNe kahyuM, "ApaNe e sarvocca (paramAtmA) jevA thaIzuM, ApaNe ApaNuM siMhAsana tArAonI paNa upara sthApIzuM." pachI svargamAM bhAre vigraha jAmyo. mAIkala ane bIjA phirastAo Izvarane vaphAdAra rahyA. temaNe A baLavAkhore sAme yuddha AdaryuM. temane harAvIne svargamAMthI dhakelI mUkavAmAM AvyA. jeo vaphAdAra rahyA temane sanAtana sukha bakSavAmAM AvyuM, ane teo svargamAM IzvaranuM mukhAraviMda kAyama joI zake che. jyAre Izvara mANasane sarajato hato tyAre teNe kahyuM, "huM mANasane mArI pratikRtirUpa sarajIza, ane tene AkhI pRthvImAM sau prANuo upara prabhutva ApIza." pachI teNe mATImAMthI mANasa ghaDyo ane tenA nasakerAmAM zvAsa pUryo. Izvare manuSyanA hRdayamAM pavitra AtmabhAva pUryo, jethI te sahaja rIte Izvaramaya rahe. pachI Izvare mANasa mATe khAsa e eka svargIya bagIco saraje. temAM badhI jAtanAM suMdara vRkSe hatAM ane temane svAdu phaLa beThelAM hatAM. te bagIcAnI madhyamAM jIvanavRkSa hatuM tathA sAra - khoTAnA vivekajJAnanuM vRkSa hatuM. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ti5Nu pA. 69 277 Izvare mANasane A bagIcAmAM mUkyo ane kahyuM, "A bagIcAmAMthI dareka jhADanuM phaLa khAje, paNa A sArA - kheTAnA vivekajJAnanA vRkSanuM phaLa na khAIza. je divase tuM tene khAIza, te divase tane mRtyu vaLagaze. pachI Izvare AdamanA sahacArI tarIke tenI pAMsaLImAMthI strI banAvI ApI. tenuM nAma Iva. te baMne mAnavamAtranAM Adya mAtapitA. te bagIcAnAM badhAM prANIomAM sApa bahu lucco hato. tethI Adama ane IvanA sukhanI adekhAI karatA setAne temane lalacAvavA teno upayoga karavAnuM nakkI karyuM. Iva kutUhalathI pelA manAI karelA jhADa pAse gaI tyAre tenI najIka teNe sApa dIThe. sApe kahyuM, "tuM A jhADanuM phaLa kema nathI khAtI?" Ive kahyuM, paramezvaranI manAI che. te khAIe to marI javAya. sApe kahyuM, "nAre, marI zAnuM javAya? UlaTuM tamArI AMkha khUlI jaze, ane tame sAcuM - khoTuM jANanAra deva jevAM thaze." Ive lalacAIne te phaLa khAdhuM ane Adamane paNa khavarAvyuM. e prathama aparAdhathI temanuM zarIra amara hatuM te matsya banI gayuM, teonI AMkhe paNa UghaDI gaI, ane teoe joyuM ke, pite nagna hatAM. eTale tarata zaramAIne temaNe lAja DhAMkavA pAMdaDAM vIMTI lIdhAM. Izvare paNa te saune zApa Apyo. sApane kahyuM, tuM peTe cAlanAre banIza. Ivane kahyuM, tuM have mahAkaSTa prasava karI zakIza, ane patinI tAbedAra banIza. Adamane kahyuM, have tuM parase utArIne majUrI karIza, tyAre ja tArI rojanI roTI meLavI zakaze. pachI Izvare te beune svarganA bagIcAmAMthI maryalokamAM hAMkI kADhayAM. pA. 29 : liMkana : (180965). amerikAnAM saMyukta rAjane 16mo pramukha. sAmAnya sthitinAM mAtapitAne ghera UcharI, sAdhananI kAMI sagavaDa vinA ja, teNe jAtamahenatathI jJAnaprApti karI hatI ane prathama potAnA saMsthAnanI dhArAsabhAmAM ane pachI AkhA dezanI seneTamAM beThaka meLavI hatI. tyAra bAda te AkhA dezane pramukha paNa cUMTAyo hato. tenA vakhatamAM uttaranAM saMsthAno vacce ane dakSiNanAM saMsthAne vacce gulAmI nAbUda karavA bAbata jhadhaDe paDyo hato, ane pariNAme temanI vacce AMtaravigraha jAge. liMkana gulAmIvirodhI pakSane AgevAna hato. te vigraha daramyAna amerikA bIjAM videzI rAjyonI khaTapaTanuM bhoga na thaI paDyuM, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra78 sarvodayanI jIvanakaLA te liMkananAM anupama cAritryabaLa ane kunehathI ja. e yuddhamAM uttaranAM gulAmIvidhI saMsthAne jItyAM. * liMkanane amerikAnA lokazAhI saMyukta baMdhAraNa pratye bahu mamatA hatI. ane dakSiNanI eka saMgaThita laghumatI mAtra pitAnI saMpatti ane sAdhana-sAmagrIne baLe uttaranI vizALa bahumatIne avagaNI, johukamIthI potAnuM dhAryuM karavAne kamara kase, te vastumAM liMkanane janatAnA mULabhUta hako upara lokazAsana upara AkramaNa dekhAyuM. amerikAnuM saMyukta rAjya e te samaye duniyAbharamAM lekazAsanane prathama akhatare hato. AthI liMkane e baMdhAraNa na tUTe e mATe tanatoDa prayAsa karyA hatA. tene e avicaLa vizvAsa hato ke, e baMdhAraNa vahelumaDuM AkhI duniyAnA pIDita ane dalita lokonA baMdhavimocanano amarapaTo banaze. - I. sa. 1865nA eprilamAM yuddhane aMta Avye, 11mI eprile teNe pitAnuM chelluM jAhera vyAkhyAna karyuM, ane tyAra pachI traNa rAto bAda tenuM khUna thayuM. pAna 71H maeNcA cAH IgleMDanA jona rAjAnA julamI ane svacchedI rAjya sAme iMglaMDanA umarAvoe baLavo karyo, ane prajAnA amuka hako ane adhikAronA temaNe taiyAra karelA karAranAmA upara rAjA sahI karavA kabUla na thAya, to tenI sAme yuddha karavAne tathA potAnA sarvasvanuM balidAna ApavAne nizcaya karyo. chevaTe rAjAe jUna 15, 121pamAM te karAranAmA upara sahI karI ApI. tenA mukhya muddAo A pramANe che: jyAM sudhI amIra dezanA kAyadA anusAra pheMsalo na Ape, tyAM sudhI koI paNa svataMtra mANasane rAjAe keda na pUro ke tene sajA na karavI; rAjyamAM badhe eka ja prakAranAM tola-mApa rAkhavA; videzI vepArIone vepAranI chUTa ApavI; asAmAnya verA-lAgA kAunsilanI maMjUrI vagara na nAkhavA; parApUrvathI AvelI chUTe cAlu rAkhavI. A karAranAmAne aMgrejonI svataMtratAno pAye gaNavAmAM Ave che, ane tene mULabhUta siddhAMta e che ke, rAjAe paNa dezane kAyado pALavo joIe. pA. 71 H AmanI sabhAH IgleMDa dezane rAjyavahIvaTa pArlameMTa nAmanI saMbhA mAraphata cAle che. te sabhA prajAvarge amuka paddhatie cUMTelI sabhA che. te sabhAnA be vibhAga cheH Ama-lokenA pratinidhionI sabhA, ane umarAva Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 71 279 lokonA pratinidhionI sabhA. paraMtu rAjyataMtra kharI rIte to AmanI-sabhAnI marajI anusAra ja cAle che, ema kahevuM joIe. kAraNa, umarAvonI-sabhA to AmanI-sabhAe pasAra karelA dhArAone amala bahu to be varSa sudhI mekUpha rakhAvI zake, ane te paNa nANAMvyavahArane lagatA dhArAo sivAyanA. AmanIsabhAmAM je pakSanI bahumatI hoya tenA nAyakane rAjA vaDe pradhAna nIme, ane te pitAnA pakSamAMthI bIjA vajIre cUMTI le. rAjAnI sattA to nAmanI ja che. iMglaMDa deza paNa yuropanAM bIjAM rAjyanI jema rAjAnI Apakhuda sattAvALo deza hato. tathA rAjA, amIra-umarAva, ane AmajanatA evA tenA traNa varga hatA. rAjAnI Apakhuda sattA kevI rIte ochI karatAM karatAM aMte nAbUda karavAmAM AvI, ane AmajanatAnI sattA chevaTe kevI rIte sarvoparI banI, eno ItihAsa bahu lAMbe tathA rasika che. I. sa. 1688nI krAMti sudhIne ItihAsa eka arthamAM rAjA ane prajA vaccenA jhaghaDAono itihAsa che. tyAra pachI ItihAsa matAdhikAramAM sudhArAvadhArAne ItihAsa che tathA pakSataMtranI sAthe sAthe pradhAnanI javAbadArInA siddhAMtanA vikAsane ItihAsa che. sauthI pahelI pArlameMTanI beThaka sAImana da maoNnTaphaTe I. sa. 1265mAM bolAvI hatI. rAjA hetrI trIjAno te najIkano sago hato. eDavarDa trIjAnA samayamAM AmanIsabhA ane umarAvonI-sabhA e be vibhAga paDayA hatA. pA. 71H proTesTa, sudhAre khristI dharmataMtramAM vaDe dharmaguru popa sarvasattAdhIza hato. dhIme dhIme teNe tenI dhArmika sattAne rAjakIya ane Arthika bAbatomAM durupayoga karavA mAMDyo; AthI khristI jagatamAM tenI sAme eka prakArane khaLabhaLATa ane virodha pedA thayo. mArTina lyuthara nAmano philasUphI ane dharmane eka jarmana vidyAthI (I. sa. 1483-1546) abhyAsa mATe roma gayo ane tyAM tene pApanuM caritra bahu najIkathI jovA maLyuM. tenAthI tene bhAre asaMtoSa thayo, ane teNe khristI dharmanuM mULa rahasya samajavA mATe bAIbalane bArIka abhyAsa zarU karyo. tene tarata mAlUma paDayuM ke, pipa ane tenA pAdarIo je bAbatono upadeza ApatA temAMthI keTalIkane bAibalano Teke na hato. e arasAmAM pipe paisA kamAvA mATe mAphI-patro vecavAno dhaMdho zarU karyo hato. amuka pisA papane Apa to pApa pApomAMthI mAphI lakhI Ape! pape jyAre jarmanImAM e mAphIpatro vecavA potAnA mANasa mekalyA, tyAre lyuthare AgaLa AvI lokone e rIte bhoLavAIne paisA na bagADavAne samajAvavA mAMDayuM. AmAMthI dharmasudhAranI eka moTI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sakriya jIvanakaLA caLavaLa zarU thaI. lyUtharane pApe dhabahAra karyAM. lyUtharane ghaNuM sahana karavuM pAcu, paratu aMte tene mata vIjayI nIvaDaco. ane preTesTaTa paMtha kAcamanA banyA. ( proTesTaMTa eTale pApanI sattA sAme virodha uThAvanAra.) pA. 71 : aMdhArayugaH yuropIya saMskRti ane itihAsanA I. sa. 5 mA thI 15mA saikA sudhInA gALA sAmAnya rIte mayuga athavA te adhArayuga gaNAya che. bleke I. sa. 1000 thI punarutthAnanA yuga sudhInA gALAne A nAmathI vadhAre ullekhavAmAM Ave che. I. sa. 1000 nA va pahelAMnA gALAne madhyayuganA prAraMbhika bhAga gaNavAmAM Ave che, ane te pachInA gALAne aMtima bhAga gaNavAmAM Ave che. I. sa. 500 mAM yurepa upara jaMgalIonAM TALAM pharI vaLyAM. zAmenanA rAjyAbhiSekanA samayathI (I. sa. 800) * pavitra rAmana sAmrAjya 'nA madhyayugIna khyAla zarU thayeA; rAjasattA dharAvanAra samrATa ane dharmasattA dharAvanAra peApa e e ja AkhI duniyAnA dhaNIraNI thaI beThA. samrATa laukika khAkhatAmAM sarvasattAdhIza khanI kheDA, ane 55 AdhyAtmika bAbateAmAM. sAmAnya rIte madhyayuganA zarUAtanA bhAgane, eTale ke I. sa. 475 mAM romana sAmrAjyanA patanathI mAMDI, pachInA 700 varSanA gALAne paNa aMdhArayuga nAma ApavAmAM Ave che. jIe A pachI pA. 71 uparanuM TippaNa ' jJAnanA punarutthAnanA yuga.' pA. 71: jJAnanA punarutthAnanA yuga : yuropanA arvAcIna svarUpane ghaDavAne prAraMbha karanArI agatyanI hilacAlanA samayane A nAma ApavAmAM Ave che. 1453mAM kAnsTaTinopala tu leAkAe jyuM, eTale tyAMnA grIka paDitA pAtAnAM pustakA laI iTalInA kinArA tarapha nAThA. tyAM temane sAro satkAra thayA. tyAMthI tee AkhA yuropamAM pasaryAM, ane leAkAne grIka philasUphI ane sAhitya bhaNAvIne AjIvikA calAvavA lAgyA. pariNAme aMdhArayuga daramyAna leAkAnI dRSTi upara vyApelAM AvaraNa tUTavA lAgyAM, ane jJAna tathA svataMtra vicAranA khyAle leAkAnA dilamAM nagrata thayA. A vastunI asara jIvananA dareka kSetramAM -- dharma, kaLA, sAhitya, prakRtivijJAna, rAjakAraNa ane nItiniyame upara paNa thaI. judA judA lekhake khudA judA dRSTibiMduthI te " paristhitinA niyaMtraNamAMthI vyaktine mukta karanAra yuga, yugane "" (8 varNave che. svamAnavALA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa pA. 102 svAtaMtryanI prAptine yuga", "te yuga ke jemAM mAnava jAtinA AtmAe svabhAva tathA AtmanirNayanI zakti prApta karyA, kaLA dvArA bAhya jagata ane zarIranI suMdaratA oLakhI, buddhine vijJAnamAM mukta karI, dharmamAM aMtarAtmAne mukta karyo, ane rAjakIya svAtaMtryane siddhAMta sthApita karyo." keTalAka tene vyaktivAdanA vijayano yuga kahe che, madhyayugamAM rUDhi ane rAjyasattA tathA dharmasattA pratyenI tAbedArInI bhAvanAe saMgaThana ane kedritatA vadhArI mUkyAM hatAM. AkhuM yurepa pipa ke samrATa, athavA pipa ane samrATanI sattA heThaLa saMgaThita thayelA khristI saMghanI bhAvanA sevatuM hatuM. A yuga pachI badhuM badalAI gayuM. ane tenI asara jIvananA dareka kSetramAM paDI. loko acAnaka jIvananA AnaMda pratye jAgI UThaDyA, ane pariNAme je ihalaukikatAnuM pUra UchaLyuM, te keI koI jagyAe to bhAre vinAzaka nIvaDyuM. pA. 102 varasAInI saMdhiH 1914-18nA prathama yuropIya mahAyuddhane aMte eka bAju IglaDa-kasi vagere mitra rAjya, tathA bIjI bAju jarmanI ane tenA pakSanAM rAjyo vacce je saMdhi krAMsamAM varasAI mukAme thaI, te A nAme oLakhAya che. e saMdhapatrano zarUAtane ardho bhAga rASTrasaMghanI sthApanA bAbata che. (juo pA. 20 uparanuM TippaNa.) ane bAkInA bhAgamAM, jarmanIe kyA kayA mulake uparanI rAjasattA jatI karavAnI, kayA kayA mulako sAthe saMbaMdha nahIM bAMdhavAne, sArvatrika lazkara-tAlImane tyAga karavAne, eka lAkha mANasanuM ja lakara rAkhavAnuM, nAnuM naukAsainya rAkhavAnuM, lakarI vimAna, sabamarIne, meTI to ane Tenka nahIM rAkhavAnAM, zastrasaraMjAmanA kArakhAnAM toDI nAkhavAnAM, rahA InaleMDa prAMta 15 varSa mitrarAjyone tAe rAkhavAne, sAra prAMta 1935 sudhI AMtararASTrIya hakUmata taLe rAkhavAne ane pachI lokamata laIne tenuM bhAvI nakkI karavAnuM, jarmana nadIo AMtarASTrIya hakUmata nIce mUkavAnI, jarmana saMsthAno mitra rAjyoe vahecI levAnA, yuddhanI tamAma javAbadArI jarmanI upara nAkhI tenI pAsethI saunI nukasAnI bharapAI karI levAnI, vagere bAbato Ave che. AmAMthI nukasAnInI rakama ochI karatAM karatAM 1932mAM samULagI rada karavAmAM AvI, ane rahAInalaeNnDa 1930mAM akALe khAlI karI devAmAM Avyo. A pheraphAre vATAghATethI karavAmAM AvyA hatA. bAkInuM badhuM hiTalare sattA upara AvyA pachI dhIme dhIme rada karyuM. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 sarvodayanI jIvanakaLA varasAInI saMdhinA ullekhanI sAthe alekajhAMDarane ullekha che, te mesiDoniyAne prakhyAta sikaMdara che (I. sa. pU. 356-323). te IrAna, sIriyA, phenisiyA, Ijipta vagere jItato jItato hiMdustAna sudhI AvI pahoMcyo hato. pA. 140: Adya mAta-pitA? juo pAna 67 upara "IDananuM jJAnavRkSa" pA. 141H IzvaranI daza AjJAo : te daza AjJAo, mUsA jyAre cahUdIone IjiptanI gulAmImAMthI choDAvIne pelesTAIna tarapha lAvato hato tyAre, trIje mahine sinAI parvata upara Izvare tene saMbhaLAvI hatI :- 1. huM tamAre Izvara chuM, tamAre bIjI koI mUrtio banAvavI nahIM ke pUjavI nahIM. 2. IzvaranuM nAma vyartha levuM nahi. 3. sAbAthane divase ArAma karo. (aThavADiyAno sAtamo divasa.) 4. mAtApitAne mAna ApavuM. pa. hiMsA na karavI. 6. vyabhicAra na karavo. 7. corI na karavI. 8. paDozI sAme beTI sAkSI na pUravI. 9. paDozInI strI tarapha kudaSTi na karavI. 10. paDozInI milakata upara badadAnata na karavI. (jUno karAra, "ekasaDasa" 20.) - Izue paNa uparanI daza AjJAo maMjUra rAkhI hatI. te kaheto ke, "huM jUnI AjJAone ucheda karavA nathI AvyuM, paNa temanAM rahasya samajAvavA ane temanAM tattvonuM vizeSa pUrNatAthI pAlana karAvavA Avyo chuM. jyAM sudhI svarga ane pRthvInuM astitva che, tyAM sudhI prabhunI AjJAonA amalamAMthI chUTavuM azakya che." pA. 141 : giripravacana : Izukhriste eka prasaMge Apela upadeza giripravacanane nAme prasiddha che; te seMTa methyanA 5 mA prakaraNamAM Ave che. eka prasaMge lokone bhegA thaI gayelA joI, te parvata upara caDI gayA, ane tyAM beThA. tevAmAM temanA ziSya tyAM AvyA. temane joI temaNe pitAnuM mAM khAlI dIdhuM, ane potAnA siddhAMtano jANe niceDa heya tevo upadeza Apyo. temAM temaNe, mokSanA adhikArI koNa che, svarAjyanA adhikArI koNa che, sudeva zuM, AbhAsarUpa sukha, jagatanA prANa keNa, IzvaranA avicala niyamo, ahiMsA, avyabhicAra, veranI sAme prema, samaSTi, apakArano badale upakAra, nirmasUratA, ziSya gurunI samAna kema karIne thAya, svadeSone tyAga, mana ane karmano saMbaMdha, sata ziSyanuM lakSaNa, adaMbhiva, prArthanA eTale zuM, prArthanA, upavAsa, Izvara ane setAna, zraddhAno mahimA, prabhunA dhAmano mArga, vagere bAbato upara vivaraNa karyuM ane temanuM rahasya samajAvyuM. e bhAga zrI. kizeralAlabhAI mazarUvALA kuta "Izu khristamAM saraLa bhASAmAM Apela che, te jovA jevo che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 142 203 pA. 142 : kAnslaTAIna : (I. sa. 288 ?-377) rAmaneA bAdazAha. I. sa. nA prAraMbhathI prAcIna grIka rAmana devapUjanA dharma ane nave AvelA khristI dharma e ane rezamana sAmrAjyamAM sAmasAme AkhaDavA lAgyA. Adi khristIe temanI zraddhA ane zuddha balidAnane jere mAga mukAvatA AvatA hatA. emanI A sahanazakti ane balidAnane itihAsa reAmAMcaka che. e jhaghaDAnA ItihAsanA aMta konsTaTAInanA samayamAM e rIte AvyA ke, teNe khristIdharma svIkAryo. te teNe kaI sAlamAM svIkAryuM e nathI jANavA maLatuM, paNa tenA jIvananA aMtabhAgamAM e banyuM haze ema itihAsa parathI lAge che. A bAdazAha rAmanI rAjagAdI kAsTa MTanopala nAmanuM navuM gAma vasAvI tyAM laI gayeA. pA. 142 : madhyayuga H qhue AgaLa pA. 1 uparanuM TippaNa aMdhArayuga '. pA. 143 : hAmsa H (I. sa. 1588-1679 ) aMgreja philasUpha te pAdarInA putra hatA tathA oNksapharDanI keLavaNI pAmyA hatA. I. sa. 16101637 daramyAna traNeka vakhata khAnagI zikSaka tarIke te phrAMsa iTalI vagere dezamAM jaI AvyA hatA. te gheADA vakhata prinsa oNpha velsa ( pachIthI rAjA cArlsa 2) nA gaNitariAkSaka nimAyA hatA. rAjA thayA pachIthI paNa te homsa pratye bahu mAnabhAva rAkhatA hatA. homsanAM pustakAe yuropamAM, koI paNa bAbata aMdhazraddhAthI mAnatA pahelAM jAte tapAsa karI jevAnI athavA koI paNa bAbata viSe prazna uThAvavAnI vRttine asAdhAraNa preraNA ApI che. tene aMgreja rAjanItizAstrane sthApaka tema ja aMgreja mAnasazAstranA pitA kahevAmAM Ave che. sAhityamAM paNa eka viziSTa zailIkAra tarIke tenI nAmanA che. peAtAnA dezanI mAtRbhASAmAM gahana vicAro utArI zakAya che ema te mAnatA hatA. te kahetA ke philasUphInuM lakSa sAmAjika hovuM joIe; ane Izvarane lagatI cA pAralArkika vastuone lagatI bAbatene temAM sthAna na hovuM joIe. badhA rAjyataMtranA pAyeA khaLa che, ane asarakAraka nIvaDavA mATe dareka rAjyataMtre sarvAMsattAdhIza banavuM joIe, ema te mAnate. vaLI, AdhyAtmika bAbatee haMmezAM laukika bAbatene mAga ApavA joIe, ane leAkeAe vagara AnAkAnIe rAjA tathA tenA pradhAnAe mAnya rAkhelA kAyadAe tema ja zrAvidhi svIkArI levAM joIe, evuM te kahetA. < pA. 143: rUsA (I. sa. 1712-78 ) skreca lekhaka ane philasUpha te jinIvAmAM eka ghaDiyALIne tyAM janmyA hatA. nAnapaNamAM ja anAtha Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 - sarvodayanI jIvanakaLA banI te gAmaThI nizALanI thoDIghaNI keLavaNI pAmyo hato. tenI eka premI bAI meDama da varase tene pitAnA AzarA heThaLa lIdhA bAda, TayUrInanI pAdarIo taiyAra karatI zALAmAM tene dAkhala karyo hato. paNa tene pAdarI thavAnuM * gamatuM na hatuM, eTale tene tyAMthI kADhI mUkavAmAM AvyuM. pachInAM daza varSa paNa meDama da varase ja tene pALyo . I. sa. 1740mAM te tyAMthI chUTe thaye ane judA judA dhaMdhA karato ane meDama da epInane oLakhANamAM AvyuM. te tenI kAyamI mitra nIvaDI. tene ghera rahI teNe 175lmAM pitAnuM eka pustaka pragaTa karyuM. 176ramAM prasiddha thayelA tenA bIjA graMtha emile'mAM teNe keLavaNI viSene pitAno no siddhAMta rajU karyo. pachI teNe dharma ane nIti tarapha potAnuM lakSa doDAvyuM. "sAmAjika karAra' nAme tenA pustake to meTI hehA macAvI mUkI. temAM teNe keTalAka sudhArakoe nirUpelA matanuM samarthana karyuM ke, zarUAtamAM badhAM mANase svataMtra hatAM, ane rAjakIya daSTie samAna tathA sArAM hatAM. svAbhAvika dazAmAM teo tevAM ja rahe che. Ama kudaratI hakathI badhAM mANase sarakhAM heI, koI bIjAnA samAna haka upara tarApa mArI zake nahIM. tethI koI mANasa AjIvikAnAM sarvasAdhAraNa sAdhano - jevAM ke jamIna tathA temAMthI utpanna thatI vastuo - temanA keI paNa aMza upara bIjA badhA mANasenI saMmati vinA mAlakI-haka karI zake nahIM. te sivAyanI badhI kahevAtI milakata baLajabarIthI paDAvI lIdhelI vastu kahevAya. rAjakIya haka paNa evA sAmAjika karAra upara ja UbhA thayelA che ? baLajabarIthI jItIne meLavela kahevAto haka e haka ja nathI; je kAMI milakta baLajabarIthI paDAvavAmAM AvI che, tene baLajabarIthI pAchI laI levI emAM adharma nathI. rAjA prajA vacce paNa A saMmatimUlaka karAra he joIe, ane rAjyakArabhAra prajAnI saMmatithI cAlo joIe. phreMca rAjyakrAMti jagAvavAmAM rUnA A pustakano nAnosUna phALe na hato. 1763mAM te DevIDa hyumanA nimaMtraNathI IgleMDa rahevA AvyuM hatuM, paNa pachI tenI sAthe jhaghaDIne 1770mAM krAMsa pAcho pharyo. pA. 143H kendraH (I. sa. 1724-1804) jarmanIne mahAna philasUpha ane tatvavivecaka. te kenIMgsabargamAM janmyo hato tathA bharyo hato. gaNita, dharmazAstra, philasUphI e tenA khAsa viSa hatA. bhaNataranAM chellAM varSomAM pitA marI javAthI khAnagI zikSaka tarIke kAma karatAM karatAM jIvananirvAha karIne tene bhaNavuM paDyuM. 1755mAM te pIeca. DI. nI padavI laIne bahAra Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 TipaNa pA. 143 paDyo. keTalAMya varSa kaoNlejamAM vyAkhyAtA, madadanIza, graMthapAla vagerenuM kAma karyo pachI I. sa. 1770mAM te adhyApaka nimAyo. te tyAM tattvajJAna upara ja nahIM, paNa prakRtivijJAna, bhUgoLa, prANIzAstra, bhautikazAstra, ane gaNita upara paNa vyAkhyAna Apato. vyAkhyAtA tarIke te bahu saphaLa nIvaDyo hato. tatvajJa tarIkenI tenI kIrti, teNe pachInA bhAgamAM (1781-1790) lakhelAM dharma, nIti ane tattvajJAnanAM pustaka upara nirbhara che. 1797mAM tabiyata bagaDatAM te rAjInAmuM ApI chUTa thaye. pratyakSavAdI philasUphI sAme AdarzavAdI philasUphI kyU karIne, yuropIya philasUphInA AgaLa vikAsa mATe baMdha thatuM jatuM dvAra teNe khulluM karyuM. e vastu tene yurepanA samakAlIna philasUphemAM mahattvanuM sthAna Ape che. A pustakamAM te tenA rAjakIya siddhAMtonI bAbatano ullekha che. kreDarika viliyama raje gAdIe AvyAne traNa varSa thayAM ane krAMsamAM rAjyakrAMti thaI. te krAMtie AkhA yuropanAM rAjasiMhAsane DelAvI mUkyAM. te vakhate praziyAnI yunivasaTIonA moTA bhAganA prophesaro to rAjazAhInuM ja samarthana karavA maMDI gayA hatA, paraMtu kenTa kaeNca prajAkIya kAMtine AnaMdathI vadhAvI lIdhI hatI ane AMkhamAM AMsu sAthe potAnA mitrane kahyuM hatuM, "have huM sAmiyananI peThe paramAtmAne kahI zakIza ke, "have tAro dAsa zAMtithI mare tapaNu vAMdho nathI." teNe 1784mAM pitAnA rAjakIya siddhAMto nirUpatuM eka pustaka lakhyuM hatuM. temAM te jaNAve che ke, virodha ane vigraha e to jIvananI gupta zaktione vikasAvavAne kudaratane ane mArga che. vigraha pragatino anivArya sahacara che. mANasajAta jIvatI rahe ane saDavA na lAge te mATe vyaktivAda ane harIphAI jevA thoDA asAmAjika guNenA mizraNanI jarUra che. tevA guNe vinA mANasa zAMti-saMtoSa ane paraspara premanI jiMdagI kadAca gALe, paNa tenI badhI zaktio UMDe daTAI rahI saDavA lAgI jAya. mANasane to salAhasaMpa joIe che; paNa tene mATe zuM vadhAre sAruM che, te kudarata jANe che. paraMtu mANase tarata joI jAya che ke, jIvanakalahane amuka maryAdAmAM to lAvI ja mUkavo joIe; ane tene niyame, rUDhio ane kAyadAo dvArA niyaMtrita karavo joIe. e rIte samAjavyavasthA UbhI thatI jAya che. paraMtu, tyAra bAda mANasanI pelI asAmAjiktA, vyaktinI peThe eka samAjane bIjA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 sarvodayanI jIvanakaLA samAja sAthe virodhamAM lAve che. badhA mAnavasamAje maLIne eka vyavasthita samAja sthapAya, e mAnavajAtinA ItihAsanuM aMtima pagaluM che kenTa ekahaththu rAjazAhIne virodhI hato. te kaheto ke, badhI laDAIomAM laDavuM paDe che to AmajanatAne, paraMtu lUMTano bhAga jAya che. thoDAka lokenA khissAmAM. jemane laDavuM paDe che, teone ja je laDAI karavI ke nahIM e nakkI karavAnuM hoya, to ItihAsa kadI lahIne akSare na lakhAya. phreMca rAjyakrAMtine maLelI tAtkAlika saphaLatAthI tenAmAM evI zraddhA UbhI thaI hatI ke, thoDA vakhatamAM yuropamAM badhe prajAsattAka rAjya sthapAI jaze; ane gulAmI tathA zoSaNa vinAnAM ane zAMti jALavavAnI TaDha pratijJAvALAM prajAsattAka taMtronA pAyA upara AMtararASTrIya vyavasthA sthapAze. pA. 143H higalaH I. sa. 1770-1831). te jamAnAnA cAra mahAna jarmana AdarzavAdI philasUphemAne chelle. (bAkInA traNa te kenTa, phIza, zeliMga.) te TubIMgana yunivarsiTImAM bharyo hato. 1793mAM teNe TubIMgana cheDyuM tyAra bAda te zikSaka tarIke AjIvikA calAvato hato. 1801mAM teNe phIza ane zeliMganI philasUphIo upara tulanAtmaka ane vivecanAtmaka nibaMdha lakhe. te ja varSe te jenA yunivarsiTImAM adhyApaka nimAye. paraMtu A gALAmAM nepoliyana praziyA tarapha dhasate Avato hato ane 1806nA jenAnA yuddhane pariNAme yunivarsiTI te vakhata pUratI to vikherI devAmAM AvI. A samaya daramyAna hegala eka vartamAnapatrano taMtrI banyo. paraMtu TUMka samayamAM te narenabargamAM zikSaka banyo. tyAMnA vasavATanAM 9 varSa daramyAna tenA mukhya graMthe pragaTa thayA. 1816mAM te hIDalabargamAM adhyApaka nimAye. tyAM teNe pitAno mahAna graMtha "enasAIkalopIDiyA opha dhI philosophIkala sAyansIsa" lo. be varSa bAda te barlinanI navI yunivarsiTImAM adhyApaka nimAye. ane 13 varSa bAda te mRtyu pAmyA tyAM sudhI te ja pade rahyo. jarmanInI samakAlIna philasUphInuM te preraka baLa gaNAto. tenA tatvavAda viSe ahIM ApaNe khAsa levAdevA nathI. ApaNe ullekha tenA sAmAjika-rAjakIya siddhAMtane lagata che. tenA jIvananA zarUAtanAM varSothI ja teNe sAmAjika prazno tarapha pitAnuM lakSa deDAvyuM hatuM, ane 1797mAM TuArTanA arthazAstranA siddhAMto upara TIkA lakhI hatI. tyAra bAda teNe vaTembarga ane jarmanInAM rAjyabaMdhAraNa upara nAnAM pustako lakhyAM hatAM. temAM teNe temanI TIkA karI hatI, ane nelicananI pratibhAnAM vakhANa karyA hatAM. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ti paNa pA. 143 phreMca rAjyakrAMtinA divasemAM te jIvato hovAthI, sthira nizcala satyane khyAla choDI, Izvara sudhAM dareka vastune sanAtana prakriyA rUpa mAnI, samAjane te vyakti-kuTuMba-zahera-rASTra-vizva ema UMcA UMcA ekamo dvArA vikAsa pAmate kahyuM che. e dareka ekama nIcalAne naSTa nathI karato, paNa tenA svatvane paripUrNa karavA dvArA AgaLa cAle che. pA. 143H TriIzkeH (I. sa. 1834-96). jarmana itihAsakAra. teNe 19mA saikAnA jarmanIne ItihAsa lakhyo che. juvAnImAM te pragativAdI pakSamAM joDAyo hato, paNa te jema jema AdheDa thato gaye, tema tema tenA rAjakIya vicAre badalAIne sthiticusta thatA gayA. te ghaNAM varSa daramyAna "rAiTega' (jarmana pArlameMTa)no sabhya rahyo hato. pachInA bhAgamAM te bahaduM-jarmanIno pakSakAra banyo hato ane kaTTara rASTravAdI banI gayo hato. tenAM lakhANe ekatrita rUpe 1907mAM lIpajhIga mukAme prasiddha karavAmAM AvyAM che. pA. 143H baTa evanaH iMglaMDano anokho sAmyavAdI. te uttara velsamAM 1771mAM janmyo hato. 10 varSanI vaye tene eka kApaDiyAne tyAM nokarIe mUkvAmAM Avyo hato, paNa 19me varSe te maeNcesTaranI eka moTI milane menejara ba. 1800mAM teNe potAnA bhAgIdAro sAthe maLIne nyU lenArka mila kharIdI lIdhI. te potAnI AtmakathAmAM te milakata kharIdatI vakhate tyAM pravartatI durdazAne citAra Ape che. strIo ane bALakone evI paristhitimAM kAma karavuM paDatuM ke jethI temanAM mana ane cAritrya bhraSTa thaI jAya. AkhI vastImAM vyasana, ajJAna, anIti ane gaMdakI vyApI rahyAM hatAM. evana ema mAnato ke, cAritryanA ghaDataramAM AjubAjunI paristhitinI asara ja mukhya hoya che. tethI teNe te siddhAMta anusAra kAma karavAnuM zarU karyuM. dArUnI badI TALavA mATe teNe evAM ArAmagRhe UbhAM karyA ke jyAM majUrone AnaMda sAthe lAbha paNa prApta thAya; anIti dUra karavA vyAkhyAnamALAo zarU karavAmAM AvI; tathA kAmadAromAM svamAnanI bhAvanA uttejita thAya tevAM pagalAM levAmAM AvyAM. nAnAM bALakone kAme levAnuM baMdha karavAmAM AvyuM; majUronAM ghara sudhAravAmAM AvyAM; cekhe kherAkI mAla mULa kiMmate vecavAnI gADavaNa karavAmAM AvI; bALakonI zALAo ughADavAmAM AvI; ane vRddhAvasthA tathA mAMdagI mATenA vImAo utarAvavAnI vyavasthA karavAmAM AvI. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA teNe potAnA prathama pustakamAM (I. sa. 1813) pitAne siddhAMta yathAsthita rajU karyo che ke, saMgenI asara cAritrya ghaDavAmAM ghaNI che, ane tethI uttama bhautika, naitika ane sAmAjika vAtAvaraNa UbhuM karavAnI khAsa jarUra che. I. sa. 1815mAM teNe kArakhAnAmAM majUrInA kalAko ghaTADavAnI, bALakone kAme na levA bAbatanI, ane majUronI taMdurastI jaLavAya ane temane keLavaNI maLe evI vyavasthA thAya, te viSene kAyado pasAra karAvavAnI jhuMbeza upADI. te kAyade 1819mAM pasAra paNa thayo. - I. sa. 1817mAM teNe pitAne prasiddha ahevAla taiyAra karyo ane garIba mATenA kAyadA tapAsavA beThelI AmanI sabhAnI kamiTI AgaLa rajU karyo. temAM teNe darzAvyuM ke, duHkha dUra karavAno ekamAtra kAyamI upAya hoya, to te yaMtrane gauNa karI, manuSyo ekaThA maLI pagalAM le e che. garIbAInA nivAraNa mATe teNe sahakArI samAjanI bhalAmaNa karI che. I. sa. 1825mAM teNe amerikAmAM 30,000 ekara jamIna kharIdI. tyAM teNe badhA vargonA 900 mANase ekaThA karyA ane samAnatA tathA sahiyArI milaktane gheraNe eka samAja sthApyo. tyAra bAda iglaMDamAM AvI teNe potAnA siddhAMtono pracAra karavA mAMDyo. jIvananA chevaTanA varSamAM (I. sa. 1858) jagatanA badhA rAjAone teNe eka khullo kAgaLa lakhyo hato. pa. 143 H Izabhakta samAjavAdIoH Izu khriste upadezelA be mukhya siddhAMto - Atmaga ane mAnavabaMdhutva anusAra vartavAthI ja chevaTe mAnavaprANIo aihika sukhazAMti ane sAco vikAsa prApta karI zakaze, ema mAnanArI keTalIka vyaktio ane samUhane A nAma lAgu pADavAmAM Ave che. A samUhamAMnA keTalAka tIvrapaNe Izubhakta tema ja tIvrapaNe samAjavAdI hatA; keTalAka tIvrapaNe Izubhakta paNa madhyamapaNe samAjavAdI hatA, tyAre keTalAkane (khAsa karIne jarmanI ane osTriyAmAM) hetu mukhyatve yahUdIvirodhI hato ane Izubhakta ke samAjavAdI che hato. * sauthI pahelo A nAme oLakhanAra da lamenAI (De Lamennais) hato. te kaMca kethalika pAdarI hatI, ane custapaNe dharmiSTa hato. teNe rAjAonA virodhamAM dharmataMtra ane janasamudAya vacce meLa sAdhavAno prayatna karyo. kAraNa, rAjAone te loke upara julama karanArA mAnato hato. khristI dharmataMtra Arthika tema ja dhArmika bAbatonuM kedra bane tevI tenI icchA hatI. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 TippaNa pA. 143 paraMtu tenA karatAM vadhu mahattvanI evI A jAtanI Izabhakta samAjavAdIenI caLavaLa to gayA saikAnI madhyamAM keDIka DenIsana merIsa ane cArlsa kiMslInA anuyAyIpaNa heThaLa zarU thayelI caLavaLa hatI. temanI caLavaLane mukhya muddo e hato ke, Adhunika pAzcAtya jagatamAM je kAMI sAruM kahI zakAya tevuM che, te Izukhriste upadezelA nItizAstranuM pariNAma che. tethI Izue upadezelA nItidharmano sArvatrika ane vyavahAru amala pharI sthApita karavAmAM Ave, to ardhagatine mArge vaLela no jamAno bacI zake ane pharI sukhazAMti jagatamAM sthapAya. Izune sAco anuyAyI atyAranA mUDIvAdI taMtrane Teke na ApI zake, e temanI vicArasaraNinuM dhruvapada che. pA. 143 2skIna (I. sa. 1819-1900) tene janma laMDanamAM eka tavaMgara dArUnA vepArIne tyAM thayo hato. tene gharamAM tema ja okasapharDamAM keLavaNuM maLI hatI. pachI teNe citrakaLAno abhyAsa zarU karyo. 1846 thI 1853 sudhImAM teNe kaLA ane zilpa bAbatamAM potAnAM traNa mukhya pustaka prasiddha karyo. 1869mAM te okasapharDamAM lalitakaLAone adhyApaka nimAyo. tabiyatane kAraNe tyAMthI rAjInAmuM ApyA pachI te baMTavuDa kenisTanamAM nivRtta jIvana gALato rahyo. Arthika viSaya upara tenuM prathama pustaka "ana-Tu-dhIsa-lAsTa" che. te tathA "munaravA pulaverIsa' (1862-3), "kAuna opha vAilDa lIva" ane kAmadArone patro (phersa kalevIgerA 1871-84) maLIne tenAM Arthika bAbatone lagatAM mukhya pustaka che. tene tathA kArlAIlane Adhunika aMgreja samAjavAdI caLavaLanA pitA kahI zakAya. tenA sAmAjika siddhAMtanuM rahasya tenA pitAnA eka nAnA vAkyamAM mUkI zakAya : "jIvana samAna bIjI koI saMpatti nathI." - arthAta prema, AnaMda ane vibhUtipUjAnI sarva bhAvanAovALuM jIvana e ja manuSyanI kharI saMpatti che. tenA A siddhAMtamAMthI tenuM bAkInuM ghaNuM vaktavya nIkaLe che. jo uttama jIvana e ja sAcuM dhana hoya, te je dezamAM umadA tathA sukhI mAnava prANIe sauthI vadhAre hoya, te deza ja sauthI vadhu tavaMgara gaNAya. tathA te mANasa ja sauthI vadhu samRddhimAna gaNAya ke je potAnA jIvanane paripUrNa banAvyA bAda bIjAonA jIvana upara paNa vaiyakitaka rIte tema ja pitAnI samRddhi vaDe sauthI vadhAre unnatikAraka asara pADato hoya. vaLI je jIvana e ja saMpatti hoya, te je koI mANasa utpAdaka udyogamAM jIvanane hisse kharcAto hoya, tene ja saMpattino hisso maLavo joIe; sa-19 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra90 sarvodayanI jIvanakaLA arthAt mAtra jaDa mUDI vAparavA devA badala maLatuM vyAja e beTI vastu che. je lokee jAte kAMI udyoga karyo hoya, jemaNe potAnuM jIvana temAM reDyuM hoya, temane ja te udyogamAMthI utpanna thatI saMpattimAM hisso maLavo joIe. raskIna badhI bAbatamAM samAjavAdI na hatI. te rAjakIya caLavaLa dvArA sudhAre karavAnI tarapheNamAM na hato. teNe potAnA siddhAtane pratyakSa AcAramAM mUkavA prayatna karyo hato. seMTa jyorjanuM sahakArI maMDaLa e tenA upadezanuM anivArya pariNAma hatuM. te gIlDa mATe kharIdavAmAM AvelI jamInamAM (ke je kharIdavAmAM raskInane phALe mATe hato) eka khetIpradhAna samAja raskInanA laoNjha opha lAIpha' pustaka anusAra sthApavAno prayatna karavAmAM Avyo hato. A uparAMta skIne pitAno vIsa lAkhano vArasa ekaTeviyA hIlane Adarza raheThANa mATenA prayogomAM madada mATe kharcavA Apyo hato. - pa. 143H viliyama merIsa? (I. sa. 1834-1896) IgleMDane kavi tathA samAjavAdI. teNe okasapharDamAM keLavaNI lIdhI hatI. teNe citrakAmane paNa atyAsa karyo hato tathA eka zilpI sAthe kAmakAja karyuM hatuM. 1863 thI te mukhyatve gharanA kaLAmaya rAcaracIlAnA, bhIMtanA suzobhita kAgaLanA, raMgIna kAcanA ane zaNagAranI tevI bIjI cIjonA dhaMdhe lA. tyAra bAda teNe "marTana ebI' najIka eka Adarza kArakhAnuM kADhayuM, ane sAcI kaLAnI rIta anusAra chApakAma karavA mATe eka chApakhAnuM paNa zarU karyuM. sAhityakSetramAM teNe zarUAtathI ja judAM judAM sAmacikemAM lakhatA rahIne praveza karyo hato; ane pachInAM 20 varSo daramyAna to teNe aMgreja sAkSaramAM agragaNya pada prApta karyuM; khAsa karIne kavitAnI bAbatamAM. tyAra bAda tenA jIvane ekAeka palaTo khAdho. te kahe che, 1877 sudhI to te "khAlI divasane ALasu gAnAra' hato. paraMtu pracalita vANijyavRttinA kaparA anubhave tathA tene pariNAme AvelI Adhunika kaLAnI avanatithI te samAjavAda tarapha vaLe. 1885 mAM seziyAlIsTa-lIga sthApavAmAM kAraNabhUta banyuM. ane tyArathI mAMDI teNe samAjavAda mATe hADakUTa prayatna Adaryo. te "komana vIla" nAme patrano taMtrI banyA. 189ramAM 'nyUjha phroma no vera" nAmanuM samAjavAdI kaLApradhAna sakhAvatI nagarInuM kalpanAcitra teNe prasiddha karyuM, ane 1894mAM bIjA eka lekhakanA sahakAramAM "samAjavAda, teno Ugama ane pariNAma" nAmanuM pustaka lakhyuM. pitAnA mRtyu sudhI teNe kavi, kaLAkAra ane samAjavAdI tarIke khUba pramANamAM kAma ApyuM. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 184 291 pA. 184: kelIkasa eDalara: (1851-1933) amerikAne keLavaNIkAra. tene janma jarmanImAM eka yahudIne tyAM thayo hato. tene pitA 1857mAM amerikAmAM AvI vasyA. eDalara 1857mAM kalaMbiyAmAM grejyueTa banyo. 1874mAM te kornela yunivarsiTImAM hibru ane paurvAtya sAhityane prophesara banyA. 1876mAM nyUyorkamAM teNe sosAyaTI phora ethikala kalcara' sthApI. 1902mAM te kalabayA yunivarsiTImAM rAjakIya ane sAmAjika nItizAstrano prephephara bane. tenA mukhya graMze A che: "lAIpha enDa DesTInI" (1903), "rilIjiyana oNpha DayuTI" (1905). pA. 198H menDelaH pazu, paMkhI, vanaspati AdimAM vaMzaparaMparA kaI kaI vAto UtarI zake, te lakSamAM laI temanA ucheranuM zAstra UbhuM karanAra zodhaka. tene janma osTriyAmAM 1822mAM thayo hato. viyenAnI yunivarsiTInI padavI laI te maThamAM joDAye, ane khristI mahaMta banyA. te kAmagIrI bajAvatAM bajAvatAM teNe pitAnI zodhane lagatAM nirIkSaNa karyA. te 62 varSanI uMmare I. sa. 1884mAM gujarI gaye. menDela maThanI zALAmAM prakRtivijJAna zIkhavA ane samakAlIna prANIvijJAnane pUre mAhitagAra hato. pitAnA bagIcAmAM te vaTANAnI judI judI jAto ucheravAmAM ghaNo vakhata gALato, ane pite ugADelA daza hajAra jeTalA choDavAonI vizeSatAonI teNe bArIka noMdha rAkhI hatI. e badhAM nirIkSaNe karatAM karatAM tene dekhAtuM gayuM ke, mAtApitAnI vizeSatAo saMtAnamAM UtaravA-na-UtaravAnA cokasa kudaratI niyamo hovA joIe. ane te niyamo teNe vizALa nirIkSaNa uparathI tAravavA prayatna karyo. te uparathI UbhA thayelA zAstra, vanaspati pazu paMkhI vagerenI judI judI jAtonA ucheramAM, tathA temAM sudhArA-vadhArA karavAmAM ghaNo agatyano bhAga bhajavyo che. pA. 200H vikAsavAda: DArvine judAM judAM prANIonA zArIrika baMdhAraNanA nirIkSaNa u5rathI A vAda sthApita karyo che. DArvinanuM kahevuM che ke, prANIonI judI judI jAto tathA vargo mULa bahu thoDAM sAdAM svarUpamAMthI paristhitinA pheraphAra mujaba, kudaratanI visAmaNInA niyama heThaLa krame krame vikAsa pAmyAM che. (juo AgaLa "DArvina" pA. 204 uparanuM TippaNa paNa.) pA. 201: vikaToriyA kesaH mulkI lazkara ane naukAsainyamAM vizeSa prakAranI bahAdurI batAvanArane A cAMda enAyata karavAmAM Ave che. enI sthApanA 1856mAM thaI hatI. gayA yuropIya mahAyuddha (1914-18) daramyAna 570 jeTalA AvA cAMda ApavAmAM AvyA hatA. netana-kamizanDa Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvavaphaLA 292 Aphisara tathA sipAIne A cAMda sAthe varSa 10 pAunDanuM penzana maLe che; ane te uparanI dareka saLI dITha bIjA pAMca pAuDa maLe che. pA. 204: 'DAnaH H (I. sa. 1809-1882) prakhyAta vijJAnazAstrI. teNe pAtAnA 'erIjIna oNpha spIzIjha ' ( I. sa. 1859) nAmanA pustakamAM pahelI vAra pAtAnA vikAsavAdanA siddhAMta spaSTatAthI ane vistArathI rajU karyo. te pustakane te samayanA vajJAnikoe sArI AvakAra ApyA hatA, paNa dharmapaMDitAe tenA sArI peThe virodha karyA hatA. 1971 mAM DAvine DisenTa oNpha maeNna ' nAmanuM bIjI pustaka prasiddha karyuM ane temAM peAtAnA vAda AgaLa calAnyA. tene vesTa minsTara ekhImAM daTAvAnuM bahumAna maLyuM che. pA. 2213 thyu ArnolDa (I. sa. 1822-1888) razmInA prasiddha heDamAsTara thomasa ArnolDanA putra. kaMva tathA vivecaka tarIke teNe khUba nAmanA meLavI che. 1857mAM tene oNkasapharDamAM kavitAnA adhyApaka nImavAmAM AvyA hatA. 1843 mAM teNe tyAM ja 'nyuDiMgeTa InAma meLavyuM hatuM, ane 1845 mAM te eriyela kaeNlejanA phelA nimAyA hatA. gheADAM varSa teNe keLavaNInA sarakArI nirIkSaka tarIke kAma rkyuM hatuM. mAdhurya ane prakAza'nA siddhAMtAnA pratipAdaka tarIke tathA tenI suMdara kavitA dvArA teNe viTAriyana yuganA sAkSaromAM ucca sthAna prApta karyuM" che. pA. 222: emarsana: (I.sa. 1803-1882 ) amerikAnA suvikhyAta nibaMdhakAra, vyAkhyAtA, kavi ane philasUpha te hArvarDa yunivarsiTImAM keLavaNI pAmyA hatA. I. sa. 1833mAM te yuropanI musApharIe gayA ane tyAM laeNnDara, kArlAila vagerene maLyA. te pachIne varSe teNe vyAkhyAtA ane lekhaka tarIke pravRtti ArabhI. tenA philasUphInA siddhAMtA upara jarmana AdarzavAdI jevA ke hegala, phIza, zeliMga vagerenI khUba asara che. mAnavaAtmA svabhAve paramAtmA che, ane eka ja paramAtmA A samAM vyApelA che, athavA A sarvAM rUpe prakaTelA che, evA advaitavAda enA siddhAMtanuM kendrabiMdu che. sAmAnya klisUfA jevI dalIleAnI tarkasa MgatatA tenAmAM nathI; peAtAnA manamAM kAI vicAra jema sphure tema te kahI nAkhe; ane tethI ja kadAca tenAM pustaka tAjagIbharyAM ane prANapreraka banyAM che. tenuM lakhANa kAvyamaya che; tathA te kavi hovA chatAM, tenI kharI khUkhI tenA gradya graMthAmAM pragaTa thatI hAI, tene ucca koTInA gadyavi kahevA vadhu yeAgya che. tenA vicAronI gahanatA, vyApaktA, ane Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 223 293 suMdaratA, tathA tenA graMthomAM vyApI rahela umadA AzAvAdane kAraNe te ati lokapriya tathA suvikhyAta lekhaka nIvaDyo che. pA. rara3,rara4H keTa leka mineana leka: kITa bhUmadhya samudramAM grIsanI dakSiNa-pUrvamAM Avela meTe TApu che. 1911mAM tyAMnI vastI 3,53206 hatI. tyAMnA lokonI bhASA grIka che. temAM mukhya zahera traNeka che, ane te badhAM uttara kinAre AvelAM che. joke atyAre te traNeka zahera sivAya bIjAM koI zahera koI agatyanAM nathI, topaNa kavi homaranA jamAnAmAM krITamAM eka samRddhimAna zahero hatAM ema kahevAya che, ane temanAM khaMDere Aje paNa zedhaoLakhAtAne bhAre rasane viSaya che. 10mA saikAmAM karavAmAM AvelI vistRta zedhakhoLone kAraNe pUrvaaitihAsika grIka saMskRti samajavAmAM bhAre madada maLI che. e saMskRtine mAiseniyana' nAma ApavAmAM AvyuM che. have to evuM siddha thayuM che ke, e saMskRti paNa kITamAM eka bahu AgaLa vadhelI pUrva saMskRtinuM aMtima tathA agata rUpa che. e pUrva saMskRtino samaya I. sa. pUrve 3000no aMtabhAga gaNAya che. tene have "ejiyana' nAma ApavAmAM AvyuM che. mukhyatve sara Arthara ivAnse karelI e zodhaLonI pahelAM, Doriyana caDAI pahelAMnA grIka itihAsane, daMtakathAo ane paurANika kathAonuM verAna ja mAnavAmAM AvatuM hatuM. 1905mAM ivAnse kITanA prAcIna rAjA minesanI rAjadhAnI gaNAtA kanesisanAM khaMDeromAMthI eka mATe mahela khodI kADhavyo. te ekara jeTalA vistRta hato. temAM gaTaranI yojanA cheka chellI Adhunika paddhatinI hatI. temAMnAM kesko citromAM Avato paheraveza, temAM maLI AvelAM vAsaNasaNa, devamaMdira, vagere ghaNAM Azcaryajanaka che. A mahAna saMskRtino madhyAhnakALa I. sa. pU. 3000-2000 gaNAya che. tenA prAraMbhika minoana, madhya minoana, ane aMtima minoana evA traNa yugo pADavAmAM Ave che. samudra dvArA AvelI keI Aphata A mahAna saMskRtine nAmazeSa karI nAkhI ema manAya che. pharI eka vAra te saMskRti UbhI thaI paNa kharI, paNa Deriyana caDAInA phaTakAe tene suvADI dIdhI, te pharI UbhI thaI zakI nahIM. * 1. kITanA minesa rAjAnA nAma uparathI krITanI caDatInA prAcIna kALane A nAma ApavAmAM Ave che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayanI jIvanakaLA pA. 223: Ara ivAnsaH (1851-1941) aMgreja purAtattvasaMzodhaka. tene pitA sara jaeNna ivAnsa paNa purAtattva-sazeAdhaka hatA. teNe herA ane kasapharDamAM keLavaNI lIdhI hatI. ane 1884thI te ezameliyana myujhiyamano sarakSaka nimAyA hatA. teNe khAna dvIpakalpa ane krITamAM purAtattvane lagatI vistRta zodhakhALeA karI hatI, ane phinIziyana leAkAnA samaya pahelAMnI lipi zeAdhI kADhI hatI. teNe ghaNAM pustako lakhyAM che. 24 pA. 224: mAjhApha (I. sa. 1799-1850) eka mahAna phreMca navalakathAkAra. teNe 80 upara navalakathAo lakhI che. tenAM pustakAmAM teNe phreMca leAkAnA jIvananI dareka bAjunuM vaphAdAra nirUpaNa kareluM che, ane pAtrAlekhanamAM tenI sarasAI kAI nathI karI zakayuM. pA. 224: velAkaveDhaH (I. sa. 1599-1660) spenanA suprasiddha citrakAra. teNe kudaratanAM dRzyonAM tema ja dhArmika, aitihAsika tema ja prAcIna sAhityanA viSayAnAM citro cItaryA che. paraMtu mANasanI mukhAkRti cItaravAmAM te ekko gaNAtA hatA. pA. 227: enDIjha parvata paranuM krAIsTanuM mAvaluM: dakSiNa amerikAmAM ArjenTAIna ane cAlInAM be rAjyeA vacce AvelA enDIjha pUrvAMta uparanAM keTalAMka sarovaronI hada nakkI karavAnI takarAramAM te ane rAjye laDavAnI aNI upara AvI pahoMcyAM. I. sa. 1900nA unALAmAM teA laDAI jAhera karavAnuM paNa nakkI thaI gayuM. tevAmAM eprila mahinAnA IsTaranA tahevAro AvyA. e tahevAro, Izukhrista kraoNsa upara mRtyu pAmyA pachI punarjIvana pAmyA tenA AnaMdanA divaseA manAya che. te divaseAmAM ane rAjgyAnI khristI prajAe Izune nAme devaLAmAM prAOnA karavA UbharAvA lAgI. te takane lAbha laI, ArjenTAInanA meTA pAdarIe pAtAnA mukhya devaLamAM zAMtipATha kheAdhatuM pravacana ApyuM ane tene sUra jhIlI laI cAlInA meTA pAdarIe paNa zAMtibheAdhaka kAma pAtAnA dezamAM upADayuM. zarUAtamAM te leAkAe te tarapha dhyAna na ApyuM. paNa pachI vaDA pAdarIonI dhagazathI lokone hRdayapalaTA thayA ane baMne rAjyAnA pramukhAe takarArI praznanA ukela ANavA pharI sa MdezA zarU karyAM, ane iMgleMDanA rAjAne lavAda nImavAnuM nakkI kyuM. A rIte te takarArane zAMtithI niveDA AnyA. prajA A niveDAthI hu rAjI thaI, tathA bhaviSyamAM paNa kAI khAkhata upara matabheda thAya, teA laDavAnI jaMgalI rItane khadale taTastha paMca ke lavAda mAraphata tADa kADhavAno TharAva pasAra karavAmAM AvyeA. A Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. rara8 25 yAdagAra banAvanuM saMbhAraNuM bhaviSyanI prajAne rahe te mATe beu dezonI khristI bahenoe IzunuM pracaMDa bAvaluM enDIjha parvatanA UMcAmAM UMce zikhare UbhuM karavAno nizcaya karyo. to gALIne e bAvaluM taiyAra karavAmAM AvyuM, ane baMne dezonA sainikoe maLI mahA pracane te bAvaluM UMcAmAM UMce zikhare caDAvyuM. baMne dezanI prajAe te divase tahevAra pALyo ane haLImaLIne ujANI karI. te bAvalA nIce kareluM che : "ArjenTAIna ane cIlInI prajAoe zAMti jALavavAnI je pratijJA lIdhI che, te pratijJA tUTe te pahelAM A parvata mATImAM maLI jaze." pA. rara8H vikaTara cerabulIjhaH (I. sa. 18ra9-99) jinIvAnA prasiddha prophesara AMdra cerabulIjhano putra. te tenI rasika navalakathAone kAraNe jANIto che. te jinIvAmAM janmyo hato, ane pArIsa, bana, ane barlinamAM jaIne philasUphI, bhASAzAstra, ane gaNitavidyAmAM pAraMgata thaye hato. pahelAM teNe zikSakanuM kAma hAtha lIdhuM hatuM, paNa pachI teNe lakhavAnuM kAma hAthamAM lIdhuM. navalakathAo uparAMta teNe bIjA vividha viSayo upara vicArapreraka nibaMdha lakhyA che. teNe rAjakIya tema ja bIjA gaMbhIra viSaya upara paNa lekha lakhyA che. bIjA dezomAM tenAM lakhANe bahu lokapriya nIvaDayAM che. pA. ra8H "sAmAjika karAra': juo pA. 143 uparanuM TippaNa rUse." rUsanuM A prasiddha pustaka che. temAM te jaNAve che ke, loko pahelAM kudaratI dazAmAM rahetA hatA eTale ke temanAmAM kAyadAkAnUnanAM niyaMtraNa na hatAM. pachI te lokoe parasparanuM hita vicArI eka samAjavyavasthA racI, ane tenAM niyama-niyaMtraNa svIkAravA karAra karyo. pA. 231 H viliyama merIsa, 'nyUjha phroma nevera': juo pA. 143 uparanuM te mathALAnuM TippaNa. 5. 236H skAuTanI caLavaLa : A caLavaLa lepha. jana. sara Ara. beDana-povele zarU karI hatI. temane hetu "tamAma varganA chokarAone sarvAgasaMpUrNa manuSya banAvavAnuM che." e caLavaLa bhAre sa tathA saphaLatApUrvaka vikasAvavAmAM AvI che, ane dhIme dhIme chokarIomAM paNa dAkhala karavAmAM che. pA. 240 : vikaTara hyuge : (I. sa. 1802-85) mahAna phreMca lekhaka. te nepaliyananA lazkaranA eka amaladAra- janarala hyugene putra thAya. tenA bApanI karIne kAraNe tenA kuTuMbane heraphera bahu karavI paDatI. teNe pArasa (1809-11, 1813-5) ane mAr3IDa (1862)mAM keLavaNe lIdhI Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 sarvodayanI jIvanakaLA hatI. tenI kavitvazakti bahu pahelethI jaNAI AvI hatI. 1816thI teNe lakhavAnI zarUAta karI, ane 1822mAM teNe siddhahasta lekhaka tarIkenI pitAnI kIrti sthApita karI dIdhI. 1828mAM teNe nATaka lakhavAne prathama prayatna karyo. te nATaka "kromavela"nI teNe lakhelI prastAvanAne navI "meMTika" zAkhAnA (romAMcaka zailI ane vastunI tarapheNa karanAra lekhakanA) jAheranAmArUpa gaNavAmAM Ave che. jUnI paraMparAonI ADakhIlI vagara, lekhakanA pUrNa svAtaMtryanI tarapheNa e zAkhA karatI hatI. 1830mAM teNe "haranAnI" nAme nATaka lakhyuM. tenI zailI kaMca raMgabhUminI paraMparAothI cheka ja UlaTI janArI che. temAM jUnA nATayazAstranA niyamo vegaLe mUkavAmAM AvyA che. "kalAsIkala" (prAcIna paraMparAne vaLagI rahenArA dhIredAra) zAkhAvALAo ane romAMcaka zAkhAvALAo vacce e nATaka bhAre lAMbA jhaghaDAno viSaya banyuM. 1832mAM "netra kema da pArisa" e navalakathA vaDe teNe gadya romAMcaka kathAonA kSetramAM paNa kAMti macAvI mUkI. pachInAM thoDAM varSa haranAnInI zailImAM keTalAMka nATako lakhavAmAM teNe gALyAM. e badhAM nATakomAM bhASA upara apUrva kAbU, bhAvanirUpaNanI bAbatamAM siddhahastatA, ane kalpanAnI phaLadrupatA bhArobhAra dekhAI Ave che. daramyAna keTalIka suMdara kavitAonAM pustako paNa teNe pragaTa karyA hatAM. A arasAmAM tenA rAjakIya vicAramAM bhAre krAMti macI rahI hatI. 1830 pahelAM te te kaTTara baMdhAraNavAdI ha; luI philIpanA rAjyakALamAM te baMdhAraNIya rAjabhakta hato. pachI te kaTTara vinIta banyo, ane aMte 1848mAM dhArAsabhAmAM sabhya tarIke cUMTAtAM te prajAsattAkavAdI banI gayo. 185ranI rAjakrAMti bAda, lUI nepoliyanano virodha karavA badala tene dezanikAla karavAmAM Avyo. A arasAmAM tenuM lekhanakArya chApAM tathA nAnI pustikAo pUratuM maryAdita rahyuM. paNa thoDA ja vakhata bAda teNe dezanikAla rahyAM rahyAM ja pAchI gaMbhIra sAhityapravRtti zarU karI. 1862 mAM "lA mijhareblA" nAmanI romAMcaka navalakathA teNe lakhI. temAM Adhunika jIvananAM keTalAMka aMgonuM sUkSma nirUpaNa che. 1870 nI krAMti bAda iMge kAMsa pAcho pharyo, ane pharIthI rAjakAraNamAM paDyo. vacagALAmAM eka vakhata tene braselsa javuM paDayuM, ane tyAMthI sAmyavAdIonI tarapheNamAM bhASaNa ApavA badala dezanikAla thaI, te pAchA krAMsa AvIne rahyo. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tipazu pA. 240 297 phreMca sAhityamAM tenuM sthAna agatyanuM che. lekhaka tarIkenI tenI zaktio abhuta kahI zakAya tevI hatI. pA. 24 : pAkala : (I. sa. 1623-1662) vikhyAta phreMca gaNitazAstrI, ane bhaktilekhaka. 12 varSanI vaye teNe potAnI jAte yuklIDanA pahelA pustakane 3ramAM siddhAMta sudhIno bhAga zodhI kADhavyo hato; eTaluM ja nahIM paNa, "kenika sekazansa" viSe eka copaDI lakhI hatI, jene DekArTa ane lAiblIjha jevAoe vakhANI hatI, tathA je te viSayanA atyAranA abhyAsane pAyArUpa nIvaDI hatI. 16 varSanI umare to te mahAzaktizALI puruSa nIvaDaze evI badhAne AzA baMdhAI gaI hatI. ane e AzA pUrepUrI saphaLa nIvaDI. havAnuM vajana nakkI karavuM, havAnA dabANa uparathI UMcAI nakkI karavI, hAyaDrosTeTika presa zodhI kADhavuM, gaNatarI karavAnuM yaMtra zodhavuM, gaNitamAM prebebilITIne siddhAMta ane DiphaoNziyala kelakyulasa" zodhI kADhavAM, vagere kAme teNe karyA che. 1654mAM te varasAI najIkanA eka maThamAM joDAye. pAla - mAnato ke khristI dharma to sauthI moTA ane sauthI hIna vacce sAMkaLa jevo che; sArehaNanuM te ja rahasya che. keTalAka TIkAkAe pAskalane nirAzAvAdI kahyo che. nITaze tene "ekamAtra tarkasaMgata khristI" tarIke oLakhato. pA. 241H kelIkasa eDalara: juo pA. 184 uparanuM TippaNa. pA. 243: cesTarTana : (1874-1936) aMgreja lekhaka. 1891 sudhI kensiTanamAM temaNe keLavaNI lIdhI ane pachI kaLAnuM zikSaNa levA sleDa skUlamAM te joDAyA. temaNe thoDA vakhatamAM ja sAhityapravRtti zarU karI. zarUAtamAM te "bUkamena ane spIkara" mATe kaLAnI copaDIonI samAlocanAnuM kAma karatA, ane eka prakAzakanA kAryAlayamAM kAma karatA. 1900mAM temaNe nizcitapaNe sAhityapravRttine ja potAnA jIvanakArya tarIke svIkArI; ane tyAra pachI judAM judAM chApAM sAmAyika vageremAM lakhavAnuM zarU karyuM. temaNe sAmAjika prazno, kaLA, rAjakAraNa vagere judA judA viSaye upara tIkhA tamatamAM, vedhaka, ane tema chatAM UMDA vicAra ane UMDI samajathI bharelAM lakhANa karyA che. pA. 248 : haipsa: juo pA. 143 uparanuM TippaNa. pA. 2480 rUH juo pA. 143 uparanuM TippaNa. pA. 249: kenda: juo pA. 143 uparanuM TippaNa. pA. 257: aka: (I. sa. 17ra9-97) aMgreja rAjakAraNI. tenI zarUAtanI jiMdagI viSe bahu ochI mAhitI maLe che. tenI cokaksa janmatArIkha Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 sarvodayanI jIvanakaLA paNa maLatI nathI. te DakhvInamAM janmyA hatA. tenA pitA tyAM vakIla tarIke kAmakAja karatA hatA. tenA pitA preTesTaMTa-pathI hatA, paNa tenI mAtA rAmanakethalika hatI, ane tenA zarUAtanA zALAzikSaka vekara saMpradAyanA hatA. AnI asara e thaI ke, kha pahelethI ja dhArmika bAbateAmAM udAramatavAdI banyA. 1748mAM TriniTI kolejanI padavI laIne be varSa bAda te laMDanamAM kAcadAnA abhyAsa karavA Avye; paraMtu kAyadAzAstro thavAne badale sAhityapravRttimAM paDavAnuM tenuM valaNa vadhatuM gayuM. 1955mAM tenA pitAe tenA A jAtanA DhacupacupaNAthI trAsI, tene kharcanI rakama mAlavAnI baMdha karI. AthI peAtAnI AvikA calAvavAnA khAje tenA upara AvI paDayo. 1756mAM teNe peAtAnuM prathama pustaka prasiddha karyuM; te pustake sAhityakSetramAM tarata dhyAna kheMcyuM . ane te ja varSe bahAra paDelA tenA khInna pustake teA tenI kIrti UMcI kakSAe sthApita karI dIdhI. 1956nA aMtamAM te paraNyA, ane tene me putra thayA. 1756 sudhImAM tenA rAjakAraNI vicAro badhAI cUkayA, ane tenuM mana kalpanAkSetrane cheDI, tenA jamAnAnA rAjakIya ane Arthika praznonA ukela tarapha vaLyuM. 1765mAM te venDovara taraphathI pAImeTanA sabhya tarIke cUMTAyA, ane tyArathI tenI sIdhI rAjakIya pravRtti zarU thaI. teNe peAtAnuM prathama vyAkhyAna amerikAnA prazno bAbata ryuM, ane temAM teNe pAtAnA pakSa karatAM judA ja vicArIza rajU karyA. kuzaLa vaktA tarIke tenI kIrti tarata jAmI gaI; ane pAmeTA te sauthI vadhu zaktizALI vaktA gaNAvA lAgyA. 1766mAM rekiMgahAmanuM pradhAnamaMDaLa UthalI gayuM, tyAra pachI khIjA pradhAnamaMDaLa heThaLa eka hoddo tene ApavAmAM AvyA; paNa peAtAnA pakSa pratyenI vaphAdArInA tIvra khyAleAne kAraNe teNe te svIkAravA nA pADI. 1770mAM teNe vartamAna asatASA viSe eka pustaka lakhyuM. temAM teNe leAkeAnI phariyAdanuM acchuM nirUpaNa karyuM; tathA sAbita karyuM ke, vAMka leAkAnA nathI paNa rAjyataMtranA che. 1772mAM te phrAMsa jaI AvyA, ane 1774 thI tenuM phokasa sAthenuM suprasiddha joDANa zarU thayuM. teNe hiMdustAnanA prazno tarapha dhyAna ApavA mAMDavuM, ane phIsanuM iMDiyAbila ghaDavAmAM te mATe bhAge javAbadAra hatA. pITanA pradhAnapadma daramyAna khake hesTiMgsa sAme mumAnI jhupteza calAvI. 1788mAM khake te bAbatanuM pAtAnuM suprasiddha vyAkhyAna karyuM. joke, 1795mAM hosTiMgsa nirdoSa chUTI gayA. 1989mAM phreMca krAMti phATI nIkaLI. tene viSe kharkanA abhiprAya sArI na hatA, ane te teNe te viSenA peAtAnA riphlekSansa' pustakamAM . Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNu pA. 278 jaNAvyuM che. kAyado ane vyavasthAnI sAme pazuonA ToLA jevuM AmajanatAnuM TeLuM baMDa pokAre, temAM tene aniSTa ja dekhAyuM. tenA javAbamAM piIne "rAI sa opha maeNna' nAmanI copaDI lakhI. joke, igleMDanA tathA yuropanA anya rAjAoe to barkane dhanyavAda ja ApyA. tenA mitra kesanA vicAro A bAbatamAM judA hatA, ethI barka tenA pakSamAMthI chUTe thaI gayo. teNe kahyuM, "mAre mitra mane priya che, paNa mAre dezaprema mane tethI paNa vadhu priya che." potAnA pachInA jIvanamAM teNe krAMtinA siddhAMtono virodha satata karyA karyo. tenA upara kesa ane zerIDane bhAre prahAro karyo. 175mAM barDa pArlameMTamAMthI nivRtta thaye; tenA ekamAtra jIvatA rahelA putranA mRtyuthI A arasAmAM tene bhAre AghAta thayo, ane te bikansaphilDa cAlyo Avyo. 1797mAM tenI mAMdagIe gaMbhIra svarUpa pakaDyuM ane julAInI 9mI tArIkhe te maraNa pAme. tene vesTaminsTara ebImAM dATavAnI sUcanA AvI hatI, paNa teNe pite bikansaphilDamAM ja daTAvAnuM pahelethI pasaMda : kareluM hovAthI tene tyAM ja dATavAmAM Avye. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci adhyApaka, hiMda (ne ullekha) 96 unnatAzayaMtra 146 amerikA 157,63,166, 184,224; eDalara, phelIkasa 184, 241 -vAsI 121;-no roga(pustaka) 33 enDIjha parvata 227 arthazAstra, Adhunika 110 - emarsana 222 alekjhAMDara 102 erisToTala 58, 81, 118, 142-3 aMdhArayuga 71 esTasa 65 AjIvikA (juo nirvAha) ejelike, krA 11 ATalAMTika 33 aitihAsika vicArapaddhati 17 Adarza samAjavyavasthA" 164 oNksapharDa (no ullekha) ra39 Adya mAta-pitA 140 evana, rabarTa 143 AdhyAtmika -vitra bhautika 211; audyogika nIti 140,147, 150,255 -saMskRtinuM mULa, rejiMdu kAmakAja audyogika paristhiti (Adhunika) 136 214, 219, 220 audyogika saMskRti 138, 151, 170, AmanI sabhA 71 188, 208, 218 ArjenTAIna 226 kada -ane je 218 ArnolDa, mezya 221 karAro -nuM kAyamIpaNuM rara6-7 AzAvAdI 42 kaLA -ane vijJAna 8-ane vIratA 84 Akha (juo cakSuriMdriya) 16, 122 kAmadAra 103, 134, 147, 192, 196 ijharAyela -no vArase 65 kAyadA no vaLagADa 182 ITalI 34, 121. kAyamIpaNuM -sAmAjika sabaMdhonuM ra30; IDana (nuM jJAnavRkSa, bagIco) 67, 139 (-TakAupaNu) 9 kArlAila 14, 70, 80, 143, 214 itihAsa 17 kALapaddhati (juo kALabhAvanA) ivAnsa, Artha2 223 IgleMDa 33, 154, 194 kALabhAvanA 5, 16-8, 20, 44, 74, 102, 116, 156, 190, 192, ija, DIna 32 219, 257 Izubhakta samAjavAdI 143 kudarata 79, 8, 170 IzvaranI daza AjJAo 141 kuzaLatA 47, 81 40, 86, 7, 111, ukela" (zabdano vaparAza) 7ra 130, 181, 209, 216; ane utpatti (jathAbaMdha, yAMtrika) tenuM majUra caLavaLa 90; --ane jIvana nirvAhanI majUrI 133;,-ane bhAvI 131 cAMtrika udyogo 90; -nI vaheMcaNI utpatti - prakaraNa 112 93; -ramatagamatamAM 99 udyoga,kudarata ane kaLAno AdhAra 139 kUtare -samartha bhaviSyavettA 8 udyogo --no vahIvaTa 181 i kenTa 143, 249 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TonI 32 TrasTI 22, 51, 150 TrasTIpAguM 24, 47, 147 0, 166, 181,210,216; - ane vIme 174 i0; -no dAkhala 189 hArvina 204 DIkasa 38 23 1 4, 10 keLavaNI 4-51, 64, 69,85, 87. 90; -nuM sAdhana majUrI 93, 95; nAgarikanI 108, 110-1; -kurasadanA upayoganI 116, 118; -nI ADatrI paddhati 197, 210 konsTaTAIna 142 kopanikasa 146 "keDa" (zabdano vaparAza) 72 krAIsTa, -nuM bAvaluM (enDIjha parvata uparanuM) rara7 keTana (lakone ullekha) 223 khecAtANa 237 gadya 18 girepravacana 141 guNa -ane jathe 190, 192 guNavikAsa -ane kavikAsa 190 glAsago 139, 147, 170, 224 ghara -ane AjanI saMskRti 124 dhrANendriya 8 cakSurindriya 15, 16 (Ao AMkha) cIlI 227 cerabulIjha, vikaTara 228 cesTarTana 243 jathAbaMdha utpatti 130 jaze ane guNa 190, 192 jarmana prophesara (no ullekha) 28 jarmanI (no ullekha) 8, 143 javAbadArI 166; -no khyAla 160-1; -no haka 162, 164-7 jinIvA 179 jonsana 38, 186 jhImane 35 TakAupaNuM (juo kAyamIpaNuM) TrIzke 143 talAdI bAMdhakAma 14, 9, 145,224 daza AjJAo, IzvaranI 141 duHkha 62; -jIvananI mULabhUta vastu? Ta dekhavAne dhaMdho" 121, 139 daSTio 18, 19 dhaMdhAdArI matAdhikAra 184 dhAtunAM patarAM (ne dAkhalo) 210 navI taMtraracanA navI sAmAjika vyavasthA che ke, 10, 13, 23, 29,30, 44, 49,63 nAgarikatA 77,103, 106, 131,148, 161; -no artha TrasTIpaNuM 147; -nI traNa bAjue 168; -nAM traNa tattva 181; -tenA hako 1pa2; tenI pharajo 151 nAgarikadharma -nuMtrimukhI dhyeya 38 40; -nAM mULatattva 166 nANAMvyavahAra -ane prajAkIya sarakAra - 187 nirAzAvAdI 239 nirvAhanA mArga -ane saMskRti 13ra-3 niSedhavAda 41 nItidharma -bhaviSyane ra56; -nuM audyogika svarUpa 131 I0 nItizikSaNa 177, 196-7 netAgIrI 70 nepoliyana 102, 186 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 naitika AdarzanI pragati nyUjha kroma nAvera' 231 nyUyA (nA ullekha) 184 paDakAra' (zabdano vaparAza) 77 padma 18 paristhiti 200 40 pAla 240 sarvodayanI jIvanakaLA 2 61 punarutthAnanA yuga (nA ullekha) 71 pegaMbaranuM Agamana 73 pragati ane sahIsalAmatI 59 prAsattAka rAjyapaddhati (leAkazAhI) -ane nANAMvyavahA2 187; ane rogamImAMsaka dRSTibiMdu 34;-ane sukhavAda 63; "sAcuM svarAja cAre ane 67; -bhANiyAnuM rAjya manavAnA bhca 69; -ane vIratA 82; ane matAdhikAranA vistAra 108; -viSe bhASaNiyAnI kalpanA 157;-ane udyogAnA vahIvaTa 181 prayAga' (zabdanA vaparAza) chacha prema 79; --ane dveSa 243; -nI zreSThatA 243; -kSaNika vastu kAyamI zI rIte bane? 245; viSe roisa 246; viSe homsa 248; -viSe rUse 248; viSe keTa 249 preTesTaMTa sudhAro 71 prauDha zikSaNa 128 pleTA 4, 81, 142, 143 pharajanA haka 159, 162 phirastA (nuM dRSTAMta) 11 phurasada 11, 104, 105, 110, 119, 152; -nI keLavaNI 116, 118; nA upayAga 11740; -niraMkurA 113, 117, 158 'phurasada pakSa' 125, 135 phesijhama (sahativAda) 28 kreca (lAkAnA ullekha) 179 arka 257 bAibala 73, 112; -nI dRza AjJA 41 bAljhAka 224 buddhi (nI eka vyAkhyA) 227 khAsavela 186 1 audharma - premanI zakti viSe 244 bhASaNiyA 4,14,64,69,82,84,157 bhautika ane AdhyAtmika 211,220; -tattva eTale zuM 213; tattvanI viziSTatA 215; --tattvanuM TrasTIpaNu 2216 -vAda 211, 218 majUra ane sainika 101; hilacAla 28; hilacAla, keLavaNInI ke rAjakIya ? 95 guNa athavA majUrapakSa (varga) 134;-ane kuzaLatAnA haka 90; ~ane jathA 190 majUra mahAjana 14 mansUrI -manuSyanI keLavaNInuM sAdhana 93, 94;-badhAM zreyAnuM mULa 110; mAnavadharma 94; --ane saMskRti 13; -ne aNagamA 103 i0; -zAya ke varadAna 118; -nI kiMmata 94; -jaDa, cAMtrika 119, 130, 152; ane kurALatA 133; "bhautika ane AdhyAtmika vastue mATenI 220 matAdhikAra -prAdezika ke dhadhAvArI 1846 -ane nAgarikatA 107; -nA vistAra 108, 168 madhyayuga 142 mAnavajAtimada 170 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci mAnavajAtinA saMdha 246 mAnavaprema 232 (jue prema) mAnavasaMskRti -ane rojiMdu kAmakAja 214; 219; 220 minAana lAka(nA ullekha) 224 musApharI -ne upayAga 121-3 mAkarsa 10, 12, 17, 204 megnAcArya 71; bIje 127 menDela 198 merIsa viliyama 143, 231 yaMtravijJAna,ca MtrazAstra 6,7,12, 74,78 - catrAdyoga -ane kuzaLatA i0; vAda 26, 93, 97; -ane lazkarazAhI 101 catrAdyAgI saMskRti -nI vizeSatA 53; ~~nuM bhAvI 99 cAMtrika utpatti 131 yuddha 78, 102; -nA pADI 79; -ane vIme 176 'yuropanA rAga' (pustaka) 33 yuropIya mahAyudgha(nuM dRSTAMta) 60 racanAtmakatAnA bhAvanA 25 racanAtmaka nAgarikadharma 14, 25, 40, 41, 51; ane kuzaLatA 100; tvanuM mukhya kAma 180; nuM aMtima dhyeya 209; "nA jhAka keLavaNInI paddhati tarapha 49; ~nI dRSTie nArikatAnA artha 103 ramatagamatanI kuzaLatA 99 rasela barTrAnDa 72, 113, 118, 158 skina 143 rAjakIyanIti vi. audyogikanIti 140 rASTrasaMgha 20, 55, 153, 109, 228 ripablika' (graMthane ullekha) 142 rUsA 143, 228, 249 rAisa, siyA 171 40, 181, 188, 196, 246; -AMtararASTrIya nIAiMnayamanA zikSaNa viSe 197 rogamImAMsaka biMdu 31, 335, 37, 39, 217 roTaraDema 186 303 lazkarazAhI 101 lazkaranIti vi. audyogikanIti 150 liMkana 69 lusI 85 lekhara lIDara' 112, 118 leAkarazAhI(jIe prajAsattAka rAjyapaddhati) vakatRtva 70 vadhAremAM vadhArenuM sukha ke kuzaLatA? 100 vaphAdArInI philasUphI' (nA ullekha)171 varasAInI sadhi 102 vaheMcaNI (mAlanI ke kurALatAnI?)93 vAstavavAda 37 vikAsavAdanA siddhAMta 60, 200 vikaTAriyA kraeNAsa 201 vijJAna 48, 97; --ane dharma 88; ne sAthe! upayoga 88 viSuvavRttanI rekhAnA dAkhalA 192 vImeA 46, 173; -ane yuddha 175 vIratA 57; -ane kuzaLatA 83; -ane phaLA 84 vI'klarIDa, ArnolDa 164 velArkavejha 224 velsa (eca. jI.) 4 vaijJAnika (TrasTI tarIke) 154; AvaData 181, 216; -pati (sAmAjika saMgaThananI) 48 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaLapaddhati che 9. 10-3,11,18, 19, 304 sarvodayanI jIvanakaLA zabdonA sAcA artha 65 I. -nI zedhane paMtha 74;-keLavaNInuM zarIranI keLavaNuM 197 - bheca hoya? 253; jIvananI mULasamajazakti 15 bhUta vastu? ra39; -nI vaheMcaNuM samAja - viSe yAMtrika khyAla 30;-viSe 165; -gaLyuM 166 | gamImAMsaka daSTibiMdu 31 - eTale sukhavAda 63 104 sukhAvatI 11, 12, 13, 241 samAjasudhAra-rAjakIya taMtranI madadathI setAna 60, 84 (juo lusIphara) 134; kALabhAvanAnI rIte 44 sainika - ane majUra 101 samAjavyavasthA, Adarza 164 skAuTanI caLavaLa 236 samAjavAda (lUMTaNiyo) 82 sTIbhejha, cArlsa preTisa 163 samAjazAstra 65 sTivansana vyAkhyAnamALA 156, 169 samAjasevA 254 sTrITara, De. kenana 239 sahakAra rara6 I-eTale rara9, 234; -phurasadanA kSetramAM 105 sthaLabhAvanA che ) 3, 6, 18, 19, sahIsalAmatI -ane pragati 59 20,43,74, 102,122,2199-ne saMgIta 18 kALabhAvanAthI judI pADavAno saMpatti, audyogika (ne pAyo) 90 lakSaNa 15; -ane samAjasudhAra saMhativAda (phesIjhama) 28 44; -ane kavikAsa 190 saMhativAdI 34 speglara 33, 39 sarakAra (saMskRti) -viSe methya ArnolDa pensara harbarTa 60 svarAja -no artha 67; --nI lAyasaMskRti -ane AjIvikA 132; ane kAtanI kasoTI 68 * sahIsalAmatI 58; -nuM saMgaThana- haka ane pharaje 78, 156 I0, 217; ekatA 62, 229, 234 -kurasadasamayanAM 103;-audyogika saMgaThana, vaijJAnika 48 nAgarikatAnAM 151-3 sAuthavelanuM devaLa 148 hADa 39, 195 sAmAjika karAra" (pustaka) 228 hArvarDa yunivarsiTI 171 sAmAjika kheMcatANa 237 i ; -nuM hiMdustAna 146 mULa 243 husena alI 146, 149, 164 sAmAjika rogamImAMsA 23 i hegala 143 sAmAjika vIratA 55 i homsa 143, 248 sAmudAyika saMkalpazakti 2para helenDa (no ullekha) 186 sukha 62, 72, 82, 83, ra39, 256; iMge, vikaTa2 240 , 221 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyanI sarvAMgINa keLavaNI AcAya eNla. pI. jaeNkasa kRta samatha vicAraka AcAya aila. pI. jaeNsanA zrI aiyukezana Apha dhI hAla maina' nAmanA, arUDha svataMtra vidhAnAthI bharelA ane vicAranI navI ja dizA khatAvanArA pustakaneA anuvAda. emAM samagra manuSyane racanArI keLavaNInI rUparekhA doravAmAM AvI che. zrI. kizoralAla mazarUvALAnI prastAvanA sahita. 3. 1-4-0 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________