Book Title: Jain Dharma ane Darshan
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001071/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana graMthamALA, jaina dharma ane darzana paMDita sukhAlAlAjI * - vain Education vA For private & rersonal Use Only chorary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana graMthamALA : 4 jaina dharma ane darzana 5. sukhalAlajI gUrjara graMtharatthA kAryAlaya ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda - 380 001 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAIN DHARM ANE DARSHAN : .by Pandit Sukhlalji, Published by Gurjar Grantha Ratna Karyalaya, Opp. Ratanpolnaka, Gandhi Road, Ahmedabad - 380 001 Price Rs. 200.00 (c) 5. sukhalAlajI pahelI AvRtti: Disembara 2003 ['darzana ane ciMtana' bhA. 2 (1957)nA jaina dharma ane darzana vibhAganuM punarmudraNa) prata: 750 pRSThasaMkhyA : 8+340 kiMmata rU. 2000 prakAzaka amarabhAI ThAkoralAla zAha gUrjara graMtharatna kAryAlaya ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda - 380 001 thaipaseTiMga vikrama kaoNmyuTara senTara e - 1, vikrama epArTamenTa, zreyasa krosiMganI pAse, AMbAvADI, amadAvAda - 380 015 mudraka bhagavatI ophaseTa 15/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda - 380 004 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya paM. sukhalAlajI eTale gujarAtanuM gaurava ane bhAratIya darzananI AgavI pratibhA. temanA nAmanuM smaraNa thatAM ja sAhitya, bhASA, dharma ane darzananI jIvatA jAgatA vizvavidyAlayanuM smaraNa thaI Ave. temanA lakhANamAM sAgara jevuM gAMbhIrya ane sphaTikarana jevI pAradarzakatA, vicAromAM saccAInI sAdhanAno raNakAra ane prastutimAM saraLatA saheje jaNAI Ave. temanA vicAro, ciMtana ane manana sAgara jevuM agAdha hovA chatAM kyAMya jJAnanuM abhimAna, vidyAno gaurava ke jANakArIno ahaM jovA na maLe. ane jeTaluM kahe te badhuM ja jAme ataLa UMDANamAMthI nIkaLI rahyuM hoya tema jaNAya chatAMya haMmezA satya svIkAravA ane navAM tathyo prApta thatAM potAnA vicArone ke matane parivartita karavo paDe to te paNa saharSa karavAnI tatparatA. mananI unmukta dazA AvA aneka guNothI yukta temanuM jIvana hatuM. temanI sAdhanA mAtra jJAna sudhI ja sImita na hatI. AcAra ane vicAranAM tamAma kSetro sudhI vistarelI hatI. temanA lekho varSo pUrve lakhAyelA hatA chatAM Ajeya prastuta che. koI RSinAM upaniSaduvAkyo vAMcatA hoIe tevo A lakhANa vAMcatAM anubhava thAya. A lakhANo pUrve darzana ane ciMtanamAM pragaTa thayAM hatAM paNa chellAM keTalAMya varSothI te aprApya thayAM hatAM tene punaH prakAzita karatAM ame atyaMta harSa ane AnaMdanI lAgaNI anubhavIe chIe. 5. sukhalAlajIno gUrjara sAtheno AtmIya saMbaMdha rahyo che. gUrjaranI yAtrAnA AraMbhanAM varSomAM temanI preraNA ane mArgadarzanarUpI saMbala (bhA satata maLatuM rahyuM che. temano amArI saMsthA uparano upakAra ananya che. te upakAranA bhArathI mukta thavuM to asaMbhavita che paNa temanA bhArane kaMIka haLavo karavA temanA vicArone jIvaMta rAkhavA ane temanI ciMtananI gaMgAne vahetI rAkhavAnA A prayAsa dvArA RNasvIkAra svarUpe prastuta graMthamALAnuM ame punaH mudraNa karI rahyA chIe. A kAryamAM amane paricaya TrasTe pUro sahayoga Apyo che. temanA sahayoga vinA amArI bhAvanAne mUrti svarUpa na ja maLI zakata. A kSaNe ame paricaya TrasTanA TrasTImaMDaLano tathA caMdrakAntabhAI zAhano AbhAra mAnIe chIe. A graMthamALAnuM saMpAdanakArya lAH da. bhAratIya vidyAmaMdiranA niyAmaka paMDita jitendra bI. zAhe temanuM potAnuM ja kAma samajIne khaMtathI karI Apela che te badala temano paNa AbhAra mAnIe chIe. - gUrjara parivAra Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navayuganuM paroDha bhAratIya saMskRtinA ItihAsanI dRSTie jaina dharmanI paraMparA aneka rIte mahattvapUrNa sthAna bhogave che. jaina dharmanA saMsthApaka tIrthakaronI paraMparA ghaNI ja prAcIna che. tenAM mULiyAM Adi tIrthakara RSabhadeva sudhI pahoMce che. teno ItihAsa ati prAcIna che. temaja tenA siddhAMto paNa vizva kalyAkara che. bhagavAna mahAvIranI sAdhanA, ahiMsA ane anekAnta vizvavikhyAta che. temanI paraMparAne jIvaMta rAkhavAmAM aneka prabhAvaka AcAryo, sAdhuo, rAjAo ane zreSThI tathA zrAvakonuM yogadAna che. A samagra paraMparAno itihAsa bhavya che. vartamAna kALe vizALa sAdhu-sAdhvIsamudAya dharAvato dharma che. tenuM zruta-sAhitya vipula pramANamAM upalabdha thAya che. Agama graMtho, tenA upara racAyela TIkA sAhitya, maulika graMtho ane samaye samaye racAyela kathAsAhitya, siddhAMtagraMtho ane karmagraMtho, purANa sAhitya Azcarya upajAve teTalI vipula saMkhyAmAM upalabdha thAya che. temAMthI prApta thatI mAhitI aneka rIte upayogI ane mahattvanI che. ghaNuM sAhitya pragaTa thayuM che. paraMtu haju ghaNuM sAhitya apragaTa avasthAmAM hastalikhita graMthasvarUpe ja daTAyeluM paDyuM che. jaina dharmanI zAsana praNAlikA paNa viziSTa prakAranI che, jene saMghavyavasthA ke zAsanavyavasthA kahevAmAM Ave che. temAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaNakazrAvikA Adino samAveza thAya che. A uparAMta tIrthonI saMkhyA paNa Azcarya upajAve teTalI vizALa che. prAcIna tIrthono bhavya itihAsa che to arvAcIna tIrthonA nirmANanI gAthA paNa che. vizALa gRhasya upAsakavarga paNa che jemAM samRddha zrAvakazrAvikoono samAveza thAya che. AvI jaina paraMparAmAM badhe ja jovA maLe tevI khAmI ane khUbIo paNa hovAnI ja. A khAmI ane khUbIonuM niSpakSa ane sphaTika jevuM spaSTa ciMtana paMDita sukhalAlajInA prastuta lekhasaMgrahamAM jovA maLe che. A lekhomAM mAtra koruM ciMtana ke vaiduSyalIlA ja nathI paNa temAM vizALa jJAnasamudramAMthI niSpanna thayela sudhAsvarUpa che. tema ja zAnadugdhane valovIne kADheluM navanIta che. AthI A lekho Aje pAMca-sAta dAyakA pachI paNa tAjagIthI bharyAbharyA jaNAya che. jaina dharmanI paraMparAmAM aitihAsika daSTie vicAravA ane tadanusAra lekhana karavAnA yugano prAraMbha paMDita sukhalAlajIthI thAya che. jaina dharmanA saMsthApakone tIrthaMkara paramAtmA kahevAmAM Ave che. tIrthakaronI saMkhyA 24 che. prathama tIrthaMkara RSabhadevane Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMta prAcIna mAnavAmAM Ave che. A mAnyatAne aitihAsika dRSTie mUlavavAnuM kArya sahuthI prathama paM. sukhalAlajIe karyuM hatuM. temAM teozrIe na, bauddha ane vaidika paraMparAnA tamAma sAhityanA bhagavAna RSabhadeva vizenA tamAma ullekhono tulanAtmaka abhyAsa jijJAsuone Azcarya upajAve tevA saMdarbhothI bharapUra che. saMzodhakone mATe zodha karavAnI navI dizAomAM AgaLa vadhavAnI preraNA ApanAra che. ane sahuthI vadhu agatyanI vAta to A ane AvA bIjA lekhomAM niSpakSa ciMtana, sAMpradAyika abhinivezathI rahita tulanAtmaka dRSTikoNa ane nAnA sarakhA saMdarbhathI paNa samAlocanA jovA maLe che. Ama tulanAtmaka ane samIkSAtmaka lekhana-ciMtananA yuganAM maMDANa paMDitajInAM lakhANothI thAya che. bhagavAna mahAvIranAM Agamo prAkRta bhASAmAM, tenA upara lakhAyela TIkAgraMtho saMskRta bhASAmAM ane 2500 varSanA samayagALA daramyAna lakhAyela vipula sAhitya te tamAma sAhityanuM sUkSmAvalokana ane temAMthI niSpanna thatuM ciMtanAtmaka navanIta A lekhomAM jovA maLe che. mahAvIranA siddhAntone siddhasena divAkarasUri, A haribhadra, A0 hemacaMdra ane upAyazovijayajIe maulika ciMtanathI sIMcyuM hatuM paNa pachInA kALamAM punaH maMda paDelI dhArAne punarjIvita karavAnuM bhagIratha kArya paMDitajIe kavuM. temanAM lakhANomAM samagra bhAratIya vicAradhArAonuM tulanAtmaka adhyayana jovA maLe che to syAdvAdI abhigama ane anekAntavAdI dRSTikoNa spaSTatA jovA maLe che. jaina darzananA tattvajJAnane ane khAsa karIne anekAntavAdI daSTikoNathI lakhavAno prAraMbha paNa paMDitajInAM lakhANothI thAya che. jaina dharmamAM paryuSaNa e sahuthI moTuM parva che. A parva tapa ane tyAganuM parva hovA uparAMta AtmanirIkSaNa karavAnuM parva paNa che. paNa chellA saikAothI A parvanI ujavaNI paraMparAgata rIte thaI rahI hatI ane temAM vidhividhAnonI bahulatA hatI jethI navuM mAnasa tenAthI alipta rahetuM hatuM tema ja jeo AvAM parva UjavavA utsuka rahetA. temanAmAM paNa parvanI ujavaNI dvArA koI vizeSa lAbha prApta thato na hato tethI temaNe paryuSaNa vyAkhyAnamALAno prAraMbha karyo. A vyAkhyAnamALAmAM navA navA viSayo ane navuM navuM ciMtana prastuta thavA lAgyuM ane samAjamAM tenI pratiSThA jAmavA lAgI. varSo sudhI paMDitajIe amadAvAda ane muMbaImAM paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM vyAkhyAno ApyAM. A vyAkhyAnomAM temaNe tatkAlIna paristhitionI zAstrIya dRSTie mulavaNI karI tenI aitihAsikatA to siddha karI ja paraMtu kAlakrame temAM pravezelI jaDatAno temaNe nIDarapaNe virodha paNa karyo ane tene kAraNe samAjane thayela nukasAnanI rajUAta karI samAjane cetavaNI ApavAnuM puNyakArya paNa karyuM. A lekho Aje paNa mArgadarzaka bane tevA che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAja ane dharmamAM pravezelI kurUDhio, saMkucitatA, jaDatAonuM spaSTa vizleSaNa ane tene dUra karavAnI preraNA paMDitajInA lekhomAM jovA maLe che. AvuM lakhANa anyatra durlabha ja che. temano mukhya uddeza to jainone satyanI zodha karavA mATe jagADavAno che. satyanI zodhathI ja mokSaprApti thaI zake. AvI zodha mATe temaNe potAnA vicAro rajU karatAM kahyuM che ke satyanI zodhamAM mAtra ekAMgI zraddhA ke ekAMgI tarka kAma AvI zake nahIM. e zodhamAM jema zraddhA jarUrI che tema taka paNa jarUrI che. tarka-dalIla ke yuktinI madadathI zraddhA (dhIraja, niSThA, Adara) sAthe prApta sAdhanono upayoga karI satyanI zodha karIe to dUra ane parokSa evA bhUtakALa upara paNa ThIka-ThIka ane satyanI najIka hoya tevo prakAza paDI zake. ALasa, kleza, binajavAbadArIpaNA jevA durgaNothI samAja ane zAsanane thayelA nukasAnanI vIgato temaNe ghaNA lekhomAM rajU karI che. tenA sthAne udAratA, tulanAtmaka dRSTikoNa, puruSArtha, mananI vizALatA jevA guNo keLavavAthI thatA lAbhanI vAto paNa karI che. jaina dharmanI vartamAna paristhitinAM kAraNo vizenuM ciMtana pratyeka jene vAMcavA ane vicAravA lAyaka che. vizvadharma banI zake tevI kSamatA dharAvato dharma zerIno dharma banIne kema aTavAI gayo che tenA vizenuM paMDitajInuM ciMtana ghaNuM ghaNuM kahI jAya che. daSTinA saMkucitapaNAne kAraNe sahuthI vadhu nukasAna thayuM che. buddhisvAtaMtrya, ane tarka uparanA Akrozane kAraNe, navI vicAradhArAo ane zodha tarapha durlakSa tathA zailIdoSane kAraNe dhArmika zikSaNa mRtaprAya banI gayuM che tene badale udAratA, saMzodhanavRtti ane navI zailInI AvazyakatA upara bhAra mUkyo che. jainone mAtra dhanapatio ja nahIM vidyApatio-vidvAno taiyAra karavA mATe paNa sUcanA karI che. A lekhamALAmAMnA tamAma lekho pratyeka jijJAsuo mATe miSTAnnanA thALa jevA. che. temAMthI kurUDhio choDavAnI tAkAta, navI dizAe prayANa karavAnI preraNA, saMzodhakavRtti ane jIvanadaSTi prApta thAya tevI jaDIbuTTI jevA che. - jitendra bI. zAha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama , , , * * * * , , , , pa pa * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 11 0 1. itihAsanI agatyatA ..... 2. bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra.. ... 3. bhagavAna neminAtha ane kRSNa ........... 4. dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa....... 5. bhagavAna mahAvIra ...... 6. bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso .... 7. bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya .............. 8. bhagavAna mahAvIrano trividha saMdeza ahiMsA, aparigraha ane anekAMta.. 9. mahAvIrano saMdeza .... .................. 10. vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva..................................... * * *** 11. traNa jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLano vicAra . 12. AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa..... 13. paryuSaNa parva ane teno upayoga............... 14. kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa. .. 15. dharmaparva ke jJAnaparva...... 16. mahatparva .... 125 17. vahemamukti ............ 18. ApaNe kyAM chIe? .............. ..... 132 19. vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga .. 20. ApaNI zruta pratyenI javAbadArI.. 21. jJAnasaMsthA ane saMgha saMsthA tathA teno upayoga 22. vijayadharmasUri ane zikSaNasaMsthAo ... 23. dhArmika zikSaNa ............................................ 24. AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake?........... . . . . . 173 25 ziSyocorInI mImAMsA.... 183 26. sAdhu saMsthA ane tIrtha saMsthA tathA teno upayoga............ * * * * 195 . . . . . 122 * * * * * * * , , , , , , , , , , , , , , 8 , 1 , 2 * * * * * * * * * * * * , , , , , , , 1 4 9 * * * * * * * * , , , , , 1 59 * * * * * * * * *** .. . . . . . 16 5 * * * * * * * * * , , , , , , , 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. tIrthonI pratiSThA kema sacavAya ? 28. tapa ane parISaha . . 29. ahiMsA ane amAri 30. aspRzyo ane jaina saMskRti 31. aspRzyatA ane hArajIta 32. jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra 33. gRhasthIdharmIne nirvANa saMbhavI zake kharuM ? 34. sAco jaina 35. zuddhiparva 36. jaina dRSTie brahmacaryavicAra 37. punaH paMcAvana varSe - - 38. gAMdhIjI ane jainatva 39. jaina jana 40. kalikAlasarvajJane aMjali VIII pariziSTa : 'darzana ane ciMtana' graMthamALAnA bhAga 1thI 6nI anukramaNikA sUci. 211 215 224 240 242 244 248 250 253 260 295 312 317 320 324 332 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane darzana 5. sukhalAlajI dhArmika zikSaNamAM buddhisvAtaMtra ane tarkazaktine saMpUrNa chUTa hovI joIe. dharma e nAnIsUnI ke sAMkaDI vastu nathI. manuSya mahAna banavA ja dharmanuM zaraNa le che, eTale dharmanA pradezamAM to buddhinI svataMtratA ane tarkane vadhAremAM vadhAre chUTa hovI joIe. jema UgatA bALakanA zarIrane rUMdhavAmAM Ave to te tenA jIvanane gUMgaLAve che ane zarIranA vikAsane taddana puSTi ApavAmAM Ave to tethI zarIra vadhe che ane majabUta bane che, e ja rIte buddhinI svataMtratA ane tarkazaktinI chUTathI dharma vikase che, tenA taraphanI ruci vadhe che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM mAnavajAta che tyAM jJAnano Adara sahaja hoya ja che, ane jarA ocho hoya to ene jamAvavo paNa sahela che. hiMdustAnamAM to jJAnanI pratiSThA hajAro varSathI cAlI Ave che. brAhmaNa ane zramaNa saMpradAyanI gaMgA-yamunAnI dhArAo mAtra vizALa jJAnanA paTa upara ja vahetI AvI che, ane vahe jAya che. bhagavAna mahAvIranuM tapa eTale bIjuM kAMI ja nahi, paNa jJAnanI UMDI zodha. je zodha mATe emaNe tana toDyuM, rAtadivasa na gayAM ane temanI je UMDI zodha jANavA-sAMbhaLavA hajAro mANasonI medanI temanI sAme UbharAtI, te zodha e ja jJAna, ane enA upara ja bhagavAnanA paMthanuM maMDANa che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. itihAsanI agatyatA A dezamAM ke paradezamAM sarvatra zALA, mahAzALA, vizvavidyAlaya vagere vidyAne sparzatI badhI ja saMsthAomAM itihAsanuM adhyayana eka anivArya vidyAMga banyuM che. sAhitya, bhASA ke vividha kaLAo ja nahi, paNa jJAnavijJAnanI ekeeka zAkhA itihAsanA adhyayana vinA adhUrI ja manAya che. tethI gaI keTalIka peDhIo karatAM atyAranI navatara peDhI to pratyeka vastuno vicAra itihAsanI AMkhe karatI thaI che. A rIte AkhA tanuM vidyAmAnasa itihAsa mATe bhUkhyuM che. bhUtakALa ApaNI sAme nathI; te to zUnyamAM vilaya pAmyo che, paNa tenAM badhAM ja padacihno te mUkato gayo che. sUkSma ane sthULa baMne arthamAM be padacihnono vAraso vartamAna dharAve che. eTale e vilIna bhUtamAM praveza karI tenA AtmAne sparzavAnuM sAdhana ApaNI pAse che ja. A sthaLe itihAsanI bIjI zAkhAonI vAta jatI karI mAtra tAttvika ane sAhityika itihAsane lagatI kAMIka vAta karavI iSTa che. jaina" patranA vAcako mukhyapaNe jaina che. tene rasa prere ane sAmAnya jijJAsujagatanI mAgaNIne saMtoSe temaja mAnavIya jJAnabhaMDoLanI puravaNI kare evI eka ; vastu e che ke jaina sAhityano temaja jaina tattvajJAnano itihAsa bane teTalAM samRddha sAdhanothI ane taddana taTastha dRSTithI taiyA2 ka2vo - karAvavo. ekasAthe baMne itihAsanI Aje vadhAremAM vadhAre zakyatA che; jijJAsu jgatanI mAgaNI che. navI jaina peDhI ane bhAvI peDhInA manane pUratuM poSaNa Ape evI A eka vastu che, tethI AvA itihAsanI agatyatA che ema huM makkamapaNe mAnuM chuM. - jaina paraMparAne lagatAM badhAM ja sAdhano A dezamAM che, jaino pAse che ane te dezanA eka khUNethI bIjA khUNA sudhI ochAvattA pramANamAM vikharAyelAM che. sthULa sAdhano uparAMta sUkSma ane jIvanta sAdhano paNa jaina paraMparA dharAve che ane chatAM Aja sudhI A badhAM sAdhanono jaina paraMparAe ughADI AMkhe kazo upayoga evo nathI karyo ke je atyAranI jijJAsAne saMtoSe. paNa AvA itihAsano pAyo to jainetara vidvAnoe nAkhyo che, ane te paNa videzI vidvAnoe. je vidvAno A dezamAM AvyA paNa na hatA, jemane jaina paraMparAno samartha kahI zakAya evo paricaya paNa na hato, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4na dharma ane darzana temaNe jaina itihAsanI bhUmikA taiyAra karI che ane te paNa eve samaye ke jyAre atyAranA jeTalAM pustako mudrita na hatAM, bhaMDAromAM sulabha na hatAM, bIjAM paNa jarUrI sAdhano jamInamAM daTAyelAM hatAM. AvI sthitimAM teoe je puruSArtha kheDyo ane jaina paraMparAnI peDhIne je vAraso Apyo te bahu kImatI che ane have tenA AdhAre AgaLanuM kAma eka rIte bahu saraLa paNa che. AgaLanA kAma mATe tatkALa zuM karavuM joIe e vicAra ahIM prastuta che. paheluM to e che ke aMgrejI, jarmana, phreMca ke bIjI videzI bhASAomAM je je jaina paraMparAne sparza karatuM lakhAyuM hoya te badhuM ja ekatra karavuM. temAMthI kAma pUratI tAravaNI karI je kharekhara upayogI hoya tene yogya rIte aMgrejImAM prasiddha karavuM ane sAthe sAthe rASTrIya bhASAmAM paNa. je atyAra lagImAM lakhAyuM hoya ane chatAM navAM upalabdha pramANone AdhAre ke navI sUjhane AdhAre temAM je kAMI saMzodhana karavA jevuM hoya te saMzodhI aMgrejI ane hiMdI saMgrAhaka pustakonI sAthe ja prastAvanA ke pariziSTarUpe joDavuM, jethI atyAra lagInI zodha adhyAtta bane. je je viSayo kheDAyA chatAM ghaNI daSTie, ghaNA muddA paratve apUrNa dekhAya tenI sAMkaLa - yogya hAthe bAkInuM lakhAvI - pUrI karavI; eTale te te viSayanI pUrti thAya ane jyAM jarUra hoya tyAM abhyAsakramamAM paNa rAkhI zakAya, temaja vadhArAnA vAcana mATe bhalAmaNa paNa karI zakAya. A uparAMta navesara sAhitya ane tattvajJAnano itihAsa lakhavAnI vAta to rahe ja che. bemAMthI ekanI pasaMdagI karI e kAma patAvavuM hoya to, mArI dRSTie, prathama sAhityanA itihAsanuM kAma hAtha dharavuM joIe, eka to e vAMcanArane AkarSI zake ane sAthesAthe AgaLanA kaThaNa kAmanI taiyArI karavA-karAvavAmAM preraka paNa bane. jyAre ApaNe sAhityanA itihAsanI vAta karIe tyAre koIpaNa eka phirako, koIpaNa eka paMtha ke koIpaNa eka gaNa-gacchanI vAta karatA nathI. ApaNe eka evA ItihAsanI vAta karIe chIe ke jemAM jaina paraMparAmAM thaI gayelA ane astitva dharAvatA koIpaNa phirakAnI upekSA nahi hoya. je kAMI satyanI dRSTie, sAdhanonA pramANamAM, lakhavAnuM prApta thAya te ja lakhAya. AthI dareka phirakI potAnI prathamanI sevelI dhAraNAone ekAMta saMtoSI ja zake, ema na bane; paNa Avo ItihAsa dareka phirakAnA saMkucita manane udAra banAve ane dareka paraspara sahAnubhUtithI vicAratAM-vartatAM zIkhe, enuM sAdhana paNa pUruM pADe. tethI gRhastho karatAM A prazna paratve have sAdhuoe ja AgaLa AvavuM joIe, ema huM mAnuM chuM. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI agatyatA * 5 atyAre jyAM joIe chIe tyAM sAdhuzakti taddana veravikhera thayelI dekhAya che; samaya sAthe kAma karatI na hovAthI vadhAre avagaNanApAtra paNa banatI jAya che. koIpaNa samAja ane saMgha mATe je saMbhUyakAritA-paraspara maLIne saMvAditAthI kAma karavAnI AvaData-Avazyaka che te nirmANa karyA sivAya kadI cAle tema nathI. jyAre itihAsanuM kAma vicArIe ane zarU karavuM hoya tyAre emAM sAdhuzaktine sAMkaLI zakAya. teo judA judA gaNa-gacchanA hoya topaNa ekabIjAnA pratyakSa saMparkamAM Ave ane vicAravinimaya paNa kare. Aje badhAM ja taMtro sahakArathI cAle che, jyAre sahakAra vinA eka niSpabha jevuM ane keTaleka aMze ajAgalastana jevuM koI taMtra hoya to te jaina samAjanuM gurutaMtra lAge che. A sthiti jIvatA samAja mATe nabhAvavA jevI nathI. eTale AvuM eka sarvasAdhAraNa ane sarvagamya kAma karavAmAM vicAravAna sAdhuo AgaLa Ave, potapotAno phALo Ape. e nimitte ekatra thAya to ethI "3Ago kariyuM pada sArthaka bane. hamaNAM ja jaina sAhityanA itihAsano prazra kAzImAM hAthamAM levAmAM Avyo che. emAM jainetara evA paNa asAdhAraNa yogyatA dharAvanAra DaoN. vAsudevazaraNa agravAla ane evA bIjA vidvAnono kevaLa sAMskRtika dRSTie pUrato sAtha ja nahi paNa AgevAnI bharela bhAga paNa che. A eka mArI dRSTie jaina samAja mATe, khAsa karI sAgaNa mATe, maMgaLaprabhAta UghaDe che. jo teo A vastu barAbara samajI le to temaNe meLavela jJAnasaMpattino sArAmAM sAro upayoga thaze ane je teo nathI jANatA, ane jANavA jevuM che ja, te jANatA thaze, ane potAnuM sthAna che tethI vadhAre unnata banAvaze. jyAM sAdhuo potapotAnA sthAnamAM rahI koIpaNa kAma karavA icchatA haze tyAM paNa emane emanI zakti ane sAdhanajoguM kAma soMpI zakAya, evI paNa goThavaNI thaI zake. paNa A kAma karatAM eka evI kSaNa AvavAnI ke jyAre sAdhamAnasanI atyAranI zakala badalAI vadhAre unnata thavAnI. tethI huM sAdhugaNanAM vikAsa ane upayogitAnI dRSTie ItihAsanI, temAMya zarUAtamAM jaina sAhityanA itihAsanI agatyatA vize vicArakonuM dhyAna AkarSavA icchuM chuM. AvatA okTobaranA aMtamAM amadAvAda mukAme ola InDiyA oriyenTala kaoNnpharansa bharAvAnI che. temAM tenA mukhya pramukha vizvavidyuta DaoN. sunItikumAra ceTarjI che. e konpharansanA aneka vibhAgo che. temAM eka vibhAga jaina paraMparAne lagato paNa che. A vakhate tenA adhyakSa bAbU kAmatAprasAda jaina che. enI badhI zAkhAomAM te te viSayanA viziSTa vidvAno A dezanA judA judA bhAgomAMthI to AvavAnA ja; paNa keTalAya nAmAMkita videzI vidvAno paNa AvavAnA. A eka evo meLo hoya che, jemAM aneka nibaMdho aneka bhASAomAM vaMcAya che, evA viSayo para vyAkhyAno thAya che, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 * jaina dharma ane darzana carcAo paNa thAya che. e divasomAM jANe evuM vAtAvaraNa sarjAya che ke sarasvatInI badhI zAkhAo ke badhI dhArAo dazyamAna thatI na hoya ! gujarAta mATe A eka khAsa AkarSaNa che. amadAvAda eka rIte jaina nagara che. emAM gRhastho ane tyAgIo ghaNA che. teo jo A vAtAvaraNa joze to temane upara karelI carcAnuM hArda samajAze. paNa ahIM to eka bIjI vAta paNa sUcavavI yogya lAge che. te e ke, e ja divasomAM jaina sAhityanA itihAsanI rUparekhA vicAravA ane e aMgenA bIjA ghaNA prazro upara carcA karavA eka beThaka bharavAmAM AvanAra che. e beThaka kaoNnpharansanA divasothI svataMtra haze. te mATe be ke traNa divasa khAsa rAkhavA dhAryA che. A aMge jaina sAhityanA itihAsamAM rasa dharAvanAra ane tajajJa evA keTalAka viziSTa vidvAnone paNa AmaMtraNa apAze. eTale jeone kevaLa A viSayamAM rasa hoya tene mATe paNa pUratI sAmagrI che ja. DaoN. vAsudevazaraNa agravAla, jemano nirdeza upara karavAmAM Avyo che, teone na jANatA hoya temane mATe A sthAne sUcavavAnuM eTaluM ja che ke "zramaNa' mAsikanA A vakhatanA aMkamAM pragaTa thayela temano "VAvIne mathurA meM naina dharmA vaibhava' lekha vAMce; ane temanuM hamaNAM ja prasiddha thayela Izvarita saMskRti adhyayana e hindI pustaka vAMcI le. ema to emaNe aneka pustako ane lekho lakhyAM che, paNa A sthaLe to mAtra huM e be lakhANo tarapha ja dhyAna khecuM chuM. zrI. agravAlajInI peThe bIjA paNa samartha vidvAno, jeo jaina sAhityanA itihAsamAM sahakAra Ape tevA che ane ApavA icche che, teo paNa amadAvAdamAM AvavAnA. eTale jeonI cetanA mUcchita thaI na hoya ane jeonI jJAnanADI dhabakatI hoya teo A AvatI takano pUrato upayoga karI leze ema huM mAnuM chuM. - janazrAvaNa 2009 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIranA viSayamAM to ItihAsanI gati spaSTa che. bhagavAna neminAtha sudhI paNa itihAsanA prakAzanuM AchuM kiraNa pahoMcyuM che. paraMtu bhagavAna RSabhadevanI bAbatamAM ethI taddana UlaTuM che. RSabhadevano samaya eTale jaina gaNatarI pramANe lAkho ne karoDo varSa pahelAMno samaya. e samayanA itihAsanI vAto paNa saMbhavita nathI. eTalA atiprAcIna samayanA puraSa vize ApaNe je kAMI vAMcIe chIe, sAMbhaLIe chIe ane vicArIe chIe, te badhuM lokavAyakA ane kAMIka zAstraparaMparA ne racAyela caritragraMthomAMthI ja. e caritragraMthomAM aitihAsika yuga pahelAMnA puraSo vize lakhAyela badhuM ja aprAmANika ane tyAjya che ema kahI na zakAya, te ja pramANe e caritragraMthomAM e puruSo vize lakhAyela badhuM akSarazaH temaja che ema paNa mAnI zakAya tema nathI. AvI anizcita sthiti chatAM bhagavAna RSabhadeva jevA atiprAcIna puruSa ane temanA parivAra vize Aje huM kAMIka kahevA icchuM chuM, te keTalAka khAsa dRSTibiMduothI. dRSTibiMduo temAMnuM paheluM dRSTibiMdu e che ke RSabhadeva ane anya tIrthakaronI pUjA-pratiSThA temaja upAsanAnA kSetramAM zuM aMtara che te batAvavuM ane te dvArA anya tIrthakaro karatAM 28SabhadevanuM sthAna keTaluM vyApaka che, ane te zA mATe, e sUcita karavuM. mAruM bIjuM ane mukhya dRSTibiMdu e che ke bhUtakALano vartamAnakALa sAthe saMbaMdha joDavo, ane teno bhAvinimaNamAM vivekapUrvaka upayoga karavo. A ja vastune kAMIka vadhAre khulAsAthI e rIte darzAvI zakAya ke paraMparA agara samAjanA mAnasamAM zraddhAnuM sthAna pAmanAra koI prAcIna ke atiprAcIna mahApuruSanA jIvanacaritranI AsapAsa kALakrame lokazraddhAne baLe je aneka kalpanAonA tANAvANA racAyA hoya ke vividha raMgo purAyA hoya, tenuM vAstavikatAnI dRSTie parIkSaNa karI temAMthI eka sAmAnya aitihAsika satya tAravavuM ane te satyano vartamAna jIvananA gUMcavAyela kokaDAnA ukelamAM temaja bhAvijIvananA nimaNamAM upayoga karavo. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 0 jaina dharma ane darzana RSabhadeva mAtra jainonA ja nathI sAmAnya rIte jaina temaja jainetara baMne samAjamAM ane kAMIka aMze bhaNelagaNela lekhAtA vidvAnavargamAM paNa eka evI mAnyatA pravarte che ke RSabhadeva e mAtra jainonA ja upAsya deva temaja pUjya avatArI puruSa che. jaino moTe bhAge ema ja samaje che ke jaina paraMparA bahAra RSabhadevanuM sthAna nathI ane teo to jaina maMdiramAM, jaina tIrthomAM ane jaina upAsanAmAM ja pratiSThita che. lagabhaga jainetara Akho varga paNa RSabhadevane jainonA ja upAsya deva samajI e vicAravuM bhUlI gayo che ke RSabhadevanuM sthAna jainetara paraMparAmAM che ke nahi, ane jo emanuM sthAna e paraMparAmAM hoya to te kyAM ane kevuM che ? . jaina-jainetara baMne varganA lokono upara darzAvela bhrama dUra karavAnA ApaNI pAse keTalAka purAvAo che, je zAstrabaddha paNa che ane vyavahArasiddha paNa che. jaina tIrtho, maMdiro ne gRhacaityomAM pratiSThita RSabhadevanI mUrti, temAM pratidivasa thatI tenI pUjA, AbAlavRddha jainomAM gavAtuM-vaMcAtuM RSabhacaritra ane tapasvI jaina rathIpuruSo dvArA anukaraNa karAtuM. RSabhadevanuM vArSika tapa - e badhuM jaina paraMparAmAM RSabhanI upAsya deva tarIkenI zraddhA ane khyAtinAM UMDAM mULo to sUcave ja che, paNa RSabhadevanI upAsanA ane khyAti jainetara paraMparAnA ati pratiSThita ane viziSTa gaNAtA sAhityamAM temaja koI nAnakaDA paNa virala phirakAmAM sudhdhAM che. - bhAgavatamAM RSabhadeva brAhmaNaparaMparA ane temAMye khAsa karI vaiSNavaparaMpacano bahumAnya ane sarvatra atiprasiddha graMtha bhAgavata che, je bhAgavatapurANa kahevAya che. e AThamI zatAbdIthI arvAcIna to nathI ja. digaMbara ane zvetAMbara baMne saMpradAyomAM je RSabhadevanAM saMskRta bhASAmAM lakhAyela caritro che te bhAgavatathI prAcIna nathI, bhAgavata pachInAM ja che. hA, jaina paraMparAmAM, khAsa karI zvetAMbara paraMparAmAM, RSabhadevanuM prAkRta bhASAmAM lakhAyela caritra bhAgavatamAMnA RSabhacaritra karatAM paNa prAcIna hovA vize bhAgye ja saMdeha rahe che. bhAgavatamAM je RSabhacaritranuM varNana che, ane te je rIte jaina graMthomAM AvatA RSabhacaritra sAthe maLatuM Ave che, te uparathI prathama dRSTie jonArane ema lAge ke janasamAjamAM bahumAnanAM UMDA mULa nakhAyAM pachI ja jaina kathAnaka-graMthomAMthI bhAgavatanA kartAe RSabhadevane potAnA graMthamAM AlekhyA ke apanAvyA haze, jema prathamathI tyAjya gaNAela buddhane paNa temanI lokapratiSThA jAmyA pachI pAchaLathI keTalAka purANakAroe avatArI varNavyA che tema. AkhI AryajAtinA upAsya RSabhadeva paraMtu mane to lAge che ke kharI hakIkata kAMIka bIjI ja hovI joIe. bhAgavatakAranA samayamAM RSabhadeva karatAM pArzvanAtha ke mahAvIranI pratiSThA khyAti ke Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra 0 9 upAsanA jarAye ochI na hatI. kadAca jainaparaMparAmAM to pArzvanAtha ne mahAvIranuM sthAna te vakhate paNa Asanna upakAraka hovAthI vadhAre AkarSaka hatuM. tema chatAM bhAgavatakAra mAtra RSabhanuM ja caritra le ne varNave; neminAtha, pArzvanAtha ne mahAvIranA caritrane anya purANakAranI peThe bhAgavatakAra na sparze, enuM kAMIka kAraNa hovuM joIe. te kA2Na mArI dRSTie e che ke RSabhadevanI mAnyatA, pUjA, upAsanA ne yazogAthA jainaparaMparAnI peThe jainetara paraMparAmAM paNa prathamathI ochevatte aMze eka athavA bIjI rIte avazya cAlu hatI ane tethI ja evo paNa saMbhava che ke je saMskRta ke prAkRta brAhmaNa purANo uparathI bhAgavatanI navesara racanA thavAno aitihAsika mata che te prAcIna saMskRtaprAkRta purANomAM RSabhadeva vize thoDuM paNa kAMIka lakhAyeluM hovuM joIe, je vartamAna bhAgavatamAM paNa levAyuM che. AkhI AryajAtimAM ekasarakhI rIte RSabhadevanI ochIvattI mAnyatA bahu ja jUnA vakhatathI cAlI AvatI hovI joIe. bauddha paraMparAmAM buddhanuM sthAna ane brAhmaNa paraMparAmAM rAma, kRSNa vAsudeva temaja mahAdevanAM sthAno eTalI hada sudhI pratiSThA pAmatAM gayAM ke tene ja pariNAme bauddha paraMparAnA sAhityamAM to RSabhanuM nAma AvavA na ja pAmyuM ane brAhmaNa paraMparAnA bhAgavata jevA graMthamAM RSabhanuM citra jUnA rUpamAM sacavAtuM, paNa te bhAgavatanA vAsudeva avatAramAM gauNa thaI tenA taLamAM dabAI gayuM, jyAre jaina sAhityamAM ane jaina paraMparAmAM ema na banyuM. pArzvanAtha ane mahAvIranI jAhojalAlIvALA prAcIna, madhya temaja vartamAna yugamAM paNa e purANapuruSa RSabhanI pratiSThA temaja upAsanA ekasarakhI akhaMDita rahI. e ja kAraNane lIdhe jaina ane jainetara vargamAM RSabhanI mAtra jaina deva tarIkenI mAnyatAno bhrama poSAto Avyo. kharuM jotAM e purANapuruSa cirakALathI cAlI AvatI AkhI AryaprajAno sAmAnya deva ja che e vize mane leza paNa zaMkA nathI. mArI A dhAraNAnI puSTi nIcenI be bAbatothI thAya che. RSipaMcamI e RSabhapaMcamI hovI joIe pahelI bAbata RSipaMcamInA parvanI ane bIjI bAbata kyAMka paNa jainetara vargamAM RSabhanI upAsanA lagatI che. bhAdaravA suda pAMcama RSipaMcamI tarIke jainetara vargamAM sarvatra jANItI che, je paMcamI jaina paraMparA pramANe sAMvatsarika parva manAya che. jaina paraMparAmAM sAMvatsarika parva e bIjAM badhAMya parvo karatAM caDhiyAtuM ane AdhyAtmika hoI parvAdhirAja manAya che. te ja parva vaidika ane brAhmaNa paraMparAmAM RSipaMcamInA parva tarIke UjavAya che. A paMcamI koIpaNa eka ke aneka vaidika paraMparAnA RSionA smaraNa tarIke UjavAtI hoya e jANamAM nathI. bIjI bAju jaino te ja paMcama . sAMvatsarika parva lekhI tene mahAna parvanuM nAma Ape che ne te divase sarvottama AdhyAtmika jIvana anubhavavA yatnazIla rahe che. mane lAge che ke jaina ane vaidika paraMparAnAM judAM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 * jaina dharma ane darzana judAM nAmathI jANItAM baMne parvone eka ja bhAdaravA suda paMcamIe UjavavAnI mAnyatA koI samAna tattvamAM che, ane te tattva mArI daSTie RSabhadevanA smaraNanuM che. eka athavA bIje kAraNe AryajAtimAM RSabhadevanuM smaraNa cAlyuM AvatuM ane te nimitte bhAdaravA sudI paMcamI parva tarIke UjavAtI. AgaLa jatAM jyAre jainaparaMparA nivRttimArga bhaNI mukhyapaNe DhaLI, tyAre teNe e paMcamIne AdhyAtmika zuddhinuM rUpa ApavA te divasane sAMvatsarika parva tarIke UjavavA mAMDyo, jyAre vaidika paraMparAnA anugAmIoe parApUrvathI cAlI AvatI sAmAnya bhUmikAne anusarIne ja e paMcamIne RSipaMcamI tarIke mAnavAno pradyota cAlu rAkhyo. kharI rIte e RSipaMcamI nAmamAM ja RSabhano dhvani samAyelo che. RSabhapaMcamI e ja zuddha nAma hovuM joIe ne tenuM ja RSipaMcamI e kAMIka apabhraSTa rUpa che. jo A kalpanA ThIka hoya to te jaina jainetara baMne vargamAM purANakALathI cAlI AvatI RSabhadevanI mAnyatAnI puSTi kare che. avadhUta paMthamAM RSabhanI upAsanA bIjI paNa khAsa mahattvanI bAbata upAsanA vizenI che. baMgALa jevA koI prAMtamAM amuka loko, bhale te saMkhyAmAM ochA hoya ke bahu jANItA paNa na hoya chatAM, RSabhanI upAsanAmAM mAne che ke temane eka avadhUta parama tyAgI tarIke lekhI temaNe Acarela kaThinatara vratonuM pAlana paNa kare che. eka vAra amadAvAdamAM lagabhaga dazeka varSa pahelAM eka baMgALI gRhastha maLelA je elaela.bI. hatA ne bahu samajadAra hatA. temaNe mane temanI potAnI ane potAnA paMthanI upAsanA vize vAta karatAM kahyuM ke teo datta Adi avadhUtone mAne che, paNa e badhA avadhUtomAM RSabhadeva temane mana mukhya ne Adi che. temaNe ema paNa kahyuM ke temanA paMthamAM AgaLa vadhanAra gRhastha ke yogI mATe RSabhadevanA jIvananuM anukaraNa karavuM e Adarza gaNAya che. e anukaraNamAM aneka prakAranA tapa uparAMta zarIra upara nirmohapaNuM keLavavAnuM paNa hoya che; te eTale lagI ke zarIramAM kIDA ke iyaLo paDe to te paNa sAdhakathI pheMkI na zakAya. UlaTuM, kIDIone zarIranuM arpaNa karatAM teo vizeSa AnaMda anubhave che. te baMgALI gRhasthanI A vAte mAruM dhyAna kheMcyuM ane mane tarata lAgyuM ke jo RSabhadeva mAtra jainonA ja deva ane upAsya hota to te pArzvanAtha ke mahAvIranI peThe jainetara paraMparAmAM kadI upAsyanuM sthAna na pAmata. kharI rIte bhagavAna mahAvIranuM ugra tapa ne dehadamana jANItAM che. temanuM anukaraNa kyAMya paNa jainetara vargamAM nahi ane RSabhadevanuM anukaraNa kyAMka paNa dekhAya che, e sUcave che ke RSabhadeva e jUnA vakhatathI ja AryajAtinAM sAmAnya upAsya deva hovA joIe. bhAgavatanuM varNana e ja dRSTinI puSTi kare che. mULamAM jaina dharmanuM svarUpa kevuM hatuM? e to ApaNe upara joI gayA ke bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIra jevA kaThora tapasvI temaja nikaTavartI jaina tIrthakaro karatAM atiprAcIna RSabhadevanuM pratiSThA kSetra keTaluM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra * 11 vyApaka che. paNa ahIM ja prazna udbhave che ke A taphAvatanuM kAraNa zuM? A prazna ApaNane jaina dharmanuM asalI svarUpa kevuM hatuM athavA vartamAna jaina dharma temaja jene saMskRti ane jaina bhAvanAnAM prAcIna mULo kevAM hatAM e vastu vicAravA prere che. pravRtti-dharma ane nivRtti-dharma bhAratavarSamAM pracalita prAcIna dharmone be vibhAgamAM vaheMcI zakAyaH (1) pravRttidharma, ane (ra) nivRtti-dharma pravRtti-dharma eTale caturAzramadharma ane nivRtti-dharma eTale ekAzrama-dharma. nivRtti-dharmamAM mAtra eka tyAgAzrama manAyelo che. eno artha e nahi ke temAM brahmacarya temaja gRhasthAzramane sthAna ja nathI. eno artha mAtra eTalo ja samajavAno che ke nivRtti-dharma e jAti, uMmara vagereno vicAra vizeSa na karatAM game te jAti ne game te uMmaranAM strI-puruSa badhAMne mATe ekasarakhI rIte tyAga temaja saMnyAsano upadeza Ape che. e dharma pramANe autsargika jIvana tyAganuM ja manAyeluM hovAthI jo koI gRhasthAzramamAM paDe ke dunyavI pravRtti svIkAre to te na chUTake ja svIkAre. eno e svIkAra nivRttidharma pramANe mAtra lAcArI gaNAya che; nahi ke te jIvanamAM krama prApta Avazyakadharma. AthI UlaTuM caturAzramadharmamAM uMmarane krame ja pravRtti svIkAravAnuM prApta thAya che. brahmacaryAzramanuM ullaMghana karI gRhasthAzramamAM praveza karavo agara brahmacaryAzramamAMthI sIdhesIdhA gRhasthAzramamAM dAkhala thayA sivAya saMnyAsamArge javuM te pravRttidharma pramANe varya hoI adharma lekhAya che. brahmacaryAzramamAMthI - bAlya ke kaumArya avasthAmAMthI koI sIdhesIdho saMnyAsa svIkAre to te nivRttidharma pramANe svAbhAvika ja thayuM lekhAya, kemake te krama varSa nathI ane tethI te ja krama mukhyapaNe dharme che, jyAre pravRttidharma pramANe to e krama taddana varSa hoI adharmI che. pravRttidharmamAM saMnyAsane sthAna che, ne te pratiSThita sthAna che, paNa e sthAna jIvanakramamAM amuka vakhate ja Ave che, game tyAre nahi; jyAre nivRttidharmamAM tyAganuM sthAna ane tenI pratiSThA samagra jIvanavyApI che. pravRtti ane nivRtti baMne dharmonAM ukta daSTibiMdu cheka ja virodhI hovAthI tenAM pariNAmo paNa samAja upara judAM ja noMdhAyelAM che, ane atyAre paNa judAM ja dekhAya che. jainono nivRttidharma e asalI che ? jaina hoya ke jainetara koIpaNa vicAraka chellAM be-traNa hajAra varSanuM jaina sAhitya. jaina jIvana ke jaina mAnasa tapAsaze to tene niHsaMdeha ema ja jaNAze ke jaina dharmanI paraMparA e nivRttidharmanI eka khAsa paraMparA che. have prazna e che ke jaina dharmanuM je nivRttipradhAna svarUpa dekhAya ke manAya che te samagra jIvana agara sAmAjika jIvananI dRSTie barAbara ane baMdhabesatuM che ? temaja atiprAcIna kALamAM jo jaina dharmano pratAha koI rIte vaheto hato to tenuM paNa e ja svarUpa hatuM, ke ethI juduM? jo jaina dha. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 * jaina dharma ane darzana nivRttipradhAna lekhAtuM svarUpa ja dharmanuM svAbhAvika ane asalI svarUpa hoya to enA uparathI eTaluM ApoApa phalita thAya che ke dharmanuM pravRttipradhAna svarUpa e svAbhAvika nathI, te to eka vikRta agara sAmAjika jIvanamAM apavAda mAtra che. vaLI enA uparathI e paNa phalita thAya ke pravRttipradhAna svarUpa dharmamAM pAchaLathI pratiSThA ke sthAna pAmyuM che, asalamAM to enuM svarUpa nivRttipradhAna ja hatuM. pravRttidharma ja jaina dharmanA mULamAM che vicAra karatAM ukta praznanA uttaramAM mane ema ja mAnavuM vadhAre vAjabI ane saMgata lAge che ke samagra jIvana temaja sAmAjika jIvana sAthe barAbara ane pUrepUro meLa khAya evuM dharmanuM svarUpa te pravRttipradhAna ja che, nivRttipradhAna nahi temaja mane ema paNa lAge che ke koIpaNa kALe jaina dharma nA mULa udgamamAM nivRttipradhAna svarUpane sthAna na hatuM, paNa temAM pravRttipradhAna svarUpane ja sthAna hatuM. mArA A maMtavyanI puSTi vartamAna jaina paraMparAnA Adipravartaka tIrthakara RSabhadevanA - chinnabhinna temaja pAchaLathI bahu moDe moDe paNa nivRttipradhAna dharmanI pratiSThA thayA pachI lakhAyela ke saMkalita thayela - jIvanavRttAMta uparathI asaMdigdhapaNe thAya che. A javAba sAco hoya to pravRttipradhAna svarUpa dharmanI vikRti che agara te svarUpa pAchaLathI AvyuM che ema mAnavAne kazuM ja kAraNa rahetuM nathI. tyAre bhagavAna mahAvIre nivRtti para bhAra kema Apyo ? hA, tema chatAM mArA A vicAra sAme aneka praznabANo chUTavAnAM e dekhItuM che. koI jarUra pUchI zake ke jo sAmAjika jIvananI dRSTie dharma pravRttipradhAna ja saMgata ane svAbhAvika hoya to bhagavAna mahAvIra vageree e pravRttidharma upara bhAra na ApatAM nivRttipradhAnatA upara bhAra kema Apyo? temaja pAchaLanA dhuraMdhara jaina AcAryoe jaina dharmane nivRttipradhAna svarUpanI maryAdAmAM zA mATe bAMdhI rAkhyo ? A ane AnA jevA bIjA ghaNA prazno uddabhave che, paNa te badhAno uttara saMkSepamAM eTalo ja che ke bhagavAna mahAvIranA puruSArthanI dizA sAmAjika jIvanane pUrNapaNe upadezavAnI ke ghaDavAnI na hatI. e sAmAjika jIvana je pravRttidharma upara baMdhAyeluM ne goThavAyeluM te to cAlu ja hatuM, paNa te dharmanA eka bhAga tarIke tyAgIjIvananA svarUpa ne adhikAra ke AcaraNamAM je vikRtio, zithilatAo ne je gerasamajUtIo dAkhala thaI hatI tenuM potAnA vaiyaktika AcaraNathI saMzodhana karavuM e temano jIvanadharma hato; athavA ema kaho ke jema koI sudhAraka mANasa mAtra brahmacaryAzrama pUrato ja sudhAro hAthamAM le ke koI bIjo mAtra gRhasthAzrama pUrato ja sudhAro hAthamAM le tema bhagavAna mahAvIre tyAga-Azrama pUrato ja sudhAro karavAnuM hAthamAM lIdhuM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra - 13 nivRttidharma e savazI dharma kema manAyo ? jema jagatamAM ghaNI vAra sarvatra bane che ke koI sudhAraka ke mahAna puruSanI hilacAla te te dezakALa ane aitihAsika paristhiti anusAra eka aMza pUratI hoya, paNa pAchaLathI e mahAna puruSanI hilacAla saMpradAyanuM rUpa pAmatAM pUrNa ane sarvAzI lekhAya che, tema bhagavAna mahAvIra Adi tIrthakaronA asAdhAraNa vyaktitvano paDagho judA saMpradAyarUpe paDatAM ja temano tyAgIjIvana pUrato sudhAro AkhA samAjadharma tarIke samajAyo ane e mahAna vibhUti pratyenI asAdhAraNa paraMtu ekadezIya bhaktie pAchaLanA anugAmIone sAmAjika jIvananI bIjI bAjuo vize pUrNapaNe temaja chUTathI vicAra karatA rokyA. bhagavAnano je jaina dharma aikAMtika AdhyAtmika hovAthI samagra samAja sAthe meLa khAya tema na hato ne je bahu to vaiyaktika dharma hato, te dharmane sAMpradAyika rUpa apAtAM ja teno sAmAjika jIvana sAthe pUrNapaNe meLa besADavAno prazna pAchaLanA anuyAyIo ane kuLAgata jaina dharmIo sAme upasthita thayo. dharmanA eka aMzane ke pUrNa dharma ke pUrNa anekAMta mAnavAnI bhUlamAMthI je vyavasthA janmI te paNa bhUlabharelI ane meLa vinAnI ja rahI. tethI ja ApaNe chellAM be-traNa hajAra varSanA jaina dharmanA nivRttipradhAna svarUpamAM sAmAjika jIvananI dRSTie adhUrApaNuM ane aneka vikRtio paNa joIe chIe. 28SabhanuM jIvana ja svAbhAvika dharmanuM pravartaka che AkhI jaina paraMparA bhagavAna RSabhadevane vartamAna yuganA ghaDanAra AdipuruSa tarIke pichAne che. temane te mArgadarzaka karmayogI pUrNapuruSa tarIke pUje che. bhagavAna RSabhadevanuM je caritra digaMbara-zvetAMbara sAhityamAM ke brAhmaNa sAhityamAM AlekhAyeluM maLe che, te jaina paraMparAnI ukta mAnyatAnI vAstavikatAnI puSTi ja puravAra kare che; kAraNa ke, jo bhagavAna RSabhadeva karmayogI ane pUrNapuruSa hoya to temanuM jIvana samagra dRSTie agara sAmAjika suvyavasthAnI dRSTie pUrNa ja hovuM joIe. e vinA te samAjaracanA ghaDanAra kahevAI ja na zake. ApaNe RSabhadevanA jIvanamAM je aneka ghaTanAo nihALIe chIe ane je atyAranA nivRttipradhAna jaina dharmanA svarUpanI dRSTie bahu saMgata nathI lAgatI ane tethI ja je ghaTanAonuM samarthana kheMcatANapUrvaka AcAryone karavuM paDyuM che te badhI ghaTanAo jIvanakramamAM svAbhAvika ja hatI ane koIpaNa vicAravAna samAjanA jIvanamAM svAbhAvika hovI ghaTe. nivRttidharmanI dRSTie 28SabhajIvananI asaMgata dekhAtI ghaTanAo ahIM keTalIka ghaTanAono ullekha karI te upara thoDoka vicAra karavo prAsaMgika lekhAze. (1) bhagavAna RSabhadeve vivAha saMbaMdha bAMdhyo. te vakhatanI cAlu prathA pramANe sagI bahena sumaMgalA sAthe lagna karavA uparAMta bIjI eka sunaMdA nAmaka kanyA sAthe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 * jaina dharma ane darzana lagna karyuM ke je potAnA janmasiddha sAthInA mRtyuthI vikhUTI ane ekalavAyI hoI vidhavA nahi to anAtha hatI ja. (2) bhagavAne prajAzAsananuM kArya hAthamAM laI sAma, daMDa Adi nIti pravartAvI ane lokone jIvanadharma temaja samAjadharma zIkhavyo. (3) je kAma ane dhaMdhAo vinA vaiyaktika temaja sAmAjika jIvana te vakhate zakya na hatuM ane Aje paNa zakya hoI na zake tevAM badhAM kAmo bhagavAne lokone zIkhavyAM. te vakhatanI sUjha ne paristhiti pramANe bhagavAne lokone khetI dvArA anAja pedA karatAM, anAja rAMdhatAM, te mATe joItAM vAsaNo banAvatAM, rahevA mATenAM makAno bAMdhatAM, kapaDAM taiyAra karatAM temaja hajAmata ane bIjAM jIvanopayogI zilpa karatAM zIkhavyuM. (4) putra yogya umare pahocatAM tene javAbadArIpUrvaka gharane rAjyano kArabhAra karavAnuM zIkhavI gRhatyAgapUrvaka sAdhakajIvana svIkAryuM. (5) sAdhakajIvanamAM temaNe potAno manoyoga pUrNapUNe Atmazodha tarapha ja vALyo ane AdhyAtmika pUrNatA siddha karI. A ghaTanAo digaMbarAcArya jinasena temaja zvetAMbarAcArya hemacaMdra varNavI che. asaMgata dekhAtI ghaTanAonuM asaMgata samarthana jinasena vikramanI navamI zatAbdI temaja hemacaMdra vikramanI bAramI-teramI zatAbdImAM hatA. jyAre A be AcAryoe ane bIjA temanA pUrvavartI ke uttaravartI AcAryoe RSabhanuM jIvana AlekhavA mAMDyuM tyAre temanA mAnasika saMskAra ane RSabhanA jIvananI ghaTanA vacce AsamAna - jamIna jeTaluM aMtara paDI gayuM hatuM. caritralekhaka badhA ja jaina AcAryonA manamAM jaina dharmanA svarUpa vizenI eka ja chApa hatI ane te mAtra nivRttidharmanI. dareka AcArya ema mAnavA TevAyela hatA ke janmathI mRtyuparyata nivRtti-anagAra dharma ane AdhyAtmika sAdhanA e ja svAbhAvika hoI temAM bIjuM kAMI karavuM paDe to te vastuta kartavya nathI, mAtra na chUTake ja karavuM paDe che. AvA khyAlanA kAraNe te AcAryone svataMtrapaNe dharmaupadeza karavAno hoya to te judI ja rIte karavo paDato. atyAre jema ApaNane sAdhuo javAba Ape che tema te vakhate paNa e AcAryo ApaNA nIcenA praznono javAba e ja rIte Ape. ApaNe uMmara lAyaka chokarA chokarIne lagnagraMthithI baMdhAvA ke gRhatyAga karavA bAbata temano (sAdhuono) mata mAgIe to teo nirvivAda e ja mata darzAve ke lagna ane gAhaththabaMdhana tyAjya che. ApaNe khetIvADI ke bIjA ati Avazyaka dhaMdhAdhApA karavA vize temano mata pUchIe to teo mata ApavAnA ke - bhAI! e to karmabaMdhana che, narakanuM dvAra che; khetImAM asaMkhya jIvo haNAya. aMgArakarma, vanakarma vagere dhaMdhAo to jaino mATe karmAdAnarUTa manAyelA hovAthI tyAjya che. chokarA chokarIone gharanI ne dhaMdhAnI tamAma tAlIma ApavI e mAbApanuM anivArya kartavya kharuM ke nahi? e praznanA javAbamAM kAM to te AcAryoe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra * 15 cUpakI sAdhavI rahI ane kAM to temano nivRttidharma temanI pAse bhASAsamiti dvArA eTaluM ja kahevaDAve ke e bAbata vadhAre kahevuM e munidharma nathI. tame pote ja yathAyogya samajI lo. jema AtmakalyANa thAya tema karo ItyAdi. RSabhanA caritralekhaka AcAryonA e ja jAtanA saMskAro hatA. je praznono javAba svataMtrapaNe teo nakAramAM ja Ape te prazno RSabhanuM jIvana lakhatAM temanI sAme AvIne UbhA rahyA. RSabha eTalAbadhA mAnya ane pUjya hatA ke temanA jIvananI ekeeka ghaTanAnuM samarthana karyA sivAya temanAthI calAvI zakAya tema paNa na hatuM, ane bIjI bAju nivRttidharma vizenA emanA saMskAro emane e samarthana karavA rokatA. chevaTe temaNe e ghaTanAonuM samarthana to karyuM, paNa te samarthana kahevA pUratuM ane aspaSTa. hemacaMdra vivAha vize lakhatAM kahe che ke RSabhadeve lokomAM vivAhapravRtti cAlu rAkhavA lagna karyuM. te kahe che ke sunaMdAne svIkArI tenuM anAthapaNuM TALyuM. te kahe che ke aneka patnIo ane seMkaDo saMtAnavALo gRhasthadharma bhagavAne anAsaktapaNe Acaryo. te kahe che ke aneka prakAranA dhaMdhA ne zilpo zIkhavI bhagavAne samAjamAM jIvanayAtrA sukara karI upakAra sAdhyo. te kahe che ke saMtAnane yogya banAvI tene badhI gRha-rAjyavyavasthA soMpIne ja dIkSA laI bhagavAne jIvanamArgamAM sAmaMjasya sthApyuM. hemacaMdra nivRttidharmathI viruddha dekhAtA pravRttidharmanA ekeeka aMganuM samarthana TUMkamAM eka ja vAkyathI kare che ke bhagavAna viziSTa jJAnI hatA, mATe temaNe tyAjya ne sAvadya karmone paNa kartavya gaNI anAsaktapaNe AcaryA. RSabhadevano vivAha, temaNe utpanna karela saMtati, temaNe e saMtatine Apela zikSaNa ane tenuM karela poSaNa, temaNe prajAsAmAnyane jIvanopayogI evA kahevAtA AraMbhasamAraMbhavALA badhA ja dhaMdhAonuM ApeluM zikSaNa ne te dhaMdhAomAM jAte karela pravRtti - A badhI ghaTanAonuM samarthana AcArya jinasena temaja hemacaMdra kare che. eTale ja nahi, paNa atyAranA ekeeka nAnAmoTA jaina phirakAnA dharmopadezaka paMDito temaja tyAgIo kare che. ahIM savAla e che ke jUnA vakhatamAM karAyeluM ane atyAre paNa karAtuM A samarthana vAstavikatAnI dRSTie thAya che ke mAtra mahAna puruSanA jIvananI ghaTanAo che eTalA ja kAraNasara e samarthana thAya che? jo mahAna puruSanA jIvananI ghaTanAo hovAne ja kAraNe te vastutaH samarthanayogya na hovA chatAM tenuM samarthana thayeluM che ane atyAre paNa thAya che e vikalpa svIkArIe to tethI jaina samAjanA cAlu koyaDAono ukela to thato ja nathI, paNa vadhArAmAM paMDito ne AcAryonA vicAra temaja jIvananI asatyasevana rUpa nabaLI bAju paNa pragaTa thAya che. jo e vikalpa svIkArIe ke jUnA vakhatanuM ane atyAranuM e samarthana mAtra vAstavikatAnI dRSTie ja che, to e uparathI eTaluM ja siddha thavAnuM ke pravRttidharmane lagatI lagna vagerenI uparanI ghaTanAo Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jaina dharma ane darzana RSabhanA jIvanamAM ghaTelI hoya ke bIjA koInA jIvanamAM ghaTelI hoya agara atyAre koI sAdhAraNa vyaktinA jIvanamAM ghaTavAnI hoya, paNa vastutaH te badhI samarthanapAtra che ane tenuM samagra jIvananI dRSTie temaja sAmAjika pUrNajIvananI dRSTie pUrepUruM sthAna che. jo eka vAra e vAta siddha thaI ane e svAbhAvika che ema lAge to pachI atyAranA jaina samAjanA mAnasamAM je aikAntika nivRttidharmanA saMskAro jANeajANe UtarI AvyA che ane avivekapUrvaka poSAyA che tenuM saMzodhana karavuM e samajadAronI pharaja che. A saMzodhana ApaNe RSabhanA pUrNajIvanano Adarza sAme rAkhI karIe to temAM bhagavAna mahAvIra dvArA pariSkAra pAmela nivRttidharma to AvI ja jAya che, paNa vadhArAmAM vaiyaktika temaja sAmAjika pUrNajIvananA adhikA2 paratvenAM badhAM ja kartavyo ne badhI ja pravRttiono paNa vAstavika ukela AvI jAya che. A ukela pramANe dunyavI koIpaNa Avazyaka ane vivekavALI pravRtti e sAcA tyAga jeTalI ja kImatI lekhAze ane tema thaze to nivRttidharmanI ekadezI jALamAM gUMcavAyeluM jaina samAjanuM kokaDuM ApoApa ukelAI jaze. gItAno Azraya laI hemacaMdre karela nivRttidharmamAM saMzodhana u52 e kahevAmAM AvyuM che ke hemacaMdra pote vArasAgata ekAntika nivRttidharmanA saMskAra dharAvatA ane chatAMya temane RSabhanA jIvananI badhI sAvadha lekhAtI pravRttiono bacAva karavo hato. temane vAste A eka cakrAvo hato, paNa temanI sarva zAstrane sparzanArI ane game tyAMthI satyane apanAvanArI guNagrAhaka dRSTie ukta cakrAvAmAMthI chUTavAnI bArI gItAmAM joI. pravRtti ane nivRtti vaccenA lAMbA kalahamaya virodhano nikAla gItAkAre anAsakta dRSTi mUkI ANyo hato. te ja anAsakta dRSTi hemacaMdre apanAvI ane bhagavAna RSabhe AcarelI samagra jIvanavyApti karmamAM lAgu pADI. hemacaMdranI mUMjhavaNano aMta Avyo. temaNe bahu ullAsa ane nirbhayatAthI kahI dIdhuM ke bhagavAne zAnI hoI jANavA chatAM paNa sAvadha karmo kartavya lekhI AcaryuM. hemacaMdranuM A samarthana eka bAju jUnI jaina ghareDanI dizAbhUla sUcave che ne bIjI bAju te ApaNane navuM svarUpa ghaDavA prakAza Ape che. kharI rIte jJAnI hoya te to doSanuM svarUpa pUrepUruM samaje ane tethI ja te sthUla game tevA lAbho chatAM doSamaya pravRtti na Acare. eTale jo dunyavI jIvanopayogI pravRtti paNa ekAMta doSavALI ja hoya to jJAnIe to eno tyAga ja karavo rahyo. chatAM jo e pravRttinuM viSa anAsaktabhAvane lIdhe dUra thatuM hoya ane anAsakta dRSTithI evI pravRtti paNa kartavya TharatI hoya to atyAranA jaina samAje potAnA saMskAramAM A dRSTi dAkhala karI sudhAro karavo ja rahyo. e vinA jaina samAja vAste bIjo vyavahAra ane zAstrIya mArga che ja nahi. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra * 17 ApaNA dezamAM bhaNelA ane abhaNa baMne vargamAM eka jAtanI apaMgatA che. bhaNela varga khUba bhaNyA chatAM abhaNavarga karatAMya pAMgaLo che; kAraNa ke, teNe karmendriyone keLavavAmAM laghutA mAnI pApa sevyuM che. abhaNa vargamAM karmendriyonI tAlIma chatAM te buddhinI yogya tAlImane sAcI vicAradizA sivAya aMdha jevo che. jaina samAjanA tyAgI ane tene anusaranAra badhA varganI sthiti barAbara evI ja kaphoDI che. teo tyAganI moTI moTI vAto kare che, paNa temane bIjAonAM karmo upara jIvavAnuM anivArya hoI sAcI rIte teo tyAga sAdhI zakatA nathI ne karmapatha AcarI zakatA nathI. jeo pravRttimAM paDelA che teo musIbata AvatAM aNIne TAMkaNe temAMthI mArga kADhavAnuM bhUlI jaI bhaLato ja tyAgano cIlo pasaMda kare che, tethI jaina samAjanI pravRtti ke nivRtti eke vAstavika rahI ja nathI. gRhastho potAnI bhUmikA pramANe pravRttidharma pUrNapaNe nathI bajAvatA ane tyAgIo paNa nivRttidharma jarAye sAcavI nathI zakatA. A muzkelImAMthI bacavAnI cAvI mArI samaja pramANe bhagavAna RSabhanA svAbhAvika jIvanakramamAMthI maLI Ave che. e RSabhano jIvanakrama ghaNA lAMbA vakhatathI AryajAtino Adarza manAto Avyo che ane te AkhI mAnajAtino vizuddha Adarza thavAnI yogyatA paNa dharAve che. bhAratanA pravRttidharmamAM vikRta nivRttidharmanI chApa RSabha pachI temanA jyeSTha putra bharatanA jIvana tarapha ApaNe vaLIe. enA AkhA jIvanane na sparzatAM tenI amuka bAbata tarapha ja dRSTipAta karIzuM. ema to bharata RSabhanA putra tarIke jema jenaparaMparAmAM varNavAyela che tema te brAhmaNaparaMparAmAM paNa varNavAyela che. alabatta, bharatanA jIvananuM citraNa baMne paraMparAoe potapotAnA dRSTibiMdu pramANe ja judIjudI rIte kareluM che. ahIM ApaNe jaina paraMparAmAM varNavAyela bharatajIvananI ghaTanA upara vicAra karIzuM. digaMbara ane zvetAMbara baMne paraMparA pramANe bhAratanuM AkhuM jIvana tenA pitAnA vArasa pramANe pravRttidharmathI ghaDAyeluM che e vize to zaMkA che ja nahi. bharata uMmare pahoMcI rAjya kare che, 64000 strIo sAthe gRhajIvana gALe che, prajApAlanamAM dharmaparAyaNatA dAkhave che, ane chevaTe gRhastha tarIkenI ja sthitimAM pUrNa jJAna meLavI aMte AdhyAtmika zAMti saMpAdana kare che. A dekhItI rIte ja svAbhAvika pravRttidharma che, paNa emAM kyAMka kyAMka caritralekhakonA samayanA vikRta nivRttidharmanA raMgo purAI gayA che. - jinasena ane hemacaMdra baMne bhArata pAse AvedonI racanA karAve che, brAhmaNa vagere cAra varNonI sthApanA karAve che ane brAhmaNanAM kuLakarmo karAvarAve che. A pachI jinasena ane hemacaMdra ajAyabI pamADe evI rIte jude jude mArge vicare che. jinasenanA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 jaina dharma ane darzana kathana pramANe bharatane brAhmaNa varNanI sthApanA karyA pachI tenA guNadoSa vize zaMkA thAya che, ne te zaMkA nivAravA potAnA pitA RSabha tIrthaMkarane prazna kare che. bhagavAna brAhmaNa varNathI AvanAra bhAvi doSo varNavI batAve che ne chevaTe AzvAsana ApatAM kahe che ke je thayuM te thayuM. enAthI amuka lAbha paNa thayo che, ityAdi. jinasenano bharatanA svAbhAvika jIvanane saMkucita nivRttidharmamAM DhALavAno prayatna jarAye chUpo rahe tevo nathI, paNa hemacaMdrano prayatna to ethIye caDhI jAya tevo nirALo che. hemacaMdra jinasena pramANe ja bharata pAse brAhmaNa Adi varNanI sthApanA, AryavedonI racanA vagere badhuM karAve che; paNa temaNe potAnA varNanamAM je kauzala dAkhavyuM che te buddhi ane kalpanApUrNa hovA chatAM pAchalA vikRta nivRttidharmanI sAkSI pUre che. hemacaMdranA kathana pramANe bharate eka zrAvakavarga sthApyo, ne teNe e vargane kahyuM ke tamAre kAmakAja agara dhaMdho na karavo, khetIvADI ke vyApAra nokarI agara rAjya Adi koI prapaMcamAM na paDavuM. tamAre badhAe rAjyane rasoDe jamI javuM ne haMmezAM paThanapAThanamAM lIna rahevuM temaja roja mane nito mavAnuM vadhate mIstasmAt mA hana mA hana" e maMtra saMbhaLAvyA karavo. bharate sthApela e zrAvakavarga bharatanI yojanA pramANe bharatane rasoDe jamato, kAMI paNa kAma na karatAM mAtra bharate racela vedono pATha karato ane bharate ja racI Apela uparyukta upadezamaMtra bharatane ja nityaprati saMbhaLAvato. paNa mitro ! hemacaMdranuM AgaLanuM varNana ethIye vadhAre AkarSaka che. te kahe che ke bharate sthApela zrAvakavarga ja mA hana mA hana' zabda bolavAne kAraNe brAhmaNa tarIke prasiddha thayo ! koI ema na dhAratA ke hemacaMdrano e zrAvakavarga kAmadhaMdhA vinAno mAtra zAstrapAThI ja hato. e vargane strIo ane gharabAra paNa hatAM. te varganuM khAvApIvA vagere badhuM poSaNa rAjya temaja sAmAnya prajA taraphathI cAlatuM hovAne lIdhe te vargane bALabaccAM pedA karIne tene poSavAnI ciMtA hatI ja nahi. hemacaMdranA kathana pramANe te varga potAnAM sArAM sArAM bALako sAdhuvargane vahorAvato, je bALako sAdhuo pAse dIkSA letAM ane e zrAvaka vargamAMthI virakti pAmela aneka jaNa pote paNa dIkSA letA. upara Apela TUMka varNana u52thI koIpaNa samajadArane e samajavuM muzkela nahi paDe ke AcArya hemacaMdre bharatane hAthe je zrAvakavarga sthapAvyo che, ane kAmadhaMdho choDI mAtra zAstrapaThanamAM mazagUla rahI rAjyane rasoDe jamI javAnI ane bharate ja racI Apela upadezapATha bharatane ja roja prati saMbhaLAvavAnI je vAta kahI che te sAdhusaMsthAne joItA umedavAro chUTathI pUrA pADanAra jIvatA yaMtranI ja vAta che, ane te jaina paraMparAmAM parApUrvathI cAlatA vikRta nivRttidharmanI sUcaka mAtra che. atyAranA jaina samAjamAM tyAgIvarga je jAtanuM valaNa dharAve che, je saMskAra poSe che ne dIkSAne nimitte je bhavADAo UbhA kare che tenAM mULo to seMkaDo varSa pahelAM naMkhAI gayelAM hatAM. hemacaMdranA samayamAM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra * 19 paNa e vikRtio hatI. phera eTalo ja ke amuka paristhitine kAraNe te vikRtio dhyAnamAM AvI na hatI agara koIe te tarapha lakSa ApyuM na hatuM. jo eka bairAMchokarAMvALo Akho varga kAmadhaMdho choDI parAzrayI banI dharmapAlana kare e svAbhAvika hoya to emAM doSa na ja Avavo joIe. kharI vAta e che ke jena paraMparAmAM tyAgI varge nivRttidharmanI eka ja bAjune jIvananI pUrI bAju mAnI te vizenA ja vicAro sevyA ane pracAryA. pariNAme teo gRhastha ke tyAgInA jIvanamAM anivArya rIte Avazyaka evAM karmo ane pravRttinuM mahattva ja bhUlI gayA. tethI ja ApaNe bhAratanA sahaja pravRttidharmamAM vikRta nivRttidharmanI chApa vAMcIe chIe. bharate racela upadezamaMtrano artha e che ke tame jitAyA cho, tamArAmAM bhaya vadhyuM jAya che, mATe tame koIne na haNo. kevo suMdara, pAramArthika ane sadA smaraNIya upadeza ! paNa A upadeza sAMbhaLavAmAM asaMgati keTalI? upadezanuM tattva vicAranAra vedapraNetA bharata pote. ene zabdamAM utAranAra bharata pote. paNa bharatane potAnA ja vicAranuM bhAna rahetuM nahi, tethI te eka bhADUtI ane akarmaNya parAvalaMbI vargane moDhe potAnAM racela vAkyo sAMbhaLavAnuM pasaMda karato. A behUduM nathI lAgatuM ? paNa A varNanamAM hemacaMdrano leza paNa doSa nathI. e to eka kalpanAsamRddha ane pratibhAsaMpanna kavi che. te pote je saMskArathI TevAyela ne je saMskAramAM poSAyela che tenuM kavitvamaya citraNa kare che. ApaNe e uparathI jo eTaluM samajI laIe ke nivRttidharmanI ekadezIyatAe pravRttidharmane kevo vikRta karyo, to ApaNe mATe basa che. bharata ane bAhubaLI jinasena ke hemacaMdranA kAvyamaya varNanamAMthI aneka bodhaprada bAbato maLI Ave tema che. temAMthI bharata-bAhubaLIne lagatI eka bAbata upara UDatI najara nAkhI laIe, je A vakhate taddana sthAne che. baMne bhAIo laDAImAM UtaryA. sAmasAme moTI moTI phojanA moracA maMDAyA. aneka jAtanA saMhAra pratisaMhAra pachI chevaTe iMdra Apela salAha baMnee mAnya rAkhI. te salAha e hatI ke bhAI ! laDavuM hoya to laDo, paNa evuM laDo ke jethI tamArI laDAInI bhUkha paNa bhAMge ne koInI khuvArI paNa na thAya. phakta tame baMne aMdaroaMdara laDo. A salAha pramANe temanAM pAMca yuddho nakkI thayAM, jemAM cakra ne muSTiyuddha jevAM yuddho to hiMsaka hatAM, paNa sAthe sAthe ahiMsaka yuddha paNa hatAM. e ahiMsaka yuddhamAM daSTiyuddha ne nAdayuddha Ave che. je jaladI AMkha mIMce ke nabaLo nAda kare te hAre. A ahiMsaka yuddha saue kevuM zIkhavA jevuM che ! AkhA jagatamAM eno prasAra thAya ne jo te mATe tyAgIo prayatna kare to te dvArA jagatanuM keTaluM hita sadhAya ! ethI yuddhanI tRSNA zamaze, hArajIta nakkI thaze ane saMhAra thato aTakaze. paNa bIjA loko nahi to chevaTe jeno ja ema kaheze ke jagata te evuM yuddha svIkAre kharuM? paNa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 * jaina dharma ane darzana A sthaLe ja jaina bhAIone pUchI zakIye ke jagata tevuM ahiMsaka yuddha na svIkAre to nahi, paraMtu ahiMsA ne nivRttidharmano upadeza rAtadivasa ApanAra tyAgIvarga, je sAmasAmenI chAvaNImAM vaheMcAI potapotAnI bAjue zrAvaka laDavaiyAone UbhA karI aneka rIte laDI rahyA che, te AvA koI ahiMsaka yuddhano Azraya kAM na le ? je be mukhya AcAryo ke sAdhuo vacce takarAra hoya te be ja dRSTi ke mauna yuddhathI nahi to tapoyuddhathI hArajItano nirNaya kAM na kare? je vadhAre ane ugra tapa kare te jItyo. AthI ahiMsA ane saMyama poSAvA sAthe jagatamAM Adarza sthapAze. A uparAMta bAhubaLInA jIvanamAMthI eka bhAre mahattvano padArthapATha paNa jainone zIkhavA maLe che. te e ke bAhubaLIe bhArata upara muThThI mAravA upADI, paNa tarata ja viveka jAgatAM eNe e muThThI adhdharathI ja pAchI vALI. pAchI vALIne paNa khAlI javA na detAM e muThThI potAnA mastaka upara ja calAvI. te evI rIte ke te dvArA eNe AtmaghAta na karyo, paNa abhimAnaghAta karyo. eNe ahaMkAranA pratIka jevI coTI ukhADI pheMkI. A ghaTanAmAM keTaluM rahasya ne keTalo bodhapATha ! khAsa karIne dharmane nAme laDatA ApaNA phirakAo ane ApaNA guruo mATe to bAhubalIno A prasaMga pUrepUro mArmika che. bAhmI ane suMdarI chevaTe ApaNe A baheno vize thoDuMka vicArI laIe brAhmI ane suMdarI baMne pAtro kAlpanika hoya ke ardhakAlpanika, paNa te jIvanamAM bhAre skUrtidAyaka nIvaDe tevAM che. e prAtaHsmaraNIya bahenonI bAbatamAM traNa muddA tarapha saunuM dhyAna kheMcavA icchuM chuM: (1) AjIvana kumAratva ane brahmacarya, (2) bhAI bharatanI icchAne vaza na thatAM ugra tapapUrvaka suMdarIno gRhatyAga, ane (3) baMne baheno dvArA bAhubaLIne pratibodha ane e pratibodhanI tatkSaNa tenA upara asara. pitA RSabha ane bhAI bharata bAhubaLI vagerenAM lAMbAM jIvana tathA temanI AjubAju sarvatra pravRttidharma hato. evA e vAtAvaraNamAM A baMne bahenonuM AjIvana kumAratva temaja nivRttidharmanuM aikAntika valaNa bahu ochAM baMdhabesatAM ane asvAbhAvika lAge che. te samayanI samagra samAjaracanAmAM temanuM A nivRttimaya jIvana taddana judI bhAta pADe che. jo evuM jIvana te vakhate zakya na hoya ane caritralekhakonA nivRttimaya mAnasika saMskAronuM ja e pratibiMba mAtra hoya toya e beu baheno. sahaja saralatAne kAraNe, mahAsatI padane yogya che ja. bhAIbahenanuM lagna te e jamAnAnI sAmAnya rIta ane mAnItI rIta hatI. Aje : je anIti gaNAya che te te vakhate pratiSThita nIti hatI. ApaNe nIti-anItinA badalAtA dhoraNamAMthI ghaNuM zIkhI zakIe ane lagna, punarlagna, AntajJatIya lagna, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra * 21 AntajJatIya lagna, aMtarvarNalagna temaja AntararASTrIya lagna ItyAdi aneka sAmAjika saMbaMdhonAM vividha pAsAMo vize ghaTato padArthapATha ane joItuM baLa meLavI zakIe. bharata suMdarIne paraNavA icchato. suMdarI bharatane apAtra gaNatI ema to nahi, paNa te lagna karavA ja IcchatI na hatI. te brAhmIne pagale ja cAlI saMnyAsadharma svIkAravA IcchatI. e te vakhatanI samAjaracanA pramANe temaja potAnA kuTuMbanI maryAdA pramANe UcharelI taddana svataMtrapaNe, tema chatAM bhAratanI IcchAno spaSTa InakAra na karatAM teNe ugra tapa AcarI sauMdarya karamAvI bhAratanuM AkarSaNa nAbUda karavAno mArga svIkAryo. zuM suMdarInuM A valaNa RSabhanI putrI ane bAhubaLInI bahenane zobhe evuM che ke madhyayuganI koI abaLAne lAgu paDe tevuM che ? vicArakane suMdarInA e taponuSThAnamAM aikAntika nivRttidharmanA yuganI chApa jaNAyA vinA bhAgye ja rahI zake. game tema ho, paNa A sthaLe suMdarI ane bhAratanA yugalanI jharvedanA mIyama yugala sAthe sarakhAmaNI khAsa karavA jevI che. RgvadamAM yamI sagA bhAI yamane potAne varavA prArthe che. jyAre bhAI yama tene koI bIjA puruSanI pasaMdagI karavA ne potAne na pajavavA kahe che tyAre yamI caMDI banI bhAI yamane hIjaDo sudhdhAM kahI tiraskAre che. suMdarInA kissAmAM tethI cheka ja UlaTuM che. bharata suMdarIne varavA mAge che, jyAre suMdarI bhAI bharatanI mAgaNIne pasaMda nathI karatI. mAgaNIno asvIkAra karatAM suMdarI nathI roSe bharAtI, ke suMdarInuM UlaTuM valaNa jovA chatAM nathI bharata roSe bharAto. UlaTuM baMnemAM AMtarika saumanasya jAme che ane vadhe che. yamIyamano temaja suMdarI-bharatano prasaMga e bhAIbahena vaccenA lagnavahevAranI nItinA aMtanA prasaMgo hoya tema lAge che. paNa RgvadanA vama-yamI sUktamAM noMdhAyela prasaMga karatAM jaina paraMparAmAM noMdhAyela suMdarI-bharatano prasaMga ubhayapakSe sAttvika che; kAraNa ke, pahelA prasaMgamAM yamI sAttvikatA gumAve che, jyAre bIjA prasaMgamAM suMdarI ane bharata baMne sAttvikatAmAM snAna karI taraboLa thAya che. bAhubaLIne pratibodha karavAno muddo aneka dRSTie mahattvano che. pahelI vAta to e ke mahAna balI temaja abhimAnI puruSakesarI sAdhu pratibodhanuM lakSya che ane pratibodha karanAra be abaLAo temaja darajjAmAM UtaratI sAdhvIo che. chatAM pratibodhanuM pariNAma ati Azcaryajanaka Ave che. bahenonI namra paNa nirbhaya Takora bhAIne sIdhI rIte hADohADa sparze che, ne te kSaNamAtramAM potAnI bhUla koI bIjI ja kSaNe tenuM saMzodhana karI nAkhe che. zuM AjakAlanA tumula dhArmika yuddhamAM sapaDAyela gRhastha ke sAdhu puruSavargane temanI bhUla samajAve ne sAcesAcI AMkha ughADe evI koI, vadhAre nahi to koI ekAda bahena, brAhmI-suMdarInuM sadA prAtaHsamaraNa karanAra jaina samAjamAM che? zuM brAhmI-suMdarInuM mahattva gAnAra atyArano Akho jaina Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 * jaina dharma ane darzana abaLA samAja sAce ja sAhasa ane vicAravaMdhya banI gayo che? emAM eka paNa evuM nArIratna nathI ke je dharmane nAme laDatA abhimAnI puruSonI bhUlanAM marmasthAno samaje ane te temanI sAme nirbhayapaNe darzAve ? e ja rIte zuM evo eka paNa puruSakesarI sAdhurAja nathI ke je bAhubaLInA jeTalo saralahRdaya hoya ane bhUla darzAvanAra pAtra koNa che eno vicAra karyA sivAya ja, bhUla te to aMte bhUla ja che ema samajI, potAnI bhUlane kabUle temaja tenuM saMzodhana karI AdhyAtmika ane sAmAjika kalyANane nirApada banAve ? ApaNe Ajane prasaMge evI AzA sevIe ke samAjamAM brAhmIsuMdarI jevI baheno pAke ne bAhubaLI jevA puruSo. upasaMhAra lekhamAM rajU thayela muddAo saMkSepamAM nIce pramANe che : (1) bhagavAna RSabha e mAtra jaina paMthanA ja nahi, paNa AkhI AryajAtinA upAsya deva che. (2) bhagavAna RSabhe pravartAvelo ne Acarelo pravRttidharma ja vaiyaktika temaja sAmAjika jIvanamAM baMdhabaMsato hoI te ja jaina dharmanuM asalI svarUpa che. (3) atyAranA jaina dharmanI ekAMgI nivRttinI samaja adhUrI hoI RSabhanA Adarza saMzodhana karavA jevI che. hajI AcArya hemacaMdra jevAe evA saMzodhananI dizA paNa sUcavI che ane AjanA karmayugamAMthI to e spaSTapaNe maLI zake tema che. (5) bharatanA jIvanamAM paNa pravRttidharmanuM ja svAbhAvika sthAna che. prasaMge prasaMge je vikRta dharmanAM citraNo najare paDe che, te pAchalA vikRta jaina dharmanI asara mAtra che. (6) bAhubalI bharata karatAMya caDiyAtuM pAtra che. teNe nizcita jItane TAMkaNe paNa tyAga darzAvI bhAre Adarza pUro pADyo che ane bahenonA upadezane namrapaNe jhIlI laIne eNe anekamukhI bhavyatA dAkhavI che. (7) brAhmI ane suMdarInAM pAtro prAtaHsmaraNIya che. temAMya suMdarI e brAhmI karatAM aneka rIte vadhAre sAttvikatA dAkhave che. tenuM saudarya vAsanAne vaza na thavAmAM che. - paryaparvanAM vyAkhyAno, 194ra Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagavAna neminAtha ane kRSNa neminAtha ane rAjumatI vize jaino ghaNuM jANatA haze. nAnAM bALako paNa kaMI ne kaMI to jANatAM haze, chatAM mane A viSaya upara kaMIka kahevAnuM mana thayuM che. huM banArasamAM hato tyAre duSkALanA khabaro chApAmAM vAMcato ane DhoronA maravAnA khabaro sAMbhaLIne mane atizaya ukaLATa thato hato. mANaso to mare che, chatAM ApaNuM dhyAna mUMgA Dhora pratye vadhu kheMcAya che. e vakhate huM hemacandrAcArya uparanA eka pustakanI aMgrejI prastAvanA sAMbhaLato hato, tyAre neminAthano ullekha Apyo. eTale mane tyArathI A viSaya upara bolavAno vicAra Avyo hato. neminAtha vize tame kAMI kaho tyAre tamAre kRSNa vize paNa jANavuM joIe.. neminAtha ane kRSNa e bene ApaNA Adarzo tarIke rAkhIe to ApaNe AkhI AryasaMskRti samajyA chIe ema kahevAya. e baMneno janma yadukuLamAM thayo hato. neminAthano janma AjathI chAzI hajAra varSa pahelAM thayo hato ema jaina paraMparA kahe che. brAhmaNaparaMparA kRSNano janma pAMca hajAra varSa pahelAM thayo ema kahe che. jo neminAtha ane kRSNa kAkAnA dIkarA bhAI hoya to A jaina paraMparAno khyAla bhUlabharelo gaNavo joIe. mane lAge che ke neminAtha chAzI hajAra varSa pahelAM nahi, paNa pArzvanAthathI thoDA samaya pahelAM ja thaI gayA hovA joIe. eTale samayanI bAbatamAM jaina paraMparA upara bahu bhAra mUkavA jevuM mane lAgatuM nathI. yaduvaMza e mathurAnI AsapAsa phUlyophAlyo hato. vasudevanA putra kRSNa ane vasudevanA bhAI samudratijyanA putra e neminAtha. jaina paraMparAmAM neminAthanI sAthe kRSNanuM paNa ghaNuM varNana Ave che. brAhmaNa paraMparAmAM kRSNanuM varNana ghaNuM che, chatAM temAM neminAthano ullekha paNa nathI e Azcarya upajAve tevI vAta che. mathurAmAM kRSNa upara Aphata AvatAM te navI rAjadhAnI dvArikAmAM sthApe che. neminAthano uchera ane juvAnI dvArikAmAM thayo hoya tema jaNAya che. neminAtha ane rAjumatInuM jIvana e jaina paraMparAnI tyAgavRttino namUno che. teo paraNavA icchatAM nahotAM, chatAM bIjAnI samajAvaTathI paraNavA taiyAra thAya che. lagna vakhate katala thanArAM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 * jaina dharma ane darzana jAnavaro joIne neminAthane atyaMta karuNA ane kaMpArI chUTe che, ane pazudhano khyAla AvatAM teo lagnamaMDapa choDIne giranAramAM tapazcaryA karavA mATe cAlyA jAya che. rAjumatI e kaMsanI bahena ane ugrasena rAjAnI putrI. rAjumatIne neminAtha vize khabara paDatAM te paNa saMsAra choDIne cAlI nIkaLe che ane tapa karatI vakhate neminAthanA bhAI rathanemi, jeo sAdhu thayA hatA ane je rAjumatInA rUpamAM lobhAya che, temane sadupadeza karatAM phare che. ApaNI dharmaparaMparAmAM sAdhu ane sAdhvInuM je sthAna che tenA namUnA rUpe temanuM jIvana vyatIta thayuM hatuM. teo aitihAsika pAtro hoya ke na hoya, topaNa lokonA cittamAM eTalAM badhAM vasI gayAM che ke teo hatAM ja ema manAya che. kRSNa vizenuM sAhitya eTaluM vizALa che, tene lagatAM gIto saMskRta ane prAkRtamAM eTalAM badhAM che ke jo e badhAMno saMgraha karyo hoya to e ja eka moTuM mahAbhArata thaI jAya. jaino paNa kRSNane neminAthanA samAna eka bhAvi tIrthakara tarIke oLakhe che, paNa jo ApaNe baMnenA caritrane vadhu samajIe to ApaNane sAcuM rahasya mAluma paDaze. pazuonI hiMsAnA khyAlathI dukhita thaIne neminAtha sAdhu thAya che. rAjumatI neminAthanA rAgathI nahi, paNa kharA tyAgathI prerAIne sAdhvI thAya che. rathaneminI caMcaLa cittavRttinuM saMyamamAM parivartana karAve che. RgvadamAM yama ane yamI e be bhAIbahenonuM varNana che, jemAM yamIne lagna karavAnI IcchA thAya che paNa teno bhAI yama tene saMyamamAM sthira kare che. neminAtha ane rAjumatInA jIvananA A prasaMgo nAnA chatAM ghaNA mahattvanA che. jaina AdarzamAM je saMtano - tyAgano Adarza che tenuM ApaNane neminAtha ane rAjumatInA jIvanamAM darzana thAya che. kRSNa gItAno kharekhara bodha karyo hoya ke tenA pachI tene nAme bIjA koIe lakhI hoya, paNa te atyaMta jIvanasparzI che ane temAM vaidika saMskRtino sAra AvI jAya che. tethI Aje te dharmasAhityamAM sarvazreSTha sthAna bhogave che. neminAthanA jIvanamAM jevo prasaMga Ave che tethI judo prasaMga kRSNanA jIvanamAM Ave che. ativRSTithI pIDAtAM jAnavarone temaNe govardhana parvata dvArA bacAvyAM ane Aje paNa Thera Thera gozALAo brAhmaNa-saMskRtinA anuyAyIo taraphathI cAle che. A gozALAmAM moTe bhAge gAyo ja hoya che. bIjA prAMtomAM gAyo mATe rakSaNanI vyavasthA che, paNa gAyo uparAMta bIjAM prANIonA rakSaNanI paNa vyavasthA gujarAtamAM ApaNe vadhu joIe chIe, ane tenuM kAraNa neminAthano bodha hoya tema jaNAya che. eTale ApaNe kaNane gorakSaka ane neminAthane pazurakSaka tarIke oLakhAvI zakIe. kRSNano saMbaMdha gopAlana-govardhana sAthe joDavAmAM Avyo che, tevI ja rIte neminAthano saMbaMdha pazurakSaNa ane pazupAlana sAthe joDavAmAM Avyo che. tenI sAbitIo kAThiyAvADamAM ane giranAra upara maLe che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna neminAtha ane kRSNa - 25 neminAthano kAMI ja saMbaMdha vyavahAramArga arthAt pravRttimArganI sAthe na hoya tema lAge che. tyAga karyA pachI je temanI pAse Ave temane mATe temanA jIvanamAM ghaNuM che, jyAre kRSNanuM AkhuM jIvana vyavahArapUrNa che. saMsAramAM rahyA chatAM saMsArathI alipta rahevAno bodha temanA jIvanamAMthI jaDe che. hiMdamAM neminAtha ane kRSNanA be AdarzomAM ApaNI AryasaMskRtinI rajUAta thAya che. AryasaMskRtimAM hInayAna ane mahAyAna evA be Adarzo che. hInayAna Adarza potA pUrato ja paryApta che. potAnuM kalyANa karatAM bIjAnuM kalyANa thaI jAya to bhale, paNa khAsa to te potA mATe che, jyAre mahAyAna Adarza sarva lokonA kalyANane paheluM sthAna Ape che. jenomAM hInayAnane vadhu pasaMdagI ApavAmAM AvI hoya tema jaNAya che, jyAre brAhmaNa lokoe mahAyAnanA Adarzane paNa svIkAryo che. kRSNanA jIvanamAM sudAmAnI vAta Ave che. vaibhava bhogavavA chatAM pote alipta rahe che. samarAMgaNamAM paNa te taTasthabhAve rahe che. paNa A baMne Adarzone alaga pADavAthI ApaNe ghaNuM vekyuM che. brAhmaNa ane jainoe parasparanA mahAna puruSo vize keTaluM ochuM jANyuM che? hInayAnI ane mahAyAnI Adarzo je Aje chUTA paDI gayA che te barAbara nathI. bhAratIya saMskRtine jo ApaNe samajavA mAgatA hoIe to neminAtha ane kRSNa baMnene ApaNe samajavA joIe. rasavRtti, buddhi ane tattvajJAnanI dRSTie jo ApaNe kRSNane na jANIe to neminAthane paNa ApaNe barAbara nahi jANI zakIe. kaSNabhakto, jeo mahAyAnI che, temaNe neminAthanA jIvanamAMthI ghaNuM zIkhavAnuM che. kRSNane nAme potAnI tAmasa ane rAjasavRttine teo poSI rahyA che. temaNe neminAtha ane rAjumatInA jIvanamAMthI tyAga ane tapazcaryA zIkhavAM joIe. paNa vyavahAramAM tame kAMI karavA mAMgatA ho to tamAre kRSNanA jIvanamAMthI meLavavuM paDaze. jaina AcAryone hAthe kRSNanI kathA lakhAI che, temanA pitA vAsudevanI vAta lakhAI che. atyaMta rasabharI che. kRSNanA jIvananA vAstavika aMzone neminAthanA jIvana sAthe joDIne ApaNe AryasaMskRtinuM sAcuM rUpa oLakhI zakIzuM. gopAlana ane pazupAlana e vastunI agatya paNa ApaNe temanA jIvanamAMthI meLavavAnI che. aMtima samaye potAne bANa mAranArane kRSNa udAracitte kSamA Ape che; eTaluM ja nahi, paNa tene pazupAlanano bodha Ape che. mahAvIra, buddha badhAnA jIvanamAM AvA dAkhalAo maLI Ave che. teo skUla jIvana pratye nirmama hoya che. eTale huM jainone kRSNanA jIvana vize vAMcavAnuM kahuM chuM, tema jainetarone neminAtha ane rAjumatI vize sahAnubhUtithI jANavAnI sUcanA karuM chuM. AthI arasaparasanA pUrvagraho dUra thaze ane AryasaMskRtinAM baMne pAsAMnuM darzana thaze. vyavahAramAM kAma karavA chatAM alipta rahevAnI bhAvanA kRSNanA jIvanamAMthI maLe che, neminAtha ane kRSNanA AdarzomAM lokone jaNAya che tevo virodha nathI. virodha dekhAya che te sthUla che. - prabuddha jaina, 15-11-1941 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa daivIpUjAmAMthI manuSyapUjAno kramika vikAsa jema bIjA dezo ane bIjI prajAmAM tema A deza ane Arya prajAmAM paNa jUnA vakhatathI kriyAkASTha ane vahemanAM rAjyonI sAthe sAthe thoDo paNa AdhyAtmika bhAva hato. vaidika maMtrayuga ane brAhmaNayuganA vistRta ane jaTila kriyAkADo jyAre thatAM tyAre paNa AdhyAtmika ciMtana, tapanuM anuSThAna ane bhUtadayAnI bhAvanA e tattvo. prajAmAM ochA pramANamAM paNa pravartatAM hatAM. dhIme dhIme saguNono mahimA vadhavA lAgyo. ane kriyAkalApa tathA vahemonuM rAjya ghaTatuM cAlyuM. jema jema prajAnA mAnasamAM saguNonI pratiSThAe sthAna meLavyuM tema tema tenA mAnasamAMthI kriyAkalApa ane vahemonI pratiSThAe sthAna gumAvyuM. kriyAkalApa ane vahemonI pratiSThA sAthe haMmezAM adazya zaktino saMbaMdha joDAyelo hoya che. jyAM sudhI koI adazya zakti pachI te deva, dAnava, daitya, bhUta, pizAca ke evA bIjA koI game te nAmathI oLakhavAmAM Ave) mAnavAmAM ke manAvavAmAM na Ave tyAM sudhI kriyAkASTho ke vahemo cAlI ke jIvI zake ja nahi; eTale kriyAkAmyo ane vahemonA rAjya vakhate tenI sAthe devapUjA anivAryarUpe saMkaLAyelI hoya e taddana svAbhAvika che. ethI UlaTuM sadgaNonI upAsanA ane pratiSThA sAthe koI adazya devazaktino nahi, paNa pratyakSa dekhI zakAya evI manuSyavyaktino saMbaMdha hoya che. saddaguNonI upAsanA karanAra ke bIjA pAse te Adarza rajU karanAra vyakti koI viziSTa manuSyane ja potAno Adarza mAnI tenuM anukaraNa karavA prayatna kare che. eTale sadgaNonI pratiSThA vadhavAnI sAthe sAthe adazya evA devanI pUjAnuM sthAna dRzya manuSyanI pUjA le che. manuSyapUjAnI pratiSThA joke saddaguNonI upAsanA ane manuSyapUjA prathamathI vikasita thatAM AvatAM hatAM, chatAM bhagavAna mahAvIra ane buddha e be mahAna puruSonA samayamAM e vikAsa asAdhAraNa vizeSatA prApta karI, jene lIdhe kriyAkAMDa ane vahemonA killAnI sAthe. sAthe tenA adhiSThAyaka adazya devonI pUjAne bhAre AghAta pahoMcyo. bhagavAna mahAvIra ane buddhano yuga eTale kharekhara manuSyapUjAno yuga. A yugamAM seMkaDo ane hajAro Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa * 27 naranArIo kSamA, saMtoSa, tapa, dhyAna Adi guNo keLavavA jiMdagI arpe che ane te guNonI parAkASThAe pahoMcela evI potAnI zraddhAspada mahAvIra-buddha jevI manuSyavyaktionI dhyAna dvArA ke mUrti dvArA pUjA kare che. A rIte mAnavapUjAno bhAva vadhavAnI sAthe ja devamUrtinuM sthAna manuSyamUrti vizeSa pramANamAM le che. mahAvIra ane buddha jevA tapasvI, tyAgI ane jJAnI puruSo dvArA sadguNonI upAsanAne vega maLyo ane tenuM pariNAma kriyAkANDapradhAna brAhmaNasaMskRti upara spaSTa AvyuM. te e ke je brAhmaNa saMskRti eka vAra deva, dAnava ane daityonI bhAvanAmAM tathA upAsanAmAM mukhyapaNe mazagUla hatI, teNe paNa manuSyapUjAne sthAna ApyuM. loko have adazya devane badale koI mahAna vibhUtirUpa manuSyane pUjavA, mAnavA ane teno Adarza jIvanamAM utAravA tatpara hatA. e tatparatA zamAvavA brAhmaNa saMskRtie paNa rAma ane kRSNanA mAnavIya Adarzo rajU karyA temaja temanI manuSya tarIkenI pUjA cAlI. mahAvIrabuddhayuga pahelAM rAma-kRSNanI Adarza manuSya tarIkenI viziSTa pUjA ke pratiSThAnAM cihno kyAMya zAstramAM dekhAtAM nathI. tethI UlaTuM mahAvIra-buddhayuga pachI ke te yuganI sAthe sAthe rAma ane kRSNanI manuSya tarIkenI pUjA pratiSThAnA pramANo ApaNane spaSTa maLI Ave che. tethI ane bIjAM sAdhanothI ema mAnavAne cokkasa kAraNa maLe che ke mAnavIya pUjApratiSThAno pAko pAyo mahAvIra-buddhanA yugathI naMkhAya che ane devapUjaka vargamAM paNa manuSyapUjAnA vividha prakAro ane saMpradAyo zarU thAya che. manuSyapUjAmAM devI bhAvanuM mizraNa lAkho ane karoDo mANasonA manamAM je saMskAro seMkaDo ane hajAro varSo thayAM rUDha thayelA hoya che te koI ekAda prayatnathI ke thoDA vakhatamAM badalavA zakya nathI hotA tethI alaukika devamahimA, devI camatkAro ane devapUjAnI bhAvanAnA saMskAro prajAmAnasamAMthI mULamAMthI khasyA na hatA. tene lIdhe brAhmaNa saMskRtie rAma ane kRSNa jevA puruSone Adarza tarIke mUkI temanI pUjApratiSThA zarU karI; chatAM prajAmAnasa devI bhAva sivAya saMtuSTa thAya evI sthitimAM AvyuM na hatuM. tene lIdhe te vakhatanA brAhmaNa saMskRtinA AgevAna vidvAnoe joke rAma ane kRSNane manuSya tarIke AlekhyAvarNavyA, chatAM temanA Antarika ane bAhya jIvana sAthe adazya devI aMza ane adazya devI kAryano saMbaMdha paNa joDI dIdho. e ja rIte mahAvIra ane buddha AdinA upAsakoe emane zuddha manuSya tarIke ja AlekhyA, chatAM temanA jIvananA koI ne koI bhAga sAthe alaukika devatAI saMbaMdha paNa joDI dIdho. brAhmaNa saMskRti eka ane akhaMDa Atmatattvane mAnanArI hovAthI teNe potAnA tattvajJAnane baMdhabese temaja sthULa lokonI devapUjAnI bhAvanA saMtoSAya e rIte rAma ane kRSNanA manuSyajIvanane devI cItaryuM. eNe paramAtmA viSNune ja rAma ane kRSNanA mAnavIya rUpamAM avatAra lIdhAnuM varNavyuM. jyAre Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 * jaina dharma ane darzana zramaNa saMskRti Atmabheda mAnanArI ane karmavAdI hovAne lIdhe potAnA tattvajJAnane baMdhabese evI rIte ja eNe potAnA Adarza upAsya manuSyane varNavyA ane lokonI daivIpUjAnI bhUkha bhAMgavA teNe prasaMge prasaMge devono anucaro ane bhaktorUpe mahAvIra, buddha Adi sAthe saMbaMdha joDyo. A rIte eka saMskRtimAM manuSyapUjA dAkhala thayA chatAM temAM divya aMza ja manuSyarUpe avatAra le che, eTale emAM Adarza manuSya e mAtra alaukika divyazaktino pratinidhi bane che, jyAre bIjI saMskRtimAM manuSya pote ja potAnA saguNa mATenA prayatnathI deva bane che ane lokomAM manAtA adazya devo to mAtra pelA Adarza manuSyanA anucaro ane bhakto thaI enI pAchaLa pAchaLa doDe che. cAra mahAna AryapuruSo mahAvIra ane buddhanI aitihAsikatA nirvivAda hovAthI emAM saMdehane avakAza nathI; jyAre rAma ane kRSNanI bAbatamAM ethI UlaTuM che. emanA aitihAsikatva vize joItAM spaSTa pramANo na hovAthI te vize paraspara virodhI kalpanAo pravarte che. tema chatAM rAma ane kRSNanuM vyaktitva prajAmAnasamAM eTaluM badhuM vyApaka ane UMDu aMkita thayeluM che ke prajAne mana to e baMne mahAna puruSo sAcA aitihAsika ja che. bhale vidvAno ane saMzodhakomAM emanA aitihAsikatva vize vAdavivAda ke UhApoha cAlyA kare ane tenuM game te pariNAma Ave, chatAM e mahAna puruSonA vyaktitvanI prajAmAnasa upara paDelI chApa jotAM ema kahevuM paDe che ke prajAne mana to e baMne puruSo potAnA hRdayahAra che. A rIte vicAra karatAM AryaprajAmAM manuSya tarIke pUjAtA cAra ja mahAna puruSo ApaNI sAme upasthita thAya che. Arya dharmanI vaidika, jaina ane bauddha e traNeya zAkhAonA pUjya manuSya ukta cAra ja mahAna puruSo che, jemanI judAjudA prAntomAM ne judIjudI komomAM eka athavA bIje rUpe upAsanA ane pUjA cAle che. cAreyanI saMkSipta tulanA rAma ane kRSNa temaja mahAvIra ane buddha e baMne yugala kaho ke cAra mahAna puraSo kaho jJAtithI kSatriya che. cAreyanAM janmasthAno uttara hindustAnamAM AvelAM che ane rAmacaMdrajI sivAya temanAmAMthI koInIye pravRttinuM kSetra dakSiNa hindustAna banyuM nathI. rAma ane kRSNano Adarza eka jAtano che; ane mahAvIra tathA buddhano bIjI jAtano che. vaidika sUtra ane smRtizAstromAM varNAzramadharmane anusarI rAjyazAsana karavuM, go-brAhmaNanI pratipAlanA karavI, tene ja anusarI nyAya-anyAyano nirNaya karavo ane e pramANe prajAmAM nyAyanuM rAjya sthApavuM e rAma ane kRSNanAM maLatAM jIvanavRttAMtono mukhya Adarza che. emAM bhoga che, yuddha che ane dunyavI badhI pravRtti che; paNa e badhuM pravRtticakra sAmAnya prajAjanane nityanA jIvanacakramAM padArthapATha ApavA mATe che. mahAvIra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 29 ane buddhanAM jIvanavRttAMto ethI taddana judA prakAranAM che. emAM nathI bhoga mATenI dhamAla ke nathI yuddhanI taiyArIo. emAM to sauthI pahelAM temanA potAnA jIvanazodhanano ja prazna Ave che ane temanA potAnA jIvanazodhana pachI ja tenA pariNAmarUpe prajAjanane upayogI thavAnI vAta che. rAma ane kRSNanA jIvanamAM sattvasaMzuddhi chatAM rajoguNa mukhyapaNe kAma kare che, jyAre mahAvIra temaja buddhanA jIvanamAM rAjas aMza chatAM mukhyapaNe sattvasaMzuddhi kAma kare che. tethI pahelA AdarzamAM aMtarmukhatA chatAM mukhyapaNe bahirmukhatA bhAse che ane bIjAmAM bahirmukhatA chatAM mukhyapaNe antarmukhatA bhAse che. A ja vastune bIjA zabdomAM kahevI hoya to ema kahI zakAya ke ekano Adarza karmacakrano ane bIjAno dharmacakrano che. A baMne judA judA Adarzo pramANe ja te mahAna puruSonA saMpradAyo sthapAyA che; temanuM sAhitya te ja rIte sarjAyuM che, poSAyuM che ane pracAra pAmyuM che. temanA anuyAyIvarganI bhAvanAo paNa e Adarzo pramANe ja ghaDAyelI che ane temanA potAnA tattvajJAnamAM ke temane nAme caDelA tattvajJAnamAM e ja pravRtti ane nivRttinA cakrane lakSI badhuM taMtra goThavAyeluM che. ukta cAreya mahAna puruSonI mUrtio nihALo ke tenA pUjA prakAro juo, agara temanAM maMdironI racanA ane sthApatya juo topaNa temAM e pravRtti ane nivRtticakranA AdarzanI bhinnatA spaSTa joI zakAze. ukta cAra mahAna puruSomAM eka buddhane bAda karIe to sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke bAkInA traNeya puruSonI pUjA, temanA saMpradAyo ane temano anuyAyI varga hindustAnamAM ja astitva dharAve che, jyAre buddhanI pUjA, saMpradAya tathA temano anuyAyIvarga eziyAvyApI che. rAma ane kRSNanA Adarzono pracAravarga mukhyapaNe purohita hoI te gRhastha che, jyAre mahAvIra ane buddhanA Adarzono pracAravarga tyAgI hoI te gRhastha nathI. rAma ane kRSNanA upAsakomAM hajAro saMnyAsIo hovA chatAM te saMsthA mahAvIra ane buddhanA bhikSusaMgha jevI taMtrabaddha athavA vyavasthita nathI. gurupada dharAvatI hajAro strIo Aje paNa mahAvIra ane buddhanA bhikSusaMghamAM vartamAna che; jyAre rAma ane kRSNanA upAsaka saMnyAsI-vargamAM e vastu nathI. rAma ane kRSNanA mukhethI sAkSAt upadezAvela koI paNa zAstra hovA vizenAM pramANo nathI; jyAre mahAvIra ane buddhanA mukhethI sAkSAt upadezAmela thoDA paNa bhAgo nirvivAda astitva dharAve che. rAma ane kRSNane nAme caDelAM zAstro saMskRta bhASAmAM che, jyAre mahAvIra ane buddhanA upadezo. tatkAlIna pracalita lokabhASAmAM che. sarakhAmaNInI maryAditatA ane tenAM dRSTibinduo hindustAnamAM sArvajanika pUjA pAmela uparanA cAra mahAna puruSomAMthI koIpaNa ekanA jIvana vizeno vicAra karavo hoya ke tenA saMpradAya, tattvajJAna ane kAryakSetrano vicAra karavo hoya to bAkInA traNeyane lagatI te te vastuno vicAra sAthe ja karavo Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 * jaina dharma ane darzana prApta thAya che, kAraNa ke, A AkhA dezamAM eka ja jAti ane eka ja kuTuMbamAM ghaNI vAra ukta cAreya puruSo athavA temAMthI eka karatAM vadhAre puruSonI pUjA ane mAnyatA pracalita hatI ane atyAre paNa che. tethI e pUjya puruSonA Adarzo mULamAM bhinna bhinna hovA chatAM pAchaLathI temAM arasaparasa ghaNI Apale thaI che ane koI vAra ekano to koI vAra bIjAno prabhAva arasaparasa paDyo che. AvI vastusthiti hovA chatAM paNa A sthaLe to dharmavIra mahAvIranA jIvana sAthe karmavIra kRSNanA ja jIvananI sarakhAmaNI karavA dhArI che; ane A baMne mahAna puruSonA jIvanaprasaMganI sarakhAmaNI paNa A sthaLe mAtra amuka bhAga pUratI ja karavA dhArI che. samagra jIvanavyApI sarakhAmaNI ane cAreya puruSonI sAthe sAthe vistRta sarakhAmaNI je samaya ane svAthyanI apekSA rAkhe che te Aje nathI. tethI atre bahu ja parimita rUpamAM sarakhAmaNI karavA dhArI che. mahAvIranA janmAkSaNathI mAMDI kevalajJAnanI prApti sudhInA jIvananA keTalAka banAvo kRSNanA janmakSaNathI mAMDI kaMsavadha sudhInA keTalAka banAvo sAthe sarakhAvavA dhAryA che. A sarakhAmaNI mukhyapaNe traNa dRSTibiMduo lakSyamAM rAkhI karavAmAM AvelI che : (1) paheluM to e ke "baMnenA jIvananI ghaTanAomAM saMskRtibheda zo che?" - e tAravavuM. (2) bIjuM e ke e ghaTanAonA varNanano paraspara ekabIjA upara kAMI prabhAva paDyo che ke nahi? ane emAM keTakeTalo pheraphAra ke vikAsa sadhAyo che?" - enI parIkSA karavI. (3) trIjuM dRSTibindu e che ke lokomAM dharmabhAvanA jAgrata rAkhavA temaja saMpradAyanA pAyA majabUta karavA mukhyapaNe kaI jAtanA sAdhanano upayoga kathAgraMthomAM ke jIvanavRttAMtomAM thato? - tenuM pRthakkaraNa karavuM ane aucitya vicAravuM. parasaMpradAyanAM zAstromAM paNa maLI AvatAM nirdezo ane varNano upara kahela dRSTibinduothI keTalIka ghaTanAonI noMdha karIe te pahelAM ahIM eka bAbata khAsa noMdhI levI yogya che, je vicArakone kautukavardhaka che, eTaluM ja nahi, paNa je aneka aitihAsika rahasyonA uddaghATana ane tenA vizleSaNa vAte temanI pAsethI satata ane avalokanapUrNa madhyastha prayatnanI apekSA rAkhe che. te bAbata e che ke bauddha piTakomAM jJAtaputra tarIke bhagavAna mahAvIrano aneka vAra spaSTa nirdeza Ave che, paNa temAM rAma ke kRSNa koIno nirdeza nathI. kAMIka pAchaLanA bauddha jAtakomAM (juo dazarathajAtaka naM. 461) rAma ane sItAnI kathA Ave che, paNa te vAlmIkinA varNana karatAM taddana judI jAtanI che, kemake emAM sItAne rAmanI bahena tarIke varNavela che. kRSNanI kathAno nirdeza to koIpaNa pAchaLanA bauddha graMthamAM sudhdhAM adyApi amArA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa * 31 jovAmAM Avyo nathI; jyAre jaina zAstramAM rAma ane kRSNa e baMnenI jIvanakathAoe ThIka ThIka bhAga rokyo che. Agama tarIke lekhAtA ane pramANamAM anya AgamagraMtho karatAM prAcIna manAtA aMga sAhityamAM joke rAmacaMdrajInI kathA nathI, chatAM kRSNanI kathA to be aMga (jJAtA ane aMtagaDa) graMthomAM spaSTa ane vistRta Ave che. aMgagraMthomAM sthAna na pAmela rAmacaMdrajInI kathA paNa pAchalA zvetAMbara-digaMbara baMnenA prAkRtasaMskRta kathAsAhityamAM viziSTa sthAna le che, ane temAM vAlmIki rAmAyaNane sthAne jaina rAmAyaNa banI jAya che. e to dekhItuM ja che ke zvetAMbara ane digaMbara baMnenA vAmayamAM rAma ane kRSNanI kathA brAhmaNavADmaya jevI na ja hoya, tema chatAM e kathAo. ane tenA varNananI jaina zailI jotAM ema spaSTa jaNAI Ave che ke e kathAo mULamAM brAhmaNa sAhityanI ja hovI joIe ane te lokapriya thatAM tene jaina saMpradAyamAM paNa jaina daSTie sthAna apAyeluM hovuM joIe. A bAbata AgaLa vadhAre spaSTa thaze. AzcaryanI vAta e che ke jaina saMskRtithI pramANamAM vizeSa bhinna evI brAhmaNa saMskRtinA mAnya rAma ane kRSNa e be puruSoe jena vAlmayamAM jeTaluM sthAna rokyuM che, tenA hajAramA bhAganuM sthAna paNa bhagavAna mahAvIranA samakAlIna ane temanI saMskRtine pramANamAM vadhAre najIka evA tathAgata buddhanA varNane rokyuM nathI. buddhano aspaSTa nAmanirdeza mAtra aMgagraMthamAM ekAda jagyAe dekhAya che, joke temanA tattvajJAnanAM sUcano pramANamAM vizeSa maLe che. A to bauddha ane jaina graMthomAM rAma ane kRSNanI kathA vize vAta thaI, paNa have brAhmaNazAstramAM mahAvIra ane buddhanA nirdeza vize joIe. purANa pahelAMnA koI brAhmaNagraMthamAM temaja vizeSa prAcIna manAtAM purANomAM ane mahAbhArata sudhdhAMmAM buddhano nirdeza ke temanuM bIjuM varNana kAMI dhyAna kheMce evuM nathI. chatAM e ja brAhmaNa saMskRtinA ati prasiddha ane bahumAnya bhAgavatamAM buddha viSNunA eka avatAra tarIke brAhmaNamAnya sthAna pAme che - jema jaina graMthomAM kRSNa eka bhAvI avatAra (tIrthakara) tarIke sthAna pAme che. A rIte prathamanA brAhmaNasAhityamAM sthAna nahi pAmela buddha moDemoDe paNa te sAhityamAM eka avatAra tarIke pratiSThA pAme che. jyAre khuda buddha bhagavAnanA samakAlIna ane buddhanI sAthosAtha brAhmaNasaMskRtinA pratispardhI tejasvI puruSa tarIke eka viziSTa saMpradAyanuM nAyakapada dharAvanAra aitihAsika bhagavAna mahAvIra koIpaNa prAcIna ke arvAcIna brAhmaNagraMthamAM sthAna pAmatA nathI. ahIM vizeSa dhyAna kheMce evI bAbata to e che ke jyAre mahAvIranA nAmano ke temanA jIvanavRttano kazo ja nirdeza brAhmaNasAhityamAM nathI tyAre bhAgavata jevA lokapriya graMthamAM jaina saMpradAyanA pUjya ane atiprAcIna manAtA prathama tIrthaMkara RSabhadevanI jIvanakathA saMkSepamAM chatAM mArmika ane AdaraNIya sthAna pAmI che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra * jaina dharma ane darzana sarakhAmaNI. (1) garbhaharaNaghaTanA mahAvIra jaMbudvIpanA bharatakSetramAM asurono upadrava maTADavA devonI bAhmaNakuNDa nAmanuM gAma hatuM. tyAM vasatA prArthanAthI avatAra levAnuM nakkI karI RSabhadatta nAmanA brAhmaNanI devAnandA viSNue yogamAyA nAmanI potAnI nAmanI strInA garbhanAM nandanamunino jIva zaktine bolAvI. pachI tene saMbodhI dazamA devalokamAMthI mRta thaI avataryo. viSNue kahyuM ke tuM jA ane devakInA tyAzIme divase indranI AjJAthI tenA garbhamAM je mAro zeSa aMza Avelo che tene senAdhipati naigameSI deve e garbhane tyAMthI saMkarSaNa (haraNa) karI vasudevanI ja kSatriyakuNDa nAmanA gAmanA nivAsI bIjI strI rohiNInA garbhamAM dAkhala kara. siddhArtha kSatriyanI dharmapatnI trizalA je pachI baLabhadra rAmarUpe avatAra leze rANInA garbhamAM badalI te rANInA ane tuM nandapatnI yazodAne tyAM putrIrUpe putrarUpa garbhane devAnandAnI kukSimAM avatAra pAmIza. jyAre huM devakInA sthApyo. te vakhate te deve e baMne AThamA garbharUpe avatAra laI janmIza mAtAone svazaktithI khAsa nidrAvaza tyAre tAro paNa yazodAne tyAM janma thaze. karI bebhAna jevAM karyAM hatAM. nava mAsa samakALa janmela ApaNA baMnenuM ekabIjAne tyAM parivartana thaze. viSNunI pUrA thatAM trizalAnI kukSithI putrarUpe janma AjJA zirodhArya karI te yogamAyA pAmela te jIva e ja bhagavAna mahAvIra. garbhaharaNa karAvyA pahelAM enI sUcanA zaktie devakIne yoganidrAvaza karI indrane tenA AsanakampathI maLI. sAtame mahine tenI kukSimAMthI zeSa garbhanuM rohiNInI kukSimAM saMrahaNa karyuM. A AsanakampanA kAraNano indra vicAra karyo garbhasaMharaNa karAvavAno viSNuno hetu e tyAre tene jaNAyuM ke tIrthakara mAtra zuddha hato ke kaMsa, je devakIthI janma pAmatAM ane ucca kSatriyakuLamAM ja janma laI bALakonI gaNatarI karato hato ane zake, tethI tuccha, bhikSu ane nIca evA AThamA bALakane potAno pUrNa vairI mAnI brAhmaNakuLamAM mahAvIranA jIvanuM tenA nAza mATe tatpara hato, tene e avataravuM yogya nathI. ema vicArI teNe gaNatarImAM thApa khavaDAvI. jyAre kRSNano potAnA kalpa pramANe potAnA anucara janma thayo tyAre deva vagere badhoe puSpa deva dvArA yogya garbhaparivartana AdinI vRSTi karI utsava Ujavyo. janma kartavyapAlana karyuM. mahAvIranA jIve thayA pachI vasudeva tatkALa janmela bALaka pUrvabhavamAM bahu lAMbAkALa pahelAM kuLamada kRSNane upADI yazodAne tyAM pahoMcADavA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa * 33 karI je nIcagotrakama upArjana karyuM hatuM laI gayA tyAre dvArapALo ane bIjA tenA anivArya vipAkarUpe nIca ke tuccha rakSaka loko yogamAyAnI zaktithI lekhAtA brAhmaNakuLamAM thoDA vakhata mATe nidrAvaza thaI aceta thaI gayA. paNa temane avataravuM paDyuM. bhagavAnanA - bhAgavata, dazama skandha, a 0 2, zlo. janma vakhate vividha devadevIoe amRta, 1-13 tathA 40 3, zlo. 46-50. gabdha, puSpa, sonArUpAdinI vRSTi karI. janma pachI bhagavAnane snAtra mATe jyAre Indra meru upara laI gayo tyAre teNe trizalAmAtAne avasthApinI nidrA mUkI bebhAna karyAM. - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 2 jo, pR. 16-19. (2) parvatakamana jyAre devadevIo mahAvIrane InTe karelA upadravothI janmAbhiSeka karavA sumeruparvata upara laI vrajavAsIone rakSaNa ApavA taruNa kRSNa gayAM tyAre devadevIone potAnI yojanapramANa govardhana parvatane sAta zaktino paricaya ApavA ane temanI divasa lagI UMcakI toLyo. zaMkA nivAravA e tatkALa prasta bALake - bhAgavata, dazama skandha, mAtra paganA aMgUThAthI dabAvI lAkha ao 43, glo 0 26-27. yojananA sumeruparvatane kaMpAvyo. - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 2 jo, pR.19 (3) bALakrIDA (1) lagabhaga ATheka varSanI uMmare vIra (1) kRSNa jyAre bIjA govALa bALako jyAre bALa rAjaputro sAthe ramatA hatA sAthe ramatA tyAre temanA zatru kaMse mAravA tyAre temanA parAkramanI svargamAM indra mokalela agha nAmano asura eka yojanA karelI prazaMsA sAMbhaLI tyAMno eka jeTaluM sarparUpa dhAraNa karI mArga vacce matsarI deva bhagavAnanA parAkramanI paDyo ane kRSNa sudhdhAM badhAM bALakone parIkSA karavA Avyo. eNe pahelAM eka gaLI gayo. A joI kRSNa e sarpanA vikarALa sarpanuM rUpa dhAraNa karyuM. e joI gaLAne evI rIte rUMdhI nAkhyuM ke jethI te bIjA rAjaputro to DarI bhAgI gayA, paNa sarpa aghAsuranuM mastaka phATI zvAsa nIkaLI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja * jaina dharma ane darzana kumAra mahAvIre jarAya na DaratAM e sApane doraDInI peThe uThAvI mAtra pheMkI dIdho. - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga rajo, 5.21 gayo ane marI gayo. tenA mukhamAMthI badhA bALako sakuzaLa bahAra AvyA. A jANI kaMsa nirAza thayo ane devo tathA govALo prasanna thayA. - bhAgavata, dazama skandha, aO 12, zlo. 12-35, pR. 838. (2) pharI e ja deve mahAvIrane calita (2) ekabIjAne arasaparasa ghoDA banAvI karavA bIjo mArga lIdho : jyAre badhA caDavAnI ramata jyAre govALa bALako bALako arasaparasa ghoDo thaI sAthe kaSNa ane baLabhadra ramatA hatA tyAre ekabIjAne vahana karavAnI ramata ramatA kaMse mokalela pralamba nAmano asura te hatA tyAre e deva bALakarUpa dharI ramatamAM dAkhala thayo. te kRSNa ane mahAvIrano ghoDo thayo ane pachI teNe baLabhadrane upADI javA Icchato hato. devI zaktithI pahADa jevuM vikarALa rUpa eNe baLabhadranA ghoDA banI temane dUra saryuM. chatAM mahAvIra ethI jarAya na laI jaI eka pracaMDa ane bhayAnaka rUpa DaryA ane te ghoDArUpe thaI ramavA Avela pragaTa karyuM. baLabhadra chevaTe na DaratAM sakhata devane mAtra muThThI mArI namAvI dIdho. muSTiprahArathI e vikarALa asurane lohI chevaTe e parIkSaka matsarI deva bhagavAnanA vamato karI ThAra karyo ane aMte badhA parAkramathI prasanna thaI temane namI potAne sakuzaLa pAchA pharyA. raste cAlato thayo. - bhAgavata, dazama skandha, ao - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 20 zlo. 18-30, pR. 868. 10, sarga 2 jo, pR. 21-22. ( sAdhaka avasthA (1) eka vAra dIrghatapasvI vardhamAna (1) eka kAliya nAmano nAga yamunAnA dhyAnamAM sthira hatA. te vakhate zUlapANi jaLane jherI karI mUkato. e upadrava nAmanA yakSe prathama e tapasvIne hAthIrUpa zamAvavA kRSNa jyAM kAliya nAga vasato dharI vAsa Apyo, paNa jyAre emAM e tyAM bhUsako mAryo. kAliya nAge A niSphaLa gayo tyAre eka ajaba sarpanuM sAhasI ne parAkramI bALakano sAmano rUpa dharI eNe e tapasvIve bharaDo dIdho karyo, ene bharaDo dIdho. marmasthAnomAM DaMkha ane marmasthAnomAM asahya vedanA utpanna mAryA ane potAnI aneka jJAothI karA. A badhu chatAM e acaLa tapasvI kRSNane satAvavA prayatna karyo, paNa e jarA paNa kSobha na pAmyA tyAre e yakSano dudatta capaLa bALake e nAgane trAhi Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 35 roSa zamI gayo, ane eNe potAnAM trAhi pokArAvI ane chevaTe tenI phaNAo apakRtyano pastAvo karI chevaTe upara nRtya karyuM. tethI e nAga potAno bhagavAnanI mAphI mAgI ane temano roSa zamAvI tyAMthI tejasvI kRSNanI bhakta thayo. AjJA pramANe cAlato thayo, ane samudramAM - triSaSTizalAkApuraSacaritra, parva 10 jaIne vasyo. sarga 3 jo, pR. 32-33. - bhAgavata, dazama skandha, aO 16, zlo. 3-30, pR. 858-9, (2) dIrghatapasvI eka vAra vicaratA (2) eka vAra vanamAM nadIkinAre nanda vicaratA rastAmAM govALa bALakonI nA vagere badhA gopo sUtA hatA. te vakhate chatAM jANI joI eka evA sthAnamAM eka pracaDa ajagara Avyo ke je dhyAna dharI UbhA rahyA hatA ke jyAM vidyAdharanA pUrvajanmamAM potAnA rUpanA pUrvajanmanA manipada vakhate krodha karI marI abhimAnathI munino zApa maLatAM javAthI sarparUpe janmI eka dRSTiviSa abhimAnanA pariNAmarUpe sarpanI A caDakauzika sApa raheto ane potAnA nIca yonimAM janmyo hato. teNe nandano jherathI saune bhasmasAta karato. e sApe paga grasyo. bIjA badhA govALa e tapasvIne paNa potAnA dakTiviSathI bALakono sarpanA mukhamAMthI e paga dAhavA prayatna karyo. emAM niSphaLa jatAM choDAvavAno prayatna niSphaLa gayo tyAre eNe aneka DaMkho mAryA. emAM paNa jyAre chevaTe kRSNa AvI potAnA caraNathI e niSphaLa gayo tyAre caDakauzika* sarpano sarpane sparza karyo. sparza thatAM veMta e sarpa roSa kAMIka zamyo ane e tapasvIne potAnuM rUpa choDI mULa vidyAdharanA suMdara saumya rUpa nihALI cittavRtti TharatAM rUpamAM pheravAI gayo. bhaktavatsala kRSNanA jAtismaraNa jJAna pAmyo. aMte dharma caraNasparzathI uddhAra pAmela sudarzana ArAdhI devalokamAM gayo * nAmano vidyAdhara kRSNanI stuti karI - triSaSTizalAkApuruSacaritra, vidyAdharalokamAM svasthAne gayo. parva 10, sarga 3 jo, pR. 38-40. - bhAgavata, dazama skandha, aO 34, glo. 5-15, pR. 917-18. AvI ja eka vAta buddha vize jAtakanidAnamAM che. uLavelAmAM buddha eka vAra uLavelakAya nAmanA pAMcaso ziSyavALA jaTilanI agnizALAmAM rAtavAso rahyA. jyAM eka ugra AzIviSa pracaMDa sarpa raheto. buddhe te sapane jarA paNa IjA pahoMcADyA sivAya nisteja karI nAkhavA bAnasamAdhi AdarI. sarSe paNa potAnuM teja pragaTAvyuM. chevaTe buddhanA teje sarpatajano parAbhava karyo. savAre buddha e jaTilane pote nisteja karela sarpa batAvyo. e joI e jaTila ziSyo sAthe buddhano bhakta thayo. Ama zraddhapAda ke buddhanuM prAtihArya-atizaya varNavela che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 * jaina dharma ane darzana (3) dIrghatapasvI eka vAra gaMgA pAra (3) eka vAra kRSNanA nAza mATe kaMse karatAM hoDakAmAM besI sAme kinAre jatA tRNAsura nAmanA asurane vrajamAM mokalyo. hatA. te vakhate hoDakAmAM beThela e e pracaMDa AMdhI ane pavanane rUpe Avyo. tapasvIne jANI pUrvajanmanA vairI suda kaNane uDADI UMce laI gayo, paNa e nAmanA deve e hoDakAne ulaTAvI nAkhavA parAkramI bALake te asuranuM gaLuM evuM prabaLa pavana saryo ane gaMgA temaja dabAvyuM ke jene lIdhe tenI AMkho nIkaLI hoDakAMne hAkalola karI mUkyAM. e gaI ane aMte prANahIna thaI marI gayo tapasvI to mAtra zAnta ane dhyAnastha hatA, paraMtu bIjA be sevaka devoe, A ane kumAra kRSNa sakuzaLa vrajamAM UtarI banAvanI jANa thatAM ja, AvI pelA upasargakAraka devane harAvI nasADI mUkyo bhAgavata, dazama skandha ane e rIte pracaMDa pavanano upasarga a0 11, zlo. 24-30. zamI jatAM e hoDakAmAM bhagavAna sAthe beThelA bIjA yAtrIo paNa sakuzaLa potapotAne sthAne gayA. - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 3 jo, pR.41-2. AvyA. (4) eka vAra dIrghatapasvI eka vRkSa nIce hajI eka vAra yamunAnA kinAre vrajamAM dhyAnastha hatA. tyAM pAse vanamAM koIe acAnaka Aga lAgI. te bhayAnaka saLagAvela agni dhIre dhIre phelAtAM e AgathI badhA vrajavAsIo gabharAyA, tapasvInA pagane AvI aDakyo. sAthe je paNa kamAra kRSNa ethI na gabharAtAM sahacara tarIke gozALaka hato te to e agnipAna karI e Agane zamAvI dIdhI. agnino upadrava joI nAsI gayo, paNa - bhAgavata, dazama skandha, a017, e dIrghatapasvI to dhyAnamAM temaja sthira zlo. 21-25, pR. 866-67. ja rahyA ane agnino upadrava svayaM zamI gayo. - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 3 jo, pR. 53. (5) eka vAra dIrghatapasvI dhyAnamAM hatA (5) kaMse kRSNanA nAza mATe mokalelI te vakhate temanI eka vAranI pUrvajanmanI pUtanA rAkSasI vrajamAM AvI. eNe e avamAnita patnI ane hamaNAM bALa kRSNane viSamaya stanyapAna karAvyuM. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa 0 37 bannarIrUpe vartamAna kaTapUtanA digaMbara paNa kRSNa e koyaDo kaLI lIdho ane tenuM jinasenakRta 'harivaMzapurANa pramANe stanyapAna evI ugratAthI karyuM ke jene kuputanA. sarga 35, zlo. 42, pR. 36 7) lIdhe te pUtanA pIDita thaI phATI paDI ane AvI. atyaMta yaDha hovA chatAM e vairiNI marI gaI. vantarIe dIrghatapasvI upara khUba bhAgavata, dazama skandha, jaLabinduo khaMkheryA ane pajavavA aO 6, zlo. 19, pR. 814. prayatna karyo. kaTapUtanAnA ugra parISahathI e tapasvI jyAre dhyAnacalita na thayA tyAre chevaTe te vyattarI zAnta thaI ane pagamAM paDI, e tapasvIne pUjI cAlI gaI. - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 3 jo, pR.58. (6) dIrghatapasvInA ugra tapanI InDe (6) eka vAra mathurAmAM matsakIDAno karelI prazaMsA sAMbhaLI, te na sahAtAM, prasaMga yojI kaMse taruNa kRSNane AmaMtraNa eka saMgama nAmano deva parIkSA karavA ApyuM ane kuvalayApITha hAthI dvArA enuM Avyo. teNe aneka parISaho e kAsaLa kADhI nAkhavAnI yojanA karI, paraMtu tapasvIne ApyAM. temAM eka vAra teNe cakora kRSNa e kaMsayojita kuvalayApIDane unmatta hAthI ane hAthaNInuM rUpa dharI e mardI mArI nAkhyo. tapasvIne dantuzaLavatI UMce uchALI bhAgavata, dazama skandha, a043, nIce paTakyA. emAM niSphaLa jatAM teNe zlo. 1-25, pR. 947-948. bhayAnaka vaMToLiyo sarjI e tapasvIne jyAM koI prasaMga Ave che tyAM uDADyA. e pratikULa parISahothI e AjubAju rahetI ane vasatI gopI tapasvI jyAre dhyAnacalita na thayA tyAre ekaThI thaI jAya che, rAsa rame che ane te saMgame aneka suMdara strIo sarjI. temaNe hAvabhAva, gIta, nRtya, vAdana dvArA rasika kRSNa sAthe krIDA kare che. e rasiyo tapasvIne caLAvavA yatna karyo, paraMtu paNa emAM tanmaya thaI pUro bhAga le che jyAre emAM paNa te na phAvyo tyAre te ane bhakta gopIjanonI rasavRtti vizeSa chevaTe tapasvIne namyo ane bhakta thaI uddIpta kare che. pUjana karI pAcho cAlato thayo. bhAgavata, dazama skandha, a0 30, - triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva zlo. 140, pR. 904-7. 10, sarga 4 jo, pR. 6 7-72. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 * jaina dharma ane darzana dRSTibinduo 1. saMskRtibheda upara je thoDIka ghaTanAo namUnArUpe ApI che te AryAvartanI saMskRtinA be prasiddha avatArI puruSonAM jIvanamAMnI che. temAMthI eka to jaina saMpradAyanA prANarUpa dIrghatapasvI mahAvIra ane bIjA vaidika saMpradAyanA tejorUpa yogIzvara kRSNa che. e ghaTanAo vAstavika banI hoya ke ardhakalpita hoya ke taddana kalpita hoya e vicAra thoDI vAra bAjue mUkI ahIM e vicAravuM prApta thAya che ke ukta baMne puruSonAM jIvananI ghaTanAonuM khokhuM eka jevuM hovA chatAM tenA AtmAmAM je atyaMta bheda dekhAya che te kayA tattva, kayA siddhAMta ane kayA daSTibindune AbhArI che ? ukta ghaTanAone saheja paNa dhyAnapUrvaka tapAsanAra vAcakanA manamAM e chApa to tarata paDaze ke eka prakAranI ghaTanAomAM tapa, sahiSNutA ane ahiMsA dharma taravare che; jyAre bIjA prakAranI ghaTanAomAM zatruzAsana, yuddhakauzala ane duSTadamanakarmanuM kauzala taravare che. A bheda jaina ane vaidika saMskRtinA maulika tattvabhedane AbhArI che. jaina saMskRtinuM mULa tattva ke mULa siddhAMta ahiMsA che. ahiMsAne saMpUrNapaNe sAdhanAra athavA to tenI parakASThAe pahoMcanAra je hoya te ja te saMskRtimAM avatAra bane che ane avatArarUpe pUjAya che, jyAre vaidika saMskRtimAM ema nathI. temAM je lokasaMgraha pUrNapaNe kare, sAmAjika niyamana rAkhavA mATe svamAnya sAmAjika niyamone anusare, ziSTanuM pAlana ane duSTanuM damana game te bhoge kare te ja avatAra bane che ane avatArarUpe pUjAya che. tattvano A bheda nAnosUno nathI, kAraNa ke ekamAM game tevA uzkeraNInA ane hiMsAnA prasaMgo prApta thavA chatAM pUrNa ahiMsaka rahevAnuM hoya che, jyAre bIjImAM aMtaHkaraNavRtti taTastha ane sama hovA chatAM vikaTa prasaMge upasthita thatAM jAna upara khelI anyAyakartAne prANadaDa sudhdhAM ApI hiMsA dvArA paNa anyAyano pratikAra karavAno hoya che. jyAre A baMne saMskRtinA pratinidhi manAtA avatArI puruSonAM jIvananI ghaTanA e tattvabheda pramANe yojAya te jema svAbhAvika che tema mAnasazAstranI dRSTie paNa yogya che. Ama hovAthI ApaNe eka ja jAtanI ghaTanAo ukta baMne puruSonAM jIvanamAM bhinnabhinna svarUpamAM yojAyelI vAMcIe chIe. adharma ke anyAyano pratikAra ane dharma ke nyAyanI pratiSThA e to koIpaNa mahAna puruSanuM lakSaNa hoya ja che; enA sivAya koI mahAna tarIke pUjA paNa pAmI zake nahi, chatAM enI rItamAM phera hoya che. eka puruSa game te ane game tevA adharma ke anyAyane pUrNa baLathI buddhipUrvaka temaja udAratApUrvaka sahana karI te adharma ke anyAya karanAra vyaktinuM aMtaHkaraNa potAnA tapa dvArA badalI tenA aMtaHkaraNamAM dharma ane vAyanuM rAjya sthApavA prayatna kare che; jyAre bIjo puruSa, vyaktigata rIte dharmasthApananI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 39 e paddhati ISTa hoya topaNa lokasamUhanI dRSTie e paddhatine vizeSa phaLadAyaka na samajatAM, bIjI ja paddhati svIkAre che. te adharma ke anyAya karanAranuM citta, mAtra sahana karIne ke khamI khAIne nathI badalato, paNa te to jheranI davA jhera' e nIti svIkArI athavA to "zaTha pratye zeTha" thavAnI nIti svIkArI te adharma ane anyAya karanAranuM kAsaLa ja kADhI nAkhI lokomAM dharma ane nyAyanI sthApanA karavAmAM mAne che. A yugamAM paNa A vicArasaraNIno bheda spaSTa rIte gAMdhIjI ane lokamAnyanI vicAra tathA kAryazailImAM joI zakIe chIe. ahIM kAMI paNa gerasamajUtI na thAya te mATe ukta baMne saMskRti paratve thoDuM vizeSa jaNAvI devuM yogya che. koI ema na dhAre ke mULamAM A baMne saMskRtio prathamathI ja judI hatI ane taddana judI rIte poSAyela che. kharI vAta e che ke eka akhaMDa AryasaMskRtinA A baMne aMzo jUnA che. ahiMsA ke AdhyAtmika saMskRtino vikAsa thatAM thatAM eka samaya evo Avyo ke tene amuka puruSoe parAkASThA sudhI potAnA jIvanamAM utArI. Ane lIdhe A puruSonA siddhAMta ane jIvanamahimA tarapha amuka lokasamUha DhaLyo, je dhIre dhIre eka samAjarUpe goThavAI gayo ane saMpradAyanI bhAvanAne lIdhe tathA bIjAM kAraNone lIdhe jANe e ahiMsaka samAja judo ja hoya ema tene potAne ane bIjAone jaNAvA lAgyuM. bIjI bAju sAmAnya prajAmAM je samAjaniyAmaka athavA to lokasaMgrahavALI saMskRti prathamathI ja cAlu hatI te cAlI AvatI ane potAnuM kAma karye jatI. jyAre jyAre koIe ahiMsAnA siddhAMta upara atyaMta bhAra Apyo tyAre A bIjI lokasaMgraha-saMskRtie ghaNI vAra tene apanAvyo, chatAM tenI AtyaMtikatAne kAraNe teno virodha cAlu rAkhyo ane e rIte e saMskRtino anuyAyIvarga, jANe prathamathI ja judo hoya tema - e potAne mAnavA ane bIjAone manAvavA lAgyo. jaina saMskRtimAM ahiMsAnuM je sthAna che te ja sthAna vaidika saMskRtimAM paNa che. phera eTalo che ke vaidika saMskRti ahiMsAnA tattvane vyaktigata rIte pUrNa AdhyAtmikatAnuM sAdhana mAnI teno upayoga vyakti paratve ja batAve che ane samaSTinI dRSTie ahiMsAnA tattvane parimita karI daI e tattva mAnya chatAM samaSTimAM jIvanavyavahAra tathA ApattinA prasaMgomAM hiMsAne apavAda tarIke nahi paNa anivArya utsarga tarIke mAne che ane varNave che. tethI ApaNe vaidika sAhityamAM joIe chIe ke emAM upaniSada ane yogadarzana jevAM atyaMta tapa ane ahiMsAnA samarthaka graMtho che ane sAthesAthe 'yaM suryAt daMprati e bhAvanAnA samarthaka tathA jIvanavyavahArane kema calAvavo e batAvanAra paurANika ane smRtigraMtho paNa sarakhI ja rIte pratiSThA pAmela che. ahiMsA-saMskRtino upAsaka jyAre eka Akho varga ja sthapAI gayo ane te samAjarUpe goThavAI gayo tyAre tene paNa amuka aMze hiMsAtmaka pravRtti sivAya Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. jaina dharma ane darzana jIvavuM ane potAnuM taMtra calAvavuM to zakya na ja hatuM; kAraNa ke koIpaNa nAnA ke moTA samagra samAjamAM pUrNa ahiMsAnuM pAlana zakya ja nathI. tethI jaina samAjanA itihAsamAM paNa ApaNe pravRttinAM vidhAno tathA prasaMgavizeSamAM tyAgI bhikSunA hAthe paNa thayela hiMsApradhAna yuddho joIe chIe. A badhuM chatAM jaina saMskRtinuM vaidika saMskRtithI taddana bhinna lakSaNa kAyama rahyuM che, ane te e ke te saMskRti koIpaNa jAtanI vyaktigata ke samaSTigata hiMsAmAtrane nirbalatAnuM cihna mAne che ane tethI tevI pravRttine te chevaTe prAyazcittane yogya mAne che; jyAre vaidika saMskRti vyaktigata rIte ahiMsA tattvanI bAbatamAM jaina saMskRti pramANe mAnyatA dharAvatI hovA chatAM samaSTinI dRSTie spaSTa ghoSaNA kare che ke hiMsA e mAtra nirbaLatAnuM cihna che ema nathI, paNa vizeSa avasthAmAM to e UlaTuM baLavAnanuM cihna che, te Avazyaka ane vidheya che ane tethI ja te prasaMgavizeSamAM prAyazcittane pAtra nathI. A ja lokasaMgrahanI vaidika bhAvanA sarvatra purANonA avatAromAM ane smRtigraMthonA lokazAsanamAM ApaNe joIe chIe. e ja bhedane lIdhe upara varNavela baMne puruSonAM jIvananI ghaTanAonuM khokhuM eka chatAM tenuM svarUpa ane teno DhALa judo che. jaina samAjamAM gRhastha karatAM tyAgIvarga ghaNo nAno hovA chatAM AkhA samAja u52 (pachI bhale yogya ke ayogya, vikRta ke avikRta paNa) ahiMsAnI bhAvanAnI je chApa che ane vaidika samAjamAM saMnyAsI pavriAjaka varga pramANamAM ThIka ThIka moTo hovA chatAM te samAja upara purohita gRhasthavarganI ane cAturvarNika lokasaMgrahavRttinI je prabaLa ane vadhAre asara che teno khulAso ApaNe upara kahela saMskRtibhedamAMthI bahu saraLatAthI meLavI zakIe chIe. 2. ghaTanAvarNanonI parIkSA have bIjA dRSTibindu vize vicAravAnuM prApta thAya che. te dRSTibindu upara kahyA mujaba 'e ghaTanAonA varNanano paraspara ekabIjA u52 kAMI prabhAva paDyo che ke nahi, ane emAM keTakeTalo pheraphAra ke vikAsa sadhAyo che enI parIkSA karavI' - e che. A bAbatamAM sAmAnya rIte cAra pakSo saMbhave che : - (1) vaidika ane jaina baMne saMpradAyanA graMthonuM uparyukta ghaTanAvALuM varNana ekabIjAthI taddana svataMtra hoI arasaparasa ekabIjA koInI asara vinAnuM che. (2) ukta varNana ati samAna ane biMba-pratibiMba jevuM hovAthI taddana svataMtra nahi, chatAM koI sAmAnya bhUmikAmAMthI utpanna thayeluM che. (3) koIpaNa eka saMpradAyanI ghaTanAonuM varNana bIjA saMpradAyanA tevA varNanane AbhArI che athavA tenI asaravALuM che. (4) jo ekanI asara bIjA u52 hoya ja to kayA saMpradAyanuM varNana bIjA saMpradAyane AbhArI che ane temAM teNe mULa varNana ane mULa kalpanA karatAM keTalo pheraphAra karyo che athavA potAnI dRSTie keTalo vikAsa sAdhyo che ? Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 41 AmAMthI pahelA pakSano saMbhava ja nathI; kAraNa ke, eka ja deza, eka ja prAMta, eka ja gAma, eka ja samAja ane eka ja kuTuMbamAM jyAre baMne saMpradAyo sAthosAtha pravartamAna hoya ane baMne saMpradAyanA vidvAno temaja dharmaguruomAM zAstra, AcAra ane bhASAnuM jJAna temaja rItarivAja eka ja hoya tyAM bhASA ane bhAvanI ATalI badhI samAnatAvALuM, ghaTanAonuM varNana ekabIjAthI taddana svataMtra che ane parasparanI asara vinAnuM che ema mAnavuM e lokasvabhAvanA ajJAnane kabUlavA jevuM thAya. bIjA pakSa pramANe baMne saMpradAyonuM ukta varNana, pUrNa nahi to AlpAMze paNa, koI mULa sAmAnya bhUmikAmAMthI AvyuM hoya evo saMbhava kalpI zakAya; kAraNa ke, A dezamAM jude jude vakhate aneka jAtio AvI che ane te ahIMnI prajA tarIke AbAda thaI che. tethI gopa ke AhIra jevI koI bahArathI AvelI ke A dezanI khAsa jAtimAM jyAre vaidika ke jaina saMskRtinAM mULo na hoya tyAre paNa kRSNa ane kaMsanAM saMgharSaNonA jevI agara to mahAvIra ane devanA prasaMgo jevI AchI AchI vAto pracalita hoya ane pachI e jAtiomAM ukta baMne saMskRtio dAkhala thatAM agara vaidika ane jaina saMskRtivALI prajAomAM e jAtionuM mizraNa thaI jatAM te te jAtimAM te vakhate pracalita ane lokapriya thaI paDelI vArtAone vaidika ane jaina saMskRtinA graMthakAroe potapotAnI Dhabe, potapotAnA sAhityamAM sthAna ApyuM hoya ema banavA jevuM che. ane jyAre vaidika temaja jaina saMskRtinAM baMne varNanomAM kaSNano saMbaMdha ekasarakho gopo ane AhIro sAthe dekhAya che temaja mahAvIranA jIvanaprasaMgamAM paNa govALiyAono vAraMvAra saMbaMdha najare paDe che tyAre to bIjA pakSanA saMbhavane kAMIka Teko maLe che. paraMtu atyAre ApaNI pAse baMne saMskRtinuM je sAhitya che ane je sAhityamAM mahAvIra ane kRSNanI upara varNavelI ghaTanAo saMkSepa ke vistArathI samAnarUpe ke asamAnarUpe AlekhAyelI najare paDe che, te jotAM bIjA pakSanI saMbhavakoTi choDI trIjA pakSanI nizcitatA tarapha mana jAya che ane ema coksa lAge che ke mULamAM game tema ho, paNa atyAre upalabdha sAhityamAM je baMne varNano che. temAMthI eka varNana pUrNa nahi to moTA bhAge bIjAne AbhArI che ane eka upara bIjAnI asara che. tyAre have cothA ja pakSa vize vicAra karavo bAkI rahe che. vaidika vidvAnoe jaina varNana apanAvI potAnA graMthomAM potAnI Dhabe sthAna ApyuM ke jaina lekhakoe vaidika-paurANika varNanane apanAvI potAnI Dhabe potAnA graMthamAM sthAna ApyuM e ja prazna vicAravAno che. jaina saMskRtino AtmA ane mULa jaina graMthakAronuM hovuM joItuM mAnasa e be dRSTiothI jo vicAra karavAmAM Ave to ema kahyA vinA na ja cAle ke jaina sAhityamAMnuM uparyukta varNana e paurANika varNanane AbhArI che. jaina saMskRtino AtmA pUrNatyAga, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 * jaina dharma ane darzana ahiMsA ane vItarAgatvano Adarza, e che. tethI mULa jaina graMthakAronuM mAnasa paNa e ja Adarza pramANe ghaDAyeluM hoya to jaina saMskRti sAthe pUro meLa khAya jaina saMskRtimAM vahemo, camatkAro, kalpita ADaMbaro ane kAlpanika AkarSaNone jarAya sthAna nathI. jeTale aMze AvI kRtrima ane bAhya vastuo dAkhala thAya teTale aMze jaina saMskRtino Adarza vikRta thAya ane haNAya che. A vastu sAcI hoya to AcArya samantabhadranI vANImAM, aMdhazraddhALu bhaktonI aprIti vahorIne ane tenI paravA karyA sivAya, spaSTa kahI devuM joIe. bhagavAna mahAvIranI pratiSThA kAMI evI ghaTanAomAM ane bALakalpanA jevA dekhAtAM varNanomAM nathI; kAraNa ke, evI devI ghaTanAo ane adUbhUta camatkArI prasaMgo to game tenA jIvanamAM varNavAyelA sAMpaDI zake che. tethI jyAre dharmavIra dIrghatapasvInA jIvanamAM Dagale ne pagale devone AvatA joIe chIe, devI upadravone vAMcIe chIe ane asaMbhava jevI dekhAtI kalpanAonA raMga nihALIe chIe tyAre ema lAge che ke bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM sthAna pAmelI A ghaTanAo asalamAM vAstavika nathI, paNa te pADozI vaidika-paurANika varNano uparathI pAchaLathI levAmAM AvI che. - A vidhAnane spaSTa karavA khAtara ahIM be jAtanA purAvAo upasthita karavAmAM Ave che : (1) pahelo to e ke khuda jaina graMthomAM mahAvIranA jIvana saMbaMdhI ukta ghaTanAo kaye krame maLe che te, ane (2) bIjo e ke jaina graMthomAM varNavAyela kRSNanA jIvanaprasaMganI paurANika kRSNajIvana sAthe sarakhAmaNI karavI ane e vizenA jena tathA paurANika graMthono kALakrama tapAsavo. jaina saMpradAyanA mukhya be phirakAmAMthI digaMbara phirakAnA sAhityamAM mahAvIranuM jIvana jema tadana khaMDita che tema te ja phirakAnA judA judA graMthomAM cit paraspara visaMvAdI paNa che. tethI atre zvetAMbara phirakAnA graMthone ja sAme rAkhI vicAra karavo prApta thAya che. sauthI jUnA manAtA aMgasAhityamAM be aMgo evAM che ke jemAM upara varNavelI mahAvIranA jIvananI ghaTanAomAMthI koIkanI ja jhAMkhI thAya che. AcArAMga 1. devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / / mAyAviSvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // - grAmImAMsA artha: - devonuM Agamana, vimAna ane cAmarAdinA ADaMbaro je aindrajAlika camatkArIo hoya temAM paNa dekhAya che. mATe he prabhu! e vibhUtine kAraNe tuM amArI daSTimAM mahAna nathI, arthAt tArI mahattAnuM citra bIjuM ja hovuM joIe. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa * 43 nAmanA pahelA ane sauthI nirvivAda prAcIna manAtA aMganA pahelA zrutaskaMdha (upadhAnasUtra a 9)mAM bhagavAna mahAvIranI sAdhaka avasthAnuM varNana che; paNa emAM to kaThora sAdhakane sulabha evA taddana svAbhAvika manuSyakata ane pazu-paMkhIkRta upasargonuM varNana che, je akSarazaH satya lAge che ane eka vItarAga saMskRtinA nirdezaka zAstrane baMdhabese tevuM lAge che. e ja AcArAMganA pAchaLathI umerAyelA manAtA bIjA zrutaskaMdhamAM bhagavAnanI taddana saMkSepamAM AkhI jIvanakathA Ave che. emAM garbhasaMharaNanI ghaTanAno, temaja koIpaNa jAtanI vigata ke vizeSa ghaTanAnA nirUpaNa sivAya mAtra bhayaMkara upasargo sahyAno nirdeza che. bhagavatI nAmanA pAMcamA aMgamAM mahAvIranA garbhaharaNanuM varNana vizeSa pallavita rIte maLe che. temAM e banAva indra dvArA deva mAraphata sadhAyAnI upapatti che, ane e ja aMgamAM bIje sthaLe (bhagavatI zataka 9, uddeza 33, pR. 4pa6) mahAvIra devAnandAnA putra tarIke potAne oLakhAvatAM gautamane kahe che ke A devAnandA mArI mAtA che. jyAre emano janma trizalAnI kukSithI thayelo hoI sau emane trizalAputra tarIke tyAM sudhI oLakhAvatA hoya evI kalpanA dekhAya che.) joke A aMgo vikramanA pAMcamA saikAnI AsapAsa saMkalita thayAM che, chatAM e ja rUpamAM ke kvacit kvacit thoDA bhinna rUpamAM e aMgonuM astitva tethI vadhAre prAcIna che ane temAMya AcArAMganA prathama zrutaskaMdhanuM rUpa to savizeSa prAcIna che, e vastu dhyAnamAM rAkhavI joIe. aMga pachInA sAhityamAM Avazyakaniryukti ane tenuM bhASya Ave che, jemAM mahAvIranA jIvanane lagatI uparyukta ghaTanAo Ave che. ahIM eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke joke e niryukita ane bhASyamAM e ghaTanAono nirdeza che, paNa te bahu TUMkamAM ane pramANamAM ocho che. tyAra bAda e ja niryukti ane bhASyanI cUrNinuM sthAna Ave che, jemAM e ghaTanAo vistArathI ane pramANamAM vadhAre varNavAyelI che. A cUrNi sAtamA ane AThamA saikA vacce banelI hoya ema manAya che. mULa niryukti I. sa. pahelAMnI hovA chatAM eno aMtima samaya I. sa. pAMcamA saikAthI ane bhASyano samaya sAtamA saikAthI arvAcIna nathI. cUrNikAra pachI mahAvIranA jIvanano vadhAremAM vadhAre ane pUro hevAla pUro pADanAra AcArya hemacaMdra che. emaNe triSaSTizalAkApuruSacaritranA dazama parvamAM mahAvIrajIvana saMbaMdhI pUrvavartI badhA ja graMthonuM dohana karI potAnA kavitvanI kalpanAonA raMgo sAthe AkhuM jIvanavarNana ApyuM che. e varNanamAMthI ame upara lIdhelI badhI ja ghaTanAo joke cUrNimAM che, paNa jo hemacaMdranA varNana ane bhAgavatamAMnA kRSNavarNanane ekasAthe sAme rAkhI vAMcavAmAM Ave to ema jarUra lAge ke hemacaMdra bhAgavatakAranI kavitvazaktinA saMskArone apanAvyA che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 * jaina dharma ane darzana jema jema aMgasAhityathI hemacaMdranA kavitvamaya caritra sudhI ApaNe uttarottara vAMcatA jaIe chIe tema tema mahAvIranA jIvananI sahaja ghaTanAo kAyama rahevA chatAM tenA upara devI ane camatkArI ghaTanAonA raMgo vadhAre ne vadhAre purAtA jAya che. tyAre ema mAnavAne kAraNa maLe che ke je badhI asahaja dekhAtI ane jenA vinA paNa mULa jaina bhAvanA abAdhita rahI zake che evI ghaTanAo, eka athavA bIje kAraNe, jaina sAhityamAMnA mahAvIrajIvanamAM bahArathI praveza pAmatI gaI che. A vastunI sAbitI mATe ahIM eka ghaTanA upara khAsa vicAra karIe to te prAsaMgika ja gaNAze. Avazyakaniryukti, tenuM bhASya ane cUrNi - emAM mahAvIranA jIvananI badhI ghaTanAo saMkSipta ke vistArathI varNavAyelI che. nAnImoTI badhI ghaTanAone saMgrahI sAcavI rAkhanAra niryukti, bhASya ane cUrNinA lekhakoe mahAvIre karelA merakampana jevA AkarSaka mahAbanAvanI noMdha lIdhI nathI, jyAre ukta graMthone AdhAre mahAvIrajIvana lakhanAra hemacaMdra merukampananI noMdha lIdhI che. hemacaMdra noMdhela merukampanano banAva joke tenA mULa AdhArabhUta niryukti, bhASya ke cUrNimAM nathI, chatAM AThamA saikAnA digaMbara kavi raviNakRta pavApurANamAM (dvitIya parva, zlo. 75-76, pR. 15) che. raviSeNe A banAva prAkRta "paumariyamAMthI lIdhelo che; kAraNa ke, enuM padmacarita e prAkRta paumacariyanuM mAtra anukaraNa che. ane paumariyamAM (dvitIya parva zloka 25-26, pR.5) e banAva noMdhelo che. pAcarita nirvivAdarUpe digaMbarIya che, jyAre paumacariyanI bAbatamAM haju matabheda che. paumariya digaMbarIya ho, zvetAMbarIya ho ke e baMne rUDha phirakAthI taTastha evA trIjA ja koI gacchanA AcAryanI kRti ho, game tema ho, paNa atre e vicAravuM prApta thAya che ke paumariyamAM nirdezAvela merukampanA banAvanuM mULa zuM che ? aMgagraMthomAM ke niryuktimAM e banAva nathI noMdhAyelo, eTale te uparathI paumacariyanA kartAe e banAva lIdho che ema to kahI zakAya ja nahi. tyAre e banAva noMdhAyo kevI rIte ? - e prazna che. joke pahemacariyanI racanAno samaya pahelI zatAbdI nirdezAyelo che, chatAM keTalAMka kAraNasara e samaya vize bhrAMti lAge che. paumaracariya brAhmaNa pavapurANa pachInI kRti hoya ema lAge che ane pAMcamA saikA pahelAMnuM hovAno bahu ja ocho saMbhava che. game tema ho, chatAM aMga ane niryukti AdimAM nahi sUcavAyela merukampanano banAva paumacariyamAM kyAMthI Avyo ? - e savAla to rahe ja che. - jo paumacariyanA kartA pAse koI e banAvanA varNanavALo vadhAre jUno graMtha hoya ane temAMthI teNe e banAva noMdhyo hoya to niryukti ke bhASya AdimAM e banAva noMdhAyA sivAya bhAgye ja rahe. tethI kahevuM joIe ke paumariyamAM A banAva Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa 0 45 kyAMka bahArathI AvI dAkhala thayo che. bIjI bAju harivaMza Adi brAhmaNapurANomAM phaLadrupa paurANika kalpanAmAMthI janmelI govardhana toLavAnI ghaTanA noMdhAyelI prAcIna kALathI maLe che. paurANika avatAra kRSNa dvArA govardhana parvatanuM tolana ane jaina tIrthaMkara mahAvIra dvArA sumeru parvatanuM kampana e be vacce eTaluM badhuM sAmya che ke koI eka kalpanA bIjAne AbhArI lAge che. ApaNe joI gayA ke Agama-niryukti graMtho jemAM garbhasaMkramaNa jevA asaMbhavita dekhAtA banAvonI noMdha che, temAMya sumerukampanano izAro nathI. koI prAcIna jaina paramparAmAMthI e banAva paumariyamAM levAyAno ocho saMbhava che, ane brAhmaNapurANomAM parvata uThAvyAnI vAta che tyAre ApaNane mAnavAne kA2Na maLe che ke kavitvamaya kalpanAmAM ane adbhuta varNanomAM brAhmaNa-mastiSkanuM anukaraNa karanAra jaina-mastike A kalpanA brAhmaNapurANamAMnI govardhana parvatanI tolananI kalpanA uparathI upajAvI kADhI che. pADozI ane virodhI saMpradAyavALA potAnA prabhunuM mahattva gAtAM kahe ke puruSottama kRSNe to potAnI AMgaLIthI govardhana jevA pahADane toLyo, tyAre sAMpradAyika mAnasane saMtoSavA jaina purANakAro jo ema kahe ke kRSNe to juvAnImAM mAtra yojanapramANa govardhana parvatane UMcakyo, paNa amArA prabhu vIre to janmatAveMta mAtra paganA aMgUThAthI eka lAkha yojananA sumeru parvatane DagAvyo, to e sAMpradAyika pratispardhAne taddana baMdhabesatuM lAge che. pachI e kalpanA vadhAre pracAramAM AvatAM saMpradAyamAM eTale sudhI rUDha thaI gaI ke chevaTe hemacaMdre potAnA graMthamAM ene sthAna ApyuM ane atyAre to sAmAnya jaina janatA ema ja mAnatI thaI gaI che ke mahAvIranA jIvanamAM Avato merukampanano banAva Agamika ane prAcIna graMthagata che. ahIM UlaTo tarka karI eka prazna karI zakAya ke prAcIna jaina graMthamAMnA merukampanA banAvanI brAhmaNa purANakAroe govardhana parvatanA tolana rUpe nakala kema na karI hoya ? paraMtu Ano uttara prathama eka sthaLe devAI gayo che te pramANe spaSTa che. jaina graMthonuM mULa svarUpa kAvyakalpanAnuM nathI, mukhyapaNe kAvyakalpanAnA saMskArathI ja ghaDAyeluM ApaNe joIe chIe. tethI e kalpanA purANa dvArA ja jaina kAvyomAM rUpAMtara pAmI dAkhala thaI hoya ema mAnI levAmAM vadhAre aucitya dekhAya che. kRSNanA garbhAvata2NathI mAMDI janma, bALalIlA ane AgaLanA jIvanaprasaMgovALAM mukhyapaNe harivaMza, viSNu, padma, brahmavaivarta ane bhAgavata eTalAM vaidika purANo che. bhAgavata lagabhaga 8-9 mA saikAnuM manAya che. bAkInAM purANo paNa koI eka ja hAthe ane eka ja vakhate lakhAyelAM hoya ema nathI; chatAM harivaMza, viSNu Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 * jaina dharma ane darzana ane padma e purANo pAMcamA saikA pahelAM paNa koI ne koI rUpamAM nizcita astitva dharAvatAM. vaLI e purANonAM pahelAM paNa mULa purANa hovAnI sAbitIo maLe che. harivaMzathI mAMDI bhAgavata sudhInAM ukta purANomAM AvatA kRSNanA janma ane jIvananI ghaTanAo jotAM paNa ema lAge che ke A ghaTanAmAM mAtra kavitvanI dRSTie ja nahi. paNa vastunI dRSTie sudhdhAM ghaNo vikAsa thayo che. harivaMza purANa ane bhAgavata purANa e baMnemAMnI kaSNajIvananI kathA sAme rAkhI vAMcatAM e vikAsa spaSTa jaNAI Ave che. bIjI bAju jaina vADmayamAM kRSNajIvananI kathAvALA mukhya graMtho zvetAMbara ane digaMbara baMne sAhityamAM che. zvetAMbarIya aMga graMthomAMthI chaThThA jJAtA ane AThamA aMtagaDa e aMgomAM sudhdhAM kRSNano prasaMga Ave che. vasudevahinDI (lagabhaga sAtamo seko. juo pR0 368-9) jevA prAkRta graMtho ane hemacandrakRta (bAramI sadI) triSaSTizalAkApuruSacaritra jevA saMskRta graMthomAM kRSNajIvananI vistRta kathA maLe che. digaMbarIya sAhityamAM kRSNajIvanano vistRta ane manoraMjaka hevAla pUro pADanAra graMtha jinasenakRta (vikramIya 9 mI zatAbdI) harivaMzapurANa che, temaja guNabhadrakRta (vikramIya 9mI zatAbdI) uttarapurANamAM paNa kRSNanI jIvanakathA che. digaMbarIya harivaMzapurANa ane uttarapurANa e vikramIya navamA saikAnA graMtho che. - have ApaNe kRSNajIvanamAMnA keTalAka prasaMgo laIne joIe ke te brAhmaNapurANomAM kaI rIte varNavAyelAM che ane jaina graMthomAM kaI rIte varNavAyelAM maLe che ? brAhmaNapurANa jaina graMtho (1) viSNunA AdezathI yogamAyA- | (1) emAM saMharaNa (saMkarSaNa)nI vAta nathI, zaktinA hAthe baLabhadranuM devakInA ! paNa rohiNInA garbhamAM sahaja janmanI garbhamAMthI rohiNInA garbhamAM saMharaNa vAta che. (saMkarSaNa) thAya che. -harivaMza sarga 32, zlo. -bhAgavata, skandha 10, a.0 2, 1-10, pR. 321. zlo. 6-13, pR. 799. (2) devakIne janmelA baLabhadra pahelAMnA cha sajIva bALakone kaMsa paTakI mArI nAkhe (2) vasudevahinDIpR. 36 8-9)mAM devakInA cha putrone kaMse haNI nAkhyA evo spaSTa nirdeza che, paNa jinasena ane hemacaMdranA varNana pramANe devakInA garbhajAta cha sajIva bALakone eka deva bIjA zaheramAM jaina kuTuMbamAM surakSita pahoMcADe che ane te jene bAInA mRtaka - bhAgavata, skandha 10, a.02, zlo. 5. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa * 47 janmelA cha bALakone krame devakI pAse lAvI mUke che, je janmathI ja mRtaka chatAM kaMsa tene roSathI pachADe che ane pelA jainagRhasthane ghera UcharelA cha sajIva devakIbALako AgaLa jatAM neminAtha tIrthaMkara pAse jainadIkSA le che ane mokSa pAme che. -harivaMza, sarga 35, zlo. 1-15, pR. 363-4. (3) viSNunI yogamAyA yazodAne tyAM | (3) yazodAnI tarata janmelI putrIne putrIrUpe janma laI vasudevane hAthe | kRSNane badale devakI pAse lAvavAmAM Ave devakInI pAse pahoMce che ane te ja samaye | che. kaMsa te jIvatI bAlikAne mArato nathI. devakInA garbhathI janmela kRSNa vasudevane | vasudevahindI pramANe nAka kApIne ane hAthe yazodAne tyAM surakSita pahoMce che. | jinasenanA kathana pramANe mAtra nAka capaTuM Avela putrIne kaMsa mArI nAkhavA paTake karIne, jatI kare che. e bAlikA AgaLa che, paNa te yogamAyA hoI chaTakI jaI taruNa avasthAmAM eka sAdhvI pAse chevaTe kALI, durgA, Adizakti tarIke jenadIkSA le che ane jinasenanA harivaMza pUjAya che. pramANe to e sAdhvI dhyAna avasthAmAM - bhAgavata, skandha 10, marI sadgati pAmyA chatAM tenI AMgaLInA lohIbharelA traNa kaTakA a.0 2, zlo. 2-10, pR. 809. uparathI pAchaLathI trizULadhAriNI kALI tarIke viMdhyAcalamAM pratiSThita thAya che. e kALI devI sAme thatAM pADAonA vadhanI jinasene bhAre jhATakaNI kADhI che, je vadha viMdhyAcalamAM adyApi pravarte che. ' -harivaMza, sarga 39, zlo. 1-51, pR. 458-6 1. (jI kRSNanI bALalIlA ane ! (4) brAhmaNapurANomAM kaMse mokalelA je kumAralIlAmAM kaMse mokalelA je badhA | asuro Ave che te asuro jinasenanA asuro AvyA che ane jemaNe kRSNane, | harivaMzapurANa pramANe kaMsanI pUrvajanmamAM baLabhadrane temaja gopa-gopIone | sAdhelI devIo che ane e devIo jyAre Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 * jaina dharma ane darzana pajavyAM che, lagabhaga te badhA asurone | kRSNa, baLabhadra ke vrajavAsIone satAve che kRSNa ane koI vAra baLabhadra prANamukta tyAre e devIono vadha kRSNane hAthe nathI karI mArI nAkhe che. thato, paNa kRSNa e devIone harAvI mAtra - bhAgavata, dazama skaMdha, a. jIvatI nasADI mUke che. hemacaMdranA glo. 5-8, pR.814. triSaSTi. sarga 5, zloka 123-varNana pramANe kRSNa, baLabhadra ane vrajavAsIone upadrava karanAra koI devIo nahi paNa kaMsanAM pALelAM unmatta prANIo che, jeno paNa vadha kRSNa nathI karatA. mAtra dayALu jainanA hAthanI peThe e potAnA parAkramI chatAM komaLa hAthathI kaMsaprerita upadravI prANIone harAvI dUra nasADI mUkI che. - harivaMza, sarga 35, zlo. 35-50, pR. 36 6-7. (5) nRsiMha e viSNuno eka avatAra che. (5) kRSNa joke bhaviSyamAM tIrthakara thaI kRSNa tathA baLabhadra baMne viSNunA aMza mokSe janAra che, paNa atyAre te yuddhane hoI sadAmukta che ane viSNadhAma | pariNAme narakamAM vase che ane baLabhadra svargamAM vartamAna che. jainadIkSA levAthI svargamAM gayela che. -bhAgavata, prathama skandha a0 3, jinasene baLabhadrane ja nRsiMha tarIke zlo. 1-24, pR. 10-11. ghaTAvavA manoraMjaka kalpanA ApI che. ane lokomAM kRSNa tathA baLabhadranI sArvatrika pUjA kema thaI enA kAraNa tarIke kRSNa narakamAM rahyA rahyA baLabhadrane tema karavAnI yukti batAvyAnuM ati sAmpradAyika ane kAlpanika varNana karyuM che. - harivaMza, sarga 35, glo. 1-55, pR. 618-25. (6) draupadI pAMca pAMDavanI patnI che ane | (6) zvetAMbara graMtho pramANe to draupadIne kRSNa pAMDavonA parama sakhA che. draupadI | pAMca pati che (jJAtA) 16muM adhyayana), Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 49 kRSNabhakta che ane kRSNa svayaM pUrNAvatAra | paNa jinasena mAtra arjunane ja draupadInA pati tarIke varNave che ane tene eka -mahAbhArata. pativALI Alekhe che. (harivaMza, sarga pa4, zlo. 12-25). draupadI ane pAMDavo. badhAya jainadIkSA le che ane koI mokSa ke koI svarge jAya che. phakta kRSNa karmodayane kAraNe jainadIkSA laI zakatA nathI. tema chatAM bAvIsamAM tIrthakara ariSTaneminA ananya upAsaka banI bhAvI tIrthaMkara padanI lAyakAta meLave che. - harivaMza, sarga 65, zlo. 16, pR. 619-20. (7) kRSNanI rAsalIlA ane gopIkrIDA | (7) kRSNa rAsa ane gopIkrIDA kare che, uttarottara vadhAre zRMgArI banatI jAya che. | paNa te gopIonA hAvabhAvathI na ane te eTale sudhI ke chevaTe te ! lobhAtAM taddana alipta brahmacArI tarIke padmapurANamAM bhoganuM rUpa dhAraNa karI rahe che. vallabhasaMpradAyanI bhAvanA pramANe - harivaMza, sarga 35, mahAdevanA mukhathI samarthana pAme che. zlo. 65-6, pR. 369. - padmapurANa a.0 245 zlo. 175-6, pR. 889-90. (8) kRSNa indra vrajavAsIone karelA ! (8) jinasenanA kathana pramANe InTe karelA upadravo zamAvavA govardhana parvatane sAta | upadravo nahi, paNa kaMse mokalela eka divasa hAthamAM toLe che. devIe karelA upadravo zamAvavA kRSNa -bhAgavata, dazama skandha, a.025. | govardhana parvatane toLe che. zlo. 18-30, pR. 89. - harivaMza, sarga 35, o. 48-50, pR. 367. purANomAM ane jaina graMthomAM varNavAyelI kRSNajIvanakathAmAMthI upara je thoDA namUnAo ApyA che te jotAM kRSNa e vastutaH vaidika agara paurANika pAtra che ane pAchaLathI jaina graMthamAM sthAna pAmela che - A bAbatamAM bhAgye ja zaMkA rahI zake. paurANika kaNajIvananI kathAmAM mAraphADa, asurasaMhAra ane zRMgArI lIlAo che, tene jaina graMthakAroe potAnI ahiMsA ane tyAganI bhAvanA pramANe badalI potAnA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 * jaina dharma ane darzana sAhityamAM taddana juduM ja sthAna ApyuM che. tethI ApaNe jaina graMthomAM purANanI peThe nathI jotAM kaMsane hAthe koI bALakano prANanAza ke nathI jotAM kaSNane hAthe kaMse mokalela upadravIono prANanAza, ApaNe mAtra jaina graMthomAM kRSNane hAthe kaMse mokalela upadravIone, pRthvIrAje zAhabuddInane jato karyo tema, jIvatAM choDI mUkavAnI vAta vAMcIe chIe; eTaluM ja nahi, paNa kRSNa sivAyanAM lagabhaga badhAM pAtroe jenadIkSA svIkAryAnuM varNana vAMcIe chIe. alabatta, ahIM eka prazna thaI zake ane te e ke mULamAM ja vasudeva, kRSNa AdinI kathA jaina graMthomAM hoya ane pachI te brAhmaNapurANomAM judA rUpamAM kema DhaLAI na hoya ? paraMtu jaina Agamo ane bIjA kathAgraMthomAM je kRSNa, pAMDava AdinuM varNana che tenuM svarUpa, zailI Adi jotAM e tarkane avakAza raheto nathI. tethI vicAratAM cokhkhuM lAge che ke jyAre prajAmAM kRSNanI pUjA-pratiSThA thaI ane tene lagatuM sAhitya khUba racAyuM temaja lokapriya thatuM gayuM tyAre samayasUcaka jaina lekhakoe paNa rAmacaMdranI peThe kRSNane paNa apanAvyA ane purANagata kRSNavarNananA jaina dRSTie dekhAtA hiMsAnA viSane utArI teno jaina saMskRti pramANe meLa besADyo ane temAM ahiMsAnI dRSTie lakhAtA kathAsAhityano vikAsa sAdhyo. - jyAre kRSNajIvananA tophAnI ane zRMgArI prasaMgo prajAmAM lokapriya thatA gayA tyAre e ja prasaMgo eka bAjue jaina sAhityamAM parivartana sAthe sthAna pAmatA gayA ane bIjI bAju te parAkramapradhAna adbhuta prasaMgonI mahAvIrajIvanavarNana upara asara thatI gaI hoya evo vizeSa saMbhava che. ane tethI ja, ApaNe joIe chIe ke, purANomAM kRSNanA janma, bALakrIDA ane yauvanavihAra Adi prasaMge mAnuSI ke amAnuSI asuroe karelA upadravo ane utpAtonuM je asvAbhAvika chatAM mAtra manoraMjaka, je varNana che te ja asvAbhAvika chatAM lokamAnasamAM UMDe sudhI UtarI gayela varNana, ahiMsA ane tyAganI bhAvanAvALA jaina graMthakArone hAthe yogya saMskAra pAmI mahAvIranA janma, bALakrIDA ane juvAnInI sAdhanAvasthAne prasaMge devakRta vividha ghaTanA tarIke sthAna pAme che, ane paurANika varNananI vizeSa asvAbhAvikatA tathA asaMgati dUra karavAno jaina graMthakArono prayatna hovA chatAM tatkAlIna lokamAnasa pramANe mahAvIranA jIvanamAM sthAna pAmela paurANika ghaTanAonA varNanamAM eka jAtanI amuka aMze asvAbhAvikatA. ane asaMgati rahI ja jAya che. 3. kathAgraMthonAM sAdhanonuM pRthakkaraNa ane tenuM aucitya have ApaNe lokomAM dharmabhAvanA jAgrata rAkhavA temaja saMpradAyanA pAyA majabUta karavA te vakhate mukhyapaNe kaI jAtanA sAdhanano upayoga kathAgraMthomAM ke jIvanavRttAMtomAM thato, tenuM pRthakkakaraNa karavuM ane tenuM aucitya vicAravuM." - A trIjA dRSTibindu upara AvIe chIe. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 51 upara je kAMI vivecanA karavAmAM AvI che te zarUAtamAM koIpaNa atizraddhALu sAmpradAyika bhaktane AghAta pahoMcADe e dekhItuM che. kAraNa e che ke sAdhAraNa upAsaka ane bhakta janatAnI potAnA pUjya puruSa taraphanI zraddhA buddhizodhita ke tarkaparimArjita nathI hotI. evI janatAne mana zAstramAM lakhAyela dareka akSara saikAlika satyarUpa hoya che ane vadhArAmAM jyAre e zAstrane tyAgI guru ke vidvAna paMDita vAMce ke samajAve che tyAre to e bhoLI janatAnA mana upara zAstranA akSarArthanA yathArthapaNAnI chApa vajalepa jevI thaI jAya che. AvI sthitimAM zAstrIya varNanonI parIkSA karavAnuM kAma ane parIkSApUrvaka tene samajAvavAnuM kAma ghaNuM ja agharuM thaI jAya che. te viziSTa varganA lokonA gaLe UtaratAM paNa lAMbo vakhata le che ane ghaNA bhogo mAge che. AvI sthiti mAtra jaina saMpradAyanI ja nathI, paNa duniyA uparanA dareka saMpradAyanI lagabhaga eka ja sthitino itihAsa ApaNI sAme che. A yuga vijJAnano che. emAM devI camatkAro ane asaMgata kalpanAo pratiSThA pAmI zake nahi eTale atyAranI dRSTie prAcIna mahApuruSonAM camatkApradhAna jIvana vAMcIe tyAre temAM ghaNuM asaMbaddha ane kAlpanika dekhAya e taddana svAbhAvika che. paraMtu je yugamAM e vRttAMto lakhAyAM, je lokoe lakhyAM, je loko vAste lakhyAM ane je uddezathI lakhyAM te yugamAM ApaNe dAkhala thaI te lakhanAra ane sAMbhaLanAranuM mAnasa tapAsI, temanA lakhavAnA uddezano vicAra karI, gaMbhIrapaNe joIe to ApaNane cokhkhuM dekhAze ke e prAcIna ane madhyayugamAM mahAna puruSonAM jIvanavRttAMto je rIte AlekhAyelAM che te ja rIte te vakhate kAragata hatI. Adarza game tevo ucca hoya ane tene koI asAdhAraNa vyaktie buddhizuddha karI jIvanagaNya karyo hoya, chatAM sAdhAraNa loko e ati sUkSma ane ati ucca Adarzane buddhigamya karI zakatA nathI ane chatAM saunI e Adarza tarapha bhakti hoya che : sau ene Icche che ane pUje che. AvI sthiti hovAthI sAdhAraNa lokonI e Adarza pratyenI bhakti athavA to dharmabhAvanA jAgrata rAkhavAne dhULa mArga svIkAravo paDe che, jevuM lokamAnasa tevI kalpanA karI temanA sAme e Adarza mUkavo paDe che. lokonuM mana sthaLa hoI camatkArapriya hoya ane devadAnavonA pratApanI vAsanAvALuM hoya tyAre temanI sAme sUkSma ane zuddhatara Adarzane paNa camatkAra ane devI pAsanA vAghA paherAvIne mUkavAmAM Ave to ja sAdhAraNa lokone sAMbhaLavo game ane temane gaLe Utare. A kAraNathI te yugamAM dharmabhAvanA jAgrata rAkhavA te vakhatanA zAstrakAroe mukhyapaNe camatkAro ane addabhutatAonAM varNanano Azraya lIdhelo che. vaLI, potAnI ja paDozamAM cAlatA anya saMpradAyomAM jyAre devatAI vAto ane camatkArI prasaMgonI bharamAra hoya tyAre potAnA saMpradAyanA lokone te tarapha jatA aTakAvI potAnA saMpradAya tarapha AkarSI rAkhavAno Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para * jaina dharma ane darzana mArga eka ja hoya che ane te e ke teNe paNa potAnA saMpradAyanA pAyA TakAvI rAkhavA mATe bIjA virodhI ane pADozI saMpradAyamAM cAlatI AkarSaka vAto jevI vAto athavA tethI vadhAre sArI vAto yojI, lakhI loko sAme rajU karavI. A rIte prAcIna ane madhyayugamAM jema dharmabhAvanA jAgrata rAkhavAnI dRSTie tema saMpradAyanA pAyA majabUta karavAnI dRSTie paNa mukhyapaNe mantra-taMtra, jaDI-buTTI, devI camatkAra ityAdi dharmatattvanI sAthe asaMgata evAM sAdhanono upayoga thato. gAMdhIjI upavAsa ke anazana Adare che. duniyAnI moTAmAM moTI zahenazAhatanA sUtradhAro vicAramAM paDe che. gAMdhIjIne jelamAMthI mukta kare che. pharI pakaDe che. vaLI pharI upavAsa zarU thatAM choDI de che. AkhA dezamAM jyAM jyAM gAMdhIjI jAya che, tyAM tyAM janasamudramAM bharatInuM mojuM Ave che. koI temano ati virodhI paNa jyAre temanI sAme jAya che tyAre eka vAra to te manomugdha thaI garvagalita thaI jAya che - A badhI vAstavika vastu che, svAbhAvika che ane manuSyabuddhigamya che. paraMtu A yugamAM A badhI vastune jo koI devI banAva tarIke varNave to te vastune jema koI buddhimAna sAMbhaLe ke svIkAre paNa nahi tema A yugamAM tenI je kharI kiMmata aMkAya che te paNa UDI jAya. A yugabaLano eTale vaijJAnika yugano prabhAva che. A baLa prAcIna ke madhyayugamAM na hatuM. tethI temAM AvI ja koI svAbhAvika vastune jyAM sudhI devI pAsa ke camatkArono pAsa lagADavAmAM na Ave tyAM sudhI te lokomAM pracAra pAmI zake nahi. be yuga vaccenuM A cokhkhuM aMtara che, e samajIne ja ApaNe prAcIna ane madhyakAlIna yuganI vArtAo ane jIvanavRttAMtono vicAra karavo ghaTe che. tyAre have chevaTe savAla e thAya che ke e zAstramAMnI camatkArI ane devI ghaTanAone atyAre kevA arthamAM samajavI ke vAMcavI ? javAba spaSTa che ane te e ke koIpaNa mahAna puruSanA jIvanamAM sAcuM ane mAnavA jevuM tattva to "zuddhabuddhivALo puruSArtha e hoya che. A tattvane loko sAme mUkavA mATe zAstralekhako vividha kalpanAo paNa yoje che. dharmavIra mahAvIra ho ke karmavIra kRSNa, paNa e baMnenA jIvanamAMthI lokone zIkhavavAnuM tattva to e ja hoya che. dharmavIra mahAvIranA jIvanamAM e puruSArtha aMtarmukha thaI Atmazodhanano mArga le che ane pachI Atmazodhana vakhate AvatA aMdara ke bahAranA prAkRtika game tevA upasargone e mahAna puruSa potAnA AtmabaLa ane daDha nizcayathI jItI le che, temaja potAnA dhyeyamAM AgaLa vadhe che. A vijaya koIpaNa sAdharaNa mANasa mATe zakya nathI hoto, tethI te vijayane devI vijaya tarIke oLakhAvavAmAM kazI ja atizayokti nathI. karmavIra kRSNanA jIvanamAM e puruSArtha bahirmukha thaI lokasaMgraha ane sAmAjika niyamanane mArge vaLe che. e dhyeya sAdhatAM je duzmano ke virodhI varga taraphathI aDacaNo UbhI thAya che te badhI aDacaNone karmavIra Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavI2 mahAvIra ane karmavIra kRSNa - 53 jyAre potAnAM dhairya, baLa ane cAturIthI dUra karI potAnuM kArya pAra pADe che, tyAre A laukika siddhi sAdhAraNa lokone devI ane alaukika banI jAya e svAbhAvika che. A rIte ApaNe e baMne mahAna puruSonAM jIvanane, opa dUra karI, vAMcIe to UlaTI vadhAre sahajatA ane saMgatatA dekhAya che ane temanuM vyaktittva vadhAre mAnanIya khAsa karI A yugamAM bane che. upasaMhAra - karmavI2 kRSNanA saMpradAyanA bhaktone dharmavIra mahAvIranA AdarzanI khUbIo game teTalI dalIlothI samajAvavAmAM Ave topaNa teone te pUrepUrI bhAgye ja samajAya. e ja rIte dharmavI2 mahAvIranA saMpradAyanA anuyAyIo karmavI2 kRSNanA jIvananA AdarzanI khUbIo barAbara samaje evo paNa bhAgye ja saMbhava che. A pramANe sAmpradAyika mAnasa atyAre ghaDAyeluM joIe chIe tyAre ahIM jovuM e prApta thAya che ke zuM vastutaH dharma ane karmanA Adarza vacce evo koI virodha che jethI eka AdarzanA anuyAyIone bIjo Adarza taddana agrAhya lAge ? vicAra karatAM dekhAya che ke zuddha dharma ane zuddha karma e baMne eka ja AcaraNagata satyanI judI judI bAjuo che. emAM bheda che, paNa virodha nathI. dunyavI pravRtti choDavA sAthe bhogavAsanAmAMthI cittanI nivRtti siddha karI pachI e nivRtti dvArA ja lokakalyANa mATe prayatna karavo, eTale ke jIvanadhAraNa mATe jarUrI paNa laukika evI pravRttionI vyavasthAno bhAra loko upara ja choDI daI mAtra e pravRttimAMnA klezakaMkAsakArI asaMyamarUpa viSane ja nivAravA loko sAme potAnA samagra jIvana dvArA padArthapATha rajU karavo te zuddha dharma. ane dunyavI badhI pravRttimAM rahyA chatAM temAM niSkAmapaNuM ke nirlepapaNuM keLavI, tevI pravRttinA sAmaMjasya dvArA lokone yogya raste doravA prayatna karavo, eTale ke jIvana mATe ati Avazyaka pravRttiomAM Dagale ne pagale AvatI athaDAmaNIo nivAravA loko sAme potAnA samagra jIvana dvArA laukika pravRttiono paNa nirviSapaNe padArthapATha 2jU ka2vo te zuddha karma. ahIM eka satya te lokakalyANanI vRtti che. tene siddha karavAnA be mArgo te ukta eka ja satyanI dharma ane karmarUpa be bAjuo che. sAcA dharmamAM mAtra nivRtti nathI hotI, paraMtu emAM pravRtti paNa hoya che. baMnemAM baMne tattvo chatAM gauNamukhyapaNAnuM temaja prakRtibhedanuM aMtara che. tethI e baMne rIte sva tathA parakalyANarUpa akhaMDa satya sAdhavuM zakya che. Ama hovA chatAM dharma ane karmanA nAme judA judA virodhI saMpradAyo kema sthapAyA e eka koyaDo che; paNa A sAmpradAyika mAnasanuM jo ApaNe vizleSaNa karIe to e kevaLa dekhAto koyaDo ApoApa ukelAI jAya che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. jaina dharma ane darzana sthULa ane sAdhAraNa loko koIpaNa AdarzanI upAsanA karatA hoya che tyAre sAmAnya rIte teo e AdarzanA ekAda aMzane athavA uparanA khoLiyAne vaLagI tene ja pUro Adarza mAnI bese che. AvI manodazA hovAne lIdhe dharmavIranA upAsako dharmano artha mAtra nivRtti samajI tenI upAsanAmAM paDI gayA ane potAnA cittamAM pravRttinA saMskAro poSavA chatAM pravRtti-aMzane virodhI samajI potAnA dharmarUpa AdarzamAMthI tene alaga rAkhavAnI bhAvanA sevavA lAgyA. bIjI bAju karmavIranA bhakto karmano artha mAtra pravRtti karI tene ja potAno pUro Adarza mAnI beThA ane e pravRtti sAthe sAMkaLavA joItA nivRttitvane bAjue mUkI mAtra pravRttine ja karma mAnI beThA. A rIte dharma ane karma baMne AdarzonA upAsako taddana virodhI evA sAmasAmenA cheDe jaI ne beThA, ane pachI ekabIjAnA Adarzane adhUro ke avyavArya ke hAnikAraka batAvavA lAgyA. A rIte sAMpradAyika mAnasa evuM to viruddha saMskArothI ghaDAI gayuM ke teone mATe dharma ane karma e eka ja satyanI be avirodhI bAjuo che e vastu samajamAM AvavAnuM azakya banI gayuM ane pariNAme ApaNe dharmavIra mahAvI2 ane karmavI2 kRSNanA paMthamAM paraspara virodha, aNagamo ane udAsInatA joIe chIe. jo vizvamAM satya eka ja hoya ane te satya siddha karavAno mArga eka ja na hoya to bhinna bhinna mArge e satya sudhI kevI rIte pahoMcI zakAya e samajavA mATe virodhI ane bhinna bhinna dekhAtA mArgone udAra ane vyApaka dRSTie samanvaya karavo e koIpaNa dhArmika pratibhAzALI puruSa mATe Avazyaka kartavya che. anekAMtavAdanI utpatti kharI rIte AvI ja vizvavyApI bhAvanA ane dRSTimAMthI thayelI che ane tene evI rIte ja ghaTAvI zakAya. A sthaLe eka dharmavI2 ane eka karmavIranA jIvananI keTalIka ghaTanAonI sarakhAmaNInA sAdhAraNa vicAramAMthI jo ApaNe dharma ane karma e baMnenA vyApaka arthano vicA2 karI zakIe to A carcA paMDitono mAtra vinoda na banatAM rASTra ane vizvanI ekatAmAM upayogI thaze. - jainaprakAza, caitra 1990 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. bhagavAna mahAvIra emanA jIvanane sparzatI vividha bhUmikAo lagabhaga badhA ja jaino bhagavAna mahAvIranI jIvanakathAthI ochevatte aMze paricita hoya ja che. pajusaNanA divasomAM ApaNe e kathA vAMcatA sAMbhaLatA AvyA chIe, ane dhArIe tyAre e viSayane lagatuM sAhitya meLavI te jIvanakathAne vAMcI paNa zakIe chIe. tethI huM AjanA sAMvatsarika dharmaparvane divase bhagavAnanA jIvananI saLaMga kathA agara temanI amuka ghaTanAo saMbhaLAvavAnI punarukti nathI karato. tema chatAM huM evuM kAMIka kahevA mAguM chuM ke jenAthI bhagavAnanA vAstavika jIvanano paricaya lAdhavAnI dizAmAM ja ApaNe AgaLa vadhI zakIe; ane ekasarakhI rIte mahAvIranA ja anuyAyI gaNAtA vargamAM temanA jIvana vize je je paraspara viruddha evI aneka kalpanAo pravarte che temaja ghaNI vAra e kalpanAo athaDAmaNanuM rUpa dhAraNa karI saMpradAyabhedamAM pariNAma pAme che, tenuM asalI kAraNa samajI zakIe ne gerasamaja dUra thavAthI bhagavAnanA jIvananuM UMDuM rahasya paNa pAmI zakIe. huM je kahevA mAguM chuM te svAnubhavane AdhAre ja. bIjA bhAIo ane baheno emAM potAno anubhava meLavI mArA kathana upara vicAra karaze to ekaMdare bhagavAnanA jIvana vizenI samajaNamAM vadhAro ja thaze. koI eka vyakti dUrathI amuka citrane jue tyAre tene te citrano bhAsa amuka prakAre thAya che. te ja jonAra vyakti vadhAre najIka jaI te citrane jue tyAre tenI dRSTimaryAdAmAM citrano bhAsa vadhAre spaSTatAthI UThe che, paNa jo te ja vyakti vadhAre ekAgra banI te citrane hAthamAM laI vizeSa bArIkAIthI nihALe to tene enI khUbIonuM ora vadhAre pramANamAM bhAna thAya che. jema citra vize tema mUrti vize paNa che. koI bhavya maMdiramAM bhagavAna mahAvIra jevA dharmapuruSanI sukha ane zAnta mUrti hoya. tene janAra eka vyakti maMdiranA cogAnanAM UbhI hoya, bIjI raMgamaMDapamAM UbhI rahI mUrti nihALatI hoya ane trIjI vyakti garbhagRhamAM jaI mUrtine nihALatI hoya, to badhAMnI ekAgratA ane zraddhA samAna hovA chatAM temanI dRSTimaryAdAmAM mUrtinI pratibhAsa ochevatte aMze bhinnabhinna prakArano ja hovAno. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 * jaina dharma ane darzana citra ane mUrtinA dAkhalAne ApaNe jIvanakathAmAM lAgu pADI vizleSaNa karIe to mAro mULa muddo spaSTa thaze. jemAM bhagavAna mahAvIra jevA dharmapuruSanuM jIvana varNavAyeluM hoya tevA koIpaNa eka ke vadhAre pustakone vAMcI-sAMbhaLIne ApaNe temanA jIvanano paricaya sAdhIe tyAre mana upara jIvananI chApa eka prakAranI UThe che. bIjI vAra e ja vAMcela jIvananA vividha prasaMgo vize vadhAre manana karIe ane te vize UThatA. ekeeka praznane tarkabuddhithI tapAsIe tyAre prathama mAtra vAcana ane zravaNa dvArA prApta karela jIvanaparicaya ghaNI bAbatamAM navuM rUpa dhAraNa kare che. te paricaya prathamanA paricaya karatAM vadhAre UMDo ane sacoTa bane che. manananI A bIjI bhUmikA zravaNanI prathama bhUmikAmAM paDela ane poSAyela zraddhAsaMskAro sAme keTalIka bAbatomAM baMDa karavAnI preraNA paNa arpe che. zraddhA ane buddhinI athaDAmaNonA AvA kaMThane pariNAme jijJAsu, e kaMThamAMthI mukta thavA vadhAre prayatna kare che. tene pariNAme jijJAsu have tathyanI zodhamAM UMDo Utare che. prathama teNe ekAda je sarvamAnya ke bahumAnya jIvanakathA vAMcI-sAMbhaLIne zraddhA poSI hoya ke tevA ekAda jIvanakathAnA pustaka uparathI anekavidha tarkavitarka karyA hoya, te pustakane AdhAre huM jIvana vize vicAruM chuM te pustakamAM varNavela prasaMgo ane bInAonA mULa AdhAro zA zA che? kayA asalI AdhAro uparathI e jIvanakathA AlekhAI che? AvI jijJAsA tene jIvanakathAnI asalI sAmagrI zodhavA ane prApta thatI sAmagrInuM parIkSaNa karavA prere che. AvA parIkSaNane pariNAme je jIvanakathA lAdhe che, je ISTa puruSanA jIvanano paricaya prApta thAya che te pahelI zravaNa ane bIjI manana ke tarkanI bhUmikA vakhate prApta thayela paricaya karatAM anekagaNo vadhAre vizada, sacoTa ane sapramANa hoya che. saMzodhana ke nididhyAsananI A trIjI bhUmikA e kAMI jIvananuM pUrepUruM rahasya pAmavAnI chellI bhUmikA nathI. evI bhUmikA to judI ja che, jene vize ApaNe AgaLa vicArIzuM. meM bhagavAna mahAvIranA jIvana vize kalpasUtra jevAM pustako vAMcI temaja sAMbhaLIne janmaprApta zraddhA-saMskArI poSelAM. mArI e zraddhAmAM bhagavAna sivAya bIjA koI paNa dharmapuruSanuM sthAna na hatuM. zraddhAno e kALa jeTalo nAno ane sAMkaDo teTalo ja temAM vicArano prakAza paNa thoDo hato, paNa dhIre dhIre zraddhAnI e bhUmikAmAM prazno ane tarkavitarko rUpe buddhinA phaNagA phUTyA. prazna thayo ke zuM eka mAtAnA garbhamAMthI bIjI mAtAnA garbhamAM bhagavAnanuM saMkramaNa thayAnI vAta saMbhavita hoI zake? AvI praznAvali jema jema moTI thatI gaI tema tema sAme zraddhAe paNa baMDa uThAvyuM, paraMtu vicAra ane tarkanA prakAze tene leza paNa namatuM na ApyuM. A utthAnapatananA tumula dvandranuM pariNAma zubha ja AvyuM. huM have buddha, rAma, kRSNa, krAIsTa ane jasthata jevA dharmapuruSo ane anya saMtonAM jIvano paNa vAMcavA-samajavA lAgyo. jouM chuM to e Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra * 57 badhAM jIvanomAM camatkAronA alaMkAronI koI maryAdA na ja hatI. darekanA jIvanamAM ekabIjAne AMTe evA ane ghaNe aMze maLatA camatkAro dekhAyA. have manamAM thayuM ke jIvanakathAnAM mULa ja tapAsavAM. bhagavAnanA sAkSAt jIvana upara aDhI hajAra varSano durbhedya paDado paDelo ja che. to zuM je jIvana varNavAyeluM maLe che, te pramANe pote koIne kaheluM ke bIjA nikaTavartI aMtevAsIoe tene noMdhI ke lakhI rAkheluM agara yathAvat smRtimAM rAkheluM? AvA AvA praznoe bhagavAnanA jIvananI yathArtha jhAMkhI karAve evA aneka jUnA kahI zakAya tevA graMthonA adhyayana tarapha mane vALyo. e ja rIte buddha ane rAma, kRSNa Adi dharmapuruSonAM jIvanamULa jANavA tarapha paNa vALyo. prAthamika zraddhA ane potAnI pakaDamAMthI choDatI nahi ane vicAprakAza temaja taTastha navuM navuM avalokana e paNa potAno paMjo calAvye ja jatAM hatAM. A kheMcAkheMce chevaTe taTasthatA arpe. jene jaina loko sAmAyika kahe che tevuM sAmAyika - samatva maMthanakALa daramiyAna udayamAM AvatuM gayuM. ane e samatve ekAMgI zraddhA ane ekAMgI buddhine nyAya Apyo - kAbUmAM ANyA. e samatve mane sujhADyuM ke dharmapuruSanA jIvanamAM je jIvatojAgato dharmadeha hoya che tene camatkAra, alaMkAronAM AvaraNo sAthe levAdevA zI ? e dharmadeha to camatkAranAM AvaraNo vinAno ja svayaMprakAza digaMbara deha che. pachI jouM chuM to badhA ja mahApuruSonAM jIvanamAM dekhAtI asaMgatio ApameLe sarI jatI bhAsI. joke A nididhyAsananI trIjI bhUmikA hajI pUrI thaI nathI, tema chatAM e bhUmikAe atyAra lagImAM aneka prakAranuM sAhityamaMthana karAvyuM, aneka jIvatA dharmapuruSono samAgama karAvyo ane bhArapUrvaka kAMIka kahI zakAya evI mana:sthiti paNa taiyAra karI. zraddhA ane tarkanAM ekAMgI valaNo baMdha paDyAM. satya jANavA ane pAmavAnI vRtti vadhAre tIvra banI. A bhUmikAmAM have mane samajAI gayuM ke eka ja mahApuruSanA jIvananA amuka prasaMgo ane amuka ghaTanAo paratve zA kAraNathI jijJAsuomAM maMtavyabheda janme che ane zAne lIdhe teo ekamata thaI zakatA nathI. je jijJAsuvarga zravaNavAcananI prAthamika zraddhA-bhUmikAmAM hoya che te dUrathI citra ke mUrti jonAra jevo zabdasparzI zraddhALu hoya che. tene mana pratyeka zabda yathArtha hakIkatano bodhaka hoya che. te zabdanA vArthanI AgaLa jaI tenI saMgati-asaMgati vize vicAra karato nathI, ane e zAstra mithyA Thare evA mithyA bhramathI zraddhAne baLe vicAprakAzano virodha kare che, tenuM dvAra ja baMdha karavA mathe che. bIjo tarkavAdI jijJAsuvarga mukhyapaNe zabdanA vAcyArthonI asaMgati upara ja dhyAna Ape che, ane e dekhAtI asaMgationI pAchaLa rahela saMgationI sAva avagaNanA karI jIvanakathAne ja kalpita mAnI bese che. Ama aparimArjita zraddhA ane Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 * jaina dharma ane darzana uparachallo tarka e be ja athaDAmaNonAM kAraNo che. saMzodhana ane nididhyAsananI bhUmikAmAM A kAraNo nathI rahetAM, tethI mana svasthapaNe zraddhA ane buddhi baMne pAMkhono Azraya laI satya bhaNI AgaLa vadhe che. - trIjI bhUmikAmAM atyAra sudhI je pragati mArA mane sAdhI che, te jotAM temAM pahelI ane bIjI bhUmikA avirodhapaNe samAI jAya che. atyAre mArI sAme bhagavAna mahAvIranuM citra ke je mUrti upasthita che temAM temanI jIvanakathAmAM janmathI nirvANa paryanta Dagale ne pagale upasthita thatA karoDo devonI dekhItI asaMgati temaja garbhApaharaNa jevI asaMgati gaLI jAya che. mArI saMzodhana nirmita kalpanAnA mahAvIra kevaLa mAnavakoTinA ane te mAnavatAnI sAmAnya bhUmikAne puruSArthabaLe vaTAvI gayA hoI mahAmAnavarUpa che. jema dareka saMpradAyanA pracArako potapotAnA iSTadevane sAdhAraNa lokonA cittamAM pratiSThita karavA mATe teone saraLatAthI samajAya evo devI camatkAra tenA jIvanamAM gUMthI kADhe che, tema jaina saMpradAyanA AcAryo paNa kare, to e mAtra cAlu prathAnuM pratibiMba gaNAvuM joIe. lalitavistara vagere graMtho buddhanA jIvanamAM AvA ja camatkAro varNave che. harivaMza ane bhAgavata paNa kRSNanA jIvanane A ja rIte Alekhe che. bAibala paNa divya camatkArothI mukta nathI. paNa mahAvIranA jIvanamAM devonI upasthitino artha ghaTAvAto hoya to te eka ja rIte ghaTI zake ke mahAvIra sapuruSArtha vaDe potAnA jIvanamAM mAnavatAnA AdhyAtmika aneka divya sadguNonI vibhUti prApta karI hatI. AvI sUkSma manoramya vibhUti sAdhAraNa lokonA manamAM ThasAvavI hoya to te sthULa rUpako dvArA ja ThasAvI zakAya. jyAM svargIya devonuM ucca sthAna jAmeluM hoya, tyAM tevA devonA rUpaka vaDe ja divya vibhUti varNavavAno saMtoSa keLavI zakAya. gabhapaharaNanA kissAmAM paNa AvuM ja kAMIka rUpaka hovAnI kalpanA thAya che. karmakAMDanI jaTila ane sthiticusta sanAtana prathAnA brAhmaNasulabha saMskAragarbhamAMthI mahAvIranuM karmakAMDabhedI krAMtikAraka jJAna tapomArganA kSatriyasulabha saMskAragarbhamAM avataraNa thayuM ema ja artha ghaTAvavo rahyo. te kALe garbhApaharaNanI vAtane loko sahelAIthI samajI letA ne bhakto zaMkA na uThAvatA, eTale garbhAharaNa rUpakanA vyAjathI saMskAranA garbhanuM saMkramaNa varNavyuM che ema mAnavuM rahyuM. janma letAM veMta aMguSThamAtrathI mahAvIra sumerU jevA parvatane kaMpAve e vAta kRSNanA govardhanatolananI vAtanI peThe bilakula hasI kADhavA jevI kharI, paNa jo ene rUpaka mAnI artha ghaTAvavAmAM Ave to enI pAchaLanuM rahasya jarAya asaMgata nathI lAgatuM. AdhyAtmika sAdhanAnA janmamAM praveza karatAM ja potAnI sAme upasthita evA ane bhaviSyamAM upasthita thanAra evA AMtarabAhya pratyavAyo ane parISahonA sumerune daDha nizcayabaLanA aMguSThamAtrathI kaMpAvyA, jItyA ane jItavAno niradhAra karyo, e ja enuM tAtparya levuM joIe. AvI badhI asaMgatiothI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 0 59 mukta evuM je citra rajU thAya che temAM to mahAvIra mAtra karuNA ane satpuruSArthanI mUrtirUpe ja dekhAya che. prAcInamAM prAcIna kahI zakAya evA je AcArAMgamAM temanA udgAro sacavAyA che ane bhagavatI Adi graMthomAM temanA je vizvasanIya saMvAdo maLI Ave te badhA uparathI mahAvIranuM TUMkuM jIvana A pramANe AlekhI zakAya : temane vArasAmAM ja dharmasaMskAra maLyA hatA ane cheka nAnI uMmarathI ja nirprantha paraMparAnI ahiMsAvRtti temanAmAM vizeSa rUpe ArvibhAva pAmI hatI. A vRttine temaNe eTale sudhI vikasAvI hatI ke teo potAne nimitte koInA - sUkSma jaMtu sudhdhAMnA duHkhamAM umero na thAya e rIte jIvana jIvavA mathyA. e maMthane temane evuM aparigraha vrata karAvyuM ke temAM kapaDAM agara gharano Azraya sudhdhAM varjya gaNAyo. mahAvIra jyAre dekho tyAre eka ja vAta saMbhaLAvatA dekhAya che ke duniyAmAtra du:khI che. potAnI sukhasagavaDa mATe duHkha na vadhAro. bIjAnA sukhamAM bhAgIdAra na bano, paNa bIjAnuM duHkha haLavuM karavA ke nivAravA satata prayatnazIla raho.' mahAvI2 ekanI eka eka ja vAta aneka rUpe kahe che. teo potAnA saMparkamAM AvanAra harakoIne kahe che ke mana, vANI ane dehanI ekatA sAdho. traNenuM saMvAdI saMgIta pedA karo. je vicAro te ja bolo ane te pramANe ja varto ane je vicAro te paNa evuM ke temAM kSudratA ke pAmaratA na hoya. potAnA aMtaranA zatruone ja zatru lekho ane tene jItavAnI ja vIratA batAvo.' mahAvIra kahe che ke jo e bAbatamAM eka nimeSamAtrano pramAda thaze to jIvanano mahAmUlo sadaMza divya aMza eLe ja jaze ane kadI nahi lAdhe.' - mahAvIre je tattvajJAna vArasAmAM meLaveluM ane je AcaryuM te TUMkamAM eTaluM ja che ke jaDa ane cetana be tattvo mULathI ja judAM che. dareka bIjA upara prabhAva pADavA mathe che. tene lIdhe ja karmavAsanAnI AsurI vRttio ane cetanA temaja satpuruSArthanI devI vRttio vacce devAsurasaMgrAma satata cAle che. paNa chevaTe cetanAnuM dekhatuM makkama baLa ja jaDa vAsanAnA AMdhaLA baLane jItI zake. A tattvajJAnanI UMDAmAM UMDI samajaNe temanAmAM AdhyAtmika spaMdana pedA karyuM hatuM ane tethI ja teo mAtra vIra na rahetAM mahAvIra banyA. emanA samagra upadezamAM A mahAvIratAnI eka ja chApa dekhAya che. emanI jAta kaI hatI ? emanuM janmasthAna kyAM hatuM ? mAtApitA ane bIjA snehIo koNa ane kevAM hatAM ? garIba ke samRddha ? AvA sthULa jIvanane lagatA prazno UThavA svAbhAvika che. emAM aneka atizayoktio hovAnI, rUpako AvavAnAM, paNa jIvanazuddhimAM ane mAnavatAnA utkarSamAM upakAraka thaI zake evI temanI jIvanarekhA to upara meM je AchIAchI AlekhI te ja che, ane Aje huM mahAvIranA e ja jIvanabhAga upara bhAra ApavA icchuM chuM, jemAM ApaNA jevA anuyAyI gaNAtA bhakto Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 * jaina dharma ane darzana ane jijJAsuonI zraddhA temaja buddhi baMnenI kasoTI rahelI che. temanuM A jIvanadarzana traNe kALamAM kadI jUnuM ke vAsI thanAra nathI. jema jema eno upayoga karatA jaIe tema tema e jIvananA dareka kSetramAM nityanUtana aruNodayanI peThe prakAzatuM rahevAnuM ane sAcA sAthInuM kAma ApatuM rahevAnuM e brAhmaNa kSatriyano AcAra ahiMsAnI pAramArthika bhUmi upara kevI rIte ghaDAyo hato ane temano vicAra ane kAMtanI satyadaSTine kevI rIte sparza karato hato enuM hUbahU citra prAcIna AgamomAM joIe chIe tyAre natamastaka thaI javAya che. mAramAra karato koI paNa Ave to tenI sAme manathI paNa roSa na sevavo, tenuM leza paNa ahita na ciMtavavuM - e temanI ahiMsAnI khAsiyata che. game tevAM virodhI daSTibiMduo ane abhiprAyono prativAda karavA chatAM paNa temAM rahelA ati aA satyanI mAtrAnI jarA paNa upekSA karyA vinA ja mahAsatyanI sAdhanA pUrI karavI e emanA anekAMtanI khAsiyata che. mArA mana upara nididhyAsananI trIjI bhUmikAne pariNAme mahAvIranuM je citra aMkita thayuM che ke je mUrti ghaDAI che tenI bhitti zraddhA ane buddhino samanvaya mAtra che. A zraddhAnA cokAnI saMkIrNatA saMzodhanane pariNAme bhUMsAI gaI. enuM vartuLa eTaluM badhuM vistaryuM che ke have temAM janmagata saMskAra pramANe mAtra mahAvIrane ja sthAna nathI rahyuM, paNa temAM mahAvIra uparAMta temanA pratispardhI gaNAvela ke nahi gaNAyela evA dareka dharmapuruSa sthAna pAmyA che. Aje mArI zraddhA koIpaNa dharmapuruSano bahiSkAra karavA jevI saMkIrNa nathI rahI, ane buddhi paNa koI eka ja dharmapuruSanA jIvananI jijJAsAthI kRtArthatA nathI anubhavatI. je kAraNe zraddhA ane buddhi mahAvIranI AsapAsa gatizIla hatAM, te ja kAraNe te baMne buddha, kRSNa, krAIsTa vagere aneka atIta saMtonI AsapAsa gatizIla rahe che. saMzodhana ane nididhyAsananI bhUmikAe ja mArA mana upara gAMdhIjInI vyApaka ahiMsA ane anekAMtadaSTinI pratiSThAne pUro avakAza Apyo che. mane game tyAMthI saddaguNa jANavA ane pAmavAnI preraNA mULe to mahAvIranA jIvane ja arpI che. A uparathI huM kahevA e icchuM chuM ke koI paNa mahApuruSanA jIvanane mAtra upara uparathI sAMbhaLI, te upara zraddhA poSavI agara mAtra tarkabaLathI tenI samIkSA karavI e jIvanavikAsa mATe pUratuM nathI. e dizAmAM pragati karavA icchanAre zravaNamanana uparAMta nididhyAsana paNa karavuM Avazyaka che. mAre kabUla karavuM joIe ke saMzodhanakAryamAM game teTalo zrama karyA chatAM hajI mArI e bhUmikA sAva adhUrI ja che. eno pradeza vistRta che. e atizrama, atisamaya. atiekAgratA ane atitaTasthatAnI apekSA rAkhe che. mArA mana upara UThelI mahAvIranI chabI game tevI hoya, topaNa te chevaTe parokSa ja che. jyAM lagI mahAvIranuM jIvana jivAya nahi, emanI AdhyAtmika sAdhanA sadhAya nahi tyAM lagI emanA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra * 61 AdhyAtmika jIvanano sAkSAtkAra, hajAra prayatna karyA chatAM paNa, saMzodhananI bhUmikA kadI karAvI zake nahi. A satya huM jANuM chuM ane tethI ja namra banuM chuM. prathama Apela citra ke mUrtinA dAkhalAno Azraya laI spaSTatA karavI hoya to ema kahI zakAya ke game teTalo najIka jaI citra ke mUrti jonAra paNa chevaTe to citranI rekhAkRti ane raMganI khUbIo ke mUrtigata zilpavidhAnanI khUbIo ja vadhAre sArI rIte samajI zake ane bahu to e khUbIo dvArA vyakta thatA bhAvonuM saMvedana karI zake, paNa te draNa jenuM mUrti ke citra hoya tenA jIvanano sAkSAt anubhava to tyAre ja karI zake jyAre te evuM jIvana jIve. sArAmAM sArA kavinA mahAkAvyanuM game teTaluM Akalana karyA chatAM paNa kAvyavaNita jIvana jIvyA sivAya teno paricaya parokSa koTino ja rahe che. e ja rIte bhagavAna mahAvIre siddha karela AdhyAtmika sAdhanAnI dizAmAM gati karyA vinAno mArA jevo mANasa mahAvIra vize je kAMI kahe ke vicAre te parokSakoTinuM ja hoI zake, e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. mArA A vaktavyathI Apa badhA samajI zakazo ke eka ja mahApuruSanA jIvanane pUrI pADanAra samAna sAmagrIno upayoga karanAra tattvo ane anuyAyIo sudhdhAMmAM zA zA kAraNe virodhI abhiprAyo baMdhAya che ane e ja sAmagrIno amuka dRSTithI upayoga karavA jatAM abhiprAyavirodha kema zamI jAya che, temaja jIvananA mULabhUta ane sarvottama zraddhA-buddhinA divya aMzo kevI rIte potAnI kalApAMkha vistAre che. - akhaMDa AnaMda, jUna 1948 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso Ajano divasa sAMvatsarika parvano che. te jainonI dRSTie vadhAremAM vadhAre pavitra che. AkhA divasa karatAM AjanuM prabhAta vadhAre maMgaLa che ane te karatAM paNa je kSaNe ApaNe maLIe chIe te kSaNa vadhAre mAMgalika che; kAraNa ke, anya prasaMgoe sagAMsaMbaMdhI, mitro vagere maLe che, paNa Aje to ApaNe evA loko maLyA chIe, jeo moTe bhAge ekabIjAne pichAnatA paNa na hoya. AnI pAchaLa bhAvanA e che ke ApaNe badhA bheda ane taDa bhUlI koI mAMgalika vastu - jIvanasparzI vastu sAMbhaLIe ane te upara vicAra karIe. sAmAnya rIte ApaNane je vA2sAo maLe che te traNa prakAranA che. mAbApa ane vaDIlothI zarIrane lagatA rUpa, AkAra Adi guNadharmano vAraso te pahelo prakAra ane mAbApa ke anya taraphthI janma pahelAM agara janma bAda saMpatti vArasAmAM maLe che te bIjo prakAra. pahelA ane bIjA prakAra vacce moTo bheda che, kemake zArIrika vAraso saMtatine avayaMbhAvI che, jyAre saMpatti vize ema nathI. ghaNI vAra mAtApitAe saMtatine kazI ja saMpatti vArasAmAM na ApI hoya chatAM saMtati navesara enuM upArjana kare che ane keTalIka vAra vaDIlo taraphathI maLelI saMpatti te sAva veDaphI paNa nAkhe che, te tenA hAthamAM rahetI nathI. saMskAra e mAtApitA pAsethI paNa maLe, zikSako ane mitro pAsethI paNa maLe, temaja je samAjamAM uchera thAya temAMthI paNa maLe. trIjo saMskArano vAraso kaMI eka ja jAtano nathI hoto. bhASAne lagatA ane bIjI anekavidha kathAne lagatA ema ghaNI jAtanA saMskAro prApta thAya che. jIvana jIvavA, ene vikasita temaja samRddha karavA uparanA traNeya vA2sAo upayogI che e kharuM, paNa e traNe prakAranA vArasAomAM jIvaMtapaNuM preranAra, emAM saMjIvanI dAkhala karanAra vAraso e koI judo ja che; ane tethI ja te vAraso maMgaLarUpa che. A mAMgalika vAraso na hoya to uparanA traNeya vA2sAo sAdhAraNa jIvana jIvavAmAM sAdhaka thAya, upayogI bane, paNa tethI jIvana koI ucca prakAranuM - dhanya na bane. e ja A cothA vA2sAnI viziSTatA che. je mAMgalika vAraso mahAvIre Apyo ke soMpyo ema huM kahuM chuM tevo vAraso ApaNane mAbApathI ke anya vaDIlothI ke sAmAnya samAjamAMthI maLe ja evo niyama nathI ane chatAMya te koI judA pravAhamAMthI maLe to che ja. * Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso * 63 zArIrika, sAMpattika ane sAMskArika e traNeya vArasA sthULa iMdriyothI gamya che, jyAre cothA prakAranA vArasA vize ema nathI. je mANasane prajJA-iMdriyaprApta hoya, jenuM saMvedana sUkSma ane sUkSmatara hoya te ja A vArasAne samajI ke grahaNa karI zake che. bIjA vArasAo jIvana daramiyAna ke mRtyu samaye nAza pAme che, jyAre A mAMgalika vAraso kadI nAza pAmato nathI. eka vAra te cetanamAM pravezo eTale te janmajanmAMtara thAlavAno, eno uttarottara vikAsa thavAno ane te aneka jaNane saMplAvita-taraboLa paNa karavAno. ApaNe evI koI AryaparaMparAmAM janmyA chIe ke janmatAMveMta AvA mAMgalika vArasAnAM AMdolano ApaNane jANe-ajANe sparze che. ApaNe tene grahaNa karI na zakIe, yathArtha rUpamAM samajI paNa na zakIe ema bane, paNa A mAMgalika vArasAnAM AMdolano AryabhUmimAM bahu sahaja che. zrI araviMda, zrI rAdhAkRSNana vagere bhAratabhUmine adhyAtmabhUmi tarIke oLakhAve che te e ja arthamAM. - bhagavAna mahAvIre je mAMgalika vAraso ApaNane Apyo ke soMpyo che te kayo che e Aje ApaNe vicAravAnuM che. eka bAbata spaSTa samajI laIe ke A sthaLe siddhArthanaMdana ke trizalApatra sthaLa dehadhArI mahAvIra vize ApaNe mukhyapaNe vicAra nathI karatA. emanuM aitihAsika ke graMthabaddha sthULa jIvana to haMmezAM ApaNe vAMcatA ane sAMbhaLatA AvyA chIe. Aje je mahAvIrano huM nirdeza karuM chuM te zuddhabuddha ane vAsanAmukta cetanasvarUpa mahAna vIrane dhyAnamAM rAkhI nirdeza karuM chuM. AvA mahAvIramAM siddhArthanaMdanano to samAveza thaI ja jAya che, paNa vadhArAmAM temanA jevA badhA ja zuddhabuddha cetanano paNa samAveza thaI jAya che. A mahAvIramAM koI nAtajAta ke dezakALano bheda nathI. te vItarAgAtarUpe eka ja che. A muddA dhyAnamAM rAkhIne ja aneka stutikAroe stuti karI che. jyAre mAnatuMga AcArya stutya tattvane buddha kahe che, zaMkara kahe che, vidhAtA kahe che ane puruSottama kahe che tyAre te saguNAtanI bhUmikAne ja sparze che. AnaMdaghana rAma rahimAna kAna' vagere saMpradAya pracalita zabdo vAparI evA ja koI paramatattvane stave che. te ja rIte Aje ApaNe mahAna vIrane samajIe. bhagavAna mahAvIre je maMgaLa vAraso ApaNane soMpyo che, upadezyo che te mAtra temaNe vicApradezamAM ja saMgharI mUkyo na hato. emaNe ene jIvanamAM utArI, paripakva karI, pachI ja ApaNI samakSa rajU karyo che, eTale te vAraso mAtra upadeza pUrato nathI, paNa AcaraNano viSaya che. bhagavAna mahAvIre upadezela vArasAne saMkSepamAM kahevo hoya to tene cAra bhAgamAM vaheMcI zakAya: (1) jIvanadaSTi, (2) jIvanazuddhi, (3) raheNIkaraNInuM parivartana, ane (4) puruSArtha. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 * jaina dharma ane darzana bhagavAnanI jIvana vizenI dRSTi zI hatI te prathama samajIe. jIvananI dRSTi eTale tenuM mUlya AMkavAnI dRSTi. ApaNe sahu potapotAnA jIvananuM mUlya AMkIe chIe. bahu to je kuTuMba, je gAma, je samAja ke je rASTra sAthe ApaNo saMbaMdha hoya tenA jIvananuM mUlya AMkIe chIe. AthI AgaLa vadhIe to AkhA mAnavasamAja ane tethI AgaLa vadhIe to ApaNI sAthe saMbaMdha dharAvatAM pazupakSInA jIvananuM paNa mUlya AMkIe chIe. paNa mahAvIranI svasaMvedanadRSTi tethI paNa AgaLa vadhI hatI. gayA eprilanI covIsamI tArIkhe amadAvAdamAM kAkAsAhebe bhagavAna mahAvIranI jIvanadaSTino ullekha karatAM kahyuM hatuM ke teo eka evA dhairyasaMpanna ane sUkSma-prajJa hatA ke temaNe kITa-pataMga to zuM paNa pANI ane vanaspati jevI jIvanazUnya gaNAtI bhautika vastuomAM paNa jIvanatattva joyuM hatuM. mahAvIre potAnI jIvanadaSTi loko samakSa rajU karI tyAre koNa tene grahaNa karI zakaze e na vicAratAM eTaluM ja vicAryuM ke kALa niravadhi che ane pRthvI vizALa che. game tyAre koI to ene samAjavAnuM ja. jene UMDAmAM UMDI spaSTa pratIti thaI hoya te adhIro thaI ema nathI mAnI leto ke mArI pratItine tatkALa loko kema nathI samajatA? mahAvIre AcArAMga nAmanA potAnA prAcIna upadezagraMthamAM bahu sAdI rIte e vAta rajU karI che ane kahyuM che ke darekane jIvana priya che, jevuM ApaNane potAne. bhagavAnanI saraLa sarvagrAhya dalIla eTalI ja che ke "huM AnaMda ane sukha cAhuM chuM tethI ja huM pote chuM. to pachI e ja nyAye AnaMda ane sukhane cAhanAra bIjAM nAnAMmoTAM prANIo hoya; evI sthitimAM ema kema kahI zakAya ke mANasamAM ja AtmA che, pazupakSamAM ja AtmA che ane bIjAmAM nathI? kITo ane pataMgo to sukhanI zodha potapotAnI Dhabe karatA dekhAya ja che, paNa sUkSmatama vAnaspatika jIvasRSTimAM paNa saMtati, janana ane poSaNanI prakriyA agamya rIte cAlyA ja kare che. bhagavAnanI A dalIla hatI, ane e ja dalIlane AdhAre temaNe AkhA vizvamAM potAnA jevuM ja cetanatattva UbharAtuM. ullasatuM joyuM. ene dhAraNa karanAra, nabhAvanAra zarIro ane iMdriyonA AkAra-prakAramAM game teTaluM aMtara hoya, kAryazaktimAM paNa aMtara hoya, chatAM tAttvikarUpe sarvamAM vyApela cetanatattva eka ja prakAranuM vilasI rahyuM che. bhagavAnanI A jIvanadaSTine ApaNe AtmaupagyanI dRSTi kahIe jevA ApaNe tAttvikarUpe tevAM ja nAnAMmoTAM saghaLAM prANIo. je anya prANIrUpe che te paNa kyAreka vikAsakramamAM mAnavabhUmi sparze che ane mAnavabhUmiprApta jIva paNa avakrAMti kramamAM kyAreka anya prANInuM svarUpa le che. AvI utkrAMti ane avakrAMtinuM cakra cAlyA kare, paNa tethI mULa cetanatattvanA svarUpamAM kazo ja phera paDato nathI. je phera paDe che te vyAvahArika che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso * 65 bhagavAnanI AtmaupamyanI daSTimAM jIvanazuddhino prazna AvI ja jAya che. ajJAta kALathI cetanano prakAza game teTalo AvRtta thayo hoya-DhaMkAyelo hoya, teno ArvibhAva ocho ke vatto hoya, chatAM zakti to enI pUrNa vikAsanI-pUrNa zuddhinI che ja. jo jIvatattvamAM pUrNa zuddhinI zakyatA na hoya to AdhyAtmika sAdhanAno koI artha raheto ja nathI. je je dezamAM sAcA AdhyAtmika anubhavIo thayA che, temanI pratIti eka ja prakAranI che ke cetanatattva mULe zuddha che, vAsanA ane lepathI pRthaka che. zuddha cetanatattva upara je vAsanA ke karmonI chAyA paDe che te tenuM mULa svarUpa nathI. mULa svarUpa to ethI juduM ja che. A jIvanazuddhino siddhAMta thayo. jene ApaNe AtmaupagyanI dRSTi kahI ane jene jIvanazuddhinI daSTi kahI temAM vedAMtIono brahmAdvaitavAda ke bIjA tevA kevaLAdvaita ane zuddhAdvaita jevA vAdo samAI jAya che, bhale teno sAMpradAyika paribhASAmAM judo judo artha hoya. jo tAttvikarUpe jIvanuM svarUpa zuddha ja che to pachI ApaNe e svarUpa keLavavA ane meLavavA zuM karavuM e sAdhanA viSayaka prazna Ubho thAya che. bhagavAna mahAvIre e praznano javAba ApatAM kahyuM che, ke jyAM lagI raheNIkaraNInuM parivartana na thAya, AtmaupampanI daSTi ane Atmazuddhi sadhAya evo jIvanamAM pheraphAra na thAya, tyAM lagI pahelI be bAbato anubhavamAM na Ave. raheNIkaraNInA parivartanane jainazailImAM caraNakaraNa kahe che. vyavahAra bhASAmAM eno artha eTalo ja che ke tadana saraLa, sAduM ane niSkapaTa jIvana jIvavuM. vyavahAru jIvana e AtmaupamyanI dRSTi keLavavA ane AtmAnI zuddhi sAdhavAnuM eka sAdhana che, nahi ke evI draSTi ane zuddhinA upara AvaraNanA-mAyAnA paDadA vadhArthe javAnuM. raheNIkaraNInA parivartanamAM eka ja mukhya bAbata samajavAnI che ane te e ke maLelAM dhULa sAdhanono upayoga evo na karavo ke jethI emAM ApaNI jAta ja khovAI jAya. paNa uparanI badhI vAta sAcI hoya chatAM e to vicAravAnuM rahe ja che ke A badhuM kevI rIte bane ? je samAja, je lokapravAhamAM ApaNe rahIe chIe temAM to AvuM kazuM banatuM jovAtuM nathI. zuM Izvara ke devI evI koI zakti nathI ke je ApaNo hAtha pakaDe ane lokapravAhanA vaheNanI UlaTI dizAmAM ApaNane laI jAya, UMce caDAve ? Ano uttara mahAvIra svAnubhavathI Apyo che. te e ke A mATe puruSArtha ja Avazyaka che. jyAM lagI koIpaNa sAdhaka svayaM puruSArtha na kare, vAsanAonA dabANa sAme na thAya, enA AghAta-pratyAghAtathI kSobha na pAmatAM aDagapaNe enI sAme jhUjhavAnuM parAkrama na dAkhave tyAM lagI upara kahelI eka bAbata kadI siddha na thAya. tethI ja to temaNe kahyuM che ke "saMgamama variyam arthAt saMyama, caritra, sAdI raheNIkaraNI e badhA mATe parAkrama karavuM. kharI rIte mahAvIra e nAma nathI, vizeSaNa che. je AvuM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66. * jaina dharma ane darzana mahAna vIrya-parAkrama dAkhave te sahu mahAvIra. AmAM siddhArthanaMdana to AvI ja jAya che ane vadhArAmAM bIjA badhA evA AdhyAtmaparAkramIo paNa AvI jAya che. * je vAta bhagavAna mahAvIre prAkRta bhASAmAM kahI che te ja vAta anya paribhASAmAM jarAka bIjI rIte upaniSadomAM paNa che. jyAre IzAvAsya maMtrano praNetA RSi ema kahe che ke AkhA vizvamAM je kaMI dazya jagata che te badhuM IzathI bhareluM che, tyAre te e ja vAta bIjI rIte kahe che. loko Iza zabdathI Izvara samaje temAM kaMI khoTuM nathI; kAraNa ke, je cetanatattva AkhA vizvamAM laherAI rahyuM che te zuddha hovAthI Iza ja che, samartha ja che. ahIM IzvaravAda-anIzvaravAda agara dvaitAdvaitanI tArkika mImAMsA nathI. ahIM to cetanatattvanI vyAptinI vAta che. e RSi kahe che ke jo AkhA vizvamAM cetanatattva hoya to sAdhakano dharma e che ke te tyAga karIne ja kaMIpaNa bhogave. huM to ema kahuM chuM ke tevo sAdhaka tyAga karyA pachI bhoganuM sukha mANe che, eTaluM ja nahi, paNa te to tyAgamAM ja bhoganuM sukha mANe che. evA sAdhakane tyAgathI judA koI bhoga nathI. dunvayI vyavahAramAM mAtA saMtati mATe tyAga kare che tyAre te temAM ja upabhoganuM parama sukha anubhave che. jyAre ahIM to adhyAtmasAdhakanI vAta che. e RSi chevaTe eka bAbata vize sahu sAdhakone cetave che ke kazI vastumAM vRddhi arthAt lAbha ke mamatA na seve, paNa mAtra te jIvanavyavahAra pUrato ja vicAra kare. ApaNe ni:zaMkapaNe joI zakIe chIe ke je mAMgalika vAraso mahAvIranA upadezamAMthI lAdhe che te ja upaniSadomAMthI paNa lAdhe che, ane buddha ke tenA bIjA mahAna vIroe e sivAya bIjuM zuM kahyuM che? A ja arthamAM huM upaniSadakAre vAparelo bhUmA zabda vAparIne ema kahyuM ke mahAvIra eTale bhUmA ane e ja brahma, to emAM kazI asaMgati nathI. mahAvIra bhUmA hatA, mahAna hatA, mATe ja te sukharUpa hatA, mATe ja te amRta hatA. kadI ene duHkha sparzI zake nahi, kadI enuM mRtyu saMbhave nahi duHkha ke mRtyu e to alpane che, TUMkI dRSTine che, pAmarane che, vAsanAbaddhane che, jeno saMbaMdha kevaLa sthUla ane sUkSma zarIra sAthe ja saMbhave che. je mahAvIra vize huM kahuM chuM te to e ubhaya zarIrathI para hoI bhUmA che, alpa nathI. alabatta, itihAsakAro je rIte vicAra kare che te rIte vicAra karatAM e prazna saheje thaze ke mahAvIre je maMgaLa vAraso bIjAne Apyo te vAraso temaNe konI pAsethI, kevI rIte meLavyo ? Ano uttara saraLa che. zAstromAM ane vyavahAramAM kahevAya che ke biMdumAM siMdhu samAya che. sAMbhaLatAM to A avaLavANI lAge. kyAM biMdu ane kyAM siMdhu! siMdhumAM to biMdu hoya, paNa biMdumAM siMdhu kevI rIte? paNa e taddana sAcI vAta che. mahAvIranA sthULa jIvanano parimita kALa e to bhUtakALanA mahAna samudranuM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso * 67 eka biMdu mAtra che. bhUtakALa e to bhUta che, sat rUpe raheto nathI. ApaNe kalpI na zakIe tevI tvarAthI te Ave ane jAya che. paNa temAM saMcita thayelA saMskAro navAnavA vartamAnanA biMdumAM samAtA jAya che. bhagavAna mahAvIre jIvanamAM je AdhyAtmika vAraso meLavyo ane siddha karyo te temanA puruSArthanuM phaLa che e kharuM che, paNa enI pAchaLa ajJAta bhUtakALanA tevA vArasAnI satata paraMparA rahelI che. koI ene RSabha ke neminAtha ke pArzvanAtha vagerethI UtarI Avela kahe, paNa huM ene eka ardhasatya tarIke svIkAruM chuM. bhagavAna mahAvIranA pahelAM mAnavajAtie je je AvA AdhyAtmika mahApuruSo sarjAvelA te game te nAmathI prasiddha thayA hoya athavA ajJAta rahyA hoya, paNa e samagra AdhyAtmika puruSonI sAdhanAnI saMpatti mAnavajAtimAM evI rIte uttarottara saMkrAMta thatI jatI hatI ke te mATe ema kahevuM ke A badhI saMpatti koI eka ja sAdhI che to e eka bhaktimAtra che. bhagavAna mahAvIre evA ja AdhyAtmika kALasotamAMthI upara sUcavela mAMgalika vAraso meLavyo ane svapuruSArthathI ene jIvato karI vizeSa vikasAvI deza ane kALane anukULa thAya evI rIte samRddha karI vizeSa vikasAvI deza ane kALane anukULa thAya evI rIte samRddha karI ApaNI sAme rajU karyo. huM nathI jANato ke temanA pachI thayelA uttarakAlIna keTalA bhekhadhArI saMtoe e mAMgalika vArasAmAMthI keTakeTaluM meLavyuM ane keLavyuM, paNa ema kahI zakAya ke e biMdumAM jema bhUtakALano mahAna samudra samAyelo che tema bhaviSyano anaMta samudra paNa e biMdumAM samAyelo che; eTale bhaviSyanI dhArA e biMdu vATe cAlavAnI ane cAlavAnI ja. jyAre upaniSadomAM "tattvamasi" ema kahevAmAM AvyuM tyAre eno artha bIjI rIte e che ke tuM arthAt jIvadazA prApta pote te ja arthAt zuddha paramAtmasvarUpa ja che. A paNa zaktinI ane yogyatAnI dRSTie biMdumAM siMdhu samAyAno eka dAkhalo ja che. upara sUcavela cothA prakAranA vArasAne dhyAnamAM rAkhIne ja bauddhamaMgaLasUtramAM kahevAyuM che ke te maMtramuttamam - A eka uttama maMgaLa che. Ane ja Adi, madhya ane aMtima maMgaLa kahevAmAM AvyuM che. jaina sUtramAMnA cattAri maMgala pAThamAM je cothuM maMgaLa kahevAmAM AvyuM che te A ja vastu che. ApaNA jIvanakALa daramiyAna ApaNe joyuM che ke gAMdhIjIe A mAMgalika vArasAmAMthI keTakeTaluM meLavyuM ane kaI kaI rIte vikasAvyuM. AjanI pavitra kSaNe ApaNe evI ja koI mAMgalika bhAvanA sAthe judA paDIe ke ApaNe paNa AvA mAMgalika vArasAne pAtra kyAre banIe ? - akhaMDa AnaMda, navembara 1949 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya jema buddha bhagavAnanA aneka harIphomAM eka harIpha temano ziSya devadatta hato tema bhagavAna mahAvIranA paNa aneka harIphomAM eka harIpha temano ziSya jamAli hato. A devadatta ane jamAli vacce keTaluMka sAmya hatuM. A sAmya jANavAthI bhagavAna mahAvIra ane jamAli vaccenA matabhedanAM AMtarika ke bAhya kAraNo upara keTaloka prakAza paDavAno saMbhava che. tethI pahelAM ja te jaNAvI daIe. devadatta kSatriya ane mAli paNa kSatriya ja. devadatta bhikSuka sthitimAM buddha bhagavAnano ziSya hato ane sAMsArika sthitimAM paNa temano sago ja hato, ane jamAli paNa mahAvIrano bhANeja tathA jamAI hato. sargo ane ziSya chatAM devadattane buddha bhagavAnanA ziSyavargamAM pradhAnapada maLyuM na hatuM. jamAlinA saMbaMdhamAM paNa temaja hatuM. sagapaNane lIdhe mahattA pArakhavAnI sAmAnya UNapa, janmasiddha kSatriya svabhAvanI ugratA ane potAnA guru samakSa potA sivAya bIjAonuM pradhAnapaNuM A traNe kAraNo, jenAthI sAmAnya rIte matabhedano vadhAre saMbhava che, te u52thI e vAta jANI zakAya tevI che. jevI rIte devadatte aneka prapaMco racI buddhane mAravA koziza karI hatI tevuM jamAlie kAMI paNa karyuM hoya te mATe eka paNa pramANa nathI, chatAM eTaluM kharuM ke devadatte ane jamAlie potapotAnA guruviruddha potAno khAsa anuyAyIvarga sthApyo hato. devadatta ane mAli pachI teono anuyAyIvarga ke teonA paMthanuM sAhitya kAMI paNa rahyuM haze tema mAnavAne pramANa nathI. devadattano ullekha jaina ke vaidika sAhityamAM kyAMya nathI; mAtra bauddha sAhityamAM che. jamAlino ulalekha paNa mAtra jaina sAhityamAM che. bauddha sAhityamAM devadattane sauthI pahelo 'saMghabhedaka' kahyo che. jaina sAhityamAM paNa jamAline prathama 'nilava' kahyo che. saMghabhedaka ane nirbhava baMne zabdanuM tAtparya eka ja che. devadatta ane jamAli e baMne potapotAnA gurunI hayAtImAM ja kALadharma pAmyA hatA. vaidika ane bauddha sAhityamAM to jamAlino ullekha nathI ja, paNa jaina sAhityamAM sudhdhAM teno ullekha ekapAkSika ja che. digaMbarIya sAhityamAM jamAlinuM mahAvIranA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya - 69 jAmatArUpe varNana na hoya te svAbhAvika che; kAraNa ke, digaMbaro mahAvIrane avivAhita ja mAne che, paNa mahAvIranA bhANeja ane ziSyarUpe paNa jamAlinuM varNana digaMbarIya sAhityamAM nathI, e vAta zvetAMbara ane digaMbara sAhityanA maulika abhyAsa mATe khAsa arthasUcaka che. jIvanasaMbaMdhI sAhitya zvetAMbara sAhityamAM aMga ane upAMga e baMne prakAranAM zAstro prAcIna gaNAya che. te baMnemAM jamAlino ullekha che. sthAnAMga nAmanA trIjA aMganA sAtamA sthAnakamAM pR. 411, sUtra 587) nilavo (eTale mahAvIranI AjJAnA utthApako)nA ullekhamAM jAtinuM nAma prathama Ave che. aupapAtika nAmanA upAMgamAM paNa jamAlino nirtava tarIke ullekha che. Avazyakaniryukti, vizeSAvazyakabhASya vagere pAchaLanA graMthomAM tenuM varNana nilava tarIke ja Ave che, paNa vadhAre vistRta ane vadhAre mAhitI ApanAruM varNana to bhagavatI' nAmanA pAMcamA aMganA navamA zatakamAM ne trIsamA uddezakamAM che. te samagra varNana ApavAnuM A sthaLa nathI. mAtra prastuta lekhanA mULa viSayamAM upayogI thAya tevI dRSTithI ane te vakhatanI sAmAjika maryAdA, dhArmika jIvana ane tattvajJAnanI mAnyatA jANavAmAM upayogI thAya te dRSTithI jamAlinA jIvanavRttano keTaloka bhAga ahIM Apavo Avazyaka che. jIvanavRtta kSatriyakumAra jamAli e mahAvIranA janmasthAna kSatriyakuMDano nivAsI hato. te mahAvIranI bahena priyadarzanAno putra ane mahAvIranI putrI sudarzanAno pati hoI mahAvIrano bevaDo sago hato. e moTo rAjA na hato, chatAM vaibhavazALI to hato ja. eka vakhate zramaNa bhagavAna mahAvIra kSatriyakuMDanI bahAra caityamAM udyAnamAM) padhAryA. teone vaMdana karavA aneka lokonI jema moTA ThAThamATha sAthe te udyAnamAM Avyo. bhagavAna pAse dharmopadeza sAMbhaLyo ane tethI AkarSAyo. pahelAM to teNe bhagavAnane kahyuM ke huM nirjhanya pravacana eTale ApanuM zAsana svIkAruM chuM; kAraNa ke, te mane ruce che. pachI teNe bhikSa thavAnI icchA paNa pragaTa karI. zramaNa bhagavAne te mATe jarAye DhIla na karavA kahyuM ke tarata ja bhikSapada mATe anumati meLavavA jamali DhIla na karavA kahyuM ke tarata ja bhikSapada mATe anumati meLavavA jamAli ghera Avyo, ane mAtApitAne te mATe bahu vInavyA. putranA tIvra vairAgyanI khAtarI chatAM chevaTe mAtApitAne te mATe potAnI na chUTake anumati ApI. moTI dhAmadhUmapUrvaka jamAlie bIjA pAMcaso puruSo sAthe zramaNa bhagavAna pAse dIkSA lIdhI ane adhyayana zarU karyuM. TUMka vakhatamAM 1. A mATe juo paM. becaradAsanA anuvAdavALuM "bhagavatIsUtra', pR. 41 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina dharma ane darzana sAmAyikAdi agiyAra aMgo zIkhI gayo ane pachI aneka prakAre upavAsonA tIvra tapomArgathI AtmAne unnata karato vicaravA lAgyo. kyAreka judA vicaravAnI icchAthI jamAlie zramaNa bhagavAna pAse AvIne vaMdanapUrvaka kahyuM ke - 'bhagavan ! huM pAMcaso bhikSuo sAthe ApanI anujJApUrvaka judo vicaravA icchuM chuM.' zramaNa bhagavAne mauna svIkAryuM ne tenI mAgaNIno svIkAra na karyo. traNa vAra pUchyA chatAM paNa jyAre zramaNa bhagavAne mauna na toDyuM tyAre chevaTe jamAli potAnA pAMcaso sahacArI bhikSuko sAthe chUTo paDI svataMtra vicaravA lAgyo ane vicaratAM vicaratAM zrAvastImAM AvI pahoMcyo. e nIrasa, rukSa, tuccha ane aniyamita khAnapAnathI tene jvara Avyo. pittajvarathI bahu vedanA thatAM teNe ArAma mATe sahacArI bhikSukone zayyA pAtharavA kahyuM. bhikSukoe vinayapUrvaka tenI AjJA svIkArI. jvaranI tIvra vedanAthI vyAkuLa thayela teNe turata ja pharIthI bhikSukone pUchyuM ke zuM, zayyA karI ke karo cho ? bhikSukoe uttara Apyo ke zayyA hajI thaI nathI, paNa thAya che. A uttara sAMbhaLI jamAline vicAra thayo ke zramaNa bhagavAna ema kahe che ke 'je karma calita thatuM hoya, kSINa thatuM hoya athavA AtmAthI chUTuM paDatuM hoya te calita thayuM, kSINa thayuM, AtmAthI mukta thayuM kahI zakAya.' kathana mithyA che; kAraNa ke, e kathana anubhavathI viruddha che. Avo vicAra AvatAM ja turata teNe sahacArI bhikSuone bolAvyA ne kahyuM ke - juo, zramaNa bhagavAna kahe che ke je karma calita thavA, kSINa thavA ane vipAka ApI AtmAthI chUTuM thavA lAge tene calita thayuM, kSINa thayuM, chUTuM thayuM ema kahI zakAya. A kathana keTaluM anubhava viruddha che ? tame saMthAro karo cho tyAre tene karyo ema nathI kahetA, paNa karIe chIe ema kaho cho; arthAt cAlu kriyAne cAlu ja mAno cho, pUrNa nathI mAnatA ane zravaNa bhagavAna to cAlu kriyAne paNa pUrNa kahe che. A kathana kharekhara anubhava viruddha che.' - A vicAra jamAli pAsethI sAMbhaLatAM ja te keTalAka bhikSuone pasaMda Avyo, paNa keTalAkane pasaMda na Avyo. jeone pasaMda Avyo teo jamAli sAthe rahyA ane bIjA tenAthI chUTA paDI zramaNa bhagavAnane jaI maLyA. A vakhate zramaNa bhagavAna caMpAnagarImAM hatA. jvaramukta thaI zakti meLavyA pachI jamAli paNa zramaNa bhagavAna pAse Avyo ane vaMdana-namaskAra karyA sivAya ema ja Ubho rahI kahevA lAgyo ke jema tamArA ziSyo apUrNa avasthAmAM tamArAthI chUTA paDyA ane pAchA apUrNa sthitimAM ja tamArI pAse AvyA che tema huM nathI Avyo. huM arham, jina, sarvajJa ane pUrNa thaI ahIM Avyo chuM. A sAMbhaLI zramaNa bhagavAnanI pAse beThela teonA pradhAnaziSya gautame jamAline kahyuM ke jo tuM sarvajJa hoya to loka zAzvata che ke azAzvata ane jIva zAzvata che ke azAzvata' e be praznono uttara Apa. jamAli vicAramAM paDI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya * 71 gayo ane uttara na ApI zakyo. e joI zramaNa bhagavAne kahyuM ke jamAli mArA ghaNA chadmasthA (asarvajJa) ziSyo che jeo A praznono uttara mArI peThe ApI zake che, chatAM teo tArI peThe potAne sarvajJa nathI kahetA." ema kahI zramaNa bhagavAne te praznono uttara A pramANe Apyo : "loka ane jIva zAzvata paNa che; kAraNa ke, te utpanna ke naSTa thatA nathI. temaja azAzvata paNa che; kAraNa ke, te baMne aneka parivartano paNa anubhave che. zramaNa bhagavAnano A uttara mAlie na mAnyo ane tyAMthI cAlyo gayo. chUTo paDI teNe aneka varSa sudhI bhikSupada para kAyama rahI zramaNa bhagavAna viruddha hilacAla karI ane potAne tathA bIjA anekane ADe raste doryA. chevaTe paMdara divasanI saMkhanA (anazana) karI, marI nIca devalokamAM pedA thayo. matabhedanI bAbata jamAli ane zramaNa bhagavAna vacce bIjI koIpaNa bAbatamAM matabheda hato ke nahi tenuM varNana maLatuM nathI. mAtra eka bAbata vizenA matabhedanuM varNana maLe che, ane te A. jamAlinuM kahevuM hatuM ke dhAreluM phaLa na Ave tyAM sudhI te mATe cAlatA prayatnane saphaLa na ja kahI zakAya. zrI mahAvIranuM kahevuM hatuM ke dhAreluM chevaTanuM phaLa maLyA pahelAM paNa te mATenA cAlu prayatnane saphaLa paNa kahI zakAya. A matabheda je zabdomAM ahIM mUkavAmAM Avyo che te zabdo joke zAstromAM nathI, chatAM zAstromAM varNana karela matabhedanuM svarUpa vyAvahArika bhASAmAM A rIte mUkavuM saraLa ne yogya che ema koIne jaNAyA vinA nahi rahe. maMkhaliputra gozAlaka mahAvIranI sAdhaka avasthAmAM ja teo sAthe rahelo ane chUTo paDelo; AvuM varNana jaina graMthomAM che, paNa mahAvIranA upadezaka jIvanamAM teonI AjJA avagaNI teothI chUTo paDanAra ane judo saMpradAya calAvanAra teonA ziSyomAM jamAla ja prathama gaNAya che. tethI jema bauddha zAstromAM devadatta prathama saMghabhedaka tarIke varNavAyela che tema jaina zAstromAM jamAli prathama nilava manAyela che. ahIM vicAraka vAcakane saheje prazna thaze ke ahiMsAmAM ke kSamAmAM jagadguru gaNAvA yogya dIrghatapasvI mahAvIre potAnA bhANeja ane jamAI ziSyanA najIvA matabhedanI upekSA na karI; te karatAM jo teoe ATalA nAnA matabhedane khamI khAdho hota to zuM te vadhAre sAruM ane gaMbhIra na gaNAya? athavA zuM teTalA mAtra matabheda uparAMta sIdhI rIte virodhanAM anya kAraNo haze? AvuM mAnI levAne atyAre kAMI sAdhana nathI. eTale mahAvIranA vyaktitvanA vicAranI dRSTie paNa e vicAravuM prApta thAya che ke e matabhedano virodha karavAmAM mahAvIranuM tAtparya zuM haze ? jo ghaNAM kAraNasara ApaNe ema mAnI laIe ke mahAvIra e khare ja mahAvIra, dIrghatapasvI sahiSNu ane kSamA tathA ahiMsAnI pratyakSa mUrti hatA to e paNa svIkAravuM joIe . Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 jaina dharma ane darzana 1 ke jamAlinA matabhedanI upekSA karavAmAM teoe saMghanuM kAMI vadhAre ahita dhAryuM haze. e ahita te zuM ? - e atyAre ApaNe ApaNI ja dRSTie vicArI zakIe. te vicAra karavo e ja prastuta lekhanuM dhyeya hovAthI nIce teno vicAra karIe. vAMdho levAnuM rahasya bhagavAna mahAvIrano siddhAMta anekAMtano hato. anekAMta eTale koIpaNa eka vastune prAmANikapaNe aneka dRSTie tapAsavI. anekAMta e mAtra vicArano ja viSaya nathI, paNa AcaraNa sudhdhAMmAM tenuM sthAna che. joke anekAMta prAmANika aneka dRSTiono (apekSAono) samuccaya che, chatAM saMkSepamAM te badhI dRSTione be bhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvI che H pahelI vyavahAradRSTi ane bIjI nizcayadRSTi yA pAramArthika dRSTi. vyavahAradRSTi eTale sthULa anubhava upara ghaDAyelI mAnyatA ane nizcayadRSTi eTale sUkSma anubhava upara ghaDAyelI mAnyatA. pahelI dRSTimAM sthULatAne lIdhe anubhavonI vividhatA hoya che, jyAre bIjI bAjumAM sUkSmatAne lIdhe anubhavonI ekatA hoya che. tethI ja pahelImAM sAdhya ane sAdhanano bheda ane bIjImAM sAdhya ane sAdhanano abheda manAya che. pahelI dRSTinA adhikArI sAdhAraNa ane ghaNA loko hoya che; bIjInA adhikArI bahu thoDA hoya che. ja mahAvIranuM kathana hatuM ke vyavahAra ane nizcaya e baMne dRSTine AdhAre ja koIpaNa mAnyatA sthira karavAmAM Ave agara koI pravRtti karavAmAM Ave to ja sarvatra samAdhAna ane vyavasthA rahI zake. jo nizcaya vinAnI kevaLa vyavahArasRSTinuM anusaraNa karavAmAM Ave to bheda tathA viruddhabuddhi vadhAre keLavAya ane TUMkI dRSTine lIdhe dhairya jaladI khUTI javAthI lakSya sudhI na ja pahoMcI zakAya. tevI rIte vyavahAra vinAnI kevaLa nizcayadRSTine kharA arthamAM anusaravAmAM Ave to, joke kAMI nukasAna na ja thAya, paNa tevI nizcayadRSTine anusaranAra maLe koNa ? ekAda vyakti bhale tevI hoya, paNa tethI sAmudAyika hitanI saMbhAvanA ghaNI ja ochI rahe che. moTe bhAge tevI sRSTinA nAma nIce daMbha ja cAlavA mAMDe che. tethI nizcayadRSTine dhyAnamAM rAkhI vyavahA2dRSTine anusaravAmAM ja kramika vikAsano vadhAre saMbhava che. mahAvIranA anekAMtavAdanuM uparyukta dhyeya samajI lIdhA pachI jamAlinA matano teoe zA sAru virodha karyo e vAta dhyAnamAM AvI zakaze. bhagavAne anubhavathI joyuM ke sAdhAraNa janasvabhAva dhIraja vinAno agara ochI dhIrajavALo hoya che. tethI dareka mANasa koIpaNa prayatna zarU karI tenuM phaLa tarata icche che. te mATe Apavo joIto bhoga ApavA te taiyAra nathI hoto. ghaNI vAra to phalaprApti najIka AvyA chatAM adhIrajane lIdhe ekAda nAnImoTI muzkelI AvatAM te moTe bhAge siddha thayela prayatnane paNa nirAza thaI choDI de che, ane niSphaLatA maLatAM potAnI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya - 73 dhIrajanI UNapane na jotAM te bahAranI muzkelIone tarachoDe che, tenA upara kaMTALo lAve che, keTalAka lokone potAnA prayatnomAM vikSepa nAkhanAra gaNI tenI sAthe duzmanAvaTa bAMdhe che ane A rIte mAnasika bhUmikA malina karI mUke che. jema dunyavI kAmomAM tema pAramArthika mArgamAM paNa adhIrajathI ghaNAye pAchA haThe che. koI sAdhaka amuka vakhata sAdhanA karyA bAda iSTa pramANamAM phaLa na maLatAM nirAza thaI tarata ja te sAdhanA choDI bese che ane nirAza thaI ADe raste dorAya che. ghaNA bhikSuo, ghaNA tapasvIo e ja kAraNathI aDadhe mArge jaI nIce paDyAnA dAkhalA ApaNe kyAM nathI jANatA? sAmAjika ane rAjakIya prayatno paNa ghaNI vAra adhUrA rahI jAya che. tenuM e ja kAraNa che ! e vAta lakSamAM rAkhI bhagavAne kahyuM ke kAma cAlu hoya, jeno prayatna hajI cAlato ja hoya te kAma paNa karAyuM ema kahI zakAya. bhagavAnanA A kathanano sAra e che ke dareka mANasa AraMbhela prayatnane vaccethI na choDe; kAraNa ke, dekhI zakAya tevuM dhArela sthULa phaLa to lAMbA prayatnane aMte ja prApta thAya che. paNa prayatna cAlato hoya tyAreya eTale jeTale aMze prayatna siddha thayo hoya teTale teTale aMze phaLanI prApti paNa thayelI che. A mAtra AzAvAda nathI, paNa UMDuM ane kharuM satya che. A satya dhyAnamAM na hoya to paramArtha ke vyavahAramAM kyAMya prayatna sthira cAlI na zake. tethI bhagavAne nizcaya ane ane vyavahAra baMne dRSTie dhyAnamAM rAkhavAno anekAMta upadeza Apyo, ane jamAlinA matano virodha karyo. dRSyata ane te dvArA siddhAMtanuM spaSTIkaraNa bhagavAnano siddhAMta "DemaNe re no che. je kAma karavAmAM AvatuM hoya, je hajI cAlu hoya, jenuM chevaTanuM phaLa na AvyuM hoya, arthAtu je pUrNa na thayuM hoya tene paNa thayuM kahI zakAya, tene paNa saphaLa lekhI zakAya. A -kaDemANe kaDeno bhAve che. e siddhAnta prayatna ane phaLa vacce bheda nathI svIkArato, tethI e siddhAMta pramANe koI paNa prayatnanA AraMbhanA prathama kSaNathI te prayatnanA samAptinI chellA kSaNa sudhInI akhila prayatnadhArA e ja phaLa che; ane nahi ke prayatnane aMte tenAthI niSpanna thatuM mAtra juduM ja phaLa. paNa jamAlino vAda ethI judo hato. te kaheto ke DemALa De nahi, paNa De che. eTale ke je kAma cAlu hoya tene karAyuM ke saphaLa na ja kahI zakAya, paNa jyAre te kAma samApta thAya, tenuM chevaTanuM phaLa Ave tyAre ja ane to ja te kAma karAyuM arthAt saphaLa thayuM kahI zakAya. A vAda prayatna ane phaLano bheda svIkAre che. tethI e mujaba koIpaNa kAmanA prAraMbhathI tenI samApti sudhIno je prayatna e sAdhana che, ane tene aMte niSpanna thanAruM tenuM chevaTanuM phaLa e te sAdhanathI taddana Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jaina dharma ane darzana bhagavAnane jamAlino vAda kabUla che, paNa te eka ja dRSTie. te dRSTi eTale vyavahAra. jyAre jamAline mAtra vyavahAradRSTi ja kabUla che, ane bhagavAnanI bIjI nizcayadRSTi kabUla nathI. eTale baMne vacce ekAMta-anekAMtanuM aMtara che. A aMtara jIvanamAM Utare to pariNAma zuM Ave te eka dRSTAMtathI tapAsIe. koI be jaNe phLa pedA karavAnI icchAthI judA judA AMbAnAM vRkSa ropyAM. baMnee sarakhI rIte uchera AraMbhyo. ghaNo vakhata vItyo. mULo bAjhyAM, thaDo jAmyAM, DALo phUTI, pallava ane patro vistaryAM. acAnaka ekathI vadhAre vAra AMdhI ane bIjAM prAkRtika tophAno AvyAM, jethI baMne vRkSo u52 maoNra AvavAnI kriyA dhAryA karatAM vadhAre vakhata mATe laMbAI. nirAzAno ane AzAno prasaMga baMne jaNa mATe eka ja sarakho upasthita thayo. jyAre eka jaNa atyAra sudhInA potAnA dIrgha prayAsane sarvathA niSphaLa mAnI kaMTALyo ane adhIrajathI vRkSanA poSaNanuM ane saMvardhananuM kAma choDI de che, tyAre bIjo jaNa potAnA teTalA ja dIrgha prayAsane saphaLa mAnI dhairyabaLathI vRkSanA saMvardhananuM kAma vidhivat cAlu rAkhe che. pariNAme pahelo jaNa AMbAnuM phaLa pedA nathI karI zakato ane bIjo karI zake che. ahIM AmravRkSa ropanAra bhale kAlpanika pAtro hoya, paNa vizvanA manuSyasamAjanI be mAnasika prakRtio e kAlpanika pAtromAM AbehUba citrita thAya che ane te UMDI ke chIcharI samaja u52 racAyelI che. prathama prakRtino (chIcharI samavALo) mANasa mULane bAjheluM, thaDane lAgeluM, DALone phUTelI ane pallava-patrone vistarelAM jue, paNa tenI najare hajI AmranuM madhura ane pakva phaLa nathI caDatuM. te to pUrvanA mULa ane skaMdhathI laI maMjarI (maoNra) sudhInAM badhAM pariNAmone ane te mATenA prayatnane pakva ane madhu2 phaLathI taddana judAM ja mAnI beTho che. tethI te pade pade ne kSaNe kSaNe pUrvavartI avahaMbhAvI pariNAmo jovA chatAM jyAM sudhI AmraphaLane nathI joto tyAM sudhI potAnA prayatnane niSphaLa ja mAnato jAya che, ane tethI bhayAnaka Aphata AvatAM te sAme te TakI zakato nathI, vacce ja nirAza thaI yatna choDI bese che. tyAre bIjI prakRtino (UMDI samajavALo) mANasa mULamAM, skaMdhamAM, DALomAM, patromAM ane maMjarI AdimAM AmraphaLanA kramika aMzo jue che. evI sUkSamadRSTimAM AmraphaLa e bIjuM kAMI ja nahi, paNa pUrvavartI samagra pariNAmono saravALo. emAMnA je pariNAma ANavA sudhI prayatna thayo hoya teTaluM AmraphaLa tenI dRSTie thayeluM ja che. A kAraNathI tenI sUkSmadRSTi tene bhayAnaka Aphato sAme Ubho rAkhe che, ane tene koI kAraNasara vaccethI vRkSasaMvardhananuM kAma choDavuM paDe to, mAro prayatna niSphaLa gayo evI UlaTI samajathI, tene te dRSTi bacAvI le che. te mANasa tevI sUkSmadRSTine lIdhe ema dRDhapaNe mAnato hoya che ke yathAvidhi prayatna e ja phLa che ane jeTalA pramANamAM prayatna sevyo teTalA pramANamAM phLa AveluM ja Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya * 75 che. pakva ane madhurarasayukta phaLano saravALo pUrNa karavA jeTalA aMko bAkI rahyA che teTaluM ja te phaLa bAkI che, bIjuM siddha thaI gayuM che. A mAnyatAne lIdhe te mANasa pharI prayatnanI taka zodhe che ane pariNAme taka maLe che, temaja bhAvanA pramANe saMpUrNa phaLano adhikArI te thAya che. Avo adhikArI ja bhagavAnanA siddhAMtanuM tattva jIvanamAM utAranAra hoya che. - kaDemANe kaDenA - siddhAMtamAM je vastu sacavAI che te ja vastu bIjA rUpamAM ane bIjA zabdomAM gItAmAM gavAI che. eno bIjo adhyAya vAMco. temAM kahyuM che ke karmayogamAM prAraMbhela prayatnano nAza nathI, temAM pratyavAya (aMtarAya paNa nathI. karmayogadharmanuM thoDuM paNa AcaraNa tenA AcaranArane mahAna bhayathI bacAvI le che. karma para ja prayatna para ja tAro adhikAra che. phaLa upara kadIye nathI; mATe prayatnaphaLa tRSNAnuM tuM nimitta na thA, temaja akarma (karmatyAga) paNa na seva. nehAbhikramanAzo'sti pratyavAyo na vidyate svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt // 40 // karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / jharmanaMdeturkha te saM rvaMfM | 8 | gItAnA keTalAka sUkSma bhAvonuM jainadaSTi sAthe samIkaraNa athavA jaina dRSTie udghATana karavuM e mArga atyAranA ekadezIya sAMpradAyika abhyAsIone navo na lAge te mATe u. yazovijayajInI sAMpradAyika chatAM gItA AdinA samanvayavALI adhyAtmasAra, jJAnasAra Adi kRtio tarapha vAcakonuM lakSya kheMcI viramIza. - jainayuga, caitra 1982 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. bhagavAna mahAvIrano trividha saMdeza ahiMsA, aparigraha ane anekAMta sAdhvI zrI ujjavalakumArIjIe traNa muddAo upara je sarala ane spaSTa vivecana karyuM che tene harakoI saraLatAthI samajI zake tema che. te badala huM mArA taraphathI ane saMgha taraphathI temano AbhAra mAnuM chuM. gaye varSe sAdhvIjI gAMdhIjIne roja biralA hAusamAM maLatAM, temanI sAthe ahiMsA ane tene lagatA muddAo vize carcA karatAM. mAro paNa sAdhvIjI sAthe paricaya te vakhate tAjo ja hato. huM temanI ane gAMdhIjI vacce thayelI carcAo vize temanI ja pAsethI kAMIka jANI leto. tenA saMskAro mArA mana upara paDelA ja che. tene dhyAnamAM rAkhI atyAre temanA pravacana-zravaNa uparathI je vicAro phuryA che tene ja TUMkamAM darzAvavA dhAruM chuM. je anekAMta, ahiMsA ane aparigrahanI pRSThabhUmikA che te anekAMta kevaLa zAstrIya vAdonA samanvayamAM ja samAto nathI. te to jIvananA pratyeka kSetrane sparzI che. vyavahAru jIvananI dareka bAjune avivekI AtyaMtikatA tarapha DhaLatAM rokavI e ja sAcI anekAMtadaSTi che. evI dRSTi na hoya to ahiMsA ane aparigrahanA siddhAMto vyaktigata ane sAmAjika jIvanamAM vikRta thayA vinA rahe ja nahi. sAmAjika jIvanane saMvAdI ane surIluM banAvavA mATe A traNa siddhAMto agatyanA hoI samagra jIvanamAM te dhruvasthAne che. Ama chatAM ane te upara vAraMvAra thatAM vivecano sAMbhaLavA chatAM ApaNe jyAMnA tyAM chIe, tenuM zuM kAraNa ? e prazna mArI peThe saune thato haze. enA uttarano UMDo vicAra karatAM ema lAge che ke ApaNe siddhAMta ane tenA bAhya khokhA vaccenuM aMtara jANI zakyA nathI. eTale eka kALe tevA siddhAMtone jIvanamAM siddha karavA amalamAM mukAyelA ane atyAre nirarthaka banI gayelA AcAronA cIlAne ja anusarI ApaNe tevA siddhAMto pramANe jIvana jIvyAno khoTo saMtoSa mAnI laIe chIe ane prasaMga Ave tyAre te siddhAMtonuM gaurava gAI pAchA e ja nirarthaka siddha thayela bAhya AcAranA khokhAno bacAva karIe chIe.' bhagavAna mahAvIre ahiMsA ane aparigrahanAM jIvanagata bIjone vikasAvavA temaja siddha karavA gharabAra cheDyAM, jaMgalano caha lIdho ane bIjAnA zrama upara * Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano trividha saMdeza ahiMsA, aparigraha ane anekAMta * 77 jIvavAnuM bAjue mUkI mAtra svAvalaMbI ane sahiSNu tyAgI jIvana svIkAryuM. temaNe e jIvana dvArA te kALe anekAMtadRSTi ane ahiMsA-aparigraha siddha karI teno vAraso bIjAne Apyo. paNa anuyAyIo badalAtI paristhitimAM paNa bhagavAnanA te vakhatanA bAhya jIvananA khokhAne ja vaLagI rahyA ane UMDANathI e jovuM bhUlI gayA ke vastuta mULa siddhAMto pramANe jIvana jivAya che ke nahi. pariNAma e AvyuM ke bhagavAnanA sIdhA vArasadAra gaNAtA tyAgIo ja e dhruva siddhAMtathI sAva vegaLA jaI paDyA, ane hajAro varSa pahelAMnA tyAgInA AcAra-khokhAne majabUtapaNe vaLagI rahyA. gRhastho, ke je mukhyapaNe tyAgIonA jIvanane Adarza mAnI cAle che ane temanuM anukaraNa kare che teo, paNa evA ja zuSka AcAranA khokhAne majabUtapaNe vaLagI rahyA ane anekAMta temaja ahiMsA-aparigrahanI jAgatI dRSTi ja lagabhaga gumAvI beThA. bIjAnA zrama upara na jIvavAnI dRSTie kyAreka yojAyelo anagAra-mArga Aje eTalo badho vikRta thaI gayo che ke tenuM pAlana ekamAtra bIjAnA zramane ja AbhArI thaI gayuM che. ughADe page cAlavuM, hAthe vALa kheMcI laI loca karavo vagere kaThaNa AcAro ane milamAM taiyAra thayela jhINAM temaja rezamI - bhogI janane zobhe tevAM - kapaDAM e beno tyAgIjIvanamAM meLa zo, e vicAravuM ghaTe che. ahiMsA ane aparigraha mATe ja nagnatva ke ardhanagnatva svIkAranAra tyAgI varga jamAno badalAtAM vastra dhAraNa kare ane zaheramAM paNa rahe to te e ja siddhAMtane anusarI potAnAM kapaDAM pote taiyAra kema na kare? A prazna agharo ane dharmaghAtaka lAgato hoya to tenuM kAraNa e che ke ApaNAmAM e dhruva siddhAMto vizenI sAcI ane UMDI samajaNa ja nathI. nirdoSa gaNAya evA nirakSaratAnivAraNa ane sAmAjika jJAnadAnanuM kArya koI tyAgI javAbadArIpUrvaka kare to tene samAja tyAgaTyuta thayela mAne che. AnuM kAraNa e che ke ApaNe nivRttine ja pUrNa dharma mAnI lIdho ane e bhUlI gayA ke doSanivRtti e to dharmamAtranI eka bAju ja che, ane te paNa sAmAjika kalyANanI pravRtti karavAnI mAtra prAthamika zarata che. pariNAme sapravRttino Agraha jatAM ja nivRtti paNa banAvaTI banI gaI. gRhastho kALA bajAra ane zoSaNa kare te temano doSa che ja, paNa e jANavA chatAM evI AvakamAMthI tyAgIjIvana poSavuM, e zuM kALAM bajAra ane zoSaNathI UtaratuM che? tyAgIo gRhasthonA dhaMdhAne dUSita kahe che jyAre gRhastho UMDe UMDe samajatA hoya che ke dhaMdho dUSita che, paNa enI zuddhi tyAgIonA poSaNa dvArA thaI jAya che. eTale sAmAjika azuddhinuM cakra cAlu ja rahe che. paristhiti badalAtAM siddhAMtanI vyAkhyA badalavI jarUrI bane che. eno eka dAkhalo vicArIe. svadArAsaMtoSa e gRhasthonuM brahmacarya vrata che. have Aje AvA vratane dhAraNa karanAra koI gRhastha parastrI tarapha kadI paNa najara na karatAM mAtra svastrImAM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 * jaina dharma ane darzana saMtuSTa rahe ane te pote poSaNa ane saMskAra-dAnano prabaMdha karI na zake eTalI saMtati pedA karyA kare to dekhItI rIte te svadArAsaMtoSanuM vrata pALavA chatAM tAttvika rIte teno bhaMga ja kare che, ema AjanI paristhitimAM kahevuM joIe; kAraNa ke, svastrImAM saMtuSTa rahevuM e to svadArAsaMtoSano artha che ja, paNa tethI AgaLa vadhI emAM e paNa garbhita artha samAyelo che ke potAnuM, saMtatinuM ane samAjanuM jIvana na vaNase eTalI ja hade dAmpatyajIvanamAM jAtIyasaMbaMdhane avakAza Apavo. sAdhvIjIe kahyuM ke kumArika bhaTTa ane mahAvIra jevA kSatriyonA mukhethI upadezAyelI ahiMsAne carmapAtramAM bharela dUdha jevI kahI che. temanuM A kathana sAcuM che, paNa A uparathI zrotAo rakhe ema mAnI le ke brAhmaNo kumArile mahAvIra jevA ahiMsaka kSatriyonI niMdA karI che ane tethI brAhmaNa mAtra niMdaka ja che. vAta ema che ke kumArika to sAtamA saikAmAM thayA, jyAre tethI keTalIya zatAbdIo pahelAM jainoe brAhmaNakuLane hIna ane tuccha kuLa kaheluM che. kumArile jainoe brAhmaNakuLa upara karela AkSepano uttara ja Apyo che ane AgaLa jatAM bAramA saikAmAM AcArya hemacaMdra kumArilane tethIye vadhAre sakhata javAba Apyo che. tethI ApaNe ahiMsaka dRSTie to e vicAravuM ghaTe ke game te pakSa taraphathI AkSepa zarU thAya paNa emAM taTastha ja rahevuM joIe ane bIjA karatAM potAnA ja doSone jovAnI vRtti keLavavI joIe.' - prabuddha jaina, 15-1-1945 1. paryuSaNa vyAkhyAnamALA daramiyAna tA. 9-9-45nA roja mahAsatI zrI. ujvalakumArIjIe Apela vyAkhyAna pachI adhyakSapadethI pU. paMDitajIe Apela vyAkhyAna Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mahAvIrano saMdeza ApaNe bhagavAna mahAvIranA jIvanane vAMcIe chIe, paNa ApaNe temanA jIvanacetanane sparzatA nathI. jo temanA jIvanacetanane sparzIe to sahu mAnavI vizALa dRSTie mahAvIra banI zake, mahAvIra thaI zake. tena tyajIne muMgIthA - e Adeza spaSTa kahe che ke tyAga karIne bhogava. kAI vastu para najara na rAkhIza. maMdira UMcuM rAkhavAmAM Ave che. eno artha UMcA Adarzano. che. daSTi zikhara tarapha rahe, ucca rahe e hetu che. "tana dhanakI kauna baDAI" ema kabIra kahe che tyAre tana, mana, dhana nakAmuM che ema nahi paNa enI baDAI nakAmI che. bhagavAnane oLakhavA hoya to AdhyAtmika dRSTi keLavavI joIe. koI vADAmAM ke cokAmAM ke laDhaNamAM bhagavAnane na pUravA joIe ane to ja ene game tyAM joI zakIe. pachI enuM nAma mahAvIra hoya, kRSNa hoya ke game te hoya. mahAvIrano saMdeza che ke satya ane saddaguNamAM eka thavuM. mahAvIrano saMdeza eTale jIvanadRSTi ane jIvanakaLA. hiMdanA koIpaNa saMtane lo. teno saMdeza eka ja hoya che. tamArA avaguNo tarapha juo, sAmAnA avaguNo tarapha juo nahi. bhagavAna mahAvIra paNa dareka mAnavIne sau pahelAM potAnI khAmI jovAnuM kahe che. micchAmi dukkaDam bolIe ane bhUlo karyo jaIe eno kAMI artha nathI, paNa bhUla tarapha pAchA na jaIe e eno kharo artha che. samyakSyAritra eTale ja jIvanakaLA - je jIvanakaLA bhagavAna mahAvIre jIvI batAvI che, AcarI batAvI che. ApaNe ene samajI vyavahAramAM AcarI batAvIe. bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke jeonA vicAromAM meLa na hoya teo potAne bIjAnI sthitimAM mUke ane vicAra karI jue to athaDAmaNono aMta Avaze. mananI moTAI keLavAya to kuTuMbanI athaDAmaNano aMta Ave. mahAvIra, kRSNa vagerenAM AdhyAtmika jIvana tapAso. bAhyajIvana alaga haze, paNa sahunAM AdhyAtmika jIvana eka ja che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 0 jaina dharma ane darzana ApaNe ekabIjA tarapha pUrNa Adara rAkhIe, nabaLA hoya te tarapha vadhu Adara rAkhIe to kAma saraLa bane. dharmasthAnomAM jaina hoya te ja jAya ema kahevAya che, paNa jaina koNa ? tamArAmAM jainatva che ? jainatva hoya to ApaNe zUdrane A rIte jIvana gALavA daI zakIe ? A dharmadRSTi nathI. ghaNA kahe che ke jainadharma jUno che, emAM ahiMsA che, paNa Aje A ahiMsA enA vAstavika arthamAM najare caDatI nathI. - prabuddha jaina, 15-10-1950 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. vI2paraMparAnuM akhaMDa pratinidhitva zrImad vijyAnaMdasUrIzvare sthAnakavAsIsaMmata muhapattibaMdhana ane mUrtiutthApana e baMneno tyAga karyo. huM pote paNa ema mAnuM chuM ke muhapattinuM aikAntika baMdhana e vastutaH zAstrasaMmata temaja vyavahArya nathI. e ja rIte ema paNa mAnuM chuM ke AdhyAtmika vikAsakramamAM adhikArI-vizeSa vAste mUrti-upAsanAnuM samucita ane zAstrIya sthAna che. tema chatAM e prasiddha sUrIzvaranA smAraka aMkamAM emanA e aMzanI smRti nimitte A lekha lakhI rahyo nathI, kAraNa ke eka to e carcA have bahu rasaprada rahI nathI; temaja jainetara ane aitihAsika vAcakone emAMthI kAMI vadhAre jANavA jevuM maLe ema paNa Aje dekhAtuM nathI. tethI uparanA mathALA nIce huM eka evA muddAnI saMkSepamAM carcA karavA dhAruM chuM ke jenI sAthe ukta sUrIzvarano saMbaMdha paNa hato ane je muddo aitihAsika dRSTie khAsa agatyano hoI sarvasAdhAraNa vAcako vAste ekasarakho upayogI che. ke dhArmika bhAvanA jyAre sAMpradAyika rUpa dhAraNa karI le che tyAre te bahu ALI banI jAya che. emAM satyadarzana ane nirbhayatAno aMza dabAI jAya che. tethI sAMpradAyika vastutaH dhArmika koI eka muddAnI carcA, aitihAsika dRSTie karavA jatAM paNa, keTalAka vAcakonA manamAM sAMpradAyika bhAvanI gaMdha AvavAno saMbhava che, e mArA dhyAna bahAra nathI. vaLI AjakAla pratiSThita thayelI aitihAsika dRSTine nAme agara tenI ADamAM sAMpradAyika bhAvanuM poSaNa karavAnI pravRtti vidvAna ke vicAraka gaNAtA lekhakomAM paNa jyAM tyAM dekhAya che. e badhAM bhayasthAno chatAM huM prastuta carcAmAM UtaruM chuM te eka ja khAtarIthI, ane te e ke jeo asAMpradAyika agara sAMpradAyika kharekhara vicArako haze, jeo sAhitya ane itihAsanA abhyAsI haze temane mArI A carcA kadI sAMpradAyika bhAvathI raMgAyelI nahi ja bhAse. jaina paraMparA, jene A sthaLe huM vIraparaMparA kahuM chuM, tenA atyAralagImAM nAnAmoTA phAMTA-upAMTA game teTalA hoya, paNa e badhA saMkSepamAM zvetAMbara, digaMbara ane sthAnakavAsI - e traNa ja phirakAmAM AvI jAya che. bhagavAna mahAvIra pahelAM paNa jaina paraMparAnuM astitva aitihAsika dRSTie siddha che. te paraMparAne vIrapUrvaparaMparAnA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 * jaina dharma ane darzana nAmathI oLakhIe. bhagavAna mahAvIre e pUrvaparaMparAne jIvanamAM pacAvI, tenuM yogya ane samucita saMzodhana, parivartana, parivartana karI potAnI jIvanasAdhanAne pariNAme ene je rUpa ApyuM te vIraparaMparA. A paraMparAnI bhavya imArata aneka saMdezo upara UbhI thayelI che ane tene ja baLe te atyAralagI eka yA bIjA rUpamAM jIvita che. ahIM vicAraNIya muddo e che ke vIraparaMparAnA prathamathI atyAra lagImAM jeTalA phAMTA itihAsamAM ApaNI najare paDe che ane atyAre je ke jeTalA phAMTA ApaNI sAme che te badhAmAM vIraparaMparAnuM pratinidhitva ochuM ke vajuM eka yA bIjA rUpamAM hovA chatAM te badhA phAMTAmAMthI kayA phAMTAmAM ke kayA phirakAmAM enuM pratinidhitva vadhAre akhaMDapaNe sacavAI rahyuM che? vIraparaMparAnA traNe phirakAonAM zAstronuM tulanAtmaka temaja aitihAsika mAruM vAcana-ciMtana ane e traNeya phirakAonA upalabdha AcAra-vicAronuM mAruM yathAmati avalokana mane ema kahe che ke vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva zvetAMbara paraMparAmAM bAkInI be paraMparAo karatAM vizeSa pUrNapaNe ane vizeSa yathArthapaNe sacavAI rahyuM che. mArA A maMtavyanI puSTimAM huM atre TUMkamAM AcAra, upAsanA ane zAstra e traNe aMzo upara vicArakonuM dhyAna kheMcIza. digaMbara, zvetAMbara ke sthAnakavAsI koIpaNa phirakAnI dhArmika pravRtti ane pracArano itihAsa tapAsIzuM to ApaNe ema nahi kahI zakIe ke amuka phirakAe viraparaMparAnA prANasvarUpa ahiMsAnA siddhAMtane moLo karyo che ke te siddhAMtanA samarthana ane pracAramAM potAthI banatuM karavAmAM jarAya macaka ApI che. ApaNe e sagaurava kabUla karavuM joIe ke ahiMsAnA samarthana ane tenA vyAvahArika pracAramAM traNe phirakAnA anuyAyIoe potapotAnI Dhabe eka ja sarakho phALo Apyo che. tethI ahiMsA siddhAMtanI dRSTie mArA uparyukta maMtavyanuM samarthana huM nathI karato, paNa e ja ahiMsA tattvanA prANa ane kalevarasvarUpa anekAMta siddhAMtanI dRSTie meM prastuta praznanI chaNAvaTa karI che. e to harakoI abhyAsI jANe che ke traNe phirakAno dareka anugAmI anekAMta ke syAdvAda vAste eka ja sarakhuM abhimAna, mamatva ane Adara dharAve che. tema chatAM prastuta prazna paratve jovAnuM prApta e thAya che ke e anekAMtadaSTi kayA phirakAnA AcAromAM, upAsanAmAM agara zAstromAM vadhAre pUrNapaNe sacavAyelI che agara sacavAya che. jyAM lagI vAdavivAda, dArzanika carcAo, dArzanika khaDana-maMDana ane kalpanAjALano saMbaMdha che tyAM lagI to anekAMtanI carcA ane tenI pratiSThA traNe phirakAomAM eka ja sarakhI iSTa ane mAnya che. dA. ta., jaDa ke cetana, sthUla ke sUkSma koIpaNa vastunA svarUpano prazna Ave to traNe phirakAnA abhijJa anuyAyIo bIjA dArzaniko sAme potAnuM maMtavya nityAnitya, bhedabheda, ekAneka Adi rUpe eka ja sarakhI rIte anekAMtadaSTie sthApavAnA; athavA jagatkartAno prazna Ave ke karma-punarjanmano prazna Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva * 83 Ave topaNa traNe phirakAnA abhijJa anugAmIo eka ja sarakhI rIte potAnI anekAMtadaSTi mUke. A rIte jainetara darzano sAthenA vicApradezamAM vIraparaMparAnA dareka anugAmInuM kArya anekAMtadaSTinI sthApanA pUratuM bhinna nathI, adhUruM nathI ke ochuMvatuM paNa nathI. tema chatAM vIraparaMparAnA e traNe phirakAomAM AcAra - khAsa karIne muni AcAra ane temAMya muni saMbaMdhI mAtra vastrAcAranI bAbatamAM anekAMtadaSTino upayoga karI tapAsIzuM to ApaNane spaSTa jaNAze ke kaI paraMparAmAM vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva sacavAI rahyuM che. upAsanA - khAsa karI mUrti-upAsanAne laI anekAMtadaSTie tapAsIzuM topaNa ApaNane samajAze ke kaI paraMparAmAM anekAMtadaSTino vAraso jANe ke ajANe vadhAre akhaMDapaNe sacavAI rahyo che. chevaTe ApaNe zAstronA traNeya phirakAgata vArasAnI dRSTie paNa prastuta prazna vize vicArIzuM. (1) AdhyAtmika vikAsanI vividha bhUmikAone sparza karatA jainatvanI sAdhanAnA svataMtra vicArathI tapAsatAM agara traNe phirakAnA upalabdha samagra sAhityanuM ekaMdara tolana karatAM e to spaSTa dIvA jevuM dekhAya che ke muni-vastrAcAra saMbaMdhI sacela ane acela baMne dhamamAMthI bhagavAna mahAvIra ke temanA jevA Itara munionA samagra jIvanamAM agara to temanA jIvananA mahattvanA bhAgamAM acela-dharmanuM sthAna hatuM. A dRSTie nagnatva ke acela-dharma, je digaMbara paraMparAno mukhya aMza che te, sAce ja bhagavAna vIranA jIvanano ane temanI paraMparAno paNa eka upAdeya aMza che; paraMtu potAnA AdhyAtmika sAdhanA-kSetramAM dareka ochuMvatuM baLa dharAvatA yathArtha sAdhakane samAvezavAnI vIranI udAra dRSTi agara vyavahAru anekAMtadRSTino vicAra karIe, to ApaNane e spaSTa samajAze ke e mahAvIra sarva sAdhaka adhikArI vAste aikAntika nagnatvano Agraha rAkhI dharmazAsanano lokagrAhya pracAra icchI ke karI na ja zake. temanAM potAnAM AdhyAtmika baLa ne Adarza game teTalI parAkASThAe pahoMcyAM hoya, chatAM temane jo potAnuM dharmazAsana pracAravuM ke cirajIvita rAkhavuM iSTa hoya to temaNe potAnI jAta paratve uccatama Adarza ne vyavahAra rAkhIne paNa sahagAmI ke anugAmI bIjA sAdhako vAste (jo mULaguNamAM ke mUlAcAramAM aikamaya hoya to) vastra, pAtra Adi pUla vastuo vize maryAdita chUTa mUke ja chUTako; agara madhyamamArgI niyamana rAkhe ja chUTako. manuSya svabhAvanA, anekAMtadaSTinA ane dharmapaMtha-samanvayanA abhyAsI vAste e tattva samajavuM saheluM che. jo A daSTi ThIka hoya to ApaNe ema kahI zakIe ke bhagavAna vIre potAnA dharmazAsanamAM acela-dharmane prathama sthAna ApIne paNa sAthosAtha sacela-dharmane maryAdita sthAna ApeluM. digaMbara paraMparA jyAre kharA muninI zarata tarIke nagnatvano aikAnika dAvo kare che tyAre te vIranA zAsananA eka aMzano ati Adara karavA jatAM bIjA sacela-dharmanA aMzane avagaNI anekAMtadaSTino vyAghAta kare che. tethI UlaTuM, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 - jaina dharma ane darzana zvetAMbara ke sthAnakavAsI paraMparA sacela-dharmamAM mAnavA chatAM, tenuM samarthana ane anusaraNa karavA chatAM, acela-dharmanI avagaNanA, anAdara ke upekSA karatI nathI; balke te baMne paraMparAo digaMbaratvanA prANarUpa, acela-dharmanuM pradhAnapaNuM svIkArIne ja adhikArI vizeSa paratve sacela-dharmanI paNa agatyatA jue ane sthApe che. A uparathI ApaNe traNe phirakAonI dRSTi tapAsIzuM to spaSTa jaNAze ke vastrAcAranI bAbatamAM digaMbara paraMparA anekAMtadRSTi sAcavI zakI nathI, jyAre bAkInI be paraMparAoe vicAraNAmAM paNa vastrAcAra paratve anekAMtaSTi sAcavI che ane atyAre paNa teo te dRSTine ja poSe che. traNe phirakAnA upalabdha sAhityamAM aitihAsika dRSTie nirvivAdapaNe sauthI vadhAre prAcIna manAtA zvetAMbarIya aMga sAhityamAM ane temAMya sauthI vadhAre prAcInatAnA aMzo dharAvanAra AcArAMga sUtramAM ApaNe aola ane sacela baMne dharmonuM vidhAna joIe chIe. A baMne vidhAnomAM eka prathamanuM ane bIjuM pachInuM che ema mAnavAne kazo ja purAvo nathI; tethI UlaTuM acela ane sacela dharmanAM baMne vidhAno mahAvIrakAlIna che ema mAnavAne aneka purAvAo che. AcArAMgamAMnA uparathI virodhI dekhAtAM e baMne vidhAno ekabIjAnI eTalAM najIka che temaja ekabIjAnAM evAM pUraka che ane te baMne vidhAno eka ja UMDI AdhyAtmika dhUnamAMthI evI rIte phalita thayelAM che ke temAMthI ekano lopa karavA jatAM bIjAno cheda UDI jAya ane pariNAme baMne vidhAno mithyA Thare. tethI e AcArAMganA prAcIna bhAgo aitihAsika dRSTie tapAsatAM paNa huM nirvivAdapaNe evA nizcaya upara Avyo chuM ke acela-dharmanI bAbatamAM vI25raM5rAnuM pratinidhitva jo pramANamAM vizeSa yathArthapaNe ane vizeSa akhaMDapaNe sacavAyuM hoya to te digaMbara phikAmAM nahi, paNa zvetAMbara ane sthAnakavAsI phirakAmAM che. (2) have ApaNe upAsanAnI bAbata laI vIraparaMparAnA pratinidhitvano prastuta prazna carcIe. e kahevAnI bhAgye ja jarU2 che ke vIraparaMparAnA aneka mahattvanA aMzomAM mUrti-upAsanAne paNa sthAna che. A upAsanAnI dRSTie sthAnakavAsI phiko to vIraparaMparA-bahiSkRta ja che, kAraNa ke te Agamika paraMparA, yuktivAda, AdhyAtmika yogyatA ane anekAMtadRSTi e badhAno inkAra karI eka yA bIjA koIpaNa prakAranI mUrti-upAsanAmAM mAnato nathI. tethI upAsanAnI bAbatamAM zvetAMbara ane digaMbara be phikA vacce ja vicAravAnuM prApta thAya che. emAM saMdeha nathI ke digaMbara-5raM5rAsaMmata nagna mUrtinI upAsanA vItarAgatvanI saguNa upAsanA vAste vadhAre baMdhabesatI ane nirADaMbara hoI vadhAre upAdeya paNa thaI zake, paraMtu A bAbatamAM paNa digaMbara paraMparAnuM mAnasa, vicAraNA ane vyavahAranI dRSTie, aikAntika ja che. zvetAMbara paraMparAnA AcAra-vicAra ane cAlu purAtana vyavahArane tapAsIzuM to ApaNane jaNAze ke eNe Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva 0 85 vicAramAM ke, vyavahAramAM nagna mUrtino upAsanAmAMthI bahiSkAra karyo ja nathI. tethI ghaNA jUnA vakhatathI atyAra lagInA zvetAMbarIya paMthanI mAlikInAM maMdiro ke tIrthomAM nagna mUrtinuM astitva, tenuM pUjana-arcana nirvirodhapaNe cAlatuM ApaNe joIe chIe. alabatta, zvetAMbara paraMparAmAM savastra ane sAlaMkAra mUrtinuM sthAna che, ane jema jema baMne phirakAo vacce athaDAmaNa vadhatI gaI tema tema zvetAMbara paraMparAmAM uttarottara savastra ane sAlaMkAra mUrtinI ja pratiSThA vadhatI cAlI che; paNa mathurAmAMthI nIkaLelI zvetAMbarIya AcAryanA nAmothI aMkita nagna mUrtio ane tyAra pachInA aneka saikAo daramiyAna paNa cAlu rahelI nagna mUrtinI zvetAMbarIya pratiSThAno vicAra karatAM e cokhkhuM lAge che ke zvetAMbara paraMparA AdhyAtmika upAsanAmAM nagna mUrtinuM mUlya yathAvat AMkatI AvI che. AthI UlaTuM, digaMbara paMthanI mAlikInuM koIpaNa maMdira ke tIrtha lo, to temAM nagna mUrti sivAya sAdAM ane digaMbaratvanI vadhAre najIka hoya evAM nirADaMbara vastrAMza dhA2NanI mUrtino paNa saikAntika bahiSkAra ja haze. e paraMparAnAM zAstro paNa aikAntikapaNe nagna mUrtinA ja samarthaka hoI AkhI digaMbara paraMparAnuM mAnasa prathamathI atyAra lagI eka ja rIte ghaDAyeluM che ke je mUrti nagna na hoya te mAnavI ke pUjavI yogya nathI, jyAre prathamathI ja zvetAMbara 5raM5rAno A vizeno vAraso udAra rahelo hoya ema lAge che. tethI e jinamUrtinI upAsanAno anaikAntika Agraha digaMbara paraMparA jeTalo ja rAkhavA chatAM mUrtinA svarUpa vize digaMbara paraMparAnI peThe aikAntika banI nathI. (alabatta, chellI zatAbdI ke zatAbdIomAM zvetAMbara mAnasa ane vyavahAra paNa pratyAghAtI vRtti dharAvatAM, cheka ja digaMbara maMtavya karatAM sAmI bAjue jatAM ane potAnI pUrvaparaMparA bhUlI jatAM dekhAya che, e kabUla karavuM joIe.) buddhi ane tarkathI kasatAM paNa ema lAge che ke taddana nagna ane nagnaprAya baMne prakA2nI mUrtio upAsanAne anukULa che, nahi ke koI eka ja prakAranI. tethI mUrtisvarUpa vizenI parApUrvathI cAlI AvatI kalpanAno vicAra karatAM ane teno upAsanAgata anekAMtadRSTi sAthe meLa besADatAM ema spaSTa lAge che ke ekAnta nagna mUrtino Agraha rAkhavAmAM vI25raM5rAnuM pratinidhitva khaMDita thaI jAya che; kAraNa ke, te AgrahamAM zvetAMbarIya kalpanAno samucita paNa samAveza thato nathI; tethI UlaTuM, zvetAMbarIya nagna ane nagnaprAya mUrtinI kalpanAmAM digaMbara paraMparAnI ekapakSIya mAnyatAno paNa ruci ane adhikArabhede pUrNa samAveza thaI jAya che. (3) prastuta prazna paratve chellI bAbata zAstranI che ane te ja sauthI vadhAre agatyanI che. traNe phikAo pAse potapotAnuM zAstra-sAhitya che. sthAnakavAsI ane zvetAMbara - e be phirakAone keTaluMka Agamika sAhitya to sAdhAraNa che, jyAre e ubhaya phikAmAnya sAdhAraNa Agamika sAhityane digaMbara phiko mAnato ja nathI. te 1 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 * jaina dharma ane darzana ema kahe che ke asalI Agamika sAhitya krame krame lakhabaddha thayA pahelAM ja aneka kAraNothI nAza pAmyuM. Ama kahI te sthAnakavAsI-zvetAMbara ubhayamAnya Agamika sAhityano bahiSkAra kare che, ane tenA sthAnamAM tenI potAnI paraMparA pramANe IsvIsananA bIjA saikAthI racAyelA manAtA amuka sAhityane Agamika mAnI tene avalaMbe che. ahIM prazna e che ke jo IsvIsananA pahelA bIjA saikAthI mAMDI racAyelA khAsa digaMbara sAhityane te phirakAnA AcArya ane anuyAyIoe jIvita rAkhyuM to temaNe pote ja asalI Agama sAhityane sAcavI kema na rAkhyuM? asalI Azrama sAhityanA sarvathA vinAzaka kAraNoe te phirakAnA navIna ane vividha vistRta sAhityano sarvathA vinAza kema na karyo ? ema to kahI ja nahi zakAya ke digaMbara phirakAe judAM khAsa racela zAstronA samaya pahelAM ja e vinAzaka kAraNo hatAM ane pachI evAM na rahyAM; kAraNa ke, ema mAnavA jatAM evI kalpanA karavI paDe ke vIraparaMparAnA asalI Agamika sAhityano sarvathA vinAza karanArAM baLoe samAna kSetra ane samAna kALamAM hayAta brAhmaNa ane bauddha asalI sAhitya ke te vakhate racAtA sAhitya upara vinAzaka asara na karI ane karI hoya to te nAmamAtranI. A kalpanA mAtra asaMgata ja nathI, paNa anaitihAsika sudhdhAM che. bhAratavarSanA koIpaNa bhAgamAM vartamAna ke racAtA sAhitya vize evAM pakSapAtI vinAzaka baLo kyAreya upasthita thayAno itihAsa prApta nathI thato ke e baLoe mAtra jaina sAhityano sarvathA viccheda karyo hoya ane brAhmaNa temaja bauddha sAhitya upara dayA dAkhavI hoya. A ane AnA jevI bIjI keTalIye asaMgatio ApaNane ema mAnavA prere che ke vIraparaMparAnuM asalI sAhitya (bhale tenA baMdhAraNamAM, bhASAsvarUpamAM ane viSayacarcAmAM kAMIka pheraphAra ke ghaTADo-vadhAro thayo toya) vastutaH nAza na pAmatAM akhaMDa rIte hayAta ja rahyuM che. A dRSTie jotAM e asalI sAhityano vAraso digaMbara phirakA pAse nathI, paNa zvetAMbara ane sthAnakavAsI e be phirakA pAse che. sthAnakavAsI phirako keTaluMka asalI Agamika sAhitya dharAve che, paNa te DALa, zAkhA, pAMdaDAM ane phUla ke phaLa vinAnA eka mULa ke thaDa jevuM che ane te mULa ke thaDa paNa tenI pAse akhaMDita nathI. e paNa kharuM che ke zvetAMbara paraMparA je Agamika sAhityano vAraso dharAve che te pramANamAM digaMbara paraMparAnA sAhitya karatAM vadhAre ane khAsa asalI che temaja sthAnakavAsI Agamika sAhitya karatAM e vizeSa vipula ane samRddha che, chatAM te atyAre jeTaluM che temAM ja badhuM asalI sAhitya mULa rUpamAM ja samAI jAya che ema kahevAno Azaya nathI. sthAnakavAsI phirakAe amuka ja Agamo mAnya rAkhI te sivAyanAMne mAnya na rAkhavAnI pahelI bhUla karI. bIjI bhUla Agamika sAhityanA akhaMDita vikAsane ane vIraparaMparAne Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva * 87 poSatI niryukti Adi caturaMgInA asvIkAramAM eNe karI ane chevaTanI akSamya bhUla e phirakAnA mukhyapaNe kriyAkAMDanA samarthanamAMthI phalita thayela ciMtana-manananA nAzamAM AvI jAya che. je saikAo daramiyAna bhAratavarSamAM Azcaryajanaka dArzanika ciMtana, manana ane tArkika racanAo dhodhabaMdha thatI hatI e jamAnAmAM zvetAMbara ane digaMbara vidvAno paNa e asarathI mukta rahI na zakyA ane temaNe thoDo paNa samartha phALo jaina sAhityane arpe te ja jamAnAmAM zarU thayela ane comera vistarela sthAnakavAsI phirakAe dArzanika ciMtana-manananI dizAmAM ane tArkika ke bIjA koI paNa yogya sAhityanI racanAmAM potAnuM nAma nathI noMdhAvyuM - e vicAra kharekhara sthAnakavAsI phirakA mATe nIcuM jovaDAvanAra che. A badhI dRSTie sthAnakavAsI phirakAne vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva agara to apekSAkRta viziSTa pratinidhitva dharAvanAra kahI na zakAya. tethI have bAkInA be phirakAo vize ja vicAravAnuM prApta thAya che. ApaNe upara joI gayA ke digaMbara phirakAe asalI Amika sAhityane avagaNavAmAM, teno bahiSkAra karavAmAM mAtra vidyAnA keTalAka aMzo gumAvavA pUratI ja bhUla nathI karI, paNa e sAthe eNe vIraparaMparAnA ghaNA AcAra ane vicArono vAraso paNa gumAvyo che. Agamika sAhitya choDavA sAthe enA hAthamAMthI paMcAMgInA pravAhane sAcavavA, racavA ane poSavAno sonerI avasara ja cAlyo gayo. e to eka abAdhya satya che ke madhyakALamAM keTalIka zatAbdIo daramiyAna mAnanIya digaMbara gaMbhIra vidvAnonA hAthathI racAyela dArzanika, tArkika ane anya prakAranuM vividha sAhitya evuM che ke te mAtra harakoI jainane ja nahi paNa harakoI bhAratIya sAhitya ane saMskRtinA abhyAsIne mAna utpanna kare tevuM che, tema chatAM aitihAsika dRSTie e kabUla karavuM joIe ke jo digaMbara paraMparAe Agamika ane paMcAMgI sAhitya sAcavI, tenuM saMvardhana ane vyAkhyAna ke vivaraNa potAnI ja Dhabe karyuM hota to e paraMparAnA gaMbhIra vidvAnoe bhAratIya sAhitya ane jaina sAhityane eka saMmAnavardhaka bheTa ApI hota. khera, A uparathI ekaMdare mAro abhiprAya kevaLa aitihAsika daSTie paNa e baMdhAyo che ke zAstronI bAbatamAM vIraparaMparAnuM jo kAMI paNa akhaMDa pratinidhitva Aje jovA maLatuM hoya to te zvetAMbara paraMparAne ja AbhArI che. huM jyAre digaMbara paraMparAnI puSTi ane tenA samanvayanI dRSTie paNa zvetAMbarIya paMcAMgI sAhitya jouM chuM tyAre mane cokhuM lAge che ke e sAhityamAM digaMbara paraMparAnI poSaka thAya evI akhUTa sAmagrI che. amuka muddA paratve matabheda thatAM tene ekAntika AgrahanuM rUpa apAtAM je hAni digaMbara paraMparAne uThAvavI paDI che teno khyAla e paMcAMgI sAhityane taTasthabhAve vAMcyA sivAya AvI na zake. jo e sAhityamAMnAM amuka vidhAno digaMbara paraMparAne baMdhabesatAM Ave tema na hatuM, to te paraMparAnA vidvAno, e vidhAno vize - e sAhityane choDyA sivAya Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 * jaina dharma ane darzana paNa, jema brAhmaNa ane bauddhaparaMparAmAM banyuM che ane jema eka ja tattvArtha graMthane svIkArI tenI judI vyAkhyAomAM banyuM che tema - vividha UhApoha karI zakatA hatA athavA te bhAgane, svAmI dayAnaMde smRti purANa AdimAMnA aniSTa bhAgane prakSipta kahyo che tema prakSipta kahI, bAkInA samagra paMcAMgI bhAgane satkArI, paraMparAnuM pratinidhitva mULa rUpamAM kAMIka vizeSa sAcavI zakyA hota. digaMbara paraMparAnuM samagra mAnasa evuM eka taraphI ghaDAyeluM dekhAya che ke tene jijJAsA ane vidyopAsanAnI dRSTie paNa paMcAMgI sAhitya jovA ke vicAravAnI vRtti thatI ja nathI; jyAre zvetAMbarIya mAnasa prathamathI ja udAra rahyuM che. AnA purAvAo ApaNe sAhityaracanAmAM joIe chIe. eka paNa , digaMbara vidvAna evo nathI jANyo ke jeNe brAhmaNa-bauddha graMntho upara lakhavAnI vAta to bAjue rahI, paNa zvetAMbarIya Agamika sAhitya ke bIjA koI dArzanika ke tArkika zvetAMbarIya sAhitya upara kAMI lakhyuM hoya. tethI UlaTuM, digaMbara- paraMparAnuM prabaLa khaMDana karanAra aneka sAMpradAyika zvetAMbarIya AcAryo ane gaMbhIra vidvAno evA thayA che ke jemaNe digaMbarIya graMtho upara Adara sAthe mahattvapUrNa TIkAo lakhI che. eTaluM ja nahi, paNa pustakasaMgrahanI dRSTie paNa digaMbara paraMparAnuM mAnasa zvetAMbara paraMparAnA mAnasa karatAM prathamathI ja bhAre saMkIrNa rahyuM che. enA purAvAo jUnA vakhatathI atyAra lagInA baMne phirakAonA pustakabhaMDAronI yAdImAM pade pade najare paDe che. A badhuM huM koI eka paraMparAnA apakarSa ke bIjI paraMparAnA utkarSanI daSTie nathI lakhato; kAraNa ke, mArA A lakhANamAMthI je paraMparA potAno utkarSa phalita karI bIjAnA apakarSa batAvI zakAya. mAruM prastuta lekhana mAtra samatvanI daSTie che. emAM UNapane UNapa mAnavA jeTaluM sthAna che, paNa koI pratye avagaNanA ke laghutvaSTi poSavA sthAna nathI. cirakALathI poSAyela phirakAvAsita mAnasane badalAnuM kAma nadInA pravAhane badalavA jevuM eka rIte agharuM che, tema chatAM e azakya nathI. vartamAna samayanA vidyA ane jijJAsAnAM baLo iSTa dizAmAM purajozathI prerI rahyAM che. je kArya bhAre bhoga ApyA pachI agara badalo vALI na zakAya evI hAni uThAvyA pachI karavuM ja paDe te kAma prathamathI cetI vakhatasara karavAmAM Ave to emAM manuSyatvanI zobhA che. huM ema mAnuM chuM ke eka paNa kSaNano vilaMba karyA sivAya sthAnakavAsI phirakAe potAnI gata bhUlo sudhArI AgaLa vadhavuM joIe, ane huM ema paNa mAnuM chuM ke samartha temaja nirbhaya zuddha vidyopAsaka digaMbara vidvAnoe vArasAgata mAnasa badalI, digaMbara ja kAyama rahyA chatAM, vIraparaMparAne pramANamAM vizeSa ane akhaMDapaNe vyakta karanAra Agamika temaja paMcAMgI sAhityanuM avalokana karI teno potAnI paraMparAnA sAhitya sAthe meLa besADavo agara te dvArA potAnA sAhityanI pUrti karavI. ema na karatAM jema teo atyAra lagI ekadezIya rahyA che tema raheze to temane vAste koI vyApaka ke sArvajanika Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva * 89 kSetramAM vIraparaMparAnA pratinidhi tarIke bhAgye ja sthAna raheze. e daSTie vidvAno ane aitihAsikomAM temanI pratiSThA bhAgye ja baMdhAze. zrImad vijayAnaMdasUrIzvarane koI antaHspharaNA evI thaI ke temanuM jijJAsu mAnasa sthAnakavAsI phirakAnA alpamAtra Agamika sAhityamAM saMtuSTa na rahI zakahyuM. teo icchatA to sthAnakavAsI phirako choDI digaMbara phirakAne apanAvI, temAM paNa pratiSThA meLavI, kAMIka vadhAre pramANamAM jijJAsA saMtoSI, vidyopAsanA dvArA vIraparaMparAnuM samarthana karI zakata; paNa mane ema lAge che ke e sUrinA bhavya ane nirbhaya AtmAmAM koI evo dhvani UThyo ke teNe temane vIraparaMparAnuM apekSAkata akhaMDa pratinidhitva dharAvanAra phirakA tarapha ja dhakelyA. ane ApaNe joIe chIe ke emaNe jiMdagInAM thoDAM varSomAM, khAsa karI. chellA bhAganAM amuka varSomAM, AkhuM jaina sAhitya mathI nAkhyuM, temAMthI navanIta tAravyuM je temanA ja zabdomAM vidyamAna che. - zvetAMbara phirako, AcAra, upAsanA ane zAstronI daSTie bIjA be phirakAo karatAM raparaMparAnI vadhAre najIka che e vAtanI agara vijayAnaMdasUrIzvare svIkArela zvetAMbarIya paraMparAnA caDiyAtApaNAnA khyAlathI jo koI sAMpradAyika zvetAMbara gRhastha ke sAdhu phulAI saheja paNa bIjA phirakAo tarapha tucchatva ke avagaNanA poSatI abhimAnavRtti sevaze to te satya cUkaze; kAraNa ke, zvetAMbara mAnasa apekSAkRta game teTaluM udAra rahyuM hoya, chatAM enI vidyopAsanA paNa AjakAlanI dRSTie bahu ja ekadezIya ane alpasaMtuSTa che, e nathI samagra bauddha paraMparA avagAhatuM. zvetAMbara paraMparAnI bhUtakAlIna itihAsa ane vartamAna javAbadArIno vicAra karuM chuM tyAre tenA de nirdI ane alpasaMtuSTa mAnasane kaMIka kahevAnuM mana thaI jAya che. huM atyAranA dhurINa gaNAtA samagra zvetAMbara AcAryo ane vidvAnone namrabhAve eTaluM ja aMtamAM kahevA IcchuM chuM ke zrImAna AtmAnAmajIe prAraMbhelI ane adhUrI mUkelI vidyopAsanAne vartamAna vizeSa kImatI sAdhano ane sulabha sagavaDo dvArA laMbAvI atyAranA unnatatara. dhoraNane baMdhabese evI rIte vikasAve. - zrI AtmArAmajI zatAbdI graMtha, 1936 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLano vicAra sthAnakavAsI, mUrtipUjaka zvetAMbara ane digaMbara evA traNa jaina phirakAo atyAre che ane e traNe bhagavAna mahAvIranA zAsananA anugAmI che. tethI e zAsanathI ja ApaNe AraMbha karIe. bhagavAna mahAvIra pahelAM paNa jaina paraMparA hovAnAM aitihAsika pramANo che. e pArzvanAthanI paraMparA zithila ane chinnabhinna jevI thaI gaI hatI. bhagavAna mahAvIre sudhArAno prANa phUMkyo. pArzvanAthanI paraMparAnA ghaNA nabaLA ane sabaLA aMzo e sudhArAne zaraNe AvyA. jeo ene vaza na thayA te lAMbo vakhata na nabhyA ane aMte nAmazeSa thaI gayA. jUnI paraMparA ane navo sudhAro e bemAMthI bhagavAnanuM eka zAsana zarU thayuM. atyAranA jaina dharmanuM mULa e zAsanamAM che. eka bIjamAMthI aMkura eka phUTe paNa tarata ja temAMthI aneka phaNagA phUTe che ane AgaLa jatAM DALo, DAMkhaLIo vagere vistAra thAya che. jo eka bIjamAMthI bheda ane prabheda sAthe vistAra na thAya to vaDa jevuM moTuM jhADa kadI saMbhave ja nahi; e mAtra bIja ja rahI jAya. AkhI kudaratamAM je suMdaratA ane alaukikatA che te vistArane lIdhe ja che, ane vistAra e bheda-prabheda vinA saMbhavita nathI. vIrazAsanano vistAra thavAnuM nirmAyuM hatuM, eTale bhedo paDavA svAbhAvika hatA. e pramANe mahAvIranA zAsananI paraMparAmAM paNa bhedo paDyA; e vadhyA. jaina paraMparAno ItihAsa ApaNane kahe che ke e bhedo pAra vinAnA hatA. emAMnA keTalAkanAM to Aje nAma paNa nathI rahyAM, ane jemanAM nAma vagere rahyAM che teno paNa pUro itihAsa ApaNI pAse nathI. Aje jaina zAsananA traNa phirakA mukhya manAya che, paNa kharI rIte jotAM eka eka phirakAmAM Aje paNa puSkaLa gaccha, saMghADA Adi bhedo che. e peTA bhedo vacce paNa ghaNI vAra to mukhya phirakAo vacce dekhAya che teTaluM ja aMtara hoya che. digaMbara terApaMthI ke digaMbara vIsapaMthI lo, sthAnakavAsI terApaMthI ke bIjA sthAnakavAsI lo, zvetAMbara aMcaLagacchI, pAyacaMdagacchI ke tapAgacchI lo, e badhA vacce paNa Aje to moTuM aMtara thaI paDyuM che. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka e be vacce je bheda ane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe jaina phirakAonA 5raspara saMbaMdha ane meLano vicAra 0 91 virodhanI khAI dekhAya che tethI jarA paNa ochI khAI sthAnakavAsI terApaMthI ane bIjA sthAnakavAsIo vacce nathI. digaMbara ane zvetAMbara vacce dekhAya che teTaluM ja aMtara lagabhaga pAyacaMda ane tapA e baMne zvetAMbara gaccho vacce che. A badhuM hovA chatAM prastuta lekhano Azaya to mukhyataH ukta traNa phikAonA saMbaMdha vize ja vicAra karavAno che. pahelAM to bhedanuM mULa tapAsIe. AcAravicAra ane paraMparAnI ghaNI bAbatomAM zvetAMbara-digaMbara vacce bheda che, chatAM emano mukhya bheda nagnatva ane vastradhAraNa u52 avalaMbita che. baMnene mAnya mUrtinA svarUpano bheda lo ke strI dIkSA laI zake ke nahi e bheda lo; paNa enI pAchaLa tattva to eka ja che ane te nagnatvamAM ja dharma mAnavAnuM ke vastradhAraNamAM paNa dharma mAnavAnuM. digaMbaroe nagnatvane dharmanuM mukhya aMga mAnyuM, eTale sAdhuo ane mUrti baMne upara nagnatva AropAyuM. zvetAMbaroe vasadhAraNAmAM paNa jainatattvano nAza na joyo, eTale sAdhuo ane mUrti baMne upara vastro ladAyAM. nagnatvano ja Agraha rakhAyo, eTale strI ApoApa zramaNadIkSAthI mukta thaI. vastro svIkArAyAM eTale zvetAMbaromAM zramaNI kAyama rahI. Ama nagnatva ane vastradhAraNanA bhedanI AjubAju bIjA ghaNA ja bhedonuM jaMgala UbhuM thayuM. nagnatva ane vastradhAraNano virodha joke pAchaLathI janmyo, chatAM e beno bheda to bhagavAna mahAvIra jeTalo ja jUno che, paraMtu sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka vaccenA bheda vize tema nathI. hiMdustAnamAM mUrtivirodhanI vicAraNA mahamada pegaMbara pachI ja, temanA anugAmI Arabo ne bIjAo dvArA, dhIre dhIre dAkhala thaI, paNa jaina paraMparAmAM mUrtivirodha dAkhala thayAne pUrI pAMca sadIo paNa nathI thaI. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka vacce game teTalA bhedo hoya, chatAM e bhedono mukhya AdhAra mUrtinI mAnyatA ane tenA virodhamAM che. amuka zAstra mAnavuM ke nahi, amuka tIrthaM hayAta che ke viccheda pAmyuM che, e badhA vicArabhedonI pAchaLa mukhya bheda to mUrtinI mAnyatA ane amAnyatAno che. Ama eka bAju nagnatva ane vastradhAraNano ane bIjI bAju mUrti mAnavI ke nahi teno bheda hovA chatAM, ane tene lIdhe bIjA ghaNA nAnAmoTA bhedo dAkhala thayelA hovA chatAM, traNe phikAomAM abhedanuM tattva paNa che. DALo pUrva ane pazcimamAM ke dakSiNa ane uttaramAM phelAya ane emanI vacce moTuM aMtara paNa dekhAya, chatAM enAM thaDa ane mULa to eka ja hoya che. eka ja mULamAMthI rasa badhe pahoMce che, tenAthI badhI DALo ke pAMdaDAM poSAya che ane jIvita rahe che, tema e traNe phirakAonuM paNa che. e traNe judA ane taddana virodhI jevA Aje thaI paDyA che ke tevA dekhAya che, chatAM e traNenA astitva ke jIvananuM tattva eka ja che. te tattva eTale vItarAgapaNAnI bhAvanA ane upAsanA. e bhAvanA ane upAsanA vATe ja traNe phirakAomAM jIve che, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 920 jaina dharma ane darzana poSaNa pAme che ane vistare che. A rIte jotAM A traNe phirakAomAM agamya ane saMkhyAbaMdha bhedo hovA chatAM emAM je eka abhedanuM tattva che te ja mukhya che ane te ja asalI che. A tattvane traNe phirakAo ekasarakhI rIte mAne che ane tenI upAsanA mATe ekasa2kho bhAra Ape che. jyAre Ama che tyAre virodha zAno ? pUrva dizAmAM phelAtI zAkhA ema kahe ke badhI ja zAkhAoe mArI dizAmAM, mArI Dhabe, mArI sAthe ja cAlavuM joIe ane bIjI zAkhAo e rIte kare to enuM pariNAma e ja Ave ke aMte jhADa ja na vadhe; ane te na vadhe eTale pUrvanI zAkhA paNa na rahe. eka bAju bhAra vadhatAM samatolapaNuM javAthI vRkSa vadhI ja na zake ane aMte pUrvanI zAkhAno paNa saMbhava na rahe. e ja nyAya dharmanI zAkhAone lAgu paDe che. eka phiko mAne te ja raheNIkaraNI dareke svIkAravI ane bIjI nahi evo bhAra ApavA jatAM manuSyasvabhAvamAM rahelA je samatolapaNAne lIdhe dharmano vistAra thAya che te samatolapaNuM ja na rahe. aMte bIjA phirakAonI sAthe te eka phirako paNa na Take. tethI vikAsa ane vistAra mATe bheda anivArya che, ane bhedathI ja samatolapaNuM sacavAya che. tyAre ahIM prazna e thAya che ke jo vItarAgapaNAnI bhAvanA upara racAyelA badhA ja phirakA-bhedo anivArya ane iSTa hoya to AjanI jaina dharmanI je sthiti che te svAbhAvika hoI temAM kahevApaNuM zuM rahe che ? atyAre je kahevApaNuM che te bheda ke judAInI bAbatamAM nahi, paNa virodhanI bAbatamAM che. virodha ane bheda e baMne eka nathI. kaDavAza hoya tyAre virodha kahevAya che; ane traNe phikAnA paraspara saMbaMdhamAM kaDavAza che. kaDavAza eTale potAne vize mithyAbhimAna ane bIjA ta2pha aNagamo. A kaDavAza traNe phirakAomAM aMdaroaMdara kevI ane keTalI che e sUkSma dRSTie jonArathI bhAgye ja ajANyuM che. dareka phirakAno AdhAra te te phirakAnA sAdhu, paMDita ane upadezako che. eka phikAno guruvarga bIjA phirakAne hRdayathI mithyA jaina mAne che ane e ja rIte potAnA anuyAyIone samajAve che. bIjA phirakAno guru ane upadezavarga paNa temaja kare che. AnAM be pariNAma AvyAM che : paheluM to e ke koIpaNa eka phikAnI AcAraviSayaka ke jJAnaviSayaka suMdara vastu bIjA phirakAnA dhyAnamAM ja nathI AvatI. UlaTo, te tenAthI dUra bhAge che, ane te tarapha aNagamo keLavavAmAM ja dharmanuM poSaNa samaje che. bIjuM pariNAma e AvyuM che ke bhinna bhinna phirakAnA guru ane upadezakavarga vacce prema ke Adarano saMbaMdha ja nathI rahyo ane teonuM pArasparika saMmelana (have teo ane bIjAo icche topaNa) lagabhaga azakya jevuM thaI paDyuM che. jANe eka phiko bIjAnA bagADa ke bIjAnI Apatti vakhate rAjI thato hoya evo vyavahAra zarU thayo che. kacAMya maMdira upara anyAya guryo, Aphata AvI ane digaMbaro ke zvetAMbaro muzkelImAM hoya tyAre, game teTalo moTo ane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLano vicAra * 93 zaktizALI hovA chatAM paNa tyAMno sthAnakavAsI samAja vahAre nahi dhAya; eTaluM ja nahi, paNa ghaNA dAkhalAomAM to UMDe UMDe rAjI paNa thaze. A vastuno cepa sAmenA phirakAomAM paNa nathI ema to na ja kahI zakAya; kyAMya sthAnaka upara Aphata AvI. agara sthAnavAsI sAdhuone muzkelI AvI ke temanI helanA-niMdA thatI hoya tyAre mUrtipUjaka baMne phirakAo emAM rasa levAnA ane kadAca rasa na le topaNa potAnAthI banI zake tevI paNa madada nahi ApavAnA. ghaNe sthaLe to A phirakAo sthAnaka, maMdira ane guruvargane kAraNe korTe paNa caDelA che ane hajIye caDe che. zvetAMbara mUrtipUjaka phirakAnA aneka viSayomAM UMDANavALA sAhityano lAbha nathI leto sthAnakavAsI phirakI ke nathI leto digaMbara phirako. seMkaDo vidvAnoe hajAro varSa sudhI bhagIratha prayatna karIne upajAveluM ane bIje kyAMya paNa na maLe tevuM mUrtipUjaka zvetAMbara ane digaMbaranuM sAhitya sthAnakavAsIne mATe aspRzya thaI paDyuM che, ane moTe bhAge to te e sAhityane jANato ja nathI, kAraNa ke pahelethI ja ene e sAhitya vize beparavA ane AdarahIna banAvavAmAM Avyo che. digaMbara phirakAnuM paNa gaMbhIra ane bIje na maLI zake tevuM keTaluMka sAhitya che. ene vize sAmAnya rIte zvetAMbaro beparavA che. Ane pariNAme pAThazALAo, chAtrAlayo ane vidyAlayomAM ke guruvarganA abhyAsakramamAM, jyAM pustakonI pasaMdagIno savAla Ave che tyAM, keTalIka vakhate e ja viSaya upara anya phirakAnuM sarvottama pustaka choDI tenI jagyAe kacarA jevuM pustaka pasaMda karavAmAM Ave che; ane pariNAme bhaNanAra jJAna ke vidyA karatAM ajJAna ane avidyA ja vadhAre seve che. eTale ekaMdare atyArano je phirakAono kaDavAzavALo saMbaMdha che te ApaNAmAM jJAnazatrutA ja poSe che. je dharma sahiSNutA ane jJAnanA pracAra mATe janmyo hato ane e pracAra sivAya je dharmanuM jIvana nakAmuM ja gaNAvuM joIe te dharma phirakAonI kaDavAzamAM pariNamatAM asahiSNutA ane ajJAna ja poSI rahyo che. A sthaLe eka rUpaka yAda Ave che. kinAre pahoMcavAnA dhyeyathI vahANo amuka TAputhI UpaDyAM. badhAM vahANoe utAruone lIdhA. zarata badhAMnI eka ja hatI ane te kinAre pahoMcADavAnI. rastAmAM eka vahANanA kaptAna ane musApharoe bIjA vahANamAM kAMIka khoDa batAvI ane TIkA karI. e TIkAne tenA kaptAna ane musApharoe aMgata TIkA mAnI sAmasAmI khoTI TIkA zarU karI. musApharI vakhate badhA hatA to navarA ja. TIkA ane khoDa kADhavAnuM maLI AvatAM saunuM mana tyAM rokAyuM. musApharIno AnaMda, samudranI gaMbhIratA ane AkAzanI apAratA tarapha temaja sahIsalAmatI ane jhaDapa vadhAravA tarapha lakSa javAne badale ekabIjAnI TIkAmAM sAmudAyika mAnasa rokAyuM. koI vivAdamAM UtaryA ane bIjAo zrotA banyA. pariNAme takarAra vadhI. eka bAju badhuM rakSakabaLa parasparanA nAzamAM kharacAvA lAgyuM, ane bIjI bAju vahANo akasmAta eka kharAbAthI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 * jaina dharma ane darzana bacavAnI sAvadhAnI rAkhI na zakyA. eka vahANa athaDAyuM ane bIjA tenA nAza tarapha beparavA rahyAM. e abhimAnamAM bIjAonI paNa e ja dazA thaI. eka ja sAdhya mATe nIkaLelA musApharo sAdhananI TIkAmAM UtaratAM pariNAme sAdhyabhraSTa thaI gayA. e sthiti Aje traNe phirakAonI che. traNe phirakAonuM lakSa ahiMsA ane jJAnanI upAsanA tathA teno pracAra che; jyAre teo tethI UlaTuM ja karI rahyA che. bIjI tarapha kaDavAza rAkhavI eTale ke potAne moTo athavA zuddha dhArmika mAnI bIjA tarapha aNagamo rAkhavo, e jo hiMsA kahevAtI hoya to ema kahevuM joIe ke ahiMsAnI sAdhanA mATe nIkaLelA ane cAlatA phirakAo hiMsA ja karI rahyA che, ane jJAnane badale ajJAnano ja pracAra karI rahyA che. AnuM vyAvahArika pariNAma sAmAjika ane rASTrIya kSetramAM paNa kaDavuM AvyuM che. jaina samAja sAmAjika dRSTie nabaLo gaNAya che. rASTrIya ane rAjakIya bAbatomAM paNa e pachAta che. kAraNa zuM? evo prazna jo karIe ane tenA uttara mATe UMDA UtarIe to jaNAze ke tenuM mukhya kAraNa saMgaThanano abhAva che. jyAM dhArmika dveSa hoya tyAM saMgaThana saMbhave ja nahi. jo dhArmika dveSanuM pariNAma mAtra sthAnaka, maMdira, guruvarga ane paMDita upadezakavarga sudhI ja rahyuM hota to kadAca calAvI paNa levAta, paNa e viSa bIjAM viSonI peThe cepa phelAve te svAbhAvika ja hatuM, eTale badhAM ja kSetromAM e viSa phelAyuM. Aje to nachUTake ne lAcArIthI ja traNe phirakAvALA maLe che, ane e lAcArI eTale kyAMka vyApArI saMbaMdha, kyAMka lagnasaMbaMdha ane kyAMka rAjakIya saMbaMdha. paraMtu e saMmelana nathI to vyApaka ane nathI to buddhipUrvakanuM, temaja nathI hArdika. A dekhAtuM virala saMmelana paNa gRhasthomAM ja che, kAraNa ke pelI lAcArI gRhasthone ja maLavAnI pharaja pADe che; paraMtu guruvarga ane paMDita upadezavargamAM to e lAcArIjanya virala saMmelana paNa nathI. guruone ke paMDita upadezakone nathI jarUra vyApAra kheDavAnI ke nathI prasaMga lagnAdino. e vargane rASTra ane rAjakIya bAbatonuM to svapna paNa nathI, eTale temanAmAM pArasparika saMmelana ke saMgaThananA saMbhavanuM vyAvahArika kAraNa ekeya nathI; ane je dharma temane arasaparasa meLavavAmAM sauthI vadhAre ane sauthI pahelo kAraNabhUta thavo joIe ane thaI zake te ja dhameM temane UlaTA hamezane mATe dUra karyA che. eka bAju vyAvahArika jarUriyAtone lIdhe traNe phirakAnA gRhastho arasaparasa vadhAre maLavA ane saMgaThita thavAno vicAra kare, tyAM to bIjI bAju pelo guru ane upadezakavarga emAM dharmanAza joI emane maLatA aTakAvavA ane arasaparasa gADha saMbaMdha bAMdhatA rokavA kamara kase che. pariNAme e phirakAo nathI paDI zakatA taddana chUTA ke nathI thaI zakatA ekarasa ane saMgaThita. A sthiti lagabhaga gAmegAma che. tyAre have zuM karavuM joIe? Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLano vicAra 0 95 uttara TUMko ane sIdho che. takarAra ane virodha maTADavAnI AzA dharma pAsethI hatI, paNa AjanA dharmamAMthI e saphLa thavAno saMbhava ja nathI. eTale traNe phirakAone potAno meLa sAdhavA-vadhAravA ane saMgaThana karavA mATe be ja rastA bAkI rahe che. pahelo e ke nirbhaya ane svataMtrabuddhivALI vyaktioe (te gRhastha hoya ke tyAgI) dharmanAM sUtro hAthamAM levAM ane tenA upara je kaDavAzano mela caDyo che te dUra karI dharmanI mAraphata ja badhI komomAM vadhAremAM vadhAre meLa sAdhavo. ane bIjo mArga, paraMtu chevaTano mArga (bhale ne te krAntikArI lekhAya), e che ke gRhasthoe A navA dharmane ja eTale ke vikRta ane sAMkaDA dharmane zaraNe javuM choDI ane jANe ke dharmano vA2so na ja maLyo hoya evI rItanuM manane ghaDI vyAvahArika bhUmikA upara ekatra thavuM, ane buddhipUrvaka tathA agatyanuM saMgaThana karavuM, jemAM icchA pramANe eka phikAnA gRhastho bIjA phirakAnA gRhastho sAthe hRdayathI dareka kSetramAM bheTI zake ane arasaparasa sahakAra karI zake. jyAre gRhastho pelA dharmadhvajone bAjue mUkI ekarasa thavA lAgaze ane digaMbara zrImAna zvetAMbara vidyArthIone ane zvetAMbara gRhastha digaMbara saMsthAone madadagAra thatA dekhAze, badhA saMyukta ke sahakAranA dhoraNa upara saMsthA calAvaze, tyAre dharmadUto ApoApa kheMcAI temAM joDAze. temane ema ja thavAnuM ke have ApaNo bhedakamaMtra nakAmo che. seMkaDo ane hajAro varSathI mAMDIne te TheTha atyAra sudhIno dharmadUtono itihAsa eka ja vastu darzAve che ane te e ke temaNe virodha ane kaDavAza ja phelAvI che. ApaNe ajJAnathI tene vaza thayA. have juga badalAyo che. Arthika, sAmAjika ane rASTrIya paristhiti A vastu calAvI zake tema rahyuM nathI. tethI have dareka juvAna ke vRddha, jenAmAM buddhi ane svataMtratAno chAMTo paNa hoya te, potAthI bane tyAM ane banatI rIte, sAcA dilathI ane buddhipUrvaka, bIjA phirakAno sahakAra sAdhe. Aje e ja vastu dharya thaI paDI che. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. AtmadRSTinuM AMtara nirIkSaNa zrI vajradhara jina stavana ('nadI yamunA ke tIra' e dezI) viha2mAna bhagavAna, suNo muja vinati, jagatAraka jaganAtha, acho tribhuvanapati; bhAsaka lokAloka, tiSe jANo chati, to paNa vItaka vAta, kahuM chuM tuja prati. huM svarUpa nija choDi, ramyo pa2 pudgale, jhIlyo ulaTa ANI, viSayatRSNA jale; Asava baMdha vibhAva, karuM ruci ApaNI, bhUlyo mithyAvAsa, doSa dauM 52bhaNI. avaguNa DhAMkaNa kAja, karuM jinamata kriyA, na tajuM avaguNa cAla, anAdinI je priyA; dRSTirAgano poSa, teha samakita gaNuM, syAdvAdanI rIta, na dekhuM nijapaNuM. mana tenuM capala svabhAva, vacana ekAMtatA, vastu anaMta svabhAva, na bhAse je chatAM; je lokottara deva, namuM laukikathI, durlabha siddha svabhAva, prabho tahakIkathI. mahAvideha majhAra ke, tAraka jinavaru, zrI vajradhara arihaMta, anaMta guNAkaru; te nirdhAmaka zreSTha, sahI muja tAraze, mahAvaidya guNayoga, bhavaroga, vA2ze. prabhumukha bhavya svabhAva, suNuM jo mAho, to pAme pramoda eha cetana kharo; 1 ra 4 5 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaSTinuM AMtara nirIkSaNa * 97 thAye ziva pada Aza, rAzi sukhavaMdanI, sahaja svataMtra svarUpa khANa ANaMdanI. 6 vaLagyA je prabhunAma, dhAma te guNataNA, dhAro cetanarAma, eha thiravAsanA; devacaMdra jinacaMdra, hRdaya sthira sthApajo ! jina ANAyukta bhakti, zakti muja Apajo ! 7 zrImAna devacaMdrajI prastuta stavananA kartA jaina samAjamAM - khAsa karI zvetAMbara samAjamAM jANItA evA zrImAna devacaMdrajI mahArAja che. temanuM vistRta jIvanacaritra zrIyuta maNilAla pAdarAkare lakhyuM che ane te zrI adhyAtma-jJAna-pracAraka maMDaLa taraphathI prasiddha thayuM che. jeo vizeSa vigata jANavA IcchatA hoya teo e pustaka joI le. ahIM to huM devacaMdrajI mahArAja vize bahu TUMkamAM ja patAvIza. teono janma vi. saM. 1746mAM arthAt upAdhyAya yazovijayajInA svargavAsa pachI tarata ja thayelo ane temano svargavAsa vi. saM. 1812mAM thayelo. eTale temano jIvanakALa lagabhaga 6 6 varSano hato. daza varSa jeTalI nAnI uMmaramAM dIkSA lIdhelI ane AkhuM jIvana zAstrAdhyayana, ciMtana ane sAdhusulabha evA bhinna bhinna pradezonA paribhramaNamAM vyatIta karyuM. temaja temaNe AkhI jiMdagI sudhI navI navI racanAo karavAmAM dhyAna ApyuM. teo janma mAravADI osavALa hatA, paNa emaNe gujarAta, kAThiyAvADa Adi aneka pradezomAM vihAra karyo. saMskRta ane prAkRta jevI zAstrIya bhASAo uparAMta gujarAtI, marAThI ane hindI bhASAmAM temaNe judI judI kRtio racI che. e badhI kRtiono viSaya mukhyapaNe ekamAtra jaina paraMparAnA kahevAya evA ja muddA rahyA che. tattvajJAna ane AcAra sAthe saMbaMdha dharAvatI aneka bAbato emaNe carcA che. e carcAmAM aneka sthaLe kathAnuyogano upayoga karyo che, ane Aje paurANika kahI zakAya evI bAbatone temaNe vAstavika mAnI, eTale ke jema prAcIna kALamAM sAmAnya rIte badhA ja lekhako mAnatA rahyA che tema sarvajJapraNIta lekhI, tenI bhUmikA upara jaina tattvajJAnane lagatA potAnA nirUpaNanI mAMgaNI karI che. prastuta stavana emanI e yojanAno eka namUno pUro pADe che. kartA A stavanamAM mahAvideha kSetramAM atyAre vartamAna manAtA vIsa tIrthaMkara paikI agiyAramAM zrI vajezvara svAmIne uddezI potAnI ArajU-vinaMtI gujAre che. mahAvideha kSetra ane viharamAna jina chellAM 75 ke 100 varSanA navayuga pahelAMnA jamAnAmAM, Aje jovAmAM Ave che tevI, vicAranI cALaNI agara saMzodhanavRtti koIpaNa dharmapaMthamAM bhAgye ja udaya Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 * jaina dharma ane darzana pAmelI. hareka saMpradAya potapotAnI paraMparAgata mAnyatAne moTe bhAge zaMkA uThAvyA sivAya ja mAnI leto. ane enI aitihAsika zodhamAM na paDato. zrImAna devacaMdrajI janma ane kAryo jena hatA, tethI dareka sAMpradAyika mAnyatA temane hADohADa vyApI hoya to te svAbhAvika che. jaina paraMparAnI bhUgoLamAM mahAvideha nAmanA kSetranuM khAsuM sthAna che. jaMbudvIpa uparAMta bIjA khaMDomAM paNa mahAvideha nAmanAM kSetro che, ane te badhAM maLI pAMca che. mahAvideha nAmanAM kSetramAM atyAre vicAratA hoya evA vIza jinonuM astitva jaina paraMparA svIkAre che. e vidyamAna tIrthakaro viharamAna jina kahevAya che. jene uddezI prastuta stavana racAyuM che te vIza paikI agiyAramA che ane temanuM nAma vajaMdhara svAmI che. vIza viharamAnamAM pahelA jina tarIke sImaMdhara svAmInuM nAma Ave che. A nAma bAkInA viharamAno karatAM eTaluM badhuM prasiddha che ke evo bhAgye ja koI jaina haze jeNe sImaMdhara svAmInuM nAma sAMbhaLyuM na hoya. emanuM padyavijayajIkRta "suNo caMdAjIthI zarU thatuM stavana jeTaluM bhAvavAhI che teTaluM ja jANItuM che. sImaMdhara svAmInuM nAma letAM ja mahAvideha kSetra ane temAM vicaratA bIjA jinonuM kalpanAcitra mana samakSa khaDuM thAya che. sImaMdhara svAmI atyaMta prasiddha hoI temanA nAmanI AsapAsa aneka camatkArI vAto temaja mAtra zraddhAthI ja mAnI zakAya evI gUMthaNIo gUMthAyelI che. ane te jaina paraMparAnA koI A ke te eka phirakAmAM ja nahi, paNa tenA darekedareka phirakAmAM astitva dharAve che, ane tevI gUMthaNIonA purAvA lagabhaga paMdaraso varSa jeTalA jUnA che ja. jevI rIte diMgabara paraMparAmAM AcArya zrI kuMdakuMdanA zratanI pratiSThAno AdhAra temanA potAnA mahAvideha kSetramAM javA upara temaja tyAMthI sImaMdhara svAmI pAsethI te zrata lAvavA upara che, tevI ja rIte AcArAMga ane dazavaikAlikanI babbe cUlikAonI pratiSThAno AdhAra paNa sthUlibhadranI bahenoe jAte jaIne sImaMdhara svAmI pAsethI te cUlikAo lAvavA upara che. AgamakRtathI AgaLa vadhI tarkakRtanA samayamAM paNa AvI ja eka ghaTanA noMdhAyelI che. jene nyAyamAM prasiddha evo eka zloka mahAvideha kSetramAMthI lAvyAnI noMdha paNa jUnI che. ATalI hakIkata jaina paraMparAnuM zraddhALu mAnasa samajavA mATe pUratI che. AvuM zraddhALu mAnasa jo atyAranA vaijJAnika ane parIkSapradhAna yugamAM paNa potAnuM kArya karyuM jatuM hoya ane zrI kAnajI muni jevAnI mahAvideha kSetramAM sImaMdhara svAmIne jaI maLI AvyAnI vAto vize kazI ja zaMkA uThAvatuM na hoya to AjathI aDhIso varSa jeTalA jUnA samayamAM vartamAna zrI devacaMdrajI mahArAja potAnI kRtiomAM e mahAvidehanI jUnI paraMparAne laIne kAMI varNana kare to temAM acaraja ke zaMkAne sthAna ja kevI rIte hoI zake? jaLa, sthaLa ane AkAzanA mAIle mAIlanI noMdha rAkhavA mathatA ane caMdraloka temaja maMgaLagrahanA pradeza sudhI pahoMcavA prayatna karatA evA vartamAna yuganI bhaugolika Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadRSTinuM AMtara nirIkSaNa. 99 temaja aitihAsika dRSTine ApaNe saMtoSI na zakIe to ApaNA mATe eTaluM pUratuM che ke mahAvideha ane temAM vicaratA viharamAna tIrthaMkaronuM kavinuM eka rUpaka mAnI tenA kalpanAcitramAMthI phalita thatA bhAvone ja samajIe ane prastuta stavanano artha e dRSTie tAravIe. mahAvideha e brAhmaNa, bauddha ane jaina zAstromAM Avato videha deza ja che ke bIjo koI jainamAnyatA mujabano dUravartI svataMtra pradeza che ane temAM vicaratA kahevAtA koI tIrthaMkara che ke nahi e tapAsI te vize nirNaya ApavAnuM kAma atyAre aprastuta che. tema chatAM prastuta vivecana to eTalA AdhAre paNa karI zakAya tema che ke AdhyAtmika dRSTie deha uparanI mamatAthI mukta hovuM e mahAvideha kSetra . ane evI sthitimAM jIvana jIvanAra hoya te hoI viharamAna jina. devacaMdrajI mahArAjanI dRSTimAM AvA mahAvideha ane AvA viharamAnanI kalpanA bhale na hoya, paNa emanA stavanano bhAva pUrepUro samajavA mATe rUDhazraddhALu ane parIkSaka-zraddhALu baMne mATe u52 sUcavela mahAvideha temaja viharamAna jinanI AdhyAtmika kalpanA ekasarakhI upayogI che, temaja nizcayadRSTie vicAra karatAM e ja kalpanA chevaTe dhArmika puruSane AdhyAtmika jIvana jIvavAmAM sahAyaka banI zake tema che. e paNa saMbhava che ke prAcIna kALanA ciMtakoe mULamAM evI ja koI AdhyAtmika kalpanA sAdhAraNa janatAne grAhya bane e dRSTie rUpakanuM sthUla rUpa ApyuM hoya ane sAdhAraNa janatA te ja rUpane vAstavika mAnatI thaI gaI hoya, ane jate divase te rUpake kathAsAhityamAM ane bIjA prasaMgomAM vAstavikatAnAM UMDAM mULa nAkhyAM hoya. zraddhALu ke parIkSaka baMne prakAranA dhArmika tattvajJone ekasarakhI rIte samajAya evo bhAva prastuta stavanamAMthI tAravavo e ahIM mukhya uddeza che. stavananuM sAmAnya svarUpa prastuta stavanamAM cAra pAdanI eka evI sAta kaDIo che. stavana pradhAnapaNe vinaMtirUpa hovAthI e vATe mukhyapaNe kavino bhaktiyoga yA zraddhAtattva ja vahetuM dekhAya che. tema chatAM e bhakti jJAnayogathI yA vivekajJAnathI zUnya nathI. ekaMdara rIte AkhuM stavana jJAnayoga ane bhaktiyogano sumeLa pUro pADe che, jene jaina paribhASAmAM samyagdarzana kahevAya. bhaktitattva pradhAna hovAthI kavinA bhaktipravaNa udgAro bhaktine ja anurUpa evA lahekAdAra ne komaLavarNI chaMdamAM pragaTa thayA che. bhaktitattvamAM bhakta temaja bhaktipAtranuM dvaita hoya te anivArya che. eTaluM ja nahi, paNa temAM bhaktipAtra pratye bhakta ati namrabhAve - ati dInabhAve, jANe potAnI jAtane taddana gALI na deto hoya tevA lAghavathI Ubho rahI, potAnI vItaka kathA anutApayukta vANImAM kathe che. tethI e kathanamAM zaurya ke parAkramane vyakta kare evA uddIpaka zabdo agara chaMdane sthAna nathI hotuM, paNa evA AMtarika anutApavALA udgAromAM namrapaNuM ane dInapaNuM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 * jaina dharma ane darzana vyakta kare evo ja chaMda sAhajika bane che. kavie jaina ane vaiSNava pUrvAcAryoe vAparela evA ja chaMdanI pasaMdagI karI che. enI halaka evI che ke jo gAnAra yogya rIte gAya to emAMthI kavinA hRdayamAM pragaTa thayela anutApayukta bhaktibhAva ane viveka e baMne, arthanA UMDA vicAra sivAya paNa, zrotAnA mana upara aMkita thAya che. dareka pAdane aMte Avato anuprAsa geya tattvanI madhuratAmAM umero kare che ane zrotAnA mana upara evo raNakAro pADe che ke te pharI pharIne sAMbhaLavAnI ke gAvAnI lAlaca sevyA ja kare ane e sevananA punarAvartanamAMthI arthanA UMDANamAM ApoApa sarato jAya. pahelI kaDI viharamAna bhagavAna, suNo muja vinati, jagatAraka ganAtha, acho tribhuvanapati; bhAsaka lokAloka, tiNe jANo chatI, to paNa vitaka vAta, kahuM chuM tuja prati. kavi jANe che ke stutyadeva sarvajJa hovAthI potAnuM vaktavya jANe che, ane tethI temanA pratye kAMI paNa kahevuM e to mAtra punarukti che - piSTapeSaNa che. Ama jANavA chatAM kavi punarukti ane piSTapeSaNano doSa vahorI le che, te enA hRdayagata sAcA anutApanuM sUcana che. jyAre hRdayamAM kharekharo anutApa eTale ke bhUlano hUbahU citAra khaDo thAya che, tyAre mANasa punarukti ke piSTapeSaNano doSa vahorIne paNa potAnuM dila potAnA bhaktipAtra pratye khAlI karyA vinA rahI zakato nathI. e ja vastu pahelI kaDImAM sUcita thAya che. bIjI kaDI huM sarUpa nija choDI, ramyo para pudgale, jhIlyo ulaTa ANI, viSayatRSNA jaLa; AsavabaMdha vibhAva, karuM ruci ApaNI; bhUlyo mithyA vAsa, doSa dauM parabhaNI. jIvanatattvanA AdhyAtmika vikAsakramamAM je tattva para-chAyAno mela choDI chevaTe taddana nirmaLarUpe bAkI rahe che te ja tattva pAramArthika satya lekhAya che ane te ja sAdhya manAyeluM che. je tattva Adhyatmika sAdhanA dvArA jIvanamAMthI haMmezane mATe sarI paDe che te ja para-chAyA athavA vaibhAvika kahevAya che. kavi AdhyAtmika mArgano pathika che, ane tethI te potAnA jaina paraMparAnusArI saMskAra pramANe vivekathI pAramArthika ane vaibhAvika e be tattvono bheda jANI potAnI svarUpamyutinuM varNana bIjI kaDImAM kare che. kavi ema jANe che ane mAne che ke te mULe taddana zuddhasvarUpa che, paNa akaLa kaLAthI ane akaLa kALathI te potAnA e saccidAnaMda sAhajika svarUpathI zruta thaI paratattvamAM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadRSTinuM AMtara nirIkSaNa * 101 rata thayo che ane parane ja sva mAnI potAnuM sahaja bhAna bhUlI gayo che. kavi ATalA kathanathI jaina paraMparAnA jIva, ajIva, Asava ane baMdha e cAra tattvonuM sUcana kare che. bhAratanAM badhAM ja AtmavAdI darzano A cAra tattvo upara ja potapotAnAM darzanonI mAMgaNI kare che. sAMkhyadarzanamAM je prakRti-puruSano viveka che, temaja vedAMtamAM je nityAnitya brahma ane mAyAno viveka che te ja jaina darzanamAM jIva-ajIvano viveka che. AvA vivekano udaya te ja samyagdarzana kahevAya che. AvA darzanathI ja AdhyAtmika vikAsakramamAM cothA guNasthAna ke cothI bhUmikAmAM praveza thAya che. kavi kaI bhUmikAethI kathana kare che e samajIe to ja enA kathanano bhAva samajAya. atre kavinI bhUmikA AnaMdaghana ke zrImad rAjacaMdranI peThe samyagdarzananI ja che ema mAnI levuM joIe. samyagdarzana eTale AdhyAtmika viveka. A vivekamAM sAdhaka mukhyapaNe zraddhAnI bhUmikA upara Ubho hoya che, chatAM emAM ene potAnA saMpradAyamAM thaI gayelA anubhavI RSionA jJAnano vAraso pratItikara rUpe hoya ja che. saMpradAyabhedane laIne AdhyAtmika sAdhakanI bhASA badalAya, paNa bhAva badalAto nathI. AnI sAbitI ApaNane dareka saMpradAyanA saMtonI vANImAMthI maLI rahe che. devacaMdrajIe bIjI kaDImAM sUcita kare che ke uparyukta cAra tattvo paikI jIva ane ajIva e be tattvo sat tattvanA arthAt vizvasvarUpanA nidarzaka che, jyAre Asava ane baMdha e be tattva jIvanalakSI che. anubhavAtuM jIvana nathI ekaluM caitanyarUpa ke nathI ekaluM jaDarUpa; e to baMnenuM akaLa mizraNa che. tenA pravAhanI koI Adi lakSamAM Ave tevI nathI. tema chatAM AdhyAmika draSTAoe vivekathI jIvananAM e be tattvo ekamekathI judAM ane sAva svataMtra tAravyAM che. eka tattvamAM che jJAnazakti agara cetanA, to bIjAmAM che jaDatA. cetanasvabhAva jemAM che te jIva ane jemAM e svabhAva nathI te karma ajIva. e ja be tattvone anukrame sAMkhya puruSa ane prakRti kahe che, jyAre vedAMta brahma ane mAyA agara AtmA ane avidyA kahe che. devacaMdrajI jIva ane jaDano jevI rIte viveka darzAve che tevI ja rIte sAMkhya ane vedAMta Adi darzanomAM paNa che. e darzanomAM paNa AdhyAtmika pragati mATe evA vivekano udaya anivArya rIte svIkArAyelo che, ane te ja samyagdarzana tarIke paNa lekhAyo che. huM svarUpa nija choDI, ramyo para pudgale. jhAlyo ulaTa ANI, viSayatRSNA jaLe. kavinuM A kathana methya ArnolDanA suvikhyAta kAvya "Lead Kindly light, amid the encircling gloom ! Lead thou me on!' - 2140 guilla da dAkhavI, muja jIvanapaMtha ujALa' (anuvAdaka, sva. kavi narasiMharAva)mAM AvatI "The night is dark and I am far from home' - "dUra paDyo nija dhAmathI huM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 * jaina dharma ane darzana ne ghere ghana aMdhAra' e paMktinI yAda Ape che. e prakAranAM kathano jarA UMDANathI samajavAM joIe. kavi jyAre ema kahe che ke meM mAruM svarUpa choDyuM che ane pararUpamAM rata thayo chuM, tyAre zuM ema samajavuM ke koI kALe AtmA sAva zuddha hato ane pachI te jaDa pAzamAM baMdhAyo? jo Ama mAnIe to mokSa puruSArthanI mAnyatA ja nakAmI Thare, kemake prayatna dvArA kyAreka mokSa siddha thAya ane zuddha svarUpa AvirbhAva pAme, topaNa tyAra bAda koI vakhate pharI karmapAza kema na vaLage ? je nyAyathI bhUtakALamAM zuddha svarUpa vikRta thayuM te ja nyAyathI mokSaprApti pachInA bhaviSyan kALamAM paNa te vikRta thavAnuM ja. ane jo ema bane to mokSa prApta karyo toya zuM ane na karyo toya zuM? bIjI rIte ema kahI zakAya ke mokSaprApti eTale devapadanI prApti. devo game teTalo vakhata sukhasamRddhi bhogave chatAM teo tethI ata thavAnA. e ja rIte mokSasthiti paNa game teTaluM lAMbe gALe paNa chevaTe gruta thavAnI. tyAre huM svarUpa nija choDI ramyo para pudgale eno zo artha, e samajavuM rahyuM. e mATe nizcaya ane vyavahAradaSTi baMneno upayoga che. AdhyAtmika tattvajJAnanA pradezamAM mokSa nAmanA puruSArthane je sthAna maLyuM che te vicAra-vikAsanA itihAsamAM amuka kALe ja maLyuM che, nahi ke pahelethI te sanAtana ja rahyuM hoya. jyAre mokSanI kalpanA AvI agara evo koIne anubhava thayo tyAre mukta AtmAnuM amuka svarUpa kalpAyuM agara anubhavAyuM ane e ja svarUpa enuM asalI che ane e sivAyanuM je kAMI temAM bhAse te badhuM ja AgaMtuka ane para che, ema manAyuM. koIpaNa anubhavIe AtmAnA kalpAyela zuddha svarUpamAM vijAtIya tattva kyAre umerAyuM ane zA mATe umerAyuM e jANyuM nathI, jANavuM zakya paNa nathI. chatAM mokSa puruSArthanI kalpanA uparathI kalpAyela AtmAnA zuddha svarUpane dareka anubhavIe maulika, vAstavika ane svAbhAvika mAnIne ja potAnuM AdhyAtmika prasthAna zarU karyuM che ane jIvanamAM anubhavAtA vikAra-vAsanAnA tattvane vijAtIya ke vaibhAvika mAnI tene pheMkI devA puruSArtha sevyo che. mokSa e jIvananuM sAdhya lekhAyuM ane te sthiti Adarza lekhAI. e ja Adarza sthitinuM svarUpa nihALatI dRSTi te nizcaya ane sAdhakadazAmAM para-bhAva ke vijAtIya svarUpathI mizrita evI cetanasthitine nirUpatI dRSTi te vyavahAra. devacaMdrajI A baMne dRSTiono Azraya laIne kahe che ke "huM svarUpa nija choDI ramyo para pudgale.... kharI rIte pahelAM kyAre paNa AtmA saMpUrNapaNe zuddha svarUpanI vyakta dazAmAM hato ja nahi, tethI emAMthI zruta thavApaNuM paNa hatuM ja nahi; kharI rIte to te anAdi kALathI azuddha rUpamAM ja ramI rahyo hato, paNa e azuddha rUpamAMthI je zuddha rUpa kyAreka nikharavAnuM che tene ja nizcayadRSTie bhUtakALamAM paNa tevuM ja hatuM ema mAnI kavi laukika bhASAmAM vyavahAra dRSTino Azraya laI huM svarUpa nija choDI ramyo para pagale ema kahe che. sAMkhya ane vedAMta Adi darzanomAM paNa cetana-acetananA saMbaMdhane anAdi mAnyo che Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa - 103 ane chatAM nizcayardaSTie cetana ke brahmanuM svarUpa anAdi kALathI evuM ja manAyuM che jevuM ke bhaviSyamAM mokSaprApti pachI Avirbhata thavAnuM hoya. kharI rIte eka koyaDo atyAra lagI aNaukelAyelo ja rahyo che ke jo baMne tattvo mULe ekabIjAthI sAva viruddha svabhAvanAM hoya ane baMneno ekabIjA upara prabhAva paDyo hoya to te zA kAraNe ane kyAre? vaLI jo bhaviSyamAM kadI paNa ekano prabhAva bIjA uparathI nAbUda thavAno hoya to pharI evo prabhAva enA upara nahi paDe enI zI khAtarI ? tema chatAM e aNaukelAyela koyaDA upara ja AdhyAtmika mArganuM maMDANa che ane te dvArA ja aneka cAritramArganA guNo manuSyajAtimAM vikAsa pAmyA che. jene paraMparAnI nizcayadRSTi te bauddho ane vedAMtIonI paramArthadaSTi ane jaina paraMparAnI vyavahAradaSTi te bauddhonI saMskRti ane vedAMtIonI mAyA agara avidyA. devacaMdrajIe je tattva A bIjI kaDImAM anagAra paraMparAnI lUkhI vANImAM gAyuM che te ja tattva sAMkhya ane vedAnta paraMparAnA gRhasthAzramAnubhavI RSioe snigdha ne rasika vANImAM gAyuM che. kapila e vastune eka rIte varNave che to upaniSadanA traSio e ja vastune jarAka bIjI rIte varNave che. dAMpatyajIvananI peThe saMsArajIvana eka nATaka che. gRhasthAzramanAM be ja pAtro kapile kacyAM che. e baMnene strI-puruSanA agara patnI-patinA rUpakano Azraya laI kapile anukrame prakRti ane puruSa nAme oLakhAvyAM che. kapilanA rUpaka pramANe prakRti kuLavadhU jevI che ane te puruSa samakSa ApameLe ja badhuM nATaka bhajave che. tene khAtarI thAya che ke puruSe mAruM rUpa joI lIdhuM. tyAre katArthatAnI sAthe zaramAI potAno khela sameTe che. prakRtinI lIlAnI zarUAtathI enI samApti sudhImAM puruSa kazuM paNa nathI karato ke karAvato; e to lIlAnA prekSaka tarIke taddana taTastha rahe che. prakRti pote ja lIlAnI kartAdhartA che ane pote ja e lIlAne sameTanAra che. tema chatAM puruSa baddha ke mukta manAya che. vAstavamAM te nathI baddha ke nathI mukta. kapilanI A kalpanAne bIjA eka RSie eka navA ja rUpakamAM vyakta karI che. te kahe che ke ajA eTale ke bakarI eka che ane te lAla, sapheda, kALA varNanI athaoNt kAbaracItarI che ane potAnA jevI ja saMtati sarajI rahI che. A sarjanakriyAmAM aja eTale bakarI ajAne sevavA chatAM paNa sadA avikArI rahe che ane bhaktabhoga ajAne taTasthapaNe ja nihALe che. sAMkhyanA A matamAM badhuM kartRtva, lepanI badhI ja javAbadArI mAtra prakRtitattva upara che; puruSa koIpaNa jAtanA kartutva vinAno mAtra taTastha prekSaka che. upaniSadanA aneka RSioe je varNavyuM che temAM spaSTapaNe puruSanuM ja kartutva bhAse che. e RSio kahe che ke AtmA (brahma ke sat tattva) pahelAM ekalo hato. ene ekalapaNAmAM rasa na paDyo ane anekarUpa thavAnI IcchA thaI. e IcchAmAMthI ajJAta mAyAzakti dvArA ja te anekarUpa thayo. A anekarUpatA e ja saMsAra. A Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1042 jaina dharma ane darzana varNanamAM badhuM ja kartRtva AtmAnuM che - puruSanuM che. mAyA ke zaktie sarjanamAM madada ApI hoya to te paNa AtmAnI kAmanA ane tapasyAne lIdhe. upaniSadanI mAyAmAM svataMtrapaNe che. upaniSadanA matamAM rAmanA pauruSa ane sItAnA anugamana mAtranA saMbaMdhanuM pratibiMba dekhAya che, jyAre kapilanA matamAM kRSNa ane gopIkRta rAsalIlA ane kRSNanA mAtra prekSakapaNAnuM pratibiMba najare paDe che. saMsAranATakanA khelanI pUrI javAbadArI ekane mate prakRtimAM che, to bIjAne mate puruSamAM che. A baMne dekhItA parasparaviruddha mato che, ane tethI te ekAMta jevA lAge che. devacaMdrajI bIjI kaDImAM jaina dRSTi rajU kare che, paNa temano huM svarUpa nija choDI ramyo 52 pudgale' e zabdathI vyakta thato jhoka upaniSadanA jhoka jevo che. devacaMdrajIno 'huM' pote ja vimAsaNamAM paDe che ke meM mAruM svarUpa ApameLe ja choDyuM ane huM paudgalika lIlAmAM rasa leto thayo. devacaMdrajIno 'huM' puddagala ke karmane doSa na detAM badho ja doSa potAne mAthe vahorI le che. ATalI carcA uparathI vAcako e vicArI zakaze ke judA judA AdhyAtmika ciMtakoe eka ja vastu anekarUpe varNavI che. koI prakRti, pudgala yA mAyA upara doSano Topalo ThAlave che to bIjo koI puruSa, AtmA ke jIva upara. kahevAnI bhaMgI ke zailI game tevI hoya, tene aMtima siddhAMta mAnI e vAdamAM paDI javuM e AdhyAtmikatA nathI. mULa vastu eTalI ja che ke vAsanA ke ajJAnane ghaTADavAM ke nirmULa karavAM. jaina dRSTi mAne che ke je nATaka, je pariNAma ke je khela koI eka pAtrathI bhajavAto nathI enuM kartRtva baMnene phALe jAya che. alabatta, emAM ekano hisso amuka rIte hoya ne bIjAno bIjI rIte, paNa ajA saMtati pedA karyA kare ane emAM ajane kazo rasa nathI ema kahevAno kazo artha nathI. e ja rIte AtmA ekalo maTI bekalo thAya che, tyAre paNa ene bIjA koI ajJAta tattvanI madada hoya che. mAtra tattvajJAnanA pradezamAM ja AvA sAmasAme TakarAtA vAdo nathI, paNa e vAdonuM mULa mAnavasvabhAvanI sAmAnya bhUmikAmAM che. atyAre paNa keTalAya dunyavI dRSTie ema ja mAne che ane kahe che ke strIe ja puruSane pAzamAM bAMdhyo--phasAvyo. enuM AkarSaNa e ja puruSanuM baMdhana. bIjA ghaNAya ema kahe che ke puruSa ja evo dhUrta che ke te bhoLI ane gabharu nirdoSa strIjAtine potAnI jALamAM phasAve che. ApaNe A baMne kathanamAM joI zakIe chIe ke kahevAnI rItamAM ja phera che. ekanuM AkarSaNa game teTaluM hoya, chatAM bIjAmAM amuka prakAranuM AkarSaNa ka2vAnI ane AkarSita thavAnI zakti na hoya to baMneno yoga siddha ja na thAya. tethI jaina dRSTi saMsAramAM jIvaajIva baMne tattvanuM apekSAbhedathI kartRtva svIkAre che. bAibalano Izvaracita Adama eDananA bAgamAM ekalo hato ane pachI te potAnI ja pAMsaLImAMthI bekalo thayo. jyAre Iva sAme AvI tyAre ja vAsanAnA sarpe Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadRSTinuM AMtara nirIkSaNa - 105 tenAmAM saLavaLATa pedA karyo, ane Ive ja Adamane chevaTe lalacAvyo. A rUpaka upaniSadanA eka AtmAmAMthI bahu thavAnA rUpakane maLatuM che; jyAre barnArDa zonA 'Man and Superman' nATakamAMno puruSa strI dvArA ja strInI potAnI rati ane sagavaDa khAta2 sarjAyelo che - bhale pachI te AgaLa jatAM potAnI sarjanahArIno svAmI banI gayo hoya. zonA A kathananI pAchaLa kapilanuM rUpaka bhUmikArUpe hoya to nA nahi. tattvajJa AvAM rUpako vAMce, sAMbhaLe ane vicAre; paNa temAMthI eke rUpakane aMtima mAnI tenA uparathI siddhAMta na tArave eTaluM ja ahIM vaktavya che. rAga-dveSa ane ajJAnano doSa e ja kaDInA uttarArdhamAMno Asava che ane e doSathI thanAra lepa te baMdha che. A jaina paribhASAnA Asava ane baMdha badhAM ja Astika darzanoe jude jude nAme varNavyAM che. devacaMdrajIno 'huM' AtmanirIkSaNapUrvaka pazcAttApanI UMDI vedanA sAthe pokArI UThe che ke huM' pote ja dUSita chuM, huM pote ja lepa mATe javAbadAra chuM ane chatAM bIjA upara doSa mUkuM chuM. kharI rIte pudgala ke jagatanA bIjA jIvajaMtuo mArA patana mATe javAbadAra nathI; mArA potAnA patananI pUrI javAbadArI mArI ja che. devacaMdrajInA 'huM" nA A udgAro puruSArtha bhaNI preranArA che. jo bIjA koIno doSa na hoya, potAnA patanamAM bIjA koInI javAbadArI ke niyati athavA yadacchA kAma karI rahI na hoya to e doSathI bacavAno AdhAra paNa bIjA upara rAkhI na zakAya. A bhAvanA mULe AtmoddhAra mATe mahAvIre upadezela parAkrama ke vIrya - prayogavAdane ja AbhArI che. jainadarzana spaSTapaNe potAno uddhAra pote ja . karavAmAM mAne che, bhale te Izvara ke gurunA AlaMbananI dvaitavANI uccAre. trIjI kaDI. avaguNa DhAMkaNa kAja, karuM jinamata kriyA, na tanuM avaguNa cAla, anAdinI je priyA dRSTirAgano poSa, teha samakita gaNuM; syAdvAdanI rIta, na dekhuM nipaNuM. A trIjI kaDImAM devacaMdrajIe mAtra potAnA jIvanano ja nahi, paNa potAnI AsapAsanA jaina samAjano hUbahU citAra, koIpaNa jAtanA saMkoca vinA ke koInI zarama rAkhyA vinA eka sAcA AdhyAtmikane chAje e rIte, cItaryo che. devacaMdrajIe 'ratnAkara-paccIzI'no anuvAda karelo che. ratnAkara-paccIzIno kartA paNa potAnA avaguNanuM nagna satya spaSTapaNe varNave che. devacaMdrajI jANe ke ene ja anusaratA hoya tema potAnI raheNIkaraNIno viveka karI kahe che ke huM sAdhu tarIke je jIvana jIvuM chuM te mAtra dekhAvanuM ja chuM. huM pote je saMpradAyamAnya kriyAkAMDanI ghANInI AsapAsa pharuM chuM te lokone dekhADavA kAje. skUladarzI loko sAmAnya rIte upara uparanA ja dhArmika Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 * jaina dharma ane darzana gaNAtA vyavahArone dharmanuM rUpa mAnI e vyavahArone AcaratA puruSane sAco dhArmika mAnI le che. devacaMdrajI koInI AMkhamAM dhULa nAkhavA nathI mAgatA, kemake te potAnI jAtane nIrakhI rahyA che. bIjAo na jue ke na jANI zake evuM avaguNanuM potAmAM raheluM tattva pote nihALato hoya ane te nihALanAra kharekhara nirbhaya ane satyavAdI hoya to, bIjAo tene guNI mAne toya, te potAnI jAtane nIrakhavAnI ane potAnA doSa-avaguNane nirbheLapaNe kahI devAnI zaktimAM ja AdhyAtmika vikAsanuM paheluM pagathiyuM AvI jAya che. joke devacaMdrajIe mAtra potAnI jAta pUratuM ja kathana trIjI kaDImAM karyuM che, paNa lagabhaga AkhA samAjamAM e ja vastu pravartI rahI che e sUkSma nirIkSaka temaja vicArakane samajAyA sivAya rahe tema nathI. devacaMdrajI pote AdhyAtmika vikAsanA prathama sopAna-samyagdarzana sudhI paNa pahoMcelA hovAnI sApha sApha nA pADe che. samAjamAM teo sAdhu tarIke chaThThA guNasthAnanA adhikArI lekhAtA hoya te vakhate saunI samakSa khulle dile ekarAra karavo ke huM to cothA guNasthAnamAM paNa nathI, e kAMI jevuM tevuM pratikramaNa che? hRdayamAM A bhAva kharekhara jAgyo hoya to tyAMthI ja pratikramaNa zarU thAya che. mAtra pratikramaNanAM sUtronI ke tenI vidhionI mALA pheravavA mAtrathI pratikramaNano koI artha sarato nathI, ema devacaMdrajI sUcave che. devacaMdrajIe daSTirAganA poSaNamAM samyagdarzana mAnI levAnI bhrAntino je ghaTasphoTa karyo che te jaina samAjamAM pravartatI ane lAMbA kALathI UMDAM mULa nAkhI paDelI samakita dharAvavAnI ane te dvArA potAnA vADAmAM celA-celIonAM gheTAM pUravAnI prathAnA jAtaanubhavanuM sUcanamAtra che. huM tAro guru ne tuM mAro celo ke celI, e ja rIte "ame tamArA celA-celI ane tame ja amArA bhAravAhI guru uddhAraka' - AvI daSTirAganI puSTimAMthI ja akhaMDa jainatva khaMDita thayuM che ane tenA TukaDeTukaDA thaI te nirjIva banyuM che. samAja ane caturvidha saMghanI dRSTie je tattva sarvaprathama hoya che teno sakhta virodha dAkhavavA sAthe devacaMdrajIe potAnI jAta jevI hoya tevI varNavIne kharekhara nirbhayapaNe dAkhavyuM che. AdhyAtmika dRSTie vyaktino temaja sAmAjika dRSTie samaSTino uddhAra karavo hoya ane vyavahAradRSTie jIvananAM badhAM ja kSetromAM pratiSThA prApta karavI hoya to teno devacaMdrajIe svIkArelo e eka ja mArga che ane te e ke potAnI jAtane hoya tevI dekhADavI; khoTo ke sAco koIpaNa jAtano daMbha-DoLa na karavo. cothI kaDI mana tanu capala svabhAva, vacana ekatatA, vastu anaMta svabhAva, na bhAse tA; je lokettara deva namuM laukikathI: durlabha ddhi svabhAva, prabho tahakIkathI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadRSTinuM AMtara nirIkSaNa * 107 A cothI kaDInA pUrvArdhamAM devacaMdrajI sthiratAnuM mUlya AMke che. mAtra AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM ja nahi, paNa vyAvahArika jIvananA ekeeka pradeza sudhdhAMmAM sthiratAnuM mahattva che. asthira mane kareluM koI kArya saphaLa thatuM nathI ke saMtoSa ApI zakatuM nathI. vacananI asthiratA eTale kSaNamAM eka bolavuM ane kSaNamAM bIjuM bolavuM AgaLapAchaLanA bolyAmAM kazo meLa ke DhaMgadhaDo na hoya to enAthI dunyavI lAbha ane pratiSThA sudhdhAM maLatAM nathI, eTale pachI AdhyAtmika vikAsanI to vAta ja zI karavI? je kAma karIe temAM enA sAdhyanI siddhinI dRSTie zarIranI paNa sthiratA Avazyaka bane che. A rIte game te kSetramAM buddhi sAthenI sthiratA ja siddhino pAyo che. tethI ja to yogazAstramAM sthiratA keLavavA upara bhAra ApavAmAM Avyo che. upAdhyAya yazovijayajI jyAre sthiratA-aSTakamAM enuM mahattva gAya che tyAre cAritranI vyAkhyAmAM sthiratAno ja mukhyapaNe samAveza kare che. devacaMdrajIe upAdhyAyajInAM aSTako upara TIkA lakhI che, tethI sthiratAnuM mahattva temanA dhyAna bahAra rahI zake nahi. eTale ja to temaNe pUrvArdhamAM bIjI rIte kahI dIdhuM ke mArA jIvanamAM je mana, vacana ane zarIranI asthiratA che, ane tenA pariNAme je ekAMtadaSTi tarapha DhaLI javAya che te satata vidyamAna evA vastusvabhAvanuM darzana thavA detI nathI. devacaMdrajIne asalI vedanA e bAbatanI che ke vastusthitinuM sAcuM jJAna thavAmAM asthiratA ADI Ave che. temAM ane caudamA guNasthAnanI ApaNane agocara evI bhUmikAnI vAta bAjue rAkhIe toya devacaMdrajInA kathananuM rahasya ApaNe samajavA jevuM che, ane te eTaluM ja ke jo jenapaNuM ke dhArmikapaNuM keLavavuM hoya to mana, vacana ane kAyAnI ekarUpatA sAcavavI. vicAravuM eka, bolavuM bIjuM, karavuM trIjuM e sthiti kadI satya tarapha laI jaI zake nahi. A ja kaDInA uttarArdhamAM devacaMdrajI bIjuM eka sAmAjika nabaLAInuM tattva pragaTa karI potAnA aMtaranI vedanA ThAlave che. sAmAnya rIte jaina samAja jyAre deva vize vAto kare che tyAre haMmezAM ema ja kahyA kare che ke jeno to vItarAganA pUjaka che, sarAganA nahi. jenonI deva vizenI mAnyatA guNamUlaka che; vaibhava, lAlaca ke bhayamUlaka nathI. paNa Aje ApaNe samAjamAM je joI rahyA chIe te ja devacaMdrajIe potAnI AsapAsa samAjamAM pravartatuM joyuM, ane temAM potAnI jAtane paNa vilipta thayelI joI. paNa emaNe e khAmIno Aropa samAja upara na karatAM potAnI jAta upara karyo che. temaNe kahyuM ke huM vAto to lokottara devanI - vItarAganI karuM chuM, jene rAgadveSanI vRttiono leza paNa lepa nathI evI ja vyakti jIvanano Adarza che ema saunI samakSa kahyA karuM chuM ane chatAMya nabaLAI evI ke tevA Adarzagata devane jyAre namuM chuM ke jyAre tenI prArthanA, stuti ke sevA karuM chuM tyAre te paNa aihika lAlaco ane bhayathI ja prerAIne. moDhethI vItarAga-sevAnI vAta ane aMtaramAM bhaya ke lAlacathI kAmanA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 * jaina dharma ane darzana siddhinI agara dhArmika gaNAvAnI jhaMkhanA. kharI rIte vItarAga-sevAmAM AvI koI dunyavI vAsanAne sthAna ja hoI na zake, ane hoya to te lokottara devanI bhakti na kahevAya. anya paraMparAnAM deva-devIone laukika kahI temanI sevA-pUjAne tucchakAravI ane svaparaMparAmAM ja mAtra lokottara devano Adarza che ema kahyA chatAM e lokottara devanI AsapAsa paraparaMparAnAM deva-devIonI pUjA sevA pAchaLa hoya che tevuM ja mAnasa poSyA karavuM e na sAMpradAyika daMbha che. e ja sAMpradAyika daMbhane devacaMdrajIe potAnI jAta dvArA khullo karyo che, je saune mATe padArthapATha bane tema che. pAMcamI kaDI mahAvideha majhAra ke tAraka jinavaru, zrI vajaMdhara arihaMta, anaMta guNAka te niyAmaka zreSTha, sahI muja tAraze. mahAvaidya guNayoga, bhava roga vAraze. A pAMcamI kaDImAM devacaMdrajI potAnA stutya deva vajaMdhara pratye pUrNa vizvAsa pragaTa kare che ane e vizvAsane baLe ema mAnatA dekhAya che ke A bhagavAna mane avazya tAraze ane mAro saMsAraroga nivAraze. - chaThThI kaDI prabhumukha bhavya svabhAva, suNe jo mAho, to pAme pramoda, eha cetana kha; thAye zivapada Aza, rAzi sukhavaMdanI, sahaja svataMtra svarUpa, khANa ANaMdanI. A chaThThI kaDImAM jaina paraMparAmAM pracalita evI eka mAnyatAno ullekha che. mAnyatA evI che ke jo sAdhakane huM bhavya chuM evI khAtarI thAya to teno puruSArtha gati pAme che, ane te siddhi mATe pUrNa AzAvaMta bane che. A kaDI vATe prathama dRSTie ema pragaTa thAya che ke jANe devacaMdrajIne potAnI bhavyatA vize saMdeha hoya ane tethI siddhinI AzA ja baMdhAtI na hoya. A saMdehanI bhUmikA upara devacaMdrajI bhagavAna pAse mAgaNI kare che ke tamArA mukhathI huM mArA bhavya svabhAvanI khAtarI meLavuM to mAro saMdeha dUra thAya ane pachI to mArI siddhi vizenI AzA pAkI thAya, paNa kavi bhagavAnanA mukhathI bhavasvabhAva sAMbhaLavAnI vAta kare che tyAre zuM e bhaktinI ghelachAmAM ke kAvyanI UrmimAM sAva ghelo thaI gayo che ke je eTaluMya na jANato hoya ke kAMI bhagavAna moDhAmoDha AvIne mane kahevAnA nathI. kavitAnI zabdagUMthaNI eka ' prakAranI hoya che, jyAre tenuM tAtparya takka juduM hoya che. eTale ahIM ema samajavuM joIe ke devacaMdrajI bhagavAnanI stuti kare che tyAre evI mAgaNI dvArA kharI rIte Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadRSTinuM AMtara nirIkSaNa - 109 ema vAMche che ke mArA aMtarapaTa upara je saMdehanuM AvaraNa che te aMtastama AtmapradezanA UMDANamAMthI pragaTela nizvaya dvArA dUra thAo ! devacaMdrajI potAnA ja AdhyAtmika nirNayanI jhaMkhanA cAlu jaina paraMparAnI zailIno upayoga karI vyakta kare che. sAtamI kaDI vaLagyA je prabhunAma, dhAma te guNataNAM, dhAro. cetanAma, eha thiravAsanA; devacaMdra' jinacaMdra, hRdaya sthira thAya jo, jina ANAyuta bhakti, zakti muja Apajo. A sAtamI kaDImAM upasaMhAra karatAM devacaMdrajI mAtra be bAbato kahe che : eka to e ke prabhunAM je je nAma che te badhAM ja guNanAM dhAma che. prabhu pote to nizcayadRSTie vacanAgocara che, paNa emane mATe vaparAtAM vizeSaNo ke nAmo te temanA eka eka guNane pragaTa kare che. tethI devacaMdrajI evAM nAmo cittamAM dhAraNa karavAnI sthira vAsanA seve che. bIjA ane chevaTanI bAbata eka mAgaNImAM ja samAI jAya che. devacaMdrajInI prArthanA ke vinaMti e che ke prabhu mane bhaktinI zakti Ape, paNa teo e bhaktitvamAM vevalApaNuM ke gAMDapaNa dAkhala na thAya teTalA mATe jinaAjJAyukta bhaktitvanI mAgaNI kare che. jinaAjJAno ApaNe sthULa dRSTie dhAratA hoIe tevo artha ahIM levAno nathI - emAM to vevalApaNuM AvI paNa jAya paNa jinaAjJA eTale nizcayadRSTie jIvanazuddhinA mArgamAM AgaLa vadhatA sAdhakanA aMtaramAMthI UThelo zAstrayoga ane sAmarthyayogano athavA tAttvika dharmasaMnyAsanA ke kSapaka-zreNInA AroharaNano nAda. zrImad rAjacaMdra jyAre ema kahe che tyAre temane paNa aMtarano e ja nAda prerI rahyo che, eha paramapadaprAptinuM karyuM dhyAna meM, gajA vagarano hAla manoratha rUpa jo; topaNa nizcaya rAjyanta manane rahyo, prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa jo. - ema cokkasapaNe dekhAya che ane AnaMdaghananA eka padanI chellI kaDImAMno temano aMtaranAda temanI ja vANImAM sAMbhaLIe - --- maryA anaMta bAra bina samajyo, aba sukha duHkha bisareMge ! AnaMdaghana'nipaTa nikaTa akSara che, nahIM sumare so mareMge! aba hama amara bhaye, na mareMge ! prabuddha jaina, 15-11-1947 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. paryuSaNa parva ane teno upayoga parvanI utpatti tahevAro aneka kAraNothI UbhA thAya che. ghaNI vAra evuM paNa bane che ke amuka eka khAsa kAraNathI tahevAra zarU thayelo hoya che ane pachI tenI puSTi ane pracAra vakhate bIjAM kAraNo paNa tenI sAthe AvI maLe che. judA judA tahevAranAM judAM judAM kAraNo game te ho, chatAM te badhAMnAM sAmAnya be kAraNo to hoya ja che : eka bhakti ane bIjuM AnaMda. koI paNa tahevAranI pAchaLa athavA tenI sAthe aMdha agara dekhatI bhakti hoya ja che; bhakti vinA tahevAra nabhI zakato ja nathI, kAraNa ke tenA nabhAva ane pracArano AdhAra janasamudAya hoya che; eTale jyAM sudhI te tahevAra paratve tenI bhakti hoya tyAM sudhI ja te cAle. AnaMda vinA to loko koI paNa tahevAramAM rasa laI ja na zake. khAvuM-pIvuM, haLavuMmaLavuM, gAvuM-bajAvavuM, levuM devuM, nAcavuM kUdavuM, paheravuM oDhavuM, ThAThamATha ane bhapakA karavA vagerenI ochIvattI goThavaNa vinAno koIpaNa sAttvika ke tAmasika tahevAra duniyAnA paDa upara nahi ja maLe. tahevAronAM svarUpa ane tenI pAchaLanI bhAvanA jotAM ApaNe utpattinA kAraNa paratve tahevArone mukhyapaNe be bhAgamAM vaheMcI zakIe chIe: (1) laukika, (2) lokottara athavA AsurI ane devI. je tahevAro bhaya, lAlaca ane vismaya jevA kSudra bhAvomAMthI janmelA hoya che te sAdhAraNa bhUmikAnA lokone lAyaka hovAthI laukika agara AsurI kahI zakAya. temAM jIvanazuddhino ke jIvananI mahattAno bhAva nathI hoto, paNa pAmara vRttio ane zUdra bhAvanAo tenI pAchaLa hoya che. je tahevAro jIvanazuddhinI bhAvanAmAMthI janmelA hoya ane jIvanazuddhi mATe ja pracAramAM AvyA hoya te tahevAro ucca bhUmikAnA lokone lAyaka hovAthI lokottara agara devI kahI zakAya. pahADo ane jaMgalomAM vasatI bhIla, saMthAla, koLI jevI jAtomAM agara to zahera ane gAmaDAmAM vasatI chArA, vAgharI jevI jAtomAM ane ghaNI vAra to ucca varNanI manAtI bIjI badhI ja jAtomAM ApaNe jaIne temanA tahevAra joIe to tarata ja jaNAze ke emanA tahevAro bhaya, lAlaca ane addabhutatAnI bhAvanAmAMthI janmelA che. te tahevAro artha ane kAma puruSArthanI ja puSTi mATe cAlatA hoya che. nAgapaMcamI, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane teno upayoga 0 111 zItaLAsAtama, gaNezacaturthI, durgA ane kALIpUjA - e melaDI ane mAtAnI pUjAnI peThe bhayamuktinI bhAvanAmAMthI janmelA che. moLAkata, maMgalAgaurI, jyeSThAgaurI, lakSmIpUjA vagere tahevAro lAlaca ane kAmanI bhAvanAmAMthI janmelA che ane enA upara ja e cAle che. sUryapUjA, samudrapUjA ane caMdrapUjA vagere sAthe saMbaMdha dharAvanArA tahevAro vismayanI bhAvanAmAMthI janmelA che. sUryanuM apAra jhaLahaLatuM teja ane samudranAM apAra UchaLatAM mojAM joI mANasa pahelavahelo to Abho ja banI gayo haze ane e vismayamAMthI enI pUjAnA utsavo zarU thayA haze. AvA artha ane kAmanA poSaka tahevAro sarvatra pracalita hovA chatAM vedhaka dRSTivALA gaNyAMgAMThyAM thoDAMka mANaso dvArA bIjI jAtanA paNa tahevAro pracalita thayelA ApaNe joI zakIe chIe. yahUdI, khristI ane jarathostI dharmanI aMdara jIvanazuddhinI bhAvanAmAMthI yojAyelA keTalAka tahevAro cAle che. islAma dharmamAM khAsa karI ramajhAnano mahino Akho jIvanazuddhinI dRSTie ja tahevArUpe goThavAyelo che. emAM musalamAno mAtra upavAsa karIne ja saMtoSa pakaDe eTaluM basa nathI gaNAtuM, paNa te uparAMta saMyama keLavavA mATe bIjAM ghaNAM pavitra pharamAno ka2vAmAM AvyAM che. brahmacarya pALavuM, sAcuM bolavuM, UMcanIca ke nAnAmoTAno bheda choDI devo, AvakanA 2 TakA sevA ka2nA2 nIcalA varganA ane 10 TakA saMsthAo temaja phakIronA nabhAvamAM kharacavA, vagere je vidhAno islAma dharmamAM che te ramajhAna mahinAnI pavitratA sUcavavA mATe basa che. brAhmaNa dharmanA tahevAro emanI varNavyavasthA pramANe bahuvarNI che; eTale temAM badhI ja bhAvanAovALA badhI ja jAtanA tahevAronuM lakSaNa mizrita thayeluM najare paDe che. bauddha tahevAro lokakalyANanI ane tyAganI bhAvanAmAMthI janmelA che kharA, paNa jaina tahevAro sauthI judA paDe che ane te judAI e che ke jainono eka paNa nAno ke moTo tahevA2 evo nathI ke je artha ane kAmanI bhAvanAmAMthI athavA to bhaya, lAlaca ane vismayanI bhAvanAmAMthI utpanna thayo hoya. agara to temAM pAchaLathI bheLaseLa thayelI evI bhAvanAnuM zAstrathI samarthana karavAmAM AvatuM hoya. nimitta tIrthaMkaronA koIpaNa kalyANanuM hoya agara bIjuM kAMI hoya, paNa e nimitte cAlatA parva ke tahevArano uddeza mAtra jJAna ane cAritranI zuddhi temaja puSTi karavAno ja rAkhavAmAM Avelo che. eka divasanA ke ekathI vadhAre divasanA lAMbA e baMne tahevAro pAchaLa jaina paraMparAmAM mAtra e eka ja uddeza rAkhavAmAM Avyo che. lAMbA tahevAromAM khAsa cha aThThAIo Ave che. temAM paNa paryuSaNanI aThThAI e sauthI zreSTha gaNAya che; tenuM mukhya kAraNa temAM sAMvatsarika parva Ave che e che. sAMvatsarika e jainonuM vadhAremAM vadhAre AdaraNIya parva che. enuM kAraNa e che ke jaina dharmanI mULa bhAvanA ja e parvamAM otaprota thayelI che. jaina eTale jIvanazuddhino Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 * jaina dharma ane darzana umedavAra. sAMvatsarika parvane divase jIvanamAM ekatra thayela mela bahAra kADhavAno nirdhAra karavAmAM Ave che. e parvane divase badhA nAnAmoTA sAthe tAdAtma sAdhavAnuM ane jenA jenAthI aMtara vikhUTuM paDyuM hoya tenI tenI sAthe aMtara sAMdhavAnuM arthAt dila cokhuM karavAnuM pharamAna che. jIvanamAMthI mela kADhavAnI ghaDI e ja tenI sarvottama dhanya ghaDI che ane evI ghaDI meLavavA je divasa yojAyo hoya te divasa sauthI vadhAre zraddheya lekhAya temAM navAI nathI. sAMvatsarika parvane keMdrabhUta mAnI tenI sAthe bIjA sAta divaso goThavavAmAM AvyA che, ane e AThe divasa Aje pajusaNa kahevAya che. zvetAMbaranA baMne phirakAomAM e aThavADiyuM ekasAthe ja zarU thAya che ane pUruM paNa thAya che. paNa digaMbara saMpradAyamAM AThane badale daza divaso mAnavAmAM Ave che ane pajusaNane badale ene dazalakSaNI kahevAmAM Ave che, tathA eno samaya paNa zvetAMbara paraMparA karatAM judo che. zvetAMbaronAM pajusaNa pUrNa thayAM ke bIjA divasathI ja digaMbaronI dazalakSaNI zarU thAya che. jaina dharmanA pAyAmAM tyAga ane tapanI bhAvanA mukhya hovAthI emAM tyAgI sAdhuonuM pada mukhya che, ane tethI ja jaina dharmanAM tamAma parvomAM sAdhupadano saMbaMdha mukhya bhAga bhajave che. sAMvatsarika parva eTale tyAgI sAdhuone varSAvAsa nakkI karavAno divasa, ane aMtarmukha thaI jIvanamAM DokiyuM karI temAMthI mela pheMkI devAno ane tenI zuddhi sAcavavAnA nirdhArano divasa. A divasanuM mahattva joI RtunI anukULatA pramANe tenI sAthe goThavAyelA bIjA divaso paNa teTaluM ja mahattva bhogave che. A AThe divasa loko jema bane tema dhaMdhodhApo ocho karavAno, tyAga-tapa vadhAravAno, jJAna, udAratA Adi sadguNo poSavAno ane aihika, pAralaukika kalyANa thAya evAM ja kAmo karavAno prayatna kare che. dareka jainane vArasAmAMthI ja paryuSaNanA evA saMskAra maLe che ke te divasomAM prapaMcathI nivRtti meLavI bane teTaluM vadhAre sAruM kAma karavuM. A saMskAronA baLathI nAnA ke moTA, bhAI ke bahena dareka pajusaNa AvatAM ja potapotAnI tyAga, tapa-AdinI zakti ajamAve che ane comera jyAM dekho tyAM jaina paraMparAmAM eka dhArmika vAtAvaraNa, aSADa mahinAnAM vAdaLonI peThe, gherAI Ave che. AvA vAtAvaraNane lIdhe atyAre paNa A parvanA divasomAM nIcenI bAbato sarvatra najare paDe che : (1) dhamAla ochI karIne bane teTalI nivRtti ane phurasada meLavavAno prayatna. (2) khAnapAna ane bIjA keTalAka bhogo upara ochovatto aMkuza. (3) zAstrazravaNa ane AtmaciMtananuM valaNa. 4) tapasvI ane tyAgIonI temaja sAdharmikonI yogya pratipatti-bhakti. (5) jIvone abhayadAna ApavAno prayatna. (6) vera-jhera visArI sahu sAthe sAcI maitrI sAdhavAnI bhAvanA. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane teno upayoga * 113 eka bAju vArasAmAM maLatA uparanI cha bAbatonA saMskAro ane bIjI bAju dunyavI khaTapaTanI paDelI kuTevo e be vacce athaDAmaNa UbhI thAya che ane pariNAme ApaNe pajusaNanA kalyANasAdhaka divasomAM paNa icchIe tevo ane karI zakIe teTalo uparanA susaMskArono upayoga karI nathI zakatA; ane dhArmika bAbato sAthe ApaNA haMmezanA saMkucita ane takarArI kusaMskArone seLabheLa karI daI dareka bAbatamAM khaTapaTa, pakSApakSI, tANakheMca, huMsAtuMsI, ane vAMdhAvacakAnA prasaMgo UbhA karIe chIe ane ekaMdare pajusaNa pachI kAMIka unnata jIvana banAvavAne badale pAchA jyAM hatA tyAM ja AvIne UbhA rahIe chIe; ane ghaNI vAra to hatA te sthiti karatAM paNa nIce paDI ke UtarI jaIe chIe. eTale pajusaNa jevA dhArmika divasono upayoga ApaNA AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM to thato ja nathI, paNa sAmAjika ane rASTrIya jIvanamAM paNa ApaNe teno kazo ja upayoga karI zakatA nathI. ApaNI sarvasAdhAraNanI bhUmikA vyAvahArika che. ApaNe gRhastha hoI badhuM ja jIvana bahirmukha gALIe chIe, eTale AdhyAtmika jIvanano to sparza karavA lagabhaga azakta nIvaDIe chIe. paNa je jAtanA jIvanano vikAsa ApaNe icchIe chIe ane ApaNAthI sAdhavo zakya che te jAtanA eTale sAmAjika ane rASTrIya jIvanane ApaNe tuccha ane ochI kiMmatanuM mAnI lIdhuM che ane ApaNe ema lAyakAta vinA ja moDhe kahyA karIe chIe ke jIvana to AdhyAtmika ja kharuM che. AvI lAyakAta vinAnI samajathI ApaNAmAM nathI thato AdhyAtmika jIvanano vikAsa ane nathI sudharatuM sAmAjika ke rASTrIya jIvana. tethI ApaNe ApaNA dhArmika suMdara vArasAno upayoga evI rIte karavo joIe ke jethI ApaNuM sAmAjika ane rASTrIya jIvana sudhare ane, AMtarika lAyakAta hoya to, AdhyAtmika jIvana upara paNa tenI sArI asara thAya. A jAtano pajusaNanA divasono upayoga karavA mATe be vastunI mukhya jarUra che : (1) eka to e ke jaina dharme potAnA viziSTa vArasA tarIke kayAM kyAM tattvo ApaNane ApyAM che ane teno sAmAjika temaja rASTrIya kalyANanI dRSTie upayoga kevI rIte karI zakAya e jJAna meLavavuM; ane (2) bIjuM e ke ApaNe pajusaNanI nivRttino upayoga evI dizAmAM karavo ke jethI ApaNA uparAMta ApaNA paDozI bhAIone ane dezavAsIone phAyado thAya ane ApaNA sAmAjika jIvananI lokomAM tathA rAjyamAM pratiSThA baMdhAya; ApaNe hasate moDhe saunI mokhare UbhA rahI zakIe ane ApaNA dharmanI sarasAI mATe abhimAna laI zakIe. A kAraNathI ame pajusaNano upayoga karavAnI rIta badalI che. ApaNAmAM mukhya be vargo che : eka varga evo che ke tene navuM zuM, jUnuM zuM, mULa tattva zuM vagereno kazo ja vicAra nathI. tene je cIlo maLyo che te ja tenuM sarvasva che. e cIlA bahAra najara karavA ane potAnI rIta karatAM bIjI rIte jovAmAM paNa Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 * jaina dharma ane darzana tene bahu duHkha thAya che. jagata tarapha AMkha ughADavAmAM paNa tene guno thato hoya tema lAge che. tene potAnA sivAyanI bIjI koI paNa Dhaba, bIjI koI paNa bhASA ane bIjo koI paNa vicAra asahya lAge che ane bIjo varga evo che ke tene je sAme Ave te ja sAruM lAge che. potAnuM navuM sarjana kAMI hotuM nathI, potAno vicAra hoto nathI, tene potAnAM sthira dhyeyo paNa kAMI hotAM nathI. mAtra je tarapha loko jhUkatA hoya te tarapha te varga jhUke che. pariNAme samAjanA baMne vargothI ApaNA dharmanAM viziSTa tattvono vyApaka ane sAro upayoga thaI zakato ja nathI. tethI jarUranuM e che ke lokomAM jJAna ane udAratA Utare evI keLavaNI ApavI. A kAraNathI paraMparAmAM cAlyuM AvatuM kalpasUtranuM vAcana na rAkhatAM ame keTalAka khAsa viSayo upara carcA karavAnuM yogya dhAryuM che. e viSayo evA che ke je jainadharmanA (kaho ke sarva dharmanA) prANabhUta che, ane enI carcA evI dRSTie karavA dhArI che ke jethI e tattvono upayoga badhI dizAmAM badhA adhikArIo karI zake; jene jemAM rasa hoya te, temAMthI phAyado uThAvI zake; AdhyAtmikapaNe kAyama rAkhI sAmAjika ane rASTrIya kalyANa sAdhI zakAya. navI paraMparAthI DaravAne kazuM ja kAraNa nathI. atyAranI cAlu paraMparAo paNa kAMI zAzvata nathI. je rIte ane je jAtanuM kalpasUtra atyAre vaMcAya che te paNa amuka vakhate ane amuka saMyogomAM ja zarU thayeluM. lagabhaga doDha hajAra varSa pahelAM to AvI jAherasabhAmAM ane jAhera rIte kalpasUtra vaMcAtuM ja na hatuM. e phakta sAdhusabhAmAM ja ane te paNa phakta amuka koTinA sAdhune moDhethI ja vaMcAtuM. pahelAM to te rAte ja vaMcAtuM ane divase vaMcAya tyAre amuka saMyogomAM sAdhu-sAdhvIo bhAga laI zakatAM. vaLI AnaMdapura nagaramAM dhruvasena rAjAnA samayamAM kalpasUtrane caturvidha saMgha samakSa vAMcavAnI taka UbhI thaI. ema thavAnuM prAsaMgika kAraNa e rAjAnA putrazokanA nivAraNanuM hatuM, paNa kharuM kAraNa to e hatuM ke te vakhate jyAM tyAM comAsAmAM brAhmaNa saMpradAyamAM mahAbhArata, rAmAyaNa ane bhAgavata jevAM zAstro vAMcavAnI bhAre prathA hatI. loko e tarapha khUba jhUkatA. bauddha saMpradAyamAM paNa jinacarita ane vinayanA graMtho vaMcAtA, jemAM buddha bhagavAnanuM jIvana ane bhikhuono AcAra Avato. A kAraNathI lokavargamAM mahAna puruSonAM jIvanacaritra sAMbhaLavAnI ane tyAgIonA AcAra jANavAnI utkaTa ruci jAgatI hatI. e rUcine tRpta karavA khAtara buddhizALI jaina AcAryoe dhruvasena jevA rAjAnI taka laI kalpasUtrane jAheravAcana tarIke pasaMda karyuM. emAM je paheluM jIvanacaritra na hatuM te umeryuM ane mAtra sAmAcArIno bhAga, je sAdhu samakSa ja vaMcAto hato te, bhAgane gauNa karI zarUAtamAM bhagavAna mahAvIranuM carita dAkhala karyuM, ane sarvasAdhAraNane te vakhatanI rUci pramANe pasaMda Ave e Dhabe ane evI bhASAmAM te goThavyuM. vaLI jyAre lokomAM vadhAre vistArapUrvaka sAMbhaLavAnI ruci Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane teno upayoga * 115 janmI, kalpasUtranI lokomAM bhAre pratiSThA jAmI, ane pajusaNamAM tenuM jAheravAcana niyamita thaI gayuM tyAre, vakhatanA vaheNa sAthe, saMyogo pramANe, AcAryoe TIkAo racI. e prAkRta ane saMskRta TIkAo paNa vaMcAvA lAgI. 17mA saikA sudhImAM racAyelI ane e vakhatanA vicArono paDagho pADatI TIkAo paNa eka ati jUnA graMtha tarIke vaMcAvA ane saMbhaLAvA lAgI. chevaTe gujarAtI ane hiMdI bhASAmAM paNa e badhuM UtaryuM ane Aje jyAMtyAM vaMcAya che. A badhuM ja sAruM che ane te eTalA kAraNasara ke te lokonI bhAvanA pramANe badalAtuM rahyuM che. kalpasUtra akSarazaH bhagavAna mahAvIrathI ja cAlyuM Ave che ane emanA vakhatanI ja rIte Aje paNa vaMcAya che, ema mAnI levAnI koI bhUla na kare. lokazraddhA, lokaruci ane upayogitAnI dRSTie je pheraphAra thAya che te jo buddhipUrvaka karavAmAM Ave to lAbhadAyaka ja nIvaDe che. kalpasUtra ane tenA vAcananI je rIta atyAre cAle che temAM badhA ja loko rasa laI zake tema nathI. tenAM kAraNo A pramANe che : (1) vAcana ane zravaNamAM eTalo badho vakhata Apavo paDe che ke mANasa kaMTALI jAya ane zraddhAne lIdhe besI rahe topaNa vicAra mATe to lagabhaga azakta banI jAya. (2) nakkI thayela Dhaba pramANe zabdo ane artho uccArAtA ane karAtA hovAthI, temaja TharAvela vakhatamAM TharAvela bhAga pUro karavAno hovAthI bolanAra ke sAMbhaLanAra mATe bIjI carcA ane bIjI daSTinA avakAzano abhAva. (3) e vAcana vakhate vartamAna samAjanI ane dezanI dazA tarapha udAra dRSTie jovAnA valaNano abhAva ane tethI samAja ane rASTramAM upayogI thaI zake evI kalpasUtramAMthI hakIkata tAravI levAnI khoTa. (4) zraddhA, bhakti ane cAlu rUDhi upara eTaluM badhuM dabANa thAya che ke jene lIdhe buddhi, tarka ane svataMtra jijJAsA taddana buThThAM ja thaI jAya. (5) cAla paristhiti vizenuM cheka ja ajJAna athavA tenI gerasamaja agara te tarapha AMkhamIMcAmaNAM ane bhUtakALanI ekamAtra mRta hakIkatane sajIvana karavAno ekataraphI prayatna. A ane AnA jevA bIjA kAraNone lIdhe ApaNuM pajusaNanuM kalpasUtravAcana nIrasa jevuM thaI gayuM che; teno uddhAra karavAnI jarUra che. te bahu sArI rIte thaI zake evAM tattvo ApaNI pAse che, e ja vastu dhyAnamAM rAkhI A vakhate ame amArI daSTi pramANe pheraphAra jAhera rIte zarU karyo che. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1930 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa kalpasUtramAM anya tIrthakaronI jIvanakathAnA aMzo che, temaja emAM bhagavAna mahAvIranA sAdhusaMghamAMnA pramukha sthavironI yAdI paNa che, chatAM kalpasUtranI pratiSThA ane enA vAcana ane zravaNano mahimA mukhyapaNe emAMnA bhagavAna mahAvIranA jIvanabhAgane lIdhe che. bhagavAna digaMbara, sthAnakavAsI ane zvetAMbara e traNe phirakAne ekasarakhI rIte pUjya ane zraddheya che, tema chatAM jyAre pajusaNa ke dazalakSaNIno prasaMga Ave che tyAre kalpasUtranuM nAma zvetAMbara paraMparAmAM jevuM ghera ghera ane abAlavRddha darekane mukhe saMbhaLAya che tevuM sthAnakavAsI ke digaMbara phirakAmAM saMbhaLAtuM nathI. kalpasUtramAMnI ghaNI hakIkato ane sthaviraparaMparAne digaMbaro na mAne tethI teo kalpasUtrane na vAMce ke na sAMbhaLe e samajI zakAya tevI bAbata che, paNa sthAnakavAsIo, jemane kalpasUtramAMnI eka paNa bAbata amAnya nathI ke tenI sAthe virodha nathI, teo sudhdhAM kalpasUtra pratye eTalo Adara nathI dharAvatA jeTalo zvetAMbaro. pajusaNanA divasomAM e ja kAraNathI zvetAMbara paraMparAmAM kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa anivArya lekhAya che ane te bhAre Adara, ADaMbara temaja niyamapUrvaka cAlatuM jovAya che, jyAre sthAnakavAsIomAM kalpasUtranuM vAcana-zravaNa pajusaNanA divasomAM paNa anivArya nathI ane dekhAdekhIthI koI kyAreka kyAMya vAMce to enI pAchaLa eTalo dekhAva, ADaMbara ke kharca nathI thato. A rIte ApaNe jovA jaIe to kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa e vize je kAMI vicAravuM ghaTe che te sAmAnya rIte sakala jaina paraMparAne uddezIne vicAravAnuM prApta hovA chatAM kharI rIte athavA mukhya rIte zvetAMbara paraMparAne uddezIne ja vicAravAnuM atyAre prApta thAya che. kalpasUtranA vAcana ane zravaNano uddabhava kyAre, kayA sthAnamAM, kevA saMjogomAM ane kevI rIte thayo e vize ahIM Aje kAMI carcavA icchato nathI. Aje to e vAcana zravaNanI dhArAgaMgA kayA mULamAMthI zarU thaI, kone AdhAre Aja sudhI cAlI Ave che te vize ja samIkSaka dRSTie kAMIka vicAravA dhAruM chuM. kalpasUtranA vAcanazravaNanA pravAhanuM mULa AdhyAtmika bhakti che. adhyAtmika bhakti eTale jeNe potAnA jIvanamAM saddaguNo vikasAvI jIvana tanmaya karyuM hoya evA mahApuruSano Adarza najara Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa * 117 sAme rAkhI, tevA guNo jIvanamAM pragaTAvavAnI tAlAvelI athavA ADe raste dorAI javAya evA prasaMgothI ochAmAM ochuM tevA guNo dvArA pratikSaNa saceta jAgRta rahevAnI tamannA. kalpasUtramAM mukhya pAtra bhagavAna mahAvIra che. temaNe e prakAranuM jIvana sAdhyAnI dareka jainanI zraddhA che. tethI bhagavAnanA jIvanano Adarza sAme rAkhI, te dizAmAM AgaLa na vadhAya toya tethI UlaTI dizAmAM taNAI na javAnI jaina kahevaDAvanAranI. khAsa karI uMmare pahoMcela dareka jainanI, nema che. A gemane kAyama rAkhavA temaja poSavA mATe ja bhagavAnanI jIvanagAthA pUrI pADanAra kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa zarU thayuM, bIjA koI hetuthI nahi; tethI ApaNe have vicAravAnuM prApta thAya che ke e vAcana ane zravaNa dvArA ApaNI nema kyAM lagI sadhAtI AvI che ane atyAre keTalI hade sadhAya che? jo e nema sadhAtI na hoya to enAM zAM kAraNo che ane te dUra karavAM zakya che ke nahi? jo zakya hoya to te kaI rIte ? ATaluM to ApaNe parApUrvathI jotA ja AvyA chIe ke bhagavAnanA jIvananI pratiSThAnuM sthAna dhIre dhIre bIjI vastuoe lIdhuM. jIvananI pUjA jIvanavarNana karanAra kalpasUtra pustaka tarapha vaLI. kAgaLa ane zAhI ja sonArUpAthI na raMgAyAM paNa pUThAM, veSTano ane dorIo sudhdhAMe kImatI alaMkAro paheryA, ane te paNa kalApUrvaka pustakanI pUjA, pustakanA vAcanAra guruvarga tarapha paNa vaLI. vAcanAra guru aneka rIte pUjAvA lAgyA. amuka jAtano veza paheryo eTale guru ane je guru tene to bIjI koIpaNa kasoTI vinA vAMcavAno adhikAra. je vAMcavAno adhikArI, te pATe bese ane pUjAya. A rIte mULamAM AdhyAtmika bhakti poSavA yojAyela sAdhananI pUjA ne pratiSThA dhIre dhIre eTale sudhI vistarI ane tenI AjubAju eTalAM badhAM sastAM ane kharcALa samAraMbho temaja vidhi-vidhAno yojAyAM che ke tene bhedI, mULa nema tarapha javAnI vAta to bAjue rahI paNa eno vicAra sudhdhAM karavAnuM kAma bhAre agharuM thaI paDyuM che ane atyAre to kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa e varSAkALanI peThe eka vArSika anivArya niyama thaI gayo che. bhakti e jIvananA dareka kSetrane rasamaya banAvanAra tattva che, paNa jyAM lagI e tattva sajIvana ane zuddha hoya tyAM lagI ja kAryasAdhaka thAya che ane saguNa bane che. bhaktinuM jIvaMtapaNe vicAra ane buddhine lIdhe che. tenI zuddhi niHsvArthatAne lIdhe hoya che. jyAre buddhino pradeza kheDAto aTake che ane svArtha temaja bhogavRttino kacaro AjubAju ekaTho thAya che tyAre bhakti nirjIva ane azuddha banI jaI saguNarUpa nathI rahetI; te UlaTI doSa banI jAya che. bhakti poSanAra ane te mArge cAlanAra AkhA samAjanuM jIvana e doSane kAraNe jaDa, saMkucita ane klezapradhAna banI jAya che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 * jaina dharma ane darzana sAmAnya rIte jenI janatAnI kalpasUtra pratye bhakti che, paNa emAM buddhinuM jIvana ke niHsvArthatAnI zuddhi bhAgye ja rahI che. enAM bIjAM aneka kAraNo hoya, paNa enuM pradhAna kAraNa gurumukhathI zAstra zravaNa karavAnI poSAyelI zraddhA e che. guru vAstavika arthamAM guru samajAyA hota ane temano adhikAra yogyatAne lIdhe manAto Avyo hota to AvI skUlanA na thAta. je jainoe mAtra janmane kAraNe brAhmaNatva ane tenA gurupada sAme laData calAvI te ja jaina guNanI pradhAnatA gAtAM gAtAM chevaTe vezamAtramAM gurupada mAnI saMtuSTa thaI gayA! kalpasUtra sAMbhaLavuM che, vAMcanAra joIe ane te koI guru sAdhu ja hovA joIe. bIjI yogyatA hoya ke nahi paNa bhekha hoya toya basa che, e vRtti zrotAgaNamAM poSAI. pariNAma aneka rIte aniSTa ja AvyAM. lAyakAtanI koIpaNa kasoTInI jarUra na ja rahI. vezadhArI eTalA guruo ane guruo eTalA vyAkhyAtAo - chevaTe kalpasUtra pUratA. mAtra kalpasUtranA akSaro vAMcI jANe eTale vaDerAono Azraya choDI svataMtra vicAravAnuM sarTiphikeTa maLI jAya ! bhakto to saune joIe ja. te hoya gaNyAgAMThyA, eTale temanA bhAgalA nAnA nAnA paDe. jenA bhakto vadhAre agara ochA chatAM jenA bhakto paisAdAra te guru moTA. A mAnyatAmAMthI vAMcavAnI dukAnadArI harIphAI upAzraye poSAI. kalpasUtranA vAcanamAMthI UbhAM thatAM nANAM jJAnakhAtAnAM e kharuM, paNa tenA upabhoktA chevaTe koNa ? guru ja, ane guruone kAMI kharca ocho nahi. AkAzamAMthI e Ave nahi. bIjI rIte emane parasevo utAravAno ja nahi, eTale kharcane pahoMcI vaLavA khAtara paNa sAmAnya AvakanuM kAma kalpasUtranA vAcane karavA mAMDyuM. dekhItI rIte niHsvArtha jaNAtA sAdhujIvananAM pramAdamaya jhINA chidromAM aneka rIte svArthaparaMparAe praveza karyo. vADA baMdhAyA. potAnA upAzrayanA zrAvakoe hamezAM nahi to pajusaNanA divasomAM kalpasUtra sAMbhaLavA pUratuM tyAM ja AvavuM zobhe evI makkama mAnyatA baMdhAI. koNa vAMcanAra yogya ane koNa ayogya e viveka ja visAre paDyo. kalpasatra to varSamAM eka vAra kAne paDavuM ja joIe ane te guramukhathI. vaLI te paNa cAlI AvatI paraMparA pramANe amuka guranA ja mukhamAMthI. e mAnyatAmAM taNAtAM vicAra ane buddhinuM khUna thayuM, pakSApakSI baMdhAI ane te eTale sudhI ke kAzI, mathurA ke gayAmAM zrAddha ke snAna karAvavA paMDyAo jema eka yAtrI pAchaLa paDe che tema ghaNI vAra mo to savvasAhU e padathI vaMdAtA, stavAtA jaina guruo zrotAvarga meLavavAnI kheMcatANamAM paDyA. meM aneka sthaLe e joyuM che ke eka upAzrayamAM comAsuM rahelA aneka sAdhuo kalpasUtra vAMcavAnI taka jatI hoya to tene meLavavA akaLa khaTapaTo karatA. AvI kheMcatANa niHsvArthabhAva hoya tyAM kadI na ja saMbhave. paNa kalpasUtranA vAcananA avicArI adhikAra upara aikAMntika bhAra ApavAnuM mAtra ATaluM ja pariNAma nathI AvyuM. e aniSTa bahu dUra sudhI prasaryuM che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa * 119 eka vAra zrAvakoe mAnyuM ke kalpasUtra na sAMbhaLIe to jIvana alekha jAya. jAte te na vaMcAya tyAre zodho jatine. jyAM sAdhuo pahoMce nahi tyAM game teTale dUra jati pahoMce. jatione bIjI Avaka kazI na hoya toya temane vAste kalpasUtra e kAmadhenu. sAdhu vinAnAM seMkaDo kSetra khAlI, tyAM jatio pahoMce. emane pAkI Avaka thAya. zrAvakone kyAM jovuM che ke AdhyAtmika jIvana saMbhaLAvanAra A chelachabIlA jati mahArAja paisA kyAM vApare che ? jIvana kema gALe che ? e to mAne che ke kalpasUtra sAMbhaLyuM eTale janmAro lekhe. paisA ApaNe to saddabuddhithI ApyA che. lenAra potAnuM karama pote jANe! A marajAdI lokonA jevI gAMDI zrAvakabhakti Aje aneka kupathagAmI jAtivADAone gosAMIonI peThe nabhAvI rahI che. A to niHsvArthatAnI zuddha bhaktimAMthI cAlI javAnuM pariNAma thayuM, je Aje ApaNI sAme eka mahAna aniSTa tarIke UbhuM che, paNa ethIye vadhAre ghAtaka pariNAma to bhaktimAMthI buddhijIvIpaNuM javAne lIdhe AvyuM che. kyAM bhagavAnanA sarvakSetrasparzI AdhyAtmika jIvananI vizALatA ane kyAM tene sparzI aneka daSTibiMduothI samAja sAme vividha prazno chaNI e jIvanane sadAkALa mATe AkarSaka banAvavAnI kaLAnI UNapa ! Akho samAja kAMI AdhyAtmika adhikAra dharAvI zake ja nahi. tene to potAnA vyavahArakSetramAM, sAmAjika jIvanamAM e Adarza jIvanamAMthI samucita preraNA maLavI joIe. eka bAju sAmAjika jIvanamAM preraNA ApavAnuM kAma vicAranI khAmIne lIdhe baMdha paDyuM ane bIjI bAju svAbhAvika AdhyAtmika jIvanano adhikAra na hato, eTale seMkaDo guruoe dara varSe kalpasUtranuM zravaNa karAvavA chatAM samAja to samasyAonA aMdhArAmAM ja vadhAre ne vadhAre gabaDato gayo. je bhagavAnanA jIvanamAMthI mANasane aneka dizAomAM vicAra karato banAvI zakAya te ja jIvananA yaMtravat banelA vAcananA cIlA upara cAlatAM cAlatAM vAMcanAra pote ane zrotAvarga baMne eka evA saMkucita dRSTibiMdunA jALAmAM ane kAlpanika tattvajJAnamAM sapaDAI gayA ke have enI gAMThamAMthI chUTavAnuM kAma temane mATe bhAre thaI gayuM che, ane vaLI buddhidroha eTale sudhI vadhyo che ke jo koI e pakaDamAMthI chUTavA prayatna kare to ene dharmabaMza ke nAstikatA kahevAmAM Ave che! kalpasUtranI comera mAtra vAMcanArAonA ja svArthanuM AvaraNa nathI patharAyuM, paNa zrotAoe sudhdhAM enI pAchaLa lakSmI, saMtati, adhikAra ane ArogyanA AzAmodako sevyA che ane atyAre paNa e modako vAte hajAro rUpiyA kharcAya che. A rIte uparathI TheTha nIce sudhI, jyAM najara nAkho tyAM kalpasUtranA vAcana-zravaNano mULa AtmA ja haNAyelo che. prazna thAya che ke tyAre kAMI rasto che? javAba spaSTa che. buddhi ane hiMmata vAste rastA aneka che. vaLI temAMthI navA rastA paNa nIkaLI zake. huM atyAranA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 * jaina dharma ane darzana vicAraka varga vAste je mArga jouM chuM te namrapaNe jaNAvI devA paNa icchuM chuM. enAthI vadhAre sAro mArga zodhI tene anusaravAnI saune svataMtratA che ja. - (1) sAdhu, jAti ke paMDita sAme vyakti dveSa ke tiraskAra jarA paNa sevyA sivAya, jyAM buddhizUnya ane zuddhivihIna vAcana-zravaNanI nirjIva praNAlI cAlu hoya tyAM nirbhaya vicArakoe temAM rAya bhAga na levo. (2) buddhinA vividha pradezone sparza kare agara aitihAsika ane tulanAtmaka dRSTie jIvanakathA carce ane te paNa sIdhI ke ADakatarI rIte koIpaNa jAtanI dAna, dakSiNA ke caDAvo svIkAravAnI vRtti vinA ja, te sthaLe pachI vAMcanAra sAdhu hoya, yati hoya ke gRhastha hoya, AdarapUrvaka bhAga levo. (3) AdhyAtmikatAnI zuSka carcAmAM sAmUhika dRSTie na paDavuM ane sAmAnya rIte jevo samAjano adhikAra dekhAya che te ja adhikArane dhyAnamAM rAkhI daMbha na poSAya evI rIte prAmANikapaNe vaiyaktika, kauTuMbika, sAmAjika ane rASTrIya agara vizvIya prazno vize abhyAsa temaja taTasthatA bharelI carcAo vAste badhI zakya goThavaNa karavI e pajusaNanA divasono upayoga eka jJAna ane zAMtinA sAptAhika satra tarIke karavo. (4) jyAM yogya ane niHsvArtha vicArako meLavavAnI muzkelI hoya ane chatAMya buddhinI jAgRti karavI hoya tyAM e divasomAM amuka jAtanAM pustako meLavI tenuM jAte agara sAmUhika vAcana karavuM. evAM pustakomAM mukhyapaNe dhArmika parvane anurUpa jIvanakathAono samAveza thAya. buddha, rAma, kRSNa, Isu, ane temane paMthe cAlelA aneka saMtonI sAcI jIvanakathAo vAMcavI. bhagavAna mahAvIranA vyApaka ane vizuddha jIvananA upAsake jyAM jyAM vizuddhi ane saguNanI vRddhi dekhAya tyAMthI guNadRSTie teno abhyAsa karI, bhagavAnanA jIvanane anekAMtadaSTie jovAnI zakti keLavavI. koIpaNa vicArakane kalpasUtra ke tenA vAcana-zravaNa pratye vidveSa ke aNagamo hoI ja na zake. nirjIvatA ane anupayogitA pratyeno aNagamo game teTalo khALavA yatna karIe toya te pragaTyA vinA rahe ja nahi. kharuM jIvana jainatvamAM che, tethI jainatvano jIvana sAthe meLa ja hovo joIe, virodha nahi. A kAraNathI bhagavAnanI jIvanakathAnAM vAcana-zravaNa nimitte buddhinI badhI zAkhAono vikAsa banate prayatna karavAno yuvakono dharma che. araviMda ke yagora, gAMdhIjI ke mazarUvALA jevAnA jIvanasparzI vicAro vAMcanAra ane vizALa temaja bhavya jIvaMta AdarzomAM vicAranAra yuvakane, ekaDo ghUMTAve tevI dhULI nizALa jevI poSALamAM goMdhAI rahevAnuM kahevuM e kevaLa jJAna ane anekAMtanI bhaktino parihAsa mAtra che. eka vAra vicArakoe nirbhayapaNe paNa vivekathI potAnuM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa * 121 kAma zarU karyuM ke pachI e ja poSALomAM ApoApa vAtAvaraNa badalAvA lAgaze. kanyA nAlAyakane varavA nA pADe to zrImaMtanA chokarAone paNa lAyakAta keLavavI ja paDe che e nyAye. chokarIone paNa sauMdarya uparAMta lAyakAta keLavavI paDe che. eTale je juvAno comera prakAza prasAravA IcchatA hoya temaNe A kalpasUtra pratyenI paraMparAgata bhaktino suMdara upayoga karI levo joIe. - jaina, 13-9-1936 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. dharmaparva ke jJAnaparva paryuSaNa e jainono jANIto ane jUno dharma-tahevAra che. e aThavADiyuM AvyA pahelAM ghaNA divasa agAuthI ja tenI aneka jAtanI vyAvahArika ane dhArmika taiyArIo jainasamAjamAM thavA mAMDe che. jJAna ane dharma meLavavA temaja sevavA gAmogAmanA zrAvako potapotAnA gAmamAM comAsA mATe tyAgIvargane AmaMtre che ane vinave che. keTalAka pahelethI ja tapa karavA mAMDe che. keTalAka vaLI tapa pAchaLa ane tapanI pahelAM pAraNAM temaja ataravAraNa mATenI pahelethI khUba taiyArIo ane goThavaNo kare che. e parvamAM svAda ane tenA tyAga baMnenuM ArAdhana ekasarakhuM atyAre jaNAya che, paNa mULe e parva dharma ane jJAnanuM che. jIvanamAM dharma Utare ane aneka prakAranuM jJAna maLe te mATe atyAre A parvamAM bhagavAna mahAvIranuM jIvana vAMcavAnI prathA che ane bAkInA vakhatamAM Avazyaka kriyA vagere aneka jAtanI kriyAo goThavAyelI che. bhagavAnanA jIvana mATe kalpasUtra vAMcavAsAMbhaLavAnI prathA che. e sUtra bahu moTuM nathI, paNa enI sAthe enI TIkAo vaMcAtI hovAthI te jema lAMbuMlacara thaI jAya che tema temAM punarukti paNa thaI jAya che. atizraddhALu sivAyanA ane ati dhIrajavALA sivAyanA ghaNA loko tenA vAcana vakhate kaMTALe che ane ghaNA to UMghe che. bIjI bAju navIna saMskAra pAmelo ane pAmato taruNavarga phariyAda kare che ke emAM bhavavAnanA jIvananI mULa vastu bahu ochI Ave che ane varNano temaja alaMkAronA tharo eTalA badhA Ave che ke e zravaNa mAtra nIrasa ja nahi, paNa anupayogI jevuM thaI jAya che. nakkI karelo bhAga vAMcavAno hovAthI te vakhate vAMcanArane ghaNI vAra eTalI tvarA karavI paDe che ke vicAraNA ane manana mATe zrotAne vakhata raheto ja nathI. vaLI mAtra zravaNanuM mAhAsya vadhI gayeluM hovAthI ane ekasAthe manana na karI zakAya eTalo ghaNo bhAga sAMbhaLavA mATe lAMbo vakhata besavuM paDatuM hovAthI koI zrotA bhAgye ja sAMbhaLyA upara manana kare che, ane pariNAme samAjamAM jeTale aMze zravaNapaTutA keLavAI che teTale aMze vicArapaTutA nathI keLavAI; tethI UlaTuM moTe bhAge vicArajaDatA ja dRDha thaI che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaparva ke jJAnaparva * 123 eka vAra eka vidvAna mitre mane kaheluM ke jyAre bArasA vAMcavA lAgyA tyAre jarAya rasa na AvavAthI meM dhArmika pustaka laI tyAM ja besI vAMcI kADhyuM ane temAM ghaNuM jANavAnuM maLyuM. dareka bhAIbahena, je niyamita kalpasUtra sAMbhaLatAM Ave che te, bhagavAnanA jIvanano koIpaNa prasaMga pUchyAthI tarata varNavI zake. jo tame te bAbata temane kAMI UMDANathI pUcho to kAM to e ciDAI jaI ema kaheze ke emAM prazna zo ane zaMkA zI? ane koI dhIrajavAna haze to na ciDAtAM eTaluM ja kaheze ke tyAre tame ja kaho. A vastusthiti che. bhagavAnanA asAdhAraNa tapasvI ane jJAnI tarIkenA jIvananA koyaDA e asAdhAraNa ja hoya. ApaNe ene samajavA dhArmika thavuM ghaTe ane vicAraka to thavuM ghaTe ja. paryuSaNanI cAlu prathAno 30 varSano anubhava mane kahe che ke have vicAravRddhi thAya ane bhinna bhinna dRSTibiMdue udAratApUrvaka dharma ane samAjanA eka eka aMga upara vicAra karavAmAM Ave to ja taruNa samAja ane bhAvI peDhIne saMtoSa ApI zakAya ane bahAranI duniyAmAM jAgatika dRSTie UbhI zakAya. A kalpanA to keTalAMye varSa agAu AvelI. eka vAra bhAvanagaramAM sanmitra kapUravijayajI samakSa vyAkhyAna vakhate A kalpanA mUkavAmAM paNa AvelI, paNa keTalAMka kAraNasara te vakhate teno amala thaI zakyo nahi. be varSa agAu eka mitrane tyAM A kalpanAne mUrtarUpa ApavAmAM AvyuM hatuM. A vakhate aneka mitro sAthe vicAra karatAM badhAne e kalpanA pasaMda AvI. te kalpanA A hatI: (1) pratikramaNa, pUjana Adi cAlu kriyAkAMDamAM rasa lenAra temAM bhAga levA uparAMta pravacanano lAbha laI zake evI rIte samaya goThavavo. (2) pravacano eka vAra to bhagavAnanA jIvanane aMge ja thAya ane bIjI vAra bhinna bhinna viSayo upara thAya. e viSayo jIvanasparzI ane tAttvika hoya. (3) pravacana mATe jAhera vicArako ane vaktAone AmaMtraNa ApavuM ane temane vicAro chUTathI mUkavAnI taka ApavI. (je banI zake tyAM sudhI e pravacano lakhelAM hoya ane pravacanane aMte praznottarI rAkhavI. anukULa ke pratikULa pakSakAre chUTathI zAMti ane vicArapUrvaka carcA karavI. A kalpanA pramANe A varSe pravacanano krama goThavI dharma sAthe jJAnanuM parva UjavavAnI mitroe vyavasthA karI. te pramANe savAre pravacano nava vAge hamezAM thatAM ane bIjI vAra bapore ke rAte vaktAnI anukULatA pramANe thatAM. A varSe khAsa jAherAta karavAmAM AvI na hatI. gyA paNa zaherathI dUra ane khAnagI ja hatI, chatAM zrotavarga pramANamAM sAro ekatra thato. badhA lagabhaga jijJAsu AvatA vidvAno khAsa bhAga letA. jainetaro paNa, jene mAluma paDe te, AvatA. viSayo paNa vyApaka rakhAyA hatA. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 * jaina dharma ane darzana bolanArAo paNa jANItA ja hatA. daSTi jarA paNa saMkucita na rAkhatAM taddana udAra rakhAI hatI. tethI game te mANasa potAnA vicAra chUTathI darzAve evI taka maLI hatI. A to mAtra prathama prayoga gaNAya. aneka viSayo upara judA judA vicArakoe udAra citte je je vicAro jaNAvyA te badhAno ahIM saMgraha ApavAmAM Ave che. AmAMnAM ghaNAM pravacano te te vaktAoe lakhIne ja vAMcelAM agara pAchaLathI temaNe pote ja lakhIne ApelAM che. keTalAkanI te vakhate noMdha levAyelI; te khAsa tapAsyA pachI ahIM. ApavAmAM Ave che. A pravacanasaMgraha dareka vAcakane sulabha thAya te mATe "sughoSA'nA saMpAdake eka khAsa aMka kADhavA dhAryo che, te yogya ja thayuM che. AthI nIcenAM pariNAmo AvavAno saMbhava che : (ka) je cAlu prathAmAM rasa na letA hoya ke ocho letA hoya ane chatAM dharmaparva UjavavAno Agraha rAkhatA hoya to temane mATe eka jAtanuM mArga sUcana. (kha) aneka vicArako pAsethI temanA vicAranuM dohana karI vicArazIlatA keLavavI ane aneka bAjuthI vastano vicAra karavAnI dRSTi khIlavavI; temaja Ave nimitte jainetara vidvAno ane zraddhALuone jaino sAthe maLatA karavA ane vicAramAM udAratA ANavI. ga) likhita pravacanone lIdhe koI eka sthaLe apAyela pravacanono aneka sthaLe upayoga thavo ane te rIte vicAra temaja utsAhamAM jAgRti thavI. - sughoSA, Azvina 1984 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. mahatparva vagarako paNa dareka jaina samaje che ke sAMvatsarika parva e mahatparva che. bIjAM koIpaNa parvo karatAM e mahat che. enI mahattA zemAM che e ja samajavAnuM rahe che. badhA jaino ene ekasarakhI rIte svIkAre che te enI mahattAnuM mukhya sUcaka nathI. evAM to divALI Adi aneka parvo che, jene jaino uparAMta bIjo paNa moTo varga mAne che. te divase upavAsa ane tapanI prathA che e paNa enI mahattAnI mukhya pratIka nathI. jJAnapaMcamI ane bIjI tithiomAM paNa tapano Adara ocho nathI. tyAre enI mahattA zemAM kharI rIte samAyelI che, e sAMvatsarika parva AvyA pahelAM vicArakoe vicArI rAkhavuM ghaTe. atre je muddo sUcavavAno che te paNa kAMI taddana ajJAta nathI, paNa jo e muddo sAco hoya, ane kharekhara sAco che ja, to tenI samajaNa jeTalA pramANamAM vikase, vistare ane UMDI Utare eTaluM sAruM, e ja prastuta lekhano uddeza che. koIpaNa vyaktie kharI zAnti anubhavavI hoya, agavaDa ke sagavaDa, ApadA ke saMpadAmAM svasthatA keLavavI hoya ane vyaktitvane khaMDita na thavA detAM tenuM AMtarika akhaMDapaNuM sAcavI rAkhavuM hoya to eno ekamAtra ane mukhya upAya e che ke te vyakti potAnI jIvanapravRttinA dareka kSetranuM bArIkIthI avalokana kare. e AMtarika avalokanano hetu e ja rahe ke teNe kyAM kyAM, kevI kevI rIte, konI konI sAthe nAnI ke moTI potAnI bhUla joI le che tyAre tene te bhUla, game teTalI nAnAmAM nAnI hoya toya, pahADa jevI moTI lAge che ane tene te sahI zakato nathI. potAnI bhUla ane khAmInuM bhAna e mANasane jAgato ane vivekI banAve che. jAgRti ane viveka mANasane bIjA sAthe saMbaMdho kema rAkhavA, kema keLavavA enI sUjha pADe che. e rIte AMtarika avalokana mANasanI cetanAne khaMDita thatAM roke che. AvuM avalokana mAtra tyAgI ke phakIra mATe ja jarUrI che ema nathI, paNa te nAnI ke moTI uMmaranA ane koIpaNa dhaMdhA ane saMsthAnA mAnavI mATe saphaLatAnI dRSTie Avazyaka che, kemake te dvArA e manuSya potAnI khAmIo nivAratAM nivAratAM UMce caDe che ane saunAM dila jItI le che. A eka sAMvatsarika parvanA mahattvanI mukhya vyaktigata bAju thaI, paraMtu e mahattva Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1260 jaina dharma ane darzana sAmudAyika dRSTie paNa vicAravAnuM che, ane huM jANuM chuM tyAM lagI, sAmudAyika dRSTie AMtarika avalokananuM mahattva jeTaluM A parvane apAyuM che teTaluM bIjA koI parvane bIjA koI varge ApyuM nathI. bauddha bhikSuko amuka amuka aMtare maLe tyAre teomAM sAmudAyika rIte potapotAnI bhUla kabUlavAnI prathA che. jainomAM paNa dainika ane pAkSika pratikramaNa prasaMge kAMIka AvI ja prathA che. khristIo paNa samudAyarUpe bhUla-mAphInI prArthanA kare che tyAre temAM potAnI bhUla jovA ane kabUlavAno bhAva che ja. dareka paMthamAM eka yA bIjI rIte potAnI namratA keLavavA ahaMtvano tyAga karavAnI sUcanA enA anuyAyIne apAya ja che. tethI samajAya che ke sAmudAyika dRSTie AMtiraka avalokanapUrvaka potapotAnI bhUla kabUlavI ane jenA pratye bhUla sevAI hoya tenI sAcA dilathI mAphI mAgavI ane sAmAne mAphI ApavI e sAmAjika svAsthya mATe paNa keTaluM agatyanuM che. Ane lIdhe ja jaina paraMparAmAM prathA paDI che ke dareka gAma, nagara ane zaherano saMgha aMdaroaMdara khame-khamAve; eTaluM ja nahi, paNa bIjA sthAnanA saMgho sAthe paNa te Avo ja vyavahAra kare. saMghomAM mAtra gRhastho nathI AvatA, tyAgIo paNa Ave che; puruSo ja nahi, strIo paNa Ave che. saMgha eTale mAtra eka phirakA, eka gaccha, eka AcArya ke eka upAzrayanA ja anugAmIo nahi, paNa jaina paraMparAne anusaranAra dareka. jainone jaina paraMparAvALA sAthe ja jIvavuM paDe che evuM kAMI nathI; teone bIjAo sAthe paNa eTaluM ja kAma paDe che, ane bhUla thAya to te jema aMdaroaMdara thAya tema bIjAonA saMbaMdhamAM paNa thAya che ja. eTale kharI rIte bhUla-svIkAra ane khamavAkhamAvavAnI prathAnuM rahasya e kAMI mAtra jaina paraMparAmAM ja pUruM thatuM nathI, paNa kharI rIte e rahasya samAjavyApI kSamaNAmAM che. paraMtu Aje A vAta bhulAI gayA jevI che, ane chatAM khamaNAnI prathA to cAle ja che. te eTale sudhI ke AvI prathAne anusaranAra jaina sUkSma-atisUkSma ane agamya jevA jIvavargane paNa khamAve che, tenA pratye pote kAMI sajJAna-ajJAnapaNe bhUla karI hoya to mAphI mAge che. kharI rIte A prathA pAchaLanI dRSTi to bIjI che, ane te e ke jo mANasa sUkSma-atisUkSma jIva pratye paNa komaLa thavA jeTalo taiyAra hoya to teNe sauthI pahelAM jenI sAthe potAnuM aMtara hoya, jenI sAthe kaDavAza UbhI thaI hoya, paraspara lAgaNI dubhAI hoya tenI sAthe kSamA laI-daI dila cokhkhAM karavAM. bAibalanA giripravacanamAM paNa A ja matalabanuM kathana che ke tuM tArA pADozIo arthAt snehIo ane maLatiyAo upara to prIti kare ja che; paNa je tArA virodhIo ke duzmano hoya emanA upara paNa prIti kara, prema vadhAra ! paraMtu sAMvatsarika parva nimitte eka bAju corAsI lAkha jIvayonine khamAvavAnI prathA cAlu che, bIjI bAjue jenI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatparva * 127 sAthe sArAsArI sAcavI rAkhavAmAM ja dunyavI lAbha hoya tenI sAthe ja mukhyapaNe kSamaNA levAya-devAya che, jyAre kSamaNAno kharo prANa to gUMgaLAI ja jAya che. e kharo prANa eTale jene potA pratye kAMIka nArAjI hoya, athavA potAmAM jenA pratye kAMIka kaDavI lAgaNI UbhI thaI hoya, tenI sAthenuM aMtara miTAvavuM te. AvuM aMtara hamezAM dilamAM kAyama rahe, kadAca vadhAre poSAyA paNa kare, ane chatAM sarva jIvo pratye maitrI keLavavAno maukhika upacAra cAlu paNa rahe e sAMvatsarika parvanI mahattAnI hAni che. je A parvanI mahattA samaje ane svIkAre tene mATe pahelI jarUra to e che ke teNe potAnA saMbaMdho jenI jenI sAthe bagaDyA hoya tene tene maLI dila cokhkhuM ane haLavuM karavuM joIe. paraMtu AvI pahela kare koNa? je kare te kharo prANavAna ane sAco jena. paNa sAmAnya rIte AvI apekSA guruvarga pratye ja sevAya che. eka rIte te rahyA dharmakSetre doravaNI ApanAra, eTale temanAM vacana ane vartananI chApa anAyAse bIjA upara paDe. paNa ApaNe joIe chIe ke guravargamAMya mAtra prathAbhakti che. bhAgye ja evo koI guru haze je A parvanA mahattvane sajIva karato hoya. jo A bAbatamAM guruvarya navesarathI cete to sAMvatsarika parvanA mahattvanI suvAsa bIjA samAjo ne dezamAM paNa prasare. digaMbaratna dhAraNa karanAra bhikSane have zuM bAkI rahyuM che ke jene kAraNe te digaMbara rahyA chatAM zvetAMbara Adi bIjA saMgho sAthe ekarasa thaI na zake? gharabAra choDI anagAra thayela sthAnakavAsI, terApaMthI ke zvetAMbara mUrtipUjakane have zuM sAcavavAnuM che ke jene kAraNe te bIjA phirakAonA guruvarga sAthe mokaLA manathI haLImaLI na zake? ATale dUra na jaIe ane eka nAnA vartulane ja laI vicArIe toya dIvA jevuM dekhAze ke sAMvatsarika parvanI ApaNe ThekaDI karI rahyA chIe ! eka ja gaccha ke eka ja gurunA be munivargo paNa bhAgye ja aMtarathI haLemaLe che ane khame-khamAve che. A kRtrimatAnI asara pachI AkhA samAja para thAya che ane pariNAme parasparanuM doSadarzana karavAno ja rasa poSAya che, jene lIdhe guNadaSTi ane guNanuM mUlyAMkana e lagabhaga lopAI jAya che, je ekamAtra sAMvatsarika parvanI mahattAno prANa che. mane lAge che ke samAjamAM parvanI prathA cAlu che te dravyarUpe to che ja, paNa emAM bhAva-jIva Ave te vAMchanIya che. e mATeno prayatna e ja prabhAvanA che. varaghoDA, saraghasa, vAjAMgAjAM ityAdinuM koI svataMtra mUlya che ja nahi. A samajaNa jeTalI jaladI jAge teTaluM vyakti, samAja ane mAnavatAnuM hita vadhAre. - jaina paryuSaNAMkI, zrAvaNa 2012 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. vahemamukti pajusaNa e dharmaparva che. dharmaparvano sIdho ane saraLa artha to eTalo ja che ke je parvamAM dharmanI samajaNa dvArA, hoIe te karatAM kAMIka sArI ane caDhiyAtI bhUmikA prApta karavI. A dRSTie vicAra karIe ane pUrvagrahothI mukta thavA jeTalI hiMmata keLavIe to ApaNane samajAyA sivAya nahi rahe ke ApaNe moTe bhAge dharmaparvane vahemapaSTinuM ja parva banAvI mUkahyuM che. jenadharma ke bIjo koIpaNa sAco dharma hoya to tene vahemo sAthe kazI ja levA-devA hoI zake nahi. jeTale aMze vahemanI puSTi ke vahemonuM rAjya teTale aMze sAcA dharmano abhAva - A vastu vivekI vAcakane samajAvavAnI bhAgye ja jarUra che. | nAnAmoTA badhA ja vahemonuM mULa ajJAna ke avidyAmAM ja raheluM che, paNa ajJAna ane avidyAnI guphA eTalI badhI moTI temaja aMdhakAramaya che ke saraLatAthI tenuM svarUpa sarvasAdhAraNane gamya thaI zakatuM nathI. tema chatAM e ajJAna jyAre vahemonI sRSTi khaDI kare che tyAre te sIdhI rIte tevI sRSTi na sarajatAM bIjI gamya thaI zake evI vRttio dvArA ja sarje che. evI vRttiomAM be vRttio mukhya che : eka lobha ane bIjo bhaya. lAlaca ane Dara bane ajJAnanAM ja pariNAmo che. ghaNAM vahemo lAlacamUlaka che to bIjAM bhayamUlaka che. ajJAnanuM AvaraNa gayuM na hoya ke nabaLuM paDyuM na hoya to te, na kaLAya evI rIte dharmanA kSetramAM paNa lAlaca ane bhayanAM tattvone janma Ape ja che temaja tenI puSTi paNa kare che. eTaluM ja nahi, paNa vadhArAmAM te mANasanAM vicAranetro upara evo gADha paDado nAkhe che ke mANasa pote vahemono bhoga banavA chatAM tenAM kAraNa lAlaca ane bhayane joI zakato nathI ane UlaTuM vahemone ja dharma mAnI tenAM kAraNa lobha ane bhayane poSe jAya che. ajJAnanI khUbI ja e che ke potAnA virodhI samyajJAnanuM sAcuM svarUpa to samajavA na ja de, paNa potAnuM sAcuM svarUpa samajatAM mANasane roke che. AvI sthiti hovAthI pajusaNa jevuM dharmaparva, ke je kharI rIte vahemamuktinuM ja parva banavuM joIe, te vahemonI puSTinuM parva banI rahyuM che ane pajusaNa parvanI ArAdhanAnI ADamAM loko vadhAre ne vadhAre vahemIlA ane vevalA banatA jAya che; Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahemamukti * 129 samAjanI bhUmikA dharmaparvane nimitte zuddha temaja dRDha thavAne badale azuddha ane nirbaLa paDatI jAya che. tethI A vize ahIM thoDo UhApoha karavo yogya dhAruM chuM. pajusaNamAM bIjI game te dharmapravRtti cAlatI hoya, chatAM emAM bhagavAna mahAvIranA jIvananuM vAcana-zravaNa mukhya bhAga bhajave che. hajAro varSa thayAM A prathA pracalita che. sArA sArA vidvAna kahI zakAya evA sAdhuo, yatio ane paMDito paNa e vAMcatA ane saMbhaLAvatA AvyA che. samajadAra kahI zakAya evA zrAvako ene sAMbhaLatA AvyA che. bhagavAnanA jIvananuM vAcana-zravaNa eTale dharmaparvanI ArAdhanA ane dharmaparvanI ArAdhanA eTale vahemothI mukti meLavavI te. have ApaNe joIe ke bhagavAnanI jIvanakathAnA vAcana-zravaNanA dharmadivasomAM ApaNe vahemothI chUTIe chIe ke vadhAre ane vadhAre vahemothI jakaDAtA jaIe chIe. jo chUTatA hoIe to to prazna ja nathI, paNa jo jakaDAtA jatA hoIe to niHsvArtha ane nirbhaya evA vicArakavarge loko sAme lAlabattI dharavI jarUrI thaI paDe che. janma-prasaMga lo. bhagavAnano janma thayo ne lAkho deva-devIo AvyAM. dikakumArIo zizune meru upara laI gaI ane merunuM kaMpana paNa thayuM. A varNanamAM keTaluM svAbhAvika che ane keTaluM hajAra prayatna paNa samajI zakAya tevuM nathI eno vicAra koI vAcaka ke zrotA karato ja nathI. UlaTuM kahevAmAM ema Ave che ke e to mahApuruSonAM jIvana che, ApaNAM sAdhAraNa jIvana nathI. je sAMbhaLatA hoIe temAM mAtra zraddhA ja karavI joIe. zraddhAnA A tattva sAcI samajanI icchA ane sAcI samajanA prayatna upara paDado nAkhyo, eTale zraddhA majabUta banI. te evI majabUta banI ke ene mATe have AgaLa AvatA badhA prasaMgo vize ene kAMI pUchavA, zodhavA ke satyAsatyano viveka karavA jevuM rahyuM ja nathI. AmalakI krIDA jevI manuSyajIvana sulabha bALakrIDAo AvI. bhagavAna sAthe mAtra mAnavabALako rame to bhagavAna zAnA? ramatamAM devanI vikurvita gaganacuMbI kAyAne bhagavAna dabAvI na zake to rAma ane kRSNa karatAM caDe kevI rIte ? eTale loko potAnA bhagavAnane bIjA bhagavAno karatAM vadhAre caDiyAtA mAnavA-manAvavAnI dhUnamAM e vicAravuM ja bhUlI gayA ke mULe ramatamAM deva AvyAnI vAta mAnavA jevI che ke nahi ? bhagavAna pote to devonI madada vinA ja AgaLa vadhyA, paNa emanuM jIvana evuM lakhAtuM gayuM ke te devonI madada vinA AgaLa cAlI zake ja nahi. eTale saMgama Avyo. koI e vicAra nathI karatuM ke pahelAM to devane mahAvIranI sAdhanA vacce AvavAnuM koI kAraNa ja nathI. purANomAM vizvAmitra jevA RSionI tapasyAmAM Indra menakAne mokalI vidhdha karI zake, paNa svAbhAvika manuSya jIvanano vicAra karanAra Agama-dharmamAM evI kalpanAne sthAna hoI zake nahi. saMgama koI haze toya te sveccha prakRtino mANasa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 * jaina dharma ane darzana haze, ane teNe bhagavAnane parISaho ApyA hoya toya te amuka maryAdAmAM ja ApyA hovA joIe, paNa jANI joIne ApaNe vicArazakti eTalI badhI kuMThita karI nAkhI che ke e vize vicAra karatAM paNa dhUjIe chIe. devonI daramyAnagIrI dvArA asaMbhava ghaTanAo paNa saMbhavita banAvavAno sahelo kImiyo hAthamAM Avyo. pachI to pUchavuM ja zuM? bhagavAne janma to lIdho devAnaMdAnI kukSimAM, paNa avataya trizalAne peTe. A banAvane jainetaro ja nahi paNa jeno sudhdhAM hasI kADhe evI sthiti dekhAtAM devanI daramiyAnagIrI madade AvI ane samAdhAna thaI gayuM ke garbhapaharaNa to deve karyuM. devanI zakti kAMI jevI tevI che ? e to dhAre te kare. ApaNuM gajuM nahi ke ene ApaNe samajI zakIe ! zraddhA baMdhAI, majabUta banI ane e vize navuM jANavAnuM dvAra eNe baMdha karyuM. A prasaMgane jainetaro to banAvaTI lekhatA ja, paNa A viSama kaLiyugamAM jeno paNa evA pAkavA lAgyA ke teo e ghaTanAnuM rahasya pUchavA lAgyA. jo teo devanuM astitva ane daramiyAnagIrI na svIkAre to temaNe jaina samAja ja choDI devo tyAM lagI zraddhALu vicAraNA AgaLa vadhI. paNa AkAza phATyuM tyAM thIgaDAM kema devAya ? dharmaparvamAM to khulle dile ane mukta mane vicAraNA karavAno mArga khUlavo jaIto hato; nahi samajAyelAM ane nahi samajAtAM rahasyonA khulAsAo zodhavA joItA hatA; paraMparAgata paurANika kalpanAonI pAchaLanuM aitihAsika tathya zodhAvuM joItuM hatuM. tene badale jyAM dekho tyAM AThe divasa hajAro lokonI mAnasika eraNa upara vahemo ane aMdhazraddhAnAM evA ghATa vyAkhyAnonA hathoDAthI ghaDAye ja jAya che ke tyAgIo temaja gRhastho e vicAra sudhdhAM nathI karatA ke sAMbhaLanArI A navI peDhI temanI keTalIka sAcI vAtane paNa khoTI sAthe AgaLa jatAM pheMkI deze ! bhagavAna devAnaMdAne ja peTe avataryA hota to zuM bagaDI jAta? garbhamAM AvavAthI jo bhagavAnanuM jIvana vikRta na thayuM to avataravAthI zI rIte vikRti thAya? yazodAne paraNyA chatAM teno rAga sarvathA choDI zakanAra mahAvIra devAnaMdAne peTe avataravAthI kevI rIte vItarAga thatA aTakata? zuddha brAhmaNIne peTe avataranAra IndrabhUti Adi gaNadharone kevaLajJAna ane vItarAgatva pragaTatAM temanI mAtAnuM je brAhmaNItva ADe na AvyuM te bhagavAnanA vItarAgatvamAM ADe zA mATe Avata? kSatriyANImAM evo zo guNa hoya che ke te vItarAgatva pragaTavAmAM ADe na Ave ? kSatriyatna ane brAhmaNatva tAttvika rIte zemAM samAyela che ane temAM koNa UMcuMnIcuM che ane te zA kAraNe A ane AnA jevA seMkaDo prazno UbhA thAya che, paNa e prazano kare koNa ? kare to sAMbhaLe koNa ? ane sAMbhaLe to eno buddhigamya khulAso kare koNa? A sthiti kharekhara Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahemamukti * 131 jaina samAjanA gauravane hINapata lagADe tevI che. te vahemothI mukti ApavAne badale emAM ja saMDove che. ItihAsanI pratiSThAno pavana phUMkAyo che. AgaLa paDatA jaino kahe che ke bhagavAnanuM jIvana aitihAsika dRSTie lakhAvuM joIe, jethI sau buddhigamya karI zake. prazna e che ke itihAsamAM devone sthAna che ? ane sthAna na hoya to devakRta ghaTanAo vize kAMI mAnavIya khulAso Avazyaka che ke nahi? jo Avazyaka hoya to jUnA vahemamAMthI mukti meLavye ja chUTako che ane Avazyaka na hoya to aitihAsika jIvana lakhavA-lakhAvavAnA manorathothI mukti meLavye ja chUTako che; trIjo rasto nathI. keTalAka lekhako aitihAsika hovA chatAM AvA vahemo vize ghaTato khulAso ke mukta vicAraNA karI nathI zakatA. tenuM eka kAraNa e che ke temanA dilamAM UMDe UMDe vahemonI lokazraddhA sAme thavAnuM baLa nathI. jo dharmaparva sAcI rIte UjavavuM hoya to vahemothI mukta thavAnI vRtti keLavavI ja paDaze. A to vicAragata vahemo thayA. keTalAka AcAragata vahemo paNa che, ane te vadhAre UMDAM mULa ghAlI lokamAnasamAM paDyA che. pajusaNa AvyAM, svapnAM UtaryA, bhagavAnanuM pAraNuM baMdhAyuM. loko pAraNuM ghare laI jAya. zA mATe ? asaMtatiyAne saMtati thAya te mATe bolImAM vadhAre rUpiyA AvyA te, bajAramAM bhAva caDAvI mAla kharIdI levAnI peThe, zAsananA adhiSThAyaka koI deva pAsethI ke bhagavAna pAsethI ke karmavAda pAsethI chokaruM meLavavA. A kevo vahema ? ane A vahemane poSanAra koI sAdhAraNa mANasa nahi, paNa e to sUrio ane sUrisamrATo jevA ! have jyAM kumaLI vayanI chokarIonA mAnasa upara evo saMskAra paDato hoya ke chevaTe saMtati meLavavAnuM sAdhana vadhAre bolI bolI pAraNuM baMdhAvavAmAM che, tyAM e chokarI saMyama dvArA Arogya ane garbhAzayanI surakSA kevI rIte karI zakaze? pAraNuM ghera bAMdhyA chatAM bALaka na thayuM to adhiSThAyakano doSa, bhagavAnano doSa, pUrvakRta karmano doSa ke guruoe poSela vahemone kAraNe baMdhAyela khoTI AzAono doSa? A badhuM jo vicAraNIya na hoya to pajusaNa parvano kAMI artha nathI. e dharmaparva maTI vahemaparva bane che ane potAno vahemamuktino prANa gumAvI bese che. - jaina paryuSaNAMka, zrAvaNa 2002 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. ApaNe kyAM chIe ? pajusaNa parva Ave che tyAre AvatI jAnanI peThe enI rAha jovAya che ane e parva pUruM thaI jAya che tyAre teno rasa vAsI thaI jAya che, e ApaNA rojanA anubhavanI vAta che. chApAMnI, temAM lakhanAranI ane tene vAMcanAranI paNa lagabhaga A ja sthiti che. AnuM kAraNa vicAratAM mane ema lAge che ke ApaNe je kAMI vicArIe chIe ane temAM je sarvasaMmatie mAnya karavA jevuM hoya che tene paNa amalamAM mUkatA nathI, mAtra niSkriyatAne ja sevatA rahIe chIe, ane temAM ja pajusaNaparvanI itizrI ane pAraNA baMne mAnI laIe chIe, e che. mathALAmAM sUcita prazrano TUMkamAM uttara to e ja che ke ApaNe jyAM hatA tyAM ja chIe. paNa uttara game te hoya, chatAM A sthiti nabhAvavA jevI to nathI ja. emAM parivartana karavuM hoya to ApaNe pajusaNaparva nimitte e vize vicAra paNa karavo ghaTe che. pratyeka samajadAra jena pajusaNa parvamAM eka athavA bIjI rIte kAMI ne kAMI AtmanirIkSaNa to kare ja che, paNa te nirIkSaNa moTebhAge vyaktigata ja hoya che. tenA AghAta-pratyAghAto paNa vyaktigata ja rahe che, ane AtmanirIkSaNane pariNAme jIvanamAM joItuM parivartana karI zake evA to gaNyAgAMThyA viralA ja hoya che. eTale AvuM vyaktigata AtmanirIkSaNa niMdAmi garirAmithI AgaLa vadhatuM nathI. je vAtanI bhArobhAra niMdA ke gaha karI hoya teno ja pravAha teTalA vegathI, ane ghaNI vAra to bamaNA vegathI, pAcho zarU thAya che. niMdelI ke gahelI bAbata "vosirAmi sudhI pahoMcatI ja nathI. pariNAme TALavAnA doSo ane nivAravAnI truTio jemanI tema kAyama rahevAthI jIvanamAM saguNonuM vidhAyaka baLa pratiSThA pAmatuM ja nathI; ane suparvanuM dharmacakra ghANInI peThe sadA gatizIla rahevA chatAM temAMthI koI pragati siddha thatI nathI. eTale evA AtmanirIkSaNa vize A sthaLe ja lakhatAM huM sAmAjika dRSTie e vize lakhavA icchuM chuM. sAmAjika baLa e ja mukhya baLa che. jevuM samAjanuM vAtAvaraNa tevo ja tenI vyakti upara pratibhAva paDe che. sAmAjika dRSTie vicAra karIe eTale pratyeka vyaktino vicAra emAM AvI ja jAya che. jaina samAjanuM dharmanI dRSTie prathama aMga che sAdhusaMsthA. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe kayAM chIe? * 133 A vize vicAra karanAra ane cAlu sthiti nihALanAra koIpaNa ema nahi mAnato hoya ke AjanI sAdhusaMsthA je kare che temAM kAMI javAbadArInuM tattva raheluM che. jeTalA sAdhu eTalA ja guru ane teTalA ja vADA. emanI vacce koI kAryasAdhaka jIvanadAyI sumeLa nathI. eTaluM ja nahi, paNa ghaNI vAra to be AcAryo ke be guru-ziSyonA niSmANa jhaghaDA pAchaLa vadhAremAM vadhAre sAmAjika baLa kharcAI jAya che ane mAtra navA yugano ja jaina nahi paNa zraddhALu gaNAto junavANI jaina paNa UMDe UMDe mUMge moDhe prathama potAnA mAnItA rahyA hoya evA sAdhu ke guru pratye azraddhA sevato hoya che. parvatithino vivAda jANIto che. hajI to enA pUrvayuddhano virAma Avyo nathI - e virAma korTa ANe ke adhiSThAyaka deva ANe e ajJAta che - tyAM to AvatA varSamAM AvanAra parvatithinA praznane atyArathI ja coLavAmAM Avyo che. kharI rIte parvatithinI tANakheMca e zvetAMbara samAjamAM dAkhala thayela pAkistAna - hiMdustAnanI tANakheMca che. phera eTalo ja che ke parvatithinA vivAdanA baMne pakSakAro kAyade AjhamanI manodazA seve che. jo A sthiti hoya to eka nahi hajAra pajusaNa parvo Ave ke jAya chatAMya samAjamAM buddhipUrvaka zo phera paDavAno? eTale jyAM hatA tyAM ja rahevAnA. parvatithinA vivAdanuM to meM eka jANItuM udAharaNa mAtra ApyuM che. bIjI evI ghaNI bAbato gaNAvI zakAya. sastA ane soMghAratanA yugamAM sAdhuo vAste game teTalo kharca thato te samAjane pAlavato; comAsAmAM evo kharca loko hoMzathI karatA. Aje sthiti sAva badalAI che. samAjano moTo bhAga potAnAM bALabaccAM ane kuTuMbane joItuM poSaNa ApI nathI zakato. Ama chatAM moTA moTA pratiSThita gaNAtA sAdhuono kharca comAsAmAM ane zeSa kALamAM ekasarakho ja cAlu che. ghaNI vAra vartamAna phugAvA sAthe emanA kharcano phugAvo dekhAya che. zuM AmAM samAja pratyenI koI javAbadArInuM tattva che? zuM Ane lIdhe lokomAM sAdhusaMsthA pratye aNagamAnAM bIjo nathI vavAtAM? jo Ama che to game teTalAM supa Ave ke jAya, tethI samAjanI bhUmikAmAM zo phera paDavAno? tIrtha ane maMdirano prazna sAmUhika che. jeno cokkasapaNe ema mAne che ke temanAM maMdiromAM hoya che tevI cokhkhAI anyatra nathI hotI. paNa zuM koI jaina ema kahI zakaze ke maMdiranI AsapAsa ane tIrthabhUmimAM agara tyAM Avela vAsasthAnomAM e cokhkhAIno eka paNa aMza che ? maMdiro ane upAzrayamAM je cokhkhAI hoya che te karatAM anekagaNI gaMdakI tenI AsapAsa hoya che, e hakIkata dIvA jevI che. azucitvanI bhAvanA mULe zaucAbhimAna dUra karavA agara cokhkhAIno rAga nivAravA mATe yojAyelI, paNa tenA sthAnamAM jainoe azucinuM poSaNa eTaluM badhuM karyuM che ke te joI koIne paNa tenA pratye aNagamo ke dveSa AvyA vinA rahe nahi. rAga nivAravA jatAM dveSanuM tattva poSAyuM ane samAje Arogya temaja pratiSThA gumAvyAM. zuM A prazna . Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 * jaina dharma ane darzana sAMvatsarika AtmanirIkSaNamAM sthAna nathI pAmato ? jo hA, to A vAte koNa vicAra karaze ? sAdhuo ke vahIvaTakartAo ke baMne ? jo eke pUrNa javAbadAra na hoya to suparvo Ave ke jAya tethI samAjanuM zuM vaLavAnuM? devadravyano uddeza suMdara che, e vize to matabheda che ja nahi; paNa e uddeza sAdhI zakAya te karatAM vadhu pramANamAM ekaThuM thayeluM devadravya jyAM tyAM eka athavA bIje rUpe paDyuM rahe, teno koI sAmAjika hitamAM upayoga thaI ja na zake ane chevaTe kAM to e sthAvara milakatarUpe rahe ane kAM to jyAre tyAre jenA tenA hAthe bharakhAI jAya - A sthiti zuM punarvicAraNA nathI mAgatI? zuM vidvAna gaNAtA ane vidvAna che evA tyAgIonuM temaja DAhyA gaNAtA vyApArI zrAvakonuM mAnasa AmAMthI koI ukela zodhavAnI zakti ja nathI dharAvatuM ? jo ema hoya to pajusaNa ke saMvatsarIparva Ave ne jAya e badhuM paththara upara pANI DhoLyA barAbara che. samAja to jyAM hato tyAM ja che, agara samayanI dRSTie tulanAtmaka vicAra karIe to prathamathIye pAcho paDyo che ema mAnavuM joIe. tattvajJAna ane dharmanuM zikSaNa ApatI nAnImoTI aneka pAThazALAo che, keTalAMka gurukuLo ne brahmacaryAzramo paNa che, aneka chAtrAlayo paNa che. emAM tyAgIo, paMDita ane atyAranA suzikSita gaNAtA mahAzayono pUrepUrI hAtha che; ane tema chatAM temAM dhArmika ane tAttvika zikSaNa lenAranI dazA joIe chIe tyAre ema mAnavAnuM mana thaI jAya che ke jeTalA pramANamAM jeNe vadhAre dharmazikSaNa lIdhuM te teTalA pramANamAM vadhAre pAko maulavI ke mullA. atyAre apAtuM dharmanuM temaja tattvanuM jJAna ene lenAramAM koI navo vicAra preradya nathI ane "namo timile aMdhArAmAMthI ajavALAmAM laI jA evI manodazAne badale "jyotiSo mA tamo samaya evI manodazA sarje che! koIpaNa sAco samajanAra ane nirbhaya dharmatattvajJa upara kahela evI saMsthAonuM ane temAM zIkhatA vidyArthIonuM mAnasa joze to tene jaNAyA vinA nahi rahe ke emAM vicAranuM nUra ja nathI. jo A sthiti samAjanI hoya to hajAra-hajAra AtmaniMdA ke AtmagahanuM mUlya ajAgalastana karatAM vadhAre lekhAze kharuM? chellAM paMcotera varSamAM samAje yuganA dhakkAthI moDe moDe paNa AnAkAnI sAthe zAstra prakAzana zarU karyuM. emAM ghaNI bAbatomAM pragati paNa thaI, chatAM Aje e prakAzana pAchaLa samAjanuM jeTaluM dhana ane baLa kharcAya che te pramANamAM kAMI sudhAro ke navInatA thaI che ke nahi e zuM vicAravA jevuM nathI ? che tevAM ja pustako kSa sthAne mIkSA rAkhI mAtra sArA kAgaLa ne sArA TAIpo agara sAruM bAinDiMga karI chApavAmAM Ave to zuM A yugamAM e pratiSThA pAmaze? zuM enA saMpAdaka tarIkenA nAma sAthe paMDito, , paMnyAsa, sUri ane sUrisamrATonI upAdhio mAtrathI enuM mUlya ke upayogitA vadhI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe kyAM chIe ? * 135 zakaze? AgamamaMdira jevI saMsthA ane kRtio pAchaLa varSo lagI samaya gALanAra, apAra zakti kharcanAra ane puSkaLa dhana kharcanAra vidvAna dhuraMdharo zuM e vicAre che ke temaNe ATalAM lAMbA zAstra-AgamanA parizIlanane pariNAme samAjane vArasAmAM koI nava vicAra ke nava dohana ApyuM che ke nahi ? jo ATaluM moTuM zAstrIya samudramaMthana nava vicAranuM amRta pUruM pADI na zake to e maMthana mAtra dravyamaMthana che, ema koI taTastha kahe to ene zo javAba ApI zakAya ? zuM A sthiti nabhAvavA jevI che ? jo hA, to pajusaNa parvanA rathane AvavA do ane javA do; ApaNe to jyAM tyAM rahI enA dharmacakranI ghUgharIonA madhura jhaNakAra ja sAMbhaLavAnA. jaina samAjanA ekeeka phirakAnA dareka chApAne laIe. zuM koI evuM jaina sAmayika che ke jene navIna jJAnapUrti, navIna jJAnavRddhi ke nirbhaya mArgadarzananI dRSTie kharIdavAnuM mana thAya ? sAmayika calAvanAra jo nirbhaya hoya ane bIjAM kSetromAM kAma karavAnI zakti dharAvato hoya to zuM te jaina sAmayika calAvaze? ane hA, to tene zuM jaina samAja vadhAvI leze? protsAhana Apaze ? jo nA, to jaina sAmayiko mATe kevA saMcAlaka ane saMpAdaka maLavAnA? A rIte AkhuM jaina-sAmayika-taMtra laI enA upara vicAra karIe chIe, enI pAchaLa kharcAtAM nANAM, kharcAtI zakti - e badhAMno vicAra karIe chIe to ema lAge che ke jaina sAmayiko mAtra anya sAmayikonI niprANa chAyA che ane dhaniko temaja tyAgIonI kRpAprasAdI upara ja jIvI rahyAM che. AvI kRpAprasAdI meLavavAnI ane sAcavI rAkhavAnI vRtti hoya tyAM khuzAmata ane sAcuM kahevAne sthAne cupakIdI sivAya bIjuM saMbhavatuM ja nathI. je jaina sAmayika jainetaromAM pratiSThA meLavI na zake, evAM punarukti, khuzAmata ane mAtra paralokaprazaMsA karanAra sAmayiko cAlu rahevAnAM hoya ane samAjane kazI sAcI doravaNI spaSTapaNe ApI zakatAM na hoya to sAMvatsarika dharmaparva tarIke aneka vAra gAvA chatAM ApaNI sthitimAM zo phera paDavAno? - uparanA prazno mAtra digdarzanarUpa che. pAMjarApoLa, aspRzyatAnivAraNa, sAdhuonI kAryadizAnuM parivartana, aihika Avazyaka pravRttiomAM rasa levAnI bhAvanA, svayaMsevaka daLa, akhADApravRtti, svabaLe sAcavI ane nabhAvI zakAya teTalAM ja maMdiro ane tIrthonI vyavasthAno prazna vagere aneka muddAo tatkALa yogya vicAraNA ane ukela mAgI rahyA che, paNa e vize vAcaka pote ja vicAra karI le ane vicAra karato thAya e ISTa che. A sthaLe je sAmAjika nirIkSaNa karyuM che te kriyAparyavasAyI bane e bhAvanAthI ja karAyeluM che; paNa evI bhUmikA taiyAra kaI rIte thAya ane evI taiyArI karavAnI javAbadArI kone zire che, agara evI javAbadArI uThAvavAnI juvAnI konAmAM che e paNa prazna che. Ano uttara zANA ane skUrtivALA yuvako ja Ape. - jaina paryuSaNAMkI, zrAvaNa 2003 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga dikSA eTale mAtra dharmadIkSA eTalo ja artha nathI. tenA aneka prakAro che. zAstradIkSA eTale zAstra bhaNavA mATe dIkSA levI. zatradikSA eTale jUnA vakhatamAM dhanurvedanI ane vaLI bIje bIje samaye bIjAM zastronI tAlIma meLavavA dIkSA levI te. yajJadIkSA paNa che ane tene yajJa karanAra yajamAna ane tenI patnI svIkAre che. rAjyadIkSA paNa che. gAdIe AvanAra gAdIe AvyAthI mAMDI, jyAM sudhI rAjyasUtro hAthamAM rAkhe tyAM sudhI te e dIkSAmAM baMdhAyelo che. vizeSa zuM? vivAhanI paNa dIkSA che. vivAhanAM umedavAra vadhUvarane paNa e dIkSA levI paDe che. A badhI dIkSAo kAMI kalpita ke Adhunika nathI; eno bahu ja jUno ItihAsa che. bhagavAna mahAvIra pahelAM hajAro varSothI e badhI dakSAo cAlatI AvI che, ane hajI paNa eka athavA bIjA rUpe cAle ja che. dharmadIkSA e badhI dIkSAothI judI che. dIkSA eTale bhekha levo, saMnyAsa ke phakIrI dhAraNa karavI. bhekha eTale amuka khAsa uddeza mATe kuTuMba ane samAjanAM, ane ghaNI vAra to deza sudhdhAMnAM, baMdhano paNa DhIlAM karavAM paDe che, ane koI koI vAra choDavAM paNa paDe che. svIkArela uddezane sAdhavAmAM je baMdhano ADe AvatAM hoya te baMdhanone choDavAM e ja bhekhano artha che. Aje paNa keLavaNI meLavavA chokarAone potAnA kuTuMbakabIlAnAM baMdhano choDI borDiMga, kaoNleja ane ghaNI vAra paradezanAM vidyAlayonAM baMdhano svIkAravAM paDe che. udezanI jeTalI maryAdA teTalo ja dIkSAno kALa. tethI vidyAdIkSA bAra ke paMdara varSa lagI paNa cAle ane pachI vidyA siddha thaye pAchA ghera avAya, jUnI Dhabe rahevAya. bIjI dIkSAonA samayo paNa mukarara che. e rIte vivAhadIkSAno avazeSa eTalo rahyo che ke phakta lagnane divase vadhUvara amuka vrata Acare ane eTaluM baMdhana svIkAre. A badhI dIkSAone samayanI maryAdA eTalA mATe che ke te dIkSAono uddeza amuka vakhatamAM sAdhI levAnI dhAraNA pahelethI ja rAkhavAmAM AvelI hoya che, paNa dharmadIkSAnI bAbatamAM vastusthiti judI che.' Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga * 137 dharmadIkSAno uddeza jIvananI zuddhi che, ane jIvananI zuddhi kyAre siddha thAya ane pUrNa zuddhi kyAre prApta thAya e kAMI nakkI nathI. tethI dharmadIkSA paratve samayanI maryAdA mukarara nathI. kALamaryAdAnI bAbatamAM be vAta jovAnI rahe che : eka to dharmadIkSA kyAre eTale kaI uMmare levI ane bIjI vAta e che ke enI pUrNAhuti keTale varSe thAya? zarUAta karavAnI bAbatamAM eka mata nathI. krizciyana dharmamAM romana ketholika saMpradAya nAnI uMmaranAM - cheka nAnI uMmaranAM bALakone dIkSA ApI devAmAM mAnato ane hajI paNa ema kvacit kvacit manAya che. islAma dharmamAM eTaluM ja baMdhana che ke phakIrInA umedavAra upara koInA nirvAhanI javAbadArI na hoya to te game te uMmare paNa phakIrI dhAraNa karI zake che ane koI vaDIlonI ke bIjA tevAnI sevA karavAnI javAbadArI hoya to game teTalI moTI uMmare paNa e javAbadArImAMthI chaTakI phakIrI levAnI chUTa nathI. AryadezanA jIvita traNa jUnA saMpradAyomAMthI pahelAM brAhmaNa saMpradAyane laI AgaLa cAlIe. emAM AzramavyavasthA hovAthI ahIM carcAtI dharmadIkSA, jene saMnyAsAzrama kahI zakAya te, DhaLatI uMmare ja levAnI paravAnagI che. pahelAM pacIsa varSa brahmacaryAzramamAM jAya, pachInAM teTalAM varSa gRhasthAzramamAM jAya, lagabhaga pacAsa varSe vAnaprastha thavAno vakhata Ave ane cheka chellI jidagImAM ja taddana pUrNa) saMnyAsa athavA to paramahaMsa pada levAnuM vidhAna che. caturAzramadharmI brAhmaNa saMpradAyamAM bAlyAvasthAmAM ke juvAnImAM saMnyAsa nathI levAto ke koIe nathI lIdho athavA tevuM vidhAna nathI evuM koI na samaje; paNa e sthiti e saMpradAyamAM mAtra apavAdarUpa hoI sarvasAmAnya nathI. sAmAnya vidhAna to uMmaranA chellA bhAgamAM ja pUrNa saMnyAsanuM che, jyAre anAzramadharmI athavA to ekAzramadharmI bauddha ane jaina saMpradAyamAM tethI UlaTuM che. emAM pUrNasaMnyAsa kaho, athavA brahmacarya kaho, e eka ja Azramano Adarza che ane gRhasthAzrama ke tyAra pachInI vacalI sthiti e apavAdarUpa che. tethI bauddha ane jaina saMpradAyamAM mukhya bhAra saMnyAsa upara ApavAmAM Ave che, ane brAhmaNa saMpradAyamAM e bhAra pahelAM to gRhasthAzrama upara ApavAmAM Ave che, brahmacaryAzrama vize caturAzramadharmI ane ekAzramadharmI saMpradAyo vacce kazo bheda ja nathI, kAraNa ke e baMne phAMTAo brahmacarya upara ekasarakho bhAra Ape che; paNa baMneno matabheda gRhasthAzramamAMthI zarU thAya che. eka kahe che ke brahmacaryAzramamAM game teTalI taiyArI karavAmAM Ave chatAM gRhasthAzramanA AghAta-pratyAghAtomAMthI ane vividha vAsanAonAM bharatIoTamAMthI pasAra thaI, tyAganI tIvra abhilASA AvyA bAda ja saMnyAsAzramamAM javuM e salAmatI bhareluM che. bIjo kahe che ke gRhasthAzramanA jALAmAM phasyA eTale nicovAI javAnA. tethI badhI zaktio tAjI ane jAgatI hoya tyAre ja saMnyAsa Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 * jaina dharma ane darzana phaLadrupa nIvaDe. mATe brahmacaryAzramamAMthI ja sIdho saMnyAsAzrama svIkAravAmAM, athavA to brahmacarya ane saMnyAsa baMne AzramonuM ekIkaraNa karavAmAM ja jIvanano mukhya Adarza AvI jAya che. A matabheda jamAnAjUno che ane enI rasabharI temaja tIkhI carcAo. paNa zAstromAM maLe che. AvI sthiti chatAM eTaluM to jANavuM ja joIe ke bauddha ane jaina saMpradAyanI sAmAnya janatA caturAzramadharmanuM nAma ApyA sivAya paNa te dharmane jIvanamAM to pALe ja che. e ja rIte brAhmaNa saMpradAyamAM ekAzramadharmano svIkAra na hovA chatAM paNa e dharmane svIkAranAra vyaktionA dAkhalA maLI ja Ave che. ATalI to saMnyAsanA prAraMbhanI uMmara paratve vAta thaI. have enI pUrNAhuti tarapha vaLIe. brAhmaNasaMnyAsa svIkAryA pachI te jIvanaparyata dhAraNa karavo ja paDe che; jIvananA aMta pahelAM teno aMta Avato nathI. bauddha ane jaina saMnyAsa nAnI uMmaramAM paNa svIkAravAmAM to Ave che, paNa baMne vacce taphAvata che. te taphAvata e che ke, bauddha vyakti saMnyAsa letI vakhate jIvanaparyaMtano saMnyAsa levA baMdhAyela nathI. te amuka mAsano saMnyAsa le, ane temAM rasa paDe to tenI mudata vadhArato jAya ane kadAca AjIvana saMnyAsa pALavAnI pratijJA paNa le. ane jo rasa na paDe to svIkArelI TUMka mudata pUrNa thatAM ja te pAcho ghera gRhasthAzramamAM Ave. eTale ke bauddhasaMnyAsa e mAnasika sthiti upara avalaMbita che. saMnyAsa lenArane e mAraphata saMtoSa lAdhe to temAM AjIvana rahe ane e jIvananA niyamo sAme UbhavAnI zakti na hoya to pAcho ghera paNa phare; jyAre janasaMnyAsamAM ema nathI. emAM to ekavAra - pachI bhale pAMca ke ATha varSanI umare athavA to eMzI varSanI uMmare - saMnyAsa lIdho eTale te maraNanI chellI kSaNa sudhI nabhAvavo ja paDe. TUMkamAM jainadIkSA e AjIvana dIkSA che. emAMthI pratijJA pramANe to jIvatAM sudhImAM chaTakI zakAya ja nahi. brAhmaNa saMpradAyamAM bALa ane taruNa uMmare paramahaMsanuM vidhAna khAsa na hovAthI emAM saMnyAsa choDI pAchA ghera bhAgavAnA dAkhalAo virala bane che; ane jyAre evA dAkhalAo bane paNa che tyAre e saMnyAsa choDI pAchA pharanAranI pratiSThA e samAjamAM khAsa nathI hotI. jaina samAjamAM bAlya ane juvAnInI avasthAmAM sudhdhAM - vaLI khAsa karI A ja avasthAomAM - saMnyAsa ApavAnuM kArya prazasta manAvAthI ane e kAmane vadhAre Teko apAvAthI, ekaMdara rIte saMnyAsa choDI ghera pAchA pharanArA pramANamAM vadhAre maLI Ave che. je dIkSA choDI pAchA pharelA hoya che teonuM pAchuM samAjamAM mAnapUrvaka rahevuM ane jIvavuM lagabhaga muzkela thaI jAya che. pharI te vyakti dIkSA le topaNa eka vAra dIkSA choDyAnuM zaramiMduM kalaMka tenA kapALe ane bhaktonI khAnagI carcAmAM rahI ja jAya che. saMyama pALavAnI potAnI azaktine lIdhe athavA to bIjA koIpaNa kAraNasara je mANasa ghera pAcho phare, ane je vaivAhika jIvana gALavA mAge tene to Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga * 139 tema karavA mATe devanI madada meLavavA jeTalI muzkelI paDe che. te game teTalo nIroga ane kamAu paNa hoya, chatAM tene koI kanyA na Ape, ApatAM saMkocAya. vaLI ene dhaMdhodhApo karavAmAM paNa khAsa karIne pratiSThita ane temAM paNa khAsa karIne dhArmika jainomAM javuM ane rahevuM muzkela jevuM thaI jAya che. dIkSA choDI gRhasthAzramamAM prAmANikapaNe AvavA IcchanAra mATe rasto kAMTAvALo hovAthI AvA lokomAM jeo asAdhAraNa teja ane pratibhAvALA nathI hotA teo potAnI vAsanAonI tuSTi mATe aneka ADA rastA le che. koI sAdhuvezamAM ja rahI aneka jAtanI bhUtAo calAve che ane mAnapAna temaja bhojana meLave jAya che; koI vaLI e veza choDI potAnA ISTa pAtrane laI game tyAM gupacupa chaTakI jAya che. koI khullI rIte vidhavAla kare che athavA to bIjI ja rIte kyAMka lagnagAMTha bAMdhe che. ekaMdara rIte jotAM dIkSA choDanAranI samAjamAM pratiSThA na hovAthI evI vyaktionI zakti samAjanA koI paNa kAma mATe yogya rIte nathI kharcAtI. jo tevI vyaktio bIjA samAjamAM dAkhala na thaI hoya ane khUba zaktisaMpanna hoya toya samAja temano buddhipUrvaka phAyado uThAvI zakato nathI. bauddha saMpradAyamAM ema che ja nahi. emAM to mAtra moTA rAjAo, vaibhavazALIo ane badhA gRhastho moTe bhAge eka vAra bhikhu jIvana gALIne paNa pAchA duniyAdArImAM paDelA hoya che ane temanuM mAnapAna UlaTuM vadheluM hoya che. tethI ja to e saMpradAyamAM bhikhkhapada choDI ghera AvanAra potAnA jIvanane mATe agara to samAjane mATe zAparUpa nathI nIvaDato; UlaTuM tenI badhI ja zaktio samAjanA kAmamAM Ave che. dIkSAtyAga pachInI A sthiti AjanA viSaya paratve khAsa dhyAnamAM rakhAvI joIe. joke viSaya jANIne ja "vizvamAM dIkSAnuM sthAna e rAkhelo che, chatAM AjanA prasaMga pramANe to enI carcA parimita ja che. eTale jaina dharmamAM dIkSAnuM sthAna e ja AjanI carcAnI mukhya nema che. jainadIkSAno mukhya uddeza athavA to enI anivArya zarata eka ja che ane te jIvanazuddhinI. jIvana zuddha karavuM eTale jIvana zuM che, teno samAja ane vizva sAthe zo saMbaMdha che te vicAravuM, ane e vicAra karyA pachI je je vAsanAo ane maLo temaja saMkucitatAo potAne jaNAI hoya te badhAMne jIvanamAMthI kADhI nAkhavI athavA to e kADhI nAkhavAno prayatna sevavo. jainadIkSA lenAra samAja, loka ke dezanA koIpaNa kAmane kAM na kare? vyAvahArika ke pAramArthika manAtA koIpaNa kAmane kAM na kare ? chatAM eTalI enI zarata anivArya rIte rahelI ja che ke teNe jIvanazuddhinuM ja mukhya lakSa rAkhavuM ane jIvanazuddhine hAthamAM rAkhIne ja pravRtti karavI. dikSAno vicAra karatI vakhate jo enA A mULa uddezane dhyAnamAM rAkhIe to AgaLanI carcAmAM bahu ja saraLatA thaze. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 * jaina dharma ane darzana eka jamAno evo hato ke jyAre jAtiparatve jainomAM dIkSAnI takarAra hatI, ane te takarAra kAMI jevItevI nahi paNa bhAremAM bhAre hatI. enA baMne pakSakAro sAmasAmA mahAbhAratanA kaurava-pAMDava sainikonI peThe bhUtabaddha goThavAyA hatA. enI pAchaLa seMkaDo paMDito ane tyAgI vidvAno rokAtA, zakti kharcatA ane potapotAnA pakSanI satyatA sthApavA khAtara rAjasabhAmAM jatA ane rAjyAzraya temaja tevo bIjo Azraya, bIjI koI rIte nahi to, chevaTe maMtra, yaMtra, taMtra, vazIkaraNa, jyotiSa ane vaidakanI bhramaNA dvArA paNa, meLavatA. vaLI strI dIkSA na ja laI zake ane e puruSanI peThe ja saMpUrNapaNe laI zake eTalo ja dIkSAparatve A jhaghaDo na hato, paNa bIjA aneka jhaghaDA hatA. dIkSita vyakti morapIMcha rAkhe, gRdhrapIMcha rAkhe, balAkapIMcha rAkhe ke UnanuM tevuM kAMI sAdhana rAkhe; vaLI dIkSita vyakti kapaDAM na pahere agara pahere, ane pahere to dhoLAM pahere ke pILAM; vaLI e kapaDAM kadI dhUve ja nahi ke dhUve paNa kharAM, vaLI e kapaDAM keTalAM ane kevaDAM rAkhe - A vize paNa matabhedo hatA, takarAro hatI, pakSApakSI hatI ane vidvAno potapotAno pakSa sthApavA zAstrArtho karatA ane graMtho lakhatA. tyAre chApAM to na hatAM, paNa tADapatro ane kAgaLo upara lakhAtuM khUba. phakta e takarAronAM zAstro judAM tAravIe to eka moTo Dhagalo thAya. Aje kaoNlejomAM ane khAnagI vidyAlayomAM e graMtho zIkhavavAmAM Ave che, paNa e zIkhanArane emAM bhUtakALamAM tarko ane dalIlonAM maDadAM cIravAmAM vizeSa rasa nathI Avato, teo jo tarkarasika ane bhASAlAlityanA rasika hoya to potapotAnA vaDavAonI prazaMsA karI phulAI jAya che, ane jo itihAsarasika hoya to bhUtakALanA potAnA pUrvajoe AvI AvI mudra bAbatomAM kharcela asAdhAraNa buddhi ane kImatI jIvananuM smaraNa karI bhUtakALanI pAmaratA upara mAtra hase che. paNa pothA upara caDelA ane saMskRta-prAkRta bhASAno veza paherelA temaja zAstranuM suMdara nAma dhAraNa karelA A kSudra kalahone niHsAra jonAra Ajano taruNavarga athavA to keTaloka bUDho varga vaLI dIkSAnI eka bIjI mohanImAM paDyo che. e mohanI eTale uMmaranI ane saMmatipUrvaka dIkSA levA na levAnI. atyAranAM chApAMone ane tenA vAMcanArAone bhUtakALanA dIkSAparatve strIno adhikAra hovA na hovAnA, amuka cila rAkhavA na rAkhavAnA jUnA jhaghaDAo nIrasa lAge che kharA, paNa emanI parApUrvathI jhaghaDA mATe TevAyelI dhULa vRtti pAchI navo jhaghaDo mAgI ja le che. tethI ja to A uMmara paratveno ane saMmati paratveno majhedAra jhaghaDo Ubho thayo che ane te vikase ja jAya che. mAtra chApAMomAM A jhaghaDo maryAdita na rahetAM rAjadarabAre sudhdhAM pahoMcyo che. jUnA vakhatamAM rAjadarabAra mAtra baMne pakSone carcA karavAnuM sthAna hatuM, ane hArajItano nikAla vAdInI kuzaLatA uparathI AvI jato; paNa Ajano rAjadarabAra Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dikSAnuM sthAna ane teno upayoga 0 141 judo che. emAM tame caDo eTale baMne pakSakAronI buddhinI vAta ja nathI rahetI. pakSanI satyatA athavA pakSakAra vAdInI buddhimattA paisAnI kothaLI ADe dabAI jAya che. eTale je vadhAre nANAM kharce te jIta kharIdI zake. rAjataMtrano A vyakti svataMtratA viSayaka guNa bhale buddhimAno ane rAjyakartAo mATe lAbhadAyaka ho, paNa jaina samAja jevA buddha ane gulAma samAja mATe to e guNa nAzakAraka ja nIvaDato jAya che. atyAre be pakSI che. baMne dIkSAmAM to mAne ja che. dIkSAnuM svarUpa ane dIkSAnA niyamo vize baMnemAM koI khAsa matabheda nathI. baMneno matabheda dIkSAnI zarUAta paratve che. eka kahe che ke bhalene ATha ke nava varSanuM bALaka hoya te paNa jIvanaparvatanI jema dikSA laI zake, ane evAM bALako umedavAra maLI Ave to game te rIte teone dIkSA ApavI e yogya che. temaja te kahe che ke soLa ke aDhAra varSe pahoMcelo taraNa koInI paravAnagI lIdhA sivAya, mAbApa ke patipatnIne pUchyA sivAya, temanI hA sivAya paNa dIkSA laI zake ane tevA taruNo maLI Ave to dIkSA ApavI ja joIe. ghaNIvAra to A pakSa bALa umedavAro na hoya to tevA umedavArone kRtrima rIte UbhA karI temane zire dharmamukuTa paherAvavAno prayatna kare che. bIjo pakSa kahe che ke bALakane to dIkSA na ja ApavI joIe. ane taruNane dIkSA ApavI hoya to enA vAlI-vArasadAro ane khAsa lAgatA vaLagatA temaja sthAnika saMghanI paravAnagI sivAya te ApavI yogya nathI. baMne pakSakAronI potapotAnI dalIlo che, ane ghaNIvAra e mohaka paNa keTalAkane lAge che. pahelo pakSa, bALa ane taruNavayamAM dIkSita thaI samAjamAM pratiSThita thaI gayela, ane kAMIka sAruM kAma karI nAmanA kADhI gayela hoya evI keTalIka jUnI sAdhuvyaktionAM nAmo potAnA pakSanI puSTimAM TAMke che. bIjo pakSa kAcI uMmare athavA asaMmatithI apAyela dIkSAnAM mAThAM pariNAmo potAnA pakSanI puSTimAM TAMke che, ane taddana bhraSTa thayela ke zithila thayela vyaktionAM nAmo paNa koIka vAra sUcave che. paNa e baMnemAMthI eke pakSa joIe tevI sAcI ane pUrI yAdI taiyAra karI loko sAme nathI mUkato. baMne pakSakAro bhale potapotAnA pakSanI puSTi thAya eTaluM ja AgaLa dhare chatAM, jo e baMne sAcA ane dhairyazALI hoya to vastusthiti to temaNe jANavI ja ane rajU karavI ja joIe. vastusthiti A pramANe jANI ane rajU karI zakAya: eka yAdI dareka sAdhue rAkhavI joIe, jemAM temanI pAse dIkSA lenAranI uMmara, nAmaThAma ane dikSA levAnI tArIkha vagere badhuM noMdhAya, ane bIjI tarapha potAnI pAse dIkSA lenAramAMthI koI chaTakI jAya to te paNa prAmANikapaNe kAraNapUrvaka noMdhavAmAM Ave. badhA ja sAdhuo potAnI AvI yAdIo ANaMdajI kalyANajI jevI peDhIne eka patramAM mokalI Ape. A yAdIo uparathI dara varSe, dara pAMca varSe ane dara daza varSe eka pariNAma tAravI zakAze ke ekaMdara dIkSA lenAra keTalA ane choDanAra keTalA. vaLI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 * jaina dharma ane darzana lenAra-choDanAranuM parimANa umara paratve keTaluM. temaja levAnAM ane choDavAnAM. khAsa karIne choDavAnAM kAraNonI sarakhAmaNI. A yAdImAMnI dara so vyaktiomAMthI sArI pAMca ja vyaktio laI bhale bALadIkSAnA pakSapAtI potAnA pakSanI puSTi kare, ane e yAdImAMthI patita ke zithila eMzI vyaktione laI bhale bIjA pakSanA anugAmIo potAnA pakSanI puSTi kare; tema chatAM baMne pakSo ekaMdara rIte dIkSAnA ane tenAM zubha pariNAmanA sarakhI rIte himAyatI hovAthI teone dIkSA choDavAnAM kAraNo paratve khAsuM jANavAnuM maLaze. ane uMmara temaja vaDIlonI saMmati paratvenI takarAranuM mULa asalamAM kyAM che te teo prAmANikapaNe jANI zakaze. bhale baMne pakSo cAlu rahe, chatAM teo ekasarakhI rIte je sAdhujIvanamAM pavitratA jovA iMtejAra che te pavitratA lAvavA mATe teone A yAdImAM noMdhAyelAM dIkSA choDavAnAM kAraNo uparathI ghaNuM ja agatyanuM jANavAnuM maLaze ane karavAnuM sUjhaze. bALa ane asaMmata dIkSAnA pakSapAtIo kAMI koI dIkSA choDI jAya athavA vaMThI jAya ema to icchatA ja nathI, eTale teone mATe to AvI yAdI sAcI rIte na karavI e temanA pakSanI hAra jevuM, athavA temanA pakSa mATe mUloccheda karanAra che. bIjA virodhI pakSe paNa chevaTe A takarAramAM na UtaratAM amuka varSonI dIkSA lenAra ane choDanAranI vigatavAra temaja pramANika yAdI taiyAra karavI joIe. e yAdI nAmonI saMkhyAmAM bhale adhUrI ho, paNa hakIkatamAM jarAya khoTI na hovI joIe. kadAca A yAdI emanA pakSanI puSTimAM upakAraka na paNa thAya, chatAM bALadIkSAnA pakSapAtIo mATe to te yAdI bhAre ja upakAraka nIvaDaze, ane teo Akhare bALa temaja asaMmata dIkSAnA virodhanuM mULa samajI kAMI ane kAMI vicAraNA karaze ja. vaLI, kadAca teo A yAdIne nahi aTake topaNa lokamata temane eno vicAra karavAnI pharaja pADaze. eTale eka pakSa be-cAra sArI nIvaDela vyaktionAM nAmo AgaLa mUkIne bALa ane asaMmata dIkSAnuM je samarthana kare che, ane bIjo pakSa je tenI goLagoLa ane vigata vinAnI khAmIo gAI teno virodha kare che, tene badale baMnenuM lakSabiMdu mULa kAraNo tarapha jaze, ane ekaMdara rIte kAMIka sAcI ja sudhAraNA thaze. dIkSA devA na devAnA matabheda paratve jarA UMDA na UtarIe to carcAne anyAya thavA saMbhava che. dIkSA devAnI tarapheNano varga game tema karI, game te sthitimAM dIkSA. ApI devAnI himAyata karatI vakhate bhagavAna mahAvIre bALakone je dIkSA ApI hatI, temaja tyAra pachInA vaja, hemacaMdra ane yazovijayajI jevAoe bALadIkSAne pariNAme je mahAnubhAvatA meLavI hatI. tenA sAcA ane manoraMjaka dAkhalAo TAMke che. vaLI bIjo sAmeno pakSa tevA dAkhalAo svIkAryA chatAM, dIkSAnI jarUriyAta ane mahattA mAnyA chatAM, atyAre dIkSA na ApavAnI josabhera himAyata kare che. to pachI ApaNane Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga 0 143 jovAnuM prApta thAya che ke A vivAdano mULa muddo te zo che ? jyAre saheja AjanI sthitino abhyAsa karIe chIe tyAre e vivAdano mULa muddo ApaNI najare AvyA vinA nathI raheto. te muddo e che ke bhagavAnanA samayanA bALadIkSAnA dAkhalAo Aje mukAya che kharA, paNa e bALadIkSA je vAtAvaraNamAM amogha phaLa ApatI te vAtAvaraNa Aje che ke nahi, ane nathI to lAvavAno prayatna thAya che ke nahi, enI vAta bALadIkSAnA himAyatIo karatA ja nathI. bhagavAna bALakone, taruNone, kanyAone, taruNIone, navavivAhita daMpatIone dIkSA ApatA, niHsaMkoca ApatA; paNa jema teo AvI dIkSA ApatA tema teo potAnI jvAbadArI vadhAre samajatA. eTale temanI pAse ane temanI AjubAju comera mAtra tapanuM ja vAtAvaraNa rahetuM. e vAtAvaraNamAM mAtra dehadamana nahi, paNa sUkSma ciMtano cAlatAM, alaukika dhyAno dharAtAM. rAtadivasanA ATha pahoramAMthI eka pahora bAda karI, bAkInA sAte pahorano sAdhucaryAno kAryakrama vicAraNA, dhyAna ane manonigrahI tapamAM ja goThavAyelo raheto. e vAtAvaraNa eTaluM badhuM sAttvikatAmAM UMDuM, jijJAsAmAM vizALa ane tapamAM gaMbhIra rahetuM ke temAM mAra(AsurI vRtti)ne pesatAM bhAre muzkelI paDatI. kSudra bAbatonI takarAro, kazuM navuM jANavAnI bedarakArI, ane puruSArtha na karavAnI AtmahatyA, temaja bIka ane pAmaratAnI chAyA, je Aje tyAgIjIvananA vAtAvaraNamAM che, te jo te vakhate hota to te vakhate paNa evI dIkSAno virodha jarU2 thAta, athavA te vakhate paNa AjanI peThe dIkSAo vagovAta ane niSphaLa jAta. dIkSAnA pakSapAtIonI mukhya nema game tyAMthI game tene pakaDI ke meLavIne dIkSA ApI devAnI hoya, te karatAM pahelI ane mukhya pharaja to bhagavAnanA e samayanuM vAtAvaraNa lAvavAnI che. jo dIkSAnA pakSapAtIo e tapomaya vAtAvaraNa lAvavA leza paNa mathatA na hoya, athavA tyAra pachInA jamAnAnuM paNa kAMIka sAttvika abhyAsamaya ane kartavyazIla vAtAvaraNa atyAre UbhuM karavA mathatA na hoya, ane mAtra dIkSA ApavAnI pAchaLa ja gAMDA thaI jAya to samajavuM joIe ke teo pote ja dIkSA ApyA chatAM dIkSAno pAyo hacamacAvI rahyA che, ane potAnA pakSa upara mULamAMthI ja kuThArAghAta karI rahyA che. jo teo potAnI AjubAjunA vAtAvaraNa tarapha ane pote je vAtAvaraNamAM rahe che ane Uchare che te tarapha saheja paNa AMkha ughADIne joze to temane jaNAyA vinA nahi rahe ke atyAre dIkSA lenArAo hajAro kAM na Ave, paNa temane dIkSA ApavAmAM bhAre jokhamadArI che. khAsa karIne bALako, taruNo ane yuvakadaMpatIone dIkSA ApavAmAM to bhAre jokhama che ja. eka ja vastu je eka vAtAvaraNamAM sahelI bane che te ja bIjA ane virodhI vAtAvaraNamAM asAdhya ane muzkela thAya che. ApaNe jANIe chIe ke Aje kanyAo ane kumArone sAthe zikSaNa ApavAno koyaDo keTalo muzkela che. A muzkelInuM kAraNa zuM che ? zikSako, zikSaNasthAno ane Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 * jaina dharma ane darzana zikSaNanA viSayo e ja e gUMcanuM kAraNa che. jo zikSako sAcA RSi hoya, zikSakanA viSayo jIvanasparzI hoya ane tenA sthAno paNa mohaka na hoya to sahazikSaNano kaThaNa dekhAto koyaDo jUnA AzramonA jamAnAnI peThe Aje paNa sahelo lAge. e ja nyAye eka vAtAvaraNamAM je dIkSA sahelAIthI saphaLa thaI zakatI te ja dIkSA AjanA taddana virodhI vAtAvaraNamAM, bhAre prayatna chatAM, saphaLa banAvavI lagabhaga azakya thaI gaI che. manuSyanuM zarIra, tenuM mana ane eno vicAra e badhuM vAtAvaraNanuM sthaLa ane sUkSma rUpa ja che. AjanA tyAgIonA vAtAvaraNamAM jaI ApaNe joIe to ApaNane jovA zuM maLe? phakta eka vAra ane te paNa trIje pahore AhAra levAne badale, Aje sUryanA udayathI asta sudhImAM rasaneMdriyane kaMTALo Ave eTalI vAra ane evI vAnIo levAtI jovAya che. jANe keme karI vakhata jato ja na hoya tema divase kalAkonA kalAko sudhI nidrAdevI satkArAtI jovAya che. amuke te karyuM ane amuke peluM karyuM, meM A karyuM ane peluM karyuM. amuka Avo che ane pelo tevo che - e ja Ajano mukhya svAdhyAya che. bAra aMganuM sthAna agiyAre lIdhuM ane agiyAranuM sthAna AjanA vAtAvaraNamAM chApAMoe - khAsa karIne khaMDanamaMDananAM ane ekabIjAne utArI pADanArAM chApAMoe lIdheluM che. posTa, pArsala ane bIjI tenI jarUriyAtanI cIjonA DhagalAo taLe buddhi, samaya ane tyAga evAM dabAI gayelAM dekhAya che ke te mAthuM ja UMcakI zakatAM nathI. jijJAsAnuM vaheNa ekabIjAnA virodhI varganA doSonI zodhamAM vahe che. jagatamAM zuM navuM bane che, zuM temAMthI ApaNe meLavavA jevuM che, kayAM baLo ApaNe pheMkI devA jevAM che, ane kayAM baLo pacAvyA sivAya Aje tyAgane jIvavuM kaThaNa che, ApaNe kayAMthI kayAM AvyA chIe, ane kayAM besIne zuM karI rahyA chIe, AjanA mahAna puruSo ane saMto koNa che, temanI mahattA ane saMtapaNAnAM zAM kAraNo che, Aje je mahAna vidvAno ane vicArako gaNAya che ane jene ApaNe pote paNa tevA mAnIe chIe te zA kAraNe - e badhuM jovA, jANavAnI ane vicAravAnI dizA to AjanA tyAgI vAtAvaraNamAM lagabhaga baMdha thaI gayA jevI che. Ajano koI sAdhu duniyAmAM sauthI mahAna gaNAtA ane hajAro mAIlathI jene jovA, jenI sAthe vAtacIta karavA, hajAro mANaso lAkho rUpiyA kharca karI Ave che evA sAbaramatInA saMta pAse jaI zake evuM vAtAvaraNa che kharuM? maLavAnI, carcA karavAnI ane kAMIka meLavavAnI athavA ApavAnI vRttivALo Ajano koI sAdhu gAMdhIjI, naheru ke paTelanA taMbUmAM javAnI hiMmata kare evuM vAtAvaraNa che kharuM? UMcAmAM UMcA gaNAtA prophesarone tyAM icchA chatAM zIkhavA mATe Ajano koI AcArya ke paMnyAsa jaI zakaze kharo ? jIvananI sAdhanAmAM puSkaLa UMDANa keLavela zrI araviMda sAthe potAnI ja carcAmAM rahI be divasa gALavA IcchanAra jaina sAdhu pAcho AjanA jaina vAtAvaraNamAM nirbhaya rahI zakaze kharo ? dArUne pIThe, vilAsanAM bhavanomAM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga * 145 ane mUrkhAmInA bajAromAM javAne AjanuM vAtAvaraNa jeTalA pramANamAM sAdhuone roke che teTalA ja - kharekhara teTalA ja pramANamAM - AjanuM vAtAvaraNa jaina sAdhuone chUTathI jagatanAM khullAM vidyAlayomAM abhyAsa karavA jatAM, jagatanA mahAna puruSo sAthe maLavAhaLavA ane khAsa karI temano sahavAsa karavA jatAM ane potAnA iSTa viSayamAM asAdhAraNa vidvattA dharAvanAra prophesaranA pAsamAM besI temane ghera zIkhavA jatAM roke che, e vAta jainothI bhAgye ja ajANI che. kevaLa hakIkata rajU karavA khAtara mAtra madhyastha dRSTithI laMbANa ane niMdAno jo koI AkSepa kare to tenI paravA na karIne paNa) thoDAka anubhavo TAMkuM. evA anubhavo bIjAne paNa haze ja. 'yaMga iMDiyA' vAMcavAnI to yogyatA na hovAthI tenI vAta jatI karIe, paNa "navajIvanane lo. je navajIvanane vAMcavA hajAro mANaso talase ane jeno viSaya jANavA moTAmoTA dhArmiko ane vidvAno paNa utsuka rahe te navajIvanane aDatAM ane potAnA maMDaLamAM lAvatAM ghaNA AcAryo ane sAmAnya sAdhuo Dare che. koI utAvaLiyA sAdhue navajIvana hAthamAM lIdhuM hoya to ene joI enI pAsenA bIjA lAlacoLa thaI jAya che. eka vidvAna gaNAtA sAdhunA ziSya mane kahyuM ke mane vAMcavAnI to khUba ja icchA thAya che, paNa iSTa mAsiko ane bIjAM patro maMgAvuM to mArA gura bahu ja nArAja thaI jAya che. eka prasiddha AcArye ekavAra mane kahyuM ke gAMdhIjIne maLavuM kema zakya bane ? meM kahyuM cAlo atyAre ja. temaNe namra chatAM bhIra dhvanithI kahyuM ke alabatta, temanI pAse javAmAM to aDacaNa nathI, mane aMgata vAMdho ja nathI, paNa loko zuM dhAre ? eka bIjA jANItA AcAryane tevI ja IcchA thaI tyAre ADakatarI rIte gAMdhIjIne potAnI pAse ANavA goThavaNa karI. bIjA keTalAya sAdhuo prAmANikapaNe ema ja mAne che ke hA, e sArA mANasa che, paNa kAMI sAcA tyAgI jaina sAdhu jevA kahevAya ? seMkaDo sAdhuo ane sAdhvIo amadAvAda ane muMbaImAM rahe che. gAMdhIjI paNa tyAM najIkamAM hoya che, chatAM jANe tyAgIveza levo e koI evo guno che ke pachI teo gAMdhIjI ke bIjA tevA puruSanI pAse athavA teonI sabhAmAM jaIne kazo ja sAttvika phALo paNa laI ke ApI na zake? je tyAgIo dharmasthAnarUpa manAtA potAnA upAzrayomAM mukadamAonI peravI kare, saMsArIne paNa zaramAve evI khaTapaTomAM vakhata gALe, taddana nivRtti ane tyAgano upadeza daI pAchA pATathI nIce UtarI pote ja kathAkUthalImAM paDI jAya, te tyAgIonA caraNamAM besanAra pelA bALadIkSito jANeajANe e vAtAvaraNamAMthI zuM zIkhe eno koI vicAra kare che kharuM? temanI sAme zabdagata Adarza game te ho, paNa dRzya ane jAgato Adarza atyAre zo hoya che e koI jue che kharuM? jene pote vidvAna mAnatA hoya evA AcArya ke sAdhu pAse temanAthI judA gacchanA AcArya ke sAdhu icchA chatAM bhaNavA jaI zake Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 * jaina dharma ane darzana eTalI udAratA AjanA vAtAvaraNamAM che kharI? potAnI vAta bAjue mUko toya potAnA ziSyo sudhdhAMne bIjA judA gaccha ke saMghADAnA vidvAna sAdhu pAse zIkhavA mokale evuM Aje vAtAvaraNa che kharuM ? sAdhunI vAta javA do, paNa eka sAdhunA rAkhela paMDita pAse bIjA sAdhunA ziSyo chUTathI bhaNavA jaI zake che kharA ? eka mahAna manAtA sUrinA tArkika paMDite sAMjane vakhate purAtattva maMdiramAM AvIne kahyuM hatuM ke ghaNA divasa thayAM AvavAnI icchA to hatI, paNa jarA mahArAjajIno bhaya hato. e ja sUrIzvaranA bIjA sAhityazAstrI paMDite mArA mitrane maLyA pachI kahyuM ke huM tamArI pAse Avyo chuM e vAta mahArAjajI jANavA na pAme." kabUluM chuM ke A mAruM varNana sarvane ekasarakhuM lAgu nathI paDatuM, paNa A uparathI huM eTaluM ja kahevA mAguM chuM ke AjanuM ApaNuM tyAgI-vAtAvaraNa keTaluM saMkucita, keTaluM bIkaNa ane keTaluM jijJAsAzUnya jevuM thaI gayuM che. eka bAju bhagavAna mahAvIranA samayanuM tapomaya vAtAvaraNa nathI, ane bIjI bAju Aje duniyAmAM tathA ApaNA ja dezamAM bIjI jagyAe maLI zake che tevuM ucca vAtAvaraNa paNa ApaNA dIkSito sAme nathI. evI sthitimAM game teTalI mahenata karyA chatAM paNa bALa ane taruNadIkSA ja nahi paNa AdheDa ane vRddhadIkSA sudhdhAM ISTa phaLa kevI rIte ApI zake eno vicAra koI kare che kharuM? huM dhAruM chuM ke jo AjanA vAtAvaraNa ane pUrvakAlIna vAtAvaraNane sarakhAvI dIkSA ApavA na ApavAno vicAra karavAmAM Ave to jhaghaDo rahe nahi. kAM to dIkSA pakSapAtIone potAnuM saMkucita vAtAvaraNa vizALa karavAnI pharaja paDe ane kAM to dIkSAno Agraha ja choDavo paDe. je mAtAe sikaMdara, nepoliyana, pratApa ke zivAjI jevA parAkramIo jagatane ApavA hoya te mAtAe saMyama keLavye ja chUTako che, athavA evI bheTa dharavAnI mahattvAkAMkSA choDyuM ja chUTako che. ApaNo guruvarga bALadIkSA mAraphata jo samAja, rASTra ke jagatane kAMI ane kAMI ApavA ja mAgato hoya to teNe potAnA jIvanamAM asAdhAraNa tyAga, vizALa jJAna ane cittanI vyApaka udAratA keLavye ja chUTako che; ane te mATe temane AjanuM vAtAvaraNa badalyA vinA cAlI zake tema nathI. eTale jhaghaDo dIkSA ApavA na ApavAno nathI, paNa atyAranA zudra vAtAvaraNane badalavA na badalavAno che. moDhethI ema to kahevAya ja nahi ke amArI paristhiti ane amAruM vAtAvaraNa keTaluM kSullaka che (joke sahu manamAM to jANe ja che, eTale bahArathI dIkSA ApavAnI vAto thAya che. vizvamAM dIkSAnuM sthAna zuM che e praznano uttara vAtAvaraNamAM che. jo tyAgIone rahevA, vicAravAnuM zIkhavAnuM kAma karavA ane AkhI dinacaryA goThavavAnuM vAtAvaraNa udAtta hoya to vIsa varSanA, daza varSanA ane pAMca varSanA sudhdhAMne dIkSAmAM sthAna che; ane jo vAtAvaraNa edI tathA bIkaNa hoya to temAM sATha ke eMzI varSano bur3haDho Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga * 147 dIkSA laIne kAMI ukALavAno nathI, e vAta tyAgIonI saphaLatA-niSphaLatAno itihAsa ApaNane jaNAve che. jagata AkhAmAM, ane khAsa karI ApaNA dezamAM ane samAjamAM, to tyAgIonI bhAre jarUra che. sevA mATe jhaMkhanAra Apadragrasta loko ane prANIono pAra nathI. sevako zodhyA jaDatA nathI. tyAre pachI dIkSAno virodha kevI rIte hoI zake? virodha to dIkSA lenAramAM jyAre sevakapaNuM maTI sevA levApaNuM vadhI jAya che tyAre ja Ubho thAya che. eTale dIkSAnA pakSapAtIo jo potAnA virodhIonuM moTuM prAmANikapaNe ane haMmezane mATe baMdha ja karavA mAgatA hoya, ane potAnA pakSano kharIdelo nahi paNa sAco ja vijaya mAgatA hoya to, temanI pharaja e che ke teo dikSAne sevAnuM sAdhana banAve. koI ema na kahe ane na samaje ke sevA sAthe dIkSAno zo saMbaMdha? jo dIkSAno mULa uddeza zuddhajIvanamAM haze ane te mATeno satata prayatna haze to dIkSAne sevA sAthe kazo virodha ja nathI; ane jo e mULa uddeza jIvanamAM nahi hoya, athavA te mATenI tAlAvelI paNa nahi hoya to tevI dIkSA jema bIjAnI sevA nahi sAdhe, tema dIkSA lenAranI paNa sevA nahi sAdhe e niHzaMka che. eTale jema haMmezAM banatuM AvyuM che tema Aje paNa sevA levA yogya varga moTo hovAthI sAcI dIkSAnI sauthI vadhAremAM vadhAre upayogitA che. dIkSAnA pakSapAtIo jo A vastu samajavAmAM ekarasa thaI jAya to hajAro mAbApo potAnAM be bALakomAMthI ochAmAM ochuM eka to sAdhune caraNe bhAvapUrvaka dharyA vinA nahi rahe. Aje chAtrAlayomAM ane vidyAlayomAM bALako UbharAya che, temane mATe pUratI jagyAo nathI. mAbApo potAnA bALakane te sthaLe mUkavA talase che ane potAnA bALakane nItimAna tathA vidvAna jovA bhAre tanamanA dharAve che. evI sthitimAM dIkSA ApanAra guruvarga jo potAnI pAse apAra jJAnanuM, udAtta nItinuM ane jIvatA cAritranuM vAtAvaraNa UbhuM kare to jema gRhasthone vagara paise ane vagara mahenate potAnAM bALakone tAlIma ApavAnI taka maLe, tema guruvarganI paNa celAonI bhUkha bhAMge. paraMtu Ajano dIkSAnI tarapheNa karanAro ane tenA jhaghaDA pAchaLa buddhi ane dhana kharcanAro gRhasthavarga paNa ema cokhuM mAne che ke ApaNAM bALako mATe sAdhu pAse rahevuM salAmatIvALuM ke lAbhadAyaka nathI. jo teone guruvarganA vAtAvaraNamAM vizALa ane sAcAM jJAna dekhAtAM hoya, akRtrima nIti dekhAtI hoya to teo bIjAnA nahi to potAnA ane vadhAre nahi to eka eka bALakane khAsa karIne potAnA mAnItA gurune caraNe kAM na dhare ? Ano uttara zo che e vicAravAmAM Ave to Aje dIkSAnI. upAyogitA zI che enuM bhAna thAya. je vastu vadhAre pramANamAM ane vadhAre vakhata sudhI athavA to vadhAre UMDANathI jagatane upayogI hoya te ja TakI ane jIvita rahI zake che. eTale ApaNe dIkSAne Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1480 jaina dharma ane darzana TakAvI temaja sajIva rAkhavI hoya to ApaNo dharma ene upayogI banAvavAno che. enI upayogitAnI cAvI janasamAja ane lokanI sevAmAM, temane mATe khapI javAmAM ane satata aMtarmukha rahevAmAM che. jo aMtarjIvana vikasita thAya ane sevAmArga vistare to koIpaNa vakhate na hoya te karatAM paNa vadhAre Aje dIkSAnI upayogitA che. AkhuM vizva ja sAcI dIkSA upara TakI ane sukhI rahI zake. A carcA mAtra doSadarzana mATe nathI, paNa vastusthiti rajU karI AjanuM tyAgI vAtAvaraNa punarvidhAna mAgI rahyuM che e darzAvavA pUratI che. have punarvidhAnano prazna Ave che. paNa jo dIkSAnI sAmAnya himAyata ka2nA2 baMne pakSakAro, khAsa karI guruo, A vastu samajI le to temanI vicAraNAmAMthI punarvidhAnanuM khokhuM UbhuM thaze ane kadAca teo mAgaze to punarvidhAna paratve bahArathI paNa teone preraNA maLI Avaze. ApaNe jANIe chIe ke je vastu meLavavAnI utkaTa jhaMkhanA hoya che te vastu maLyA vinA kadI rahetI nathI. tethI punarvidhAna kevuM hovuM joIe e bhAga jANIne ja choDI dauM chuM. e eka svataMtra bhASaNano viSaya che. - - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1930 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. ApaNI zruta pratyenI javAbadArI dareka dharma paraMparAnI peThe jaina paraMparAnA astitvanA AdhAra mukhyapaNe traNa che: (1) zruta-zAstra, (2) enA dhAraka tyAgI ane vidvAna, ane (3) tIrthasthAna - pUjya puruSonAM smAraka sthAno. A traNa vastuomAMthI ahIM zruta prastuta che. doSa ane guNanAM mULa tapAsavAM joIe zrutanA saMbaMdhamAM vartamAna kALamAM ApaNuM zuM zuM kartavya che, e saMbaMdhamAM ApaNe keTale aMze jAgarUka chIe, keTale aMze pramAdI ke ADe raste chIe, agara keTale aMze ApaNI zakti nirarthaka veDaphAya che, vagere prazno upasthita thAya che. sAmAnya rIte dareka jaina vartamAna sthitine asaMtoSajanaka batAvI tenA guNa-doSonuM vartamAnakALa pUratuM kathana kare che ane ema kahevA icche che ke ApaNI amuka khAmI dUra karavI ane amuka rIte kAma karavuM, paNa A ApaNI vartamAna khAmI ke vartamAna guNasaMpatti e mAtra Akasmika che ke enAM mULa UMDAM che eno vicAra bhAgye ja thAya che. jyAre paNa e guNadoSanAM mULa vize vicAra thAya che tyAre paNa enuM citra vivekapUrvaka ane taddana madhyasthatAthI bhAgye ja rajU thAya che. Ane lIdhe sAdhAraNa vAcaka ane Ugato vicAraka manamAM evA saMskAra poSato thaI jAya che ke bhUtakALa to survaNamaya hato. emAM kazI ja khAmI na hatI ane hoI zake nahi. pachI tevA vAcaka ane vicArakane ema lAge che ke vartamAna sthiti e navI ane aNadhArI Upaja che, vArasAmAM to bahu ja guNasaMpatti prApta thaI, paNa ApaNe evA nabaLA pAkyA ke e satu-vArasAne vaNasADI nAkhyo. AvI dhAraNAthI sudhAraka ane vicAraka vartamAna kALane bahu ja bhAMDe che, sudhAro karavA mAge che, paNa tenAM mULanuM zodhana karI zakato nathI je mULa vArasAgata che ane jenuM navesara saMzodhana thavuM jarUrI che tene upara uparathI malamapaTTI karyuM teno asalI doSa dUra thaI zakato nathI. satyanI zodhamAM zraddhA ane tarkanI jarUra ApaNe bhUtakALamAM praveza karIe to enI kharI sthiti jANavAnAM saMpUrNa ane zuddha sAdhana ApaNI pAse nathI. je kAMI che te truTaka truTaka ane kvacita vikRta paNa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 * jaina dharma ane darzana che. tema chatAM evAM sAdhano uparathI ApaNe jaina zrata vizenI ApaNI paraMparAno ThIka ThIka kyAsa bAMdhI zakIe chIe, paNa zarata eTalI ke ApaNe mAtra ekAMgI bhakti ke zraddhAthI e sAdhanone jema na tapAsavAM tema mAtra AvezI kalpanAo ane nirAdhAra tarkothI paNa na tapAsavAM. mAtra zraddhAthI vicAra karatAM je hatuM te badhuM ThIka ja hatuM, je banyuM te paNa ThIka ja banyuM - evo saMskAra manamAM paDavAne ane tethI karIne emAM rahI gayelI je khAmI ane teno atyAra sudhIno eka athavA bIjA rUpamAM maLato Avato vAraso, ene ApaNe joI zakavAnA nahIM. bIjI bAju mAtra utAvaLiyA tarko ane tAtkAlika sudhArAnA AvezothI prerAIne bhUtakALane jotAM ema banavAnuM ke bhUtakALane bhUlIne ja navesara pATI mAMDavI. A baMne taddana virodhI ane sAmasAmenA cheDA che. e satyazodhamAM to ADe Ave ja che, paNa kartavyano nizcaya karavAmAM paNa te ADakhIlIrUpa bane che. jo bhUtakALamAM banyuM te badhuM sAruM ja ane saMtoSaprada hatuM to eno vAraso dharAvanAra ApaNe ekAeka kema vaNasyA? zuM ApaNI A khAmI koI bahAranA vAtAvaraNamAMthI akAraNa ja ApaNane vaLagI ke ApaNA upara koIe lAdI? evI ja rIte jo bhUtakALamAM banyuM te badhuM nakAmuM hatuM to prazna e che ke evA sAva ni:sattva ane nirmAlya bhUtakALe Aja sudhI zrutanI che tevI paNa paraMparA gauravapUrvaka kevI rIte sAcavI ? Ano uttara ItihAsa e Ape che ke satyanI zodhamAM mAtra ekAMgI zraddhA ke ekAMgI tarka kAma AvI zake nahi. e zodhamAM jema zraddhA jarUrI che tema tarka paNa jarUrI che. tarka, dalIla ke yuktinI madadathI zraddhA (dhIraja, niSThA ane Adara) sAthe prApta sAdhanono upayoga karI satyanI zodha karIe to dUra ane parokSa evA bhUtakALa upara paNa ThIka ThIka ne satyanI najIka hoya evo prakAza paDI zake. ApaNI Rtu-saMpatti zruta pratyenI vartamAna javAbadArI e jaina saMgha mATe eka vicAraNIya vastu che. AvI javAbadArI vize Aje ApaNe ja vicAra karIe chIe tema nathI. ApaNA najIka ane dUranA pUrvajoe paNa te vize bahu vicAra karelo ane te te samayanI paristhitimAM temane je ane jeTaluM sUjhayuM tene amalamAM mUkavA paNa temaNe nAnAmoTA aneka prayatno karyA che. ene ja lIdhe kRtano ananya vAraso ApaNane maLyo che. je kALe presa na hatA, kAgaLo na hatA, vizeSa zuM? - tADapatro paNa na hatA, agara to te upara lakhI saMgraha karavAnI sarvamAnya dharmaprathA na hatI, te kALamAM je pUrvajoe zruta sAcavyuM ane je rIte sAcavyuM te sAmAnya vastu nathI. vadhArAmAM deza ane paradezanAM vinAzaka baLa temaja kudaratI vinAzaka baLothI paNa emaNe zruta-saMpatti sAcavavAmAM ane vadhAravAmAM kazI maNA nathI rAkhI ema paNa itihAsa kahe che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zruta pratyenI javAbadArI 7 151 A ApaNI zrutaparaMparA pratyenI javAbadArIno uttamamAM uttama aMza che; ane te, huM samajuM chuM tyAM lagI, dareka jainanA lohImAM UtarI Avyo che. ema na hota to Aje jaina paraMparAnA judA judA, nAnAmoTA badhA phirakAo potapotAnI samaja ane sAdhana pramANe zrutarakSA, zrutapracAra Adi mATe je kALajI seve che ne prayatna kare che te kadI saMbhavata nahi. e kharuM che ke pADozI saMpradAyo ane paraMparAonI zAstrarakSA zAstrapracAra AdinI hilacAlano prabhAva jaina phirakAo upara paDe te anivArya che. paNa jo e phirakAone vArasAmAM zrutaniSThAno saMskAra lAdhyo na hota to, mAtra bAhya saMyogo emanAmAM garamI pedA karI zakata nahi ane karata toye te TakI zakata nahi agara prayatnAbhimukha thaI zakata nahi. eTale ApaNAmAM zruta pratyenI niSThA ke Adarano saMskA2 vArasAgata che emAM zaka ja nathI ane e eka ApaNI vA2sAgata guNasaMpatti che. ApaNI keTalIka khAmIo A badhuM chatAM e guNasaMpattinI sAthe sAthe ApaNA vArasAmAM keTalIka khAmIo ke truTio paNa UtarI AvI che. ApaNe bhale e bhUtakALathI UtarI Avela khAmIo ADe AMkha mIMcIe, paNa tethI lohImAM UtarelI e khAmIono koI inkAra karI zake tema nathI ane inkAramAtrathI rasto paNa saraLa thato nathI. je guNasaMpatti vize upara sUcana karyuM che teno vistAra rocaka rIte karI zakAya tema che, paNa jyAre javabAdArIno prazna vicAravAno hoya ane te arthe TUMkamAM levA joItA mArgano nirdeza karavo hoya tyAre to vA2sAmAM kaI khAmIo UtarI che ane te kevI rIte atyAre ApaNane bAdhaka banI rahI che enuM ja sAdhAra sUcana karavuM joIe. ApaNe jANIe chIe ke bhagavAna pArzvanAthanuM potAnuM paNa zruta hatuM. te temanA paTTadharoe te samayanI zakyatA pramANe sAcavyuM. bhagavAna mahAvIre e zrutamAM kAMIka paNa vadhAro karyo agara saMskAra karyo. e je kAMI banyuM tenI akSarazaH ke tAdaza noMdha nathI, paNa eTaluM to hakIkatathI siddha che ke caMdragupta mauryanA samayamAM jaina anagArone zrutasaMgraha ane zrutavyavasthA mATe bhAre ciMtA UbhI thaI. atyAra agAu bauddha bhikSukoe potAnA zrutanI rakSA ane vyavasthA mATe be moTI pariSado ke saMgItio bharI temAM noMdhavAlAyaka kAma karyuM hatuM. AvI koI pariSada vaidikoe kyAMya bharI hatI evuM cokkasa pramANa prApta nathI. tema chatAM ema mAnavAne kAraNa che ke zAstraniSTha ane zAstrajIvI brAhmaNoe A viSayamAM nAnAmoTA prayatno avazya karyA hovA joIe. potAnI AsapAsa je vAtAvaraNa ugrapaNe pravartatuM hoya tenI asarathI moTe bhAge vanavAsI evA jaina anagAro paNa alipta rahI zake nahi. temane paNa lAgyuM ke Ama ne Ama mukha-zrutathI kAma nahi cAle ane vanavAsa ke lekhana temaja zruta-saMgrahanA aparigrahane paNa ekAMta vaLagI rahyuM kAma nahi cAle. sthUlabhadra AgaLa AvyA. madada Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 - jaina dharma ane darzana mATe aneka anagArone ekatra karyA. tyAgI ane yogI evA potAnA moTA gurubhAI bhadrabAhune nimaMtryA. teo sIdhI rIte zruta-saMgraha ne zruta-vyavasthAnA kAma mATe pATaliputramAM maLela pariSadamAM bhAga levA na AvyA. alabatta, ApaNe zraddhAthI ema kahI zakIe ke teo yogAbhimukha hovAthI ke bIjA kAraNathI na AvyA. paNa temaNe potAnI pAse Avela anagArone kAMIka to zruta ApyuM ja. paNa A praznanI bIjI bAju che, je na vicArIe to AjanI ApaNI manodazA samajavAmAM ApaNe na phAvIe. bhadrabAhu sauthI moTA hatA temanA pratye sthUlabhadre paNa mITa mAMDI hatI. pATaliputrano saMgha paNa tenA pratye asAdhAraNa Adara dharAvato. sthUlabhadra karatAM bhadrabAhu vadhAre zrutasaMpanna hatA. te vakhata sudhImAM zrutanI zI sthiti thaI che ane have zuM thavA beThuM che ane zuM karavuM joIe enI samaja temanAmAM vadhAre hovI joIe ema ApaNe kalpIe to asthAne nathI. evI sthitimAM temaNe ja zrutanI rakSA ane vyavasthA mATe pahela karavI joItI hatI. e pahela karavAne badale temaNe pahela karanAra ane te samayanI dRSTie navo cIlo pADanAra sthUlabhadranI pariSadane pUro ane sAkSAt sahayoga na Apyo e khAmI vicArakanA dhyAnamAM AvyA vinA nathI rahetI. te samayanA saMyogo e khAmIne bhAre mAnavA nA pADatA haze, paNa e khAmI hatI ema atyAranA taTastha vicArakane lAgyA vinA nathI rahetuM. khAmI kahIe chIe eTalA mAtrathI zrutadhara bhadrabAhu pratye AdarahIna banI jaIe chIe ema mAnI levuM e paNa barAbara nathI. te vakhate je banyuM tenI punarAvRtti uttarouttara thatI AvI che. cokAvRttinuM duSpariNAma saMprati ane khAravelanA samayanuM pUruM citra ApaNI sAme nathI, paNa eTaluM to ApaNe jANIe chIe ke saMpratinA dharmapracAra vizenA potAnA pitAmaha azoka jevA asAdhAraNa puruSArthanI noMdha digaMbara vADmayamAM nathI. e ja rIte khAravelano zilAlekha atyAre kahe che te pramANe teNe 'aMgasuta'no uddhAra kAMI ne kAMI karAvyo hoya to tenI paNa noMdha digaMbara ke zvetAMbara ekenA zrutamAM nathI. bhUtabali ke puSpadaMta jevA digaMbara anagAroe zrutarakSA mATe je kAMI karyuM te vize zvetAMbara paraMparA jANe sAva ajJAta hoya ema lAge che. mathurAmAM Arya skaMdile pariSada bharI je kAma karyuM tenI noMdha zvetAMbara sAhitya sivAya bIjA eke jaina paraMparAnA sAhityamAM nathI. sthAnakavAsI ke terApaMthIne ke digaMbara paraMparAne jANe te sAthe kazI ja levAdevA nathI. A badhuM sUcave che ke jyAre paNa jaina zrutanI rakSA ne vyavasthAno prazna Avyo tyAre moTe bhAge ane khAsa karIne tyAgI gaNAtA anagAro ja potapotAno coko bAMdhIne evI rIte judA paDatA yA taTastha rahetA ke jene lIdhe teo sarvasAdhAraNa jaina zrutanI javAbadArI vIsarI jatA hoya tevo bhAsa thaI Ave che. alabatta, teo potapotAnA cokAmAM potAne Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zruta pratyenI javAbadArI * 153 phAve ane ruce eTaluM ane evuM zruta sAcavavA kAMI ne kAMI karatA ja rahyA che, paNa evI cokAvRtine lIdhe sarvane ekasarakhuM mAnya thAya, ekasarakhuM upayogI thAya ane jaina paraMparAnA mobhAne pUrNa rIte TakavI rAkhe evuM mahattvanuM zruta to lupta thaI gayuM che tenI kabUlAta dareka phirako bahu utsAhathI Aja sudhI karato rahyo che. ! je je AcAryuM ke je je saMghe ke je je phirakAe jeTaluM ane je rIte sAcavyuM tenI yazogAthA gAvAmAM tenA vArasadAroe kacAza nathI rAkhI ane je nAza pAmyuM, je na saMgRhIta thaI zakyuM te truTino Topalo dareka phirakAe kALa upara nAkhyo che. saue eka ja vAta kahI che ke kALa Utarato Avyo, durmikSa bahu paDyA, smRti ane AyuSya ghaTyAM, eTale sArAmAM sAruM ane jUnAmAM junuM paNa mRta ApaNe gumAvyuM. paNa Ama kahetI vakhate ke ane sAMbhaLatI vakhate ApaNe eTalo vicAra nathI karatA ke kAnahAni, dubhikSa ane bIjI agavaDo e mAtra jaina saMghane ja sparza karatI hatI ke te ja sthAnomAM vasatA brAhmaNa ane bauddhone paNa sparza karatI? jo kALahAni vagere tattvo saune ekasarakhAM sparza karatAM to evuM kayuM tattva hatuM ke jene lIdhe buddhanA upadezo avikalapaNe saMgrahAyA, lakhAyA ane paththaromAM kotarAyA, temaja vaidika ane aupaniSada jevAM zAstro tenAM cha aMgo ane arthazAstra ke mahAbhASya jevA graMtho akSarazaH sacavAI rahyAM ane mukhya temaja mahattvanuM jaina zrata mAtra na sacavAyuM! najIvA matabhedone moTuM rUpa ApavAnI Teva kharI vastusthiti evI lAge che ke jene anagAro zrutabhaktithI zrutarakSA mATe kharekhara prayatna karatA, paNa temanAmAM aMdaroaMdara najIvI bAbata upara je matabheda paDatA te matabhedone teo eTaluM moTuM ane bhayAnaka rUpa ApatA ke jene lIdhe temanA anuyAyIo divase divase ekabIjAthI sAva alaga paDatA jatA hatA, ane zruta jevI sAmAnya bAbatamAM paNa eka thaI zakatA nahi. Aje ApaNe jANIe chIe ke eka vyakti potAno mata-vicAra sAcavI rAkhIne paNa bIjA sAthe sarvasAdhAraNa hitakArI bAbatamAM maLI jAya che, tenI sAthe kAma kare che. to A ja karatAM jene ApaNe moTA guNadhara samajatA hoIe ke jJAnI samajatA hoIe temane potapotAnA matabhedo kAyama rAkhIne paNa sarvasAdhAraNa jaina zrutanI rakSAnA kAryamAM bhAga letA koNa aTakAve ? javAba e nathI ke kALahAni avayaMbhAvI hatI kALahAnino artha paNa chevaTe to e ja ke javabAdAra AgevAnonI mAnasika nabaLAI. A nabaLAInuM tattva jaina saMghane evI rIte vArasAmAM maLatuM rahyuM che ke Aja sudhI te jaina saMghanI zruta pratyenI javAbadArIne ane tene amalamAM mUkavAnI vRttine saMgIna banavA detuM nathI, paMDravardhana, mathurA ane valabhImAM je kAMI zrata vize kArya thayuM temAM paNa te vakhate maLI zakavAne saMbhava hoya evA bhinna AcAryo maLyA nathI. divase ne divase Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 * jaina dharma ane darzana abhedagAmI, samanvayalakSI ke sahakArI tattva vikAsa pAmavAne badale virodhalakSI agara bhedagAmI tattva vadhAre ne vadhAre vikasatuM ApaNe uttara kALanA itihAsamAM joIe chIe. tethI jyAre eka vidvAna AgaLa Ave tyAre moTe bhAge bIjA vidvAno ke AcAryo tene zrutakAryamAM saMpUrNa sAtha ApavAne badale kAM to taTastha rahetA, kAM to judo coko jamAvatA. AnuM pariNAma chevaTe e ja AvatuM je Aje dekhAya che. bahumUluM jaina zrata AvI sthiti chatAM sadbhAgye ApaNane vArasAmAM je kAMI zruta maLyuM che te paNa nathI ochuM ke nathI ochA mahattvanuM. bhagavAna mahAvIranA samayanI ja nahi, paNa te pahelAMnA keTalAka samayanI paNa ghaNI hakIkato Aje jaina zrata dvArA prApta che. tattvajJAnanA tatkAlIna samAjanA, dhArmika AcAro ane saMghanA ane bhASA Adi aneka muddAnA ItihAsanI dRSTie e prAcIna grutamAM ghaNuM ghaNuM upayogI sacavAyuM che. zrutaparaMparAnI samaya samayanI navI goThavaNa, navA vicArono samAveza, Avazyaka saMkSepa vistAra vagere badhuM thayA chatAM emAM atijUnA ane jUnA avazeSo jemanA tema surakSita che. vastu enI e ja kAyama hoya to ene prakAzita karanArI bhASAmAM ke enI racanAmAM thayelo pheraphAra koI khAsa asara karato nathI. prAkRta ke ardhamAgadhInA saMskRtamAM ke bIjI aMgrejI Adi bhASAomAM thayelAM ane thatAM rUpAMtaro jo ke yathAvatu hoya che, paNa tethI mULa graMthanuM mahattva jarA paNa ochuM na thatAM ghaNI vAra vadhe paNa che. prAcIna jene zrutanI bAbatamAM paNa Ama banyuM che. A eka bhAratIya saMskRtinA itihAsanI dRSTie sAdhAraNa sAmagrI na gaNAvI joIe. jaina zratane vebara, yAkobI jevA videzI vidvAno temaja jainetara bhAratIya vidvAno aneka dRSTie mahattvanuM sthAna Ape che ane jenA parizIlana vAste temaNe jiMdagIno moTAmAM moTo ane sArAmAM sAro bhAga kha che, eTaluM ja nahi, paNa je jaina zrata AjakAlanA vistaratA jatA vizvamAM aneka bhASAo dvArA vadhAre ne vadhAre paricita thavA sAthe lokonuM dhyAna kheMcI rahyuM che te jaina zrata pratye jene lokonI vArasAgata bhakti hovA chatAM, te pratyenuM Adhunika kartavya teo barAbara na samajatA hoya ema lAgyA kare che. ekabIjA pratyenI upekSAvRtti pahelAM to ApaNe joIe chIe ke digaMbara paraMparA potAnA ja cokAmAM purAyelI che, to zvetAMbara paraMparA potAnA cokAmAM. sthAnakavAsI ane temAMthI udbhavela terApaMthI e paNa potAnA cokAmAM ja purAyela che. cokAmAM rahevuM e eka vAta che ane temAM purAvuM e bIjI vAta che. cokAmAM rahenAra aneka AMkhothI bahAranuM badhuM jue-jANe, tenI sAthe maLehaLe, sahayoga le-de to e coko bAdhaka nathI banato, paNa cokAmAM purAnAra to AMkha-kAna baMdha karIne ja purAya che; eTale to bajAra vize kazuM jANavAnI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zruta pratyenI javAbadArI ... 155 darakAra nathI karato, bIjA sAthe maLato-haLato nathI, sahAkara leto-deto nathI ane chevaTe e potAnI jAtane nabaLI pADe che temaja bIjAne nabaLA banAvavAmAM nimitta bane che. lagabhaga AvI dazA jaina phirakAnA zratanI thaI che. digaMbara paraMparAe potAnA anuyAyIomAM janmathI ja saMskAra poSavA mAMDyo ke aMgakRta nAza pAmyuM ane je aMga ke AgamaDhuta che te to zvetAMbara sAMpradAyika mANasa upalabdha jaina zratane AdarathI ke jijJAsAthI joI ja na zake. je zrutamAMthI aneka purAtana ane mahattvanI vigato yuropiyana vidvAno zodhI rajU kare te ja zruta digaMbara paraMparAne tuccha lAge ! e ja rIte zvetAMbara paraMparAnA sAMpradAyika loko digaMbara paraMparAnA zruta vize potAnA anuyAyIomAM saMkucita saMskAra poSe to teo kuMdakuMda, pUjyapAda ne samantabhadra jevA samartha vidvAnonA mRtanuM mahattva kevI rIte AMkI zake? A bhedaka rekhA bahu moTI che. eno cepa vArasAmAM Utarato sthAnakavAsI phirakAmAM paNa Avyo che. eNe potAno amuka coko bAMdhI mAnavA-manAvavA mAMDyuM ke batrIsa Agama e ja mukhya che ane bIjuM to badhuM ThIka ja che ! A cokAvRttie sthAnakavAsI phirakAne je zruta ane jJAnanI daridratA ApI che te vize ahIM kAMI paNa kahevuM aprastuta che. ahIM to eTaluM ja prastuta che ke te cokAvRttino vAraso pAcho terApaMthane maLyo ane teNe zrutaparaMparAno vistAra karavAne badale eka rIte potAnI dRSTie tenuM kSetra saMkucita karyuM. A rIte ApaNe itihAsakramamAM joIe chIe ke zruta pratyenI jainonI janmasiddha bhakti paNa eTalI badhI AMdhaLI ane sAmayika kartavyathI vimukha banatI AvI che ke atyAre mAgaNI saMtoSe evo prastAva temanI samakSa rajU karatAM paNa mANasa khamacAya che. zrI sAgarAnaMdasUrino bhagIratha puruSArtha have ApaNe navA yuga tarapha vaLIe. eka taraphathI yuropamAM jaina zrata dAkhala thatAM teno abhyAsa zarU thayo, vadhyo ane vistaryo. te upara aneka bhASAmAM aneka rIte kAma thayuM ane hajI thAya che. bIjI bAju dezamAM ja pAzcAtya vicAronA paDaghA paDyA ane jaina zratane prakAzita karavAno vicAra phelAto gayo. bAbu dhanapatasiMhajInA purANA prakAzananI vAta jatI karIe toya ApaNe AgamavAcanAne jatI karI zakIe tema nathI. Agama ane bIjAM zAstrone chapAvavAno virodha zvetAMbara digaMbara baMne paraMparAmAM eka sarakho hato. zrImAna sAgarAnaMdasUri pahelAM virodha pakSamAM hatA, paNa temanI cakora dRSTie kALabaLa pArakhyuM ane pote ja AgamaprakAzananAM kArya mATe AgaLa AvyA. meM emanA sahavAsamAM joyuM che ke jyAre teoe A bhagIratha kArya hAthamAM lIdhuM ane pATaNamAM vAcanA sAthe mudraNakArya paNa zarU karyuM tyAre temAM sAtha ApanArA sAdhuo evA na hatA ke je khAsa lAgavagavALA hoya, je kAryasAdhaka vidvattA paNa dharAvatA hoya ane je sAgarajIne temanA kAryamAM sIdhA sahAyaka paNa thatA hoya. je Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 * jaina dharma ane darzana sAdhuo te vakhate AvelA te moTe bhAge cAlatI vAcanAnA zrAvaka mAtra hatA. kAma to ekale hAthe e bAhoza sAgarajI karatA. te vakhate bIjA vidvAna, lAgavagavALA ane sAmagrIsaMpanna AcAryo ke sAdhuoe sAgarajIne, koI paNa jAtano bhedabhAva rAkhyA sivAya, sAtha Apyo hota to e AgamaprakAzananuM kArya judI ja rIte saMpanna thayuM hota. A badhuM chatAM bahuzruta ane puruSArthI zrI sAgarAnaMda sUcie kharekhara ekale hAthe ane kalpI na zakAya eTalA thoDA samayamAM lagabhaga badhuM Agamaththata lokone sulabha karI dIdhuM. ene pariNAme zvetAMbara paraMparA uparAMta digaMbara, sthAnakavAsI ane terApaMthI paraMparAmAM paNa navacetanA pragaTI. saue potapotAnI dRSTie zrutaprakAzanano mArga aMgIkAryo, je Aje paNa kAma karI rahyo che. samayanI mAgaNI paraMtu samayanI mAgaNI judI hatI ane hajIye judI che. jema jema pAzcAtya vicAro ane tenI kAryapaddhitio ApaNI jANamAM vadhAre ne vadhAre AvatI gaI, tema tema ApaNane mAtra prathama thayela kAmamAM saMtoSa raheto te ghaTavA lAgyo. ane eka ja vastune navanavI rIte loko samakSa mUkavAnI vRtti prabaLa ane prabaLa thatI gaI. yuropIyA vidvAnonA hAthe thayela saMskaraNonI jevI pratiSThA che, temanAM lakhANomAM je taTasthatA ane vizALa dRSTi che tevuM ApaNe kema na karIe? AvI mahattvAkAMkSA ApaNI cetanAmAM janmI. have "abhidhAnarAjendra ane bIjA tevA graMtho mAtrathI saMtuSTa na rahetAM kAMIka tethI vadhAre paddhatisara, vadhAre agatyanuM ane vadhAre grAhya bane tevuM kAma karIe - AvI bhAvanA zuM tyAgI ke zuM gRhastha bane samajadAra vargamAM ekasarakhI jAgI. ene lIdhe chUTAchavAyA aneka prayatno paNa zarU thayA. jaina paraMparAnA badhA phirakAmAM, ane eka eka phirakAnI judI judI saMsthAomAM, e prayatno cAlI rahyA che e eka pramodadAyaka che. A badhuM chatAM have evo samaya AvI gayo che, ane te pAkyo paNa che, ke jyAre ApaNe have kAMIka judI ja dRSTie ane kAMIka judI ja bhUmikA upara jaina zrutanA prakAzananuM ke navanirmANanuM kAma hAtha dharavuM joIe. AjanI jaina zruta pratyenI ApaNI mukhya javAbadArI A ja che. e judI dRSTi ane judI bhUmikA zI che ke jene lIdhe ApaNI vArasAgata saMkucitatAnI khAmI dUra thAya ane ApaNe jAgelI navacetanAne saMtoSI paNa zakIe. e have saMkSepamAM vicArIe. taiyAra bhUmikAno upayoga karI laIe ApaNe prathama bhUmikAne joIe. jaina zratane lagatuM je kAma je dRSTie karavuM prApta che tenI sAdhanasAmagrI e ja ApaNI bhUmikA che. pahelAM paNa AvI sAmagrI na hatI ke sarvathA ajJAta hatI ema nathI, paNa Aje tenI sAmagrI jeTalA pramANamAM prApta che, jeTalA pramANamAM jJAta che ane jeTalA pramANamAM sulabha che, teTalA pramANamAM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zruta pratyenI javAbadArI 157 prathama na hatI prApta ke na hatI sulabha. je jaina bhaMDAro pUrNapaNe avagAhavAmAM AvyA na hatA ane jemAM A haze, te haze evI dhAraNA sevAtI hatI, lagabhaga te badhA bhaMDAro have atheti jovAI gayA che ane temAMthI badhI sAmagrI ekatra karavAmAM AvI che. saMbhava hoya teTalA jUnA samayanI jUnAmAM jUnI hastalikhita tADapatra ane kAgaLanI pratio Aje ApaNI sAme che. jaina zrutio sAthe anivArya saMbaMdha dharAvatI ane tenA saMpAdana-prakAzanamAM kImatI phALo Ape tevI bauddha ane brAhmaNa mRtanI sAmagrI paNa aneka rUpe Aje sarvathA sulabha che. pAli piTako, mahAyAnI sAhitya, enAM yuropIya bhASAomAM ane dezI bhASAomAM thayelAM bhASAMtaro, enA upara thayela bIjAM aneka koSAdi kAmo ane emAMthI nIpajeluM temaja vikaseluM cInI, jApAnI, barmI ane silonI sAhitya - e badhuM jANe AMgaNAmAM hoya evI sthiti che. vedathI mAMDI purANa ane darzana Adi viSayane lagatA vartamAna kALa sudhInA vaidika temaja brAhmaNa paraMparAnA mULa graMtho, tenAM bhASAMtaro, te uparanAM vivecano vagere badhuM ja ApaNAmAM che. bauddha ane vaidika vADumaya temaja jaina zratano eTalo badho nikaTa saMbaMdha che ke te ekamekanAM pUraka bane che. A badhuM to che ja, paNa te uparAMta jarathusTriyana dharmanA avestA Adi prAcIna graMthone lagatI paNa badhI sAmagrI Aje prApta che, jenI sAthe jaina AcAravicArano bahu jUno saMbaMdha che. sAhitya sAmagrI uparAMta Aje kArya karI zake ane kAma laI zakAya evA vidvAno ane vizAradonI paNa ApaNI pAse ThIka ThIka saMpatti che. AvI koTinA jaina gRhastha vidvAnone lakSamAM na laIe to paNa ekalI jaina sAdhusaMsthAmAM gaNyAgAMThyA paNa ucca koTinI yogyatA dharAvanArA tyAgIo che je navasaMskaraNa mATe agatyanI bhUmikA che. emanI jaina zruta pratyenI bhakti, emane paraMparAgata maLelo AcAra-vicArano vAraso ane emanI saMgha uparanI lAgavaga e badhuM bahu kImatI che. A sivAya A deza ane paradezamAM evA aneka vidvAno, adhyApako ane saMzodhako kaoNleja, yunivarsiTI temaja rIsarca insTiTyUTa AdimAM kAma karI rahyA che, jemane jJAnanI dRSTie jaina zrutanA saMpAdanamAM, tenA prakAzanamAM ane tene lagatA vivecana AdimAM UMDAmAM UMDo rasa che: eTaluM ja nahi, paNa ApaNe icchIe ane laI zakIe to teo prastuta kAryamAM bahu kImatI madada karI zake tema che. saMpAdanamrakAzanane lagatI A bhUmikA jANe pahelAM kadI na hatI tevI kALakrame nirmAI che. eno upayoga jaina zrutanA navasaMskaraNamAM karavo e ApaNuM dRSTibiMdu hoI zake. jijJAsAne saMtoSavAnI dRSTi rAkhIe ApaNe je saMpAdana, prakAzana, vivecana ane nirmANa karavA IcchIe chIe, tenI pAchaLa kaI dRSTi hovI joIe te vicAravuM yogya gaNAze. pahelAM je jaina zruta mAtra Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1580 jaina dharma ane darzana jaina paraMparAmAM abhyAsano viSaya hatuM, ane te paNa dharma ke zraddhAnI dRSTie, te jaina zruta Aje jaina paraMparA uparAMta anya paraMparAomAM paNa jijJAsAno viSaya banyuM che. skUlathI mAMDI kaoNleja, yunivarsiTI ane rIsarcane lagatI saMsthAomAM enuM kSetra vistaryuM che. bhArata ane bhAratanI bahAra, jyAM dekho tyAM anya prAcIna sAhityanI peThe jaina prAcIna vADmaya ta2pha vidvAnonuM dhyAna gayuM che, ne ApaNe na jANIe tevI rIte aneka sthAnomAM jainetaro ane videzIo paNa e vADmayane lagatuM ghaNuM kAma karI rahyA che. e ja rIte potAnI Dhabe paNa jaina paraMparAnA judAjudA phirakAo e vize kAMI ne kAMI karI rahyA che. Ama hovA chatAM AjanI vistaratI jijJAsAne dareka rIte saMtoSe evI dRSTithI jaina zrutanuM navasaMskaraNa karavuM Avazyaka che. te mATe phirakAoe potAnA jUnA pUrvagraho zithila ka2vA joIe. zrutakAryamAM mokhare UbhA rahI zake evA tyAgIvarge A kAryamAM potAno pUro sAtha Apavo ghaTe. dareka yogya vidvAna ke tyAgI potAne bhAge AvatuM ane pote karI zake tevuM kAma potAne iSTa sthAne rahIne paNa karI zake evI dRSTithI kAmanI vaheMcaNI thavI ghaTe. A kAma koI amuka phirakAnuM ja che ke amuka gacchanI amuka vyakti ja kAma kare che ke amuka saMgha ja temAM rasa le che, tethI tenI sAthe ApaNe zI levA-devA ? - evI kALajUnI saMkucitatAne khaMkherI chevaTe A badhuM kArya koI ekanuM nathI paNa sahunuM che, chevaTe amuka gaNIgAMThI vyaktio to mukhya bhAga le ja, to ApaNe paNa zA mATe na laIe ? vagere udAtta bhAvanA dvArA hArdika sahakAra ApavA pUratI dRSTi zuM gRhasthomAM ke zuM tyAgIomAM Avazyaka che; ane e dRSTithI kAma karIe to mane lAge che ke jaina zrutanuM dhAreluM navasaMskaraNa koI anero ja raMga le ! pachI to evuM avazya banavAnuM ke jyAM jyAM zAstrIya vidyAonuM adhyayana-saMzodhana thatuM haze tyAM sarvatra jaina vADmayanuM sthAna anivAryapaNe haze. tethI ApaNI dRSTi evI hovI joIe ke sAdhAraNa ane ucca koTInA vidvAnone saMtoSI zake, emanI mAgaNIone pUrI karI zake te rIte ane te dRSTithI jaina zrutanuM navasaMskaraNa thAya. javAbadArI adA karavAno samaya -- jaina zruta pratye AjanI ApaNI javAbadArI A che, ane te pUrI karavAno samaya pAkyo che. kALabaLa ApaNI sAthe che. sAdhano aparimita che. A badhuM jotAM mane ema lAge che ke have ApaNe mAtra cokAbaddha na rahetAM vizALa dRSTi keLavI ApaNI javAbadArI adA karIe. - * jaina paryuSaNAMka', zrAvaNa 2008 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. jJAnasaMsthA ane saMghasaMsthA tathA teno upayoga jyAM mAnavajAta che tyAM jJAnano Adara sahaja hoya ja che, ane jarA ocho hoya to ene jamAvavo paNa sahela che. hiMdustAnamAM to jJAnanI pratiSThA hajAro varSathI cAlI Ave che. brAhmaNa ane zramaNa saMpradAyanI gaMgA-yamunAnI dhArAo mAtra vizALa jJAnanA 5Ta u52 ja vahetI AvI che, ane vahe jAya che. bhagavAna mahAvIranuM tapa eTale bIjuM kAMI ja nahi, paNa jJAnanI UMDI zodha. je zodha mATe emaNe tana toDyuM, rAtadivasa na gaNyAM ane temanI je UMDI zodha jANavA-sAMbhaLavA hajAro mANasonI medanI temanI sAme UbharAtI, te zodha e ja jJAna, ane enA upara ja bhagavAnanA paMthanuM maMDANa che. bhagavAnanA nirvANa pachI emanA anubhavajJAnano AsvAda levA ekatra thayela athavA ekatra thanAra hajAro mANaso e jJAna pAchaLa prANa pAtharatA. e jJAne zruta ane Agama nAma dhAraNa karyuM. emAM umero paNa thayo ane spaSTatAo paNa thatI cAlI. jema jema e zruta ane AgamanA mAnasarovarane kinAre jijJAsu haMso vadhAre ane vadhAre AvatA gayA tema tema e jJAnano mahimA vadhato cAlyo. e mahimAnI sAthe ja e jJAnane mUrta karanAra enAM sthULa sAdhanono paNa mahimA vadhato cAlyo. sIdhI rIte jJAna sAcavavAmAM madada karanAra pustaka-pAnAM ja nahi, paNa tenA kAmamAM AvanAra tADapatra, lekhaNa, zAhIno paNa jJAnanA jeTalo ja Adara thavA lAgyo. eTaluM ja nahi, paNa e pothI-pAnAnAM baMdhano, tene rAkhavA mUkavA ane bAMdhavAnAM upakaraNo paNa bahu ja satkArAvA lAgyAM. jJAna ApavA ane meLavavAmAM jeTaluM puNyakArya, teTaluM ja jJAnanAM sthULa upakaraNone ApavA ane levAmAM puNyakArya manAvA lAgyuM. jJAnaprApti mATe aneka tapo yojAyAM hatAM. evAM tapo jAheramAM vadhAre Ave ane comera jJAnanuM AkarSaNa vadhe eTalA mATe moTAM moTAM jJAnatapanAM utsavo ane uSmaNAMo yojAyAM, tenI aneka jAtanI pUjAo racAI, gavAI ane tene lIdhe evuM vAtAvaraNa banI gayuM ke jainano ekeeka bacco vagara bhaNe ema samajavA maMDI gayo ke karoDo bhavanAM pApa eka ja padanA ke eka ja akSaranA jJAnathI baLI zake che.' Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 * jaina dharma ane darzana A jJAnanI bhakti ane mahinAmAMthI, je eka vAranA vyaktigata ane jAte upADI zakAya eTalA ja sAdhuonA khaMbhe ane pIThe bhaMDAro laTakatA, te bIjAM kAraNo upasthita thatAM moTA banyA ane gAma tathA zaheramAM dazyamAna thayA. eka bAju zAstrasaMgraha ane lakhANano vadhato jato mahimA ane bIjI bAju saMpradAyonI jJAna vizenI harIphAIo - A be kAraNone lIdhe pahelAMnI eka vAranI moDhe cAlI AvatI jJAnasaMsthA AkhI ja pheravAI gaI ane moTA moTA bhaMDArarUpamAM dekhA devA lAgI. dareka gAma ane zaheranA saMghane ema lAge ja ke amAre tyAM jJAnabhaMDAra hovo ja joIe. dareka tyAgI sAdhu paNa jJAnabhaMDAranI rakSA ane vRddhimAM ja dharmanI rakSA mAnato thaI gayo. pariNAme AkhA dezamAM, eka cheDethI bIjA cheDA sudhI, jena jJAnasaMsthA bhaMDArarUpe vyavasthita thaI gaI. bhaMDAro pustakothI UbharAtA cAlyA. pustakomAM paNa vividha viSayonuM ane vividha saMpradAyonuM jJAna saMgharAtuM gayuM. saMghanA bhaMDAro, sAdhunA bhaMDAro ane vyaktigata mAlikInA paNa bhaMDAro - ema bhagavAnanA zAsanamAM bhaMDAra, bhaMDAra ane bhaMDAra ja thaI gayA! enI sAthe ja moTo lekhakavarga Ubho thayo, lekhanakaLA vikAsa pAmI ane abhyAsIvarga paNa bhAre vadhyo. chApavAnI kaLA ahIM AvI na hatI. tyAre paNa koI eka navo graMtha racAyo ke tarata ja tenI seMkaDo nakalo thaI jatI ane dezanA badhe khUNe vidvAnomAM vaheMcAI jatI. A rIte jaina saMpradAyamAM jJAna saMsthAnI gaMgA avicchinnapaNe vahetI AvI che. vaMdA, UdhaI ane uMdaro temaja bheja, zaradI ane bIjAM kudaratI vibo ja nahi, paNa dhamadha yavano sudhdhAMe A bhaMDAro upara potAno nAzakAraka paMjo pheravyo, hajAro graMtho taddana nAza pAmyA, hajAro khavAI gayA, hajAro rakSakonI ane bIjAonI beparavAIthI naSTabhraSTa thaI gayA, chatAM jJAna taraphanI jIvatI jainabhaktine pariNAme Aje paNa e bhaMDAro eTalA badhA che ane emAM eTaluM badhuM vividha temaja jUnuM sAhitya che ke teno abhyAsa karavA mATe seMkaDo vidvAno paNa ochA ja che. paradezanA ane A dezanA koDIbaMdha zodhako ane vidvAnoe A bhaMDAronI pAchaLa vaSa gALyAM che ane emAMnI vastu tathA eno prAcIna rakSAprabaMdha joI teo cakita thayA che. varSo thayAM koDIbaMdha chApakhAnAMone jaina bhaMDAro pUrato khorAka ApI rahyA che, ane hajI paNa varSo sudhI tethI vadhAre khorAka pUro pADaze. bhaMDAro jema nAmamAM tema svarUpamAM paNa have badalAyA che. have pustakAlayo, lAibrerIo, jJAnamaMdiro ane sarasvatImaMdironAM nAma teoe dhAraNa karyA che, ane kalamane badale bIbAMmAMthI lakhAI nave AkAre pustako bahAra paDatAM jAya che. bhaMDAronI jUnI saMgrAhaka zakti hajI pustakAlayomAM kAyama che; eTaluM ja nahi, paNa jamAnAnA jJAnapracAra sAthe te vadhI che. tethI ja AjanAM jaina pustakAlayo jUnA jaina graMtho uparAMta Adhunika, dezI, paradezI ane badhA saMpradAyonA sAhityathI UbharAtAM cAlyAM che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasaMsthA ane saMgha saMsthA tathA teno upayoga * 161 brAhmaNa saMpradAyanA ane jaina saMpradAyanA bhaMDAro vacce eka phera che, ane te e ke brAhmaNanA bhaMDAro vyaktinI mAlikInA hoya che, jyAre jaina bhaMDAro bahudhA saMghanI mAlikInA ja hoya che; ane kvacita vyaktinI mAlikInA hoya tyAM paNa teno sadupayoga karavA mATe te vyakti mAlika che, ane durupayoga thato hoya tyAM moTe bhAge saMghanI ja sattA AvIne UbhI rahe che. brAhmaNo Aso mahinAmAM ja pustakomAMthI comAsAno bheja uDADavA ane pustakonI sArasaMbhALa levA traNa divasanuM eka sarasvatIzayana nAmanuM parva Ujave che, jyAre jaino kArtika sudi paMcamIne jJAnapaMcamI kahI te vakhate pustako ane bhaMDArone pUje che, ane e nimitte comAsAthI saMbhavato bagADa bhaMDAromAMthI dUra kare che. A rIte jaina jJAnasaMsthA, je eka vAra mAtra maukhika hatI te, aneka pheraphAra pAmatAM pAmatAM, aneka ghaTADA-vadhArA ane aneka vividhatA anubhavatAM anubhavatAM Aje mUrtarUpe ApaNI sAme che. paraMtu A badhuM vArasAgata hovA chatAM atyAre jamAnAne pahoMcI vaLe tevo koI abhyAsIvarga e bhaMDAronI madadathI Ubho thato nathI. prAcIna ane madhyakALamAM je bhaMDAroe siddhasena ane samaMtabhadra, haribhadra ane akalaMka, hemacaMdra ane yazovijayane janmAvyA. te ja bhaMDAro ane tethIye moTA bhaMDAro vadhAre sagavaDa sAthe Aje hovA chatAM atyAre viziSTa abhyAsIne nAme mIMDuM che. koIne jANe saMgraha sivAya bIjI khAsa paDI ja na hoya tema atyAranI ApaNI sthiti che. beeka apavAdane bAda karIe to A jJAnasaMsthAno vAraso saMbhALI rAkhanAra ane dharAvanAra tyAgIvarga jANe tuSTimAM paDI gayo che, ane atyAranA yuganI sAme tenA upara jJAnanI dRSTie keTalI moTI javAbadArI che e vAta ja cheka bhUlI gayo che athavA samajI zakyo nathI, ema koIpaNa AkhA sAdhuvarganA paricaya pachI kahyA vinA bhAgye ja rahI zake. A bhaMDArono upayoga abhyAsa no sarjavAmAM ja kharo hoI zake. atyAra sudhI je enI dhULa pUjA thaI teNe have abhyAsanuM rUpa dhAraNa karavuM joIe. sAdhavarga e vastu samaje to gRhastho paNa e dizAmAM prerAya ane ApaNo vAraso badhe suvAsa phelAve. atyAre je keTalAka khaMDa bhaMDArI che, eka ja gAma ke zaheramAM aneka bhaMDAro che, eka ja sthaLe eka ja viSayanAM aneka pustako chatAM pAchAM vaLI tenAM aneka pustako lakhAye ja javAya che athavA saMghare ja javAya che, te badhAMno upayoganI daSTie vicAra karI eka keMdrastha bhaMDAra te te sthAne banavo joIe, ane dareka gAma ke zaheranA keMdrastha bhaMDAra uparathI eka mahAna sarasvatImaMdira UbhuM thavuM joIe. jyAM koIpaNa dezaparadezano vidvAna AvI abhyAsa karI zake ane te tarapha AvavA lalacAya. laMDana ke barlinanI lAIbrerInuM gaurava e mukhya sarasvatImaMdirane maLe ane tenI aMdara aneka Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 * jaina dharma ane darzana jAtanI upayogI kAryazAkhAo cAle, jenA dvArA bhaNelA ke abhaNa samagra janatAmAM e jJAnagaMgAnA chAMTA ane pravAho pahoMce. ATaluM ApaNA tyAgI guruo na kare to teo icchaze chatAM temanAmAMthI Alasya, kleza ane binajavAbadArInuM jIvana kadI ja javAnAM nathI. tethI sAdhutAne jIvatI karavA A bhaMDAronA jIvaMta upayogamAM ja vyavasthita rIte sAdhuvarge niyaMtraNapUrvaka ane icchApUrvaka, eka paNa kSaNano vilaMba karyA sivAya, goThavAI javuM joIe. jemanA pUrvajoe khaMbhe jJAnanI kAvaDano bhAremAM bhAre bojo lAkaDIne Teke upADI, pagapALA cAlI, keDa vaLI jAya tyAM sudhI ane dhoLAM Ave tyAM sudhI jahemata uThAvI che ane ekeeka jaNane tAjuM jJAnAmRta pAvAnI koziza karI che te sAdhuvargane mArA jevA kSudra jJAnapipAsu sevake emane vArasAgata kArya jamAnAnI rIte banAvavA mATe vinavaNI karavI, emAM to vinavaNI karanAra ane vinavAtA varga baMnenuM apamAna che. huM mAruM potAnuM apamAna gaLI jAuM topaNa e jJAnagaMgAvAhIonuM apamAna sahI zakAya nahi. tethI teo ApoApa samajI jaI vinavaNIne nirarthaka sAbita kare. saMghasaMsthA have ApaNe viSayanA bIjA bhAga tarapha vaLIe. bauddho ane bIjA AjIvaka jevA zramaNa paMthonI peThe jaino varNavyavasthAmAM nathI mAnatA, eTale emane varNonAM nAma sAme ke vibhAga sAme vAMdho nathI, paNa e varNavibhAgane teo vyAvahArika ke AdhyAtmika vikAsamAM baMdhanarUpa mAnavAnI nA pADe che. brAhmaNa saMpradAya varNavibhAgamAM vaheMcAyelo ane baMdhAyelo che. emAM jyAre varNavibhAge vyAvahArika ane AdhyAtmika vikAsa sAdhavAmAM baMdhana UbhuM karyuM ane Arya mAnavonA mAnasika vikAsamAM ADa UbhI karI tyAre bhagavAna mahAvIre e ADa pheMkI devA ane sAmyavAda sthApavA buddhanA jeTalo ja prayatna karyo. jeo jeo bhagavAna mahAvIranA anugAmI thatA gayA teo varNanuM baMdhana pheMkatA ke DhIluM to karatA ja gayA, chatAM potAnA pUrvajonA ane potAnA jamAnAnA brAhmaNapaMthI paDozIonA kaDaka varNabaMdhanonA saMskArothI cheka ja alipta rahI na zakyA. eTale vaLI brAhmaNapaMthe jyAre jyAre jora pakaDayuM, tyAre tyAre jaino e paMthanA varNabaMdhananA saMskArothI kAMIka ane kAMIka rIte lepAyA. eka tarapha varNabaMdhana sAmenA jainavirodha brAhmaNapaMtha upara sIdhI asara karI ane te paMthanA varNabaMdhana saMskAro kAMIka moLA paDyA, to bIjI tarapha brAhmaNapaMthanA varNabaMdhana vizenA daDha Agrahe jainapaMtha upara asara pADI. jene lIdhe icchAe ke anicchAe, eka athavA bIje rUpe, jene lokomAM varNasaMskAronuM kAMIka vAtAvaraNa AvyuM. A rIte varNabaMdhananA virodhI ane avirodhI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasaMsthA ane saMgha saMsthA tathA teno upayoga - 163 baMne pakSo ekabIjA sAthe laDatA aphaLAtA chevaTe ekabIjAnI thoDIghaNI asara laI, samAdhAnIpUrvaka A dezamAM vase che. - A to TUMkamAM aitihAsika avalokana thayuM, paNa bhagavAna mahAvIre jyAre varNabaMdhanano cheda uDADI mUkyo tyAre tyAganA dRSTibiMdu upara potAnI saMsthAnA vargo pADyA. mukhya be vargaH eka gharabAra ane kuTuMbakabIlA vinAno pharato anagAra varga, ane bIjo kuTuMbakabIlAmAM rAcanAra sthAnabaddha agArI varga. pahelo varga pUrNa tyAgI. emAM strI ane puruSo baMne Ave, ane te sAdhu-sAdhvI kahevAya. bIjo varga pUrNa tyAgano umedavAra. emAM paNa strI ane puruSo baMne Ave ane te zrAvaka-zrAvikA kahevAyA. A rIte caturvidha saMghavyavasthA, athavA brAhmaNapaMthanA prAcIna zabdano navesara upayoga karIe to caturvidha varNavyavasthA, zarU thaI. sAdhusaMghanI vyavasthA sAdhuo kare. enA niyamo e saMghamAM atyAre paNa che, ane zAstramAM paNa bahu suMdara ane vyavasthita rIte mukAyelA che. sAdhusaMgha upara zrAvakasaMghano aMkuza nathI ema koI na samaje. pratyeka nivirvAda sAruM kArya karavA sAdhusaMgha svataMtra ja che, paNa kyAMya bhUla dekhAya athavA to matabheda hoya athavA to sArA kAryamAM paNa khAsa madadanI apekSA hoya tyAM sAdhusaMghe pote jAte ja zrAvakasaMghano aMkuza potAnI icchAthI ja svIkAryo che. e ja rIte zrAvakasaMghanuM baMdhAraNa ghaNI rIte juduM hovA chatAM te sAdhusaMghano aMkuza svIkArato ja Avyo che. A rIte parasparanA sahakArathI e baMne saMgho ekaMdara hitakArya ja karatA AvyA che. mULamAM to saMghanA be ja bhAga ane dharmanI daSTie mahAvIrano eka ja saMgha, chatAM gAma ane zahera temaja pradezonA bheda pramANe e saMgha lAkho nAnA nAnA bhAgomAM vaheMcAI gayo; ane vaLI durdevathI paDelA zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI jevA traNa phAMTAone e lAkho nAnakaDA saMgho sAthe guNIe to e aneka lAkho nAnakaDA TukaDA thaI jAya. durdeva tyAMthI ja na aTakyuM, paNa gaccha vagerenA bhedo pADI teNe e nAnA TukaDAonA, AjanA hiMdustAnanA kheDUtonI kheDavAnI jamInanA nAnA TukaDAnI peThe, vadhAre ane vadhAre bhAgalA pADI dIdhA. A badhuM chatAM jana samAjamAM keTalAMka evAM sAmAnya tattvo surakSita che ane cAlyAM Ave che ke jene lIdhe Akho jaina saMgha ekatra thaI zake ane eka sAMkaLamAM baMdhAI pragati karye jAya. e sAmAnya tattvomAM bhagavAna mahAvIre vArasAmAM ApelI aneka vastuomAMnI zreSTha, zAzvata ane sadA upayogI ba vastuo Ave che : eka, ahiMsAno AcAra ane bIjI, anekAMtano vicAra. bhagavAna mahAvIrano saMgha eTale pracAraka saMgha. pracAra zeno ? to upalI be vastuono, ane e be vastuonI sAthe athavA e be vastuonA vAhanarUpe nAnImoTI WWW.jainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 * jaina dharma ane darzana bIjI aneka vastuono. have nAnA nAnA kaTakAomAM vaheMcAyelo ane vaLI vadhAre ne vadhAre Aje vaheMcAto jato jainasaMgha potAnA pracAradharmanA uddezane ane pracAranI vastune samajI le, temaja A samayamAM A dezamAM temaja sarvatra lokonI zI apekSA che, teo zuM mAge che, e vicArI le, ane lokonI e mAgaNI ahiMsA temaja anekAMta dvArA kevI rIte pUrI pADI zakAya eno abhyAsa karI le to hajuye e saMgha e tattvo upara akhaMDa rahI zake ane enuM baLa TakI zake. pharajanuM bhAna ja samaya, zakti ane buddhino durupayoga aTakAve che. tethI jainasaMghe pahelAM potAnI pharajanuM bhAna jIvanamAM jIvatuM karavuM joIe. dezanA sadUbhAgye temAM jaina jevo pracAraka saMgha paDyo che. tenuM baMdhAraNa vizALa che. tenuM kArya saune joIe ane sau mAge tevuM ja che. eTale atyAre, bIje koIpaNa vakhate hatI te karatAM, saMgha saMsthAne vyavasthita karavAnI vadhAre jarUra che. jo saMghanA AgevAno potAnI saMghasaMsthAne nidmANa jovA na mAgatA hoya ane potAnA vArasadArono zApa temaja dezavAsIono tiraskAra vahoravA na mAgatA hoya to atyAre saMghasaMsthAne vyavasthita karavAnI ane teno upayoga rASTra paratve karavAnI khAsa jarUra che. A dezamAM je eka vAra bhAre vagasaga dharAvato te bauddha saMgha hayAta nathI, chatAM jainasaMgha to che ja. eTale A saMsthAno upayoga deza paratve pahelAM ja thavo ghaTe; ane mAtra tabalAM ke khaDatAla, jhAMjhara ke DAMDiyArA vagADavA-vagaDAvavAmAM temaja nirjIva jamaNavAronI mIThAIo khAvA-khavarAvavAmAM ane bahu to bhapakAbaMdha varaghoDA caDAvavAmAM ja e saMghasaMsthA potAnI itizrI na samaje. jo koI zAsanadevI hoya ane tenA sudhI sAcI prArthanA pahoMcatI hoya, ane prArthanA pahoMcyA pachI te kAMI karI zakatI hoya, to ApaNe badhA tene prArthIzuM ke Aje ja tene potAnuM zAsanadevatA nAma saphaLa karavAno vakhata Avyo che. jo Aje te udAsIna rahe to pharI tene potAno adhikAra ojasvI banAvavAnI taka Avaze ke nahi e kahevuM kaThaNa che. kharI vAta to e che ke ApaNe badhA ja zAsanadevatA chIe, ane ApaNAmAM ja badhuM sAruM ke narasuM karavAnI zakti che ane prArthanA karanAra paNa ApaNe ja chIe, eTale ApaNI prArthanA ApaNe ja pUrI karavAnI che. jo e kAma ApaNe na karIe to zAsanadevatAne Thapako Apavo eno artha ApaNI jAtane mUrkha banAvyA barAbara che. puruSArtha na hoya to kazuM ja thatuM nathI ane hoya to kazuM ja asAdhya nathI. tethI ApaNe ApaNo puruSArtha saMghasaMsthAne dezopayogI karavAmAM prerIe eTale ApaNuM kAma keTaleka aMze pUruM thayuM. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1930 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. vijayadharmasUri ane zikSaNasaMsthAo zrI vijayadharmasUrIzvaranA jayaMtI-utsavamAM meM 25 varSa sudhI bhAga nathI lIdho ane Aje huM emAM bhAga laI rahyo chuM e zuM suvarNacaMdrakanI lAlace ? ema koIne sahaja prazna thAya; paNa huM eTaluM ja kahyuM ke zrI vijayadharmasUrIzvarane - temanAM zakti ane sAmarthyane - huM pichAnuM chuM, paNa eno huM e rIte upayoga karavA nathI mAgato ke jethI e koIne mATe kevaLa pracAranA sAdhanarUpa banI rahe. bAkI emanA pratye mane haMmezAM Adara rahyo che ane tethI ja to meM mArI eka sArAmAM sArI graMthakRti temane samarpa che. AvI jaMyatIno artha huM to evo ja samajuM chuM ke te vyaktine kharA rUpamAM ApaNe samajIe ane temAMthI je jIvanamAM utAravA yogya hoya tene jIvanamAM utArIe. bAkI to ghaNIya jayaMtIo UjavAya che ane bhUlI javAya che. e jANe rojanA anubhavanI vAta banI gaI che. AvI ujavaNIo mArA mana sAthe saMgata thatI nathI. mArA khyAla mujaba vijyadharmasUrIzvarano eka viziSTa guNa e hato ke je guNanI Aje paNa jaina samAjane jarUra che. te guNa eTale gRhastha vidvAno taiyAra karavAnI kalpanA ane e kalpanAne mUrta rUpa ApavAnAM sUjha ane sAhasa vijayadharmasUrijInA sAhasane gujarAtanuM kSetra anukULa na hatuM. tethI temaNe kAzIno mArga grahaNa karyo e jANItI bInA che. ApaNe tyAM zvetAMbara samAjamAM haju sudhI paNa gRhastho mAtra zrAvako (sAMbhaLanArAo) ja rahyA che ane tethI ja zvetAMbara paraMparAnA itihAsamAM tattvajJA jaina gRhastha vidvAna hovAno eka dAkhalo noMdhAyo nathI. digaMbara samAjamAM jarUra gRhastha vidvAno thayA che. vijayadharmasUrIzvarane yugapravartaka kahevAmAM Ave che, teno artha eTalo ke zvetAMbara jaina samAjamAM gRhastha vidvAno taiyAra karavAno yuga temaNe pravartAvavAno prayatna karyo ane e yuganI zarUAta tyArathI thaI. banArasanI atyAranI yAdUvAda mahAvidyAlaya jevI digaMbara pAThazALAo e zrI vijayadharmasUrijInA puruSArthano pratidhvani che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 * jaina dharma ane darzana paNa have savAla e thAya che ke e puruSArtha AgaLa zI rIte vadhArI zakAya? prAraMbhamAM je rIte e puruSArtha amalamAM mUkavAmAM Avyo e rIta to have purANI thaI gaI che ane tethI A yugamAM e kAragata thaI zake ema nathI. have to mULamAM e bhAvanA - gRhasthavidvAno taiyAra karavAnI bhAvanA - kAyama rAkhavA chatAM ene mUrta karavAnI rItomAM pheraphAra karavo ja rahyo. je rIta eka kALe kAryakarI hatI te sadAya kAryakArI banI rahe e zI rIte bane? eTale have navI rIta ja zodhavI rahI ane te rIta te samanvayagAmI tulanAtmaka abhyAsanI paddhati dvArA vidvAnone taiyAra karavA te. jaina saMpradAyanA traNe phirakAomAM gurukuLonI phuraNA thaI che e sAcuM che, paNa tethI tattvaciMtaka gRhastha vidvAnonI UNapa dUra thaI zakI nathI, e paNa hakIkata che. Ama thavAnuM kAraNa e che ke paMDita banelA gRhasthane kAma zuM ApavuM? e praznano nikAla ApaNe na karI zakyA ane pariNAme ApaNI keLavaNInI saMsthAo chevaTe kevaLa vyAvahArika kSetranA adhyayana-adhyApananAM dhAmo banI gaI. banArasanI pAThazALA bhale game te kAraNe asta banI, paNa banArasamAM nahi to bIje game te sthaLe e krama cAlu rahevo joIto hato, paraMtu e cAlu rahyo nathI. mArI najara sAme ja aneka saMsthAo asta thaI, paNa Ama thavAnuM eka ane mukhya kAraNa te saMsthAnA saMcAlanamAM sAdhuonuM varcasva che ema mane spaSTa lAgyuM che. saMsthAnA kalyANanI dRSTie ApaNe sAdhuone namra bhAve ema kahI devuM joIe ke Apa saMsthAne dareka rIte jarUra madada ane mArgadarzana karAvatA raho, paNa saMsthAnA saMcAlanamAM Apa mAthuM na mAro. tethI nathI sacavAto tamAro tyAgadharma ane nathI sadhAtuM saMsthAnuM vidyAviSayaka lakSya. mahAvIra jaina vidyAlaya jevI saMsthA nabhI zakI che ane puSTa banI zakI che enuM kAraNa A ja che. bIjI saMsthAonuM astagamana paNa A ja hakIkatanI sAkha pUre che. huM mAnuM chuM ke jene sAdhuone javAbadArInuM bhAna bhAgye ja hoya che, tethI teo na Icche chatAM temanA hastakSepanI saMsthA vikasavAne badale vinAzamAM pariName che. zuM ApaNane rAdhAkRSNana jevA vidvAno nathI joItA? jo hA, to evA vidvAno AjanI jaina saMsthAomAM taiyAra thaI zakaze kharA ? e vAtano tame badhA vicAra karajo. rAmakRSNa mizananI pravRtti ApaNane saune preraNA Ape evI che. tyAM kevA moTA moTA vidvAno paDyA che ane te paNa tyAga ane vairAgyanI bhUmikA upara ane janakalyANanI sAdhanAnA mArga upara. mane lAge che ke je saMsthAo binajavAbadArapaNe cAlatI hoya te saMsthAo ApaNe baMdha karavI joIe. e baMdha karavAmAM ja samAjanuM zreya raheluM che ane sAthe sAthe Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayadharmasUri ane zikSaNa saMsthAo * 167 ayogya saMcAlako hoya temanuM paNa niyaMtraNa karavuM joIe ane jarUra jaNAya to temane rUkhasada ApatAM paNa acakAvuM na joIe, kAraNa ke ayogya saMsthA ke ayogya saMcAlaka pAsethI sArA mANaso taiyAra thavAnI AzA to na rahe; UlaTuM emAMthI ayogya mANasonI paraMparA ja UbhI thavAnI. A sthiti aTakavI ja joIe. ApaNA phirakAo gholakAM jevA banI gayA che, jemAM kadI na buddhine avakAza rahe che na mukta vikAsane. emAM to kevaLa jaDatA ane aMdhazraddhAnuM ja sAmrAjya jAme che. jyAre dharmanuM zikSaNa to koInA paNa aMdha anuyAyI thayA sivAya ja levuM ghaTe. eTale ApaNI zikSaNa-saMsthAomAM koI eka paMthanuM dRSTibiMdu na keLavAya e jovuM ghaNuM jarUrI che; nahi to mAtra zuSka kriyAkAMDanI jALone dharma mAnI levAnI bhUlamAM ApaNe phasAI paDIzuM ane pariNAme dharmanA nAme kevaLa bhramanI paraMparA ja ApaNA nasIbamAM raheze. atyAre to AvI du:khada paristhiti pravarte che. ene dUra karavI ati jarUrI che ane e dUra karavAnuM kAma ApaNI jJAnanI keLavaNInI saMsthAonuM che. e kAma mATe vyApaka daSTi ane udAra cittanI jarUra che. ApaNe sau e samajIe ane e mATe prayatnazIla banIe ! - samayadharma, varSa 16, aMka 20 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. dhArmika zikSaNa* jema bhUgoLa, khagoLAdi vidyAo che tema dhArmika zikSaNa paNa eka vidyA che ke nahi? ane te vidyA nathI ema jo nathI kahI zakAtuM to e jovuM rahe che ke dhArmika zikSaNamAM jANavA jevI, rasa pedA kare evI ane mAnavabuddhinI bhUkha jagADI tene saMtuSTa kare evI mahattvanI bAbato koI che ke nahi? jo anubhavIono uttara e ho (ane che ema mAro vizvAsa che) ke evI bAbato dhArmika kahevAtI vidyAmAM puSkaLa che, to pachI Aje e prazna kema Ubho thAya ke chAtrAlaya vagere saMsthAomAM dhArmika zikSaNa hovuM joIe ke nahi? A prazna thavAnAM cAra mukhya kAraNo che : (1) dRSTinuM saMkucitapaNuM, (2) buddhisvAtaMtra ane tarka upara aMkuza, (3) jJAna upara aMkuza arthAtu navI vicAradhArAo ane zodha tarapha durlakSa, jI zailIdoSa. dhArmika zikSaNa ApavAmAM dRSTi bhAre saMkucita ane TUMkI rAkhavAmAM Ave che. dA. ta., jaina samAja, ane temAM paNa digaMbara, dhArmika zikSaNa Ape tyAre teo evI ja dRSTi dharAvatA hoya che ke amuka bAbata upara digaMbara zAstromAM je lakhAyeluM che te chellAmAM chelluM eTale ke sarvajJakathita che, have temAM vadhAre jANavA jevuM ke umeravA jevuM kazuM nathI. te bAbata paratve anya zAstro jo bhinna mata darzAvatAM hoya to te taddana agrAhya ane apUrNa che. ane jo jaina zAstra pramANe ja bIjAM zAstro paNa te bAbata paratve mata dharAvatAM hoya to te vicAra temaNe jaina zAstramAMthI lIdhelo che. vaLI teo evI paNa mAnyatA dharAvatA hoya che ke te bAbata paratve digaMbara AcAryoe lakhyuM che te ja yathArtha che ane bIjA AcAryo yathArtha dRSTi vinAnA hovAthI abhrAMta vicAra karI zake ja nahi. bhaNAvanAramAM A dRSTisaMkucitatA hoya che ane bhaNanAramAM pachIthI e dAkhala thAya che, eTale jyAre bhaNanArAomAMthI keTalAka AgaLa vadhe che ane vicArazIla thAya che tyAre temane zarUAtamAM maLelo dRSTisaMkocano vAraso yAda Ave che, ane te vakhatanI vicArasaraNI sAthe te ja abhyAsa sAthe e TUMkI dRSTino * A carcA jaina samAjane lakSIne lakhelI che paNa te badhA dhArmika samAjonI zikSaNa paddhatine lAgu paDe e daSTie ja vicArAyelI che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa - 169 meLa khAto na jotAM e zikSitagaNa pokArI UThe che ke dhArmika zikSaNa nakAmuM che. atyAranI sAMpradAyika badhI ja saMsthAomAM dhArmika zikSaNa ApanArAo ane saMsthAnA saMcAlako moTe bhAge buddhisvAtaMtrya ane tarkazakti, ke je baMne manuSyatvanA prANa ane kharuM jIvana che, tenA upara aMkuza mUke che. dA. ta., koI jaina vidyArthI dhArmika zikSaNa letI vakhate dUdha-ghInA ja samudronuM varNana sAMbhaLI temaja sonArUpAnA pahADonuM varNana sAMbhaLI e vize purAvA mAge agara to vizeSa jijJAsA pragaTa kare to zikSako enA upara lAla AMkha na kare ema mAnI laIe, topaNa eTaluM to jarU2 ja kahevAnA ke ApaNI buddhi parimita che ane parataMtra che tethI tene AvI bAbato vize mAtra zraddhA rAkhavAnuM hoya che; emAM zaMkA karavI e paNa dharmahatyA che. vaLI koI raDyokhaDyo ziSya tarka kare ke bhagavAna mahAvIranI tahenAtamAM karoDo devo rahetA ema kahevAya che, tyAre bhagavAnanA samayanA rAjAo ane bIjI vyaktionA ullekho jema bauddha Adi zAstromAM maLI Ave che tema AvI ajaba vastuono ullekha kema nathI maLato ? vaLI, koI vidyArthI ema tarka kare ke pUjAmAM phUlonA DhagalA karo cho te, athavA tIrtharakSAne nAme koI koI vAra manuSyahatyA sudhInAM ajANatAM paNa pagalAM bharAya che te, tyAga ane ahiMsAnI sAthe baMdha kevI rIte bese ? eka to AvA tarko UThavA jevI buddhi ja ghaTI gaI che, ane kadAca durbhAgye ke sadbhAgye UThyA to tevA tarka karanArane moTe bhAge nAstika athavA doDhaDAhyo kahIne utArI pADavAmAM Ave che. jyAre emAMnA koI vidyArthI AgaLa jatAM svataMtra vicAraka ane tArkika thAya che tyAre teo pelA vidyArthIjIvananA dhArmika zikSaNa sAme tobA pokAre che, ane baLavo gAve che. dhArmika zikSaNamAM je viSaya zikhavAto hoya ane tenA upara je AcAryanuM pustaka cAlatuM hoya te viSaya paratve te AcAryanA pachI bhale te seMkaDo ane hajAro varSa pahelAM thaI gayA hoya) vicAro sivAya bahAranI duniyAmAM te jamAnA sudhImAM bIjAoe zuM vicAryuM che ane te jamAnAthI mAMDI atyAra sudhImAM te viSaya paratve AkhI duniyAmAM zuM zuM vicAravAmAM AvyuM che, zI zI zodho thaI che, kAM jUnAM satyo vadhAre spaSTa thayAM che ane kaI bAbato khoTI sAbita thatI jAya che agara thaI che, te badhAM tarapha mAtra durlakSa karavAmAM Ave che. tethI jyAre koI dhArmika zikSaNa lIdhela vidyArthI moTI uMmare pote zIkhela viSayanI bAbatamAM comerathI navuM jANe che athavA tene e jANavA-sAMbhaLavAno prasaMga Ave che tyAre tene pelo dhArmika abhyAsa daramiyAnano jJAnaaMkuza khaGe che ane vagara saMkoce te kahI de che ke dhArmika zikSaNane salAma ! ene lIdhe to UlaTA mUrkha rahyA ! Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 * jaina dharma ane darzana uparanA traNa doSo uparAMta eka moTo doSa zikSaNanI zailIno che. Aje moTe bhAge arthahIna pATho gokhAvavAmAM Ave che. emAM zIkhanArane kadAca TIkhaLa ane majA paDe che, kAraNa ke te gokhatAM ramatA jAya che; paNa tenI vicAra ane kalpanAzakti mAtra gokhaNapaTTInA bhArane lIdhe buThThI thaI jAya che. artha na samajAvAthI jJAnano rasa Avato nathI ane gokhelA zabdo kALa jyAM bhulAI jAya che. moTI uMmare jyAre evA vidyArthIo vicAra ane kalpanAnI kiMmata AMkatA thAya che ane vyavahAramAM tenI agatyatA jue che tyAre auraMgajhebanI peThe teo potAnA dharmazikSakone phAMsI mApha karI zApa to Ape ja che. A uparAMta keTalIka, mahesANAmAM che tevI, dharmajIvI pAThazALAomAM to vidyArthIone, jemanuM jJAna ane vicAra jANavA mATe AkhuM bhArata talase che te gAMdhIjInAM patro ane pustako vAMcatAM paNa rokavAmAM Ave che; eTalA kAraNe ke e jena dhArmika pustaka nathI. huM keTalAMya dharmaputra manAtAM ane vidvAna gaNAtAM jaina sAdhu temaja sAdhvIone jANuM chuM ke jeone mana amuka AcAryoe amuka bhASAmAM lakhyuM hoya te sivAyanuM kazuM paNa vAMcavA ane sAMbhaLavA tarapha mAtra udAsInatA ja nahi, paNa dveSa hoya che. A joI ghaNA bolI UThe che ke dhArmika zikSaNe satyAnAza vALyuM, enI zI jarUra che? alabatta, dhArmika zikSaNa sAme vAMdho lenArano uparano anubhava khoTo che ema to na ja kahI zakAya, chatAM jo vicAra ane anubhave ema lAge ke dhArmika zikSaNamAM samAtI jUnI mAnyatAo, jUnI paraMparAo ane e prAcIna anubhavo amuka hada sudhI ane amuka dRSTie jANavA jevAM che ane upayogI paNa che, to pachI bIjA AgaMtuka doSo, je samaja ane prayatnathI TALI zakAya tema che, tene kAraNe e badhuM pheMkI to na devAya. ochA ke vattA kAMkarA hoya agara dhULa hoya teTalA mAtrathI ja puSTikAraka ane agatyanuM anna-dhAnya pheMkI to na ja devAya. jema sUpaDuM ane AMkha anAja sApha karavA mATe che tema, buddhi ane dhIraja guNa-doSa pArakhavA ane doSo nivAravA mATe che. dhArmika zikSaNanA virodhI pakSanI dalIlo to eTaluM ja sAbita kare che ke je khAmIone kAraNe AgaLa jatAM bhaNelAone dhArmika zikSaNa tarapha araci thAya che te khAmIo dUra karavI ane e zikSaNamAM prANa lAvavo. tyAre atyAre dhArmika zikSaNa kayA prakAranuM hovuM joIe ke jethI te rasaprada thAya, AgaLa jatAM te lenArane pastAvo na thAya e ja prazna upasthita thAya che. dhArmika zikSaNa kaI rIte ane kaI dRSTie ApavuM tenuM TUMka sUcana ahIM karavAmAM Ave che. vizeSa sudhArAne ane parivartanane pUrNa avakAza che. zikSaNamAM pahelI vAta daSTinI udharatAnI che. eTale je viSaya paratve je vicAra dhArmika zikSaNamAM zIkhavavAmAM Ave te viSaya paratve te vicAra chevaTano ja che ema Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa - 171 Agraha na rAkhatAM te paNa eka vicAra che, jANavA jevo che, ane amuka jamAnAnA, amuka saMpradAyanA vidvAno amuka vakhata sudhI A rIte mAnatA AvyA che ema dhArIne ja e vicAra zIkhavavo joIe. A pramANe dRSTi vizALa banI eTale e viSaya paratve bIjA AcAryonA vicAra upara paNa udAra bhAve lakSa ApI zakAze, ane eka viSaya paratve dhArmika koSamAM samAtI badhI ja mAnyatAo samatolapaNe jANavAnI taka raheze. pariNAme sarvazapaNuM hoI zake ke nahi evI ane bIjI bAbatomAM mAtra eka vicArano pUrvagraha na bAMdhatAM te muddA upara bhinna bhinna darzanomAM maLatAM badhAM ja maMtavyo samatolapaNe jANI ane vicArI zakAze. daSTi udAra thaI eTale teno jJAnano daravAjo pahoLo thayo, tenuM sAhitya apAra banyuM ane tene mAtra durAgrahane lIdhe ja amuka sAhityamAM goMdhAI rahevAnI sthiti prApta thaI hatI te paNa gaI. pachI dhArmika zikSaNa lenAra jo dazavaikAlika zIkhato haze to te sthAnakavAsI ke zvetAMbara derAvAsI hovA chatAMya dhammapada, gItA ane bAIbala Adi vAMcavAno; ane jo te vidyArthI brAhmaNa hoI veda ke upaniSada zIkhato haze to tenI daSTi avestA, kurAna ane jaina ke bauddha Agama tarapha paNa jaze. dhArmika zikSaNamAM buddhisvAtaMtrya ane tarkazaktine saMpUrNa chUTa hovI joIe. dharma e nAnIsUnI ke sAMkaDI vastu nathI. manuSya mahAna banavA ja dharmanuM zaraNa le che, eTale dharmanA pradezamAM to buddhinI svataMtratA ane tarkane vadhAremAM vadhAre chUTa hovI joIe. jema UgatA bALakanA zarIrane rUMdhavAmAM Ave to te tenA jIvanane gUMgaLAve che ane zarIranA vikAsane taddana puSTi ApavAmAM Ave to tethI zarIra vadhe che ane majabUta bane che, e ja rIte buddhinI svataMtratA ane tarkazaktinI chUTathI dharma vikase che, tenA taraphanI ruci vadhe che. zarUAtamAM amuka tattvo DagamagavA lAge, tethI kAMI dharmano nAza thato nathI; UlaTuM temAM sudhAro ane umero ja thAya che. dharma e mAtra maryAdita ke jaDa vastu nathI; e to amaryAdita ane jIvaMta vastu che. eTale jema jema buddhine chUTa tema tema dhArmika gaNAtI mAnyatAo ane viSayo vadhAre carcAvAnAM, vadhAre spaSTa thavAnAM ane kasAvAnAM. A tattva zikSaNamAM AvavAthI ghaNA jUnA viSayo cALaNImAM caLAze e vAta kharI, paNa tethI to UlaTuM tenuM svarUpa vadhAre cokhkhuM banaze. satyane zaMkAno bhaya zAno? ene lIdhe dhArmika zikSaNa pAmela moTI umare enA tarapha Adara batAvavAnA. dhArmika zikSaNamAM jijJAsA niraMkuza rahevI joIe, eTale ke koIpaNa viSaya paratve zakya hoya eTaluM badhuM jJAna meLavavAnI vidyArthImAM icchA utpanna karavI joIe ane e IcchAne zikSakoe pUrNa prayatnathI saMtoSavI joIe. Ama karavA mATe koIpaNa viSayanuM dhArmika zikSaNa ApatAM mAtra maryAdA tarIke bhale amuka pustaka pasaMda karavAmAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 * jaina dharma ane darzana Ave, paNa te viSaya paratvenAM vicAro ane zodho jANavA mATe dezakALanuM baMdhana nahi ja rAkhI zakAya. Ane pariNAme tulanAtmaka abhyAsa dAkhala thaze, bhaNanArane kadI aruci nahi thAya, temaja tenuM vicArakSetra paNa vadhaze. A uparAMta zailInuM parivartana jarUrI che. gokhaNapaTTInuM sthAna samajazakti ane kalpanAzakti le eTale samaya ane zakti lekhe lAgavAnAM. pachI dhArmika zikSaNa tarapha AkarSavA mATe nahi jarUra paDe patAsAM vaheMcavAnI ke nahi jarUra paDe bIjAM pralobhanonI. TUMkamAM, uparanA svarUpanuM tAraNa eTaluM ja kADhI zakAya ke dhArmika zikSaNa udAra dRSTithI, tulanAtmaka paddhatithI ane samajazakti temaja kalpanAzaktinA vikAsane pradhAna rAkhIne ja apAvuM joIe. A badhuM chatAM dhArmika zikSaNa marajiyAta rahevuM joIe. enAM kAraNo TUMkamAM A che: (1) varga khAlI na rahe te mATe zikSakane zikSaNa khUba AkarSaka banAvavAnI pharaja paDaze, kAraNa ke varganA cAlavA upara ja tenI pratiSThAno AdhAra manAvo joIe. (2) tethI zikSakane khUba vAMcavuM vicAravuM paDaze, ane ziSyonAM mAnasa tapAsI tene anukULa thavAM zikSaNamAM rasa reDavo paDaze. Ane lIdhe e zikSaka gaMbhIra banaze ane pariNAme pharajiyAta paddhatimAM je ziSya ane zikSaka bane chIcharA rahI jAya che tene badale zikSaka prauDha banaze ane aMte e cepa bIje paNa phelAze. . (3) pharajiyAta paddhatithI AgaLa jatAM je kaMTALo ane haMmezane mATe aNagamo janme che tene sthAna ja nahi rahe. pharajiyAta zikSaNanA phAyadAo kAMI dhyAna bahAra nathI, paNa marajiyAta zikSaNanA pariNAma sAme tenI kazI ja kiMmata nathI.. dhArmika zikSaNamAM jyAM jyAM AcAra vizenA zikSaNanI vAta Ave tyAM paNa uparanAM udAratA, tulanA Adi tattvo dAkhala karIne ja AcAra zIkhavavAthI vidyArthIone temAM rasa paDaze. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake ? yuropamAM geliliyo vagere vaijJAnikoe jyAre vicAranI navIna dizA khullI mUkI ane bUno jevA khuda pAdarInA putroe dharmaciMtanamAM svataMtratA dAkhavI tyAre temanI sAme koNa hatA? e praznanA uttaramAMnA tyAMnA popa ane dharmaguruo ja ApaNI sAme Ave che. bAIbalanI jUnI ghareDa, vicAranI navInatA ane svataMtratA jyAre sAMkhI na zakI tyAre jaDatA ane vicAra vacce hRddha zarU thayuM. aMte jaDatAe potAnuM astitva salAmata rAkhavA eka ja mArga avalaMvyo ane te e ke dharmaguruoe ke popoe potAnA dharmanI maryAdA mAtra bAIbalanA girivacana pUratI ane banI zake tyAM sevAkSetra pUratI AMkI vijJAna ane zikSaNanAM navIna baLone doravAnuM asAmarthya teoe potAmAM joyuM; ane tarata ja temaNe potAnuM kAryakSetra saMkucita karI navA jamAnAne bAdhaka thavAnI AtmaghAtaka pravRttimAMthI mukti meLavI potAnuM ane navIna vikAsanuM astitva bacAvI lIdhuM. yuropamAM je jamAnAo pUrve zarU thayuM ane chevaTe thALe paDyuM tenI zarUAta Aje ApaNe hindamAM joIe chIe; ane e zarUAta paNa khAsa karI jaina samAjamAM joIe chIe. hindustAnamAM bIjA samAjonI vAta kare rAkhI mAtra vaidika ke brAhmaNa samAjanI vAta laI jarA vicArIe. vaidika samAja karoDonI saMkhyA dharAvanAra eka vizALa hindu samAja che. emAM gurupade gRhastha brAhmaNo uparAMta tyAgI saMnyAsIo paNa hoya che. e guruonI saMkhyA lAkhomAM jAya che. jyAre hindu samAjamAM navazikSaNa dAkhala thayuM tyAre emAM paNa tyAgI ane gRhastha guruo khaLabhaLyA. e khaLabhaLATa karatAMya vadhAre vege navazikSaNa prasaravA lAgyuM. eNe potAno mArga navI rIte zarU karyo. je gRhastha brAhmaNa paMDito zAstrajJAnane baLe ane paraMparAne prabhAve cAre varNanA ekasarakhA mAnya gurupade hatA ane jemanI vANI nyAyanuM kAma ApatI temaja varNa ane AzramonA kALajUnA cIlAonI bahAra paga mUkavAmAM pApano bhaya batAvatI temaja prAyazcittanuM rakSaNa ApatI, te ja dhuraMdhara paMDitonAM saMtAnoe navIna zikSaNa laI ane potAnA For. Private & Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 * jaina dharma ane darzana vaDIlo sAme thaI jyAM rasto na maLyo tyAM brahmasamAja, AryasamAja Adi navanava rUpe potAne baMdhabesatA navA dhamanI sthApanA karI. eka taraphathI zikSita gRhasthavargamAMthI ja prajAnA navIna mAnasane dore evo samartha varga taiyAra thato gayo ne bIjI bAju tyAgI gaNAtA saMnyAsI vargamAMthI paNa evo varga nIkaLavA maMDyo ke je pazcimanAM navazikSaNanAM baLone samajato ane tene pacAvavAmAM ja potAnI prajAnuM suMdara bhAvi joto. svAmI vivekAnaMda ane rAmatIrthe navazikSaNa pAmelA ane pAmatA hinduonA mAnasane pArakhyuM ane tene yogya dizAmAM sahAnubhUtipUrvaka doravA prAmANika paNa buddhisiddha prayatna karyo. pariNAme ApaNe joIe chIe ke Aje jUnI ghareDanA kaTTaramAM kaTTara lAkho sanAtana paMDito mojuda hovA chatAM e vizALa vaidika samAjanI navI peDhIne zikSaNamAM ke vicArasvAtaMtryamAM koI baMdhana ADe AvatuM nathI. tethI ja jyAM eka bAjue daza hajAra jeTalA jUnA vaidika jamAnAnI tarapheNa karanAra dharakhama sanAtanI paMDito astitva dharAve che tyAM ja vidyAnI dareka zAkhAmAM taddana navIna Dhabe pAragAmI thayelA ane khullaMkhullA jUnA jamAnAonAM baMdhanono virodha karatA hajAro nahi paNa lAkho vidvAno najare paDe che. koI sanAtanI paMDita ke koI zaMkarAcArya, jagadIzacaMdra bojha ke sI. vI. rAmanane eTalA mATe nathI vagovatA ke temaNe temanA pUrvajoe na kareluM karyuM che. kAlidAsa ane mAghanA vaMzaja mahAna saMskRta kavioe TAgoranA kavitva sAme eTalA kAraNasara roSa nathI dAkhavyo ke temaNe vAlmIki ane vyAsanA cIlAthI judA paDI navI rIte prasthAna karyuM che. gItAnA bhASya racanAra AcAryonA paTTadharoe gAMdhIjIne eTalA kAraNasara tyAjya nathI gayA ke temaNe pUrvAcAryoe gItAmAMthI phalita nahi karela ahiMsAne gItAmAMthI ja rAjamArga tarIke phalita karI che. dalapata kavinA kaTTara bhaktoe kavinA ja putra nhAnAlAlane temanA potAnA pitA karatAM nave raste vicAravAne kAraNe avagaNayA hota ke gUMgaLAvyA hota to gujarAtane agara hindustAnane nhAnAlAla dharAvavAnuM je Aje gaurava prApta che te hota kharuM? koI bhArgava, pachI te game teTalo dhArmika ke jhanUnI hoya topaNa, munazInI pratibhA sAme thAya che kharo ? A TUMka avalokana uparathI ApaNe joI zakIe chIe ke vizALa hindu samAjamAM ati saMkucita ane vahemI bIkaNa mAnasa dharAvanAra karoDonI saMkhyAmAM hovA chatAM e ja samAjamAMthI AkhI duniyAnuM dhyAna kheMce evA ane mAna pAme evA asAdhAraNa puruSo ane strIo pAkatAM AvyAM che. tenuM ekamAtra kAraNa e ja che ke e samAjamAM navIna mAnasane pArakhanAra, tene doranAra ane tenI sAthe tanmaya thanAra koI ne koI satata nIkaLatA ja AvyA che. have ApaNe jene samAja tarapha vaLIe. chellAM pacAseka varSa thayAM jaina samAjamAM nava zikSaNano saMcAra dhIre dhIre zarU thayo. A saMcAra jema jema vadhato gayo tema tema Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane gherI zake ? * 175 pratyAghAtI baLo AgaLa AvavAM lAgyAM. jaina samAjanA navA mAnasa sAthe jUnA mAnasanI athaDAmaNI thavA lAgI. e ghaTanA to AkhI duniyAnA sAdhAraNa niyama pramANe ja hatI, tethI temAM kAMI navAI pAmavA jevuM na ja hoya. paNa ahIM jaina samAjanI eka khAsa prakRti vicAravA jevI che. te e ke jyAre ApaNe jaina samAjanuM jUnuM mAnasa' ema kahIe chIe tyAre sAdhuonuM mAnasa eTaluM ja kharI rIte samajavuM joIe. bezaka kaTTara svabhAvanA ane durAgrahI jaina gRhastha strIpuruSo hatAM ane Aje paNa che, chatAM jaina samAjanuM sUkSma nirIkSaNa karanAra vAste e vAta bhAgye ja ajANI haze ke jaina gRhastha strIpuruSonI doravaNInAM sUtro kharI rIte sAdhuonA ja hAthamAM rahelAM che. Ano artha e nahi ke tamAma gRhasthavarge koI eka kSaNe potAnuM netRtva sAdhuvargane ApI dIdhuM che, paNa Ano artha eTalo ja che ke jUnI paraMparA pramANe ema manAtuM AveluM che ke bhaNatara ane tyAgamAM to sAdhuo ja vadhe. gRhastho bhaNe toya dhaMdhA pUratuM. badhA viSayonuM ane badhI bAjuthI jJAna to sAdhuomAM ja saMbhave. tyAga to sAdhuonuM jIvana ja rahyuM. AvI paraMparAgata zraddhAne lIdhe jANe ke ajANe gRhasthavarga sAdhuonA kathanathI doravAto Avyo che ane vyApAradhaMdhA sivAyanA koIpaNa vicAraNIya pradezamAM sAdhuo ja mAtra vadhAre sArI salAha ApI zake ema parApUrvathI manAtuM AvyuM che. eTale jyAre koI navI paristhiti UbhI thAya tyAre jUno ghareDapaMthI varga kSobha pAme ke akALAya te vakhate paNa sIdhI ke ADakatarI rIte sAdhuonuM mAnasa ja e kSobhanuM preraka nahi to poSaka hoya ja che. jo evA kSobhane yaNe koI samartha vicAraka sAdhuo ghareDapaMthI zrAvakone yogya salAha Ape to to khAtarIthI e kSobha jaladI zame. ajJAna, saMkucitatA, pratiSThAbhaya ke bIjA game te kAraNe sAdhuo navIna zikSaNa, navIna paristhiti ane tenA baLanuM mUlya AMkI nathI zakatA. tene pariNAme teo navIna paristhitino virodha na kare toya jyAre udAsIna rahe che tyAre ghareDapaMthI zraddhALu zrAvako ema mAnI le che ke mahArAja sAheba AvI bAbatamAM cUpa rahe che, vAste A navIna prakAza ke navIna paristhiti samAja vAste ISTa na ja hovI joIe. tethI teo vagara vicAryuM paNa potAnI navI peDhI sAme thAya che. emAMya koI prabhAvazALI sAdhuo hAtha nAkhe che tyAre baLatAmAM ghI homAI eka hoLI pragaTI pracaMDa kaDAko thato saMbhaLAya che. sAdhu samAjamAM jaNAtI jaDatA jaina samAjamAM paNa AvA kaDAkA mukhyapaNe zvetAMbara mUrtipUjakamAM ja saMbhaLAya che. digaMbara samAjamAM temanA saddabhAgye sAdhuo rahyA ja na hatA. alabatta, te samAjamAM hamaNAM hamaNAM thoDA nagna sAdhuo navA thayA che, je jUnI ghareDanA ja che; temaja e samAjamAM ati sAMkaDA manano paMDita, brahmacArI ane vargIvarga paNa che. e badhA digaMbara Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 * jaina dharma ane darzana navaprajAne navazikSaNa, navavicAra ane vicArasvataMtratAmAM bhAre ADA Ave che. eka rIte teo paNa potAnA samAjamAM maMda gatie praveza pAmatA prakAzane rokavA potAthI banatuM badhuM kare che. tene laIne e samAjamAM paNa jaDatA ane vicAra vacce mahAbhArata cAle che. chatAM zvetAMbara mUrtipUjakamAM sAdhuono jeTalo prabhAva che agara jeTalo anadhikAra hastakSepa che temaja jeTaluM gRhastha-sAdhuo vacce tAdAsya che teTaluM digaMbara samAjamAM paMDita varga ane sAdhuo vacce na hovAthI zvetAMbara samAjano kSobha e digaMbara samAjanA kSobha karatAM ghaNI rIte vadhAre dhyAna kheMce tevo che. sthAnakavAsI samAjamAM to sAmAnya rIte AvA kSobhanA prasaMgo ja UbhA nathI thatA. tenuM kAraNa spaSTa che. te e ke e samAjamAM zrAvako upara sAdhuono prabhAva vyavahArakSetramAM hAtha nAkhavA pUrato che ja nahi. gRhastho sAdhuone mAne, vaMde, poSe eTaluM ja; paNa sAdhuo gRhasthanI pravRttimAM sIdhI ke ADakatarI rIte bhAga letA mAlUma paDe to teone sAdhu tarIke jIvavuM ja bhAre paDI jAya. alabatta, zvetAMbara sAdhuoe gRhasthajIvananA vikAsa vAste je kaMI karyuM che teno zatAMza paNa sthAnakavAsI sAdhuoe nathI karyo, chatAM e paNa kharuM ke teoe zvetAMbara sAdhuonI peThe gRhasthanA jIvanavikAsamAM aMtarAyanA pahADo nathI UbhA karyA ke nathI emAM roDAM nAkhyAM. kharI rIte sthAnakavAsI samAjamAM paNa jUnA ane navA mAnasa vacce athaDAmaNI che, paNa te athaDAmaNInAM mULa sUtro sAdhuonA hAthamAM nathI. tethI ja emanI e athaDAmaNI lAMbo vakhata nathI cAlatI ke ugra rUpa dhAraNa nathI karatI. eno nikAla ApoApa, bApabeTA vacce. mA-dIkarI vacce ane bhAI bhAI vacce Ave che tema, AvI jAya che; jyAre zvetAMbara samAjamAM Avo nikAla sAdhuo azakaya karI mUke che. sAdhuo ane dhArmika takarAro have ApaNe sahaja pAchalI zatAbdIo tarapha vaLIe ane joIe ke atyAre je athaDAmaNI sAdhuo ane navIna prajA vacce dekhAya che tevI koIpaNa jAtanI athaDAmaNI atyAra agAu sAdhu ane gRhastho vacce, khAsa karI keLavaNI ane saMskAranI bAbatamAM, UbhI thayelI kharI ? itihAsa kahe che ke nahi. zvetAMbara samAjamAM bhagavAna mahAvIra pachI atyAra lagInA itihAsamAM aneka takarAro, kalaho ane athaDAmaNIo thayAnAM pramANo maLe che, paNa e athaDAmaNIo jyAre dhArmika hatI tyAre tenI baMne bAjunA virodhI sUtradhAro mAtra sAdhuo ja rahetA. sAdhuo pUrNa ahiMsaka hoI hiMsAyuddha sIdhI rIte khelI na zake, eTale doravaNInAM sUtro hAthamAM rAkhI potapotAnI gacchanI chAvaNIomAM dAkhala thayela zrAvaka sipAIo vATe ja laDatA; ane eTaluM badhuM kauzalapUrvaka laDatA ke laDavAnI bhUkha paNa saunI zame ane ahiMsA paNa sacavAI kahevAya. e rIte jUnA itihAsamAM zrAvako zrAvako vaccenI dhArmika laDAI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake ? - 177 paNa kharI rIte sAdhuo sAdhuo vaccenI ja laDAI hatI. paNa ApaNe jUnA itihAsamAM AjanA jevo eka paNa dAkhalo nahi joI zakIe ke jemAM sIdhI rIte sAdhuo ane zrAvako vacce ja laDAI laDAyelI hoya. AnAM kAraNomAM UtaravuM e bahu rasaprada che ane te uparathI vartamAna paristhiti samajavAmAM bhAre madada paNa maLe tema che. sAdhuonuM dRSTibiMdu jUnA vakhatamAM keLavaNInuM dhoraNa sAdhuo ane zrAvako vacce AjanA jevuM bhinna na hatuM. gRhastho vyApAradhaMdhA ke vyavahAranI bAbatamAM game teTaluM pAvaradhApaNuM meLave toya dhArmika zikSaNanI bAbatamAM teo sAdhuone ja anusaratA. sAdhuonuM dRSTibiMdu e ja gRhasthonuM dRSTibiMdu; sAdhuonAM zAstro e ja gRhasthonAM aMtima pramANo ane sAdhuo dvArA darzAvAtA zIkhavavAnA viSayo e ja gRhasthonI vAcanamALA ane lAibrerIo. eTale keLavaNI ane saMskAranI dareka bAbatamAM gRhasthone sAdhuonuM ja anukaraNa karavAnuM hovAthI temano dharma hindustAnanI pavitratA nArInI peThe sAdhuonA pagale pagale javA-AvavAno hato. patinuM teja e ja potAnuM teja evI pativratA strInI vyAkhyA che. tethI ene svataMtra puruSArtha karavApaNuM bhAgye ja rahe che. jaina gRhasthonI paNa zikSaNa ane saMskAritAnI bAbatamAM e ja sthiti rahI che. siddhasena ane samaMtabhadra tArkika kharA, paNa te sAdhupade pahoMcyA pachI ja. haribhadre ne hemacaMdre navanava sAhityathI bhaMDAra bharyA kharA, paNa sAdhuonI nizALamAM dAkhala thayA pachI. yazovijayajIe jaina sAhityane navuM jIvana ApyuM kharuM, paNa te sAdhu abhyAsI tarIke. ApaNe e jUnA jamAnAmAM koI gRhasthane prasiddha vidvAna jaina sAdhu jeTalo samartha vidvAna nathI jotA. tenuM zuM kAraNa ? asAdhAraNa pAMDitya ane vidvattA dharAvanAra zaMkarAcArya ane bIjA saMnyAsIonA samayamAM ja ane temanI ja sAme temanAthI paNa caDe evA gRhastha brAhmaNa paMDito vaidika samAjamAM pAkyAno itihAsa jANIto che, jyAre prasiddha jaina vidvAna sAdhu ke AcAryanI tole vidvattAnI dRSTie AvI zake evo eka paNa gRhastha brAhmaNamAM hoya tevI buddhi zrAvakamAM na ja saMbhave ? athavA zuM e kAraNa che ke jyAM lagI zrAvaka gRhastha hoya tyAM lagI enAmAM e jAtanI buddhi saMbhavita ja nathI, paNa jyAre te sAdhuveza dhAraNa kare che tyAre ja enAmAM ekAeka evI buddhi phATI nIkaLe che ? nA, evuM kAMI nathI. kharuM kAraNa e che ke gRhastha zrAvaka keLavaNI ane saMskAranA kSetramAM sAdhuonA klAsamAM samAna darajje zIkhavA dAkhala ja nathI thayo. eNe pUrepUro e vakhata pativratAdharma pALI bhaktinI lAja rAkhI che, ane sAdhuonI pratiSThA ekadhArI poSI che ! tethI eka ane samAna klAsamAM bhaNatA sAdhu sAdhuo gacchabheda ke kriyAkAMDabheda ke padavImohane lIdhe jyAre laDatA tyAre gRhastho eka agara bIjA pakSane vaphAdArIthI anusaratA, paNa sIdhI rIte koI gRhasthane koI sAdhu sAme laDavApaNuM, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 * jaina dharma ane darzana matabheda ke virodha jevuM rahetuM ja nahi. A ja sababane lIdhe ApaNo jUno itihAsa, gRhastha ane tyAgInA keLavaNI ke saMskAra viSayaka AMtaravigrahathI nathI raMgAyo. e koruM pAnuM cItaravAnuM kAma yuropanA zikSaNe have zarU karyuM che. AMtaravigraha sAdhuo ane navazikSaNa pAmelA temaja pAmatA varganA mAnasa vacce ATalo badho AMtaravigrahakArI bheda kema che, e bheda zemAMthI janmyo che, e bInA sarvavidita chatAM jANavI bahu ja jarUrI temaja manoraMjaka paNa che. mAnasa e zikSaNathI ja ane zikSaNa pramANe ghaDAya che. anna tevuM mana e siddhAnta karatAM vadhAre vyApaka ane sUkSma siddhAMta to e che ke zikSaNa tevuM mana. vIsamI zatAbdImAM zikSaNa vaDe, mAtra ghaTatA zikSaNa vaDe, hajAro varSa pahelAMnuM mAnasa ghaDI zakAya. hajAro varSa thayAM cAlyA AvatA jaMgalI mAnasane mAtra zikSaNa vaDe ja thoDA vakhatamAM Adhunika jevuM ghaDI zakAya. sAdhuvarga zikSaNa meLave che te eka prakAranuM che ane atyArano temanA ja paTTadhara bhakta zrAvakono saMtativarga je zikSaNa meLave che te taddana judA prakAranuM che. A ekabIjAthI taddana sAme jatA zikSaNanA be prakAroe ja jaina samAjamAM prathama nahi evAM be mAnaso ghaDyAM che, ane te ja ekabIjA upara sarasAI meLavavA - samAjanA akhADAmAM kustI karavA - AkarSaka rIte UtarI paDyA che. ApaNe e paraspara virodhI baMne mAnasone ghaDanAra, zikSaNa, tenA viSayo ane tenI praNAlikA vize kAMIka jANIe to ApaNane khAtarI thaI javAnI ke atyAre je mAnasika bhUkaMpa Avyo che te svAbhAvika ane anivArya che. sAdhuo zIkhe che, AkhI jiMdagI bhaNanAra paNa sAdhuo paDyA che. temanA zikSako kAM to temanA jevuM ja mAnasa dharAvanArA sAdhuo hoya che ane kAM to moTe bhAge paMDito hoya che ke je paMDito vIsamI sadImAM janmavA ane jIvavA chatAM bAramI ke soLamI sadIthI bhAgye ja AgaLa vadhelA hoya che. zikSaNanA viSayo ne tenI praNAlikA sAdhuonA zikSaNano mukhya viSaya - je sauthI pahelAM temane zIkhavavAmAM Ave che te - kriyAkAMDane lagatAM sUtrono che. A sUtro zIkhatI ane zIkhavatI vakhate eka ja daSTi hoya che ke te bhagavAna mahAvIranAM racelAM che, agara to pAchaLanAM chatAM evAM dhruva che ke jemAM utpAdana ane vyayano jaina siddhAMta paNa gauNa thaI jAya che. vaLI e kriyAkAMDI zikSaNa upara evI sarvazreSThatAnI chApa zraddhAnA hathoDA mArImArI pADavAmAM Ave che ke zIkhanAra, jaina sivAyanAM bIjAM koIpaNa kriyAkAMDone tuccha ane bhrAmaka mAnatA thaI jAya che, eTaluM ja nahi, paNa te potAnA nAnakaDAzA gaccha sivAyanA bIjA sahodara paDozI ane sadAsAthI gacchonAM vidhividhAnone paNa azAstrIya lekhato thaI jAya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake ? * 179 sAdhuonA zikSaNano bIjo viSaya dharma ane tattvajJAna che. teo dharmanA mathALA nIce je je zIkhe che te badhAmAM temanI eka daSTi AdithI aMta sudhI makkama rIte evI poSAya che ke te zIkhavAto dharma pUrNa che, temAM kAMI vadhAravA-ghaTADavA jevuM che ja nahi ane e dharmanI zreSThatA vize temanA manamAM evA saMskAro pADavAmAM Ave che ke jyAM lagI teo bIjA dharmanI truTio na jue ane itara dharmonI khAmIo na batAve tyAM lagI temane potAnA dharmanI zreSThatAnI khAtarI karAvavAno bIjo mArga dekhAto ja nathI. temano ItihAsa eTale jaina sAhityamAM dAkhala thayela koI paNa ghaTanA - pachI te kAlpanika vAta hoya, rUpaka hoya, agara parApUrvathI cAlyAM AvatAM kathAnako hoya - e badhuM temane mana itihAsa ane sAco itihAsa che. temane zIkhavAtI bhUgoLa dazya vizvanI pelI pArathI zarU thAya che. emAM pratyakSa joI zakAya, svayaM jaI zakAya evAM sthAno karatAM moTo bhAga kyAreya paNa A jiMdagImAM jaI ne joI na zakAya evAM sthAnono Ave che. emanI bhUgoLamAM devAMganAo che, IndrANIo che ane paramadhArmika narakapALo paNa che. je nadIo, je samudro ane je parvatonA pATha teone zIkhavAnA hoya che te vize temanI pAkI khAtarI hoya che ke joke atyAre te agamya che, chatAM e che to varNavyAM tevAM ja. tattvajJAna be hajAra varSa pahelAM je ghaDAyuM te ja avicchinna rIte ane parivartana sivAya cAlyuM Ave che evA vizvAsa sAthe ja te zIkhavavAmAM Ave che. chellAM be hajAra varSamAM AjubAjunAM baLoe jaina tattvajJAnanA poSaNa vAste je dalIlo, je zAstrArtho jena sAhityamAM dAkhala karyo che tenuM RNa. svIkAravAnI vAta to bAjue rahI, paNa UlaTuM e abhyAsI sAdhuo evA saMskArathI poSAya che ke anyatra je kahyuM che te to mAtra jaina sAhityasamudranAM biMduo che. navamA ane dazamA saikA sudhImAM bauddha vidvAnoe je tAttvika carcAo karI che ane lagabhaga te ja saikAo sudhImAM brAhmaNa vidvAnoe je tAttvika carcAo karI che te ja zvetAMbara ke digaMbaranA tattvasAhityamAM akSarazaH che, paNa te pachInI zatAbdIomAM brAhmaNa vidvAnoe je tattvajJAna kheDyuM che ane jeno abhyAsa sanAtana brAhmaNa paMDito Aja sudhI karatA AvyA che ane jaina sAdhuone paNa bhaNAvatA AvyA che, te tattvajJAnanA vikAsathI, eka yazovijayajInA apavAda sivAya, badhA ja jaina AcAryonuM sAhitya vaMcita hovA chatAM jene tattvajJAnanA abhyAsI sAdhuo ema mAnatA hoya che ke teo je tattvajJAna zIkhe che temAM bhAratIya vikasita tattvajJAnano koIpaNa aMza bAkI rahI jato nathI! bhAratIya dArzanika saMskRtinA prANabhUta pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA - baMne darzanonA prAmANika thoDA paNa abhyAsa sivAya jaina sAdhu potAnA tattvajJAnane pUrepUruM mAnato hoya che. bhASA, vyAkaraNa, kAvya, koSa e paNa emanA zIkhavAnA viSayo che, paNa temAM koI navA yuganuM tattva dAkhala ja nathI thayuM. TUMkamAM, jaina sAdhuonI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 * jaina dharma ane darzana zikSaNapraNAlImAM joke anekAMtavAdanuM viSaya tarIke sthAna hoya che, chatAM e praNAlImAM anekAMtanI dRSTi jIvaMta hotI ja nathI. tethI teo vijJAnano Teko tyAre ja le che jyAre temane potAnA matasamarthanamAM vijJAnamAMthI kAMI anukULa maLI Ave. kharA ItihAsane teo tyAre ja prazaMse che, jyAre temanI mAnyatAne anukULa kAMI temAMthI maLI Ave. tArkika svataMtratAnI vAta teo tyAre ja kare che jyAre te tarkano upayoga anya matonA khaMDanamAM karavAno hoya. A rIte vijJAna, itihAsa, tarka ane tulanA e cAre zikSaNaviSayaka dRSTionuM temanA zikSaNamAM niSpakSa sthAna che ja nahi. . Adhunika navIna zikSaNa AthI UlaTuM, A dezamAM kolejo ane yunivarsiTIo sthapAtAM ja AdithI aMta sudhI zikSaNanA viSayo, tenI praNAlI ane zikSako e badhAmAM parivartana thaI gayuM che. mAtra kaoNlejamAM ja nahi, paNa varnAkyulara nizALathI mAMDI hAIskUla sudhImAM paNa zikSaNanI pratyakSa paddhati dAkhala thaI che. vijJAna koIpaNa jAtanA pakSa ke bhedabhAva sivAya satyanA pAyA upara zikSaNamAM dAkhala thayuM che. ItihAsa ane bhUgoLanA viSayo pUrI cokasAIthI evI rIte zIkhavAya che ke kAMI paNa bhUla ke bhramaNA sAbita thatAM enuM saMzodhana thaI jAya che. bhASA, kAvya Adi paNa vizALa tulanAtmaka dRSTie zIkhavAya che. TUMkamAM kahIe to, navIna zikSaNamAM pratyakSasiddha vaijJAnika kasoTI dAkhala thaI che, niSpakSa aitihAsika dRSTine sthAna maLyuM che ane udAra tulanAtmaka paddhatie sAMkaDI maryAdAo vaTAvI che. A uparAMta navIna zikSaNa ApanAra mAstaro ke prophesaro kAMI zIkhanAra vidyArthIono paMtha poSavA ke temanA paitRka ghareDI mAnasane saMtoSavA baMdhAyelA nathI - jevI rIte pazunI peThe dAsa thayelA pelA paMDito kamarajIe paNa baMdhAyelA hoya che. vAtAvaraNa ne vAcanAlayo mAtra ATalo ja bheda nathI, paNa vAtAvaraNa ane vAcanAlayono paNa bhAre taphAvata che. sAdhuonuM unnatamAM unnata vAtAvaraNa eTale amadAvAda ke muMbaI jevA zaheranI sAMkaDI zerImAM Avela ekAda vizALa upAzrayamAM pAMca-paMdara gokhaNiyA sAdhuonuM udAsIna sAhacarya. emane koI vizALa abhyAsI prophesaranA ciMtana-mananano lAbha nathI ke sahavAsanuM saurabha nathI. emanAM pustakAlayomAM nAnAvidha chatAM eka ja jAtanuM sAhitya hoya che. navIna zikSaNano pradeza Akho nirAlo che. emAM tarehatarehanA viSayo upara gaMbhIra ane vyApakapaNe abhyAsa karela prophesaronI vicAradhArAno pravAha cAlato hoya che. emAM ghaNA ne vividha viSayone cheka navI Dhabe carcatAM pustakothI UbharAtI lAibrerIo vidyamAna hoya che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake ? * 181 A uparAMta be muddA evA che ke je sAdhuzikSaNa ane navazikSaNa vacce bhAre dIvAla hovAnI sAbitI pUrI pADe che. eka to e ke paMtha ne vADAmAM UchareluM tema ja poSAyeluM sAdhu-mAnasa svAbhAvika rIte ja evuM bIkaNa hoya che ke te, bhAgyajoge koI kANA ke bAkorAthI prakAza meLave toya khullaMkhullA potAnI paraMparA viruddha kazuM ja uccAratAM maraNanuM duHkha anubhave che - jevI rIte janmathI paradAmAM poSAyela strImAnasa prathama khullAmAM paga mUkatAM; jyAre navazikSaNa pAmato vidyArthI e bhayathI taddana mukta hoya che te je jANe agara mAne che te bedhaDaka kahI zake che. tene sAdhunI peThe nathI gUMgaLAvuM paDatuM ke nathI daMbha sevavo paDato. bIjo muddo paNa bhAre agatyano che. te e ke navazikSaNa pAmatI AjanI prajAnAM - taruNa-taruNIone mAtra A dezanAM ja vividha sthaLo ane vividha jAtio vacce javAnI taka nathI, paNa teone paradezanA vizALa pradezane sparzavAnI paNa taka sulabha thaI che. seMkaDo yuvako ja nahi, paNa yuvatIo ane kumArIo sudhdhAM yuropa ane amerikA khaMDamAM jAya che. jevAM teo jahAja upara caDI anaMta AkAza ane apAra samudra tarapha najara nAkhe che, tevAM ja temanAM janmasiddha baMdhano cheka nAbUda na thAya toya taddana DhIlAM thaI jAya che. paradezabhramaNa ane parajAtionA sahavAsathI temaja videzI zikSaNasaMsthAo ane adUbhUta prayogazALAo tathA pustakAlayonA paricayathI temanuM mAnasa hajAro varSanI tIvratama graMthione paNa bhedavA mathe che ane emane badhuM ja navI dRSTie jovAvicAravAnI vRtti thaI Ave che. A rIte ApaNe joyuM ke jeone jaina prajA potAnA guru tarIke, potAnA nAyaka tarIke ane potAne doranAra tarIke mAnatI AvI che, temanuM mAnasa kaI jAtanuM saMbhavita che; ane have chellA keTalAka dazakAo thayAM je navIna peDhI navazikSaNa prahaNa karI rahI che ane jene vAste e zikSaNa meLavavuM anivArya che, tenuM mAnasa kaI rIte ghaDAya che? jo A be prakAranAM mAnasanA ghaDatara pAchaLano bhUMsI ke sAMdhI na zakAya eTalo moTo bheda hoya to atyAre je bhUkaMpa samAjamAM anubhavAya che tene asvAbhAvika ke mAtra AgaMtuka kayo buddhimAna kaheze ? tyAre have ApaNI sAme prazna Ubho thAya che ke jaina samAjanA vartamAna bhUkaMpane zamavAno koI mArga che? javAba hakAra ane nakAra beya che. vartamAna bhUkaMpa zamavAnA mArga AjanI ane have pachInI peDhI navIna zikSaNanA daravAje tALAM lagADI potAnAmAM AvelA navazikSaNanA saMskArone cheka bhUMsI nAkhe to e bhUkaMpa zame kharo. e ja rIte kAM to sAdhuvarga potAnI saMkIrNa dRSTimaryAdA mokaLI karI navazikSaNanAM dvAromAM praveza kare toya e bhUkaMpa zamavAnI saMbhAvanA kharI. navazikSaNanAM dvAromAM praveza karyA vinA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 * jaina dharma ane darzana ane bAramI ke aDhAramI sadInI jUnI praNAlInuM zikSaNa prApta karavAnuM kAma cAlu rAkhyA chatAM paNa jo zvetAMbara sAdhuo sthAnakavAsI sAdhuonI peThe dharmane nAme navapeDhInI vicAraNA ke pravRttimAM anadhikAra mAthuM mAravAnuM choDI de toya e bhUkaMpa zame kharo. bhUkaMpa zamavAne kAM to sAdhuvarga vAste popa ane pAdarIonI peThe potAnI vicAra ane kAryamaryAdA badalavAnI anivArya AvazyakatA che ane kAM to navIna peDhIe haMmezane vAstu mukta jJAnadvAro baMdha karavAnI AvazyakatA che. paNa upara darzAvyA pramANe bemAMthI eke varga kAMI namatuM Ape tema che? javAba spaSTa che ke koI pAmara paNa atyAranI ane have pachInI zikSaNanI mukta tako gumAve ja nahi. havenuM jIvana ja navazikSaNa vinA zakya rahyuM nathI, eTale navI peDhI to pAchaLa pagalAM bhare evuM che ja nahi. sAdhuvarge je atyAra lagI paitRka tapasaMpattine baLe gRhastho upara rAjya karyuM che, je anadhikAra sattAnA ghUMTaDA pIdhA che, te buddhipUrvaka choDI jUnA jamAnAthI AgaLa vadhI navA jamAnAne anukULa ApameLe mAnasa keLave evo bhAgye ja saMbhava che. tethI ja ahIM prazna udbhave che ke navIna mAnasane koNa dorI zake ? navIna mAnasane koNa dorI zake? Ano uttara be rIte ApI zakAya : kAM to Aja lagI gurupade rahI zrAvakanA mAnasane dorato Avela sAdhuvarga navamAnasane dorI zake; agara navamAnasa pote ja potAnI doravaNI kare. pahelo prakAra taddana asaMbhavita che. ApaNe joyuM ke atyAranA sAdhunI zikSaNamaryAdA cheka ja sAMkaDI che. e paNa joyuM ke dRSTimaryAdA to ethIye vadhAre sAMkaDI che. jyAre navamAnasa cheka judA prakAranuM che. evI sthitimAM AjanA sAdhuvargamAMthI jUnI zAstrasaMpattine navI dRSTithI vAMcanAra vivekAnaMda, rAmakRSNa jevA sAdhuo nIkaLavAno saMbhava nathI; eTale koIpaNa sAdhu navamAnasane dorI zake evI najIkanA bhaviSyamAM to zuM paNa dUranA bhaviSya sudhdhAMmAM saMbhAvanA nathI, eTale bIjo prakAra bAkI rahe che. te pramANe navazikSaNamAMthI ghaDAyela ane ghaDAtA navIna peDhInA mAnase pote ja potAnI doravaNI karavAnI rahe che, ane te yogya paNa che. patita, dalita ane kacarAyela jAtio sudhdhAM ApameLe UThavA mathI rahI che, to saMskArI jaina prajAnA mAnasane mATe e kArya jarAya muzkela nathI. potAnI doravaNInAM sUtro pote hAthamAM le te pahelAM navIna peDhI keTalAka mahattvanA siddhAMto nakkI karI kADhe, te pramANe kAryakrama ghaDe ane bhAvi svarAjyanI lAyakAta keLavavAnI taiyArI mATe sAmAjika javAbadArIo hAthamAM laI sAmUhika praznone vaiyaktika lAbhanI dRSTie nihALI svazAsana ane svaniyaMtraNanuM baLa keLave e jarUranuM che. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1977 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. ziSyacorInI mImAMsA AkhA dezanuM dhyAna atyAre sarakAra sAme cAlatA jaMgamAM rokAI rahyuM che, eTale jaina samAja paNa enI asarathI svAbhAvika rIte ja chUTo rahI na zake. bIjI bAju Akhoya jaina samAja e eka vyApArI samAja che ane vyApArI duniyAmAM je bhAre Arthika UthalapAthala thaI rahI che tenI asara paNa jaina samAja upara nAnIsUnI nathI. A sivAya bIjA keTalAka sAmAjika ane keLavaNI saMbaMdhI je agatyanA pheraphAro jhapATAbaMdha comera thaI rahyA che, enI asarathI paNa jaina samAja mukta nathI. AvI sthitimAM e badhA agatyanA savAlo upara vicAra karavo choDI ziSyacorI jevA mudra dekhAtA viSaya upara kema vicAra karavAmAM Ave che, athavA to evA kSudra viSaya Aje kema carcavAmAM Ave che, e prazna thavo sahaja che. uttara e che ke Aje ziSyacorInA viSaye jaina samAjanuM bhAre dhyAna rokaDyuM che, ane e viSaya UMTaDInuM dUdha pIvuM te zAstravihita cheke nahi?" - enA jevo mAtra kAlpanika carcAno viSaya nathI rahyo; kAraNa ke, ziSyacorImAM mAnanArA ene zAstrasaMmata mAnI ane bIjAne tema manAvI e kRtya kare che, eTale ziSyacorInA himAyatIo samAjamAM game teTalA ochA hoya chatAM loko lagabhaga AkhA sAdhuvargane khojA ane paThANanI jema bALakacora mAne che ane sIdhI ke ADakatarI rIte loko temanI sAthe manuSyacora tarIke ja vyavahAra kare che. ziSyacorInA himAyatI gRhastho paNa potAnAM bALaka-bALikAone sAdhu pAse khullA dilathI bhAgye ja javA de che. ziSyacorImAM na mAnanArAo to A bAbatano bhAre virodha kare che, ane tethI jyAM tyAM takarAranI Aga saLagI UThe che, ane A badhuM zAstrane nAme thAya che. loko, khAsa karI sAdhAraNa loko, ema ja mAne che ke zAstra kahe che te ja karavuM joIe ane zAstra khoTuM na kahe" A jAtanI zAstranI pratiSThA lokonA manamAM che, tethI ja e pratiSThAno lAbha laI, dareka jamAnAmAM jema banatuM AvyuM che tema, Aje paNa keTalAka mahAzayo ziSyacorI jevA viSayane zAstrasaMmatinuM nAma ApI tenuM samarthana karI rahyA che, ane bIjI bAju temano virodha karanAra pakSa A vastu zAstrasaMmata nathI ema kahI teno bhAre virodha karI rahI che. A virodha mAtra zAbdika na rahetAM ghaNI vAra mArAmArI ane korTe caDhavA sudhInA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 - jaina dharma ane darzana pagalAmAM pariNamyo che. e jhere tethIye vAre ugra rUpa dhAraNa karyuM che. A ja kAraNathI A viSaya Aje carcavAnuM durasta dhAryuM che. A carcAmAM koIpaNa eka pakSanuM anusaraNa karavAno irAdo nathI. je pramANo baMne pakSakAro zAstramAMthI rajU kare che ane je amArI jANamAM che teno taddana madhyastha dRSTie vicAra karavo e ja A carcAno uddeza che. atyAre prastuta bAbata paratve jaina sAdhusamAjamAM mukhya traNa varga che : eka, spaSTapaNe ziSyaharaNanI himAyata karanAro; bIjo, teno taddana virodha karanAro; ane trIjo, dekhItI rIte taTastha chatAM ziSyaharaNanA pakSano lAbha lenAro. koIpaNa viSa>> upa2 vicA2 ka2vAmAM ane nirNaya bAMdhavAmAM sAdhuvarga upara AdhAra na rAkhatAM, potAnI ja buddhi upara AdhAra rAkhanAra gRhasthavarga jaina samAjamAM bahu ja nAno che, ane te jevaDo che te Akhoya varga ziSyaharaNanA virodhI pakSanuM valaNa dharAve che. tethI gRhasthavarga paNa upara kahelA sAdhuvarganA traNa bhAgamAM ja vaheMcAI jAya che. atyAre u52 u52thI jotAM ziSyaharaNanA himAyatI ane virodhI e be pakSa vacce ja athaDAmaNI dekhAya che, chatAM vAstavika rIte Akhoya jainasamAja A jherIlI athaDAmaNIno bhoga thaI paDyo che. ziSyaharaNa yogya che ke nahi ?" eno khulAso svataMtra buddhithI ane zAstranA AdhArothI ema baMne rIte meLavI zakAya tema che. jeone vicAravAnI ane sAcuMkhoTuM tapAsavAnI svataMtra buddhi maLI che temane to A viSaya paratve koIpaNa nirNaya bAMdhavA mATe koIno AdhAra levAnI jarUra nathI; ane bahu UMDA pANImAM UtaravuM paDe tema nathI. teo to taddana sahelAIthI koIpaNa nirNaya bAMdhI zake eTalI A bAbata sahelI, buddhigamya, ane dIvA jevI khullI che. chatAM A sthaLe to A praznano khulAso zAstrIya dRSTie ja karavAno hoI buddhino upayoga mukhyataH zAstranAM pramANone AdhAre ja karavAno che. jaina sAdhunI AkhI jIvanacaryAM ahiMsA Adi pAMca mahAvratone AdhAre ja hovAnuM zAstramAM kathana che ane te dareka pakSa svIkAre che. e pAMca mahavato jainapaNAnA pAyA upara yojAyelAM che. jainapaNuM eTale lobha, lAlaca, bhaya Adi vikAro parano vijya athavA e vijaya mATeno prayatna, hiMsA hoya ke asatya, corI hoya ke parigraha, e badhA doSo jainatvanA virodhI che; tethI jainatvane dhAraNa karanAra ke tenI sAcI umedavArI karanAra sAdhu e doSono haMmezane mATe tyAga karavAnI pratijJA le che, je pratijJA pAMca mahAvratanA nAmathI oLakhAya che. emAM trIjuM mahAvata adattAdAnaviramaNa Ave che. eno sthUla zabdArtha e che ke 'koIpaNa vastu tenA mAlikanI rajA sivAya levAno sadaMtara tyAga.' jema dareka vrata ke niyamanI pAchaLa enA zabdArtha uparAMta eno viziSTa bhAva hoya che tema A trIjA mahAvratanI bAbatamAM paNa che. mAlikanI paravAnagI sivAya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacorInI mImAMsA * 185 tenI cIja levAno tyAga e trIjuM mahAvrata eTalo mAtra zAbdika artha laIne koI tene vaLagI rahe to to te ghaNo anartha paNa karI bese. dAkhalA tarIke koI ema kahe ke uparanA artha pramANe to e mahAvratano artha koInI mAlikInI cIja ja paravAnagI sivAya levAno tyAga thAya che, tethI kAMI mAlikI vinAnI cIja levAno tyAga thato nathI. jema havA prakAza Adi bhautika tatvono jIvanamAM upayoga dara kSaNe koI manuSyanI paravAnagI sivAya ja karIe chIe tema bIjI paNa koI vastu, jenI mAlikIno spaSTa dAvo karanAra koI na hoya te, levAmAM zI aDacaNa che? kAraNa ke, jyAre teno koI vAMdho le evo mAlika ja nathI to pachI teno upayoga karavo e adattAdAna zI rIte hoI zake? evI dalIla karI te adattAdAna tyAganI pratijJA lenAra koI ekAMta khUNethI maLI AvanAra dhanano agara to jaMgalamAM mAlika vinAnAM rakhaDatAM taddana anAtha bALaka-bALikAono saMgraha kare, athavA to jemAM lavaleza paNa koInI mAlikIno dAvo nathI evI jAtapratiSThA sAcavavAnI ane meLavavAnI pAchaLa gAMDotUra thaI jAya to zuM e adattAdAnatyAganI pratijJA pALe che ema koI kahI zakaze ? jo eNe koInI mAlikInI cIja lIdhI nathI ane levAno vicAra sudhdhAM karyo nathI to ene zA mATe pratijJApALaka kahevo na joIe? ane AvA trIjA mahAvratanA dhAraNa karanArane jainazAstranI dRSTie koI mANasanI mAlikI vinAnI dhanasaMpatti ke bIjI cIja levAnI, aDavAnI, ane vAparavAnI zA mATe chUTa na hovI joIe ? A praznano uttara meLavavA jyAre ApaNe UMDA UtarIe chIe tyAre ApaNane tarata ja jaNAI Ave che ke nahi nahi, zabdanA sthULa artha uparAMta pratijJAnI pAchaLa eno khAsa prANa ke bhAva paNa hoya che. pratijJAno samagra bhAva dhULa ane paricita zabdomAM samAI nathI zakato, ene buddhi ane vicArathI grahaNa karavAno hoya che. tyAre e jovuM rahe che ke adattAdAnatyAga mahAvratano bhAva zo che ? jainatvanA pAyA upara levAmAM AvatI trIjA mahAvratanI pratijJAno sAco ane pUro bhAva to lobha ane bhayanA tyAgamAM che. sAmAnya rIte koI eka mANasa bIjAnI mAlikInI cIja tenI paravAnagI sivAya le che tyAre kAM to tenAmAM amuka lAlaca hoya che ane kAM to amuka bhaya hoya che. lobha ane bhaya jevI mohajanya vRttio ja adattAdAnanI preraka hoya che, tethI adattAdAnanA tyAganI pratijJA pAchaLa kharo hetu evI vRttiono ja tyAga karavAno hoya che. jenAmAM lobhA ane bhaya jevI vRttio ja nathI hotI tenuM jIvana svAbhAvika rIte ja adattAdAnathI mukta hoya che - pachI bhale te havA Adi bhautika tattvano upayoga karato hoya athavA to akasmAta sAMpaDela sonAnA siMhAsana upara te jaI paDyo hoya. jeNe lobha bhaya Adi vRttio jItI nathI, paNa emane jItavAno jeno prayatna cAlu che te mAlikIvALI ke binamAlikInI koIpaNa nAnI ke moTI, jaDa ke cetana vastune lobha ke bhayathI prerAI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 * jaina dharma ane darzana nahi aDe, nahi saMghare athavA ApoApa AvI paDela vastu pAchaLa paNa kleza nahi poSe. sArAMza e che ke trIjA mahAvrata dvArA nirlobhapaNuM, nirbhayapaNuM poSavAnuM hoya che, agara to pragaTAvavAnuM hoya che. jyAM nirlobhANA ane nirbhayapaNAmAM khalela pahoMce tyAM dekhItI rIte trIjA mahAvratano sthUla artha khaMDita thayelo na jaNAvA chatAM jaina dRSTie trIjA mahAvratano teTale aMze bhaMga ja che; ane jyAM nirlobhatva Adi mULa vastu abAdhita hoya tyAM dekhItI rIte koI vAra trIjA mahAvratano bhaMga paNa lAge chatAM vAstavika rIte tevA dAkhalAomAM trIjuM mahAvrata akhaMDita ja hoya che. trIjA mahAvratanI pratijJAnA artha vize ahIM je sahaja laMbANa carcA karI che te prastuta viSayanI sAthe khAsa saMbaMdha hovAne lIdhe ja karelI che. mAbApa ke bIjA khAsa lAgatAvaLagatAnI saMmati laI dIkSA levI agara evI saMmati meLavanArane ja dIkSA ApavI e "saMmata-dIkSA' kahevAya ane saMmati sivAya phosalAvIne, nasADI- bhagADIne ke bIjI koI paNa rIte dIkSA ApavI te "asaMmata dIkSA' kahevAya; jarA kaDaka zabdomAM chatAM sAcA arthamAM tene ziSyaharaNa paNa kahevAya. mULa AgamomAM, khAsa karI prAcIna ane viziSTa AgamomAM, evuM spaSTa ane khulAsAvAra vidhAna nathI ke dIkSA lenAre amuka amuka lAgatAvaLagatAonI paravAnagI laIne ja dIkSA levI ane te sivAya na levI' temaja dIkSA ApanAra mATe paNa temAM evuM vidhAna kyAMya nathI ke je amuka lAgatAvaLagatAonI paravAnagI meLave tene ja teNe dIkSA ApavI ane bIjAne na ApavI." AvuM spaSTa vidhAna dIkSA lenAra ke ApanAra mATe na hovA chatAM bhagavAna mahAvIranA dAkhalAmAM ane temanA saMghabaMdhAraNanA itihAsamAM je dAkhalAo aMga-upAMgamAM noMdhAyelA maLe che te badhA ja dAkhalAomAM eka ja bInA che, ane te e ke dIkSA lenAra mAbApa ane strI AdinI paravAnagI laIne ja dIkSA le che ane dIkSA ApanAra tevI saMmati lenArane ja dIkSA Ape che. eTale ke jyAM sudhI mULa aMga-upAMgone lAge che tyAM sudhI saMmata dIkSAnA ja spaSTa dAkhalAo maLe che. A paraMparA bhagavAna mahAvIrathI lagabhaga chaso varSa lagI nirapavAda rIte ekasarakhI cAlu rahe che. nathI to khuda bhagavAne emAM apavAda sevyo ke nathI temanA teTalA vakhata sudhInA ziSya parivAre apavAda sevyo. saMmatadIkSAnuM spaSTa vidhAna AgamomAM na hovA chatAM saMmatadIkSAnA niyamanuM ATaluM kaDaka ane cokkasa pAlana kema karavAmAM AvyuM ane kema cAlu rahyuM? eno vicAra karatAM koIpaNa buddhimAna saheje samajI zakaze ke asaMmatadIkSAmAM trIjA mahAvratano bhAva, zAbdika ke Arthika dRSTie, bhaMga thavAno saMbhava Ubho thAya che, ane jaina zAstro jemAM mahAvratanA bhaMgano saMbhava hoya evI koIpaNa bAbatane AcaravAmAM saMmata thaI zake nahi. je zAstra ane je zAstranA praNetAno ekamAtra uddeza zAMti ane cittazuddhino hoya te zAMtinI virodhI ane cittazuddhimAM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacorInI mImAMsA * 187 khalela pahoMcADanArI koIpaNa bAbatane mAnya rAkhI zake nahi dalIla khAtara thoDI vAra ema mAnI levAmAM Ave ke asaMmatadIkSAmAM dIkSA ApanArano hetu svaparakalyANano hoya che, topaNa e kahevuM joIe ke jaina Agamoe ane khuda bhagavAna mahAvIre tevI asaMmatadIkSAnI himAyata nathI karI, eka paNa dAkhalAmAM temaNe ene sthAna nathI ApyuM, tenuM zuM kAraNa? tenuM kAraNa e ja saMbhave che ke jo svaparakalyANano hetu hoya to pachI adhirAI ane utAvaLa karavAthI zuM phAyado ? eka bAju asaMmatadIkSAne pariNAme lAgatAvaLagatAmAM kleza kaMkAsa vadhe, dIkSA ApanAra upara tahomata mukAya, te kadAca jokhamamAM paNa paDe, tene lIdhe Akho dharmasaMgha niMdApAtra bane ane jaina jevA zuddha dharmanI himAyata karanArAo upara jAtajAtanAM kalaMko mukAya, te karatAM dIkSA lenAranI buddhi jAgrata karI tene vicAra karavAnI ane saMyama keLavavAnI ghera beThAM taka ApavI, e zuM khoTI che? kalyANanI kharI icchA jenAmAM jAgI hoya te jo na chUTake ja gharamAM raheto haze topaNa dhIraja ane saMyamanI vRtti keLavaze ja, ane vakhata jatAM e vRttine prabhAve dIkSAnA virodhIo paNa ApoApa saMmata thaze. jaina dharmamAM zairya ane sahanazIlatAne mukhya sthAna che. sAcI kalyANanI IcchA janma ane dIkSAnI saMmati na maLe tyAre ja eka rIte e dizAmAM pairya ane sahanazIlatA keLavavAnI taka UbhI thAya che ane te ja vakhate buddhi, vinaya, prema ane sAcA tyAgathI sAmA pakSane jItavAnI taka maLe che. bhagavAne e vastu jema jANI hatI tema jIvanamAM paNa utArI hatI, ane vivekI tathA sAcA umedavAroe bhagavAnanA jIvananuM e tattva jANI laIne amalamAM mUkyuM hatuM. tethI ja ApaNe bhagavAna pachInA lagabhaga cha saikAomAM eka paNa dAkhalo asaMmata dIkSAno nathI jotA. A rIte saMmatadIkSAnI paraMparA mULamAM to trIjA mahAvratamAMthI nIkaLI ane vyavahAramAM e eTalI badhI sthira temaja pratiSThita thaI gaI ke asaMmatadIkSA ApavAno vicAra karavo ke tevI dIkSA levAno vicAra karavo e trIjA mahAvratanA bhaMga jevuM ja thaI paDyuM. jena zramaNa saMghanI kaho ke jainadharmanI kaho, pratiSThAno AdhAra mAtra mahAvrato che. asaMmata dIkSAthI mahAvratano bhaMga na thato hoya tevA dAkhalAomAM paNa mahAvratanA bhaMga vize ke mahAvrata dUSita thavA vize zaMkA levAne kAraNa maLe e vastu ja jaina zramaNasaMgha calAvI na zake. tethI te dhIra ane gaMbhIra saMghe saMmatadIkSAnI paraMparAne kAyama rAkhI ane vadhAvI lIdhI ane dIkSA levAmAM saMmati meLavavI e eka mahattvanuM dhArmika vidhAna ja banI gayuM. bhagavAnanA saMghane lagabhaga chaso varSa thayAM hatAM. nAnImoTI tenI aneka zAkhAo vaDavAInI peThe phelAI hatI. hiMdustAnanA lagabhaga badhA bhAgamAM e saMgha phelAyo hato. bhinnabhinna prakRtivALA ane bhinnabhinna darajjAnA loko emAM dAkhala thaI cUkyA hatA, ane dAkhala thatA jatA hatA. saMghanI ATalI badhI vizALatA vakhate ane ATale lAMbe Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 * jaina dharma ane darzana gALe koI apavAda ke bhinnatA dAkhala thAya e manuSyasvabhAvanA abhyAsIne mATe navAI jevuM nathI. eka prasaMga Ubho thAya che. te Arya rakSitano che. A prasaMga vIraninA chaThThAsaikAno che. Arya rakSite Arya tosaliputra pAse dIkSA lIdhI tyAre bApanI paravAnagI nahi lIdhelI, mAtra mAtAnI saMmati lIdhelI. vivAhita na hovAthI strIsaMmatino to savAla ja nahoto. A prasaMgathI dIkSAnA baMdhAraNanuM prakaraNa navuM zarU thayuM. mAtra pitAnI ja asaMmati ane te paNa virodha vinAnI asaMmati chatAM Arya rakSite dIkSA lIdhI. e dIkSAne jaina zAstromAM prathamaziSyaniSkaTikkA kahevAmAM AvI che. (A kathananI pAchaLa bhAre mahattvanA muddAo samAyelA che.) A kisso bahu agatyano hovAthI TUMkamAM tenuM varNana ApI tenuM pRthakkaraNa karavuM jarUrI che. Arya rakSita jyAre bAvIsa varSa jeTalI taruNa uMmaranA hatA tyAre puSkaLa vidyAono abhyAsa karI snAtakanI peThe ghera pAchA pharyA. mAtAne pUrNa saMtoSa thavo hajI bAkI ja hato. tethI teNe putrane e zAstravidhAna kahyuM ke jyAM lagI daSTivAda nAmaka jaina zAstra tuM nathI bhaNyo tyAM lagI tAro abhyAsa adhUro kahevAya. putra to vidyAbhUkhyo hato ane temAM vaLI khuda mAtAnI preraNA, eTale te jarA paNa thobhyA vinA bolyo ke e zAstra mAre kyAM zIkhavuM ? mAtAe potAnA bhAI, je eka vidvAna ane pradhAna jaina AcArya hatA ane jemanuM nAma Arya tosaliputra hatuM, temanI pAse javA sUcanA karI. Arya rakSita tyAM pahoMcyo. AcArye bhANejane kahyuM ke jainadIkSA lIdhA sivAya e zAstra zIkhI zakAya nahi, temaja adIkSitane amArAthI zIkhavI paNa na zakAya. vidyAbhUkhyA Arya rakSite dIkSA lIdhI ane e zAstrano abhyAsa karyo. aMte dIkSAmAM temanuM mana TharyuM ane te eka asAdhAraNa vidvAna tathA viziSTa AcArya thayA. A dAkhalAmAM nIcenI bAbato khAsa dhyAna devA jevI che : (1) Arya rakSita bAvIsa varSa jeTalI pAkI uMmaranA hovA uparAMta viziSTa vidyAbhyAsI hoI svayaMnirNaya karavAnI zaktivALA hatA. (2) te vivAhita na ja hatA. (3) AcArye temane phosalAvavAno, nasADavAno ke bIjo koI tevo ayogya mArga avalaMbyo ja na hato. eTaluM ja nahi, paNa AcArye Arya rakSitanI mAtAne eTale potAnI bahenane sudhdhAM A vize kAMI kahyuM na hatuM ke tuM chokarAne vidyAbhyAsa nimitte mArI pAse mokala athavA tuM ene dIkSA levA de athavA bIjI koIpaNa lAlaca tene ApI na hatI. UlaTuM, temaNe to sIdhI ane cokhkhI rIte Arya rakSitane eTaluM ja kahyuM ke amAro dharma dIkSitane ja zAstra zIkhavavAno che. ' (4) dIkSA lIdhA pachI ke dIkSA letI vakhate nathI mAtAe virodha karyo ke nathI pitAnA virodhano ullekha - eTaluM ja nahi, paNa Arya rakSitanA pitAe potAnI patnI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacorInI mImAMsA * 189 sAthe paNa koI jAtano kleza karyAno ullekha - nathI. e ja rIte dIkSA ApanAra AcArya sAthe pAchaLathI kleza thayAno agara to bIjI koIpaNa kheMcatANa thayAno kazo ja ullekha nathI. A kissAmAM paraMparAthI cAlI AvatI dIkSAvidhimAM jo kAMI UNapa hoya to te eTalI ja hatI ke AcArye dIkSAnA umedavAra rakSitane tenA pitAnI saMmati meLavavA vAste pAcho mokalavA upara bhAra na Apyo ane tenI mAtAnI saMmatithI ja saMtoSa mAnI lIdho. eka bAju dIkSA lenAra AgaLa jatAM viziSTa kRtadhara tarIke prasiddha thayela Arya rakSita ane bIjI bAju niHspRha nirbhaya ane niSkapaTa temaja asAdhAraNa vidvAna tarIke prasiddha dIkSA ApanAra AcArya tosaliputra, trIjI bAju ziSya ane guru vacce mAmA bhANejano saMbaMdha ane cothI bAju bahene pote ja vagara mAgye bhAI AcArya pAse putrane mokalyo - ATalI suspaSTa ane saMtoSaprada bInA hovA chatAM phakta pitAnI asaMmatine kAraNe A kissAne prathamaziSyaniSphaTikA' kahevAmAM Avela che. A kathana aneka mahattvanI bAbato upara prakAza pADe che. temAM pahelI bAbata to e che ke jyAre phakta pitAnI ja asaMmativALI dIkSA ziSyaniSphaTikA gaNAI tyAre bhagavAnathI mAMDI te jamAnA sudhInA chaso varSa jeTalA gALAmAM dIkSA lenAra ane ApanAra mATe umedavAre potAnA lAgatAvaLagatA badhA ja pAsethI saMmati meLavavAnuM dhoraNa keTaluM majabUta ane anivArya hatuM e sUcita thAya che. e sUcanAnI poSaka AgamavarNita kathAo upalabdha che. bIjI bAbata e che ke A ziSyaniSphaTikA prathama gaNAI che, eTale A kissAnI noMdha karanArAo badhA ja ema jANatA hovA joIe ke Arya rakSita pahelAM eke kissAmAM asaMmata dIkSAno prasaMga banyo ja nathI ane mAtra Arya rakSitano ja prasaMga pahelo che, ane e prasaMga pahelo hovAthI ja temaja saMmatipUrvaka dIkSA levA ane devAnI paraMparA ati sakhata ane ati mAnya hovAthI ja phakta pitAnI asaMmativALA najIvA kissAne pAchaLathI ane te vakhate ziSyaniSphaTikA jevuM moTuM rUpa ApavAmAM AvyuM. Arya rakSitano dAkhalo banI gayo, paNa pAchaLathI eno upayoga bahu aghaTita rIte thavA lAgyo. atyAra lagI ekasarakhI cAlI AvelI saMmatadIkSAnI paraMparAmAM eka najIvI cirADa paDI. tene keTalAka alpajJa ane avicArI guruoe moTo daravAjo banAvavAnuM zarU karyuM. Arya rakSitanA dAkhalAno upayoga karI ghaNA vagara saMmatie dikSA ApavA lAgyA ane pachI to e zithilatA eTale sudhI vadhI ke na jovAto uMmarano bheda ke na jovAmAM AvatuM dIkSA lenAranuM vivAhitapaNuM ke avivAhitapaNuM; ane dIkSA lenArane bhoLavavAnI, nasADavAnI ane chupAvavA AdinI badhI prapaMcakriyAmAM e zithilatA pariNamavA lAgI. A bhayaMkara sthiti joI AcAryone apavAda dAkhalA karavAmAM be tarapha dhyAna rAkhavAnuM hatuM: eka to e ke Arya rakSitanI je Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1(c) * jaina dharma ane darzana zubhapariNAmakAraka ghaTanA banI gaI hatI teno bacAva karavo ane bIjuM e ke te ghaTanAno aghaTita rIte thato upayoga aTakAvavo. A kAraNathI je apavAdavidhAna Agamo ane niryuktimAM na hatuM te bhASyakALamAM bhASyamAM dAkhala thayuM. temAM AcAryoe ziSyaniSphaTikAnA saMbaMdhamAM khulAso karyo ke soLa varSa sudhInI uMmara sudhImAM asaMmata dIkSA ziSyaniSphaTikAmAM Ave che ane tethI uparanI uMmaramAM ziSyaniSphaTikAno Aropa lAgu nathI paDato. A rIte Arya rakSitanI ghaTanAno bacAva karavA ane teno durupayoga thato aTakAvavA AcAryoe amuka apavAdavidhAna karyuM to kharuM, paNa jema sarvatra ane sadAkALa banatuM AvyuM che tema e apavAdavidhAnano paNa durupayoga thavA lAgyo, ane te e rIte ke soLathI vadhAre varSanI uMmaranAne dIkSA ApavAmAM saMmatinuM dhoraNa sacavAvA na lAgyuM; ane ghaNIvAra to tenI uMmaranAne saMmati vinA ja utsargamArga tarIke dIkSA ApavAnA kissAo banavA lAgyA. tene pariNAme ghaNI vAra dIkSA ApanArane dIkSita umedavAranA lAgatAvaLagatA pakaDavA lAgyA, ane kyAreka kyAreka adAlatomAM ghasaDavA paNa lAgyA. ghaNI vAra nyAyAlayomAM AvA kissAonA mukaddamAo paNa cAlavA lAgyA. koI vAra dIkSA ApanAra potAnA anyAyane lIdhe hArI paNa jatA ane ghaNI vAra jAhera rIte tevI dIkSA ApanArane ziSyacora ke manuSyahAraka kahI niMdavAnA prasaMgo paNa UbhA thavA lAgyA. avicArI, avivekI ane ziSyalAlacI guruo apavAdano marma bhUlI javAthI ane tene utsarga rUpa ApavAthI jyAre zAsanane vagovavAmAM kAraNabhUta thavA lAgyA tyAre vaLI pelA apavAdamAM sudhAro karavAnI AcAryone pharaja paDI; ane tethI ja ApaNe bhASya ane cUrNimAM spaSTa vAMcIe chIe ke jyAM dIkSA lenAranA lAgatAvaLagatAo baLavAna hoya rAjyAzraya paNa temanA pakSamAM hoya, ane jaina dharma vagovavAno saMbhava hoya, temaja korTe ke nyAyAlayomAM ghasaDAvAno prasaMga Ubho thato hoya tyAM game teTalI uMmara moTI hovA chatAM paNa asaMmata dIkSA na ApavI, ane dezakALa temaja paristhitino vicAra karavo. ATalA sudhArAthI paNa jeo pelA apavAdano durupayoga karatA na aTakyA teone lakSIne vaLI te ja graMthomAM AgaLa jatAM AcAryone spaSTa kahevAnI pharaja paDI ke jeo Arya rakSitanA ApavAdika dAkhalAne sAmAnya niyama tarIke gaNI asaMmata dIkSA ApTe jAya che teo maMdadharma arthAtu dharmabhraSTa che ane teo mULane - utsarga niyamane - choDI apavAdane vaLagelA che. temanuM A vartana mULamAMthI UkhaDI gayelA ane mAtra thaDa ke zAkhAo upara rahelA vaTavRkSa jevuM che, eTale ke, jema mULamAMthI UkhaDI gayela vaTavRkSa game tevAM thaDa ane DALo hovA chatAM paNa jIvita ke rakSita na rahI zake tema jeo saMmata dIkSAnA utsarga Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyorInI mImAMsA 7 191 niyamane bAjue mUkI asaMmata dIkSAnA apavAdavidhAnane ja mukhyataH AgaLa dhare che athavA tene avalaMbe che. teo tIrthaMkaranI AjJAne choDI ADe raste cAlatA hovAthI anukrame cAritrabhraSTa ja thAya che. bhASya ane cUrNinA A chellA ane sakhata kathana uparathI te vakhatanI guruonI dikSA ApavAnI pravRtti upara bahu spaSTa prakAza paDe che; ane Arya rakSitano dAkhalo keTale aMze svIkA2vA yogya che e bAbata u52 jarA paNa zaMkA na rahe tevo prakAza paDe che. ahIM sudhI to utsarga ane apavAdane lagatI je TUMka hakIkata maLe che tenI vicAraNA thaI. paraMtu utsarga ane apavAda e zI vastu che ? e baMneno zo saMbaMdha che ? ane kaI hada sudhI e saMbaMdha sacavAI rahe che ? e vastu jANyA vinA prastuta carcA aspaSTa ane adhUrI rahe. tethI TUMkamAM e vize paNa kaMIka lakhI devuM joIe. ! utsarga eTale sAmAnya niyama. e niyama koI eka tattva upara ghaDAyelo hoya che. apavAda eTale vizeSa niyama. e paNa utsarganA ja tattva upara ghaDAyelo hoya che. utsargano pradeza vistRta hoya che, ane apavAdano pradeza utsarganA pradezamAMthI ja kapAto hovAthI te svAbhAvika rIte ja tenA karatAM TUMko hoya che. utsarga ane apavAdano saMbaMdha poSyapoSakapaNAno che; eTale ke, apavAda e utsargano poSaka hoya che, ane te jyAM lagI utsargano poSaka rahI zake tyAM lagI ja te apavAda grAhya che, ane pachI to te tyAjya bane che. apavAda e prAsaMgika eTale koIka ja sthaLamAM ane koIka ja kALamAM sthAna le che, jyAre utsarga sarva deza ane sarva kALamAM cAlu rahe che. prastuta bAbatamAM utsarga-apavAda A rIte samajI zakAya. saMmata dIkSAno phalita niyama e utsarga che ane te nirlobhatva temaja zAsana-pratiSThAnA tattva upara sthira che. asaMmata dIkSAno apavAda jo ane jyAM lagI e tattvono poSaka hoya to ane tyAM lagI ja te apavAdakoTi tarIke grAhya rahe che. eTale utsargane maryAdA nathI hotI, paNa apavAdane dezanI, kALanI ane saMyogonI maryAdA hoya che. e maryAdAno sUkSma vicA2 sAdhAraNa loko na karI zake eTalA ja mATe bhASya ane cUrNimAM chevaTe kahevuM paDyuM ke apavAdane AgaLa karI jeo varte che teo maMdadharmI ane mUlavyuta che. apavAda e apavAdanI maryAdAmAM che ke nahi ene jANavAnuM sAmAnya sAdhana eTaluM ja che ke asaMmata dIkSA lenAra ane ApanA2mAM lobha, bhaya, ane zAsanaupekSA jevA doSo hovA na joIe. A doSo mArA potAmAM nathI athavA to taddana ochA che ema to sau koI kahI zake, paNa tenI kharI pratIti AjubAjunA lokonI ekamatI athavA bahumatIthI athavA to samagra saMghanI saMmatithI ja thaI zake. jenAmAM lobha na hoya, bhaya na hoya ane zAsana mATe yathArtha Adara hoya te ziSyo mATe lAMca kema Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 * jaina dharma ane darzana Ape ? temane nasADe kema? bIjAne tyAM chupAve tema? sIdhI ke ADakatarI rIte khoTuM bole ke bolAve kema? dAvapeca ane jUThANAM seve kema? mArapITa, laDAlaDI ane korTabAjImAM rasa le kema ? jeone zAsanano sAco Adara hoya teo pote jANI joIne korTe ghasaDAya evA prasaMgo UbhA kare ja kema? rAjasattAne dIkSA upara aMkuza mUkavo paDe agara to jAhera sthAnomAM ane jAhera chApAMomAM phakta ziSyaharaNane kAraNe thatI dharmahalanAmAM bhAgIdAra thavAnI sthiti e loko pasaMda kare ja kema? jyAre AvI sthiti dekhAya tyAre jANI levuM joIe ke have apavAde maryAdA mUkI che, ane te utsargano poSaka maTI ghAtaka thavA lAgyo che. A sthiti Aje che ke nahi, e vicAravAnuM kAma darekanuM che. mane to cokhkhuM lAge che ke asaMmata dIkSAnA apavAde maryAdA mUkI che ane bhASya-cUrNikAranA kathana pramANe te maMdadharmInI pravRtti thaI paDela che. tenA purAvA tarIke comera cAlatI jhagaDAbAjI, korTabAjI ane phlezapravRtti uparAMta sthaLe sthaLe saMghabheda che. sauthI vadhAre ane prabaLa purAvo to e che ke nAmadAra zrImaMta gAyakavADa sarakArane potAne ja dIkSA upara aMkuza mUkanAro TharAva dhArAsabhAmAM lAvavo paDyo che. zAstrane AdhAre vartavAnI vAta karanArAe ane jyAM tyAM zAstranA purAvAnA nAme marajI mujaba vidhAna karanArAe jANavuM joIe ke zAstra eTale zuM ? ane zAstranI maryAdAmAM zuM samAya che ane zuM nahi? sAdhAraNa loko to nathI hotA bhaNelA ke nathI hotA vicArazIla ke jethI teo kAMI zAstrano viveka karI zake. hajAro varSa jeTalA lAMbA samayamAM ghaNA lokoe ghaNuM lakheluM hoya che ane te badhuM zAstra paNa kahevAya che. temAM ghaNI vAra to eka bIjAthI taddana virodhI ane asaMgata vidhAno paNa maLI Ave che. dareka jaNa potAne phAvatuM vAkya laI tene AdhAre potAnI pravRttine zAstrIya TharAvavAno prayatna kare to hiMsA, mRSAvAda, corI ane vyabhicArAdi doSonuM poSaNa thaI zake evA prasaMgo paNa temAMthI maLI AvavAno athavA to upajAvI zakAvAno cokkasa saMbhava che. tethI TUMkamAM ane chatAM avirodhIne sarvagrAhya zAstravyAkhyA eTalI che ke je sudhAre athavA jenAthI kazuM bagaDe nahi paNa sarva sudhare te zAstra; athavA ema kaho ke jenAthI lezonuM poSaNa na thAya te zAstra. jainazAstrane nAme caDhelAM zAstromAM koIpaNa kAraNane lIdhe ema lakhAyeluM sudhdhAM maLe che ke sIdhI rIte vaDIlo ke lAgatAvaLagatAo saMmati na Ape to dIkSA lenAra amuka amuka rIte prapaMcabAjI paNa rame ane e chaLapravRtti dvArA paNa chevaTe paravAnagI meLave. A kathana game teNe koIpaNa saMyogomAM, koIpaNa AzayathI karyuM haze ema ApaNe mAnI levuM joIe. e kathanane zAstrIya mAnI paNa laIe. have dhAro ke AvA kathanano upayoga sArvatrika thavA lAge to enuM pariNAma chevaTe zuM Ave? enuM pariNAma eka ja Ave, ane te Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacorInI mImAMsA - 193 e ke satya temaja saraLatA khAtara asatya ane kUDakapaTanuM sevana, athavA ema kaho ke ahiMsA khAtara hiMsAno pracAra ane puSTi thavA pAme. tethI jyAM AMTIghUMTInI bAbata Ave tyAM dhorI mArga pramANe ja vartavAno suvarNa niyama zAstrasaMmata che. jainazAstrano mukhya pAyo to anekAMtadaSTi che. upara je asaMmata dIkSAnA apavAdo granthomAM dAkhala thayA che temAM paNa AcAryoe anekAMtadaSTi rAkhelI che. soLa varSanI uMmara sudhInAne asaMmata dIkSA ApavAmAM ziSyaniSphaTikA kahela che, eTale ke, te kRtyane trIjA mahAvratanA bhaMga tarIke gaNI e doSa mATe mULa Adi prAyazcitonuM vidhAna karela che. temAM paNa ekAMta nathI. jo koI sAtizaya jJAnI ati ujvaLa bhAvi jue, ane dIkSA lenAra dvArA tenuM ane zAsananuM parama hita jue, vaLI te evo amoghahasta hoya ke tenA hAthathI dIkSita dIkSAbhraSTa thavAno ja na hoya to tevo jJAnI sagIra uMmaranA bALaka sudhdhAMne e saMmata dIkSA Ape - AvuM paNa kathana kare che. atyAre A ApavAdika kathanano upayoga karI, jenA dvArA dharmano cokkasa ja prabhAva vadhe ane je kadI dIkSAthI calita thavAnA ja nathI evA nAnAM nAnAM bALaka-bALikAone khUNekhAMcarethI jJAna dvArA zodhI kADhI temane saMmata dIkSA ApI zAsanaprabhAvanA karavA jevA jJAnIo jo Aje hoya to temaNe zA mATe cUpa besI rahevuM joIe ? temane to bALakone nasADavAno, bhagADavAno ane game tevo dAvapeca khelavAno zAstramAM paravAno che. jo ema kahevAmAM Ave ke bhale zAstramAM sagIra umaranAne saMmata dIkSA ApavAnI chUTa hoya, bhale prapaMcabAjI khelavAnI bArIo hoya, chatAM Aje e chUTo ane e bArIono upayoga karanAra viziSTa jJAnIo kyAM che, to e prazna paNa thayA vinA nathI raheto ke soLa varSathI moTI uMmaranAne asaMmata dIkSA ApanAranA apavAdakathanane samajanAra viziSTa jJAnI paNa kyAM che? jeonI satyavAditA vize lokone vizvAsa na hoya, jeomAM zAnti ane saraLatAno chAMTo bhAgye ja hoya, jeo brahmacaryabhaMganA sevAyela doSo jAherapaNe ke khAnagI rIte kabUlI potAnI nikhAlasatA puravAra karavA jeTalA nirbhaya na hoya ane jeo eka athavA bIjI rIte paisAno vahIvaTa temaja saMgraha karavA-karAvavAmAM mazagUla hoya tevAo pustakonA game teTalA DhagalA cUMthyA chatAM teno marma anekAMta daSTie samajI zake athavA to samajyA pramANe amalamAM mUkI zake evo kadI saMbhava che kharo ? jo evo saMbhava hota to dIkSA jevI pavitra vastu mATe zAstrane nAme je kinnAkhorI cAlI rahI che te na ja hota. badhAM zAstrIya pramANo ane atyAranI paristhitino vicAra karatAM dIkSA paratve eka ja vastu phalita thAya che ane te e ke jo badhI bAjuno vicAra karatAM dIkSA levI ane ApavI yogya hoya to te saMmati sivAya na ja levI ke devI joIe, ane Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 7 jaina dharma ane darzana soLa varSathI moTI uMmaranAne asaMmata dIkSA sudhdhAM ApavAnI ghoSaNA karanAre jANI levuM joIe ke e sIdhuM vidhAna nathI; e to eka acAnaka banI gayela ane pariNAme zubha nIvaDela vidhAna che. dAkhalAnA bacAva mATe svIkArela apavAdamAMthI nIkaLato phalitArtha evuM vidhAna che ke, nathI utsarga tarIke e vidheya ane nathI apavAda tarIke ekAMta grAhya. eTale AvI chaTakabArIonA AdhAre koI zAstrArtha karavAno utsAha dharAvato hoya to te icche tyAre ane te kahe tyAre dalIlapUrvaka ane samabhAvapUrvaka lekhita athavA to vAcika zAstrArthamAM eka svataMtra vyakti tarIke Ubho rahevA A lekhaka taiyAra che. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga jyAM dhArmika AtmAono kAMIpaNa saMbaMdha rahyo hoya, agara jyAM kudaratI suMdaratA hoya athavA e bemAMthI eke na hoya chatAM jyAM koI paisAdAre puSkaLa nANuM kharacI imAratanI, sthApatyanI, mUrtinI ke evI kAMI vizeSatA ANI hoya tyAM ghaNe bhAge tIrtha UbhAM thaI jAya che. gAma ane zahero uparAMta samudrataTa, nadIkAMTho, bIjAM jaLAzayo ane nAnAmoTA pahADo e ja moTe bhAge tIrtha tarIke prasiddha che. jaina tIrtho jaLAzaya pAse nathI AvyAM ema to nathI ja. keTalAMka suMdara tIrtho gaMgA jevI mahatI nadIne kinAre ane bIjAM jaLAzayo pAse AvelAM che. tema chatAM sthAna paratve jaina tIrthonI khAsa vizeSatA pahADonI pasaMdagImAM che. pUrva hiMdustAna ke pazcima hiMdustAna, dakSiNa hiMdustAna ke uttara hiMdustAna - jyAM jAo tyAM jainonAM pradhAna tIrtho TekarIo ane pahADonI upara ja AvelAM che. mAtra zvetAMbara saMpradAya ja nahi paNa digaMbhara saMpradAya sudhdhAMnI sthAna paratve khAsa pasaMdagI pahADonI ja che. jyAM zvetAMbarone jarA paNa saMbaMdha nathI, avarajavara nathI evAM keTalAMka khAsa digaMbaronAM tIrtho dakSiNa hiMdustAnamAM che, ane te paNa pADI bhAgamAM AvelAM che. A upa2thI eTaluM ja phalita thAya che ke tIrthanA prANabhUta saMtapuruSonuM mana kevAM kevAM sthAnomAM vadhAre lAgatuM, ane teo kaI jAtanAM sthAno pasaMda karatA. vaLI bhaktavarga ho ke manuSyamAtra ho, temane ekAMta ane kudaratI suMdaratA kevI game che e paNa e tIrthasthAnonA vikAsa uparathI jANI zakAya che. game teTaluM bhogamaya ane dhamAliyuM jIvana gALyA pachI paNa chevaTe, athavA vacce vacce kyAreka kyAreka, mANasa ArAma ane AnaMda mATe kyAM ane kevAM sthAna tarapha dRSTi doDAve che e ApaNe tIrthasthAnonI pasaMdagI uparathI jANI zakIe chIe. tIrthonuM badhuM teja ane mahattva e Aje mUrtipUjA upara avalaMbita che. koI jamAnAmAM ane te paNa kyAMka kyAMka tIrthasthAnamAM vidyAnI pratiSThA, pracAra ane vidvAnonI kAyamI goSThI bhale rahI hoya, paNa Aje to kAzI jevA ekAda sthaLane Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 - jaina dharma ane darzana bAda karIe to tIrthasthAnomAM vidyA ane vicArane nAme lagabhaga mIDuM ja che. khAsa karIne AkhA hiMdustAnamAM jaina tIrtha to evuM eke nathI ke jyAM vidyAdhAma hoya, vidvAnonI pariSada hoya, vicArakonI goSThI hoya ane emanI gaMbhIra prANapUraka vidyAnA AkarSaNathI ja bhakto ane vidyArasiko AkarSAI AvatA hoya. vadhArenI AzA to bAjue rahI, paNa koI eka tIrthamAM eka paNa evuM jaina vidyAlaya nathI, jaina vidyAmaTha nathI ke ekAda paNa evo samartha vidyAjIvI vidvAna nathI ke jene lIdhe tyAM yAtrIo ane jijJAsuo AkarSAI AvatA hoya ane potAnA vividha praznonuM nirAkaraNa karatA hoya. tIrthonI prAkRtika jaDatA ane naisargika ramaNIyatAmAM kAM to tapa ane kAM to vidyA ane kAM to baMne cetanA pUre che; jyAre AjanAM ApaNAM tIrthomAM tapa ane vidyAne nAme zuM che te tame badhAM ja jANo cho. mUrtinI mAnyatA ane prANIonI pUjA pachI manuSyapUjAe kyAre sthAna lIdhuM e cokkasapaNe kahevuM Aje kaThaNa che, chatAM bhagavAna mahAvIra ane buddhanA tapasvIjIvana sAthe ja manuSyapUjA vizeSa pratiSThA pAmI ane e be mahAna puruSonA saMghonA pracArakAryanA vikAsanI sAthe ane sAthe ja manuSyapUjA ane mUrtipracAra vikAsa pAmatAM gayAM e sAbita karavAne pUratAM sAdhano che. bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM puruSottama rAma ane kRSNanI mUrtipUjA hatI ke nahi ane hatI to keTalA pramANamAM ane kevI, te ApaNe nathI jANatA; paNa jaina ane bauddha saMghanI vyavasthita sthApanA ane temanA vyavasthita pracAra pachI rAma ane kRSNanI pUjA vadhAre ane vadhAre ja pracAramAM AvatI gaI e vize kazI ja zaMkA nathI. jema jema mahAvIra, buddha, rAma ane kRSNa e viziSTa puruSo tarIke pUjAvA lAgyA tema tema pakSIo, deva-dAnavo ane komaLa temaja bhayaMkara prakRtinAM prANIonI pUjA ochI ane ochI thatI gaI. tema chatAM hajI paNa enAM avazeSo to che ja. tIrthonA vikAsamAM mUrtipracArano vikAsa che ane mUrtipracAranI sAthe ja mUrtinirmANakaLA temaja sthApatyakaLA saMkaLAyelAM che. ApaNA dezanA sthApatyamAM je vizeSatAo ane je mohakatAo che te tIrthasthAno ane mUrtipUjAne ja mukhyapaNe AbhArI che. bhogasthAnomAM sthApatya AvyuM che kharuM, paNa tenuM mULa dharmasthAno ane tIrthasthAnomAM ja che. jainonAM tIrtho e kAMI be-pAMca ke daza nathI paNa seMkaDonI saMkhyAmAM, ane te paNa dezanA koI eka ja bhAgamAM nahi, paraMtu jyAM jAo tyAM cAretarapha maLI Ave che. e ja eka vakhatanA jaina samAjanA vistArano purAvo che. jaina tIrthonI khAsa eka saMsthA ja che, joke Aje digaMbara ane zvetAMbara e be bhAgamAM te vaheMcAI gaI che. e saMsthAnI pAchaLa keTalA mANaso kAyamane mATe rokAyalA rahe che, keTalI buddhi enI sArasaMbhALamAM ane bIjI bAbatomAM kharacAya che, ane e tIrthonI pAchaLa keTaluM dhana Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga * 197 vaparAya che eno pUro ane sAco khyAla ApavA jeTalA AMkaDA atyAre pAse nathI, chatAM aTakaLathI ochAmAM ochuM kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke e saMsthAnI pAchaLa pAMca hajArathI ochA kAyamI mANaso nahi hoya, ane judI judI aneka bAbatomAM pacAsa lAkhathI ocho kharca thato nahi hoya. e saMsthAnI pAchaLa keTalIka gyAe jamInadArI che, bIjI paNa sthAvara-jaMgama milakata che ane rokaDa nANuM, sonuM, cAMdI temaja jhaverAta paNa che. gharamaMdiro ane taddana khAnagI mAlikInAM maMdirone bAjue mUkIe topaNa jenA upara nAnAmoTA saMghanI mAlikI hoya, dekharekha hoya evAM saMghamAlikInAM maMdironA nAnAmoTA bhaMDAro hoya che. e bhaMDAromAM nANAnuM khAruM bhaMDoLa hoya che, je devadravya kahevAya che. phakta zvetAMbarasaMghanI mAlikInuM devadravya atyAre ochAmAM ochuM, eka karoDa jeTaluM to AkhA hiMdustAnamAM dhAravAmAM Ave che. emAM zaMkA nathI ke A devadravya ekaThuM karavAmAM, tenI sArasaMbhALa rAkhavAmAM ane te bharapAI na jAya te mATe cAMpatA ilAjo levAmAM jaina saMghe khUba cAturI ane ImAnadArI vAparI che. hiMdustAnamAMnA bIjA kyAMya kharcAya nahi, veDaphAya nahi ane koI ene pacAvI na jAya e mATe paNa jaina saMghe eka naitika ane vyAvahArika suMdara vAtAvaraNa UbhuM karyuM che. jena bacco devadravyanI eka paNa koDI, potAnAthI bane tyAM sudhI, potAnA aMgata bhogamAM vAparavA kadI rAjI ke taiyAra hoto nathI, ema karatAM e, saMskArathI ja, bahu Dare che; ane kAMIka sAmAjika baMdhAraNa paNa evuM che ke koIe devadravya pacAvyuM ema jANa. ' thatAM ja enI pAchaLa saMgha athavA sAdhuo paDe che ane e vyaktine javAba devo bhAre thaI paDe che. devadravya haDapAI javAnA kissA maLI Ave kharA, paNa te na chUTake 'ja, athavA jyAre hAthamAM bIjI koIpaNa bAjI na rahI hoya tyAre ja. tIrthasaMsthA sAthe mUrtino, maMdirano, bhaMDArano ane saMgha nIkaLavAno ema cAra bhAre manoraMjaka ane mahattvanA itihAso che. lAkaDA, dhAtu ane paththara mUrti ane maMdiromAM kevI kevI rIte, kayA kayA jamAnAmAM, kevo kevo bhAga bhajavyo, eka pachI bIjI avasthA kevI kevI rIte AvatI gaI, bhaMDAromAM avyavasthA ane garabaDa kevI rIte AvyAM ane tenI jagyAe pAchI vyavasthA ane niyaMtraNa kevI rIte zarU thayAM, najIkanAM ane dUranAM tIrthomAM hajAro ane lAkho mANasonA saMgho yAtrAe kevI rIte jatA ane enI sAthe e zuM zuM kAmo karatA - e badho itihAsa bhAre jANavA jevo hovA chatAM ApaNI AjanI maryAdAnI bahAra che. tyAre, zAMti ane viveka keLavavAnI preraNAmAMthI ja ApaNe tIrtho UbhAM karyAM che ane tyAM javAno tathA tenI pAchaLa zakti, saMpatti ane samaya kharcavAno ApaNo udeza paNa e ja che. tema chatAM Aja ApaNe tIrthasaMsthA dvArA e udeza keTalo siddha karIe chIe e tame ja vicAro. zvetAMbara, digaMbara baMne phirakAone Aje potAnuM * Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 * jaina dharma ane darzana parAkrama batAvavAnuM ane kustI khelavAnuM ekamAtra dhAma tIrtho ja rahyAM che. emano majhiyAro bIjI koI bAbatamAM have rahyo nathI ane je kAMI rahyo hoya athavA majhiyAro na hovA chatAM majhiyArApaNAno phAMso Ubho karatA hoya to te mAtra tIrthomAM ja che. prasiddha evuM eke tIrtha nathI ke jyAM baMne pakSano jhaghaDo na hoya ane jene mATe teo korTe na caDhatA hoya. mAre jarApaNa taraphadArI karyA sivAya ane koI pakSapAtano Aropa mUke to tenuM jokhama kheDIne paNa spaSTa ane chatAM namrapaNe kahevuM joIe ke jyAM jyAM mAtra digaMbaronuM Adhipatya pahelAM hatuM athavA hajI che tyAM eka sthaLe zvetAMbaro majhiyAro karavA gayA nathI, jyAre duHkhanI vAta e che ke digaMbaro eTalI taTasthatA sAcavI zakatA nathI. mAtra zvetAMbaronuM Adhipatya pahelAM hatuM ane hajI paNa che evAM tIrtho sudhdhAMmAM teo, jANe dharmanI bhAre prabhAvanA karatA hoya tema, dakhalagIrI karavA jAya che ane pariNAme jhaghaDA thAya che. kyAreka eka to kyAreka bIjo pakSa jIte che. jItano AdhAra paisA ane laDAnArAonI kuzaLatA upara ja che, satya upara nathI. vaLI eka ja muddA paratve eka pakSa Aje to bIjo pakSa kAle jIta meLave che, ane potAnI jItamAM thAya te karatAM sAmAnI hAramAM temane vadhAre khuzAlI Upaje che. baMne saMpradAyanA anuyAyIonA manamAM evA saMskAro paDyA che ane poSAya che ke jyAre koIpaNa eka tIrthanI takarArano pheMsalo potAnI viruddha thayo che ema sAMbhaLatAveMta ja potAnI aMgata milakata javAnA duHkha karatAM paNa vadhAre duHkha ane AghAta loko anubhave che, ane e duHkha ane AghAtamAMthI pAchA pharI laDavA loko lalacAya che, nANAM bhare che ane buddhi kharce che. A rIte ekabIjAnI vArApharatI hArajItanAM cakro satata cAlyA kare che ane emAM buddhi, dhana ane samaya traNe nirarthaka daLAI jAya che. e daLaNaATAno phAyado bemAMthI ekene bhAge nathI Avato. eno pUro phAyado to e cakkI calAvanAra AjanuM rAjataMtra uThAve che. zako ane hUNonA pachI musalamAno AvyA. temaNe jaina mUrti ane maMdiro upara hathoDA calAvyA. emAMthI bacavA ApaNe pharamAno paNa meLavyAM ane kyAMka kyAMka parAkramo paNa karyA. Aje ApaNe mAnIe chIe ke ApaNAM tIrtho ane maMdiro surakSita che. sAce ja upara uparathI jonArane ema lAge paNa kharuM, kAraNa ke atyAre koI ApaNAM maMdiro ke mUrtio sAme AMgaLI uThAvatAM paNa vicAra kare che. tema chatAM jarAka UMDA UtarIne joIe to ApaNane lAgaze ke ApaNAM tIrtho Aje jevA bhayamAM che tevA bhayamAM pahelAM kadI nahotAM. koI gijhanI, koI alAuddIna ke koI auraMgajheba Avato to te kAMI cAre khUNe pharI nahoto vaLato ane jyAM pahoMcato tyAM paNa kAMI traNaso sATha divasa kuhADAo nahoto calAvato. vaLI je kuhADA ane hathoDAo cAlatA tenuM dekhItuM pariNAma evuM AvatuM ke ApaNe pAchA e mUrti ane maMdirone jaladI samarAvI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga * 199 letA ane pharI evA AghAtothI bacavA kaLa ane baLa vAparatA; jyAre A rAjataMtra AvyA pachI ane ApaNI dhArmika svataMtratA sacavAvAnAM vacanonI vAraMvAra rAjyakartAo taraphathI ghoSaNA thayA pachI, ApaNe ema mAnatA thaI gayA chIe ke have to koI mUrti ke maMdira tarapha hAtha ugAmatuM nathI. eka rIte e zAMti rAjyakartAoe arpe e badala thoDo temano AbhAra mAnIe, paNa bIjI rIte emaNe rAjyataMtranI goThavaNa ja evI karI che ke tame potAnI meLe ja potAnAM mUrti ane maMdiro para hathoDAo Thoko, kuhADAo mAro ane mAthAM paNa phoDo. bahArano koI tIrthabhaMjaka na Ave evI vyavasthA to sarakAra tamArI dhArmika svataMtratA sAcavavA khAtara kare ja che, paNa tame pote ja potAnA tIrthabhaMjaka thAo ane gharabArathI paNa barabAda thAo tyAre tamArI vacce paDI tamArI thatI barabAdI aTakAvavAmAM sarakAra dhArmika svataMtratAmAM dakhalagIrI mAne che. eNe evuM taMtra UbhuM karyuM che ke tame pote ja rAta ane divasa ekabIjAnAM mUrti ane maMdiro toDyA karo ane kahyA karo ke A rAjyataMtramAM amArI dhArmika svataMtratA salAmata che! sIdhI rIte koI amaladAra ke kAyado tamane nathI kaheto ke tame tamArAM ja maMdiro upara hathoDA mAro, paNa e dhArmika svataMtratAnAM rAjakIya vacanonI mohanI ja evI che ke tame haMmezAM ekabIjAnAM mUrti ane maMdiro toDyA karo ane aMdaroaMdara laDyA karo. kyAreka jItathI harakhAI ane kyAreka hArathI nAkhuza thaI haMmezAM tame laDavAne taiyAra raho e AjanI rAjanIti che. A rAjanItine na samajavAthI ja ApaNe prIvIkAunsila sudhI doDIe chIe ane jANe keLavAyelA gaNAtA sAMpradAyika vakIlone e sivAya bIjuM kAma ja na hoya athavA e sivAya eka kAryamAM temane AstikatAnI chApa ja na maLavAnI hoya, tema teo A dezamAM ane vilAyatamAM tIrthonI laDAImAM potAnI badhI ja zakti kharcI rahyA che. ApaNA dezamAM sauthI moTo satyano upAsaka pedA thayo che ema te vakIlo ane AgevAna paisAdAro mAne che, chatAM takarArano cukAdo emane mana emane hAthe karatAM bIjA koIne hAthe vadhAre sAro thavAno saMbhava dekhAya che. ApaNI apAra mUrkhatAe hajI AjanA rAjataMtranuM svarUpa sAme AvavA nathI dIdhuM. paNa chellAM trIsa varSano tIrthonI hArajItano itihAsa jo ApaNe vAMcIe ane atyAre kyAM kyAM ane kevI kevI rIte AvA jhaghaDAo cAle che, te koNa calAve che, kema poSAya che ane enA mULa vAMdhAo zA che e jo jANIe to ApaNane ApaNI mUrkhatAnA bhAna uparAMta e mUrkhatAnuM poSaNa karanAra, ane chatAM dhArmika svataMtratAno paTTo ApanAra, rAjataMtranI nItinuM bhAna paNa thAya. paraMtu ApaNAmAMnA koI A dRSTie A vastu vicAratA ja nathI. kharI vAta to e che ke jhanUnI musalamAnonA rAjyakALa daramiyAna temane hAthe thayelA nukasAna karatAM A rAjyakALa daramiyAna ApaNe ApaNA hAthe ja tIrtharakSA nimitte tIrthano ane tenA udezano vadhAre Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 - jaina dharma ane darzana dhvaMsa karyo che, ane haju A rAjataMtrane dhArmika salAmatIvALuM mAnI vadhAre ane vadhAre e nAza karye ja jaIe chIe. A badhA uparathI je phalita thAya che te e che ke atyAre ja ApaNAM tIrtho vadhAre jokhamamAM che. A to barabAdInI vAta thaI, paNa A tIrthasaMsthA mAraphata ApaNe keTaluM vadhAre upayogI kAma karI zakIe tema che e paNa jANavuM joIe. bhakti ane Arthika udAratA upara ja tIrthasaMsthA nabhe che. samAjane vidyA, hunnara, udyoga ane bIjAM tevAM jJAnonI anivArya jarUra che. koIpaNa jamAnAmAM jaina tIrthe nAlaMdAnA ke vikramazilAnA vidyAlayanI sugaMdha nathI anubhavI. atyAre to bIje koIpaNa sthaLe nabhI zake te karatAM vadhAre sahelAIthI keTalAMka tIrthasthAnomAM vidyAlayo sArI rIte nabhI zake. keTalAMya Abu jevAM prakRtiramaNIya jaina tIrtho che ke jyAM aMgrejo ane bIjA loko vidyA meLavavA sAthe tyAMnA suMdara vAtAvaraNano phAyado uThAvI rahyA che; tyAre jainone e vAta sUjhatI ja nathI. teo tyAM jAya che tyAre khuza thAya che, jagyAnI, ekAMtanI, havApANInI vAhavAha kare che, bIjAnAM vidyAdhAmo joI rAjI thAya che, paNa potAne mATe kAMI karavAnuM emane sUjhatuM ja nathI. jaino kAzImAM yAtrArthe jAya che, paNa koIne tyAMnI vidyAgoSThInI khabara nathI, vidvAnonI jANa nathI, e jANavAnI temane icchA ja thatI nathI. tyAMnAM vidyAdhAmo kevAM ane keTalAM che e jANavAnuM emane mana ja nathI, kAraNa ke emaNe potAnAM koIpaNa tIrthasthAnamAM vidyA ane vidvAno hovAnI sugaMdha lIdhI ja nathI. emane kalpanA eka ja che ane te e ke tIrthasthAnamAM maMdiro ane mUrtio sivAya bIjuM zuM hoya ? bIjuM hovAnI zI jarUra che ? paraMtu samAjanI vidyAnI jarUriyAta A tIrthasaMsthArakSaka bhakti ane udAratA jevAM baLo dvArA sadhAvI ja joIe. jo viziSTa viziSTa tIrthomAM khAsAM vidyAlayo cAlatAM hoya, temAM baMne saMpradAyanA hajAro bALako bhaNatAM hoya, vidyA ane dezanI svataMtratAno brahma-Adarza temanI sAme hoya to samAjane A takarAra pAchaLa baLa kharcavAnI bahu ja thoDI phurasada rahe. jyAM sudhI suMdara ane upayogI Adarza sAme nathI hoto tyAM sudhI mANasa potAnuM baLa ADe raste veDaphe che. Ajano dezadharma ApaNane be vAta zIkhave che : eka to A rAjataMtranA mAyAvI rUpanA bhoga banI potAne ja hAthe potAnAM mUrti ane maMdirono nAza na karo; ane bIjI vAta e che ke tamArAmAM bhakti ane udAratA hoya to tIrthone sAcavI te mAraphata tame vidyA ane kaLAthI samRddha bano, vadhAre zIkho. tIrthanI laDAImAM jItanAra pakSa mAnI le che ke ame tIrtha sAcavyuM, dharma bajAvyo. bIjI vAra bIjo pakSa tema mAne che. paNa baMne pakSa e bhUlI jAya che ke teo zarIranAM hAthapaga jevAM aMgone ja sAcavavA prANa pAthare che ane temAMthI UDI jatA AtmAne bacAvavA koI jarA paNa jahemata nathI uThAvatuM. eTaluM ja nahi, paNa temano A hAthapagane Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga * 201 bacAvavAno prayatna ja UlaTo zarIramAMthI AtmAne uDADI rahyo che. jaina tIrthano AtmA ahiMsA ane zAMti che. laDAI mAraphata ApaNe eka pakSe jIta meLavI eTale teNe hAtha bacAvyo, bIjAe jIta meLavI eTale teNe paga bacAvyo, paNa baMnee hAthapaga bacAvavA jatAM tIrthamAMthI AtmA uDADI dIdho; kAraNa ke, hamaNAM hamaNAMnI tIrthanI tAjI laDAIo tamane kahe che ke te nimitte manuSyahatyA sudhdhAM karI cUkyA cho athavA te hatyA thavAmAM nimitta thayA cho. jo A AtmA ja na hoya ane chinnabhinna aMgavALuM mAtra kalevara ja hoya to have e mATe zuM karavuM ane zuM na karavuM e kahevAnI judI jarUra rahetI nathI. sAdhusaMsthA jANIne ja sAdhusaMsthAnI carcA pAchaLathI karuM chuM. AjanI sAdhusaMsthA bhagavAna mahAvIrane to AbhArI che, paNa e saMsthA to ethIye jUnI che. bhagavatI jevA AgamomAM ane bIjA jUnA graMthomAM pAzcatya eTale pArzvanAthanA ziSyonI vAto Ave che. temAMnA keTalAka bhagavAna mahAvIra pAse jatAM khacakAya che, keTalAka temane dharmavirodhI samajI pajave che, keTalAka bhagavAnane harAvavA ke temanI parIkSA karavA khAtara tarehatarehanA prazno kare che, paNa chevaTe e pAzvatyanI paraMparA bhagavAna mahAvIranI ziSya paraMparAmAM kAM to samAI jAya che ane kAM to temAMno keTaloka saDelo bhAga ApoApa kharI jAya che ane ekaMdara pAcho bhagavAnano sAdhusaMgha nave rUpe ja Ubho thAya che, te eka saMsthAnA rUpamAM goThavAI jAya che. tenA raheNIkaraNInA, arasaparasanA vahevAranA ane kartavyonA niyamo ghaDAya che. e niyamanA pAlana mATe ane emAM koI bhaMga kare to ene zAsana karavA mATe suvyavasthita rAjataMtranI peThe e sAdhusaMsthAnA taMtramAM paNa niyamo ghaDAya che; nAnAmoTA adhikArIo nimAya che. e badhAnAM kAmonI maryAdA aMkAya che. saMghasthavira, gacchasthavira, AcArya, upAcArya, pravartaka, gaNi vagerenI maryAdAo, arasaparasanA vyavahAro, kAmanA vibhAgo, ekabIjAnI takarAranA pheMsalAo, ekabIjA gacchanI aMdara ke ekabIjA gurunI pAse javA-AvavAnA, zIkhavAnA, AhAra vagerenA niyamonuM je varNa chedasUtromAM maLe che, te joI sAdhusaMsthAnA baMdhAraNa paratvenA AcAryonA DahApaNa vize mAna utpanna thayA vinA rahetuM nathI. eTaluM ja nahi, paNa Aja koIpaNa mahatI saMsthAne potAnuM baMdhAraNa bAMdhavA athavA vizALa karavA mATe e sAdhusaMsthAnA baMdhAraNano abhyAsa bahu ja madadagAra thaI paDe tema mane spaSTa lAgyuM che. A dezanA cAre khUNAmAM sAdhusaMsthA phelAI gaI hatI. bhagavAnanA astitva daramiyAna cauda hajAra bhikSu ane chatrIsa hajAra bhikSuNIo hovAnuM kathana che. temanA nirvANa pachI e sAdhusaMsthAmAM keTalo umero thayo ke keTalo ghaTADo thayo tenI cokkasa vigata ApaNI pAse nathI, chatAM ema lAge che ke bhagavAna pachInI amuka sadImAM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2020 jaina dharma ane darzana sudhI to e saMsthAmAM ghaTADo nahoto ja thayo, kadAca vadhAro thayo haze. sAdhusaMsthAmAM strIone sthAna kAMI bhagavAna mahAvIra ja pahelAM nathI ApyuM. temanA pahelAMya bhikSuNIo jaina sAdhusaMghamAM hatI ane bIjA parivrAjaka paMthomAM paNa hatI, chatAM eTaluM to kharuM ja ke bhagavAna mahAvIre potAnA sAdhusaMghamAM strIone khUba avakAza Apyo ane enI vyavasthA vadhAre majabUta karI. enuM pariNAma bauddha sAdhusaMgha upara paNa thayuM. buddha bhagavAna sAdhusaMghamAM strIone sthAna ApavA icchatA na hatA, paNa temane chevaTe sAdhusaMsthAmAM emaNe sthAna ApavuM paDyuM. A temanA parivartanamAM jaina sAdhusaMsthAnI kAMIka asara avazya che ema vicAra karatAM lAge che. sAdhusaMsthA mULamAM hatI to eka, paNa pachI aneka kAraNe te vaheMcAtI gaI. zarUAtamAM digaMbara ane zvetAMbara evA be mukhya bheda paDyA. pachI dareka bhedanI aMdara bIjA aneka nAnAmoTA phAMTA paDatA ja cAlyA. jema jema jaina samAja vadhato gayo, comera dezamAM teno vistAra thato gayo ane navanavI jAto tathA loko temAM dAkhala thatA gayA, tema tema sAdhusaMsthA paNa vistaratI gaI ane comera phelAtI gaI. e saMsthAmAM jema asAdhAraNa tyAgI ane abhyAsI thayA che, tema haMmezAM ochovatto zithilAcArIno varga paNa thato Avyo che. pAsasthA, kusIla, jahAchaMda vagerenAM je ati jUnAM varNano che te sAdhusaMsthAmAM zithilAcArI varga hovAne purAvo che. kayAreka eka rUpamAM to kyAreka bIjA rUpamAM, paNa hamezAM AcAravicAramAM moLo ane dhyeyazUnya zithila varga paNa sAdhusaMsthAmAM thato ja Avyo che. jyAre jyAre zithilatA vadhI tyAre vaLI koI tejasvI AtmAe potAnA jIvana dvArA emAM sudhAro paNa karyo che. caityavAsIo thayA ane temanuM sthAna gayuM paNa kharuM. vaLI jatIo joramAM AvyA ane Aje teo nAmazeSa jevA che. je eka vA2nA sudhArako ane zAna, tyAga temaja kartavya dvArA sAdhusaMsthAne jIvita rAkhanArA hatA temanA ja vaMzajo becAra peDhImAM pAchA skhalanAo karanArA thAya ane vaLI koI e skhalanAo sAme mAthuM UMcakanAra AvI Ubho rahe. A bagADAsudhArAnuM dhruvacakra jema bIjI saMsthAomAM tema sAdhusaMsthAmAM paNa pahelethI Aja sudhI cAlyuM AvyuM che. eno judo itihAsa tAravavo hoya to te jaina sAhityamAMthI pramANapUrvaka tAravI zakAya tema che. sAdhu eTale sAdhaka. sAdhaka eTale amuka dhyeyanI siddhi mATe sAdhanA karanAra, te dhyeyano umedavAra. jaina sAdhuonuM dhyeya mukhyapaNe to jIvanazuddha ja nakkI karavAmAM AveluM che. jIvanane zuddha karavuM eTale tenAM baMdhano, tenAM maLo, tenA vikSepo ane tenI saMkucitatAo TALavI. bhagavAne potAnA jIvana mAraphata samajadA2ne evo padArthapATha zIkhavyo che ke jyAM sudhI pote potAnuM jIvana aMtarmukha thaI tapAsI na le, zodhI na le, pote vicAra ane vartanamAM sthira na thAya, pote potAnA dhyeya paratve spaSTa bhAna **** Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga * 203 na kare tyAM sudhI te bIjAne zI rIte dorI zake? khAsa karI AdhyAtmika jIvana jevI mahattvanI bAbatamAM jo koInI doravaNI karavAnI hoya to pahelAM, eTale ke bIjAnA upadezaka athavA guru thayA pahelAM, potAnI jAtane e bAbatamAM khUba taiyAra karI levI joIe. e taiyArIno samaya e ja sAdhanAno samaya. AvI sAdhanA mATe ekAMta jagyA, snehIo ane bIjA lokothI alagapaNuM, koIpaNa sAmAjika ke bIjI khaTapaTamAM mAthuM na mAravApaNuM, amuka prakAranA khAnapAnanA ane raheNIkaraNInA niyamo - e badhuM yojAyeluM hatuM. jema koI kharA vidyArthIne potAnA UMDA abhyAsanI siddhi mATe khAsa sthAnanI, ekAMtanI, kuTuMba ane sagAMsaMbaMdhIonA tyAganI ane bIjI keTalIka sagavaDonI jarUra rahe che, tema AdhyAtmika jIvananI sAdhanAnA vidyArthI jaina sAdhune mATe paNa che. paraMtu jema Aje uMmara thayA pahelAM ane bApa ke mA banavAnI javAbadArI samajyA pahelAM chokarAo ane kanyAo bApa ke mA banI jAya che, tema sAdhusaMsthAmAM paNa banavA lAgyuM. potAnA jIvananI UMDI vicAraNA karyA vinA ke pAkI sthiratA AyA vinA ja moTe bhAge sAdhuvarga upadezakanA kAmamAM paDI gayo. enuM pariNAma samAjanI dRSTie game te AvyuM hoya, paNa ekaMdara rIte ethI sAdhusaMsthAne to nukasAna ja thayuM che. je sagavaDo ane je nivRttinAM vidhAno jIvananI sAdhanA mATe karavAmAM AvyAM hatAM e sAdhanA UDI jatAM ke khasI jatAM athavA to akALe gurupada levAmAM AvatAM e sagavaDo ane e nivRttinAM sAdhano to jema ne tema sAdhusaMsthA mATe UbhAM rahyAM; UlaTuM ghaNI vAra to e sagavaDo ane e nivRttinAM vidhAnomAM vadhAro paNa thayo, ane bIjI bAjuthI mULa lakSa je jIvananI sAdhanA te kAM to taddana bAjue ja rahI gayuM athavA to taddana gauNa thaI gayuM. e ja sababa che ke ApaNe jaina jevA tyAgapradhAna sAdhusaMghanA itihAsamAM gRhastho ke rAjAone zobhe tevAM sAdhano, sagavaDo ane bhapakAo sAdhuonI AsapAsa vIMTaLAyelA joIe chIe. mULamAM to rAjAone khajAno eTalA mATe soMpAyelo ke teo potAnA kSatriyocita parAkramathI bIjA badhA karatAM tene vadhAre sArI rIte sAcave. lazkara eTalA mATe soMpAyeluM ke teo tene potAnA tejathI kAbUmAM rAkhe ane jarUra paDe tyAre e khajAnA ane lazkarano upayoga mAtra prajAkalyANamAM kare. jo rAjA zAMtinA vakhatamAM vadhAre surakSita ane baLasaMpanna rahe to Aphata vakhate vadhAre kAma Ape, eTalA mATe yaDhataDakAthI bacAvavA chatracAmaranI yojanA thayelI. paNa jyAre vArasAmAM vagara mahenate rAjya maLavA lAgyAM ane koI pUchanAra na rahyuM tyAre e rAjAo lazkara, khajAno, chatracAmara vagerene potAnuM ja mAnavA lAgyA ane potAnA aMgata sAdhana tarIke eno upayoga karavA mAMDyA. eTaluM ja nahi, paNa potAnI ADe koI Ave to e sAdhanano upayoga teo prajA sAme paNa karavA lAgyA. potAnuM prajApAlananuM dhyeya to bAjue rahI gayuM, ane tenA pAlana mATe soMpavAmAM Avela Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 * jaina dharma ane darzana . sagavaDonA bhogamAM ja teo paDI gayA. je vastu rAjAo mATe sAcI che, manuSyasvabhAvanA itihAsa pramANe, e ja vastu sAdhusaMsthA mATe paNa sAcI ja che. jIvananI sAdhanAnuM dhyeya sarI paDatAM te mATe yojAyelI sagavaDo ane ghaDelAM vidhAno ja temanA hAthamAM rahyAM, ane e sagavaDonA bhogamAM ane e vidhAnonA AcaraNamAM ja temane sAdhupaNuM samajAyuM. bIjAo paNa tema samajavA lAgyA ane sAdhuo paNa lokone ema ja jANe-ajANe samajAvatA gayA. paraMtu e uparathI koI ema na dhAre ke sAdhusaMsthA AkhI ja sagavaDabhogI ane taddana jaDa banI gaI hatI. e saMsthAmAM evA asAdhAraNa puruSo paNa pAkyA che ke jemanI aMtardaSTi ane sUkSma vicAraNA kAyama hatI. keTalAka evA paNa thaI gayA che ke jemanI bahidaSTi to hatI chatAM aMtadaSTi paNa cukAI na hatI. keTalAka evA paNa thaI gayA che ke jemanAmAM aMtaSTi nahivat athavA taddana gauNa thaI hatI ane badiSTi ja mukhya thaI gaI hatI. game tema ho, chatAM eka bAju samAja ane kuLadharma tarIke jainapaNAno vistAra thato gayo ane e samAjamAMthI ja sAdhuo thaI saMsthAmAM dAkhala thatA gayA, ane bIjI bAju sAdhuonuM vasatisthAna paNa dhIre dhIre badalAtuM cAlyuM. jaMgalo, TekarIo ane zaheranI bahAranA bhAgamAMthI sAdhugaNa lokavasatimAM Avato gayo. sAdhusaMsthAe janasamudAyamAM sthAna laI anicchAe lokasaMsargajanita keTalAka doSo svIkAryA hoya, to tenI sAthe ja te saMsthAe lokomAM keTalAka potAnA khAsa guNo paNa dAkhala karyA che, ane tema karavAno bhagIratha prayatna karyo che. je keTalAka tyAgIo mAtra aMtadaSTivALA hatA ane jemaNe potAnA jIvanamAM AdhyAtmika zAMti sAdhI hatI evAonA zubha ane zuddha kRtyanI noMdha to emanI sAthe ja gaI, kAraNa ke emane potAnA jIvananI yAdI bIjAone soMpavAnI kazI paDI ja na hatI; paNa jeoe aMtaSTi hovA chatAM ke na hovA chatAM agara ochIvattI hovA chatAM lokakAryamAM potAnA prayatnano phALo Apelo hato tenI noMdha to ApaNI sAme vajalipimAM lakhAyelI che. eka vAranA mAMsabhojI ane madyapAnI janasamAjamAM je mAMsa ane madya taraphanI aruci athavA tenA sevanamAM adharma buddhi utpanna thaI che, tenuM zreya kAMI sAdhusaMsthAne bhAge ochuM nathI. lokamAnya tilake kaheluM ke gUjarAtanI janaprakRtinI ahiMsA e jaina dharmanI AbhArI che, ane ApaNe jANavuM joIe ke jena dharma e sAdhusaMsthAne AbhArI che. sAdhusaMsthAnuM rAtadivasa eka kAma to cAlyA ja karatuM ke teo jyAM jAya tyAM sAta vyasananA tyAgano zabdathI ane jIvanathI padArthapATha zIkhave. mAMsano tiraskAra, dArUnI dhRNA ane vyabhicAranI apratiSThA temaja brahmacaryanuM bahumAna - ATaluM vAtAvaraNa lokamAnasamAM utAravAmAM jaina sAdhusaMsthAno asAdhAraNa phALo che enI koI nA pADI zake nahi. jaina paraMparAe ane bauddha paraMparAe pedA karela ahiMsAnuM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga * 205 vAtAvaraNa mahAtmAjIne prApta thayuM na hota to temano ahiMsAno A prayoga zarU thAta ke nahi, ane zarU thAta to keTalI hada sudhI saphaLa nIvaData e eka vicAraNIya prazna che. sAta vyasana choDAvavAnuM kAma avicchinnapaNe sAdhusaMsthA calAvye jatI. enI asara jhanUnI ane hiMsAprakRttinA AgaMtuka musalamAno para paNa thayelI che, ane te eTalI hada sudhI ke ghaNAM ahiMsAnAM kAryomAM hiMduo ane jaino sAthe musalamAno paNa UbhA rahe che. keTalAMka musalamAnI rAjyo atyAre paNa evAM che ke jyAM dayAnI - bhUtadayAnI - lAgaNI bahu ja suMdara che. eTale atyAranI vartamAna sAdhusaMsthAne temanA pUrvajoe bahu ja kImatI upajAu bhUmi soMpI che, ane zakti hoya to jemAMthI bhAre pariNAma nipajAvI zakAya evo mahattvano alabhya vAraso soMpyo che. paNa Aja sudhI jema maLela vArasA upara nabhAtuM ane saMtoSa mAnI levAto tema have rahyuM nathI. dezavyApI AMdolana ane dezavyApI pheraphAro zarU thAya, baMdhiyAra makAnone badale nadInA ane samudranA taTo ja sabhAnuM sthAna le eTaluM lokamAnasa vizALa bane, tyAre e vArasAne vikasAvyA sivAya athavA eno navI rIte upayoga karyA sivAya rahI zakAya ja nahi. Aje sAdhusaMsthA bAMdhelAM makAnomAM che. temanI pAse janAra kuLadharmI jaino ja hoya che, jemane janmathI ja mAMsa, dArU tarapha tiraskAra hoya che. je loko mAMsa khAya che ane dArU choDI zakatA nathI, tevAo to sAdhu pAse AvatA nathI. dezamAM pazurakSAnI Arthika dRSTie paNa mAMsano tyAga karAvavAnI ane katala thayela DhoranAM cAmaDAM ke hADakAMnI cIjonA vAparano tyAga karAvavAnI bhAre jarUra UbhI thaI che. Arthika ane naitika baMne dRSTie dArUnA tyAganI jarUra to mAMsanA tyAganI pahelAM paNa AvIne UbhI thaI che. dezanI mahAsabhA jevI saMsthAo jema bIjA saMpradAyanA tema jaina saMpradAyanA dharmaguruone paNa AhvAna kare che ane kahe che ke tame tamAruM kAma saMbhALo. dArUtyAga karAvavA jevI bAbatamAM to amAre vicAra karavApaNuM hoya ja nahi, e to tamAro jIvanavyavasAya hato ane tamArA pUrvajoe e vize ghaNuM karyuM hatuM. tame saMkhyAmAM ghaNA cho. vakhata, lAgavaga ane bhAvanA uparAMta tamAruM tyAgI jIvana e kAma mATe pUratAM sAdhano che, eTale tame bIjuM vadhAre nahi to phakta dArUniSedhanuM kAma to saMbhALI lo." A mahAsabhAnI AjJA kaho ke, AmaMtraNa kaho) ghoSaNA che. A ghoSaNAno uttara jena sAdhusaMsthA zo Ape che enA upara ja enA tejano ane enA jIvanano AdhAra che. - ghaNAM jaina bhAIbaheno ane ghaNI vAra sAdhuo paNa ema kahe che ke "AjanuM rAjya jaina dharmanI salAmatI mATe rAmarAjya che. bIjA paradezI AvanArAoe ane musalamAnoe jaina dharmane AghAta pahoMcADyo che, paNa A aMgenuM rAjyathI to jaina dharmane AghAta pahoMcyo nathI; UlaTuM tene rakSaNa maLyuM che. lokonI A mAnyatA keTalI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 - jana dharma ane darzana kharI che e jarA joIe. jaina sAdhuonI kharI milakata, kharI saMpatti ane kharo vAraso to emanA pUrvajoe bhAre jahematathI taiyAra kareluM dArUtyAganuM vAtAvaraNa e ja hato, ane e ja hoI zake. atyAre mAMsa ane aphINa jevI bIjI tyAjya vastuonI bAbata na laI mAtra dArUnI ja bAbatamAM joIe ke enA tyAganA hajAro varSanA vArasA upara, A rAjya AvyA pachI zI asara thaI che. jo vicAra karatAM ane purAvAothI jaina sAdhuone ema lAge ke temano janatAgata dArUtyAgano vAraso A rAjya AvyA pachI naSTa ane nAbUda thavA lAgyo che, to pachI emaNe vicAravuM joIze ke ApaNe je jaina dharmanI salAmatI A rAjyamAM mAnI rahyA chIe te salAmatI kayA arthamAM che ? maMdira ane mUrtio upara kuhADAo na paDe, bhaMDAro na lUMTAya, paNa jo hajAro varSathI janatAmAM pedA kareluM naitika dhana ja jene mATe ja maMdiro, mUrtio ane bhaMDAro hatA) nAza pAme, to ApaNe zI rIte kahI zakIe ke ApaNo dharma - ApaNo dhArmika vAraso - salAmata che? koI duSTa puruSa koI bAInAM ghareNAM, kImatI kapaDAM ane tenAM komaLa aMgone jarA paNa nukasAna pahoMcADyA sivAya jo tenI pavitratAno nAza kare to te mANasanA hAthamAM te bAI salAmata rahI gaNAya ke jokhamAI gaNAya? bIjI rIte paNa A vastu ApaNe spaSTa samajIe. dhAro ke koI parAkramI ane dhUrta mANasa tamane tamAruM dhana lUMTI letI vakhate eTaluM pUche ke kAM to tame tamArA naitika guNomAM barabAda thAo, eTale mArI IcchA pramANe vartI tame tamAruM naitika jIvana bhraSTa karo, ane kAM to maMdira, mUrti ane khajAno mane soMpI do ane naitika jIvana tamArI IcchA pramANe gALo. jo A bemAMthI eka ja mAgaNI pasaMda karavA jevI cheka ja lAcAra sthiti hoya to tame badhA jaina bhAIone pUchI zakAya ke tame maMdira, mUrti ane khajAno soMpI daI naitika jIvananI pavitratA hAthamAM rAkho ke e jIvana ene soMpI daI maMdira mUrti ane khajAno bacAvI rAkho ? khAsa karIne A prazna sAdhusaMsthA sAme hoya to te zo uttara vALaze ? huM nathI dhArato ke AjanI cheka nisteja sthitimAM paNa eka paNa jaina sAdhu naitika jIvananI pavitratAne sarvazreSTha na mAnato hoya. ApaNA dezanA itihAsamAM evA seMkaDo dAkhalAo che ke jemAM brAhmaNoe ane bIjAoe potAnA pavitra saMskAro sAcavavA khAtara badhI ja mAlamilakata, dharmasthAna ane khajAnAo paNa duzmanone soMpyA che. emaNe dIrgha dRSTithI joyuM ke jo zuddha saMskAro kAyama haze to bahAranI vibhUtio kAle AvIne UbhI raheze; ane e nahi hoya topaNa pavitra jIvananI vibhUtithI katArtha thaIzuM. kAlakAcArya koI skUla mAlamilakata mATe nahotA laDyA, paNa emanI laDAI jIvananI pavitratA mATe hatI. Aje jaina sAdhuono bhAremAM bhAre kImatI sapta vyasananA tyAgano vAraso jokhamamAM che; eTaluM ja nahi, paNa nAzanA mukhamAM che, ane khAsa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga * 207 karIne rAjataMtrane lIdhe ja e vAraso jokhamAyelo che. evI sthitimAM koIpaNa jaina, khAsa karI sAdhugaNa, A rAjyane dhArmika salAmatIvALuM rAjya kema mAnI zake? jo atyAranA dhImAna sAdhuone ema lAge ke dhArmika svataMtratAnA mohaka baMdhAraNa nIce cAlatI eka divasanA eka lAkha pazuonI katala, gheraghera saralatAthI pahoMcI zake evI dArUnI parabo ane enI sAthe sAthe vadhelA vezyAvADAo dvArA suMdara jaina dharmanA vArasAno comera nAza thaI rahyo che, to pachI AjanI sAdhusaMsthAno zo upayoga karavo e praznano nikAla teo karI zakaze. jaina sAdhuone sapta vyasanano tyAga karAvavA jeTaluM bIjuM priya kAma nathI hotuM. emanI sAme AvanAra nAnakaDAzA vargamAM A paratve karavApaNuM kazuM ja nathI, eTale temanuM kartavya kSetra kAM to pIThA pAse ane kAM to pInArAonA lattAomAM UbhuM thAya che. Aje dArUniSedhanI pravRttimAM je loko kAma kare che te badhA karatAM e bAbatamAM siddhahasta thayelA jaina sAdhuo vadhAre sArI rIte kAma karI zake e dekhItuM che. alabatta, have mAtra narakanAM citro batAvIne ke zloko saMbhaLAvIne e kAmamAM vadhAre saphaLatA meLavI nahi zakAya; emAM saphaLatA meLavavAnI sAmagrI ghaNI navI UbhI thaI che. e badhIno abhyAsa karavAthI jaina sAdhuomAM jIvatuM lohI vaheze ane temanA caherA tejasvI banaze. keTalAka kaheze ke - "sAdhuo pAse koI Ave to teo samajAve, athavA evA samajAvavA lAyaka mANasone tame sAdhu pAse paDI lAvo to sAdhuo khuzIthI ane chUTathI samajAve, paNa sAdhuo, je potAnA zAMta bhavanamAM ja kAma karatA AvyA che teo, pIThe ke pInArAonI vastIomAM ke bIje bahAra kyAM jAya ? e emane na zobhe ane dharmanI helanA paNa thAya." A kahenAre jaina sAdhusaMsthAno ItihAsa jANyo ja nathI. kharA parAkramI ane zaktizALI jaina sAdhuo to rAjasabhAomAM pahoMcyA che, rAjamahelomAM gayA che, moTA moTA senAdhipati ane bIjA amaladArone ghare tathA lazkaronI chAvaNIomAM gayA che. seMkaDo sAdhuo vyasanagrasta lokonI vacce pahoMcyA che, ane emaNe ema karIne ja potAno dharma vistAryo che. zakti na hovAnuM, hiMmata na hovAnuM kabUlavuM e eka vAta che, ane e nabaLAIne dharmanuM aMga mAnavuM e bIjI vAta che. eTale atyAranI hilacAlamAM UbhA thayelAM bIjA keTalAMya sAdhu-maryAdAyogya kartavyone bAjue mUkIe, topaNa dArUniSedhanI hilacAla evI che ke je mATe potAnA naitika vArasAnI dRSTie, sAmAjika dharmanI dRSTie, dezamAM jIvavA ane dezanuM lUNa khAvAnI dRSTie ane chevaTe zuddha AdhyAtmika dRSTie paNa jaina sAdhu-saMsthAe jAheramAM AvI dezakAryamAM jJaLo Apavo ja joIe. koI kahe che ke - "AvAM laukika kAryamAM jaina sAdhuo paDe to emano AdhyAtmika uddeza na rahe." Ama kahenAra AdhyAtmikatA zuM che e samajato ja nathI. AdhyAtmikatA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 * jaina dharma ane darzana e kAMI eka makAnamAM athavA eka rUDhimAM athavA eka cokkasa baMdhanamAM nathI hotI, nathI rahI zakatI; UlaTuM ghaNI vAra to te tyAM gUMgaLAI jAya che. jo AdhyAtmikatA jIvanamAM hoya athavA sAce ja lAvavI hoya to teno koIpaNa sAthe virodha nathI. kuTuMbamAM rahIne, samAjamAM rahIne ane rAjyavyavasthAmAM bhAga laIne paNa AdhyAtmikatA sAdhI zakAya, poSI zakAya ane e badhAMthI chUTIne paNa ghaNIvAra na ja sAdhI zakAya. mULa vAta e che ke AdhyAtmikatA e aMdaranI vastu che, vicAra ane cAritramAMthI te Ave che, eno koI bAhya vastu sAthe virodha nathI. alabatta, AdhyAtmika jIvananI kaLA. jANavI joIe ane enI kUMcI lAdhavI joIe. ApaNe ghaNI vAra AdhyAtmikatAne nAme puruSArthano ane sapuruSArthano ghAta karIe chIe. satparuSArtha karo eTale AdhyAtmikatA pAse ja che, vagara notare UbhI ja che. lokone dArU pItA choDAvavAmAM, dArU vecanArane tema karatAM choDAvavAmAM ane te paNa ahiMsA ne satya dvArA) sapuruSArtha nahi to bIjuM zuM che? - eno javAba koI Agamadhara Apaze? vaLI atyAre chellAM trIsa-cAlIsa varSano sAdhusaMsthAno itihAsa ApaNane zuM kahe che? temanI AdhyAtmikatAno purAvo temAMthI keTalo maLe che ? chellAM daza varSane ja lo. jo pakSApakSI, korTabAjI, gALagaloca ane bIjI saMkucitatAone AdhyAtmikatAnuM pariNAma mAnIe to to anicchAe paNa kabUlavuM paDaze ke sAdhusaMsthAmAM AdhyAtmikatA che athavA vadhatI jAya che. eka bAju dezahitanA kAryamAM kazo ja phALo nahi ane bIjI bAju AdhyAtmika pravRtti paNa nahi, ema baMne rIte devALuM kADhIne koIpaNa tyAgI saMsthA mAnabhera TakI zake nahi. eTale AvI hajAro varSanI mahattvanI ane zaktisaMpanna sAdhusaMsthAne potAnuM astitva TakAvI rAkhavA khAtara, ane lokomAM mAnabhera rahevA khAtara paNa, AjanI cAlu pravRttimAM potAno vizeSa upayoga vicArye ja chUTako che. ' keTalAMka evAM bIjAM paNa dezanI dRSTie mahattvanAM ane sAdhuo mATe sahelAM kAmo che ke jene tyAgIgaNa anAyAse karI zake. dA. ta., (1) vakIlo ane bIjA amaladAro, je sarakArI taMtranA anyAyanuM poSaNa karI rahyA hoya, temane e bAbatamAM samajAvI emAMthI bhAga letA aTakAvavA. (2) polIso ane sipAIo, jeo A dezanuM dhana che, A dezanA che ane A dezamAM ja rahevAnA che, teo phakta najIvI nokarI mATe anyAya na kare, jUThuM na bole, khuzAmata na kare, Dare nahi ane dezanI sAmAnya janatAthI potAne aLagA na mAne evI nirdoSa vastu prema ane satyathI temane samajAvavI. (3) keLavaNIno sArvatrika pracAra karavAmAM je tyAgI svayaMsevakonI apekSA rahe che te pUrI pADavI. A sivAya bIjAM paNa hitakArI kAmo che, paraMtu jo sAdhusaMsthA eka bAbatamAM sakriya thaze to bIjAM kAryo ane kSetro emane ApoApa sUjhI Avaze ane maLI Avaze. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga - 209 jo atyAranI vyApaka hilacAlamAM jaina sAdhuo sthiratA ane buddhipUrvaka potAnuM sthAna vicArI le, potAno kAryapradeza AMkI le, to saheje maLela A takano lAbha uThAvavA sAthe temanA jIvanamAMthI kSudratAo cAlI jAya, kalaho virame ane najIvI bAbata pAchaLa kharcAtI apAra zakti tathA phUkAto lAkhono dhumADo aTake ane eTaluM to dezanuM kalyANa thAya, jemAM jaina samAjanuM kalyANa to paheluM ja raheluM che. uparanAM kartavyo kevaLa jaina samAjanI dRSTithI paNa vicAravA ane karavA lAyaka che. eTale thoDI zaktivALA tyAgIo e ja kAryone nAnA kSetramAM paNa karI zake. joke khAsa pajusaNano prasaMga hoI, ane temAM paNa hAjara thayela janatA moTe bhAge zvetAMbara hoI, meM sAdhu zabda vAparelo che ke je jaina samAja sAthe ja mukhya saMbaMdha dharAvato hoya tema sthULa rIte lAgaze, paNa A mAruM kathana maryAdita kSetra paratve hovA chatAM badhA ja saMpradAyanA ane badhI ja jAtanA tyAgIo mATe che. khAsa karIne digaMbara samAja, ke je je samAjano eka vagadAra bhAga che te, to mArA lakSa bahAra nathI ja. e samAjamAM Aje sAdhusaMsthA zvetAMbara samAja jevI nathI. hamaNAM hamaNAM pAMca-pacIsa digaMbara sAdhuo thayA che, tene bAda karIe to te samAjamAM sAdhusaMsthAno ghaNI sadIo thayAM aMta ja Avelo che. tema chatAM e samAjamAM sAdhusaMsthAnI jagyA bhaTTArako, elako ane brahmacArI temaja paMDitoe lIdhelI che. eTale e badhAne lakSIne paNa A kathana che, kAraNa ke zvetAMbara samAjanA thaMbha manAtA sAdhuonI peThe ja digaMbara samAjamAM bhaTTAraka, paMDita vagereno varga thaMbharUpa manAya che ane e paNa lagabhaga samAja temaja rASTranI dRSTie pakSaghAtagrasta thaI gayelo che. zvetAMbara ho ke digaMbara, jeo potAne dhArmika nahi to ochAmAM ochuM dharmapaMthagAmI guru athavA guru jevA mAne che ane bIjA pAse manAve che, te jo vartamAna AMdolanamAM potAnuM sthAna vicArI aMdaroaMdaranA jhaghaDAo nahi choDe, najIvI bAbatane mahattva ApatAM nahi eTake ane sthULa cihnomAM temaja bahAranI vastuomAM dharma samAyAnI nAzakAraka bhramaNAmAMthI nahi chUTe to buddhanI bhASAmAM samajavuM joIe ke teo bhagavAna mahAvIranA dhammadAyAda' eTale dharmavArasAnA bhAgIdAra nathI, paNa "AmiSadAyAda eTale dharmanimitte maLI zake eTalA bhoganA bhogavanArAo che. chevaTe dezanI mahenata-majUrI ane bhakti upara jIvatA pacAsa lAkha jeTalA bAvA, phakIro ane saMtone paNa jarA kahI daIe. mahAsabhA lAkho game svayaMsevako mAge che. svayaMsevaka vadhAre sahanazIla, tyAgI ane binavyasanI temaja kuTuMbakabIlAnI phikara vinAno hovo joIe. A guNo tyAgIvargamAM vadhAre hovAnI umeda rahe che. janatA eTale temano bhaktagaNa duHkhI che ane daridra che. te guruo pAse A bhIDanA vakhatamAM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra10 * jana dharma ane darzana madada mAge che. atyAre e guruvarga jo zAMta ane sukhI gAdIo choDI de to ja temanI gAdIonI salAmatI che. temanAM tapa ane tyAga have temanA maThomAM kacarAI gayAM che, nAza pAmyAM che. have to e tapa, e tyAga jelamAM ja ane mahAsabhAnA niyaMtrita rAjyamAM ja jIvI zake che, e vAta A vizALakAya yugadharmamAMthI temaNe zIkhI levI ghaTe. potAnA dharmanuM vAmana rUpa badalI, temaNe vyApaka rUpe karavuM ja joIe; nahi to, e vAmanapaNuM paNa maraNane zaraNa che. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1930 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7. tIrthonI pratiSThA kema sacavAya? na tIrthonI imArata tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtananA pAyA upara UbhI thayelI che, tethI eno prANa ke AtmA paNa e ja che. jaina tIthamAM che tenA jevAM ane tenAthI paNa kadAca caDiyAtAM, kArIgarIvALAM ane kaLApUrNa bhavano ane mahelo hiMdustAnamAM ane duniyAnA bIjA bhAgomAM kAMI ochAM nathI, temaja jaina maMdiromAM ane jaina bhaMDAromAM hoya te karatAM lAkho ane karoDo gaNuM dhana koI ekAda jagyAe ja Aje mojUda che; chatAM koI paNa jaina e khajAnAo ane e mahelomAM tIrthabuddhi nathI dharAvato, dharmabuddhithI tenI yAtrA karavA nathI jato. enuM kAraNa zuM che? A praznano uttara darekane mATe sahelo che, ane te e ke e mahelo ane bhaMDAronI vibhUti kAMI tIrtha nathI. tIrthano AtmA to tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtanamAM che. je jagyAmAM ke je bhUmimAM e guNo khIlyA hoya te bhUmi tIrthonuM kalevara che, ane vizALa maMdiro ke tenI kArIgarI e to mAtra zarIranA ane zarIra dvArA kadAca AtmAnA alaMkAro che. zarIramAM caitanya ke teja AtmAne lIdhe ja hoya che ane ghareNAMo paNa, caitanya ane teja hoya tyAM lagI ja, zarIrane zobhAve che. prANa vinAnuM zarIra, pachI te game tevuM hoya chatAM, nathI zobhatuM ke nathI pratiSThA pAmatuM, ane niSmANa zarIra upara alaMkAro lAdavA e to e zarIranI temaja ene lAganAranI mAtra mazkarI che. jaina tIrthomAM AtmA, zarIra ane AbhUSaNa e traNe mojUda che ke kazAnI UNapa che e jyAre jovA jaIe chIe tyAre spaSTa lAge che ke emAM UNapa che; ane te UNapa zarIra ke alaMkAranI nahi, paNa AtmAnI. zarIra ane alaMkAranI UNapa hoya ane AtmA sabaLa hoya to e UNapa jarA paNa sAlatI nathI; UlaTuM tenuM mahattva vadhAre khIle che, paNa jyAre AtmAnI UNapa hoya tyAre game tevuM zarIra ane game tevAM AbhUSaNo chatAM e badhuM phIkuM lAge che. tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtanano AtmA tIrthomAM kema nathI rahyo ? athavA to kema dabAI ane kacarAI gayo che ? e prazna vicAravA jevo che. jema jema UMDo vicAra karIe chIe tema tema tenAM kAraNo spaSTa tarI Ave che. e AtmAne dabAvAnAM ane kacarAI javAnAM mukhya be kAraNo che: (1) atireka, (2) mamatva ane kleza. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 * jaina dharma ane darzana jyAre vRtti aMtarmukha hoya che tyAre ja tapa, tyAgAdi tattvo janme che ane vikase che. vRtti bahirmukha thatAM e tattvo osaravA mAMDe che. e tattvono vAraso to jaina samAjane vicAramAM maLyo, paNa vakhata jatAM e samAja enI pUjA-pratiSThAmAM paDI gayo ane te paNa sthULa pUjA-pratiSThAmAM. A sthaLa pUjA-pratiSThAe samAjanI vRtti vadhAre bahirmukha karI ane ema manAvA lAgyuM tathA jANe-ajANe evuM vAtAvaraNa UbhuM thaI gayuM ke jyAM vadhAre kIMmatI, vadhAre kaLAmaya ane samRddha maMdiro te tIrtha bIjAM tIrtho karatAM vadhAre moTuM. A rIte bahirmukha vRtti vadhatI cAlI ane tene pariNAme svAbhAvika rIte ja je aMtarmukha vRttino thoDoghaNo saMbhava hato te dabAI gayo. pachI to bAhya dekhAva temaja bAhya zaNagArano eTalo badho atireka thaI gayo ke tyAgI, tapasvI, AdhyAtmika gaNAtA ke manAtA puruSo paNa e bAhya vibhUti ane ADaMbaranI vAhavAhamAM ochevatte aMze ghasaDAvA lAgyA. pariNAme bAhya zobhAnA atirekathI tIrthonI sAdagI ane saraLatA haNAI; temaja tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtana mAtra zabdamAM rahI gayAM. eka bAju jenAthI zAMti, samAdhi, sahiSNutA ane vivekano saMbhava hato e aMtarmukha vRtti osarI ane bIjI bAju jenAthI kleza, kaMkAsa ane mamatva sivAya bIjuM thavAno saMbhava ja nathI evI bahirmukha vRtti janmI. pariNAma e AvyuM ke tIrthonA kalevaranA hakka vize ane evI bIjI kSadra bAbato vize bhaktomAM bhAgalA paDyA ane tANAtANI zarU thaI. be kajiyALI zako vacce jema dhaNI kacarAya tema be pakSonI tANAtANI vacce tIrthapaNuM javA lAgyuM. have je tIrthapaNuM bhAvanAmAM, vartanamAM hatuM te tIrthapaNuM caDasA-caDasImAM, hArajItamAM ane kabajo meLavavAmAM manAvA lAgyuM. AtmAmAM ane tethI potAnI pAse ja rahelA temaja koIthI chInavI na zakAya evA tIrthapaNA tarapha durlakSa thatAM ane tIrthapaNAnI chAyA pAchaLa agara to kRtrima tIrtha pAchaLa doDavA jatAM sahaja vastu cAlI gaI ane asahaja vastu jokhamamAM AvI paDI. tethI digaMbarone haMmezAM zvetAMbaro duzamana thaI paDyA ane teo temane svArthI 'temaja nIca jaNAvA lAgyA. zvetAMbarone paNa digaMbaro vize ema ja thayuM. baMne pakSo tIrthone sAcavavA kurabAnI ApavA lAgyA, prANa pAtharavA maMDyA; chatAM bemAMthI ekeya tIrthapaNuM sAcavI zakyA nahi ane sUtAM ke besatAM, pratyeka kriyAmAM baMne tIrtharakSA vize zaMkAzIla ane bhIru banI gayA - tIrthonI rakSA karavAnA prayatnamAM tIrthatvanI pratiSThA ja lagabhaga gumAvI beThA. have baMne vacce eTale sudhI aMtara vadhI gayuM che ke koIne e baMnenI ekatAno mArga sUjhato ja nathI. jeo kAMI mArga sUcave teo to eka ja vastu sUcavI zake, ane te hakka jato karavAnI athavA to ochAmAM saMtoSa mAnavAnI sUcanA. paraMtu A sUcanA sAme vyavahAru loko eka ja dalIla kare che ane te sAva nirarthaka paNa nathI. te dalIla e che ke jo ApaNe A rIte hakko jatA ja karIe Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthonI pratiSThA kema sacavAya ? * 213 ane DhIluM mUkIe to ApaNe nabaLA gaNAIe ane nabaLo kazuMya sAcavI na zake. tyAre zuM nabaLA banI sarvasva gumAvavuM? Aje eka to kAle bIjo, paramadivase trIjo ema svArthIo ane duzmano AvavAnA ane nabaLAIno lAbha laI badhuM oiyAM karavAnA ! zuM A rIte badhuM gumAvavuM ? A dalIla baMne pakSonA DAhyA DAhyA mANasonI che, ane temAM vajUda paNa che; paraMtu jyAM eka ja vastu upara baMne virodhI pakSonA saMbaMdhano saMbhava che tyAM takarAra baMdha karavAno upAya zo che e paNa vicAravuM to ghaTe ja. ochAmAM ochuM kAM to ekapakSa taddana pAyamAla thaI jAya ane bIjo AbAda rahe ane kAM to eka athavA baMne pakSa udAratA keLave. A sivAya trIjo rasto koI paNa che kharo? pahelo rasto zakya nathI ane zakya hoya topaNa te pasaMda karavA jevo che kharo ? jamaNI AMkha DAbIno nAza karI TakavA mAge enA jevo e upAya nathI zuM? zvetAMbaro cheka ja pAyamAla thAya tethI zuM digaMbaronuM mahattva rahevAnuM ? athavA digaMbaro barabAda thAya emAM zuM letAMbaronI mahattA gaNAvAnI? jo baMne pakSa sarakhA baLavALA haze to to jyAM lagI mamatAsamatI haze tyAM lagI laDAIno aMta AvavAno ja nathI. eTale samAna baLamAM laDAIno aMta nathI; ane ekanI pAyamAlI paNa pasaMda karavA jevI vastu nathI. tyAre pachI mArga zo rahe che? e prazna thAya ane teno uttara jaina dharma sahelAIthI e ja Ape che ke sahiSNutA keLavavI. eka pakSa udAra banaze tyAre te dekhItI rIte ghaNuM gumAvaze, paNa jo samAjanI ane rASTranI ekatA mATe e udAratA dAkhavavAmAM AvI haze to te pakSa ja jItyo gaNAze. Ama karavAthI sAmA pakSane udAratAno cepa lAgyA vinA kadI nahi rahe. tethI jema jema vicAra karIe chIe tema tema vyavahAru dRSTie paNa tIrthonI samAdhAnI mATe udAratAno ja mArga sAme Ave che. eka bAju tIrthone zobhe evI sAdagI ane saraLatA dAkhala thaI ane bIjI bAju mamatAmatI ochI thaI, eTale tIrthonI pratiSThA ApoApa sacavavAnI ane tenuM teja paNa ApoApa vadhavAnuM. kAMTo bhoMkAya che tyAre paNa duHkha thAya che ane tene kheMcIne tANI kADhavavAmAM paNa dukha to thAya che; chatAM tene tANI kADhatAM je duHkha thavAnuM te na thAya eTalA mATe zuM tene aMdara rahevA devAmAM DahApaNa gaNAze ? e ja rIte jenapaNAnI bhAvanAmAM je abhimAnano ke mamatAmatIno kAMTo bhoMkAyo che ane ene lIdhe baMne pakSo je rIte dubhAya che te duHkha sahI levuM? Ano je uttara te ja tIrthanI pratiSThAno mArga che. A to eka rIte pratiSThA sAcavavAno vicAra thayo. A vicAra AdhyAtmika che. jaina samAjanI bhAvanA AdhyAtmika bhUmikA upara ghaDAyelI hovAthI tene mATe prathama rasto AdhyAtmika hoya te ja sUcavavo yogya che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 * jaina dharma ane darzana paraMtu tIrthonI pratiSThA sAcavavAno ane vadhAravAno samayAnukULa mArga vyavahAra daSTie bIjo paNa che, ane te e ke jyAM jyAM saMbhava hoya tyAM badhAM ja tIrthasthAnomAM vidyAdhAmo UbhAM karavAM. makAna to tyAM hoya ja chevaTe maMdiro to hoya ja, ane maMdirono amuka bhAga vidyA jevA pavitra tattvanA sevanamAM vaparAya tethI vadhAre rUDuM zuM hoI zake? krAMtinAM paradezI baLo pharaja pADe agara talavAra ke kAyadAnI kalama dabANa kare te pahelAM samayane samajanAra potAnAM ja tIrthone ke maMdirone samAjanAM vidyAdhAmo banAvI de to keTaluM suMdara ! koI ema kahe ke dharmasthAnomAM arthakarI vidyA kema zikhavADAya? eno eka sIdho ane TUMko uttara e che ke bhale artha karI vidyA na zIkhavo, topaNa tame jene dharmakarI ane zAstrIya vidyA mAnatA ho te to zIkhavo? jo ema kahevAmAM Ave ke Aje zAstrIya vidyA lenAra kyAM che? to eno artha e thayo ke zAstrIya vidyA lokamAnya nathI ane je lokagrAhya che te zIkhavI zakAya tema nathI, eTale samAja vidyAhIna rahe to kAMI aDacaNa nathI. kharI vAta to e che ke Aje je ApaNI bahirmukha vRtti makAno, zaNagAro ane dekhAvo pAchaLa ja mAtra vaLelI che te taraphathI lakSa khaseDavuM joIe; ane te be rIte khaseDI zakAya : AdhyAtmika pradezamAM jaIne ane vidyAnA pradezamAM jaIne. bIjo mArga sarvagrAhya ane jarUrI che, ane temAMthI kyAreka pahelA mArgano saMbhava paNa che. je puSkaLa dhana, samaya ane apAra buddhizakti tIrthonI pratiSThA sAcavavA khAtara kharacAya che (ane chatAM nathI sacavAtI pratiSThA ke nathI vadhatuM sAmAjika baLa) te ja dhana, samaya ane zakti jo tIrtho dvArA vidyAnI vRddhi karavAmAM kharacavAmAM Ave to pariNAme samAja sabaLa bane ane tIrthonI pratiSThA eka athavA bIjI rIte sacavAya. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. tapa ane parISaha ahiMsAnA paMtho jeTalA jUnA che, teTaluM ja tapa paNa jUnuM che. bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM ApaNA dezamAM tapano keTalo mahimA hato, tapa keTaluM AcaravAmAM AvatuM ane tApUjA keTalI hatI enA purAvAo ApaNane mAtra jaina Agamo ane bauddha piTakomAMthI ja nahi, paNa vaidika maMtro, brAhmaNo ane upaniSado sudhdhAMmAMthI maLe che. koIpaNa kAryanI siddhi mATe tapanuM anuSThAna Avazyaka manAtuM. tapathI IndranuM Asana kAMpatuM. tene bhaya lAgato ke tapasvI mAruM pada laI leze, eTale te menakA ke tilottamAM jevI apsarAone, tapasvIne calita karavA, mokalato. mAtra mokSa ke svarganA rAjya mATe ja nahi, paNa aihika vibhUti mATe paNa tapa AcaratuM. vizvAmitranuM ugra tapa purANomAM prasiddha che. mahAbhArata ane rAmAyaNa pheMdo to pAne pAne tApasInA maTho, tapasvI RSio temaja tapasvinI mAtAo najare paDaze. smRtiomAM jema rAjadaMDanA niyamo che tema aneka prakAranA tapanA paNa niyamo che. sUtragraMthomAM varNAzramanI vyavasthA vAMco, eTale jaNAze ke cAre Azramo mATe adhikAra pramANe tapa batAvavAmAM AvyuM che; ane trIjo tathA cotho Azrama to uttarottara vadhAre ane vadhAre tapanAM vidhAnothI ja vyApelo che. A uparAMta ekAdazIvrata, zivarAtrinuM vrata, janmASTamI ane rAmanavamInuM vrata vagere aneka vratonA mahimAnA khAsa judA graMtho lakhAyA che. strIonAM keTalAMka tapo judAM che, keTalAMka strIpuruSa baMnenAM sAdhAraNa che; jyAre keTalAMka tapo to mAtra kanyAonAM che. A to brAhmaNa saMpradAyanI vAta thaI. paNa bauddha ane jaina saMpradAyanAM zAstromAM paNa enI e ja vAta che. majijhamanikAya jevA jUnA bauddha graMthamAM ane bhagavatI jevA prasiddha jaina AgamamAM aneka prakAranA tApasonA, temanA maThonA ane temanA tapanI vividha praNAlIonAM AkarSaka varNano che, je eTaluM jANavA mATe basa che ke ApaNA dezamAM aDhI hajAre varSa pahelAM paNa tapa-anuSThAna upara nabhatI khAsa saMsthAo hatI ane loko upara te saMsthAono bhAre prabhAva hato. brAhmaNa, bhukSu ane zramaNa e traNe nAmonuM mULa tapamAM ja che. brahma tarapha jhUkanAra ane te mATe badhuM tyAganAra te brAhmaNa. mAtra bhikSA upara nabhanAra ane kazo ja saMcaya na karanAra te bhikSu. kalyANa mATe badho je zrama Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2160 jaina dharma ane darzana icchApUrvaka sahanAra te zramaNa. bhagavAna buddhe bhikSuko mATe tapa batAvyuM che, paNa te sakhata nathI. emaNe jIvananA niyamomAM sakhatAI karI che, paNa te bAhya niyamomAM nahi; mukhyapaNe temanI sakhatAI citta zuddha rAkhavAnA AMtarika niyamomAM che. paraMtu bhagavAna mahAvIranI sakhatAI to bAhya ane AMtarika baMne prakAranA niyamomAM che. bauddha graMthomAM je kAyakleza ane dehadamanano parihAsa karavAmAM Avyo che te kAyakaleza ane dehadamananI jaina Agamo pUrI himAyata kare che, paraMtu A himAyatanI pAchaLa bhagavAna mahAvIranI je mukhya zarata che te zarata ta2pha jANe ke ajANe dhyAna na apAyAthI ja bauddha graMthomAM jaina tapano parihAsa thayelo dekhAya che. je tapano buddhe parihAsa karyo che ane je tapane temaNe nirarthaka batAvyuM che, te tapane to mahAvIre paNa mAtra kAyakleza, mithyA tapa ke akAma nirjarA kahI tenI nirarthakatA batAvI che. tAmalI tApasa ane pUraNa jevA tApasonAM ati ugra ane ati lAMbA vakhatanAM tapone bhagavAne mithyA tapa kahela che. AnuM zuM kAraNa ? je ugra tapa, je ugra kAyakleza ane je ugra dehadamana bhagavAna Acare te ja tapa, te ja kAyakleza ane te ja dehadamana jo bIjo Acare to eno virodha bhagavAna zA mATe kare? zuM emane bIjAnI adekhAI hatI ? ke bIjAnA tapane samajavAnuM ajJAna hatuM ? A bemAMthI eke bhagavAna mahAvIramAM hoya ema kalpavuM e emane na samajvA barAbara che. bhagavAnano virodha e tApasonA dehadamana paratve na hato, kAraNa ke evAM dehadamano to temaNe pote AcarelAM che, ane temanI sAme vartamAna dhanA aNagAra jevA temanA aneka ziSyoe evAM ja dehadamano sevelAM che; jenA purAvAo jaina AgamomAM mojUda che. tyAre jUnI cAlI AvatI tApasa saMsthAo ane tenAM vividha tapo sAme bhagavAnano virodha kaI bAbatamAM hato ? emane emAM zI UNapa lAgelI e savAla che. eno ? uttara bhagavAnanA potAnA jIvanamAMthI ane jaina paraMparAmAM cAlyA AvatA e jIvananI bhAvanAnA vArasAmAMthI maLI Ave che. bhagavAne tapanI zodha kAMI navI karI na hatI; tapa to emane kuLa ane samAjanA vArasAmAMthI ja sAMpaDyuM hatuM. emanI zodha jo hoya to te eTalI ja ke emaNe tapane - kaThoramAM kaThora tapane dehadamanane ane kAyaklezane AcaratA rahI temAM AMtaradRSTi umerI, eTale ke bAhya tapane aMtarmukha banAvyuM. prasiddha digaMbara tArkika samaMtabhadranI bhASAmAM kahIe to bhagavAna mahAvIre kaThoratama tapa paNa AcaryuM; paraMtu te evA uddezathI ke te dvArA jIvanamAM vadhAre DokiyuM karI zakAya, vadhAre UMDA UtarAya ane jIvanano aMtarmaLa pheMkI daI zakAya. A ja kAraNathI jaina tapa be bhAgamAM vaheMcAI jAya che H eka bAhya ane bIjuM AtyaMtara. bAhya tapamAM dehane lagatAM badhAM ja dekhI zakAya tevAM niyamano AvI jAya che, jyAre AtyaMta2 tapamAM jIvanazuddhinAM badhA ja Avazyaka niyamo AvI jAya che. bhagavAna -- Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parISaha - 2017 dIrghatapasvI kahevAyA te mAtra bAhya tapane kAraNe nahi, paNa e tapano aMtarjIvanamAM pUrNa upayoga karavAne kAraNe - e vAta bhulAvI na joIe.. bhagavAna mahAvIranA jIvanakramamAMthI je aneka paripakva phaLarUpe ApaNane vAraso maLyo che temAM tapa paNa eka vastu che. bhagavAna pachInAM Aja sudhInAM 2500 varSamAM jaina saMghe jeTalo tapano ane tenA prakArono jIvato vikAsa karyo che teTalo bIjA koI saMpradAye bhAgye ja karyo haze. e 2500 varSanA sAhityamAMthI kevaLa tapa ane tenAM vidhAnone lagatuM sAhitya juduM tAravavAmAM Ave to eka khAso abhyAsayogya bhAga ja thAya. jaina tapa mAtra graMthomAM ja nathI rahyuM, e to caturvidha saMghamAM jIvatA ane vahetA vividha tapanA prakArono eka paDagho mAtra che. Aje paNa tapa AcaravAmAM jeno ekkA gaNAya che. bIjI koIpaNa bAbatamAM jaino kadAca bIjA karatAM pAchaLa rahe, paNa jo tapanI parIkSA, khAsa karI upavAsa-AyaMbilanI parIkSA, levAmAM Ave to AkhA dezamAM ane kadAca AkhI duniyAmAM pahele naMbara AvanAra jaina puruSo nahi to chevaTe strIo nIkaLavAnI ja, evI mArI khAtarI che. Aje jema jyAM dekho tyAM lAThI khAvAnI harIphAI bALako sudhdhAMmAM najare paDe che, tema upavAsa karavAnI harIphAI jaina bALakomAM rUDha thaI gaI che. upavAsa karatAM kacavAtAM jaina bALakone enI mA poco ane nabaLo evI ja rIte kahe che, ke jevI rIte laDAImAM javAne nAumeda thatA rajapUta bALane tenI kSatriyANI mA namAlo kahetI. tapane lagatA utsavo, ujamaNAo ane tevA ja bIjA uttejaka prakAro Aje paNa eTalA badhA vyApelA che ke je kuTuMbe, khAsa karI je bahene, tapa karI tenuM nAnuMmoTuM ujamaNuM na karyuM hoya, tene eka rIte potAnI UNapa lAge che. mugala samrATa akabaranuM AkarSaNa karanAra eka kaThora tapasvinI jaina bahena ja hatI. tapane to jena na hoya te paNa jANe che, paraMtu parISahonI bAbatamAM tema nathI. ajaina mATe parISaha zabda jarA navA jevo che, paraMtu eno artha navo nathI. ghara choDI bhikSa banelAne potAnA dhyeyanI siddhi mATe je je sahavuM paDe te parISaha. jaina AgamomAM AvA parISaho gaNAvavAmAM AvyA che, te phakta bhikSujIvanane uddezIne ja. bAra prakAranuM tapa darzAvavAmAM AvyuM che te to gRhastha ke tyAgI badhAne ja uddezIne, jyAre bAvIsa parISaho gaNAvavAmAM AvyA che, te tyAgI jIvanane uddezIne ja. tapa ane parISaha e be judA dekhAya che, enA bhedo paNa judA che, chatAM ekabIjAthI chUTA na pADI zakAya evA e phaNagA che. vrataniyama ane cAritra e baMne eka ja vastu nathI. e ja rIte jJAna e paNa e baMnethI judI vastu che. sAsu, naNaMda ane dhaNI sAthe haMmezA jhaghaDanAra vahu, temaja jUThuM bolanAra ane devALuM kADhanAra aprAmANika vyApArI paNa ghaNI vAra kaThaNa vrataniyama Acare che. nekanItithI sAduM ane taddana prAmANika jIvana gALanAra koI koI evA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 * jaina dharma ane darzana maLI Ave che ke jene khAsa vrataniyamonuM baMdhana nathI hotuM. vrataniyama AcaranAra ane sarala ImAnadAra jIvana gALanAra koI koI ghaNI vAra evA tamane maLaze ke jemanAmAM vadhAre vicAra ane jJAnanI jAgRti na hoya. Ama chatAM vrataniyama, cAritra ane jJAna e traNano yoga eka vyaktinA jIvanamAM zakya che, ane jo e yoga hoya to jIvanano vadhAre ane vadhAre vikAsa saMbhave che; eTaluM ja nahi, paNa evA yogavALA AtmAno ja vadhAre vyApaka prabhAva bIjA upara paDe che, athavA to ema kaho ke evo ja mANasa bIjAone dorI zake che; jema mahAtmAjI. A ja kAraNathI bhagavAne tapa ane parISahomAM e traNa tattvo samAvyAM che. temaNe joyuM ke manuSyano jIvanapaMtha lAMbo che, tenuM dhyeya ati dUra che, te dhyeya jeTaluM dUra che teTaluM ja sUkSma che ane te dhyeye pahoMcatAM vacce moTI musIbato UbhI thAya che, e mArgamAM aMdaranA ane bahAranA baMne duzmano humalo kare che, eno pUrNa vijaya ekalA vrataniyamathI, ekalA cAritrathI, ke ekalA jJAnathI zakya nathI. A tattva bhagavAne potAnA jIvanamAM anubhavyA bAda ja emaNe tapa ane parISahonI evI goThavaNa karI ke temAM vrataniyama, cAritra ane jJAna e traNeno samAveza thaI jAya. e samAveza emaNe potAnA jIvanamAM zakya karI batAvyo. mULamAM to tapa ane parISaha e tyAgI temaja bhikSujIvanamAMthI ja utpanna thayelAM che - joke eno pracAra ane prabhAva to eka adanA gRhastha sudhI paNa pahoMcelo che. AryAvartanA tyAgI jIvanano uddeza AdhyAtmika zAMti ja hato. AdhyAtmika zAMti eTale klezonI ane vikAronI zAMti. Arya RSione mana klezono vijaya e ja mahAna vijaya hato. tethI ja to maharSi pataMjali tapanuM prayojana batAvatAM kahe che ke 'tapa jozone nabaLAM pADavA ane samAdhinA saMskAro puSTa karavA mATe che. tapane pataMjali kriyAyoga kahe che, kAraNa ke e tapamAM vrataniyamone ja gaNe che, tethI pataMjaline kriyAyogathI judo jJAnayoga svIkAravo paDyo che. paraMtu jena tapamAM to kriyAyoga ane jJAnayoga baMne AvI jAya che, ane e paNa smaraNamAM rAkhavuM joIe ke bAhya tapa, je kriyAyoga ja che, te atyaMtara tapa eTale jJAnayoganI puSTi mATe ja che. ne e jJAnayoganI puSTi dvArA ja jIvananA aMtima sAdhyamAM upayogI che, svataMtrapaNe nahi. A to tapa ane parISahonA mULa uddezanI vAta thaI, paNa ApaNe jovuM joIe ke ATaATalA tapa tapanAra ane parISaho sahanAra samAjamAM hovA chatAM Aja sudhImAM samAje kleza-kaMkAsa ane jhaghaDA-vikhavAdanI zAMti keTalI sAdhI che? tame samAjano chellAM phakta pacIsa ja varSano itihAsa lezo to tamane jaNAze ke eka bAju tapa karavAnI vividha sagavaDo samAjamAM UbhI thAya che ane vadhatI jAya che ane bIjI bAju kleza, kaMkAsa ane vikhavAdanA kAMTA vadhAre ne vadhAre phelAtA jAya che. AnuM kAraNa e nathI ke ApaNe tyAM tapa ane udyApano vadhyAM eTale ja kleza kaMkAsa vadhyo, paNa Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parISaha 0 219 enuM kAraNa e che ke ApaNe tapano upayoga karavAnI cAvI ja pheMkI dIdhI athavA hAtha na karI. tethI tapanI hajAro pUjAo satata bhaNAvavA chatAM, tapanAM udyApano bhapakAbaMdha cAlu hovA chatAM, tenA varaghoDAno damAma hovA chatAM, ApaNe jyAM ane tyAM ja UbhA chIe; nathI eke pagaluM bIjA koI samAja ke paDozIthI AgaLa vadhyA, UlaTuM ghaNI bAbatamAM to ApaNe cAvI vinAnA tapamAM zakti nakAmI kharcI bIjA karatAM pAchA paDatA jaIe chIe. je vastu cothA mokSapuruSArthanI sAdhaka hoya te vyavahAramAM anupayogI hoya tema banatuM ja nathI. je niyamo AdhyAtmika jIvananA poSaka hoya che, te ja niyamo vyAvahArika jIvanane paNa poSe che. tapa ane parISaho jo klezanI zAMti mATe hoya to tenI e paNa zarata hovI joIe ke tenA dvArA samAja ane rASTranuM hita sadhAya ane tenuM poSaNa thAya. koIpaNa Adhibhautika ke dunyavI evI mahAna vastu ke zodha nathI ke jenI siddhimAM tapa ane parISahonI jarUriyAta na hoya. sikaMdara, sIjhara ane nepoliyanano vijaya lo, athavA vaijJAnikonI zodha lo, athavA briTiza sAmrAjyano pAyo nAkhanAra aMgrejone lo, to tamane dekhAze ke enI pAchaLeya emanI Dhabe tapa hatuM ane parISaho paNa hatA. ApaNe badhA tapa AcarIe ke parISaho sahIe to teno kAMIka to uddeza hovo ja joIe. kAM to tenAthI AdhyAtmika zAMti sadhAya ane kAM to Adhibhautika vibhUti sadhAya. A bemAMthI eke na sadhAya to ApaNane maLela tapa ane parISahono vAraso vikasita thavA chatAM te keTalo vadhAre kImatI thAya che eno vicAra tame ja karo ! pariNAma uparathI ApaNe nakkI karI zakIe chIe ke tapa ane parISaho mAraphata ApaNA samAje pramANamAM bIjA karatAM AdhyAtmika zAMti eTale klezonI zAMti keTalI vadhAre sAdhI che, athavA e vArasA dvArA eNe Adhibhautika mahattA keTalI vadhAre prApta karI che. jo ApaNane evuM abhimAna hoya ke jaino jevuM tapa koI karatA nathI, karI zakatA nathI ane jaina bhikSu jeTalA ugra parISaho bIjA koI sahI zakatA nathI to ApaNe enuM vadhAremAM vadhAre pariNAma batAvavA taiyAra rahevuM joIe. duniyAmAMthI koI AvI ApaNane pUche ke bhalA ! tame tapa ane parISahonI bAbatamAM bIjA karatAM potAne vadhAre mAno cho, to pachI tamAro samAja paNa enuM pariNAma meLavavAmAM vadhAre caDiyAto hovo joIe. tethI tame batAvo ke tamArA samAje tapa ane parISaha dvArA kayuM pariNAma meLavI bIjA samAjo karatAM caDiyAtApaNuM meLavyuM che ? zuM tame klezazAMtimAM bIjA karatAM caDo cho ? ke zuM jJAnanI bAbatamAM bIjA karatAM caDo cho ? ke zuM zodhakhoLa ke ciMtanamAM bIjA karatAM caDo cho ? zuM tame parAkramI zIkha sainiko jevI sahanazIlatAmAM bIjA karatAM caDo cho ? A praznono uttara ApaNe hakAramAM prAmANikapaNe na ApI zakIe (ane atyAranuM sAmAjika pariNAma evo uttara ApavA nA pADe che), to pachI ? Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 20 jaina dharma ane darzana ApaNe eka vAra game tevA kImatI nIvaDelA ane vastutaH kImatI nIvaDI zake tevA tapa ane parISahonA vArasAnuM mithyAbhimAna karavuM choDI devuM joIe. tapa ane parISahanA khAsa pratinidhi manAtA guruo ja Aje moTe- bhAge ApaNA karatAM vadhAre gUMcamAM che, moTA klezamAM che, bhAre athaDAmaNInA jokhamamAM che. sAthe sAthe samAjano moTobhAga paNa e vAvAjhoDAmAM sapaDAyelo che. kyAM e suMdara vArasAnAM suMdaratama AdhyAtmika pariNAmo ane kyAM e kImatI vArasAno vyartha ane nAzakAraka rIte vyaya ! jo jaina samAjanA e mukhya pratinidhioe AdhyAtmika vijaya sAdhI ApaNA samAjane jIvita zAMti arpI hota, athavA hajI paNa arpatA hota to, vyAvahArika bhUmikAmAM game teTaluM pachAtapaNuM hovA chatAM, ApaNe UMcuM mAthuM karI ema kahI zakata ke ame ATaluM to karyuM che. paNa eka bAju AdhyAtmika zAMtimAM jagata ApaNuM devALuM jue che ane bIjI bAju ApaNI sAmAjika ane rASTrIya nabaLAIo to ApaNe potAne moDhe ja kabUla karIe chIe; eTale ekaMdara rIte ema banyuM che ke ApaNe tapa ane parISahomAMthI pariNAma meLavavAnI kUMcI ja hAtha nathI karI. tethI Aje vicAra upasthita thAya che ke have zuM e vAraso, je hajAro varSo thayAM maLyo che ane je kImatI lekhAya che te, pheMkI devo ? agara to te mAraphata zuM karavuM ? tenAthI pariNAma sAdhavAnI zI kUMcI che ? A praznonA javAbamAM ja prastuta carcA pUrI thaI jAya che. samaye samaye navAM navAM baLo pragaTe che ane kSetro khullAM thAya che. eka ja vastuno bhinna bhinna samayamAM ane bhinna bhinna kSetramAM judo upayoga thaI zake che. Aje bhAratavarSane sAcA tapa ane parISahanI jarUra UbhI thaI che. ApaNo samAja tapa ane parISahothI TevAyelo che. jo emanI AdhyAtmika AMkha enAthI na UghaDatI hoya to pachI enAthI vyAvahArika AMkha to UghaDavI ja joIe ! ane tapa ke parISaho dvArA koIpaNa vyAvahArika pariNAma lAvavuM hoya tyAre, jo dRSTi hoya to, tenAthI AdhyAtmika pariNAma to Ave ja che. bhagavAnanuM tapa dvimukhI che. jo ene AcaranAramAM jIvananI kaLA hoya to te moTAmAM moTuM vyAvahArika pariNAma ANavA uparAMta AdhyAtmika pariNAma paNa ANe ja che. AnI sAbitI mATe gAMdhIjI basa che. emanA tape ane parISahoe rAjakIya ane sAmAjika kSetramAM kevAM kevAM pariNAma ANyAM che ! kevI kevI cirasthAyI krAMtio janmAvI che ane lokamAnasamAM keTalo palaTo ANyo che ! tema chatAM temaNe potAnA AdhyAtmika jIvanamAMthI kazuM ja gumAvyuM nathI; UlaTuM emaNe e tapa ane parISahonI madadathI ja potAnuM AdhyAtmika jIvana paNa unnata banAvyuM che. eka jaNa tapa ane parISahothI AdhyAtmika temaja Adhibhautika baMne prakAranAM pariNAmo Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parISaha : 221 sAdha ane bIjAo e vaDe bemAMthI kazuM ja na sAdhe tyAre emAM khAmI tapa-parISahanI ke enA AcaranAranI ? uttara e ja che ke khAmI enA AcaranAranI. ApaNe ApaNA e vArasAno upayoga rASTranA abhyadaya arthe kAM na karIe? rASTranA abhyadaya sAthe ApaNe AdhyAtmika zAMti meLavavI hoya to vacce koNa ADuM Ave che? paNa na nAcanArIne AMgaNuM vAMkuM - e nyAye ApaNAM ALasI aMgo ApaNI pAse ema kahevarAve che ke ame dezakAryamAM zI rIte paDIe? rASTrapravRtti e to bhogabhUmikA che ane ame to AdhyAtmika kalyANa sAdhavA mAgIe chIe. bhogabhUmikAmAM paDIe to e zI rIte sadhAya? kharekhara, A kathananI pAchaLa puSkaLa ajJAna raheluM che. jenuM mana sthira hoya, jene karI chUTavuM hoya ene mATe rASTrIya pravRtti ane AdhyAtmika kalyANa vacce kazo ja virodha nathI. jema zarIra dhAraNa karavA chatAM enAthI AdhyAtmika kalyANa sAdhavuM zakya che tema icchA ane AvaData hoya to rASTrIya pravRtti karavA chatAM AdhyAtmika kalyANa sAdhavuM zakya che, ane jo icchA ane AvaData na hoya to AdhyAtmika kalyANane nAme tapa tapavA chatAM tenuM pariNAma UlaTuM ja Ave - jevuM Aje dekhAya che. bAvIsa parISahomAM bhUkha-tRSA, TADha-taDako, jIva-jaMtu, mAna-apamAna vagerenAM saMkaTo mukhya che. e saMkaTothI potAne vadhAremAM vadhAre TevAyela mAnanAra eka moTo zramaNavarga dezane sadUbhAgye mojUda che. sarakAra ane samAjanA anyAya sAme thanAra ahiMsaka ane satyapriya yoddhAomAM e ja guNonI vadhAre apekSA rahe che. A guNo jainavargane vArasAgata jevA che. eTale jyAre dezane anyAyanA vijaya mATe sainikonI jarUra hoya tyAre te dharmayuddhamAM e parISahasahiSNuo ja mokhare hovA joIe. ema to koI nahi kahe ke dezanI svataMtratA temane nathI joItI ke nathI gamatI, agara to e svataMtratA maLyA pachI teo paradezamAM cAlyA jaze. vaLI ema paNa koI nahi kahI zake ke AvI zAMta svataMtratA vadhAremAM vadhAre sahana karyA vinA maLI zake. jo Ama che to ApaNI pharaja spaSTa che ke ApaNe - khAsa karI tapa ane parISaha sahavAnI zakti dharAvanArA - dezakAryamAM vadhAre bhoga ApIe. laDAI mAravAnI nahi paNa jAte khamavAnI che. jelo hoya ke bIjuM sthaLa hoya, AjanuM yuddha badhe ja sahana karavA mATe che. je sahana karavAmAM ekko ane tapa tapavAmAM majabUta te ja Ajano kharo sevaka. bahena ho ke bhAI ho, je khamI na jANe te Aja phALo ApI na zake. jaina tyAgIvarga ane gRhasthavarga bIjAne mAravAmAM nahi, paNa jAte sahana karavAmAM potAne caDiyAto mAne che ane bIjA pAse manAve che. eTale tenI AjanA yuddha paratve temAM jhukAvavAnI bevaDI pharaja UbhI thAya che. koI sAco AcArya ke sAmAnya muni kalAlane ane pInArane samajAvatAM - zAMti ane premathI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2220 jaina dharma ane darzana samajAvatAM - jelamAM jaze to tyAM te jela maTI ene mATe ane bIjAne mATe tapobhUmi banaze. lUkhuMpAkhuM khAvA maLaze, jADAMpAtaLAM kapaDAM maLaze to e ene agharuM nahi paDe, kAraNa ke je Teva vallabhabhAI jevAne ke neharu jevAne pADavI paDe che te Teva jaina gurune to svataHsiddha che. vaLI jyAre gharathI nIkaLyo tyAre ja kapaDAMno parISaha teNe svIkAryo che. have jo khAdI paheravI paDe to emAM eNe dhAreluM ja thayuM che, vadhAre kazuM ja nahi. vadhAre to tyAre thayuM kahevAya ke jo e khAdInI achatane lIdhe taddana nagna rahe athavA laMgoTabhera rahI TADha, taDako ane jIvajaMtuno upadrava sahana kare. paNa A dhArmika dezanI eTalI apAra bhakti che ke te jAte nagna rahIne paNa potAnA guruonAM aMga DhAMgaze ! kharI vAta e che ke AdhyAtmika ane Adhibhautika baMne prakArano abhyudaya sAdhI zakAya evI A alaukika laDAI che ane emAM tapa tapatAM jaina bhAI ane bahenone ane guruvargane jeTalo avakAza che, jeTalI saphaLatAnI vakI che, teTalI bIjA koIne nathI. mAtra rAjya meLavavAmAM nahi, paNa tene calAvavA sudhdhAMmAM parISaho sahana karavA paDe che. sAcuM hoya ke khoTuM e teo jANe ke Izvara jANe, paNa aMgrejo dalIla kare che ke hindustAna jevA garama dezamAM jaI rahevAmAM ane tyAM jIvana gALavAmAM amAre je muzkelI che, je khamavuM paDe che, te hiMdustAnIo na jANI zake. Ama chatAM ame hiMdustAnanA bhalA khAtara e badhuM sahana karIe chIe !' emanI A phariyAdane sAcI mAnI emanAM badhAM ja saMkaTo ApaNA dezanA badhA saMpradAyanA tapasvIoe mAthe laI levAM joIe. je bAvAo paMcAgni tapanA bhAre abhyAsI che emane hiMdustAnanI rakSA mATe ughADe page siMdhanA raNamAM ke mAravADanA verAna pradezamAM UbhuM rahevuM ane kUca karatAM cAlavuM bhAre nahi paDe. je nAgaDA bAvAo bhabhUti lapeTI bhara ziyALAmAM smazAnamAM paDyA rahe che temane dezarakSA mATe aphaghAnistAnanI sarahada upara kaDakaDatI TADhamAM rahevuM bhAre nahi paDe. jeo aNIdAra khIlAvALA pATiyA upara sUvAnA abhyAsI che, temane duzmananI baMdUkonI saMgIno nahi khUMce. pagapALA cAlavAnA ane lUkhuMsUkuM khAvAnA temaja eka vAra jevuMtevuM khAI calAvI levAnA ane divasonA divaso sudhI upavAsa ane AyaMbila karavAnA abhyAsI che, temane kAMI paNa muzkelI AvavAnI nathI. eTale aMgreja soljarone ke vAisaraoNya sAheba sudhInA amaladArone ApaNe ApaNA mATe zA sAru ApaNA dezamAM musIbata sahana karavA devI joIe ? bhale teo iMgleMDamAM jaI zAnti bhogave. khAsa karI ApaNA badhA ja samAjomAM strI ane puruSomAM tapa karavAnuM ane khamI khAvAnuM asAdhAraNa baLa paDyuM hoya tyAre ApaNe ApaNA mATe paradezanA lokone zA mATe herAna karavA joIe ? Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parISaha * 223 eTale Aje svarAja meLavavAmAM kaho ke tene sAcavavAmAM kaho, jeTalA baLanI darakAra che te badhuM ja ApaNI pAse che. phakta khAmI hoya to eTalI ja che ke teno upayoga koI nizcita uddezamAM vyavasthita rIte thato nathI. phakta ApaNA dezanI strIomAM ja je tapa karavAnuM ane Aphato sahana karavAnuM baLa che ane jeTaluM baLa AjakAla teo temAM vApare che, te baheno dhAre to eTalA ja baLanA vyavasthita ane vicArapUrvakanA upayogathI; puruSonI jarA paNa madada sivAya, svarAja meLavI zake, kAraNa ke AjanI rASTrIya pravRttinI saphaLatA mAtra tapasyA ane sahanazIlatA upara ja avalaMbelI che - je puruSo karatAM strIomAM vadhAre pramANamAM che. eTale Aje ApaNA hajAro varSanA vArasAno suMdaratama upayoga karavAnI taka prApta thaI che; eno upayoga karavo ane e dizAmAM vicAra karavo emAM ja ApaNA A paryuSaNanI AMzika saphaLatA che. koI ema na dhAre ke atyAre A je mojuM cAlI rahyuM che, teno lAbha laI bolanArAo tapa ane parISaha jevI AdhyAtmika kImatI vastuone veDaphI nAkhavA mAge che. khAtarIthI mAnajo ke ahIM e vAta ja nathI. ahIM to uddeza eTalo che ke je baLa ApaNAmAM che, astavyasta thayeluM che ane jeno atyAre AdhyAtmika ke Adhibhautika kSetramAM kazo ja upayoga nathI thato, te baLane cAlu pravRttimAM lagADI tenI vadhAre kiMmata siddha karavI jo ema thAya to duniyAnI dRSTimAM jaina tapa ane parISahonuM keTaluM mahattva vadhe ! phakta mahAtmAjIe potAnA AcaraNa dvArA upavAsanuM keTaluM mahattva vadhAre mUkyuM che ! Aje emanA upavAsanI aneka dRSTie kiMmata che, kAraNa ke emanA upavAsanI pAchaLa cAritra ane jJAna e baMne AtyaMtara tapa rahelAM che. to pachI ApaNA samAjamAM upavAsa ane bIjAM tevAM aneka tapo cAle che te badhAnI sAthe cAritra ane jJAnano saMyoga karI eno lokagamya upayoga karIe to zuM e tapanI kiMmata ghaTavAnI ke vadhavAnI ? eTale tapanuM kharuM ujamaNuM dekhAva ane bhapakAomAM nathI. gAMdhIjIe potAnA sAta, cauda ke ekavIsa upavAsanuM eka pAI kharacIne paNa ujamaNuM nathI karyuM ane chatAM emanA upavAsoe moTAmoTA dUtone AkarSyA kAraNa che? kAraNa e ke e upavAsanI pAchaLa lokakalyANanI ane cittazAMtinI zuddha dRSTi hatI. Aje ApaNe AzA rAkhI ke ApaNA tapasvIvargamAM ane parISaho khamanAra, mAthAmAMthI vALa kheMcI kADhavA jevI sakhata muzkelI sahanAra, ughADe page cAlanAra ane ughADe mAthe pharanAra tyAgI vargamAM e zakti temaja bhAvanA Utaro ! - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1930 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. ahiMsA ane amAri mAnavaprakRtimAM hiMsA ane ahiMsAnAM baMne tattvo samAyelAM che. hiMdustAnamAM tenA mULa vatanIonI ane pAchaLathI temanA vijetA tarIke jANItA AryonI jAhojalAlI vakhate aneka jAtanAM balidAno temaja yajJayAganI bhAre prathA hatI ane emAM mAtra pazuo ke paMkhIo ja nahi, paNa manuSya sudhdhAMnI bali apAtI. dhArmika gaNAto hiMsAno A prakAra eTalI hada sudhI vyApelo hato ke tenA pratyAghAtathI bIjI bAjue hiMsAno virodha zarU thayo hato ane ahiMsAnI bhAvanAvALA paMtho bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM paNa sthapAI gayA hatA. ema chatAM ahiMsA tattvanA ananya poSaka tarIke ane ahiMsAnI AjanI cAla gaMgotrI tarIke to je be mahAna aitihAsika puruSo ApaNI sAme che te bhagavAna mahAvIra ane buddha ja che. emanA samayamAM ane emanA pachI hiMdustAnamAM ahiMsAne je poSaNa maLyuM che, teno jeTajeTalI rIte ane jeTajeTalI dizAmAM pracAra thayo che temaja ahiMsAtatva paratve je zAstrIya ane sUkSma vicAro thayA che enI joDa hiMdustAnanI bahAranA koIpaNa dezanA itihAsamAM maLI zake tema nathI. duniyAnA bIjA dezo ane bIjI jAtio upara asAdhAraNa prabhAva pADanAra, temane jItanAra ane kAyamane mATe temanAM mana harI lenAra koI tattva hiMdustAnamAM uddabhavyuM hoya to te hajAro varSathI Aja sudhI saLaMga ochevatte aMze cAlyuM AveluM ane vikAsa pAmeluM ahiMsAtattva ja che. Aja paNa gulAmIprasta hiMdustAnanuM teja jo koI hoya to te mAtra ahiMsA ja che. ahiMsAnA pracAraka jaina ane bauddha saMgho vyavasthita sthapAyA pachI tenuM pracArakArya comera khUba josabhera cAlavA lAgyuM. enA purAvAo Aje paNa jIvatA che. mahAna samrATa azokanI dharmalipiomAM je pharamAno che te ApaNane spaSTa jaNAve che ke azoke utsavo ane samAraMbhomAM hiMsA na karavAnI AjJA karI hatI athavA eka rIte loko pAse ema na karavAnI potAnI icchA teNe darzAvI hatI. jAte hiMsAmukta thaI, phakIrI dhAraNa karI rAjadaMDa dhAraNa karanAra azokanI dharma-AjJAono prabhAva dareka paMthanA loko upara keTalo paDyo haze enI kalpanA karavI kaThaNa nathI. rAjakIya pharamAno dvArA ahiMsAnA pracArano A mArga azokathI aTakyo nathI. tenA pautra jANItA jaina saMprati Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri 0 225 rAjAe e mArganuM bhAre anusaraNa karyuM hatuM ane potAnA pitAmahanI ahiMsAnI bhAvanAne eNe potAnI Dhabe ane potAnI rIte bahu ja poSI hatI. rAjAo, rAjakuTuMbo ane moTA moTA adhikArIo ahiMsAnA pracAra ta2pha jhUkelA hoya te uparathI be vAta jANavI sahela che : eka to e ke ahiMsApracAraka saMghoe potAnA kAryamAM keTalI hada sudhI pragati karI hatI ke jenI asara mahAna samrATo sudhI thaI hatI; ane bIjI vAta e ke lokone ahiMsAtattva keTaluM rucyuM hatuM athavA temanAmAM dAkhala thayuM hatuM ke jene lIdhe teo AvA ahiMsAnI ghoSaNA karanArA rAjAone mAna ApatA. kaliMgarAja Arhata samrATa khAravele paNa e mATe khUba karyuM hoya tema tenI kArakirdI u52thI lAge che. vacce vacce balidAnavALA yajJanA yugo mAnavaprakRtimAMthI udayamAM AvatA gayA ema itihAsa spaSTa kahe che, chatAM ekaMdara rIte jotAM hiMdustAna ane tenI bahAra e baMne ahiMsApracAraka saMghonA kArye ja vadhAre saphaLatA meLavI che. dakSiNa ane uttara hiMdustAnanA madhyakAlIna jaina ane bauddha rAjAo temaja rAjakuTuMbo ane amaladAronuM paheluM kArya ahiMsAnA pracAranuM ja rahyuM hoya tema mAnavAne ghaNAM kAraNo che. pazcima hiMdustAnanA prabhAvazALI rAjyakartA parama Arhata kumArapALanI ahiMsA to eTalI badhI jANItI che ke ghaNAne Aje te atizayatAvALI lAge che. mogalasamrATa akabaranuM mana haraNa karanAra tyAgI jaina bhikSu hIravijayasUrinA ane tyAra pachInA temanA anugAmI ziSyonA bAdazAho pAsethI ahiMsA paratve meLavelAM pharamAno hamezane mATe itihAsamAM amara rahe tevAM che. A uparAMta ThAkaraDAo, jamInadAro, lAgavagavALA amaladAro ane gAmanA AgevAna paTelo taraphathI paNa hiMsA na karavAnAM maLelAM vacano jo ApaNe meLavI zakIe ane maLI Ave to A dezamAM ahiMsApracAraka saMghe ahiMsAnuM vAtAvaraNa UbhuM karavA keTalo puruSArtha karyo che enI kAMIka kalpanA Ave. ahiMsApracAranA eka sacoTa purAvA tarIke ApaNe tyAM pAMjarApoLanI saMsthA cAlI Ave che. A paraMparA kayArathI ane konI dvArA astitvamAM AvI e cokkasa kahevuM kaThaNa che, chatAM gujarAtamAM eno pracAra ane enI pratiSThA jotAM ema mAnavAnuM mana thaI jAya che ke pAMjarApoLanI saMsthAne vyApaka karavAmAM kadAca kumArapALano ane tenA dharmaguru AcArya hemacaMdrano mukhya hAtha hoya. AkhAye kaccha, kAThiyAvADa ane gUjarAtanuM temaja rajaputAnAnA amuka bhAganuM koI evuM jANItuM zahera ke sArI AbAdIvALo kasabo nahi maLe ke jyAM pAMjarApoLa na hoya. ghaNe sthaLe to nAnAM gAmaDAMomAM paNa prAthamika nizALoprAimarI skUla)nI peThe pAMjarApoLanI zAkhAo che. A badhI pAMjarApoLo mukhyapaNe pazuone ane aMzataH paMkhIone paNa bacAvavAnuM ane temanI sArasaMbhALa rAkhavAnuM kAma kare che. ApaNI pAse atyAre cokkasa AMkaDA nathI, paNa mArI sthULa aTakaLa evI che ke dara varSe e pAMjarApoLo pAchaLa jaino pacAsa Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2260 jaina dharma ane darzana lAkhathI ocho kharca nathI karatA, ane e pAMjarApoLonA AzrayamAM kAMI nahi to nAnAmoTA lAkheka jIvo sArasaMbhALa pAmatA haze. gujarAta bahAranA bhAgamAM jyAM jyAM gozALAo cAle che tyAM badhe mukhya bhAge phakta gAyonI ja rakSA karavAmAM Ave che. gozALAo paNa dezamAM puSkaLa che ane temAM hajAro gAyo rakSaNa pAme che. pAMjarApoLanI saMsthA ho ke gozALAnI saMsthA ho, paNa e badhI pazurakSaNanI pravRtti ahiMsApracAraka saMghanA puruSArthane ja AbhArI che ema koIpaNa vicAraka kahyA vinA bhAgye ja rahI zake. A uparAMta kIDiyArAnI prathA, jaLacarone ATAnI goLIo khavaDAvavAnI prathA, zikAro ane devInA bhogo baMdha karAvavAnI prathA e badhuM ahiMsAnI bhAvanAnuM ja pariNAma che. atyAra sudhI ApaNe pazu, paMkhI ane bIjAM jIvajaMtuo vize ja vicAra karyo che. have ApaNe manuSyajAti tarapha paNa vaLIe. dezamAM dAnaprathA eTalI dhodhabaMdha cAlatI ke temAM koI mANasa bhUkhe rahevA bhAgye ja pAmatuM. pracaMDa ane vyApaka lAMbA duSkALomAM jagaDuzA jevA sakhI gRhasthoe potAnA annabhaMDAro ane khajAnAo khullA mUkyAnA vizvasta purAvAo che. je dezamAM pazupaMkhI ane bIjI kSudra jIvo mATe karoDo rUpiyA kharcAtA hoya te dezamAM mANasajAta mATe lAgaNI ochI hoya agara to te mATe kAMI na thayuM hoya ema kalpavuM e vicArazaktinI bahAranI vAta che. ApaNA dezanuM Atithya jANItuM che ane Atithya e mAnavajAtane lakSIne ja che. dezamAM lAkho tyAgI ane phakIro thaI gayA ane Ajeya che. te eka Atithya ke manuSya taraphanI lokonI vRttino purAvo che. apaMgo, anAtho ane bImAro mATe bane teTaluM vadhAremAM vadhAre karI phITavAnuM brAhmaNa, bauddha ane jaina traNenAM zAstromAM pharamAna che, je tatkAlIna lokarucino paDagho che. manuSyajAtinI sevAnI divase divase vadhatI jatI jarUriyAtane lIdhe, ane paDozIdharmanI agatya sarvathI prathama hovAne lIdhe, ghaNIvAra ghaNA bhAIo Aveza ane utAvaLamAM ahiMsAnA premI lokone ema kahI de che ke emanI ahiMsA kIDImakoDI ane bahu to pazupaMkhI sudhI vyApelI che, mAnavajAtane ane dezabhAIone te bahu ochI sparze che; paNa A vidhAna barAbara nathI enI sAbitI mATe nIcenI hakIkata basa gaNAvI joIe H (1) jUnA ane madhyakALane bAjue mUkI mAtra chellAM so varSanA nAnAmoTA ane bhayaMkara duSkALo temaja bIjI kudaratI Aphato laI te vakhatano itihAsa tapAsIe ke temAM atrakaSTathI pIDAtA mAnavo mATe keTakeTaluM ahiMsApoSaka saMgha taraphathI ka2vAmAM AvyuM che ! keTalA paisA kharacavAmAM AvyAM che ! keTaluM anna vaheMcavAmAM AvyuM che ! davAdArU ane kapaDAM mATe paNa keTaluM karavAmAM AvyuM che ! dA. ta., chappaniyo duSkALa lo ke jenI vigato maLavI zakya che. (2) duSkALo ane bIjI kudaratI Aphato na hoya teve vakhate paNa nAnA gAmaDA sudhdhAMmAM jo koI bhUkhe maratuM jANamAM Ave to tene Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri - 227 mATe mahAjana ke koI ekAda gRhastha kaI ane kevI rIte madada pahoMcADe che enI vigata jANavI. (3) ardhA karoDa jeTalo phakIra, bAvA ane sAdhusaMtono varga moTebhAge jAtamahenata vinA ja bIjA sAdhAraNa mahenatu varga jeTalA ja sukha ane ArAmathI haMmezAM nabhato Avyo che ane nabhe jAya che te. ATalo sAco banAva chatAM u52 darzAvela AkSepanI pAchaLa be satyo samAyelAM che je bahu kImatI che ane jenA upara vadhAre dhyAna ApavAnI jarUra UbhI thaI che : (1) paheluM to e ke ApaNI mAnavajAti taraphanI ahiMsA ke dayA vyavasthita ke saMgaThita nathI; eTale moTe bhAge jyAM, jevI rIte ane jeTalA pramANamAM mAnavabhAIo mATe kharca karavAnI jarU2 hoya tyAM, tevI rIte ane teTalA pramANamAM saMgIna kharca karavAmAM sAvadhAnI ke cokasAI rakhAtI nathI; temaja ghaNI vAra mAnavabhAIo pAchaLa evo ane eTalo badho kharca thAya che ke UlaTo e kharca temanI sevAne badale temanI hiMsAmAM ja ume2AnuM kA2Na thaI jAya che. (2) ane bIjuM satya e che ke prAcIna ane madhyakALamAM kadI UbhI nahi thayelI evI jIvananirvAhanI ane udyoganI muzkela paristhiti Aje UbhI thaI che ke jemAM sauthI pahelAM ane vadhAremAM vadhAre manuSyajAti tarapha ja lakSa apAvuM joIe. khAsa karIne jyAre paradharmI ane paradezanA bhAIo ApaNA dezamAM ApaNA bhAIo mATe zuddha ahiMsAnI niSThAthI ke rAjakIya dRSTithI sevA ka2nA2I vividha saMsthAo calAvI rahyA hoya ane ApaNA dezavAsIo jIvananirvAha temaja bIjI sagavaDasara ApaNA deza taraphathI udAsIna thaI paradezI loko ta2pha DhaLI jatA hoya, tyAre to dezanI akhaMDatA khAtara ane mukAbalAmAM TakI rahevA khAtara paNa mAnavasevA tarapha sauthI paheluM ane sauthI vadhAre vyavasthita dhyAna ApavAnI jarUra UbhI thAya e svAbhAvika che. A be satyo upara ja AjanI ApaNI ahiMsA ane amAranuM vyAvahArika svarUpa nakkI karI zakAya tema che. jIvananI tRSNA hovI eTale ke calAvI zakAya te karatAM vadhAre jarUriyAto UbhI karI te pUrI pADavA khAtara, bilakula badalo ApavAnI vRtti rAkhyA sivAya agara to ochAmAM ocho badalo ApIne, bIjAonI sevA levI te hiMsA. A vyAkhyA sAmAjika hisAnI che. tAttvika hiMsA to ethI paNa vadhAre sUkSma che. emAM koIpaNa jAtanA thoDAmAM thoDA vikArano paNa samAsa thaI jAya che. tAttvika ahiMsAmAM mAtra sahana ane sahana ja agara to tyAga ane tyAga ja karavApaNuM che, paraMtu ahIM sAmAjika ane rASTrIya dRSTie ahiMsAno vicAra karavAno hovAthI ane tevI ja ahiMsAnI vadhAre zakyatA temaja vadhAre upayogitA hovAthI A sthaLe te ja ahiMsAno vicAra prastuta che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 * jaina dharma ane darzana ahiMsA ke amArinAM be rUpo che: (1) niSedhAtmaka (nakAra); (2) temAMthI ja phalita thatuM bhAvAtmaka (hakAra). koIne IjA na karavI ke koIne potAnA duHkhanA tenI anicchAe bhAgIdAra na karavA e niSedhAtmaka ahiMsA che. bIjAnA duHkhamAM bhAgIdAra thavuM agara to potAnI sukhasagavaDano lAbha bIjAne Apavo e bhAvAtmaka ahiMsA che. e ja bhAvAtmaka ahiMsA dayA agara to sevA tarIke jANItI che. sagavaDa khAtara ApaNe ahIM ukta baMne prakAranI ahiMsAne anukrame ahiMsA ane dayAnA nAmathI oLakhAvIzuM. ahiMsA e evI vastu che ke jenI dayA karatAM vadhAremAM vadhAre kiMmata hovA chatAM te dayAnI peThe ekadama saunI najare nathI caDatI. dayAne lokagamya kahIe to ahiMsAne svagamya kahI zakAya. je mANasa ahiMsAne anusarato hoya te tenI suvAsa anubhave che. teno phAyado to anivArya rIte bIjAone maLe ja che, chatAM ghaNI vAra e phAyado uThAvanAra sudhdhAMne e phAyadAnA kAraNarUpa ahiMsAtattvano khyAla sudhdhAM nathI hoto ane e ahiMsAnI suMdara asara bIjAonA mana upara paDavAmAM ghaNI vAra ghaNo lAMbo vakhata pasAra thaI jAya che. jyAre dayAnI bAbatamAM ethI UlaTuM che. dayA e evI vastu che ke tene pALanAra karatAM ghaNIvAra teno lAbha uThAvanArane ja te vadhAre suvAsa Ave che. dayAnI suMdara asara bIjAonAM mana upara paDatAM vakhata jato ja nathI. tethI dayA e ughADI taravAra jevI saunI najare Ave evI vastu che. tethI tene AcaravAmAM ja dharmanI prabhAvanA dekhAya che. samAjanA vyavasthita dhAraNa ane poSaNa mATe ahiMsA temaja dayA baMnenI anivArya jarUra che. je samAjamAM ane je rASTramAM jeTale aMze bIjA upara trAsa vadhAre gujarato hoya, nabaLAnA hakko vadhAre kacarAtA hoya, te samAja ke te rASTra teTalo ja vadhAre du:khI ane gulAma. tethI UlaTuM, je samAjamAM ane je rASTramAM eka vargano bIjA varga upara ke eka vyaktino bIjI vyakti upara jeTalo trAsa ocho athavA bIjA nabaLAnA hakkonI jeTalI vadhAre rakSA teTalo ja te samAja ane te rASTra vadhAre sukhI ane vadhAre svataMtra. e ja rIte je samAja ane je rASTramAM sabaLa vyaktio taraphathI nabaLAo mATe jeTajeTalo vadhAre sukhasagavaDano bhoga apAto hoya, jeTajeTalI temanI vadhAre sevA karAtI hoya, teTalo te samAja ane te rASTra vadhAre svastha ane vadhAre AbAda. ethI UlaTuM jeTajaTaluM vadhAre svArthIpaNuM teTateTalo te samAja vadhAre pAmara ane vadhAre chinnabhinna. A rIte ApaNe samAja ane rASTronA itihAsa uparathI je eka nizcita pariNAma tAravI zakIe chIe te e che ke ahiMsA ane dayA e baMne jeTalAM AdhyAtmika hita karanArAM tattvo che teTalAM ja te samAja ane rASTranAM dhAraka ane poSaka tattvo paNa che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri * 229 e baMne tattvonI jagatanA kalyANArthe ekasarakhI jarUriyAta hovA chatAM ahiMsA karatAM dayA jIvanamAM lAvavI kAMIka sahela che. aMtardarzana vinA ahiMsA jIvanamAM utArI zakAtI nathI, paNa dayA to aMtardarzana vinAnA ApaNA jevA sAdhAraNa lokonA jIvanamAM paNa UtarI zake che. ahiMsA nakArAtmaka hovAthI bIjA koIne trAsa ApavAnA kAryathI mukta thavAmAM ja e AvI jAya che ane emAM bahu ja bArIkIthI vicAra na paNa karyo hoya, chatAM enuM anusaraNa vidhipUrvaka zakya che; jyAre dayAnI bAbatamAM ema nathI. e bhAvAtmaka hovAthI ane enA AcaraNano AdhAra saMyogo temaja paristhiti upara rahelo hovAthI ene pALavAmAM vicAra karavo paDe che, bahu ja sAvadhAna rahevuM paDe che ane dezakALanI sthitinuM bahu ja bhAna rAkhavuM paDe che. ahiMsA ane dayA baMnenI pAchaLa siddhAMta to Atmaupamyano che, eTale tattvanI dRSTie koIpaNa mudramAM kSudra ke moTAmAM moTA jIvanA pratye AcaravAmAM AvatI ahiMsA ke dayAnuM pariNAma samAna ja che. tema chatAM ApaNe sAmAjika ane sthULa bhUmikAnA loko chIe. ApaNe ApaNA kartavya ane AcaraNano paDagho sAMbhaLavA haMmezAM ApaNA potAnA kAna ughADA rAkhIe chIe ane je karyuM tenI loko upara zI chApa paDI athavA loko icche tema ApAge AcaryuM ke nahi ema jANavA hamezAM iMtejAra hoIe chIe; eTale ke ApaNe vyAvahArika dharmanuM anusaraNa pahelAM karIe chIe. vaLI ApaNe ApaNA samAja ane kuladharmanI bIjAo pAse vadhAre kiMmata aMkAvavA icchIe chIe. A kAraNathI bIjI koIpaNa jIvajAti karatAM manuSyajAti tarapha ahiMsA ne dayAno hAtha laMbAvavAnI ApaNane jANe-ajANe ke IcchAe-anicchAe pahelI pharaja paDe che. tamArI sAme traNa mANaso che evI kalpanA karo : eka jaNa garoLInA zikArI paMjAmAMthI seMkaDo mAkhone bacAve che agara to kAbaranI kaThora cAMcamAMthI hajAro kiDAmakoDAne bacAve che. bIjo bagalAnI cAMcamAMthI mAchalAMone agara to zikArInI jALamAMthI haraNone choDAve che. trIjo koI lUMTArA ke khUnInA paMjAmAM sapaDAyela eka mAnavabhAIne bacAve che. A traNe dRzyo tamArI sAme hoya. temAM chellA karatAM pAchalAomAM ja uttarottara vadhAre ane vadhAre jIvono bacAva thAya che e dekhItuM che. chatAM tamArA upara e traNamAMthI konI vadhAre sArI asara thaze? eTale ke tame e traNe dayALu vyaktiomAM kone zreSTha kahezo? athavA to konI dayAnI vadhAre kiMmata AMkazo? huM dhAruM chuM, dareka jaNa vagara saMkoce manuSyane bacAvanAra vyaktine ja vizeSa dayALu kahevAno. A dalIla uparAMta bIjI paNa keTalIka evI dalIlo che ke je manuSyajAti tarapha sauthI paheluM lakSa kheMcavAnI tarapheNa kare che : (1) manuSya pote svastha ane sAdhanasaMpanna hoya to te potAnI jAti uparAMta bIjI jIvajAtionI paNa khUba Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 * jaina dharma ane darzana sevA karI zake che; jyAre manuSya sivAyanuM koI prANI tema karavA asamartha che. (2) manuSya e bIjA koIpaNa jIvadhArI karatAM vadhAre vicAra ane vartanavALo hovAthI, temaja potAnI zaktiono upayoga karavAnI svataMtratA enAmAM sau karatAM vadhAre hovAthI te jema vadhAremAM vadhAre bIjAone herAnakartA thaI zake che tema bIjA koI paNa jIvadhArI karatAM bIjAone mATe te vadhAre kalyANakAraka paNa nIvaDe che. eTalo vikAsazIla hovAthI ja manuSya sauthI pahelAM dayA ane sevA meLavavAno adhikArI che. manuSyanA jeTalo potAnA jIvanano vyApaka ane sarasa upayoga bIjuM koIpaNa prANI karI zakatuM nathI. (3) manuSyanI saMkhyA bIjA koIpaNa jIvadhArIo ka2tAM ochI ja hoya che, kAraNa ke haMmezAM vikAsazIla varga nAno ja hoya che. ATalo nAnakaDo varga jo sukhI ane samAdhAnavALo na hoya to game teTalI rAhata ane madada ApyA chatAM paNa bIjA jIvadhArIo kadI svastha ane sukhI rahI na zake; eTale ke manuSyajAtinI sukhazAMti upara ja bIjA jIvonI sukhazAMtino AdhAra che. A kAraNothI ApaNe ApaNI dayAno jharo dareka jaMtu upara bhale cAlu rAkhIe, tema chatAM vadhAremAM vadhAre ane sauthI pahelAM mAnavabhAIo ta2pha ja e vaheto rAkhavo joIe ane mAnavabhAIomAM paNa je ApaNI paDozamAM hoya, je ApaNA jAtabhAIo ke dezavAsIo hoya temanA tarapha ApaNo dayAstrota pahelo vahevaDAvavo joIe. jo A vicArasaraNI svIkAravAmAM aDacaNa na hoya to, kahevuM joIe ke, ApaNI ahiMsA ne dayA e baMneno upayoga atyAre ApaNA dezavAsIo mATe ja thavo ghaTe. AnuM eka khAsa kAraNa e che ke ApaNe rAjakIya parataMtratAmAM chIe, ane parataMtra prajAmAM svataMtra dharma kadI poSAI zakato ja nathI. jyAre mana, vacana ane zarIra e traNe gulAmImAM raMgAmAM hoya, nirbhayapaNe mana vicA2 ka2vA nA pADatuM hoya, karela nirbhaya vicAra uccAravAmAM arthAt bIjAone kahevAmAM vacana upara aMkuza mukAto hoya ane apavitramAM apavitra temaja ekAMta ahitakAraka kephI pINAMno tyAga karAvavA jevI vAcika ane zArIrika pravRtti upara rAjadaMDa potAnuM bihAmaNuM moDhuM phADI Ubho hoya, svataMtra AtmAnAM badhAM ja vaheNo rAjabhayathI ane zaMkAnA vAtAvaraNathI thaMbhI gayAM hoya, tyAM zuddha dharma jevI vastuno saMbhava ja raheto nathI. tethI zuddha dharmanI dRSTie paNa rAjakIya gulAmI dUra karavA khAtara sauthI pahelAM ApaNA dezavAsI bhAIone joItI madada ApavA tarapha ja sarvaprathama lakSa apAvuM joIe ane ApaNa badhAnI madada ApavAnI sarvazakti dezanI gulAmI dUra karavAmAM vaparAvI joIe. e ja atyAranI ApaNI amAri (ahiMsA) che. jo ApaNe rAjakIya gulAmImAM na hoIe to ApaNA dezamAM dina Uge lAkho dudhALa ane khetI upayogI prANIono nAza thAya che te thAya ja nahi. ApaNe ApaNI icchA pramANe dezanI vyavasthA karI zakIe Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAra 0 231 ane koIpaNa vargane gulAmImAM rAkhyA sivAya jeTalI vyavahAramAM zakya hoya teTalI saune svataMtratA ApI zakIe. have chelle jovAnuM e rahe che ke tyAre kaI rIte ane kayA kayA kSetramAM ApaNI dayA dezavAsIomAM vaheMcAvI joIe. A bAbatano nirNaya karavAno AdhAra AjanI ApaNI dezadazA upara rahelo che. kayuM kayuM aMga poSaNa mAge che temaja kayA aMgamAM vadhAre paDato bharAvo thavAthI saDANa UbhuM thayuM che, e tapAsIne ja ApaNI sakhAvatono ane buddhi temaja zaktino upayoga karavo joIe. (1) kheDUto, majUro, Azrita nokaro ane dalitavarga e badhA potAnA parasevAnAM TIpAMnA pramANamAM kazuM ja nathI pAmatA; UlaTuM, temanA lohInuM chelluM TIpuM temanA u52 kAbU dharAvanAra ja cUsI le evI dazA varte che. (2) udyogadhaMdhA ane kaLAhunnara bhAMgI paDavAthI temaja nirAdhAra thaI javAthI tenA upara nabhatA kArIgaravarga ane bIjA vargonI potAnA ja dezamAM juvAnI chatAM ghaDapaNa jevI pAMgaLI sthiti thaI gaI che. (3) bhaNelagaNela ane vakIlAta, nokariyAta jevAM kAma karanAra buddhijIvI lokonI ekataraphI beThamaliyA tAlImathI temanAmAM AvelI asAdhAraNa mAnasika nabaLAI ane asaMtoSanI vRtti. (4) phakIra, bAvA tathA paMDita-purohito ane rAjA-mahArAjAonAM jaTharamAM joIe te karatAM vadhAremAM vadhAre paDatA hivane lIdhe temanI ALasI, kephI ane bIjAne bhoge jIvavAnI vRtti. A rIte Arthika vaheMcaNInI viSamatAne lIdhe rASTranAM aMgomAM nabaLAI ane saDo AvI gayelo che. e nabaLAI ane saDo dUra karavAmAM ja, eTale je aMgamAM lohInI jarUra hoya tyAM te pUravAmAM ane jyAM vadhAre jAmIne sthira thaI gayuM hoya tyAMthI tene gatimAna karI bIjI gAe vahevaDAvAmAM ja, AjanI ApaNI dayA ke adiranI sArthaktA che. pajusaNa jevA dharmadivasomAM temaja bIjA sAthenarase prasaMge ApaNo dAnapravAha kasAIkhAne jatAM DhorAMonA bacAvamAM ane e DhorAMonA nabhAvamAM vahe che. e ja rIte garIbagarabAMne poSavAmAM temaja anAtha ane apaMgone nabhAvavAmAM ane sAdharmika bhAIonI bhakti pratipatti karavAmAM temaja evI bIjI bAbatomAM ApaNe chUTuMchavAyuM ane vyavasthita rIte puSkaLa dhana kharacIe chIe. A dAnapravAha ane sakhAvatanI pAchaLa rahela udAratA ane bIjAnuM bhaluM karavAnI savRtti e be tattva bahu kImatI che. tethI e be tattvo kAyama rAkhIne, balke vadhAre vikasAvIne, ApaNe dezakALanI paristhiti pramANe dAna ane sakhAvatanuM svarUpa badalavuM joIe. A pheraphAranI zarata eTalI ja hovI joIe ke te pheraphAra dvArA jUnI rIta karatAM vadhAre pramANamAM ane vadhAre vyApaka rIte rASTranuM poSaNa thavuM joIe. A dRSTithI vicAratAM ApaNI sAme atyAre pahelo svadezI dharma Ave che, je prathama batAvela cAra muddA paikI bIjA muddA sAthe khAsa saMbaMdha dharAve che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3ra * jaina dharma ane darzana ApaNA dezamAM badhuM pAkavA chatAM pAko mAla paradezathI ja Ave che. ahIMnA paDI bhAMgelA udyogadhaMdhA ane kaLAhanarane ApaNA vinA bIjA koI dezano mANasa sajIvana nahi kare. ApaNA dezanI vastuo bIjA dezanA loko nahi vApare. yuropa ane amerikAnA loko eTaluM jIvanatattva samajI gayA che ke teo potAnA dezavAsIone nukasAna thAya evuM kazuM ja nahi kare, eTale tamAro pAko mAla teo nahi ja le. tyAre ApaNo mAla ApaNe na kharIdIe to ApaNA dezamAM mAla pedA ja kevI rIte thaI zake? ane thato hoya to e nathI kevI rIte zake? eka bAju svadezI mAla kharIdavAnI ApaNI udAsInatA ane bIjI bAju rAjyakartAo temaja bIjA paradezI vyApArIo taraphathI ApaNo dhaMdho kacarAI jAya tevI thatI badhI ja hilacAro - A be kAraNathI ApaNo dhaMdho jAge ja kevI rIte ? ane jo dezamAM udyoga ke dhaMdho na jAge to ApaNe dAna ane sakhAvatathI haMmezAM ApaNA dezanA karoDo mANasone kevI rIte ane keTalA vakhata sudhI nabhAvI zakavAnA? dAna ane sakhAvata e to mAtra malamapaTA jevuM che. malamapaTAnI jarUra hoya che, paNa jyAre zarIramAMthI lohI ja cusAtuM ane nicovAtuM hoya tyAre pahelAM to e lohI bhareluM kAyama rahe evI vyavasthA karavI ja Avazyaka che. mAtabhUmi hiMdanA zarIranI ekeeka nasamAMthI Aje lohI vahI jAya che ane zarIra khAlI paDI nisteja thaI gayuM che. e vahI jatuM lohI aTakAvI tAjuM lohI bharavuM ApaNA hAthamAM che. eka mANasa lAkho rUpiyAnI moTAmAM moTI sakhAvata kare ane bIjI bAju te ja mANasa pharnicaramAM, lUgaDAMlattAmAM, vAsaNa kUsaNamAM ane bIjI evI nAnI-moTI hajAro cIjomAM lAkho rUpiyA hamezane mATe paradezamAM mokalyA kare to enI e sakhAvata Aje bahu kImatI nathI; athavA ema kaho ke ene sakhAvata ane paradezItyAga e bemAMthI mAtRbhUminI sevA mATe ekanI ja pasaMdagI karavAnI hoya to Aje paradezItyAga ane svadezIno svIkAra enI ja pasaMdagI lAbhadAyaka lekhAze, kAraNa ke te mANasa moTAmAM moTuM dAna Ape topaNa te amuka vakhate ja ane amuka kAma pUratuM ja ApI zake, badhAM kSetramAM enI vaheMcaNI thaI na zake; jyAre e mANasa svadezInI kharIda ane paradezInA tyAga mAraphata badhAM ja kSetromAM ane hamezane mATe dezane madada karI zake. paradezInA tyAgamAM ane svadezInA svIkAramAM jema zokha upara aMkuza mukAya che tema nakAmA kharca upara paNa aMkuza mukAya che. zarUAtamAM amuka cIjo vinA calAvavuM paDaze, rapha cIjo paNa levI paDaze, kiMmata paNa vadhAre besaze, ghaNI vAra cIja meLavavAmAM muzkelI paNa paDaze; paraMtu A badhuM chatAM dezavAsI karoDo bhAIonA peTamAM haMmezAM anna pahoMcADavA khAtara ApaNe svadezI kharIdya ja chUTako che, ane paradezI vastuono bahiSkAra karavAmAM ja ApaNA dezavAsIonI amAri AvI jAya che. paradezI mAlanA vepAramAMthI ApaNA dezanA loko napho meLave che ane e naphAmAMthI keTalAka jaNa sArAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri 0 233 kAmomAM sakhAvato kare che e vAta sAcI, paNa evA vyApAramAM dezanA eka TakA jeTalA mANaso paNa bhAgye ja kamAnAra hoya che. ethI UlaTuM svadezI vyApAra khIle to gharoghara dhaMdho cAle, pramANa ochuM chatAM badhA ja vyApArIo ghera beThAM kamAya, karoDo dhaMdhArthIo dhaMdhe lAgI jAya ane udyogIvarga temaja te upara nabhatA vyApArIvarganI nasamAM tAjuM lohI bharAI jAya. tethI Ajano amAri dharma ApaNane svadezI dharma zikhavADe che. jyAre dezanI aMdara dhaMdhAnI khoTa na hatI, sAmAnya rIte koIne annavastra meLavavAnI phariyAda na hatI, tyAre ApaNI amArae katalakhAnAM ane kasAIkhAnAMmAM kAma karyuM, te vyAjabI ja thayuM che. te vakhate garIbagarabAMne prAsaMgika madada apAtI, te paNa vyAjabI ja hatuM. paraMtu Aje to Akho kArIgaravarga ane te u52 nabhato bIjA madhyamavarga ja garIba ane kaMgAla thaI gayo che, ene juvAnImAM dhoLAM AvyAM che, te vakhate ApaNe amArinI sakhAvato game teTalI karIe, topaNa keTalI karIzuM ane keTalA mANasone keTalA vakhata sudhI nabhAvI zakIzuM ? eTale ja e sakhAvatono pravAha udyogadhaMdhA sthApavAmAM, temaja cAlu hoya tene nabhAvavAmAM vahevarAvavo joIe. vaLI kAMI amari evI vastu nathI ke tene moTAmoTA dhanavAno ja karI zake. Aje to amiranuM svarUpa evuM che ke dareka mANasa e dharma bajAvI zake, jeNe haMmezanA vAparanI cIjo dezanI ja kharIdI ane dara varSe dezamAM daza rUpiyA rAkhyA, teNe naphAnA dazabAra AnA ja nahi paNa e cIjanA utpAdaka kArIgaravargane mahenata pUrI pADI mahenatANAmAM be rUpiyA to ApyA ja. A rIte eka eka mANasanI amArinuM kevaDuM moTuM pramANa thAya ? ane e pramANa eka mANasanI ekAda vakhatanI lAkhonI sakhAvata karatAM keTaluM vadhI jAya e vicAravAnI jarU2 che. tema chatAM kAMI ApaNe moTI sakhAvato jatI karavAnA nathI, apaMga, taddana anAtha ane bIjA evA keTalAka loko mATe haMmezAM evI sakhAvatonI jarUra raheze; paNa Aje jyAre Akho deza apaMga ane anAtha nahi chatAM udyogadhaMdhAne abhAve apaMga ane anAtha jevo thaI gayo hoya, ane udyogadhaMdho maLatAM ja pAcho pagabhara thaI zake evo saMbhava hoya tyAre ApaNe zuM karavuM joIe, e ja prazna che ane eno uttara svadezInI kharIdamAM amAridharma AvI javAnI samajamAM samAyelo che. have ApaNe kheDUtavarga vagerenA pahelA muddAne laI te upara amAridharmano vicAra karIe. cAra mANasa kalpanAmAM rAkho. eka kadI amAridharma mATe koI moTI rakama alAyadI kADhI jAhera ke khAnagI sakhAvata nathI karato, paNa potAnI jamIna kheDatA kheDUtone ja potAnA hAthapaga samajI emane emanI mahenatano pUro badalo Ape che; potAne mAlika ane kheDUtane mAtra kAmagaro mAnI potAnI kiMmata, sattA ane jarUriyAta kheDUta karatAM vadhAre AMkI tene cUsato nathI. bIjo mANasa paNa tevo ja samabhAvI che, je potAnA tAbenA majUrone potAnAM phephasAM jevAM gaNI tenA karatAM potAne caDiyAto Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 - jaina dharma ane darzana ke judo nathI gaNato; temane temanI majUrI ApatAM jarA paNa anyAya ke zoSaNa nathI karato. trIjo mANasa potAnA Azrita nokarone ja potAnuM jIvana lekhI temanAthI ataDo ke judo nathI paDato; potAne mATe eka ane Azritone mATe bIjuM evo bheda nathI rAkhato. eka caNAnI sarakhI be phADa karIne ja Azrito sAthe vaheMcaNInuM tattva rAkhe che. cotho mANasa game teTalo UMca varNano manAto hoya chatAM eno badho ja vyavahAra dalitavarga sAthe samAna che. e dalitavargane dabAvI kAma nathI kADhI leto, paNa tene tenA kAmanA badalAmAM pUratuM Ape che. A cAre mANaso koI nAnImoTI rakama, jAhera ke khAnagI, alAyadI kADhI sakhAvata nathI karatA. tethI UlaTuM bIjA cAra mANaso AvI sakhAvato karanAra che, duniyAmAM dAnI tarIke jANItA che, paNa emano potAnA kheDUto, majUro, Azrito ane dalito sAthe evo vyavahAra che ke jemAM teo temanI levaDadevaDamAM bane teTaluM sAmAnuM cUse che. A baMne citro tamArI sAme hoya to tame sakhAvata nahi karanAra pelA cAra mANasone kharo amAridharma pALanAra kahezo ke pAchalA cAra jaNane ? duniyAnA zabdo u52 nyAyanuM dhoraNa ghaNI vAra nathI hotuM. duniyA sthULadarzI hoya che. tAtkAlika moTA kRtyathI te aMjAI jAya che ane jhaTapaTa abhiprAya uccArI de che. eka sAthe jAheramAM amuka sakhAvata karanAra mANasanA dAnanI rakamathI aMjAI mANaso kahI de ke e to bhAre dhArmika che. paNa dhArmikatAnuM kharuM ane chelluM dhoraNa to enA jIvanavyavahAramAM hoya che, eTale jovuM joIe ke evI moTI sakhAvata karanAra paisA kaI rIte ekaThA kare che, ane e potAnA sAthIo temaja potAnA tAbedAra sAthe Arthika vaheMcaNImAM kevo vyavahAra rAkhe che ? e vyavahAramAM jo e mANasa mAravADIvyAja leto hoya ane AkhAM keLAM haDapato hoya to enI sakhAvato amAridharma nahi kahevAya. tethI Ajano amAridharma ApaNane jIvanavyavahAramAM ApaNA saMbaMdhamAM AvanAra sAthe Arthika vaheMcaNI karavAmAM samAnatA ane AtmIyatAno pATha zIkhave che. e vinAno amAridharma kalyANa sAdhI nahi zake. jaina dharma to e ja samAnatAnI zikSA Ape che. A rIte pahelA ane bIjA muddA paratve amAridharmano vicAra karyA pachI trIjA muddA paratve judo vicAra karavAnuM bhAgye ja rahe che. svadezIne uttejana ApavAthI dezano udyogadhaMdho sthira thayo ane vyApArI temaja mAliko dvArA Arthika vaheMcaNImAM samAnatAnuM tattva dAkhala thayuM eTale prajAno moTo bhAga zakta thayo, ane ema thAya eTale buddhijIvI varganI mAnasika nabaLAI ane asaMtoSa nahi rahevAnAM. Aje e varga sarakAra-darabAranI nokarIcAkarInI hUMpha mATe talase che; e vinA ene bIjo trANopAya dekhAto nathI. paNa dezanI sAmAnya AbAdI vadhatAM ane dhaMdhodhApo sthira thatAM ja svataMtratAnI bhAvanA jAgavAthI e vargane potAnI buddhi gulAmI poSavAmAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri * 235 kharcAya e bhAre vasamuM lAgaze ane e ApameLe ja dezadrohI kAmamAM sAtha Apavo choDI daI dezakAryamAM ja sAtha Apaze. eTale eka bAju amAridharma atyAranA garIbone sazakta banAvaze ane bIjI bAju e buddhijIvI madhyamavargane dezaghAtaka rAjataMtramAMthI bhAga letAM rokI svataMtra banAvaze. chello ane cotho muddo khAsa vicAraNIya che. enA paratve amAridharmano vicAra lAgu pADatAM ja jvALAmukhI phATavAno ke dharatIkaMpa thavAno bhaya che. je rAjAo potAne vArasAmAM maLela rAjyane potAnI aMgata AvakanuM sAdhana mAnatA haze ane jemanA jIvanamAM mojazokha sivAya bIjuM tattva ja nahi hoya, prajAmAtranuM pUruM peTa bharAyA sivAya potAne khAvAno hakka nathI, potAnI prajAno eka paNa mANasa duHkhI ke nirAdhAra hoya tyAM sudhI sukha ke cenamAM rahevAno teno dharma nathI, evuM je rAjAone bhAna na hoya teone evuM bhAna karAvavA mATe amAri dharmanI kaDavI goLI ApatAM ja teonI AMkha lAlacoLa thavAnI ane teonAM hathiyAro ApaNI viruddha khaNakhaNavAnAM. amAridharma e kAMI dAna ke sakhAvatanuM nAma nathI, paNa e to maratA ane kacarAtAne bacAvanAra dharmanuM nAma che. jema ghaNI vAra koIne kAMI ApIne bacAvI zakAya che, tema ghaNIvAra koIne kAMI apAtuM hoya te baMdha karIne paNa tene ane bIjA ghaNAne bacAvI zakAya che. rAjA baLajabarIthI potAnI prajAne pIDato hoya, prajAnAM sukhadu:khathI chUTo paDI gayo hoya, tyAre tejasvI ane buddhimAna mANasonuM kAma te rAjAnI sattA bUThI karI nAkhavAnuM hoya che. tenI sattA bUThI karavI eTale tene karavero na bharavo, tenA khajAnAmAM bharaNuM na bharavuM e che. ema karIne e rAjanI sudhabudha ThekANe ANI eTale tenuM potAnuM kalyANa thavAnuM. eka jagyAe badhuM dhana ekaThuM thaI eka mANasanA taraMga pramANe kharcAtuM aTake ane badhAnA ja lAbhamAM sarakhI rIte kharcAya evI sthiti lAvavAmAM dekhItI rIte kAMI ApavApaNuM na hovA chatAM, kharI rIte emAM paNa tejasvI amAridharma AvI jAya che. eTale amAridharmanuM tAttvika svarUpa evuM che ke temAMthI jema garIbo ane azaktone sakhAvato dvArA poSaNa maLe, jema majUro ane Azritone samAna vaheMcaNI dvArA poSaNa maLe, temaja rAjA pAse arthasUcakanIti baMdha karAvavA dvArA tenI badhI ja prajAnuM poSaNa paNa thAya ane sAthe sAthe e rAjAne potAnI pharajanuM bhAna thaI tenuM jIvana ezaArAmamAM eLe jatuM aTake. jema anyAyI rAjA pratye temaja paMDita-purohito, bAvA-phakIro ane dharmaguruo pratye paNa ApaNo amAridharma e ja vastu zIkhave che. te kahe che ke jo paMDita-purohita ane bAvA-phakIrono varga prajA sAmAnya upara nabhato hoya to tenI pharaja prajAnI sevAmAM potAnuM lohI nicovI nAkhavAnI che. e varga eka TaMka bhUkhe na rahI zake ane tenA poSaka anugAmI vargamAM karoDo mANasone eka vAra pUruM khAvAnuM paNa na maLe Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 * jaina dharma ane darzana e sthiti asahya hovI joIe. paMDita ane guruvargane joIe te karatAM dazagaNAM kapaDAM maLI zake ane temanA pagamAM paDatA ane temanA paganI dhULa cATatA karoDo mANasonAM guhya aMga DhAMkavA paNa pUratAM kapaDAM na hoya, teo ziyALAmAM kapaDAM vinA TharI ane marI paNa jAya. paMDita, purohito ane tyAgIvargane mATe mahelo hoya ane temanuM poSaNa karanAra, temane potAne khabhe besADanAra karoDo mANasone rahevA mATe sAmAnya ArogyakArI jhUMpaDAM paNa na hoya e sthiti asahya che. pahelo varga tAgaDadhinnA kare ane bIjo anugAmIvarga enA AzIrvAda-maMtro meLavavAmAM ja sukha mAne, e sthiti haMmezAM nabhI na zake. eTale jo ApaNe kharo amAridharma samajIe ane teno upayoga jude jude prasaMge kema karI zakAya e jANI laIe to jema anyAyI rAjA pratye, tema sevAzUnya paMDita-purohito ane bAvA-phakIro pratye paNa ApaNI pharaja temanuM poSaNa aTakAvavAnI UbhI thAya che. ema karI temane sevAnuM ane potAnI javAbadArInuM bhAna karAvavuM e ja A kaDavI goLIno uddeza hovo joIe. jyAre teo potAne maLatA poSaNanA badalAmAM prANa pAtharavAnI javAbadArI samajI le, temanI badhI ja zaktio deza mATe kharacAya, dezanuM utthAna-sAmAnya janatAnI jAgRti temane zAparUpa na lAge, teo pote ja ApaNA AgevAna thaI dezane sAtha Ape, tyAre teo ApaNA mAnapAna, dAna ane bheTanA adhikArI thAya. ema na thAya tyAM sudhI evA edI vargane poSavAmAM temanI ane ApaNI baMnenI hiMsA che. hiMsAthI bacavuM te Ajano amAridharma zIkhave che. dharmamAtranI be bAju che : eka sahakAranI ane bIjI asahakAranI. amAridharmanI paNa be ja bAju che. jyAM jyAM pariNAma sAruM AvatuM hoya tyAM tyAM badhI jAtanI madada ApavI e amAri dharmanI sahakAra bAju che, ane jyAM madada ApavAthI UlaTuM madada lenArane nukasAna thatuM hoya ane madadano durupayoga thato hoya tyAM madada na ApavAmAM ja amAridharmanI bIjI bAju Ave che. meM je sevA nahi karanAra, badalo nahi ApanAra ane samAja temaja rASTranI pragatimAM o AvanAra vargane madada na ApavAnI vAta kahI che te amAridharmanI bIjI bAju che. eno uddeza evA vargamAM caitanya ANavAno che, e vastu bhulAvI na joIe, kAraNa ke e varga paNa rASTranuM aMga che. tene jatuM karI zakAya nahi. tene upayogI banAvavAnI ja vAta che. hemacaMdra ane hIravijaya kema thavAya? - AjanA jenI sAme amAridharmanA kharA udyotakara tarIke be mahAna AcAryo che : eka hemacaMdra ane bIjA hIravijaya. A be AcAryonA Adarza eTalA badhA AkarSaka che ke tenuM anukaraNa karavA ghaNA guruo ane gRhastho maLe che. e dizAmAM teo ghaNo prayatna kare che. jagAe jagAe phaMDo thAya che, pazuo ane paMkhIo choDAvAya che, hiMsA aTakAvavAnAM pharamAno kaDhAvAya che. lokomAM paNa hiMsAnI dhRNAnA saMskAro Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri * 237 puSkaLa che. A badhuM chatAM AjanA hemacaMdra ane AjanA hIravijaya thavA mATe je dizA levAvI joIe te dizAno vicAra sudhdhAM koI jaina gRhastha ke tyAgIe karyo hoya tema dekhAtuM nathI. tethI ja lAkho rUpiyAnA phaDo kharcAvA chatAM ane bIjAM aneka prayatno jArI hovA chatAM hiMsAnA mULa upara kuThAra paDyo nathI. jema zrI. vAlajI goviMdajI desAIe atyAre comera cAlatI katalano UMDo abhyAsa karyo, tenAM kAraNo zodhyAM ane tenA nivAraNanA upAyo sUcavyA tema koI amAridharmanA jaina upAsake karyuM che kharuM? athavA evo abhyAsa karI kharI bInA koI meLave che kharo? seMkaDo sAdhuo che, badhA vidvAna lekhAya che ane teo ahiMsAnI eTalI badhI sUkSma vyAkhyA kare che ke te buddhimAM paNa bhAgye ja Utare. chatAM emAMnA koI dezamAM cAlatI pazupaMkhIonI katala vize badhI jAtanI sakAraNa mAhitI zAstrIya vivecana sAthe kema pUrI nathI pADatA? jo koIpaNa hemacaMdra ke kumArapALa, hIravijaya ke akabarano Adarza sevavA mAge to te judI ja rIte sevI zakAze. atyAre A yugamAM jU mAranAranA daMDanI rakamamAMthI maMdira baMdhAvanAra kadI amAri dharma bajAvanAra tarIke pratiSThA nahi pAme. A yugamAM mAtra pazupaMkhIonI amuka vakhata sudhI katala baMdha karAvanAra paNa jUnA vakhata jeTalI pratiSThA nahi pAme. AjanA amAridharmanI javAbadArI khUba ja vadhI gaI che; eTale e Dhabe ja kAma thavuM joIe. eka bAju sAdhuvarga saMgaThanapUrvaka gAmogAma nIkaLI jAya ane eka paNa gAma emanA paga taLe hUMdAyA vinA na rahe. dareka mANasane pazupAlananuM mahattva samajAve ane pazurakSAmAM manuSyabaLa temaja manuSyajIvana kevuM samAyeluM che te AMkaDA, vigato ane zAstrIya vivecana sAthe rajU kare. katala thayelA pazu ane paMkhIonAM cAmaDAM temaja rUvAM vAparavAthI katala kevI vadhe che, te udyogane kevuM uttejana maLe che, sAMcAkAmamAM carabI vAparavAthI ane khetaromAM lohInI bhUkInuM khAtara ApavAthI temaja zIMgaDAM, hADakAM, kharI, vALa vagerenI cIjo vAparavAthI tenI kiMmata vadhavAne lIdhe, te udyoga khIlavAne lIdhe, divase divase katala kevI rIte vadhatI jAya che e badhuM e loko samakSa AbehUba rajU kare ane katalano dhaMdho mULamAMthI ja bhAMgI paDe te mATe katala thayela pazupaMkhInA ekeeka avayavanI kharIda ane vApara tarapha lokonI aruci pedA kare, marelA DhoranAM cAmaDAM sivAya katala karela DhoranuM kAMI ja kAma na Ave evI vRtti lokomAM pedA kare. bIjI bAju UMcI keLavaNI mATe talasato ane judI judI kArya dizAone abhAve valakhAM mArato. taruNa vidyArthIvarga gorakSA ane pAMjarApoLanA abhyAsa pAchaLa rokAI jAya ane e saMsthAonI upayogitA temaja vyApakatA khilavavA khAtara tenI pAchaLa buddhi kharce. e kAmamAM paNa arthazAstra, vijJAna, ItihAsa ane tattvajJAnane avakAza che. jene abhyAsa ja karavo hoya ane beThamaliyA thayA sivAya sAcuM kAma karavuM hoya, temaja dezopayogI navuM sarjana karavuM hoya, tene Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 * jaina dharma ane darzana mATe gorakSA ane pAMjarApoLane lagatI seMkaDo bAbato abhyAsa mATe paDI che. emAMthI dugdhAlayanuM kAma, lokone nirdoSa cAmaDAM pUrA pADavAnuM kAma, nirdoSa khAtara vagerethI khetIvADIne madada karavAnuM kAma ane e saMsthAonI pazupAlana temaja pazuvardhananI zakti vadhAravAnuM kAma e badhuM karI zakAya tema che; ane jIvananirvAha mATe samAjane ke bIjAne bojarUpa thayA sivAya temaja gulAmI karyA sivAya eka navI dizA ughADI zakAya tema che. jhaverAtanA, anAjanA, kApaDanA, saTTAnA ke dalAlInA koIpaNa dhaMdhA karatAM AjakAlanI zAstrIya dRSTie gorakSA ane pAMjarApoLanI saMtoSavRttithI sevA karavAno dhaMdho jarAya Utarato nathI. A dizAmAM seMkaDo grejyueTo ke paMDitone avakAza che. zikSaNakArya, sAhityanirmANanuM kArya, ane bIjAM tevAM ucca gaNAtAM bauddhika kAryo karatAM A kAma UlaTuM caDe tevuM che, kAraNa ke emAM buddhi uparAMta pratyakSa kArya karavAnuM che. yuropa ane amerikAmAM A viSayanA khAsa abhyAsIono moTo varga che. te lokone aneka rIte jJAna Ape che ane pazupAlananA navA navA mArga zodhI tenI AbAdI ane sarjananI zakti vadhAryuM ja jAya che. ApaNe je phaMDo karI pazupaMkhIone bacAvIe chIe te mArga baMdha karavAnI jarUra to nathI ja, paNa haMmezane mATe sthAyI katala baMdha karavAno ke tene taddana ghaTADI devarAvavAno upAya Aje AjakAlanI paristhiti pramANe ja ajamAvI zakAya. ema karavAmAM Ave to koIpaNa rAjAnI madada na chatAM ane koInI pAsethI pharamAno na meLavyA chatAM AjanA vidvAna sAdhuo hemacaMdra ane hIravijayanA Adarzane A yugamAM najIka ANI zake. mahAna payagaMbara 2500 varSa pachI mAtra hiMdustAnamAM ja nahi, paNa pRthvInA pAMce khaMDamAM jyAM jyAM mAnava bacyo che, tyAM tyAM badhe ja potAnI jiMdagImAM eka ja sAthe ahiMsAno saMdezo pahoMcADanAra ane potAnI ahiMsAvRttithI saune cakita karanAra Aje mahAna payagaMbara koNa che? e praznano uttara pAMca varSanuM bALaka paNa jANatuM na hoya ema tame kahezo kharA? AnuM kAraNa zuM? e mahAna manAtA payagaMbaranI pAse nathI mayUrapiccha ke nathI ogho, nathI enI pAse kamaMDaLa ke nathI bhAmaMDaLa, nathI enI pAse bhagavAM ke nathI enI pAse krUsa. tema chatAM te ahiMsAno maMtradRSTA kema kahevAya che? enAM kAraNo tarapha amAridharmanA premIoe najara doDAvavI joIe; kAraNa e che ke e pote ahiMsAnI jhINAmAM jhINI vyAkhyAo karI zAMta nathI besato, paNa eno prayatna ahiMsAne jIvanamAM mUrtimAna karI tenI vyAkhyA siddha karavAno che. e vizvadayA ke chakAyanI saMpUrNa dayAmAM mAnavA chatAM tene pALavAno kRtrima dAvo nathI karato. eNe to ahiMsApAlananI maryAdA AMkI che. eNe vyApaka zarUAta mAnavajAtathI karI che Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri * 239 ane temAM paNa potAnA dezavAsIothI pahelI karI che, kAraNa ke e jANe che ke dUra te to dUra ja che, ane najIkanAno khyAla na karAya to baMne dUra ja paDI javAnA. eNe koI rAjA mahArAjA ke sattAdhIza pAsethI dayAnAM pharamAna meLavavAno yatna nathI karyo, paNa enuM vAkya ja dayAnuM pharamAna banI gayuM che; kAraNa e che ke te mAnavajAtane akArI thaI paDela ane mAnavajAtano bhoga letI evI laDAImAM ja mULa ukheDavA mAge che. ene ahiMsA ane satyanI rakSA ane pracAra mATe nathI korTe javAnI jarUra paDI, nathI pakSApakSI karI mArAmArI karAvavAnI jarUra paDI. ene enI rakSA potAnA hAthamAM ja dekhAya che. e payagaMbara koIpaNa sattAdhArInI zemAM nathI taNAto. ene to mahApratApI gaNAtA rAjyakartAonI sAme paNa thavuM paDe che. jenA upara anyAya gujarato hoya ane jeno koI belI na hoya enI vahAre vagara hathiyAre mAtra maitrInuM zaraNa laI doDI javuM e eka ja A payagaMbarano jIvanavyavasAya che. manuSyadayA pachI enI dayA pazuomAM Utare che ane te paNa maryAdita rIte, kAraNa ke e jANe che ke pazuonI jeTalI ahiMsA ke dayA pALI zakAya teTalI lokone ochI lAge, tethI tenA tarapha teo dhyAna na Ape ane tene siddha na kare, ane jenI vAta ane carcA karavAmAM Ave te pALavI zakya na hoya, vadhAre to na paLAya paNa je zakya hoya te ochI paNa na paLAya, eTale ekaMdara ahiMsAdharma carcAmAM ja rahI jAya. mATe ja eNe ahiMsApAlananI pazujAtimAM paNa maryAdA AMkI che. e payagaMbaranI bhAvanA che ane te zodhe che ke evo koI mArga che ke je dvArA atyAre bacAvavAnuM zakya dekhAya che te karatAM vadhAre bIjAM jIvone ane pazuone bacAvI zakAya. evI zodha ane tAlAvelI temaja paga vALIne na besavAnI juvAnI e ja e vRddha payagaMbaranI saphaLatAnuM kAraNa che. enA jIvanamAMthI ApaNe zuM zIkhIe ? vadhAre nahi to ATaluM to zIkhIe ja: (1) svadezIdharma ane khAsa karI khAdI sivAya bIjAM kapaDAM mAtrano tyAga. (2) jIvita cAmaDAMnI vastunA vAparano tyAga. (3) koIpaNa jAtanA kephI pINAMno tyAga. ApaNA jaino mATe to bIDI, hokA, sigAreTa vagereno tyAga. (4) sauthI mahattvanuM ane chelluM ApaNuM kartavya e che ke ApaNe zAsanarakSA mATe phaMDo jamA na karIe - e phaMDone korTe jaI na kharcIe. chApAMo ne pustako dvArA manuSyatvane lajave evo viSapracAra na karIe. pakSApakSI ane daLabaMdImAM na rAcIe. - paryuSaNaparvamAM vyAkhyAno, 1970 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. aspRzyo ane jaina saMskRti hajAro varSa pahelAM paNa caMDALo ane aMtyajo tarapha atyAra jeTalI ja, kadAya tethIye vadhAre ane ghaNI vadhAre dhRNA temaja tuccha dRSTi hatI. te vakhatanA jUnA brAhmaNasUtro vAMcavAthI aMtyajo taraphanI lAgaNIno khyAla Ave. bhagavAna mahAvIre potAnA jIvanathI e vastano virodha karyo, aMtyajo ane aspRzyone sAdhusaMghamAM dAkhala karyA. tethI brAhmaNa ane bIjA vaidika uccavarNamAM kSobha pragaTyo, paNa bhagavAne jarAya paravA na karI. ' aspRzyone gurupada ApavuM eno artha e che ke tene badhI ja jAtanI zakti keLavavA mATe svataMtratA ApavI. te vakhatanA jaina rAjAo ane bIjA gRhastho paNa e aspRzya jaina guruone aDakavAmAM bahumAna samajatA, temane page paDatA ane brAhmaNa jaina guru jeTalo ja temano Adara karatAM. uttarAdhyayanamAM citta, saMbhUti ane harikezabaLanA be prasaMgo bhagavAnanI e hilacAlanA dAkhalA che. A be ghaTanAo kaye kALe banI te nakkI nathI, paNa te bhagavAnanA samayamAM athavA pachI tarata ja banI hovI joIe. citta ane saMbhUti baMne caMDALa bALako che. jyAre brAhmaNonA ane bIjA vaidika lokonA tiraskArathI duHkhI thaI AtmAghAta karavA teo taiyAra thAya che tyAre bhagavAnanI sAcI dizA ja temane bacAvI le che. A varNatiraskAra sAmeno pahelo dAkhalo harikezI caMDALa che. tene badhA vaidika loko tarachoDe che ane dhikkAra varasAve che, tyAre jaina dIkSA e caMDALaputramAM mAtra teja nahi, paNa asAdhAraNa teja dAkhala kare che. A sivAya bIjA paNa koI koI virala dAkhalA che. mukhya muddo e che ke jainasaMskRti eTale janmathI nahi paNa guNakarmathI varNabhedamAM mAnanArI saMskRti. alabatta, bauddha saMskRti paNa tevI ja che, paNa duHkhanI vAta to e che ke bhagavAna mahAvIrano jhaMDo laI pharanAra jaina sAdhuo e saMskRti sAcavI na zakyA. navamA saikA sudhInA digaMbara vidvAnoe brAhmaNonI janmasiddha uccatA ane aMtyajonI janmasiddha nIcatA sAme je tumula yuddha zAstromAM karyuM hatuM ane pazcima temaja uttara hindustAnanA zvetAMbara AcAryoe je vastu chevaTe sudhI zAstromAM tattvadaSTi sthApI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyo ane jaina saMskRti * 241 che te ja bAbatamAM badhA ja jaino - traNe phirakAnA jaino - brAhmaNothI hArI gayA che. brAhmaNoe je kahyuM, je karyuM ane je lakhyuM temAM jeno pAchA gulAma thayA. eka vAra jaina dIkSAthI aMtyajo pavitra thatA ane emanI AbhaDacheTa baLI jatI. Aje e aMtyajo ane emanI AbhaDacheTa baLI jatI Aje e atyaMjo ane emanI AbhaDacheTa jaina dIkSAne apavitra banAve che. zuM A jainonI hAra nathI sUcavatI ke pahelAM jaina dIkSAmAM pavitratAno agni hato jethI Atmacheda baLI jatI ane Aje kahevAtI AbhaDacheTamAM evo mela che ke tenI sAme AjanI jaina dikSA kAMIpaNa karavAne asamartha che ? spaSTa zabdomAM kahIe to AjanI dIkSAmAM jo khare ja kAMI sattva hoya to te AbhaDacheTathI bhraSTa na thAya, paNa UlaTI AbhaDacheTane dhoI nAkhe. hasavA jevI vAta to e che ke khuda bhagavAna pAse aspRzyo jAya ane pavitra thAya, paNa temanI mUrti pAse jaI na zake athavA temanA dharma- sthAnomAM jaI na zake ! jo jinamUrti, kahevAya che tema, jina samAna ja hoya to jema jina-tIrthaMkara pAse aMtyajo jatA tema temanI mUrti pAse paNa javA joIe ane jaIne pavitra thaI zake. eTale kAM to "jinamUrti jina sarakhI' e vAta khoTI ane mAtra kahevA pUratI ja che ema gaNavuM joIe ane kAM to e vAta sAcI TharAvavA khAtara temaja jaina sAdhuo brAhmaNothI nathI hAryA e batAvavA khatAra aMtyajone jaina saMghamAM levA joIe ane ochAmAM ochuM jo teo Icche to jaina maMdiramAM ane bIjA koI dharmasthAnamAM temane javA AvavAnI chUTa maLavI joIe. A to dharmadaSTie vAta thaI, paNa samAja ane rAjakIya dRSTie paNa jeno A vastu na vicAre to teonI A nirmAlyatA ane vicArahInatA che ema bhaviSyanI temanI prajA samajaze. ane jyAre brAhmaNadharmI loko aspRzyatA dUra karaze tyAre ja jaino temanuM anukaraNa karaze to temAM temanI potAnI sAMskRtika vizeSatA nahi hoya. atyAre A prazna mAtra sahAnubhUti pUrato nathI. dareka gRhastha ke saMsthAnA saMcAlake ochAmAM ochuM eka aMtyaja bALaka ke eka bALakane potAne tyAM samabhAvapUrvaka rAkhI jaina saMskRtino nirbhaya paricaya Apavo joIe. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1932 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. aspRzyatA ane hArajIta aspRzyatAnuM jherI jhADa ochAmAM ochuM traNa hajAra varSa jeTaluM to jUnuM che ja. sauthI pahelAM teno ujha sAmano karanAra be mahAna aitihAsika puruSo jANItA che? eka bhagavAna mahAvIra ane bIjA bhagavAna buddha. emanuM jIvana aMtaHzuddhi upara ghaDAyeluM hovAthI emano aspRzyatA sAmeno virodha dharmapradezamAM dekhAyo. pariNAme citta ane saMbhUti nAmanA be aspRzya bALako jeo sAmAjika tiraskArathI AtmAhatyA karavA taiyAra thayelA teo, ane harikezI vagere caMDALo (aMtyajo) paNa jaina munisaMghamAM dAkhala thayA. bauddha bhikSusaMghamAM paNa aspRzyo dAkhala thayA. A aspRzya tyAgIonA pagamAM rAjAo ane moTA zrImAno ja nahi, paNa jaina ane bauddha brAhmaNo paNa paDavA lAgyA, eTale dharmanI jAgRti samAjamAM dAkhala thaI. eka bAja vaidika brAhmaNono pracaMDa roSa ane bIjI bAju jaina bauddha bhikSuono tyAga, e be vacce jAdavAsthaLI zarU thaI. pariNAme AgaLa jatAM brAhmaNa dharmanI gItAmAM aspRzyone paNa apanAvavAmAM AvyA. eTalA pUratI jaina ane bauddha tyAga temaja vicAranI jIta. paNa jaina ane bauddha saMghamAM saMkhyAbaMdha brAhmaNo dAkhala thayA hatA. teo potAnuM janmasiddha jAti-abhimAna choDI na zakyA. teo vicAra ane prabhAvamAM mahAna hovAthI bIjA loko temane vaza thayA, eTale zAstrIya vicAramAM jaina paraMparA haMmezAM aspRzyatAno eka sarakho virodha karatI AvI hovA chatAM saMgha bahAranA ane aMdaranA brAhmaNaonA mithyA jAti- abhimAnane gRhastha ane tyAgI badhA ja jaino vaza thayA ane pariNAme dharma temaja samAja baMne pradezamAM aspRzyatA paratve jaino vyavahAramAM hAryA. rAmAnuje, kabIre, nAnaka, caitanya, tukArAme ane bIjA saMtoe dharmanI dRSTie aspRzyone apanAvavA potAnAthI banatuM karyuM, paNa pAchA temanA ja ziSyo AjubAju phelAI rahelA janmasiddha uccanIcanA khyAlathI hAryA. chevaTe svAmI dayAnaMda (janmathI brAhmaNa) AvyA. temaNe dharma, samAja ane rASTra e badhI daSTie aspRzyatAne pAparUpa kahI ane tene dhoI kADhavA saMgIna prayatno zarU karAvyA. e prayatno te pahelAMnA koIpaNa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyatA ane hArajIta * 243 prayatna karatAM vadhAremAM vadhAre saphaLa thayA, chatAM atyAra sudhImAM e prayatna mAtra eka samAja taraphathI cAlato ane bIjA samAjo kAM to eno virodha karatA ane kAM to taTastha rahetA. chevaTe mahAtmAjInuM tapa AvyuM ene lIdhe badhA ja samAjomAM aspRzyatA paratve jAgRti AvI. A jAgRti vizvavyApI che ane te moTAmAM moTI jIta che. A jItamAM phulAvAne avakAza nathI, paNa kartavyano savAla che. jeo aspRzyatA nivAravAnA kAmamAM pAchA paDaze teo dharma cUkaze ane svamAna paNa kadI sAcavI nahi zake. tyAre have Aje zuM kartavya che e TUMkamAM joI laIe : (1) aMtyajone potAne tyAM bIjA ucca bhAIonI peThe rAkhavA. (2) jAte agara bIjA mAraphata ke skolarazipa ApIne temane bhaNAvavA. (3) temanI vacce jaIne davA, svacchatA, sabhyatA Adi mATe kAma karavuM ane teonI khAnapAnanI zuddhi mATe prayatna karavo. () teone kathAvArtA dvArA ane bIjI rIte hiMdu dharmano spaSTa khyAla Apavo temaja temanA vahemo dUra karavA. - paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1932 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra Ajano chello divasa eTale zuM? loko ene sAMvatsarika divasa ke parva kahe che. paNa vaLI sAMvatsarika eTale zuM e prazna thAya che. eno uttara uparanA mathALAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIra ane jIvanazuddhi e be vastu nokhI nathI ja. e to eka ja tattvanAM be nAmo ane rUpo che. kalpanA ane buddhi ja kAMIka vicArI zake tevI sUkSma vastu e jIvanazuddhi, ane hAlatI cAlatI tathA jIvatI jAgatI, temaja sthULa daSTine paNa grAhya thaI zake tevI jIvanazuddhi e bhagavAna mahAvIra. Ajano divasa jIvanazuddhino; eTale jIvanazuddhine Adarza mAnanAra harakoIne mATe potAnA bhUtajIvanamAM DokiyuM karavAno ane e jIvanamAM kyAM kyAM kacaro ekaTho thayo che enI sUkSma tapAsa karavAno. ATaluM ja karavA mATe ApaNe bhagavAnanuM jIvana sAMbhaLIe chIe. jo e jIvana sAMbhaLI potAnA jIvanamAM eka vAra paNa DokiyuM karAya ane potAnI nabaLAIo najare paDe to samajI levuM ke te badhAM ja tapo tapyo ane badhAM ja tIrthonI yAtrA karI ! pachI deva, guru ane dharma e traNanI judAI nahi rahe, ene mATe ene raNarojhanI peThe rakhaDavuM nahi paDe. ApaNe sAMvatsarika divaso keTalA pasAra karyA? teno dhULa uttara to sau koI potAnI janmapatrikAmAMthI meLavI zake, paNa yathArtha sAMvatsarika divasa pasAra karyo che ke nahi eno satya uttara to aMtarAtmA ja ApI zake. pacAsa varSa jeTalI lAMbI uMmaramAM eka vAra paNa AvuM sAMvatsarika parva jIvanamAM AvI jAya to enA bAkInAM ogaNapacAse saphaLa ja che. bhagavAna mahAvIranuM jIvana sAMbhaLIe chIe tyAre temanA upara paDelA upasargo sAMbhaLI ane temanI pAse hAjara thatI devonI saMkhyA sAMbhaLI kAM to acaraja pAmI vAha vAha karIe chIe ane kAM to kAMIka haze' ema kahI azraddhAthI pheMkI daIe chIe. jyAre e bhayAnaka parISaho ane prabhAvazALI devonI vAto sAme Ave tyAre zraddhAthI acaMbo pAmIe ke azraddhAthI e vAta na mAnIe e baMnenuM pariNAma eka ja Ave che ane te e ke ApaNe kSudra rahyA, AvuM to ApaNA jIvanamAM kyAMthI Ave ? e to mahApuruSamAM ja hoya athavA koImAM na hoya ema : Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra * 24pa dhArI, ApaNe zraddhALu hoIe ke azraddhALu hoIe, paNa mahAvIranA jIvanamAMthI ApaNA jIvana paratve kazuM ja ghaTAvI ke phalita karI zakatA nathI. eTale ApaNe to jIvanazuddhinI daSTie bhagavAna mahAvIranA jIvanamAMthI kazo ja phAyado uThAvI zakatA nathI, ema sAmAnya rIte kahI zakAya. mahAvIranI mahattA devonA Agamana ke bIjI divya vibhatiomAM nathI, zarIrasauSThava ke bIjA camatkAromAM paNa nathI, kAraNa ke jo devo AvI ja zakatA hoya to bIjAo pAse paNa Ave ane zarIranuM sauSThava tathA bIjI vibhUtio to mahAna bhogI cakravartIone ke jAdugarone paNa sAMpaDe. pachI ApaNe AvI atizayatAothI kAM lobhAvuM joIe? tyAre prazna thaze ke bhagavAnanA jIvananA AkarSaka athavA upayogI ane asAdhAraNa mohaka tattva zuM che e jeno saMbaMdha ApaNI sAthe paNa saMbhavI zake ane jene lIdhe bhagavAnanI ATalI mahattA che? eno uttara rAtadivasa cAlatA ApaNA jIvanamAMnA tophAnomAMthI maLI rahe che. je tophAno ApaNane herAna kare che, kacarI nAkhe che ane nirAza karI mUke che, te ja mananAM tophAno bhagavAnane paNa hatAM. bhayanuM bhAre vAvAjhoDuM, bIkanuM bhAre dabANa, sthira rahevAnI lIdhela pratijJAmAMthI calita thaI haMmezanI paDelI bhoganI TevomAM taNAI javAnI nabaLAI saMgamanuM rUpa dhAraNa karIne AvI ane bhagavAnanI kasoTI thavA lAgI. pratijJAnA aDaga Daga DagAvavA pUrva bhogonA smaraNa ane lAlace AganuM rUpa dhAraNa karyuM ane khIra pAkavA lAgI. mahAvratanI bhIkha pratijJA letI vakhate aMtarAtmAnA divya nAdane sAMbhaLavA bhagavAne manamAM je zravaNa-bArIo ughADI mUkI hatI, temAM dunvayI vAvAjhoDAnA nAdo khIlArUpe dAkhala thayA. A badhuM chatAM e bhISmapratijJAvIra kevI kevI rIte AgaLa vadhye ja gayA, ane saMgamathI ke paga uparanA khIrapAkathI ke khIlA bhoMkAvAthI jarA paNa pAchA na haThatAM chevaTe vijayavAna thayA, e ja jANavAmAM mahAvIranA jIvananI mahattA che. evA saMgama devo, e raMdhAtI khIro, e kAnamAM ThokAtA khIlAo ApaNe rojeroja ApaNA jIvanamAM, dharmasthAnomAM ke bajAramAM anubhavIe chIe. kapaDAM yogInAM hoya ke bhogInAM, paNa ApaNA jIvanamAM e badhA ja upasargo ApaNe anubhavIe chIe. pachI zaMkA zI ke bhalA, AvA devo hoI zake? ke vaLI AvA upasargo hoI zake? temaja acaMbo paNa zo, ke aho! A to badhuM bhagavAna jevA moTA puruSane ja hoya, emane ja AvA upasargo paDe ane e ja tene jItI zake ! ApaNe pote bhagavAna chIe. ApaNA jIvanamAM temane paDyA ane temaNe sahyA te badhA ja upasargo rAta-divasa Avye jAya che, paNa ApaNe ApaNA potAnA jIvanamAM DokiyuM nathI karatAM ane bhagavAnanA jIvana tarapha paNa najara karIe chIe to aMdara Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra46 - jaina dharma ane darzana UtaravA khAtara nahi, paNa upara uparathI ja. ApaNe bhagavAnanA jIvana ane ApaNA jIvana vacce bhAre phera anubhavIe chIe, ane e phera eka evo devatAI mAnI laIe chIe ke ApaNe bhagavAna upara zraddhA rAkhavA chatAM temanAthI vegaLA ja rahIe chIe. ApaNe pote ja bhagavAna chIe, eno artha eTalo ja ke bhagavAnanI mAnasika viTaMbaNAo, emanA jIvanamAM tophAno, ane emanuM divya-AsurIvRttinuM yuddha, e ja ApaNA jIvanamAM che. phera hoya to te eTalo ja ke ApaNe ApaNA jIvanagata e upasargone jotA nathI, jovA icchatA nathI, te mATe prayatna karatA nathI, jyAre bhagavAne e badhuM karyuM. je jANe, Icche ane prayatna kare te vastune meLave, tethI ja bhagavAne jIvana meLavyuM ane ApaNe gumAvyuM ane hajI gumAvatA jaIe chIe. mahAvIra konA putra hatA, kaI nAtanA hatA, umara zI hatI, temano parivAra keTalo hato, samRddhi zI hatI, ghara kyAre choDavuM, kyAM kyAM pharyA, koNa temanA paricayamAM AvyuM, keTalA ane kyAM kyAM devI banAvo banyA ke keTalA rAjAo caraNomAM paDyA, keTalAM celA ane celIo thayAM, keTalA gRhasthoe temanA paga pUjyA, temaNe zAM zAM kAmo karyA, kayAM nirvANa pAmyA vagere badhuM jANavuM hoya to jANavuM kharuM, paNa smaraNamAM rahe ke e badhI bAbata to vadhAre camatkArapUrvaka ane vadhAre AkarSaka rIte bIjAnA jIvanamAMthI paNa sAMbhaLI ane meLavI zakIe chIe. to pachI AjakAla vaMcAtA mahAvIrajIvanamAMthI zuM kAMI sAMbhaLavA jevuM nathI evo prazna thAya. uttara upara devAI to gayo ja che, chatAM spaSTatA khAtara kahevuM joIe ke mahAvIranuM jIvana sAMbhaLatI ke vicAratI vakhate aMtamurkha thaI emanA jIvananI ghaTanAo, khAsa karIne gRhastha ane sAdhaka jIvananI ghaTanAo, ApaNA jIvanamAM kaI kaI rIte banI rahI che te UMDANathI joyA karavuM. camatkAro, devI ghaTanAo ane atizayonI vAto pAchaLanuM yathArtha rahasya. ApaNA jIvanane sAme rAkhI bhagavAnanA jIvanamAM DokiyuM karavAthI, tarata dhyAnamAM Avaze ane dhyAnamAM AvatAM ja bhagavAnanI svataH siddha mahattA najare caDaze. pachI e mahattA mATe koI ThAThamATha, divya ghaTanA ke camatkAronuM zaraNa levAnI jarUra nahi rahe. jema jema e jarUra nahi rahe tema tema ApaNe bhagavAnanA jIvananI eTale sAMvatsarika parvanI najIka jaIzuM. Aje to ApaNe badhAya sAMvatsarika parvamAM hovA chatAM temAM nathI, kAraNa ke ApaNe jIvanazuddhimAM ja nathI. eTale sAMvatsarika parvanuM kalevara to ApaNI pAse che ja. emAM prANa purAya ane e prANa purAvAnA sthaLa citarUpe ApaNe samAja ane rASTra mATe bhogano tyAga karIe ane ema sAbita karI batAvIe ke samAja ane rASTrane upayogI thavAnI jIvanazuddhi amArAmAM A rIte che, to AjanuM ApaNuM AMzika kartavya siddha thayuM lekhAya. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvI2 0 247 bhagavAnanI jIvanazuddhino eTale teno paDadho pADato sAMvatsarika parvano paMtha evo vizALa che ke temAMthI ApaNe AdhyAtmika ane laukika baMne kalyANa sAdhI zakIe. have jovAnuM che ke jIvanazuddhino dAvo karatA ApaNe samAja ane rASTrasevA dvArA eno keTalo vikAsa karI zakIe chIe. rasto to Aje khullo thaI gayo che. rASTradharma eTale pravRtti ane jIvanazuddhi eTale nivRtti, e be vaccenA mAnI lIdhelA virodhano bhrama paNa have bhAMgI gayo che. eTale phakta puraSArtha karavo che ke nahi, eno ja uttara Apavo bAkI rahe che. AnA uttaramAM ja jaina samAjanuM jIvana ane maraNa samAyeluM che. paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, 1930 - ' Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. gRhasthIdharmIne nirvANa saMbhavI zake kharo ? adhyAtmasAdhanA dvArA nirvANanA aMtima dhyeyane pahoMcavA mATe saMnyAsI dazA Avazyaka manAI che. bIjI bAju gRhasthAzrama pALavA mATe paNa e dazA prApta thaI zake che evuM paNa svIkArAyuM che. tyAgapUrNa gRhasthAzrama huM samajI zakuM chuM, paNa aMtakALa sudhI paNa jeo strIsaMga- rU5 gRhastha dharma AcaratA hoya che, dAkhalA tarIke saMta tukArAma, tevA saMto zuM nirvANadazAne pahoMcI zake kharA ? jeo potAnI saMtati dvArA navasarjananI vRttimAMthI chUTyA nathI teo potAnA sarjanataMturUpa punarjanmomAMthI kevI rIte chUTI zake? uttaraH prazna AMtarika ane bAhya dharmo temaja tevA AzramonI kaDhaMgI samajaNamAMthI Ubho thayo che. kharI rIte adhyAtmasAdhanA, nirvANa, saMnyAsa Azrama, tyAga ane gRhasthAzrama jevA zabdonA dekhItA vyAvahArika artha vaccenuM aMtara vivekathI tapAsIe to tukArAmanA dAkhalAmAM asaMgati jaNAvAne koI kAraNa nathI. prazrakAre ema mAnI lIdhuM che ke tukArAma moTA saMta hatA to te gRhasthAzramamAM pUrA saMnyasta paNa hovA joIe ane teo tevA saMnyasta hoya to saMtatijananayogya vAsanA kevI rIte saMbhave ? paraMtu tukArAma game teTalA vicAraka, vizleSaNakAra, bhakta ane tyAgI hoya, to paNa teo saMnyAsanI pUrNa dazAe pahoMcyA hoya ema kahI zakAya ? ane jyAre temanAmAM saMtatijananayogya vAsanAno sadUbhAva mAnavAmAM Avyo hoya tyAre teo saMnyAsanI ke tyAganI AMtarika pUrNa dazAe pahoMcyA hoya evI mAnyatAne to avakAza ja raheto nathI. gRhasthAzramamAM tyAga ane saMnyAsa kharA arthamAM saMbhave che avazya, paNa jeTalA pramANamAM bhogavAsanA zamI ke kSINa thaI hoya teTalA ja pramANamAM tyAga ane saMnyAsano vAstavika vikAsa thAya che. jo gRhasthAzramamAM koI potAnI vAsanAone taddana nirmaLa kare to ja enAmAM pUrNa tyAga pUrNa saMnyAsa hoI zake. e ja rIte bAhya daSTie tyAgI, saMnyAsI ke sAdhuno Azrama svIkAryA chatAM tenAmAM vAsanAnuM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthIdharmIne nivaNa saMbhavI zake kharo ? * 249 pramANa ochuM ke vatuM hoya to tevo dekhIto tyAgI, saMnyAsI ke sAdhu paNa bAhya rUpe gRhasthAzramamAM vasatI evI paNa tAttvika rIte vAsanAonA zamana ke damananAM AgaLa vadhela vyakti karatAM Utarato ja che, evuM AdhyAtmika sAdhanAnuM dRSTibiMdu kahe che. - prabuddha jIvana, 1-2-1954 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. sAco jaina kharA jaina agara kharA jaina banavA icchanAre zuM karavuM? ApaNI AjubAjunI paristhiti manamAM be vRttio utpanna kare che. dhArmika lAgaNI, rAjakIya svArtha athavA to lAMbo laukika svArtha ApaNane ema mAnavA lalacAve che ke, koIthI vikhUTo na paDato, nA laDato ane game tevA svArthane mArge paNa ekatA sAcavavAnuM na cUkato. bIjI bAju kuLavAraso, pUrvasaMskAro, kauTuMbika kSobho ane sAmAjika preraNAo ghaNI vAra ApaNane evI mAnyatA tarapha dhakele che ke svArtha na tyajAya, jarAye jatuM na karAya. ema jatuM karIe to cAle kema? kuTuMbanu kema nabhe? nAta, dharma ne samAjanI pratiSThA kAMI jatI karAya ? zuM ApaNe tyAgI chIe ? AvA be devI ane AsurI vRttinA pravAho mAtra vyApAra-vyavasAya, sattA, adhikAra ke sAre narase prasaMge ja nathI janmatA, paNa dharma jevI vizuddha ane svArpaNa sUcaka vastune prasage paNa AvuM athaDAmaNIvALuM bhayaMkara tophAna manamAM UThe ja che. je vidvAno ane tyAgIo game teTaluM sahIne paNa udAratA keLavavAnI zikSA Ape che te ja agragaNya gaNAtA saMtapuruSo jyAre kharekhara svArpaNa karavAno ane udAratA keLavavAno kaTokaTIno prasaMga Ubho thAya che tyAre majabUta ane makkamapaNe ema kahe che ke dharmanuM te apamAna sahAya ? dharmanI koIpaNa vastu, pachI te sthAvara ja kema na hoya, jatI karAya ? dharmanI saMsthA ane tenAM sAdhano jo nahi sAcavIe to ane dharmanA hakkonI paravA nahi karIe to dharma kevI rIte raheze? A rItanI asmitA mAtra dharmaguruo ke paMDito ja nathI jagADatA, paNa je mAtApitA ke bIjA Aptajano nAnI uMmaramAM bALakane udAra thavAnI, sahanazIla thavAnI ane namratA keLavavAnI tAlIma ApavA mATe hajAro rUpiyAno kharca karatA, dharmaguruo pAse bALakone samAgama mATe mokalatA ane Adarza zikSakane hAthe bALaka sudhare ema icchatA hoya che, te ja mAtApitA ke bIjA AvA jaina have yuvaka thayela bALakane vyAvahArika jIvanamAM nIti ke anItino mArga pasaMda karavAnI taka AvatAM, pAchA jANe ajANe ema kahetA hoya che ke - bhAI, e to kharuM, paNa ApaNe eNe keTaluM apamAna karyuM? bIjuM to badhuM jatuM karAya, paNa ApaNA hakanI ane bhogavaTAnI vastu bhale te nAnakaDI ja kema na Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco jaina * 251 hoya) ema kAMI anyAyanI jatI karAya? tuM ema namAlo thaIza ane mUMge moDhe sahya jaIza to tane koI pUchavAnuM nathI, tAro dhaDo thavAno nathI ane kharekhara tuM bhIkha mAgIza! A ane AvI bIjI aneka rIte ApaNI sAme paraspara virodhI prasaMgo Ave che - jeno pratyeka vyaktine ochovatto anubhava thAya che - te vakhate dhArmika dRSTie, rAjakIya daSTie ke bIjA vadhAre laukika hitanI dRSTie ApaNe udAratA keLavavI ane badhuM jatuM karI kharuM manuSyatva vikasAvavuM ke manogata UMDA kusaMskAro ane svArthI saMkucita preraNAone vaza thaI anyAyI ane alpa paNa tatkALa lalacAvanAra svArtha tarapha ghasaDAvuM? udAratA vagere dharmanA udezone mAtra sAMbhaLavAnA ja viSaya banAvI ApaNe haMmezano khela khelyA karavo e eka bhAre vicitra vastu che. hiMdu ane musalamAno ja nahi, brAhmaNa ane brAhmaNetaro ja nahi, aspRzya ane pRzya gaNAtI komo ja nahi, paNa eka ja saMskRti, eka ja tattvajJAna ane eka ja dhyeyano vAraso bhogavanAra evA zvetAMbara, digaMbara ke sthAnakavAsI phirakAo vacce jyAre haka ke mAnApAmAna mATe marI phITavAno ke tenAM sAdhano mATe matabheda ke takarArano prasaMga na hoya tyAre udAratA keLavavAnI ane namra banavAnI taka apAtI ja nathI; paNa jyAre rasAkasIno prasaMga Ubho thAya ne jIvanamAM dharma ke nIti dAkhavavAnI taka Ave tyAre comerathI dabANa thAya che ke tame bAyelA thaI gayA; tamane dharmanuM kazuM lAgatuM ja nathI; AvI rIte bedarakAra rahezo to tamAruM ke tamArA dharmanuM nAma ke nizAna nahi rahe - ekatA ane udAratA dAkhavAnA kharekharA kaTokaTInA prasaMge dharmanI rakSAne bahAne A rIte ApaNI asmitAne uzakeravAmAM Ave tyAre dharmane ja nAme apAyelA ane puSTa thayelA udAratA saMskAro agara ekAeka nAza na pAme topaNa vyAvahArika jIvanamAM UtarI na zake evA baLavAna to na ja rahe e dekhItuM che. paNa A devI ane AsurI - AMtarika ane bAhya hacamacAvI mUke evI, ane ghaNAne ghaNIvAra taddana mUMjhavI nAkhe tevI vikaTa paristhiti vacce je kharo jaina hoya agara to kharo dharmaniSTha hoya temaja je tevo banavA icchato hoya teNe zuM karavuM e Ajano ati gahana prazna che. A praznano uttara ApoApa meLavI le eTalI buddhipaTutA ke sAMskAriktA Aje keTalAmAM jaNAya che? ane jo lokasamAja e praznano uttara ApoApa meLavI levA samartha na hoya to lokoe eno kharo uttara konI pAsethI meLavavo ? jo vidvAna gaNAto eka AgevAna amuka uttara Ape, bIjo tevo AgevAna vaLI bIjo uttara Ape ane trIjo vidvAna trIjo ja uttara Ape to prazna karatAM uttaranI gUMcavaNa karoLiyAnA jALAnI peThe evI mUMjhavaNakAraka thaI javAnI ke temAM sapaDAyela Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5ra * jaina dharma ane darzana dareka paMgu ja banI javAno. tyAre evo kayo mArga che ke jene AdhAre dareka mANasa eka ja sarakho ane sAco uttara meLavI zake? jo Avo koI eka mArga na hoya ane hoya to kadI sUjhI zake tevo na hoya athavA mArga sUkyA pachI paNa amalamAM mUkI zakAya ke jIvanamAM kAma lAvI zakAya tevo na ja hoya to pachI Aja sudhImAM ApaNI zAstro, dharmo ane gurunI upAsanA vaMdhya che. ane vaMdhya na ja hoI zake evuM jo ApaNuM abhimAna sAcuM hoya agara sAcuM sAbita karavuM hoya to prastuta vikaTa praznano ekasarakho, matabheda vinAno ane trikAlAbAdhita uttara ApI zake tevo mArga ane tevI kasoTI ApaNe zodhavI ja rahI. A mArga ane A kasoTI ghaNAM sAtvika hRdayamAM pharatI haze temaja rAmAtra mahenatathI pharavAno saMbhava paNa che. mATe enuM spaSTIkaraNa karI dareka vAcakanI buddhisvataMtratA ane nirNayazakti ke vicArasAmarthyane gUMgaLAvI nAkhavA na icchatAM dareka sahadaya vAcakane e mArga ane e kasoTI vicArI levA prArthanA che. tethI mA lekha vAMcanAra dareka eTaluM jarUra vicAre ke kharA jaina ane kharA jaina banavA mATe jyAre virodhI prasaMge upasthita thAya tyAre zuM karavuM ane te kartavyanA nirNaya mATe sarvamAnya eka kaI kasoTI najaramAM rAkhavI ? - jainayuga, bhAdraAzvina 1983 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. zuddhiparva mAtra manuSyono ja nahi, paNa pazupaMkhI vagere koIpaNa prANIno jIvanavyavahAra ane jIvana dharma nihALIe to vyakti ane samaSTi vacce zo ane kevo saMbaMdha che te dhyAnamAM AvyA vinA nahi ja rahe. sthULa dRSTie jotAM dareka vyakti svaparyApta ke potAnAmAM ja pUrNa bhAse che. upara uparathI jotAM ApaNane ema lAge che ke dareka prANI ke vyaktinI AtmakathA e mAtra tenA ja jIvananI kathA che, kemake te tenA jIvananA prAraMbhathI zarU thAya che ane tenA jIvanA aMta sAthe ja te aMta pAme che. paraMtu jo ApaNe sUkSma ane tAttvika daSTie nirIkSaNa karIe to ApaNane tarata ja jaNAze ke koIpaNa vyaktino jIvanapravAha mAtra vyakti-maryAdita che ja nahi, kemake te tenA pUrvakAlIna ane samakAlIna samAjanAM aneka jIvanavaheNothI racAya che ane samRddha thAya che. koI paNa manuSya potAnA pUrvakAlIna ane samakAlIna mAnavasamAja temaja itara prANIjagatanA saMbaMdho ane tethI utpanna thatAM saMskArone potAnAmAMthI bAda kare to te mAtra zUnya banI rahe ane tenAmAM kazI ja jIvanazakti zeSa na rahe. pUrva kALano peDhIutAra ane saMskAra-vAraso e ja pratyeka vyaktinA jIvanadhAraNa ane jIvanavikAsanI nakkara bhUmikA che; ane e ja bhUmikA samakAlIna samAja sAthenA vyaktinA sArA ke narasA saMbaMdhothI vizeSatA pAme che ane te bhAvi samAjanA ghaDataramAM sAro ke naraso phALo ApavAnI zakti anivAryapaNe keLave che. ATalA uparathI spaSTa thaze ke vyakti ane samAjano saMbaMdha e puSpa ane tenI suvAsanA saMbaMdha jevo avibhAjya che. guNadoSa vicAra prANIvargamAM mAtra mAnavajAti ja evI che ke je ati lAMbA kALanA saMskAravArasAnI rakSA karavA uparAMta temAM te dhAryA pramANe pheraphAra ane sudhArAvadhAro karI zake. vaLI te bhAvi peDhIne AzIrvAda ke zAparUpa nIvaDe evI sAmagrI paNa yojI zake. je saguNo ke doSo vyaktimAM dekhAya che ke vyaktigata manAya che te kharI rIte samAjasApekSa hoI te te samAjanA guNadoSanuM pratibiMba mAtra che. koIpaNa vyakti rucipUrvaka potAmAM sadguNa keLavavA ane vikasAvavA mAge to te jIvananI dizAne Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 * jaina dharma ane darzana samAjathI sAva vimukha banAvI kadI sagaNa sAdhI zake ja nahi. saddaguNano artha ja e che ke game tevI athaDAmaNo ane game tevA saMgharSa vacce paNa bIjA pratyenuM valaNa madhura ja banAvI rAkhavuM, temAM kaDavAza AvavA na devI. mANasa sAva ekalo hoya to tenI vRttinI madhuratA ke kaTutAnI kasoTI thaI na zake ane te pote paNa ema nakkI na karI zake ke jene te sadgaNa mAnI rahyo che te vakhata AvatAM sadgaNa ja siddha thaze. e ja niyama doSane paNa lAgu paDe che. koI vyakti krUratA, lobha ke bhogavRttimAM rasa dharAvatI hoya ane te samAjathI sAva chUTI paDe to te kadI potAnI navI rasavRttine tRpta karI zakaze nahi. satya bolavuM ane AcaravuM e saddaguNa che ane asatyAcaraNamAM doSa che, paNa jo manuSya ekalo hoya to te satya ke asatyanuM AcaraNa kevI rIte ane konA pratye kare ? tethI e niHzaMkapaNe phalita thAya che ke Itara gata sAthenA mANasanA saMbaMdhamAM ja guNadoSanI vRddhi ke hAninI zakyAzakyatA samAyelI che. mahAna puruSo pRthvInA paTanA koIpaNa bhAga upara kyAreya paNa thaI gayela ane atyAre vartamAna evA mahAna puruSonI jIvanakathA eTale saMkSepamAM kahIe to temano temanI AsapAsanA jagata pratyeno dRSTikoNa ane jIvanavyavahAra je rIte bhagavAna mahAvIre vArasAmAM maLela saMskArone Itara jagata pratyenA potAnA baMdhutvamaya ane vizALa dRSTikoNa vaDe temaja komaLa ane madhura AcaraNathI udAtta banAvyA ane tenA pariNAme mAnavajAtinA abhyadaya ane niHzreyasanI dRSTie kAlAbAdhita mULabhUta siddhAMto Itara payagaMbaronI peThe prarUpyA, te ja sUcave che ke temano jIvanahetu vyakti ane samAjanA saMbaMdhane kalyANamaya banAvavAno hato. temaNe jema samAjanA AzrayathI svapuruSArtha dvArA saguNa vikasAvavAnI kaLA siddha karI hatI, tema temaNe potAnA e sadgaNa upArjananI kRtArthatA samAjanA kSemamAM ja mAnI hatI. pavitra agalikA dIrghadRSTi maharSioe yuga yuganA nava samAjane dIvAdAMDIrUpa bane evA uddezathI varSAvAsanuM eka aThavADiyuM evI rIte yoryuM che ke temAM ApaNe bhagavAna mahAvIranI puNyakathA sAMbhaLavA ane tenA marma upara vicAra karavA pUro avakAza meLavI zakIe. bhagavAne potAnI kaThora sAdhanA dvArA je satyo anubhavyA hatA ane temaNe pote ja je satyone samakAlIna sAmAjika paristhiti sudhAravA amalamAM mUkyAM hatAM ane loko e pramANe jIvana ghaDe e hetuthI je satyono samartha pracAra karyo hato, te satyo saMkSepamAM traNa che : (1) bIjAnA duHkhane potAnuM duHkha lekhI jIvanavyavahAra ghaDavo, jethI jIvanamAM sukhazIlatA ane viSamatA hiMsaka tattvo praveza na pAme. (2) potAnI sukhasagavaDano, Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiparva * 255 samAjanA hita arthe, pUrNa bhoga Apavo, jethI parigraha baMdhana maTI lokopakAramAM pariName. (3) satata jAgRti ane jIvananuM aMtaranirIkSaNa karatA rahevuM jethI ajJAna ke nabaLAIne kAraNe praveza pAmatA doSonI cokI karI zakAya ane AtmapuruSArthamAM oTa na Ave. AtmavaMcanA bhagavAnanI jIvanakathA sAMbhaLavI ane tenuM sthaLa ane bAhya anukaraNa karavuM e eka vAta che, ane tenA hArdane samajI yathAzakti teno potAnA samayanI paristhiti sudhAravA upayoga karavo e judI vAta che. e kharuM che ke nAnAmoTA badhA ja bhAvuka jaine ochAmAM ochuM pajusaNanA divasomAM to mahAvIrane pagale cAlI nAnumoTuM tapa Acare che ane anyanA duHkhane potAnuM lekhavAnA pratIkarUpe nAnuMmoTuM pagaluM bhare che. e paNa sAcuM che ke dareka dhArmika jaina potAnI udAratAno bIjAnA hita arthe kAMIne kAMI upayoga kare che. temaja e paNa satya che ke vadhAre nahi to pajusaNanA divasomAM nitya ane tema nahi to chevaTe saMvatsarIne divase avazyameva badhA ja nAnAmoTA gRhastha ane tyAgI pratikramaNa karI saunI sAthe maitrIbhAva darzAvatA kahe che ke amAre koInI sAthe vairavirodha nathI. A badhuM chatAM ApaNe jaina samAjanI AMtarika sthitino taTasthapaNe abhyAsa karIe, rASTranAM ane samagra mAnavasamAjamAM tenuM zuM sthAna che eno vicAra karIeto ApaNane jaNAyA vinA nahi rahe ke ApaNe mahAvIranA siddhAMtanA bAhya khokhAnA ja AcaraNamAM dharmanuM vAstavika pAlana mAnI AtmavaMcanA karIe chIe. tapa, vrata, niyama, dAna ane prabhAvanA Adi dvArA cotho Aro varyAnI ke tenA udyotanI je kuMkumapatrikAo arasaparasa saMghone lakhavAmAM Ave che, tenuM pokaLapaNuM ApaNe te ja gRhastha ane sAdhusaMghonA jIvananA mApadaMDa dvArA saraLatAthI jANI zakIe chIe. ukela mAgatI samasyAo pajusaNa jevuM dharmaparva, je kharI rIte AtmazuddhinuM parva che, temAM samAja praveza karI rahyo che. jaina samAja e ziSTa samAjomAMno eka che. rASTrIya ane mAnavasaMskRtimAM ahiMsAnA kaTTara anugAmI tarIke teno mobho che. tene keTalAye susaMskAro peDhIutAra anAyAse prApta thayA che. tethI AtmazuddhinuM parva UjavavA utsuka e jaina samAja pAse thoDI paNa tAtkAlika samasyAnA ukelanI koI AzA rAkhe to te jarAye asthAne nathI. kharI rIte samAjanA jIvita dharmAtmAonI to tenA ukelanI dizAmAM vadhAremAM vadhAre prayatna karavo e svayaMsiddha pharaja banI rahe che, kemake samAjagata mukhya lAlaco ane doSonuM nivAraNa karyA sivAya yugAnurUpa sAmAjika pratikramaNa agara Atmazuddhi kadI zakya ja nathI. AvI samasyAo mukhyapaNe ApaNI sAme traNa cheH (1) taMgI ane garIbI, (2) kALAbajAra, ane (3) aspRzyatA. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 * jaina dharma ane darzana taMgI ane garIbI A samasyAnA ukelanI eka cAvI guruvarganA jIvanaparivartanamAM rahelI che. AkhA dezamAM vyApakarUpe vartatI taMgI ane garIbIno anubhava eka paNa jaina tyAgIne thayo hoya evo dAkhalo adyApi jANamAM nathI. tethI UlaTuM zrAvakomAM evA koI virala maLI AvavAnA ke jemaNe e taMgI ane garIbIno aicchika anubhava karelo che ane jeo mUMgI sevA ApI rahyA che. ApaNe joIe chIe ke dareka phirakAnA tyAgI guruo tyAM ja rahevuM ane jIvana gALavuM pasaMda kare che ke jyAM pUrepUrI sukhasagavaDa prApta thatI hoya. paraduHkhe duHkhI thavAnA siddhAMta upara je jIvanacaryA svIkArelI te ja jIvanacaryAne Adarza mAnI gharabAra choDI bhekha lenAra bhikSugaNa jo sAdagI, sahiSNutA ane aicchika vAstavika garIbImAM kRtArthatA mAnavAne badale sukhasagavaDamAM ja tyAga mAnavAnI bhUla kare to te kadI bIjA para naitika vajana pADI zake nahi. game teTalI hAmAM hA bhaNavA chatAM anuyAyI bhakto manamAM to jANatA ja hoya che ke A guruvargane kazI taMgI ane garIbIno sAco anubhava che ja nahi. ema jANavA chatAM bhakto paNa eka athavA bIjA kAraNe guruvarganI badhI ja asvAbhAvika kharcALa ane vadhAre paDatI jarUriyAto pUrI pADatA rahe che ane tyAgane poSaNa ApyAno khoTo saMtoSa meLave che. A eka guru ane bhaktonI tyAga vizenI mAnyatAnuM dukra che. e dukranA doSanuM nivAraNa karyA sivAyanuM pratikramaNa te nathI jIvanazuddhi ke nathI zuddhiparvanI sAcI ujavaNInuM mukhya aMga. kyAM te aicchika agavaDa vahorI lenAra bhagavAnanI jIvanakathA ane kyAM aicchika sukhasagavaDanI zodhamAM paDela guruvarganuM e kathAvAcana ane bhaktonuM e kathAzravaNa! A aMtara banatA prayatna nivAravuM emAM ja pajusaNa parvanI zuddhi che. kALAbajAra jaina paraMparAmAM dharmaprAptinI prAthamika zarata pramANe je chatrIsa mArgAnusArI guNo batAvyA che temAM nyAyapUrvaka dhanopArjana karavuM e prathama ane mukhya guNa manAyela che. yuddha daramyAna sarvatra cAlatAM kALAbajAromAM jaina vyApArIono hAtha nAnosUno nathI. keTalAka nikhAlasa jene bhAIoe A vAtano jAherapaNe svIkAra paNa karelo che. jelamAM paDyA paDyA paNa rASTrapuruSone kALAbajAranI jANa thayelI ane mukta thatAM ja teo badhAe ekI avAje kALAMbajAranAM kRtyane dhutakAryuM che. tema chatAM atyAra lagImAM koI paNa phirakAnA eka paNa jaina gurue kALAbajAranI corI viruddha sAmAnyapaNe paNa avAja uThAvyo hoya evuM jANavAmAM AvyuM nathI. zuM e guruo kALAbajAranI kamANIne anyAyopArjita che ema nathI mAnatA? ane jo mAnatA hoya to te viddha AvAja uThAvatAM kema Dare che? A praznano uttara ApaNane temanI sukhasagavaDanI vRtti ane te sagavaDa pUrI pADanAra bhaktone rAjI rAkhavAnI manovRttimAMthI maLe che. jenI pAsethI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiparva * 257 nyAya-anyAyanA vivekanI doravaNInI AzA rAkhI zakAya te ja guruvarga jo aMtarmukha thaI jIvanavicAra na kare to teo bhAva-pratikramaNa dvArA zuddhiparvane sAcI rIte Ujave che ema koNa kahI zakaze ? A mATeno ahiMsaka saraLa upAya bhagavAna mahAvIre potAnA jIvanathI ja darzAvyo che ane te e ke game tevI agavaDamAM jIvanano AnaMda mANavo paNa lUMTa ane corInA dhanathI maLatI koIpaNa jAtanI sagavaDa levAno sadaMtara vicAra tyajavo. jo eka paNa guru A dizAmAM yogya pagaluM bharaze to sAce ja te pajusaNa parvane ajavALaze; eTaluM ja nahi, paNa te jaina samAjanA mobhA ane vArasAne dIpAvaze. potAne maLatI doSamUlaka sagavaDa svIkAravAmAM asahayoga e game tevA lobhI ane lAlacu vyApArIonI nyAyavRtti jAgRta karavAno rAmabANa upAya che. peDhIo thayAM corIno dhaMdho karatI ane corI temaja parAkrama vinAnA jIvanane namAluM samajatI dhArALA jevI moTI komanI e vRttimAM ekalA ravizaMkara mahArAjanI tapasyAe palaTo ANyo to dIrghatapasvInA vArasadAranI yathArtha tapasyA kALAbajAranI vRtti para thoDo paNa kAbU na meLave e kadI mAnI zakAya nahi. jarUra hoya to te eTalI ja che ke koI ekAda sUri Arya mahAgirinuM anukaraNa karI Arya suhastine pagale cAlatA AjanA sukhazIla ane rAMka mananA munigaNane yogya raste vALe. tethI ApaNe AzA rAkhIe ke guruvarga varaghoDA, acaprabhAvanA ane zAstronI pUjA upara bhAra Ape che te karatAM vadhAre bhAra kALAbajAranI corInA mULagata doSa nivAravA tarapha Ape. AthI teo evI corIno bhoga banatA lokonA mauna AzIrvAda paNa meLavaze ane potAnA anuyAyIone kamANInI harIkSaInI avicArI pApajALamAM paDatAM aMzataH paNa bacAvI zakaze. yuddhajanya paristhitino vadhAremAM vadhAre lAbha levAnI harIphAInA vAtAvaraNamAM arthavRttithI TevAyelo jaina vyApArI kALAbajAramAM lobhanuM saMvaraNa karI na zake evI dalIla karanAre paNa vicAravAnuM rahyuM ke khare TAMkaNe ja anyAya lAlacono sAmano karavo emAM ja dharmavRtti-sapuruSArtha che. saMtatine anyAyopArjita dhanano vAraso soMpanAra pitA vArasAmAM mAtra dhana ja nathI Apato, paNa te dhana karatAMye ati sUkSma evI anyAyavRtti paNa vArasAmAM Ape che. dhanano vAraso nAza pAmaze, tyAre paNa e anyAya - dubuddhinA saMskAro peDhIutAra saMtatimAM cAlu raheze. eTale kALAbajAra karanAra ekaMdare kuTuMba ane saMtatinuM to ekAMta ahita ja kare che. anyAya dhanamAM UcharelI ane tAlIma pAmelI saMtati kadI lAMbo vakhata tejasvI rahI zake nahi. corInA dhananI gAdI upara besanAra kadI dharmArAdhana karI zake nahi. tethI pajusaNanI ArAdhanA karavA icchanAra vyApArIvarge paNa kALAbajAranA kRtyanuM pratikramaNa prathama karI te pachI ja paraMparAgata pratikramaNanI sArthakatA lekhavI joIe. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2580 jaina dharma ane darzana aspRzyatA aspRzyatAnI bAbatamAM buddha ane mahAvIre vaidika paraMparA viruddha bhAre sAhasapUrvaka AMdolana zarU kareluM. e AMdolananAM mULo eTale sudhI UMDA gayAM ke te baMne mahAtmAonI pachI paNa e dizAmAM aneka saMtoe anekavidha prayatna karyA. mahAvIre pachI lagabhaga 1500 varSe dakSiNa hiMdustAnanA vaiSNava saMta AvanAroe aspRzyatAnuM kalaMka rAkhavA puruSArtha karyo. tyArabAda rAmanaMda, kabIra ane nAnaka vageree paNa prayatna karyA, paraMtu sauthI chello ane sarvadezIya prayatna mahAtmAjIno ane tene lIdhe kaoNMgresano che. ahiMsA jaina paraMparAno mukhya siddhAMta che. gAMdhIjIe nAnAMmoTAM tamAma kSetromAM ahiMsAno prayoga sauthI pahelAM ja zarU karyo che. ahiMsAtattva mAtra dhArmika kSetra pUratuM ja na rahetAM te samAja, arthakAraNa ane rAjakAraNanA pradeza sudhI vistaryuM che. enI samaja, vyAkhyA ane prayoganA prakAro bhUtakALanA saMskAromAMthI vikAsa pAmyA hovA chatAM sAva apUrva che. jaina paraMparAne to anAyAse potAnA prANabhUta siddhAMtane vistAranAra, vizada karanAra ane tenI vizvabharamAM pratiSThA karanAra evA saMta maLI AvyA che, te kAMI jevo tevo lAbha na kahevAya. ApaNe pote ahiMsAne bahalAvI lokapriya karI na zakIe ane koI bIjo jIvane jokhame te kAma kare to teno potAno na karatAM pAchA paDIe to tenAthI vadhAre vinipAta bIjo kayo hoI zake ? mahAvIre te ahiMsAnA vicAramAMthI ja aspRzyatAno dharmapradeza pUrato virodha karelo. gAMdhIjIe te ja ahiMsAnA AdhAre aspRzyatAno sarva kSetramAM virodha karyo che ane te khUba saphaLa paNa thaI rahyo che. sanAtana dharmanA bahumata ane bIjAM baLo sAme jaino aspRzyatAnA virodhanI bAbatamAM Takkara jhIlI zakyA na hatA. temane e sAcA siddhAMtanI bAbatamAM paNa vyavahAradRSTie vaidika paraMparA sAme hAra khAvI paDI hatI. paraMtu satya lAMbo vakhata dabAvyuM dabAtuM nathI, eTale aspRzyAtAnA pApanivAraNanuM parama satya Aje pUrI pratiSThA pAmI rahyuM che. gAMdhIjI ane kaoNMgresa ja nahi, paNa prAcIna kALanA kaTTara vaidikonA aneka brAhmaNa vaMzajo paNa A satyanI paDakhe che. eTale bIjI rIte vicArIe to buddha ane mahAvIranAM vAvelAM bIja Aje phAlyAMphUlyAM che. tevI dRSTi pAmelA saMkhyAbaMdha jaino aspRzyatAnivAraNamAM sIdho sAtha ApI pratikramaNane saphaLa karI rahyAM che. pAchI pAnI karatA hoya to te mAtra ahiMsAdhvajadhArI guruo ane emane pagale cAlatA rUDhicusto. have temaNe vakhata oLakhavo joIe. eka bAju temane kayArekanA potAnA virodhI kaTTara vaidikono sAtha che ane bIjI bAju temanI potAnI navI peDhI temanI paDakhe che. eTale atyAre aspRzyatAnuM kalaMka dhoI nAkhavAnI je sonerI taka jainone sAMpaDI che teno rUDha dRSTivALA nirbhayapaNe satkAra nahi kare to punaH punaH prAyazcittanuM Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiparva - 259 smaraNa karAvatAM pratikramaNanAM badhAM sUtro e mAtra bakarAnA gaLAnA AMcaLa jevA artha vinAnAM thaI paDaze ane teo yuga temaja potAnI ja peDhI dvArA upahAsa pAmaze. ApaNe A varSanA zuddhiparva prasaMge uparanI samasyAonA ukela tarapha kadama uThAvIe eTaluM ja vAMchanIya che. - prabuddha jaina, 1-9-1945 WWW.jainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. jaina daSTie brahmacarya-vicAra jaina dRSTinuM spaSTakaraNa brahmacaryane lagatI keTalIka bAbato upara jaina dRSTie vicAra karIe te pahelAM jene dRSTi eTale zuM te jANI levuM jarUranuM che. ethI jaina dharmanA vaheNanI mULa dizA samajavAnI saraLatA thaze. mAtra tattvajJAna ke mAtra AcAramAM jaina dRSTi pUrNa thatI nathI. e tattvajJAna ane AcAra ubhayanI maryAdA svIkAre che. koI paNa vastune pachI te jaDa hoya ke cetana) tenI badhI bAjuono vAstavika samanvaya karavo e anekAMtavAda jena tattvajJAnano mULa pAyo che; ane rAgadveSanA nAnAmoTA dareka prasaMgothI alipta rahevArUpa nivRtti e samagra jena AcArano mULa pAyo che. anekAMtavAdanuM kendra madhyasthatAmAM che ane nivRtti paNa madhyasthamAMthI ja janme che. tethI anekAMtavAda ane nivRtti e baMne ekabIjAnA pUraka ane poSaka che. e baMne tattva jeTale aMze samajAya ane jIvanamAM Utare teTale aMze jaina dharmanuM jJAna ane pAlana thayuM kahevAya. jaina dharmanuM vaheNa nivRtti tarapha che. nivRtti eTale pravRttinI virodhI bIjI bAju. pravRttino artha rAgadveSanA prasaMgomAM jhaMpalAvavuM. jIvanamAM gRhasthAzrama e rAgadveSanA prasaMgonAM vidhAnonuM kendra che. tethI je dharmamAM gRhasthAzramanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che te pravRttidharma ane je dharmamAM gRhasthAzramanuM nahi paNa mAtra tyAganuM vidhAna che te nivRtidharma, jainadharma e nivRtidharma hovA chatAM tenA pAlana karanArAomAM je gRhasthAzramano vibhAga dekhAya che. te nivRtinI apUrNatAne lIdhe. sarvAze nivRtti meLavavA asamartha vyaktio jeTajeTalA aMzomAM nivRtti seve teTakeTalA aMzomAM teo jaina che. je aMzomAM nivRtti sevI zake te aMzomAM potAnI paristhiti pramANe vivekadRSTithI teo pravRtti goThavI le; paNa e pravRttinuM vidhAna jaina zAstra nathI karatuM, tenuM vidhAna to mAtra nivRttinuM che. tethI jaina dharmane vidhAnanI daSTie ekAzramI kahI zakAya. te ekAzrama eTale brahmacarya ane saMnyAsa AzramanA ekIkaraNarUpa tyAgano Azrama. A ja kAraNathI jainAcAranA prANabhUta gaNAtAM ahiMsAdi pAMca mahAvrato paNa viramaNa (nivRtti) rUpa che. gRhasthanAM aNuvrato paNa viramaNarUpa che. phera eTalo ke ekamAM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicAra * 261 sarvAze nivRtti che ane bIjAmAM alpAMze nivRtti che. te nivRttinuM mukhya kendra ahiMsA che. hiMsAthI sarvAze nivRtta thavAmAM bIjA badhAM mahAvrato AvI jAya che. hiMsAnA prANaghAtarUpa artha karatAM jaina zAstramAM teno artha bahu ja sUkSma ane vyApaka che. bIjo koI jIva dubhAya ke nahi, paNa malina vRttimAtrathI potAnA AtmAnI zuddhatA haNAya to te paNa hiMsA. AvI hiMsAmAM dareka jAtanI sUkSma ke sthUla pApavRtti AvI jAya che. asatya bhASaNa, adattAdAna (caurya), abrahma (maithuna athavA kAmAcAra) ke parigraha e badhAMnI pAchaLa kAM to ajJAna ane kAM to lobha, krodha, kAhala ke bhayAdi malina vRttio preraka hoya che ja. tethI asatyAdi badhI pravRttio hiMsAtmaka ja che. evI hiMsAthI nivRtta thavuM e ja ahiMsAnuM pAlana; ane tevA pAlanamAM saheje bIjA badhA nivRttagAmI dharmo AvI jAya che. jaina dharma pramANe bAkInA badhAM vidhiniSedho e ukta ahiMsAnA mAtra poSaka aMgo ja che. cetanA ane puruSArtha e AtmAnAM mukhya baLo che. te baLono durupayoga aTakAvavAmAM Ave to ja temane sadupayoganI dizAmAM vALI zakAya. A kAraNathI jaina dharma prathama to doSaviramaNa niSiddhatyAga) rUpa zIlanuM vidhAna kare che, paNa cetanA ane puruSArtha evo nathI ke te mAtra amuka dizAmAM na javArUpa nivRttimAtrathI niSkriya thaI paDyAM rahe. te to potAnA vikAsanI bhUkha bhAMgavA gatinI dizA zodhyA ja kare che. A kAraNathI jaina dharme nivRttinI sAthe ja zuddha pravRttivihitaAcaraNarUpa cAritra)nAM vidhAno paNa goThavyAM che. teNe kahyuM che ke malina vRttithI AtmAno ghAta na thavA devo ane tenA rakSaNamAM ja (svadayAmAM jI buddhi ane puruSArthano upayoga karavo. pravRttinA e vidhAnamAMthI ja satya bhASaNa, brahmacarya, saMtoSa Adi vidhimArgo janme che. ATalA vivecana uparathI e jaNAze ke jainadaSTi pramANe kAmAcArathI nivRtti meLavavI e ahiMsAno mAtra eka aMza che ane te aMzanuM pAlana thatAM ja temAMthI brahmacaryano vidhimArga nIkaLI Ave che. kAmAcArathI nivRtti e bIja che ane brahmacarya e tenuM pariNAma che. bhagavAna mahAvIrano uddeza upara kahelA nivRttidharmano pracAra che. tethI temanA udezamAM jAtinimaNa, samAjasaMgaThana, AzramavyavasthA Adine sthAna nathI. lokavyavahAranI cAlu bhUmikAmAMthI game te adhikArI potAnI zakti pramANe nivRtti le ane keLave, temaja te dvArA mokSa sAdhe e eka ja uddezathI bhagavAna mahAvIranA vidhiniSedho che. tethI temAM gRhasthAzramano ke lagnasaMsthAno vidhi na ja hoya e svAbhAvika che. lagnasaMsthAnuM vidhAna na hovAthI tene lagatI bAbatonAM vidhAno paNa jainAgamomAM nathI; jemake vivAha karavo, te amuka uMmare karavo ane amuka uMmare na karavo. svayaMvara paddhatie karavo ke bIjI paddhattie karavo, eka puruSa eka ja strI kare Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6ra * jaina dharma ane darzana ke vadhAre paNa kare, eka strIne pati eka ja hoya ke vadhAre hoya, vidhavA purnavivAha kare ke nahi ane kare to kaI maryAdAmAM, amuka uMmara sudhI ja kuMvArA rahevuM yogya che ane pachI nahi, temaja vivAhita sthitimAM paNa viSayasevananI amuka maryAdA hovI joIe. "Rta mAryamukhecAt' e vidhAna ke tenA ullaMghanamAM pApa - vagere. darekano sarakho adhikAra nahi hovAthI lokapravRttinA niyamo sivAya lokasaMgraha ane lokavyavasthA na cAle ane na nabhe, e vAta dIvA jevI chatAM temAM bhagavAna mahAvIra na paDaDyA. enuM kAraNa e che ke temane mana taddana apUrva, lokottara ane ApavA jevI vastu tyAga ja hatI. bhoga to dareka loko pote ja sAdhI le che ane tenI vyavasthA ghaDI kADhe che. AvI vyavasthAnAM zAstro te kALe paNa hatAM ane pAchaLathI paNa banyAM. tevAM zAstrone jaina paraMparA laukika zAstro kahe che, ane nivRttipradhAna jaina zAstrone lokottara (AdhyAtmika zAstro tarIke varNave che. jaina dharma ane jaina zAstronI lokottara pravRtti alaga rahevAmAM che. A kAraNathI prAcIna jainAgamAM ApaNane gRhasthanI bhogamaryAdAnA kazA ja niyamo pUrA pADatAM nathI. tethI UlaTuM, jaina saMsthA e mukhyapaNe tyAgIonI saMsthA hovAthI ane temAM ochAvattA pramANamAM tyAga lenAra vyaktionuM mukhya sthAna hovAthI brahmacaryane lagatI puSkaLa mAhitI maLI Ave che. A sthaLe brahmacaryane lagatA keTalAka muddAo tAravI te upara jaina zAstronA AdhAre kAMIka lakhavA dhAryuM che, te muddAo A pramANe : (1) brahmacaryanI vyAkhyA. (2) brahmacaryanAM adhikArI strIpuruSo. (3) brahmacaryanA judApaNAno itihAsa. (4) brahmacaryanuM dhyeya ane tenA upAyo. (5) brahmacaryanA svarUpanI vividhatA ane tenI vyApti. (6) brahmacaryanA aticAro. (7) brahmacaryanI nirapavAdatA. (8) brahmacaryamAM eka khAsa dRSTi. (9) brahmacaryamAM sAvadha rAkhavA mATenI upadezaulI. (10) jaina sUtro ane vivAhapaddhati. (11) brahmacaryajanya siddhi ane camatkAro. (12) kAkAsAhebanA prazno ane upasaMhAra. 1. brahmacaryanI vyAkhyA jaina zAstramAM brahmacarya zabdanI be vyAkhyAo maLe che. pahelI vyAkhyA bahu vizALa ane saMpUrNa che. e vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale jIvana-sparzI saMpUrNa saMyama. A saMyamamAM mAtra pApavRttio upara aMkuza mUkavAno ja - jaina paribhASAmAM kahIe 1. 'brahmacaryaM satyatapobhUtadayendriyanirodhalakSaNam / ' - sUtrakRtAMga sUtra, zrutaskaMdha 2, adhya. 5, gAthA 1 'vrataparipAlanAya jJAnAbhivRddhaye kaSAyaparipAkAya ca gurukulavAso brahmacaryam asvAtantryaM gurvadhInatvaM gurunirdezasthAyitvamityarthaM ca / ' - tattvArtharSya, adhyAya 1, sUtra 6 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicAra * 263 to Asavanirodhano ja - samAveza nathI thato, paNa tevA saMpUrNa saMyamamAM zraddhA, jJAna, kSamAdi svAbhAvika vRttionA vikAsano sudhdhAM samAveza thaI jAya che. tethI pahelI vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale kAmakrodhAdi dareka asaduvRttine jIvanamAM uddabhavatI aTakAvI zraddhA, cetanA, nirbhayatA Adi saddavRttio-UrdhvagAmI dharmo-ne jIvanamAM pragaTAvI temAM tanmaya thavuM te. - sAdhAraNa lokomAM brahmacarya zabdano je artha jANIto che ane je upara varNavelA saMpUrNa saMyamano mAtra eka aMza ja che te artha brahmacarya zabdanI bIjI vyAkhyAmAM jaina zAstroe paNa svIkArela che. te vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale maithunaviramaNa arthAt kAmasaMgano-kAmAcArano-abrahmano tyAga. A bIjA arthamAM brahmacarya zabda eTalo badho prasiddha thaI gayo che ke brahmacarya ane brahmacArI kahevAthI dareka jaina teno artha sAmAnya rIte eTalo ja samaje che ke maithunasevanathI dUra rahevuM te brahmacarya ane jIvananA bIjA aMzomAM game tevo asaMyama hovA chatAM mAtra kAmasaMgathI chUTo rahenAra hoya te brahmacArI. A bIjo artha ja vrata-niyamo svIkAravAmAM khAsa levAya che ane tethI jyAre koI gRhatyAga karI bhikSu thAya agara gharamAM rahI maryAdita tyAga svIkAre tyAre brahmacaryano niyama ahiMsAnA niyamathI judo pADIne ja levAmAM Ave che. 2. adhikArI strIpuruSo a) strI ke puruSa jAtino jarAye bheda rAkhyA sivAya baMnene eka sarakhI rIte brahmacarya mATe adhikArI mAnavAmAM AvyAM che. te mATe uMmara, deza, kAla vagereno kazo ahiMsA pALavAnI pratijJA 2. 'tathya khalu paDhame bhante mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhante pANAivAyaM paccakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe aivAejjA, nevannehi pANe aivAyAvijjA, pANe aivAyaMte vi anne na samaNujANAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyeNaM na karemi na kAravebhi karaMta pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi nindAmi garihAmi appANaM vosirAmi / ' brahmacaryanA pAlananI pratijJA 'ahAvare cautthe bhante mahavvae mehuNAo veramaNaM, savvaM bhaMte mehuNa paccakkhAmi, se divyaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiyaM vA neva sayaM mehuNaM sevijjA, nevohi mehuNaM sevAvejjA, mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tiviha tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyeNaM na karemi na kAravebhi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi nindAmi, garihAmi appANaM vosirAmi / se mehuNe cauvvihe pannatte taM jahA - davvao, khittao, kAlao, bhAvao / davvao NaM mehuNe rUvasahagaesu vA / khittao NaM mehuNe uDDhalAe vA aholoe vA tiriyaloe vA / kAlao eMmehuNe divA vA rAo vA / bhAvao Na mehuNe rAgeNa vA doseNa vA -' - pakSasUtra pR. 8 tathA 23 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 0 jaina dharma ane darzana ja pratibaMdha mUkavAmAM Avyo nathI. A mATe smRtiomAM judo ja mata batAvelo che. temAM A jAtanA samAna adhikArono asvIkAra karelo che. brahmacarya mATe joItuM Atmabala strI ane puruSa baMne ekasarakhI rIte pragaTa karI zake che e bAbatamAM jaina zAstra ane bauddha zAstrano mata eka che. A ja kAraNathI vizuddha brahmacaryane pAlana karanArI aneka strIomAMthI soLa strIo mahAsatI tarIke ekeeka jaina gharamAM jANItI che ane prAtaHkALamAM AbAlavRddha dareka jaina keTalAka viziSTa satpuruSonAM nAmonI sAthe e mahAsatIonAM nAmono paNa pATha kare che, ane teonAM smaraNane paramamaMgaLa mAne che. (A) keTalAMka brahmacArIo ane brahmacAriNIo brahmacaryajIvanamAM zithila thayAnA dAkhalA che. tema tethIye vadhAre AkarSaka dAkhalAo brahmacaryamAM addabhuta sthiratA batAvanAra strIpuruSonA che. evAomAM mAtra tyAgI vyaktio ja nahi, paNa gRhasthAzramamAM rahelI vyaktio paNa Ave che. biMbisAra zreNika rAjano putra bhikSu naMdiSaNa mAtra kAmarAgane vaza thaI brahmacaryathI vyuta thaI bAra varSa pharI bhogajIvana svIkAre che. ASADhabhUti nAmaka munie paNa temaja kareluM. ArdrakumAra nAmano rAjaputra brahmacaryajIvanathI zithila thaI covIsa varSa sudhI pharI gRhasthAzrama tarapha vaLe che; ane chevaTe eka vAra calita thayelA A traNe munio pAchA bevaDA baLathI brahmacaryamAM sthira thAya che. AthI UlaTuM, bhagavAna mahAvIranA paTTadhara ziSya zrIsudharmA guru pAsethI vartamAna jainAgamone jhIlanAra tarIke prasiddha thayela zrI jaMbU nAmaka vaizyakumAra paraNavAne divase ja potAnI ATha strIone, teonuM atyaMta AkarSaNa chatAM, choDIne tAruNyamAM sarvathA brahmacarya svIkAre che, ane e adbhuta ane akhaMDa pratijJA vaDe AThe navapariNIta bALAone potAne mArge AvavA prere che. kozA nAmaka vaizyAnA pralobhaka hAvabhAvo ane rasapUrNa bhojana chatAM, temaja tene ja ghera ekAMtavAsa chatAM, namaMtrI sakaDALanA putra sthUlabhadre potAnA brahmacaryane jarAye AMca AvavA dIdhI nahi ane tene prabhAve e kozAne pAkI brahmacAriNI banAvI. jainonA paramapUjya tIrthaMkaromAM sthAna pAmela 3. mukhya mukhya mahAsatIonAM nAmo A che sulasA, caMdanabALA, manoramA, madanarekhA, damayaMtI, narmadAsuMdarI, sItA naMdA, bhadrA, subhadrA, rAjImatI, RSidattA, padmAvatI, aMjanA, zrIdevI, jyeSThA, sujyeSThA, mRgAvatI, prabhAvatI, cellANA, brAhmI, suMdarI, rukmiNI, revatI, kuMtI, zivA, jayaMtI, devakI, draupadI, dhAriNI, kalAvatI, puSpacUlA, gaurI, gAMdhArI, lakSmaNA, susImA, jaMbUmatI, satyabhAmA, rukmiNI, yakSa, yakSadattA, bhUtA, bhUtadattA, senA, tenA ane renA. A satIonA vizeSa paricaya mATe juo bharatabAhubalinI vRtti. mULapATha mATe juo paMcapratikramaNa : bharahesa2nI sajjhAya. 4. naMdiSeNa ane ArdrakumAranA vRttAMta mATe juo triSaSTi. mahAvIracarita sarga 6-7, jaMbUkumAranA ane sthUlabhadra tathA kozAnA vRttAMta mATe juo pariziSTa parva, sarga 2-3-8. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacarya-vicAra * 265 mallinAtha e jAte strI hatAM. teoe kaumAra avasthAmAM potAnI upara Asakta thaI paraNavA AvelA cha rAjakumArone mArmika upadeza ApI virakta banAvyA ane chevaTe brahmacarya levarAvI potAnA anuyAyI banAvI gurupada mATe strI jAtinI yogyatA sAbita karyAnI vAta jainomAM khUba jANItI che. bAvIsamA tIrthaMkara neminAthe corImAM pherA pharyA pahelAM ja tyAgelI ane pachI sAdhvI thayelI rAjakumArI rAjImatIe giranAranI guphAnA ekAMtamAM potAnA saundaryane joI brahmacaryathI calita thatA sAdhu ane pUrvAzramanA diyara rathanemine brahmacaryamAM sthira thavA je mArmika upadeza Apyo che ane te vaDe rathanemine pAchA sthira karI hamezane mATe strI jAti upara mukAtA caMcaLatA ane abalAtvanA Aropane dUra karI dhIra sAdhakomAM je viziSTa nAmanA meLavI che te sAMbhaLatAM ane vAMcatAM Aje paNa brahmacaryanA umedavArone adUbhuta vairya arpe che. brahmacAriNI zrAvikA thayA pachI kozA vezyAe potAne tyAM AvelA ane caMcaLa mananA thayelA zrI sthUlabhadranA e gurubhAIne je zikhAmaNa ApI sthira karyAnI vAta noMdhAI che, te paDatA puruSane eka bhAre kAma Ape tevI ane strI jAtinuM gaurava vadhAre tevI che. paNa A badhAomAM sauthI caDe tevo dAkhalo vijaya zeTha ane vijayA zeThANIno che. e baMne daMpatI paraNyAM tyArathI ekazayanazAyI chatAM potapotAnI zukla ane kRSNa pakSamAM brahmacarya pALavAnI prathama lIdhela judIjudI pratijJA pramANe emAM prasannatApUrvaka AkhI jiMdagI aDaga rahyAM 5 juo triSaSTi0 caritra parva 6, sarga 6, jJAtAsUtra: malliadhyayana pR. 146thI tathA bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo malli. pR. 70 6. rAjImatI ane rathaneminA vRttAMta mATe juo triSaSTi caritra parva 8, sarga 9; uttarAdhyayanasUtra: rathanemIya adhyayana 22 tathA dazavaikAlikasUtra adhyayana 2. rAjImatI upara mugdha thayelA rathanemine teNe je je mArmika vacano kahyAM che teno sAra A pramANe che: tuM rUpamAM bhale vaizramaNa-kubera ho, lAlityamAM bhale naLa ho, are, bhale ne sAkSAt Indra ho, topaNa tane huM icchuM ja nahi. hA kAmI puruSa ! tArI khAnadAnI kyAM gaI? tuM yAdavakuLano hoIne paNa saMyamathI bhraSTa thAya che ane mArI vAMchA kare che! A karatAM to tuM mara e vadhAre sAruM che. tuM jarA vicAra to kara ke tuM aMdhakavRSNino khAnadAna che ane huM bhogarAjanI khAnadAna chuM. mATe kulAMgAra na thaIe enI tuM sarata rAkha ane saMyamamAM sthira thA. vaLI, jyAM tyAM strIone jotAM ja tuM AvI rIte calita thayA karIza to te tAro saMyama ja nahi rahe, ane tuM vAyuthI kaMpatA jhADanI peThe haMmezAM asthira ja rahyA karIza. je bhogone te tAjelA che te to vamelA anna samA che. to zuM koI puruSa vameluM anna kadI paNa khAze kharo ?' A vacano sAMbhaLIne rathanemi saMyamamAM sthira thayA. juo dazavaikAlikasUtra, adhyayana 2. 7. juo upara TippaNa 4. 8. juo vijaya zeTha ane vijayA zeThANInI kathA. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra66 * jaina dharma ane darzana ane haMmezane mATe smaraNIya banI gayAM. e daMpatInI daDhatA, prathama daMpatI ane pAchaLathI bhikSukajIvanamAM Avela bauddha bhikSu mahAkAzyapa ane bhikSuNI bhadrAkapilAnI alaukika daDhatAne yAda karAve che. AvAM aneka AkhyAno jaina sAhityamAM noMdhAyelAM che. emAM brahmacaryathI calita thatA puruSane strI dvArA sthira karAyAnA jevA ojasvI dAkhalAo che tevA ojasvI dAkhalAo calita thatI strIne puruSa dvArA karAyAnA nathI, athavA taddana virala che. 3. brahmacaryanA judApaNAno itihAsa jaina paraMparAmAM cAra ane pAMca vAmonA mahAvratonA) aneka ullekho maLe che. sUtromAM AvelAM varNanodeg uparathI samajAya che ke bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAmAM cAra yAmo(mahAvratono pracAra hato, ane zrI mahAvIra bhagavAne temAM eka yAma (mahAvrata) vadhArI paMcayAmika dharmano upadeza karyo. acArAMgasUtramAM dharmanA traNa yAmo paNa kahelA che. enI vyAkhyA jotAM ema lAge che ke traNa vAmanI paraMparA paNa jemasaMmata hoya. Ano artha ema thayo ke koI jamAnAmAM jaina paraMparAmAM (1) hiMsAno tyAga, (2) asatyano tyAga, ane (3) parigrahano tyAga - ema traNa ja yAmo hatA. pachI emAM cauryano tyAga umerAI traNanA cAra dhAma thayA, ane chelle kAmAcAranA tyAgano yAma vadhArI bhagavAna mahAvIre cAranA pAMca kAma karyA. A rIte bhagavAna mahAvIranA samayathI ane emanA ja zrImukhe upadezAveluM brahmacaryanuM judApaNuM jaina paraMparAmAM jANItuM che. je samaye traNa ke cAra dhAmo hatA te samaye paNa pAlana to pAMcanuM thatuM hatuM. phakta e samayanA vicakSaNa ane saraLa mumukSuo caurya ane kAmAcArane parigraharUpa samajI letA. ane parigahano tyAga karatA ja te baMneno paNa tyAga ApoApa thaI jato. pArzvanAthanI paraMparA sudhI to kAmAcArano tyAga parigrahanA tyAgamAM ja AvI jato 9. mahAkAzyapa ane bhadrAkapilAnI hakIkata mATe juo bauddha saMghano paricaya, pR. 190 tathA pR. 274. 10. "mavA, mami vIvIla DhintA mAvaMtA vAsanAma dhaH paNNaveMti / taM jahA (1) savvato pANAtivAyAo veramaNaM, (2) evaM musAvAyAo veramaNaM, (3) sannatio vinnA pAko veramai, (4) satro vahivALA veramai I (AmAM cAra yAmano ullekha che) - sthAnAMgasUtra, pR. 201 11. "nAma nitri 3 diyA !' (prANAtipAta bhRSAvAda, parigrahazca / adattAdAnamaithunayo parigraha evAntarbhAvAt trayam - TIzA) - AcAraMga prathama zrutaskaMdha adhyayana 8, uddezaka 1 A ullekhamAM traNa vAmono (vatono nirdeza che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicA2 0 267 ane ethI enuM juduM vidhAna nahi thayeluM, paNa Ama kAmAcAranA tyAganA judA vidhAnane abhAve zramaNasaMpradAyamAM brahmacaryanuM zaithilya AvyuM ane keTalAka to evA aniSTa vAtAvaraNamAM paDavA lAgyA. ethI ja bhagavAna mahAvIre parigrahatyAgamAM samAsa pAmatA kAmAcAra tyAgane paNa eka khAsa mahAvrata tarIke judo upadezyo. jyAre bhagavAna mahAvIre paMcayAmika dharmano upadeza karyo tyAre pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNomAM A viSaya khUba carcAyo paNa kharo. A hakIkatanuM varNana uttarAdhyayanasUtranA kezigotamIya nAmanA tevIsamAM adhyayanamAM savistara ApeluM che. te A pramANe cheH - pArzvanAthanA ziSya kezikumAra kumArazramaNa (bALabrahmacArI), mahAyazasvI, vidyA ane cAritranA pAragAmI, avadhijJAnI ane ziSyasaMghanA AcArya hatA. te pharatA pharatA sAvathI nagarImAM padhAryA ane tyAM evA ja pratApI, dvAdazAMganA jANanArA, vidyA ane cAritrasaMpanna tathA aneka ziSyonA AcArya zramaNa gautama je bhagavAna mahAvIranA mukhya paTTadhara hatA te paNa AvyA. pArzvanAthanA zramaNoe vicAryuM ke pArzvanAtha ane mahAvI2no uddeza eka chatAM emanA mahAvratavidhAnamAM bheda kema dekhAya che ? zuM e baMne dharmo judA judA che ? e vize zramaNa gautama sAthe vicAra karI levo joIe. ema dhArIne kezikumAra ane zramaNa bhagavAna gautama e baMne udAra AcAryo potapotAnA parivAra ziSyaparivAra-sAthe eka udyAnamAM AvI maLyA. pArzvanAthanA zramaNonI vatI kezikumAre gautamane pUchyuM ke amAro AcAra cAturyAmika che ane tamAro e paMcayAmika che. vardhamAna ane pArzva e baMneno uddeza to samAna ja hato, chatAM A pheraphAranuM kAraNa zuM che ? bhalA tamane emAM virodha nathI lAgato " gautame Ano uttara ApatAM jaNAvyuM ke 'he mahAnubhAva, AcAranA pAlananA upadezanuM baMdhAraNa te te samayanA janasamAjanI paristhatine avalaMbIne bAMdhavAmAM Ave che. pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNo Rju (saraLa) ane prAza (vicakSaNa) che ane amArI tathA zrI RSabhadevanI paraMparAnA zramaNo vakra (ADA) ane jaDa tathA Rju ane jaDa che. A prakAre te te zramaNonI manobhUmikAnA bhedane lIdhe ekane cAra yAmano upadeza karavAmAM Avyo che ane bIjAne pAMca yAmano.' gautamano A uttara sAMbhaLI kezino virodha zamI gayo ane paristhiti pramANe emaNe ane emanI paraMparAe cArane badale pAMca yAmano svIkAra karyo. kezI ane gautamanA saMvAda uparathI ApaNe ema tAravI zakIe chIe ke manuSyonI traNa koTI hoya che : (1) Rju ane prANa, (2) Rju ane jaDa, ane (3) vakra ane jaDa. eka ja hakIkatane A traNe koTInA manuSyo kevI judIjudI rIte samaje che te mATe nIcenuM naTanaTInuM udAharaNa ApavAmAM Ave che 12. juo uttarAdhyayanasUtranuM tevIsamuM kezigautamIya adhyayana tathA kalpasUtra sudhikA TIkA pU. 4 thI. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 0 jaina dharma ane darzana keTalAka Rju-prAjJa zramaNo bahAra gayelA. tyAM emaNe rastA vacce naTane ramato joyo. teno khela joIne teo vilaMbathI potAne sthAnake AvyA. gurue vilaMbanuM kAraNa pUchyuM to teoe je hakIkata hatI te jaNAvI dIdhI. gurue kahyuM ke naTa jovAno ApaNo AcAra nathI. pharI vAra te ja zramaNo bahAra gayA. temaNe rastA vacce naTIno nAca thato joyo, paraMtu teo tyAM khoTI na thatAM potAne sthAnake cAlyA gayA, kAraNa ke teo prAjJa hatA eTale naTanA niSedhamAM naTIno niSedha samajI gayA hatA. Ave ja prasaMge Rju ane jaDa prakRtinA zramaNo e vastune nahi samajI zakavAthI ane naniSedhanI gurunI AjJAnA zabdone ja vaLagI rahevAne kAraNe teone naTIno nAca jovAmAM bAdha na samajAyo. paNa teo saraLa hatA, mATe ja rastAmAM banelo prasaMga emaNe gurune nivedita karyo. eTale gurue emane mATe be judI AjJAo karI ke sAdhuothI naTa na jovAya ane naTI paNa na jovAya. vakra ane jaDa bhUmikAnA sAdhuo naTa vizenI AjJAnA zabdane vaLagI naTI jovAmAM bAdha na samajyA. uparAMta gurue pUchatAM vakratAne lIdhe banelo banAva chupAvI yadvAtadvA kahevA lAgyA. jyAre gurue khUba dhamakAvyA tyAre teoe kahyuM ke tame to amane naTa jovAno niSedha karelo; te pramANe ame vartyA chIe. jo tame pahelethI ja naTanI sAthe naTIno paNa niSedha karyo hota to ame e pramANe vartata. ame to tamArA kahyA pramANe jarUra karIe, paNa tamArA upadezamAM dhaDo kyAM che ? A pramANe vakra ane jaDa sAdhuo guru ke zAstranI AjJAne barAbara samajatA nathI; kadAca samaje che to pALatA nathI ane nahi pALavA mATe potAno vAMka nahi gaNatAM gurune doSI TharAve che ane khoTuM bolatAM paNa acakAtA nathI. Rju ane prAza adhikArIo cAtuyAmathI paNa saMyamano pUro marma samajI zake che, paraMtu Rju-jaDa ane vakra-jaDanI kalpanAmAM cAra yAmathI pAMca yAmano khyAla Avavo muzkela che. ethI ja emanI vizeSa samajane mATe cAranA pAMca yAma karavAmAM AvyA che. ane e uparAMta rAtribhojananA tyAgane paNa eka judA vrata tarIke jaNAvyuM che; arthAt adhikArInI manodazAnA kAraNathI bhagavAna mahAvIre cAranA pAMca yAma karyA, ane brahmacaryavratane juduM sthAna ApyuM. vartamAnamAM paNa tyAgapradhAna ane sevApradhAna saMsthAomAM pAMca yAma uparAMta je keTalAka niyamo ane upaniyamo rAkhavanuM dhoraNa cAle che te paNa adhikArIonI vicitra manodazAne lIdhe hoya ema lAge che. 4. brahmacaryanuM dhyeya ane tenA upAyo jaina dharmamAM anya tamAma vrataniyomonI peThe brahmacaryanuM sAdhya paNa mAtra mokSa che. jagatanI dRSTie mahattvanI gaNAtI game te bAbata brahmacaryathI siddha thaI zakatI hoya, paNa jo tenAthI mokSa sAdhavAmAM na Ave to jaina dRSTi pramANe e brahmacarya lokotta2 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicAra 0269 (AdhyAtmika) nathI. jaina dRSTi pramANe mokSamAM upayogI thatI vastu ja sAcuM mahattva dharAve che. zarIrasvAsthya samAjabaLa Adi uddezo kharA mokSasAdhaka Adarza brahmacaryamAMthI svataH siddha thaI jAya che. : brahmacaryane saMpUrNapaNe siddha karavA be mArgo nakkI ka2vAmAM AvyA che : pahelo kriyAmArga ane bIjo jJAnamArga, kriyAmArga virodhI kAmasaMskArane uttejita thato aTakAvI tenA sthUla vikAraviSane brahmacaryajIvanamAM pravezavA nathI deto; arthAt tenI niSedhabAju siddha kare che, paNa tenAthI kAmasaMskAra nirmULa thato nathI. jJAnamArga e kAmasaMskA2ne nirmULa karI brahmacaryane sarvathA ane sarvadA svAbhAvika jevuM karI mUke che; arthAt tenI vidhibAju siddha kare che. jaina pirabhASAmAM kahIe to kriyAmArgathI brahmacarya aupazamikabhAve siddha thAya che, ane jJAnamArgathI kSAyikabhAve siddha thAya che. kriyAmArganuM kArya jJAnamArganI mahattvanI bhUmikA taiyAra karavAnuM hovAthI te mArga vastutaH apUrNa chatAM paNa bahu upayogI manAyo che, ane dareka sAdhaka mATe prathama Avazyaka hovAthI tenA upara jaina zAstramAM bahu ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. e kriyAmArgamAM bAhya niyamono samAveza thAya che. e niyamonuM nAma gupti che. gupti eTale rakSAnuM sAdhana arthAt vADa. evI guptio nava gaNavAmAM AvI che. eka vadhu niyama e guptiomAM umerI emane ja brahmacaryanAM daza samAdhisthAnaka tarIke varNavavAmAM AvyAM che. e niSedhAtmaka samAdhisthAnone brahmacArI pAse paLAvavA je rIte jaina zAstramAM akhatyAra karavAmAM AvI che te bhArata varSamAM bIjA darzanomAM paNa prasiddha ane jUnI che. brahmacaryanA umedavAra puruSane strIjAtinA AkarSaNathI mukta rAkhavA ane strI kalevara tarapha prabaLa ghRNA thAya, strI-svabhAvamAM doSa dekhAya ane strIjAti mULathI ja doSanI khANarUpa che evI pratitI thAya te mATe ka2vuM joItuM badhuM varNana zAstramAM che. te uparAMta samAjabhaya, rAjabhaya ane paralokabhaya dvArA temaja kIrti, pratiSThAnI siddhi ane devI sukhanA pralobhana dvArA paNa e umedavAra brahmacaryane vaLagI rahe te mATe adbhuta varNano ane kalpanAo che. kriyAmArga dvArA brahmacaryane sthUla rakSaNa game teTaluM maLatuM hoya, chatAM temAM kAmasaMskAra kAyama raheto hovAthI ane emAM ghRNA bhaya, lobha Adi bIjI aniSTa vRttio poSAtI hovAthI e mArganI apUrNatA dUra karavA jJAnamArga yojavAmAM Avyo che. jJAnamArgamAM dhyAnanuM sthAna mukhya che. dhyAna dvArA vicAravikAsa ane svarUpaciMtana sadhAtAM kAmAdi badhI aniSTa vRttionAM bIjo baLI jAya che. dhyAnanA prakAromAM zukla nAmaka dhyAna UMca koTinuM che. te yogadarzanaprasiddha saMprajJAta ane asaMprajJAta samAdhine sthAne che. jema phakta brahmacaryavrata mATe kriyAmArganAM bAhya vidhAno taddana judAM ja ka2vAmAM Ave che tema jJAnamArganAM AMtarika vidhAno phakta e vratane uddezI judAM pADI kyAMya kahevAmAM AvyAM nathI; paNa krodha, moha, lobhAdi badhA saMskArone Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra70 * jaina dharma ane darzana nAbUda karavA je jJAnamArga yojAyo che te ja kAmasaMskAranA nAzamAM paNa lAgu paDe che. mAtra kriyAmArgathI maLatuM rakSaNa aikAMtika pUrepuruM) ke AtyaMtika (haMmezanuM) na hoI zake, kAraNa ke te doSadarzanathI thayeluM hovAthI doSadaSTi badalAtAM bhAgye ja rahI zake. jyAre jJAnamArgathI maLatuM rakSaNa aikAMtika ane AtyaMtika hoya che, kAraNa ke te rakSaNa svarUpaciMtana athavA AtmavivekamAMthI utpanna thayeluM hovAne lIdhe kadI nAza pAmatuM nathI ane sAhajika bhAve siddha thAya che. kriyAmArgamAM AvatAM daza samAdhisthAnonuM varNana uttarAdhyayana sUtranA soLamAM adhyayanamAM bahu mArmika rIte karavAmAM AvyuM che. teno sAra A pramANe che : 1. divya ke mAnuSI strInA, bakarI, gheTI vagere pazunA ane napusaMkanA saMsargavALAM zayana, Asana ane raheThANa vagereno upayoga na karavo. 2. ekalA ekalI strIonI sAthe saMbhASaNa na karavuM. mAtra strIone kathAvArtA vagere na kahevAM ane strIkathA na karavI, eTale ke strInAM jAti, kuLa, rUpa ane veza vagerenuM varNana ke vivecana na karavuM. 3. strIonI sAthe eka Asane na besavuM. je Asane strI beThelI hoya tyAM tenA UDyA pachI paNa be ghaDI sudhI na besavuM. 4. strIonAM manohara nayana, nAsikA vagere indriyonuM vA teonAM aMgopAMganuM avalokana na karavuM ane te vizenuM ciMtana-smaraNa paNa varjavuM. 5. strIonA ratiprasaMganA avyakta zabdo ratikalahanA zabdo, gItanA dhvanio, hAsyanA kilakilATo, kIDAnA zabdo ane viraha samaye rudananA zabdo paDadA pAchaLa rahIne ke bhIMtanI ADamAM rahIne paNa na sAMbhaLavA. 6. pUrve anubhavelI, AcarelI, ke sAMbhaLelI ratikrIDA, kAmakrIDA vagere na saMbhAravAM. 7. dhAtune vadhAranArAM pauSTika khAnapAna na levAM. 8. sAduM khAnapAna paNa pramANathI adhika na levuM. 9. zaNagAra na javo; eTale ke kAmarAgane uddezIne snAna vilepana, dhUpa, mAlya vibhUSaNa ke veza vagerenI racanA na karavI. 10. je zabdo, rUpo, raso, gaMdho ane sparzI kAmaguNane ja poSanArAM hoya teone varjavAM. A uparAMta kAmoddIpaka hAsya na karavuM. strInAM citro na rAkhavAM, na jovA, abrahmacArIno saMga na karavo vagere brahmacArIo na karavA jevI bIjI aneka jAtanI kriyAo A daza sthAnomAM samAI jAya che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacarya-vicAra * 271 sUtrakAra kahe che ke pUrvokta niSiddha pravRttimAMnI koIpaNa pravRtti karanAra brahmacArI potAnuM brahmacarya to khoze ja, taduparAMta ene kAmajanya mAnasika ke zArIrika rogo paNa thavAno saMbhava che. brahmacArI paNa rahe che to janasamAjamAM ja, eTale enI AMkhe rUpo ane kAne zabdo vagere na Ave e to na ja bane; to have zuM eNe janasamAjamAM na rahevuM ? rUpo, zabdo vagerene na AvavA devA? ke AMkha ane kAne paDadA rAkhavA ? sUtrakAre Ano uttara TUMko paNa sacoTa rIte Apelo che, je A rIte che : AMkhe AvatAM rUpono ane kAne paDatA dhvani vagereno parihAra zakya ja nathI, paNa tene prasaMge e rUpo ke zabdo vagerene lIdhe potAnI pravRttimAM rAgane ke dveSane na thavA devo, arthAtu eve vakhate brahmacArIe vastusvabhAvanuM ciMtana karavuM yA to sarvathA udAsIna rahevuM spa, gaMdho ane raso mATe e nyAya ghaTAvI levo. uparyukta samAdhisthAno uparAMta brahmacArI bhikSubhikSuNIo mATe bIjAM paNa keTalAMka vidhAno karavAmAM AvyAM che, jemake pathArI kaThaNa rAkhavI, pathArI uparano ochADa suMvALA kapaDAMno na rAkhavo. suMvALAM vastro na paheravAM, bhikSuNIe hAthAvALAM Asano para na besavuM ane AkhuM keLuM na levuM, bhikSue sAMkaDA moMnAM pAtro na rAkhavAM, vagere vagere. 5 brahmacaryanA svarUpanI vividhatA ane tenI vyApti upara ApelI bIjI vyAkhyA pramANe kAmasaMganA tyAgarUpa brahmacaryano je bhAva sAdhAraNa loko samaje che te karatAM ghaNo sUkSma ane vyApaka bhAva jaina zAstromAM levAyo che. jyAre koI vyakti jaina dharmanI munidIkSA le che tyAre te vyakti vaDe levAtI pAMca pratijJAomAM cothI pratijJA rUpe evA bhAvanA brahmacaryano svIkAra karavAmAM Ave che. e pratijJA A pramANe che: he pUjya guro ! huM sarva maithunano parityAga karuM chuM; arthAt daivI, mAnuSI ke tairyacI pazupakSI saMbaMdhI) koIpaNa jAtanA maithunane huM manathI, vANIthI ane zarIrathI, jIvanaparyata nahi evuM, temaja manathI, vacanathI ane zarIrathI traNa prakAre bIjA pAse jIvanaparyata sevarAvIza nahi ane bIjo koI maithuna sevato haze to temAM huM e ja traNa prakAre jIvanaparyata anumati paNa nahi ApuM. 13. "na sarvI, soruM saddA (2) soviyaHITyA | rAgadoSA u le tatthaM taM bhikkha parivajjae / Na sakkA khmaddaTTuM cakkhuvisayamAgayaM / rAgadoSA u je tattha taM bhikkhU parivajjae / ' ItyAdi, AcArAMgasUtra vimukti-adhyayana chelluM. 14. juo kalpasUtra paMcama uddeza, sU. 15-47. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 * jaina dharma ane darzana joke munidIkSAmAM sthAna pAmela upara varNaveluM nava prakAranuM brahmacarya ja bIjI vyAkhyA pramANenA brahmacaryanuM aMtima ane saMpUrNa svarUpa che, chatAM tevA eka ja prakAranA brahmacaryane dareka pAse paLAvavAno durAgraha ke mithyA AzA jaina AcAryoe nathI rAkhyAM. pUrNa zakti dharAvanArA vyakti hoya to brahmacaryano saMpUrNa Adarza sacavAya ane alpazakti ane azaktivALI hoya to pUrNa Adarzane nAme daMbha cAlavA na pAme evA spaSTa udezathI zakti ane bhAvanAnI ochIvattI yogyatA dhyAnamAM rAkhI jaina AcAryoe asaMpUrNa brahmacarya paNa upadezya che. jema saMpUrNatAmAM bhedane avakAza nathI tema asaMpUrNatAmAM abhedano saMbhava ja nathI. tethI apUrNa brahmacaryanA aneka prakAro thaI jAya ane tene lIdhe tenA vrataniyamonI pratijJAo paNa judI- judI hoya te svAbhAvika che. AvA asaMpUrNa brahmacaryanA ogaNapacAsa prakAro jaina zAstromAM kalpAyelA che, ane adhikArI temAMthI potAnI zakti pramANe niyama svIkAre che. munidIkSAnA saMpUrNa brahmacaryanI pratijJA levA asamartha ane chatAM tevI pratijJAnA Adarzane pasaMda karI te dizAmAM pragati karavA icchanAra umedavAra gRhastho potapotAnI zakti ane ruci pramANe e ogaNapacAsa prakAromAMthI koI ne koI jAtanA brahmacaryano niyama laI zake tevI vividha pratijJAo jaina zAstro pUrI pADe che. A rIte vAstavika ane Adarza brahmacaryamAM bheda na hovA chatAM vyAvahArika jIvananI dRSTie tenA svarUpanI vividhatA jaina zAstromAM bahu vistArapUrvaka varNavavAmAM AvI che. jema khAdInuM vrata DhIluM karavA jatAM ke temAM bArIo zodhAtAM te vratamAM dAkhala thatI dAMbhikatA dUra karavA khAtara zuddha, mizra ane milanI khAdI evA bhedo e vrata sAthe saMkaLAyAno itihAsa jANIto che, tema apUrNa brahmacaryamAM aneka chUTo ane bArIone avakAza hovAthI jemajema temAM bArIo zodhAtI gaI tema tema te vratanI jhINavaTa vadhatI gayAno itihAsa paNa bahu manoraMjaka ane mahattvano che. prAcIna kALanA sIdhA, saraLa ane chatAM gaMbhIra varNana uparathI ema cokhkhuM lAge che ke apUrNa brahmacaryanAM umedavAra strI agara puraSa saMtoSa keLavavA kAmavRttinI maryAdA bAMdhatAM. AryAvartamAM puruSane game teTalI strIo karavAmAM na hato koI bAhya aMkuza ke na hato koI sAmAjika pratiSThA javAno bhaya. jyAre sAmAnya rIte strIne ekathI bIjo pati karavAmAM eka tarapha sAmAjika pratiSThA ochI thavAno bhaya hato ane bIjI tarapha bAhya aMkuzo paNa hatA. A kAraNathI apUrNa brahmacarya svIkAranAra vyakti jo puruSa hoya to potAnI IcchA pramANe amuka strIonA bhoganI maryAdA bAMdhI tethI anya strInA bhogano tyAga karato. khAnadAnI ane dharmaniSThA, evA puruSane saMkhyAmAM game teTalI chatAM svavivAhita strIonA bhoganI maryAdA bAMdhavA preratAM. puruSanI e maryAdA jaina zAstromAM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacarya-vicAra * 273 svadArasaMtoSa vratane nAme prasiddha che. paraMtu apUrNa brahmacarya vratanI umedavAra strI hoya to te potAnA vivAhita eka pati sivAya anya puruSanA bhogano tyAga karatI. eno e tyAga "svapatisaMtoSa' nAme jaina samAjamAM jANIto che. puruSanuM svadArasaMtoSavrata ane strInuM svapatisaMtoSavrata evA be bhedo sAmAnya rIte apUrNa brahmacaryavratanA paDe che. aMtaHkaraNamAM rahelI sArI dharmaniSThA jo mANasane saMyamanI dizAmAM prere che to tenI sAthe rahevA pAmelI ochIvattI vAsanAo tene kAM to asaMyamanI dizAmAM agara svIkArela niyamamAM bArIo ane chUTa zodhavA prere che. sAhasavRtti, tarkavRtti ane niraMkuzatAno joga jo dharmaniSThA sAthe thAya to temAMthI saMyamanAM phaLo janme che. ane jo temano joga vAsanA ane khAsa karI kAmavAsanA sAthe thAya to temAMthI asaMyama ja nahi paNa svIkArela saMyamamaryAdA sudhdhAMmAM aneka chUTonI zodhane pariNAme bhayaMkara adha:pAta paNa janme che. joke puruSanA svAdArasaMtoSa vratamAM be, pAMca ke daza ja nahi paNa seMkaDo ane hajAro svavivAhita strIonA bhogano samAveza thavA jeTalo avakAza AryAvartanI lagnaprathAne lIdhe hato ja, chatAM sAhasa, tarka ane niraMkuzatAe puruSane prazna karAvyo ke vezyA jevI sarvasAdhAraNa strI, je anya dvArA vivAhita nathI, tene paisA ke bIjI lAlacathI thoDA vakhata sudhI potAnI strI ja mAnI bhogavavAmAM svadArasaMtoSavratano bhaMga zA mATe gaNavo joIe? kAraNa ke svadArasaMtoSavratano dhvani parastrItyAga tarapha che, ane vezyA e kAMI parastrI to nathI ja. e to sAdhAraNa strI hovAthI jo bIjAnI hoya to potAnI paNa che ja. mATe svadArasaMtoSavratanI maryAdAmAM vezyAsevana bAdhaka zAne gaNavuM joIe ? puruSanA A eka kaTila praznane lIdhe svadArasaMtoSavratamAMthI paradAratyAgano janma thayo ane svadArasaMtoSavrata temaja paradAratyAgavrata e benA arthamAM ApoApa bheda nizcita thayo. - jyAre apUrNa brahmacarya lenAra puruSa mATe svadArasaMtoSa ane paradAratyAga e be vrato judAM kalpAyAM tyAre arthabhedanI kalpanA A rIte karI H je potAnI vivAhita strImAM ja saMtuSTa rahevA Icche te svadArasaMtoSavrata le. e vrata lenAra jema parastrI na sevI zake tema vezyAsevana paNa na karI zake, paraMtu je vivAhita strI uparAMta vezyAsevana tajavA na icche, mAtra anya puraSoe paraNelI evI strIono ja tyAga karavA icche te paradAratyAgavata le. e vrata lenArane svavivAhita strI ane sAdhAraNa vezyA e baMneno bhoga bAdhaka nathI gaNAyo. tene phakta paravivAhita strIno bhoga ja bAdhaka gaNAyelo che. A rIte eka ja kAyadAmAMthI aneka artho nIkaLe che tema puruSanA eka ja gaMbhIra svaradArasaMtoSavratamAMthI be arthavALA be vrato jamyAM. paNa puruSanuM pauruSa kAMI eTalethI ja aTake? tethI vaLI tene zaMkA thaI ke parastrI eTale jeno vivAhita pati hoya ane je para-patinuM rakSaNa meLavatI hoya te. parastrInI A Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra74 * jaina dharma ane darzana vyAkhyAmAM kumArI strIno, vidhavAno ke jeno pati kyAMya cAlyo gayo hoya proSitabhartakA) tevI strIno samAveza thaI na zake ane tethI paradAratyAganuM vrata lenArane tevI kumArI kanyA, vidhavA ke proSitabhartRkA strIno bhoga bAdhaka zA mATe gaNAvo joIe ? puruSanI A zaMkA paraMparAe paradAvratamAMthI bIjAM aneka vrato janmavavAnI paristhiti utpanna karI, paNa dIrghadRSTi AcAryoe anavasthAdoSanA bhayathI bIjAM navAM vatonI kalpanA aTakAvI ane e zaMkAnuM nivAraNa bIjI ja rIte karyuM. paraMtu AryAvartanI strIne zaMkAjanaka tattvono puruSa jeTalo vAraso nathI maLyo, eTale tenA svapatisaMtoSavratano artha cokkasa ane ekasarakho rahyo che. tene lIdhe bhAratavarSanI sAdhvI strIone puruSanI pUrvokta kalpanAnI peThe evI kalpanA na ja UgI ke parapatityAga eTale je koI puruSa koI strIno paMcasAkSika pati che teno ja mAtra tyAga ane je kumAra che, vidhura che athavA koI strIno niyata pati nathI paNa gaNikA jevo aniyata che e badhA puruSono tyAga nahi. ethI e vrata lenAra strIne potAnA vivAhita pati sivAya koIpaNa puruSanuM sevana bAdhaka ja lekhAyuM che, pachI bhale te anya puruSa koI bIjI strIno vivAhita pati hoya ke vidhura ke avivAhIta kumAra hoya. saMyamazIla strInA sabhAgye tenA parapatityAgavratanA arthamAM jarAye chUTa thavAne badale UlaTI temAM vadhAre niyamitatA nakkI karavAmAM AvI che. te jema jANavA jevI che tema sarakhAmaNImAM Azcaryajanaka paNa che. svapatisaMtoSavrata lenAra strIne jo sapatnI (zoka) hoya to sapatnInA vArAne divase potAnA vivAhita pati sudhdhAMno tyAga sUcavavAmAM Avyo che ane teno bhoga vratane bAdhaka mAnavAmAM Avyo che. jyAre svadArasaMtoSavrata lenAra puruSa jo aneka patnIono svAmI hoya ane eka strInA vArAne divase bIjI strIno bhoga pasaMda kare to tene mATe kAMI vidhiniSedha sUcavAyo nathI. A rIte puruSanA apUrNa brahmacaryavratamAMthI aneka phAMTAo paDyAno TUMko ItihAsa che. sarvabrahmacarya te nava prakAranuM brahmacarya ane dezabrahmacarya te AMzika brahmacarya. tenuM vadhAre svarUpa A pramANe che : mana, vacana ane zarIra e pratyeka dvArA sevavuM, sevarAvavuM ane sevananI anumati ApavI e nave koTIthI sarvabrahmacArIne kAmAcArano tyAga hoya che. sAdhu ke sAdhvI to saMsArano tyAga karatAM ja e nave koTInA pUrNa brahmacaryano niyama le che ane gRhastha paNa teno adhikArI thaI zake che. pUrNa brahmacaryanI e nave koTI uparAMta e pratyeka koTIne dravya kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA paNa che. e dareka maryAdA kramazaH A pramANe che : koIpaNa sajIva ke nirjIva AkRtio sAthe nave koTIthI kAmAcArano niSedha e dravyamaryAdA. uparano loka, nIceno loka ane tiracho loka e traNemAM nave koTIe kAmAcArano tyAga e kSetramaryAdA. divase, rAtrie ke e samayanA koI bhAgamAM e ja nave koTIthI kAmAcArano niSedha e kALamaryAda Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacarya-vicAra * 275 ane rAga ke dveSathI eTale mAyA, lobha, dveSa ke ahaMkAranA bhAvathI kAmAcArano nave koTithI tyAga e bhAvamaryAdA. AMzika brahmacaryano adhikArI gRhastha ja hoya che. ene potAnA kuTuMba uparAMta sAmAjika javAbadArI hoya che, ane pazupakSInA pAlananI paNa ciMtA hoya che. eTale ene vivAha karavA-karAvavAnA prasaMgo ane pazupakSIne garbhAdhAna karAvavAnA prasaMgo AvyA ja kare che. A kAraNathI gRhastha e nave koTinuM brahmacarya bahu virala rIte pALI zake che. AgaLa je nava koTIo batAvI che temAMthI mana, vacana ane zarIrathI anumati ApavAnI traNa koTIo ene nathI hotIH arthAta enuM uttama brahmacarya bAkInI chaye koTIe lIdheluM hoya che. AMzika brahmacarya levAne A che paddhatio che : (1) dvividha trividhe, (2) dvividha dvividha (3) dvividha ekavidhe, tathA (4) eka vidha trividhe, (5ekavidha dvividha, (6) ekavidha ekavidhe. AmAMnA koI eka prakArane gRhastha potAnI zakti pramANe brahmacarya mATe svIkAre che. dvividha eTale karavuM ane karAvavuM e apekSAe ane trividha eTale mana, vacana ane zarIrathI arthAt manathI karavAkarAvavAno tyAga, vacanathI karavA karAvavAno tyAga ane zarIrathI karavA karAvavAno tyAga. e prathama paddhati che. A ja rIte bIjI badhI paddhatio levAnI che. 6. brahmacaryanA aticAro koIpaNa pratijJAne lagatAM cAra dUSaNo hoya che. temAM laukika dRSTithI dUSitapaNAnuM tAratamya mAnavAmAM Ave che. e cAre pratijJAnA ghAtaka to che ja, paNa vyavahAra to pratijJAnA dazaya ghAtane ja ghAta mAne che. e cAranAM nAma ane svarUpa A pramANe che : 1. pratijJAno atikrama karavo eTale pratijJAnA bhaMgano mAnasika saMkalpa karavo. 2. pratijJAno vyatikrama karavo eTale e saMkalpanI sahAyaka sAmagrInA saMyoganI yojanA karavI. A baMne dUSaNarUpa hovA chatAM vyavahAra e baMnene kSamya gaNe che, arthAt manuSyanI apUrNa bhUmikA e tenI AsapAsanuM vAtAvaraNa jotAM e baMne doSo calAvI levAya kharA. 3. paNa je pravRttine lIdhe vyavahAramAM paNa lIdhelI pratijJAno AMzika bhaMga manAya, arthAt je pravRtti vaDe manuSyanuM vartana vyavahAramAM dUSita manAya te pravRttine tyajavA mAnavAmAM AvI che. evI pravRttinuM ja nAma aticAra vA doSa che, ane e trIjo doSa gaNAya che. 4. anAcAra eTale pratijJAno sarvathA nAza. e mahAdoSa che. ahIM sarvathA brahmacarya ke AMzika brahmacarya sAthe je aticAra rUpa doSo saMbaMdha dharAve che temanuM vivecana karavAnuM che ane te nIce pramANe che : Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 * jaina dharma ane darzana sarvathA brahmacArIne hastakarma ane bIjI evI kuceSTAo doSarUpa che tathA AgaLa pAMcamA prakaraNamAM je daza samAdhisthAno batAvyAM che temanA pAlanamAM jeTalI jeTalI khAmI rahe te paNa doSarUpa che. e doSonA sevana dvArA brahmacaryano cokhkho bhaMga che e vAta sarvathA brahmacArI potAnI pratijJAno pUro marma samaje to to samajI ja jAya ane e doSone pAse pharakavA paNa na de. paNa koI vakra ane jaDa ema samaje ke ApaNI pratijJAmAM to mAtra strIprasaMgano tyAga che, emAM hastakarma vagerenAM niSedhanI vAta kyAM Ave che? zAstrakAre tevAne barAbara samajAvavA upara kahelA doSone aticArarUpe batAvelA che. AMzika brahmacArI eTale gRhastha. tenuM zIla moTe bhAge svadArasaMtoSa sudhInuM che. svadArasaMtoSano artha puruSa ke strI samAjasaMmata vivAhapaddhatie potAnA vaiSayika premanuM sthAna amuka strI ke amuka puruSane ja banAve, paNa e premano viSaya je te koI, jyAre tyAre to na ja bane e che. A arthamAM paradAra ke parapuruSano tyAga ApoApa AvI jAya che. uparAMta loko jena paradAra tarIke nathI samajatA evI vezyA, kanyA ke kuMvArI strI tathA rakSitA strI vagereno ane samAjane amAnya evI vivAhapaddhatie thatA lagnano paNa tyAga A ja arthamAM samAI jAya che. Ama chatAM svadArasaMtoSI hoIne paNa viSayavRttine AdhIna thayelo varga jANatAM ke ajANatAM evI chUTo zodhe che ke je dvArA pratijJAno bhaMga na kahevAya ane potAnI vRttine poSaNa paNa maLe. evI chUTo e gRhasthanA zIlane aticArarUpa che, mATe ja e anAcaraNIya che. evI je chUTo che tenuM pAMca saMkhyAmAM vargIkaraNa karIne zAstrakAre doSonuM ja svarUpa batAvyuM che te nIce pramANe che : zAstrakAre kahe che ke gRhasthanA zIlanA evA pAMca aticAra che : (1) ItraparigRhItAgamana, (2) aparigRhItAgamana, (3) anaMgakrIDA, () paravivAhakaraNa, ane (5) kAmabhogamAM tIvra abhilASa. e pratyekanuM spaSTa svarUpa A pramANe che : 1. je strIo paradArakoTInI nathI temane paisA vagerenI lAlaca ApI amuka samaya sudhI potAnI karavI eTale svadArakoTInI karavI ane teonI sAthe kAmAcarAno pratyakSa bahAra rAkhavo. enuM nAma itraparigrahItAgamana. 2. je strI potAne mATe aparigRhItA-asvIkRtA che, jenA lagananI paddhati samAjasaMmata nathI, je vezyA vagere niyata rIte anyasvIkRta che eTale potAne mATe aparigRhIta che, je eka samaye parigrahItA hovA chatAM vartamAnama aparigRhItA arthAtu je koI kAraNathI patithI chUTI thayelI chevA proSitapatikA che, che, vidhavA che, vA gahilapatikA gAMDA pativALI) che; vaLI je parigRhItA hovA chatAM AzritarUpe Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacarya-vicAra * 277 potAnI che vA potAnI dAsI vagere che - evI tamAma prakAranI strIo sAthe bhUlathApane lIdhe vA svadArasaMtoSanI pUrI samajaNanA abhAvane lIdhe ja kAmaprasaMga banI jAya te aparigRhItAgamana 3. game te strInAM kAmAMgone AzarIne krIDA karavI, anurAgapUrvaka game te strIne AliMgavI, puruSe puruSa strI ke napuMsaka sAthe, strIe strI puruSa ke napusaMka sAthe ane napusaMke paNa ke traNe sAthe kAmAcArane lagato vicAra karavo, hastakarma vagere kuceSTAo kiravI, lAkaDAMnA ke cAmaDAM vagerenA kRtrima sAdhano dvArA kAmAcAranuM sevana karavuM; matalaba ke, je dvArA kAmarAgano prabaLa vega vadhe evI koIpaNa pravRtti karavI te anaMgakrIDA. 4. kanyAdAnamAM dharma che ema samajIne vA snehAdikane kAraNe bIjAone mATe kanyAo ke varo zodhI ApavAM, vevAI ane vevANone maLavuM vA e ja pravRtti mAtra kAmagarAne laIne karavI te paravivAhakaraNa. 5. zabda ane rUpa e be kAmarUpa che. gaMdha, rasa ane sparza e traNe bhogarUpa che. e pAMcamAM atyaMta Asakti rAkhavI, tathA vAjIkaraNa AdinA sevana dvArA vA kAmazAstrokta prayogo dvArA kAmAbhilASane adhikAdhika uddIpta karavo te kAmabhogatIvAbhilASa. A pAMca prakAranI pravRtti svadArasaMtoSI gRhasthanA zIlane dUSaNarUpa che. ' koIpaNa gRhastha svadArasaMtoSane pUrepUro vaphAdAra rahe to e pAMcamAMnI eka paNa pravRttine kadI paNa nahi Acare. evI vaphAdArI to koI viziSTa vyaktimAM ja saMbhavI zake che, paNa jyAM samudAyanA AcArabaMdhAraNano prasaMga Ave che tyAM e vicAra samudAyanI daSTie ane tatkAlIna sAmAjika paristhitine lakSamAM rAkhIne ja karavAno hoya che. A aticAro UbhA thavAmAM paNa e dRSTi eka nimittarUpa che. samudAyamAM evI paNa aneka vyaktio hoya che je svadArasaMtoSanA vratane jALavavA prayatna to jarUra kare che, paNa emanAmAM e vratano mULa uddeza samajavA jeTalI sUkSma vivekazakti ghaNI ochI hoya che. ethI loko je strIone paradArakoTInI nathI gaNatA teone paisA vagere ApI potAnI karI laI temanI sAthe prasaMga rAkhatAM eone potAnA vratano aMze paNa bhaMga na jaNAya e svAbhAvika che. vaLI samAja AvI pravRttino prabaLa virodhI na hoya tyAM e pravRttine AnAcaraNIya mAne paNa koNa? AvI sthitimAM vratadhArInA vratanuM barAbara pAlana thAya, vatano pUro marma tenI samajamAM AvI jAya ane vakra-jaDa prakRtino manuSya paNa potAnA lIdhela vratanA aMkuzamAM barAbara rahe e hetuthI zAstrakAre ItraparigRhItAgamananI pravRttine pRthaka batAvI aticArarUpe TharAvI ane bhale te sAmAjika koTInI gaNAtI hoya to paNa tene sApha Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2780 jaina dharma ane darzana sApha zabdomAM taddana anAcaraNIya koTInI samajAvI. koI puruSa svadArasaMtoSI rahevAnI gaNatarIe jene jene mohe tene tene paraNIne svadArA banAve; arthAt bIjI-bIjI aneka kanyAone, kuMvArI strIone ke dAsI vagerene paraNe, chatAMya te paraNanAra potAnA vratano thoDo paNa bhaMga na samaje ane bahuvivAhanI prathAne Teko ApanAra samAja to e rItane anumodana ja Ape, paNa paramArtha rIte vicAratAM jaNAze ke A pravRtti svadArasaMtoSIne dUSaNarUpa che. vaLI jUnA jamAnAmAM ATha jAtanA vivAha thatA : brAhma, prajApatya, ArSa, daiva, gAMdharva, Asura, rAkSasa ane paizAca. AmAMnA AgalA cAra AcArakoTInA che, pAchalA cAra anAcArakoTInA che. koI eka jUnA banAvane AdhAre pAchalA cAramAMnA game te vivAhane avalaMbI koInuM pANigrahaNa kare ane mAne ke meM to amukane amuka vivAhapaddhatie svadAra tarIke svIkArelI che, temAM mArA svadArasaMtoSane zo bAdha Ave ? A uparAMta je je strIono vivAha sAmAjika rIte varjya che teono paNa svadArarUpe svIkAra karavAno niSedha AmAM AvI jAya che. A badhI bAbato tarapha svadArasaMtoSInuM dhyAna kheMcAya, te svadArasaMtoSanA gAMbhIryane barAbara samaje ane kyAre paNa AvA bhrAmaka prasaMgomAM lapasI paDI potAnA vratane malina na banAve evA aneka zubha uddezothI zAstrakAre A bIjA aticArane varNavelo che ane teno sparza sarakho paNa niSedhelo che. acauryavratano niyama lenArAe potAnA mojazokho jarU2 ochA karavA joIe. AvI vyApti sAMbhaLanAro koI bhadraka jarU2 pUchaze ke acauryavratano niyama e eka judI bAbata che ane mojazokhano tyAga e paNa eka judI bAbata che. e bemAM kAryakAraNanI saMkalanA jevI vAta kema karo cho ? jenI dRSTi UMDI. vivekI ane marmagrAhI, gaMbhIra vicAra karanArI haze te to uparanA niyamane barAbara samajI zake tema che. te ja nyAya A trIjA ane pAMcamA aticAro vize ghaTAvavAno che. je e aticArone seve te kadI paNa svadArasaMtoSa na ja rAkhI zake. e aticAronA varjanamAM ja svadArasaMtoSanuM pAlana che ane svadArasaMtoSanA pAlanamAM ja e aticArono niSedha che. Ama e baMne ekabIjA sAthe ghaTa ane mATInI peThe saMkaLAyelAM che. A to koI bhadraka ke vakra manuSya ema samajI bese ke mohaka saMgIta sAMbhaLavuM, vedhaka rUpo jovAM emAM vaLI svadArasaMtoSano thoDo paNa bhaMga zeno ? evA bhadraka-vakranuM valaNa e aticAro tarapha jarA paNa na thAya ane enA khyAlamAM svadArasaMtoSanI vizALatA Ave e mATe ja trIjo ane pAMcamo aticAra zAstrakAre samajAvyo ane niSedhyo che. svadArasaMtoSI gRhastha potAnAM putraputrIone yogya sthaLe paraNAve vA e kAma koI yogya samajanAra ane javAbadAra svajanane bhaLAve, paNa e tarapha enI leza paNa bedarakArI na ja cAle. jo evA Avazyaka kArya tarapha te bedarakAra rahe to e jaina Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicAra * 279 dharmano upaghAta (vinAza) kare che e hakIkatane zAstrakAre spaSTa zabdomAM mUkelI che. kaSNa" ane ceTaka vagere gRhasthone potAnAM saMtAnonA vivAha na karavAno niyama hato, paNa emanA e khAsa kAmanI javAbadArI samajadAra svajanoe mAthe lIdhelI hatI, e vAta bhUlavAnI nathI. have koI svadArasaMtoSI snehAdikane kAraNe, dAkSiNyane lIdhe ke kanyAdAnamAM dharma samajI bIjAnAM saMtAnonAM sagapaNa ke vivAha vagerenI pravRtti enA brahmacaryane ADakhIlIrUpa che. A vastune upara uparathI ja jovAmAM Ave to ene lIdhe brahmacaryane kazI hAni thatI nahi bhAse, paNa jarA UMDA vicApradezamAM UtarIzuM to jhaTa samajI zakAze ke snehAdikane kAraNe ke puNya samajIne sagapaNa vagerenI pravRtti karanArAonI dazA chevaTe evI thaI jAya che ke jevI AjakAlanA varakanyAnA dalAlonI che. A dizAmAM svadArasaMtoSI potAnA vratane barAbara vaLagI rahe e bahu kaparuM kAma che. taduparAMta emAM bIjA paNa aneka doSo che. vara kanyAnA pakSapAtane lIdhe game tevAM kajoDAM karI devAmAM Ave che, jene pariNAme samAjamAM bIjA aneka saDAo pese che. AvAM aneka bAdhaka kAraNone lIdhe svadArasaMtoSIne sAru e pravRtti vajya mAnavAmAM AvI che. sAgAradharmAmRtano kartA paMDita AzAdhara (teramo saiko) ahIM eka agatyanI vAtano sphoTa A pramANe kare che. te kahe che ke potAnA samAnadharmIne sArI kanyA ApavI e enA traNa vargone sudhArI ApavA jevuM mahApuNyanuM kAma che. kAraNa ke kharuM ghara to strI ja che, paNa bhIMta ke chAparuM vagere nathI pR. 24). paMDita AzAdhara paravivAhakaraNane aticAra rUpe batAve che ane enI vyAkhyA paNa jevI AgaLa kahI che tevI kare che tevI kare che. Ama chatAM e sadharmIne satkanyA ApavAnI pravRttine puNyakoTInI gaNe che. enuM kAraNa eka ja hoI zake ke te samaye lokoe A aticAranI ADamAM rahIne svasaMtAnonA vivAha jevA gaMbhIra prasaMgo tarapha taddana bedarakArI batAvI haze ane ene lIdhe aneka anAcAro ke kuchaMdo vadhyA haze, jene pariNAme "are jaino paraNe to che, paNa potAnAM chokarAM paraNAvavAmAM pApa samaje che' AvA upAlaMbhothI jaina dharma vagovAyo paNa haze. AvI koI sthiti UbhI thaI haze, tethI ja e paMDite sAdharmIne satkanyA ApavA khAsa bhalAmaNa karI haze ane 15 juo paMcAzakavRtti, pR. 15; dharmabinduvRtti, pR. 124; yogazAstra, pR. 193, tRtIya prakAza; sAgaradharmAmRta, pR 118. 16. kRSNa ane ceTakanA vRtAMta mATe juo triSaSTi. carita parva 8, sarga pAMcamAthI; tathA parva 10, sarga 6, pR. 129. 17. saMnyAM hatA7: satriva mRdAzrama: | gRhaM hi gRhiNImAhurna kuDayakaTasaMhatim // - sAgAradhamamRta, pR. 54 zlo. 59 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 * jaina dharma ane darzana e dezakALa pramANe ucita paNa haze. bAramA teramA saikAnA AcArya hemacaMdra potAnAM chokarAMonA sagapaNa ke vivAha vagereno vyavasthita prabaMdha na karanAra gRhasthane jaina dharmano upaghAtaka (vinAzaka) hyo che. enuM kAraNa paNa evI ja koI sAmAjika bedarakArI hoya ema lAge che. paravivAhakaraNano eka bIjo paNa artha che ane te e ke eka strI hoya chatAM bIjo vivAha karavo. A pravRtti svadArasaMtoSInA zIlane vidhvarUpa che. dhAro ke hayAta strIthI saMtoSa na hoya paNa svadArasaMtoSInuM e kartavya che ke teNe sahanazIlatA keLavIne vA strIne atyaMta anukULa karIne potAno vyavahAra calAvavo, paNa bIjI strI karavAno saMkalpa sarakho paNa na karavo. ema karavAmAM ja svadArasaMtoSanuM yathArtha pAlana che. A bIjo artha AcArya haribhadranA paMcAzakanI vRttimAM anya mata tarIke ane sAgAradharmAmRtanI TIkAmAM bIjA artha tarIke paNa Apelo che. A bIjA arthano uddabhAvaka game te hoya, paNa te AjanI paristhitimAM to khAsa grAhya che ane e arthanI dRSTie A aticAranuM varjana sarvathA Avazyaka che, upara kahelA pAMca aticAro dvArA gRhasthonA zIlano vyavahArathI sthULadRSTithI - AMzika bhaMga thAya che, paNa je zIlane prANasamuM samaje che tenAthI to teno AMzika bhaMga paNa kema sahI zakAya? kharI rIte to te dareka aticArane zIlano dhvaMsaka ja samajavo joIe. aticAronuM ja svarUpa batAvyuM che te svAdArasaMtoSI puruSane aMge ja che. pativratA strI mATe paNa aticAro to te ja che, mAtra tene lagatA pahelA ane bIjA aticAranI vyAkhyAmAM khAsa phera che, je A pramANe che : pativratA strI potAnA svIkRta pati sivAya bIjA koIne pati samajavAnI kalpanA sarakhI paNa na karI zake... eNe jevo pati maLe tevo devarUpa samajavo." evA aikAMtika niyaMtraNane lIdhe ene mATenA ItaraparagRhItAgamananI vyAkhyA judI karavAmAM AvI che; jemake koI gRhasthane be strIo hoya ane emane potAnA patino prasaMga vArApharatI karavAno hoya, chatAM te vadhu samaya sudhI patino prasaMga karavAno prayatna kare che tene mATe itaraparigRhItAgamanano aticAra che. koIpaNa strIne bhUlathApathI game te prakAranA parapuruSano prasaMga thaI jAya e tene sAru aparigRhatAgamanano aticAra che. pachInA traNe aticAro strI ane paruSe ekasarakhI rIte samajavAnA che. A be aticAronI judI vyAkhyAne lIdhe A viSayamAM puruSane jeTalo niraMkuza rahevA devAmAM Avyo che teTalI ja strIne aMkuzamAM rAkhavAmAM AvI che, e hakIkata tarata samajAI jAya che. svadArasaMtoSI puruSa vezyAgamana kare yA koI evo bIjI jAtano prasaMga rAkhe to tenA svadArasaMtoSavratano sarvathA bhaMga 18. juo agAu TippaNa 15. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie bahmacarya-vicAra * 281 nathI manAto, mAtra tene aticAra ja lAge che ema dharmazAstra kahe che ane samAja to dezAcAra ke rUDhine nAme eno bacAva paNa karI le che, tyAre pativratA strIne parapuruSa sAthe bIjuM to kAMI nahi paNa mAtra hAsyano - nirdoSa hAsyano prasaMga AvI jAya to temAM tenA pAtivatyane zakita mAnavAmAM Ave che. eTaluM ja nahi, paNa evI nirdoSa strI kulaTAkoTInI manAI hoya evA aneka dAkhalA dharmazAstromAM Aja paNa upalabdha che. ApaNA dezamAM strIpuruSanA adhikAranuM vaiSamya AcAra ane vicAramAM ghaNA kALathI cAlyuM Ave che; eno paDagho dharmavidhAnanA kSetramAM paNa paDe te svAbhAvika che. - A jAtanA puruSapradhAnyavAdanI asara svAdarasaMtoSavrata upara eka bIjI paNa thayelI che, jeno vRttAMta A pramANe che. upAsakadazAMgasUtramAM zrAvakonAM-gRhasthonAM vrato ane temanA aticArono ullekha che. temAM cothA aNuvrata tarIke svadArasaMtoSane ane tenA pAMca aticArone jaNAvelA che. paNa pachInA vyakhyAkAro zarUAtanA pahelA be aticArono vibhAga bIjI rIte batAve che. teo kahe che ke je puruSa svadArasaMtoSI che tene ja pahelA be aticAra saMbhavI zake che ane je puruSa mAtra paradAravarjaka che tene mATe to e be aticAra rUpa ja nathI. svadArasaMtoSano AgaLa jaNAvelo paMcasAkSIe paraNelI strI sivAyanI badhI strIone tyAgavAno vizALa artha ja cAlu rahyo hota to aticAronA A vibhAgane jarA paNa sthAna na maLata. TIkAkAro kahe che ke svAdArasaMtoSane pALanArA puruSo samAjamAM be prakAranA maLe che : eka to evA ke jeo mAtra paradAravarjaka che ane bIjA mAtra svarasaMtoSI che. paradAravarjaka eTale jeo mAtra pArakI strIone - bIjAe paMcasAkSIe svIkArelI strIone - ja varje che, nahi ke vezyAne tathA jemane loko parastrI tarIke nathI mAnatA evI strIone AvA paradAratyAgInI maryAdAmAM vezyA vagereno niSedha nathI ja Avato. evo puruSa vezyAdigamana kare to paNa tenuM vrata akhaMDita rahe che, aMze paNa dUSita thatuM nathI. enuM kAraNa e che ke loko vezyA vagerene paradArA nathI ja mAnatA. Ama che mATe paradAratyAgIne pahelA be aticAra rUpe nathI ja ghaTatA. have je puruSa svAdarasaMtoSI che, jenA vratanI maryAdA potAnI strIthI AgaLa jatI ja nathI, jene potAnI strImAM ja saMtoSa mAnavAnuM vrata che tene kadAya vezyAdikane potAnI strI tarIke banAvI prasaMga karavAnI chUTa UbhI thAya tethI ja ene sAruM te chUTa taddana niSiddha che. chatAMya kadAca te evI chUTa le topaNa tenA vratano sarvathA bhaMga to manAto nathI, mAtra AMzika dUSaNa manAya che. uparyukta aticAravibhAganI kalpanAnI ApaNe kaLI zakIe chIe ke svadArasaMtoSano artha e vyAkhyAkAronA jamAnAmAM kAMIka saMkIrNa thayelo jaNAya che. 19. kalAvatI ane subhadrAnA vRttAMta mATe juo bharatabAhubalinI vRtti. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2820 jaina dharma ane darzana ethI ja vyAkhyAkAroe puruSanI pracalita sthitine lakSyamAM rAkhIne svadArasaMtoSanA paradAratyAga ane svAdarasaMtoSa evA be vibhAga karyA che, ane te te aticArono vibhAga uparyukta rIte ghaTAvelo che. jyAre samAjamAM evA puruSonuM bAhulya hoya ke jeo mAtra 52dA2no tyAga karI zake che nahi ke vezyAdino, vaLI dezAcAra ke sAmajika rUDhi paNa evA baMdhAraNane Teko ApatAM hoya, tyAre mAtra teone lakSyamAM rAkhIne dharmazAstra paNa potAnAM vidhAnonI punarbhavasthA puruSAnukUla kare che. e rIte strIsamAjane lakSyamAM rAkhIne bhAratamAM eka paNa zAstramAM eka paNa punarghaTanA thaI hoya enuM haju sudhI to koI itihAsakAre noMdheluM vAMcyuM ke sAMbhaLyuM nathI. 7. brahmacaryanI nirapavAdatA ahiMsA, satya, asteya vagere mahAvrato sApavAda che. paraMtu mAtra eka brahmacarya ja nirapavAda che. ahiMsA vrata sApavAda che eTale sarvaprakAre ahiMsAno pAlaka koI khAsa viziSTa lAbhanA uddezathI hiMsAnI pravRttimAM Utare chatAM tenA vratano bhaMga nathI manAto. keTalAka to prasaMgo ja evA che ke jene laIne e ahiMsaka hiMsA na ja kare yA hiMsAmAM pravRtta na ja thAya to tene virAdhaka paNa mAnelo che. virAdhaka eTela jaina AjJAno lopaka. AvI ja sthiti satyavrata ane asteyAdi vratamAM paNa ghaTAvavAnI che, paNa brahmacaryamAM to Avo eka paNa apavAda nathI. jeNe je jAtanuM brahmacarya svIkAryuM hoya teNe vinA apavAde tevuM te tevuM ja AcaravAnuM che. 7 bIjAnA AdhyAtmika hitanI dRSTi lakSyamAM rAkhIne ahiMsAdino apavAda karanAro taTastha yA vItarAga rahI zake che. brahmacaryanA apavAdamAM evo saMbhava ja nathI; eno prasaMga to rAga, moha ke dveSane ja adhIna che. vaLI evo kAmAcArano prasaMga koInA AdhyAtmika hitane mATe paNa saMbhavI nathI zakato AvA ja kAraNathI brahmacaryanA pAlananuM nirapavAda vidhAna karavAmAM AvyuM che ane e mATe dareka jAtanA upAyo paNa batAvavAmAM AvyA che. brahmacaryano bhaMga karanArAne prAyazcita to AkarAM che, temAM paNa je jeTale UMce darajjethI brahmacaryanI virAdhanA kare che tene tenA darajjA pramANe tIvra 20. 'Ayariyalsa viLAme pache gahavA jutALe saMdhe pacidiyavoramaNaM pi kAUM nitthAraNaM kujjA // evaM tu kareMtegaM avvucchitto kayA u titthammi / jaivi sarIravAo taha viya ArAhao so u // yastu samartho'piH prayojane na pragalbhate sa virAdhakaH / jItakalpavRtti: tilakAcArya:, pR. 35-36 A utArAmAM amuka amuka prasaMge hiMsAde nahi karanArAone tidhaka kahelA che. - www Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie bahAcaryavicAra * 283 tIvrata, tIvratama prAyazcitta kahelAM che. jemake, koI sAdhAraNa kSullaka sAdhu ajJAna ane mohane vaza thaI brahmacaryanI virAdhanA kare to tenuM prAyazcitta enA kSullaka adhikAra pramANe yojeluM che ane koI gItArtha (siddhAMtano pAragAmI ane sarvamAnya AcArya AvI bhUla kare to tenuM prAyazcitta pahelA kSullaka sAdhu karatAM anekagaNuM vadhAre kaheluM che. lokomAM paNa A ja nyAya pracalita che. koI taddana sAmAnya mANasa AvI bhUla kare to samAja e vize lagabhaga bedarakAra jevo rahe che, paNa koI kulIna ane AdarzakoTIno mANasa A prasaMgane aMge sAdhAraNa paNa bhUla kare to kadApi samAja tene sAMkhI leto nathI. brahmacaryabhaMga vizenA prAyazcittanuM varNana ApIe te pahelAM kAmasaMskArone aMkuzamAM lAvavAne lagatI vizeSa hakIkata TUMkamAM jaNAvI daIe. - koI brahmacarya pALato hoya, te mATe udyamazIla paNa hoya, chatAM eNe UbhA thatA prabaLatama kAmasaMskArane aMkuzamAM kema lAvavo? e prazrano nikAla lAvavA te graMthakAro A pramANe kahe che : evA paravaza banelA brahmacArI be prakAranA hoya che. eka to guru ke vaDIlonA AjJAdhArI ane bIjA sarvathA svacchaMdI. jeo AjJAdhArI che teone mATe ja A nIcenI yojanA che. AjJAdhArI brahmacArI gurunI ke vaDIlanI samakSa potAnI vihvaLa sthitine prakAzita kare. pachI guru ene ghaNA lAMbA samaya sudhI nirvikAra bhojana upara rAkhe. nirvikAra bhojana eTale jemAM ghI, dUdha, mAkhaNa, dahIM, goLa, madha, tela, khaTAza, maracAM vagere masAlAdAra uddIpaka padArtho leza paNa na AvatA hoya. vaLI taLelo eka paNa padArtha temAM na hoya, mAMsa ane madha to ene varya ja hoya. lAMbA samaya sudhI AvI caryA rAkhyA pachI enI vihavaLatA na maTe to evuM ja bhojana tene pramANamAM ochuM ochu ApavuM, arthAt zarIranA nirvAhane bAdha na Ave evI rIte ene roja thoDo thoDo bhUkhyo rAkhavo. A pachI paNa kAMI pheraphAra na jaNAya to tene lAMbA upavAso karAvavA. upavAsothI paNa e ThekANe na paDe to enI pAsethI sevA vagerenuM khUba mahenatI kAma levuM. pachI tene mahinAnA mahinA sudhI Ubho ja rahevAnI bhalAmaNa karavI. pachI koI suzIla sAthI ApIne tene lAMbA lAMbA vihAro pantho) karAvavA. panthanA thAkathI paNa e na zame to ja e zAstrAbhyAsano rasika hoya to tene zAstro kaMThastha karAvavA tathA tenA artho paNa yAda rakhAvavAM. A svAdhyAyanI pravRtti rAtadivasa calAvavI ane te paNa lAMbA samaya sudhI. A badhA tyAgapradhAna upAyo anavarata cAlu rAkhavAnA che e yAda rAkhavuM joIe. manuSya, AzramonI vyavasthAmAM yathAkrama pasAra thaI pachI saMnyAsamAM Avato - hoya to AvI yojanAno uddagama bhAgye ja thAta, athavA saMnyAsanI pratijJA amuka Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 - jaina dharma ane darzana muddata sudhInI hota topaNa AvA baMdhAraNanI jarUra bhAgye ja raheta. A uparAMta brahmacAriNIonA A prasaMgane lagatA prAyazcittanA prakAro, tene prAyazcitta ApanArAonI yogyatA ane A jAtanA gaMbhIra prasaMgo tarapha guru upekSA rAkhe to te paNa kevA mahAprAyazcittano bhAgI thAya che, vagere vagere aneka vicAraNAo te graMthomAM noMdhAyelI che.21 brahmacaryabhaMga karanArA bhikSuo mATe prAyazcittanuM vidhAna A pramANe cheH 1. brahmacaryanA bhaMgane lagatuM duHsvapna Ave to 108 zvAsaprazvAsa sudhI mauna rahI dhyAna karavuM. 2. jAhera rIte koI sAdhvI strInA zIlane toDavAnA irAdAthI brahmacaryanuM khaMDana kare to enA dIkSAparyAyane sarvathA cheda karavo. (dIkSAparyAyano cheda karavo eTale koIne dIkSA lIdhe 20 varSa thayAM hoya ane te jo Avo guno kare to tenAM 20 varSamAMthI 15 varSa kApI nAkhavAM ane tene pAMca varSathI ja dIkSita thayelo jAhera karavo, eTale ke tene saMghamAM vaDIla ke vRddha gaNAto aTakAvavo.) 3. garbhapAta ke garbhAdhAnAdi kare topaNa dIkSAparyAyane sarvathA cheda karavo. 4. sRSTiviruddha ane mukha dvArA maithuna karanAranA paNa dIkSAparyAyano sarvathA cheda karavo. jo upara jaNAvelo aparAdhI AcAryo, upAdhyAya vagerenI padavI dharAvato hoya ane teNe uparyukta 2-3-4 kalamamAM lakhelA aparAdha karyA hoya to tene yathAyogya anavasthApya ane pAAMcita prAyazcitta ApavAM. [anavasthApya eTale dIkSAparyAyano cheda karIne pAcho dIkSAno Aropa tyAre ja ka2vAmAM Ave ke jyAre teNe amuka Apela prAyazcitta pUruM kareluM hoya. sAmAnya sAdhuone to dIkSA paryAyano cheda karIne tarata ja dIkSA ApavAmAM Ave che. jyAre A jokhamadAra vyaktio mATe viziSTa prAyazcitta che. pAAMcita e anavasthApyanA jevuM che. mAtra phera e che ke dIkSAparyAyano cheda karyA pachI je prAyazcitta pUruM karavAnuM hoya che te je dezamAM potAnI apakIrti Adi thayela hoya te dezAdine choDIne ane sAdhuveza mUkIne karavAnuM hoya che.] sAmAnya bhikSu, AcAryo, upAdhyAyAdi potAnA bhikSutvano ke padano tyAga karyA sivAya brahmacaryano bhaMga kare to temane jIvatAM sudhI AcAryAdinI padavI pharI ApI zakAya nahi tema teo laI zake paNa nahi. jo e AcArya vagere potAnI padavIno bhAra anyane soMpI de ane gacchathI chUTA thaIne bhaMga kare te pachI teo sudharI jAya 21. saTIka vyavahArasUtra bhASya, tRtIya uddezaka, pR. para thI. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicA2 0 285 ema cokkasa lAge to paNa traNa varSa sudhI to teone te padavI ApI zakAya nahi ja. cothe varSe ApI zakAya ane teo te vakhate laI paNa zake. talpa ane tenI cUrNine AdhAre. -------- 8. brahmacaryamAM eka khAsa dRSTi brahmacarya pALavAmAM ahiMsAnI paNa eka khAsa dRSTi che. kAmAcArane sevatAM bIjA anartho to che ja, uparAMta aneka jIvono ghAta paNa thAya che. 'kAmAcArane sevatA manuSyane kevA prakArano asaMyama lAge ?' evo prazna zrI gautame bhagavAna mahAvI2ne karyo. enA uttaramAM bhagavAna mahAvIre bhagavatIsUtra( zataka 2, uddezaka 5, praznottara aMka 33 )mAM jaNAvyuM ke 'koI manuSya rUthI bharelI naLImAM tapelo saLiyo nAkhe to rUno nAza thaI jAya che tema kAmAcA2sevI manuSya strIyonigata jaMtuono nAza kare che. te jaMtuo paNa ApaNI peThe paMcendriya che ane temanI saMkhyA nava lAkha che. e uparAMta e jIvonI sAthe rahelA samUrchita jIvonI to kAMI saMkhyA ja nathI.' vAtsyAyana kAmasUtrano TIkAkA2 jayamaMgaLa paNa nIcenA zloka dvArA e jIvotpattino ullekha kare che raktajA kRmayaH sUkSmA mRdumadhyAgrazaktaya / smarasadmani kaNDUtiM janayanti tathA'balAm // adhyAya 1, adhikA2 2, pR. 77-78 arthAt smarasanna-yoni-mAM je kaMDUti-caLa Ave che te temAM rahelA raktajanya sUkSma kRmione lIdhe. - kavi kokkoka potAnA ratirahasyamAM pari. 3, zlo. 8, pR. 23) paNa A ja vAtane A ja zabdomAM mUke che : yoniyantrasamutpannAH susUkSmA janturAzayaH / pIDayamAnA vipadyante yatra tanmaithune tyajet // - yogazAstra prakAza 2, zlo. (79, pR. 121) ema kahI AcArya hemacaMdra kAmAcAramAM thatA jIvavadhano tyAga karavA kAmAcAranA varjanano upadeza kare che ane sAthe vAtsyAyanano uparyukta purAvo paNa TAMke che. vartamAna vijJAne kareluM A jIvotpattinuM samarthana to jANItuM che. ema brahmacarya pALavAmAM jema bIjI aneka dRSTio che tema A ahiMsAnI paNa eka dRSTi che ane khAsa karIne jainopadezako brahmacaryano upadeza detAM teno paNa upayoga kare che. 9. brahmacaryamAM sAvadha rAkhavA mATe upadezazailI Ama upadezomAM moTe bhAge strIjAtinI niMdA dvArA te prati ghRNA upajAvI viSaya taraphano vairAgya TakAvavAnI hakIkato Ave che. A jAtanI zailI+ sUtrakALathI te Aja 22. A jAtanI zailI vaidika ane bauddha sAhityamAM paNa upalabdha che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 * jaina dharma ane darzana sudhInA sAhityamAM ekasarakhI cAlI Ave che. sUtromAM kahevuM che ke strIjAti bahu mAyAvALI che. enuM mana kyAMya hoya che, vacana bIje hoya che ane pravRtti vaLI trIje hoya che. jema vaitaraNI nadI dustara che ema strIo paNa dustara che. strIo khUba hAvabhAva karIne puruSone lalacAve che. mATe brahmacArI puruSa cetato hoya, chatAM kadAca tenuM mana bahAra cAlyuM jAya to teNe tema vicAravuM ke jenI tarapha mAruM mana jAya che te mArI nathI, huM paNa teno nathI. ema saMsArano asthira saMbaMdha vicArI teNI taraphanA rAgane dUra karavA prayatnazIla rahevuM, AtApanA levI (sUryanA taDakAmAM dhyAna karavuM), sukumAratAno tyAga karavo, zabdAdi viSayone tyajI devA ane kAmanAM pariNAmo vicArI rAga ane dveSano cheda karavA tatpara rahevuM. yogazAstramAM AcArya hemacaMdra kahe che ke strIo svabhAve ja Thaga, krUra, caMcaLa ane kuzIla hoya che. teo to evI duSTa hoya che ke svArtha mATe potAnA patine, putrane, pitAne ke bhAIne paNa khADAmAM nAkhatAM pAchuM vaLI na jue. TUMkamAM strIo saMsAranuM bIja che, narakamArganI dIvIo che, zokonuM mULa che ane duHkhonI khANa che. mATe brahmacArI puruSe temanAthI sadA cetatA rahevuM. AvI zailI uparAMta eka bIjI zailI paNa che. temAM bhaya ane lAlaco dvArA brahmacArIne sAvadha thavAnI sUcanA che. jemake, brahmacArI puruSa ke strI potAnA vratamAM sAvadha na rahe to tene janme janme napusaMka thavuM paDaze ke raDAvuM paDaze, narakamAM tapelA loDhAnI pUtaLIne bheTavuM paDaze, A lokamAM enI pratiSThA jaze, nirdhanatA Avaze, bhagaMdara vagere rogo thaze vagere vagere. je potAnA vratane barAbara pALe che tene agni pANI samAna che. sApa phUlanI mALA samAna che, vAgha to tenI pAse haraNiyuM banI jAya che. vibo utsavarUpe thaI jAya che. tenA sAdhelA maMtro phaLe che, jagatamAM jaza vadhe che. tene devo sahAya kare che, nave nidhAna sAMpaDe che, cakravartIpaNuM maLe che ane yatheSTa kAmabhogo paNa prApta thAya che, mATe brahmacArIe potAnA vratane barAbara sAcavavuM. A rIte brahmacaryamAM sAvadha rahevA mATe eka to strI jAtinA atyaMta apakarSanI vAto karI tenA tarapha dhRNA pedA karavAnI ane bIjI bhaya ane lAlaca batAvavAnI upadeza zailI pahelethI cAlI Ave che. A sivAya bIjI koI zailI zAstramAM ke vyavahAramAM cAlu hoya ema jaNAtuM nathI. 10. jaina sUtro ane vaivAhikamaryAdA jaina dharma vidhA kare to brahmacaryanuM ja kare. ethI vivAha kema karavo, kevA pAtranI sAthe karavo, keTalI vaye karavo vagere praznono nikAla jainonA prAcIna sAhityamAM nathI dekhAto. temaja saMtAnotpattinI AvazyakatA vize paNa e zAstra taddana udAsIna che. tyAre vaidika smRtio, ke jemAM gRhasthAzramanI paddhatine khAsa Avazyaka mAnavAmAM AvI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicA2 0 287 che, teomAM vivAhane lagatA aneka jAtanA praznono nikAla ane saMtAnotpattinI AvazyakatA vizono khAsa mata noMdhAyelo che. smRtionI peThe jaina zAstromAM koI jAtanAM vaivAhika vidhAno nathI, paraMtu teomAM strI-puruSonAM je je varNano AvelAM che te dvArA te samayanI vivAhaviSayaka maryAdA vize jarUra prakAza paDe che. bhagavAna RSabhadevanA samayamAM dareka strIne peTe putraputrInuM yugala ja janmatuM ane vaya prApta thatAM te ja yugala paraspara snehagraMthithI joDAtuM. AjanI bhASAmAM kahIe to te jamAnAmAM sahodara bhAIbahenanuM lagna thatuM. zArIrika, prajAkIya ke bIjA koI kAraNane lIdhe RSabhadevajIe pote e paddhati badalI ane te jAtanA yugalavivAhano niSedha karyo. tyAra pachI Aja sudhI sahodara bhAIbahenanuM sAmAjika rIte lagna thayeluM jaNAtuM nathI, paNa kSatriyAdimAM mAmA phaI vageremAM bhAIbaheno sAmAjika rIte Aja paNa vare che. e prAcIna sahodaravivAhano avazeSa hoya ema kadAca mAnI zakAya. vaidika smRtiomAM 'aSTavarSA bhavet gaurI' jevAM aneka vacano maLe che ane e vacano upara ja bALavivAhanA samarthananuM maMDANa che, tyAre smRtiothI paNa purANA jaina kathAsAhityamAM eka paNa pAtranuM lagna e rIte varNaveluM nathI maLatuM. emAM to je je pAtronA vivAhanI hakIkata maLe che temAM yauvanaprApta ane lAvaNya, rUpa tathA guNomAM sarakhesarakhI joDIonI ja noMdha maLe che. jyAre koI kanyA ke varanA vivAhano prasaMga varNavavAno hoya che tyAre e vize AgamamAM A rIte lakheluM hoya che : kanyAnAM mAtApitA potAnI kanyAne yuvati thayelI jANe, bAlabhAvathI sarvathA mukta thayelI samaje, utkRSTa ane utkRSTa zarIravALI thayelI jue tathA bhogamAM samartha thayelI mAne tyAre eno ene barAbara yogya evA bhartA sAthe ucita zulka ane ucita vinayapUrvaka vivAha karavAnuM TharAve che. putranAM mAtApitA potAnA putrane yuvAna thayelo jANe, bAlabhAvathI sarvathA mukta thayelo samaje, bhogasamartha thayolo jue, botera kaLAmAM nipuNa ane paripakva jJAnavALo thayelo mAne tyAre teno tene barAbara yogya evI kanyA sAthe vivAha karavAno vicAra kare che. AvAM aneka varNano bhagavatI, zAtA, vipAka vagere aneka sUtromAM upalabdha che.23 A uparathI ema cokkasa mAnI zakAya ke e jamAnAmAM bALavivAha ke vRddhavivAhanuM to nAma ja na hatuM. have sUtrasAhityanA TIkAkAroe paNa A vize je je noMdho karelI che te paNa joIe. AgamonA TIkAkAra abhayadevasUri (agiyAramo 23. zAtAsUtra adhyayana 1, 5, 8, 14, 16; bhagavatIsUtra zataka 11, uddezaka 11; zataka 15; vipAkasUtra thru 2, a. 1 tathA uvavAiasUtraH dRDha pratijJAno adhikAra. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 * jaina dharma ane darzana saiko) sthAnAMgasUtranI TIkAmAM lakhe che ke viza varSano vara ane soLa varSanI kanyAno vivAha thAya to ja prajA parAkramI, nIrogI, dIrdhAyu ane buddhizALI thaI zake che. ethI oche varSe vivAhita thanArI joDIonI prajA nirbaLa, rogI. jaDa ane alpajIvI thAya che. pravacanasAroddhAranA kartA zrI nemicaMdra" kaheluM ke vivAhita thanAra varanuM vaya pacIsa varSanuM ane kanyAnuM vaya soLa varSanuM hovuM joIe. jo ema hoya to ja prajA baLavAna, vIryavAna, ArogyavAna ane buddhimAna thaI zake che. mULa AgamomAM vivAhamaryAdA vize svataMtra vicAra kazo ja nathI, chatAM brAhmaNadharmanI prabaLa asarathI prerAyelA dakSiNa ane uttara hiMdustAnanA baMne saMpradAyanA AcAryoe jaina daSTine lakSyamAM rAkhIne vivAhamaryAdA vize ghaNuM ghaNuM lakhI nAkhyuM che. varakanyAnI parIkSA, vivAhano vidhi, ene aMge nArI parIkSA, puruSaparIkSA vagere kAmasUtronAM jevA prakaraNo paNa lakhI nAkhyAM che. temAM keTalIka bIbhatsa vAto paNa AvelI che. have vidhavAvivAhavizenI A lokanI dRSTine ApaNe jANI laIe. vidhavAvivAha niMdanIya che ke prazaMsanIya che evuM to kyAMya AvatuM ja nathI; paNa be traNa prAmANika kathAomAM vidhavAvivAhano prasaMga Avelo che, chatAM te tarapha dhRNA to nathI batAvavAmAM AvI. pahelo prasaMga bhagavAna RSabha- devajIno che. teo evI strIne paraNelA ke jeno pati marI gayelo. A vivAhane prAcIna vyakhyAkAroe bahu rocaka zabdomAM, prasannabhAve varNavelo che. 27 bIjo prasaMga bhagavAna mahAvIranA eka gaNadharano che. temAM ema Ave che ke chaThThA gaNadhara maMDitaputra ane sAtamA gaNadhara mauryaputra e baMnenI 24-25 dUofpaDazadSa strI pUrNavizena saMtA I. zuddhe garbhAzaye mArge rakte zukre 'nile hRdi / / vIryavantaM sutaM sUte tato nyUnAbdayoH punaH / rogyalyAyuradhanyo vA garbho bhavati neva vA // - sthAnAMgasUtra, TIkA 5 muM sthAna, u. 2. pR. 313. ra6. juo vivekavilAsa tathA vaivarNikAcAra. naivarNikAcAramAM strIsamAgama mATe ane strIyoninA pUjana mATe paNa vidhi batAvyo che ane te A cheH 'bhuktavAnupaviSTastu zayyAyAmabhisammukhaH / saMsmRtya paramAtmAnaM palyA jaMdhe prasArayet // alomazAM ca sadrucAmanArdo sumanoharAm / yoni spRSTA japenmaMtraM pavitraM putradAyakam // OM hrIM klIM blUM yonisthe devate mama satputraM janayasva a. si. A. u. sA. svAhA iti mantreNa gomayagomUtrakSIradadhisarpiH kuzodakai yoni saMprakSAlya zrIgandhaGkamakastUrikAdyanulepanaM kuryAt / " vaidika AcAramayukhamAM strItvane nAme AvI ja vAta lakhelI che. pR. 86. 27. juo kalpasUtranI subodhikA TIkA pR. 147. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya-vicAra * 289 mAtA eka hovA chatAM temanAM gotro judAM judAM che. tenuM kAraNa ema batAvavAmAM AvyuM che ke te baMneno pitA judo judo che. Ama to tyAre ja banI zake ke eka bAI eka vAra paraNI hoya ane ene putra thayo hoya pachI te ja bAI rAMDyA pachI pharI paraNe ane putra paNa thAya. A paddhati ja vidhavAvivAhanI paddhati che. A paddhati vize sattaramAM saikAnA TIkAkAra zrI vinayavijayajI ema lakhe che ke - "koI dezamAM evI paNa prathA che ke eka pati maryA pachI bIjo pati karI zakAya, ema vRddha puruSo kahe che." vAcakoe yAda rAkhavuM joIe ke e baMne gaNadharo vaidika brAhmaNo hatA. trIjI bAbata gujarAtanA prasiddha maMtrI vastupALa tejapALane lagatI che. temanA rAsanA kartA zrI lakSmIsAgarasUri ane pAsacaMdra sUrI e baMne A vize A pramANe jaNAve che - "poravADa AsarAja garbhazrImaMta hato, paNa have to nirdhana che. tethI teNe potAnA vatana pATaNane choDI mAlAsaNamAM AvIne nivAsa karyo che. mAlAsaNamAM poravADanI jAtano AbhUzAha nAmano zeTha che. tene kuMvarI karIne eka putrI che, paNa te durdeve bALapaNamAM ja raMDApo pAmelI che. e bALavidhavA dharmaniyamamAM potAno samaya vitAve che. eka vAra haribhadrasUrinuM vyAkhyAna sAMbhaLavA te upAzraye gaI. tene joIne sAmudrika zAstranA pAragAmI te AcArya vismaya pAmyA. te vakhate tyAM AsarAje gurane vismayanuM kAraNa pUchyuM. gurue kahyuM ke A bALAnI kUkhathI sUryacaMdra jevAM be putraratna nIpajavAnAM che. A sAMbhaLIne eno kuMvarI sAthe paraNavAno vicAra thayo. e jANato hato ke kuMvarI to bALavidhavA che, ethI ja tenuM mana saMkocAyuM, paNa RSabhadevanA dAkhalAthI potAnA mananuM samAdhAna karI teNe kuMvarI sAthe gharavAsa karyo ane pUrvaprathAnuM pAlana karyuM.29 jainomAM suprasiddha dAnavIra jagaDuM vize nIcenI vAta enA caritramAM noMdhAyelI che : zrImAna jagaDune potAnI strI yazomatIthI prItimatI kanyAno janma thayo. te kanyAne teNe lagnano samaya Avyo jANI) eka sAre divase yazodeva nAmanA puruSane paraNAvI, paNa tenuM pANigrahaNa karyA pachI tatkSaNa te mRtyu pAmyo. tyAra pachI svajJAtinA 28. juo kalpasUtranI subodhikA TIkA pR. 159. ____ aniSiddhaM ca tatra deze ekasmin patyau mRte dvitIyapativaraNamiti vRddhAH / ' 29. haribhadrasUrijI Ima kahiuM e ehanI kuMkhe raNa; be a putra acchaI bhalA e sazisUra samANa. kuari levA karaI upAya maMtri gurUnaI vayaNi; paDhama jiNesara AdinAthaI je kIdhau miNaI. pUrava rIti na lopII e saMgahaNuM kIjaI; pUravalA bhava taNI puSyi e vAta ja sUI. rAsakAra pAsacaMde paNa Aja pramANe gAyeluM che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 * jaina dharma ane darzana buddhimAna ane vRddhapuruSonI anumatithI potAnI dIkarI eka bIjA varane te ApavA taiyAra thayo, tyAre be kuLavAna vRddha ane catura vidhavAo puSkaLa zRMgAra sajIne tene A pramANe spaSTa kahevA lAgI - jo tuM tArI vidhavA putrIne mATe vara khoLato hoya to he zrImAn ! amAre vAste paNa varanI zodha karaje' e zrImALa vaMzanA bhUSaNarUpa jagaDu te be strIonAM evAM bodhaka vacano sAMbhaLIne manamAM lajjA pAmyo ane pachI putrInA zreya mATe kUvA, vAva Adi puNyanAM kAryo karAvavA lAgyo." - khambaranuM jagaDucaritra, pR. 40-41 A uparathI jaina sAhityanI vidhavAvivAha pratyenI dRSTi ApaNe samajI zakIe chIe. jaina kathAo vAMcatAM ema paNa jaNAya che ke jainomAM ane jainetaromAM bahuvivAha khUba pracAra pAmelo hato. strIo saMpatti ja manAtI. eTale jene adhika strIo te adhika puNyazALI, adhika bhAgyavAna. cakravartIne cosaTha hajAra strIonA pati tarIke varNavelA che ane sAthe kahevuM che ke cakravartIne eTalI strIo hovI ja joIe. tethI vadhAre bhale hoya, paNa ochI to cakravartInI maryAdAne aNachAjatuM lAge che. e pramANe vAsudevane batrIsa hajAra strIonA pati tarIke varNavela che. traNa tIrthakaro cakravartI hatA, temane paNa pratyekane cosaTha hajAra strIo hatI. e ja hakIkata Aja paNa emanI stuti karatAM gAvAmAM Ave che. strIo vize vicAra karatAM samajAya che ke e samayano strIsamAja khUba parataMtra hato. te eTale sudhI ke viSayonI niMdA karavI hoya tyAre paNa puruSanI vAsanAnI nidA na karatAM jyAMtyAM mAtra strIonI ja niMdA karavAmAM AvelI che. te samaye bIjA samAjanI asarathI jaina samAje paNa keTalAka evA niyamo ghaDyA che jethI strI puruSanA adhikAranuM sAmya tUTI gayuM che. jaina dharmamAM strIne sarvajJa thavAno adhikAra che, mukti meLavavAno adhikAra che, eka strI to tIrthakara paNa thayAM che, tyAre jaina saMpradAya strIne dRSTivAda nAmanuM zAstra, je badhAM AgamomAM mukhya hoI veda jevuM mAnya che, te zIkhavAno adhikAra nathI svIkArato. Ama chatAM pachInA jamAnAmAM thayelA AcArya hemacaMdra strI jAtinI niMdA karavAmAM maNA na rAkhavA chatAM ema paNa kahevuM che ke kAMI ekalI strIo ja duSTa nathI. puruSo paNa duSTa, kUra, kapaTI, viSayI ane julamI che. strIo to pavitra ane saMtapuruSonI mAtA che. tIrthakaro paNa enI ja kUkhe AvelA che. strIsamAja taraphanI A emanI e taraphadArI che te paNa eka jamAnAnI asara che. jaina sAhityanI vivAha ane strIo taraphanI dRSTi samajavAne ATalI hakIkata pUratI che. 11. brahmacaryajanya siddhi ane camatkAro brahmacArI pAse aneka viziSTa siddhio hoya che, e aneka jAtanA camatkAro karI batAvI zake che evI mAnyatA Aja keTalAye samayathI samAjamAM rUDha thayelI che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra * 291 A mAnyAtAonuM mULa keTalIka kathAomAM dekhAya che. brahmacArInuM boleluM thAya ja, brahmacArInA AzIrvAdathI nirdhana dhanavAna thAya, vAMjhaNI putravatI thAya, jene mAthe eno hAtha hoya tene kadI kyAMya paNa niSphaLatA na ja hoya, baherAo sAMbhaLatA thAya, mUMgAo bolatA thAya, jyAM enAM pagalAM thAya tyAM lIlAlahera ja hoya ! A jAtanI aneka mAnyatAone e kathAo poSe che, ane sAthe koI satInA kapAyelA hAtha sAjA thayA, koI satIe kAce tAMtaNe cAlaNI bAMdhI kUvAmAMthI pANI kADhyuM, koI satIne zULInuM siMhAsana thayuM, e jAtanA aneka camatkArothI bharelAM vRtAMtone paNa rajU kare che. AthI ja samAjamAM brahmacaryanA pAlana karatAM pUjanano atireka thayelo che. lokono moTo bhAga koI jAtanI aihika ke pAralaukika AzA vinA zuddha brahmacarya pALavA mATe taiyAra nathI. nAmanA brahmacArIo hoMzehoMze pUjAya che. loko ghare temanAM pagalAM karAve che, ane rogIo roga maTADavA, nirdhano dhanavaMta thavA, vAMjhiyA putravAna thavA brahmacArI kahe te karavA taiyAra hoya che. A sthiti to AjakAla AkhA dezamAM vyApelI che. eno lAbha laI keTalAka dhUrto brahmacArIonA svAMgamAM rahIne bhoLA samAjane lUMTe che ane manamAnyuM bhogave che. TUMkamAM lobhiyA hoya tyAM dhUtArA bhUkhe na mare e kahevata caritArtha thaI ja rahI che. 12. kAkAsAhebanA prazno ane upasaMhAra pUjya kAkAsAhebe brahmacarya vize jaina dRSTie vicAra karavA je je muddAo jaNAvyA hatA te nIce ApIe chIe? 1. brahmacaryano upadeza nirapavAda che ke sApavAda? 2. pUrNa brahmacarya vagara mokSa asaMbhavita che evI mAnyatA che ke nahi ? 3. mokSaprApti uparAMta brahmacaryano anya koI hetu batAvyo che? 4. mokSasAdhana tarIke brahmacaryano svIkAra paraMparAne lIdhe thayo che ke takasiddha che ke khojane pariNAme jaDyo che? 5. brahmacaryanI vyAkhyA zI? emAM paNa tAratamyarUpa bheda che? 6. mANasa paraNe nahi, anya rIte viSayasevana kare nahi. samAjamAM rUDha thayelo sadAcAra pALe ane sAdhAraNa rIte yuktAhAravihArI hoya to eTalAthI e Adarza brahmacArI thaI zake, ke Adarza brahmacArI thavA mATe viziSTa sAdhanavALuM jIvana gALavuM joIe ? 7. brahmacaryanI sAdhanA mATe AhAravihArAdinA kayA kayA, kevA kevA niyamo sUcavyA che ? emAMnA keTalA pratyakSa amalamAM mukAtA hatA? ane keTalA atizayoktirUpe che? Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 - jaina dharma ane darzana 8. brahmacaryanI sAdhanA mATe atyAra sudhI koNe koNe khAsa prayatna karelA jaNAyA che? temanI sAdhanA kevI hatI? temane kevI muzkelIo naDI ? te dUra karavAnA kayA kayA upAyo levAyA? 9. pUrvAcAryoe rajU karelA AdarzamAM ane sAdhanAmAM pAchaLanA lokoe anubhavane pariNAme kAMI pheraphAra sUcavyo che? athavA maryAdAo mUkI che ? 10. brahmacaryanA pAlanamAM koNa koNa niSphaLa ane zA kAraNe ? 11. brahmacarya siddha thavAthI kaI kaI siddhio prApta thayAno ullekha che emAMthI pratyakSa anubhava keTalo noMdhAyo che? 12. brahmacaryanA pAlanathI athavA prayatnamAM koIne nukasAna thayAnA dAkhalA che? ane te kaI rIte ? 13. vivAhita sthitimAM brahmacaryanuM pAlana keTale darajja ISTa gaNAyuM che? viSayasevana mATe kaI kaI maryAdAo mUkI che ? 14. prajotpattinI icchA na hoya toye mANasa viSayasevana karI zake che evI chUTa kyAMya rAkhelI che ? athavA chUTa rAkhI che evuM anumAna nIkaLI zake che? 15. viSayatyAga mATe strInI saMmati Avazyaka che ? 16. strIno virodha hovA chatAM jemaNe viSayatyAga karyo hoya evA dAkhalAo che? 17 "RtI mAmuvAtuM' e niyamanuM ullaMghana pAparUpa manAyuM che? ke anya samaye nahi eTalI ja enI matalaba che ? 17. gRhasthAzramI viSayano tyAga karyA vagara jJAnI thaI zake che evI mAnyatA kyAMya maLI Ave che? 19. A ja viSayamAM jaina sAhityamAMthI ane anya paMtho, saMpradAyo, athavA dharmomAMthI zI mAhitI maLe che? 20. viSayasevanano kALa kyAMthI kyAM sudhI vihita manAyo che? 21. bALalagna sAme athavA apakva dazAnA viSaya sAme kAMI vacano jaDe che? 22. sAmAjika vyavahAramAM strIpuruSo ekabIjAnA prasaMgamAM keTale daraje Ave to te yogya gaNAya ? kyAM atiprasaMga gaNAya? 23, kanyAo svayaMvara kare e barAbara che ke nahi ? e vizenA abhiprAyo kyAMya maLI Ave che ? 24. parANe brahmacaryapAlana karavuM paDavAthI sAdhuonA saMghamAM vizeSa vyAdhio ane Adhio dAkhala thavAnA kAMI dAkhalA che ? Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacaryavicAra * 293 25. saMghamAM parANe brahmacarya pAlana karAvatAM chaDecoka anAcAra cAlyAnA dAkhalA che ? anAcArI sAdhuone saMghe, samAje ke rAjAe sajA karyAnA dAkhalAo maLI Ave che ? 26. viSayatyAga karI sAdhu thayA pachI pharI gRhasthAzramamAM chUTa sAthe ke chUTa vagara dAkhalA thayAnAM dRSTAMto maLI Ave che ? 27. sAdhuonI atyaMta virakti sAme samAjanAM atyaMta viSayAzakti vadhI che evuM anumAna kADhavAne avakAza che ? brahmacaryanA AdarzanI ToLa, mazkarI ke hAMsI karanArA puruSo athavA ullekho maLI Ave che ? 28. jaina dharmanA zvetAMbara, digaMbara vagere vibhAgomAM brahmacaryanA AdarzanI bAbatamAM kAMI sUkSma athavA sthUla matabheda che ? 29. lokotta2 vibhUtione bAda karatAM ane kevaLa sAmAnya dAkhalo jotAM svaccha gRhasthAzramI mANasa karatAM custa brahmacArI mAnasika athavA AdhyAtmika zaktimAM caDiyAto hoya che evo anubhava thayo che ? 30. brahmacaryanI zakti vize jeTalA dAvA karelA che temAMnA keTalA sAcA nIvaDyA che ? 31. kuTuMbaklezathI kAya2 thaI athavA jIvanasaMgrAmamAM hArI jaI sAdhu thayelA lokonuM pramANa keTaluM haze ? 32. koIpaNa vizvasanIya DaoNkTara pAsethI sAdhuone thatA rogo vize sAmAnya mAhitI maLI zake evuM che ? 33. kAmavikAra duHsaha thAya tyAre te zAMta pADavA khAtara sAdhuo kayA upAyo zodhe che ? 34. sAdhvI brahmacAriNI mATe kevA kevA niyamo karelA che ? 35. uparanA savAlomAMthI temane lAgu paDatA savAlonI kAMI mAhitI maLe che ? 36. sAdhvI brahmacAriNIonI saMkhyA dareka jamAnAmAM keTalI hatI ? kyAre te saMkhyA vadhelI ane kyAre ghaTelI ? e vize kAMI mAhitI maLe ema che ? A nibaMdhamAM jaina dRSTine mukhya rAkhIne brahmacarya vize lakhavAmAM AvyuM che. kyAMka smRtizAstra sAthe tulanA paNa karelI che ane kyAMka amAro svataMtra mata paNa mUkelo che. ekadaMre jaina zAstramAM brahmacarya vize Aja sudhImAM je kAMI noMdhAyeluM che te badhuM lagabhaga AmAM AvI gayeluM che. A nibaMdha lakhavAmAM nIce jaNAvelA jaina graMthono upayoga karavAmAM Avelo che: (1) praznavyAkaraNa, (2) sthAnoMgasUtra, (3) upAsakadazAMga, (4) bhagavatIsUtra, (5) dazavaikAlikasUtra, (6) sUtrakRtAMgasUtra, (7) uttarAdhyayanasUtra, (8) yogazAstra, Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 * jaina dharma ane darzana (9) paMcAzaka, (10) pravacanasAroddhAra, (11) jJAnArNava, (12) upadezamALA, (13) RSimaMDaLavRtti, (14) bharatabAhubalivRtti, (15) pariziSTaparva, (16) nizIthacUrNi, (17) vyavahArabhASya, (18) jItakalpasUtra, (19) pagAradharmAmRta, (20) AcArAMgasUtra (21) vaivarNikAcAra, (22) jJAtAdharmakathAsUtra, tathA (23) vipAsakasUtra, vagere. chevaTe brahmacaryanA premIo AmAMthI sArasArane leze ane nisArane choDaze ane amArAM alano daragujara karaze e aMtima AzA sAthe viramIe chIe.' 1. A lekhaka paDita zrI becaradAsa dozI paNa che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. punaH paMcAvana varSe - prastuta vArtAsaMgraha sAMbhaLato gayo ane paMcAvana varSa pahelAMnI sthiti tAdaza thavA lAgI. darzanazaktinI sAthe dazya jagata lopa pAmatAM je nirAlaMbatA AvelI temAM paheluM avalaMbana mukhyapaNe zAstronuM maLyuM. e zAstro eTale saMskRta, pAli ke prAkRta nahi, paNa mukhyapaNe kAMIka jUnI ane kAMIka navI evI mizrita gujarAtI bhASAmAM lakhAyela jaina paraMparAne lagatA keTalAka viSayonAM zAstro. pahelavahelAM e avalaMbana prApta thayAnuM varSa vi. saM. 1954 hatuM, ema yAda Ave che. AjathI 55 varSa pahelAM je zAstrIya viSayoe manane eka navI dizA pUrI pADavAnuM kAma karyuM hatuM te viSayomAM eka geya viSaya hato ke kathA ke upadezane lagato. AvAM paraMparAgata kathAo ke upadezo sajjhAyane nAme jaina paraMparAmAM prasiddha che. sAyano saMskRta paryAya che. svAdhyAya. ApaNe jANIe chIe ke samagra Arya paraMparAomAM svAdhyAyanuM keTaluM mahattva che. taittirIya upaniSadamAM je kahevAmAM AvyuM che ke svAdhyAya ane pravacana ja tapa che, te vastu ekeeka paraMparAmAM jIvatI rahI che. jaina paraMparA, je mukhyapaNe tapasvI agara tapaHpradhAna saMsthA hoI bAhyatyAgalakSI manAya che, temAM paNa kharekharo bhAra to svAdhyAya ane dhyAna jevA antastapa upara ja ApavAmAM Avyo che. eTale sAdhu agara gRhastha, jeo vrata niyama Adi tapanA vividha prakAromAM rasa letA hoya che, teo paNa sajjhAyanA pATha ane zravaNa pratye UMDI zraddhA sevatA hoya che ne temAM sIdho rasa anubhave che. eTale jyAM gaMbhIra zAstrAbhyAsanuM vAtAvaraNa na hoya ke tevI sAmagrI na hoya tyAM paNa sajjhAya nAme jANItA geya sAhitya dvArA loko vidyArasa anubhave che ane paraMparAgata ucca prakAranI sAttvika bhAvanAonA saMskAra jhIlatA rahe che. A sajjhAya nAmaka sAhityavibhAga eTalo badho sarvapriya che ke bhAgye ja evo koI jaina haze ke jene koI ne koI sajjhAya kaMThastha na hoya, agara bIjA koI sajjhAya gAya tyAre tene temAM AkarSaNa na thAya. sajjhAya ke casAonuM paMthabheda bhulAvavAnuM sAmarthya sAyo vividha DhALomAM hoya che ane e DhALo paNa sugeya hoI game tene gAvAmAM rasa paDe che. jeo sAmAnya rIte paNa gAI na zakatA hoya teo bIjAonuM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 * jaina dharma ane darzana sakjhAyagAna sAMbhaLI tallIna thatA hoya che. core ane ThAkuradvAre zrAvaNa-bhAdaravAmAM rAmAyaNa ke mahAbhAratanI kathAo vaMcAtI. gAmanA loko bapore kathA sAMbhaLavA maLe. kathAkAra mahArAja koI anerI chaTAthI kathA kare ane artha samajAve. rasa eTalo badho jAme ke tene sAMbhaLavA janAra paMthabheda bhUlI jAya. jema rAmAyaNa, mahAbhArata ane bhAgavatanI kathAomAM paMthabheda bhulAvavAnuM sAmarthya anubhavyuM che, temaja sajhAya ke rAsa nAmanA jaina geya sAhityanA lalakAra ane samajAvaTa vakhate paNa paMthabheda bhUlI zrotAo ekatra thayAnuM citra Aje paNa mana sAme upasthita thAya che. koI sukaMTha sAdhu ke sAdhvI agara gRhastha-zrAvaka judI judI sajhAyo gAya, rAsanI DhALo gAya tyAre moTI medanI jAmatI, ane A ja dhArmika ke sAMskRtika jIvananuM te vakhate gAmaDAMomAM ane zaheromAM paNa eka mahAna parva banI rahetuM. A parvarase mane alaMbana pUruM pADyuM tyAre keTalAMka supAtra sAdhvIonI dvArA moDhethI ane lakhela temaja chApela pustaka uparathI paNa meM keTalIka sajhAyo kaMThastha karI. chaMda, stavana Adi anya geya prakAronI sAthe sAthe sajhAyonI DhALo yAda karavAno. eno bhaMDoLa vadhAravAno ane ene gAI punarAvRtti karavAno eka nityakrama banI gayo. jene huM mArA vidyAvyavasAyanuM prathama pagathiyuM ane navI dizA ughADavAnuM eka dvAra kahuM chuM. sakjhAyonA be prakAra te vakhate meM je sajhAyo kaMThastha karelI teno moTo bhAga te vakhate mudrita ane upalabdha "sajhAyamALA bhAga pahelA bIjAmAMno hato. sajhAyo be prakAranI hoya che: eka asavRttionA doSo varNavI sadvrattionA guNo gAnArI ane bIjI koI jANItI sucaritavyaktino TUMkamAM jIvanaprasaMga pUro pADI te dvArA tyAga ke saMyamanuM vAtavaraNa sarjanArI. jemAM krodha ane lobha jevI vRttionA avaguNonA dRSTAMta dvArA batAvavAmAM AvyA hoya ne kSamA temaja saMtoSanA lAbho varNavavAmAM AvyA hoya te pahelo prakAra. jemAM bhagavAna mahAvIra ke gautama jevA mAnya puruSonA jIvanano koI ne koI prasaMga gavAyo hoya te bIjo prakAra. rAsAonI prAcInatA upara je rAsano nirdeza karyo che teno thoDo khulAso ane Avazyaka che. AcArya hemacaMdra sAhityanA vividha prakAromAM "rAsaka paNa eka prakAra gaNAvyo che. bhAgavatamAM rAsapaMcAdhyAyI jANItI che. e ja rAsakaprakAra madhyakALathI apabhraMza, jUnI gujarAtI ane cheka navA yuganI gujarAtImAM kheDAto Avyo che, ane te rAsu, ke "rAsa tarIke jANIto che. kathApradhAna sajhAya e A yuganI vArtA ke navalasAhityanuM sthAna leto. eka geyaprakAra che, jyAre rAsa e A yuganA navalasAhityanuM sthAna leto tatkAlIna Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH pacAvana varSe - * 27 kAvya ke mahAkAvyano prakAra che. rAsamAM mukhya pAtranI saLaMgasUtra jIvanakathA grathita hoIne tenI AsapAsa aneka nAnImoTI upakathAo varNavAmAM Ave che. jene lIdhe te eka suzrava geyakAvya banI rahe che. meM je sujhAyono eka sAro sarakho saMgraha yAda karelo temAM keTalIye sajhAyo evI hatI, jemAM prastuta saMgrahamAMnI keTalIka vArtAo vaNAyelI che. dA. ta., naMdiSeNa, saMyatirAja, dhannAzAlibhadra, mRgAvatI, kapilakumAra, koNika-ceTaka Adi. tethI jyAre prastuta vArtAsaMgraha sAMbhaLavA lAgyo tyAre e lagabhaga paMcAvana varSa pahelAMnI mAnasika bhUtAvaLanA saMskAro jAgrata thayA, ane jANe e paMcAvana varSanA paDadAne sAva seravI teNe mane e bhUtakALamAM besADI dIdho ! e ja bhUtakALanA saMskAravaza huM Aje kAMIka lakhavA prerAyo chuM ane tethI ja meM punaH paMcAvana varSe -' evuM mathALuM pasaMda karyuM che. sajhAyasAhityanI vyApakatA bharadariye vahANa bhAMge ane DUbato musApharI koI nAnakaDAzA khokharA pATiyAne meLavI tene Teke Teke kinArA sudhI pahoMce agara tene AdhAre dariyA vacce ja bIjA koI sAbUta vahANane meLavI le tenA jevI ja, sajhAya nAmanA sAhityaprakArathI maLela TekAne lIdhe mArI sthiti thaI che, ema kahI zakAya. te kALe e "sajhAya" sAhityanuM gaurava mAre mATe nirAzAmAM ekamAtra TekA pUratuM ane bahu to vakhata vitADavA pUratuM hatuM, paNa e TekAo tyArabAdanAM paMcAvana varSomAM je je vidyAnAM kSetro kheDavAnI vRtti jagavI ane je je anekavidha saMskAro meLavavAnI taka pUrI pADI te badhAMno saLaMga vicAra karatAM ema lAge che ke te vakhate je sarjAya" sAhityane huM sAmAnya lekhato tevuM e sAmAnya nathI. jema eno bhUtakALa ghaNo che tema enI vyApakatA paNa vadhI che. A bAbata ahIM prastuta saMgrahamAMnI keTalIka vArtAonA dAkhalAthI ja spaSTa karavI ThIka lekhAze. jaina kathAsAhityamAM kendra parivartanano paDagho prastuta saMgrahamAM kula bAra vArtAo che. temAMnI chellI traNa vArtAo madhyayuganI che, jyAre bAkInI badhI vArtAo bhagavAna mahAvIranA samayathI mAMDI vikramanI bIjI . sadI sudhInAM lagabhaga sAtaso varSane sparze che. badhI ja vArtAonuM mULa jaina sAhitya ja che. jaina sAhitya - khAsa karI kathAsAhitya - koI eka kALamAM ane eka ja pradezamAM ke eka ja hAthe nathI racAyuM. jemajema jaina paraMparAnA prAdhAnya ane prabhAvanuM kSetra badalAtuM gayuM tema tema tenA kathAsAhityamAM paNa e kendraparivartananuM pratibiMba paDyuM che. jyAre vaizAlI, rAjagRha, caMpA ane pATaliputra jevI nagarIo jaina prabhAvanAM kendro hatAM tyAre racAyelA ke te smRti uparathI racAyela sAhityamAM te kendrono paDagho che; vaLI jyAre avaMtI (ujjayinI) ane madhyabhArata jaina prabhAvanAM kendro banyAM tyAre Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 * jaina dharma ane darzana racAyela keTalIka kathAomAM te kendranA paDaghA che. jyAre jene prabhAva pazcima hindustAnakhAsa karIne gujarAta-mAM AgaLa vadhyo tyAre lakhAyela sAhityamAM e kendranA paDaghA che. A rIte paraMparAnA prabhAvanA kendranA parivartana sAthe ja kathAoe jaina sAhityamAM navA navA pozAka dhAraNa karyA che. A vastu prastuta saMgrahanA lekhake dareka vAtanI mAMDaNImAM eno je paricaya Apyo che te uparathI ja vAcaka samajI zake tema che. prastuta vArtAonAM pAtro ane teno AdhAra prastuta saMgrahamAMnI bAra vArtAo paikI eka vArtAonAM mukhya pAtra aitihAsika che; jevAM ke koNika, ceka, halla, vihala, mRgAvatI, zakaTALa, Arya rakSita, udayana maMtrI, AmrabhaTa jevAM, ane tenI sAthe saMkaLAyelI hakIkato keTaleka aMze aitihAsika che, jyAre bIjI vArtAone aitihAsika kahevA jeTalo AdhAra nathI. tema chatAM e vArtAonuM mULa vastu prAcIna jaina sAhityamAM atyAre paNa upalabdha che. keTalIka vArtAonAM mULa to jaina AgamamAM paNa che; jemake, naMdiSeNa, saMyatirAja, kapilakumAra, dhanA-zAlibhadra, zAla-mahAzAla; jyAre keTalIkanAM mULa niryukti ane zUrNi AdimAM che, to bIjI keTalIkanAM mULa gujarAtamAM lakhAyela prabandhasAhityamAM che, jemake udayana maMtrI, AmrabhaTa ane bhUyarAja* jaina paraMparA bauddha jevI anya zramaNa paraMparAonI peThe ja brAhmaNa- varga pradhAna nathI. emAM kSatriya ane gRhapati vaizyanuM prAdhAnya rahetuM AvyuM che. tethI ja ApaNe * A saMgrahamAMnI vArtAonAM prAcIna mULa nIce mujaba maLe che: pahelI vAtanA mukhya pAtra maMdireNano ullekha AvazyakacUrNinA cothA adhyayanamAM tathA naMdIsUtramAM autpattikI buddhinA varNana prasaMge maLe che. bIjI vArtAnA nAyaka saMyatirAjano ane chaThThI vAtanA kapilakumArano ullekha uttarAdhyayanasUtramAM che. trIjI vAtamAMnA rudromA ane AryarakSitano ullekha Avazyakaniryukti cUrNi ane dazavaizAlikanI agatyasiMhanI cUrNimAM che. A cUrNi mu. zrI. puNyavijayajIne sarvathA navI ja maLI che, ne te bIjI badhI cUrNio karatAM ghaNI jUnI che. cothI vArtAmAMnA zakALa maMtrIno ullekha AvazyakaniryuktimAM temaja bRhatkalpamAM che. pAMcamI vAtamAMnA dhanA-zAlibhadrano ullekha ThANAMgasUtranA dazamA sthAnakanI TIkAmAM sAtamI zAla-mahAzAlanI vAtanuM mULa uttarAdhyayananA dazamA adhyayananI cakAmAM che. AThamI mRgAvatInI tathA navamI koNikaceTakanI vArtAnuM mULa mahAvIracaritramAM che. emAMnA hallavihallano ullekha bhagavatIsUtranA sAtamAM zatakanA navamA uddezakamAM che. - dasamI udayana maMtrI, agiyAranI AmrabhaTa ane bAramI bhUyarAjanI vArtAno AdhAra prabaMdhacitAmaNi che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe 7 299 prastuta vArtAonAM mukhya pAtromAM moTe bhAge kSatriya ave vaizya varNa nihALIe chIe. brAhmaNoe jaina paraMparA svIkAryAnA dAkhalA virala che, e hakIkata jaina itihAsamAM jANItI che. Arya rakSita brAhmaNa hatA ane jaina bhikSu banyA te e viralatA ja sUcave che. prAcIna AgamamAM ke te uparanAM bhASya, niryukta ke cUrNi jevA TIkA graMthomAM je nAnImoTI kathAo Ave che temAMthI keTalAMka pAtronAM nAma, prAtaHsmaraNIya smRtisaMgraharUpe racAyela 'bharahesarabAhubalI' nAmanI eka pradyabaMdha prAkRta sajjhAyamAM maLI Ave che. e sajjhAyanI saMskRta TIkAmAM TIkAkAre te te sUcita pAtronI vistRta jIvanarekhA ApelI che. prastuta vArtAnA lekhake e TIkAgata jIvanarekhAono AdhAra keTalIka vArtAomAM lIdho che, to keTalIka vArtAonA AdhAra tarIke emaNe prabaMdhaciMtAmaNi jevA madhyakAlIna prabaMdhasAhityano upayoga karyo che. vArtAono sAmAnya sUra lekhake pratyeka vArtA dvArA je rahasya sUcita karavA dhAryuM che tevo sphoTa karatAM pahelAM, samagra vArtAsaMgrahano ekaMdara ane samAnya sUra zo che te jANavuM yogya lekhAze. badhI vArtAono ekaMdare ane sAmAnya sUra che vIravRtti darzAvavAno. bhale e vRtti judI judI rIte, ane jude jude mArge temaja jude jude prasaMge tIvra ke tIvratama rUpe AvirbhAva pAmatI hoya, paNa saMgrahamAMnI evI eka vArtA nathI ke jemAM vIvRtino udreka sUcavAto na hoya. vIratAnuM mULa utsAhamAM che. utsAha e eka cAlu jIvanakramanA sAmAnya vaheNamAMthI chalAMga mArI chUTavAno ane keTalIka vAra to A cheDethI taddana sAme cheDe jaI UbhA rahevAno vIryapradhAna ullAsa che. paralakSI ane svalakSI vIravRtti Avo ullAsa e ja manuSyane itara prANIothI judo pADe che. vAgha, siMha jevA krUra ane tophAnI prANIomAM zaktino Ubharo dekhAya che. keTalIka vAra te vIravRttinuM rUpa paNa dhAraNa kare che, paNa e vRtti manuSyanI vIravRtti karatAM nokhI che. pracaMDa baLazALI ane AvegI itara prANIono jusso chevaTe paralakSI hoya che; eno koI virodhI hoya tenI sAme ja te ThalavAya che. itara prANIono jusso kadI svalakSI banI ja nathI zakato; potAnA virodhI ke duzmanane mArI ke phADI khAvAmAM ja e piraName che. jyAre manuSyano viryollAsa agara jusso e paralakSI hoya chatAM te svalakSI paNa bane che. manuSya vadhAremAM vadhAre jyAre AvegamAM taNAto hoya ane potAnA virodhInI sAme samagra zakti ajamAvato hoya tyAre paNa enAmAM evI eka zakyatA rahelI che ke teno e paralakSI jusso sAva dizA badalI svalakSI banI jAya che ane te ja vakhate tene potAnI jAta upara potAno gusso ke Avega ThAlavavAno prasaMga Ubho thAya che. e ja svalakSI vIravRtti che ane e ja mAnavatAnI mAMgalika bhUmikA che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3* jaina dharma ane darzana manovRtinA abhyAsa uparathI ema lAge che ke manuSya jAtimAM zakyatA game teTalI hoya chatAM, sAmAnya dhoraNa to evuM ja dekhAya che ke, mANasa je pravAhamAM jagyA hoya ke je vaheNamAM taNAto hoya temAM ja jIvana gALavA pUratI mAMDavALa karI le che, ane anukULa saMyogonI vAta to bAjue rahI, paNa pratikULa saMyogo sudhdhAMmAM te moTI phALa bharI zakato nathI, chatAM evA paNa asaMkhya dAkhalAo dareka deza ane dareka kAlamAM maLI Ave che ke jemAM mANasa Urmi ane vRttinA vegane vaza thaI eka cheDethI sAva sAme ane bIje cheDe jaI bese. vaLI tyAM cena na vaLe ke TharIThAma na thAya to mANasa pAcho prathama cheDe AvI Ubho rahe che. AvuM sAmasAmenA cheDA upara pahoMcI javAnuM lolaka jevuM manovRtticakra mANasa jAtamAM che. tema chatAM te lolaka jevuM yAMtrika nathI ke je eka biMdue pahoMcyA pachI tyAMthI acUkapaNe pAchuM ja phare. jyAM lagI mANasano jusso utsAha ke Urmi paralakSI hoya tyAM lagI to te lolakanI jema yAMtrika rahe, paNa svalakSI thatAM ja te yAMtrika maTI jAya che ane vivekapUrvaka koI eka ja cheDe TharIThAma thaI mAnavatAnI maMgaLamUrti sarje che. temAMthI ja AtmazodhananA ane te dvArA saddaguNonA sotanA phuvArA phuTe che. asAdhAraNa veganI jarUraH vIravRttinAM vividha pAsAM je vyaktimAM Avo asAdhAraNa vega nathI janamato te koI kSetramAM bahu lIluM ke navuM nathI karI zakato. itihAsamAM je je pAtro amara thayAM che te AvA koI svalakSI jussAne lIdhe ja. ene ApaNe eka varavRtti jevA zabdathI oLakhAvIe to e yogya lekhAze. viravRttinAM pAsAM to aneka che. kyAreka e vRtti raNAMgaNamAM ke virodhI sAme prajvaLI UThe che, to kyAreka dAna ane tyAgane mArge vaLI kyAreka prema ane paratrANane rasta to kyAreka bIjA sadguNo dvArA. Ama eno ArvibhAva bhale, bhinna rIte ane bhinna bhinna prasaMge thato hovAthI judo dekhAya, chatAM mULamAM to e ArvibhAva svalakSI ja banelo hoI ene sAttvika utsAha ke sAtvika vIrarasa kahI zakAya. saMgrahamAMthI dareka vArtAnuM mukhya pAtra e AvA koIne koI prakAranA sAttvika vIrarasanuM pratIka che e vastu vAcaka dhyAnapUrvaka joze to samajI zakAze. A che A vArtAono sAmAnya sUra. have ApaNe eka vAta laI e vize kAMIka vicAra karIe : pratyeka vAtano sUra prathama vAta upara je vIravRttino nirdeza karyo che te vIravRtti kSatriya- prakRtinA pAtramAM je rIte ArvibhAva pAmatI dekhAya che te karatAM bAhmaNaprakRtinA pAtramAM kAMIka judI ja rIte arvibhAva pAmatI dekhAya che. kSatriya prakRti eTale paraMparAgata rajoguNapradhAna prakRti. emAM caMcaLatAnI ane jussAnI vRttinuM mizraNa dekhAya che. A vastu prathama Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe - * 301 vArtAnA mukhya pAtra maMdiramAM lekhake vyakta karI che. naMdiSaNa e rAgRhInA kSatriya nareza biMbisAra apara nAma zreNikano putra che. laghu vaye bhagavAna mahAvIranA tyAgatapasyAmaya sAttvika vAtAvaraNathI AkarSAI tyAgIjIvana svIkAravA te taiyAra thAya che. bhagavAna evI kSatriya prakRti ane kumAravRttino dirghadraSTithI vicAra karI tene saMpUrNa tyAganuM sAhasa kheDatAM roke che, paNa naMdiSeNa chevaTa to rahyo rAjaputra ane kSatriya prakRtino, eTale e potAnA tyAgalakSI Avegane rokI zakato nathI. te tyAgI to bane che, paNa tenuM mana jemajema vadhAre ane vadhAre tAraNyamAM praveza kare che tema tema tenI bhogavAsanAo vadhAre ane vadhAre utpAdaka banatI jAya che. maMdiSeNa ene zamAvavA ane kAbUmAM levA anekavidha dehadamana kare che, paNa e damana chevaTe to dehazoSaNamAM ja pariName che. naMdipeNa rahyo svamAnI, eTale tene potAnI sAdhanA bhogavRttinuM upazayana karatI na jaNAI ke tarata ja te Avegane sAme cheDe jaI nirNaya kare che ke jo dehadamana bhogavAsanAnuM zamana nathI karatuM to evA dehadamanathI zo lAbha? ane bhogamAM paDI apajaza meLavavAthI paNa zo lAbha? - A vicAra tane AtmaghAta karavA prere che, paNa AtmaghAtanI chellI kSaNe vaLI tenuM mana lolaka sAme cheDe jaI thobhe che ane vicAra kare che ke dehapAta e kAMI kAyamI ukela nathI. jANe ke tenA manamAM bhagavAna mahAvIre bhAkhela bhAvIno paDagho na paDI rahyo hoya tema e pAcho utkaTa tapa ane dhyAnamAM ja lIna thayo. ene tapoyogathI labdhi ke vibhUti lAdhI. te bhikSAparyaTanamAM acAnaka eka gaNikAne tyAM pahoMce che; dharmalAbha ApI Ubho rahe tyAM to gaNikA ene ema kahIne mohapAzamAM pADe che ke ahIM to dharmalAbha nahi paNa arthalAbha joIe !maMdiNa yoga prApta vibhUtibaLathI dhanavarSA karAve che ne chevaTe e ja dhana ne e ja vezyAnA bhogopabhogamAM paDI AveganI bIjI ja dizAmAM taNAya che. Ama bhagavAnanI AgAhI sAcI paDe che, paNa nadiSeNa e kAMI mAtra caMcaLatAnI ja mUrti nathI. kAMcana ane kAminInA vazIkaraNamAM paDyA chatAM tenA mananA UMDA pradezamAM dharmabhAvanAnAM ane saMyamanAM bIja to navAI cUkyAM che. te tyAgI maTI pUro bhogI banyo, paNa enI tyAgaruci kAyama che. te roja koI ne koI vyaktine tyAga tarapha vALe che ane aneka jaNane tyAgI banAvavAnuM jANe vrata lIdhuM hoya tema te vezayAnA gharamAM rahyA chatAM, niyamitapaNe potAno udyoga cAlu rAkhe che. vaLI naMdiSeNa e koI sAmAnya mATIno mAnava nathI. enI bhogavAsanAno paripAka thayo che ne yogya nimitta paNa maLI jAya che. eNe karela saMkalpa pramANe je divase tene aga svIkAranAra navI vyakti nathI maLatI ane bhojana vagerenA dainika kramamAM moDuM thAya che tyAre pelI gaNikA mIThuM meNuM mAre che ke koI bIjo tyAga lenAra na maLe to tame ja kAM nathI taiyAra thatA ? gaNikAe meNuM to mAryuM mazkarImAM, paNa e jANatI hatI ke A maMdiSaNa Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 - jaina dharma ane darzana koIno vAryo rahe tema nathI ? maMdireNanI siMhavRttine eTaluM ja joItuM hatuM. ane te pAcho cAlI nIkaLyo. dehadamanathI upazAMta nahi thayela bhogavAsanA bhogathI upazAMta banI ane sAthe ja dharma-ArAdhane je bIjo vAvyAM hatAM tenA paNa sAttvika aMkuro svAbhAvika rIte UgyA. Ama bhogavAsanAno upazama ane tyAgasaMyamanA viveka saMskAro e baMneno sumeLa thatAM ja potAnA dharmaguru bhagavAna mahAvIra pAse jaI sthira manathI jIvanazodhananA kAmamAM lAgI jAya che. naMdiSaNanI jIvanarekhA to lekhake AkarSaka rIte AlekhI che. temAM ghaNe sthaLe AvatuM mAnasika vRttionuM vizleSaNa anubhavasiddha ane dhyAna kheMce evuM che. paNa upara je TUMka sAra Apyo che te uparathI eTaluM jANI zakAze ke kSatriyavRtti kevI caMcaLa ane chalAMga mAranArI hoya che. e vRtti jyAre kAbUmAM Ave che tyAre te keTalI kAryasAdhaka bane che, ane kAbUmAM na Ave tyAM lagI te mANasane kevI rIte daDAnI peThe AmathI tema phaMgoLe che! AkhI vAtano dhvani to chevaTe e ja che ke aMtaravAsanA baLavatI hoya to dehadamana kAragata thatuM nathI. jyAre e vAsanAnuM baLa eka ke bIjI rIte upazAMta thAya tyAre ja sAdhanA dharmasAdhanA nIvaDe che. A satya bhale naMdiSaNanI vArtAmAM nirUpAyuM hoya, paNa te AkhI mAnavajAta mATe sAruM che. eTale lekhake naMdiSaNanI vArtA dvArA vAcakanuM dhyAna e mukhya satya tarapha ja AkarSavA suMdara rIte prayatna karyo che. cha8 vAta: kapilakumAra, je chaThThI vArtAno nAyaka che, te vize ahIM ja thoDuM kahI daIe. naMdiSeNa e kSatriya prakRtino che, jyAre kapilakumAra brAhmaNa prakRtino. naMdiSeNa kSaNamAtramAM rAjavaibhava tyajI tapa-tyAga tarapha DhaLe che ane vaLI temAMthI cuta thaI pAcho bhoga bhaNI bhAge che. kapilakumAra sarasvatInI sAdhanA karatAM karatAM vacce ja eka taruNI tarapha AkarSAya che. ane e sAdhanAne tyAM ja jatI karI guruvAsa choDI taraNI sAthe cAlI nIkaLe che. maMdira vize bhagavAna mahAvIre bhAkheluM satya sAcuM Thare che, to kapilakumAra vize vidyAgurue kalpeluM bhAvI sAcuM paDe che. maMdiSeNa gaNikAnA pAzamAMthI ekAeka chUTI mULa mArge pAcho phare che, temaja kapilakumAranuM paNa bane che. patnInA AgrahathI garIbI nivAravA rAjakAre dAna meLavavA jatAM jyAre tene rAjA taraphathI joIe te mAgI levAnuM kahevAmAM Ave che. tyAre kapilakumAra - A mArga, te mAguM, ATaluM mAguM teTaluM mAguM? - evI aneka prakAranI vikalpajALomAM sapaDAya che. paNa tarata ja tenI svalakSI vIravRtti-kaho ke dharmavRtti-pragaTe che ane te kAMI paNa meLavavAnA lobhathI taddana UMco UThI parama saMtoSanI bhUmikA upara jaI bese che. have ene koI vastu lalacAvI zakatI nathI. Ama je thoDI kSaNo pahelAM dInavRttithI kaMgALa dekhAto te ja thoDI paLomAM sAva badalAI manasa pariMtuSTa choDarthavAna ko radriH evI sAmya avasthAmAM Ave che. Ama kSatriyaputra naMdiSaNanuM kevuM patanotthAna jovAmAM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe - * 303 Ave che tevuM ja patanotthAna brAhmaNaputra kapilakumAramAM paNa dekhAya che. AvAM patanotthAna dvArA lekhake manuSyasvabhAvanuM vAstava citra ja kheMcyuM che. bIjI vAtaH saMyatirAjanI che. saMyatirAja paNa kSatriyaprakRtino che. eno mukhya nAda che zikArano. te zikAra pAchaLa eTalo badho ghelo che ke jANe tenA jIvananuM te dhyeya ja na hoya ! enI A hiMsAparAyaNa caMcaLa vRtti ja eka dIvasa ene sAva sAme cheDe laI jaI mUke che. te zikAra pAchaLa paDI eka bhAgatA mRgalAne tIrathI vIMdhe che. mRgaluM tIra vAgatAM ja DhaLI paDe che. lakSyavedhanI saphaLatA joI saMyatirAja malakAya teTalAmAM to tenI najara sAme navuM ja jagata khaDuM thAya che. jyAM e zikAra paDyo che tyAM ja najIkamAM eka prazAMta ahiMsaka vRttinI sAkSAtu mUrti na hoya evA yogImunine dhyAnamudrAmAMthI UThatA te nihALe che. muni mRgalAnA prANatyAgathI duHkhI che to bIjI bAju te zikArane vIMdhanAra zikArInA ajJAna ane mithyA kRtyathI paNa duHkhI che. muninuM sAttvika duHkha kalyANagAmI . pelo saMyatirAja muninA mukha tarapha joI rahe che ke e tapasvI zApa ke Thapako to nahi Ape ? paNa muni te to muni ! emanuM mauna jeTalo vadhAre vakhata cAle che teTaluM ja UMDethI rAjAnuM mana vadhAre valovAya che. e vicAravamaLamAM gothAM khAya che. tene je zApa ane ThapakAno bhaya hato tene badale to te muninA maunamAM karuNA varasatI jue che. muni saMyatirAjanI hitakAmanAno jemajema UMDo vicAra kare che tematema e vicAranA paDaghA, mauna dvArA ja, saMyatirAja upara eTalA sakhata rIte paDe che ke chevaTe tenuM mana prathamanI zikAravRttinA eka cheDethI sAva bIje cheDe jaI UbhuM rahe che, ane hiMsAvRtti e ahiMsA temaja karuNAvRttimAM palaTo khAya che. saMyatirAja tyAM ne tyAM muninA caraNamAM haMmeza mATe ahiMsA ane karuNAno sAkSAt karavA saMkalpa karI le che ne rAjavaibhava tyaje che. saMyatirAjanI vIravRtti paralakSI maTI jyAre svalakSI thaI tyAre ja tenAmAM maMgaLamUrti pragaTI. lekhake A vArtA jUnA graMthamAMthI lIdhI che. paNa tenI rajUAta eTalI sArI rIte thayelI che ke vAcaka te vAMcatA vAMcatAM potAnAmAM ubhavatI paraspara virodhI evI sAmasAmenI vRttione pratitIkAra rIte nihALI zake. bhAratamAM dharmasAdhanA aneka rIte thayelI che, paNa temAM mukhya sAdhanA to ahiMsAnI ja che. brAhmaNa, bauddha, jaina badhA ja kathAsAhityamAM ahiMsAno bhAva vikasAvatI kathAo maLI Ave che, te ja e bAbatamAM pramANa che. Ama to AvI kathA kAlpanika lAge, paNa jyAre te koI dAkhalAmAM vartamAna kALamAM anubhavAya tyAre te kAlpanika kathAo paNa eka vAstavika satya nirUpatI hoya tevI pratIti thAya che. hamaNAM ja hindustAna thaImsa (tA. 141-53)mAM AvI eka ghaTanA chapAI che : Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ja * jaina dharma ane darzana | nivRtti sarasenApati janarala kariappA eka vAra saMyatirAjanI peThe zikAranA zokhe sAbara pAchaLa paDyA. temaNe tene vIMdhyuM ane te cIsa pADIne DhaLI paDyuM. tenI cIsa sAMbhaLatAM janarala kariappAno AtmA paNa saMyatirAjanI peThe aMdarathI cIsa pADI UThyo. pelI zikArI paralakSI vRtti te ja vakhate svalakSI banI ane temaNe te ja vakhate zikAra tyAgavAno saMkalpa karyo,* eTaluM ja nahi, paNa potAnA adhikAra taLenA amaladArone sUcavyuM ke jo zikAra karavo ja hoya to potAnA jAnanuM jokhama hoya tevo zikAra karajo. eno artha e che ke nirdoSa ane garIbaDAM prANIono zikAra karI temAM puruSArtha caritArtha thayAno garva na lezo. A paNa eka hiMsAmAMthI ahiMsA bhaNI pagalAM mAMDavAnI zarUAta che. lekhake vArtAmAM kahyuM che temaja karmamAM eTale koI ne pajavavAnA karmamAM zUrA hoya te ja vRtticakra badalAtAM dharmamAM eTale sahanuM hita sAdhavAnA kAryamAM zaurya lekhatA thaI jAya che. saMyatirAjanI kathAmAM hiMsAvRttimAMthI ahiMsAne sAva bIje cheDe jaI besavAno je dhvani che te pratyeka samajadAra mANasanA manamAM ochevatte aMze kyAreka raNakAra kare che. A vArtAmAM saMyatirAja ane muni e baMnenA mauna milanaprasaMganuM je citra lekhake AlekhyuM che te vAMcatA ema thaI Ave che ke jANe baMnenI manovRttinI chabI ja na paDI hoya! trIjI vArtA : che rusomAnI. e dazapuravartamAna maMdasora)nA eka rAjapurohitanI patnI che. janame ane svabhAve paNa e brAhmaNI che. tenA vaMza ane kuTuMbamAM brAhmaNa paraMparAno vidyAsaMskAra ja uttarottara vikasato cAlyo Ave che. te vAraso potAnA jyeSTha putrane maLe ane tene te vikasAve e daSTi e purohita ane purohitapatnInI rahI che. jyeSTha putra rakSita te samayamAM vidyAdhAma tarIke jANItA pATaliputramAM bAra varSa lagI vidyAbhyAsa karI jyAre vatanamAM pAcho phare che tyAre teno rAjya taraphathI bhAre Adara thAya che. rakSita zAstrIya vidyAo bhaNIne Avyo che, paNa te mAtRbhakta hoI mAtAnuM darzana karavA ne tenuM vAtsalya jhIlavA talasI rahyo che. mAtAnuM putra pratye vAtsalya paNa jevuM tevuM nathI. te putranI vidyAsamRddhithI prasanna che kharI, paNa tenA manamAM UMDo ane vAstavika saMtoSa nathI. sAmAnya mAtAo saMtatinI je vidyA ane je samRddhithI saMtoSAya te karatAM rudrasomAnuM ghaDatara mULe ja juduM chuM. tethI jyAre rakSita mAtAnA pagamAM jaI paDe che tyAre tene mAtA joIe teTalI prasanna nathI jaNAtI. chevaTe ghaTasphoTa thAya che ane rakSita jANavA pAme che ke huM je ane jeTalI zAstrIya vidyAo zIkhyo chuM temaja je sarasvatI-upAsanA karI che, teTalA mAtrathI mArI mAtAne * Avo ja prasaMga vaDA pradhAna paMDita javAharalAla naherunA jIvanamAM Ave che. juo temanI AtmakathAno gujarAtI anuvAda, trIjI AvRtti, pR. 32. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe - * 305 pUrNa saMtoSa nathI. huM aparA vidyA laukika vidyAo) uparAMta parA vidyA (AdhyAtmika vidyAo) paNa meLavuM ne sAco brAhmaNa thAuM evI mAtAnI tIvra jhaMkhanA che. aparA vidyA ane para vidyAH zvetaketunI vAta rudra somAnI kevaLa aparA vidyAmAM pUrNatA na mAnavAnI ane parA vidyA sudhI AgaLa vadhavAnI tAlAvelI ApaNane prAcIna yuganA vAtAvaraNanI yAda Ape che. chAMdogyopaniSadamAM zvetaketunI vAta Ave che. eno pitA uddAlaka AruNi e paNa somAnI prakRtine yAda Apato brAhmaNa che. jyAre zvetaketu bAra varSa lagI gurukuLamAM rahI aneka zAstrIya vidyAo - aparA vidyAo - bhaNI pAcho ryo tyAre pitA AruNie tene eka prazna pUchyo ke "tuM badhuM zIkhyo kharo, paNa e zIkhyo che ke je eka jANavAthI badhuM jaNAI jAya ? A prazna parA vidyA-AtmavidyA-brahmavidyAno hato. te kALe zAstrIya vidyAo zIkhanAra ane zIkhavanAra puSkaLa hatA, paNa brahmavidyA virala hatI. tethI ja ucca koTinA vidvAno ane AdhyAtmiko potAnAM ziSya ke saMtatine AdhyAtmavidyA meLavavA khAsa preratA. chevaTe pitA AruNi zvetaketune pote ja pUchelA praznanA uttararUpe brahmavidyAnuM vistRta ane talasparzI jJAna Ape che. rudrasImA pote to potAnA putra rakSitane parA vidyA ApavA nathI besatI, paNa tenI abhiruci ane jhaMkhanA parA vidyA pratye asAdhAraNa che. eTale ja bAra varSa pachI pAchA pharela vatsala putrane evI parA vidyA zIkhavA rajA ApatAM te duHkha nathI anubhavatI. rusomA rakSitane potAnA guru tosaliputra pAse pUrvavidyA meLavavA mokale che. pUrvavidyA e jaina paraMparAno zabda che, paNa te upaniSadonI parA vidyAne sthAne che. pUrvavidyAmAM aparA vidyAo samAya che kharI, paNa tenuM mahattva AtmavidyAne lIdhe che. mAtAnI vRtti saMtoSavA ane brAhmaNasulabha jJAnavRtti vikasAvavA rakSita bIjo kazo paNa vicAra karyA sivAya pUrA utsAhathI jaina guru tosaliputra pAse jAya che; pUrvavidyA meLavavA chevaTe vajasvAmInuM pAsuM paNa seve che. temanI pAsethI prApya saghaLuM jJAna meLavI te mAtAne pharI maLavA AvavAno vicAra kare che, paNa te Ave-na Ave teTalAmAM to mAtAnuM vatsala hRdaya dhIrajanI sImA oLaMge che ane nAnA putra phalgane moTA bhAI rakSitane teDI lAvavA ravAnA kare che. phalga paNa chevaTe to sarasvatIno putra ja hato, eTale rakSitanA vidyApAzamAM e sapaDAya che. chevaTe baMne bhAIo jaina sAdhurUpamAM mAtAne maLe che. ene baMne putronI aMtarmukha sAdhanAthI evo paritoSa thAya che ke have tenuM mana sthaLa jIvanavyavahAromAM saMtoSAtuM nathI, ane te paNa tyAgane mArge vaLe che. pitA somadeva purohita mULe to vaidika saMskAra dharAvato brAhmaNa che, paNa tene koI vArasAgata saMpradAyabaMdhana nathI, eTale te paNa patnIne sAtha Ape che te daMpatI jIvanazuddhi sAdhavA putronI sAthe cAlI nIkaLe che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. jaina dharma ane darzana dhyAna kheMcatI bAbato A kathA mULa to aitihAsika che ane te vikramanA bIjA saikAnI ghaTanA che. A vArtAmAM khAsa dhyAna kheMce evI becAra bAbato che : pahelI to e ke brAhmaNa prakRtimAM zAstrIya vidyAone meLavavAnuM sahaja bIja raheluM che. bIjI bAbata e che ke rudrasomA e koI sAdhAraNa mAtA jevI mAtA nathI, tenuM darzana pAradarzI hoI te parA vidyA na meLavAya tyAM lagI aparA-zAstrIya vidyAone apUratI ke asAdhaka lekhe che. trIjI bAbata e che ke putra paNa evo ja vidyAkAma ane mAtRbhakta che ke mAtAnI icchAne mAna ApavA ane labhya game te vidyA meLavavA mATe badhuM ja karI chUTe che; eTale sudhI ke, te chevaTe gArhasthyadharma na svIkAratA mAtAnuM mana saMtoSavA ane potAnI AdhyAtmika abhilASA tRpta karavA AjIvana tyAgamArge vaLe che. cothI bAbata te kALanA saMskArajIvana ane rAjakIya jIvanane lagatI che. te kALe mALavAnI ujjayini ane maMdasora e jaina paraMparAnAM ane sAmAnya rIte vidyAmAtranAM kendro hatAM. ujjayinI sAthe to pATaliputrano rAjakIya saMbaMdha azokanA samayathI ja bahu vadhI gayelo. te uttarouttara vadhye ja jato hato, ane vikrama saMvatanA prAraMbha sudhImAM to pATaliputranI mahattAnuM sthAna ujjayinIe lIdhuM hatuM. azokano pautra saMprati ujjayinIno sUbo hato tyArathI jaina dharmano saMbaMdha vadhAre ne vadhAre ujjayinInI AsapAsa vikasyo hato. suvasomA brAhmaNa kuTuMbanI hatI ane chatAM tenAmAM jaina paraMparA vadhAre prabhAva dharAvatI hovI joIe. pati vaidika paraMparAnA saMskAra dharAve ane patnI jaina paraMparAnA, chatAM dAMpatyajIvanamAM koI athaDAmaNa na Ave e paNa te kALanA saMskArI jIvananuM eka sUcaka lakSaNa gaNAya. A badhI dhyAna kheMce evI bAbato rudrasomAnI svalakSI vIravRttinI AsapAsa gUMthAyelI che. lekhake rudrasomAnI e vIravRttinA citrane evo uThAva Apyo che ke te vAMcatA ja uparanI badhI bAbato eka pachI eka mana upara taravaravA lAge che. cothI, dazamI ane agiyAramI : e traNa vArtAo rAjyabhakta maMtrInI kSAtravaTavALI vIravRtti dAkhave che. trIjInuM mukhya pAtra zakaTALa che. te chellA dhananaMdano brAhmaNa maMtrI che. rAjyalakSmIne veDaphAtI aTakAvavA ane prajAhitanAM kAryo suyogya rIte cAlu rAkhavA khAtara ja rAjakAraNI dAvapeca ramavA jatAM chevaTe te potAne hAthe potAnuM balidAna Ape che, ane rAjyataMtrane nabaLuM paDatuM bacAvI le che. udayana maMtrI e gujarAtanA caulukayarAja jayasiMha siddharAjano suvikhyAta uddo maMtrI che. te paNa gurjararASTranI tejorakSA karavA ane tenA virodhIone nAthavA ghareDaghaDapaNa paNa raNAMgaNamAM zaurya dAkhavI vIramRtyune vare che ane potAnuM dhArela lakSya siddha kare che. prajAjIvanane kSemamAM poSe evA gurjara rAjyane TakAvavA ne tene pAke pAye mUkavA e maMtrIe prANanI paNa paravA na karI, e ja tenI kSAtravATa che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe - * 300 agiyAramI vArtAno nAyaka che rAjapitAmaha AmabhaTa. te caulukyarAja kumArapALano eka mukhya maMtrI ane AcArya hemacaMdrano ananya guNajJa hato. jyAre eNe joyuM ke kumArapALanA uttarAdhikAra ajayapALe gurjararAjyalakSmIne hINapata lAge evI pravRtti mAMDI che, ne pATaNanA abhyadayane vaNasADavA mAMDyo che, tyAre teNe prANanI paNa paravA karyA sivAya sAmI chAtIe jaI tumAkhI ajayapALane lalakAryo ane enI sAna ThekANe lAvavA prANArpaNanuM jokhama khaDyuM. e eka asAdhAraNa bahAdurI ane kSAtravaTanI aitihAsika vArtA che. uparanI traNe vArtAone lekhake atyAranI Dhabe evI rIte vikasAvI che ke vAMcanAranI suSupta vIravRtti jAge ane sAthesAthe prAcIna kALanuM tAdaza citra tenI samakSa rajU thAya. A vArtAo ApaNane kahI jAya che ke kSAtravaTa e koI eka jAtino ja vAraso nathI; te vidyAjIvI lekhAtA brAhmaNamAM paNa pragaTe ane gaNatarIbAja lekhAtA vaizayamAM paNa pragaTe. pAMcamI vAta: bhIkSA nAmanI vArtAnuM mukhya pAtra zAlibhadra che. jaina kathAomAM zAlibhadra sAthe dhannAnuM nAma saMkaLAyela hoI dhannAzAlibhadra ema joDakuM sAthe ja khavAya-gavAya che. dhaao e zAlibhadrano banevI thAya che. baMne zreSThIputro che ne sAthe tyAgI bane che. dharmAcAra ke karmAcArane nirUpatI koIpaNa bhAratIya kathA evI bhAgye ja haze, jemAM punarjanmano siddhAMta svIkAryA sivAya kathanI thatI hoya. kharI rIte bhAratIya badhI jIvita paraMparAono AcAra-vicAra punarjanmanI bhUmikA upara ghaDAya che. jyAM bIjI koI rIte ghaTanAne khulAso na thAya tyAM punarjanma ane karmanA siddhAMtathI khulAsAo meLavAya che. prastuta vArtAmAM e bhAvanuM pratipAdana che. bhagavAna mahAvIra zAlibhadra munine kahe che ke Aje tuM mAtAne hAthe bhikSA pAmIza. zAlibhadra vartamAna janmanI mAtA samIpa jAya che to khAlI hAthe pAchA phare che. acAnaka vanamAM eka mahiyArI maLe che. te munine joI koI aMdaranI akaLa snehalAgaNIthI pulakita bane che ne potAnI pAsenuM dahIM e munine bhikSAmAM Ape che. muni guru mahAvIranA vacana vize saMdehazIla bane che, paNa jyAre te khulAso meLave che ke mahiyAraNa enA pUrvajanmanI mAtA che tyAre tenuM samAdhAna thAya che. A vArtAmAM janmAMtaranI snehazRMkhalA kevI akaLa rIte kAma kare che te darzAvAyuM che. ane lekhake vArtA dvArA mAdha kavinI "satIva yojit kRti: sunizanA pumAMsamagreti bhavantavRpi' e uktimAMnI karmaprakRtine janmAMtaramAM paNa kAma karatI darzAvI che. sAtamI vAtaH zAla - mahAzAlanI che. mahAvIre ane buddhanA samayamAM aMga, videha ane magadhamAM tyAgavRttinuM mojuM keTaluM jorathI AvyuM hatuM tenuM pratibiMba A vArtAmAM paDe che. bhAIbhAI vacce ane bApa-dIkarA jevA nikaTanA saMbaMdhIo vacce rAjya Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 * jaina dharma ane darzana mATe laDAI laDavAnI ane ekabIjAnAM mAthAM kApavAnI kathA dezanA kathAsAhityamAM ane itihAsamAM suvidita che, chatAM evA paNa aneka dAkhalAo che ke jemAM rAjyalobha bhAIbhAI vacce aMtara UbhuM karI zakato nathI. zAla rAjya tyajI mahAzAlane gAdI levA kahe che, to mahAzAla ethI na lalacAtAM moTA bhAIne pagale ja jAya che. jema lakSmaNa ane bharata rAmane pagale gayA tema mahAzAla zAlane pagale gayo, ane janmagata sahodarapaNuM dharmagata siddha karyuM. paNa zAla-mahAzAlane eTalA mAtrathI saMtoSa na thayo. temane thayuM ke bhANejane gAdI soMpI che, to te rAjyaprapaMcanA kIcaDamAM kheMcI janmAro na bagADe e paNa jovuM joIe. chevaTe zAla-mahAzAlanA aMtasvAge bhANeja gAMgIlane Akarmo ane AkhuM kuTuMba tyAgane mArge gayuM. je ghaTanA Aje jarA navAI upajAve te ja ghaTanA bIje kALe na bane ema to na kahI zakAya. te kALamAM tyAganAM evA mojAM AvelA ke jene lIdhe aneka taruNataraNIo, kuTuMbIjano tyAga levA lalacAtA. bauddha, jaina ane vaidika traNe paraMparAnA saMnyAsa ke parivrAjaka jIvanamAM je prAcIna vargano che te atyAre kalpita jevAM lAge, paNa temAM ghaNuM satya samAyeluM che. e vastunI pratIti AvI prAcIna kathAo karAve che. vaLI, mahAtmA gAMdhIjIe rASTrIya uddhAranI ahiMsaka kAryapaddhati loka samakSa rajU karI, ne pote enA pathika banyA tyAre zarUAtamAM je tyAga ane arpaNanuM citra asaMbhavita jevuM dekhAtuM te ja 1921, 1930 ane 194ramAM vAstavika baneluM ApaNe sahue joyuM che. saune te kALe eka ja laganI hatI ke ame kuTuMbasaha paNa gAMdhIjInI hAkalane jhIlIe. pacIsaso varSa pahelAM svalakSI vIravRtti judA rUpamAM AvirbhAva pAmelI. A bhAva lekhake zAla-mahAzAlanI vArtA dvArA sUcavyo che ne vAcakane prAcInakALanA vAtAvaraNano surekha paricaya karAvyo che. AThamIH "rAjamAtA' nAmanI vArtAmAM mukhya pAtra che mRgAvatI. e sAhityamAM prasiddha udayana-vatsarAjanI mAtA ane bhagavAna mahAvIranA mAmA ceTakarAjanI putrI thAya. jyAre enA rUpathI lobhAI eno banevI ujjayinIrAja caMDapradyota kauzAMbI upara caDI Ave che tyAre, e laDAI daramyAna ja pati svargavAsI thatAM, vidhavA mRgAvatI upara rAjyanI ane potAnuM pAvitrya sAcavavAnI ema bevaDI javAbadArI AvI paDe che. mRgAvatI kunehathI bane javAbadArIo sarasa rIte pAra pADe che ane chevaTe to putra udayanane gAdIe besADI aMtima jIvana tyAgamArge vitAve che. A vArtA dvArA lekhakene darzAvavuM e che ke strI mAtra bhIru, lAcAra ke pAMgaLI nathI; enAmAM evuM khamIra raheluM che ke te dhAre to aitihAsika viramUrti lakSmIbAI ane dharmamUrti ahalyAbAInI peThe bhAremAM bhAre saMkaTo vacce paNa rasto kADhI zake. A tathya to Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe - 0 309 mahAtmA gAMdhIjI pachI AvelI ApaNA dezanI strI jAgRtimAM ApaNe najare nihALyuM che. rAjamAtA mRgAvatI e ja satyanI pratIti karAve che. navamI vArtA: 'jIta ke hAra' nAmanI A vArtA zAla-mahAzAlanI kathA karatAM sAva nokhI paDe che. emAM kauravo-pAMDavonI jAdavAsthaLI jovA maLe che. kauravo ane pAMDavo vacce yuddha thayuM te aitihAsika che ke nahi e eka prazna che, paNa A vArtAnAM be mukhya pAtro ceTaka ane koNika vaccenuM yuddha to nirvivAda rIte aitihAsika che. ceTaka e mAtAmaha che to koNika - je ajAtazatru nAmathI jANIto che te - teno dauhitra che. Ama dAdA-bhANeja vacce mahAna yuddha jAme che ane te paNa mAtra eka hAra ane hAthIne ja kAraNe ! koNikanA be sagA bhAIo nAme halla, vahalla hatA. temane bhAgamAM maLela hAra ane hAthI laI levAnI koNikanI jIda hatI. pelA baMne bhAIo mAtAmaha ceTakane zaraNe gayA. zaraNAgatanI rakSAne kSatriyadharma mAnI ceTake koNikane namatuM na ApyuM, ane chevaTe yuddhamAM te mRtyune paNa bheTyo. Ama eka ja lohInA sagAo vaccenA yuddhanI A kathAmAM mAtra eTaluM ja nathI; te uparAMta paNa kAMIka che, ane te eke koNika auraMgajhebanI peThe potAnA pitA biMbisArane keda kare che ane chevaTe tene ja nimitte tenuM mRtyu paNa thAya che. je kALe comera tyAga ane arpaNanuM devI moju AveluM te ja kALe najIvI gaNAtI cIja mATe khUnakhAra laDAI laDavAnuM AsurI mojuM paNa vidyamAna hatuM. manuSyasvabhAva ghaNAM pAsAMthI ghaDAyo che. emAnA AsurI pAsAnuM je darzana vyAse mahAbhAratamAM kaurava-pAMDavanA yuddha dvArA karAvyuM che te ja pAsAnuM darzana A vArtAmAM paNa thAya che. jema kaliMganA mahAhatyAkArI vijaya bAda azokane bhAna pragaTayuM ke e vijaya kharo vijaya nathI, e to ulaTo parAjaya che, temaja hAthI meLavavA koNika mahAna yuddha zarU kareluM te yuddha jItavA tene potAne ja te hAthI meLavavA koNika mahAna yuddha zarU kareluM te yuddha jItavA tene potAne ja te mAravAno akalpita prasaMga Avyo ! joke koNika yuddha jItyo kharo, paNa ene e vasavaso ja rahyo ke te pote ATalA saMhArane aMte kharI rIte jItyo ke hAryo? vyAse mahAbhAratanA yuddhane varNavI chevaTe to e ja darzAvyuM che ke jItanAra pAMDavo paNa aMte hAryA ja che; yuddhanA dekhItA vijayamAM paNa moTI hAra ja samAyelI che. koIne e hAra tatkALa sUjhe to koIne kALa jatAM! ane A vastu ApaNe AjakAla laDAyelI chellI be mahAna laDAIomAM paNa joI che. azoka yuddhavijayane vijaya na gaNI dharmavijayane vijaya tarIke potAnA zAzvata zAsana lekhomAM darzAve che, te yuddhanI taikAlika nirarthakatAne darzAvatuM eka satya che. mAnavajAta A samajaNa nahi pAme tyAM lagI sattA ane zakti dvArA saMhAra thato aTakavAno nathI. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 2 jaina dharma ane darzana chellI vArtA : bhUyarAjanI che. temAM paNa lAgaNInI utkaTatA pUraiparI dekhAya che. jyAre te kAmAMdha bane che tyAre viveka sarvathA choDI de che, ane jyAre teno vega vivekabhaNI vaLe che tyAre te kSaNamAtramAM kAmAMdhatAthI mukta thaI kartavyamAM sthira thAya che; tAmasika vRttinuM ugra mojuM sAttvikavRttimAM badalAI jAya che. bhUyarAjanA hAtha kapAyA ne pAchA mahAkALanI upAsanA bAda sAjA thayA e vastu camatkArI dekhAya che, paNa e camatkAranI pAchaLa kharI hakIkata kaMIka evI hovI joIe ke jyAre bhUyarAja kartavyabhraSTa thayo tyAre tene rAjya choDavAnI pharaja paDI, eTale ke enA hAtha heThA paDyA agara teNe ApameLe rAjyano tyAga karyo. paNa jyAre eNe iSTadeva mahAkALanI upAsanA dvArA sAcI dhArmika vRtti ane nyAya vRtti keLavI potAnI suvAsa phelAvI tyAre tene prajAe puna gAdI upara sthApavA icchayuM. paNa bhUyarAja to ekano be na thatAM teNe prApta rAjya mahAkALane ja aryuM. A vArtA ema sUcave che ke durAcArI rAjA prajAnA hRdayamAM sthAna nathI pAmato; ane jyAre durAcArI paNa sadAcArI bane che tyAre eka vakhate vIpharelI prajA pharI tene satkAratA khamacAtI paNa nathI. sAthe sAthe e paNa sUcavAya che ke ujjayinInA prakhyAta mahAkALano mahimA lokonA hRdayamAM keTalo hato ! ane gujarAtamAM rudramahAlayanI AsapAsa ke somanAthanI AsapAsa jema rAjabhakti UbharAtI tema mALavAmAMnA mahAkALa pratye paNa rAjabhakti UbharAtI. guNagrAhI sRSTibiMdunI jarUra ahIM eka bAbata noMdhavI yogya lekhAze. te e ke prAcIna kALa ane madyakALanA kathAlekhako mAtra potapotAnI paraMparA sAthe saMbaMdha dharAvatA hoya evAM ja pAtronI kathA na AlekhatA. ghaNIvAra teo guNagrAhaka dRSTie zIla ane sadAcAranuM mUlya AMkatA, ane tevAM zIla ke sadAcAra jyAM paNa temane dekhAya te bhaNI pUrNa AdarathI ane udAra vRttithI jotA. meruttuMge prabaMdhaciMtAmaNImAM bhUyarAjano prabaMdha lakhyo che te koI evA ja udAra guNagrAhI daSTibiMduthI. A vastu sAMpradAyika dRSTithI lakhatA lekhakoe apanAvavA jevI che. upasaMhAra tArkika vaMta ane AcArya hemacaMdra kahe che : tA va vidyA navanavImavanti, arthAt prathamanI keTalIka vidyAo pharI pharI navA rUpa ane navA poSaka dhAraNa kare che. navIna avatArano uddeza lokarucIne saMskAravAno ane vadhAre ne vadhAre poSavAno hoya che. vaLI eno e paNa eka uddeza che ke je vastu prathama mAtra saMpradAyanA vartulamAM ja jANItI hoya tene yogya rUpamAM sarvagamya karavI ane temAM samAyelA mAnavIya tattvone sarvopayogI dRSTithI rajU karavAM. huM samajuM chuM ke lekhakano prAcIna vArtAone navuM rUpa ApavAno prastuta prayatna e dRSTithI saphaLa thayo che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe - 0 311 Ama to lekhaka mArA keTalAMka varSo thayAM paricita che, chatAM atyAra sudhI huM e na jANato ke temaNe vArtAo paNa lakhI che. 1937thI 1951 sudhImAM lakhAyelI A vArtAonI jANa mane thaI ane te sAMbhaLI tyAre huM mArA ajANapaNAthI ane lekhakanI AtmagopanavRttithI navAI pAmyo. jema jema e vArtAo sAMbhaLato gayo tema tema mane jaNAtuM gayuM ke lekhakanI zakti vyApArI kSetranA saMkula valamAM keda thaI na hota athavA tene svastha lekhana mATe joItI sagavaDa ane chUTa maLe to e zakti enA pUrNa rUpamAM juduM ja darzana karAve. lekhakanI bhASA keTalI pravAhabaddha che, keTalI sarala ane rucikara che, temaja lakhANamAM keTaluM mAnasika, sAmAjika ane sAMpradAyika bhAvonuM - kvacit kvacit kAvyamaya ane chaTAbaMdha - vizleSaNa che te to parIkSaka vAcakonA dhyAnamAM AvyA sivAya rahevAnuM nathI. gujarAta vidyAsabhAnA sahAyaka maMtrI ane mArA ciraparicita zrIyuta jeThAlAla gAMdhIe ja mane prastuta saMgrahathI paricita karyo, ne tethI ja huM e sAMbhaLI javA ane te vize mArA chUTAchavAyA vicAro lakhavA prerAyo chuM. e badhA mitro suparicita che ke temane vize kaMI paNa kahuM to te AtmaprazaMsA ja lekhAya. ahIM to eTaluM ja kahevuM basa thaze ke A vArtAsaMgraha sAMbhaLatAM ja paMcAvana varSa pahelAMnI sthitinAM saMsmaraNothI jema mAruM mana UbharAI gayuM tema, eNe sIMcelA rasathI e mana vadhAre taraboLa banyuM.* * zrI ratilAla dIpacaMda desAInA vArtAsaMgraha 'abhiSekanI prastAvanA. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. gAMdhIjI ane jainatva duniyAmAM Aje jeTalA jANItA dharmapaMtho che lagabhaga te badhA gAMdhIjIne hRdayathI apanAvavA agara potAnA paMthanA anugAmI banAvavA ke manAvavA thoDoghaNo prayatna kare che. musalamAno keTalAMka varSa agAu gAMdhIjIne ja khalIphA banAvavAnI vAto karatA. khristIo to bahu ja umaLakA sAthe gAMdhIjIne khristI banAvavA prayatna karI paNa cUkelA ane atyAre paNa ghaNAye manathI ema icchatA haze. AryasamAjIo to AvI bAbatamAM pAchA paDe evA che ema mAnavA koI bhAgye ja taiyAra haze. ghaNA samajadAra bauddho gAMdhIjImAM bauddha dharmanI navI AvRttinuM darzana karI rahyA che. jainono to e ghavo ja che ane tene gAMdhIjInA potAnA ja kathanano Teko che ke temanAmAM jaina dharmanAM keTalAMka viziSTa tattvo amuka kAraNothI AvelAM che. je badhAM dharmapaMthavALA gAMdhIjImAM potapotAnA paMthanAM viziSTa tattvo joI rahyA che ane tene lIdhe teo gAMdhIjI pAse potAno paMtha svIkAravA agara temanI pAse potAnA paMthanuM mahattva gavarAvavA icche che te dharmapaMthomAM phakta sudhAraka agara kyAreka krAMtikAraka tarIke prasiddha thayelA (bhale Aje te taddana sthiticusta ane niSkriya thayA hoya) paMthonA ja nAma Ave che. gAMdhIjI janmathI je dharmapaMthanA che te dharmapaMthanA eTale sanAtana dharmanA loko gAMdhIjIne potAnA paMthanA samajI bahu harakhAtA ke malakAtA nathI ane sanAtana paMthano moTo rUDhibaddha bhAga to gAMdhIjIne potAnA paMthanA kahetAM ne manAvatAM kadAya saMkocAya paNa che. jyAre bIjA paMthavALA koIpaNa rIte temanA paMtha vize gAMdhIjI pAse sahAnubhUtivALA be zabdo bolAvavAmAM ane kadAca kaDavI TIkA sAthe suddhAM temanA zrImukhathI potAnA dharmapaMtha vize kaIka mahattvapUrNa sAMbhaLavAmAM gaurava mAne che ane te mATe khUba prayatnazIla rahe che. tyAre gAMdhIjI DAMDI pITIne je dharmane potAno dharma ane potAno paMtha kahe che temaja jene saMpUrNa dharma tarIke oLakhAve che te ja dharma ane paMthanA loko gAMdhIjIno potAnA dharmapaMthanA kahetAM ane manAvatAM zA mATe saMkocAtA haze e savAla thAya che. A savAla viSama che, paNa teno uttara tevo viSama nathI.. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI ane jainatva 313 gAMdhIjIno AtmA jevo prAcInapaNAno pakSapAtI dekhAya che tevo te kharI rIte nathI. temane koIpaNa vastu mAtra jUnI hovAne kAraNe ja nathI gamatI ane mAtra navI hovAne kAraNe teo tene pheMkI nathI detAM. temanI kasoTI sakhata che ane udAratA to tethIye vadhAre che. eTale dareka vastu ke teo jIvanasudhAraNAnI temaja prajAjIvanamAM upayogIpaNAnI dRSTie kase che. e kasoTImAM temane janmasiddha dharmapaMthanA ghaNAM tattvo pheMkI devAM agara badalI devA paDyAM che ane bIjA dharmapaMthonAM keTalAMka tattvo ema ne ema Agara thoDAghaNA pheraphAra sAthe temaNe svIkAryo che, jIvanamAM utAryA che ane keTalIka bAbatomAM to temaNe e tattvone potAnuM viziSTa svarUpa ApyuM che. sanAtana paMtha eTale acala paMtha. te buddhipUrvaka pheraphAra ane parivartana karavAnI pahela nahi karanAro paMtha. je evuM parivartana kare te tenI najare nAstika agara sanAtana paMtha bahArano; eTale gAMdhIjIne potAno janmasiddha dharmapaMtha to pacAve evI tenI AMtarazakti ja nathI. sanAtanapaMthI hoya ane gAMdhIjIne potAnA paMthanA mAne to tene jUnI smRtio, purANo vagere pheMkI devuM paDe agara temAnAM keTalAka bhAga upara haratAla devI paDe. ema karavA jatAM to te acalapaMthI maTI ja jAya. eTale koIpaNa sanAtanapaMthI ema ja kahevAno ke gAMdhIjI yuropamAM jaIne agara bAIbala vagere vidharmI zAstrono sAdara abhyAsa karIne, temaja kadAca sanAtanapaMthanA prauDha AcAryo pAsethI veda, upaniSadanuM kharuM marma nahi samajavAne kAraNe, sanAtana dharmanAM tattvo barAbara samajI zakyA nathI, ane e tattvonuM mahattva temanA dhyAnamAM kharekhara UtaryuM nathI. joke bIjA sudhAraka paMtho paNa aneka bAbatomAM rUDhicusta ane acala jevA hoya che, chatAM temanI mULa prakRtimAM sudhArakapaNAnuM tattva hovAthI teo gAMdhIjInI prakRtine potAnI bahu dUra nathI lakhatAM. gAMdhIjInA AtmAmAM je zodhanuM ane upayogI vastune pacAvavAnuM asAdhAraNa baLa che teno meLa badhA ja sudhAraka gaNAtA paMthonI mULa prakRti sAthe vadhAre bese che. A ja kAraNane lIdhe sanAtana sivAyanA badhA ja dharmapaMthavALAo gAMdhIjIne potAnI najIka ANavA agara pote gAMdhIjInI najIka javA ochuMvatuM icche che. A rIte jaina samAjanA badhA ja sArA vicArako gAMdhIjIne jaina mAne che agara temanAmAM jaina dharmanA mULabhUta siddhAMto otaprota thayelA che. bIjA dharmapaMtho vize na kahetAM A lekhamAM jaina paMtha vize ja mukhyapaNe kahuM chuM tenA be kAraNo che. eka to lekhanI maryAdA ane bIjuM kAraNa badhI vastuone ekasAthe nyAya eka ja jaNa Ape temAM anyAya thavAno saMbhava. tyAre ApaNe have joIe ke gAMdhIjImAM kayAM evAM jainadharmamAnya khAsa tattvo otaprota thayAM che ke jene lIdhe jaino agara keTalAka jainetaro emane jaina kahevA ane mAnavA prerAya che. * Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 * jaina dharma ane darzana jaina dharmanA AcAra ane vicAra saMbaMdhI be tattvo evAM viziSTa che ke jene lIdhe e dharma bIjA paMthothI judo paDe che. e be tattvo eTale ahiMsA ane anekAMtavAda. A baMne tattvo mAtra madhyasthapaNAnI prakRtimAMthI janmyA che ane vikasyA che. gAMdhIjInI prakRtimAM madhyasthapaNuM jo sahaja rIte ja na hota to A be tattvo temanA jIvanamAM na Avata ema mane cokhkhuM lAge che, temanI prakRtinA baMdhAraNamAM madhyasthapaNAnA saMskAro bIjarUpe hatA e emanI AtmakathA' kahe che. svAbhAvika madhyasthapaNuM hovA chatAM temane jainadharmanA viziSTa abhyAsI zrImad rAjacaMdra jevAno gADha paricaya thayo na hota topaNa e tattvo je rIte temanA jIvanamAM dekhA de che te rIte Aje hota ke nahi e zaMkAspada che. gAMdhIjInA jIvanamAM badhA dharmone mAnya ane chatAM jaina dharmanI khAsa gaNAtI ahiMsA UtarI che, paNa te jaina bIbAmAM DhaLAyelI nahi. jainono anekAMtavAda gAMdhIjInA pratyeka kAryamAM ane pratyeka zabdamAM dekhAya che, paNa te sudhdhAM jaina bhASA ane jaina rUDhinA bIbAmAM DhaLelo nahi. potAnI prakRtimAMthI ja janmelAM ane zrImada rAyacaMdra Adi jevAnA paricayathI kAMIka viziSTa rIte poSaNa pAmelAM e be tattvo jo sAMpradAyika bIbAmAM DhaLelA ja, gAMdhIjInA jIvanamAM AvyA hota to gAMdhIjInA jIvana vize Aje vicAravAnuM raheta ja nahi. teo ApaNA jevA prAkRta hota ane temanA jIvanamAMthI meLavavApaNuM na ja hota, athavA ochAmAM ochuM hota. gAMdhIjIe ahiMsAne apanAvI, paNa te evI rIte apanAvI ke atyAra sudhImAM koIpaNa sAdhAraNa ke asAdhAraNa mANase e rIte aMgIkAra ja karI nahotI, athavA koIne bahu spaSTapaNe ane vyApakapaNe e rIta sUjhI ja nahotI. hathiyAra na pakaDavAM, koI sAme hAtha na ugAmavo, gharamAM, guphAmAM, ke jaMgalamAM mauna laI niSkrIya thaI besI na rahevuM, badhAM ja kSetromAM jhajhUmavuM, chatAM koIpaNa sthaLe na hAravAno temaja badhA upara vijaya meLavavAno utsAha ane nizcaya e gAMdhIjInI ahiMsAnuM navuM ane spaSTa rUpa che. potAnA vicAro ane siddhAMtomAM ati AgrahI rahyA chatAM koIpaNa kaTTaramAM kaTTara bIjA pakSakAranI dalIlane samajavAno udara prayatna ane sAmAnI dRSTimAMthI kAMI paNa levA jevuM na jaNAya to paNa tene tenA raste javA devAnI udAratA, e gAMdhIjInA anekAMtavAdanuM jIvatuM divya svarUpa che. virodhI pakSakAro gAMdhIjIne anusaravA chatAM kema cAhe che tenI kuMcI emanA anekAMtavAdadaSTie ghaDAyela jIvanamAM dekhAya che. anekAMtadaSTi eTale eka ja bAbata paratve aneka virodhI dekhAtI daSTiono meLa sAdhavo te, jene samanvaya kahI zakAya. A dRSTi gAMdhIjInA vyAvahArika jIvanamAM saMpUrNapaNe taravare che. ahiMsAnuM ane anekAMtadaSTinuM bIja kyAMthI AvyuM, kema vikasyuM e jovA karatAM e gAMdhIjInA jIvanamAM kaI rIte kAma karI rahyuM che, e jovuM bahu ja jIvanaprada ane agatyanuM che. kharI rIte to have gAMdhIjInI ahiMsA ane gAMdhIjIno Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI ane jainatva 315 anekAMta e emanA jIvananI taddana viziSTa ja bAbata thaI paDI che ane tethI ja te jaina paMthanA bIbAbaddha e be tattvo karatAM judI paNa paDe che. Ama hovA chatAM jyAre ahiMsA tattvanI apAratA ane anekAMta- tattvanI vizALatAno vicAra Ave che tyAre cokhkhuM lAge che ke game teTalo vikAsa karyA chatAM ane game teTaluM upayogI parivartana karyA chatAM e tattvonI bAbatamAM gAMdhIjI bIjA dharma paMtho karatAM vadhAremAM vadhAre jaina dharmanI ja najIka che. gAMdhIjI jaina kahevAya tethI jaina paMthe moTo vijaya sAdhyo agara jaina paMtha bahu karmaTha che ema ahIM kahevAnuM nathI. e ja rIte gAMdhIjI jaina na kahevAya toye jaina paMthanA viziSTa tattvo jo sAce ja upayogI hoya to tethI jaina paMthanuM gaurava ghaTavAnuM nathI. ahIM to phakta vicAravAnuM eTaluM ja che ke gAMdhIjInI prakRtimAM je je viziSTa tattvo bhAga bhajavI rahyAM che te tattvomAMnAM kyAM tattvo jaina dharmanA mULa siddhAMtomAM Ave che. A dRSTie huM gAMdhIjIne u52 kahela be tattvonI bAbatamAM jaina samajuM chuM. hajAro ja nahi paNa lAkho jainone pUcho to ema ja kahevAnA ke je vAcharaDo mAre ane kUtarAM mAravAnI saMmati Ape te jaina dharmanI ahiMsAvALA zI rIte hoI zake ?" paraMtu meM upa2 sUcana karyuM che ke gAMdhIjInI ahiMsA e temanI vicAra ane jIvanasaraNImAMthI siddha thayelI ane navuM rUpa pAmelI ahiMsA che. gAMdhIjIne kevaLa zabdomAM ja ahiMsAnI carcA karavI paDI hota ane nAnAMmoTAM aneka kSetramAM vyavahAru jIvanane lagatA kaThaNa koyaDAno ukela karavAno prasaMga temane Avato na hota to temanI ahiMsA judA ja prakAranI hota ane temanA anekAMtavAdamAM jaina zAstranA 'astinAsti', 'dhruva-adhva', vagere virodhI zabdonA camakArA sivAya bIjuM AkarSaka tattva bhAgye ja AvyuM hota. ahiMsA ane anekAMtavAdano Azraya laI temane badhAM ja vyavahAru kAmo karavAnAM hoya che ane badhA ja koyaDAo ukelavAnA hoya che, eTale teo potAne jJAto mArga nirbhayapaNe ane namrapaNe amalamAM mUke che. A temanI viziSTa prakRti che. e prakRtine kAraNe temane potAnA paMthanA mAnavA lalacAI janAra sArA sArA vicArako paNa pAchA paDe che ane temane potAnA paMthanA kahetAM khacakAya che. gAMdhIjInA jIvanamAM jeTalI mRdutA che tethIye vadhAre kaThoratA che, eTale temanuM tAdAmya sAdhavAnI vRtti jatI paNa nathI. ane choDAtI paNa nathI, emanA jIvanamAM kAMI mohaka tattva che ke jene lIdhe jANe-ajANe janatAno moTo bhAga temanI AjubAju vIMTavAya che ane chatAMye tattva pacAvavA taiyAra nathI. Aja nyAya jaina lokone lAgu paDe te svAbhAvika che. teo jyAre jyAre gAMdhIjInA lekhamAM agara bhASaNamAM sUkSma jaMtune bacAvavAnI vAta vAMce ane sAMbhaLe che, rAte na khAvApIvAnI ane banI zake to rAte dIvo sudhdhAM na karavAnI agara dIvAmAM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 * jaina dharma ane darzana maratAM pataMgiyAM bacAvI levAnI jhINavaTa temaja phUlanI pAMkhaDIone paNa dubhAvavAnI bArIkI temanA kathanamAM sAMbhaLe che tyAre teo ekAeka jANe-ajANe kahI de che ke gAMdhIjI to kharekhara jaina dekhAya che. vaLI bIje prasaMge gAMdhIjI vAcharaDAM, kUtarAM AdinI carcA UbhI kare che tyAre te ja jaino pAchA jhapATAbaMdha potAnuM ApeluM pramANapatra vIsarI jaI, ekAeka kahI de che ke gAMdhIjI to hiMsaka che ane nAstika che. A rIte satvara apAtA ane pAchA kheMcI levAtA pramANapatra vize huM taTastha chuM. huM to phakta eTaluM ja jouM chuM ke gAMdhIjInA jIvanamAM ahiMsA ane anekAMtanAM be tattvo kaI kaI rIte kAma karI rahyAM che. ane jyAre e jouM chuM temaja vicAruM chuM tyAre mane cokhkhuM lAge che ke e tattvonI bAbatamAM gAMdhIjInA jIvana upara jainatvanI moTI ane spaSTa asara che, pachI bhale te game te rUpamAM hoya. kharI rIte mahAna puruSa koI khAsa dharmano ke paMthano hoto ja nathI. te pracalita badhA paMthonI bahAra ja hoya che, ane kAM to te badhA ja paMthono hoya che. jo mahAna puruSa vizenuM A saikAlika satya mAnavAmAM vAMdho na hoya to gAMdhIjI vize paNa chevaTe eTaluM ja kahevuM basa che ke teo jaina nathI ja ane chatAM che ja. A "asti-nAstivAdamAM ja jainapaNuM AvI jAya che. - prasthAna gAMdhImaNimahotsavAMkA, saM. 1985 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. jana jana ghaNA jUnA kALathI be jAtanI bhAvanA ApaNe tyAM cAlI Ave che. eka to, A zarIra azuci che, anitya che, nakAmuM che, duniyA duHkhamaya che, emAM kyAMya sukha ke saundarya nathI e bhAvanA; ane bIjI bhAvanA te A saMsAra duHkhamaya nahi paNa sukhamaya che, jIvavAlAyaka che, sauMdaryathI bharelo che, AnaMdamaya che te bhAvanA. AmAM pahelI bhAvanAno vikAsa thavAthI jIvana klezamaya ja nahi, paNa kRtrima paNa banatuM gayuM che. sutradhAtAt - e sUtra mujaba dezamAM duniyAne ane jIvanane duHkhamaya, azuci, anitya varNavatuM sAhitya khUba vadhyuM che, paNa huM A bhAvanAne apanAvavAmAM ane binajarUrI rIte jIvanane nirAzA ane klezamaya banAvavAmAM nathI mAnato. bIjI bhAvanA to ema kahe che ke duniyAmAM saghaLe sukha ja che. jene eka jaNa duHkha kahe che te ja bIjAne mana sukha che. duHkhane choDavuM, eno tyAga karavo e eka vAta che, ane pahelAMthI ja sarvatra duHkha mAnI levuM e bIjI vAta che. duHkha che kyAM? e paNa eka savAla che. eka vyakti zarIrane kharAba gaNIne enI upekSA kare che ane chatAM pAMca mALanA mahelamAM rahe che; e zuM samajavuM ? janme to huM pahelI bhAvanAmAM ja Ucharyo chuM, paNa tattvaciMtana pachI mArI e bhAvanA badalAI gaI che, ane tethI jagatamAM kyAMya duHkha nathI e mAro anubhava che. jarAka ramUjamAM kahevuM hoya to kahI zakAya ke A sabhA suMdara che, A svAgata suMdara che, kAkAsAheba vidyAmUrti che ane A satkAra samAraMbhamAM huM mArI jAtane adhanya nathI mAnato, tamo paNa dhanya cho ! deha devaLamAM akhaMDa dIvaDo, tejethI mAruM manaDuM Dole' - e kAvyapaMkti AvA avasare sAcI paDatI lAge che. jaino ane aspRzyatA. nAnI uMmaramAM mahAvIra ane pachI buddha vize vAMcyuM hatuM, mahaMmada ane jisasa vize vAMcyuM hatuM, paNa e koI mArI sAmenA na hatA, e badhA parokSa hatA. kAzImAM bhaNato hato tyAre baMgabhaMganA dezavyApI ugra AMdolana vakhate, eka puruSe AphrikAmAM karI batAvela saphaLa satyAgrahanA kALanI vAto vAMcI. pachI A dezamAM e mahApuruSe Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 * jaina dharma ane darzana kareluM kAma joyuM. emanI vicArasaraNI, Azramapaddhati, taTasthavRtti e badhuM jAte pratyakSa rIte joyuM ane mane badhuM samajAyuM. rAma-rAvaNa, kRSNa-arjuna e parokSa che. e kavinI kalpanA ho ke game te ho, paNa gAMdhIjIne joIne mane e badhuM sAcuM lAgyuM. buddha-mahAvIra, rAma-rAvaNa, kRSNaarjuna, mahaMmadanajisasa vize jemane zaMkA hoya te potAnI zaMkA gAMdhIjIne joIne dUra karI zake. na tvahaM kAmaye rAjyaM, na svargaM nApunarbhavam / kAmaye duHkhataptAnAM, prANinAmAtinAzanam // A zlokamAMnI bhAvanAne anurUpa gAMdhIjIe eka vAta karI - jIvana hoya to te mAnavatA mATe. ane A vAta temaNe upadezathI nahi, paNa potAnA AcaraNathI samajAvI. A badhuM jotAM lAge che ke jIvana duHkhamaya nahi, paNa sukhamaya ane saundaryamaya che. A saundaryanI dRSTie huM jarA paNa AnAkAnI vagara, A satkArano svIkAra karuM chuM, ane A mATe saMghano ane Apa sauno AbhAra mAnuM chuM. jaino mahAvIra mATe kaheze ke temaNe to Ama kahyuM hatuM ane tema kahyuM hatuM. jaina dharma vizvadharma hovAnuM kahevA chatAM paNa teo aspRzyatAno paththara choDavAne taiyAra nathI ! praznone hala karavAne badale teo ene TALavAno ja prayatna karavAnA. paNa Ama karavAthI kaMI kAma cAle nahi. harijanonA maMdipraveza pratye emanI kevI vRtti che? jeo samAjane cUsatA hoya tene mATe maMdiranAM dvAra sadA khullAM ane je harijano vagara taMdurasta jIvana azakya banI jAya ane aspRzya mAnavo, ethI moTI bevakUphI kaI samajavI? paNa have vakhata badalAyo che. yuvakanuM mAnasa nAM gANA gAvA pUratuM nahi, paNa harijanone apanAvIne temane nokara tarIke, rasoiyA tarIke ke bIjI game te rIte potAnI pAse rAkhavAmAM dekhAI AvavuM joIe. yuvako pAsethI huM ochAmAM ochI ATalI apekSA rAkhuM chuM. have be zabdo yuvaka ane jaina zabda vize kahuM. meM nAnI uMmarathI mahAvIranuM jIvana sAMbhaLeluM, ane pachI to chellAM sATha varSamAM enuM aneka rIte parizIlana karyuM. buddhanI jANa thayA pachI temanI jIvanakathA paNa aneka dRSTie vAMcI-vicArI. bIjAbIjA saMtonAM jIvana vize paNa bane teTaluM vAMcyuM- vicAryuM. chelle chelle gAMdhIjInuM jIvana to pratyakSa ja joyuM. A badhA uparathI mane lAgyuM che ke yuvakano saMbaMdha uMmara ke zArIrika tAkAta sAthe nahi, paNa mAnasika ane hArdika parivartana karavAnI zakti sAthe che. jeo kevaLa prAcIna puruSonA guNagAna karavAnI mUDI upara ja madAra bAMdhe che te yuvako na muMbaI jaina yuvaka saMghanA rajata mahotsava prasaMge karavAmAM Avela satkAranA pratyuttararUpe Apela bhASaNa. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jana 0 319 kahevAya. jene AvA guNo meLavavAnI pratyakSa tAlAvelI lAgelI hoya, je e mATe satata prayatnazIla hoya te ja yuvaka, je pArakAnA zramano upayoga karavAnI vRttithI mukta hoya, je zramanuM mUlya pichANato hoya ane je lobha-lAlacanI vRtti upara vijaya meLavI zake te jaina. huM icchuM ke tame badhA A arthamAM jaina yuvaka ho, ane na ho to evA bano ! banavAno prayatna karo! eka vakhate vaiSNava jananuM bhajana gavAtuM hatuM tyAre koIe kahyuM ke tyAM jaina jana' karIe to ? e bhajanamAMnA badhA guNo jainamAM paNa hovA ja ghaTe. eTale e bhajanamAM varNavelA vaiSNava jana' ne jena jana kahIe to jarUra kahI zakAya. paNa Aje sthiti judI banI gaI che. guNano vicAra ja jANe bhulAI gayo che. koI paNa vyakti, samAja ke deza gaurava tyAre ja laI zake ke jyAre enI zAkha hoya. jenI bajAramAM zAkha hoya te ja vepArI. ApaNI uMmaralAyaka kanyA ApaNe kone soMpIe ? jenI zAkha hoya tene. paNa jainonI zAkha have rahI nathI. pahelAM paisA vyAje mUkavA hoya to jainanI peDhIne pahelI pasaMdagI maLatI. sAkSI ApavAmAM paNa jaina jUThuM bole nahi. evI enI AbarU, paNa Aje badhuM avaLuM thaI gayuM che. kALAbajAranuM bhUta paNa jainone vaLagI gayuM che, eTale jainoe potAnI zAkha gumAvI dIdhI che. ane zAkha jo gumAvI dIdhI to pachI maMdiramAM jAva ke na jAva, sthAnakamAM jAva ke na jAva e badhuM nakAmuM che. mULa vAta to zAkha hovI te ja che, bAkI koIne vagara zAkhe jene kahevAvuM hoya to temane mAre kaMI kahevuM nathI. e ja rIte vALa kheMcavA mAtramAM ke ughADe page cAlavA mAtramAM paNa gaurava nathI. eTalAmAtrathI sAdhujIvana caritArtha banI jatuM nathI. bIjAnI sevAzuzruSA ane zramano lAbha maLe e paNa gaurasvApada vAta nathI. ethI to UlaTuM mANasanuM patana thAya che, ane eno vikAsa rUMdhAI jAya che. zAkha samajavI, e ja sAcuM gaurava che. e gauravane mATe tame sahu prayatnazIla bano, eTaluM ja icchuM chuM. - prabuddha jIvana, 1-11-1954 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. kAlikAlasarvajJane aMjali. Aje je mahApuruSanI janmajayaMtI UjavavA ApaNe sau ekaThAM thayAM chIe emanI janmatithi - kArtika zuklA pUrNimA - eka viziSTa tithi che. tenI sAthe aneka mahAna vyaktionI smRti saMkaLAyelI che. bhagavAna buddhano janma A ja tithie thayo. che, ane enI UjavaNI mATe banArasa pAse sAranAthanA bauddhavihAramAM dUra dUrathI tibeTa, silona, cIna ane baramAmAMthI temaja koI koI pazcimanA dezomAMthI paNa aneka yAtriko Ave che ane moTA utsava sAthe buddhajanmanI ujavaNI kare che. zIkha saMpradAyanA sthApaka guru nAnaka ane tapasvI zrImad rAjacaMdra paNa A ja tithie janmyA hatA. jene ApaNe kalikAlasarvajJa kahI sanmAnIe chIe temane ApaNe pUrA pichAnatA nathI, e ApaNuM kamabhAgya che. AvA prakhara pAMDityavALA mahApuruSano janmadivasa ApaNe kevA gauravapUrvaka Ujavavo joIe! huM mAnuM chuM ke zrI hemacaMdrAcArya ane temanA jevA ja anya anya dharmo temaja kSetromAM je je asAdhAraNa pratibhAvALA puruSo ApaNe tyAM thaI gayA hoya temane samaye samaye yAda karavA mATe AvA aneka jayaMtI-utsavo yojAya to ApaNI navIna prajAne, AjanA zuSka ane niSThANa banI gayelA zikSaNa vacce, kaMIka preraNAdAyaka saMdezo ApaNe ApI zakIe. hemacaMdrAcAryano mahimA mAre mana e eka jaina AcArya hatA e rIte che ja nahi. e to na kevaLa AkhA gujarAtanI, paNa samasta bhAratavarSanI saMpattirUpa hatA, ane e rIte ja emanuM jIvana ApaNe samajavuM joIe. hemacaMdrAcAryanA pAMDityano ane rAjakAraNa sahita aneka pravRttiomAM nimagna rahevA chatAM emaNe karela vizALa sAhityasarjanano vicAra karIe to ApaNe stabdha thaI jaIe chIe. jiMdagInA cheDA sudhI ATalI badhI pravRttio AdaranAra e mahApuruSamAM zaktino keTalo saMcaya thayelo haze enI ApaNane kalpanA paNa nathI AvI zakatI. dakSiNanA pAMDityarUpa pUrva-uttaramImAMsAno pahelavahelo gaMbhIra AbhAsa gujarAtane hemacaMdrAcArye ja karAvyo. dUradUranA dezo takSazilA ane kAzmIranI vidyAone Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlikAlasarvajJane aMjali * 321 gujarAtamAM lAvanAra koNa hatuM ? Aje kAramIranI sthiti bhale game tevI hoya, paNa te kALe to e paMDitono deza hato ane tethI "zAradA deza' tarIke prasiddhi hatI. vaLI atyAre kAzamIra sAva najIkano pradeza banI gayo lAge che. paNa te samaye to tyAM pahoMcavuM ke tyAMthI kaMI meLavavuM bahu duSkara hatuM, paNa hemacaMdrAcAryanA vidyA-prema kAzamIranI sarasvatIne gujarAtamAM lAvI mUkI hatI. gujarAtamAM samRddha graMthabhaMDAro te kALe hemacaMdrAcArya na hota to koNe sarajAvyA hota ? Aje gujarAtamAM Thera Thera je hastalikhita graMthonA bhaMDAro jovA maLe che te mukhyapaNe hemacaMdranI vidyA-upAsanAne AbhArI che. TUMkamAM ema kahI zakAya ke vidyA ane pAMDityanI dRSTie gujarAtane je aparicita hatuM teno paricaya gujarAtane hemacaMdra karAvyo che. ema kahevAya che ke pATaNanI jJAnazALAmAM hemacaMdra pAse 700 lahiyAo kAma * karatA hatA. Aje A yaMtranA jamAnAmAM paNa TAimsa opha inDiyA ke evA moTA ekAda mudraNAlayane bAda karatAM ApaNA daridra jevA presomAM ATalA kaMpojhiTaro kyAMya jovA nathI maLatA, ane e badhA pAsethI kAma levAmAM bIjI keTakeTalI taiyArIo joIe che ? AjanI A sthitino vicAra karIe chIe ane A 700 lahiyAo pAsethI kevaLa graMthonI nakalo karAvavAnuM ja nahi, paNa navA navA graMthonI racanA karavAnuM paNa kAma levAnI hemacaMdranI zaktino vicAra karIe chIe, tyAre emanA vizada pAMDityano kaMIka khyAla Ave che. alabatta, AmAM temanA vidvAna ziSyono sAtha ane sahakAra haze ja, paNa AjanI dRSTie lekhanasAdhano-kAgaLo vagerenI jabarI achatavALA e samayamAM 700 lahiyAo pAsethI je kAma lIdhuM te adbhuta che. ApaNe to Aje kaMI lakhavuM hoya to cAra vakhata lakhIe ane bhUMsIe tyAre taiyAra karI zakIe chIe. hemacaMdrAcAryano graMtha sau pahelo mArA hAthamAM Avyo ane meM enuM adhyayana karyuM tyArathI ja huM to emanA upara ApharIna banI gayo chuM. hemacaMdrAcAryanA graMthonI te viSayanA prAcIna graMtho sAthe sarakhAmaNI karatAM AjanA keTalAMka vidvAno temaNe bIjA graMthomAMthI utArAo lIdhAnI vAto kare che. AvA vidvAno kAM to vastune yathArthapaNe samajatA nathI hotA, athavA sAMpradAyika ke evA koI kAraNe Ama mAnI le che; paNa e sAva khoTuM che. gItA vAMcIne upaniSada vAMcIe to emAM keTaloya viSaya ane zabdaracanA samAna jaNAyA vagara nathI rahetAM. jeno eka eka zabda akATya jevo gaNavAmAM Ave che te zaMkarAcAryanA zAMkarabhASyane vAMcI bauddhatArkika vasubaMdhune vAMcIe to vasubaMdhunA keTalAya vicAro zAMkarabhASyamAM noMdhAyelA maLe che. to zuM A badhA upara corIno Aropa mUkI zakAya ? mAtA ane putrIne sarakhAM rUpa-raMgavALA joIne zuM putrInuM vyaktitva ja visarI javuM? kharI vAta e che ke vidyA WWW.jainelibrary.org Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3220 jaina dharma ane darzana ane vicAranI paraMparAo to cAlI ja Ave che, to pachI enI chAyA potAnA adhyayana ane graMthasarjanamAM AvyA vagara kema rahe ? pUrvanI vidyAo uttaranI vidyAomAM Ave ja, paNa sAcI vizeSatA to e vidyAone pacAvavAmAM che. ane A vizeSatA hemacaMdramAM barAbara hatI. eTale bIjA graMthonA utArAnI vAta karIne emanA pAMDityanuM mUlya ochuM na karI zakAya. mAro kahevAno e Azaya nathI ke hemacaMdra karatAM vadhAre pratibhAsaMpanna bIjA koI na thAya. vAta eTalI ja ke hemacaMdrane temanA yathArtha rUpamAM ApaNe pichANIe. hemacaMdra jevI eka ja vyaktimAM rahela judAjudA viSayanA pAMDityano samagrapaNe vicAra karIe to ApaNane e ensAiklopIDiyA ja lAge. tethI huM temane sarasvatIputra kahuM chuM. Aje ema lAge che ke jANe sarasvatI nirAdhAra banI gaI che, paNa sarasvatI kadI nirAdhAra nathI. AjanA gujarAtamAM puruSo jo vepAramAM ja rahevA mAgatA hoya to, temane ema karavA daI, strIoe vidyAnuM A kAma upADI levuM joIe. huM to mAnuM chuM ke sahaja komaLa prakRtivALI ApaNI strIone A kAma jarUra vadhAre bhAvI jAya. Aje strIo ghareNAM, kapaDAM ke zaNagAranI pAchaLa je vakhata kADhe che te sarasvatInI pAchaLa kADhe to jarUra emanuM bhaluM thAya ane nirAdhAra lAgatI sarasvatIne AdhAra maLI rahe. Aje keTalIya evI baheno che, jemAM vidhavAo, tyaktAo ane uMmaralAyaka kumArikAo che, jeo dizAzUnya jevI dazA bhogave che. paNa jo e badhI baheno ane bIjI baheno paNa sarasvatInI upAsanAnuM AvuM kArya upADI le to jarUra emano uddhAra thaI jAya. AvI sarasvatI upAsanA mATe hemacaMdranuM vipula sAhitya khUba khUba upayogI thaI paDe e niHzaMka che. hemacaMdre gujarAtamAM reDelA saMskArano huM vicAra karuM chuM tyAre ahiMsA najare AThaso varSanA gALAmAM eka ja moDha jAtimAM thayelA hemacaMdra ane gAMdhIjImAM koI kudaratI saMketa jevuM lAge che, Aje jema gAMdhIjIe AkhA dezamAM ane vizvamAM ahiMsAnI pratiSThA vadhArI che tema te kALe hemacaMdre gujarAtanI samagra prajA upara dayAnI chApa pADI hatI ane ahiMsAnI pratiSThA karI hatI. hemacaMdrano A moTo guNa ane moTo upakAra ! hemacaMdranI ahiMsA e vevalI ahiMsA na hatI. ahiMsA pote to evI koI vevalI vastu che ja nahi. agara e niMdAne pAtra TharatI hoya to te doSa tenA pALanArano che. hemacaMdre kumArapALane ahiMsAnI dIkSA ApI hatI ane kumArapALe rAjyakartAnI badhIya pharajo pUrepUrI pALI hatI, yuddho jItavAmAM paNa kadI pAchI pAnI karI na hatI. ahiMsAnI maryAdA ke enI samajaNa amuka amuka kALamAM judI judI hoya. gAMdhIjIe rAjakAraNamAM paNa tene ajamAvI ane tenI maryAdA vadhArI e judI vAta Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlikAlasarvajJane aMjali - 323 che, paNa hemacaMdranI ahiMsA vevalI ahiMsA hatI ja nahi. kharI vAta to e che ke ahiMsA e hiMdustAnanuM saMskAradhana che ane tethI ahiMsAnI vAta enA haiyAmAM sahelAIthI utArI zakAya che. Aje je kevaLa paisAnI moTAI thaI paDI che te dUra karIe ane vidyAnA kSetramAM paNa cokA racAI jAya che tepaNa dUra karIe, to AvA samartha puruSane ApaNe barAbara pichAnI zakIe. temane pichAnavAno A jyaMtI-utsava ke evo dareka prayatna AdaraNIya gaNAya. emane ke emanA jevA mahApuruSane smarIne ane oLakhIne ApaNe ApaNuM saMskAradhana vadhArIe ! - jaina, 28-11-1948 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 'darzana ane ciMtana' bhA-1-2mAM samAja ane dharma, jainadharma ane darzana, parizIlana, dArzanika ciMtana, ardhya nAmanA vibhAgomAM prakAzita thayela tamAma lekho cha bhAgamAM prakAzita karavAmAM AvyA che. te uparAMta 13 lekho je 'darzana ane ciMtanamAM chapAyA nathI tevA lekhono paNa ahIM samAveza karavAmAM Avyo che. 'darzana ane ciMtana' bhAga - 2mAM aMte pravAsakathA ane Atmanivedana vibhAgamAM chapAyela lekho anubhavakathA svarUpa hovAthI ane 'mAruM jIvanavRtta' nAmanuM temanuM AtmakathAnuM pustaka alaga pragaTa thaI rahyuM hovAthI ahIM teno samAveza karyo nathI. samAja, dharma ane saMskRti ('darzana ane ciMtana' bhAga-1mAM 'samAja ane dharma' vibhAgamAM chapAyela lekho) 1. maMgaLa pravacana 2. maMgaLa pravacana 3. jIvanazilpanuM mukhya sAdhana 4. jIvanapatha 5. dharma karyAM che ? 6. dharma pravAho ane AnuSaMgika samasyAo [ dharmonuM milana'nI prastAvanA ] 7. dharma ane paMtha [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 21-8-1930] 8. nIti, dharma ane samAja [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1932 ] 9. dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1937 ] 10. dhArmika zikSaNa [ 'akhaMDa AnaMda' : 1951] [ 'prabuddha jIvana' : oNkTobara, 1955 ] 11. dharmadRSTinuM UrvIka2Na 12. pravRttilakSI kalyANamArga 13. yuvakone [ prabuddha jaina' : 8 - 1945 ] [ buddhiprakAza' : navembara, 1952 ] [ 'jIvanazilpa' : 8, 1953] [ aprakAzita ] - [zrI muMbaI ane mAMgaroLa jaina sabhA, suvarNa - mahotsava eka ] 14, pAMca prazno 15. samyagdaSTi ane mithyAdRSTi 16. jaina samAja : hiMdu samAja [ prabuddha jIvana' : sapTembara, 1954 ] [ jaina yuvaka saMmelana, amadAvAda, svAgata pramukha tarIkenA bhASaNamAMthI : 1935 ] [ 'gRhamAdhurI' : 12, 1954 ] [ prabuddha jIvana' : 19-9-1952 ] [ paMDita zrI mahendrakumArajI nyAyAcArya upara lakhela patra : 18-9-1949 ] - Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 17. jaina dharma - jaina samAja : hiMdu dharma - hiMdu samAja 18. puNya ane pApa H eka samIkSA 19. zAstramaryAdA ? 20. zAstra ane zastra vacce zo phera 21. saMpradAyo ane rASTrIya mahAsabhA 22. svataMtratAno artha 23. lokataMtrano mukhya pAyo 24. sattAbaLa ane satyabaLa 25. svarAjyane chaThe varSe 26. svarAjya ane surAjya 27. hirajano ane jaino 28. rASTrIya sadAcAra ane navanirmANa [ 'janakalyANa' sadAcAra aMka : 1953] 29. maoNnTIsaoNrI paddhati vize keTalAka vAMdhA ane te saMbaMdhI mArA vicAro 30. vicArakaNikA 31. yuga samAnatAno che 1. itihAsanI agatyatA 2. 7. [ prabuddha jaina' : 15-1-1949 ] [ prabuddha jaina' : 15-3-1945 ] [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930 ] [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1932 ] [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1938 ] [ 'prabuddha jaina' : 1-9-47 ] [ 'saMskRti' : jAnyuArI, 1954 ] [ prasthAna' : oNgasTa, 1955 ] prasthAna' : oNgasTa, 1952 ] [ prasthAna' : oNgasTa, 1953] [ prasthAna' : jeTha, 2006 ] jaina dharma ane darzana (darzana ane ciMtana' bhAga-1mAM jaina dharma ane darzana' vibhAgamAM chapAyelA lekho) pariziSTa 0 325 [ 'zrI dakSiNAmUrti' : me, 1925 ] [ zrI. ki. gha. ma.nA saMsAra ane dharma'nI bhUmikA ] [ 'gRhamAdhurI' : me, 1956 ] bhagavAna RSabhadeva ane temano parivAra 3. dharmavI2 mahAvIra ane karmavI2 kRSNa 4. bhagavAna mahAvIra : emanA jIvanane sparzatI vividha bhUmikAo ( "akhaMDa AnaMda' : jUna, 1948 ] 5. bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso [ 'akhaMDa AnaMda' : navembara, 1949 ] 6. bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya [ 'jenayuga' : caitra, 1982 ] bhagavAna mahAvIrano trividha saMdeza : ahiMsA, aparigraha ane anekAnta [ 'jaina' : zrAvaNa, 2009 ] [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1942 ] [ jaina prakAza' : caitra, 1990 ] [ prabuddha jaina' : 15-10-1945 ] Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 * jaina dharma ane darzana 8. mahAvIrano saMdeza [ prabuddha jaina' : 15-10-1950] 9. vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva [ zrI AtmArAmajI janmazatAbdI graMtha : 1936 ]. 10. bhagavAna neminAtha ane kRSNa ["prabuddha jaina : 15-11-1941 ] 11. AtmadRSTinuM AntaranirIkSaNa [ prabuddha jaina 15-11-1947 ] 12. paryuSaNa parva ane teno upayoga [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 13. dharmaparva ke jJAnaparva L[ "sughoSA' : azvina, 1984] 14. vahemamukti [ jaina paryuSaNAMka : zrAvaNa, 2002] 15. ApaNe kyAM chIe ? [ jaina' : paryuSaNAMka : zrAvaNa, 2003] 16. mahatparva [ jaina paryuSaNAMka : zrAvaNa, 2012] 17. vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 18. jJAnasaMsthA ane saMgha saMsthA tathA teno upayoga [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 19. AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake? paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1937]. 20. ziSyacorInI mImAMsA [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, varSa bIjuM ] 21. sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 22. tIrthonI pratiSThA kema sacavAya ? [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, varSa bIjuM ) 23. traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLano vicAra [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, varSa bIjuM ] 24. dhArmika zikSaNa [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno, varSa bIjuM ] 25. tapa ane pariSaha [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 26. ahiMsA ane amAri [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 27. aspRzyo ane jaina saMskRti paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1932 ] 28. aspRzyatA ane hArajIta [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1932] 29. jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 30. gRhasthadharmIne nirvANa saMbhavI zake kharuM ?' prabuddha jIvana' : 1-2-1954] 31. sAco jaina [ jainayuga' : bhAdra-Azvina, 1983] 32. zuddhiparva [ prabuddha jaina' : 1-9-1945] 33. ApaNI zruta pratyenI javAbadArI [ jaina" paryuSaNAMka : zrAvaNa, 2008] Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 327 34. kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa [ "jaina" : 13-9-1936 ] 35. jaina dRSTie brahmacarya vicAra [svataMtra pustikA ] 36. punaH paMcAvana varSe [ zrI ratilAla dIpacaMda desAInA vArtAsaMgraha abhiSekanI prastAvanA ] 37. gAMdhIjI ane jainatva [ prasthAna : gAMdhImaNimahotsavAMka : 1985] 38. jaina jana [ prabuddha jIvana' : 1-11-1954 ] 39. kalikAlasarvajJane aMjali jena' : 28-11-1948] 40. vijayadharmasUri ane zikSaNasaMsthAo ['samayadharma' : varSa 16, aMka 20] parizIlana (darzana ane ciMtananA bhAga-1 tathA ramAM chapAyela lekho) 1. vidyAnI cAra bhUmikAo [ "buddhiprakAza' : julAI-sapTembara, 1947] 2. naciketA ane navo avatAra ['naciketA' : me, 1953] 3. hindI saMskRti ane ahiMsA | zrI. dharmAnanda kolambIjInA pustakanI prastAvanA ] 4. "gItAdharmanuM parizIlana [ saMskRti : eprila, 1956 ] 5. tathAgatanI viziSTatAno marma ["akhaMDa AnaMda' : me. 1956 ] 6. buddha ane gopA ['akhaMDa AnaMda : julAI, 1954] 7. sugatano madhyamamArga : zraddhA ne medhAno samanvaya | janmabhUmi : 24 me, 1956 ] 8. siddhArthapatnIno puNyaprakopa [ gRhamAdhurI' : julAI, 1954] 9. hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA [ prabuddha jIvana' : 15 jUna, 1949] 10. Astika ane nAstika zabdanI mImAMsA [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1932 ] 11. vArasAnuM vitaraNa [ zrI. manubhAI paMcoLI - 'darzaka'nA pustaka ApaNo vAraso ane vaibhavanI prastAvanA ] 12. cetana-graMtho [ prabuddha jIvana" : 1 navembara, 1947] 13. vikAsanuM mukhya sAdhana [ "buddhiprakAza' : navembara-Disembara, 1949] 14. samullAsa [zrI. paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyAnA pustaka satyaM ziva sundaram'nuM purovacana] 15. kharo keLavaNIkAra [zrI. nAnAbhAI bhaTTanI AtmakathA "ghaDatara ane caNataranuM purovacana ] WWW.jainelibrary.org Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 * jaina dharma ane darzana 16. anadhikAra ceSTA | jayabhikhUnI navalakathA matsyagalAgalanI prastAvanA ] 17. triveNIsnAna [zrI 'darzaka'nA pustaka triveNItIrthanI prastAvanA ] 18. smRtizeSa || zrI. mohanalAla mahetA "sopAnanA pustaka dIpamaMgala'nI prastAvanA ] 19. biMdumAM siMdhu [ saMskRti : ogasTa, 195ra ] 20. sarvAgINa saMzodhana ane samAlocanA [DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA pustaka maNilAla nabhubhAI : sAhityasAdhanA'no pravezaka ] 21. jIvato anekAnta [zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, rajata mahotsava graMthamAMthI ] 22. vaTabIjano vistAra gujarAtanAM zaikSaNika pragati tathA vikAsa : amadAvAda ejyukezana sosAyaTInA prayatna' (1951)nI prastAvanA ] 23. ucca zikSaNanI bodhabhASAno prazna [buddhiprakAza' : jAnyuArI, 1949 ] 24. ucca zikSaNanI bodhabhASA [buddhaprakAza' ogasTa, 1947] 25. ucca zikSaNanI bodhabhASA : eka praznottarI[ "saMskRti': eprila, 1954 ] ra6. "saMsmaraNonI AlocanA [zrI. ga. vA. mAvaLaMkaranI AtmakathAnI samAlocanA ] 27. strI-puruSanI baLAbaLanI mImAMsA [ jenayuga : jyeSTha, 1985) 28. patriAjikAnuM romAMcaka lagna ane tenA putrano buddha sAthe saMlApa ['naciketA' : sapTembara, 1954 ] 29. daMpatIjIvananAM dastAvejI citro [ gRhamAdhurI' : mArca, 1956 ] 30. yAyAvara : ['zrIraMga' : eprila, 1956 ] dArzanika ciMtana 1. bhAratIya darzanomAM AdhyAtmika vikAsakrama [ purAtattva', pustaka mAMthI udyuta ] 2. gujarAtI bhASAmAM dArzanika tattvajJAna ['navamI gujarAtI sAhitya pariSadamAM Avelo nibaMdha ]. 3. saMsAra ane dharmanuM anuzIlana (zrI kizoralAla mazarUvALA kRta "saMsAra ane dharma graMtha - 8 paMDitajIe karela anuzIlana ] 4. strI jAtine daSTivAda aMga bhaNavAnA niSedha para | jaina sAhitya saMzodhaka, - eka vicAra khaMDa - 3, aMka - 3] Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 329 5. brahma ane sama [ gujarAta sAhitya pariSadanA tattvajJAnanA pramukhapade Avela pravacana ] 6. bhAratIya tattvajJAnanI rUparekhA [ amadAvAdamAM maLela bhAratIya tattvajJAna pariSadanA 33mA adhivezananA gujarAtI vibhAganA adhyakSa tarIke Avela bhASaNa - 1958] 7. svastha ane utkrAnta jIvananI kaLA 8. tattvajJAna ane dharmanI paraspara asara [ akhaMDa AnaMda - phebruArI - 1959 ] 9. dArzanika kSetramAM saMzodhana [jIvana mAdhurI navembara - 1960] 10. sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana (1) [ purAtattva : pustaka 4-5] 11. sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana (2) 12. sAMpradAyakatA ane tenA purAvAonuM digdarzana (3) 13. cAvaka darzana [ aMkhaDa AnaMda me, 1957]. 14. aMtaH samRddhinuM mUlya 15. mAnavatAnA pAyA, enuM mUlyAMkana ane [prasthAna - 1959] jIvanamAM eno vinIyoga 16. maMgaLa AzA : [prasthAna - 1963] 17. Adi maMgaLa [buddhiprakAza ] 18. jIvanadaSTimAM maulika parivartana [ jIvanamAdhurI - nave. - 1957] 19. dArzanika vivaraNa [1957mAM sneha saMmelanamAM Apela pravacanamAMthI ] 20. mAnava mananI bhItaramAM [ ola InDiyA reDiyo, amadAvAda uparathI 1960mAM vArtAlApa mATe taiyAra karela lakhANa ] artha (darzana ane ciMtananA bIjA bhAgamAM chapAyela lekho) 1. karuNA ane praNAmUrtinuM mahAprasthAna ['saMskRti' : mArca, 1948] 2. aMte AzvAsana konAthI maLe che ? ['saMskRti' : mArca, 1948] 3. gAMdhIjIno jIvanadharma ['janmabhUmi' vizeSAMka ] 4. baMne kalyANakArI : jIvana ane mRtyu [ prabuddha jaina : 1 mArca, 1948] 5. vibhUti vinobA [ "bhUmiputra' : 15 sapTembara, 1954 ] 6. Ajano yathArtha mArga : bhUdAna [ prasthAna : kArataka, 2013) Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 * jaina dharma ane darzana 7. kAntaprajJa zrI kizoralAlabhAI [buddhiprakAza' : jAnyuArI, 1950] 8. sarvamitra gRha-saMta [buddhiprakAza' : sapTembara, 195ra ] 9. brAhmaNa-zramaNa dhruva ['AcArya dhruva smAraka graMthamAMthI ] 10. sva. kosAMbIjInAM preraNAdAyI smaraNo [ prabuddha jaina' : 15 julAI, 1947] 11. zAMtidevAcArya ane adhyApaka kosAMbIjI [bodhicaryAvatAranuM purovacana ] 12. AcArya zrI AtmArAmajI [saM. 1985mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM AtmArAmajInI jayaMtI prasaMge Apela vyAkhyAna ] 13. AcArya jinavijayajI [prasthAna' : yeSTha, 1984] 14. smRtizeSa dAdA [ buddhiprakAza' : mArca, 1956 ] 15. paricaya thoDo paNa chApa ghaNI UMDI [ zrI. jhaveracaMda meghANI smRtigraMtha sauno lADakavAyomAMthI ] 16. Avo ne ATalo AghAta kema ?[ prabuddha jaina' : 15 phebruArI, 1947] 17. smRtipaTa [ "zrI jaina dharma prakAza' : vaizAkha, 2007] 18. saumAM vRddha paNa sauthI juvAna [ prabuddha jaina' : 1 oNgasTa, 15ra ] 19. traNa smaraNo [ prasthAna' : yeSTha, 1983] 20. keTalAMka saMsmaraNo [[ prabuddha jena' : 15 phebruArI, 1946 ] 21. aMjali [ jaina' : 21 julAI, 1956 ] 22. eka bIjA mistrI [ prasthAna' : phAgaNa, 1992 ] 23. sva. lADubahenanI jIvanarekhA [ pAlaNapura patrikA' : 1926 ] 24. tejomUrti bhaginI ['apaMganI pratibhAmAM be zabda'] 25. bAbu dayAlacaMdajInAM keTalAMka saMsmaraNo [ jaina' : tA. 11-2-1956 ] 26. tejasvI tAraka AcArya zrI narendradevajI [ "jaina" : tA. 25-2-1956 ] . 27. zAstroddhAraka sva. munizrI caturavijayajI [ prabuddha jaina' : tA. 31-12-1939] anekAnta ciMtana 1. jaina tattvajJAna [ prabuddha jaina' : 15-6-46] 2. jaina nyAyano kramika vikAsa [sAtamI gujarAtI sAhitya pariSada, bhAvanagaramAM vecAyela ane jene sAhitya saMbaMdhI lekhono saMgraha' jai. dha. pra. sa. bhAvanagara)mAM prakAzita ] Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 331 3. saptabhaMgI [eka vidyArthIne patra] 4. prAmANya svataH ke parataH ? L[ 'kAntamAlA: 1924] 5. bhAratIya darzanonI kALatattva saMbaMdhI mAnyatA [ purAtattva: pustaka 1] 6. kathA paddhatinuM svarUpa ane tenA sAhityanuM digdarzana [ purAtattva : pustaka 3] 7. nigoda jAtinA jIvasamUha viSayaka praznottaro [ jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3, aMka 2]. 8. AvazyakasUtranA kartA koNa ? jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa3, aMka-2) 9. sanmatitarka ane tenuM mahattva [jena' rIpya mahotsava aMka] 10. hetubinduno paricaya [gAyakavADa oriyenTala sirIjhamAM prakAzita . hetubindu-TikAnI prastAvanA ] 11. stutikAra mAtRceTa ane temanuM adhvardhazatakA AnaMdazaMkara dhruva smAraka graMtha ] 12. "harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana ['saMskRti : phebruArI, 154] 13. zrImad rAjacaMdranI AtmopaniSada : [ zrI. rAjacaMdranA Atma siddhizAstranuM purovacana ]. 14. zrImad rAjacaMdra - eka samAlocanA | zrI. rAjacaMdranAM vicAraratnomAMthI) Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci akabara - 25 akarmaNya - 19 akalaMka - 161 akhaMDa AnaMda - 6 1 agha - 33 acala - 83 ajayapALa - 307 ajAgalastana - 5, 134 ajAtazatru - 309 adattAdAna - 185 adhyAtmasAra - 75 anAsakta - 16 anupayogitA - 120 anupayogI - 219 anekAMta - 72 antastapa - 295 aparimArjita - 57 abhayadevasUri - 287 abhidhAnarAjendra - 156 abrAMta - 168 amAri - 228 araviMda - 63, 120, 144 ariSTanemi - 49 arjuna - 49 arthazAstra - 153 alAuddIna - 198 ke avestA - 157 azoka - 15ra, 309 asti-nAsti - 315 aspRzyo - 240 asaMgati - 248 ahalyAbAI - 308 aMga - 46 aMgagraMtha - 31, 44 aMgasuta - 15ra aMtagaDa - 46 aMtyaja - 240 AcArAMganA -43 AcArya - 201 AcAraMganA prathama zrutaskaMdha - 43 Atmagaha - 134 Atmacheda - 241 AtmArAmajI - 89 Atmaupamya - 64 Adama eDana - 104 Adizakti - 47 AnaMdaghana - 101 AbhUzAha - 289 AdmabhaTa - 298, 307 ArdrakumAra - 264 Arya rakSita - 188, 298 Aryaveda - 17 Arya suhasti - 257 Arya skaMdile - 15ra Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci - 333 Ahata kumArapALa - 225 AhaMta samrATa khAravela - 225 Avazyakaniryukti - 43, 69 AzAmodaka - 119 ASADhabhUti - 264 Asavanirodha - 263 indrabhUti - 130 Iva - 104 ugrasena rAjA - 24 ujvalakumArI - 76 uttarapurANa - 46 udayana maMtrI - 298, 306 udayana-vatsarAja - 308. uddAlaka AruNi - 305 upakaraNo - 159 upadhAnasUtra - 43 upasargo - 43 upAcArya - 201 upAsakadazAMgasUtra - 281 upAsya - 8 upAMga - 69 ullakAzya - 35 Rgvada - 21 RddhipAda - 35 RSabhadatta - 32 RSabhadeva - 7 aikAntika - 118 autsargika - 11 aupaniSada - 153 aupapAtika - 69 auraMgajheba - 198, 309 kaTapUtanA - 37 kapilakumAra - 297, 298 kapilakumAra - 302 kabIra - 79, 242 kariappA - 304 karmendriya - 17 kalAla - 221 kalpasUtra - 114 kavi kokkoka - 285 kivi narasiMharAva - 101 kavi raviNa - 44 kaMsa - 24, 32 : kiMsavadha - 30 kAkAsAheba - 64, 26 2, 317 kAmasUtrano TIkAkAra - 285 kAlakAcArya - 206 kAlidAsa - 174 kAliya 34 kALI - 47 kuThAra - 237 kumArapALa - 307 kumArila bhaTTa - 78 kuvalayApIDa - 37 kusIla - 202 kuMdakuMda - 155 kuMdakuMda - 98 kuMvarI - 289 kRSNa - 9, 23, 27, 279 kRSNa-arjuna - 318 kezikumAra - 26 7 koNika - 298, 309 koNika-ceTaka - 297 kozA - 264 kauravo-pAMDavo - 308 krAisTa - 56 kSatriya - 298 kSAtravaTa - 306 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 * jena dharma ane darzana kSAvikabhAva - 269 kSudratA - 209 khambara - 290 khamaNA - 126 khAravela - 152 gacchasthavira - 201 gaNi - 201 gAMgIla - 308 gAMdhIjI - para, 120, 144, 145 gijhanI - 198 gItA - 16, 75 guNabhadra - 46 guru tosaliputra - 305 guru nAnaka - 320 gRhapati vaizya - 298 gopAlana - 24 gopI - 37 govardhana - 24 gozALaka - 36 gautama - 43 jJAtaputra - 30 jJAtA - 46, 287 jJAtA ane aMtagaDa - 31 jJAnasAra - 75 caNDakauzika - 35 caMDapradyota - 308 caMdragupta maurya - 151 cUrNi - 43 ceTaka - 279, 298, 309 ceTakarAjanI putrI - 308. caitanya - 242 cha aMgo - 153 gaDucaritra - 290 jagaDuzA - 226 jagadIzacaMdra bojha - 174 jaTila - 35 jati - 119 jamAli - 68 jayamaMgaLa - 285 jayasiMha siddharAja - 306 jarathusta - 56 jaMbU - 264 jAtakanidAna - 35 jinacarita - 114 jinacaMdra - 97 jinasena - 37. jeThAlAla gAMdhI - 311 jaina rAmAyaNa - 31 TAgora - 120, 174 tAmasa - 25 tArkika jayaMta - 310 tukArAma - 242 tukArAma - 248 tRNAsura - 36 tosaliputra - 188 trikAlAbAdhita - 252 trizalA - 32 triSaSTizalAkApuruSacaritra - 33 datta - 10 dayAnaMda - 174, 242 dalapata kavi - 174 dazarathajAtaka - 30 dAnavIra jagaDu - 289 digaMbara - 8 digaMbarAcArya jinasena - 14 durgA - 47 duve - 289 duzcaka - 256 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devakI - 32 devacaMdra 97 devadatta - 68 devadravya - 134 - devAnandA - 32 harSacarita eka sAMskRtika adhyayana draupadI - 48 dhananaMda 306 dhanA 307 - - dhanAzAlibhadra - 297, 298 - dharmavI2 42 dhruva-adhruva dhruvasena - 114 nandanamuni - 32 nandupatnI yazodA - 32 nandamaMtrI - 264 narasiMharAva - 101 nareza biMbisAra a52 niryAmaka 96 - - 315 navajIvana 145 naheru nAnaka 242 144, 222 nididhyAsana 58 nivRttidharma - 15 niSiddhatyAga 261 niSprabha - pa nRsiMha - 48 nepoliyana - 146 naimicaMdra - 288 neminAtha 7, 23, 47, 265 naigameSI deva 32 301 - nhAnAlAla - 174 - naMdiSeNa - 264, 297, 298, 301 paumacariya 44 paTela padma 46 144 padmapurANa 44 padmavijayajI - 98 -- payagaMbara - 238 paramahaMsa -138 parivardhana 82 parISaha paMcAzaka vRtti paMDita AzAdhara pArzvanAtha - 7 pAsacaMdrasUrI - 289 202 - - pAsatyA piTako - 30 ww putra rakSita 304 puSpadaMta 152 puMDravardhana - 153 pUjyapAda 155 pUtanA rAkSasI pRthvIrAja - 50 poravADa AsarAja 36 pratApa 146 pratikramaNa pradyota 37, 217 280 -- - 279 106 10 prabaMdhaciMtAmaNI - 310 pralamba - 34 pravacanasAroddhAra 289 sUci 0 335 288 pravartaka 201 pravRttidharma - 15 prAtihArya-atizaya - 35 priyadarzanA - 69 phalguna 305 barnArDa zo - 105 baLabhadra 34 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3360 jaina dharma ane darzana baLabhadra rAmarUpe - 32 bAibala 104 bAibalanA giripravacana bAbu dhanapatasiMhajI . - 155 bAbU kAmatAprasAda jaina 5 bArasA 123 bAhubaLI - 19 biMbisAra 264, 309 - bauddha 9 bauddhamaMgaLasUtra - 67 brAhmI - 20 -- brUno 173 bhagavatI - 43, 287 bhagavatI zataka 43 bhagavatIsUtra - 285 bhagavAna pArzvanAtha bhadraka-vaka 208 bhadrabAhu 152 bhadrAkapilA - 266 17 - - bharata bhAgavata, dazamaskandha - 33 bhAgavata -- - 8, 33 bhAgavatapurANa . bhAgavatamAM rAsapaMcAdhyAyI - 296 bhArgava 174 bhASAsamiti 15 bhASa 151 -y 43 - bhISmapratijJAvI2 - 245 bhUtabali - 152 bhUmA 6 6 bhUyarAja bheLaseLa - 111 maNilAla pAdarAkara 97 matsarI - 33 126 298, 310 mathurA manonigrahI mallinAtha 153 265 mazarUvALA 120 maharSi pataMjali - 218 266 mahAkAzyapa mahAgiri mahAdeva - 9 mahAbhASya - 153 - - - - mahAyAna mahAvIra - 7 mahAvI2-buddhayuga - 27 - - 143 - mahAzAla 307 - mahaMmada-jisasa - 318 maMDitaputra - 288 mAgha 174 - 257 mugala samrATa akabara 217 munazI 174 mRgAvatI 297, 298, 308 methyu ArnolDa menakA - 129 meruttuMge - 310 101 mauryaputra - 288 yamI-yama - - 21 yazodA 130 yazodeva 289 yazomatI yazovijyajI - 142, 161 yazovijayajI 75 yaMga iMDiyA 145 yAkobI - 154 yugapravartaka 165 yogamAyA - 32 yogazAstra 25 -- --- 289 107 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra prakAza rajoguNa 29 ratirahasya 285 rathanemi - 24, 265 rathIpuruSo - 8 - rAjayana 109 - - rAjamAtA 308 rAjasavRtti - 25 rAjas 29 rAjImatI rAjumatI rAdhAkRSNana 63, 166 - rAma 9, 27 rAmatIrtha 174 rAma-rAvaNa - rAmAnuja - 242 - rAka 296 rudrasomAnI - 304 rUzraddhALu 99 rohINI 32, 46 lakSmaNa 308 - 265 23 - - - 318 lakSmIsAgarasUri - 289 lokottara - 110 laukika 110 285 vaja 142 vajasvAmI - 305 - valabhI - 153 - vallabhabhAI 222 vasudeva - 23, 32 vasudevahinDI - 46 vasubaMdhu - 321 vastupALa tejapALa - 289 - vADmaya 31 vAtsyAyana - 285 . vAlajI goviMdajI desAI vAlmIki 30, 174 vAsudeva - 9 vAsudevaza2Na agravAla 5 vikurvita - 129 vikrama - 306 vijyadharmasUrIzvara vijaya zeTha - 265 vijayAnaMdasUrIzvara - 81 vijayA zeThANI - 265 - vinaya - 114 vinayavijyajI - 289 vipAka - 287 vizeSAvazyakabhASya - 69 vizvAmitra 129, 215 viSNu - 31, 32, 48 vihalla -- 298 vebara - 154 vaidika 153 vairiNI 37 vaizyakumAra vyAsa w 174 kALa 298, 306 zaMkarAcArya - 174, 321 pala-mahAzAla 298 zAlibhadra 307 zAzvata 114 zAsanadevatA - 164 zAsanadevI 164 zAhabuddIna - 50 zAMkarabhASya - 321 zithilAcArI - 202 zivAjI 146 ziSyaniSphaTikA - 189 - 165 264 . 337 237 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 * jaina dharma ane darzana zuddhadvaita zUlapANi dAspada A sacela - zramaNa - zramaNa gaitama zrImad rAjacaMdra zrutaskaMdha -- 43 zreNika 264 65 zreNikano putra - 301 zvetAMbara - 8 kaDAya 264 83 - 34 23 - sAtamALA sattvasaMzuddhi 29 sanAtanI paMDita 174 sanmitra kapUravijyajI - 123 samudravijaya - 23 samyaditra - 79 samrATa azoka - 224 - samaMtabhadra saMkIrNa 281 saMgama 37, 129, 245 saMghasthavira - 201 - 267 101, 109, 314 saMprati 152, 224 240 saMbhUti saMbhUyakAritA 5 155 saMyatirAja - 297, 298, 303 sAgaradharmAmRta - 279, 280 sAgarAnaMdasUri sAvadha karma - 15 sAMvatsarika p sikaMdara -- 146 296 155, 161, 216 - -- siddhasena siddhArtha - 32 sI. vI. rAmana sItA 104 sImaMdhara 98 sughoSA 124 sudarzana 35 sudarzanA 16 1 1 69 36 sudaSTa sudAmA 25 sudharmA 264 sunitikumAra ceTarjI sunaMdA 13 sumaMgalA 13 suMdarI 20 sUkSma - atisUkSma ane agamya - sthAnAMga 69 174 halla 298 vi - 231 Avi sthAnAMgasUtranI TIkA sthUlabhadra : 151, 264 harikezIbaLa - 240 haribhadra 161 hiravaMza 45, 49 hiravaMzapurANa -37 halla, vihalla - 309 5 288 126 hInayAna 25 hIravijya - 236 hIravijayasUrI - 225 hemacaMdra 14, 16, 43, 46, 142, 161, 236, 307, 310 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajIno janma 8 Disembara 1880mAM surendranagara pAse Avela lImaDI nAmanA nAnakaDA gAmaDAmAM thayo hato. 16 varSanI uMmare temaNe zItaLAmAM AMkho gumAvI tyArathI, temanA ja jaNAvyA mujaba, temano bIjo janma zarU thayo. A pachInuM temanuM jIvana akathya puruSArtha jevuM hatuM. sane 1904thI 1921 sudhI kAzI ane mithilAmAM prathama saMskRta bhASA ane pachI bhAratIya darzanano abhyAsa karyo ane adhyApanakArya karyuM. 1921thI 1930 sudhI gUjarAta vidyApIThamAM rahIne sanmatitarkanA pAMca bhAgonuM saMpAdanakArya karyuM. te samagra bhAratIya darzananA itihAsamAM ananya ghaTanA hatI. 1933thI 1944 sudhI banArasa hindu yunivarsiTImAM adhyayana ane adhyApanakArya karyuM. A daramyAna tarkabhASA, pramANamImAMsA ane jJAnabiMdu jevA graMthonuM saMpAdanakArya karyuM. 1944 bAda yunivarsiTImAMthI nivRtta thaI satata vidyApravRtti karatAM karatAM 97 varSanI uMmare bIjI mArca 1978mAM avasAna pAmyA. paMDita sukhalAlajI vIsamI sadInA eka maulika philasUpha hatA. emaNe jIvanamAM vidvattA, sAdAI ane manuSya-premano saMgama sAdhyo hato. bhAratanA vidhavidha dharmomAM raheluM samanvayabIja emaNe zodhyuM ane dharmane kriyAkAMDathI mukta karyo. je dharma samAja mATe upayogI na hoya e dharma aprastuta che e vAta temaNe aneka graMthomAM samajAvI che. eka prajJAcakSu asahAya yuvAna bhAratIya darzanano vizvavikhyAta vidvAna kevI rIte banyo tenI gAthA mAnavajAta mATe sAcavI rAkhavA jevo vAraso che. temaNe adhyAtmavicAraNA, bhAratIya tattvavidyA, samadarzI AcArya haribhadrasUri jevA graMtho tathA "mAruM jIvanavRtta' nAmanI AtmakathA lakhI. A uparAMta aneka dharma, samAja, rAjanIti, keLavaNI vagere para je asaMkhya lekho lakhyA te traNa bhAgamAM darzana ane ciMtanamAM pragaTa thayA che. in Education International For Privel s enal Use Only www.jainelib