Book Title: Jivan Shuddhinu Ajvalu Author(s): Ratanben K Chhadva Publisher: Saurashtra Kesari Pranguru Jain Philosophical Research Centre Catalog link: https://jainqq.org/explore/022867/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pana zuddhinuM ajavALuM sa tya A ba hiM na uri reri sA SEFT zA F = 0 da enimeiuR rein 5.67-A 12 TS g mA 05 == = = phra za === cha RE PURE Sa vratavicAra rAsa-saMzodhana ane samIkSA - DaoN. ratanabena khImajI chADavA M.A..Ph.D. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. 20 02 6666666c A jIvana zuddhinuM ajavALuM vratavicAra rAsa- saMzodhana ane samIkSA muMbaI vidyApIThanI pI.eca.DI.nI padavI mATe taiyAra karelo mahAnibaMdha phebruArI - 2009 DaoN. ratanabena khImajI chADavA M.A. Ph. D. navabhArata sAhitya maMdira 134, prinsesa sTrITa, muMbaI - 400 002. patAsA poLa sAme, gAMdhI roDa, amadAvAda-380001 202, pelikana hAusa, naTarAja TokIjhanI pAse, Azrama roDa, amadAvAda - 380 001 bukazelpha azoka prakAzana maMdira 16, siTI senTara, sI.jI. roDa, ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhI roDa, amadAvAda-380009 amadAvAda-380 001. 7555555555 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jivan Shuddhi Nu Ajvadu - Vratvichar Raas -Sanshodhan Ane Samiksha by: Dr. Ratanben Khimji Chhadwa First Edition: 31-03-2013 Published by : Saurashtra Kesri Pranguru Jain Philosophical Research Centre Email : gunvant.barvalia@gmail.com * Mobile : 9820215542 prathama AvRttiH 31-3-2013, saMvata 2069, vIra saMvata 2539 kiMmata : 650.00 prakAzakaH guNavaMta baravALiyA ahaMma spIrIcyuMala senTara saMcAlita zrI saurASTra kesarI prANaguru jena philosophikala enDa liTararI rIsarca senTara, 02 - mevADa, pATanavAlA esTeTa, ela. bI. esa. roDa, ghATakopara (vesTa), muMbaI-400 086. phonaH 022-42153545 mobAIlaH 09820215542 Email: gunvant.barvalia@gmail.com mudraka konama prinTarsa tAradeva, DAyenA sinemAnI galI, muMbaI - 400 034. phonaH 2380 6222 19888888 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana ahaMma spIrIcyuMala senTara saMcAlita saurASTra kesarI prANagura jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca senTara, jaina sAhityanA saMzodhana prakAzana kAryamAM 14 varSathI pravRtta che. madhyakAlIna jaina gurjara sAhityamAM upadezamAlA bAlAvabodha, vinoda cotrIzI jevA graMthonuM saMzodhana prakAzana kArya saMpanna thayuM. 'jaina vrata tapa" tathA "ahiMsA mImAMsA' jevA graMthonA saMzodhana prakAzana 40 pustakonuM prakAzana karyuM che. 'covIzI svarUpa ane sAhitya', "jaina bhakti sAhitya' avadhUta yogI AnaMdadhanajI para 'anubhava rasa' ane 'anubhavadhAra' jevA Ph.D.nI padavI mATe taiyAra karelA zodhaprabaMdhanA mahAnibaMdhane graMthita karI pragaTa karyA. yugadivAkara pU. zrI namramuni ma. sA. prerita jaina sAhitya jJAna satranuM senTara chellA 9 varSathI Ayojana kare che. ratanabahena khImajIbhAI chADavA niyamita rIte A jJAnasatramAM vidvatApUrNa zodhapatro rajU kare che. suzrI ratanabahene, zrAvaka kavi RSabhadAsa kRta 'vratavicAra rAsa' para saMzodhana karI muMbaI yunivarsiTInI Ph.D.nI DigrI mATe zodhaprabaMdha taiyAra karyo. A thIsIsanuM graMtharUpe prakAzana karatAM ame harSa anubhavI chIe. gRhastha jIvananI javAbadArI nibhAvatA eka gRhiNI - suzrAvikA AvuM suMdara saMzodhananuM kArya kare te abhivAdanane pAtra che. vaLI ratanabahene A saMzodhana kArya mATe seMkaDo saMdarbha graMthono svAdhyAya karyo. keTalAMya vidvAnajano ane saMtono saMparka karI ane potAnA saMzodhana kAryane nyAya ApavAno saMparka puruSArtha karyo che. A kAryamAM temane temanA pati suzrAvaka zrI khImajIbhAI maNazIbhAI chADavA tathA parivArajanono sahyoga maLyo che to DaoN. kalAbena zAha jevI A kSetranI mAhera viduSInuM mArgadarzana maLyuM che te AnaMdanI ghaTanA che. ApaNe sau temanA A zodhakAryane vadhAvIe zrutasaMpadAnI samRddhimAM umero karato A viziSTa graMtha jIjJAsu, sAdhako ane vidvAnone upayogI thaze tevI abhilASA sAthe viramuM chuM. muMbaI ghATakopara sapTembara, 2012 guNavaMta baravALiyA TrasTI ahama spIrIcyuMala senTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina phi. li. pI. senTara Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSa jenA smaraNa mAtrathI AtmAne zAMtino anubhava thAya, jenA kIrtana - guNagAna karavAthI jIva ziva banI zake tevI yogyatA prApta kare. tIrthaMkara nAma gotra upArjana kare, evA tAraka arihaMta prabhu ane siddha bhagavaMtane huM koTi koTi vaMdanA karuM chuM. parama upakAraka zrI AcArya, upAdhyAya, sarva sAdhusaMtone koTi koTi vaMdana! paramopakArI, parama kRpALu pUjyapAda zAsanodvAraka AcArya zrI ajarAmara svAmIne nata mastake vaMdana! 'bIjamAMthI pUnama thavI, te caMdranI vikAsa yAtrA, dharatI choDI gaganamAM UDavuM, te vijJAnanI vikAsa yAtrA, AdhyAtmika jagatamAM viharavuM, te AtmAnI mokSa yAtrA.' koIka evI paLa Ave che ke bIjane nimitta maLatAM aMkura banI vaTavRkSa bane che. A nyAye mArA aMtaramAM rahelA jJAnabIjane nimitta maLatAM 'jaina vizva bhAratI vidyApITha'mAMthI huM B.A., M.A. thaI. pachI to AgaLa bhaNavAnI jijiviSA tIvra banI ane jaina tattvadarzanamAM Ph.D. karavAno saMkalpa karyo. sadbhAgye viduSI evA DaoN. kalAbahenano gAIDa tarIke sAtha maLyo. Atmazaktine ujAgara karavA tema ja AtmazAMti mATe jarUrI che tattvajJAnano Aloka. A vicAra kendramAM rAkhI meM kavi RSabhadAsa kRta 'vratavicAra rAsa'nI hastaprata pasaMda karI, ke jethI tattvajJAna sAthe sAhityano abhyAsa paNa thAya. sAthe sAthe prAcIna lipimAM hastaprato dvArA ApaNA tejasvI pUrvajoe ApelAM vArasAnuM avalokana thAya. A vicAra sAthe zarU karelo zodhanibaMdha be varSamAM pUrNa karyo. je muMbaI yunivarsiTImAM svIkArAyo ane Aje A zodhanibaMdha graMtharUpe prakAzita thaI rahyo che tyAre huM harSanI lAgaNI anubhavI rahI chuM. madhyakAlIna yuganA ziramora kavi RSabhadAse A kRtimAM zrAvaka dharmarUpI bAra vratanuM svarUpa darzAvyuM che. jenuM A graMthamAM vistArapUrvaka vivecana karyuM che. tema ja A rAsAmAM pIrasAyeluM tattvajJAna daSTAMta kathAo dvArA saraLa banAvI vAcakavarga sAme mUkyuM che. sAthe meM vrata viSayanI vistRta chaNAvaTa karavAno prayAsa karyo che. 'vrata' zuM che? vrata hRdayanI pUrNa svataMtratA ane pavitratAnuM pratIka che. vrata AtmAno dharma che. zArIrika, mAnasika ane AdhyAtmika traNeyano anusaMdhAna racI jIvana jIvavAnI sAcI kaLA batAvI jIvanapathikane mokSa mArgano rAha batAve te ja vrata che. jIvanamAM vratonuM zvAsozvAsa jeTaluM ja mahattva che. jevI rIte zvAsozvAsane kAraNe jIvaMta prANI oLakhI zakAya che, tevI ja rIte vratane kAraNe samyakttvanI oLakha thAya che. Ajano mAnavI mAjhA mUkatI moMghavArIthI, paryAvaraNanA praduSaNathI, AtaMkavAdanA bhayathI, bhautika sukha sAmagrInI bharamArathI gUMgaLAI gayo che. Adhi - vyAdhi ane upAdhithI gherAyelo Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lover Cover che. tyAre bhagavAna mahAvIre cIMdhela zrAvakadharma rUpI bAra vrato A badhA ja praznonA ukelarUpa lAge che. bhagavAna mahAvIra karUNAnA sAgara hatA. temaNe vizvanA dareka mAnavInA hita kalyANa mATe upadeza Apyo che. eka gRhastha paNa gharamAM rahIne uttama jIvana jIvI zake che. potAnA AtmAnuM tema ja bIjAnuM kalyANa karI zake che. rAtribhojanano tyAga, kaMdamULano niSedha vagerenuM vivecana jaina-jainetara graMthonA AdhAre darzAvyuM che. jIvanamAM dareka nAnAmAM nAnA kAryamAM paNa 'jayaNA' rAkhavI joIe. eka 'ahiMsA'ne samajavAthI satya, acaurya, abrahma ane aparigrahanuM avataraNa potAnI meLe ja AvI jAya che, tema ja mAnavI maitrI, karUNAbhAva, samatAbhAva jevA sadguNonuM vikAsa sAdhI zake che, evuM sacoTa gRhastha dharmanuM pratipAdana A graMthamAM karyuM che. mane A zrutajJAnanA mArgamAM AgaLa dhapAvanAra kharA hakadAra mArA jIvanasAthInuM preraka baLa to maLyuM ja sAthe sAthe kuTuMbIjanonI hUMpha paNa maLI. badhAno sAtha ane sahakArathI huM mArA lakSyane hAMsala karI zakI chuM. A zodha nibaMdha arthe lIdhelI vividha jJAnamaMdironI tema ja vividha lAyabrerIonI mulAkAto daramyAna sahu karmacArIono maLelo suMdara sahakAra kAyamI saMbhAraNuM banI gayuM. samagra kAryamAM je je vyaktioe pratyakSa ke parokSa rIte sahAya karI che. temano badhAno A avasare AbhAra mAnuM chuM. A prastuta graMthamAM mArAthI kyAMya paNa jinAjJA - zAsanaviruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya tema ja chApa-bhUla rahI gaI hoya to aMtaHkaraNathI kSamA cAhuM chuM 'micchAmi dukkaDam' graMtha prakAzananA aNamola avasare... A zodha - nibaMdha Aje graMtharUpe prakAzana thaI rahyo che tyAre ahaMma spIrIcyuala senTara saMcAlita saurASTra kesarI prANa guru jaina phi. li. rI. senTaranA saMcAlaka zrI DaoN. guNavaMta baravALiyAno AbhAra mAnuM chuM. prastAvanA rUpe AzIrvAdanA upahAra ApanAra padmazrI DaoN. kumArapALa desAI, DaoN. dhanavaMta zAha ane DaoN. kalAbahena zAhano AbhAra saha dhanyatAnI lAgaNI anubhavuM chuM. zrAvakamAMthI sAdhutA ane sAdhutAmAMthI vItarAgatA pragaTe e ja enuM phaLa che. A phaLane AtmasAta karavA mATe hRdayamAM rahelI sAcI tAlAvelIne jagADavA mATe A graMtha khUba ja sahAyaka bane evI maMgala bhAvanA... SK - DaoN. ratanabena chADavA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VER MASTER SEVER NEVER AVER SEVER AVER madhyakAlIna kRtino sarvagrAhI saMzodhanAtmaka Alekha padmazrI DaoN. kumArapALa desAI koI sarjakanI pratibhA tamArA citta para chavAI jAya, tyAre kevo AnaMdapUrNa AhlAdaka anubhava thAya che. madhyakAlIna sAhityanA abhyAsanA prAraMbha samayathI ja mAnasapaTa para kavi RSabhadAsanI chabI satata jhaLahaLatI rahI che. madhyakAlIna gujarAtI jaina-sAhityanA pradhAnataH tyAgI ane tapasvI sAdhuoe lakhelI racanAo prApta thAya che. e sarjananA nabhomaMDaLamAM kavi SabhadAsa eka ja judI AbhA prasarAvatA nijAnaMdI lokalakSI sarjaka lAge che. emanA ruMverUMve mAtA sarasvatI pratye agAdha AsthA che ane tethI ja emanI pratyeka kRtino AraMbha moTe bhAge 'karajo mAtA vAMchyuM kAma, prathama japuM huM tAhAruM nAma' ema kahIne bhAvavibhora banIne sarasvatI stuti kare che. vaLI mAtA sarasvatInA prasAdane pariNAme emaNe AvI kathAo lakhI evI janazruti paNa che. keTalIka kRtiomAM to mAtA sarasvatInI ati dIrgha stuti maLe che. kavi RSabhadAsanA mAnasamAM diggaja vidvAna siddhasena divAkarasUri, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, mahAkavi kAlidAsa, harSa ane mAgha jevA mahAna sarjakonI kRti ane smRti evI jaDAyelI che ke A kavijanone namratApUrvaka praNAma karIne Adarasahita svasarjanano prAraMbha kare che. kavi RSabhadAse emanA jIvanakALamAM 58 stavana, 34 rAsA uparAMta gIta, stuti, namaskAra vagerenuM sarjana karyuM che. eka bAju purogAmIo pratye AdarapUrvaka namratA pragaTa karato A kavi kavitAnA marmane pUrepUro pArakhuM che. ahIM kavi viliyama varDjhavarthanI kavitAnI vyAkhyAnuM smaraNa thAya che ke 'All good poetry is the spontaneous overflow of powerful feelings: it takes its origin from emotion recollected in tranquillity.' kavitAnI preraNA cittamAM ekAeka vIjaLInI peThe jhabake che ane evI kavitA khaMbhAtanA A kavi kahe che, 'kavitA paMDita jagi ghaNA, bujhave nAri bAla, prAhi paMDita te nahi, samajhAvaI bhUpAla.' eTale ke 'rAjAne rAjI karavA kavitA race te kavi na kahevAya, paraMtu sAmAnya nara, nArI bALakone paNa samajAya ane AnaMda Ape te sAco kavi kahevAya.' kavitA jyAre rAjyAzraya pAmelI hatI, te samaye potAnI kAvyaracanA pAchaLa nijAnaMdano uddeza pragaTa karanAro A kavi viziSTa e mATe kahevAya che ke enI dRSTi kavitAnI AdhunikatA vibhAvanA sAthe sAmya dharAve che. vaLI te sAmAnyajananA cittane sarjanathI AnaMda ApavAnI che. gujarAtI rAsasAhityamAM eka jhaLahaLatuM ratna hoya, to te kavi RSabhadAsa che. emanAM 34 jeTalAM rAsamAM emanI pratibhAno Agavo unmeSa anubhavAya che. emanA keTalAka svahaste lakhAyelA rAsA prApta thAya che. evA rAsamAMthI 1610nA kArtika mahinAmAM khaMbhAtamAM racAyelA 862 kaDInA Saver Gaver Save Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vratavicAra rAsa' vize kavinA sva-haste lakhAyelI hastaprata parathI zrImatI ratanabena chADavAe A saMzodhanakArya karyuM che. emanA A saMzodhana kAryamAM preranAra emanA mArgadarzana DaoN. kalAbahena zAha jevA vidyAniSTa viduSI che ke emaNe judA judA viSayomAM abhyAsIone mArgadarzana ApIne e viSayane ughADI Apyo che. ratanabahene A graMthamA vratavicAra rAsa' vize eTale UMDuM adhyayana karyuM che ke jene pariNAme koIpaNa saMzodhane potAnA saMzodhanamAM kayAM kayAM pAsAMo AvarI levA joIe, eno ahIM tAdaza khyAla maLe che. A graMthamAM madhyakAlIna rAsAnuM svarUpa ane eno vikAsa darzAvIne enI pRSThabhUmimAM kavi RSabhadAsa kRta vratavicAra rAsa'nI carcA karI che. jaina dharmamAM vratabhAvanAono mahimA e mATe che ke e mAtra koI vrata pAlanamAM ja ke dharmakriyAmAM ja aTakI jatI nathI, paraMtu e dvArA bhaktinA jIvanane ghATa ApanArI cetanAnuM nirmANa thAya che. bAhma tapanI vAta karIne AhAra saMbaMdhI yogya samaja keLavI Ape che, to AMtaratapa dvArA AtmAmAM pragaTatAM ajavALAMno mArga batAve che. e vratathI vyaktinuM citta namra ane nirAbhimAnI bane che, to e ja vratathI vyaktino AtmA duHkhamukta ane karmamukta bane che. jaina dharmanI pratyeka kriyAo to A vratamAM che ja, paraMtu eka arthamAM kahIe to A vratothI ja jainadharmano mahimAbharyo mahAlaya racAyelo che. e daSTie kavi RSabhadAsa kRta vratavicAra rAsa'mAM madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM eka sAdhakane avaguNonI oLakha ApIne guNanA mArge javAno vikAsapatha batAve che ane sAdhakane mATe vrata dvArA karmavizodhana ane AtmazodhananI prakriyA darzAvI che. vizALa mahAlayamAM jema aneka dvAra hoya, keTalIya bArIo hoya, enA UMcA minArA hoya ane e badhAthI mahAlayanI zobhA sarjAtI hoya, e ja rIte A vrato sAdhakane jIvanamahelanI garimAno sAkSAtkAra karAve che. AmAM AlekhAyelA aneka vratonuM zrI ratanabahena chADavAe pramANabhUta vivaraNa karyuM che ane jarUra paDe tyAM paribhASA dvArA enuM Alekhana karyuM che. kavi RSabhadAsanI A kRtimAM sAhitya guNo paNa sArA pramANamAM che. varNano, alaMkAro, subhASito, chaMdo, dezIo, zailIo vagere AlekhAyAM che. ahIM kavinI bhASA ane zabdabhaMDoLa vize paNa vigate carcA karavAmAM AvI che. A vratanI hastapratanI sAthosAtha enAM pAThAMtaro ane enA zabdArtha ApyAM che, te saMzodhakane mATe ghaNA upayogI banI raheze. emAM AlekhAyelI kathAo A vratane samajavA mATe eka bhUmikA pUrI pADe che. A eka evo gRhastha kavi che ke jenI kAvyakRtio vyAkhyAnomAM paNa vaMcAya che. A rIte samagra daSTie joIe to A graMtha ApaNane madhyakAlIna yugamAM thayelA eka dharmaniSTha gRhastha zrAvake sarjelI utkRSTa kRtino sarvAgI ane saMzodhanAtmaka paricaya karAve che. tA. 11-9-2012. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratavicArarAsa - saMzodhana ane samIkSA eTale tatvajJAna ane kavitAno samanvaya - DaoN. kalA zAha jaina sAhitya eTale jJAnano agAdha ane gahana sAgara. jJAnapipAsuo marajIvA banIne A jJAnasAgaramAM DubakI mArI aneka amUlya motInI zodha kare che. vartamAna samayamAM A saMsAra sAgaramAM gaLADUba rahela aneka gRhiNIo saMsAramAMthI potAnI jAtane mukta karI pelA agAdha jJAnasAgaramAM sahela karavA nIkaLI paDe che. AvI be gRhiNIo mArI pAse AvI ane pI.eca.DI.nI padavI meLavavA mATe mArA mArgadarzanamAM saMzodhana kArya karavAnI IcchA darzAvI. emAM ekanuM nAma pArvatIbahena khIrANI ane bIjA bahenanuM nAma ratanabahena chADavA. A saMsAramAM bhAgye ja jovA maLe tevI A naNaMda-bhojAInI joDI advitIya che. baMnee eka sAthe saMzodhana kArya karavAno prAraMbha karyo. baMnemAM kadI paNa hariphAIno bhAva nahi, paNa ekabIjAne sahAyarUpa thavAnI bhAvanA hatI. A joDImAMthI Aje DaoN. ratanabahena choDavAno saMzodhana graMtha vratavicAra rAsa' eka adhyayana pustaka rUpe prakAzita thAya che. te badala DaoN. ratanabahenane mArA aDhaLaka AzIrvAda ane anekAneka zubhecchAo. madhyakAlIna jaina sAhityarUpa hastaprata rUpe bhAratabharanA jJAnabhaMDAromAM surakSita che. jaina sAhityakSetre vividha pravRttio AkAra laI rahI che. jJAnasatro, jaina sAhitya samAroho, parisaMvAdo, jaina senTaro vagere aneka vidvAno A dizAmAM kAryarata che. hastapratonA saMzodhananI paNa eka navI dizA UghaDI che. A dizAmAM DaoN. ratanabahene DagaluM bharyuM. apragaTa hastapratanuM saMzodhana - saMpAdana karI muMbaI yunivarsiTI dvArA pI.eca.DI.nI padavI prApta karI. jaina madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA vipula sAhityanA sarjaka zrAvaka kavi RSabhadAsa kRta 'vratavicAra rAsa'nI hastaprata meLavI, tenuM lipikaraNa karI rAsakRti tarIke mUlyAMkana karavAnuM kArya hAtha dharyuM ane be varSanA samayamAM supere pAra pADyuM. kavi RSabhadAse potAnA jIvanakALa daramyAna je vipula sAhitya sarjana karyuM temAM 34 rAsAo, stavano, caityavaMdano vagere noMdhapAtra che. kavi RSabhadAsa dharmapriya, dharmAnurAgI, garbhazrImaMta zrAvaka * hatA. temaNe tAttvika tathA kathAtmaka baMne prakAranA rAsAonI racanA karI che. temanA rAsAo saraLa, geya ane dharmabhAvanA dvArA rasita hovAthI te lokabhogya banyA che. DaoN. ratanabahene "vratavicAra rAsa' jevI dIrghakRti pasaMda karI tenuM saMzodhana saMpAdana karyuM. temAM temanI madhyakAlIna sAhitya pratyenI ruci ane sAthe sAthe hastapratanuM lipikaraNa karavA jevuM bahu parizrama mAMgI le tevuM kArya hAtha dharyuM te eka sAcA saMzodhakanI pratIti karAve che. lagabhaga chaso pAnAnA A mahAnibaMdhamAM DaoN. ratanabahene jaina sAhityanI bhUmikAmAM te samayanA lokapriya ane lokabhogya rAsA sAhityanA svarUpa ane vikAsanuM Alekhana avalokana karyuM che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTebhAge madhyakAlIna kavionA jIvana vizenI mAhitI prApta karavAmAM aneka muzkelI veThavI paDatI hoya che ane te mATe saMzodhanakAre philDa varka karavuM Avazyaka banI rahe che. DaoN. ratanabahene 'vratavicAra rAsa'nA zrAvaka kavi RSabhadAsanA jIvananI mAhitI meLavavA mATe svayaM pote kavinA vatana khaMbhAta jaI cAraso varSa pUrvenA kavinA gharanI mulAkAta laI temanA gharanA derAsaranA tathA kavi RSabhadAsa coka vagerenA phoTAo mUkyAM che. je A mahAnibaMdhanuM eka AkarSaka pAsu banI rahe che. 'vratavicAra rAsa'nI mULa hastaprata gujarAtImAM kaDI pramANe, tenA bhAvArtha ane viSaya vicAra A . graMthanA vAcakane te samayanI jUnI gujarAtI bhASAno paricaya karAve che ane bhAvArtha sAthe vAMcavAthI kRti saraLa rIte samajI zakAya che. sAhityanA viSayanI pasaMdagI karanAre kRtinI sAhityika samAlocanA karI potAnI AgavI sAhityika sUjha pragaTa karavAnI hoya che. DaoN. ratanabahene 'vratavicAra rAsa' jevI dIrgha kRtinI sAhityika samAlocanA rasapUrvaka ane pratItijanaka rIte vAcakane madhyakAlIna jUnI kRtiomAM rasa paDe evI rIte karI che. rAsanuM baMdhAraNa, varNano, alaMkAro, daSTAMta kathAo, rasanirUpaNa, kAvyazakti vagere dareka pAsAonuM sa-rasa nirupaNa karyuM che ane A rIte zrAvaka kavi RSabhadAsanI kAvyazaktine pUro nyAya Apyo che. dharmanA siddhAMtonA pAyA para racAyela kRtiomAM saiddhAMtika tattvonuM Alekhana to thavAnuM ja kAraNa ke kavinuM dhyeya ja vAcakane sAhityika kRti dvArA dharmano upadeza ApavAnuM hoya che. 'vratavicAra rAsa'mAM kavi RSabhadAse daSTAMta kathAo dvArA tattvajJAna pIrasyuM e tattvajJAna ane kavi RSabhadAsanI kAvya zaktino suMdara samanvaya thayo che. DaoN. ratanabahene kavinI kAvyazaktinuM suMdara ane gahana vivaraNa karyuM che. 'vrata' e bhAratabharanA dharmonA pAyAmAM rahela tattva che. DaoN. ratanabahene jaina dharmanA vratonuM svarUpa tenI paribhASA tenA bheda - prabhedo vagerenuM Alekhana karyuM che ane sAthe sAthe anya dharmomAM vratanuM svarUpa paNa batAvyuM che. vartamAnakALamAM vratanI upayogitA batAvI madhyakAlIna kRtine vaijJAnika dRSTikoNathI nyAya ApavAno prayatna karyo che je AvakArya che. samagra rIte jotAM A mahAnibaMdha vartamAna samayamAM vAcakone cAraso varSa pUrve thaI gayelA zrAvaka kavi RSabhadAsane mUlavavAmAM upayogI thaze ane kavie 'vrata' jevA tAttvika viSayane rAsanA DhAMcAmAM DhALI kevI sAhityika kRti banAvI zakAya che'tenI pratIti karAvI che. hastaprata saMzodhananA kSetre aneka abhyAsuo kAryarata thAya ane AvA aneka graMtho prakAzita thAya evI mArI zubhecchA. sAmAnya rIte evuM kahevAya che ke koI paNa puruSanI saphaLatA pAchaLa eka nArIno phALo hoya che. ahIMyA huM kahIza ke eka nArInI saphaLatA pAchaLa eka sajjana puruSanI preraNA ane saMpUrNa sahAya hoya che. DaoN. ratanabahenane DaoN. banAvavA mATe saraLa namra ane sahaja svabhAvanA khImajIbhAIno phALo preraNAdAyaka che. pharI ekavAra A graMthanA prakAzana samaye DaoN. ratanabahenane mArA AzIrvAda. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka gRhiNI zrAvikAnuM jJAna tapa 'vratavicAra rAsa' - dhanavaMta zAha vrata eTale tapazcaryA, vrata eTale uttama jIvana jIvavA mATenA niyamo, vrata eTale karma nirjarA ane saMvara. vrata eTale karmakSaya karIne mokSanI yAtrA. madhyakALanA samayamAM 16-17nI sadI eTale jaina sAhityano suvarNayuga. A samayamAM mAru gujarAtI bhASAmAM mabalakha sAhityanI racanA thaI, emAM vizeSatA to e che ke A sAhityanuM sarjana mAtra sAdhu-sAdhvIoe ja karyuM nathI paraMtu evI ane eTalI ja UMcI kakSAnA sAhityanuM sarjana jaina zrAvaka-zrAvikAe paNa karyuM che. emAM gRhastha kavi zrAvaka RSabhadAsajI yaza sthAne birAjamAna che. jaina tattva ane AgamonA jJAtA, vartamAna saMzodhana pramANe A zrAvaka kavie 34 rAsA ane 58 stavanonuM sarjana karyuM che. AnaMdanI ghaTanA e che ke AvA eka gRhastha kavinI kRti 'vratavicAra rAsa' upara adhyayana ane saMzodhana karavAno manasubo vartamAnakALamAM eka gRhiNI zrAvikA ratanabahena chADavAe ghaDyo ane potAnI vidyAniSThA ane jJAna ArAdhanAthI gurujano ane parivAranI sahAyathI yaza tArakanI jema pAra pADyo. che prakaraNa ane sADAcAraso uparAMta pRSThomAM vistArAyelA A zodha prabaMdhamAM lagabhaga traNaso graMthonuM adhyayana uparAMta mULa hastapratanI lipinuM pAkyAMtara, artha ane dhvanino vistAra rasapUrvaka chavAyelo che. A cha prakaraNonI vizeSatA e che ke pratyeka prakaraNanI sAmagrI eka svataMtra prakaraNa jevI samRddha che. A prakaraNonuM alaga alaga vyaktitva hovA chatAM pratyeka prakaraNo sAthe eno vicArataMtu saMkaLAyelo rahe che. prathama prakaraNa rAsa sAhityanuM svarUpa ane vikAsa darzAvatA pahelAM nibaMdhakAra sAhityanI vyAkhyA artha gaMbhIra rIte karatA lekhe che, "sAhitya eka jAtanuM caitanya che, sAmAjika teja che, manuSya saMkalpanI amogha zakti che." nibaMdhakAranA A zabdo enI sAhitya pratyenI cetanA sarjatAnI pratIti karAve che. A prakaraNamAM rAsA svarUpanI vyAkhyA, vikAsa ane prAraMbhathI vartamAna sudhInA jaina rAsA sAhityano ItihAsa nirdezAelo che. nibaMdhakAranI abhyAsa niSThatA ahIM vAcakane darzana thAya che. bIjA prakaraNamAM rocaka ane romAMcaka ghaTanA e che ke nibaMdhakAra A rAsanA racayitA zrAvaka kavi RSabhadAsanA gAma khaMbhAta bIjo je gharamAM RSabhadAsajI rahyAM hatAM ane je sthAne besIne A rAsanuM sarjana karyuM hatuM e gharanI A lekhikA mulAkAta le che ane eka navalakathAnA rasanI jema A ghaTanAnuM Alekhana kare che Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prakaraNamAM jema jaina rAsAo ane hastapratonA ItihAsanuM lekhikA darzana karAve che ema A prakaraNamAM zrAvaka kavi RSabhadAsanuM gRhastha jIvana, kavi karma ane RSabhadAsajInA graMtha abhyAsonI vistAra saha mAhitI lekhikA ApaNane Ape che. kavi RSabhadAsajInA kavitA sarjananI piThikA jaina Agamo che enI pratIti zodha-prabaMdhakAra ApaNane ahIM karAvI zodhaprabaMdhanI yathArthatA ane sArthakatAnI mAhitI ApI che. ATalA gahana abhyAsa pachI trIjA prakaraNamAM nibaMdhakAra 862 kaDInA A 'vratavicAra rAsa'nI mULa hastaprata, enuM lipiyAMtara ane artha bhAvArtha pAse potAnuM Asana jamAve che ane lakhe che. 'vratavicAra rAsa'no prAraMbha zrI pArzvanAthanA smaraNathI ane sarasvatIdevInI stutithI karavAmAM Ave che. kavie jinezvare prarUpelA be dharma 1) zrAvaka dharma ane 2) yati dharmanuM Alekhana karI yatidharma daza prakAre batAvyo che. tyArabAda zrAvaka kuLano AcAra kahevAmAM Ave che ke je zrAvaka dharmarUpI bAra vrata che. tenA anusaMge suzrAvakanA ekavIsa guNonuM Alekhana karI jaina darzananA mukhya traNa tattva sudeva, suguru ane sudharmanI ArAdhanA karavI tevo upadeza Apyo che. sudevanuM arthAt arihaMtadevanuM ke jeo cotrIsa atizayathI yukta, aDhAra doSarahita, ATha mada ane ATha karmarahita hoya tema ja temanI vANI pAMtrIza guNayukta hoya tenuM vistArathI Alekhana karyuM che. sAthe sAthe tIrthaMkara padavInA vIsa bola batAvyA che. sugurunuM svarUpa darzAvatA AcAryanA chatrIsa guNonuM tema ja bAra bhAvanAnuM Alekhana karI muninA sattAvIsa guNonuM tema ja bAvIsa parISahanuM sadRSTAMta varNana karyuM che. sudharmanuM svarUpa khUba ja TUMkamAM dayA e ja sAco dharma che, e darzAvI pachI kudeva, kuguru ane kudharma e traNe mithyAtva che, asAra che, e vAtanuM vistArathI varNana karI aMte jaina dharma sivAya koI tAraze nahi e vAtano marma samajAvyo che. pachI anyamatI jina pratimAne nahi mAnanAra Adi ane suvihita vacce saMvAda prayojI 'zrI dazavaikAlika sUtra', 'zrI bhagavatI sUtra', 'zrI sthAnAMgasUtra' vagere sUtronA AdhAre anyamatInA matanuM khaMDana karI mUrti ane mUrtipUjA sAcI evuM jinavacananA kathananuM pratipAdana karyuM che tema ja samakitanuM svarUpa batAvI tenA pAMca aticAra AlekhyAM che. uparanA A paricchedamAM lekhikAnI kRti samajavAnI samaja ane jaina AgamanA abhyAsanI niSThA ane enA parizIlananA UMDANanuM ApaNane darzana thAya che. 'vratavicAra rAsa' kRtinuM sAhityika mUlyAMkana lekhikA cothA prakaraNamAM karI e kRtimAM yojAyelA DhALa, rAga, alaMkAra, vividha raso, vyAkaraNa, kRtikAra RSabhadAsanI hAsyavRtti, emanuM Ayurveda jJAna vagerenI carcA lekhikA potAnI rasabharI kalame ahIM kare che. A kRtino abhyAsa karatAM pahelAM lekhikAe e samayanI lipino UMDo abhyAsa karI e Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lipi AtmasAta karI che enI pratIti vAcakane A mahAnibaMdhanA cothA prakaraNamAM thAya che. nibaMdhakAra A kRtino e samaye anya lahiyAe lakhI che eno paNa abhyAsa karI e kRtiono pAThAMtara bheda paNa ahIM darzAvyo che. jJAna parizramanI A pariNatI che. pAMcamA prakaraNamAM abhyAsanA vizALa kakSamAM lekhikA vAcakane laI jaI A 'vrata' vizenA prAcIna, arvAcIna ane vartamAna ciMtakonA pradezanuM darzana karAve che. ahIM AdhyAtmika ciMtananI sAthosAtha Adhunika vaijJAnikonI vAta karI 'vrata'mAM rahelA zArIrika lAbhonuM paNa lekhikA carcA ciMtana kare che. uparAMta anya dharmo-veda, bauddha, khristI ane IslAma dharmamAM paNa 'vrata'nuM zuM sthAna che enuM ciMtana lekhikA vAcakane pIrase che. mahAnibaMdha mATenI bahuzrutatA ahIM pragaTa thAya che. je lekhikAne yaza Asane birAjave che. koI paNa sarjana mAtra ciMtanathI zuSka banI jAya che, ene rasabharyuM banAvavA mATe dRSTAMta kathAo e kRti mATe anivArya hoya che. jema ke koro loTa gaLe na Utare paNa e loTamAM anya padArtho bheLavI zIro banAvAya to e loTa tarata gaLe UtarI jAya. 'dRSTAMta vinA nahi siddhAMta' A tattvane lekhikA khAsa alaga prakaraNathI ujAgara kare che. RSabhadAsajInI A kRtimAM je je kathAo Ave che e sarva kathAo mATe eka A chaThThuM alaga prakaraNa yojI e kathAonA mULa sudhI jaIne lekhikA jJAna saMzodhana rasa ahIM bhojana bhAve pIrase che. samagra rIte vizALa phalakathI dRSTi karIe to A zodha prabaMdhamAM mULa kRtinA bhAvArthanI zodha, enA ugama sthAnanI zodha, e tattvanI anya sthAnomAM zodha ane sahune sathavAre nija prajJAmAMthI pragaTatI zodhane vistArathI enuM darzana karAvI sAcA arthamAM e prabaMdha mahAnibaMdha banI eka zrAvikA gRhiNInI ratanabenathI DaoN. ratanabena sudhInI jJAna yAtrAnI jhAlara A graMtha bajAve che. A sarasvatI pUjanane ApaNe sau hRdayathI AvakArI, A gRhiNInA AvA jJAnayajJamAM sahabhAgI thanAra emanA gurujano, mitro ane parivArano khAsa abhinaMdIe ane mA zAradA A gRhiNInI jJAna yAtrA AgaLa gati karAvI AvA anya graMtho paNa sarjavAnI preraNA ane zakti Ape evI mA zAradAne ApaNe prArthanA karIe. 10-9-2012 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: anukrarmANakA :- prakaraNa 1 :- madhyakAlIna gujarAtI kAvya sAhityanuM zikhara (ka) sAhityanuM svarUpa, paribhASA ane vikAsa (kha) jaina sAhityanI bhUmikA (ga) rAsAnuM svarUpa ane vikAsa prakaraNa (ka) kavi RSabhadAsanuM jIvana (kha) kavi RSabhadAsanuM kavana prakaraNa - - 3 :- vratavicAra rAsa-hastapratanuM saMzodhana............. prakaraNa - 4 :- vratavicAra rAsa-samAlocanA.......... (ka) sAhityika mUlyAMkana (kha) pAThAMtara bheda (ga) jaina tattvadarzana - 2:- * virala kavi RSabhadAsa prakaraNa 5 H- vratanuM AkAza. : (ka) vratanuM svarUpa ane paribhASA (kha) vratanA bheda-prabheda (ga) vartamAna yugamAM vratanI upayogitA (gha) anya darzanomAM vrata prakaraNa 6 H- jaina kathAnakomAM pragaTato vrata mahimA... - pariziSTa........ (1) zabdArtha (2) jaina pAribhASika zabdo (3) vividha dezIo-vividha rAgonI sUci (4) 'vrata' viSayaka anya rAsAonI yAdI rAsA sAhitya..1 (5) anya bhASAmAM (telugu) racita 'zrAvakAcAra sAra'' hastapratano namUno (6) saMdarbha sUci. ................. Fo ............... 207 31 .............................. 290 .........381 ..... 437 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakAra mahAmaMtra nago arihaMtANaM namo siddhANaM namo AyariyANa nago utvajjhAyANaM nago loe savva sAhUrNa eso paMca namukkAze savva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvesi paDhamaM havaI maMgalaM / / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 madhyakAlIna gujarAtI kAvya sAhityanuM zikhara rAsA sAhitya (ka) sAhityanuM svarUpa, paribhASA ane vikAsa sAyaNAcArya vedabhASyanA maMgalAcaraNamAM sAhityanuM svarUpa AlekhatAM kahe che ke, vedajJAna-sAhitya e paramAtmAnA prANa jevuM caitanya che ane akhila jagata jJAnamAMthI eTale ke sAhityamAMthI utpanna thAya che. Ama sAhitya eka jAtanuM caitanya che. sAmAjika teja che. manuSya saMkalpanI amogha zakti che ema kahI zakAya. DaoN. haricaraNa zarmAnA mate sAhityane manoveganI sRSTi mAnI che. emAM 'sahitattva sAhitasya mAva: sAhityam'no samAveza che. kAraNa ke emAM vANI ane arthanuM sAthe hovApaNuM-sahitattva hoya che tethI ja tene sAhitya kahe che. sAhitya vANInI kaLA che. manuSyane vANInI IzvarI bakSisa maLelI che, te tenI anya prANIo karatAM eka viziSTatA che. tene pratApe te potAnA bhAva anya samakSa pragaTa karIne vyavahAra calAvI zake che tema ja suMdara kaLA sarjana karI zake che. sthApatya, zilpa, citra, saMgIta ane kAvya e pAMca zuddha lalitakaLAo kahevAya che. temAM abhivyakti paratve sauthI vizeSa samartha kaLA 'kAvya' eTale ke sAhitya manAya che. bhagavat gomaMDalamAM sAhityanI paribhASA darzAvatAM AlekhyuM che ke, kAvya, nATaka ane lalita rasikabhAvavALuM kalpanA pradhAna vADmaya eTale sAhitya. bhAvanA, AnaMda, utsAha, upadeza ane rasa upajAve tevuM manoraMjaka lakhANa ke dRSTAMtika kAvya athavA prajAnA vicAra, bhAvanA jJAna vagerenI bhASAmAM saMgrahAyelI mUDI eTale sAhitya. sAhityakAra dhUmaketu sAhityanI vistRta paribhASA ApatAM kahe che, AnaMda Ape te sAhitya, jIvananA saMgrAmamAM manuSyane caDelo thAka khaMkherI nAkhe te sAhitya. jIvananA saMgrAmanI sugaMdha jemAMthI skrU te sAhitya, je jIvanabharanI maitrI rAkhe, je manuSyane jIvana jIvatAM zIkhave te sAhitya che. niSkarSanI bhASAmAM sAhitya e caitanya, teja, zakti, kaLA ane mitra che. sAhitya manodazAno mukta udgAra che. jema paristhitiomAM parivartana thavAne kAraNe mAnavanI manodazA svataH parivartita thatI rahe che tema sAhitya paNa te parivartita manodazAne anurUpa potAnuM rUpa-svarUpa banAvI le che. Ama sAhitya e janatAnI saMcita cittavRttinuM pratibiMba paNa che. aMtamAM prANImAtrane hitakArI hoya ane priyakArI hoya tene sAhitya kahevAya. sAhityanA prakAra : sAhitya. sAhityanA mukhya be prakAra batAvyA che. 1) lokabhogya sAhitya ane 2) vidbhogya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) lokabhogya arthAt lokasAhitya = sAmAnya jano dvArA racAyeluM sAhitya. janasAdhAraNamAM Adara pAmeluM sAhitya. 2) vidvadbhogya sAhitya = vidvAno dvArA bhASA ane arthanuM yogya saMmizraNa karIne, vyAkaraNanI dRSTie paripUrNa hoya tevuM sAhitya racAya te vid sAhitya che. rAjazekhare kAvya mImAMsAmAM kahyuM che ke, ivADmayanumaya thA / zAstra, hAthaM vA' arthAt vADmaya be prakAranuM che. zAstra ane kAvya. tevI ja rIte sAhityanA padya ane gadya evA be prakAra che. 'niSaddha gadyam niSaddha padyam / ' arthAt anibaddha racanA te gadya kahevAya ke je sIdhA pATha svarUpe hoya. nibaddha racanA eTale padya. jemAM chaMdazAstranA niyamone anusarIne padyAvalInI racanA hoya. kAvyo, nATako, saMvAdo, navalakathAo, vArtAo, nibaMdho e sarva sAhityanAM nirALA svarUpo che. Ama to sarva bhASA ane sarva lipiono samAveza sAhityamAM thaI jAya che. bhASA, vyavahAra, lekha, pustaka, citra, patra Adi dareka sAhityanAM aMga che, vividha rUpa che. e sarvamAM 'kAvya' uttama kahevAya che. sAhityanI upayogitA samAjanuM utthAna-patana, enI vicAradhArAo ane enI cetanAnA vikAsano mULa srota hRdayaMgama karavA mATe sAhityanuM jJAna ane adhyayana atyaMta Avazyaka che. hajAro varSonI dabAyelI bhAvAnAo, anubhUtio ane sukhaduHkhathI saMbaMdhita vicAra phakta sAhityanA mAdhyamathI ja samajAya che ane jANI zakAya che. sAhitya ane jIvana paraspara upakArI kriyAo che. sAhitya jIvanane ghaDavA mATe, bIjAnuM jIvana samajAvavA mATe, mAnava mAnava vaccenA saMbaMdhonA sAcA artha zodhavA mATe, sRSTinI zaktine anubhavavA mATe, mUlya parivartana mATe, yugadharma sthApavA mATe, navI racanA mATe, navasarjana mATe, pragati mATe ane kalyANakArI premasRSTinA vizvavyApI AvirbhAva mATe che. dharma, gRha, rAjya, samAja Adi sarva saMsthAono janma ane vikAsa sAhitya dvArA saMdhAyo che. vaLI ApaNA prAkRta jIvanane saMskArI banAvI ane unnatine mArge laI janAra paNa sAhitya ja che. sAhitya e ItihAsanI puravaNI che. ItihAsa prajAnI saMskRtinAM bAhya lakSaNo varNave che. prajAnI jIvanazailI Alekhe che. caDatI-paDatI tathA hAra-jIta varNave che, paNa prajAnuM cAritrya, prajAnuM mAnasa tathA prajAnI AMtarika sattvazIlatA jANavA mATe ApaNe e prajAnA sAhitya tarapha jovuM paDe che. Ama prajAnuM bauddhika tathA AdhyAtmika jIvana kayA paribaLothI pRSTa thayuM che, te samajavA mATe sAhitya eka sAdhana che. TUMkamAM vyaktinuM ghaDatara, samAjano vikAsa, jana-samAjanI sthiti, tenA rItarivAja AdinuM saMpUrNa citra sAhitya dvArA jANavA maLe che. Ama sAhitya dvArA loka saMskRti vikasI che. janajIvana dhabakatuM rahyuM che ane raheze. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityano udbhava ane vikAsa | gujarAtI sAhityano prAraMbha gujarAtI bhASAnA prAraMbha sAthe thayo che. gujarAtI bhASAnA AraMbhanI kriyA AjathI nava saikA pUrve zarU thaI hatI. baMgALI, hiMdI, paMjAbI, siMdhI, marAThI, gujarAtI Adi bhASAonI jananI saMskRta kahI zakAya. saMskRta to bhAratamAM cAra-pAMca hajAra varSathI cAlI AvatI prAcIna bhASA che. bhASA ane bolI vacce nikaTano saMbaMdha hovAthI emAM samaye samaye pheraphAra thatAM rahe che.' caudamA saikA pachI gujarAtI bhASAno svataMtra vikAsa jovA maLe che. kezavalAla dhruva pramANe gujarAtI bhASAnA vikAsanI traNa bhUmikAo A pramANe che. 1) I.sa.nA 11mA saikAthI 14mA saikA sudhI apabhraMza pachInI prAcIna gujarAtI. - 2) 15mAM saikAthI 17mA saikA sudhI. - madhyakAlIna gujarAtI. 3) 17mA saikA pachInI - arvAcIna gujarAtI. A trIjI bhUmikAmAMthI ja ApaNI bhASA gujarAtI e nAmathI oLakhAvA lAgI. te pahelAM e apabhraMza, prAkRta tathA gurjara bhASA evA nAmathI oLakhAtI. zrI ke. kA. zAstrI lakhe che ke, hemacaMdrAcAryae (I.sa. 1088-1172) sauthI prathama potAnA dezanI bolIne sAcavI laI "siddha hema' nAmaka potAnA saMskRta-prAkRta bhASAonA vyAkaraNamAM chelle vistArathI apabhraMza bhASAnuM vyAkaraNa bAMdhyuM, eTaluM ja nahi udAharaNa tarIke lokasAhityanI saMkhyAbaMdha vAnagI paNa ApI. 'prAkRta-dvayAzraya kAvyamAM e uparAMta svataMtra rIte vyAkaraNamAnAM apabhraMza udAharaNa kavitAmAM bAMdhI ApyAM. tema ja "chaMdonuMzAsana'mAM paNa apabhraMza udAharaNa ApyAM. mAtra gujarAtIno ja nahi, paNa bhAratanI AryakuLanI arvAcIna bhASAonAM mULano pAyo A pramANe hemacaMdrAcAryanA hAthe ropAyo. Ama gujarAtI bhASAno Adi yuga hemacaMdrAcAryathI zarU thayo. tyAra pachI apabhraMzottara bhUmikAnAM lakSaNovALI prAcIna gurjara bhASAmAM bAramI, teramI sadImAM racAyela sAhityakRtio jovA maLe che. tyAra bAda sAhityanA eka vistRta samaya paTano AvirbhAva thayo. I.sa. caudamA saikAthI laI aDhAramA saikA sudhInA kAlakhaMDane madhyakAlIna gujarAtI sAhityano yuga kahevAya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM paNa prathama kavitAno janma thayo ane pachI gadyano. A madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM kAvyanA aneka prakAro racAyA jema ke, rAsA, prabaMdha, phAgu, mahinA, pada, AkhyAna, garabo, garabI, AratI, bhajana vagere. A kAvyomAM dharma, bhakti, nIti-upadeza ane vairAgya vagerenA viSayo rahetA. tema ja kAvyamAM ghaNe bhAge prabhu pUjA sthAne hatA ane prabhu sivAya bIjA koI mAnavInI kavitA na lakhavAno kaviono saMkalpa vartAto. A samaya daramyAna aneka sAhitya svarUpo udbhavyAM ane vikAsa pAmyAM. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kha) jaina sAhityanI bhUmikA prAcIna bhAratIya sAhityamAM jaina Agama sAhityanuM potAnuM eka viziSTa ane gauravapUrNa sthAna che. AgamakALathI zarU karIne vartamAna samaya sudhImAM jainasAhitya ghaNuM badhuM kheDAyeluM che. bhAratIya saMskRtine ghaDanArAM paribaLomAM jainasAhityanuM paNa mUlyavAna yogadAna rahyuM che. temAM jainAgama sAhitya jaina saMskRtino akSaya nidhi to che ja, taduparAMta te bhAratIya saMskRtinI avibhAjya evI amUlya thApaNa paNa che. kAraNa ke jaina saMskRtinA abhyAsa sivAya bhAratIya saMskRtino sarvAgI abhyAsa thavo ja zakya nathI. jainAgama sAhitya jJAna ane vijJAnano, nyAya ane nItino, AcAra ane vicArano, dharma ane darzanano, adhyAtma ane anubhavano anupama tema ja akSaya koSa che. jainAgamono mukhya viSaya adhyAtma hovA chatAM te AnuSaMgikarUpe vizvanA prAyaH sarvI viSayone sparze che. gaNita, bhASA, ItihAsa, bhUgoLa, khagoLa, vaidyakIya Adi viSayonI mAhitI AgamomAM jovA maLe che. DaoN. haramana jekobI, DaoN. zubiMga vagere pAzcAtya manISIoe jainAgama sAhityano talasparzI abhyAsa karI jAhera karyuM che ke, ahiMsA, aparigraha ane anekAnta dvArA vizvane sarvadharma samanvayano punIta pATha bhaNAvanAruM A zreSThattama sAhitya che. Agama sAhitya vaidika paraMparAnuM vahana karanAra veda che, bauddha paraMparAne vahana karanAra tripiTaka che, tevI ja rIte jaina paraMparAnuM vahana karanAra Agama che. samagra jainasAhityano pAyo Agama che. kharekhara! jainAgama te jaina saMskRtinA veda che. jaina darzanamAM dharmagraMthane Agama kahevAmAM Ave che. jainasAhityamAM AgamanuM sthAna apUrva che. Agama jainadharmanI karoDarajju che. jainadharmano prANa che, mukhya AdhAra che. Agama zabda ja pavitra ane vyApaka artha garimAne potAnAmAM samAviSTa kare che. Agama e to satyanA daSTA, sarvajJa, sarvadarzI, vItarAga tIrthakaronI vimala vANInuM saMkalana che. "zrI anuyogadvAra sUtra' tathA 'vizeSAvazyaka bhASya'mAM Agama ne mATe sUtra, graMtha, siddhAMta, pravacana, AjJA, vacana, upadeza, prajJApanA Adi zabdono prayoga karavAmAM Avyo che. | 'zrI tattvArtha bhASya'mAM umAsvAtijI mahArAje zrata, Aptavacana, AmnAya, upadeza, aitihya, pravacana ane jinavacana Adine Agama kahyuM che. A rIte Agama zabdanA vibhinna paryAyavAcI zabdo pracalita rahyA che. Agamano zAbdika artha Agama zabda 'A' upasargapUrvaka 'gam dhAtuthI banelo che. A = pUrNa ane gam = gati athavA prApti. eTale ke pUrNa gati ke pUrNa prApti evo artha thAya. pUrNatAnI prAptino mArga jemAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradarzita che te Agama. 'gam'no bIjo artha jANavuM, ane A = cArebAjuthI. arthAt jenA dvArA cArebAjuthI jANavA maLe te Agama. Agama (zAstra ke sUtra) nI vibhinna vyAkhyAo (1) yathArtha satyanuM parijJAna karAvI zake, AtmAno pUrNatayA bodha karAvI zake, jenA dvArA AtmA para anuzAsana karI zakAya te Agama che. te Agamane ja zAstra athavA sUtra kahevAmAM Ave che. (jinabhadragaNi kSamAzramaNa kRta vizeSAvazyaka bhASya - gAthA/1384) (2) gaNadhara, pratyeka buddha, zrutakevaLI ane abhinna dasapUrvI dvArA kathita zruta sUtra kahevAya che. (mUlAcAra - 5/80) (3) je graMtha pramANamAM alpa, arthamAM mahAna, batrIsa doSarahita, lakSaNa tathA ATha guNothI saMpanna, sArabhUta anuyogathI sahita, vyAkaraNa vihita, nipAtarahita, aniMdya, sarvajJa kathita hoya te sUtra kahevAya. (Avazyaka niyukti - 880/886) (4) jenAthI padArthonuM paripUrNatAyukta jJAna prApta thAya te Agama che. (5) Agama arthAt 'A samantAt gamyate kRti gAma: / ' jenA dvArA satya jaNAya te Agama. (6) 'sarvajJapraNItopadeze' arthAt AptanuM kathana Agama che. (7) je dharma graMtho, dharma sAhitya Atmazuddhino mArga prakAzita kare che. tenA mAdhyamathI ja jIva potAnA svarUpane arthAt AtmAnA Agama svarUpane pragaTa karI zake che te Agama che. (8) 'atyaM masarUM rahA sutta gayaMti maLaharA' arthAt paramAtmA artharUpe tattvonuM kathana kare che ane gaNadhara bhagavaMto sUtra rUpe gUMthe che. jene ApaNe Agama ke siddhAMtanA nAme oLakhIe chIe. AgamanuM vargIkaraNa Agama sAhitya ghaNuM ja vyApaka ane virATa svarUpa dharAve che. samayAnusAra bhinna bhinna rIte tenuM vargIkaraNa karavAmAM Ave che. jema ke, (1) prathama tema ja prAcIna vargIkaraNamAM Agama sAhitya 'pUrva ane aMga' evA be vibhAgamAM vibhakta jovA maLe che. pUrva saMkhyAmAM cauda hatA ane aMga bAra. (zrI samavAyAMga sUtra 14/136) (2) bIjA vargIkaraNamAM Agama sAhitya 'aMgapraviSTa ane aMga-bAhya' tevA be vibhAgamAM vibhakta jovA maLe che. (naMdIsUtra/43) (3) trIjA vargIkaraNamAM saMpUrNa Agama sAhitya ja anuyogamAM vibhakta jovA maLe che. anuyoganA 'mUlaprathamAnuyoga' ane 'gaMDikAnuyoga' evA be bheda karyA che. anya prakAre anuyoganA cAra prakAra che, 1) caraNakaraNAnu yoga, 2) dharmakathAnuyoga, 3) gaNitAnuyoga ane 4) dravyAnuyoga. (4) badhAthI uttaravartI eka vargIkaraNanA anusAra Agama sAhitya cAra vargomAM vibhakta thAya che, 1) aMga, 2) upAMga, 3) mUla ane 4) cheda. (5) Agama sAhityanuM eka vargIkaraNa adhyayana kALanI dRSTithI paNa karyuM che, 1) kAlika ane 2) utkAlika. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAne ApaNI samakSa je upalabdha che te aMtima tIrthaMkara prabhu mahAvIranA prarUpita Agama graMtho che. tIrthakarone pUrNatA pragaTa thayA pachI temanI sahu prathama dezanAmAM artharUpe 'tripadI'no upadeza Ape che. tyAre dIkSita thanAra ziSyomAMthI keTalAka viziSTa buddhinA dhAraka suyogya jIvone dvAdazAMgInA bAra aMga sUtronuM jJAna thaI jAya che. tene gaNadhara pade sthApita karAya che. te gaNadharo bAra aMga sUtronI racanA kare che. te dvAdazAMgI gaNipaTika kahevAya che. tenA nAma A pramANe che : 1) zrI AcArAMga sUtra, 2) zrI sUtrakRtAMga sUtra, 3) zrI sthAnAMga sUtra, 4) zrI samavAyAMga sUtra,5) zrI vyAkhyAprajJami sUtra, 6) zrI jJAtAdharmakathA sUtra, 7) zrI upAsakadazAMga sUtra, 8) zrI aMtagaDa sUtra, 9) zrI anuttaropapAtika sUtra, 10) zrI praznavyAkaraNa sUtra, 11) zrI vipAka sUtra ane 12) zrI daSTivAda sUtra. A bAra aMga sUtra mULabhUta che. tenA AdhAre pazcAdvartI bahuzrutajJa AcAryo dharmagraMthonI racanA kare che. temAM agiyAra aMga, bAra upAMga sUtra, cAra cheda sUtra, cAra mULa sUtra ane Avazyaka sUtra che. je batrIsa Agama graMthone zvetAMbara sthAnakavAsI saMpradAya svIkAre che. agiyAra aMga, bAra upAMga sUtra, cha cheda, cAra mULa sUtro, daza prakrIrNako, be cUlikA sUtro e pistAlIsa Agama graMthone zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAya mAne che. digaMbara saMpradAya paNa dvAdazAMgIne to svIkAre ja che. sAthe sAthe pakhaMDAgama, kasAyapAhuDa, niyamasAra, gommadasAra, aSTapAhuDa, ratnakaraMDazrAvakAcAra, tattvArthasUtra, jayadhavalA vagere graMthone mAnya gaNe che. Ama Agama saMkhyA viSayaka bhinna bhinna mAnyatAo pracalita che. vyAkhyA sAhitya mULagraMthonA rahasyone udghATita karavA prAcIna samayathI ja vyAkhyAtmaka sAhitya racavAmAM AvyuM che. vyAkhyAtmaka sAhitya lekhaka mULa graMthanA abhISTa arthanuM vizleSaNa to kare, sAthe te saMbaMdhamAM potAnuM svataMtra ciMtana paNa prastuta kare che. prAcIna jaina vyAkhyAtmaka sAhityamAM Agamika vyAkhyAnuM gauravapUrNa sthAna che. te vyAkhyAtmaka sAhitya pAMca vibhAgamAM vibhakta karI zakAya che. 1) niyukti, 2) bhASya, 3) cUrNi, 4) TIkA ane 5) lokabhASAmAM racita vyAkhyA. te uparAMta Tamba, vRtti, vivaraNa, avacUrI dIpikA, paMjikA vagere vyAkhyA sAhitya lakhAyuM che. prAkRta ane saMskRta bhASAmAM racAyeluM A vyAkhyAtmaka sAhitya aneka rIte samRddha che. tema ja aitihAsika dRSTie paNa atyaMta mahattvapUrNa che. bRhakalpa bhASya, Avazyaka niryukti, vyavahArabhASya, Avazyaka cUrNi, Avazyaka TIkA, uttarAdhyayana TIkA Adi graMthomAM dArzanika tattvonI carcA, Agamika padArthonuM tarkasaMgata vivecana, sAdhu-saMpradAyanA AcAra-vihAra AdinA niyamo, bhAratanI lokasaMskRtinuM, vyApAra vinimaya vyavasthApananuM jJAna tema ja jaina paraMparAnA ItihAsanI ja nahIM parantu bhAratIya ItihAsanI ghaNI ghaNI vikharAyelI kaDIonI mAhitI upalabdha thAya che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vyAkhyA sAhityamAM AcArya dvitIya bhadrabAhu, jinabhadragaNi, AcArya jinadAsa mahattara, AcArya haribhadrajI, AcArya zIlAMkasUri vagere vyAkhyAkArono phALo agatyano che. Agametara sAhitya jainadharmanuM mULa sAhitya to ardhamAgadhI, prAkRtamAM maLe che. paraMtu vIra saMvata 1 thI 300 sudhImAM prAkRta sAhitya uparAMta saMskRta sAhityanI zarUAta jainonA hAthe thayelI jaNAya che. siddhasena divAkare 'nyAyAvatAra' nAmanA tarka prakaraNanI saMskRtamAM racanA karI che. AcArya haribhadrasUrie (vi.saM. 757/827) saMbodha prakaraNa ane SaTkarzana samuccaya saMskRtamAM lakhyAM che. saMskRta sAhityano kharo utkarSa to jainonA hAthe solaMkI vaMzanA (vi.saM. 1001 thI 1230) samayamAM thayelo jaNAya che. dhanapAle bhojarAjAne jaina tattvajJAna jANavAnI IcchA thatAM 'tilaka maMjarI' jevI advitIya ane adbhuta lalita sAhityanI racanA karI. parantu A badhAmAM agrasthAna bhogavatA AcArya hemacaMdrAcAryano phALo vizeSa che. temanI kRtio 'siddhahemazabdAnuzAsana' ane 'hrayAzraya' saMskRtamAM che. A samayamAM paNa prAkRtamAM graMtho lakhAtA hatA. hemacaMdrAcAryanuM 'kumArapAla caritra' prAkRtamAM racAyeluM che. jainasAhitya apabhraMza bhASAmAM paNa lakhAyuM che. 'apabhraMza' prAkRta ane prAcIna gujarAtI Adi bhASAonI vacce kaDIrUpe che. apabhraMza sAhityano vikAsa pAMcamI sadIthI agiyAramI sadI sudhI jaNAya che. 'harivaMzapurANa' ane 'paumacariya' svayaMbhUdeve racyAM che. ane tenA putra tribhuvana svayaMbhUe pUrAM karyAM. mahAkavi dhavale 18000 zlokamAM 'harivaMzapurANa' racyuM. 'bhavisayata kahA' dhanapAle dasamI sadImAM racI. jayadeva gaNi kRta 'bhAvanA saMdhi' paNa A ja samayamAM racAI. dakSiNa hiMdamAM jyAM digaMbaronuM prabhutva hatuM tyAM paNa tAmila, kannaDa bhASAmAM zarUAtanuM sAhitya jainone hAthe ja lakhAyeluM che. paMpa, ponnA, ane rANA nAmanA vidvAno dasamI sadImAM thaI gayA. paMpe AdipurANa nAmano graMtha lakhyo hato. tema ja vikramArjunavijaya graMthamAM mahAbhAratanI kathA varNavI che. tevI ja rIte ponnA ane rANAe tIrthaMkara zAMtinAtha ane tIrthaMkara ajItanAthanI kathA varNavatA graMtho lakhyA hatA. nayasena nAmanA jaina vidvAne jUnI kannaDa bhASAmAM dharmAmRta nAmano graMtha lakhyo hato, je caMpU zailImAM lakhAyelo eka vArtAsaMgraha hato. Aja samayamAM nAgacaMdre kannaDa bhASAmAM paMparAmAyaNa nAmano graMtha lakhyo hato. saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAmAM jaina kavioe AdinAtha cariyuM, neminAha cariya vagere mahAkAvyo tIrthaMkaronA cAritra nimitte lakhyAM che. tema ja aitihAsika ane paurANika mahAkAvyo paNa AlekhAyA che. jaina kavioe 'jaina meghadUta' jevAM saMdeza kAvyanI paNa racanA karI che. tema ja saMskRta bhASAmAM aneka utkRSTa stotro paNa jovA maLe che. jema ke bhadrabAhu kRta 'uvasaggahara stotra'. tema ja kundakundrAcArya kRta 'titzayarasudhdhi' tathA 'sidhdhabhakti'. to vaLI gadya-padya mizrita zailImAM campU kAvya che. jaina kavioe 'dazya kAvya' arthAt nATakonI racanA paNa karI che. 'nalavilAsa', 'raghuvilAsa' je mukhya che. Ama kAvya sAhityanI vividha zAkhAomAM vipula racanAo I.sa. cothI sadIthI 14mI sadI sudhI thaI che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama Agama sAhityanA AdhAre pachInA samayamAM saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAmAM vivecanarUpe aneka graMtho lakhAyA che. tenI sAthe sAthe sarjanAtmaka ane saiddhAMtika sAhitya paNa lakhAyuM che. haribhadrasUri, siddhasena divAkara, hemacaMdrAcAryajI vagere vidvAna AcAryoe saMskRtamAM tema ja prAkRtamAM alabhya racanAo karI che. tema ja keTalAka tattvaciMtakoe vividha viSayomAM vipula sAhityanuM sarjana karI mahattvanuM yogadAna ApIne jainasAhityane samRddha banAvyuM che. Agama saMrakSaNa jyAre lakhavAnI paraMparA na hatI, lakhavAnAM sAdhanono vikAsa paNa ocho hato, tyAre Agamone smRtinA AdhAra para athavA guru paraMparAthI kaMThastha karIne surakSita rAkhavAmAM AvatAM hatAM. eTalA mATe ja Agama jJAnane zrutajJAna kahevAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIranA nirvANanA lagabhaga eka hajAra varSa sudhI AgamonuM jJAna smRti zruti paraMparA para ja AdhArita rahyuM. tyAra pachI smRti daurbalyathI bhulAI javAnA kAraNe ane guru paraMparAno viccheda Adi aneka kAraNothI dhIre dhIre Agama jJAna lupta thavA lAgyuM. mahAsarovaranuM pANI sukAtAM sukAtAM goSpada (khAbociyuM) mAtra rahI gayuM. mumukSu zramaNone mATe jyAM A ciMtAno viSaya hato, tyAM ciMtananI tatparatA tema ja jAgarUkatAne paDakAra paNa hato. zrutajJAna nidhinA saMrakSaNa hetuthI mahAna mRtapAragAmI devardhvigaNi kSamAzramaNe" tyAre vidvAna zramaNonuM eka samelana bolAvyuM ane smRti doSathI bhulAI rahelAM Agama jJAnane surakSita rAkhavAnuM AhvAna karyuM. sarva sammatithI Agamone lipibaddha karAyAM. jinavANIne pustakArUDha karavAnuM A aitihAsika kArya vastutaH AjanI samagra jJAnapipAsu prajAne mATe eka avarNanIya upakAra siddha thayo. saMskRti, darzana, dharma tathA AtmavijJAnanI prAcInatama dhArAne pravAhamAna rAkhavAno A upakrama vIra nirvANanA 980thI 93 varSa sudhImAM prAcIna nagarI valabhI (saurASTra)mAM AcArya "devardhvigaNi kSamAzramaNa'nA netRtvamAM saMpanna thayo. jo ke AgamonI vAcanA tenA pahelAM paNa thaI hatI. paraMtu lipibaddha karavAno temano A prathama prayAsa hato. Aje prApta jaina sUtronI maukhika paraMparAnuM aMtima saMskaraNa A vAcanamAM saMpanna thayuM hatuM. pustakArUDha thayA pachI AgamonuM svarUpa mULa rUpamAM to surakSita thaI gayuM che paraMtu kAladoSa, eNmaNa-saMghonA AMtarika matabhedo, pramAda tema ja bhArata bhUmi para bahAranA videzIonAM AkramaNonAM kAraNe vipula jJAnabhaMDArono nAza vagere anekAneka kAraNothI Agama jJAnanI vipula saMpatti, arthabodhanI samyaka guru paraMparA dhIre dhIre kSINa ane vilupta thavAthI jaLavAI nahIM. AgamonAM aneka mahattvapUrNa pada, saMdarbha tathA tenA gUDhArthanuM jJAna chinna-vichinna thatuM cAlyuM gayuM, paripakva bhASAjJAnanA abhAvamAM je Agama hAthathI lakhAtAM hatAM, te paNa zuddha pAThavALAM na hatAM. tenA samyaka arthanuM jJAna devAvALA bhAgye maLatA. A rIte aneka kAraNothI AgamanI pAvana dhArA maMda paDI gaI. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM paNa devagiNi kSamAzramaNe' zarU karelI graMthIIkaraNanI paraMparAne puSTa karavA mATe aneka zramaNa zreSThoe tema ja zrAvaka zreSThoe ghaNuM moTuM yogadAna ApyuM che. zrI haribhadra sUrizvarajI', 'zrI hemacaMdrAcAryajI', "zrI yazovijayajI' jevA gItArtha mUrdhanya mahApuruSoe zrutanuM sarjana karyuM, to kumArapALa mahArAjA, vastupALa, tejapALa, pethaDazAha vagere maMtrIzvaroe karoDo sonAmahorono sadvyaya karI hajAro jJAnabhaMDAronuM nirmANa karyuM hatuM. vi.saM. 1400thI 1515nA gALAmAM hajAro hastalikhita hastaprato (graMtho) lakhAI ane vividha jJAnabhaMDAromAM mukAI. Ama dhIre dhIre lekhana kAryano vikAsa thayo ane te vikAsa madhyakAlIna yugamAM purabahAramAM khIlyo hato. A hastalikhita graMtho (hastaprato) prathama tADapatra para lakhAtAM hatA. kALakrame cInamAM kAgaLanI zodha thatAM bAramI sadI pachI kAgaLa para prato lakhAvA mAMDI. | vikrama saMvatanI soLamI zatAbdImAM vIra lokAzAhe paNa A dizAmAM krAntikArI prayatna karyo. AgamonA zuddha ane yathArtha arthajJAnane nirUpita karavA eka sAhasika upakrama pharIthI cAlu thayo. paraMtu thoDA samaya pachI temAM paNa sAMpradAyika vidveSathI vyavadhAna upasthita thavA lAgyA. saiddhAMtika vigraha tathA lipikAronuM atyaMta ochA jJAnane kAraNe AgamonI anupalabdhinA kAraNe samyaka arthabodha pAmavAmAM ghaNuM moTuM vighna AvyuM. ogaNIsamI zatAbdInA prathama caraNamAM mudraNanI zodha thatAM Agama graMthonuM mudraNa thavA lAgyuM. temAM paNa Agama-divAkara zrI AnaMdasAgarasUri mahArAjazrInuM Agama graMthonuM mudraNa, saMzodhana, saMpAdanakArya advitIya gaNAya che. tyAra pachI AgamonuM pUrNataH hiMdI anuvAdanuM prakAzana sarvaprathama Agama vidvAna samAdaraNIya munizrI amolakha RSie karAvyuM. pUjya ghAsIlAlajI mahArAje svaracita saMskRta TIkAsAthe hiMdI gujarAtI bhASAmAM 3ra AgAmonuM prakAzana karAvyuM. pUjya AtmArAmajI mahArAjae AgamonuM hiMdI anuvAdanuM kArya karyuM. zramaNasaMghanA yuvAcArya pU. zrI madhukaramunie hiMdI vivecana saha Agama batrIsInuM prakAzana karyuM. Agama manISI zrI triloka munie batrIsa zAstrono hiMdImAM sArAMza prakAzita karAvyo che ke je sAmAnya ane prauDha banne svAdhyAyIone upayogI che. Ama mudraNanI zodhanAM phaLasvarUpe AgamonI paThana-pAThananI pravRtti vadhI. saraLa bhASAmAM vividha graMtho chapAvA lAgyA. tema ja Aje ekavIsamI sadImAM kaMpyuTaranI zodha thatAM sIDImAM paNa Agama sAhityanI sAcavaNI karavAmAM AvI rahI che. vartamAnamAM jainasAhitya ardhamAgadhI, prAkRta, saMskRta, apabhraMza gujarAtI, hindI, tAmila, kannaDa, marAThI tema ja aMgrejI ane anya prAMtIya bhASAomAM upalabdha che. Aje ApaNI pAse je pavitra ane mahAna graMthono vAraso sacavAIne Avyo che te hastalekhananI paraMparAne ja AbhArI che. hastalekhana zailI prAcIna bhAratamAM lakhavAnI paraMparA AdikALathI hatI, tenA ullekho prApta thAya che. lipinuM jJAna bhagavAna RSabhadevathI cAlu hatuM. "zrI prajJApanA sUtramAM pustaka lekhanane 'Aryazilpa' kahyuM che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI ane brAhmI lipino prayoga karanAra lekhakane 'bhASArya' kahyA che. 'zrI ThANAMgasUtra'mAM gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpuTa laka, chedapATI A pAMca prakAranA pustakono ullekha che. prAcIna lekhana zailInA be prakAra che : eka zilAlekhana ane bIjo hastaprata lekhana. prAcIna bhAratIya sAhityane Aje ApaNe je rUpamAM prApta karIe chIe, teno AdhAra hastaprata che. hastaprata zAstronI hAthethI lakhela nakala hovAne kAraNe tene hastaprata kahevAmAM Ave che, ke jene pANDa lipi paNa kahevAya che. kALAMtare mULa nakala naSTa thatI jatI hatI, to sAmA pakSe tenI ghaNI nakalo taiyAra thatI rahetI hatI. Ama pratilipi parathI 'prata' zabda Avyo ema jaNAya che. hastapratanuM mahattva prAcIna dharma, darzana, sAhitya ane saMskRtinI jANakArI mATe hastapratonuM vizeSa mahattva che. kAraNa ke mAtra purAtattvIya samarthanathI ItihAsanuM nirmANa sarvAMgapUrNa thatuM nathI, itihAsanI satyatA mATe sAhityanI AvazyaktA anivArya che. prAcIna samayamAM jJAnabhaMDAromAM mAtra hastalikhita sAhitya ja upalabdha hatuM. bhArata dezamAM hastaprata lakhavAnAM ghaNAM sthAno hatAM. AvAM lekhana sthaLonA AdhAra parathI vibhinna kuLonI prato ane tenA kuLa viSenI viziSTa mAhitI prApta thAya che. je abhyAsuone kRtionI saMzodhita AvRttinA prakAzana kAryamAM vibhinna kuLonI prato khUba ja upayogI thAya che. hastapratanA prakAro hastapratanA mukhya be prakAra gaNAya. 1) AMtarika prakAra ane 2) bAhya prakAra. (1) AMtarika prakAra hastalikhita pratono A rUpavidhAna prakAra che. jemAM pratanI aMdara rahelI lekhana paddhatinI mAhitI maLe che. A lekhanapaddhatine eka pAThI, dvipAThI (sAmAnya paNe banne bAju mULa ane TIkAnA pATha lakhavAmAM AvyA hoya che.) tripAThI (vacce mULa ane upara nIce TIkA.) paMca pAThI (vacce mULa ane upara DAbe, jamaNe ane nIce TIkA.) zuDa (zUDha) UbhI lakhAyela, citra pustaka, svarNAkSarI, sUkSmAkSarI ane sthUlAkSarI vagerethI oLakhavAmAM Ave che. graMthomAM rahelA AvA taphAvato hastaprato kAgaLa para lakhavAnI prakriyA zarU thayA bAda vizeSa prakAre vikasyA hoya tema lAge che. AvI pratonuM bAhya svarUpa sAduM dekhAvA chatAM aMdaranAM pRSTho jovAthI ja tenI vizeSatAnI jANIkArI maLe che. (2) bAhya prakAra vikramanA caudamA saikA sudhInI hastalikhita prato ghaNuM karIne lAMbI-pAtaLI paTTI jevI tADapatra para lakhAyelI maLe che. tenA madhyabhAgamAM eka chidra tathA keTalIka vAra yogya aMtare be chidro paNa jovA maLe che. A chidromAMthI ekamAM dorI parovavAmAM AvatI jethI vAMcatI vakhate pAnAM astavyasta na thAya. tathA bIjA chidramAM baMdhana avasthAmAM vAMsanI saLI rAkhavAmAM AvatI, jethI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jADA pAnAvALI prata hoya to tenAM pAnAM AghApAchA na thAya. A ja dorI vaDe pratane banne bAju pATalIo mUkIne kalAtmaka rIte bAMdhavAmAM AvatI. tADapatro paranuM lakhANa sahIthI tathA kotarIne ema be prakAre lakhavAmAM AvatuM. kotarIne lakhavAnI praNAlI khAsa karIne orissA, AMdhra pradeza, tAmilanADu, keraLa tathA karNATakanA pradezamAM rahevA pAmI ane sahIthI lakhavAnI prakriyA zeSa bhAratamAM rahevA pAmI. kAgaLanA upayoganI zarUAta bAda A ja tADapatrIne Adarza mAnIne kAgaLanI prato paNa zarUAtamAM moTA-moTA ane lAMbA patro para lakhavAmAM AvatI, paNa pAchaLathI A kada suvidhA anusAre saMkocAI gayuM. jaina bhASyakAro, cUrNikAro ane TIkAkAronA mate AvA tADapatronI laMbAI ane pahoLAInA AdhAre hastapratanA pAMca prakAro kahevAya che. 1) gaMDI : pratanI laMbAI ane pahoLAI eka samAna hoya tene gaMDI prakAra kahevAya che. 2) kacchapI : pratanI banne kinArI saMkucita tathA vacce phelAyela kAcabA jevA AkAranI pratane kacchapI prata kahevAmAM Ave che. 3) muSTi : je prato muThThImAM samAI jAya eTalI nAnI hoya tevI pratone muSTi prakAranI prato kahevAmAM Ave che. 4) saMpuTa lUka : lAkaDAnI paTTIo para lakhAyela pratone saMpuTa phalaka prakAra kahevAmAM Ave che. 5) chedapATI (chivADI) : 'chedapATI' e prAkRta zabda "chivADI'nuM saMskRta rUpa che. A prakAranI pratomAM pAnAMnI saMkhyA ochI hovAne kAraNe pratanI jADAI ochI hoya che paraMtu laMbAI ane pahoLAI yogya pramANamAM hoya che. uparokta pAMca prakAro sivAya vartamAnamAM anya prakAro paNa maLe che. 1) gola : 'pharamAna'nI jema goLa kuMDaLI prakArathI kAgaLa ane kApaDa para lakhAyela graMtho paNa maLe che. 20 mITara jeTalI laMbAI hovA chatAM tenI pahoLAI sAmAnya-sarerAza ja hoya che. zrImad bhAgavat, janmapatrikA vagere kuMDaLI AkAramAM maLe che. 2) gaDI : aneka prakAre gaDI karAyelA lAMbA-pahoLAM vastra ke kAgaLano paTTo paNa maLe che. sAmAnya rIte AmAM yaMtra, koSTaka, ArAdhanA paTTa, aDhIdvIpa vagere AlekhAyelAM maLe che. 3) guTakA : sAmAnya rIte hastapratonAM pAnAM khullAM ja hoya che paraMtu keTalIka vAra pAnAMnI madhyamAM silAI karIne athavA bAMdhIne pustakAkAre be bhAgomAM vibhAjita karI devAmAM Ave che. AvA pAnAvALI pratone guTakA tarIke oLakhavAmAM Ave che. jADA pUThAMnA AvaraNamAM bAMdhelA AvA guTakA nAnAthI mAMDIne bRhatkAya sudhInAM hoya che. moTA bhAge AvA guTakAne lapeTIne bAMdhavA mATe sAthe dorI paNa lAgela hoya che. A sivAya tAmrapatra ane zilA paTTa vagere upara lakhAyela graMtho paNa maLe che. hastapratanuM Alekhana hastapratanAM AlekhanamAM pATha, patrAMka, sacitra prata, lekhana sAmagrI ane graMthanuM saMrakSaNa, lekhana kArya vagerenuM mahatva rahetuM. te kramamAM nIce Apela che : Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) pATha hastapratanuM lakhANa sAmAnya paNe mAMgalika zabdomAM ane saMketothI zarU thaI mAMgalika zabdo ane saMketothI pUrNa karavAmAM Ave che. kALAMtare lekhana zailImAM parivartana thatuM jovA maLe che. vikramanI 14mI-15mI sadImAM pratanI madhyamAM catuSkoNiya phullikA-khAlI sthAna jovA maLe che. je mULa to tADapatromAM dorI parovavA mATe khAlI jagA choDavAnI praNAlInA anukaraNarUpe gaNAya. pachIthI A AkRti kALakrame vAvanAM pagathiyAM jevA AkAra dhAraNa karIne dhIre dhIre lupta thatI gaI che. zailInI jema lipi paNa parivartanazIla rahe che. paDImAtrA, pRSTamAtrAnuM ziromAtrAmAM parivartana e khAsa taphAvata rahyo hoya tema jANavA maLe che. abhyAsanA AdhAre pratanA AkAra-prakAra, lekhanazailI tathA akSara parivartananA AdhAre koI paNa prata kaI sadImAM lakhAyela che te jANI zakAya che. (2) patrAMka tADapatra ane tenA pachI kAgaLanI zarUAtanA yugamAM patra kramAMka be prakAre lakhAyelA jovA maLe che. DAbI ane jamaNI banne bAju tema ja zataka, dazama ane ekama ema sAmAnya aMkomAM pRSThAMka lakhAyela jovA maLe che. (3) prata zuddhikaraNa prata lakhatI vakhate bhUla na rahI jAya te mATe jarUrI satarkatA rAkhavAmAM AvatI hatI. prata lakhAyA bAda te pratane pUrNarUpe vAMcIne azuddha pAThane bhUMsIne suMdara rIte chekIne ke chUTI gayela pAThone 'haMsa pAda' vagere jarUrI nizAnI sAthe paMktinI vacce athavA bAjunA hAMsiyA vagere jagAmAM olI paMkti kramAMka sAthe lakhI detA hatA. pATha bhUMsavA mATe pIMchI, tulikA, haratAla, saphedo, gerU vagereno upayoga thato hato. (4) vAMcana upayogI saMketo hastapratonA lakhANamAM zabdonI vacce-vacce atyAranI jema khAlI jagyA mukAtI na hatI, paNa saLaMga lakhANa lakhavAmAM AvatuM hatuM. vAcakonI saraLatA mATe pado upara nAnI-nAnI UbhI rekhA karIne padaccheda darzAvatA hatA. prata vAMcananI saraLatA mATe jhINA akSaro vaDe zabdo para nizAnI karavAmAM AvatI hatI. akSara sAmAnya paNe vAMcavAmAM sugamatA rahe e rIte madhyama kadanA akSaromAM prato lakhAtI hatI, paNa pratanA avasUri, TIkA vagere bhAgo tathA kyAreka AkheAkhI prato paNa jhINA sUkSma akSarothI lakhAyela maLe che, ke jenuM vAMcana paNa Aje sugama nathI. bArasA sUtra jevI prato moTA-sthUlAkSaromAM paNa lakhAyelI jovA maLe che. citramaya lekhana keTalIka pratomAM lakhANanI vacce aneka prakAranA corasa, trikoNa, SaTkoNa, chatra, svastika, agnizikhA, vajra, DamaruM, OM, hrIM vagere AkRti citro doravAmAM AvatAM hatAM. AvA prakAranAM citro 12 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lahiyAnI lekhana pravRtti ane vividha hastapratonA namUnA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna... jJAnI jane jJAnopAnI pUnA * sApaDo jJAnAvara zIya darbha kSayano pothI . zreSTha upAya che. pUThAnuM khoNIyuM * X * tADapatra lekhananA vividha upakaraNo pINIzAhI * suzobhita grantha pUMThA * * sAhu pUThu sADI aMjI sAMgAnerIya jagaNa * * zAhInI moTala hirAmaNa * * DASThanuM soNIyuM DASThabhaya * ghAmaDo * tathyA ja3 Delama pATI * bAdazAhI tADapatrIya darzana DItto . zauThanya: zrI zrIkumAra sAbadhA guMnacha 0 granthapeTI * zAhInI chAvAta * abhNanI hIvaDI * * DamATa guhara Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rikta lipicitra' nAmathI oLakhAtAM. AvI ja rIte lakhANanI vacce khAlI jagA na choDatAM tyAM cIvaTa ane khUbIpUrvaka lAla zAhIthI evI rIte lakhatA ke jenAthI lekhanamAM aneka citrAkRtio, nAma vagere vAMcI zakAya. AvA prakAranAM citro lipicitra' tarIke oLakhAtAM. A uparAMta citramaya lekhanano eka prakAra "aMkasthAna citra' paNa che. jemAM patra kramAMkanI sAthe vividha prANI, vRkSa, maMdira vagerenI AkRtio banAvI tenI vacce patra kramAMka lakhavAmAM Avato. keTalIka pratomAM madhya ane pArzvaphullikAmAM sonA, cAMdInA varakha ane abhrakathI suzobhita jovA maLe che. amuka pratonA prathama ane aMtima pRSTho upara paNa khUba ja suMdara raMgIna rekhA citro dorAyelAM jovA maLe che. jene 'citrapRSTikA'nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. sacitra prata citrita pratonI paNa potAnI alaga ja vistRta kathA che. AlekhanI cAre bAjunI khAlI jagAmAM vividha prakAranI suMdara latA-vela-maMjarI tathA anya kalAtmaka citro paNa dorelAM jevAM maLe che. jaina citrazailI, koTA, mevADI, jayapurI, khUMdI vagere aneka citrazailIomAM citrita prato maLe che. citrazailI ane vaparAyela raMgonA AdhAre paNa pratanI prAcInatA nakkI thaI zake che. lekhana kArya - sAdhuo ane zrAvako bhaktibhAvathI vyApaka pramANamAM uttama graMthalekhananuM kArya karatA hatA. ghaNA zrAvako lahiyAo pAse paNa graMtho lakhAvatA hatA. kAyastha, brAhmaNa, nAgara, bhojaka vagere jAtinA loko lahiyA tarIke prato lakhavAnuM kArya karatA. lekhana sAmagrI patra, kaMbikA, doro, gAMTha (graMthi), lipyAsana (tADapatra, kAgaLa, kApaDa, bhojapatra, agarapatra vagere lipinA Asana), chaMdaNa, sAMkaLa, sahI (mesa, mazI, kAjaLa), kalama, oliyA (kAgaLa para oLI lITI upAsavavA mATe sarakhA aMtare khAsa DhabathI bAMdhelA dorAvALuM phAMTiyuM), ghaMTo, jUjavaLa, prAkAra vagere lekhana sAmagrIno upayoga thato hato. pustaka lakhanAra lahiyA pAse lekhanane lagatAM 'ka' akSara dvArA sUcita sattara sAdhano kAyamI hovAM joIe ene sUcavato eka prAcIna zloka che. jema ke, pI, vaLaha, za, svaramado, ma AmaM vAM, vI, ma, paLavA, tetara, vAI, tathA vAgam | kIkI, koTari, kalamadAna, kramaNe, kaTTi, stathA kaMkaro ete ramya kAkAkSarezcaM sahita: zAstraM ca nityaM likhet / / graMtha saMrakSaNa pUrvAcAryoe jeTaluM dhyAna lekhana para ApyuM, teTaluM ja dhyAna saMrakSaNa para paNa ApyuM. graMthone rezamI athavA lAla moTA kapaDAmAM lapeTIne khUba majabUtIthI bAMdhIne lAkaDAM athavA kAgaLanI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banela peTIomAM surakSita rAkhavAmAM AvatA. jJAnapaMcamIne divase te graMthonuM pratilekhana-paDilehanapramArjana karavAmAM AvatuM hatuM. DhIluM baMdhana aparAdha tarIke gaNAtuM hatuM. A ja rIte pANI, khanija, agni, uMdara, corathI hastapratanI rakSA karavAnI cetavaNI paNa ApavAmAM AvatI. graMthone UdhaI na lAge te mATe ghoDAvaja ane kapUra jevA padArthono upayoga karavAmAM Avato. hastaprato lakhavAnI eka viziSTa kalA jaina sAdhu-kavioe vikasAvI hatI ane jaina hastapratanA lahiyAoe hastagata karelI e kalA pramANe saikAo sudhI zAhI jhAMkhI paDe nahIM ane kAgaLa jarjirata thAya nahIM evI paddhati vikasAvelI che. sarvaviratidhara jaina sAdhuoe hastapratonA lakhANa upara ane tenI sAcavaNI upara ghaNo bhAra mUkyo ane tenI AzAtanAnA doSathI bacavAnuM gRhasthone samajAvyuM. ene lIdhe jaina kavi lekhakonI hastaprato ghaNA moTA pramANamAM sacavAyelI Aje paNa maLe che. AraMbhamAM tADapatra upara ane pachIthI hAtha banAvaTanA kAgaLa upara keLavAyelA viziSTa lahiyAone hAthe hastaprato lakhAtI rahI. sAhityasarjana karavA uparAMta hastalikhita graMthone jALavI rAkhavAnI paddhatipaNa ghaNuM ja puNyanuM kArya manAtuM ane tethI ja jesalamera, pATaNa, amadAvAda, khaMbhAta, surata, chANI, cANasmA mULabidrI, koDAya ane bIjAM aneka sthaLe jaina jJAnabhaMDAro sthapAyA jemAM hastaprato rAkhavAmAM AvatI. vaLI keTalAye zrImaMta kuTuMboe potAnA vyaktigata upayogane mATe potAnI judI hastaprato taiyAra karAvI hatI. e badhAMne pariNAme vIsa lAkhathI vadhu hastaprato jaina jJAnabhaMDAromAM ane vyaktio pAse sacavAyelI Aje paNa ApaNane sAMpaDe che. keTalIye hastaprato amerikA, jarmana vagere videzomAM cAlI gaI che. sva. mohanalAla dalIcaMda anya keTalAka lekhakoe ane tenI graMthasUcio sva. pU. pUNyavijayajI mahArAja, zrI kezavarAma kA. zAstrI, desAI, pro. hIrAlAla rasikalAla kApaDiyA, DaoN. bhogIlAla sAMDesarA ane jaina jJAnabhaMDAro ke tenI hastapratonuM vihaMgAvalokana karatA lekho lakhyA paNa pragaTa thaI che. saMskRta, prAkRta, gujarAtI ane rAjasthAnI bhASA uparAMta kannaDa, telugu, tamiLa, malayAlama vagere bhASAomAM paNa jainadharmanA graMthonI keTalIka prAcIna hastaprato maLe che. duniyAmAM koI eka dharmanI prAcInatama vadhumAM vadhu hastaprato maLatI hoya to te jainadharmanI che. bhAratanA aneka prAcIna bhaMDAramAMthI Aje paNa je jUnI hastaprato maLI Ave che te prAcIna lekhanakaLAnI sAkSI pUre che. A kaLAne ane tenA jANakArone jIvatA rAkhavAnuM puNyakArya keTalAMka jainAcAryo ane jaina saMsthAo Aje paNa karI rahyAM che. chApakAmamAM jo bhUla rahI jAya to tamAma nakalomAM te bhUlanuM punarAvartana thAya che. lahiyAo lakhavAmAM je bhUla kare, te eka graMtha pUratI ja maryAdita rahe che. lahiyAnA alaga graMthamAM alaga alaga bhUlo hoya to te badhI prato sAthe rAkhI sarakhAvI jovAthI sudhArI zakAya che. hastalikhita graMtho 700-800 varSo sudhI ane tADapatra upara lakhavAmAM AvelA graMtho 1500 varSa sudhI TakatA hoya che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duniyAmAM Aje evI bIjI koI TekanolojI zodhAI nathI, jene kAraNe pustakonuM AyuSya 10001500 varSa jeTaluM laMbAvI zakAya. Ama uparyukta kathana hastapratanI mahattA darzAve che. tevI ja rIte AjanAM Adhunika sAdhanono upayoga karI mAIkrophilma, DijiTala kopI ke kapyuTarAIjha karavAmAM Ave che paraMtu AgAmI varSomAM jyAre A sAdhano junA thaI jaze, tyAre temAM sAcavI rAkhelA graMthone ukelavA muzkela banaze. A badhAM kAraNothI ja hastapratonuM mahattva siddha thAya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainasAhityanuM yogadAna madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM bhaktimArgI Adya kavi narasiMha mahetA pahelAMnuM upalabdha sAhitya prAyaH jainasAhitya che. I.sa. 1450thI 1600 sudhIno samaya jainasAhitya mATe puSTivAna ane vegavaMta rahyo. A samaya daramyAna jaina sAdhu-sAdhvI tema ja zrAvakoe potAnI kavitva zaktithI vividha sAhitya pravAha vaheto karyo. DaoN. ramaNalAla zAha lakhe che ke, A gALAmAM nAnA moTA baso karatAM vadhu jaina sAdhu ane zrAvaka kavioe potAnuM kAvyapUra vahevaDAvyuM che. rAsa, phAgu ane bAramAsInA prakAromAMthI rAsano kAvya prakAra A gALAmAM sauthI vadhu kheDAyelo che. jaina munioe AtmAnubhUti ke AtmasAkSAtkAra karavA mATe jJAna e ja mahAna sAdhana che tevI mAnyatAthI kathAtmaka, caritrAtmaka ane sAtvika sAhityanI racanA karI che. A samaya daramyAna jaina sAdhu kavionA hAthe prabaMdha rAsa, phAgu, vivAhalo, pUjA, stavana, sakjhAya, caityavaMdana, stuti, AratI chaMda, bAramAsI, duhA vagere prakAranAM kAvya svarUponI vipula pramANamAM racanAo thaI che. A paraMparAne 19mI sadI sudhI jaina kavioe cAlu rAkhIne gujarAtI sAhityane samRddha banAvyuM che. Ama jaina sAhitya jJAna ane bhaktimAM mahattvanuM gaNAyuM che. madhyakAlIna (jaina) sAhityamAM vividha svarUpe racAyelAM kAvyo nIce pramANe che (1) prabaMdha : aitihAsika pAtro, dharmiSTa cAritravAna puruSasaMbaMdhI kAvya prakAra copAI, doharA, savaiyA vagere. (2) phAgu : vasaMtaRtunA varNanano eka geya prakAra che. tene phAgu kahe che. (3) rAsa : rAsa e gujarAtI bhASAno pUrvakAlIna ane gujarAtI bhASAne vArasAmAM maLelo eka sAhitya prakAra che. (4) gIta : gIta e kAvyanuM eka svarUpa che ke je vAdyo sAthe saMgItAtmaka rIte gAI zakAya. vivAhalo : vivAha eTale lagna. jemAM lagna sahitanuM varNana AvatuM hoya evA gadya graMtha kAvyane vivAhalo kahe che. stuti : stuti e prabhu pUjAnuM eka mahattvanuM aMga che. e jinezvaronA vidyamAna guNonI yogya prazaMsArUpe gavAtuM kAvya. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) stavana H jinezvaronI stuti arthe racAyelA rasa, alaMkAra, Adi sAhityika guNothI vibhUSita laghukAvyane stavana kahevAya. (8) caityavaMdana : bhAvapUjAnA prAraMbhamAM jinezvaranA asAdhAraNa guNonuM utkIrtana kare evAM koI paNa kAvya mATe caityavaMdana zabdano prayoga karavAmAM Ave che. (9) pada : eTale madhyakAlIna UrmigIta, bhakti vairAgya prerita TUMkAM gIto. (10) AratI : iSTadevanI sanmukha ghIno dIvo karI thALImAM mUkI, tenA guNagAnanI stavanApUrvaka thALImAM rahelA dIpakane goLa goLa pheravavAnI je ceSTA karavAmAM Ave tene AratI kahe che. (11) sajjhAya : eTale mokSa mArganuM pratipAdana karanAra tema ja AtmavikAsa tarapha dorI jatuM ziSTa sAhitya. (12) bAramAsI : e Rtu kAvyano bIjo prakAra che. emAM bAra mAsanuM eTale badhI RtuonAM varNana Ave. zrI caMdrakAMta mahetA madhyakALanA vividha kAvya prakAro darzAvatAM lakhe che ke, muktaka, pada, padamALA, garabo-garabI, rAsA, AkhyAna, kathAvArtA, jJAnamUlaka khaMDakAvyo, vIrakAvyo, phAgu, salAko, vivAhalu, bAramAsI, rUpaka, chaMda, carcarI, bhaDalI kAvyo vagere che.pa Ama madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM vividha viSayo para vividha svarUpovALAM kAvyonI racanA thaI che paraMtu A sAhityamAM jaina kavioe 'rAsa' racanA eTalI badhI karI che ke AkhA yugane 'rAsayuga' tarIke oLakhavAmAM Ave che. A rAsayugane 'jainayuga' athavA 'hemayuga' e rIte paNa oLakhavAmAM Ave che. I.sa. 1251thI 1451 sudhIno samaya 'jainayuga' kahevAya che. 'nAkara' ane 'viSNudAsa' jevA prasiddha jainetara AkhyAnakAroe anukrame potAnAM 'naLAkhyAna' ane 'rukamAMgadepurI' e AkhyAno mATe 'rAsa' zabda prayojyo che. ane bhAlaNe paNa 'dazamaskandha'mAM e arthamAM 'rAsa'no prayoga karyo che. Ama bAramI sadIthI aDhAramI sadI sudhI kheDAyela sAhityanAM svarUpa tarIke 'rAsa' svarUpanuM sAMskRtika ane sAmAjika dRSTie anokhuM mUlya che. jainasAhityanI vizeSatA 1) jaina madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM je jainasAhitya upalabdha che, te mukhyatve dharmapracAraka sAhitya hovAne kAraNe rAsA vageremAM paNa jainadharmanA cAra AdhAra staMbho dAna, tapa, zIla ane bhAva A paikI koI ekanuM mahattva samajAvavA mATe ja prayAsa thayelo jovAmAM Ave che. 2) jaina gujarAtI sAhityamAM mukhyatve zasA sAhitya jaina-sAdhuonA hAthe jaM lakhAyeluM che. zrI jayaMta koThArI lakhe che ke, e gALAmAM lagabhaga 1600 jaina kaviomAMthI zrAvaka kavio 50thI vadhAre nathI. 3) A samayamAM jainetara sAhitya bhAgye ja maLe che. 'rAsa' nAma hoya evo ekamAtra jainetara rAsa eka musalamAna kavi abdula rahemAne 'saMdezaka rAsa' nAmathI Apyo che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama chatAM jenuM nAma "rAsa' nathI tevA A yuganA aMta bhAgamAM lakhAyelAM traNa kAvyo, zrIdhara vyAsa no "raNamalla chaMda, asAItanI "haMsAulI' ane bhImano "sadhyavatsa vIra prabaMdha' e rAsakAvyo nathI paNa prabaMdho ja che. 4) bhogIlAla sAMDesarA jaNAve che ke, madhyakALanuM sAhitya badhAM dharmapradhAna ke dharmamUlaka che. sauthI viSama samayamAM e samAja zarIramAM dharmanI nADImAM cetana hoI sAhityanuM te agatyanuM preraka baLa hatuM. eTale sAhityamAM dharmanI pradhAnatA hoya e svAbhAvika che. Ama madhyakAlIna yugamAM je sAhitya racAyuM che te sAMskRtika mUlyo, dhArmika, tAtvika viSayono Azraya laIne pragaTa thayuM che. viSayomAM svamata ke kalpanAono Azraya lIdhA vagara sAtvika ane tattvadarzananuM nirUpaNa karyuM che. tema ja jainasAhityamAM sAmAjika, lokajIvana uparAMta aitihAsika ghaTanAonI jANakArI maLe che. pariNAme dharma ane sAhityanuM "maNikAMcana' jevuM sarjana thayuM che. temAM paNa jaina kavione hAthe "rAsA' sAhitya vadhu kheDAyuM che. temAMnuM keTaluMka sAhitya to haju apragaTapaNe jJAnabhaMDAromAM sacavAyeluM che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ga) rAsAnuM svarUpa ane vikAsa rAsa/rAsA rAsa e gujarAtI bhASAno pUrvakAlIna ane gujarAtI bhASAne vArasAmAM maLelo eka sAhitya prakAra che. rAsanuM mULa apabhraMza sAhityamAM che. emAMthI ja A sAhitya prakAra gujarAtImAM UtarI Avelo che. A sAhitya prakAra rAsa, rAsA, rAso, rAsu ane rAsaka jevA ekAryavAcaka zabdo vaDe oLakhAya che. zrI ke. kA. zAstrI lakhe che ke, "rasa' ane "rAsa'no saMbaMdha bhASAzAstranI daSTie avazya che. saMskRta bhASAmAM mULa eka dhAtu raN che. jeno artha 'gAjavuM ane pachIthI 'vakhANavuM' evo paNa thAya che. 'gAjavAne' ne pariNAme meghamAMthI chUTatA pravAhI jalanA artha dvArA pachI yAvat pravAhI padArthono vAcaka "rasa' zabda banyo, pachIthI AsvAdavAcaka ane emAMthI kavitAnA rasomAM paNa paraNimyo che. A ja dhAtu uparathI saMskRtamAM eka rAs dhAtu "moTethI bUma pADavI'nA arthamAM prayojAyo che. A pAchalA dhAtue pachI rAsa zabda Apyo che. A rAsa'no mULa artha 'garjanA' "avAja' che. pachIthI e viziSTa mAtrAmeLa samagra chaMdo jAti mATe - emAMthI pAcho eka be chaMdane mATe, ane svataMtra rIte geya uparUpakano vAcaka banI samUhanRtyamAM vyApaka banyo. zabdakoza/vidvAnonA mate rAsa' zabdanA judA judA artho nIce pramANe che. jema ke, (1) rAsa : 5. (saM.) gAtAM gAtAM goLAkAre pharatAM karAto nAca ke temAM gavAya evuM gIta. (vinIta joDaNI koza. pR. 570) (2) rAsaDo : (pu.) eka jAtano garabo (banelo banAva varNavato.) (vinIta joDaNI koza. pR. pa70) rAso : (pu.) eka prakAranuM vIrarasanuM kAvya. (vinIta joDaNI koza. pR. 571) rAsa : goLAkAre nRtya karatAM gIta gAvuM te (saM.) e hetuthI thayelI sAhityaracanA. (madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza. pR. 419) rAsula : (prAcIsa) rAsa, nRtyaprakAra, sAhityaprakAra. (madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza. pR. 419) rAsa : e nAmano eka mAtrAmeLa chaMda. tenA dareka caraNamAM bAvIsa mAtrA hoya che. tenA 1, 5, 9, 13, 17 ane 21 mAtrAe tAla Ave che. (bhagavad gomaMDaLa pR. 7636) rAsa : rAsa dhAtu parathI 'pAsa' banyo che. rAsa eTale zabda karavo, bUma pADavI, cIsa pADavI vagere. (bhagavad gomaMDaLa pR. 7636) rAsaka : uparUpaka. eTale UtaratI jAtanA nATakanA aDhAra mAMheno eka bheda, nRtyanA sAta mAMheno eka prakAra. (bhagavad gomaMDaLa pR. 7636) (9) rAsa : "rAsa' no sAmAnya artha dhvani karavo, lalakAravuM rAsakrIDA, rAsalIlA, kathA evo jika ra sa tha che Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. te uparathI padya kAvya kathAone rAsa, rAso ane rAsA kahevAnI prathA paDI hoya evuM lAge che. (10) rAsA : "chaMda' graMthomAM rAsaka chaMda hovAthI ne tenI bahulatA hovAthI tathA strIonA samudAya gAyanane "rAsaka' nAma ApavAmAM AvatuM hovAthI paNa "rAsA' nAma pADavAno saMbhava che. (11) rAsA : padya kathAbaMdha gujarAtI graMthone rAsA tarIke kahyAM che. Ama vividha kozagata tema ja vidvAnoe karelA rAsAnA abhyAsa uparathI 'pAsa' zabdanA judA judA artho thAya che jema ke, 1) rAsalIlA (kRSNa-gopIno rAsa) 2) jaina-jainetara sAmAjika, dhArmika kathA sAhityano prakAra ane 3) gIta racanA thAya. rAsA/rAsanuM svarUpa saMskRta sAhityamAM paNa 'rAsa' zabda aneka sthaLe vaparAto jovA maLe che, paNa e badhe sthaLe te zabda kRSNa gopInI krIDA, yAdava vIronI ane A rAsAonI krIDAnA arthamAM ja vaparAyelo jovA maLe che. jema ke, te sarva gopa kanyAo maMDaLAkAramAM be benI joDImAM kRSNanuM manohara cAritra gAtI rame che. suMdarIo vAghane anurUpa nRtya karatI, tenI AjubAju raheluM bIjI keTalIka strIonuM vRMda te ja pramANenAM gIta gAtuM, te gIto baLarAma kRSNanAM parAkramone vaNI letAM saMkIrtana karatAM gIto hatAM. nRtya karanAra strIo hAthathI tAla ApatI. A parathI anumAna karI zakAya che barAsa' goLAkAramAM ramAto haze ane temAM nRtya tathA saMgItanuM prAdhAnya rahetuM haze. brahma purANamAM rAsanuM svarUpa batAvyuM che. jema ke, gopIparivRto rAtriM zaraccandramanoramAm / mAnayAmAsa govindo, rAsArambharasotsuka // 21 arthAt : gopIothI vIMTaLAyela ane rAsano AraMbha karavAnA rasane mATe utsuka kRSNa zaradanI manorama cAMdanI rAta mANI.' zaradanI cAMdanI rAte kRSNa gopInI rAsalIlA ramAtI ema A varNana parathI spaSTa thAya che. tevI ja rIte eka eka gopI ane eka eka kRSNa evI racanAthI rAsa ramAtA, evuM varNana 'bhAgavat' nA dazamaskaMdhamAM maLe che. jema ke, tatrAramata govindo rAsakrIDAmanuvrataiH / strIratnairanvita prItaiH anyonyAbaddhabAhubhiH // 2 // rAsotsava: saMpravRto gopImaNDalamaNDitaH / yogezvareNa kRSNena tAsAM madhyedvordvayoH / / 3 / / arthAt tyAra pachI potAne anusAra nArI prasanna ane paraspara bharAvelA bAhuovALI te strIratna gopIo sAthe bhagavAne rAsakrIDA zarU karI. gopIomAM bannenI vacce yogezvara kRSNa dAkhala thayA.9 Ama viSNupurANa, brahmapurANa ane bhAgavatamAM maLatA rAsAnA ullekho parathI rAsanuM svarUpa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTa thAya che ke 'pAsa' zRMgArapradhAna tema ja vIrarasapradhAna, hAvabhAvayukta lalita nRtyano prakAra haze. vaLI hemacaMdrAcArye chaMdonuzAsanamAM 'rAsa'nuM svarUpa varNavyuM che ke, suNidhi vasaMti purapoTha puraMdhihaM rAsu / sumarivi taDaha huo takkhaNi yahiu nirAsu / / Ama vasaMtaRtumAM "rAsa ramAto tema ja purANomAM thayela ullekha pramANe zaradanI cAMdanI rAte rAsa ramAtA haze.10 tevI ja rIte bAramA - teramA saikAmAM thayelA paramahaMsa parivrAjakAcArya bilvamaMgaLa svAmIe paNa "rAsASTaka' mAM goLAkAramAM ramAtA rAsanuM suMdara varNana karyuM che. Ama A rAsA "geya' hatA eTaluM ja nahi rAsA ramAtA, nacAtA hatA eTale ke nRtyanI sAthe gavAtA hatA. rAsa/rAsaka saMskRta sAhityamAM 'pAsa' ke 'rAsaka' nAmano nRtya prakAra athavA rUpaka prakAra tarIke jANIto hato. harivaMza Adi purANamAM prAcIno jene "hatISa(sa)" ane "sam' kahe che te banne eka ja hatA, ema hemacaMdranI dezI nAmamAlA' (8/62), tema ja dhanapAlanI 'pAIalacchI nAma mAlA' (zabda-972) jotA jaNAya che. sAmAnya rIte teno artha "abhidhAna ciMtAmaNi' tathA medinI koSa'mAM e rIte batAvyo che ke, "gopAnAM doDApravahAra:' arthAt gopalokano ramavAno eka prakAra. | nATyazAstramAM paNa "hallIsaka' ane 'rAsaka'ne nATyarAsakanA uparUpaka tarIke oLakhAvyAM che ane temAM khAsa bheda batAvyo nathI. "hallIsakanI vyAkhyAmAM mukhya tattva e che ke, strIonuM e maMDalAkAra nRtya che, jemAM eka netA hoya ane bIjA anuyAyI hoya. jema gopI strIomAM kRSNa hoya tema. eTale rAsa jhIlAvanAra te netA ane rAsa jhIlanArIo te "anuyAyI'. jemAM 16, 12 athavA 8 nAyaka ke nAyikA hoya. (ke pachI 64 yugala sudhI hoya). te badhAM maLIne vividha tAla ane layathI je gIta gAtA te 'rAsaka' kahevAtuM. bAramA zatakanA zAradAtanaye rAsa/rAsakanI vyAkhyA nIce pramANe ApI che jema ke, uru, jaMghA ane baMne hAthanA calana vaDe nartana thAya te "rAsaka' kahevAya. gopIomAM jema hari hoya, tema AmAM paNa eka netA hoya che. hemacaMdrAcArya "kAvyAnuzAsana'mAM 'rAsA/rAsaka'nuM svarUpa AlekhatAM kahe che ke, ___ maMDalena tu yanRtyaM hallIsaka mitismRtam / ekastatra tu netA syAd gopastrINAM yathA hariH / / aneka nartakI yojyaM citratAlalayAnvitam / / nAcatu: SaSTi yugulAd rAsakaM masRNoddhatam // 8 // arthAt : rAsakamAM aneka tAla ane laya hoya che tathA e nRtya komaLa tathA uddhata prakAranuM hoya che. rAsakamAM 64 sudhInA yugalomAM gopI bhAga laI zake che. tema ja nATyadarpaNa 1/6mAM "hallIsakanI vyAkhyA A pramANe che : strIo vaDe uru, jaMghA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane banne hAthanA halanacalana vaDe nartana karAvAmAM Ave che, gopI strIomAM jema kRSNa hoya che tema AmAM paNa eka netA hoya che. Ama uparokta kathano vaDe kahI zakAya ke, 'rAsaka' ane 'hallIsaka' banne eka ja hovA joIe. paMdaramI sadImAM bharatakoSamAM kuMbhakarNa 'rAsaka'no eka prakAra 'daMDa rAsaka'nuM svarUpa AlekhatAM kahe che ke, 8, 16, 32 ke 64 suMdarIo jenA hAthamAM goLa suMvALA sonAnA laMbAImAM eka hAtha, aMguThA jeTalA jADA dAMDiyA rahetA. temAM joDI sAthe ke chUTA paDI AgaLa pAchaLa thavAnI kriyA thatI. A layayukta, tAlayukta nRtyanI sAthe pArzvasaMgIta rahetuM. cArI, bhamarI vagere ghAtabheda racatAM, uru, jaMdhA ane baMne paganA vividha maMDaLa racavAmAM AvatA. rAjAnI samakSa thatAM A nRtyamAM dezAnusAra daMDa cAmara, malamalayukta daMDa ke chUrikA daMDa paNa rAkhavAmAM AvatA. soLamA saikAnA aMtamAM thayelA paMDita puNDarIka viThThala 'nRtyanirNaya' nAmanA temanA aprakaTa graMthamAM 'daMDa rAsa' ane 'rAsa nRtya' viSe kahe che ke, lokone AnaMda Ape tevuM vAraMvAra maMDaLAkAramAM goThavAI gIta, tAla, layathI yukta nRtyane vidvAno 'daMDa rAsa' kahe che. daMDa vinAnuM AvuM nRtya te 'rAsa nRtya'.12 'rAsa sarvasva'mAM lakhe che te pramANe kramamAM hAtha pakaDIne UbhelAM strI ane puruSo vaDe maMDaLAkAramAM nRtya karavAmAM Ave che tene 'rAsa' kahe che. Ama saMskRta, prAkRta ke paurANika sAhityamAM rAsa/rAsaka nAmano je sAhitya prakAra jANIto thayelo jovA maLe che, te dAMDiyA nRtyano prakAra haze, ema samajI zakAya che. rAsaka/uparUpaka nRtyaprakAramAM pariNata thayelo A 'rAsa' ke 'rAsaka' eka uparUpaka vizeSa jaNAya che. DaoN. vijayarAya jaNAve che ke, rAsAo lAkSANika rIte jaina sAhityano prakAra che. ane teno ullekha hemacaMdrAcAryanA 'chaMdonuzAsana'mAM maLe che. paraMtu A rAsAo uparUpakonA eka prakAra 'rAsaka'mAMthI UtarI AvyA haze ema kahI zakAya. vAgabhaTTa 'kAvyAnuzAsana'mAM rAsa ke rAsakane eka uparUpaka vizeSa jaNAve che. jema ke, 'DoMmbikA bhANa prasthAna bhANikAziGgaka rAmAkrIDa hallIsaka zrIgadita rAsaka goSThIpramRtAni geyAni / ' hemacaMdrAcArya paNa DombikA, bhANa prasthAna vagere sAthe 'rAsaka'ne 'rAgakAvya' tarIke oLakhAve che. tenI vyAkhyAno sAra A pramANe che, aneka nartakIo dvArA yojAto, vividha tAla ane layathI yukta tema ja 64 yugalo dvArA komaLa ane jussAvALo bane che.13 zrI ke. kA. zAstrI jaNAve che ke, nRtyaprakAramAM pariNata thayelo A 'rAsa' ke 'rAsaka' eka uparUpaka - vizeSa jaNAya che. vAgabhaTTe 'kAvyanuzAsana'mAM (pR. 180) ane ene anusarI AcArya hemacaMdre paNa potAnA 'kAvyAnuzAsana'mAM (pR. 445-446) geya rUpako batAvyAM che. temAM 'rAsaka' Ave che. rAsaka nAmaka A geyarUpakamAM 64 sudhInA yugala nRtyamAM bhAga laI zakatA. jema ke, 21 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekanartakIyojyaM citratAlalayAnvitam / nAcatuHSaSTiyugalAd rAsakaM masRNoddhate / / arthAt : nartakIo aneka hoya, jemAM aneka prakAranA tAla ane laya hoya paNa jemAM 64 sudhInA yugala hoya tevuM sukomala chatAM khUba taravarATavALuM je rUpaka che te 'rAsaka' 14 tema ja DolararAya mAMkaDa "saMdezaka rAsa'mAM rAsAnA sAhitya svarUpanI daSTie kahe che ke, rAsaka eka nRtya kAvya athavA geyarUpaka che. emAM ghaNuM saMgIta ane eTale ghaNA geya rUpaka che. Ama rAsaka eka geyarUpaka che. e mATe ja hemacandrAcArye tene "rAga kAvya' tarIke oLakhAvyo che. 64 yugalo ane aneka nartakI dvArA vilasato A kAvya prakAra zRMgAra jevA jIvananA ullAsa bhAvanI abhivyakti mATenuM eka sarasa sAdhana haze. tenuM mULa kRSNa-gopInI rAsa krIDAmAM joI zakAya. paraMtu jaina kavione hAthe 'rAsaka' rAso banI gayo. ane tenuM mULa svarUpa badalAI gayuM. samagra rIte avalokana karatAM prAcIna gujarAtI rAsA' ane "rAsaka' banne judAM che. te bannenI vacce koI sIdho saMbaMdha nathI. A rAsAo sAhityika guNavattA dharAvatA haze, chatAM A rAsAo mAtra nartana mATe ja hatA. tethI tene gIto ane nRtya sAthe saMbaMdha che. Ama rAsa kevaLa nRtyapradhAna hato, jyAre "rAsaka'mAM abhinayapradhAna hovAthI rAmalIlAno prakAra udbhavyo paraMtu rAsane gItono sAtha raheto ane dhIre dhIre temAM geyatAnI sAthe chaMdo paNa umerAyA. Ama "rAsa'nuM svarUpa dhIme dhIme badalAtuM jovA maLe che. Ama teramI sadInA pUrvArdhanA yugamAM badhA rAgomAM gAI zakAya tevA "rAsa'nI racanA thavA lAgI. saMskRta 'rAsaka' uparathI 'rAsau' ane "rAso' zabda banyo che. A rAsAomAM jaina Agama sUtro ane aMgomAM AvatAM paurANika pAtrone anulakSIne racelAM kathAnakamAM viSayopabhoganA tyAganI sAthe sAthe uddIpaka zRMgArarasanuM varNana kareluM hoya che. paraMtu aMta haMmezAM zIla ane sAtvikatAnA vijayamAM ja Ave che. upazamano bodha athavA sajamasirine varavAnI vAta teno mukhya uddeza hoya che. rAsAnI racanAno uddeza 'dazavaikAlika TIkA'mAM tathA "dharmabiMduvRttimAM kahyuM che, tema bAlastrImUDha mUrkhANAM nRNAM cAritrakAMkSiNA / anugrahArthaM sarvajJaiH siddhAnta: prAkRtaH kRtaH // e pramANe lokone ruce tevI rasabhara vANImAM dharmopadeza ApavA mATe ja geya "rAsA'nI racanA thatI. jUnI gujarAtImAM rAsAo lakhAvA lAgyA te pahelAM apabhraMzamAM keTalAka upadezAtmaka prakAranA pathaprabaMdho hatA, te 'rAsa' tarIke oLakhAtA. jyAre koI utsava Ave tyAre maMdiromAM tathA jaina derAsaromAM AvA rAsa ramAtAM ane gavAtAM. khAsa eTalA mATe prasaMgone anulakSIne jaina sAdhuo "rAsa' lakhI paNa ApatA, Ama prAcIna gujarAtI sAhityamAM lakhAto "rAsa' geya ane abhinayakSama sAhitya prakAra che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsa/rAsAnA prakAra 'bhAvaprakAzana'mAM zAradAtanaye nRtyanI daSTie rAsanA traNa prakAra batAvyA che. jevA ke, 1) daMDa rAsa, 2) maMDala rAsa ane 3) latA rAsa. daMDa rAsa e dAMDiyAnA tAla sAthe tema ja maMDala rAsa tALIonA tAla sAthe goLa goLa pharatAM pharatAM gavAto haze. tevI ja rIte strI-puruSo goLa kuMDALAmAM eka bIjAnA hAtha pakaDIne geya vastunA gAna sAthe nRtya karatAM te "latA rAsa' tarIke oLakhAto haze. ekabIjAne vaLagIne ekabIjAnA khabhA para hAtha rAkhIne goLAkAre nRta karavAmAM Ave. e prakAra gujara rabArIomAM haju sudhI pracalita che. ThAkaraDA komamAM strIo najIka najIka ghasAtI, . goLAkAre pharatI, tALI pADatI Ave, e kadAca A "latA rAsa' mAMthI vikaselo prakAra che. ene 'tAlA rAsa' ke 'tAla rasa' kahevAmAM Avato. tema ja "daMDa rAsa'ne lakuTA rAsa tarIke paNa oLakhAvavAmAM Avato. | 'tAlA rAsa', 'lakuTA rAsa'no vikAsa Aje arvAcIna yugamAM paNa jovA maLe che, ke jemAM tALIonuM, paganA ThekAnuM ane saMgItanuM mahattva che. lakSmaNa gaNi (I.sa. 1143) lakhe che ke, "vi uttAna tAnA unna rAsacaM ' arthAt keTalAMka UMco tAla ApI sAmasAme tALIothI rAse caDyAM, eTale rAsa letAM hatAM. tevI ja rIte 'samakSetri rAsa'mAM vinayacaMdra ullekha che ke, tIche tAlArAsa paDaI bahu bhATa paDhatA anaI lakuTA rAsa joI I khelA nAcaMtA. 1) tAlA rAsa : eTale tALIothI tAla ApI ramAto rAsa. 2) lakuTA rAsa : eTale 'daMDarAsa' Aje ene dAMDiyA rAsa ke dAMDiyA rasa' kahevAmAM Ave che. Ama 'samakSetri rAsa' mAM "tAlA rAsa' ane 'lakuTA rAsanuM varNana Ave che. zrI ke. kA. zAstrI rAsanA prakArane samajAvatAM kahe che ke, "tAlA rAsa' ane 'lakuTA rAsa' e rAsanRtyanA be bheda che ke jemAM pahelAMmAM pharate kuMDALAmAM mAtra tALIothI karavo tAla ApI saMgItapUrvaka ThekA sAthe pharavAmAM Ave che. prathama prakArane atyAre puruSo rAsa letAM hoya to hIMca' ane strIo rAsa letI hoya to hamacI' kahevAmAM Ave che, jyAre bIjA prakArane sarva sAmAnya rIte 'dAMDiyA rAsa' kahevAmAM Ave che. keTalIka hIMca-hamacI' strI-puruSo sAthe paNa letAM hoya che. Ama 'tAlA rAsa' 'lakuTA rAsa' vikAsa pAmyA. temAM tAla, laya, saMgIta ane gItano umero thayo ane te "rAsa' tarIke oLakhAvA lAgyA. ane aneka peTA prakAromAM vikAsa pAmyA. A uparathI kahI zakAya ke atyAre ApaNe tyAM AvA 'pAsa' garabI, garabAnAM rUpamAM pracAramAM AvyAM che ke je enAM jUnA rUpanuM lagabhaga punarAvartana che. rAsAnA svarUpa viSe aneka vidvAnonA maMtavyo nIce pramANe che 1) gujarAtI bhASAnA sAhityakAra kanaiyAlAla munazI Gujarat and its literature' mAM rAsa viSe lakhe che ke, "rAsa' strIo-puruSo, kyAreka mAtra strIo athavA puruSo Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gIta-saMgIta sAthe ramatAM tene kahevAmAM Avato prAcIna lokanRtya "rAsanI sAthe saMkaLAyelo hoya ema lAge che. pro. vijayarAya vaidya gujarAtI sAhityanI rUparekhA'mAM rAsa viSe nIce mujaba lakhe che ke, 'pAsa' ke 'rAso' eTale prAsayukta padyamAM (duhA, copAI ke dezI nAme oLakhAtA vividha rAgomAMnA koI ekamAM) racAyeluM dharma viSayakane kathAtmaka ke caritrAtmaka sAmAnyataH kAvyaguNI thoDe aMze hoya che, tevuM paNa samakAlIna deza, sthiti tathA bhASAnI mAhitI sArA pramANamAM ApatuM lAMbuM kAvya. vidvAna anaMtarAya rAvaLa "rAsa'nAM svarUpa viSe nIce mujaba lakhe che ke, rAsa eTale sugeya kAvya prabaMdha. enI racanA vistAramAM prathama TUMkI ane urmi kAvya jevI paNa samaya jatA AkhyAna paddhatinI banI. pUrvakAlIna lAMbA geya kAvya ane apabhraMza mahAkAvyanA anusaraNanuM e pariNAma, apabhraMza mahAkAvya saMdhio (sargo)mAM vibhakta hoya che. e saMdhio dhIme dhIme adazya thatAM mahAkAvyanuM sthAna kaDavAbaddha geya kavitAe lIdhuM. e kavitA te rAsa. zrI jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI rAsanI vyAkhyA prAcIna rAsa sAhityane AdhAre A pramANe Ape che ke, e gujarAtI jainasAhityanA kAvyane "rAsa rUpe oLakhavAmAM Ave che je rAsano sAmAnya artha "dhvani karavo, lalakAravuM'. rAsakrIDA ane kathA evo thAya che. te uparathI padyakAvya kathAone 'rAsa', "rAso' ane 'rAsA' kahevAnI prathA paDI hoya evuM lAge che. rAsAnA svarUpa viSe madhyakALanA sAhitya prakAromAM zrI caMdrakAMta mahetA lakhe che ke, rAsAo nRtyamAM gavAtA ane tenuM paThana thatuM. paMdaramI sadI sudhInA rAsAo mAtrAmeLa chaMdamAM racAyA che. tyAra pachInA rAsAo mAtrAmeLa chaMda ane koI geya baMdhomAM (dezI ke zAstrIya) racAyA che. viSayavastu tarIke pUrvakAlIna rAsAomAM dhArmika sthaLonI, tIrtha sthaLonI prazasita tema ja mahAna kArya karyA hoya evA dharmavIronI prazasti AvatI. caudamI sadI pachInA rAsAmAM kalpita kathAo, paurANika kathAo tema ja pracalita lokakathAone paNa vaNI lIdhI hatI. zrI mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverInA mata anusAra rAsa eTale, "rasAtmaka kAvyam' e sUtrane lakSamAM rAkhI jaina kavio e emanI kRtione "rAsa' nAma ApyuM hoya ema anumAna thAya che. rAsA sAhityanI abhivRddhi thatAM 'rAsA'no artha "geya-kAvya' thayo. ' jaina sAhityanA sAkSara mohanalAla dalIcaMda desAIe "jainasAhityano saMkSipta ItihAsamAM lakhyuM che ke, "rAsa' sAmAnyataH kathA upara nAyakanA yazogAna karavA arthe racAto. e zabda tyAM vaparAto te sivAyanA viSaya paratve rAsA eTale rasamaya zabdomAM padya ghaTanA e arthamAM have vaparAyo. jaina sAhityanA sAkSara bhogIlAla sAMDesarAnA mata anusAra AkhyAna' e kathAtmaka kavitA rajU kare che, e daSTie A ja prakAranI kavitA rajU karatAM jUnA sAhitya prakAra "rAsa athavA 'rAso' sAthe ene gADha saMbaMdha che. athavA kahI zakAya ke "AkhyAna' ane "rAsa' e 6) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstavika rIte jotA eka ja prakAra che ane te rIte jainetara paraMparAmAM mukhyatve 'AkhyAna' tarIke ane jaina paraMparAmAM 'rAsa' tarIke oLakhAyo. 9) DaoN. dhIrubhAI Thakkara lakhe che ke, rAsa/rAso eTale 'rAsa ramavo ane rAsa racavo.' ema be bhinna kriyA paratve 'rAsa' zabdanA bhinna bhinna artha thAya che. (a) rAsa ramavo eTale rAsa nAmanA nRtya prakAranA samAraMbhamAM bhAga levo te. (A) ne rAsa racavo eTale rAsa nAmano kAvya prakAra racavo te. Ama rAsa nRtya prakAra che. tema ja kAvya prakAra paNa che. rAsa nRtya zrIkRSNanA vakhatathI gujarAtamAM pracalita che. strI-puruSo sAthe rAsa rame che. dAMDiyAnA avAja, paganA ThekA sAthe gItano tAla laIne goLAkAramAM pharatAM pharatAM gAvuM tene rAsa ramavo ema kahevAya che. A samUha nRtyamAM gAI zakAya tevI lalita madhura sugeya kAvyaracanA te rAsa, ema AjanA sAhitya prakArane dhyAnamAM letAM kahI zakAya. A je sAhitya prakAra tarIke 'rAsa' zabdano artha mAnavahRdayanI mRdu ane lalita saMvedanAne padya svarUpamAM utkaTapaNe utAratuM UrmikAvya paNa kahI zakAya. 10) vidvAna manasukhalAla jhaverI ane vidvAna ramaNalAla zAhanA mata mujaba rAsa eTale, jyAre koI utsava Ave tyAre jaina derAsaromAM A rAsa ramAtA ane gavAtA. khAsa eTalA mATe prasaMgane anulakSIne jaina sAdhuo rAsa lakhI paNa ApatA. A rAsa ramAtA ane te paNa be prakAre (tAlA rAsa ane lakuTA rAsa) evA spaSTa ullekho rAsa-kRtiomAM maLe che. rAsa amuka samayamaryAdAmAM ramAto hovAne kAraNe zarUAtamAM bahu TUMko lakhAto paraMtu A kAvya prakAramAM dhIme dhIme kathAnuM tattva vadhavA lAgyuM eTale pAchaLa je rAsA lakhAyA te vadhAre ne vadhAre vistRta ane varNanAtmaka banatA gayA ane tema tema tenI abhinaya kSamatA ghaTatI gaI. rAsAo eka ja saLaMga DhALa baMdhamAM lakhAtA nahi paraMtu duhA, copAI ke dezImAM lakhAtA ane enA vibhAga pADavAmAM AvatA jene 'bhASA ke 'kaDavaka' evuM nAma ApavAmAM AvatuM. 11) DaoN. kavInabhAI zAha 'rAsa'nA lakSaNo viSe lakhe che ke, maMgalAcaraNa, kavinuM nAma, racanA samaya, gurunuM nAma, dezIo ane rAgono prayoga, DhALamAM vastu vibhAjana, zRMgAra, karuNa ane zAMtarasanI bhUmikA, samakAlIna deza ane samAja darzana, phaLazruti vagerenA saMyojanathI rAsa racanAo thayelI che. Ama 'rAsa' eka jaina kAvya prakAra tarIke sAhitya vikAsanI aitihAsika bhUmikA pUrI pADIne potAnI asmitAno paricaya karAve che. Ama vividha vidvAnonA abhyAsa parathI nIce pramANe anumAna karI zakAya : prAraMbhamAM saMskRtamAM je rAsAnuM svarUpa maLe che te kRSNa gopa-gopIo goLAkAre ramatAM. temAM saMgIta ane nRtyanuM prAdhAnya hatuM. 'rAsa' nRtyano eka prakAra hato. A rAsa ramanAranI saMkhyA dhIre dhIre vadhIne 64 sudhInI thaI. kathAnI dRSTie balarAma kRSNanI kathAnaka parAkramo uparAMta samayanI dRSTie A rAsamAM zaradanI cAMdanI rAtanuM mahattva hatuM. dhIre dhIre temAM tAla, laya ane gIta-saMgIta paNa bhaLyAM. tema ja daMDa cAmara ke chUrikA daMDa vaDe ramAvA lAgyA. A rAsa nRtya jovAthI lokone AnaMda maLato. 25 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacaMdrAcArya A rAsAne rAsaka ke rAgakAvya tarIke oLakhAve che. Ama A rAsaka geya rUpaka che. ke jemAM 64 yugalo ane aneka nartakI dvArA vilasato A kAvya prakAra zRMgAra jevA jIvananA ullAsabhAvanI abhivyakti mATenuM eka sarasa sAdhana haze paraMtu jaina kavione hAthe "rAsaka' rAso banI gayo ane tenuM mULa svarUpa badalAI gayuM che. jaina kavioe dharmopadeza ApavA mATe rAsAonI racanA karI che. rAsAo je mULa bhAvanI abhivyaktinuM sAdhana hatA, te kathA vastu ane pAtravikAsa dharAvatA sAhitya prakAra banI gayA. Ama chatAM rAsAo geyanatya kAvya tarIke kAyama rahe che. "sarve: rAju nIya imataviMdra' evI hemacaMdrAcAryanA ukti pramANe rAsAmAM judA judA rAgomAM gAI zakAya evAM khaMDo, bhAsa, ThavaNI AvatA. "ramAM ja rAsu, "navaraMgi e rAsu ramaMti' jevA ullekhothI rAsa gItanRtya sAthe ramavAmAM Avato e spaSTa thAya che. jo ke pAchaLanA samayanA rAsAomAM "paDhaI je guNa saMbhalaI' jevA ullekho uparathI kathAnI jema vAMcavAmAM ane sAMbhaLavAmAM paNa Avato haze evuM anumAna karI zakAya. jaina rAsAnA lakSaNa (mukhya lakSaNo) (1) prAcIna rAsA ramAtA ane gavAtA. e rAsA TUMkA ane saLaMga hatA paraMtu dhIme dhIme emAM lAMbI stutio, nirarthaka varNano, aprastuta ADa kathAo tathA lAMbA lAMbA dharmopadezo vagere umerAtAM gayAM. ethI rAsAno vistAra vadhato gayo ane emAM bhAsa, ThavaNI, prastAva, adhikAra, ullAsa, Adeza, khaMDa, vANi, kaDavaka ane DhAla jevA vibhAga pADavAnI prathA pravezI. AvA lAMbA rAso ramatAM ramatAM gAvA mATe upayogI na thatAM paraMtu enuM vAMcana, paThana, zravaNa thatuM. (2). rAsa sugeya racanA che. prAraMbha namaskArAtmaka raheto. emAM mRtadevI, tIrthakara, paMcaparameSThI, zAradAdevI ke guru athavA e badhAMnuM smaraNa ane namaskAra karAtAM. sAmAnya rIte rAsanA AraMbhamAM namaskArAtmaka vibhAga TUMko raheto, paNa jyAM sarasvatIdevI, covIza jinezvara ke guru AdinuM varNana ke emano mahimA batAvato stutyAtmaka namaskAra karavAmAM Avato tyAM A vibhAganI laMbAI vadhI jatI. rAsAnuM svarUpa badalavA chatAM A maMgalacaraNanuM tattva to aDhAramI sadInA aMta sudhI lagabhaga kAyama rahyuM che. (3) rAsanA prAraMbhamAM namaskArAtmaka vibhAga pachI kyAreka rAsanA viSayano to kyAreka rAsanI vastu kyAMthI levAmAM AvI che eno nirdeza karAto. jaina rAsAmAM moTe bhAge jainadharmanA dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga caraNakaraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga saMbaMdhI viSaya nirUpAtAM. temAM paNa dharmakathAnuyoga saMbaMdhI viSaya para vizeSa pramANamAM rAsa racAtAM. rAsAmAM copAI, duhA, tripadI, vastu guTaka, kavita, kaMDaliyA, roLA, padhdhaDiyA vagere vividha prakAranA mAtrAmeLa chaMdo prayojAtA. ghaNI vAra rAsAmAM mAtrAmeLa chaMdothI mukta evI lokapriya gItonI vividha prakAranI dezIonI DhALo prayojAtI. (6) rAsAmAM varNAnuprAsa, zabdAnuprAsa, aMtyAnuprAsa jevA zabdAlaMkAra ane upamA, ulTekSA, rUpaka, zleSa, daSTAMta, virodhAbhAsa jevAM arthAlaMkAronI vipulatA rahetI. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) rAsAnA viSaya ane rAsakAronI rAsAnuM kathAnaka kahevAnI paddhati jotAM ema lAge che ke rAsakArono hetu koI zreSTha prakAranI sAhitya racanA racavAno raheto nahi, paNa A prakAranI racanAo dvArA potAnAM karmonI nirjarA karavAno, jainadharmano pracAra karavAno ane e dharmamAM lokone sthira karavAno hato. mATe ja khAsa karIne caritrAtmaka rAsAnA uttarArdha bhAgamAM vairAgya preraka upadeza, saMsAranI asAratA tema ja saMyamanI mahattA vagere darzAvatAM. (8) rAsAnI racanA dhArmika hetu siddha karavA mATe thatI hovAthI prAyaH dareka rAsanA aMte zAMtarasanuM nirUpaNa thatuM. rAsAnA aMte phalazrutimAM rAsanA paThanathI zravaNathI ke vAMcanathI thatAM lAbha varNavatAM. rAsa racanArA jaina sAdhuo rAsanA aMte potAnA gaccha, gurnAvali, guru ane svanAmano nirdeza karatAM jyAre gRhastha racayitAo rAsanA aMte potAnA vaMza, pUrvajo, mAtApitAdi, svajano, gaccha, ane dharmaguruno ullekha karatAM. A uparAMta rAsAnA aMte racanA samaya, racanA sthaLa, racanAmAM DhAla athavA gAthA (padya)nI saMkhyA ane kyAreka racanAmAM vaparAyelA chaMdonAM nAma ApatAM. (10) koI koI rAsAmAM enA racayitA dvArA e racanAnI ciraMjIvitA IcchatI. jainazAsananI viruddha kAMI paNa kahevAyuM hoya to e badala micchAmi dukkaDam' karAtuM. racanAmAM jANatAM ke ajANatAM potAnAthI kAMI bhUla thaI gaI hoya to e badala vidya%no pAse kSamA yAcanA karAtI tathA pUrvakAlIna ane samakAlIna mahAna graMthakAronuM smaraNa karAtuM. tema ja potAnI laghutA tathA namratA darzAvAtI ane chevaTe saunI kalyANabhAvanA vyakta karAtI. rAsAnAM uparyukta lakSaNo uparathI anumAna karI zakAya ke, A rAsAnI racanAnuM sAhityika mUlya UMcuM gaNAya. kAraNa ke temAM vividha chaMdo dvArA padonI suracanA, vividha DhALa, rAga rAgiNInI geyatA tema ja alaMkArothI maMDita zabdAvalI, daSTAMto ane kathAnako dvArA sarjAyelI saMvAdazailI vagere rAsAone viziSTa sthAna arpe che. rAsa/rAsono vikAsa rAsa/rAso arthAt (1) madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM mukhyatve jaina sAdhu kavione hAthe kheDAyelo ane vikaselo padya prakAra che. mULamAM rAsa' eka nRtya prakAra hato. maMdiramAM strI-puruSo tALI ke dAMDiyAnA tAla sAthe vartuLAkAre gAna-vAdana sahita AvA rAsa ramatA. revaMtagirirAsumAMnI "raMgihi e ramaI rAsu' jevI paMkti tema ja "saptakSetri rAsa'mAM 'tAla rAsa' ane 'lakuTA rAsa' ema be prakAranA rAsa maLatAM ullekho darzAve che ke rAsa ramAtA-khelAtA hatA. Aje je rAsa ramavAmAM Ave che emAM "rAsano e artha sacavAyelo joI zakAya che. A rAsa ramatAM jenuM gAna karavAmAM AvatuM e racanA paNa pachI "rAsa' kahevAvA lAgI hoya evuM anumAna che. apabhraMza kALamAM keTalA geya chaMdo "rAsaka' nAme oLakhAtA hatA. AvA chaMdothI racAyelI kRtine paNa 'rAsa' kahevAnI paraMparA apabhraMzamAM UbhI thaI ane te gujarAtImAM paNa UtarI AvI. AraMbhanI A sugeya rAsaracanAo pramANamAM TUMkI ane UrmitattvanA prAdhAnyavALI hatI, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa pachI apabhraMza mahAkAvyanA ane lAMbAM dIrghakAvyonA anusaraNamAM emAM kathana tattva umerAtAM e kathAnAtmaka padya racanAno prakAra banI gayo. kramazaH A rAsAo jema jema vadhune vadhu dIrgha racanAo thatI gaI tema tema UrmitattvanI sadhanatA emAMthI ochI thatI gaI. bAramIthI paMdaramI sadInA rAsA ThavaNI, kaDavAM, DhAla jevA vibhAgothI vibhakta thatA ane duhA, copAI, soraThA, roLA jevA mAtrAmeLa chaMdomAM racAtA hatA. A chaMdo geya paNa hatA. te pachInA rAsA khaMDa, adhikAra, ullAsa jevA vibhAgomAM vibhakta thavA lAgyA. khaMDa paNa vividha DhALomAM vaheMcAto. rAsAnI AvI DhALo pahelA pote ja rAgasUcaka hatI. dhIme dhIme e viSaya ke prasaMganI nirdezaka banI gaI. rAsAnI AvI DhALo vividha geya dezIomAM gavAtI ane e dezIonA DhALano mathALe nirdeza karavAmAM Avato. samaya jatAM A "rAsa/rAso' saMjJA custa rahI zakI nathI. sAmAnya rIte dIrgha kathanAtmaka padyakRti mATenI saMjJA ja e rahI gaI che. AvI kathAnAtmaka padyaracanAo cAritrakathAo hoya, ItihAsakathAo hoya, laukika kathAo ke rUpakakathAo hoya e sarvane mATe rAsa' saMjJA vaparAyelI joI zakAya che. 'jaMbu svAmI cariya' jevI caritrakathA, 'jaMbusvAmI rAsa'ne nAme 'vimala prabaMdha', 'kumArapALa prabaMdha' jevI ItihAsakathAo tema ja "mAdhavAnala kAma kaMdalA copAI' jevI laukika kathAo 'mAdhavAnala kAma kaMdalA rAsa' tarIke paNa oLakhAvAI che. | gujarAtI bhASAnI nizcita racanA varSa dharAvatI sauthI jUnAmAM jUnI kRti to "bharatezvara bAhubali ghora' che paraMtu rAsa' saMjJAvALI jUnAmAM jUnI upalabdha kRti bharatezvara-bAhubali rAsa che. jaina AcArya zAlibhadrasUrie saM. 1241 (I.sa. 1185)mAM enI racanA karI hatI. Ama madhyakALanA phAgu jevA keTalAka anya padya prakAronI jema rAsA svarUpa paNa mukhyatve jaina sAdhu kavione hAthe vadhu kheDAyuM ane vikasyuM che. prAn narasiMha tabakkAmAM A svarUpa evuM khIlyuM ke prAcIna gujarAtI sAhityanA e gALAne ke. kA. zAstrI "rAsayuga'ne nAme oLakhAve che. rAsA' saMjJAvALI racanAomAM badhA ja prakAranA kathAnakono samAveza thato hoI akhUTa viSaya vaividhya A svarUpe pUruM pADyuM che. jema ke, ItihAsa prasiddha rAjAo ane maMtrIonA caritravALA - kumArapALa rAsa', 'vastupALa - tejapALa rAsa', "pethaDazAha rAsa'. dhArmika paraMparAnA rAjapuruSonA caritravALA - pradezI rAjAno rAsa', 'zreNika rAjAno rAsa'. dhArmika paraMparAnA tema ja ItihAsa prasiddha sAdhubhagavaMtonA caritrovALA - 'vayarasvAmI * rAsa', "hIravijayasUri rAsa'. tIrthakaro - gaNadharonA kathAnakovALA - neminAtha rAsa', "gautamasvAmIno rAsa'. zreSThIo - satI strIonA kathAnakovALA - "sudarzana zreSThIno rAsa', 'caMdanabALAno rAsa'. caityaparipATI, saMghayAtrA, jinAlayonI pratiSThA tathA tIrthoddhArone varNavatA - "revaMtagiri rAsa', 'giranAra tIrthoddhAra rAsa', 'premacaMda saMgha varNana rAsa'. jainadhArmika paraMparAnI kathAo AlekhatA - 'vidyAvilAsa rAsa', "ArAma zobhA rAsa'. jainetara kathAovALA - naladamayaMtI rAsa', 'zakuMtalA rAsa'. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmopadezavALA - 'hitazikSA rAsa', jaina siddhAMtonuM nirUpaNa karatAM 'dravya, guNa, paryAyano rAsa', 'bAra vrata rAsa'. Ama vividha viSayone AvarI letA saMkhyAbaMdha rAsAo madhyakAlIna gujarAtImAM racAyA che. A rAsAomAM vizeSataH aitihAsika viSayavastuvALA rAsAomAM bharapUra aitihAsika sAmagrI saMgrahAyelI hoI enuM vizeSa dastAvejI mUlya paNa che. 'hIravijayasUri rAsa' jevI kRti enuM eka udAharaNa che. sAdhuonI guru paraMparA paNa A badhI rAsAskRtiomAM sacavAyelI jovA maLe che. te uparAMta kRtinA aMtabhAgamAM racanA varSa ane sthAnano paNa nirdeza sAmAnyataH maLato hoya che. judA judA samayane tabakke eka ja viSaya para ekathI vadhu kavioe rAsAonI racanA karI hoya evAM udAharaNo pAra vinAnAM che. jema ke 'zatruMjaya rAsa' nayasuMdara, samayasuMdara, jinaharSa, udayaratna Adi kavioe racyo che. e ja rIte eka ja kavinI rAsakRtinI aneka hastaprato lakhAyelI prApta thaI che. jema ke samaya suMdaranA 'nala davadaMtI rAsa'nI 44 hastaprato thayelI che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityano ghaNo moTo bhAga rokIne beThelA A gaMjAvara rAsa sAhityamAMthI hajI mudrita svarUpe ghaNuM ochuM prakAzita thayuM che. ghaNI kRtio hajI kevaLa hastapratarUpe ja jJAnabhaMDAromAM sacavAyelI che. - vikramanA 13thI 15mA zatakanA gALAmAM zAlibhadrasUrino 'bharatezvara bAhubali rAsa', dharmasUrino 'jaMbusvAmI rAsa', pAlhaNano 'AburAsa', vinayacaMdrano 'bAra vrata rAsa' tema ja zAlisUrino 'virATa parva' jevI racanA emAM prayojAyelAM akSarameLa vRttone kAraNe dhyAna kheMce che. vikramanA soLamA zatakamAM lAvaNya samaye 'vimala prabaMdha rAsa', sahajasuMdare 'RSi dattA mahAsatI rAsa', 'prasannacaMdra rAjarSi rAsa' jevI rAsA kRtio ApI che. vikramanA sattaramA zatakamAM jayavaMtasUrie 'zRMgAra maMjarI/zIlavatIcaritra rAsa', kuzala lAbhanI 'mAdhavAnala kAma kaMdalA' copAI/rAsa vagere mukhya che. nayasuMdaranA 'nala damayaMtI rAsa', 'rUpacaMdakuMvara rAsa' mukhya che. samayasuMdare 19 jeTalI nAnI moTI rAsa kRtio racI che. Aja zatakamAM thayelA khaMbhAtanA zrAvaka kavi RSabhadAse kula 32 rAsAo racyA che. emanI sauthI mahattvanI kRti 'hIravijayasUri rAsa' (saM. 1685) 110 DhALano 3134 kaDIno che. vikramanA 18mA zatakamAM thayelA jinaharSe lagabhaga 35 jeTalA rAsAo racyAM che. emAM 'zatruMjaya mAhAtmya rAsa' (ra.saM. 1755) sauthI mahattvano ane 8600 kaDIno vizALakAya rAsa che. laghu haribhadrAcAryanuM biruda prApta karanAra upAdhyAya zovijayajIe 'dravya guNa paryAyano rAsa', 'jaMbUsvAmIno rAsa', vagere rAso racyA che. jJAna.imalasUrie 'caMdra kevalI rAsa' jevA 7 rAsAonI racanA karI che. tema ja udayaratna vAcake 19 2.sAo racyA che. vikramanI 19mI zatakamAM uttamavijaya ziSya pajJavijaye 'neminAtha rAsa' vagere 4 rAso racyA che. paM. vIravijayajIe 'surasuMdarI rAsa', 'dhammilakumAra rAsa' vagere vipula sAhitya sarjana karyuM che. emAM vizeSa karIne emanI vividha dezIonI laya chaTAomAM racAyelI pUjAo khUba ja jANItI che. Ama 'bharatezvara bAhubali rAsa'thI zarU thaIne A rAsA sAhityano pravAha vikramanI 15 zataka sudhImAM supere chavAI jaI 16, 17, 18mA zatakamAM keTalAka noMdhapAtra tema ja anya asaMkhya Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kavio dvArA pravartamAna rahI dhIme dhIme 19mA zatakamAM maMda paDato jaI paM. vIravijayajI AgaLa virAma pAmato lAge che. A jaina rAsAomAM upadezanuM tattva vizeSa pramANamAM jovA maLe che. 'rAsAyuga'mAM je rAsA maLe che te jaina siddhAMtonuM pratipAdana karavA, tIrthonuM mahAbhya athavA rAjAonAM caritronuM Alekhana karavA racAtAM. temAM ADakathAo ane lokakathAono upayoga thayelo paNa jovA maLe che. paMdaramI sadI pachInA rAsAomAM vividha dezIo tathA chaMdono upayoga thayelo che. sAdhu kavio utsavonA nimitte khAsa rAsAo lakhatA. A rAsAomAM camatkAro, samAjadarzananuM nirUpaNa sahaja rIte thayeluM che. vividha rAsomAM karuNa, zRMgAra, adbhuta, vIra ane zAMtarasa Alekhana thatuM jovA maLe che. dhIme dhIme A rAsAomAM varNanonuM pramANa vadhatuM gayuM. tethI rAsAo lAMbA lakhAvA lAgyA ane temAMthI nRtyanuM tatva lopa pAmyuM. Ama vipula pramANamAM jaina sAdhu kavioe sekaMDonI saMkhyAmAM rAsA lakhyA che. A rAsA sAhityamAM prAdhAnya to bhaktinuM ja rahyuM che. hRdayanI sAcI bhakti darzAvatI A racanAomAM navarasa sAthe vizeSata: bhaktirasa niSpanna thAya che. rAsanA racayitAo bhaktimaya ane dharmaparAyaNa jIvana gALatAM hoI tyAga ane saMyamano mahimA temanI racanAmAM kendrasthAne raheto. ahIM premanI vAtomAM zRMgAra rasa ane karuNa rasa Ave che, paNa aMte to vijayI bane che vairAgya, tyAga ane upazama rasa. Ama kathArasa dvArA dharmatattvano bodha ane ucca nItimattA ane saMyamano Adarza kavioe A rAsAmAM gAyo (batAvyo) che. aMtamAM A rAsAo ItihAsane jALavI rAkhe che, samAja jIvananI jhAMkhI karAve che. dharmopadeza Ape che. muktako dvArA saMsAra jJAna Ape che. samasyAo dvArA buddhinI kasoTI karavAnI taka paNa Ape che. - je 9 n`m sh`bh x 3 `h kh`bh v $ $ : saMdarbhasUci : gujarAtI sAhityano paricaya - DaoN. susmitA meDha ....... ........... pR. 1, 2 madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM tattvavicAra - DaoN. nipUNa I. paMDyA .......... .............. pR. 189-190 zrI samavAyAMgasUtra - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana ............ 4. zrata kalyANa vizeSAMka - saMpAdaka - kIracaMda je. zeTha, manoja zeTha, gujarAtI sAhityano ItihAsa graMtha-2 - khaMDa-1 - umAzaMkara jozI, anaMtarAya rAvaLa, yazavaMta zukla ............ gujarAtI sAhityanuM rekhAdarzana - zrI ke. kA. zAstrI.......... *. . 28 harivaMza viSNuparva - 20 mo adhyAya brahmapurANa - 81 mo adhyAya.......... zloka-21 'bhAgava' dazamaskaMdha - 33 mo adhyAya .......... ..zloka 2.3 chaMdonuzAsana padya 65 - hemacaMdrAcArya............. .............. pR. 35 11. gujarAtI sAhityanA prakAro - DaoN. maMjulAla majUmadAra ............ ......... pR. 509, 510 12. gujarAtI sAhityanAM svarUpo - DaoN. maMjulAla majamUdAra ........... pR. 513 13. gujarAtI sAhityanI rUparekhA - DaoN. vijayarAya ......... pR. 198 gujarAtI sAhityanuM rekhAdarzana - zrI ke. kA. zAstrI.. .... pR. 26 huM ........... Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 virala kavi RSabhadAsa (ka) kavi RSabhadAsanuM jIvana bhagavAna mahAvIra svAmInA samayathI vartamAna samaya sudhImAM AraMbhamAM kaMThastharUpe ane pachIthI graMtharUpe jaina Agama sAhitya sacavAyeluM che. pAchalAM A doDheka hajAra varSathI vadhu samayanA gALAmAM bIjuM paNa jainasAhitya vipula pramANamAM lakhAyeluM che. temAM paNa vikramanI paMdaramI/ soLamI sadI arthAt madhyakAlIna yugamAM mahAna ane samRddha sAhityanI racanA thaI che. 'jaina gurjara kavio'nI prathama AvRtti tathA bIjI saMzodhita - saMvardhita AvRtti upara mAtra najara nAkhatAM ja jaNAya che ke jaina sAdhu kavioe ane keTalAka jaina gRhastha kavioe vibhinna prakAranuM keTaluM badhuM sAhitya kheDyuM che. sAkSara baLavaMtarAya kalyANarAya ThAkore lakhyuM che ke, ApaNA jUnA vADmaya pravAhamAMnA paurANika phAMTAmAM jema ghaNAkharA kartA brAhmaNo che. kAyastha, sonI, vANiyA, kaNabI, 'bhagata' ane bIjA virala che, tema tenA jaina phAMTAmAM ghaNAkharA kartAo sAdhu che. gRhasthAzramamAM rahIne paNa kavi tarIke kIrti jItanArA virala che. sAmAnyataH dharmopadezanI dhArA, dharma sAhityanI gaMgA jainAcAryo, jaina saMto dvArA vahetI rahI che. sAtho sAtha keTalAka sAdhucarita jaina gRhastha paNa evA vIralA che ke jemaNe dharmopadezano srota vaheto rAkhyo che. gRhasthAzramamAM rahIne paNa kavi tarIke bAramA zatakanA jaina gujarAtI kavi nemicaMdra bhaMDArI, teramAnA Asagu ane vAMcho, caudamAnA vastupAla, viSNu ane vasto (vastiga), paMdaramAnA bhojaka, depAla ane vaccha urphe vAcho, soLamI sadInA zrAvaka kavio khImo ane lIMbo tathA sattaramI sadInA 'jayAnaMda kevalIrAsa'nA kartA kavi vAno Adi virala vyaktiomAMnA kavi RSabhadAsa paNa eka che. emAMya jyAre 16/17mI sadImAM rAsa sAhitya soLe kalAe khIlyuM hatuM tyAre emAM hemavijayagaNi, jinarAjasUri, guNavijaya jevA samakAlIna, nayasuMdara, samayasuMdara jevA samartha zreSTha kavionI, saMtonI haroLamAM besI zake evA eka zrAva kavi RSabhadAsa sAMgaNa saMghavI thaI gayA. jemaNe sAhitya jagatane vipula kRtionI racanA karI samRddha banAvI potAno amUlya phALo noMdhAvyo che. prAyaH karIne mahApuruSonA laukika jIvanano ullekha teo pote ja apragaTa rAkhavA mAMge che. teo pote ja temane siddhAMtanI viruddha samaje che ane tethI ja koI paNa sarjakanA jIvana vRttAMta viSe bahu thoDI mAhitI maLI zake che. tema chatAM je mAhitI maLe che te emanI kRtio dvArA athavA emanA samakAlIna ke anugAmI graMthakAronI kRtiomAMthI. temano svaparicaya, vyaktitva, vaMza, jJAti, pitAmaha, mAtA-pitA, patnI, bALako, = 31 > Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI-bahena vagereno paricaya emanI moTI kRtio 'vratavicAra rAsa', 'hIravijayasUri rAsa' tema ja 'upadezamAlA rAsa' vagere rAsAomAMthI thoDuM thoDuM jANavA maLe che. tenA AdhAre temanA jIvanano paricaya darzAvyo che. kavi RSabhadAsano samaya kavi RSabhadAsanA janma yA maraNa viSenI spaSTa mAhitI temanI koI paNa kRtimAMthI, tema ja anya sthaLethI prApta thatI na hovAne kAraNe temanA jIvananI be sImArekhAo pUrvamaryAdA ane uttaramaryAdA mAtra anumAnathI ja AMkavA prayatna karyo che. kavinI prathama ane chellI kRtionI racanAnI sAlo ja temano jIvanakALa nakkI karavA mATe sahAyarUpa bane che. vidvAna zrI mohanalAla dalIcaMda desAInA matAnusAra temanI pahelI moTI kRti 'vratavicAra rAsa' saM. 1666mAM racAyelI che. jema ke, sola saMvacchari jANi varSa chAsaTha, kAtIe vadi dipaka dADho, rAsa tava nIpano Agami upano, soya suhAtAM tuma puNyagADho. A prathama kRtinA aMte potAnI gRhastha sthitinuM paNa varNana TUMkamAM kareluM che. jema ke, suMdara gharNa re dIsaI zobhatI, bahainI bAMdhava joya, bAlaka dIsaI re ramatAM bAraNaI kuTuMba taNI kaMi koDaya, vyavarI maIhaIza re dIsaI dUjhatAM, sura tarU phalIu re bAya sakala padAratha mujha ghari miM lahyA, thira thaI lachI re nAya manahemanortha mAhAraI je hato, te phaliu sahI Aja, zrI jinadharma niM pAsa pasAu laI, muja sIdhAM sahI kAja. eTale pote bahena bhAInI joDavALA, suMdara patnIvALA, bALakonA pitA, bahoLA kuTuMbavALA, gAya bheMsanA dUjhaNAM jene ghare hatAM evA lakSmIvaMtA rahI sukhI gRhasthAzrama sevatA hatA. te uparathI saM. 1666mAM temanI uMmara ochAmAM ochI 25 varSanI gaNIe to saM. 1641nI AsapAsa temano janma thayo hovo joIe. ema saheje anumAna thaI zake. temanI chellI kRti saM. 1988 nI 'rohiNIA rAsa maLI Ave che. tyAra pachI thoDAM varSo pote vidyamAna rahI prauDhAvasthA dharmakriyAmAM gALI hoya to te saMbhavita che. ukta kRtimAM vijayAnaMdasUrinA pote zrAvaka hatA ema jaNAve che. te sUri saM. 1676mAM AcArya pada pAmyA. pachI saM. 1711mAM khaMbhAtamAM ja svargastha thayA. A rIte kavi RSabhadAsa saM. 1700 sudhI vidyamAna rahyA ema gaNIe to temanuM AyuSya lagabhaga 60 varSa prAyaH gaNAya. jyAre temano kavana kALa saM. 1666thI 1688 sudhInAM 22 varSano nizcita ja che.' zA. kuMvarajI ANaMdajIe kavino janma saM. 1641mAM thayo hovAnuM jaNAvyuM che. zrI zivalAla jesalapurAe emano janma I.sa. 1595mAM (saM. 1651) lagabhaga thayo hovAnuM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane emanuM mRtyu I. sa. 1655mAM (saM. 1711) lagabhaga khaMbhAtamAM thayuM hovAnuM jaNAve che. kavinI moTI sAhitya kRti "RSabhadeva rAsa' saM. 1962 eTale sane 1906mAM racAyelI che paraMtu racanA sAla prApta thayA vinAnI kavinI bIjI naveka tema ja be-eka aprApta kRtiomAMthI betraNa kRtio 'RSabhadeva rAsa' pahelAM paNa racAI hovAno saMbhava che. A dhyAnamAM rAkhatAM kavinI sAhitya pravRtti Azare sane 1901thI gaNI zakAya. bAlyakALa, abhyAsa, sAhityavAMcana ane pakavatA Adi mATe temanA jIvananAM prathama paccIsa varSa anAmata rAkhIe to temanI sAhitya pravRttinI zarUAta samaye temanI uMmara Azare ra6 varSanI gaNI zakAya ane e hisAbe temano janma sane 1575nI AsapAsa mUkI zakAya. have racanA sAla hoya evI kavinI 24 kRtiomAMthI chellI racAyelI sAhitya kRti "rohaNiyA rAsa' saM. 1688 (I.sa. 1632)mAM racAyelI che ane tyAra bAda paNa kavie bIjI ekAda-be kRtio racI hovAno saMbhava che. eTale temanI sAhitya pravRtti lagabhaga sane 1934 sudhI cAlu gaNI temanuM mRtyu vahelAmAM vaheluM sane 1635 AsapAsa mUkI zakAya. A gaNatarIthI tenA jIvananI pUrvamaryAdA I.sa. 1575 ane uttaramaryAdA I.sa. 1635nI lekhatAM temano ochAmAM ocho jIvanakALa 60 varSano ane kavanakALa sane 1601thI 1634 sudhIno eTale 34 varSano gaNI zakAya. temanA Azare 60 varSanA A jIvanakALanAM cotrIsa varSa to kavie potAnI gujarAtI sAhitya pravRttithI bharI dIdhAM che. temanI sAhitya kRtiomAM paNa vividhatA hatI. Ama vidvAnonA maMtavya uparathI kahI zakAya ke kavi RSabhadAsanuM jIvanakALa 60 varSanuM haze. kharuM jotAM to kavie nAnI moTI vividha kRtionuM sarjana karI sAhitya kSetre nAmanA meLavI zabda dehathI amara pada prApta karyuM che. tatkAlIna sAhityika sthiti kavi RSabhadAse potAnI kRtiomAM mukhyatve mogala zahenazAha jahAMgIrano ullekha karyo che. tethI kavinA samayanI aitihAsika sthiti tarIke jahAMgIranA samayanI sthiti gaNAya. ba.ka. ThAkora lakhe che ke, hiMdanA ItihAsamAM ane AkhI duniyAnA rAjAonA vargamAM akabaranuM sthAna keTaluM UMcuM che tenI nirmala buddhinA ItihAsakAroe paNa hajI yathAyogya tulanA karI nathI. "pivAnI na hota to sunata dota sadA' e ukti kavipaNAnI atizayokti mAtra che, gara na hota to sunA doDha sadI' e ja hiMdanA Iti AsamAM sudaDhatara satya che. uttara hiMdane akabaranI udAra rAjanItie navuM baLa ApyuM. tema ja samAjane potAnI saMskRtine navasarjana karI zake tevAM bIja vAvyAM." Ama akabaranA samayamAM saM. 1929mAM gujarAta jitAyA bAda thoDAM varSomAM sAmAnyataH zAMti prasarI hatI, je lokapriya ane nyAyI jahAMgIra (rAjyakALa saM. 1961thI 1683) nA samayamAM sthira thaI hatI. AvA zAMta vAtAvaraNamAM kAvyadhArA UchaLe e svAbhAvika che, ema ghaNAno mata che. tyAre A samayamAM jaina graMthakAro moTe bhAge dhArmika ane zAMta rasamAM pariNamati kRtionI racanA karatA hatA. kavi RSabhadAse paNa AvI dhArmika kAvya kRtionuM sarjana karyuM che. Ama A Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtinA samayane kavi RSabhadAsanI sarjanazaktinuM eka prerakabaLa paNa gaNI zakAya. DaoN. jayaMta koThArI sattaramA saikAnA jainasAhitya viSe lakhe che ke, A samayamAM aneka jaina kavio nAme nayasuMdara, samayasuMdara Adi mahAkavio tema ja bIjA nAnA kavio aneka thaI gayA che ane Akho sattaramo saiko laIzuM to puSkaLa maLI Ave tema che. kavinA pUrvajo (vaMzaparaMparA) kavinI potAnI vividha kRtio jema ke, vratavicAra rAsa', "sthUlibhadra rAsa', jIvavicAra rAsa' vagere uparathI jANI zakAya che ke jaina gujarAtI gRhastha kavi RSabhadAsa khaMbhAtanA vIsA poravADa (prAMglaMzIya) jaina vaNika hatA. temanA pitAmaha (dAdA)nuM nAma "mahIrAja' hatuM. teo visanagara (vIsanagara)nA vatanI hatA. je visaladeva cauhANe I.sa. 1064mAM vasAvyuM hatuM. nIcenI paMktio uparathI emanA pUrva viSe mAhitI maLe che. jema ke, jaMbudvIpa anopama kahII bharata khetra tyAhA Nu re, desa gujara tyamAMhi ati sArU, nagara vIsala vakhANuM re soya nagaramAMhi vIrvAhArI, nAma bhale mahArAja re, prAgavaMza vaDo te vIso, karatA utyama kAja re. - sthUlibhadra rAsa tevI ja rIte kavi AgaLa potAnA pitAmaha mahIrAja viSe vizeSamAM jaNAve che ke, saMghavI zrI mahirAja vakhANuM, prAgavaMza vaDa vIsojI, samakata sIla sadAza(ya) kahII, pUNya kare nisa dIsojI. - jIvavicAra rAsa. saM. 1676. prAgavaMsi vaDo sAha mahArAja je, saMghavI tilaka siri soya dharato, zrI zetrujya giranAra giri AbUe, puNya jANI bahu yAtrA karato. - kSetrasamAsa rAsa saM. 1678 zrAvaka tehano prAgavaMsiM vaDo, nAma mahirAja saMghavI ja kahII dAna naIM zIla tapa bhAvanA bhAvatAM, samakita zIlavratadhAra lahII. - navatattvarAsa saM. 1676 A uparathI jaNAya che ke emanI mULa aTaka zAha haze. kavinA dAdA zrI vijayAnaMdasUrinA zrAvaka hatA ane jainadharma pratye ghaNI ruci dharAvatA hatA. saMgha kaDhAvI saMghavI - saMghapati thayA hatA ane temaNe zatruMjaya, giranAra, Abu vagerenI jAtrAo paNa karI hatI. teo haMmezAM jinapUjA karanAra, zrAvakanA bAra vratadhArI, pratikramaNa, pauSadhAdi karanAra, dayA ane dharmanAnurAgI jinazAsananAM kAryo karanAra custa zrAvaka hatA. kavinA mAtA-pitA RSabhadAsa kavinI kRtio jotAM jANa thAya che ke kavinA pitAnuM nAma sAMgaNa hatuM. prathama ? ja che Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo visanagaramAM rahetA hatA ane pachI bhAgya yoge vepAra arthe traMbAvatI (khaMbhAta)mAM jaIne vasyA hatA. kavinA pitAzrIe paNa "saMghavI' tarIke nAmanA meLavI hatI eTale temaNe paNa potAnA jIvana daramyAna saMgha kADhI saMghapati banI aneka tIrtha sthAnonI yAtrA karI ane karAvI hatI. teo zrAvaka tarIkenI dhArmika kriyA karanArA tema ja potAnA pitA maharAja jevA ja guNa dharAvanAra arihaMtanA custa bhakta hatAM. tema ja jinazAsanamAM sAcI zraddhA dharAvatA hatA. ane trikALa jinapUjA karatA hatA. kavinI mAtAnuM nAma sarUpAde hatuM ke je guNiyala saMskArI suzrAvikA hatA. temanA saMbaMdhI vizeSamAM kavie kaMIpaNa kahyuM nathI. nIcenI paMktio parathI temanAM mAtA-pitAno TUMko paricaya maLe che. jema ke, soya nagari vasaI prAgavaMsivaDo, mahIrAjano suta te saha sarikho, teha jhaMbAvatI nagara vAse rahyA, nAma tasa saMghavI sAMgaNa pekho. - vratavicAra rAsa ane kumArapALa rAsa saMghavI sAMgaNano suta kavi che, nAma tasa RSabha ja dAsa, jananI sarUpAdene zira nAmI, jaDyo bharatano rAsa re. - bharata bAhubali rAsa saM. 1978 vrata bAra bhaNAve jaIne re, jIna pUje gaNi kAlajI, pararamaNI paradhanathI alagA, na dIe parane AlajI. - jIvavicAra rAsa saM. 1676 A uparAMta hIravijayasUri rAsa'mAM tema ja "upadezamAlA rAsa'mAM kavie potAnuM nAma, vatana, pitA, rAjA ane gurunuM nAma samasyAothI TUMkamAM paricaya Apyo che. te banne kRtimAM kavi nIce pramANe prazna upasthita kare che. jema ke, kavaNa deze thayo, kavaNa gAme kahyo, kavaNa rAye lahyo eha rAso, kavaNa putre karyo, kavaNa kavitAbhayo, kavaNa saMvacchara, kavaNa mAso, kavaNa dIna nI pano, kavaNa vAraI huo. karia samasyA sahu bola ANaI. ane pachI kavi samasyAothI teno javAba ApatAM kahe che ke, sAmAnya mANasa (mUDha vyakti) te samajI zakaze nahi paraMtu nipuNa (catura) paMDito te jANI zakaze ane A samasyA dvArA potAno TUMko paricaya Apyo che. jema ke, pATaNa mAMhi juo nara jeha, nAtI corAsI poSaNa teha, moTo puruSa jagiM teha kaheza, hani nyAtani nAmiM deza. javAba - (gurjara deza) Adi akhyara viNa bIMbaI joya, madhi vinA sahu ko naI hoya, aMti akhtara viNa bhuvana majhAri, dezi nagari nAma vicArI. javAba - (khaMbhAta) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) javAba (sAMgaNa) Ama kavie samasyAo vaDe paNa potAnA deza(vatana)nuM, pitAnuM nAma vagere darzAvyAM che. kavinuM vatana khaMbhAta kavinI kRtio jotAM jaNAya che ke, sAdhu-carit jaina gRhastha kavi RSabhadAsa potAnA nivAsa sthAna vatana tarIke khaMbhAta jaNAvIne ja aTakatA nathI paraMtu potAnI lagabhaga badhI kRtiomAM tenuM suMdara varNana Ape che. je temano mAtRbhUmi pratyeno prema batAve che. 'zreNika rAsa', 'hIravijayasUri rAsa', 'bharatezvara rAsa', 'hitazikSA rAsa' vageremAM khaMbhAtanuM hUbahU varNana karyuM che ane te aitihAsika daSTithI ati upayogI che. jenA uparathI bAdazAha jahAMgIra ane zAhajahAMnA samayanA khaMbhAtanI vistRta ane vizvAsapAtra mAhitI maLe che. kavi pote khaMbhAtanA ja vatanI hovAne kAraNe temaNe potAnI vividha sAhityakRtio paNa khaMbhAtamAM ja racI che. je nIcenI paMktio dvArA jaNAya che : (1) 'nisAMNa' taNo guru akhkhara leha, laghu doya 'gaNapati'nAM jeha, bhelI nAma bhaluM je thAya, te kavi kero kahuM pitAya. - (2) guru nAmeiM mujha pohotI Asa, traMbAvatImAM kIdho rAsa, sakala nagara nagarImAMhi joya. traMbAvatI te adhikI hoya. kavinI kRtio uparathI saMvata sattaramI sadInA khaMbhAta zaheranI racanA, tyAMnI janasthiti, rAjasthiti, lokono paheraveza, rItabhAta vagere kevAM hatAM, te yathAsthita jANavA maLe che. khaMbhAta zaheranI samRddhi, tenAM judAM judAM nAmo paNa aitihAsika che. 'zreNika rAsa' ane 'hIravijaya sUri rAsa'mAM kavi khaMbhAtanuM varNana karatAM darzAve che ke, e arasAmAM khaMbhAta zaheramAM 85 derAsaro, betAlIsa pauSadhazALAo che. anya harimaMdiro paNa ghaNAM che. SaTkarzananA paMDito arasaparasa rAgadveSa vagara premathI haLImaLIne rahetA. loko paNa udAra dilanA, vivekI ane pApabuddhithI para che. tyAM ghaNA vepArIo vase che. tyAMnA loko atisamRddha che. khaMbhAta saghaLAM nagaromAM prasiddha che. tene pharato trAMbAno divya koTa che. traNa daravAjA ane koTa upara burajo che. traMbAvatI nagarI amarApurI jevI che. AvI anupama nagarInAM traMbAvatI, khaMbhAnagara, bhogAvatI, lIlAvatI, karNAvatI Adi aneka nAma darzAvyAM che je nIcenI paMktio dvArA pratIti karAve che. (1) - - hIravijayasUri rAsa saM. 1625 vasai loka vArU dhanavaMta, kanaka taNA kaMdorA jayA, pahiraI paTolAM nAri guNavaMta, traNya AMgale te puhulA ghaDyA. paMcyAsI jinanA prAsAda, dhvaja toraNa tihAM ghaMTAnAda, pastAlIsa jihAM poSadhazAla, karaI vakhANa munI vAcAla. ==36 - hIravijayasUri rAsa saM. 1685 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isu anUpama gAma, jehanAM bahu che nAma, traMbAvatI piNa kahiye, khaMbhanagara piNa lahiye. (4). bhogAvatI piNa hoya, nagara lIlAvatI joya, karNAvatI piNa jANuM, gaDha maDha maMdira vakhANuM. - bharatabAhubali rAsa saM. 1978 Ama uparanAM varNano dvArA kavi te samaye loko kevI jAtanAM ghareNAM, kapaDAM paheratAM e saghaLuM yathAsthita darzAve che. A uparathI kahI zakAya ke nyAyI lokapriya jahAMgIranA amalamAM raiyata ghaNI sukhI ane samRddha hatI temaja te vakhatanuM khaMbhAta amarApurI gaNAtuM hatuM. kavi RSabhadAsa uparAMta temanA samakAlIna kavio jayasAgaranI 'vijayasenasUri sajhAya' (I.sa. 1604) ane sthAnasAgarano "agaDadatta rAsa' (I.sa. 1629) uparathI paNa te samayanA khaMbhAta viSe keTalIka mAhitI A pramANe ja maLe che. jema ke - tyAM Indra vimAno jevAM maMdiro - devabhuvano zobhe che. mALo ane aTArivALAM zveta makAno tyAM zobhI rahyAM che. puruSonA manane AkarSatI gajagAminI strIo tyAM zobhI rahI che. potapotAnA AcArane pALatA puNyavaMta puruSo tyAM vase che. jinamaMdiromAM tyAM haMmezAM pUjAo racAya che. khaMbhAtanA varNananA samarthanamAM bIjA ItihAsamAMthI khaMbhAtanI A samayanI sthiti (paratve) viSe vidvAna zrI mohanalAla dalIcaMda desAI lakhe che ke, khaMbhAta viSe sattaramI sadInA yuropiyana musApharo paNa nIce pramANe lakhI gayA che. jema ke, khaMbhAtamAM vepAra eTalo badho che ke jo meM te jAte joyo na hota to eTalo vepAra tyAM hoya ema huM mAnata nahi (sIjhapheDrika - sane 1598). A zahera ghaNIja vastIvALuM ane ghaNAM moTAM parAvALuM che ane tyAM vahANa ghaNAM ekaThAM thAya che (DIlAvelI - sane 1623). surata sAthe sarakhAmaNI thAya nahi eTaluM badhuM suratathI moTuM khaMbhAta che (menDelasso-sane 1638). suratathI bamaNuM moTuM khaMbhAta hatuM. (beljIyasa - sane 1671) A sarva hakIkata RSabhadAse karelA 17mI sadInA pUrvArdhanA khaMbhAtanA varNanane samarthana Ape che. RSabhadAsa kavino svaparicaya kavinI potAnI 'hitazikSA rAsa', "hIravijayasUri rAsa' vagere kRtinA aMtamAM kavi RSabhadAse potAnI rojanIzI paNa AlekhI che. tenA uparathI temano svaparicaya paNa jANavA maLe che. carama tIrthaMkara zrI mahAvIra prabhunA mArgane vahana karanAra kavi RSabhadAsa jaina dharmanA anuyAyI hatA. samakitapUrvaka bAra vratanuM pAlana khUba ja dRDhatApUrvaka pALatA hatA. municaMdana, jinapUjA, vyAkhyAnazravaNa Adi dhArmika kriyAo haMmezAM karatA. dararoja besaNuM karatA tema ja AThama, pAMkhI -- jU37 { Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pUnama)nA divase pauSadha karatA. eka page UbhA rahI roja vIsa navakAravALI mALA pheravatA. sAta kSetre-jinamaMdira, jinapratimA, pustaka lekhana, tema ja sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAnI sArasaMbhALa arthe dhana vAparatA. teo bahuzruta ane zAstra abhyAsI tema ja saMskRta, prAkRta Adi sAhityanA jANakAra hatA. temaNe zatruMjaya, giranAra, zaMkhezvara Adi tIrthonI yAtrAo karI hatI ane ghaNA hoziyAra vidyArthIone bhaNAvyA hatA. je nIcenI paMktio dvArA jANavA maLe che. (1) saMghavI AMgaNano suta vArU, dharma ArAdhato zakti ja sArU, RSabha 'kavi' tasa nAma kahAve, praha uThI guNa vIranA gAve. AThama pAkhI poSadha mAMhi, divasa ati saRAya karuM tyAMhi, vIra vacana suNI manamAM bheTuM, prAye vanaspati navi cuMTuM - hitazikSA rAsa zakuMja girinAri saMkhesara yAtro, sulazASA bhaNAvyAM bahu chAtro. sukha zAtA manIla gaNuM doya, eka pagi jina Agali soya. nIei gaNa vIsa nokaravAlI, ubhA rahI arihaMta nihAlI. - hIravijayasUrI rAsa gaurava sAthe A badhI vAto jaNAvatAM kavi potAnI namratA paNa darzAve che ane temAM gaurava mAnavAno hetu jaNAvatAM kahe che ke, AvA mArA AcAra ane mananA pariNAma jANIne koI AtmasAdhanA karaze to mane puNya thaze ane huM paropakArano bhAgIdAra thaIza. te paropakArArthe A svavRttAMta-AtmaprazaMsAno doSa hoya to te vahorI laIne jaNAvuM chuM. jema ke, (1) sAta kSetra poSI puNya leu, jIvakAje dhana thoDuM dauM. (2) Ima pAlu zrAvaka AcAro, kahetAM laghutA hoya apAro, paNa muja mana taNo eha pariNAma, koIka suNi kare AtamarAma. (4) puNya vibhAga hoya tihAM mahAre, Isyua Sabha kavi Apa vicAre, para upakAra kAja kahi vAta, dharma kare te hoye sanAtha. - hitazikSA rAsa kavie hIravijayasUri rAsamAM potAnI keTalIka mahecchAo paNa darzAvI che. jema ke, keTalA eka bolanI icchA kI jaI, dravya huI to dAMna bahu dI jaI zrI jinamaMdira biMba bharAvuM, biMba pratiSThA poDhI karAvuM. saMghapati tilaka bhaluM ja dharAvuM, desa paradesa amAri karAvuM, prathama guNaThANAni jaino karU, puNya sahita nara jeha chi hIno." Ama vadhu dravyanuM dAna karavAnI, jinamaMdira, jinapratimA banAvavAnI ane tenI pratiSThA karAvavAnI, saMgha kaDhAvavAnI, gAmegAma amAri (ahiMsA) - jIvadayAno phelAvo karavAnI tema ja ? che Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) (2) - duHkhI mANasone sukhI puNyavAna karavAnI kavinI mahecchA hatI. kavino kuTuMba-parivAra kavi RSabhadAse potAnA gRhastha parivAra, kuTuMba viSe 'vratavicAra rAsa', 'kumArapAla rAsa', 'hitazikSA rAsa' Adi kRtiomAM Alekhana karyuM che. e uparathI jANI zakAya che ke kavi RSabhadAsa garbhazrImaMta hatA. temanI patnI suzIla ane sulakSaNA hatAM. temane bahena ane bhAInuM sukha prApta thayuM hatuM. vinayavAna putro tema ja zIlavaMta kuLavadhUo hatI. temanuM kuTuMba bahoLuM, saMpIluM ane susaMskArI hatuM. e samayamAM pazudhana paNa saMpattimAM lekhAtuM hatuM. temanA ghare gAya, bheMso dUjhatI hatI ane lakSmIdevInI kRpA paNa varasI hatI. teo sarva vAte sukhI hatA. lokomAM ane rAjyamAM temanI sArI pratiSThA hatI. temanuM makAna sArA lattAmAM hatuM. teo haMmezAM dAna-dharma karI dIna-duHkhiyA lokone madada karatA hatA. Ama temanuM kuTuMba eka ucca mobhAdAra hatuM. je nIcenI paMktio dvArA pratIta thAya che. jema ke, saMpa bahu maMdiramAMya, lahe halya gaya vRSabho ne gAya. putra vinIta ghare bahua, zIlavaMtI vaLI vahUe. zakaTa ghaNAM ghare bahua, kIrIte kare jaga sahua. - hitazikSA rAsa suMdara ghaNA re dIsaI zobhatA, bahaInI bAMdhava joDAya, bAlaka dIsaI ramatAM bAraNaI kuMTuMba taNI kaMI koDaya. - vratavicAra rAsa roga rahita zubha thAnaka vAsa, ghaNA loka kare tasa Asa, bahu jIvane upakRta thAya, sovana taNI pAme zayAya. - hIravijayasUri rAsa kavinA dharmaguruo madhyakAlIna yugamAM racAtA rAsanI praNAlikA mujaba kavi RSabhadAse potAnI lagabhaga dareka kRtinI aMte potAnA gacchano, gurnAvalino tema ja dharmaguruno ullekha karI temano upakAra mAnyo che. kavi RSabhadAsa jaina zvetAMbara saMpradAyamAM tapAgacchanA hatA ane te samayamAM te gacchanI 58mI pATe samrATa akabara pratibodhaka hIravijayasUri hatA. temano svargavAsa saM. 1642 (sane 1596) nA bhAdrapada zudi 11 ne dine ujJA (unnata) hAlanA unA gAmamAM thayo hato. tyAra pachI temanA paTTadhara vijayasenasUri thayA. A samayamAM kavie "AdinAtha vivAhalo ane temanAtha rAjImati' stavana (sa. 1667) racela che. temAM temanuM nAma ApyuM. jema ke, vaDa tapagaccha pArTi prabhu pragaTIo, zrI vijayasena sUri pUriAso, RSabhanA nAmathI sakala sukha pAmIe, kahata kavitA nara RSabhadAso. - AdinAtha vivAhalo (3) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teoe kavi RSabhadAsane ziSya tarIke ghaNuM zAstrAdhyayana karAvI temanA para parama upakAra karyo jaNAya che, eTaluM ja nahi paNa kavino prasiddha kumArapAla rAsa' temaNe joI tapAsI zodhI Apela che. jema ke, sola saMvachari jaNi varSa sittari, bhAdravA zudi zubha bIja sArI, vAra guru guNa bharyo rAsa RSabhiM karyo, zrI gurU sodhi bahu buddhi vicArI. akabara bAdazAha pAsethI 'savAI jagadguru'nuM biruda meLavanAra vijayasenasUrine kavie potAnA gurU tarIke svIkArI potAnI kRtiomAM aneka sthaLe stavyA che. temano prathama ullekha sane 1610mAM racAyela kavinA vratavicAra rAsa'mAM maLI Ave che. jema ke, mujha AMgaNi sahaIkAraja phalIla, zrI gurU nAma pasAIuM, je raSi munivaramAM ati moTo, vIjaisenasUri rAyajI. A guru vijayasenasUrinuM saMsArIpaNAnuM nAma "siMha" apabhraMza "jezaMga (jesiMga-gha) hatuM. temanA sAdhupaNAmAM paNa temanuM te aparanAma 'jezaMga' kAyama rahyuM hatuM. kavie saM. 1978 (sane 1622) mAM racela potAnA 'bharata bAhubalI rAsa'mAM nIce pramANe ullekha karyo che. jema ke, hIrataNo mATe havo, jayasiMhajI guNavaMta, jINe akabara bAdazAha bujhavyo, dilIpati baLavaMta. tema ja kumArapAla rAsa'mAM vijayasenasUrinA aparanAma jesaMga no ullekha che. jema ke, jesiMghajI sAco kIjI, sAco te jInadharma, sUrIsara praNamuM tumhAre pAya.' A guru vijayasenasUrino svargavAsa saM. 1671 (sane 1615)mAM khaMbhAtamAM thayo hato. temanA jIvanakALa daramyAna kavie be nAnI kRtio ane cha moTI sAhitya kRtio racI hatI. vijayasenasUrinA svargavAsa pachI temanI gAdI para vijayatilakasUrine sthApita karyA, je traNa varSa pachI svargastha thayA. saM. 16 74. kavie emane paNa AcArya tarIke gaNyA hatA. jema ke, te jayasiMha gurU mAro re, vijayatilaka tasa pATa, samatA zIla vidyA ghaNI re, dekhADe zubha gati vATa. temanA pachI vijayAnaMdasUri thayA, ane temano kavie guru tarIke svIkAra karyo. jema ke, tehane pATe vaLI pragaTIo re, kalpatarUno kaMda, vijayAnaMda sUrIzvara dITha ati re AnaMda. - bharatezvara rAsa kavinA 'navatattva rAsa'nI racanA vakhate (sane 1620) vijayAnaMdasUri tapagacchanA adhikRta paTTadhara ane kavinA svIkRta gacchapati hatA ane kavinI te kRti tema ja sane 1620mAM racAyelI kavinI bIjI kRti "jIvavicAra rAsa' ane te pachI racAyelI kavinI saghaLI kRtio vijayAnaMdasUrinI hAjarImAM ane temanI nizrAmAM ja racAI hatI. je nIcenI paMktimAM darzAvyuM che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUrizvara sama, tapagaccha ThAkura vArUjI, hIra paTTodhara hAthe dIkSA, bhAvika lokono tArU jI. - jIvavicAra rAsa teNaI kAraNiM nara gurU niM sevo, namiM vijayAnaMdojI, bAlapaNAI je saMyamadhArI, janama taNA brahmacArIjI. - samakitasAra rAsa vijayAnaMdasUrizvarajI sAco, tapagaccha ziri TIlojI, sakala guNiM saMpUrNa dIse, jima suratarUara nIlojI. - kSetrasamAsa rAsa" Ama kavi RSabhadAsane vijayasenasUri, vijayatilakasUri tema ja vijayAnaMdasUrizvara jevA mahAna dharmaguruono samAgama prApta thayo hato ane temanI nizrAmAM temaNe uttama kRtionuM sarjana karyuM hatuM. RSabhadAsa eka pratiSThita gRhastha kavi soLamI/sattaramI sadImAM thaI gayelAM kavizrI RSabhadAsa eka uttama pratiSThita kavi ratna gaNAya che. jemaNe vividha prakAranuM jainasAhityanuM sarjana karI madhyakAlIna gujarAtI jainasAhityamAM kavi tarIke ajarAmara thaI gauravavaMtu sthAna prApta karyuM che. RSabhadAsa eka AvA pratiSThita kavi banI zakyA tenAM mukhya be kAraNo che. eka to akabara-hIravijayasUri yuganA khyAtanAma jaina gujarAtI kaviono samAgama, hIrasUri, vijayasena sUri, vijayatilaka sUri, vijayadevasUri ane vijayAnaMda sUri Adi cAritryavAna ane vidvAna dharmagurUono gADha paricaya tathA satsaMga ane akabara hIrasUri yuganuM sAmAnya utsAhajanaka vAtAvaraNa temane kavi thavAmAM ghaNuM preraNAtmaka banyuM jaNAya che. gRhasthAvasthAmAM rahevA chatAM kavi thavAmAM temane preraNA ApanAra bIjuM sabaLa kAraNa temanI garbhazrImaMtAI ane saMskArI kuTuMba lAge che. temanuM kuTuMba bahoLuM hovA chatAM dharmarata, saMskArI, sAhityapriya ane te samayanA uttama sAdhupuruSonI satsaMgatimAM rahenAruM hatuM. AthI garbhazrImaMta 2SabhadAse vyApAra ane kuTuMbavyavasthAno bhAra lAyaka kuTuMbIjano upara rAkhIne potAnuM jIvana moTe bhAge paThanapAThana, sAhityapravRttimAM tema ja dharmAcAramAM vyatIta karyuM hoya evuM lAge che. emanI keTalIka kRtio emanA potAnA hastAkSaromAM lakhelI maLI AvI che. sAhityanA kArya mATe saMghavI RSabhadAsa kavie "hIravijayasUri rAsa'mAM kahyuM che tema - kAjala kAgaLa, kAMbaLIu maLI, koDo* kAMbI" kAtara vaLI; koTi kaheDi9 kara kaNanuM kAma, koDa? dharI kavyuM gurunuM nAma karaNa karAnuM kAyavaza4 karI kavitA" kAvya kAvata manadharI, eNIpare zAstra te kaSTa thAta, vAjhi na lahe vIyAnI vAta. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na jyAre sattara kakkA ekatra thAya, te vaDe eka tAna eka dhyAna lAgI rahe to ja sAhitya kArya karI zakAya. temAM vaLI gRhasthIone zArIrika sAMsArika aneka upAdhio lAgelI hoya. jemAMthI samaya kADhI kArya karavA besavuM e mahAna udaya hoya to ja banI zake ane RSabhadAsa jevA koI gRhastha ja bhAgyazALI hoya ke je sarvottama rIte sAhityanI sevA bajAvI zake. RSabhadAsa kavi jevI sAhitya sevA bajAvavA gRhasthIomAMthI haju sudhI bIjA koI RSabhadAsa utpanna thayA nathI e vAta paNa nirvivAda che. Ama akabara-hIrasUriyugamAM utpanna thayelA gujarAtI saMskRtinA jaina phAMTAnA bIjA baLavAna yuge ane eka saMskArI dharmarata garbhazrImaMta kuTuMbe ApyA sattaramI sadInA pUrvArdhanA eka samartha jaina gujarAtI kavi RSabhadAsa. virala prApta thatA jaina gujarAtI gRhastha kaviomAM paMdaramI sadInA prasiddha jaina gujarAtI kavi bhojaka depAlanI mAphaka kavi RSabhadAsanuM sthAna paNa mokhare che. kavinI sarasvatI bhakti | 'karajo mAtA vAMDyuM kAma prathama japuM huM tAhAruM nAma." kavi RSabhadAsa temanI dareka kRtino AraMbha prAya: karIne mAtA sarasvatIdevInI stutithI kare che. je temanI mA zAradA pratyenI anupama, atUTa AsthAno saMketa Ape che. vizeSa rasaprada vAta e che ke vratavicAra rAsanI prati/hastaprata kavie jAte lakhelI che ane tenA prathama patra para kavie svahaste ja "vA-pustadhArA samRtapUrNa mAri nAmAjiwA visitastA mayUravAhinI' sarasvatIdevInuM citra paNa AlekhyuM che. Ama rASabhadAsa kavie eka citrakAranI hesiyatathI citra dorIne potAnI Urmione bhAvasabhara rIte abhivyakta karI che, te ja A citranI ane tenA AlekhakanI dhyAnArha vizeSatA che. janazruti pramANe evuM kahevAya che ke, kavie vijayasenasUri pAse zAstrAbhyAsa karavAnuM zarU karyuM hatuM. eka rAtre gurue potAnA ziSya mATe sarasvatIdevIne prasanna karIne prasAda meLavyo hato, ke je prasAda rAtrie upAzrayamAM sUI gayelA RSabhadAsanA jANavAmAM AvatAM temaNe pote ja ArogI lIdho ane te mahAna vidvAna thayA. AnA pariNAme saMkhyAbaMdha kRtio te racI zakyA. AvI daMta kathA che. 'rAmanuM svapna bharatane phaLyuM' e kathana mujaba anya mATeno sarasvatI prasAda RSabhadAsane maLyo. tethI te uttama kAvyo karavA lAgyA ane vidvAna kavi gaNAyA. A daMtakathAmAM keTaluM satya che, te kahI zakAtuM nathI paraMtu eTaluM to satya che ke kavi potAnI dareka kRtimAM mAtA sarasvatIdevInI bhaktipUrvaka stuti karI temano upakAra mAne che tema ja vinamrabhAve sahAyatA mAge che. jema ke, sAra vacana dho sarasvatI, tuM che brahmasutAya, tuM muja mukha AvI rame, jagamati nirmala thAya. - bharatezvara rAsa sarasatI bhagavatI bhAratI bhASA, tuja nAmi sukha zAtAre, tuM paMDita kavijananI mAtA, hArA guNa vikhyAtA re. - kSetrasamAsa rAsa (2) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratavicAra rAsa' ane 'kumArapAla rAsa'mAM kavi potAne mUrkha gaNAvIne sarasvatIdevInI kRpA meLavavA temane vinave che. jema ke, huM murikha mati ke lavuM, te tAharo AdhAra, piMgala bheda na olakhuM, vyagati nahI vyAkarNa murikha maMDaNa mAnavI, huM evuM tujha carNa A uparAMta kavie "mA sarasvatIdevI' nAM vividha nAmo temanI stutimAM AlekhyAM che. jema ke, (1) vANI yo vAgezvarI, ujala gaMgA nIra, haMsagAminI brahma sutA, brahmavAdinI nAma brahmANI, brahmacAriNI, tripurA karaje kAma, deva kumArI zAradA, vadane pUre vAsa. - abhayakumAra rAsa tema ja kavi RSabhadAsa kRtinI aMte paNa prAya: sarasvatIno upakAra tenI samApti thaI te mATe svIkAre che. jema ke, kavi jana kerI pahotI Asa, hIra taNo kiM oDyo rAsa, RSabhadeva gaNadhara mahimAya, tUThI zAradA brahmasutAya. sarasvatI zrI guru nAmathI nIpano, e raho jihAM ravicaMda dharatI. - hIravijayasUri rAsa kavie vratavicAra rAsa', kumArapALa rAsa' tema ja "hIravijayasUri rAsa'mAM "mA zAradA'nI sahAyatA mATe ati laMbANapUrvaka stuti karI che. A sarva uparathI temanI sarasvatI pratye kevI aTala bhakti ane prIti hatI te spaSTa jaNAya che. kavinI namratA (pUrvakavionuM smaraNa) laghutA-namratA vyakta karavAnI prathA tathA pUrvanA kavionuM smaraNa karavAnI prathA graMthakAromAM paraMparAgata che ane e saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane gurjara bhASAnA graMthomAM ghaNAM samayathI cAlI AvI che. kavi kulaguru kAlidAsa, digaMbarAcArya amRtacaMdra, kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya jevA mahAna graMthakAroe paNa potapotAnI kRtimAM potAnI laghutA tathA namratA batAvI che. kavi RSabhadAsa paNa potAnI namratA-laghutA batAvavAnuM cUkyA nathI. Arya mahAkavionI stutya praNAlikA temaNe paNa yathAyogya rIte jALavI che. jema ke, (1) AgiM moTA je kavirAya, tAsa caraNa raja kavi riSabhAya, murakha mugaTa ziromaNi sahI, guru sevAI e buddhi lahI - sumitra rAjarSi rAsa tathA ajAkumAra rAsa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaInA kavI AgaliM, huM nara sahI agyAna, sAyara Agali khyaEuM, syu karasaI abhimAna. - vratavicAra rAsa RSabhadAsa ghaNe sthaLe potAne kavi zabdathI oLakhAve che. jema ke, 'sAMgaNa kavi RSabhadAso, karata zreNika nara rAyano rAso. puNya vibhAga huI tava mAharaI, asso suSabha kavi Apa vicAraI." 'riSabha kavi guNa tAharAM gAya, kyaDe harakha ghaNero thAya.' chatAM paNa pUrve thaI gayelA mahAna kavio ane potAnAmAM AsamAna jamInano phera che, te spaSTapaNe jaNAve che. jema nayasuMdara kavi mANikyadevane 'varazAli' (uttama DAMgara) sAthe ane potAne "kaMga' (halakI jAtanI DAMgara) sAthe sarakhAvI potAnI laghutA darzAve che, te pramANe kavi RSabhadAsa paNa potAnI laghutA tIrthakara ane mAnava, laMkAgaDha ane anya gaDha, bAjarI ane ghauMnA loTa vageremAM jema aMtara hoya te vAta aneka upamAo ane rUpako dvArA darzAve che. jema ke, tIrthaMkara nara avara ne e, mAnava sahI kahevAya, tatvajJAna vicArIe e, tava bahu aMtara thAya - kavipada. laMkAgaDha anya nagaranA e, behane kahie koTa, ehamAM aMtara ghaNo e, jima ghau bAjarI loTa - kavipadA - bharatabAhubali rAsa tathA hIravijayasUri rAsa A uparathI jaNAya che ke, "kavinA ucca pada'no khyAla RSabhadAsane paLe paLe hato ane tethI ja siddhasena divAkara, hemacaMdrAcArya, harSa, mAgha, mahAkavi kAlidAsa, dhanapAla Adi jaina tema ja jainetara mahAkavionI prazaMsA karIne tema ja potAnI pUrvenA jaina gujarAtI kavionuM smaraNa karI te badhAnI AgaLa potAnI laghutA darzAvI che. jema ke, AgiM je kavirAya, tAsa caraNa ja RSabharAya, lAvaNya lIkho khImo kharo, sakala kavinI kIti karo. haMsarAja vAcho depAla, mAla hemanI buddhi vizAla, susAdhu haMsa samaro(yo), suracaMda, zItala vacana jima zAradacaMda. -kumAra pAla rAsa * tema ja kavie potAnI kRtiomAM jaina Agamo tema ja hemacaMdrAcArya, jinamaMDaNagaNi jevA jaina saMskRta kavionA potAnA uparanA RNano paNa spaSTa svIkAra karyo che. jema ke, (1) hemAcArya pramukha kavie mahAkavI tasa nAma sidhdhasena divAkara e, jiNe kIdhAM bahu kAma - kavipada. 10 isA kavinA vacanathI e, suNata huo kAMI jANa, bola vicAra harakhe kahyuM e, kari kavijana praNAma kavipada. 12 bharatezvara bAhubalI rAsa ane hItazikSA rAsa (1) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama kavi uparyukta saMskRta mahAkavionuM tema ja potAnI pUrvenA jaina gujarAtI kavionuM nAmasmaraNa karI temanI samakSa namrapaNe potAnI laghutA darzAvI potAno bhaktibhAva pradarzita karyo che. tema ja "bharatabAhubalI rAsa'mAM kavie "vibudha kavinA nAmathI, huo muja ati AnaMda." e paMkti dvArA kavi thavAmAM pote AnaMda paNa anubhave che, tevo bhAva paNa vyakta karyo che. kavi RSabhadAsanA samagra jIvanano paricaya jotAM lAge che ke teo soLamI/sattaramI sadInA eka samartha jaina zrAvaka kavi hatA. kavinA pUrvaje mULa vIsanagaranA vatanI hatA. temanA pitA vyApAra arthe khaMbhAtamAM AvyA ane sthira thayA. teo vIsA poravADa jaina vaNika hatA. temanA dAdA mahIrAja jainadharma pratye ghaNI ruci dharAvanAra samakita bAra vratadhArI zrAvaka hatA. kavinA pitA sAMgaNa paNa emanA pitA mahArAja jevA guNavAna ane dhArmika hatA. teo paNa pitAnI jema saMghavI tarIke oLakhAtA hatA. temaNe saMgha kADhI saMghapati banI aneka tIrthasthAnonI yAtrA karI ane karAvI hatI. Ama kavi RSabhadAsane dharmanA saMskAro gaLathuthImAM ja prApta thayA hovAthI temanAmAM dhArmikavRtti to hatI, emAM bAlyAvasthAthI ja kavine uttamottama jagadgurunuM sAMnidhya prApta thayuM hatuM, ke je temanA dhArmika saMskAronA sIMcanamAM vizeSa mahattvanuM rahyuM hatuM. rojiMdA jIvanamAM paNa temaNe dhArmika kriyAone vizeSa prAdhAnya ApyuM hatuM. 'hIravijayasUri rAsa'mAM temaNe potAnI rojanIzInuM varNana karyuM che. sAdhu-saMtonA samAgamathI zAstranA jANakAra thayA hatA ane sarasvatIdevInI kRpA meLavI kavi banyA hatA. kavie hIravijayasUrinA paTTadhara vijayasenasUri, vijayatilakasUri tema ja vijayAnaMdasUrizvarane potAnA dharmaguru tarIke svIkArI temanI nizrAmAM sAhityanuM sarjana karyuM hatuM. kavie lagabhaga dareka kRtimAM siddhasena divAkara, hemacaMdrAcArya, harSa, mAgha, kAlidAsa jevA jaina ane jainetara kaviono ullekha karI, teonI pAse pote vAmaNAM che tevo bhAva pradarzita karyo che, ke je temanI namratA, vinaya, viveka sUcave che. vividha prakAranuM jainasAhityanuM sarjana karI viziSTa sAhityanI samAjane bheTa ApanAra kavi zrI RSabhadAsa eka uttama kavi ratna samAna che. jemaNe madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM ajarAmara thaI gauravanuM sthAna prApta karyuM che. jenA vaDe madhyakAlIna jainasAhitya gauravAnvita thayela che. tevA gRhastha kavi zrI RSabhadAsane sAdara vaMdana.... Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kha) kavi RSabhadAsanuM kavana kAvyanuM prayojana kAvyanuM prayojana zuM che? ane kavi kyA prayojana mATe kAvya racanA kare che te saMbaMdhI vidvAnomAM khUba ja matabheda che. keTalAka AcAryoe mAtra AnaMdane ja kAvya prayojana gaNAve che. to keTalAka vidvAnoe kAvyamAM lokakalyANanI bhAvanAne prayojana tarIke svIkArela che. kAvyazAstrI vizvanAtha, mammaTa, vAmana vagere vividha AcAryoe kAvyanAM vibhinna prayojana batAvyAM che. sAhitya darpaNakAra "AcArya vizvanAtha' dharma, artha, kAma ane mokSa kalAomAM kuzalatA, kIrti ane prasannatAnI prAptine kAvyanAM prayojana tarIke gaNAve che. AcArya vAmana AnaMda ane yaza prAptine kAvyanAM prayojana tarIke svIkAre che. 'AcArya mammaTa' potAnA 'kAvya prakAza'mAM kAvya prayojana A pramANe batAve che, kAvyaM yathasethakRte vyavahAravide sivetarakSataye / sa: parinivRtaye kAntAsaMmatitayopadezakuMje // arthAt : kAvya yaza mATe, dhana kAje, vyavahAra jANavA mATe, aniSTanA nivAraNa mATe, zAMtijanya AnaMda ane priyA jevA mRdula upadeza mATe hoya che. kavi RSabhadAsa paNa potAnI kRti 'kumArapAla rAsa' mAM kavitAnI (kAvyanI) vyAkhyA ApatAM kahe che ke, "jIma kavitA aNacityu kaI pAThAMtara - 'jIma kavitA mani ciMtavyuM kavi'. kavitA eTale kavayitA (kavi). aNaciMtavya kahe, kalpanA paNa na hoya tevA suMdara vicAro rajU kare athavA manamAM kalpanAthI UThatA vicAro rajU kare te kavayitA-kavi. vaLI te ja rAsanI kaDI 74mA kahyuM che ke, kavitA paMDita jagi ghaNA, bujhave nAri bAla, prAhi paMDita te nahi, samajhAvaI bhUpAla. arthAt : rAjAne rAjI karavA kavitA race te kavi na kahevAya paraMtu sAmAnya nara, nArI, bALakone paNa samajAya ane AnaMda Ape te sAco kavi kahevAya. (kavitA kahevAya) kavi RSabhadAsa kRtio lakhavA pAchaLano uddezya batAvatAM kumArapAla rAsa'mAM kahe che ke, | 'para upakAra nija sukhanI kAma, kIyo rAsa paMDita sIra nAma'. tevI ja rIte "hIravijayasUri rAsa'mAM darzAve che ke, "puNya mATe lakhI ni sAdhuni dIdhA'. arthAt temaNe potAnI kRtio sva para upakAra ane sAmAnya mAnavI samajI zake te mATe racI che. tema ja puNyanA kAma mATe lakhIne sAdhu bhagavaMtone ApI che. Ama temanI sarjana sRSTimAM paNa lokakalyANa bhAvanAno dhvani mukharita thayo che. moTe bhAge jaina kavioe karelI racanAono mukhya hetu AtmA paramAtmA padanI prApti kare ane zAzvata sukhano AnaMda prApta kare te ja hoya che. te kavi RSabhadAsanI kRtio kavivara RSabhadAsanI kRtio ghaNI hovI joIe. evuM temanI upalabdha kRtio tathA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ judAM judAM bhaMDAronI TIpo parathI jaNAya che. tenI noMdha jaina gurjara kavio bhAga-1mAM maLe che. te chatAM tenI saMkhyA keTalI che te "hIravijayasUri rAsa' parathI subhAgye maLI Ave che. jema ke, tavana aThAvana cotrIsa rAso, puNya prasaryo dII bahu sukhavAso, | gIta thaI namaskAra bahu kIdhAM, puNya mATiM lakhI sAdhuniM dIdhA. A uparathI jaNAya che ke temaNe 58 stavana, 34 rAsAo racyAM hatAM. te uparAMta gIta, stuti, namaskAra vagere ghaNAM racyAM hatAM. pro. DaoN. vADIlAla jIvAbhAI cokasI anusAra atyAra sudhInI zodhakhoLanA pariNAme kavinI kula cAlIseka kRtio jANavA maLe che. racanAtAla pramANe goThavatAM e kRtio nIce pramANe che. krama nAma racanA sAla (i.sa.) gAthA-kaDI 1. RSabhadeva rAsa 1606 1271 2. vratavicAra rAsa 1610 kArtika vada (dIpAlI) khaMbhAta 862 3. sthUlibhadra rAsa 1612 kArataka amAsa zukra. khaMbhAta 728-73ra (vikalpa) 4. sumitra rAjarSi rAsa 1612 poSa suda-2 guruvAra khaMbhAta 426-424 (vikalpa) 5. kumArapAla rAsa * 1614 bhAdaravA suda-2 guruvAra khaMbhAta 4506 6. ajAkumAra, rAsa 1614 caitra suda-2 guruvAra khaMbhAta 569-559 (vikalpa) 9. navatattva rAsa 1620 kArataka vada divALI ravivAra khaMbhAta 811 8. jIvavicAra rAsa 1620 Aso suda -15 khaMbhAta 502 9. bharatabAhubalI rAsa* 1622 poSa suda-10 guruvAra 1116 10. samakatasAra rAsa 1622 jeTha suda-10 guruvAra khaMbhAta 879 11, kSetrasamAsa rAsa 1622 mAdhava mAsa suda-3 guruvAra khaMbhAta 584 12. upadezamAlA rAsa 1624 Aso suda-15 khaMbhAta 712 13. hitazikSA rAsa 16 26 mAdhava mAsa suda -pa guruvAra khaMbhAta 1974 14. pUjAvidhi rAsa 1626 vaizAkha suda -pa guruvAra khaMbhAta 571-566 (vi.) 15. jIvaMtasvAmI rAsa 1626 vaizAkha vada-11 guruvAra khaMbhAta 223 16. zreNika rAsa 1626 Aso suda-5 guruvAra khaMbhAta 1829 17. kayavannA rAsa 16 27 223 18. hIravijayasUrinA bAra 1628 zrAvaNa vada-2 guruvAra 294 bolano rAsa 19. mallInAtha rAsa 1629 poSa suda-13 ravivAra khaMbhAta 395-295 (vikalpa) 20. hIravijayasUri rAsaka 1629 Aso suda 10 guruvAra khaMbhAta lagabhaga 3500 21. vIzasthAnaka tapa rAsa 1629 22. abhayakumAra rAsa 1631 kArataka vada-3 guruvAra khaMbhAta Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. rohaNiA rAsa 1634 poSa suda-7 guruvAra khaMbhAta 345 (vikalpa - 2500) racanA sAla prApta nathI tevI kRtio 24. samaIsarUpa (samayasvarUpa) rAsa 791 25. devaguru svarUpa rAsa 785 26. kumArapAlano nAno rAsa 1624 27. zrAdhdhavidhi rAsa 1614 28. ArdrakumAra rAsa 197 29. puNya prazaMsA rAsa 318 30. vIrasenano rAsa para7 (vikalpa 455) 31. zatruMjaya rAsa 301 32. zIlazikSA rAsa kula 33928 * A cihnavALI kRtio pragaTa thayelI che. A uparAMta kavinI bIjI nAnI sAhityakRtio nIce pramANe che : krama naM. nAma . racanA sAla (i.sa.) gAthA-kaDI 1. neminAtha navaraso 1906 vikalpa (neminAtha rAjamati stavana) (1608 ke 1611) 2. AdinAtha Aloyana stavana 1610 3. AdinAtha vivAhalo 1611 4. bAra ArA stavana (gautama praznottara) 1622 5. covIsa jina namaskAra (chappayabaddha) 1626 5,6 baMne eka hovA saMbhava che. 6. tIrthakara covIsana kavita 7. mahAvIra namaskAra uparyukta sAteka kRtio uparAMta kavie 33 bIjA stavano jevA ke, siddhAcalanuM stavana, vIrarAjanuM stavana, vimalagiri stavana, pratimA sthApana stavana vagere lakhyAM che. 32 namaskAra, . 42 thoyo (stutio), 400 subhASito, 41 gIta, 5 hariyALI, keTalIka bodhaprada sajhAyo jevI ke - mAnanI sajhAya, saMsAranA khoTA sagapaNanI sajhAya, AtmazikhAmaNa sakjhAya vagere tema ja aneka nAnI kRtio racelI che. jema ke, paMcatIrthanuM caityavaMdana, nemanAtha DhAla, meghakumAra mahAmuni saMdhi, khaMbhAtanI caitya paripATI, RSabha guNavelI, dhulevA jinagIta, neminAtha navaraso vagere che. saMsAriyA'nI sakjhAyamAM kavie anyatva, ekatva ane saMsArabhAvanA - e traNe bhAvanAno suMdara samanvaya karI suMdara vairAgyabhAva pragaTa karyo che. jema ke, 57 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saguM tAruM koNa sAcuM re, saMsArIyAmAM, phUDa phUDuM heta ja kIdhuM, tene sAcuM mAnI lIdhuM, aMta kAle duHkha dIdhuM re, saMsArIyA vizvAse vhAlA kIdhA, pIyAlAM jheranAM pIdhAM, prabhune vIsArI dIdhAM re, saMsArIyAmAM. gharane dhaMdhe gherI lIdho, kAminIye vaza kIdho, RSabhadAsa kahe dago dIdho re, saMsArIyAmAM. A sarva mAhitI 'hIravijayasUrinA bAra bolano rAsa', 'zreNika rAsa', 'hitazikSA rAsa' AdinI TIpa uparathI prApta thAya che. 32 rAsomAMthI naM. 5 AnaMda kAvya ma.mau.-8 mAM naM.-9 AnaMda kAvya ma.mau. 3mAM, naM. 13 bhImazI mANeka, muMbaI tathA jainadharma pracAraka sabhA, bhAvanagara taraphathI ane naM. 20 AnaMda kAvya ma.mau.-5 mAM mudrita thayela che. jyAre bAkInI kRtionI hastaprato vividha jaina bhaMDAromAM che. zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe A sarva kRtionI Adi-aMtanI prazastio jaina gurjara kavio bhAga-2 ane 3mAM ApI che. DaoN. uSAbena zeThe potAnA mahAnibaMdha 'RSabhadAsanI sAhityopAsanA'mAM RSabhadAsa racita kula 32 rAsanA nAma kAla kramAnusAra nIce pramANe batAvyA che. kramAMka racanA vi.saM. kRtinAma 1660 1662 1666 1668 1668 1670 1670 1670 1676 1676 1678 1678 1678 1680 1682 1682 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. puNya prazaMsA rAsa RSabhadevano rAsa vratavicAra rAsa sthUlibhadra rAsa sumitrarAjarSi rAsa ajAputra rAsa kumArapAla rAsa kumArapAlano nAno rAsa navatattvano rAsa jIvavicAra rAsa bharatezvara rAsa kSetraprakAza (samAsa) rAsa samakita (sAra) rAsa upadezamAlA rAsa hitazikSAno rAsa pUjAvidhi rAsa 47 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1682 zrAddhavidhi rAsa 1682 jIvaMtasvAmIno rAsa 1682 zreNika rAsa 1683 yavantArAsa 1684 hIravijayasUrinA bAra bolano rAsa 1685 mallInAthano rAsa 1685 hIravijayasUri rAsa 1685 vIrasthAnaka tapa rAsa 1687 abhayakumAra rAsa 1988 rohiNayA (muni) rAsa vIrasenano rAsa samaIsaru5 rAsa deva (guru) svarupa rAsa zatruMjaya rAsa ArdrakumAra rAsa sidhdhazikSA rAsa AgaLa jaNAvyA pramANe kavie saM. 1685 sudhImAM 34 rAsanI racanA karI che. e pachI paNa saM. 1687, 1688mAM racelA rAsa maLI Ave che. tethI ochAmAM ochA kula 36 rAsa to hovA ja joIe. vadhu hovAno saMbhava paNa kharo. kavi RSabhadAse saM. 1685 sudhImAM 58 stavanonI racanA karI che. temaNe racelI stutiono tema ja sajhAyano cokkasa aMka prApta thato nathI. te uparAMta caityavaMdana -4, namaskAra-2, DhAla1, saMdhi-1, caityaparipATI-1 vagere kRtio prApta thAya che. kRtiono paricaya aSabhadAse kheDelA je madhyakAlIna gujarAtI sAhitya prakArono ullekha karAyo che, te rAsa, stavana, stuti (thoyo), sakjhAya, caityavaMdana, namaskAra, covIsI, vivAhalo, pada, hariAlI, "subhASita, kavitta, gIta, veli, DhAla, saMdhi, navaraso, caityaparipATI, pRcchA (praznottara), hitazikSA, AlocanA, pUjA ane duhA vagere che. emaNe kheDelA sAhitya prakAromAM 'rAsa' sauthI vadhu che. kavi RSabhadAsa eka adhyayana'mAM pro. DaoN. vADIlAla coksIe, jaina gurjara kavio bhAga-3mAM, kavivara trASabhadAsa' nibaMdhanA kartA zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe ane RSabhadAsanI sAhityopAsanAmAM DaoN. uSAbena zeThe kavi RSabhadAsanI sAhityika kRtio upara mahattvano prakAza pADyo che. tema ja temanI prakAzita thayelI cAra moTI kRtio uparathI viSaya vicAra jANavA maLe che. 32. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama sarvanA AdhAra uparathI kavi RSabhadAsa kRta kRtiono saMkSipta paricaya nIce mujaba rajU karuM chuM. 1. puNyaprazaMsA rAsa - saM. 1660 (kharuM jotA saM. 1970 ane 1680nI madhyamAM) khaMbhAta. puNyaprazaMsA rAsanI kavinA svahasta paDImAtrAmAM lakhAyelI prata zrI sidhdhamuni pAse che. tenI aMtima traNa gAthA tathA puSpikA uparathI jANI zakAya che ke A rAsamAM kula 328 gAthA che. aMta - kavi kahe che ke mArI AzA Aje pUrNa thaI che. sarasvatIdevI ane RSabhadevane namaskAra karIne meM puNyaprazaMsA rAsa karyo che. jyAM sudhI meru, pRthvI, sAgara, caMdra, sidhdhazilA ane devaloka raheze, tema ja sUrya prakAza haze tyAM sudhI A rAsa raheje. A rAsa sAMbhaLIne je puruSo cetyA, tenA bhavabaMdhana chUTI gayA. tema ja A rAsa sAMbhaLavAthI anaMta sukhamAM vAsa thAya che. 2. riSabhadevano rAsa - saM. 1662 khaMbhAta, A kRti haju apragaTa che. paraMtu tenI Adi, aMta jaina gurjara kavio bhAga-3, khaMDa -1 pR. 9ra4, 925 mAMthI maLe che. Adi-aMtanI prazasti uparathI kavinI bhASA zailIno vagereno khyAla Ave che. kavie vAparelI DhALomAM mIThAza che. tema ja bhASA sarala, rasALa ane bhAvavAhI che. sarasvatIdevInI stutithI kRtinI zarUAta karI che. tema ja aMta-prazastimAM kavie te samayanA khaMbhAtanuM varNana karyuM che. kavi pote jaNAve che ke temaNe A rAsa hemacaMdrAcAryanA 'Sabhacarita' uparathI racyo che. temAM jainonA prathama tIrthakara RSabhadevanuM caritra che. A rAsamAM kavie 118 DhALa navI navI dezIomAM banAvI che. tema ja ekaso aDasaTha duhA paNa vAparyA che. A rAsanI kula kaDI 1271 che. te uparAMta A rAsamAM vividha rAgo paNa jovA maLaze ema kavi jaNAve che. aMta - RSabhadAsa kahe che ke A rAsa sAMbhaLavAthI anaMta sukhamAM (mokSa) vAsa thAya che.* 3. sumitra rAjarSi rAsa - saM. 1668 poSa suda-2 guruvAra khaMbhAta. A rAsa dAna mahimA uparanI sumitra rAjarSinI kathA che. pAMca prakAranA dAnamAM sauthI zreSTha dAna supAtra dAna arthAt sAdhu-munione dAna ApavuM. sAdhune dAna karavAthI (supAtra dAnanA pratApe) sumitra rAjA sukhI thayo tenuM AmAM varNana che. A rAsano prAraMbha prathama tIrthakara zrI RSabhadevanA smaraNathI karavAmAM Ave che. A rAsamAM jainadharmanA daSTAMtika puruSa sumitra rAjarSinI kathA che. supAtra dAna dharma karavAthI rAjA sukhI thAya che ane aMte yazobhadra gurunI dezanA sAMbhaLIne rAjAne vairAgya mAve che. guru pAsethI pUrvabhava jANI jAtismaraNa thAya che. putrane rAjya soMpI yazobhadra guru pAse dIkSA laI sumitramuni zuddha saMyama pALI kevaLajJAnane vare che ane pachI ghaNAM varSo sudhI saMyama pALI mokSe jAya che. 4. sthUlibhadra rAsa - saMvata 1668 divALI zukravAra khaMbhAta. A rAsamAM navamA naMdanA zakapAla maMtrInA putra sthUlibhadranuM prakhyAta caritra che. ciraparicita gaNikAnA raMgamaMDapamAM rahIne paNa sAdhupaNAmAM aDaga rahenAra ane parsanAM bhojana levAM chatAM aNIzuddha caritra pALavAnuM mahAduSkara kArya karanAra sthUlibhadranuM daSTAMta jainonA prakhyAta pustaka Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kalpasUtra'mAM Ave che ane ghaNA pUrvAcAryoe paNa A caritra upara pustako lakhyAM che jenA parathI RSabhadAse A sthUlibhadra rAsa racyo che. 5. ajAputra rAsa - saMvata 167) caitra suda -2 guruvAra khaMbhAta. A rAsamAM kula 557 gAthA che. jainonA AThamAM tIrthakara caMdraprabhunA gaNadhara ajAkumAranI kathA che. je TUMkamAM A pramANe che. ajAputra gurune potAnA mAtApitAe zA mATe tyAga karyo hato e pUchatAM guru kahe che ke, doSa vinA abaLA strIne tajavAnA pApakarmathI tArA mAtApitAe tAro tyAga karyo ane pachI saMyamanA pAlananA puNyathI tuM rAjA thayo. A bhavamAM paNa tuM saMyama laIza, te pachI tuM deva thaIza. tyAra pachI A caMdrAnana nagarI jevI nagarImAM caMdraprabhu jinezvara thaze, temano tuM datta nAmano gaNadhara thaIza ane muktirUpI nArIne varIza. 6. kumArapAla rAsa saMvata 167) bhAdrapada suda-2 guruvAra khaMbhAta. A kRti AnaMda kAvya ma. mau. - 8mAM pragaTa thayelI che. soma suMdarasUri ziSya jinamaMDaLagaNi upAdhyAyanA saM. 1492mAM racAyelA kumArapAla prabaMdha' (saMskRta)nA AdhAre kavie A kRti racI che. ema kavi pote jaNAve che, te prabaMdhamAMhi che jasya, RSabha kahe meM amyuM tasyuM.' (khaMDa - 2 pR. 198) vaLI A kRtimAM zAstra paraMparAthI prApta thatI keTalIka vigato ane nItizAstranAM vacano tema ja hetu, yukti ane daSTAMto paNa zAstra anusAra lIdhA che, ema jaNAvI pUrva kavionuM RNa paNa kavi spaSTapaNe svIkAre che. kumArapALa bhUaDarAjAnI paMdaramI pATe thayA. temanA jIvananI agatyanI mAhitI A rAsamAM maLe che. vanarAja cAvaDo, siddharAja jayasiMha tathA sAjanamaMtrI AdinA jIvana prasaMgo rasaprada rIte AlekhyAM che. je aitihAsika ghaTanA upara paNa prakAza pADe che. A rAsano kathA bhAga ke vastu gauNa che. ahiMsA, zIla, tapa, dAna, bhAva Adi je sadAcAranA siddhAMto upara jaina dharma khAsa bhAra mUke che tevo bodha karAvavo ane jinamatano mahimA darzAvavo e ja A rAsano pradhAna viSaya che. A pradhAna viSayane pRSTa karavA aneka ADakathAono sahAro lIdho che. zaMkhazreSThI ane jazomatI zeThANI tathA tenI zokyanuM sarvadharma samabhAva uparanuM daSTAMta bAla jIvo mATe rasaprada ane bodhadAyaka che. jIvadayA dharma darzAvatA dareka prasaMgono ullekha paNa karyo che. te samayanA aNahilavADa pATaNanuM varNana kavinI nagaravarNana zaktinI jhAMkhI karAve che. brAhmaNa dUtanuM hUbahu varNana, kumArapALanI paTarANI bhUpaladevInuM rUpavarNana, mAsakhAmaNavALA muninuM hRdayadrAvaka suMdara daSTAMta, kALI ane gorI vacceno vAdavivAda vagere kalApakSanA utkRSTa namUnA che. te uparAMta sAmudrikazAstra, lakSaNazAstra, zukanazAstra, svapnazAstra vagereno kavino abhyAsa dhyAna kheMce tevo che. sAthe sAthe giranAranI utpatinAM ItihAsa upara prakAza pADyo che. kumArapAle jainadharma aMgIkAra karI bAra vrata dhAraNa karyA hatA. temanA rAjyamAM koI jIvahiMsA karatuM nahi. eka vaNike jU mArI enA prAyazcita rUpe rAjAe enI pAse 'dhUkA vihAra karAvyo hato. kumArapAle aDhAre dezamAM amAri pravartAvI hatI. aMtamAM kumArapAla maraNa pAmI "satamalI' nAme rAjA thaze ane padmanAtha tIrthaMkara pAse dIkSA grahaNa karI gaNadhara padavI prApta karaze, enuM varNana paNa karyuM che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtinI zailI prAsAdika, madhura, upadezAtmaka ane bodhapradAna che. "jananI sama nahi tIratha koI, svarga, mRtyu, pAtAle joI, jeNe mAnI potAnI mAya, sakala tIrtha ghari beThA thAya." AvA sArA subhASito dvArA mAtAno mahimA darzAvyo che. to lobha karavAthI zuM thAya te paNa subhASita dvArA bodha Apyo che jema ke lobhe jAya pUrava prIti, lobhe nAse guNanI rIti, lobha na rahe nyAyane nIti, lobhaI jAya kulanI rIti' tema ja kavita, copAI, duhA, kunihAM, tUTaka, chappaI, chaMda Adino paNa upayoga karyo che. vipulatAnI daSTie 4506 gAthAno A rAsa vAcakone AnaMda karAve tevo che. 7. kumArapAlano nAno rAsa - (saMvata 1670) bhAdrapada-2 guruvAra khaMbhAta. kumArapAlanA nAnA rAsamAM paNa aitihAsika daSTie tema ja jainadharmanI daSTie mahattvanuM sthAna dharAvatA rAjarSi kumArapAlanuM caritra varNavavAmAM AvyuM haze. kavi RSabhadAse kumArapAlano nAno rAsa ane moTo rAsa e banne saM. 1970mAM eka ja divase pUrA karyA che. ethI ema mAnI zakAya ke emaNe saMkSipta ruci jIvo mATe saMkSepamAM ane vistRta ruci jIvo mATe vistArathI ema kumArapAlanA banne rAsa sAthe sAthe ja racyA lAge che. 8. navatattva rAsa - saMvata 1676 divALI ravivAra khaMbhAta. A kRtimAM kavie jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. e jainadharmanA mukhya navatattvonuM svarUpa vistArathI samajAvyuM che. jainonA prasiddha 'navatattva' prakaraNa graMthano AdhAra kavie atre lIdhelo che. paMcendriya jIvomAM mAnavabhava sArabhUta ane durlabha che paraMtu mUrkha jIvAtmAne bALapaNamAM dharma samajAto nathI, yuvAvasthAmAM pApa kare che ane vRddhAvasthAmAM viSaya lolupatAne kAraNe marIne durgatimAM jAya che. mATe prathama jIvatattva samajIne sva-paranA AtmAnI sAra karavI. e A rAsano mukhya uddezya che. 9. jIvavicAra rAsa - vi. saMvata 1676mAM Aso suda-15 khaMbhAta. jaina gurjara kavio bhAga-1 (pR. 420)mAMthI A rAsanI AdinI 1 thI 7 gAthA tathA aMtanI 484thI 502 gAthA maLe che. A kRti zAMtisUrinA 'jIvavicAra' prakaraNa graMthanA AdhAre racAyelI che. temAM jIva ajIva e be mukhya tattvonuM ane dayAdharmanuM khAsa nirUpaNa che. A rAsamAM jIvatattvanI vistArathI vivecanA karI che. AdikALathI mAnava agocara evA AtmA viSe jANavAnI adamya utkaMThA dharAve che. AtmAnA ga, rahasyonuM Alekhana eTale 'jIvavicAra rAsa." Adi - jIvavicAra rAsanA prAraMbhamAM kavi potAnA ciMtita kAryanI siddhi mATe zAradA mAtAne potAnA mukhamAM AvI vasavA mATe prArthanA kare che. aMta - badhA ja dharmomAM jIvadayA mukhya kahevAya che je para prANIne bacAve che te nara nArI tarI jAya che. jIvadayA pALavAthI pAMce Indriya nirmaLa thAya che. dIrgha AyuSya maLe, roga Ave nahi, rUpa suMdara maLe, aMgaupAMganA chedana bhedana vagara pAMce IndriyanuM sukha maLe ane e nara sukhIo Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya. kavi pote paNa jIvavicAra' racIne sukhI thayA che ema kahe che ane pachI potAnA guruno, kuTuMbano paricaya Ape che. 10. bharatabAhubalI rAsa (bharatezvara rAsa) - saM. 1978 poSa suda-10 guruvAra khaMbhAta A rAsa AnaMda kAvya ma.sau. 3mAM prasiddha thayela che. te hemacaMdrAcArya kRta 'triSaSTizalAkApuruSa caritra'mAMnA RSabhadeva caritranA AdhAre racAyelo che, ema kavi pote ja temAM jaNAve che. jema ke, hama caritra kare RSabhanuM e, ANI mana ullAsa, soya suNI vaLI meM racyo e, bharatezvara nRpa rAsa. jainonA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanA putro bharata ane bAhubalInAM jIvanacaritro temAM dharmakathArUpe AlekhelAM che. A kathA jainonA bIjA Agama graMtha "sutrakRtAMgasUtra'mAM aThThANuM gAthAnA eka adhyayanamAM ApelI che. Adi - A rAsano AraMbha zAradAdevInI stutithI karavAmAM Ave che. ane pachI prathama tIrthaMkaranA putra bharatarAjA ane bAhubalI AdinA pAMca pUrvabhavonuM varNana Ave che. tenI kathA kahevAmAM Ave che.) namyo te sahune gamyo.' A gujarAtI kahevatano A kRtimAM suMdara paDagho paDyo che. ati baLavAna bAhubalI abhimAna tyajIne uttama kuLano viveka sAcavI moTAbhAIne namI paDe che ane vairAgyavAsita thaIne saMyama aMgIkAra kare che. A suMdara daSTAMtanuM Alekhana kavie karyuM che. "gaja caDhiyA kevaLa na thAya." evo pratibodha bAhubalIne temanI banne baheno brAhmI, suMdara karAve che. tyAre bAhubalIno ahaMkAra ogaLI jAya che ane temanA nAnA bhAIone vaMdana karavA paga upADe che te sAthe ja temanA sarva karmano kSaya thatAM kevaLajJAna prApta thAya che. A prasaMgane kavie bahu suMdara rIte Alekhyo che. tyArabAda bharatanA putra marIci, je cothA ArAnA aMte jainonA 24mA tIrthaMkara thayA. temanA 'tridaMDI' tarIkenA jIvananuM suMdara varNana karyuM che. karmanI gati upara corImAM kevaLajJAna prApta karanAra "guNasAgara kevaLI'nI upakathA darzAvI che. aSTApada tIrthanA sthApanA bharata mahArAjAe karI hatI e bInA paNa kavie A rAsamAM varNavI che. je aitihAsika daSTie ati mahattvanI che. Aje paNa "aSTApada parvata' viSe saMzodhana thaI rahyuM che. saMzodhana kArya mATe je mahattvanI kaDIrUpe che. bharata ane bAhubalI vacce thatuM pAMca prakAranuM yuddha prAcInakALanA hAthohAtha thatAM dvandra yuddhano paricaya karAve che. jema ke AjanA karATe' tema ja TekavaMDu. aMte bharata cakravartIne 'arIsAbhuvanamAM mudrikA vihoNI potAnI AMgaLI nihALatA kevaLajJAna prApta thAya che ane saMyamanA paMthe cAlI nIkaLe che tyAre temanI rANIono karuNa 'virahavilApa' premAnaMdanI yAda apAve tevo che. jema ke, "nArI vananI re velaDI, jaLa viNa teha sukAya re, tumo jaLa sarIkhA re nAthajI, jAtAM velaDI karamAya re." Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je karuNa rasano uttama namUnArUpa che. A rAsamAM bharatanA senApati suSeNanA azvaratna 'kamaLApIDha'nuM tAdazya varNana, bharatanI strIratnanuM varNana tema ja sukhI ayodhyAnagarI ane samRddha khaMbhAtanagarInAM suMdara varNano kavinA kavitva, varNanazakti ane pratibhAno sacoTa khyAla Ape che. tema ja 44 jeTalI dezIo vividha rAgarAgiNIonuM Alekhana karyuM che je kavinI geyazaktino paricaya Ape che. A rAsamAMthI jANavA maLe che ke kavi RSabhadAsane upadezamALA, dazavaikAlika vagere graMthono sAro paricaya hato. A kAvyamAMthI bodha levA mATe kavie sIpa, zrIphaLa, nadI, sarovara, gurjarabhUmi, marabhUmi ane parvatanuM zikhara A sAta vastuo jevA sAta prakAranA manuSyono - zrAvakono nirdeza karyo che. vAcake potAnA AtmakalyANa mATe yat kiMcita prayatna karavA. "ugIne ugIA' evA bharata - bAhubalI jevA mahApuruSo banavAnI suMdara zikhAmaNa ApI che. aMtamAM bharata bAhubalInA caritro samApta karI pachI potAnA gurunI paraMparA jaNAvI ane graMtha prazasti lakhI kavi A rAsanA samApta kare che. 11. kSetrasamAsa rAsa - saMvata 1678 mahAsuda-3 guruvAra khaMbhAta. A rAsanI zarUAta sarasvatI ane pArzvanAthanI stutithI karavAmAM Ave che. 1.18 kaDI, pachI sAgaropamanuM pramANa ApavAmAM AvyuM che. jaMbudvIpano vistAra, jaMbudvIpamAM bharatakSetranuM varNana, lavaNa samudra, dhAtakIkhaMDa, aDhIdvIpa vagere vistArathI samajAvyA che. dvIpo viSe paNa vistRta mAhitI ApI che. aMta - A rAsanA aMte kavi kahe che ke asaMkhya dvIpa samudronA bhAvone pote pUrA na kahI zake paraMtu A to jJAnIonAM vacanomAMthI keTalAMka vacano lIdhAM che. Ama jaina bhUgoLa jevA gahana viSaya uparanI A kRti paNa apragaTa che. 12. samakitasAra rAsa - saMvata 1678 jeTha suda-2 guruvAra khaMbhAta. samakitasAra rAsano prAraMbha prathama sarasvatI ane pachI RSabhAdi zrI covIse tIrthakaronA smaraNathI karavAmAM Ave che. jagatamAM ciMtAmaNi, kalpadrupa, amRta, citrAvelI, dakSiNA- vRtta zaMkha, rasakUpikA vagere ghaNI sAra-vastuo che paraMtu emAMthI koI vastu samakitanI tole Ave nahi. kAraNa ke e sarvasAra vastuo eka ja bhavamAM sukha Ape che. jyAre samakita to bha vobhava sukha Ape che. samakita pAmyA pachI jIva siddha thAya che. athavA to devaloke jAya che. samakita mAtra durlabha evA manuSya bhavamAM ja pAmI zakAya che. deva, guru ane dharma tattvane ArAdhavAthI samakita prApta thAya che. tema ja enuM rakSaNa thAya che. A rAsamAM samakitanA pAMca bheda, be prakAra tema ja samakitanA saDasaTha bola vistArathI samajAvyAM che. aMte ati durlabha evuM samakita jema mRga kasturIne, mAtA bALakane, kRpaNa dhanane rAkhe tema jALavavuM. zuddha samakita rAkhavAthI divya padavI prApta thAya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. upadezamAlA rAsa - saMvata 1680 mahAsuda-10 guruvAra khaMbhAta. A rAsa mahAvIrasvAmI hastadIkSita ziSya dharmadAsagaNie racela prAkRta graMtha upadezamAlA' uparathI racAyelo che ema kavi pote temAM jaNAve che. jema ke, eNi pari boliyA gaNi dharamadAsaje, graMtha upadezamAlA ja kIdho, teha rAsa raciu bahu bhAtisyuM teha bhaNi vibudha janamAMhi prasidhdho.10 Adi - upadezamAlA rAsano prAraMbha vINA vagADatI, hAthamAM pustaka dhAraNa karatI, haMsa para besatI ane bahu devIonI sAthe rahetI brahmasutAnA smaraNathI karavAmAM Ave che. aMta - kavi kahe che ke, Atmahita mATe meM vistArapUrvaka A rAsanI racanA karI che. upadezamAlA rAsa taravA mATe (saMsAra samudra) nAva samAna che. anaMtasukha ApanAra ane ene sAMbhaLatA ke gaNatA sakala saMghanuM maMgala thAya che. e pAparUpI aMdhakArano nAza karI muktinagaranA mArgane prakAzita karanAra che. kavi kahe che ke, A rAsanI racanA karatA mane to jANe ke Aje kAmadhenu ciMtAmaNi maLyAM che. mArA mananA sarva manoratha phaLyA. 14. zrAddhavidhi rAsa - saMvata 1682 vaizAkha suda-5 guruvAra khaMbhAta. A rAsanI zarUAta sarasvatIdevInI stutithI karavAmAM Ave che. zrAddhavidhi zuM che? ane e vidhi koNe batAvI? enA javAbamAM kahyuM che ke, rAjagRhI nagarImAM jyAre vIra jinezvara padhAryA ane abhayakumAra ullAsa sahita emane vAMdavA mATe gayA tyAre vIraprabhue zrAvakavidhinA cha bola para prakAza pADyo hato. e cha bola rUpe zrAvakanI samAcArI vistArathI AlekhI che. 15. zreNika rAsa - saMvata 1682 Aso suda-5 guruvAra khaMbhAta. zreNika prabhu mahAvIranA samayamAM magadhanA rAjA hatA. bauddha graMthomAM temanuM nAma "biMbisAra' jovAmAM Ave che. A rAsamAM zreNika rAjAnuM caritra ApeluM che. Adi - A rAsanI zarUAta zAradAdevInI kRpA yAcanA sAthe karavAmAM Ave che. kavie cAra lITImAM sarasvatInI suMdara stuti karI che. aMta - aMta prazastimAM kavie ApeluM khaMbhAtanuM suMdara varNana kavinA kavitvanI jhAMkhI karAve che. 16. kayavannA rAsa - saMvata 1683 - khaMbhAta. prathama jinezvaradevanI (RSabhadeva) stuti karIne kayavannA rAsano prAraMbha karavAmAM Ave che. "yavannA zeTha' jaina kathAsAhityamAM daSTAMtika puruSa che. kathAno sAra TUMkamAM A pramANe che, pUrvabhavamAM munine dAna ApavAthI rAjagRhI nagarImAM dhanAvaha zeTha ane subhadrA zeThANIne tyAM putrarUpe avataryA hatA. moTA thayA tyAre suhAsinI nAmanI strI sAthe paraNAvyA. chatAM saMsArathI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimukha rahevAnA kAraNe madanamaMjarI gaNikAne tyAM bahoMtara kalAyukta banAvavA mATe mokale che, tyAM bAra varSa rahyA. mAtA pitAnA maraNa thatAM dhana cAlyuM gayuM tyAre gaNikA tene potAnA gharethI kADhI mUke che. kayavannA pAchA ghare AvyA. patnInA kahevAthI paradeza javA taiyAra thAya che. nasIba joge te dhanavAna 'kuberadatta'nA ghare AvI caDe che. bAra varSa sudhI sukha-sAhebI bhogave che. aMte prabhu mahAvIra pAsethI potAno pUrvabhava sAMbhaLI dIkSA grahaNa karI AtmAnuM kalyANa kare che. 17. hIravijayasUrinA bAra bolano rAsa saM. 1684 zrAvaNa vada 2 guruvAra khaMbhAta jaina gurjara kavio bhAga-1 pR. 439-440mAMthI A rAsanI AdinI 1thI 4 gAthA ane aMtanI 289thI 294 gAthA prApta thAya che. - Adi - hIravijayasUrinA bAra bolanA rAsano prAraMbha gautama gaNadharanA guNa stavanathI karavAmAM Ave che. tyAra pachI zAradAdevInI kRpA laI A kRti racavAmAM AvI che. hIravijayasUrinA bAra bola e bAra megha samAna, bAra Aditya samAna, ane bAra upAMga samAna (mUlyavAna che) che. bAra vratonuM pAlana jema strI-puruSone tAre che tema A bAra bolanuM anusaraNa paNa emane saMsAra samudramAMthI tAre che. aMta rAsanA aMte kavi kahe che ke je moTAnA kahevA pramANe cAle che te bhaviSyamAM pUjya che. RSabhadAsa evA moTerAMnA guNagAna gAya che. sArabhUta ane zreSTha evA bAra bolanA rAsane jANanAra ane gaNanArano jayajayakAra thAya che. A rAsanI kula gAthA 295 che. Adi aMta - jainonA be agatyanA vibhAgo (kharataragaccha ane tapagaccha) vacce saMpa ane sahakAra sthApavAnA hIravijayasUrinA prayatna upara A rAsamAM prakAza pADavAmAM Avyo che. A rAsa kula 294 kaDIno che. A rAsa haju apragaTa che. sAMpradAyika saMpa ane sahakAra upara A rAsa racyo hovAthI temAMthI saMpa ane sahakAranI bhAvanA upara sArAM tattvo maLI AvavA pUrato saMbhava che. 18. mallInAtha rAsa saMvata 1685 khaMbhAta. A rAsanI zarUAta sarasvatInA smaraNathI karavAmAM Ave che. aMtamAM kavi pote jaNAve che ke, jJAtAdharmakathA susAra. chaThaI aMge eha vira. saMmadha soca tyAMhAthI maMI grahI, rAsa 22 ne haiaDai gahai sahI. chaThThA 'zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra'mAM mallinAtha vinA AThamA adhyayanamAMthI sAra grahaNa karIne mallinAtha rAsanI racanA karI che. strI paNa puruSanA jeTalI ja zaktizALI che. tema ja strI ane puruSa banne mokSanA adhikArI che, eTaluM ja nahi paNa puruSanI mAphaka strI paNa tIrthaMkarapaNuM - Izvaratva pAmI zake che. e sabaLa lokazAhI siddhAMta 'zrI jJAtAdharmakathA sUtra'nI mallI nAmanI kathAmAM suMdara rIte pratipAdana karelo che. mULakathA prAkRtamAM lakhAyelI che. tenA uparathI racAyelo RSabhadAsano A 'mallInAtha == 57 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsa' rasaprada ane AkarSaka hovo joIe. aMte khaMbhAtanuM suMdara varNana karI te samayanA khaMbhAtanI aitihAsika ane sAmAjika paristhitInI mAhitI ApI che. 19. hIravijayasUri rAsa - saMvata 1685 - khaMbhAta. hIravijayasUri rAsa - saM. 197ra mAM AnaMda kAvya ma.sau. 5mAM (pR. 1 thI 324) prasiddha thayo che. Adi - A rAsano prAraMbha sarasvatI stutithI karavAmAM Ave che. aMta - tenI aMta prazastimAM kavi jaNAve che ke, pUrave devavimaLa paMnyAsa, zoLa saraga tene kIdhA khAsa. meM kIdho te joI rAsa, bIjA zAstrano karI abhyAsa. moTAM vacanasUNI ne vAta, te joDI Apyo avadAta. Ama temanI pahelAM devavimaLa paMnyAsa nAmanA koI kavie hIravijayasUri upara soLa sargano eka rAsa racelo jenA AdhAre RSabhadAse potAno A hIravijayasUri rAsa racyo che. rAsanA nAma pramANe A rAsamAM akabara bAdazAha pratibodhaka vikhyAta jainAcArya hIravijayasUrinuM vAstavika jIvanacaritra vistArathI AlekheluM che. kavie racelA 34 rAsAomAMthI A eka noMdhapAtra rAsakRti che. mukhyatve duhA, copAI, chaMda tema ja vividha dezIomAM racAyelI 110 DhALanI 3134 kaDInI dIrgha racanA che. RSabhadAsa eka to kavi che ane vaLI jagad guru zrI hIravijayasUri mahArAja ane temanI prANavAna paraMparAnA parama bhakta che. potAnA samagra jIvananA utthAnamAM AcArya zrI vijayasenasUri mahArAjanI kRpA gaNe che. teo pratyenI gurubhakti temanA hRdayamAM chalakAya che. tethI ja A rAsanI paMkitae paMkitae bhaktirasa kare che. zrI hIravijayasUrinA janmathI laIne nirvANa pAmyA tyAM sudhInA emanA mahattvanA jIvana prasaMgone AlekhatuM caritra A kRtimAM AlekhAyuM che. akabara bAdazAhane dharmacarcA dvArA pratibodha pamADavo, amAri pravartananA tathA jajiyAvero ane zaMtrujya yAtrA vero nAbUdInA vividha pharamAno bAdazAha pAsethI maMjUra karAvavA vagere aitihAsika ghaTanAnuM Alekhana thayuM che. musalamAna sulatAnone ahiMsA premI banAvavA temanI sAthe dharmacarcA, vAdavivAdane nimitte jainadarzananuM nirupaNa thayuM che temAM kavinuM taviSayaka pAMDitya paNa jovA maLe che. rAsane rasamaya banAvavA mATe ADakathAono sahAro paNa lIdho che. A uparAMta A rAsamAM 'pAlaNapuranuM varNana", "ohaDarohaDanI kathA', 'bAla hIranuM suMdara zabda citra', "akabara bAdazAhanI soLaso rANIonuM zRMgAra varNana', 'vidhavA du:khanuM sacoTa Alekhana', hAsyarasa, bIbhatsa rasa, kavinA saMgIta zAstranA jJAnano khyAla ApatAM cha rAga ane chatrIsa rAgiNI, zatruMjya nadInA kinArAnA vananuM varNana, tophAne caDhelA sAgaranuM hUbahu varNana, hIravijayasUrinI pAlakhI AdinuM varNana hRdayadrAvaka vijayasenasUrino karuNa vilApa ane pAsanA aMte AvatuM kavinA samayanuM samRddha khaMbhAtanuM varNana Adi kavinA kAvyazakti, varNanazakti, che. che Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdacitrazakti, prakRtivarNanazakti, kAvyacAturI tema ja karuNa, zRMgAra, hAsya Adi kAvyaraso uttama kavitvanI jhAMkhI karAve che. A kRtinI bhASA saraLa ane prAsAdika che. aMta sudhI rasa jALavI rAkhe che. saMvAda zailI sajIvatA pragaTa kare che. to subhASito zAzvata bodhanA pratikarUpe AlekhAyAM che. bhinna bhinna rAgonI DhALo geyatAmAM vadhAro kare che. A kRti bhAvapakSe tema ja kalApakSe ajoDa che. kRtinA sarjananuM mukhya dhyeya batAvatA kavi kahe che ke je suguru - sudevanA guNa gAya che te A bhava ane parabhavamAM sukhI thAya che. guru-devanI stuti karatA bhAva-vibhora thaI javAya to karma kSaya thatAM mokSapada prApta thAya che. guru devanI stuti karatA bhAvavibhora thaI javAya to karma kSaya thatAM mokSapada prApta thAya. Ama gurubhaktino anyanya mahimA batAvyo che. 20. vIza sthAnaka tapa rAsa - saMvata 1685 khaMbhAta. A kRtinA nAma uparathI jaNAya che ke jainadharmamAM jaNAvelA vIza sthAnako upara A rAsa racAyelo che. prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAne potAnA pUrvabhavamAM A vIza sthAnaknI bhAvapUrvaka ArAdhanA karavAthI tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM hatuM ane tethI teo prathama tIrthaMkara banyA. prabhu mahAvIre paNa potAnA pUrvabhavamAM A vIza sthAnakonI ArAdhanA karI hatI. jenI ArAdhanAthI A mahAna tIrthaMkarapada prApta thAya che, te 20 sthAnako A pramANe che, 1) arihaMta, 2) sidhdha, 3) pravacana, 4) AcArya, 5) sthavIra, 6) upAdhyAya, 7) sAdhu, 8) samyaka jJAna, 9) zrI samyakadarzana, 10) vinaya, 11) cAritra, 12) brahmacarya, 13) kriyA, 14) tapa, 15) goyama, 16) jina, 17) saMyama, 18) abhinava jJAna, 19) zruta bhakti ane 20) tIrtha. 21. abhayakumAra rAsa - saMvata 1687 kArtika suda-9 guruvAra - khaMbhAta A kRtimAM abhayakumAranuM caritra AlekhavAmAM AvyuM che. abhayakumAra prabhu mahAvIranA samayamAM magadhanA rAjA zreNika yAne biMbisArano kumAra ane maMtrI hato. te ghaNo ja buddhizALI ane dharmapremI gaNAto hato. zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe ApelI tenI aMtaprazastimAMthI khaMbhAtanI TUMkI mAhitI maLe che. 22. rohaNiyA rAsa - saMvata 1688 - poSa suda-7 - khaMbhAta A kRtinI 345 gAthA che. (vikalpa 2500) rohaNiyA cora potAnI anicchA chatAM akasmAta pagamAM kAMTo vAgatAM prabhu mahAvIranI vANI mAtra ekavAra sAMbhaLIne pratibodha pAmI temanI pAse dIkSA laI saMyamanuM suMdara pAlana karI mokSapadane pAme che. te prasiddha kathA uparathI A rAsa racAyelo che. Adi - rohaNiyA rAsano prAraMbha sarasvatInI stutithI karavAmAM Ave che. rAjagRhImAM bhAragirinI guphAmAM rohaNiyAno vAsa hato. enI pAMca peDhIthI corIno dhaMdho cAlyo Avato hato. rohaNiyAnA pitAnuM nAma lohakharo ane mAtAnuM nAma rohiNI hatuM. tenA janma vakhate paMDitoe tenI janmakuMDaLI joIne kahyuM hatuM ke, A putra mahAnadharmI ane jinezvaranA hAthe dIkSA leze. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMta - tenI aMta prazastimAM kavi jaNAve che. jema ke, - guNa gAuM rohaNIA kerA, vIra taNo ziSya jehojI, vyasana nivArI saMyamadhArI, zivagatigAmI tehojI. 23. vIrasenano rAsa A rAsa kula keTalI gAthAno che te jANI zakAtuM nathI paraMtu emAM 416thI vadhu gAthA che, eTaluM ja kahI zakAya che. jaina gurjara kavio bhAga-3 khaMDa-1 (pR. 931-932)mAMthI vIrasenanA rAsanI AdinI 1 ane 2 gAthA tathA aMtanI 413, 414, 415 ane 416 gAthA maLe che. vIrasena rAsanI Adi aMtanI prazasti uparathI khabara paDe che ke temAM vIrasena nAmanA rAjAnI kathA Ave che. Adi prazastimAM kavi vIrasena rAjAnA guNo A pramANe jaNAve che. jema ke, nIdrA bhoyaNa alapa kama, vacana sAra dhyana (dhana) tyAga, rISabha kahaI pUMjI dayA, uttama valahu rAga. nava yauvana strI deSi karI, nayana rahaI jasa ThArmi, rISabha kahaI jana jaI karI, tasa caraNe sira nAmi. 24. samayasvarUpa rAsa A kRtinI hastaprata, racanA sAla Adi haju prApta thayela nathI. AnaMda kAvya ma.mau.-8 'kavivara rISabhadAsa nibaMdha' (pR. 78)mAM zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe samayasvarUpa rAsamAM 'samaya' eTale zAstranuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM hovAnuM kahyuM che. - 26. zatruMjaya rAsa - 25. devasvarUpa (sarUpa) rAsa athavA devaguru svarUpa rAsa - jainadarzanamAM prasiddha deva, guru, ane dharma e traNa tattvomAMthI A devasvarUpa rAsamAM deva eTale ke 'arihaMta' nuM svarUpa samajAvavAmAM AveluM hovuM joIe. - A kRtinI hastaprata, racanA sAla Adi prApta thayela nathI. rAsanA nAma uparathI jaina tIrthonAM mahAna tIrtha nAme pAlItANAnA zatruMjaya parvatanA mahAtIrthanuM mAhAtmya darzAvavA zatruMjaya rAsa racAyo che. - 27. ArdrakumAra rAsa A rAsanI prata tema ja racanA sAla Adi maLela nathI. ArdrakumAra abhayakumArathI pratibodhita anArya rAjAno putra hato. emanA cAritranuM nirUpaNa e rAsano viSaya hovo joIe. 28. sidhdhazikSA rAsa = A rAsanA zIrSakamAM vaparAyelA 'siddha' zabda parathI emAM sidhdha bhagavaMtonuM varNana hovAno saMbhava che. anya nAnI kRtio 1. AdIzvara AloyaNa stavana saMvata 1666 - khaMbhAta. 6 => - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa racita AdIzvara AloyaNa stavanamAM 57 gAthA che. emAMthI AdinI be ane aMtanI traNa gAthA maLe che. A stavana racanAthI kavi RSabhadAsa potAnA pApanI AlocanA kare che. 2. neminAtha stavana saM. 1667 poSa suda-2 guruvAra khaMbhAta. neminAtha stavana caityavaMdana Adi saMgraha bhAga - 3 pR. (151 thI 157)mAM mudrita paNa thayuM che. 73 gAthA che. sarasvatIne namaskAra karIne 'gAyasa nemi jiMNaMda' ema viSaya nirdeza karIne stavanano prAraMbha karyo che. 3. levA zrI kesariyAjI stavana maLe che. G A stavananA Adi ane aMtanI eka paMkti jaina gurjara kavio bhAga-1 pR. 455 mAMthI Adi levA nagaramAM riSabha jinezvara che. jagatamAM bhUlo paDelo (jIva) bhaTake che. aMta - devanAM darzana karIne ane parama gurune prApta karIne emanA guNonuM RSabhadAsa raTaNa kare che. 4. pratimA sthApana pArzvanAtha stavana A stavanamAM kula 52 gAthA che. Adi A stavananA prAraMbhamAM sarasvatInuM smaraNa ane pArzvanAthane praNAma karavAmAM Ave che. aMta - he pArzvaprabhu! bhavobhava bhamatAM meM karelA kumati kadAgrahathI mane lAgelAM pApa dUra karo. mArI mithyAmati ane mArA azubha karmane TALo, he svAmI! mArA kumati malane haTADo. 5. RSabhadevanI stuti A stutimAM 4 gAthA che. Adi RSabhadevanI stutinA prAraMbhamAM kavi RSabhadevane vaMdana kare che. samovasaraNamAM birAjamAna bhagavAna zrI RSabhadevanA mastaka upara traNa chatra rahelAM che. Indra cAmara DhALe che. devIo ane strIonA samUho jinezvaranA guNagAna gAya che. aMta tapagacchanA nAyaka zrI vijayasenasUrino zrAvaka RSabhadAsa zrI RSabhadevanA guNa - = gAya che. 6. zrI AtmazikhAmaNa sajjhAya A sajjhAyamAM 15 gAthA che. AtmalakSI zikhAmaNa ApI che. A saMsAra asAra che. mATe cetavuM hoya to cetajo. 7. mAnanI sajjhA ya A sajjhAyamAM 16 gAthA che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he mAnavI! tame mAna karazo nahi. A kAyAno garva kevo? deva, mAnava ke rAjA aMte sau mRtyune vare che. mAnathI jJAna nAza pAme che. vagere zikhAmaNa ApI che. 8. zrI vividha tIrthonuM caityavaMdana (athavA) paMca tIrthInuM caityavaMdana A caityavaMdanamAM pAMca gAthA che. he arihaMta ! huM tane namana karuM chuM ane tArA nAmanuM smaraNa karuM chuM. jyAM jyAM jinezvaranI pratimA che, tyAM tyAM huM temane praNAma karuM chuM. zatrujya upara zrI AdinAthane, giranAra upara nemanAthane, tAraMgAmAM zrI ajitanAthane, sametazikhara upara vIza jinezvaronAM pagalAMne, vaibhAragiri upara zrI vIra jinezvarane praNAma karuM 9. mahAvIra jina namaskAra jaina gurjara kavio bhAga-1 mAM A kRtinI Adi ane aMtanI be kaDI (pR. 453)mAMthI prApta thAya che. Adi - covIzamAM zrI vIra jinezvara che. temanA pitAnuM nAma siddhArtha ane mAtAnuM nAma trizalAdevI che. emanuM nAma vardhamAna jinezvara che. e jinezvaranA guNonuM huM stavana karuM chuM ane emane praNAma karuM chuM. aMta - gaMgAnA nIra jevo zuddha saMyama pALIne tema ja sakala karmono kSaya karI mahAvIra mokSe gayA. je arihaMta deva sidhdha thayA che, temane paNa huM praNAma karuM chuM. 10. darzananI pyAsa (cAhanA) pada kavi RSabhadAsa prabhune vinaMtI kare che ke, he prabhu! mArI nAvane sAme kAMThe koNa pahoMcADaze? A saMsAra samudra UMDo che. ene pAra huM kevI rIte pAmIza? rAga ane dveSarUpI nadIo vahI rahI che. enA kAraNe mArI nAva cAra gatimAM bhamI rahI che. he prabhu! huM ApanuM darzana IcchuM chuM. 11. caityaparipATI : khaMbhAtanI caitya paripATI A kRtinI mAtra eka ja kaDI (46 mI) prApta thaI che. emAM khaMbhAta zaherathI eka mAIla dUra AvelA kaMsArApura gAmanA caityo vizenuM varNana che. ' he bhavya jIvo ApaNe bhIDabhaMjana pArzvanAthane pUjavA kaMsArIpUramAM jaIe. tyAM bAvIsa jinapratimAone namana karIne nirmaLa thaIe. * 12. zrI zatruMjaya mahAtIrthanA nava khamAsaNAnA duhA zrI zatruMjaya mahAtIrthanA nava khamAsaNAnA duhA'mAM zrI sunaMjayanuM mahAbhya darzAvavAmAM AvyuM che jema ke, je zatruMjaya tarapha javA mATe DagaluM bhare che te karoDo bhavanAM azubha karma khapAve che. zatruMjaya samAna koI tIrtha nathI. RSabhadeva jevA koI deva nathI ane gautamasvAmI jevA koI guru nathI. emane huM vaMdana karuM chuM. jagatamAM be moTA tIrtha che zatruMjaya ane giranAra. muniliMgane dhAraNa karanArA anaMta AtmA siddhAcalathI siddhine varyA che. bhaviSyamAM anaMta AtmA A tIrthathI siddha thaze. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. caMbAvatI tIrthamALa (saM. 1673) traMbAvatI tIrthamAlAmAM khaMbhAtamAM AvelA jinAlayono ullekha thayo che. Adi - zrI zaMkhezvara tujha namuM, namuM te sArada mAya, | tIrthamAla traMbAvatI, stavatAM AnaMda thAya. aMta - uvavAI ThANAMgamAM re lAla, bhAkhaI zrI bhagavaMta che, nizcala mani prabhu sevatAM re lAlA, lahaI sukha anaMta che. RSabhadAsa kavi zrI zaMkhezvara bhagavAnane namana karI, mAtA zAradAne paNa namana karI, traMbAvatI tIrthamALanuM stavana AnaMdapUrvaka kare che. A tIrthamAlAmAM khaMbhAtamAM AvelA dareka jinAlayono ullekha thayo che.12 kavi RSabhadAsanI uparyukta prAcIna gurjara bhASAnI kAvya racanAo sivAya anya saMskRta ke prAkRta ke apabhraMza bhASAnI koI racanA maLatI nathI. kavi RSabhadAsanI sarva kRtionuM pUruM avalokana karyA vinA kavinA kavitva ane pratibhA viSe chevaTano abhiprAya bAMdhavo muzkela che. chatAM kavi RSabhadAsanI upalabdha kRtiomAM RSabhadAse rasanI jamAvaTa karavAmAM je cAturya, kalpanAzakti, zabdaprayoga, mAdhurya, alaMkAra, chaMdo bhASAzailI, varNano vagere vAparyA che, te parathI kahI zakAya ema che ke RSabhadAsa soLamI/sattaramI sadInA eka samartha gujarAtI jaina kavi che. temanI keTalIka kRtio saMskRta ane prAkRtanA anuvAda rUpe che. chatAM te eTalI badhI uttama che ke vAMcatA jaNAtuM nathI ke te anuvAda che. Ama temanI kRtiomAM vidvatA tathA paMDitAIno sparza jovA maLe che. teo karmo dharme jaina hatA. temanA AcAra ane vicAramAM jaina dharmanA saMskAra hatA. A ja saMskArano paDagho temanI racanAomAM jovA maLe che. tethI ja temanI kRtiomAM kalApakSanI sAthe bhAvapakSano viniyoga maNikAMcananI jema dIpI UThe che. badhI ja kRtionuM sarjana temaNe khaMbhAtamAM ane lagabhaga guruvAranA divase ja karyuM che. guruvAra eTale vidyAraMbha mATe zreSThavAra, kAvyAraMbha mATe zreSThavAra tema ja vyAkaraNAbhyAsa mATe paNa zreSThavAra batAvyo che. AthI ja sujJa kavi RSabhadAse guruvArane vizeSa mahattva ApyuM che. kavi RSabhadAsanI racanAmAM ghaNA duhA, copAI khAsa karIne kavi zAmaLanI zabdaracanAne maLatAM Ave che ke zAmaLane RSabhasavAI kahevAnuM ApaNane mana thaI jAya. kavi RSabhadAse potAnI ghaNI kRtiomAM jevI ke 'vratavicAra rAsa', 'kumArapALa rAsa' vageremAM gUDha hariyALIo vAcakanI buddhimattAnuM aMkana karavA mUkI hoya ema lAge che. tema ja "vratavicAra rAsa' ane 'hIravijayasUri rAsa'mAM saMvAda zailInA prayogathI kAvyamAM AvatA saMvAdo sajIva lAge che. vaLI RSabhadAsanI kRtionI DhALomAM lokapriya, karNapriya dezIono prayoga tema ja vividha rAga rAgiNIono prayoga thayo che. sAthe sAthe subhASito, loka kahevato paNa jovA maLe che. kavi RSabhadAsano 'hitazikSArAsa' saMskRtagraMtha 'hitopadeza'nI yAda apAve che. A rAsamAM kavie nItizAstra, caritra (tenA prakAro), vaidaka zAstra, jyotiSa, sAdhudharma, svapnavicAra, bhojanavidhi, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snAnavidhi, lajjA ane mauna, kema bolavuM, bhoga bhogavavAnI rIta, zubha karaNI, garbhanA bheda, gRhastha(zrAvaka)nAM dhArmika kAryo ane guNo vagere viSayonuM vivaraNa karyuM che. kavi RSabhadAsanI prAyeH karIne lagabhaga badhI kRtiomAM jainakathA sAhityamAMthI agatyanAM mahApuruSonAM, tIrthaMkaronAM, gaNadharonAM Adi caritro laI temanuM kAvyamAM nirUpaNa karI kavie vArtAnA zokhIna zrotAonI rucine poSatuM suMdara sAhitya pUruM pADyuM che. A uparAMta vidhi, bodha, upadeza, hitazikSA, tattvavicAra, vrato, deva guru dharmanuM svarUpa ane tIrthamahimA Adi viSayo upara paNa kavie rAso racIne jaina gujarAtI sAhityika kRtionI vipulatAnA sarjanamAM teo mokhare rahyA che. kavi RSabhadAsanI mahAna kRtiono prabhAva paravartI kavio para paDyo che. kavino 'kumArapALa rAsa' parathI saM.1742mAM sattaramI sadInA bIjA eka samartha jaina kavi kharataragacchIya jinaharSagaNie 'kumArapAla' upara saMkSipta rAsa racyo che. temAM jinaharSagaNi jaNAve che ke, riSabha kIyo me rAsa nihALI, vistaramAMhithI TALI ho. Ama A kRti temanI najIkanA ja bIjA samartha jaina kavine preraNArUpa nIvaDI che. AdhyAtmika dRSTithI temanI kRtionuM mahattva to che ja, sAthe sAthe aitihAsika daSTithI paNa temanI kRtiomAMthI tatkAlIna rAjakIya, sAmAjika, dhArmika Adi paristhitinuM jJAna prApta thAya che. tema ja lokasaMskRtinI jhAMkhI thAya che. Ama sarvAMgI jJAna temanI kRtiomAMthI prApta thAya che. Aje ekavIsamI sadImAM paNa temanI kRtio lokapriya che. temanA stavano, sajjhAyo vagere derAsaramAM gavAya che. tema ja 'bharatezvara rAsa' jaina munio vyAkhyAnamAM vAMce che. kavi RSabhadAsanA vatana khaMbhAtanI eka mulAkAta mArA zodha nibaMdha 'vratavicAra rAsa'nA racayitA kavi RSabhadAsanuM vatana khaMbhAta tema ja temanuM makAna jovAnI mane adamya IcchA thAya e svAbhAvika che. te jijJAsArUpe ame tArIkha 67-08 nA roja khaMbhAta nagaranI mulAkAte gayA. mogala sAmrAjya vakhatanuM jAhojalAlIthI bharapUra vizvanuM prakhyAta baMdara khaMbhAta nagaranuM varNana vartamAnamAM to phakta pustakarUpe ja rahyuM hoya ema lAgyuM. jagata parivartanazIla che. dareka kSaNe * badalAya che. koI vastu zAzvatarUpe rahetI nathI e dhruva satya che. chatAM paNa khaMbhAtanA bhAtIgaLa bhUtakALanI bhavyatAnAM darzana temAM AvelAM jina maMdiro rUpe derAsaromAM thayAM. Aje paNa khaMbhAtamAM ekamekathI caDiyAtA 85thI vadhu derAsaro jovA maLe che. temAM birAjamAna tIrthaMkaronI bhavya mUrtio prAcIna ItihAsanI sAkSI pUre che. kahevAya che ke Aje paNa jaina mUrtiono khajAno khaMbhAtanA peTALamAM hovo joIe. A uparathI phalita thAya che ke e kALamAM jaina parivAro khUba ja samRddha hovA joie, temAMno eka parivAra te kavi RSabhadAsano parivAra. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka kavi tradaSabhadAsanuM kAlpanika rekhAcitra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 varSa prAcIna agara-tagaranA lAkaDAnuM bhavyajinAlaya garce nama smRti kavi kaSabhadAsa mArga kavi traDhaSabhadAsanA gharanuM pravezadvAra -: $vi RSabhadAsa samRti:isa.1575 thI 1635 daramyAna thayela khaMbhAta | nA ivivarya zrI RSabhadAsa zAla nI sImA thI atIta che, jainAcArya vijaye hIra , ma.sA.nA kRpApAtra banI sarasvatI nA vara prApta A iMviai gujarAtI sAhityane dAdaMya racanA dvArA samRdha $ane temAM jaina dharma ane paMbha bhakitanA aMdhAnA prANa mUkI amaratva pAyA hai.Davi umAzaMkara Theche "premAnaMda, zAmaLadAsa, narmadAzaMkara,corAma thI vera YcA A RSabhadAsa vi che "Ama bira/ dayA tA mANeka cauda mAM temano nivAsa hato th te jina maMdira banAvela che vartamAnamAM zrI navazekAdhipati zrI zaMkhe chevaTa pAnavanAtha jinAlaya tarIke mANekacoka davi RSabha dAsa poLa mAM mojuda che sAra nirmANa sAunaya :rASTrasaMta pU.gacchAghipati nA caya zrI sayIya sAgara sUro vara) ma. sA. maraka preraka pU. soricaMdasAgarajI ma mAraka udaghATana sa. ra3 17. che sakayo - zrI khaMbhAra " jaya zrI kavara parve aMjana prati lobharela kaviRSabhadAsa zeThanI nA poLa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janazruti pramANe kavi RSabhadAsa mANekacokamAM rahetA hatA. te makAna tathA temanuM lAkaDAnuM kalAtmaka ghara derAsara Aje paNa tyAM vidyamAna che, tema ja te cokane "kavi RSabhadAsanI poLa' evuM nAma paNa apAyeluM che. vartamAnamAM kavi RSabhadAsanA makAnamAM rahetA parivAra taraphathI prApta thayela mAhitI nIce mujaba che. kavi RSabhadAsanA makAnamAM chellAM doDhaso varSathI rahevA Avela nagInabhAI jhaverI, pachI emanA putra kezIdAsa nagInabhAI, temanA pachI hAlamAM emanA putro kusumacaMdra, bIpInacaMdra, surendrabhAI ane caMdrakAntabhAI ema cAra bhAIono parivAra rahe che. temAMthI surendrabhAI ane caMdrakAntabhAIne ame maLyA. temanI pAse paNa kavi RSabhadAsanA vaMza-vArasa viSe koI mAhitI na : hatI. teo eTaluM ja jANatA hatA ke A makAnamAM kavi RSabhadAsa rahetA hatA ane e daSTithI emaNe AkhuM makAna batAvyuM ane samajAvyuM. kavinuM A makAna traNa mALavALuM che. jemAM bhoMyataLiyuM ane upara be mALa. makAnano mukhya daravAje vizALa tema ja kalAtmaka kotaraNIvALo che. je prAcInatAnI sAkSI pUre che. tema ja A daravAjAne kaLavALo evo AgaLiyo che ke jemAM pahelA mALethI nIce AvyA vagara kholI zakAya evI adbhuta racanA karelI che. makAnamAM kula soLa oraDAo che ane be bhoMyarAMo che. jamInanI aMdara (aMDaragrAuMDa) pANIno eka moTo TAMko paNa che. makAnanI agAzImAM javA mATe strIpuruSonA dAdara alaga alaga che. A makAna eTaluM vizALa che ke jenAM hamaNAM cAra vibhAga karyA che. ane cAre vibhAgamAM cAra bhAIono parivAra rahe che. amuka vibhAgamAM samaya anusAra thoDA pheraphAra karavAmAM AvyA che. te chatAM paNa A makAna kavinA samayamAM jema hatuM evuM lAge che. makAnamAM pravezatAM ja sAmenI dIvAla pAse pANIno TAMko che. je kavinA samayano (Azare 350 varSa pUrvano) yathAvat jema hato tema ja che. te uparathI 2 x 2 phUTano corasa che. TAMkAmAM nIce UtaravA mATe paththaranAM pagathiyAM mUkyAM che. traNa mITara nIce UtaryA pachI 15 phUTa UMDAIvALo 200 corasa phUTano paththarano vizAla TAMko che. A TAMkAmAM pAMca varSa cAle teTaluM pANI sacavAya che. be IMca varasAda paDe to paNa TAMko bharAI jAya che. hAlamAM cAre parivAranA sabhyo A eka ja TAMkAnuM pANI vApare che. dara traNa varSe TAMkAnI saphAI karavI jarUrI che. A uparathI kahI zakAya ke 16/17mI sadImAM paNa varasAdanA pANInI sAcavaNI karavAnI ajoDa paddhati hatI. je AjanA Ijanerone paNa prerita kare che. | makAnamAM upara javA mATe lAkaDAMno dAdara che. A dAdara upara baMdha karavA mATe sarakato pATiyo che. bIjA mALa upara be oraDA che. A oraDAnI dIvAlonA caNataramAM IMTo sAthe sAganuM lAkaDuM vAparyuM che. je caNatarakAma upara prakAza pADe che. makAnanA eka bhAgamAMthI bIjo dAdara caDatAM trIjA mALe agAzI sAthe be oraDA AvelA che. temAM bIjA oraDAmAM kavi RSabhadAsanuM gRha derAsara hatuM. je 25 varSa pahelAM ja najIkamAM navanirmita zaMkhezvara pArzva jinAlayamAM sucAru rIte goThavyuM che. gRha derAsara agaratagaranAM lAkaDAMnuM baneluM che. je lAkaDuM agnithI paNa baLe nahi evuM che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A gRha derAsaranA judA judA 800 bhAgo che. te nAnA moTA Azare 800 bhAgone phevIkola ke khIlInA upayoga vinA te samaye joDavAmAM AvyA che e enI viziSTatA che. tenA para naMdI, hAthI, siMhanI AkRtio kaMDArelI che. tenA uparanA bhAge ghUgharAnA AkAranI sera laTakAvela che. tenA upara mora tathA popaTanI AkRti che. tenA uparanA paTamAM madhyabhAge bAjoTha para devInI caturbhuja AkRti che. tenI baMne bAju hAthInI AkRti kaMDArelI jovA maLe che. A hAthIonI baMne bAju devIonI AkRtio che. tenA uparanA bhAge toraNa che. jenA khuNA bIDelA padmathI vibhUSita che. toraNanI madhya devInI caturbhuja AkRti che. tenA uparanA baMne hAthamAM anukrame gadA tathA aMkuza ane nIcenA baMne hAthamAM anukrame akSamAlA ane kamaMDala che. temanuM vAhana popaTa che. A devInI baMne bAjue dhAriNI che. toraNanA baMne cheDe be devIo che. toraNanA uparanA bhAgamAM vAdyaghaTonAM zilpo alaMkata jovA maLe che. A derAsaranA parikaramAM cauda svapno kotarelAM che. kamAnavALA cAra daravAjA che. upara padmAvatIdevInI mUrti kotarelI che. nIce pArzvanAtha bhagavAnanI mUrti che. upara pArzvanAtha bhagavAnanI dIkSAno varaghoDo kotarelo che. varaghoDAnI upara aSTamaMgala darzAvyAM che. A derAsaramAM AvatA dareka thAMbhalA goLa che, paNa bahArathI corasa dekhAya evI kaLAkArIgarI karI che. TUMkamAM gujarAtabharamAM virala kahI zakAya evuM kalAtmaka kASTa kotaraNIvALuM (eka samaye kavi zrI RSabhadAsanuM gRhaderAsara ane Aje zaMkhezvara pArzvanAthanuM) A jinAlaya khaMbhAtanI anupama zobhA che. makAnanA eka vibhAgamAM eka bhoMyaruM paNa jovA maLyuM. A bhoMyaruM paNa vizALa che. hAlamAM jeno upayoga mAlasAmAna bharavAmAM kare che. janazruti pramANe kavi RSabhadAsanA makAnamAM haju ghaNuM dhana dATeluM che parantu hAlamAM rahetA parivAre makAnanA thoDA bhAgamAM khodAvyuM hatuM, tyAre aMdarathI ghaNA badhA khAlI mATalAM nIkaLyAM hatAM. Ama khaMbhAta nagara ane kavi RSabhadAsanuM makAna najare jovAno mane anahada AnaMda thayo, je zabdarUpe ahIM Alekhyo che. *** : saMdarbhasUci : AnaMda kAvya ma.mau.-8 - saMpAdaka - jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI . .... pR. 32-33 2. hitazikSA rAsanuM rahasya - zA. kuMvarajI ANaMdajI ......... ................. pR. 4 3. kumArapALa rAjAno rAsa - zrI zivalAla jesalapurA ........ ...... prastAvanA kavi RSabhadAsa eka adhyayana - pro. DaoN. vADIlAla coksI ........... ............ pR. 3 5. AnaMda kAvya ma.mau.-8 - saMpAdaka - jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI . ......... pR. 13 jaina gurjara kavio bhAga-3 - saMpAdaka - jayaMta koThArI............. *... pR. 25-03 jaina gurjara kavio bhAga-3 - saMpAdaka - jayaMta koThArI.. ............ .... pR. 48-49 kavi RSabhadAsa eka adhyayana - pro. DaoN. vADIlAla coksI .......... ............ pR. 5 9. vADmaya vimarza - rAmaprasAda bakSI... ................... pR. 62 kavi RSabhadAsa eka adhyayana - pro. DaoN. vADIlAla jIvAbhAI cokasI .......... pR. 62 11. AdhyAtmika pado - sArtha . ..... pR. 59, 88 12. khaMbAtanA jinAlayo - saMpAdaka - caMdrakAnta kaDiyA.......... ......... pR. 386 ........ 10. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 vratavicAra rAsa-hastapratanuM saMzodhana kavi 2SabhadAsa e madhyakAlIna jaina kaviomAM pratiSThita zreSTha gRhastha kavinuM nAma che. temaNe pote ja nirdezya che te pramANe 34 rAsa, ane 58 stavana vagerenI vipula racanA karI che. (hIravijayasUri rAsa, aMtima DhAla kaDI naMbara 32.) soLamI/sattaramI sadImAM thaI gayelA A kavinI keTalIka kRtio pragaTa che. moTA bhAganI adyAvadhi apragaTa ja rahI che. to keTalIka racanAonI hastaprato paNa aprApya che. atre kavinI prApya eka dIrgha rAsa kRti vratavicAra rAsa nuM lokabhogya bane tevI rIte pragaTa karavAno prayatna karyo che. vi.saM. 1666nA kArataka vada amAsanA divase kavi RSabhadAse A kRtinI racanA khaMbhAtamAM karI hatI. pUjya vijayazIlacandra sUri mahArAja pAsethI A rAsanI mULa kRti prApta thaI che. A hastaprata kavinA svahaste lakhAyelI che. A hastaprata(kRti)nA pAnAM kyAMka kyAMka phATI gayA hovAthI, coMTI gayA hovAthI, tyA zabdo spaSTa vaMcAtA na hovAne kAraNe tenI pUravaNI bIjI prata(kRti) ke je lahiyAe lakhelI che tenA AdhAre gujarAtI lipiyAMtara karyuM che. 862 kaDIomAM AlekhAyela A rAsano bAhya paricaya nIce pramANe che. DhAla-81, duhA-69, copAI-24, kavita-4, samasyA-2, gAhA-1. vratavicAra rAsa' no prAraMbha zrI pArzvanAthanA smaraNathI ane sarasvatIdevInI stutithI karavAmAM Ave che. kavie jinezvare prarUpelA be dharma 1) zrAvakadharma ane 2) yatidharmanuM Alekhana karI yatidharma daza prakAre batAvyo che. tyAra bAda zrAvaka kuLano AcAra kahevAmAM Ave che ke je zrAvakadharmarUpI bAra vrata che. tenA anusaMge suzrAvakanA ekavIsa guNonuM Alekhana karI, jaina darzananA mukhya traNa tattva sudeva, suguru ane sudharmanI ArAdhanA karavI tevo upadeza Apyo che. sudevanuM arthAt arihaMtadevanuM ke jeo cotrIsa atizayathI yukta, aDhAra doSarahita, ATha mada ane ATha karmarahita hoya tema ja temanI vANI pAMtrIsa guNayukta hoya tenuM vistArathI Alekhana karyuM che. sAthe sAthe tIrthaMkara padavInA vIsa bola batAvyA che. sugurunuM svarUpa darzAvatA AcAryanA chatrIsa guNonuM tema ja bAra bhAvanAnuM Alekhana karI, muninA sattAvIsa guNonuM tema ja bAvIsa parISahanuM sadaSTAMta varNana karyuM che. sudharmanuM svarUpa khUba ja TUMkamAM dayA e ja sAco dharma che, e darzAvI pachI kudeva, kuguru ane kudharma e traNe mithyAtva che, asAra che e vAtanuM vistArathI varNana karI aMte jainadharma sivAya koI tAraze nahi, e vAtano marma samajAvyo che. - pachI anyamatI jina pratimAne nahi mAnanAra Adi ane suvihita vacce saMvAda prayojI zrI dazavaikAlika sUtra', "zrI bhagavatI sUtra', "zrI sthAnAMga sUtra' vagere sUtronA AdhAre anyamatInA matanuM khaMDana karI mUrti ane mUrti pUjA sAcI evuM jinavacananA kathananuM pratipAdana karyuM che. tema ja samakitanuM svarUpa batAvI, tenA pAMca aticAra AlekhyA che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA anusaMge mAnava bhavanI mahattA darzAvIne zrAvakadharmarUpI bAra vratanuM Alekhana karyuM che. 1) sthala prANAtipAta viramaNa vrata :- prathama aNuvrata vrata samajAvatAM kahyuM che ke, trasa jIvanI hiMsA karavI nahi, AraMbha-samAraMbhamAM jayaNA rAkhavI. jIvonI jatanA mATe daza jagyAe caMdaravA bAMdhavA, aNagaLa pANI vAparavuM nahi. rojiMdA kAryamAM thatI hiMsAmAM sAvadhAnI rAkhavI. rAtribhojanano tyAga karavo vagere jaina darzananA maulika siddhAMto AlekhI Agamika sadaSTAMto dvArA jIvadayAno marma darzAvyo che. tema ja prathama vratanA pAMca aticAranuM Alekhana karyuM che. 2) sthUla mRSAvAda viramaNa vrata :- bIjA aNuvratane samajAvatAM kahyuM che ke, jUThuM bolavuM nahi. jema ke moTAM pAMca jUTha - kanyA, gAya, bhUmi, thApaNa ane sAkSI saMbaMdhI khoTuM bolavuM nahi. jUThuM bolavAthI Aloka ane paralokamAM durgati maLe tenuM varNana karI A vratanA pAMca aticAra batAvI tene tyajavAno upadeza Apyo che. 3) sthUla adattAdAna viramaNa vrata :- trIjA vratamAM pArakuM dhana levuM nahi, khAtara pADavuM nahi koIne lUMTavA nahi tema ja dhADa pADavI nahi vagere bodha ApIne aNahakkanuM levAthI tenuM leNuM bIjA bhavamAM paNa cUkavavuM paDe che te vAtanuM sarasa Alekhana karI sAthe sAthe A vratanA pAMca aticAra darzAvyA che. 4) sthUla maithuna viramaNa vrata :- cothA vratamAM brahmacarya vratane aneka vastuonI sAthe sarakhAvI zreSTha darzAvyo che. tema ja zIlavaMta mahApuruSo ane zIlavaMtI nArIonAM daSTAMto AlekhyAM che. A vratanA pAMca aticAra darzAvI tene tyajavAno bodha Apyo che. 5) parigraha parimANa vrata :- A vratamAM dhana, dhAnya, kSetra, vastu Adi aneka jAtanA parigraha gaNAvI tenA upara mUccha karavI nahi tema ja dareka padArthanuM pramANa karavuM ane tenA aticAra samajIne choDavAM te sadaSTAMta AlekhyuM che. 6) dizA parimANa vrata :- A vratamAM daze dizAnuM pramANa karavuM tema ja tenA pAMca aticAra jANIne tyajavA. dhyAnapUrvaka A vratane pALavuM, evo bodha Apyo che. 7) bhogapabhoga parimANa vrata - A vratamAM bhoga-upabhoganI vastunI maryAdA karavI. nitya cauda niyama levA, bhaThya-abhakSya vastune tyAjya gaNavI, paMdara kavaNajano tyAga karavo tema ja tenA pAMca aticAranuM sevana karavuM nahi. A vAtanuM Alekhana karyuM che. 8) anartha daMDa viramaNa vrata :- nATaka, ceTaka, pAkhaMDa, zetaraMjabAjI, jugAra vagere ramavA . nahi pApopadeza Apavo nahi, bIjAne pApokaraNa, agni vagere ApavA nahi, potAno AtmA vagara kAraNe pApathI daMDAya tevAM kAryo karavA nahi vagerenuM Alekhana karI, A vratanA pAMca aticAra AlekhI tene tyajavAno bodha Apyo che. 9) sAmAyika vrata :- sAmAyika vratanI mahattA darzAvI tene zuddhatApUrvaka grahaNa karavI ane tenA pAMca aticAra samajIne TALavA. A vAta sadaSTAMta AlekhI che. 10) dezAvagAsika vata :- A vratamAM chaThThA tathA bIjA vratonA niyamono saMkSepa karavo tema ja tenA pAMca aticAra TALavA te samajAvyuM che. 11) pauSadhavrata :- A vratamAM 'pauSadhavratanuM mahattva samajAvI tenI vidhi tema ja tenA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka kavi RSabhadAsa racita "vratavicAra rAsa'nI mULa pratanuM prathama pAnuM epinAvinarAzAyanamAdUhA pAsatinesvara prAdhyAztejinadhAnInavaparimA rAdhoi tI kAzsphalakAmAdicatrarIha tanasatAnAhanAnu traekAlAprAyAcA rayatujhana maashaa| nano pAlArAma padavAkavajhAyanAsoya namunasa dAsAsAisaveniMnA tanadharmavisAyo hAvAsAzakrodhamAnanA yAnahAlojanahIlA valesAvA pazcApaM yavigalAlavIjanadara rupadesApakapade zijanaraMjavazamahAmAsara sAtidevatirAi kArapitujhanitrAsAdasAra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka kavi RSabhadAsa racita "vratavicAra rAsa'nI mULa pratanuM aMtima pAnuM annATA palaratijalada / dezAsAyagArA yuvAsalavaDAcyatarajacA vAjAnegavisalArapa 80 // sApa sinagarivasai mAgavasiMva DirAnaihazrAjano mRta bAtehatrabAvati nagara vAziraDyAnAM matasasa cavAsAmayiAzavasapA sacina nikaSajavAsikamAnAratraMbA vatI mAhizAyAprApAra tIbara kAsya parAyayAsakalapadArthasAra pAyo esa prApapragaTala mArata varatavAcArAsa saMpata vatta varSa caItra bakSisa kA relapAtAsaMghavAsAladAsasAMga gaayaa|012 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aticAranuM Alekhana karyuM che. 12) atithi saMvibhAga vrata :- A vratamAM munivarone dAna ApavuM. supAtra dAna ApavAthI riddhi-siddhi prApta thAya ane karma nAza pAme che. A vAtanuM Alekhana karI sAdhu-sAdhvI, zrAvakazrAvikAnI vaiyAvacca karavI, sAdharmikane madada karavI vagere upadeza ApI pAMca aticAranuM Alekhana karI tene tyajavAno bodha Apyo che. aMtamAM kavi (kartA) potAnI namratA batAvatAM kahe che ke, mArI mati pramANe meM A rAsa racyo che. emAM koI paNa kSati rahI gaI hoya to mane mApha karaje ane pachI potAnA gacchanI, guru paraMparA, racanA sthaLa, samaya tathA saMsArI kuTuMba-parivAra vagereno paricaya Ape che. Ama prastuta kRtinuM avalokana karatAM jaNAya che ke A kRtino mukhya viSaya jaina zrAvakazrAvikAe pAlana karavA lAyaka bAra vratonuM svarUpa darzana che. samyakattva ane bAra vrato te ja zrAvakadharma ane pratyeka jainadharmI gRhastha A zrAvakadharmanuM grahaNa ane AcaraNa karavuM ja joIe, evo bodha ApavAno kartAno pradhAna Azaya che. A rAsano AMtarika paricaya meLavavA mATe ApaNe dareka DhAlano kaDI pramANe zabdAnuvAda tathA athanuvAda joIe. | dUhA || pAsa jinesvara pUjIi, dhyAIi te jinadharma /. navapada dhari ArAdhIi, to kIjaI subha karma /1 // deva arIhaMta namuM sadA, sIddha namu traNI kAla / zrI AcArya tujha namuM, zAzanano bhupAla //ra // pUNyapadavI vijhAyanI, soya namu nasadIso / sAddha soni nIta namuM, dharma visAyAMhAvIsa //3 // krodha mAMna mAyA nahI, lobha nahI lavalesa | vISaI vISathI vegalA, bhavIjana daI upadesa //4 // upadezi jana saMjavaI, mahImA sarasati deva / teNaI kAryu tujhaniM namuM, sArda sArU seva //5 // samara sarasati bhagavatI, samasyA karaje sAra / huM mukha hatI ke lavuM te tAro AdhAra //6 // pIgala bheda na olakhuM, vigatiM nahI vyAkarNa / mukha maMDaNa mAnavI, hu evu tujha carNa //7// Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavIta chaMda guNa gItano, je navI jANaI bheda / tu tUThI mukhya hani, vacana vadai te veda //8 // suryAkha moTo TAlIo, kavI kIdho kAladAsa / jagavakhyAtA tehavo, jo mukhya kIdho vAsa //9 // kIrti karU tujha keTalI, sUjha mukhya rasanA eka | koDya jillAI guNa stavuM, pAra na pAmuM rekha //10 // tohaI tujha guNa varNavuM, sUjha matI sArU mAya / nakha mukha veNI zIra lagaI kavI tAhArA guNa gAya //11 // kavi rAsano prAraMbha maMgalAcaraNa rUpI dUhAmAM kaDI naMbara 1thI 5mAM potAnA ISTadeva zrI pArzvanAthanI stutithI kare che. kavi kahe che ke, pArzva jinezvaranuM pUjana karIne, jinadharmanI ArAdhanA karIne tema ja mahAmaMtra samA navakAranA navapadanuM dhyAna dharIne zubhakAryanI zarUAta karavI. kavi arihaMtadevane sadA vaMdA kare che, to siddha bhagavaMtane traNe kALamAM vaMdana kare che. jinazAsananA rakSakarUpI rAjA zrIAcAryajIne paNa vaMdana kare che. upAdhyAyajInI padavI paNa pavitra che. mATe temane paNa divasa rAta vaMdana kare che. sarva sAdhuone nitya vaMdana kare che, kAraNa ke teo dharmanuM pAlana saMpUrNapaNe pALe che. krodha, mAna, mAyA ane lobharahita che. IndriyonA viSayane jItanAra che. tema ja muktinI yogyatAvALA bhavya jIvone upadeza Ape che. 'pAMcathI agiyAra kaDImAM kavi sarasvatI devInI stuti kare che. ke je temanI sarasvatI devI pratyenI saMpUrNa bhaktine pragaTa kare che. kavi sarasvatInI stuti karatAM kahe che ke, he sarasvatI mA! tArA mahimA thakI apAyela upadezathI sarvajanane AnaMda maLe che. mATe he zAradA mA, mArA sarva kArya pAra pADaje. te kAraNathI huM tane namuM chuM. tArI upAsanA karuM chuM. he mA! tuM mane sAruM smaraNa karAvaje. mArI buddhi to nAdAna che, huM zuM racanA karuM? paNa meM tAro sahAro lIdho che. huM koI chaMdazAstranA bheda tema ja vyAkaraNanA vividha prakAra jANato nathI, paNa mUrkha mAnavImAM zobhato evo huM tArA caraNanI sevA karuM chuM. tema ja kavitvanA chaMda gItaguNa vagere paNa jANato nathI paraMtu sarasvatI jenI vANI upara prasanna thAya che, te vedanA vacana paNa bolI zake che. kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, kavi kAlIdAsanA mukhamAM jyAre mAtA sarasvatIe vAsa karyo tyAre tenuM mUrNapaNuM to TaLI gayuM, paNa sAthe sAthe jagavikhyAta thayA. tArI keTalI kIrti karuM? mArA mukhamAM to eka ja jIbha che. karoDo jIbhothI tArA guNa gAuM to paNa aMzamAtra karI zakuM nahi. tema chatAM mArI buddhi pramANe he mAtA! tArA guNa varNavuM chuM. banne hAtha joDI nakha rUpI veNI banAvI mastaka upara lagADI vaMdana karuM chuM ane tArA guNa gAuM chuM. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 2 || desI-eka dIna sArthapatI bhaNaI re / rAga goDI // nakhaha nIrUpana nIramalA re, calakaI yama ravI caMda | rekhA suMdara sAthI re, dekhata hoya AnaMdo re //1ra // tUjha guNa gAIi, kavijana kIrI tuM mAthuM re, sAI dhyAII-AMcalI padapaMkajanuM joDaluM re, nevarano jhamakAra / oma jaMdhA kelinI re, sakala guNea sahaikAro re //13 // tujha gajagatya gamanI guNa bharI re, saha harAvyuM re laMka / te lAiniM banI gayu re, hu to soya su saMkora //14 // tujha udara poyaNanuM panaDu re nAbhI kamala re gaMbhIra / kaMcuka caNa cunaDI re, caMpaka vaNuM te cIro re /15 // tujha rIdaI kamala vana dIpatu re, kuMbha payudhara doya / prema vilupA paMkhIA re, bhamara bhamaMta te jayo re //16 // tujha kamala nAla jasI bAMgDI re, kari kaMkaNanI re mAla / bAja baMdhana badairakhA re, viNA nAda vIsAlo re /17 // tujha karatala jasu phUlaDAM re, rekhA raMga aneka / ugala saralI sobhatI re, varNava karUa vaseko re //18 // tujha nakha gujAnI opamA re, jhalakaI yama ArIsa / nIzA zamaI yama dAmyanI re, tyama calake nadIso re //19 // tujha DhAla - 2 kaDI naM. 12thI 19mAM kavie sarasvatIdevInuM varNana alaMkArika bhASA dvArA suMdara rIte karyuM che ke je emanI kavi pratibhAno paricaya karAve che. sarasvatI devInuM sarvAgI varNana karatAM kavi kahe che ke, sarasvatI devInA nakha nirUpama ane nirmaLa che. te sUrya ane caMdranI jema camake che. tema ja temAM rahelI suMdara sAthiyArUpI rekhAo joIne AnaMda thAya che. mATe he zAradAdevI! huM dhyAna dharIne tArA guNa gAuM chuM, tuM kavijanonI mAtA che. - AMcalI. emanAM banne caraNa kamaLanA phUla jevAM che ke je jhAMjharano jhaNakArathI zobhe che. emanI jaMdhAne keLanA vRkSanI upamA ApatAM kavi kahe che ke, teo AMbAnA vRkSanI jema sarvAgI guNothI yukta che. emanI cAla gajagAminI jevI che, to keDano vaLAMka siMhane paNa harAvI de che ke jethI te zaramAIne vanamAM jato rahyo. temAM huM zuM zaMkA karuM? vaLI AgaLa kahe che ke, emanuM udara nAnA kamaLanA pAMdaDA jevuM che, emAM nAbhi rUpI kamaLa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zobhI rahyuM che. temanAM kaMcUkI, caNiyo ane cUMdaDI vagere vastro sonerI varNanAM che. emanuM hRdaya kamaLaphUlanAM vana jevuM dIpe che. tenI upara kuMbha jevAM be payodhara che. premamAM Asakta paMkhIonI jema bhamarA tyAM bhamI rahyA che. emanA bAvaDAM kamaLa nALa jevA che. hAtha upara kaMkaNanI hAramALA, bAjubaMdha ane berakhAM zobhI rahyAM che. tema ja vINAno madhura nAda saMbhaLAya che. emanI hatheLIo jAsUda phUla jevI komaLa che, temAM vividha rekhAkRtio che. sIdhI AMgaLIo AbhUSaNothI zobhI rahI che. temanA nakhane caNoThInI upamA ApatAM kahe che ke, te ArIsAnI jema camakI rahyAM che, jema rAtri samaye vIjaLI camake, tema divasa ane rAta camake che. Ama vizeSathI temanuM varNana karuM chuM. DhAla || 3 || desI / bhojana dho varasAmani re / rAga kedAra goDI // Ura mugatAphala kanakano re, kuzama taNo valI hAra /. kokIla kaMTha kAMsyanI re, vadatI jaijaikAra //20 // brahmAMNI tuM samasyA karaje sAra, tujha nami jaijaikAra / tAhAraI kaMTha ramaNano hAra, caraNe nevarano jhamakAra, brahmANI tuM, samasyAM karaje sAra // AMcalI // caMdamukhI mRga loyaNI re, kanaka kyolAM gAla / nAzaka opana kIrna re, aSTama te sasI bhAla //ra 1 //bra. jIbha amIno kaMdalo re, adhura pravAla raMga / daMta jazA DADima li re, akala anopama aMga //rara //bhra. bhamari laMka jima velaDI re, dhanuSa caDhAvyuM bANa / mukha sahi vahI cAlI re, vedhyA jANa sujANa //ra3 //ja. zravaNa te kAMma hIDolaDyA re, nAga nagodara jhAli / veNI vAzaga jIpIo re, haMsa harAvyuM cAli //ra4 //ja. phalI saIMtho rAkhaDI re, khITalI khaMti bhAli / Upari sohaI mogaro re, jima skuka aMbADAli //ra5 //ja. mugatAphala lakhI jehanuM re, teNaI vAhanI caDhI mAya / kavIjana samarai sAradA re, tama mukhya ramavA jAya //ra6 //bhra. ramatI raMga ema bhaNaI re, kavi kayu guNamAla / eha vacana zravaNe suNI re, nara hakhya tatakAla //ra0//bra. hu chukhya kavIjana karyuM re, uttama kula AcAra | nara nArI sahu saMbhaLuM re, varata kahuM je bAra //ra8 //bhra. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 3 kaDI naMbara 20thI 28mAM paNa kavie sarasvatIdevInuM sarvAMgI varNana karyuM che. ke je emanI kalpanAzaktine dAda ApI jAya che. sarasvatIdevInA ura para motI ane kanakano hAra che. vaLI phUlano hAra paNa zobhI rahyo che. kokilakaMThI kAminI evA sarasvatI jayajayakAra bole che. mATe he brahmANI! tuM sAruM sAruM smaraNa karAvaje, tArA nAmano jayajayakAra thAya che. tArA gaLAmAM ratnano hAra che, pagamAM jhAMjharano jhamakAra che. he brahmANI! tuM sAruM sAruM smaraNa karAvaje. - AMcalI. ahIM kavi sarasvatIdevInAM aMgonuM vividha prAkRtika upamAo dvArA varNana karatAM kahe che ke, emanuM mukha caMdramA jevuM, locano mRganayana jevAM che, emanAM gAla sonAnAM kacoLAM jevAM che. emanI nAsikA popaTanI cAMca jevI tema ja lalATa aSTamInAM caMdra jevo che, jIbha to jANe sAkSAt amRtano pyAlo che, hoTha pravAlamotInA raMga jevAM che, dAMta dADamanI kaLI jevAM che. Ama emanuM jema ke bANa saMpUrNa aMga anupama che. emanI AMkhanI bhamarono vaLAMka velaDI jevo goLa caDhAvela dhanuSa. AvI vedhaka daSTivALA sarasvatIne catura ane vidvAna ja pAmI zake che. mUrkha loko khAlI hAthe pAchA phare che. sarasvatIdevInA kAna kAmabhogane AkarSita kare tema jhUlI rahyAM che, tema ja nAga, nagodara ane jhAlI jevAM AbhUSaNothI zobhita che. emanAM coTalAe vAsuki nAgane paNa jItI lIdho che, emanI cAlanI jhaDape haMsane paNa harAvyuM che. jema sukAyelI AMbADALa upara mogaro zobhe, tema emanA vizALa lalATa upara seMthAmAM phUlI, rAkhaDI, khIMTalI jevAM AbhUSaNo zobhI rahyAM che. motI jenuM bhojana che evA haMsa rUpI vAhana upara mAtA birAje che. je kavijano zAradAdevInuM smaraNa kare che, tenA mukhamAM teo vAsa kare che. arthAt AziSa meLave che. Ama kavi sarasvatIdevInuM AnaMdapUrvaka varNana karIne temanA guNagAna gAya che. AvA vacano kAnathI sAMbhaLIne tarata ja sahu naranArI AnaMdita thayA. pachI kavi paNa AnaMdita thaIne kAvya racanAmAM uttama prakAranA AcAranuM varNana kare che ane naranArIne kahe che ke, tame sahu sAMbhaLo, 'vrata' kahuM chuM je bAra prakAre che. || dUhA || eNaI jaMgI dharmayugala kahyA, bhAkhyA zrI jinarAya / zrAvaka dharma yatI taNo, suyu eka cIta lAya / / 29 / / kaDI naMbara 29mAM kavie be prakAranA dharmanI vAta karI che. A jagatamAM zrI jinabhagavaMtoe be prakAranA dharma kahyA che, (1) zrAvakadharma ane (2) bIjo yatIdharma. te tame badhA eka cittathI sAMbhaLo. DhAla || 4 || copaI / / lAI cIta suNayu sahu koya, dasa vIdhya dharma yatIno hoya / khyamAvaMta niM AvapaNuM, mAna na rAkhaI manamhAM ghaNu / / 30 || Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha rahIta munI lAgu pAya, jima Atama dUkha saghalAM jAya / bAre bhede tapa tapaI, aSTa karma te helAM khAi //31 // bAraI bheda munI ema AdaraI upavAsa aNodara bahu tapa karaI, dravyazaMSepaNa rasanI tAya, kAyakalaza karaI mana dAhAjha //3ra // saMvarai aMTrI potA taNA, to tasa karma khapaI atIghaNAM / guru pAsai AluaNI lIi, Atama sIkha eNIpari dIi //33/ vIno vADAno rAkhai jeha, vayovachAdIka karato teha / valI tapa bhADu je sajhAya, dhyAna karatA pataMga jaya //34 // kAosarga to ema karavo kahyuM, jima thIra pAsa kumAraha rahyu / te jinavaranuM nAma ja japaI, bAre bhede ema tapa tapai //35 // saMyama cokhuM pAlaI jeha, satyabhASA mukhya bhAkhaI teha / nIrmala Atama rAkhaI asu, tehani doSa na lAgaI kasyu //36 // koDI eka na rAkhai kanaIM, te munIvara paNi tAraI tanaIM / brahmacarya navavidhya su dharai, te munivara jagi tArai taraI //37// kavie DhAla - 4 kaDI naMbara 30thI 37mAM daza prakAranA yatidharmano ane tenA anusaMge bAra prakAranI tapazcaryAno achaDato nirdeza karyo che. tame badhA eka cittathI sAMbhaLajo. daza prakArano yatidharma hoya. (1) kSamAvaMta, (2) ArjavapaNuM, (3) manamAM ghaNuM mAna rAkhavuM nahi (nirAbhimAna), (4) lobharahita evA munine vaMdana karavA ke jethI AtmAnA badhAM duHkha jatAM rahe, (5) je bAra prakAranA tapa kare che tenA ATha karmano kSaya jhaDapathI thAya che. kavi ahIM bAra prakAranA tapa batAvatAM kahe che ke, bAra prakAranAM tapa muni grahaNa kare che jema 1) upavAsa, 2) uNodarI tapa bahu kare, 3) dravya saMkSepa, 4) rasano tyAga, 5) zarIrane kaSTa ApI kAyakleza paNa kare, 6) potAnI Indriyono saMvara kare tethI atighaNAM karmo nAza pAme, 7) guru pAsethI prAyazcita le, AvA prakAre AtmAnA hita mATe zikhAmaNa ApI che. 8) guru Adi vaDIlano vinaya rAkhe, 9) guru AdinI sevA (vaiyAvacca) kare, 10) vaLI svAdhyAya tapa paNa batAvyuM che, 11) dhyAna karavAthI pApano nAza thAya che. 12) ahIM kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema pArzvakumAra sthira rahyAM tema kAyotsarga karavo te jinavaranAM nAmanuM raTaNa karavuM AvI rIte bAra prakAranAM tapa muni kare che. (6) je zuddha saMyama pALe che, (7) mukhathI satyabhASA bole che, (8) nirmaLa evo AtmA rAkhe, tene koI doSa lAgato nathI, (9) je (muni) potAnI pAse eka paNa paiso rAkhato nathI, AvuM munivarapaNuM tane tAraze. (10) tema ja je nava prakArathI brahmacarya dhAraNa kare che te munivara jagamAM tarI jAya che ane bIjAne tAre che. (bhavapAra utAre che.) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavidhi dharma yatI taNo, kahyuM te suNayu sAra / nara Uttama te sAMbhalo, zrAvaka kula AcAra //38 // bAraI vrata zrAvaka taNAM, zrAvaka so guNavaMta / guNa ekavIsai tehanA, sahu suNajayuM eka Tyuta //39 // kaDI naMbara 38, 39mAM kavi daza yatidharmano sAra kahIne suzrAvakanA ekavIsa guNonI vAta kare che. A pramANe daza yatidharmano sAra kahyo, te sahue sAMbhaLyo ane have bhavijano! zrAvaka kuLanA AcAra sAMbhaLo. bAra vrata zrAvakapaNAnA che. zrAvaka te zreSTha-guNavaMta kahevAya ke jemAM ekavIsa guNa hoya. to tame badhA ekacittathI sAMbhaLajo. DhAla || 5 || desI. naMdana ku trIsalA hularAvaI // rAga. asAurI. . dharmaratna niM yugi kahI jaI, jasa guNa e ekavIso re | chidrarahIta je zrAvaka hoI, tasa carthe mujha sIso re //4) // dharna ni yugi kahI jaI. AcalI. // rUpavaMta joI I guNa bIja, somapragati nara sohII re, loka sakala ni hoI naravalabha, karura dISTa nahi joIi re //41 // dharma. pApabhIra zrAvaka paNi hoi, chaTho guNa e jaNo re / paMDIta nara pabhaNI jaI zrAvaI, e guNa sAta vakhANo re //4ra // dharma dAkhyaNa lajyA aniM dayAluM, madhya varatI vaMdo re / soma drISTa joI i zrAvakanI, jima pUnyamano caMdo re //43 // dharma guNAMragI nara guNavaMto, kathA kahaI nara tAru re / bhalA pakSano je nara hoI so zrAvaka paNi vAru re //44 // dharma dIrghadraSTI solamo guNa, vasekhataNo valI jaNo re | vIno vaDAno rAkhaI raMgi, zrAvaka soya vakhANo re //45 // dharma. kIdhA guNano je jagI jAMNo, so zrAvaka nItya vaMdo re / paraUpagArI je nara hosaI, so paNi sura tarukaMdo re //46 // dharma. labhavilakhI te zrAvaka sAco, rahII tehasiM saMgi re / e guNa ekavisai sahu suNayu, nara dharyo nIta aMgi re //47 // dharma. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 5 kaDI naMbara 40thI 47mAM kavie dharmaratnane mATe yogya banAvanArA zrAvakocita ekavIsa guNonAM nAma ApyA che. dharmaratnane mATe yogya te kahevAya, ke je A ekavIsa guNothI yukta hoya. jema ke 1) chidrarahita je zrAvaka hoya, tenA caraNamAM huM mAthuM namAvuM chuM. dharmaratnane mATe yogya te kahevAya AMcalI. 2) e rUpavaMta arthAt pUrNa aMgavALo bIjA guNe juo, 3) e nara saumya prakRtithI zobhe, 4) sakaLalokamAM te lokapriya hoya, 5) e krUra dRSTithI jue nahi, 6) pApabhIru zrAvakapaNAmAM hoya, chaThTho guNa e jANavo, 7) je jJAnI puruSa sAMbhaLIne bole (asaTha hoya) e zrAvakano sAtamo guNa vakhANo, 8) dAkSiNya, 9) lajajAvaMta ane 10) dayALu tema ja 11) madhyasthavartIne vaMdana karo, 12) pUnamanA caMdra jevI e zrAvakanI saumyadRSTi juo (sudRSTivaMta), 13) guNAnurAgI guNavALo hoya, 14) dharmakathA karIne lokone tAranAra hoya, 15) je bhalApakSano (supakSa yukta) hoya te zrAvakapaNuM uttama che, 16) dIrghadRSTi soLamo guNa, vaLI 17) vizeSajJa paNa jANavo, 18) je guru Adi vaDIlano vinaya umaMgathI rAkhe tevA zrAvakane vakhANo, 19) karelAM guNane (upakArane) jANe (kRtajJa hoya) tevA zrAvakane nitya vaMdana karo, 20) je nara paropakArI haze, tenA thakI kalpavRkSanI hAramALA thAya, 21) je labdhalakSI hoya te sAco zrAvaka, tenI saMgAthe rahevuM. A ekavIsa guNo sahue sAMbhaLyA, mATe haMmezAM A guNone sahu AtmAmAM (dhAraNa) grahaNa karo. || dUhA || ekavIsa guNa aMgi dharI, dhyAo te jina dharma / grahI vrata cokhuM pAlai, pada lahIi yama parma / / 48 / / bArai bola sohAmaNA, suNajyuM sahu guNavaMta | lIdhuM vrata navi khaMDII, bhAkhaI zrI bhagavaMta ||49 || kaDI naMbara 48-49mAM vrata laIne tenuM khaMDana na karavuM te vAta kavi kahe che. AvA ekavIsa guNo AtmAmAM dhAraNa karIne jainadharmanI ArAdhanA karavAnI che. vratane grahaNa karavAthI tema ja zuddha rIte pALavAthI parama pada prApta thAya che. A bAra vrata ati sukha Ape tevAM tema ja AtmAnA kalyANakArI che, mATe sahu koI sAMbhaLajo ane lIdheluM vrata khaMDita karatA nahi, ema zrI bhagavaMta bhAkhI gayA che. DhAla || 6 || desI. bhavIjano matI muko jinadhyAni. ||rAga. zAmerI / / guru gyarUA munIvara kani, je kIdhu pacakhAMNo re / te nIsacai karI jana pAlu, jihA ghaTa dharII prAMNo re / / 50 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavIjano guNa gAo jina kerA / Ala paMpAla mama Ucaro, jasa mama bolo anerA re | kavIjano guNa gAo jina kerA / ...... AMcalI. tattva traNe ArAdhIi zrI deva, guru niM dharmo re / samakata sudhu rAkhiM samajho, jaIna dharmano marmo re //51 // ka. deva zrIarIhaMta cha, jasa atIsahaI cotIso re / doSa aDhAra jinathI paNi alagA, vAMNI guNa pAMtIso re //para // ka. doSa aDhAra je jina kahyAM, te nahI arIA pAsaI re / yu mRgapati dIThaI madi mAto, megala te paNi nAhAsaI re //53 // ka. dAna dII jina atI ghaNuM, ko na karaI aMtarAI re / lAbha ghaNo jinavara tujha jANuM, bahu pratibodhyA jAI re //pa4 // ka. aMtarAya jina niM nahI, vIcAra vaseko re / tapa japa tu saMyama jina pAli Alasa nahI jasa repo re //55 // ka bhoga ghaNo bhagavaMtani, aniM valI avabhogA re / sUra nara kInara guNa tujha gAI, vaMdaI prabhunA pAI re //56 // ka. hazavinodha kIDA nahI, ratI artA nahIM nAmo re / bhaya dUgaMchA jina navI rAkhaI zoka aniM nahI kAmo re //57// ka. mIthyA mukhya navI bolavuM, jina ni nahI ajJAno re / nIdrA nahI nIsacaI sahu jANo, avartA niM nahI mAno re //58 // ka. rAga dveSa jina jI pIA, lIdho sIvapUra vAso re / te jinavara pUjaMtAM pekho, pohaIcaI mananI Aso re //59 // ka. kavie DhAla - 6 kaDI naMbara pa0thI 59mAM vrato levA mATe utsuka gRhasthane thoDIka zikhAmaNo ApIne aDhAra doSonAM nAmonuM ullekha karI jinezvara arihaMta aDhAra doSothI rahita hoya te jaNAve che. muni mahAmuni ke guru pAse je pratijJA (pratyAkhyAna) lIdhI che, tene dehamAM prANa hoya tyAM sudhI nizcayathI pALavI. ane kavijano tame paNa jinabhagavaMtonA guNa gAo, temanA viSe ADuMavaLuM kAMIpaNa bolo nahi, tema ja enA jevuM bIjuM paNa bolo nahi. kavijano tame jinabhagavaMtonA guNa gAo... AMcalI. sAcA zrAvake deva, guru ane dharma A traNa tattvanI ArAdhanA karavI. zuddha samakita rAkhIne Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmano marma samajavo. prathama zrI arihaMtadevano mahimA varNavatAM kahe che ke, temane cotrIsa atizayo hoya. aDhAra doSo paNa jinavarathI dUra hoya tema ja temanI vANInA guNa pAMtrIsa hoya. kavi arihaMtane siMhanI upamA ApatAM kahe che ke, jema siMha madamAto (zUravIra) dekhAya che, te thakI hAthI paNa nAsI jAya che. tema jinavare je aDhAra doSo kahyA che te arihaMta pAse hoya nahi. (temanAthI dUra rahe che.) aDhAra doSono ullekha karatAM kahe che ke, (1) jinavara ghaNuM dAna Ape che paraMtu koI aMtarAya karatuM nathI, (2) ghaNI lAbha labdhi jinavaranI jANuM chuM ke jethI ghaNA jIvone pratibodhyA che. aMtarAya karma jinavarane hotuM nathI, (3) vaLI vizeSa vIryAcAra hoya. jinavara tapa, japa ane saMyama pALe che, temane jarA paNa pramAda hoya nahi. (4) bhagavaMta ghaNI bhoganI ane (5) upabhoganI labdhi prApta kare che. chatAM bhogave nahi AvA bhagavaMtanA devatA, manuSya ane kinnara guNa gAya che ane temane vaMdana kare che. (6) bhagavaMta pAse hAsya vinoda, krIDA hoya nahi ane (7) rati- (8) atinuM nAma nathI. (9) bhaya, (10) jugupsA jina rAkhe nahi, vaLI (11) zoka ane (12) kAma na hoya. (13) mukhathI mithyA bole nahi, (14) jinane ajJAna na hoya. (15) ane nizcayathI nidrA na hoya te sahu jANo. (16) aviratipaNuM mAnavuM nahi. (17) rAga ane (18) dveSane jinavare jItI lIdhAM che. tema ja zivapuramAM vase che. evA jinavarane pUjavAthI mananI sarva AzAo pUrI thAya che, tevuM tame juo. || dUhA || AzA pohocaI mana taNI, japatAM jinavara nAma / atIsahaI cotIsa jinataNA, te bolu guNa grAma / / 60 kaDI naMbara 60mAM kavi jinavaranAM cotrIsa atizayonI vAta kare che. jinavaranuM nAma japavAthI mananI AzAo pUrI thAya che. evA jinavaranAM cotrIsa atizayonA guNa kahuM chuM. DhAla || 7 || desI. aMbarapUrathI virI. / / rAga-goDI / / atIsahaI cotIsa jinataNA, prathamai rupa apArojI | roga rahIta tana nIramaluM, caMpaka gaMdha susAro / / truTaka / / sAra caMpaka tana sugaMdhI, bhamara bhagi hiA bhamaI / sAsa niM UsAsa suMdara, kamala gaMdho mukhya ramai / / rUdhIra maMza gokhIra dhArA, adrISTa AhAra nIhAra re / sahaijanA e cyAra atIsaI, karmadhAti agyAra re / / 61 || 78 &> Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samovasarNi bAra parabadhA, yoyana mAMhiM samAyuM / vANI joyana gAmyaNI, bUjhaI sUra nara rAyo // 3. // rAya bujhaI ravi sarIkhu, bhAmaMDala pUThi sahI / joaNa savAso lagaI bhAI roga nIsacaI te nahI // sakala vaIra paNi vilaI jAI sAtaI Ita samaMta re / mAri sagI nahIa nizcaI, atIvraSTI navI heta re //6ra // anavRSTI nahI jina thakaiM, dUrbhakhya nahIa lagAro / svacakra paracaka bhaI nahI, e guNa juo agyAro // 3. // agyAra guNa e kevala pAMmi sura kIA ogaNIsa re | dharmacakra AkAza cAlaI, cAmara do naza dIsa re // ratna sIdhAsaNa pAdapIThaha, chatra gaNi sahI sIsa re / aMdravaja AkAza Uco, juo jinaha jagIsa re //63 // paramesvara paga jihA havaI, kamala dharaI navakhevo / ru5 kanaka maNi ratnamaI, tIna racaI gaDha devo // 3. // deva gaDha gaNi racaI raMgiM, samosarSa corupa re / assokha taru tali vIra baisaI, juo jinaha sarupa re // adhomukhya tyAhAM kahuM kaMTIka, sakala vikhe namaMta re | dabhI AkAza vAjai, zabda sahue racaMta re //64 // pavana phakaI kuAlu, ati jhINo anakula / paMkhI dai paradakSaNA, sukana vadai mukhya mulo re // . // mula mukhyathI yukana bolaI, sugaMdhathvITa sohAmaNI | sUra sobhAgI soya varasaI, praphaviSTa hoI ghaNI // samosararNi paMcavarNA, papha te DhIcaNa samaI / nakha kesa romaha te na vAghaI sura koDaca tyAhAM raMgiM ramaI // aMdrI niM anakula hoi, SaTa soya rattI sohAmaNI / covIsa atIsahaI eha DhaMtaI lahaI saMpati so ghaNI //65 // kavie DhAla - 7 kaDI naM. 61thI 65 sudhI jinavara bhagavaMtanAM cotrIsa atizayonuM Alekhana varNanAtmaka zailImAM karyuM che. kavi kahe che ke, cotrIsa atizayo jinanAM che, temAM prathama temanuM rUpa apAra hoya. temanuM zarIra roga rahita nirmaLa hoya tema ja caMpaka phUlanI suvAsathI paNa vadhu sugaMdhI hoya. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || truTaka || zarIra caMpaka phUla jevuM sugaMdhI hovAne lIdhe bhamarAo tyAM goLa goLa bhame che. zvAsa ane ucchvAsamAM suMdara padmakamaLanI sugaMdha mukhamAM rame che. lohI ane mAMsa gAyanA dUdhanI dhArA jevAM hoya. AhAra ane nihAra carmacakSuvALAM jIvo joI na zake tevA adiSTa hoya. A cAra atizayo janmathI ja hoya. agiyAra atizaya cAra ghanaghAtI karmono kSaya thayA pachI hoya. prabhunA samosaraNamAM bAra prakAranI pariSada (cAra jAtinA deva-devAMganA, manuSya-manuSyaNI, tiryaMca-tiryaMcaNI) hoya che, A samosaraNa eka yojanamAM samAyeluM hoya che. temanI vANI eka yojana sudhI sAMbhaLI zakAya tevI hoya che. bhagavaMtanI dezanAthI devatA, manuSya ane rAjA bodha pAme che. || truTaka // sUrya jevuM ati tejavALuM prabhAmaMDaLa arihaMtanI pAchaLa hoya. jyAM jyAM arihaMta vicare, tyAM tyAM arihaMtanI cAre bAju savAso yojana sudhImAM nizcayathI bhaya ane roga hotA nathI. bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLavAthI badhAM ja prakAranuM vera nAza pAme che. sAta prakAranI bhIti tema ja mAra, marakI vagereno upadrava te kSetramAM hoto nathI. nizcayathI ativRSTi paNa thatI nathI. to anAvRSTi ane dukALa paNa jina thakI paDatA nathI. svadezanA rAjA ke paradezanA rAjAno bhaya hoto nathI. A agiyAra guNo (atizayo) AvI rIte juo. || truTaka || A agiyAra atizayo kevaLa jJAna thayA pachI hoya (Ave che). jyAre bAkInA ogaNIsa devatAo kare che. dharmacakra AkAzamAM prabhunI sAthe cAle. ratnajaDita daMDayukta be cAmara divasa rAta bhagavAnanI banne bAju hoya. pAdapIThayukta ratnajaDita siMhAsana hoya. ekanAM upara eka ema traNa chatro bhagavAnanA mastaka para hoya. bhagavAnanI AgaLa AkAzamAM UMce Indradhvaja hoya. AvA jina jagadIzane juo. paramezvara jyAM paga mUke tyAM tyAM kamaLo navAM navAM rUpo dhare, tema ja devo sonA, maNi ane ratnanAM suMdara traNa gaDhonI racanA kare. || truTaka || devo AnaMdapUrvaka samosaraNanI cAre bAju traNa gaDhanI racanA kare che. azoka vRkSanI nIce bhagavAna bese che. AvuM suMdara svarUpa prabhunuM juo. prabhu je mArge vicare te mArganA kAMTA adhomukha thaI jAya. badhAM vRkSo nIcA namI jAya che. AkAzamAM duMdubhI vAge. tema ja sahu koI (manuSya, pazu, pakSI, apada vagere) pota potAnA zabdonI racanA kare che, maMda maMda zItaLa, sugaMdhI vAyu Rtu sukha sparzarUpe bhagavAnathI eka yojana cAre tarapha prasare che. paMkhIo pradakSiNA ApIne mukhathI sArA zukana bole che. || truTaka || paMkhIo aMtaranA bhAvathI sArAM vacano bole che. jhINI jhINI ane sugaMdhI aceta pANInI vRSTi thAya. devatAo aceta phUlonI vRSTi kare che. samosaraNamAM pAMca varNanA aceta phUlo DhIMcaNa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI hoya. prabhunA nakha, keza ane roma vadhatAM nathI. kroDa devatAo tyAM AvIne AnaMda pAme che. tema ja Indriyane anukULa hoya tevI rIte chae Rtu sukhasparza rUpe hoya che. Ama prabhunAM cotrIsa atizayonuM manamAM manana karavAthI ghaNI saMpatti maLe che. dUhA ||. saMpaI sukha bahu pAmIi, dhana kaNa kaMcana hATa / te jina kAM navi samarI che, jeNaI mada jItyA ATha //66 // kaDI naMbara 66mAM kavi ATha mada vijetA evA jinavaranuM smaraNa karavAnuM kahe che. saMpathI bahu sukha maLe. jema ke dhana, dhAnya, sonuM, dukAna vagere. to jemaNe AThe mada jItI lIdhAM che evA jinavaranuM kema na smaraNa karIe? DhAla || 8 || desI. naMdanaku trIsalA hulAvaI // AThaI mada je megala sarIkhA, jina jIpI jina vArAM re mAna thakI gati lahIi nIcI, paMDIta Apa vIcArai re //67 // AThaI mada je megala sarIkhA. AMcalI. // jAti garva navi kIjaI bhAI lAbha taNo mada taMjII re | UMca kulAnuM gAna karatAM, nIca kulAM jaI bhajII re //68 // AThaI prabhutA ni e balamada vAro, rUpamAMna ekamanno re / sanata kumAra juo jagI cakravaMI, aMgi roga Upano re //69 // AThaI tapamada karatAM pUgya palAI, RtamaMda maryAkha thaI che re | kahaI jinarAja suNo re logA, cokhAM DhaMti rahI re //cha0 // AThaI kavi DhAla - 8 kaDI naMbara 60thI 70mAM jinavare jItelAM ATha madanAM nAmano ullekha kare che. tema ja vAcaka vargane te mada tyajavAno upadeza Ape che. kavi ATha madane hAthInI upamA ApatAM kahe che ke, hAthI sarakhA ATha madane jinavare jItIne vaza karI lIdhAM che. jema ke, (1) abhimAna karavAthI nIcI gati maLe, mATe jJAnI puruSa e tuM vicArI jo. AThe mada je hAthI sarakhA che. AMcalI. (2) jAti-garva karavo nahi. (3) lAbhano mada paNa choDavo. (4) UMcA kuLanuM abhimAna karavAthI nIcA kuLamAM jaIne janma levo paDe. (5) prabhutA ane baLanuM mada paNa na karavuM. sanatakumAra cakravartInuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, (6) manamAM eka rUpanuM abhimAna karavAthI juo cakravartI sanatakumArane paNa aMgamAM roga utpanna thayA. (7) tapa mada karavAthI puNya nAza pAme che. ane (8) zrata mada karavAthI pUrNa thavAya. AvuM jinabhagavaMto kahe che te tame sAMbhaLo. mATe haMmezAM nirmaLa manathI (hRdayathI) rahevuM. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duhA. . cIta cokhuM nIta rAkhIi, haII su jinavara dhyAna / karmarahIta jina dhyAIi, to lahII bahu mAna //cha1 // kaDI naMbara 71mAM kavi karmarahita evA jinavaranuM dhyAna dharavAnuM kahe che. nitya citta nirmaLa, pavitra rAkhavuM. haiyAmAM jinavaranuM dhyAna dharavuM. kamarahita evA jinavaranuM dhyAna dharavAthI bahu mAna maLe. DhAla || 9 || desI. eNI pari rAya karatA re // hu jaM! jina soya re, karma I mukIo / sIvamaMdira jaI, TUMkIo e //7ra // TAli AThaI karma re, nANAMvarNIe / karma kaThaNa, je daMsaNA e //73 // mohanI niM aMtarAya re, e paNi khaI karaI, tava arIhA kevala varai e //74 // AukhuM niM nAma karma re jagI vedanI, gotra karma jina khaI kIuM e //75 // DhAla - 9 kaDI naMbara 7rathI 75mAM kavi jina bhagavaMte kSaya karelA ATha karmonA nAma darzAve che. je jinavara badhAM karmano kSaya karIne zivamaMdiramAM jaIne vasyA che emane huM vaMdu chuM, ke jemaNe ATha karma ne khapAvI dIdhAM che. jevAM ke jJAnAvaraNIya karma, bIjuM kaThina darzanAvaraNIya karma, mohanIya karma ane aMtarAya karma. A cAra ghAtI karmano kSaya karI arihaMta bhagavAna kevaLajJAnane meLave che. pachI AyuSya karma, nAma karma, vedanIya karma ane gotra karma. A cAra aghAtI karmano paNa jinabhagavaMto kSaya kare che. duhA | AThi karma jeNaI khepavyAM, kIo suparaupagAra / nara UttamamAM te kahyuM, tIrthaMkara avatAra //76 // aMdrANI padavI lahI, laghu te cakI bhoga / tIrthaMkara pada nAmano, eha laho saMyoga //77 // pUrva pUNya kIA vyanAM, e padavI kima hoya / visa thAnaka viNa sevIi, jina nahi thAI koya //08 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara 76thI 78mAM kavie pUrvabhavamAM vIsa sthAnaka ArAdhavAthI tIrthaMkara pada prApta thAya che ema batAvyuM che. emaNe AThe karma khapAvI dIdhAM che. paropakAra karIne puruSa jAtimAM uttama evuM tIrthaMkara pada meLavyuM che. teoe IndrarAjAnI padavI meLavI, cakravartI rAjAnA bhoga paNa bhogavyA, tema ja tIrthakara pada nAma karmano durlabha saMyoga paNa meLavyo. paraMtu pUrvabhavamAM pUNya karyA vinA A padavI kevI rIte prApta thAya? vIsa sthAnakanI ArAdhanA karyA vagara koI tIrthaMkara thaI zake nahi. DhAla 10 |. desI. rAma bhaNaI harI uThIi / rAga. rAmagyarI // vIsa thAnaka ema sevII arIhaMta pUji te pAya re / sIdhaSNu sahI cIta lAya re, pravacana soya arAyuM re, AcAya guNa gAya re //79 // vIsathAnaka ema sevAI | AMcalI // thIvara yatI re, ArAdhII chaThaI zrI vijhAya re / sAdha sakala niM so dhyAya re, AThamaI jAna lakhAya re / te nara arIhaMta thAya re //80 // vI. navamaI daMsaNa jaNa je, dasamAM vinao te bhASya re / Avasaga nIrmala rAkhe re jamavrata te jina sAkhya re, teramAM kyArIA tu dAkhya re //81 // vI. tapa travidhi re ArAdhII, gaNadhara gautama svAmya re / jinavara bhagati bhalI pari, pUjI praNamo te pAya re //82 // vI. cArItra cokhuM re sevII, jAna navuM avaDAvya re / zrutapUna soya karAvya re, catuvIMdhya gaMdha pahaTharAvya re // ema vIsathAnaka bhAvya re /83 // vI. DhAla - 10 kaDI naMbara 70thI 83mAM kavie tIrthakara nAma gotra (karma) bAMdhavAnA vIsa bola (pado)nA nAma ApyAM che. A vIsa bolamAMthI koI paNa eka athavA ekathI vadhu bolanuM pAlana karanAra jIva tIrthakara gotranuM upArjana kare che. jinavaroe ArAdhelAM vIsa sthAnakanA padonuM varNana karatAM kavi kahe che ke, e vIsa sthAnaka (pada) nI ArAdhanA karavI. jema ke 1) arihaMtanA caraNa pUjavA, 2) siddha bhagavAna upara samyaka zraddhA karavI, 3) zAstranI (pravacana) ArAdhanA karavI, 4) AcAryanA (gurunA) guNa gAvA. vIsa sthAnakanI ArAdhanA Ama karavI : AMcalI. 5) sthavira, yatInI ArAdhanA karavI, 6) chaThe bahusUtrI upAdhyajI ane 7) sarva sAdhuonAM guNa-kIrtana karavA. 8) AThamuM jJAna gaNAya che, tenI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhanA karavAthI arihaMta thavAya. 9) navamuM darzana (nirmaLa samyakattva) jANavuM, 10) dasamuM vinaya batAvyuM che, 11) Avazyaka (pratikramaNa) nirmaLa rAkhavuM, 12) zIlavrata jinavaranI sAkSIe pALavuM, 13) teramuM kriyA batAvyuM che. 14) he gaNadhara gautama svAmI! trividhithI (mana, vacana, kAyAthI) tapanI ArAdhanA karavI, 15) jinavaranI samyaka prakAre bhakti karavI, 16) caraNa vaMdana- pUjavA, 17) zuddha cAritra pALavuM, 18) navo-navo jJAnAbhyAsa karavo, 19) zrata pUjA paNa karavI, 20) tema ja caturvidha saMghanuM pUjana karavuM. AvI rIte vIsa sthAnakanI ArAdhanA karavAthI tIrthaMkara nAma gotra baMdhAya. dUhA. ||. vIsa thAnaka sevI karI, je saryA guNavaMta / tAsa taNA pada pUjIi, te bhajII bhagavaMta (84 // pUrSi pAtiga chUTII, japII jinavara soya | ccAra prakAri sadhahatA, zakti nIrmala hoya //85 // cyAra nakheDA jinataNA, trIjaI aMgi joya | eNI pari jina ArAdhatA, Atama nIrmala hoya //86 // nAMma jina pahailuM namuM, bhAva jinA bhagavaMta / dravya jina cothaI thApanA, sahu sevo eka Tyata 87 // jinapratimA jinamaMdira IM prema karI ni jaya /. AzAtanA bhagavaMtanI, nara mama karyo koya ||88 // kaDI naMbara 84thI 88mAM kavie cAra prakAranI zraddhA tema ja jinanA cAra nikSepa batAvyAM che. jemaNe vIsa sthAnakanI ArAdhanA karI che te guNavaMta bhagavaMtonuM smaraNa karavuM temanA caraNa pUjavA tema ja te bhagavaMtone bhajavA. temane pUjavAthI pApono nAza thAya che, mATe te jinavaranuM dhyAna dharavuM. kavie ahIM cAra prakAranI zraddhAno ullekha mAtra karyo che. tenAM nAma A pramANe che : 1) paramasaMthavo arthAt paramArthanA jJAtA hoya teno paricaya karavo, 2) sudiTha paramaltha sevaNA arthAt ratnatrayInA ArAdhakano saMga karavo. sevA bhakti karavI, 3) vAvana vajjaNA arthAt jJAna, darzana, cAritrane pAmIne bhraSTa thayAM hoya tenI tema ja 4) kudaMsaNa vajjaNA arthAt jenuM darzana khoTuM che tevA 363 pAkhaMDI matano tyAga karavo. Ama cAra prakAranI zraddhA karavAthI samakita nirmaLa bane che. e pachI jinanA cAra, nikSepano ullekha karatAM kahe che ke, "zrI sthAnAMga sUtra' trIjAmAM jo jinanAM cAra nikSepa batAvyAM che. evI rIte jinavarane ArAdhavAthI AtmA nirmaLa thAya che. jema ke, 1) nAma jinane pahelAM namuM chuM, 2) bhAva jina bhagavaMta, 3) dravya jina ane 4) cothuM sthApanA che. ekacittathI sahu ArAdho. ahIM dravya nikSepanI vAta karatAM kahe che ke jinamaMdiramAM jinapratimAne premathI jovI. bhagavaMtanI AzAtanA koI paNa karazo nahi. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 11 ||. desI. guruni gAli suNI nRpa khIyuM /rAga. mArU // jinamaMdira mAMhi jina Agali, AzAtanA navI kIjai re / taMbola vANahIa naI thukavuM, jinamaMdira jala navI pI jaI re /89// bhagati karI jaI re, karma khapI jaI re // AMcalI. maIthana tyAhA navi kIjai, nIsacaI e Upade tujha sAro re / loDhInIta naSedho mAnava, vaDI so vegI nIvAro re //90 // bhagati karI. bhojana sUaNa aniM java8, jinamaMdira te mama khelo re / AzAtanA je kIjaI tyAMhi, jiva hoi atI maIlo re //91 //bhagati. DhAla - 11 kaDI naMbara 89thI 91mAM kavie jinamaMdiranI tema ja jinapratimAnI AzAtanA karavI nahi. ema darzAvI enA anusaMge mukhya daza AzAtanAno ullekha karyo che. kavi mukhya daza AzAtanAnuM varNana karatAM kahe che ke, jinamaMdiramAM jinabhagavaMtanI pratimA AgaLa koIpaNa prakAranI AzAtanA karavI nahi. jema ke 1) pAna bIDAM khAvAM nahi, 2) joDAM (cappala-buTa) paherIne javuM nahi, 3) thuMkavuM nahi. 4) tema ja jinamaMdiramAM pANI pIvuM nahi. Ama bhakti karIne karma khapAvavAM. -AMcalI. 5) tyAM maithuna to nizcayathI na karavuM, e upadeza tArA mATe sAro che. 6) laghuzaMkAnI manAI samajavI to vaLI 7) vaDanItane jaladIthI roko, 8) bhojana, 9) zayana ane vaLI 10) jugAra jinamaMdiramAM ramavo nahi. jinamaMdiramAM AvI AzAtanA karIe to AtmA ghaNo melo thAya. ghaNAM pApa lAge. deva arIhaMta asso kahuM, guru bhADu nIgraMtha / guNa chatrIsaI tehanA, bhavI jana yo Tyuta //92 // pAMcaI aMdrI saMvarai, navavIdhya bhrahmasAra / ccAra kalAI paraharaI paMcamahAvrata dhAra //93 // mUnIvara moTo te kahuM, pAlaI paMcAcAra / paMca sumati rakhi rAkhato, gaNi gupati nIradhAra //94 // guru guNa chatrIsaI kahyA, sutra sIdhAMti jeha / vali guNa AcArya taNA, nara suNayo sahu teha //95 // kaDI naMbara 90thI 95mAM "guru' tattvanuM varNana zarU thAya che. kavie "guru'nA chatrIsa puNono ullekha karyo che. 'guru' (AcArya)nA chatrIsa guNonuM varNana karatAM kahe che ke, deva arihaMta AvA kahyAM che Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane have guru nigraMtha batAvyA che, ke jemanAM chatrIsa guNo hoya. bhavIjano, cittathI sAMbhaLajo. pAMca Indriyano saMvara (nigraha) kare, nava prakArathI zuddha brahmacarya pALe, cAra kaSAyane choDe, pAMca mahAvratane dhAraNa kare. munivara moTA te kahevAya ke je pAMca AcAra pALe pAMca samitinuM pAlana kare tema ja traNa guminuM AcaraNa kare. AvI rIte sUtrasiddhAMtamAM gurunA chatrIsa guNa batAvyA che. vaLI e AcArya padanA guNa sahu nara-nArI sAMbhaLo. DhAlA 12 desI. sAso kIdho sAmalIyA // AcAryanA guNa chatrIsaI, te kaisu mana raMgiM / te munIvaranuM dhyAna dharImsa, raIhaIsyu tehasiM saMgi //96 // rUpavaMta joI I AcArya sUra sobhIta deha /. te dekhI niM rAjA rajaI loka dharaI bahu neha //97 // kumara anAthI dekhI samakata, pAmyo te zreNIkarAya / jaIne dharma bhupati je samajya, rUpa taNo mahImAya //98 // tejavaMta joI i AcArya ko navI lopai lAja | jaIne dharma naMI ora valI dIpaI myubha karNinAM kAja //99 // yuga pradhAna yugalabha joI i, trIjo guNa tu jAMNya / pIstAlIsa Agama je kahII, te bolaI mUkhya vAMcyuM //100 II madhura vacana mUnIvaranuM joI che, UpajaI sahu saMtoSa / gaMbhIro yama sAyara sAco, na kahaI parano doSa /1 // cyatara paNi budhya cokhI joI, raMgiM daI Upadesa / dharma desanA detAM mUnIvara, Alasa nahIM lavalesa //ra // kohonuM vacana na sarvaI sAcaI somapragatI munI hoI | sakala zahAstrano saMgharaI karato, zIla dharaI rakhI sohI //3 // agyAramo guNa abhIgrahaI dhArI, Apa thaI na karaMta / capalapaNuM te catura na rAkhai, prazana rIdai mUnI heta //4 // pratirUpa AdI deIni jANo, e guNa cauda apAra / dasa guNa munIvaranA havaI kahaIsu, temAM ghaNo vicAra //5 // khyAmAvaMta te mUnIvara moTo, jeniM nahI abhImAna | mAyArahIta joI I AcArya nIralobhI tapa dhyAna //6 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamadhArI ni satavAdI, nIramala jasa AcAra /. koDI eka kaniM navI rAkhaI nava vIdha brahma sAra //cha // DhAla - 12 kaDI naMbara 96thI 7mAM kavie AcArya padanA zAstra varNita pratirUpatA' Adi chatrIsa guNonuM Alekhana karyuM che. AcAryajInA chatrIsa guNa hoya, te AnaMdita manathI kahezuM. tevA munivaranuM dhyAna dharazuM tema ja temanI saMge raheze. rUpavaMta e AcAryane juo, suMdara zarIrathI zobhe che. temane joIne rAjA khuza thAya che tema ja loko bahu prema rAkhe che. kavi ahIM anAthakumAranuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, kumAra anAthIne joIne zreNika rAjA samakita pAmyA ane jainadharmane samajyA. A rUpano mahimA che. tejavaMta e AcAryane juo koI maryAdAno bhaMga karatA nathI. Ama teo jainadharma tema ja zuddha cAritrathI vadhu dIpe che. yugapradhAna - yugavallabha juo, e trIjo guNa tuM jANa. pistAlIsa Agama je kahyA che, te mukharUpI vANIthI bole che. madhura vacana munivaranuM juo jethI sahune saMtoSa thAya che. sAgara jevA sAcA gaMbhIra hoya, ke je bIjAnA doSa na bole. caturapaNuM hoya paNa zuddha buddhi juo, ke jeo AnaMdathI upadeza Ape che. dharma dezanA ApavA munivaromAM jarApaNa ALasa nathI. koInuM paNa vacana sarva satya na hoya evA anekAMtavAdI jANo. saumya prakRti muninI hoya. sakaLa zAstrano saMgraha kare, tema ja zIlavata grahaNa thakI zobhe che. agiyAramo guNa abhigrahadhArI che. potAnI stuti karatA nathI. catura (capaLa) hovA chatAM hoziyArI batAvatAM nathI. AnaMdita hRdayavALA muni hoya. vaLI zarIranA pratirUpa vagere jANo. A cauda guNa moTA che. munivaranA daza guNa have kahezuM, temAM paNa ghaNo vicAra rahelo che. munivara kSamAvaMtamAM moTA hoya temane abhimAna hoya nahi. mAyArahita e AcAryane juo, nirlobhI, tapa vaLI dhyAna, saMyamadhArI ane satyavAdI hoya. temanAM AcAra zuddha hoya. eka koDI paNa potAnI pAse rAkhe nahi tema ja nava prakAre brahmacarya pALe. DhAlA 13 || desI. manohara hIrajI re // rAga. parajIo / bAra bhAvanAnA guNa bAraI, Atama bhAvIta hosaI /. sakala padArtha te nara lahaIza, sIvamaMdIra niM jasaI |8 // guNa te naraNA re, je munI atI guNavaMto / krodha mAMna mAyA mada machara, ANya kAma ja aMto // guNa te naraNA re, je munI atI guNavaMto // AMcalI // anIta bhAvanA nara ema bhAvaI, dhyana yauvana parIvAro / gaDha maDha maMdIra poli pagArA, ko navI thIra nIradhAro //9 // guNa. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asarNa bhAvanA nara ema bhAvaI, nahI mujha koya sakhAI | mAta-pitA ketA niM bhaganI, ko navI rAkhaI bhAI /10 // guNa. dhyAna dharo to RSabhadevanuM, avara sahu jaMjAlo /. jinanA sarNa vinAM navI chuTaI, sUrapati ko bhupAlo //11 // guNa. saMsAranI te bhAvaI bhAvanA, jagi dIsaI jaMjalo / eka nIdhana ni eka dhanavaMtA cAkara ni bhupAlo //12 // guNa. eka maMdira bahu bAlaka dIsaI, eka ghari nahi saMtAno /. eka maMdira bahu rUdana karatA, eka maMdira bahu gAMno //13 // guNa. ekatva bhAvanA munI ema bhAvaI nahI mujha koya saMdhAMto / Avyo ekalo jaIza ekalo, e jagamAMhA vIkhyAto //14 // guNa. anatva bhAvanA kahII pAMcamI, tehano eha vIcAre / jIva aniM e kAyA jajUI kAMI navI dIsaI sAro /15 // guNa. jIva mukI jAzaI kAyAni, kAyA keDaya na jayu / tumyunI gaNI niM sahu poSo, phokaTa bhAre thAya /16 // guNa. amyuca bhAvanA bheda kahu chu, suNayo sahue sujANo / dehI sadA e chaI dUragaMdhI, ma karo koya vakhAMNo //17 // guNa. Azrava bhAvanA bheda bhaNI jaI jeNaI AvaI bahu pApo / mAho munIvara te vegI nIvAraI na karaI Apa saMtApo ||18 // guNa. saMvara bhAvanA bhalI vakhANuM, pAtIga jeNaI sadhAI | pAMcaI aMdrI munI vaza rAkha, to ghaTa nirmala thAI //19 // guNa. nomI bhAvanA kahu najIrA, je e vahaIlA karma hata thAI / karma khAI nara kaI kAlanAM, vaIhaIlo mugati jaI //ra0 // guNa. loka bhAvanA Uda rAjanI, bhAvaI Apa sarupo | e jIvuiM te sahuI pharamyuM, kIdhAM nave navarupo //ra1// guNa. dharmabhAvanA eNI pari bhAva, saMsAri e sAro / dharma vinAM jIva mugatya na pAvaI te nIsaaI nIradhAro //rara // guNa. bodhya bhAvanA kahuM bAramI, bhAvo so raSi rAja | samIta sudhuM rAkho raMga jima sIjhaI bhavakALe //ra3 // guNa. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 13 kaDI naMbara 8thI 23mAM kavie bAra bhAvanA tema ja tenA bAra guNa batAvyAM che. ane A bAra guNone AcAryanA chatrIsa guNo sAthe saMkalita karyA che. bAra bhAvanAnAM bAra guNo vaDe je AtmAne bhAvita kare che, te sakaLa padArthane meLavaze tema ja zivamaMdirane joze arthAt mokSane prApta karaze. AvA guNa je puruSamAM che te muni ati guNavAna che, zreSTha che. jema ke jeNe krodha, mAna, mAyA, mada, IrSyA ane kAma upara vijaya meLavyo che. AvA guNa je puruSamAM che te muni ati guNavAna che, zreSTha che. - AMcalI. 1) anitya bhAvanA : anitya bhAvanA ema bhAvavAnI che ke, he manuSya! dhana, yauvana, gaDha, maTha, maMdira, killA, daravAjA ItyAdi sarva vastu sthira nathI, nitya nathI ema samajavAnuM che. - 2) azaraNa bhAvanA : azaraNa bhAvanA ema bhAvavAnI che ke, A jagatamAM mAro koI mitra nathI, mAtA, pitA, patnI, bahena ane bhAI, mane koI rAkhaze nahi arthAt zaraNa ApanAra koI nathI. mATe RSabhadevanuM dhyAna dharo. (zaraNuM lo.) A jagatamAM bIjI badhI jaMjALo che, mAyA che. jinavaranA zaraNAM vagara A saMsAramAMthI koI paNa chUTI zakaze nahi, pachI bhale te rAjA hoya ke Indra hoya. 3) saMsAra bhAvanA : saMsAra bhAvanA ema bhAvavAnI che ke, A saMsAra upAdhivALo che, vicitra che. ahIM eka nirdhana che to eka dhanavAna. koI cAkara che, to koI vaLI rAjA che. eka gharamaMdiramAM bahu bALako dekhAya che to eka gharamaMdira saMtAnavihoNuM che. kyAMka gharamaMdiramAM bahu rudana thAya che, to eka gharamaMdira AnaMdathI guMje che. AvuM vicitra saMsAranuM svarUpa dekhAya che. 4) ekatva bhAvanA : ekatva bhAvanA muni ema bhAve che ke, A jagatamAM mAruM koI saMgAthI nathI. ekalo Avyo chuM ane ekalo jaIza A satya jagaprasiddha che. 5) anyatva bhAvanA : anyatva bhAvanA pAMcamI kahI che. teno artha e che ke, jIva ane kAyA banne judAM judAM che. kAyAmAM kAMI sAra dekhAto nathI. jIva jyAre kAyAne mUkI jaze tyAre kAyA tenI pAchaLa jatI nathI, mATe tevuM samajIne ja kAyAnuM jatana karo. nahitara nakAmuM vyartha jaze. 6) azuci bhAvanA : have azuci bhAvanAno prakAra kahuM chuM, sahu sujANa e sAMbhaLajo, A zarIra haMmezAM durgadhI ja rahevAnuM che mATe tenA koI vakhANa karazo nahi. 7) Azrava bhAvanA : Azrava bhAvanAnA bheda paNa samaje. Azrava thakI bahu pApo Ave che mATe moTA munivaro AzrayadvArano vratathI vegapUrvaka nivAraNa kare che ane pote duHkhI thatAM nathI. 8) saMvara bhAvanA : saMvara bhAvanAne sArI kahI che, jenAthI pApa AvatAM aTake che. munivara pAMca Indriyone vazamAM rAkhe che ke jenAthI AtmA nirmaLa thAya. 9) nirjarA bhAvanA : navamI bhAvanA nirjarA kahI che, ke jenAthI AtmA nirmaLa thAya che. (zuddha thAya che.) ane manuSyanA keTalAya bhavonAM karma khapI jAya che ane vahelo muktine pAme che. 10) loka bhAvanA : cauda rAjaloka pramANe loka bhAvanA ema bhAvanAnI che ke, A AtmAe judA judA svarUpo laIne cauda rAjaloka sparza karyuM che. arthAt anaMtA janma laIne AkhA lokamAM jaI Avyo che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11) dharma bhAvanA : dharma bhAvanA evI rIte bhAvavAnI che ke, dharma karyA vagara AtmAne mukti maLatI nathI te nizcayathI mAno. Ama saMsArI mATe dharma bhAvanA sArI che. 12) bodhi bhAvanA : bodhi bhAvanA bAramI kahI che. sahu munivaro te bhAvanA bhAvo. zuddha samakitane AnaMdapUrvaka rAkho ke jenAthI bhavapherA (janma-maraNa) TaLI jaze. dUhA || kAja sakala sIjhaI sahI, je gurU vaMdaI pAya | guru guNavaMto te kahu, parIsaI na doholyu thAya //ra4 // parIsA bAvIsa jIpato, parIsaI na jItyo jeha / RSabha kahaI gurU te bhalo, sahu ArAdho teha //ra5 //. kaDI naMbara 24-25mAM kavi je gurue parISaho jItyA che evA gurunI ArAdhanA karavAnuM kahe che. je gurunA caraNa vaMdana kare che, tenA badhAM ja kArya sArI rIte pAra paDe che. guNavAna guru te che ke je parISahathI gabharAya nahi. jemaNe bAvIsa parISaha jItyA che paraMtu parISaha temane jItI zakyA nathI. AvA guru zreSTha che, temane sahu ArAdho. DhAlA 14 desI. trapadInI // je munI cAtra regi ramasaI te nara bAvIsa parISaha khamasada kAla sukhiM te gamasAM, ho rakhyajI. kAla. //ra6 // nRdhyA taNo parIso te pailDalo, mAdhavasUta mana na kIuM bhaIlo / DhaMDhaNa mugati vaIhaila //ra7 // ho ramyujI trIjA taNo parIsoe vIcAro, jala Utarato raSi saMbhAro ? ema Atama tuma tAro //ra8 // ho rakhyajI. sIta kAlano parIso sAco, jIva khamata ma hoIza kAco / sukha lahII atI jAco //ra9 // ho rakhyajI. uSNakAla Avi mama dhu, soya saMghAti sAhAmAM jajho | jo jinavacanAM bujho //30 // ho rakhajI.Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratI parIso khyamII nIja khAMti, e tyama AratI soya ekAMtiM / strI parIso pasAMti //33 // ho. cAlaMtAM paMthuiM mama cuko, jIva jatana pUcha paga muMko / jima sivamaMdira TuMko //34 // ho. UpAzarAno parIso sahII, dInavacana mukhyathI navi kahII / to gati ucI lahII //35 // ho. sevAno parIso atI sAro, e tAraI chaI mujhaha bIcyAro / asya mani Apa vIcAro //36 // ho. vacana taNo parIso vIkarAla, aMgyana vInAM uThaI chaI jhAla / krodha caDhai tatakAla //37 // ho. . vacana khamaI te jagavIkhyAta, yama khamIo zakozala tAta / kIrtadhara naranAtha //38 // ho. vadha parIso te vISama bhaNI jaI, je khamasaI nara so thaNIjai / tAsa kIrti nItya kIjaI //39 // ho. mAri na calyu draDhaprahArI, samatA ANaI saMyamadhArI / te nara mokSadruArI //40 // ho. rAkhyajI. jaththAno parIso paNi khamIi, madhukaranI pari munIvara bhamII / saMyama raMgiM ramAI //41 // ho. thoDaI lAbhiM rosa na kIjai, Uzabha karmani dosaha dIjaI / para avaguNa navi lIjaI //4ra // ho. roga parIso khamasaI je khAMti, UMcI padavI lahaI ekAti / sIdhataNI te pAti //43 // ho. sanata kumAra sahyA sahI rogo, oSadhano hato tasa yugo / kahaI mujha karmaha bhogo. //44 // ho. rAkhyajI. karNa taNo parIso je saIhaIsaI, aSTakarma IdhaNa pari daIhasaI/ sakala padArtha laiisai //45 // ho. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mala parIsai je munIvara mAto, suMdara dIsai paMthi jAto / loka sakala tIhA rAto / / 46 / / ho. jo satakAra na daI zanamAno, to tu ma karIza mina abhImAno / haIDai karaje sAno, / / 47 / / vidyAtaNuM abhImAna na kIjai, mukha tehini gAlya na dIjaI / saMyamanuM phala lIjaI. / / 48 || ho. rAkhyajI. karamiM tujha kIdho agyanAMna, bhaNatA dekhI mailuM dhyAna | ma karIza jo tujha sAna. / / 49 / / ho. samakIta sahu rAkho mana sAkhi, ko mama cuko koTala lArkhi / rahIi jinavara bhArkhi. / / 50 / / ho. e bAvisai parIsA jANuM, je khamasai nara soya vakhANuM / nAma rIdaimhAM AkhuM / / 51 // ho. DhAla - 14 kaDI naMbara 26thI 51mAM kavie bAvIsa parISahonuM svarUpa samajAvyuM che. tema ja parISahane samabhAve sahana karanAra mahAna munirAjonAM (Agamika) dRSTAMta ApyAM che ke jeo parISaha sahIne mokSagatine pAmyAM. kavi bAvIsa parISahanuM dRSTAMta sAthe varNana AlekhatAM kahe che ke, je muni AnaMdapUrvaka zuddha cAritra sAthe rahe che, te muni bAvIsa parISahane khamI zake che. mATe he muni! sadIo sudhI teo gamaze, temanuM smaraNa raheze. 1) kSudhA parISaha : kSudhAno parISaha pahelo che. zrIkRSNa vAsudevanA putrae manane jarApaNa vicalita karyuM nahi. he muni! Ama DhaMDhaNamuni vahelA mukti pAmyA. 2) tRSA parISaha : tRSAno parISaha paNa samajo. nadI UtaratA RSine yAda karo. he muni! AvI rIte tamArA AtmAne tAro. 3) zIta parISaha : ziyALAno parISaha kaThina che. muni tuM khamI le je, jarA paNa zithila tho nahi. Ama karavAthI ati ghaNuM sukha maLe. 4) uSNa parISaha : grISma Rtu AvavAthI dhrUjo nahi. he muni! jo jinavaranAM vacano samajyAM ho, to tenI saMgAthe sAme rahIne laDo. 5) daMsa-masaya parISaha : DAMsa-macchara vagere jaMtuone hAthathI masaLo nahi. he muni! putra cilAtInI jema te parISahane potAnA dehathI khamo. 6) acela parISaha : vastranAM parISahane paNa jANo. phATelAM- melAM Adi kapaDAM saMbaMdhI manamAM kAMI paNa levuM nahi, he muni! ane koI paNa vastranI prazaMsA paNa karo nahi. 2 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) arati parISaha : je potAnI IcchAthI harSa, khuzI Adi rati parISahane khame che te muni nAkhuzI, zoka AdinI aratinI krAMtithI zobhe che. 8) strI parISaha : he muni! strI parISahane paNa upazAMta karavo. 9) cariyA parISaha : raste cAlatAM bhUlazo nahi. dareka jIvanI jatanA mATe joIne paga mUkaje. ke jethI zivamaMdira meLavI zakAya. - 10) upAzraya parISaha : upAzrayano parISaha sahana karavo. mukhamAMthI dInavacana bolavA nahi. ke jethI UMcI gati prApta thAya. 11) zayyA parISaha : zayyAno parISaha paNa vadhAre sAro. he muni! tame manamAM evuM vicAro ke, te mArA jevAM dIna-bicArAne paNa tAre che, bhavapAra karAve che. 12) Akroza parISaha : vacanano parISaha ati duSkara che. kAraNa ke he muni! tarata ja krodha AvavAthI agni vinA paNa jhALa pragaTe che. arthAt krodhAgni utpanna thAya che. mATe je vacana khamI jAya che te jagavikhyAta bane che, jema sukozala muninA pitA mahAmuni kIrtidhara khamyA hatA. 13) vadha parISaha : vadha parISahane paNa viSama kahyo che. je A parISahane sahana karaze, te naranI (muninI) stuti karavI. he muni! tenI nitya kIrti (prazaMsA) karavI. jema paththara, roDA vagerenA ghAthI daDhaprahArI jarApaNa vicalita thayo nahi, saMyamadhArI evA munie samatA rAkhI. Ama he muni! teo mokSagAmI banyA. 14) yAcanA parISaha : yAcanAno parISaha paNa sahana karavo. bhamarAnI jema munivare bhikSA mATe pharavuM. he muni! AvI rIte saMyamanA raMgamAM rahevuM. 15) alAbha parISaha : thoDuM maLavAthI roSa na karavo. paraMtu potAnA azubha karmane doSa Apavo, he muni! bIjAnA avaguNa kahevA nahi. 16) roga parISaha : je khaMtapUrvaka roga parISaha khame che, te muni e krAMti thakI UMcI padavI prApta kare che. he muni! te siddhanI paMkti che. jema sanatakumAre auSadhano yoga hovA chatAM badhA rogone potAnA karmano vAMka batAvIne sahana karyA. 17) tRNa parISaha : tRNano parISaha je sahana karI jaze, tenAM ATha karma iMdhaNa rUpe bALI Apaze. he muni! ane te badhA padArthane prApta karaze. 18) mala parISaha : mala/mela parISahathI je munivara yukta che, te raste jatAM suMdara lAge che. he muni! sakaLaloka temane joIne AnaMda pAme che. 19) satkAra-sanmAna parISaha : jyAre loko satkAra ane sanmAna Ape, tyAre manamAM abhimAna karavuM nahi. he muni! hRdayamAM AvI zikhAmaNa rAkhajo. 20) jJAna-parISaha : vidyAnuM abhimAna karavuM nahi, mUrkha hoya tene gALa ApavI nahi. he muni! AvI rIte saMyamanuM phaLa levuM. 21) ajJAna parISaha : karma thakI tuM ajJAnI thayo che. mATe he muni! tArAmAM samajaNa hoya to bhaNatA vakhate apadhyAna karavuM nahi. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22) daMsaNa parISaha : mananI sAkSIe sahue samakita rAkhavuM. lAkha, karoDa upAyathI paNa te khovuM nahi. mATe he muni! jinavaranA vacane rahevuM. A bAvIsa parISahane jANo. je A parISahone sahana karaze te muninI prazaMsA karavI, he muni! temanAM nAma hRdayamAM rAkhavAM. TippaNI : 1) DhaMDhaNamunine lAbhAMtarAya karmano udaya hato. tethI temaNe alAbha parISahane samabhAve sahyo. A vAta "zrI uttarAdhyayana sUtra'-ramAM Apela che. 2) zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana - 2 pramANe dazamo niSadyA parISaha che. niSedyAnA be artha che - (1) upAzraya ane (2) besavuM. kavie ahIM prathama artha lIdho che. anabhyasta aparicita smazAna, udyAna, guphA, zUnya ghara, vRkSamULa, khaMDera ke UMcInIcI jamInavALI jagyAmAM strI, pazu, napuMsakarahita sthAnomAM rahevuM. amuka samaya sudhI niSadyA (Asana) lagAvI besavuM. vIrAsana AdinA Asana lagAvI aDaga besavuM. siMha, vAgha Adi hiMsaka prANIonA avAja sAMbhaLIne paNa bhayabhIta na thavuM. deva, tiryaMca ane manuSya saMbaMdhI aneka prakAranA upasarga sahana karavA paraMtu mokSamArgathI Tyuta thavuM nahi te niSadhA parISaha jya che. dUhA || nAma radaimhAM ANIi, Atama nIrmala thAya te parIsaI je nara navI paDyA, kavI tehanA guNa gAya //para // kaDI naMbara paramAM kavi jeNe parISahane jItyA che, evA munionA guNa gAya che. je parISahamAM paDayA nathI evA munionAM nAma hRdayamAM dharavAthI AtmA nirmaLa thAya, kavi paNa tenAM guNa gAya che. DhAlI 15TI desI. e tIrtha jANI pUrva navANu vAra // bahu parIsaI sabala, vardhamAna jina vIro / jasa zravaNe khIlA, caNe rAMdhI khIro //pa3 // baMdhaka sUryanA saSya, paMcasahyA munI jeho / ghANai paNi pIlyA, mani navi DolyA teho //pa4 // munIvara nItya vaMdo, carUo gajasukamAla / zari agyana dharatA, je navI kopyo bAlu //55 // raSi zrI zakosI, karma tmaNi sAMhAmo jA" / parIsaI navi komyu te vaMdo raNIrAyu //56 // juo arjuna mAlI, jeNaI jagI rAkhI lIho | lokiM bahu dama, paNi navI korTu sIho //57 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valI pUtra calAcI, kIDI tAsa zarIro / aDhI divaza largei valI. pholiM na calu dhIro //58 // vAghara paNi vITsa, munI metAraja sIso / tohaI paNi nAvI, dUrjana UparI rIso //59 // jaMbuka ghara gharNa atI bhukhI vIkarAlu / teNaI munI khIo, kumara avaMtI bAlo //6// DhAla - 15 kaDI naMbara 53thI 60mAM kavi parISahane samabhAve sahana karanAra evA mahAna munivaronuM varNana kare che. - vardhamAna jinavarane paNa bahu moTA parISaho AvyA hatA, jema ke temanA kAne khIlA ThokANA ane temanA pagamAM khIra rAMdhI. khaMdhaka AcAryanA pAMcaso ziSyo ke jeone ghANImAM pIlavAmAM AvyA, chatAM manathI jarApaNa vicalita thayA nahi. mahAna evAM gajasukumAra munivarane nitya vaMdana karo, ke jemanA mAthA upara saLagatAM aMgArA rAkhavAmAM AvyA chatAM paNa krodhita thayA nahi. muni sukozala te karmanI sAme gayA paNa parISahathI DagyA nahi. AvA munirAjane vaMdana karo. arjunamALIne paNa juo, ke jeNe jagatamAM nAma rAkhyuM. lokoe khUba ja haDadhUta karyo, chatAM siMha jevo vIra tenAthI krodhAyamAna thayo nahi. vaLI cilAtI putranA zarIra upara kIDIo caDhI, ane aDhI divasa sudhI zarIrane pholI khAdhuM chatAM teo dhyAnathI calita thayA nahi. muni metArajanA mAthA upara bhInuM cAmaDuM vIMTyuM, to paNa temaNe durjana upara rISa karI nahi. ziyALanI gharavALI ziyALaNa ke je atibhUkhathI vikarALa lAgatI hatI. teNe kumAra avaMtIbALanuM bhakSaNa karyuM. dUhA || ema munIvara AgaI havA, so samari sUkha thAya / guNa satAvIsa jehamAM, te vaMdU rIrAya //61 // kaDI naMbara 61mAM kavi je munimAM sattAvIsa guNa hoya, tevAM muninuM smaraNa karavuM. te vAta kare che. Ama AgaLa je munivaro thaI gayA, temanuM smaraNa karavAthI sukhI thavAya. sattAvIsa guNa jemAM che te munivarane vaMdu chuM. DhAlA 16 || desI. sAMmi sohAkara zrIserIsaI // guNa satAvIsa suNayuM sAdhunA, munIvara moTo na karaI virAdhanA // . // virAdhanA munI anya na karato, soya gurU manamAM dharI, kAma krodha mAyA machara bharIA, teha muku paraharI // jIva na parano haNaI munIvara, grISA mukhya bolaI nahI, dAna aditA ne lahaI rabyujI, brahma na cukaI te kahI //62 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahaI te paNI munIvara parIharai, rAtrIbhojana so munI navI karaI // 3. // navI karaI munIvara AhAra rAti, kaI kAyaniM rAkhato, vali pAMca aMdrIa niM damato, vacana amRta bhAkhato / krodha mAMna mAyA lobha TAlaI, bhAva sahIta paDilehaNA karNasITarI carNasatsarI, dharanAra hoI teha taNA //63 // saMyama yugatA re madhura bhAkhatA, mana ni vacanAM kAyA thIra rAkhatA // 3. // rAkhatA thIra mana vacana kAyA, sItAdIka pariso sahaI marNAta upasarga so khamatA, karma IdhaNa ema kahaI | guNa satAvIsa eha sudhA, munI asya ArAdhII asyA gurUnA carNa sevI, kavI kahaI nIrmala thaIi //64 // DhAla - 16 kaDI naMbara 62thI 64mAM kavi munivaranA sattAvIsa guNonuM Alekhana kare che. kavi munivaranA sattAvIsa guNonuM Alekhana karatAM kahe che ke, sattAvIsa guNo munivaranA sAMbhaLo, ke je virAdhanA karatAM nathI, te munivara moTo gaNAya. | | truTaka che. manathI paNa je munivara virAdhanA (aparAdha) karatAM nathI, tevA munine guru tarIke manamAM dharavA. jemaNe manamAMthI kAma, krodha, mAyA ane IrSyA bharyA hatAM, tene tyAgI dIdhAM che. munivara bIjAnA jIva haNe nahi, mukhathI asatya bole nahi, parAI vastu laIne potAnI pAse rAkhe nahi, brahmacaryathI cUke nahi. parigrahapaNAnuM te munivara tyAga kare, vaLI rAtribhojana paNa te muni na kare. | | truTaka | munivara rAtre AhAra kare nahi, Ama chakAyanI dayA pALe. vaLI pAMca IndriyanuM damana kare. madhura vacana bole, krodha, mAna, mAyA ane lobhane TALe, bhAvasahita pratilekhanA kare. karaNasitterI ane caraNasiterInA dhAraka hoya. mana, vacana ane kAyAne sthira rAkhe. tema ja saMyamayoga yuktAthI madhura bole che. | | truTaka || mana, vacana ane kAyAne sthira rAkhe che, zIta Adi parISahone sahana kare che. mAraNAMtika upasargone paNa sahana kare che. AvI rIte potAnAM karmone IMdhaNanI jema bALe che. AvA zuddha sattAvIsa guNo jemAM che, evA munivaranI ArAdhanA karavI ane AvA gurunA caraNa sevIne nirmaLa thavAnuM kavi kahe che. dUhA || nIrmala Atama jehano, nIrmala jasa AcAra / munI ehovo ArAdhIi, to lahII bhavapAra //65 // dharma kahyo je kevalI, te moraI mani sati / dayA kula AgyanA bhalI, sahu evo eka cati //6 6 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara 65thI 66mAM kavi dharma tattvanuM svarUpa bahu ja TUMkANamAM samajAve che. jeno AtmA nirmaLa che tema ja AcAra paNa nirmaLa che evA munivarane ArAdhavAthI bhavapAra karI zakIe. kavi dharma tatvanuM svarUpa batAvatAM kahe che ke, kevaLI bhagavaMtoe je dharma kahyo che te mArA manathI satya che. dharmanuM mULa dayA che. e AjJA sAcI che. mATe sahu eka cittathI ArAdho. DhAla | 17 || copAI che. kudeva phagara kudharma vIcAra, e traNe tu jamya asAra / harIhara vijhA mIthyA dharma e tu cha samajhI marma //67 // je dekhIni sUro bhAI, kAyarataNA tyAhA prANa ja paDaI / te vahAluM vali jehani hoya, soya deva mama mAno koya //68 // UmayA vAhananuM bhakhya jeha, Uttama loke chaDyuM teha / te bhojana bhakhavA ni karaI, so sevyuM tujha Tu UdharaI //69 // je jaI bahu Ucai zaraI, ekaI jAti AThaI marai / tehanI IchayA karato deva, su kIjai jagI tehanI seva //cha0 // kAMmI nara jasa joto pharaI, munIvara tehasiM navI AdaraI / asI vasta sAthi jasa raMga, te devAno ma karo saMga /I71 // jeNaI AviM nara rAto thAya, myukrata karyuM te saghaLuM jAya / soya vasta dIsaI je kaniM, te devA syu tArai tani //7ra // bhUgaTa jaTAmhA rAkhaI gaMga, chAno tehammu karato saMga/ Isa devanuM asya sarUpa, dekhata koya ma paDaTu ku5 //03 // DhAla - 17 kaDI naMbara 68thI 73mAM kavie mithyAdeva (kudeva) nA svarUpanuM varNana AlekhyuM che. jemAM rAga, dveSa, kAma, krodha vagere pratyakSa dekhAtAM hoya, anubhavAtAM hoya te kudeva' che. temane deva tarIke mAnavA, temane guru tarIke mAnavA ane temano dharma mAnavo te mithyAtva' gaNAya. kudeva, kuguru ane kudharmanuM varNana AlekhatAM kahe che ke, kudeva, kuguru ane kudharma e traNe asAra che ema tuM jANa. viSNu, maheza, brahmA vagere devono mithyAdharmano marma tuM samajIne choDa. kavi ahIM samasyA daSTAMta ApatAM kahe che ke, je joIne devatAo ApasamAM laDe che, je kAyara hoya te tyAM prANa gumAve che, te vastu jene vaLI vahAlI hoya, tevA devane koI mAno nahi. (68 kaDIno javAba: 'trizULa' hoya evuM samajAya che.) pArvatIdevInA vAhananuM bhojana je che, uttama lokoe tene choDI dIdhuM che, te bhojana je kare che. te devanI ArAdhanA karavAthI tAro zo uddhAra thaze? (kaDI naM. 69no javAba poThiyo hoya evuM samajAya che.) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jaIne UMce Asane beThA che. e eka prakArathI AThane mAre che (ATha karmane) pachI tenI IcchA paNa kare che. mATe jagamAM tenI ArAdhanA zA mATe karavI? AvA kAmI nara tene (strIne) joIne phare che. mATe temane guru mAnavA nahi. AvI vastu (strI) sAthe je AnaMda manAve che, tevA devano saMga karavo nahi. jenA (strInA) AvavAthI je deva AnaMda pAme tenA karelAM sArA kAryo saghaLAM naSTa thaI jAya. te vastu (strI) jenI pAse dekhAya che, deva zuM tAraze tane? mugaTarUpI jaTAmAM gaMgAne rAkhI che. tema ja tenI sAthe chAne chapane saMgata kare che. Izvara devanuM AvuM svarUpa che. mATe AvuM joIne koI kUvAmAM paDatAM nahi. (kaDI naM. 170thI 173no javAba mahezadeva che.) dUhA || deva avaraniM nAmya | koya na AvaI kAMmi / / 74 / / kuSya ma paDasyu ko valI, arIhA eka vinAM valI, namo te zrI bhagavaMta niM, AliJa dharma khoya / aMtara arIhA IsamAM, soya paTaMtara joya ||75 || kaDI naMbara 74thI 75mAM kavi 'kudeva' ne badale 'sudeva' arthAt arihaMta bhagavaMta para zraddhA rAkhavAnuM kahe che. jANI joIne koI kUvAmAM paDazo nahi ane bIjA devanAM nAma lejo niha. eka arihaMta vinA bIjA koI deva kAma Avaze nahi. mATe arihaMtane vaMdana karo. jUThA loko dharmane khoI nAkhe che. arihaMta ane IzvaramAM aMtara che. te bheda tuM jo. kavIta / / kihA parabata kihA TIbaDIba, kihA jinanA dAsa kihA aMbo kihA Aka, caMdana kayAMhA vanaghAsa / kihA kAyara kihA sura, samUdra kihA bIjAM khAMba kihA khAsara kihA cIra, pekhi kihA avanI Abha | kihA sasIhara niM sIpanu, dAtA yarapI aMtaro, kihA rAvaNa kihA rAma, kavi RSabha kahai drISTAMtaro / / 76 | kavitta kaDI naMbara 76mAM kavie arihaMta ane Izvara vaccenuM aMtara aneka rUpaka dvArA * batAvyuM che. kyAM parvata, to kyAM nAno Tekaro, kyAM jinavaranAM dAsa. kyAM AMbo to kyAM AMkaDo, tevI ja rIte kyAM caMdana vRkSa ane kyAM vananuM ghAsa. kyAM kAyara to kyAM zUravIra, to vaLI kyAM samudra ane kyAM nAnAM khAbociyAM. kyAM khAsaDAM ane kyAM kiMmatI vastra. tema ja juo kyAM pRthvI ane kyAM AkAza, kyAM caMdramA ne kyAM chIpaNuM, kyAM rAvaNa ane kyAM rAma tema dAnavIra ane kaMjUsamAM aMtara hoya che. kavi 'RSabha' A dRSTAMto vaDe arihaMta ane Izvara vacce bheda darzAve che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ape che. hUDA / / ani deva asAra / eNaI drISTAMti pariharo, kAma kyurodha mohiM naDayA, tehamAM kasyu sakAra / / 7 / / IzvaravAdI bolIo, vacana sUNI tatakheva / karatA haratA Isa eka, avara na dUjo deva / / 78 / / kaDI naMbara 77thI 78mAM kavi 'kudeva'ne choDavAnuM kahe che. ane eno pratyuttara IzvaravAdI kavi kahe che ke, A dRSTAMto vaDe kudevane choDo. kAraNa ke bIjA devone kAma, krodha, moha naDyAM che, tethI kAMI vaLavAnuM nathI. bIjA badhA devo asAra che. tyAre AvAM vacana sAMbhaLIne tarata ja IzvaravAdI bole che ke, kartA, hartA eka ja Izvara che, amArA bIjA koI deva nathI. DhAla / / 18 / / copaI / / deva avara nahI dUjo koya, brahmA vIsTsa niM Isvara soya / e traNenI voho sIri ANya, jaga nIpAyu eNai tu jANya 179 || traNi trIbhovana brahmA ghaDai, avara deva ko tihA navi aDai / nArI purSa pasu nArakI, e UpanA te brahmA thakI / / 80 eni pAlai te harI deva, e IzvaranI ehevI Teva | jagasaMdhANaM ehanuM nAma, Isa devanuM e chaI kAMma ||81 || e traNe je devA kahyA, trai murati paNi eka ja lahyA / ehanu ala sarUpa ja kahyuM, sUra nara dAMvi te navI lahyuM||82 / / khyana tAra buDADai valI, daIta sakala jeNai nAkhyA dalI | bhagata taNI bahu karato sAra, te devAno na lahuM pAra / / 83 || te zaMkara moTo devatA, sUra sadhalA teneiM sevatA / asyu deva kahII atabaMga, pragaTa pujAvai jamhA laMga / / 84 || DhAla - 18 kaDI naMbara 79thI 84mAM kavie te devone ISTadeva mAnanAra pratipakSInI 'jaina' sAme karelI dalIlo tema ja brahmA, viSNu ane mahezane jagatanA sarjanahAra, pAlaka ane saMhAraka batAvyA che. pratipakSI kahe che ke, brahmA, viSNu ane maheza sivAya amArA bIjA koI deva nathI. e traNeyanI AkhA jaga upara ANa vartAya che. A vizva temaNe ja banAvyuM che ema tame samajo. traNe bhuvanane brahmA banAve che. bIjA koI deva tene aDatA nathI. nArI, puruSa, pazu, nArakI Adi brahmA thakI ja utpanna thAya che. tevI ja rIte vizvanuM pAlana viSNudeva kare che. tema ja eka Izvarane evI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Teva che ke je jagano saMhAra kare che. AvuM kAma maheza deva kare che. ane e traNe je deva kahyAM che, te trimUrti rUpe eka ja svarUpe rahelA che. emanuM AvuM akaLa svarUpa che ke je deva, dAnava ke mAnavI koI laI zakatuM nathI. teo kSaNabharamAM tArI de che, to vaLI kSaNamAM DUbADI paNa de che. temaNe badhA ja daityano nAza karyo che, to vaLI tenA bhaktanI bahu sArasaMbhALa rAkhe che. Ama A devane pAra pAmI * zakAya nahi. te zaMkara moTA devatA che, badhA ja deva temanI sevA kare che. AvA devane atabaMga kahyAM che, ke jemanuM liMga jagamAM pratyakSa rIte pUjAyuM. Izvara vyaMga pUjAvato, nahI ko tehani tolya / Izvara vAdI yama kahaI jaIna vIcArI bolya //85 // jaIne kahaI tu zaIva suNi, karatA haratA karma | brahmA sya sarADasaI syu saMdhAraI bhrama //86 // kaDI naMbara 85thI 86mAM IzvaravAdInI dalIla sAme jaine pratyuttara Ape che tenuM kavie Alekhana karyuM che. IzvaravAdI kahe che ke, A vizvamAM maheza devanuM liMga pUjAya che, tenI barobarImAM bIjA koI deva AvI zake nahi. tyAre A sAMbhaLIne "jaina" vicAra karIne teno javAba ApatAM kahe che ke, he zaiva! tuM sAMbhaLa, brahmA zuM utpanna karaze? ane maheza zuM saMhAra karaze? kartA hartA to potAnA karma ja che. DhAlA 19 copAI | jaga nIpAyuM brahmA kahaI, bolya brahmA tAro kyAhAM rahai / vISNu jaga pAlaI chai joya, to paNi te duHkhI kA hoya |87// maheza jo saMdhAI cha0 valI, te Izvara kayAMhA gayuM UcalI / vAraI vahaI taI sahu ko gayA, harIhara brahmA thIra navI rahyA 88// jo Izvara jaga deto sIkha, to kayama mAgI ghari ghari bhIkha / jJAna ciMtami tyAraI ladhu strI AgalI java nAcaNi rahyu ||89// te Izvara syu karasaI sukhI, karamiM zAtA karamiM dUkhI / pUrva pUNya jehavuM paNi hasaI sukha dUkha tehevuM hani thasaI //9Oaa tU tAhArA dharanI je vAta, vipra sudAmo soya anAthe | Uzabha karma je tehasiM havuM to kAI krISNa OM dIdhuM navuM //91 // to tu jANe karma ja sAra, ma karIza bIje kazo vIcAra / karamiM vINuM dasa avatAra, karamiM brahmA te kuMbhAra //92 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 19 kaDI naMbara 87thI 92mAM 'jaina' dvArA apAto teno prativAda che. jaino IzvaranA kartRtvano parihAra karIne badhuM ja karmakRta hovAno siddhAMta sthApe che. tevuM kavie saMvAdI zailImAM Alekhana karyuM che. pratipakSI kahe che ke, he zaiva! tuM kahe che ke, A jaga brahmAe utpanna karyuM che to bola, tAro brahmA kyAM rahe che? tema jo viSNu jaganuM pAlana kare che, to A saMsAra du:khI kema che? vaLI jyAre maheza deva saMhAra kare che, tyAre te deva kyAM jatA rahe che? temanA saMhArathI sahu koIno nAza thaI jAya che. to viSNu ane brahmA sthira kevI rIte rahyA? vaLI tAro Izvara jagatane upadeza Ape che, to ghare ghare bhIkha zA mATe mAMgI? vaLI jyAre strI AgaLa teo nAcyAM tyAre temanuM jJAna kyAM gayuM? mATe AvA Izvara tane zuM sukhI karaze? karma vaDe sukhI ane karma vaDe du:khI thavAya. pUrvanA jevA puNya haze te pramANe ja tene sukha duHkha maLaze. ahIM daSTAMta ApatAM pratipakSI kahe che ke, tuM tArA saMpradAyanI (gharanI) vAta jo. vipra sudAmA paNa anAtha hatA, kAraNa ke temanuM evuM azubha karma hatuM. mATe ja zrI kRSNa bhagavAna kAMI ApI zakyA nahi. mATe tuM samaja ke A badho karmano ja sAra che. bIjo koI vicAra karIza nahi. jema ke karma thakI ja viSNu bhagavAne daza avatAra lIdhA. tema ja karma thakI brahmA kuMbhAra thayA. kavIta / / karamiM rAvaNa rAja, rAho dhaDa sabiM gamAyu | karameiM nala harIcaMda, caMda kalaMkaNa pAyu || pAMDusuta vana pekhya, rAMma dhaNi huo vIyuga muja maMgAyu bhIkha, bhoja bhogavai bhoga // aIahIlA Isa nAcya, brahmA dhyAniM cukyu / RSabha kahaI rA raMka, karamiM koya na mUkao / / 93 / / kavitta kaDI naMbara 93mAM kavie karma koIne choDatAM nathI, e vAta dRSTAMto dvArA TUMkamAM samajAvI che. karma thakI ja rAjA rAvaNe potAnA badhAM ja mastaka gumAvyAM. karmanA phaLa thakI naLarAjA ane rAjA harizcaMdrane vanamAM rakhaDavuM paDyuM, to caMdrae kalaMka meLavyuM. pAMDava putrone vanamAM javuM paDyuM, sItAno pati rAmathI viyoga thayo, muMja rAjAne bhIkha mAMgavI paDI. to karma thakI bhojarAjAe bhoga bhogavyAM. vaLI Indra ahilyA AgaLa nAcyA ane brahmA dhyAnathI cUkI gayA Ama rAjA hoya ke dIna, karma koIne choDatAM nathI. dUhA || karimeM ko niva mukIo, raMka aneiM valI rAya / jaIna dharmamAM je havA, te paNi sahI kahaIvAya / / 94 || Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara 94mAM jaina dharmI hovA chatAM karma bhogavavA ja paDe che te vAta kavi kare che. kavi kahe che ke, karma koIne mUkatAM nathI. pachI bhale te rAjA hoya ke raMka. jaina dharmamAM je hatA, te dvArA paNa ema ja kahevAyuM che. DhAla 20 || desI. pAMDava pAca pragaTa havA. rAga - virADI // karami ko navI mukIo, pekho RSabha jiNaMdo re, varasa dIvasa ane navI kahyuM, te paIhaIlo A mUraMdo re //95 // karamiM ko navI mukau. - calI karamiM yugala te nArakI, mallI o strI vedo re / zreNIka narce sadhAvIo, kalAvatI kara chedo re //96 // karami. munIvara mAsakhamaNa dhaNI. karasiM ha bhujaMgo re / karamavasiM valI chedIA, achakArI aMgo re //97 // karami. mRgAvatI guDa paMkhIo. harI gayo AkAsya re | caMdanabAla sAMthi gharI, karamiM parAri dAsyu re //98 // karami. cakrI subhama te saMcayuM, satama narakamAM jAyo re / brahmadata nayaNa te nIgamyA, karamiM aMdha su thAyo re /99 // karami. vikama tava dUkha pAmIo, haMsi galuM javahAro re / karma vasiM vali drapadI, pekho paMca bharatAro re //ra00 // karamiM. kabIradarti re bhagani varI, kIdho mAya sU bhogo re / karma vasiM valI jo havo, dazaratha rAma vIyogo re //1 // karami. karamiM sUkhadUkha bhogavai, nara nArI sUra soyo re / karma vInAM re dUje valI, jagyaha na dIsaI koyo re //ra // karasiM soya karma jeNaI epavyA, te jagI moTo devo re | strI saMyogIe jehavA, syu kIjaI tasa sevo re / 3 // karamiM. DhAla - 20 kaDI naMbara 95thI 3mAM kavie karmanI adamya tAkAtanuM khyAna jaina Agama graMthonA daSTAMta dvArA samajAvyuM che. chelle niSkarSarUpe kudevano tyAga karavo ema kahe che. kavi karmanI adamya tAkAtanuM varNana karatAM kahe che ke, karma koIne mUkatA nathI, RSabha bhagavaMtane juo ke jemane eka varSa sudhI anna maLyuM na hatuM. ke jeo pahelAM mahAna muni hatA. karmanA phaLe yugaliyAM nArakImAM gayA, mallInAtha bhagavAna strI vede utpanna thayA. to karma thakI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNika rAjA narakamAM gayA. rANI kalAvatInA kAMDA kApavAmAM AvyAM. vaLI moTA munivarane je mAsakhAmaNa tapanA dhaNI hatA, chatAM karma thakI bhujaMgano avatAra maLyo. karma thakI acUkArI vecAI tema ja tenAM aMgo chedAyAM. rANI mRgAvatIne garuDa paMkhI AkAza mArge laI gayo to vaLI karma thakI caMdana bALA bIjAnAM gharamAM dAsI tarIke vecAI. cakravartI subhUma rAjAne karmanI gatithI sAtamI narakamAM javuM paDyuM. tevI ja rIte brahmadatta cakravartI rAjAe AMkho gumAvIne karma thakI aMdhApo meLavyo. jyAre haMsI jhaverAta gaLI gaI tyAre vikramarAjA du:kha pAmyA. vaLI draupadI jevI satIne paNa karmanA saMjoge pAMca bharathAra maLyA. karmanI gati kevI vicitra che ke kabIradatte bahena sAthe lagna karyA ane sagI mAtA sAthe bhoga bhogavyA. karmanA saMjoge ja dazaratha rAjAne rAmano viyoga maLyo. Ama nara-nArI tema ja devo sahu koI karma thakI ja sukha duHkha bhogave che. karma sivAya bIjo koI vaLI enI jagyAe dekhAto nathI. mATe jeNe badhAM ja karmo khapAvI dIdhAM che, te jagamAM moTA deva che. je strIno saMga kare che evA kudevanI zuM sevA karavI? dUhA || deva astu paNI pariharo, gurU muMko guNahINa / travadhi e paNi ThaMDIi, jima munIvara sira vINa //4 // saIva zAsI baMbhaNA, bhaTa paMDItanI jokya / strI dhanathI nahI vegalA, e jagi moTI khoDa2 //5 // UgyA vina ane vAvarai, asata hoi tava khAya / pAMcaI aMdrI mokalAM, dina AraMbhi jAya //6 // lohazalAniM valagatA, navi tarIi nIradhAra / jasa karI lAMgAM tuMbaDuM te pAmyA bhavapAra //7 //. mIthyA dharma na kijII mithyA mati mama rAkhya | mIthyA dharma karataDAM, jIva bhamaI bhava lAkhya //8 // kaDI naMbara 4thI 8mAM kavi kaguruno tyAga karIne sadgurune apanAvavAnuM ane mithyAdharmane tyAgavAnuM kahe che. AvA kudevapaNAne choDo, tema ja guNa vinAnAM gurune paNa mUko. jema munivara vacana mAthe caDAve che tema mana, vacana ane kAyAthI traNe prakAre choDavAM. jagatamAM zaiva, saMnyAsI, brAhmaNa, bhaTTa ane paMDitonI joDI ghaNI che paraMtu teo sarve strIrUpI dhanathI vegaLA nathI, e ja moTI khoDa che. sUryodaya thayA vinA teo bhojana Aroge che ane sUryAsta thayA pachI paNa khAya che, pAMce Indriyone mokaLI rAkhe che. Ama temano divasa AraMbha-samAraMbhamAM jAya che. kavi AgaLa kahe che ke, jema Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohazilAne vaLagavAthI nizcayathI tarAya nahi paraMtu je tuMbaDAne pakaDe che te samudrarUpI bhavapAra karI zake che. mATe mithyAdharma karavo nahi, tema ja mithyAmati paNa rAkhavI nahi. mithyA dharma karavAthI AtmA coryAzI lAkha pherAmAM bhame che. DhAla || 21 | copAI . kuDo dharma mama kayu koya, kuDo kIdhi Tu phala ya / pAMca mIthyAta pararyuM sahI, samakata sudhuM rahaIyu grahI //9 // abhIgrahItA pahaIla mIthyAta, anabhIgrahItA jaga vIkhyAta / abhInavesa trIju paNi jagya, saMsaIka cothuM mani tu maNi //10/ aNAbhoga kahiI pAMcamuM, mIthyA TAlI jinavara namuM / bhavaarNa hA jina navI bham, sIvamaMdira hAM regiM ramuM //11 // yAra valI TAluM mIthyAta, tehano tujha bhADuM avadAta | te tuM zravaNe sUNaje vAta, jima nAhAsaI pUrvanAM pAMta /12 // lokIka gurU niM lokIka deva, mAMnI niM navya kIjaI sevara / zrIdeva gurU lokotara kahIi, mAMnI IchI tIhA navi jaIi //13 // e cyAre mIthyAta ja hoya, mIthyAdharma ma karayu koya | mIthyAdharma karatAM valI, pUNya sakala jAI parajalI //14 // galII dhoya jima kAgaDo, kima Ujala hosaI bApaDo | tima jiu mIthyA karato dharma kahaI kima dhosaI AThaI karma /15// mIthyAdharma karaI je jANya, te nara bhamasaI cyAre khApya / mIthyAdharma tu svAhA niM karai, jaIne dharma vina ko navi taraI //16 // DhAla - 21 kaDI naMbara 9thI 16mAM kavie mithyAtvanA bhedanuM tema ja tene ArAdhavAthI bhavabhramaNa thAya te darzAvyuM che. mithyAtvanA bhedanuM varNana karatAM kahe che ke, khoTo dharma (kudharma) karavAthI enuM phaLa maLatuM nathI mATe koI khoTo dharma (kudharma) karazo nahi. pAMca prakAranA mithyAtvano sAcI rIte tyAga karIne, zuddha samakitane grahaNa karI rahevuM. 'abhigrahitA' arthAt potAnA matane ja sAco mAnavo paheluM mithyAtva che, "anabhigrahitA' arthAt badhA devagurune mAnavA bIjuM mithyAtva jaga vikhyAta che. abhiniveSa' arthAt potAno mata khoTo jANavA chatAM choDavo nahi e trIjuM mithyAtva che. sAMzayika' arthAt satyadharmamAM zaMkAzIla rahevuM e cothuM mithyAtva manamAM tuM jANa. "aNAbhoga' arthAt jemAM bilakula jANapaNuM nathI tene pAMcamuM mithyAtva kahevuM. A pAMca mithyAtva choDIne - 104 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavara bhagavaMtane vaMdana karavAthI bhavasAgaramAM bhamavAnuM TaLI jAya che ane zivamaMdiramAM AnaMdathI rahevAya. arthAt mokSagati prApta thAya. bIjA cAra mithyAtvanuM varNana karatAM kahe che ke, vaLI bIjA cAra mithyAtva TALavA. teno vRttAMta tane kahuM chuM te tuM dhyAnapUrvaka sAMbhaLaje ke jenAthI pUrve karelAM pApo nAza pAme che. jema ke laukika guru ane laukika deva, temane svIkArIne temanI sevA-pUjA karavI nahi. tema ja lokottara zrIdeva ane guru vagere je kahyAM che, temane mAnIne tyAM vaMdana, darzana karavA Adi javuM nahi. A cAra mithyAtva ja hoya mATe Avo mithyAdharma koI karavo nahi. vaLI mithyAdharma karavAthI badhAM ja puNyano nAza thAya che. ahIM kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema kAgaDAne gaLI vaDe dhovA chatAM bIcAro ujaLo kema thaze? tema AtmAnA mithyAdharma karatAM ATha karma kevI rIte dhovAze. je jANIne mithyA dharma kare che te nara cAre gatimAM bhame che. mATe tuM zA mATe mithyAdharma kare che? jainadharma vagara koI tarI zakaze nahi. taraI nahI nara jANaje, karato mIthyA dharma | toha AgAra ja mokalA, sUNaje tehano marma /17 // kaDI naMbara 17mAM kavi mithyAdharma karanAra tarI zake nahi. tema ja AgArano marma samajAve che. je mithyA dharma kare che, te A saMsAra rUpI samudrane tarI zakatAM nathI. kAraNa ke tyAM vadhu paDatI chuTa chATa hoya che. teno marma sAMbhaLaje. DhAlA 22 || copAI chaI chIDInI jaINA kahuM, rAyAbhIogaNuM paNi lahu / guNAbhiogaNuM AgAra, balAbhogeNu te sAra //18 // devIAbhIogaNuM jeha, gurUnIgiheNuM kahII teha / vatIkaMtA chaThI te sAra, cyAra valI kahII AgAra //19 // anathaNAbhogeNuM mAnya, sahasAgAreNuM TUrNi kAnya / mohotarAgAreNuM dAkhIi, vatIAgAreNuM bhAkhIi //ra0 //. e cyAraI bhAkhyA AgAra, zAstramAhi chaI ghaNo vicAra / samajhaI te nara paMDIta kahyuM, navi samajhaI te murikha ladhu //ra1 // DhAla - 22 kaDI naMbara 18 thI 21mAM kavie zAstra siddhAMta pramANe ja chIMDInuM tema ja cAra AgAranuM varNana darzAvyuM che. cha chIMDI tema ja cAra AgAranuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, cha chIMDInI jyaNA batAvI che. prathama chIMDI "rAyAbhiogeNaM' kahI che arthAt rAjAnA hukamathI. bIjI chIMDI 'gaNAbhiogeNaM' arthAt kuTuMba, jJAti ane samAjane kAraNe batAvI che. trIjI chIMDI balAbhiogeNaM' arthAt balAtkAranA vipatittakALanA kAraNe athavA zakti ke sattAthI baLavaMtanA bhayathI che. teno sAra paNa Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavo. cothI chIMDI devIAliogaNa' arthAt devaprakopathI batAvI che. vaLI pAMcamI chaDI gurunigIheNuM' arthAt mAtA pitA ane gurnAdikane saMkaTamAMthI mukta karavAnA kAraNe kahI che. temaja chaThThI chIMDI 'vittikaMtAreNaM' arthAt viSama aTavI ulaMghavAnA kAraNe athavA durbhikSanA kAraNe batAvI che. Ama cha chIMDIno sAra samajavo. vrata paccakhANa pALavA mATe bIjA cAra AgAranI chUTa ApavAmAM AvI che. tame kAnathI eka citte sAMbhaLo jema ke "annatthaNAbhogeNaM' arthAt AgAra sivAya pratyAkhyAnanuM vismaraNa thavuM, bIjo AgAra 'sahasAgAreNaM' arthAt akasmAta svayaM mukhamAM AvI paDe, trIjo AgAra mahattarAgAreNa' arthAt moTI nirjarA hetubhUta che ane cotho AgAra 'vattiyAgAreNaM' arthAt tIvra vedanAmAM auSadhAdi mATe batAvyo che. Ama cAra AgAra batAvyA che ke jeno zAstramAM ghaNo marma samajAvyo che. je samaje che te nara paMDita kahevAya ane je nathI samajato te mUrkha kahevAya. kavIta || prathama murikha maMDI doya vacI matho dhalaI murikha soya paramANa, paMthi ekalo calaI | murikha mAne soya, vaNa havakAryuM bolaI murikhe mAhi muDha eba ApaNI kholara // murikha maMDaNa mAMnIi udhaI kupi kaMTha Ubho rahI / kavI RSabha eNi pari UcaraI akala etAnI gai //rara // kavitta kaDI naMbara 22mAM vinodAtmaka zailImAM kavie 'mUrkhanAM lakSaNo batAvyAM che. chappaya' chaMda kavine kevo siddha haze te A kavitta vAMcatAM samajI zakAya che. mUrkhanA lakSaNa batAvatAM kahe che ke, pahelo mUrkha zobhe ke je be jaNanI vaccamAM mAthuM mAre che. mUrkha pramANa che ke je vikaTa rastAmAM ekalo cAle. bolAvyA vinA je bole tene paNa loko mUrkha mAne che. je ApaNI kuTeva batAve che te mUrkhamAM mUDha gaNAya. je kUvA kAMThe Ubho rahIne UMghe che tene mahAmUrkha mAnavo. aMte kavi RSabhadAsa ema kahe che ke, A badhAnI akkala jatI rahI che. , dUhA || akala bhalI jagi tehanI, karatA pUNya vIcAra | nItya karNA nIzacaI karaI Utamano AcAra //ra3 // kaDI naMbara 23mAM kavie je puNyano vicAra kare tenI akkala sArI che tema ja nityakaraNI kare te uttama AcAravALo kahevAya ema kahe che. jagamAM tenI buddhi sArI che ke je puNyano vicAra kare che tema ja nizcayathI nitya karaNI kare teno AcAra uttama kahevAya. DhAla 23 || copaI | prahi UThI paDIkamaNuM karaI arIhaMta nAma rIdaicchA dharaI / chai Avazaga nItya sahI sAcavaI, prema karI jinazAsana stavai //ra4 // = +106 { - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMmAIka niM je vAMdaNuM, diI pAtiga dhoII ApaNuM / kAoccharga covIsatho jeha, paDIkamaNuM pachakhAMNaha teha //ra 5 // e Tu Avazaga kerAM nAma, mana sRddhi kIjaI abhIrAma / to ghaTa Atama nIramala thAya, pUrva pApa te saghalAM jaya //ra6 // dina parati sahI do pacakhAMNa, nokArasI javojIva pramANa / saMjhayA samaI karavo covihAra, nIzA zamaI navI levo AhAra //ra7 // rAtrI bhojana kihA navi kahyuM, veda-purANi kihA navI lahyuM / Agama gItA jayu jaI nIza bhojana tihA vAyu sahI //ra8 // mAhArakaMDa raSya mukhyathI suvyuM, rAMti jala pIvuM avaguccuM / rAtiA yudha kihA navI hoya, nIzA zamaI navi nAhaI koya //ra9// devapUja rAMti paNi nahI, dAna pUNya paNi vAyu taNI / sUrya sAkhya vinAM nahI pUNya, mana vyahaNI jima kayarI sunya //30 // nIzA zamaI jima e navI bhaje, tima bhojana jANIniM to / UgyAmAMhAM bhojana eka vAra, grAhI dharmano e AcAra //31 // rAjavaIda mukhya ehevuM kahaI, nIzabhojanathI bahu dUkha lahaI / UdariM kIDI je paNi jAya, A bhava parabhava mUkha thAya //3ra // UdariM ja e taNo saMyoga, to jalaMdhara vAdhaI roga / karoliAthI valI koDhI thAya, vaIdaka zAhAsatri e kahaivAya //33// mAkhI vimana karAvaI nahi, paravedana UpajAvaI peTa / te mATe tuM Apa vicArya, sAta ThAmi jala pIvuM vArya //34 // narNaI koThaI nIra na pIi, sira nAhI mukhya jala navi dIi / bhojana aMti nIra nIvArya, nIzA zamaI jala pIvuM vAdya //35// bhoga bhajI jala pIvuM nahi, UbhA rahI navI bolyu kahI / arNabhomi jaI jala pITha, aMgi roga ghaNA te lIi //36 // rAtiM jala pIdhiM baI doSa, eka rogI niM pAtIga pokha / aneka doSa dIsaI valI yAMhi, paDai pataMgI dIvAmAMhi //37 // aneka jIvanI haMzA thAya, nIza bhojana pAtiga kahevAya / aMta na dIsaI draSTi koya, jIva bhakhatAM pAtiga hoya //38 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te mATai karavo covIhAra, agaDa AkhaDI te jagI sAra / avaratI navi rahaI kadA, jinavara bhagati karI jaI sadA //39 // zrI jinapratimA Agali rahI, dina parti nItya johAro sahI | caIta vaMdaNa te harakhi karo, pramAda pahailo tI parahiro //40 // sAthe cAretrIo vAMdo sadA, vAMdhA vyaNi navi rahaI kadA | guNa satAvisa jehani pAza, te munIvara vaMdo oholAza //41 // nita suNI gurUnuM vAkhyAna, bhojanavelA dIjai dAna / puSyataNi nitya kaNI karo, durgati paDatA jIva Udharo //4ra // navapada Adi deI sajhAya, pUNya karatAM sukhIo thAya / zrIdevagurUnA je guNa gAya, te nara vaIhaIlo mugati jAya //43 // satarabheda pUjA kIjII, janama taNo lAho lIjII | sanAtha svAmI Agali karo, kRpaNapaNuM te sahI parIharo //44 // nAgaketa jima pUjA karI, kevala kamalA strI teNaI varI / bhava samudrathI jIva dvarI, te nara vasIo jihAM siddhapurI //45// dhyakta dhupa Akhe te Amya, kesara caMdana agara sujANya / vAlAkucI vastra nIveda, jinavara Agali bhAvanabheda //46 // jAna lakhAvo tyAMnI kaI vAna thakI jinazAsana raha) / jAna thakI bujhaI nara nArya, tyAMna vaDu eNaI saMsA //47 // pUsataga dIpaka sarIkhAM hoya, eha thakI ajuAluM hoya te sakala vasta dekhADI dII viSa chaDI nara amRta pIi //48 // te mATi e pustaka sAra, paMcama AraI e AdhAra / bhaNaI guNaI lakhAva jeha, anaMta sukha nara pAmiM teha //49 // jIva baMdhanathI mukAvIi, to zaMkaTa hI navi AvIi / bhukhyAni bhojana dIjII, anukaMpA sahu pari kIjai //50 // sakala jIva pari hita cItavo, dUrgati paDato nara bujhavo / kAma krodha moha mAyA to, muko mAMna jinazAsana bhaje //51 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAti kSetra poSI jaI sahI, jinamaMdIra jinapratimA kahI | pUsataga nyAna lakhAvo jANa, arIhaMta devanI mAMno AMNa para|| sAdha sAdhavI zrAvaka jeha, zrAvi bhagati karI jaI teha | ahIM kharacyA te dhana ApaNAM / / 534/ sAtai kSetra e sohAmaNAM, saMci te nara dUkhIo thAya, kharacyu te dhana kehiM jAya / yarapIni manya e na sohAya, vacana rUpIA vAjai dhAya ||54|| bhUmi rahyAM ghana vaNasI jAya, paradhari mukyA paranAM thAya / haraI cora niM rAjA lII, vasavAnara parajAlI dII / / 55 || dhana hAraI nara bahu vaTaI, pUNya vinAM vyApAri ghaTaI / jali buDaI kuvasyane jAya, pUNya kAji vimAsaNa thAya ||56 // DhAla 23 kaDI naMbara 24thI 56mAM kavie samakita prApta karanAra zrAvakanI nitya karaNInuM vistRta varNana karyuM che. cha AvazyaktAM nAma bAda rAtribhojana tyajavA aMge veda, purANa, Agama, gItA vagereno ullekha karyo che, tema ja rAtribhojanathI thatAM doSo ane rogo viSe samajAvyuM che, tema ja prasaMgopAta sAta vakhata kyAre/kyAM pANI na pIvuM tenI sarasa zIkha ApI che. tyAra bAda jinapUjA Adi kRtyo karavAM, tema ja jJAna aMge pustaka lakhAvavAM vagerenuM vivaraNa karyuM che. kavi zrAvakanI nitya karaNInuM vistRta varNana karatAM kahe che ke, sAco zrAvaka savAre UThIne prathama arihaMtanuM dhyAna dharIne pratikramaNa kare che. dararoja tenAM chae Avazyaka haMmezAM sArI rIte sAcave che ane premathI jinazAsananI stuti kare che. sAmAyika, covisaMtho, vaMdaNA, pratikramaNa, kAusagga ane paccakkhANa, A cha AvazyakanAM nAma che. pratikramaNa AnaMdapUrvaka zuddha mane karavuM, ke jethI aMtarAtmA nirmaLa thAya, pUrve karelAM badhAM pApo nAza pAme che, Ama ApaNuM pApa dhoI Ape che. vaLI pratyeka divase be paccakkhANa jarUra karavA joIe. eka to nokArasI jIvana paryaMta ane bIjo saMdhyA samaye cauvihAra karavo. eTale rAtrinA samaye AhArano tyAga karavo tema ja pANI paNa pIvuM nahi. rAtribhojana tyAgano mahimA batAvatAM anya dharmanA graMthono ullekha karatAM kahe che ke, rAtribhojana kyAMya paNa batAvyuM nathI. veda, purANa, Agama ane gItAmAM paNa rAtribhojanano tyAga batAvyo che. tevI ja rIte mArkanDeya RSinA mukhathI sAMbhaLyuM che ke rAtri samaye pANI paNa pIvuM nahi. rAtrinA samaye kyAMya paNa yuddha thatAM nathI. rAtri samaye koI nahAtuM paNa nathI. deva pUjA tema ja dAna-puNya paNa rAtri samaye batAvyAM nathI, jema mana vagaranI kriyA zUnya kahevAya tema sUrajanI zAkha vinA puNyanuM phaLa nahi mATe rAtri samaye jema bhagavAnane na bhajAya, evuM jANIne rAtri samaye bhojanano tyAga karavo. sUraja ugyA pachI ekavAra bhojana grahaNa karavuM e gRhasthI dharmano AcAra che. 109 2 > Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidika zAstra pramANe rAja vaida paNa potAnA mukhathI ema kahe che ke, rAtribhojana karavAthI bahu duHkha maLe che bhojanamAM je uMdara ane kIDI jatI rahe to A bhavamAM ane parabhavamAM mUrkha thavAya. bhojanamAM uMdara ane jU no saMyoga thAya to jalaMdhara nAmano roga vadhe che. tevI ja rIte karoLiyAthI koDha nIkaLe che. vaLI bhojanamAM mAkhI javAthI UlaTI thAya. tema ja peTamAM tIvra vedanA UpaDe. mATe te pote ja vicAra. tevI ja rIte kavie sAta vakhata prasaMgopAta kyAre/kyAM pANI na pIvuM tenI sarasa zIkha ApI che. jema ke avAvarI koThInuM pANI pIvuM nahi, mAthe snAna karyA pachI (mAthAboLa snAna) moDhAmAM pANI nAkhavuM nahi, bhojananA aMtamAM pANI pIvuM nahi tema ja rAtri samaye paNa pANI pIvAnI nA kahI che. bhoga bhogavIne pachI pANI pIvuM nahi, tema ja UbhA UbhA pANI pIvAnuM kyAMya kIdhuM nathI. vaLI araNya bhUmimAM jaIne tenuM pANI pIvuM nahi. AvI rIte pANI pIvAthI zarIre ghaNA rogo utpanna thAya. rAte pANI pIvAthI bahu doSa lAge. eka to rogI thavAya ane bIju pApane poSAya. vaLI aneka doSa dekhAya che jema ke pataMgiyA dIvAmAM paDe che, aneka jIvanI hiMsA thAya che. rAtre jhINAM jIvajaMtu dekhAtAM nathI mATe AvA jIvanuM bhakSaNa thatAM pApa lAge che. Ama rAtribhojana pApa kahevAya. te mATe cauvihAra karavo. jagamAM niyama, AkhaDIno te sAra che. kyAre paNa avarati rahevuM nahi. tema ja nitya jinabhagavaMtanI bhakti karavI. divasa UgatAM sAthe nitya zrI jinapratimA AgaLa jaIne namaskAra kro, tema ja bhAvathI caityavaMdana karo. Ama pahelAM pramAdane tyajavo. sAdhu-cAritrane sadA vaMdana karo, temanAM vaMdana-darzana karyA vagara kyAreya rahevuM nahi. jemanI pAse sattAvIsa guNo che evA munivarane AnaMdathI vaMdo. tema ja nitya gurunuM vyAkhyAna sAMbhaLavuM. bhojana karatI vakhate supAtra dAna ApavuM. nitya AvI puNyanI karaNI karo ke jethI AtmAne durgatimAM paDatAM bacAvI zakAya. je navapada AdinI sakjhAya bole che te puNya meLavIne sukhI thAya che. Ama je zrI devagurunA guNa gAya che te nara vahelo mokSamAM jAya che. manuSya bhavamAM sanAtha svAmI evA jinabhagavaMta AgaLa kaMjUsapaNuM mUkIne sattara prakAranI pUjA karI lahAvo levo. kavi ahIM 'nAgaketUnuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, "jema nAgaketUe pUjA karI hatI ane kevaLajJAna rUpI kamaLA strIne meLavI ane bhavarUpI samudrathI AtmAne bacAvI siddhapurImAM jaIne vasyA. jinapUjAnuM varNana karatAM kavi kahe che ke, ghI, dhUpa, akSata levAM, sAthe kesara, caMdana, agara paNa sArA levA. vaLI vAlAkuMcI vastra ane nivedya hoya paraMtu jinabhagavaMta AgaLa zuddha bhAvathI pUjA karavI. AgaLa kavi zruta jJAnano mahimA batAvatAM kahe che ke, jJAnanAM pustaka lakhAvo evuM jJAnIo kahe che. kAraNa ke jJAna thakI ja jinazAsana raheze. jJAna thakI ja sahu naranArI bodha pAmaze mATe ja A saMsAramAM jJAna sauthI moTuM che. pustaka ane dIpaka e banne sarakhA gaNAya. kAraNa ke enA thakI ja ajavALuM thAya che, e badhI ja vastunuM jJAna Ape che. tethI ja manuSya viSa choDIne amRta pIe che. mATe ja A pAMcamA ArAmAM pustaka AdhArarUpa che, sArarUpa che. je jJAna dAna Ape Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che teno abhyAsa kare che. tema ja pustakarUpI jJAna lakhAve che te nara anaMtasukha pAme che. AgaLa kahe che ke je jIvane baMdhanamAMthI choDAve che, bhUkhyAne bhojana Ape che, sahu jIvo - ) " da:khI thato nathI. tema ja badhA jIva pratye hita ciMtave che, te nara durgatimAMthI bacI jAya che. jo ke mAna ane mAyAne tajo tema ja abhimAna mUkIne jinazAsanane bhaje. kavi ahIM sAta kSetre dhana vAparavAnuM sUcana kare che. tevA prasaMge dhana saMcaya karI kRpaNa thavAne badale dAna ApavAno Agraha karatAM kavi dAnano mahimA ane kRpaNatAnI laghutA paNa varNave che. jema ke, sAta kSetra sArI rIte poSavA ke je jinamaMdira ane jinapratimA kahI che. pustakarUpI jJAna lakhAvavuM jANa. A arihaMtadevanI AjJA mAnavI tema ja sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAnI bhakti karavI. A sAteya kSetra sohAmaNAM che ahIM kharceluM dhana ApaNuM thAya. je dhanano saMgraha kare che te nara duHkhI thAya che jeNe dhanane vAparyuM che, te tenI pAchaLa jAya che. paraMtu kaMjUsanA manamAM e gamatuM nathI. enAM vacana ane rUpiyA nakAmAM jAya che. vaLI bhUmimAM raheluM dhana nakAmuM thaI jAya che. bIjAnAM ghare mUkelAM bIjAnAM thAya, cora paNa corIne laI jAya, to rAjA paNa laI le, agni paNa tene bALI nAkhe. tema ja dhana hArI javAthI nara bamaNuM jugAra rame, puNya vinA vyApAra paNa ochAM thAya, vaLI pANImAM paNa DUbI jAya, kharAba vyasano thakI paNa dhanano nAza thAya paraMtu kaMjUsane puNya mATe dhana vAparatAM vicAra thAya che. dUhA . kyarapI to ghana sacII e kali marNa na hoya ! vyakhyamI bAMdhI poTale, sacce na pohotA koya //57 // kyarapI kahaI kavI saMbhalo, to dIthiM syu thAya / dAtA ApaI atIghaNuM, te dhana keDya na jAya //58 // dAna supata jeNaI dIo, kIo su paraupakAra / te sAthi ghana poTalAM, sAthi gayA nIradhAra //pa9 // vyakhyamI maMdiramAhAM chatAM, mAgaNa gayA nIrAsa / tehanI janunI bhAri muIUdarI vadhu dasa mAsa //60 // kaDI naMbara 50thI 60mAM kavie kRpaNanI laghutA saMvAdI zailImAM darzAvI che. kavi kahe che ke, kRpaNa dhanano saMcaya ema samajIne kare che ke te koI kALe maraNa nahi pAme, paraMtu lakSmInI poTalI bAMdhIne koI svarge pahoMcyAM nathI. tyAre kRpaNa kahe che ke sAMbhaLo, dAna ApavAthI zuM thAya? dAtA to ghaNuM dAna Ape che paraMtu te dhana tenI pAchaLa jatuM nathI. teno javAba ApatA kahe che ke, jeNe supAtra dAna ApyuM che ane paropakAra karyo che tenI Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe cokkasa dhananAM poTalAM jAya che. parantu jenAM gharamAM lakSmI che, chatAM mAgaNa nirAza thaIne pAchAM phare che tyAre tenI mAtA ke jeNe daza mAsa sudhI potAnA peTamAM jene poSyo che evAM putra thakI zaramanI mArI jhUkI jAya che. gAhA / / dAnena laMta kalapadumA, dAnena phalaMta sobhAga | dAnena pharata kirtikAMmyanI, dAnena ho aMta nIramalA dIhA / / 61 || gAthA kaDI naMbara 61mAM dAnano mahimA batAvyo che. dAna vaDe kalpavRkSa phaLe che, phaLe che. tema ja aMtamAM dAnathI ja A AtmA nirmaLa thAya che. dAnathI saubhAgya phaLe che, vaLI dAna vaDe kIrtirUpI kAminI paNa DhAla|| 24 || desI. Avi Avi RSabhano putra to // rAga. dhvanyAsI / / ni navanIy pAMmIi e, rAjarIdhya sukhabhoga e dAna vakhANII e / dAMniM rUpa sohAmaNu e, dAMni sakala saMyoga / / 62 / / e dAna vakhANIi e AMcalI. dAMni mahailA atibhali e, dAMni baMdhava joDaca e / dAMniM Utama kula bhalu e, kuTaMbataNI kaI koya / / 63 / / e dAna dAMniM bhojana atibhalu e, sAli dAli vrata ghola / e. vastra vivadhya valI bhAtanAM e, manavAMchIta taMbola / / 64 || e dAna. dAMniM rajaI devatA e, dAMniM suratarU bArya | e. dAMniM ati pUjA pAMmii e, dAMna vaDu saMsArya / / 65|| e dAna. dAMniM hivara hAthIA e, sevaI subhaTanI koDaya| e. oTai olaga kaI karai e, UbhA bai kara joDaca / / 66 || e. dAna khIra khAMDa dhrata joya / e. dAMnI vakhANuM saMgamo e, sAlibhadra paNi Upano e, nara bhavi sUra sUkha hoya / / 67|| e dAna. vanamAM munI pratalAbhIo e, so dAnI nahaIsAra / e. te nara saMpati pAmIo e, tIrthaMkara avatAra / / 68 / / e dAnI. abhaya dAMna supAtrathI e, nIsaI mokSa va Mta / e. acyuta anukaMpA kIrtathI e, jina kahai bhoga lahaMta / / 69 / / e dAna. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta tIrthaMkara je havA e, teNai mukhya bhAkhyuM dAMna / e. jeNaI dharameiM dAna vArI e, tihA nahI teja naIM vAna / / 70|| e dAna. DhAla - 24 kaDI naMbara 62thI 70mAM kavie dAnano mahimA batAvyo che. dAna thakI ja navanidhinuM sukha, rAjyariddhinA sukhabhoga tema ja tIrthaMkara gotra baMdhAya. te Agamika dRSTAMto vaDe AlekhyuM che. dAnano mahimA batAvatAM kahe che ke, je dAna thakI nava prakAranA nidhinuM sukha prApta thAya, rAjyariddhinA sukhabhoga maLe, e dAnane vakhANavuM. dAna thakI suMdara sohAmaNuM rUpa maLe, dAna thakI badhA ja saMyoga prApta thAya, e dAnane vakhANavuM. vaLI dAna thakI ati sArI strI maLe, e dAna thakI aneka baMdhuo maLe. to dAna thakI uttama kuLa maLe ke je moTA kuTuMbavALuM hoya. to dAnathI ghI nAMkhelA dALa, cokhA jevuM uttama prakAranuM bhojana, vividha prakAranAM vastra ane vividha manane game evAM pAna-bIDAM maLe che. dAnanAM phaLarUpe devatAo paNa prasanna thAya che. dAna thakI dvAre kalpavRkSa paNa maLe che. Ama dAna thakI jagamAM ghaNI kIrti maLe che ane loko ghaNuM sanmAna Ape che. mATe ja A saMsAramAM dAna sauthI moTuM gaNAya che. e dAnanA mahimA vaDe hAthI, ghoDA vagere prApta thAya che ane asaMkhya subhaTo sevA kare che. tema ja oTalAM para umaMgathI be hAtha joDI UbhA rahe che. ahIM kavi 'saMgama'nuM dRSTAMta ApatAM kahe che ke, e dAnI saMgamane vakhANuM chuM ke jeNe khIra, khAMDa ane ghInuM utkRSTa bhAve dAna ApyuM hatuM. te bIjA bhavamAM zAlibhadra paNe utpanna thayo ane manuSya bhavamAM devatA jevA sukha pAmyo. vaLI 'nayasAra'nuM dRSTAMta ApatAM kahe che ke, vanamAM munine anna-pANI Adi bhikSA vahorAvI te dAnI 'nayasAra' hato. dAna thakI teNe ghaNI saMpatti meLavI tema ja tIrthaMkara gotranuM puNya meLavyuM. Ama supAtra dAna ApavAthI nakkI mokSa laI zakAya che. tevI ja rIte ghaNI anukaMpA rAkhavAthI tene kIrti ane sukhabhoga maLe che, ema jina bhagavaMto kahe che. Ama anaMta tIrthaMkara bhagavaMto je AgaLa hatAM temanAM mukhe paNa dAnano mahimA kahyo che je dharmamAM dAnane nakAryuM che te dharmamAM teja nathI tema ja te dharmanuM sanmAna paNa nathI. dUhA || dAMna sIla tapa bhAvanA, bheda bhalA valI cyAra / samakIta syu ArAdhIi, to lahII bhavapAra / / 71 || kaDI naMbara 71mAM kavie dharmanA cAra bhedanAM nAma tema ja samakti vaDe bhavapAra karI zakAya te vAta batAvI che. kavi TUMkamAM dharmanA cAra bhedanAM nAma batAvatAM kahe che ke, dAna, zIla, tapa ane bhAvanA. A cAra vaLI dharmanA bheda che ane zuddha samakitanI ArAdhanA karIe to bhavapAra laIe. DhAla / / 25 || copaI / / jima samatA vina tapa te chAhAra, tIma samakIta viNa dharma asAra | dhyarata vyahuNo lADu jasyu, veNi vyanAM zaNagAra ja karyu ||7|| 113 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAjala bahuNI AMkhyuM kasI, tuba vyahaNI veNA jasI / pUrAtana vyaNa pUrakha ja jasu, samIta vyahuNo dharma ja asyu //03 // jaInadharma niM samakIta sAthi, pota bhalaI jima nAnA bhAti / rUpa bhaluM niM vacana vIsAla, galaI gAna niM hAthe tAla //74 // kanaka kalasa ni amRta bharyu AgaI zaMkha aniM pAkharUM / * dUdha kacolaI sAkara paDI, samakata sudhaI je AkhaDI //75 // e samakitanuM ehevuM jora, jethI nAvaI mIthyA cora / khAyaka zamakItano je ghaNI, teNaI dUragati nArI avagaNI II76 // khAyaka samIta pAMmaI teha, sAta bola khaI ghAlaI jeha / krodha mAMna mAyA niM lobha, pahailuM ehano kijaI khobha //77 // anaMtAnAbaMdhIA e cyAra, gaNi bolano kahu vIcAra / samakInamohanI pahailI kahuM, mIthyAtamohanI bIjI lahu /08 // mISTamohanI je nara tajaI, khyAyaka samakIta so paNi bhajaI / sutra sIdhAMta taNI e vAta, sAcA bola kahu e sAta //79 // valI samakatanI suNa je vAta, madhyAdharma na kIjaI bhrAta / ati doholi AvyuM chaI eha suNaje bola kahu chu teha //80 // DhAla - 25 kaDI naMbara 70thI 80mAM kavie samyakatvanI AvazyakatA judAM judAM udAharaNo dvArA batAvI che, tema ja teno mahimA varNavI kSAyika samyakatvanuM svarUpa samajAvyuM che. kavi samyakatvanI AvazyakatA judAM judAM udAharaNo dvArA batAvatAM kahe che ke, jema samatA vagara tapa nakAmo che tema samakita vinA dharma asAra che. jema ghI vinA jevAM lADU hoya, veNI vinA jevAM zaNagAra hoya, kAjaLa vagara jevI AMkhaDI hoya, tuMbaDI vinA jevI vINA hoya, puruSAtana vinA jevo puruSa hoya, evo ja samakita vinA dharma hoya. jema kapaDuM tenI judI judI DijhAInathI (bhAtathI) zobhe, rUpa sArAM vacanothI zobhe, gaLAno suMdara avAja hAthanA tAlathI zobhe, tema jainadharma sAthe samakita hoya to vadhu zobhe che. tevI ja rIte jema sonAnA kaLazamAM amRta bharyuM hoya, zaMkhanI banne bAju sAja-zaNagAra hoya, dUdhanA kacoLAmAM sAkara nAMkhI hoya tema zuddha samakitanI sAthe AkhaDI-bAdhA lIdhI hoya to tenI zobhA vadhe che. kavi samakitanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, A samakitanuM evuM baLa che ke jenAthI mithyAtvarUpI cora Avato nathI ane je kSAyika samakitano dhaNI che tenAthI durgatirUpI nArI dUra rahe che. je sAta bolano-prakRtino kSaya kare che, te kSAyika samyakattva prApta kare che. krodha, mAna, mAyA ane Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhano prathama kSaya karavo. A cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyo che. traNa bolano vicAra have kahuM chuM. jema ke samakita mohanIya pahelI kahI che, mithyAtva mohanIya bIjI lo ane trIjI mizra mohanIya che. je nara A sAta prakRtine tyajI de che tenuM kSAyika samakita AvI rIte zobhe che. sUtra siddhAMtamAM paNa A vAta kahI che. tenA A sAcA sAta bola kahuM chuM. vaLI samakitanI vAta sAMbhaLajo, bhAIo mithyAdharma karaje nahi. ati muzkelathI samakita prApta thayuM che tenA bola (vacana) kahuM chuM te sAMbhaLajo. DhAla | 26 || desI. sAso kIdho sAMmalIA // rAga. goDI // ema kAyA valI kahaI kaMtanijIva kahu tujha vAta / samakata kUlahu tu atI pAMkhyuM, suNi tehano avadAla //81 // kAla anaMto gayu nIgodi, nIsaravA nahI lAga // akAma nIrjarA IM tujha kADhyuM, karamiM dIdho bhAga //82 // bAdara nIgodamAMhi tuM AvyuM, kaMdamulahA vAsa / chedana bhedana tihA dUkha pAmya, kahaI kohonI tIhA Asa //83 // paratega vanasapatIhA Avyu, tIhA paNi aMI eka | paNi dUkha bhogavatAM tu pAMDu, caMdrI doya vaseka TI84 // 2aMdrI coraTrI mAMhe haiM, tiM khapIA bahu karma | paMcyadrI tu thayu pasuhAM, mAnava vyana nahI dharma //85 // DhAla - 26 kaDI naMbara 81thI 85mAM kavie anaMtA kALa sudhI saMsAramAM jIve karelI rajhaLapATanuM Alekhana karyuM che. ahIM kavi jIvane saMbodhIne kahe che ke, Ama to vaLI A zarIra tenA svAmInuM (jIvanuM) che. mATe jIva tArI vAta kahuM chuM. te ati durlabha evuM samakitane kevI rIte meLavyuM che teno vRttAMta sAMbhaLa. tAro anaMtokALa nigodamAM gayo. tyAMthI bahAra nIkaLavA mATe koI upAya hato nahi, paNa akAma nirjarAe tane bahAra kADhyo. Ama akAma nirjarAnA phaLarUpe tuM bAdara nigodamAM Avyo. tyAM paNa tuM kaMdamULamAM rahyo. chedana-bhedana vagerethI khUba du:kha pAmyo paraMtu tyAM konI AzA hoya? Ama tyAMthI duHkha bhogavIne pratyeka vanaspatimAM Avyo ane eka IndriyapaNuM meLavyuM. Ama duHkha bhogavatAM bhogavatAM vizeSamAM be Indriya meLavI. tevI ja rIte traNa IndriyamAM, cAra IndriyamAM utpanna thaI ghaNAM karma khapAvyAM ane Ama karma khapAvatAM paMcendriyamAM pazu tarIke janma lIdho. parantu mAnava-bhava vagara dharma maLato nathI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUhA | mAnava bhava tuM pAmIo, tehamA ghaNo vIcAra | arya desa kula gurU vyanAM, kaI kima pAMmIza pAra //86 // aMdrI pAMca vyanAM valI, kima sAdhaI jina dharma / sadhaNAM bena navI taraI, suNayu tehano marma //87 // kaDI naMbara 86 thI 87mAM kavie manuSyatvanI durlabhatAnA daza bolano nAmollekha karyo che. kavi kahe che ke, he jIva! tane mAnavabhava to maLyo paNa emAM ghaNo vicAra rahelo che. Arya deza, uttama kuLa ane guru vinA kevI rIte pAra pAmIza? vaLI pAMca Indriya vagara jinadharmane kevI rIte siddha karI zakIza, tema ja zraddhA vagara A saMsAra tarI zakAze nahi mATe teno marma sAMbhaLa. DhAla | 27 | desI. caMdAmyanI. //. bhave mAMnava lahi r karIi, desa anArya je avatarIi / Arya desa lahiM mama harakho, nIca kula isyubha te parIkho //88 // Utama kulane pAmyo yogo, phUlaho aMdrI dhana saMyogo / aMdrI bhoga la Tu harIkho, gurU na malyu jo gaUtama sarIkho //89 // kugura malyu tasa kugatiM pADyuM, bhavaarNavhAM soya jamADyuM / bhamatAM bhamatA karameiM kahyuM, jivuiM sugurU sahI meTADyuM //90 // sugara vayaNa suNavA navI AvaI, AvaI to kAMI cIta na bhAvamAM / bhAvaI to tujha samakIta thAva, vahaila mugati te nara jAvaI //91 // ema samakIta pAmya atI doholyuM jeNaI AvuiM atI thAI soholyu / so samakIta kAM hAro bhAI, sugarU sIkha dII hItadAI //92 // navanIdhi caUdarayaNa haI hAthI, maNi mugatAphala mahailA mAti / sUra padavI lahaI tAM nahI vAro, samakAta dUlahu sahI nIradhAro //93 // teNaI kArya rAkho mana ThAmya, ma calu deva avara niM nAmya / jina vina ko navI Avai kAmya, samakatathI rahII sIvagAMgyu //94 // DhAla - 27 kaDI naMbara 88thI 94mAM kavi mahAbhAgyodaye manuSya janma tema ja samyakatva maLyAM hoya tene veDaphI na devAM AvI zIkha daza bola dvArA Ape che. daza bola dvArA samakitanuM mahattva batAvatAM kahe che ke, anArya dezamAM mAnava tarIke janma maLe to Avo mAnava bhava zA kAmano. vaLI karmodaye Arya deza paNa maLI jAya to AnaMda pAmazo nahi. tyAM nIcA kuLamAM janma maLe to azubha karmane tapAso. vaLI uttama kuLanA yogo tema ja durlabha Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndriyarUpI dhanano saMyoga maLe, paNa gautama svAmI jevA guru na maLe to A IndriyanA bhogathI zA mATe harakhAvuM? kAraNa ke jene kuguru maLe che, tene phugati tema ja bhavarUpI araNyamAM bhamavuM paDe che. tyAre bhamatAM bhamatAM karma jIvane bahAra kADhI, suguruno meLApa karAve che parantu sugurunAM vacana sAMbhaLavA maLyAM nahi ane jyAre Avo avasara prApta thAya che tyAre cittane te gamatAM nathI. ane jyAre te vacana upara saMpUrNa zraddhA Ave che tyAre ja samakita prApta thAya che. te mAnava vahelo mokSane meLave che. Ama samakita meLavavuM ati durlabha che. jene AvuM samakita prApta thAya che tenuM jIvana ati ujvaLa banI jAya che. mATe ja AvA samakitane zA mATe gumAvo cho? AvI hitadAyaka zIkha suguru Ape che. navanidhi, caudaratna, hAthI-ghoDA, maNi, motI (muktAphaLa) ane suMdara strI. AvI riddhisiddhi tema ja devatAnI padavI meLavI khuza thajo nahi paraMtu durlabha evA zuddha samakitane dhAraNa karajo. te mATe manane sthira rAkhajo, manane calita karI bIjA koI devane mAnazo nahi tema ja temane vaMdana paNa karajo nahi. jinabhagavaMta sivAya bIjA koI kAma Avaze nahi tema ja zuddha samakitathI ja zivapuramAM rahI zakIzuM. dUhA || sIvamaMdira mhAM so vazA, jasa samakIta thIra hoya / samIta vINa nara ko valI, mokSa na pohoto koya / / 95 || kaDI naMbara 95mAM kavie samakita vinA koI mokSamAM pahoMcyo nathI, A vAta batAvI che. jenuM samakita sthira hoya te ja zivamaMdiramAM rahI zake che. Ama samakita vinA koI paNa mAnava mokSamAM pahoMcI zakato nathI. DhAla / / 28 / / copai / / pAca atIcAra samakIta taNA, tenA doSa bolyA chai ghaNA | sutra sIdhAMti te TAlIi, jinaAjJA sudhI pAlIi / / 96 / / zaMkA vIravacana saMdheha, nIsaMkapaNuM navI AMkhyu deha / pahailo atIcAra kahIi eha, mIchATUkaDa dIjai teha / / 97 || aMnatabala kahIi arIhaMta, sakala guNe bhajato bhagavaMta / valI atisahi kahII cotIsa, vAMNI guNa bhAkhyA pAtIsa 598/ jJAna anaMta taNo jina dhaNI, samovasaraNi ThukarAI ghaNI / cAmara chatra sIdhAsaNa sohi, jasa ridhi pAra na pAMmaI koya / / 99 / / te jinavara mukhya vAMNI kahI, sarga narga niM mokSa te chatI, zAsvatI jinapratimA sahI / asyu vacana bhAkhaI mAhAmatI / / 300|| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eha vacana jeNaI navI sadahyuM muDhamatI teNaI kAMI navi lahyuM / nIsacaI samakata tehanuM gayuM, mIchAdukaDa daito rahyuM //1 // jinathI je UpharATAM thayAM, so nara ketA naragiM gayA / kumata taNaI je rogiM grahyA, pApa pUma te nara vahyAM //ra // iNI naI UthApaI jeha, anaMta dUkha nara pAMmAM teha / bhogavatAM navi AvaI che sukha kima pAmaI tehanI deha //3 // eka darasaNamhAM pADyuM bheda, teNaI UthApyA jinanA veda | viravacana haIi nahi , samakIta bAlI lyAhalo karyuM //4 // jina vayA niM karaI asAra, Apa vacana thAI nIradhAra / mati matI dIsaI e AcAra, kaho paMthI kima pAMmai pAra //pa // eka jinapratimA sAthiM dveSa, munIvaranA UthApyA veSa / yoga UpadhAna naSedhai mAla, paDaI nIgodi aMnato kAla //6 // rAjaASNI te na jaI sutra, to tAharU kima rahaI ghara sutra / surIA devi pUjA karI, koNa kArNa kai dvi paraharI //chI dvapadIno valI je adIkAra, chaThi aMgiM soya vIcAra | namothaNuM jinabhuvani kahyuM, kumata rogaI navI sadadhuM //8 // sutra sIdhAMta pekho bhagavatI, jaMghA vidyA cArNa yatI / naMdisvara mera parabati jaya, jinapratimAnA vaMdaI pAya //9 // vaMdI pAya niM pAchA pharaI, ahI jinapratimA vaMdana karaI | e akhera mAni te sukhI, navI mAMnI te thAsaI dUkhI //10 // jina pratimA jinasarkha kahI, sutra uvAI na sahI / aMbaino valI je adhIkAra, aniM deva gurU nahI nIradhAra //11// paMcama aMgiM e adhIkAra, gaNi sarNa mAhilya eka sAra | arIhaMta cauita sAdhanuM sarNa, kari na lahaI camarado marNa //1ra// tava hasa matano bolyu marma, dayA vinAM navI dIsaI dharma / jina pUjatAM haMzA hoya, pArSei mokSa na pohotA koya //13 // suvihita kahi mati tAharI gaI, nadI Utaravi jinavari kahI / kuMNa kArNi kahaI ti sadahI, bolI tyA tAhArI kima rahI //14 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopota paDIlehaI jeha, jIva asaMkhyA haNato teha / tohaI bhalo jina bhAkhaI tAsa, vaNa paDileherNi dUragati vAsa /15 // eka ghari bAMTho vaMdana karaI, eka guruniM sAhano saMcaraI / adika lAbha tu tehasiM kahaI, yA dharma tAhAro kima rahaI //16 // yugala pUSanuM sakhuM manaeka uhanuM eka tATu ana / munIvarani vAIrAvaI doya, kahaI phala adakuM kahiM niM doya //10// je phala hoyi sItala dhaNI, to pUjA sahI miM avaguNI / uSNa AhAra dIdhaI phala hoya, to pratimA mAMno sahu koya //18// UhunA AhAra taNo avadAta, nara zaMgamani sUNaje vAta / cIta vIta niM myulIu pAtra, sAlibhadra sakomala gAtra //19 // ko eka jaMta jalamAMhi paDyuM, mAhapUrSanI draSTi caDhyuM / kaI kADhai ke maravA dIi, vego bolI vimAsI haIi //ra0 // jali buDato kADhai jeha, jiva azaMkhyA haNato teha / tohaI te parNi kurNAvaMta, amyu vacana bhAkhaI bhagavaMta //ra1 // aNagala pAMNI je nara pIi, kugatipaMtha te nIsai lII / galatAM galanu bhIjaI jasi, jiva asaMkhyA vaNasaI tasiM //rara// jIvaDyA kahaI kima pAlIi, adika AgyanA nara vAhalii / jinavacane to pujA thAya, mAMnI AgyanA teha kyAya //ra3 // tava hasa matano bolyu kheva, eha acetana dIsaI deva / e mujha niM su karasi sUkhI, deva kharo je cetana mukhI //ra4 // aneka nahaI cAlaI sIdhAMti, kumati tujha kIdhI chaI bhrAMti / samajhI niM karaje e kAti, acetana baIsaI UMcI pAMti //rapa// kaMdamula kari mudrA jAli, vasta vahoravA cahaTa cAli / bahu padArtha tehani Ali, nAga nagodara mAge jhAli //ra6 // e mudrAnA mahImA thakI, mAMgyu ApaI thaIi sukhI / kaMdamulathI lahII gAli, kaDako mAraI teha kapAli //ra7 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasavikAlikamAM je kahyuM sukha soya vacana navi lahyuM / cItrapUtalI bhIti jeha, mAhAmunIvara navi narakhaI teha //ra8 // teNaI narakhi jo hoI pApa, to pratimA pekhiM pUNya vyApa / e draSTAMta haIi dhAraje, jina pUjI Atama tAraje //ra9 // thoDAmAMhi samajhe ghaNuM, vAravAra tujha Tu avagaNuM /. zyAmala AjJArthe dharma, jinazAsanamAM ehaja mamaM //30 //. DhAla - 28 kaDI naMbara 95thI 30mAM kavie samyakatvanA prathama aticAranuM vistRta svarUpa darzAvyuM che. tema ja ahIM prasaMgataH pratimA-niSedhaka matano ullekha karIne temanI samakSa pratimAnI siddhi karI ApanArA Agama-graMthono saMdarbha peza karyo che. Ama banne pakSe sAmasAme karelI dalIlo, khaMDanamaMDana paNa vistArathI darzAvela che, tema ja anya matAvalI sAme jainadharmanI ahiMsA kevI sUkSma hoya che enuM saMvAdI zailImAM vivecana karyuM che. kavi samakitanA pAMca aticAra batAvIne kahe che ke, samakitanA pAMca aticAra che. tenA ghaNA doSa batAvyA che. sUtra-siddhAMtamAM paNa A pAMca aticArathI dUra rahevAnuM kahyuM che. mATe jinaAjJAnuM zuddha pAlana karavuM. zrIvIra vacanamAM zaMkA athavA saMdeha karavo, manathI zaMkA rahita thavuM nahi. te pahelo aticAra kahevAya. mATe tene "micchAmi dukkaDam' Apo. pachI pahelA aticAranuM vistRta svarUpa darzAvatAM kavi kahe che ke, arihaMtane anaMta baLa hoya, cotrIsa atizayo hoya, vaLI vANInA guNa pAMtrIsa hoya. AvA sakaLa guNane bhagavaMta dhAraNa kare che. vaLI bhagavaMta anaMta jJAnanA dhaNI hoya. temanA samovasaraNamAM ghaNo aizvarya hoya. jema ke cAmara, chatra ane siMhAsanathI zobhita hoya. Ama temanI riddhine koI pAmI zakatuM nathI. AvA jinavara bhagavaMtanI vANIne jema zAzvatI kahI che tema jinapratimA paNa zAzvatI che. svarga, narka ane mokSa che evuM kevaLajJAnI bhagavaMtoe bhAkhyuM che. AvAM vacano jeNe nathI svIkAryA evA mUDhamativALA kAMI paNa meLavI zakatAM nathI. tema ja temanuM samakita nizcayathI nAza pAme che ane teo "micchAmi dukkaDam' ApatAM rahI jAya che. jinavacanathI je viparIta jAya che, tevAM keTalAya nara narakamAM gayA che, Ama kumati thakI je duHkhane grahaNa kare che te pAparUpI pUramAM DUbI jAya che AvuM jANIne paNa je avagaNanA kare che te nara anaMta du:khone pAme che. AvAM du:khone bhogavatAM aMta Avato nathI to tenA AtmAne sukha kema maLaze? anya matAvalIono ullekha karatAM kahe che ke, eka darzanamAM matabheda paDyo che, teNe jinanAM zAstronI avagaNanA karI che. tema ja vIranAM vacanone hRdayamAM sthApyAM nathI, Ama samakita bALIne aMgArA karyA che. jinavacanono anAdara karI potAnA (darzananAM) vacana nizcayathI sthApyAM che. Ama darzane darzane bhinna bhinna AcAra dekhAya che to pachI pAra kevI rIte pAmazuM? Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLa kahe che ke, jema eka darzana jinapratimA sAme dveSa kare che, muninA veSa uthApe che, yoga, upadhAna, mALa vagereno niSedha kare che teo anaMta kALa sudhI nigodamAM paDaze. ahIM Agama graMthonA saMdarbha peza karatAM kavi kahe che ke, teo "zrI rAjapraznIya sUtra' jotAM nathI to tamArAM darzananuM sUtra kevI rIte raheze? jema ke sUryAbhadeve paNa pUjA karI hatI. to pachI tame kyA kAraNathI tyajI che? vaLI draupadIno adhikAra juo. zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra' nAmanA chaThThI AgamamAM te vicAra batAvyo che, jina bhavanamAM namoththaNuM kahyuM che. kumati thakI tame zraddhA karI nahi. tevI ja rIte "zrI bhagavatIsUtra'nA siddhAMta paNa juo. jaMdhA vidyAcAraNa labdhivALA muni meruparvata para Avela naMdIzvara dvIpa upara jaIne jinapratimAne vaMdana kare che. Ama caraNa vaMdana karI pAchA phare che ane ahIM AvI jinapratimAne vaMdana kare che. mATe je AvAM vacano mAnaze te sukhI thaze ane nahi mAne te du:khI thaze. vaLI kavi AgaLa kahe che ke, jinapratimA jinabhagavaMta jevI kahI che, tame "zrI aupapAtika sUtra' paNa sArI rIte juo, tyAM aMbaDano adhikAra juo, teNe anya deva, gurune dhAryA na hatA. vaLI pAMcamA "zrI bhagavatI sUtra' AgamamAM e adhikAra che ke traNe zaraNano eka ja sAra che. jema arihaMta, caitya ane sAdhunuM zaraNa laIne camarado maraNamAMthI bacI gayo hato. tyAre tenA pratyuttaramAM te darzanano matavAdI marma samajAvatAM kahe che ke, dayA vinA dharma hoya nahi ane jinane pUjavAthI hiMsA thAya che, Ama pApI koI mokSamAM jatAM nathI. tyAre suvihita (pratipakSI) teno javAba ApatAM kahe che ke tArI mati jatI rahI che, jinavare nadI UtaravI kahI che, tuM kyA kAraNathI zraddhA rAkhe che, bola! dayA tArI kevI rIte raheze? tenA javAbamAM sAme dvipakSI kahe che ke, je muhapatti paDIlehaNa karIne te asaMkhya jIvane haNe che. to paNa potAne DAhyo jaina kahe che ane vaNa paDIlehaNane durgati maLe. vaLI AgaLa kahe che ke, eka ghare besIne vaMdana kare ane bIjo gurunI sanmukha jaIne vaMdana kare che. adhika lAbha tuM 'bIjAne kahe che to tAro dayA dharma kevI rIte raheze? tenA pratyuttaramAM pratipakSI kahe che ke, be puruSanuM sarakhuM mana hoya, ekanI pAse garama bhojana che ane bIjAnI pAse ThaMDuM bhojana che. banne puruSa munine te voharAve che. tuM javAba Apa ke, vadhu lAbha kone thAya? jo ThaMDA bhojananA mAlikane vadhu lAbha maLe to, huM pUjAne avagaNIza parantu jo garama AhAra ApavAthI vadhu lAbha thato hoya to sara jinapratimAne svIkAro. ahIM vaLI daSTAMta ApatAM kavi kahe che ke, garama AhArano vRttAMtamAM saMgamanI vAta sAMbhaLaje. zuddha bhAvanA, vastuno saMyoga ane supAtra Ama traNeyano yoga thatAM rogama bIjA bhavamAM sukomaLa aMgavALo zAlibhadra nAme utpanna thayo. tyAre anya darzanI tarata ja dvidhA hRdaye pUche che ke, koI eka mANasa pANImAM paDI gayo che ane mahApuruSanI najare caDyo. to tene bahAra kADhavo ke maravA devo? je DUbatAM mANasane bacAve che, te asaMkhya jIvane haNe che to paNa te karuNAvaMta kahevAya. evuM vacana bhagavaMta bhAkhe che. AgaLa vaLI kahe che ke, aLagaNa pANI je nara pIe che tene nizcayathI kugati maLe che paraMtu pANI gALavAthI garaNuM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhInuM thAya che ane Ama asaMkhya jIva nAza pAme che. to kahe, jIvadayA kevI rIte pALI kahevAya. tyAre teno pratipakSI javAba Ape che ke, tuM jinabhagavaMtanI vadhu AjJA nirakha jinabhagavaMtanA vacane to pUjA thAya, e AjJA je mAne che te ja dayA kahevAya. tyAre te matavAdI tarata ja pratyuttara ApatAM kahe che ke, mUrti to acetana deva che, e mane zuM sukhI karI zakaze? kharA deva to cetanavaMtA hoya. tyAre dvipakSI javAba ApatAM kahe che ke, aneka naya ane siddhAMta cAle che, mATe tuM kumatithI bhramamAM paDI gayo che. acetana to UMcI paMktimAM beThA che mATe samajIne vicAra karaje. vaLI AgaLa daSTAMta ApatAM kahe che ke, kaMdamULa (saceta) ane mudrA (aceta) hAthamAM laI bajAramAM vastu levA jAya che. banne padArtha vepArIne ApIne tuM nAga, nagodara, jhAli Adi ghareNAM mAMge che tyAre mudrA thakI tane mAgyuM maLe ane sukhI thaIe. jyAre kaMdamULathI kaveNa maLe tema ja te kapALe lAkaDuM mAre. Ama kavie ahIM jaDa padArthano mahimA kahIne mUrtinI siddhi batAvI che. kavi AgaLa kahe che ke, zrI dazavaikAlika sUtra'mAM paNa je kahyuM che te vacano paNa mUrkha grahaNa karato nathI. jema ke bhIMta uparanuM suMdara citra je mahAmuni jotAM nathI. tene jovAthI jo pApa lAge to jinapratimAne jovAthI puNya thAya. mATe A dRSTAMta hRdayamAM rAkhI ane jinapratimAne pUjIne AtmA tAraje. thoDAmAM tuM ghaNuM samaje che, vAraMvAra tane zuM kahevuM. jina AjJA pramANe dharmanuM mULa dayA che. jinazAsanamAM A ja sAra rahelo che. dUhA || marma na sajhai bApaDA, karatA mithyAvAda | kumativiSe je dhArIA, syu kIjaI tasa sAda ||31 || eka jina pratimA chaMDatA, eka mukai munIrAya / eka nara vAsa UthApatA, samovasarNa na sohAya / / 31 // gurU vina jJAna na Upajai, bhAva vina bhagati na hoya / nIra vinAM kima nIpajai, rIdaI vIcArI joya / / 32 / / kaDI naMbara 31thI 32mAM kavie mithyAvAdane choDavAnuM tema ja guru vinA jJAna thAya nahi e vAtanuM nirUpaNa karyuM che. je dharmanA marma samajI zakatA nathI, te mATe mithyAvAda kare che ane kumatirUpI viSane jemaNe dhAraNa karyuM che temanI saMgata paNa zA mATe karavI. eka mata jinapratimAne mUkI de che eka mata muni bhagavaMtone choDe che to vaLI eka paMtha vastrane avagaNe che. Ama bhinna bhinna mato thavAthI bhagavAnanuM 'samovasaraNa' rUpI jinazAsana zobhaze nahi. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi guruno mahimA batAvatAM kahe che ke, jema jaLa vinA khetI Upaje nahi tema guru vinA jJAna Ave nahi ane bhAva vagaranI bhakti na hoya. mATe A vAta hRdayamAM vicArI jo. DhAla|| 29 desI. rAga. sAyaMga / / gurU virahI mana lAgIo, te kima pAMmai pAra re / thIvara yatIyana kalapano, kIdho eka AcAra re / / 33 // gurU virahI mana lAgIo AMcalI / / avaguNa Apa na AkhatA, dekhai munyanA doSa re / kumati paDyA nara bApaDA, karatA pAtiga poSa re / / 34 / / gurU paMcanIgraMthiM ema hyu, zrIbhagavatI niM ThAMNAMga re / saMyama SathAnika thauM, samajho sahu ni raMga re / / 35 / / gurU anaMtaguNe je AgalA, anaMtaguNe je hINa re / jina kahai bahu saMyamI, muDha karai mati khINa re / / 36 / / gurU tava tasa matano bolIo, Agai munIvara sAra re / te sarIkhAM havaDAM nahI, nahI UtakaSTo AcAra re / / 37 / / gurU prathavI pAMNi agyanAM, teja ghaTyuM eNaI kAlya re tohaI kAja tehathI sarai, gaMhuM ThAmi na Avai sAli re / / 38 / / gurU dUpaso AcArya lagiM zAsana hosaI sAra re pravacana vina te navI rahaI tehano munI AdhAra re / / 39 / / gurU DhAla - 29 kaDI naMbara 33thI 39mAM kavie guruno mahimA darzAvavA Aje (guru) muni nathI athavA che to zuddha, nirdoSa nathI. e matanuM nirAkaraNa karyuM che. guruno mahimA AlekhatAM kahe che ke, gurunA virahamAM mana lAgyuM che temanAM vagara pAra kevI rIte UtarazuM. Agama graMthomAM paNa sthavira, yati, jinakalpano AdhAra batAvyo che. je potAnA avaguNa jotAM nathI paraMtu muninAM doSa jue che te nara kumatimAM paDe che ane pApane poSe che. Agama graMtho 'zrI bhagavatI sUtra' ane 'zrI ThANAMga'mAM pAMca prakAranA nigraMtho batAvyA che ane saMyama chaThTha sthAne thayo kahevAya. mATe sahu manamAM te samajo. AgaLa je anaMta guNavALA hatA, tema ja je anaMtaguNe hINa hatA te bannene jinabhagavaMtoe saMyamI kahyA che. mUDhatAne kAraNe tArI mati kSINa thaI gaI che. tyAre te matano uttara Ape che ke, AgaLanA munivara zuddha saMyamanA dhAraka hatA, evA hamaNAM zuddha sAdhuM nathI tema ja utkRSTa AcAra paNa rahyo nathI. tyAre tenA javAbamAM dvipakSI javAba 123 = Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ape che ke, A kALamAM pRthvI, pANI ane agnimAMthI teja ghaTI gayuM che to paNa tenAthI kArya siddha thAya che. kema ke ghauMnI jagyAe cokhA UgatAM nathI. duppasahasUri AcArya sudhI jinazAsana raheze. mATe pravacana (zAstranI vANI sAMbhaLyA) vagara rahevuM nahi ane teno AdhAra munio ja che. DhAla | 30 || desI. dhyana dayana setuja gIravara // zrIanuMyugaduArahA, bhAkhI chaI mohoMpota re / kuza kArNi ti paraharI, hosaI kima adyuta re //40.// zrI anuyugadruAraha / AMcalI cotha pajusaNa taI tajau pAMcamahU~ bahu prema re / paDIkamaNe chaTha AvatA, kahaI kiMma hosaI khema re //41 // zrIanu. caudaza pAkhI paraharI, pUnyamatsya bahu raMga re / kumati paDyA nara keTalA, navi pekhaI zrI sugaDAMga re // 41 // zrIanu. caudaza pAkhI cItavo, pekho pAkhI sutra re /. kalapasutramhAM ehano, ApyuM tujha Utra re //4// zrIanu. adika mAsa navI mAMnII mala mahIno tasa nAma re | baMba patrISThI munItaNAM, dina dUjaI hoi kAMma re //43 // zrI anu. valato vAdI bolIo, eNaI mAsae chaI pUNya pApa re / sakala kAja nara kIjII, kaho murikha kAM uthApa re //44 / suvihIta kahaI tuM sAbhale, ma karIza Apa saMtApa re / nIta karNa to kIjII dAna zIla tapa Apa re //45 // zrI anu. pUrSa napasaka tehathI, cAlaI gharanuM sutra re / sakala kAja nara te karaI, kaI kima hosaI pUtra re //46 // zrI zrAvaNa comAsu tu karai, AluI comAsa re | eka mAsa tujha kihA gayuM, bole ja mati khAsa re // 47 // zrI cothi parajusaNa ti tanve, pAMcamasya bahu prema re / paDIkamAI chaThi AvatAM, kahai kima hosaI khema re // 48 // zrI paMca kalyANika vIranA, ma dharo mani saMdeha re | muDha mati paTa thApatA, kupi paDI nara teha re //49 // zrI. sudhu zamIta rAkhIi, jinavacanA parimANa re / zreNikarAya saMbhArIi, sira vahI jinavara ANi re //50 // zrI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 30 kaDI naMbara 40thI 50mAM kavie muhapattine choDanAra, cothane tyajI pAMcamanA paryuSaNa karanAra tathA caudazane tyajI pUnama ane pAkhI karanAra, SaTkalyANakavAdI vagere matono ullekha karyo che. bhinna bhinna matAvalIonA siddhAMtano ullekha karatAM kavi kahe che ke, 'zrI anuyogadvAra'mAM muhapattine darzAvI che. to te kayA kAraNathI tyajI che, have tuM kevI rIte pAra UtarIza? vaLI kavi anya matAvalIne kahe che ke, te cotha paryuSaNane mUkIne pAMcamane apanAvyuM che tethI pratikramaNamAM chaThTha AvatAM kSemakuzaLa kevI rIte rahIza? caudaza-pAkhIne tyajIne pUnamane bahu AnaMdathI svIkArIne keTalAMya darzana kumatimAM paDyAM che teo 'zrI sUyagaDAMgasUtra' ne paNa jotAM nathI. mATe caudazane pAkhI tarIke manamAM lo ane pAkhI sUtrane juo. vaLI kalpasUtramAM paNa tAro javAba Apyo che. kavi adhika mAsane paNa mAnavAnI nA pADe che ane kahe che ke, A mahinAnuM nAma mala mahino che. biMba, pratiSThA vagere munionAM kAma bIjA divasomAM karavAM. tyAre tenA uttaramAM pratipakSI kahe che ke, A mAsamAM puNya ane pApa to che ja. badhAM ja kAmo mANasa kare che to pachI he mUrkha! tuM zA mATe avagaNe che? tyAre suvihita tene kahe che ke, tuM sAMbhaLa! manamAM vasavaso karIza nahi, dAna, zIla, tapa jevI nityakaraNI to karavI joIe paraMtu jevI rIte napuMsaka puruSathI gharano kArobAra cAle badhuM ja kAma te kare che paraMtu tenAthI putra prApti kevI rIte thaze. vaLI zrAvaNa mahinAmAM comAsuM ane AloyaNAM karavAthI eka mahino tAro kyAM jato raheze? AvI tArI subuddhi bole che. evI ja rIte bhagavAna mahAvIranA pAMca kalyANaka che. manamAM koI zaMkA-saMdeha karavo nahi. SaT (cha) sthApavAthI mati mUDha thAya tema ja te nara kUvAmAM paDe che. jinavacana pramANe samakita zuddha rAkhavuM. ahIM kavi zreNikarAyane yAda karavAnuM kahe che ke jemaNe jinavaranI AjJA mAthe caDhAvI hatI. dUhA || zaMkAAla navi rAkhII, rAkhiM bahu dUkha hoya / ADaMkhA ni AMNasaI, muDha mati aMgi hoya ||51 || kaDI naMbara 51mAM kavi manamAM zaMkA rAkhavAthI du:na maLe tema ja samyaktvanA bIjA aticAranuM Alekhana kare che. manamAM zaMkA kuzaMkA rAkhavI nahi, zaMkA rAkhavAthI vaNuM du:kha thAya che. tevI ja rIte manamAM AkAMkSA rAkhavAthI mUDhamati maLe che. DhAla|| 31 || desI. kAja sIdhA sakala havaI sAra / / rAga. zAmerI / / ANaMkhA je manI ANa, ani darasaNa soya vakhANai / jina vacanAM ni navi jANaI, viSadhara maMdimhAM ANai / / 52 / / = 125 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmA vikSNa maheza vIzAla, khetala gogo niM AsapAla / pAtra devyA niM gotra dIvI, phala eka na Api sevI ||53 || roga kaSTa thakI mama kaMpo, umayA mukhya Isa ma jaMpo / navI mAMno niM navI pUjo, jo jinavacanAM niM bujho / / 54 / / bahudha sAMkhya aneiM saMnyAsI, jogI yaMgama niM maThavAsI / je zAIva DaMDa veza, aMdrajAlIA ni daravesa / / 55 || ehanuM kaSTa ghaNeruM jANi, mana mAhi sadhahaNA AMNI / valI tyAhAM tujha mati pastANI, dIjaI mIchATUkaDa jAMNI ||56|| ehanuM zAhAstra suNIa, vakhAMNyu sudhu mana sAthei jANyu / kIdhu mIthyAtInu karNI, teNai dUti nArI paraNI ||57 || teNai sudhagati nArI TelI, jeNaI jaIna taNI mati mehelI / syubha kyaraNi te tasa khelI, karami matya kIdhI mailI / / 58 / / gharabAri kuAneiM nIri, sAyara jala nadIe ni tIri / drahaI vAvya sarovara kaMThi, pUNya heti sIsa machaTi / / 59 || ema bhavya bhavya bhamatAM bhagi, ANaMkhA AMNI aMgiM dio mIchATUkaDa raMgi, deva gurU jina pratimA saMgi||60 DhAla - 31 kaDI naMbara 52thI 60mAM kavie samakitanA bIjA aticAra AkAMkSA arthAt mithyAtvInA matanI IcchA karavI enA viSe vistArathI samajAvyuM che. kavi 'AkAMkSA' aticAranuM varNana karatAM kahe che ke, je mithyAtvInA matanI icchA kare che, tema ja te darzanane vakhANe che tema ja jinavacanane jANatAM nathI te manamaMdiramAM viSadharane laI Ave che. je brahmA, viSNu, maheza (moTA mahAdeva), kSetrapAla, gogo ane AsapALa tema ja pAdara devatA ane gotradevIonI ArAdhanA kare che tene eka paNa phaLa maLatuM nathI. roga, AtaMka, kaSTa joIne jo nahi. jinavacanone samajIne umayApati mahezane japo nahi tema ja temane mAno paNa nahi ane temanI pUjA paNa karo nahi. bauddha, sAMkhya ane saMnyAsI, jogI jaMgama ane maThavAsI, vaLI zaiva, tridaMDI vezavALA, IndrajAlIA ane judA judA vezavALA phakIro che, ke jeo ghaNuM kaSTa kare che evuM samajIne zraddhA karI hoya, Ama tyAM ja tArI mati muMjhAI gaI che. mATe evuM jANIne 'micchAmi dukkaDam' Apo. vaLI emanuM zAstra sAMbhaLIne vakhANyuM hoya, zuddha mana sAthe jANyuM hoya Ama mithyAtvInI karaNI karI hoya to te nara durgatirUpI nArIne paraNe che, ane zubhagatirUpI nArIne dUra kare che. jeNe ~ 1126 = Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainanI mati mUkI dIdhI che te zubha karaNI sAthe khele che ane karma thakI tenI mati melI thAya che. ghara bahAra, kUvAnA jaLe, sAgara jaLe, nadIonAM kAMThe vaLI draha, vAva, sarovara kAMThe puNya mATe mAthuM Tekavo nahi. Ama aneka bhave bhamatAM bhamatAM AtmAmAM AkAMkSA karI hoya to deva, guru ane jinapratimAnI sAkSIe 'micchAmi dukkaDam' Apo. DhAlA 32 / copaI che parajIo rAgI vatIcaMchA te trIjI sahI, dharma taNAM phala hoI ke nahi / evI matya jasa AvI sahI, myubhakarNa tasa cAlI rahI //6 1// trIbhovana nAyaka vIsvaprakAra, mokSamAragano je dAtAra / asyA guNa jANI bhagavaMta, jeNaI navi pUyA e arIhaMta //6 2// ihailoka paraloka bhaNI, kAM tu dhyAI trIbhovanadhaNI / kaSTi ko nara pATu khobha, jinavarani dekhADaI lobha //63 // yAga bhoga mAMni ni jAya, jinavara niM jaI lAga) pAya / e vatIgaMchA tu paNi jagya, aMgi aticAra nara mama ANya //64 // DhAla - 32 kaDI naMbara 61thI 64mAM kavie samakitanA trIjA aticAra 'vitigicchA' arthAt karaNInA phaLamAM saMdeha rAkhavo. tenA viSe samajAvyuM che. kavi vitigicchA'nuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, vitigicchA samakitano trIjo aticAra che. dharmanAM phaLa hoya ke nahi evI mati jenI pAse Ave che, tenI zubha-karaNI jatI rahe che. tribhuvananA nAyaka, vizvanA upakAraka ane mokSa mArganA dAtAra evA bhagavaMtanA guNo jANavA chatAM jeNe arihaMtane pUjyA nathI, paraMtu Aloka ane paraloka evuM jANIne zA mATe tribhuvana dhaNInuM dhyAna dhare che. A kaSTa thakI keTalAya nara kSobha pAmyA che. vaLI jinavarane bhajavAmAM lobha batAve che paraMtu jinavarane vaMdana karavAthI yajJa, bhoga vagere badhuM manamAMthI jatuM rahe che. AvI rIte vitigacchAne samajIne AtmAmAM A aticAra levo nahi. DhAla 33 .. desI. se suta trIzalAdevI satIno // vastra malaNa mala munIvara dekhI, jeNaI mukayu jinadharma uvekhI / teNaI kArNa teNai dUragati lekhI. te nara muDhamatIo vaseSI //6 5// eNaI jagI zaMdha caturavidhI moTo, jANe kanakataNo valI loTo / naMdhA tAsa karaI te khoTo, lIdho pApataNo zari poTo //6 6 // sAdhataNI jeNaI saMdhA kIdhI, sudhagati chaDI dUragati lIdhI / viSaha kocolI vegiM pIdhI, mugatiyolI teNaI bhogala dIdhI //67nI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdharmakano avaguNa lIdho, mIchAdUkaDa te navi dIdho / to tujha kAja eku navi sIdho. mugati koTi navi jAI lIdho //68/I naMdhA me karo ko valI kahaInI, naMdA kIjai Atama dehanI / asIa pragati hosaI jagi jehenI, gati UcI hoi paNI tehenI //69 // karma gaMchA ma karo koI harikesI raSi tu paNi joI | bhava Uttamano te paNi khoI, kula cAMDAla taNaI munI soI //chaOTI karma dUgaMcha kayA vyana sAro, rAya pUgyAye carItra saMbhAro / Atama sIkha deI ema vAro, vyavardhAi naMdhA soya nIvAro TI71 // ema bhava bhamatA pAtiga aMgi, mIchAdUkaDa 6 jinasaMgiMga / pApa pakhAla Atama raMga, jima jagi thAya sIdha alaMgi ||7ra// DhAla - 33 kaDI naMbara 65thI 7ramAM kavie jaina dharmanI, sAdhunI tema ja saMghanI niMdA na karavI. niMdA karavAthI durgati maLe che e vAta samajAvI che. kavi kahe che ke, je muninAM melAM-phATelAM vastra joIne, jina dharmane vakhoDIne mUkI de che te kAraNathI tenI durgati gaNI che ane vizeSathI mUDhamatine pAme che. kavi caturvidha saMghane kanaka kaLaza'nI upamA ApatAM kahe che, A jagamAM caturvidha saMgha moTo che jANe sonAno kaLaza. tenI niMdA je kare che te khoTo che ane pApano poTalo mAthA para le che. tevI ja rIte je sAdhunI niMdA kare che te zuddha gatine choDIne durgati meLave che, Ama viSanI kaTorI jaladI pIne te muktigaDhane sAMkaLa mArI de che. sAdharmikano avaguNa bolIne pachI micchAmi dukkaDam' na kahevAthI tAruM eka paNa kArya sIdhuM thaze nahi tema ja muktigaDhamAM paNa jaI zakIza nahi. mATe koInI paNa niMdA karavI nahi potAnA AtmAnI niMdA karavI. A jagamAM jenI AvI prakRti haze tenA thakI ja te UMcI gati prApta karaze. tema ja karmanI dhRNA paNa karavI nahi. kavi ahIM harikezI RSinuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, harikezI RSine tuM evI rIte jo ke jemaNe uttama kuLano bhava khoyo ane cAMDAla kuLamAM janmyA. (AvyA) tevI ja rIte jemaNe karmanI dhRNA karI na hatI evA rAya pUNyAtyanuM cAritra yAda karavAnuM kahe che. AvI AtmazIkha dharIne manane rokavuM ane traNa prakAra (mana, vacana, kAyA)thI niMdAno tyAga karavo. Ama aneka bhava bhamatAM bhamatAM AtmAne lAgelAM pApone jinadharmanI saMge "micchAmi dukkaDam' Apo. AvI rIte AtmAthI AnaMdapUrvaka pApone dhovAthI jagamAM siddha paramAtmA thavAya. DhAla || 34 || desI. dekho suhaNAM pUNya vIcArI // rAga. zrIrAga // mIThA stuti mama karoa lagAro, je jagi dharma asAro / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuDo zree prasaMsaI je nara, te kima pAmai pAro // paMDIta karoa vIcAro //03 // mIthyA stuti mama karoa lagAro //AMcalI // vISadhara koya vakhANI vane, Apa ugali ghAlaI / so sukha SyaSya mAMhi bhAI jama maMdira jaI mAhalaI // bahu bhava pAtiga cAlai //74 // mIthyA. kanaka kaMDII jima ko vIchI, grahI nIja maMdIra AMNaI / soya sarIkho te nara pabhaNo, je mIthyAta vakhANaI / te nara koI navI jANaI //75 // mIthyA. stuti kIjai to jaIne dharmanI, jima AtamadUkha jAI | khiNahAM aSTa karma khaI karato, so nara sUkhIo thAI / sakala loka guNa gAi //76 // mIthyA. cauda rAjamAMhaI bhavi bhamatAM pAtiga lAgu je ho mithyA dharma prasaMsyu jema haiM mizrAdUkaDa teho // jima hoI nirmala deho //77 // mIthyA. DhAla - 34 kaDI naMbara 73thI 77mAM kavi samakitanA cothA aticAra 'mithyAstutinuM svarUpa samajAve che. jagamAM je dharma asAra che tenI jarApaNa mithyAstuti karo nahi. je khoTAne sAco mAnI tenI prazaMsA kare che te pAra kevI rIte pAmaze mATe paMDita tame vicAra karo. kavi mithyA stutine viSadharanI upamA ApatAM kahe che ke, jema koI viSadharane vakhANIne tenA mukhamAM potAnI AMgaLI nAkhe to te mUrkha kSaNamAM ja yamamaMdiramAM pahoMcI jAya ane tenuM pApa ghaNA bhava sudhI cAle. AgaLa vIMchInuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema koI sonAnA karaMDiyAmAM vIMchI paDyo hoya tene laIne potAnA gharamAM rAkhe tene je mithyAtvane vakhANe che tenAM jevo gaNavo, te nara kAMI paNa jANato nathI. mATe stuti karavI hoya to jainadharmanI karavI. jenAthI AtmAnA du:kha dUra thAya che. je kSaNamAM ATha karmano kSaya kare che ane te nara sukhI thAya che, tema ja sakaLa loka tenA guNa gAya che. Ama cauda rAjalokamAM aneka bhava bhamatAM bhamatAM manamAM mithyAdharma karatAM je pApa lAgyA hoya tenuM "micchAmi dukkaDam' Apo ke jenAthI AtmA nirmaLa thAya che. DhAla 35 copAI | mIthyAtIsyu parIcaI jeha, je jAMNI to TAla teha / meza oraDI mAhi paIsatAM, kima Ujala rahII baUsatAM //08 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tima madhyAno karatAM zaMga, kima rahaI Atama Ujala raMga / Atama jala baI sarIkhAM hoya, nIca saMgati vaNasaI doya //79 // valI draSTAMta kahu te suNo, nIca jaMga tumya sahI avaguNo / AgaI nara nArI sUra jeha, saMgatithI dUkha pAmyA teha //80 // vAMsiM saMgati gAMThA taNI, to phADI kIdho re vaNI | nadI gaMga taruara je rahyA, soya samulAM letAM gayAM ||81 // haMsa kAgani saMgiM gayo, marNa laghuM niM gaMjaNa thayuM / zaMkhiM saMgati jogI taNI, dhari dhari bhIkha magAvI ghaNI //82 // azatisaMga karo kutAra, tenA prANa gaA nIrdhAra / muja sarIkho rAjA jeha, dAsIthI dUkha pAMgyu teha //83 // vali saMgatino joya vicAra, e tuMbaDiI tubAM cyAra / eka jaI munIvara niM karya caDyuM, pAtra nAma jagi tehanuM pADyuM 84 // bIja tuba kahI jaI jeha nadI saMgi rahyu valI teha / tulA jAlI jagaDDAM sAra, jaga UtAraI pelopAra //85 // trIja tubataNuM phala jeha, kalAvaMta kara caDhIu teha / veNo jaMtra karyu tava sAra, sUra sUNatAM raMjaI kItara //86 // cothI je hatI tuMbaDI, soya ghAMIjI ni kari caDI / te kApI kIdhI rUbaDI, gata pII kusaMgati paDI //87 // zreNIkarAyano hAthI jeha, atI dUradAMta kahI jaI teha / ja munIvara niM saMgi malyu to tasa mAMna kapAI galyu //88 // sAMti dAMta huo sukamAla, jehavo vacha sakomala bAla / gaDha maMdira navi bhalaI gAMma, na karaI rAya taNuM te kAMma /89 // rAya maMtrII karyuM vIcAra, baMdhya jihA pApInuM bAra / mAri mAri' mukhya ehevuM suNaI, rIva karatAM pazuAM haNAI //90 // ragata maMza dekhI gajarAya, dUSTa IuM tava gaMhitara thAya / paMDIta rIdaI vIcArI joya, nIca zaMga mama karyuM koya //91 // pUpha zaMga sutara tAMtaNaI, rAja kaMTha ThavyuM ApaNAM / trAMbai saMgati sonAtaNI, karatA kIrati vAdhI ghaNI //92 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAla nIra gaMgAmhAM gayAM, te jala gaMgA sarIkhAM thayAM | caMdana jamalAM je vriSa rahyA, te saghalA paNi sukaDI lahyAM / / 93// sArSiM samaryu Izvara deva, to kaMThi ghAlyA tatakheva / rAya vabhISaNa saMgati rAma, laMkApati dIdhuM tasa nAMma / / 94 / / e saMgatinA suNi drISTAMta, mIthyA saMga tajo ekAta | kahI bhiva bhamatAM parIco jeha, mIchATUkaDa dIjai teha / / 95 || DhAla - 35 kaDI naMbara 78thI 95mAM kavi vistArathI dRSTAMto dvArA samakitanA pAMcamA aticAra 'mithyAtvIno paricaya'nuM svarUpa samajAve che. tema ja mithyA saMgano parihAra karavAno upadeza Ape che. kavi samakitanA pAMcamA aticAranuM svarUpa vistArathI samajAvatAM kahe che ke, je mithyAtvI matano paricaya kare che tema ja tene mAne che teno saMga TALavo. ahIM aneka dRSTAMta ApIne kahe che ke, jema kAjaLavALI oraDImAM praveza karIne tyAM besavAthI kevI rIte ujjavaLa rahevAya? tema mithyAtvIno saMga karavAthI AtmAno raMga ujjavaLa kevI rIte raheze? AtmA ane pANI banne sarakhAM che. nIcanI saMgatathI banne kharAba thAya che. vaLI kahuM chuM te tame sAMbhaLajo. nIcanI saMgatane tame sahu choDI dejo. AgaLa paNa nara, nAra, devo nIcanI saMgatathI bahu du:kha pAmyA che. jema ke vAMse gAMThonI saMgata karI to te thakI cIrAvuM paDyuM. nadInA saMge je taruvara rahyAM te badhA mULathI nAza pAmyAM. vaLI haMsa kAgaDAnI saMge gayo to teno parAbhava thayo tema ja maraNane meLavyuM. jogInA saMga thakI zaMkhane ghare ghare bhIkha mAMgavI paDI. vaLI mahAvate asatIno saMga karyo to teNe potAno prANa gumAvyo. muMja jevA rAjA paNa dAsInA saMgathI du:kha pAmyA. tuMbaDIno dRSTAMta ApatA kavi kahe che ke, vaLI saMgatino A vicAra paNa jo, eka tuMbaDI para cAra tuMbA che. emAMthI eka tuMba munivaranA hAthamAM jaI caDyuM jagamAM tenuM nAma pAtra paDyuM. vaLI bIjuM tuMba je nadInA saMge rahyuM jagamAM tuMbA jAlInuM rUpa pAmyuM ke je nadIne pAra karAvI kinAre pahoMcADe che. tuMbaDInuM trIjuM phaLa ke je koI kaLAkAranA hAthamAM AvyuM. teNe temAMthI vINA nAme yaMtranuM rUpa ApyuM ke jenAM madhura sura sAMbhaLIne kiratAra AnaMda pAmyA. vaLI cothI tuMbaDI hatI te eka hajAmanA hAthamAM jaI caDI. teNe te kApIne rubaDI (hajAmatanuM sAdhana) banAvI. Ama kusaMgathI rubaDI lohI pIne lohiyALa banI. zreNikarAyanA hAthInuM dRSTAMta ApIne samajAve che ke, zreNikarAyano hAthI je ghaNo durdama, garviSTha hato parantu jyAre tene munivaranI saMgata maLI to tenA mAna, kaSAya badhuM ja jatuM rahyuM. ane jevuM sukomaLa gAyanuM vAcharaDuM hoya tevo ati zAMta sukomaLa banI gayo. have te gAma, gaDha ke maMdira toDato na hato, tema ja rAjAnA koI kAma paNa te karato na hato. tyAre rAjAnA maMtrIe vicAra karIne tene koI pApInA daravAje bAMdhyo. ahIM mAra, mAra mukhathI evAM zabdo sAMbhaLIne, pazuone cIso pADIne maratAM joIne, tema ja lohI, mAMsa joIne gajarAja pharIthI duSTa hRdayavALo thaI gayo. mATe he - 131 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDitA hRdayathI A vAta vicArI jo nIcanI saMgata koI karatAM nahi. tevI ja rIte susaMgata thakI tuccha vastunI kiMmata paNa vadhI jAya che tevA daSTAMta ApatAM kavi kahe che ke, jema sUtaranA tAMtaNAe puSpanI saMgata karI to ApaNe tene rAjAnA kaMThamAM paherAvyuM. vaLI trAMbAe sonAnI saMgata karI to tenI ghaNI kIrti vadhI. gaTaranA pANI (khALanA pANI) gaMgA nadImAM bhaLI jatAM te pANI gaMgAjaLa sarakhA thayA. tema ja caMdana vRkSane vaLagIne je vRkSa rahyA te badhA paNa sukhaDa kahevAyA. vaLI sApe maheza devane bhajyAM to tarata ja tene potAnA kaMThamAM dhAraNa karyo. rAjA vibhISaNe rAmanI saMgata karI to tene laMkApatinuM nAma maLyuM. A saMgatinAM daSTAMto sAMbhaLIne haMmeza mATe mithyAsaMgata tajI dejo tema ja aneka bhava bhamatAM bhamatAM teno paricaya karyo hoya to tenuM "micchAmi dukkaDam Apo. dUhA || ema atIcAra TAlII samakIta rAkhe sAra | sUdho zrAvaka te kahuM, je pAlaI vrata bAra //96 // kaDI naMbara 96mAM kavi samakitanA aticAra TALI zuddha samakita rAkhI bAra vrata pALavAnuM kahe che. je A aticAra tyajIne zuddha samakita rAkhe che tema ja bAra vrata pALe che te suzrAvaka kahevAya. DhAla || 36 che. desI. praNamI tuma sImaMdharUjI. | pahailuM vrata Ima pAlIijI, vyasano na kIjai re ghAta / AraMbhi jaINA kahIjI, ema bolyA vaganAtha //97 // suNo nara, dharma yAI re hoya, dayA vinA nara ko valIjI | mokSa na pohoto koya, suNo nara dharma phlAiM re hoya //AMcalI // karma vAlAdIka kIDalAjI, kAyA jIva aneka / anukaMpAI kADhatAjI, doSa na lAgai rekha //98 // suNo nara. muDha paNuM te parIharoi, rAkho jIva ekAti / mAnavapaNuM chaI doheluM che, lahII dasa draSTAMti //99 // suNo. cakI bhojana te lakhIjI, lakhI laI gharighari AhAra / pharI cakavaI ana kima lahaijI, tima mAnava avatAra //zoo // suNo. merasamA DhagalA karI che, ane ana mAMhi ri bheliM / vRdhA viNI kima dIijI, tima mAnavabhava meli //1 // suNo. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deviM pAsA sogaThAM jI, nara niM dIdhAM re doya / te sAthiM je jIpIijI, to mAMnava bhava hoya //ra // su. aThotara so thAbhalA jI, thAMbhaI thAMbhaI re jAmya / tyAMhAM tetalI putalijI, sudara rU5 vakhANya //3 // su. vAra aThotara so ramaijI, jIpaI pUtalI eka / aThotaraso vArano jI, Aka kahu tujha cheka //4 // su. bAra lAkha ni pariMjI, ogaNasATha hajAra / sAta sahyAM ni jANaje jI, Upari adIkA bAra //pa // su. anavara jIpaI javaTaijI, rAja laI nIradhAra / navi jipaI jIpaI sahIjI, kihAM mAnava avatAra //6 // su. yaNa ghaNAM chaI seThi niM jI, vecyA jaI deza / te jo melaI egaThAM che, to mAnavabhava lahaIza //cha // su. supana eka nara doyaniM jI, vadane caMda paITha / eka roTo eka rAjIo jI, ema jagI aMtara dITha //8 // su. roTAvAlu cItavaI jIcaMda lahu mukhamAMhi / nAvaI paNi AvaI sahIjI, nara bhava chaI kahaI kyAhi //9 // su. svayaMbhuramaNa jalapUraviM jI, dhasara mukai re jaya / pachima kIlI aThavAI jI, kima saMyugI thAya /10 // su. pavana pareyAM doe jaNAM jI, dhoMsara kIlI re eka / paNi naragati chaI vegalI jI, pAMI pUNya vaseka // 11 // su. kupi rahaI eka kAcabojI, sAta paDo re sevAla / kurami dITho caMdalo jI, pharI jotA vizAla //12 // su. thAMbhA UparI AMNII jI, eNto cakra vazeka / avaluM savaluM te pharaI jI, achAM pUtali eka //13 // su. jalakuMDI jovAlu laI jI, zara sAMdhaI nara jANa / vAMma AMkhe jaI pUtalI jI, tIhA jaI vAgaI bAMNa //14 // su. avanI UparI nara ghaNA jI, ko eka pAMmAM re pAra / rAdhAvedha ne sAdhatA jI, dUlaho nara avatAra //15 // su. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rayaNa dhaNA ghaTi dalI jI, paMca varNanAM re pekhya | merazakhari Dhagalo karaI jI, UDaI vAyu vaseSya //16 // su. dA draSTAMti dohelo jI, mAMnavano bhava jANya | jIvadayA te kIjII jI, bolyu veda pUrANya / / 17|| sura DhAla - 36mAM kaDI naMbara 97thI 17mAM kavi prathama 'sthUla prANAtipAta viramaNa' aNuvratanuM svarUpa tema ja dayA vinA durlabha A mAnavabhava hArI javAnI dahezata batAvIne prasaMgataH daza daSTAMto te'aMgenA varNave che. prathama aNuvrata 'sthUla prANAtipAta viramaNa' vratanuM svarUpa samajAvatAM kavi kahe che ke, trasa jIvonI hiMsA karavI nahi, AraMbha samAraMbhamAM jayaNA rAkhavI. AvI rIte paheluM vrata pALavuM. evuM jaganAthe kahyuM che te tame sAMbhaLo, dharma dayAthI ja thAya che ane dayA vagara koI mokSamAM pahoMcatAM nathI. Ama dharma dayAthI ja thAya. jema ke kRmi, vALA Adi kIDAMo vagere jIvone anukaMpAthI kADhatAM jarA paNa doSa lAgato nathI, mATe mUDhapaNuM choDIne AvA jIvo upara dayAbhAva rAkho. A mAnavabhava ati durlabha che, te daza dRSTAMte samajo. ahIM Agamika daza dRSTAMtanuM varNana karatAM samajAve che ke, prathama dRSTAMta 'cullaka'nuM ApyuM che. jema cakravartI brahmadatta eka brAhmaNane prasanna thatAM potAnA cha khaMDanA rAjyamAM pratidina eka eka ghare bhojananI mAgaNI lakhI Ape che. pahelA te cakravartInA gharanuM svAdiSTa bhojana kare che. paraMtu pharIthI AvuM bhojana tene potAnuM AyuSya pUruM thAya tyAM sudhI maLavuM durlabha che, tema mAnava-avatAra paNa duSkara che. bIju dRSTAMta 'dhAnya'nuM che. jema ke meru parvata jeTalAM anAjanA DhagalA karIne, temAM judA judA anAjanAM dANAM bhegA karyAM hoya tyAre tene vINavA koI vRddhA mATe muzkela che, tema A mAnavabhava maLavo muzkela che. trIju dRSTAMta 'pAsaka'nuM ApyuM che. jema deva pAse daivI pAsA ane sogaThAM hoya te banne narane ramavAM Ape. tyAre nara te devanI sAthe jo kadAca jItI jAya, topaNa mAnavabhava maLavo durlabha che. cothuM dRSTAMta 'dhRta'nuM ApyuM che. jema rAjasabhAmAM 108 thAMbhalA che. thAMbhale thAMbhale 108 suMdara pUtaLIo che. jyAre 108 vAra jItIe tyAre 108 pUtaLIvAro eka thAMbhalo jItI zakAya. Ama 108 x 108 x 108 vAranA AMka 12,59,712 thAya. jyAre rAjakumAra ATalA dAva ramIne jIte tyAre temane rAjya maLe. Ama rAjakumAra mATe jugAramAM pratyeka pUtaLI jItavI muzkela che, tema A manuSyabhava punaH prApta thavo durlabha che. pAcamuM dRSTAMta 'ratna'nuM che. jema ke eka zeTha pAse ghaNAM ratno hatAM. teNe badhAM ratnone judAM judAM dezamAM vecI dIdhAM. have A vecelAM ratnone pAchAM ekaThAM karavA muzkela che, tema A manuSyabhava prApta karavo muzkela che. chaThuM dRSTAMta 'svapna'nuM che. jema ke be narane pAchalI rAte mukhamAM caMdrano praveza thavAnuM eka Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakhuM svapna Ave che tyAre A svapnanAM phaLa tarIke eka rAjA thAya che ane eka roto rahI jAya che. tyAre rovAvALo manamAM vicAre che ke, pharIthI huM kyAre mukhamAM caMdranuM pAna karuM? paraMtu te svapna pharIthI AvavuM durlabha che tema A mAnavabhava saMmajavo. sAtamuM daSTAMta "yuga'nuM ApyuM che. jema ke svayaMbhUramaNa samudranAM jaLamAM pUrva dizAmAM koI deva gADAnuM dhoMsaruM nAMkhI de ane pazcima dizA tarapha e dhoMsaranI kIlI nAMkhI de tyAre e banneno saMyoga thavo durlabha che. dhoMsara ane kIlI eka karavA pavana tene kheMce che paraMtu dhoMsaranA vIMdhamAM kalI dAkhala thavI adhika durlabha che, tema A mAnavabhava paNa durlabha che. AThamuM daSTAMta kUrmanuM ApyuM che. jema ke sAta paDa zevALathI AcchAdita eka kUvAmAM eka kAcabo raheto hato. ekavAra koI kAraNasara zevALamAM chidra paDI gayuM. A samaye kAcabAe potAnI Doka bahAra kADhI, to teNe AkAzamAM zaradakALanA pUrNa caMdramAnuM apUrva dazya joyuM. A apUrva dazya potAnA parivArane batAvavA mATe pharIthI te jagyAe Avyo paraMtu havAnA jhApaTAne kAraNe punaH te chidra zevALathI AcchAdita thaI gayuM. Ama jema pharIthI caMdra darzana thavA durlabha che tema mAnavabhava paNa duSkara che. navamuM daSTAMta 'cakra-rAdhAvedha'nuM che. jema ke rAjAe potAnI putrInA vivAha mATe svayaMvara maMDapa racyo. tenI pAse ja eka khUba moTo staMbha Ubho karAvyo. staMbhanA UrdhvabhAgamAM sIdhAM-UMdhAM pharatAM cAra cakra goThavyAM. te cakro upara rAdhA nAmanI eka pUtaLI goThavI. staMbhanA nIcenA bhAgamAM jovA mATe pANInI kUMDI mUkI. je vyakti rAdhAnA DAbA netrane bANathI vIMdhI zakaze te rAjakumArIno pati banI zake. A pRthvI para rAjA to ghaNA hatA paraMtu temAMthI koI eka ja rAdhAvedha karI zake che. tema A mAnavabhava paNa durlabha che. | dazamuM daSTAMta 'paramANunuM ApyuM che. jema pAMca prakAranAM ghaNA ratnone ghaMTImAM daLIne teno meru parvata upara Dhagalo karyo tyAre A bhUkAne vAyu cAre bAju uDADI de che. pachI pharIthI tenA paramANuone ekatrita karI ratno banAvavA ati muzkela che tema A mAnava avatAra paNa pharIthI maLavo ati dohelo che. aMtamAM kavi kahe che ke, Ama daza daSTAMte mAnavabhava durlabha jANavo. mATe A mAnavabhavamAM jIvadayA pALavI. A vAta veda, purANamAM paNa batAvI che. dUhA || dharma yA vina tu taje, UThi nAgaraveli / bhamarai jima caMpaka yu, pIcha tajyAM jima Teli //18 // su. kaDI naMbara 18mAM kavi dayA vinAnA dharmane tyajavAnuM 'rUpaka' dvArA samajAve che. kavi kahe che ke, jema nAgaravela upara caDavAnuM choDI de che, bhamaro caMpaka phUlane choDI de che ane Dhela pIchAMne choDI de che tema dayA vagaranA dharmane choDavo. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAlA 37 | copAI || taje nagara jihA vaIrI ghaNAM, taje vAda jillA nahI ApaNo / taje hola je ati jAjara, tajaI neha vinAM dIkirA /I19 // tajiI rUTho rAjA valI, tajiI paragatI atI AkalI / tajiI pApI kero daMga, tajiI jAti kujAti turaMga //ra0 // tajII bAla kerI chAMhiM tajIi vAso viSadhara yAMhi / tajIi paravara kerI tAti, tajII bhojana lakhavuM rAti //ra 1 // tajaI kAyara khyatrI jAma, na karaI ThAkura kerU kAMma / tajiI maMkaDa sAthi Ala, tajII para ni devI, gAla //rara // tajIi moTA sAthiM jajha, tajII murikha sAthuiM muMjha / tajiI vaNaja madhu ne mINa, tajII dharma yA je hINa // 23 tajII comAsaI cAlavuM, tajII rAaMgaNi mahAlavuM / tajII sAI saMghAti ke, tajII saMgati nIca vaseSa //ra4 // raNi aMgaNinA tajII ThAma, tajIi nIra vinAM ArAma / tajII sAta vasana saMsAri, dUta maza ni madirA vAri //ra5 // tajII vezA kerU bAra, tajII Avho nIradhAra / tajiI corI kero raMga, tajII padArAno bhaMga // 26 // tajiI bhojana jihAM nahI mAMna, tajii viNa saMgiM pAna / tajiI kaMTha viNuM gAna, tajII pApa karmanuM dhyAna //ra7 // tajII pAtiga pUNyaniM ThAMmi, tajII Alasa dharma kAMmi / tajII stuti mukhI potA taNI, tajII nara laMpaTa avaguNI //ra8 // tajII kagarU kerA pAya, tajII ghari mArakaNI gAya / tajIi virSa thayu je khINa, tajII dharma yA je hINa //ra9 // DhAla - 37 kaDI naMbara 19thI 29mAM kavi dayArahita dharmanI aneka vastuo sAthe tulanA karI badhAMnI jema dayAvihIna dharmane paNa tyajavo ema upadeza Ape che. jema je nagaramAM duzmana ghaNA hoya tevuM nagara choDavuM, jyAM ApaNAM hitecchu na hoya tyAM vAda tyajavo. je ghara ati jarjarita hoya te choDavuM tema ja prema vinAnAM dIkarA paNa tyajavA. kopAyamAna rAjA paNa tyajavo, ghaNI muzkela pragati hoya tevAM kAma tyajavA. pApIno saMga tyajavo. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI jAti kujAtino ghoDo paNa tyajavo. bAvaLanI chAyA tyajavI, jyAM viSadharano vAsa hoya tevI jagA tyajavI, paragharanI ciMtA tyajavI, tema ja rAtribhojana tyajavuM. je rAjAnA kAma karI zake nahi tevAM kAyara kSatriyane tyajavA. vAMdarA sAthe aTakacALuM karavAnuM tema ja bIjAne gALa ApavI paNa choDavI. baLavAna sAthe yuddha karavAnuM tema ja mUrkha sAthe gupta vAto karavAnuM tyajavuM. vaLI mINa ane madhano vepAra tyajavAM. tevI ja rIte dayA vagarano dharma paNa choDavo. comAsAmAM cAlavuM (bahAragAma javAnuM), rAjAnA AMgaNAmAM pharavAnuM, sAdhu sAthe dveSa karavAnuM tema ja nIcanI vizeSa saMgata karavAnuM tajI devuM. vaLI rANInA mahelanAM AMgaNAnuM sthAna, jyAM pANI na maLe tyAM bagIco banAvavAnuM tyajavuM, saMsAramAM sAta vyasano jevAM ke ghuta, mAMsa, madirA, vezyAnA gharanuM bAraNuM, zikAra, corano saMga tema ja parastrI gamana choDavA. jyAM mAna na maLe tyAM bhojana, masAlA vagaranuM pAna tyajavuM, tema ja kaMTha vagaranuM gIta ane pApa karmanuM dhyAna choDavuM. vaLI kavi AgaLa kahe che ke, puNyanI jagyAe pApane choDavuM, dharmanA kAmamAM ALasa choDavI, vaLI potAnA mukhe potAnA vakhANa, laMpaTa ane avaguNI narane tyajavo. tema ja kugurunuM zaraNuM, ghare mArakaNI gAya ane kSaNamAM viSa thAya tevI vastune tyajavI. tevI ja rIte je dharma dayAvihIna che te dharmano tyAga karavo. dUhA . dharma kyA I jAMNa , jima raMga sAco cola / valI draSTAMta Agali achaI hita yugati kalola //30 // kaDI naMbara 30mAM kavi dayA dharmanI ja vAta kare che. kavi kahe che ke, dayA e ja dharma jANaje. eno saMga sAco ane satya che. vaLI AgaLa paNa daSTAMto che ke te jagamAM hitadAyaka AnaMda Ape che. DhAlI 38 ||. desI. chAMno chapI ni kaMtA kiA rahyuM re // rAga - rAmacurI // dharma yA I jANa je re, te nIzaI nIradhAra re / jIva jatana karI rAkhIi re, to lahII bhavapAra re // dharma yAI jAMNa je re // AMcalI //31 // pahailuM niM vrata ema pAliI re, jiva sakalanI sAra re / dayA samo dharma ko nahI re, haMzA dharma asAra re //3ra // dharma hiMvarathI vacha Upajai re, sasalAthI sahI hoI re / jaladhara vina ane nIpajaI re, to dharma yA vina hoya re //33 // dharma. kuparakha boliM je thIra rahaI re, suparakha lopaI lIha re / dayA vinA dharma to kahu re, ghAsa bhakhaI jo sIha re //34 // dharma Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 38 kaDI naMbara 31thI 34mAM kavie dayAdharmano mahimA batAvavA vividha dRSTAMtonuM Alekhana karyuM che. kavi dayAdharmanI mahattA batAvatA kahe che ke, dayA e ja dharma jANaje. te nizcayathI nakkI ja che. mATe dareka jIvanuM jatana karavAthI bhavapAra maLe che. dareka jIvanI saMbhALa rAkhavI. AvI rIte paheluM vrata pALavuM. dayA jevo koI dharma nathI, hiMsA dharma asAra che. ahIM dRSTAMta ApatAM kahe che ke, jo ghoDAthI vAcharaDuM Upaje, sasalAthI siMhaNa thAya, vaLI jaladhArA (varasAda) vagara anAja Uge to dayA vagara dharma thAya. vaLI AgaLa kahe che ke, jo khoTAM vacano sthira rahe ane sAcAM vacano nAza pAme. tema ja siMha ghAsa khAya to dayA vagara no dharma hoya. dUhA || dharma yA iM jANa je, jina AgyanA paramANa / pAtiga karatAM pUNya kalai, joya vimAsI jANa ||35 || dUhA kaDI naMbara 35mAM kavie pApa karatAM puNyano nAza thAya, tema ja dayA dharma ja sAco dharma che e vAta samajAvI che. jinavaranI AjJA pramANe dayA dharma ja sAco dharma jANavo, pApa karavAthI puNya nAza pAme che, te manathI vicArIne samaja. DhAla|| 39 || desI. eka dIna rAjasubhA ThIo / / rAga. goDI / / vaNa guNati vidyA galai, dUri gayAM jima neha / sIla galai strI saMgathI re, tapaU galai jima ho re / / 36 || dayA cIti rAkhII jima dAnaM valaMchi te galai re, dharma dayA vina te galai re, parina UpagAro re, madhurUM bhAkhII / / AMcalI galai sahai kAja pramAdi / galai murkhi laja vivAdhu re / / 37 / / dayA cIta. turNI yauvana te galai re, trIdhya myu krIDa karata / yauvana Apa nara tava galaI re, UDuM jJAna Mto re / / 38 / / dayA. guNa galIA para avaguNi re, ayyana zakI jima lAkha | dharma yA vina ema galai re, e nisyAzana bhAkho re / / 39 / / yA. DhAla - 39mAM kaDI naMbara 36thI 39mAM kavie dayA dharma ne utkRSTa batAvavAM aneka dRSTAMto vaDe samajAvyuM che. dayA dharmano mahimA AlekhatAM kahe che ke, jema svAdhyAya (abhyAsa) vagara vidyAno nAza thAya che, dUra javAthI sneha ocho thAya che, strInA saMgathI zIla nAza pAme che, tapa karavAthI zarIra gaLe che. (zoSAya che.) mATe manamAM dayAbhAva rAkhavo. tema bIjAne upakArI thAya evuM madhura vacana bolavuM. => 7 > Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna vagara lakSmI ochI thAya che. pramAda karavAthI badhAM kArya thatAM nathI, vaLI vAda-vivAda karavAthI mukhanI lajjA kSobha pAme che. tevI ja rIte dayA vagarano dharma nAza pAme che. (zoSAya che.) AgaLa kahe che ke, jema taruNInuM (yuvatInuM) yauvana vRddha sAthe krIDA karavAthI zoSAya che, naranuM yauvana avaLuM jJAna kahevAmAM nAza pAme che. vaLI jema agnithI maNi gaLI jAya che, tema paranA avaguNa kahevAthI potAnA guNa gaLe che. tevI ja rIte dayA vagarano dharma nAza pAme che, evuM jinazAsanamAM batAvyuM che. (hyuM che.) dUhA |. zrI jinadeviM bhAkhIuM yA vinA nahI dharma / haMzA dharma na kahI malai, jima mehara niM brahma //4// bhojana no arathI valI, na karaI udyama zarma /. e aNamalatuM jaNa je, na malaI haMzA dharma //41 // dUhA kaDI naMbara 40thI 41mAM kavie daSTAMta sAthe dayAdharmano mahimA gAyo che. zrI jinabhagavaMto bhAkhI gayA che ke dayA vagara dharma na hoya. ahIM kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema brAhmaNa ane camAra kyAMya bhegAM maLe nahi, tema hiMsA ane dharma kyAMya maLatA nathI. vaLI bhojananI IcchAvALo udyamanI zarama rAkhato nathI kAraNa ke kyAMya udyama vagara na maLe tevuM jANaje, tema hiMsA dharma kyAMya maLato nathI. DhAla 40 | copAI | yama megala ni na malaI maso, na malaI mRgapati ni yama saso / na malaI kIDI parabata kAya, na malaI raMka ani valI rAya //4ra // na malai nIrdhana ni dhyanavaMta, na malai nIraguNaM niM guNavaMta / na malai asatI ni yama satI, na malai murikha ni mahAmatI //43 // na malaI gaMgA ni yamanADi, na malaI gaDha svarUo palavADi / na malai pItala ni jima hama, na malaI rUsaNa ni jima prema //44 // na malaI khajuo ni jima sUra, na malaI vAho sAyarapUra / karara draSTi ni na malaI mAyA, na malai pApa karma ni yA //45 // DhAla - 40 kaDI naMbara 42thI 45mAM kavie udhama (puruSArtha) karyA vagara kAMI paNa maLatuM nathI tenI aneka vastuo sAthe tulanA karI, aMte pApane dayA dharma na kahevAya tenuM Alekhana karyuM che. jema hAthIne udyama vagara taNakhaluM paNa na maLe tema ja siMhane sasalA jevuM prANI paNa na maLe, kIDIne parvatanI kAyA tema ja raMkane rAjApaNuM udhama vagara maLI zake nahi. udyama vagara nirdhana dhanavAna na thaI zake ane nirguNI guNavAna na thaI zake. vaLI udyama vagara asatI satI thaI zake nahi tema ja mUrkhane mahAmati maLI zake nahi. vaLI gaMgA paNa yamunA na Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI zake tema ja vADIne gaDhano gaurava na maLe. tevI ja rIte pittaLa sonuM na thaI zake, risAyelAne prema na maLe, Agiyo sUrya na thaI zake, tema vokaLAnAM pANI sAgaranAM pUra banI zake nahi. to vaLI krUradRSTine mamatA na maLe, tema pApa karma dayA na banI zake. (dayA dharma na kahevAya.) dUhA || ekai ThAMmi na daMta | pApa karma bai egaThAM, kai saUyo kaI TAli jo, paNi baI navi sobhaMta / / 46 || dIpaka jima vali tela vina, zena vinA jima rAya / dharma dayA vina te tasyu, khIra vinAM jima gAya / / 47 || kaDI naMbara 46thI 47mAM paNa kavie daSTAMto dvArA dayAdharmane zreSTha batAvyo che. pApa ane puNya banne sAthe eka sthAne hoya nahi. jema kyAMka seMtho ane kyAMka TAla e rIte banne zobhe nahi. (hoya nahi.) AgaLa kahe che ke, jema tela vinA dIpaka zobhe nahi, senA vagara rAjA zobhe nahi. dUdha vinA gAya zobhe nahi, tema dayA vagara dharma tevo jANavo. DhAla|| 41|| desI. munIvara mAgi cAlatA / / zaneha vinA syu rUsaNuM, gaDha vihuNI pola / prema vinA jima prItaDi, mana maIla aMdholyu / / 48 / / dharma dayA vina te tasyu, jasya lukhu ano / tapa japa saMyamasyu dharaI, jo maIluM mano // dharma dayA vina te tasu || AMcalI || bAlika vina jima pAlaNuM, kAla viThThaNo meho / saMpati viNa jima pAMhaNo, gaI yauvana neho / / 49 / | dharma. joga vinAM jogI jasyu, mana viNuM dhyAMno gurU viNa gacha navI syubhII, vara vihuNi jAMno / / 50 / dharma. dAtA vina jima jAcikA, praNi viNa deho / dharma dayA vina te tasyu, bhAkhaI sugurU eho / / 51 || dharma. DhAla - 41 kaDI naMbara 48thI 51mAM paNa kavie dayA dharmanI aneka vastunI sAthe sarakhAmaNI karI tenI mahAnatA darzAvI che. kavi dayA dharmane zreSTha darzAvatAM kahe che ke, jema prema vinAnuM rusaNuM, gaDha vinAnI poLa, sneha vinAnI pritaDI ane melAM mananuM snAna zuM kAmanuM? tevI rIte lukhkhA anna jevuM dayA vinAno dharma lAge. vaLI mana meluM hoya to tapa, japa ane saMyama zA mATe dharavA? zuM kAmanA? 140 = Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema bALaka vinA pAraNuM, kALa vagarano megha, saMpatti vagarano atithi ane vitelA yauvana pachIno prema zobhe nahi, tema dayA vagarano dharma lAge. jema joga vinA jogI, mana vagaranuM dhyAna, vara vinAnI jAna ane guru vinA gaccha zobhe nahi tema dayA vinA dharma hoya nahi. (zobhe nahi.) vaLI AgaLa kavi kahe che ke, jema dAtA vinA yAcaka, prANa vinAno deha hoya nahi tema dayA vagara dharma hoya nahi evuM suguru bhAkhI gayAM che. dUhA || sugurU payapai sugaNa suNi, samajhe zAhAstra vicAra / para prANI to Ugarai, lahIi smudha AcAra ||para || kaDI naMbara paramAM kavi sugurune vaMdana karIne zAstrano marma sAMbhaLIne jIvadayA pALavI ema upadeza Ape che. sugurune vaMdana karI temanAM sArAM vacano sAMbhaLIne zAstranA marmano vicAra samajIne, para prANIne bacAvavAthI zuddha AcAranI prApti thAya che. DhAla|| 42 / / desI. jo raI jana gati syubhunI / / rAga. malhAra // desI. bIjI kahaINI karaNI / tujha viNi sAco // Utama phulano e AcAra, SaTa veda caMdaA baMdhaijI / jivajatana jagi eNi pari karasai, te syubha mAraga saMdhaijI ||53 || Utama kulano e AcAra. AMcalI / / pihaIlo caMdarUo jala pari pekho, bIjo khaMDaNa ThAMmi jI | jivadayA vina jagi bahu buDA, ghara dhaMdhA niM kAMmi jI 54 / / Utama kula. trIjo caMdao pIsaNa dAmiM, gaMdhaNi cotho jAMNojI / jIva maratAM pAtiga boholuM, e nIsaI mani AMNojI ||55|| Utama kula. chaTho chA ni saMgijI / aThama seyA reMgijI / / 56 / / Utama. bhojana bhomiM kahuM pAMcamo, satama valI saMjhe ThAMmi, paDIkamaNaI paNi pekho jI | to sIvamaMdira dekhojI / / 57 / / U. Utama nahI AcAra jI jIva jaMtramAMhi paNi pIliM, pAtIgano nahI pAra jI / / 58 || ekaMdrI aNasojhi dalatAM, nomo valI deherAsara hAMmi, jo jinavacanAM sudhAM pAlu, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDaNa raMdhaNa IdhaNa pAMNI, aNasoruiM atI pApajI / sAravaNi jIva nItya sAravatA, kahaI kima choDIza ApajI ||59|| UThatA baisatA bhAI, hIDatAM bolatAM jI | jIvajatana karyu riMga logo, jAMgatA sovaMtA jI / / 60 / / U. DhAla - 42 kaDI naMbara 53thI 60mAM kavi gRhasthe dayApAlana arthe bAMdhavAnA daza caMdaravAnI vigatanuM varNana kare che ke jethI jenAM sArarUpe jIvahiMsAthI bacI zakAya che. kavi kahe che ke, jIva hiMsAthI bacavA mATe chae zAstramAM (darzanamAM) caMdaravA bAMdhavA e vAta Ave che. uttama kuLano e AcAra che. jagamAM jIvanI jatanA AvI rIte je karaze te ne prApta karaze. zubha mArga pahelo caMdaravo pANiyAre (pANI rAkhavAnI jagyA) juo, bIjo caMdaravo khaMDaNa sthAne (khAMDaNiye) bAMdhavo. jIvadayA vagara jagamAM ghaNAM ghara, dhaMdhA ane strI vagerethI DUbI gayAM che, trIjo caMdaravo daLavAnI jagyAe, cotho caMdaravo rAMdhavA(rAMdhaNiyuM)nI jagyAe bAMdhavo. manamAM nizcayathI samajo ke jIva maratAM ghaNuM pApa thAya che. bhojana karavAnI jagyAe pAMcamo tema ja valoNuM karavAnI jagyAe (chAza karavAnI jagyAe) chaThTho caMdaravo bAMdhavo. vaLI sAtamo caMdaravo sAphasUphI karavAnI jagyAe bAMdhavo, AThamo caMdaravo sUvAnI jagyAe bAMdhavo, navamo daherAsaramAM tema ja dazamo pratikramaNa karavAnI jagyA(poSadhazALA)e jovo. AvI rIte jinabhagavaMtonAM vacano zuddha-zraddhA vaDe pALavAthI mokSa meLavI zakAya. vaLI AgaLa kahe che ke, ekendrIya jIva (anAja) ne joyAM vagara aNasoyuM daLavuM, e zrAvakano uttama AcAra nathI kAraNa ke tema karavAthI temAM rahelAM jIvajaMtu paNa daLAI jAya che ane pApano pAra Ave nahi. (ghaNuM pApa lAge.) Ama khADaNiyuM, cUlo, IMdhaNa, pANI Adi joyAM vagara vAparavAthI ati pApa lAge che. vaLI nitya sAvaraNIthI (jhADuthI) gharane sApha karatAM thatI jIva hiMsAthI tane kevI rIte choDAvIza. aMte zIkha ApatAM kahe che ke, he bhAI! jagamAM UThatAM, besatAM, cAlatAM, bolatAM, jAgatAM ke sUtAM dareka jIvanuM jatana karavuM. dUhA || sovatAM valI jAgatAM, jina kahaI AMta UgAri| aNagala nira ma vAvaro, lAdho bhava mama hAri ||61|| kaDI naMbara 61mAM kavi aNagaLa pANIno upayoga karavo nahi te vize bodha Ape che. sUtAM ane jAgatAM dareka kriyAmAM jIvonI jatanA karavI, ema jinavare kahyuM che. vaLI aNagaLa (gALyA vinAnuM) pANI vAparavuM nahi ke jethI maLela bhava hArI na javAya. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAlA 43 || desI. pAMDava pAcaI pragaTa thayA //. aNagala nIra na pIjIi, aMgali jhIlavuM vAya re / aNagali vastra pakhAlatAM, pApa ghaNuM ja saMsA re //62 // aNagala nIra na pIjII AMcalI zrImAnasIta mAMhaI kahyuM, galaNAtaNoe vIcAra re / te Tyuto mani ApaNaI, jima pAMmo bhavapAra re //63 // a. poholapaNaI vIsa galAM, laMba paNaI valI trIsa re / te galaNuM re bevaDa karI, jala galII nasa dIsa re //64 // aNagala. galatAM jhAlaka parIharo, TuMpo to nIva dIjaI re / je jalano jIva Upano, tehanaI tAhi mukI jaI re //65 // aNagala. vIchalatAM re gaNuM valI, Alasa ma kari lagAra re / jala vina jIva jIvaI nahI, haIDaI karoe vIcAra re //6 6 // aNagala. saMkhAro mama sukavo, je tuma haIDaI sona re / jIva sakalani re jIvADII, ma karo mani abhImAna re //67 // aNagala khArU nIra na bhUlIi, mIThA jala taNaI sAdhya re | saMkhAro navi dIjII, nIcA jaNa taNaI hAdhya re //68 // aNa. samoaNa te navI kII, Uni jala valI jagyA re / jalanA jIva vaNasatAM, pUNya taNi hoya hAMNya re //69 // aNagala kIDI kukara kaMthuo, surapati sarakho joya re / jIva ni yunya viNasatA, pAtiga ati ghaNuM hoya re //cha0 // aNagala - DhAla - 43 kaDI naMbara 62thI 90 mAM kavie pANI gALavAno vidhi tema ja garaNAnuM mApa vagere Agama pramANe darzAvyuM che. tema ja aNagaLa pANI pIvAthI ke vAparavAthI ane pANI gALyA bAda saMkhArAnuM barAbara jatana na karavAthI paNa jIvonI ghAta thAya che te vistArathI samajAvyuM che. aNagaLa pANI pIvuM nahi, aNagaLa pANIthI snAna karavuM nahi, vaLI aNagaLa pANImAM vastro dhovAM nahi. tema karavAthI saMsAramAM ghaNuM ja pApa lAge che. "zrI mahAnizitha sUtra'mAM paNa garaNAMno vicAra batAvyo che. mATe te vicAra manamAM rAkhavAthI bhavapAra pAmI zakAya. kavi ahIM garaNAnuM svarUpa temaja pANI gALavAnI vidhi batAvatAM kahe che ke, vIsa AMgaLa pahoLuM ane trAsa AMgaLanuM lAMbuM evuM vastra bevaDa karIne garaNuM banAvavuM. tenAthI rAtadivasa pANI gALavuM. vaLI pANI gALatI vakhate chAlakane choDavI tema ja garaNuM nIcovIne pANI levuM nahi tema ja jhApaTavAnI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyAne tyajavI. vaLI je pANInA jIva hoya, tyAM ja temane mUkavAM. garaNuM vIchaLavAmAM jarApaNa ALasa karavI nahi kAraNa ke pANI vagara te jIva jIvI zake nahi, hRdayamAM Avo vicAra karavo. hRdayamAM dayAbhAva hoya to saMkhArAne sUkavavo nahi, Ama badhA jIvone jIvADavA paNa manamAM abhimAna karavuM nahi. vaLI AgaLa kahe che ke, khAruM pANI mIThA pANI sAthe bheguM karavuM nahi. tema ja saMkhAro nIcA mANasanA hAthamAM Apavo nahi. garama pANIne mAphakasara karavA mATe ThaMDuM pANI bheLavavuM nahi. tema karavAthI pANInA jIva nAza pAme che ane puNyanI hAni thAya che. kIDI, kaMthuA ke hAthI hoya, badhAno jIva surapati jevo sarakho ja hoya che. mATe jIva yoni nAza pAmatAM ghaNuM ja pApa thAya che. dUhA || pAtiga boholuM tahAni karatA prANIghAta / para haMsA niM dUhavatA, bhavi bhavi hoya anAtha //cha1 // kaDI naMbara 71mAM kavie parajIvanI hiMsA karavAthI du:kha maLe che te upadeza Ape che. bIjA jIvone dubhAvavAthI tema ja teno ghAta karavAthI ghaNuM ja pApa lAge ane bhave bhave anAthapaNuM maLe. DhAlI 44 . desI. suNi havuM eka vyakhyamI pUrU // Apa samA savi jIvaDA, haIi vyaMta apAra re/ je narA jIva niM pArasaI, pharaI te gati cyAra re //7ra // vayaNa suNo jagi sahu narA, dayA dharma te sAra re / tapa japa dhyAna to chai bhaluM, tyA vinae te chAhAra re vayaNa suNo jagi sahu narA. AMcalI / je jagI tarasa ni thAvarA. jIva sakala UgAya re / jaMtu hIDaI jagI jIvavA, tehani tu mama mAryo re //73 // vayaNa suNo. karma vIpAka mAMhiM kahyuM, karaI jIva saMdhAra re / te narA pApamahA buDasaI, navI pAsaI pAra re //74 // vayaNa. sIha sIAla ni sukarAM, ajA je mRgabAla re / hiMvara haraNa ni hAthIA, detA vAghalA phAla re //75 // ajagIra saMvara rojhaDAM, vacha cIkhala gAya re | cItarA cora niM. maMkaDA, dIdhA nAganaI dhAya re //76 // vayaNa. paMkhIo pAsaoM pADIA, macha kachanI jAtya re / je narA maMzanA lolapI, pharaI naga te sAtya re //77 // vayaNa. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkhIA guraDa ni haMsalA, lAvAM tItara mora re / samalIa sArIsa jIva niM, harNi karma kaThora re / / 78 / / vayaNa. kAga ni aMbanI kokilA, caDI cAsa ma mArya re / cakavA cAtuka jIva niM, haNI paMDima bhArya re / / 79 / / vayaNa. DhAla - 44 kaDI naMbara 72thI 79mAM kavi 'zrI vipAkasUtra'nA AdhAre mAnavI kevAM kevAM duSkarma kare che tenuM varNana kare che ane aMte dareka jIva potAnA jIva jevo ja che evo upadeza Ape che. tema ja dayA dharma zreSTha dharma che tenuM pratipAdana kare che. hRdayamAM evuM vicAravuM joIe ke potAnA jIva jevA ja badhA jIvo che. mATe je nara bIjA jIvone mAre che tene cAra gatimAM pharavuM paDaze. A jagamAM dayA ja dharmano sAra che e vacana sahu mAno. tapa, japa ane dhyAna to sArAM che, paNa dayA vagara badhuM nakAmuM rAkha samAna che. A jagamAM trasa ane sthAvara jIvo che. A badhA jIvone ugAravA A jIvonI jatanA karavI. badhA jIvo jagamAM jIvavA mATe prayatna kare che tene tuM mAra nahi. 'zrI karma vipAka sUtra'nA AdhAre duSkarmanuM varNana karatAM kahe che ke, zrI karma vipAsUtra'mAM paNa kahyuM che ke je nara jIvasaMhAra karaze, te pApamAM DUbaze. tema ja te pAra pAmI zakaze nahi. jema ke je siMha, ziyALa ane sukarAM, bakarI haraNanAM nAnAM baccAM, vaLI ghoDA, haraNa ane hAthI tema ja chalAMga mAratAM vAgha. to vaLI ajagara, suvara, rojhaDAM, cIkhala gAyanAM vAcharaDAM, cItarA (cittA), cora (eka jAtanA prANI) ane vAMdarA, tema ja nAgaNIone ghAyala kare che, temanI ghAta kare che. je paMkhIone tema ja maccha-kaccha Adi mAchalIone jALamAM pakaDe che, Ama je nara mAMsa lobhI hoya che te nara sAte narakamAM phare che. je paMkhIone jevAM ke garuDa, haMsa, lAMbA tetara, mora, samaDI, sArasa vagere jIvone haNIne kaThora karma kare che. mATe kAgaDA, AMbAnI kokilA, jhADa upara caDhIne cAsa (kuMjaDuM) vagere paMkhIone mAravA nahi. tema ja cakravAka, cAtaka vagere jIvonI ghAta karIne potAnI jAtane pApathI bhAre karavI nahi. dUhA || pApi paMDI ja bhArato, karato pAtIga vAta / Apa savAratha kAraNi, para prANIno ghAta / / 80 / / kaDI naMbara 80mAM potAnA svArtha mATe manuSya para prANIno vadha karI pApa kare che e vAtanuM Alekhana karyuM che. Ama pApI pote ja pApanI vAto karI bhAre bane che. tema ja potAnA svArtha mATe bIjA jIvono ghAta kare che. DhAla|| 45 desI. ema vyaparIta parUpatAM / / rAga. asAorI - sIdhuo / / kIdhA karma parAcIA, nara IdhalA dhAya re, thAya re / pApa karma teNaI egaThAM e / / 81 || 145 => Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhana kAraNi nara vedhIA, dII kAtaDI kaMTha re, UlahiM re / pApa karma ehavAM kIe ||82 // eka nara krodhI atI ghaNuM, nara jalamAMha IM bolaI re, rolaI re / teNaI Apa jIvani bhava ghaNA e //83 // eka nara agyane lagaDatA, nara pazuanaI bAlaI re, TAlaI re | subha smAtA teNaI vegalI e //84 // eka nara narani sADhasaI, valI cuTatA dIsaI, pIsaI re / daMta ghaNuM Upari rahyA e 84 // jina kahaI te kima chuTasaI, gati cyAre mA bhamatA re, gamatA re / kAla anaMto atI dUnaeNi e //85 // DhAla - 45 kaDI naMbara 81thI 85mAM kavie potAnA AnaMda mATe pApI manuSyo kevA prakArathI jIvono vadha kare che tema ja tenuM phaLa zuM maLe te vAta darzAvI che. kavi kahe che ke, pUrve arjita karelAM karmothI tema ja para prANIono ghAta karavAthI pApa karma bhegAM thAya che, pApa karmonuM baMdhana thAya che. jema ke je mAnava dhana mATe jIvonI manuSyonI hatyA kare che tema ja temane UMdhAM karIne gaLA upara karavata mUke che. AvAM ghora pApa karmo kare che. to koI manuSya ati krodhI hovAthI para prANIne pANImAM DUbAve che, ragadoLe che. (naSTa kare che.) tenA kAraNe te potAnA ghaNAM bhavo vadhAre che. to vaLI koI puruSa Aga lagADIne pazu tema ja manuSyane bALIne teno nAza kare che, Ama karavAthI tenA zubha karma dUra thaI jAya che. to vaLI koI puruSa mANasane sANasIthI pakaDIne cIMTavA bhare che tema ja jorathI dabAve che Ama dabAvAnA kAraNe dAMtA UpasI Ave che. jinavara bhagavaMto kahe che ke AvA duSkarma karavAthI teo kevI rIte chUTaze? cAre gatimAM bhamavuM paDaze, rahevuM paDaze. Ama anaMta kALa sudhI ati duHkha pAmaze. dUhA || atI dUkhIo dUragatI bhamaI sAte narage vAsa/ jIva haNaI nara je valI, sukha kima hoI tAsa //86 // kaDI naMbara 86mAM je jIva hiMsA kare che tene sAte narakamAM javuM paDe che. e vAta kavie * darzAvI che. je manuSya jIvahiMsA kare che, teo ati duHkhI thaIne durgatimAM bhame che tema ja sAte narakamAM jAya che. temane sukha kevI rIte maLe? DhAla || 46 . desI. praNamI tuma sImaMdhara jI // jIva taNo vadha je karaI che, te navI jAMNaI re dharma / pAMcaI aMdrI poSavA jI, karato ghora kukarma //87 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprAMNI rIdi vIcArI re joya, jinavacane Alucaje jI / haMzA dharma na hoya, suprAMNI rIdai vIcArI re joya / / AMcalI rasanAni raza vAhIo jI, karto AmiSa AhAra | vISamaI paMthiM cAlatAM jI, ekalaDo nIradhAra / / 88 / / suprANI jeNi vAMTi nahI vAMNIA jI, nagara nIrUpama hATa | sAMthi nahI ko sArathIjI, kahai kuNa kahaisai vATa / / 89 || suprANI haMzA karatAM sohelI jI, muryakha sAMbhalI vAta / Utara detA dohelu jI, ma karIza prAMNI ghAta / / 90 / / suprANI jalacara thalacara paMkhIA jI, tehanI karato re ghAta / tava hosai saMtApa / / 91|| suprANI nIsaca naragiM re jAya / pAlava java jhAlasai jI, jIva haNatAM jina kahaijI, bhukhyAM AMmiSa kelgu jI, tarasyA taravuM pAya / / 92 || suprANI kaSTa roga ni kubaDo jI, atidUragaMdhI re deha / alapa AUkhai Upajai jI, huMzAnA phUla eha / / 93|| suprANI paMDIta hoI te prIchayu jI, jIvadayA jaMgI sAra / dayA vinAM kima pAMmIi jI, e saMsArAM pAra / / 94|| suprANI. jIvadayA ema pAlai jI, jima jaMgI megharatha rAya | pArevo jeNaI rAkhIo jI, parabhavi arIhA thAya ||9|| suprANI. mAM dehanuM kApIuM jI, mukyuM trAju re mAhiM / trAju tohai navi namai jI, thIra na cuko tyAhi / / 96 || suprAMNI. eka lAkha vyavarI taNAM jI, dUdha taNI khIra khAya / toi kAyA kAryamI jI, haMsA keya na jAya / / 97|| suprAMNI. tolai dehI kAryamI jI, ma karIza prAMNI re ghAta / sura harakhyu tava bolIo jI, dhyana dhyana tu naranAtha / / 98 || suprAMNI. sura AkAsaI saMcaryu jI, huo te jaii re kAra / jIvadayA ema pAlIi jI, to lahIi bhavapAra / / 99 || suprAMNI. DhAla - 46 kaDI naMbara 87thI 99mAM kavie hiMsA nahi karavAnI zIkha, tema ja hiMsAnA phaLa kaTu hoya te vAta AlekhI tema ja pachI dayA pALavAthI megharatha rAjA bIjA bhavamAM arihaMta padane Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmyA te vAta vistArathI darzAvI che. kavi kahe che ke, je potAnI pAMce Indriyone poSavA mATe kukarma kare che tema ja anya prANIno vadha kare che, te dharmane jANato nathI. mATe sajjana mAnavI! hRdayamAM vicArIne jo ane jinabhagavaMtonAM vacane AlocanA karaje. hiMsAmAM dharma na hoya e vAta tuM hRdayamAM vicArI rAkhaje. jeNe rasanAnI lolupatA mATe mAMsAhAra karyo che tenA vaDe te muzkela raste cAlatA nizcayathI ekalo thaI jaze. ahIM kavi daSTAMta ApI samajAve che ke, jema suMdara nagara hoya, temAM dukAno hoya parantu rastAmAM koI vANiyA, vepArI hoya nahi ane sAthe koI saMgAtI hoya nahi, to tene rasto koNa batAvaze? vaLI kavi AgaLa kahe che ke, hiMsA karavI tane sukhadAyaka lAge che paraMtu he mUrkha mArI vAta sAMbhaLa. tenA kaTu phaLa bhogavavA ati duSkara che mATe prANIghAta karIza nahi. AgaLa kahe che ke, jalacara, sthalacara ane paMkhIo je che te jIvonI tuM ghAta kare che parantu jyAre A jIvo vera vasUla karaze, tAro cheDo pakaDaze, tyAre tuM jarUra du:khI thaIza. vaLI jinabhagavaMtoe kahyuM che ke, je jIvahiMsA kare che te nizcayathI narakamAM jAya che. kavi narakanuM varNana karatAM kahe che ke, narakamAM bhUkha-tarasa lAge tyAre potAnA zarIranuM ja mAMsa, lohI khavaDAve pIvaDAve che tema ja bhUkha ane tarasathI zarIra sUkAI jAya topaNa taravuM paDe che. vaLI hiMsAnAM phaLa thakI te kuSTarogI ane kubaDo thAya tema ja tenA zarIramAMthI ati durgadha Ave ane ati alpa AyuSya laIne janme che. mATe paMDita hoya te samajI jAya ke A jagamAM jIvadayA ja uttama che zreSTha che. mATe dayA vagara A saMsAra pAra kevI rIte karazuM? kavie "megharatha rAjAnA kathAnaka'ne AdhAre jIvadayAno marma samajAvyo che. jema jagamAM megharatha rAjAe jIvadayA pALI hatI, tema jIvadayA pALavI. temaNe pArevAMne bacAvI tenuM rakSaNa karyuM ke jenAthI teo bIjA bhavamAM arihaMta thayA. temaNe pArevAMnA vajana jeTaluM potAnA dehanuM mAMsa kApIne trAjavAmAM mUkyuM chatAM paNa trAjavuM namyuM nahi. tyAre rAjAe dhIraja gumAvI nahi ane vicAryuM ke eka lAkha gavarI gAyanA dUdhanI khIra khAya che to paNa A kAyA nakAmI che. AtmAnI pAchaLa (sAthe) jatI nathI. tethI rAjAe AvI nakAmI potAnI kAyAne trAjavAmAM toLIne bAjane kahyuM ke, have tuM (pArevAM) prANInI vAta karIza nahi.' tyAre A joIne devatAo AnaMda pAmyAM ane bolyAM, dhanya dhanya tuM naranAtha'. pachI devatAo AkAzamAM jatAM rahyAM ane cAre tarapha meghanAtha rAjAno jayajayakAra thayo. AvI rIte jIvadayA pALavAthI bhavapAra laI zakAya. DhAla || 47 | desI. cAlI catura caMdrAnanI // rAga. malhAra // jIvaDyA ema pAlIi, jima gaja sukamAla re | paga aDhI divaza tolI rahyu, megha jIva krIpAla re //500 // jIvaDyA ema pAlIi. // AMcalI. // kima teNaI aMta UgArIo, kIma rahyuM gajarAja re / tAsa carItra sahu sAMbhaluM, sAro ApaNuM kAja re /1 // _ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvadayA ema pAlIi // nAma meraprabha tehanuM, gajadaMta sya cyAra re / sAta sahyA tasa hAthyanI, potAno parivAra re //ra // jIva. dAvAnala javA lAgI, dekhI gajaha palAya re / joyana maMDali AvIo, AvI pasua bharAya re //3 // jIva. harNa sIAla niM sukarAM, rIchAM so navI mAya re / eka sasalo atI Akalo, gaja pagataliM jAya re //4 // jIva. khAya khaNI gaja paga ThavaI, paDyuM drISTa eka jaMta re / ehani gaja kahaI kima haSNu, kuNa hoya atyaMta re //pa // jIva. ati anukaMpA AMgato, kharI kyA jagI eha re / aDhIe dIvasa dUkha bhogavyu, paDyu bhomi gaja tehare //6 // jIva. ema teNaI aMta UgArIo, havuM phala tasa sAra re / marNa pAmI gajarAjIo, thayu megha kumAra re //cha // jIva. saMpaI sukha bahu pAmIo, pohotI mana taNI Asa re / rAya zreNika kulI Upano, kIdho sargahAM vAsa re //8 // jIva. DhAla - 47 kaDI naMbara 500thI 8mAM kavie jIvadayAno marma samajAvavAM "zrI jJAtAdharma kathAga sUtra'nA meghakumAranA kathAnakane AdhAre jIvadayAno marma meghakumAranA pUrvabhava meruprabha hAthI dvArA samajAvyo che. jema gajarAje jIvadayA pALI hatI, ema jIvadayA pALavI. hAthInA bhAvamAM meghakumAre sasalAno jIva bacAvavA aDhI divasa sudhI adhdhara paga rAkhIne UbhA rahyA, ema jIvadayA pALavI. kevI rIte teNe nAnA prANIne bacAvyuM? kevI rIte gajarAja UbhA rahyA? temanuM cAritra sahue sAMbhaLavuM tema ja yAda karIne potAnAM kArya karavAM. megharatha'nA pUrvabhavanuM varNana karatAM kahe che ke, te hAthInuM nAma meruprabha hatuM. tene cAra vizALa gajadaMta hatAM. sAtaso hAthaNIono teno potAno parivAra hato. eka vakhata jyAre vanamAM dAvAnaLa lAgyo, te joIne hAthI bhAgIne eka yojanA aMtaravALA maMDalamAM AvIne Ubho rahyo. tyAre bIjA pazuo paNa temAM AvIne UbhAM rahe che. haraNa, ziyALa, sukarAM ane rIMcha vagerethI maMDala khIcokhIca bharAI jAya che. tyAre eka sasalo ati utAvaLo thaIne hAthInA adhdhara karelA paga nIce jAya che. jyAre hAthI khujalI khaNIne paga nIce mUkatAM tenI najara eka jaMtu (sasaluM) para paDe che. sasalAne joIne hAthInA manamAM thAya che, ke huM Ane zA mATe mAruM? hAthIne atyaMta karuNA utpanna thAya che. AvI ati anukaMpA teNe darzAvI. jagamAM A ja kharI dayA che. aDhI divasa teNe Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhdhara page UbhA rahI duHkha bhogavyuM. pachI paga akkaDa thaI javAthI te cAlI zakyo nahi ane jamIna para paDI gayo. Ama teNe prANIne (sasalA) bacAvyo. kavi jIvadayAnA phaLano marma samajAvatAM kahe che ke, tenA sArarUpe hAthIne tenuM phaLa maLyuM, maraNa pAmIne gajarAja zreNikarAyanA kuLamAM meghakumAra tarIke janmayo. tyAM ghaNI saMpatti ane sukha maLyAM, tema ja mananI sarva AzAo phaLI. ane aMte maraNa pAmI svargamAM devatAnuM sukha prApta karyuM. dUhA. // jIvadayA jagi ema karai, te sukhIA bahu hoya / para prANI pIDI rahyA, tAsa carIta joya ||9 || kaDI naMbara 9mAM kavi hiMsAnA phaLa kevAM hoya tenuM cAritra jovAnuM kahe che. je jagamAM AvI rIte jIvadayA kare che te bahu sukhI thAya che. tema ja have para prANIne je bahu du:kha Ape che teno nAza kare che tenuM cAritra jo. DhAla|| 48 / / desI. praNamI tuma sImaMdharU jI / / paradehI ni pIDatAM jI, Apa sukhI kima thAya / jIva akAI mArato jI, satama naragiM jAya ||10|| DhAla - sobhAgI, karaje tattva vIcAra, para prAMNini pIDatAM jI | Utama nahI AcAra, sobhAgI, karaja tattva vIcAra || AMcalI. paMca sahyAsyu paravaryu jI, khyatrI moTo re cora / vanamhAM paMkhI mArato jI, karato karma aghora ||11|| sobhAgI. / / karato aMdrI re cheH / / pAmyu veda kuveda / / 12 / / so. tasa kurkhi avatAra / aMdrI vina AkAra / / 13 / / so. kara vina kAyA re dITha / Udara nahI tasa pITha / / 14 / / so. leaNa leini mArato jI, parabhavi dUkhIo te thayuM jI, mRgAvatI gi je satI jI, loDho thaIna IM Upano jI, paga vina pApi Upano jI, zrAvaNa netra nahI nAkA jI, roma AhAra loTI lIijI, atI kAyA dUragaMdha / pUrva karma te bhogavai jI, UrAbha taNo je baMdha ||15|| so. dayA vinAM nahI dharma / kurNA manamAAM ANIi jI, paraharIi kukarma ||16 || so. te mATaU sahu saMbhalu jI, 48 kaDI naMbara 10thI 16mAM kavie 'zrI vipAka sUtra'no prathama zruta skaMdha/ = {0h = Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHkhavipAkamAM Apela "mRgAputra kathAnaka'nA AdhAre mRgAputra loDhiyAno prasaMga varNavyo che. hiMsA karanArane parabhavamAM kevuM du:kha maLe che, A vAta kathAnakane AdhAre samajAvI che. bIjAnA dehane pIDA ApavAthI, du:kha ApavAthI pote sukhI kevI rIte thAya? kavi 'akakhAI rAThoDa (khatrI?)nuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, akakhAI rAThoDa jIvahiMsA karIne sAte naraka sudhI jaze. mATe he bhAgyavAna! tuM tattvano vicAra karaje ke, para prANIne duHkha ApavuM tema ja teno vadha karavo e uttama AcAra nathI. dhanapati nAmanA rAjAne "akakhAI" nAmano eka sevaka hato. te pAMcaso gAmano adhipati hato paraMtu tenAM kAmo cora jevAM hatAM. vanamAM paMkhIo mArIne aghora kukarma karato hato. vaLI te ghaNAM AkarAM karothI lokone pIDato hato tema ja kAna, nAka, netra vagere lokonI Indriyo chedIne herAna karato hato. jene kAraNe te parabhavamAM du:khI thayo tema ja aMga-kusaMgane meLavyAM. jagamAM mRgAvatI nAmanI rANInA kUkhe te loDhiyA putra rUpe avataryo. ke je Indriya ane AkAra vagarano mAMsanA locArUpe paga vagarano, hAtha vagaranI kAyA vALo tema ja kAna, netra, nAsikA, peTa, pITha Adi upAMga vagarano jamyo. roma AhAra ALoTIne, sUIne leto hato. tenI kAyAmAMthI ati durgaMdha AvatI hatI. Ama azubha karmanA baMdhane kAraNe te pUrvanAM karma bhogavato hato. aMte kavi kahe che ke, mATe sahu koI sAMbhaLo! dayA vagara dharma na hoya. manamAM karuNA rAkhIne kukarmane tyajavA. dUhA | karma kukarma na kIjII, kIdhi kima sukha hoya / jeNaI haMzA harakhiM karI, naragiM ramyA nara soya /17 // so. kaDI naMbara 17mAM kavi je karma kukarma hasIne bAMdhe che, tenAM phaLa rUpe te narakamAM jAya che, A vAtanuM Alekhana kare che. karma ane kukarma karavAM nahi, AvA karmo karavAthI sukha kevI rIte maLe? vaLI je AnaMdita thaIne hiMsA kare che te mAnava narakamAM jAya che. DhAla 49 || copAI che. sahaI jiM je karatA tApaNuM, pUNya parajalaI chaI ApaNuM / siri vAhaI chaI je kAMkacyuM, pUNya pAlithI te nara khasyuM //18 // mAMkaNa niM tAvaDI nAkhasaI, te naranArI dUkhI thaIM / vIchI chAMNa lai cAMpasaI, dUkha aMtAM sukha kima hasai //19 // cAMcaNa jaa bagAI jeha, cAMpyAM mAryA dUhuvyAM teha / kIDI maMkoDA UgAya, IDAM phoDI paMDima bhAya //ra0 // maMkoDA mAri dhImeli, likha kAtarA ni cuDela / dAdUra UdhaI ni maso, mArI niM kAM dUragati vastu //ra 1 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkhIe Iali ni alasIA, mArI kArya kIdhAM kasyAM / parama pUraja niM vacane rahIi, 'mA' zabda mukhyathI navI kahII //rara // pAMca aticAra ehanA jANi, nara Uttama tuM agyama AMNi / vATi vasiM rIsi dhA karyuM, gADhaI baMdhana pazuAM dha3 //ra3 // je ati jAjho bhAra ja bharaI, karNa kaMbala je cheda ja karaI / bhAta pANIno karaI vacheda, teni upajaI adIko kheda //ra4 // DhAla - 49 kaDI naMbara 18thI 24mAM kavie rojiMdA jIvana vyavahAramAM AvanArA hiMsAnA avasaro tarapha dhyAna dorIne tenAthI bacavAno upadeza Apyo che. tema ja pahelAM vratanA pAMca aticArano ullekha karyo che. kavi jIvana vyavahAramAM AvatI rojiMdI hiMsAnuM varNana karatAM kahe che ke, jevI rIte sahajapaNe tApaNuM karavAthI ApaNAM puNya baLI jAya che, tevI rIte mAthA upara kAMsakI pheravAthI te nara puNyanI pALIthI khasI jAya che. AgaLa kahe che ke, je mAMkaDane taDake nAMkhaze, te nara nArI du:khI thaze. vIMchI Adi jIvone chANa sAthe laI dabAvyAM hoya, vaLI cAMcaNa, jU, bagAI vagere jIvone paNa cAMpyA hoya, mAryA hoya ke dubhAvyAM hoya, AvuM duHkha ApyuM hoya to tane sukha kevI rIte maLaze? mATe kIDI, maMkoDA Adi jIvone bacAvavAM, temanI jatanA karavI. tema ja temanAM iMDA phoDIne potAnA AtmAne pApathI bhAre karavo nahi. maMkoDA, dhImela, lIkha, kAtarA, cUDela, deDakAM, UdhaI, macchara vagere jIvajaMtuone mArIne durgatimAM zA mATe vasavuM (javuM?) mAkhI, IyaLa ane aLasiyAM vagerene mArIne teM kevAM kevAM kAryo karyA che? AvI hiMsAthI bacavA jJAnI bhagavaMtonAM vacane rahevuM. tema ja mukhathI 'mAra' zabda paNa bolavo nahi. kavi pahelA vratanA pAMca aticAranuM Alekhana karatAM kahe che ke, uttama puruSe enA pAMca aticAra jANIne jinavaranI AjJA aMge dharavI. jema ke rastAmAM cAlatAM rIsamAM AvIne koIne ghA karyo hoya, mAryuM hoya, pazuone majabUta baMdhanathI bAMdhyA hoya, gajA uparAMta bhAra bharyo hoya, kAma karAvyuM hoya, kAna, kaMbala Adi chedyAM hoya tema ja anna pANIno niSedha karyo hoya to tenAthI ghaNuM du:kha Upaje che. (thAya che.) mATe A aticAro samajIne teno tyAga karavo. kheda na UpAIi valI, mukhya na kahII mAya | pahailuM vrata ema pAlIi, bIjaI mRSA nivArya //ra 5 // kaDI naMbara 25mAM kavi aticAro TALIne paheluM vrata pALavuM. tema ja bIjA vratamAM mRSA choDavAnI vAta kare che. kavi kahe che ke, uparyukta aticAro vaDe prANIone du:kha ApavuM nahi tema ja mukhamAMthI 'mAra' ema paNa na bolavuM. AvI rIte paheluM vrata pALavuM. tema ja bIjA vratamAM 'mRSA' choDavI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAlA 50 | copAI ||. vrata bIjaI mariSA pariharo, paMca uThAMnI agaDa ja karo / kanyAlI bhomAlI gAya, jaThuM boliM dUrgati jaya //ra 6 // thAMpaNi moso kuDI sAkhya, alIe vacana mukhyathI mama bhAkhya / kuDu boli sukha kima hoya, juThaI jaI navi pAMmaI koya //ra7 // juThuM bolatAM jAI lAja, jaThuM bolatAM vaNasaI kAja | juThuM bolatAM mukha thAya, juThuM bolatAM dUragati jaya //ra8 // jaThuM bolatAM cyoho gati bhamai, dUragati nArI sAthiM ramaI / kAla anaMto eNI pari gamai, potAnA prANiM ni damaI //ra9// mRSAtaNuM chaI moTuM pApa, phokaTa Apa karaI saMtApa / dAna sIla tapasyu jagI japa, mRNA na khaMDamAM mukhyathI Apa //30 // kRpA thakI mukhya thAI roga, dUlaho aMdrIno saMyoga / ulo TuTo ni pAMgalo, kRpA thakI thAI AMdhalo //31 // satavAdInuM lIjai nAMkha, kAlikAcAraya guNa abhIrAMma / Udha vacana bhupatiMni kahaI, jiganatanuM phala narga ja kahaI //32// sati sItA satiM rAma, rAya yudhISTa rAkhyuM nAMma / parazAnamAM harIcaMda zya, te to tahaniM boli rahyu //33 // Duba dhari teNaI ApyuM nIra, vacana thakI navI cuko dhIra / to tehanI kIrti vIstarI, muo nahI nara jIvyo pharI 34 // zaI zAzani seThi baMgAla, tehano pUtra je seThi sagAla / tasa dhaNa caMgomatI nAya, satavAdI jagi doya vIcArya //35// te behanI tumha suNajya vAta, pUtra taNo teNaI kIdho ghAta / vacana thakI paNi te navI calyA, naranArI baI boliM palyA //36 // Uttama naranI ehevI vAca no hai jaThI hoI sAca / bhAti paTolaI luDhai lIha, vacana thakI navi cukai sIha //37 // nIsariA gaja kerA daMta, te kima pAchA paisaI taMta / sIhataNI jI eka ja phAla, pAcho vegi valai tatakAla //38 // kuparaja naranI vAcA asI, jima pANImAMhA lITI dhasI / athavA kAcaba kerI koTa, khUNahAM ketI deto DoTa //39 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te murikhanuM kasyu vakhAMNa, jeNai navI kIdhu vacana pramAMNa / te janani i kAM jaMgI japyu, sakala lokamhA je avaguNya / / 40 / / tehanuM koya ma lekhyu nAMma, bolo satavAdI guNagrAMma / satavAdi dhari maMgala cyAra ||41 || sata vacana Urphe nahI sAra, satavAdI ni sahu ko namai, satavAdInuM bolyu gamai / satavAdi dUragati navi bhamai, satavAdi te sIvapuri ramai / / 42 / / satavAdI jeNai nagari vasai, nagaraloka ti harabiM hasai / DhAla teNai nagari nahI dUta dUkAla, varasai megha niM hoya sagAla / / 43|| 50 kaDI naMbara 26thI 43mAM kavie bIjA sthUla mRSAvAda viramaNa nAmanA aNuvratanuM svarUpa batAvyuM che. pAMca moTA jUThano A vrata lenAra mATe sadaMtara niSedha kahyo che. te uparAMta jUThuM bolavAnAM phaLa tema ja satya bolanArAonuM sadaSTAMta rocaka varNana karyuM che. bIjA vratanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, vrata bIjAmAM asatya vacanano tyAga karo tema ja moTA pAMca jUThANAMnI pratijJA lo. jema ke, kanyA saMbaMdhI, bhUmi saMbaMdhI, gAya saMbaMdhI je jUThuM bole che te durgatimAM jAya che. thApaNa oLavavA saMbaMdhI, tema ja khoTI sAkSI ApavA saMbaMdhI jUThAM vacana mukhamAMthI bolavAM nahi, jUThuM bolavAthI sukha kevI rIte maLe, jUThuM bolavAthI koIne paNa kazuM maLatuM nathI jema ke jUThuM bolavAthI lAja jAya, kAma paNa bagaDI jAya. vaLI jUThuM bolavAthI mUrkha thAya tema ja durgatimAM jAya. jUThuM bolavAthI cAre gatimAM bhamavuM paDe, durgati nArI sAthe rahevuM paDe. AvI rIte anaMtakALa pasAra karavo paDe ane potAnA AtmAne duHkha bhogavavuM paDe. asatyapaNuM moTuM pApa che, tuM kAraNa vagara manamAM udvega kare che. jyAM sudhI mukhamAMthI asatya vANIne choDI nathI tyAM sudhI jagamAM dAna, zIla, tapa, japa vagere badhuM zuM kAmanuM? nakAmuM che. vaLI asatya bolavAthI mukhamAM roga thAya, tema ja Indriyano saMyoga durlabha thAya. jema ke lUlo, ThuMTho ane pAMgaLo, vaLI mRSA thakI AMdhaLo paNa thAya. ahIM kavi jaina tema ja anya darzanamAM thayelAM satyavAdIonAM dRSTAMta ApI satyavacanano mahimA darzAve che. jema ke kAlikAcArya satyavAdInuM nAma levuM tema ja temanA guNagAna AnaMdathI bolavAM ke jemaNe yajJanuM phaLa naraka ja kahyuM, AvAM satyavacana rAjAne kahyAM hatAM. tevI ja rIte satI sItA, satyavAdI rAma, yudhiSThira rAjA ke jemaNe jagamAM potAnuM nAma rAkhyuM. tevI ja rIte parazAsanamAM 'harIzacaMdra' satyavAdI kahevAya che. teo potAnA vacanamAM aDaga rahyA hatA. temaNe caMDALanA gharamAM pANI bharyuM chatAM dhairyavAna evAM e vacanathI cUkyAM nahi. tethI temanI kIrti cAre tarapha phelANI. Ama teo kasoTIthI hAryA nahi, paNa kasoTIne jItIne jIvyA. tevI ja rIte zaiva zAsanamAM baMgAlazA nAme eka zeTha hatA. temano putra zeTha sagALazA hato. temanI gharavALInuM nAma aMgomatI hatuM. jagamAM te banne jaNa satyavAdI hatAM. te bannenI vAta tame => 154 > Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLo. potAnA putrano ghAta potAnA hAthe karyo chatAM paNa vacanamAM jarApaNa vicalita thayA nahi ane banne nara nArIe potAnuM vacana pALyuM. kavi AgaLa satyavAdIno mahimA darzAvatAM kahe che ke, jema paToLuM phATe chatAM tenI bhAta rahe che. vaLI hAthInA mukhamAMthI nIkaLelAM daMtazULo tenA moDhAmAM kadI pAchAM jatAM nathI. siMha paNa jhUkIne eka ja chalAMga mAre che. evI uttama puruSanI vANI hoya che. temanAM vacana jUThAM na hoya satya ja hoya. Ama zUravIra puruSa vacana thakI cUkatAM nathI. tevI ja rIte kupuruSanuM vacana pANImAM dorelI lITI jevuM hoya che. athavA kAcabAnI DokanI jema kSaNamAM anekavAra phare evuM hoya che. Ama jeNe vacana pALyuM nathI evA mUrkhanA vakhANa paNa zA mATe karavA? vaLI jagamAM AvA mUrkhane tenI mAtAe zA mATe jaNyo? ke jene sakaLalokamAM paNa avagaNyo che. mATe tenuM nAma koI letAM nahi parantu satyavAdInA guNagrAma bolo. satyavacanathI UMco bIjo koI sAra nathI. satyavAdInA ghare cAra maMgaLa hoya che, sahu koI tene name che, temanI vANI badhAne game che, temane durgatimAM javuM paDatuM nathI. Ama satyavAdI zIvapurIne meLave che. je nagaramAM satyavAdI rahe te nagaranA loko harSathI haLImaLIne rahe che. tema ja te nagaramAM kharAba dukALa paDato nathI parantu varasAda varase che ane sukALa hoya che. dUhA || sukha zAtA bahu Upajai, dhyana jivyu jagI tehanuM, jIvyA te jagi jAMNIi, jihA satavAdi pAya / kavI jehanA guNa gAya / / 44 IL azatya na bhAkhaI jeha / mRSA na mukhyathI chaMDatA, syu jIvyA jagi teha ||45 || pAMca atIcAra ehanA, TAlo soya sujANa | vacana vimAsI bolajyu, jima rahai jinanI AMNa / / 46 || kaDI naMbara 44thI 46mAM kavi satyavAdInAM guNagrAma batAvIne mRSA choDavAno upadeza ApI bIjA vratanA pAMca aticAra TALavAnuM kahe che. jyAM satyavAdInA paga paDe che tyAM bahu sukha zAta Upaje che. jenA kavi paNa guNagrAma gAya che. tenuM jagamAM jIvavuM dhanya che, je asatya vacana vhelatAM nathI te jagamAM jIvI jANyA che. parantu je mukhathI asatya vacana choDatAM nathI te jagyamAM zuM jIvyA? tema ja sahu sajjano! satyavratanA pAMca aticArane paNa TALavA. mATe jinabhagavaMtonI AjJA rahe tema vicArIne bolajo. DhAla|| 11 || desI. pATa kuzama jinapUja parUpaI / / paMca aticAra ehanAM jAMNo, suNajye sahu dha bAla | sahaisAkAri na dIjai bhAI, aNayugatu valI Ala, ho bhavIkA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhyathI sAcuM bolo, je tuma niM sIvamaMdIra vAhAla, para avaguNa mama kholo, ho bhavIkA, mukhyathI sAcu bolo //4chI marama pIArA kAMya prakAso, narsa nIgodi paDaTu / vacana thakI nara homsa dUkhIA, codatihAM raDavaDamsa ho, ho bhavIkA, mukhyathI sAcu bolo //48 // maMgabheda mama karo sadArA, sIkha deuM tuma sArI / seThi taNo avadAla te suNajya, maraNi gaI tasa nAri, ho bhavIkA //49 // jaThA te Upadeza na dIjai, e dIdhA vIna sAro / Uttama kulano nahI AcAro, naranArIa vIcAro //50 // ho bhavIkA phaDA lekha na lakhII kahaI ni paradUkha UpajaI aMgiM / to ApaNa sukhI kima thaIi, kima jaIi sIdha saMgiM //pa1 // ho bhavIkA vIsvAsI nara ghAta na kIjai eka mAMno e veda / kholaI mAthuM mukyu jeNi, te kIma kIjaI cheda //para // ho bhavIkA para dhuti niM paMDI vadhAraI, navi lajaI tasa nAMma / te nara bhavi bhavi hosaI dUkhI, dUra gatimAMhA nahI ThAma //pa3 // ho bhavIkA DhAla - 51 kaDI naMbara 47thI 53mAM kavi bIjA vratanA pAMca aticAranuM svarUpa batAvI tene tyajavAno upadeza Ape che. kavi kahe che ke, bIjA vratanA pAMca aticAra batAvyA che. abAla vRddha sahu sAMbhaLo, jema ke utAvaLamAM dhrAsako paDe tevuM bolavuM nahi, vaLI aNachAjatuM ALa caDAvavuM nahi je tamane zivamaMdira vahAluM hoya to mukhathI satyavacana bolavuM. vaLI bIjAnA avaguNa tema ja chAnI vAto ughADI karavI nahi. bIjAnA marma zA mATe tame prakAzita karo cho? tema karavAthI naraka ane nigodamAM javuM paDaze. AvAM vacana thakI nara duHkhI thaze ane cAre gatimAM TaLavaLaze. potAnI patnInA marma paNa ughADAM karavAM nahi, tamane AvI sArI zIkha ApI chuM. ahIM kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, zeThano vRttAMta sAMbhaLo. marma ughADAM karavAthI tenI patnIne maravuM paDyuM hatuM. vaLI jUThAM upadeza paNa ApavA nahi, AvA upadeza ApavA e sAcuM kahevAya nahi. e uttama kuLano AcAra nathI mATe tame sahu nara nArI vicAra jo. khoTA lekha, dastAveja lakhavAM nahi, ane kahevA nahi. tema karavAthI bIjAnA AtmAne du:kha thAya che to ApaNe paNa sukhI kevI rIte thaI zakIe? ane siddhanI saMgAthe kevI rIte jaI zakIe? mANasano vizvAsaghAta paNa karavo nahi, ene paNa eka vedavacana mAno. jema ke jeNe khoLAmAM mAthuM mUkyuM hoya, teno tyAga kema karAya? tevI ja rIte je bIjAne lUMTIne, chetarIne, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI kIrti vadhAre che tenuM nAma paNa levuM nahi. te manuSya bhava bhavamAM duHkhI thaze ane durgatimAM paNa sthAna maLaze nahi. dUrgati vAsaI te vasaI, je navI bolaI sAca / vrata bIjamAM ema kahyuM, mRSA ma bhAkho vAca //54 // pAra na bhavano pAMmITha, karatAM jori vAta / vrata trIjahAM vArIuM, suNi tehano avadAta //55 // kaDI naMbara 54thI 55mAM kavie asatya bolavuM nahi, asatya bolavAthI durgati maLe te sAra samajAvyo che. tema ja trIjA vrata viSenuM kathana kare che. Ama je satyavacana bolato nathI, tene durgatimAM vAsa karavo paDe che, ema bIjA vratamAM kahyuM che. mATe asatya vANI bolavI nahi. vaLI AgaLa kavi kahe che ke, corI karavI nahi, tema karavAthI bhavano pAra Avato nathI. trIjA vratamAM niSedharUpa che teno vRttAMta sAMbhaLo. DhAla para || desI. aNasaNa ema re ArAdhIi // rAga. zAmerI // trIja vrata ema pAlii, yuli aditAdAMna re / vATi ma pADIza paMthI, jo tujha hoI sAMna re //56 // trIja vrata ema pAlaI. AMcalI. parAri dhana navI lIjII, ema nIsa khAtara pADaca re / pUra pATaNa navi bAlIi, nagari ma lAviza dhADi re //57 // trIjuM. dUSTa haIuM navi kIjII, corI ati UtAraya re / paradhana paMka samAM gaNaI, te nara mokhya dUA re //58 // dhana haratA dUkha pAmIo, lohakharo jagi cora re / sUti ropaNa te lahaI, karato karma kaThora re //59 // maMDaka cora corI karaI, paradhana laI valI teha re / muladevi tasa mArIo, ati dukha pAMmio eha re //60// bhomi paDyuM navi lIjII, nayaNe na jaIsya teha re / vaNalidhi dUkha pAmIo, muni metAraja jeha re //61 // aNadIdhuM navi lIjII, lIdhiM pAtiga jANya re / para nara kero re pAyako, grahaItAM pUNyanI hAmya re //62 // trIju. paMca sahyA para zAzani, tApasa jala Upa kaMTha re / vArya vInAM jagi te samyA, pazya na huA UlaMTha re //63 // trIjuM. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - para kaDI naMbara 56thI 63mAM kavie trIjA sthUla adattAdAna viramaNa aNuvratane samajAvyuM che. corI kevuM mahApApa che ane te karavAthI kevI hAni thAya che, tenuM varNana sadaSTAMta samajAvyuM che. kavi trIjA vratanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, "sthUla adattAdAna viramaNa' trIjuM vrata evI rIte pALavuM jema ke raste jatA pathikane lUMTavA nahi, tArAmAM buddhi hoya to AvAM kAmo karavA nahi. vaLI paragharamAM rAtre khAtara pADIne dhana levuM nahi, nagara ane zahera bALavA nahi, nagara upara AkramaNa karavuM nahi, dhADa pADavI nahi. tema ja duSTa haiye corIcapATIno vicAra paNa karavo nahi. je paradhanane kAdava samAna gaNe che, te nara mokSadvArane meLave che. ahIM kavi Agamika daSTAMto ApatAM kahe che ke, jema jagamAM lohakhura nAmano cora paradhana coravA thakI du:kha pAmyo tema ja AvA kaThora karma karavAthI tene zULInI sajA thaI. vaLI maMDuka core corInAM kAmo karI paradhana meLavyuM hatuM, tethI te ati duHkha pAmyo. tema ja mUladeva rAjAe tene mArI nAMkhyo. vaLI AgaLa kahe che ke, bhUmi upara paDeluM dhana levuM nahi tema ja tene AMkhothI paNa jovuM nahi. jema ke muni metAraja lIdhA vagara duHkha pAmyA hatA. Ama ApyA vagaranuM kAMI paNa levuM nahi, levAthI pApa thAya evuM samaja. para nAno paththara levAthI paNa puNyanI hAni thAya. kavi parazAsananA pAMcaso ziSyanuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, parazAsanamAM pAMcaso tApasa hatA. A tApaso jaLAzayanA kAMThe UbhA hatA ane pANI pIdhA vagara ja jagamAM zamI gayA (kALadharma pAmyA.) parantu temaNe AjJA oLaMgI nahi. AjJAnuM ullaMghana karyuM nahi. dUhA || soye UiTha ja navi havA, samajIyA zAstra ja marma /. aNadidhu jala navi lIluM rAkhyo tApasa dharma //64 / to kima ApaNa lijIi, para keruM valI dhana / parabha devuM tehani, suNajyu ja sari kaMna //65 // paradhana letAM sohela, bhogavatAM dUkha hoya / jo jAMNo to cetavyuM, chala mama mayu koya //66 // paradhana leI eka narA, karatA amRta AhAra / parabhAvi bhaMsA khara thaI, sira vahaisaI bahubhAra //6 7 // sAli dAli dhrata gholathI, viSNu pidhe te khAsa / paNi paradhana navi lIjIi, diNa taNo jagi dAsa //68 // kaDI naMbara 64thI 68mAM kavie corI dvArA meLavelA dhanathI atyAre bhale lIlAlahera vartatI hoya, paNa kAlAMtare pADo ke gadheDA thaIne tenuM deNuM cUkavavuM paDaze. A vAta vedhaka zabdomAM AlekhI che ane paradhanane viSa sAthe sarakhAvyuM che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi 'adattAdAna viramaNa' vratano mahimA samajAvatAM kahe che ke, Ama zAstrano marma samajIne temaNe AjJA oLaMgI nahi ane aNadIdhuM pANI lIdhuM nahi ane tApasano dharma rAkhyo. kavi paradhana levAthI tenA phaLarUpe du:kho bhogavavAM paDe che te vAta samajAvatAM kahe che ke, to ApaNe paNa vaLI bIjAnuM dhana zA mATe laIe? parabhavamAM tenuM leNuM ApavuM paDaze. mATe saravAM kAne sAMbhaLajo, jemake paradhana letAM to saheluM che parantu bhogavatAM duHkha thAya. jo samajo to cetI jajo koI chaLakapaTa karatA nahi. je koI nara paradhana laIne amRta AhAra kare che. teNe parabhavamAM bheMsa ane pADo thaIne mAthA upara bahu bhAra upADavo paDaze. vaLI paradhana dvArA meLavela ghI ghoLela cokhA dALa karatAM viSa pIvuM sAruM paNa paradhana levuM nahi. vaLI devAdAra jagatamAM badhAno dAsa bane che. kavIta / / triMNataNo jagi dAsa, vAsa paNi diNaiM mukai triMNai deha ja khoya, diNathI bhojana cukai | digai dIna mukha hoya, diNathI dIsai dUkhIo / Nii UvaTavATa, diNathI sui na sukhIo // diNai kIrati paMgali, narga gati nIsai kahI / nIca yuni avatAra, chUTai pasu pI iN vahI / / 69 || kaDI naMbara 69mAM kavie devAdAranI sthiti kevI hoya tenuM varNana subhASitarUpe AlekhyuM che. kavi devAdAranI sthitinuM varNana subhASita dvArA samajAvatAM kahe che ke, devAdAra jagano dAsa gaNAya che devA thakI paheraveza paNa choDavo paDe che (maLe nahi). devAthI zarIra sukha gumAvavuM paDe che, bhojana paNa cUkI javAya (maLe nahi). devA thakI mukha garIbaDuM thAya, Ama devAthI duHkhiyo lAge che. vaLI aneka prakAranA ucATa-ciMtA thAya ke jethI sukharUpa sUI na zake. devAthI kIrti paNa ochI thAya tema ja naraka gati paNa nizcayathI batAvI che. vaLI nIca yonimAM AvIne pazu tarIke avatAra laI pITha upara bhAra upADIne leNAmAMthI chUTI zakAze. dUhA || pIThi vahIneiM chuTasai, paravaza teni deha / te bhogavatAM doheluM, jihA dUkhano nahI cheha 1190 || kaDI naMbara 70mAM kavie parabhavamAM paNa du:kha bhogIne deNuM cUkavavuM paDaze e vAta samajAvI che. Ama bIjAne AdhIna teno AtmA (jIva) pITha upara bhAra upADIne chUTI zakaze, je duHkha bhogavatAM ghaNuM doheluM thaze. ane tyAM du:khano pAra nahIM hoya. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla|| 53 || desI. dai dai darIsaNa ApaNuM / / paMca aticAra ehanA, jina kahi so paNi TAli re / vastu ma vohorIza coranI, tuM mana tyAMhathI vAlya re / / 71 / / cIta cokhu nIta rAkhIi, rAkhiM bahu sukha hoya re / mana mailai dUkha pAMmIo, dramaka bhIkhArI joya re / / cIta cokhuM nIta rAkhIi / AMcalI. saMvala kaho kima IjIi, cora taNai vali hAthi re / pApI poSa vadhAratAM, dUkha lIi bahu bhAti re / / 72 II cIta cokha. bhela saMbhela na kIjai, navI purANI mAMhIM re / paravi bahu dUkha pAMmIi, koNa sakhAI tyAMhi re / / 3 / / cIta cokha. rAja virUdha na kIjIi, kIdhaI kima sukha hoya re / vISa pIdhiM kima jivii, rIdai vIcArI joya re / / 74 || cIta cokhu phuDAM tola na kIjIi, UchAM adikAM mApa re | chala chabadi dhana melatA, lAgai poDhuMa pApa re / / 05 / | cIta cokhu mAtapItA navi vaMcIi, bAMdhava bhaganI pUtra re / gAMTha juI navI kIjIi, ema rahai chai dharasutra re / / 76 / / cIta cokhu DhAla - 53 kaDI naMbara 71thI 76mAM kavi trIjA vratanA pAMca aticAra samajAvI tene choDavAnuM kahe che. kavi trIjA vratanA pAMca aticAra samajAvatAM kahe che ke, trIjA vratanA paNa pAMca aticAra che. jinabhagavaMtoe ene paNa tyajavAnuM kahyuM che. jema ke cora pAsethI corAu vastu levI nahi. tuM tyAMthI manane vALI le. haMmeza cittane cokhkhuM rAkha. cokhkhuM rAkhavAthI bahu sukha maLe. ahIM kavi dramaka bhikhArInuM dRSTAMta ApatAM kahe che ke, meluM mana rAkhavAthI dramaka bhikhArI du:kha pAmyo hato te tuM jo. mATe haMmezA cittane cokhkhuM rAkhavuM. kavi AgaLa kahe che ke, coranA hAthamAM vaLI bhAtu zA mATe ApavuM? Ama pApIne poSavAthI ghaNAM prakAranuM du:kha maLe. vaLI bheLaseLa paNa karavI nahi. arthAt navAmAM jUnuM bheLavyuM hoya ke jUnAmAM navuM bheLavyuM hoya to parabhavamAM ghaNuM du:kha maLe che ane tyAM ApaNAM mitra paNa koNa hoya? tevI ja rIte rAjya viruddha kAma karavuM nahi, AvuM kAma karavAthI sukha kevI rIte maLe? jema ke viSa pIvAthI kevI rIte jIvAya? mATe hRdayamAM vicArIne jo. vaLI khoTAM tolamApa rAkhavAM nahi, tema ja ochuM adhika tolamApa karavuM nahi. AvI rIte chaLakapaTathI dhana bheguM karavAthI moTuM pApa lAge che. (16)> Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te uparAMta mAtA pitAne paNa chetaravA nahi. tema ja bhAI, bahena, putra Adi kuTuMbIjanone judA karavA nahi. AvI rIte gharasUtra (gharano vyavahAra) rahe che. sutra saMbhAli rAkhIi, vacana vaDAnuM mAnya / vrata cothuM havaI sAMbhalo, je jagI mugaTa samAnya //77 // mRga kulahAM yama kezarI, vAhana mAMhi turaMga / tima vratamAM brahmavrata vaDuM, kyameha na kIjai bhaMga //08 // kaDI naMbara 70thI 78mAM kavi vaDIlonAM vacana mAnIne gharasUtra saMbhALIne rAkhavuM tema ja cothA vratano mahimA aneka daSTAMta dvArA kahe che. Ama gharano vyavahAra saMbhALIne rAkhavo tema ja vaDIlonAM vacananuM pAlana karavuM. ane have je jagamAM mugaTa samAna che e cothuM vrata sAMbhaLo. kavi ahIM aneka rUpaka dvArA teno mahimA batAvatAM kahe che ke, jema mRgakuLamAM kezarI siMha che, vAhanamAM ghoDo che, tema badhAM vratamAM brahmavrata moTuM che. mATe A vrata koI paNa prakAre toDavuM nahi. DhAla || 54 ||. desI. vAsapUya jina pUNyaprakAzo // rAga. asAvarI // tIrthamAMhA yama zrIseguMje, surapati mAMhA jima aMdra / maMtramAMhi jima zrInavakAra gahaUgaNamAMhA jima caMdra //79 // jala saghalAmAM jaladhara moTo, paMkhI mAMhAM jima haMso / sarpa yonyamAM eka ja balIo, kulamAMhAM RSabhA vaMso //80 // parabatahA jima mera vakhANuM. ThAkura mAMhA jima rAmo / hanuM vAnara kulamhAM atI balIo, kIdhAM vasamAM kAMmo / 81 // kujarAM ahIrAvaNa moTo, gaDha--AM laMkAM koTo / sUrarathAnA asva ja balIA, bhamatA detA DoTo //8ra // rUpamukhI jima mayaNa vakhANuM sAyahAM jima khIro / kalapatarU tarUaramhAM moTo, jalamhAM gaMgA nIro //83 // zara saghalAhAM pokho bhAI mAnasarovara moTu // zrI kulamhAM marUdevyA moTI, dUjhANAM jhoTu //84 // khyamAvaMtasvAM zrI arIhaMta, tapasurA aNagArA / bhogi mAMhAM cakravara atImoTo, jasa rIdhya aMta na dhArA //85 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsa deva surA mukhya maMDuM, paragraha mAhA suta sAro / tima vrata bAraImhAM mukhya maMDu, vrata cothu ja apAro //86 // DhAla - 54 kaDI naMbara 79thI 86mAM kavie caturtha aNuvrata 'parastrIgamana viramaNavrata' (svadArA saMtoSa)no mahimA aneka vastuo sAthe sarakhAvyo. tema ja bAra vratamAM "brahmacaryavrata' moTuM gaNAya che te darzAvyuM che. kavi cothA vratano mahimA darzAvatAM kahe che ke, jema tIrthamAM zatruMjaya zreSTha, surapatimAM Indra zreSTha, maMtramAM zrI navakAra zreSTha tema ja grahagaNamAM caMdra zreSTha gaNAya che. vaLI badhA jaLamAM jaLadhara (vAdaLa) zreSTha, paMkhIomAM haMsa zreSTha, sarpayonimAM zeSanAga baLiyo che, tema kuLamAM RSabhavaMza zreSTha gaNAya che. AgaLa kahe che ke, jema parvatamAM meru parvata vakhaNAya, tema ThAkuramAM rAma. vAnara kuLamAM hanumAna ati baLavAna gaNAya, ke jeNe muzkela kAmo karyA. vaLI hAthImAM airAvata zreSTha, gaDhamAM laMkAkoTa zreSTha che, sUryarathanA azva baLiyA che, ke je doDavAmAM doTa mUke che. rUpamAM mukhya mayaNA suMdarIne vakhANuM, to sAgaramAM kSIra samudra zreSTha che, taruvaramAM kalpataru zreSTha gaNAya tema ja jaLamAM gaMgA nIra zreSTha che. bhAI! badhA sarovaramAM mAnasarovara moTuM juo. zrI kulamAM marudevI mAtA moTA che, tema ja dUdhALA prANIomAM juvAna bheMsa zreSTha gaNAya che. vaLI kSamAvaMtamAM zrI arihaMta zreSTha, tapamAM aNagAra zreSTha ane bhogamAM cakravartI moTo gaNAya, tenI riddhino pAra na hoya. vaLI devatAomAM vAsudeva moTA hoya, parigrahamAM putra sAro kahevAya tema ja bAra vratamAM mukhya ane moTuM cothuM vrata ja zreSTha gaNAya. DhAla || 55 | copAI | mAhAvrata karo TAlu doSa, padArAno kari saMtoSa / para ramaNI sAthi je ramyA, sura nara ketA nIcI namyA //87 // AgaI aMdra ahalyAsya ramya, apajasa tehano gaganiM bhamya / sahaI sabhaga tasa potaI havA, aMgaI roga tehani navanavA /88 // gurUnI maIhaIlA lAvyu caMda, kalaga I mukha pAMkhyu maMda / mAsiM sAje eka dina hoya, viSaI thakI dUkha pAMkhyu soya //89 // pApI vijaI viTaMbaI ghaNuM, nIra utAryuM brahmA taNuM / cokhaI eNti na sakyu rahI, dhyAna thakI te suko sahI II90 || IsiM bhIlI jhAlya hAtha, to dUkha pAmya zaMbhunAtha / bAlI kAma ni jogI thayuM, sakala lokahAM mahImA gayu //91 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAvaNa sarIkho rAjA jeha, kAma thakI dUkha pAMcyu teha / dasa mastagano khai tava thayuM, kanaka taNo gaDha laMkAM gayu||92 || kaIcaka jo sIliM navI rahyA, haNya jyudha te dUrgati gayA / maNiratha rAjA te avaguchyu, strIkAraNi teNai baMdhava haNyu / / 93 || moTo rAya avaMtIdhaNI, kAMmiM te kIdho re vaNI / nagarI koTa paDAvyu asyu, vaNa khAdhai tasa pANI raso / / 94 || vISai ghaNI brahmadattani hatI, marsI velyAM mukhya kuramatI / ema strIlaMpaTa sabalo thayu, to te satama naragiM gayu||95 || viTala pUrkha vani ramavA gayA, nArI dekhI vIvala thayA / teNai bAMdhyu arajanamAlikA, STi muSTa bahu didhA dhakA / / 96 || teNai tyAhAM kIdho lajyAlopa, arjunamAlI Avyu kopa / teNai didhI tIhA jakhyaneiM gAli, phaTi jIvyu jagI tAhArUM bAli / / 97 || jakhIrAja kopiM dhamadhamyuM, SaTa pUraSya IM mahImA nIgamyu / mogara eka ThIo tasa hAthi, uThI arjuna vegi nIpAti II98 || chuTI arjuna alago thAya, chai pUrNa zari dIdhA dhAya / jo nArI ni zaMgi ramyA, haNyA jyodha te dUragati bhamyA / / 99 || havai munIvarano kahu avadAta, pUDarIka rRpa kero bhrAta / bhogataNI IchtAIM thayu, phuDarika sAtamiM IM gayuM / / 600 munIvara moTo AdrakumAra, kAMmiM cArTa kIdhu chAhAra / bAra varasa gharavAsi rahyuM, jo mukyuM to sukhIo thayu / / 1 // riSa ApADo munivarapatI, kAMtriM cAritra cuko jatI / vezAcu teNai kIdho neha, chehe mukayu sukha pAmyu teha ||ra || arNaka RSi viSayA I naDayu, sIla gayuM saMyamathI paDyu / pharI kastUpa sAthei te vacu, mugati gayu paNi pUstagi caDhyu / / 3|| naMdabheNa vezAdhari rahyu, dasa bujhavai paNi saMyama gayu| sIlavarata teNai Adaryu, to tasa munIvara nAMma ja dharyuM ||4|| ~ 163 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ comAsI tapa kero ghaNI, paNi sahu I nAkhyuM avaguNI / sIla khaMDavA keDi thayuM, kozAmaMdiri cAlI gayu //5 // ratnakAya jamADyuM jeha, bhamI bhamI niM AvyuM teha pratibodhu ni munivara gayu, sIla rahyuM to dhana dhana thayuM //6// rahaInemi mana vacani paDyuM, rAjula dekhI te haDabaDyuM / mAhATa mada niM kIdho raMka, sahI zari pAMkhyu soya kalaMka ||7 // lakSaNA nAMmi je mAhAsatI. mana mailai cukI subha gati / maMnaMha vacana kAyA thIra nahI, te nara sUkhIA thAi kahI //8 // kulavALuMo munIvara jeha, mAhAtapIo paNi kahII teha / sIla khaMDaNA teNaI karI, khiNahA dUgati nArI varI //9 // ehevo kAMma taNo avadAta, suNajya sahu sabhA naranAtha / to abalAsya kaTu saneha, jAti je dekhADI cheha //10// bhoja muja paradesI jeha, sabala vaTaMbA nAri teha / jamadagdha ni nAri naDyuM, rAya bharatharI te raDava6 //11// brahmarAya gharI calaNI jeha potaI pUtra marAvaI teha / gautama RSinI ahIlA nArya, caMdra bhogavaI bhuvana majhAsya /12 // e nArIno joya vIcAra, joto kAMI navI disaI sAra / samajyA te nara mukI gayA, navi samajhayA te khucI rahyA /13 // akala gaI naranI valI ema, jitAthI pragaTyA tyAhA bahu prema / Utapati jenI tuM ApaNi, samajhI muke satI pApyaNI //14 // mAtapItA ni yuJi valI, kRNI sukra gayAM baI malI / jaga saghaLuM jaI tihA upano, nAMhAno moTo ema nIpano /15// to te sAMrthi Tu vali raMga, ma karo nArI kero saMga / bhoga karatA haMzA bahu, nara nArI te suNayu sahu //16 // beadrI paMceDhI jeha, nava nava lAkha kahI jai teha / munISa asaMkhi samuchama jaMNi, bhoga karatA tehanI hAMNI //17ii. DhAla - 55 kaDI naMbara 87thI 17mAM kavie kevA kevA mahAna gaNAtA loko paNa A vratathI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUkIne paranArImAM tathA viSaya vAsanAmAM aTavAyA tenI vAta ghaNA vistArathI sadaSTAMta varNavI che. potAnI strImAM saMtoSa rAkhI parastrIno tyAga karI, A mahAna vratanA doSane TALavuM. parastrI sAthe jemaNe saMga karyo che evA keTalAya devo tema ja mAnavo nIce paDyA che. ahIM kavi laukika daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema AgaLa Indra ahilyA sAthe ramyAM to temano apajaza AkAzamAM phelAI gayo. tenAthI pote sahastra chidravALA thayA tema ja aMgamAM navA navA rogo thayA. vaLI caMdra potAnA gurunI patnI laI Avyo ke jethI tenA kalaMkarUpe tenI kaLA jatI rahI ane tenuM mukha maMda thayuM. mahinAmAM eka divasa sAjo (pUrNa) hoya. Ama viSayathI te du:kha pAmyo. vaLI AgaLa kahe che ke, A pApI kAma ghaNuM lobhAmaNuM hoya che ke jethI brahmA paNa zuddha cittathI rahI zakyA nahi ane dhyAnathI cUkyA. Ama brahmAnuM pANI paNa UtaryuM. (abhimAna UtaryuM). vaLI zaMbhunAtha kAmane bALIne jogI thayA, paNa jyAre A Izvare (zaMbhue) bhIlaDIno hAtha pakaDyo, to du:kha pAmyAM ane sakaLa lokamAMthI temano mahimA jato rahyo. tevI ja rIte rAvaNa jevo mahAna rAjA te paNa kAma thakI duHkha pAmyo. tenA daza mastaka nAza pAmyAM ane sonAnA gaDhavALI laMkA paNa gaI. AgaLa mahAna rAjAo cakravartIo, mahAna tapasvIo vagerenAM Agamika daSTAMta ApIne kahe che ke, jema ke aneka cakravartI je zIlathI rahyA nahi te yuddhamAM haNAyAM ane durgatimAM gayA. tevI e ja rIte maNiratha rAjAnI paNa upekSA karI che, avahelanA karI che ke jeNe strI mATe thaIne potAnA sagAM bhAIne mAryo hato. tema avaMtI nagarIno moTo rAjA paNa kAmanI AsaktithI kAmI banyo. tenA kAraNe nagaranA koTa (killA) paDAvyAM ane khAdhA pIdhA vagara tene rahevuM paDyuM. cakravartI brahmadattane viSaya vAsanA ghaNI hatI. maratI vakhate paNa tenA mukhamAM kumati hatI. Ama strI viSayamAM Asakta banavAthI te sAtamI narakamAM gayo. ahIM kavi "zrI jJAtAdharma kathAga sUtranA AdhAre arjuna mALInuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, ekavAra kAmI puruSo vanamAM ramavA gayA. tyAM strIne joI kAmAtura banyA, temaNe arjuna mALIne dhakkA mukkA mArIne bAMdhyo ane pachI tenI strInI lajAno lopa karyo. A joIne arjunabhALIne krodha Avyo. tyAre teNe yakSane gALa ApIne kahyuM ke, jagamAM tArA bALanuM jIvavuM nakAmuM che? A sAMbhaLIne yakSarAja krodhathI dhamadhamI UThyAM ane e puruSono mahimA dUra karavA temaNe eka gadA arjunabhALInA hAthamAM ApI ke jenAthI te Ubho thaIne jhaDapathI vinAza karI zake. pachI chUTIne arjuna aLago thayo ane e puruSanAM mAthAM haNI nAkhyAM. Ama nArI saMge ramavAthI teo yuddhamAM haNAyA ane durgatimAM bhamyA. AgaLa kahe che ke, have kuMDarika munino vRttAMta kahuM chuM ke je puMDarika rAjAno bhAI hato parantu tene bhoga bhogavavAnI IcchA thaI, tenA thakI te sAtamI narakamAM gayo. tevI ja rIte ArdrakumAra paNa moTA munivara hatA paraMtu temaNe kAma thakI sAdhu cAritrane rAkha samAna tuccha karyuM ane bAra varSa sudhI ghara saMsAramAM rahyA. paNa pachI ghara saMsArano tyAga karI pAchA vairAgI banyA ane sukhI thayA. vaLI RSi ASADhA munivara paNa kAma thakI cAritra cUkyA ane vezyA sAthe prema Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo, parantu teno cheDo mUkavAthI sukha pAmyA. evI ja rIte arNika RSine paNa viSaya vAsanA naDI. temanuM zIla gayuM ane saMyamathI cUkI gayA, paNa pharI pAchA viSaya vAsanA sAthe laDIne jIta meLavIne mukti pAmyA, chatAM paNa pustakamAM temanA nAmano ullekha thayo. tevI ja rIte naMdISeNa muni paNa vezyAnA ghare rahyA. teo dararoja tyAM daza vyaktine pratibodha ApatA hatA chatAM temanuM saMyama rahyuM nahi. jyAre pharIthI zIlavrata dhAraNa karyuM, to temanuM nAma rahyuM. jema ke comAsI tapanA tapasvI evA guphAvAsI siMhamunine paNa sahue avagaNyA che, ke je zIlavrata khaMDana karavA mATe kozA vezyAne ghare cAlyA gayA. tyAM temane ratna kaMbala mATe bhaTakavuM paDyuM, bhamI bhamIne AvyA tyAre vezyAe temane pratibodha Apyo, AthI teo tyAMthI pAchA pharyA ane zIlavata grahaNa karIne dhanya dhanya thayA. tema ja rahanemi jevA munivara paNa mana vacanathI nIce paDyA ane rAjulane joIne kAmAtura thayA. Ama mahAjJAnI puruSane paNa vAsanAe raMka banAvI dIdho ane zira upara AvuM kalaMka pAmyA. vaLI lakSmaNA nAmanA mahAsatI, ke je manane meluM karavAthI zubhagatine cUkI gayA. Ama je mana, vacana ane kAyAne sthira rAkhatAM nathI teo kyAMya paNa sukhI thaze nahi. vaLI kulavAluka nAmanA munivara mahAtapasvI kahevAya che, temaNe paNa zIlakhaMDana karyuM ane kSaNamAM durgatirUpI nArIne AvakArI. Avo kAma vAsanAno vRttAMta che, ke je sabhAnA sahu naranAthe sAMbhaLyo. je jAti dago Ape che, du:kha dekhADe che, evI strI jAti sAthe zA mATe sneha karavo? AgaLa kavi jaina - jainetara zAsananAM daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema bhoja, muMja ane pradezI rAjA ke jeo nArI thakI ghaNI viTaMbanA pAmyA. vaLI jamadagni RSine paNa nArI naDI ane rAjA bharatharI piMgalA thakI duHkha pAmyA. tevI rIte brahmarAyanA ghare calaNI nAme strI hatI, ke je potAnA putrane marAve che. gautama RSinI ahilyA nAme strI hatI jenI sAthe IndrarAjAe bhuvanamAM bhogavaTo karyo. aMtamAM kavi kahe che ke, A strI jAtino vicAra karIne jo, jovA jaIe to temAM kAMI sAra dekhAto nathI. mATe je nara samajI gayA che te mUkI de che ane nathI samajyA te DUbI jAya che. puruSanI akkala jatI rahI che ke jyAMthI pragaTyAM tyAM bahu prema kare che. ApaNI utpatti tuM je, mATe samajIne pApanI mati mUkI de. mAtA pitAnA saMyogathI zroNita ane zuka banne bhegAM thAya che, nAnA moTA ema jaga AkhuM tyAM jaIne utpanna thAya che. to tenI sAthe zuM AnaMda manAvavo? mATe mArI sAthe saMga karavo nahi. nara nArI tame sahu sAMbhaLo, bhoga karavAthI bahu hiMsA thAya che. jema ke be Indriya ane paMcendriya jIvonI utkRSTapaNe nava, nava lAkha tema ja asaMkhya saMmUrchAima manuSyonI bhoga karavAthI virAdhanA thAya che, hAni thAya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUhA || hANi na karatA haMsanI, sIlavaMta hAM lohI / paNi varalA jagi te valI, jima pasumAM sIha //18 // sugara kahai saMbhArI i, zIlavaMtanA nAma / RSabha kahaI nara te bhalA, jeNaI jaga jItyu kAMma /19 // kaDI naMbara 18thI 19mAM kavi jemaNe zIlavrata jItI lIdhuM che evA vIralAne vaMdana karavAnuM kahe che. je jIvanI virAdhanA karatAM nathI ane zIlavratamAM maryAdA kare che, evA vIralA paNa jagamAM che jema pazuomAM siMha hoya. suguru paNa AvA zIlavaMtonA nAma smaraNa karavAnuM kahe che. te nara uttama che ke jeNe jagamAM kAma vAsanAne jItyo che. zamazA | gIrapUta kahI jaI jeha, tA vAhana bhamya kahIi teha/ tAsa bhakhyana nAMma je kahaI, tehanuM vAhana je jagI lahaI //ra0nA tehani vAhAluM Tu valI hoya, Utapati tAsa vIcArI joya / tA vAhana bhakhya kero tAta, tasa baMghana rIpU jaga vikhyAta //ra1// tehanA bAMdhyA je jagI lahaI, tAsa taNo svAmI kuNa kahaI / tehanuM vAhana ati balavaMta, teNaI AMkhyu jagI jehano aMta //rara // tehani baMdhI je vaza karaI, te vahaIlo mugati saMcari / janma marNa jarA nahI yAMhi, anaMta sukha nara pAMmaI TAhi //ra3/ kaDI naMbara 20thI 23mAM kavie "kAma viSaya' ne anulakSI eka samasyA ApI che. vAcakonI tema ja zrotAonI buddhinI kasoTI karavA ane jJAna sAthe gammata paDe e daSTithI samasyAnuM Alekhana karyuM che. paraMtu vigato parathI uttara meLavI zakAto nathI. chatAM tenA bhAvArtha uparathI jANI zakAya che ke teno uttara "kaMdarpa che. dUhA || saMpaI sukha bahu pAmIi, je vaza kIjai kAMma / sIlavaMta jagI je havA, lIjai tehanA nAma //ra4 // kaDI naMbara 24mAM kavie kAma vAsanAne jItavAthI saMpa ane sukha maLe che te vAta samajAvI che. kAma vAsanAne jItavAthI, vaza karavAthI bahu sukha ane saMpa prApta thAya che. mATe jagamAM AvAM zIlavaMta hatAM temanAM nAma levA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla / / (56) copAI / / zIlavaMtanuM lIjai nAma, to manavaMchIta sIjhai kAma | sIlavaMtanA pUjo pAya, rIdhya zrIdhya sukhazAtA thAya // 25 // sIla taNo jaMgI mahImA ghaNo, jaMga saghalo thAI ApaNo / sura nara kInara dAnava deva, sIlavaMtanI sAraI seva / / 26 / / sIlavaMta saMgrAMmi caDai, te koNa nara je sAhAmo bhaDai / / nAvaI suro sAhAmo dhasyo, sIlavaMtano mahImA asyu / / 27 / / sIlavaMtanA paganuM nIra, teNai leI chATo Apa zarIra / sakala rogano khaI jima thAya, kASTa koDha kalI nAhATho jAya / / 28 / / satI subhadrAnI suNi vAta, jeha no jaga jANai avadAta | kupi cAlaNi tAMtaNi toli, kADhI nIra UghADI poli / / 29 / / satI vAlA Agai havI, rAmacaMdra mukhya tehani stavI / sIlavatI tu mAhArI mAta, A UThADo vegiM bhrAta / / 30 / / tava satI IM sira hatha ja dharyuM, paDyu pUrkha te cetana karyu / uThyuM lakhamaNa harakhi hasyu, sIla taNo jaMgI mahImA asyu / / 31 / / nArada veDhI lagAvai ghaNI, e paragati chai AtamataNI / tohai moSya gayu tasa gaNo, joyu mahImA sIala ja taNo / / 32 / / sIli rahI aMjanA suMdarI, to vana deviM ramyA karI / sIhataNuM cUMkaTa tasa Tahyu, vana suku te vegi phalyu / / 33 / / kalAvatInuM sIala ja joya, bhujA DaMDa pAMmI jagI doya / nadIpUra te pAchu lyu, sIlasIromaNi pargaTa phlyu / / 34 || rAmacaMdra dhari sItA jeha, agyana kuMDamhA paiThI teha / vasyavAnara phITI jala thayuM, janaka sutAnuM nAMma ja rahyu / / 35 || kamala eka pragaTyuM kahai kavI, te Upari baiI sAdhavI / lava ni kuzava kholai valI doya, sIlavaMtI gi vaMdo soya / / 36 / / vaMkacula ni moTo cora, vrata cothu teNai lIdhu ghora / kArNa paNai teNai rAkhyu sIla, rAjarIdhya bahu pAMmyu lIla / / 37|| = 475 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalI kAli sonI saMgrAma, sIli aMba phalyu abhIrAMma / valI mehe vuTho te atI ghaNo, jojyuM mahImA sIala ja taNo / / 38 / / DhAla - (56) kaDI naMbara 25thI 38mAM kavie zIlano mahimA darzAvyo che tema ja zIlavaMta mahAtmAonAM sadaSTAMto ApI zIlanuM mahattva samajAvyuM che. kavi kahe che ke, zIlavaMtanuM nAma levAthI manavAMcchita kAma thAya che tema ja temanA paga pUjavAthI riddhinI vRddhi thAya ane sukhazAtA maLe che. jagamAM zIlano mahimA ghaNo che, jenAthI saghaLuM jagata ApaNuM thAya che. vaLI sura, nara, kinnara, dAnava tema ja devatAo vagere zIlavaMtanI sevA kare che. vaLI jo zIlavaMta saMgrAmamAM laDavA jAya to tenI sAme kayo puruSa laDavA Ave? devatAo paNa tenI sAme dhasI jatAM nathI. Avo zIlavaMtano mahimA che. zIlavaMtanA paganuM pANI laIne zarIra upara chAMTavAthI badhA rogo naSTa thAya che jema ke kuSTa, koDha, tAva vagere nAzI jAya che. ahIM satI subhadrAnuM dRSTAMta ApatAM kahe che ke, satI subhadrAnI vAta sAMbhaLajo, jeno vRttAMta AkhuM jaga jANe che teNe kAcA tAMtaNAthI cAraNI bAMdhI kUvAmAMthI pANI kADhI nagaranA daravAjA ughADyAM hatAM. tevI ja rIte satI vizalyA paNa AgaLa thaI gayA ke temanI stuti rAmacaMdranA mukhe thaI che. jema ke rAmacaMdra satI vizalyAne kahe che ke, he zIlavaMtI! tuM mArI mAtA samAna che. A mArA bhAIne jaladI uThADo. tyAre satI vizalyAe tenA mAthA upara hAtha mUkyo ane bebhAna paDelA puruSane cetana karyo. tarata ja lakSmaNa Ubho thayo ane harSathI AnaMda pAmyo. jagamAM zIlano mahimA Avo che. nArada ghaNI Aga lagADI jhaghaDAM karAve che. e tenA svabhAvanI prakRti che, chatAM paNa te mokSamAM gayA ema samajo. mATe A mahimA zIlano ja juo. tevI ja rIte aMjanA suMdarIe paNa ziyaLa rAkhyuM hatuM ke jethI vanadevIe tenI rakSA karIne siMhanA saMkaTamAMthI bacAvI tema ja sUkuM vana tarata ja lIluMchama thaI gayuM. vaLI kalAvatInuM ziyaLa paNa juo, jagamAM banne bhujA daMDa pAmI hatI parantu ziromaNi samAna zIla pragaTa thaIne phaLyuM tema ja nadInA pUra paNa pAchAM vaLyAM. AgaLa kahe che ke, rAmacaMdranA ghare sItA hatA ke jemaNe agni kuMDamAM praveza karyo tyAre agni maTIne jaLa thayuM. pachI temAMthI eka kamaLa pragaTyuM, tenA upara satI sItA beThAM ane tenA khoLAmAM lava ane kuza banne beThAM. Ama janaka putrInuM nAma rahyuM. jagamAM AvA zIlavaMtIne vaMdana karo. tevI ja rIte vanamAM vaMkacUla nAmano moTo cora hato. teNe kaThina evuM cothuM vrata dhAraNa karyuM hatuM. kAraNa paDavAM chatAM paNa teNe zIlane akhaMDa rAkhyuM, to te rAjariddhi ane ghaNI saMpatti pAmyo. kalIkALamAM 'sonI' nAmanA eka gAmamAM zIla thakI AMbAmAM mora AvyAM ane khUba ja phUlyo. vaLI varasAda paNa ati ghaNo varasyo. A mahimA paNa zIlano ja jojo. 169= Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAlA (57) // desI. pAya praNamI re, vIra jinesvara rAya re // rAga. malhAra // sIla sAcuM re prema karIniM pAlaI eNaI varati re AtamavaMza ajuAlIi / mana doho daza re jAtu pAchu vAliI brahma varati re karma kaThaNa te gAlii // 2. // gAlII karma je kaThaNa janAM sIla aMgiM so dharI | mana vacana kAyA karo cokhyAM saMsAra sAgara jAo tarI / Agi je nara nAri munIvara sIla aMgiM AdaryuM soya naranuM nAma jaMpatAM jANi mana moDuM Tharyu //39 // sudarzaNa seTiM re vrata te cothu zari vahyuM paTarAMNI re prema taNaI vacane kahyuM / raMbhA dekhI re seThi taNuM mana thIra rahyuM navi suko re je jagyuM jIvata gayuM // 3. // jIvata jAtaI jena cuko rANI bahu rosiM caDi bahu buba pADI atyaMhi gADI seThi bAMdhyuM te jaDi / mAhArAja bolyu na sulI seThi niM sAMcaIM sahI e sIla mahImA thakI juo sulI sIdhAsaNa thaI //41 / zrIa yulibhadra re munivara moTo te yatI jaMbu svAmi re vaMdo vegi bhamatI | dhanA salibhadra re jeNaI strIa mukI chatI nara nAyaka re paMca saMghAMno je patI // 3 // patI je paca sahyA kero nAmi sIvakumAra re / bhAva cAritra thakI vaMdo sIla rahyuM nIradhAra re / paMcamaI suraloki pohoto karma ketu khaI karyuM / sIla aMgi dharyuM sAcuM nAMma jagaha vIstaryu //41 // DhAla - (57) kaDI naMbara 39thI 41mAM kavie zIlavratano mahimA batAvatA zIlavaMta mahApuruSonA Agamika daSTAMto darzAvyAM che. kavi brahmacaryano mahimA darzAvatAM kahe che ke, zIla zreSTha ane satya che. tene zraddhApUrvaka pALavuM joIe. brahmacarya vrata pALavAthI AtmA ujajvaLa bane che. tethI daze dizAmAM jatAM manane pAchuM vALavuM joIe. brahmavrata thakI kaThaNa karma paNa ochAM thaI jAya che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | truTaka ||. zIlavratane dhAraNa karavAthI jUnAM kaThaNakarma paNa nAza pAme che. AvI rIte mana, vacana ane kAyA nirmaLa ane zuddha karI saMsArarUpI sAgara taro. AgaLa nara, nArI ane munivaroe zIlavrata AdaryuM hatuM, te mahApuruSonA nAma levAthI jANe mAruM mana AnaMda pAme che. ja ahIM kavi zIlavaMta sudarzana zeThanuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, sudarzana zeThe cothuM vrata aMgIkAra karyuM hatuM. ekavAra rAjAnI paTTarANIe zeThane premavacano kahyAM paraMtu apsarA jevI rANIne joIne paNa temanuM mana sthira rahyuM. jIva jaze evuM jANIne paNa zIlavratathI cUkyA nahi. | || guTaka || jIva jaze te chatAM zeTha vratathI cUkyA nahi, AthI rANIne bahu rIsa caDI ane moTA avAje bUmAbUma karI. sevakoe AvIne tarata ja zeThane bAMdhyA. tyAre rAjAe zeThane kahyuM, "tame sAcesAcuM bolazo to zULI nahi ApuM." paraMtu e zIlanA mahimA thakI zULI siMhAsana thaI gaI. tevI ja rIte zrI sthUlibhadra munivara moTA yati thaI gayA. jaladI zubhamati prApta karanAra evA jaMbUsvAmIne vaMdana karo. vaLI dhannA ane zAlibhadrane paNa batrIsa batrIsa strIo hovA chatAM mUkI dIdhI. evI rIte pAMcaso strIono pati ke je naranAyaka gaNAyo. pAMcaso strIonA pati ke jenuM nAma zivakumAra hatuM. temanA bhAva cAritra thakI temane vaMdana karo ke jeo zIlavratamAM aDaga rahyA hatA. tethI keTalAMya karmano kSaya karIne pAMcamA devalokamAM gayA. Ama jemaNe sAcuM ziyaLa vrata pALyuM che, temanA nAma jagamAM vistaryA che. (khyAti pAmyAM che.) nAma te jagappA vIsataryA, Agi valI aneka / so munIvara nItya vaMdIi, sIla na khaMDya rekha //4ra // kaDI naMbara 42mAM kavi jemaNe zIlakhaMDana karyuM nathI evAM munivarone vaMdana karavAnuM kahe che. AgaLa paNa aneka mahApuruSo thaI gayA che ke temanAM nAma jagamAM khyAti pAmyAM che. te munivarone nitya vaMdana karavA ke jemaNe jarApaNa zIlakhaMDana karyuM nathI. DhAla || (57-ka) || desI. eNI pari rAya karatA re // rAga. goDI // gatama meghakumAra re, valI vacha thAva cho , vahaira svAmyani pAe namu e //43 // bharata bAhabala doya re, abhayakumArasu / DhaMDhaNa munIvara vaMdIi e //44 // zarIo atIsukamAla re, vaMdU aImato / nAgadata sIliM rahyuM e //45 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaivano guNavaMta re, samaruM zakozala / pUDarIka niM pUjIie //46 // prabhavo vISNakumAra re, kuragaDha munI / karakaMDu sIliM bhalo e //47 // kIssa aniM balibhadra re, vaMdU hanamata / dazAnaddha dInakara samo e //48// brAhAmI sUdarI soya re mayaNA sudarI / davadaMtI sIliM bhalI e //49 // mRgAvatI pUNyavaMta re, sulatA sAdhvI | maNirehA mukhya maMDII e //49 // kutA drapadI doya re, caMdanabAlA e / pUlaculA rAjimatI e //pa1 // DhAla - (57-ka) kaDI naMbara 43thI 51mAM kavi zIlavaMta mahAtmAonAM nAma darzAvI temane vaMdana karavAnuM kahe che. kavi zIlavaMta mahApuruSonAM nAmano ullekha karatAM kahe che ke, jema ke gautama, meghakumAra vaLI thAvasyA putra tema ja vaira svAmIne caraNe namuM chuM. bharata, bAhubalI e bannene tema ja abhayakumAra ane DhaMDhaNa munivarane vaMdana karavA. vaLI zrIyaka, sukumAla ane aImuttone vaMdIe. to nAgadatta paNa zIlathI cUkyAM na hatA. kavannA zeThanuM saubhAgya hoja, sukozala munine paNa samarIe, to peMDarika munine pUjIe, vaLI prabhava muni, viSNukumAra ane kuragaDu muni, to karaMkaDu rAjarSi zIlamAM zreSTha hatA, vaLI kRSNa ane baLabhadra tema ja hanumAnane vaMduM chuM. to dazANabhadra rAjA sUrya samAna hatA. ahIM AgaLa kavi zIlavaMtI satIonAM nAma darzAve che, jema ke brAhmI, suMdarI banne tema ja mayaNAsuMdarI, damayaMtI vagere satIo zIlavAna hatI. mRgAvatI puNyazALI hatAM. vaLI tulasA sAdhvI tema ja mayaNarekhA moTA ane mukhya hatAM. tema ja kuMtA, draupadI e banne, caMdanabALA, puSpacUlA tema ja rAjImatI vagere zIlavaMtI nArIo che. dUhA | sIlavaMta naranAnuM nati lIja nAma | navanIdhya caUdarayaNa ghari jasa jagamhA abhIrAMma //para // mana vina sIla ja pAlIi, to paNi sura avatAra / cIta cokha nitya rAkhatA, te kima na lahaI pAra //pa3 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara parathI pa3mAM kavie zIlavaMta nara nArInA nitya nAma levAM tema ja zIlavrata pALavAthI surano avatAra maLe che te vAta samajAvI che. zIlavaMta nara nArInA nAmanuM smaraNa haMmezAM karavuM ke jenAthI gharamAM navanidhi ane caudaratnA hoya tema ja jagamAM yaza maLe che. mana vagaranuM ziyaLa pALavAthI paNa devano avatAra maLe che, to pachI citta nirmaLa rAkhavAthI pAra kema na pAmI zakIe? DhAla che 58 copaIII paMca aticAra ehanA sAsya, vidhavA veza kulaganAM nATya / aparagrahItA zaMga mama karo, hAza vinodha krIDA parIharo //54 // valI sadArA sokya ja jeha, drISTa rAga kazya valI neha / viprajaza kIdho mani ghaNuM, pApe Alyuo AtamataNuM //55 // saragavacana bolyu mukhya thakI, vIkalapathI jIU thAI dUkhI / anaMgakrIDA kIdhI raMgi, mIchAdUkaDa dhu jinasaMgi //56 // paravihIvA meli kAM dIi, viSaI vadhArI Tu phala lIi / kAMmabhoga tIvara abhIlAla, sIla parajAlI kIdhu rAkha //57 // rUpa zaNagAra vakhANaI valI, mana cokhuM paNi jAi TalI / jima lIbu mukhasya navI malai, paNi tasa vAti DAryA ja galai //58 // AThamya pAkhI pUnyama jagya, e chaI myubha karaNInI khAMNya / eNaI divasiM e rAkho Apa, bhoga karaMtA poDhuM pApa //59 // sIla samu nahI ko pacakhAMNa, joyu nyudha vimAsI jANa / lAchalade suta te paNi grahuM, yulibhadranuM nAMma ja rahu //60 // DhAla-58 kaDI naMbara pa4thI 60mAM kavi cothA vratanA pAMca aticAra samajAvI tene tyajavAnuM kahe che. kavi cothA vratanA pAMca aticAranuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke, cothA vratanA pAMca aticAra sAMbhaLo vidhavA, kumArikA ane kulAMganA nArI (vezyA) tema ja aparigrahitA (parastrI) sAthe saMga karavo nahi. tema ja hAsya, vinoda ane krIDA paNa choDavI. vaLI potAnI patnI ane tenI zokya sAthe atirAga karyo hoya, manamAM ghaNo avizvAsa karyo hoya, to te pApanuM prAyazcita karavuM. vaLI mukhamAMthI sarAga vacana bolAyAM hoya, tema ja kuvikalpo thakI paNa jIva duHkhI thAya che. anerA aMge kAmakrIDA karI hoya to jinabhagavaMtanI sAkSIe "micchAmi dukkaDam' Apo. tema ja paravivAha zA mATe karAvavAM? Ama viSaya vadhAravAthI zuM phaLa laIe? vaLI kAmabhogane viSe ati tIvra abhilASA karI hoya to te ziyaLa bALIne rAkha kare che. vaLI strInAM rUpa zaNagArane Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakhANyAM hoya to cokhkhuM mana paNa vicalita thaI jAya che. jema ke moDhAmAM lIbuM mUkavAnI vAta kyAMya maLatI nathI kAraNa ke lIbuthI dADha gaLI jAya arthAt moDhAmAM pANI Ave che. AThama, pAMkhI ane pUnamane jANavI kAraNa ke A divaso zubhakaraNInI khANa che. mATe A divasomAM ziyaLa pALavuM. kAraNa ke bhoga karavAthI ghaNuM pApa thAya che. mATe buddhimAM vicArI jojo ke zIla jevAM bIjA koI paccakhANa nathI. - ahIM kavi sthUlibhadranuM daSTAMta ApatA kahe che ke, lAchaladenA putrae paNa A vrata grahaNa karyuM hatuM, jenA thakI dhUlibhadranuM nAma rahyuM. yulindra munIvara vaDo, sira vahI jinavara AMNa / havai suNayu vrata pAMcamuM, je parigrahaI parimANa //61 //. kaDI naMbara 63mAM kavie pAMcamA vrata parigraha parimANa'nI vAta karI che. moTA munivara sthUlibhadrae paNa jina bhagavaMtanI AjJA ziromAnya karI hatI ane have pAMcamuM vrata sAMbhaLo ke je "parigraha-parimANa vrata che. DhAlA 59 | copAI | pAMcamAM varati cokhuM dhyAna, sakala vastanuM kIjaI mAMna / ati viSNA mani vAro lobha, eha thakI bahu pAMkhyA khobha //6ra// navai naMda te kyapI huA, mumaNa zeThi dhana melI muMA / sAgara seThi sAgara mAhA gayo, jo jagI sabalo lobhI thayuM //63 // dhana saMdhyAnuM moTuM pApa, Upari thAIza phaNadhara sApa / Udara dhasaMto haDiza A5, UdyaraniM karato saMtApa //64 // te dhana parisarachA kasI khAo kharaco mani holasI / dhana vaivana yama pIpala pAna, ceto caMcala gajano kAMna //6 5 // te mATai mucha mama maMDaca, ati trISNA AtamathI kaMDaca | AgaI anaratha huo ghaNo, te mahImA chaI parigrahaI taNo //66 // bharata bAhubala jhagaDo karyuM to tehano apajasa vIstaryuM / kanakararthi nIja mArUM pUtra, jANuM lesaI mujha parasura //67 // lobha la isura pUrI kumAra, haNya pitA teNaI nIradhAra / ratna taNo valI lIdho hAra, na ko bIjo kasyu vIcAra //68 // zreNika sarIkho rAja jeha, parigrahaithI dUkha pAmyu teha / koNI rAja lobhI thayu, pItA haNIniM naragiM gayuM. //69 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhamarAya cakrI AThamo, te nara sabalo lobhI havo / trIssAno navi ApyuM che, to dUkha pAmyuM naragiM teha //chaO // DhAla - 59 kaDI naMbara 62thI 90mAM kavie pAMcamA parigraha parimANa nAme aNuvratanuM svarUpa batAvyuM che. parigraha kevo anarthakArI che tema ja lobhavaza thaIne parigraha mATe mahAna evA loko paNa bhayaMkara kAma karI gayAM tenA sadaSTAMto AlekhyAM che. kavi parigrahanuM svarUpa batAvatAM kahe che ke, pAMcamA vratamAM cokhkhuM dhyAna rAkhIne badhI vastunuM pramANa, mApa karavuM. ati tRSNA ane lobha manathI mUkavAM ke jenAthI ghaNA loko kSobha pAmyA che. kavi jagamAM vadhu lobha karI duHkhI thayA hoya temanAM daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema ke nave naMda kRpaNa thayA, vaLI mamaNa zeTha dhana mUkIne maryA ane sAgara zeTha sAgaramAM mRtyu pAmyA. kAraNa ke A badhA jagamAM ghaNA lobhI thayA hatA. dhana bheguM karavuM e moTuM pApa che. parabhavamAM upara phaNIdhara sApa thaIza. vaLI peTe ghasIne cAlavuM paDaze ane manamAM saMpattino saMtApa karavo paDaze. mATe AvA dhananI upara mUcha zA mATe rAkhavI? umaMgapUrvaka manathI khAo ane kharco. kAraNa ke dhana ane yauvana pIpaLAnA pAna jevAM nazvara che tema ja hAthInA kAna jevAM caMcaLa hoya che. mATe tame ceto dhana para mUcha rAkho nahi ane AtmAmAMthI ati tRSNAne choDo. kAraNa ke AgaLa paNa ghaNA anartha thayA che tenuM kAraNa parigraha ja che. ahIM kavi Agamika daSTAMta ApatAM kahe che ke, jema bhArata ane bAhubalIe yuddha karyuM to temanI apakIrti phelANI. to vaLI potAnA gharanuM sUtra laI leze te mATe kanakaratha rAjAe potAnA putrane mAryo. lobha mATe sUryapUrakumAre potAnA pitAne mAryA ane ratnano hAra lIdho ane Ama bIjo koI vicAra karyo nahi. vaLI zreNika mahArAja jevA rAjA paNa parigrahathI du:kha pAmyA. temano putra koNika lobhI thayo ane pitAne mArIne narakamAM gayo. vaLI AThamo cakravartI subhUmarAya paNa ghaNo lobhI thayo. tRSNAno aMta karyo nahi ke jethI narakamAM du:kha pAmyo. zamazA || copAI | surapati vAhana kero stutra, tAza zAmyanI kero pUtra / tAsa pItA mastagi je rahaI, kuNathI soya kalaMka ja lahaI //01// tAsa ripUno ThAMma ja kahaI, tAsa dharIniM kuNa jagi rahaI | tehano ku jhAlaI jagI bhAra, tAsa rIpU ThAkara kIratAra //7ra // tehanI nArI sAMthi neha, jAto dUkha pAMmAM nara teha / jeNai khAdhI kharacI holAza, te nara vazIA subha gati vAza //03 // mAharU mAhAra karatA jeha, paNi dhana mukI cAlyA teha / parigrahaI mATai thIra navI rahyA, dhana pASaI nara ko navI gayA //74 // = +175 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara 71thI 74mAM kavie eka bIjI samasyA ApI che. A samasyA paNa atigUDha che. tema ja A samasyAmAM parigraharUpI lakSmIne choDavAnI vAta karI che, tema ja lakSmIrUpI nArI sAthe je sneha rAkhe che te nara duHkha pAme che. A samasyAno sAra che. Ama bhAvArtha uparathI teno uttara "lakSmI' AvI zake. te chatAM spaSTatA thatI nathI. DhAlA 60 || desI. naMdana ku trIsalA hulagAvaI // rAga. asAorI // mAhAra mAhArU ma ka tu kaMtA, kaMtA guNavaMtA re / nAbhIrAyA kuli RSabha jigaMdA, cAlyA te bhagavaMtA re ||75 // hArU svArU ma karyuM te kaMtA / AMcalI. bharata navANuM bhAI sAthiM, vAsadeva baladevA re / kAle soya sameTI cAlyA, sura karatA jasa sevA re //76 // hArU. bharatha bhabhISaNa harI hanamaMtA, karNa sarIkhA ketA re, pAMDava paMca korava so sutA, barka vahetA jetA re //77 // hArU. nalakubara nA rA harIcaMdA, haThIA sopaNi hAlyA re rAvaNa rAMma sarIkhA surA, kAle so nara cAlyA re ||78 // hArU. dazAnabhadra rAI vIkrama sarIkhA, sakala loka zari rAMNAre / sagarataNA suta sAThi hajAraI, so paNi bhomi samANA re //79 // hAra. DhAla - 60 kaDI naMbara 75thI 79mAM kavie mahAna vibhUtionAM nAma gaNAvyAM che, ke temanA jevAne paNa Akhare to parigraha paDato mUkIne javuM paDyuM che. he vahAlA guNIjano! guNavAna thaIne tame mAruM mAruM na karo. ahIM kavi parigraha choDIne cAlyA gayA che evA mahAna vibhUtionAM nAma darzAvatAM kahe che ke, jema ke nAbhi rAjAnA kuLamAM RSabha bhagavAna thayA hatA paraMtu bhagavaMta jevAM bhagavaMta paNa cAlyA gayA. mATe he guNIjana! tuM mAruM mAruM kara nahi. AgaLa kahe che ke, bharata cakravartI navANuM bhAI sAthe tema ja vAsudeva, baLadeva vagere badhA kALakrame cAlyA gayA che ane devatAo temanI sevA kare che. vaLI A bharatakSetramAM vibhISaNa, rAma, hanumAna to karNa jevA keTalAya tema ja pAMca pAMDava, so kaurava vagere Teka pALIne cAlyA gayA che. to vaLI naLa, kubera tema ja harizcaMdra jevA haThIlA rAjA paNa cAlyA gayA che. rAma tema ja rAvaNa jevA baLavAna paNa samaya pUro thatAM cAlI nIkaLyA che. tevI ja rIte vikrama rAjA jevA ane dazANabhadra rAjA ke jemanI prazaMsA sakaLalokamAM hatI, to vaLI sagara rAjAnA sATha hajAra putro paNa bhUmimAM samAI gayA che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUhA | mAhArU hArU mama karo, kayu gahaIna vIcAra / AgaI naravara rAjIA, chaDuiM pAmyA pAra //80 // kaDI naMbara 80mAM kavie mamatva bhAvane choDavAno upadeza Apyo che. AgaLa paNa mahAna puruSo parigrahane choDIne pAra pAmyA hatA e vAta darzAve che. mAruM mAruM karo nahi paNa gahana ciMtana karIne vicAro. AgaLa rAjA jevA rAjAo paNa badhuM choDIne pAra pAmyA che. DhAla || 61 | desI. navaraMga vairAgI lAla // rAga. husenI / RSabha ajIta saMbhava jinA, abhinaMdana jagI jeha / rIya ramaNI sukha so valI, nara chaDI cAlyA teha re II81 // dhana Dai te jagI sAra, viNa muki na laccha pAra re dhana chaDai te jagI sAra | AMcalI. sumatinAtha jina paMcamo jasa ghari ridhi apAra / padmaprabha dhana te tajI, jeNaI lidho saMyama bhAra re //8ra // dhana. supAsa jinesvara sAtamo, kanaka taNI ghari koDaze / caMdraprabha suvadhI jinA, Rdhya cAlyA te jagi choDya re //83 // dhana. sItala jina zresa, ni, vAsapUjya jinarAya, caMpAnagarIno dhaNI, dhana chaDI munIvara thAya re / 84 // dhana. kacaMpala pUrano rAjIo, vimalanAtha jinadeva / anaMta dharma arIhA valI, rIdhya chaDai so tatakheva re //85 // dhana. sAMtinAtha jina solamo, kuthanAtha aranAtha, maliva mIthalA tajI, bhAI e jagahAM vIkhyAta re //86 // dhana. munIsuvrata jina vIsamo, rAjagrahIno rAya, namInAtha nemIsvarU jagi, sura jehanA guNa gAya re //87 // dhana. pAsa jinesvara pUjIi, varadhamAna jina joya / doya varasa AgrahaI rahyuM, narasIha samo jagi soya re //88 // dhana. DhAla - 61 kaDI naMbara 81thI 88mAM kavi covIsa tIrthaMkaronAM nAma laIne kahe che ke, AvA mahAna loko paNa Akhare to parigraha mUkIne jAya che. to ApaNe zA mATe mAruM mAruM karatA vaLagI rahevuM? Ama hRdayavedhaka upadeza Apyo che. - 1776 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A avasarpiNI kALamAM bharatakSetramAM covIsa tIrthaMkaro thaI gayAM, temanAM nAma laIne kavi samajAve che ke, temaNe paNa badhI riddhi siddhino tyAga karIne sAcuM zAzvata sukha meLavyuM hatuM. jema ke RSabhadeva, ajatanAtha, saMbhavanAtha tema ja abhinaMdana, ke jeo riddhi, ramaNI ane badhuM sukha choDIne cAlI nIkaLyA hatA. Ama saMsAramAM dhanane choDavo te ja sAcuM satyarUpa che. choDyA vagara pAra pAmI zakAya nahi. pAMcamA tIrthaMkara sumatinAtha che ke jemanAM gharamAM riddhi siddhino pAra hato nahi. vaLI padmaprabhue paNa dhanano tyAga karI saMyama mArga lIdho. sAtamA supArzvanAtha che jemanAM ghare karoDo sonAmahoro hatI. tema ja caMdraprabha, suvidhinAtha jinavara paNa jagamAMthI riddhine choDIne cAlI nIkaLyA hatA ane vaLI zItaLanAtha, zreyAMsanAtha tema ja vAsupUjya jinavara ke jeo caMpAnagarInA rAjA hatA chatAM dhana choDIne munivara thayA hatA. - jema kapilapuranA rAjA ke je vimaLanAtha jinavara, vaLI anaMtanAtha ke jemaNe riddhine tarata ja choDI dIdhI hatI. soLamA zAMtinAtha jinavara, vaLI kuMthunAtha, aranAtha ane mallIdeva ke jemaNe mithalA nagarIno tyAga karI jagamAM vikhyAta thayA. vIsamA munisuvrata jinavara ke je rAjagRhInA rAjA hatA. vaLI naminAtha ane nemanAtha ke jemanA devatAo guNa gAya che. pArzva jinezvarane pUjavA. vaLI vardhamAna jinezvarane juo, ke jeo bhAInA AgrahathI be varSa sudhI saMsAramAM rahyA. Ama teo jagamAM siMha samA nara hatA. dhana kaNa kaMcana kAmyanI, paragraha I bhAti aneka | pAca aticAra parIharo, murachA ma karo rekha //89 // kaDI naMbara 89mAM kavi badhAM ja prakAranAM parigraha choDavAnuM tema ja "parigraha parimANavrata' nA pAMca aticAra tyajavAnuM kahe che. aneka prakAranA parigraha che jema ke dhana, dhAnya, sonuM, strI vagere che. tenA upara jarApaNa mUcha bhAva karavo nahi. tema ja "parigraha parimANavratanA pAMca aticAra paNa choDavAM. DhAla || 62 .. desI. / e tIrtha iNI pUrva navANuM vAra // enA pAca atIcAra, TAlo jima dhari khemo | dhana dhAna ni khevuM, vastra rUpa ni homo //9O // kAsuM niM trAMbuM, sAta dhAtanI jAtya / drupada ni copada, navavidhi paragrahai bhAtya //91 // surachA anya AMNI, paragrahaI te pramANo | leI navI paDhIuM, vIsaratA ja amANo //92 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ allI melyu, nIma vIsAryA jeho / pAMcamai paNi varati, mIchATUkaDa teho 193 vari viSadhara vadane, jIbha II te sAro / paNi vrata navi khaMDai, Uttama e AcAro / / 94 / / 62 kaDI naMbara 90thI 94mAM kavi pAMcamA vratanA pAMca aticAra samajAvI tene DhAla 'micchAmi dukkaDam' ApavAnuM kahe che. kavi pAMcamA vratanA aticAranuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, jema ke dhIraja dharIne zAMtipUrvaka pAMcamA vratanA aticAra tyajavA. ke je dhana, dhAnya ane khetara, vastra, rUpuM ane sonuM tema ja kAMsuM trAMbuM vagere sAta prakAranI dhAtu. vaLI dupada (be pagavALA manuSya ane pakSI) caupada (cAra paga vALA pazu Adi) vagere nava prakAranA parigrahanA bheda che. AgaLa kavi kahe che ke, tenAM upara manamAM mUrchA karI hoya tema ja 'parigraha parimANa vrata' laIne vAMcyuM na hoya, ajJAnatAthI bhUlAI gayuM hoya, ThIluM mUkyuM hoya, niyama bhUlAI gayA hoya to A pAMcamA vrata mATe 'micchAmi dukkaDam' Apo. vaLI kavi kahe che ke, viSadharanA mukhamAM jIbha ApavI sArI che paNa vratanuM khaMDana karavuM nahi. A uttama AcAra che. dUhA || lIdhu vrata navI khaMDIi, khaMDi pAtiga hoya | chaThThuM vrata sahu saMbhalo, nIma ma chaDo koya / / 95 || kaDI naMbara 95mAM kavi vratanuM khaMDana karavuM nahi tema ja khaMDana karavAthI pApa lAge ane pachI chaThThA vratanI vAta kare che. kavi kahe che ke, lIdhelAM vratanuM khaMDana karavuM nahi, vrata khaMDana karavAthI pApa lAge che. mATe lIdhelAM niyama koIe toDavA nahi ane have chaThThuM vrata sAMbhaLo. DhAla|| 63 || desi. kahaiNI karNa tujha vINa sAco ||rAga. dhvanyAsI / dIga veramaNa varata vakhANuM, rAkhI cokhu dhyAMnajI jalivaTi jAvA kerU bhAI, sahuM karajyo valI mAnajI / / 96 / / dIgaM veramaNa varata vakhANuM, rAkhI cokhuM dhyAnajI | AMcalI. pagavaTi cAMlatAM tu aMte, manamA nIma saMbhArejI / Utara dakhyaNa pUrva pachima, e dasi kahIi cyAre jI / / 97 / / dIga. cyAra vadanaM Urdhva adhodAsa, dasaI dasI mAMna saMbhAro jI / agaDa AkhaDI cokhA pAlu, lIdho nIma mahArojI / / 98 / / dIga veramaNa Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAca atIcAra ehanA AkhyA, tIhA mama vAho aMgajI / AvatAM jAvaMtAM ma karIza, nIma taNo valI bhaMgajI /99 // dIga. pAThavaNI AdhI pAThavatA, aMgi atIcAra thAI jI / varata bhaMga karai nara jetA, te nara naragiM jaI jI 7900 // dIga. eka dasi soya saMkSepI sahaIMji, bIjI kAMya vadhArI jI / varata khaMDaNA ema navI kIjai, suNajyu sahu naranArI /1 // dIga. kAkajaMdhA rAjA atI balIo, teNaI e vAta na chaDyu jI / je paNI te lairI vaza paDIo, dazanuM mAMna na khaMDyu jI //ra // dIga. je nara vrata ema cokhu pAlaI, karma kaThaNa te gAlaI jI / kArNa paNaI je kimeha na cUkaI Atama te ajuAlaI jI / 3 // dIga. DhAla - 63 kaDI naMbara 96thI 3mAM kavie chaThThA dizA parimANa' nAme pahelA guNavratanuM tathA tenA pAMca aticAranuM svarUpa varNavyuM che. kavi chaThThA 'dizA parimANavrata'ne vakhANe che ane kahe che ke, A vratamAM mananuM dhyAna cokhkhuM rAkhavuM, jaLa raste javA mATe paNa sahue pramANa karavuM, vaLI paga raste cAlatAM paNa cetavuM ane manamAM niyama yAda karavA. uttara, dakSiNa, pUrva ane pazcima A cAra dizA kahI che. tema ja cAra vidizA ane Urdhva (UMcI) tema ja adho (nIcI) dizA. A daze dizAnuM pramANa karavI, tenI maryAdA karavI. AvI rIte pote lIdhelAM niyama, bAdhA, AkhaDI vagere cokhkhAM pALavAM. kavi chaThThI vratanA pAMca aticAra samajAvatAM kahe che ke, chaThThA vratanA pAMca aticAra batAvyA che. tyAM aMgathI (manathI) chetarAvavuM nahi ane AvatAM jatAM niyamano bhaMga karavo nahi. dizAnI maryAdA AghI pAchI karavAthI aMge aticAra lAge. jeTalA paNa manuSya vratabhaMga kare che te badhAM narakamAM jAya che. jema ke eka dizAnI maryAdA ghaTADI hoya ane bIjI dizAnI maryAdA vadhArI hoya, AvI rIte vratanuM khaMDana karavuM nahi. te sahu nara nArI sAMbhaLajo. kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, sahu nara nArI sAMbhaLajo. jema ke, kAkajaMdhA nagarIno rAjA . ati baLavAna hovA chatAM paNa teNe A vrata toDyuM nahi ane tenA thakI te duzmananA hAthe pakaDAyo. Ama teNe dizA pramANa vratanuM khaMDana karyuM nahi. je nara A vrata (cokhkha) pramANikatAthI pALe che tenA kaThaNa karma paNa khapI jAya che. vaLI kAraNa paDavAM chatAM paNa je koI kALe vrata cUkatAM nathI te AtmAne ujajavaLa kare che. dUhA || Atama ema ajuAlIi, kIjai tattvavIcAra | satama varata saMbhArII to lahaI bhavapAra //4 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara 4mAM kavi tattvavicArathI AtmAne ujajavaLa banAvavAnI tema ja have sAtamA vratane yAda karavAnuM kahe che. AvI rIte tattvano vicAra karIne AtmAne ujajvaLa banAvavo ane pachI sAtamA vratane yAda karavAnuM kahe che ke jenAthI bhava pAra laI zakIe. DhAla 64 . desI. suNo merI sajanI..// rAga kedAro //. satama varata saMbhAro bhAI re, caudaI nIma ja karo sakhAI re / nIta saMSepo ekacIta lAI re, haMsA niM 7I e hItadAI re //5 // sacIta nIvAro, dravi saMpo re, vIgaI vIcArI lijaI rokho re / ethI vAghaI vIjai vaselo re kAmiM lahII dUgati ekore //6 // vahANaI ke mAMna su kIjai re, mukhi taMbolaha vajekiM dIjai re / vastra kuzamanI vagati karIjai re. vAhana suaNa valepa guNIjai re //7 // vISaI nIvAro paMtha saMbhAro re, nAhaNa navaNano bola sudhAro re / bhAta suM pANI vIdhiMIM vIcAro re, nIma saMbhArI Atama tAro re //8 // DhAla - 64 kaDI naMbara pathI 8mAM kavi "bhoga upabhoga parimANa' nAme bIjA guNavratanuM svarUpa darzAve che. tema ja sAtamA vratamAM pote AhAra vagere tamAma bAbatomAM keTalA padArtha bhogavI tathA rAkhI zake tenI maryAdA nizcita karavAnI che. emAM mULa cauda niyama nitya levAnA hoya che. A vAtanuM Alekhana karyuM che. ' he bhAIo tema ja mitro! tame sAtamuM vrata yAda karo ane nitya cauda niyamanI bAdhA lo. manane sthira rAkhIne roja maryAdA ochI karo. AtmA mATe e lAbhadAyI che. kavi cauda niyamane samajAvatAM kahe che ke, jema ke sacitta vastuno tyAga karavo. dravyanI saMkhyA tema ja pramANa ochA karavAM, tema ja vigaya (dUdha, ghI, tela vagere) vicArIne rAkhavAM kAraNa ke enA thakI viSaya kAmanA vizeSathI vadhe che. Ama kAma vAsanAthI durgati maLe che. vaLI joDAM pagarakhAMnI jAta ane saMkhyAnI sArI maryAdA karavI. mukhamAM elacI, pAna bIDAM vagere mukhavAsa vivekathI levo. tema ja vastra ane phUlone judA gaNI maryAdA karavI. vaLI gADI, moTara Adi vAhana tema ja pATa, palaMga Adi sUvAnAM sAdhano ane sukhaDa, tela Adi vilepana karavAnI vastuo gaNIne levI. potAnA dharmane yAda karI viSaya vAsanAno tyAga karavo. nahAvAnA pANInI maryAdA paNa dhAravI. tema ja dhAnya ane peya padArthanI maryAdA paNa vicAravI. AvI rIte niyamo yAda karIne AtmAne zreSTha banAvavo. dUhA | Atama ApasuM tAra je. paMca atIcAra TAli / panara karamAdAna parahare, ma paDIza pApa aMjali //9 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kaDI naMbara 9mAM kavi sAtamA vratanA pAMca aticAra ane paMdara karmAdAnane choDavAnuM kahe che. A vratanA pAMca aticArane tyajIne tuM tArA AtmAne tAraje. vaLI je kAmo tathA vepAra karavAthI gADhAM pApa baMdhAya tevA paMdara karmAdAnane paNa choDaje. AvA pApa jaMjALamAM paDIza nahi. DhAla|| 65 / / desI. zrI segujo tIrtha sAra / / rAga. desAga || pAca atIcAra ehanA TAlu, acIta ThAMmi mata sacIta nehAlo / acIta vastu sacIta pratabaMdha, TUri kare e jAMNi asmudha ||10|| upaka dUpaka tucha auSadhI kahIi, bhakSata karatAM sukhakima lahIi / olA UMbI puhukama khAo, pApaDI UMpari prema ma lAo||11 // e nIpajatAM jIva ja ghAta, kaThaNa haIuM valI hoi dUradAMta / ayyana karma je ghaNuMa abhyAsai, jIvadayA tehanI tava nhAsai / / 12 / / dhAMna zalyAM mama bharaDo bhAI, jIva haNaMtA dUragatI khAI / jasyuro vAhAlo potAno prANI, jIva rAkho ni tehevA jANI ||13 || vAlu asuryuM te ni kIjai, Udaya vinAM mukhya ane na dIjaI / sutra sIdhAMti eha vIcAra, pAlai te nara pAMmai pAra / / 14 || abhyakhya bAvIsaI te navI bhajIi, anaMtakAya batrIsai tajIi / jIva rAkho potAni ThAmya, jIma vasIi sIvamaMdIra gAMmya ||15 || DhAla - 65 kaDI naMbara 10thI 15mAM kavie sAtamA vratanA pAMca aticAranuM svarUpa darzAvyuM che. kavi kahe che ke, sAtamA vratanA pAMca aticAra tyajavA. jema ke acitta vastunI jagyA para sacitta vastu para sneha rAkho nahi. (levI nahi.) tevI ja rIte saceta vastu sAthe lAgela aceta vastu azuddha mAnI tene dUra karavI. (levI nahi.) vaLI je apakava, duSpakava vastu, tema ja tuccha vanaspati (auSadhi) kahyAM che tenuM bhakSaNa karavAthI sukha kevI rIte maLe? jema ke, oLA, dhAnyanAM DUMDA, poMka khAvA nahi, vaLI vAlanI sIMga, pApaDI vagere upara rAga bhAva rAkhavo nahi. A badhuM banAvavAmAM ghaNA ja jIvonI ghAta thAya che, je kaThaNa hRdayavALAne paNa kAbUmAM rAkhavuM muzkela hoya che. haMmezA AvA ghaNAM agnikarma karavAthI tenI jIvadayA jatI rahe che. saDelAM dhAnyane daLavAM nahi, jIvane haNavAthI durgatinI khAI maLe che. jevo potAno prANa vahAlo che tevA bIjA jIvonA jANavA, evuM manamAM rAkhavuM. vaLI bhojana sUrya AthamyA pachInA samayamAM (asura) karavuM nahi. tema ja sUrya ugyA vinA mukhamAM anna mUkavuM nahi. sUtra-siddhAMtamAM paNa A vicAra darzAvyo che. je manuSya tenuM pAlana kare che te pAra pAme che. tevI ja rIte bAvIza abhakSyane khAvAM nahi ane batrIsa anaMtakAyane choDavAM. Ama jIvane potAnA kAbUmAM rAkho ke jethI zivamaMdirarUpI mokSamAM vAsa maLe. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUhA. sIdhanagarI hAM so vasaI, na karaI abhakhya su AhAra | bhakhya abhakhya na olakhaI, dhIga tehano avatAra T16 . kaDI naMbara 16mAM kavi je bhakSya abhakSyane oLakhato nathI teno avatAra nakAmo che, ema kahe che. je abhakSyano AhAra karatAM nathI te siddhanagarImAM jaI vase che parantu je bhakSya abhakSyane oLakhatAM nathI teno avatAra nakAmo che. (dhikka che.) DhAla || 66 || desI. pAradhIAnI // rAga kedAra goDI // abhakhya bAvIsaI je kahyAM re, te vAyA bhagavaMtya / Utama kula nara je laghu re, to kAM cAlI kupaMthi /17 // bhavIkA jana, abhikhyataNuM bahu pApa, vISamaI paMthaI cAlavuM re / tihA sabalo saMtApa, bhavIkAjana, akhyataNuM bahu pApa, AMcalI ubara vaDalo pIpalo re, pIparaDI phala vArya / phalaha kabara parIharo re, ema ApoyuM tArya /18 // bhavIkA. ccAra vIgaI jina je kahI re, te jANoa abhakhya / jaIne dharma jagi jAMNIo re, to kima dIjai mukhya 7/19 // bhavIkA. madIrA maMza mukhya nahI bhalu re, pati pUrvayanI jAya / madha mAMkhaNanA AhArathI re, prAMNI maIlo thAya //ra0 // bhavIkA. madhanI Utapati joI jaIM re, to navI dIsai sAra | zravarasa leI mAkhI vimaI re, to syu kIjai AhAra //ra1 // bhavIkA. gAma jaMlatA jeTaluM re, lAgaI poDha pApa / madha bhakSaNathI teTaluM re, kAM bolaI chaI apa //ra 2 // bhavIkA. hIma karatA viSa bigaNAM re, mATI mukhya ma deza / tuma nIzabhojana parIharo re, surAri ragiM rameza //ra3 // bhavIkA. tucha phalAni navI bhakho re, AMmaNa bora apAra / je jagI jaMbu TIbarU re pIlu pI, asAra //ra4 // bhavIkA. bahabijanI jAti jANII re, rIgaNa niM paMpoTa / aMtarapaTa vina pIDaluM re, tIhA mama Tu DoTa //raya // bhavIkA. kAya anaMtI olakho re, gholavaDAnuM sAkha / aNa jagyA phala parahiro re, calIta rasa athANuM pAka //ra6 // bhavIkA. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 66 kaDI naMbara 17thI 26mAM bAvIsa prakAranA abhakSya padArthonI gaNatarI ApI che. ke je tyAjya che. kavi bAvIsa abhakSyanuM varNana karatAM kahe che ke, bAvIsa prakAranA abhakSya kahyAM che ke jeno jinabhagavaMtoe paNa niSedha kahyo che. manuSyane AvuM uttama kuLa maLyuM che to kupaMtha para zA mATe cAlavuM? kavi bhavIjanone kahe che ke, abhakSya bahu moTuM pApa che ane AvA vikaTa raste cAlavAthI ghaNuM duHkha thAya. A bAvIsa abhakSya jema ke uMbaro, vaDa, pIpaLo che. vaLI pIpaLInAM phaLanI manA karI che tema ja kAThuMbaranAM phaLa paNa tyajavAM. Ama potAnI jAtane tAravI. vaLI jinabhagavaMtoe cAra vigaya kahI che te paNa abhakSya gaNavI. jagamAM jainadharma pAmyA chIe, samajyA chIe to pachI AvI vastu moDhAmAM kevI rIte levAya? jema ke madirA ane mAMsa khAvAM sArAM nathI ke jenAthI pUrvanI AbarU paNa jAya. vaLI madha ane mAkhaNanA AhArathI jIva melo thAya che. kavi kahe che ke, te madhanI utpatti jaIne juo to temAM kAMI sAra dekhAto nathI. jema ke sarva rasa laIne mAkhI tenuM vamana kare che. to pachI Avo AhAra zA mATe karavo? vaLI gAma bALatAM jeTaluM moTuM pApa lAge teTaluM ja madhano bhakSaNa karavAthI lAge evuM ApaNe zA mATe bolIe chIe? barapha, karA tema ja viSa bamaNAM kahyAM che. sarva prakAranI mATI paNa mukhamAM nAkhavI nahi. rAtribhojana paNa choDavuM, ke jethI devalokamAM AnaMdathI ramazo. vaLI tuccha phaLo paNa khAvAM nahi. jema ke khATAM bora, jAMbu, TIbaruM, pIluM, pIcuM vagere nukasAnakAraka che. vaLI bahu bIjanI jAti paNa jANavI jema ke rIMgaNA ane paMpoTA vaLI aMtarapaTa vagaranuM piDAtuM, tyAM jIva doDAvavo nahi. AgaLa kahe che ke, anaMtakAyane paNa oLakhavI, gholavaDAnuM zAka tema ja ajANyAM phaLone tyajavAM. vaLI vikRta rasavALA dravyo tema ja boLa athANuM Adine tyajavAM. dUhA || Apa athANuM paraharI, kaMdamula mukhya vArya / anaMtakAya niM parIvarai, te nara mukhya kUAri //ra7 // kaDI naMbara 21mAM kavie je kaMdamULa ane abhakSya vastuno tyAga kare che te mokSa dvArA meLave che. A vAta kahI che. kavi kahe che, boLa athANAM vagere choDavAM. tema ja kaMdamULane paNa mukhamAM mUkavAM nahi. Ama je anaMtakAyane tyaje che te manuSya mokSadvArane meLave che. DhAla 67 | desI. naMdana ku trIsalA halarAvaI // kaMdamula mukhya ko mama dejyu, anaMtakAya batrIsu re / zAhAstramAMhi to asyua kahyuM chai, kaItAM ma dharo rIsu re //ra8 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla kaMdamula mukhya ko mama dejyu | AMcalI. // thohara gugala galua nIvAro, Ardra vajjasu kaMdore / amaraveliM niM nIlI haladara, lasaNa thakI mukhagaMdho re / / 29 / / kaMdamula... nIsai sUrNakaMda nabhedo, thega loDha nahI sAro re / nIlI mothi kuMAri ma khAo, pApa taNo nahI pAro re / / 30 / / kaMda. luNa vIrSanI chAlyane tajIi, garTI palava pAMno re / kuMlAM kupala vAMsaha kerAM, dIjai tasai abhai dAMno re / / 31 / / kaMda. zAka bheda palaka paNi jAMNo, mulaga zaNagAM dhAno re / satAori Dhakavachala vAro, jo kAMi hoi tuma sAMno re / / 32 / / kaMda. nIlo valIe kacura na khAIi, kharasuo nIsI khAtmo re / Alu kuli AMbyalI vAro, jima bai so sura pAMtyu re / / 33|| chaMda. surIvAhAluli lie khalaiDAM, gAjara valia vakhoDya re / bhomI rahai pIDAla varsako, te khAtA bahu khoca re / / 34 || luNa veli burAla na bhakhIi, khAMtA kasyua vakhANo re / veda purAMNa sIdhAMti vAryuM, ko mama khAyu jANo re / / 35 / / kaMda. 67 kaDI naMbara 28thI 35mAM kavie batrIsa prakAranA anaMtakAyanI oLakhANa tyAjya che. ApI che. ke kavi batrIsa prakAranA anaMtakAyanuM varNana karatAM kahe che ke, koI paNa kaMdamULa mukhamAM nAkhatA nahi, anaMtakAya batrIsa che. zAstramAM paNa AvuM ja kahyuM che mATe AvuM kahetAM manamAM rIsa lejo nahi. kavi batrIsa anaMtakAyanA nAma kahe che, jema ke thohara, gugaLa ane gaLAne choDavuM. vaLI AduM, vakaMda, amaravelI ane lIlI haLadara che. tema ja lasaNathI mukha gaMdhAya che. nizcayathI sUraNakaMdano tyAga karo. thega, loDhI paNa sArA gaNavA nahi. lIlImotha, kuMvAra paNa khAvI nahi. tenAthI pApano pAra Avato nathI. vaLI luNavRkSanI chAlane tyajavI tema ja sarva jAtinAM kuMNAM pAMdaDAMne paNa gaNyAM che. jevAM ke vAMsanA kuMNAM kUMpaLa, tene abhayadAna ApavuM. vaLI tamArAmAM thoDIka paNa buddhi hoya to zAkanI jAtamAM pahlakanI bhAjI paNa jANavI. mULA, phaNagAvelAM dhAnya tema ja satAvarInI vela ane garamara paNa choDavI. lIlo kacuro paNa khAvo nahi, vaLI kharasuA kaMdane zA mATe khAya che tevI ja rIte Avu (baTATA, ratALu vagere), kumaLI AMbalI paNa choDavA ke jenAthI devanI paMktimAM besavA maLe. sUaravalI tema ja khiloDA kaMda che. tema ja gAjarane paNa vakhoDyAM che. jamInamAM thatAM vizeSa piMDALuM vagere gaNavA, te khAvAthI bahu pApa thAya che. tema ja luNInI bhAjI ane virAlI kaMda Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAvAM nahi. e khAtAM zuM vakhANo cho? veda, purANa tathA siddhAMtamAM paNa tene vAryuM che, mATe AvuM jANIne koI kaMdamULa khAtAM nahi. dUhA | jaNa ajANAM cItavo, je navI rAkhaI Apa / khAya akhAya na olaAi, na laI pUnya ni pApa //36 // karma aMgAla na kIjII, jIhA bahu haMzA hoya / narabhava doholiM tiM kahyuM, Alie dharma khoya //37// kaDI naMbara 36thI 37mAM kavi bhakSya abhakSya khAvAthI pApa ane puNya maLe tenuM tema ja jyAM bahu hiMsA thAya evAM agni karma karavAM nahi te upadeza Ape che. jANatAM ajANatAM paNa anaMtakAyanuM ciMtana karo paraMtu je pote cittamAM rAkhatA nathI ane bhakSya abhakSyane oLakhatAM nathI te puNya nahi pApa prApta kare che. vaLI jyAM bahu hiMsA thAya evAM agnikarma paNa karavA nahi. duSkara evo mAnavabhava te meLavyo che mATe Avo dharma gumAva nahi. DhAla || 68 desI. hIravijaI guNa peTI. // rAga. virADI / karma aMgAla na kIjaI bhAI pAtiga no nahI pAro / bahu AraMbha karatAM pekho, narga lahaI nIradhAro. bhavIkA. agyana karma navI kIjaI, atI anukaMpA rIdaie dharIni, abhaIdAna jagi dIjaI bhavIkA, agyana karma navi kIjaDI 38 // AMcalI. Agara ITinI himA navI kIjai, bahurI gaNI je lyAhalA / karma kukarma karatAM bhAI, jIva hoI atIkAlA //39 // bhavIkA. karasaNa vIrSa mama chedIza jana tuM, sIkha deu tujha sArI / pUpha patra phala soya suDatAM, haMsA rAkhe vArI //41 // bhavIkA. gADA vAMhailDa hala daMtAlA, nAvI je nIpajAvI /. so paNi vaNaja tajaI nara jetA, tasa mati cokhI AvI //41 // bhavIkA. gADA vAhI ma karo mAnava, comAsaI cIta vAro thAI prathavI sakala jaMtamAM hIta karI te ugAro //4ra // bhavIkA. hyA dharma jaga sAro, bha. // Atama Apaso tAro bha. // ko mama prANI mAro, bha. // lAdho dharma mama hAro bha. //43 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phoDI karma na kIjai bhAI kupa sarovara vAvyuM / bhomiphoDa kIo drahaI kAraNi, nara bhavya so nahi phAvyo //44 // bhavIkA. macha kacha miDaka bahu bagalA, eka ekaniM mArA / pApa taNuM bhAjana e karatAM, Apa kehI parI tAraI //45 // bhavIkA. DhAla - 68 kaDI naMbara 38thI 45mAM kavie paMdara karmAdAna (hiMsAmaya kAryo)mAMthI prathama pAMca karmAdAnanuM svarUpa darzAvyuM che. ane AvAM hiMsAmaya kAryo karavA nahi, te vAtano bodha Apyo che. kavi pahelAM pAMca karmAdAna samajAvatAM kahe che ke, bhAIo! agni karma karavA nahi, tyAM pApano pAra nathI. bahu AraMbha samAraMbha karavAthI juo, nizcayathI naraka ja maLe che. mATe bhavIjano! agnikarma karavAM nahi. hRdayamAM ati anukaMpA rAkhavI ane jagamAM badhAne abhayadAna ApavuM. - jema ke IMTanI bhaThThI, niMbhADA karavA nahi. vaLI bahu raMgavAnA kAma ane kolasA banAvavA jevAM kAryane ghaNuM ja kukarma gaNyuM che. AvAM karma kukarma karavAthI jIva atikALo (pApI) thAya che. khetI (vAvetara), vana ane vRkSane tuM chedIza nahi. AvI sArI zikhAmaNa tane ApuM chuM. tema ja phaLa, phUla, pAMdaDAM, zAkhA vagerene kApatAM thatI hiMsAne rokI rAkho. vaLI gADI, velaDuM, haLa daMtAlA (khetara kheDavAnuM sAdhana), tema ja hoDI vagere banAvyAM hoya, AvAM vepAra paNa jeTalAM manuSya tyajI de che temane sArI mati Ave che. vaLI gADAM ghoDA vagerenAM bhADAM khAvAM nahi tema ja calAvavAnAM kAma karo nahi. comAsAmAM to cittane rokavuM, kAraNa ke tyAre AkhI pRthvI jIvajaMtuvALI thAya che. mATe tenuM hita IcchIne temane ugAravA mATe he bhavIjano! jagamAM dayAdharma ja sAro che. Ama potAno AtmA tAro. tema ja koI jIvane mAro nahi. Ama maLelA dharmane gumAvazo nahi. AgaLa kahe che ke, phoDI karma (pRthvInA peTa phoDavAnA dhaMdhA) paNa karavAM nahi. jema ke kUvA, vAva, sarovara, kaha, taLAva Adi mATe pRthvInA peTa phoDavAnA dhaMdhA karyA hoya to te manuSyabhava hArI jAya che. tema ja maccha, kaccha, deDakAM ane ghaNAM bagalAM vagerene eka eka karIne mAre che ane Ama pApanuM pAtra bhare che. to te pote kevI rIte tarI zakaze? dUhA || Apa kehI pari tArasaI, karato bhAjana pApa / vaNaja kuvaNaja na paraharaI, te kIma choDaI Apa //46 // kaDI naMbara 46mAM kavie pApanuM pAtra tema ja vaNaja kuvaNaja choDatA nathI te kevI rIte potAne bacAvaze? A vAta darzAvI che. je pApanuM pAtra bheguM kare che to te kevI rIte karI zakaze? tema ja AvA vepAra kuvepAra je choDatA nathI te potAne kevI rIte choDAvaze. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 69 || desI. bhAvi paTodhara virano. // rAga. goDI // pAMca vaNaja kima kIjII, daMta camara nakha jeya / kasturI maNI poIzA, motI zaMkha ja soya // 47 // pAMca vaNaja kima kIjIi / AMcalI. Agari ehani jaI karI, navi lIjai sahI jAmya / pApa viradhya atI pAmasaI, pUNyataNI valI haNi //48 // pAMca. lAkha vaNaja navi kIjI, sAbu somala khAra / luNa gali ani AbuA, vohori pApa apAra //49 // pAMca. araNeTo turI dhAvaDI, maNazala niM harIAla / mahuDI sAhajIe na vahoraje, vArU chu vadha bAla //50 // pAMca. vali vachanAga na vahorI, je viSa kerI jAti / anna zalyAM re vaNajI karI, prANI mama dUragati dhAti //51 // pAMca. kaMdanaI kula te TAlai, vaNaja bhalo nahI eha / zrI jinadharma halAvatAM, atidUkha pAmaI deha //pa3 // pAMca. rasa vANaja navi kIjI, madha mAkhaNa niM mINa / cothu cIDa te TAlIi, jima navi thaIi hINa //53 // pAMca. kesa vaNaja mama ko karo, ehanuM pApa apAra / dvapada copada leI vecatAM, utama nahI AcAra //54 // pAMca. lovaNaja paNi vArIo, mama veco hathIAra / pApopagarNa e kahyA, ma karo jIva saMdhAra //55 // pAMca. DhAla - 69 kaDI naMbara 40thI 55mAM kavie hiMsAmaya pAMca vANijja' (vepAra) darzAvyA . che. je tyAjya che. kavi pAMca hiMsAmaya vepAranuM svarUpa AlekhatAM kahe che ke, je vepAra thakI pApa karma thAya tevA pAMca vepAra zA mATe karavA? jema ke dAMta, cAmaDuM ane nakha vagereno vepAra gaNavo. vaLI kastUrI, maNi, motI, zaMkha, paravALA vagereno vepAra che. AvA pAMca vepAra zA mATe karavA? vaLI AvA vepAranI khANa jANIne kare te sAruM karatA nathI evuM jANo. Ama karavAthI pApanI vRddhi ghaNI thAya ane vaLI puNyanI hAni thAya che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkhano vepAra paNa karavo nahi. tema ja sAbu, somala, khAro, mIThuM, gaLI ane AbuA vagerenA vepAramAM ghaNuM pApa thAya che. vaLI araNeTo, turI, dhAvaDI, maNazila, haratAla, mahuDI, sAhajIa vagere mATI kharIdavI nahi. vRddha tema ja bALako sahune rokuM chuM. vaLI vachanAga' nAmanuM jhera paNa vecavuM kharIdavuM nahi. tema ja saDelAM dhAnyano vepAra karavAthI jIvanI durgatino ghAta thato nathI. kaMdamULano vepAra paNa TALavo ke je sAro nathI. Ama zrI jinadharmane dhakko pahoMcADatAM jIva ghaNuM duHkha pAme che. rasano vepAra paNa karavo nahi. jema ke madha, mAkhaNa ane mINa, cothe carabI. teno vepAra TALavo, ke jenAthI nIcApaNuM thAya nahi. keza (camarI gAya AdinA keza)no vepAra koIe karavo nahi. emAM pApa ghaNuM che. tema ja bepanAM (pakSI, manuSya vagere) tema ja cArapagAM (pazu vagere) laIne vecavAM e AcAra uttama kahevAya nahi. AgaLa kahe che ke, loDhAnAM hathiyArano vepAra paNa vAryo che. mATe hathiyAra banAvIne vecavA nahi. ene pApanAM upakaraNa kahyAM che mATe jIva saMhAra karo nahi. dUhA || pApopagarNa mama karo, ma karo loho hathIAra /. ghaNI jaMtra niM ghaMTalA, karaMtA pApa apAra //56 // kaDI naMbara pa6mAM kavie pApanAM upakaraNa evAM loha hathiyAra, ghANI yaMtra vagerethI ghaNuM pApa lAge e vAta darzAvI che. pApanAM upakaraNa banAvavAM nahi. jema ke lokhaMDanA hathiyAra tema ja ghANI yaMtra ane ghaMTI vagere banAvavA nahi ke jenAthI ghaNuM pApa thAya che. DhAla || 70 | desI. tugIA gIra sIkhari sohaI // rAga. parajIo //. jaMtra pIlaNa jana na kIjai, ghaMTa ghAMNI jeha re / USala musala jeha koholuM, tu ma vAhIza teha re //57 // jaMtra pIlaNa jana na kIjaI // AMcalI // jaMtra vAhAtAM jIva ketA, prANa vihuNA thAya re / teNaI kAraNi e karma tajII, bhajo avara upAya re //58 // jaMtra. AMka pADai pUNya hAraI, taji nAla chedana karama re / karNa kabala kAMI kApo, jo jANo jina dharma re //59 // jaMtra bAla turaMgama vacha pUSa, nara samAraI soya re / nIcagatI te lahaI nIsacaI, valI napUsaka hoya re //6O // jaMtra dava lagADaI pasu bAlai, to sukhI kima thAya re / chedana bhedane lahaI nara te, bhASa zrI jinarAya re //61// jaMtra. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuA vAvyu drahaI ma soso, jIva keti koDi re / prAMNa parano jyAhata haNAI, eha moTI khoDya re //6ra // jaMtra. macha kasAI ani telI, vAgarI vavasAya re / nIca jananI saMgati karatAM, haMsa mAIlo thAya re //63 // jaMtra. svAna kurakuTa mAMjArA, poSII kuNa kAMsya re / eha panara kharakarma TAluM, vaso sIvapUra ThAmya re //64 // jaMtra DhAla - ) kaDI naMbara pa7thI 64mAM kavi bAkI rahelAM pAMca karmAdAnanuM svarUpa samajAve che. tema ja AvAM hiMsAmaya kAryo na karavAno bodha Ape che. kavi bAkInAM pAMca karmAdAnanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, jaMtapilaNano arthAt tala, zeraDI, magaphaLI, kapAsa, bIyAM vagerene ghANI, carakhAdi saMcAo vaDe pIlavAno vepAra karavo nahi tema ja khANiyo, sAMbeluM ane koluM (zeraDIno rasa kADhavAno saMco) vagere yaMtrane calAvavAM nahi. yaMtra, saMcA vagere calAvavAMthI keTalAMya jIva prANa vagaranA thaI jAya. tenA kAraNe AvAM karma choDavAM ane bIjA upAya dhAraNa karavA. AgaLa kavi kahe che ke, DAma ApavAthI puNya hArI javAya. tema ja nALa chedana vagerenuM kArya choDavuM. tema ja jinadharmane jAmyo hoya to kAna, kaMbala vagere zarIranAM aMgopAMga zA mATe kApo cho? bALako, ghoDAnAM vacherAM, strI puruSo Adine khasI karyA hoya to nizcayathI nIca gati maLe che tema ja napuMsaka thAya. tema ja Aga lagADIne pazuone bALyAM hoya, chedana-bhedana karyA hoya to te manuSya sukhI kevI rIte thaze? AvuM zrI jinabhagavaMtoe bhAkhyuM che. kUvA, vAva, sarovara vagerene zoSAvavAM nahi, tema ja ulecavA nahi. kAraNa ke tema karavAthI asaMkhya jIvo nAza pAme che. Ama jyAM bIjAnA prANano nAza thAya e moTuM pApa che. vaLI mAchImAra, kasAI, telI ane vAgharIno vyavasAya karyo hoya, tema ja nIcanI saMgata karI hoya to tenA thakI jIva melo thAya che. tema ja kUtarA, kUkaDA, bilADA vagerene poSavAthI zuM lAbha thaze? mATe AvAM paMdara karmAdAnane tyajavAthI ja zivapuramAM vasI zakAze. dUhA || sIrapUra hAMsi so vasaI, je navI karaI kukarma | aSTama varati je kahyuM, suziho tehano marma //6 5 // kaDI naMbara 65mAM kavi kuvepAra choDavAthI zivapuragAmI banI zakAya tevo bodha Ape che ane pachI AThamA vratanI vAta kare che. je kukarma karatAM nathI te zivapura sthAnamAM vase che. have "AThamA vrata'mAM je kahyuM che teno marma sAMbhaLo. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 71 || desI. to caDhIo dhana mAna gaje // vrata AThamu ema pAlIi e, TAle anaDaMDa to | khelA nATika pekhaNu e, niva joIi pAkhaMDa to / / 67|| vAdha chAli navi khelIi e, tu mana vAre Apa to / zetruja bAjI sogaThA e, ramatA lAgai pApa to / / 68 / / ju mama khelIza juvaTai e, hoi tujha dhananI hANya to / nala davadaMtI paMDavA e, sphUrti dUkhIo jANya to / / 69 / / rAjakathA niM strIkathA e, desakathA mama ThAkhya to / bhagatikathA navi kIjIi e, tu mana vArI rAkhya to II9OII pApa upadesa na dIjIi e, detAM pUNyanI hAMNya to / khAMDAM koza kaTAraDAM e, dIdhaiM dUrgAtI khANyuM to / / 71|| suDI pAlI pAvaDo e, rAMbho hala hathIAra to / loDhI paUNo kAkasI e, karai jIvasaMdhAra to / / 02 / / USala musala rartha kahyA e, jo hIta vaMchai AtamA e, hIcolai vi hIcIi e, pApa karatAM prANIo e, pIlaNa pIsaNa jeha to / mAgyA mApIza teha to / / 3 || jali jhIli syu hoya to / mokSa na pohoto koya to / / 74 || bhiMsA gheTA bokaDA e, kurakuTa niM mAMjAra to / mala vaDhatA niva joIi e, e pekhiM syu sAra to / / 5 / / cora satI niM bAlatAM e, jovAnI sI khAMtya to / Uzabha karma tIhAM bAMdhIi e, to vAryu bhagavaMtya to / / 76 || mATI kaNaha kapAsIA e, kAja vinAM kAM cAMpIi e, nIla phUli jala jeha to / haIi vIcAro teha to / / 7 / / jala takra thI telanAM, e, bhAjana bhAvi DhaMkya to / ughADAM niva mukIi e, jIva paDai ja asaMkhya to I8 / / sUDA sAli popaTA e, te para mama ghAtya to / baMdhana sahu niM dohelu e, kima jAi dinarAtya to / / 9 / / 191 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgyuM agyana na ApIi e, parajalatAM bahu pApa to | jIva vaNasaI bahu bhAtyanA e, jima jima lAgai tApa to II8OI DhAla - 71 kaDI naMbara 67thI 80mAM kavie AThamuM "anartha daMDa viramaNa' nAmanA trIjA guNavratanuM vigatavAra svarUpa ApyuM che. vagara kAraNe ane levAdevA vagara manuSya je pApAcaraNa kare che te anartha daMDa. tenAthI bacAvanAra A vrata' che. kavi savistArathI AThamA vratanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, anartha daMDa TALIne vrata AThamuM pALavuM. jema ke khela, nATaka ceTaka, gammata vagere pAkhaMDa jovA nahi, vaLI tuM pote manamAM samaje to vAgha ane bakarIno khela karAvavo nahi. tema ja sogaThAbAjI, zetaraMja vagere ramavAthI pApa lAge che. jugAramAM saTTo paNa ramavo nahi, tenAthI potAnA dhananI hAni thAya. ahIM kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke jema ke naLa damayaMtI, pAMDavo draupadI vagere jugAra thakI duHkhI thayAM hatAM, e tuM jANa. AgaLa kahe che ke, rAjakathA ane strIkathA tema ja dezakathA karavI nahi. tema ja bhaktakathA (bhojanaAzrI) paNa karavI nahi. tyAMthI tAruM mana vALavuM. tema ja pApa upadeza paNa Apavo nahi. AvA upadeza ApavAthI puNyanI hAni thAya che. vaLI khAMDAM, koza, kaTAra vagere sAdhano bIjAne ApavAM e durgatinI khANa che. suDI, charI, pAvaDo, rAMbho, haLa vagere hathiyAra ane vaLI loDhI, chIpara (paththara), dAMtiyo vagere A badhAM sAdhano jIva saMhAra kare che. tema ja khANiyo, sAMbeluM ane cakra ke jene pIlavAnAM, pIsavAnAM yaMtra kahyAM che. je tame AtmAnuM hita IcchatAM hoya to mAMgavAthI paNa ApavAM nahi. jema ke hiMcake hiMcavuM nahi. vaLI chUTA pANImAM nahAvAthI paNa zuM lAbha thAya? prANIo AvA pApa karIne koI paNa mokSamAM pahoMcI zakatAM nathI. tema ja bheMsa, gheTAM, bakarAM vaLI kUkaDA ane bilADA vagerene kustI karatAM jovAM nahi, e jovAmAM sAra paNa zuM che? vaLI cora ane satIne baLatAM jovAnI zA mATe IcchA karavI? ema karavAthI tyAM azubha karma baMdhAya che. mATe bhagavaMtoe te rokyuM che. mATI, kaNa, klAzIyA, vaLI pANInI lIla, phUga Adine kAraNa vagara zA mATe dabAvavA? mATe hRdayamAM AvuM vicAro. tema ja pANI, chAza, ghI, tela vagerenAM vAsaNa bhAvathI DhAMkavA, ughADA mUkavAM nahi kAraNa ke tema karavAthI asaMkhya jIva temAM paDe che. AgaLa kahe che ke, sUDA, menA, popaTa vagere paMkhIone piMjarAmAM pUravAM nahi. AvuM baMdhana sahu mATe agharuM che. tenA divasa rAta kevI rIte jaze? vaLI mAMgavA chatAM paNa agni koIne Apavo nahi kAraNa ke agni prajjaLatAM jema jema tApa lAge, tyAre ghaNA prakAranAM jIvo nAza pAme che ane bahu pApa lAge che. dUhA || mAgyo agyane na ApII, aniM valI lohI thIAra / anarthadaMDa ema TAlii, to lahIda bhavapAra //81// Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca atIcAra TAlIi, kaMdrapa rAga kubhASa / adhIkaNa pApa ja vali, jogiM bahu abhIlASa //8ra // e vrata bhADuM AThamuM, nomu soya nIdhyAna / sAMmAyaka vrata saMbhalo, jima pAMmo bahumAna TI83// kaDI naMbara 81thI 83mAM kavie "anartha daMDa viramaNa vratanA pAMca aticAra samajAvyA che. mAMgavA chatAM paNa agni Apavo nahi tema ja loha hathiyAra paNa ApavAM nahi. AvI rIte anartha daMDa TALavo ke jethI bhava pAra prApta thAya. AgaLa kavi tenA pAMca aticAra samajAvatAM kahe che ke, jema ke kaMdarpa arthAt viSaya vikAra vadhe tevAM vacano bolavAM, rAga arthAt kuceSTA karavI, kubhASya arthAt jema tema nirarthaka bolavuM. vaLI adhikaraNAthI arthAt potAnI jarUriyAtathI vadhu pApokaraNa rAkhavAthI tema ja bhoganI bahu abhilASA rAkhavAthI pApa thAya. mATe A pAMca aticAra paNa tyajavA. AvI rIte AThamuM vrata batAvyuM che. kavi AgaLa kahe che ke, have sAmAyika vrata sAMbhaLo, navamuM vrata nidhi samAna che ke jenAthI bahumAna maLe che. DhAla | 72 T. desI. vaMchIta pUrNa manoharU // rAga. zAmerI // vrata sAmAyaka pAlII, aniM pAMca atIcAra TAlIi / gAlibeM karma kaThaNa kaI kAlanAM e //84 // deha kanakanI koDI e, nahI sAMmAyaka joDI e / thoDI e pUNyarAza jagI tehanI e //85 // so sAmAika lIdhU e, mana maila je paNI kIdhu e / sIdhu e kAja na eku tehanuM e / 85 // sAvadi vacana nana dAkhII, zarIrAdIka thIra karI rAkhII / bhAkhIi pada kara puMjI mukIi e //86 // sAMmAIka vrata je kahyuM, aniM chatI velAMI navI grahu / ema kahyuM leI kAcu kAM pArivuM e //87 // eka vIsArai pAravuM, te naraniM ati vArya / saMbhAravuM pAMca atIcAra parIharo e //88 // DhAla - 72 kaDI naMbara 84thI 88mAM kavie "sAmAyika' nAme prathama zikSA vratanuM svarUpa batAvyuM che. tema ja "sAmAyika vrata'nA aticAra darzAvyA che. kavi "sAmAyika vrata'nuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, "sAmAyika vrata' pALavAthI tema ja Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA pAMca aticAra TALavAthI keTalAMya kALanA kaThaNa karma paNa khapI jAya che. kavi sAmAyikanI mahattA darzAvatAM kahe ke, A deha bhale sonAnuM koDiyuM che parantu tene sAmAyika sAthe sarakhAvI zakAya nahi. kAraNa ke jagamAM sAmAyikanI thoDIka paNa puNyarAzi vadhI jAya che. mATe AvuM sAmAyika laIne jarApaNa mana azuddha karyuM hoya to tenuM eka paNa kAma sIdhuM thatuM nathI. 'sAmAyika vrata'nA aticAra samajAvatAM kavi kahe che ke, sAvadha vacana bolavAM nahi, zarIrAdi sthira rAkhavAM. vaLI hAtha ane paga pUMjIne mUkavAM evuM kahyuM che. tema ja sAmAyika vrata je kahyuM che te samayasara lIdhuM na hoya arthAt laIne veThanI jema, gametema pALyuM hoya, to koI pALavAnuM ja bhUlI jAya, Ama sAmAyikanuM barAbara rIte pAlana na karyuM hoya tevAM manuSyane rokyA che. te mATe yAda karIne sAmAyika vratanA pAMca aticAra paNa tyajavA. na dUhA || pAMca atIcAra parIharo, sAMmAyaka sahI rAkhyuM / thIra mana vacana kAyA karI, sAvI vacana ma bhAkhyu / / 89 || ccAra sAMmAyaka cItavo, samakIta zruta valI jeha / desavaratI trIjuM kahuM, sarvavaratI jagI jeha / / 90 || sAMmAyaka vrata pAlatAM, bahuM jana pAmyA mAMna / paratyaga pekho kezarI, laghu jeNaI kevalanyAna ||91 || sAgaradata saMbhArIi, kAMmadeva guNavaMta / seThi sudarasaNa vaMdIi, jeNaI rAkhyu thIra aMta / / 92 || caMdravaMtasuka rAjIo, sAMmAyaka vrarta dhAra / cItra pohora thIra thaI rahyu, kari kAosaga nIradhAra / / 93 || sAMmAyaka smudha pAlatA, sahI lIjai tasa nAMma / vrata dasamuM havai saMbhalu, jima sIjhai sahI kAma / / 94 / / kaDI naMbara 89thI 94mAM kavie sAmAyika vratanAM pAMca aticAra choDavA te upadeza ApIne pachI cAra prakAranI sAmAyika ane A vratanA ArAdhakonuM varNana karyuM che. pAMca aticArano tyAga karI, sAmAyika zuddha rAkhavI. jema ke mana, vacana ane kAyAne sthira rAkhavA ane sAvadya vacana paNa bolavAM nahi. vaLI cAra sAmAyikanuM ciMtana karavuM jema ke samakita ane zruta vaLI tema ja dezavirati trIjI kahI che. to jagamAM sarvavirati cothI che. sAmAyika vrata pALavAthI ghaNA manuSyo mAna pAmyA che tema ja tarI gayA che. ahIM kavi daSTAMta ApatAM kahe che ke, pratyakSa 'kezarI'ne juo ke jeNe kevaLajJAna meLavyuM hatuM. tema ja 'sAgara datta' paNa yAda karo, guNavAna 'kAmadeva' zrAvakane paNa yAda karo, to zeTha 'sudarzana'ne vaMdana karo ke jemaNe manane sthira rAkhyuM hatuM. tevI ja rIte 'caMdrAvataMsaka' rAjA ke jemaNe Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika vrata dhAraNa karyuM hatuM. savAra sudhI manane sthira rAkhIne rahyA ane aDaga kAusagga karyo. Ama jemaNe zuddha sAmAyika pALI hoya temanAM nAma levAM. have vrata dasamuM sAMbhaLo, ke jenAthI badhAM ja kAmo pAra paDe che. DhAla |73 | copAI | desAvagAzaga dasamuM vrata, je pAlaI tasa deha pavyatra | laI varata ni navi khaMDII, pAca atIcAra vihA chaMDIi //95 // Utama kulano e AcAra, nImI bhomikA nara nIrAdhara / tihAthI vastu aNAvaI nahI, hAMthI navi mokalIi tahI //9 6/ rUpa dekhADI potA taNuM, sAda karaI atI trADaI ghaNuM / nAkhaI kAkaro thAI chato, kAMtu kupi paDaI dekhato //97 // DhAla - 73 kaDI naMbara 95thI 97mAM dazamuM vrata dezAvagAsika' nAme bIjA zikSA vratanI vAta Ave che. zeSa tamAma vratonA niyamono saMkSepa A vratamAM karavAno hoya che. kavie temAM vrata pALavAnI maryAdA varNavIne sAthe ja tenA pAMca aticAra paNa darzAvyA che. kavi kahe che ke, "dezAvagAsika dazamuM vrata che je A vrata pALe che teno AtmA pavitra bane che. vrata laIne tenuM khaMDana karavuM nahi. tema ja tenA pAMca aticAra paNa choDavA. A vratanA pAMca aticAra samajAvatAM kahe che ke, jema ke maryAdAvALI bhUmi nizcita karI hoya te bahArathI vastu maMgAvavI nahi tema ja ahIMthI vastu tyAM mokalavI paNa nahi. A uttama kuLano AcAra che. tema ja potAnuM rUpa batAvIne, sAda pADIne ke jorathI bUma pADIne, vaLI kAMkaro nAMkhI potAnI hAjarI darzAvavI. Ama tuM dekhato hovA chatAM kUvAmAM zA mATe paDe che? dUhA // UDai kupiM te paDaI, je karatA vratabhaMga / bhavi bhavi dUbIA te bhamai, dUho sudha gurU saMga /98 // e vrata dasamu dAkhIuM, kahyuM te zAhAstra vIcAra / havaI vata suNi agyAramuM, jima pAMmaI bhavapAra //99 // kaDI naMbara 98thI 99mAM kavie vrata bhaMga karavAthI zuddha guruno saMga maLato nathI tema ja bhavabhramaNamAM bhaTakavuM paDe che te upadeza Apyo che ane pachI agiyAramuM vrata sAMbhaLavAnuM kahe che. kavi kahe che ke, je vrata bhaMga kare che te UMDA kUvAmAM paDe che. tema ja duHkhI thaI bhavabhramaNamAM bhame che ene sAcA guruno saMga durlabha thAya che. Ama dazamuM vrata batAvyuM che, ke je zAstrasiddhAMtanA vicAra pramANe kahyuM che. have vrata agiyAramuM sAMbhaLo, ke jenAthI bhavapAra pAmI zakAya. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 74 || copaI / / agyAramu vrata tuM ArAdhi, sudho mAraga tuM paNi sAdhi / ohorato poso kII, mugati taNAM phala to lIjII / / 800 / / parabhavi jAtAM e AdhAra / anaMta sukha nara pAMmai teha ||1|| pAMca atIcAra ehanA TAli, saMthArAni bhomi saMbhAli | ThaMDila paDalehI vAvaro, bhavI jana loko vidhi Adaro ||ra // poso pUNya taNo bhaMDAra, mana suai ArAdhai jeha, praThavIi jyAhA jai mAtarU, pahaila drISTi joIi kharU | aNajAMNo jasago kahI, pravIi jaiNAiM sahI ||3|| nIsahI AvasahI mani dhare | posAni ema kIjai seva / / 4 || vanasapati chaThI trasakAya / posAnuM phala ema lIjIi / / 5 / / saMthArA poraza navi jANI / mIchATUkaDa dijai teha / / 6 // pArI vahailu dhari saMcarai / kahai tujhe kAja kehI pari sarai 1|7|| mIchATUkaDa tehano dIo / potAno samajhAvo hio / / 8 / / vAra traNi kahIi vozare, kAlavelA vAMdI jai deva, prathavI pAMNI te vAya, saMdhaTa ehano navi kIjII, divasiM yaMdrA kIdhI ghaNI, avadhai saMthAryuM vila jeha, poSadha valI asurya karaI, bhojananI vali aMtyA karai, parabata i poso navi kIo, aMgi aticAra kAM tumyu dio, DhAla - 74 kaDI naMbara 800thI 8mAM kavie agiyAramuM 'pauSadhopavAsa' nAme trIjA zikSA vratanuM varNana karyuM che. 'pauSadha' e jaina zrAvakanI 24 kalAka saLaMga karavAnI eka dharma kriyA che. jemAM zrAvaka mahadaMze sAdhu tulya jIvana apanAve che. pauSadhamAM karavAnI karaNI aMgenA vidhi niSedho tathA A vratanA pAMca aticAra ahIM batAvyA che. kavi kahe che ke, tuM agiyAramA vratanI ArAdhanA kara ke jethI zuddha mArga sAdhI zakAya. ahorAtra arthAt eka sUryodayathI bIjA sUryodayano kALa Ama covIsa kalAkano pauSadha karavo, ke jethI muktinA phaLa maLe. pauSadha puNyano bhaMDAra che, vaLI parabhavamAM e AdhArarUpa che. Ama je zuddha manathI ArAdhanA kare che te manuSya anaMta sukha prApta kare che. ==> Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA vratanA aticAra samajavatAM kahe che ke, A vratanA pAMca aticAra tyajavA, jema ke saMthArAnI bhUmi barAbara jovI. sthaMDilanI bhUminI pratilekhanA karI vAparavI. vaLI bhavIjanoe A kAma vidhipUrvaka karavuM. jema ke jyAM mAtaruM vagere (pezAba vagere) paraThavavuM hoya tyAM pahelAM dRSTithI barAbara jovuM. tema ja 'aNujANahajasuggaho' arthAt je tenA mAlika che tenI AjJA ema bolavuM. AvI rIte paraThavavAthI sAcI jayaNA thAya. tema ja paraThavyAM pachI traNa vAra 'vosire vosire' arthAt paraThavavA yogya padArthano tyAga karuM chuM, ema kahevuM. ane pauSadhazALAmAM dAkhala thatAM traNa vakhata 'nisihI' arthAt anya vyApArano tyAga karuM chuM ane nIkaLatAM 'Avasahi' arthAt bIjI avazya karavAnI kriyAo bAkI che mATe bahAra nIkaLuM chuM, ema traNa vakhata manamAM bolavuM. tema ja samayasara devavaMdana karavuM. AvI rIte pauSadha vratanI ArAdhanA karavI joIe. vaLI pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane chaThThA trasakAyano sparza karavo nahi. AvI rIte pauSadhanuM phaLa levuM. tema ja divase ghaNI nidrA karI hoya, saMthArA porasInI vidhi bhaNI na hoya, vaLI avidhie saMthAro pAtharyo hoya to teno 'micchAmi dukkaDam' Apo. pauSadha kaveLAe karyo hoya vaheluM pALIne ghare javAyuM hoya, vaLI bhojananI (pAraNAMnI) ciMtA karI hoya, to kahe! tArAM kAma kevI rIte pAra Utaraze? vaLI parva-tithimAM pauSadha karyo na hoya to tenuM 'micchAmi dukkaDam' Apo. aMgathI AvA aticAra zA mATe sevavA joIe? tema potAnA hRdayane samajAvo. dUhA || Apa haI samajhAvi I, phIjai tattvavIcAra | poSadha pUNya kiA vyanAM, kahai kima pAmIza pAra / / 9 / / e vrata suNi agyAramuM, varata sakalamAMhA sAra / valI vrata boluM bAramuM, Uttamano AcAra ||10|| kaDI naMbara 9thI 10mAM kavi 'pauSadhopavAsa vrata'no mahimA batAvatAM kahe che ke, pauSadha puNya vagara pAra pAmI zakIe nahi, tema ja pachI bAramuM vrata kahe che. Ama tamArA hRdayane samajAvo tema ja tattvano vicAra karo ke pauSadha puNya karyA vagara kaho kevI rIte pAra pAmazo? je sakaLa vratamAM sArarUpa che evuM A agiyAramuM vrata sAMbhaLyuM. have uttama puruSanA AcArarUpa bAramuM vrata kahuM chuM te tame sAMbhaLo. DhAla || 75 || sI. vIjya karI dhari bAramu vrata ema pAlIi, AvIA / / rAga. kedAro / / dIjai munIvara dAna | dAna deI re bhojana karai, tasa dhari navaI navaI nIdhyAna ||11 || atisaMvibhAga vrata kIjIi, dIjIi je muni hAthi / te paNi ApaNi lIjIi, pUNya hoI bahu bhAti / / 12 / / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdha bhalo ani sAdhavI, zrAvaka zrAvyanI soya / zaMdha sakalaniM re poSatAM, padavi tIrthakara hoya //13 // pAca atIcAra je kahyA, te TAlu nara nArya / AhAra asujhato ApatAM, doSa kahyuM re vIcArya /14 // aNadevA budhya kArarNi, AhAra asujhato kIdha / bhavi bhavi dUkhIo te bhamaI, kara navi Uco kIdha /15 // AhAra hato re asujhato, te mama sujhato sArya / aMgi aticAra AvasaI, paMDIta soca vIcArya /16 // vasta hatI re potAtaNI, te kima pArakI kIdha / pArakI pheDI ApaNI, bhAkhI munivara dIdha //17 // DhAla - 75 kaDI naMbara 11thI 17mAM kavie bAramAM 'atithi saMvibhAga' nAmanA cothA zikSA vratanuM svarUpa AlekhyuM che. tema ja A vratanA pAMca aticAra paNa samajAvyA che. kavi bAramA vratanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, bAramuM vrata evI rIte pALavuM ke jemAM munivarone dAna ApavuM. Ama dAna ApIne pachI je bhojana kare che tenA ghare navenava nidhi hoya. atithi saMvibhAga' vrata paNa karavuM kAraNa ke potAnA hAtha vaDe je munine ApIe chIe tenA thakI ApaNe ghaNAM prakAranAM puNya meLavIe chIe. vaLI sAdhu sAdhvI tema ja zrAvaka ane zrAvikArUpe sakaLa saMghanI sAra saMbhALa levAthI tIrthaMkaranI padavI maLe che. AgaLa kavi A vratanA pAMca aticAra samajAvatAM kahe che, je A vratanA pAMca aticAra kahyAM che te sahu nara nArIe tyajavA. jema ke, AhAra asujhato ApavAthI doSa thAya evuM kahyuM che mATe te vicAravuM. vaLI aNadevAnI arthAt na ApavAnI buddhinA kAraNe AhAra azuddha karyo hoya, tema ja vahorAvavA mATe hAtha upara karyo na hoya to duHkhI thaIne bhave bhave bhamavuM paDaze. vaLI je saceta azuddha AhAra hato tene zuddha, aceta AhAra karavo nahi, gaNAvavo nahi. tevuM karavAthI aMge aticAra Ave. mATe te jJAnI paMDita vicAra karaje. tevI ja rIte potAnI vastu hatI tene zA mATe bIjAnI kahevI? ane bIjAnI vastune potAnI kahIne munivarane ApI hoya to, Ama A pAMca * aticAranuM sevana karavAthI doSa lAgaze. DhAla || 76 II desI. vIvAhalAnI // bIjo UdhAra jANII // e DhAla // vahaIravA velA re java thaI tava jaI khuNaI apasaI / salaja vahu jima vaNiganI, te kima bAhaIri baIsaI /18 // asura karI AvyuM teDavA, java gayu AhAra no kAluM / je nara carItra asyAM karaI, tehaniM pApa vIsAlu //19 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdharmaka valI ApaNo, sIdAto paNya jaMNI | sArasaMbhAla ja navi karI, to tujha suma- luTANI //ra0 // dIna UdhAra te navi kIo, sI lyakhyamI tujha bAyuM / ati UDu dhana ghAlatAM, jAIza narga majhA //ra1 // tana dhana vaivana kAyamuM, saMciM syu sUkha hoya / dIdhA vina navI pAMmAi, rIa vIcArIe joyu //rara // DhAla - 76 kaDI naMbara 18thI 22mAM kavie supAtra dAna, sAdharmika bhakti, garIbono udhdhAra vagere kAryo maLelAM dhana thakI karavAno upadeza Apyo che. kavi kahe che ke, jyAre vahoravA javAno samaya thayo tyAre upAzrayanA khUNAmAM jaIne vaNikanI lajjAzIla putravadhUnI jema bahAra kema bese che? vaLI jyAre gocarI kALa vItI gayo hoya ane pachI moDuM karIne teDavA Avyo hoya, Ama je manuSya AvAM caritra kare che tene ghaNuM pApa lAge che. vaLI ApaNo sAdharmika soMsAto jAmyo hoya, chatAM enI sArasaMbhALa na karI hoya to tArI sumati lUMTAI jAya che (jatI rahe). tema ja garIbano udhdhAra karyo na hoya to tArA daravAje lakSmI zuM kAmanI? Ama ati UMDuM dhana dATavAthI naraka gatimAM jaIza. tana, dhana ane yauvana nakAmuM che, nAzavaMta che. mATe tene sAcavavAthI zuM sukha maLe? ane ApyA vagara kAMI maLatuM nathI. A vAta hRdayamAM vicArIne jo. DhAla || 77 / copaI che. pUNya vinA navi pAMmAM koya, nara dIdhAMnA phala tu joya / eka nara basaI je pAlakhI, eka UpADI thAI dUkhI //ra3 // eka nara hAthI hivara hArya, eka niM nahI eka chAluM bAya | eka nara ni maMdIra mAlI, eka jhUMpaDIi so jalIA //ra4 // eka nara nArI dIsai ghaNI, eka nara nAryA vinA re vaNI | eka nara bhojana amRta AhAra, eka nara ghaIza taNo ja vIcAra //ra5 // eka niM palaMga pacheDI pATa eka niM na mali TuTI khATa / eka nara pahaIraI sAluM valI, eka nara niM na malaI kAMbalI //ra6 // eka nArI gali motIhAra, eka ni cIDa nahI nIradhAra /. dIdhAnAM phala joyu valI, sAlibhadra ghari saMpada bhalI //ra7 // eka rAja eka mulI vahaI, data vahuNA ema dUkha saha) / pagi dAjhaI ni mAthaI balaI, rAtidivaza paramaMdIra lai //ra8// Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 77 kaDI naMbara 23thI 28mAM kavie dAnAdi vaDe puNya karanAra ane na karanAra manuSyonI sukha duHkhAdi sthitino taphAvata samajAvyo che. je khUba manana karavA lAyaka che. ( puNya karyA vagara koI pAmI zakatuM nathI. mATe manuSya! dAna ApavAnAM phaLa tuM jo. ahIM kavi dAna ApanAra ane dAna na ApanAra vacce sarakhAmaNI karatAM kahe che ke, jema eka manuSya pAlakhImAM bese che, to eka upADIne duHkhI thAya che. eka manuSya pAse hAthI, ghoDAnI hAra che to eka pAse bAraNe bakaruM paNa nathI. eka manuSya pAse mahela molhAto che, to ekanI jhUMpaDImAM paNa so kANAM che. vaLI eka manuSya pAse ghaNI strIo dekhAya che, to eka nara nArI vagarano che. eka manuSyane bhojanamAM amRta AhAra che to eka nara pAse rAbanAM paNa phAMphAM che. eka manuSya pAse pATa, palaMga, bichAnuM vagere che, to ekane tUTelo khATalo paNa nathI. vaLI eka sAdhu selAM pahere che, to eka narane paheravA kAMbaLI paNa nathI. tema ja eka nArInA gaLAmAM motIonA hAra che, to ekane sAdA maNakA paNa nathI. ahIM kavi zAlibhadranuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, tame dAna ApavAnAM phaLa juo. jema ke zAlibhadranA ghare ghaNI saMpatti hatI. tema ja eka rAjA thAya che, to eka vajana upADe che. Ama dAna vagara du:kha sahana karavuM paDe che. jema ke page dAjhIza ane mAthuM baLaze, vaLI rAta divasa bIjAnAM ghare kAma karavuM paDaze, bhaTakavuM paDaze. dUhA || pUNya vinA parathari ralaI, data vinA dUkha jeya / ema jAMNI pUNya Adaro, jima ghari lachI hoya //ra9 // saMpaI sukha bahu pAmIi, je dIjai nItya dAna / mukhyathI mIThuM bolIi, dharIi jinavara dhyAna //30 // dhyAna dharI bhagavaMtana, jIva sakala UgArya / poSadha pUNya prabhAvanA, vrata bAraI cIta dhA //31 // bAra varata zrAvakataNAM, miM gAyAM mati sAra / kavIko doSa ma dekhajyu, hu chu muDha gumAra //32 // AgainA kavI Agali, huM nara sahI agyanAna / sAyara Agali baMdUo, syu karasaI abhImAMne //33 // mAta tAta jima AgaliM, bolaI bAlika koya / temA sAcuM sya hasai, paNi sAMkhevu soya //34 // bhaNatAM guNatAM vAcatAM, kavI joyu valI doSa / nIramala eMti caraco , doSa ma dejyu phoka //35 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDI naMbara 29thI 35mAM kavi dAnano mahimA batAvIne pachI upasaMhAra tarapha vaLe che ane kahe che ke, meM A bAra vrata gAyAM, temAM kyAMya bhUla rahI gaI hoya to te mATe mane doSa Apazo nahi, tema ja potAnI bhUlane sAMkhI levAnuM kahe che. puNya vagara bIjAnAM ghare bhaTakavuM paDaze, raDavaDavuM paDaze, Ama dAna dIdhAM vinAnAM duHkha je. AvuM jANIne puNyanI zarUAta karo ke jenAthI ghare lakSmI Ave. vaLI saMpathI ghaNuM sukha maLe che tema ja nitya dAna ApavuM. mukhathI mIThuM bolavuM ane jinavaranuM dhyAna dharavuM. Ama bhagavaMtanuM dhyAna dharIne sakaLa jIvone ugAravA. tema ja pauSadha puNyarUpI prabhAvanA che ane bAra vratane cittamAM dhAraNa karavAM. ahIM kavi upasaMhAra ApatAM kahe che ke, mArI mati pramANe meM zrAvakanA bAra vrata gAyAM che. emAM mAro (kavino) doSa jotA nahi, kAraNa ke huM mUDha ane gamAra chuM. AgaLanA kavi AgaLa huM sAce ja ajJAnI chuM, jema sAgara AgaLa biMdu zuM abhimAna kare?" vaLI AgaLa kavi potAnI vinamratA batAvatAM kahe che ke, jema mAtA pitA AgaLa koI bALaka bole temAM sAcuM zuM hoya? temAM sAra zuM hoya? chatAM paNa tene sahana karI le che. tema tame paNa sahana karI lejo. vaLI bhaNatAM, gaNatAM ane vAMcatAM kavinA (mArA) doSa joyA hoya, to nirmaLa cittathI sudhAro, nakAmo doSa ApatAM nahi. DhAla | 78 || copAI || phoTa doSa ma dejya koya, naranArI te suNayu soya / kuDa kalaMkataNuM phala joya, vasumatI te vezA hoya //36 // zAhAstramAM pUrNa kahyA chai doya, RSabha kahaI te suNajayu soya / eka haMsa bIjo jala jalu, jima mazarU joDuiM kAMbalo //37 // haMsa sarIkhA je nara hoya, tehanA paga pUje sahu koya / dhyana janunI haiM te jagI jaNya, kavIjana loke lekhaI gaNu //38// haMsa dUdha jalamAhathI pIi, nIra vyaduo mukhya navI dIi /. tima suparakha guNa kADhI lahaI, para avaguNa te mukhya navi kahaI //39 // jalu sarIkhA je nara hoya, tehanuM nAMma ma Tu koya / sakala lokahAM te avagaNyuM, RSabha kahaI nara te kAMyaSNu //40// jalu taNI chaI paragatI asI, vaMduM raMgata pII oholasI sakharU lohI mukhya navI dIi, tima mATho nara guNa navI lIi //41// jalu sarIkhA jagahA jeha, atI adhamAdhama kahIi teha / para avaguNa mukhya bolaI sadA, guNa navI bhAkhaI te mukhya kaa //4ra // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla - 78 kaDI naMbara 36thI 4ramAM kavie suparakha (guNagrAhI) ane kuparakha (doSagrAhI) ema be jAtanA manuSyanuM svarUpa daSTAMta ApIne samajAvyuM che. kavi vasumatInuM daSTAMta ApatAM kahe che ke, koIne nakAmA doSa ApavA nahi te sahu nara nArI sAMbhaLo. tame jUThAM kalaMkanAM phaLa juo ke vasumatI vezyA thaI. kavi be prakAranAM puruSanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke, sahu sAMbhaLajo! zAstramAM paNa be prakAranA puruSa kahyAM che. eka haMsa jevo ane bIjo jaLajaLo jevo che. jema ke mazarU arthAt rezamI kApaDa sAthe kAMbalI arthAt UnanI dhAbaLI. je nara haMsa jevA hoya tenA paga sahu koI pUjo. vaLI dhanya che te mAtAne ke jeNe jagamAM AvA narane jaNyo ane kavijana paNa tenAM guNagAna lakhe che. jema haMsa dUdha pANInA mizraNamAMthI dUdha ja pIe che ane pANInAM biMduone mukhamAM leto nathI, tema suparakha guNagrAhI nara guNane kADhIne le che, paNa bIjAnAM avaguNa mukhamAMthI bolato nathI. paraMtu jaLo jevo che nara hoya tenuM nAma koI letAM nahi. sakaLalokamAM paNa tene avagaNyo che. ane RSabha kavi paNa kahe che ke, AvA narane zA mATe jamyo? kAraNa ke A jaLonI evI prakRti che ke, te AnaMdathI bagaDeluM lohI pIe che paraMtu zuddha lohI mukhamAM leto nathI. tevI rIte kuparakha nara paNa bIjAnA guNa leto nathI. Ama jagamAM je jaLo jevA che te ati adhamAdhama kahevAya che, ke je haMmezAM bIjAnA avaguNa mukhamAMthI bole che paraMtu guNa mukhamAMthI kyAre paNa bolatA nathI. dUhA | guNa vyarUA guNavaMtanA, je navi bolAi ragi / parabhAvi dUkhIA te thaI, sarajaI dUbala aMgya //43 // guNa gAI guNavaMtanA, te sukhI saMsAya / parabhAvi sUra sUkha bhogavai, jihA bahu apachara nAya //44 // ja hIta vaMchII AtamAM, to paranaMdhA TAli / mukhyathI mIThuM bolIi, bhaTaka na dIjaI gAli //45 // sugarU vacana saMbhA, karajayu paraUpagAra / jaIne dharma ArAdhampa, vrata vahaI kyu siri bAra //46 // kaDI naMbara 43thI 46mAM kavie gurunA guNa gAvA, paraniMdA TALavI tema ja haMmezAM mIThuM bolavuM vagere upadeza Apyo che. kavi kahe che ke, jeo guNavAna gurunA guNa AnaMdathI bolatA nathI te parabhavamAM duHkhI thAya che. ane durbaLa aMganA Upaje che. tyAre jeo guNavAna gunA guNa gAya che te saMsAramAM sukhI thAya che. tema ja parabhavamAM sUra sukha bhogave che ke jyAM ghaNI apsarA nArIo hoya che. Ama potAnA AtmAnuM hita IcchatA ho to paraniMdA TALavI. ekadama koIne apazabda Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevo nahi tema ja nakAmI gALo ApavI nahi. ane mukhathI haMmezAM mIThuM bolavuM. jemaNe paraupakAra karyo che evA sugurunAM vacana yAda karavAM. tema ja jainadharma ArAdhavo ane bAra vrata dhAraNa karavAM. DhAla 79 || desI. megala mAto re vanamAMhi vasaI // rAga. mevADo // bAra varata niM re je nara sira vahaI, tasa ghari jaIjaI re kAra / manaha manortha te valI tasa phalaI, maMdira maMgala cAra //47 // bAra varata niMre je nara sira vahaI. AMcalI. bhaNatAM guNatAM re saMpaI sukha malaI, pohocaI mana taNI Asa / hivara hAthI re pAyaka pAlakhI, lahII Uca AvAsa //48 // bAra varataniM suMdara ghaNa re dIsai sobhatI, bahainI bAMdhava jeDaDya / bAlika dIsaI re ramatA bAraNAM, kuTaMbataNI kaI koDyuM //49 // bAra varataniM vyavarI maIhaIjI re dIsaI dUjhatAM, suratarU phalIo re bArya / sakala padAratha mujha ghariM miM lahyA, thira thaI lachI re nAya //50 // bAra varataniM manaha manortha mAhAra) je hato, te phalio sahI Aja / zrI jinadharmAni pAsa pasAolaI, mujha sIdhA sahI kAja //41 // bAra. DhAla - 79 kaDI naMbara 40thI 51mAM kavie bAra vrata lenAra ane pALanArane kevA zreSTha sukha maLe che tenuM varNana karyuM che. tema ja kavi potAno paricaya ApIne aMte pArzvanAthanI kRpAthI potAnA sarva kArya siddha thayAM hovAno paritoSa darzAve che. kavi kahe che ke, Ama je manuSya bAra vrata dhAraNa kare che tenA ghare jayajayakAra thAya che. tenAM mananAM badhAM ja manoratha pUrNa thAya che ane tenA ghare cAra maMgaLa paNa hoya che. A bAra vratane kahevAthI, tema ja teno abhyAsa karavAthI sukha, saMpatti ane saMpa maLe che ane mananI AzAo paNa pUrI thAya che. tema ja hAthI, ghoDA, nokara cAkara, pAlakhI vagere ane rahevA mATe UMcA AvAsa paNa prApta thAya che. pachI kavi potAnA gRhasthI jIvananuM varNana karatAM kahe che ke, ghare suMdara rUpALI patnI che. bhAI ane bahena bannenuM sukha paNa prApta thayuM che, vaLI bAraNAMmAM bALako paNa ramatAM dekhAya che. Ama ghaNo kuTuMba kabIlo che to vaLI ghare gAya, bheMsa vagere godhana dUjhatAM che. AMgaNAmAM kalpavRkSa jevAM taruvaro UbhAM che. AvI rIte mArA gharamAM badho ja vaibhava mane prApta thayo che. tema ja gharamAM lakSmIrUpI nArI paNa sthira thaIne rahI che. vaLI mArA manano je manoratha hato te paNa Aje phaLIbhUta thayo che. Ama zrIjina dharma ane zrI pArzvanAthanI kRpAthI mArAM sarva kArya siddha thayAM che, pAra paDyAM che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUhA ||. kAja sakala sIdhAM sahI, karatAM varata vIcAra / zrI gurUnAMma pasAolaI, mujha phalIo sahaIkAra //para // kaDI naMbara paramAM kavie potAnuM kArya gurukRpAthI pUrNa thayuM che, ema darzAvyuM che. kavi kahe che ke, Ama 'vrata vicAra rAsa' racIne mArAM sarva kArya siddha thayA che, zrIgurunA nAmanI kRpAthI mAro AMbo phaLIbhUta thayo che. DhAla | 80 || desI. kahaUNI karNa // rAga. dhyatyAsI II sujha aMgaNi sahadhakAra ja phalIo, zrI gurUnAMma pasAijI / je raSi munivaramAM atImoTo, vIjaisenasurirAyajI //53 // mujha aMgaNi sahiSkAra ja phalIo, zrI gurU carNa pasAijI //AMcalI // jeNaI akabara nRpa taNI zabhAmAM jItyu bAda vIcArIjI / zaIva sanyAsI paMDIta poDhA, soya gayA tyAhA hArIja //pa4 // mujha. jaijaikAra huo jinazAsana, surInAMma savAI jI. zAhI akabara mukhya e thApyuM, to jagamAhi vaDAI jI //55 // mujha. tAsa paTi Ugya eka dInakara, sIlavaMtahAM surojI | vIjayadevasurI nAMma kahAvaI, guNa chagrese puro jI //56 // mujha. tapAtaNo jeNaI gacha ajuAlu, lughavaimha sobhAgI jI / jasa siri gurU ehevo javaMto, pUNyarAza tasa jAgI jI //pa7 // mujha. DhAla - 80 kaDI naMbara parathI pa7mAM kavi potAnA dharmaguru vijayasenasUri mahArAjano tathA temanA viziSTa prabhAvano ullekha karI, akabara bAdazAha dvArA temane "savAI'nuM biruda maLeluM te aitihAsika ghaTanAno nirdeza kare che. temanA ziSya vijayadevasUrino paNa nAmollekha karIne kavi ema sUcave che ke emanA dharmasAmrAjyamAM A rAsa temaNe racyo che. kavi kahe che ke, zrIguru nAmanI kRpAthI mArA AMgaNe AMbo phaLIbhUta thayo che. vijayasenasUri mahArAja ke je RSi munivaramAM ati moTA che ke je akabara bAdazAhanI rAjyasabhAmAM vAdavivAdamAM jItyA hatA ane tyAM zaiva, saMnyAsI, moTA paMDita vagere badhAne harAvyA hatAM. Ama jinazAsanano jayajayakAra thayo. tema ja zAhI akabara rAjAe temane "suri savAI' no khitAba Apyo ane jagamAM temanAM nAmano DaMko vAgyo hato. temanI paTTAvalImAM eka sUraja ugyo ke je zIlavaMtamAM zUrA hatA. jemanuM nAma 'vijayadevasUri hatuM, chatrIsa guNonA dhAraka hatA. jemaNe tapagacchane ujvaLa karyuM hatuM, Ama laghuvayamAM ja saubhAgyavAna thayA hatA. kavi aMte kahe che ke, jenA mAthe AvA jayavaMtA gurunI kRpA hoya tenI puNyarAzi jAgI gaI. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla 81 | desI. hIthya re hIthya re haIi hIDolaDo // rAga. dhvanyAsI // pUNya pragaTa bhayu, pUNya pragaTa thayuM / to anya mujha matya eha AvI / rAsa raMga karyuM, sakala bhava huM taryu / pUNya nI koThaDI mUjhaha phAvI //58 // pUNya pragaTa thayu. (2) // AMcalI // sola saMvachari jANi varSa chAsaTha, kAtIavadi dipaka dADho / rAsa tava nIpano AgamiM Upano, soya suNatAM tuma pUNya gADho //59// pUNya. dIpa jabuA mAhA betra bharatiM bhalu, dasa gujarAtihA soya vAstu rAya vIsala vaDo, Rtura je cAvaDo, nagara visala tiNi vega vAstu //60 // puNya. soya nagari vasaI prAgavaMsi vaDo, maIhaIrAjano sUta te sIha sarIkho teha -bAvati nagara vAMzi rahuM, nAMma tasa saMghavI sAMgaNa pekho //61 // pUNya. ehana naMda ni RSabhadAsi kavya, nagara traMbAvatImAMhi gAyu / pUNya pUrNa bhayu kAja sakharo thayu, sakala padArtha sAra pAyu //6 2 // pUNya. atI zrI varata vIcArarAsa saMpUrNa // saMvata 1679 varSa caItra vadi 13 gurUvAre lakhIta saMghavI RSabhadAsa sAMgaNa // gAthA. // 862 // DhAla - 81 kaDI naMbara 58thI 62mAM kavi kalaza samAna gIta gAya che. temAM 1666 vi. saM. nA kArataka vadI amAsanA divase traMbAvatI nagaramAM A rAsa racyo hovAnuM jaNAve che ane pachI potAno paricaya Ape che. kavi kahe che ke, mAruM puNya pragaTa thayuM che, Aje mAruM puNya pragaTa thayuM che ke jethI mArA manamAM AvI sArI mati AvI. jenA kAraNe AnaMdapUrvaka A rAsanI racanA karI huM sakaLa bhava tarI zakyo chuM. Ama mArA puNyanI poTalI saphaLa thaI che. pachI AgaLa kahe che ke, vi.saM. 1666nA kArataka vadI amAsane divase Agama pramANe rAsanI racanA karI che, (racyo che, ke je sAMbhaLavAthI tamArA puSya vadhaze. potAno paricaya ApatAM kahe che ke, jaMbudvIpamAM bharatakSetra sAruM che, temAM vaLI gujarAta deza vakhANyo che. tyAM visalarAjA cAvaDA catura ane moTA che. temaNe visanagara vasAvyuM hatuM. te nagarImAM prAgavaMzinAM vaDA vasyA hatA ke te mahirAjanA putra siMha sarakhA hatA je traMbAvatI nagarImAM AvIne rahyA hatA, temanuM nAma saMghavI sAMgaNa hatuM. emanA putra RSabhadAse A kAvya (rAsa) traMbAvatI nagarImAM racyo che. Ama puNyane pratApe mAruM kArya sAruM thayuM ane meM sakaLa padArthano sAra meLavyo. atI zrI vrata vicAra rAsa saMpUrNa | saMvata 1679 varSa caitra vada 13 guruvAre lipibaddha karyuM. lipikAra : saMghavI RSabhadAsa sAMgaNa || gAthA || 862. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka kavi tradaSabhadAsa kRta vratavicAra rAsanI lahiyAe lakhela pratanuM prathama pAnuM paNAlIbItasagAdAnamaAihA pAsaDinesvarapUjAI dhyAIstejinadharma navaparimArAdhII tokI jasasakarma / devaarihaMtanasadA sinayaMtriNakAla zrIpAcAradAuphanI zAsananonUpAla / 2 pApapadavInavazAyanI soyanamenisadIsa sAdhasaveninitana dharmavisavAvIsa 3 kodhamAna mAyAnahI losanehI lavaleza viSayaviSadhIvegalA saviDanajhanapadeza kapadesinararaMkAva mahimAsarasatideva tepazkAraNamanI sAradasArakhaseda samasarasatilagantI samasyAkA rasAra mUraSamatikalanu tetAharuprAdhAra piMgalasedanauja vigatinahI yAdale sussmNdde| mAnavI asebuDakavala e kavitavedaguNagItano janavikANiteda jevaTIsapanehAne vacanavadahaveda pA mUSamAToTAlIna kavikIkAladAsa UgaviSyAtAtedavo domuSakIyovAsa e kiirtikruuph|| keTelI murusuSparasanAaika kAminikA guNasta, pAranapAmureSa sa tohabajagaNavalad muphamA / tisAsUmAya naSamuSaveNIsiranagaI kavitAdAguNagAya 5 ddhaanaadivshrikdinsaarkhetaas| parimoDI napahanirUpama niramalAre calekaiDimaravicaMda reSAsaMdarasohIyAre deSata Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4. vratavicAra rAsa-samAlocanA (ka) sAhityika mUlyAMkana koI paNa kRtinA pratipAdya viSayane anurUpa bhASA-zailIno tema ja tenA bhAvone tAdazya karavA te tenA sAhityika staranA mUlyAMkananI kasoTI che. A daSTithI jyAre ApaNe kavi RSabhadAsa kRta 'vratavicAra rAsa'nuM avalokana karIe chIe tyAre spaSTa thAya che ke tenuM sAhityika mUlyAMkana keTaluM UcuM che anokhuM che. kavi RSabhadAsanI kAvyamaya vratavicAra rAsa' kRtimAM kramavAra sAhityika mUlyAMkana karatAM temAM sahu prathama tenuM baMdhAraNa pachI maMgalAcaraNa, sarasvatI vaMdanA, temAM AvatAM vividha pAtro, rasa nirUpaNa, varNano, alaMkAro, kahevato, rUDhi-prayogo, subhASito, hariyAlI, vividha chaMdo, vividha dezIo, vividha rAga-rAgiNIo, bhASAzailI, samAso Adi zabda vaibhava tema ja zIrSakanI yathArthatA vagere vividha sAhityanA guNonuM Alekhana karyuM che je nIce mujaba che. rAsanuM baMdhAraNa baMdhAraNa eTale rAsanI racanA, tenI bAMdhaNI. madhyakAlIna yugamAM jaina sAdhu kavio tathA zrAvaka kavionA hAthe racAyelA "rAsA' prathama TUMkA ane saLaMga hatA paraMtu dhIme dhIme temAM stuti, varNano, ADakathAo, dharmopadezo vagere umerAtA gayA. tethI rAsAno vistAra vadhato gayo. AvA rAsAomAM ThavaNI, adhikAra, khaMDa, kaDavaka ane DhAla jevA vibhAga pADavAnI prathA zarU thaI. AvA lAMbA 'rAsA' ramavA mATe upayogI na banatAM tenuM phakta vAMcana, paThana ke zravaNa thatuM. AvA 'rAsA' sugeya racanA hovAne lIdhe temAM layabaddha gAvA mATe vividha rAga-rAgiNIono vividha chaMdono upayoga thato. kAvyane alaMkRta karavA mATe alaMkArono tema ja vividha zailIno upayoga thato. Ama kAvya tattvanI daSTithI tenI racanA karavAmAM AvatI. te anusAra vi.saM. 1696nA kArataka vada amAsanA divase traMbAvatI nagaramAM kavi RSabhadAsa racita vratavicAra rAsa' nuM baMdhAraNa nIce mujaba che. kaDI (gAthA) A rAsamAM 862 kaDIo che. moTA bhAge dareka kaDImAM be paMktinI racanA che. eka paMktimAM be pada eTale ke dareka kaDImAM cAra padanI racanA kavie karI che tathA kyAMka kyAMka be ke traNa padanI eka kaDInI racanA paNa kavie karI che. hAla A rAsa 81 DhAlomAM vibhakta che. A DhAla ke je rAsanA dareka viSayanuM vibhAjana kare che. lagabhaga dareka DhAlamAM 8thI 10 kaDI che. to kyAMka kyAMka nAnAmAM nAnI DhAla 3 kaDInI paNa che ane moTAmAM moTI DhAla 34 kaDInI paNa che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuhA A rAsamAM kavie dareka DhAlane aMte ema 69 duhA mUkyAM che. dareka duhAmAM AgaLanI DhAlanI phaLazruti tema ja pachInI DhAlamAM AvatA viSayano ullekha karyo che. copAI A rAsamAM kavie 24 copAI nuM Alekhana karyuM che. A copAI dvArA kavie vAcaka gaNane nItimattAnI zIkha tema ja upadeza Apyo che. dareka copAImAM lagabhaga 12 kaDI che. nAnAmAM nAnI copAI 4 kaDInI che, to moTAmAM moTI copAI 34 kaDInI che. kavitta A rAsamAM kavie cAra kavitta AlekhyAM che ke jenI chappaya chaMdamAM racanA karI che. A kavittanI eka kaDImAM 12 pada ApyAM che. zamazA (samasyA) A rAsamAM kavie be samasyA gIta paNa mUkyAM che je cAra cAra kaDInA che ke jenAthI vAcaka gaNanI buddhinI kasoTI thAya che. tema ja eka kaDInI gAhA paNa AlekhI che. A rAsa aMtyAnuprAsamaya bhASAmAM racela che. tema ja mAtrAmeLa, akSarameLa chaMdamAM racela A kRtimAM 49 jeTalI vividha dezIo ane 18 jeTalAM rAga-rAgiNIono ullekha thayo che. Ama kavi RSabhadAsa kRta A dIrgha rAsanI racanA suvyavasthita rIte karelI jaNAya che. pote pasaMda karela viSayanuM vibhAgIkaraNa DhAla, duhA, copAI vageremAM sughaDa rIte AlekhIne potAnI Alekhana zaktino paricaya karAvyo che. maMgalAcaraNa 'vratavicAra rAsano prAraMbha maMgalAcaraNanA duhAthI thAya che. zAstromAM kahyuM che ke, Adau madhyeDavasAne ca maDalaM bhASitaM budhaiH / tajjinendra guNa stotra tadavidhna prasiddhaye / arthAt : vidvAna puruSoe prAraMbha karyuM hoya evA koI paNa kAryanA Adi, madhya ane aMtamAM maMgalAcaraNa karavAnuM vidhAna karyuM che. A maMgala nirvighna kAryasiddhine mATe jinendra bhagavAnanA guNonuM kIrtana karavuM te che. zAstramAM prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karavAnAM traNa kAraNo batAvyAM che, 1) vighnonA upazamana mATe, 2) azubha karmonA kSaya mATe tema ja 3) ziSTajanonI paraMparAnA pAlana mATe. akSata, zrIphaLa, kumakuma Adi dravya maMgala che. te laukika ane vyAvahArika maMgala che. paMcaparameSTIne namaskAra e lokottara bhAva maMgala che. te sarva pApanAzaka hovAthI ane zAMtinuM kAraNa hovAthI sarva maMgalomAM pradhAna che. | navakAra maMtra maMgalamaya ane anAdi siddha che. A mahAmaMtranI saMracanA mahattvapUrNa ane alaukika che. A maMtramAM paMcaparameSThIne vaMdanA che. je paramapavitra che ane parama-ISTa che. vaidika Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMparAmAM je sthAna gAyatrI maMtranuM che. bauddha darzanamAM trizaraNa-trizaraNa maMtranuM che. tevI ja rIte jainadarzanamAM navakAra maMtranuM sthAna che. A ukti anusAra A rAsanA kartA kavi RSabhadAsa paNa ISTadeva zrI pArzvanAthanI stuti karIne mahAmaMtra samA navakAra maMtranA navapadanI ArAdhanA karIne zubha kAryanI zarUAta kare che. je nIcenI paMkti dvArA jaNAya che. DhAla || 1 || pAsa jinesvara pUjaI, hAIi te jinadharma | navapada dhari ArAdhIi, to kIjaI subha karma //1 // sarasvatI vaMdanA ISTa devanI ArAdhanAnI sAthe sAthe kavi RSabhadAsa sarasvatI devInI stuti paNa kare che, ke je mA zAradA pratyenI atUTa AsthA pragaTa kare che. tema ja potAnI asamarthatA batAvIne zrutadevI mA bhagavatInI vinamrabhAve sahAyatA mAMgIne potAnuM kArya nirvine pUruM karavAnuM kahe che. gaNadharonA mukhamAM vAsa karanArI sarasvatIdevI samasta jagatamAM jJAnano mULa strota vahAvanArI che. jaina AgamomAM sahuthI prAcIna "zrI bhagavatI sUtra' gaNAya che. tenA prAraMbhamAM maMgaLa tarIke "namo vaMzI nirivaNa' darzAvyuM che. A rIte brAhmI sarasvatIne namaskAra karavAmAM AvyA che. pratyeka dharma paraMparAmAM mA sarasvatIno viziSTa svarUpamAM svIkAra thayo che. hinduomAM sarasvatI nAmathI, vaizyomAM zAradA, bauddhomAM prajJA pAramitA, khristIomAM mInarvA ane jainomAM mRtadevatAnA nAmathI mA sarasvatInI upAsanA thAya che.' kavi RSabhadAsa paNa prathama mA sarasvatInI upAsanA karI potAnuM kArya zarU kare che je nIcenI paMktio dvArA jaNAya che. DhAla || 1 || upadezi jana rajavaI, mahImA sarasati deva / teNaI kArya tujhaniM namuM, sArda sArU seva //pa // samarU sarasati bhagavatI, samajyA karaje sAra / huM sukha matI ke lavuM, te tAharo AdhAra //6 // pAtrAlekhana madhyakAlIna rAsAomAM moTA bhAganA kavio rAsAnA kathAnakanuM Alekhana pAtro dvArA kare te svAbhAvika che. AvI kathAomAM ghaTanAone vaNI letAM pAtronuM Alekhana vividha rIte karatAM hoya che. Ama rAsAmAM pAtrAlekhananuM eka vizeSa mahattva che. AvA kathAnakamAM mukhya pAtro, gauNa pAtro tema ja strI pAtro, puruSa pAtro to kyAreka prANI pAtronuM paNa Alekhana karavAmAM Ave che. jyAre kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtinuM koI paNa mULa kathAnakanA AdhAre Alekhana karyuM nathI paraMtu vratanI mahattA samajAvavA mATe jaina dharmakathAnuyoganI vividha kathAonAM daSTAMta ApyA che. tethI anya rAsAonI jema A rAsAmAM mukhya pAtra ane gauNa pAtra jovA maLatA nathI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu daSTAMta kathAomAM AvatA pAtronuM jyAM jyAM jarUra paDI che, tyAM laMbANapUrvaka ane anya kyAMka TUMkANamAM lAghavayukta zailImAM sacoTa rIte Alekhana karyuM che. jema koI kuzaLa citrakAra pIMchI dvArA manohara citranuM sarjana kare che, tema kavi RSabhadAse pIMchI rUpI kalama dvArA vividha pAtronuM sarjana karyuM che. jenI nIcenAM pAtro dvArA pratIti thAya che. megharatha rAja kavi SabhadAse AcArya hemacaMdrAcArya viracita "triSaSTi zalAkA puruSa' mAM Apela megharatha rAjAnA kathAnakane AdhAre megharatha rAjAnA pAtranuM Alekhana karIne jaina dharmanA prANa samA jIvadayAno saMdeza Apyo che. megharatha rAjAnA bhAvamAM zaraNe AvelAM pArevaDAMne rAjAe potAnA prANanI paravA karyA vagara jIvatadAna ApIne tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM ane parama padane pAmyA. je DhAla-46 paMkti naMbara 95 thI 99mAM darzAve che. meghakumAra kavi RSabhadAse "zrI jJAtAdharmakathA sUtranA prathama adhyayana meghakumAra kathAnakanA AdhAre meghakumAranA pAtra dvArA tenA meruprabha hAthInA bhava(pUrvabhava)mAM eka nAnakaDA sasalAnA jIvane bacAvavA aDhI divasa sudhI dArUNa vedanA bhogavIne paNa utkRSTa jIvadayA pALI. tema ja tenA phaLa svarUpe teno jIva zreNika rAjAnA mahArANI dhAriNIdevInI kukSimAM putrarUpe utpanna thaI devagatine prApta kare che, te vAta varNavI che. je DhAla-47 paMkti naMbara 500 thI 508 dvArA samajAya che. . akAI rAThoDa kavi RSabhadAse zrI vipAka sUtranA prathama adhyayana mRgAputra kathAnakanA AdhAre akAI rAThoDanA pAtra dvArA hiMsAnA phaLa kevAM hoya, tema ja pUrvabhavamAM karelA pApa kRtyanA phaLarUpe AgAmI bhavamAM kevI bhayaMkara vedanAo sahana karavI paDe che, te vAtanuM Alekhana sacoTapUrvaka karyuM che. jenI DhAla48 paMkti naMbara 10 thI 15 dvArA pratIti thAya che. siMhamuni kavi RSabhadAse "zrI uttarAdhyayana sUtra'-2 parISaha pravibhaktimAM Apela daSTAMta kathAnakanA AdhAre siMhamuninA pAtra dvArA bodha Apyo che ke, mahAna evA tapasvI munio paNa viSayamAM aMdha banIne zIlatathI cUkI jAya che, jema ke eka vezyAnA rUpamAM mohita thaIne siMhamuni potAno saMyama dharma choDIne ratnakaMbala levA mATe jAya che ane chevaTe vezyA dvArA ja pratibodhita thaI saMyamamAM sthira thAya che. je DhAla 55 paMkti naMbara 5 thI 6mAM darzAvyuM che. strI pAtro A kRtimAM kavie strI pAtro dvArA zIlano mahimA darzAvyo che. jema ke satI sItA, satI subhadrA, satI vizalyA, aMjanA suMdarI, kalAvatI vagere strI pAtronuM Alekhana karI siddha karyuM che ke game tevAM bhayaMkara kaSTa AvavA chatAM te kaSTa zIla thakI ja dUra thaI jAya che. Ama kavie zIla vratane zreSTha batAvyuM che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satI sItA zrI hemacaMdrAcArya viracita 'triSaSTi zalAkA puruSa caritra-3'mAM Apela kathAnakanA AdhAre kavi RSabhadAse satI sItAnA pAtrAlekhana dvArA zIlano mahimA darzAvyo che. jyAre sItA satIne agniparIkSA ApavI paDI hatI, tyAre zIla thakI ja agninuM pANI thaI gayuM ane janakaputrI sItAnuM jagamAM nAma rahyuM. jenuM Alekhana kavie DhAla-pa5 paMkti naMbara 35, 36mAM karyuM che. aMjanA satI zrI hemacaMdrAcArya viracita "zrI triSaSTi zalAkA - puruSa caritra' 3/7mAM Apela kathAnakanA AdhAre kavi RSabhadAse aMjanA satInA pAtrAlekhana dvArA paNa badhAM vratomAM zreSTha evA zIla vratano mahimA batAvyo che. aMjanA satIne jyAre gharamAMthI kADhI mUkavAmAM Ave che, tyAre vanamAM aMjanA satInuM vanadevI rakSaNa karI siMhanuM saMkaTa TALe che, tema ja ziyaLanA prabhAvathI sUkuM vana lIluMchama thAya che. A vAta kavie DhAla-55 paMkti naMbara 33mAM AlekhI che. prANI pAtra (hAthInuM) kavi RSabhadAse A kRtimAM susaMga ane kusaMga karavAthI tenuM pariNAma kevuM Ave, te upadeza samajAvavA mATe zreNikarAyanA hAthInA pAtranuM Alekhana karyuM che. jema ke bekAbU hAthI munivaranA saMgathI zAMta, komaLa banI gayo paraMtu jyAre tene pApInA daravAje bAMdhyo, tyAre tyAM pazuonAM lohI, mAMsa vagere joIne pAcho duSTa haiyAvALo banI gayo. Ama 'sobata tevI asara' teno suMdara boMdha varNavyo che. je DhAla 35- paMkti naMbara 88thI 91mAM samajAvyuM che. anya pAtro kavi RSabhadAse A kRtimAM jainadarzananA tAttvika siddhAMtono bodha samajAvavA mATe Agama graMthonAM kathAnakonAM pAtronuM jyAM jyAM jarUra paDI che tyAM TUMkANamAM Alekhana karyuM che. je nIce pramANe che: (1) saMyama mArgamAM AvatA bAvIsa parISaho jItanAra evA mahAna munirAjo jevA ke DhaMDhaNa muni, cilAtI putra, kIrtidhara rAjA, daDhaprahArI, sanatakumAra, mahAvIrasvAmI, baMdhaka RSinA pAMcaso ziSyo, gajasukumAra, muni metAraja, sukozala muni, arjunamAlI, avaMtIkumAra vagere pAtronuM Alekhana karyuM che. jenI DhAla-13, 14, 15mAM pratIti thAya che. (2) jainadarzanano pAyArUpe karma-siddhAMtane samajAvavA mATe kavie rAjA rAvaNa, harizcaMdra, pAMDavo, rAma, muMja rAjA, vikrama rAjA, vipra sudAmA vagere anya darzananAM pAtronuM Alekhana karyuM che, tema ja jainadarzananA kathAnakone AdhAre RSabhadeva, mallInAtha, zreNika rAjA, kalAvatI, caMdanabALA, mRgAvatI, subhama cakravartI, brahmadatta cakravartI, caMDakauzika nAga vagere pAtronuM Alekhana karI karmanI akaLa lIlAno marma darzAvyo che. je DhAla-19 paMkti naMbara 91 thI 93, DhAla 20 paMkti naMbara 95 thI 200mAM zabdastha thAya che. (3) dAnano mahimA tema ja supAtra dAna ApavAthI tenuM phaLa kevuM maLe che te darzAvavA kavie Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgama ane nayasAranAM pAtranuM Alekhana karI DhAla-24 paMkti naMbara 65 thI 68mAM samajAve che. (4) jainadharmano dveSa karavAthI tema ja temanA muninI niMdA karavAthI zuM phaLa maLe? teno marma samajAvavA mATe kavie Agamika kathAnakanA AdhAre harikezI muni tema ja rAyapuNyAcanAM pAtranuM Alekhana karyuM che. je DhAla-33 paMkti naMbara 70, 71mAM samajAve che. (5) mithyAtvano saMga karavAthI arthAt kusaMga karavAthI tenuM phaLa kevuM hoya, te samajAvavA kavie aneka rUpakonAM dRSTAMto ApyAM che, tema ja muMja rAjA, mahAvata vagere pAtronuM Alekhana karyuM che. sAthe sAthe mithyAttva (kusaMga) choDI susaMga karavAthI zuM phaLa maLe te rAya vibhISaNa, maheza deva vagere anya darzananA pAtro dvArA darzAvyuM che. je DhAla-35 paMkti naMbara 83 thI 94mAM dazyamAna thAya che. (6) satya aNuvratano mahimA samajAvavA kavie kAlikAcArya, satI sItA, rAjA yudhiSThira tema ja anya darzananA rAjA harIzcaMdra, zeTha sagALazA tema ja tenI patnI vagere pAtronuM Alekhana karyuM che. jenI DhAla-50 paMkti naMbara 32thI 35 dvArA pratIti thAya che. (7) sthUla adattAdAna viramaNa vrata ne samajAvavA mATe kavie lohakharo cora, maMDuka cora tema ja muni metArajanA pAtranuM varNana karyuM che. tema ja anya zAsananA pAMcaso tApaso ke jemaNe vratanuM pAlana karavA mATe potAnA prANa nyocchAvara karyA hatAM tenuM Alekhana karyuM che. je DhAla- para paMkti naMbara 59thI 63 dvArA darzAvyuM che. (8) cothuM brahmacarya aNuvrata samajAvavA mATe kavie jaina ane anya darzananAM aneka pAtronuM Alekhana karyuM che, jema ke Indra rAjA, caMdra, brahmA, maheza, rAjA rAvaNa, maNiratha rAjA, kuMDarika muni, ArdrakumAra, naMdiSeNa muni, lakSaNA sAdhvI, bhoja, rAjA bharatharI vagere pAtro dvArA zIlabhaMga thavAthI mahAna munirAjone tema ja rAjA mahArAjAone kevAM phaLa maLe che te darzAvyuM che. tema ja zIlavaMtI nArIo jema ke satI subhadrA, satI sItA, kalAvatI Adi pAtro dvArA zIlano mahimA darzAvyo che. je DhAla-55 paMkti naMbara 88 thI 7, DhAla 56 paMkti naMbara 27 thI 38mAM zabdastha thAya che. (9) kavie pAMcamuM sthUla parigraha parimANa vrata samajAvavA mATe navanaMda, mammaNa zeTha, sAgara zeTha, bharata rAjA, kanakaratha rAjA, subhama cakravartI vagere pAtrono ullekha karyo che. je DhAla-59 paMkti naMbara 63 thI 70mAM tAdazya thAya che. (10) zrAvaka dharmanuM chaThThuM dizA parimANa vrata samajAvavA mATe kavie kAkAMdhAnA rAjAnA pAtranuM Alekhana karyuM che. je DhAla - 63 paMkita naMbara 2mAM darzAvyuM che. (11) tevI ja rIte anartha daMDa viramaNa vrata samajAvavA kavie naLa-damayaMtI tema ja pAMDavonAM pAtronuM Alekhana karyuM che. je DhAla-71 paMkita naMbara 69mAM tAdazya thAya che. (12) sAmAyika vratanA AlekhanamAM kavie sAgaradatta, kAmadeva zrAvaka, zeTha sudarzana tema ja caMdravratasuka rAjAnAM pAtro dvArA sAmAyikanuM mahattva darzAvyuM che, tema ja tenuM zuM phaLa maLe? tenuM Alekhana karyuM che. je DhAla- 72 paMkti naMbara 91 thI 93mAM darzAvyuM che. Ama samagra kRtimAM kavi RSabhadAse nAnAM moTAM aneka pAtro dvArA kuzaLatA pUrvaka jaina siddhAMtonuM nirUpaNa karIne, potAnI kRtine rasamaya banAvI vAcakane kathAzailI dvArA upadeza Apyo che. * 1212 > Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavino Azaya e che ke kathAnaka dvArA apAyela bodha bALa sulabha mAnasavALA zrotA sahelAIthI grahaNa karI zake. A hetu siddha karavA mATe kavie kathAmAM AvatA vividha pAtronuM nirUpaNa karyuM che. rasa nirUpaNa rasa eTale 'mAsvAdra te sau ra1: " bhAratIya kAvyazAstrIoe kAvya nATakanI ApaNA mana para je asara thAya che, te samajAvavA mATe AnaMdane badale "rasa' zabda prayojyo che. bharata muni' ATha rasa gaNAve che. jema ke zRMgAra, karuNa, hAsya, raudra, vIra, bhayAnaka, bIbhatsa ane abhuta. zAMta rasano nATyazAstramAM pAchaLathI ullekha jovA maLe che. moTA bhAganuM madhyakAlIna jainasAhitya sAdhu kavio dvArA racAyeluM che. tethI dareka kRti aMtamAM zAMta rasa eTale ke upazamamAM pariName che. kavi RSabhadAsa kRta 'vratavicAra rAsa'mAM jainadharmanA siddhAMto tema ja zrAvaka dharmanuM nirUpaNa thayuM che paraMtu A kRtine rasamaya banAvavA mATe kavie prAyaH karIne badhA rasonuM suMdara Alekhana karI temanA kavitvanI AgavI pratibhAnAM darzana karAvyAM che. aMtamAM vAcaka gaNane zAMta rasano AsvAda karAve che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsamAM karelA vividha rasonuM Alekhana nIce pramANe che. (1) adbhuta rasa : kavi RSabhadAse eka AkhI DhAlamAM zrI arihaMtadevanA cotrIsa atizayonuM varNana karI, vAcakajanone "atizayo' dvArA arthAt jana sAmAnyamAM na hoya tevA prabhunA aizvaryanuM varNana karI adbhuta rasamAM bhIMjavI de che. ane vAcaka jano vismaya pAme che. je DhAla-7 paMkti naMbara 61 thI 6pamAM darzAvyuM che. (2) vIra rasa : A kRtimAM koI raNa medAnamAM batAvelI vIratAnI vAto nathI. paraMtu kavi RSabhadAse potAnI lekhanI dvArA DhAla 14 ane 15mAM evI vIratAnI vAto AlekhI che, ke je AMtarika zatruone jIte te sAco vIra che. AvA vIra munirAjo jevA ke DhaMDhaNa muni, cilAtI putra, daDhaprahArI, sanatakumAra, khaMdhakaRSinA pAMcaso ziSya tema ja prabhu mahAvIra vagere ke jeo saMyama jIvanamAM AvatAM parISahone samabhAvapUrvaka jIte che. tevA parISaha vijetA munirAjonI vAto dvArA vIra rasano AsvAda vAcakane karAve che. jenI DhAla-14 paMkti naMbara 26 thI 36, DhAla-15 paMkti naMbara para thI 60mAM pratIti thAya che. (3) hAsya rasa : kavi RSabhadAsa A kRtimAM tAttvika bodha ApatAM ApatAM vacce thoDIka nItizAstranI tema ja vyAvahArika vAto dvArA mUrkhanA lakSaNa batAvI 'hAsya rasa'nuM Alekhana karI zrotAne gammata sAthe jJAna pIrase che. je DhAla-22 paMkti naMbaramAM zabdastha thAya che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) raudra-bhayAnaka rasa : kavi RSabhadAsa A kRtimAM mAnavI potAnA sukha ane svArtha mATe kevAM kevAM duSTa pApo kare che ane tenA phaLa svarUpe kevI kAramI nArakI vedanA, tema ja kevAM kevAM duHkho sahana karavo paDe che tenuM varNana raudra-bhayAnaka rasamAM AlekhI vAcakane nArakInAM duHkhonI bhayAnakatAno ahesAsa karAve che. je DhAla-44 paMkti naMbara 74 thI 79, DhAla- 45 paMkti naMbara 82 thI 84, DhAla-46 paMkti naMbara 92 thI 93 dvArA vistArapUrvaka samajAvyuM che. (5) karuNa rasa : | sAmAnya mAnavI hoya, tapasvI munirAja hoya ke tIrthakara jevA mahAna AtmAo hoya, badhAne azubha karmonA udayarUpe duHkho bhogavavAM ja paDe che. A vAtano marma daSTAMto dvArA karuNa rasamAM AlekhI kavi vAcakonA haiyAmAM karuNatA jagAve che. jenI DhAla-20 paMkti naMbara 96 thI 2 mAM pratIti thAya che. (6) zAMta rasa : kavi RSabhadAsa kRtinA aMte bodha ApatAM kahe che ke, "A zrAvaka dharmarUpI vratavicAra rAsa'nuM je vAMcana karaze, tenA siddhAMtonuM AcaraNa karaze, tene sukha-saMpatti maLaze tema ja tenA mananI sarva AzAo pUrI thaze. jema pArzvanAtha bhagavAnanI kRpAthI mArI AzAo paNa phaLIbhUta thaI che." Ama vAcakane sAco zrAvaka dharma batAvI mokSa prAptino mArga batAvI zAMta rasano anubhava karAve che. jenI DhAla-79 paMkti naMbara 47 thI 21 dvArA pratIti thAya che. Ama kavi 'vratavicAra rAsa'mAM adbhuta rasa, vIra rasa, hAsya rasa, karuNa rasa vagere rasonuM nirUpaNa karIne tAtvika kRtine rasALa banAvI mugdha zrotAjanone rasa vaividhya dvArA AnaMda pamADe che. varNano sAmAnya rIte madhyakAlIna rAsAomAM pAtro, prakRti, nagarI, udyAna ke caityanA varNano Ave che. tyAre A kRti tAtvika hovAne lIdhe temAM koI nagarInuM varNana ke prakRtinuM varNana nathI thayuM paraMtu RSabhadAsa kavinI varNanazakti ajoDa hovAne lIdhe temaNe sarasvatI devInuM nakhazIkha sAMgopAMga tema ja temaNe paherelA vastro tema ja AbhUSaNonuM varNana khUba ja vistArathI be AkhI DhAlamAM ati suMdara alaMkArika bhASAmAM AlekhyuM che. tema ja zrI arihaMta bhagavAnanA cotrIsa atizayonuM adbhuta varNana karI potAnA kavitvanI kAbeliyata batAvI che. jenI DhAla-2 ane DhAla-3 paMkti naMbara 13thI 25, DhAla - 7 paMkita naMbara 61thI 65mAM pratIti thAya che. jema ke, (1) sarasvatIdevInuM varNana : padapaMkajanuM joDaluM re, nevarano jhamakAra ! opama aMdhA kelinI re sakala guNea sahaIkAro re // 13 // (2) cotrIsa atizayonuM varNana sAra caMpaka tana sugaMdhI, bhamara bhaMgi tihA bhamaI / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaMkAra yojanA abhipreta vaktavya sacoTatAthI vyakta karavA kavi vividha alaMkAro prayoje che. mammaTa'nA zabdomAM kahIe to "vicaM ga :' alaMkAra e vaktavyane suMdara, sacoTa, camatkAra ke mArmika rIte rajU karavAnI bhASAnI ke varNananI chaTA che. AcArya 'bhAmahInA mate ramaNInuM mukha jema AbhUSaNa vinA zobhatuM nathI, tema kAvya paNa alaMkAra vinA zobhatuM nathI. sAmAnya rIte je zabdonA vaicitryathI kAvyane alaMkRta kare che, tene zabdAlaMkAra kahevAya ane je zabda artha, gAMbhIryane vyakta kare che te arthAlaMkAra kahevAya che. RSabhadAsa kavinI A kRtimAM bhAvonI abhivyaktimAM AvA alaMkAro anAyAse AvI gayA che. A kRtimAM zabdAlaMkAranA vaibhava karatAM arthAlaMkArano vaibhava ghaNo vadhAre che. kAvyamAM anuprAsa vagere zabdAlaMkAro ane upamA, ujhekSA, rUpaka, vyatireka, atizayokti Adi arthAlaMkAro che. upamA alaMkAra kavine adhika priya lAge che. temaNe A alaMkArano sarvAdhika ane saphaLa prayoga karyo che. tema ja daSTAMta ane rUpaka vagerenA paNa aneka udAharaNo che, je nIce pramANe che. (a) zabdAlaMkAra | zabdAlaMkArone kAvyamAM mahattva ApavAmAM Ave che. anuprAsAdi zabdAlaMkAro kavione priya hoya che. paraMtu RSabhadAsanI ruci enA tarapha vizeSa na hovAthI emanA kAvyamAM A prakAranA alaMkAronuM prAcuMya nathI. emanA kAvyamAM zabdAlaMkAra sahaja rIte svAbhAvika rUpamAM ja prayukta thayA che. jema ke, (1) varNAnuprAsa alaMkAra - eTale sajAtIya vargonuM Avartana. DhAla || 1 || tu tUThI mukhya tehanuM vacana vadaI te veda //8 // DhAla || 2 || kaMcuka caNa cunaDI re, caMpaka varNa te cIro re //15 // DhAla // 29 || saMyama TathAnika thauM samajho sahu mani raMga re //35 // DhAla || 30 || caudaza pAkhI cItavo, pekho pAkhI sutra re / - // 4ra // DhAla || 31 || ema bhavya bhavya bhamatAM bhaMga, AkaMkhA AMNI aMge / - // 60 // DhAla || 43 / kIDI kukara kaMthuo, surapati sarakho jaya re / - // 90 // DhAla || 44 || sIha sIAla ni sukarAM, ajA je mRgabAla re / hiMvara haraNa niM hAthIA, detA vAghalA phAla re //75 // DhAla || 75 || AhAra hato re asujhato, te mama sujhato sAya / aMgi aticAra Avasai, paMDIta soca vIcArya //16 // DhAla || 78 || jalu sarIkhA jagaha jeha, atI adhamAdhama kahIi teha / - //4ra // DhAla || 80 || jaijaikAra huo jinazAsana, surInAMma savAI jI / - //Saya // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) prAsAnuprAsa alaMkAra DhAla || 23 || DhAla || 31 || (3) lATAnuprAsa DhAla || 13 || DhAla || 21 || DhAla || 23 || DhAla || 43 || DhAla || 50 || eTale prAsa ane anuprAsa. (aMtyAnuprAsa) sAdha sAdhavI zrAvaka jeha, zrAvi bhagati karI jaI teha / sAtai kSetra e sohAmaNAM, ahIM kharacyA te dhana ApaNAM ||53|| saMci te nara dUkhIo thAya, kharacyu te dhana keuiM jAya / kyarapIneiM manya e na sohAya, vacana rUpI vAjai dhAya ||54|| bhUmi rahyAM ghana vaNasI jAya, paradhari mukyA paranAM thAya / haraI cora niM rAjA lII, vasavAnara parajAlI dII / / 55 || gharabAri kuAIiM nIri, sAyara jala nadIa ni tIri / draI vAvya sarovara kaMThi, pUNya heti sIsa machaTi / / 59 / / ema bhavya bhavya bhamatAM bhaMgiM, AkuMkhA AMNI aMgiM dio mIchADa raMgi, deva gurU jina pratimA saMgi / / 60 / / eka ja zabdonI punaH punaH AvRtti thavI. eka maMdira bahu bAlaka dIsai, eka dhari nahi saMtAno / eka maMdira bahu radana karatA, eka maMdira bahu gAMno ||13 // e cyAre mIthyAta ja hoya, mIthyAdharma ma karayu koya / mIthyAdharma karatAM valI, pUNya sakala jAI parajalI ||14 || nyAna lakhAvo nyAMnI kahaI, nyAna thakI jinazAsana rahai / nyAna thakI bujhaI nara nArya, tyAMna vaDu eNaI saMsArya / / 47 / / aNagala nIra na pIjIi, aMNagali jhIlavuM vArya re ! aNagali vastra pakhAlatAM, pApa ghaNuM ja saMsArya re / / 62/ juhu bolatAM jAi lAja, juThThuM bolatAM vaNasaI kAja / DhAla || 7 || juThu bolatAM muryakha thAya, juThThuM bolatAM dUragati jAya / / 28 / / satavAdI ni sahu ko namai, satavAdInuM bolyu gamai / satavAdi dUragati navi bhamai, satavAdi te sIvapuri ramai / / 42 / / eka nara hAthI hivara hArya, eka niM nahI eka chAluM bArya / eka nara niM maMdIra mAlIo, eka jhUMpaDIiM so jAlIA / / 24 / / eka nara nArI dIsai ghaNI, eka nara nArya vinA re vaNI / eka nara bhojana amRta AhAra, eka nara dhaiza taNo ja vIcAra / / 25|| (A) arthAlaMkAra kAvyamAM arthane AzrayI na rahelA e arthAlaMkAra kahevAya che. arthAlaMkAra zabdanuM parivartana karavA chatAM paNa kAvyamAM kAyama rahe che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) upamA alaMkAra DhAla || 2 || nakhaha nI pana nIramalA re, calakaI yama ravI caMda | - // 12 // kamala nAla jasI bAMdhvI re, kari kaMkaNanI re mAla / - // 1 // nakha gujanI opamA re, jhalakaI yama ArIsa / nIzA zamaI yama dAmyanI re, tyama calake nAdIso re // 19 // DhAla || 3 || daMta jazA DADima phali re, akala anopama aMga // 22 // bhamari laMka jima velaDI re, dhanuSa caDhAvya bANa / - // 23 // Upari sohaI mogaro re, jima myuka aMbADAli // 25 // DhAla || 6 || yu mRgapati dIThaI madi mAto, megala te paNi nAhAsaI re //pa3 // DhAla || 7 ||. rAya bujhaI ravi sarIkhu, bhAmaMDala pUrhi sahI / - // 62 // DhAla || 8 || AThaI mada je megala sarIkhA, jina jI pI jina vAraI re - //67 // DhAla || 12 || gaMbhIro yama sAyara sAco, na kahaI parano doSa //1 // DhAla || 21 || galII dhoya jima kAgaDo, kima Ujala hosaI bApaDo | - //15// DhAla || 23 || sUraya sAkhya vinAM nahI pUNya, mana vyahaNI jima kayarIA sunya //30 // nIzA zamaI jima e navI bhajo, tima bhojana jANIniM to / - //31 // DhAla || 25 || jima samatA vina tapa te chAhAra, tIma samakata viNa dharma asAra / - //7ra// DhAla || 39 || vaNa guNati vidyA galai, dUri gayAM jima neha / - //36 // DhAla || 41 | dharma kyA vina te tamya, jammu lakhu ano / - AMcalI DhAla || 54 || tIrthamAMhA yama zrIseguMja, surapati mAMhA jima aMdra / maMtramAMhi jima zrInavakAra, gAMgaNamAMhA jima caMdra //79 // DhAla || 76 / salaja vahu jima vaNiganI, te kima bAhaIri IsaI /18 // (2) unjhakSA alaMkAra eNai jagI baMdha caturavidhI moTo, jANe kanakataNo valI loTo / naMdhA tAsa karai te khoTo, lIdho pApataNo zaripoTo //6 6 // (3) rUpaka alaMkAra DhAla || 2 || rekhA suMdara sAthI re, dekhata hoya AnaMdo re // 12 // padapaMkajanuM joDaluM re, nevarano jhamakAra / // 13 // udara poyaNanuM panaDu re, nAbhI kamala re gaMbhIra / - // 15 // rIdaI kamala vana dIpatu re, kuMbha payudhara doya / - // 16 // karatala jAsu phUlaDAM re, rekhA raMga aneka / - // 18 // DhAla || 3 || kokIla kaMThi kAMsyanI re, vadatI jaIjaikAra // 20 // caMdamukhI mRga loyaNI re, kanaka kyolAM gAla / - // 21 // jIbha amIno kaMdalo re, adhura pravAlI raMga / - // 22 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 7 || rUdhIra maMza gokhIra dhArA, adrISTa AhAra nIhAra re / - // 61 // DhAla || 25 | kanaka kalasa ni amRta bharyu AgaI zaMkha aniM pAkharUM / - // 75 // (4) vyatireka alaMkAra DhAla || 2 || gajagatya gamanI guNa bharI re, saha harAvyuM re laMka / te lAiniM banI gayuM re, huM to soya su saMkore //14 // DhAla || 3 || zravaNa te kAMma hIDolaDaDyA re, nAga nagodara jhAli / veNI vAzaga jIpIo re, haMsa harAvyuM cAli //ra4 // (5) daSTAMta alaMkAra DhAla || 35 || haMsa kAganiM saMgiM gayo, marNa lasuM niM gaMjaNa thayuM / zakhiM saMgati jogI taNI, ghari ghari bhIkha magAvI ghaNI //82 // papha zAMga sutara tAMtaNaI, rAja kaMTha ThavyuM ApaNaU/ trAMbai saMgati sonAtaNI, karatA karati vAdhI ghaNI //92 // khAla nIra gaMgAjhAM gayAM, te jala gaMgA sarIkhAM thayAM / caMdana jamatAM je viSa rahyA, te saghalA paNi sukaDI lahyAM //93/ (6) nidarzanA alaMkAra DhAla || 17 || kihA parabata kihA TIbaDIba, kihA jinanA dAsa kihA aMbo kihA Aka, caMdana kyAMhA vanavAsa / kihA kIyara kihA sura, samudra kihA bIja khAMba kihA khAsara kihA cIra, pekhi kihA avanI Abha / kihA sasIhara niM sIpanu, dAtA yarapI aMtaro, kihA rAvaNa kihA rAma, kavi RSabha kahaI draSTAMtaro //76 // (7) zleSa alaMkAra DhAla || 13 || RSabha kahaI gurU te bhalo, sahu ArAdho teha // ra5 // DhAla || 19 || RSabha kahaI rA raMka, karamiM koya na mUkao // 93 // DhAla || 78 || zAstramAM pUrNa kahyA chaI doya, RSabha kahaI te suNajayu soya / - // 37// sakala lokahAM te avagaNya, RSabha kai nara te kAMyayu //4//. Ama kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtimAM vividha zabdAlaMkAra ane arthAlaMkAra jema ke varNAnuprAsa, prAsAnuprAsa, lATAnuprAsa tema ja upamA, rUpaka, vyatireka, daSTAMta vagere alaMkAro nirUpaNa karI kAvyanuM sauMdarya vadhAryuM che ke je rasAnubhUtine vadhAre che. rUDhiprayogo ane subhASito kavi RSabhadAsanA kAvyamAM jovA maLatAM rUDhiprayogo ane subhASito lokabhogya tathA loka-pracalita bhASAmAM che ke je emanI nipuNatAnuM ane emanA vizALa vAMcana tathA viziSTa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanuM sUcaka Ape che. tatkAlIna samayamAM pracalita tema ja bolacAlanI bhASAmAM keTalAMka rUDhiprayogo ane subhASito atyAre paNa ApaNane e ja svarUpamAM athavA thoDA badalAyelA svarUpamAM vaparAtAM jovA maLe che. lokonuM vyAvahArika jJAna vadhe ane AcaraNa zuddhi thAya evA sacoTa tathA hRdayasparzI subhASitonuM kavinI kRtimAM nirUpaNa thayuM che. AvA keTalAMka rUDhiprayogo ane subhASito nIce pramANe che. rUDhiprayogo DhAla || 23 || vyakhyamI maMdiramAhAM chatAM, mAgaNa gayA nIrAsa / tehanI janunI bhAri muI, UdarI vahayu dasa mAsa //60 // arthAt dhana-lakSmI gharamAM hovA chatAM mAgaNa nirAza thaIne pAchA phare tyAre tenI mAtA zaramanI mArI jhUkI jAya ane AvA kuputrane jaNIne duHkhI thAya che. A vAMcatA saurASTranA lokasAhityamAM bolAto duho yAda AvI jAya che. jema ke, jeno verI ghAthI pAcho gayo, ane mAgaNa gayo nIrAsa, enI jananI bhAre marI, ene UpADyo nava mAsa." DhAla || 50 || bhAti paTolaI luDhai lIha, vacana thakI navi cakaI sIha //37 // arthAt paToLa phATe paNa tenI bhAta jAya nahi, tema uttama puruSo vacanathI phare nahi. atyAre paNa pracalita che. jema ke 'paDI paToLe bhAta, phATe paNa phiTe nahi.' DhAla || 50 || nIsariA gaja kerA daMta, te kima pAchA paisaI taMta / - //38 // ' arthAt hAthInA mukhamAMthI bahAra nIkaLelA daMtazULo tenA moDhAmAM kadI pAchAM jatAM nathI, tema uttama puruSonI vANI moDhAmAM pAchI jAya nahi, boleluM phare nahi. DhAla || 50 | sahitaNI jagI eka ja phAla, pAcho vegi valai tatakAla // 38 // ' arthAt siMha eka ja chalAMga mAre che ane tarata ja pAcho pharI jAya che. DhAla || 50 || kuparaSa naranI vAcA asI, jima pANImAM lITI dhasI / athavA kAcaba kerI koTa, khyaNamhAM ketI deto DoTa // 39 // arthAt kupuruSanuM vacana pANImAM tANelI lITI jevuM hoya che. athavA kAcabAnI DokanI jema kSaNamAM aneka vAra phare evuM hoya che. A bhAvano "abI bolA abI phoka" evo prayoga pracalita che. DhAla || 59 || dhana vaivana yama pIpala pAna, ceto caMcala gajano kAna || 65 ||. arthAt dhana ane yauvana pIpaLAnA pAna jevA nazvara che tema ja hAthInA kAna jevA caMcaLa che. * subhASito subhASita arthAt "suhubhASita' eTale suMdara rIte kahevAyeluM. subhASitamAM prauDha DahApaNabharyA ane arthasabhara vicAro prakaTa karavAmAM Ave che. emAM badhA kALamAM badhA lokone lAgu paDe tevA zAzvata vidhAnonuM paNa nirUpaNa karavAmAM Ave che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM AvA zAzvata vidhAnonuM nirUpaNa karavA mATe subhASitono Azaro lIdho che. jema ke DhAla-37 paMkti naMbara 24 thI 29mAM kavi comAsAmAM cAlavuM, rAjAnA AMgaNAmAM TahelavuM, sAdhu sAthe dveSa, nIcanI saMgata, kugurU tema ja mArakaNI gAya vagere vastune choDavAnI vAta karIne aMte dayA vagarano dharma choDavAno upadeza Ape che. DhAla || 38 ||. hiMvarathI vacha UpajaI re, sasalAthI sahI hoI re, jaladhara vina ane nIpajaI re, to dharma yA vina hoya re //33 // kuparakha boliM je thIra rahaI re, suparakha lopai lIha re / dayA vinA dharma to kahuM re, ghAsa bhakhaI je sIha re //34 // ghoDAthI vAcharaDuM. sasalAthI siMha, varasAda vinA anna nIpaje, tema ja kuvacana sthira rahe ane suvacana nAza pAme. vaLI siMha ghAsa khAya to dayA vinA dharma hoya. AvA zAzvata vidhAnonuM nirUpaNa kavie subhASita dvArA karyuM che. tema ja DhAla-39mAM jema vRddha sAthe krIDA karavAthI taruNInuM yauvana naSTa pAme, strIsaMgathI zIla, tapathI deha gaLe, dUra rahevAthI prema ocho thAya, vaLI agnithI lAkha gaLe, bIjAnA avaguNa gAvAthI guNa gaLe, tema dayA vagarano dharma naSTa pAme, evuM jinazAsananuM vacana che. Ama kavie subhASita dvArA upadeza Apyo che. | kavIta || karamiM rAvaNa rAja, rAho dhaDa sarbi gamAyu / karaminala harIcaMda, caMda kalaMkaha pAyu // pAMDucuta vana pekhe, rAma dhaNi huo vIyuga muja maMgAyu bhIkha, bhoja bhogavai bhoga // aIhIlA Isa nAgyu, brahmA dhyAniM cukyu / RSabha kahaI rA raMka, karamiM koya na mUkao //93 // rAjA hoya ke raMka, karma koIne mUkatAM nathI, karelAM karma bhogavavAM ja paDe che evuM zAzvata akaLa karma-siddhAMtanuM Alekhana karI kavi RSabhadAse chappaya chaMdamAM suMdara bodha Apyo che. Ama subhASito ane rUDhiprayogo dvArA kavi RSabhadAse loka-vyAvahArika jJAnanI sAthe sAthe tAtvika bodha Apyo che. uparAMta DhAla-24, 40, 41, 77mAM upadezAtmaka subhASito paNa AlekhyA che. hariyAlI (samasyA) hariyAlI e eka prakAranuM gUDha arthavALuM kUTa kAvya che. ene saMskRtamAM "samasyA' athavA 'prahelikA' kahe che. gUDhArthatA hariyAlInuM bIja che. hariyAlI e buddhinI kasoTI karavA mATenuM eka kAvyamaya sAdhana che. "zabdAnuzAsana'nI TIkAmAM 'samasyAnuM lakSaNa batAvatAM kahyuM che ke, A samAsAtha pUraLIyA virApirikSArthama pUfjaiva patramAnArtha vA sA samasyA arthAt je samasAtha eTale jeno artha pUrNa karavAno hoya che, te athavA kavinI zaktinI parIkSA karavA mATe tene apUrNa arthanuM vAkya Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAmAM Ave che, tene samasyA kahe che. zrI hIrAlAla kApaDiyAnA mate hariyAlI zabdAlaMkArano eka prakAra rUpa che. koIka dhArmika, AdhyAtmika tattva, vastuvicArane camatkArika samasyA rUpe rajU karatI A hariyAlIo ucca starano bauddhika AnaMda ApI jAya che. - kavi RSabhadAsa paNa 'vratavicAra rAsa' kRtimAM buddhinI kasoTIrUpe AvI samasyAonuM Alekhana karI zrotAgaNanI buddhimattAnI kasoTI DhAla-17 paMkti naMbara 71 thI 73, DhAla-55 paMkti naMbara 20 thI 23, tema ja DhAla-59 paMkti naMbara 71 thI 74 kare che. e samaye AvI hariyALIthI lokonuM manoraMjana thatuM hatuM. e hetuthI kavi RSabhadAse ahIM * uparyukta samasyAnuM Alekhana karI temanI vicakSaNatA ane bauddhika uccatAnuM darzana karAvyuM che. chaMda racanA 1) chaMda eTale laghu-guru akSaro ane tenI mAtrAone anusarI padabaMdha karela vAkya. 2) niyamita mApathI maryAdAmAM rahI manane AnaMda ApanArI kramabaddha vANI ke kAvya. 3) akSara ke mAtrAnA meLathI banelI kavitA, tAla ke layabaMdha zabdanI goThavaNI. kavi RSabhadAsa vividha chaMdonI racanA karavAmAM kuzaLa che. emaNe potAnI A kRtimAM duhA, copAI, guTaka vageremAM mAtrAmeLa chaMdono upayoga karyo che. to kavitta jevA chappaya chaMdano paNa prayoga karyo che paraMtu pradhAnatA mAtrAmeLa chaMdonI ja che. kavie moTe bhAge copAI ane duhA chaMdano prayoga karyo che. je nIce pramANe che : (1) chappaya chaMda (kavitta) (saM.) SaT (cha) + pada (caraNa) pu. piMgaLa. cha caraNa athavA padano eka viSamajAtino (mAtrAmeLa) chaMda tene chappaya chaMda kahevAya jenI DhAla- 17 paMkti naMbara 76, DhAla- 19 paMkti naMbara 93, DhAla- 22 paMkti naMbara 22, DhAla- para paMkti naMbara 69mAM pratIti thAya che. (2) mAtrAmeLa chaMda jemAM ochI vadhAre mAtrA upara padabaMdhano AdhAra hoya tevA chaMda. duhA, copAI, guTaka, kuMDaLiyA, soraThA, savaiyA vagere mAtrAmeLa chaMda kahevAya. jema ke, duhA : 5. (piMgaLa) eka ardha samajAti mAtrAmeLa chaMda. tenA dohA, doharA vagere nAma che. jema ke, DhAla || 13 || kAja sakala sIjhaI sahI, je gurU vaMdaI pAya | guru guNavaMto te kahu, parIsarca na doholyu thAya //ra4 // DhAla || 17 || eNaI draSTAMti pariharo, ani deva asAra / kAMma kyurodha mohi naDyA, tehamAM kamyu sakAra //77 // DhAla || 36 // dharma kyA vina tu taje, UhiM nAgaraveli / bhamaraI jima caMpaka yu, pIcha tajyAM jima Dheli //18 // copAI : (saM. catuSpadI) 5. (piMgaLa) cAra caraNano eka samajAti chaMda copAI chaMda kahevAya. je DhAla-21 paMkti naMbara 9 thI 12, DhAla- 59 paMkti naMbara 62 thI 65 dvArA samajAya che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ truTaka : eTale ToTaka, samavRtta chaMda. varNameLa chaMdano prakAra, jenI nIcenI paMktiomAM pratIti thAya che. DhAla || 9 || - rAya bujhaI ravi sarIkhu, bhAmaMDala pUrdi sahI / joaNa savAso lagaI bhAI roga nasacaI te nahI // sakala vaIra paNi vilaI jaI sAtaI Ita samaMta re / mAri saragI nahIe nizcaI, atIvraSTI navI heta re //62 // anavRSTI nahI jina thakaI, dUrbhakhya nahIa lagAro / svacaka paracaka bhaI nahI, e guNa juo agyAro // Ama kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtimAM chappaya chaMda tema ja mAtrAmeLa chaMdamAM copAI, duhA, guTaka vagere vividha chaMdono upayoga karI rAsanI suvyavasthita racanA karI che. vividha dezIo tema ja vividha rAgonI racanA dezI anekArthaka zabda che. tenA sAta artha gujarAtI joDaNI kozamAM ApyA che. prathama pAMca ahIM aprayojanabhUta che ane chellA benA artha nIce mujaba che, (1) saMgItanA prakAramAMno eka prakAra. (2) saMskRta nahi paNa prAkRta chaMda ke padyaracanA. dezI : dezanA DhAla, valaNa, cAla, ema judA judA nAma che. te mAtrAmeLa tema ja loka pasaMda gItanA DhALamAM judA judA rAgamAM gavAya che. kanakasuMdara saM. 1617mAM racelA "haricaMdra rAsanA aMte kahe che ke, rAga chatrIro jajuA, navi navi DhAla rasAla, kaMTha vinA zobhe nahIM javuM nATaka viNa tAla. DhAla caturA ma cuko, kahejo saghalA bhAva, rAga sahita AlApajo, prabaMdha puNya bhAva. kavi RSabhadAse te vakhatanA lokapriya ane laukika gItonI laDhaNamAM aneka navI navI dezIo racI che. temaNe potAnI A kRti tAlabaddha rAgamAM gAI zakAya te mATe vividha prakAranI dezIomAM racI che. emanI A kRtimAM ochAmAM ochI 49 jeTalI dezIono prayoga thayo che. jema ke, 1) eka dIna sArthapatI bhaNaI re, 2) naMdanaku trIsalA hularAvaI, 3) manohara hIrajI re, 4) praNamI tuma sImaMdharujI, 5) cAlI catura caMdrAnanI, 6) navaraMga vaIrAgI lAla, 7) bhAvi paTodhara virano ane 8) sAso kIdho sAMbhalIo vagere lokabhogya dezIono prayoga karyo che. tevI ja rIte keTalIka DhALomAM eka ja DhALane gAvA mATe babbe dezIono nirdeza karavAmAM Avyo che. je kavinI saMgIta vizAradatA siddha kare che. jema ke, DhAla ||4rA (1) desI. je raI jana gati smRbhunI // rAga malhAra // (2) desI. bIjI kaheNI karaNI / tujha liNi sAco // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 76 || desI. vIvAhalAnI / / bIjo UdhAra jANII|| e DhAla || rAga : hRdayane AnaMda Ape tevA svaronA samuhane rAga kahe che. geyatAno AdhAra rAga che. rAgiNI : rAganI strI. mizra rAga. komaLa sUravALA judA judA rAganAM mizrapadovALI madhura racanA. rAganu vargIkaraNa judA judA AcAryoe judI judI rIte karyuM che. prasidhdha rAga-rAgiNIonI saMkhyA 45 jeTalI gaNAya che. kavi RSabhadAse A dezIomAM goDI, kedAro, mevADo, zAmerI, rAmagyarI, sArTIMga, mAru, parajIo, malhAra, husenI vagere 18 rAga-rAgiNIono upayoga karyo che. je temanI saMgItajJatAnuM jJAna karAve che. tema ja kyAMka kyAMka eka DhALane gAvA mATe be, traNa rAgono nirdeza karavAmAM Avyo che. jema ke, DhAla || 3 || DhAla || 45 || DhAla || 66 || AMcalI : eka prakAranI rAgiNI. pharI pharIne gavAtI kaDI. Teka, AMcaNI, gAyanano vAraMvAra Avato bhAga jema ke astAI, Teka, mahoro. je nIcenI paMktimAM pratIta thAya che. dharmaratna niM yugi kahI jai, jasa guNa e ekavIso re / DhAla || 5 || chidrarahIta je zrAvaka hoI, tasa carNe mujha sIso re / / 40 / / dharmartya niM yugi kahIjai. AMcalI. / / Ama kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtinI dareka DhALamAM vividha prakAranI dezIo sAthe vividha rAga-rAgiNIonuM Alekhana karI kRtine madhura saMgItathI bharI dIdhI che. kavinI zailI desI / bhojana dho vIrabhAmani re / rAga kedAra goDI / / desI. ema vyaparIta parUpatAM / / rAga. asAorI sIdhuo // desI. pAradhIAnI || rAga. kedAra goDI / / bhAratIya kAvya siddhAMtamAM kahyuM che ke, kavinuM yazaH zarIra akSaya che. kema ke enuM vANIrUpa sarjana emanI kavitA amara che. kavitA to mAnava jIvananuM sAra tattva che. mAnava jIvananI Urmio, abhilASAo, mahecchAo ane nirAzAonI e AhlAdaka ane preraka gAthA che. kavi RSabhadAsanI zailI vaividhyamayI, sAdI, saraLa, saMkSipta, madhura ane spaSTArtha che. kavie A kRtimAM nirarthaka zabdo, nirarthaka vizeSaNo ke nirarthaka avayavono prayoga karyo nathI. emaNe prasAdamayI bhASA, sarala bhAvAbhivyaktita, rasapUrNa saMvAdo ane subodha alaMkAro tathA chaMdonA prayogathI kRtine hRdayagamya banAvI che. 'vratavicAra rAsa' kRti saMskRta, prAkRta graMthonA AdhAre racI hovA chatAM, tenI bhASA zailI saraLa che. temanI zailI vAgADaMbaravihIna, madhura ane asaMdigdha tathA zuddha hovAthI sAmAnya koTinI vyakti paNa enuM yathArtha rasapAna karI zake tevI che. emanI A kRtimAM samAsono prayoga paNa bahu ja ocho thayo che. kavi RSabhadAsanI viSaya pratipAdananI zailI AlocanAtmaka, vyAkhyAtmaka ane bhAvanAtmaka = 1223 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kavie aneka sthaLe mukhya vicArane puSTa karavA mATe kathAnuyoganAM daSTAMto ApyAM che. emAM emanI saMkSipta lekhanazailInAM darzana thAya che. - kavi RSabhadAse A kRtimAM mukhya viSayanuM nirUpaNa karatAM karatAM vacce daSTAMta kathAo mUkI che. joke AvI zailI zithilatAnuM sUcaka che, paNa tatkAlIna samayamAM racAtAM rAsA kAvyo ane evAM kAvyomAM zrotAonI rasavRtti saMtoSavAnuM kArya tema ja A prakAranI racanAo dvArA lokone vividha viSayonuM jJAna ApavAnuM prayojana evI zailI vaDe ja siddha thatuM hoI, sAmAnya loko mATe to e rocaka ane cittAkarSaka ja lAge che. A AkhI kRti aMtyAnuprAsamaya bhASAmAM hovAM chatAM paNa kyAMya zailIno pravAha maMda ke naSTa thayo nathI. e kavinI mukhya vizeSatA che. aMtyAnuprAsamaya bhASA kavine keTalI hastagata haze te jANI zakAya che. kavinI sIdhI, saraLa ane sarasa saMvAdovALI zailI emanI A racanAne zaNagAre che. bhinnabhinna matavAdIonI saMvAdagraMthita zailI parokSa rahelAM pAtronuM paNa manaH sRSTimAM pratyakSa darzana karAve che. jema ke, DhAla || 18 || Izvara vyaMga pUjavato, nahI ko tehani tolya / Izvara vAdI yama kahaI jaIne vIcArI bolya //85 // jaIne kahai tu zaIva suNi, karatA haratA karma | brahmA syu rajaDasaI, syu saMdhAraI bhrama //86 // tema ja kavie DhAla- 28, 29, 30mAM bhinna bhinna matavAdIonA khaMDanamaMDana saMvAda zailImAM vistArathI AlekhyA che. ekaMdare kavi RSabhadAsanI zailI sarala, sugamya, sahaja sAdhya, prauDha, madhura ane arthagAMbhIryavALI kahI zakAya. kavinI bhASA madhyakAlIna 16/17mI sadImAM gujarAtI bhASAmAM racAyelI kavi RSabhadAsanI A kRti anupama che. emanI A racanAmAM prAkRta-mizrita jUnI gujarAtI (apabhraMza), bolacAlanI bhASAno prayoga jovA maLe che. A rIte vividha saraLa bhASAonA prayogathI emanI kRtimAM eka prakAranI vAstavikatA jovA maLe che. vaLI pAtrAnurUpa bhASA prayogathI kAvyamAM AvatA vividha saMvAdo sajIva lAge che. | RSabhadAsanI kAvyakRtimAM abhidhA, lakSaNA ane vyaMjanA zabda zaktionA samucita prayogathI sajIvatA ane citrAtmaktA Ave che. tema ja nizcayArthaka bodha karAvavAmAM saphaLa rahyA che. to vaLI temanI kRtimAM bhASA sauMdaryanI daSTie mAdhuryAdi guNonA mahattvane prAdhAnya apAyuM che. kavinI bhASAnuM adbhuta AkarSaNa emanI bhAvAbhivyaktinI svAbhAvikatA prabhAvotpAdakatA che. komala madhura padAvalI ane sarasa alaMkAra yojanA tathA subhASito emanI bhASAne samRddha banAve che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanI bhASA vaibhavanuM eka aMga emanI kahevato ane rUDhiprayogo paNa che. pracalita kahevatonA upayogathI emanI bhASAnI vyaMjanAzaktimAM vRddhi thAya che. zabdavaibhava - samAso be athavA bethI vadhu padone vibhakti vagereno lopa karI, saMkSipta karI bhegAM karavA tene samAsa kahevAmAM Ave che. je zabdonA meLathI samAsa bane che, te zabdone samAsakhaMDa kahe che. je zabdo dvArA samAsa bane che, te badhA zabdonuM baLa samAna banyA pachI eka sarakhuM rahetuM nathI paraMtu temAMthI koI zabdano arthapradhAna banI jAya che ane bIjA zabdo te arthane puSTa kare che. apekSA bhedathI samAsanA dvandra vagere sAta bheda che. vratavicAra rAsa' kRtimAM AvatA samAso nIce pramANe che, DhAla kaDI kRtimAM zabda artha samAsa jinadharma jinano dharma tapuruSa samAsa navapada nava padono samUha dvigu samAsa jinasvara jina evA Izvara karmadhAraya samAsa arIhaMta arI ne haNanAra karmadhAraya samAsa bhupAla bhUne pALanAra karmadhAraya samAsa jagavIkhyAtA jagamAM vikhyAta tapuruSa samAsa kavijana kavi evo jana karmadhAraya samAsa nazadIso naza ane dIsa dvanda samAsa caMdamukhI caMda jevI mukhI karmadhAraya samAsa dasa vadhya dasa vidhino samUha dvigu samAsa aNodara aNa ane udara dvandra samAsa navavidhya nava prakAre dvigu samAsa guNANarAgI guNano anurAgI tapuruSa samAsa mRgapati mRgano pati tapuruSa samAsa caMpakagaMdha caMpaka evI gaMdha karma dhAraya samAsa susAro vadhAre sAro avyayIbhAva samAsa sArI gaMdha avyayIbhAva samAsa paramesvara parama evA Izvara karmadhAraya samAsa sIvamaMdira sIvanuM maMdira tapuruSa samAsa jinamaMdira jinanuM maMdira tapuruSa samAsa paMcAcAra pAMca AcArano samUha dvigu samAsa traNigupati traNa guptino sUma dvigu samAsa w " - 8 8 che je , - - - sugaMdhI 4 & * * * Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94' surapati paMcasumati pAMca samitino samUha dvigu samAsa yugapradhAna yugamAM pradhAna tapuruSa samAsa trIbhovana traNa bhuvanano samUha dvigu samAsa kanakakalaza kanaka no kalaza tapuruSa samAsa phuguru kharAba guru avyayIbhAva samAsa suguru sArA guru avyayIbhAva samAsa suvihitA sAruM (zAstra) kahenAra avyayIbhAva samAsa trIbhovana nAyaka traNa bhuvanano nAyaka dvigu samAsa viSadhara viSane dharanAra karmadhAraya samAsa Uttama kuLa uttama evo kuLa karmadhAraya samAsa surano pati karmadhAraya samAsa jalacara jalamAM rahenAra tapuruSa samAsa thalacara sthalamAM rahenAra tapuruSa samAsa nagaraloka nagaranA loko tapuruSa samAsa sadArA potAnI patnI avyayIbhAva samAsa 80 jaladhara jalane dhAraNa karanAra karmadhAraya samAsa 54 83 kalapataru kalpa evo taru karmadhAraya samAsa 68 46 kuvaNaja khoTo vepAra avyayIbhAva samAsa kavi RSabhadAse potAnI kRti "vratavicAra rAsa'mAM uparyukta samAsa zabdo prayojIne kRtine vaibhavI banAvI che. paryAyavAcI zabdo eka ja zabda aneka arthamAM ane eka ja arthamAM aneka zabdono prayoga karavA mATe paryAyavAcI zabdono kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa' kRtimAM bahu ja saraLa bhASAmAM prayoga karyo che. Ama ekamAM anekatA darzAvI kavi potAnI lekhanakaLAnI AgavI pratibhAnI jhAMkhI karAve che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtimAM "bhagavAna" zabda mATe judA judA zabdono prayoga karyo che. jema ke, zabda DhAla kaDI zabda kaDI jinarAya brahmA 79 zrI bhagavaMta zrI deva Izvara zrI arihaMta zaMkara vINu 79 - 79 84 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina arIA jinavara prabhu jagIsa paramesvara jinarAja tIrthaMkara jinavIro kevalI Isa 6 6 6 6 7 7 8 9 15 53 16 66 17 73 Ama kavi RSabhadAsa A kRtimAM 'bhagavAna' zabdanA ogaNIsa paryAyavAcI zabdo AlekhI temanI zabda zaktino paricaya karAve che. mokSa-siddha mATe vaparAyela vividha zabdo DhAla kaDI 5 48 6 59 72 23 27 40 43 65 zabda parma pada sIvapUra sIvamaMdira 9 sIjhaI bhavakAjo 13 mugati 14 mokSa krUArI 14 sigha 14 bhavapAra 16 53 53 54 56 satama naraga cyAre khAMNya dUrgati dUrgati nArI nIgorTiM naraka mATe paryAyavAcI zabdo zabda nArakI naryuM DhAla 20 20 20 21 23 25 26 7 7 % ja kaDI 96 96 EE 16 42 76 krISNa jiNaMdo 82 sanAtha svAmI vIra trIbhovana nAyaka trIbhovana dhaNI yaganAtha zrI jinadeviM parama puruSa bhagavaMtya zabda siddhapurI mokSa sIvagAmyuM mugati poli mugati koTa mokSa krUArya sIdha nagarI mukhya dUAri mugati 19 20 23 30 32 32 36 39 49 66 zabda gatiyyAra sAte narage satama nagi cyoho gati cogati nargagati sAtamiIM DhAla 23 24 27 33 33 para 65 66 74 91 95 44 49 62 63 97 40 22 17 DhAla 44 45 48 50 51 para 55 kaDI 45 69 94 67 68 58 16 27 800 kaDI 72 86 10 29 48 69 600 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nariMga narga mana, cIta, haiyuM-hRdaya mATenA paryAyavAcI zabdo zabda cIta mana aMta manno haII rIdaI mina haiDai saMkhyAvAcaka zabdo eka paheluM 28 28 be bIjuM traNa trIjuM cAra .cothuM pAMca pAMcamuM cha chaThThuM sAta sAtamuM DhAla 3 4 4 8 8 kaDI 29 30 39 69 71 4 36 47 kavi 'mokSa' zabdanA soLa paryAyavAcI, 'naraka' zabdanA aDhAra, tema ja mana, haiyuM Adi zabda mATe paMdara paryAyavAcI zabdo AlekhI, temanA vizALa jJAnanuM darzana karAve che. saMkhyAvAcaka zabdomAM vividhatA. 12 14 14 eka-26-84 prathamaI-7-61 yugala-3-29 bIjai-5-41 traNI-1-2 trIjai-10-86 cyA-7-61 cothuM-21-10 pAMca-26-87 pAMcaI-10-93 2 300 chai-16-63 chaThTho-5-42 sAta-5-42 dUragatIkhAI dUrgatI khANya zabda manya manI haiuM aMti 5-23-26 chaThThuM-62-95 satama-20-99 sAtamii-55-600 sAtai-7-62 maMnaMha hio rIdaa 65 71 vaparAyelA zabda-DhAla naMbara-kaDI naMbara DhAla 23 31 para 55 55 74 76 paihailo-14-27 pahailuM-10-87 doya-22-22 bIjo-42-54 travadhi-20-4 do-23-27 bIjuM-35-85 traNe-6-51 trIjo-12-100 trIjuM-21-10 cotha-30-41 cothai-10-87 paMca-11-93 pAMcama-30-41 228 - 13 71 kaDI 74-30-41 chaThThI-22-19 sapata-62-91 ^^ $ & & para pahailo-28-97 pihailo-42-54 bIjAmAM-51-54 tIna-7-64 cotho-42-55 cothI-35-87 paMcama-23-49 paca-20-200 pAMcamai-59-62 pAMcamuM-21-11 sAti-23-52 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThi-9-76 AThaI-8-68 ATha ATha-7-66 aThama-42-56 aSTama-70-65 AThamya-58-59 AThamuM AThamai-10-80 AThamuM-71-67 AThamo-59-70 nava navai-59-63 nava-pa7ka-para nomu-71-83 navamuM navamai-10-81 nomo-42-57 dasa dasa-4-30 dasamuM dasai-- 63-98 dasamaI-10-81 dasamuM-73-95 agiyAra agyAra-7-61 agyAro-7-63 agiyAramuM agyAramuM-74-800 bAra bAra-7-61 bAre-4-31 bAramuM bAraI-4-32 bAramuM-75-11 teramuM teramaI-10-81 cauda cauda-12-5 caudaza-30-42 caudamuM caudai-64-5 paMdara panara-70-64 pUnyama-30-41 soLamuM solasamo-5-45 sattara satara-23-44 aDhAra aDhAra-6-para vIsa vIsa-10-84 ekavIsa ekavIsa-5-48 ekavIso-5-40 ekavIsamuM ekavIsaI-4-39 bAvIsa bAvIsa-13-25 bAvIsamuM bAvisaI-14-51 bAvIsai-66-17 sattAvIsa sattAvIsa-16-62 batrIsamuM batrIsu-67- 28 batrIsaI-65-15. cotrIsa cotIsa-6-60 cotrIsamuM cotIso-6-para pAMtrIsa pAtIsa-28-98 pAMtrIsamuM pAMtIso-6-para chatrIsamuM chatrIsaI-10-92 chagrese-80-56 pistAlIsa pIstAlIsa-12-100 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtimAM saMkhyAvAcaka zabdo mATe paNa vividha zabdo AlekhyA che, ke je vividhatA sabhara zabdazaktinuM darzana karAve che. RSabhadAsanuM kavi tarIkenuM mUlyAMkana RSabhadAsa viracita "vratavicAra rAsa' kRtinI sAhityika samIkSA dvArA RSabhadAsanuM kavi' tarIkenuM mUlyAMkana karatAM temanAmAM rahelI eka kavi pratibhAnI pratIti emanA A sarjanamAM rahelAM aneka vividha pAsAMo dvArA thAya che, je nIce pramANe che : (1) pAtrAlekhana kavi RSabhadAsanI A kRtimAM vividha pAtronuM Alekhana sacoTa tema ja viSayane anurUpa thayuM che. emanI racanAmAM AvatAM pAtro sajIva, svAbhAvika ane pratikAra che. temaNe puruSa pAtronI jema strI pAtronuM tema ja prANI mAtranuM Alekhana karI suMdara bodha Apyo che. (2) caritra citraNa vividha Agamika cAritronuM khUba ja TUMkANamAM Alekhana karI kavie potAnuM kauzala dAkhavyuM che. (3) rasa nirUpaNa kavi RSabhadAsa tAtvika kRtimAM paNa prAye karIne badhA rasa nirUpaNa karavAmAM saphaLa rahyA che ane kRtinA aMte upazama bhAvanuM Alekhana karI zAMta rasanuM nirUpaNa karyuM che. (4) kavinI zailI kavinI sIdhI, saraLa ane sarasa saMvAdovALI zailI emanI racanAne zaNagAre che. utkRSTa banAve che. RSabhadAsanI viSaya pratipAdananI zailI AlocanAtmaka, vyAkhyAtmaka ane bhAvanAtmaka che. A kRtimAM aMtyAnuprAsamaya bhASA hovA chatAM paNa kyAMya zailIno pravAha maMda ke naSTa thayo nathI. e kavinI AgavI vizeSatA che. (5) kavinI bhASA kavinI A kRtimAM madhyakAlIna apabhraMza gujarAtI bhASAno prayoga thayo che. emaNe bolacAlanI bhASAno paNa upayoga karyo che. tema ja kahevato, rUDhiprayogo ane subhASito emanI bhASAne samRddha banAve che. (6) alaMkAra yojanA | RSabhadAsanI A kRtimAM alaMkArono pAMDitya pradarzana mATe prayoga karavAmAM nathI Avyo paraMtu e sahajAsahaja AvI gayA che. emaNe potAnI alaMkAra yojanAmAM svAbhAvikatA ane . prabhAvotpAdakatAno nirvAha karavAmAM pUrNa saphaLatA meLavI che. (7) prakRti citraNa A kRtimAM sarasvatIdevInAM nakhazikha varNanamAM paraMparA pracalita prAkRtika upamAno prayoga karyo che. (8) varNana RSabhadAsa mAtra rAsakAra nathI, paNa kalAkAra ane kavi paNa che. emanI varNana zakti uttama prakAranI che. je sarasvatI devInuM varNana tema ja cotrIsa atizayonA varNanamAM dekhAya che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) saMvAda - A kRtimAM kavie yuktiyukta sacoTa kathanone anyamatI ane suvihita vaccenA saMvAdamAM gUMthIne jinadharmanI prabhAvanA karI che. (10) chaMda kavie A rAsAmAM vividha chaMdono upayoga karyo che. akSarameLa chaMda ane mAtrAmeLa chaMda. to kyAMka chappaya chaMdanuM Alekhana karyuM che. (11) dezIo ane rAga kavie potAnI A kRti tAlabaddha rAgamAM gAI zakAya te mATe vividha prakAranI loka pracalita ogaNapacAsa dezIomAM racI che. tema ja A dezIomAM vividha rAga-rAgiNIono upayoga karyo che. ke je temanI saMgIta nipuNatA darzAve che. (12) anuyogAtmaka kAvya emanI A kRtimAM jainadharma-darzana anusAra zramaNa dharma, zrAvaka dharmanuM Alekhana thayuM che. je jainadarzana pramANe "caraNakaraNAnu yogamAM AvI zake. tema ja temAM AvatA Agamika daSTAMto dharma kathAnuyoga'mAM gaNI zakAya. (13) sva-para zAstra nipuNatA RSabhadAsa jaina zrAvaka hatA. emanuM jainazAstra saMbaMdhI jJAna emanI A kRtimAM jovA maLe e svAbhAvika che paraMtu emanI kRtimAM anya dharmanA zAstromAMthI paNa keTalAMka udAharaNo ApavAmAM AvyA che. e emanA anya dharmazAstra saMbaMdhI jJAnanuM darzana karAve che. (14) saMgItazAstra, svarazAstra nipuNatA - kavi saMgItazAstra, starazAstramAM nipuNa hatA, e emanI kRtimAM AvatAM judA judA rAgarAgiNIo uparathI pratIti thAya che. (15) Ayurveda nipuNatA emanI kRtimAM Ayurveda saMbaMdhI keTalAka ullekho maLe che. te uparathI jaNAya che ke kavine AyurvedazAstranuM paNa sAruM evuM jJAna haze. uparyukata ullekho parathI jANI zakAya che, ke RSabhadAsane jainadharma, uparAMta anya dharmazAstra, saMgItazAstra, svarazAstra, AyurvedazAstra vagerenuM ghaNuM ja sAruM jJAna che. A uparAMta emanI kRtimAM loka vyavahAra, nItizAstra AdinuM jJAna paNa jovA maLe che. je kavinI bahujJatA pratibhA darzAve che. A uparAMta RSabhadAsanI A kRtimAM mithyAtvI, kudeva, samakita, parigraha, lakSmI, leNuM, mUrkha, lobha, vinaya, puNya, jayaNA, mamatva, aNagaLa pANI niSedha, caMdaravo, dAna, zIla, saMpa, dayAdharma, rAtribhojana tyAga, paccakhANa, Adi viSayonuM Alekhana thayuM che. ke je kavinI nAnAmAM nAnA viSaya paratvenI noMdhapAtra jANakArI darzAve che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAsa kRta vratavicAra rAsanI keTalIka maryAdA kavi RSabhadAsanI A kRti saMpUrNa zreSTha gaNI zakAya, Ama chatAM A kRtimAM keTalIka maryAdA paNa jovA maLe che. jema ke, (1) kavi RSabhadAsa prastuta viSayanuM nirUpaNa karatAM karatAM keTalIka vAra aprastuta viSayonuM nirUpaNa karavAmAM doravAI jAya che. (2) kavi RSabhadAsanI A kRti sAMpradAyika che. eTaluM ja nahi jaina pAribhASAmAM jaina pAribhASika zabdomAM lakhAyelI hovAne kAraNe jainasAhityathI ajJAta janatA mATe e samajavI ghaNI kaThina thaI paDe che. (3) keTalAMka varNano karatI vakhate kavi RSabhadAsa alaMkAra paraMparAmAM UtarI paDe che. sarasvatIdevInA vistArapUrvaka varNanamAM kavie upamA, uakSA, rUpaka ane vyatireka vagere alaMkAronI paraMparA yojI che. ahIM emanuM alaMkAra pradhAna mAnasa daSTigocara thAya che. (4) RSabhadAsa kavinI A kRtimAM DhAla-17 kaDI naMbara 68thI 7ramAM, DhAla-55 zamazA kaDI naMbara 20thI 23, tema ja DhAla-59 zamazA kaDI naMbara 71thI 74mAM Apela samasyA (hariyALI)ne kAraNe kliSTatA utpanna thAya che. (5) RSabhadAsa kavinI A kRtimAM mukhya viSayanA nirUpaNanI vacce AvatAM bIjA viSayo, ADakathAo mukhya viSayanI pragatine avarodhakartA bane che. (6) RSabhadAsa kavinI kRtiomAM viSayonuM punarAvartana thatuM jovA maLe che. jema ke A kRtimAM ApelI samasyAo temanA ja "zrI kumArapALa rAsa' mAM jovA maLe che. tema ja A rAsanA 75, 76, 80, 81, 82, 104, 106, 198 tema ja 201 pAnAM para Apela DhAla, copAI, duhA vagerenAM viSaya "vratavicAra rAsa' mAM paNa jovA maLe che. tevI ja rIte temanI pratimA sthApana pArzvanAtha stavanamAM nirUpaNa karela dareka matavAdIono saMvAda 'vratavicAra rAsa' kRtimAM paNa jovA maLe che. Ama chatAM viSayanI vividhatA, bhASAnI saralatA, pAtrAlekhananI vizeSatA, sajIva varNanavALI kRtithI RSabhadAsanI sarjanazaktinI mahattA spaSTa jaNAI Ave che. Ama RSabhadAsa kavi madhyakAlIna yuganA pratibhAzALI, vicakSaNa buddhizALI tema ja kavitvaguNI ane bahujJatA evA ucca koTinA gaNI zakAya. kavi RSabhadAsanI lokapriyatA | ucca koTinA kavi RSabhadAsanI lokapriyatA temanI kRtio uparathI jANI zakAya che. je nIce pramANe che. (1) vartamAna samayamAM kavi RSabhadAsa kRta rAsa, stavana, stuti, sakjhAya vagere racanAonI ghaNI sArI prasiddhi che. (2) emano "bharatezvarano rAsa jaina munio vyAkhyAnamAM vAMce che. (3) emanAM mudita stavano, stutio, bhavyAtmAo derAsaramAM bole che. pratikramaNamAM Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bolAya che. (neminAthanI stuti). (4) zatruMjayanA nava khamAsaNAnA duhA kArtikI pUnamane divase zatruMjaya tIrtha ke emanA paTane khamAsaNa detI veLAe caturvidha saMgha bhAvathI bole che. (5) emanA bhAvavAhI stavano, jaina stutiomAMthI keTalAMka prakhyAta gAyakoe gAyA che. "saMsAranA khoTA sagapaNa' vizenI sajhAyanuM TeparekorDiMga paNa thayuM che. (6) 'bharatezvara rAsa', 'kumArapALa rAsa', tathA 'hIravijayasUri rAsa' Adi prakAzita karavAmAM AvyA che. Ama jaina gurjara sAhityane samRddha karanAra kavi RSabhadAsanI kAvya-kRtionI A lokapriyatA ja emanI mahattA sUcave che. vratavicAra rAsa' zIrSakanI yathArthatA madhyakAlIna jaina gujarAtI sAhityamAM mukhyatve jaina sAdhu kavione hAthe vipula pramANamAM kheDAyelo ane vikaselo padya prakAra eTale rAsA. A rAsAomAM viSayanI vividhatA rahetI, jema ke dhArmika, aitihAsika, dharmopadezaka, caityaparipATI, jainadhArmika paraMparAnI kathAo vagere AlekhAtAM. moTA bhAge A dareka rAsAonuM zIrSaka rAsAnA mukhya caritranAM AdhAre, mukhya ghaTanA anusAra athavA pradhAnabhAva para AdhArita rahetuM. jema ke kumArapALa rAsa' ke jemAM mukhya pradhAnapAtra kumArapALa rAjAnuM che, tenA uparathI ja rAsAnuM zIrSaka 'kumArapALa rAsa' evuM ApyuM che. tevI ja rIte tIrthakaro-gaNadharonA kathAnakovALA rAsAo jema ke neminAtha rAsa', "gautama svAmIno rAsa' vagerenAM zIrSaka rAsAmAM rahelAM mukhya pAtra-caritra uparathI ja ApavAmAM AvatA. to vaLI saMgha yAtrA ke tIrthoddhArone varNavatAM rAsAomAM temAM rahela mukhya ghaTanA ke viSayane anurUpa jema ke 'giranAra tIrthoddhAra rAsa', 'premacaMda saMgha varNana rAsa' vagere zIrSaka rahetAM. tevI ja rIte zreSThIo, satI strIonAM kathAnakovALA rAsAonuM zIrSaka tenAM mukhya pAtra uparathI rahetuM. jema ke "sudarzana zreSThIno rAsa' 'caMdanabALAno rAsa' vagere. tema ja dhArmika paraMparA ane ItihAsa prasiddha sAdhu bhagavaMtonA cAritrovALA rAsAonAM zIrSaka paNa mukhya cAritranA AdhAre ja rahetuM. jema ke, 'hIravijayasUri rAsa', 'hIravijayasUrinA bAra bolano rAsa'. kavi RSabhadAsa kRta 'vratavicAra rAsa'mAM kavie koI mukhya cAritranI ke ghaTanAnI vAta ke mukhya pAtranI vAta AlekhI nathI paraMtu vratavicAra rAsa'mAM kavie Alekhela viSayano vicAra karIe to temAM jainadharmano upadeza Apyo che. tIrthakara bhagavaMtoe prarUpela sarvavirati dharmane anusaMge daza yati dharma tema ja dezavirati dharma eTale samyakattva sAthe zrAvakanA bAra vratonuM nirUpaNa karyuM che. sAthe sAthe vratonuM khaMDana na thAya te mATe aticArone paNa samajAvyAM che. A vratone aMtarasparzI banAvavA mATe jainadharmanA tAttvika viSayonuM jJAna paNa ApyuM che. Ama zrAvaka dharmarUpI vratonI mahattA darzAvI che. tema ja jainadharmI gRhastha A zrAvaka dharmanuM grahaNa ane AcaraNa karavuM joIe evo bodha ApavAno-kartAno mukhya Azaya che. Ama vrata viSayaka' upadeza A rAsamAM rahelo hovAthI 'pAsa'nuM zIrSaka yathAyogya che. je nIcenA traNa muddAothI vadhAre spaSTa thAya che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) rocakatA ane jijJAsA rAsanA AraMbhamAM ja jinabhagavaMtoe prarUpelAM be dharmanuM Alekhana karIne, pachI dezavirati dharma eTale zrAvaka dharmarUpI bAra vratonI vAta daSTAMto dvArA vAcakagaNanI ruci pramANe racanAkAra karavA mAMge che. tyAre vAcakane jijJAsA jAge che, ke bAra vrata eTale zuM? te kevAM hoya? enAthI zuM lAbha thAya? vagere prazno vAcakanA manamAM udbhave che ane Ama vAcakanI jijJAsA aMta sudhI rahe che. (2) AkarSaka ane saMkSipta - A rAsanuM zIrSaka bahu ja saMkSipta ane AkarSaka che. kAraNa ke rAsanuM vrata evuM TUMkuM nAma ApI, vratanI mahattA batAvI che. zrAvaka dharmarUpI bAra vrato eTale AtmAne unnatinA mArge laI javAnuM pAMcamuM pagathiyuM che. (3) daSTAMta mUlaka racanAkAre 'vratavicAra rAsa'mAM zrAvaka dharmarUpI vratone sulabhatAthI samajAvavA mATe aneka daSTAMta kathAnakonA pAtronuM Alekhana karyuM che ke jethI bALa sulabha zrotAgaNa sugamatApUrvaka hRdayagama karI zake sAthe sAthe A rAsAmAM zabda, artha, laya, citra, bhAva, vicAra Adi eTalAM badhAM tattvone avakAza che ke ekanuM eka rAsA/kAvya aneka vyaktione judA judA rUpe AkarSe che. kavi RSabhadAse A kRtine 'vratavicAra rAsa' evuM zIrSaka ApyuM che to rAsa' zabdanI yathArthatA tapAsatAM jaNAya che ke madhyakAlIna yugamAM racAtA rAsAnA dareke dareka lakSaNo vratavicAra rAsa'mAM nirUpelA che. tema ja te samayamAM rAsAnuM svarUpa lokabhogya hatuM tethI kavie potAnI vrataviSayaka vicAraNAne rAsAnA svarUpamAM AlekhIne tene saphaLatApUrvaka lokabhogya banAvavAno prayatna karyo che. uparyukta muddAo dvArA paNa 'vratavicAra rAsa'nuM zIrSaka yathAyogya che. Ama samagra daSTithI avalokana karatAM vratavicAra rAsa'nuM zIrSaka kRtinI sAhityika dRSTithI paNa yathAyogya che. Ama samagra rIte kavi RSabhadAsa racita vratavicAra rAsa'nuM sAhityika avalokana karatAM jaNAya che ke, kavi RSabhadAse A rAsanI racanA sAmAnya janone jainadharmanA siddhAMtonI samaja ApavA mATe karI che. temAM kavinI kavitvazakti, pAtrAlekhanazakti, varNanazakti, daSTAMta kathAo kahevAnI lAghavayukta rasALa zailIno suMdara paricaya thAya che. emanuM Alekhana kyAMka kyAMka paraMparAgata upamAo dvArA tathA laMbANapUrvaka thayuM hovA chatAM te kSamya che, kAraNa ke kavie 'vrata' jevA viSayane kathAonAM upakaraNamAM suMdara rIte zaNagArI vAcaka samakSa rajU karyuM che. Ama soLamI/sattaramI sadInA kavi RSabhadAsanI A kRti jainasAhityanI rAsAkRtiomAM ziramora gaNI zakAya. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kha) pAThAMtara bheda vi.saM. 1666mAM kavi RSabhadAsa viracita 'vratavicAra rAsa'nI svahasta likhita mULa hastaprata (jene ApaNe have pachI "ka' tarIke oLakhazuM) ke je parama pUjya AcArya bhagavaMta zrIvijayazIlacaMdrasUrIzvarajI mahArAjajI pAsethI prApta thaI che. tema ja AcArya kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra-kobA ji. gAMdhInagara gujarAtamAMthI vi.saM. 1785mAM lahiyAe lakhela bIjI prata naMbara - 11318 (jene ApaNe have pachI "kha' tarIke oLakhazuM) prAsa thaI che. A banne pratano pAThAMtara bheda ahIM darzAvyo che. A banne prata madhyakAlIna nAgarI/mArU gujarAtI lipimAM lakhAyelI che. madhyakAlIna nAgarI lipino paricaya pazcima bhAratamAM temAM paNa khAsa karIne gujarAta ane rAjasthAnamAM saMgrahAyelI vikramanA dazamA zatakathI vIsamA zataka sudhI tADapatra, kAgaLa ke kApaDa vagere upara hastaprato upara lakhAyeluM nAgarI lipinuM lakhANa prAcIna paraMparAo para AdhArita raheluM che. uparyukta banne pratomAM paNa paraMparA anusAra sAMketika lakSaNonA AdhAre lakhANa jovA maLe che. je nIce pramANe che : (1) koI zabda be vAra lakhavAno hoya to zabda pachI beno (2) AMka lakhavAmAM Ave che. dA.ta. navaI navaI = navaI "ra" (prata-ka, DhAla-75, kaDI-11), jayajayakAra = jaya '2' kAra (prata-kha, DhAla-80, kaDI-55), pUNya pragaTa bhayu. puNya pragaTa bhayu = pUNya pragaTabhayu "' (prata-kha, DhAla-81, kaDI-58). (2) akSara kADhI nAkhavA athavA khoTo akSara chekavA mATe akSara upara haratAla ke saphedo lagADyo che. (3) svara kADhI nAkhavo hoya to svaranA cihna upara kADhI nAkhavAnuM cihna A pramANe '' karyuM che. dA.ta. mugatI = mugAtI (prata-ka, DhAla-33, kaDI- 67). (4) bhUlathI rahI gayelA kAno, AkArAnta, okArAnta A pramANe 'rU' umeryA che, dA.ta. thAya = theya (prata-ka, DhAla-14, kaDI-para), vedhyA = verge (prata-ka, DhAla-3, kaDI-23), cokhuM = cekha (prata-ka, DhAla-pa3, kaDI-72), kAladAsa = kaladAsa (prata-ka, DhAla-1, kaDI-9), potAtaNA = potAtaNe (prata-ka, DhAla-4, kaDI-33), punimano = pUnimane (prata-kha, DhAla-5, kaDI-43). (5) akSara AgaLa pAchaLa lakhAyo hoya to akSara upara aMka karavAmAM AvyA che. dA.ta. DhAla - 64 = DhAla - 4 6 (prata-kha, DhAla-64), sabhaga = sargabha (prata-kha, DhAla-papa, kaDI-88). Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) vadhArAno akSara kADhI nAkhavA mATe, te akSara upara kADhI nAkhavAnuM cihna A pramANe 'I' karyuM dA.ta. bhrama = dhaMbhrama (prata-ka, DhAla-39, kaDI-40). (7) akSara ke pATha lakhavo rahI gayo hoya to V, A, M, X AvuM game te eka cihna karI bahAra hAMsiyA mAM te pATha ke akSara lakhyAM che. dA.ta. dasamAza = dasamAM X 'za' X (prata-kha, DhAla-23, kaDI-60), mithyAta = mithya x X (prata-kha, DhAla-21, kaDI-10), munimana = muni x 'mana' X (prata-kha, DhAla-16, kaDI-62), to kyAMka lahaI sya harIkho = lahaI harIkho (prata-ka, DhAla-27, kaDI-89). (8) tema ja kyAMka cihna karyA vagara rahI gayelo akSara te ja zabdanI upara paNa lakhyo che, dA.ta. bhAkhaI = bhAI (prata-ka, DhAla-4, kaDI-36), munivara = muvara (prata-ka, DhAla-4, kaDI-37), jaina = jaI (prata-ka, DhAla-12, kaDI-98), bhU kha = yekha (prata-ka, DhAla-23, kaDI-32). (9) hrasva IkAranuM cihana () ) lITInA cheDe karI teno akSara bIjI lITImAM paNa karavAmAM Avyo che. tema ja kAnAnuM cihana (I, I) athavA dIrgha IkAranuM (1, 2) lITInI bahAra hAMsiyAmAM ke bIjI lITInA prAraMbhamAM paNa lakhAyuM che. dA.ta. strI pariso UpasAMti = strI pariso UpasAM...ta (prata-ka, DhAla-14, kaDI-33), pratimA saMgi = pratimA sa...ga (prata-ka, DhAla-31, kaDI-60), tokI jaI = toka....jaI (prata-kha, DhAla-1, kaDI-1), gajagatigamanI = gajagatigamana.... (prata-kha, DhAla-2, kaDI-14), sUrasobhAgAgI = sUrase....bhAgAgI (prata-kha, DhAla-7, kaDI-65), nakhakesaroma = nakhakesare....Ama (prata-kha, DhAla-7, kaDI-65) (10) akSaranI pIThamAM mAtrA karavAmAM Ave che. tene paDimAtrA kahevAya che. AvA paDimAtrAvALA zabdo paNa kyAMka kyAMka jovA maLe che. (dA.ta. saMghAra re = saMghArAra (prata-ka, DhAla-44, kaDI-74), dUkhadeaMtAM = dUkhAdaaMtAM (prata-ka, DhAla-49, kaDI-19), tevasaI = tivasaI (prata-ka, DhAla-51, kaDI-54). (11) prAcIna graMthomAM reDvALA akSaro bevaDA lakhAtAM. dA.ta. dharma = dharma (prata-ka, DhAla-1, kaDI-1), karma = karma (prata-ka, DhAla-1, kaDI-1). Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) hastapratomAM prAcIna paraMparA anusAra "kha'ne badale 'Sa'no prayoga karyo che. dA.ta. khyaNamhAM = 'SyaNamhAM' (prata-ka, DhAla-50, kaDI-39), mu kha = 'muyaSa' (prata-ka, DhAla-1, kaDI-7), khIra = 'pIra' (prata-ka, DhAla-46, kaDI-97). nakha = 'naSa' (prata-kha, DhAla-7, kaDI-65). surasukha = "surasuSa' (prata-kha, DhAla-24, kaDI- 67). (13) kyAMka kyAMka rephavALA akSaronI svaI repha sAthe joDIne lakhyuM che. dA.ta. AvartI = AvartI (prata-kha, DhAla-6, kaDI-58). to pahelI paMkita upara khAlI jagyA hovAthI kyAMka kyAMka hasva I, dIrgha I suzobhita karIne paNa lakhyuM che. dA.ta. kIrti = kIta (prata-ka, DhAla-1, kaDI-10) (14) prAya: karIne hastapratamAM pado chUTAM pADIne lakhANa lakhavAmAM AvatuM nathI. paNa koI koI pratamAM vaccamAM jagyA choDavAmAM Ave che. ane temAM catuSkoNiya kulikA, athavA vAvanA pagathiyA jevo AkAra karavAmAM Ave che. ahIM paNa mULa prata (ka)nI madhyamAM vAvanA pagathiyA jevo AkAra karyo che. dA.ta.55 (15) banne pratamAM pUrNavirAma ke alpavirAma mATe eka UbhI lITI karI che, tema ja gAthA ke kaDI pUrI thAya tyAM be UbhI lITI karI che, dA.ta. "!', '||' (16) hastapratanA prAraMbhamAM 'bag ,han,gCq AvuM citna karavAmAM Ave che Ane mIMDu kahevAya che. prastuta banne pratamAM paNa prAraMbhamAM 'ga' AvuM cihna darzAvyuM che. (17) tADapatrIya hastapratomAM saMkhyAMka DAbI bAju karavAmAM Avato. te paraMparA anusAra prastuta banne pratamAM paNa saMkhyAMka DAbI bAju lakhAyelo che. (18) graMtha ke hastapratanI pUrNAhutimAM 'sa' lakhavAmAM Ave che. lahiyAe lakhelI prata (kha)mAM pUrNAhutimAM te lakhyuM che. dA.ta. zrI: Ila: It i4 / zrIrahu kalyANa masu lekhakapAvakayoH ||zrI: I ta.. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyIna-arvAthIna TipinI vibhinnatA A A kha rava Sa na na i gaga papa II gha papha pha DaDa. ba ba Uka / bha bhattata mama Rru ja ma / u na 64 GQA wr mrdows aH aH NapaNa ta ta thatha Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastapratono paricaya hastaprata ka | 'vratavicAra rAsa'nI svahasta likhita mULapratane hastaprata naMbara ka Apyo che. je paramapUjya AcArya bhagavaMta zrI vijayazIlacaMdra sUrIzvarajI mahArAja pAsethI prApta thaI che. jenA AdhAre nIcenA pAThAMtara bheda darzAvyAM che. A hastapratanI patra saMkhyA (54) copana che. temAM enA lakhANanuM mApa 10"x4" che. prathama pAnA upara svahaste doreluM mAtA sarasvatI devInuM citra che. A hastaprata devanAgarI / mArU gujarAtI lipimAM kavinA svahaste lakhelI che. dareka pAnAM upara agiyAra lITI lakhelI che. dareka lITImAM sarerAMza agiyAra/bAra zabdo lakhelAM che. paraMtu kyAMka kyAMka 15/16 zabdo paNa lakhelAM che. dareka lITImAM 35/36 akSaro lakhyA che. akSaro moTA ane maroDadAra che. A hastapratamAM jyAM zaratacUkathI koI akSara, zabda ke AkhI paMkti rahI gaI che. tyAM 'V', 'A', 'A' AvI nizAnI karI te akSara, zabda ke paMkti hAMsiyAmAM athavA te zabdanI upara lakhyA che. hastaprata kha A hastaprata AcArya kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra-kobA ji. gAMdhInagara, gujarAtamAMthI prApta thaI che. A hastapratane naMbara kha Apyo che. A pratano naMbara 11318 che. A hastapratanI patra saMkhyA (29) ogaNatrIsa che. temAM enA lakhANanuM mApa 9"x3'' che. A hastaprata lahiyA e lakhI che. A hastaprata devanAgarI / mArU gujarAtI lipimAM lakhAyelI che. tenAM prathama cAra pAnAM upara agiyAra lITI lakhelI che. tema ja bAkInA pAnAM upara tera lITI lakhelI che. prathama cAra pAnAmAM dareka lITImAM sarerAza 15/16 zabdo lakhelAM che, jyAre bAkInA pAnAmAM dareka lITImAM sarerAza 20/22 zabdo lakhelAM che. prathama cAra pAnAmAM dareka lITImAM sarerAza 35/40 akSaro che, jyAre bAkInA pAnAmAM dareka lITImAM 50/55 akSaro lakhyA che. cAra pAnAnAM akSaro moTA ane maroDadAra che, jyAre bAkInA pAnAnAM akSaro jhINAM che. A hastapratamAM jyAM zaratacUkathI koI akSara, zabda ke paMkti rahI gaI che tyAM paX... xtha, patha AvI nizAnI karI, te akSara, zabda ke paMkti hAMsiyAmAM lakhI che. hastapratonI kaDIonAM saMkhyAMka hastaprata ka A hastapratamAM ekadaMre kaDIonA saMkhyAMka kramAnusAra ane suvAcya che. 100, 20, 300 mI vagere kaDI pachI navesarathI ekathI kramAMka tatkAlIna paraMparAnusAra yogya rIte ApyA che. A pratamAM saMkhyAMka DAbI bAjue suMdara DIjhAIna karI madhyamAM prAcIna aMka lipimAM lakhelAM che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama chatAM nIcenI keTalIka kSatio najare paDe che. (1) nIcenI kaDIomAM saMkhyAMka lakhavAnuM zaratacUkathI rahI gayuM che : jema ke, kaDI 50, DhAla 71 - kaDI 66 DhAla (576) (2) nIcenI kaDIomAM saMkhyAMka zaratacUkathI bevAra lakhAyo che : kaDI 41, DhAla 45 - kaDI 84, kaDI 49, DhAla 72 kaDI 85 DhAla 28 -- kaDI 31, DhAla 30 - DhAla (576) (3) DhAla naMbara 1 Apyo nathI. (vivecana mATe zaruAtanI kaDIone DhAla 1 gaNI che.) (4) nIcenI DhAlanA saMkhyAMka spaSTa vaMcAtA nathI. DhAla 56, 57, 576 (DhAla 57 bIjI paNa hotAM sugamatA khAtara DhAla paka kramAMka Apyo che.) hastaprata kha A hastapratamAM paNa ekaMdare kaDIonA saMkhyAMka kramAnusAra ane suvAcya che. 100, 200, 300 mI kaDI pachI navesarathI ekathI kramAMka tatkAlIna paraMparAnusAra yogya rIte apAyA che. saMkhyAMka DAbI bAjue prAcIna aMka lipimAM darzAvyA che. Ama chatAM mAmUlI kSati rahI che. je nIce pramANe che. (1) nIcenI kaDImAM saMkhyAMka lakhavAnuM zaratacUkathI rahI gayuM che. DhAla 56 kaDI 26 (2) nIcenI kaDImAM saMkhyAMka zaratacUkathI be vAra lakhAyo che. DhAla 45 kaDI 86 - -- (3) nIcenI DhAlamAM saMkhyAMka zaratacUkathI apAyo nathI. 1, 2, 6, 23 (4) nIcenI DhAlamAM saMkhyAMka be vAra lakhAyo che. 57 hastapratonA pAThAMtaro prathama DhALanA dUhA *. (1) (2) (3) hastaprata ka kha ka kha ka namu traNI kAla | kha 1 sidha namuM triNa kAla | udAharaNa tarIke upara hastapratonA traNa pAThAMtaro darzAvyA che. AvA banne pratomAM DhAla kaDI 1 1 1 1 1 kAvyapATha zrIvitarAgAya nama || zrI vItarAgAya namaH | nava pada dhari ArAdhAI / 2 2 navapada dhuri ArAdhAI / sIdha < =0&> kula maLIne Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 pAThAMtaro meM zodhyA che. banne hastapratonI aMtima gAthA ka kha atI zrI varata vIcAra rAsa saMpUrNa | saMvata 1679 varSa caItra vadi 13 gurUvAre lakhIta saMghavI RSabhadAsa sAMgaNa || gAthA || 862 || Iti zrI bAra vrata rAsa saMpUrNa. zrI saMvata 1785 varSe kAtIka sudi 11 dine vAra zukre. Idam pustakam saMpUrNa. yAdasaM pustaka daSTA, tAdazaM likhitaM mayA | yadi zudhdhamazudhdha vA, mama doSo na dIyate | banne pratonuM pAThAMtara karatAM banne prato vacce bhASAkIya taphAvata najare paDe che. prathama 'ka' hastaprata ke je kavi RSabhadAse lakhI che. temAM AvatAM bhASAkIya taphAvata upara avalokana karatAM nIcenI bAbato dhyAna kheMce tevI che. hastaprata ka kavi RSabhadAsa svayaM vepArI vaNika hovAne kAraNe temanI bhASA tathA lakhANa ane joDaNI lagabhaga bolacAlanI zailImAM che. kavinI ane te samayanI bolacAla, lakhAvaTa tathA joDaNI kevI haze teno aNasAra tathA aMdAja A prata uparathI avazya maLI zake je saMzodhananI dRSTie bahu upayogI banI zake. kavie ApaNe Aje jyAM 'ja' no prayoga karIe chIe tyAM ghaNe bhAge 'ya' no upayoga karyo che. dA.ta. jema = 'yama'. jaganAtha = 'yuganAtha', kAja = 'kAya', kAMjaNyu = 'kAMyaNyuM', ItyAdi zabdo vAparyA che. tema jyAM zabda madhye 'ra' Ave tyAM kavi 'ya' umerIne te zabdane mUkyAM che. jema ke murakha - 'muryakha', kAramI 'kAryamI' vagere. rathanuM = rartha, dhRtanuM = dhyarta, kAraNanuM - kANyuM, vratanuM kyAMka kyAMka vrarta AvA zabdono prayoga paNa karyo che. - kavi RSabhadAse tatkAlIna samayanI lakhAvaTa anusAra zabda prayoga karyo che, dA. ta. 'mAM'nuM 'mhAM', muninuM - 'munya', agananuM - 'agyana' kAlinuM 'kAlya' dhananuM 'dhana', mahilAnuM - 'mahaIlA' gajagatinuM - 'gajagatya', dasavidhanuM - 'dasavIdhya', vinayanuM - 'vIno', ciMtanuM - 'aMta', caturanuM 'cyatura', kSudhAnuM 'khyaghyA', sAradanuM - 'sArda' vagere AvA AvA aneka zabdo AlekhyAM che. kavi RSabhadAsanA zabdonI joDaNImAM hrasva IkAranta' hoya tyAM ghaNe bhAge dIrgha IkAranta jovA maLe che. dA. ta. 'ravI', 'kavI', 'vISaI', 'vISa', 'sIddha', 'thIvara', 'paDIkamaNuM', 'sIra', 'sIdhAMta', 'ratI', 'anIta vagere. = kavie 'za' ane badale 'sa' tema ja 'sa' ane badale 'za' zabdano prayoga karyo che. dA. ta. 'asyokha', 'visekha', 'hAza', 'upadesa', 'sItala', 'harikesI', 'nAzakAjI', 'haMzA' vagere. kavie paMkitane aMte lagabhaga ukArAnta kriyApada zabdano prayoga karyo che - jyAre 'kha' pratamAM okArAnta kriyApada zabdano prayoga thayo che. jema ke 'suNayu'-suNayo, 'anakula'-anukulo, 'jAyu'- jAyo, 'dAsyu'-dAso, 'gayu'-gayo, 'lejyu'-lejo, 'karyu'-karyo, 'vIstaryu'-vistaryo vagere. ~> 241 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie kyAMka kyAMka zabdamAM 'ra' akSarane badale '(repha)no prayoga karyo che. jema ke 'manoratha'-'manortha', puruSa-'pUrNa', kIranI-'kIrtI', arati-'at' vagere. . kavi RSabhadAsa likhita 'ka' pratamAM kyAMka kyAMka zabdArtha taphAvata paNa jovA maLe che. jema ke, calAttI ne badale 'calAcI', vAghaNi ne badale 'karmatyaNi', zrIsukozala ne badale 'zrIzakosI', pApa ne badale 'pAMta', rAtriM ne badale 'rogiM', kRmi ne badale 'karma', zravaNa ne badale 'zrAvaNa', dUrita ne badale 'dUta', kalA ne badale 'kalaga', vamana ne badale 'mana', buddhi ne badale 'jyudha' vagere. kavi RSabhadAsa likhita 'ka' prata saMvata 1678 varSa caitravada 13 ane gurUvAre 'vratavicAra rAsa' saMpUrNa thayo che ema A pratane aMte darzAvyuM che. hastaprata kha hastaprata 'kha' so varSa pachI lahiyAe lakhI che. samayAntare bhASA ane bolImAM parivartana thatuM ja hoya che. tethI lahiyAe lakhelI pratamAM bhASAkIya parivartana Ave te svAbhAvika che. A 'prata'nuM lakhANa bhASAkIya tema ja joDaNInI daSTie zudhdha che. lahiyAe kavinI bolacAlanI bhASAzailInA zabdono prayoga karyo nathI. jema ke nasa-'nisa', visAyAMhA vIsa-'visavAvIsa', muryakha-'mUrakha', yama-'jima', panaDuM-'pAnaDuM', aSTama-'aSTami', saMbhalu-'sAMbhalu', rasanI tAya - 'rasano tyAga', karura-'krUra', pUnyama-'pUnima', JarUA-'guruyA', vinodha-'vinoda', raIhaIsyu'rahasya', yarapI-'kirapi', sUraya-'sUraja', travadhi-'trividhi', paratega-'pratyeka', veNo-'vINA', merazakhari- 'merazikhara', nomo-'navamo' vagere zudhdha zabdo AlekhyAM che. 1 Ama chatAM 'kha' prata mAM - je lahiyAe lakhI che temAM zabdArtha taphAvata jovA maLe che. jema ke, dhari ne badale 'ri', carNa ne badale 'varNa', vaMka badale 'aMka', kula-'kuNa', mana dAhAjhi'mAhAbhAga', mama-'mata', lagaI-'lalagaI', kaMTIka-'kaTaka', prabhutA-'prabhutI', bhamara-'bhamari', sumati'samati', anattva-'anitya', madhurU-'sudh', sati-'sata', jinanA-'jananA', prahi-'praha', neThi'neTi', mahaIlA-'mahimA', guNAbhiogeNuM-'gaNAbhIugeNu', pUrvanAM-'pUrvalAM', zaMkha-'saMgha', mISTamohanI-'mizramohanI', nIsaMkapaNuM-'nIcakapaNuM', pekho-'pokho', tADhu-'DhADhu', nAga-'naraga', bhagati-'bhagata', gharanuM-'gharaNuM', meza-'mazi', roma-'rogi', doya-'soya', jAvA-'jIvA', bhAjana'bhojana', pUNya-'putra', jalu-'jala' vagere che. to vaLI kyAMka kyAMka paMktio upara nIce thaI gaI che. jema ke kaDI naMbara - 17 ane kaDI naMbara 18, vaLI kyAMka kyAMka eka paMktine badale bIjI paMkti lakhAMi che, jema ke kaDI naMbara 23, to kyAMka vacce 'nahI', 'joI', 'gi', 'mama', 'e', 'ja' vagere zabdonuM nirUpaNa karyuM nathI. Ama uparyukta taphAvato najare paDe che. lahiyAe saM. 1785 varSe kArataka suda 11 zukravAranA divase 'vratavicAra rAsa' saMpUrNa karyo che. ema A 'kha' pratane aMte darzAvyuM che. tema ja lakhe che ke jevuM hatuM tevuM lakhyuM che. chatAM zudhdhaazudhdha lakhANuM hoya to mane doSa Apajo nahi. Ama banne pratomAM Apela paraMparA anusAra sAMketika lakSaNo, lakhANa zabdonI joDaNI, te samayanI bolacAlanI bhASA vagerenA AdhAre te kaI sadImAM lakhAI haze enuM jJAna paNa prApta thaI zake je saMzodhananI dRSTie upayogI che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ga) jaina tattvadarzana jagata parivartanazIla che. samayanA pravAhanI sAthe lokonAM jIvana, rUDhi, bhASA vagere badalAya che. bhUgoLa badalAya tema ja khagoLa paNa badalAya che. A badhAnI vacce na badalAya evI eka vastu che ane te che dharma. dharma eTale padArthano-vastuno svabhAva, dareka padArthano sahaguNa. dharmanI bIjI paNa eka vyAkhyA che. dharma eTale kartavya, AcArasaMhitA, jIvananA mArgadarzaka siddhAMto. AjathI pAMca hajAra varSa pahelAM, aDhI hajAra varSa pahelAM ke baso-pAMcaso varSa pahelAM ahiMsA, satya, prema, saMyama ane namratA jevAM jIvanamUlyonI jeTalI mahattA ke satyatA hatI eTalI ja Aje che ane pachI paNa raheze. jaina paraMparAnuM dharmadarzana tathA dharma-jIvana potAnI AgavI bhAta dharAve che. tattvacarcAmAM te anekAMtanI udAra daSTi apanAve che. to jIvanacaryAmAM e AMtara-bAhya zuddhino daDha Agraha rAkhe che. koI paNa kathanamAM ane koInA paNa kathanamAM rahelA satyAMzone svIkAravAnI hiMmata anekAMta daSTimAM che. evI ja rIte mAnava kartavyanI, jIvanavikAsanI ane mukti sAdhanAnI vividha bhUmikAe UbhelI vyaktio mATe temanI bhUmikAne susaMgata Adarzo ane tenA sAdhaka upAyonuM vigata vAra tathA vyavahAru Ayojana paNa A dharma paraMparA pAse che. jainadarzananI tattvadhArAno AraMbha gaNadhara bhagavaMtonA prazna "mamavaMta jiM tattam'thI thAya che. tIrthakara bhagavaMto tenA javAba rUpe "upUTTa vA, virame vA, dhuve vA' A tripadInI prarUpaNA kare che. jenA dvArA sApekSa rIte tattvanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che ke je utpAda, vyaya ane dhrauvyA guNothI yukta che te tattva che. A utpAda-vyayAtmaka ane dhrauvyAtmakano siddhAMta pratyeka padArtha, prANI ane paristhiti sAthe sApekSa rIte saMkaLAyelo che. A sUcaka tripadI dvArA jainadarzananA zAstranI zarUAta thAya che. A zAstromAM je bAbatonuM varNana Ave che te kAM to padArtha viSayaka, khagoLa-bhUgoLa AdinI gaNatarInuM tema ja sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAnA AcAra, kriyA, heyopAdeya, kartavyAkartavyano viveka vagere viSayaka che. athavA dharmakathA viSayaka che. 'tattvajJAna' e to jainadarzanano merudaMDa che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa. A nava padArthone jainadarzanamAM ati mahattvapUrNa tattva tarIke nirUpita karavAmAM Avela che. jIva caitanya svarUpe che. jaDarUpa ajIva karmanA saMyoge jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. Azrava, saMvara ane nirjarA A traNa tattvonA varNanamAM jainadarzanamAM mAnya AcArasaMhitA darzAvelI che. puNya ane pApa A baMne tattvo karma prakRtinA vivaraNa svarUpa che. baMdha tattvathI jIvano karma sAtheno saMbaMdha prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAga evAM cAra pAribhASika vibhAgo dvArA sUcavyo che. mokSa e jIvanuM aMtima lakSya che. je sarva bhAratIya AryadarzanonuM paNa aMtima dhyeya che. madhyakAlIna jaina sAhityano suvarNakALa eTale 16/17 sadIno samayagALo. A kALanA madhyakAlIna sAhityamAM jJAnamArga ane bhaktimArganI dhArA akhkhalitapaNe vahI. temAM jJAnamArga ati kaThina kahevAya, jyAre bhaktimArga sarva sAdhAraNa janatA sudhI pahoMcyo che. jainadarzanamAM Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika graMtho prAkRta ane saMskRtamAM racAyelAM to sAthe sAthe pUrvakAlanA muni bhagavaMtoe gujarAtI bhASAmAM tattvajJAnanA vicAronuM vividha kAvya prakAromAM nirUpaNa karyuM che. A prakAranA sAhityathI loko darzanazAstranA abhyAsa mATe preraNA prApta kare che. A samaya daramyAna jaina sAhityane potAnI sAhityika sevA dvArA samRddha karanAra aneka jaina sAdhu kavioe vipula sarjana karyuM che. emAM avadhU kavi AnaMdadhanajI, dravyAnuyogI kavi zrImad devacaMdrajI, gIta kavi samayasuMdara, kUrcAli zArada upAdhyAya yazovijyajI, mahopAdhyAya kavi udayaratna tathA jJAnavimala vagere nAmo atyaMta noMdhapAtra che. jaina sAhityane keTalAka zrAvaka kavioe paNa potAnI adbhuta kRtionA sarjana dvArA samRddha karyuM che. jemAM kavi depALanuM nAma mahattvanuM che. e ja rIte soLamI sadInA uttarArdhamAM vidyamAna evA zrAvaka kavi RSabhadAsa paNa madhyakAlIna sAhityamAM potAnI racanAo dvArA ati mahattvanA kavinA sthAne che. temaNe karela vipula sAhitya sarjana khAsa karIne temaNe racela rAsAo jaina sAhityamAM vizeSa mahattvanA rahyA che. kavi RSabhadAsanI kRtiomAM temanI vidvatA tathA paMDitAIno anero sparza jovA maLe che. teo karme ane dharme jaina hatA, temanA AcAra ane vicAramAM jainadharmanA saMskAra dekhAya che. A ja saMskArano paDagho-pratibiMba temanI racanAomAM paDe che. kavi RSabhadAsa racita 'vratavicAra rAsa'mAM kavino Azaya mukhya viSaya tarIke jaina zrAvakazrAvikAe pAlana karavA yogya bAra vratonuM svarUpa darzAvavAno che. sAthe sAthe kavie bALasulabha evA zrotAjanone bhAvikone jainadharmanuM jJAna samajAvavA mATe jaina siddhAMtonI tema ja jaina tattvadarzananI vAto AlekhI che. jema ke sudeva, suguru, sudharma, suzrAvakanuM svarUpa, samakita, mithyAtva, jayaNA, aNagaLa pANI tyAga, caMdaravo, rAtribhojanano tyAga, bhakSya-abhakSyano niSedha, Avazyaka kriyA, dAnano mahimA, tapa, karmavipAkano siddhAMta, zIlano mahimA, manuSyabhavanI durlabhatA, jIvadayA, vaidikazAstranuM jJAna, nItizAstronI vAto vagere. Ama jainadharma-darzananuM jJAna tema ja vyavahArika jJAna saMbaMdhI hRdayaMgama bodha dRSTAMtakathA vagerenA mAdhyama dvArA AlekhIne rAsAne lokabhogya banAvyo che. je krama anusAra ahIM darzAvuM chuM. sudeva - jainadarzanamAM traNa tattvanI ArAdhanA karavAnuM kahyuM che, sudeva, suguru ane sudharma. A traNa tattvamAMthI prathama tattva sudeva che. sudevamAM siddhabhagavaMta, arihaMta bhagavaMta zreSTha che. siddha bhagavaMta: jemaNe badhA karma-baMdhanothI mukta thaI (ATha-karmathI) janma maraNanA cakrathI sadAne mATe mukti meLavI ajara, amara, siddha, buddha thaI mokSa prApta karI lIdhuM. teo siddha bhagavaMta kahevAya che. Avazyaka niyukitamAM siddhapadanI vyuttpati karatAM kahyuM che ke, jarA dIhakAlaM rayaM jaM tu kammase siamamaTaThahA / siMaM dhataM ti siddhassa, siddhatamuva jAya || - Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt: dIrghakAlathI jIva ATha prakAranA karmonuM baMdhana karato rahe che. e karma rajane je mULathI bhasmIbhUta kare che te siddhatvane prApta karI le che. tyAre ATha guNo pragaTa thAya che. jema ke anaMtajJAna, anaMtadarzana, avyAbAdha sukha, vItarAgatA, akSayasthiti, amUrta, agurulaghu ane anaMtavIrya. siddhatva AtmAnI sarvottama vizuddha avasthA che. arihaMta bhagavaMtaH- samasta jIvomAM rahelAM aMtaraMga zatrubhUta Atmika vikArone athavA aSTavidha karmono viziSTa sAdhanA dvArA kSaya karanAra evA sadehI, sarvajJa vItarAga prabhu arihaMta kahevAya. AvA arihaMta tIrthaMkara nAma karmanI prakRti bAMdhanAra, cotrIsa atizayonA dhAraka, vANInA pAMtrIsa guNothI yukta, aDhAra doSa rahita, ATha madanA jItanAra, ATha karmano kSaya karanAra hoya che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsamAM arihaMtaprabhunuM svarUpa uparyukta guNo anusAra AlekhyuM che, je nIce pramANe che. tIrthakara nAma karma tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI je sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha tIrthanI sthApanA kare te tIrthakara kahevAya. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyarUpa cAra ghanaghAti karmono mULathI nAza karavAthI tathA bhAvathI rAgadveSarUpI bhAvazatru - Atmazatruono nAza karavAthI kevaLajJAna, kevaLadarzananI upalabdhi thaI che evA anaMtajJAna, anaMtadarzananA dhAraka vItarAgI paramAtmA jagatanA jIvono uddhAra karavA mATe satya ane tathyabhUta mokSamArganuM prarUpaNa kare che. pote saMsAra sAgarane svayaM pAra kare tema ja bIjAne pAra karAvavAvALA mahApuruSa tIrthakara kahevAya che. zrI samavAyAMga sUtramAM nAmakarmanI betAlIsa prakRti batAvI che. temAM eka prakAra tIrthaMkara nAma-karma prakRti che. A tIrthakara nAma karmanuM upArjana je jIva pUrvanA trIjA bhavamAM vIsa bolamAMthI koI paNa eka, be yAvat vIsa bolanuM yathArtharUpe ArAdhana kare te AgaLanA trIjA bhavamAM tIrthaMkara pada prApta kare che. AcArya bhadrabAhu svAmIe "Avazyaka niryukti'mAM kahyuM che ke "niyama majumA ' arthAt tIrthakara nAma karmanI prakRti manuSya gati sivAyanI gatimAM baMdhAtI nathI. tevI ja rIte AcArya nemicaMdrajIe "gommasAra'/karmakAMDamAM kahela che, jema ke "samena tisthabaMdho' arthAt manuSyagatimAM ane e paNa samyakatvanA sarbhAvamAM ja baMdhAya che. 'zrI jJAtAdharmakathA sUtra" a. 8/13mAM vIsa sthAnako/bolanAM nAma nIce pramANe darzAvyAM che. jema ke, 1) arihaMta, 2) siddha, 3) pravacana, 4) guru, 5) sthavira, 6) bahusUtrI-paMDita, u) tapasvI, - A sAtanAM guNakIrtana karavA, 8) jJAnamAM vAraMvAra upayoga karavo, 9) doSarahita nirmala samyakatvanI vizuddhi, 10) guru Adi pUjayano vinaya karavo, 11) ubhaya kALa Avazyaka kriyA karavI, 12) zIla ane vratonuM niraticAra paNe pAlana karavuM, 13) kSaNa-lava pramANa kAlano prasAda karyA vinA zubha dhyAna dharavuM, 14) tapanuM ArAdhana karavuM, 15) tyAga-abhayadAna, supAtra dAna Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavuM, 16) AcArya AdinI vaiyAvacca karavI, 17) samAdhi bhAva rAkhavo-gurU Adine zAtA upajAvavI, sarvaprANIone sukha maLe tema karavuM, 18) navuM navuM jJAna upArjana karavuM, 19) zratanI bhakti karavI ane 20) pravacananI prabhAvanA karavI. A vIsa guNarUpa AcAronuM vizeSarUpe sevana karavAthI jIva tIrthaMkara nAmakarmanI prApti kare che. SakhaMDAgama vagere digaMbara graMthomAM tema ja "zrI tattvArtha sUtramAM tIrthaMkara nAma kamI bAMdhavAnAM soLa kAraNa darzAvyAM che. judA judA graMthonAM kAraNo jotAM zabdabhede AMzika arthabheda jovA maLe che paraMtu bhAvanI daSTie badhAmAM samAnatA jovA maLe che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM jainAgamo anusAra tIrthaMkara nAma kama prakRti bAMdhavAnA vIsa bolanuM nirUpaNa karI DhAla-10 paMkita naMbara 79 thI 83 dvArA samajAvyuM che. arihaMtanA cotrIsa atizaya atizaya zabdanI sauthI uttama vyAkhyA zrI abhidhAna ciMtAmaNi'nI svopajJa TIkAmAM maLe che jema ke nAtogatirotte tIrthazarA maritirAyA: ' arthAt je guNo vaDe zrI tIrthaMkara bhagavaMto samasta jagata karatAM paNa atizaya caDhiyAtA hoya che te guNone atizaya kahevAmAM Ave che. atizaya eTale ananya sAmAnya aizvarya. ananya sAmAnya eTale bIjAomAM jenI samAnatA nathI tevuM. A atizayo arihaMta prabhu sivAya koInI pAse hotAM nathI. zrI samavAyAMgasUtra'-34nA mULa pAThamAM cotrIsa atizayo koI paNa vibhAjana karyA vinA darzAvyA che paraMtu vyAkhyA graMthomAM cotrIsa atizayomAMthI 2 thI 5 atizaya tIrthakarone janmathI hoya che. 6 thI 20 paMdara atizaya cAra ghAtikarmanA kSaya thavA para hoya che ane bAkInA paMdara atizaya devakRta jANavA je nIce pramANe che. (1) keza, dADhI, mUcha, roma, nakha tenI vRddhi na thavI. (2) nirAmaya, rogAdithI rahita, malarahita nirmaLa dehalatA hovI. (3) gAyanA dUdha samAna rakta ane mAMsa zveta hoya. (4) ucchavAsa-niHzvAsa padmakamala samAna sugaMdhita hoya. (5) carmacakSuthI adazya pracchanna AhAra ane nihAra hoya. (6) AkAzamAM dharmacakranuM cAlavuM. . (7) AkAzamAM traNa zirachatra hoya. (8) AkAzamAM uttama zveta cAmaro vIMjhAtA rahe. (9) nirmala sphaTikamaya pAdapITha yukta siMhAsana rahe. (10) AkAzamAM hajAra nAnA patAkAyukta IndradhvajanuM AgaLa AgaLa cAlavuM. (11) jyAM jyAM arihaMta bhagavAna rokAya, bese tyAM tyAM devo dvArA azoka vRkSa banI jAya. (12) mastakanI pAchaLa mugaTanA sthAne AbhAmaMDaLa hoya. (13) jyAM paNa tIrthaMkaro vicare, tyAM bhUmibhAga eka sarakho banI jAya. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) vihAra bhUmimAM kAMTA hoya to adhomukha thaI jAya. (15) RtuothI pratikULa zarIrane sukhada sparzavALuM vAtAvaraNa thaI jAya. (16) jyAM tIrthaMkara vicare, tyAMnI eka yojana bhUmi zItala, sukhasparza yukta ane sugaMdhita pavanathI sarvadizAmAM saMpramArjita thaI jAya. (17) maMda sugaMdhita pANInA phuvArAvALI varSothI bhUmi dhULarahita thaI jAya. (18) pAMca varNanAM puSpothI goThaNa sudhI bhUmibhAga puSpovALo banI jAya. (17-18 be atizayomAM pANI ane phUla acitta samajavA joIe. kAraNa ke te devakta hoya che.) (19) amanojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhano abhAva thaI jAya. (20) manojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhano prAdurbhAva thaI jAya. (21) dharmopadezanA samaye eka yojana sudhI phelAya tevo svara hoya. (22) bhagavAnano dharmopadeza ardhamAgadhI bhASAmAM hoya. (23) teo ardhamAgadhI bhASA bole tyAre dareka Arya -anArya puraSo, strIo, dvipada pakSI ane catuSpada mRga pazu vagere tathA peTe cAlanArA sarpAdi pota potAnI bhASAmAM samajI jAya. (24) pahelA bAMdhelA veravALA paNa arihaMtonA caraNakamaLamAM parasparano vera bhUlI jAya. (25) anya tIrthika pravacanika puruSa paNa AvIne bhagavAnane vaMdana kare. (26) vAdIo paNa arihaMtanA pAdamULamAM vacanarahita banI jAya. (27) jyAM jyAM bhagavAna vicare tyAM tyAM paccIsa yojana sudhI Iti-bhIti na hoya. (28) manuSyane mAranArI mahAmArI bhayaMkara bImArI na hoya. (29) svacakrano (potAnA rAjyanI senAno) bhaya hoto nathI. (30) paracakrano (zatru senAno) bhaya hoto nathI. (31) ativRSTi-bhAre varasAda na hoya. (32) anAvRSTi na hoya. (33) durbhikSa - dukALa na paDe. (34) bhagavAnanA vihAra vicaraNa pahelAM thayelI vyAdhi vagere upadravo zAMta thaI jAya. 'tiloyapaNati' 4/896 anusAra janmathI daza atizaya, kevaLajJAna pachI agiyAra atizaya ane devakRta tera atizaya darzAvyAM che. 'samAdhi sopAna tathA patrazataka' anusAra arihaMtadeva janmathI ja tIrthaMkara prakRtinA udayanA prabhAve daza atizaya sahita Upaje che. kevaLa jJAna utpanna thayA pachI daza atizaya pragaTa thAya che. tIrthaMkara prakRtinA prabhAvathI devIkRta cauda atizaya pragaTe che. AcArya zrI vijayalakSmasUri viracita "upadezaprAsAda'mAM darzAvyuM che ke, cauro jammappabhiI, ikkArasa, kammasaMkhae jAe / navadasa ya devajaNiha, cauttIsaM aisae vande // 1 / / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt : tIrthaMkarone janmathI AraMbhIne cAra atizayo, karmanA saMkSayathI utpanna thayelA agiyAra atizayo ane devatAe karelA ogaNIsa atizayo hoya che. cotrIsa atizayavALA bhagavAnane huM vaMdanA karuM chuM. Ama bhinna bhinna graMthomAM cotrIsa atizayonA vibhAjanamAM matabheda najare paDe che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM prathama cAra atizaya janmathI hoya, agiyAra atizaya kevaLajJAna thayA pachI pragaTe ane ogaNIsa atizaya devakRta hoya che. A pramANe arihaMta prabhunA cotrIsa atizayonuM Alekhana DhAla-7 paMkita 61 thI 65mAM karyuM che. arihaMta aDhAra doSarahita hoya doSano sAmAnya artha bhUlacUka, guno, vAMka, khAmI, pApa vagere thAya. jainAgamomAM arihaMta prabhune aDhAra doSarahita batAvavAmAM AvyAM che. arihaMta bhagavAna vItarAgI ane sarvajJa hoya che. cAra ghAtI karmono nAza karavAthI temanAmAM arjunta avasthA pragaTa thAya che. emanA AtmAmAM koI paNa prakAranA vikAra athavA doSa hoya nahi. 'nigraMtha pravacana' Adi jainAgAmomAM aDhAra doSono ullekha karavAmAM Avyo che. te aDhAra doSonAM nAma che 1) mithyAtva, 2) ajJAna, 3) mada, 4) krodha, 5) mAyA, 6) lobha, 7) rita, 8) arati, 9) nidrA, 10) zoka, 11) alika, 12) corI, 13) matsara-IrSyA, 14) bhaya, 15) hiMsA, 16) prema, 17) krIDA ane 18) hAsya. 'niyamasAra mU.' 'dravyasaMgraha TIkA' AdimAM paNa aDhAra doSothI rahita Ama che ema darzAvyuM che. 'vasunandi zrAvakAcAra'nA anusAra aDhAra doSo nIce pramANe che. chuha taNha bhIrU roso, rAgo moho ciMtAjarArUjAmicyU / svade kheMda mado rai vimhiyANidrajaNuvvego // 6 // arthAt : kSudhA, tRSA, bhaya, roSa, rAga, moha, ciMtA, jarA, roga, mRtyu, kheda, sveda, mada, rati, vismaya, nidrA, janma ane udvega (arati). A aDhAra doSono arihaMta prabhumAM abhAva hoya che. munirAja zrI vidyAvijayajIe 'jaina dharma' nAmanA pustakamAM aDhAra dUSaNa batAvyAM che. jema ke, pAMca prakAranA aMtarAya karma dAnAMtarAyakarma, lAbhAMtarAyakarma, vIryaMtarAyakarma, bhogAMtarAyakarma ane upabhogAMtarAya karma tema ja hAsya, rati, ati, bhaya, jugupsA, zoka, kAma, mithyAtva, ajJAna, nidrA, avirati, rAga ane dveSa. A aDhAra dUSaNono sarvathA abhAva jemAM hoya te ja tIrthaMkara che, arihaMta che. Ama bhinna bhinna graMthomAM aDhAra doSanA nAmomAM bhinnatA najare paDe che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM jainAgamonA AdhAre prathama pAMca aMtarAya karmono abhAva tema ja anya tera doSa ema aDhAra doSo arihaMta prabhumAM na hoya tenuM Alekhana DhAla - 6 paMkita naMbara 53 thI 59mAM karyuM che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMtanI vANInA pAMtrIsa guNo | tIrthaMkaranI vANI manohara padArthanA samUhathI atizaya suMdara zabdovALI svabhAvathI ja hoya che. teo mAlava kaizakI vagere rAgothI bhavyajanonA upakAra mATe dezanA Ape che. "zrI samavAyAMga sUtra'-35mAM arihaMtanI vANInA pAMtrIsa guNo darzAvyA che. jema ke, 1) vacanonuM vyAkaraNa saMskArayukta hoya. 2) ucca svarathI paripUrNa hoya. 3) gAmaThI zabda na hoya. 4) meghanA samAna gaMbhIra zabdayukta hoya. 5) pratidhvani UThe evAM vacana hoya. 6) saralatA yukata vacana hoya. 7) rAga-rAgiNIthI yukta hoya. 8) mahAna arthavALAM vacana hoya. 9) pUrvApara avirodhI arthavALA hoya. 10) vaktAnI ziSTatAnA sUcaka hoya. 11) saMdazarahita nizcita arthavALI hoya. 12) paradatta dUSita AkSeponAM nivAraka vacana hoya. 13) zrotAnA hRdayagrAhI vacana hoya. 14) dezakAlane anukULa vacana hoya. 15) vivakSita vastu svarUpanAM anurUpa vacana hoya. 16) nirarthaka vistArathI rahita vacana hoya. 17) paraspara apekSA rAkhanAra pado ane vAkyothI yukta hoya. 18) vaktAnI kulInatA ane zAlInatAnA sUcaka hoya. 19) vANImAM madhuratA hoya. 20) bIjAnA marma ughADanAra vacana na hoya. 21) artha ane dharmanA abhyAsathI yukta hoya. 22) tucchatArahita ane udAratAyukta hoya. ra3) bIjAnI niMdA ane potAnI prazaMsArahita hoya 24) prazaMsanIya hoya. 25) vyAkaraNanA doSarahita hoya. 26) upadezanA viSayamAM lagAtAra kutUhala, jijJAsA utpanna karAvanAra hoya. 27) navAM navAM vacana prayoga hoya. 28) ativilaMbarahita dhArA pravAhathI bolavuM. 29) mananI bhrAMti, vikSepa, cittanI caMcaLatA Adi mAnasika doSarahita hoya. 30) zrotAnA saMzayanuM samAdhAna pUchayA vagara ja thaI jAya. 31) vizeSatA yukta vacana hoya. 32) artha, pada, varNa, vAkya, badhuM juduM juduM kahe. 33) sAtvika vacana hoya. 34) khinnatAthI rahita vacana hoya. 35) vivakSita arthanI samyapha siddhi thavA sudhI avicchina pravAhavALAM vacana hoya. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM arihaMta prabhunI vANInA guNa pAMtrIsa che. eTaluM ja saMkSiptamAM darzAvyuM che je nIcenI paMkti dvArA samajAya che. DhAla || 6 || deva zrIarIhaMta chaI, jasa atIsahaI cotIso re / | doSa aDhAra jinathI paNi alagA, vAMNI guNa pAMtIso re //para // arihaMta ATha madanA jItanAra madano sAmAnya artha garva, tora, kapha vagere thAya. jJAna Adi ATha prakArathI potAnI moTAI mAnavI tene gaNadharAdioe mada kahyo che. mAna mohanIya karmanA udayathI utpanna thatAM Atma pariNAmone mada kahe che. karmanA siddhAMta pramANe mada-abhimAna karavAthI nIca gotrakarmano baMdha thAya che. je vastuno mada-abhimAna thAya, te vastu punaH prApta thatI nathI. madanA ATha prakAra che. zrI samavAyAMga sUtra' tema ja "zrI sthAnAMga sUtra'mAM ATha prAkaranA mada batAvyA che. jema ke, aThTha mayaThThANA paNNattA taM jahA-jAimae kulamae balamae rUvamaha tavamae suyamae lAbhamae issriyme| arthAt : madasthAna (abhimAna utpAdaka nimitto)nA ATha prakAra kahela che - 1) jAtimada Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mAtRpakSanI zreSThatAno ahaMkAra), 2) kuLamada (pitAnA vaMzanI zreSThatAno ahaMkAra), 3) balabhada, 4) rUpamada, 5) tapamada, 6) zratamada (vidyAno ahaMkAra), 7) lAbhamada ane 8) aizvaryamada (prabhutAnuM abhimAna). ATha prakAranA madanA kAraNe vyaktimAM mRdutA samApta thaI jAya che. tema ja samyakatvanA zatrusamAna che. arihaMta prabhu ATha madanA jItanAra hoya che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM rUpamadane AgamanA daSTAMta kathAnakanA AdhAre samajAvI, arihaMta prabhue ATha madane jItIne vijaya meLavyo che, te DhAla - 8 paMkita naMbara 67 thI 70mAM darzAve che. arihaMta ATha karmanA kSaya karanAra karmano zAbdika artha kArya, pravRtti athavA kriyA thAya che. arthAt je karavAmAM Ave che tene karma kahe che. citte ti varSa:' arthAt je kriyA karavAthI baMdhAya te karma. jainadarzanamAM karmane pudgala paramANuono piMDa mAnyo che. te anusAra A loka trevIsa prakAranA pudgala vargaNAothI vyApta che. emAMthI thoDAka pudgala paramANu karmanA rUpamAM pariNata thAya che. tene karma vargaNA kahe che. jIva ane karmano anAdikALathI saMbaMdha che. je karma vargaNAnA pudgalo (causparzI) mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoganA kAraNe AtmA sAthe baMdhAya tene karma kahe che. jaina karma sidhdhAMtanI daSTithI karmanI ATha mULa prakRtio che je jIvane anukULa ane pratikULa phaLa pradAna kare che. | 'zrI prajJApanA sUtra', "zrI uttarAdhyayana sUtra' AdimAM karmanI ATha prakRtio batAvI che. jema ke, 1) jJAnAvaraNIya, 2) darzanAvaraNIya, 3) vedanIya, 4) mohanIya, 5) AyuSya, 6) nAma, 7) gotra ane 8) aMtarAya karma. AmAMthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya. A cAra ghAtikarma che. kAraNa ke AtmAnA svAbhAvika guNono ghAta kare che. zeSa cAra karma aghAti che kAraNa ke e AtmAnA koI paNa guNano ghAta karatA nathI. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsamAM ATha karma prakRtionuM Alekhana karIne darzAve che ke arihaMta prabhu cAra ghAti karmano kSaya karI kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta kare che. tema ja bAkInA cAra aghAtI karmane pAtaLAM pADI vicare che ane aMte ATha karmano kSaya karI mokSa gati prApta kare che. je DhAla - 9 paMkita naMbara 72 thI 75mAM dazyamAna thAya che. sugara jaina dharma-darzananA bIjA tattvarUpe sugaranI ArAdhanA karavAnuM kahyuM che. guru zabdano artha mahAna thAya che. A jagatamAM mAtA, pitA, bAMdhava sarva ApaNAM snehI svajana che, paNa guru samAna hita karavA koI samartha nathI. gura agAdha saMsAra sAgaramAMthI jIvane bahAra nIkaLavAnI preraNA ApanAra dIvAdAMDI samAna che. 'gu' eTale aMdhakAra ane 'rU' eTale jJAna. jIvanamAMthI ajJAnarUpa mithyAtvanA aMdhakArane dUra karAvI samyakatva jJAnano parama prakAza ApanAra che. tethI ja kabIrajIe paNa kahyuM che ke, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta samaMdarakI zAhI karuM, lekhanI karu vanarAI pRthvItala kAgaja karuM, tadapi guru guna lIkhA na jAya. gurunuM mahattva anya darzanamAM paNa darzAvyuM che. jema ke, guruH brahmA guruH viSNu: gurudevo mahezvaraH / guru sAkSAtparabrahmaH tasmai zrI gurave namaH // sugurunuM svarUpa batAvatAM AcAryazrI samantabhadrae kahyuM che ke, viSayazAvazAtIto nirArabhbho'parigrahaH / jJAna-dhyAna-taporakta: tapasvI sa prazasyate / / arthAt : viSaya kaSAyothI rahita, AraMbha parigrahathI mukta thaIne jJAna, dhyAna ane tapamAM lavalIna sAdhu ja sAcA guru che. | 'bhagavatI ArAdhanA anusAra samyaka jJAna, darzana, cAritra, A guNo vaDe je moTA banyA che. tene guru kahe che. arthAt AcArya, upAdhyAya ane sAdhu A traNe parameSTI guru kahevAya che. gurunA chatrIsa guNo suguru (nigraMtha)nA chatrIsa guNonI gaNanA 'paMcidiya sUtramAM darzAvavAmAM AvI che jema ke paMcidiya saMvaraNo, taha navaviha baMbhacera guttidharo / cauviha kasAya muvako, iha aThArasa guNehiM saMjuto / / 1 / / paMca mahavvaya jutto, paMcavihAcAra pAlaNa samattho / paMca samai ti gutto, iha chattIsa guNehiM guru majjJaM / / 2 / / arthAt : pAMca IndriyonA vikArane rokanAra tathA nava prakAranI ziyaLavratanI vADane dhAraNa karanAra, cAra prakAranA kaSAyathI mukAyelA e aDhAra guNo sahita, pAMca mahAvrata sahita, pAMca prakAranA AcAra pALavAne samartha. pAMca samiti ane traNa gutivALA e chatrIsa guNavALA mArA guru che. AvA chatrIsa guNonuM kathana jaina graMthomAM paraMparA anusAra darzAvAmAM Avela che. AvA chatrIsa guNonuM samyaka prakAre AcaraNa kare, tene AcArya kahevAya. tema ja chatrIsa guNonA dhAraka hoya tene AcAryapada prApta thaI zake. "zrI aupapAttika sUtramAM mahAvIra bhagavAnanA sthabhironA guNono ullekha karyo che paraMtu guNonI saMkhyAnuM kathana darzAvyuM nathI. jema ke, "jAti saMpanna kuLa saMpanna, baLa saMpanna, rUpa saMpanna, vinaya saMpanna, jJAna saMpanna, darzana saMpanna, cAritra saMpanna, lajajAvaMta, lAghava saMpanna, ojasvI, tejasvI, varcasvI, yazasvI, kaSAyavijetA, nidrAvijetA, IndriyavijetA, parISahavijetA, jIvavAnI AzA ane maraNanA bhayathI mukta, vratapradhAna, guNapradhAna, karaNapradhAna, caraNapradhAna, nigrahapradhAna, nizcayapradhAna, vidyApradhAna, maMtrapradhAna, vedapradhAna, brahmapradhAna, nayapradhAna, niyamapradhAna, satyapradhAna ane zaucapradhAna vagere guNono ullekha jovA maLe che. "ratnakaraMDazrAvakAcAramAM paMDita sadA sukhe 'SoDazakAraNa bhAvanA'mAM AcAryanA chatrIsa guNonuM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathana karyuM che, jema ke bAra tapa, cha Avazyaka, pAMca AcAra, daza yati dharma ane traNa gupti. tevI ja rIte anagAra dharmAmRta/9/76mAM AcAryanA chatrIsa guNone darzAvyA che. jema ke AcAratattva, AdhAratattva vagere ATha guNo ane cha aMtaraMga tathA cha bahiraMga maLIne bAra prakAranA tapa tathA saMyamamAM viziSTatAne pragaTa karavAvALA Acelakya vagere daza prakAranA guNa jene sthitikalpa kahe che. tema ja sAmAyika Adi pUrvokta cha prakAranA Avazyaka che. Ama bhinna bhinna prakAre AcAryanA chatrIsa guNonuM kathana jaina graMthomAM jovA maLe che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM nigraMtha gurunA chatrIsa guNonuM tema AcAryapadanA chatrIsa guNonuM sUtrasiddhAMta pramANe nirUpaNa DhAla - 11-12-13 kaDI naMbara 92 thI 108mAM karyuM che. muninA sattAvIza guNa jainadharma-darzanamAM sAdhu pada pAMceya parameSTimAM vyApaka che. ekAMta mokSanA hetu mATe ja AtmasAdhanA kare tene sAdhu kahe che. 'bRhadyacakra'mAM devasenAcArya anusAra sukhaduHkhamAM je samAna che ane dhyAnamAM lIna che te zramaNa kahevAya. zrI sUyagaDAMga sUtra'/1/16mAM sAdhune cAra nAmathI varNavyA che. 1) mAhaNa, 2) samaNa, 3) bhikhu ane 4) nigraMtha. zvetAmbara paraMparAmAM muni mATe sattAvIza mUlaguNonA paripAlananuM vidhAna che. zrI praznavyAkaraNa sUtra' ane 'zrI samavAyAMga sUtramAM muninA sattAvIsa guNonuM kathana nIce pramANe che, ___paMcamahavvaya jutto, paMciMdiya saMvaraNo, cauviha kasAyamuvako, tao samAdhAraNayA // 1 // ti sacca saMpanna tio, khaMti saMvega rao / veyaNa maccu bhayagayaM, sAhu guNa sattavIsaM // 2 // arthAt : pAMca mahAvrata pALe, pAMca Indriyano nirodha, cAra kaSAyono tyAga, bhAva satya, karaNa satya, yoga satya, kSamA, vItarAgatA, mana samAdhAraNatA, vacana samAdhAraNatA, kAya samAdhAraNatA, jJAna saMpannatA, darzana saMpannatA, cAritra saMpannatA, vedanAti sahanatA ane mAraNAMtika kaSTa sahanatA. A prakAre muninA sattAvIza guNa che. zrI Avazyaka sUtra'nI TIkAmAM AcArya haribhadrasUrie saMgrahaNI be gAthA dvArA sattAvIza guNonuM kathana karyuM che. jema ke 1) thI 5) pAMca mahAvratonuM samyaka pAlana karavuM, 6) rAtribhojana tyAga, 7) thI 11) pAMceya Indriyone vazamAM rAkhavI, 12) bhAva satya, 13) karaNa satya, 14) kSamA, 15) vItarAgatA, 16) thI 18) mana-vacana-kAya azubha pravRttino nirodha ane zubha pravRttino svIkAra, 19) thI 24) cha kAyanI rakSA, (25) saMyama yogayuktatA, ra6) titikSA-sahiSNutA ane 27) mAraNAMtika upasargane paNa samabhAvathI sahana karavA. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambara paraMparAmAM muni mATe aThThAvIsa mUlaguNonA paripAlananuM vidhAna che. jema ke pAMca mahAvrata, pAMca samiti, pAMca Indriya nigraha, SaDAvazyaka ane sAta bIjA guNa loca, nagnatA, asnAna, kSitizayana, adyatagharSaNa, sthitibhojana (UbhA UbhA bhojana karavuM) ane ekabhakta (divasamAM eka vAra bhojana karavuM) ema aThThAvIsa mULa guNa che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' mAM jenAgamonA AdhAre muninA sattAvIza guNonuM Alekhana DhAla-16 paMkita naMbara 62 thI 64mAM karyuM che. muninA bAvIsa parISaha | 'ravA ti parISada:' je sahana kare te parISaha che. "zrI tatvArtha sUtra'mAM parISahanI paribhASA AlekhatAM kahyuM che ke, "maisIvana nirvArtha paroDhancA: parISada:" arthAt sabhyadarzana Adi mokSamArgamAM sthiratA rahe e mATe tathA nirjarA mATe je sahana karavA yogya che te parISaha che. parISaha eTale vipattione sahana karavI. saMyamI sAdhaka saMyama dUSita na thAya ane pUrva saMcita karmonI nirjarA thAya e bhAvanAthI bhUkha, tarasa, ThaMDI Adi kaSTone samabhAvapUrvaka sahana kare te 'parISaha jaya' che. parISaha ane kAyakalezamAM aMtara che. (1) kAyakalezae bAhya tapa che arthAt je tapa karmakSaya karavA mATe svecchAe svIkAravAmAM Ave te kAyakaleza che. jema ke grISma RtumAM AtApanA levI vagere. (2) parISaha e che ke mokSa mArga para cAlatI vakhate vagara IcchAe AvatA sudhAdi kaSTone saMyamathI calita thavA vinA nirjarAnA lakSe sahana karavA. | 'zrI samavAyAMga sUtra', "zrI uttarAdhyayana sUtra', "zrI Avazyaka sUtra' AdimAM bAvIsa parISahano ullekha maLe che. jema ke, 1) sudhA-bhUkha, 2) pipAsA-tRSA, 3) zIta-ThaMDI, 4) uSNagaramI, 5) dezamazaka - DAMsa-macchara, 6) acela-vastrano sarvathA abhAva athavA alpa jIrNa vastra dhAraNa karavAM, 7) arati-saMyama prati thatI aruci ke udAsInatA, 8) strI parISaha - strIno parISaha, 9) carcA-vihAra yAtrAmAM sahana karavA paDatA kaSTa, 10) naiSadhikI - vihAra bhUmimAM athavA svAdhyAyabhUmimAM thanArA upadrava, 11) zayyA-zaMcyA, nivAsa sthAnanI pratikULatA, 12) AkrozaanyanA durvacananuM zravaNa, 13) vadha-lAkaDI Adino mAra sahana karavo, 14) yAcanA-pratyeka vastu mAMgIne meLavavI, 15) alAbha-IcchAnusAra vastunI prApti na thavI, 16) roga-zarIranI azAtA, 17) tRNasparza - saMtAraka mATe lAvelA tRNa AdinI pratikULatA, 18) jala-zarIra-vastra AdinI malinatA, 19) satkAra-puraskAra-mAna-sanmAnamAM Asakta thavuM, 20) prajJA-buddhino garva karavo, 21) ajJAna-buddhinI hInatAmAM duHkhI thavuM ane 22) darzana-mithyAmatovALAnA saMsargamAM AvavuM athavA zraddhAmAM zaMkA karavI. A bAvIsa prakAranI paristhitine samabhAva pUrvaka sahana karavI te sAdhudharma che. A bAvIza parISahomAM prajJA ane ajJAnanI utpattinuM kAraNa jJAnAvaraNIya karma che. alAbhanuM kAraNa aMtarAya karma che. arati, acela, strI, niSadyA, yAcanA, Akroza ane satkAra Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puraskAra, A sAta parISaha cAritra mohanIyanA udayathI che. darzana parISahamAM darzana mohanIyano udaya kAraNa che ane bAkInA 11 parISahonI utpattinuM kAraNa vedanIya karma che. zrI tattvArtha sUtra', cAritrasAra', 'rAjavArtika' vageremAM paNa bAvIsa parISahano ullekha che. badhA ja graMthomAM saMkhyAnI dRSTithI samAnatA jovA maLe che paraMtu kramanI daSTithI kyAMka bheda che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM Agama kathAnakonA AdhAre jevAM ke DhaMDhaNamuni, sanatakumAra, daDhaprahArI, cilAtIputra vagere daSTAMto ApI bAvIsa parISahanuM Alekhana karI DhAla - 14 paMkita naMbara 26 thI 51mAM samajAvyuM che. bhAvanA dharmano sAra, Agamano arka ane zAstranuM navanIta bhAvanA che. yathArtha jJAnapUrvaka padArthanuM vAraMvAra ciMtana karavuM te bhAvanA che. paMcAstikAya'mAM bhAvanA nI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, "jJAthe punaH punaphiltana mAvanA' arthAt jANelA arthanuM punaH punaH ciMtana karavuM te bhAvanA che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, bhAvanA nAva samAna che. jeno AtmA bhAvanA yogathI zuddha thaI jAya che, te manuSya saMsAra sAgarane pAra karI zake che. AyurvedamAM bhasmAdine jema jema puTa devAmAM Ave che. tema tema tenI roganAzaka zakita vadhatI jAya che tevI ja rIte tapAdi koI paNa anuSThAno paNa bhAvanAnA puTathI taraboLa banIne karavAmAM Ave che tyAre e kriyAnI zakti aciMtya banI jAya che. saMsAranA saMkalezamaya vAtAvaraNathI jalatA ane Adhi, vyAdhi, upAdhimaya jIvanamAM samAdhinuM dAna ApanAra bAra bhAvanA che. | 'tattvArtha sUtra', 'yogazAstra', 'samaNasutta', samAdhi-sAdhanA, vagere jaina graMthomAM bAra bhAvanAno ullekha che. jema ke, 1) anitya bhAvanA, 2) azaraNa bhAvanA, 3) saMsAra bhAvanA, 4) ekatva bhAvanA, 5) anyatva bhAvanA, 6) azuci bhAvanA, 7) Azrava bhAvanA, 8) saMvara bhAvanA, 9) nirjarA bhAvanA, 10) loka svarUpa bhAvanA, 11) bodhi durlabha bhAvanA ane 12) dharma durlabha bhAvanA. kavi RSabhadAse paNa 'vratavicAra rAsa' kRtimAM bAra bhAvanAnuM svarUpa darzAvyuM che. jenI DhAla - 13 paMkita 9 thI 23mAM pratIti thAya che. AzAtanA "zrI dazAzrutaskaMdha sUtra'mAM vyAkhyAkAra AzAtanAnI paribhASA ApatA kahe che ke, AzAtanA zabda A + zAtanA ema be zabdano banelo che. AcArya jinadAsasUri Avazyaka cUrNimAM darzAve che ke "vAratAnAm nAgA sAyansa sAtanA, cAra topaM strI sArAtanA mavati' arthAt jJAnAdinA Aya (prApti)nI zAtanA = khaMDanane AzAtanA kahe che. Aya + zAtanAmAM 'ya'kArano lopa thavAthI AzAtanA zabda bane che. AcArya abhayadeva "samavAyAMga TIkA' mAM darzAve che ke, 'sAya: sabhyanAcavAti nakSa/stastha rAtanA racaMDane niruttAvArItinA" arthAt samyakadarzanAdi guNonI prAptine Aya kahe che ane te prApta guNonI 'zAtanA eTale khaMDanA - hrAsa thavo tene Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAtanA kahe che. guru AdinA avinaya, avahelanAdithI jJAnAdi guNonI khaMDanA thAya che. tethI tevI pravRttio AzAtanA kahevAya. 'zrI samavAyAMga sUtra', 'zrI dazAzrutaskaMdha sUtra'mAM ziSyanA ayogya vartanathI thatI gurujanonI tretIsa AzAtanAnuM nirUpaNa jovA maLe che. tevI rIte 'zrAddha vidhi prakaraNa'mAM ''jJAnanI, devanI ane gurunI e traNenI AzAtanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAre darzAvI che. pravacana sArodvAra'mAM devanI (derAsaranI) mukhya daza AzAtanAo darzAvI che. jema ke (1) taMbola (mukhavAsa) (2) pANI (3) bhojana (4) pagarakhA (5) srI-bhoga (6) zayana (7) thUMkavuM (8) laghunIti (9) vaDInIti ane (10) jugAra ramavo. A daza AzAtanAo mukhya che ane tenA peTAbheda rUpe bIjI coryAzI AzAtanAono ullekha karyo che. 'zrI Avazyaka sUtra'mAM arihaMta, siddha, AcArya AdinI tema ja zrAvaka-zrAvikA, Ihaloka, paraloka samasta jIvonI tema ja jJAnanI ema tetrIsa prakAre AzAtanA darzAvI che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM jinamaMdira-jinapratimAnI mukhya daza AzAtanA darzAvI tema ja tene TALavAno upadeza potAnI saraLa bodhAtmaka zailImAM DhAla - 11 paMkita naMbara 89 thI 91mAM samajAvyuM che. tapa jainasAdhanA paddhatinA cAra pramukha aMga che, jema ke, 1) samyakdarzana, 2) samyajJAna, 3) samyakcAritra ane 4) samyaktapa. AcArya akalaMkadeve 'tapa'nI paribhASA ApatA kahyuM che ke, 'rmakSArtha sapcata kRti ta5:|' arthAt karma kSaya mATe je tapAya che te 'tapa' che. jayasenAcArye 'tapa'nI paribhASA darzAvatAM kahyuM che ke, 'samastarAgAdri para mAve chAtyAnenasvasvarUpe pratapanuM viSayanuM tapa: / ' arthAt : samasta rAgAdi bhAva IcchAonA tyAgathI svasvarUpamAM pratapana-vijaya karavo tapa che. 'rAja vArtika'/6mAM kahyuM che ke 'rmavahanA tapa: / ' arthAt karmane dahana/bhasma karavAnA kAraNe tapa kahevAya che. 'tapa' jaina-sAdhanA paddhatino prANa che. bhavabhavathI saMcita karelAM karmone saMpUrNarUpathI bALavA mATe ane bhavasAgarathI haMmezane mATe mukta thavA mATe A prabaLa ane mahattvapUrNa sAdhana che. 'tattvArtha sUtra' 9/3mAM paNa lakhyuM che ke 'tapasa nirjhA vA' arthAt tapathI nirjarA thAya che. 'zrI samavAyAMga sUtra', 'zrI aupapAtika sUtra', 'zrI uttarAdhyayana sUtra' AdimAM darzAvyuM che ke, tavo duviho vutta bAhirabbhaMtaro tahA / bAhiro chavviho vutto evamabbhaMtaro tavo / arthAt : tapanA be prakAra che, bAhya ane AtyaMtara, bAhya tapa cha prakAranA che. tevI ja rIte AvyaMtara tapa paNa cha prakAranA che. jema ke, * 1255 > Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) anazana, 2) UNodarI, 3) bhikSAcaryA (vRtti saMkSepa), 4) rasa parityAga, 5) kAya kleza ane 6) pratisalInatA, A cha bAhya tapa che. tema ja 1) prAyazcita, 2) vinaya, 3) vaiyAvRtya, 4) svAdhyAya, 5) dhyAna ane 6) vyutsarga, A cha AtyaMtara tapa che. jaina sAdhanAmAM tapasyAno artha kAya-kleza athavA upavAsa ja nathI paraMtu svAdhyAya, dhyAna, vinaya Adi paNa tapasyAnA aMga darzAvyAM che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM tapadharmanI saMge bAra prakAranA tapanuM Alekhana karI DhAla - 4 paMkita naMbara 3ra thI 3pamAM samajAvyuM che. sudharma jainadharma darzanamAM trIjA tattvarUpe sudharmanI ArAdhanA karavAnuM kahyuM che. dharma' zabda zubhakarma, kartavya, kuzaLa anuSThAna, sukRta, puNya, sadAcAra, svabhAva, rIta, vyavahAra Adi arthomAM prayukta thAya che. A jagatamAMnA tamAma jIvone ekAMta sukhanI abhilASA che. te abhilASA pUrNa karanAra A vizvamAM je koI paNa padArtha hoya to ekamAtra dharma che. mahAna yogIoe kahyuM che ke "yatoDavuce ni:zreyasa siddhiH sadharma: ' arthAt je mArga para cAlavAthI manuSyanuM kalyANa thAya, manuSya jIvananI unnati thaI zake. te ja vAstavamAM dharma che. jainadarzana anusAra kevalI kathita, sarvajJa siddha karela sva-paranA svarUpane dekhADanAra ane mokSa sukha ApanAra kharo Atmika dharma che. "vatyu sahAvo dhabbo' arthAt vastuno svabhAva te dharma che. zItaLatA pANIno svabhAva che. uSNatA agnino svabhAva che. teno svabhAva ja teno dharma kahevAya. tema jJAna-darzanarUpa upayoga, te Atmano svabhAva che, tethI jJAna ane darzana Atmadharma che. te AtmadharmanI prAptinA upAyo ahiMsA, saMyama, tapa, japa Adi anuSThAnone paNa kAraNamAM kAryano upacAra karIne dharma kahyAM che. | 'dharma' zabda saMskRta 'dhU dhAtuthI niSpanna thAya che. jeno artha thAya dharavuM. te uparathI kahyuM che ke "dharaLadu dharmafma tyAH ' arthAt je dhAraNa karAya te dharma che. - zrI haribhadrasUri kRta 'dazavaikAlika sUtra'nI TIkA anusAra "tuti prAntamAtmAne dhAratoti dharma' arthAt durgatimAM paDatA AtmAne dhAraNa kare te dharma che. bhagavAna mahAvIre dharmanuM rahasya batAvatAM kahyuM che ke "ahiMsA, saMyama ane tapanI ArAdhanA ja maMgalamaya dharmanuM svarUpa che. evA niyamonuM pAlana karanAra ja satyadharmI che. evA sAdhakane devatA paNa namaskAra kare che." | 'zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM 'ahiMsA' ne ja jainadharmanuM hArda gayuM che. ahiMsAne bAda karIe to dharma bace nahi. jagatanA tamAma jIvo pratye prema-karuNA-dayAbhAva rAkhavo e ja jainadharmano marma che. kArtikeyAnuprekSA'/ 478 anusAra "nIvALa ravAM jo ' arthAt jIvonI rakSA karavI dharma che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbhAratanA anuzAsana parva 115/23mAM lakhyuM che ke, ahiMsA paramo dharmastathA'hiMsA paramaMtapaH / __ ahiMsA paramaM satyaM yato dharmaH prvrtte| arthAt : ahiMsA parama dharma, parama tapa ane parama satya che. zAstrakAroe kahyuM che ke, zAMti samAna koI tapa nathI, saMtoSa jevuM koI sukha nathI, tRSNA jevo koI roga nathI ane dayA jevo koI dharma nathI. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM A ja vAtanuM pratipAdana atyaMta saMkSepamAM karyuM che. paraMtu mArmika che. je nIcenI paMktimAM AlekhyuM che. DhAla || 16 | dharma kahyo je kevalI, te mora mani sati | yA kula AcanA bhalI, sahu sevo eka cati //6 6 // samakita-samyakatva samyakattva, samakita, darzana vagere badhA zabdo jainadarzanamAM eka ja arthamAM vaparAya che. samyaka eTale barAbara ke yathArtha, sAcI mAnyatA, vastune vastu tarIke ja oLakhavI tenuM nAma samyakatva che. abhidhAna rAjendrakozamAM samyakatvano artha tatparuci paNa karela che. zrI uttarAdhyayana sUtra' 28mAM samyakatvanuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che ke, tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaesaNaM bhAveNa saddahaMtassa, sammattaM taM viyAhiyaM / / 15 / / / arthAt : yathAtathya (vAstavika) bhAvonA astitvanI svAbhAvika rIte potAnI meLe) athavA anyanA upadezathI zraddhA karavI, tene jinezvaroe samyakatva kahyuM che. je padArtha jevA svarUpe che tene tevA ja svarUpe jANe zradhdha, prarUpe te samyagdarzana kahevAya. 'tattvArtha sUtra' 1/2mAM umAsvAtie kahyuM che ke, "tattvArtha zraddhAnaM sabhyapUnam' arthAt tattvo paranI zradhdhA te samyadarzana che. yathArtha rUpathI pArthono nizcaya karavAnI je ruci te samyadarzana che. dharmane dharma svarUpe, adharmane adharma svarUpe, jIvane jIva svarUpe, ajIvane ajIvarUpe te ja pramANe puNya, pApa, Astrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa, cAra tIrtha, lokAloka, cha dravya vagere tamAma vastune tenA kharA svarUpe jANavI, mAnavI, pratIti karavI tene samyakatva ke samakita kahe che. | 'tattvArtha sUtra 1/3mAM kahyuM che ke "sArvadhAmAdrA ' arthAt samakitanI prApti be prakAre thAya che. 1) nisargathI eTale svabhAvathI ane 2) adhigamathI eTale guru AdinA upadezathI. banne prakAranA sabhyadarzanamAM anaMtAnubaMdhI catuSka kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha) ane darzanamohanIya karmanI traNa prakRti. A sAta prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavo anivArya che. ane samyakatva prApta thavA sivAya koIne mokSa maLato ja nathI. samyakatva e mokSa prAptino pAyo che. 'jJAnArNava' 6/59mAM samyakrarzananuM mahattva batAvatAM kahyuM che ke, samyakadarzana atula Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhanidhAna che. samasta kalyANono bIja che. saMsAra sAgara taravAnuM jahAja che. bhavyajIva ja tene pAtra che. puNya tIrthomAM pradhAna che. tathA vipakSI je mithyAdarzana tene jItavAvALo che. | 'zrI aSTa pAhuDa'mAM samyakadarzananuM mahattva darzAvatA kahyuM che ke, samyakatvane AcaranAra dhIrapuruSa saMkhyAta tathA asaMkhyAta guNI karmonI nirjarA kare che. ane karma udayanA phaLarUpa saMsAra du:khano nAza kare che. kavi RSabhadAsa vratavicAra rAsa'mAM samakitanuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke jema ghI vinA lADu, veNI vinA zaNagAra, kAjala vinA AMkha, tArA vinA viNA tema ja puruSAtana vinA puruSa jevo lAge tema samakita vinA dharma evo lAge. AvA aneka rUpako dvArA samakitanI mahattA darzAvI che. jenI DhAla - 25 paMkita naMbara 72 thI 79mAM pratIti karAvI che. zraddhA zraddhA eTale daDha vizvAsa. jainadarzanamAM zraddhA eTale ja darzana. mahApurANa 9/123 anusAra "zradhdhArisparapratyayAti paryA: " arthAt zraddhA, ruci, sparza, ane pratyaya athavA pratIti A samyagdarzananA paryAya che. A saMsAramAM prANImAtra mATe cAra parama aMgo prApta thavA durlabha che. temAM jema ke 1) manuSyatva 2) saddharmanuM zravaNa 3) zraddhA ane 4) saMyamamAM parAkrama temAM trIjA aMge zraddhA darzAvI che. zrI uttarAdhyayana sUtra'nA 3/9mAM kahyuM che ke, "sAha savaM ta6, saddha parama TutArA' arthAt saddharma zravaNa prApta karyA pachI paNa temAM zraddhA ke ruci thavI atyaMta durlabha che. samyakrarzananA cAra AdhAra che. deva, gura, dharma ane tattva. A cAra upara yathArtha vizvAsa karavo samyakadarzana che. jinezvara bhagavaMtoe jJAna, darzana, cAritra ane tapane mokSa mArga kahyo che. zraddhAvALuM jJAna te ja jJAna che. tevI ja rIte zraddhAvALuM cAritra te ja cAritra-tapa che. mATe zraddhA e ja dharmano-jJAnano-mokSano pAyo che. zraddhArUpI daDha pAyA vinAnI dharmanI ImArata taddana nakAmI che. laukika kahevatamAM sAcuM ja kahyuM che. "mana vinAnuM maLavuM tema zraddhA vinAnuM dAna nakAmuM che". zraddhA vagaranI kriyA ekaDAM vagaranA mIMDA jevI che. nAnA ke moTA, sAmAnya ke vizeSa, koI paNa dharmamAM prathama zraddhAne sthAna ApavAmAM AvyuM che. jainadarzanamAM vyavahAra samakitanA saDasaTha bolamAM prathama bole cAra prakAre zraddhA batAvI che. jema ke, 1) paramantha saMthavo - paramArthanA jJAtA hoya teno paricaya karavo, 2) sudiTha paramaQsevaNA - sudaSTa ratnatrayInA ArAdhakanI sevA karavI - saMga karavo, 3) vAvaNa - samyakatva bhaTTa ane 4) kudaMsaNa-vajINA - mithyAdarzanIno tyAga karavo te samyakatvanI zraddhA che. "zrI uttarAdhyana sUtra' 28/28 tema ja "zrI Avazyaka sUtra' (zrAvaka pratikramaNa)mAM samyakTarzanane puSTa karavA mATe uparyukta cAra prakAre zraddhAnuM nirUpaNa karyuM che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM samakitanI nirmalatA mATe cAra prakAranI zraddhA batAvI che. je nIcenI paMkti dvArA sUcita thAya che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 10 || pUei pAtiga chUTIi, japIi jinavara soya / cyAra prakAri sadhahatA, zamakti nIrmala hoya / / 85 cha chIMDI ane cAra AgAra AgAra eTale chUTachATa, saMkaTamAM sahAyatA-apavAda, musIbatamAM mArga vagere artha thAya. koI tene chIMDI paNa kahe che. chIMDI eTale galI. jema mukhya raste cAlavAmAM koI vAra muzkelI Ave athavA jaI zakAya tema na hoya to chIMDIne mArge thaI pachI mukhya raste pahoMcAya. tevI ja rIte samakitanuM pAlana karatAM koI vAra gaMbhIra prakAranI muzkelIo UbhI thAya tyAre chIMDIrUpa AgAramAMthI pasAra thaI, pAchuM mukhya raste AvI javuM paraMtu pratijJA niyama toDavA nahi. atyaMta gADha kAraNothI kudeva, kuguru ane kudharmano Adara satkAra karavo paDe tyAre 'hAribhadriya AvazyakavRtti vagere graMthomAM cha prakAranA AgAra batAvyAM che, te AgAra vaDe pratijJA bhaMgathI bacAya che. cha chIMDI/AgAranAM nAma 1) rAyamiyonenuM rAjAnA hukamathI. 2) maLamikonenuM jJAti, kuTuMba ane samAjane kAraNe. 3) vRttamiyonena zakti ke sattAthI baLavaMtanA bhayathI. 4) tevamitroneLa = devanA prakopathI. 5) guruziSnahemaM = guru, mAtA-pitAnA Adeza athavA AgrahathI. 9) vittIkaMtAreNaM potAnI AjIvikA mATe athavA koI saMkaTagrasta paristhiti Ave tyAre. = = - = = pratyAkhyAna AgAra : pratyAkhyAna grahaNa karanAra sAdhaka chadmastha che, te zraddhAthI pratyAkhyAnanuM pUrNapaNe pAlana karanArI daDhatama bhAvanAthI pratyAkhyAnano svIkAra kare che. tema chatAM chadmasthapaNAnA kAraNe koI vizeSa paristhitimAM pratijJAnuM pAlana karI na zake tevI paristhitimAM tenI pratijJAno sarvathA bhaMga na thAya te mATe AcAryoe dIrgha dRSTithI vicArIne AgAra-apavAda ke chUTanuM vidhAna karyuM che. pratyAkhyAna grahaNa karatI vakhate ja sAdhaka tevI chUTa rAkhe che. jethI tenA pratyAkhyAnano sarvathA bhaMga thato nathI. zAstromAM pratyAkhyAnanA cAra mukhya AgAronuM vidhAna che. jema ke, 1) 'annatthaNAbhogeNaM' arthAt AgAra sivAya pratyAkhyAnanuM vismaraNa thavuM. 2) 'sahasAgAreNa' arthAt akasmAta svayaM mukhamAM AvI paDe. 3) 'mahattarAgAreNaM' arthAt moTI nirjarA hetubhUta. 4) 'vattiyAgAreNaM' arthAt tIvra vedanAmAM auSadhAdi mATe batAvyA che. 'zrI Avazyaka sUtra'nA chaThThA AvazyakamAM deza pratyAkhyAnanA bhinna bhinna AgAra darzAvyA che. kavi RSabhadAse paNa 'vratavicAra rAsa'mAM samakita vrata bhaMga na thAya te mATe cha chIMDI ane koI paNa pratyAkhyAna levAmAM Ave tyAre temAM cAra AgAranI chUTa rAkhavAmAM Ave che. tenuM saMkSiptamAM varNana DhAla - 22 paMkita naMbara 18 thI 21mAM karyuM che. nikSepa koI paNa vastumAM guNanuM ke avaguNanuM AropaNa (sthApana) karavuM tene nikSepa kahe che. nikSepa jainadarzanano paribhASika zabda che. nikSepano paryAyavAcI zabda nyAsa che. jeno = 1259 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayoga 'tattvArtha sUtramAM thayo che. vyavahAra jagatamAM bhASAnuM mahattvapUrNa sthAna che. nikSepa bhASA-prayoganI nirdoSa praNAlI che. 'anuyogadvAra cUrNimAM nikSepanI paribhASA ApatA kahyuM che ke, "niravo atyamedrasi:' arthAt arthanI bhinnatAnA jJAnane nikSepa kahe che. tema ja "zrI anuyogadvAra' sUtramAM nikSepanA mukhya cAra bheda darzAvyAM che. 1) nAma nikSepa, 2) sthApanA nikSepa, 3) dravya nikSepa ane (4) bhAva nikSepa. ' 'tatvArtha sUtra' 1/5 anusAra "nAmasthA5nAdravyamAvatastanyAsa:' arthAt nAma, sthApanA, dravya ane bhAva rUpathI enuM arthAt samyadarzanAdinuM ane jIva AdinuM nyAsa arthAt nikSepa thAya che. 'bRhad nayacakra'mAM nikSepane pAribhASita karatAM kahyuM che ke yuktipUrvaka prayojana yukta nAma vagere cAra bhedathI vastune sthApita karavI te nikSepa che. 1) jinezvara devanuM nAma te nAmajina - RSabhadeva ajitanAtha vagere. 2) kevalajJAnI thayelA mokSapadane pAmelA te bhAvajina. 3) suvarNa, rajata, motI, pASANa vagerethI banAvela pratimA te sthApanA jina. 4) bhAvimAM thanArA jinezvara devanA jIvo te dravyajina kahevAya. 'padravanDAmam' ane "dhavatA' mAM cha prakAranA nikSepa batAvyAM che. jema ke, 1) nAma, 2) sthApanA, 3) dravya, 4) bhAva, 5) kSetra ane 6) kALa nikSepa. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM jina bhagavaMtanA cAra nikSepa darzAvyA che. jenI DhAla - 10 paMkita naMbara 86 thI 87mAM pratIti karAvI che. mithyAtva (mithyAdarzana) | mithyAtva zabdanA aneka artha che jemake - AdhyAtmika ajJAna, bhrAnti, mAyA, ajJAna, mithyAdarzana, avidyA, tattvajJAnano abhAva vagere. karmabaMdhanuM mukhya kAraNa mithyAtva che. pAtaMjala yogasUtra' 2/5mAM mithyAtva (avidyA)nuM svarUpa batAvatA kahyuM che ke, 'nityAnnuvidu:sAnAtmasu nityazurisuravAbhivyAtiravidyA' arthAt anityane nitya, azuddhane zuddha, duHkhane sukha ane AtmAne anAtmA mAnavo te ja avidyA (mithyAtva) che. 'sarvArthasiddhi' 2/6/159/7mAM mithyAdarzananuM svarUpa darzAvatA kahyuM che ke, "fmadhyAhana varmA 36 tattvAtha zradhdhAna pariNAmo fmadhyAnam' mithyAtva karmanA udayathI je tattvonI azraddhArUpa pariNAma thAya che te mithyAdarzana che. "yogazAstramAM paNa mithyAtvanuM svarUpa darzAvatA kahyuM che ke, devanA guNo jemAM na hoya chatAM temAM devapaNAnI buddhi karavI, gurunA guNo na hoya chatAM temAM gurupaNAnI bhAvanA rAkhavI ane adharma viSe dharmapaNAnI buddhi rAkhavI te satyathI viparIta hovAthI mithyAtva kahevAya che. uparyukta vyAkhyA anusAra tattvaviSayaka yathArtha zraddhAno abhAva ane tattvanuM ayathArtha zraddhA mithyAtva kahevAya. kALanI apekSAthI mithyAtvanA traNa prakAra che. 1) anAdi anaMta mithyAtva, 2) anAdi sAnta mithyAtva ane 3) Adi ane aMta sahita mithyAtva. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvanA mukhya pAMca bhedano ullekha 'dharma saMgraha', 'zrI tattvArthAdhigama sUtra' vageremAM karavAmAM Avyo che. jema ke 1) abhigrahika mithyAtva, 2) anAbhigrahika mithyAtva, 3) abhinivezaka mithyAtva, 4) sAMzayika mithyAtva ane 5) anAbhogika mithyAtva. 'zrI sthAnAMgasUtra'mAM mithyAtvanA daza bheda darzAvyA che. jema ke 1) adharmane dharma, 2) dharmane adharma, 3) unmArgane sanmArga, 4) sanmArgane unmArga, 5) ajIvane jIva, 6) jIvane ajIva, 7) kusAdhune sAdhu, 8) sAdhune kusAdhu, 9) amuktane mukta ane 10) muktane amukta mAnavA. tema ja 'zrI sthAnAMga sUtra'mAM mithyAtvanA traNa prakAra paNa darzAvyA che. jema ke, 1) akriyA, 2) avinaya ane 3) ajJAna mithyAtva. zrI anuyogadvAra sUtra'mAM traNa prakAranA mithyAtva kahyAM che. jema ke 1) laukika mithyAtva, 2) lokottara mithyAtva ane 3) kuprAvacana mithyAtva 'zrI Avazyaka sUtra'mAM hAribhadriya AvazyakavRtti anusAra 'zrAvakavrata'mAM paccIsa prakAranA mithyAttva paNa darzAvyAM che. A paccIsa prakAranA mithyAtvano uparyukta badhA ja prakAranA mithyAtvamAM samAveza thaI jAya che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM mukhya pAMca mithyAtvanuM tema ja laukika ane lokottara mithyAttvanuM nirUpaNa karI mithyAdharmane choDavAno upadeza DhAla - 21 paMkita naMbara 10 thI 15mAM Apyo che. phudeva-kuguru-kudharma nyAyazAstra'mAM hemacaMdrAcArye kudeva, kuguru ane kudharmanuM varNana karatAM darzAvyuM che ke, ye strIzastrAkSasUtrAdi, rAgAdyaMkakalaMkitA: / nigrahAnugrahaparAste, levA: suna muye / / 6 / / arthAt : je devo, strI, zastra ane japamAlAdi rAganA cihnothI dUSita che ane bIjAne nigraha tathA anugraha karavAmAM tatpara che, te devonA upAsanAdi muktine mATe thatA nathI. AvA devo pote ja saMsArAsakta hovAthI saMsAra tarI zakyA nathI, janma maraNathI chUTyA nathI te bIjAone, potAnA Azritone kevI rIte saMsAra tarAvI zakaze? vaLI AgaLa kahe che, je devo nATaka, aTTahAsya ane saMgItAdi upadravothI AtmasthitimAM visaMsthUla (DhIlA, asthira) thayelA che, teo potAnA Azrita bhaktone kevI rIte zAMta patha mokSa pamADI zake?7 phugurunA lakSaNanuM varNana karatAM 'yogazAstra'mAM kahyuM che ke, sarva vastuonA abhilASI, bhakSyAbhakSyAdi sarva bhojana karanAra, dhana, strI, putra Adi parigrahadhArI, abrahmacaryadhArI ane mithyA upadeza devAvALA guruo suguru na ja kahevAya. parigraha ane AraMbhamAM magna thayelA guruo bIjAne kevIrIte tArI zake? tevI ja rIte kudharmanuM varNana karatAM darzAvyuM che ke, mithyA daSTioe pratipAdana karelo tathA mugdha buddhivALA prANIomAM dharmapaNe prasiddhi pAmelo dharma bhavabhramaNanA kAraNarUpe che. kemake te hiMsAdi doSothI dUSita thayelo che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purANane mate paramAtmA e jagatanI sRSTinI utpatti, sthiti ane layanuM kAraNa che ane e traNa kriyAonA lIdhe enAM (1) brahmA (2) viSNu (3) maheza - ziva, ema traNa rUpo darzAvavAmAM AvyA che. paramAtmAnI saghaLI lIlA A traNa kriyAmAM samAI jAya che. hiMdudharmamAM A trimUrti paramAtmAnuM samagra svarUpa batAvavAmAM samartha che. tethI A traNa devo sarva devomAM mukhya gaNAya che. hiMdudharmanI mAnyatA mujaba brahmA sarva sRSTinuM sarjana kare che. viSNu jagatanA pAlanakartA gaNAya che ane maheza-ziva sRSTinA saMhAraka gaNAya che. jainadarzana anusAra tIrthakaranuM nAma veza dhAraNa kare paNa tIrthaMkaranA leza mAtra paNa guNa hoya nahi. aDhAra doSathI bharela hoya evA, jevA ke hari-hara-brahmA vagere anya matanA devane mokSa prApti mATe pUjavA nahi. AvA kudevane kavie ahIM choDavAnI vAta karI che. tevI ja rIte bAvA, jogI, zaiva, saMnyAsI, bhaTTa, brAhmaNa vagere ke jeo jainadharmanA AcAra-vicAra anusAra zramaNa nathI evA kugurune kharA guru mAnI mokSa prApti arthe temanI sevA bhakti-pUjA karavAnI paNa kavie nA pADI che. tema ja anya matanI saMdhyA snAna, japa, homa vagere karaNI ke jemAM hiMsA thAya che. tevo dharma mokSanI IcchA mATe svIkAra karavo nahi. mithyAzAstromAM AvA devono-guruno, dharmano mahimA sAMbhaLI samyadRSTi jaine emAM mohita na thavuM evo upadeza kavi DhAla - 17 paMkita naMbara 68 thI 73 DhAla - 20 paMkita naMbara 4 thI 8mAM Ape che. dayA dharma | sarva jIvanI rakSA eTale ja dayA. dayA jevo koI dharma nathI. dayA e ja dharmanuM svarUpa che. jyAM dayA nathI tyAM dharma nathI. jJAnI kahe che ke, sarva jIvo upara karuNAbhAva rAkho. potAnA AtmA jevA bIjA AtmAone jANI hiMsAthI virAma pAmanAra Atma samAdhino sAco anubhava karI zake che. vyavahAra dharmamAM dayA mukhya che. cAra mahAvrato te paNa dayAnI rakSA mATe ja che. saMkSipta jainadarzana praznottararUpe' mAM dayAnA ATha bheda darzAvyA che.1) dravya dayA, 2) bhAva dayA, 3) sva dayA, 4) para dayA, 5) svarUpa dayA, 6) anubaMdha dayA, 7) vyavahAra dayA ane 8) nizcaya dayA. A ATha prakAranI dayA vaDe karIne vyavahAra dharma bhagavAne kahyo che. emAM sarva jIvanuM sukha, saMtoSa ane abhayadAna A badhuM ja AvI jAya che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM yA dharmano marma dRSTAMta kathAnaka 'megharatharAya' tema ja meghakumAra'nA AdhAre Alekhyo che tema ja dayA jevo koI dharma nathI, evuM aneka rUpako dvArA DhAla - 38, 39, 40, 41, 46, 47mAM vistArapUrvaka darzAvyuM che. yatidharma jinezvara bhagavaMtoe be dharmanI prarUpaNA karI che. AgAradharma (zrAvakadharma) ane aNagAradharma (yatidharma). jarA, roga ane mRtyuthI bharelA A saMsArarUpa moTA araNyamAM dharma vinA bIjo koI trAtA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, mATe te ja sevavA yogya che. te dharma sarvavirati ane dezavirati ema be prakArano che. kSAra samudramAMthI ratnanI jema A asAra saMsAramAMthI uttama sArarUpa dharmane grahaNa karavo te dharma daza prakAre che. "jJAnArNava 2/10/ramAM kahyuM che ke, "pharAtaphayuta: soDya naidharma: mrtitA' arthAt jinendra bhagavAne dharmane daza lakSaNayukta kahyo che. je AraMbha - parigraha ane gharabArano tyAga karIne saMyama dhAraNa karIne tenuM nirdoSa pAlana karavA mATe niraMtara zrama kare che tene zramaNa kahe che. zramaNanuM paryAyavAcI zabda yati paNa che. AvA sAdhakane potAnA viSaya kaSAyone jItavA mATe kSamA Adi daza dharmonuM paripAlana mATe upadeza Apela che. zrI sthAnAMga sUtra" ane "zrI samavAyAMga sUtra'mAM daza yatidharmano ullekha karyo che jema ke, savide samagadhane patta, te nadI - 2. savaMta, 2. muttI, 3. zana, 4. mare, ka, tAve, 6. sare, 7. saMgame, 8. tave, 6. viyA, 20. maravAse !' arthAt : zramaNa dharma daza prakAranA kahela che. jema ke kSamA, nirlobhatA, saraLatA, namratA, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga ane brahmacaryavAsa. zrI tattvArthAdhigama sUtra' 9/6mAM utkRSTa kSamA, mArdava, Arjava Adi dazayati dharmano ullekha karyo che. jema ke (1) kSamA eTale sarvathA krodha tyAga (2) mArdava eTale namra rahevuM, abhimAna na karavuM te (3) Arjava eTale mana - vacana - kAyAnI kuTilatAno abhAva. (4) mukti eTale bAhya - AtyaMtara padArthomAMthI tRSNAno tyAga (5) tapa eTale karmo jenAthI tame te anazana Adi bAra prakAre tapa (6) saMyama eTale AzravanI virati (7) satya eTale mRSAvAdanI virati (8) zauca eTale saMyamamAM niraticAratA (9) akiMcana eTale jenI pAse koI paNa dravya na hoya te akiMcana. upalakSathI zarIra ane dharmokaraNa vagere upara nirmamapaNAno je bhAva te (10) brahmacarya eTale brahmacaryanI nava gumi sahita upasthano je saMyama te brahmacarya. A daza prakArano yatidharma che. zrImad rAjacaMdrae "samAdhi sopAna tathA patra zataka'mAM daza lakSaNa rUpa dharmanuM Alekhana karyuM che. jema ke, uttama kSamA, uttama mArdava, uttama Arjava, uttama zaurya, uttama satya, uttama saMyama, uttama tapa, uttama tyAga, uttama AkiMcanya ane uttama brahmacarya che. alaga alaga graMthomAM daza dharmanA kramamAM kyAMka kyAMka bhinnatA che paraMtu bhAvanI daSTie samAnatA dekhAya che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM daza yatidharmanuM nirUpaNa jainAgamonA AdhAre saMkSiptamAM DhAla 4 paMkita naMbara 30 thI 37mAM darzAvyuM che. zrAvakadharma zrI aupapAtika sUtra 1/117 anusAra bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke "dhamma duvi6 sAphavaravar, te gadA - amara ghamma, sAgara dhammA ' arthAt dharmanA be prakAra che. 1) AgAra dharma Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane 2) aNagAradharma. muni mATe sarva virati aNagAra dharma ane gRhastha mATe deza vistRta AgAradharmanI prarUpaNA karI che. je gRhastha ahiMsA Adi vratone saMpUrNapaNe svIkAravA samartha na hoya ane chatAM tyAgavRttivALA hoya, te gRhastha maryAdAmAM rahI potAnI tyAgavRtti pramANe e vrato alpAMze svIkAre che, tene AgAradharma athavA deza viratidharma kahevAya tema ja zrAvakadharma paNa kahevAmAM Ave che. 'zrAddhavidhi'mAM pUjya AcAryadeva zrI ratnazekharasUrijIe 'zrAvakadharma adhikAra' kayA kayA Agama graMthomAM AlekhavAmAM Avyo che. tenI sUci darzAvI che je nIce pramANe che. (1) zrAvaka prajJami pUjya zrI umAsvAtivAcaka 341 thI 403 zloka sudhI zrAvakanI samAcArI batAvela che. (2) paMcAzaka racayitA pUjya zrI haribhadrasUri che. bhASAMtarakartA rAjazekharasUri mahArAja. prathama paMcAzakamAM zrAvakadharmano adhikAra ApavAmAM Avyo che. AmAM temaNe samyaktva, bAra vrata, ane zrAvaka karaNI ema traNa vastu pratipAdana karela che. (3) dharma bindu racayitA zrI haribhadrasUri che. bhASAMtarakartA vajrasena vijayajI ane maNIlAla nathubhAI che. trIjA adhyAyamAM zrAvakanA vizeSa dharma samyaktva, mULa bAra vratanA svarUpamaya che. AmAM samyaktva tathA bAra vratanuM svarUpa ane zrAvakanI karaNI batAvela che. (4) upadezapada racayitA pUjya haribhadrasUri che. bIjA upadezanI sAthe mArgAnusArInA bola, samyakatvanuM svarUpa, bAra vratanuM svarUpa vagere batAvyuM che. gAthA-549 che. racayitA zAMtisUri mahArAja che. (5) dharmaratna prakaraNa prathama bhAgamAM ane dvitIya bhAgamAM zrAvakadharmanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. (6) zrAddhadina kRtya - racayitA AcArya devendrasUri mahArAja kevaLa zrAvakane ja upayogI A graMtha savRttika banAvyo che. - (7) yoga zAstra - zrI hemacaMdrasUri mahArAja. traNa prakAzamAM zrAvakano sAmAnya dharma, vizeSa dharma, bAra vrata vagere darzAvyAM che. (8) dharma vidhi prakaraNa - svarUpa batAvyuM che. (9) upadeza satikA - pUjya sudharmagaNie racyo che. 100 uparAMta gAthA che. 42 gAthAthI zrAvakadharma (bAra vrata) darzAvyo che. (10) zrAddhaguNa vivaraNa kartA zrI jinamaMDanagaNi che. 40thI 56 sudhInA zlokomAM zrAvakanA sAmAnya dharmarUpa nyAyasaMpanna vibhava vagere 35 guNonuM varNana che. (11) zrAddhavidhi - pUjya ratnazekharasUri mahArAje zrAvakanA AcAra vagerenuM Alekhana karyuM che. (12) upadeza prasAda racayitA AcArya vijayalakSmIsUrijI che. 62thI 165 zrloka sudhI bAra vratanuM svarUpa aticAra AlekhyA che. 264 - - zrI prabhasUrijIno racela che. gAthA 42thI 50 samakti mULa bAravratanuM Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) dharmasaMgraha - upAdhyAya mAnavijayajI gaNivare lakhyo che. anuvAda bhadraMkarasUrizvarajI mahArAje karyuM che. zrAvakanA bAra vrata AdinuM nirUpaNa karyuM che. A uparAMta paNa 'zrI tattvArtha sUtra', 'upadeza ratnAkara', 'samyaktva samati', dhanapALa kavikRta 'zrAvaka AcAra stotra' vagere ghaNA graMthomAM zrAvakadharmano adhikAra Ave che. zrAvaka dharmarUpI bAra vratanuM Alekhana (1) sthUlaprANAtipAta viramaNa vrata (paheluM aNuvrata) + vrata ATalA sthUla prANAtipAta viramaNa vratamAM sthUla + prANa + atipAta + viramaNa zabdo che. enA artha che sthUla jIvonI hiMsAthI dUra rahevAnuM vrata. pahelA nAnA vratamAM zrAvake sthUla jIvonI hiMsAthI nivartavAnuM hoya che. jIva be prakAranA hoya che. 1) sthAvara jIva ane 2) trasa jIva te sthUla. temAM gRhasthone sthAvara jIvonI hiMsAthI bacavuM muzkela che. kAraNa ke saMsAra saMbaMdhI aneka kAryomAM pRthvI, pANI, agni, vAyaro ane vanaspatinI hiMsA karavAno prasaMga vAraMvAra bane che. eTalA mATe 'sthUla pANaIvAyAo veramaNa' arthAt sthUla niraparAdhI ane nirdoSa trasa jIvane (be IndriyathI paMcendriya sudhInA jIvane) jANIne, oLakhIne, mAravAno saMkalpa karIne, jANI joIne, uddezIne svayaM haNe nahi. bIjA pAsethI haNAve nahi. ema be prakAranA karaNe ane mana, vacana ane kAyanA traNa yogathI trasa jIvanI hiMsAnI nivRttirUpa vratanuM AcaraNa kare. svIkArelA vratamAM sthiratA rahe, upAsakanA bhAvomAM nyUnatA na Ave tenA mATe jaina sAdhanA paddhatimAM aticAra varjanarUpa suMdara upAya darzAvyo che. aticAra eTale vratamAM koI prakAranI durbaLatA, skhalanA athavA AMzika malinatA thavI. upAsakoe aticArone yathAvat svarUpamAM samajIne jAgRti ane AtmabaLa sAthe teno tyAga karavo. te vratane surakSita rAkhavA mATe ati Avazyaka che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM zrAvaka dharmarUpI paheluM aNuvrata sthUla prANAtipAta viramaNanuM svarUpa darzAvI tenA pAMca aticAra DhAla - 36 paMkita naMbara 97 thI 98 DhAla - 49 paMkita naMbara 19 thI 24mAM AlekhyAM che. (2) sthUla mRSAvAda viramaNa vrata (bIjuM aNuvrata) zrAvaka bIjA aNuvratamAM sthUla mRSAvAdanA paccakakhANa kare che. sthUla mRSAvAdanA pAMca prakAra che. jema ke, 1) varakanyA saMbaMdhI, 2) pazu saMbaMdhI, ae) bhUmi saMbaMdhI, 4) thApaNa saMbaMdhI ane 5) khoTI sAkSI ApavA saMbaMdhI. A pAMca prakAranA sthUla mRSAvAdano tyAga kare che. mRSAvAda viramaNa eTale khoTuM bolavAthI aTakavuM. e A vratano uddeza che. khoTuM bolavAthI aTakavuM e vratanI niSedhAtmaka bAju che. ane satyanI ArAdhanA karavI e vidheyAtmaka bAju che. satyanI sAdhanA jIvananI sarvazreSTha sAdhanA che. satyanA prabhAve vidyAo tema ja maMtra sidhdha thAya che. satyanI bhAvapUrvaka ArAdhanA karanAra Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhISaNa vipattimAMthI paNa bacI jAya che. jyAre asatya vacana Adino prayoga karanAra narakAdi uparAMta te durgationI yAtanAo prApta kare che. tema ja manuSya bhavamAM parAdhIna, bhogapabhoganI sAmagrIthI rahita, rogamaya jIvana pAme che. zrI ThANAMga sUtra'mAM paNa batAvyuM che ke asatyavAdI nIca yonimAM janma dhAraNa kare che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM bIjA aNuvrata sthUla mRSAvAda viramaNa vratanuM svarUpa tema ja asatya vacana ane satyavacananuM phaLa darzAvI, bIjA vratanA pAMca aticArane tyajavAno upadeza Apyo che je DhAla - 50 paMkita naMbara 26 thI 33 DhAla - 51 paMkita naMbara 47 thI 51mAM zabdastha thAya che. (3) sthUla adattAdAna viramaNa vrata (trIju aNuvrata) adattAdAna eTale a + datta + AdAna. anyanA ApyA vinA vastu grahaNa karavI tene adattAdAna kahe che. zrAvaka skUla acitta ane sacitta adattAdAnanA paccakhANa kare che. sthUla adatta (moTI corI) 1) dIvAla athavA daravAjo toDI corI karavI, 2) peTI, paTArA kholIne temAMthI sAmAna laI levo, 3) tALAM toDIne athavA cAvIthI kholIne corI karavI, 4) baLajabarI karIne koIne lUMTavA ane 5) anyanI mAlikInI kiMmatI vastu paDelI joIne corInI bhAvanAthI laI levI, e pAMca prakAranI corIno zrAvaka tyAga kare che. corI karatAM pakaDAya tyAre corone baMdhana, mAra sahana karavo paDe, jelamAM pUrAvuM paDe che. A sivAya corI karavAthI pApa karmano saMcaya karI cora narakagatimAM ke tiryaMca gatimAM janma dhAraNa kare che ane tyAM aneka duHkho bhogavavA paDe che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'nAM trIjA aNuvrata sthUla adattAdAna viramaNa vratanuM svarUpa darzAvI, corI karavAthI zuM phaLa maLe, tema ja trIjA vratanA aticAra darzAvI tene tyajavAno upadeza Apyo che je DhAla - para paMkita naMbara 56 thI 60 DhAla - pa3 paMkita naMbara 71 thI 75mAM tAdaza thAya che. (4) sthUla maithuna viramaNa vrata (cothu aNuvrata) gRhastha svadAra saMtoSI rahIne parastrIno tyAga karavo e A vratano artha che. sthUla maithuna viramaNa vratamAM zrAvaka potAnI parINita strImAM saMtoSa rAkhI parastrI gamanano saMpUrNa tyAga kare che. parastrIgamana be prakAre che. 1) audArika zarIrI ane 2) vaikriya zarIrI. zrAvaka A baMne prakAranA parastrI gamanano mana, vacana ane kAyAthI tyAga kare che. upa lakSaNathI zrAvikAo baMne prakAranA parapuruSano tyAga karIne potAnA parINita puruSamAM saMtoSa rAkhe che. brahmacarya uttamottama dharma che. dareka paraMparAomAM brahmacaryano mahimA gavAyo che. brahmacarya vaDe bauddhika tathA Atmika zaktio meLavI zakAya che. brahmacaryarUpI zreSTha vratanuM pAlana karanAranI devo paNa sevA kare che. vizvamAM temanI kIrti vistare che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM cothuM aNuvrata sthUla maithuna viramaNa vratanuM svarUpa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzAvI, zIlavratanA khaMDanathI mahAna vibhUtio paNa nIce paDe che, tema ja zIlanA prabhAvathI zuM phaLe maLe tenuM Alekhana karI, cothA vratanA pAMca aticAra darzAvI tene choDavAno upadeza Apyo che. je DhAla - 54, 55, 26, 57mAM vistArapUrvaka samajAve che. (5) sthUla parigraha parimANa vrata (pAMcamu aNuvrata) zrI dazavaikAlika sUtramAM "muchA parigo Duto " arthAt mUcchabhAvane parigraha kahyo che. zrAvako gRhastha jIvana vyavahAramAM parigrahano saMpUrNa tyAga karIne niSparigrahI banI zakatA nathI paraMtu parigraha du:khamUlaka che, tevI spaSTa samajaNa ane zraddhA sAthe jIvana vyavahAramAM Avazyaka vastuonI chUTa rAkhI avazeSa padArthono tyAga kare che. parigrahanA be prakAra che. 1) saceta padArtho ane 2) aceta padArtho. zrAvako nava prakAre bAhya parigrahanI maryAdA kare che. tRSNA e du:khanuM mULa che. AvuM jANI zrAvake Aste Aste mamattva ghaTADavAno prayatna karavo. tema ja saMtoSa dhAraNa karI maryAdita thavuM ane dravyano savyaya karavo. dayA, dAna ItyAdi sukRtyamAM dravya vAparavuM. e A vratano uddezya che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM pAMcamA aNuvrata sthUla parigraha parimANa vratanuM svarUpa AlekhI ati tRSNA karavAthI tenA phaLa svarUpe zuM maLe, te darzAvI pAMcamAM vratanA pAMca aticAranuM Alekhana karI tene tyavAno upadeza Apyo che je DhAla - 59, 60, 61, 62mAM laMbANapUrvaka sadaSTAMta sAthe samajAve che. (6) dizA (diga) parimANa vrata (paheluM guNavata) dizA saMbaMdhI vrata athavA pUrvAdi gamanAdi kriyAnI maryAdA karIne tenI bahAranA kSetramAM na javuM te dizAvrata che. dizAvratamAM karmakSetranI arthAt sAMsArika pravRttio mATenI sImA-maryAdA karavAnI hoya che. gRhastha jIvanane saMyamita ane sAtvika banAvavA mATe jema parigraha parimANa Avazyaka che. tema dizA parimANa paNa jarUrI che. potAnI tyAgavRtti pramANe pUrva, pazcima Adi sarva dizAonuM parimANa nakkI karI levuM ane te parimANanI bahAra dareka prakAranA adharmamaya kAryathI nivRtti levI te A vratano uddeza che. | dizAnI maryAdAthI zrAvakanI vRtti saMkSipta thAya ane e dita kSetramAM ja potAnA jIvanavyavahAra calAve che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM chaThThI dizA parimANa vratanuM svarUpa darzAvI tenA aticAra samajAvI vratanuM pAlana barAbara karavuM. A bo Apyo che. je DhAla - 63 paMkita naMbara 96 thI 001mAM dazyamAna thAya che. (7) upabhoga-paribhoga parimANa vrata (bIju guNavrata) anna, pANI, pakavAna, zAka Adi je vastu eka ja vAra bhogavavAmAM Ave te upabhoga ane vastra, bhUSaNa, zayanAsana Adi je vastu vAraMvAra bhogavavAmAM Ave te paribhoga. te banne prakAranI Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunA mukhyatve 26 prakAra kahyA che. tenI maryAdA karavI te upabhoga paribhoga parimANa vrata. saMsArI jIva mAtranuM jIvana viSayabhogathI bhareluM che. tethI gRhasthapaNAmAM bhogano saMpUrNa tyAga zakya nathI. te IcchApUrti mATe tene hiMsA Adi aneka pApavRttinuM sevana karavuM paDe che. amaryAdita IcchA ane Asakti aneka anarthonuM sarjana kare che. tethI sAtamA vratamAM bhogAsaktine sImita karavA 1) bhogApabhoga yogya vastuonI maryAdA, 2) sacitta-acitta AhArano viveka ane 3) mahAraMbhajanya vyApArono tyAga karavAnuM vidhAna che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM uparyukta traNa kathananuM vistArathI Alekhana karyuM che. tema ja pratidina cauda niyama dharavA tenuM Alekhana karI sAtamAM vratanA pAMca aticAra darzAvI tene choDavAno upadeza Apyo che. tema ja bhaSya-abhaSyanA svarUpanuM vistArathI Alekhana karyuM che. je 64 paMkita naMbara 5 thI 8 DhAla 65 paMkita naMbara 10 thI 15mAM samajAve che. DhAla (8) anarthadaMDa viramaNa vrata (trIjuM guNavrata) anarthadaMDa eTale 'rthavanhAt viparIto'narthavanDa: prayokhana nirapekSa: / ' arthadaMDa thI viparIta arthAt prayojana vinA, nirarthaka thatI hiMsAdine anarthadaMDa kahe che. jenA vaDe jIvo daMDa pAme arthAt hiMsA thAya, tene daMDa kahe che 'zrI sthAnAMga sUtra'mAM daMDanA be prakAra kahyAM che 1) arthadaMDa ane 2) anarthadaMDa. - zrAvako gRhastha jIvananA vyavahAramAM koI paNa prayojanathI AraMbha-samAraMbha kare, jIvahiMsA kare te arthadaMDa che ane koI paNa prakAranA prayojana vinA niSkAraNa jIvonI hiMsA thAya, te anarthadaMDa che. zrAvako arthadaMDano tyAga karI zakatA nathI paraMtu anarthadaMDano tyAga kare topaNa keTalAya hiMsA Adi pApasthAnothI karmabaMdhathI bacI jAya che. anarthadaMDanA mukhya cAra prakAra kahyA che. 1) khoTA vicAra karavA te, 2) pramAdanuM AcaraNa karavuM, 3) hiMsAkArI zastronuM pradAna ane 4) pApakarmopadeza ApavA. A cAra prakAranA anarthadaMDathI potAnA AtmAne daMDita karavo te zrAvakane uccita nathI, mATe A cAra anarthadaMDano tyAga karI AtmAne pApathI bacAvavo. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM AThamA anarthadaMDa viramaNa vratanuM svarUpa darzAvI tenA aticAranuM Alekhana karI DhAla - 71 paMkita naMbara 60 thI 82mAM samajAve che. (9) sAmAyika vrata (paheluM zikSAvrata) sAmAyikamAM sama + Aya +Ika A traNa zabdo che. arthAt jenAthI mokSamArgano lAbhadAyaka bhAva utpanna thAya, samasta jIvo upara samAnabhAva, rAgadveSarahita bhAva dhAraNa karI ekAnta sthAnamAM be ghaDI (48 miniTa) dhyAnamAM besavuM enuM nAma sAmAyika. samabhAvane siddha karanArI sAdhanAne sAmAyika vrata kahe che. rAga-dveSa vardhaka saMsArI sarva prapaMcothI, sAvadhakArI-pApakArI pravRttiothI nivRtta thaIne niravadhayoga svAdhyAya, dhyAna Adi samabhAvanI poSaka pravRttino svIkAra karavo, jagatjhavo sAthe maitrIbhAva rAkhavI te sAmAyika vrata che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI bhagavatI sUtra' 1/9mAM kahyuM che ke, 'jhAyA sAmA, gAyA sAmAyarsa akre|' arthAt AtmA sAmAyika che ane AtmA ja sAmAyikano artha(phaLa) che. rAgadveSa, vera-jhera, krodhAdi kaSAyothI mukta samabhAvanI pariNati, te ja AtmAnuM zuddha svarUpa che. AtmAnuM zuddha svarUpa te ja sAmAyika che ane zuddha svarUpane prApta karavuM, te sAmAyikano artha(phaLa) che. koI paNa bhautika padArthothI jenuM mUlya AMkI na zakAya tevI amUlya sAdhanA sAmAyika che. sAmAyikanI ArAdhanA narakagatinA baMdhane aTakAve che. sAdhanAnA kSetramAM sAmAyika te sarvazreSTha sAdhanA che. temAM sarva sAdhanAnA aMgabhUta chae Avazyakano samAveza thAya che. adhikArInI apekSAe 'Avazyaka niyukti'mAM sAmAyikanA traNa prakAra kahyA che. 1) samyaktva sAmAyika, 2) zruta sAmAyika ane 3) cAritra sAmAyika. cAritra sAmAyikanA be bheda che (ka) sarvavirati sAmAyika ane (kha) dezivarati sAmAyika. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM navamuM 'sAmAyika vrata'nuM svarUpa AlekhI, tenA cAra prakAra darzAvyAM che, tema ja sAmAyika vratanA aticAra darzAvI. sAmAyika vratanI mahattA Agama dRSTAMto ApI batAvI che. jenuM DhAla - 72 paMkita naMbara 84 thI 93mAM dRzyamAna thAya che. (10) dezAvagAsika vrata (bIju zikSAvrata) 'deza' ane 'avakAza' A be zabdo maLIne dezAvagAsika zabda banyo che. 'vizrvate gRhItaM yadki parimANaM tasyaikadezo deza: tatrAvakAza: gamanAdyavasthAnaM dezAvakAza: tena nivRtta dezAvAzim / ' arthAt chaThThA vratamAM je dizAnuM kSetra parimANa nizcita karyuM che, tenA eka dezamAM, eka vibhAgamAM avakAza eTale gamanAdi pravRtti karavI ane te sivAyanA kSetramAM gamanAdi dareka pravRttinA pratyAkhyAna karavA te dezAvagAsika vrata che. chaThThA dizAvratamAM dizA saMbaMdhI maryAdA jIvana paryaMta karavAmAM Ave che. te maryAdAne eka divasa-rAta mATe ke nyUnAdhika samaya mATe ghaTADavI. te dezAvagAsika vrata che. avakAzano artha nivRtti paNa thAya che. tethI ja bIjA vratomAM paNa A rIte dararoja athavA amuka samaya mATe je saMkSepa karavo tathA pratidina cauda niyama dharavA te paNa A vratamAM samAviSTa thAya che. laukika eSaNA, AraMbha vagerene maryAdita karI jIvanane uttarottara Atmanirata banAvavAmAM dezAvagAsika vrata ghaNuM agatyanuM che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM dasamuM dezAvagAsika vratanuM mahattva batAvyuM che. tenA pAMca aticAra AlekhI, vrata khaMDana na karavo teno upadeza Apyo che. jenI DhAla - 73 paMkita naMbara 95 thI 98mAM pratIti thAya che. (11) pauSadhavrata (trIju zikSAvrata) pauSadhavrata eTale pauSadhopavAsa che, 'pauSaSe 35vasanuM pauSadhopavAsa: / ' arthAt pauSadhamAM upavazana - rahevuM te pauSadhopavAsa che. 269 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauSadhopavAsamAM 'pauSadha ane upavAsa A be zabda che. pauSadhano artha dharmanuM poSaNa athavA puSTi karanArI kriyA vizeSa che. upavAsa eTale 'upa'no artha samIpe ane 'vAsa'no artha che nivAsa karavo. upavAsa zabdano artha AtmA athavA AtmaguNonI samIpe vAsa karavo te che. sUryodayathI bIjA divasanA sUryodaya sudhI covIsa kalAka mATe azana, pANI, khAdima, svAdima Adi cAre AhArano tyAga karavo te upavAsa che. pauSadha ane upavAsarUpa sammilita sAdhanAno artha e cheke eka ahorAtra mATe gRhasthapaNAnA sarva saMbaMdhone choDIne prAyaH sAdhuvat thaIne eka nizcita sthAnamAM rahIne upavAsa sahita AtmaguNonI poSaka pravRttio karavI te pauSadhopavAsa che. Agama graMthomAM pauSadhanA cAra prakAra kahyA che 1) AhAra pauSadha, 2) zarIra satkAra pauSadha, 3) brahmacarya pauSadha ane 4) avyApAra pauSadha. uparokata cAra prakAranA pauSadhamAMthI zrAvaka kyAreka eka, be, traNa prakAranA pauSadha paNa dhAraNa karI zake che. pracalita paraMparA anusAra cAre prakAranA pauSadha sAthe thAya, tene ja paripUrNa pauSadha kahe che. pauSadhopavAsanI ArAdhanA zrAvaka game tyAre karI zake che. tema chatAM zrAvakonI ArAdhanA mATe bIja, pAMcama, AThama, agiyArasa, caudaza, pAkhI vagere parva tithio nizcita karI che. AgamomAM zrAvakone mahinAmAM cha pauSadha karavAnuM vidhAna che. pauSadhavratanuM samyak prakAre ArAdhana karanAra anaMta bhavabhramaNathI mukta thaI thoDA ja bhavamAM mokSa pada prApta kare che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM agiyAramAM pauSadhavratanuM svarUpa darzAvIne tenI mahattA tema ja aticAranuM Alekhana karyuM che. je DhAla - 74 paMkita naMbara 800 thI 8mAM zabdastha thAya che. (12) atithi saMvibhAga vrata (cothu guNavrata) atithi - jenA Agamanano divasa ke tithi nizcita nathI, te atithi che. prastuta vratamAM atithi zabda prayoga paMcamahAvratadhArI nigraMtha munirAja mATe che. nigraMtha munirAjane gRhasthane ghera gocarI javA mATe koI vAra ke tithi nizcita hotA nathI, tethI temanA mATe atithi zabda prayoga yathArtha che. + saMvibhAga : saMvibhAgamAM sam vibhAga be zabda che. sam eTale saMgatatA ke nirdoSatA. vibhAga eTale viziSTa bhAga. potAnA mATe taiyAra karelA bhojana AdimAMthI keTaloka bhAga sAdhucAryanA niyamAnusAra sAdhune Apavo, tene atithi saMvibhAga kahe che. paraMparA anusAra bAramA vratamAM sAdhune vahorAvavA mATe yogya cauda prakAranAM dAnanuM kathana che. Agama graMthomAM supAtra dAnano mahimA batAvyo che. supAtra dAna te gRhasthonuM Avazyaka kartavya che. tenAthI zrAvakamAM udAratAno guNa pragaTe che. saMyamanI anumodanAno lAbha maLe che. 'zrI bhagavatI sUtra' zataka 8/6/2mAM supAtra dAnanA phaLanuM kathana darzAvyuM che ke, sAdhu bhagavaMtone sujhatA nirdoSa padArtho vahorAvanAra anaMta karmonI nirjarA kare che. ======00Ta Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM bAramA atithi saMvibhAga vratanuM svarUpa samajAvI, tenI mahattA temaja tenA aticAranuM Alekhana karI DhAla - 75 paMkita naMbara 11 thI 17 dvArA pratIti karAve che. micchAmidukkaDa jainadharmanuM samasta sAdhanA sAhitya micchAmi dukkaDanI prAdhAnyathI sabhara che. sAdhaka potAnI bhUla mATe "micchAmidukkaDaM' kare che. micchAmidukkaDaM e prAkRta, ardhamAgadhInuM vAkya che. "micchA'no saMskRta artha thAya che mithyA. "mi' eTale huM, mAruM ane dukkaDa' eTale duSkata. "mAru duSkRta mithyA thAo e che micchA mi dukkaDa no artha. 'duSkRta'mAM ApaNA badhA ja pApo (aDhAra pApa sthAnako) AvI jAya. A pApa sthAnakomAM mana, vacana, kAyAthI karavuM, karAvavuM ane anumodavuM (nava koTie) je pApa thayA hoya teno pazcAtApa karI micchAmidukkaDam karavAmAM Ave to te bAra tapamAM sAtamA naMbaranuM pazcAtApa nAmanuM tapa thAya che. bhAvapUrvaka AtmAthI jyAre micchAmi dukkaDam karavAmAM Ave ane kharA hRdayathI ja ApaNane teno pazcAtApa thato hoya to te eka tapa che ane saMvara nirjarAnuM kAraNa bane che. | manamAM koI pratye dveSa buddhi thaI hoya, vicAramAM malinatA pravezI hoya, vANImAM kaTutA AvI hoya, AcaraNamAM kaluSitatA AvI hoya, khAvAmAM, pIvAmAM, AvavA-javAmAM, UThavAbesavAmAM bhUla thaI hoya to sAdhaka micchAmi dukkaDamano Azraya le che ane prAyazcita dvArA sAdhanAne pavitra, nirmaLa, svaccha ane zuddha banAve che. . kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM sAdhakane poSadha vratamAM je kAMI pApadoSa lAgyA hoya te mATe micchAmidukkaDam' ApavAno bodha Ape che. jenuM DhAla - 74 paMkita naMbara 6 thI 8mAM nirUpaNa thayuM che. manuSyabhavanI durlabhatAnA daza daSTAMto A duniyAmAM durlabhamAM durlabha koI vastu hoya to te mAnavabhava che. zrI uttarAdhyayana sUtra'nA 10/4mAM kahyuM che ke, dullahe khalu mANuse bhave, cirakAleNa vi savvapANiNaM / ___ gADhAya vivAga kammuNo, samayaM goyamA mA pamAyae / arthAt : dareka prANIone mATe manuSyabhava ghaNAM lAMbA kALe paNa maLavo durlabha che. kAraNa ke duSkarmonA vipAko ghaNA daDha hoya che. mATe uttama AvA jIvanamAM he gautama ! samaya mAtranA pramAda na karIza. manuSyabhavanAM vidhAtaka karmono kSaya karyA vinA cirakALa sudhI manuSya jIvana maLavuM durlabha che. pRthvI, jaLa, agni, vAyunA jIvomAM, te ja paryAyamAM utkRSTa asaMkhyAta kALa sudhI vAraMvAra janma maraNa thAya. vanaspatikAyanA jIvomAM anaMtakALa sudhI vAraMvAra janma maraNa thAya. drandriya, trIndriya, caturindriya jIvomAM utkRSTata saMkhyAtakALa sudhI rahevuM paDe. paMcendriya avasthAmAM 7-8 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavo sudhI niraMtara janma maraNa thAya. devagati ane narakagatinA jIvo eka eka bhava kare paraMtu temAM paNa asaMkhya varSo sudhI rahe. Ama pramAda bahula jIva zubhAzubha karmonAM kAraNe cirakALa sudhI bhavabhramaNa kare pachI manuSya bhava maLavAno saMyoga prApta thAya che. A ja kAraNe manuSyabhavanI durlabhatAnA daza dRSTAMta 'zrI uttarAdhyayana niryukti'-16mAM batAvela che. jema ke, cullaga pAsagadhanne, jUe rayaNe ca sumiNa cake ca / camma juge paramANU, dasa diTThatA maNu alaMbhe / / 16 / / arthAt : 1) cullaka (bhojana mATenuM ghara), 2) pAsaka (jugAra ramavAnA pAsAM), 3) dhAnya, 4) dyUta, 5) ratna, 6) svapna, 7) cakra (rAdhAvedha), 8) kUrma, 9) yuga ane 10) paramANu. A daza dRSTAMta jema duSkara che, tema manuSyabhavathI bhraSTa thayelA jIvane pharIthI manuSya janmanI prApti thavI ghaNI durlabha che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM manuSyabhavanI prApti keTalI durlabha che te uparyukta daza dRSTAMta vaDe DhAla 36 paMkita naMbara 400 thI 417mAM darzAve che. manuSyatvanA daza bolanI durlabhatA - kadAca pUrva janmanA prabala saMskAro ane kaSAyonI maMdatAne kAraNe, prakRtinI bhadratA, prakRtinI vinItatA, anukaMpA ane amatsaratA arthAt paraguNa sahiSNutA A cAra kAraNo dvArA manuSya Ayuno baMdha thavAthI manuSya janma prApta thAya che. A ja kAraNe manuSyabhavanI durlabhatAnAM daza dRSTAMto 'uttarAdhyayana sUtra'nI niyuktimAM darzAvavAmAM Avela che. sAthe sAthe niryuktikAre manuSya janmanI prAptinI sAthe jIvananI pUrNa saphaLatA mATe bIjI paNa daza durlabha bAbato kahelI che. jema ke, mANusarikta jAI kularuvArogga ADyaM buddhI / savaNuggaha saddhA, saMjamo ya logaMmi dulluhAI / / 151 / / arthAt : 1) uttamakSetra, 2) uttama jAti kuLa, 3) sarvAMga paripUrNatA, 4) nIrogitA, 5) pUrNAyuSya, 6) buddhimattA, 7) dharmazravaNa, 8) dharma svIkaraNa (dharmanI samaja), 9) zraddhA ane 10) saMyama manuSyadehanI prApti thavAM chatAM paNa zAstrakAroe manuSyatatvanI prAptine sauthI mahattvapUrNa ane durlabha batAvela che. 'zrI sthAnAMga sUtra'mAM cha bolanI durlabhatA darzAvI che. jema ke, 1) manuSyabhava, 2) AryakSetramAM janma, 3) sukulamAM utpatti, 4) kevaLI prajJama dharmanuM zravaNa, 5) sAMbhaLelA dharma upara zraddhA ane 6) zraddhA pratIti ane ruci karelA dharmanuM kAyAthI samyak AcaraNa. A cha bolamAM prathama traNa bola mAnavatA ane guNa saMpannatA pragaTa karavA mATe che ane aMtima traNa bola Atma kalyANanI apekSAe che. te saMsArI jIvomAMthI alpa saMkhyaka jIvone Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyayoge sulabha thAya che. 'zrI uttarAdhyayana sUtra'nA trIjA aghyayanamAM cAra bolanI durlabhatAnuM kathana paNa karyuM che. jema ke, 1) manuSyatva, 2) saddharma zravaNa, 3) saddharmamAM zraddhA ane 4) saMyamamAM parAkrama. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM zrI uttarAdhyayana niyukti anusAra daza durlabha bolanuM nirUpaNa karyuM che. je DhAla - 26 paMkita naMbara 86 thI 87 DhAla - 27 paMkita naMbara 88 thI 91mAM dazyamAna thAya che. suzrAvakanA ekavIsa guNa 'zrAvaka'zabda jaina dharmano eka mahattvapUrNa zabda che. e zabda dharmAnurAgI, dayAzIla, sAdhaka ane gRhastha mATe prayukta che. 'zrAdhdhavidhi prakaraNa' mAM zrAvaka zabdano artha batAvatA kahyuM che ke, dAna, zIla, tapa ane bhAvanAdi zubha yogothI aSTa prakAranA karma samaye samaye nirjarAve tene ane yati pAsethI samyak samAcArI sAMbhaLe tene zrAvaka kahevAya. 'zrAvaka' 'zru' dhAtu uparathI banelo zabda che. thru eTale sAMbhaLavuM. je zAstranuM zravaNa kare te zrAvaka kahevAya. zrAvaka eTale zra = zraddhAvaMta+va = vivekavaMta+ka kriyA kare te zrAvaka. kriyAyaMta arthAt zraddhAyukta vivekapUrvaka zrAvakanuM bIjuM nAma zramaNopAsaka paNa che. zramaNa sAdhu + upAsaka = bhakta. arthAt sAdhujInI sevAbhakti karanAra te zramaNopAsaka. te padanI prApti be prakAre thAya. nizcayamAM mohanIya karmanI 11 prakRtiono kSayopazama thavAthI ane vyavahAramAM 21 guNa, 21 lakSaNa, 12 vrata ane 11 pratimA ItyAdi guNono svIkAra karavAthI zramaNopAsaka athavA zrAvaka kahevAya che. = 'dharmaratna prakaraNa', 'zrAddhavidhi prakaraNa', 'dharmasaMgraha' Adi graMthomAM zrAvakocita ekavIsa guNonuM kathana karyuM che. jema ke, dhammarayaNasya juggo, akhuddo ho rUvavaM paggaisomo / logappio akUro, bhIrU asaDho sudakkhinno / / 1 / / lajjAluo dayAlU majjJattho somadiTTha guNarAgI / sakkaha supakkhajutto, sudIhadaMsI viraM sannU / / 2 / / vuDDhANugo viNIo, kayaNNuo para hiatthakArI / tadda ceva tadvato, vIsanunehaiiM saMpanno (saMjIto) / / 3 / / arthAt : 1) akSudra, 2) rUpavAna, 3) prakRtisaumya, 4) lokapriya, 5) akrUra, 6) bhIru, 7) azaTha, 8) sudAkSiNya, 9) lajjALu, 10) dayALu, 11) madhyastha somadaSTi, 12) guNarAgI, 13) satkathaka, 14) supakSayukta, 15) sudIrghadarzI, 16) vizeSajJa, 17) vRddhAnurAga, 18) vinIta, 19) kRtajJa, 20) parahitArthakArI ane 21) labdhalakSya. ema saMpUrNa ekavIsa guNavALo dharma prApti ~> 1273 2 > Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe uttama pAtra che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM jainagraMtho anusAra dharmaratnane yogya evA zrAvakanA ekavIsa guNonuM nirUpaNa karyuM che. je DhAla - 5 paMkita naMbara 40 thI 47mAM zabdastha thAya che. suzrAvakanI nitya karaNI zrImad rAjacaMdra praNIta 'mokSamALA'mAM zrAvakanA sAmAnya nitya niyamanuM Alekhana karyuM che. jema ke, "prabhAta pahelA jAgRta thaI namaskAra maMtranuM smaraNa karI mana vizuddha karavuM. pApa vyApAranI vRtti rokI rAtri saMbaMdhI thayelA doSanuM upayogapUrvaka pratikramaNa karavuM. pratikramaNa karyA pachI yathAvasara bhagavAnanI upAsanA, stuti tathA svAdhyAya karIne manane ujvala karavuM. mAtApitAno vinaya karI, Atmahitano lakSa bhulAya nahIM, tema yatnAthI saMsArI kAmamAM pravartana karavuM. pote bhojana karatAM pahelAM satpAtre dAna devAnI parama AturatA rAkhI tevo yoga maLatA yathocita pravRtti karavI. AhAra vihArano niyamita vakhata rAkhavo, tema ja satazAstranA abhyAsano ane tAttvika graMthanA mananano paNa niyamita vakhata rAkhavo. sAMyakALe saMdhyAvazyaka upayogapUrvaka karavuM. covihAra pratyAkhyAna karavuM. niyamita nidrA levI. sUtA pahelAM aDhAra pApasthAnaka, dvAdazavrata doSa ane sarva jIvane khamAvI, paMca parameSThImaMtranuM smaraNa karI mahAzAMtithI samAdhibhAve zayana karavuM. 'manha jiNANa'nI sajjhAyamAM paNa zrAvakane yogya sadAcAranA chatrIsa prakAranAM kRtyonuM varNana che. dareka zrAvake te karavAmAM yathAzakti udyamavaMta thavAnI jarUra che. jainazAstromAM zrAvakadharmanA SaTkarmonA viSayanuM kathana paNa darzAvyuM che. jema ke, devapUjA gurupAsti svAdhyAya: saMyamaH tapaH / dAnaM yeti gRhasthAnAM SaTkarmANi dine dine / arthAt : gRhasthe dararoja devapUjA, guruvaMdana, svAdhyAya, saMyama, tapa ane dAna A cha kArya roja karavA joIe. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM suzrAvakanI nitya-karaNI nuM jaina graMtho anusAra suMdara Alekhana karI DhAla - 23 paMkita naMbara 24 thI 28, 40 thI 43 dvArA pratIti karAve che. jinapUjA jainadarzanamAM / dharmamAM mUrtipUjaka paraMparAmAM prabhunI mUrtinI pUjAnuM eka viziSTa ane anokhuM mahattva che. jaina bhakto derAsaramAM prabhunI mUrtinI pUjA kare che. prabhunA darzanathI temanI vItarAgatAnuM bhAna thAya che. AtmA AnaMdavibhora banI temanA jevA banavAnI jhaMkhanA kare che. saMsArane bhUlIne AMkha paramAtmAnI mUrti para Thare che. saMsAranI moha dazA nAza pAme che. darzana ane pUjana e to paramAtmAnI nikaTa javAno rAjamArga che. prabhunAM darzanathI AtmA AnaMdamaya bane che to prabhunuM pUjana e to pAvaka agni che. prabhunI pUjA karavAthI mUrchita saMsAranI moha dazAmAM gaLADUba paDelo AtmA jAgRta bane che. = 12742 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrAddhavidhi prakaraNamAM AcArya zrI ratnazekharasUrijI pUjAnA bheda darzAvatAM kahe che ke, jinezvara bhagavaMtanI pUjA be prakAranI che eka dravyapUjA ane bIjI bhAvapUjA temAM dravya pUjA te zubha dravyathI pUjA karavI te che ane bhAvapUjA te jinezvara bhagavaMtanI AjJA pALavI te che. dravyapUjAnA sattara bheda darzAvyAM che. jema ke, 1) snAtra pUjA, 2) vAsa pUjA (cakSu yugala caDhAvavA), 3) phUla pUjA, 4) puSpamALa pUjA, 5) paMcaraMgI chUTA phUla caDhAvavAnI pUjA, 6) cUrNa pUjA - dhvaja pUjA, 7) AbharaNa - muguTa pUjA, 8) puSpagRha pUjA, 9) puSpakUla pragara pUjA, 10) AratI pUjA maMgaLa dIvo karavo. aSTa maMgalika sthApavA, 11) dIpaka pUjA, 12) dhUpa pUjA, 13) naivedya pUjA, 14) phaLa pUjA, 15) gIta pUjA, 16) nATaka pUjA ane 17) vAjiMtra pUjA. joke aMgapUjA, agrapUjA ane bhAva pUjA e pUjAnA traNe bhedamAM sarva pUjAnA bheda aMtarbhata thAya che. A badhI dravyapUjA sAthe bhAvapUjA ja karavAnI hoya kAraNake bhAva vinAnI bhakti nirarthaka che. bhAvapUjA e to bhavasAgara taravA mATenI nAva che. jemAM prabhunI stavanA karI potAnA AtmAnI niMdA bhaktajana kare che. prabhunA guNonuM varNana ane svadoSonI kabUlAta mukhyatve karavAnI hoya che. Ama jainadharmanI dareka kriyAmAM aMte to bhAvanI pradhAnatA che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM zrAvakane sattara prakAranI pUjA karAvavAno bodha 'nAgaketu nA daSTAMta sAthe DhAla - 23 paMkita naMbara 44 thI 46mAM darzAve che. Avazyaka kriyA je kriyA avazya karavA yogya che tene Avazyaka kriyA kahe che. te dvArA AtmA sahaja sukhano anubhava karI zake che, aMtaradaSTivALo thAya che ane tenAmAM samyakadarzana, jJAna, cAritra Adi guNo samRddha thAya che. je rIte vaidika paraMparAmAM Atmazodhanane mATe saMdhyA, baudhdha paraMparAmAM upanyAsa, pArasIomAM khoradeha avestA, yahUdIo ane khristIomAM prArthanA tathA IslAmamAM namAja pratiSThita che. e ja rIte jainasAdhanAmAM AdhyAtmika zuddhi athavA doSonA nivAraNa mATe ane guNonI abhivRddhi karavA mATe paDAvazyakanuM (Avazyaka kriyA) pratipAdana karavAmAM AvyuM che. sthUla daSTie Avazyaka kriyAnA cha vibhAga karavAmAM AvyA che jema ke 1) sAmAyika - samatA, samabhAva, 2) caturvizatistava - covIsa tIrthakaronI stuti, 3) vaMdana - gurudevone vaMdana, 4) pratikramaNa - saMyamamAM lAgelA doSonI AlocanA, 5) ka yotsarga - zarIranA mamatvano tyAga ane 6) pratyAkhyAna - AhArAdinI Asaktino tyAga. Avazyaka kriyAnuM bIjuM nAma pratikramaNa che. pratikramaNa" jaina paraMparAno eka pAribhASika zabda che. teno zAbdika artha 'pAchA pharavuM thAya che arthAt azubha yogothI nivRtta thaIne zubha yogomAM pravRtta thavuM te pratikramaNa che. tethI sAdhanA kSetramAM Atmavizudhdhi mATe tenI mahattA svIkArIne sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikA A cAre tIrthanA sAdhakonA Avazyaka kRtyamAM pratikramaNano samAveza karyo che. AcArya haribhadrasUrI Avazyaka sUtranI TIkAmAM pratikramaNanI vyAkhyA karatA kahe che ke, Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azubha pravRttithI pharI zubha pravRttimAM pAchA AvavuM te pratikramaNa che. AcArya bhadrabAhusvAmIe AvazyakaniyuktimAM pratikramaNanA praticaraNa Adi ATha paryAyavAcI zabdonuM kathana karyuM che. SaDAvazyakono krama paNa manovaijJAnika Dhabe rAkhavAmAM AvyAM che. pahelo sAmAyika Avazyaka samabhAvanI sAdhanA zIkhave che. samabhAvano sAdhaka ja guNAnurAgI banI zake che. eTale sAmayika pachI covIsI stavanano krama Ave che. guNapUjaka banyA pachI ja gurujanonA caraNe name che. eTalA mATe jinastuti pachI guruvaMdanAno krama Ave che. namratA AvyA pachI vratomAM lAgelAM doSonI AlocanA kare che, mATe vaMdanA pachI pratikramaNanuM sthAna Ave che. pApanI AlocanAthI cittanI zuddhi thayA pachI mana, vacana ane kAyanI sthiratA mATe kAyotsargano niyama che. ane sthira manayogavALI vyakti ja pratyAkhyAna karI zake che mATe kAyotsarga pachI pratyAkhyAnano krama che. A rIte chae Avazyaka AtmanirIkSaNa, AtmaparIkSaNa ane Atmavizuddhino zreSThattama upAya che. 'zrI anuyogadvAra sUtra'mAM pratikramaNanA be prakAra kahyAM che 1) dravya ane 2) bhAva pratikramaNa. kALanI apekSAe pratikramaNanA pAMca prakAra che. devasI, rAI, pAkhI, cAturmAsika ane sAMvatsarika. kAraNanI apekSAe pratikramaNanA pAMca prakAra che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga. 'zrI sthAnAMgasUtra'nA chaThThA sthAnamAM cha prakAranA pratikramaNanuM kathana che. 1) uccAra, 2) prazravaNa, 3) Itvara, 4) yAvat kathita, 5) yatkiMciMmithyA ane 6) svapnAMtika pratikamaNa. pratikramaNa sAdhakanI rojanIzI che. pratidina sAMje potAnA hisAbane cokhkhA karI lenAra vyApArI haMmezA lAbhane prApta kare che tema ubhayakALa potAnA doSonuM zodhana karI pratikramaNa karanAra sAdhaka uttarottara AtmaguNonA lAbhane prApta kare che. 'zrI uttarAdhyayana sUtra'-21mAM kahyuM che ke, pratikramaNa karavAthI vratomAM lAgelA doSonuM nivAraNa thAya che. 'zrI jJAtAdharmakathA sUtra'-8mAM darzAvyuM che ke, ubhayakALa zuddhabhAve pratikramaNa karavAthI jIva tIrthaMkaranAma gotrano baMdha kare che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM cha AvazyakanA nAma darzAvI pratikramaNa karavAthI AtmA nirmaLa bane che, temaja pUrvanA pApo nAza pAme che, te kathananuM nirUpaNa DhAla - 23 paMkita naMbara 24 thI 26mAM karyuM che. pratyAkhyAna (paccakkhANa) pApa pravRttinA tyAga mATe samyajJAna pUrvakanA dRDha saMkalpane pratyAkhyAna kahe che. 'zrI dazavaikAlika sUtra'mAM vyAkhyAkAre pratyAkhyAnano vyutpattilabhya artha A pramANe darzAvyo che, prati + A + khyAna. prati zabda (upasarga) niSedha arthamAM che. A = abhimukha arthamAM che. khyA dhAtu kathana karavAnA arthamAM che. A traNe zabdo maLIne pratyAkhyAnano artha thAya - gurunI sanmukha pApa pravRttino niSedha karavo. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI sUyagaDAMga sUtra' 2/4 anusAra pratyAkhyAna eTale pApa karmono tyAga karavo. te be prakAre thAya che. 1) dravyathI ane 2) bhAvathI. 'zrI bhagavatIsUtra' 7/2mAM paNa pratyAkhyAnanA bheda-prabhedanuM vistRta varNana karyuM che. mULa saMskRta zabda 'pratyAkhyAna' parathI paccakkhANa zabda Avyo che. paccakkhANa te chaThTho Avazyaka che. manovijaya mATe graMthomAM be bAbato batAvI che. eka che vrata ane bIjuM paracakkhANa. vrata vidheyAtmaka bAbatanuM sUcaka che. paccakkhANa niSedhAtmaka bAbatanI vAta kare che. vratamAM karavA jevI pravRttinI pratijJA che. paccakkhANamAM na karavA jevI pravRtti nahIM karavAno nirdhAra che. AtmAno viraktabhAva pragaTa karavo, virakta bhAva dRDha rahe te mATe dRDhasaMkalpa karavo ane A dRDhasaMkalpane guru samakSa pragaTa karIne saMmati levI. temanA zrImukhethI paccakkhANa grahaNa karAya che. guru samakSa paccakkhANano svIkAra karavAthI tenI daDhatA vadhe che. pratyAkhyAna karavAthI jIva AzravadgArono nirodha kare che. pratyAkhyAnathI IcchAno nirodha thAya che. IcchA nirodha karanAra jIva sarva padArthamAM tRSNArahita ane zItalIbhUta thaIne vicare che. Ama pratyAkhyAna karavAthI AtmA haLukarmI thAya che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa' kRtimAM lIdhelA pratyAkhyAna dehamAM prANa hoya tyAMsudhI daDhasaMkalpathI pALavA e vAta nIcenI paMktio dvArA samajAve che. DhAla || 6 || guru gyarU munIvara kani, je kIdhu pacakhAMNo re / te nIsacai karI jana pAlu, jihA ghaTa dharII prAMNo re / / 50 / / rAtribhojana tyAga sUryAsta pachI ane sUryodaya pahelAM arthAt rAtri daramyAna cAreya prakAranA - azana, pANI, khAdima, svAdima AhArano sarvathA tyAga karavo tene rAtribhojana viramaNa vrata kahe che. 'zrI dazavaikAlika sUtra'mAM rAtribhojana viramaNa sAdhunA chaThThA vratanA rUpamAM batAvyuM che. 'zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM paNa pAMca sarva virationI sAthe ja rAtribhojana tyAgano nirdeza che. karI che. 'zrI sUtrakRtAMga sUtra'mAM rAtribhojana tyAga sahita pAMca mahAvratanI tulanA parama ratna sAthe 'bRhatkalpa sUtra'mAM paNa rAtrimAM ane vikAlamAM cAre prakAranA AhAra grahaNa karavAno niSedha che. sAdhune sarva prakAre rAtribhojanano tyAga jIvana paryaMta traNa karaNa ane traNa yoge hoya che. vratI zrAvaka paNa rAtribhojanano tyAga kare che. anya graMthomAM paNa rAtribhojana tyAganuM mahattva batAvyuM che. 'mahAbhAratanA zAMtiparva'mAM narakamAM javAnA cAra kAraNa kahyAM che temAM prathama kAraNa rAtribhojana che. zrI vedavyAsanA 'yogazAstra'mAM kahyuM che ke, 'rAtrimAM khAnAro ghuvaDa, kAgaDo, bilADI vagere 200 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yonimAM janma dhAraNa kare che. rAtribhojana vakhate kIDI, kuMthavA Adi sUkSma trasa jIvonuM daSTigocara thavuM ane te jIvonI jayaNA karavI azakya thaI jAya che tathA rAtribhojana karavAmAM anya vanaspati Adi sthAvara jIvonI virAdhanA thAya che. tema ja rAtre sUkSma jIvo AhAramAM AvI jAya to aneka prakAranI bImArI thAya che. rAtre bhojana karavAthI bhojana barAbara pacatuM nathI. A sarve kAraNone lIdhe zrAvakane rAtribhojanano tyAga darzAvyo che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM rAtribhojanano tyAga veda, purANa, Agama graMthonA AdhAre tema ja Ayurveda zAstranA AdhAre DhAla - 23 paMkita naMbara 28 thI 30mAM samajAvyuM che. jayaNA (yatanA) yatanA jainadarzanano pAribhASika zabda che. yatanAno artha upayuktatA, sAvadhAnI, viveka, jAgRti, athavA apramAda che. jema viveka e dharmanuM mULatattva che. tema yatanA e dharmanuM upatattva che. vivekathI dharmatattva grahaNa karAya che ane yatanAthI te tattva zuddha rAkhI zakAya che. te pramANe vartana karI zakAya che. pAMca samitirUpe yatanA to bahu zreSTha che paraMtu gRhasthAzramIthI te sarva bhAve pALI zakAtI nathI, chatAM jeTalA bhAvAMze pALI zakAya teTalA bhAvAMze paNa asAvadhAnIthI pALI zakAtI nathI. jema ke utAvaLI ane vegabharI cAla, pANI gALI teno saMkhAro rAkhavAnI apUrNa vidhi, kASTAdika IMdhaNano vagara khaMkheryo, vagara joye upayoga, pUMjyA pramAryA vagara rahevA dIdhelAM vAsaNa, cUlA, asvaccha rAkhelA oraDA, eMTha rAkhI mUkavI, pATalA vagara dhagadhagI thALI nIce mUkavI vagerethI potAne asvacchatA, agavaDa, anArogyatA ItyAdika phaLa maLe che ane mahApApanA kAraNa paNa thavAya che. yatanAno mULa AdhAra ApaNI vivekavRtti che. cAlavAmAM, besavAmAM, UThavAmAM, jamavAmAM ane bIjA dareka prakAranAM kAryamAM yatanAno upayoga karavo. ApaNI sAvadhAnI, vivekavRtti aneka jIvonI rakSA karI zake che. jethI dravya ane bhAve banne prakAre lAbha thAya che. zrI dazavaikAlika sUtra'mAM yatanA mATe kahyuM che ke, jayaM care jayaM ciDhe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhujaMto bhAsaMto pAvakammaM Na baMdhai / / 8 / / arthAt : yatanApUrvaka (upayoga sahita) cAlanAra, UbhA rahenAra, besanAra, zayana karanAra, bhojana karanAra ane bolanAra sAdhaka pApakarmane bAMdhato nathI. yatanApUrvaka pravRtti karavAthI navAM karmono baMdha thato nathI ane pUrve bAMdhelAM karmono kSaya thAya che. 'pratimA zataka'mAM paNa zAstrakAroe kahyuM che ke, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayaNA dhammassa jayaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tava vuThThikarI jayaNA, egaMta suhAvahA jayaNA / / arthAt : jayaNA dharmanI mAtA che. jayaNA dharmanuM pAlana karanArI che, jayaNA dharmanI vRddhi karanArI che. ane vaLI ekAMta mokSa sukha ApanArI paNa jayaNA che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM kASTAdika IMdhaNano vagara khaMkherye upayoga karavo. aNasoyuM anAja daLavuM, aNagaLa pANIno upayoga karavo vagere kAryo karavAthI pApano pAra Avato nathI. A pApathI bacavA mATe pratyeka kArya yatanApUrvaka ja karavuM e vivekI zrAvakanuM kartavya che. e vAtano bodha DhAla 42 paMkita naMbara 58 thI 60mAM Ape che. caMdaravo - 'caMdaravo' zabdano sAmAnya artha chatamAM kApaDa bAMdhavuM thAya. 'zrAddhavidhi'mAM 'gRhasthe gharamAM pANiyAruM, phUlo, snAnagRha, khAMDaNiyuM, daLavAnI jagyA, bhojananI jagyA ane sUvAnI jagyA ema sAta sthAno para caMdaravA bAMdhavAnuM jaNAvyuM che. chata para peTe cAlanArA garoLI, sApa vagere prANIo cAlI zake che, paNa caMdaravA (kapaDAM) upara peTe cAlanArA tema ja bIjA moTA bhAganA jIvo cAlI zakatAM nathI. tethI AvA jIvonI hiMsA uparokta sAta jagyAe thavAnI vizeSa zakyatA hovAthI temAMthI bacI zakAya che. bhojanamAM, cUlA paranI rasoImAM, snAnanA pANImAM, khAMDaNiyAmAMnA ke daLavAnI jagyAmAMnA anAjamAM, pANiyArAnA pANImAM jherI jIvajaMtu ke jIva jaMtunuM jhera paDavAnI zakyatA caMdaravAne lIdhe rahetI nathI. vaLI sUvAnA sthAnamAM paNa moM khulluM rahe to AvA jaMtu ke tenA jherano bhoga banI javAya paNa caMdaravo te bhayathI paNa bacAve che. AvI rIte sAta jagyAe caMdaravA bAMdhavAthI dravya ane bhAva banne prakAre lAbha thAya che. jaina Agama graMthomAM zrAvakanA pahelA sthUla prANAtipAta viramaNa vratamAM trasa jIvonI nirarthaka hiMsAthI bacavA mATe zrAvakone rasoDAmAM, pANiyArA, bhojagRha, koThAra vagere jagyA upara caMdaravA bAMdhavAnuM kahyuM che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa' kRtimAM suzrAvakanA uttama AcAra rUpe mukhya daza jagyAe caMdaravA bAMdhavAno upadeza Apyo che ke jethI jIvanuM jatana thAya ane zubha puNya baMdhAya. SaT vedamAM paNa gRhasthanA dharma tarIke caMdaravA bAMdhavAmAM AvatA hatA, te vAta paNa kavie karI che. jenuM DhAla 42 paMkita naMbara 53 thI 57mAM nirupaNa karyuM che. aNagaLa pANIno niSedha - jainadharmanA keTalAMka sAMpradAyika lAgatA rItarivAjo samAja jIvanane mATe paNa khUba ja hitakartA che. jema ke pANIne gALIne pIvAnuM ke ukALIne pIvAnuM ArogyanI dRSTie khUba ja hitAvaha che. pANInA eka TIpAmAM asaMkhyAtA jIvo che. ema jJAnI bhagavaMtoe kahyuM che. 209 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'siMdha padArtha vijJAna' nAmanA pustakamAM kepTana skorsabIe sUkSmadarzakayaMtrathI eka pANInA TIpAmAM hAlatA cAlatA '36450' jIvo batAvyA che. pANInA jIvo to jaLarUpa ja che. tethI tenI gaNatarI thaI zake nahi. e mujaba jJAnI bhagavaMtonA anusAra pANInA eka TIpAmAM asaMkhyAtA jIvo hoI zake te siddha thAya che. mAtra jinAgamomAM ja nahi paNa anya zAstromAM paNa pANI gALIne pIvuM joIe te darzAvyuM che. tema ja aNagaLa pANInA doSo batAvyA che. jema ke, grAmANA saptake dagdhe yatpApaM samutpadyane / __ tatpApa jAya te pArtha ! jalasyA galite ghaTe / / arthAt : he arjuna ! eka ghaDo aNagaLa pANI vAparavAthI lAgatuM pApa sAta gAma bALavAthI lAgatA pApa jeTaluM thAya che. 'bhAgavatapurANa'mAM kahyuM che ke pANInA jevA ja raMgavALA aneka sUkSma jIvo pANImAM rahe che. tethI munIoe jIvadayA nimitte saceta (kAcuM) pANI tathA aNagaLa pANI vAparavuM tema ja pIvuM nahi. "mahAbhAratamAM paNa kahyuM che ke vIsa AMgaLa pahoLuM ane trIsa AgaLa lAMbuM vastra bevaDuM karIne tenA vaDe gaLAyeluM pANI pIvuM. pANI gALatAM gaLaNAmAM rahI gayelA jIvone je ThekANethI pANI bharI lAvyA hoIe teja pANImAM pAchA nAkhI devA. A vidhi sAcavI pANI pInArA parama gatine pAme che.' 'vratavidhAna saMgraha'-30 anusAra chatrIsa AgaLa lAMbuM ane covIsa AMgaLa pahoLuM vastrane bevaDa karI enAthI pANI gALavuM joIe. pUrva paraSoe samajAvyuM che ke pANIne gALavAmAM viveka rAkhavo joIe. mIThA pANIthI khArA pANInA ane khArA pANIthI mIThA pANInA porA marI jAya. mATe banne pANI ke saMkhArA bheLaseLa na karavA. saMkhAro eTale pANI gALatAM upara kapaDAmAM je pANI vadhe te. gaLaNuM nIcovIne pANI levAya nahi. gaLaNAmAM thoDuM pANI rahevA devuM ke jethI gaLatAM rahI gayelAM jIvo marI na jAya. tyAra bAda zuddha pANIthI gaLaNuM dhoIne pachI sUkavavuM joIe. AvI rIte gALIne pANI pIvAthI ke vAparavAthI tema ja pANI gALyA bAda saMkhArAnuM barAbara jatana karavAthI trasa jIvonI rakSA thAya che. ane jIvadayAnuM puNya baMdhAya che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM aNagaLa pANIno niSedha, pANI gALavAnI vidhi, gaLaNAnuM mApa tema ja pANIno saMkhAro sukavavo nahi vagere sukSma vAto Agama graMthanA AdhAre DhAla - 43 paMkita naMbara 62 thI 71mAM karI che. cauda niyama zrAvaka dvArA AjIvana mATe grahaNa karelAM vrata ane maryAdAone potAnA dainika jIvana vyavahAranuM dhyAna rAkhIne dararoja mATe saMkSipta karavA, te ja A cauda niyamanuM mukhya prayojana che. AraMbha samAraMbha ane upabhoga paribhoganI vastuonI je maryAdAo jIvana paryaMta vratomAM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI che, te sarva padArthono upayoga pratidina thavo zakya nathI, tethI te maryAdAone pratidina saMkSipta karavAnuM zrAvakanuM lakSya hovuM joIe. tenAthI AtmAmAM saMtoSavRtti pragaTe che, pApAzrava ghaTe che. karmabaMdhanAM aneka dvAra baMdha thaI jAya che. pratidina vrata pacakkhANanI smRti rahevAthI ane AtmAmAM tyAgabhAvanI vRddhi thavAthI anaMta azubha karmonI nirjarA thAya che. mATe zrAvakoe upayogapUrvaka, rucipUrvaka ane zuddha samajapUrvaka pratidina A niyamone dhAraNa karavA joIe. 'zrI upAzakadazAMga sUtra'mAM zAstrakAre cauda niyamanI gAthA ApI che, jema ke, saMcita davva viggar3a, paNNI tAMbUla vattha kusume / vAhaNa sayaNa vilevaNa, baMbha disi NhANa bhattesu // arthAt : sacitta, dravya, vigaya, pagarakhAM, tAMbula (pAna-bIDA) vasra, kusuma (sugaMdhI padArtha) vAhana, zayana, vilepana, brahmacarya, dizi, snAna ane bhakta (bhojana). A cauda padArthanI roja maryAdA karavI te cauda niyama kahevAya. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM zrAvakane roja cauda niyama dhAraNa karavAno upadeza Apyo che. ke jethI karma nirjarA thAya. je DhAla 64 paMkita naMbara 5 thI 8mAM samajAvyuM che. bAvIsa abhakSya anaMta upakArI anaMta karuNAnA sAgara zrI jinezvara paramAtmAe potAnA nirmaLa kevaLajJAnanA prakAzamAM leboreTarInA koI paNa sAdhanano upayoga karyA vinA ApaNI samakSa je AhAra vijJAna rajU karyuM che, temAM bAvIsa abhakSyo batAvyAM che. je AhAravijJAnanI daSTithI tyAjya to che ja paNa sAthe sAthe hiMsAnA ghara hovAthI jIvadayAnI dRSTithI paNa tyAjya batAvyAM che. 'dharma saMgraha' Adi jaina graMthomAM bAvIza abhakSyanAM nAma ApyAM che jema ke cAra mahAvigaI, udumbarAdi pAMca prakAranA phaLo, hima, barapha, viSa, karA, dareka jAtinI mATI, rAtribhojana, bahubIja, ajANyAM phaLa, boLa athANuM, batrIsa anaMtakAya, veMgaNa, calita rasa, tuccha phaLaphaLAdi tathA kAcA dUdha, dahIM, chAza vagerenI sAthe bhaLeluM kaThoLa (dvidaLa). A bAvIsa abhakSyone cha vibhAgamAM vaheMcI zakAya jema ke, 1) cAra sAMyogika abhakSya jemAM dvidaLa, calitarasa, boLa athANuM ane rAtribhojanano samAveza thAya, 2) cAra mahAvigaI abhakSya - jemAM mAMsa, madirA, madha ane mAkhaNa, 3) batrIsa prakAranI anaMtakAya vanaspati, 4) cAra phaLo - bahubIja, veMgaNa, tuccha phaLa ane ajANyA phaLa, 5) pAMca TeTA - vaDanA TeTA, umarAnA TeTA, pIpaLAnA TeTA, plakSa-pIparanA TeTA ane kALA umarAnA TeTA tema ja 6) cAra tuccha cIjo - barapha, karA, mATI ane jhera. A pramANe bAvIsa abhakSyo tyAjya gaNyA che. tevI ja rIte DaoNkTaranI dRSTie pAMca prakAranA vhAITa poIjhana tyAjya che. mAMsa, iMDA, sAkara, mIThuM ane meMdo. vaijJAnika daSTie cAra prakAranA phUDa tyAjya che prosesDa, riphAInDa, TIna ane pencyurAIjhaDa phUDa. E Ama vivekI zrAvakoe jeTaluM ochuM pApa thAya te pramANe vartavuM ane bAvIsa abhakSyano Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAga karavo. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM uparyukta jainAgamo anusAra bAvIsa abhakSya darzAvI, teno tyAga karavAthI mAnava mokSa prApta karI zake che. A vAtanuM nirUpaNa karI zrAvakane bAvIsa abhakSma tyajavAno bodha ApyA che. je DhAla 66 paMkita naMbara 17 thI 26mAM darzAve che. batrIsa anaMtakAya jainadarzananA siddhAMta pramANe bilakula hiMsA rahita jIvana jIvavuM e prathama naMbaramAM AvI zake paraMtu evI jo zakyatA na hoya to bIjA naMbare ochAmAM ochI hiMsA thAya evI jIvana paddhatithI jIvavuM. eTale ja prathama naMbare lIlotarI mAtrano tyAga karI devo jarUrI che. evI bhISma pratijJA to koI vIralA ja karI zake paraMtu je vanaspatinA alpa bhakSaNamAM paNa anaMta jIvono saMhAra thAya che, evI anaMtakAya svarUpa gaNAtI vanaspatino to acUka tyAga karavo joIe. vanaspatikAyanA be prakAra che. 1) pratyeka vanaspatikAya ane 2) sAdhAraNa vanaspatikAya. pratyeka vanaspatikAya eTale eka zarIramAM eka jIva. jyAre sAdhAraNa vanaspatikAya eTale eka zarIramAM anaMtA jIva. gaNyA gaNI na zakAya teTalA jIvo. Ama sAdhAraNa vanaspatikAya anaMtAnaMta jIvono piMDa hovAthI tenuM bhakSaNa kevI rIte thAya ? 'zrI prajJApanA sUtra'mAM batrIsathI paNa vadhAre anaMtakAyanA bhedo jaNAvyA che. 'yogazAstra' Adi jaina Agama graMthomAM mukhya batrIsa anaMtakAya-kaMdamULano ullekha thayo che. jema ke, 1) dareka jAtanA kaMda, 2) lIlI haLadara, 3) lIluM Adu, 4) sUraNakaMda, 5) vajrakaMda, 6) lIlo kacaro, 7) satAvarI velI, 8) virolI, 9) kuMAra, 10) thora, 11) gaLo, 12) lasaNa, 13) vAMsa kArelAM, 14) gAjara, 15) luNInI bhAjI, 16) loDhI padmanI kaMda, 17) garamara, 18) kisalaya patra, 19) kharasaio kaMda, 20) thega bhAjI, 21) luNa vRkSanI chAla, 22) lIlImotha, 23) khIlorA kaMda, 24) amRtavelI, 25) mULA, 26) bilADInA Topa, 27) vatthalAnI bhAjI, 28) aMkUrAvALuM vidala anAja, 29) pahlakanI bhAjI, 30) sUaravallI, 31) kUNI AMbalI, 32) baTATA, DuMgaLI, sakarakaMda vagere. A batrIsa anaMtakAyane pAMca vibhAgamAM vibhakta karI zakAya. jema ke, 1) zAka - bhUmikaMda, pAlakanI baTeTA, gAjara, mULA, DuMgaLI, lasaNa, vaMzakArelA, sUraNa ane kUNI AmalI. 2) bhAjI bhAjI (pallakanI bhAjI), vatthalAnI bhAjI, theganI bhAjI, lIlImotha, kisalaya. 3) patravela girikarNikA vela (garamara), amRta vela, virANI vela, gaLo, sukkara vela, lavaNa vela, zatAvarI vela. 4) auSadha lavaNaka, kuMvArapAThuM, lIlI haLadara, lIluM AduM, kacUro. 5) jaMgalI vanaspatio thora, vajrakaMda, loDhaka, kharasaIyo, khiloDI kaMda, bilADInA Topa. - = uparokta batrIsa nAmonI aMtargata zakkarIyA, ratALu, luNa nAmanI vRkSanI mAtra chAla, virUDA vagere paNa anaMtakAya gaNAya che.10 tevI ja rIte padmapurANa, prabhAsapurANa vageremAM paNa batAvyuM che ke, lasaNa, DuMgaLI, mULA vagere Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMdamULa khAvA nahi. kemake kaMdAdi khAnAra narakamAM jAya che ane teno tyAga karanAra svargamAM jAya che. kavi RSabhadAse paNa 'vratavicAra rAsa'mAM batrIsa anaMtakAyanAM nAmo darzAvIne tene tyAjya batAvyAM che. tema ja anaMtakAya (abhakSya)nuM sevana karavAthI pApabaMdhana thAya che. mATe bhakSyaabhakSyane oLakhIne tenuM bhakSaNa na karavuM, evo hitadAyaka upadeza Apyo che. jenI DhAla - 67 paMkita naMbara 28 thI 35 dvArA pratIti karAve che. paMdara karmAdAna 'karma" ane "AdAna' A be zabdothI karmAdAna' zabda banelo che. AdAna eTale grahaNa karavuM. karmonA grahaNane karmAdAna kahe che. je pravRttinA sevanathI jJAnAvaraNa Adi karmono prabaLa baMdha thAya che, jemAM ghaNI hiMsA thAya te karmAdAna che. zrAvaka mATe te varjita che. A karma saMbaMdhita aticAra che. zrAvakane tenA tyAganI preraNA ApavAmAM AvI che. "zrI upAsakadazAMga sUtra', "zrI Avazyaka sUtra', 'yogazAstra', 'nigraMtha pravacana' Adi jaina graMthomAM paMdara karmAdAna no ullekha thayo che. jema ke, 1) aMgAra karma, 2) vana karma, 3) zakaTa karma, 4) bhADI karma, 5) sphoTana karma, 6) daMta vANijya, 7) lAkSA vANijya, 8) rasa vANijya, 9) viSa vANijya, 10) keza vANijya, 11) yaMtrapIDana karma, 12) nibaMchaNa karma, 13) dAvagni dApana, 14) saradahataDAga zoSaNa ane 15) asatIjana poSaNa. paMDita AzAdhara "sAgAradharmAmRta'mAM paMdara kharakarmonA lakSaNa batAvatAM kahe che ke, prANIone pIDA utpanna karAvavAvALA vyApArane kharakama arthAt dUrakarma kahe che. te paMdara prakAranA che. paMdara karmAdAna karmabaMdhananAM kArya che. kemake A vepAramAM trasa jIvonI ghaNI hiMsA thAya che. tema ja keTalAka vepAra anarthakArI ane niMdanIya hovAthI zrAvakoe karavA yogya nathI. tema ja banne lokamAM ghora du:khanA denAra che. evuM jANI teno tyAga karavo joIe. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM paMdara karmAdAnanuM svarUpa vistArathI darzAvIne AvA pApakArI vepArone tyajavAno upadeza Apyo che. jenI DhAla - 68 paMkita naMbara 38 thI 41 DhAla - 69 paMkita naMbara 47 thI 49 DhAla - 7) paMkita naMbara 59 thI 64mAM pratIti thAya che. sAta vyasana je mANasanI samAjamAM pratiSThA na hoya tenI sAthe mitratA bAMdhavI te niMdya kArya lekhAya che, zakti hovA chatAM svajana mitrone sahAyatA na karavI te paNa niMdya kArya lekhAya che. A uparAMta sAta durvyasanonuM sevana paNa niMdya kArya che. 'vairAgya zataka'mAM sAta vyasananuM svarUpa darzAvatAM kahe che ke, __ dyataM ca mAMsaM ca surAca vezyA / pApArdha corI paradAra sevA / patAni saptAni vyasanAniloke / dhorAtighora narakaM pataMti // 11 / / arthAt : jugaTuM, mAMsa bhakSaNa, surApAna (dArU pIvo) vezyA gamana, moTA pApamAM bhAgIdAra Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavuM (zikAra), corI karavI ane parastrI sevana. A sAta durvyasano ghorAtighora evI naraka gatine viSeja utpanna karAve che. jaina graMthomAM paNa zAstrakAroe sAta vyasananAM nAma tema ja tenA phaLanuM kathana darzAvyuM che. jugAra, mAMsa, madya, parastrI, vezyA, corI ane zikAra. A sAta moTA vyasano che. jema ke, (1) anya vyasanonuM mULa jugAra che. jugAramAMthI saghaLA vyasano utpanna thAya che. dyUtathI dhana, yaza, dharma, baMdhuvarga ane kuLano kSaya thAya che, tema ja du:kho ApanArI tiryaMca ane naraka gatinI prApti thAya che. (2) je mAnava jIbhanA svAdathI sadA mAMsa bhakSaNa kare che, te narakagAmI bane che. (3) mati, zAMti tathA yazane haranAruM madha nAmanuM vyasana anarthonuM mULa che ane mAtA ke patnInuM bhAna paNa bhulAvanAruM che. (4) baMne lokano vighAta karanAra parastrInI prIti tyAga karavA yogya che. (5) niraMtara pApane vaza rahenArI vezyA to jarApaNa prIti karavA yogya nathI paNa naraka, tiryaMca Adi durgati karAvanAra che. (6) A lokamAM pratyakSa rIte vadha, baMdhanAdikane karanArI ane paralokamAM naraka ApanArI corI sadguddhivALA puruSe tyajI devI joIe. (7) je puruSo niraparAdhI pazu paMkhIono zikAra kare che, teo du:kha, dAridraya, pIDA ane durgati pAme che. A sAta vyasano durgatine prApta karanAra hovAthI tyajavA yogya che. A sAte kuvyasano aDhAra pApa sthAnomAMthI 1) prANAtipApamAM (madirApAna, mAMsAhAra ane zikAra), 2) adattAdAnamAM (corI), 3) maithunamAM (parastrIgamana, vezyAgamana) ane 4) parigrahamAM (jugAra) samAI jAya che. kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM A sAte vyasanone choDavAno upadeza DhAla paMkita naMbara 25, 26 dvArA Apyo che. sAta kSetranuM mAhAtmya - 37 jainAgamomAM sAta kSetranuM mahattva darzAvyuM che. te sAta kSetranA nAma che, 1) jinamaMdira, 2) jinapratimA, 3) jinAgama ane caturvidha saMghanA 4) sAdhu, 5) sAdhvI, 6) zrAvaka ane 7) zrAvikA. AcAryazrI dhanezvarasUrIzvarajI 'zrI zatruMjya mahAtmya sAra'mAM sAta kSetranuM mAhAtmya darzAvatA kahe che ke, = jinamaMdira - je kASTAdikathI jinamaMdira karAve che, te puruSa te kASTAdikamAM jeTalA paramANuo hoya che teTalA lAkha palyopama sudhI svarganA sukhone bhogavanAro thAya che. jinapratimA - je je dezamAM ke nagaramAM zrI jinezvara prabhunI pratiSThA thAya, te te dezamAM ke nagaramAM roga, durbhikSa ke vairabhAva utpanna thatA nathI. jainAgama - jainAgamarUpI zrutanI ArAdhanA dravya ane bhAvathI ema be prakAre thAya che. 284 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAnanA pustakone sArI rIte rAkhavA dravyazrata ArAdhanA che. jyAre samyakajJAna sAMbhaLavuM, te para zradhdhA karavI, bhaNavuM, bhaNAvavuM ane jJAna bhaNanArAonI bhakti karavI bhAvamRta ArAdhanA che. ke je saMsAranI jaDatAne nAza karanArI ane kevaLajJAna ApanArI che. caturvidha saMgha svarUpa - caturvidha saMgha arthAt sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAnI upAsanA ane pUjA lokAttara sukha ApanArI che. A sAta kSetro jainazAsanamAM sadA phaLadAyaka che. temAM je bhaktipUrvaka potAnI saMpattinuM dAnarUpa bIja vAveluM hoya to temAMthI nirvidhdha udayakArI phaLa prApta thAya che. "yogazAstramAM zAstrakAre kahyuM che ke, evaM vratasthito bhaktyA sapta kSetryAM dhanaM vapana / dayayA cAtidIneSu mahAzrAvaka ucyate / / 119 / / arthAt : vratamAM sthira bhakta sAta kSetre dhana kharce che. Ama je dayA ane dAnamAM zreSTha che te mahAzrAvaka che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM zrAvakane bodha ApatAM kahe che ke, jo tamArI pAse dhana hoya, saMpatti hoya to A dhanano sadupayoga karI sAta kSetre dhana vAparavuM ke jethI A dhana UgI nIkaLe arthAt puNyanuM bhAthuM baMdhAya che. je DhAla - 23 paMkita naMbara para thI pa3mAM samajAvyuM che. zrutano mahimA jainazAsanamAM 'zrutajJAna' sarvAdhAra che. kevaLajJAnarUpI sUryanI gerahAjarImAM 'zruta' dIpaka che. sUryAsta thayA bAda gharamAM gherAyelA chavAyelA aMdhakArane dUra karavA mATe dIpaka sivAya bIjo koI rasto nathI. A dIpakane satata jhaLahaLato rAkhavA mATe emAM ghI pUravuM paDe che. ghI ja khalAsa thaI jAya to dIpaka olavAI jAya ne gharamAM aMdhakAra chavAI jAya. tema jinazAsana rUpI gharamAM kevaLajJAnano sUryAsta thayA bAda zrI tIrthakara bhagavaMto dvArA artharUpe pratibiMbita thayela gaNadhara bhagavaMto dvArA sUtrarUpe guMthela-graMthita evAM "zrata dIpaka' ajavALuM pAthare che. A "zrata dIpaka' ne jhaLahaLato rAkhavA mATe pustaka lekhana rUpI ghI satata pUravuM paDaze. A zruta ghaTatuM ghaTatuM pAMcamA ArAnA cheDe chelle mAtra "zrI dazavaikAlika sUtra' rUpa ja raheze. e "zrI dazavaikAlika sUtra' bacaze, tyAM sudhI chaThTho Aro nahi besI zake. je samaye chellA AcArya bhagavaMta zrI duprabhasUrIzvarajI mahArAjano svargavAsa thaze, "zrI dazavaikAlika sUtra' paNa kSayopazamabhAve temanI sAthe naSTa thaze. mATe A pAMcamA ArAmAM mRtarUpI dIpakanI jyota jhaLahaLatI rAkhavA mATe pustakalekhanarUpI ghI pUravuM jarUrI che. yogI zrI bhatRharie "nItizataka'mAM vidyAdhanano mahimA darzAvatAM kahyuM che ke, na corahAryaM na ca rAjyahArya / na bhrAtRbhAjya na ca bhArakAri / vyaye kRte vardhata eva nityaM vidyAdhanaM sarva dhanapradhAnam / / arthAt : cora corI na zake. rAjyasattA harI na zake. bhAI bhAga na paDAvI zake ane je Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArarUpa paNa na hoya. jema jema vaparAya tema tema vadhe evuM vidyArUpI dhana sarva dhanamAM mukhya che. kavi RSabhadAsa "vratavicAra rAsa'mAM zratano mahimA darzAvatA kahe che ke, mRta vaDe ja A jinazAsana raheze. tema ja je nara bhaNaze, gaNaze ane pustaka lakhAvaze te anaMta sukhane meLavaze. naMbara 47 thI 49 dvArA samajAve che. zIlavatano mahimA sadAcAranuM pAlana e ja mANasanA jIvanano pAyo che. mANasamAM vidvatA hoya ke na hoya, tenI pAse lakSmI hoya ke na hoya parantu tenAmAM caritra to avazya hovuM joIe. | ' tmani varati ti vraHvarya: I' arthAt AtmasvarUpamAM ramaNatA karavI brahmacarya che. pAMceya IndriyonA viSayabhoganI Asaktino tyAga karavo tene brahmacarya kahe che. brahmacarya jJAna, darzana, cAritra, tapa, vinaya, samyakatva Adi guNonuM mULa che. tenI hAjarImAM manuSyanuM aMtaHkaraNa sthira thaI jAya che.' 'zrI praznavyAkaraNa sUtra' 2/4mAM zAstrakAroe "brahmacaryanuM mAhAbhya aneka upamAo dvArA pragaTa karyuM che. brahmacaryanI batrIsa upamA ApI che. jema ke, A vrata dharmanI pALI samAna che, paiDAnI nAbhi samAna che, vRkSanA skaMdhasamAna, mahAnagaranA koTa, daravAjA tema ja AgaLiyA samAna che. dhvajAnI dorI samAna che. A vrata vizuddha aneka guNothI susaMpanna che. tema brahmacarya mahAvratanA AdhArathI ja sarva mahAvrata surakSita che. tenI akhaMDatAmAM ja sarva mahAvratonI akhaMDatA TakI zake che. brahmacaryanA vinAzamAM vinaya, zIla, tapa, niyama sarva guNa samUhanA vinAza thaI jAya che. AvI rIte A brahmacarya bhagavAna ja sarva vratonA prANa svarUpa che. brahmacarya uttamottama dharma che ane te pratyeka avasthAmAM AcaraNIya che. Ahata paraMparAmAM tathA pratyeka paraMparAomAM paNa brahmacaryano asAdhAraNa mahimA gavAyo che. jeo pUrNa brahmacarya pALe che. teo vizvavaMdya bane che, tema ja zIla thakI aniSTa padArtho ISTakArI banI jAya che. A lokamAM aneka sukhonA bhoktA thAya che ane bhavAMtare svarga-mokSanAM sukho pAme che. | 'zrI aupapAtika sUtramAM kahyuM che ke, manavagaranuM phakata kAyAthI brahmacarya pALavAthI paNa jIva devagatimAM jAya che. mahAnayogI zrI bhartuharie "nItizataka'mAM zIla ane sadAcAranA aneka daSTAMto ApI zIlano mahimA batAvyo che. kavi RSabhadAse paNa 'vratavicAra rAsa'mAM zIlano mahimA aneka upamAo dvArA darzAvyo che. tema ja zIlakhaMDita thavAthI iMdra, brahmA, mahArAjAo, mahAna munirAjo vagere duHkhI thayA che, tenuM Agamika kathAnakanA AdhAre daSTAMto dvArA Alekhana karyuM che. tema ja zIlanA mahimA thakI uccagatine prApta karI zakyAM evAM zIlavatI nara-nArIonAM daSTAMto AlekhI zIlavratano mahimA DhAla - 54 paMkita naMbara 78 thI 83, DhAla - 55 paMkita naMbara 88 thI 06, DhAla - 56 paMkita naMbara 29 thI 38mAM vistArapUrvaka samajAve che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnano mahimA bhAratIya dharma, darzana ane saMskRtimAM dAnanuM adhika mahattva che. dAna e dharmanuM mULa pravezadvAra che. 'TIyate kRti vAna' je ApavAmAM Ave che te dAna. bhagavAna mahAvIre cAra prakAre dharma batAvyo che, dAna, zIyaLa, tapa ane bhAvanA. je tapa na karI zake tema hoya te dAna kare. utkRSTa bhAve supAtra dAna ApavAthI jIva mahAna lAbha meLave che. supAtra dAna e zreSTha dAna che. AcArya haribhadrasUrie kahyuM che ke, 'dharmasya jJAti parva vAna' dharmanuM prathama pagathiyuM dAna che. 'tattvArthasUtra' 7/33mAM AcArya umAsvAtie darzAvyuM che ke, 'anuprahArtha svasyAtisargo vAnam' arthAt bIjA upara upakAra karavA mATe potAnuM dhana anyane ApavuM te dAna che. 'zrI AcArAMga sUtra'mAM gaNadhara gautamasvAmIe kahyuM che ke, dharmamAM dAnanuM savizeSa mahattva che. te pApanuM prAyazcita che. 'zrI bhagavatIsUtra' 3/8/6/1mAM zrI gautamasvAmI pUche che ke, he bhadanta! zramaNa ke mAhaNane prAsuka AhAra, pANI, khAdya ane svAdya rUpa AhAra vahorAvanAra zrAvakane zuM phaLa maLe che? tyAre vIra prabhu javAba Ape che ke, ''he gautama! evo zrAvaka ekAntata: nirjarA kare che, tene koI pApakarma lAgatu nathI, munizrI ratnacaMdrajI ma.sA. 'bhAvanA zataka'mAM kahe che ke, vyAje styAt dvi guNa vitta, vyavasAye caturguNam / kSetre zata guNa prokyuM, pAtre annataguNa bhavet / arthAt : vyAje mUkavAthI vadhAremAM vadhAre bamaNo lAbha thAya, vepAramAM cAra gaNo lAbha thAya, kSetra-khetaramAM vAvavAthI bahu to so guNo lAbha thAya. paNa pAtramAM (saMyamInA pAtramAM) Apela vastuno anaMtaguNo lAbha maLe che. dAnano mahimA varNavatAM 'gItA'mAM kahevAyuM che ke 'so hAthe kamAo ane hajAra hAthe Apo.' Ama dAnano mahimA dareka graMthomAM aparaMpAra darzAvyo che. supAtra dAna karavAthI mahAna labdhi prApta thAya. dAna ApavAthI du:kha dUra thAya. vaLI supAtra dAna ApavAthI jIva tIrthaMkara nAmakarma paNa upArjana karI zake che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM dAnano mahimA Agama kathita saMgama, nayasAra vagerenA dRSTAMta DhAla - 24 paMkita naMbara 62 thI 70mAM ApI samajAve che. kRpaNatA (lobha) kRpaNatAno sAmAnya artha kasAI, lobha vagere che. 'rAjavArtika'mAM darzAvyuM che ke 'anugrahapravaLakAghamijAjJAvezo soma: / ' arthAt dhana AdinI tIvra AkAMkSA athavA vRdhdhi lobha che. 'dhavalA'mAM paNa kahyuM che ke 'vAghAryeSu mameMvuM yuddhirtoma: / ' arthAt bAhya padArthomAM je Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mAruM che' AvA prakAre anurAga budhdhi thAya che te lobha che. zrI dazavaikAlika sUtramAM lobha nuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che ke, koho pIiM paNAsei, mANo viNaya NAsaNo / mAyA mittANi NAsei, loho savva viNAsaNo // 38 / / arthAt : krodha prItino nAza kare che, abhimAna vinayano nAza kare che. mAyA mitratAno nAza kare che. ane lobha sarva zreSTha guNono nAza kare che. 'vairAgyazataka'mAM paNa kRpaNanA dhananuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che ke, le lUMTI ghana phUpaNanuM kAM rAjA kAM cora, khaMkherAye khAsaDe, boraDI kerAM bora. arthAt : kRpaNanuM dhana rAjA athavA cora lUMTI le che. tema ja boraDIne bora rUpI dhana thakI khAsaDA khAvA paDe che. Agama graMthomAM atilobha pApanuM mULa che. e kathana aneka daSTAMto vaDe darzAvAmAM AvyuM che. zrI AcArAMga sUtra'-ramAM kRpaNanA dhananI gati darzAvatAM kahyuM che ke, kyAreka saMgrahita dhanano svajana saMbaMdhI bhAga pADI le, cora corI jAya, rAjA laI le che, dhanarAzimAM nukzAnI Ave to kayAreka gharamAM Aga lAgavAthI te baLIne rAkha thaI jAya che. Ama kRpaNanuM dhana aneka prakAre nAza pAme che. kavi RSabhadAsa 'vratavicAra rAsa'mAM 'kRpaNatA'no marma samajAvavA mATe kRpaNane zikhAmaNa ApatAM kahe che ke, dhanano saMcaya karavAthI duHkha prApta thAya che ane yenakena prakAre te dhanano nAza thAya che. jyAre dAtA supAtra dAna ApIne pUNyanuM bhAthuM bAMdhe che, je DhAla - 23 paMkita naMbara 54 thI 60mAM samajAvyuM che. karmasiddhAMta karma siddhAMta jainadarzanano eka mukhya siddhAMta che. sAMsArika jIva je vividha prakAranA karmonA baMdhana kare che. tene vipAkanI daSTie be bhAgamAM vibhakta karela che. zubha ane azubha, puNya ane pApa, athavA kuzaLa ane akuzaLa. A be bhedono ullekha jainadarzana, bauddhadarzana, sAMkhyadarzana, yogadarzana, nyAyadarzana, vaizeSikadarzana ane upaniSada AdimAM karela che. je karmanA phaLanI prANI anukULa anubhava kare te puNya ane jeno pratikULa anubhava kare te pApa che. puNyanA zubhaphaLanI IcchA badhA ja kare che paraMtu pApanA phaLanI IcchA koI karatuM nathI, to * paNa tenA vipAkathI koI bacI zakatuM nathI. gosvAmI tulasIdAsa 'rAmAyaNa'mAM lakhe che ke, karma pradhAna vizva karI rAkho, je jasa karaI so tasa phala cAkhA. Ama kare tevuM pAme te ukti anusAra je jIva jevuM karma bAMdhe che, tevuM ja phaLa bhogave che. e satya che ke badhA ja bhAratIya dArzanikoe karmavAdanI sthApanAmAM yogadAna ApyuM che paraMtu jaina paraMparAmAM karmavAdanuM jevuM suvyavasthita svarUpa che, tevuM anya darzanomAM nathI. jaina Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMparAmAM karmavAda para atyaMta sUkSma, suvyavasthita ane khUba ja vistRta vivecanA karela che. te karmazAstra karmagraMtha'nA nAmathI suprasiddha che. karmanI sattA svIkAravA para tenA phaLa svarUpa paraloka athavA purnajanmanI sattA paNa svIkAravI joIe. je karmonuM phaLa vartamAnamAM nathI maLatuM te karmone bhogavavA mATe purnajanma mAnavo Avazyaka che. karmavAdIoe purnajanmanI sattA svIkArI che. zrI sUyaDAMga sUtra' 1/7/4mAM paNa kahe che ke, AlokamAM ke paralokamAM karma potAnuM phaLa Ape che. te eka janmamAM ke seMkaDo janmomAM phaLa Ape che. bhAratanA badhA ja dArzanikoe ja nahIM paraMtu pAzcAtya vicArakoe paNa purnajanmanA saMbaMdhamAM potAnA vicAro darzAvyA che. zrI uttarAdhyayana sUtra'33/1mAM bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, karma janma maraNanuM kAraNa che. mahAbhArata zAMtizataka'-2mAM vyAsamunie paNa darzAvyuM che ke, karmathI prANI baMdhAya che ane vidyAthI tenI mukti thAya che. karmanA kAraNe A vizvanI vicitratA jovA maLe che. koI rAjA, koI raMka, koI sukhI, koI duHkhI, koI rogI, koI nirogI, AvI aneka vicitratA pAchaLa eka mahAsattA kArya kare che ane te mahAsattA che- 'karmano siddhAMta'. karma ja janma maraNanuM mULa che. saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsamAM karmasiddhAMtanA gahana ane gaMbhIra vizleSaNane Agamika kathAnakonA AdhAre jema ke RSabha bhagavaMta, vikrama rAjA, caMdanabAlA, zreNika rAjA vagerenA daSTAMto dvArA saraLa rIte pratipAdita karyuM che. je DhAla - 20 paMkita naMbara 95 thI 02 dvArA pratIti karAve che. zrI vipAka sUtrano sAra Agama sAhityanAM bAra aMgamAM 'vipAka'nuM agiyAramuM sthAna che. AcArya vIrasene karmonA udaya ane udIraNAne vipAka kahela che. AcArya pUjyapAda ane AcArya akalaMkadeve lakhyuM che ke viziSTa ane vividha prakAranA pAka (karmaphala)nuM nAma "vipAka' che. kaSAyonI tIvratA, maMdatA Adi rUpa bhAvAzravanA bhedathI viziSTa pAkanuM thayuM te "vipAka' che AcArya abhayadeva ane AcArya haribhadre vRttimAM vipAkano artha lakhyo che ke - puNya ane pApa karmonuM phaLa, te vipAka che. ane kathArUpamAM tenuM pratipAdana karanAra vipAka sUtra che. | 'zrI samavAyAMga sUtra' anusAra tenA sukhavipAka rAne duHkhavipAka ema be vibhAga che. "zrI sthAnAMga sUtramAM vipAka sUtranuM nAma "karma vipAka dazA' Apela che. A saMsAranA samasta jIvo karmanA vipAka pramANe pravAhita thaI rahyA che. A pravAhamAM jIva zubhakarmanA saMyogathI sukhI sAMsArika avasthA prApta kare che ane azubha karmanA saMyogathI du:khI avasthA prApta kare che. zrI vipAka sUtramAM A banne prakAranA AtmAonA jIvana vRttAMtanuM varNana karavAmAM AvyuM che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyAya, atyAcAra, krUratA, nirdayatA, cauryavRtti, kAmavAsanA, adharmAcAra, mAMsAhAra, madirApAna vagerene lIdhe jIva kevA kevA ghora karmabaMdha kare che tathA te karmabaMdha anusAra kevI kevI yAtanAnuM phaLa bhogave che, tenuM varNana "zrI vipAka sUtra'nA prathama duHkhavipAka zrutaskaMdhamAM darzAvyuM che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM mAnavI potAnA svArtha mATe kevA kevA dAruNa dhaMdhA kare che, tema ja svAda lolupatA mATe mAMsa-madirApAnanuM sevana kare che. AvI vRtti poSavA mATe te anya jIvonI ghora hiMsA kare che. tenA AvA pApamayI karmaphaLa svarUpe te anaMtAkALa sudhI cAre gatimAM bhavabhramaNa kare che. A vAta duHkha vipAka zrutaskaMdha sUtra'nA AdhAre darzAvI che. je DhAla - 44 paMkita naMbara 74 thI 77, DhAla - 45 paMkita naMbara 81 thI 85mAM samajAve che. nArakInI vedanA narakano paryAyavAcI zabda 'fbaratha' che. jeno artha che zAtAvedanIya Adi zubha athavA ISTaphaLa jemAMthI nIkaLI gayuM che te 'niraya'. naraka e eka kSetra vizeSa (gati)nuM nAma che. jyAM jIva potAnAM duSkRtyonuM phaLa bhogavavA jAya che ane sthiti pUrNa thAya tyAM sudhI tene tyAM rahevuM paDe che. naraka eTale bhayaMkara duHkhadAyI sthAna. vaidika, bauddha ane jaina traNe paraMparAmAM narakanA mahAduHkhonuM varNana che. "rAjavArtika' 2/50mAM AcArya akalaMka narakanI paribhASA ApatAM kahe che ke, je narone zIta, uSNa Adi vedanAothI zabdAkulita karI nAMkhe te naraka che. athavA pApI jIvone Atyantika du:kho prApta karAvavAvALI naraka che. zrI sUyagaDAMga sUtra'mAM vyAkhyAkAra narakanuM vivecana karatAM darzAve che ke, "yogadarzana'nA vyAsabhASyamAM cha mahAnarakonuM varNana che. bhagavatapurANamAM sattAvIsa narakonI gaNanA che. bauddha paraMparAmAM 'piTakagraMtha' suttanipAtanA kokAliya suttamAM narakonuM varNana che. abhidharmakoSanA trIjA sthAnanA prAraMbhamAM ATha narakono ullekha che. naraka viSayaka mAnyatA badhA Astika darzanomAM ati prAcIna kALathI cAlI Ave che ane bhAratIya dharmonI traNe zAkhAomAM narakanuM varNana prAyaH eka sarakhuM jovA maLe che. karmasiddhAMta anusAra je jIva hiMsA, asatya, corI, kuzIla sevana, mahAAraMbha, paMcendriya jIvahatyA, mAMsAhAra Adi pApa karma karavAthI tIvra pApa karmono baMdha thAya che ane te karmabaMdhanuM phaLa bhogavavA mATe tene narakagatimAM janma levo paDe che. zrI praznavyAkaraNa sUtramAM nArakIya jIvonI ghorAtighora yAtanAonuM zabdacitra varNana karyuM che. tema ja zAstrakAre hiMsAjanaka karmonuM dAruNa phaLa nArakonI vedanA dvArA samajAvyuM che. jema ke, jyAre gaLu tIvra tarasathI sukAI gayuM hoya tyAre tene ukALela garamAgarama sIsu aMjalimAM ApavuM ane jyAre te ArtanAda karI bhAge tyAre jabaradastIthI loDhAnA daMDathI tenuM moDhuM phADI tene pIvaDAvavuM keTaluM karuNa che ! paraMtu pUrvabhavamAM pApa karanAra nArakone AvA prakAranI yAtanA lAMbA samaya sudhI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogavavI ja paDe che. AvI ghora yAtanA bhogavI te jIva narakamAMthI nIkaLIne koI paNa prakAre manuSya paryAyamAM utpanna thAya che, paraMtu prAya: te vikRta ane apUrNa svarUpavALA kUbaDA, baherA, lUlAM, AMdhaLA, kuSTha Adi vyAdhi ane vara Adi rogothI pIDita alpa AyuSyavALA aprazasta saMsthAnavALA anaMta du:khone prApta kare che. uparyukta vAta kavi RSabhadAse vratavicAra rAsamAM thoDA ja zabdomAM paraMtu thoDAmAM ghaNuM e yukti anusAra Alekhana karIne nArakInI yAtanA ane manuSyabhavanAM duHkho hiMsAnA phaLa rUpe bhogavavA ja paDe che. tenuM DhAla - 46 paMkita naMbara 90 thI 93mAM nirUpaNa karyuM che. devAdAranI vyathAnuM Alekhana devuM' zabdano sAmAnya artha ApavuM evo thAya che. devuM : zabdano saMskRta "ca' eTale kareja ke RNa thAya. devAdAra eTale karajadAra mAthe devuM hoya te. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa' mAM devAdAra mANasanI vyathA kevI hoya tenuM suMdara Alekhana karyuM che. jema ke, devAdAra mANasa rAte sukhathI sUI na zake, bhojana karI na zake, ciMtAthI deha sukAya, mukha paNa paDI jAya ane duHkhIyo dekhAya. vaLI tenI kIrti paNa jatI rahe, marIne naraka gatimAM athavA tiryaMcagatimAM janma le ane pazu banIne bhAra upADIne potAnuM leNuM cUkavavuM paDe che. Ama devAdArane potAnuM leNuM bIjA bhavamAM paNa ApavuM paDe che. jenI DhAla - para paMkita naMbara - 69 dvArA pratIti thAya che. mamatvabhAva mamatva eTale potApaNuM, mAruM, moha, mamatA vagere tenA artha thAya. 'svayaMbhU stotra'nI TIkA-10 anusAra "mameksTa mAvo mamatva' arthAt (mAruM) potApaNuM bhAva mamattva kahevAya che.11 zAstrakAroe kahyuM che ke, jyAM mAruM tyAM "mamatva'. ane jyAM mamatva' tyAM duHkha che, kAraNa ke potApaNuM e ja moTAmAM moTu baMdhana che. mATe ja vivekI puruSoe mamatvabhAvano tyAga karIne AtmahitamAM cittane joDavAno suMdara bodha Apyo che. mamatvabhAvane lIdhe moTA moTA cakravartI, rAjA mahArAjAo paNa marIne mAThI gati pAmyA che. to bIjAonuM kahevuM ja zuM ? temane paNa Akhare to du:khathI ane motathI bacAvavA koI paNa samartha thayA na hatAM. zAstrakAroe kahyuM che ke, mitra, kalatra (suMdara strI) rAne putranA samUho mArAM nathI, A zarIra paNa mAruM nathI. jJAti ane sevAmAM sadA anurakta evA kiMkaro paNa mArA nathI, dhAnya, dharA, dhana vagere sarva vaibhava paNa mAro nathI. mAre rahevAnuM maMdira ghara paNa mAruM nathI, jema sarva manuSyo A sarva tajIne jAya che. tema mAre paNa kharekhara tajI javuM paDaze.12 matalaba ke meDI-maMdira vagere sarva padArtho anitya ja che. sarva mAyAnI mohajALa che. sarva padArtha kSaNika che eka paLamAM hasAve che to bIjI paLamAM codhAra AsuM paDAve che. aMte to dareka Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyo ekAMkIpaNe ja paralokagAmI thAya che. saghaLuM ahIM mUkIne ja javuM paDe che. upArjana karelAM zubhAzubha karmo ja saMge Avaze mATe svAtmahitecchue sAMsArika padArtho upara ati mamatvabhAvano parihAra karI mAtra eka pavitra dharmanuM ja zaraNa grahaNa karavuM ja zreyakara che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM mamatvabhAvano suMdara bodha AgamanI kathAonA AdhAre daSTAMto dvArA Alekhyo che. je DhAla - 59 paMkita naMbara 63 thI 7)mAM darzAve che. samaya (kALa) lokamAM kalAka, divasa, varSa vagerene ja kALa kahevAno vyavahAra pracalita che, paNa A to vyavahAra kALa che. vastubhUta nathI. paramANu athavA sUrya vagerenI gatine kAraNe athavA koI paNa dravyanI bhUta, vartamAna, bhAvI paryAyane kAraNe ApaNI kalpanAomAM Aropita karavAmAM Ave che. vastubhUta kALa to sUkSma dravya che. jenA nimittathI A badhAM ja dravya gamana athavA pariNamana karI rahyAM che. je te na hoya to emanA pariNamana paNa na hoya ane uparokta prakAra Aropita kALano vyavahAra paNa na hoya. jo ke vartamAna vyavahAramAM sekanDathI varSa athavA zatAbdI sudhI ja kALano vyavahAra pracalita che paraMtu AgamamAM enI jaghanya sImA 'samaya' che. ane utkRSTa sImA "yuga' che. "samayathI nAno kALa saMbhava nathI kAraNa ke sUkSma paryAya paNa eka samayathI jaladI badalAtI nathI. eka yugamAM utsarpiNI ane avasarpiNI A banne kalpa hoya che ane eka kalpamAM duHkhathI sukhanI vRddhi athavA sukhathI duHkha tarapha hAnirUpa duSamA suSamA vagere cha cha ArA kalpita karyA che. A ArAnuM pramANa kroDAkroDI sAgaromAM mapAya che. samayane koI rokI zakatuM nathI. kALanA dUta yamarAjane koInI zarama ADe AvatI nathI. sAgaropama dIrghakAlina AyuSyanA svAmI Indro, nAgendro, munIndro, gaNadharo, tema ja tIrthakara bhagavaMto jevA uttama divyapuruSone paNa kALa choDato nathI. AyuSya karma samApta thatAM cAlyA javuM paDe che, to mAnavInI zI visAta? kRSNa-lakSmaNa jevA vAsudevo, rAvaNa jevA prativAsudeva, cakravartIo, sikaMdara jevA samrATo aDhaLaka sAmagrInA svAmI vagere badhAM ja kALanA koLiyAmAM samAI jAya che. mATe ja kALa AgaLa badhA ja pAmara che. kavi RSabhadAsa vratavicAra rAsa' mAM A vAtano marma Agamika kathAnakanA AdhAre daSTAMto . dvArA DhAla - 60 paMkita naMbara 76 thI 79mAM samajAve che. mUrkhanAM lakSaNa mUrkha' zabdano artha bevakUpha, akkalahIna vagere thAya paM.munizrI vinayacaMdrajI mahArAje "gamAra (mUrkha) bAvanI'mAM mUrkhanAM lakSaNanuM Alekhana vividha prakAre dohAmAM karyuM che. mUrkha mANasa kevo akkalahIna hoya che. tenuM sacoTa zabdacitra rUpe varNavyuM che. jema ke, 1) nija durguNa dekhe nahi, paranidA para pyAra, chidra ughADe avaranAM, e paNa eka gamArA Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) ghara dhaNIyANIthI laDI, bALI de gharabAra, vimAsaNa vaLatI kare, e paNa eka gamAra. 3) aMtara kerA ubharA, bakIne kADhe bahAra, joga ajoga ja nahi, e paNa eka gamAra. 4) vaNa teDAvyo vaLI vaLI, Ave vAra aDhAra, vaNa bolAvyo bahu bake, e paNa eka gamAra.3 kavi SabhadAse vratavicAra rAsa'mAM paNa uparyukta dohA anusAra 'mUrkhanAM lakSaNa darzAvI potAnI upadeza ApavAnI vinodAtmaka zailInI jhAMkhI karAvI che. je DhAla - 22 paMkita 22 dvArA samajAya che. Ayurveda jJAna AyurvedazAstramAM paheluM sukha te jAte naryA' A ukti anusAra zarIra svAthya mATe aneka upayogI sUcano, AhAra-vihAranA niyamo AdinuM kathana karyuM che. temAM paNa kevI rIte ane kyAre pANI pIvuM joIe? ane tenAthI zA zA phAyadA thAya che teno ullekha jovA maLe che. jema ke vahelI savAre UThIne moDhuM dhoyA vagara cAra moTA glAsa pANI eka sAthe pI javuM. te pachI cAlIsa miniTa sudhI kAMI paNa khAvuM pIvuM nahi. A prayoga karyA pachI savAre nAstA pachI ane bapore ane sAMje jamyA pachI be kalAka bAda pANI pIvuM ane rAtre sUtA pahelAM kAMI paNa khAvuM nahi. AvI rIte paddhatisara pANIno prayoga' karavAthI junI ane navI jIvaleNa bImArIo maTI zake che. jemake mAthAno duHkhAvo, lohInuM dabANa, saMdhivA, lakavA, jADApaNuM vagere. Ama eka yogya rIte pANI pIvAthI paNa aneka roga nivArI zakAya, tevo ullekha AyurvedamAM jovA maLe che. 14 kavi RSabhadAsa vividha zAstronA jANakAra hatA. teo jainadarzana dharmazAstranuM jJAna to dharAvatA hatA, paNa sAthe sAthe saMgItazAstra, svarazAstra, nItizAstra tema ja AyurvedazAstranA paNa jANakAra hatA. lokonA svAthya tema ja zarIranI sukhAkArI mATe, nIrogI rahevA mATe temaNe kyAM, kyAre ane kevI rIte pANI pIvuM joIe. te mATe sAta niyomono ullekha "vratavicAra rAsa'mAM karyo che. je DhAla - 23 paMkita naMbara 35 thI 36mAM darzAvyuM che. nItizAstrano upadeza kavi RSabhadAsa nItizAstranA jJAnanA paNa jANakAra hatA. temaNe vratavicAra rAsa'mAM subhASito dvArA jIvana upayogI DahApaNabharyA arthasabhara vicAro pragaTa karyA che. potAnA vAcaka gaNane, bhAvuka zrotAone upadeza ApavA mATe nItizAstranA jJAnano upayoga karyo che. jema ke jyAM verI ghaNAM hoya evuM nagara, prema vinAnA dIkarA, ati jA jarAM ghara, pApIno saMga, kujAtino ghoDo, bAvaLanI chAyA, vagere tyajyavAM. vaLI jema kIDIne parvatanI kAyA, rusaNAne prema, kUradaSTine mAyA vagere na maLe pApakarma ne dayA na maLe. vaLI jema bALaka vinAnuM pAraNuM, kALa vagarano varasAda, vara vagaranI jAna vagere na hoya tema dharma dayA vagara na hoya. Ama aneka nItizAstranA upadezo subhASito dvArA AlekhyA che. jenI DhAla - 37 paMkita naMbara 19 thI 23, DhAla - 40 paMkita naMbara 42 thI 45, DhAla - 41 paMkita naMbara 49 thI 51mAM pratIti karAvI che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMga tevo raMga satsaMga e sarva sukhanuM mULa che. satsaMganI eka ghaDI je lAbha Ape che te kusaMganA eka koTyAvadhi varSa paNa lAbha ApI zakatA nathI ane adhogatimaya mahApApo karAve che. tema ja AtmAne malina kare che. jema pArasamaNinA saMgathI loDhuM paNa sonuM banI jAya che, tema uttamajananA saMge nIca hoya te paNa UMca banI jAya che. tulasIdAsa gosvAmIe paNa kahyuM che ke, eka ghaDI, AdhI ghaDI, AdhIme paNa Adha, tulasI saMgata sAdhakI, kaTata koTi aparAdha. arthAt : thoDIka kSaNo paNa saMta sAdhunI saMgata karavAthI koTi aparAdho ochA thaI jAya che. nItizAstramAM kahyuM che ke, durjananA saMgata thakI mAnahAni thAya che. jema ke, ___ aho durjana saMsargAn / mAnahAnI pade pade / pAvako loha saMgena / mudagarairabhihanyate // arthAt : are ! durjana mANasanA saMgathI guNanI, mAnanI pagale pagale hAni thAya che. jema ke agninA saMgathI loDhAno goLo paNa magaLa-hathoDAthI TIpAya che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsa'mAM nItizAstrano jIvana upayogI upadeza Apyo che jema ke susaMgata thakI alpajJAnI paNa DAhyo kahevAya che. tema nIcanA kusaMgata thakI jJAnI paNa ajJAnI gaNAya. loka ukti anusAra "saMga tevo raMga" arthAt jenI sAthe rahIe teno raMga lAgyA vagara raheto nathI. kavi RSabhadAse A rUDhiprayogane aneka daSTAMto ApIne siddha karyuM che ke "jevI saMgata karIe tevuM ja tene phaLa maLe che. je DhAla - 35 paMkita naMbara 80 thI 95mAM darzAvyuM che. suparakha-kuparakha dRSTi nItizAstramAM zAstrakAroe be prakAranI daSTi batAvI che. suparakha ane kuparakha daSTi athavA guNadaSTi ane doSadaSTi. guNadaSTi athavA suparakhadaSTi eTale burAIomAMthI paNa sAruM ja grahaNa karavuM. doSadaSTi athavA kuparakhadaSTi eTale guNonI upekSA karIne doSone grahaNa karavA. arthAt doSadaSTi dharAvato manuSya guNonI upekSA karI doSone zodhato phare che. enI najara guNo para coMTatI nathI. daSTAMtazataka'mAM zAstrakAre kahyuM che ke, saMsAre sukhino jIvA bhaMdati guNagrAhakA: / __uttamA te ca vijJeyA daMtapazyaka kRSNavat / / 1 / / arthAt : saMsAramAM je jIvo guNagrAhaka hoya che. teo sukhI hoya che ane teone ja dAMta jonAra zrIkRSNanI peThe uttama jANavA. arthAt guNagrAhI prakRtivALA manuSyo bIjAonA doSa jovA karatAM guNa mAtra joIne AnaMda pAme che. vaLI zAstrakAre AgaLa kahyuM che ke, samatve nara sajJAyAM mizrayoH kSIranIrayoH / vivicya pibati kSIraM nIraM haMso hi muMcati / / 2 / / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt : puruSa evuM nAma to saghaLAnuM ja samAna che, paNa dUdha ane pANI mizra karIne mUkyAM hoya temAMthI dUdhane jUduM pADIne pI jAya ane pANIne paDatuM mUke, tenuM nAma ja haMsa kahevAya che. matalaba ke guNagrAhI manuSya haMsavat uttama che.15 kavi RSabhadAse paNa 'vratavicAra rAsa'mAM uparyukta kathana anusAra be prakAranA puruSo jema ke eka haMsa sarakhA ane bIjA jaLa-jaLo jevA hoya, te bannene rezamI kApaDa (mazarU) ane garama kAMbaLI (kAMbalo)nI upamA ApI che. haMsa jema dUdha pANInA mizraNamAMthI dUdha pIe che, paraMtu pANI biMdune mukhamAM mUkato nathI, tema suparakha daSTivALA puruSa guNane grahaNa kare che. ane avaguNa mukhamAM lAvatA nathI. tethI haMsa sarakhA suparakha daSTivALA puruSa jagamAM pUjAya che. jyAre jaLa-jaLo haMmezAM kharAba lohIne ja AnaMdathI pIe che, paNa sAruM lohI mukhamAM mUkato nathI. tema kuparakha daSTivALA puruSa paNa haMmezA mukhethI bIjAnA avaguNa ja bole che. bIjAnA sArA guNo kyAreya paNa potAnA mukhathI bolatAM nathI. mATe AvA puruSone jagamAM avagaNyAM che. uparyukta bodha DhAla - 78 paMkita naMbara 37 thI 42mAM zabdastha thAya che. kavi RSabhadAsa racita "vratavicAra rAsa'nuM saMpUrNa paThana karatAM jaNAya che ke jainadarzana dharmanA mukhya traNa tatva sudeva, suguru ane sudharma che. A traNeya tattvanuM kavi RSabhadAse ati suMdara ane ati uttama Alekhana karyuM che ane zrAvakadharmanuM pratipAdana karI teno bodha Apyo che. kavi RSabhadAse vratavicAra rAsamAM sudeva eTale cotrIsa atizayayukta, pAMtrIsa guNayukta vANInA dhAraka, ATha madanA jItanAra, ATha karmano kSaya karanAra, aDhAra doSothI mukta tema ja tIrthaMkara padanI prApti karanAra evA arihaMta devanuM sarvAgI varNana karI zrotAjanone arihaMta devanA jANe ke sAkSAt darzana karAve che. suguru kevAM hoya te darzAvavA kavie nigraMtha gurunA chatrIsa guNonuM zAstra siddhAMta anusAra Alekhana karI sAthe bAvIsa parISahane jItanAra paNa sAcA guru kahevAya che Agamika kathAnakonA AdhAre mahAna munionA daSTAMto ApI bhAvuka zrotAjanone parISaha vijetA munionA caritranI jhAMkhI karAve che. trIjuM tattva eTale sudharma. sudharma eTale dayAmaya dharmanuM Alekhana aneka rUpako vaDe darzAvI kavie sAhityika kalApakSanA vaibhavane tAdastha karyo che. tema ja vistArapUrvaka dayA e ja sAco dharma che, enuM sacoTa pratipAdana karyuM che. vratavicAra rAsa'mAM kavi RSabhadAsano mukhya Azaya to zrAvakadharma zuM che? te darzAvavAno che. zrAvaka eTale munino nAno bhAI! enuM jIvana paNa kevuM pavitra, Adarza ane saMyamI hoya te A kRti vAMcatAM khyAlamAM Ave che. kavie zrAvaka dharmanuM Alekhana sucArU rIte tema ja vyavasthitarUpe darzAvyuM che. gRhasthapaNAmAM rahelo zrAvaka paNa mokSamArgamAM cAlanAro che. e zrAvakanA dharmAcaraNa kevA hoya, tenAM vistRta varNanamAM prathama sarvajJanI zraddhA hovAnuM batAvyuM che. zraddhA vagarano dharma ekaDA vagaranA mIMDAM jevo che. zrAvakadharmanA pAyArUpe prathama zraddhAnuM mahattva khUba che te darzAvI zrAvake dharmarUpI bAra vratonuM Alekhana karyuM che. suzrAvakanA saMyamI ane Adarza AcaraNarUpe jayaNA, aNagaLa pANIno niSedha, rAtribhojanano tyAga, caMdaravA bAMdhavA, bhakSya-abhakSya vastuno niSedha, kuvaNajano tyAga, sAta vyasanano niSedha Adino suMdara upadeza Apyo che. tema ja zrAvakanA kartavya Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke dAnanuM mahattva, sAta kSetre dhanano upayoga karavo, sAdharmika bhakti Adino bodha Apyo che. zrAvakanI nityakaraNI tarIke Avazyaka kriyA, jinavaMdana, jina pUjA, gurubhakti, gurunuM vyAkhyAna zravaNa, cauda niyama dharavA, munine AhAra dAna ApavuM vagereno upadeza Apyo che. jainadarzana dharmano mukhya siddhAMta karma ja rahyo che. karmanI zakti kevI gUDha ane gahana che, tenI sattA AgaLa mAnavI kevo pAmara lAge che, tenuM AbehUba varNana kavi RSabhadAse sadaSTAMta AlekhyuM che. zrAvakanuM jIvana susaMskArI ane nIrogI bane te mATe nItizAstranA upadeza tema ja AyurvedanA niyamonI jhalaka paNa darzAvI che. Ama kavi RSabhadAsa racita vratavicAra rAsa' kRti jainadharma-darzananA siddhAMto, tattvadarzananI vAto, nItimatAnA upadezo tema ja jIvana upayogI niyamothI sabhara banI che. kavi RSabhadAsa racita vratavicAra rAsa' kRti kalApakSanI daSTie sAhityika guNavattAthI uttama banI che. tevI ja rIte bhAvapakSanI daSTie paNa tAtvika bodhanuM saraLa sadaSTAMta ane saMvAdAtmaka zailImAM nirUpaNa thayuM che. kavie pote zrAvaka hovA chatAM eka vidvAna vairAgI saMtanI jema jaina tattva vicAraNAne A rAsanI paMktie paMktie pratIti karI batAvI che. jaina tattvadarzananA rahasyone saraLa bhASAmAM vyakta karI jana sAmAnyanA hRdaya sudhI pahoMcADI A kRti dvArA temane sAcA zrAvaka banavAnI preraNA ApI che. A rIte kalA tema ja bhAvapakSanuM utkRSTa saMyojana karI kavie potAnI kavitva pratibhAnI pratIti karAvI che, jema maNikAMcanathI alaMkAra dIpI UThe, tema kavinI kRti paNa kalApakSa ane bhAvapakSanA suMdara sumeLathI ati uttama kRti banI che. - je 8 $ : saMdarbhasUci : sarasvatI upAsanA - muni devaratnasAgarajI .......... ............4 gujarAtI sAhityanAM svarUpo - lekhaka - pro. maMjulAla majamUdAra .. ............ pR. 50 3. jaina gurjara kavio-8 - saMpAdaka - jayaMta koThArI............... .................... pR. 3 bhAratIya kAvya siddhAMta - jayaMta koThArI, naTubhAI rAjaparA ............. .......... pR. 1 zrI daza vaikAlika sUtra - prathama adhyayana/1 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana ................ pR. 31. 6. zrI aSTapAhuDa - anuvAdaka - zrI kAMtilAla IzvaralAla zAha ..... ........... pR. 104 yogazAstra - bhASAMtara - zrImadda paMnyAsajI ma. zrI. kezaravijayajI gaNi ............ .......... pR. 82-83 zrI jaina tattva prakAza - pUjya zrI amolakha RSijI mahArAja ........... pR. 40ra-403 9. rIsarca opha DAInIMga Tebala - paMnyAsa hemaratnavijaya...... ............ pR. 35 rIsarca opha DAInIMga Tebala - paMnyAsa hemaratnavijaya............ ......... pR. 68 11. jainendra siddhAnta koza/3 - su. jinendra varNI ............ ... pR. 289 12. vairAgya zataka - sva.paM. zrI vinayacaMdrajI mahArAja ....... .............. pR. 116 13. vairAgya zataka - sva.paM. munizrI vinayacaMdrajI mahArAja pR. 115 thI 166 14. taMdurastI tamArA hAthamAM - saMpAdaka - zrI bhacubhAI thobhaNa gAlA... ............. pR. 73 15. daSTAMtazataka - bhASAMtarakartA - choTAlAla narabherAma bhaTTa ......... ............ pR. 81 $ $ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 vatanuM AkAza bhAratIya saMskRtino prANatattva : vrata zramaNa saMskRti vratonI saMskRti rahI che. vrata jIvanane satyam, zivam ane sundaram tarapha laI javA mATe amogha sAdhana che. AcAragata zreSThatA tema ja pavitratA prAptino ekamAtra mahattvapUrNa upAya che vrata. vrata eka evuM kavaca che, ke je vyaktine aMdara ane bahAra banne taraphanI surakSA pradAna karI abhaya banAve che. vratazUnya jIvana mUrti vagaranA maMdira jevuM hoya che. jyAre vratathI zobhita jIvana AtmAnuzAsananI mUrtirUpa banI jAya che. manuSyane AdhyAtmika UMcAI sudhI laI javAvALuM prANatatva "vrata' ja che. mATe ja bhAratIya saMskRtimAM vratone mahattvapUrNa sthAna maLyuM che. vaidika paraMparAmAM paNa satyanI prApti mATe vrata ane dIkSAne mahattva ApyuM che. yajurvedamAM lakhyuM che ke, vratena dIkSAmApnoti dIkSayA prApnoti dakSiNAm / dakSiNA zraddhAmApnoti zraddhayA satyamApyate / / 32 / / arthAt : vratathI dIkSA, dIkSAthI dakSiNA, dakSiNAthI zraddhA ane zraddhAthI satya prApta thAya che. AcArya pataMjalie paNa yogasAdhanA mATe yama ane niyama upara bhAra mUkyo che. mahAtmA buddhe jIvanotthAna mATe paMcazIla ane dazazIlanuM vidhAna karyuM. emanA anusAra je vratahIna che, mithyAbhASI che, te mAtra muMDita thavAthI zramaNa banI zakato nathI. jaina tIrthakaroe to vratane karma vizodhananA vizeSa upAyanA rUpamAM mAnyatA ApI che. pAzcAtya darzanamAM ApaNane bhAratIya darzanonI jema 'vrata' athavA niyamonuM koI vyavasthita rUpa nathI maLatuM kAraNa ke teo jIvananI svataMtratAmAM vadhu vizvAsa rAkhe che. teo niyamone AtmAnuzAsananI jAgRtinA upAya rUpamAM jovAne badale baMdhananA rUpamAM jue che paraMtu ahIM spaSTatA e karavAnI che, ke bhAratIya saMskRtimAM vrata svIkAranA saMbaMdhamAM baLaprayoganA sthAna upara hRdaya parivartanane mAnyatA ApI che. svecchAe vratanuM mahattA samajIne jyAre sAdhaka tene grahaNa karavA mATe Atura thAya che tyAre tIrthaMkara paNa A ja kahe che ke, "hajuyaM sevA[LiyA'I jainadarzanamAM "vata'no udbhava jainadarzana pramANe A avasarpiNIkALamAM prathama tIrthaMkara RSabha bhagavAnane kevaLajJAna thayA pachI temaNe potAnI prathama dezanAmAM samakitanuM svarUpa, zramaNanAM pAMca mahAvrata tathA tenI bhAvanAoyukta sarvavirati dharma samajAvyo te ja pramANe samakita mULa pAMca aNuvrata, traNa guNa vrata ane cAra zikSAvrata A pramANe gRhastho mATe dezavirati dharmano bodha Apyo. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevI ja rIte A avasarpiNIkALanA covIsamAM tIrthakara bhagavAna mahAvIre paNa potAnI dezanAmAM be prakAranA dharma kahyA che. jema ke, 1) aNagAradharma ane 2) AgAradharma. aNagAradharma eTale A jinazAsanamAM sarva prakAre dravya, kSetra, kAla, bhAvathI saMpUrNa rIte pApakArI pravRttino tyAga karI, muMDita thaI, gRhavAsano tyAga karI aNagAra dazA, muni avasthAmAM pravrajita thavuM. temAM sAdhaka saMpUrNa prANAtipAtathI, saMpUrNa mRSAvAdathI, saMpUrNa adattAdAnathI, saMpUrNa maithunathI, saMpUrNa parigrahathI tathA saMpUrNa rAtribhojanathI virata bane che. A aNagAra sAmAyika dharma eTale sarvavirati dharma che ke jemAM sAdhaka pAMca mahAvratonuM pAlana tathA rAtribhojanano sarvathA tyAga karI saMyamanuM pAlana karI ArAdhaka bane che. tema ja AgAradharmanA bAra prakAra che. pAMca aNuvrata, traNa guNavrata tathA cAra zikSAvata. pAMca aNuvrata A pramANe che. 1) sthUla prANAtipAta viramaNa, 2) sthUla mRSAvAda viramaNa,3) sthUla adattAdAna viramaNa, 4) svadArA saMtoSa ane 4) IcchA parimANa. traNa guNavrata : 1) divrata, 2) upabhoga paribhoga parimANa, 3) anarthadaMDa viramaNa. cAra zikSAvrata: 1) sAmAyika 2) dezAvanAzika, 3) pauSadhopavAsa ane 4) atithi saMvibhAga vrata. tema ja apazcima bhAraNAMtika saMlekhanA arthAt mRtyu samaye viziSTa ArAdhanA svIkArI tenuM samyapha pAlana karavuM. Ama gRhastha-sAdhako dezavirati dharma arthAt zrAvaka dharma rUpI bAra vratonuM samyapha rIte pAlana karI ArAdhaka bane che. A avasarpiNIkALamAM thayelA covIsa tIrthaMkaroe temane kevaLajJAna thayA pachI temanI dezanAmAM sarvavirati dharma ane dezavirati dharmarUpe mahAvrato ane aNuvratonI prarUpaNA karI che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) vratanuM svarUpa ane paribhASA vrata zabdanI vyutpatti jaina AcAra mImAMsAmAM sAdhvI piyuSaprabhA darzAve che ke, nizcaya naya pramANe potAnA AtmAthI potAnA AtmAmAM pravRtti karavI te ja "vrata' che. paraMtu vyavahAra nayanA AdhAra para 'vrata' zabdanI vyutpattilabhya ane pravRttilabhya paribhASA A pramANe che. "vrata' zabda cAra dhAtuothI niSpanna thAya che. 1. vRn - varaNe, 2. vRDa - saMbhakta, 3. vRta - vartana ane 4. vraja - gatau. prathama be dhAtuothI atacuM pratyaya, vR, dhAtuthI aca ane vraja dhAtuthI gha pratyaya ane ja no ta karavAthI vrata' zabda bane che. vividha dhAtuonA AdhAra para vrata' zabdanA nIce pramANe artha thAya che jema ke : (1) zire ti vata: eTale jene pasaMda karavAmAM Ave che, te 'vrata' che. tAtparyanI bhASAmAM svecchAe maryAdAno svIkAra karavo te vrata' che. (2) vRtta ti vA vrataH arthAt sevA karavI, paricaryA karavI 'vrata' che. bIjA zabdomAM je AtmAnuM samyaka poSaNa kare tenuM nAma 'vrata' che. (3) vartata kRti vA vrata: arthAt jeno vyavahAra karavAmAM Ave che, AcaraNa karavAmAM Ave che te 'vrata' kahevAya. nati ti vA vrata: arthAt je AtmAne mokSa prApti karAve tenuM nAma 'vrata che. bhinna bhinna kozagata vratanA paryAyavAcI zabdo:AcArya "yAske potAnA zabdakoza niruktamAM vratanI paribhASA ApatAM lakhyuM che ke, "atamiti " nAma' 'vrata' zabda karmano paryAyavAcI che. ahIM karma zabda nivRtta thavuMnA arthamAM che, kAraNa ke vrata asadAcaraNanA parivArane AjJApita kare che. ahIM vratano eka artha niyamagrahaNa paNa karyo che.1 amarakoza anusAra "niyamo vratam' arthAt vrata ane niyamane ekAWka mAnavAmAM AvyA che. (3) medinIkoza anusAra "niyamo yaMtranAM pratijJA nizcaye vratam' arthAt niyama, pratijJA, nizcaya vagere vratanA paryAyavAcI zabda che. (4) ApTe saMskRta-hindIkoza anusAra vratano artha bhakta athavA sAdhanAnA dhArmika kRtya, pratijJAnuM pAlana, pratijJA, saMkalpa vagere che. hindI zabda sAgaramAM 'vrata' zabdanA aneka artha maLe che, je uparyukta badhA arthone sameTI le che. jema ke : dhArmika anuSThAna, dhArmika niyama, saMyama vagere jIvanacaryA, AcaraNa, niyama ane karma vagere che. Ama kozagata bhinna bhinna paryAyavAcI zabda anusAra saMkSepamAM vrata evI pratijJA athavA niyamanuM nAma che jeno saMbaMdha dhArmika kRtyo ane saMyama sAthe hoya. ( (5) Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna bhinna Agama graMtho tema ja vibhinna koza anusAra vratanI paribhASA (1) bhagavad gomaMDala anusAra 1) amuka na karavAno dhArmika nizcaya, paNa, 2) (na.) niyamapUrvaka AcaravAnuM puNya karma. sArI rIte karelA saMkalpathI utpanna thayelI anuSThAna karavA yogya amuka kriyAnuM rUpa, 3) saMskRta-vR (dhAtu) DhAkavuM. (na. jaina) pApanI kriyAne roke te niyama, pApanA kSaya athavA phaLa prApti mATe upoSaNAdika niyama pALavA te, pApa rokavAno nizcaya, 4) je niyama zraddhA ane samajapUrvaka svIkAravAmAM Ave te vrata kahevAya. (2) jaina lakSaNAvalI anusAra 1) hiMsA, asatya, corI, abrahma ane parigraha enAthI virati hovAnuM nAma 'vrata' che, 2) yogya viSayathI je abhiprAyapUrvaka nivRtti thAya che, ene vrata kahe che, 3) A ja karavA yogya ane A ja prakArathI karavA yogya che, AvA prakAranI je anyathI buddhipUrvaka nivRtta thAya che, tene vrata kahe che. (3) abhidhAna rAjendrakoza anusAra 'vrata' eTale anaitika AcArathI virati athavA hiMsAdi pAMca AzravothI virati ja 'vrata' che. (4) zrImad cAmuMDarAya deva viracita 'cAritra sAra' (pR. 8) anusAra 'abhisaMSito niyamo vratamittute'| arthAt : abhiprAyapUrvaka niyama karavAmAM Ave che tene vrata kahe che. (5) zrImad somadevasUri viracita 'yazastilaka campU mahAkAvya' 7/47 (upAsakAdhyayana) anusAra saMkalpapUrvakaH sevye niyamo vratamucyate / pravRtti vinivRtti va sada satkarma saMbhave / / 47 / / arthAt : sevanIya vastuno saMkalpapUrvaka tyAga karavo vrata che athavA sArAM kAryomAM pravRtti ane burA kAmomAM nivRttine vrata kahe che. (6) zrImad nemicandra sidhdhAntadeva viracita 'bRhad dravya saMgraha'/35 anusAra nizcayena vizuddhajJAna darzana svabhAva nijAtmatattva bhAvanotpanna sukhasudhAsvAda balena samasta zubhAzubha rAgAdi vikalpa nivRttirvratam / vyavahAreNaM tatsAdhakaM hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahAttya yAvajjIva nivRtti lakSaNaM pajjavidhaM vratam ||35|| arthAt : nizcayathI vizuddha jJAna-darzana svabhAvI nijAtma tattvanI bhAvanAthI utpanna thatI sukha rUpI sudhAnA AsvAdanA baLathI samasta zubhAzubha rAgAdi vikalponI nivRtti te vrata che. vyavahArathI te nizcaya vratane sAdhanAra nimitte hiMsA, asatya, corI, abrahma ane parigrahanA jiMdagIbhara tyAga lakSaNarUpa pAMca prakAranAM vrata che. (7) AcArya umAsvAti viracita 'tattvArtha sUtra'mAM vratanI pAribhASika vyAkhyA ApatAM kahyuM che ke, hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virati vratam // 7/1 // arthAt : hiMsA, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigrahathI virati ja vrata che. (8) 'tattvArtha' bhASyakAre (7/1) akaraNa, nivRtti, uparama, viratine vratanA paryAyavAcI mAnyA che. = 1300 = Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) paMDita pravara zrI AzAdharajI viracita "sAgAra dharmAmRta'-2/80 anusAra saMkalpapUrvaka: sevye niyamo'zubhakarmaNa: nivRttivAM vrataM syAddha / pravRtti: zubhakarmaNi / arthAt : azubha karmathI nivRtti athavA zubhamAM pravRtti mATe saMkalpapUrvaka levAvALA niyamane vrata kahyuM che. tema ja anagAradharmAmRta anusAra 4/19 - pUrvabhAga. hiMsA'nRtacurA'brahmagranthebhyo virati vrtm| arthAt : hiMsA, amRta, corI, abrahma tathA graMthithI viramavuM te vrata che. (10) AcArya samantabhadra viracita "ratnakaraNDa zrAvakAcAra' - 3/40 anusAra abhisaMdhikRtA virati viSayAdyogyAd vrataM bhvti| arthAt : viSayAdi yogathI pAchA pharavuM te vrata bane che. (11) kavi rAjamalla viracita 'lATIsaMhitA 2/anusAra sarva sAvadyayogasya nivRttivrtmucyte| yo mRSAdi parityAgaH so'stu tasyaiva vistrH| arthAt : sarva sAvadyayoganI nivRttine vrata kahe che. mRSA Adino parityAga te teno vistAra che. (12) AcArya zrI zubhacandra viracita "jJAnArNava' (pR. 110) anusAra ___hiMsAyAmanRte steye maithune ca parigrahe virativratamityuvataM srvsttvaanukmpkaiH| arthAt : hiMsA, amRta, corI, maithuna ane parigraha A pApomAM virati karavI, tyAgabhAva thavo ja vrata che. samasta jIvo para anukaMpA rAkhavAvALA munioe evuM kahyuM che. (13) AcArya akalaMka viracita "tatvArtha rAjavArtika' 1/531 anusAra vratamabhisaMdhikRto niyama: idam kartavyamidama na kartavyamiti vaa| arthAt : abhisaMdhikRta niyama ja vrata che. arthAt A karavuM joIe, A na karavuM joIe. A prakArano mAnasika nirNaya thAya te ja vrata che. (14) bhagavatI AcAra vijayo/1185 anusAra vrata nAma yAvajjIvaM na hinasmi, nAnRtaM vadAmi, nAdattamAdade, na maithunakarma karomi na parigrahamAdade 'pyevabhUtaM aatmprinnaamH| arthAt : jIvanaparyata hiMsA karavI nahi, jUThuM bolavuM nahi, adatta levuM nahi, maithuna karma karavuM nahi, parigraha karavo nahi, tevAM Atma pariNAmanuM nAma vrata che. (15) AcArya mahAprajJa racita "aNuvratanI dArzanika pRSThabhUmi anusAra cAritranA vikAsa mATe karavAvALA saMkalpanuM nAma "vrata' che. 'vrata' hRdayanI pUrNa svataMtratA ane pavitratAnuM pratIka che. 'vrata' AtmAno dharma che. tema ja jainadarzana manana ane mImAMsA' (pR. 90)mAM lakhyuM che ke, 'vrata' eTale pApa pravRttithI virAma pAmavuM, "vrata' eTale saMyama ane saMvara. (16) "paramAtmaprakAza TIkA' 2/12/173/5. anusAra vrataM ko'rthaH / sarvanivRtti prinnaamH| arthAt : sarva nivRttinA pariNAmane vrata kahe che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) vaidika sAhityamAM vratanI paribhASA karatA yajurveda 13/33mAM lakhyuM che ke, "ganna che vratam' arthAt : vrata anna che, kAraNa ke te zarIrane puSTa banAve che. (18) "zAMDilyopaniSad 2/1 anusAra vedokta vidhi-niSedha anusAra anuSThAna karavuM, tene 'vata' nAma ApyuM che. (19) 'padmapurANa" 11/38 anusAra hiMsAyA anutAt steyAd dArasaMgAt parigrahAt virate __ vartamudiSTam bhAvanAbhi: smnvitm| arthAt : hiMsAthI pAchA pharavuM, corI, abrahma, parigrahathI virati ne tevA bhAvo sAthe hoya tene vrata kahe che. niSkarSanI bhASAmAM asat pravRttithI nivRtta thavuM ane sat pravRttimAM pravRtta thavAno saMkalpapUrvaka niyama grahaNa karavAnuM nAma 'vrata' che. jeTalI paNa asat pravRttio che, jema ke hiMsA, asatya, vagere pAMca vargomAM vargIkRta che tenAthI virati e ja vrata che. jJAnIoe sAcuM ja kahyuM che ke, "vRtti badale te vrata' vRttio para kAbu rAkhavo te vrata. (kha) vratanA bheda-prabheda bhAratIya saMskRti udAtta ane udAra saMskRtinA rUpamAM cirakALathI prakhyAta rahI che. A ja kAraNa che ke, tyAM vaicArika svataMtratAne pUrepUruM mahattva ApavAmAM AvyuM che. jaina ane bauddha paraMparA prAraMbhathI ja A vicAra svAtaMtryane sAthe laIne cAlI che. vratonuM vidhAna karatI vakhate paNa A daSTi sAthe rahI che. A kAraNe ja gRhastha ane muni bane mATe alaga alaga vratonI vyavasthA karI che. jeno AdhAra vrata pAlananI yogyatA athavA pUrNatA upara rahelo che. | 'tattvArtha sUtra' 7/ramAM umA svAtie batAvyuM che ke "derAsarvatobhumatI' rA arthAt deza tyAgarUpa aNuvrata ane sarva tyAgarUpa mahAvrata. AvA be prakAre vrata che. vrata pAlananI kSamatA athavA sAmarthyane kAraNe te mahAvrata athavA aNuvrata bane che. sAdhaka jyAre saMpUrNa sAmarthya sAthe vrata pAlanamAM pUrNarUpe udyata thAya che, tyAre te vrata mahAvrata bane che ane je sAmarthyanI zaktinI ane pariNAmonI maMdatAnA kAraNe maryAdA ane AgAro, chUTachATa sahita vrata pAlana kare tyAre te vrata aNuvratanuM nAma dhAraNa kare che. bauddha paraMparAmAM gRhastha mATe paMcazIlanuM vidhAna karyuM che. te gRhastha mAtra mATe AcaraNIya batAvyuM che. eTalA mATe ene gRhasthazIla paNa kahe che. sAmAnya mAnavI mATe nitya AcaraNIya hovAthI tene nityazIla paNa kahe che. tema ja bhikSuo mATe daza zIlanI paraMparA batAvI che. bhagavAna mahAvIre paNa be prakAranA dharmanI prarUpaNA karI che, "zrI aupapAtika sUtra'mAM batAvyuM che ke "nahIM kArakhaM, 3MIRdhanaM ' te AgAra dharma ane aNagAra dharma che. arthAt gRhasthadharma ane munidharma. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM vratInA be prakAra darzAvyA che jema ke, "Aryanagarapha' (7/ 9) arthAt agArI (gRhastha) ane aNagAra (gRhatyAgI bhAvamuni). jaina tattvaprakAzamAM AgArI dharmano artha batAvatAM kahyuM che ke, agAra eTale ghara. gharamAM arthAt gRhasthAvAsamAM rahIne dharmArAdhana karAya che, te AgArI/sAgArI dharma kahevAya. gRhasthanA vrata suvarNa samAna che arthAt sonuM vAla be vAla, tolo be tolA ema marajI mujaba athavA zakti mujaba kharIdI zakAya che, tevI ja rIte gRhasthanA vrata paNa yathAzakti pramANe aMgIkAra karI zakAya. kSayopazama ane zakti pramANe vrata dhAraNa karI zakAya. A kAraNathI te sAgArI/AgArI dharma kahevAya che. aNagAra eTale uttama cAritravALA munio gharanA tyAgI hovAthI aNagAra kahevAya. vyavahAramAM paNa kahevAmAM Ave che ke, sAdhunA vrata muktAphaLa (motI) samAna che. arthAt motI akhaMDita dhAraNa karAya che, tevI rIte munio sAvadha yoganA trikaraNa, triyoge ema nava koTie AjIvana pratyAkhAna karI pAMca mahAvratanuM pAlana kare che. Ama sAdhunA vratamAM koI paNa prakAranA AgAra na hovAthI, tene aNagAra dharma kahe che. je ahiMsA, satya vagere vratonuM AjIvana akhaMDa rUpamAM ArAdhanA karI zake, tenA mATe mahAvratonuM vidhAna karyuM che ane je na karI zake temanA mATe te vratone aNuvratonA rUpamAM batAvyAM che. mana, vacana ane zarIrathI hiMsA Adi karavA nahi, karAvavA nahi ane anumodanA karavI nahi. A nava vikalpa thAya che. jyAM A vikalpa samagratAne mATe hoya che, tyAM virati pUrNa thAya che ane jyAM samagratA nathI hotI tyAM virati apUrNa rahe che. 'tatvArtha bhASya' anusAra 7/2 ebhyo hiMsAdibhya ekadezaviratiraNuvrataM, sarvato viratirmahAvratamiti / arthAt : apUrNa virati aNuvrata ane pUrNavirati mahAvrata kahevAya che. bIjA zabdomAM traNa karaNa ane traNa yogathI hiMsA vagere pApono parityAga karavAvALA sAdhu ane eno AMzika tyAga karavAvALA gRhasthanI koTimAM Ave che. Ama hiMsAdi pApothI dezathI (AMzika ke skUla) nivRtti te aNuvrata che ane sarvathA (sUkSmathI) nivRtti te mahAvrata che. mahAvata - artha vimarza AcArya ApTenA mate "mahAna' ane 'vrata' A zabdothI yukta mahAvrata zabdanA artha sarvocca niyama, mahAna kRtya, kaThoravrata ane sArvabhaumavrata vagere che mahA' vizeSaNa eTalA mATe arthasabhara che ke ahiMsA vagere vratonuM pAlana karavAthI mahAna artha siddha thAya che. bhagavatI ArAdhanA/1178 gAthAmAM paNa "mahAvrata' zabdane A ja rUpamAM vyAkhyAyita karI batAvyuM che. ke je mahAna artha mokSane sidhdha kare che, je mahApuruSo dvArA AcaraNIya che ane je svayaM mahAna che tenuM nAma mahAvrata che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtaMjalie paNa potAnA 'yogadarzana' 2/31mAM batAvyuM che ke, jAtideza kAlasamayAnavacchinA: sArvabhaumA mhaavrtm| arthAt : ahiMsA vagere vratone sArvabhauma ane jAti, deza, kAla, samaya vagerethI apratibaddha hovAnA kAraNe mahAvrata' kahevAmAM AvyAM che. mahAvatonI mahAnatA "zrI dazavaikAlika sUtranA cothA adhyayanamAM mahAvratonI mahAnatA vyAkhyAnakAroe batAvI che. jema ke, (1) aNuvratonI apekSAe mahAvrato tyAgamAM vizALa (mahAna) hoya che. (2) te saMsAranA sarvocca mahAdhyeya evA mokSanA sAdhaka hoya che. (3) A vratono dhAraka AtmA ati mahAna ane ucca thaI jAya che, tene Indra ane cakravartI paNa namaskAra kare che. (4) cakravartI, rAjA, mahArAjA Adi tIvra vairAgya saMpanna mahAna vIrapuruSa ane vIrAMganAo paNa tenuM pAlana kare che. (5) dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe sakaLarUpathI te aMgIkAra karAya che. A rIte aneka prakAre mahAna hovAthI te mahAvrata kahevAya che. bhagavAna mahAvIrathI pahelAM jaina paraMparAmAM mahAvrata zabda astitvamAM na hato. jainonA trevIsamAM tIrthaMkara bhagavAna pArzvanA samayamAM "yAma' zabda pracalita hato. bhagavAna pArzvano cAturyAma saMvara dharmano ullekha maLe che. "zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM bhagavAna pArzvanA cAra yAma ane bhagavAna mahAvIranA pAMca yAmomAM bhinnatA batAvI che. "zrI AcArAMga sUtra' (prathama zrutaskaMdha) je badhAthI prAcIna Agama manAya che, tyAM paNa "mahAvrata' zabdano kyAMya paNa ullekha nathI. tema ja kramabaddha vyavasthA paNa maLatI nathI. 'zrI praznavyAkaraNa sUtra saMvara dvAra 1/1mAM mahAvrato mATe pAMca saMvara dvAra zabda prayukta thayA che. A uparathI anumAna karI zakAya che, ke "mahAvrata' zabda pAchaLathI astitvamAM Avyo haze. AcAra cUlA, zrI sUtra kRtAMga, zrI sthAnAMga, zrI bhagavatI, zrI samavAyAMga, zrI praznavyAkaraNa, zrI uttarAdhyayana, zrI dazavaikAlika Adi sUtromAM pAMca mahAvratonuM kramabaddha ane vyavasthita varNana maLe che. "zrI samavAyAMga sUtra 5/ramAM karma nirjarAnAM pAMca sthAnonA aMtargata prANAtipAta viramaNa vagere pAMca vratone lIdhA che. mahAvratonAM nAma saMpUrNa Agama vADamayamAM mahAvrato mATe be prakAranAM nAma jovA maLe che. je kriyAtmaka ane bhAvAtmaka bhAvone abhivyakti Ape che. prathama nAmakaraNa prakAra : 1) prANAtipAta viramaNa, 2) mRSAvAda viramaNa, 3) adattAdAna viramaNa, 4) maithuna viramaNa ane 5) parigraha viramaNa vrata che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM nAmakaraNa prakAra : 1) ahiMsA, 2) satya, 3) acaurya, 4) brahmacarya ane 5) aparigraha vrata che. AcArya mahAprajJajI prANAtipAta viramaNa ane ahiMsA A banne zabdone samajAvatAM lakhe che ke, RSabha bhagavAne je sAdhanAno mArga apanAvyo hato te ahiMsAno hato. temaNe sarva prANAtipAtanuM viramaNa karyuM. ahIMthI ahiMsAno strota zarU thayo. upadezalabdha dharmanuM pravartana thayuM. bIjAnA prANanAza karavA manuSyanA hitamAM nathI, e bhAvanAe prANAtipAta viratinuM sUtra apanAvyuM, eno vikAsa thatAM thatAM tenAM cAra rUpa banyAM, jema ke 1)-2) para prANa vadha jema pApa che, tema sva prANa vadha paNa pApa che, 3)-4) bIjAnA Atma guNano vinAza karavo jema pApa che, tema potAnA Atma guNano vinAza karavo paNa pApa che. prANAtipAta viramaNanA A vistRta arthane saMkSepamAM rAkhavAnI AvazyakatA thaI tyAre "ahiMsA' zabdaprayogamAM Avyo. eno saMbaMdha kevaLa prANavadhathI nahi parantu asat pravRtti mAtrathI che. mahAvratono uddezya ane mahimA zrI dazavaikAlika sUtra' 4/13mAM mahAvratonA svIkAranA uddezyane sAdhakanA zabdomAM spaSTa karatAM batAvyuM che ke, "sahiyA vasaMpannittAmAM vidarami' arthAt : Atmahita mATe gurunI samIpe (sAkSIe) vratano svIkAra karI vicaraNa karIza. Atmahita eTale mokSanI prAptinA lakSyathI mahAvratInuM AcaraNa karavAmAM Ave che, mokSa sAdhakanuM parama lakSya hoya che ane ahiMsA vagere tenI prAptinAM sAdhana che. zrI praznavyAkaraNa sUtra' 2/1mAM paNa kahyuM che ke, satra duvimoravaLA' arthAt sarva duHkhano kSaya karavA mATe A pada mahAvratonA uddezyane sUcita kare che. tema ja "zrI praznavyAkaraNa sUtra'nA saMvaradvAra 2/1mAM mahAvratono mahimA batAvatAM kahyuM che, ke A mahAvrata sarva loko mATe hitakArI che. A mahAvratomAM zIla ane uttama guNono samUha che, tapa ane saMyamarUpa che. A mahAvrata narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagatithI mukti denAra che. sarva jina bhagavaMta tIrthakaro dvArA upadiSTa che. karmarUpI rajano nAza karanAra che. seMkaDo bhavo janma-maraNano aMta karanAra che. seMkaDo du:khothI bacAvanAra che ane sukhomAM pravRtta karanAra che. A mahAvrata parama che kAraNa ke ratnonI jema atyaMta durlabha che. jenI prApti durlabha hoya che, te svayaM paramanI zreNImAM AvI jAya che. ahiMsA mahAvrata | sarva sUkSma, bAdara, trasa ane sthAvara jIvonA daza prANomAMthI koI paNa prANano ghAta karavo nahi, hiMsA karavI nahi. te ahiMsA mahAvrata che. 'mUlAcAra'-5/289 anusAra kAya, Indriya, guNasthAna mArgaNAsthAna, kula, Ayu, yoni AmAM badhA jIvone jANI kAyotsargAdi kriyAomAM hiMsA Adino tyAga karavo ahiMsA vrata che. ==30pa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama badhA ja deza ane badhA kALamAM mana, vacana, kAyAthI ekendriyathI laIne paMcendriya prANIonA prANonI ghAta karavI nahi arthAt jIvonI rakSA karavI te ahiMsA mahAvrata che. ahiMsAno artha naga pUrvaka hisi hiMsAvAn dhAtuthI ahiMsA zabda bane che. kAyika, vAcika ane mAnasika hiMsAno sarvathA abhAva ahiMsA che. "ApTe saMskRta hindIkoza'/134 anusAra aniSTakArI kAryano abhAva tema ja koI paNa prANIne mAravuM nahi, mana, vacana ane karmathI koIne paNa pIDA ApavI nahi ahiMsA che. pramAda ane kaSAyonA vazIbhUtathI dasa prANomAMthI koI paNa prANano viyoga na karavo ahiMsA che. niSkarSanI bhASAmAM hiMsAno abhAva ahiMsA che. jainadharma darzanamAM ahiMsAne sarvabhUta kSemakarI (kalyANakArI) ane mAtA tulya mAnI che. kAraNa ke ahiMsaka AcAra-vicAramAM mAnavano vikAsa nizcita che. zrI praznavyAkaraNa sUtra saMvaradvAra 1/3mAM ahiMsAnuM aneka vizeSaNo, upamAo dvArA bhAvapUrNa citra abhivyakta karyuM che. dazavaikAlika sUtra' 6/9mAM bhagavAna mahAvIre AcAranA aDhAra sthAnomAM ahiMsAne prathama sthAna ApyuM che. samagra jaina AcAra vidhinAM kendrasthAnamAM ahiMsA ja che. enA AdhAra upara ja zramaNAcAra ane zrAvakAcAranuM svarUpa nirdhArita che. jIvananA dareka kriyA kalApamAM bhale te nivRttiparaka hoya ke pravRttiparaka tenI pRSThabhUmimAM ahiMsAno bhAva avazya chupAyelo che. 'paMcasaMgraha' anusAra satya vagere jeTalA vrata che, te badhAM ahiMsAnI surakSA mATe che. yogazAstra anusAra 'hiMsA pasa: patimUtAnsatyavratAni yA' arthAt ahiMsA jala che, satya Adi tenI rakSA mATe setu che. Ama pAMca mahAvratomAM ahiMsAne prathama mahAvratanA rUpamAM svIkRti maLI che. tenI vyApakatA ane mahattAnuM svayaMbhU pramANa che. ahiMsA mULa vrata che. zeSa cAra vrata tenI rakSA mATe che. ahiMsAnuM svarUpa jainadharmamAM ahiMsAnuM sUkSma arthamAM pratipAdana karyuM che. je niSedhAtmaka ane vidheyAtmaka banne svarUpone garbhita kare che. jainadharmamAM ahiMsAno AdhAra AtmatulAno siddhAMta che. "zrI AcArAMga sUtra' 4/1mAM kahyuM che ke, savve pANA, savve bhUyA, savve jIvA, savve sattA Na hantavvA, na ajjAveyanvA, na paridheyanvA, parathAyabdhI, na 3yA sa dhakhe suddha | arthAt : sarva prANI, bhUta, jIva ane sarva sattvane (lAkaDI AdithI) mAravuM nahi, baLajabarIthI tenA upara zAsana calAvavuM nahi, teone dAsa banAvavA nahi, teone paritApa Apavo nahi ane teonA prANano nAza karavo nahi. A ja dharma zuddha, nitya ane zAzvata che. zrI sUtrakRtAMga sUtra' 1/1/4mAM paNa kahyuM che ke badhA jIvone du:kha apriya che, ataH badhA -- 303 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva ahiMsya che. eTale koI jIvanI hiMsA karavI nahi. samatA ja ahiMsA che. 'zrI praznavyAkaraNa sUtra' saMvaradvAra 1/2mAM ahiMsAnA nirvANa, nivRtti, samAdhi, zAMti vagere sATha guNayukta nAma che, je ahiMsAnA vistRta artha pragaTa kare che. AcArya bhikSujIe ahiMsA mATe 'anukaMpArI copAI DhAla' 8/3mAM dayA zabdanuM nirUpaNa karyuM che. temanA anusAra cha kAyanA jIvonI traNa karaNa ne traNa yogathI hiMsA na karavI te dayA che. AcArya tulasIe 'jaina siddhAMta dIpikA'6/8mAM prANono nAza na karavo tema ja apramAda (jatanA)ne ahiMsA batAvI che. koI paNa prANInI hiMsA karavI nahi, ahiMsAno niSedhAtmaka pakSa che. jyAre maitrI, karuNA, udAratA vagere vidheyAtmaka pakSa che. Ama dravyahiMsA ane bhAvahiMsA banne hiMsAnAM svarUpo che. dravyahiMsAno saMbaMdha kAyika hiMsA sAthe che. A hiMsAno bAhya pakSa che. jyAre bhAva hiMsAno saMbaMdha vicAro sAthe che. ahiMsAno vyAvahArika hetu 'zrI dazavaikAlika sUtra' 6/11mAM batAvyuM che ke, savve jItA vi icchaMti jIvitaM na marijjiuM / arthAt : badhA prANIone jIvana priya che. ane pratyeka prANImAM jijIviSA ane sukhAkAMkSAnI cAha rahe che, badhA prANIo jIvita rahevA cAhe che, koI paNa maravA cAhatuM nathI. uparyukta banne manovaijJAnika satyonA AdhAra para ja ahiMsAne adhiSThita karavAmAM AvI che. prANImAtranI sAthe ucita vyavahAra karavo joIe. A tathya AdhyAtmika dRSTithI jeTaluM satya che, teTaluM ja naitika dRSTithI mananIya che. enAthI mAnava jIvanamAM surakSA, svataMtratA ane samAnatAnuM vAtAvaraNa banAvI zakAya che. ahiMsA vratanI maryAdA jainadharmamAM traNa karaNa ane traNa yogathI mahAvratonuM pAlana anivArya che. traNa karaNa ane traNa yoganI carcA jainadarzanamAM jeTalI spaSTa maLe che, evI anyamAM maLatI nathI. mana, vacana ane kAyAthI koI paNa jIvano vadha karavo nahi, karAvavo nahi ane karavAvALAne anumodanA karavI nahi. AgamanI bhASAmAM yogano artha che mana, vacana ane zarIranI kriyA. sAdhAraNa dRSTithI A kriyA che paraMtu jeTaluM paNa karavAmAM Ave che, karAvavAmAM Ave che ane anumodanA karavAmAM Ave che, enuM sAdhana bane che mana, vacana ane zarIra. A dRSTithI ene karaNa paNa kahI zakAya. ahiMsA mahAvratanuM pAlana traNa karaNa ane traNa yoga vaDe batAvyuM che. sAdhu ahiMsA mahAvratanuM pAlana traNa karaNa ane traNa yoga vaDe saMpUrNapaNe kare che. 'yoga sUtra' 2/34mAM ahiMsAnA satyAvIsa vikalpo batAvyA che. kRta, kArita ane anumodanA ne krodha, lobha ane moha vaDe guNavAthI (3 x 3 = 9) nava thAya ane A navane mRdu, 309 >> Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya ane tIvra adhyavasAya vaDe guNavAthI (9 x 3 = 27) sattAvIza vikalpa thAya che. Ama niHsaMdeha kahI zakAya ke jeTalo vyApaka artha ahiMsAno jainadharmamAM batAvyo che, eTalo bIje kyAMya nathI. satya mahAvrata dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI sarva prakAranA asatyano tyAga karavo satya mahAvrata che. niyamasAra - 57mAM satyavratanI vyAkhyA ApatAM kahyuM che ke, rAgeNa va doseNa va moheNa va mosa bhAsa pariNAmaM / jo pajahadi sAhu sayA vidiyavayaM hoi tasseva // 57 / / arthAt : rAgathI, dveSathI athavA mohathI thavA vALA mRSA bhASAnA pariNAmane je sAdhu choDe che, tenuM sadA bIjuM vrata che. rAga, dveSa, mohane kAraNe asatyavacana tathA bIjAne saMtApa karAvavAvALA AvAM satya vacanone choDavAM ane dvAdazAMganA artha kahevAmAM apekSArahita vacanane choDavAM satya mahAvrata che.* ahiMsA mahAvratanI paripUrNatA mATe satyanI ArAdhanA Avazyaka ja nahIM paraMtu anivArya che. satyanI sAdhanA vagara ahiMsA adhUrI che, apUrNa che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, "sarvAsi fdhati ' satyanI ArAdhanAthI zeSa vrata ArAdhita thaI jAya che. joke ahiMsA pradhAna vrata che paraMtu AcArAMga cUrNi (pR. 124)mAM satyane pradhAna pada ApyuM che. satya - lakSaNa ane paribhASA amarakoza 3/3/83 anusAra - sat zabda sAdhu, vidyamAna, prazasta, pUjita, dhIra, bhavya vagereno vAcaka che. AcArya yAskanAM niruktakoza-3/13 anusAra satsu jAyate / sat prabhavaM bhavatIti vA / arthAt : A sArA lokomAM phelAya che. athavA sArA lokomAM utpanna thAya che. eTalA mATe tene satya kahe che. mahAbhArata 162/10 zAMtiparvamAM satyanuM lakSaNa batAvatA lakhyuM che ke, satya nAmIcAM nityamavArI tavaivara | arthAt: nitya, avinAzI ane avikArI hovuM satyanuM lakSaNa che. 'zrI praznavyAkaraNa sUtra' saMvaradvAra 2/5mAM kathanI ane karaNInA avisaMvAdane satyanI saMjJA ApI che tema ja saMvaradvAra 2/3 anusAra "sarva mama' satya ja bhagavAna che ane sarva rogami sAraNya' satya lokamAM sArabhUta che kahIne satyane parama sAdhyanA rUpamAM pratiSThita karyuM che. tema ja teno aciMtya mahimA pragaTa karyo che. maharSi pataMjalie 'pAtaMjala yogasUtra' 2/36mAM darzAvyuM che ke, Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyaM pratikAyAM kriyApAzrayatnam ' arthAt jyAre yogImAM satyanI pratiSThA thaI jAya che, tyAre tenA mukhathI niHsRta vacana niSphaLa nathI thatAM. mahAtmA gAMdhIjIe paNa potAnI AtmakathA 3/11mAM lakhyuM che ke, satya eka vizALa vRkSa che, jema jema tenI sevA karavAmAM Ave che, tema tema temAMthI ratna nIkaLatAM rahe che. vastutaH satya jIvanano AdhAra che. anaMta zaktinA uddaghATananuM dvAra che. jenA AcaraNathI jIvana AdhyAtmika UrjAthI saMpanna bane che. satyanuM svarUpa manusmRtimAM priya satya vacanane sanAtana dharmanI saMjJA ApI che. gItAmAM paNa priya ane hitakArI vacanane vANInuM tapa kahyuM che. zrI praznavyAkaraNa sUtra' 2/2/4mAM sAdhuone karkaza, kaThora, verakArI virodhakArI bhASA bolavAno niSedha che. te uparAMta vikathAono nirarthaka ane vivAdakAraka bhASAno paNa niSedha karyo che. zrI dazavaikAlika sUtra' 7/ramAM batAvyuM che ke muni avaktavya (bolavA yogya nahi) satyabhASA paNa bole nahi. satyabhASA pAparahita, akarkaza tathA saMdazarahita hoya to ja bole. Ama jaina paraMparAmAM asatya ane apriya satya banneno niSedha batAvyo che. mRSAvAdanA prakAra zrI dazavaikAlika sUtra'-4mAM vyAkhyAnakAre mRSAvAdanA cAra prakAra batAvyA che, jenAthI satya viSe spaSTa jANakArI maLe che. (1) sadbhAva niSedha : je bhAva ke padArtha vidyamAna che teno niSedha karavo. jema ke AtmA nathI, puNya ane pApa nathI ItyAdi. (2) asadbhAva ubhAvana : asabhUta vastunuM astitva kahevuM. jema ke AtmAne sarva vyApaka kahevo. athavA taMdula jevaDo kahevo ItyAdi. (3) arthAntara : koI vastune anyarUpe kahevI. jema ke gAyane ghoDo ane ghoDAne hAthI kahevo. (4) gaha : je bolavAthI bIjA pratye dhRNA, dveSa utpanna thAya athavA sAmI vyaktine du:kha thAya. jema ke kANAne kANo kahevuM. mRSAvAdanA kAraNa mRSAvAdanI utpattinAM mukhya cAra kAraNa "zrI dazavaikAlika sUtra' 4/8mAM darzAvyAM che. jema ke krodha, lobha, bhaya ane hAsya. A hetu to mAtra upalakSaNa che. krodhanA grahaNathI abhimAna ane lobhamAM mAyA aMtargarbhita che. tema ja hAsya tathA bhayanA grahaNathI rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna AdinuM grahaNa thAya che. Ama manuSyane aneka kAraNo asatya saMbhASaNanI tarapha prerita kare che. "zrI dazavaikAlika sUtra'nI TIkAmAM mRSAvAdanA cha hetuo udAharaNa sAthe spaSTa karyA che. je cha hetuo : krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya ane kutUhalavaza asatya bolavuM te che. zrI uttarAdhyayana sUtra 2/24/9.10mAM mRSAvAdanAM ATha kAraNa nirdeza karyo che. krodha, Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna, mAyA, lobha, hAsya, bhaya, maukharyuM ane vikathA che. 'zrI ThANAMga sUtra' 2/10/82mAM daza kAraNono ullekha maLe che. emAM preyasa nizcita, dveSa nizcita ane upavAta nizcita. A traNa vadhAre che. tema ja maukharyano ullekha nathI. A rIte vistAra naye ke upalakSaNathI te sarva kAraNothI asatya bhASaNano tyAga A satya mahAvratamAM thAya che. satya mahAvratanuM pAlana muni traNa karaNa ane traNa yogathI dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI jIvanaparyaMta kare che. satyanI AjJAmAM cAlavAvALo sAdhaka saMsAra sAgarane pAra karI le che ane parabhavamAM sadgatine prApta kare che. (3) acaurya vrata jainAgamomAM tRtIya mahAvratanA aneka nAma nirdiSTa che, jema ke adattAdAna viramaNa vrata, asteya vrata, acaurya mahAvrata, dattAnujJAta saMvara ItyAdi. nagaramAM ke jaMgalamAM, koI nAnI ke moTI, sacitta ke acitta vastune svAmInI AjJA vagara grahaNa na karavI, sarvathA dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI adattAdAnathI virAma pAmavuM, te adattAdAna mahAvrata che. 'niyamasAra mUla'-58 anusAra gAme vA Nayare vA raNNe vA pecchiUNa paramatthaM / jo muMcadi gahaNabhAvaM tidiyavadaM hodi tasseva / / 58 / / arthAt : grAmamAM, nagaramAM athavA vanamAM parAyI vastune joIne te grahaNa karavAnA bhAvane je choDe che, te trIjuM mahAvrata che. (acaurya) pAMca mahAvratomAM tRtIya sthAnIya adattAdAna viramaNa vrata ahiMsA ane satyanI kasoTI che. A vratanuM akSarazaH pAlana karavAvALA muni ja ahiMsA ane satya banne mahAvratone rakSita rAkhI zake che. adattAdAnanA saMpoSaka kyAre paNa satyanuM AcaraNa karI zakatA nathI. mATe ja satya mahAvrata pachI adattAdAna viramaNa mahAvratanuM nirUpaNa svataH prAsaMgika che. adattAdAna arthAt a = nahIM, datta = ApelI vastune, AdAna = grahaNa karavI. koIe na ApelI vastune grahaNa karavI adattAdAna kahevAya che. vyavahAramAM tene corI kahe che. anyanA adhikAra ke svAmitvane chInavI levA te paNa adattAdAna che. tenuM ugrarUpa corI, guMDAgIrI, lUMTa Adi che. upaniSad tema ja smRti sAhityamAM asteya ane adattAdAna banne zabdo maLe che. vaidika paraMparAmAM steyane pAMca mahApAtakomAMthI eka pAtaka tarIke svIkAre che. emanA anusAra asatya ane hiMsAthI paNa baLapUrvaka dhana-jananuM apaharaNa karanAra vadhu doSita che. bauddha paraMparAmAM daza kuzala dharmomAM bIjo dharma che adattAdAna virati. asteya : lakSaNa ane paribhASA 'zAMDilyopaniSada'mAM asteya zabdanI paribhASA karatAM kahyuM che ke, mana, vacana ane [0EUR Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyAthI paradravyo pratye nispRhatA asteya vrata che. 'pAtaMjala yogadarzana'nI TIkA anusAra paradravyonI corIthI virati ja asteya vrata nathI parantu agrahaNIya viSayonA prati aspRha hovuM paNa asteya mahAvrata che. 'vinaya piTaka'mAM batAvyuM che ke, vagara ApelI vastuno grahaNa karavAvALAne zramaNa jIvanathI Tyuta mAnyo che. saMyuttanikAyamAM paNa kahyuM che ke, vagara ApelA phUlanI sugaMdhane grahaNa karavAvALo paNa cora che. jaina Agama 'zrI praznavyAkaraNa sUtra' 2/3mAM paradravyonA haraNathI viratirUpa kriyAne dattAnujJAna saMvara (adattAdAna viramaNa vrata)nI saMjJA ApI che. 'tattvArtha sUtra', 'triSaSThi zalAkA puruSa caritra'mAM adattanA grahaNane teya ane adattanA agrahaNane asteya vrata kahyuM che. 'tattvArtha bhASya' cha/15 anusAra bIjAnA dvArA parigrahita athavA aparigrahita tRNa, kASTha vagere dravya mAtra vagara Apela levAnI buddhithI grahaNa karavuM adattAdAna che. AcArAMganA bhASyakAra AcArya mahAprajJajIe (pR. 359) asteya zabdane sarvathA navIna rUpamAM paribhASita karyo che. temanA anusAra adattAdAnano artha che, para prANInA prANa viyojana karavA eTale prANavadha karavAvALA kevaLa hiMsAnA ja doSI nahi paraMtu sAthe sAthe adattanA paNa doSI che. hiMsAno saMbaMdha bhAvanAthI che, paNa prANIo potAnA prANonA apaharaNanI anumati nathI ApatA mATe adattano saMbaMdha te prANIothI paNa che. niSkarSanI bhASAmAM asteya zabdanA traNa artha thAya - 1) vagara ApelI vastunuM grahaNa steya che, 2) paradravyonA prati nispRhatA asteya che ane 3) paraprANInA prANa viyojana teya che. Ama dareka prakAranA adattAdAnathI virakta thavA mATe sAdhaka gAma, nagara, araNya, koI paNa jagyA, kSetra vizeSamAM sarvathA adattAdAna viramaNa vratanuM pAlana AjIvanane mATe traNa karaNa ane traNa yogathI kare che. tema ja 1) deva adatta, 2) guru adatta, 3) rAjA adatta, 4) gRhapati adatta ane 5) sAdharmI adatta. A bIjA pAMca adattathI sarvathA virata thAya che. ( A pramANe ahiMsA ane satyane tejasvI ane zaktizALI tema ja manane tRSNA ane lAlasA rahita banAvavAmAM asteya mahAvratanI aham bhUmikA che. tema ja AgAmI bhavamAM zubhaphaLa ApanAra che. (4) bahAcarya mahAvata (sarvottama vata) brahma eTale AtmasvarUpamAM ramaNatA karavI. pAMceya IndriyonA viSayabhoganI Asaktino tyAga karavo. sarvathA devasaMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI ke tiryaMca saMbaMdhI maithunano dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI tyAga karavo, brahmacarya mahAvrata che. mUlAcAra-8/292 anusAra je vRddhA, bALA, yauvanavALI strIne joIne athavA emanI Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvIro joIne temane mAtA, putrI, bahena samAna samajI strI saMbaMdhI kathAdino anurAga choDe che, te traNe lokono pUjya brahmacarya mahAvrata che. TITA. citra Adi acetana, devI, manuSyANI, tiryaMcANI, AvI cAra prakAra strIne mana, vacana, kAyAthI je sevatA nathI tathA prayatna manathI dhyAnAdimAM lAgI rahe che. A brahmacarya vrata che. - brahmacaryanA viSayamAM jaina, vaidika ane bauddha badhI ja paraMparAmAM paryApta ciMtana thayuM che. RgvadamAM saMyamane brahmacaryanI siddhinuM sAdhana mAnyuM che. brahmacaryathI teja, ghuti, sAhasa ane vidyAnI prApti thAya che. 'pAtaMjala yogadarzana' 2/8mAM lakhyuM che ke, brahmacaryanI pUrNa sAdhanA karavAthI apUrva mAnasika zAMti ane zarIrabaLa prApta thAya che. mahAtmA buddhe sADatrIsa maMgaLa athavA maMgaLakArI kRtyo batAvyAM che, temAM brahmacarya paNa eka che. jainadharmamAM brahmacaryane jagatanA badhA maMgaLomAM uttama maMgaLa batAvyuM che. je duSkara brahmacaryanuM pAlana kare che tene deva, dAnava yakSa vagere badhA namaskAra kare che. "zrI praznavyAkaraNa sUtra' 2/4mAM "ma magavaMte' kahIne brahmacaryane sarvottama pada ApyuM che. vaLI 'gaMmaya rahicami zaradacaM vayama savaM' arthAt je brahmacaryanI ArAdhanA karI le che, te badhA vratone ArAdhI le che. tema ja brahmacaryane tapa, niyama, jJAna, darzana, cAritra, samyakatva, vinayanuM mULa batAvyuM che. batrIsa upamAothI brahmacaryane upamita karI badhAM vratomAM uttama vrata AkhyAyita karyuM che. AcArya bhikSu "zIla kI navAvADa' 1/4mAM darzAve che ke, ___ ko' kevalI guNa karai, rasanA saMhasa baNAya / to hI brahmacaryanAM guNa ghaNA pUrA kahyA na jAya // brahmacarya : lakSaNa ane paribhASA brahmacarya' zabda brahma ane carya be zabdonA meLathI banyo che. brahmano artha veda, AtmA, paramAtmA, aMtaHkaraNa vagere che. carya eTale caravuM, rahevuM. sthita thavuM. vAcaspatyam' khaMDa 6 - mR. 4593mAM brahmacaryane paribhASita karatA kahyuM che ke, brahmaNe veda grahaNArtha caryA brahmacaryam athavA brahmacaryaM guptendriyasya upasthasya sNymH| arthAt : brahmamAM veda (jJAna) ne grahaNa karavAnI carcA brahmacarya che. athavA gusendriya ane upastha saMyamanuM nAma brahmacarya che. 'zAMDilyopaniSad 1/13mAM badhI ja avasthAomAM mana, vacana, kAyAthI maithunanA tyAgane brahmacarya kahyuM che. mahAbhAratamAM zAMtiparva a - 114mAM sparza, rasa, zabda, rUpa ane mananA saMyamane brahmacarya batAvyuM che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIdhanikAya' pR. 131mAM traNa arthomAM brahmacarya zabda prayukta thayo che. 1) buddha dvArA pratipAdita dharma mArga, 2) te caryA jenAthI nirvANanI prApti thAya, 3) brahmacarya arthAt maithuna viramaNa. AgamonI vyAkhyA sAhitya anusAra brahmacaryano artha cAritra, AcAra, saMvara kuzala anuSThAna, saMyama vagere che. mahAtmA gAMdhIjInA matAnusAra mana, vacana ane kAyAthI saMpUrNa Indriyono haMmeza mATe badhA viSayomAM saMyama brahmacarya che. tema ja vinobA bhAvenA matAnusAra brahmacarya zabdano artha che - brahmanI zodhamAM potAnuM jIvanakrama rAkhavuM. niSkarSanI bhASAmAM brahmacaryanA be artha thAya 1) mokSanA hetubhUta brahma arthAt sarva prakAranA saMyamanI carcA ane 2) maithuna virati. maithana saMjJA zrI sthAnAMga sUtra' 4/4mAM maithuna saMjJAnI utpattinAM cAra kAraNa kahyAM che 1) zarIramAM mAMsa, rakta, vIryanI vRddhi thavAthI, 2) veda mohanIya karmanA udayathI, 3) maithuna viSayaka vAta sAMbhaLavAthI ane 4) maithuna saMbaMdhI ciMtana karavAthI. brahmacaryanI rakSA mATe "zrI samavAyAMga sUtra' ane 'zrI sthAnAMga sUtramAM brahmacaryanI nava gutio (vADa) batAvI che. jema ke, (1) strI, pazu ane napuMsakathI yukta zayyA, AsananuM sevana karavuM nahi. (2) strIonI vAto karavI nahi. (3) strInA sthAna, Asanano upayoga karavo nahi. (4) strIonI manohara Indriyo, aMgone jovA nahi, tenuM ciMtana karavuM nahi. (5) mAdaka, rasayukta bhAre padArthanuM bhojana karavuM nahi. (6) vadhAre mAtrAmAM khAnapAna ke AhAra karavo nahi. (7) strIo sAthe pUrve bhogavela rati ke krIDA yAda karavI nahi. (8) kAmoddIpaka zabdo, rUpa, gaMdha, rasa vageremAM Asakta rahevuM nahi. (9) sAtA vedanIyanA udayathI maLela sukhamAM Asakta rahevuM nahi. tema ja "zrI uttarAdhyayana sUtra a. 16mAM manovaijJAnika DhabathI daza samAdhi sthAna Indriya saMvara mATe batAvyAM che. tevI ja rIte 'smRti'omAM brahmacaryanI rakSA mATe ATha aMga darzAvyA che, jema ke, abrahmacarya smaraNa, kIrtana, krIDA, prekSaNa, ekAMta bhASaNa, saMkalpa, adhyavasAya ane kriyAniSpati. A ATha maithunAMgothI dUra rahevAnuM vidhAna che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAra' 11/1314mAM zIla virAdhanAnAM daza kAraNo darzAvela che. tema ja "aNagAra dharmAmRta'mAM paNa daza niyamo thoDA pheraphAra sAthe kahyA che. tevI ja rIte bauddhadarzanamAM paNa brahmacaryanI rakSA mATe navaguNine maLatAM vidhAnonuM kathana che. Ama dareka darzanamAM brahmacaryanI rakSA mATenAM vidhAnonuM sUcana karavAmAM AvyuM che paraMtu jainadarzanamAM brahmacaryanI rakSA sAthe AhArano ghaniSTa saMbaMdha che, enA para paNa dhyAna ApyuM che. mATe sAdhake brahmacarya saMbaMdhI sUtrokta dareka AdezanuM yathArtha pAlana karavuM joIe. brahmacarya mahAvratanA sAdhaka sarva prakAranA maithuna arthAt manuSya, tiryaMca ane devatA saMbaMdhI traNa karaNa ane traNa yogathI jIvanaparyaMta tyAga kare che. (5) aparigraha mahAvata zramaNanA AcaraNIya paMca mahAvratomAM aMtima vrata tema ja pAMcamuM vrata aparigraha che. sAdhanAnA sarvocca zikhara para ArohaNa karavA mATe aparigraha atyAvazyaka che. aparigrahanI prApti mATe tRSNA para vijaya meLavavo jarUrI che. Asakti athavA tRSNA ja parigrahanuM mULa che. mUlAcAra-9/293 anusAra jIvanA Azrita antaraMga parigraha tathA cetana parigraha tema ja acetana parigraha ityAdinuM zakti pramANe tyAga tathA emAM enAthI bIjA ke saMyama, jJAna, zaucanAM upakaraNa vageremAM mamattva na hovuM parigraha tyAga mahAvrata che. niyamasAra mR.60 anusAra, savvesi gaMthANa tAgoNikhekkha bhAvaNApuvvaM / paMcamavadamidi bhaNidaM cAstibharaM vahaMtassa / / 60 / / arthAt : nirapekSa bhAvanApUrvaka sarva parigrahono tyAga. A cAritra bhAra vahana karavAvALAno pAMcamo vrata kahyo che. nAnI, moTI sacitta, acitta koI paNa vastuno parigraha tema ja bAhya ane AtyaMtara parigraha, dravya, kSetra, kALa bhAvathI sarvathA tyAga karavo aparigraha mahAvrata che. | bhAgavata purANamAM batAvyuM che ke, jeTaluM peTa bharavA mATe Avazyaka che teTaluM ja vyaktinuM potAnuM che. vyaktie eTalo ja saMgraha karavo joIe, je enAthI vadhAre saMgraha kare che te cora che, daMDano bhAgIdAra che. | 'zrI AcArAMga sUtramAM batAvyuM che ke, parigrahI puruSamAM na tapa hoya che, na zAMti hoya che ane na niyama. bhagavAna mahAvIre "gasaMvimAnI ja huM tarU muslio ' kahIne aparigrahanuM bahu moTuM mUlya pradAna karyuM che. parigrahathI mohanI utpatti, ahaMkAra tema ja kAmavAsanA vadhe che. tema ja hiMsA ane kalahano hetu tathA du:khonuM mULa che. sutanipAta anusAra je bhikSu lobha ane tRSNAno tyAga karI vadha, baMdha, dhanathI rahita Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI, saMzayathI para thaI, niSkAma hoya che, te samyakarUpathI saMsAramAM vicaraNa kare che. A pramANe vaidika, bauddha tema ja jaina traNe paraMparAmAM Asaktino tyAga ane saMgrahanA alpIkaraNane sukhano mArga kahyo che. aparigraha - lakSaNa ane paribhASA parigraha zabda "pari' upasarga pUrvaka "graha' dhAtumAM dharma pratyaya lagAvavAthI thAya che. jeno artha pakaDavuM, levuM, grahaNa karavuM vagere. AcArya ApTenA mata anusAra parigrahano artha dhAraNa karavuM, prApta karavuM, levuM, svIkAravuM, gRhastha, parivAra, nokara vagere. 'praznavyAkaraNa TIkA' 5/93 anusAra "hita ti parigrahaHA" arthAt : jeno parigraha svIkAra karavAmAM Ave che, te parigraha che. parigrahano viparIta aparigraha che. vAcaspatya pR. 234 anusAra, deha yAtrAnA nirvAha mATe atirikta bhoganAM sAdhano ane dhanAdino asvIkAra aparigraha che. oghaniryukti'mAM adhyAtma vizuddhi mATe bAhya upakaraNonA parityAgane aparigraha kahyo che. zrI dazavaikAlika sUtra' 6/21mAM parigraha ane aparigrahane sUkSma dRSTithI paribhASita karatA batAvyuM che, "muchA paragAho puro ' arthAt mUccha parigraha che. zrI praznavyAkaraNa sUtra'nI TIkA, "tattvArtha sUtra', "yogazAstra', puruSArthasiddhayupAya' ane jaina siddhAMta dIpikAmAM ukta paribhASAne ja samarthana ApyuM che. tattvataH vastu pote na to parigraha che ke na aparigraha. parantu jyAre temAM mamattvabhAva bhaLe che, tyAre te parigraha bane che ane mamatva bhAva haTI jAya che, tyAre te aparigraha banI jAya che. digaMbara sAhityamAM mohanA udayathI thavAvALA mamatvathI nivRttine aparigrahanI saMjJA ApI che, tyAM koI koI jagA para aparigrahanA badale "saMgavimukti' zabda paNa jovA maLe che. | 'nizItha cUrNimAM mUcchane parigrahanA aMtargatamAM lIdho che, paraMtu rAga ane dveSane paNa bhAva parigrahanI koTimAM rAkhyAM che. "zrI praznavyAkaraNa sUtra' 1/5/ramAM parigrahanAM trIsa nAma Ave che je Asakti ane saMcaya bannenuM pratinidhitva kare che. ja niSkarSataH kahI zakya ke sUkSma daSTithI mUccha/Asaktino abhAva ane skUla daSTithI padArthono asaMgraha ja aparigraha che. parigrahanA prakAra zrI bhagavatI sUtra'mAM parigrahanA traNa prakAra batAvyA che. 1) karma parigraha 2) zarIra parigraha ane 3) upagraha parigraha. jIvadvArA grahaNa karavAne kAraNe karma, zarIra ane upagraha A traNene parigraha kahyA che "Avazyaka cUrNi anusAra parigrahanA be prakAra che. 1) bAhya ane 2) AtyaMtara. temAM bAhya parigraha dhana, dhAnya, kSetra, vastu, rukhya, svarNa, kuSya, dvipada ane catuSpadanA bhedathI nava prakAre che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtyaMtara parigraha rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha, mithyAdarzana, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugussA ane veda ema cauda prakAre che. 'uttarAdhyayana niryukti' ane 'bRhatkalpa bhASya'mAM bAhya parigrahanA daza prakAra thoDAM nAma bhedathI maLe che. 'zrI bhagavatI ArAdhanA' ane 'mUlAcAra'mAM paNa bAhya parigrahanA daza prakAra batAvyA che. tema ja AtyaMtara parigrahanA cauda prakAra che. 'nizItha bhASya'mAM parigrahanI bAbatamAM sUkSmatAthI vicAra thayo che. tyAM parigrahanA be prakAra batAvyA che : 1) 'sUkSma parigraha' alpa mamattva bhAva sUkSma parigraha che ane 2) 'bAdara parigraha' tIvra mamattva bhAva bAdara parigraha che. - pApanA baMdhananuM mULa kAraNa mUrchA che ane bAhya parigraha A mUrchAnI abhivRddhimAM nimittabhUta bane che. mATe banne prakAranA parigrahathI mukta thavAvALA ja aparigraha mahAvrata anupAlana karI zake che. aparigraha mahAvratane svIkAra karatA samaye sAdhaka alpa athavA bahu, sUkSma athavA sthUla, sacitta athavA acitta badhA ja prakAranA parigrahanA traNa karaNa ane traNa yogathI jIvana paryaMta pratyAkhyAna kare che. chatAM paNa saMyamamAM upakAraka thoDAMka dharmopakaraNone rAkhavAnI munine svIkRti prApta che. digaMbara paraMparAmAM traNa prakAranI upadhi rAkhavAnuM vidhAna che. 1) jJAnopadhi (zAstra, pustaka vagere), 2) saMyamopadhi (picchikAdi) ane 3) zaucopadhi (kamaMDalU vagere). zvetAMbara paraMparAmAM muni mATe cauda prakAranAM upakaraNonuM varNana che. jema ke : pAtra, pAtrabaMdhana, pAtra kesarikA, pAtra sthApanikA, traNa paTala, rajastrANa, gocchaka, traNa pacheDI, rajoharaNa, colapaTTaka mukhAntarka (mukhavastikA) vagere. A sarva upakaraNa saMyamanI vRdhdhi mATe hoya che.4 Ama muni je koI vastra, pAtra, kaMbala vagere upakaraNa rAkhe che, te mAtra saMyama-bhAvanI vRddhi mATe ke lajjAnA nivAraNa mATe ja rAkhe che. bhagavAna mahAvIre A upakaraNone parigraha kahyo nathI. kAraNa ke mUrchA mamattvabhAva parigraha che. aparigraha mahAvrata anAzrava-karmAzravanA nirodharUpa phaLayukta che. mokSa teno uttama bIjasAra che. (6) rAtribhojana viramaNa vrata 'zrI dazavaikAlika sUtra'mAM rAtribhojana viramaNa sAdhunA chaThThA vratanA rUpamAM batAvyuM che. sarva prANAtipAta viramaNa vagere pAMca viramaNone mahAvrata ane rAtribhojana viramaNane kevaLa 'vrata'nI upamA ApI che. tevI ja rIte Aja sUtranA chaThThA adhyayanamAM zramaNa mATe je aDhAra guNonI akhaMDa ArAdhanA karavAnuM je vidhAna che temAM sarva prathama cha vratono ullekha che. 'AcArya haribhadra'nA mata anusAra bhagavAna RSabhadeva ane bhagavAna mahAvIranA samayamAM rAtribhojanane mULa guNa mAnavAmAM Ave che. eTalA mATe ene mahAvratanI sAthe vratanA rUpamAM rAkhyuM che. zeSa bAvIsa tIrthaMkaronA samayamAM te uttaraguNanA rUpamAM rahetuM AvyuM che. eTalA mATe ene alaga vratanuM rUpa nathI maLyuM. 316 = Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) zrI uttarAdhyayana sUtra' 31/19mAM paNa pAMca sarva virationI sAthe ja rAtribhojana tyAgano nirdeza che ane tene vratonI jema ja duSkara batAvyuM che. (2) zrI bRhatkalpa sUtra'-1/4ramAM rAtre ane vikAsamAM (saMdhyA samaye) azana, pANI, mIThAI ane mukhavAsa Adi cAre prakAranA AhAra grahaNa karavAno niSedha che. (3) "zrI sUtrakRtAMga sUtra' 2/3/3mAM rAtribhojana tyAga sahita pAMca mahAvratanI tulanA uttamottama vastu sAthe karI che. (4) zrI dazA zrutaskaMdha sUtra 2/1 tathA "zrI samavAyAMga sUtra'-21mAM rAtribhojananI gaNanA zabala doSamAM karI che. (5) "zrI nizItha sUtra' u./11mAM rAtribhojananI athavA tenI prazaMsA karanAranI anumodanA kare che tene guru comAsI prAyazcita Ave che ema kahyuM che. rAtribhojana viramaNa arthAt sUryAsta pachI ane sUryodaya pahelA arthAt rAtri daramyAna cAreya prakAranA (basa, pA, ravApharma ane sAma) azana, pANI khAdima, svAdima AhArano sarvathA tyAga karavo. tene rAtribhojana viramaNa vrata kahe che. sAdhune sarvaprakAre rAtribhojanano tyAga jIvana paryata traNa karaNa ane traNa yogathI karavo Avazyaka che. sAdhvAcAramAM rAtribhojana tyAganI mahattA mahAvratanI samAna che. tema ja rAtribhojana tyAga ahiMsA mahAvratanI puSTi kare che. rAtribhojananA doSa rAtribhojanamAM kIDI, kuMthavA Adi sUkSma trasa jIvo, lIlaga Adi jIvonI jayaNA karavI azakya thAya, tema ja anya vanaspati Adi sthAvara jIvonI virAdhanA thAya che. rAtre sUkSma jIvo AhAramAM AvI jAya to aneka prakAranI bImArI thAya che. jema ke jo bhojanamAM kIDI AvI jAya to buddhi naSTa thAya, mAkhI AvI jAya to zIgha UlaTI thaI jAya, jU AhAramAM AvI jAya to jalodara jevo bhayaMkara roga thAya. garoLI bhojanamAM AvI jAya to kuSTa roga thAya. A uparAMta lohInuM UMcuM dabANa, hRdayaroga, pAcanazaktinI maMdatA, Adi bImArIonI saMbhAvanA rahe che. ArogyanI daSTie paNa sUryAsta pahelAM bhojana karavuM te pAcananI daSTie sarvottama che. rAtre pAcanataMtra barAbara kAma karatuM nathI. AvI rIte rAtribhojana aneka doSonuM kAraNa hovAthI saMyama sAdhaka teno sarvathA tyAga kare che. gRhastho mATe paNa rAtribhojana tyAjya che. vyAkhyAnakAroe anya graMthomAM rAtribhojana tyAganuM varNana karatAM darzAvyuM che ke, (1) "kArtikeyAnuprekSA' 383mAM rAtribhojana tyAganI tulanA cha mahinAnA upavAsa sAthe karI che. (2) mahAbhAratanA 'zAMti parva'mAM narakamAM javAnAM cAra kAraNa kahyAM che, temAM, prathama kAraNa rAtribhojana che. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) veda vyAsanA yogazAstra adhyAya-3mAM kahyuM che ke rAtrimAM khAnAro manuSya-ghuvaDa, kAgaDo, bilADI, gIdha, Dukkara Adi yonimAM janma dhAraNa kare che. (4) yogazAstra adhyAya-3mAM kahyuM che ke nitya rAtribhojanano tyAga karavAthI agnihotranuM phaLa maLe che tema ja tIrthayAtrAnuM phaLa maLe che. (5) mArkaDeya munie to rAtrimAM pANI pIvAne lohI pIvA samAna ane rAtrimAM khAvAne mAMsa khAvA samAna kahI dIdhuM che. (6) bauddha matanA "mannima niya' tema ja "Topamasura'mAM rAtribhojanano niSedha che. Ama rAtribhojananA aneka doSa anya graMthomAM paNa darzAvyA che. mahAvratonuM surakSA kavaca : bhAvanA bhAvanAno artha vaidika, bauddha ane jaina traNe paraMparAmAM bhAvanA zabda maLe che. bhAvanAno zAbdika artha che, 'punaH punaH abhyAsa'. 'pAtaMjala yoga sUtra'mAM japa ane bhAvanAmAM abhedano svIkAra karyo che. bauddha darzanamAM punaH punaH satyadarzanane bhAvanA kahyuM che. jainadarzanamAM bhAvanAnA ghaNA artha maLe che jema ke, bhAvanA, japa, dhAraNA, saMskAra, arthaciMtA vagere. bhAvanAmAM jJAna ane abhyAsa bane mATe avakAza che bhAvanAnI saiddhAMtika paribhASA A pramANe che, vIryAntarAyanA kSayopazama ane cAritra mohanA upazamanI apekSAthI je AtmA vaDe vAraMvAra karAya che, tenuM nAma bhAvanA che." Adhunika bhASAmAM "breIna voziMga'ne bhAvanA kahevAmAM Ave che. AcArAMga TIkA'mAM bhAvanAnA uddezya para prakAza pADatAM batAvyuM che ke - "madAvratAnA" parapatinArtha mAvanA pratipadA' arthAt mahAvratonA poSaNa mATe ja bhAvanAo che. jema zilAjItanI sAthe loha rasAyaNanI bhAvanA ApavAmAM Ave che, tema mahAvratonA guNomAM vRddhi karavA mATe bhAvanAo batAvavAmAM AvI che. bhAvanAo sAthe vratanI ArAdhanA karavAthI mahAvratomAM pUrNatA AvI jAya che. vratanI rakSA thAya che. dhairya ane apramattatAno vikAsa thAya che. "tattvArtha sUtra' ane "Avazyaka cUrNimAM bhAvanAne mahAvratonA rakSaNa mATenA rUpamAM batAvI che. bhAvanAnA prakAra jenAthI cittanI vizuddhi thAya che te badhI bhAvanAo che. bhAvanAo asaMkhya che. chatAM paNa amuka vargIkaraNa prApta thAya che, jema ke 'zrI samavAyAMga sUtra'-25, "zrI praznavyAkaraNa sUtra' saMvaradvAra2 ane "zrI uttarAdhyayana sUtra' 31/17mAM pAMca mahAvratanI paccIsa bhAvanAo batAvI che. | 'zrI tattvArtha sUtra' 9/7mAM bAra bhAvanAono eka vargIkaraNa ane cAra bhAvanAono eka vargIkaraNa jovA maLe che. bhAvanAnA be prakAra paNa che. jema ke, 1) prazasta bhAvanA ane 2) aprazasta bhAvanA. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArAMga vRttimAM prazasta bhAvanAnA aMtargata darzana bhAvanA, jJAna bhAvanA, cAritra bhAvanA ane tapa bhAvanA ane vairAgya bhAvanA che. mahAvratonI paccIsa bhAvanAo cAritra bhAvanAmAM aMtargarbhita che. AgamomAM varNita bhAvanAomAM zabdata: kyAMka kyAMka aMtara avazya che. arthataH prAyaH sAmya che paraMtu kyAMka kyAMka bhinnatA paNa che. bhAvanAo mahAvrato mATe sudaDha surakSA kavaca che, je sAdhaka A bhAvanAothI pratidina potAne bhAvita kare che, te mahAvratonI akhkhalita rUpathI ArAdhanA karI zake che. bhAvanAnA abhyAsathI mahAvrata pAke che. bhAvanAnI jhALa jeTalI vadhu UMDI haze mahAvrata teTalA ja sArAM rUpamAM pAkI zakaze. Ama bhAvanAonuM mahAvratonA anupAlanamAM viziSTa sthAna che. eTalA mATe sAdhaka tattvanA rUpamAM tenuM sthAna svIkRta karyuM che. zramaNadharma (yatidharma) zramaNadharmane yatidharma paNa kahyo che. yati eTale AkarA niyama Adi pALanAra tapasvI. tenA zramaNa, saMyata, muni, sAdhu, anagAra, RSi vagere ekAryavAcI zabda che. dharma eTale mUla ane uttara guNarUpa AcAro, je pALe che te zramaNa kahevAya. je AraMbha parigraha ane gharano tyAga karIne saMyama dhAraNa karIne tenuM nirdoSa pAlana karavA mATe niraMtara zrema kare che. tene zramaNa kahe che. pAMca mahAvratonA sAdhaka evA zramaNane potAnA viSayakaSAyone jItavA mATe kSamA Adi daza dharmonA paripAlana mATe upadeza Apela che. zrI samavAyAMga sUtra tema ja "zrI ThANAMga sUtra anusAra vide samAdhame puje gadA - ravaMtI, muttI, saMve, mada, tApa, sa, saMgame, tave, riyApu, vaMmaravA arthAt : zramaNadharma daza prakAranA kahela che. jema ke kSamA, nirlobhatA, saraLatA, namratA, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga ane brahmacaryavAsa. "tattvArtha sUtra' 6/9mAM paNa utkaTa kSamA, mAdava, Arjava, zauca, satya, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya ema daza prakArono yatidharma batAvyo che. zrI samavAyAMga sUtra'mAM daza yati dharmanuM vizleSaNa karatA darzAvyuM che ke, kaSAyomAM sahuthI mukhya krodha che. tene jItavA mATe sahanazIlatA athavA kSamAne dhAraNa karavI atiAvazyaka che. (2) bIjo prabaLa kaSAya lobhanA tyAga mATe mukti arthAt nirlobhatA dharmanuM pAlana karavuM jarUrI che. (3) mAyA kaSAyane jItavA mATe Arjava dharma ane (4) mAna kaSAyane jItavA mATe mArdava dharmane pALavAnuM vidhAna karela che. (5) mAna kaSAyane jItavAthI lAghava dharma svata: sahaja prApta thAya che. (6) mAyA kaSAyane jItavAthI satya dharma paNa pragaTa thaI jAya che. kU319 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7)(8)(9)(10) pAMce IndriyonA viSayonI pravRttine rokavA mATe saMyama, tapa, tyAga ane brahmacaryavAsa, e cAra dharmanA pAlanano upadeza Apela che. ahIM tyAgadharmathI aMtaraMga, bahiraMga dareka prakAranA saMgano tyAga kahela che. dAnane paNa tyAga kahe che. tethI saMvigna sAdhuone maLela bhikSAmAMthI dAnanuM kathana paNa sAdhuonuM kartavya mAnela che. tevI ja rIte cha prakAranA bAhya tapa kahela che. anazana, UNodarI, vRtti saMkSepa, rasa parityAga, kAya kleza ane prati salInatA. tema ja cha prakAranA AtyaMtara tapa kahela che. prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane kAusaga. brahmacaryanA pAlaka parama tapasvIonI sAthe rahevAthI ja saMyamadharmanuM pUrNarUpathI pAlana saMbhava che. tethI ja tene sarvathI chelluM sthAna Apela che. anya darzanamAM daza dharmonuM kathana (1) manusmRtimAM a./6mAM batAvyuM che ke, dhRti kSamA damo'steya, zaucamindriya nigrahaH / dhI, vidyA satyama krodha, rAvaM dharmatakSaNam ra3 | arthAt : dhRti, kSamA, dama, asteya, zauca, Indriya nigraha, dhairya, vidyA, satya, akrodha ane namratA e dharmanAM daza lakSaNa che. (2) "saMskRta graMthAMtargata jaina darzanamAM nava tattvaanusAra bauddhoe mAnelA daza dharma nIce pramANe che, 1) adhikArI vyaktine dAna devuM, 2) sadAcArI jIvana jIvavuM, 3) sadvicAra karavA, 4) haMmezAM bIjAnI sevA karavI, 5) moTA sAthe AdarathI vartavuM, 6) potAnA sadgaNono phAyado bIjAne Apavo, 7) bIjAnA saguNo apanAvavA, 8) satyanA mArge cAlanArAno upadeza sAMbhaLavo, 9) nyAyapUrvaka kathana karavuM tema ja 10) dharmamAM nirmaLa ane zuddha vizvAsa rAkhavo. (3) tevI ja rIte "kurAnasAramAM vinobA bhAvee bhaktanAM daza lakSaNo darzAvyAM che, 1) zaraNAgata, 2) zraddhAvAna, 3) AjJApAlaka, 4) satyabhASI, 5) dhIra, 6) vinIta, 7) dAtA, 8) upavAsI, 9) zIlarakSaka ane 10) Iza smaraNa zIla. Ama daza dharmonuM kathana jainadarzana tema ja anya darzanamAM vistArathI karavAmAM AvyuM che. zramaNanA (sAdhunA) sattAvIsa guNo sAdhu eTale nirvANa mArganI sAdhanA karanAra. svahita ane parahita e ubhayahitane sAdhanAra. AvA sAdhuo sattAvIsa guNothI yukta hoya che. zvetAmbara paraMparAmAM sattAvIsa mUlaguNonA paripAlananuM vidhAna che. 'zrI praznavyAkaraNa sUtra' tema ja "zrI samavAyAMga sUtramAM muninA sattAvIsa guNonuM kathana darzAvyuM che. jema ke, paMca mahanvaya jutto, paMcidiya saMvaraNo / cauviha kasAya muvako, tao samAdhAraNayA / / 1 / / ti sacca saMpanna tio, khaMti saMvage rao / vecaNa maccu bhayagayaM, sAhu guNa sattavIsaM // 2 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt : pAMca mahAvrata pALavA, pAMca Indriyono nirodha, cAra kaSAyono tyAga, mana, vacana, kAya - traNanI samAdhAraNatA; jJAna, darzana, cAritra - traNanI saMpannatA; bhAva, karaNa, yoga - traNanI satyatA, kSamA, vIrAgatA, vedanA ane mAraNAMtika kaSTa sahanatA. A pramANe sAdhunA sattAvIsa guNo che. tevI ja rIte digambara paraMparAmAM muninA aThThAvIsa mUla guNonA paripAlananuM vidhAna che. jema ke, pAMca mahAvrata, pAMca samiti, pAMca Indriya nigraha, paDAvazyaka ane bIjA sAta guNa - loca, nagnatA, asnAna, kSitizayana, adaMta gharSaNa, sthitibhojana ane eka bhakta. A aThThAvIsa mUla guNa darzAvyA che. muninA bAvIsa parISaha parISaha eTale vipattione sahana karavI. saMyamI sAdhaka saMyama dUSita na thAya ane pUrva saMcita karmonI nirjarA thAya, e bhAvanAthI bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI vagere kaSTone samabhAvapUrvaka sahana kare che tene parISaha kahevAya. te bAvIsa che. zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM parISahano artha batAvatA kahyuM che ke, mArgA'cyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parISahAH // 9/8 // arthAt : samyadarzana Adi mokSa mArgamAM sthiratA rahe e mATe tathA nirjarA mATe je sahana karavA yogya che te parISaha che, , pipAsA, zItaLa, vaMrAmarA nAkhyAti, strI, 3, niSaghA, rAmyA, ssaorA, rUpa, cAvanA, nAma, roga, susparza, mata, sAra, prajJA, SjJAna, DadanA ni || 3-3/ arthAt : sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, DAMsa-macchara, acela, arati, strI, caryA, niSadyA, zayyA, Akroza, vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, mala, satkAra, prajJA, ajJAna ane darzana parISaha A pramANe bAvIsa parISaho batAvyAM che. zrI samavAyAMga sUtra', "zrI Avazyaka sUtra', "cAritrasAra' tema ja "rAjavArtika sUtramAM bAvIsa parISahano ullekha maLe che. tema ja "zrI uttarAdhyayana sUtra'/ramAM vistArathI daSTAMta sAthe darzAvyAM che. saMkhyAnI daSTithI badhAmAM samAnatA che, paNa kramanI daSTithI kyAMka kyAMka thoDo bheda che. zrI uttarAdhyayana sUtra' 2/46mAM parISahono upasaMhAra ApatAM kahyuM che ke, kAzyapa gotrIya bhagavAna mahAvIre A badhA parISahonuM prarUpaNa karyuM che. tene jANIne kyAMya koI paNa parISahathI bhikSue parAjita na thavuM paraMtu e dareka parISaha para vijaya prApta karavo ema huM kahuM chuM. parISaha e sAdhakanuM amRta che. pratikULatA ja sAdhakane dina-pratidina AgaLa vadhAre che. sAdhakanI sAdhanAno mApadaMDa che- tenI sahanazIlatA. e sahanazIlatA vinA saMyama nathI, saMyama vinA tyAga nathI, tyAga vinA vikAsa nathI ane vikAsa e ja manuSya jIvananuM phaLa che. tapa sAdhanAmAM AvatAM kaSTone svecchAthI sahavAnAM hoya che. pratikriyA karyA vinA ja samabhAve te kaSTanuM Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedana karI levuM te parISaha vijaya che. je sAdhaka sAdhanAnI A kasoTImAMthI pAra UtarI jAya te ja sAdhaka kalyANa karI zake che. bhikSa pratimA (paDiyA) ardhamAgadhI bhASAmAM prayukta paDimA zabdanuM saMskRta rUpa 'pratimA bane che. teno artha pratijJA vizeSa ke abhigraha vizeSa thAya che. sAdhaka dvArA svIkAravAmAM AvatI viziSTa pratijJAo athavA viziSTa prakAranA tapa abhigrahayukta sAdhanAne bhikSu paDimA ke bhikSu pratimA kahevAmAM Ave che. sAdhakanI tapa, saMyama, dhyAna vRttine daDha karavA mATe bAra bhikSu-pratimAonuM varNana che. zrI bhagavatI sUtra', 'zrI aupapAtika sUtra', 'zrI sthAnAMga sUtra' vagere AgamomAM bhikSanI aneka prakAranI pratimAonuM varNana jovA maLe che. "zrI samavAyAMga sUtra'mAM paNa bhikSunI bAra pratimA darzAvI che. tema ja "zrI dazAzrutaskaMdha sUtra'-chamAM tenuM vistRta varNana ApyuM che. A bAra pratimAonAM nAma tenA kramanA AdhAre che. prathama sAta pratimAnI kAla maryAdA 11 mahinAnI che. pachInI traNa pratimA sAta-sAta ahorAtrinI che. ane tyAra pachInI eka ahorAtrinI ane eka rAtrinI pratimA che. A bAra pratimA ATha mahinAmAM pUrNa thAya che. ekathI sAta pratimAmAM prathama mahinA paryata eka dattI AhAra ane eka dattI pANI levAmAM Ave che. Ama eka eka dattI vadhAratA sAtame mahine sAtamI pratimAnA ArAdhaka sAta dattI AhAra ane sAta dattI pANI grahaNa kare che. AThathI daza pratimAmAM 21 divasa ekAMtara upavAsa (nirjaLA) ane pAraNAnA divase AyaMbila karavAmAM Ave che. agiyAramI pratimAmAM pANI rahita be upavAsa ane bAramI pratimAmAM cauvihArA traNa upavAsa karavAmAM Ave che. 8, 9, 10 pratimAmAM viziSTa AsanomAM sthita thaI kAyotsarga dhyAna karavAnuM hoya che. 11mI, 12mI pratimAmAM ahorAtra, rAtriparyata UbhA UbhA kAyotsarga kare che paraMtu 12mI pratimAmAM rAtriparyata eka pudgala para daSTi sthira karI nirnimeSa daSTie kAyotsarga kare che. A rIte bAre pratimAmAM sAdhu viziSTa abhigrahapUrvaka sAdhanA kare che. pratyeka pratimAmAM sAdhake sUtra kathita 16 niyamonuM pAlana karavAnuM hoya che. A niyamono udaza zarIra pratyenA 'mamatvano tyAga ane vairya, zUravIratApUrvaka niyamonuM anupAlanano che. A pratimA pAlananuM lakSya karma nirjarA dvArA nirvANa prAptinuM che. aNuvrata vrata svayaM pote mahat ke aNu nathI hotA. mahat ke aNu vizeSaNa vratanI sAthe pALanAranA sAmarthyane kAraNe lAge che. jema pitAnI apekSAe putra nAno hoya tevI ja rIte mahAvratonI apekSAe je nAnA hoya, tema ja jeno viSaya paNa alpa hoya tene aNuvrata kahe che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNu eTale pAtaLuM. karmane pAtaLA pADanAra hovAthI paNa A vrato aNuvrata kahevAya che. athavA to sAdhunA guNasthAnaka karatAM gRhasthanuM guNasthAnaka UtaratuM (nAnuM) che, tethI nAnA guNasthAnakavALA gRhasthanAM vrato paNa 'aNu' eTale nAnA kahyAM che. prAkRta 'maju' nuM saMskRta bhASAmAM "anu bane che, teno artha 'pazcAt - pachI' thAya che. A daSTie upadezaka guru zrAvakane pahelAM mahAvratono ane mahAvrato mATe asamartha hoya tene pAchaLathI sthUla vratono upadeza Ape che. Ama mahAvratonI pachI upadeza karAto hovAthI 'aNuvrato' kahevAya che. abhidhAna rAjendrakoza tema ja anya jainAgama graMtho jema ke "cAritra pAhuDa'-2, kArtikeya anuprekSA'-330, "zrI upAsaka-dazAMga sUtra', "zrI aupapAtika sUtra' vageremAM zrAvakanAM bAra vratonuM varNana karyuM che. jenuM vibhAjana A pramANe che. 1) pAMca aNuvrata, 2) traNa guNavrata ane 3) cAra zikSAvrata. | 'tattvArtha sUtra', "ratnakaraMDa zrAvakAcAra', "zrI upAsaka-dazAMga sUtra", "zrI aupapAtika sUtra' vageremAM zrAvaka yogya dezaviratirUpa sthUla prANAtipAta viramaNa vagere athavA skUla ahiMsA vagere pAMca aNuvrata kahyAM che. 'sAgAradharmAmRta'mAM AcArya AzAdhara darzAve che ke, jinezvara deve kRta, kArati A be karaNa ane mana-vacana, kAyA rUpa traNa yogathI sthUla hiMsA ane doSonA tyAgapUrvaka ahiMsA vagerene pAMca aNuvrata kahyAM che. "Atura pratyAkhyAna'/3 anusAra prANIvadha, mRSAvAda, adattAdAna, parastrIsevana tathA aparimita kAmanA. A pAMcathI alpavirati aNuvrata che. guNavata je aNuvratanA pAlanamAM upakArI (guNakArI) athavA sahAyaka thAya che. tene guNavrata kahe che. AcArya samaMtabhadrasvAmIe "zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra'mAM darzAvyuM che ke, anubRMhaNAd guNAnAmAkhyAyanti guNavratAnyAryA: / / 67 // arthAt : guNone vadhAravAnA kAraNe AcAryagaNa A vratone guNavrata kahe che. abhidhAna rAjendrakozamAM tema ja anya jainAgama graMthomAM 1) dik parimANa vrata, 2). bhogopabhoga viramaNa vrata ane 3) anarthadaMDa viramaNa vrata, A traNa guNavrata kahyAM che. zikSAvata zikSA eTale zikSaNa athavA tAlIma. AtmAne samabhAvamAM rahevA rUpa vizeSa prakAranI zikSAthI (tAlImathI) zikSita kare tene zikSAvrata kahe che. rikSAnA be prakAra che- grahaNazikSA ane Asevana zikSA. grahaNazikSA jJAnaprApti rUpa che. sUtrano abhyAsa karavo, tenA artha jANavA, tenuM ciMtana- manana ke punarAvartana karavuM te grahaNa zikSA che. Asevana zikSA abhyAsa rUpa che. sUtramAM batAvelI kriyAno abhyAsa karavo, uttarottara kriyAnI zudhdhi karavI te Asevana zikSA che. zrAvakanuM lakSya che zramaNadharmanI tarapha AgaLa vadhavuM. A vratomAM zrAvaka zramaNadharmano abhyAsa athavA zikSA prApta kare che. ataH tene "zikSAvrata' kahe che. A zikSAvrata cAra che. 1) sAmAyika vrata, 2) Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezAvagAzika vrata, 3) pauSadhopavAsa vrata ane 4) atithi saMvibhAga vrata. 'dharmasaMgraha' 2/2 tema ja 'Atura pratyAkhyAna'-2mAM sAta zikSAvratono paNa nirdeza karyo che. ke je guNavratone paNa nitya abhyAsika hovAnI apekSAthI zikSAvrata kahyAM che. vividha graMthomAM vratonA kramamAM bhinnatA joke aNuvratonAM nAma ane saMkhyA badhA ja graMthomAM samAna che paraMtu guNavrato ane zikSAvratonA kramamAM bhinnatA jovA maLe che. 'zrI upAsaka dazAMga sUtra', 'zrI yogazAstra', 'zrI aupapAtika sUtra', 'nigraMtha pravacana' ane zrAvaka pratikramaNa sUtra/vaMditA sUtra vageremAM guNavrato ane zikSAvratonA krama/nAma abhidhAna rAjendrakoza anusAra ja che. 'tattvArtha sUtra' temaja 'sarvArtha siddhimAM 1) divrata, 2) dezAvakAzika vrata ane 3) anarthadaMDa vrata. A traNene guNavrata ane 1) sAmAyika, 2) pauSadhopavAsa, 3) bhogopabhoga parimANa ane4) atithisaMvibhAga. A cArane zikSAvrata kahyAM che. 'zrIratnakadaMDa zrAvakAcAra'mAM 1) dita, 2) anarthadaMDa ane 3) bhogopabhoga parimANa vrata. A traNa vratone guNavrata ane 1) dezAvagAzika, 2) sAmAyika, 3) pauSadhopavAsa ane 4) vaiyAvRtya. A cArane zikSAvrata kahyAM che. 'Atura pratyAkhyAna' 4-5mAM 1) dita, 2) anarthadaMDa ane 3) dezAvagAsika vratane guNavrata, tema ja 1) bhogopabhoga parimANa 2) sAmAyika, 3) atithisaMvibhAga ane 4) pauSadhopavAsa. A cAra vratane zikSAvrata kahyAM che. tema ja 'samaNa sutta' (jaina dharma sAra)/zrAvakadharmasUtramAM paNa A ja pramANe krama ApelA che. kArtikeya anuprekSAmAM 1) divrata 2) anarthadaMDa viramaNa vrata, 3) bhogopabhoga parimANa vrata. A traNane guNavrata ane 1) sAmAyika, 2) pauSadhopavAsa, 3) atithisaMvibhAga ane 4) dezAvagAsika vrata. A cArane zikSAvrata kahyAM che. tema ja padmananda AcAryae 'dharmAM rasAyanaM'mAM ahiMsA Adi pAMca aNuvrata, divrata, anarthadaMDa vrata, ane bhogopabhoga parimANa vrata. A traNa guNavrata. tema ja sAmAyika, pauSadhopavAsa, atithi saMvibhAga ane aMtamAM samAdhimaraNa. A cAra zikSAvrata batAvyAM che. ahIM vividha AcAryoe kramamAM bhinnatA batAvI che paraMtu emAM virodha kaMI paNa nathI. paMDita AzAdhare 'dharmAmRta sAgAra'mAM rAtribhojana tyAgane chaThThuM aNuvrata darzAvyuM che. jyAre bIjA AcAryoe ene bhogopabhoga parimANa vratanI antargata mAnyuM che. A bAra vratone gRhastha dharma athavA sAgArI dharma kahyo che. dezavirati, dezasaMyama, saMyamAsaMyama athavA aNuvirati vagere tenAM nAmo che. zrAvaka : AgArasahita A vratonA dhAraka ane pAlaka 'zrAvaka' kahevAya. 'zrRgoti dharmasammapAmasau zrAva te|' arthAt : dharma saMbaMdhI tattvanuM zravaNa kare te zrAvaka che. dAna, zIla, tapa, ane bhAvanAdi zubha yogothI aSTa prakAranA karma samaye samaye nirjarAve 324 = Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene ane yati pAsethI samyaka samAcAra sAMbhaLe tene zrAvaka kahevAya. vyAkhyAkAroe zrAvakanA be bheda paNa darzAvyA che. 1) sAbhigraho ane 2) nirabhigrahA. arthAt sAmAnyathI vratadhArI ane vrata vinAnA ema be prakAro che, tathApi vizeSathI teonA ATha prakAro thAya che. kartavya pAlananI apekSAe zrAvakanA cAra prakAra 1) mAtA-pitA samAna, 2) bhAI samAna, 3) mitra samAna ane 4) zaukya samAna. tema ja svabhAvanI apekSAe paNa zrAvakanA cAra prakAra 1) darpaNa samAna, 2) patAkA samAna, 3) staMbha samAna ane 4) kharakaMTaka samAna che. zrAvakanuM bIjuM nAma zramaNopAsaka che. zramaNa sAdhu, upAsaka=bhakta. arthAt sAdhujInI sevA bhakti karanAra. "zrI ThANAMga sUtra'mAM cAra prakAranA zramaNopAsaka kahyAM che. zrAvakAcAranA prakAronA AdhAra para sAdhAraNata: jaina zrAvakanI traNa zreNio batAvI che. pAkSika, naiSTika ane sAdhaka. caryA nAmano cotho bheda paNa AmAM joDyo che, paNa ene pAkSika zrAvakanI antargata rAkhI zakAya che. ahiMsA pAlana karavAvALA zrAvaka "pAkSika' kahevAya che. zrAvakadharmanuM samyaka paripAlana karavAvALA zrAvaka "naiSTika' kahevAya che ane AtmAnA svarUpanI sAdhanA karavAvALA zrAvaka "sAdhaka' kahevAya che. AdhyAtmika sAdhakanI daSTithI zrAvakanA A traNa varga athavA sopAna che. zrAvaka padanI prApti be prakAre thAya. nizcayamAM mohanIyakarmanI 11 prakRtiono kSayopazama thavAthI ane vyavahAramAM 21 guNa, 21 lakSaNa ane 12 vrata, 11 pratimA Adi guNono svIkAra karavAthI. zrAvakanA ekavIsa guNo dharmaratna prakaraNa', 'zrAddhavidhi prakaraNa' Adi graMthomAM zrAvakanA ekavIsa guNonuM kathana karavAmAM AvyuM che. jema ke, akSudra, rUpavAna, prakRtisaumya, lokapriya, akUra, bhIrU, azaTha, sudAkSiNya, lajajA, dayALu, madhyastha, guNarAgI, satkathaka, supakSayukta, sudIrghadarzI, vizeSajJa, vRddhAnurAga, vinIta, kRtajJa, parahitArthakArI tema ja labdhalakSya. upara pramANe ekavIsa guNayukta je hoya tene uttamottama jainadharma rUpa dharmaratnane grahaNa karavAmAM yogya kahyo che. samyakatva samyakatva' te sAdhanAnuM prathama sopAna che. jinendradeve sAgAra ane anagAra arthAt gRhasthadharma ane munidharmanA bhedathI dharmanuM prarUpaNa be prakArathI karyuM che. A banne dharmano dhAraka zrAvaka tema ja munimAM paNa Apta, Agama ane tattvanI sAcI zraddhArUpe samyakatvanI mukhyatA che. samyakatva vinA sAgAra ane anagAranuM potAnuM koI mahattva ja nathI. eTalA mATe prathama AcAryoe samyakatvanuM varNana karyuM che. zrI uttarAdhyayana sUtra' 2/28/15mAM samyakatvanuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che ke, tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaosaNaM / bhAveNaM saddahaMtassa, sammataM taM viyAhiyaM // 15 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt yathA tathya (vAstavika) bhAvonA astitvanI svAbhAvika rIte athavA anyanA upadezathI zuddha bhAvathI tenA upara zraddhA rAkhavI tenuM nAma samyakatva. tatvArtha zraddhAne sacadarzanam ' nava tattvonI yathArtha zraddhA athavA arihaMtadeva, nigraMtha guru ane kevalI prarUpita dharmanI zraddhA te samyadarzana che. athavA vastu tattvanA yathArtha darzanane samyakradarzana kahe che. eTale sAcI, ane darzana eTale zraddhA, sAcI zraddhA te samyakadarzana che. je bhAvo jevA che tene te rUpe jANIne zraddhA karavI tenuM nAma samyakadarzana che. je padArtha jevA svarUpe che, tene tevA svarUpe jANe, zraddha, prarUpe te samakita kahevAya. samakitanI prApti be prakAre thAya che. 1) nisargathI eTale svabhAvathI ane 2) adhigamathI eTale gurnAdikanA upadezathI. nizcayamAM anatAnubaMdhI catuSka ane darzana-mohanIyanI traNa prakRti, e sAta prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI kSAyika, upazama ke kSayopazama samakitanI prApti thAya che. mithyAtvanA tyAgathI mohanIya karmano kSaya/upazama/kSayopazama thavAthI prazama Adi lakSaNapUrvaka jinokta tattvomAM zraddhArUpa zubha AtmapariNAmanI prApti thavAthI nimnAkita vidhiniSedharUpa AcAranuM pAlana zrAvakanuM samyakatva vrata che. sudeva, suguru, sudharmamAM zraddhA rAkhavI. kudeva, kuguru, kudharmano tyAga karavo. anya tIrthika, caraka, saMnyAsI, bhikSu vagere anya dharmanA sAdhuo, temanA devo temanA caitya, te dharmamAM svIkArelI mUrtione vaMdana namaskAra karavA nahi. temanI sAthe AlApa-saMlApa, AhAra-dAna vagere karavA nahi. AgAra zrAvakonA vrato aNuvrata che, tenA gRhastha jIvananA vyavahAramAM koI paNa prakAre visaMvAda na thAya, parasparanA vyavahAramAM samAdhibhaMga na thAya te mATe zrAvaka vratomAM AgAra hoya che. AgAra eTale saMkaTamAM sahAyatA, chUTa, apavAda vagere artha thAya. koI tene chIMDI paNa kahe che. atyaMta gADha kAraNothI kudeva, kuguru ane kudharmano Adara satkAra karavo paDe tyAre zAstromAM cha prakAranAM AgAra batAvyAM che. te AgAra vaDe pratijJAbhaMgathI bacAya che. "zrI Avazyaka sUtra'mAM nIce pramANe cha AgAranAM nAma darzAvyA che, jema ke : 1) rAjAnA hukamathI, 2) saMgha-samAjanA dabANathI, 3) baLavAna vyakti ke sainyanA bhayathI, 4) devatAnA bhayathI ke dabANathI, 5) guru ke vaDIlonA AdezathI ane 6) AjIvikA-nokarImAM mAlikanI AjJAthI athavA vikaTa paristhitimAM. vagere kAraNothI chUTa levI paDe, to vratabhaMga thatuM nathI. aticAra vrata dhAraNa karavA kaThina che, paNa vratanuM daDhatAthI pAlana karavuM te tenAthI vizeSa kaThina che. vratanA yathArtha pAlana mATe vyaktie kSaNe kSaNe jAgRta rahevuM paDe che. bAdhaka paristhitimAM paNa vrata pAlanamAM avicala rahevAnuM hoya che. svIkArelA vratamAM sthiratA rahe, upAsakanA bhAvomAM nyUnatA na Ave tenA mATe jaina sAdhanA paddhatimAM aticAra varSanarUpa suMdara upAyanuM sUcana karyuM che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aticAra eTale vratamAM skhalanA athavA AMzika malinatA AvavI. aticAronI sImA jyAre AgaLa vadhI jAya tyAre aticAra anAcAramAM paNa parivartita thaI jAya che. anAcArano artha che lIdhelA vratanuM khaMDita thayuM. tethI upAsakoe aticAranuM yathAvat svarUpa samajIne jAgRti ane AtmabaLa sAthe teno tyAga karavo. vratane surakSita rAkhavA mATe aticAra choDavA ati Avazyaka che. samyaktvanA pAMca aticAra bhagavAna mahAvIre AnaMda zrAvakane sarvaprathama samyaktvanA pAMca aticAra kahyA, ane tenuM AcaraNa na karavAno upadeza Apyo. tuM bahA-saMga, vA, vitinicchA, para5AsaMDapasaMsA, paraSAsaMbhaMthavo | arthAt te aticAra A pramANe che. zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, parapAsaMDa prazaMsA tathA parapAsaMDa saMstava.6 samyaktvanA pAMca aticAranuM saMkSepamAM vivecana nIce pramANe che. (1) zaMkA - deva, guru, ke dharmanAM svarUpa, vacano tathA temanA AcaraNa viSayaka zaMkA thavI. sarvajJa dvArA kathita AtmA, svarga, naraka, puNya-pApa, baMdha-mokSa vagere tattvomAM saMdeha thavo te zaMkA che. (2) kAMkSA - sAmAnya rIte kAMkSAno artha IcchA thAya che paraMtu prastutamAM teno artha che bahArano dekhAva, ADaMbara athavA bIjA pralobhanathI prabhAvita thaIne anya matanI IcchA karavI. (3) vicikitsA - dharma-karaNInAM phaLano saMdeha thavo. (4) parapAkhaMDa prazaMsA para eTale jaina sivAyanA bIjA 363 pAkhaMDI matanI sAraMbhI kriyA, mithyADaMbara, ajJAnakaSTa AdinI prazaMsA karavI. (anya matAvalaMbIonI prazaMsA karavI) (5) parapASaMDa saMstava saMstavano artha ghaniSTha saMparka athavA nikaTatApUrNa paricaya. para matAvalaMbIo sAthe dhArmika dRSTie gADha paricaya, saMparka rAkhavo. zraddhAvAna zrAvake samyaktvanA pAMca aticArone yathArtharIte jANIne teno tyAga karavo. paheluM vrata sthUla prANAtipAta viramaNa vrata (paheluM aNuvrata) dezavirati dharmanuM prathama vrata sthUla prANAtipAta viramaNa vrata che. prANAtipAta=prANa atipAta. prANano atipAta eTale nAza karavo tene prANAtipAta athavA hiMsA kahe che. - - - + saMsArI jIvonI jIvaMta zakti jenA dvArA pravAhita thAya, jIva jenA mAdhyamathI jIve che, te prANa che. pAMca IndriyonA pAMca prANa, manabala prANa, vacanabala prANa, kAyabala prANa, zvAsocchvAsa ane AyuSyabala prANa, A daza prANamAMthI je jIvone jeTalA prANa prApta thayA hoya te prApta prANano nAza karavo tene prANAtipAta athavA hiMsA kahe che. zrAvakane gRhastha jIvananA vyavahAra sAthe vratanuM pAlana karavAnuM hovAthI teo sarva prakAre hiMsAno tyAga karI zakatA nathI, teo 'bhUttAo pALAvAyAgo veramAM' sthUla hiMsAthI virata thAya che. skUla hiMsAno tyAga kare che. 'ratnakaraMDazrAvakacAra'mAM AcArya samaMtabhadra prathama ahiMsA aNuvratanI paribhASA ApatAM darzAve che ke, = 32 = Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalapAt kRta kArita mananAdyogatrayasya carasattvAn / na hinasti yattadAhuH sthUlavadhAdviramaNaM nipuNAH / / 53 / / arthAt : manavacana kAyanA kRta kArita anumodanA rUpa saMkalpa vaDe dvindriyAdika trasa prANIono je gRhastha ghAta-vadha na kare tene nipuNa gaNadharadeva sthUla hiMsAthI virakta kahe che. hiMsAnA be prakAra che : saMkalpI ane AraMbhI hiMsA. temAMthI zrAvaka saMkalpI hiMsAnA paccakakhANa be karaNa ane traNa yogathI kare che. zrAvaka sthAvara jIvonI hiMsA, AraMbhI hiMsA ane aparAdhI jIvonI hiMsAno tyAga karatAM nathI. zrAvakane trasa jIvonI hiMsAnA tyAgamAM saMkalpI hiMsA, niraparAdhI ane nirapekSa jIvonI hiMsAno ja tyAga hoya che. tema ja pRthvI Adi sthAvara jIvonI jatanA karavI. zrAvakonA zUlaprANAtipAta viramaNa vratamAM zrAvakono tyAga sAdhunI apekSAe atyaMta alpa hoya che. paraMparAnusAra sAdhunI dayA vIsa vasAnI hoya che, jyAre zrAvakonI dayA phakta savA vasAnI ja hoya che. zrAvako potAnI IcchA, anukULatA ane kSamatAno vicAra karI vratano svIkAra kare che. "zrI bhagavatI sUtra' 8/pamAM tema ja "zrI Avazyaka sUtra'nA vyAkhyA graMthomAM zrAvaka vrata grahaNa karavAnA 49 bhaMga kahyA che. pApakArI pravRtti traNa karaNa ane traNa yogathI thAya che. karaNa traNa che-karavuM, karAvavuM ane anumodanA ApavI. yoga traNa che. mana, vacana ane kAyA. teno paraspara saMyoga thatAM zrAvaka vratanA bhAMgA vrata grahaNanI apekSAe alaga alaga thAya che. jeno vistAra "dharma saMgrahamAM darzAvyo che. sauthI moTo AMkaDo sattAvIsa aMkono che. | 'nigraMtha pravacanamAM zrI jaina divAkara paMDitamuni zrI cauthamalajI mahArAje nirarthaka hiMsAthI bacavA zrAvakanuM kartavya kevuM hoya te samajAvatAM kahe che ke, zrAvaka nirarthaka hiMsAthI bacavA mATe saMpUrNa sAvadhAna rahe che. te saMsAranuM dareka kArya e rIte kare che ke, jenAthI vadhAremAM vadhAre hiMsAthI bacI zake, dA.ta. sAco zrAvaka rAtre bhojana banAvato nathI, rAtribhojana karato nathI, dhAravALA sAvaraNAthI jamIna sApha karato nathI, kAraNa ke e pramANe karavAthI trasa jIvonI hiMsA thavAnI zakyatA rahe che. e ja rIte maLa-mUtra vagere azuci padArtho dvArA saMDAsamAM zaucakriyA karavI paNa yogya nathI. kAraNa ke enAthI asaMkhya saMmUrchAima jIvonI utpatti thAya che. mAMkaDa vagere jIvone mAravA mATe kapaDAM, pATa, pATalA, palaMga vagerene garama pANImAM nAkhavA ke bIjI rIte emanI nirdayatAthI hiMsA karavI e paNa zrAvakanuM yogya kartavya nathI. cUlA, ghaMTI, vastra, vAsaNa vagere gharavakharI joyA vinA upayogamAM levAthI trasa jIvonI hiMsA thAya che. mATe sArI rIte joIne dareka vastu upayogamAM levI. rasoDAmAM, pANiyArA, bhojanagRha, koThAra vagere jagyA para caMdaravA bAMdhavAthI jIvahiMsAthI bacI zakAya. dUdha, dahIM, ghI, tela, chAza vagerenAM vAsaNo khullA rAkhavA nahi. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArazIla zrAvaka pANInA upayogamAM paNa vivekathI kAma kare che. pANInA eka TIpAmAM kevaLI bhagavAne asaMkhyAtA jIvo kahelA che. bhAgavata purANamAM paNa kahyuM che ke, sUkSmAni jaMtUni jalAzrayAni, jalasya varNAkRti sNsthitaani| tasmAjjalaM jIvadayA nimitaM, nigraMthazUrA: parivarjayanti / arthAt : pANInA jevA ja raMgavALA aneka sUkSma jIvo pANImAM rahe che. tethI ja nigraMtha munioe jIvadayA nimitta saceta pANI, tathA aNagaLa pANI vAparavuM tema ja pIvuM nahi. mahAbhArata Adi graMthomAM paNa pANI gALavA mATe kahyuM che ke, 20 AMgaLa pahoLuM ane 30 AMgaLa lAMbuM evuM vastra bevaDuM karIne tenA vaDe gaLAyeluM pANI pIvuM. pANI gALatAM garaNAMmAM rahI gayelAM jIvone je ThekANethI pANI bharI lAvyA hoIe te ja pANImAM pAchA nAkhI devA. A vidhi sAcavI pANI pInArA paramagatine pAme che. sArAMza e che ke, sthAvara jIvonI hiMsAthI sarvathA nivRtta na thaI zakAya paraMtu temAM zrAvake maryAdA rAkhavI ane yatanApUrvaka kAma karavuM. tema ja sthAvara jIvonI prayojana vagaranI hiMsAthI bacavAno haMmezAM prayatna karavo. sthUla prANAtipAta viramaNa vratanA aticAra | 'tattvArtha sUtra' 7/25 anusAra prathama vratanA pAMca aticAra "nyavadhaSThAtamArA pApAna nirodha:' arthAt : baMdha, vadha, cheda, atibhAra ropaNa, annapAna nirodha che. 'nigraMtha pravacana' tema ja "zrI Avazyaka sUtra anusAra prathama vratanA pAMca aticAra nIce pramANe che. jema ke, (1) baMdha krodhane vaza thaIne koI jIvane bAMdhavo. baMdha be prakAranA che. 1) dvipada = manuSya, nokara, cAkara vagere ane 2) catuSpada = pazu, pakSI vagere. e bannenA bhedanA paNa be bheda che. 1) sArthaka baMdha ane 2) nirarthaka baMdha. nirarthaka baMdha zrAvaka mATe tyAjya che. sArthaka baMdhanA be bheda che. 1) sApekSa baMdha ane 2) nirapekSa baMdha. DhIlI gAMTha vagerethI bAMdheluM e sApekSa baMdha che. ane gADha baMdhanathI bAMdhavuM e nirapekSa baMdha che. zrAvake pazu vagerene sahelAIthI baMdhana choDI zakAya evI yogya rIte bAMdhavA joIe. vadha - kaSAyanA AvezathI lAkaDI, cAbuka vagerethI mAravAM e vadha nAmano aticAra che. vadhanA paNa sApekSa ane nirapekSa bhedathI be bheda che. zrAvake nirapekSa vadhano sarvathA tyAga karavo joIe. (3) chaviccheda - krodhAvezamAM prANInAM aMga-upAMgane kApavA, chedavA. manoraMjana mATe kUtarA vagere pALelA pazuonAM pUchaDuM, kAna Adi kApavAM vagere kriyAno samAveza A aticAramAM thAya che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) atibhAra - pazu, nokara, Adi pAsethI tenI zakti uparAMta kAma levuM. AjanI bhASAmAM nokara, majUra, adhikRta karmacArI pAsethI vadhAre kAma levuM ane pagAra ocho Apavo. bhaktapAna vyavaccheda - krodhane vaza thaIne potAnA Azrita manuSya ane pazu vagerene samayasara bhojana, khorAka, pANI na ApavAM. e bhaktapAna vyavaccheda aticAra che. AjanI bhASAmAM potAnA nokaracAkarane samayasara pagAra na Apavo. pagAramAM kApa mUkavo vagere pravRttio A aticAramAM AvI jAya che. Aje sAmAjika paristhiti badalAI gaI che. nirdayatA, krUratA, atyAcAra vagere pravRtti vividharUpe pratIta thAya che. mATe zrAvake potAnI dainika jIvanacaryAne sUkSmatAthI joI-tapAsIne aticAranA mULabhAvane grahaNa karavA joIe ane nirdayatAvALA kAryane choDI devA joIe. Ama pAMca aticAra jANIne tene tyajavA. ahiMsA aNuvratanuM phaLa samyak rIte ArAdhanA karavAthI sukhadAyI lAMbuM AyuSya, uttama rUpa, nIrogatA, prazaMsanIyatA, jaya ane aizvaryAdi aneka sukho prApta thAya che.' bIjuM vrata - sthUla mRSAvAda viramaNa vrata (bIjuM aNavata) AcArya samatabhadra "ratnakaraMDa zrAvakAcAra'mAM bIjA aNuvratanI paribhASA darzAvatA kahe che ke, sthala malIkaM na vadati na parAnvAdayati satyamapi vipade / yattadvadanti santa: sthUla mRSAvAda vairamaNam / / 55 / / arthAt : skUla asatya pote na bole ane parane na bolAve tathA je vacanathI potAne ane anyane ApadA Ave evuM satya paNa na kahe tene puruSo sthUla asatyano tyAga kahe che. zrI sthAnAMga sUtra'mAM jUThuM bolavAnAM dasa kAraNo ApyAM che. jema ke gRhastha krodha, mAna, mAyA, lobha vagerene kAraNe jUThuM bole che. bIjAM keTalAMka satyavacana paNa asatyavacana jevAM ja hoya che. jema ke AMdhaLAne AMdhaLo, kANAne kANo kahe, ItyAdi vacana yadyapi satya che topaNa te vacano manuSyane du:khaprada hovAthI bhagavAne tevAM vacanone jUThAmAM gayAM che. paraMtu ahiMsAnI upAsanA mATe satyanI upAsanA anivArya che. satya vagara ahiMsA nahi ane ahiMsA vagara satya nahi. A banne ekabIjAnA pUraka che. topaNa gRhastha jIvanamAM jUThano sarvathA tyAga asaMbhava che. eTalA mATe teo skUla jUThano tyAga kare che. zrI Avazyaka sUtra'mAM sthUla mRSAne samajAvatA kahyuM che ke, sthUla mRSA eTale moTuM jUTha. akAraNa koIne daMDita thavuM paDe, nukasAnI thAya, rAjya taraphathI moTo aparAdha gaNIne sajA ApavAmAM Ave. lokomAM niMdA thAya, kULa, jAti athavA dharma kalaMkita thAya. A prakAranA asatya vacananuM uccAraNa thAya te moTuM jUTha kahevAya che. tema ja je vacana bolavAthI koInA prANa saMkaTamAM AvI jAya tevuM jUTha paNa sthUla mRSAmAM Ave che. zrAvakane mATe pAMca prakAranA sthUla asatya kahyAM che. zrI upAsakadazAMga sUtra', 'zrI Avazyaka sUtra', abhidhAna rAjendrakoza ane sAvayapaNati Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere graMtho anusAra kanyA-alika, go-alika ane bhUmi-alika arthAt 1) kanyA-varanA rUpa guNa saMbaMdhI, 2) gAya-pazu saMbaMdhI, 3) bhUmi-saMpatti saMbaMdhI jUThuM bolavuM, 4) koInI thApaNa laI levI ane 5) jUThI sAkSI ApavI. A rIte pAMca prakAranA sthUla mRSAvAdano zrAvake tyAga karavAno hoya che. je bolavAthI bIjAne pIDA, atipIDA ke atikleza thAya athavA anartha thAya, te paNa sthUla mRSAvAda che. zrAvaka teno paNa tyAga kare che Ama zrAvaka tenAM pratyAkhyAna be karaNa ane traNa yoge kare che. avazeSa mRSA : sthUla mRSAvAdano tyAga karavA chatAM zrAvaka gRhastha jIvanamAM keTalAka asatyano tyAga karI zakatA nathI. te avazeSa mRSA che. tenA mATe bhUlathI, AdatathI, hAsyavinodathI, bhaya saMjJAthI, potAnA prANanI rakSA athavA saMpattinI rakSA mATe, svajana, parijana vagerenI surakSA mATe athavA vyApAramAM asatya vacananuM uccAraNa thaI jAya to teno A vratamAM AgAra hoya che. teno zrAvakane tyAga hoto nathI. sthUla mRSAvAda viramaNa vratanA aticAra 'zrI upAzakadazAMga sUtra', 'zrI Avazyaka sUtra' Adi anusAra sthUla mRSAvAda viramaNa vratanA pAMca aticAra nIce pramANe che. - (1) sahasAbhyAkhyAna - sahasAno artha ekAeka che. koI vAta vicAryA vagara bhAvAvezamAM AvI jaladI kahI devI. vicAra karyA vinA koI para ekAeka khoTo AkSepa karavo. athavA mithyA kalaMka lagADavuM. jema ke tuM cora che, tuM parastrIgAmI che. vagere kahevuM 'sahasAbhyAkhyAna' kahevAya che. (2) rahasyAbhyAkhyAna - rahapno artha ekAMta che. tenAthI rahasya zabda banyo che. rahasya eTale gupta vAta. ekAMtanI vAta. jema ke rAjya Adi kArya saMbaMdhI gupta vAtone vagara jarUrI ajANatAM pragaTa karavI, vizvasta vyaktinI gupta vAta pragaTa karavI. koInI paNa gupta vAta, gupta maMtraNA vagere pragaTa karavA 'rahasyAbhyAkhyAna' che. (3) svadAra maMtrabheda - vizvAsapAtra samajIne potAnI patnIe kahelI koI chAnI vAta jAhera karavI e svadArA maMtrabheda aticAra che. kAraNa ke jenI vAta pragaTa thAya che tene potAnI guptatA khullI paDavAthI du:kha thAya che. potAnI durbaLatA pragaTa thavAthI te lajjita thAya che. (4) mRSopadeza khoTI phariyAda karavI athavA khoTo upadeza Apavo te mRSA upadeza che. viSayanI satyatA, asatyatA, hitakArakatA, ahitakArakatA vagerenuM jJAna na hovA chatAM anyane tadviSayaka salAha ApavI, khoTe raste caDhAvavuM vagere mRSA upadeza aticAra che. (5) phUTalekhakaraNa - khoTA lekha lakhavA, khoTA dastAveja banAvavA, khoTA hastAkSara karavA vagere pravRtti 'phUTalekhakaraNa' kahevAya. khoTI mahora, hastAkSara dvArA jUThI likhApaTTI karavI tema ja khoTA sikkA calAvavA vagere phUTalekha kriyA che. zrAvake A pAMca aticAro jANIne teno tyAga karavo. bhinna bhinna graMthomA A pAMca = 331) => Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aticArAmAM zabdabheda jovA maLe che. paraMtu bhAvanI daSTie samAnatA che. je nIce pramANe che. | 'tattvArtha sUtra' - 7/12mAM 1) micyopadeza, 2) rahasyAbhyAkhyAna, 3) kUTalekha kriyA, 4) nyAsApahAra ane 5) sAkArama- bheda. - "ratnakaraMDa zrAvakAcAra'/56mAM 1) parivAda (miththopadeza), 2) rahobhyAkhyAna, 3) paizunya, 4) kUTalekhakaraNa ane 5) nyAsApahAra. 'nyAyazAstra' 3/91mAM 1) micyopadeza, 2) sahasAbhyAkhyAna, 3) guhyabhASaNa, 4) sAkAramaMtra bheda, 5) kUTalekha. satya aNuvratanuM phaLa : jaina tattvaprakAzamAM A vratanuM phaLa darzAvatA kahyuM che ke, satya saghaLA sadguNone kheMcI lAve che. satyavaMta sarvano vizvAsa pAtra hoya che. atharvaveda maMDukopaniSaddhAM kahyuM che ke "satyamevAyate I nAmRta arthAt satyano ja jya che, asatyano nahi. pAtaMjala yogadarzanamAM paNa darzAvyuM che ke, "satyapratithin kriyApattAzayatva' eTale ke satya AcanAra je kaMI kahe te pramANe kriyAnuM pariNAma Ave che. Ama satyavaMta AlokamAM narendra devendrano pUjya hoya che ane bhaviSyamAM paNa ISTa, miSTa, priya, Adeya vacanI ane svarga mokSanAM sukhono bhoktA bane che. trIjuM vrata - sthUla adattAdAna viramaNa vrata (trInuM aNuvrata) - jenA para potAnuM svAmitva nathI, evI koI paNa parAI vastune tenA svAmI AdinI rajA vinA grahaNa karavuM adattAdAna/corI che. ratnakaraMDa zrAvakAcAra'mAM acauryANu vratanI paribhASA ApatA kahyuM che ke, nihitaM vA patitaM vA suvismRtaM vA parasvamavisRSTaM / na harati yanna ca datte, tadakRzacauryAdupAramaNaM / / 57 / / arthAt : je rAkheluM tathA paDeluM athavA bhUleluM athavA dharohara rAkhelI, paradravyane na core, na bIjAne Ape te sthUlacorIthI virakta thavuM arthAt acauryANuM vrata che. zrAvaka tRtIya aNuvratamAM sthUlacorIno tyAga be karaNa ane traNa yogathI kare che. A vratane acauryANuM vrata athavA asteyANuM vrata paNa kahe che. "zrI Avazyaka sUtra'mAM sthUla adattAdAnane samajAvatAM darzAvyuM che ke, sthUla adattAdAna be prakArathI che: 1) sacitta ane 2) acitta. sacitta-dvipada, catuSpada, kSetrAdinuM grahaNa. acitta=vastra, suvarNa, ratnAdinuM grahaNa. sthUla adattAdAna viramaNa dhAraka zrAvaka sacitta, acitta banne prakAranI skUla corIno tyAga kare che. tema ja moTI corI jema ke 1) dIvAla athavA daravAjA toDIne corI karavI, 2) peTI, paTArA kholIne temAMthI sAmAna levo, 3) tALAM toDIne athavA anya cAvIthI kholIne corI karavI, 4) Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLajabarIthI koIne lUMTI levA, khissA kApavA ane 5) anyanI mAlikInI kImatI vastu paDelI joIne corInI bhAvanAthI laI levI. A pAMca prakAranI corIno zrAvaka tyAga kare che. ukta pAMca prakAranI corI karanAra rAjathI daMDAya che, lokomAM niMdAya che, marIne durgatimAM jAya che ane aneka duHkha pAme che. evuM jANI zrAvake AvI corIthI bacavuM. avazeSa adatta corI : corInA bhAva vinA paricita athavA aparicita vyaktinI alpa mUlyavALI vastu tene pUchyA vinA levI-devI athavA upayogamAM levI. AvI sUkSmatama vyavahAra ke vepAranI pravRttiono samAveza pAMca moTI corImAM thato nathI. zrAvakoe teno paNa vivekapUrvaka tyAga karavAnuM lakSya rAkhavuM joIe. sthUla adattAdAna viramaNa vratanA aticAra 'zrI upAzakadazAMga sUtra', 'zrI Avazyaka sUtra', 'nigraMtha pravacana' AdimAM trIjA vratanA pAMca aticAra nIce pramANe darzAvyA che. (1) tenAhaDe (stanAhata) - spenano artha cora thAya che. Ahvatano artha lAvelI arthAt cora dvArA - corIne lAvelI vastu. corAu vastu levI, kharIdavI ane rAkhavI. cora bajArano mAla levo. (2) taskara prayoga - potAnA vyApAranAM kAryomAM corano upayoga karavo. arthAt corane madada karavI. 'zrI praznavyAkaraNa sUtra' 1/3mAM aDhAra prakAranA coro tathA corInA prakArono ullekha che. (3) viruddha rAjyAtikrama - rAjakIya niyamonuM ullaMghana karavuM, rAjakIya AdezothI viparIta vastuonuM AyAta-niryAta karavuM arthAt dANacorI karavI. virodhavaza potAnA dezathI anya dezanA zAsaka dvArA praveza-niSedhanI nirdhArita sImAnuM ullaMghana karavuM, bIjAM rAjyomAM praveza karavo vagere pravRttio A aticAranI aMtargata che. (4) phUTatolA-phUTamAna - tolavAmAM ane mApavAmAM khoTA tola mApano prayoga karavo eTale ochuM tolavuM ke mApavuM. (5) tat pratirUpa vyavahAra - vepAramAM anaitikta ane asatya AcaraNa karavuM, jema ke sArI vastu batAvI kharAba vastu ApavI, sArI vastumAM kharAba vastu bheLavavI. vastumAM milAvaTa karavI. vartamAnamAM bheLaseLavALI vastuono pracAra khUba ja vadhI gayo che. dareka vastumAM Aje bheLaseLa thAya che. Aje naitika dhoraNa ghaNuM nIcuM UtarI gayuM che. bhagavAne niSedhela A aticArono prajA tyAga kare to A saMsAra svargasamuM thAya. zrAvakoe adattAdAna viramaNa vratanI nirmaLatA mATe ukta pAMca aticArono tyAga karavo. 'tattvArtha sUtra', 'ratnakaraMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM A aticAronA kramamAM tema ja nAmamAM taphAvata Ave che paraMtu bhAvanI dRSTie samAnatA che. = 1333) Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA aNuvratanuM phaLa 'yogazAstra'mAM trIjA vratanuM phaLa darzAvatA kahyuM che ke, trIjA vratanI samyak prakAre ArAdhanA karanAro zrAvaka rAjA, prajAno mAnanIya ane vizvAsa pAtra hoya che. temanI nyAyopArjita lakSmI bahukALa paryaMta sthira rahe che, vRddhi pAme che ane sukha dAtA paNa nIvaDe che. saMtoSanA pratApe A bhavamAM sukhI rahe che ane paralokamAM paNa svarga ane kramathI mokSanA sukho prApta kare che. cothuM vrata - sthUla maithuna viramaNa vrata (cothuM aNuvrata) rAjendra abhidhAnakoza anusAra divya ane audArika kAmabhogono kRta, kAritapUrvaka mana, vacana, kAyAthI sarvathA tyAga brahmacarya kahevAya che. kAmasevananI maryAdApUrvaka svasrImAM ja saMtoSa karavo tema ja parastrIno tyAga karavo 'sthUla maithuna viramaNa' vrata che. 'dharmasaMgraha'mAM cothA aNuvratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, svakIyadArasantoSo varjanaM vA'nyathoSitAm / zramaNopAsakAnAM taccaturthANuvrataM matam / / 28 // arthAt : potAnI strImAM saMtoSa ane parastrIno tyAga karavo tene zrAvakonuM cothuM aNuvrata kahyuM che. 'ratnakareMDa zrAvakAcAra'mAM cothA aNuvratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, je pApanA bhayathI na to parastrI sAthe pratigamana kare ane na bIjAne gamana karAve. te parastrI tyAga tathA svadAra saMtoSa nAmano aNuvrata che. sAdhunI peThe sarvataH brahmacarya vrata pALavuM to gRhastha mATe duSkara che. anya gatinI apekSAe manuSyagatimAM maithuna saMjJAno udaya adhika hoya che. tethI 'sthUla maithuna'thI nivarte che. arthAt svadArAthI saMtoSa rAkhI zeSa maithuna sevanano parityAga kare che. arthAt parastrI gamanano saMpUrNa tyAga kare che. parastrI gamana be prakAre che : 1) audArika zarIrI-manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI maithuna eka karaNa ane eka yogathI ane 2) vaikriya zarIrI. deva saMbaMdhI maithuna be karaNa traNa yogathI tyAga kare che. Ama zrAvako baMne prakAranA parastrI gamanano mana, vacana ane kAyAthI tyAga kare che. upalakSaNathI zrAvikAo baMne prakAranA para puruSano tyAga karIne potAnA pariNIta puruSamAM saMtoSa rAkhe che. paMca parvomAM sarvathA brahmacarya pALavuM tema ja zrAvaka eka rAtrimAM bevAra maithuna seve nahi. evuM vidhAna paNa graMthomAM darzAvyuM che. sthUla maithuna viramaNa vratanA aticAra 'zrI Avazyaka sUtra', 'nigraMtha pravacana', 'zrI upAzakadazAMga sUtra' AdimAM sthUla maithuna viramaNa vratanA pAMca aticAra nIce pramANe darzAvyA che. (1) Itvarika parigRhItAgamana alpa samaya mATe patnInA rUpamAM rAkhelI rakhela, vAgadattA athavA alpavayanI patnI sAthe samAgama karavo, Itvarika parigRhItAgamana kahevAya che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) aparigRhItA gamana je strI koInI paraNelI nathI, evI kuMvArI athavA vezyAnI sAthe ene parastrI na mAnIne maithuna sevavuM e aparigRhItA gamana nAmano bIjo aticAra che. (3) anaMga krIDA kAmAveza asvAbhAvika kAmakrIDA karavI, tenI aMtargata svajAtIya saMbhoga, aprAkRtika maithuna, kRtrima kAma upakaraNothI viSaya-vAsanA zAMta karavI vagere samAviSTa che. cAritranI dRSTie A prakAranuM AcaraNa atyaMta tuccha che. tenAthI kutsita kAma ane vyabhicArane poSaNa maLe che. (4) paravivAhakaraNa - gRhasthanA svataMtAna ane parivArajano sivAya anyanA lagna saMbaMdha karAvavA paravivAhakaraNa kahevAya che. kema ke bIjAnA lagna karAvavA, sagAI karAvavI vagere pravRtti abrahmacaryanA bhAvonI poSaka pravRtti che. (5) kAmabhoga tIvrAbhilASA - kAmabhoganI tIvratama AkAMkSA rAkhavI. tahetu kAmavardhaka auSadhio athavA mAdaka padArthonuM sevana karavuM. kAmabhoga tIvrAbhilASA aticAra kahevAya che. 'yogazAstra' 'tattvArtha sUtra', 'ratnakAMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM aticAronA kramamAM bhinnatA jovA maLe che. tema ja kyAMka kyAMka zabda bheda paNa darzAvyA che. ataH vratI sAdhaka mATe A pAMca aticArono niSedha karyo che. cothA aNuvratanuM phaLa 'dharmasaMgraha'mAM cothA vratanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che ke, uttama ThakurAI, akhUTa dhana-dhAnyAdi Rddhi, rAjya, nirmaLa kIrti, nirvikArI baLa, svarganA sukho ane aMte alpakALamAM mokSa e badhuM nirmaLa brahmacarya pALavAthI prApta thAya che. 'yogazAstra'mAM paNa kahyuM che ke, brahmacaryane AdaravAthI devo vaDe te pUjAya che tema ja te lAMbA AyuSyavALo, sArA saMsthAnavALo, tejasvI ane mahAna parAkramI bane che. tevI ja rIte mahAbhAratamAM paNa brahmacaryanuM mahattva batAvatA kahyuM che ke, eka rAtrau vinasyapi, yA gati brahmacAriNA / na sA Rtu sahastreNa, prApta sakyA yudhiSThira / / arthAt : aho yudhiSThira! eka rAtri brahmacarya pALanAranI jevI uttama gati thAya che tevI uttama gati hajAra yajJa karavAthI paNa thatI nathI. pAMcamuM vrata sthUla parigraha parimANa vrata (pAMcamuM aNuvrata) parigraha eTale 'pari samantAn grahyate kRti parigrahaH / ' je jIvane cAre bAjuthI jakaDI rAkhe te parigraha che. 'zrI dazavaikAlika sUtra' 6/21mAM darzAvyuM che ke 'mujhjhA parino putto / ' mUrchAbhAvane parigraha kahyo che. mUrchA-AsaktipUrvakanI IcchA saMgrahavRttine janma Ape che. amaryAdita parigraha mahApApanuM kAraNa che. parigrahanI prAptimAM, tenA saMrakSaNamAM aneka pApasthAnano Azraya levo paDe che. yathA-vastunI prApti mATe mahAraMbha, mahAsamAraMbha kare, asatyanuM * 335 => * - Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcaraNa kare, lokone chetare, rAjyanA kara na bhare vagere aneka prapaMco kare che. tenA saMrakSaNa mATe paNa asatyanuM AcaraNa vagere aneka pAponuM sevana thAya che. A rIte amaryAdita parigraha anarthonuM kAraNa che. zrI Avazyaka sUtra'mAM sthUla parigraha parimANa vratane samajAvatA kahyuM che ke, zrAvako gRhastha jIvana vyavahAramAM parigrahano saMpUrNa tyAga karIne niSparigrahI banI zakatAM nathI paraMtu parigraha du:khamUlaka che tevI spaSTa samajaNa ane zraddhA sAthe jIvana-vyavahAramAM Avazyaka vastuonI chUTa rAkhI avazeSa padArthono tyAga kare che. A rIte amaryAdita parigrahavRttine maryAdita karavA mATe traNa yoga ane eka karaNathI sthUla parimANa vratano svIkAra kare che. parigrahanI maryAdAmAM IcchAnI maryAdA thatI hovAthI zAstrakAre tene "IcchA parimANa vrata' paNa kahyuM che. ratnakaraMDa zrAvakAcAra'mAM pAMcamA aNuvratanI paribhASA darzAvatAM kahyuM che ke, dhanadhAnyAdigraMthaM parimAya tato'dhikeSu ni:spRhatA / mata parida: cAvichAparamAnAmA | dazA arthAt : dhana, dhAnya, dvipada, catuSpada, gRha, kSetra, vastra Adi parigrahanuM parimANa karIne adhika parigrahamAM nirvAipaNuM te parimita parigraha nAmanuM vrata che. tene IcchA parimANa kahe che." 'zrI dharmasaMgraha' mAM mAnavijayajI gaNivare pAMcamA aNuvratanuM svarUpa batAvatAM kahyuM che ke, saghaLA padArthonI mUrchArUpa aparimita parigrahano tyAga karavA pUrvaka IcchAne maryAdita karavI, tene pAcamuM aNuvrata kahyuM che. parigrahanA be prakAra che. 1) saceta padArtho ane 2) aceta padArtho. zrAvako nava prakAre bAhya parigrahanI maryAdA kare che. zrI Avazyaka sUtra anusAra nava prakAranA bAhya parigraha nIce pramANe che. (1) dhana : dhananA cAra prakAra kahyA che. 1) gaNima = gaNIne levAya te rokaDuM nANuM vagere. 2) dharima = toLIne levAya che. goLa, sAkara vagere. 3) meya = mApIne levAya che. ghI, tela vagere. 4) paricheda = je vastu kasIne ke chedIne levAya che. suvarNa, ratna vagere. (2) dhAnya = cokhA, ghauM, java vagere anAja. tema ja dALa, tala, maga, maTha vagere. (3) kSetra = khetIvADI yogya jamIna. (4) vAstu = rahevA yogya makAna, prAsAda, ghara vagere. (5) rupya = cAMdI, ghaDela ane vagara ghaDelA cAMdInA dAgInA. (6) suvarNa = sonu, sonAnA dAgInA. (7) dvipada = dAsa, dAsI, nokara-cAkara, popaTa, menA vagere pakSIo. (8) catuSpada = gAya, bheMsa, ghoDA, bakarAM vagere. (9) kukhya = tAMbA, pittaLa AdinAM vAsaNo, zayana, vastra, kaMbala vagere gharavakharInI sAdhana sAmagrI. A nava prakAranA bAhya parigrahamAMthI dhAnya, dvipada, catuSpada prANI Adi saceta parigraha Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ane te sivAyanA aceta parigraha che. 'bhagavatI ArAdhanA'-19mAM daza prakAranA parigraha batAvyAM che, jema ke, 1) kheta, 2) makAna, 3) dhana, 4) dhAnya, 5) vastra, 6) bhAMDa, 7) dAsa-dAsI, 8) pazuyAna, 9) zayyA ane 10) Asana. zrI dazavaikAlika sUtra'nI niyuktimAM pU. zrI bhadrabAhu svAmIjIe chaThThA adhyayananI pAMcamI gAthAmAM gRhasthanA parigraha 1) dhAnya, 2) ratna, 3) sthAvara, 4) dvipada, 5) catuSpada ane 6) kuSya. ema mULa cha prakAro kahyA che ane te chanA peTA bhedo kula 64 batAvyA che. ukta nava prakAranA parigrahano eka dezathI arthAt AMzika tyAga karavo arthAt AvazyakatAthI adhikano tyAgarUpa pramANanuM niyamana karavuM zrAvakanuM 'IcchA parimANa vrata' che. sthUla parigraha parimANa vratanA aticAra 'zrI Avazyaka sUtra', 'zrI upAzaka dazAMga sUtra' Adi graMthonA AdhAre nIce pramANe pAMcamA vratanA pAMca aticAra darzAvyA che. (1) kSetra vAstu pramANAtikrama - kSetrano artha khetI karavAnI bhUmi che ane vAstuno artha rahevAnAM makAna, ghara, bagIcA vagere che. tenI je maryAdA karI che tenuM ullaMghana karavuM te kSetra vAstu pramANAtikrama aticAra kahevAya. | hiraNya-suvarNa pramANAtikrama - vrata letI vakhate zrAvake sonA-cAMdI vagere bahumUlya dhAtuonI potAnA mATe je maryAdA karI che, tenuM ullaMghana karavuM. tema ja rUpiyA, sikkA vagere paNa AmAM ja samAviSTa thAya che. dvipada-catuSpada pramANAtikrama - dvipadabe pagavALAM manuSya, dAsa, dAsI, nokara tathA catuSpada cAra pagavALAM pazu. vrata svIkAra karatI vakhate tenA saMdarbhamAM karelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. (4) dhana-dhAnya pramANAtikrama - maNi, motI, hIrA, pannA vagere ratna tathA kraya-vikrayanI vastuone ahIM dhana kahyuM che. cokhA, ghauM, java, caNA vagere anAja dhAnyamAM Ave che. dhana-dhAnyanI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. (5) kukhya pramANAtikrama - kuSyano artha gharano sAmAna. jema ke kapaDAM, khATalAM, Asana, oDhavAnAM sAdhana vagere. A saMbaMdhamAM karelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. 'tattvArtha sUtra', 'upadezamAlA', 'nigraMtha pravacana', 'yogazAstra' Adi graMthomAM A pAMca aticAranA kramamAM bhinnatA jovA maLe che. "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra'mAM parigraha parimANa vratanA pAMca aticAra nIce pramANe darzAvyA che, ativAhanAti saMgraha vismayalobhAtibhAravahanAni / parimita parigrahasya ca vikSepA:paMca lakSyante / / 6 / / arthAt : prayojanathI adhika savArI rAkhavI, Avazyaka vastuono atizaya saMgraha karavo, (2) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAno vaibhava joIne Azcarya karavuM, bahu lobha karavo ane koI para bahu bhAra bharavo, A pAMca parigraha vratanA aticAra kahevAya che. pAMcamA aNuvratanuM phaLa dharmasaMgrahamAM kahyuM che ke, A vratanA pAlanathI jIvane saMtoSa, sukha, lakSmI, lokaprazaMsA vagere aneka phaLo maLe tema ja paralokamAM devatAonI samRddhi ane paraMparAthI mokSa prApta thAya che. yogazAstramAM paNa kahyuM che ke, saMtoSa jenuM bhUSaNa bane che, samRddhi tenI pAse rahe che, kAmadhenu tenI pAchaLa cAle che ane devo kiMkaranI mAphaka AjJA mAne che. A vratanuM pAlana karavAthI asat AraMbhathI nivRtta thavAya che ane asuMdara AraMbhanI (hIna vyApArI pravRttino tyAga thAya che. Ama A vratathI alpa IcchA, alpa parigraha ane alpa AraMbha thavAthI sukha vadhe che. ane dharmanI samyapha ArAdhanA thAya che. zrAvaka bhautika sAdhana-sAmagrInA saMbaMdhone kramathI sImita karato jAya, te ja A vratanuM lakSya che. chaThuM vrata diga/dizA parimANa vrata (paheluM guNavata). jIvana paryaMta (athavA varSa/cAturmAsa vageremAM) Urdhva (parvatArohaNAdi) adhaH (kUvA, khANamAM UtaravuM vagere) ane tirya- pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa (tathA enA khUNA arthAt IzAna, agni, naiRtya ane vAyavya) A badhI daza dizAomAM gamanAgamananI sImA nizcita karavI ane te pramANe niyama aMgIkAra karavA te dizAparimANa athavA diggata parimANa nAmanuM prathama guNavrata che. zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra'mAM divrata parimANanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, digvalayaM parigaNitaM kRtvAtohaM bahirnayAsyAmi / iti saMkalpo digvratasAmRtyaNu pApavinivRtyai / / 68 / / arthAt : daza dizAmAM parimANa karIne aNumAtra paNa pApanI nivRtti arthe tenAthI bahAra huM gamana nahIM karuM evo maraNa paryata saMkalpa karavo te divrata che. tevI ja rIte "zrI Avazyaka sUtra', 'dharmasaMgraha' Adi graMthomAM paNa divratanI paribhASA ApatAM darzAvyuM che ke, dizA saMbaMdhI vrata athavA pUrvAdi dizAmAM gamanAdi kriyAnI maryAdA karIne tenA bahAranA kSetramAM na javuM te "dizAvata' che. aNuvratonI rakSA mATe tema ja samucita pAlana hetu vyApAra vagere kSetrane sImita rAkhavAmAM sahAyaka guNavrata 'diga/dizA parimANa vrata' che. zrAvaka A vrata be karaNa ane traNa yogathI aMgIkAra kare che. tethI dUra dezomAM adhikAdhika vyApAra karavo, avikasita dezonuM zoSaNa karavuM vagerethI aTakI javAya che. ataH lobha kaSAya para aMkuza lAgI jAya che. gRhastha jIvanane saMyamita ane sAtvika banAvavA mATe jema parigraha parimANa Avazyaka che. tema dizA parimANa paNa jarUrI che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diga/dizA parimANa vratanA aticAra "zrI Avazyaka sUtra', "zrI upAsakadazAMga sUtra', "tattvArtha sUtra', "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM nIce pramANe chaThThA vratanA pAMca aticAra darzAvyA che. (1) UrdhvadizA pramANAtikrama - UrdhvadizA eTale parvatAdika upara UMce javAnI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. (2) adhodizA pramANAtikrama - adhodizA eTale nIce tarapha kUvA, khANa vageremAM javAnI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. tiryadizA pramANatikrama - tiryadizA eTale pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa Adi dizAnI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. (4) kSetravRddhi - potAnAM kAryanI siddhi mATe eka kSetranI maryAdA ghaTADIne bIjA kSetranI maryAdA vadhAravI. jema ke pUrva, pazcima dizAmAM 50 mAIlanuM pramANa dhAryA bAda pUrva dizAmAM 60 mAIla javAnI jarUra paDatAM pazcima dizAmAMthI 10 mAIla laIne pUrva dizAmAM umere te kSetravRddhi nAmano aticAra kahevAya. (5) mRtyaMtardhAna - svIkRta maryAdAne bhUlI javI athavA svIkRta maryAdAnI upekSA karIne koI gaNanA karyA vinA ja gamanAgamana karavuM te mRtyaMtardhAna che. A ukta pAMca aticAra jANIne zrAvake teno tyAga karavo. chaThThA vatanuM phaLa divirati vratanA aneka phaLo che. temAM mukhya be phaLa che. jema ke, 1) hiMsA ochI thAya. "tattvArthAdhigama sUtra' tema ja yogazAstramAM batAvyuM che ke, carAcarANAM jIvAnAM vimaIna nivartanAt / taptAyogolakalpasya saddattaM gRhiNopyadaH // arthAt : jema tapelA loDhAnA goLA jyAM jAya tyAM jIvono nAza kare che tema tapelA loDhAnA goLA sarakhA avirati gRhasthone, A vratamAM carAcara jIvonA vimardananuM nivartana karavApaNuM hovAthI A vrata uttama che. jethI hiMsAnuM niyamana thAya che. 2) lobha maryAdita bane che. kAraNa ke hadanuM niyamana thavAthI game tevo Arthika lAbha thAya chatAM tyAM na jaI zakAya. eTale ApoApa lobha maryAdita bane che. sAtamuM vrata - bhogapabhoga parimANa vrata : (upabhoga-paribhoga parimANavrata) (bIjuM guNavata) saMsArI jIva mAtranuM jIvana viSayabhogathI bhareluM che. tethI gRhasthapaNAmAM bhogano saMpUrNa tyAga zakya nathI. jIvanI bhoganI amaryAdita IcchA anAdikAlIna che. te IcchApUrti mATe tene hiMsA Adi aneka pApanuM sevana karavuM paDe che. tethI sAtamA vratamAM bhogAsaktine sImita karavA mATe 1) bhogopabhoga yogya vastuonI maryAdA. 2) sacitta-acitta AhArano viveka ane 3) mahAraMbhajanya Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApArono tyAga karavAnuM vidhAna che. 'yogazAstra anusAra, zarIranI zakti pramANe je vratamAM bhogapabhoganI saMkhyAno niyama karAya che te bhogapabhoga nAmanuM bIjuM guNavrata kahevAya che. dharmasaMgraha'mAM bIjA guNavratanI paribhASA ApatAM darzAvyuM che ke, bhogopabhogayo: saphyA-vidhAnaM yat svazaktita: / __ bhogopabhogamAnAkhyaM, tad dvitIyaM guNavratam / / 31 / / arthAt svazakti anusAra bhogya ane upabhogya padArthonuM saMkhyAdirUpe pramANa karavuM. te bhogopabhoga parimANa' nAmanuM bIjuM guNavrata che. zrI Avazyaka sUtramAM A vratanuM nAma "upabhoga paribhoga vrata' ApyuM che. je eka ja vAra upayogamAM Ave te anAja, puSpamAlA, tAMbula, vilepana vagere bhoga kahevAya che ane je vAraMvAra pharI upayogamAM Ave te vastra, alaMkAra, zayyA, Asana vagere upabhoga kahevAya. bhoga ane upabhoganAM sAdhanonuM thoDA samaya athavA jIvanaparyata maryAdA karavI 'bhogopabhoga parimANa vrata' che. zrAvaka A vrata traNa yoga ane eka karaNathI svIkAre che. A vrata bhojananI apekSAe ane karma (kAryanI)nI apekSAe be prakAranuM che. bhojananI apekSAe chavvIsa vastuonI maryAdA karavI joIe ane karma (kAryonI apekSAe paMdara karmAdAnano tyAga karavo joIe. zrI upAzakadazAMga sUtra' 1/25mAM AnaMda zrAvake bAvIsa bolanI maryAdA karI hovAnuM darzAvyuM che. vartamAna pracalita paraMparA anusAra zrAvaka chavvIsa bolanI maryAdA kare che, je nIce pramANe che. 1) aMga lUchavA mATe TuvAlanI jAta tathA saMkhyAnI maryAdA, 2) dAtaNanI jAta tathA pramANanI maryAdA, 3) vilepananA pramANanI maryAdA, 4) mAlizanA telanI jAti tathA pramANanI maryAdA, 5) pIThInI jAta tathA pramANanI maryAdA, 6) snAna mATenA pANInuM pramANa, 7) vastranI jAti tathA pramANa, 8) tilaka mATe kumakuma, caMdana mATenuM pramANa, 9) mALAnA upayoga mATe phUlanA prakAra tathA pramANa, 10) AbhUSaNonA prakAra tathA pramANa, 11) lobAna vagere dhUpanA prakAra tathA pramANa, 12) peya padArtho cA, dUdha, kAMjI vagereno prakAra tathA pramANa, 13) mIThAInA prakAra tathA pramANa, 14) cokhAnI jAta ane pramANa, 15) caNA, maga, aDada vagere dALanA prakAra ane pramANa, 16) ghI, tela, goLa, khAMDa vagere vigayanA prakAra ane pramANa, 17) zAkabhAjInA prakAra ane pramANa, 18) keLAM, cIku, sapharajana vagere madhura phaLanA prakAra ane pramANa, 19) bhojananI maryAdA athavA taLelA padArthonI maryAdA, 20) pIvAnA pANInI maryAdA, 21) pAna, sopArI vagere mukhavAsanI maryAdA, 22) moTara, sAIkala, skUTara vagere vAhanonI maryAdA, 23) bUTa, caMpala Adi pagarakhAMnI maryAdA, 24) sUvA mATe zayyA, khATalA, palaMga AdinI maryAdA, 25) sacitta padArthonI maryAdA ane 26) AkhA divasamAM athavA bhojana samaye pAMca, daza Adi saMkhyAnI gaNanApUrvaka dravyanI maryAdA. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A chavvIsa vastumAM keTalIka bhoganI ane keTalIka upabhoganI vastu che. temAM sarva vastuono samAveza thaI jAya che. zrAvakanuM kartavya che ke je adhika pApakArI vastu hoya teno tyAga kare ane jenA vagara cAle tema na hoya tenuM parimANa karI bAkInA paccakkhANa kare. bhojana saMbaMdhI viveka zrAvakoe niravadha-ahiMsaka aceta padArthono bhojanamAM upayoga karavo joIe. anaMtakAyika vanaspati, bahu bIjaka padArtho, madya, mAMsa Adino sarvathA tyAga karavo joIe. tema ja rAtribhojana paNa mahAhiMsAnuM kAraNa hovAthI zrAvakone rAtribhojanano tyAga paNa Avazyaka che. bhogopabhoga parimANa vratadhArI zrAvaka bAvIza abhakSyano tyAga kare che. jema ke, caturvikRtyo nindayA, udumbarakapaJcakam / himaM viSaM ca karakA, mRjjAMtI rAtribhojanamH / / 32 / / bahubIjA'jJAtaphale, sandhAnA'nantakAyike / vRntAkaM calitarasaM, tucchaM puSpaphalAdi ca / / 33 / / Ama gorasasampRktaM, dvidala ceti varjjayeta / dvAviMzatimamaphyALi, jainadhadhivAsita: || 34|| arthAt : jainadharmathI bhAvitAtmA, cAra mahAvigaIo, udumbarAdi pAMca prakAranAM phaLo, hima-barapha, viSa, karA, dareka jAtinI mATI, rAtribhojana, bahubIja, ajANyAphaLa, boLa athANuM, batrIsa anaMtakAya veMgaNa, calitarasa, tuccha phUlaphaLAdi tathA kAcA dUdha, dahIM, chAsa vagerenI sAthe bhaLeluM kaThoLa (dvidaLa). e bAvIza abhakSya vastuono tyAga kare.6 anaMtakAya vanaspatikAyanA be prakAra che. sAdhAraNa zarIrI ane pratyeka zarIrI vanaspati. pratyeka zarIrI vanaspatimAM eka zarIrI eMka jIva hoya jyAre sAdhAraNa zarIrI vanaspatimAM eka zarIrI anaMtAjIvo rahelA hoya che. Ama jenA eka zarIramAM anaMta jIva hoya, jenI naso, sAMdhA, gAMTha, taMtu vagere na dekhAya. kApavAthI sarakhA bhAga thAya, kApIne vAvavAthI pharIthI Uge, tene anaMtakAya kahevAya. anaMtakAyane narakano cotho dvAra kahyo che. ( 'zrI prajJApanA sUtra' Adi jaina graMtho anusAra mukhya trIsa anaMtakAya nIce pramANe che :1) sUraNa, 2) vajrakaMda, 3) AduM, 4) lIlI haLadara 5) kacurA, 6) zatAvarI, 7) birAlI, 8) kuvAra, 9) thora, 10) gulabela, 11) lasaNa, 12) vaMzakArelA, 13) gAjara, 14) luNInI bhAjI, 15) padmIkaMda, 16) garamara, 17) kisalaya, 18) kharasuA, 19) thega, 20) motha, 21) loNavRkSanI chAla, 22) khiloDA kaMda, 27) amRtavela, 24) mULA, 25) mazarUma, 26) dhAnyanA aMkura, 27) bathuvAnI bhAjI, 28) sUkarakaMda, 29) palaMkanI bhAjI, 30) komaLa AmalI, 31) AlU (zakkariyA, ratALu) ane 32) piMDAlu vagere. anaMtakAyanuM bhakSaNa karavAthI buddhi vikArI, tAmasI ane jaDa bane che. dharma viruddha vicAra Ave che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacita parimANa vagere cauda niyama bhogopabhoga parimANa vratamAM je padArthonI AvazyakatAnusAra upabhoga karavAnI chUTa rAkhI che temAM paNa pratidina, pratirAtanI AvazyakatAnusArathI vadhAreno savArathI sAMja sudhI athavA sAMjathI savAra sudhI tyAga athavA saMkSepa karavAnA niyamane sacittaniyama kahe che. jainAgamomAM AvA cauda niyamo batAvyAM che. amuka dhAraNA pramANe jema ke 'zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM sAtamA vratanI aMtargata cauda niyamo darzAvyA che. tevI ja rIte 'zrI AvazyakasUtra' tema ja 'zrI upAsaka dazAMga sUtra' vageremAM dazamA vratanI aMtargata A cauda niyama darzAvyA che. je nIce pramANe che, sacita davva vigaI, vANaha taMbola vattha kusumesu / vAhaNasayaNa vilevaNa baMbha disi NhANa bhattesu // arthAt : sacitta, dravya, vigaI, pagarakhA, tAMbUla, vastra, sUMghavAnA padArtha (phaLa phUla vagere). vAhana, zayana, vilepana, brahmacarya, dizi, snAna ane bhakta (jamaNa) A cauda niyama che. A niyamone dhAraNa karavAthI zrAvaka anAvazyaka AraMbha ane nirarthaka karmabaMdhanathI bace che. bhojana saMbaMdhI pAMca aticAra 'zrI upAzakadazAMga sUtra', 'zrI Avazyaka sUtra' AdimAM nIce pramANe bhojana saMbaMdhI pAMca aticAra darzAvyA che. jema ke, (1) sacitta AhAra - sacitta eTale jIva sahitanA padArtho sajIva che. kAcA zAkabhAjI, asaMskArita anna, pANI vagere sacitta padArtho che. teno AhAra te sacitta AhAra che. zrAvaka amuka sacitta dravyanI maryAdA kare che. jenI teNe maryAdA karI che tenuM asAvadhAnIthI ullaMghana thaI jAya to 'sacitta AhAra' aticAra lAge. (2) sacitta pratibaddha AhAra sacitta vastu sAthe lAgelI acitta vastune khAvI te sacitta pratibaddha AhAra che. dA.ta. vRkSa sAthe lAgelo guMda, je vyaktie sacitta vastuonI maryAdA karI hoya ane jo te sacitta pratibaddhanuM sevana kare to tenI maryAdAnuM ullaMghana thAya. (3) apakva auSadhi bhakSaNa pUrI nahi pakAvelI arthAt pUrNa rUpe acitta thaI nathI tevI vanaspati, phaLa, dhAnya vagereno AhAra karavo jema ke taratanA vadhArelA khAriyA, kAcA saMbhArA khAvA vagere. - (4) duSpa auSadhi bhakSaNa - aDadhuM pAkuM, aDadhuM kAcuM athavA ayogya rItathI, ati hiMsAthI pakAvelA padArthonuM sevana karavuM. jema ke DUMDA sahita pakavIne taiyAra karelo ghauMno poMka vagere khAvA. (5) tuccha auSadhi bhakSaNa je phaLa, phUla auSadhimAM khAvA yogya bhAga ocho hoya, pheMkavA yogya = - - bhAga vadhAre hoya che. jema ke zeraDI, sItAphaLa vagerenuM sevana karavuM te athavA bIDI, sigAreTa, tamAku, bhAMga vagere tuccha vastuono upayoga karavo 'tuccha auSadhi bhakSaNa' kahevAya che. 'zrItattvArtha sUtra', 'yogazAstra' Adi graMthomAM A aticAronA kramamAM bhinnatA batAvI che, paraMtu bhAvanI dRSTie samAnatA che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema ja 'zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra' anusAra bhogopabhoga parimANa vratanA aticAra nIce mujaba darzAvyA che. jema ke, (1) anuprekSA - paMcendriyanA viSayamAM rAganuM na ghaTavuM te anuprekSA nAmano aticAra che. (2) anusmRti - pUrvakALamAM bhogavela viSayone vAraMvAra yAda karavA te anusmRti aticAra che. (3) atilaulya - ativRddhithI Asakta thaI viSaya bhogave te atilaulya aticAra che. (4) atitRSNA - AgAmI kALamAM viSayone bhogavavAnI atitRSNA rahe te atitRSNA aticAra che. (5) anubhava viSayone na bhogave te kALamAM paNa ema jANe ke huM bhogavuM ja chuM evA pariNAma te anubhava aticAra che. Ama A pAMca aticAra tyAgavA yogya che. - paMdara karmAdAna karma ane AdAna be zabdothI 'karmAdAna' zabda banelo che. AdAna eTale grahaNa karavuM. karmonA grahaNane karmAdAna kahe che. je pravRttinA sevanathI jJAnAvaraNa Adi karmano prabaLa baMdha thAya che. jemAM ghaNI hiMsA thAya che te karmAdAna che. zrAvaka mATe te varjita che. A karma saMbaMdhita aticAra che. zrAvakane tenA tyAganI preraNA ApavAmAM AvI che. paMdara karmAdAnanuM vizleSaNa 'zrI upAzakadazAMga sUtra', 'zrI Avazyaka sUtra', 'nigraMtha pravacana' Adi graMthomAM darzAvyuM che je nIce mujaba che. (1) aMgAra karma aMgAra eTale kolasA. aMgAra karmano mukhya artha kolasA vagere banAvIne vecavAnuM kArya. IMTanI bhaThThI calAvavI, AgamAM vAsaNa pakAvavA, tathA cUnAnI bhaThThI, luhArakAma vagere AjIvikA dvArA arthopArjana karavuM te aMgAra karma kahevAya che. (2) vana karma jaMgala kApIne sApha karavuM, jaMgalanAM vRkSa kApI lAkaDAM vecavAM, jaMgala kApavAno IjAro rAkhavo, lIlI vanaspatinuM chedana-bhedana vagere kAryo ghora hiMsAnAM kAryo che. AjIvikA mATe vana utpAdana, saMvardhana karIne vRkSane kApavAM, kapAvavAM te vana karma che. (3) zakaTa karma zakaTano artha gADI che. savArI athavA mAla laI javA, lAvavA mATe vaparAtA sarva vAhano jevA ke belagADI, moTara-skUTara vagere banAvIne vecavA te zakaTa karma che. (4) bhADI karma - bhADIno artha che bhADuM. baLada, ghoDA, Adi vAhano bhADe ApavAno vyApAra karavo. vagerene tema ja moTara, rIkSA, Traka - 1 (5) sphoTana karma - sphoTana eTale phoDavuM, toDavuM, khoda khANa khodavI, paththara toDavA, kUvA, vAva, taLAva vagere khodAvavAnA dhaMdhA sphoTana karmama. Ave che. 31 (6) daMta vANijya - hAthIdAMtano vyApAra karavo, trasa jIvonAM zarIrAvayavono vyApAra karavo. jema ke haraNa, vAghanA cAmaDAMno vepAra karavo. (7) lAkSA vANijya - lAkha, maNazIla, haDatAla vagere pApakArI vastuono vepAra karavo. (8) rasa vANijya madirA vagere mAdaka rasano vyApAra. tema ja madha, mAMsa, carabI, mAkhaNa Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagereno vyApAra paNa rasavANijya che. (9) viSa vANijya - jherI, prANaghAtaka vastu jevI ke aphINa, vacchanAga, somala, dhatUro ItyAdi jherI auSadhiono vepAra karavo. (10) keza vANijya - camarI gAya, lImaDI vagere pakSIo, pazuonA vALo tema ja romayukta cAmaDAMno vyavasAya keza vANijya kahevAya che. keTalAka AcAryoe keza vANijyano artha dAsa, dAsI, gAya, bheMsa, bakarI, gheTAM, UMTa, ghoDAM vagere jIvita prANIonA kaya-vikrayano vyApAra paNa karyo che. (11) yaMtra pIDana karma - tala, sarasava, magaphaLI vagerenuM ghANI dvArA tela kADhavAno dhaMdho, tema ja carakhA, mila, presa vagereno vepAra karavo. (12) nilaMchaNa karma - baLada, ghoDA, pADA vagere pazuone napuMsaka banAvavAno dhaMdho karavo, aMgo pAMganuM chedana karavuM. (13) dAgni-dApana - jaMgala, khetara, bAga, bagIcA AdimAMthI kacaro, ghAsa vagere sApha karavA mATe Aga lagADavAno dhaMdho karavo. (14) sarahada-taDAga-zoSaNa - sarovara, taLAva, jalAzaya vagere pANInA sthAnone sUkavavAno (ulecavAno) dhaMdho karavo. (15) asatIjana poSaNa - vyabhicAra mATe vezyA vagerenuM poSaNa karavuM, zokhathI hiMsaka pazuonuM pAlana karavuM, zikAra mATe zikArI kUtarA pALavA. A sarva kAryo asatIjana poSaNamAM aMtargata thAya che. A paMdara karmAdAnathI (vyApArothI) vizeSamAM vizeSa pApa Ave che. tema ja aneka jIvone du:kha, trAsa tathA saMhAranA hetubhUta che. mATe dharmiSTa zrAvakoe AvA vyApArano tyAga karavo joIe. sAtamA vratanuM phaLa zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM sAtamA vratanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che ke, A vratathI jIvanamAM sAdAI ane tyAga Ave che. tema ja AdhyAtmika dRSTie lAbha thavA sAthe zArIrika, mAnasika, Arthika, sAmAjika vagere daSTithI paNa ghaNo lAbha thAya che. A pramANe 20 aticAro sahita sAtamA vratanuM pAlana kare che tenuM meru parvata jeTaluM pApa to rokAI jAya che ane phakta rAI jeTaluM pApa rahI jAya che. AThamuM vrata - anarthadaMDa viramaNa vrata (trIjuM guNavata) anartha daMDa eTale "arthAt viparItoSanartha: prayoga nirapekSa: ' artha daMDathI viparIta arthAtu, prayojana vinA nirarthaka thatI hiMsAdine anarthadaMDa kahe che. jenA vaDe jIvo daMDa pAme arthAt hiMsA thAya tene daMDa kahe che. "zrI sthAnAMga sUtra'mAM daMDanA be prakAra kahyAM che, arthadaMDa ane anarthadaMDa. zrAvako gRhastha jIvananA vyavahAramAM koI paNa prayojanathI Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbha-samAraMbha kare, jIvahiMsA kare te arthadaMDa che. vinAkAraNe jIvonI hiMsA thAya te anarthadaMDa che. dharmasaMgraha'mAM anarthadaMDa viramaNa vratanI paribhASA ApatAM darzAvyuM che ke, ___ zarIrAdyarthavikalo, yo daNDaH kriyate janaiH / so'nartha daNDastattyAga stArtIyIkaM guNavratam / / 35 / / arthAt : zarIra sevAdi prayojana vinA manuSyo je daMDa (pApakAryo) kare, te anarthadaMDa kahevAya, teno tyAga te trIjuM guNavrata kahyuM che. "zrI Avazyaka sUtramAM anartha daMDa viramaNa vratane samajAvatAM kahyuM che ke, zrAvako arthadaMDano tyAga karI zakatA nathI, parantu anarthadaMDano tyAga kare to keTalAya hiMsA Adi pApa sthAnothI karma baMdhathI bacI jAya che. tethI zrAvakanA vratamAM "anarthadaMDa viramaNa vrata'nI trIjA guNavrata rUpe gaNanA karI che. "yogazAstra'mAM anarthadaMDa viramaNa vratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, Arta-raudra dhyAnarUpa kharAba dhyAna, pApakarmano upadeza Apavo. jenAthI hiMsA thAya tevAM upakaraNo bIjAne ApavAM ane pramAda AcaraNa A cAra zarIrAdikanA arthe thAya te arthadaMDa, tenA pratipakSI paNe je kAMI vagara phogaTanuM karavAmAM Ave te anarthadaMDa. evA cAra prakAranA anarthadaMDano tyAga karavo te gRhasthonuM trIjuM guNavrata kahevAya che. anarthadaMDanA prakAra - 'zrI AvazyakasUtra'mAM sUtrakAre anarthadaMDanA mukhya cAra prakAra batAvyA che. (1) apadhyAnAcarita rAgadveSavALA vicAro karavA, ISTakArI padArthono saMyoga maLe tyAre AnaMdamAM tallIna banIne harSita thavuM ane dhana svajanAdinA viyoge duHkhI thavuM tene ArtadhyAna kahe che tathA duzmanonI ghAtanuM ke nukasAnanuM ciMtana karavuM raudradhyAna che. banne prakAranA dhyAna dhyAvA te apadhyAnAcarita anarthadaMDa (2) pramAdAcaraNa potAnA dharma, kartavya athavA pharaja prati ajAgRtapaNuM te pramAda che. jema ke prayojana vinA pRthvI khodavI, pANIno vyaya karavo, vanaspati toDavI, pazu yuddha karAvavA, vera-virodha vagere pramAda caryA che. tathA madirA vagerenuM sevana, viSaya kaSAya vadhe tevA pustakonuM vAMcana, atinidrA, vikathA, jugAra, mithyAjJAna, rAga, dveSabhAva, dharmamAM anAdara, mana-vacana-kAyAnA dupraNidhAna paNa pramAda AcaraNa che. (3) hiMsapradAna astra-zastrAdi tathA hiMsaka upakaraNono AdAna-pradAna tathA vyApAra hiMsAdAna che. hiMsAnA kAryamAM cora, DAku tathA zikArI vagerene hathiyAra ApavAM, Azraya Apavo. koI paNa avivekI vyaktine zastro ApavAM. A prakAranA AcaraNathI hiMsAne protsAhana ane madada maLe che, tethI te hiMsapradAna anarthadaMDa che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pApakarmopadeza bIjAne pApakAryomAM pravRtta thavAnI preraNA, upadeza, salAha ApavI. jema ke koI zikArIne batAvavuM ke amuka sthAna para zikAra karavA yogya pazu-pakSI ghaNAM che. hiMsA, yuddha, corI, vyabhicAra vagere tathA kuvyApArAdine mATe bIjAone prerita karavAM pApopadeza kahevAya che. zrAvaka cAra prakAranA duSkAryano tyAga karI be karaNa ane traNa yogathI anarthadaMDa viramaNa vratano svIkAra kare che. ukta cAra prakAranAM duSkArya tyAga AdhyAtmika pragatinI sAthe uttama ane naitika nAgarika jIvananI daSTie paNa ati Avazyaka che. ata: anarthadaMDathI bacavA zrAvake gRhasthajIvananI ati Avazyaka pravRtti sivAya koI paNa anAvazyaka ciMtana, bhASaNa athavA pravRtti karavI nahi ane mana, vacana, kAyAthI sAvadhAna ane sajAga rahevuM. anarthadaMDa viramaNa vratanA aticAra zrI Avazyaka sUtra', "zrI upAzakadazAMga sUtra', 'tattvArtha sUtra Adi graMthomAM nIce pramANe AThamA vratanA pAMca aticAra ApyA che. jema ke, (1) kaMdarpa - kaMdarpano artha kAmavikAra che. kAmavikArane uttejita kare tevA tamAma vacana prayogo, azlIla mazkarI, azlIla dazyonuM darzana vagere pravRttiono samAveza kaMdarpa nAmanA aticAramAM thAya che. (2) kautkaca - hAtha, mukha, AMkha AdithI abhadra ceSTA karavI. vidUSakanI jema kuceSTA karavI. tucchatAdarzaka cenacALA karavA vagere. (3) maukharya - adhika vAcALa hovuM. ucita-anucitanA vicAra vinA bolavuM, nirarthaka vAto karavI. apazabdono upayoga karavo. ThaMDA pahoranA gappA mAravA vagere. saMyuktAdhikaraNa - AvazyakatA vinA hiMsaka sAdhano bhegAM karavAM jema ke cAku, charI vagere zastrone sajIne taiyAra rAkhavA, baMdUkamAM goLI bharI rAkhavI vagere enAthI pApa pravRttio turaMta thaI jAya che ane AraMbhanI vRddhi karanAra bane che. (5) upabhoga-paribhogAtireka - uvabhoga-paribhoganAM sAdhano AvazyakatAthI vadhAre rAkhavAM, te sAdhanomAM atyaMta mUcchabhAva rAkhavo. "yogazAstra', "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM A aticAronA kramamAM bhinnatA jovA maLe che parantu bhAvanI daSTie samAnatA che. uparokta pAMca aticArane jANIne zrAvake tenuM AcaraNa karavuM nahi. AThamA vratanuM phaLa zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM AThamA vratanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che ke, A vratathI aneka prakAranAM khoTAM pApothI bacI javAya che. jIvana saMskArita bane che. tAmasa ane rAjasa vRtti dUra thAya che. sAttvika vRtti pragaTe che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vratanuM samyak rIte pAlana karavAthI aneka prakAranAM pApothI ane cIkaNAM karmabaMdhanathI bacI jaI A jagatamAM sukhopajIvI thaI bhaviSyamAM svarga ane mokSanA sukho prApta karI zakAya. anarthadaMDa viramaNa vratanI ArAdhanA AtmAne aMtarmukhI banAve che. temAM sajAga rahevAthI jIva kramaza: AtmavikAsa karato jAya che. dhArmika saMskArothI susaMskArita tenuM vyAvahArika jIvana anya mATe paNa Adarza ane preraNAbhUta bane che. navamuM vrata sAmAyika vrata (prathama zikSAvrata) - sAmAyikanuM svarUpa batAvatA 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'mAM kahyuM che ke, sama eTale samatA, zAMti. Aya eTale lAbha. jenAthI zAMti prApta thAya te sAmAyika che. 'zrI Avazyaka sUtra' anusAra sAmAyika eTale samabhAva. samabhAvane siddha karanArI sAdhanAne 'sAmAyika vrata' kahe che. rAga-dveSavardhaka saMsArI sarva prapaMcothI, sAvadyakArI-pApakArI pravRttiothI nivRtta thaIne niravadya yoga, svAdhyAya, dhyAna Adi samabhAvanI poSaka pravRttino svIkAra karavo, jagatjhavo sAthe maitrIbhAva rAkhavo te sAmAyika vrata che. 'zrI sUyagaDAMga sUtra', 'anuyogadvAra sUtra' tathA Avazyaka niryuktimAM 'sAmAyika'nuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che ke, jo samo savvabhUesa tasesuthAvaresuya / tassa sAmAiyaM hoi iaM kevalibhAsiyaM / / arthAt H trasa ane sthAvara jIvo para je samabhAva rAkhe che tenI zuddha sAmAyika che, ema kevalI bhagavaMte kahyuM che. 'zrI bhagavatI sUtra'mAM kahyuM che ke, 'gAyA sAmA, gAyA sAmAyalsa'de|' arthAt AtmA sAmAyika che ane AtmA ja sAmAyikano artha che. AcArya padmanandrie 'OM dhamma rasAyaNaM'mAM sAmAyika vratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, Artta-raudra dhyAnano tyAga karI ane badhAM prANIomAM samatAbhAva dhAraNa karI saMyama dhAraNa karavAnI zubha bhAvanA karavI te 'prathama zikSAvrata' kahevAya che. 'nigraMtha pravacana' anusAra saMsAranA badhA padArtho upara rAgadveSano abhAva hovo, samAna bhAva, taTastha vRtti ke madhyasthatAnI bhAvanA jAgavI e sAmAyika vrata che. A samabhAva traNa prakAre thAya che. tethI sAmAyikanA paNa traNa bheda thAya che. 1) samyak va sAmAyika, 2) zruta sAmAyika ane 3) cAritra sAmAyika. samyaktva sAmAyika paNa aupazamika, kSAyika ane kSAyopAmika samyaktva sAmAyikanA bhedathI traNa prakAre che. zruta sAmAyikanA traNa bheda che. sUtra, artha ane sUtrArtharUpa sAmAyika. cAritra sAmAyika deza virati ane sarva viratinA bhedathI be prakAranI che. Atma kalyANanAM sAdhanamAM sAmAyikanI ghaNI mahattA che. sAmAyikano AdhAra lenAra zrAvaka sAmAyikanI avasthAmAM sAdhu sarakho banI jAya che. kahyuM che ke, Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAIyammi tu kae, samaNoiva sAvao havai jamhA / paLa vAraNeLa, vahuso sAmAA juggA / / 2025 arthAt sAmAyika karavAthI zrAvaka sAdhu jevo banI jAya che, tethI zrAvake vAraMvAra sAmAyika karavI joIe. sAmAyikamAM lAgatA mana, vacana ane kAyAnA batrIsa doSo nIce pramANe che. mananA daza doSa avivejJasojittI, tAmI ma-maya-niyALI / saMsaya-rosa-aviLo, savahumALapu Dhoso mALiyanA / / arthAt : 1) aviveka, 2) yazaH kIrti, 3) lAbhArtha, 4) garva, 5) bhaya, 6) nidAna, 7) saMzaya, 8) roSa, 9) avinaya ane 10) abahumAna-doSa. A mananA daza doSo che. vacananA daza doSo kuvayaNaM sahasAkare sachaMda-saMkheya- kalahaM ca / vigahA - vihAso'suddhaM, niravekkho muNamuNA dosA dasa / / arthAt : 1) kuvacana, 2) sahasAkAra, 3) svacchaMda, 4) saMkSepa, 5) kalaha, 6) vikathA, 7) hAsya, 8) azuddha, 9) nirapekSa ane 10) mammana. ema vacananA daza doSo che. kAyAnA bAra doSo kuAsaNaM calAsaNaM calAdiTThI, sAvajjakiricA''laMbaNA SSkujvaNaM - pasAraNaM / bAlasa-moDana-mana-tvimAsaLa, nidrA veyAvati bArasa hAyavosA || arthAt : 1) kuAsana, 2) calAsana, 3) caladaSTi, 4) sAvadyakriyA, 5) AlaMbana, 6) AkuMcana prasAraNa, 7) ALasa, 8) moDana, 9) mala, 10) vimAsana, 11) nidrA ane 12) vaiyAvRtya. A kAyAnA bAra doSo che. ataH sAmAyikamAM daza mananA, daza vacananA ane bAra kAyAnA kula batrIsa doSo TALavA mATe sAdhake sAvadhAna rahevuM joIe. doSarahita sAdhanAthI ja adhyAtmavikAsa thAya che. sAmAyikanI zuddhi sAmAyika vratanI guNavattA vadhAravA mATe temAM cAra prakAranI zuddhi karavI Avazyaka che jema ke, 1) dravya zuddhi, 2) kSetra zuddhi, 3) kALa zuddhi ane 4) bhAva zuddhi. 1. dravya zuddhi-sAmAyika karavA mATe Asana, vastra, pUMjaNI, mALA, mukhavastikA Adi upakaraNonI zudhdhi te dravyazudhdhi che. 2. kSetra zuddhi- sAdhaka je sthAne besI sAmAyika Adi dharma kriyA kare che, te kSetra kahevAya che. te sthAna zuddha pavitra hovuM jarUrI che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. kAla zuddhi- kALano artha samaya che. samayanI zuddhi karavI te kAlazuddhi che. yogya samayano vicAra karI sAmAyika karavAmAM Ave to ja sAmAyika nirvine sthiratApUrvaka pUrNa thAya che. 4. bhAva zuddhi-mana, vacana ane zarIranI zuddhi rAkhavI te bhAva zuddhi che. mATe mana- vacana kAyAnA doSone jANIne jenAthI dUra rahevuM joIe. sAmAyika vrata levAnI vidhi | 'nigraMtha pravacana'mAM sAmAyika vrata levAnI vidhi darzAvatAM lakhyuM che ke, saMsAranA badhA sAvadya kAryothI nivRtta thaIne nirjIva jagyA upara pauSadhazALA vagere sthAnomAM jaIne kapaDAM-ghareNAM tyAgIne phakta be svaccha vastra paherIne jamIna para Asana pAtharIne ATha paDanI muhapattI bAMdhIne, pUrva dizA tarapha potAnuM mukha rAkhIne, siddhAsana, padmAsana Adi koI eka Asane sthiratApUrvaka besIne sAmAyika vrata dhAraNa karavuM. ochAmAM ochI 48 miniTa sudhI A ja sthitimAM rahevuM. A avasthAmAM rAgadveSano tyAga karI samatAbhAva, AtmadhyAna, navakAra maMtrano jApa ke AdhyAtmika graMthano svAdhyAya karavo. zrAvaka A vrata be karaNa ane traNa yogathI svIkAre che. sAmAyika vratanI bAhya kriyA vyavahAra sAmAyika che ane samabhAva utpanna thavo e nizcaya sAmAyika che. sAmAyika vratanA aticAra zrI Avazyaka sUtra', 'zrI upAzakadazAMga sUtra', 'nigraMtha-pravacana' Adi graMthomAM sAmAyika vratanA pAMca aticAra nIce pramANe che : (1) mana dupraNidhAna - praNidhAna eTale pravRtti. mananI ayogya pravRtti athavA dUSita ciMtana mana dupraNidhAna kahevAya. mana sauthI vadhAre caMcaLa che. te jaladI kharAba rastA tarapha doDe che. sAMsArika prapaMconI, gharanI samasyAonI vicAraNAmAM magna thavuM te mana dupraNidhAna che. (2) vacana dupraNidhAna - sAmAyikamAM vacanano durupayoga karavo. arthAt karkaza, kaThora, mArmika, hiMsaka apriya Adi vacano bolavAM, yogya vANIno prayoga na karavo mithyAbhASaNa karavuM, te vacana dupraNidhAna che. kAya dupraNidhAna - kAyAnI caMcaLatAthI hAtha, paga lAMbA TUMkA karavA, ALasa maraDavI, vAraMvAra Asana badalAvavuM, prayojana vinA UbhA thavuM vagere kAyika doSonA sevanane kAya dupraNidhAna kahe che. sAmAyika smRti akaraNatA - sAmAyikamAM hovA chatAM sAmAyikanI sthitine bhUlI javI, sAmAyika karatAM kAyotsarga Adi bhUlI jAya te sAmAyika smRti akaraNatA nAmano aticAra kahevAya. (5) sAmAyika annasthita karaNatA - vyavasthita rIte sAmAyika na karavI. jema ke sAmAyikano vakhata thayA pahelAM sAmAyika pALI levI, athavA sAmAyikano samaya veThanI jema pUrNa karavo. niMdA, vikathA AdimAM sAmAyikano kALa vyartha gumAvavo vagere. (4) Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', 'zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra', 'sAgAradharma' Adi graMthomAM paNa ukta pAMca aticAranuM kathana che paraMtu tenA kramamAM tema ja zabdaprayogamAM pheraphAra che, chatAM bhAvanI dRSTithI samAnatA che. sUtrakAre sAmAyika vratanI nirmaLatA mATe pAMca aticAronuM kathana karyuM che. A aticAro jANavA jarUrI che paraMtu AcaravA yogya nathI. kAraNa ke aticAra AcaraNathI vrata dUSita bane che. sAmAyika vratanuM phaLa sAmAyika te svarakSAthI sarvarakSA sudhI pahoMcADanAro setu che. sAmAyikathI sAdhakanA aMtaramAM dayA, paropakAra, karuNA, kSamA, udAratA jevA aneka AtmaguNono vikAsa thAya che. sAmAyika vinAnI sarva sAdhanA zUnya che, tethI ja pUrvAcAryoe kahyuM che ke, tivvatavaM tavamANe jaM na vi niTThavar3a jamma koDIhiM / taM samabhAvia citto khavei kammaM khaNadveNa // arthAt : karoDo janmo sudhI niraMtara ugra tapa karanAra tapasvI je karmone naSTa karI zakatA nathI, te karmone samabhAvapUrvaka sAmAyika karanAra sAdhaka mAtra aDadhI kSaNamAM ja naSTa karI nAMkhe che.10 saMbodha sittarImAM paNa sAmAyikanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che ke, divasa divasa lakkhaM dei suvaNassa khaMDiyaM ego / iyaro puNya sAmAiyaM, na pahuppaho tassa koi || arthAt H nitya prati lAkha khAMDI sonAnuM lAkha varSa paryaMta koI dAna Ape tenuM puNya te eka sAmAyika vratanA phaLanI barAbara karI zake nahi. 'puNya pramANa' nAmanA graMthamAM kahyuM che ke eka zuddha sAmAyika karanAra 92,59,25,925Z palyopamanuM devAyuSya bAMdhe che. tema ja 'zrI tattvArthAdhigama sUtra' 7/16mAM paNa darzAvyuM che ke, A vratathI samatAno anubhava thAya che. aneka prakAranA pUrva saMcita pApono nAza thAya che. jJAnAdi traNa ratnono lAbha thAya che. AtmAnI anaMta zakti pragaTa thAya che. gRhastha hovA chatAM sAdhu jevuM jIvana bane che. ataH sAmAyikanI samyak prakAranI ArAdhanA dvArA sAdhaka potAnuM AtmakalyANa karI zake che. dasamuM vrata - dezAvagAsika vrata (bIjuM zikSAvrata) 'deza' ane 'avakAza' A be zabdo maLIne dezAvagAsika zabda banyo che. 'zrI Avazyaka sUtra'mAM dezAvagAsika vratanI paribhASA ApatA kahyuM che ke, digvate gRhItaM yaddika parimANaM tasyaikadezo deza: tatrAvakAza: gamanAdyavasthAnaM dezAvakAza: tena nivRttaM dezAvakAzikam / / arthAt : chaThThA vratamAM je dizAnuM kSetra parimANa nizcita karyuM che tenA eka dezamAM, eka vibhAgamAM avakAza eTale gamanAdi pravRtti karavI ane te sivAyanA kSetramAM gamanAdi dareka pravRttinA Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAkhyAna karavA te dezAvagAsika vrata che. eTale ke dizA vratamAM grahaNa karelI dizAnI maryAdA pratidina sImita karavI te dezAvagAsika vrata che. "avakAza'no artha nivRtti paNa thAya che. tethI bIjA vratomAM paNa A rIte dararoja athavA amuka samaya mATe je saMkSepa karavo tathA pratidina cauda niyama dhAraNa karavA te paNa A vratamAM samAviSTa thAya che. zrI dharmasaMgrahamAM dezAvagAsika vratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, saMkSepaNaM gRhItasya, parimANasyadigbate / __ yat svalpakAlaM tad jJeyaM, vratam dezAvakAzikam / / 38 / / ' arthAt : chaThThA divratamAM nakkI karelA pramANamAM ('punaH amuka) alpakALa mATe je saMkSepa karavo, te dezAvagAsika nAmanuM bIjuM zikSAvrata jANavuM. yogazAstra anusAra, divrata (dizAvrata) nAmanA prathama guNavratamAM jIvanaparyata/varSa/ cAturmAsa mATe daze dizAomAM AvAgamananI je sImA maryAdA nizcita karI hoya, temAM paNa divasa, rAtri/prahara/muhUrta mATe saMkSepa karavuM dezAvagAsika vrata kahevAya che. tema ja A vratamAM divratanuM saMkSepa lakSaNathI bIjA sAta vratonuM paNa saMkSepa karavAnuM vidhAna che. A vratane dhAraNa karavAnA samaye zrAvaka potAnI AvazyakatA ane prayojana anusAra sImA nakkI kare che, ke huM amuka samaya sudhI amuka sthAna sudhI ja levaDa-devaDano saMbaMdha rAkhIza. te maryAdAnI bahAranA kSetrathI kaMI maMgAvato nathI ane kaMI paNa mokalAvato nathI. A ja tenuM dezavrata che. IcchAone rokavAnuM A zreSTha sAdhana che. zrAvaka A vrata be karaNa ane traNa yogathI aMgIkAra kare che. paraMtu bhogapabhoganA paccakhANa ane cauda niyamanuM dhAraNa eka karaNa ane traNa yogathI kare che. A vratamAM keTalAka AgAra hoya che, jema ke, 1) rAjAnI AjJAthI maryAdA bahAra javuM paDe to, 2) deva ke vidyAdhara vagere haraNa karIne bahAra laI jAya to, 3) rogane kAraNe, gAMDapaNa AdinA kAraNe bahAra cAlyuM javAya, 4) sAdhunAM darzana mATe javuM paDe to, 5) jIvarakSA mATe javuM paDe to ane 6) bIjA koI moTA upakAra mATe javuM paDe to AgAra. ataH laukika eSaNA, AraMbha vagerene maryAdita karI jIvanane uttarottara Atmanirata banAvavAmAM dezAvagAsika vrata ghaNuM agatyanuM che. dezAvagAsika vratanA aticAra zrI tattvArthAdhigama sUtra', "zrI upAzakadazAMga sUtra', "zrI Avazyaka sUtra' Adi graMthomAM dezAvagAsika vratanA pAMca aticAra nIce pramANe che. (1) Anayana prayoga - jeTalA kSetranI maryAdA karI che, te maryAdita kSetrathI bahAranI vastuo (kAgaLa, ciThThI, Teliphona dvArA) anya pAsethI maMgAvavI. (2) preSya prayoga - maryAdita kSetrathI bahAranAM kSetranAM kArya karavA mATe sevaka, parivAranA sabhyane mokalavA. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) zabdAnupAta - maryAdita kSetrathI bahAranuM kArya karavAno prasaMga Ave to chIMka khAIne, udharasa khAIne khoMkhAro khAIne athavA koIne bolAvIne, pADozIne saMketa karIne kAma karAvavuM. (4) rUpAnupAta - maryAdita kSetrathI bahAranA kAma mATe moDhAthI kAMI bolyA vagara potAnuM rUpa batAvIne, mukhadarzana karAvIne daSTithI saMketa karI kAma karAvavuM. (5) bahiHpudgala prakSepa - maryAdita kSetrathI bahAranAM kAma karAvavA mATe kAMkarA vagere pheMkIne bIjAne IzAro karavo. "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra', yogazAstra Adi graMthomAM A pAMca aticAronA kramamAM bhinnatA darzAvI che. paraMtu bhAvanI dRSTithI samAnatA che. ataH ukta pAMca aticAro jANIne teno tyAga karavo ane samyaka rIte vratanuM pAlana karavuM. dazamA vratanuM phaLa 'dazAvagAsika vratanI ArAdhanAthI jIva hiMsA Adi AzravadvAnono virodha kare che. potAnI IcchAono virodha kare che. IcchAono nirodha thatA te jIva badhA viSayo taraphathI tRSNArahita banI jAya che ane tethI pUrve karelAM karmone khapAve che. tema ja aMtima lakSyane siddha karI zake che. agiyAramuM vrata - pauSadhavata (pauSadhopavAsa vrata - trIjuM zikSAta) 'pauSadha' ane "proSadha' A banne zabda "parva (parva-tithio)nA arthamAM prayukta thayA che. abhidhAna rAjendrakozamAM 'posaha' zabdanuM saMskRta samAntara zabda "pauSadha' paNa lIdho che. 'pauSadha' zabdanI vyAkhyA karatA AcArya zrImad vijaya rAjendrasUrizvarajIe kahyuM che ke, aSTamI, caudaza, pUrNimA Adi parva divasomAM karavAmAM AvatAM vrata vizeSane 'pauSadha' kahe che." ata: 'poSadha' zabda "parva'no paryAyavAcI zabda che. tema ja abhidhAna rAjendrakozamAM "poSadha' zabdanI nirukti ApatAM kahyuM che ke, "poSa puSTi pramAd ghasya datte rotIti poSag: I' jenAthI dharmanI puSTi thAya tene "poSadha' kahe che. dharmasaMgrahamAM poSadhavratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, AhAra-tanusatkArA'brahma-sAvadyakarmaNAm / tyA : parva-catuSTayAM, tabiMdu pauSadhadratam rU arthAt : AhAra, zarIrasatkAra, maithuna ane pApavyApArano cAra parvomAM tyAga karavo tene . pauSadhavrata kahyuM che. nigraMtha pravacana anusAra je vratathI dharmanuM, AtmAnA svAbhAvika guNonuM athavA cha kAya jIvonuM poSaNa thAya che ene pauSadhavrata kahe che. yogazAstramAM paNa pauSadhavratanI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, catuHpA caturthAdi kuvyApAraniSedhanam / brahmacaryakriyAsnAnAdityAga: pauSadhavrata / / 85 / / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt : cAra parvamAM upavAsa Adi tapa karavo, pApavALA sadoSa vyApArano tyAga karavo. brahmacarya pALavuM ane snAnAdi zarIranI zobhAno tyAga karavo, ema pauSadhavrata cAra prakAranuM che. 'zrI AvazyakasUtra' anusAra pauSadhopavAsa eTale 'pauSaSe 35vasana pauSadhopavAsa: / ' pauSadhamAM upavazana rahevuM te pauSadhopavAsa kahevAya che. pauSadhopavAsa/pauSadhanuM svarUpa pauSadhopavAsamAM pauSadha ane upavAsa A be zabda che. pauSadhano artha dharmanuM poSaNa athavA puSTi karanArI kriyA vizeSa che. upavAsa zabdano artha AtmA athavA AtmaguNonI samIpe vAsa karavo te che. AtmaguNonuM sAMnidhya sAdhavAmAM keTalAka samaya mATe bahirmukhatA nAza pAme che. bahirmukhatAmAM sahuthI vadhAre mahattvapUrNa sthAna bhojananuM che, tethI sUryodayathI bIjA divasanA sUryodaya sudhI covIsa kalAka mATe azana, pANI, khAdima, svAdima Adi cAre AhArano tyAga karavo te upavAsa che. pauSadha ane upavAsarUpa sammilita sAdhanAno artha e che ke eka ahorAtra mATe gRhasthapaNAnA sarva saMbaMdhone choDIne prAya: sAdhuvat thaI, nizcita sthAnamAM rahI, upavAsa sahita AtmaguNonI poSaka pravRttio karavI te pauSadhopavAsa che. 'abhidhAna rAjendrakoza', 'zrI tattvArthAdhigama sUtra' Adi anusAra pauSadha divasa/rAtanuM athavA divasa-rAtanuM eka sAthe laI zakAya che. eTale pauSadha ekasAthe cAra athavA ATha praharanuM laI zakAya. 'zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra'mAM proSadhopavAsa 16 praharanA mAnyAM che. jema ke, upavAsanA pUrva ane upavAsa pachI ekavAra bhojana karavuM, ene proSadha kahe che. A pramANe soLa prahara sudhI bhojana Adi AraMbhAcaraNa tajavuM te 'pauSadhopavAsa' che. pauSadhopavAsanA prakAra 'zrI Avazyaka sUtra' Adi graMthomAM pauSadhopavAsanA cAra prakAra darzAvyAM che. jema ke, 1) AhAra pauSadha, 2) zarIra satkAra pauSadha, 3) brahmacarya pauSadha ane 4) avyApAra pauSadha. te darekanA be prakAra che, ka) sarvathI ane kha) dezathI. zrAvako potAnI IcchA ane anukULatA pramANe vratano svIkAra karI zake che. zrI bhagavatI sUtra'mAM zaMkha ane puSkalI zrAvakanA kathAnakathI AhAra sahitano tathA cAre AhArano tyAgapUrvakano, A banne prakAranA pauSadha siddha thAya che. pracalita paraMparA anusAra cAre prakAranA pauSadha sAthe thAya tene ja paripUrNa pauSadha kahe che. pauSadhopavAsanI ArAdhanA zrAvaka game tyAre karI zake che. tema chatAM bIja, pAMcama, AThama, agiyArasa, caudaza pAkhI vagere parvatithio nizcita karI che. pauSadhamAM zAtA ane zAMti rahe te mATe ApaNA pUrvAcAryo 18 doSo TALavAnuM kahI gayA che, te nIce mujaba che. 1) zarIranI zobhA mATe zRMgAra karavo nahi, 2) brahmacarya pALavuM, 3) sarasa AhAra karavo Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi, 4) vastro dhovAM nahi, 5) AbhUSaNo paheravAM nahi, 6) vadhAre paDatuM khAvuM nahi (A cha bola poSAnA Agale divase rAkhavAnA che), 7) avratInI vaiyAvacca karavI nahi, 8) zarIranI zuzruSA karavI nahi, 9) mela utAravo nahi, 10) ghaNI nidrA karavI nahi, 11) puMjyA vagara khaNavuM nahi. 12) cAra vikathA karavI nahi, 13) para niMdA karavI nahi, 14) vyApAranI leNadeNanI, hisAbanI kathA vagere saMsArI vAto karavI nahi. 15) aMgaupAMga jovA nahi. 16) gotra, jAti jJAti vagere sAMsArika saMbaMdhonI vAto karavI nahi. 17) khUle moDhe bolavuM nahi, 18) bhaya upajAvavo nahi. - ukta aDhAra doSo TALIne zrAvaka be karaNa ane traNa yogathI vrata dhAraNa kare che. pauSadhavratanA pAMca aticAra zrI Avazyaka sUtra', "zrI upAzakadazAMga sUtra', 'nigraMtha pravacana Adi graMthomAM pauSadhavratanA pAMca aticAra nIce pramANe che. (1) apratilekhita -- dupratilekhita zayyA saMsmAraka : zayyA-pauSadha karavAnuM sthAna ane saMsAraka, jenA para sUI zakAya tevI caTAI vagere pAtharavAnAM upakaraNa. te joyA vagara vAparavA athavA ayogya rIte jovA, jatanAthI na joyelA upakaraNono upayoga karavo. apramArjita - pramArjita zayyA sastAraka : poMjyA vinAnuM athavA ayogya rIte poMjeluM sthAna ane pAtharavAnAM upakaraNono upayoga karavo. apratilekhita - duSpatilekhita uccAra prasavaNa bhUmi : maLa, mUtra, kapha vagere tyAgavAnI jamIna na jovI ke ayogya rIte joIne upayoga karavo. (4) apramArjita - dupramArjita uccAra prasavaNa bhUmi : poMjyA vinAnA tathA ayogya rIte poMjelA laghunIta, vaDInItanA tyAganAM sthAnano upayoga karavo. (5) pauSadhopavAsa samyaka ananupAlana : pauSadha upavAsanuM samyaka prakAre athavA yathAvidhi pAlana na karavuM. pauSadha vratamAM AtmaguNonuM poSaNa thAya tevI pravRtti na karI hoya. zrI tattvArthAdhigama sUtra', 'yogazAstra', tema ja "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM A pAMca aticAramAM thoDA zabdaphera jovA maLe che, paraMtu bhAvanI daSTie samAnatA che. ukta pAMca aticAra jANIne teno tyAga karI samyaka rIte A vratanI ArAdhanA karavI. pauSadhavratanuM phaLa dharmasaMgraha'mAM pauSadhavratanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che ke, je maNiratnajaDita suvarNanAM pagathiyAMvALuM hajAra sthaMbhavALuM, UMcuM, sonAnA taLiyAvALuM zrI jinamaMdira karAve, tenAthI tapa sAtheno saMyama (pauSadha) vizeSa phaLadAyI che. tema ja sattAvIsa abaja, sittotera kroDa, sittotera lAkha, sittotera hajAra, sAtaso sittotera palyopama ane palyopamano sAta navamAMza bhAga, eTaluM devabhavanuM AyuSya ATha praharano eka pauSadha karavAthI baMdhAya che. | 'puruSArtha siddhayupAya' anusAra, zubhabhAvapUrvaka apramatta rahIne pauSadha karavAvALA zrAvakanA azubha karma, duHkhAdi naSTa thaI jAya che. ane naraka-tiryaMcagatino nAza thaI jAya che, arthAt tenI sadgati thAya che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataH A vratathI sAdhudharmano abhyAsa thAya che. kaSTa sahana karavAnI zakti maLe che. tema ja sAdhu thavAnA bhAva jAgRta thAya che. dharmanI kamANI thAya che. pAMca IndriyonI viSaya Asakti ghaTe che. viSaya-kaSAya maMda thAya che. bAramuM vrata - atithi saMvibhAgavata (cothuM zikSAvata) 'atithi saMvibhAga' zabda be zabdothI banyo che, atithi + saMvibhAga. "atithi'no sAmAnya artha che. "nAsti tithi yasya (nAgamana) sa: tithi ' arthAt jenA AgamananI koI tithi nizcata nathI tene "atithi' kahe che. saMvibhAga=sam ucita, vi=vizeSa prakArano, bhAga=anna Adi bhAga. vyavahArathI to gRhasthanA ghare je paNa sAdhu, saMnyAsI, tApasa, bhikSuka ane paricita athavA aparicita vyaktinuM sUcanApUrvaka athavA vagara sUcanApUrvaka Agamana thaI jAya tene "atithi' kahe che. paraMtu "atithi' zabda jaina siddhAMtAnusAra zrAvakadharmanA vratathI saMbaMdhita hovAthI "atithi zabdano artha AcArya vijaya rAjendrasUrizvarajIe A pramANe karyo che, tithi parva vagere samasta laukika parvanA tyAgI vItarAga praNita cAritranA ArAdhaka jaina sAdhu zrAvakanA ghare bhojana samaye upasthita thaI jAya, tene "atithi' kahe che. vaLI AcArya anusAra AvA atithi sAdhune jemAM prANIvadhAdi hiMsA na thaI hoya, evo nirdoSa ane nyAyopArjita dravyathI prApta AhAra, udgamAdinA AdhAkarmAdi doSathI rahita, pazcAtkarmAdika doSa utpanna na hoya, AvI rIte savizeSa anna, pANI, svAdima, khAdima vagere cAra prakAranuM AhAranuM dAna karavuM. "atithi saMvibhAga' che. 'zrI Avazyaka sUtramAM atithi saMvibhAga vratanI paribhASA darzAvatAM kahyuM che ke, zrAvako nyAyapUrvaka prApta karelA, kalpanIya, prAsuka ane eSaNIya azana, pAna, vastra, pAtra, Adi dravya, deza, kAla, bhAvasahita AtmakalyANanI buddhithI paMcamahAvratadhArI saMyamI munirAjane dAna Ape, te 'atithi saMvibhAgavrata' kahevAya. yogazAstramAM zrAvakanA bAramA vratanI paribhASA ApatAM kahyuM ke, "naMdurvidhAdAra patrAchAnasanAM | atithibhyo'tithi saMvibhAgavatamudIritaM // 88 / / arthAt : 1) cAra prakArano AhAra azana, pAna, khAdima ane svAdima 2) pAtro, 3) vastra ane 4) rahevAno mukAma. A atithione (sAdhuone) ApavuM te atithi saMvibhAga nAmanuM vrata kaheluM che. A zrAvakanu bAramuM vrata che. zikSA grahaNa karavA yogya ane zikSAvratomAM caturtha sthAna para hovAthI tenuM aparanAma "caturtha zikSAvrata' che. 'zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra'mAM bAramA vratanuM nAma vaiyAvRtya' darzAvyuM che. jeno bhAvArtha sarakho ja che. jema ke vitarAgI yatione svaparanI dharmapravRtti arthe je dAna devuM te vaiyAvRtya che. ahIM dAnane vaiyAvRtya kahela che. AhAra, auSadha, upakaraNa ane AvAsa A cAra prakAranAM dAnarUpa Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAvRtyavratanuM svarUpa jJAnIoe batAvyuM che. pracalita paraMparA anusAra bAramAM vratamAM sAdhune vahorAvavA yogya cauda prakAranA dAnanuM kathana che. jema ke, 1) bhojana, 2) pANI, 3) mevA-mIThAI, 4) mukhavAsa, 5) vastra, 6) pAtra, 7) kaMbala, 8) rajoharaNa. A ATha padArtho sAdhune ApyA pachI pAchA levAtA nathI. tyAra pachInA padArtho prAtihArika rUpe arthAt sAdhunI AvazyaktA pUrNa thayA pachI te gRhasthane pAchA ApI zakAya che. 9) pATa, 10) pATiyuM, 11) zayyA-sthAna, 12) tRNAdi saMstAraka, 13) auSadha ane 14) davA. (adhika mizraNathI banelI davA.) AmAMthI je vastuonI ApaNe tyAM jogavAI hoya tenuM AmaMtraNa karavuM. akalpatuM ke asUjhatu vahorAvavuM nahi. A vratamAM koI karaNa ke koTi nathI, kAraNa ke A vratamAM bhAvanA bhAvavAnI che ke jamatI vakhate sAdhu-sAdhvI mAre tyAM padhAre to vahorAvIne lAbha lauM ane padhAre to vahorAvuM. Ama zrAvaka pratidina supAtra dAnanI bhAvanA rAkhe ane jyAre supAtra dAnano yoga maLe tyAre vivekapUrvaka nirdoSa padArtho vahorAve. atithi saMvibhAgavatanA aticAra yogazAstra', 'nigraMtha pravacana', 'zrI Avazyaka sUtra AdimAM atithi saMvibhAgavratanA pAMca aticAra nIce pramANe darzAvyA che. (1) sacita nikSepaNatA - vivekanA abhAvathI aceta-nirjIva, saMyamIne levA yogya padArthone sacitta-sajIva dhAnyAdinI upara rAkhI devA. jema ke saceta pANInA mATalA para dUdhanuM tapeluM rAkhavuM. (2) sacitta pidhAna - vivekanA abhAvamAM sacitta vastuthI acitta vastune DhAMkI devI. jema ke taiyAra thayelA zAkanI tapelI para lIlotarI mUkavI. (3) kAlAtikrama - kALa athavA samayanuM ullaMghana karavuM. koI paNa samaye-gocarInI veLA na hoya tyAre bhAvanA karavI athavA vastunI kALamaryAdA pUrNa thAya tyAra pachI vahorAvavI. (4) paravyapadeza - viveka, jAgRti ane smRtinA abhAvamAM potAnA hAthe na vahorAvavuM ane anyane nirdeza karavo ke A vastu vahorAvo. (5) matsaritA - matsara eTale abhimAnathI athavA kaSAyathI AhAra vagere ApavA. tenA vividha artho thAya che. 1) dAnanI bhAvanAthI nahi paraMtu ahaMkAranI bhAvanAthI dAna ApavuM. 2) matsaritA eTale kRpaNatA, kaMjUsAI, dAna ApavAmAM kaMjUsAI karavI. 3) matsaritA eTale krodha. krodhapUrvaka bhikSA ApavI. Ama krodha, mAna, mAyAdi kaSAyabhAvathI dAna ApavuM te matsaritA che. zrI tattvArthAdhigama sUtra', "zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra' Adi graMthomAM A pAMca aticAromAM zabdabheda tema kramabheda paNa darzAvyA che. A aticAronuM samyaka rUpe tyAga karavo. zrAvakanI dAnavRtti haMmezAM utsAhita banI rahe te mATe A badhA aticArone TALIne vivekabhAvathI dAna ApavuM joIe. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atithi saMvibhAga vratanuM phaLa 'zrI sthAnAMga sUtra'mAM daza prakAranAM dAna kahyAM che temAM sarva dAna karatAM dharmadAnane ekAMta niravadya batAvyuM ane tenuM phaLa saMsAraparitta karI mokSaprApti che. AvA dAnathI samyak jJAna, samyak darzana ane samyak cAritranI prApti thAya che. 'zrI dazavaikAlika sUtra'mAM bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke, supAtramAM dAna ApanAra ane lenAra banne durlabha che. bannene sadgatinI prApti thAya che. saMyamanI anumodanAthI saMyama dharmanuM phaLa prApta thAya che. arthAt AlokamAM zreSTha sukha, saubhAgya, saMpatti ane paralokamAM deva, devendra, cakravartI vagerenI padavI tathA anukramathI mokSanI prApti thAya che.11 sAcA sAdhune temane kalpe evo AhAra vagere joItI cIjo ApavAthI temane zAtA utpanna thAya che ane tethI ApaNuM AyuSya jyAre baMdhAya che tyAre lAMbuM baMdhAya che.12 zatAvadhAnI munizrI ratnacaMdrajI ma.sA. 'bhAvanAzataka'mAM nirjarA bhAvanAmAM kahe che ke, saMyamInA pAtramAM Apela vastuno anaMtaguNo lAbha maLe che. 'zrI bhagavatI sUtra' 8/6mAM paNa vIraprabhue kahyuM che ke, sAdhune nirdoSa AhAra ApatAM ekAMta nirjarA thAya che. A rIte zrAvakadharmamAM pAMca aNuvrata ane traNa guNavrata yAvatkathita che ane cAra zikSAvrata alpakAlika che. A zrAvaka dharmamAM samyaktva mULa vastubhUta che. te nisarga ane adhigamathI utpanna thAya che. samyaktvanA mULathI ja cAritra vRkSa pallavita thAya che. upAsaka pratimA (paDiyA) uparyukta bAra vratonuM yathAvidhi zuddha samAcaraNa karatAM karatAM vairAgyabhAvamAM vRddhi karatAM karatAM jyAre vizeSa vairAgyabhAva Ave che, tyAre zrAvaka adhika dharmavRddhi karavA saMsArika jvAbadArIomAMthI nivRtta thaI vizeSa abhigraha dhAraNa karavAnI pratijJA le che. tene pratimA kahe che. pratimAmAM/paDiyAmAM koI paNa prakAranA AgAra vinA daDhatApUrvaka niyamonuM pAlana karavAmAM Ave che. zvetAMbara jainAgamo anusAra upAsaka pratimAnA agiyAra bheda che, jenA nAma A pramANe che. 1) darzana pratimA, 2) vrata pratimA, 3) sAmAyika pratimA, 4) pauSadha pratimA, 5) kAyotsarga/ niyama pratimA, 6) pUrNa brahmacarya pratimA, 7) sacitta tyAga pratimA, 8) AraMbha tyAga pratimA, 9) preSaNa tyAga pratimA, 10) udiSTa varjana pratimA ane 11) zramaNabhUta pratimA. AcArya haribhadre pAMcamI pratimAnA nAmamAM mAtra 'sthAna'no ullekha karyo che. jeno artha UbhA rahIne kAyotsarga karavAno thAya che. te yogya ane maulika che. digaMbara paraMparAnA 'vasunaMdI zrAvakAcAra' vagere graMthomAM 1) darzana, 2) vrata, 3) sAmAyika, 4) pauSadha, 5) sacitta tyAga, 6) rAtribhojana tyAga, 7) brahmacarya, 8) AraMbha tyAga, 9) parigraha tyAga, 10) anumati tyAga ane 11) uddiSTa tyAga. A agiyAra pratimAno ullekha che. 'svAmI Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArtikenuprekSA'mAM sabhyaSTi nAmanI eka vadhAre pratimA bheLavIne bAra pratimAono ullekha che. AcArya umAsvAtie 'tattvArtha sUtra'mAM vrata ane aticAronuM varNana karela che, paraMtu temaNe pratimAnA saMbaMdhamAM kaMI paNa ullekha karyo nathI. tevI ja rIte digaMbara paraMparAnA AcArya pUjyapAda, akalaMka, zivakoTI, padmanaMdI, devasena Adi paNa pratimAnA saMbaMdhamAM mauna rahyA che. gRhastha zrAvaka potAnI vizeSa zuddhi mATe agiyAra vizuddhinAM sthAno seve che. A sthAnakonuM sevana karavAthI AtmazuddhinI sAthe ja zramaNa cAritra pALavAno mahAvaro paNa thAya che. tethI zrAvake enuM AcaraNa karavuM joIe. pratimAnuM svarUpa nIce pramANe che. (1) darzana pratimA eka mahinA sudhI nirmaLa samakita pALe, zaMkA, kaMkhA vagere doSo vagara sarvathA nirdoSa samakita pALavuM. (2) vrata pratimA - pUrvokta niyamo uparAMta A pratimAmAM be mahinA sudhI bAra vratonuM aticAra rahita nirmaLa pAlana karavuM. -WY (3) sAmAyika pratimA - pUrvokta niyamonA pAlana sAthe vizeSamAM traNa mahinA sudhI sAmAyika sadaiva prAtaH madhyAhna ane saMdhyA ema trikAla 32 doSa rahita zuddha sAmAyika karavuM. (4) pauSadha pratimA - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM cAra mahinA sudhI 18 doSa rahita dara mAse cha poSA kare (2 AThama, 2 caudaza, 1 amAvAsyA, 1 pUrNimA). (5) niyama pratimA (kAyotsarga pratimA) - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM pAMca mahinA sudhI pAMca niyamanuM pAlana kare. jema ke, (ka) baDI snAna kare nahi, (kha) hajAmata kare nahi, (ga) joDA pahere nahi, (gha) dhotiyAnI kAchaDI vALe nahi ane (ca) divase brahmacarya pALe. temaja kAyotsarga pratimAmAM upAsaka zarIra ane vastra vagereno mamattva choDI potAnA AtmaciMtanamAM lIna banI jAya che. AThama, caudaze eka ahorAtri kAusagganI ArAdhanA kare che. A pratimAno samaya eka divasa, divasa, traNa divasathI laIne utkRSTa pAMca mahinAno hoya che. (6) brahmacarya pratimA pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM cha mahinA sudhI nava vADa vizuddha akhaMDita brahmacaryanuM pAlana kare. (7) sacitta tyAga pratimA - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM sAta mahinA sudhI sacita vastuno upabhoga-paribhogano parityAga kare. (8) AraMbha tyAga pratimA - - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM ATha mahinA sudhI cha kAyano svayaM AraMbha kare nahi. (9) preSaNa tyAga pratimA - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM nava mahinA sudhI bIjA pAsethI (putra-nokara) AraMbha-samAraMbha karAve nahi. (10) uddiSTa tyAga pratimA - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM dasa mahinA sudhI uddezIne (potAne nimitta) banelA AhArAdi grahaNa na kare. * 47nt Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) zramaNa bhUta pratimA - pUrvokta niyamonI ArAdhanA sAthe vizeSamAM 11 mahinA sudhI jaina sAdhuno veSa dhAraNa kare, traNa karaNa, traNa yogathI sAvadha kAryano tyAga kare, mastaka, dADhI tathA mUchano loca kare. sAdhunI mAphaka ja nirdoSa gocarI kare, tema ja upAzrayAdimAM rahe. 11mI pratimAnA dhAraka zrAvaka moTe bhAge sAdhunA jevuM AcaraNa kare che paraMtu kharekhara te sAdhu nathI. kAraNa ke jAvajIva sudhI A kriyA karatA nathI. sAdhu hovAno bhrama bIjAne na thAya, tethI te potAnA rajoharaNanI dAMDI upara vastra vIMTato nathI, coTalI rAkhe ane dhAtunA vAsaNa rAkhe che. keTalAka vicArakono mata che ke pahelI pratimAmAM eka divasa upavAsa, bIjA divase pAraNuM, bIjImAM be be upavAsa ane pAraNuM. Ama dareka pratimAmAM upavAsa vadhAratA javAnA hoya che. paraMtu te vicArakonuM kathana koI Agama ane paravartI graMthomAM pramANita nathI. keTalAka vicArakono mata evo che ke vartamAnamAM koI paNa zrAvaka pratimAonuM ArAdhana karI zakatA nathI. jema bhikSu pratimAono viccheda thayo che tema zrAvaka pratimAono paNa viccheda thayo che. paNa tenuM koI pramANa nathI. digaMbara paraMparAmAM zrAvaka pratimAonuM pAlana mAvajIvana karavAmAM Ave che. zvetAMbara paraMparAmAM tenI samayamaryAdA eka be yAvat agiyAra mahinAnI niyata che. digaMbara paraMparAmAM Aje paNa pratimAdhArI zrAvaka che. zvetAMbara AgamomAM A agiyAra pratimA vicchedano koI ullekha nathI ane pratimAonA varNana pramANe evuM mAnavuM jarUrI paNa nathI. saMlekhanA saMlekhanA zabda "sa" ane lekhanA A be zabdonA saMyogathI banyo che. samrazno artha che samyaka ane lekhanAno artha che kRza karavuM. samyak prakArathI kRza karavuM saMkhanA che. AcArya abhayadeve "sthAnAMga vRttimAM saMlekhanAnI paribhASA ApatAM kahyuM che ke, je kriyA dvArA zarIra ane kaSAya ne durbaLa ane kRza karavAmAM Ave che te saMlekhanA che. zrI uttarAdhyaya sUtra'mAM mRtyunA mukhya be prakAra kahyA che - bAlANaM tu akAmaM tu, maraNaM asaI bhave / paDiyANaM sakAma tu, ukko seNaM sai bhave / / 2 / / arthAt : bAla ajJAnI jIvo akAma maraNe mare che, temane vAraMvAra maravuM paDe che ane paMDita puruSo je sakAma maraNe mare che, tene utkRSTa eka ja vakhata maravuM paDe che. arthAt mokSa prApta karI le che. sakAma maraNanA guNa niSpanna pAMca nAma che. 1) sakAma maraNa, 2) samAdhi maraNa, 3) anazana, 4) saMthAro, 5) saMlekhanA. | sarvArthasidhdhi/22 anusAra "sacAya vAyatteravanA sapheravanA' arthAt sArI rIte zarIra ane kaSAyane kRSa karavA saMlekhanA che. rAja vArtika anusAra jarA, roga, Indriya ane zarIrabaLanI hAni tathA SaDAvazyakano nAza thavA para saMlekhanA thAya che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka dharmArAdhanAnA lakSe zarIranuM pAlana-poSaNa kare che. jyAM sudhI zarIra sAdhanAmAM sahAyaka bane che, tyAM sudhI pUrNa utsAhathI sAdhanA kare ane jyAre zarIra kSINa thaI jAya tyAre sAdhaka AtmasAdhanAnA lakSe zarIra saMrakSaNano bhAva choDI de che, cAre prakAranA AhArano tyAga karIne ekAMta sthAnamAM AtmaciMtana mATe viziSTa anuSThAnano svIkAra kare che. A vratane saMlekhanA' kahe che. zrAvakanI A ArAdhanA mRtyuparyaMta cAlatI jIvananI aMtima sAdhanA che. A vratamAM sAdhaka cAre AhArano Ihalaukika ane paralaukika sarva prakAranI kAmanAono jIvana ke mRtyunI AzA ke apekSAno saMpUrNapaNe jIvanaparyata tyAga karIne ekAMte AtmabhAvamAM sthira thavA puruSArthazIla bane che. sahaja bhAve mRtyu Ave tyAre teno sAhajika rIte svIkAra kare che. AdhyAtmika dRSTithI A pavitra, unnata ane prazasta manaHsthiti che. A prakAranA mRtyune zAstrakAro paMDita maraNa kahe che. zrAvakanA bAra vratomAM cAra zikSAvrata che. emAM AcArya kundakunda "saMlekhanA'ne cothuM zikSAvrata mAnyuM che. acArya kundakundanuM anusaraNa karIne zivAryakoTi, AcArya devasena, AcArya jinasena, AcArya padmananda, AcArya vasunandI vagere AcAryoe "saMlekhanAne cothA zikSAvratamAM sammilita karyuM che. ">> dhama rasAyana'mAM padmanandie "samAdhimaraNa' nAmanA cothA zikSAvratanI paribhASA ApatAM darzAvyuM che ke, caiUNa savvasaMge gahiUNaM taha mahavvae paMca / carimaMte saNNAsaM jaM dhippai sA cautthiyA sikkhA // 156 // arthAt : bAhya-atyaMtara sarva parigrahono tyAga karIne tathA pAMca mahAvratone grahaNa karIne je jIvananA aMtima samayamAM saMnyAsane arthAt samAdhine grahaNa kare che, te caturtha 'samAdhimaraNa" nAmanuM zikSAvrata che. saMlekhanA athavA samAdhimaraNano utkRSTa kAla bAra varSano che ane jaghanya kAla antarmuhUrta mAtra che. samAdhipUrvaka maraNa karavAvALA utkRSTa be-traNa bhava, jaghanyathI sAta-ATha bhava pachI nizcita mokSa sukhane prApta kare che. AcArya umAsvAtie saMlekhanAne alaga niyama ke dharmanA rUpamAM pratipAdana karyuM che. tevI e ja rIte AcArya samatabhadra, pUjyapAda, AcArya akalaMka, vidyAnandI, svAmI kArtikeya prakRti vagere aneka AcAryoe AcArya umAsvAtinA kathanane samarthana ApyuM che. saMlekhanAnI vidhi (zrI Avazyaka sUtramAM saMkhanAnI vidhi samajAvatAM lakhyuM che ke, jIvanaparyata zrAvakanA bAra vratanI ArAdhanA karanAra sAdhaka jyAre AtmavizuddhinA lakSe jIvananA aMtima ArAdhanA rUpe saMthAro karavAnI IcchA kare, tyAre sarva prathama arihaMta ane sidhdhane tathA potAnA dharmaguru dharmAcAryane namaskAra kare, tyAra pachI pUrve svIkArelA vratanI AlocanA karIne tajjanya doSonuM guru samakSa Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcita grahaNa kare, tyAra pachI aDhAra pApa sthAna, cAra prakArano AhAra tathA potAnA zarIrano mamattvabhAvano, A rIte 18 + 4 + 1 = 23 bolano jIvanaparyaMta tyAga kare che. A rIte paccakkhANano svIkAra karyA pachI sarva jIvo sAthe maitrI bhAva, anukULatA-pratikULatAmAM rAgadveSano tyAga karIne samabhAva, upasarga ke parISahamAM saMtApa karyA vinA AtmabhAva keLavIne jIvana ke mRtyunI AkAMkSAthI pUrNapaNe dUra rahIne sarva prakAranA bhautika bhAvonI AsaktithI mukta samAdhi bhAvamAM sthira thAya che. saMlekhanA vratanA aticAra 'zrI Avazyaka sUtra', 'zrI upAzakadazAMga sUtra' Adi graMtho anusAra saMlekhanA vratanA pAMca aticAra nIce pramANe che. (1) Ihaloka AzaMsA prayoga A loka saMbaMdhI bhoga athavA sukhanI kAmanA karavI ke huM marIne samRddhizALI, sukhasaMpanna rAjA banuM. (2) paraloka AzaMsA prayoga paraloka saMbaMdhI bhoga athavA sukhanI IcchA karavI ke huM marIne svarga prApta karuM tathA tyAMnA anupama sukha bhogavuM. (3) jIvita AzaMsA prayoga - prazasti, prazaMsA, yazakIrti vagerenA lobhathI athavA motanA bhayathI vadhu jIvavAnI IcchA karavI. (4) maraNa AzaMsA prayoga -tapazcaryAne kAraNe thanArI bhUkha, tarasa tathA bIjI zArIrika pratikULatAone kaSTa mAnIne zIghra maravAnI IcchA karavI. (5) kAmabhoga AzaMsA prayoga A loka saMbaMdhI tathA paraloka saMbaMdhI zabda, rUpa, rasa, gaMdha tathA sparza mUlaka Indriya sukhone bhogavavAnI IcchA karavI. amuka bhogya padArtha mane prApta thAya evI bhAvanA rAkhavI. - 'zrI tattvArthAdhigama sUtra' 7/32mAM saMlekhanA vratanA aticAro nIce pramANe darzAvyA che. 1) jIvita-AzaMsA, 2) maraNa-AzaMsA, 3) mitra-anurAga, 4) sukha-anubaMdha ane 5) nidAna karaNa. A aMtima sAdhanAkALamAM uparyukta aticAro sarvathA tyAgavA. tenAthI AMtarika pavitratA bAdhita thAya che. mATe sAdhake atyaMta jAgRta rahIne sAdhanA karavI. A rIte tyAga, titikSA ane adhyAtmanI uccabhAvanA sAthe svayaM mRtyu svIkAravuM, jainazAstroe AvA mRtyune mahotsava kahyo che. sAgArI saMthAro mRtyuno bharoso nathI, koI vakhata aNacitavyuM mRtyu thatAM AtmA khAlI hAthe parabhavamAM cAlyo jAya evo Dara lAvIne dharmAtmA sadaiva sUtI vakhata alpakALane mATe arthAt jAgrata thatA sudhInA ane kadAca nidrAmAM ja mRtyu thaI jAya to yAvajajIvananA pratyAkhyAna karI le che. tene Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgArI saMthAro kahe che. Ama zrAvaka sAgArI saMthAro ane aNagArI saMthAro karI potAnA karma khapAvIne utkRSTa padane meLave che. saMthArA vratanuM phaLa yogazAstramAM saMthArA vratanuM phaLa darzAvatAM kahyuM che ke, AvA eka janmanA paMDitamaraNathI anaMta karmono kSaya thAya che. tema ja teo saudharmAdi kalpo (devaloka)ne viSe IndrapaNuM athavA bIjuM sthAna (sAmAnika devAdi) pAmI ananya saMdaza ane mahAna puNyasamUhane bhogavatAM AnaMdamAM rahe che. tyAMthI AyuSya pUrNa thaye cyavI manuSyabhavamAM utpanna thaI durlabha bhogone bhogavI, saMsArathI virakta thaIne te zuddhAtmAo ATha bhavanI aMdara mokSa pAme che. dezavirati dharmarUpe vratanI saMkhyA aMkazAstranI daSTie '12'=1+2=3 gaNAya. zubha aMka traNa (3)nI saMkhyA guru che. zubha aMka eka ane enA saMyukta AMkaDAnuM AMdolananuM aMka traNa che. guru jJAnano kAraka che. jJAna eTale prakAza. jIvanane prakAzita karavA jJAna hovuM jarUrI che. Ama '12' aMka mahattvano che. udA. tarIke (1) bAra devaloka) (2) upayoga bAra athavA yoga - bAra (3) tapanA bheda - bAra (4) bAra prakAranI bhASA (5) parva tithi - bAra (6) graha - bAra (7) siddhazilAnA nAma - bAra (8) arihaMtanA guNo - bAra (9) utkRSTa aMtara - bAra muhUrta (10) azoka vRkSa bhagavAnanI kAyAthI bAra gaNuM UMcuM hoya (11) gautama svAmIno kevaLajJAna paryAya bAra varSano (12) bhagavAna dIkSA letA pahelA bAra mahinA sudhI varSIdAna Ape (13) bAra - cakravartI (14) bAra - bhAvanA (15) devavaMdanAnA hetu - bAra (16) bAra - parSadA (17) upAMga - bAra (18) bAra - rAzi (19) bAra - mAsa (20) divasanA - bAra kalAka (21) rAtrinA - bAra kalAka (22) ane bAra - kAyAnA doSa. tevI ja rIte zrAvaka dharmarUpe vratanI saMkhyA paNa bAra che. aMkagaNita zAstra pramANe bAra eTale 12 = 1+2 = 3 thAya. traNa eTale jJAna, darzana ane cAritra. A traNa mokSamArganA sAdhana che. te ratnatraya paNa kahevAya che. samyagdarzana = jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA tathA mokSa tattva prati zraddhA te samyakadarzana che. samyakajJAna : samyadarzanathI yathArtha ane ayathArthano bodha prApta thAya te samyajJAna che. sammacAritra : rAgAdi kaSAya pariNAmonA parimArjana mATe ahiMsA Adi 'vratonuM pAlana samyAritra che. AvI rIte prathama sAcI zraddhA thavAthI sAcuM jJAna prApta thAya che ane pachI tenuM samyapha AcaraNa karavA mATe cAritrarUpI zrAvakadharmarUpe 'bAra vrato' darzAvyAM che. bAra vratonuM samyaka pAlana karanAra zrAvaka mokSa gAmI banI zake che. Ama aMkazAstranA AdhAre 'vrata'nI saMkhyA bAra nakkI thaI hoya ema lAge che. tevI ja rIte anya prakAra jema ke zrAvaka eka paccakakhANathI mAMDIne bAra vrata zrAvakanI agiyAra paDimA Adare, yAvat saMlekhanA sudhI anazana karI ArAdhanA kare, tyAre tenA phaLa svarUpe te jaghanya pahele devaloke Upaje ane utkRSTa bArame devaloke Upaje ema zrI bhagavaMte kahyuM che. bAra vratonI ArAdhanA karavAthI bAramA devaloka sudhI javAya che. mATe zrAvaka dharmarUpe dezavirati dharmanA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratanI saMkhyA bAra hovI joIe. je yathAyogya lAge che. guNasthAna guNasthAnamAM guNano artha AtmaguNa ane sthAnano artha vikAsa che. A pramANe AtmazaktinA vikAsanI kramika avasthA te guNasthAna. moha ane mana, vacana, kAyanI pravRttinA kAraNe jIvanA antaraMga pariNAmomAM pratikSaNa thavAvALA utAra-caDhANanuM nAma guNasthAna che. AtmAnuM vAstavika svarUpa zuddha cetanA che. te mithyAtva Adi pariNAmothI DhaMkAyeluM che. te azubha pariNAmonI tIvratA maMda thatA dhIre dhIre AvirbhAva thatI AtmazaktinA alpatama : vikAsathI mAMDI pUrNa vikAsa sudhInI avasthA te guNasthAnaka. "zrI samavAyAMga sUtra'mAM cauda jIvasthAna batAvyAM che. te guNasthAnanA nAmathI prasiddha che. karmonI vizuddhinI prApti karavAnA upAyonI apekSAe cauda jIvasthAna kahela che. jIvasthAnane ja samayasAra', "paMcasaMgraha' ane 'karmagraMtha'mAM guNasthAna kahela che, je nIce pramANe che : 1) mithyAdaSTi guNasthAna, 2) sAsvAdana samyagdaSTi guNasthAna, 3) samyak mithyAdaSTi guNasthAna, 4) avirata samyadRSTi guNasthAna, 5) viratAvirata guNasthAna, 6) pramatta saMyata guNasthAna, 7) apramatta saMyata guNasthAna, 8) nivRtti bAdara guNasthAna, 9) anivRtti bAdara guNasthAna, 10) sUkSma sAparAya guNasthAna, 11) upazAMta moha guNasthAna, 12) kSINa moha guNasthAna, 13) saMyogI kevaLI guNasthAna, 14) ayogI kevaLI guNasthAna. cauda jIvasthAna karmonA udaya, upazama, kSaya, kSayopazama Adi bhAvAbhAvajanita avasthAothI niSpanna thAya che. pariNAma ane pariNAmInA bhedopacAra karavAthI jIvasthAnane guNasthAna kahela che. zrI samavAyAMga sUtra'mAM jIvasthAnonI racanAno AdhAra karma vizuddhi batAvela che. "AcArya abhayadeve' guNasthAnone mohanIya karmanI vizuddhithI niSpanna batAvela che. "AcArya nemicaMdra anusAra cAra guNasthAna darzanamohanIyanA udaya AdithI hoya che ane pachInA ATha guNasthAna cAritramohanA kSayopazama AdithI niSpanna thAya che. bAkInA be yoganA bhAvAbhAvanA kAraNathI thAya che. dezavirati dharmanA AdhAre vatI zrAvakanuM sthAna dezavirati dharmanA AdhAre vratI zrAvakanuM sthAna pAMcamA guNasthAnamAM Ave. pAMcamA guNasthAnanuM nAma dezavirata guNasthAna che. tene saMyatAsaMyata, viratAvirata paNa kahe che. dezavirati guNasthAna koI paNa samyakatvavALo jIva jyAre samyaka zraddhAnI sAthe vrata pratyAkhyAnanI rucivALA hoya che, athavA vrata pratyAkhyAna dhAraNa kare che, pApono dezata: tyAga kare che, tene vyavahArathI pAMcamuM dezavirata guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALAne zrAvaka ke zramaNopAsaka kahe che. nizcaya daSTie mohanIya karmanI apratyAkhyAna kaSAya catuSka rUpa cAra prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna prApta thAya che. darzanamohanIya karmanI traNa prakRti ane anaMtAnubaMdhI Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuSkarUpa (krodha, mAna, mAyA ane lobha) cAra prakRti arthAt sAta prakRti cothA guNasthAne kahI che te sahita kula agiyAra prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna Ave che. A guNasthAnavALAmAM cothA guNasthAnavALA badhAM lakSaNa hoya che. vizeSamAM tenAmAM vrata dhAraNa athavA pratyAkhyAna rucino vikAsa hoya che, zrAvakanAM 12 vratomAMthI anukULatA anusAra eka yA aneka athavA badhAM vratone dhAraNa kare che. AgaLa vadhIne te zrAvakanI 11 paDimA dhAraNa kare che. traNa manorathanuM ciMtana kare che. rojanA 14 niyama dhAraNa karIne sAmAyika, mahinAmAM ochAmAM ochA cha pauSadha kare che. jIva, ajIva Adi tattvone jANe che. potAnA dharmamAM daDha AsthA dharAve che. A potAnA jIvanamAM dIkSA levAno sadA manoratha rAkhe che. zramaNa bhagavaMtonI bhakti, vinaya, vaMdanA kare che. tema ja bhakti ane utsAhathI temane saMyama yogya kalpanIya AhAra, pANI, vastra AdinuM dAna daIne pratilAbhita kare che. A guNasthAnamAM maravAvALA ke AyubaMdha karavAvALA kevaLa vaimAnika devarUpa devagati ja prApta kare che. anya koI paNa gatimAM ke daMDakamAM jatA nathI. vaimAnika paNa 12 devaloka ane 9 lokAMtikamAM ja jAya che. A guNasthAna jIvane eka bhavamAM utkRSTa aneka hajAra vAra ane ATha bhavamAM paNa utkRSTa aneka hajAra vAra AvI zake che. arthAt teTalIvAra te guNasthAna Ave ane jAya tevuM thAya. A guNasthAnanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona nava karoDa pUrva varSonI hoya che. arthAt AkhA bhava sudhI niraMtara paNa A guNasthAna rahI zake che. manuSyanI apekSAe A guNasthAnavALA lokamAM saMkhyAta hoya che. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhavAvALA ke maravAvALA ochAmAM ochA traNa bhava (vartamAna bhava sahita) ane utkRSTa 15 bhava karIne mokSamAM jAya che. sarvavirati dharmanA AdhAre muni bhagavaMtonuM sthAna sarvavirati dharmanA AdhAre muni bhagavaMtonuM sthAna chaThThA guNasthAnamAM Ave. chaThThA guNasthAnanuM nAma pramata saMyata guNasthAna che. pramata saMyata guNasthAna je manuSya bhAvapUrvaka saMyama svIkAre che, jinazAsanamAM pravrajita thaI, muni bane che ane . uttarottara saMyama guNono vikAsa karatAM bhagavadajJAnuM pAlana kare che, tene vyavahAranI apekSAe A chaThTha guNasthAna prApta thAya che. nizcayanI dRSTithI pUrvokta 11 prakRti ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya catuSka ema kula 15 prakRtino kSaya, upazama ane kSayopazama thavAthI A guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAna mAtra manuSyagatimAM ja hoya che. zeSa traNa gatimAM hoto nathI. eka jIvane A guNasthAna adhikatama ATha bhavamAM AvI zake che. eka bhavamAM A guNasthAna seMkaDo vAra AvI zake che ane ATha bhavomAM paNa seMkaDo vAra AvI zake che. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanAra ke maranAra vaimAnika devanA 35 sthAnomAM utpanna thaI zake che. anyatra kyAMya paNa utpanna thatAM nathI. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A guNasthAnamAM jIva jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona karoDa pUrvavarSa sudhI sthira rahI zake che. guNa saMpanna jaina zramaNa ane zramaNIo A guNasthAnanA adhikArI hoya che. zarIra saMbaMdhI pramAdarUpa pravRttiothI yukta hovAnA kAraNe A guNasthAnanuM nAma pramata saMyata' che. jIva A guNasthAne jyAre paNa Ave che, tyAre sAtamA guNasthAne thaIne ja Ave che. koI paNa guNasthAnavALA sIdhA ahIM AvatA nathI. A guNasthAnavALA pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti, rAtribhojanano tyAga ane anya aneka bhagavadajJAonuM pAlana kare che. saMpUrNa 18 pAponA tyAgI hoya che. traNa karaNa ane traNa yogathI dareka nAnI moTI sAvadha pravRttino tyAga kare che. sadA saraLa, niSkapaTa rahe che. yathA samaya svAdhyAya dhyAnamAM sadA prayatnazIla rahe che. ataH mahAvrata ane aNuvratanI samyapha ArAdhanA karanAra sAdhaka uttarottara Atmazaktino vikAsa kare che. (ga) vartamAna yugamAM vatanI upayogitA (sarvadezIya unnatino mArga) vatanI AvazyakatA pratijJA, paccakakhANa, sogaMda, zapatha, bAdhA, AkhaDI A zabdo ekArtha-vAcaka che. eka ja vAtane batAvanArA che. jIvanamAM rahelI pApavRttine rokavA mATe pratijJA-vratanI anivArya jarUra che. | 'zrAvakadharma yAne mokSa prAptino upAya'mAM vratanI AvazyakatA zA mATe ? enuM Alekhana bahu ja suMdara rIte karatAM kahe che ke, jIvane sadgarano bodha na maLavAthI te sadeva avratI ja rahe che paraMtu jema kArIgaranA hAthamAM paththara Ave ane tenI suMdara AkRti banAve tema bhavya jIva jo sadguru pAse Ave to te sadguru tene bodha ApI vatI banAve jethI te maryAdAmAM AvI uttarottara vikAsanA mArge AgaLa vadhe. vrata eTale hitakArI nizcayo. manuSya mAtranA hakko mATe sarakArI kAyadAthI ApaNe baMdhAvuM paDe che ane baMdhana toDe tene daMDa-kedanI zikSA sahana karavI paDe, tema ahIM sva-para kalyANa mATe vItarAganA kAyadAthI AtmA baMdhAya to janma-maraNanA pherA TaLe ane te kAyadA toDe to cAre gatimAM paribhramaNa kare. dIvAla vagaranA nagaramAM zatrune ane kinArA vagarana sarovaramAM jaLane AvatA muzkelI naDatI nathI, tema vrata vagaranA AtmAne karmano lepa lAgyA ja kare che. mATe vratarUpI vADa karI levAthI niprayojana karmothI AtmAne bacAvI zakAya che. AkAzamAM UMce UDavAvALo pataMga vicAre che, ane doranA baMdhananI zI jarUra che? A dora na hoya to huM svachaMda bhAvathI gaganavihAra karI zakuM chuM paraMtu ApaNe jANIe chIe ke dora tUTavAthI pataMganI zI dazA thAya. dora tUTavAnI sAthe ja pataMgano unmukta vyomavihArano svapna bhaMga thaI jAya che ane dhULamAM maLavuM paDe che. e ja prakAre jIvanarUpI pataMgane unnata rAkhavA mATe vratarUpI dora sAthe baMdhAI rahevuM jarUrI che. saMskRtamAM kahyuM che ke, "yuddha paruM tattvavivAra ra aa yehI sAraM vrata dhAramAM ja ' arthAt Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtvika vicAra karavo e buddhino sAra che ane vratonuM (saMyamanuM) pAlana karavuM e dehano sAra che. ghaNA kahe che ke, niyama baMdhanarUpa che, enAthI ApaNe baMdhAI jaIe chIe. jyAre ThaMDI lAge che tyAre ApaNe sveTara athavA zAlano upayoga karIe chIe, to zuM te ApaNane baMdhana lAge che? nahi, te ApaNA zarIranI surakSA kare che. evI ja rIte niyama baMdhana nahi, paNa AtmAnI surakSA mATe che. bA. ba. ujajavaLakuMvarajI mahAsatIjIe "ujjaLavANI'mAM vratanI AvazyakatA darzAvatA kahyuM che ke, jema saritAnA satata gatizIla pravAhane niyaMtrita karavA mATe be kinArA Avazyaka che. evI ja rIte jIvanane niyaMtrita, maryAdita ane gatizIla banAvavA mATe vratonI AvazyakatA che. 102 vartamAna yugamAM vratonI upayogitA (vyavahArathI) - Aje duniyAnA loko eka tarapha bhUkaMpa ane AtaMkavAdanA bhayathI maravAnA vAMke jIvI rahyA che. to bIjI bAju kapyuTarathI laIne ImeIla, vebasAITa, phesa, phona, mobAIla jevAM aneka Adhunika upakaraNo dvArA duniyAnA dezo najIka AvI rahyA che, chatAM paNa mAnava-mAnava vaccenI bheda rekhAo vadhatI jAya che. bhautika sukha mANato mAnavI mAnasika tANamAM kheMcAI gayo che. dharmane badale adharma, satyane badale asatya, premane badale vera ane mitratAne sthAne duzmanI AjanA vartamAna samayamAM jovA maLe che. - Aje jyAM juo tyAM rASTra-rASTra vacce, vyakti-vyakti vacce, zeTha-nokara vacce, majuramAlika vacce, zoSaka ane zoSita vacce gharSaNo cAlI rahyAM che. uMdara-bilADI jevo saMbaMdha jyAM juo tyAM dekhAya che. A visaMvAditA dUra karavA mATe sAmrAjyavAda, zAhIvAda, samAjavAda ke sAmyavAda mathAmaNa karI rahela che paraMtu eka aniSTa dUra karatAM bIjuM aniSTa pravezI jAya che. Ama A badhA aniSTa-tattvonuM mULa tapAsavAmAM Avaze to lAgaze ke Aje gRhasthAzramI jIvana A vratonA pAlanathI vegaLuM thatuM jAya che. A badhAM ja aniSTo dUra karavAno eka ja rAmabANa upAya 'vrata'mAM rahelo che. vartamAnamAM ApaNI mAMga peTrola che, to pachInI mAMga haze pANI! je bhaviSyamAM vizvayuddha thaze to saMbhavataH tenuM kAraNa pANI raheze. A pANInA ati durbayanuM samAdhAna paNa 'vratomAM samAyeluM che. Aje lobhAmaNI jAherAtonA mAdhyamathI upabhoktAvAdane jevI rIte vikasAvavAmAM AvI rahyuM che te ciMtAno viSaya che. paraMtu upabhoga-paribhoganI sImA rUpI vratathI A samasyAne bacAvI zakAya che. Aje bhArata dezamAM moMghavArI' nAmanI atijherIlI nAgaNa phUMphADA mArI rahI che. bAMdhI Avaka dharAvatA madhyama varga mATe be cheDA kevI rIte bhegA karavA tenI gaMbhIra samasyA pedA thaI gaI che. arthazAstranA niSNAto kahe che ke, tAjetaramAM bhAratamAM je phugAvo vadhI rahyo che, tenuM kAraNa ghaTI raheluM utpAdana nathI paNa cIjavastuonI vadhI rahelI mAMga che. hakIkatamAM to vaizvikaraNanA oThA nIce bhaugolika paristhiti, havAmAna ane sAMskRtika Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rItabhAtane korANe mUkI akkala vagaranI nakkala karanAra udArIkaraNane kAraNe zrImaMta banela mAnava samAja A moMghavArIne poSI rahyAM che. gayA varSe bhAratamAM anAjanuM vikramI utpAdana thayuM tema chatAM ApaNe videzathI anAjanI AyAta karavI paDI hatI, kAraNa ke ADeghaDa anAjano bagADa ke jethI dezamAM anAjanI achata pedA thAya che. achatane kAraNe dezamAM moMghavArI vadhe che. A moMghavArIno mAra zrImaMtone nathI paDato, paNa garIba tema ja madhyama varganA nAgariko temAM bhIMsAya che. moMghavArI vadhavAnuM mukhya kAraNa vizvanI bajAramAM krUDatelanA vadhatA bhAvo che. ApaNe peTrola ane DIjhalano vaparAza ghaTADIne tenA bhAvo nIcA lAvI zakIe chIe. A mATe Tu vhIlara ke phora vhIlara dharAvanAra parivAra nakkI kare ke ame bajAramAM zopiMga karavA vAhana laIne nahi joIe, paNa cAlatA jaIzuM to karoDo lITara peTrola bacI zake. | musApharInI bAbatamAM ApaNe jema peTrola bacAvI zakIe chIe tema khANIpANInI bAbatamAM, ejyukezananI bAbatamAM, vastronI bAbatamAM. AvI nAnI moTI dareka bAbatamAM kharca bacAvIne moMghavArIthI bacI zakAya. Aje moMghavArI vadhI che tenA karatAM ApaNI AbhAsI jarUriyAto vadhI che ane dekhAdekhIne kAraNe thatAM kharcAo paNa vadhyA che. A dareka moMghavArI rUpI samasyAno ukela ApaNane jainadarzanamAM maLI rahe che. tIrthakaro kahetAM AvyAM che ke, 'tamArI jarUriyAto maryAdita banAvazo to sukhI thazo. saMyamita jIvana apanAvazo to sukhI thazo.' tyAre Aje A moMghavArIno ane phugAvAno mukAbalo karavA mATe arthazAstrIo paNa A ja prakAranI salAha ApavAM lAgyAM che. ApaNI tRSNAone niyaMtraNamAM rAkhavAno upAya to ApaNA hAthamAM che te che, vratarUpI niyaMtraNa ke jenAthI ApaNe ApaNI saMkalpazakti vaDe IcchAo upara niyaMtraNa tema ja IcchAone saMyamita karI zakIe chIe. Ama moMghavArInA viSacakrane nAthavA mATe jainadarzananA siddhAMto saphaLa puravAra thAya che. dareka vratamAM AjanI samasyAnuM samAdhAna raheluM che. nAma enuM aNuvrata che, paraMtu tAkAta aNuzakti' jeTalI ja pracaMDa che. sAcuM sukha zuM? chevaTanuM jJAna kahyuM? cittanI samAdhi kema thAya? A badhA prazno aMge samAjavAda mauna seve che. mRtyu, vyAdhi, roga, vRddhAvasthA vagerene kema nivArI zakAya? teno yathArtha javAba AjanA koI paNa vAdamAMthI maLI zakato nathI. tyAre A vrato tamAma sAmAjika, tema ja AdhyAtmika praznonA ukela rUpa che. A vrato eTalA bhavya che ke dareka mAnavI jo tenuM pAlana kare, to pote potAnuM jIvana sukharUpa pasAra karI zake, eTaluM ja nahi paraMtu pArivArika, sAmAjika ane rASTrIya jIvana paNa sukharUpa bane ane vizvanA nAnA moTA tamAma saMgharSo adazya thaI jAya. bAyokemikala davAonI upara lakheluM hoya che ke, 'bAraso roganI bAra davA." tema A bAra Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vrato paNa saMsAranA sAmAjika, Arthika, rAjakIya, AdhyAtmika vagere tamAma kSetronA vividha rogonI bAra davAo che. bhagavAna mahAvIre pharamAvela A bAra vrato nItinA nidhAna samAna che. A vratonI ArAdhanA mAnavIne pUrNa svataMtra banAve che kAraNa ke A vrato muktinI cAvI samAna che. nizcayathI vatanI upayogitA | zrI upAzakadazAMga sUtramAM nizcayathI vratanI upayogitA darzAvatAM kahyuM che ke, jIva anAdikAlathI 84 lAkha jIvayonimAM paribhramaNa karI rahyo che. jyAM jyAM janma dhAraNa kare che, jenI sAthe rahe che, je je padArtho bhogave che, tenA rAgadveSanI paraMparA satata tenI sAthe bhavabhavAMtara sudhI rahe che. te jyAM sudhI mithyAtva, avrata, pramAda, viSaya-kaSAya ane azubha yoganA pariNAma karaze, tyAM sudhI karmabaMdha thayA ja karaze ane jyAM sudhI karmabaMdha karaze tyAM sudhI janma, jarA ane maraNanA cakkaramAM ane du:khonI paraMparAmAM ja paribhramaNa karaze. A prakAranI avasthA te jIvananuM asaMskRta rU5 che. sarunA yoge zuddha zraddhA sAthe sajJAnanI prApti karIne cAritra mArgamAM uttarottara vikAsa karavo, te ja jIvananuM saMskRta rUpa che. cAritranA vikAsa mATe ja vratonI yojanA che. puNyavAna jIva ja tenuM pAlana karI zake che zrI uttarAdhyayana sUtramAM cAra aMganI durlabhatA samajAvatAM kahyuM ke, catAri paramaMgANi, dullAhANIha jaMtuNo / mALusatta su saddhA, saMnami 2 varie ? bhAvArtha : A saMsAramAM prANIone manuSyadeha prApta thavo durlabha che, manuSya janma prApta thayA pachI vItarAga dharma prApta thavo durlabha che. kadAcita dharma prApta thaI jAya topaNa zAstra zravaNa ane zraddhA thavI atyaMta durlabha che ane zraddhA thaI jAya tema chatAM dharmanuM AcaraNa karavuM atyaMta durlabha che. arthAt vrata-saMyama grahaNa karavA ane tenI zuddha ArAdhanA karavI atyaMta duSkara che. cAra gatimAM manuSya gati ja ekamAtra evI gati che ke jemAM kevaLa dharmAcaraNa ja nahi paraMtu sarva karmano nAza karI siddha, buddha ane mukta thaI zakAya che. mAnavabhavamAM jIvane je AdhyAtmika vivekazakti prApta thAya che te anya bhavamAM sulabha nathI, tethI manuSya bhava prApta karIne tene saphaLa karavAno prayatna sadAne mATe karavo joIe. jJAna-darzana-cAritra-tapa A cAra jainadharmanA AdhAra staMbho che. AmAM tapano mahimA anokho che. zarIra ane IndriyonI pravRttione rokIne temane tapAve che mATe te 'tapa' kahevAya che. svecchAe kareluM dehadamana tapa che. jainadarzanamAM tapazcaryAno mukhya uddeza karmonI nirjarAno che. jJAnIo kahe che ke, "vRtti badale te vrata'. karma sahita AtmAmAM be prakAranI vRttio vahI rahI che. eka svAbhAvika vRtti ane bIjI vaibhAvika vRtti. jJAnAdi maulika guNo tathA kSamA, zraddhA Adi guNonuM pariNAma dhArAmAM pragaTa thavuM te svAbhAvika vRtti ane krodhAdi kaSAyo, rAga, dveSa, vikAra vagere durguNonuM AtmAmAM pariNamI Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javuM e pachI te rUpe pragaTa thavuM te che vaibhAvika vRtti. A banne vRttionA svarUpane jANI vaibhAvika vRttio dUra karavA ane svAbhAvika vRttione pragaTa karavA vrata ane tapanI ArAdhanA che. ApaNane herAna karatI aMdaranI vRttine toDavA mATe ja vrata tapanI (ArAdhanA) sAdhanA karavAnI che. vRttine to te vrata' bAhyAbhyAMtara tapanuM ApaNA jIvanamAM anusaMdhAna racAya to brahmacaryAdi vrato mahAna tapazcaryAmAM pariName. je vRttinuM svarUpa jANe te sAdhaka ja vratanuM mUlya samajI zake. tapazcaryA daramyAna saMtadarzana, zravaNa ane svAdhyAya AMtara cetanAne jAgRta karavAmAM ane tapane AgaLa vadhavAmAM preraka bane che. tapanI sAttvika pravRtti sAthe dAnano mahimA joDAyelo che. tyAga vaibhAvika vRttine badalavAmAM sahAyaka thAya che. vrata dhAraNa karavAthI cAritrano vikAsa thAya che. tema ja avratIne je nirarthaka Azrava Ave che, tenAthI bacI zakAya che. anarthakArI karmabaMdha aTakI jAya che. avirati eTale bhoga taraphanI doTa ane virati eTale te doTa upara breka. breka eTale pratijJApUrvakano tyAga. vratI jIvananuM narakAdi durgatimAM bhramaNa thatuM nathI. tenuM vartamAna jIvana paNa zAMta ane sukhamaya banI jAya che. AtmA jyAre vikAsonmukha bane che, tyAre tene jJAna, darzana, cAritra ane AtmazAMtinI upalabdhi thAya che. te zabdo dvArA avarNanIya che. tethI pratyeka sahastha potAnA jIvanane vratamaya banAvavuM te ati Avazyaka che. teo jIvananI sAdhanAne uttarottara AgaLa vadhAratA rahe tyAre ja te mAnava jIvanane saphaLa banAvI zake che. | navakArazInA nAnAM vratarUpI jharaNAMno pravAha saMlekhanA vratanA mahAsAgara sudhI vistare te jainadarzananA tapanI-vratanI lAkSaNikatA che. Ama bAhya ane AtyaMtara vratarUpI tapane ApaNe mAtra karma nirjarAnA sAdhana rUpe ja svIkAravuM joIe. koI paNa nAnAmAM nAno sAmAnya mAnavI paNa udAtta bhAvanAthI zarIrazakti pramANe nAnAM moTAM vrata-tapa karIne tapadharmanuM sevana karI zake che. tenI sAthe ja aneka jIvone abhayadAna ApIne te dAnadharmanuM paNa AcaraNa kare che. mATe ja zAstrakAroe tapane adbhuta kalpavRkSanI upamA ApI che, te yathAyogya che. 'zrI aMtagaDadazA sUtra' Adi jainAgamomAM tema ja harivaMza purANa' ane 'vratavidhAna saMgrahamAM vratonAM vividha nAmo jovA maLe che. jema ke ratnAvalI, kanakAvalI, nandIzvara, paMDitavrata, samakita covIsI, samavasaraNa, sarvArthasiddhi, kaumArasaptamI, naMdasaptamI vagere vratonAM nAma ApyAM che. jaina-vrata-tapa'mAM DaoN. sarayUbena dozIe pAMcaso jeTalAM vrata-tapanI mAhitI ApI che. enuM vargIkaraNa karIne prakaraNa vAra, tapanI samayAvadhi pramANe kramika rIte goThavaNa karI che. vaLI A kALamAM keTalAMka vrata-tapa karavA kaThIna che paraMtu te jANavA jarUrI che, evA badhA ja saMpradAyonAM vividha vratono ullekha karyo che. te uparAMta A vrata-tapa levAnI vidhi, vratanuM paccakakhANa, Avazyaka kriyA, dhAraNA, vrata-tapa pALavAnI vidhi vagerenuM suMdara Alekhana karyuM che. Ama prathama vrata svargasthatika vratathI laIne "cAturmAsakSamaNa vrata' (divasa 120-upavAsa 120) sudhI vividha vratono ullekha karyo che. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te uparAMta vratanA nava vividha prakAra paNa batAvyA che. jema ke, 1) sAvadhi, 2) niravadhi, 3) devasika, 4) naizika, 5) mAsAvadhi, 6) varSAvadhi, 7) kAmya, 8) akAmya ane 9) uttamArtha. A nava prakAranAM vratothI karmanI nirjarA thAya che. temAMya Avyetara tapono samanvaya sAdhIne vratika utkRSTa pariNAmo meLave che. temano jIvana pratyeno saMpUrNa abhigama badalAI jAya che. AcAravicAranI AmUla krAnti te sahaja rIte svAbhAvikatAthI svIkArI le che. ataH jIvanamAM vratonuM zvAsocchavAsa jeTaluM ja mahattva che. jevI rIte zvAsocchavAsane kAraNe jIvaMta prANI oLakhI zakAya che. tevI rIte vratane kAraNe samyakatvanI oLakha thAya che. "zrI AcArAMga sUtra' 3/ra anusAra "sammatta haMsA na reDDa parva ' arthAt samyaka-daSTi pApa kArya karatAM nathI. vratane kAraNe pApa kAryanI nivRtti thAya che ane pApa kAryanI nivRttine kAraNe navIna karmonA Azrava rokAI jAya che. AzravanuM rokAvuM e ja karmarUpI roganuM auSadha che. 'bhAvanAzataka'-60 anusAra "vinA vrata rmAstravastayA' arthAt karmAstravarUpI roga naSTa karavA mATe vratarUpI auSadhano upayoga karavo jarUrI che. vrata-tapa eka vaijJAnika abhigama karmone tapAvI nAza kare tenuM nAma tapa, chatAM tapa mAnasika ane zArIrika Arogya jALavavAmAM paNa ghaNuM ja upakAraka che. bhagavAna mahAvIra parama vaijJAnika hatA. jaina dharmanA tapamAM vaijJAnika abhigama abhipreta che. jainAcAryoe Rtu, kALa ane sthaLane lakSamAM rAkhI vrato ane tapanI je prarUpaNA karI che te zarIravijJAna ane manovijJAnanA siddhAMtone anukULa ane paryAvaraNa saMtulana poSaka che. "dhyAna' dvArA tapa sAdhanA karavAthI manobaLa vadhe, caMcaLa mana sthira bane ane nirNayazakti vadhe. vyasanamukti mATe paNa dhyAna upakAraka che. upavAsa tapa daramyAna bhojana na levAthI samagra pAcanataMtrane pAcana kriyAnA kAryamAMthI mukti maLavAthI pAcanataMtramAM zudhdhi kArya AraMbhAya che ane AkhA zarIramAM svazudhdhikaraNanI prakriyA AraMbhAya che. zarIramAM koI jagyAe viSadravyano jamAva thayelo hoya to upavAsa daramyAna te oTolIsIsa (Autolysis)nI prakriyA dvArA visarjita thavA mAMDe che. temanAmAM rahelA upayogI bhAga zarIranA mahattvanAM aMgo hRdaya, magaja vagerene poSaNa ApavA kAmamAM Ave che. zarIramAMthI * jhera bahAra pheMkAya che. gAMTho ane ochI upayogI pezIonuM visarjana thAya, zarIra nirmaLa ane nirogI bane che. AyurvedanA graMthomAM upavAsanI ghaNI prazasti karavAmAM AvI che. upavAsa, dhyAna, prANAyAma dvArA ghaNA rogo maTADavAnI paddhati vikAsa pAmI che. kudaratI upacAra" (Nature cure)mAM gAMdhIjIe upavAsanuM ghaNuM mahattva darzAvyuM che. jainadharmamAM rAtribhojananA niSedha para bahu bhAra mUkavAmAM Avyo che. bhagavAna mahAvIre rAtri bhojana viSe kahyuM che ke, 'caubiye pi AhAre, rAI bhoyaNa-vaNA.' arthAt anna, pAna, Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAdima ane svAdima A cAra prakAranuM rAtre sevana na karavuM, eTale ke rAtri bhojanano tyAga karavo. jainadharmanA A niyamamAM pUrNataH AdhyAtmika ane vaijJAnika draSTikoNa che. zarIrazAstranA jJAtA paNa rAtribhojanane baLa-buddhi ane AyuSyano nAza karanAruM batAve che. rAtre hRdaya ane nAbhi kamaLa banne bIDAI jAya che, pariNAme sUryAsta bAda khAdheluM anna pacatuM nathI. pazcimanA vicArako paNa rAtribhojana tyAgane samarthana Ape che. jema ke "hIlIMga bAya voTara' nAmanA pustakamAM TI. hArTalI henesIe paNa sUryAsta pahelAM bhojana karI levAnI daDha himAyata karI che.13 tema ja DaoN. lephTanaMTa karnala 'TyubarakalosIsa eNnDa dhI sana TrITamenTa' pustakamAM sana skUlanA vivaraNa sAthe jaNAve che ke sana saMsthA sAMjanA samayasara 6 vAge bhojana karI le che, je svAthyane vadhu anukULa che. sUryAsta pachInuM bhojana svAthya mATe pratikULa che. jainadharmano AhAra-vijJAna ahiMsAnI vicAraNA sAthe joDAyelo che paraMtu sAthe sAthe emAM eTaluM ja gahana vijJAna che. jainadharmamAM abhakSya AhArano niSedha che. jema ke, mAMsa, IMDAM, madha, mAkhaNa ane madirA. A cAra mahAvigaImAM asaMkhya beIndrayAdi trasa jIvo temAM niraMtara Upaje che, te ati vikAra karanArI tathA mAnasika, zArIrika doSone utpanna karanAra che. A ja vAta Aje vaijJAniko paNa karI rahyA che. | 'DaoN. phorabasa vinaslo' kahe che,mAMsa tamoguNane vadhAre che, teno lAMbA samaya sudhIno upayoga ghaNAM gaMbhIra gunAnuM kAraNa bane che. tema ja ghaNAM daradone utpanna kare che ane AyuSyane ghaTADe che. yuropamAM "bruselsa vizvavidyAlayamAM je vaijJAnika parIkSaNa thayuM che, emAM paNa mAMsAhAra karatAM zAkAhAra zreSTha sAbita thayuM che. tevI ja rIte jarmanInA prophesara 'egnavarge anusAra IMDAMthI dama, khAMsI, khurasI, lyukoriyA ItyAdi rogo thAya che. tema ja dArU-madirAnA sevanathI thatI asaro upara vaijJAnikonAM tAraNa - 1) zarIra DhIluM paDI jAya che. 2) lohImAM Amlatattvo pedA thAya. 3) AMkhanI reTInA jIva kozIkAo mRtyu pAmatAM dardI AMdhaLo bane. 4) mAthAno dukhAvo UpaDe. 5) peTamAM kAramI vedanA thAya. 6) zvAsa levAmAM takalIpha thAya. 7) gabharAmaNa thAya. 8) naso taNAI jatAM mRtyu paNa nIpaje che. Ama ArogyanI daSTie madyapAna nukasAnakAraka che. tevI ja rIte tamAku-gAMjA aphINa-carasa vagere nazAkAraka padArtho paNa zArIrika doSo utpanna kare che tema ja mRtyune notare che. vaijJAnika saMzodhane e siddha karyuM che ke je dhAnya ke vRkSamAM jIvananA vikAsanI saMbhAvanA hoya teno nAza karIe athavA to tenuM bhakSaNa karIe to anaMta jIvonI hiMsA thAya che. kAraNa ke emAM rahelo jIvana vikAsa keTalAya jIvone janma Apato haze. eno nAza karavAthI anaMta jIvanI Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatyA thAya che, jainomAM sAmAnya rIte phaNagAvelAM anAja ke aMkurita thato vRkSano koI hisso khAvo tene pApapUrNa gaNavAmAM Ave che, kAraNa ke temAM anaMtakAya jIvo hoya che. jyAre sUkSmadarzaka yaMtra nahotuM te samaye ApaNA tIrthakarone Ano khyAla Avyo te Aje to Azcarya ja lAge! jainadarzanamAM brahmacarya vratanA samyak pAlana mATe AcArazuddhi sAthe AhAra upara paNa eTalo ja bhAra mUkyo che. A ja vAtane pazcimanA vicArako paNa eTaluM ja mahattva Ape che. A anusaMdhAnamAM DaoN. 'kAuena' jeo amerikAnA eka suprasiddha ema.DI. DaoNkTara che ane emaNe amerikanomAM brahmacaryanA agaNita lAbho vijJAnanI daSTie puravAra karI tenA pracAra arthe bhagIratha prayatno karyA che. temaNe brahmacaryanA sAdhaka mATe AhAranI bAbatamAM nIce mujaba bhalAmaNa karI che. (1) mitAhArI thavuM. sAttvika khorAka khAvo. vikAsa-vAsanA, tAmasabhAva jagADe tevo AhAra levo nahi. (2) mIThuM lUNa banatAM sudhI vAparavA nahi, ati khATA, ati tIkhA, ati kaDavA tema ja vAsI AhAra tajI devA. (3) dArU ane tamAku jevI bIjI mAdaka vastu levI nahi. (4) mIThAI, taLelA padArthono sadaMtara tyAga karavo. A rIte pUrvanA AcAryoe ane Adhunika vicArakoe paNa AhArazuddhinI AvazyakatA svIkArI che. Ama jainadarzananA vrata-tapamAM eka vaijJAnika abhigama rahelo jovA maLe che. je AjanA vaijJAniko dvArA siddha thAya che. paryAvaraNa ane vratonI upayogitA samagra vizvanA mAnavone mUMjhavato prazna che. paryAvaraNa ane ene mATe javAbadAra mAnavI pote ja che. Aja mAnavI e bhUlI gayo che ke pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatinuM jagata che to tenuM astitva che. mAnavI ekalo jIvI zake nahi. prabhu mahAvIre A satyano sAkSAtkAra karyo hato ane tethI ja temaNe kahyuM, pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, A badhAnI eka svataMtra sattA che. te manuSya mATe nathI banyA. mahAvIre lokone 'jIvo ane jIvavA do'. ane "ahiMsA paramodharmanAM sUtro ApyAM. vartamAna yugamAM mAnavI badhAM ja tattvo sAthe manaphAve tevo vyavahAra kare che ane prAkRtika strotano nAza karI paryAvaraNane nukasAna pahoMcADe che. Ajano bhaNelo mAnavI kudarate ApelI tamAma nisarga bheTane sAcavavAne badale temAM potAnA jJAnano upayoga karIne aMtarAya Ubho karI rahyo che. vanaspati jIvonI paNa rakSA karavAne badale tenuM nikaMdana kADhI rahyo che. upabhogavAdamAM sukha mANatAM mAnavIe paryAvaraNanI samatulA khoravIne potAno jIvana jIvavAno laya paNa khoravI nAkhyo che. jene kAraNe RtuonuM cakra paNa badalAtuM gayuM che. vAtAvaraNamAM thaI rahelA A pheraphArathI bhArata, Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dubaI ke amerikA koI bAkAta nathI. Aje vizvamAM aneka rIte asaMtulanatA AvI rahI che. enuM eka kAraNa pRthvInuM vadhAre paDatuM dohana che, to yuddha ane paryAvaraNa paNa mukhya che. Aje upabhogavAdanA kAraNe mAnavI vadhune vadhu meLavavA mATe pRthvInuM dohana karI rahyo che. peTrola, kolaso, khanija padArtha meLavavA mATe vadhu dohanathI pRthvInA bhaMDAra ja khAlI nathI thaI jatAM paraMtu prakRtimAM paNa asaMtulanatA AvI rahI che. tevI ja rIte pANIno vadhu vaparAza jaLabhaMDAra ja khAlI nathI karatAM paraMtu prakRtinA saMtulana paNa avyavasthita kare che. aNu vaparAzathI Aje urjAzaktinuM pramANa vadhI gayuM che. jenA kAraNe pRthvInuM tApamAna atizaya vadhI gayuM che. satata garama tApamAnane kAraNe dhruva upara barapha paNa ogaLI rahyo che. ke jethI nIcANavALAM baMdarone pANImAM DUbI javAno bhaya Ubho thayo che. navI navI TeknaoNlaoNjInA vadhu upayogane pariNAme vAtAvaraNamAM kArbana DAyoksAIDa, kArbana monoksAIDa, salphara DAyoksAIDa sahitanA jherI gaeNsonuM pramANa vadhI rahyuM che. sUryanA pArajAMbalI kiraNothI pRthvInuM rakSaNa karatA ojhonanA paDamAM paNa gAbaDuM paDyuM che. Ama grIna hAusa vAyuo vAtAvaraNane vadhAre garama banAvaze. bhAratanI ja vAta karIe to puNenI InDiyana InsTiTyUTa oNpha Tropikala miTiyarolaoNjIe dezanA havAmAna vize hAtha dharelo abhyAsa sphoTaka pariNAma darzAve che. saMsthAnA jaNAvyA pramANe AvatAM 40 varSamAM bhAratanuM tApamAna atyAranA stara karatAM lagabhaga cAra DigrI selsiyasa jeTaluM vadhavAnI zakyatA che. eTaluM ja nahi, varasAda paNa anizcita banI jaze e vadhAremAM. comAsAno samayagALo nAno thato jaze, paNa enI tIvratA vadhu haze, koIka varSe bhAre varasAda paDaze, to koIka varSe khUba ocho. jenI sIdhI asara khetInA utpAdana upara paDaze. Ama aneka prakAranAM pradUSaNathI paryAvaraNano prazna vikaTa banato jAya che. tyAre jainadarzananA siddhAMta atyaMta prAsaMgika lAge che. jaina dharmamAM saMpUrNa sAdhaka jIvana mATe to ahaMsA aparigraha anivArya manAyA che paNa gRhastha jIvanamAM ke jyAM AMzika sAdhanA karI zakAya che tyAM paNa jIvana padhdhatine to ahiMsA ane aparigrahavALI ja batAvavAmAM AvI che. jaina dharmamAM sAmAjika kSetre paryAvaraNanI jALavaNI ane saMtulana mATe gRhasthavargane je mArgadarzana ApyuM che te kharekhara adabhuta che. dareka mAnavane AjIvikAnI AvazyakatA rahe che. jIvana yApana mATe Arthika pAsuM ati mahattvanuM che. mANaso e mATe vANijya-vyavasAyano sahAro levAnA ja. gRhastha jIvananA zrAvaka dharmanA bAra vratomAM sAtamA bhogApabhoga viramaNa vratanI vizada vivecanA, paMdara prakAranI vyAvasAyika hiMsA ke je paryAvaraNanuM saMtulana khoravI nAMkhe che, paryAvaraNamAM pradUSaNano vadhAro kare che je paMdara karmAdAnanA nAme e paMdara prakAranAM dhaMdhAo che. zrAvako bAra vrata AdarI zakaya eTalI hiMsA ochI karI paryAvaraNanI jALavaNI karI zake che tema ja mUrchAnuM alpIkaraNa karI 'aparigraha paramo dharma' mAnI paryAvaraNanI rakSA karavAnI jAgarukatA keLavI zake che. PSEUR 3 = Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma spaSTapaNe mAne che ke ane A sarva svIkRta vAstavikatA che ke paryAvaraNanI surakSA, paryAvaraNanI kALajI, paryAvaraNanI vRddhi A badhAno AdhAra mANasanA valaNa upara rahe che. mANasanuM valaNa jo ahiMsaka ane sahakArabharyuM bane ane potAnA sivAya anyano vicAra kare to ja paryAvaraNa samRddha banaze. pradUSaNa niyaMtrita banaze. Ama samabhAva, dayAbhAva paryAvaraNa zuddhi mATe mahattvano che. maitrIthI maitrI, abhayathI abhaya ane ahiMsAthI ahiMsAnI utpatti thAya che. ane enA vikAsathI zastra anAvazyaka banI jAya che. aNuzaktinA A yugamAM ahiMsAno abhigama apanAvavo e ja sukhI thavAnano rAjamArga che ke je ahiMsA aNuvrata tema ja sAmAyika vratathI sAdhI zakAya. bhagavAna mahAvIra eka mahAvratI, pUrNa ahiMsaka mahApuruSa hatA, paNa emaNe Ama mAnavI mATe aNuvratonA rUpamAM Ama alpAraMbhano sacoTa upAya darzAvyo che. alpa AraMbhanuM bIjuM nAma alpa parigraha vrata. tevI ja rIte upabhoga-paribhoga vratanI sImAthI upabhoktAvAdane aMkuzamAM lAvI zakAya che. vaLI anarthadaMDa viramaNa vratathI anartha hiMsAthI bacI zakAya che. ke jenAthI paryAvaraNanI rakSA thAya Ama jovA jaIe to 'bAra vata' paryAvaraNanA rakSaka ja che. mahAna vibhUtionI vrata viSayaka vicAraNA arvAcIna samayanA yugapuruSa mahAtmA gAMdhIjI, sarvadharma samabhAvanA praNetA munizrI saMtabAlajI ane AcArya zrI tulasIe vizvamAM zAMti, prema, maitrI vagere sadbhAvanAnA vikAsa mATe aNuvratonuM sUcana kyuM che, je nIce pramANe che. yugapuruSa mahAtmA gAMdhIjIe paNa mAnavInA utkarSa mATe agiyAra mahAvrata batAvyAM che. 1) satya, 2) ahiMsA, 3) corI na karavI, 4) vaNajotuM nava saMgharavuM, 5) brahmacarya, 6) jAta mahenata, 7) koI aDe na abhaDAvuM, 8) abhaya, 9) svadezI, 10) svAda na karavo ane, 11) sarvadharmI sarakhA gaNavA. A agiyAra vrata samajI namrapaNe AcaravA. sarvadharma samabhAvanA praNetA munizrI saMtabAlajIe paNa uttama nIti niyamo vizvanA kalyANa mATe darzAvyA che. jema ke 1) brahmacarya, 2) satya zraddhA, 3) sarvadharma upAsanA, 4) mAlikI hakka maryAdA, 5) vyavasAya maryAdA, 6) na niMdAzlAghanA, 7) vibhUSA jaya, 8) vyasana jaya, 9) khAna-pAna-zayana viveka, 10) kSamApanA, 11) vyAja tyAga, 12) rAtribhojana tyAga. vizvavAtsalya mATe A bAra vrata che. A vrata anusAra ApaNe sau jIvana jIvIe ane anyane paNa sanmArge lAvavAnI preraNA ApIe, emano pradhAna udeza hato. AjanA yuganA saMdarbhamAM AcArya tulasIe bhagavAna mahAvIre sUcavelAM bAra vratanuM sAmAjika svarUpa ApI aNuvrato rajU karyA. A aNuvratomAM sAmpradAyikatAne badale naitikatAne pramukha sthAna ApyuM che. "aNuvrata' (naitika vikAsanI AcArasaMhitA) nAmanA pustakamAM 'vrata'nuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke "aNurapi vratasvaiSa trAyatemaeto bhayA" arthAt saMyamanuM aNumAtra pAlana mahAna bhayathI saMrakSaNa. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNunI zakti ane vratanA mahattvathI Ajano mAnavI aparicita nathI. Aje to prazna che ke, mAnava aNuno upayoga kaI rIte kare jethI jIvana AnaMdamaya ane kalyANakArI banI zake ane vratane kevI rIte apanAve ke te baMdhana nahi svabhAva banI jAya. AcArya zrI tulasI dvArA umbodhita aNuvratanuM vidhAna ApaNA A praznonuM suMdara ane sahaja samAdhAna rajU kare che. aNuvrata koI jAta, varNa, varga ke saMpradAya vizeSanuM nathI. tethI tenuM kSetra mAnava-mAtra bane e svAbhAvika che. e daSTie satya, ahiMsA vagere nirdezaka tattvonI vyAkhyA vartamAnanA saMdarbhamAM karavAmAM AvI che. te agiyAra aNuvrato nIce pramANe che, (1) koI paNa niraparAdha prANIno saMkalpapUrvaka vadha karavo nahi (ka) AtmahatyA karavI nahi, (kha) bhRNahatyA karavI nahi. (2) AkramaNa karavuM nahi ane Akramaka nItinuM samarthana paNa karavuM nahi. vizvazAMti tathA niHzastrIkaraNane mATe prayatna karavA. (3) hiMsAtmaka tema ja bhAMgaphoDavALI pravRttiomAM bhAga levo nahi (4) mAnavIya ekatAmAM vizvAsa karavo. (ka) jAti, raMga vagerene AdhAre koIne UMcanIca ke aspRzya mAnavA nahi (kha) saMpatti, sattAnA AdhAre koIne UMcanIca mAnavA nahi. (5) sarvadharma saMpradAyo pratye sahiSNutAno bhAva rAkhavo. (6) vyavasAya ane vyavahAramAM pramANikatA rAkhavI. (7) potAnA lAbha mATe bIjAne hAni pahoMcADavI nahi - chalanA pUrvaka vyavahAra karavo nahi. (8) brahmacaryanI sAdhanA ane saMgrahanI sImAnuM nirdhAraNa karavuM. (9) cUMTaNInA saMbaMdhamAM anaitika AcaraNa karavuM nahi. (10) sAmAjika kurUDhione AdhAra Apavo nahi. vyasanamukta jIvana jIvavuM. (11) paryAvaraNanI samasyA pratye sadA jAgRta rahevuM. (ka) lIlAchama vRkSo kApavA nahi, (kha) pANIno apavyaya karavo nahi. aNuvratanA A niyamo mAnavatAnA niyamo che. Ama aNuvratanAM A vidhAno jIvana jIvavAnI kaLA, naitika krAMtinA vicAravAhaka, sAcAM sAmAjika mUlyonA pratiSThApaka, rASTra tathA mAnavanI bhAvAtmaka ekatAnAM mArgadarzaka ane vizvazAMtinA samAdhAna svarUpe che. niSkarSanI bhASAmAM kahI zakAya ke uparyukta badhAM ja vratonAM svarUpo moTA bhAge jainadarzanamAM darzAvelA zrAvakadharmanA bAra vratone maLatAM Ave che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (gha) anya darzanomAM vrata jainadarzanamAM to vratanuM mahattva che ja paraMtu anya darzana jema ke bauddhadarzana, yogadarzana, vaidika paraMparA vageremAM paNa vratanI mahattA darzAvela che. te nIce pramANe che. bauddha darzanamAM vrata jaina darzanamAM jene vrata kahyAM che tene baudhdhadarzanamAM 'zIlakahyAM che. bhagavAna buddhe pAMca aNuvratonA sthAna para pAMca zIlonuM pratipAdana karyuM che. aMtara phakta e che ke, bhagavAna buddhanuM pAMcamuM zIla madya niSedha che, tyAre jainadarzanamAM pAMcamuM vrata parigraha parimANa che. tema ja madha niSedhane sAtamA "upabhoga-paribhoga' nAmanA aNuvratanA aMtargatamAM ja mAnavAmAM Ave che. jainadarzana sammata gRhastha dharmanA bAra vratonA sthAna para bauddhadarzanamAM ATha zIla ane bhikSu saMgha-saMvibhAganI dhAraNA maLe che te A pramANe che, 1) hiMsA parityAga, 2) corI parityAga, 3) abrahmacarya parityAga, 4) asatya parityAga, 5) madyapAna parityAga, 6) rAtri tema ja vikala bhojana parityAga, ) mAlyagaMdhadhAraNa parityAga, 8) ucca zayyA parityAga ane 9) bhikSu saMgha saMvibhAga che. jaina paraMparAmAM bIjuM vrata mRSAvAda che, te bauddhadarzanamAM caturtha vratanA rUpamAM darzAvyuM che. tevI ja rIte bauddhadarzananA daza bhikSu zIla mAnavAmAM AvyA che, jenI jainadarzanamAM pAMca mahAvratonI sAthe sAmyatA che. te daza zIla A prakAre che. jema ke, 1) prANAtipAta viramaNa, 2) adattAdAna viramaNa, 3) abrahmacarya viramaNa, 4) mRSAvAda viramaNa, 5) surAmeya magha viramaNa, 6) vikAla bhojana viramaNa, 7) nRtyagIta vAditra viramaNa, 8) mAlyadhAraNa gaMdha vilepana viramaNa. 9) ucca zayyA, mahAzayyA viramaNa, 10) jAtarUpa rajata grahaNa viramaNa. tulanAtmaka daSTithI joIe to AmAMthI cha zIla paMcamahAvrata ane rAtribhojana parityAganA rUpamAM jainadarzanamAM paNa svIkRta che. zeSa cAra bhikSu zIla paNa svIkRta che, jo ke mahAvratanAM rUpamAM teno ullekha nathI. jainadarzanamAM mahAvrato ane bauddhadarzananA bhikSu zIlomAM na phakta zabdonI samAnatA che paraMtu bannemAM bhAvanA paNa samAna che. jainonI jema bauddha vicArakoe paNa A saMbaMdhamAM UMDANathI vivecana karyuM che. tema chatAM tathAgata buddha bhikSu ane upAsakone mATe mukhya rUpathI pAMca zIlanuM ja pratipAdana karyuM che. je nIce pramANe che, (1) prANAtipAta viramaNa - bauddhadharmamAM paNa bhikSane mATe hiMsA varjita che. bauddha paraMparAmAM paNa mana, vacana, kAya ane kRta, kArita tathA anumodita hiMsAnuM niSedha che. (2) adattAdAna viramaNa - bauddha paraMparAmAM paNa bhikSune koI paNa vastu svAmInA/mAlikanA ApyA sivAya grahaNa karavI nahi. kevaLa nagaramAM ja nahi paraMtu jaMgalamAM paNa vagara ApelI vastu levI nahi. "saMyutanikAya'mAM kahyuM che ke, jo bhikSu phUlane cUMghe che, to paNa te corI che. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) abrahmacarya viramaNa - bauddhadarzanamAM paNa bhikSu-bhikSuNI mATe pUrNa brahmacarya pAlananuM vidhAna che, tema ja gRhastha sAdhaka mATe svapati/svapatnI sudhI ja sahavAsane sImita karavAnuM vidhAna che. (4) mRSAvAda - jaina paraMparAnI jema bauddha paraMparAmAM paNa bhikSu mATe asatya bhASaNa varjita che. bhikSu na svayaM asatya bole, na bIjA pAsethI asatya bolAve, na bIjA koIne asatya bolavAnI anumati Ape. tema ja bhikSue haMmezAM kaThora vacananuM parityAga karI namra, madhura vacana bolavAnuM vidhAna che. (5) surAmeya madya viramaNa - bauddha bhikSu ane gRhastha banne mATe surApAna, madyapAna ane nazIlA padArthonuM sevana varjita che. vikAla bhojana viramaNa - bauddhadarzanamAM bhikSuo mATe vikAla bhojana tema ja rAtribhojana tyAjya batAvyo che. uparyukta daSTithI joIe to bauddhadarzanamAM varNita bhikSu/gRhastha AcAra jainadarzanamAM varNAvela vrato sAthe sAmya dharAve che. yogadarzanamAM vratanuM svarUpa jaina paraMparAmAM mukhya vratone aNuvrata athavA mahAvrata kahyA che. tema yogadarzanamAM tene pAMca yama kahyAM che. jainadarzanamAM jeTaluM mahattva vratanuM che, teTaluM ja yogadarzanamAM yamanuM mahattva che. pAtaMjala yogadarzanamAM pAMca yamano ullekha maLe che. maharSi pAtaMjalie kahyuM che ke, __ ahiMsA satyAsteyabrahmacaryAparigrahAyamA: / arthAt ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha A pAMca yama che. yamano artha che uparama, abhAva. hiMsA, mRSA, corI, abrahmacarya, parigraha A badhAno abhAva thavo e yama che. mana, vacana, zarIranAM niyaMtraNane yama kahe che. enA pAMca bheda che. jema ke, (1) ahiMsA - zarIra, vANI athavA manathI kAma, krodha, lobha, moha, bhaya vagere manovRttio sAthe koI paNa prANIne zArIrika, mAnasika pIDA athavA hAni pahoMcADavI hiMsA che ane temAMthI bacavuM ahiMsA che. ahiMsA ja badhA yama-niyamonuM mULa che. enI sAdhanA ane siddhi mATe bIjA yama ane niyama che. ahiMsA vratanI siddhithI Atmika teja vadhe che. AkhuM vizva tenA mATe "vasudhaiva kuTum' banI jAya che. (2) satya - vastunuM yathArtha jJAna ja satya che. mana, vacana ane kAyathI satya bolavuM, priya bolavuM. tema ja te satya na bolavuM ke je apriya hoya. jenI satyamAM daDhasthiti thaI jAya che tene vacana siddhi prApta thAya che, evuM kahe che tevuM ja thAya che. satyanI prabaLatAthI tenuM aMtaHkaraNa svaccha nirmaLa thaI jAya che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) asteya (acaurya) - anyAyapUrvaka koInuM dhana, dravya athavA adhikAra vagerenuM haraNa karavuM steya che. adhikArIo dvArA rizvata levI, dukAnadAro yogya kiMmatathI vadhAre kiMmata le, tolamApamAM ochuM Ape, vastumAM milAvaTa kare tathA koInI AjJA vagara vastu levI vagere corI che. A badhAno tyAga karavo asteya che.maharSi pAtaMjalie kahyuM che ke, je vyaktinI asteya vratamAM pUrNa AsthA thaI jAya che, tenI pAse potAnI meLe ja saMpatti Ave che, tene koI vastunI kamI rahetI nathI. (4) brahmacarya - brahmacaryano matalaba kevaLa jananendriyane ja niyaMtraNamAM rAkhavI nathI paraMtu badhI ja Indriyone niyaMtraNamAM rAkhavI. brahmacarya utkRSTa tapa che. teno mahimA mahAna che. brahmacArI puruSa mATe saMsAramAM koI vAta asaMbhava nathI. yoga-sAdhanA mATe brahmacArI hovuM Avazyaka che. brahmacaryathI zakti vadhe che. (5) aparigraha yogadarzanamAM aparigrahano artha kevaLa saMgraha na karavo eTalo ja nathI paraMtu teo mAne che ke mUrchArahita hovuM, koInI paNa pratye mamattva bhAva na rAkhavo. bhautika sampattino vadhu saMgraha na karavo aparigraha che. aparigrahathI citta zuddha-nirmaLa thaI jJAna prApta karavAmAM samartha thaI jAya che, enAthI bhUta ane bhaviSyanA janmanuM jJAna thAya che. pAtaMjala yogasUtranA anusAra je jAti, deza, kAla ane samayanI sImAthI rahita che tathA badhI avasthAomAM pAlana karavAmAM yogya che, te mahAvrata che. yogadarzanamAM paNa saMnyAsI mATe pUrNarUpathI mahAvrata pAlana karavAnuM sUcana che. A pramANe yoga paraMparAmAM darzAvela vratanA svarUpamAM jainadarzanamAM darzAvela vrata sAthe ghaNI sAmyatA jovA maLe che. - vaidika paraMparAmAM vratanuM svarUpa vaidika paraMparA eTale hiMdudharma jenA pramANamAM zrRti, smRti ane purANa che. A sivAya rAmAyaNa, mahAbhArata, zrImad bhagavad gItA vagere hiMdu dharmanA graMtho tarIke mahattvanuM sthAna dharAve che. A graMthomAM paMca mahAvrata ke aNuvrata spaSTapaNe jovA maLatA nathI parantu hiMdu dharmanI sauthI prathama dhyAna kheMce tevI viziSTatA tenI ahiMsAnI bhAvanA che. jIvadayAnA siddhAMtane kAraNe ja hiMdu dharma vizvamAM ajoDa gaNAya che. jagatanA jIva mAtra pratye maitrI ane anukaMpA hiMdu dharmano Adeza che. mAMsAhAra karanAro, mAMsano vyApAra karanAro, mAMsa mATe jIva hatyA karanAro sau eka sarakhA doSI che. emane svarga kadI maLatuM nathI. evuM 'mahAbhArata'mAM AlekhyuM che. tevI ja rIte satya vratanuM Alekhana smRti AdimAM jovA maLe che. AcArya manunA anusAra satya bolavuM. priya bolavu, paNa te satya na bolavuM je bIjAne apriya hoya. 'zrI vyAsajI'nA anusAra karaNI ane kathanImAM satyatA rAkhavI. brahmacarya vratane paNa hiMdu dharmamAM mahattva ApavAmAM AvyuM che. pathI 25 varSa sudhInA samayane brahmacaryAzrama gaNyo che. gurunA Azrame rahI, khUba sAdAIthI ane pavitratAthI vidyA * 7PS Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNavI. e darekane mATe pharajiyAta che. vaidika paraMparA anusAra saMnyAsAzrama paNa brahmacarya vratanuM bIjuM rUpa kahI zakAya. vaidika paraMparAmAM parigraha parisImA viSenuM sUcana jovA maLe che. bhikSu mATe mATInA bhikSApAtra, jalapAtra, pAdukA, Asana, pANIne gALavAnuM vastra vagere sImita vastuo rAkhavAnuM vidhAna che paraMtu dhAtunA pAtra rAkhavAnuM niSedha che. tema ja parigrahano mULa Asakti bhAvane choDavAnuM vidhAna che. tema ja vaidika paraMparA pramANe vAnaprasthAzrama vyavasthA aparigrahanuM bIjuM rUpa che. tevI ja rIte manusmRti AdimAM daza dharmonuM varNana maLe che. jema ke, 1) dhairyathI vartavuM, 2) sahanazIla rahevuM, 3) manane tAbAmAM rAkhavuM, 4) koIne ApyA sivAya tenI vastune hAtha na lagADavo, 5) koI paNa vastunI athavA koInI sAthe vadhAre Asakti na rAkhavI, 6) zarIra ane Indriyone saMyamamAM rAkhavAM, 7) potAnAM buddhicAturyano upayoga karavo, 8) potAnA jJAnamAM vadhAro karavo, 9) haMmezAM sAcuM bolavuM ane 10) krodha na karavo. A daza dharmo jainadarzanamAM darzAvela muninA daza dharmo vacce sAmyatA darzAve che. Ama vaidika paraMparAmAM paNa vrata-tapa Adi vidhAnane mahattva apAyuM che. IslAma dharma ane vratanuM svarUpa IslAma dharma e hiMsAno nahi ahiMsAno dharma ja che. pavitra kurAnamAM mAMsAhAranuM nahi zAkAhAranuM mahattva che ane gAyane to kurAne mAtA gaNIne enA dUdhane amRta kahyuM che. IsA masihAe prema, ahiMsA ane jIvadayAnA pracAra-prasArane gati ApI che. (1) ahiMsAnuM svarUpa darzAvatAM kurAnamAM kahyuM che ke, eka manuSyane bacAvavo eTale jagatane bacAvavuM. maitrI mATe taiyAra raho. nyAya karatAM kSamA moTI. paDozI dharmanuM pAlana karo. vagerenAM sUtro pracalita che. (2) satyAsatya viveka rAkho. satya asatyanI bheLaseLa na karo, vANI tevuM vartana rAkho. niMdA na karo, dharma niMdA sAMbhaLavI nahi vagere satyanuM svarUpa darzAvatAM vidhAno rahelAM che. (3) "asteya'nuM svarUpa batAvatAM kahyuM che ke, sAcA mApa-tola rAkhavA, chetarapiMDI na karavI, vyAjano niSedha vagere vidhAno che. (4) brahmacaryanA anusaMdhAnamAM zIla rakSAno bodha tema ja aMtabAhya pApa TALavAnuM paNa kahe che. (5) asaMgrahanuM svarUpa darzAvatAM kahyuM che ke, dAna uttama vastunuM karavuM, kRpaNatAmAM hAni che, akhyApita dAna karavuM, tema ja ayAcita dAna ApavuM vagere vidhAno jovA maLe che. A uparAMta madya niSedha, mAnavatA, sabhyatA, ziSTAcAra jevA niyamo paNa mAnya che ke je jainadarzananA vrato sAthe sAmya dharAve che. khristI dharmamAM vratanuM svarUpa khristI dharmanA sthApaka Isu khrista che. khAsa to A dharmanA mULamAM mAnavasevA rahelI che. 379 - Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTapaNe A dharmamAM jainadarzanamAM darzAvela vrata jovA maLatAM nathI. paraMtu vrata sAthe sAmya dharAvatI daza AjJAo jovA maLe che. jema ke mA-bApano Adara karavo, koI jIvane na mAro, corI na karo, vyabhicAra na karo, jUThA sAkSI na bano, potAnA khetara mATe nokara-cAkaranI jhaMkhanA na karo, aThavADiye eka divasa rajA pALo, jagatakartA IzvaranI mUrti na raco vagere AjJAo yahUdIo mAne che. | bAIbalamAM zradhdhA, AzA ane udAratA e traNa bAbata para vizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. prabhu upara zradhdhA rAkho to tamAruM kAma thaze. sArI AzA rAkhI sAruM vartana karo. bIjA pratye mAyALu bano ane dAna karo. tame tamArA verIo para prema karo. zApa denArane AzIrvAda Apo. apamAna kare to emanA mATe prArthanA karo. je koI tamane tamAco mAre emanI sAme bIjo gAla dharo. jeTalo prema tame tamArI jAtane karo cho eTalo ja prema tamArA paDozIone karo. bALakanI jema niSpApI bano. Ama dareka dharmamAM sadAcArI, prema, kSamA, karuNA vagere guNono samAveza thayela che. ataH bhAratIya darzana sAhityamAM AtmaciMtana dvArA mokSa prAptinAM sAdhano ane mArga batAvyAM che. manovaijJAnika ane vaijJAnika satyo para AdhArita A darzanomAM dharma ane tattvajJAnano suMdara samanvaya che. buddhi sAthe zraddhA para bhAra mUkavAthI tema ja viveka sAthe vrata niyama ane nItimattA para lakSa rAkhavAthI A paraMparA svaparanA kalyANanuM kAraNa banaze. * ** " 6. : saMdarbhasUci : nirukta zabdakoza - AcArya yAska ........... ......zloka 2/13 jaina AcAra mImAMsA - sAdhvI pIyUSaprabhA................ ..................... jainendra sidhdhAnta koza-3 - mu. jinendra varmI ........... .................... pR. 200 zrI praznavyAkaraNa sUtra zrutaskaMdha/2/5/8 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana .................. pR. 236 bhagavatI ArAdhanA (vijayodhyA TIkA) gAthA 1179 - AcArya zrI zivArya........................ pR. 503 zrI upAzakadazAMga sUtra - adhyayana 1/47 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana ................. pR. 28 jaina tattva prakAza - pUjyazrI amolakha RSi ......... .............. pR. 40ra-403 yogazAstra - dvitIya prakAza para - hemacaMdrAcArya viracita - anuvAdaka - ma. zrI. kezara vijayajI gaNi .......................................................... pR. 108 dharmasaMgraha-bhAga-1 vi.-2 gAthA 32thI 34 - graMthakAra - zrI mAnavijayajI gaNivara ...... pR. 199-200 zrI Avazyaka sUtra - pariziSTa-2 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana ....... .............. pR. 218 zrI ratnakaraMDazrAvakAcAra-cotho adhikAra/115 - anuvAdaka - kAMtilAla IzvaralAla zAha........... zrI sthAnAMga sUtra 1/1/9 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana........ 154 AhAra zuddhi prakAza - prakAzaka - zrI vardhamAna sevA kendra ............................................ pR. 177 - 11. 12. 13. n`m n`m n`m sh`bh 380 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 , jaina kathAnakomAM pragaTato vata mahimA kathA tattvanuM lakSa dharmakathA e upadezanuM prabaLa sAdhana che. bhAratanA badhA dhArmika graMthoe kathAono mukhya AdhAra lIdho che. jaina zAstroe paNa dharmakathAne upadezanuM pradhAna aMga mAnyuM che. AcAryoe samagra jaina vADmayane cAra vibhAgomAM vibhakta karyuM che ane tene cAra 'anuyoga' evuM guNAnusArI nAma ApyuM che. jema ke 1) caraNa-karaNAnuyoga 2) dharmakathAnuyoga 3) gaNitAnuyoga ane 4) dravyAnuyoga. dharmakathAnuyoga A cAra anuyogamAMthI eka mukhya anuyoga che. tattvajJAna kathAmAM pIrasAya che tyAre te jJAna rasaprada banI jAya che ane jyAre kAvyanuM rUpa dhAraNa kare tyAre te smRtine anukULa banI varaso sudhI yAda rahI zake che. te uparAMta AvI kathAomAM tattvajJAnanI sAthe sAthe keTalAka naitika, sAmAjika ane vyavahArika bhAvo paNa pIrasAya che. mAnava vArtApriya prANI che. vArtA kahevI ane sAMbhaLavI tene game che. zaizava kALamAM parIkathA, bAlyAvasthAmAM abhutarasanI kathA, yauvanamAM prema-viraha, zauryanI kathA, nivRttino sAtvika AnaMda mANavA prauDhAvasthA ke jIvana saMdhyAnA samaye dharmatattva ane adhyAtmakathA tarapha vaLe che. korA loTane gaLe utAravo muzkela che paNa te zIrA rUpe parivartita thaI jAya to khUba sahelAIthI gaLe utarI jAya che. tema tattvonI gahana vAto, nItinA niyamo samajavA ati muzkela che. lokokita paNa che 'daSTAMta vinA nahIM siddhAMta' arthAt daSTAMta vinA siddhAMta samajAya nahI, jIvanane UrdhvagAmI banAvatA sanAtana satyo, AcaravA yogya AcaraNanA siddhAMtone daSTAMto dvArA, mahApuruSonI jIvana ghaTanAnA udAharaNo dvArA ke kathAonA mAdhyame samajAvavAmAM Ave, to te sahaja rIte gaLe utarI jAya che ane bhArekhama banyA vinA jIvanamAM vaNAI jAya che. upadeza ke bodhane daSTAMto rasALa banAve che ane rasALa vastu vinA AyAse vicAramAM ane AcAramAM sthAna jamAvI le che. A manovaijJAnika tathyane lakSyamAM rAkhI nItikAroe paMcasaMgraha jevA kathA graMthonI racanA karI che. vizvanA sarva dharma saMsthApakoe veda, upaniSada, tripiTaka, kurAna, bAIbala jevA dharmagraMthomAM daSTAMto ane kathAono mahad aMze upayoga karyo che. bhagavAna mahAvIre paNa sAdhakonA AdhyAtmika utkarSa mATe AtmA-paramAtmAnI vAto, karmanA siddhAMto, pudgala svAbhAvAdi jevA gaMbhIra viSayone AtmasAt karAvavA daSTAMto, kathAo dvArA bodha pradAna karyo che. AvI kathAono saMgraha eTale "zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra' jo ke aMtagaDa, anuttaropapAtika ane vipAka sUtra vagere aMgasUtro paNa kathAtmaka deha dharAve che. tema chatAM "zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra kathAonI Akara (khANa) rUpa che. dharmakathAnI A khANa vividha mUlyavAna kathAratnothI paripUrNa che. temAM Atma unnatinA hetu, AtmAnI adhogatinA kAraNo, nArInI utkRSTa AdhyAtmika utkarSanI vAto, AhArano uddeza tathA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA ane anAsakti jevA gahana viSayo upara kathAnA mAdhyame prakAza pADyo che. jaina kathA sAhitya vividha prakAre lakhAyeluM che. ghaNI kharI kathAo atyaMta manoraMjaka che. lokakathAo, nItikathAo, daMtakathAo, AkhyAna Adi vividha kathAo che. eTale ja vizvanA vidyuta vijJoe ene vizvasAhityano akSayanidhi mAnyo che. DaoN. vinTaranisanA zabdomAM kahIe to jainasAhityamAM prAcIna bhAratIya kathAsAhityanAM aneka ujvala ratna vidyamAna che. suprasiddha DaoN. harTale jaina kathAkAronI prazaMsA karatAM lakhyuM che ke, e vijJoe ApaNane keTalIka evI anupama bhAratIya kathAono paricaya karAvyo che je amane anya koI strotamAMthI upalabdha thato nathI. jainadharmanA mUrdhanya manISIoe lokone AMtaramAnasamAM dharma, darzana ane adhyAtmanA siddhAMta prasArita karavAnI dRSTithI kathAono Azaro lIdho che ane kathAonA mAdhyamathI teo dArzanika gUDhagUMcone sahaja rUpe ukelavAmAM saphaLa paNa thayA che. jaina kathA sAhityanI sauthI moTI vizeSatA e che ke emAM satya, ahiMsA, paropakAra, dAna, zIla vagere sadgaNonI preraNAno samAveza che. kathA eka evuM mAdhyama che jethI viSaya sahajapaNe hRdayaMgama thaI jAya che. eTale anya anuyogonI apekSAe kathAnuyoga adhika lokapriya thayo ane e ja kAraNe digaMbara manISIoe ene prathamAnuyoganI saMjJA pradAna karI che. mAnavanA saMpUrNa jIvanane ujjavala karanAra parama punIta bhAvanAo A anuyogamAM mukharita thaI che. tema ja samAjanA parizodhanamAM A kathAono mahattvapUrNa phALo che. zrAvaka kavi RSabhadAse 'vratavicAra rAsa'mAM jana sAmAnyane upadeza ApavAnA uddezathI aneka daSTAMta kathAono viniyoga karyo che. A kathAo Agama graMtho, jaina ArAdhanA kathA koSa tema ja triSaSTizalAkA puruSa caritra jevA mukhya jaina graMthomAMthI lIdhI che. te ahIM saMkSiptamAM raju karuM chuM. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-8 daSTAMta kathAo sanatakumAra cakravatI prabhutA e balamada vAro, rUpamAMna eka manno re / sanatakumAra juo jagI cakravaMI, aMgi roga Upano re //69 // rUpanuM abhimAna karavAthI dehamAM roga utpanna thayA. A vAta "zrI uttarAdhyayana sUtra'18mAM Apela sanata cakravartInA daSTAMta kathAnakane AdhAre uparokta kaDImAM kavie samajAvI che, je nIcenI kathA dvArA samajAya che. kurudezanA gajapura nagaramAM sanatakumAra nAme rAjA hatA. teoe cha khaMDa jItI cakravartIpada prApta karyuM hatuM. teo atizaya rUpavAna hatA, ke AvuM suMdara rUpa pRthvI upara koInuM na hatuM. eTale IndrarAjAe devonI sabhAmAM emanA rUpanI prazaMsA karI. IndrarAjAnI AvI vANI sAMbhaLI be devone zaMkA utpanna thaI. temanI parIkSA karavA brAhmaNanuM rUpa laI sanatakumAra pAse AvyA. e vakhate sanatakumAra nAhavA beThelA hatA, te rUpa joI banne devo harSa pAmyA. vidhAtAe tamAruM rUpa benamUna ghaDyuM che, ema kahI rUpanAM ghaNAM vakhANa karyA. tyAre sanatakumAra garvathI bolyA, "atyAre to A mArI kAyA pIThIthI bharelI che, parantu huM nAhI, pozAka, alaMkAra vagere dhAraNa karI rAjyasabhAmAM besuM tyAre mAruM rUpa jojo." ATalA rUpanA ahaMkAra mAtrathI temanA zarIramAM rogo utpanna thaI gayA. pachI sanatakumAra vastro-AbhUSaNothI sajIdhajI rAjyasabhAmAM AvyA ane brAhmaNanA vezamAM devo paNa tyAM sanatakumAranuM rUpa jovA padhAryA paraMtu temane sanatakumAranuM rUpa je nAhavA beThelA tyAre hatuM tevuM na dekhAyuM. temanI kAyA rogothI bharelI dekhAI. tarata devoe sanatakumArane kahyuM ke, "tamArI kAyA to rogothI bharelI che." A sAMbhaLI sanatakumAra abhimAnapUrvaka bolyA ke "tamo brAhmaNo pachAta buddhinA cho'. AthI brAhmaNoe kahyuM, "tame ekavAra ghUMkI to juo." tarata sanatakumAra jemanuM moM taMboLathI bhareluM hatuM temaNe ghUMkIne joyuM to temAM kIDA khadabadatAM dekhAyA. A joI teo coMkI UThyA ane vicAravA lAgyA. are re! AvI mArI kAyA! A kAyAno zo bharoso, ema vicArI cha khaMDanuM rAjya, kuTuMbakabIlA badhuM ja tyajIne cAritragrahaNa karI lIdhuM. tyArapachI samAdhipUrvaka roga parISaha sahIne, AyuSya samApta karI, trIjA devaloke gayA A pachI bIjo eka bhava karI mokSe jaze. : saMdarbhasUci : jaina zAsananA camakatA hIrA - saMpAdaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha ........ ............ pR. 21 zrI uttarAdhyayana sUtra 18muM adhyayana - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana.......................... pR. 356 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthImuni DhAla-12 kumara anAthI dekhI samakata, pAmyo te zreNIkarAya / jaIna dharma bhupati je samajya, rUpa taNo mahImAya //98 // kavie AcAryanA chatrIsa guNomAMthI 'rUpa sampanna guNa samajAvavA mATe "zrI uttarAdhyayana sUtra'-20mAM Apela anAthI muninA daSTAMta kathAnakanA AdhAre uparokta kaDImAM te ja bhAvanuM nirUpaNa karyuM che, je nIcenI kathAnaka dvArA samajAya che. eka muni, anAthI jemanuM nAma. vanamAM eka jhADa nIce dhyAnastha UbhA che. tyAM magadharAya zreNika potAnA rasAlA sAthe krIDA karavA Ave che ane A munine jotAM acaMbo pAme che. muninI kaMcanavarNa kAyA, rUpALu mukha ane guNavaMtI taruNa avasthA joI munine pUche che, "are muni, kema A veza lIdho che? A yauvana vayane kema vairAgyamaya banAvyo? A vaye dhana ne yauvanane kema bhogavatA nathI?" muni kahe che, "rAja! anAtha chuM. anAtha hovAthI saMsAra choDyo che. eTale zreNika rAjA kahe che, "huM tamAro nAtha thAuM. je joIe te ApIza, cAlo mArI sAthe mArA rAjyamAM." | muni kahe che, "are bhAI tuM paNa anAtha che, tuM kyAMthI mAro nAtha thaIza. jo, sAMbhaLa huM kauzAMbI nAme nagarInA prabhutadhana saMcaya nAme zeThano putra chuM. badhI jAtanA bhoga huM bhogavato hato. eka divasa mArA zarIramAM IMdranA vajanA prahAra jevI ati AkarI mahAvedanA utpanna thaI. vaidyoe davA ApI, maMtra-yaMtra karyA. paNa koI rIte du:kha ochuM na thayuM. mArAM sagAM mA-bApa, mArI strI koI mAruM du:kha maTADI zakyAM nahi. AvA ati duHkhanA samayamAM vicAryuM ke, mAruM koI nathI. huM ekalo ja chuM. A du:khamAMthI chUTI jAuM to saMyama laI lauM. Avo nizcaya manamAM karyo ke tarata ja mArI vedanA ghaTatI gaI. savAra sudhI to badhI vedanA bhAgI gaI ane huM mArA nizcaya pramANe ghara parivArano tyAga karI saMyama mArge nIkaLI paDyo. he rAjana! mane pAkuM samajAyuM ke huM anAtha ja hato. have huM sanAtha chuM." zreNika mahArAjA A sAMbhaLI bodha pAmyA ane kabUla karyuM ke, "kharekhara tamAruM kahevuM sAcuM che. huM paNa anAtha ja chuM kyAMthI tamAro nAtha thAuM?" pachI muninI prazaMsA karI, tema ja temaNe . bauddhadharmano tyAga karI jainadharma svIkAryo. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatAM hIrA - saMpAdaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha .......... ............. pR. 5 uttarAdhyayana sUtra bhAga-1 20muM adhyayana (mahAnigraMthIya) - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana.... pR. 412 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI daMDhaNakumAra DhAla-14 mRdhyA taNo parIso te paiilo, mAdhavasUta mana na kIu maIlo / DhaMDhaNa mugati vahailu //ra7 // zrI uttarAdhyayana sUtra'/ramAM Apela parISaha vijaya evA DhaMDhaNa muninA daSTAMta kathAnakane AdhAre uparokta kaDImAM kavie sudhA parISaha jayamAM DhaMDhaNa muninAM daSTAMtanuM Alekhana karyuM che, je nIcenI kathA dvArA samajAya che. DhaMDhaNakumAra zrIkRSNa vAsudevanI DhaMDhaNA nAme rANInA putra hatA. uMmaralAyaka thatAM zrI neminAtha pAsethI dharma sAMbhaLI saMsArathI virakta thaI temaNe dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA bAda teo gocarIe javA lAgyA, paNa pUrvabhavanA aMtarAya karmano udaya thatAM jyAM jyAM gocarI mATe jAya tyAM tyAM kaMI AhArAdhika na maLe eTaluM ja nahi, paNa temanI sAthe jo koI sAdhu hoya to temane paNa gocarI na maLe evuM banavA lAgyuM. AthI sarva sAdhuoe maLI zrI neminAtha bhagavAnane pUchyuM ke, "he paramAtmA! tamArA ziSya ane zrI kRSNa vAsudevanA putra ane dhArmika, dhanADhya ane udAra gRhasthavALI A nagarImAM zrI DhaMDhaNamunine gocarI kema maLatI nathI?" tyAre neminAtha bhagavAne temano pUrvabhavano vRttAMta kahetA kahyuM ke, "pUrva magadha dezamAM parAzara nAme eka brAhmaNa raheto hato. te gAmanA loko pAse rAjyanAM khetaromAM vAvetara karAvato hato. dararoja bhojana veLA thAya ane badhAnI bhojana sAmagrI AvI jAya to paNa te bhojana karavAnI badhAne rajA Apato na hato ane bhUkhyA loko ane bhUkhyA baLadothI cAlatAM haLa kheDAvIne asahya majUrI karAvato hato. e kAryathI teNe aMtarAya karma bAMdhyuM che. ane te aMtarAya karmano hAla udaya AvavAthI teo bhogavI rahyA che." A pramANenA vacano DhaMDhaNa munie paNa bhagavAna dvArA sAMbhaLyA. tethI temaNe abhigraha karyo hato ke svalabdhithI bhikSA maLe to ja levI. tema ja koIe lAvelI gocarI paNa vAparavI nahi. AvI rIte temaNe lAMbA samaya sudhI AhAra nirgamana karyo. eka vAra bhikSA arthe teo dvArakAmAM pharatA hatA, te vakhate zrIkRSNa vAhanamAMthI nIce UtarI bhakti bhAvathI temane vaMdana karyuM. e joI koI zreSTie temane uttama modaka vahorAvyA "parantu A AhAra potAnI labdhithI nathI maLyo", evuM prabhunA mukhethI jANatAM, tene kuMbhAranI zALAmAM paraThavavA cAlyA. e vakhate uttama bhAvanA bhAvatAM kevaLajJAna utpanna thayuM. AvI rIte DhaMDhaNa muni alAbha parISahane samatApUrvaka sahI kevaLI banyA. noMdha : zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM DhaMDhaNamunie alAbha parISahane sahyo hato tevo ullekha che. : saMdarbhasUci : zrI paMca pratikramaNa sUtra - prakAzaka - vijayadeva sUra saMgha.... zrI triSaSTi zalAkA puruSacaritra bhAga-3 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI.................... pR. 349 zrI uttarAdhyayana sUtra - adhyayana-2 - saMpAdaka/vivecaka - AcArya mahAprajJa .......................... pR. 53 ***********. pR. 228 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cilAtI putra DhAla-14 DasamasA mama kUvo hArthi, te parIso khamII nIja jAti/ pUtra calAcI bhAti //31 // kavie "haMsA-masA'no parISaha samajAvavA mATe "zrI jJAtAdharma kathA sUtra'-20mAM Apela cilAtI putranA daSTAMta kathAnakanA AdhAre uparokta kaDImAM te bhAvanuM nirUpaNa karyuM che. je nIcenI kathA dvArA samajAya che. cilAtI patra - cilAtI nAmanI dAsIno putra hato. prathama dhanasArthavAha zeThane tyAM nokarI karato hato, paNa zeThe tenAM apalakSaNa joI tene kADhI mUkyo. eTale jaMgalamAM jaI corono saradAra banyo. tene zeThanI suSamA nAmanI putrI para moha hato, tethI ekavAra zeThane ghera dhADa pADI ane putrIne upADIne bhAgyo, bIjA coroe bIjI mAlamattA lUMTI, pachI kolAhala thatAM rAjyanA sipAIo AvI pahoMcyA. temane sAthe laIne zeTha tathA temanA pAMca putro pAchaLa paDyA. bIjA coro mAlamattA rastAmAM choDI bhAgI gayA. te laIne rAjanA sipAIo pAchA pharyA, paNa cilAtIe suSamAne choDI nahi. zeThe potAnA putro sAthe teno pIcho barAbara pakaDyo hato ane te najIka AvI pahoMcyA hatA. e joIne cilAtIe suSamAnuM mastaka kApI nAkhyuM ane dhaDane tyAM ja mukI dIdhuM. tyAre zeTha ane temanA putro e joIne rudana karatA pAchA pharyA. cilAtI putra hAthamAM suSamAnuM mAthuM laI tvarIta gatie mArga kApato hato. tenuM AkhuM zarIra lohIthI kharaDAyeluM hatuM, paNa suSamAnI hatyAnA kAraNe manathI te have bhAMgI paDyo hato. rastAmAM teNe eka munirAjane kAyotsarga dazAmAM UbhelA joyA. munine jotAM ja te bolyo. "he munizvara! jaladI mane dharma kaho, nahi to huM A strInA mastakanI peThe tamAruM mastaka paNa chedI nAkhIza." munine kaMIka pAtratA lAgI tethI temaNe tene traNa pado ApyAM, "upazama, viveka ane saMvara." ane AkAza mArge cAlyA gayA. A traNa padono artha vicAratAM cilAtI putra tyAM ja Ubho rahyo ane zubha dhyAnamAM magna thayo. tenuM zarIra lohIthI kharaDAyeluM hatuM, tenI vAsathI kIDIo AvI pahoMcI ane tene caTakA mAravA lAgI, paNa te dhyAnathI Dagyo nahi. aDhI divasamAM to tenuM zarIra cALaNI jevuM thaI gayuM, paNa teNe badhuM duHkha samabhAve sahana karI lIdhuM ane mRtyu pAmI svarge gayo. Ama teNe 'DaMsamasA' parISahane sahana karyo to tene svarga maLyuM. noMdha : "zrI jJAtAdharmakathAsUtramAM cilAtI putrae 'DrasamasA parISahane sahana karyo hato tevuM batAvyuM nathI paraMtu bhUkha tarasathI akALe maraNa pAmyo eTalo ja adhikAra che. paraMtu "Avazyakadi' anya graMthomAM uparanI kathA darzAvI che. : saMdarbhasUci zrI pAMca pratikramaNa sUtra - prakAzaka - vijayadeva sUra saMgha . pR. 24) zrI jJAtAdharma kathA adhyayana-20 -- prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana............................... pR. 439 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kIrtidharanara nAtha DhAla-14 vacana taNo parIso vIkarAla, aMgyA vInAM uThaI chaI jhAla / krodha caDhai tatakAla // 37 // vacana khamaI te jagavakhyAta, yama khamI zakozala tAta kIrtadhara naranAtha // 38 // vacanathI ja krodhAgni utpanna thAya che eTale vacanano parISaha ghaNo ja vikarALa kahevAya. tethI tene jItavo muzkela che. je vacanane khamI (sahI) jAya che, te jagavikhyAta bane che. uparokta kaDImAM A vAta kavie sukozalanA pitA 'kIrtidhara'nA daSTAMtanA AdhAre karI che. je nIcenI kathA dvArA samajAya che. pUrve ayodhyA nagarImAM kIrtidhara nAme rAjA rAjya karato hato. tene sahadevI nAme rANI hatI ane sukozala nAme putra hato. ekadA jainAcArya tyAM padhAryA. temanA mukhethI dharmopadeza sAMbhaLI rAjAne vairAgya utpanna thayo. tethI temaNe potAnI nAnI vayanA sukozala putrane rAjya kArabhAra soMpIne dIkSA grahaNa karI. paraMtu temanI patnI sahadevIne te gamyuM nahi. eka vAra kIrtidhara rAjA ke je dIkSA laI muni banyA che, te pharatA pharatA ghaNe varase ayodhyA nagarImAM padhAryA. potAne chaThThanuM pAraNuM hovAthI trIje prahare nirdoSa bhikSA grahaNa karavA nagarImAM pharavA nIkaLyA. pharatAM pharatAM rAjamArge AvatAM rAjamahelamAM rahelI temanI saMsArapakSI sahadevI rANIe joyA, jotAveMta ja rANInA manamAM duSTa tarka vitarko AvyA. te rANI svabhAve ghaNI ja krodhI hatI. teNe vicAryuM ke A munie mArA saMsArI saghaLAM viSaya sukhano nAza karyo che ane jogI banI bhikSukanI peThe gheraghera TukaDA mAMge che. khera, bIjuM to kAMI nahi paNa mArA putrane khabara paDaze ke mArA pitAjI-muni padhAryA che to jarUra temanAM darzanArthe jaze ane temano bodha sAMbhaLatAM ja te paNa kadAca tyAgI banI cAlyo jaze! mATe pANI pahelAM pALa bAMdhavI e ja zANapaNa che, atyAre ja tene bhUMDI rIte mArA mANaso dvArA tenA upara amuka ADa caDAvI mAra marAvI gAma bahAra kADhavo ke jethI pAchaLathI pastAvuM na paDe. ema dhArI zAMta mudrAe cAlyA AvatA munine parISaha upajAvavA te pApiNI rANIe potAnA duSTa mANasone hukama karyo ke jAo pelo ThagAro sAdhu veSe Ave che, te kharekhara lucco ane rAjane nukasAnakAraka che te mATe tene dhakkA mArI gAma bahAra kADhI mUko. A hukama sAMbhaLIne sipAIoe tarata ja teno amala karyo, muni te badhuM jANatAM hovA chatAM paNa asahya vacana parISahane zAMta bhAve sahana karyo. rANI mATe hRdayamAM jarApaNa krodha na karyo ane rANInAM jUThAM vacanone samabhAve khamI lIdhAM. : saMdarbhasUci : jaina-zAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha......... ................ pR. 76 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-14 dRDhaprahArI vadha parIso te vISama bhaNIjai, je khamasai nara so thuNIjai / tAsa kIrti nItya kIjaI. / / 39 | mAri na calyu draDhaprahArI, samatA ANai saMyamadhArI / te nara mokSadrUArI / / 40 || uparokta kaDImAM kavie 'dRDha prahAsa' dRSTAMta kathAnaka AdhAre samajAvyuM che ke je muni mArano parISaha samatAthI sahana kare che, evA saMyamadhArI AtmA mokSa meLave che. je nIcenI kathA dvArA samajAya che. .. eka nagaramAM jIrNadatta nAmano brAhmaNa raheto hato. tene yakSadatta nAmano uddhata putra hato. kALe karI yajJadattanAM mAtA-pitA mRtyu pAmyAM. tethI te nagarInI bahAra cora lokonI pallImAM gayo. tyAM pallIpati bhIme tene potAno putra karIne rAkhyo. te koI paNa prANI upara acUka prahAra karI mArI zakato, AthI tenuM nAma dRDhaprahArI paDI gayuM. pallIpati bhImanA avasAna thatAM dRDhaprahArI pallIpati banI gayo. eka divasa te kuzasthaLa nAmanuM gAma lUMTavA gayo. lUMTa calAvatAM teNe brAhmaNa, gAya ane sagarbhA strInI hatyA karI hatI. Ama eka sAmaTI cAra mahAhatyAo karavAthI tenuM hRdaya dravI UThyuM. tyAM teNe sAdhuone joyA. teone vaMdana karI daDhaprahArI kahevA lAgyo ke, ''mahAtmA mane bacAvo, mane dIkSA Apo''. gurue tene saMsArathI virakta jANI saMyama ApyuM. dRDhaprahArIe dIkSA laI tapa karatAM karatAM evo abhigraha lIdho ke, je je divase mane mAruM pApa yAda Avaze, te te divase huM AhAra nahi lauM ane koI vairI mane haNaze to tene paNa huM kSamA ApIza. Avo abhigraha dhAraNa karI hatyAvALA gAmanI bhAgoLe dhyAnamAM magna thayA. tyAM lokoe temane asahya kaThora zabdo saMbhaLAvyA, temanA para paththara pheMkyA, tema ja lAkaDI vagerenA ghA karyA tyAre temaNe zAMta citte badhuM sahana karyuM tema ja teo dhyAnathI jarApaNa calita na thayA. ane badhA upasargo samabhAve sahana karatAM temane kevaLajJAna utpanna thayuM. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha. DhAla-14 22 sanatakumAra sanata kumAra sahyA sahI rogo, oSadhano huto tasa yugo / kai mujha karmaha bhogo || 44 || uparokta kaDImAM kavi roga parISaha 'zrI uttarAdhyayana sUtra'-18 adhyayananA AdhAre sanatakumAranuM dRSTAMta ApIne samajAve che, je muni roga parISahane samAdhIpUrvaka jItI jAya che, te UMcI padavIne prApta karI siddhapadane meLave che. jema ke 'sanata muni' je nIcenI kathA dvArA samajAya che. (388 = Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kura dezanA gajapura nagaramAM sanatakumAra rAjya calAvatA hatA. teoe badhA rAjA rajavADAne vaza karI cakravartI pada prApta karyuM hatuM. teo atizaya rUpavAna hatA. eTaluM suMdara rUpa pRthvI para koInuM na hatuM. paraMtu eka vAra rUpanA ahaMkAra mAtrathI temanI kAyAmAM rogo utpanna thaI gayA. A joI teo vicAravA lAgyA are re! AvI mArI kAyA! A kAyAno zo bharoso! ema vicArI che. khaMDanuM rAjya, kuTuMbakabIlA badhuM ja tyAgI cAritra grahaNa karI lIdhuM ane sanata kumAra cakravartImAMthI sanatamuni banI gayA. eka veLAe IMdra mahArAjAe devonI sabhAmAM sanataRSinA saMyama ane niHspRhatAnI ane temanI labdhinI prazaMsA karI. eTale vaLI eka devane sanataRSinI parIkSA karavAnuM mana thayuM ane vaidyanuM rUpa laI sanata muninI pAse AvI temanI davA karavA kahyuM. sanatakumAre (munie) kahyuM, "mAre koI pAse davA nathI karAvavI. mAre mArAM karma khapAvavAM che. eTale bhale rogano humalo thAya, davA karI du:kha nathI maTADavuM. davA to mArI pAse paNa kyAM nathI? ghaNI vidyAo prApta thaI che. juo mAruM A thaMka, jyAM jyAM lagADuM tyAM badhuM maTI jAya, kAyA kaMcanavaraNI thaI jAya.' ema kahI potAnuM ghUMka zarIranI eka AMgaLI para copaDyuM. te bhAga cokhkho kaMcana jevo thaI gayo. AvI RSinI labdhi joI deva rAjI thaIne potAnA sthAnake jatA rahyA. Ama sanatakumAre A roganA parISahane sAtaso varasa sudhI rahyo, paNa kadI teno upacAra na karyo, samatA rAkhI kALa karI, trIjA devaloke gayA. A pachI bIjo eka bhava karI mokSe jaze. : saMdarbhasUci : zrI uttarAdhyayana sUtra - 18muM adhyayana - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana............................... 356 bhagavAna mahAvIra DhAla-15 bahu parIsaI sabalu, vardhamAna jina vIro / jasa zravaNe khIlA, ca rAMdhI khIro // 53 // bhagavAna mahAvIre saMyama yAtrAmAM kevAM kevAM parISahone sahyAM hatAM, A vAta "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra'mAM Apela bhagavAna mahAvIranA daSTAMta kathAnakamAM jovA maLe che. uparokta kaDImAM A ja bhAvane kavie varNavyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. bhagavAna mahAvIra saMyama laIne eka vAra pamAni gAme gayA, tyAM kAyotsarga karI gAmanI bahAra UbhA rahyA. A samaye vAsudevanA bhavamAM zayyApAlakanA kAnamAM tapAveluM sIsuM reDIne upArjana kareluM azAtA vedanIya karma prabhune udayamAM AvyuM. zayyApAlakano jIva ahIM govALa thayo hato. te prabhunI pAse baLadone mUkIne gAyo dovA mATe gayo. te baLado svecchAe caratA caratA koI aTavImAM dUra cAlyA gayA. thoDI vAra pachI te govALa pAcho Avyo. tyAM baLadone joyA nahIM, eTale teNe prabhune kahyuM, "are adhama devAya! mArA baLado kyAM che? tuM kema bolato nathI? zuM mArA vacana sAMbhaLato nathI? A tArA kAnanA chidra zuM phogaTanA ja che?' A pramANe hevAM chatAM paNa jyAre prabhu bolyA nahIM, tyAre teNe ati krodha za Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI prabhunA banne karNaraMdramAM kAzaDAnI saLIo nAMkhI. pachI banne zaLIone ThokIne jANe akhaMDa eka ja rAkhI hoya tevI banAvI dIdhI. pachI A be khIlAne koI kADhI zake nahIM to ThIka, evuM dhArIne duSTa govALa teno bahArano bhAga chedIne cAlyo gayo. mAyA ane mithyAtvarUpa zalya jenA nAza pAmyA che evA prabhu kAnamAM nAkhelA zalya vaDe zubhadhyAnathI jarApaNa kaMpita thayA nahIM. Ama AvuM bhayaMkara parISaha paNa temaNe hasatAM hasatAM sahana karyuM. tevI ja rIte zUlapANi yakSe ApelA upasargo ane saMgamadeve ApelAM sarva parISahone prabhu mahAvIre samatApUrvaka sahana karyA. : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-4 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI........................... pR. 74 skaMdhakAcArya DhAla-15 khaMdhaka sUryanA saSya, paMcasahyA munI jeho / dhANaI paNi pIlyA, mani navi DolyA teho // 54 // khaMdhaka (skaMdhaka) AcAryanA pAMcaso ziSyone ghANImAM pIlavAmAM AvyA hatAM, chatAM paNa teo jarApaNa vicalita thayA nahi. "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra'mAM Apela skaMdhakAcAryanA daSTAMta kathAnakanA AdhAre uparokta kaDImAM kavie A bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. khaMdhakakumAra jitazutra rAjAnA putra hatA. bALapaNathI ja dharmaparAyaNa hatA. eka divasa vIsamA tIrthaMkara munisuvratasvAmI bhagavAnanI amRtamaya dezanA sAMbhaLIne temane vairAgya pedA thayo ane pAMcaso rAjakumAro sAthe dIkSA lIdhI. eka divasa bhagavaMtane pUchyuM "prabho! huM mArA saMsArI bahena-banevIne pratibodha ApavA jAuM?' tyAre bhagavAne jaNAvyuM ke, "tane ane tArA sarva ziSyone mAraNAntika upasarga thavAno che." tyAre baMdhaka muni javAba Ape che ke, "kRpALu! upasargathI to ame jarAya DaratA nathI parantu ame e samaye ArAdhaka thaIzuM ke virAdhaka? mRtyuno bhaya nathI paNa virAdhanAno bhaya che." "tamArA sivAya badhA ja ziSyo ArAdhaka banaze." bhagavAne TUMko javAba Apyo. huM bhale virAdhaka banuM, paNa mArA 500 ziSyo to ArAdhaka banaze ne! ema vicAra karIne bahenanA deza bhaNI cAlI nIkaLyA. tyAMnA maMtrIne emanA para dveSa hato. gAmamAM pahoMcyA. maMtrIne khabara paDI gaI. emane mArI nAkhavAnA prayAso zarU karyA. rAjAnA kAna bhaMbheryA ke A muni 500 muninA vezamAM sainiko laIne AvyA che, je tamane mArI nAkhIne rAjya chInavI leze. tema ja maMtrIe pUrvayojanA mujaba jamInamAM chupAvelA zastro paNa rAjAne batAvyAM. tyAre rAjAe krodhita thaIne pApI maMtrIne hukama Apyo, "tane ThIka lAge tema 500 jaNAne mAra." tyAre duSTa...adhama... maMtrI ghANI banAvaDAvIne tamAma munione pIlavA lAgyo. lohInI nadIo vahI parantu badhA munioe Upha... sudhdhA karyuM nahi. mukha para apAra samatA chalakAtI hatI. Ama bALamuni sAthe 500 munio samatA rasamAM pIlAIne karmakSaya karIne mokSa pAmyA. paraMtu bALa Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munine pIlI nAkhatAM joIne AcAryane krodha caDyo. tyAre pAlakanA verano badalo levA skaMdakAcAryae aMtima samaye paccakakhANa laIne evuM niyANuM karyuM ke, "jo A tapasyAnuM phaLa hoya to huM A daMDaka tathA pAlaka maMtrI tema ja tenA kuLa ane dezano nAza karanAro thAuM." Ama 500 munio ArAdhaka banyA. jyAre skaMdakAcArya virAdhaka thayA. : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra-bhAga-2 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI .................... pR. 83 gajasukumAra DhAla-15 munIvara nItya vaMdo, vyarUo gajasukamAluM / zari agyana dharatA, je navI kopyo bAlu // 55 // zrI aMtagaDadazA sUtra' 3/8mAM Avela gajasukumAranA daSTAMta kathAnakanA AdhAre parISaha sahIne je mokSa pAmyA evA muni gajasukumAranI vAta uparokta kaDImAM kavie AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. gajasukumAra soraTha dezanI dvArakA nagarInA rAjA vasudevanI rANI devakIjInA nAnA putra hatA. tema ja kRSNanA laghubandha hatA. bAlyavaye vairAgya pAmyA. mAtA pitAe temane mohapAzamAM bAMdhavA mATe lagna karAvyA. paNa tarata ja saMsAra choDI zrI neminAthaprabhu pAse dIkSA lIdhI. prabhu pAse Atma bodha sAMbhaLI TUMkAmAM TUMkA samayamAM potAnuM lakSa kema sadhAya te pUchatA, "Aje temane mokSanuM nimitta che ema jANI bhikSunI bAramI paDimA vahana karavAnuM kahyuM.' te mATe trIjA praharanA aMta bhAgamAM bhagavAnano Adeza laI dvArikAnA smazAnamAM jaI kAusagga dhyAne UbhA rahyA. A tarapha temanA sasarA somazamAM (somila) brAhmaNa yajJa sAmagrI levA gayelA te sAMja paDI jatAM, smazAnanA TUMkA mArge jaladI ghare AvavA tyAMthI pasAra thayA. munivezamAM dhyAna dharI rahelA gajasukumArane joIne teo khUba gusse thayA ane potAnI putrIno bhava bagADavA mATe yogya zikSA karavAnA nirNaya para AvyA. pAse ja citA saLagatI hatI, temAMthI dhagadhagatA aMgArA kADhI temanA mastake mUkyA. saLagatI sagaDImAM aMgArA saLage tema gajasukumAranA mAthA upara aMgArA saLage che, gajasukumAra asahya du:khamAM hovA chatAM vicAre che ke, mAruM kaMI baLatuM nathI. mArA sasarA kharekhara mArA sagA thayA. janma janmAMtaromAM A jIve ghaNA aparAdha karyA che, te badhA khamAvI lauM. ema zukla dhyAne caDI gayA. sasarAe mane muktinI pAghaDI paherAvI. ema vicAratAM vicAratAM karma khapAvyAM. mAthuM agni jvALAe phATI gayuM paNa maraNa thatAM pahelAM teo aMtakRta kevalI thayA ane mokSe gayA. : saMdarbhasUci : zrI pAMca pratikramaNa sUtra - prakAzaka - vijayadeva sUra saMgha ........ ...... pR. 238 zrI aMtagaDadazA sUtra varga-3 adhyayana-8 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana ......... ....... pR. 33 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukozala muni DhAla-15 raSi zrI zakosI, karma tmaNi sAMhAmo jayu / parIsaI navi komyu te vaMdo rajIrAyu // 56 // dhanya che pitRbhakta zrIsukozala munine! jemaNe kSamAmAM daDha rahI samatA pariNAme sarva upasarga sahana karI kevaLajJAna pAmyA ane kALa karI mokSe gayA. evA sukozala muninI vAta kavie uparokta kaDImAM darzAvI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. ayodhyAnA rAjA kIrtidharanA putranuM nAma sukozala hatuM. temanuM mAtAnuM nAma sahadevI hatuM. pahelA kIrtidhara rAjAe dIkSA lIdhI ane pachI emano upadeza sAMbhaLIne sukozalakumAre dIkSA lIdhI hatI. temanI mAtA sahadevI pati tathA putrano viyoga asahya thaI paDatAM ArtadhyAna karatAM maraNa pAmI, eka jaMgalamAM vAghaNa thaI. eka vAra te vAghaNa rahe e ja jaMgalamAM banne muni vihAra karatAM karatAM AvyA. dUrathI vAghaNa be munione joI tarApa mAravA taiyAra thaI. tyAre potAnA putrane kIrtidhara muni kahe che ke, "he putra! tuM laghuvayano che, mATe tAruM zarIra vizeSa nabhaze, ane tArAthI saMyama paNa paLAze, ane huM to have vRddha thayo chuM, mATe mane AgaLa cAlavA de. A deha paDe to harakata nathI. vAghaNa mane khAI jAya, eTalAmAM tuM tAro bacAva karI zarIranuM rakSaNa karaje." pitAnA AvAM vacana sAMbhaLI sukozala muni bolyA, "nahi pitAjI! evuM viruddhAcaraNa mArAthI kema bane? vAghaNa bhale mArA zarIranuM bhakSaNa kare, mAre to ApanI bhakti karavI e ja mArI pharaja che." A pramANe kahI pitRbhakta sukozala muni pitAjIne bacAvavA thoDeka AgaLa cAlI sarva jIvane khamAvI AlovI, paDikamI niHzalya thayA ane sarva jIvonI sAthe khamatakhAmaNA karI saMthAro karI kAusagga dhyAne UbhA rahyA. tyAM pelI vAghaNe AvIne sukozala muni para humalo karyo ane tenA zarIrane cIrI nAkhyuM paraMtu teo dharmadhyAnathI jarApaNa calita na thayA. ane sarva upasarga sahana karyA. A prakAranI aDaga ane prabaLa dharmabhAvanA bhAvatAM teo aMtakRt kevalI thayA ane mokSe gayA. : saMdarbhasUci : zrI vairAgya zatakam (pUrvArdha-bhAga-1) - pa. muni zrI vinayacaMdrajI mahArAja......... ................ pR. 239 zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra-bhAga-3 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI, .................... pR. 48 anamALI DhAla-15 juo ane mAlI, jeNaI jagI rAkhI lIho / ' lokiM bahu dama, paNi navI korTu sIho // pa7 // arjuna mALIe koI paNa jAtanI dInatA dekhADyA vagara parISahone sahana karyA. A vAta "zrI aMtagaDadazA sUtra' 6/3mAM Apela arjunamALInA daSTAMta kathAnakanA AdhAre kavie uparokta kaDImAM AlekhI che. je nIcenI kathA dvArA samajAya che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjagRha nagaramAM arjuna nAme maLI raheto hato. tene baMdhumatI nAmanI suMdara bhAryA hatI. arjanamALIno nagara bahAra eka moTo bagIco hato. A bagIcAmAM mudgarapANi nAmanA yakSanuM maMdira hatuM. arjunamALI bacapaNathI mudgarapANi yakSano upAsaka hato. te nagaramAM 'lalitA' nAmanI samRddha ane aparAbhUta mitramaMDaLI hatI. ekadA lalitA ToLI'nA cha mitro mudgarapANi yakSanA maMdiramAM AvI Amoda-pramoda karavA lAgyA. arjunamALI ane tenI patnI paNa puSpo laI yakSanA maMdira tarapha gayA tyAre baMdhumatI te mitronI najare paDI. A lalitA ToLInA cha mitro arjunamALIne bAMdhIne tenI patnI sAthe anaitika vyavahAra karavA lAgyA. A joIne arjuna mALIne vicAra Avyo ke, "jo muddgarapANi yakSa kharekhara ahIM hAjara hota to zuM mane A prakAranI sthitimAM paDelo joI zakata?" te ja samaye mudgarapANi yakSe tenA zarIramAM praveza karyo ane baMdhanone toDI cha puruSo ane baMdhumatIne mArI nAMkhyA. ( A pramANe mudgarapANi yakSathI AviSTa arjunamALI rAjagRha nagaranI AsapAsa roja che puruSa ane eka strInI ghAta karato. ekadA sudarzana zeThe arjuna mALInA zarIramAM AviSTa yakSane bhagADyuM. AthI arjunamALI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA zrImukhethI dharmopadeza sAMbhaLI saMyama aMgIkAra karIne, prabhune vaMdana, namaskAra karIne kahe che, "he prabhu! ApanI AjJA hoya to huM yAvata jIvana chaThThanA pAraNe chaThTha tapasyAthI AtmAne bhAvita karato vicarIza." A pramANe prabhunI AjJA meLavI vicaravA lAgyA. - tyAra pachI arjuna muni chaThThanA pAraNe gocarI mATe jatAM tyAre nagaranA strI, puruSo, vRddho, yuvAno temane hatyArA kahIne dhutkAratA, to koI gALo ApatAM. IMTa, paththara, lAkaDI AdithI mAratAM. Ama badhAMthI tiraskRta thavA chatAM arjuna muni temanA upara dveSa karatAM nahi ane badhA parISahone samyaka rIte sahana karatAM cha mAsa sudhI cAritranuM pAlana karI ardhamAsikI saMlekhanA karI siddha gatine pAmyA. : saMdarbhasUci : zrI aMtagaDadazA sUtra varga-6/a./3 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana..... ......... pR. 116 muni metAraja DhAla-15 vAghara paNi vIrya, munI metAraja sIso / tohaI paNi nAvI, dUrjana UparI rIso // 59 // uparokta kaDImAM kavie "muni metAraja'nA daSTAMta kathAnakanA AdhAre muni metAraje asahya vedanAne samabhAve sahana karI A bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA phalita thAya che. metAraja muni cAMDAlane tyAM janmyA hatA, paNa rAjagRhInA eka zrImaMtane tyAM UcharyA. pUrvabhavanA mitradevanI sahAyatAthI adbhuta kAryo sAdhatA mahArAjA zreNikanA jamAI thayA. bAra varSa sudhI lagna-jIvana gALI aThThAvIsa varSanI uMmare saMyama lIdho. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni metAraje AkarA tApa zarU karyA. ghaNA vakhata bAda rAjagRha nagarImAM AvyA. eka mahinAnA upavAsa bAda metAraja muni pAraNA mATe gocarI levA mATe sonIne ghare padhAryA. sonI rAjA zreNika mATe sonAnAM javalAM ghaDato hato, te paDatAM mUkI gharanI aMdara AhAra levA gayo. evAmAM kauMca pakSI AvIne javalAM caNI gayuM. sonI bahAra Avyo ane javalAM na jotAM muni para vahemAyo, eTale pUchavA lAgyo ke, "mahArAja! sonAnAM javalA kyAM gayA?" tyAre mahAtmA metAryo vicAryuM ke, "je huM A kauMca pakSInuM nAma daIza to A sonI tene jarUra mArI nAkhaze. jethI hiMsAnuM pApa lAgaze ane jUThuM bolIza to mRSAvAdano doSa lAgaze." tethI teo mauna rahyA. AthI sonIne temanA parano vahema pAko thayo ane temane manAvavA mATe mastaka para bhInAM cAmaDAMnuM vAgharuM kasakasAvIne bAMdhIne temane taDake UbhA rAkhyA. vAghara saMkocAtAM magaja para lohInuM dabANa vadhavAthI asahya pIDA thavA lAgI, paNa tene karma khapAvavAnI uttama taka mAnI teo kAMI paNa bolyA nahi. muni aMtarathI sarve jIvone khamAvatA jAya che. sonIno koI doSa nathI, kauMca pakSIno paNa koI doSa nathI, ema vicAratAM samatAnAM sarvottama zikhare pahoMcI kevaLajJAnI thayA. thoDI vAramAM deha DhaLI paDe che ane munino AtmA mokSe jAya che. : saMdarbhasUci : zrI paMca pratikramaNa sUtra - prakAzaka - vijayadeva sUra saMgha.. pR. 231 avaMtikamAla DhAla-15 jaMbuka dhari gharNa atI bhukhI vIkarAlu / teNaI munI lakhIo, kumara avaMtI bAlo // 60 // uparokta kaDImAM kavie 'avaMtikumAla' daSTAMta kathAnakanA AdhAre kumAra avaMtie bhayaMkara parISahane samabhAve sahyo tenuM varNana karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. mAlava dezanI ujjayinI nagarImAM pitA dhanazeTha ane mAtA bhadrA zeThANInI kUkhe avaMti sukamAlano janma thayo. teo AgalA bhavamAM "nalinI gulma' vimAnamAM svargIya sukha bhogavI ahIM janmyA hatA. ati sukha ane sAhyabI teo bhogavatA hatA. raMbhA jevI batrIsa nArIone paraNyA hatA. eka vAra ujayinI nagarImAM muni zrI Arya suharijI moTA parivAra sAthe azvazAlAmAM * UtaryA hatA. temAMthI be sAdhuoe A bhadrA zeThANI pAse rahevA sthAnakanI mAgaNI karI. rAjI thaI bhadrA zeThANIe yogya jagyAe A banne sAdhuone utAro Apyo. AmAMnA eka sAdhu nalinI gulma' nuM adhyayana kare che, je avaMti sukamAlanA kAne paDe che, ane dhyAnathI ekAgratAthI sAMbhaLe che. sAMbhaLatA sAMbhaLatA temane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM ane saghaLo vaibhava choDI temanI pAse dIkSA lIdhI. pachI avaMti sukumAla gurujIne hAtha joDI kahe che ke, "huM A tapakriyA A AcAra nahi pALI zakuM. tame anumatI Apo to anazana karuM ane jaladIthI mukti meLavuM." muni mahArAje - 'jema tamane sukha Upaje ema karo' ema kahI rajA ApI. avaMtisukamAle Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru pAse khamata khAmaNA karI smazAnamAM jaI anazana AdaryuM. smazAne AvatAM pagamAM kAMTA vAgyA hatAM, temAMthI lohI paDavA lAgyuM AnI vAsathI eka ziyAlaNa tenAM baccAM sAthe tyAM AvI. khUba ja bhUkhI hovAne kAraNe lohI nIkaLatAM page baTakAM bharavA lAgI ane dhIre dhIre AkhuM zarIra phADI nAkhI rUdhira-mAMsanI ujANI karI, chatAM paNa avaMtikumAla dhyAnathI jarApaNa vicalita na thayA ane zubhadhyAnamAM maraNa pAmI nalinI gulma' vimAnamAM deva thayA. Ama daDha manobaLe parISaha sahevAthI Icchita sukha pAmyA. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatAM hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha .... bhoja rAja DhAla-19 pAMDucuta vana pe rAMma ghaNi huo vIyuga / muja maMgAyu bhIkha, bhoja bhogavaI bhoga // 93 // upakarokta kaDImAM kavi karmano siddhAMta bhoja rAjA'nA daSTAMta dvArA samajAve che ke karma rekhA balayasI' arthAt karma rekhA baLavAna che. rAjA ke raMka saune karma anusAra phaLa maLe che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. mALavAnA rAjA siMhabhaTa muMjane potAno putra mAnIne uchere che. muMjanuM parAkrama ane buddhivaibhava joIne rAjagAdI paNa maratAM samaye tene soMpe che ane potAnA putra siMhalanI javAbadArI paNa soMpe che. muMjane potAnA janmanI kharI vAta khabara paDatAM, teNe mAnyuM ke siMhala mAro bhAI nathI, AthI teNe tene pUro raMjADavA mAMDyo. siMhalane mAlIsa karAvavAnA bahAnA taLe tenA aMgo utArI naMkhAvyAM ane tenI AMkho phoDI naMkhAvI jelamAM pUryo. A siMhalane bhoja nAmano putra thayo. te kalAkuzaLa ane khUba tejasvI nIvaDyo. tenI kuMDalInA graho jotAM vidvAna jyotiSa bolyA ke, "A chokaro paMcAvana varSa sAta mAsa ane traNa divasa gauDa ane dakSiNa pathanA rAjA thaze." A vAta muMje jANI. eTale teNe bhojane caMDALone soMpyo ane mArI nAMkhavAno hukama Apyo. tyAre bhoje cAMDAlone kahyuM, "mane mAravo hoya to bhale mAro, paNa mAro saMdezo mArA kAkAne pahoMcaDaje." saMdazAmAM lakhyuM hatuM ke, rAma, yudhiSThira jevA mahArAjavIo A pRthvI choDIne cAlyA gayA. koInI sAthe pRthvI AvI nahi, paNa rAja! mane lAge che ke tamArAM sukRtyone saMbhArIne pRthvI tamArI sAthe jarUra Avaze. mArAone paNa dayA AvI. tethI tene choDI mUkyo ane saMdeza kAgaLa muMjane Apyo. muMjane paNa pachI pazcAtApa thayo ane sAcI binAnI jANa thatAM zrI bhojane bolAvI lAvyA ane yuvarAja pade sthApyo. Ama jenuM mRtyu nizcita thayuM hatuM chatAM karmanA baLavAna siddhAMte bhojane rAjA banAvyo. : saMdarbhasUci : zrI jaina kathAratna maMjUSA - lekhaka - paMDita maphatalAla jhaveracaMdra gAMdhI .. ...........................pR. 447 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMja rAjA DhAla-19 pAMDucuta vana pekhe, rAMma dhaNi huo vIyuga / muja maMgAyu bhIkha, bhoja bhogavaI bhoga // 93 // uparokta kaDImAM karmano siddhAMta darzAvavA kavi RSabhadAsa 'muMja rAjA'nuM daSTAMta ApI samajAve che ke rAjA hoya ke raMka karma koIne choDatAM nathI je nIcenI kathA dvArA phalita thAya che. muMja rAjA mALavAno rAjA hato. sarasvatIno parama sevaka hoI vinziromaNi manAto hato. te evo vIra hato ke karNATakanA rAjA tailapane teNe soLa vAra harAvyo hato. te evo svarUpavAna hato ke tene loko pRthvIvallabha' kahetA. te gIta-vAdyAdi kaLAomAM nipuNa hato. AvA guNo, Avo adhikAra ane AvI vidvatA chatAM te vilAsa priya ane viSayI hato. muMje tailapane soLa vAra harAvyA chatAM abhimAnane ghoDe caDelA muMjane tailape sattaramI vAranA yuddhamAM harAvyo ane keda pakaDyo. tailape tene eka ekAMta makAnamAM kedamAM rAkhyo. 'prabaMdha ciMtAmaNimAM jaNAvyA pramANe tailapanI vidhavA bahena mRNAlavatI muMjanI tapAsa karavA mATe tenA kedakhAnAmAM avAra-navAra AvatI. evAmAM beu vacce prema jAgyo ane kedakhAnAmAM rahyo rahyo paNa muMja viSaya bhogavavA lAgyo. A bAju mALavAnA maMtrI rUdradAme gAma bahArathI muMjanA kedakhAnA sudhI suraMga khodI ane muMjane te dvArA nAsI javAnI sagavaDa karI ApI. paraMtu kAmadeva paravaza thayelA evA muMje mRNAlavatIne sAthe levA mATe A vAta tene kahI. ane mRNAlavatIe dago karI potAnA bhAIne muMjanA saMketanI vAta kahI dIdhI. tethI nAsI jato muMja - pakaDAyo. tene baMdI banAvI AkhA gAmamAM pheravavAmAM Avyo. te bhIkha mAMgato ghera ghera rakhaDyo ane zULIe caDyo. Ama muMja jevA rAjAne paNa karelAM karma thakI bhIkha mAMgavI paDI. : saMdarbhasUci : 1. kartavya kaumudI bhAga-1 - zatAvadhAnI paMDita munirAja zrI ratnacaMdrajI ....... pR. 42 RSabhadeva DhAla-20 karami ko navI mukIo, pekho RSabha jigaMdo re, varasa dIvasa ane navI kahyuM, te paiilo a mUNaMdo re //95 // uparokta kaDImAM karma koIne mUkatAM nathI, rAjA hoya ke raMka. bAMdhelA karmanuM phaLa bhogavavuM ja paDe che. kavie "bhagavaMta RSabhadevanA daSTAMta kathAnakanA AdhAre A bhAva Alekhyo che, je nIcenI kathAmAM samajAya che. dIkSA lIdhA pachI RSabhadeva bhagavAnane eka varSa sudhI sUjhato AhAra vahorAvanAra koI maLyuM nahi eTale prabhu RSabhadeva svAmI nirAhArapaNe Arya tema ja anArya dezomAM samatApUrvaka vicaratA rahyA. eka vakhata vihAra karatAM prabhu hastinApura nagaramAM padhAryA. e nagaramAM bAhubalInA putra somaprabha rAjA rAjya karatA hatA. rAjAnA putranuM nAma zreyAMsakumAra hatuM. prabhu hastinApura nagaramAM Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : banyA abhigrahapUrvaka bhikSA grahaNa karavA nIkaLyA. loko prabhune joI doDI doDI darzana karavA AvyA. hAthI, ghoDA, ratnonI bheTa dhare che paraMtu prabhu kaMI grahaNa karatA nathI. ema karatAM prabhu zreyAMsakumAranA mahelanI najIka AvyA. prabhune AvatA nihALI zreyAMsakumAra vaMdana kare che ane temane jAtismaraNa jJAna thAya che ke prabhune nirdoSa ane prAsuka AhAra ja kalpa. tyAre zreyAMsakumAre RSabhadevane nirdoSa tema ja kalpanIya zeraDIno rasa grahaNa karavA vinaMtI karI. A rIte abhigrahayukta bhagavaMtano abhigraha pUrNa thAya che. dIkSA grahaNa karyAnA 400 divasa pachI prathama ja vakhata prabhune sUjhato AhAra maLyo. Ama prabhunA sauprathama AhAradAtA zreyAMsakumAra banyA. lokone e vAtano aphasosa thavA lAgyo ke temanA ajJAna bhAvone kAraNe ja bhagavAnane 400 divasa bhUkhyA-tarasyA rahevuM paDyuM. A jANI maunabhAva dhAraNa karelA prabhu javAba Ape che, "he devAnuM priyo! temAM tamAro doSa nathI. mAre mArA pUrva karmonA udayanA kAraNe ja A pIDA bhogavavI paDI." ane bhagavAna potAnA pUrvakRta karmanI vAta jaNAve che ke, "saMsArI avasthAmAM huM yugalikone asi, masi, kRSi vagere vidyA zIkhavato hato. eka vakhata keTalAka yugalikoe phariyAda karI ke baLado khetaramAM rahelA pAkane khAI jaI nukasAna pahoMcADe che, tyAre meM baLadonA moDhA upara eka jALIvALuM kapaDuM bAMdhavA jaNAvyuM. yugalikoe mArA Adeza pramANe kapaDuM bAMdhyuM. khetIkAma to pUruM thaI gayuM, paNa baLadanA moDhA upara raheluM te kapaDuM yugalikoe choDyuM nahi. Ama bAra ghaDI sudhI baLadoe bhUkhyA-tarasyA rahevuM paDyuM. temane bAra ghaDI sudhI mArA nimitte AhAra pANInA prAptimAM aMtarAya paDyo. te karmanA phaLasvarUpe mane bAra mahinA mATe ahAra pANIno aMtarAya thayo." Ama Sabha bhagavAnane paNa pUrve karelAM karmonuM phaLa bhogavavuM paDyuM. : saMdarbhasUci : jaina prakAza - prakAzaka - zrI prANalAla rAmajIbhAI zeTha... mallinAtha DhAla-20 karamiM yugala te nArakI, mallI huo strI vedo re / zreNIka narce sadhAvIo, kalAvatI kara chedo re // 96 // pUrve bAMdhelA karma thakI ogaNIsamA tIrthaMkara mallinAthane paNa strIyonimAM kevaLajJAna tathA mokSanI prApti thaI. A vAta zrI 'jJAtAdharma kathA sUtra'-8 nA AdhAre uparokta kaDImAM kavie AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. pUrvabhavamAM mallikumArIno jIva vItazokA nagarImAM mahAbala nAmanA rAjAnA rUpe thayo hato. dharmaghoSa muninA upadezathI prabhAvita thaIne temaNe potAnA cha mitro sAthe dIkSA grahaNa karI. dIkSA grahaNa karyA bAda sAte mitro tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatAM karatAM vicaravA lAgyA. ekavAra badhAe maLIne evo saMkalpa karyo ke ApaNe badhA eka ja prakAranI tapasyA karIzuM. jethI badhAno sAtha AgaLanA jIvanamAM paNa rahe ane badhAe niyama pramANe tapasyAno AraMbha Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ryo, paNa mahAbala munie badhAthI jyeSTha banavAnI lAlacamAM adhika tapa karyuM. tethI jyAre bIjA sAdhuo pAraNA karatA hatA tyAre te potAnI tapasyA AgaLa vadhAratA jatA hatA ane te divase te pAraNA karatA nahi. A prakAre chaLa (kapaTa) pUrvaka tapa karavAthI temaNe strIvedano baMdha bAMdhyo. tema ja vIsa sthAnonI ArAdhanA karI tIrthaMkara nAma gotranuM paNa upArjana karyuM. Ama ghora tapasyA tathA varSo sudhI saMyamanuM pAlana karatAM karatAM sAte munioe anazanapUrvaka samAdhimaraNa lIdhuM. A mahAbalano jIva anuttara vimAnamAMthI cyavIne mithilAnA mahArAjA kuMbhanI mahArANI prabhAvatInI kukSimAM avatarita thayA. mAtA prabhAvatIe zubha yogamAM putrIne janma Apyo, jenuM nAma mallI rAkhavAmAM AvyuM. samaya AvatAM malli bhagavaMta dIkSA aMgIkAra kare che tema ja cha mitrone paNa pratibodhita kare che. Ama pUrve karelAM karma thakI mallinAtha bhagavaMtane paNa strIvede avataravuM paDyuM. : saMdarbhasUci : jainadharmanI mukhya sAdhvIo ane mahilAo - anuvAdaka - DaoN. kalA zAha......... ...........32 zrI jJAtAdharmakathA sUtra adhyayana-8 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana ..... 190 mahArAjA zreNika DhAla-20 karamiM yugala te nArakI, mallI huo strI vedo re / zreNIka narmsa sadhAvIo, kalAvatI kara cheTo re // 96 // karma koIne mUkatAM nathI. pachI bhale te raMka hoya ke rAjA. jainadharmane pAmavA chatAM paNa karelAM karma bhogavavAM ja paDe. A vAta uparokta kaDImAM kavie "mahArAjA zreNika'nA daSTAMtanA AdhAre samajAvI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. magadha dezamAM rAjA zreNika rAjya karatA hatA. temane zikAra karavAno khUba zokha hato. zikAra karavAmAM temane majhA AvatI. eka divasa zreNika rAjA jaMgalamAM zikAra karavA gayA. temaNe dUrathI eka haraNIne joI. temaNe potAno ghoDo te tarapha doDAvyo. dhanuSya para bANa caDAvI barAbara nizAna tAkI zreNika rAjAe tIra choDyuM. tIra haraNInA peTamAM khUpI gayuM, tenuM peTa phATI gayuM. peTamAMthI mareluM baccuM bahAra paDI gayuM, haraNI paNa marI gaI. zreNika rAjA ghoDA uparathI UtarIne marelI haraNI pAse AvyA. dazya joIne e khUba ja khuza thayA. garvathI bolyA, "mArA eka ja tIrathI babbe pazu marI gayA! haraNI ane tenuM baccuM paNa! zikAra Ane kahevAya." zreNika rAjAno AnaMda samAto nathI. harSathI te jhUmI UThyAM. AthI zreNika rAjAnuM pahelI naraka gatinuM karma baMdhAI gayuM. tyAra pachI zreNika kALakrame ane dhIme dhIme jJAna prApta thatAM bhagavAna mahAvIranA parama upAsaka banyA. eka vAra bhagavAnane potAnI gati viSe pUche che tyAre sarvajJa bhagavAne kahyuM ke, "zreNika! marIne te pahelI narake jaIza." zreNika gabharAyA. te bolyA, "prabhu! huM Apano parama bhakta ane huM narake jaIza?' bhagavAne kahyuM ke, "zreNika! te zikAra karIne khUba harSa karyo hato. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI tAruM naraka gatinuM AyuSya baMdhAI gayuM che. tAruM e pApakarma nikAcita hatuM. e karma bhogavavuM ja paDe. ame paNa te anyathA karavAne samartha nathI." AthI zreNika rAjA marIne pahelI narake gayA. Ama karma koIne choDatAM nathI. pUrve karelAM karmo bhogavavAM ja paDe che. : saMdarbhasUci : 1. jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha.... ................ pR. 313 caMDakauzika sarSa DhAla-20 munIvara mAsakhamaNa dhaNI, karamiM duo bhujaMgo re / karamavasiM valI dIA, achakArI aMgo re // 97 // uparokta kaDImAM karmanI gati nyArI che. karmane kAraNe tapasvI munivarano paNa tiryaMca gatimAM janma thayo. A vAta kavie "caMDakauzika sarpanA daSTAMtanA AdhAre AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. eka vRddha tapasvI dharmaghoSa muni temanA bALaziSya-damadaMta muni celA sAthe mAsakhamaNanA upavAsanA pAraNAne mATe gocarIe nIkaLyA. temanA paga nIce eka nAnI deDakI kacarAIne marI gaI. tenI AlocanA karavA sAthenA bALamunie vRddha sAdhune kahyuM paNa vRddha sAdhue te sAMbhaLyuM na sAMbhaLyuM karyuM. bALamunie pAchuM saMdhyAnA pratikramaNa bAda yAda karAvyuM ke deDakInI AlocanA karI? AvI rIte pharI pharI yAda karAvavAthI bALamuni upara temane ghaNo krodha thayo ane Ubho rahe ema kahIne tene mAravA doDyA. krodhAMta thaIne doDatA aMdhArAmAM eka thAMbhalA sAthe bhaTakAyA ane sajjaDa mAra lAgavAthI mRtyu pAmyA. bIjA bhavamAM te eka tApasonA uparI ane moTA vanakhaMDanA svAmI thayA. bIjA tApasone teo A vanakhaMDamAMthI phaLa ke phUla toDavA na detA. koI phaLa-phUla le to tene mAravA jatA. eka divasa hAthamAM kuhADo laIne evA eka phaLa toDI nAsatA rAjaputranI pAchaLa doDyA. paNa karma saMjoge khADAmAM paDyA ane hAthamAMno kuhADo mAthAmAM jorathI vAgavAthI tatkALa mRtyu pAmyA. tyAMthI marIne te caMDakauzika nAmanA daSTiviSa sarpa thayo. Ama ghaNA tapanA dhaNI hovAM chatAM paNa pUrva karmane lIdhe nIca gatimAM janma thayo. zvetAMbI nagarI tarapha jatA rastAmAM A sarpa raheto hato. tenA hUMphADA mAtrathI prANIo vagere marI jatAM eTale A rasto javA AvavA mATe loko vAparatA na hatA. paraMtu bhagavAna mahAvIra ekavAra A raste caMDakauzikanA bhAvo jANI tene pratibodhavA mATe nIkaLyAM, tyAre bhagavAna mahAvIranA vacano sAMbhaLIne sarpane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM ane samabhAva prApta karI devalokamAM devagatine pAmyA. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha... *.. pR. 28 zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-4 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI..................... pR. 31-32 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdanabAlA DhAla-20 mRgAvatI gurDa paMkhIo, harI gayo AkANyuM re / caMdanabAla sAMthi dharI, karamiM parAri dAsya re // 98 // pUrve karelAM karmo bhogavavAM ja paDe che. karmanI tAkAta agamya che. "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra'mAM varNavela caMdanabAlAnA daSTAMta kathAnakane AdhAre uparokta kaDImAM kavie A bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA jANI zakAya che. caMpApurImAM dadhivAhana nAmano rAjA hato. tenI rANInuM nAma dhAriNI hatuM. tene vasumatI nAmanI putrI hatI. eka divasa kauzAmbInA rAjA zatAnike tenA upara caDhAI karI. tethI dadhivAhana rAjA bhaya pAmI nAsI gayA. sainikoe tenA nagarane lUMTyuM temAM eka subhaTa dadhivAhana rAjAnI rANI dhAriNIne tathA putrI vasumatIne upADIne cAlato thayo. subhaTe dhAriNIne potAnI strI thavA kahyuM paNa dhAriNIe subhaTane dhUtakArIne kahyuM, "are adhama ane pApInTa! tuM A zuM bole che? huM parastrI chuM, ane parastrI laMpaTa to marIne narka jAya che." paNa subhaTa dharmavacanone na gaNakAratAM dhAriNInuM ziyaLa khaMDana karavA taiyAra thayo eTale zIlanA rakSaNArthe dhAriNIe rastAmAM prANa tyAga karyo. mAtAno viyoga thavAthI vasumatI karuNa rudana tema ja vilApa karavA lAgI. vasumatInAM rudana vacana sAMbhaLI subhaTe kahyuM, "he mRgAkSI, meM tane koI kuvacana kahyAM nathI, huM tane paraNavAno chuM ema paNa tuM leza mAtra dhArIza nahIM." ema vasumatIne samajAvI potAnA ghare laI Avyo. paNa ghare tenI strIe tene sakhta zabdomAM saMbhaLAvI dIdhuM ke, A pArakI strIne tame ghare lAvyA cho te huM sahana nahIM karuM. tene ghara bahAra kADhI mUko. gharethI AvAM vacano sAMbhaLI subhaTa vasumatIne laI bajAramAM vecavA nIkaLyo. bajAramAM vasumatInuM rUpa joIne tene kharIdavA ghaNA taiyAra thayA parantu dhanAvaha zreSThIe moM mAgyuM dhana ApI vecAtI lIdhI ane tenuM nAma caMdanabAlA pADyuM ane potAne ghera laI gayA. paraMtu mULA zeThANI vasumatIne zaMkAnI najare jovA lAgyA. dhanAvaha zeTha eka vAra bahAragAma gayA hatA. te vakhate mULAzeThANIe eka nAvine bolAvI caMdanAnuM mastaka muMDAvI nAMkhyuM, pachI tenA pagamAM beDI nAMkhI, eka aMdhArA oraDAmAM pUrI dIdhI. Ama traNa divasa sudhI caMdanA baMdha oraDAmAM rahI. jyAre zeThane khabara paDI tyAre temaNe caMdanAne mukta karI. tyAre caMdanA vicAravA lAgI ke, aho! mAro rAjakuLamAM janma ane kyAM A sthiti? A nATaka jevAM saMsAramAM kSaNamAtramAM zuM nuM zuM thaI jAya che, e badhuM meM jAte anubhavyuM che. aho! have huM zuM teno pratikAra karuM? Aje aThThamane pAraNe A aDadanA bAkuLA maLyA che, paNa jo koI atithi Ave to tene ApIne huM jamuM, anyathA jamIza nahi. Avo vicAra karIne te dvAra upara UbhI rahe che tyAre vIra prabhu bhikSA mATe pharatAM pharatAM tyAM AvI caDyA. caMdanAne joIne temane potAno abhigraha pUrNa thayelo jANI, prabhue bhikSA lIdhI. saMsAranI vicitratA joI caMdanAe prabhu pAse dIkSA lIdhI. aMte kevaLajJAna prApta karI mokSagAmI banyA. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-4 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI............. pR. 72-73 subUma cakravartI DhAla-20 cakrI sbhama te saMcaryuM, satama narakamAM jAyo re / brahmadata nayaNa te nIgamyA, karamiM aMdha su thAyo re // 99 // - uparokta kaDImAM cakravartIpaNuM prApta karyA chatAM karela aghora pApa thakI subhUma cakravartI maraNa pAmIne sAtamI narake jAya che. karma koIne mUkatAM nathI te vAta kavie "zrI triSaSTizalAkApuruSa caritra'mAM Apela subhUma cakravartI daSTAMtanA AdhAre kahI che. je nIcenI kathA dvArA samajAya che. hastinApuramAM anaMtavIrya nAme mahAparAkramI rAjA hato. tevI ja rIte bharatakSetramAM AvelA vasaMtapura nagaramAM agnika nAme eka chokaro hato. te eka vakhate potAnA sthAnathI dezAMtare cAlyo gayo. bhamato bhamato tApasInA Azrame AvI caDyo. tyAMnA kulapatie tene putra karIne rAkhyo. te lokamAM jamadagninA nAmathI prakhyAta thayo. ekavAra devonA vacanathI jamadagnie paraNavAno nirNaya karyo, ane jitazatru rAjAnI reNukA nAmanI putrI sAthe vivAha karyA. reNukA yauvana vayamAM AvatAM jamadagnie potAnI patnI mATe tema ja sALI mATe be caru sAdhyA. reNukAne rAma ane tenI benane kRtavIrya nAme putra thayo. rAme eka vidyAdharanI sevA karI parazuvidyA prApta karI parazurAma nAma meLavyuM. ekavAra reNukA potAnI benane maLavA hastinApura gaI. tyAM anaMtavIrya rAjA sAthe lubdha thatAM reNukAne putra utpanna thayo. samaya jatAM reNukA ane tenA putrane teDIne jamadagni potAnA ghera AvyA, tyAre parazurAmane krodha caDyo ane reNukA ane tenA putrano vinAza karyo. A vAta sAMbhaLIne anaMtavIrya tyAM AvyA ane Azramane khedAna medAna karI nAkhyo. parazurAmane khabara paDatAM tyAM AvIne teNe anaMtavIryano vinAza karyo. anaMtavIryanuM maraNa thatAM kRtavIrya gAdIe Avyo. jyAre mAtAnA mukhathI pitAnA mRtyunI vAta sAMbhaLI tyAre teNe jamadagniRSine mArI nAkhyo. pitAnA vadhathI krodhe bharAyelA parazurAme kRtavIryane mAryo ane pote gAdI upara beTho. tyAre kRtavIryanI patnI tArA garbhiNI hatI, te nAsIne tApasInA AzramamAM AvI. tyAM rANIe putrane janma Apyo. teNe bhUmigrahamAM janma lIdho, tethI tenuM nAma subUma pADyuM. subhUme moTA thaIne parazurAmane mArIne potAnuM rAjya pAchuM lIdhuM. pachI subhUma cakrIe pRthvIne ekavIsa vAra nibrahmaNI karI. Ama aneka hiMsA karI hovAthI subhUma cakravartIne aMte sAtamI narake javuM paDyuM. : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra-2 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI .. *. pR. 288 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadI DhAla-20 vikama tava dUba pAMmIo, haMsi galu javahAro re / karma vasiM vali drupadI, pekho paca bharatAro re // raOO // pUrvabhavamAM karelAM karma bhogavavAM ja paDe che. A vAta "zrI jJAtAdharmakathA sUtra'-16mAM draupadInA daSTAMta kathAnakamAM varNavela che. uparokta kaDImAM kavie A ja bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathAmAM samajAya che. caMpAnagarImAM somadeva nAmano brAhmaNa hato. tene nAgazrI nAmanI suMdara strI hatI. ekadA teNe munine kaDavA (jherI) tuMbaDAMnuM zAka vahorAvyuM. pheMkI devAmAM jIvahiMsA joIne munie kaDavA tuMbaDAMnuM zAka khAI lIdhuM. uttama bhAvamAM lIna thaI mRtyu pAmyA ane sarvArtha siddha vimAne deva thayA, jyAre nAgazrI mRtyu pAmI chaThThI narake gaI. Ama muni hatyAthI narakAdinuM bhavabhramaNa thayuM. aMte nAgazrIno jIva caMpAnagarImAM sAgaradatta zreSThInI subhadrA nAme patnInI kukSIe putrI tarIke janmI. mAtA pitAe tenuM nAma sukumArikA pADyuM. yuvAna thatAM lagna karyA paraMtu aMgAra jevuM zarIra lAgavAthI pati choDIne jato rahyo. bIjI vAra lagna karyA tyAre paNa Ama ja thavAthI sukumArikA bahu rudana karavA lAgI parantu pitAnAM hitavacano sAMbhaLI pUrva karelA karmanuM phaLa samajI saMtoSapUrvaka rahevA lAgI. eka vAra koI sAdhvI pAse teNIe dIkSA grahaNa karI ane duSkara tapa AdaryA. thoDA varSobAda temaNe ekAMta vanamAM jaI chaThTha, aThThamano tapa karatAM sUrya sAme ja pragaTa daSTi rAkhI AtApanA karavAnI IcchA thatAM guraNInI rajA laI, udyAnamAM jaI temaNe AtApanA zarU karI. akasmAte tyAM temaNe pAMca yArothI sevAtI vezyAne joIne evuM niyANuM bAMdhyuM ke, "je meM AdarelA tapanuM kaMI paNa phaLa hoya to mane paNa AnI jema pAMca bharathAra maLajo. tyAra bAda ATha mAsa parvata saMlekhanA karI saudharma devalokamAM devI thaI. tyAMthI cyavI te pAMcAla dezamAM kapilapura nAmanA nagaramAM dvapada nAme rAjAne tyAM putrI tarIke avatarI, tenuM nAma draupadI pADyuM. vakhata jatAM draupadI yauvana vaye pahoMcI. drupada rAjAe jAhera karyuM ke, je koI rAdhAvedha sAdhaze tene mArI putrI paraNaze. A kAma karavA ghaNA rAjA tathA rAjakumAroe mahenata karI, paNa koI karI zakyuM nahi. tyAre arjune UbhA thaI AsAnIthI e pUtaLI vIMdhI ane rAdhAvedha sAdhyo. AthI draupadIe tenA kaMThamAM varamALA AropI. te varamALA arjunanA bIjA cAre bhAIonA kaMThamAM paNa paDI! Ama pUrve karelAM karma thakI A bhavamAM pAMca bharathAra draupadIne maLyA. : saMdarbhasUci : jaina zAsananAM camakatA hIrA - prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha pR. 282 zrI jJAtAdharmakathA sUtra - adhyayana-16muM - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana....................... pR. 350 ...*** Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuberadattA DhAla-20 kabIradarti re bhagani varI, kIdho mAya sU bhogo re / karma vasiM valI jo havo, dazaratha rAma vIyogo re // 1 // karmanI gati agamya che! vicitra che! kuberadatta ane kuberadattAnA eka ja janmamAM aDhAra sagapaNo thayA hatA jenuM varNana vairAgya zataka'mAM Apela kuberadattA daSTAMta kathAnakamAM jovA maLe che. uparokta kaDImAM kavie A ja bhAvane darzAvyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. mathurA nagarImAM kuberasanA karIne eka suMdara yuvAna gaNikA rahetI hatI. tene eka samaye be bALaka/joDaluM avataryuM. eka putra ane eka putrI. banne bALakone eka kapaDAmAM vIMTI, temanA nAmanI (kuberadattA, kuberadatta) vIMTI paherAvI peTImAM pUrI, peTI yamunA nadImAM vahetI mUkI dIdhI. peTI taNAtI taNAtI zaurapurI nagarInA kAMThe AvI. be zeThiyA nadI para nahAtA hatA, temanI najare peTI paDavAthI tene nadI bahAra kADhI ane ughADIne joyuM to aMdara jIvatAM bALaka dekhAyA, tethI eke putra lIdho ane bIjAe putrI lIdhI. banne vayaska thayAM paNa eka bIjAne oLakhatAM nathI, mAbApe lagna lIdhAM ane karma saMjoge bhAIbahena pati-patnI banyAM. eka vAra banne sogaThAbAjI ramatAM hatAM, tyAM kuberadattanI vIMTI uchaLIne kuberadattAnA khoLAmAM paDI. kuberadattA vIMTI joI vicAramAM paDI. bannenI vIMTI eka jevI ja che. barAbara dhArIne joIe to amArAM bannenAM rUpa ane AkRti badhuM ja sarakhuM lAge che. zuM ame banne bhAI-bahena to nahi hoIe! bannee potAnAM mAbApane pUchyuM, tyAre khulAso thayo. temaNe kahyuM, "tame banne eka peTImAMthI nIkaLyAM hatAM." kuberadattA samajI gaI ke A mAro sago bhAI che. bhAI sAthe lagna karyAM e ThIka na karyuM. khUba pazcAttApa thayo ane vairAgye thayo. pariNAme pApo dhovA mATe kuberadattA dIkSA laI sAdhvI banI. kuberadatta paNa ghara choDI paradeza gayo. bhAgyayoge pharatAM pharatAM te mathurA nagarImAM ja AvI caDhyo ane kuberasenA vezyAne tyAM rahyo. kuberasenA tenI sagI mA hatI, paraMtu kuberadatta te jANato na hato. ajANatAM sagI mA sAthe paNa bhoga bhogavyA. sAce ja karmanI gati nyArI che. sagA mAdIkarAe bhogavilAsa karyo ane kuberasenAe eka bALakane janma Apyo. A vAtanI kuberadattA sAdhvIne khabara paDI tyAre temaNe bannene pratibodhyA. aMtamAM bannee dIkSA lIdhI. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha........ ...... pR. 93 vairAgya zataka-1 - 5. muni zrI vinayacaMdrajI mahArAja.......... ....... pR. 158 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgaketu DhAla-23 nAgaketa jima pUjA karI, kevalakamalA strI teNaI varI / bhava samudrathI jIva UddharI, te nara vasIo jihAM siddhapurI // 45 // sAcI zraddhAthI tapa-japa karavAthI kevaLajJAna prApta thAya che. te vAta 'vairAgya zataka'mAM Apela nAgaketunA daSTAMta kathAnakamAM varNavI che. uparokta kaDImAM kavie paNa te ja bhAvane darzAvyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. pUrvabhavamAM nAgaketu koI vaNikanA putra hato. nAnapaNamAM ja emanI mAtA marI gaI hatI. sAvakI mAtA tene khUba ja du:kha ApatI hatI. ekavAra te ghara choDI bhAgI gayo. tyAre tenA mitre tene sAMtvana ApatA aThThama tapa karavAnuM kahyuM. AvatA varSe paryuSaNa parvamAM aThThama tapa jarUra karIza evI bhAvanA bhAvI ghare pAcho pharyo ane gharanI bahAra ghAsanI gaMjI hatI te para sUI gayo. rAte apara mAtAe tene gaMjI sAthe saLagAvI dIdho. maratAM maratAM paNa aThThama karavo che evI bhAvanA chellI kSaNe paNa rahI. tyAMthI marIne zrIkAMta zeThane ghare jamyo. tenuM nAma nAgaketu pADyuM. paryuSaNa AvatAM hovAthI gharamAM aThThama tapa karavAnI vAto thaI. A sAMbhaLatAM nAgaketune jAtismaraNa jJAna thayuM ane e jJAna baLe teNe paNa aThThama tapa karyo. azaktinA kAraNe tarata janmelA bALakane mUrchA AvI gaI. AthI lokoe marI gayelo mAnI ene jaMgalamAM dATI dIdho. potAno putra marI gayo e AghAtathI mAtA-pitA paNa maraNa pAmyAM. jyAre aputranuM dhana rAjA levA Ave che tyAre dharaNendranA rUpamAM brAhmaNa temane aTakAve che ane kahe che ke, "Ano putra to jIve che?' brAhmaNa te bALakane bhUmimAMthI bahAra kADhIne kahe che ke, "A bALaka rAjya para eka moTo upakAra karaze." ema kahI dharaNendra jatA rahe che. Ama nAgaketu moTo thaIne ekavAra rAjyane vyaMtaradevanA upadravathI bacAve che. (tapanA baLe bacAve che.) tyAra bAda eka divasa nAgaketu bhagavAnanI pUjA karI rahyA hatA ane puSpathI bharelI pUjAnI thALI potAnA hAthamAM hatI. temAMnA eka phUlamAM rahelo sarpa temane karaDyo. sarpa karaDavA chatAM paNa nAgaketu jarApaNa vyagra na thayA, paNa sarpa karaDyo che e jANIne dhyAnArUDha banyA. dhyAnArUDha paNa evA banyAM ke tyAMne tyAM kevaLajJAna pAmyA. kALe karI AyuSya pUrNa thatAM mokSe gayA. .: saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha.... ..... pR. 287 vairAgyazataka-bhAga-1 - paM. muni zrI vinayacaMdrajI mahArAja. .......................... pR. 39 saMgama DhAla-24 dAMnI vakhANuM saMgamo e, khIra khAMDa vrata jaya / e. sAlibhadra paNi Upano e, nara bhavi sUra sUkha hoya // 6 7 // dAnadharmanA prabhAvathI vipula samRddhi tema ja devo jevA sukho maLe che. A vAta "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra' vagere graMthomAM saMgamanA daSTAMta kathAnakamAM varNavI che. uparokta kaDImAM kavie A bhAvane Alekhyo che je nIcenI kathA dvArA jaNAya che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlIbhadra pUrvabhavamAM eka garIba kuTuMbamAM janmyo hato. tenuM nAma saMgama hatuM. ekadA tene khIra khAvAnI IcchA thAya che. paraMtu tenI mAtAnI sthiti khIra banAvI zake tevI na hatI. AthI tenA pADozaNoe khIra banAvavAnI vastuo tene ApI, tyAre mAe khIra banAvIne saMgamane ApI. khIra khUba ja garama hatI. ThaMDI thAya tenI saMgama vATa joI rahyo hato, tyAre acAnaka saMgamane vicAra Avyo ke, "zuM huM A khIra koIne khavaDAvyA vinA khAIza? zuM huM ekalapaTo banIza?" AvA vicAromAM khovAyelo hato tyAM ja "dharmalAbha' zabda saMbhaLAyo. saMgama A sAMbhaLIne AnaMdathI nAcI UThe che. je joItuM hatuM te sAmethI maLyuM hatuM. eka mahinAnA upavAsI koI jaina muni tyAM vahoravA mATe AvyA hatA. tapasvI munine UchaLatA haiye khIra vahorAvI. munizrI nA pADatA rahyA, paNa saMgame to AkhI thALI ThAlavI dIdhI. | muni jatA rahyA. tyAre saMgamane khAlI thALI cATato joIne mAtAne lAgyuM ke, putra hajI dharAyo nathI ema samajI bIjI khIra ApI. saMgame jiMdagImAM khIra pahelI ja vAra khAdhI hovAthI tenuM peTa TevAyeluM na hatuM. peTamAM sakhata duHkhAvo upaDyo, atyaMta pIDA thavA lAgI ane AyuSyanI dorI tUTatI jaNAI. saMgame pelA munivarane manomana yAda karavA mAMDyA. dAnadharmanI khUba khUba anumodanA karI. peTamAM vedanA ane manamAM vaMdanA cAlu rahI. vedanA ane vaMdanA vacce saMgamanA prANa cAlyA gayA. saMgama mRtyu pAmIne gobhadra zeThane ghare zAlibhadra nAme putra tarIke jamyo. dAnadharmanA prabhAvathI vipula samRddhi maLI ane dararoja 99 peTI devalokathI zAlibhadranA ghare AvatI. Ama dAnanA puNyathI zAlibhadre devatA jevuM sukha meLavyuM. : saMdarbhasUci : AtmakathAo - 5. mukticandravijayagaNi, 5. municandravijayagaNi ......... ...... pR. 354 zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra-bhAga 4 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI ....................... pR. 154 zrI nayasAra DhAla-24 vanamAM munI pratalAbhIo e, so dAnI nahaIsAra | e te nara saMpati pAmIo e, tIrthaMkara avatAra // 68 // supAtra dAna thakI tIrthakara gotra baMdhAya che. "kalpasUtra' Adi graMthomAM Apela nayasAranA daSTAMta kathAnakane AdhAre uparokta kaDImAM kavie A bhAvanuM Alekhana karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. jaMbudvIpamAM jayaMtI nagarInA pRthvI pratiSThAna nAmanA gAmamAM nayasAra nAme eka gAmetI raheto hato. eka vakhata rAjAnI AjJAthI te moTAM lAkaDAM levA mATe bhAtu laI keTalAMka gADAM sAthe eka jaMgalamAM gayo. tyAM vRkSo kApatAM madhyAhna samaya thayo ane khUba bhUkha lAgI. te vakhate nayasAra sAthe AvelA bIjA sevakoe uttama bhojana sAmagrI pIrasI nayasArane jamavA bolAvyo. pote sudhA, tRSA mATe Atura hato, chatAM paNa "koI atithi Ave to huM tene bhojana karAvIne pachI jamuM." ema dhArI pote Ama tema jovA lAgyo. tevAmAM sudhAtura, tRSAtura evA keTalAMka munio e Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha AvI caDyA. ''oho! A munio mArA atithi thayA te bahu sAruM thayuM.' ema ciMtavatA nayasAre temane namaskAra karyAM ane potAne mATe taiyAra karI lAvelA anna pAnathI teNe te munione pratilAbhita karyAM. bhojana bAda nagarIno rasto batAvavA nayasAra temanI sAthe gayo. nagarIno mArga AvI pahoMcatAM munioe eka vRkSanI nIce besIne nayasArane dharma saMbhaLAvyo. te sAMbhaLIne potAnA AtmAne dhanya mAnatA nayasAre te ja vakhate samakita prApta karyuM. munione vAMdIne te pAcho vaLyo. ane kApela badhAM ja kASTho rAjAne pahoMcADI potAnA gAmamAM Avyo. pachI moTA manavALo nayasAra dharmano abhyAsa karato, tattvane ciMtavato ane samakita pALato potAno kALa nirgamana karavA lAgyo. A pramANe ArAdhanA karato nayasAra aMta samaye paMca namaskAra maMtranuM smaraNa karI, mRtyu pAmI saudharma devalokamAM palyopama AyuSyavALo devatA thayo. A ja AtmA satyAvIzamAM bhave trizalArANInA kukhe janmI vartamAna covIsInA chellA tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI thayA. Ama supAtra dAna devAthI nayasAre uttama samakita prApta karI tIrthaMkara gotranuM puNya meLavyuM. : saMdarbhasUci : prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha pR. 45 jaina zAsananA camakatA hIrA kalpa sUtra - AcaryazrI hemacaMdrAcArya viracita - 5.pU. AcAryazrI ghAsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyAsahita .. pR. 63 camarendra - DhAla-28 paMcama aMgiM e adhIkAra, traNi sarNa mahilyu eka sAra / arIhaMta caita sAdhanuM sarNa, kari na lahaI camaredo marNa / / 12 / / 'zrI bhagavatI sUtra' 1/3/2mAM camarendranA dRSTAMta kathAnakanA AdhAre deva, guru ane dharmanA zaraNa sivAya bIjuM koI zaraNa nathI. A bhAvane kavie uparokta kaDImAM Alekhyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. bebhela abhivezamAM rahetA pUraNa nAmanA gAthApatie dAnAmA pravrajyA aMgIkAra karI AtApanA pUrvaka niraMtara cha-chaThThanI tapasyA karatA. pAraNAnA divase cAra khaMDavALA kASTha pAtramAMthI traNa khaMDamAM prApta thayelI bhikSA dAnamAM ApI cothA khaMDamAM prApta thayelI bhikSAno ja svayaM upayoga karatA Ama bAra varSanI tApasa paryAyanuM pAlana karI, eka mAsano pAdapopagamana saMthAro karI, kALadharma pAmI camarendra tarIke utpanna thayA. utpanna thatAM ja avadhijJAna dvArA upara saudharma devalokamAM siMhAsana para beThelA zakendrane joyA. tenI viziSTa Rddhi joIne IrSyAne vaza banIne zakendrane apamAnita karavAno nirNaya karyo. teNe saudharma devaloka sudhI pahoMcavA prabhu mahAvIrano Azraya svIkAryo. potAnA parigha nAmanA zastrane laI, vikarALa zarIra banAvI saudharma devalokamAM gayo. tyAM jaIne parigha ratnathI zakendrane apazabdathI apamAnita karavA lAgyo. AthI zakendra paNa kopita thayA. teNe potAnuM vajra 406 -> Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarendranA vadha mATe pheMkyuM. vajane sAme AvatuM joIne camarendra atyaMta bhayabhIta banI, utkRSTa gatithI bhAgIne prabhunA zaraNamAM pahoMcI gayo. zakendra paNa avadhijJAnathI te jANyuM ane prabhu pratyenI bhaktinA kAraNe vajane pAchuM kheMcavA doDyA. prabhuthI cAra ja aMgula dUra rahelA vajane pakaDI prabhunI kSamAyAcanA karI amarendrane abhayadAna ApyuM. camarendrae paNa potAnA sAmAnika devone bhagavad zaraNanI mahattA batAvI. tyAra pachI te devoe saparivAra AvI, vinayapUrvaka vaMdana karI kRtajJatA pragaTa karIne svasthAne gayA. Ama camarendrae paNa arihaMtanuM zaraNa laIne potAno jIva bacAvyo hato. : saMdarbhasUci : zrI bhagavatI sUtra bhAga-1 zataka-3 uddezaka-2 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana .................. pR. 405 harikezIRSi DhAla-33 karma dUgaMchA ma karo koI harikesI raSTi tu paNi joI / bhava Uttamano te paNi khoi, kula cAMDAla taNaI munI soI chaOI/ zrI uttarAdhyayana sUtra'-12mAM adhyayananA AdhAre kavi RSabhadAse jaina dharmano dveSa karavAthI tema ja muninI niMdA karavAthI zuM phaLa maLe? te vAta uparokta kaDImAM darzAvI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. mathurA nareza zaMkharAjAe saMsArathI virakta banI dIkSA grahaNa karI. vicaraNa karatAM ekavAra teo hastinApura padhAryA. bhikSAne mATe vicaratAM zaMkhamuni eka galInI najIka AvyA. tyAM sUnakAra jotAM najIkamAM rahetA somadatta purohitane mArga pUNyo. te galInuM nAma "hutavaha-racyA' hatuM. te galI tapelA loDhAnI samAna atyaMta garama rahetI hatI. somadatta brAhmaNane munio pratye dveSa hato eTale teNe dveSavaza munine te ja "hutavaha racyA'no uSNa mArga batAvI dIdho. zaMkhamuni nizcala bhAvathI IrSA samitipUrvaka te mArga upara cAlavA lAgyA, muninA prabhAvathI te uSNamArga ekadama zItala banI gayo. A joIne somadatta brAhmaNanA Azcaryano pAra na rahyo. te ja samaye potAnA makAnathI utarIne te ja hutavaha galImAM cAlyo. galIno caMdana samAna zItala anubhava sparzatA ja tene pazcAtApa thayo. teNe tarata ja zaMkhamuninI kSamA mAMgI. zaMkhamunie tene dharmopadeza Apyo, jenAthI te virakta thaIne temanI pAse dIkSita banI gayo. muni banyA pachI paNa somadatta jAtimada ane rUpamada karato ja rahyo. aMtima samayamAM teNe baMne madanI AlocanA-pratikramaNa na karyo. cAritrapAlananA kAraNe te marIne svargamAM gayA. deva AyuSya pUrNa karIne jAtimadanA kAraNe mRttagaMgAne kinAre harikeza gotrIya cAMDAlonA adhipati 'balakoTa' nAmanA cAMDAlane ghera putra tarIke utpanna thayA. Ama pUrvabhavamAM temaNe jAtimada-rUpamada karyo hato, tethI uttama kuLa khoIne cAMDAla jevA nIca kuLamAM janma levo paDyo. : saMdarbhasUci : zrI uttarAdhyayana sUtra-12muM adhyayana - prakAzaka - zrI guruprANa phAunDezana ........................... pR. 217 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-35 'haMsa ane kAgaDA'nI dRSTAMta kathAnA AdhAre kavie durguNInI sobatamAM sadguNI, aparAdhInI sobatamAM niraparAdhI, naThArAnI sobatamAM sArA mANasa paNa tenA jevo ja gaNAIne mAryo jAya che. A vAta kavie uparokta kaDImAM AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. haMsa ane kAgaDo haMsa kAga isaMAi gayo, marNa lahyuM niM gaMjaNa thayu | khiM saMgati jogI taNI, dhari dhari bhIkha magAvI ghaNI / / 82 || eka jaMgalamAM eka vAra haMsa ane kAgaDA vacce dostI thaI. haMsa te kAgaDA sAthe jhADa upara AvIne besato hato. ekavAra koI eka rAjA ghoDe besIne jaMgalamAMthI AvatAM te vRkSa nIce UbhA rahyA. te vRkSa upara kAgaDo paNa beTho hato. tenI joDe haMsa paNa AvIne beTho. have kAgaDAe potAnA svabhAva pramANe rAjAnA vastra upara viSTA karI ane rAjAnA kapaDAM bagADyAM. te joI rAjAne ghaNo krodha caDhyo ane teNe tarata ja kAmaThAmAM tIra caDhAvIne nizAna tAkyuM, paNa kAgaDo mahAdhUrta hovAthI UDI gayo ane te tIra haMsane vAgyuM. tethI te vIMdhAIne tatkALa bhUmi upara paDyo. tene joIne rAja potAnA sAthIone kahevA lAgyA ke, ''ahIM A pUrve koI vakhata nahi joyelo evo atizaya sapheda kAgaDo Aja mArA jovAmAM Avyo.'' te sAMbhaLIne bANathI vIMdhAyelo haMsa maratAM maratAM bolyo ke, "he mahArAja! huM kAgaDo nathI, paNa sarovaranA nirmaLa jaLamAM krIDA karanAra haMsa chuM paraMtu A nIca kAgaDAno meM saMga karyo, tenA saMgathI mAruM maraNa thayuM che. emAM saMdeha nathI.'' Ama nIcanI saMgatathI haMse potAno jIva gumAvyo. saMdarbhasUci : dRSTAMta zataka DhAla-46 : bhASAMtara - choTAlAla narabherAma bhaTTa.. zrI megharatha rAjA jIvadayA ema pAlaI jI, jima jagI megharatha rAya | pArevo jeNaI rAkhIo jI, parabhavi arIhA thAya / / 95|| sura AkAsaI saMcaryu jI, huo te jaijai re kAra / jIvadayA ema pAlIi jI, to lahIi bhavapAra / / 99 / / 7 utkRSTa jIvadayA pALavAthI tIrthaMkara gotranuM puNya prApta thAya che. 'zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra'mAM Apela megharatha rAjAnA dRSTAMta kathAnakanA AdhAre uparokta kaDIomAM kavie A ja vAtanuM Alekhana karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. jaMbudrIpanA pUrva mahAvidehamAM puMDarIkiNI nagarImAM dhanaratha rAjA hatA. temane priyamatI nAmanI patnI hatI. temane tyAM megharathakumArano janma thayo hato. moTA thatA pitAe megharathane gAdI soMpI. megharatha rAjA rUDI rIte jainadharma pALatA hatA. eka divasa megharatha rAjA pauSadhazALAmAM pauSadha karI beThA hatA tyAre acAnaka bhayathI kaMpatuM eka pArevaDuM temanA khoLAmAM AvI paDyuM ane teNe > *70& 5 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyanI vANImAM abhayanI mAgaNI karI. rAjAe tene AzvAsana ApI bhayamukta karyuM. tyAM ja thoDI vAramAM he rAjana! "e mAruM bhakSya che mATe mane soMpI de.' e pramANe kahetuM eka bAja pakSI tyAM AvyuM. rAjAe kahyuM, "tane A pArevaDuM huM ApIza nahi. kAraNa ke te mAre zaraNe AvyuM che ane zaraNArthIno jIva bacAvavo e kSatriya dharma che." tyAre bAja pakSIe kahayuM, "bhUkhathI pIDAu chuM. mAMsa ja mAro khorAka che. tame mane tAjuM mAMsa Apazo?'' tyAre rAjA potAnA dehanuM tAjuM mAMsa kADhI ApavA taiyAra thayA. trAjavuM maMgAvI eka tarapha pArevaDAMne besADI potAnA zarIramAMthI mAMsa kApI kApIne mUkavA lAgyA chatAM trAjavuM namatuM na hatuM, tyAre potAnuM AkhuM zarIra trAjavAMnA bIjA pallAmAM mUkI dIdhuM. A joI nagarajano, sAmaMto, amAtya bIjA mitro vagere rAjAne tema karavAnI nA pADe che paraMtu megharatha rAjA potAnA manathI jarApaNa calita thatA nathI. tyAM to mugaTa, kuMDaLa tathA mALA dhAraNa karela devatA pragaTa thAya che ane kahe che ke, "he nRpati! tamo kharekhara meru parvata jevA cho. svasthAnathI jarApaNa DagyA nahi. tamane dhanyavAda che." Ama kahI devatA temane saMpUrNa sAjA mAjA karI ane svargamAM jatA rahe che. Ama jIvadayAnuM jatana karavAthI megharatha rAjAno jayajayakAra thAya che. tyAra bAda rAjAe saMyama lIdho ane vIsa sthAnakanuM vidhipUrvaka tapa karI tIrthaMkara gotra bAMdhyuM. samAdhipUrvaka mRtyu pAmI anuttara vimAnamAM sarvArthasiddha vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. devabhava pUrNa karI vikramasena rAjAnA putra soLamA tIrthaMkara 'zAMtinAtha' tarIke janmyA. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha......... ............ pR. 30 zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-2 parva-pam - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI .............. pR. 238 meghakumAra DhAla- 47 jIvaDyA ema pAlIi, jima gaja sukamAla re / paga aDhI divaza tolI rahyuM, megha jIva krIpAla re // pa00 // uparokta kaDImAM kavie "zrI jJAtAdharmakathA sUtra'-1mAM Apela meghakumAranA daSTAMta kathAnakanA AdhAre pUrvabhavamAM meruprabha hAthInA bhave meghakumAre utkRSTa jIvadayA pALI hatI tenuM Alekhana karyuM che je nIcenI kathA dvArA jANI zakAya che. meghakumArano jIva pUrvanA trIjA bhavamAM sumeruprabha nAmano hAthI hato. ekavAra jaMgalamAM dAvAnaLa phelAyo. prANanI rakSA mATe jIvo doDAdoDa karavA lAgyA. bhUkhyo tarasyo te hAthI pANI pIvAnA vicArathI kAdavavALA taLAvamAM Utaryo ane kIcaDamAM phasAI gayo. te samaye eka yuvAna hAthI tyAM AvI caDyo ane pUrva vairathI prerAIne jIvaleNa prahAra karIne te cAlyo gayo. te prahAranA kAraNe teNe sAta divasa sudhI vedanAne sahana karI AyuSya pUrNa karyuM. AyuSya pUrNa karI bIjA bhavamAM meruprabha nAmano hAthI thayo. saMyogavaza pharIthI jaMgalamAM dAvAgni pragaTyo. dAvAnaLane jotAM tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tene pUrvabhavanA dAvAnaLanuM smaraNa thayuM. yathA samaye te dAvAnaLa Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMta thayo. vAraMvAra utpanna thatI A vipadAthI chuTakAro meLavavA teNe vizALa kSetramAMthI jhADa, ghAsa, pAMdaDA vagere dUra karI svaccha mAMDaluM taiyAra karyuM. ghaNA samaya pachI te jaMgalamAM punaH dAvAnaLano prakopa thayo, A samaye meruprabha bhAgIne te mAMDalA pAse Avyo. jaMgalanA badhAM ja janAvaro mAMDalAnA Azraye AvI gayA hatA. jAti vaira bhUlIne badhAM pazu-pakSIo ekasAthe beThA hatA. meruprabha paNa potAnI jagyA karI tyAM Ubho rahI gayo. acAnaka meruprabhanA zarIre khaMjavALa upaDI ane zarIra khaMjavALavA teNe paga UMco karyo, jevo paga UMco thayo ke eka sasaluM te khAlI jagAmAM goThavAI gayuM. meruprabha paga nIce mUkavA gayo, tyAre nIce sasalAne joyuM. tene sasalA upara anukaMpA AvI, teNe paga adhdhara rahevA dIdho. aDhI divase dAvAnaLa zAMta thayo. prANIo mAMDalAmAMthI bahAra nIkaLavA lAgyAM. sasalu paNa tyAMthI cAlyuM gayuM. tyAre meruprabhe potAno paga nIce mUkavA prayatna karyo paraMtu paga jakaDAI gayo hovAthI nIce paDI gayo. so varSanI vRddha kAyAvALo te meruprabha hAthI traNa divasa sudhI bhUkha tarasanI asahya pIDA ane vedanA sahana karato mRtyu pAmyo. te meruprabha hAthIno jIva zreNika rAjAnA mahArANI dhAriNI devInI kukSimAM putrarUpe utpanna thayo. yuvAna thatAM bhagavAna mahAvIranI dezanA sAMbhaLI saMyama aMgIkAra karI, meghamuni banI aMta samaye eka mAsano saMthAro karI devapaNe utpanna thayA. te devanuM AyuSya pUrNa karI mahAvidehamAM manuSyabhava dhAraNa karI mokSagatine prApta karaze. zrI jJAtAdharmakathA sUtra adhyayana-1 DhAla-48 : saMdarbhasUci : prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana zrI mRgAputra (loDhiyA) leaNa leini mArato jI, karato aMdrI re chaMda / / paravi dUkhIo te thayuM jI, mRgAvatI gi je satI jI, loDho thaIna IM Upano jI, pAmyu veda veda // 12 // tasa kurkhi avatAra | aMdrI vina AkAra || 13|| pR. 1 je jIvoe pUrvabhavamAM aneka pApa kRtya karela che, te jIvone AgAmI jIvanamAM dAruNa vedanAo sahana karavI paDe che. 'zrI vipAka sUtra' 1/1mAM Apela mRgAputranA dRSTAMta kathAnakanA AdhAre kavie uparokta kaDIomAM A bhAvane Alekhyo che je nIcenI kathA dvArA jaNAya che. pUrvabhavamAM mRgAputra (loDhiyA) zatadvAra nAmanA nagaramAM IkAI rAThoDa (khatrI) nAme moTo sevaka hato. pAMcaso parivArano te adhipati hato. tene sAte vyasana sevavAmAM ghaNI Asakti hatI. vanamAM zikAra karI paMkhIo mArato, lokonA kAna, nAka, netra vagere chedIne herAna karato hato. ghaNA AkarA karothI lokone raMjADato hato. Ama ghaNAM aghora karma karato hato. Ama teNe krodha ane lobhane vaza thaIne aneka pApo karyAM. teNe potAno badho kALa pApa karavAmAM ja gumAvyo ane aMte maraNa pAmIne pahelI narake gayo. tyAMthI nIkaLIne te bhagavAna mahAvIranA vicaraNa kALamAM mRgagrAma nAmanuM nagara hatuM. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijaya kSatriya nAmanA rAjAnI mRgAdevI nAme rANI hatI, temanI kUkhe putrapaNe utpanna thayo. te Indriya vagarano mAMsanA locA jevA hato. paga, hoTha, nAsikA, netra, kAna ane hAtha vagarano hato. janmathI napuMsaka, badhira ane mUMgo hato. duraska vedanA bhogavato hato. mukha na hovAthI AhAra roma vaDe aMdara jaI parU ane rUdhira vATe pAcho bahAra nIkaLatAM bhayaMkara durgadha utpanna thatI hovAne lIdhe tenI kAyAmAMthI atizaya durgadha AvatI hatI. A pramANe pUrvanAM karma thakI AvI azubha gati prApta thaI hatI. naraka jevuM du:kha bhogavavuM paDyuM hatuM. A kathA vAMcIne sahu carAcara jIvonI hiMsA karavAthI dUra rahe ane satata jIvadayA-ahiMsA dharmanA AcaraNamaya bane. : saMdarbhasUci : jaina zAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha ....... ................... pR. 226 zrI vipAka sUtra - prathama zrutaskaMdha (duHkhavipAka) - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana .................. pR. 1 kAlakAcArya DhAla-50 satavAdInuM lIjai nAMma, kAlikAcAraya guNa abhIrAMma /. sudha vacana bhupatinaM kahaI, jiganatANu phala narga ja kahaI // 3ra // uparokta kaDImAM kavi satyavacanano mahimA satyavAdI 'kAlakAcArya' daSTAMta kathAnakano AdhAra laIne darzAve che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. turimaNa nagarImAM kAlaka nAmano brAhmaNa raheto hato. tenI bahenanuM nAma bhadrA hatuM ane bhadrAne eka putra hato, tenuM nAma datta hatuM. kAlake dIkSA lIdhI. datta mahA uddhata hato ane sAte vyasanamAM pAraMgata hato. anukrame jitazatru rAjA pAsethI teNe rAjya paDAvI lIdhuM ane teno mAlika thaI beTho. pachI teNe yajJa zarU karyo jemAM aneka jIvono saMhAra thavA lAgyo. ekadA kAlakAcArya pharatA pharatA tyAM AvyA ane datte temane yajJanuM phaLa pUchyuM. tyAre kAlabhAcArya satyavacana bolyA ane kahyuM ke, "AvA hiMsAmaya yajJa karavAthI narakanI ja prApti thAya che." tyAre datte tenuM pramANa mAgyuM, enA javAbamAM AcArye jaNAvyuM ke, "AjathI sAtame divase tArA mukhamAM viSTA paDaze, e tenuM pramANa che." AcAryanI A vANI sAcI paDI ane marIne te sAtamI narake gayo. rAjAthI gabharAyA vagara kAlakAcArya satyavacana bolyA. Ama je satyavAdI hoya temanuM vacana mithyA thatuM nathI. : saMdarbhasUci : zrI pAMca pratikramaNa sUtra - prakAzaka - vijayadeva sUra saMdha ..... *..... pR. 242 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harizcaMdra DhAla-5) sati sItA sati rAma, rAye yudhISTa rAkhyuM nAMma / parazAnamAMhA harIcaMda kahyuM, te to tahaniM boli rahyu // 33 // Duba dhariM teNaI AvyuM nIra, vacana thakI navI cuko dhIra / to tehanI kIrti vIstarI, muo nahI nara jIvyo pharI // 34 // uparokta kaDIomAM kavie satya vacananuM aDaga pAlana karanAra parazAsanamAM Apela "rAjA harizcaMdranA daSTAMta vaDe satyano mahimA darzAvyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. harizcaMdra rAjA jyAre ghutamAM potAnuM rAjya riddhi sarva hArI jAya che tyAre sarvano tyAga karI rANI tArAmatI ane putra rohita sAthe nIkaLI paDe che. potAnuM gujarAna calAvavA majUrI kare che. tArAmatI eka brAhmaNane tyAM kAma kare che ane harizcaMdra cAMDAlane ghare kAma kare che tArAmatI aDadhI bhUkhI rahIne potAnA putra rohitane khavaDAve che. rohita paNa phaLa-phUla levA jaMgalamAM jAya che ane mAtAne madada kare che. ekavAra kumAra vRkSa upara phaLa toDato hoya che tyAre tene sarpa karaDe che. chokarAo saMdezo Ape che ke, rohitane sarpaDaeNza thayo che. jaMgalamAM AvI tArAmatI rohitane mRta jue che. eTale maDaduM laIne smazAne Ave che. tyAre smazAna upara harizcaMdra pahero bhare che. tyAM ene rAjA kahe che, pahelA kara bhara pachI mRtadehane bALaje. vIjaLIno jhabakAro thatAM rAjA rANIne oLakhI jAya che. tArAmatI paNa rAjAne oLakhI jAya che ane kahe che, "rAjana! A Apano ja putra che. Apane ja A kArya karavAnI pharaja che." tyAre harizcaMdra kahe che ke, "huM pahelA kartavya pachI lAgaNIne sthAna ApuM chuM. atyAre huM je nokarI para chuM te mane Ama karavA pharaja pADe che. mATe pahelA kara lAva pachI bALavAnI rajA ApIza." Ama harizcaMdra potAnA satya vacanane vaLagI rahyA tyAre satiyAnuM sat rAkhavA AkAzamAMthI devoe vRSTi karI ane chokarA paNa beTho thaI gayo. : saMdarbhasUci : zrI niSedhakumAra caritra - prakAzaka - sAMkaLIbena kapuracaMda gAMdhI .................. 82 maMDuka cora ' DhAla-52 maMDaka cora corI karai, paradhana laI valI teha re / muladevi tasa mArIo, ati dukha pAMmio eha re // 60 // yogazAstramAM Apela maMDuka coranA daSTAMta kathAnakane AdhAre kavie corI karavAthI tema ja bIjAnuM dhana laI levAthI ghaNuM ja duHkha bhogavavuM paDe che, e vAta uparokta kaDImAM darzAvI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. bennAtaTa nAmanA nagaramAM mUladeva rAjA rAjya karatA hatA. tenA rAjyamAM corano eTalo Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badho upadrava vadhI paDyo hato ke dhana mAla vinAnA saMkhyAbaMdha loko nirAdhAra sthitimAM AvI paDyA hatA. eka divasa prajAnA AgevAnoe ekaThA thaIne rAjAne vinaMtI karI ke, "he rAjana! kAMto corathI amArA mAlanuM rakSaNa karo, nahitara amane rajA Apo to bIjA nirUpadrava rAjyamAM jaIne rahIe." tyAre rAjA ekadama AvezamAM AvIne bolI UThyA ke, "aho! mArI prajA ATalI badhI du:khI!" corane zodhavA rAjA pote ja khaJa laI nIkaLI paDyA. coranAM sthAnake rAjA ghaNuM kya, Akhare thAkI eka devaLamAM sUI gayA. madhyarAtrinA samaye koI eka maMka nAmano cora tyAM Avyo ane bolyo ke, "ahIM koNa sUtuM che?" rAjA kapaTathI bolyA ke, "huM paradezI kApaDI chuM." core paradezI jANIne kahyuM, "cAla mArI sAthe tane dhanavAna banAvuM." rAjA tenI pAchaLa gayA. eka zeThanuM ghara phoDI dhana kADhyuM ane rAjAne mAthe te upaDAvyuM. tyAMthI eka jIrNa udyAnamAM jaI eka bhoyaruM ughADyuM, rAjA sahita cora aMdara gayo. tyAM eka svarUpavAna strI hatI. core tene kahyuM, "bena! A Avela ApaNA atithinA paga dhoI nAkha' bhAIno hukama thatAM ja eka kUvAnA kinArA para tene laI jaI tenA paga dhovA beThI. tenA pagano komaLa sparza thatAM tene dayA AvI. teNe rAjAne kahyuM ke, "tuM ahIMthI bhAgI jA." rAjA paNa samaya oLakhIne tyAMthI bhAgI gayA. rAjA dUra gayA eTale teNIe bUma pADIne kahyuM ke, "bhAI, A mANasa nAsI jAya che." cora khaDjha laI pAchaLa gayo. aMdhArAmAM rAjA eka thAMbhalA pAchaLa saMtAI gayA ane cora paNa aMdhArAmAM ja te thAMbhalA upara prahAra karIne ema samajyo ke meM mANasane mArI nAMkhyo che ne cora pAcho pharyo. cora maLavAthI rAjA khuza thaIne mahelamAM pAchA kya. rAjA bIje divase te corane bolAvavA koTavALane mokale che. corane sabhAmAM bolAvI rAjAe tene mAna ApIne tenI benanI mAMgaNI karI. core paNa potAnI bena rAjAne ApI. rAjAe tene rANI banAvI. corane nokarImAM rAkhyo ane dhIre dhIre tenI pAsethI badhuM dravya meLavI lIdhuM. pachI rAjAe jenuM jenuM dhana corAyuM hatuM, te badhAMne pAchuM ApyuM ane te maMDuka corane mArI naMkhAvyo. A pramANe corI karanAra cora potAno saMbaMdhI hato, chatAM paNa rAjAe tene mArI naMkhAvyo. Ama corI karanAra kadI sukhI tathA vizvasanIya thato nathI. : saMdarbhasUci : yogazAstra - prakAza dvitIya - bhASAMtarakartA - zrImada paMnyAsa ma. zrI kezaravijayajIgaNi .............. pR. 118 aMbaDa saMnyAsInA ziSyo DhAla-para paMca sahyA para zAzani, tApasa jala pa kaMTha re / vA vInAM jagi te samyA, paNya na huA UlaMTha re // 64 // adatta viramaNa vratane daDhatApUrvaka TakAvIne anazanano svIkAra karanAra evA anya tIrthanA 500 ziSyoe samAdhi maraNane prApta karyuM. A vAta "zrI aupapAtika sUtra'mAM Apela aMbaDa parivrAjakanA ziSyonA daSTAMta kathAnakamAM darzAvI che. uparokta kaDImAM paNa kavie A bhAvane darzAvyo che je nIcenI kathA dvArA jaNAya che. avasarpiNI kAlanA cothA ArAnA aMta bhAgamAM te samaye bhagavAna mahAvIra svAmI sadehe Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ birAjatA hatA. te samaye ekavAra grISmaRtunA jeTha mAsamAM aMbaDa parivrAjakanA 900 aMtevAsI ziSyo gaMgA nadInA baMne kinArAothI kAMpilyapura nAmanA nagarathI purImatAla mahAnAmanA nagara tarapha javA nIkaLyA. te parivrAjako cAlatAM cAlatAM gAma rahita lAMbA ane vikaTa mArgavALA eka jaMgalamAM pahoMcI gayA. te jaMgalamAM thoDuMka cAlyA, tyAM ja potAnI sAthe lIdheluM pANI kramapUrvaka pItAM pItAM samApta thaI gayuM teo nirjana jaMgalamAM cArebAju jala ApanAra jaladAtAne zodhavA lAgyA. zodhavA chatAM koI jaladAtA maLyo nahIM. teo ekabIjAne kahevA lAgyA ke, A nirjana aTavImAM koI jala ApanAra nathI ane ApaNane adatta-ApyA vinA levuM ke tenuM sevana karavuM kalpanIya nathI. to A ApittakALamAM paNa ApaNe adatta jalane grahaNa na karIe tenuM sevana na karIe ane ApaNI pratijJAno nAza na thAya te mATe pAdapopagamana anazanano svIkAra karI, mRtyunI AkAMkSA na karatAM ApaNe sthita thaIe. A pramANe paraspara kahIne kaSAya ane zarIrane kRza karavA mATe saMlekhanAnI ArAdhanAmAM zAMtabhAvathI sthira banI gayA. Ama temaNe potAno tApasadharma rAkhyo ane mahAna padane varyA. : saMdarbhasUci : zrI aupapAtika sUtra/vi./2 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana.......... .................... pR. 130 dramaka bhikhArI DhAla- 53 cIta cokha nIta rAkhII, rAkhiM bahu sukha hoya re | mana machalaI dUkha pAmIo, dramaka bhIkhArI joya re // 72 // adattAdAna viramaNa vratanA aMtargata mahAparigrahI tema ja melA manavALA duHkhI thAya che. zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM Apela dramaka bhikhArInA daSTAMta kathAnakane AdhAre uparokta kaDImAM kavie A bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA jANI zakAya che. eka dramaka nAmano bhikhArI hato. teNe bhIkha mAMgI mAMgIne eka hajAra kArdApaNa (eka prakAranA sikkA) bhegAM karyo. ekavAra A badhAM kArdApaNa sAthe laIne eka sArthavAhanI sAthe te potAnA ghare javA nIkaLyo. rastAmAM teNe bhojana mATe eka kASapaNa ApIne kAkiNIo lIdhI ane pratidina thoDIka kAkiNIo kharcIne bhojana leto hato. Ama keTalAMka divasa vItI gayA. have tenI pAse eka kAkiNI (arthAta 20 koDI) bacI hatI. A eka kAkiNI koI jagyA para e bhUlI Avyo. thoDeka dUra jaIne tene pelI kAkiNI yAda AvI. dramaka bhikhArI potAnI pAse rahelI kASapaNanI thelIne eka khADo khodI temAM mUkI dIdhI ane pelI eka kAkiNI levA doDato doDato gayo paraMtu te jyAre tyAM pahoMcI tyAre pelI kAkiNI tyAM na hatI. bIjA koInA hAthamAM AvI gaI haze. tyAre dramaka bhikhArI manamAM ne manamAM duHkhI thato pAcho ryo paraMtu A bAju kArdApaNanI thelI laI eka mANasa bhAgI gayo ane Ama te lUMTAI gayo. jema tema te ghare pahoMcyo. Ama eka kAkiNImAM mana rAkhavAthI tenuM bAkInuM dhana paNa gayuM ane du:khI thayo. : saMdarbhasUci : zrI uttarAdhyayana sUtra - saMpAdaka - vivecaka AcArya mahAprajJa .... ........ .................. pR. 130 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-55 ahilyA AgaI aMdra ahalyAkhyu ramya, apajasa tehano gagani bhamya / sahaI sabhaga tasa potaI havA, aMgaI roga tehani navanavA // 88// IndrarAjA paNa zIlavratathI cUkI gautamaRSinI patnI ahilyA sAthe bhoga bhogavavAthI du:kha pAmyA. te vAta kavie uparokta kaDImAM darzAvI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. vaiSNava rAmAyaNamAM ukta 'ahilyA'nI kathA A pramANe che. ahilyA gautamaRSinI patnI hatI. te suMdara ane dharma-parAyaNa strI hatI. Indra tenuM rUpa joIne mohita thaI gayA. eka divasa gautamaRSi bahAra gayA hatA. Indra taka oLakhIne gautamaRSinuM rUpa banAvyuM ane chalapUrvaka ahilyAnI pAse pahoMcIne saMyoganI IcchA pragaTa karI. nirdoSa ahilyAe potAnA pati jANIne koI AnAkAnI na karI. Indra anAcAra sevana karI cAlyA gayA. jyAre gautamaRSi AvyA tyAre temane A vRttAMtanI khabara paDI. temaNe Indrane zrApa Apyo ke - 'tArA zarIramAM eka hajAra chidra thAya.' tevuM ja thayuM. tyAra pachI Indra RSinI vAraMvAra stuti karI, tenA prabhAve RSie te bhAgonA sthAne eka hajAra netra banAvyA paraMtu ahilyA paththaranI jema nizcaSTa thaIne tapasyAmAM lIna thaI gayA. te eka ja jagyAe gumasuma thaIne paDI rahetA. ekavAra zrIrAma vicaraNa karatAM karatAM AzramanI pAsethI pasAra thayA. tyAre temanA caraNono sparza thatA ja teo jAgrata thaI UbhA thaI gayA. RSie paNa prasanna thaI temane punaH apanAvI lIdhA. Ama IndrarAjA paNa zIlavratanA bhaMgathI zApita thayA ane temanuM nAma gaganamaMDaLamAM carcAyuM. : saMdarbhasUci : zrI praznavyAkaraNa sUtra-pariziSTa-2 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana... ... pR. 277 | maNiratha rAjA DhAla-55 kaIcaka je sIliM navI rahyA, haSya te dUrgati gayA / maNiratha rAja te avaguNya, strI kAraNi teNaI baMdhava haththu // 93 // moTA-moTA rAjA mahArAjAo paNa jyAre zIlavratathI cUkI jAya che, tyAre na karavAnuM kRtya paNa karI nAMkhe che. A vAta "zrI uttarAdhyayana sUtra' adhyayana 9mAM maNiratha rAjAnA daSTAMta kathAnakamAM Apela che. uparokta kaDImAM kavie A bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. sudarzanapura nAmanA nagare maNiratha nAmano rAjA rAjya karatA hatA. yugabAhu nAmano temano nAno bhAI hato, tene madanarekhA nAmanI ati rUpavatI patnI hatI. maNiratha rAjA madanarekhAnuM rUpa joIne tenI upara mohita thayA hatA. A madanarekhAne potAnI banAvavA te game te karavA taiyAra hatA. madanarekhAne lobhAvavA temaNe aneka yuktio karI paraMtu madanarekhA upara tenI koI asara thaI nahi. AthI maNiratha vizeSa kAmAtura thayA. temaNe vicAryuM ke jyAM sudhI yugabAhu jIvato che tyAM sudhI madanarekhAne nahi meLavI zakuM. ethI yugabAhune mArI nAkhavA nizcaya karyo. A mATe te taka zodhatA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-55 rahyA. ekavAra yugabAhu potAnI patnIne laIne udyAnamAM krIDA karavA gayo. udyAnamAM jalAdi krIDA karIne rAtre tyAMnA kadalI gRhamAM ja navakAra maMtranuM smaraNa karato sUto. tyAre maNiratha rAjAne khabara maLI ke yugabAhu, madanarekhA ekalAM che ane sAthe udyAnamAM alpa mANaso ja che te taka joI vikAravaza khaDjha laI yugabAhune mAravA udyAnamAM AvyA. udyAnanA mALIne kahyuM, "mAro nAno bhAI ekalo upavanamAM rahe te ThIka nahIM." ema samajAvI kadalIgRhamAM pravezyA. rAtre ekAeka moTA bhAI AvyA che te jotAM yugabAhu Ubho thaIne maNirathane namaskAra karavA nIce namyo. tyAre tarata ja maNiratha rAjAe jorathI khaDjha vatI prahAra karyo. Ama strInA rUpa pAchaLa mohita thaIne maNiratha rAjAe potAnA sagA bhAIne mArI nAkhyo. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha.......... ......... pR. 65 zrI uttarAdhyayana sUtra adhyayana-9 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana .............................. pR. 155 | munivara kuMDarika havaI munIvarano kahu avadAta, pUDarIka nRpa kero bhrAta / bhogataNI IzvAI thayuM, kuDarika sAtami I gayuM //600 // uparokta kaDImAM kavie "zrI jJAtAdharma sUtra'/adhyayana/19nA AdhAre brahmacarya vratanA pAlanamAM calAyamAna thayelA kuMDarika munie hajAra varSanI tapa saMyama sAdhanAnA phaLane gumAvI narakagAmI banyA tenuM daSTAMta ApyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. mahAvidehamAM vizALa puMDarikiNI nagarInA rAjA mahAyajJane vairAgya utpanna thavAthI moTA putra puMDarikane rAjagAdI ApI ane nAnA putra kuMDarikane yuvarAja padavI ApI pote dIkSA laI karmakSaya karI mukti pAmyA. eka veLA mahAtattvajJAnI munirAja vihAra karatA tyAM AvyA. muninAM vairAgya vacanAmRtathI puMDarikane dIkSAnA bhAva jAgyA ane nAnA bhAI kuMDarikane rAjya grahaNa karavAnuM kahyuM. tyAre kuMDarika pote cAritra levA taiyAra thayA ane puMDarike rajA ApatAM temaNe dIkSA aMgIkAra karI. kuMDarika muni agiyAra aMga bhaNyA paraMtu lUkhAM sUkAM bhojanathI tathA ghaNuM tapa karavAthI temanA zarIramAM keTalAka rogo utpanna thayA. tyAre puMDarika rAjAe temane potAnI vAhanazALAmAM rAkhI temane roga rahita karyA. tyAM svAdiSTa bhojano karavAthI muni rasamAM lolupa thaI gayA. paraMtu puMDarika rAjAe kuMDarika munine samajAvIne pAchA temanA guru pAse mokalyA. | pharI ekavAra vasaMtaRtumAM potapotAnI strIo sAthe krIDA karatA nagarajanone joIne cAritrAvaraNIya karmanA udayathI kuMDarika muninuM mana cAritrathI calAyamAna thayuM. puMDarikiNI nagarInI azokavATikAmAM AvIne emaNe ogho mukhapaTI vRkSe laTakAvI dIdhAM ane niraMtana te pariciMtavana karavA lAgyA ke puMDarika mane rAja Apaze ke nahIM? vana rakSake rAjA puMDarikane A samAcAra ApyA tyAre puMDarike AvIne kaMDarikanA manobhAva joyA ane tene cAritrathI Dolato joI keTaloka upadeza ApI potAnuM rAjya ApI ane dIkSAnAM vastra pote grahaNa karI cAlI nIkaLyA. kuMDarika harSa pAmato Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTahastI upara caDhIne nagaramAM gayo. mahelamAM AvI te divase IcchA mujaba bhakSAbhakSanA viveka karyA vagara aneka prakAranuM bhojana karyuM. te AhAra kRza zarIre nahIM pacavAthI tathA rAtrie bhogavilAsane mATe jAgaraNa karavAthI tatkALa rAtrimAM ja visUcikAno vyAdhi utpanna thayo. "avasare vratano bhaMga karanAra che eTale te pApI che." ema dhArIne sevakoe tenuM auSadha karyuM nahIM. tethI teNe vicAryuM ke, je A rAtri vItI jAya to prAtaH kALamAM ja sarva sevakone haNI nAkhIza." evI rIte raudradhyAnamAM vartato te rAtrimAM ja kuMDarika mRtyu pAmyo ane sAtamI narakamAM utpanna thayo. Ama teNe saMyamabhraSTa karI nArakI meLavI. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatAM hIrA - prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha .......... zrI jJAtAdharmakathA sUtra adhyayana-19 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana..... pR. 455 pR. 116 ArdrakumAra DhAla-55 munIvara moTo AdrakumAra, kAMmiM cArge kIdhu chAhAra / bAra varasa gharavAsi rahyuM, je mukyuM to sukhIo thayuM // 1 // zrI sUyagaDAMga sUtra'nA 2/6mAM Apela kathAnakane AdhAre mahAna tapasvI ArdrakumAra paNa moha karmanA udayathI rAga bhAva jAgRta thatAM saMyamabhAvathI patita thaI zIlavratathI cUkyA hatA, A vAta uparokta kaDImAM kavie AlekhI che je nIcenI kathAmAM samajAya che. AdrakumAra pUrvabhave sAmAyika nAmanA gAthApati hatA. saMsArane asAra samajI pati-patnI bannee dIkSA aMgIkAra karI. eka vAra sAmAyika munine sAdhvI patnIne jotAM rAga bhAva utpanna thayo. A jANIne patnI sAdhvI anazana karI zarIrano tyAga karI dazamA devalokamAM utpanna thayA. sAmAyika munine A jANa thatAM teoe paNa anazanano svIkAra karI zarIrano tyAga karyo. teo paNa dazamA devalokamAM deva thayA. temanI patnIe devalokanuM AyuSya pUrNa karI dhanapati nAmanA zreSThIne tyAM putrIpaNe janma dhAraNa karyo. jyAre AdrakumAra (muni) paNa devalokanuM AyuSya pUrNa karI AAka nagaramAM ripumardana rAjAne ghare putrapaNe utpanna thayA. eka vAra abhayakumAre mokSa sAdhanAmAM sahAyaka e sAmAyikanA upakaraNo AdrakumArane bheTarUpe mokalyAM. upakaraNone joIne temane jAtismaraNa na thayuM. pUrvabhavanI sAdhanAnuM smaraNa thatAM saMyama levAnA bhAva jAgRta thayA ane svayaM dIkSita thaI gayA. ekavAra vasaMtapura nagaranA ramyaka nAmanA udyAnamAM bhikSu pratimAno svIkAra karI kAyotsargamAM sthita hatA, tyAre te udyAnamAM kAmamaMjarI ane tenI sakhIo ramata ramI rahI hatI. A ramatamAMne ramatamAM kAmamaMjarIe dhyAnastha ArTamunine potAnA pati tarIke svIkAryA paraMtu ATvamuni tyAMthI jatAM rahyA. bAra varSa sudhI kAmamaMjarI patinI vATa joIne roja bhikSukone dAna ApavA lAgI. bAra varSa pachI Adramuni te ja nagaramAM padhAryA. tyAre kAmamaMjarI AdrakamuninAM pada cihnothI temane oLakhI gaI. muni paNa karmanA udayanA kAraNe Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhIna thaIne saMyamabhAvathI patita thaI gayA. ane gRhastha jIvana vyatIta karatAM eka putranI prApti thaI. jyAre pharIthI temane saMyamI jIvananuM smaraNa thayuM ane temaNe patnI pAsethI rajA mAMgI. tyAre panIe bALakane samajAvatAM bALake sUtaranA tAMtaNe pitAne vIMTALI dIdhA. putre bAra AMTA vIMTyA hovAthI ArdrakumAra bAra varSa saMsAramAM rahyA ane tyAra pachI punaH saMyamadharmano svIkAra karyo. : saMdarbhasUci : zrI sUyagaDAMga sUtra. bIjo zrutaskaMdha-adhyayana-6 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana................ pR. 116 araNika muni DhAla-55 ' arNaka RSi viSayA I naDyuM, sIla gayuM saMyamathI paDyuM / pharI kadrupa sAthiM te vatyu, mugati gayu paNi pUstagi caDhyuM // 3 // uparokta kaDImAM araNika muninuM daSTAMta ApI kavie brahmacarya vratano mahimA darzAvyo che. muni jevA muninuM paNa strI thakI zIlavrata, saMyamanuM bhaMga thayuM A vAta nIcenI kathA dvArA samajAya che. araNika bhadrA mAtA ane datta pitAno ekano eka dIkaro. mAtA ane pitA ghaNA vakhatathI dIkSAnA bhAva seve che, paNa nAnA araNikane koNa saMbhALe. te chatAM eka divasa bhagavAnanI vANI sAMbhaLI tvarita nirNaya laI dIkSA laI lIdhI ane bApA munie araNikane paNa dIkSA ApI. bALa muni vidyAbhyAsa kare che, paNa temanuM vyAvahArika badhuM ja kAma bApAmuni ja kare che. Ama mohavaza muni jIvyA tyAM sudhI araNika munine koI vyAvahArika kAma karavA dIdhuM nahi. kALe karI bApA munino svargavAsa thayo. have to araNika munine gocarI pANI mATe javuM paDatuM hatuM. eka vAra unALAnA divase, taDako dhoma dhakhato hato tyAre ughADA page cAlatAM araNika muninA paga baLavA lAgyA. AthI visAmo levA eka gokha nIce UbhA rahyA. tyAM sAme eka gokhamAM UbhelI mAnunie A munine joyA. sohAmaNI ane masta kAyA joI te mohI paDI. teNe munine upara bolAvyA. suMdara modakanuM bhojana karAvyuM ane A AvAsamAM rahI javA tema ja badhA bhogo bhogavavA munine lalacAvyA. muni paNa pIgaLI gayA. mohamAM phasAI gayA ane dIkSAnuM mahAvrata tyAgI saMsArI banI gayA. Ama suMdarI sAtheno saMsAra bhogavatAM bhogavatAM ghaNA divaso pasAra thayA. jyAre dIkSA lIdhela mAtA sAdhvIne A samAcAra maLyA, tyAre A AghAta mAtAjIthI " sahana na thayo ane araNikane zodhavA jyAM tyAM javA lAgyAM. eka divasa araNika mAtAnI cIso sAMbhaLe che ane temanuM mana pAchuM pIgaLe che. mAtAjI samajAve che ke, saMyama vinA A bhava bhramaNAmAMthI koI choDAvI zake ema nathI. A eka ja tarI javAno upAya che. game te thAya pharI saMyama levo ja paDaze. tyAre araNika anazana karI prANa tyAgIza e zarate pharIthI saMyama levA hA pADe che. Ama pharIthI saMyama laI anazana karI kALakrame kevaLajJAna pAmI mokSe gayA. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha........ Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdISeNa muni DhAla-55 naMdaNa vezAghari rahyuM, dasa bujhavaI paNi saMyama gayuM sIlavarata teNaI AdaryuM, to tasa munIvara nAMma ja dharyuM //4// mahAna gaNAtA loko paNa A brahmacarya vrata cUkIne paranArImAM tathA viSaya vAsanAmAM aTavAI jAya che ane saMsAra vadhAre che. te vAta uparokta kaDImAM kavie "naMdISeNa muni'nA daSTAMtanA AdhAre AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. rAjagRhI nagarInA zreNika rAjAnA putra naMdISaNane eka divasa mahAvIranI dezanA sAMbhaLI vairAgyanI bhAvanA thaI, dIkSA ApavA prabhune vinaMtI karI. tyAre bhagavAna mahAvIre temane thobhI javA kahyuM ke, haju tAre saMsAranA bhoga bhogavavA bAkI che paNa tIvra vairAgyano raMga lAgavAthI temaNe saMsAra choDI dIkSA lIdhI. tapa ane saMyamI jIvana gALatAM ghaNI vidyAo prApta karI. bhagavAne bhAkheluM bhaviSya khoTuM pADavA ThIka ThIka mathAmaNa karI, chaThThane pAraNe AyaMbila evA tapa AraMbhyA. vikAra choDavA jaMgalamAM rahevA mAMDyuM. chatAM mAMkaDA jevuM temanuM mana vikArI vicAro choDI na zakyuM. teo eka divasa gocarI mATe vezyAnA AvAse jaI caDyA. dharmalAbha bolI UbhA rahyA. tyAre vezyAe javAba Apyo, ahIM dharmalAbhanuM koI kAma nathI, ahIM to arthalAbha joIe. naMdISaNane paNa A maheNuM lAgyuM. 'le tAre arthalAbha joIe che ne', ema kahI eka taraNuM hAthathI halAvI sADIbAra koDInI varSA gharamAM karI dIdhI. AvI vidyAvALA juvAna AMgaNe Avelo jANI vezyAe potAnA hAvabhAva, caMcaLatA dekhADI munine lobhAvI dIdhA. muni sAdhutA choDI gRhastha banI gayA. bAra varSa vezyAne ghera rahyA, paNa dararoja daza jaNane pratibodhavAno niyama rAkhyo. jyAM sudhI daza jaNane pratibodhI na zakAya tyAM sudhI bhojana na levAno pAko niyama karyo. eka divasa nava jaNa pratibodhyA paNa dazamo jaNa koI na maLyo. jamavAnuM moDuM thatuM hatuM. eka mUrakhane pratibodhavA ghaNI mahenata karI, paNa te na bujhAyo. AthI vezyAe hasatAM hasatAM kahyuM, 'nava to thayA, dazamA tame ane naMdISaNano AtmA pralita thaI gayo. hA dazamo huM. badhuM choDI bhagavAna pAse AvI pharI dIkSA grahaNa karI, cokhkhuM cAritra pALI, tapa japa saMyama karI devaloke gayA. AvI rIte pharIthI zIlavratane pALI potAnuM jIvana sudhAryuM. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha..... .......... pR. 17 zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-4 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI ..................... pR. 102 siMha muni DhAla-55 comAsI tapa kero ghaNI, paNi sahu I nAkhyuM avaguNI / sIla khaMDavA keDi thayuM, kozAmaMdiri cAlI gayuM // 5 // ratnakAya bhagADyuM jeha, bhamI bhamI niM AvyuM teha / pratiboyu ni munivara gayu, sIla cahyuM to dayane dhyana thayu // 6 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta kaDImAM mahAna evA tapasvI munirAje paNa strInA rUpamAM mohita thaI saMyamathI calita thaI jAya che, A vAta kavi 'siMha muninA daSTAMta dvArA samajAve che je nIcenI kathA dvArA jaNAya che. eka vAra saMbhUtivijayasUrinA ziSya siMha muni sthULabhadranI jema kozAnA ghare cAturmAsa rahevA mATe abhigraha kare che. tyAre guru temane nA pADe che. paraMtu siMhamuni gurunA vacananI avagaNanA karI kozAne ghera gayA. munie cAturmAsa rahevA mATe citrazALA mAgI. te teNe ApI. pachI kAmadevane uddIpana karanAra Sasa bhojana kozAe munine vahorAvyuM. munie teno AhAra karyo. be-cAra divasa thayA paNa kozA muni pAse jatI nathI. eTale chevaTe munie tene bolavavA mAMDI. tenA hAvabhAva, kaTAkSa tathA nRtyAdika joIne muni bhAna bhulIne kozA pAse bhoganI yAcanA karI. tyAre kozAe kahyuM ke, "ame vezyAo Indrano paNa dravya vinA svIkAra karatA nathI." tyAre muni kahe che ke, "pahelAM mane bhoga sukha ApIne zAMta kara, pachI tuM batAvIza tyAMthI dravya laI Ava tyAre kozA munine nepALathI ratna kaMbala laI AvavAnuM kahe che. A sAMbhaLI akALe varSARtumAM muni nepALa jAya che ane rAjA pAsethI ratnakaMbala meLavI, rastAmAM corothI kaMbala bacAvIne kozAne Ape che. tyAre kozA te laIne tarata ja potAnA paga lUchIne ratnakaMbalane gharanI khALamAM pheMkI de che. tyAre siMha muni khedayukta thaI kahe che ke, "ghaNI muzkelIthI ANeluM A mahAmUlyavAna ratnakaMbala teM kAdavamAM kema nAMkhI dIdhuM?' tyAre kozA pratyuttara Ape che ke, "tame mahAmUlyavaMta tamArA saMyamadharmane gaTara jevI maLamUtra bharelI kAyAmAM ragadoLavA zA mATe taiyAra thayA cho?" A sAMbhaLIne siMhamunine pazcAtApa thAya che ane kozAno AbhAra mAnI pAchA saMyamamArge sthira thaI, guru pAse AlocanA laI duSkara tapa karavA lAge che. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrAo - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha..... ....................... pR. 219 rathanemI DhAla-55 rahainemi mana vacana paDyuM, rAjula dekhI te haDabaDyuM / . mAhAbhaTa mada ni kIdho raMka, sahI zari pAMtrya soya kalaMka // 9 // rathaneminuM saMyamabhAvathI thayeluM patana ane rAje matInA brahmacaryanA tejathI thayelA sthirikaraNanI vAta "zrI uttarAdhyayana sUtra'/2/ramAM Apela rathanemIyanA kathAnakanA AdhAre uparokta kaDImAM paNa A ja bhAva kavie Alekhyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. ekavAra bhagavAna nemanAtha temanA sAdhu samudAya sAthe vihAra karatAM karatAM giranAra parvata upara rahyA hatA. rathanemI ke je saMsArIpaNAnA bhagavAna nemanAthanA nAnA bhAI hatA. teo gocarI vahorI prabhu pAse AvatA hatA, tevAmAM acAnaka vRSTi thaI. varasAdathI bacavA muni rathanemI eka guphAmAM peThA. e avasare rAjImatI sAdhvI paNa prabhune vAMdIne pAchA pharatAM hatA. varasAdathI bacavA teoe paNa ajANatAM A ja guphAmAM praveza karyo. guphAmAM praveza karatI vakhate rAjematIne aMdhakAranA kAraNe rathanemi dekhAyA na hatA. tethI temaNe potAnA bhIMjAyelA vastro sUkavavA mATe kADhI nAkhyAM. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre rathanemi vastravihIna dazAmAM rAjematIne joIne kAmAtura thayA. temaNe rAjesatIne kahyuM, "he bhadra! meM pUrve paNa tamArI AzA rAkhI hatI ane haju kahuM chuM ke hamaNAM bhogano avasara che." svara uparathI rathanemine oLakhI rAje matIe vastrathI potAnuM zarIra DhAMkI dIdhuM ane hiMmatapUrvaka rathanemine saMyamabhAvomAM sthira karavAno prayatna karyo. temaNe vairAgyapreraka vacanothI zUratA ane vIratApUrvaka rathanemine potAnA kulanI kulInatAnuM smaraNa karAvI, manuSya janma ane temAM prApta thayelA saMyamI jIvananI mahattAnuM darzana samajAvyuM. tema ja patita thayelA jIvonI paristhitinuM bhAna karAvyuM. rathanemi paNa mokSagAmI jIva hatA. temane sakhata pazcAtApa thayo ane sarva prakAre bhoganI IcchA tajI dIdhI ane saMyamabhAvamAM punaH sthira thaI gayA. rathanemie prabhu nemanAtha pAse jaIne potAnA dukhyAritranI AlocanA karI eka varSa suMdara tapazcaryA ane cAritra pALI kevaLajJAna prApta karIne mokSe gayA. .: saMdarbhasUci : zrI uttarAdhyayana sUtra bhAga-2 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana.... - pR. 229 lakSmaNA sAdhvI DhAla-papa lakSaNA nAmi je mAhAsatI. mana maIlai cukI subha gati / manaha vacana kAyA thIra nahI, te nara sUkhI thAI kahI // 8 // uparokta kaDImAM zIlavratano mahimA batAvatAM kavi 'lakSmaNA sAdhvI'nuM daSTAMta ApatA kahe che ke, zIlabhaMgano vicAra mAtra karavAthI paNa lakSmaNA sAdhvI zubhagati cUkI gayA. je nIcenI kathA dvArA phalita thAya che. vItelI eMsImI utsarpiNImAM kSitipratiSThita nagare jaMbudADima rAjAnI vahAlasoyI putrI lakSmaNA hatI. lakSmaNA rAjakumArInAM lagna levAyAM. haju cAra maMgaLapherA phare che, tyAM corImAM tarata vidhavA thaI. temaNe saMsAra choDIne dIkSA laI lIdhI pachI ghaNI ziSyAonI vaDalA guNI banyA. te ghaNA jJAnI hatA. eka divasa gAmamAM guru padhAre che. temanAM darzanArthe A sAdhvI samudAya jaI rahyo che. temAM rastAmAM lakSmaNA sAdhvIne khIlI vAgI. paga bhoMya para mUkI zake nahi evI khUba pIDA thavA lAgI eTale ziSyAone kahe che, tame jAva huM nahi ApI zakuM. lakSmaNA sAdhvI pAchAM vaLIne AvIne pATe sUtAM che. pagamAM vedanA ghaNI ja hatI. tyAM akasmAta mALAmAM cakalA-cakalInA maithunanuM dazya joyuM ane manamAM vicAra Avyo, aho? ahIM paNa AvuM chuM? phakta kevaLI, siddha bhagavAna avedI che. bAkI badhA vedI che. avedI bhagavAna vedInI dazA zuM jANe? lakSmaNA sAdhvIe cakalA-cakalInA saMyoganuM dazya joyuM ane mana khasyuM, kharAba vicAro AvyA paraMtu pachI tarata mana pAchuM vALI lIdhuM. tarata ja temane potAnI pratijJA yAda AvI ane AvA manogata vicArane mATe pastAvo thayo. paraMtu lajjAne lIdhe temaNe A durvicAra mATe gurU pAse prAyazcita na lIdhuM ane potAnI meLe ja tenA Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivAraNa mATe pacAsa varSa sudhI puSkaLa tapasyA karI. chatAM manamAM zalya rAkhIne karelI tapazcaryAnuM phaLa temane mAnasika abrahmacaryanA doSamAMthI mukta karI zakayuM nahi. kartavya kaumudI-2 Dhola 55 : saMdarbhasUci : zatAvadhAnI paMDita munirAja zrI ratnacaMdrajI muni phUlavAluka phulavAluMo munIvara jeha, mAhAtapIo paNi kahIi teha | sIla khaMDaNA teNai karI, khiNA dUragati nArI varI / / 9 / / DhAla-55 ............. pR. 311 mahAtapasvI evA muni phUlavAluka paNa nArInA saMgathI zIlavratanuM bhaMga karI durgatimAM paDe che. 'zrI uttarAdhyayana sUtra'/1mAM Apela 'muni phUlavAluka'nA dRSTAMta kathAnakanA AdhAre kavie uparokta kaDImAM A bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA jANI zakAya che. eka AcArya hatA. emano ziSya atyaMta avinIta hato. ekavAra ziSyae gurune mAravA mATe parvata uparathI nIce gurunI upara zilA pheMkI paraMtu gurue A joyuM ane tarata ja khasI gayA ane teo bacI gayA. temaNe ziSyane zrApa Apyo ke, tAro vinAza strInA kAraNe thaze. A sAMbhaLIne ziSyae gurunuM vacana mithyA karavA mATe nadI kinAre khUba ja tapa karavA lAgyo. tapanA prabhAvathI nadIe potAno pravAha badalI nAkhyo. AthI tenuM nAma phUlavAluka paDyuM. mahArAjA zreNikano putra koNika vaizAlI nagarIne potAne kabaje karavA mAMgato hato paraMtu jyAM sudhI munisuvrata svAmInuM stUpa raheze tyAM sudhI vaizAlI nagarIne jItI zakaze nahi evI lokavAyakA hatI. ekavAra devavANI thaI ke jo zramaNa phUlavAluka gaNikAne vaza thaI jAya to vaizAkhI nagarIne kabaje karI zakAya. tyAre koNike A kAma eka gaNikAne soMpyuM. gaNikA eka zrAvikAnuM rUpa laI phUlavAlukanA AzramamAM gaI. teNe potAnA rUpathI ane buddhithI tapasvI munine potAnA vazamAM karI lIdhA. muni saMyamanuM bhAnabhUlI eka gaNikAnA rUpamAM mohita banI gayA ane temanuM mana vicalita thaI gayuM. potAnuM kAma thaI javAthI gaNikA temane koNika mahArAja pAse laI AvI ane muni pAsethI koNike badhI vAtanI jANakArI meLavIne munisuvrata stUpane dhvasta karI nAkhyo ane vaizAlI para kabajo meLavyo. gaNikAe paNa potAnuM kAma thaI javAthI munine choDI dIdhA. Ama muni eka gaNikAnA hAthe durgatimAM paDyA. zrI. uttarAdhyayana sUtra/1 : saMdarbhasUci : saMpAdaka - vivecaka AcArya mahAprajJa 1 <> de pR. 13 brahmarAya brahmarAya gharI calaNI jeha, potai pUtra marAvai teha / gautama RSinI ahIlA nArya, aMdra bhogavai bhuvana majhArya || 12|| brahmarAyanA ghare culaNI nAme rANI hatI je potAnA avaidha-saMbaMdhane jANI gayelAM potAnA Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagA putrane mAravA mATe kAvatru kare che. "zrI uttarAdhyayana sUtra'-13mAM brahmarAyanA daSTAMta kathAnakanA AdhAre kavie uparokta kaDImAM A.bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. kAMDilyapuranA rAjAnuM nAma brahma tema ja temanI rANInuM nAma calaNI hatuM. rAjAnA ghare brahmadatta nAmano kuMvara hato. rAjAnA cAra aMgata mitra hatA. je sAthe ne sAthe rahetA hatA. acAnaka eka divasa rAjAnuM mRtyu thayuM. tyAre rAjAno badho ja kArabhAra dIrdha nAmano rAjAno mitra saMbhALavA lAgyo. dhIre dhIre rANI calaNI paNa tenI sAthe premabaMdhanamAM baMdhAI. banne viSaya-vAsanA bhogavavA lAgyA. A vAtanI khabara brahma rAjAnA maMtrI dhanune paDI ane temaNe A vAtanI khabara kumAra brahmadattane pahoMcADI. kumArane A kRtya ghaNuM ja ayogya lAgyuM. kumAre eka kAgaDAne ane koyalane piMjarAmAM pUrI rANInA mahelamAM laI jaIne calaNI rANIne kahyuM ke, je koI anucita saMbaMdha joDaze, tene huM AvI rIte piMjarAmAM pUrI daIza. A sAMbhaLIne rAjA dIrdha ane rANI banne gabharAI gayAM ane kumArane mAravA mATe upAya zodhavA lAgyA. pachI teoe janApavAdathI bacavA mATe pahelA kumAranA lagna karavA ane pachI game te prakAre tene mArI nAkhavo, A pramANe nakkI karyuM. A yojanA pramANe rAjA dIrdha ane rANI calaNIe kumAranA lagna karyA ane kumAra brahmadattane potAnI navavadhU sAthe lAkSAgRhamAM mokalyo ane bAkInA badhAne potapotAne ghare mokalAvI dIdhA. rAtrinA be pahora thayA. brahmadara gADha nidrAmAM hato, tyAre lAkSAgRhamAM Aga lagADI. navavadhUnA rUpamAM rANI calaNIno koI jAsUsa hato. Ama kumArane mAravA mATe rANI calaNIe kAvatru goThavyuM hatuM paraMtu maMtrI ghananA kAraNe kumAra brahmadatta bacI gayo. Ama sagI mAtAe viSaya vAsanAmAM aMdha banI sagA putrane mAravA taiyAra thaI hatI. : saMdarbhasUci : zrI uttarAdhyayana sUtra/13 - saMpAdaka - vivecaka AcArya mahAprajJa ... satI vizalyA DhAla 56 satI vazalA AgaI havI, rAmacaMdra mukhya hani stavI / sIlavatI tu mAhArI mAta, A UThADo vegiM bhrAta // 30 // tava satI IM sira hathe ja dharyuM, paThya pUrNa te cetana karyuM / uyu lakSamaNa harakhiM hasu, sIla taNo jagI mahImA astu // 31 // zIladharmano mahimA evo che ke AtmAnA aneka guNone pragaTAve che. temaja zIladharmane kAraNe satIo sarvatra sarvanI pUjanIya banI jAya che. uparokta kaDImAM A vAta kavie "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritranA AdhAre satI vizalyAnA daSTAMta kathAnakanA AdhAre AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. droNamedha nAmano rAjA hato, tene priyaMkarA nAmanI rANI hatI. te rANI pUrve rogathI atyaMta pIDAtI hatI. ekavAra tene garbha rahyo. tenA prabhAvathI te vyAdhimukta thaI gaI ane vizalyA nAme eka putrIne teNe janma Apyo. te vizalyAnA snAna jaLathI siMcana karatAM tenA dezanA loko * pR. 226 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIrogI thaI jatAM. ekavAra satyabhUti nAme cAraNa munine tenuM kAraNa pUchyuM, eTale temaNe vizalyAnA pUrva janmanA tapanuM phaLa che ema kahyuM. A vAta praticaMdra nAmanA eka vidyAdhare rAmane karI ane kahyuM ke, "lakSmaNanI mUchane cetanavaMto karavA mATe vizalyAnuM snAna jala prAtaHkALa thAya te pahelA laI Avo." A vAta sAMbhaLIne rAme vizalyAnuM snAnajala lAvavA mATe bhAmaMDala, hanumAna ane aMgadane satvara bharatanI pAse javA AjJA karI. bharata pAse AvIne temaNe badhI vAta karI. AthI bharata temanA vimAnamAM besI kautukamaMgala nagare AvyA. tyAM bharate droNamedhanI pAse vizalyAnI mAgaNI karI, eTale temaNe eka hajAra bIjI nyAo sahita lakSmaNa sAthe vivAha karIne vizalyAne ApI. pachI bhAmaMDala vagere utAvaLa karI bharatane ayodhyAmAM mUkIne parivAra sahita vizalyAne laIne rAma pAse pahoMcyA. vizalyAe AvIne lakSmaNane karasparza karyo eTale tatkALa paSTimAMthI sarpiNI chaTakIne nIkaLe tema lakSmaNanA zarIramAMthI mahAzakti bahAra nIkaLI gaI. vizalyAe pharIvAra lakSmaNane karasparza karyo ane haLave haLave gozISacaMdananuM vilepana karyuM. tatkALa traNa rujhAI javAthI lakSmaNa nidrAmAMthI UThyA hoya tema beThA thayA. pachI rAme vizalyAno sarva vRttAMta lakSmaNane jaNAvyo. Ama satI vizalyAnA tapathI lakSmaNa punaH sajIvana thayA. .: saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSa caritra bhAga-3 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI . pR. 116 kalAvatI DhAla-pa6 kalAvatInuM sIala ja joya, bhuja DaMDa pAMmI jagI doya / | nadIpUra te pAchu valyu, sIlasIromaNi pargaTa phalyu // 34 // zIlavaMtI nArIne paNa pUrve karelAM karma bhogavavAM ja paDe che paraMtu tenA zIlanA prabhAvathI tenAM sarva saMkaTo TaLI jAya che. A vAtanuM uparokta kaDImAM kavie 'kalAvatI'nA daSTAMta kathAnakane AdhAre Alekhana karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. kalAvatInAM lagna zekharAjAnI sAthe thayAM hatAM. kalAvatI garbhavatI thatAM tenA piyarathI tenA bhAIe mokalela kaMkaNonI joDI paherIne prazaMsAnAM vAkyo uccAratI hatI. temAM gerasamajUtI thaI. patine tenA zIla para zaMkA AvatAM, kaMkaNasahita tenA kAMDA kApIne jaMgalamAM mUkI AvavAno hukama karyo. sevako rathamAM besADI kalAvatIne ghora aTavImAM laI gayA ane kalAvatIne nIce utArI rAjAjIno hukama saMbhaLAvyo, kalAvatIe AMkhamAM AMsu sAthe javAba Apyo ke, "mArA svAmIne kahejo tamArI AjJA mujaba kalAvatIe kaMkaNa sAthe banne hAtha kApI ApyA che. kApI lo banne hAtha ane jaldI jaI rAjAjIne soMpo mArA banne kaMkaNa sAthenA hAtha." sevakoe banne kAMDA kaMkaNa sAthe Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApI vidAya lIdhI. parantu zIlanA divya prabhAve kalAvatInA hAtha hatA tevAM ne tevAM thaI gayA. kAMDA kapAvavAnuM kharuM kAraNa to pUrvanAM karma hatAM. pUrvabhavamAM kalAvatI eka rAjAnI kuMvarI hatI ane rAjAno jIva eka popaTa hato. te pAMjarAmAMthI UDI na jAya te mATe tenI pAMkho kalAvatIe kApI lIdhI hatI, tethI te popaTanA jIva rAjAe kalAvatInA kAMDA kApyAM. Ama pUrve karelAM karmanuM phaLa A bhavamAM bhogavavuM paDyuM. Ama karmanAM phaLa bhogavavA ja paDe che. : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA sitArA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha ....... .... pR. 83 vaMkacUla DhAla-56 vaMkacUla vani moTo cora, vrata cothu teNaI lIdhu ghora / kArNa paNaI teNaI rAkhyuM sIla, rAjarIya bahu pAMDu lIla // 37 // vaMkacUla nAmanA core zIlavrata dhAraNa karyuM hatuM. kAraNa paDavA chatAM teNe zIlavrata akhaMDa rAkhyuM. A vAta vaMkacUla' daSTAMta kathAnakane AdhAre uparokta kaDImAM kavie AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. virATa dezanA peDhAlapura nagaramAM zrIcUla nAme rAjA rAjya karatA hatA. tene sumaMgaLA paTarANI hatI. tema ja temane puSpacUla ane puSpacUlA nAme putra-putrI hatAM. puSpacUla yauvanAvasthAmAM Avyo. nAnapaNathI ja tene jugAra, corI vagere mahAvyasano lAgu paDatAM uddhata banI gayo. karma saMjoge pagamAM khoDa hovAthI jarAka vAMko cAlato hato, tethI loko tene vaMkacUla kahetA hatA. vaMkacUlanA kharAba lakSaNothI taMga AvI mA-bApe tene dezavaTo Apyo. vaMkacUla potAnI strI tathA bahenane laIne nagaranI bahAra jaMgalamAM eka pallImAM gayo. jyAM cora loko rahetA hatA, corI karavI temano dhaMdho hato. vaMkacUla paNa temanI sAthe rahevA lAgyo. thoDA samaya bAda pallIpatinuM mRtyu thavAthI vaMkacUla pallapati banyo. * ekavAra temanI pallImAM eka AcArya mahArAje saMjogavasAt cAturmAsa karyuM. comAsuM pUrNa thatAM AcAryanA upadezathI teNe 1) ajANyAM phaLa khAvAM nahi, 2) prahAra karatAM pahelAM sAta DagalAM pAchA haThavuM, 3) rAjAnI paTTarANI sAthe sAMsArika bhogo bhogavavA nahi ane 4) kAgaDAnuM mAMsa khAvuM nahi. A cAra niyamo grahaNa karyA. vaMkacUla ekavAra rAjAnA mahelamAM corI karavA gayo. tyAre rANIe tenI sAthe bhoga bhogavAnI IcchA darzAvI paraMtu vaMkacUle lIdhelA niyamanuM daDhatApUrvaka pAlana karyuM. teNe rANInI vAta mAnI nahi. AthI rANIe tenA upara khoTo AkSepa mUkyo paraMtu rAjAe saghaLI bInA sAMbhaLI hovAne kAraNe vaMkacUla upara khuza thaIne potAno sAmaMta banAvyo. Ama vaMkacUla cothA vratanuM daDhatApUrvaka pAlana karavAthI riddhi-siddhine pAmyo. saMdarbhasUci . jainazAsananA camakatA hIrA - saMpAdaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha zrI pAMca pratikramaNa sUtra - prakAzaka - goDIjI derAsara-pAyadhunI. ...... pR. 92 ......... pR. 238 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla-56 sudarzana zeTha sudaNa seTha re vrata te cothu zari vahyuM paTarANI re prema taNaI vacane kahyuM / raMbhA dekhI re seThi taNu mana thIra rahyuM navi cuko re je jagyuM jIvata gayuM // // 10 // uparokta kaDImAM kavie 'sudarzana zeTha' daSTAMta kathAno AdhAra laI ziyaLavratano mahimA samajAvyo che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. aMga dezanI caMpApurI nagarInA rAjA dadhivAhanane abhayA nAmanI rANI hatI. sudarzana zeTha A caMpApurImAM vasatA hatA. temane manoramA nAme patnI hatI. sudarzana zeThane caMpAnagarInA purohita sAthe gADha maitrI hatI. purohite potAnI patnI pAse sudarzana zeThanI buddhinA, rUpanA tema ja sadAcAra zIlanA khUba ja vakhANa karyA. A sAMbhaLIne purohitanI patnI kapilA sudarzana zeThanI sAthe bhoga bhogavavA talapApaDa banI. ekavAra purohitane bahAragAma javuM paDyuM. tyAre kapilA khoTuM bolIne sudarzana zeThane potAnA ghare laI AvI ane temanI pAse kAmabhoganI mAgaNI karI. A sAMbhaLI sudarzana zeThe sahI salAmata bacavA mATe pote napuMsaka che ema kahIne tyAMthI potAnA ghare hemakhema AvI gayA paraMtu jyAre kapilAne A vAtanI abhayA rANI pAsethI khabara paDI ke zeTha napuMsaka nathI pote chetarAI che, tyAre tene atyaMta kheda thayo ane haiyAmAM ISya janmI ane abhayA rANIne kahyuM ke, "to chetarAI paNa tame sudarzana zeTha sAthe bhoga bhogavo to kharA." abhayA rANIe paNa sAme paDakAra pheMkyo. ekadA sudarzana zeTha pauSadhavrata laI dhyAnamAM UbhA hatA tyAre rANI abhayAnI sUcanAthI dAsI temane rAjamahelamAM upADI lAvI ane temane calita karavA mATe abhayA rANIe aneka upAyo karyA, paNa te saghaLA niSphaLa gayA. chevaTe rANIe temanA para zIlabhaMgano mithyA Aropa mUkyo. tyAre rAjAe sudarzana zeThane pUchyuM ke, "je hoya te sAcuM kaho. AmAM satya zuM che?" sudarzana to kAyotsargamAM sthira hatA. pharI pharI pUchyuM paNa zeTha mauna rahyA. tyAre rAjAe temane zULInI zikSA pharamAvI. zeThe manamAM vicAryuM ke, jo huM sAcuM bolIza to abhayA rANInI phajetI thaze ane rANIne zikSA thaze. mAro dharma ahiMsA pAlana che, Ama vicArI zeTha mauna ja rahyA. paraMtu zIlanA prabhAvathI zULInuM siMhAsana thaI gayuM ane temano jayajayakAra thayo. Ama sudarzana zeThanI paradArA viramaNa vrata aMge kasoTI thaI paNa teo zIlathI cUkyA nahi. : saMdarbhasUci : zrI paMca pratikamaNa sUtra - prakAzaka - zrI goDIjI ma. jaina derAsara eNnDa caeNriTIjha TrasTa ............ pR. 236 yogazAstra - bhASAMtarakartA - zrImada paMnyAsa ma. zrI kezaravijayajIgaNi ....... ......... pR. 35 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva yati zivakumAra DhAla-57 patI je paca sahyA kero nAmi sIvakumAra re / bhAva cAritra thakI vaMdo sIla rahyu nIradhAra re /. paMcamaI suraloki pohoto karma ketu khaI karyuM / sIla aMgi dhayuM sAcuM nAMma jagahAM vIstaryu //41 // uparokta kaDImAM kavi RSabhadAse 'bhAvayati zivakumAra'nA daSTAMta kathAnakanA AdhAre cAritrano mahimA darzAvyo che. bhAvayati evA zivakumAra zIla vratanuM akhaMDa pAlana karIne devalokamAM gayA je nIcenI kathA dvArA samajAya che. batrIsa vijayomAMnA eka puSpakalAvatI nAmanA vijayamAM vitazokA nAme suMdara nagarI hatI. tyAM padmaratha nAme rAjA rAjya karatA hatA. temane vanamALA nAmanI rANI hatI. tema ja zivakumAra nAme putra hato. zivakumAra yuvAvasthAmAM AvatA rAjAe ucca kuLanI saMskArI evI pAMcaso rAjakanyAo sAthe lagna karAvI ApyA. ekavAra nagaranA udyAnamAM sAgaradatta nAmanA munivarya padhAryA. teoe eka mAsanA upavAsa karyA hatA. pAraNAnA divase nagarImAM rahetA sArthavAhe munine zuddha ane nirdoSa AhAra vahorAvyo. supAtra dAnanA prabhAvathI te sArthavAhanA gharamAM AkAzamAMthI dhananI vRSTi thaI. A vAta AkhA nagaramAM prasarI gaI. potAnI strIo sAthe mahelamAM beThelA zivakumAre paNa e vAta sAMbhaLI, emane paNa darzana karAvAnuM mana thayuM. potAnA parivAra sAthe munivaranA darzana karavA gayA tyAre munivare Aha dharmano upadeza Apyo. A upadeza sAMbhaLIne zivakumArane dIkSA levAnI tIvra utkaMThA thaI. tema ja munivara pratye apAra sneha utpanna thayo, tyAre zivakumAre munivarane tenuM kAraNa pUchyuM. munivara pote avadhijJAnI hatA. AthI teno javAba ApatA kahe che ke, "he kumAra! gayA bhavamAM tuM ane huM baMne bhAIo hatA. tuM nAno bhavadeva ane huM moTo bhavadatta nAme hatA. ApaNI vacce apAra sneha hato. eka divasa guru mahArAjanA upadezathI vairAgya pAmIne meM dIkSA lIdhI. tAruM hita karavA meM paraNela evA tane paNa guru mahArAja pAsethI dIkSA apAvI. te bhavamAM cAritra pALIne ApaNe banne saudharmanA devalokamAM deva thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa karI A ja vijayamAM puMDarIkiNI nagarImAM cakravartIne tyAM mAro janma thayo. sukhapUrvaka ucharyo ane yuvAvasthAmAM AvatAM rAjakanyAo sAthe paraNyo. paNa ekavAra vAdaLAone joIne saMsAranI asAratA samajAI gaI. ane meM vairAgya laI lIdho. tyAre zivakumAre munivarane puchyuM ke, "mAruM zuM thayuM." tyAre munivare kahyuM ke, "tuM paNa tyAMthI AyuSya pUrNa karIne padmaratha rAjAne tyAM zivakumAra tarIke jamyo. mATe tane mArA upara ghaNo sneha thAya che." Ama munivare kumAranI zaMkAnuM samAdhAna karyuM. A sAMbhaLIne kumAranuM mana dIkSA levA utAvaLuM thayuM. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru mahArAjane vaMdana karI kumAra ghare AvyA. ane mAtA-pitA pAse vinayapUrvaka dIkSAnI rajA mAMge che. paraMtu mAtA pitA apAra snehanA kAraNe dIkSA mATe rajA ApatA nathI. AthI kumAra bhojanano tyAga kare che. tyAre rAjA kumArane samajAvavA tenA mitra daDhadharmane mokale che. daDhadhamI AvIne tene namaskAra kare che, ane bhojana grahaNa karavAnuM kahe che, paraMtu zivakumAra mitrane pUche che ke, "te mane namaskAra kema karyA?" tyAre tenA javAbamAM daDhadharmI kahe che ke, "je samakitI che, sAcA dharma upara aDaga zraddhAvALo AtmA che ane samabhAvamAM varte che te bhAvathI yati che. tene mATe AvA prakArano vinaya ucita che." Ama daDhadharmI kumArane samajAve che tyAre kumAra paNa AyabaMline pAraNe chaThTha karavAnuM svIkArI dharmamAM vadhune vadhu UMDA utaratA jAya che. Ama bAra varSa vItI jAya che. chatAM mAtA pitAe dIkSAnI rajA ApI nahi. kumAre paNa bhAvayatipaNuM choDyuM nahi. zIlavratanuM akhaMDa pAlana karI AyuSyapUrNa thayuM tyAre samAdhipUrvaka maraNa pAmIne te pAMcamA brahmadeva lokamAM vidyutamALI nAmano Indrano sAmAnika Indra jevA vaibhavavALo deva thayA. Ama rAjAnA mahelamAM rahevA chatAM, daDhabhAve bAra bAra varSe bhAvayatipaNAmAM gALyAM ane aDaga rahIne potAnA jIvananuM zreya sAdhyuM. : saMdarbhasUci :. zrI jinAmRta graMthamALA - munizrI niraMjanAvijayajI. ............ pR. 117 sthUlibhadrasvAmI DhAla-58 sIla samu nahI ko pacakhaNa, joyuM jyuba vimAsI jANa / lAchalade suta te paNi grahuM, thulibhadranuM nAma ja rahyu // 60 // uparokta kaDImAM kavi rASabhadAsa tribhuvananI koI tAkAta jemanA zIlavratane khaMDita karavAnuM sAmarthya dharAvatI na hatI, evA "muni sthUlibhadranA daSTAMta dvArA zIlavratano mahimA samajAve che je nIcenI kathA dvArA jANavA maLe che. pATalIputranA naMda rAjAne zakavAla nAmanA maMtrI hatA. te maMtrInI lAchalade nAmanI strI hatI. teone sthUlibhadra ane zrIyaka nAmanA be putro hatA. ane yakSA, yakSadinnA vagere sAta putrIo hatI. sthUlibhadra rUpavatI kozA vezyAnA premamAM hatA. bAra varSa emaNe vezyAnA ghare vitAvyAM hatAM. paraMtu pitA-zakahAlanuM rAjakIya kAvAdAvAthI mRtyu thatAM sthUlibhadranA jIvanamAM parivartana AvI gayuM. temanI mohadazA UtarI gaI. nAnA bhAI zrIyakane maMtrI pada soMpIne pote Arya saMbhUtivijayajInI pAse dIkSA lIdhI. karma malathI lepAyelA A AtmAne nirmala banAvavA jJAnagaMgAmAM jhaMpalAvyuM. ane jainAgamanAM agiyAra aMgono abhyAsa karyo. Ama pracaMDa sAdhanA karatAM karatAM bAra varSa vItI gayA. ekavAra varSARtu AvatAM sthUlibhadra guru mahArAja pAse kozA vezyAnA ghare comAsuM vyatIta karavA AjJA mAMge che. gurue paNa tene yogya dhArIne tema karavAnI AjJA ApI. sthUlibhadra kozAne ghera gayA. tyAM temane AvatA joIne kozAe vicAryuM ke, "A sthUlibhadra cAritrathI udvega pAmI vratano bhaMga karavA AvyA jaNAya che. mATe haju sudhI mAruM bhAgya jAgatuM che." ema vicArI kozA khuza thaI gaI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temane calita karavAM aneka prayatna karyA. chatAM sthUlibhadra potAnI sAdhanAmAM magna rahyA ane kozAne AtmalakSI bodha Apyo. kozA paNa dharmano upadeza sAMbhaLI zrAvikA thaI. Ama mohanA gharamAM rahIne paNa sthUlibhadrae potAnuM zIlavrata akhaMDa rAkhI mohavijaya banyA. emanA zIlavratanI surabhi saMsArane sugaMdhita karatI raheze, jemanuM nAma zIla sAdhaka AtmAo prAtaHkALe paramAtmAnI jema smaraze ane corAsI corAsI covIsI sudhI loko yAda karatA raheze. dhanya dhanya sthUlibhadra! : saMdarbhasUci : jainazAsananA camakatA hIrA - prakAzaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha..... ................ pR. 214 mammaNa zeTha DhAla-59 navaI naMda te kyapI huA, sumaNa zeTha dhana melI muA / sAgara seThi sAgara mAhA gayo, je jagI sabalo lobhI thayu // 63 // 4 pAMcamA parigraha parimANa vratanI aMtargata kRpaNatAno bodha samajAvavA "yogazAstramAM mammaNa zeThanI kathAnuM daSTAMta Apela che. A vAtano bhAva uparokta kaDImAM kavie darzAvyo che je nIcenI kathA dvArA jaNAya che. rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjA rAjya karatA hatA. temane cellaNA nAme paTarANI hatI. eka vakhata rAjA-rANI gokhamAM besI varasatA varasAdamAM rAtre vAto karatAM hatAM ke, mArA rAjyamAM koI duHkhI nathI. evAmAM vIjaLInA jhabakArAmAM rANIe eka mANasane nadImAMthI taNAI AvatA lAkaDAM kheMcato joI rAjAne kahyuM ke, "tame kaho cho ke mArA rAjyamAM koI duHkhI nathI, to A mANasa AvuM kAma kema kare che?" rAjAe tarata sipAI mokalI te mANasane teDAvIne pUchyuM, "tAre zuM du:kha che ke AvI aMdhArI rAtre nadImAMthI lAkaDAM kheMcI kADhe che?" tyAre teNe kahyuM, mArI pAse be baLada che, temAM eka baLadanuM zIMgaDuM adhUruM che te pUruM karavA udyama karuM chuM." zreNika rAjAe kahyuM ke, "tane sArA baLada apAvI dauM?" teNe kahyuM, "ekavAra tame mArA baLadane juo pachI apAvavAnuM kahejo." bIje divase savAre rAjA tenA ghare gayA. rAjAne bhoMyarAmAM laI jaI teNe baLada batAvyo. te baLada nagada sonAnA hIrAmANekathI jaDela joI rAjA Azcarya pAmI kahevA lAgyA, "tArA gharamAM ATalI badhI saMpatti che chatAM tuM AvA daridra veze kema phare che? ane AvuM halakuM kAma kema kare che?" tyAre tenA javAbamAM kahyuM ke, "A saMpatti kAMI vadhAre nathI. baLadanAM zIMgaDAM upara ratno jaDavA saMpatti bhegI karavI jarUrI che. te mATe huM AvA udyama karuM temAM zarama zI? tema ja huM khorAkamAM paNa tela ane coLA khAuM chuM. khAvA pIvAno nAhakano kharca paNa karato nathI." A sAMbhaLI rAjAe tenuM nAma pUchayuM. teNe kahyuM, "mAruM nAma mammaNa zeTha che." Ama mammaNa zeTha saMpatti hovA chatAM ati kRpaNatAne kAraNe tema ja saMpatti upara mUcchabhAva hovAthI bhogavI zakyA nahi ane aMte sarva dhana mUkIne maraNa pAmyA. : saMdarbhasUci : yogazAstra - bhASAMtarakartA zrImada paMnyAsa ma. zrI kezaravijayajIgaNi .. * pR. 137 jainazAsananA camakatA hIrA - saMpAdaka - harajIvanadAsa vADIlAla zAha. *.. pR. 119 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara zeTha DhAla-59 navaI naMda te kyapI huA, mumaNa zeThi dhana melI muMA / sAgara seTha sAgara mAhA gayo, je jagI sabalo lobhI thayuM //63 // uparokta kaDImAM kavie pAMcamA parigraha parimANa vratanA aMtargata ati tRSNA pApanuM mULa che. A vAtanuM Alekhana "zrI triSaSTIzalAkA puruSa caritra'mAM Apela sAgarazeThanA kathAnakane AdhAre karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. jaMbudvIpamAM bharatakSetramAM padmapura nAmanA nagaramAM dhanADhya sAgara nAmanA zeTha hatA. e evA kRpaNa ke eThe hAthe kAgaDAne paNa uDADe nahi. te ema jANe ke je ucchiSTa hAthe kAgaDAne uDADIza to mArA hAthamAM lAgelA annanuM eThuM kAgaDAne maLaze. tene suzIla guNavaMtI nAmanI strI hatI. tenA cAra putro hatA. te yauvanA sthAne AvyA tyAre pitAe temane paraNAvyA. te cAre putro pota potAnI strIo sAthe AnaMdathI rahetA hatA. kALakrame zeThanI patnI maraNa pAmyA ane zeTha ekalA thaI gayA. eka divasa te sAgara zreSThInA cAre putro pitAnA AdezathI vepAra mATe dezAMtare gayA. pAchaLathI sAgara zeThane putravadhUo upara vizvAsa na AvavAthI pote ghara AgaLa khATalo DhALI hAthamAM lAkaDI laIne bese. eka divasa te sAgara zreSThIne rAjAe ratnonI parIkSA karavA mATe bolAvyo. tevAmAM pharato pharato koI yogI temane ghera Avyo. tene putravadhUoe bhaktibhAvathI jamADyo. tyAre yogIe saMtuSTa thaI te strIone eka maMtra Apyo ane kahyuM ke, "tame koI paNa lAkaDA upara besIne A mAro Apelo maMtra bhaNI te lAkaDA upara aDadanA dANA chAMTIne, pachI tamAre jyAM javuM hoya te sthaLanuM nAma laIne kahejo ke amane tuM A sthAne pahoMcADa. to e lAkaDuM jyAM jyAM Icchazo tyAM pahoMcADaze." Ama maMtrano sarva prabhAva kahIne te yogI gayo. pachI cAre strIoe maLIne eka moTuM lAkaDuM gharamAM laI rAkhyuM. paNa te vAtanI sAgarazreSThIne khabara paDavA dIdhI nahi. sAgara zreSThInI pagacaMpI karavA mATe eka hajAma niraMtara Ave. eka divasa moDuM thavAthI te gupacupa rokAI gayo. zeTha hajAma gayo e jANIne gharanA daravAjA baMdha karIne sUI gayA. te jyAre ghora nidrAmAM AvyA tyAre cAre vahuo AvI ane lAkaDA upara besIne maMtranA jore ratnadvIpamAM potAnA manoratha pUrNa karI pAchalI rAte pAchI ghare AvI gaI. A badhuM hajAme joyuM. AthI bIje divase paNa hajAma palaMga nIce chupAIne rAta paDavAnI rAha jovA lAgyo. bIjI rAte paNa cAre vahuo AvI ane maMtra bhaNIne lAkaDA upara beThI. tyAre hajAma paNa khabara na paDe tema lAkaDAnI polANamAM besI gayo. teo badhA ratnadvIpa AvyA. strIoe potAnA manoratho pUrA karyA ane hajAma paNa polANamAMthI nIkaLIne ratnadvIpamAMthI ghaNAM amUlya ratno laI pAcho lAkaDAmAM beTho ane strIo sAthe ghera Avyo. Ama te ratna thakI hajAma dhanavAna thaI gayo. thoDA divasa pachI sAgara zeThe hajAmane bolAvIne pUchyuM ke, "tuM hamaNAM pagacaMpI karavA kema Avato nathI?" tyAre hajAme thoDIvAra to ADI avaLI vAto karI gallA tallA karyA. paNa Akhare to te hajAma hato, tenA peTamAM vAta TakI nahi ane amUlya ratna batAvIne pUrI hakIkata batAvI. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** . 121 AthI bIje divase zeTha paNa strIonI sAthe ratnadvIpa gayA. tyAM jaIne svabhAvagata ati lobhI hovAne kAraNe ratnonI gAMsaDIo bAMdhI ane pachI lAkaDAmAM beThA. jyAre strIo AvIne pAchI phare che tyAre lAkaDuM dhIme dhIme javA lAgyuM. AthI badhI vahuo paraspara carcA karavA lAgI ane kahyuM ke, jo moDuM thaze to sasarAjI ApaNane khijAze?" tyAre lAkaDAnI polANamAM rahelA zeTha kahevA lAgyA ke, "tame jarApaNa bhaya rAkhazo nahi, huM tamArI sAthe ja chuM." A vAta sAMbhaLIne sarve Azcarya pAmI vicAravA lAgI ke are! A ahIM kyAMthI? mATe have jo te pAchA ghera Avaze to ApaNI phajetI karaze. tethI tene A samudramAM ja nAkhI do, Ama vicArIne kASTane halAvIne te zeThane ratna sAthe samudramAM nAkhI dIdhA. tyAM zeTha maraNa pAmyA. Ama ati lobha karavAthI sAgara zeTha sAgaramAM samAI gayA. : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSa caritra - bhAga-1 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI. kanakaratha rAja Dhola-59 bharata bAhubala jhagaDo karyuM, to tehano apajasa vIstaryuM / kanakarathuiM nIja mAryuM pUtra, jANyuM lesaI mujha gharasutra // 67 // parigrahanA mohamAM Asakta rAjA jevA rAjA paNa lolathaIne potAnA sagA putrone mAra marAve che. A vAta "zrI jJAtAdharmakathA sUtra'-14nA adhyayanamAM Apela tetali putranA daSTAMta kathAnakamAM jovA maLe che. uparokta kaDImAM paNa kavie te ja bhAvane Alekhyo che je nIcenI kathA dvArA phalita thAya che. tetalipura nAme eka nagara hatuM kanakaratha nAmanA rAjA ane temanI patnI prajJAvatI nAme rANI hatI. kanakaratha rAjAnA tetaliputra nAme pradhAna hato. te sAma, daMDa vagere nItimAM nipuNa hatA. rAjyanI dekharekha karato hato. kanakaratha rAjA potAnA rAjyamAM ane aMtaHpuramAM mUcchita, lolupa ane Asakta thaI gayA hatA. tethI teo janma pAmatA potAnA putrone vikalAMga karI detA hatA. ke jethI te vikalAMga rAjakumAra bhaviSyamAM rAjA banI zake nahi. te rAjaniyamane lakSamAM rAkhI kanakaratha rAjA potAnA putro rAjya sattA chInavI na le te mATe janmajAta keTalAka putronI hAthanI AMgaLIo, keTalAka putronA hAthanA aMgUThA, keTalAkanI paganI AMgaLIo, keTalAkanA paganA aMgUThA, keTalAkanI kAnanI buTI to keTalAka putronA nasakorA vagere koI paNa avayava kapAvI nAMkhatA hatA. A rIte rAjA potAnA putrone vikalAMga banAvI detA hatA. Ama rAjyAdimAM ati Asakta banI sagA bApa paNa potAnA ja putrone vikalAMga banAvavAmAM acakAtAM nathI te ati parigrahano moha batAve che. : saMdarbhasUci : zrI jJAtAdharmakathA sUtra adhyayana-14 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana.. .... pR. 318 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naLa rAja DhAla-71 ja mama khelIza javaTaI e, hoi tujha dhananI hAgya to / nala davadaMtI paMDavA e, dUti dUkhIAM jANyuM to // 9 // uparokta kaDImAM "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra'mAM Avela naLa-damayaMtInA daSTAMta kathAnakane AdhAre dhRta ramavAthI kevuM duHkha bhogavavuM paDe che te bhAvanuM nirUpaNa karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. kozala dezanA rAjA niSedhane naLa ane kubera nAme be baLavAna kumAra hatA. yogya umara thatAM naLakumAranA vivAha atulya parAkramI vidarbha dezanA kuMDina nagaranA bhImaratharAyanI putrI davadaMtI sAthe thayA. samaya jatA niSedha rAjAe naLane rAjya upara ane kuberane yuvarAjapada para sthApana karIne pote saMyama grahaNa karyuM. naLa rAjAno anuja baMdhu kubera ke je rAjyalubdha hato, te naLa rAjAnA chidrane zodhavA lAgyo. naLa rAjA sadA nyAyavAna hatA tathApi temane dhUta ramavA upara vizeSa Asakti hatI. jema ke "caMdramAM paNa kalaMka che. koI ThekANe ratna niSkalaMka hotAM ja nathI." huM A naLa pAsethI sarva pRthvI ghUta ramIne jItI lauM. evA naThArA AzayathI te kubera haMmezAM pAsAthI naLane ramADato hato. eka vakhate naLarAjA ke je dhRtakrIDAmAM baMdhamokSa karavAmAM catura hatA te paNa devadoSathI kuberane jItavAne samartha thaI zakyA nahIM. naLarAjA dhIme dhIme gAmaDAM, karbaTa ane kasabA vagere ghutamAM hArI gayAM. tyAre davadaMtI tyAM AvIne naLa rAjAne samajAve che parantu naLa rAjAe temanuM kAMI paNa sAMbhaLyuM nahi. jugAra krIDAmAM aMdha banelA naLa rAjA davadaMtI sahita badhu aMta:pura paNa hArI gayA. tema ja aMga uparanA AbhUSaNo paNa hArIne utArI ApyA. tyAre kubera naLarAjAne kahe che ke, "he naLa! tuM sarvasva hArI gayo che. mATe tuM ahIMthI cAlyo jA." tyAre naLa rAjA paherelAM vastra sahita tyAMthI cAlI nIkaLe che. davadaMtI paNa rAjAnI sAthe vanamAM cAlI nIkaLe che. tyAra pachI naLa-davadaMtIne vanamAM aneka duHkho Ave che. Ama duta ramavA thakI naLa rAjAne tema ja davadaMtIne ghaNAM duHkho sahana karavA paDe che. : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-3, parva-8 - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI ........... pR. 229 pAMca pAMDavo (DhAla-71 ja mama khelIza javaTaI e, hoI tujha dhananI hAgya to / nala davadaMtI paMDavA e, dUrti dUkhIAM jANyuM to // 9 // uparokta kaDImAM kavie "zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra'mAM Apela pAMDavonA daSTAMta kathAnakanA AdhAre jugAra-dhuta ramavAthI dhananI nukasAnI to thAya, sAthe sAthe keTaluM kaSTa bhogavavuM paDe che te bhAvanuM Alekhana karyuM che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. kurukSetramAM hastinApura nAme nagara hatuM. tyAM ghaNAM varSo pUrve zAMtanu nAme rAjA thayA. temane Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgA ane satyavatI nAme be patnIo hatI. temAMthI gaMgAne bhISma parAkramavALo bhISma nAme putra thayo. satyavatIne citrAMgada ane citravIrya nAme putra thayA. citravIryane aMbikA, aMbAlikA ane aMbA nAme traNa strIo hatI. tenAthI dhRtarASTra, pAMDu ane vidura nAme anukrame traNa putro thayA. dhRtarASTra gAMdhAra dezanA rAjA zakuninI gAMdhArI vagere ATha bahenone paraNyA. tenAthI tene duryodhana vagere so putro thayA. pAMDurAjAne kuMtI nAmanI strIthI yudhiSThira, bhIma ane arjuna nAme traNa putro thayA. bIjI strI mAdrI, tenAthI nakuLa ane sahadeva nAme be baLavAna putro thayA. vidyA ane bhujabaLathI ugra evA A pAMce pAMDukamAro potAnA jyeSTha baMdhu tarapha vinayavALA ane durnatine nahIM sahana karanArA lokomAM atipriya hatA. pAMDurAjA yudhiSThirane rAjya ApI mRtyu pAmyA ane mAdrI paNa potAnA be putro kuMtIne soMpIne maraNa pAmI. jyAre pAMDurAjA asta pAmyA tyAre matsaravALA dhRtarASTranA putro pAMDavone herAna karavA lAgyA ane duSTa AzayathI rAjya levA labdha thayA. pAMDavone duta ramADIne dhIre dhIre temanI saMpatti jItavA lAgyA. jyAre badhuM ja hArI jAya che tyAre yudhiSThira ghutamAM potAnuM rAjya ane draupadIne dAvamAM lagADe che. paNa karma saMjoge te bAjI paNa hArI jAya che. aMte chaLakapaTathI duryodhane badhuM jItI lIdhuM. tyAre pAMDavone potAno deza choDIne bAra varSa mATe vanamAM javuM paDyuM. kharekhara jugAra e aniSTa ja che. tenA kAraNe pAMDavone paNa khUba du:kha sahana karavuM paDyuM hatuM. : saMdarbhasUci : zrI triSaSTizalAkA puruSacaritra bhAga-3 - parva 8muM - anuvAdaka - kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI........ pR. 290 kezarI cora sAmAyaka vrata pAlatAM, bahu jana pAmyA mAMna / paratyaga pekho kezarI, laghu jeNaI kevalajJAna //91 // uparokta kaDImAM kavie sAmAyika vratano mahimA darzAvavA prAcIna kathAnakanA AdhAre kezarI cora'nA daSTAMtanuM Alekhana karyuM che. jeNe sAmAyika vratanuM zuddha bhAve pAlana karI kevaLajJAna meLavyuM je nIcenI kathA dvArA samajAya che. kAmapura nAmanuM eka nagara hatuM. te nagaramAM vijaya nAmano rAjA rAjya karato hato. rAjA sadAcArI ane prabhuvatsala hato. te nagaramAM siMhadatta nAmano dhanavAna vepArI raheto hato. siMhadattane badhI vAte sukha hatuM, paNa eka duHkha hatuM. siMhadattano putra kezarI corInA ravADe caDhI gayo hato. siMhadara kezarIne ghaNIvAra samajAve che, paNa te mAnato nathI. gharamAM apAra saMpatti hovA chatAM kezarIne corI karavAmAM majA Ave che. siMhadattane rAjA sAthe sArA saMbaMdho hatA, eTale siMhadatta potAnA putranI kuTeva rAjAne jaNAve che ane samajAvavAnuM kahe che. AthI rAjA kezarIne bolAvIne premathI corI karavAnI kuTevane choDI devAnuM samajAve che. kezarI paNa rAjAnI sAme hA-hA karIne ghare AvIne siMhadatta zeTha upara gusso karI na bolavAnA zabdo bolI, potAnI cora maMDaLImAM pahoMcI gayo. rAjAnA samajAvyA pachI paNa kezarI corI karatAM traNa vAra pakaDAyo. rAjAe thoDI thoDI sajA karI choDI mUkyo, paNa trIjI vAra tene kahI dIdhuM, have je tu corI karIza to tane dezamAMthI bahAra DhAla-72 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhI mUkIza. cothI vAra paNa pakaDAyo. rAjAe tene deza nikAlanI sajA karI. AthI kezarI nagaranI bahAra nIkaLI jaMgalamAM ekalo eNTalo cAlavA lAgyo. tenA manamAM jarA paNa pastAvo nathI paraMtu te vicAre che ke, "zuM kharekhara, Aje corI kyAM vinA mAro divasa pasAra thaze?" eTalAmAM AkAzamAMthI UtaratA eka yogIrAjane teNe joyA. yogIrAja sarovaranI pALa upara UtarI, pagamAMthI be pAvaDI kADhIne eka vRkSanA thaDa pAse mUkI ane snAna karavA sarovaramAM UtaryA. A joIne kezarInI AMkho camakI, tarata ja te pelA jhADa pAse cupacApa pahocI gayo ane pagamAM pavana pAvaDI paherIne sIdho AkAza mArgo upara UDyo ane pelA yogI jotA ja rahI gayA. kezarI kAmapura nagara AkAzamArge pahoMcI gayo. madhyarAtri thatAM AkAzamArge potAnA ghare gayo. ane sUtelA potAnA pitAne teNe mArI nAkhyA. ane gharamAMthI bahAra nIkaLI zrImaMtonA gharomAM corIo karI. hIrA-motI mANeka vagere javerAtanuM poTaluM bAMdhI, AkAzamArge pAcho e pelA sarovaranA kinAre pahoMcI gayo. Ama teNe jaMgalamAM potAno aDDo banAvI lIdho. kezarI pavana pAvaDInI madadathI roja kAmapura nagaramAM jAya che. roja corI kare che. AthI kAmapura nagaramAM hAhAkAra macI jAya che ane prajAjano corathI trAhima trAhima thaI jAya che. kesarI corane koI pakaDI zakatuM nathI AthI rAjA khuda corane pakaDavA taiyAra thAya che. rAjA sainikone laIne vezapalaTo karI corane pakaDavA nIkaLI paDe che. nagaramAM koI sthaLe cora najare na paDavAthI gAmanI bahAra zodhatAM zodhatAM jaMgalamAM pahoMcI jAya che. tyAM eka maMdira dekhAya che. maMdiramAM pUjArIne maLe che. pUjArIne pUchatAM khabara paDe che ke, tene roja devInA paga pAsethI ratna maLe che. AthI rAjA corane pakaDavA maMdiranI bAjumAM chupAIne UbhA rahe che. rAta paDatA kezarI cora Ave che, tyAre rAjA tene pakaDavA bUma pADe che, kezarI cora pavanapAvaDIthI rAjAnA mAthA upara prahAra karatA pavana pAvaDI nIce paDI jAya che ane te bhAge che. rAjAnA mAthe prahAra thatAM te nIce paDI jAya che ane kezarI cora bhAgI to jAya che paraMtu tenI pAse pavanapAvaDI na hovAthI te gabharAI jAya che ane Amatema doDatAM te eka udhAnamAM pahoMcI jAya che. tyAM eka latAmaMDapamAM te besI gayo, bhayathI te vyAkuLa banyo hato. prabhAta thayuM tyAM koI munirAja upadeza ApI rahyA hatA. kezarInA kAne eka vAkya paDyuM. "samatA bhAvamAM je sthira bhAve rahe che, te sarva pApothI mukta bane che. jema dIpaka pragaTatAM aMdhakAra nAza pAme che tema." A sAMbhaLIne kezarInA manamAM pazcAtApa thayo ane latA maMDapamAM samatA bhAvamAM sthira thaIne Ubho rahyo divasa vItI gayo, sUryAsta thaI gayo teNe potAnA manane paramAtmA sAthe lIna ranA sarva jIva pratye rAga, dveSa tyajI dIdhAM ane rAtri prAraMbhe ja tenA ghAtI karma nAza pAmyA teno moha nAza pAmyo, tenuM ajJAna nAza pAmyuM. savAra thatAM rAjA ane sainiko tene pakaDavA latAmaMDapamAM praveza kare e pahelAM AkAzamAMthI devo UtarI AvyA, ane emanA kevaLajJAnano mahotsava karyo. devoe kezarIne sAdhuno veza Apyo. Ama zuddha bhAve sAmAyika karavAthI kezarI, coramAMthI sAdhu banyo ane kevaLajJAnano dhAraka thayo, A che sAmAyika vratano apUrva mahimA. : saMdarbhasUci : vratadhare bhava tare - zrI priyadarzana .. ................... pR. 65 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmadeva zrAvaka DhAla-72 sAgaradata saMbhArIi, kAMcadeva guNavaMta / seThi sudarasaNa vaMdIi, jeNaI rAkhyuM thIra DhaMta // 92 // | sAmAyika vratamAM kevI sthiratA, daDhatA rAkhavI joIe. A vAta "zrI upAsaka dazAMga sUtra'-2mAM Apela kAmadeva zrAvaka daSTAMta kathAnakane AdhAre kavie uparokta kaDImAM AlekhI che je nIcenI kathA dvArA samajAya che. zramaNa bhagavAna mahAvIranA samayanI vAta che. caMpAnagarImAM kAmadeva nAmanA gAthApati rahetA hatA. tenI patnInuM nAma bhadrA hatuM je suyogya tathA pati parAyaNa hatI. kAmadeva eka atyaMta samRddha ane sukhI gRhastha hatA. temanI pAse bhogavilAsa yogya saMpUrNa sAdhano hatA. ekavAra kAmadevanA jIvanamAM navo vaLAMka Avyo. temanA vivekane jAgRta thavAno eka vizeSa avasara prApta thayo. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI vihAra karatAM karatAM caMpAnagarImAM padhAryA. A samAcAra maLatAM ja kAmadeva paNa bhagavAnanI dezanA sAMbhaLavA pUrNabhadra nAmanA caityamAM gayA. dharma dezanA sAMbhaLI temano viveka jAgRta thayo. pUrvabhavanA saMskAra ane sAkSAt tIrthaMkaranuM sAMnidhya tema ja udeza, parama vaibhavazALI gAthApati kAmadevanA citta para asara karI gayo. temaNe bhagavAna pAse gRhastha dharma aMgIkAra karyo. gRhasthavAsamAM rahevA chatAM paNa bhogavAsanA, lAlasA ane kAmanAne saMyamita ane niyamita karI, jIvananA dareka kAryamAM Asaktine ghaTADavAno prayatna karyo. kAmadevanI dharmabhAvanA puSTa thatI gaI. potAnA putrane sarvasva soMpIne teo jIvananA aMtima samaye dharma sAdhanAmAM lIna thayA. zIla, vrata, tyAga, pratyAkhyAna vagerenI ArAdhanAmAM tanmaya banI AtmabhAvamAM ramaNa karavA lAgyA. ekavAra temanA jIvanamAM kasoTInI ghaDI AvI. teo pauSadhazALAmAM dhyAna bhAvamAM magna hatA. temanI sAdhanAmAM vighna karavA mATe ane zraddhAnI kasoTI karavA mATe eka mithyAtvI deva Avyo. teNe kAmadevane bhayabhIta karavA mATe ane trAsa ApavA mATe aneka bhayaMkara rUpo vipharvane dharmane choDI devA mATe kahevA lAgyo. chatAM kAmadeva daDha ane sthirabhAve rahyA. chevaTe deva parAjita thaI potAnI bhUlanI mAphI mAMgIne jato rahyo. pachI kAmadeve svIkArelI pratimAnuM samApana karyuM. Ama kaSTa-upasarga AvavA chatAM kAmadeva potAnI sAdhanAmAM aDaga rahyA. : saMdarbhasUci : zrI upAzakadazAMga sUtra adhyayana-2 - prakAzaka - zrI guru prANa phAunDezana..... .. pR. 70-71 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA candrAvaMtasaka DhAla-(72 caMdravaMtasuka rAjIo, sAMmAyaka gharta dhAra / cItra pohora thIra thaI rahyuM, Uri kAsaga nIradhAra //93 // uparokta kaDImAM kavie dhyAnamAM kevI sthiratA ane aDagatA rAkhavI joIe. A vAta rAjA candrAvaMtasakanA daSTAMtanA AdhAre AlekhI che. je nIcenA kathAnaka dvArA samajAya che. saMdhyAno samaya che, rAjyanA kAmathI paravArI rAjA candrAvaMtasaka sAMjanA cauvihAra karI aMtaHpuramAM AvyA. ekalA ja hatA. ciMtana karavA lAgyA ke atyAre phurasada che. rANI aMtaHpuramAM AvyA nathI, e Ave tyAM sudhI dhyAnastha thAuM. kAusagga karuM, ema vicArI sAme dIvo che, manathI nakkI kare che, "dIvo baLe che tyAM sudhI kAusagga karuM' ema manathI pratijJA karI. sthira kAusagga dhyAne UbhA rahyA. thoDo vakhata thayo eTale eka dAsI aMtaHpuramAM badhuM ThIkaThAka karavA AvI. eNe rAjAjIne dhyAnamAM UbhelA joyA. paNa dIvAmAM ghI ochuM hatuM. ghI khalAsa thaI jaze to dIvo olavAI jaze ane rAjAjIne aMdhArAmAM rahevuM paDaze ema vicArI dIvAmAM ghI pUryuM. dIvo olavAto bacyo eTale rAjA kAusaggamAM ja UbhA rahyA. vaLI ghI pUruM thavA AvyuM eTale dAsIe pAchuM ghI dIvAmAM umeryuM. rAjA pratijJAvaza che - dIvo hajI saLage che - kAusagga pUro na karAya. pratijJA kema toDAya? vakhata vaheto jAya che, zarIramAM kaLatara thavA mAMDe che, paga thAkyA che paNa rAjA daDhapaNe kAusagnamAM UbhA ja rahyA. vicAre che A vedanA to kaMI ja nathI. A jIve nArakInI vedanAo bhogavI che. tyAM anaMta vakhata zarIra chedAyuM che. tyAre A vedanA to tenA anaMtamAM bhAganI ja che. A vicArI vedanA sahana kare che. kAusagga dhyAnamAM ja rAta pUrI thatAM divasa Ugyo. ajavALuM thavAthI dAsIe ghI pUravuM baMdha karyuM ane dIvo bujhAyo. rAjAnI pratijJA pUrI thaI. kAusagga pALI, rAjAjI palaMga tarapha javA paga upADe che, paNa aMgo jakaDAI gayA hovAthI nIce paDI jAya che ane paMca parameSTinA dhyAnamAM lIna thaI jAya che. AyuSya pUruM thatAM kALa kare che ane tyAMthI temano jIva devaloka jAya che. Ama kAusaggamAM sthiratA, aDagatA rAkhavAthI rAjA devagatine prApta kare che. saMdarbhasUci : jaina zAsananA camakatA hIrA-saMpAdaka - varajIvanadAsa vADIlAla zAha...... pR. 75 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (1) zabdArtha | dUhA | sahakAro = AMbo pAsa = pArva keli = keLa myubha = zubha gajagatya = hAthInI cAla traNI = traNa laMka = vaLAMka, maroDa vijhAya = upAdhyAya gujAnI = caNoThI sAddha = sAdhu udara = peTa visAyAMhA vIsa = saMpUrNapaNe, so TakA poyaNa = kamaLa (nAnuM) nasadIsa = divasarAtri, ahorAtra premaviludhA = premamAM Asakta lavalesa = bahu thoDo aMza, talamAtra kari = hAtha sArda = zAradA, sarasvatI baIhaIrakhA = bAvaDAnuM AbhUSaNa. seva = pUjana, upAsanA, sevA karatala = hatheLI kelavuM = racavuM, sarjana karavuM vaseko = vizeSa pIMgala = chaMdazAstranuM nAma DhAla || 3|| vigati = samajaNa kanakano = sonAnA tUThI = prasanna thavuM nevara = jhAMjhara, pAyala mukhya = mukhamAM, mukhe nAzaka = nAka maMDaNa = zobhA kIrtI = popaTanI rasanA = jIbha sasI = caMdramAM kroDaya = karoDa, asaMkhya adhura = hoTha * mukha = mUrkha DADimakUli = dADamakaLI zIra = mAthuM, mastaka nagodara = kaMThanuM eka ghareNuM dhari = dhAraNa karavuM nAga = kAnanuM ghareNuM karma = kArya jhAli = kAnanuM AbhUSaNa rekha = lezamAtra veNI = coTalo laMgaI = lagADavuM vAzaga = vAsuki nAga DhAla || 2 || rAkhaDI = mAthAmAM paheravAnuM ghareNuM (strInAM) yama = jema khITalI = ghareNuM kIrI = nI, mATe bhAli = kapALa upara mAyu = mAtA suka = sukAyelI opama = upamA, sarakhAmaNI muktAphala = motI Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakhI = bhakSaNa || dUhA || yugala = be yatI sAdhu DhAla / / 4 / / copAI / / dasavIdhya = dasa rIte, dasa prakAre helAM = jhaDapathI = tAya = tyAga pari = prakAre AluaNI = prAyazcita, AlocanA vIno = vinaya vayAvachAdIka vaiyAvacchAdi kAosarga kAyotsarga thIra sthira = = = brahmacarya brahmacarya pAtyaga = pAtaka, pApa || dUhA || ekaaMta = ekacitta sAMbhaLajo. = = suNajyu DhAla|| 5 || yugi = yogya somapragati = saumya prakRti karura drISTa = krUra dRSTi pApabhIra = pApabhIru, pApathI DaranAra pabhaNI = bole, kahe dAkhyaNa = dAkSiNya, viveka, sabhyatA guNAMNarAgI = guNAnurAgI labhadhilakhI labdhalakSI dhyeyanI prApti karanAra = = vasekha = vizeSa jJAnI madhyazavatI = madhyasthavRtti dharyo = dharajo DhAla ||6|| JaruA = moTA pacakhAMNo nIsacaI = nizcaya, nakkI = pratyAkhyAna ghaTa = zarIra mama = nahIM AlapaMpAla = ADuMavaLuM sudhu = zuddha jaIna = jina atIsahaI = AgavI viziSTatA, aizvarya pAMtIso = pAMtrIsa arIA = = mRgapati = siMha megala = hAthI rekho = lezamAtra aneiM = ane zatru upara vijaya meLavanAra arihaMta = avabhogAI = bhogave nahi evA avartI avirati sIvapUra = mokSa Aso = AzA pekho = juo || dUhA || cotIsa = cotrIsa = DhAla || 7 || apAro = ghaNuM caMpakagaMdha bhamara bhamaro bhaMgiM = prakAre DhaMgathI = caMpakalanI suvAsa sAsa = zvAsa UsAsa = UcchvAsa rUdhIra = lohI maMza = mAMsa Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gokhIra = gAyanuM dUdha sahaIjana = sahajanA (janmathI) paraSadhA = (parSadA) pariSada, sabhA yoyana = yojana (cAra gAu) rAya = rAjA bhAmaMDala = tejavartuLa, AbhAmaMDaLa vIra = vera vilaI = nAza thAya anAvRSTI = varasAda na paDavo te atIvraSTI = vadhAre varasAda = hada bahAranI vRSTi sura = devatA agyAra = agiyAra ratnasIdhAsaNa = ratnasiMhAsana aMdraja = IMdradhvaja ThavaI = mUke, rAkhe asyokha azoka corupa = cArebAju adhomukhya = adhomukha kaMTIka = kAMTA kuala = komaLa pharakaI = pharake pUviSTa = phUlanI vRSTi rattI = Rtu DhAla || 8 || mada = abhimAna kulAM = kuLa prabhutA = aizvarya DhetI = manathI cakravaMI - cakravartI haIi = hRdhya DhAla || 9 || nANAMvarNIa = jJAnAvaraNIya daMsaNA = darzanAvaraNIya khaI = kSaya || dUhA . vyanAM = vinA visathAnaka = vIsa sthAnaka viNa = vagara DhAla || 10 || thIvara = sthavira nyAna = jJAna vinao = vinaya Avasaga = Avazyaka bhramavrata = brahmacarya vrata kayarIA = kriyA dAmya = batAva travidhi = traNa prakAre (mana, vacana, kAyAthI) || dUhA // pUNi = pUjavuM pyAra = cAra sadhahatA = sahRNA, zraddhA nakhepA = nikSepa thApanA = sthApanA eNI pari = evI rIte ekacyata = ekacitta DhAla || 11. taMbola = pAnabIDA vANahIa = pagarakhAM naI = ane, ne maIthana = maithuna loDhInIta = laghuzaMkA naSedho = niSedha Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUaNa = zayana juvaTu = jugAra // dUhA che. aMdrI = Indriya navavIdhya = navavidha, navaprakAra parIharaI = tajavuM sumati = samiti DhAla || 12 .. manaraMgiM = mananA AnaMdathI, umaMgathI bhupati = rAjA subhakarNinAM = zubha karaNInAM sAyara = sAgara kohonuM = koInuM Apa thaI = stuti, prazaMsA khyamAvaMta = kSamAvaMta DhAla || 13|| machara= garva, ISya kAma = kAmadeva dhyana =dhana pagArA = koTa, killA poli = daravAjA kaMtA = patnI jujUI = judI judI keDya = pAchaLa pharasya = sparzavuM sudhuM = zuddha amyuca = azuci DhAla || 14 . parIso = parISaha. jIpato = jIte cArga = cAritra rakhyajI = traSijI mAdhavarta = zrIkRSNanA putra khadhyA = sudhA vaIhaIla = vahelo trISA = tRSA ratI = Asakti, anurAga amaeNna vInA = agni vinA jAcyAno = yAcanAno Uzabha = azubha pAti = paMkti yugo = yogo, saMjoga trarNa = tRNa saiisaI = sahana karaze daihasai = bALaze agyanAMna = ajJAnI DhAla || 15 / sabalu = moTuM zravaNe = kAne caNe = page sUyanA = sUrinA yuo = moTo raSi = RSi ghaNa = patnI, gharavALI || dUhA || havA = thayA AgaI = AgaLa DhAla || 16o. manya = manamAM grISA = mRSA, asatya dAna aditA = adattAdAna, corI karNasItyarI = karaNasittarI carNasatyarI = caraNasittarI saMyamayugatA = saMyamayoga yuktatA = saMyamayogamAM pravRtti sudhA = zuddha Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 17 || hari = viSNu hara = zaMkara viprA = brahmA bhakhya = bharyA kupa = kUvAmAM UkrIta = zubhakaraNI gaMga = gaMgA IchayA = IcchA | dUhA || Alia = jUThuM paTaMtara = bheda-aMtara || kavIra che. parabata = parvata TIbaDIba = nAno Tekaro aMbo = AMbo khAMkha = khAbociyuM khAsara = khAsaDuM sasIhara = caMdra sIpa = chIpaluM kyarapI = kaMjUsa, kRpaNa || dUhA | kyarodha = krodha kasyu = zuM sakAra = bhalIvAra tatakheva = tarata Isa = Izvara DhAla || 18|| purSa = puruSa jagasaMghANa = jaga saMhAraNa khyana = kSaNa dAMta = daitya laMga = liMga // dUhA || zaIva = zaiva sarajADasaI = sarjana karaze DhAla // 19 . saMghAraI = saMhAra karavuM UcalI = jatAM rahevuM vipra = brAhmaNa kraSNa = kRSNa || kavIrA. aIahIlA = ahilyA sabiM = badhA gamAyu = gumAvavuM DhAla || 20 || ana = anna paIhaIlo = pahelo naryu = naraka bhujaMgo = sApa nIgamyAM = gumAvavuM javahAro = javerAta pekho = juo mAyatsya = mAtA sAthe mUNaMdo = mahAnamuni || dUhA || baMeNA = brAhmaNa vAvaraI = vApare che asata = asta mokalAM = mokaLA, svaccheda lohazalAniM = lohazilA, lokhaMDanI zilA DhAla || 21 || saMsaIka = sAMzayika, saMzaya bhavaartha = bhavarUpI araNya pAMta = pApa parajalI = bALavuM, bALIne Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAMsya = khANa, gati svAhAniM = zA mATe, zAne DhAla || 22 || kAnya = kAne AgAra = chUTa | kavIrA. maMDI = zobhita vacI mathoghalaI = vaccamAM mAthuM mAravuM havakAryu = vagara bole eba = kuTeva etAnI = eTalAnI || dUhA | nityakarthI = nityakaraNI DhAla | 23 . prati = prabhAte rIdaImahA = hRdayamAM Avazaga = Avazyaka covIsahatho = covIsa jinanI abhIrAma = AnaMda parakiM = prati saMjyAsamaI = saMdhyA samaye mAhArakaMDa raSya = mArkaMDa RSi sUrya = sUrya grIhI = gRhasthI UdariM = uMdara vaIdakazAhAsatri = vaidakazAstramAM * vimana = vamana neThi = nakkI narNaI = avAvarI haMzA = hiMsA agaDa = bAdhA johAro = namaskAra oholAza = ullAsapUrvaka kRpaNa = kaMjUsa dhyakta = dhRta, ghI Akhe = cokhA pUsataga = pustaka zrAvi = zrAvikA kyarapI = kaMjUsa, kRpaNa vasavAnara = agni juvaTaI = jugArathI || dUhA . lyakhyamI = lakSmI, dhana sarca = svarga janunI = mAtA supata = supAtra mAgaNa = yAcaka DhAla || 24|| navanIdhya = navanidhi mahaIlA = mahilA bArya = bAraNe rivara = ghoDA oTaI = oTale olaga = sevA sAli = uttama jAtanA cokhA pratalAbhIo = dAna ApavuM nahaisAra = nayasAra vahaMta = dhAraNa karavuM DhAla || 25 || chAhAra = rAkha dhyarata-vyahuNo = ghI vinAno khyAyaka = kSAyika khaI = kSaya khobha = kSobha, kSaya pAkhavuM = AjubAjuno zaNagAra galaI = gaLe Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veNA = vINA DhAla || 26 kaMtasiM = svAmInI avadAla = vRttAMta paratega = pratyeka vaseka = vizeSa || dUhA || adasa = Adeza saghaINAM = sahaNA, zraddhA DhAla || 20 | Isyubha = azubha parIkho = juo, jANo sugara = suguru vayaNa - vacana caUdarayaNa = caudaratna kArya = kAraNe DhAla | 28. saMdheha = saMdeha ThukarAI = aizvarya sIdhAsaNa = siMhAsana UphATAM = viparIta tyAhalo = aMgArA UthApyA = avagaNanA karavI, TALavuM rAjapraSNI = rAyapAseNI sUtra mera = meru parabati = parvata accara = akSara narmo = nIrakho camaredo = camarendra sadahI = zraddhA rAkhavI moho pota = muhapatti, mukhavastrikA yugala = be . uhunuM = garama, unuM tAThuM = ThaMDu vaIhaIrAvaI = vahorAve adImuM = adhika nahaI = naya mudrA = nANuM-sIkko vasta vahoravA = vastu levA kaDako = kaDacho, lAkaDuM cahuTi = bajAra || dUhA || chaMDatA = mUkatAM vAsa = vastra DhAla 29 || yatIyana = yatijana munyanA = muninAM UtakaNo = utkRSTa havaDAM = hamaNAM prathavI = pRthvI dUpaso = dukhasahasUri gaMhuM = ghauM DhAla || 30 || khema = kSema baMbapatrISThA = biMbapratiSThA parajusaNa = paryuSaNa chaI = che, rahe AluI = AlocanA | dUhA || zaMkAzala = zaMkAzalya, zaMkAkuzaMkA AnaMkhA = AkAMkSA DhAla | 31 ||. kahaI = dharo bahudha = bauddha yaMgama = jaMgama tradaMDa = tridaMDI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdrajAlIA = IndrajAlIA bhave bhave bhavyabhavya = hetiM = mATe DhAla || 32|| vatIgaMchA vIsvaprakAra = = vicikitsA = yAga = yajJa DhAla || 33 || UvekhI = upekSA karavI vaseSI = vizeSathI naMdyA niMdA kocolI = kaTorI bhogala = sAMkaLa pragati = prakRti vizvopakAraka DhAla || 34|| SyaSyamAMhi = kSaNamAM kaMDII = karaMDiye prasaMsaI prazaMsA karavI DhAla || 35| paIsatAM = pravezatAM baI = banne = vaNasaI = bagaDe che. vaNI = vaLI samulAM = mULathI = gaMjaNa = kalaMka, parAbhava kutAra = mahAvata tuMbAjAlI = tuMbaDuM, nadI taravAnuM sAdhana veNojaMtra = vINA yaMtra ghAMIMjA = hajAma rUbaDI = hajAmanuM koI sAdhana dUradAMta = vaza na thAya tevuM, muzkela ragata = lohI maMza mAMsa haIuM = haiyuM gaMhivara pUpha = puSpa vAdhI = vadhavuM viSa = vRkSa gajavara, hAthI sukaDI = sukhaDa jamalAM =sAthe, saMgAthe parIco = paricaya || dUhA || sUdho = zuddha DhAla || 36|| yaganAtha = jaganAtha jaiNA = jatanA, jatana karavuM karma = kRmi vAlAdIka = vALo Adi be indriya jIva kIDalA kIDAo doheluM = duSkara cakrI = cakravartI = mAhi~ri = emAM bheliM = bheguM karavuM vadhA = vRddhA meliM = maLe jIpII = jItavuM anuvara = sobatI/joDIdAra yaNa = ratna jujUI = judA judA supana = svapna vadane = mukhamAM ghoMsara = dhUMsaruM praThavaI nAkhe = saMyugI = saMyogI paremAM = preryAM kurima = kAcabo Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zara = bANa avanI = pRthvI DhAla // 37 || vaDarI = verI mahola = mahela jAjara = jarjarita paragatI = pragati AkalI = muzkela turaMga = ghoDo bAola = bAvaLa chAMhi = chAMyo tAti =paMcAta maMkaDa = vAMdaro, vAnara Ala = aTakacALA jujha = yuddha gujha = gupta vAta vaNaja = vepAra dUta = dhuta, jugAra AheDo = zikAra paradAdA = parastrI kaguru = kuguru | dUhA || yugati = te yugamAM kalola = AnaMda hita = hitadAyaka DhAla || 38 | vacha = vAcharaDo sIhI = siMha jaladhara = vAdaLA kuparakha boliM = khoTA vacana DhAla || 30 || vaNa = vinA guNati = svAdhyAya, abhyAsa laMchi = lakSmI vivAdya = vAdavivAda turthI = taruNI vIdhyasya = vRddhasAthe karthAto = kahevuM DhAla || 40 che. maso = magataruM, taNakhaluM mRgapati = siMha saso = sasaluM vyarUo - girUo, gaurava hema = sonuM khajUo = Agiyo vAho = vokaLuM sAyara = sAgara || dUhA || haMta = nAza zena = senA khIra = dUdha DhAla | 41 || poluM = poLa, pravezadvAra vihaNa = vagarano meho = varasAda aMgholyu = snAna bhaIluM = meluM pAMhaNo = mahemAna DhAla || 42 || SaTa = cha caMdarUA = caMdaravA pihaIlo = pahelo saMgrerNa = sAphasUphI seyA = zayana, pathArI, zayyA aNasoSThi = joyAM vagaranuM sAravaNi = sAvaraNI Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baIsatAM = besatAM khaMDaNa = khAMDavAnI jagyA | dUhA || nira = pANI aNagala = aNagaLa, gALyAvinAnuM vAvaro = vAparo lAdho = maLela hAri = gumAvavuM aMta = jIva DhAla || 43|| jhIlavuM = nahAvuM vAya = rokavuM zrImAnasIta = zrI mahAnizItha sUtra jhAlaka = chAlaka, choLa TuMpo = garaNuM nIcovavuM saMkhAro = garaNAmAM jamA thayela kSAra samoaNa = ThaMDuM pANI yunya = yonio kujara = hAthI kaMthuo = nAnakaDuM jIvaDuM DhAla || 44|| vayaNa = vacana ajA = bakarI saMvara = suvara, sAbara pAsanhAM = jALamAM lAvAM = lAMbA cAsa = eka jAtanuM pakSI, kuMjaDuM cAtaka = cAtaka cakravA = cakravAka cItarA = cittA cora = eka jAtanA prANI DhAla || 45 parAcI = pUrve arjelAM, pUrve karelAM kAtaDI = karavata sADhasaI = sANasA thakI DhAla || 46 || rIdi = hRdayamAM rasanA = rasendriya, jIbha AmiSa = mAMsAhAra thalacara = sthalacara alapa = alpa AUkhaI = AyuSya prIchayu = oLakhavuM, jANavuM arIhA = arihaMta, tIrthaMkara trAju = trAjavuM vyavarItaNAM = gAya taNAM kAyamI = nakAmI, khoTI dhyana dhyana = dhanya dhanya DhAla || 47 krIpAla = hAthI sahyA = so hAnI = hAthaNI joyana = jojana ThavaI = mUkavuM kurNA = karuNA sargajhAM = svargamAM aMta = pazu DhAla || 48 || leaNa = leNuM veda kuveda = aMgaupAMga loDho = mAMsano loco nAzakA = nAka zrAvaNa = kAna DhAla || 49 ! sahaIjiM = saheje vacheda = viyoga Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siri = mAthA para kAMkasyu = kAMsako taDakAmAM tAvaDI dUhavyAM = dUbhAvyAM dAdUra deDakAM bhAta = anna, bhojana Iali IyaLa = = DhAla || 50|| mariSA = ti kAMya = agaDa = bAdhA alIa = jiganataNuM = mithyA, asatya, mRSA = => nArI nArya bhAti = AkRti paTolaI = paToLu kAcaba = kAcabo = kupuruSa khoTA kuparaSa dUta = kharAba sagAla = sukALa megha - varasAda utAvaLamAM DhAla || 11 || sahaIsAkAri aNayugatu = aNachAjatuM pIArA = parAyA, bIjAnA vIsvAsI = vizvAsa chetarIne yajJataNuM = = zA mATe paMDI = potAnI DhAla || parA khAtara pADya = corI karavI pUra = zahera pATaNa = nagara = kAdava mokSa mokhya pAyako = paththara paNya = paNa vArya pANI || dUhA || kaMna = kAna = chala = kapaTa bhaMsA = = khara = gadheDuM viSya = viSa triMNa = devuM UvaTavATa bheMsa, pADo DhAla || 53|| saMvala = bhAtuM bhelasaMbhela =bheLaseLa chalachabardi juI = judA dharasutra = gharano niyama vaMcII = chetaravuM = = rajhaLapATa, ucATa || dUhA || samAnya = samAna 447 = mRgakulamhAM = pazumAM kezarI siMha turaMga = ghoDo DhAla || 54|| aMdra = Indra gahaIgaNa seSa = ThAkura = rAjA chaLakapaTathI zeSanAga sUrarathAnA sUryarathanA khIro kSIra sAgara grahagaNamAM = zara = sarovara jhoTu = juvAna bheMsa => Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNagArA = aNagAra, muni DhAla || papI sahaIsa = sahastra bhaga = chidra mAsiM = mahino kalaga = kalaMka mastagano = mastakano viTala = svachaMdI vIvala = vivaLa mogara = gadA nIpAti = vinAza bhrAta = bhAI kAya = kAje, mATe jamadagdani = jamadagni(RSi)ne yuJi = yoge zruNI sukra = zroNita-zukra = lohI-vIryanA zukrANu manISa = manuSya varalA = vIralA nIgamya = dUra karavuM jakhIrAja = yakSarAja DhAla | 56 || rIdhya = riddhinI vRddhi vazalA = vizalyA veDhI = jhaghaDA, vaDhavADa rakhyA = rakSA vasyavAnara = vaizvAnara, agni janakasutA = janakaputrI vuDho = varasyo aMkaTa = saMkaTa DhAla | pa7 || doho dazare = daze dizA moruM = mAruM raMbhA = apsarA chatI = chatrIsa suraloki = devaloka DhAla || 57-ka | vacha = vaccha, putra thAva cho = thAvacco vahairastAmya = vaira svAmI zarIo = zrIyaka prabhavo = prabhavamuni vISNakumAra = viSNukumAra maNirehA = madanarekhA davadaMtI = damayaMtI DhAla || 58 .. hAza vInodha = hAsyavinoda viprajAza = avizvAsa tIvara = tIvra paravihIvA = paravivAha dhu = Apo DhAla || 59 || oholasI = umaMgapUrvaka koNI = koNika trISNA = tRSNA DhAla || 60 || kaMtA = svAmI, pati bharatha = bharata hanamaMtA = hanumAna baI = Teka bhabhISaNa = vibhISaNa DhAla || 61 | ThaMDI = choDIne paMcamo = pAMcamo yaMpalapUra = kapilapUra nemIsvaru = nemIzvara, nemanAtha Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varadhamAna = vardhamAna DhAla || 62 || khemo = kuzaLa khetru = khetara, kSetra pada = be pagA, (manuSya, paMkhI vagere) copada = copagA (gAya, bheMsa vagere pazu) bhAtya = judAM judAM prakAre ayANo = ajJAnatAthI allIThuM = DhIluM sapata = sAta DhAla || 63 TI jalivaTi = jaLamArga dIgaveramaNa = dizAnuM parimANa dakhkhaNa = dakSiNa vadaza = vidizA dasaI = daza AkhyA = oLakhAvyA saMkSepI = ghaTADavuM. saMkSepI DhAla || 64|| caudaI = cauda nIma = niyama hiMsAni = AtmAne nIvAro = choDavuM dravi = dravya vIgaI = ghI, tela, dUdha Adi vAMhANAI = pagarakhAMnI vavekiM = vivekathI kuzama = phUlo vagati = judA suaNa = zasyA valepa = vilepana DhAla || 65 acIta = aceta, nirjIva sacIta = saceta, sajIva pratabadha = pratibaddha (yukta) upaka-dUpaka = apakaq-duSpaka, adhakacaruM pahaka = poMka zalyAM = saDelAM abhyakhya = abhakSya, na khAvA yogya DhAla || 66 / sabalo = ghaNuM pati = pata-AbarU-Teka pUrvaya = pUrvaja poDha = moTuM hIma = barapha biMgaNAM = beguNA AMmaNa = khATAM sAkha = zAka calItarasa = vikRtarasa DhAla / 67 || galua = gaLo kuMAri = kuMvAra palava = kumaLA pAno = pAMdaDA alaga = mULA zaNagAM dhAMno = phaNagAvelAM anAja // dUhA || khAya-akhAya = bhaNya-abhakSya olakhaI = oLakhavuM aMgAla = agni Alia = khoTA DhAla || 68. narga = naraka himAM = niMbhADA Agara ITinI = IMTanI bhaThThI tyAhalA = kolasA Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karasaNa = vAvetara, khetI vAMhailyu = velaDuM nAvI = hoDI vaNaja = vepAra gADAvAhI = gADAM calAvavA bhomiphoDa = dharatI phoDavI DhAla || 69 ||. poIzA = motI, mANeka Agari = khANa viradhya = vRddhi luNa = mIThuM vahoraje = kharIdaje vachanAga = jhera halAvatAM = hINo dekhADatAM cIDa = carabI pApopagaNuM = pApopakaraNa DhAla || 70 ghaMTa = ghaMTI USala-musala = khANIyo-sAMbeluM koholuM = zeraDIno rasa kADhavAno saMco AMka = DAma kaMbala = gAya bheMsa vagerenI gaLAmAM laTakatI cAmaDI dava = Aga vAgarI = vAgharI navasAya = vyavasAya kharakama = sAvadyakarma (pApakarma) DhAla || 71 || chAli = bakarI bhagati kathA = bhojanaAzrI, bhojananI vAto pAlI = charIbhisA = bheMsa bokaDA = bakarA kurakuTa = kUkaDA mAMjAra = bilADI khAMtya = IcchA, hoMza kaNaha = kaNa, dANA phUli = phUga nIla = lIla takra = chAza parajalatAM = prajaLatAM || dUhA // kaMdrapa = rAga, kAmavAsanA adhIkarNA = pApa sAdhana nIdhyAna = nidhi, bhaMDAra DhAla || 72 || sAvadi = sAvadya-sapApa thIra = sthira || dUhA || parataMga = pratyakSa kevalajyAna = kevaLajJAna pohora = prahara DhAla || 73|| pavyatra = pavitra desAvagAzaga = dezAvagAsika DhAla || 74 || ohorato = ahorAtra poso = pauSadha ThaMDila = spaMDila paDalehI = sUkSma nirIkSaNa karavuM mAtarU = laghuzaMkA aThavAI = nAkhavuM, paraDavuM saMghaTa = sparza caMdrA = nidrA avaghaI = avidhithI asurayu = moDo Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla || 75| sAdha = sAdhu asujhato = azuddha, doSita budhya = buddhi sujhato = nirdoSa pheDI = pheravIne, naSTa karIne DhAla | 76 ||. khuNaI = khUNAmAM apasaI = upAzrayanA salaja = lajajAzIla vaNiga = vaNika sIdAto = du:khI thato lyakhyamI = lakSmI saMciM = saMgraha DhAla || 77 | chAluM = bakaruM ghaIza = rAba cIDa = maNakA datta = dAna vahuNA = vagara // dUhA || sAyara = sAgara vaMdUo = bindu nIramala = nirmaLa caracajyo = sudhArajo DhAla || 78 || jalu = jaLo mazaru = rezamI kApaDa kAMbalo = UnanI dhAbaLI vaMdu = kharAba oholasI = AnaMdathI sakharU = sAruM // dUhA || aMgya = aMga apacha2 = apsarA bhaTaka = ekadama DhAla || 79 | pAyaka = nokara-cAkara maIhaISI = bheMsa lachI = lakSmI pAsa = pArzva pasAolaI = kRpAthI DhAla || 80. sahaikAra = AMbo chatrese = chatrIsa poDhA = moTA DhAla | 81 || dipakadADho = divALIno divasa bharatiM = bhArata solasaMvacchari = vikrama saMvata 1600 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) jene pAribhASika zabdo 1) navapada - 'namo arihaMtANaM' Adi pAMca pada tathA cUlikAnAM cAra pada. A rIte (5+4=9) navapada thAya che. A navapadane 'navakAra-maMtra' kahevAya. 2) arihaMta :- arihaMta. ari eTale duzmana. haMta haNanAra. dravyathI 1) jJAnAvaraNIya, 2) darzanAvaraNIya, 3) mohanIya ane 4) aMtarAya. A cAra ghAtI karmono nAza karyo che, tathA bhAvathI rAga-dveSa rUpI bhAva zatru, Atmazatruono nAza karyo che evA sadehI, sarvajJa, vItarAga prabhune "arihaMta' kahevAya che. 3) sIddha :- siddha eTale jeonA sarva kArya pUrA thaI gayA che. ghAtI ane aghAtI banne prakAranAM karma arthAt AThe karmono nAza karIne lokanA agrabhAge mokSasthAnamAM birAjamAna che. tene 'siddha' bhagavAna kahevAya che. 4) AcArya :- sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMghanuM netRtva karatA hoya. pote 1) jJAnAcAra, 2) darzanAcAra, 3) cAritrAcAra, 4) tapAcAra ane 5) vIryAcAra. A pAMca AcAronuM pAlana karI anyane AcAra pAlananI preraNA ApanArane "AcArya' kahevAya che. tema ja sUtra ane arthanA jJAtA hoya. gurUpadamAM je prathama che tene AcArya kahevAya. A 5) uvajhAya :- uvakjhAya eTale upAdhyAya. je svayaM jaina Agama-siddhAMtane bhaNe ane bhaNAve, tema ja zaMkAonuM zAstra saMmata samAdhAna kare. 'upAdhi TALIne samAdhi Ape te upAdhyAya kahevAya. 6) sAddha :- sAddha eTale sAdhu, aNagAra, vairAgya bhAvane prApta karI, saLagatA saMsArano tyAga karI, dIkSA aMgIkAra karIne arihaMta bhagavAnanI AjJAnusAra "gara hiTUThayA' ekAMta AtmAnA hita mATe pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti Adi zramaNa dharmanuM jiMdagI paryaMta pAlana karanArane sAdhu, munirAja kahevAya che. 7) tIrthakara :- dharmanA upadezanAra. jenA cAra ghanaghAtikarma nAza pAmyA che ane jene tIrthaMkara nAma karma prakRtino udaya varte che. tema ja tIrthane sthApanAra tIrthakara kahevAya. 8) visAyavIsa :- eTale saMpUrNa vIse vIsa TakA. sAdhu-sAdhvInI dayA saMpUrNa hovAthI tene pUrvAcAryoe vIsa dokaDA kahI che. sAdhu trasa ane sthAvara banne jAtanA jIvonI hiMsAno tyAga kare che. - 9) tapa :- eTale Indriyadamana, tapasyA, IcchAno nirodha, upavAsa Adi bAra prakAre che. 10) upavAsa :- chatrIsa kalAka sudhI athavA maryAdita samaya mATe traNa ke cAra prakAranA AhAra tyAgane "upavAsa' kahe che. te bAhya tapano prathama prakAra che. 11) UNodarI - UNodarI eTale ochuM bhojana karavuM. dravyathI ane bhAvathI ochI vastuno upayoga karavo. te UNodarI tapa kahevAya. 12) drazaMSepaNa :- eTale vRttisaMkSepa. saMyamI jIvanopayogI AhAra, vastra, pAtra, Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSadha vagere vastuonI yAcanA abhigrahapUrvaka karavI. tema ja mugalamAMthI Indriyone ane mananI vRttione saMkelI levI ane te vRttione AtmabhAva tarapha vALavI. te vRttisaMkSepa tapa che. 13) kAyakleza :- eTale deha damana karavuM. vividha Asano, AtApanA Adi kaSTamaya anuSThAnano svIkAra karavo. te kAyakleza tapa kahevAya. 14) rasaparityAga :- ghI, tela, dUdha dahIM Adi vigayayukta AhArano rasAsvAdano tyAga karavo. te rasaparityAga tapa kahevAya. 15) vaiyAvacca :- potAnA svadharmIonI tana, mana, dhanathI sevA karavI. upakArI saMtasatIjInI tema ja caturvidha zrIsaMghanI sevA bhakti karavI. te vaiyAvacca AtyaMtara tapa kahevAya. 16) dhyAna :- mana, vacana, kAyAnI sthiratA te dhyAna, mokSanI sAdhanAmAM sahAyaka tatvamAM ekAgra-tallIna thaI javuM, te dhyAna tapa che. 17) kAyotsarga :- kSetra, vastu, zarIra, upadhi, gaNa, bhaktapAna vagere bAhya padArtho tathA kaSAya Adi aMtaraMga vaibhAvika pariNAmono tyAga karI AtmasvarUpamAM lIna thavuM te kAyotsarga tapa che. 18) samavasaraNa :- arihaMta bhagavAnanI upadeza ApavAnI sabhAnuM nAma. jyAM besIne tiryaMca, manuSya ane deva, puruSa ane strIo badhA ja temanI amRtavANIthI karNa tRpta kare che. enI racanA deva vizeSa prakArathI kare che. 19) jJAnAvaraNIya karma :- AtmAmAM rahelI vizeSa dharmane jANavAnI jJAnazaktine je karma AvRtta kare, te karmane jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. 20) darzanAvaraNIya karma :- AtmAmAM rahelI vastunA sAmAnya dharmane jANavAnI darzanazaktine je karma AvRtta kare te karmane darzanAvaraNI karma kahevAya che. 21) abhigrahika mithyAtva :- sAcA khoTAno nirNaya karyA vinA khoTAne haThathI pakaDI rAkhavuM. 22) anAbhigrahika mithyAtva :- badhA deva, gurUne mAnavA te. sarva darzanane samAna mAnavA. 23) abhinivezika mithyAtva :- potAnA matane khoTo jANavA chatAM paNa choDavo nahi, tema ja kuyuktithI tenuM poSaNa karavuM te. 24) sAMzayika mithyAtva :- satyadharmamAM paNa zaMkAzIla rahevuM te. devAdi tatvatrayImAM A Ama haze ke kema? evo saMzaya karavo. 25) aNAbhoga mithyAtva :- jemAM bilakula jANapaNuM nathI te. A mithyAtva jJAnanA abhAvarUpa che. 26) laukika mithyAtva :- A duniyAmAM je deva, gurU, dharmanI viparIta sthApanA karela che, tene mAnavA ane temanAM parva vagere ujavavAM, naiveda Adi karavA te. 27) lokottara mithyAtva :- bIjA pAkhaMDI matanI peThe tIrthaMkara devanI mAnatA kare (sthAyela, Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citarela ke ghaDela cIja ke jemAM koI paNa jAtanAM guNa nathI tenI mAnatA pUjA kare. 28) samiti :- Avazyaka kAryane mATe yatnApUrvakanI samyaka pravRtti. samitinA pAMca bheda che. IrSA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepaNa ane pratiSThA paNa. A pAMca samiti saMyama zuddhi mATe kahI che. 29) gupti :- jenA baLathI saMsAranA kAraNothI AtmAnuM gopana arthAt rakSA thAya che te gupti che. mana, vacana, kAyA e traNa yogono samyapha nigraha e gupti che. gupti traNa prakAranI che - kAyagupti, vacanagupti ane manogupti. 30) navakAzI :- sUryodaya pachI be ghaDI (48 miniTa) sudhI cAre AhArano tyAga karavo te. 31) cauvihAra :- jemAM anna, pANI, mevo ane mukhavAsa e cAre prakAranA AhArano tyAga karavAmAM Ave che, te cauvihAra che. 32) akAma nirjarA :- svecchAthI nirjarAnI IcchAthI nahi, paraMtu parAdhInatAthI athavA anusaraNa arthe paristhitine anurUpa atitakara pravRttio ke AhAra Adi bhogono tyAga karavAthI koIka ka haLavAM thAya che tene akAma nirjarA kahe che. AtmazuddhinA lakSya vinA, samaja vinA, bAla tapasvI ke ekendriya AdimAM, samakitanI hAjarI vinA sahana karavAthI thatI karma nirjarA. 33) bAdara :- eTale sthAvara jIvo je haNyA haNAya, mAryA mare, agnimAM baLe, pANImAM DUbe, najare dekhAya athavA na paNa dekhAya, be bhAga thAya tene bAdara kahevAya. 34) kaMdamUla (sAdhAraNa vanaspati) :- eTale je vanaspatimAM eka zarIre anaMtA jIva hoya tene sAdhAraNa vanaspati kahevAya. tema ja jemAM bhAMgatAM samAna bhaMga thAya tathA tAMtaNA ke resA na hoya te sAdhAraNa vanaspati che, temAM anaMtA jIvo hoya che. 35) pratyeka vanaspati :- je vanaspatimAM eka zarIre eka jIva hoya tene pratyeka vanaspati kahevAya. 36) trasa :- eTale je potAnI meLe hAlI-cAlI zake. je jIva taDakethI chAMye jAya ne chAMyethI taDake jAya. be Indriya, teIndriya, caurendriya, paMcendriyanA jIvo trasa che. 37) sthAvara :- eTale je jIvo potAnI meLe halanacalana na karI zake. pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya A pAMce ekendriyanA jIvo sthAvara che. 38) Indriya :- rUpI padArthone AMzika rIte jANavAmAM sahAyabhUta thAya, tene Indriya kahe che. te Indriyo zabda-rUpa-rasa-gaMdha-sparza ekeka viSayane grahaNa kare che. 39) ekendriya :- jene eka ja sparzendriya (kAyA) hoya tene ekendriya kahevAya che. pAMca sthAvara jIvo ekendriya che. 40) beIndriya :- jene sparzendriya (kAyA) ane rasendriya (jIbha) hoya tene beIndriya kahevAya, jema ke jaLo, kIDA, porA vagere. 41) teIndriya :- jene sparzendriya (kAyA) rasendriya (jIbha) ane dhrANendriya (nAka) hoya Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene teIndriya kahevAya. jema ke jU, lIkha, cAMcaDa, mAMkaDa vagere. : 42) caurendriya jene sparzendriya (kAyA), rasendriya (jIbha), ghrANendriya (nAka) ane cakSurindriya (AMkha) hoya tene caurendriya kahevAya. jema ke mAkhI, macchara, bhamarA vagere. 43) paMcendriya :- jene sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotendriya (kAna) hoya tene paMcendriya kahevAya. tenA cAra bheda che. 1 nArakI, 2 tiryaMca, 3) manuSya ane 4) deva. 44) samurcchima manuSya :- je paMcendriya manuSya 1) mAtA pitAnA saMyoga vinA, 2) ekaso eka manuSyanA kSetramAM saMjJI manuSyanI zarIranI cauda prakAranI azucimAM, 3) potAnI meLe utpanna thaI jAya tene saMmUriIma manuSya kahe che. saMmUrcchima manuSya mana vinAnA hoya che. 45) kSAyika samakita :- jemAM mohanIya karmanI sAta prakRtio jema ke prathama anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha, samyak mohanIya, mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyano saMpUrNa kSaya thAya, te kSAyika samakita kahevAya che. 46) AkaMkhA :- (AkAMkSA) eTale IcchA. anya matonA ADaMbara dekhI tenI IcchA karavI. dharmanA phaLarUpe AlokanA ke paralokanA sukhanI IcchA rAkhavI. 47) vitigicchA : (vicikitsA) eTale saMzaya. dharmakaraNInA phaLamAM saMdeha rAkhe ke dharmanuM phaLa haze ke nahi? vartamAne to kAMI phaLa dekhAtuM nathI. 48) kaSAya :- AtmAnA AMtarika kaluSa pariNAmone kaSAya kahevAya che. kaSa (saMsAra) + Aya (lAbha) jenAthI saMsAranI vRddhi thAya te kaSAya kahevAya. mukhya cAra kaSAyo che, krodha, mAna, mAyA ane lobha. 49) pratilekhana :- vastra Adi upayogamAM AvanAra badhA upakaraNomAM koI jIva che ke nahi tenuM nirIkSaNa karavuM te pratilekhana che. 50) pramArjana komala jIva Adi dekhAya to tene jatanApUrvaka haLavA hAthe pUMjaNI ke rajoharaNathI surakSita sthAne mUkavuM te pramArjana che. 51) prahara :- eTale divasa ke rAtrino cotho bhAga. (aMdAje poNA traNathI traNa kalAka). 52) labdhi :- vIryaMtarAya karmanA kSaya ke kSayopazamathI prApta thatI zakti. jJAna Adi zakti vizeSane labdhi kahe che. : 53) caraNa siterI :- pratidina niraMtara jenuM AcaraNa karAya te caraNa che. tenA 70 bheda che. pAMca mahAvrata, kSamA Adi daza yatidharma, sattara prakArano saMyama, daza prakAranI vaiyAvacca, nava brahmacaryanI gupti, ratnatrayanI ArAdhanA, bAra prakAranuM tapa, cAra kaSAyano nigraha. A 70 bhedanA AcaraNane caraNa siterI kahe che. 54) karaNa siterI :- vizeSa prayojana hoya tyAre jenuM AcaraNa karAya te karaNa che. tenA 70 bheda che. azana Adi cAra prakAranI piMDa vizuddhi, pAMca samiti, traNa gupti, bAra bhAvanA, bAra > 55 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSanI paDiyA, pAMca prakArano Indriya nirodha, paccIsa prakAranI pratilekhanA, dravya, kSetra, kALa, bhAvathI cAra prakAranA abhigraha. A 70 bhedanA AcaraNane karaNa siterI kahe che. 55) naya :- dareka padArthanA aneka dharma che. tenuM aMza (guNa athavA dharma) jJAna. jainazAstromAM mukhyapaNe be nayonuM varNana che. dravyArthika ne paryAyArthika. A be nayomAM ja badhA nayono samAveza thAya che. 56) bhAva satya :- uddezyanI vizuddhi hoya te. 57) karaNa satya :- karavuM, karAvavuM ane anumodanAmAM niSThAvAna hoya. dekhADo mAtra nA hoya. 58) joga satya :- mana, vacana ane kAyAno yoga satya, niSThApUrvaka hoya. 59) vigaya :- je manamAM vikAra utpanna kare tevo mAdaka AhAra. 60) paraThavuM :- yatnApUrvaka padArthano tyAga karavo. 61) yoga :- mana, vacana ane kAyAno vyApAra ke zubhAzubha kriyA. AtmapradezanuM kaMpana. 62) nigoda :- nigoda eTale niHniraMtara, go=bhUmi arthAt anaMtabhava, daEdenAruM. temAM sUkSma vanaspatinAM aparyAptA ane paryAptA tathA sAdhAraNa vanaspatinAM aparyAptA ane paryAptA jIvono samAveza thAya che. avyavahAra rAzImAM mAtra nigodanAM ja jIvo hoya che. jyAre vyavahArarAzImAM sarva jIvo hoya che. 63) cauvIsandho :- covIsa tIrthakaronI stuti karavAmAM AvI hovAthI logassa ne caturvizati stava arthAt cauvIsantho paNa kahe che. 64) aticAra :- vratabhaMga mATe taiyAra thavuM/aMze vrata tUTe tevA doSonuM sevana karavuM. 65) adattAdAna :- koI paNa vastune tenA mAlikanI AjJA vinA levI te adattAdAna, eTale ke corI che. 66) paccakhANa :- paccakakhANa eTale vrata, niyama. Indriyo upara kAbU karavo. bhogaupabhoganI IcchAono tyAga karavo te. 67) parISaha :- mokSamArgamAM sthira rahevA ane karma nirjarAnA hetuthI je samabhAvapUrvaka sahana karavAmAM Ave che te. 68) garva :- abhimAna ane lobhane kAraNe thavAvALA azubha bhAva. 69) kAmaguNa :- viSayabhogane (vAsanAne) uttejana Ape te. 70) madasthAna :- mAna mohanIyanA udayathI thavAvALA AtmAnA pariNAma. 71) saceta-aceta :- je padArthamAM ekendriyathI paMcendriya jIvamAMthI koI paNa prakAranA jIvo hoya te saceta che. je padArthomAM koI paNa jIva nathI, je agni AdithI zastra vaDe nirjIva thaI gayA athavA svabhAvathI ja jIva rahita hoya te aceta che. 72) sUjhato-asUjhato padArtha :- aceta padArtho sAdhusaMtone vahorAvavA yogya hovAthI te sUjhatAM padArtha kahevAya. saceta padArtho sAdhusaMtone vahorAvavA yogya na hovAthI asUjhatAM kahevAya che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73) karma :- 'kriyate Iti karma:' je kriyA karavAthI baMdhAya te karma. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane joganAM kAraNe AtmA sAthe je baMdhAya tene karma kahe che. 74) parigraha :- prApta vastuno saMgraha karavo, navI vastuo grahaNa karavI ane tenA pratye mamatva rAkhavuM te parigraha che. 75) cakravartI :- eTale cha khaMDanA adhipati, 96 karoDa pAyadaLanA svAmI, 80 lAkha hAthIonA mAlika, 96000 rANIo ane 14 ratno tathA nava nidhAnanA bhoktA uparAMta potAnuM rUpa vikuva karavAnI zaktivALA hoya che. deva nirmita ratnamaNinA pAMca moTA mahela hoya che. cakravartInAM cauda ratno - 1) cakra ratna, 2) chatra ratna, 3) daMDa ratna, 4) dharma ratna, 5) kAkaNya ratna, 6) maNi ratna, 9) khaDjha ratna, 8) hasti ratna, 9) azva ratna, 10) purohita ratna, 11) senApati ratna, 12) gAthApati ratna, 13) vArdhika ratna ane 14) strI ratna. cakravartInAM nava nidhAna - 1) naisarSa :- gAma-nagara Adino vyavahAra jenAthI thAya che. 2) pAMDuka :- nANAM ane meya dravyono vyavahAra jenAthI thAya che. 3) piMgalaka :- puruSa, strI, azva, hastI vagerenA AbharaNa vidhino vyavahAra jenAthI thAya che. 4) sarva ratna :- cakravartInA 14 anya ekendriyAdi ratnonI utpatti jenAthI thAya che. 5) mahApadma :- zveta ane raMgIna vastronI utpatti jenAthI thAya che. 6) kALa :- vartamAna Adi traNa kALanuM ane badhI kaLAonuM jJAna jenAthI thAya che. 7) mahAkALa :- loha Adi samagra dhAtuo tathA sphaTika, maNi vagerenI utpatti jenAthI thAya che. 8) mANavaka :-yuddhanIti ane daMDanIti tathA yodha, Ayudho vagerenI utpatti jenAthI thAya che. 9) zaMkha :- saMgIta, nRtya ane vAdyonI utpatti jenAthI thAya che. 76) kevaLajJAna :- kevaLajJAnAvaraNIya karmanA kSayathI saMpUrNa lokAlokamAM rahelAM sarva dravyonA sarva guNonI, sarva paryAyonI AtmA dvArA ekasAthe jANavA. 77) mokSa :- AtmapradezathI dravya ane bhAva karmono sarvathA, saMpUrNa kSaya thAya te "mokSa tattva'. 78) sidhdhaloka :- UrdhvalokamAM sarvArthasiddhi nAmanA svargathI bAra yojana upara pistAlIsa lAkha yojana vistAravALI, eka karoDa betAlIsa lAkha trIsa hajAra baso ogaNapacAsa (14230249) yojananI paridhivALI sidhdhazilA che. A lokAkAzano aMtima bhAga che. A bhAgane sidhdhaloka, sidhdhAlaya, muktAlaya, lokAgra athavA ISat prAbhAra pRthvI kahe che, A sidhdhazilAnA eka yojana upara anaMtAnaMta sidhdha virAjamAna che. 79) navanaMda :- A avasarpiNIkALanA navanaMda eTale nava vAsudeva. 1) tripRSTa, 2) dvipRSTha, 3) svayaMbhU, 4) puruSottama, 5) puruSa siMha, 6) puruSa puMDarIka, 7) datta, 8) nArAyaNa (lakSmaNa), 9) kRSNa. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) vividha dezIo ane vividha rAgonI sUci kra. desI DhAla 29. pATa kuzama jinapUja parUpaI | 1. eka dIna sArthapatI bhaNaI re | 2 30. aNasaNa ema re ArAdhII | 2. bhojana gho vIrabhAmani re | 3 31. daI daI darIsaNa ApaNuM ! 3. naMdanaku trIsalA halarAvaI | 5 32. vAsapUya jina pUryaprakAzo | 4. bhavIjano matI muko jinadhyAni | 6 33. pAya praNamI re, 5. aMbarapUrathI tiMvarI | vIra jinesvara rAya re 6. rAma bhaNaI harI uThII | 10 34. eNI pari rAya karaMta re | 7. guruni gAli suNI nRpa khIyuM | 11 35. navaraMga vaIrAgI lAla | 8. sAso kIdho sAmalIyA | 12 36. kahaINI karNa tujha vINa sAco | 9. manohara hIrajI re | 13 37. suNo merI sajanI re | 10. trapadInI | 14 38. zrI zetruje tIrtha sAra | 11. e tIrtha jANI pUrva navANu vAra | 15 39. pAradhIAnI | 12. sAMmi sohAkara zrIserIsa) | 16 40. hIravijaI guNa peTI | 13. pAMDava pAca pragaTa havA | 20 41. bhAvi paTodhara virano | 14. Avi Avi RSabhano putra to | 24 42. tugIA gIra sIkhari sohaI | 90 15. caMdAsyanI | ra7 43. to caDhIo dhana mAna gaje | 71 16. dhyana plena sevyu ja gIravarU | 30 44. vaMchIta pUrNa manoharU I 17. kAja sIdhA sakala havaI sAra | 31 45. vIjaya karI ghari AvIA | 18. se suta trIzalAdevI satIno | 33 46. vIvAhalAnI | bIjo UdhAra jANI 76 19. dekho suhaNAM pUNya vIcArI | 34 47. megala mAtA re vanamAMhi vasaI | 79 20. praNamI tuma sImaMdharUjI | 36 48. kahaINI karNa | 21. chAMno chapI ni kaMtA kihA raghu re | 38 49. hIthya re hiracca re haIi hiDolaDo !81 22. eka dIna rAjasubhA ThIo | 39 'vratavicAra rAsa'mAM AvatAM vividha rAgo 23. munIvara mAragi cAlatA | 41 1) goDI DhAla-2 24. je raI jana gati stubhunI | kedAra-gADI DhAla-3 25. bIjI kahaUNI karaNI | 3) asAurI DhAla-5 tujha liNi sAco | zAmerI DhAla-6 26. suNi havuM eka bhUkhyamI pUrU. 44 5) rAmagyarI DhAla-10 27. ema vyaparIta parUpatAM 45 6) mArU DhAla-11 28. cAlI catura caMdrAnanI | 47 7) parajIo DhAla-13 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) virADI 9) dhvanyAsI 10) sAga 11) zrI rAga 12) malhAra 13) asAorI-sIdhuo DhAla-20 14) asAvarI DhAla-24 15) husenI DhAla-29 16) kedAro DhAla-34 17) desAga DhAla-42 18) mevADo DhAla-45 DhAla-54 DhAla-61 DhAla-64 DhAla-65 DhAla-79 (4) "vata' viSayaka anya rAsAonI yAdI madhyakAlIna sAhityamAM vrata-viSayaka anya kavio racita kRtionI yAdI DaoN. jayaMta kaThorI saMpAdita jaina gurjara kavio bhAga-1thI6'nA AdhAre vinayacaMdra, depAla, harSavimala, samayasuMdara, vIravijaya jevA jANItA kavio/zrAvako e potAnI lekhanI dvArA vratavicAra" jevA viSaya upara rAsA, copAI, sajhAya, chappA, pUjA tema ja TIpa (vivaraNa) jevA madhyakAlIna vividha kAvya prakAromAM racanA karI che. je saMkSisamAM nIce pramANe raju karI che. (1) vinayacaMdra (ratnasiMhasUri ziSya) - bAravrata rAsa 2. saM. 1338 gAthA-53. teo AcArya hatA. temaNe saM. 1325mAM 'paryuSaNA-kalpa sUtra' para nirukta racela che. temanA guru ratnasiMhasUri e tapagacchamAM thayelA saiddhAttvika zrI municaMdrasUrinA ziSya hatA. vikramanI teramI sadImAM vidyamAna hatA. temaNe TIkA sahita 'pudgalaSadgazikA-nigodaSaaizikA' Adi graMtho racelA che. aMta - terasaI ATha trIsI, sAvayadhammaesa savi, rayaNasiMhasUri sIsi, vinayacaMdrasUri udhvarIya pAsa jiMNada pasAMi, sAnidhi sAsaNadevi taNaiM je upadeza karAI, te maNavaMchiya suha lahaI - 53 (30) ajJAta - bAravrata copAI gAthA 43 Adi - vIra jiNa caraNa juga bhagatisyu vaMdIi, tAsu muha pekhi mujha hiaya ANaMdIi, dhamma bihu bhedi jiNanAhi payaDIkauM, sugura yaNaNa maha savaNa vasa mAgauM - 1 aMta - saMvibhAga prati varasanA, joga chataI paNavIsa udaya hui sarva viratinu huM vaMchau te dIna zrI jagadIsa-43 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (207) depAla - samyakatva bAra vrata kulaka copAI. 2.saM. 1534 Aso suda 15. bhojaka saM. 1500thI 1522 sudhImAM vidyamAna prasiddha nAmI kavi hatA. temanuM TUMkuM nAma depo hatuM. Adi - vIra jiNesara praNamuM pAya, ahanisi ANa vahuM jinarAya, mUrakha kavi e jANaI nahI, paNi (paNI) aNaboliu na sakaI rahI - 1 adhikuM uchau kahaI asAdhu, te zrIsaMgha khamau aparAdha, tAsa pasAI kRta AdhAra, pabhaNisu zrAvakanA vrata bAra-ra aMta zrAvakanA AcAra vrata bAraha, saMkhipa siu depaI kahI, Agama viruddha hiM ApabudhiI kaviu te pramANa nahI, je bhAviI bhaNisiMI anaI suNisiI rahasya jANI ehanA, jinaANa parisiI kSamA karisiMI kAja sarisiMI tehanAM - 341 (231) ajJAta - bAravrata copAI, gAthA-338 2.saM. 1534 A.zu. 15. (354) anaMtakaMsa bAra vrata sajhAya (hemavimalasUri-jinamANika ziSya) aMta - zrI hemavimalasUri taNAM pasAya, lahI karI kIdhuM sajhAya. zrI anaMtahasa sIsa Ima kahui, je jaNe siddhAMta sarva siddhi laI (568) gajalAbha (acalagaccha) - bAravrata TIpa copAI 2. saM. 1597. Adi - pahilU praNamisu jinavara e jinazAsana sAra, sahi guru vaMdI vrata bAra, pabhaNisu savicAra. - 1 aMta - niyamabhaMgi evuM kazuM nIvInaM paccakhANa jana gajapati lAbhaha kahaI, ima pAlau jinaANa. 82. (792) ajJAta - bAra vrata copAI gAthA 19 Adi - vaMdivi vIru bhaviya nisuhu, Agami kahiu jiNesara ehu, pabhaNau jiNavara dhamma mahetu, bAraha vrataha cUli samakti 1 aMta bAra vrata zrAvaka saMbhalau, bhAvabhagati manu avicala dhara, sAcau vayaNa suNau sau koi, jIvaDyA viNugharamu na hoI. 19 (56) harSavimala (tA. ANaMda vimalazi.) - bAravrata sajhAya la. saM. 1610 pahelAM aMta - tapagacchamaMDaNa jANIi e mA. ANaMda vimala sUrada, tasu pATaI goyama samA e mA. vijayadAna muNiMda. 64 zrI ANaMda vimala taNu e mA. harSavimala gaNIza, sIsa kahaTha bhaNatAM huI e mA. navanidhi tasu nizidIsa. 65 (971) prItivijaya (ta. vijayadAnasUri-AnaMda vijayazi) - bAravrata rAsa gAthA 461 2. sa. 1612 (1672 ?) mAga zuda 13 guru suhAlImAM Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi - paMca pramAda rahita jinadharma kIje jima TAlI je karma jatI zrAvaka bhede doya, dharma kare te sukhIyo hoya. -ra aMta - jihAM lage avicala merU bhUdhara, gagane dIpe zazi dinakaru, tihAM lage pratipo eha caritra, bhaNatAM suNatAM citta pavitra kara1 (1035) kamalasamagaNi (kha. dharmasuMdarazi) - bAra vrata rAsa kaDI 20 la.saM. 1620 pahelAM. Adi - paNamavi vIra jiNiMdacaMda vali goyama gaNahara desavirati vaya Adara, e samakita myuM sukhakara deva budhdhi arihaMta deva gurU sAdhu sudhamma. hari hara deva kutilthi nhANa na karuM e mamma. -1 aMta - kharataragacchi re zrI jinacaMdra sUrIsarU tasu rAjaI re dharmasuMdara guru sukhakarU, tasu upadesaI bAraha vrata vidhi saMgrahaI, manaraMgaI re vimalAM manavaMchita lahaI, 20 (1087) jinacaMdrasUri ziSya (kha.) - bAravratano rAsa. 94 kaDI 2. saM. 1633 phA.va.pa. Adi - pAsa jiNezvara paya namIjI, nAmau saha guru sIsa : desavirati huM AdaruM jI, mana mAhi variya jagIsa. -1 aMta - bAraha vrata sUdhA pAlevA, ema karai parigraha parimANa, lIlavilAsa sadA sukha pAmaI, vAdhaI dinadina kalAvinANa. 94 (1159) guNavinaya (kha. kSemazAkhA kSemarAja u. vAcanAcArya pramodamANikya - jaya soma u. zi.) - bAravrata joDI - kaDI pa6 2. saM. 1655 Adi - jinaha cauvIsanA pAya praNamI karI, sAmi goyama gurunAma hIyaDaI dharI samakita sahita vrata bAra hila uca. suguru sAkhaI valI tatva viNAI gharuM -1 aMta - kIdhau bAraha vrata uccAraha, aNajANaI nahI dUSaNabhAra, bhaNasaI guNasaI eha adhikAra, tehi dhari maMgala jayakAra 56 (1188) jayasomagaNi (kha. pramoda mANikya gaNi zi) - bAravrata IcchA parimANa rAsa saM. 1647 vaizu. 3 Adi - pabhaNisa hitakAraNa sadA, suMdara samakita bhUla, bAraha vrata zrAvaka taNA, sukha saMpati anukUla. - ra Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solaha saI saItAla, vaIsAkha sudi dina trIja, Ima DhAla baMdhaI guMthIyA, zrAvaka vrata re samakita bIja. 119 (1293) samayasuMdara upA. (kha. jinacaMdrasuri - upA. sakalacaMdrazi.) 1685. aMta A kavi eka ghaNA pratiSThita ane uttama kAvyakAra thayA che. (1330) vinayacaMdra (ta. municaMdrazi) bAravratanI sajjhAya 68 kaDI 2. saM. 1660 caitra suda-6 soma. e divase dIvamAM kapola vaNika aMgIkAra karyAM tenI TIpa AmAM karI che Adi kapola vaMza kIkA sutA, jinavara dharma rII dharI, bhaNatAM suNatAM zravaNanaI, raDhi lAgaI naranAri aMta nImabhaMgi huM nirati karInao, nokaravAlI eka avadhAruM jI, vinayacaMda karI TIpa bhalerI, hema TaMkA cita dhArUjI. 67 (1634) guNasAgara (ta. muktisAgara zi.) - samyakatvamUla bAra vrata sajhAya kaDI 72, 2. saM. 1683 mahA su. 13 zukra Adi aMta kIkAnI putrI melAIe jaina dharma svIkArI bAra vrata A prata paNa te bAI melAI mATe ja lakhAI che. melAI suvicAra ucarIAM vrata bAra - bAravrata rAsa 2. saM. maMdiya vIra jiNesara deva, jAsu surAsura sAraI seva, paNisu ThaMDaka krama cavIsa, eka eka pratibola chavIsa. 1. saMvata solajI varasa trAsIo gaNI IM, mAhA sudajI terasa zukravAra ANI I, vrata bAranIjI TIpa likhAvI ati bhalI, e pAlatAMjI bAIyAnI zubha AsthA phalI. 71 (3414) jJAnavimalasUri - bAra vrata grahaNa (TIpa) rAsa. 8 DhAla 206 kaDI saM. 1750. comAsAmAM amadAvAdamAM. bhinnamAla zaheranA vatanI ane vIzA ozavAla vaMzanA vAsavagotrI. vAsava zeTha ane kanakAvatI mAtAnA putra. janma saM. 1694 mAM nAma nathumalla ApyuM. saM. 1702 mAM tapagacchanA paMDita vinayavimalaguNinA ziSya paM. dhIravimalagaNi pAse dIkSA lIdhI. Adi dUhA praNamI preme pAsanA, padapaMkaja abhirAma, navanidhi Rddhisiddhi saMpa je, jehanuM samare nAma. 1 jima gurumukhathI kIjIe, bAra vrata uccAra, Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSepe tiNi vidhi kahuM rAsabaMdha sukhakAra...3 aMta - DhAla 8 namo bhavi bhava zuM e dezI. valI je bhAva thakI grahe e, samaktine anuyAya, aNuvrata, guNavrateM e... tasa ghare navavidhi saMpadAe, prasare pUraNa prema, manoratha satya phale e... 205 zrI jJAnavimalasUrIrdanA e, mukhathI e vrata lIdha, dharI samakti bhaluM e.. eha bhaNatAM suNatAM thakAM e vAdhe dharmano DhAla vahe guNa nirmalA e... 206 (3592) udayaratna - bAra vrata rAsa - 77 DhALa 1671 kaDI 2 saM. 1765 kA. su. 7 ravi amadAvAda. udayaratnajI kheDAnA rahIza hatA. temanuM maraNa miyAMgAmamAM thayuM pa00 bhAvasAra - vaiSNava Adi jaina banAvyAM. sojItrAmAM paTelanA gharo che temane jaina banAvyA hatA. Adi - vardU arihaMta sidhane, AcArya uvajhAya, sAdhu sani nita namuM, zivapathi jeha sakhAya 1 aMta - zrI tapagaNa gaganAMgaNabhUSaNa, dUSaNarahita digaMdo rAja sabhAraMjana guNe rAji, zrI rAjavijaya sUridoM re 9 sattottarami DhAla sohAvI, udyaratna kahi Aja kalyANa ni meM koDa upAI pAmyo avIcala rAja re. 24 bhAvi samakita suratarU sevo. (3794) nyAyasAgara - bAra vrata rAsa (athavA sakjhAya) 2. saM. 1784 divAlI. bhinnamAla (marudhara-mAravADa)mAM osavAla jJAtinA moTo zAha ane rUpAMne tyAM janma saM. 1728 zrAvaNa suda 8. nAma nemidAsa. uttama sAgara muni pAse dIkSA. dehatyAga saM. 1797 bhAdrapada vada 8 amadAvAdamAM luhAranI poLamAM. Adi - AdinAtha jina sta. prabhu tAharI sUrati meM dharI, dhyAnamAM nyAya sAgara prabhu sevaka mAge, vANI amRta pAnamAM prabhu che aMta - mahAvIra sta. nirakhI sAhibakI sUrati, locanakere laTake ho rAja.. ...... pyArA lAgo. uttama zIza nyAya jagIzuM, guNa gAyA raTake ho rAja.... pyArA lAgo.....7 (4613) vIravijaya (ta. satyavijaya-kapUravijaya, kSamAvijaya, jazavijaya zubhavijayazi) - 46e Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra vratanI pUjA. 2. saM. 1887 divALI rAjanagaramAM. rAjanagaranA jadrosara Dripa tenI bhAryA vijayAthI kezava nAmano kumAra thayo. raliyAta nAme strI paraNAvI. pAnasara gAme saM.1848 nA kArtikamAM dIkSA ApI nAma vIra vijaya rAkhyuM. saM. 1908 nA bhAdaravA vada 3 gurune dina svargastha thayA. Adi - samakitAropaNe prathama jalapU. dohA sukhakara zaMkhezvara prabhu, praNamI zubha gurU pAya zAsananAyaka gAyazuM, vardhamAna jinarAya...1 aMta - kala. dhanyAzrI gAyo gayo re mahAvIra jinezvara gAyo. muni vasu nAga zazi saMvatsara, dIvALI dina gAyo, paMDita vIravijaya prabhudhyAne, jaga jasa paDaha vAyo re...6 (4677) prakAzasiMha - bAravratanA chappA 2, saM. 1875 asADa zu. 8 goMDalamAM Adi - jIvayA nita pAlIe, vrata paheluM kahie, vaLI sUkSma bAdara sarvane, abhayadAna ja daIe chakAyanI rakSA karo, kuTuMba sarve che ApaNo prakAzasaMgha kahe pAlo, to Rtu jaDAyApaNuM (1) aMta - aDhAra so paMcotaronI zukala pakSe valI, mAsa asADa zobhato, valI aThThama divase hu vAMdIza vrata zrAvakanAM, ne sudha samakita pAlaze, prakAzasaMgha vANI vade, mokSanA sukha malaze.. 13 (6112) udyota sAgaragaNi (ta. puNyasAgara - jJAnasAgara) - samyakatvamUla 12 vrata vivaraNa (athavA bAra vratanI TIpa-hiMdI) gadyakRti 2, saM. 1826 mAgazara zu. 5. guru pATaNamAM. badhuM gadyamAM che. deva guru dharma tattva, samakitane 12 vrata. Adi - sadA sidhdha bhagavAnake, caraNa namuM cita lAya, mRtadevI puni samarIye, pUjatA ke pAya.. 1 budha udyota sAgaragaNi, apanI mati anusAra vidhi zrAvaka ke vrata taNI, TIpe likhuM nirdhAra... " aMta - ni ke tAMIka tihAM rahI, likhyo suvratavicAra vajotkIrNa maNIsuta parI, bahu mRtake upagAra.. 20 iha vidhi je vrata dhArase, vArase viSayakaSAya vilase jJAna udhotamaya, AnaMdaghana sukhadAya... 21 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) anya bhASAmAM (teluga) racita zrAvakAcAra sAra' hastapratano namUno. nemicaMdra siddhAMta cakravartI AcArya racita zrAvakAcAra sAra' mULagraMthanuM kannaDa anuvAda telugu lipimAM AlekhAyela tADapatrIya graMthanA eka zrItAla patra no namuno. A tADapatrIya graMtha zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira- kobAgujarAtamAM surakSIta che. karavA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvRtti/varSa I.sa. 2002 A. 1 I.sa. 1961 A. 1 I.sa. 2006 A. 1 (6) saMdarbha sUci ke. pustaka/graMthanA nAma lekhaka/anuvAdaka/saMpAdaka prakAzaka 1. anusaMdhAna-19 vijayazIlacandrasUri kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya navama zatAbdI smRti saMskAra zikSaNa nidhI, amadAvAda, 2. aNuvrata-naitika vikAsanI AcArya zrI tulasI muMbaI aNuvrata samiti AcArasaMhitA 3. abhinava upadeza prAsAda bhAga-1preraka munirAjajI sadharma munizrI dIparatna sAgara sAgarajI mahArAja 4. abhidhAna rAjendra anuzIlana rAjendra prakAzana TrasTa kozakI AcAraparaka sAdhvI DaoN. darzita kalAzrI dArzanika zabdAvalIkA 5. AdhyAtmika hariyAlI- panyAsa dharaNendra sAgara jaina che. mU. tapA. saMgha, jodhapUra.AvRtti-1 6. AtmakathAo 5. mukticandravijayagaNi zAMtijIna ArAdhaka maMDala paM. municandravijayagaNi zAMtiniketana, manapharA. 7. AhAra zuddhi prakAza vividha graMtho, sAmAyiko, vardhamAna sevA kendra vartamAna patromAMthI ujajvaLavANI - bhAga 2 bA. bra. ujajvaLakuMvArIjI ma. zrI sadhamAM jJAnamaMdira, muMbaI. saMpAdana ema.je. desAI 9. upadeza prasAda bhAga-1-5 AcArya hemacandrasUri mahArAja jainadharma pracAraka sabhA vijayalakSmIsUrI kRta 10. upAsaka jIvana bharata hIrAlAla turakhIA mohanalAla lADakacaMda turakhIA parivAra 11. kathA ratna maMjUSA khaMDa 1, 2 mahimAvijayajI gaNivara zrI vizvamaMgala prakAzana maMdira - pATaNa 12. kathA pravezikA dhanaMjaya je. jaina. dhanarAja 13. kartavya kaumudI bhAga-1-2 zatAvadhAnI paM. munirAjazrI cunIlAla va. zAha ratnacaMdrajI 14. kavi RSabhadAsa pro. DaoN. vADIlAla zrI Atmakamalalabdhi eka adhyayana jIvAbhAI cokasI sUrIzvarajI jainajJAnamaMdira, dAdara 15. kavi paMDita vIra vijayajI DaoN. kavina zAha kusuka ke. zAha - bIlImorA eka adhyayana 16. kAvyalocana ratilAla jAnI vorA enDa kaMpanI I.sa. 1955 vI.saM. 2515 vi.saM. 2060 A. 1 vi.saM. 2077 A. 2 vi.saM. 2018 A. 2 A. 1 I.sa. 2002 vi.saM. 2037 A. 1 I.sa. 1990 I.sa. 1915 A. 1 I.sa.1979 A. 1 vi.saM. 2055 A. 1 I.sa. 1964 A. 2 vi.saM. 2034 A. 1 17. kArtikeyAnuprekSA (svAmIkumAra viracita) anuvAda paM. kailAzacandra zAstrI, prakAzaka zrI parama gu. prabhAvaka maMDaLa, agAsa Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. kumArapALa rAjAnuM rahasya 19. kurAnasAra 20. khaMbhAtanA jinAlayo 21. gujarAtano arvAcIna itihAsa goviMdabhAI DAhyAbhAI desAI 22. gujarAtI sAhityano zrI ramaNa sonI, parAmarza : ItihAsa graMtha-1-2 zrI cimanalAla trivedI bIjI AvRtti zodhana 23. gujarAtI sAhityano itihAsa bhAga-1-2 24. gujarAtI sAhityano itihAsa bhAga 1-4 25. gujarAtI sAhityanI vikAsa khA-1 madhyakALa 27.gujarAtI sAhityano paricaya 28. gujarAtI sAhityanA svarUpa 29. gujarAtI vyAkaraNa (moDela) 30. gujarAtI sAhityanI rUparekhA 31. gujarAtI sAhityanuM rekhAdarzana khaMDa-1 32. gomaTasAra - zrImad micandra saiddhAntika capati 33. calo thaMbhana tIrthe 34. cAritrasAra zrImad cAmuMDarAya viracita cunIlAla durlabhajI tathA tribhuvana durlabhajI vinobA bhAve 35. chandonuzAsana caMdrakAnta kaDiyA umAAAMkara joSI, yAvaMta zukala anaMtarAya rAvaLa umAzaMkara joSI, yazavaMta zukla anaMtarAya rAvaLa DaoN. dhIrubhAI Thakkara DaoN. susmitA geDha DaoN. maMjulAla majumadAra vI. je. kuTamuTiyA vijayarAya kalyANarAya vaidya kezavarAma kA. zAstrI 5. gopAladAsaja varaiyAnA ziSya khUbacaMdra jaina muni kalyANa bodhi vijayajI anuvAda paM. uSAbA kArANIvAsa anuvAdaka prA. ha. dA. velaNakara hemacaMdrAcArya viracita 36. jayaNA vartanamAM zAMti jIvanamAM jayendra ra. zAha (467 zrI jainadharma prakAzaka sabhA bhAvanagara yajJaprakAzana bhUmipUtra hujharAta dhAgA, vaDodarA zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. gujarAta vanAMkyUlara sosAyaTI gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda. gurjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda. mahAjana pablIzIMga hAusa, amadAvAda. kRSNakAMta madrAsI ratilAla nAyaka sI. jamanAdAsanI kuM., muMbaI, amadAvAda. vijayarAja vaidya, nAnaparA, surata. mukuMdakumAra ke. zAstrI, madhuvana, elIsabrIja, amadAvAda. paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI. eMsIlAla aMbAlAla jaina yAtrika bhuvana - khaMbhAta mANikacaMdra digaMbara jaina graMtha samiti bhAratIya vidyApITha, muMbaI uma kendra meM jayendra zAha, surata. vi.saM. 1990 A. 1 i.sa. 1938 A. 1 I.sa. 2000 A. 1 I.sa. 1988 A. 3 i.sa. 2001 A. 1 I.sa. 1973 A. 1 I.sa. 2003 A. 2 i.sa. 1956 A. 2 I.sa. 1957 A. 1 I.sa. 1983 A. 1 i.sa. 1962 A. 3 I.sa. 1943 A. 1 I.sa. 1951 A. 1 I. 1916 vI.saM. 2442 A. 1 A. 1 vi.saM. 2032 A. 2 I.sa. 1961 A. 1 vi.saM. 2046 A. 20 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. jiNa dhammo (jaina-tatvadarzana) 38. jIvana cakra vyAkhyAtA AcArya zrI nAneza dhUmaketu 39. jaina kathA ratnakoSa bhAga 1thI 7 zrAvaka bhImasiMha mANeka 40. jaina vrata-tapa saMkalana kartA 41. jaina zAsananA camakatA hIrA padmazrI DaoN. saraya vinoda dozI saMyojaka guNavaMta baravALiyA varajIvanadAsa vADIlAla zAha 42. jaina AcAra mImAMsA sAdhvI pIyUSaprabhA 43. jaina tattva prakAza jainAcArya pUjya zrI amolakhaRSijI mahArAja 44. jaina pAThAvalI 1thI 4 zrI bR.muM.va.sthA. jaina mahAsaMgha saM. dhArmika zikSaNa borDa 45. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa mohanalAla dalIcaMda desAI zrI samatA sAhitya pra. TrasTa- vi.saM. 2041 ujajaina A. 1 gurjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda. I.sa. 1937 A. 2 nirNayasAgara chApakhAnuM, muMbaI vi.saM. 1946 A. 1 saurASTra kesarI prANaguru I.sa. 2002 jaina phi.e.li.rI.se. A. 1 varajIvanadAsa vADIlAla zAha I.sa. 1993 A. 1 jaina vizva bhAratI prakAzana I.sa. 2005 A. 1 zrI vardhamAna sthA. jai.yu. maMDaLa, i.sa. 1998 borivalI, muMbaI. A. 11 zrI bR.muM.va.sthA. jaina mahAsaMgha, vi.saM. 2064 muMbaI - 2. A. 2 .sa. 1933 A. 1 divyadarzana, prakAzana TrasTa vI.saM. 2540 vi.saM. 2018 girIza Ara. Thakkara I.sa. 1987 A. 1 Adarza sAhitya saMgha prakAzana I.sa. 1995 A. 4 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI I.sa. 1997 A. 2 zeTha nagInabhAI maMchubhAI jaina I.sa. 1961 sAhityoddhAraka phaMDa, surata. A. 1 zrI bhAratIvarSIya digaMbara jaina I.sa. 1984 mahAsabhA A. 1 jazavaMtalAla giradharalAla zAha I.sa. 2003 jainaprakAzakamaMdira, amadAvAda. A. 1 virajIbhAI ema. zAha, muMbaI. I.sa. 2054 A. 1 digaMbara jaina graMthAlaya, I.sa. 1990 A. 1 46. jainadharmano paricaya pU.A. zrI vijayabhuvana sUrIzvarajI mahArAja dIneza jeThAlAla khImasIyA 47. jaina dharma 48. jainadarzana manana aura mImAMsA AcArya mahAprajJa 49. jaina gurjara kavio bhAga 1-10 jayaMta koThArI 50. jaMbUsvAmI rAsa DaoN. ramaNalAla cI. zAha saM. DaoN. cetanaprakAza pATanI 51. tiloyaNaNatI viracita * zrI yativRSabhAcArya para. triSaSTizalAkA puruSa caritra bhAga 1-4 53. daSTAMta zataka kuMvarajIbhAI AMNadajIbhAI choTAlAla narabherAma bhaTTa 54. dhamma rasAyaNaM - paddamanandi AcArya anuvAda upAdhyAya zrIbharata sAgarajI mahArAja muMbaI. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55. dharmanAM daza lakSaNa DaoN. hukamacanda bhArilla/ ramaNalAla mANekalAla zAha munizrI kanveyAlAlajI 'kamala' 56. dharmakathAnuM yoga - 57. dharmAmRta 5. AzAdharajI viracita (anagAra - sAgAra) 58, nigraMtha pravacana bhASyakArazrI zobhAcaMdra bhArilla 5. muni zrI cauthamalI mahArAja 59. niyamasAra - anuvAda paMDitaratna zrImad kuMdakuMdAcArya deva praNIta hiMmatalAla jeThAlAla zAha bhASAMtara - zrI munnAlAla rAMdhelIya varNI dhIrajalAla DAhyAlAla mehatA 60. puruSArtha siddhapAya - zrImad amRtacandrAcArya 61. prathama karmagraMtha viracita AcArya devendrasurIzvarajI 62. pravacana sAroddhAra nemicaMdrasUrizvara racita 63. paMcasaMgraha saM. padmasenavijaya, municaMdra vijaya a. 5. hirAlAla jaina zrI kAnajI svAmI smA. TrasTa- I.sa. 1979 devalAlI A. 1 Agama anuyoga TrasTa, amadAvAda. I.sa. 1987 A. 1 rAvajIbhAI chaganabhAI desAI saM. 2040 A. 2 zrI zAmajI velajI vIrANI vi.saM. 2007 A. 1 jaina digaMbara graMthamAlA, I.sa. 1951 muMbaI. vi.sa. 2017 A. 2 svAdhIna graMthamAlA, sAgara. I.sa. 1969 A. 1 jainadharma prasAraNa TrasTa, surata. I.sa. 2006 A. 3 bhAratIya prAcyatattva prakAzana I.sa. 1971 samiti, piMDavADA. A. 1 bhAratIya jJAnapITha, kAzI. I.sa. 1960 A. 1 jIvaNajI DAhyAbhAI desAI I.sa. 1965 A. 1 zrI paramazrata prabhAvaka maMDala, I.sa. 1999 agAsa A. 6 gUrjara graMtharatna kAryAlaya, I.sa. 1970 amadAvAda, A. 2 vorA enDa kaMpanI, amadAvAda. I.sa. 1975 A. 1 jaina digaMbara graMthamAlA I.sa. 1987 A. 1 maMgaLA koThArI, amadAvAda. I.sa. 1985 A. 1 azoka prakAzana, muMbaI. I.sa. 1968 A. 1 zrI navala sAhitya pra.ce.TrasTa I.sa. 1991 A. 1 zrI svAmI devendra kIrti digaMbara vI.saM. 2462 jaina graMthamAlA A. 1 mahAtmA gAMdhIjI 64. bApunA patro-9 bhA 1-2 zrI nArANadAsa gAMdhIne 65. bRhad dravya saMgraha viracita nemicandra siddhAntadeva 66. bhAratIya kAvya siddhAMta zrI. paM. manoharalAla zAstrI 67. bhAratIya sAhitya zAstra jayaMta koThArI/ naTubhAI rAjaparA gaNeza caMbaka dezapAMDe, anuvAdaka jasavaMtI dave anuvAda paM. lAlArAma zAstrI jayaMta koThArI 68. bhAvasaMgraha (AcArya vAmadeva viracita). 69. madhyakAlIna sAhityamAM jainonuM pradAna 70. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM tattvavicAra 71. mAruM jIvana sugaMdhI bane DaoN. nipuNa I. paMDyA muni zrI prakAzacandrajI AcArya zrI zivakoTi 72. mUlArAdhanA a. bhagavatI ArAdhanA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. mokSamALA 74. ratnakaraNDaka zrAvakAcAra zrI samaMtabhadrasvAmI viracita 75. rasa siddhAMta 6. rAtribhojana kaMdamULatyAga mahimA cha. rIsarca opha DAInIMga Tebala 78. vasunanti zrAvakAcAra AcArya vandi 79. vADmaya vimarza 80. vividha pUjya bhAga 1thI 9 81. vedAMta vicAra 82. vratadhare bhave tare 83. saMgraha vrata dharIe guru sAkha 84. samajathI prApta brahmacarya (pUrvArdha) 85. samaNa suojaina dharmasAra) 86. samaya sAra zrImad kuMdakuMdAcArya deva praNIta 87. samAdhi sAdhanA 88. sarvadharma prArthanA 89. sarvArthasiddhi : zrImad A. pUjyapAda viracitA 90. subhASita ratna soha A. amitagati viracita 91. saMskRta graMthAMtargata zrImad rAjacaMdra praNIta a. kAMtilAla IzvaralAla zAha caMdrakAMta mahetA mahendra dave gulAbacaMda pAnAcaMda mahetA paMnyAsa hemaratna vijaya vyAkhyAnakAra muni sunilasAgara rAmaprasAda bakSI paMDita zrI zrIravijaya zrI hIrAbhAI Thakkara zrI priyadarzana pU.A. zrI cidAnaMdasUrizvarajI mahArAja dAdA bhagavAna kathita/ saMkalaka DaoN. nIrubena amIna munizrI bhuvanacaMdrajI anuvAda paMDitaratna hiMmatalAla jeThAlAla zAha rASabhAI chaganabhAi desAi saMtabAla siddhAMtAAcArya paM. phUlacaMdra zAstrI anuvAdaka bAbacaMdra siddhAMta zAstrI DaoN. sAdhvI dharmazIlA jainadarzanamAM navatattva 92. saMkSipta jaina darzana praznottararUpe zrI dinezacaMdra jorAvaramala modI Truon= zrImadarAjacaMdra Azrama, agAsa zrI jaiina maMdira sonagaDha nezanala pabliziMga hAusa zrI zAmajI haika thIrANI rAjakoTa. zrI ahaMdu dharma prabhAvaka TrasTa prophesara bhAgacandra jaina ena. ema. tripAThI, muMbaI. mAstara ratIlAla bAdacaMda zAha zrI haribhAI naMdalAla paTela - amarelI zrI vizvakalyANa prakAzana TrasTamahesANA kIrti prakAzana dAdAbhagavAna phAunDezana jainasAhitya akAdamI gAMdhIgAma, kaccha. jaina digaMbara graMthamAlA, muMbaI. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa vizva vAtsalya prAyogika saMgha bhAratIya jJAnapITha jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura ujvala dharma TrasTa, muMbaI. alakeza dineza modI me. TrasTa, muMbaI. i.sa. 1986 A. 15 thI.saM. 2072 A. 2 i.sa. 1969 vi.saM. 2038 A. 6 vi.saM. 2052 i.sa. 1999 A. 1 i.sa. 1963 A. 1 vi.saM. 2469 A. re A. 1 vi.saM. 2047 A. 1 vi.saM. 2043 A. 1 I.sa. 1998 A. 1 i.sa. 1995 A. 2 vi.sa. 1997 A. 2 i.sa. 1977 A. 4 I.sa. 1990 i.sa. 1985 A. 3 I.sa. 1998 A. 2 I.sa. 1977 A. 1 i. sa. 1990 A. 1 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naTavaralAla talakacaMda zAha - muMbaI I.sa. 1979 A. 1 A. 1 93. zAradA suvAsa bA.bra.pU. zrI zAradAbhAI mahAsatInA pravacano 94. zAstravArtAsamuccaya a. zrI badrInAtha zukla zrI yazovijayajIkRta bhAga 1-8 95. hariyALI svarUpa ane vibhAvanA DaoN. kavIna zAha caukhaMbA oriyanTaliyA, vArANasI 96. hindI dharma svAmI zrI zivAnaMdajI zrI zrutajJAna prasAraka sabhA DaoN. kalAbena zAha 97. jJAna sAgaranA motI 1-2 DaoN. kalAbena zAha DaoN. uSAbena zeTha 98. jJAnasAgaranA motI bhAga-3 99. RSabhadAsanI sAhityopAsanA 100. zrAddhavidhi 101. zrAvaka pratikramaNa sUtra pU.A. deva zrIratnazekharasUrijI lUka enDa larna 102. zrAvakAcAra saMgraha - bhAga 1-5 5. hirAlAla zAstrI zrI harSa puSyAmRta I.sa. 1980 A. 1 sastu sAhityavardhaka kAryAlaya, saM. 2021 amadAvAda, A. 2 saMyojaka - zrI prazAMta jhaverI saM. 2059 A. 1 mAnasa prakAzana saM. 2059 DaoN. kalA zAha, muMbaI. A. 1 DaoN. uSAbena zeTha I.sa. 1979 A. 1 A. 1 jaina ejyukezana borDa, I.sa. 2008 pArasadhAma, muMbaI. A. 1 jaina saMskRtI saMrakSaka saMgha, solApUra. I.sa. 2001 A. 2 vIravANI prakAzana kendra, I.sa. 1980 muMbaI. A. 2 yAtrikabhAI mahendrabhAI jhaverI, vi.saM. 2063 muMbaI. A. 2 zrI guruprANa phAunDezana - I.sa. 1999 rAjakoTa A. 1 zrI guruprANa phAunDezana - I.sa. 1999 rAjakoTa A. 1 zrI guruprANa phAunDezana - I.sa. 1999 rAjakoTa A. 1 prakAzaka kapilabhAI koTaDiyA vI. sa. 2495 A. 1 sva. gulAbacaMda pAnAcaMda mahetA 103. zrAvakadharma yAne mokSa prAptino upAya 104. zrAvaka dharma jAgarikA sAthe zrI vijayapadhdhasUri viracitA 105. zrI anuyoga dvAra sUtra 106. zrI anuttaropapAtika sUtra 107. zrI aMtagaDadazA sUtra pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. gujarAtI anuvAda zrI kAntilAla IzvaralAla zAha pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. munirAja zrIsaMpata vijaya 108. zrI aSTa pAhuDa - zrImad bhagavaMta zrI kuMdakuMdAcArya 109. zrI AcArAMga sUtra bhAga 1-2 110. zrI AnaMda kAvya mahodadhi mauktika 8.4,5 zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI zeTha devacaMda lAlabhAI I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1927 A. 1 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111. zrI Avazyaka sUtra 112. zrI upAsakadazAMga sUtra 113. zrI uttarAdhyayana sUtra bhA.1-2 114. aupapAtika sUtra 115. zrI caMdrasUrya prajJapti sUtra 116. zrI jIvAjIvAbhigama sUtra 117. zrI jaMbudrIpa prajJapti sUtra 118. zrI tattvArthAdhigama sUtra 119. zrI tattvArthasUtra 120, zrI dazavaikAlika sva 121. zrI dazA-kalpa vyavahArasUtra 122. zrI dharma saMgraha- bhAga-1, 123. zrI nizItha sUtra 124. zrI niSadhakumAra caritra 125. zrI naMdIsya 126. zrI paMca pratikramaNa sUtra cAMka naM. 16 127. zrI prasnavyAkaraNa sUtra pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabhAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamanAI ma pradhAna saMpAdikA-bhAvayoginA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI 5. pradhAna saMpAdikA-bhAvayoginA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI 5. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI 5. pradhAna saMpAdikA-bhAvoginA bA.bra.pU. zrI vIlabAI ma pU. AcArya zrI vijayarAjazekharasUrijI mahArAja paMDita sukhalAla pradhAna saMpAdikA-bhASayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma bhASAMtara - zrImad vijayanaMdrakara sUrija mahe zrI yazovijayajI gaNivara pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. zrI vardhamAna sthA. jaina zrAvaka saMgha, ghATakopara pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pu. zrI lIlabAI ma. zrI vijayadevasUra saMgha pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezAna - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrImada thazovijayajaina saMskRta pAThazALA, zrI jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA. jaina sAhitya prakAzana samiti gujarAta vidyApITha, amadAvAda. zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa graMthakAra zrImAna vithaja gaNivara zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa sAMkaLIbena kapuracaMda gAMdhI - muMbaI zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrIgoDI mA hai. de. ce. TrasTa pAyadhunI, muMbaI. zrI guruprANa phAunDezana - - rAjakoTa i.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 2 i.sa. 1930 A. 1 i.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 vi.saM. 2029 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 vi.saM. 2028 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 vi.saM. 2047 A. 7 i.sa. 1999 A. 1 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128. zrI prajJApanA sUtra bhA.1-3 129. zrI bhagavatI sUtra bhA. 1-5 zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI vijaya kamala kezara graMthamAlA 130. zrI yogazAstra 131. zrI rAjapraznIya sUtra pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. zrImad paMnyAsajI ma. zrI kezaravijayajIgaNi pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. AgamavizArada pU.gulAbacaMdrajI - kavivarya zrI vIrajI svAmI 5. muni zrI vinayacaMdrajI ma. 132, zrI vipAka sUtra zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa saMjaya maMtrI - ratnajyota 133. zrI vIra kathAmRta bhAga 2 134. zrI vairAgya zatakam pUrvArdha bhAga-1 135. zrI sthAnAMga sUtra bhA. 2 sthAnakavAsI jaina kAryAlaya, amadAvAda. zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa bhadraMkara prakAzana - amadAvAda I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 vi.saM. 1980 A. 4 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1970 A. 2 I.sa. 1964 A. 3 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 2062 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 saM. 2054 A. 1 I. sa. 1990 A. 1 I.sa. 1999 A. 1 I.sa. 2006 A. 1 I.sa. 2007 A. 1 pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU zrI lIlamabAI ma. pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayakanakacaMdrasUrIzvarajI ma. pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. A. zrI vijaya hemacaMdrasUrijI 136, samavAyAMga sUtra 137. zrI zatruMjaya mahAbhya sAra 138, zrI sUyagaDAMga sUtra bhAga 1-2 139. zrI hIravijayasUrirAsa zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa zrI zrutajJAna prasAraka sabhA - amadAvAda che. pannAlAlajI bAkalIvAla 140. zrI jJAnArNava digambara jainAcArya zrI zubhacandra 141. zrI jJAtAdharma kathA sUtra pradhAna saMpAdikA-bhAvayogitA bA.bra.pU. zrI lIlamabAI ma. kIracaMda je. zeTha, manoja zeTha 142. zruta-kalyANa vizeSAMka zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa kalyANa prakAzana maMdira TrasTa, surendranagara zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra - kobA. manoja jaina 143. mRta sAgara - paM.pra. amRtasAgarajI A. padapradAna mahotsava vizeSAMka Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoSanA nAma abhidhAna ciMtAmaNi AvRtti varSa vi.saM. 2020 1 zabdakoSa lekhaka/saMpAdaka prakAzaka AcArya hemacandra hirAcaMda kasturacaMda jhaverI/ motIcaMda cokasI zrImad vijayarAjeMdrasurizvarajI amarasiMha dharmacaMda kevalacaMda khaMDola, mIyAgAma. DaoN. dhIrubhAI Thakkara gujarAtI vizvakoza TrasTa, amadAvAda, bAlacaMdra siddhAMtazAstrI vIrasevA maMdira darayAgaMja, dilhI. vI.saM. 2438 I.sa. 2006 I.sa. 1972 sunaMdAbahena vohorA I.sa. 2001 abhidhAna rAjendra koza amarakoza gujarAtI vizvakoza jaina lakSaNAvalI bhAga-1thI 3 jaina saiddhAMtika zabda paricaya bhAga-1 jainendra siddhAMta koza 1-5 8 nighaTTa tathA nirukta 9 nirukta koza 10 bhagavaMta gomaMDala 11 medinI koza 12 madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza 13 vinIta joDaNI koza 14 saraLa zabda koza - vibhAga-2 15 saMskRta hindI koza. . jinendra varNa AcArya yAska saM. yuvAcArya mahAprajJa bhagavatasiMhajI zrImedinakara saMpAdaka jayaMta koThArI, rohita koThArI maganabhAI desAI sunaMdAbahena vohorA AnaMda sumaMgala parivAra, amadAvAda. amerikA bhAratIya jJAnapITha prakAzana lakSmaNasvarUpa motIlAla banArasIdAsa jainavizvabhAratI, lADanuM. prAyaNa prakAzana, rAjakoTa. punaHmudraNa caukhambA saMskRta sirIja, vArANasI. mRti saMskAra zikSaNa vidhi, amadAvAda. gujarAta vidyApITha, amadAvAda. AnaMda sumaMgala parivAra, amadAvAda. vI.saM. 2472 I.sa. 1985 pra.sa. 1984 .sa. 1986 I.sa. 2024 I.sa. 1995 I.sa. 1954 vAmana zivarAma Ape I.sa. 1999 motIlAla banArasIlAla javAharanagara, dilhI. jJAnamaMDala, vArANasI. nAgarI mudraNa, vArANasI. 16 halAyudha koza, 17 hindI zabda sAgara navamo bhAga-1 DaoN. dhIrendra varmA saM. zyAmasuMdaradAsa vi.saM.2015 vi.saM. 2029 * Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhikA DaoN. ratanabena khImajI chADavA gAmA - : sAmakhIyArI (kaccha) - hAla-muMbaI abhyAsa : M.A. (Arts), M.A. (Sanskrut) Ph.D. (Mumbai University) hAlanI pravRtti H jUnI hastapratonuM saMzodhana 'vata' 'vrata' e bhAratabharanA dharmonA pAyAmAM rahela tatva che. vaidika paraMparAmAM paNa satyanI prApti mATe vrata ane dIkSAne mahattva ApyuM che. yajurvedamAM lakhyuM che ke, vratena dIkSAmApnoti dIkSayA prApnoti dkssinnaam| dakSiNA zraddhAmApnoti zraddhayA satyamApyate // 32 // arthAt H vratathI dIkSA, dIkSAthI dakSiNA, dakSiNAthI zraddhA ane zraddhAthI satyaprApta thAya che. AcArya pataMjalie paNa yogasAdhanA mATe yama ane niyama upara bhAra mUkyo che. mahAtmA buddhe jIvanotthAna mATe paMcazIla ane dazazIlanuM vidhAna karyuM. emanA anusAra je vratahIna che, mithyAbhASI che, te mAtra muMDita thavAthI zramaNa. banI zakato nathI. jaina tIrthaMkaroe to vratane karma vizodhananA vizeSa upAyanA rUpamAM mAnyatA ApI che.