Book Title: Vividh Vishay Vicharmala Part 08
Author(s): Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005494/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya - vicAramALa bhAga-8 sAthuM jinAlaya sALIjI jinAgama 'jinabiMba zrAvaka zrAvikA sapaka8 - ' jI.chUTayArthI hatnIcharasUrIzvarajI sA.nA ziSyA zuvihatvIya vijayA , www.jainebreyer Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI goDIjI pArzvanAthAya namaH pa.pU. sva. AcAryadeveza zrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pa.pU. A. zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. Adi zramaNa zramaNInA 2059 nA mAlavADAnagaramAM cAturmAsa praveza prasaMge aSADha suda-7, tA. 6-7-2003, ravivAra For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buddhi-tilaka-ratnazekhara sadgurUbhyo namaH pUjya 1008 zrI maNivijayajI kRta viSaya BbJpl bhAga-8 vacAramALA divyAzim dAtA sva. AcAryadevazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA. zubhAzIrvAda dAtA kalikuMDa tIrthoddhAraka AcAryadevazrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. preraNAdAtA parama pUjya yuvAcArya zrImad vijayaratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. punaHsaMpAdanakartA munirAjazrI ratnatraya vijayajI ma.sA. prakAzaka zrI raMjana vijayajI jaina pustakAlaya mAlavADA, jI. jAlora-343039 (rAja.) For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka nAma : vividha viSaya vicAramALAbhAga-8 saMpAdaka munizrI maNivijayajI ma.sA. punaHsaMpAdaka : munizrI - natraya vijayajI ma.sA. prathama AvRtti : saMvata : 2059 naMkala 500 : rU. 150-00 kiMmata prAptisthAna amadAvAda muMbaI amadAvAda zrI pArasa gaMgA jJAna maMdira (rAjendrabhAI) ophIsa: bI-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITala sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380004 phona (ghara) 2860247 zrI maNIlAla yu. zAha DI.120, sTAra geleksI, lokamAnya tilaka roDa, borIvalI (ve) muMbai-400 092 phona (gha) 28011469, (o) 28642958, 28931011 zrI jena prakAzana maMdira dozIvADAnI poLa, kALupura, amadAvAda-380 001 phonaH (o) pa3pa6806 : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa. amadAvAda phonaH pa356692 : zrI pArzvanAtha jaina pustakabhaMDAra phuvArAnI pAse, taleTI roDa, pAlItANA-384270 (sau.) : zrI mahAvIra jaina upakraNa bhaMDAra jaina bhojana zALA pAse, zaMkhezvara, ji. pATaNa phona: 02733-73306 navanIta prinTarsa, nikuMja zAha) 2733, kuvAvALI poLa, zAhapura, amadAvAda.-1 mobAIla: 98252 61177 phonaH pa625326 amadAvAda pAlItANA zaMkhezvara mudraka: For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( sukRtanA sahabhAgI , saMghavI kanakarAja ghamaMDIrAmajI dharmapatnI suA bahena putra jagadIzabhAI putravadhu kokIlA devI sAMcora-satyapuratIrtha For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA anAdi ananta samaya pasAra thatAM anekavidha paristhitinuM darzana thatA temAM vizeSa samabhAva-satyasvarUpa jANavA mATe samyajJAna nI AvazyakatA savizeSa rahe. samyajJAna prApta karavA mATe jJAnanAM sAdhanonI sAthe sAthe jJAna pratye rUcipaNa atyaMta Avazyaka che. jJAnanAM sAdhanomAM Agama, grantha, caritra tathA Agama-granthane AdhArita pustako paNa hoya. jyAre ApaNe Agama tathA granthonuM jJAna na meLavI zakIe parantu Agama tathA granthane AdhArita lakhelA pustako to sahelAIthI vAMcI zakIe. te hetune lakSamAM rAkhIne pUjaya muktivijayajI (mUlacaMdajI) ma.sA.nAM samudAyanA pUjaya munizrI maNivijayajI mahArAjasAhebe Agama tathA granthonI sahAyatA laIne ghaNI ja mahenata uThAvIne vividha viSaya vicAramALA nAmanA 1 thI 8 bhAga sudhInA pustako ghaNI ja vizALa sAmagrIthI bharapUra taiyAra karelAM che. emAM prathama be bhAgamAM pravacanane upayogI tathA vAMcavAthI paNa bodha thAya tevA bharapUra suMdara dRSTAMto ApelA che. ekathI ATha bhAgo joyA pachI ema lAgyuM ke A sAhitya 40 varSa pahelA bahAra paDeluM tenA pachI apragaTa hatuM. mATe pharIthI saMpAdana karavAnuM mana thayuM. te mATe AcAryadevazrI kArasUrijI ma.sA. samudAyanA paramapUjya AcAryadevazrI municaMdra sUrijI ma.sA. tathA paM. jItubhAInI salAha sUcana prApta thayela. tethI A kAryane turaMta hAtha dharI 1 thI 8 bhAganuM saMpAdana karela. temAM paNa amukaviSayono vizeSa vistAra hato tene saMkSipta karela tathA amuka granthonI mAhitI sAthe munizrIe pragaTa karela che. evI ja rIte 1 thI 8 bhAga saMkSipta vivaraNa tathA granthonI mAhitI sAthe pragaTa karavA mATe munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA.no prayAsa saphaLa bane. bhavabhIrU AtmA A eka thI AThe bhAga kramasaravAMcI manana karI jJAnabhAvanAmAM Agala vadhIne sadgatine prApta kare. eja zubhAbhilASA sAthe AcArya ratnAkarasUri For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA vividha viSayono addabhUta khajAno eTale vividha viSayavicAramALA na bhAga -1 thI 8 | saMpAdakaH munizrI maNivijayajI punaHsaMpAdakaH pU. munizrI ratnatraya vijayajI jaina dharmanA jJAnano bhaMDAra agAdha che. sarvajJakathita siddhAnto atyanta sUkSma ane sacoTa che. Agamo atyaMta gaMbhIra ane rahasyAtmaka che. AvI jaina zAsananI bhavyajJAna samRddhi che. paraMtu A samagra jJAnano khajAno saMskRta ane prAkRta bhASAmAM hovAthI tathA gurUgamya hovAthI badhAne mATe sulabha nathI. AvA apUrva jJAna samudrane valovIne tenA sAra rUpe suMdara zailImAM ane saraLabhASAmAM rajU thaela amRta eTale ja vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 A ATha bhAgono saMpuTachellA keTalAMka varSothI aprApya hato. tenI AvazyakatA jaNAtA ame AjanA yuga pramANe punaHsaMpAdana karI punaHprakAzita karI rahyA chIe. A graMtho AbAlavRddha sahune upayogI che. pU. sAdhu-sAdhvIjI ma.sA. mATe to A eka abhUta khajAnA svarUpa che. temAM deva-gurU dharmane svarUpa bIjA aneka dhArmika ane vyavahArika viSayono saMgraha che. aneka kathAo ane dRSTAMto A graMthamAM ApavAmAM AvyA che. hajAro daSTAMtothI opato A saMpuTa avazya vAMcavA yogya che. ( vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 mAM AvatA viSayonI TUMkI rUparekhA bhAga-1 deva, gurU, dharmanuM svarUpa devapUjA, pUjAnA prakAra, gurUnI vyAkhyA, sugurU-kuguru AdinI vigere carcA, dharmanuM sabheda varNana tathA viSayone For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 suMdara rIte spaSTa karanAra 125 thI vadhu addabhUta kathAono saMgraha zrAvakanuM svarUpa, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha Adi viSayo upara suMdara vivecana, vyavahAra zuddhi ane mAnavabhavanI durlabhatA darzAvatA dRSTAMto Adi aneka kathAo yukta. ekathI cosaTha viSayono saMgraha, jaina dharmanA saMdarbha kozanI garaja sAranAra A addabhUta graMtha jaina dharmanA moTAbhAganA badhA ja viSayonI vigato A vibhAgamAM Apane maLI raheze. samyakatva ane mithyAtva nuM svarUpa tathA tenA bheda prabhedo nuM dRSTAMta sahita varNana sAthe sAthe kulakSaNo, durguNo, durAcAranuM varNana ane tenA tyAga mATenA upAyo, suguNa, sadAcAra, sadharmanuM svarUpa ane tene svIkAravAnA saraLa upAyo. jaina dharmamAM covIza daMDakonuM vizeSa mahattva che. A daMDakonuM ciMtana mananA bhAvone sthira, nirmita ane udAtta banAve che. tenuM suMdara svarUpa sAthe sAthe kaSAyAdija varNana paNa suMdara rIte karavAmAM AvyuM che. vyavahArika jIvanane sukhI ane samRddha banAvavA nIti ane sadAcArano mArga ja sarvazreSTha che. te mArge javAnuM sadaSTAMta varNana A vibhAgamAM karavAmAM AvyuM che. purUSa, kALa dAna, atithi nihanava, vrata, batrIsa lakSaNo buddhi, mUrkha, bhakSyAbhakSya ane prAyazcita jevA aneka viSayo dRSTAMta sahita varNavavAmAM AvyA che. bhAga-5 bhAga-6 bhAga-6 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-7 Atmonnatino mArga zuddha dharmano aMgIkAra karavo te che. te mATe AtmAnuM svarUpa, bhAvonuM svarUpa, A vibhAgamAM varNavavAmAM AvyuM che. A graMthamAM 1000 jeTalA vividha viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. bhAga-8 mAnava janmane saphaLa karavA dharmaja eka anupama Azraya che. tathA 8/1 janma sArthaka karanAra niHzreyasa ane abhyadaya prApta kare che. abhyadaya meLavavA mATenA 320 judA judA manohara bhAvonAM upadeza ApavAmAM Avyo che. Ama kula ATha bhAgamAM kula 4000 jeTalA viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. jemaNe vyAkhyAtA banavuM che, jemane jaina dharmanA adUbhUta jJAnanI pIchAna karavI che jemane jJAna prApta karavAnI jijJAsA che. jemane judA judA viSayo jANavAnI rUci che te tamAmane A graMthamAMthI navuM rajU jANavA maLaze. evA A addabhUta graMtha saMpuTane ApanA jJAnabhaMDAranuM, gharanuM ane jIvananuM anerU AbhUSaNa banAvavuM rakhe cUkI jatA saMpuTa khalAsa thAya te pahelA saMparka sUtra pAsethI meLavI levAM. A saMpuTanI jUja nakalo ja chApavAmAM AvI che mATe jemane meLavI hoya to prApti sthAna nA saranAme saMparka karavo. Avo adbhuta khajAno prApta karavA Apa vadhu rAha na jozo ! *** For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 viSayAnukramaNikA 0 0 0 .. 15 15 .... 16 * 2 1 . 23 a. upadeza nAma naM. naMbara 1 upadeza 1 mAM - arihaMtanuM svarUpa........ upadeza 2 mAM - siddhanuM svarUpa ............ upadeza 3 mAM - AcAryanuM svarUpa ..................... upadeza 4 mAM - upAdhyAyanuM svarUpa................. upadeza 5 mAM - sAdhunA 25 guNo ................ upadeza 6 mAM - caraNa sittarInAM 70 bhedo ......... upadeza 7 mAM - karaNa sittarInAM 70 bhedo............ upadeza 8 mAM - aDhIso abhiSekanI vIgata ......... 9 upadeza 9 mAM - snAna pachI iMdragamana ............... 10 upadeza 10 mAM - vItarAga paramAtmAnuM svarUpa..... 11 upadeza 11 mAM - samavasaraNanuM svarUpa........... 12 upadeza 12 mAM - jinezvara mahArAjanI pUjA........... 29 13 upadeza 13 mAM - jinapUjAthI thato lAbha ............. 14 upadeza 14 mAM - tIrthaMkara gaNadhara rUpAdi............... 15 upadeza 15 mAM - covIza tIrthaMkaranA nAmonA kAraNa. 16 upadeza 16 mAM - pAMca prakAranAM caityo............... 17 upadeza 16 mAM - kevA bibonuM pUjana karavuM......... 18 upadeza 16 mAM - mUrti kevI hovI joIe ?.......... 19 upadeza 16 mAM - ghara derAsaramAM kevA biMba joIe ?. 20 upadeza 17 mAM - labdhicArI munimahArAjAo....... 55 21 upadeza 18 mAM - labdhivaMta muni mahArAjAo......... 58 22 upadeza 19 mAM - gurUguNo , , 26 . 5O 54 *************.... 59 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **. 63 29 7 ....... ........ 86 tA....................86 91 vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 23 upadeza 20 mAM - ATha prakAranAM gurUo ........ 24 upadeza 21 mAM - sAdhu sevAnuM phaLa .. 25 upadeza 21 mAM - pAMca prakAranAM kugurUo ... 26 upadeza 22 mAM - dharmanAM hetuo 27 upadeza 23 mAM - dharmanuM phaLa... 28 upadeza 24 mAM - dharmanI zreSThatA .... upadeza 25 mAM - bha. mahAvIra nAM daza zrAvako....... upadeza 26 mAM - zrAvakone karavAnA abhigraho 31 upadeza 26 mAM - zrAvakanAM bAravratanAM nAmo ........ 3ra upadeza 27 mAM - manuSya janmanI uttamatA... 33 upadeza 27 mAM - zAstra zravaNa. 34 upadeza 28 mAM - pAMca prakAranAM svAdhyAya............. 94 upadeza 29 mAM - pAMca prakAranAM anuSThAna........... - 98 36 upadeza 30 mAM - cAra prakAranAM auSadho. 100 37 upadeza 31 mAM -daza prakAranAM dharmAdharmAdi ............ 102 38 upadeza 32 mAM -saMsAranI asAratA ..................105 39 upadeza 33 mAM - zarIranI azucitA................. 107 40 upadeza 34 mAM - saMsArI jIvonI hAlata ............110 41 upadeza 35 mAM - saMsAranI asAratA................. 42 upadeza 36 mAM - pApanI majA narakanI sajA ......... 116 43 upadeza 37 mAM - chUTI iMdriyonuM phaLa ................ 118 44 upadeza 38 mAM - kaSAyo . . 119 45 upadeza 39 mAM - ajJAnatA......... *... 120 46 upadeza 40 mAM - iMdriyonuM damana .................... 121 47 upadeza 41 mAM -dharmarUpI kalpavRkSa ....................122 48 upadeza 42 mAM - sarva zreSTha dharmakalA ........... . 1 2 2 49 upadeza 43 mAM - saMsAranI asAratA................. 123 35 . 113 che For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mh ty d bh by 137 58 ............ U vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pa0 upadeza 44 mAM - dharma ja tAraNahAra ................. 125 51 upadeza 4pa mAM - sat asat ....... para upadeza 46 mAM - saMsAra asAra .................... pa3 upadeza 47 mAM - Atma svarUpa ............... 54 upadeza 48 mAM - dharmanAM AzrayathI mokSa.............. 55 upadeza 49 mAM - anarthakArI kaSAya. ........... pa6 upadeza 50 mAM - dharma svarUpa ................. 136 pa7 upadeza 51 mAM - dravya svarUpa upadeza para mAM - paramAdhAmInI vedanA ................ 138 59 upadeza pa3 mAM - cAritra rUpI jahAja, 139 60 upadeza pa4 mAM - guNonI prApti mahAdurlabha .......... 141 61 upadeza pa5 mAM - nAstika Astika ........... 143 6 2 upadeza pa6 mAM - jalamanuSyonuM svarUpa ............... 144 63 upadeza pa7 mAM - yugaliyAno vicAra .... ............ 147 64 upadeza 58 mAM - strIonI suMdaratA ................. 149 65 upadeza pa7 mAM - daza prakAranAM kalpavRkSo .......... 66 upadeza 58 mAM - dharmasvarUpa ane zrAvakavrata .......... 153 67 upadeza 59 mAM - madhapAnathI thatuM nukasAna ........ 68 upadeza pa9 mAM - rAtribhojanathI thatuM nukasAna ....... 167 69 upadeza 60 mAM -zrAvakanA vratonuM svarUpa ........ 70 upadeza 61 mAM - saMsAra du:khonI khANa ............ 71 upadeza 62 mAM - jIvonuM paribhramaNa ................ 72 upadeza 63 mAM - saMsArI sneha ..................... 179 73 upadeza 64 mAM potAnA zarIranI rakSA karavA sarvajIvono prayatna ...... ........... 182 74 upadeza 65 mAM - puNyAnubaMdhI caubhaMgI .............. 184 75 upadeza 66 mAM - aSTakarma vaDe paribhramaNa - 1 5 2. * * ... 161 169 173 177 ... 186 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19ra 194 195. i 203 ROX (o 213 vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 76 upadesa 67 mAM - abhavI ATalA sthAna na pAme .... 188 77 upadeza 68 mAM - duSkALanA samaye lokonI sthiti ... 190 78 upadeza 69 mAM - sukhakSaNika che ..... ............ 79 upadeza 70 mAM - dAna dAridraharama .... 80 upadeza 71 mAM - zIla durgatinAzanam 81 upadeza 72 mAM - tapo duHkarmanAzanAya ........... 196 82 upadeza 73 mAM -bhAvanA bhava nAzinI............... 83 upadeza 74 mAM -dAnamahimA.................... 84 upadeza 74 mAM -tIrthakaranA sAtizayadAno ......... 85 upadeza 74 mAM tIrthaMkaranA dAnanAM che atizaya ....... 86 upadeza 75 mAM - indriyonuM sevana anarthakArI........ . 209 upadeza 76 mAM -navagraha pUjA vicAra ................ 88 upadeza 77 mAM -navakAra maMtra gaNavAnI vidhi ...... 214 89 upadeza 78 mAM - kayI navakAravALI viziSTa...... 216 90 upadeza 79 mAM - navanidhAno ... 218 91 upadeza 80 mAM -lokavirUddhatAno artha ... 219 92 upadeza 81 mAM -lokasthiti ATha prakAre 2 20 93 upadeza81 mAM - mAnuSottara parvata pahelA. ........ 94 upadeza 81 mAM -cha prakAranAM Aryo. ............. 95 upadeza 82 mAM - hita zikhAmaNa 2 25 96 upadeza 83 mAM - zoca karavA lAyaka zuM ? ........... 97 upadeza 84 mAM - puNya upArjana ..... 98 upadeza 85 mAM -pAMca mahAvrata ..... ......... 99 upadeza 86 mAM -pAMca mahAvrata nI durlabhatA ......... 100 upadeza 87 mAM - cAra purUSArtha ........... ........... 101 upadeza 88 mAM - rAga dveSa moha..................... 230 bha - bha 0 2 25 m ............... 226 bha bha 2 29 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che che . 240 242 49 vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 102 upadeza 89 mAM -manuSyabhavanI saphaLatA ...... 231 13 upadeza C mAM jyotiSIonuM pramANa............... 232. 104 upadeza 91 mAM -cha ArAnuM pramANa .................. 105 upadeza 92 mAM -saMyoga tyAM viyoga .. 106 upadeza 93 mAM -karma svarUpa... 107 upadeza 94 mAM -jIvanuM bhramaNa .. 108 upadeza 95 mAM jIvane zikhAmaNa 109 upadeza 96 mAM -jJAna vinA zUnya.................. 110 upadeza 97 mAM dharmopadeza .. 244 111 upadeza 98 mAM dharmopadeza 246 . 112 upadeza 99 mAM -pApanI niMdA ....... 113 upadeza 100 mAM -sukRta anumodanA................. 252 114 upadeza 101 mAM -dharmano Azraya sukhakArI ........... 255 115 upadeza 102 mAM -cakravartInA 14 ratno. ............ 257 116 upadeza 103 mAM -paccakakhANa karavAnuM vizeSaphaLa ..... 259 117 upadeza 104 mAM - uttarottara phaLanI prApti........... 260 118 upadeza 105 mAM - AvatI covIzInA 12 cakrI 9 vAsudeva 9 baLadeva 9 prativAsudevanA nAmo .......... 261 119 upadeza 106 mAM - rAga be prakAranA................ 120 upadeza 107 mAM -tIrtha viccheda ..................... 121 upadeza 108 mAM -tIrthakarano dIkSAtapa, kevalajJAna tapa, ane mokSatapa .. 122 upadeza 108 mAM -AyuSyanI sthiti .............. .. 264 123 upadeza 110 mAM -yugapradhAnanI gaNanA .............. 265 124 upadeza 111 mAM -jIvanI kAyasthiti ... ....... 266 125 upadeza 112 mAM -ekeMdriyAdika jIvone maithunasaMjJA.... 267 ............ 264 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 126 upadeza 113 mAM - ajIvanAM bhedo ................... 269 127 upadeza 114 mAM - rAjaloka pramANa. ............... 270 128 upadeza 115 mAM - nigodanuM svarUpa ................ 271 129 upadeza 116 mAM - iriyAvahinA micchAmidukkaDamo.. 272 130 upadeza 117 mAM - aDhAra bhAra vanaspati......... 131 upadeza 118 mAM - kAla ane kSetrathI jJAna .......... 133 upadeza 119 mAM - kSapaka zreNIno krama............... 133 upadeza 120 mAM - kayA guNaThANe zuM kSaya thAya ?... 275 134 upadeza 121 mAM - matijJAnanAM 28 bhedo .......... ra77 135 upadeza 122 mAM - 363 pAkhaMDIo................ 284 136 upadeza 123 mAM - gotra vicAra, jaino banAvyA..... 286 137 upadeza 124 mAM - vinayanuM svarUpa .................. 287 138 upadeza 125 mAM - duSkALa pachI viccheda zuM.......... ra90 139 upadeza 126 mAM - koTizIlA svarUpa............ 293 140 upadeza 127 mAM - AtmA che tenI siddhi ......... 141 upadeza 128 mAM - jIvanuM lakSaNa . 298 142 upadeza 129 mAM - jIvonI gati .................... 143 upadeza 130 mAM - siddha zIlA kevI ? ............. 144 upadeza 130 mAM - mukti saMbaMdhI prazno ? ........... 145 upadeza 131 mAM - papuruSa prakRtaya . 146 upadeza 132 mAM - dharmaphaLa . 319 147 upadeza 133 mAM - konuM keTaluM baLa ? .............. 326 148 upadeza 134 mAM - karma-balISTha-karmaphaLa . 149 upadeza 13pa mAM - manuSyamAM eka samaye keTalA mokSe jAya ? ........... 329 150 upadeza 136 mAM - asvAdhyAya....................... 331 151 upadeza 137 mAM - bhAvazrAvakanA cha liMga.......... 334 294 299 302 ly OF ........... 310 327 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 152 upadeza 138 mAM -bhAvazrAvakanA bhAvagata 17 lakSaNo ... 335 pAMca mahAvratanI 25 bhAvanA 338 -bhavyAdika saMbaMdhI 339 341 347 349 350 .. 352 . 353 153 upadeza 138 mAM 154 upadeza 139 mAM 155 upadeza 140 mAM 156 upadeza 141 mAM -pauSadhazALA.... 157 upadeza 142 mAM 158 upadeza 143 mAM 159 upadeza 144 mAM 160 upadeza 145 mAM 161 upadeza 146 mAM 162 upadeza 147 mAM 163 upadeza 148 mAM 164 upadeza149 mAM 165 upadeza 150 mAM 166 upadeza 151 mAM 167 upadeza 152 mAM zenAthI che 168 upadeza 152 mAM 169 upadeza 154 mAM 170 upadeza 155 mAM 171 upadeza 156 mAM 172 upadeza 157 mAM 173 upadeza 158 mAM 174 upadeza 159 mAM 175 upadeza 160 mAM - - -cAra prakAranAM dhyAnanuM svarUpa - dharmarUpI kAmagavI - dharma eja tAraNahAra - jainadharma mITho modaka - jIvane hita zikhAmaNa pAMcamA ArAnAM sAdhunA guNo 355 -pAMcamA ArAnAM zrAvakanAM guNo ... 357 360 361 365 369 - - - 1 (2) ajJAnInI ajJAnatA - daivividha = AtmAnI kiMcita AtmatA AtmaniMdA jinezvara bhagavAnanI vANI durjanamAM doSo. (1) mAnava janmanI zobhA - vastu vastuomAM pheraphAra hoya che. -kayo guNa konAmAM hato ? baMdha besatI kavitA .. gautama buddha . kahevato . traNa vastunI suMdaratA... - .... For Personal & Private Use Only 300 374 . 375 . 377 378 380 381 386 396 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 OM namo vItarAgAya prAtaHsmaraNIya pUjyapAdaka,zrI mUlacaMdajI (mUktivijayajI) gaNigurUbhyo nama : ( vividha viSaya vicAramALA (bhAga AThamo) ) upadeza pahelo) paMcaparameSThi mahArAjAnA 108 guNo ahento bhagavaMta indramahitAH siddhAzva siddhisthitA, AcAryA jinazAsanonnatikarAH pUjyA upaadhyaaykaaH| zrIsiddhAntasupAThakAmunivarA ratnatrayArAdhakAH, paMcaite parameSThinaH pratidinaM kurvantu vo maMgalam // 1 // bhAvArtha- IMdroe pUjita, arihaMta bhagavaMta mahArAja, siddhagatimAM rahelA siddha bhagavAna, jainazAsananI unnati karanArA AcArya mahArAjA, pUjya ane siddhAMtane bhaNAvanArA upAdhyAya mahArAja, ratnatrayInA ArAdhaka munImahArAjA-A pAMce parameSThi mahArAjanA ekasone ATha guNo nIce mujaba che. (arihaMta mahArAjanA bAra gaNo) azokavRkSaH surapuSpavRSTiH, dIvyadhvanizcAmaramAsanaM c,| bhAmaMDaLaM duMdubhirAtapatraM, satprAtihAryANi jinezvarANAm // 1 // bhAvArtha- azoka vRkSa 1, devoe karelI puSponI vRSTI 2,divyadhvani 3, cAmara 4, siMhAsana 5, bhAmaMDala 6, devaduMdubhI 7, 1) bhAga - bhAga-8 kamarA Jain Education in H D For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 chatra 8 e ATha jinezvara mahArAjAnA zreSTha prAtihAryo che. 1 azoka vRkSa bhagavAnanA mastakanA upara devatAoe racelo, bhagavAnathI bAragaNo uMco hoya che. temAM A huMDAvasarpiNI kALamAM prathama AdinAthanA mastaka upara traNa gAuno azoka vRkSa devoe karyo hato, kAraNa ke bhagavAnanI pAMcaso dhanuSyanI kAyA hatI, paraMtu zrI ajitanAthajIthI zrI pArzvanAtha mahArAja sudhI bAvIza tIrthaMkara mahArAjAonA mastakanA para temanA dehapramANathI bAragaNo uMco azoka vRkSa devoe karelo hato. bhagavAna mahAvIra rAjAnA mastaka upara batrIza dhanuSya UMco azoka vRkSa devoe karelo hato. bhagavAnanI sAta hAthanI kAya, tene bAre guNavAthI ekavIza dhanuSya thAya. ane je zAla vRkSanA nIce bhagavAnane kevalajJAna thayuM te agyAra dhanuSyanuM hovAthI uparanA ekavIza ne agyAra maLavAthI batrIza dhanuSya thayA, tethI mahAvIra mahArAjAnA mastakanA upara bAragaNo batrIza dhanuSya pramANa azoka vRkSa hato. 2. surapuSpavRSTi - devatAo eka yojana bhUmimAM, cAre bAju, paMcavarNI sacitta puSponI vRSTi kare che. zaMkA - samavasaraNamAM devoye karelI puSpanI vRSTi sacitta che. ke acitta ? samAdhAna-prAyaH karI jalaDlarUpa sacitta hoya che. zrI samavAyAMga sUtramAM cotrIza atizaya nA adhikAramAM kahyuM che ke-jalasthala saMbaMdhI pAMca prakAranA sacitta puSponI vRSTi DhIMcaNa pramANe, nIce biMTa rahelAnI, devatAo kare che. pravacanasAroddhAramAM ogaNacAlIzamA dvAramAM paNa vizeSa karIne kahela che ke- devatAo samavasaraNane viSe eka yojana pramANa bhUmimAM. nIce biMTavALA, pAMca prakAranA sacitta puSponI DhIMcaNa pramANa vRSTi kare che, A uparathI te puSpo sacitta hoya che tevI saMbhAvanA thAya che, zaMkA-jIvadayArasika sAdhu, sAdhvIo te puSponA upara kevI rIte For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 cAlI zake ? kAraNa ke, sacittanuM mardana jIvadhAtanA hetubhUta che. samAdhAna-koIka kahe che ke te puSpavRSTi devatAe karelI che mATe sacita nathI, kiMtu acitta che. bIjAo kahe che tene nahi, te vAta satya nathI. devatAye karela chatAM paNa te puSponI vRSTi sacitta ja che. anya kahe che tenAM puSpo hoya che tyAM tyAM sAdhu sAdhvIyo cAlatA nathI. apara kahe che ke - nahI, sarva jagyAye puSpo hoya che paraMtu kAraNa vinA muniyo cAlatA nathI. gItArtha mahArAjA pheMsalo Ape che ke-maMdara, mogaro, mAlatI, macakuMda, gulAba vigare pAMca prakAranA sacitta sugaMdhI puSponI devatAo samavasaraNamAM jAnu pramANa vRSTi kare che, te sacitta puSpo ja che, paraMtu samavasaraNamAM vidyamAna jIvothI, gamanAgamanamAM caMpAyA chatAM paNa te jIvo maratA nathI, kilAmaNA pAmatA nathI, paraMtu tIrthakaramahArAjAnA atizayathI UlaTA vadhAre praphullita thaI, mahAAnaMda pAme che, mATe jalasthala saMbaMdhI te puSponI vRSTi sacitta ja che. 3. divyadhvani - bhagavAna jyAre dezanA Ape che tyAre bhagavAnanI vANIno mAla koSa rAga devatAo vINAno dhvani divya zobhe che. zaMkA-rAgo to ghaNAM che, chatAM dareka bhagavAna mAlakoSa rAgathI dezanA kema Ape che. ? bIjA rAgamAM dezanA kema ApatA nathI ? samAdhAna- keTalAyeka rAgonA guNo rAga pramANe ja hoya che, tethI te rAgo gAvA bolavA ja joIe jIo. (1) bhairava rAgaH A rAgano guNa bhamAvavAno che. A rAga barAbara koIne gAtA AvaDato hoya ane ghANI upara besI yathArtha bhairavIrAga koI gAto hoya to, vinA baLade ghANI tenI meLe ja pharavA mAMDe che, te bhairavI rAgano guNa che. na 3 - For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (2) malhArarAga, A rAga jo barAbara gAnAro hoya to comAsAnI Rtu vinA paNa malhAra rAganA gAvAthI tatkALa AkAzamAMthI jaLanI vRSTi thAya che. (3) hiMDoLA rAga, A rAga barAbaragAtA AvaDanAra mANasa hiMDoLA upara besI gAya to, hiMcako nAkhyA vagara paNa hiMDoLo ApameLe cAlavA mAMDe che. (4) dIpakarAga, A rAgane yathAsthita jANanAra mANasa telanuM koDIyuM bharI, aMdara vATa mUkI, jo dIpaka rAga gAya to agni vinA te rAganA pratApe dIvAnI jyota pragaTa thAya che. (5) zrIrAga, A rAga jo barAbara gAtA AvaDato hoyato gAtAnI sAthe ja AkAzamAMthI lakSmInI vRSTi thAya che. . (6) mAlakoSaH, A rAga jo barAbara gAtA AvaDato hoya to pAse paDelo patthara paNa gAnanI sAthe ja poco rU jevA, mAkhaNanA piDa jevo banI jAya che. | tIrthaMkara mahArAjAne to jIvone bodha karavA sivAya bIjI koI IcchA rahetI nathI, tethI mAlakoza rAgamAM dezanA ApavAthI bhavya jIvonA hRdaya mAkhaNa jevA pocA thaI javAthI koIka dIkSA, koIka dezavirati, koIka samakitadraSTipaNuM. vigere aMgIkAra kare che teja kAraNathI paramAtmA mAlakoSa rAgathI dezanA Ape che ane devatAo bhagavAnano rAga vINAthI pUravAthI, sAkara, zelaDI, drAkSa, kerIthI paNa lAkhogaNI mIThI bhagavAnanI vANI sAMbhaLI bhavya jIvonA hRdaya vairAgyathI vAsita banI jAya thatI A cha rAgo bahu ja prazasta kahelA che, temAM mAla koSa vizeSa prazasta che. 4. cAmara-suvarNanI dAMDImAM ratno jaDelA jevA ujjavala cAra joDI cAmarovaDe devAtAo cAre dizAmAM bhagavAnane vIMje che pa. ratnajaDIta Asana-siMhAsana, devatAo samavasaraNane viSe bhagavAnane besavA mATe, ratnajaDIta pAdapITha sahita, suvarNamaya divya siMhAsana banAve che, prabhu pUrva tarapha mukha karI te siMhAsana upara besI For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhavya jIvone dharmadezanA Ape che. 6. bhAmaMDala-zarada RtunA sUryanA kiraNa jevuM divya bhAmaMDala devatAo bhagavAnanI pAchaLa banAve che, tethI prabhunI prabhAnI kAMti bhAmaMDalamAM saMkramaNa thavAthI tamAma jIvo prabhunA divyarUpane joI zake che. jo bhAmaMDala na hoya te bhagavAnanuM rUpa anaMtagaNuM manahara hovAthI jema sUryanA sanmukha koIthI na jovAya tema prabhu sanmukha joI zakAya nahI, kAraNa ke prabhunuM rUpa anaMtagaNuM che. 7. duMdubhi-devatAo AkAzamAM duMdubhi vagADI jagatanA jIvone jaNAve che ke pramAdane tyAga karI bhagavAnanI vANIne sevo. 8. chatra- dareka bAjuye traNa chatro, ema cAre dizAe maLIne bAra chatro prabhunA mastaka upara hoya che. 9. apAyAgamAtizaya-svaAzrita aDhAra doSa rahita, para AzrI prabhu vihAra kare te jagyAethI, uttara, dakSINa, pazcima, agni, IzAna, vAyavya ane nairUtya, uce tathA nIce, ativRSTi, anAvRSTi, roga, zoka, bhaya, svacakra, paracakra, dubhikSa, DamarAdika, savAso yojanamAM hoya nahi, 10. jJAnAtizaya-bhagavAna kevalajJAnathI lokAlokanA svarUpane jANanAra hoya. 11. pUjAtizaya- vAsudeva,baladeva, cakravartI cAra nIkAyanA devo traNa jagatanA jIvo prabhune pUjavAnI abhIlASA kare. 12. vacanAtizaya-bhagavAnanI vANI deva, manuSya ane tiryaMcone, bhIlanA "saro'natthinA kathana mujaba darekane samajAya che. eka bhillane traNa striyo hatI. ekadA vagaDAmAM bhillane eka strIe kahyuM ke he svAmin ! bhUkha lAgI che, khAvAnuM Apo. bIjIye kahyuM tRSA lAgI che pANI de, trIjIye kahyuM sAruM gAna kara. A traNene bhIle 'saro natthi", eka ja zabdamAM judIdajudI rIte samajAvI dIdhI. khAvAnuM mAganArIne saro na(c)i bANa nathI, tethI kevI rIte jIvane mAryA vinA tane khAvA ApuM, bIjIne hyuM ke saro natyi, sarovara For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 nathI, kyAMthI pANI lAvIne pAuM, trIjIne kahyuM ke saro nalthi, mAro kiMTha sAro nathI, kevI rIte gAuM ? jyAre ajJAnI bhilla jevo mANasa paNa jaMgalamAM potAnI strIyone eka ja zabdathI samajAve che tyAre anaMtaguNI tIrthakaramahArAjA potAnA eka ja zabdathI deva,manuSya,bhillo ane tiryaMcone samajAve temAM Azvarya zuM hatuM ? A bAbatamAM kalikAla sarvajJa, bhagavAna zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA potAnA banAvela kAvyAnuM zAsanagraMthanI svopajJa alaMkAra cUDAmaNi nAmanA TIkAmAM kahe che ke - devAdaivIM naranArI, zabararAzcApizAbarI, tiryaMcopitaithiMcica, menire bhagavagiram, // 1 // bhAvArtha-devo devonI bhASAmAM, manuSyo manuSyanI bhASAmAM, bhIllAdIka bhillanI bhASAmAM, tiryaMco tiryaMcanI bhASAmAM bhagavAnanI vANIne eka ja vakhate samajI zake che. A pramANe arihaMta mahArAjAnAM bAra guNo kahyA. arihaMta devanA cotrIza atizayo. 1. roga rahita, sugaMdhayukta, abhUta rUpa sahita zarIra hoya. 2. rUdhira, mAMsa, gAyanA dUdha jevuM, sugaMdhayukta zarIra hoya. carmacakSuvALA AhAra nihAra dekhI zake nahi. zvAsozvAsa kamalanA jevo sarasa sugaMdhavALo hoya. e uparanA cAra atizaya sahajathI janmanI sAthe ja hoya. eka yojana bhUmimAM traNa lokanA loko samAya tevuM samavasaraNa hoya. tamAma jIvo potapotAnI bhASAmAM samaje tevI vANI hoya. prabhu vicare tenI AsapAsa pacIza yojana sudhI rogAdIka upadravanI zAMti rahe, rogAdika kAMIpaNa hoya nahI. 8. vairabhAvanI zAMti rahe. 9 x 8 M $ For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 9. dubhikSa-duSkALa TaLe. 10. svacakra, paracakrano bhaya na hoya. 11. marakI na hoya. 12. Iti, vinAza karanArA, jIvajaMtuonI utpati na hoya. 13. ativRSTI na hoya. 14. anAvRSTI na hoya. 15. prabhunI pAchaLa tejasvI bhAmaMDala hoya. e uparanA agyAra atizayo ghAtakarmano kSaya thavAthI thAya che, 16. maNi ratnamaya siMhAsana sahacArI hoya.. 17. bhagavAnanA mastaka upara traNa chatra hoya. 18. sadA AgaLa cAlanAra IMdradhvaja hoya. 19. zveta cAmaronI cAra joDo aNavijAyA viMjAya. 20. dharmacakra AkAza mArge AgaLa cAle. 21. prabhuthI bAragaNo UMco azokavRkSa samavasaraNa upara chAyA karato rahelo hoya. 22. caturmukhe zobhatA prabhu dezanA Ape. 23. maNi,kanaka, rUpAmaya traNa gaDha hoya. 24. surasaMcArita navakamalo para bhagavAna cAle. 25. kAMTAo adhomukhA thaI jAya. 26. saMyama grahaNa karyA pachI keza ane nakho vadhe nahi. 27. pAce IdriyonA artho manojJa hoya. 28. sarva Rtuo, sukhadAyaka, samakALe phaLanArI hoya. 29. sugaMdhI pANInI vRSTI karelI hoya. 30. samavasaraNamAM devatAe vRSTi karelA UMdhA DIMTavALA, paMcavarNA, paMca prakAranA suMgadhI puSpo, jAnuM pramANa patharAyelA hoya. 31. samagra pakSiyo, bhagavAnane pradakSiNA daIne phare. 32. vAyu sAnukula hoya. 33. sarve vRkSo nIcA namIne bhagavAnane praNAma kare. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 34. AkAzamAM devatAo devaduMdubhino nAda kare. e cotrIza atizayo devonA karelA hoya che. | (arihaMta devanA pAMtrIza vANI guNo.) 1. je sthAne je bhASA bolAtI hoya te ardhamAgadhI bole. 2. UMce svare dezanA ApavAthI, eka yojana bhUmi pramANa samavasaraNamAM beThelA tamAma loko sAMbhaLe, tema bole. 3. grAmika tuccha nahi, paraMtu prauDha bhASA bole. 4. madhanI peThe garjArava sahita gaMbhIra vANI bole. zabdopeta eTale paDadhA sahita vANI bole ane sAMbhaLanArA, chUTAchUTA zabdo sAMbhaLe. 6. sAMbhaLanArane saMtoSakAraka, mAnasahita, saralatAyukta bole. 7. sAMbhaLanArA taheka potapotAne AzrI kahe che ema jANe. 8. puSTa vistAra artha sahita bole, 9. pUrvApara avirodha, eTale sarakho maLato artha bole. 10. moTAInA vacano bole, jethI sAMbhaLanArA ema kahe ke e to moTA purUSo je bole, tathA abhimata siddhAMtokata bole. 11. evuM spaSTa bole ke koI sAMbhaLanArane saMdeha rahenahi. 12. prabhu je arthanuM vyAkhyAna kare, tene koI dUSaNa ApI zake nahI. 13. ghaNo kaThaNa sUkSma viSaya paNa, sAMbhaLanAranA hradayamAM turata pariName tema bole. 14. prastAvane ucita bole, ane maLato artha Ave tema vRdhdhavAdInA peThe bole. 15. prabhune je vAta kahevAnI IcchA hoya te sidhdhAMtokata bole. 16. viSaya, saMbaMdha, prayojana, ane adhikAra sahita bole. 17. padaracanA, apekSA laIne bole For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 18. navatattva, ane cha dravyanI paTutA bolavAmAM hoya tema bole. 19. snigdha, madhura bole. 20. paramarma na jaNAya tema caturAIthI bole. 21. dharma artha pratibaddha bole. 22. udArapaNe dIpaka jevo prakAza karI artha bole. 23. jene viSe paraniMdA ane potAnI prazaMsA na dekhAya tema bole. 24. je bolavAthI lokone evo bhAsa thAya ke sarvajJa che, ema bole. 25. vyAkaraNa sahita bole. 26. AzcaryakArI bole. 27. svastha citte dhIratA sahita bole. 28. vilaMba rahita bole. 29. mananI bhrAMti rahita bole. 30. deva, manuSya, tiryaMca, potAnI bhASAmAM samaje tema bole. 31. ziSyone jema vizeSa buddhi upajavApaNuM thAya tema bole. 32. padanA arthane aneka paNe vizeSa AropaNa karI bole. 33. satva pradhAna paNe eTale sAhasika paNe bole. 34. punarUkita doSa rahita bole. 35. sAMbhaLanArane kheda na upaje tema bole. (upadeza bIjo) siddha bhagavAnanA ATha guNo. 1. jJAnaguNa- jJAnAvaraNIya karma kSaya thavAthI lokAlokanuM svarUpa vizeSapaNe jenA vaDe jANe te. 2. darzanaguNa-darzanAvaraNIya karma kSaya thavAthI kevala darzananI For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 utpatti thavAthI, lokanuM svarUpa sArI rIte dekhate. 3. avyAbAdha sukha-vedanI karma kSaya thavAthI sarva prakAre bAdhA rahita, nirUpAdhika anaMta sukha utpanna thAya te. 4. kSAyika samyakatva mohanIya karma kSaya thavAthI, je utpanna thayuM te. 5. akSaya sthiti-Ayukarmano kSaya thavAthI, je sthiti utpanna thaI te rUpa, varNa, rasa , gaMdha, sparza rahIta thayA te. 6. arUpI, nAma karma kSaya thavAthI. 7. agurulaghu-gotra karmano kSaya thavAthI, haLavo bhAse temaja UMca-nIcapaNuM tenAmAM nathI te. 8. vIrya-aMtarAyakarmanA kSaya thavAthI temane svAbhAvika AtmAnuM anaMta baLa hoya che, je baLe lokanuM aloka ane alokanuM loka, karI nAkhe, tevuM baLa hoya te. eprakAre siddha bhagavAnanA ATha guNo kahyA. bIjA paNa siddha bhagavAnanA ekatrIza guNo. 5. saMsthAnarahita. 3. vedarahIta. 5. varNarahita. 1. zarIrarahita. 2. gaMgharahita. 1.saMgarahita. 5. rasarahita. 1. janmarahita. 8. pharasararahita. (bIjA paNa ekTIza guNo.) pAca prakAranAjJAnAvaraNIya karmathI rahIta. nava prakAranA darzanAvaraNIya karmathI rahita. be prakAranA vedanIya karma rahita, be prakAranA mohanIya karma rahita. cAra prakAranA Ayu karma rahita. be prakAranA nAma karma rahita. For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 be prakAranA gotra karma rahita. pAMca prakAranA aMtarAya karma rahita. (upadeza trIjo) AcArya mahArAjanA chatrIza guNo paDiruvAI cauddasa, khaMtI mAI ya dasaviho dhammo, bArasa ya bhAvaNAo, sUriguNA huMti chattIsaM // 1 // bhAvArtha - pratirUpa 1, tejasvI 2, yugapradhAna (utkRSTa AgamanA pAragAmI arthAt sarvazAstranA jANakAra) 3, madhura vacanavALA 4, gaMbhIra 5, vairyavAnuM 6, upadezamAM tatpara ane rUDA AcAravALA 7, sAMbhaLeluM nahi bhUlanArA 8, saumya 9, saMgrahazIla 10, abhigraha mativALA 11, vikathA nahi karanAra 12, acapala 13, ane prazAMta hRdayavALA 14 e pratipAdika cauda guNa. 1. kSamA, 2. Arjava, 3. mArdava, 4. mukti, 5. tapa, 6. saMyama, 7. satya, 8. zauca, 9. akiMcana, 10 brahmacarya - e kSamAdika dasa prakArano yatidharma 1. anitya, 2. azaraNa, 3. saMsAra, 4. ekatva. 5. anyatva 6. azuci, 7 Azrava, 8. saMvara 9. nirjarA, 10 lokasvarUpa, 11. bodhidurlabha, 12 ane dharma-e bAra bhAvanA. e pramANe AcAryanA chatrIsa guNa che. bIjA paNa AcArya mahArAjanA chatrIza guNo 1 pAMca iMdriyonA vIza viSayamAMthI, potAne anukULa hoya, tenA upara rAga na kare, ane pratikULa hoya tenA upara dveSa na kare. navavidha gupti dhAraNa karanAra 1. strI, pazu, napuMsaka rahita sthAne rahenAra. 2. strInI, kathA, vArtA, sarAge, prItiyukta kare nahi. M11 ~ For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 3. je Asane strI beThI hoya te Asane brahmacArI puruSa be ghaDI sudhI na bese. puruSane Asane strI paNa traNa pahora na bese. 4. strIne aMgopAMga sarAge nirakhe nahi. 5. bhIMta pramukhane AMtare strI puruSa, bane sUtA hoya athavA kAma viSe vAto karatA hoya tyAM besI rahe nahi. 6. pUrva avasthAmAM strI sAthe karela kAmakrIDAnuM smaraNa kare nahi. 7. sarasa. snigdha AhAra le nahi, 8. nIrasa AhAra paNa ati mAtrAme vajana upara le nahi. 9. zarIranI zobhA vibhUSA, kare nahi. cAra kyAya krodhAdika cAra kaSAya, te cAritranA ghAtaka pariNAmavizeSa jANavA, tenAthI mukta thavuM te. pAMca mahAvrato 1. prANAtipAtaviramaNa-trikaraNa yoge chakAyanA jIvonI rakSA karavI te, hiMsA kare, karAve, anumode nahi. 2. mRSAvAdaviramaNa-krodha, lobha, bhaya, hAsyathI, dravya, kSetra, kALa, bhAva saMbaMdhI, mana, vacana, kAyAe karI asatya bole nahi, bolAve nahi, bolatAMne bhalo jANe nahi. 3. adattAdAnaviramaNa-pArakAnI kAMI paNa vastu dIdhA vinA le nahi, levarAve nahi, lenArane bhalo jANe nahi tathA tIrthakara adatta, guruadatta, svAmIadatta, le nahi, levarAve nahi lenArane bhalo jANe nahi. 4. maithunaviramaNa-dArika te nava prakAre, manuSya ane tiryaMcanI strIne, mana, vacana, kAyAe karI, seve nahi, sevarAve nahi, sevatAne bhalo jANe nahi, tathA nava prakAre devatAonI strIne viSe paNa upara pramANe jANavuM. e aDhAra prakAre brahmacaryanuM pratipAlana kare. For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 5. navavidha parigraha rahita-dhAtumAtra mUrchArUpe rAkhe nahi, dharmasahAyaka, audhika, cauda upakaraNa tathA aupagrahika je saMthAro, uttarapaTTo, dAMDo, pramukha te khapa pramANe rAkhe, te uparAMta gAMsaDI bAMdhI, gRhasthane ghare mUke nahi ane temAM mUrchA rAkhe nahi. pAMca AcAra 1. jJAnAcAra-jJAnane bhaNe-bhaNAve, lakhe-lakhAve, bhaMDAra karekarAve, tenA upara rAga kare. 2. darzanAcAra-samyaktva pALe, bIjAne pamADe, pamADelAne yuktithI sthira kare. 3. cAritrAcAra-cAritra pALe, paLAve, pALatAne anumode. 4. tapAcAra-bAra bhede tapa kare, karAve, karatAne anumode. 5. vIryAcAra-dharma anuSThAnane viSe baLavIrya phorave ityAdi. pAMca simita 1. iryAsamiti-dhuMsara pramANa dRSTi rAkhI, badhI dizAye jotoupayoga rAkhato cAle. 2. bhASAsamiti-sAvadha vacana bole nahi, niravadya vacana bole. 3. eSaNAsamiti-AdhAkarmAdika beMtAlIza doSa rahita, iMgAlAdika pAMca doSa mAMDalInA TALe. 4. AdAnabhaMDanikSepaNA samiti- dRSTie joI, pUMjI, pramArjI pAtrA pramukha le mUke. pa. pAriSThApanikA samiti-laghunIti, vaDInIti, dRSTiye joi, pUMjI, aNujANaha jasaggo kahIne paThave, pachI traNa vAra vosire vosire kahe. traNa gupti dezathI tathA sarvathI yoganI nivRtti te gupti. 1 managupti, 2. 13 For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vacanagupti, 3. kAyamurti- A traNa prakAre gupti che. 1. asatkalpaviyojinI, Artarodra dhyAnane anuyAyI, te zatru tathA rogAdika, mAThI vastunI apekSAe hiMsAdika AraMbha saMbaMdhI, manoyoganI nivRtti, e azubha dhyAna athavA bhAvanAthI manane nivRttAvavAno prastAva thAya te. 2.samatAbhAvinI, siddhAMtane anusAre dharma dhyAnanI anuyAyI bhAvanAme karI sahita, paralokasAdhaka, samatAnA pariNAmarUpa, manoyoganI nivRtti, te e guptino avakAza, zubha bhAvanA ane zubha dhyAnano abhimukha kALe thAya te. 3. AtmArAmatA, zailezIkaraNakALe samagra manoyoganI nivRtti te. vacanagutinA be bheda 1. mInAvalaMbinI hoMkAro, khoMkhAro, kASTha, pASANanuM pheMkavuM, netrapallavI, karapallavI pramukha chAMDIne mauna rahevuM tathA sakala bhASAyoganuM rUMdhavuM te. 2. vAniyamitanI bhaNavuM, bhaNAvavuM, pUchavuM, praznottara devo, dharmopadeza devo, parAvartanA pramukhane kALe yatanApUrvaka lokane tathA zAstrAnusAre mukhe vastrAdika daIne bolatAM je sAvadya yoganI nivRtti kAyamuninA be bhedo 1. ceSTAnivRttirUpa-te kAyotsarga avasthAye, kAyayoganI sthiratA, athavA sakala kAyayoganuM saMdhavuM te. 2. yathAsUtraceSThAniyaminI-te zAstrAnusAre, sUvuM, besavuM, UThavuM, levuM, mUkavuM, javuM-AvavuM, UbhuM rahevuM ityAdika ThekANe kAyAe karI potAne chaMde pravartatI ceSTAe karI nivartamAna thAya te. e prakAre AcAryamahArAjanA chatrIza guNo kahyA. bIjA paNa 14 For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 chatrIza chatrIzI eTale AcArya mahArAjanA bAraso channauM 1296 guNo hoya che. (upadeza cotho) upAdhyAyajI mahArAjanA pacIza guNo 1. AcArAMga, pa. bhagavatI, 9. aNuttarovavAI 2. suyagaDAMga 6. jJAtAdhammakahA, 10. praznavyAkaraNa 3. ThANAMga, 7. upAsakadazAMga, 11. vipAka sUtra. 4. samavAyAMga, 8. aMtagaDadazAMga, e agyAra aMgo 1. uvavAda, 5. jaMbudIpapati, 9. kapUvaDiyA 2. rAyapaNeNI, 6. caMdapannati, 10. puphiyA, 3. jIvAbhigama, 7. sUryapannatti, 11. puphaphacUliyA, 4. pannavaNA, 8. kappiyA, 12. valiMdazAMga. e bAra upAMga kula pacIza eTale agyAra aMga ane bAra upAMga. pote bhaNe ane sAdhuone bhaNAve che, athavA agyAra aMga ane cauda pUrva, pote bhaNe ne sAdhuone bhaNAve e bIjI rIte pacIza thayA, teguNa upAdhyAya mahArAjanA che, bIjA paNa pacIza pacIzI eTale chaso ne pacIza 62pa upAdhyAya mahArAjanA guNo kahyA che. (upadeza pAMcamo) sAdhu mahArAjanA satyAvIza guNo chavvaya chakAya rakhyA, paMciMdiya loha niggaho khaMti, bhAva visuddhi paDilehaNAya, karaNe visuddhi ya, // 1 // saMjamajoe jutto, akusala maNa vayaNa kAya saMroho, sIyAi pIDa sahaNaM, maraNaM uvassagaNa sahaNaM ca, // 2 // M15) 15. For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha -1. prANAtipAta, 2. mRSAvAda 3. adattAdAna, 4. maithuna 5. parigraha ane chaThuM rAtribhojana, e chane tyAga karavA rUpe cha vratanuM pAlana karanAra. 1. pRthvIkAya 2. apakAya, 3. teukAya 4.vAukAya 5. vanaspatikAya ane 6. trasakAya e SakAya jIvone rakSaNa karanAra, tathA 1 sparzendriya 2. raseMdriya 3. dhrANedriya 4. cakSuiMdriya 5. zroseMdriya e pAMca iMdriyono tathA lobhano nigraha karanAra (6). (6) (5) (1) kula 18, 19 kSamA dhAraNa karanAra 20. bhAvanI vizuddhi rAkhanAra, 21 upayoga sahita paDilehaNa karanAra, 22. saMyamayogamAM yukta rahenAra, 23. akuzalamana, 24. akuzala vacana, 25 akuzalakAyAno rodha karanAra, 26 zItAdika upasargane sahana karanAra, 27 maraNAMta upasargane sahana karanAra, A pramANe sAdhu mahArAjanA satyAvIza guNo kahelA che. bIjA paNa satyAvIza satyAvIza eTale. sAtaso ne ogaNatrIza 729 sAdhu mahArAjanA guNo kahyA che. e pramANe 12, 8, 36, 25, 27-paMca parameSThI mahArAjanA 108 guNo thayA. (upadeza chaTho) caraNasIttarInA sIttera (70) bheda. vaya5 samaNa10 dhamma saMjama17 veyAvaccaM ca baMbha guttio9, nANAi3 tiya7 tAva12 kohi4 niggahAiM caraNayeyaM, // 1 // bhAvArtha 5 mahAvrata, 10 zramaNadharma, 17 saMyama, 10 vaiyAvacca, 9 brahmacarya gupti, 3 jJAnAdika, 12 prakAre tapa, 4 prakAranA krodhAdikano nigraha, e pramANe caraNasittarInA sIttera bhedo kahyA che. 5. mahAvato 1. prANAtipAtaviramaNa, 2. mRSAvAdaviramaNa, 3 adattAdAnaviramaNa, 4 maithunaviramaNa, pa parigrahaviramaNa. 16 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 10 zramaNadharma 1 kSamA, 2 mArdava-komalapaNuM, 3 AjIvapaNuM, saralapaNuM 4 muktilobhatyAga, 5 tapa, 6 saMyama-AzravatyAga, 7 satya-jUThano tyAga, 8 zautra-pavitratA, 9 akiMcana-dravya rahitapaNuM 10 bahmacaryamaithunatyAga. 17 prAre saMyama 1 pRthvIkAyanA jIvanI hiMsA karavI nahi, 2 apakAyanA jIvanI hiMsA karavI nahi, 3 teukAyanA jIvanI hiMsA karavI nahi, 4 vAyukAyanA jIvanI hiMsA karavI nahi, 5 vanaspatikAyanA jIvanI hiMsA karavI nahi, 6 be iMdriya jIvanI hiMsA karavI nahi, 7 eiMdriya jIvanI hiMsA karavI nahi, 8 cauridriya jIvanI hiMsA karavI nahi, 9 paMcendriya jIvanI hiMsA karavI nahi, 10 ajIvasaMyama (sonA pramukha niSedha karelI ajIva vastuno tyAga), 11 prekSyA saMyama-jayaNApUrvaka vartavuM, 12 upekSA saMyama-AraMbha tathA usUtrAnI prarUpaNA na kare, 13 pramArjanasaMyama-sarva vastune pUMjI pramArjIne vAparavI, 14 pAriSThApanasaMyama-jayaNApUrvaka paraThavavuM te, 15 mana-saMyama, dharma pravRttimAM mana rAkhavuM te, 16 vacana saMyama, sAvadya vacana na bolavuM te 17 kAyasaMyama, upayogathI kAma karavuM te. 10 prakAre vaiyAvacca 1 arihaMtanI vaiyAvacca, 2 siddhanI 3 jinapratimAnI, 4 zratasiddhAMtanI, 5 AcAryanI, 6 upAdhyAyanI, 7 sAdhunI, 8 cAritradharmanI, 9 saMghanI, 10 samakitadarzananI. 9. prAre brahmacarya 1. strI, pazu, napuMsaka je jagyAe rahetA hoya te jagyA tyAga 17. | bhAga mA A 17 * bhAga-8 pharmA-3 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kare. 2. sarAge strI sAthe vArtA karavI nahi. 3 strInA Asane be ghaDI besavuM nahi, 4 strInA aMgopAMga sarAge jovA nahi, 5. strI puruSo saMbhoga karatA hoya tyAM bhIMta pramukhane AMtare rahevuM nahi. 6. pUrve bhogavelA bhogone saMbhAravA nahi. 7. sarasa AhAra karavo nahi. 8. ati mAtrAe AhAra karavo nahi. 9. zarIranI zobhA karavI nahi. 3 jJAnAdika 1. jJAna, 2 darzana, 3 cAritra. 12 prakare tapa 1. aNasaNa, 2 UNodarI, 3 vRttisaMkSepa. pAMca prakAranA abhigraha karavA te, 4 rasatyAga, 5 kAyakaleza, 6 saMlInatA, iMdriyone vaza rAkhavI te, 7 prAyazcita, 8 vinaya, 9 vaiyAvacca, 10 svAdhyAya sajajhAyadhyAna karavuM te, 11 dharmakathA, 12 kAussagna. krodhAdika 4no nigraha 1 krodhatyAga, 2 mAnatyAga, 3 mAyAtyAga, 4 lobhatyAga, e prakAre caraNasittarInA sittera bheda kahyA. (upadeza sAtamo) #NasittarInA sIttera (90) bheda piMDa visohi samiha, bhAvaya paDi mAya iMdiya niroho / paDilehara'Na guttio, abhigahaM ceva karaNaM tu // 1 // bhAvArtha - 4. piMDavizuddhi, 5. samiti, 12 bhAvanA, 12 paDimA, 5 iMdriyono nirodha, 25. paDilehaNa, 3. guptio, 4. abhigraha-e prakAre karaNasittarInA sIttera bheda thAya che. cAra prakAre piMDavizuddhi 1. AhAra, 2 upAzraya. 3 vastra, 4. pAtra. A cAre beMtAlIza For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 doSa rahita levA. pAMca pra samiti 1. iryAsamiti, 2. bhASA samiti, 3. eSaNAsamiti, 4. AdAnabhaMDamattanikhevaNA samiti, 5. pAriSThApanikAsamiti- e pAMcemAM upayogapUrvaka ujamALa rahevuM. bAra bhAvanA 1. anitya, 4. ekatva, 7. Azrava, 2. azaraNa, 5. anyatva, 8. saMvara, 3. saMsAra, 6. azuci, 9. nirjarA, e bAra bhAvanA utkRSTapaNe bhAvavI. sAdhuonI bAra paDimA 1. eka mAsanI, 2. be mAsanI, 3. traNa mAsanI, 4. cAra mAsanI, 5. pAMca mAsanI, 6. cha mAsanI, e bAre DimAnuM vahana karavuM. 1. sparzedriya, 2. 2seMdriya, 7. sAta mAsanI, 8. sAta rAtridivasanI, 9. sAta rAtridivasanI, 10 lokasvarUpa, 11 bodhi, 12 arihaMtakathita dharmabhAvanA, 10. sAta rAtridivasanI, 11. eka rAtridivasanI, 12. eka rAtridivasanI, pAMca iMdriyono nirodha 3. ghrANeMdriya, 5. zroteMdriya, 4. cakSuiMdriya, e pAMceno rodha karavo. 19 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 25 prakare paDilehaNA muhapatti colapaTTo, kappa tigaM nisijja rayaharaNaM, / saMthAruttarapaTTo, dasa pehA uggaye sUre // 1 // __anne bhaNaMti ikkArasamo daMDautti / uvagaraNaM caudasagaM, paDilehijjai diNassa pahara tige / ugghADaporasie, upatta nijjoga paDilehA // 2 // bhAvArtha : 1. muhapatti, 2. colapaTTaka 3. unanuM kalpa, 4-5. sutaranA be kalpa, 6. rajoharaNanA aMdaranuM sutaranuM nizithIyuM. 7. bahAranuM paga luMchavAnuM nizithiyuM, 8. saMthAro, 9. uttarapaTTo, 10 thI 11 dAMDo vigere, e agyAra vastunI paDilehaNA prAta:kALe sUrya udayanA TAIme karAya che, bAkInA cauda upakaraNonI paDilehaNA trIje pahorane aMte karAya che, te kahe che, 12 muhapatti, 13 colapaTTaka, 14 gocchaka, 15 pAtra, 16 pAtrabaMdha, 17 paDalAo, 18 rajastrANa, 19 pATasthApana, 20 mAtraka, 21, pataMgraha, 22 rajoharaNa, 23 unanuM kalpa, 24-25 sutaranA meM kalpa e prakAre pacIza paDilehaNA kahela che. vistAra pravacanasArodvAramAMthI jovo. traNa prakAranI gumi, 1 managupti, 2 vacanagupti, 3 kAyagupti traNe vaza rAkhavI. cAra prakAranA abhigraho 1. dravyathI, 3 kALathI, abhigraha eTale pratijJA. 2. kSetrathI, 4 bhAvathI barAbara pALavA upayoga rAkhavo. e prakAre karaNasittarInA sIttera bheda thayA, A bhedo AcAryo, upAdhyAyo, pravartako, paMnyAso, sAdhuo vigere tamAmane lAgu paDe che. (pALavAnA che.) (20) For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 upadeza AThamo) tIrthakara mahArAjanA janmAbhiSekane viSe eka kroDa sAThalAkha kaLazo hoya che, tenI vigata nIce mujaba che. eka abhiSekamAM cosaTha hajAra kaLaso hoya che. tene aDhI so guNA karavAthI 1 kroDa, 60 lAkha kaLaso thAya che. te kalaso, ATha jAtinA che - 1. suvarNamaya, 2. rajatamaya, 3. ratnamaya, 4. svarNa rUpyamaya, 5. svarNa ratnamaya, 6, rUpya ratnamaya, 7. svarNa ratnamaya, 8. mRnmaya, (mATImaya.) dareka kalasa 25 yojana UMco hoya che. dareka kalAsa 12 yojana vistAravALo hoya che. dareka kalasa 1 yojana nALacAvALo hoya che. te ATha kalasomAM dareka jAtinA ATha ATha hajAra kalaso hoya te AThe jAtinA kalaso malIne, kula 64000 kalaso thAya che. aDhIso abhiSekanI vigata kahe che. 10. abhiSeko bAra vaimAnika devonA dasa iMdronA. 20. abhiSeko bhavanapatinA iMdronA. 32. abhiSeko vyaMtaranA-batrIza iMdronA. 132. abhiSeko aDhIdvIpamAM rahela 66 caMdra ane 66 sUryanAM 8. abhiSeko saudharmedranI ATha agramahiSInA, 8. abhiSeko izAnaMdranI ATha agramahiSInA, 5. abhiSeko camareMdranI pAMca agramahiSInA, 5. abhiSeko balIMdranI pAMca agramahiSInA, 6. abhiSeko dharaNaMdranI cha paTarANIne, 6. abhiSeko bhUtAnaMdanI cha paTarANInA - 21 For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 4. abhiSeko vyaMtaranIcAra agramahiSInA, 4. abhiSeko jyotiSInI cAra agramahiSInA, 4. abhiSeko cAralokapAlanA, 1. abhiSeka aMgarakSakadevano, 1. abhiSeka sAmAnika devano, 1. abhiSeka kaTakAdhipa devano, 1. abhiSeka trAyazriMzaka devano, 1. abhiSeka parSadAnA devano, 1. abhiSeka prajAsthAnIya devano, e prakAre aDhIso abhiSeko thayA. upadeza navamo snAna pachI iMdragamana zrI jinezvaramahArAjano snAtra mahotsava meruparvata upara thai rahyA pachI, prabhujIne temanA maMdirane viSe padharAvI, iMdro, naMdIzvaradvIpe jAya che. 1. temAM prathama saudharmedra, devatAonA nivAsarUpa, naMdIzvaradvIpe gayA, tyAM pUrva dizAmAM 2hela, 84,000 yojana UMcA pramANavALA, devaramaNa nAmanA aMjaniri parvata upara utaryA. tyA temaNe vicitramaNinI pIThikAvALA caityavRkSa, ane iMdradhvajavaDe aMkita cAra dvAravALA, caityamAM praveza karyo. tyAM aSTAntikA mahotsavapUrvaka RSabhAdika cAra zAzvatapratimAjInI pUjA karI. te aMjanagirinI cAre dizAomAM cAra moTI vAvaDIyo che, temAM ekeka sphaTikamaNino dadhimukhaparvata che, te cAre parvatonI uparanA caityomAM zAzvatA advaitonI pratimAo che, zakeMdranA cAra digpAloe, aSTAntikA mahotsavapUrvaka te pratimAjInI yathAvidhi pUjA karI. 22 For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 2. izAnaiMdra, uttaradizAmAM rahelA, nitya ramaNika ramaNiya nAmanA aMjanagiri para utaryA, teNe te parvata upara rahelA caityamAM pUrva pramANe aSTAblikA mahotsavapUrvaka, zAzvatI pratimAonI pUjA karI, temanA digapALoe te parvatanI cAre bAjunI vAvaDIyomAM rahelA dadhimukha parvato uparanA caityo mAMhenI zAzvatI pratimAjIonI aSTAbdikA mahotsava pUrvaka pUjA karI. 3. camareMdra, dakSiNa dizAmAM rahelA nityodyota nAmanA aMjanAdri parvata upara utaryA ratnothI nitya prakAzavALA. te parvata upara rahelA caityamAMhenI zAzvata pratimAonI teNe aSTAnDikA mahotsavapUrvaka moTI bhaktivaDe, pUjA karI, ane tene cAre dizAmAM pharatI vAvaDIyomAM rahelA, cAra dadhimukha parvatanA upara rahelA caityomAM, tenA cAra dipALoe acalacittathI, aSTAblikA mahotsapUrvaka tyAM rahelI pratimAonI pUjA karI. 4. balIMdra pazcima dizAmAM rahelA, svayaMprabha nAmanA, aMjanagiri upara, meghanA jevA prabhAvathI utaryA. teNe te parvata upara rahelA caityamAM, devatAonI daSTine pavitra karanAra, RSabhAdika arihaMta pratimAonI aSTAnikA mahotsavapUrvaka pUjA karI, tenA cAra dipAloe, te aMjanagirinI cAre dizAomAM rahelI cAra vAvaDIyomAM rahelA dadhimukha parvata uparanI zAzvatI pratimAonI aSTAnikA mahotsava pUrvaka pUjA karI. evIrIte iMdrAdika sarve devo naMdIzvaradvIpa upara aSTAblikA mahotsava karI, jema AvyA hatA tema sva sthAne gayA. (upadeza dazamo) vItarAga paramAtmA momArAmamAdaMdve, hayAgadalanaMmaSaH / ete yasya na vidyate, taM devaM praNamAmyaham // 1 // 23 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha : prathama padanA ATha akSarane, bIjA padanA ATha akSara sAthe anukrame joDavAthI, zlokano artha phuTa thAya che, jemake jene moha, mAyA, rAga, mada, mala, mAna, daMbha, dveSa nathIte devane huM namaskAra karuM chuM, te deva eka vItarAga ja che. vItarAga paramAtmA be prakAranA, 1. bhavastha paramAtmA, 2. siddha paramAtmA, kSapakazreNyAmAruDhaH, kRtvA ghAtikarmaNAM nAzaH / AtmA kevala bhUtyA, bhavastha paramAtmatAM bhajate // 1 // tadanubhavogrAhaka, karmasamUha samUlamunmUlya / RjumatyA lokAgraM, prApto'sau siddhaparamAtmA // 2 // bhAvArtha : je jIva kSepaka zreNi para ArUDha thaI, ghAtikarmano nAza karI, kevalajJAnanI vibhUtivaDe AtmAne vibhUSita kare che. te bhavastha paramAtmA kahevAya. 1. tyArabAda bhavopagrAhI karma samUhane, mULathI ukheDI nAkhI, RjugativaDe lokanA agrabhAgane pAmela AtmA, mokSamAM gayelo AtmA, siddha paramAtmA kahevAya che. 1. bhavastha paramAtmAnI sthitimAna, jaghanyathI aMtarmuhUrta, ane utkRSTathI dezonA pUrvakoTI hoya che. 2. siddhastha paramAtmAnI sthitimAna sAdianaMta che. paramAtmA be prakAre 1. bhavastha kevalI, 2. siddhA, bhavastha qlI be prakAranA, 1. jinA, 2 ajinA. 1. jinAH te jinanAmakarmaudayina, tIrthaMkarA, 2. ajinAH te sAmAnya kevalIyo, 24 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jinA nikSepathI cAra prakAre che. 1. nAma, 2. sthApanA, 3. dravya 4. bhAva cAra prakAre che. nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA jiNaMda paDimAo / davvajiNAjiNajIvA, bhAvajiNA samavaraNatthA // 1 // bhAvArtha - 1 nAmajinA RSabhaajitAdi nAmajino kahevAya che, te sAkSAt jinaguNa rahita chatAM paNa, paramAtmAnA guNa smaraNAdikanA hetupaNAthI, tathA paramAtma siddhi karavAvALA hovAthI, sudaSTipaNAthI, suSTijIvoe niraMtara smaraNa karavA, lokane viSe maMtrAlaranA smaraNa karavAthI utpanna thayelA kAryanI siddhi dekhAya che, mATe te prathama nAmajino kahyA che. 2. sthApanAjinAH ratna, svarNa, rajatAdimaya, kRtrima, akRtrima, jineMdra pratimAne sthApanA jino kahevAya che temAM paNa sAkSAt jinaguNo nathI, to paNa te tAtvika, jinasvarUpanA smaraNa karavAthI, jonArAsamyagadaSTi jIvonA cittane viSe-parama zAMta rasane utpanna karavAthI, abodhajIvone, sarbodhibIjanI prAptinA hetuthI, tathA kevalInA vacanathI, jinatulyapaNAthI, zuddha mArgane anusaranArA, zrAddha jIvoye, niHzaMkapaNAthI, vAMdavA, pUjavA, stavavA, ane sAdhune stuti stavanAdika, bhAva pUjA karavA lAyaka AgamamAM kahela che, tethI te sthApanAjino kahevAya che. 3. dravyajinA : te tIrthaMkara mahArAjAnA jIvo. 4. bhAvajinAH te sAkSAt samavasaraNamAM birAjamAna thai, amogha vANIvaDe, bhavya jIvone dharmadezanA Ape che te sAkSAt bhAva jinezvaro kahevAya che. 25. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza agiyAramo) samavasaraNa je avasare tIrthaMkara mahArAjAne kevalajJAna utpanna thAya che, te avasare vAyukumAra devatAo mAnano tyAga karI, eka yojana bhUmine zuddha kare che, meghakumAra devatAo te zuddha bhUmine sugaMdhI pANInI vRSTivaDe siMcana kare che, te bhUmi upara vyaMtara devo bhaktithI potAnA AtmAnI peThe suMdara kiraNovALA, suvarNa, mANikya ane ratnonA pASANathI UMcuM bhUmitala bAMdhe che, tenA upara jANe pRthvIthI ja utpanna thayela hoya ne zuM? evA sugaMdhI, paMcaraMgI, nIce DIMTavALA puSponI jAnu pramANa vRSTi kare che, tenI cAredizAmAM AbhUSaNarUpa kaMThIyo hoya, tema ratno, mANikya ane suvarNanA toraNo bAMdhe che, tyAM goThavelI ratnonI putalInA dehanA pratibiMba eka bIjAmAM paDavAthI, sakhIyone jANe paraspara AliMgana karatI hoya tevI teo bhAsatI hatI. snigdha, iMdranIla maNiyothI ghaDelA, madharanA citro nAza pAmelA kAmadevane choDI dIdhelA, potAnA cinharUpa bhramane utpanna karanArA dekhAtA hatA. bhagavAnanA kevalajJAna kalyANakathI utpanna thayelA jANe dizAonA hAsya hoya evA zveta chatro tyAM zobhI rahe che, ati harSathI pRthvIe potAne nRtya karavA mATe, jANe potAnI bhujAo UMcI karI hoya tevI dhvajAo pharakatI hatI, toraNonA nIce svastikAdika aSTamaMgalikanA zreSTha cihno karyA hatA, te balIpITha jevA jaNAtA hatA, samavasaraNano upalo bhAga, prathama gaDha vaimAnika devatAoe banAvela hato, tethI jANe ratnagirinI, ratnamaya mekhalA tyAM lAgyA hoya tema jaNAtuM hatuM, te gaDhanA upara jAtajAtanA maNiyonA kAMgarA banAvyA hatA, te potAnA kiraNothI AkAzane vicitra varNavALuM banAvatA hoya ema lAgatuM hatuM, madhyamAM jyotiSI devatAoe jANe piMDarUpa thayela potAnA aMganI 26 For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jyoti hoya ne zuM ? evA suvarNathI bIjo gaDha karyo hato. te gaDha upara ratnamaya kAMgarAo karyA hatA. te jANe sura, asuranI strIyone mukha jovA mATe ratnonA darpaNo rAkhyA hoyane zuM? evA jaNAtA hatA. bhaktithI vaitADhya parvata jANe goLa thayo hoyane zuM ?tevA rUpAno trIjo gaDha bAhya bhUmi upara bhuvanapatiye racelo hato, te gaDhanI upara devatAonI vAvaDIyonAM pANImAM, suvarNanA kamaLo hoya evA vizAla kAMgarAo banAvyA hatA. te traNe gaDhanI pRthvI, bhuvanapati, jayotiSI vimAnAdhipatinI lakSmInA eka goLAkAra kuMDalavaDe zobhe tevI zobhatI hatI, patrakAranA samUhavALA mANikAmaya toraNo potAnA kiraNothI jANe bIjA patAkAo racatA hoya tema jaNAtA hatA. te dareka gaDhane cAra cAra daravAjA hatA, te jANe caturvidha dharmane krIDA karavAnA cAra gokhalA hoya ne zuM tevA dekhAtA hatA. te dareka dvAroe vyaMtaroye mUkelA, dhUpanA pAtro, iMdranIlamaNinA sthaMbhanA jevI dhUrmalatAne choDatA hatA, te samavasaraNanA dareka dvAre gaDhanI jema cAra cAra bAraNAvALI, suvarNanA kamalavALI, vAvaDIyo karI hatI, ane bIjA gaDhamAM prabhune vizrAma karavA mATe devachaMda banAvela hato. prathama gaDhanA pUrvadvAramAM aMdara, baMne tarapha suvarNanA jevA varNavALA, vaimAnika devo dvArapALa thaIne rahyA hatA, dakSiNa dvAramAM banne bAjuye jANe eka bIjAnA pratibiMba hoya tevA ujjavaLa varNavALA vyaMtara devatA dvArapALo thayA hatA, pazcima dvAramAM sAyakALa jema sUrya ane caMdra sAmasAmA AvIne rahe tema rakta varNavALA, jayotiSI devatA dvArapALa thayA hatA, uttara dvAre jANe unnata megha hoya tema kRSNavarNavALA be bhuvanapati devatA, banne tarapha dvArapALa thaI rahelA hatA, bIjA gaDhanA cAredvAre, banne tarapha anukrame abhaya, pAza aMkuza, mugarane dhAraNa karanArI, zvetAmaNi, svarNamaNi ane nIlamaNinI kAMtivArI, prathama pramANe cAra nikAyanI, jyA, vijayA, ajitA, aparAjitA, nAmanI be be devIo pratihArI thaI UbhI 27 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 rahelI hatI. chellA dvAranA cAre gaDhane cAre dvAre tuMbaru, khaTavAMgadhArI, manuSya-mastakamAlAdhArI ane jaTA mukuTamaMDita, e nAmanA cAra devatAo dvArapALa thayA hatA. samavasaraNanI madhyamamAM vyaMtaroe, traNa koza UMcuM eka azoka vRkSa racyuM hatuM, te jANe jJAna, darzana, cAritrarUpI ratnatrayano uddeza karatuM hoya tevuM jaNAtuM hatuM. te vRkSanI nIce vividha ratnothI eka pIThikA racI hatI te pIThikA upara apratima, maNimaya eka chaMda racyo hato. chaMdanI madhyamAM pUrva dizA tarapha jANe sarva lakSmIno sAra hoya evuM pAdapITha sahita ratnamaya siMhAsanaraceluM hatuM, ane tenI upara traNa jagatanA svAmIpaNAnA traNa cinho hoya tevA ujjavaLa traNa chatro racyA hatA. siMhAsananI be bAjue, be yakSo, jANe hRdayamAM nahi samAvavAthI bahAra AvelA bhaktinA be samUha hoya tevA be ujjavaLa cAmarone laI UbhA rahyA hatA. samavasaraNanA cAredvAranI upara, abhUta kAMtinA samUhavALuM. eka eka dharmacaka, suvarNanA kamalanAmAM rAkhyuM hatuM, bIjuM paNa karavA lAyaka je je kartavya hatuM. te sarva kRtajya vyaMtaroe kareluM hatuM, kAraNa ke sAdhAraNa samavasaraNamAM teo adhikArI hoya che. samavasaraNanuM pramANa kahe che. traNe killAnI pratyeka bhIMta 100 dhanuSya pahoLI hatI. pahelA ane bIjA gaDhanuM aMtara banne pAsA maLavAthI vI aDadho koSa thAya, ane bIjA tathA trIjA gaDhanuM aMtara maLavAthI eka koSa thAya, mAMhelI bhIMtanuM aMtara eka koSa, ane 600 dhanuSya, bAharalA gaDha tathA mAMhelA gaDhanuM aMtara 1000 dhanuSya, bIjA gaDhanI bhIMta 100 dhanuSya thAya. trIjA gaDhathI 1300 dhanuSya jaIe, tyAre pIThanA madhya bhAge, sarva maLI jaIne banne pAse thaIne 1 yojana samavasaraNa corasa bhUmivALuM thAya, temAM pahele gaDha 10,000 pagathiyA ekeka hAtha pahoLA hoya che, tyArabAda 50 dhanuSya pratara bhAga bhUmi, bIje gaDha 5000 28 For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pagathiyA aDadho hAtha pahoLA hoya, tyArabAda 50 hAtha pratara bhUmi, trIje gaDha 5000 pagathiyA aDadho hAtha pahoLA hoya, te pachI pIThikA bhUmi hoya, tenA cAra daravAje traNa traNa pagathiyA hoya. samavasaraNanA madhya bhAge maNimaya pIThikA 200 dhanuSya lAMbI pahoLI jinadeha pramANa UMcI, te pRthvI talathI aDhI roya koSa UMcI hoya che, eTale bhUmithI aDhI koSa UMcu samavasaraNa hoya che. (upadeza bAramo) jinezvara mahArAjanI pUjA naureSA bhavavAridhau zivapadaprAsAdanizreNikA / mArgaH svargapurasya durgatipuradvArapravezArgalA // karmagranthI ziloca yasyadalane daMbholidhAropamA / kalyANaika niketanaM nigaditA pUjA jinAnAM varA // 1 // bhAvArtha : paramAtmAnI pUjA: bhavasamudra taravA mATe nAva samAna che, muktipadarUpI mahelamAM caDavAmAM nisaraNI samAna che, svargapurI javAmAM sarala mArga samAna che, durgatipurImAM praveza nahi karavA mATe bAraNAnI bhogaLa samAna che, karmanI gAMTharUpI zilAne bhedavAmAM vajanI dhArA samAna che, kiMbahunA ? jinezvara mahArAjAe paramAtmAnI zreSTha pUjA, bhavya jIvone, eka kalyANanA ghara-sthAna samAna kahela che. puSpAtpUjyapadaM jalAdvimalatAsadrUpadhUmAdviSat / vRndadhvaM savidhistamopahananaM dIpAd dhRtAt snigdhatA // kSemaM cAkSatapAtrataH surabhitAvAsAphphalAdrupatA / nRNAM pUjanamaSTadhA jinapateraucityalabhyaM phalam // 2 // bhAvArtha : jinezvara mahArAjanI puSpovaDe pUjA karavAthI pujayapada prApta thAya che, jaLavaDe pUjA karavAthI nirmalatA prApta thAya che zreSThadhUpavaDe pUjA karavAthI zatruvaMdano davaMsa karanAra thAya che, snigdha ghInA dIpakathI 2e For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dIpakapUjA karavAthI pAparUpI aMdhakArano nAza thAya che, akSatavaDe pUjA karavAthI kalyANabhagaLa karanAra thAya che, vAsakSepavaDe pUjavAthI sugaMdhI dehavALo thAya che, phaLavaDe pUjavAthI zreSTha rUpavALo thAya che. e prakAre zAstrakAra mahArAjAe pUjAnA judA judA phaLo kahelA che vaLI sattara bhedI pUjA, tathA ekavIza prakArI pUjA paNa kahelI che. zAstrakAra kahe che ke koTI sAgaropamanuM AyuSya kadApi hoya, samagra vastupadArthanA viSayonuM yathArthajJAna hoya, koTI jItavA hoya, to paNa parva divasomAM pUjAnA phalane varNavavAmAM huM samartha nathI. jo zIghratAthI mukti meLavavI hoya, to te mahAnubhAvo ! paramAtmAnuM pUjana karavAmAM AdaravALA thAo. dravya pUjA, ane bhAva pUjA. jema ciMtAmaNi ratna malyA pachI vidhi sahitatenuM pUjana karavAthI saphala thAya che, tema paramAtmAnuM vidhi sahita pUjana karavAthI mukti ApanAra thAya che. pUjA be prakAranI che, 1. dravya pUjA ane 2. bhAva pUjA. 1. dravyapUjA viratA virata, zIyala satkAra, dAnAdikanuM AcaraNa vigere zrAvakane kahela che, kaSTa,cAritra anuSThAna, ghora, ugra vihAra,tapAdikanA AcaraNarUpa, bhAvapUjA, sAdhune kahela che, dravyapUjA jina pUjana karavArUpa che, bhAvapUjA stuti stavanAdika karavArUpa che, dravyapUjA karatAM bhAvapUjA vizeSe karI prazasta kahela che. jema koI mANasa hajAro, lAkho. svaibhavaDe karI suzobhita suvarNanA talavALuM, ane suvarNanA pagathiyAvALuM suvarNamaya jinezvara mahArAjanuM maMdira karAvI mahAn punya bAMdhe che, temanA karatA paNa tapa saMyama kriyA anuSThAna adhika kahela hovAthI dravya pUjA karatA bhAvapUjA vizeSa phaLa Ape che, nareMdroe, devoe, devendroe pUjelA jinacaityonI, (rAgAdikane 30 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jItanArA hovAthI jina kahevAya che,) tenAM caityo,eTale cittane pramoda karanAra jinapratimAonI gaMdha, dhUpa, puSpa vigere dravyovaDe pUjana karanAra zrAvaka, ane caityavaMdana,stuti, jinAjJA pAlana, ugra vihAra, ghora brahmacaryapAlana, tapAdika vigere AcaraNanAra, sAdhu, bhAvapUjanathI mithyAtva mohanIya karmane jIrNa kare che, jema nahi jIrNa thayeluM anna, bhasma, arka, gUTikA, cUrNAdika auSadhonA bhakSaNa karavAthI jIrNa thAya che tema karmanuM ajIrNa paNa jinezvara mahArAjanI pUjA karavAthI ja jIrNa thAyache. jinamaMdira ane gharaderAsarane viSe rahela pratyeka pratimAjInI bhakti sahita ekAgracitte vaMdanA, stavanA karavI gailokya pUjita, dharmatIrthane pragaTa karanAra, jagadgurunuM bahumAna sAthe dravya bhAvathI pUjana karavuM, te dravya, bhAva be prakAre pUjA kahevAya che, zrAvakone dravya, bhAva, be prakAranuM pUjana, ane sAdhuone bhAva pUjana, eka ja prakAre hoya che. zrAvaka vidhithI snAnAdikane karI pavitra thai, sugaMdhI jaLAdike jinezvara mahArAjane prakSAlana karI, gaMdhakaSAya vastrathI luMchI, zreSTha-kesara, caMdana, puSpAdi mALA vigerethI pUjA kare, te dravyapUjA kahevAya che ane sAdhu, mana, vacana, kAyAnI zuddhie cAritrakaSTa anuSThAnanA sevaka sAthe bAvIza pariSaho, temaja aneka jAtanA upasargane sahana kare che, te temane bhAvapUjArUpa che, tethI ja dravyapUjA karatAM bhAvapUjA prazasta che. dravyapUjA ATha prakAre che. vara gaMdha dhUva cokkha kakhaehiM, kusumehiM pavaradIvehi / nevajja phala jalehiya, jiNapUA aTThahA bhaNiyA // 1 // bhAvArtha : zreSThAgaMdha, eTale kesara, kasturI, barAsa vigere sugaMdhI padArthothI, 1. dhUpa, 2. akhaMDa akSata, 3. kusuma, 4 zreSThadIpaka, pa. naivedya, 6. phala, 7 jala, 8 vaDe karI jinezvara mahArAjAnI pUjA ATha prakAre kahI che, A dravyapUjA che, bhAvapUjAnuM mAhAsya ghaNuM che, te - 31 - For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 keTaluM kahevuM. bhAvapUjA mATe AgamamAM kaheluM che ke - merussa sarisavassaya, jittiyamittaM aMtaraM hoi / davvatthaya bhAvatthaya, aMtaraM tattiya neyaM // 1 // bhAvArtha : meru ane sarasavanuM jeTaluM AMtaruM hoya che teTaluM AMtaru, dravyastava ane bhAvastavane viSe jANavuM. vaLI paNa kahyuM che ke - ukkosaM davvatthayaM, ArAhiya jAi accuyaM jAva / bhAvatthaeNa pAvai aMtamuhatteNaM nivvANaM // 2 // bhAvArtha : utkRSTatAthI dravyastavanA ArAdhanA karavAthI bAramA devaloka sudhI, ane bhAvastava karanAra aMtamuhUrtamAM muktine viSe jAya che, kAraNa ke utkRSTapaNe karelI bhAvapUjA zIghratAthI muktimAM pahoMcADe che. bhagavAn zrI mahAvIra mahArAjA. kahe che ke he gautama ! A arthe teja paramArtha che, gRhasthone bheda upAsanArUpa dravyapUjA hoya che, bheda upAsanArUpa eTale AtmAthI arihaMta paramezvara jUdA che. prApta thayelA AtmAnaMdanA vilAsI che. tenI upAsanA eTale nimitta AlaMbanarUpa sevA, te rUpa dravyapUjA, gRhasthIone che, ane sAdhuone to abheda upAsanA, eTale paramAtmAthakI potAno AtmA abhinna che, evA prakAranI bhAvapUjA yogya che, yadyapi ahaMnuM bhagavAnanA guNanuM smaraNa karavuM, temanuM bahumAna karavuM, evA upayogarUpa, savikalpa bhAvapUjA gRhasthIyone paNa che, to paNa nirvikalpa upayogavALI, AtmasvarUpanA ekatvarUpa bhAvapUjA to munimahArAjAone ja yogya che. dravya ane bhAva, A be prakAranI pUjA svaparanA prANa rakSaNarUpa, dayArUpI pANIvaDe snAna karI, paugalika sukhanI icchAnA abhAvarUpa saMtoSa vastra dhAraNa karI, svaparavibhAganA jJAna rUpa vivekanuM tilaka M320 For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karI, arihaMta bhagavAnanA guNagAnamAM, ekAgratArUpa bhAvanAvaDe pavitra aMta:karaNavALo thaI, bhakti ane zraddhArUpa caMdanathI mizra kesaranA drave karI, nava prakAranA brahmacaryarUpa nava aMgone dhAraNa karanAra, anaMta jJAnAdiparyAyavALA, zuddha AtmArUpa devanI pUjA kara. pachI be prakAranA dharmarUpa aMgaluMchaNA AgaLa dhara,dhyAnarUpI zreSTha alaMkAro prabhunA aMgane viSe niveSana kara, ATha madasthAnanA tyAgarUpa aSTamaMgaLa prabhu pAse Alekha, jJAnarUpI agnimAM zubha vicAraNarUpa kAkatuMDa (agara)no dhUpa kara, pUrve karelA dharmarUpa lavaNa utArI dharmasaMnyAsarUpa vanti sthApana karI, temAM lepana kara, pachI Atma sAmarthya rUpa Arati utAra te bhAvapUjA zIghratAthI zivasukha denArI che. jinezvara mahArAjanI pUjA, snAtra, guNasamUhanI stuti, stavanAdika vigere karavAthI darzana rahita (mithyAtvI) jIvone darzana (samakita)nI prApti thAya che, jene darzana guNa prApta thayo hoya, tene kSAyikabhAvanI utpatti thAya che. gautamasvAmIe bhagavAnane pUchyuM ke - he bhagavan! jinezvaranI stuti, stavana, maMgaLa vigere bhaNavAthI zuM thAya ? mahAvIra mahArAjAe kahyuM ke he gautama ! stuti stavana maMgaLathI, jIvone jJAna, darzana, cAritrarUpa ratnatrayIno lAbha thAya, jinezvaranI pUjA karavAthI pIgalika sukha paNa prApta thAya che, dhana, dhAnya, rAjya cakravartI, iMdrAdikanI saMpatti, chevaTa cidAnaMdapada mukti paNa maLe che, e prakAre jinezvaranI pUjA banne prakAranIlakSmI prAptinA kAraNabhUta che, mATe pramAda choDI bhavya jIvoe, dravya,tathA bhAva, banne prakAranI pUjA avazya karavI. (upadeza teramo) ramyaMyenajinAlayaM nijabhujopAtena kArApitaM, mokSArthaMsvadhanena ca zuddhamanasA puMsAsadAcAriNariNA, bhaga 33 33 ~ bhAga-8 phama-4 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vedyaMtena narAmahendramahitaM tIrthezvarANAMpada, prAptajanmaphalaMkRtaMjinamataM gotraMsamudyotitam // 1 // bhAvArtha : je punyazALI mANase potAnA bhujabaLathI upArjana karela dhanavaDe karI zuddha ane sadAcArathI mokSane mATe manohara jaina maMdira karAvela che te mANasa devoe, iMdroe pUjita evuM tIrthakaramahArAjanuM pada bhogavavAvALo thAya che. bihunA? teNe manuSyajanmanuM phaLa prApta karyuM, jinezvara mahArAjanA matanuM ArAdhana karyuM ane potAnA gotrane paNa ujjavaLa karyuM ema jANavuM. je manuSyo A mRtyulokamAM zrI jinezvara bhagavAnanuM pUjana kare che teo ja dhanyavAdane pAtra che, teo ja kRtakRtya che ane teonAthI ja A pRthvI zobhAyamAna che. vegavaMta ghoDA, madonmatta hAthIyo, samagra jAtanI saMpadA, prItivALA nokaracAkaro, dhoLA chatro, cAmaro, siMhAsana, moTI zayyAo, pavitra AcaraNavALI aMtaHpuranI strIo, saMgIta, sugaMdhI cIjo, vArAMganA hAvabhAvAdi vilAso, chatrIsa kuLanA rAjaputro temanAthI utpanna thatAM vinodo, ane apAraramya padArtho jenAvaDe maLe che. evuM rAjya paNa prabhupUjAnA pratApathI maLe che, je manuSya dUdha, dahIM,ghI, sAkara ane caMdana-sukhaDa e paMcAmRtavaDe zrI arihaMta paramAtmAne snAtrAbhiSeka kare che te paMcAmRta bhojana karanAro deva thAya che, je manuSyo jinAdhIzane haMmezA hAthathI pUje che-seve che. te manuSyo tamAma jagatanA manuSyo karatAM vizeSa vaibhavavaMta thAya che. je manuSya eka divasamAM eka vakhata zrI jinezvaranuM pUjana kare che te kSaNavAramAM aneka bhavanA saMcelA pApano nAza kare che. prabhAte jinezvara bhagavAnanuM darzana kareluM rAtrinA pApano nAza kare che, bapore darzana kareluM divasanuM pApa nAza kare che ane rAtrie kareluM eka janmamAM upArjana kareluM pApa nAza kare che. je catura manuSya zrI jinacaraNamAM cAra vakhata kusumAMjalI mUkI tIrthanA kuMDa, nadI draha vigerenA pANI vaDe snAtra kare 34 For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che te manuSya deva, manuSya, tiryaMca ane naraka e cAra gatimAM pherA pharato nathI, cAra gatinA pherAne baMdha karI mokSasukhane vare che. pANI, phaLa, akhaMDa cokhA, dhUpa, dIpa, naivedya, phUla, tathA pAMdaDI vigerenAM patra vaDe paNa zrI jinezvara bhagavAnanuM bhakti sahita pUjana karavuM. je manuSya niraMtara jinezvara bhagavAnanI AjJA pramANe aSTaprakArI pUjAne kare che te manuSyanI pAse haMmezA AThe siddhio pratyakSapaNe hAjara rahe che. je manuSya uttama AzayathI sAte kSetramAM saddavyarUpI bIja vAvI vakhatovakhata bhAvanArUpI pANIvaDe Adara sahita siMcyA kare che. je manuSya uttama AzayathI sAte kSetramAM saMdravyarUpI bIja vAvI vakhatovakhata bhAvanArUpI pANIvaDe Adara sahita siMcyA kare che te prANi samAdhivaDe cauda rAjalokane pAra thaI, atula jJAnane prApta karIlokAgrane hAtha kare che, je sAta kSetra eTaleke jinamaMdira, jinabiMba, jJAna, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka zrAvikA ane e sAta kSetra che, temAM pahelA maNiratna vigerethI, sonArUpAthI, patthara ke lAkaDAthI zrI jinezvara mahArAjanuM derAsara baMdhAvavuM, jeo phakta jinabhagavAnane mATe ghAsanuM jhuMpaDuM baMdhAve che teo devapaNuM pAmI akhaMDa vimAnane prApta kare che, to jeo uttama manohara, suvarNa ratna vigerenAM jainamaMdiro baMdhAve che te puNyapradhAna manuSyone je uttama phaLa maLe, tene koNa jANI zake ? je manuSya lAkaDA vigerenuM derAsara baMdhAve che te baMdhAvanAra manuSya lAkaDA vigeremAM jeTalA paramANuo hoya che teTalA lAkha palyopama sudhI svargamAM vAsa kare che. navuM derAsara baMdhAvavAthI jeTaluM phaLa maLe che te karatAM viveka manuSyone AThagaNuM phala jUnA-jIrNa thaI gayelA derAsarane samarAvI durasta karAvavAthI maLe che. zatruMjaya vigere tIrthomAM je jinamaMdira baMdhAve ane pratimAjI sthApana karAve che tenuM phaLa to jo jJAnI hoya to ja jANavA pAme che. zrI arihaMta prabhunI pratimAjIo vidhisahita maNimaya, ratnamaya, suvarNa maya rUpyamaya, Arasamaya, pattharamaya kASTamaya ane 35 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mATInI karAvI je eka aMguThAthI mAMDI sAtaso aMguThA sudhInA mApanI jinapratimAo karAve che te bIjA bhavane viSe ekachatra sAmrAjya prApta kare che, jema merUparvatathI bIjo zreSTha parvatanathI, kalpavRkSathI bIjuM uttama vRkSa nathI tema jinapratimA karAvavA jevo bIjo adbhuta dharma nathI. zrI jinezvaranI pratimA karAvyA pachI kharAba gatiothI koNa bhaya pAme? siMhanI pITha upara besanArane ziyALa zuM karI zake ? je manuSyo gurukathana mujaba jinabiMba taiyAra karAve che tenA gharanA AMgaNAmAM svarga, mRtyu ane pAtALa, e traNe lokanI saMpadAo dAsIo thaIne hAjara rahe che.je sUrimaMtravaDe zrI ahiMta prabhunI pratiSThA karAve che te tIrthaMkarapaNAne prApta kare che, kemake jevuM bIja vAve tevuM phaLa maLe che. jeTalA hajAra varSa sudhI bIjA loko je pratimAjInI pUjA kare che teTalA hajAra varSa sudhI te pratimAnA karAvanArane pUjAnA phaLano hisso maLyA kare che, pratiSThA karelAM pahelavahelA jinabiMbonA darzana karavAthI je Aloka tathA paraloka hita karanArA phaLa thAya che te phaLonI gaNatrI phakta kevalI mahArAja jANe che. sAruM ke naThAruM koIpaNa kAma karanAra, karAvanAra ane madada karanAra ane anumodana karanAra ane madada karanAra e badhAne sAruM ke bUruM phaLa barobara hiseja maLe che, ema jinezvaradeve pharamAveluM che. je dezamAM ke zaheramAM zrI arihaMta prabhunI pratiSThA thAya che te te ThekANe roga duSkALa, ke duzmanAI pedA thatAM ja nathI.je strI jinezvara mahArAjane pALa karavA mATe mAthe pANInI gAgara-beThuM bharIne lAve che te strI sArA cittane tAbe thavAne lIdhe cakravartInI strInuM pada meLaLI chevaTe muktine meLave che. jema jIva vinAno deha, vidyA vinAno sapUta putra, AMkha vinAnuM mukha, dikarA vinAnuM sArukuLa, pANI vinAnuM sarovara ane sUrya vinAnuM AkAza manohara lAgatuM nathI. tema pratiSThA vinAnA pratimAjI manoharapaNAnelAyaka thatAM ja nathI. have sAta kSetramAM bIjuM kSetra jIrNoddhAra che, tenuM phaLa nIce mujaba che. 36 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jiNabhavaNAI je uddharaMti, bhattIisaDiyaDiyANaM / te uddharaMti appaM, bhImAo bhavasamuddAo // 1 // appA uddhariucciya, uddhario tahaya tehi niyavaMso / anneya bhavvasattA, aNumodaMtA u jiNabhavaNaM // 2 // khaviyaM nIyAgoyaM, uccAgoyaM ca baMdhiyaMtehiM / gaipo niThThavio, sugaipaho ajijo ya tahA // 3 // ihalogaMmi sukittI, supurisaggo ya desio hoI / annesiM sattANaM, jiNabhavaNaM udvaraMtehi // 4 // sijjhatikei teNavi, bhaveNa iMdattaNaM ca pAvaMta / iMda samAkei puNo, surasukkhaM aNu bhaveuNaM, // 5 // maNuyatte saMpattA, ikkhAgukulesu taha yaha rivaMse / sevAvai amaccA, ibbhasuyA teNa jAyaMti // 6 // kalAkalAve kusalA, kulINA sayADaNukUlA saralA susIlA / sadeva maccAsurasuMdarINaM, ANaMdayArI maNaloyaNANaM // 7 // caMdovva sommayAe, sUrovA teyavaMtayA / rainA hovvaruveNaM, bharaho vAjaNaiyA // 8 // kappahumovva ciMtAmaNi vvacakkIya vAsudevAya / pUijjati jaNeNaM, jiNudvAraskattA // 9 // bhotUNa vare moe, kAuNaM saMjamaM ca akalaMkaM / khaviuNa kammarAsiM, siddhipayaMjhatti pAviti // 10 // bhAvArtha : je mANaso zaTana paTana vidhvaMsabhAvane pAmelA, jinezvara mahArAjanA maMdiranono kIrtinI icchAthI nahi, kiMtu bhaktibahumAnavaDe karI uddhAra kare che, te mANaso janma, jarA, maraNAdi duHkhanA samUharUpa bhayaMkara bhavasamudrathI tathAdeva, manuSya, tiryaMca, narakarUpa saMsArasAgarathI potAnA AtmAno uddhAra kare che. (1) teoe jIrNodvArAdi sukRta karaNI karavAthI potAnA AtmAno uddhAra " 39 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karyo,eTaluM ja nahi paraMtu potAnA bApadAdAdika pUrvajono paNa uddhAra karyo, kAraNa ke kadAca temanA pitRo devagatimAM gayA hoya ane tyAMthI avadhijJAnavaDe jovAthI, teo paNa anumodana karavAthI potAnA AtmAno uddhAra kare, potAnA putra, pautro, sagA saMbaMdhIo, jIrNoddhAra karela dekhI anumodana karI, potAnA AtmAno uddhAra kare, temaja najIkamAM siddhi pAmanArA bIjA jIvo paNa jIrNoddhAranuM anumodana karI potAnA AtmAno uddhAra karavA bhAgyazALI thAya. (2) zubha pariNAmavaDe karI teoe kharAba kULane viSe utpanna thavArUpa nIca gotrane naSTa karyuM ane bahu lokone pUjavArUpa tathA sArA kulane viSe janmane dhAraNa karavA rUpa uMcagotra bAMdhyuM. teoe narakAdika kugatimArgano rodha karyo anedevagatirUpa tathA sumanuSyagatirUpa sAro mArga upArjana karyo. 3 Ihalokane viSe A bhave, bhUtakALamAM sagaracakrI, bharatacakrI AdimahAtmAo tIrthano uddhAra karavAvALA thaI gayA che. teoe yazakarma punya upArjana karela che. te satparuSoe je mArgane pragaTa karela che te mArga jIrNoddhAra karanArA bIjA bhavyaprANiyonAM pAse pragaTa karela che 4. jainamaMdirano uddhAra karavAvALA samagra karmane kSINa karI keTalA eka, te ja bhavamAM mukti meLave che, karmAzokAMIka bAkI rahyA hoya to tene bhogavavA mATe keTalAeka iMdrapaNAne pAme che, keTalAeka iMdranI samAna sukhavALA sAmAnika devatAo thAya che, keTalAeka maharthika devatAo thAya che ane tyAM devatAnA sukhane anubhavIne 5 manuSyapaNuM pAme che. ikvAku, harivaMzAdika uttama kuLamAM utpanna thAya che. hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLanA nAyako thAya che. rAjA-mahArAjA, maMtrIo, mahAmaMtrIo, dhanADhyo, sArthavAho, sArthavAhanA zreSThaputro thAya che. 6 tyAM paNa tamAma prakAranI kalAnA samUhane viSe kuzaLa thAya che. boMtera kaLAnA jANakAra thAya che. zuddha mAtApitAnA vaMzavALA kulIna thAya che. sarva jIvone (38) 38 For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sadA anukULa thAya che, sadA hitakArI, sarala AzayavALA, pavitra zIlAdika AcAravALA tathA apakArInA upara paNa upakAra karavAvALA thAya che, deva, manuSya, asuranI strIonA manane ane netrone AnaMda karavAvALA thAya che. 7 caMdramAnA samAna saumya thAya che, sUryanA samAna tejasvI thAya che, kAmadevanA samAnarUpavAna thAya che, bharatanI peThe lokone iSTa thAya che. 8. kiM bahunA ? jIrNodvAra karanArane, loko, kalpavRkSanI peThe, ciMtAmaNinIpeThe, cakravartInI peThe vAsudevanI peThe, pUjana karanArA thAya che. 9 manuSya gatimAM paNa zreSTha bhogone bhogavI, kaSAyakAluSya rahita saMyama aMgikAra karI, karmarAzIne kSINa karI zIvratAthI siddhipadane pAmanArA thAya che. 10 have trIjuM kSetre jJAna che, tenuM mahAtmya kahe che. jJAnaMbho kumatAMdhakArataraNijJAnaM jagallocanaM / jJAnaM nItitaraMgiNI kulagirijJAnaM kaSAyApahaM // jJAnaM nirvRttivazyamaMtramamalaM jJAnaM manaH pAvanaM / jJAna svargapatiprayANapaTaha: jJAnaM nidAnaM zriyaH // bhAvArtha : he mahAnubhAva ! kumatarUpI aMdhakArane nAza karavAmAM jJAna sUrya samAna che, jJAna jagatanA netra samAna che, jJAna nItirUpa nadIne nIkaLavAmAM mahAn parvata samAna che, jJAna kaSAyone nAza karanAra che, jJAna muktine vaza karavAmAM nirmaLa maMtra samAna che, jJAna, manane pavitra karanAra che, jJAna svargagatimAM prayANa karavAmAM Dhola samAna che, jJAna muktirUpI lakSmInuM nidAna kAraNa che. jJAna karmarUpI parvatane chedavAmAM vajra samAna che jJAna prANiyonA zreSTha bhUSaNa samAna che, jJAna jIvone uttama dhana samAna che jJAna jagatane viSe dIpaka samAna che, jJAna tattva, ane atatvanA bhedane jaNAvanAra che. kiMbahunA ? jJAna lokAlokanA padArthane spaSTa dekhADavAmAM akhaMDa, advitIya, parama, avinAzI, jyoti samAna che. jJAna samAna bIjI koI paNa vastu 39 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AtmAne prakAzita karanAra nathI, mATe jIvoe satya jJAna meLavavA prayatna karavo ke jaldIthI saMsArano aMta Ave. jJAna vagara A kSetramAM bhaTakavAnuM thAya che. ane jJAnathI mokSa prApta thAya che, te jJAna siddhAMtanA ArAdhanathI ja maLe che. te ArAdhana dravya tathA bhAva, ema be prakAre thAya che temAM suMdara pothIbaMdhana, manahara pAThA, uttama dorI, pAnA sacavAya tevI kavaLI, jJAnanI pAse dIpakano prakAza, dhUpa, caMdananAM chAMTaNa saMgIta gAvuM, bajAvavuM, aSTa maMgaLa phalaphUla ane akhaMDa cokhA dharavA vigerethI pustakonI pUjA karavI. te dravyathI jJAna ArAdhana kahevAya che. ane jJAna sAMbhaLavuM, tenA upara vizvAsa rAkhavo, bhaNavuM, bhaNAvavuM, jJAna bhaNanAranI sevA cAkarI karavI te bhAvathI ArAdhana kahevAya che. AvI rIte karelI jJAnanI ArAdhanA saMsArano ghAta karanArI ane kevaLajJAnI ArAdhanA saMsArano ghAta karanArI ane kevaLajJAnane pedA karanArI thAya che. jJAnanI ArAdhanA karavAthI prANI cakravartI IMdravigerenA uttama bhavo prApta karI, prAMte tIrthaMkarapada pAmI kevaLI thaI mokSapadavI pAme che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAe cArenI pUjA upAsanA karavI. te cAre kSetro lokottara sukhane ApanArA kahevAya che. jene ghare e cAremAMthI koI saMgha Ave tenA hAthamAM ciMtAmaNi ratna AvyuM che, tene AMgaNe kalpavRkSa phaLela che, ane tenI AgaLa kAmadhenu vidyamAna che ema ja jANavuM. jenA AMgaNamAM caturvidha saMgha padhAre tenuM kuLa kalaMka rahita che, tenI mAtA bhAgyanI bhUmi che, ane lakSmI tenA hAthamAM vaselI che. ema samajavuM. jenA mAthA upara saMghanA paganI raja paDe che, te pavitra manuSyane tIrthasevAnuM phaLa maLe che. pApanA samUharUpa unDALAmAM zAMti ApavA varasAda samAna, drAridrarUpa rAtrI dUra karavA sUrya samAna karmarUpa hAthIono nAzakaravAmAM kesarIsiMha samAna, caturvidha saMgha jayavaMta ho, dhana, dhAnya ! phaLa pAna, bIDAM, kapaDAM, 40 For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AhAra, caMdana ane phUlovaDe jeoe saMghanuM pUjana karela che. teoe mAnavabhava saphaLa karela che. A sAta kSetra jaina rAjayamAM phaLa denArAM che. temAM paNa jo dhanarUpI bIja vAveluM hoya to tenI aMdara vinavirahita paNe udayakAraka phaLa prApta thAya che. (upadeza caudamo) tIrthakra gaNadhara rUpAdi. tIrthaMkara mahArAjanA rUpathI gaNadharanuM rUpa anaMtagaNuM hIna hoya che. gaNadharanA rUpathI AhAraka zarIranuM rUpa. anaMta gaNuM hIna hoya che. AhAraka zarIrathI. anuttara vaimAnanA devonuM rUpa anaMtagaNuM hinahoya che. anutara vaimAnanA devothI raiveyakanA devonuM rUpa, anukrame anaMtagaNuM hIna hoya che. raiveyakanA devothI bAramA devalokanA devonuM rUpa anaMtagaNuM hIna hoya che.bAramAthI agyAramAnuM anaMtagaNuM hIna. agyAramAMthI dasamAnuM anaMtagaNuM hIna. dazamAthI navamAnuM anaMtagaNuM hIna navamAthI AThamAnuM anaMtagaNuM hIna AThamAthIsAtamAnuM anaMtagaNu hIna. sAtamAMthI chaThThInuM anaMtagaNuM hIna chaThThAthI pAMcamAnuM anaMtagaNuM hIna. pAMcamAMthI cothAnuM anaMtagaNuM hIna, cothAthI trIjAnuM anaMtagaNuM hIna. trIjAthI bIjAnuM anaMtagaNuM hIna. bIjAthI pahelA devalokanuM anaMtagaNuMhIna. pahelA devalokanA devothI bhuvanapati devonuM rUpa anaMtagaNuM hIna. bhuvanapatithI jyotiSI devonuM rUpa anaMtagaNuM hIna. jyotiSIthI vyaMtaranuM anaMtagaNuM hIna. vyaMtarathI cakravartInuM rUpa anaMtagaNuM hIna. cakravartIthI vAsudevanuM anaMta gaNuM hIna vAsudevathI baLadevanuM anaMtagaNa hIna. utaratuM utaratuM jANavuM. bAkInA rAjAo, tathA loko, cha bhAge hIna jANavA. 1 anaMta bhAgahInA 2 asaMkhya bhAgahInA. 3 saMkhya bhAgahInA. 4 saMkhya guNahInA. pa asaMkhya guNahIne. 6 anaMta guNahInA. For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pudgalonI sUkSmatA dArikathI sUkSma pudagalothI vaikriya bAMdheluM hoya che. vaikriya zarIrathI sUkSma pudgalothI AhAraka zarIra bAMdheluM hoya che. AhAra sUkSma pudgalothI tejasa bAdheluM hoya che. tejasa sUrma pudgalothI kArpaNa zarIra bAMdheluM hoya che. - pAMca zarIranA pradezo audArike anaMtA pradezo, eTale sarvathI thoDA. vaikriye tenAthI asaMkhyaguNA vadhAre. AhArake tenAthI asaMkhyaguNA vadhAre. tejase tenAthI anaMtaguNA vadhAre. kArmaNe tenAthI anaMtaguNA vadhAre. manuSyo ane tiryaMcone audArika zarIra hoya che. devatA nArakIyone vaikriya zarIra hoya tathA manuSya tiryaMca koI labdhidhArIne, vaikriya zarIra hoya. AhAraka zarIra cauda pUrvadharane hoya, bIjAne nahi. teonI gatino viSaya, audArikano viSaya vidyAdharone Azritya. naMdIzvara dvIpa sudhIno hoya che, jaMghAcAraNane Azriya meru pAMDukavana naMdIzvara dvIpa ane rUcakadvIpa sudhI hoya che,vidyAcAraNone Azritya mAnuSyotara parvata, meru naMdana vana ane naMdIzvara dvIpa sudhI hoya che. AhArakano viSaya mahAvideha sudhI hoya che. tejasa kArmaNano viSaya sarva loka sudhI hoya che kevalI samudyAta vakhate sarvalokavyApakatvAt 42 For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tenA prayojano audArikanuM prayojana,sukha duHkha dharma, kevalajJAna ityAdi hoya vaikriyAnuM prayojana, pUla, sUkSma, eka, aneka, kArya karavApaNuM hoya che. AhArakanuM prayojana, sUkSmArtha saMzayachedAdika hoya che. tejasanuM prayojana, zrApa, anugraha, AhArapAcanAdika karavo vigere. kArmaNanuM prayojana, bhavAMtare gatikaravArUpa hoya che. tenA pramANo audArika zarIranuM pramANa eka hajAra yojanathI adhika hoya che. vaikriya zarIranuM pramANa sAtirekalakSa yojanAnuM hoya che, AhAraka zarIranuM pramANa eka hAthanuM hoya che. tejasa kArmaNanuM pramANa sadA utkRSTa-lokapramANa hoya che. (upadeza paMdaramo) covIza tIrthakronAM nAmonAM kAraNa vartamAna kALamAM utpanna thayelA covIza tIrthaMkara mahArAjAonA nAma pramANe nIcenA guNo kahelA che. 3matti vRSabhaH iti samagra saMyamabhArane vahana karavAthI vRSabha nAma thayuM. zaMkA- bIjA tamAma tIrthaMkara mahArAjAo paNa vRSabha kahevAya che, to prathama jinamAM vizeSapaNuM zuM? samAdhAna bhagavAnanA sAthalamAM vRSabhanuM lAMchana hovAthI temaja mAtAe cauda svapnone viSe prathama vRSabha dekhavAthI RSabhaH 1 pariSahAdike jene nahi jItavAthI ajita temaja bhagavAna mAtAnA garbhamAM hatA te vakhate jitazatru rAjA sAthe vijayArANI 43 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pAsAkrIDA karatA rAjA rANIne nahi jItI zakavAthI ajitaH 2 jene viSe cotrIza atizayonI saMbhAvanA hovAthI saMbhava tathA A bhagavAnanI stuti karavAthI saM-sukha thAya tethI saMbhava temaja bhagavAna mAtAnA garbhamAM AvavAthI ghaNA prakAranA dhAnyanI utpatti thaI temaja bhagavAnanA janmathI prathama paDelo duSkALano nAza thayotethI saMbhava : 3 devonA iMdroe vAraMvAra vaMdana, namana, stavana, kirtana karavAthI abhinaMdana athavA bhagavAna garbhamAM AvyA tyArathI ja iMdramahArAjAe vAraMvAra vaMdana stavana karavAthI abhinaMdana 4 bhagavAnanI uttama prakAranI mati hovAthI sumati athavA bhagavAna garbhamAM AvyA hatA tyAre temanI mAtAnI buddhi be zokayonovyavahArika jhagaDo chedavAne mATe sArA nizcayavALI hovAthI sumatiH 5 zarIranI kAMtine Azritya kamalanA samAna jenI kAMti hatI tethI padmaprabha athavA bhagavAna jyAre mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre pAne viSezayana karavAno dohalo utpanna thayote devatAe pUrNa karyo tethI padmaprabha temaja pAnA samAna varNa hovAthI padmaprabha. 6 jenA paDakhA mahAzobhAyukta hatA tethI supArzva, athavA prabhu garbhane viSe AvyA tyAre mAtAnA banne paDakhA mahAzobhanIka uttama thayA tethI supArzva. 7 candranA samAna saumya manorama jenI kAnti che. iti candraprabhaH tathA bhagavAna mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre candramAnuM pAna karavAno dohalo utpanna thayo tethI candraprabhaH 8. jene uttama prakArano vidhi che. tethI suvidhi tathA prabhu garbhamAM AvyA pachI bhagavAnanI mAtA sarva vidhividhAnamAM kuzala thayA. tethI suvidhi : 9. ba44 ~ For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prANiyone utpanna thayelA samagra saMtApane upazAnta karavAthI zItala, temaja prabhu jyAre garbhAvAsamAM AvyA tyAre prathamathI eTale garbhamAM AvyA pahelA pitAne utpanna thayelo ane koIpaNa prakAre cikitsA nahi karI zakAya evo pittavara utpanna thayelo hato te bhagavAnanI mAtAnA hAthanA sparza karavAthI ja turata ja zAnta thaI gayo tethI zItala : 20 vizvane hita karanArA tethI zreyAMsa tathA bhagavAna jyAre mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre prathama koIe nahi AkramaNa karelI devatAdhiSThita zayA mAtAe AkramaNa karavAthI kalyANa thayuM tethI zreyAMsaH 11 devavizeSone pUjavAlAyaka thayA tethI vAsupUjaya tathA bhagavAna jayAre garbhamAM AvyA tyAre iMdramahArAjAo ratnovaDe niraMtara tenuM ghara bharavA lAgyA tethI vAsupUjaya. temaja vasu rAjAnA putra hatA tethI paNa vAsupUjayaH 12 jenA jJAnAdika vimala nirmala che tethI vimala agara bhagavAna karmarUpI melathI rahita thayelA che tethI vimala temaja bhagavAna mAtAnA garbhamAM AvyA pachI mAtAnuM zarIra atyaMta vimala nirmala thayuM tethI vimala temaja mAtAnI mati atyaMta vimala thavAthI vimalaH 13. anaMtA karmone jItI jaya meLavavAthI anaMta, agara anaMta jJAnAdika jene prApta thayela tethI anaMtaH tathA bhagavAna jyAre mAtAnA garbhamAM AvyAtyAre mAtAe moTA pramANavALI ratnanI mALAe svapnamAM dekhavAthI anaMta: 14. durgatine viSe paDatA prANIyonA samUhane bacAve ane sadgatimAM sthApana kare tethI dharma tathA prabhu garbhamAM AvyA pachI mAtA dAnAdika dharmakarmamAMtatpara thayAtethI dharma 15 potAno AtmA zAntimaya hovAthI zAMti, tathA bIjAne paNa zAnti utpanna karavAthI paNa zAnti, tathA prabhu garbhamAM AvyA agAu 45 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 utpanna thayelo ane aneka upacArothI paNa prazAnta nahi thayelo marakIno roga prabhu garbhamAM AvyA pachI prabhunI mAtAne snAna karAvI te pANI nagaramAM chAMTavAthI turata marakIno roga zAnta thayo tethI zAnti :16 kau-pRthvIne viSe rahyA tethIkuMthu, agara bhagavAna jyAre mAtAnA garbhamAM AvyA tyAre mAtAe svapnamAM vicitra ratnano sUpa dekhyo tethI kuMthu: 17. mahAbhAgyavAna tIrthakara mahArAjAnA jIvo sarve mahA satvavaMta kulone viSe utpanna thAya che tethI tenI abhivRddhi thAya che mATe vRddhoe bhagavAnanuM nAma arapADyuM tethI Ara, agara prabhu garbhamAM AvyA pachI mAtAe svaprane viSe sarva ratnamaya ara dekhyo tethI araH 18 pariSahAdika mallone jItyA tethI malli, agara bhagavAna garbhamAM AvyA pachI mAtAne sarva RtuonA puSponI zayyAmAM zayana karavAno dohalo utpanna thavAthI ane te devatAe pUrNa karavAthI malli 19 jagatanAjIvonI nikAla avasthAne jANe tethI muni ane jenA sArA vrato che tethI suvrata eTale munisuvrata agara prabhu garbhamAM AvyA pachI mAtA sArA vratavALA thayA tethI munisuvrata. 20 pariSahAdika vargane namAvI devAthI nami, agara bhagavAna garbhamAM AvyA pachI zatru rAjAoe nagarane ghero lAvavAthI bhagavAnanI pujya zaktie prerelA bhagavAnanI mAtAne killAnA upara besAryA tethI tene dekhIne zatruo bhagavAnanI mAtAne namaskAra karI ghero uThAvI potAne sthAne cAlyA gayA tethI nami. 21 ariSTa duritanI nemi-cakradhArA iva iti nemi, aghara prabhu garbhamAM AvyA tyAre mAtAe svapnamAM mahAna rijha ratnamaya nemi cakradhArAne dekhela tethI nemi. 22 sarvabhAvone jANe tethI pArzva, agara prabhu garbhamAM AvyA pachI zadhyAne viSe rahelA mAtAe pAse jato sarpa gADha aMdhakAramAM dekhyo 46 For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tethI pArzva 23 utpattithI AraMbhIne jJAnAdikanI vRddhithI niraMtara vRddhine pAme te vardhamAnaH agara prabhu garbhamAM AvyA pachI jJAnakula dhanadhAnyAdika vigerethI pratidina atyaMta vRddhi pAmavA mAMDyuM tethI vardhamAna, 24 iti zrAddhadinakRtye. (upadeza soLamo) jinezvara mahArAjAnI bhakti pAMca prakAre hI che. puSpAdyarcA tadAjJA'ca, tadrvyaparirakSaNam / vAtIrthayAtrA , ma;i paMcavidhA nine zA bhAvArtha : vividha prakAranA sugaMdhI puSpothI, temaja caMdana, kesara, dhUpa, dIpa vigerethI paramAtmAnI bhakti karavI te puSpAdi arcA-bhakti kahevAya. 1, jinezvara mahArAjanI AjJAnuM samyapha prakAre pAlana karavuM te tadAjJAbhakti kahevAya, kAraNa ke AjJA vinAnI bhakti sarvathAnakAmI che. 2. devadravyAdikanuM rakSaNa karavuM, te devadravyarakSaNabhakti kahevAya. 3, navIna jaina maMdira baMdhAvuM, temAM prabhujIne sthApana karavA, aAlikA utsavAdika karavA, paryuSaNAdikamAM jaina maMdiramAM utsavAdika karI jaina zAsananI prabhAvanA karavI te utsavabhakti kahevAya. 4, ane zatruMjayAdika tIrthonI bhakti karavIte tIrthabhakti kahevAya che. 5 pAMca prakvaranAM cetyo 1 bhakticaitya. 2 maMgaLacaitya. 3 nizrAkRtacaitya 4. anizrAkRtacaitya ane 5 zAzvata caitya. 1. je gharane viSe yathokta lakSaNAdi upeta jinapratimAnI vaMdana pUjAdi bhakti karavAmAM Ave che, te bhakticaitya kahevAya che. 2. gharanA bAraNA upara madhyama bhAge kASTane viSe banAvelA jinabiMba hoya che te maMgala caitya kahevAya che. mathurAnagarImAM maMgala 47 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mATe tamAma ghare lAkaDAmAM prathama jinapratimAjI banAvIne sthApana kare che, anyathA te ghara paDI jAya che. kahyuM che ke - jammi siripAsapaDimaM, sAMtikae paDigihaduvAre / ajjavi jaNA puri taM, mahuramadhannA na pechaMti // 1 // bhAvArtha : je mathurAnagarIne viSe jyAre ghara karAve tyAre dareka gharanA bAraNAnA madhya bhAgane viSe kASThanI zrI pArzvanAthajI mahArAjanI mUrti karAvI, zAMti nimitte sthApana kare che, te mathurAnagarIne hAlamAM paNa dhanya loko dekhI zakatA nathI ema siddhasena AcArye kahela che. 3. koI gacchanI nizrAye karela caitya hoya te nizrAkRta caitya kahevAya che temAM te gacchanA AcAryAdika pratiSThAdika karavA lAyaka gaNAya. tyAM pratiSThAdika karavAno bIjAno adhikAra nathI. 4. tenAthI viparIta eTale sarva gaNanA nAyako, padavIdharo, pratiSThAdika tathA mAlAropaNAdika vidhine kare che, jemake zatruMjaya mUlacaityam, temAM sarve AcAryAdikone pratiSThA, dhvajAropaNa, mAlAropaNa vigere karAvavAno adhikAra che. pa siddhAyatanam, zAzvata caityam. bIjA paNa pAMca prakAre cetyo kahela che. 1. nitya, 2. dvividha, 3. bhaktikRta, 4. maMgalakRta ane 5. sAdharmika-e pAMca prakAre kahelA che. 1. nityAnizAzvata jinacetyAni. devalokAdikane viSe che te. 2. nizrAkRtAni 1 anizrAkRtAni 2 uparokta kahela che te. 3. bhaktikRtAni-bharata mahArAjAdike karAvelA caityo. 4. maMgalAkRtAni-mathurAnagarImAM maMgala nimitte bAraNAnA uttaraMgane viSe sthApela che te. 5. sAdharmika vAtraka muninA putra manohara devagRhane viSe M48 For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 potAnA pitA muninI mUrti sthApanA karelI hatI te sAdharmika caitya kahevAya. vA biMbonuM pUjana kravuM. yathokta biba prathama so varSanuM hoya, ane aMgopAMgothI dUSita hoya to paNa pUjavuM nahi, paraMtumahApuruSoe vidhividhAna anuSThAnathI te biMbane cetyAdikane viSe sthApana karela hoya ane so varSa uparanuM hoya temaja aMgopAMgomAM kAMI dUSita hoya to paNa pUjavAmAM koIpaNa prakArano bAda nathI. zrI siddhasena AcArya mahArAje kahyuM che ke varisa sayAo uddhaM, jaM biMbaM uttamehiM saMThaviyaM / viyalaMguvi puijjai, taM biMbaM na niphphalaM jaotti // 1 // bhAvArtha : so varSa prathamanuM hoya tathA je biMbane uttama mahApuruSoe vidhi anuSThAnathI thAtana karela hoya ane te aMgo pAMgomAM dUSita hoya, to paNa tene pUjavuM, kAraNa ke te biMbane niSkala kahela nathI. AnA aMdara eTaluM vizeSa che ke-mukha, nayana, nAsikA, Doka, kammara ityAdi pradezomAM khaMDita thayeluM biMba sarvathA apUjanika che. paraMtu mUlanAyakajInuM biMba, AdhAra, parikara, lAMchanAdika pradezothI khaMDita thayela hoya to paNa pUjavA lAyaka che. atItAbdazataM yajca, yaJca sthApitamuttamaiH / yadvyaMgamapi pUjyaM, syAdvimbaM taM niSphalaM nahi // 1 // bhAvArtha : je biMba so varSa prathamanuM hoya, tathA je biMbane uttama puruSoe sthApana karela hoya, te biMbaaMgopAMgamA dUSita hoya to paNa pUjavA lAyaka che, paraMtu te biMba niSphala nathI. iti AcAradinakara graMthe vaLI dhAtu lepAdika biMba aMgarahita hoya, to pharIthI sajja karI zakAya che, paraMtu pASANamaya, ratnamaya, kASTamaya bibo pharIthI sajja 49 49 bhAga JalbhAga 8 phema pa For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karI zakAya nahi mATe tevA biMbo pUjavAlAyaka gaNI zakAya nahi. nakhAMgulI bAhunAsAM dhrINAM bhaMgeSvanukramAt / zatrubhIrdezabhaMgazca, dhanabaMdhu lakSayaH // 1 // bhAvArtha : na5, sAMgulI, pAI, nAsis, 5 // vizanI maMga thavAthI anukrame zatruno bhaya, dezabhaMga, dhana, baMdhu ane kulano kSaya thAya che. pIThayAnaparivAradhvaMse sati yathAkramam / .. naijavAhanabhRtyAnAM, nAzobhavati nizcitam // 2 // bhAvArtha : pITha, vAhana, parivArano dhvaMsa thavAthI anukrame potAnA vAhana tathA nokarono nizcaya nAza thAya che. arihaMtanA biMbane kyo mANasa banAvI zake ? caityagRhe navaM biMbaM, kArayan snAtakaH kRtI / saptadhA nijanAmAI, jainabiMbaM vidhApayet // 1 // bhAvArtha : jinacaitya tathA ghara derAsarane viSe navina biMbakarAvanAra snAtaka tathAkRtajJa, sAta prakAre potAnA nAmane yogya marihatanA liMbane bharAve, janAva, 42vI. 3. mUrti 3vI hovI me. raudrI nihanti kartAra-madhikAMgI tu zilpinam / hInAMgI dravyanAzAya, durbhikSAya kRzodarI // 1 // vakranAsAtiduHkhAya, hRsvAMgI kSayakAriNI / anetrAnetranAstrAya, svalpA syAd bhogavarjitA // 2 // jAyate pratimAhInakaTIrAcAryaghAtinI / jaMghAhInA bhaved bhrAtRputramitravinAzinI // 3 // pANipAdavihinA tu, dhanakSayavidhAyinI / ciraparyuSitArcA tu, nArdatavyA yatastataH ammmmmmmm-40mmmmmmmmm. // 4 // 50 For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 artha hRtpratimottAnA, ciMtA heturadhomukhI / AdhipradAtirazcInA, nIcoccasthA videzadA // 5 // anyAyadravyaniSpannA, paravAstudalodbhavA / hInAdhikAMgI pratimA, svaparonnattinAzinI ddA UrdhvadragadravyanAzAya, tiryagRdagbhogahAnaye duHkhadA stabdha dRSTizcA-dhomukhI kulanAzinI // 7 // bhAvArtha : raudra AkAravALI mUrti, ghaDanArane mAre che, adhika aMgopAMgavALI mUrti-zilpanA jANakArane haNe che, hIna aMgo pAMgavALI mUrti dravyano nAza kare che. durbala udaravALI mUrti duSkALane karavAvALI thAya che. (1) vakra nAsikAvALI ati duHkha ApanArI thAya che, alpaaMgopAMga vALI kSaya karavAvALI thAya che, netra vinAnI netrano nAza kare che ane sarvathA nAnI mUrti bhoga rahita karanArI che, (2) hIna kammaravALI mUrti AcAryano ghAta karanArI che, jaMghANIna mUrti, bhAI, putra, mitrano vinAza karanArI thAya che, (3) hAtha paga vinAnI mUrti dhanano kSaya kare che, lAMbA kALathI nahi pUjAyelI mUrti jayAM tyAM Adara karavA lAyaka gaNAya nahi (4) uttAna pratimA lakSmIne haraNa kare che, adhomukhI pratimA ciMtAnA hetubhUta thAya che, tirjI pratimA Adhi, mAnasika pIDA ne utpanna kare che, UMcI nIcI mUrti videzamAM rakhaDAvanArI thAya che, (5) anyAyanA dravyathI niSpanna thayelI tathA hInAdhika aMgo pAMgavAnI pratimA svaparanI unnatino nAza karanArI thAya che, (6) UMcI daSTivALI mUrti dravyano nAza kare che, tirjI daSTivALI bhoganI hAni karanArI che, stabdha daSTivALI duHkhane ApanArI che. ane adhomukhI mUrti kulano nAza kare che. (7) viSamairaMgulairhastaiH, kAryaM biMbaM na tatsamaiH / dvAdazAMgulato hInaM, biMba caitye na dhArayet // 1 // For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tatastva'dhikAgAre, sukhAkAMkSI na pUjayet / lohAzmadaMtakASTamRd, citragoviDmayAnica // 2 // biMbAni kuzalAkAMkSI, na gRhe pUjayet kvacit / khaMDitAMgAni vakrANi, parivArojjhitAni ca // 3 // pramANAdhikahInAni, viSamAMgasthitAni ca / apratiSThAni duSTAni, biMbAni galitAni ca // 4 // caitye gRhena dhAryANi, biMbAni suvicakSaNaiH / dhAtulepyamayaM sarvaM, vyaMgaM saMskAramarhati / // 5 // kASThapASANa niSpannaM, saMskArArha punarnahi / / yacca varSazatAtItaM, yacca sthApitamuttamaiH // 6 // tadvyaMgamapi pUjyasyAbiMbaM tanniSphalaM nahi / tacca dhAryaM paraM caitye, gehe pUjyaM na paMDitai // 7 // pratiSThite punabiMbe, saMskAra:syAnna karhicit / saMskAre ca kRte kAryA, pratiSThA tAdRzI punaH // 8 // saMskRte tu lite cai va, duSTaspRSTe parIkSite / hIte biMbe ca liMge ca, pratiSThA punareva hi // 9 // bhAvArtha : viSama, vAMkAcUkA, hAtha ane AMgaLA hoya, evuM biMba tenA samAna vAMkuMcUkuM karavuM nahi, paraMtu samAna aMgo pAMgavALuM biba karavuM, bAra AMgaluthI hIna biMba jaina maMdiramAM sthApana karavuM nahi (1) sukhanI icchA karanAra mANase agyAra AMgulathI adhika AMgalavALuM biMba, gharaderAsarajIne viSe pUjavuM nahi, tathA loDhAnuM, pattharanuM, dAMtanuM, kASTanuM, mATInuM citramiM, chANanuM A tamAma biMbo ghara derAsarajIne viSe pUjavA nahi (2) kuzalanI AkAMkSA karanArAe, kadApi kAle potAnA gharane viSe aMgopAMga khaMDita thayelA, vakraaMgopAMgavALA tathA parivAravaDe karI rahita bibone pUjavA nahi, (3) pramANavaDe karI adhika ane hIna bibo hoya, jenA aMgopAMgo wwwwwwwwwwwwwwww For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 viSama rahelA hoya, je bibo pratiSThA nahi karela hoya, duSTa temaja malina biMbo hoya, (4) evA bibo derAsarajImAM, gharaderAsarajImAM, vicakSaNa puruSoe dhAraNa karavA nahi, rAkhavA nahi, tathA dhAtumaya, lepamaya, biMbo jo aMgopAMgothI dUSita hoya, to tene pharIthI sudhAravA joie, (pa) kASTamaya, pASANamaya, biMbo aMgopAMgomAM dUSita thayelA hoya to te sudhAravA yogya nathI, paNa je biMba so varSa vyatIta thayeluM hoya, je biMbane uttama purUSoe sthApana karela hoya, (6) te biMba aMgopAMgothI dUSita hoya, topaNa pUjavA lAyaka che, paraMtu te biMba niSphala nathI, te biMba jaina maMdirane viSe sthApana karavuM, paNa te biMbane paMDita purUSoe gharaderAsarajImAM pUjavuM nahi, (7) pratiSThA karela biMbane sudhAro pharIthI kadApi kAle thato nathI, ane jo sudhAro karavAmAM Ave to tenA pramANamAM pharIthI pratiSThA karavI joie, 8. kahyuM che ke - je biMbane sudhArela hoya, toLela hoya, tathA duSTa jIvoe sparza karela hoya bagADo agara nAza karela hoya tathA je biMba corAI gayuM hoya, liMgadUSita thayela hoya, tenI pratiSThA nizcaya pharIthI karavI joie, atiaMgA, 1. hInAMgAra 2. kuzodarI 3. vRddhodarI 4. adhomukhI 5. raudramukhI 6. pratimA ISTazAnti nahi utpanna karanArI hovAthI, tathA rAjAno bhaya, svAmIno nAza, lakSmIno vinAza, Apatti, saMtApa, vigere azubha sUcavanArI hovAthI, te pratimA sajjana purUSone pUjavA lAyaka nathI, paNa yathocita aMgopAMgane dhAraNa karanArI, zAnta daSTivALI, jinapratimA sadbhAvane utpanna karanArI hovAthI tathA zAnti saubhAgyavRdhyAdikane sUcavanArI hovAthI, AdeyapaNAthI, sadeva pUjavA lAyaka che. gRhasthoe upara batAvelA doSo rahita, eka AMgulathI agyAra AMgula mAnavALI, paraghara saMyukta, svarNamayI rUpyamayI, pittala mayI, 53. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sarvAge suMdara je pratimA hoya, te jinapratimAnuM svagRhe pUjana karavuM. paraghara temaja uparokta mAnavaDe karI varjita, tathA pASANamayI, dAMtamayI, lepamayI, kASTamayI, citralikhata, jinapratimA potAnA gharamAM pUjavI nahi, gharamAM rahelI pratimAjI pAse balI vistAra karavo nahi, paraMtu niraMtara bhAvathI trisaMdhya pUjana vigere karavuM, agyAra AMgulathI vadhAre AMgulavALI pratimA jinamaMdiramAM pUjavI, paNa potAnA ghara derAsarajImAM pUjavI nahi, agyAra AMgulathI hIna pratimA, jaina maMdiramAM mULanAyakapaNe sthApana karavI nahi, vidhithI jinabiMbane sthApana karanArane Rddhi, vRddhi, siddhinI sarvadA prApti thAya che, tathA duHkha dAridra, daurbhAgya, kugati, kumati, kuzarIra, roga, zoka, saMtApa, bhaya, apamAnAdika, kadApi kAle tene thatA nathI. - ghara derAsarajIne viSe kvA biMba joie. athAtaH saMpravakSyAmi, gRhe biMbasya lakSaNam / ekAMgulaM bhaveccheSThaM, dvayaMgulaM dhananAzanam // 1 // tryaMgule jAyate siddhiH, svAdudvegasatu SaDaMgule // 2 // saptAMgule gavAM vRddhi, rhAniraSTAMgule matA / navAMgule putravRddhi, dharmanAzo dazAMgule // 3 // ekAdazAMgulaM biMba, sarvakAmArthakArakaM / etatpramANamAkheyAtaM, tata UrdhvaMna kArayet // 4 // bhAvArtha : gharaderAsarajIne viSe kevA biMba joIe, tenA lakSaNane zAstrakAra mahArAja kahe che ke huM kahIza, eka AMgulanuM biMba hoya to te zreSTha kahevAya che, be AMgulanuM biMba hoya to dhanano nAza kare che, (1) traNa AMgulanuM hoya to siddhi thAya che, cAra AMgulanuM hoya to pIDA thAya che, pAMca AMgulanuM hoya to vRddhi thAya che, cha AMgulanuM biMba hoya to uga karanAra thAya che. (2) sAta AMgulanuM hoya to gAyonI vRddhi thAya che, ATha AMgulanuM hoya to hAni thAya che, nava M540 54 For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AMgulanuM hoya to putranI vRddhi thAya che, dasa AMgulanuM hoya to dhanano nAza thAya che. (3) agiyAra AMgulanuM biMba hoya to sarva kAmArthane karavAvALuM thAya che. gharaderAsarajIne viSe biMbone sthApana karavAnuM pramANa e prakAre kahyuM che, agiyAra AMgulathI vadhAre AMgulanuM biMba gharaderAsarajImAM sthApana karI zakAya nahi, chatAM sthApana kare to mahAanarthanI paraMparAnI vRddhi thAya che. ArabhyekAMgulAdviMbAd, yAvadekAdazAMgulam / gRheSu pUjayedviMba-mUrdhva prAsAdagaM punaH // 1 // bhAvArtha : eka AMgulathI AraMbhIne yAvat agiyAra AMgula sudhInuM biMba, gharaderAsarajIne viSe pUjavuM ane tenA pachI bAra AMgulathI laI vizeSa AMgula pramANavALuM biMba jaina prAsAdane viSe pUjavuM. pratimAkASThalepyAzmadantacitrAyasAM gRhe / mAnAdhikAparivAra-rahitA naiva pUjyate // 2 // bhAvArtha : kASThamaya, lepamaya, pattharanI, dAMtanI, citramaya, lokhaMDanI pratimA tathA mAnavaDe karI adhika parivAra rahita pratimA, gharaderAsarajIne viSe pUjavI nahi. upadeza sattaramo) labdhicArI munimahArAjAo atizaya labicArI be prakAranA che. 1. jaMghAcAraNa, 2 vidyAcAraNa. 1. je cAritra tathA tapavizeSanA prabhAvathI gamanAgamana saMbaMdhI utpanna thayelI labdhisaMpanna hoya che te jaMghAcAraNa kahevAya che, 2. je vidyAnA vazavartIpaNAthI, gamanAgamana saMbaMdhI utpanna thayelIlabdhisaMpanna hoya che te vidyAcAraNa kahevAya che. 55. For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-2 3. jaMghAcAraNa, rUcakaddIpa sudhI javAthI zaktivALo hoya che. 4. vidyAcAraNa naMdIzvara dvIpa sudhI javAthI zaktivALA hoya che. 5. aMdhAcAraNa potAnA icchA mujaba, jyAM javuM hoya tyAMsUryanA kiraNane AzrIne tatkALa jAya che. 6. vidyAcAraNa paNa evI ja rIte jAya che. 7. jaMghAcAraNa rUcaka dvIpa pratye gamana karatA, eka ja utpAte tyAM jAya che, pAchA pharatAM eka utpAte naMdIzvara dvIpe Ave che ane bIja utpAte potAne mULa sthAne Ave che. 8. jaMghAcAraNA cAritra atizayanA prabhAvathI thAya che, tethI labdhinA upajIvanathI, utsuka bhAvanAthI, agara pramAdanA saMbhavathI, cAritraatizaya nibaMdhanathI, labdhinI hAni thavAthI pAchA pharatA, be utpAte potAne sthAne Ave che. 9. jo meruparvata upara javAnI icchA hoya to, prathama utpAte pAMDu vane jAya che, pAchA pharatA eka utpAte naMdana vane jAya che, bIje utpAte potAne mULasthAne Ave che, 10. vidyAcAraNA, prathama utpAte mAnuSyottara parvate jAya che, bIje utpAte naMdIzvara dvIpe jAya che, tyAM caityone vAMde che, tyAMthI pAchA pharatA eka utpAte potAne sthAne Ave che, 11. jo meruparvata upara gamana kare to eka utpAte naMdanavane jAya che, bIje utpAte meru parvate jAya che, tyAM caityone vAMde che, tyAMthI pAchA pharatA eka utpAte potAne sthAne Ave che. 12. vidyAcAraNA, vidyAnA vazavartIpaNAthI thAya che, vidyAnA parizIlanathI phuTa-phuTatara thAya che, tethI pAchA pharatA, zakti atizayanA saMbhALathI eka ja utpAte potAne sthAne Ave che. e prakAre jaMghAcAraNa, vidyAcaraNanuM svarUpa kahyuM. M56) For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bIjA paNa ghaNA prakAranA cAraNo che. 1. keTalAeka AkAzagAmina, paloMThIvALI beThelA, kAryotsarga rahelA, pagane calAvyA vinA AkAzamAM gamana kare che, te AkAzagAmI, AkAzacAraNA kahevAya che. 2. keTalA eka sarovara, nadI, samudrAdikanA jaLanA upara bhUminA peThe pagalA sthApana karavAmAM kuzaLa, ane apakAyanI virAdhanA nahi karatA pANI upara cAle che, te jaLacAraNa kahevAya che. 3. keTalAyeka bhUminA upara, cAra AMgula jaMghAne dhAraNa karavAmAM kuzaLa hoya che, te jaMghAcAraNA kahevAya che. 4. keTalAka nAnA prakAranA vRkSonA, gulma, latA, puSpone letA chatAM, ane puSponA jIvone nahi virAdhatA, puSpa, pAMdaDAne AlaMbana karI gamana karanArA hoya che, te puSpacAraNA kahevAya che. 5. keTalAka 400 yojana UMcA niSadha, nIla parvatanI TaMka chinna zreNine aMgIkAra karI, upara nIce caDavA utaravAmAM, pagalA mukavAmAM nipuNa hoya che, te zreNicAraNA kahevAya che. 6. keTalAyeka agnizikhAne grahaNa karI, agnikAyanA jIvonI virAdhanA nahi karatA, ane pote paNa nahi baLatA, paga vihArane viSe nipuNa hoya, te agnizikhAcAraNA kahevAya che. 7. keTalAyeka UMcI tathA tirthI jatI dhUmazreNine AlaMbana karI, akhkhalita rIte gamana karanArA hoya che te dhUmacAraNA kahevAya che. 8. keTalAyeka nAnA nAnA vRkSonA aMtaranA madhyabhAganA pradezane viSe baMdhAyela, markaTataMtuone vizeSe AlaMbana karI, pagalAne upADatAmUkatA, markaTataMtune nahi chatAM akhkhalita rIte gamana karanArA hoya che te markaTataMtucAraNA kahevAya che. 9. keTalAeka caMdra, sUrya, graha, nakSatrAdika, anyatama jyotiSInA razminA saMbaMdhavaDe karI pRthvI uparanA ja peThe cAlavAmAM 57. For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pravINa hoya che, jyotiSacAraNA kahevAya che. 10. keTalAeka pratiloma, anuloma, nAnA prakAranA dizAne viSe gamana karatA, pavananA cAlavAnA pramANamAM, te te dizA viSe mukha karI, pavananA pradezane aMgIkAra karI, asmalita gativaDe pagalAne mUkatA-uvaDatA, gamana karanArA hoya che te vAyucAraNA kahevAya che. 11. keTalAeka nIhArane AlaMbana karI, apakAyanA jIvone pIDA nahi karatA asaMga gatie karatA cAlanArA hoya che, te nIhAracAraNA kahevAya che. 12. e prakAre meghacAraNA, vasyAcAraNA, phaLacAraNA vigere ghaNA prakAranAcAraNA hoya che. (upadeza aDhAramo) labdhivaMta munimahArAjo. AryarakSitasUrIzvarajI mahArAjanA samudAyamAM traNa muni mahArAjAo labdhivaMta hatA, 1. vastrapuSpamitra, 2. vRtapuSpamitra, 3. durbalikApuSpamitra, 1. vastrapuSpamitra, dravyathI-gacchane jeTalA vastro joIe teTalA lAve, kSetrathI mathurA nagarInA hoya, kALathI zItaRtu agara varSARtu hoya, bhAvathI kAyAthI durbala strI hoya, duHkhI strI hoya, sudhAthI maratI hoya, ghaNo kaleza dhAraNa karI, sutara kAMtI vaNAvela hoya, ane kAle sAro divasa che tethI paherIza evI bhAvanAthI rAkhI mUkela hoya, evA vakhatamAM uparokta labdhidhArI sAdhu AvIne, jo vastra mAge, to harSathI, tuSTithI turata te vastra ApI de che. 2. dhRtapuSpamitra, dravyathI gacchane jeTaluM ghI joie teTaluM lAvI Ape che, kSetrathI ujjayinI nagarInuM hoya, kALathI jeTha aSADha mAsa hoya, bhAvathI eka brAhmaNI sagarbhA hoya, jAtithI ja potAno bhartAra raurava hoya, tenekahe ke mAre prasava samaye ghI joze mATe bhIkha mAgIne 58 For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 thoDuM thoDuM bheguM kara, bairInA kahevAthI teNe paNa divase divase, paLI paLI bhIkha mAgI cha mAse ghaDo bharI daI, te brAhmaNIne Apyo hoya te vakhate uparokta labdhivaMta muni AvIne mAge to harSathI, tuSTithI tamAma ghI ApI de che. 3. durbalikApuSpamitra nava pUrvathI adhika bhaNelA hatA, tene niraMtara navIna jJAna meLavavAnI ciMtAthI ane bhaNeluM parAvartana na kare to bhUlI javAnI ciMtAthI ghaNo sabaLa AhAra karavA chatAM paNa taddana durbala dekhI, temanA sagA saMbaMdhIyo AvIne gurujIne kahevA lAgyA ke, zuM duniyAmAM anna nathI? zuM tamone koI anna ApatuM nathI ke tamoye amArA sagAne durbala banAvI dIdhA ? gurujIe vAta karyA chatAM nahi mAnavAthI keTalAyeka divasa temanA ja sagA saMbaMdhIe Apela AhAra karAvyo chatAM durbala ja rahevAthI tenA saMsArapakSanA sagAsaMbaMdhIno vahema gayo, ane sabaLa AhAra karAvyA chatAM paNa navIna bhaNavAnI ciMtAthI, ane jUnuM bhaNeluM saMbhAravAnI ciMtAthI ja teo atyaMta durbala rahe che tema mAnya karyuM. (upadeza ogaNIzamo) guru-guNo guru dravya kSetra kALa bhAvanA jANakAra hoya che. guru vyavahAra nizcaya, utsarga apavAda mArgane jANa hoya che. guru paMcamahAvratAdikanuM pratipAlana karanArA hoya che. guru paMca zuddha samitinA dhAraNa karanArA hoya che. guru pAMca prakAranA nirmala AcArane pAlana karanArA hoya che. guru traNa prakAranI guddhivaDe suzobhita hoya che. guru sthiratAne AlaMbana karanArA hoya che. guru kaSAyathI mukta thayela hoya che. guru rAga dveSathI rahita hoya che. 59 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 guru niraMtara upadeza ApavAmAM rakta hoya che. guru parazAstranA jANakAra hoya che. guru Adeya vacana yukta hoya che. guru eka vAra dekhelane pharIthI oLakhI zakanAra hoya che. guru smaraNAdika yukta hoya che. guru paTu paMceMdriya yukata hoya che. guru bAhya saMsargavarjita hoya che. guru roga rahita hoya che. guru kRtajJa vicArazIla hoya che. guru mRdu vANI yukta paMDita hoya che. guru abhigrahane dhAraNa karanArA hoya che. guru guruguNa Azrita hoya che. guru siddhAMtanAM pAragAmI hoya che. guru buddhi-vRddhi samanvita hoya che. guru sarva kadAgraha mukta hoya che. guru viSayathI virakata hoya che. guru gaMbhIra, dhIra tathA janahitakArI hoya che. guru pramAda rahita tathAdayALu hoya che. guru tatvajJa tathA graMtha karanAra hoya che. guru saumya smRti yukta hoya che. guru apratipAti tathA sarvaguNasaMpanna hoya che. krodharUpI aMdhakArane nAza karavAmAM guru sUrya samAna, mAnarUpI parvatane toDI nAkhavAmAM vaja samAna mAyArUpI velaDIne bALavAmAM himasamAna, lobharUpI samudrane zoSaNa karavAmAM agasti RSi samAna, sAmyatArUpI velajIne puSTa karavAmAM bagIcA samAna mahAvratovaDe manohara labdhinA bhaMDAra, mUrtimAna zrI jaina dharma samAna, mahAsAtvika 60 For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AtmArAmI, saMsArasAgaramAM jahAja, ziva mArgasAdhaka, karyabAdhaka, bhavanAtha, jagata jIvanAtha, samAna hoya che. koIka padmAsanavALA, koIka vajAsanavALA, koIka vIrAsanavALA, koIka mayUrAsanavALA, koIka bhadrAsanavALA, koIka daMDAsanavALA, koIka haMsAsanavALA, koIka kAusagga dhyAnamAM rahelA, koika zIlAMga ratha parAvartana karanArA, koIka kAla anuSThAna kriyA karanArA, koIka dakSa mahAtmAe batAvelA bhAMgAone gaNavAvALA, koi siddhAMtane vAMcanArA, koIka pAtrAne lepa karanArA, koIka mauna paNuM dhAraNa karanArA, koIka sAdhuone bhaNAvanArA, koIka karma graMthasthita karmaprakRtine vicAranArA, koIka svAdhyAya dhyAna karanArA, koika dhyAnamAM masta banelA, koIka siddhAMtane bhaNanArA, koIka bhASya, koIka cUrNa Adi padonA vyAkhyAna karanArA, koIka prazna karanArA, koIka bhavya jIvonA saMzaya chedanArA, koIka prakaraNone pheravanArA, koika tIvra tapane tapanArA, koIka karmazatruone jIvatA kaTibaddha thaelA, evA munirAjAo hoya che. guzabdastvaMkArAkhyo, ruzabdastannirodhakaH / ubhayoH saMmilitvAcca, gururityabhidhIyate // 1 // bhAvArtha - gu zabda aMdhakAravAcI che ane ru zabda aMdhakArano nAza karanAra che. A banne dastaka maLIne guru zabda kahevAya che. A zabdamAM ghaNo guNa che, kAraNa ke mithyAtva temaja pAparUpI aMdhakArane je roke teja guru kahevAya che. guruvinA ko nahi muktidAtA, guruvinA ko nahi mArgagaMtA / guruvinA ko nahi jADyahartA, guruvinA ko nahi saukhyakartA // 1 // bhAvArtha : anAdi kALathI saMsAramAM rajhaLatA jIvone paribhramaNanuM duHkha TALI mukti ApanAra guru vinA bIjo koI nathI tathA vItarAga mahArAjanA uttamottama mArgane gurumukhathI jANyA vinA guru vinA koI For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mukti mArga pratye cAlanAra nathI, mithyAtvarUpI jaDatAthI jIvonI jaDatAne guru vinA koI haraNa karanAra nathI, ane Ihaloka paraloka temaja muktinA parama sukhane karanAra guru vinA A jagatamAM koI che ja nahi, sarveSu jIveSu dayAlavo ye, te sAdhavo me guravo na cAnye / pAkhaMDinastUdarapUrakAcca, prANAtipAtena vadaMti dharmaH // 1 // - bhAvArtha : je sarve jIvone viSe dayAlupaNuM dhAraNa karanArA hoya te sAdhuoja mArA guruo che, paraMtute sivAya bIjA nathI je jIvaghAtavaDe karI dharmane kahe che te udarapoSaNa karanArA pAkhaMDIyo che, mATe te gurUpadane lAyaka nathI. kASThe ca kASThAMtaratA yathAsti, dugdhe cadugdhAMtaratA yathAsti / jale jale cAMtaratA yathAsti, gurau gurau cAMtaratA tathAsti // 1 // | bhAvArtha : jema kASTa kAkhamAM aMtara hoya che, jema dudha dUdhamAM aMtara hoya che, jema pANI pANImAM aMtara hoya che, tema guru gurumAM aMtara (pheraphAra) hoya che, AthI samajavuM ke gurugumAM paNa uttama, madhyama, jaghanya, guNa, nirguNa sAmAnya,pragarbhapaNuM vigere tAratamyapaNuM hoya che. - tamAma prakArano upadeza karavAthI jaMgama tIrtharUpa, ane dharmarUpI cakSune khullI karavAthI gRhasthAzramI jIvone guru pUjavA lAyaka che, kAraNa ke gurunA upadezavinA paMDitapurUSo paNa dharmanA rahasyane jANI zakatA nathI, vidyA, kaLAo, rasa, siddhio, dharmanuM tattva, dhana saMpAdana karavuM - e sarva DAhyA manuSyone paNa, guru upadeza vinA prApta thatAM nathI. mAtA, pitA bhAI vagere sarvanA RNamAMthI manuSya mukta thaI zake che, paraMtugurunA devAmAMthI seMkaDo upAyothI mukta thaI zakato nathI, mAtA, pitAvigere sagA vahAlA jyAM jyAM janma thAyatyAM tyAM maLe che paNa dharmopadezaka sadguruto mahAna punyodayathI kavacita jagyAe ja 62 For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 maLe che, sadgururUpa ciMtAmaNiratna prApta thavuM bahu ja muzIbata che. (upadeza vazamo) ATha prakAranA gurUo 1. nilacAsa pakSInA samAna guru. jema nIlacAsa parikSamAM pAMca varSo suMdara hovAthI, te zakuna mAM jovA lAyaka che, paNa upadeza vacana suMdara nathI ane kIDA AdinA bhakSaNa karavAthI kriyA paNa sArI nathI, tevI rIte keTalAka nAma dhArI, guruono veSa dekhAvAmAM to suvihita sAdhu jevo hoya che, paNa usUtranI prarUpaNA karavAthI upadeza zuddha nathI,tathA kriyA paNa mUla guNa uttaraguNarUpa nathI. pramAdathI zuddha AhArAdikanI gaveSaNA paNa nathI temaja SakAyanI virAdhanA karavAthI gRhastha samAna che, hAlamAM teo bahu ja che, bhUtakALamAM kulavAlAdIka jANavA, temAM veSa suvihata nathI to, paNa mAgadhikA vezyAmAM lubdha thavAthI, kriyA sArI nahotI, tathA vizAlA nagarInA bhaMganuM kAraNabhUta pote thaI, mahA AraMbhAdikathI vratonuM khaMDana karavAvAlo thayelo che. 2. krauca pakSInA samAna guru krauMca pakSInuM rUpa sArUM nathI. tathA kIDA Adikane khAvAthI kevala kriyA paNa sArI nathI, phakta upadeza (vacana) mIThA dhvani vAlo chetevA prakAre keTalAka guruone, cAritradhArI sAdhuonA samAna veSano abhAva hovAthI rUpa nathI, tathA pramAda AcaraNathI kriyA paNa sArI nathI, paNa zuddha mArganIprarUpaNA karavAno upadeza sAro che. marIcI Adi veSadhArI parivrAjakanA peThe, eka yathAjIMdI sivAya, pAsantho, osanno kuzIla, saMsakta, AcAra zuddha prarUpaNA karanArA hoI zake che. 3. bhamarAnA samAna guru. kALo varNa hovAthI bhamarAmAM rUpa sArU nathI, madhura vacana paNa nathI, paraMtu puSpone pIDA karyA sivAya puSpothI rasa grahaNa karavAthI 63. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kevala kriyA ja sArI che, tevI ja rIte keTalAka guruomAM sAdhuno veSa nathI ane teo upadeza ApavA lAyaka paNa nathI, paraMtu kriyAyukta che, jema pratyekabuddhAdikomAM, pratyekabuddha, svayaMbuddha,tIrthakarAdIka jo ke sAdhu che, paraMtu tIrthagata sAdhuonI sAthe pravacanalagathI sAdhaka nathI, sAdhuveSa paNa nathI, upadeza paNa nathI,dezanAnA sevaka pratyeka buddhAdinI jema te ja bhavamAM mokSagAmI hovAthI kriyA to sArI ja che. 4. mora samAna guru. - jema moramAM pAMca varSo suMdara hovAthI tenuM rUpa sAru che, upadeza zabda paNa suMdarache, madhura che, paNa sarpAdikanA bhakSaNa karavAthI kriyA sArI nathI, tema keTalAeka guruomAM veSa ane upadeza sArA che, paNa kriyA sArI nathI. maMgu AcAryAdikanuM dRSTAMta A bAbatamAM jANavuM. 5. koyala samAna guru koyalamAM rUpa sAru nathI, vacana paMcama svara gAvAthI madhura che. AMbAnI zuddha mAMjara bhakSaNarUpa kriyA paNa sArI che, temaja keTalAyaka guruono veSa sAro nathI, sarasvatI sAdhvIne vALavA gayela garda bhIlaucchedI kAlikAcAryanA peThe, sivAyaupadezakriyA sArA hatA. 6. haMsa samAna guru. haMsanuM rUpa sAruM che, kriyA kamalanA bIsataMtuone bhakSaNa karavAthI sArI che, paNa upadeza (vacana) madhura dhvani nathI, tevA prakAre keTalAka gurUomAM sAdhupaNAno veSa sAro che, tathA kriyA paNa sArI che, paraMtu vacana sArU nathI, upadeza nathI, gurU mahArAjAe. AjJA nahI ApavAthI dhannAzAlibhadrAdikanI peThe upadeza ApI zakatA nathI. 7. popaTa samAna guru popaTanuM rUpa suMdara che, tathA sUktAdIkanA bolavAthI zabda paNa sAro che, suMdara drAkSa dADImAdikanA phaLo bhakSaNa karavAthI kriyA paNa sArI na 64 For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che, tevI ja rIte keTalAyaka guruonA veSa, upadeza ane kriyA vagere guNo sArA hoya che. zrImAna jaMbusvAmIjI mahArAjanI peThe. 8. kAgaDAnA samAna guru - jema kAgaDAmAM rUpa nathI, zabdo kaThora hovAthI upadezapaNa sAro nathI, bALaka buDhA, rogI, jAnavaro AdinI AMkho phoDI nAkhavAthI kriyA paNa sArI nathI, mAMsAdikanA bhakSaNa karavAthI kriyA sArI nathI, tevI ja rIte keTalAyaka sAdhuomAM veSa upadeza, kriyA sArI nahI hovAthI A traNe azuddhI hovAthI, pAsatkAdika tathA paritirthIyonekAgaDA samAna guru kahelA che. susAdhu guNo. gayaNaMvanirAlaMbo, hujja dharAmaMDalaM va savvasaho / meruvva nippakaMpo, gaMbhIro nIra nAhuvva // 1 // caMduvva somale so, suruvvaphuraMta uggatavateo / sIhuvva asaMkho mo, susIyalo caMdaNavaNaM va // 2 // pavaNuvva apaDibaddho, bhAraMDavighaMgamuvva appamatto / mudravahuvva viyAro, sAyarasalilaM va suddhamaNo // 3 // bhAvArtha : susAdhu AkAzamAM peThe AlaMbana rahita hoya che. pRthvInA peThe sarvane sahana karanAra hoya che. merunA peThesthira hoya che. samudranA peThe gaMbhIrahoya che. (1) caMdramAnI peThe saumya lezyAyukta hoya che. sUryanA peThe ugra tapa tejadhArI hoya che. siMhanA peThe akSubdha hoya che. caMdanavananA peThe sArI rIte zItala hoya che. (2) pavananA peThe apratibaddha hoya che. bhAraDa pakSInA peThe apramatta hoya che. nAnI bALakanyAnA peThe vikAra rahita hoya che. zaradaRtunA pANInA peThe nirmala manavALo hoya che. 3. 65 65 ~ bhAga -phamA -da For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sAdhusevAnuM phaLa. abhigamaNavaMdana namasaNeNa, paDipucchaNeNa sAhUNaM / cirasaMciyAMpi kamma, khaNeNa viralattamuvei // 1 // bhAvArtha : sAdhuonA sanmukha jAvAthI tathA vaMdana namana temaja zarIra saMbaMdhI nirAbAdhatAnA samAcAra pUchavAthI ghaNA kALanuM saMcita kareluM pApakarma kSaNavAramAM svalpapaNAne pAme che. arthAtu uparokta pramANe karavAthI sAdhusevaka ghaNA ja karmane chedI nAkhe che. sAdhuonI sevAmAM phaLa che, eTaluM ja nahi paNa glAna sAdhunI sevA karavAnuM phaLa paNa ati prabala kahyuM che.juo kiM bhaMte ! je gilANaM paDiyaraise dhanne, uyAhu je tumaM daMsaNeNa paDiyarai se dhanne ! goyamA ? je gilANaM paDiya se dhanne sekeNa TheNaM bhaMte ? evaM vuccai ! goyamA ! je gilANa paDiyarai semaM daMsaNeNa paDivajjai jemaM daMsaNeNa paDivajjai se gilANa paDiyarai AkAraNasAraM khu arahaM tANaM daMsaNaM, eeNa TeNaM goyamA ! evaM vujjhai, je gilANaM paDiyai semaM paDibajjai, jemaM paDivajjai se gilANaM paDiyarai iti / | bhAvArtha : he bhagavan! je glAnanI sevA kare te dhanyavAdane yogya che? ke je tamArA darzanane aMgIkAra kare che te dhanyavAdane yogya che ? he gautama ! je glAnanI vaiyAvacca kare che tene dhanyavAda che. he bhagavan! je glAnanI vaiyAvacca kare che tene dhanyavAda zA kAraNathI Apela che? he gautama ! je glAnanI vaiyAvacca kare che, te mArA darzanane pAmelA che, te glAnanI vaiyAvaccane karanArA che, kAraNa ke bhagavAnanI AjJAne mAnavAnuM je sArabhUta che teja nizcaya arihaMta bhagavAnanuM darzana kahela che. te kAraNa mATe ema kahyuM che ke he gautama! je glAnanI sAravAra vaiyAvacca kare te mArA darzanane pAmelA che. ane je mahArA darzanane pAmelA che, te glAnanI vaiyAvacca sAravAra kare che. A uparathI e samajavAnuM che ke glAnInI vaiyAvacca karanArA 66 For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhagavAnanA vacanane mAnanArA che, ane nahi vaicAvacca karanArA bhagavAnanA darzanane mAnanArA nathI ema sacoTa jaNAve che, mATe uttama jIvoe glAnInI vaiyAvacca karavA cUkavuM nahi eTaluM ja nahi paraMtu draDhabhAvathI vaiyAvacca karavI. zrAddhadinakRtye | (upadeza e zamo) ye vyApAraparAyaNAH praNayinI premapravINAzca ye / ye dhAnyAdipadigrahAgrahagRhaM sarvAbhilASAzca ye // ye mithyAvacanaprapaMcacaturA ye'harnizaM bhojinaH / ste sevyA na bhavodadhau kuguravaH saccidrapotA iva // bhAvArtha : je vyApAra karavAmAM tatpara hoya, je strIyonA sAthe prema karavAmAM pravINa hoya, je dhAnyAdika parigrahane grahaNa karavAnA AgrahanA ghara jevA hoya arthAt atyaMta parigrahadhArI hoya je sarva vastu padArthAdikanA abhilASI hoya, je mithyA vacano bolavAnA prapaMcomAM catura hoya je niraMtara bhojana karanAra hoya, te kugurUone bhavarUpI samudramAM buDADavAvALA mAnI sevavA nahi. jema samudranA pArane pAmavAnI icchA karanArA jIvo samudramAM chidravALA vahANamAM nahi besatA teno tyAga kare che tema uttama jIvoe bhavasamudrane tAravAvALA sugurunuM sevana karI uparokta kugurUono tyAga karavo. pAMca prakAranAgurUo 1 pAsattho, 2 osano, 3 kuzIla, 4 saMsakta, ane pa yathA jIMdI e pAMce kuguruo kahela che. 1.pAsandho be prakAre che : 1 sarvathI pAsattho ane 2 dezathI pAsatyo. temAM potAnArAgI zrAvakane saMbhALI rAkhe, ane sArA sAdhuonI sobata karatA aTakAve, bhoLA lokone bharamAve, potAnA avaguNone DhAMke pArakA avaguNane dekhe, mokSamArga pUchanArA bhavya 67 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jIvone avaLo mArga batAve ane sArA sAdhuonI niMdA kare. ema aneka avaguNathI bharelo hoya te sarvathI pAsattho kahevAya. dezapAsatyo-zayyAtarano tathA rAjAno piMDa kAraNa vinA grahaNa kare, tathA sanmukha lAvelo AhAra le, deza, nagara,kulavigeremAM mamatAvALo, zuddha kuLamaryAdAne utthApanAro, vivAha mahotsavane jonAro, jevA tevA mANasono paricaya karanAro ane mahAvratano tyAga karI pramAdamAM paDelo te dezathI pAsatyo kahevAya che. 2. usanno-gaLIyA baLadanI jema mahAvratAdikanA bhArane upADe te osanno jANavo. te paNa dezathI ane sarvathI ema be prakAre hoya che. temAM zeSakALe kAraNa vinA pATe pATalA vApare, amuka zrAvakanA gharanuM ja lAveluM mAre bhojana levuM ItyAdi doSayukta piMDa levAvALo je hoya che te sarvathI osano kahevAya che. dezathI to pratikramaNAdika ThekANA ochA vadhArekare, ane sugurunuM vacana jALave nahi, rAja veThI kAma karanAra ane upayoga vinA kAma karanAra ema karavAthI AgAmI bhave jene cAritra maLavu mahAdurlabha che tevo ane potAnA ziSyone paNakriyAmAM zithila karanArA hoya tedezathI osano kahevAya che. 3. kuzIla. jJAna, darzana, cAritranA bhedathI traNa prakAre kuzIla hoya che eTale traNa ratnonI ArAdhanA na kare to kuzIla jANavo jemake jJAnathI kAle viNaye bahumANe ityAdi jJAnAcarano bhaMga kare, darzanathI nisaMkiya niSaMkhiya ityAdi jJAnAcArano bhaMga kare, darzanathI nisaMkiya niSaMkhiya ityAdi darzanAcArano bhaMga kare, cAritrathI paNihANajo gajuto, paMcahiM samadahiM tihiM guttihiM, ityAdi cAritrAcArano bhaMga kare, zobhA mATe snAna kare, auSadha ApavA vaidika vigeranA kAmo kare, ane prazna vidyApramukhanA baLathI kAraNa vinA potAne manAvavA, pUjAvavA nimittAdikane kahe, temaja jAtikula pramukhathI AjIvikA kare, ane kapaTano bhaMDAra strI pramukhanA aMgalakSaNa 68 For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kahe, nIca mArge maMtrAdikanA kAma kare-ityAdi cAritrane dUSaNa lagADavAnA kAryo karavAthI cAritra kuzIla jANavo. 4. saMsakta - je ThekANe jAya tyAM tenA jevo thaI jAya ane nATakIyAnI jema bahurUpI thaIne phare, zrI tIrthaMkara mahArAjanA veSane vagove te azubha saMsakta kahevAya che. kemake AgamanA artho be prakAre che. zubha ane azubha temAM jo mahAvratAdi mULa guNamAM tathA piMDavizuddhi pramukha uttaraguNamAM thatAM doSone nivAranAra zuddhayogI puruSonI sAthe eTale saMvegI puruSonI sAthe Agamano artha maLyo hoya to zubharI/pariNamavAthI zubha kahevAya che, ane te ja Agamano artha jo pAsatyAdi sAthe maLyo hoya to prAyaH karI azubha karI pariNamavAthI azubha kahevAya che. kemake lIMbaDAnA samAgamathI mIThA AMbAmAM paNa kaDavAza Ave che, to A ThekANe AMbAnA jevA Agamo jANavA ane lIMbaDAnA samAna pAsasthAdi jANavA. ahIM azubha saMsakto eTale prANAtipAtAdi pAMca AzravamAM ane RddhigAravAdikamAM Azakta hoya, bahukAmI hoya, mohathI gherAyela hoya te azubha saMsakato jANavo, ane AgamanA jANa zuddha mArge cAlanArA gItArtha pramukha je saMvegI puruSo hoya, te zubha saMsaktA jANavA, paNa ahIM kugurunA saMbaMdhamAM azubha saMsakto grahaNa karavo. 5. yathAzRMdI - jaina sUtrathI viruddhAcAra cAlato hoya, ane sUtra viruddha bolIne usUtranI prarUpaNA karanAra, ane svecchAe vartamAna hoya te yathAzkedI kahevAya che. temAM je vacano sUtra vartanAra hoya te yathAzkedI kahevAya che. temAM je vacano sUtra ane paraMparAthI maLatAM na hoya te vacana usUtra kahevAya che gAravAmAM macyo rahe ane gRhastha karatAM paNa nIcakArya kare, bhoLA lokone bharamAvavA mATe potAnI matikalpita vacano bole-jemake he bhAio ! ApaNe ekalI muhapattithI paDilehaNa karIzuM, mATe caravaLAnuM zuM kAma che ? ane ApaNe pAtrAmAM For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mAguM karIzuM mATe kuMDInuM zuM kAma che? athavA colapaTTAnA ApaNe paDalA karIzuM mATe judA paDalA rAkhavAnI koI jarUra nathI ane comAsAmAM jo varasAda na Avato hoya to sAdhuone vihAra karavAmAM zuM doSa che ? athavA comAsAmAM sAdhuone vastra vahoravAthI zuM doSa che ? vahore to kAMI harakata nathI. ema kubhASaNa kare athavA potAne gamatuM na lagADeto aho ! tIrthakara A pramANe kayAM kAM ? ityAdi svamatikalpanAthI bhUta grasita athavA gAMDA mANasanI peThe bole ane tenuM mana paNa zuddha hoya nahi te mithyAdaSTi yathAjIMdI jANavo. e pAMce kuguonuM vizeSa svarUpazrI vyavahAra bhASya Avazyaka sUtra tathA yogabiMdu vigeremAM che. (upadeza 22 mo ) dharmanAM hetuo 1. pote mApelA vrata, niyama, tapano pAragAmI kulahIna mANasa thaI zakato nathI, mATe kula paNa dharmanA hetubhUta che. 2. hInAdhika agopAMgavALo mANasa prAyaH karIne viSama prakRtivALo hoya che tethI tene viSa guNo hotA nathI mATe rUpavAna manuSya paNa dharmanA hetubhUta che. 3. kuSTa, jaLodara, kAsa-zvAsa, javara bhagaMdara vigere rogAdika duHkhayukta mANasa, vratAdika dharmakaraNI karavAmAM zaktimAna thaI zakato nathI mATe nIrogI zarIra paNa dharmanA hetubhUta che. 4. je mANasa alpAyuSavALo hoya te mANasa saMyama, tapa, japa, jJAnavRddhAdikane karI zakato nathI, mATe dIrgha AyuSya dharmanA hetubhUta che. pa. nirmaLa buddhi rahita je mANasa heya, zeya, upAdeya dharmanI parIkSAne jANI zakato nathI, te mANasa buddhinA abhAve Atmahita kevI rIte sAdhI zake ? mATe nirmaLa buddhi paNa dharmanA hetubhUta che. For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 6. saMvega nirveda jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama, tathA tattvAdikano adhigama-A vigere gurumahArAjanA upadezane zravaNa karavAnuM phaLa che. tene je mANasa gurumukhathI zravaNa karato nathI te mANasa upadeza zravaNa karavAnA guNonuM phala kevI rIte jANI zake ? mATe gurumahArAjanA upadezane zravaNa karavo te paNa dharmanA hetubhUta che. 7. jevI rIte chidravALA ghaDAmAM nAkheluM pANI TakI zakatuM nathI, temaja nIce DhaLI javAthI viziSTa guNanA hetubhUta thatuM nathI, tevI ja rIte guramahArAjanI vANIrUpI vAri kahetAM pANI hRdaya rUpI ghaDAne viSe dhAraNa karyA sivAya kevI rIte TakI zakanAra hatuM? mATe avadhAraNA paNa dharmanA hetubhUta che. 8. gurumahArAjanI upadezane zravaNa karI hRdayamAM rAkhyo, paraMtuzraddhArahita jIvone, vaMdhyA gAyanA peThe te koIpaNa upakAra karanAra thaI zakato nathI, mATe zraddhA te paNa dharmanA hetubhUta che. (upadeza 23mo) dharmaphaLa so varSanA 36 hajAra divaso thAya che, manuSyanuM teTaluM AyuSya hoya, to paNa samaye samaye kSINa thAya che. 1. je mANasa tapa sahita pauSadha karI, dharmakaraNI karato, eka divasa nirgamana kareto 2770 kroDa, 77 lAkha, 77 hajAra, 777 palyopama ne palyopamanA sAtamA bhAga jeTaluM devanuM AyuSa bAMdhe che. 2. so varSanA ra lAkha, 88 hajAra prahAro thAya che, temAMthI je manuSya eka prahare pauSadha agara dharmakaraNI kare, to 347 kroDa, 22 lAkha, 22 hajAra, 222 palyopama upara palyopanA be bhAga jeTaluM AyuSya bAMdhe che. 3. so varSanA aMtarmuhurta (beghaDIyo) 10 lAkha, 80 hajAra thAya che, temAMthI phakta be ghaDI zAMti rAkhI, koI mANasa sAmAyika kare 71 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 to 92 kroDa, 59 lAkha, 25 hajAra, 925 palyopama, ane upara palyopamanA AThI yA sAta bhAga jeTaluM devanuM AyuSa bAMdhe che, 4. so varSanI eka ghaDIyo 21 lAkha ane 60 hajAra thAya che, temAMthI phakta eka ja ghaDI zAMtithI, koIpaNa mANasa dharmakaraNI kare to 46 kroDa, 29 lAkha, 66 hajAra, 9 so, kAMIka ochA 63. palyopamanA devanA AyuSyane bAMdhe che. je mANasanI eka paNa ghaDI dharma vinAnI jAya che teno janma sarva prakAre niSphaLa jANavo. 5. so varSanA zvAsozvAsa 407 kroDa, 48 lAkha, 40 hajAra thAya che, temAMthI eka zvAsozvAsa paNa jo koI mANasa dharmakaraNI kare to 2 lAkha, 45 hajAra, 408 palyopama kAMIka ochA cAra bhAga jeTalA devatAnuM AyuSya bAMdhe che. 6. eka navakAra gaNe agara ATha zvAsozvAsa koI mANasa dharmakaraNI kare to 19 lAkha, 63 hajAra, 268 palyopamanA devatAnA AyuSyane bAMdhe che. 7. eka logassano kAussagga kare, agara pacIsa zvAsozvAsa koI paNa mANasa dharmakaraNI kare to, 61 lAkha, 35 hajAra, 210 palyopamanA devatAnA AyuSyane bAMdhe che. (upadeza 24 mo.) dharmanI zreSThatA dharma je te utkRSTa maMgaLa che, svarga mokSane ApanAra che. saMsArarUpI vanane ullaMghana karavAmAM mArga batAvanAra che. dharma mAtAnA peThe poSaNa karanAra che, pitAnA peThe rakSaNa karanAra che, mitranI jema prasanna karanAra che, strInA peThe sukha karanAra che, svAmInA peThe utkRSTa pratiSThA karAvanAra che, temaja gurunA peThe ujavaLa guNonuM AropaNa karI UMcI hade pahoMcADanAra che. dharma je che te sukhano to eka advitIya mahela che. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 temaja zatrurUpI saMkaTamAM bakhatara samAna che, zItathI utpanna thayelI jaDatAne chedana karavAmAM uSNatArUpa che, temaja pApanA marmane jANanAra che. dharmathI jIva rAjA thAya che, vAsudeva baLadeva cakravartI thAya che, dharmathI deva, iMdra, amidra, raiveyaka ane anuttaravAsI deva, anuttara vimAnamAM ahamidrapaNuM prApta thAya che, eTaluM ja nahi paNa dharmathI tIrthakara padane paNa upArjana kare che. A jagatamAM dharmathI ja sarva prakAranI siddhi thAya che, durgatine viSe paDatAM jIvone dhAraNa karI rAkhavAthI, dharmakahevAya che kiMbahunA ? dharma te ja jagatanA jIvone tAranAra che, te dharma dAna zIyaLa, tapa ane bhAva, e bheda vaDe cAra prakArano che. temAM je dAna dharma che te jJAnadAna, abhayadAna, dharmopagraha dAna e nAmathI traNa prakAre kahelo che. temAM dharmane nahi jANanArA puruSone, vAcaMnA agara dezanAdikanuM dAna ApavuM agara jJAnanA sAdhanonuM dAna ApavuM te jJAnadAna kahevAya che, jJAnadAnavaDe karIne prANI potAnA hita ahitane jANI zake che, tethI jIvAdika tattvone jANI viratine prApta kare che, jJAnadAnathI prANI ujavaLa kevalajJAna pAmI, sarva lokanA anugrahakArI, lokAgra upara ArUDha thAya-che mokSapadane pAme che. mana, vacana, kAyAe karI jIvano vadha karavo nahi, karAvavo nahi, temaja jIvanavadha karanAranI anumodanA karavI nahi tenuM nAma abhayadAna kahevAya che. te jIva trasa ane sthAvara e bhedathI be prakAre che, ane te bannenI paryApti eTale potAne jeTalI hoyateTalI paryApti pUrI kare te paryApta kahevAya che ane aparyApta, eTale paryApti pUrI karyA sivAya maraNa pAme te aparyApyo kahevAya che. e uparokta be prakAre che. paryApya paNAnAkAraNarUpa cha paryAddhio kahelI che. 1. AhAra, 2. zarIra, 3. iMdriya. 4. zvAsozvAsa. pa. bhASA. ane 6. mana. M73 93 ~ For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 e cha prakAre kahelI che. temAM te paryAptio ekeMdriyane cAra, vikaleMdriyane (beiMdriya, te iMdriya cauridriya, pAMca, ane paMcedriya jIvane anukrame badhI hoya che. pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, e pAMce ekeMdriya sthAvara kahevAya che. teomAM pahelA cAra che te sUkSma ane bAdara evA be prakAranA che, ane vanaspati pratyeka ane sAdhAraNa evA be prakAranA che, ane vanaspati pratyeka ane sAdhAraNa, evA be bhedavALI kahelI che, temAM paNa sAdhAraNa vanaspatinA sUkSma ane bAdarabe bheda che. trasa jIvo, beiMdri, iMdri, cauriMdri ane paMcadri evA cAra prakAranA che. temAM paMcendriyanA saMjJI ane asaMjJI evA be bheda che. jeo mana ane prANa pravartana karI, zikSA upadeza ane AlApana jANe che, te saMjJI kahevAya che. ane teothI je viparIta hoya che, te asaMjJI kahevAya che. | sparza, rasa prANa, cakSu, zrota, e pAMca iMdriyo che, ane teonA anukrame sparza, rasa, gaMdha, rUpa, zabda e viSayo che. beiMdriya jIvomAM kRmi, zaMkha, gaMDoLA, jaLo, kIDIo vigere vividha AkRtivALA prANIo che. jU. mAMkaDa, maMkoDA ane lIkha vigerene, te iMdriya jIvo, kathana karelA che. pataMgIA, mAkhI, bhamarA, DAMsa, vigerene cauriMdraya jIvomAM gayA che. jaLacArI, sthaLacArI ane AkAzacArI tiryaMco, temaja nArakI, manuSyo, devatA e sarvene paMceMdriya jIvo kahelA che. e prakAre sarva jIvonA AyuSyano kSaya karavo, teone duHkha 74 For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ApavuM temaja teonekaleza utpanna karavo, e traNe prakAre vadha kahevAya che. e traNa prakAranA jIvonA vadhano tyAga karavo tenuM nAma abhayadAna kahevAya che, jepurUSo jIvone abhayadAna Ape che te dharma, artha, kAma ane mokSa e cAre prakAranA puruSArthane Ape che, kAraNa ke vadhathI bacAvelo jIva jo jIve che to tene cAre purUSArtho prApta thaI zake che, kAraNa ke dareka prANIne rAjaya, sAmrAjaya, devarAjaya karatAM paNa jIvitavya vadhAre priya hoya che, ane te ja kAraNathI azucimAM rahelA kRmine, temaja svargamAM rahelA iMdrane paNa, prANApahArI bhaya sarikho che, mATe subuddhivALA jIvoe niraMttara sarva jagane iSTa, evA abhayadAnane viSe apramattapaNuM dhAraNa karI, pravartavuM joie. abhayadAna ApavAthI, jIva, manohara zarIravALo dIrdhAyuSI ArogyatAvALo, rUpasaMpanna lAvaNyatA yukta ane zaktimAna thAya che. dharmopagraha dAnanA 1. dAyakazuddha 2. grAhakazuddha 3. devazuddha, 4. kALazuddha pa. bhAvazuddha e pAMca prakAra thAya che, temAM nyAyopArjita dravyavALo sArI buddhivALo, AsaMsA vinAno jJAnavAna temaja ApIne pazcAttApa nahi karanAro je dAna Ape che te dAyakazuddha dAna kahevAya che.AvuM citta, AvuM vitta ane AvuM pAtra mane prApta thayuM tethI huM kRtArtha thayo chuM, evuM je mAnanAro hoya tedAyakazuddha dAna kahevAya che. sAvadya yogathI virakta, traNa gAravathI rahitane traNa gupti no dhAraka, pAMca samitinuM pAlana karanAra, rAga dveSathI varjita, nagaranivAsasthAna, zarIra upakaraNAdikamAM mamatA rahita, aDhAra zIlAMga rathane dhAraNa karanAra jJAna, darzana ane cAritrarUpa ratnatrayIne dhAraNa karanAra, dhIra suvarNa ane lohamAM samAna daSTivALo dharmadhyAna zukaladhyAnamAM sthita karanAra udarapUrtimAtra AhArane grahaNa karanAra, haMmezAzakti pramANe nAnA prakAranA tapa karanAra, akhaMDitapaNe sattara bhede saMyamanuM pratipAlana karanAra, e aDhAra prakAre brahmacaryane dhAraNa 75 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karanAra evA grAhakane je dAna devuM te grAhakazuddha dAna kahevAya che. beMtAlIza doSathI rahita, azana, pAna, khAdima, svAdima, vastrasaMthAro vigerenuM je dAna te dayazuddhadAna kahevAya che. yogya kALe pAtrane dAna ApavuM te kALadAna kahevAya che ane koI paNa prakAranI vAMchArahitapaNe zraddhAthI je dAna ApavuM te bhAvazuddha dAna kahevAya che. deha vinA dharmanuM ArAdhana thatuM nathI ane annAdika vinA deha TakI zakto nathI, mATe haMmezA dharmanA upakaraNonuM je dAna Ape che tathA je mANasaazanapAnAdika dharmopagraha dAna supAtrane Ape che te tIrthano aviccheda kare che ane paramapadane pAme che. sAvaghayoganuM je pratyAkhyAna karavuM te zIla kahevAya che, ane te dezavirati tathA sarvavirati ema be prakAre che. temAM dezaviratinA pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata evA bAra prakAranA che. sthULa ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca aNuvrata jinezvara mahArAjAe kahelA che, tathA divirati, bhogopabhogavirati ane anarthadaMDavirati e traNane guNavrata kahelA che, temaja sAmAyika, dezAvakAzika, pauSadha ane atithi-saMvibhAga e cArane zikSAvrata kahelA che, e prakAre dezavirati guNa, zuzruSA vigere guNavALA, yatidharma upara anurAgI, dharmarUpa pathya bhojanane icchanArA, zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikayatA e pAMca lakSaNa yukta samakitane pAmelA, mithyAtvathI nivRta thaelA ane sAnubaMdha krodhanA udayathI varjita evAM gRhastha mahAtmAone cAritra mohanIyano nAza thavAthI utpanna thAya che. sthAvara ane trasa jIvonI hiMsAdikanuM sarvathA prakAre varjavuM te sarvavirati kahevAya che, ane te siddhirUpI mahela upara caDavAnI M 96) For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 nisaraNIrUpa che. e sarvavirati alpakaSAyavALA bhavasukhathI virakata ane vinayAdiguNone viSe rakta evA mahAtmA munivarone ja prApta thAya che. je karmane tapAve te tapa kahevAya che, ane tenA bAhya ane atyaMtara evA be bheda che, anazana, UnodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakaleza, saMlinatA, e cha prakAre bAhyatapa kahevAya che, tathA prAyazcita vaiyAvacca, svAdhyAya, vinaya, kAyotsarga ane zubha dhyAna e cha prakAranA atyaMtara tapa kahevAya che. jJAna darzana cAritrarUpI ratnatrayInA dhAraNa karanArAe viSe, advitIya bhakti tathA tenA kAryanuM karavuM tathA zubhanI ja ciMtA ane saMsAranI niMdA karavI te bhAvanA kahevAya che. e cAra prakArano dharma mokSaphalane ApavAmAM sAdhanarUpa che, tethI bhavabhramaNathI bhaya pAmelA manuSyoe te dharma sAdhavA yogya che. (upadeza 5 mo.) bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA daza zrAvako vANia gAma puraMmI, ANaMdo nAmagiha vaI AsI, sivanaMdAse bhajjA, dasasahasassa goulAcauro. // 1 // nihivavahAra kalaMtara, ThANe sukaNayakoDibArasagaM // sosirivIra jiNesara payamUle sAvao jAo // 2 // bhAvArtha : vANijaya gAme AnaMdagAthA pati tenI zivAnaMdA strI hatI. cAra kroDa sonA mahoro bhaMDAramAM cAra kroDa vyAje cAra kroDa vyApAramAM AvI rIte tenI pAse bArakoDa sonA mahoro hatI, dareka gokuLamAM dasa dasa hajAra gAyo evA cAra gokulo hatA, bhagavAna na 77 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mahAvIra mahArAjA padhAryA, vaMdane javuM. dharmopadeza zravaNa tethI bodha thayo, bAra vrato zrAvakanA aMgIkAra karyA, agyAra paDimAMnuM vahana karyuM, avadhijJAna utpanna thayuM, valaNa samudramAM pUrva dizAe 500 yojana kSetra jANe dekhe tevI ja rIte dakSiNa tathA pazcimadizAye jANe dekhe uttara dizAya cUlahimavaMta parvata tathA varSadhara parvata sudhI jANe dekhe uMce saudharma devaloka sudhI jANe dekhe, nIce ratnaprabhAne viSe corAzI hajAra varSanA AyuSyavALA nArakIyo rahe te lolupa narakAvAsa sudhI jANe dekhe kolAka sanniveze mahAvIra mahArAjA padhAryA, gautama svAmI gocarIye nIkalyA lokonA mukhathI ANaMdanA aNasaNanI vArtA sAMbhaLI tyAM gautamasvAmI padhAryA, ANaMda bahumAna karI gautamasvAmIne vaMdana karI mane upara pramANe avadhijJAna utpanna thayuM che, tema kahevAthI gautamasvAmIe kahyuM ke he AnaMda ? gRhastha ne eTaluM badhuM avadhijJAna na hoya mATe micchAmidukkaDamada, ANaMde kahyuM. he bhagavAna ? sAco hoya te micchAmidukkaDe ? gauttamasvAmI zaMkA bhagavAna pAse jaIne kahyuM. te bhagavAn ? huM micchAmidukkaDam Apu ke ANaMda Ape ? bhagavAne kahyuM ke he gautama ? tuM micchAmidukkaDam gautamasvAmI ANaMdane micchAmidukkaDam Ape che, ANaMda aNasaNa karI kALadharma pAmI saudharmadevaloke arUNamAne cAra palyopamanA AyuSyavALA deva thayA, caMpAikAmadevo, bhadAbhajjosusAvagojAo / chagoulaaTThArasa, kaMcaNakoDINajosAmI, // 3 // bhAvArtha : caMpAnagarImAM kAmadeva gAthApati tenI bhadrA strI hatI, chakroDa nidhAne chakroDa vyAje cha kroDavyApAre evI rIte aDhAra kroDa sonA mahoro tenI pAse hatI,darekamAMdasa hajAra gAyo evA che gokulo hatA, bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA vaMdane javuM. dharmopadeza zravaNa bodha thayo, bAra vrata lIdhA. zrAvakanI agyAra paDimAnuM vahana karyuM ekadA pauSadhamAM mithyA dRSTi deve AvI tiraskAra karI upasarga karyo. re re 7i8 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 aprAthyaprArthika, durasaMprAMtalakSaNa, hIna, caturdazIjAta? zrI hI dhRti kIrti varjita dharmakAmI punyakAmI, svargakAmI mokSakAmI dharmakAMkSita punyakAMkSita, svargakAMkSita, mokSakAMkSita, dharmapipAsita, punya pipAsita,svargapipAsita, mokSapipAsita vagere kahI hasti tathA sarparUpe aneka upasargo ryA tathApi abhIta, atrasta, azrubina, achalita, asaMbhrAMta, anudvigna, tUSNIka, dharmadhyAno pagataH, devaprataghala iMdramAhAreja prazaMsA karI hatI tevo ja tuM che vigere kahI vAraMvAra potAno aparAdha khamAvI deva gayo. prAtaHkAle bhagavAna mahAvIra mahArAja padhAryA. pauSadha sahita bhagavaMtane vaMdana karavA kAmadeva gayo. prabhune vaMdana karyA bAda prabhue kahyuM haMho kAmadeva ! rAtrie deve upasarga karyo hato? kAmadeve uttara Apyo hA, prabhu. bhagavAnane sAdhu sAdhvIyone kahyuM-gRhasthAvasthAmAM paNa karmakSINatAne mATe mahAna upasargone mahAnubhAvo sahana kare che, mATe karmakSINa karavA AtmabaLa pragaTa karo, prabhune vacana sAdhu sAdhvIo AjJA ane vinaye karI tahatti karI sahe che ane karmadaLa cUravA, mahAtapajapa dhyAna karI karmane haThAve che. pauSadha pArI kAmadeva ghare gayo. aNasaNe kALadharma pAmI, saudharmadevaloke arUNAbhavaimAne, cAra palyopamanA ASyayavALA devapaNe utpanna thayA, 2. kAsIe cUlaNIpiA, sAmA bhajjA yagoullA aTTa / cauvIsakaNayakoDI, saDDANasiromaNI jAo // 4 // bhAvArtha : vANArasI nagarInAM cUlaNI pitA zrAvaka ziromaNi hato, tene zyAmA nAmanI strI hatI, ATha kroDa nidhAne, ATha kroDa vyAje ATha kroDa vyApAre evI rIte covIza kroDa tene sonAmahoro hatI.darekamAM dasa dasa hajAra gAyo evA ATha gokulo hatA, bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA,vaMdana javuM, dharmopadeza zravaNa, bodha thayo, zrAvakanA bAra vrata lIdhA, agyAra pADimAnuM vahana, mithyAtvI deva 96 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 upasarga,kALadharma, saudharma devaloke arUNaprabhe, vaimAne cAra palyopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. 3 kAsIe surAdevo, dhannA bhajjA ya goulA chaJca / kaNa yaThArasaka koDI, gahiavao sAvao jAo // 5 // | bhAvArtha : vANArasI nagarImAM suradeva zrAvaka ho, dhanyA tene strI hatI, ATha kroDa nidhAne, ATha kroDa vyAje, ATha kroDa vyApAra kula covIza kroDa tene sonAmahoro hatI. koI pustakamAM aDhAra kroDa sonAmahoro lakhela che. darekamAM dasa dasa hajAra gAyo evA che gokulo tene hatA. bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA. vadaMne javuM, dharmopadeza zravaNa, bodha thayo. zrAvakanA bAra vrato grahaNa karyA, zrAvakanI agyAra paMDimAnuM vahana karyuM, devatAno upasarga kALadharma pAmI saudharma devaloke arUNakAMta mAne cAra pa9 yopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. 4 AlamiANayarie, nAmeNa cullAsayagao saDho / bahulAnAmeNa piyA, riddhise kAmadevasamA // 6 // bhAvArtha : AlaMbhikA nagarImAM cUllazataka gAthapati hato, tene bahulA nAmanI strI hatI, che kroDa nidhAne, cha kroDa vyA, cha kroDa vyApAre evI rIte tene aDhAra kroDa sonAmahoro hatI, dareka gokulamAM dasa dasa hajAra gAyo evA che gokulo hatA. bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA, vaMdane javuM. dharmopadeza zravaNa, bodha thayo, zrAvakanA bAravrato grahaNa karyA, agyAra paDimAnuM vahana, devatAno upasarga, aNasaNa karyuM kALadharma pAmI saudharmadevaloke arUNaziSTa vimAne cAra palyopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. pa. kaMpilapaTTaNaMmi, saDDo nAmeNa kuMDakoliao / pussA puNa tassa piyA, riddhisekAmadevasamA // 7 // bhAvArtha : kAMpilyapure kuMDakolika gAthApati hato, puSyA nAmanI For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tene strI hatI, koIka ThekANe punyA strI kahI che, cha kroDa nidhAne, chakroDa vyAje, cha kroDa vyApAre AvI rIte tene aDhAra kroDa sonAmahoro hatI. darekamAM dasa dasa hajAra gAyo evA che gokulo tene hatA. bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA, vaMdane javuM, dharmopadeza zravaNa bodha thayo, zrAvakanA bAra vrato grahaNa karyA, agyAra paDimAnuM vahana karyuM, ekadA rAtrimAM devatAe gozALAnA mata saMbaMdhI prazno karyA, uttara Apyo, devatAniruttara thaIgayo, prAta:kALe bhagavAna mahArAjA padhAryA, devatAnA prazna saMbaMdhI pUchayuM hA pADavAthI bhagavAne prazaMsA karI, aNasaNa, devatAno upasarga kALadharma saudharma devaloke arUNadhvaja vimAne cAra palyopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. 7. saddAlaputta nAmA, polAsaMmI kulAlajAio / bhajjA ya aggimittA, kaMcaNakoDI asetinni // 8 // bhAvArtha : polAsapure sadAlaputra kuMbhakAra hato. tene agnimitrA strI hatI, eka kroDa nidhAne, ekajhoDavyAje, eka kroDa vyApAre, evI rIte traNa kroDa tenA pAse sonAmahoro hatI, ane dasa hajAra gAyovALuM eka gokula hatuM. te gozAlAno bhakta hato. anyadA, rAtriye devatAe svapramAMkahyuM kAle mahAmAhaNa Avaze tuM tenI bhakati karaje, svapra dekhI jAgIne vicAre che. mAro dharmAcArya gozALo Avaze. tenI bhakti karIza. paNa te na Avyo ane bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA, vaMdane gayo. bhagavAnanI riddhi dekhI AnaMda pAmyo,vaMdana karI upadeza zravaNa pachI bhagavAne rAtrimAM deva Avyo hato. tema pUchavAthI uttara hA, pADI potAne Azrame padhAravA vinaMti karI, bhagavAna padhAryA, bhagavAne bhAMDa saMbaMdhI prazna karavAthI baMdhANo bodha thayo, zrAvakonA bAra vrato lIdhA, agayAra paDimAnuM vahana karyuM aNasaNa deva upasargakALadharma pAmI saudharma devaloke arUNabhUta vimAne cAra palyopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. keTalA For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 cauvIsaya kaNayakoDI, gokula aDhe va rAjagihanagare / sayagobhajjA terasa, revai aDasesakoDio // 9 // bhAvArtha : rAjagRha nagare mahAzataka zrAvaka hato, revatI, Adi tene tera strIyo hato, ATha kroDa nidhAna, ATha kroDa vyAje, ATha kroDa vyApAre evI rIte tene covIza kroDa sonAmahoro hatI. darekamAM dasa dasa hajAra gAyo evA ATha gokulo hatA. bhagavAna mahAvIra mahArAjA padhAryA vaMdane javuM, dharmopadeze zravaNa, bodha thayo zrAvakanA bAra vrato lIdhA, agyAra paDimAnuM vahana, ANaMda jevuM avadhijJAna utpanna thayuM, revatIye cha strIne zastrathI ane cha strIne viSathI mArI hatI kukarmI thaI, mahAzatake aNasaNa karyuM, temAM revatInI kAmalAlasAno upasarga, mahAzatake krodha karIsAtame divase lolupa narakAvAsamAM utpatti kahI, bhayathI revatI pAchI haThI, bhagavAne gautamasvAmIne mokalI prAyazcita levarAvyuM, micchAmi dukkaDam dIdho, revatI marI narake gaI mahAzataka kALadharma pAmI saudharma devaloke arUNavahiMsaka vaimAne cAra palyopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. lleo. sAvatthinayarIe, naMdaNIpianAma saDao jAo / assimaNinAmA bhajjA, ANaMdasamo a riddhie // 10 // bhAvArtha : zrAvastinagarImAM naMdinIpriya gAthApati hato. tene azvinI strI hatI. cAra kroDa nidhAne, cAra kroDa vyAje, cAra kroDa vyApAre, evI rIte bAra kroDa sonAmahoro hatI. pratyekamAM dasa dasa hajAra gAyo evA cAra gokulo hatA. mahAvIra mahArAjA padhAryA, vaMdane javuM, dharmopadeza zravaNa, bodha thayo, zrAvakanA bAravrata lIdhA, agyAra paDimA vahana, aNasaNa, deva upasarga, kALadharma saudharma devaloke arUNaga vimAne cAra palyopamanA AyuSyavALAdeva thayA. 10nA sAvatthivatthavvo, laMtagapianAma saDao pavaro / phagguNinAmakalattA, ANaMdasamo aridvie // 11 // For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha : zrAvastinagarImAM lAMtakapriya (zAlihapriya) nAmano zreSTha zrAvaka hato. tene phalyunI nAmanI strI hatI. cAra kroDa nidhAne, cAra kroDa vyAje, cAra kroDa vyApAre evI rIte tene bAra kroDa sonAmahoro hatI. darekamAM dasa dasa hajAra gAyo evA cAra gokulo hatA. bhagavAna padhAryA, vaMdane javuM, dharmopadeza zravaNa bodha thayo, bAra vrata lIdhA, agyAra paDimAnuM vahana, aNasaNa, deva upasarga, kALa dharma, saudharma devaloke arUNakIla vimAne cAra palyopamanA AyuSyavALA devapaNe utpanna thayA. 10 e dase zrAvako mahAvIra mahArAjAthI bodha pAmelA hatA, dase zrAvako bhagavAnanA bhakto hatA, dase zrAvako bAra vratadhArI hatA, dase zrAvako agyAra paDimAnA vahana karanArA hatA, dharma pAmyA bAda dase zrAvakoe cauda varSa pachI saMsAravyApArano tyAga karyo hato, dase zrAvakoe bahu dUSkara tapazcaryA AcarelI hatI, eka AnaMdane choDIne devatAye sarvene upasargo karela hatA, AnaMda ane mahAzatakane prathama avadhijJAna utpanna thayuM hatuM, bAkInA AThane cheDe avadhijJAna utpanna thayuM hatuM, dase jaNAe chevaTe aNasaNa karyuM hatuM, dasa jaNAye mAsikI saMlekhanA karI hatI, dase jaNA vIza varSa svarge gayA, dase jaNA svargathI cyavIne, mahAvideha kSetramAM janma pAmIne, sImaMdharasvAmI mahArAjA pAse dIkSA lai kevalajJAna upArjana karI mokSe jaze. (upadeza chavIrAmo) traikAlyaM jinapUjanaM pratidinaM saMghasya sanmAnanaM / svAdhyAyo gurusevanaM ca vidhinA dAnaM tathAvazyakaM // zaktyA ca vratapAlanaM varatapo jJAnasya pAThastathA / saiSaH zrAvakapuMgavasya kathito dharmo jineMdrAgame // 1 // bhAvArtha : trikAla paramAtmAnuM pUjana karavuM tathA pratidina saMghanuM sanmAna karavuM, tathA sajajhAya dhyAna karavuM tathA gurunI sevA karavI, 83 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vidhivaDe karI satpAtrane viSe dAna ApavuM tathA AvazyakAdikanI kriyA karavI, zakti anusAra vratonuM pratipAlana karavuM, zreSTha tapa karmanuM AcaraNa karavuM temaja uttama prakAre jJAnano pATha karavo. uparokta prakAre zrAvakone viSe zreSTha zrAvakano dharma zrI jinezvaramahArAjanA Agamane viSe kahelo che. zrAvakone ravAnA abhigraho jJAnI mahArAjAe 1384 kroDa, 12 lAkha 87 hajAra, 202 abhigraho zrAvakone karavAnA kahela che. uparokta na bane to mithyAtvanA parihAra, ane samakita sahita dharmanuM AcaraNa karavuM ane comAsAmAM vividha prakAranA abhigraho dhAraNa karavA. 1. dravya, ra kSetra, 3 kALa , 4 bhAva - e cAra prakAre abhigraho kahela che. 1. dravya - dareka varSe potAnI AvakanA pramANamAM, sArA mArgamAM dravya kharcavuM. sAdhune mukhavastrikA vigerenuM dAna devuM, glAnane dAnasAra auSadha ApI, rAtri divasa temanI bhaktimAM tatpara rahevuM, loca karela sAdhune goLa-ghI vigarenuM vizeSa dAna devuM, sAdharmikabhAIonuM vizeSatAthI agara zakti anusAre vAtsalya karavuM, jinabiMba, ravastika aSTamaMgala vigerenuM pUjana karavuM. 2. kSetra -caityAdikanuM pramArjana karavuM, jaina maMdiramAM AvyA pachI karavA lAyaka, nahi karavA lAyaka kAryonI ciMtA karavI, devadravya tathAderAsarajInA gAmakSetrAdinI saMbhALa rAkhavI. '3. kALa - AThama, caudaza tithiyone viSe jinezvara mahArAjane snAtra ArAtrika vigere karavA. bIje divase karato hoya tenA karatA ekAsaNuM, AyaMbila, navI upavAsa vigere adhika tapa karavo, prAta:kALe nidrAnAtyAga sAthe mastake be hAtha lagAvI paMca parameSThI mahArAjane namaskAra karavo. huM koNa chuM? kyAMthI Avyo? kyAM jaiza? 84 For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mAtA, pitA,vaMzakoNa? deva, guru dharma koNa? AdaravA lAyaka, tyAga karavA lAyaka, jANavA lAyaka zuM? evI ciMtavanA sAthe pratikramaNa karavuM, vidhithI jaina maMdirane jAvuM. dravyabhAvathI ja jinabiMba pUjavAno abhigraha karavo, bhojanasamaye najIkamAM jainamaMdira na hoya to gharaderAsarajImAM jinapratimA pAse naivedya sthApana karavuM, pharIthI caiityavaMdana karavuM, kAlAdika ucita, bhojana karatI vakhate sAdhuonA pratyAkhyAnanuM ciMtavana karavuM. vikAsavelAe khAvuM nahi, be ghaDI divasa bAkI rahe tyAre AhAra karI levo. yathAzakti vihAra, cauvihAranuM paccakhkhANa karavuM, pachI jainamaMdira javuM, caityavaMdana karavuM, sAdhuone vaMdana karavuM, zakti anusAra temanI bhakti karavI, vikathA choDI daI, sarjAya dhyAna karavuM ityAdi. 4. bhAva : anityAdika bAra bhAvanA bhAvavI, AvazyakAdika kriyA karavI. daza, vIza, trIza logassano kAyama kAussagna karavo jaina matanA gAthA-prakaraNAdikano pATha karavo, pote bhaNavuM, anya ne bhaNAvavuM, bhaNeluM bhUlI na jAya mATe niraMtara pATha karavo, cAra zaraNo karavA, Ihaloka, paralokanA pApakarmoneniMdavA, paranA tathA potAnA sukRta kartavyonI anumodanA karavI, kaSAyone jItavA, udaya AvelAne potAnA sAmarthyathI niSphaLa karavA, upadeza ApI bIjAnA kaSAyone zamAvavA, vrata, tapa, japa, niyama vigere dharma kartavyo comAsAmAM zrAvakoe vizeSa prakAre avazya karavA, vyAkhyAnaM zravaNa jinAlayagatirnityaM gurorvaMdanaM, pratyAkhyAnavidhAnagAmagirAM citte ciraM sthApanaM / kalyANakarNanamAtmazaktitapasA saMvatsarArAdhanaM, zrAddhaiH zlAdhyatapo dhanAditi phalaM labhyaM caturmAsake // bhAvArtha : niraMtara vyAkhyAna sAMbhaLavuM, jinezvara mahArAjanA maMdira jevuM niraMtara gurune vaMdana karavuM, pratyAkhyAna karavuM, paramAtmAe For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kahela AgamavANIne lAMbA kALa sudhI cittane viSe sthApanA karavI, kalpasUtra sAMbhaLavuM, potAnA AtmAnI zakti pramANe tapasyA karI saMvatsarI parvanuM ArAdhana karavuM, temaja prazaMsApAtra tapa karI, tathA dhanAdikano vyaya karI potAnA AtmAne nirmaLa karI, zrAvakoe comAsAmAM uparokta dharmakAryo karI comAsAne viSe bahu ja sAruM phaLa prApta karavuM. zrAvaktA 12 vrato 5 aNuvrata, 3 guNavrata, 4 zikSAvrata, bAravratanA 124 aticAra. 5 prANAtipAtaviramaNanA. 5 mRSAvAdaviramaNanA. 5 adattAdAnaviramaNanA, 5 maithunaviramaNanA, 5 parigraha parimANaviramaNanA, 5 diziparimANaviramaNanA. 20 bhogopabhogapramANaviramaNanA, 5 anarthadaMDaviramaNanA, 5 sAmAyika doSa viramaNanA, 5 dezAvakAzika doSa viramaNanA, 5 poSadhadoSaviramaNanA, 5 atithisaMvibhAga viramaNanA, 8 jJAnAcAraNanA. 8 darzanAcAranA, 8 cAritrAcAranA, 12 tapAcAranA, 3 vIryAcAranA. pa samyatvanA, 5 saMlekhanAnA, (upadeza satyAvIzamo) cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNo / mANussattaM sui saddhA, saMjamaM miya viriyaM // 1 // bhAvArtha : Iha lokane viSe prANiyone zreSTha cAra aMgo prApta thavA atyaMta durlabha che. 1 manuSyapaNuM, 2 zrutazravaNa, 3 zraddhA, ane 4 saMyamane viSe vIrya-e cAra maLavA mahAdurlabha che. mAnuSya janmanI uttamatA jema samagra parvatane viSe meru zreSTha che, temAM paNa naMdanavana vizeSa zreSTha che, naMdanavanamAM paNa kalpavRkSa vizeSa cittane AkarSaNa karanAra 86 For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che, temaja samagra gatiyone viSe manuSya gati vizeSe karI pradhAna che. jema zarIranA samagra avayavomAM mukhya pradhAna che, mukhane viSe paNa be netro zreSTha che, be netrone viSe paNa kIkInuM uttama sthAna che, temaja tamAma gatiyomAM manuSyagati pradhAna che. jema suMdara rasavALI vastuomAM dUdha zreSTha che. dUdhamAM paNa dahIM magalamaya che, temAM paNa mAkhaNa pradhAna che, temAM paNa ghI pradhAna che, tema manuSyabhava sarvathI zreSTha che. jema gaganamaMDala ati vizALa che, temAM paNa jayotizcakra manohara che, temAM paNa caMdrabiMba suMdara che, temAM paNa amRta ati manohara che tema manuSyagati uttamamAM uttama sArabhUta che, jema samagra sarovaramAM mAnasarovara zreSTha che, temAM paNa pANI pavitra che, temAM paNa kamalo zreSTha che. temAM paNa nirmala varNavALA haMsalAo zreSTha che, tema tamAma gatiyone viSe manuSya gati pradhAna jema samudramAM kSIrasamudra mahAna che, dvIpomAM naMdIzvara dvIpa mahAna che, devomAM iMdra pradhAna che, manuSyomAM cakravartI pradhAna che, samagra bhojanamAM cakravartInuM kalyANakArI bhojana pradhAna che, tejasvI vastuomAM sUrya pradhAna che, tema tamAma janmomAM manuSya janma ja pradhAna che, manuSya janma sivAya bIjA eka paNa bhavathI jIvone mukti maLI zakatI nathI. jema pattharanI khANomAM uttama patthara pradhAna che, temAM paNa sAmAnya ratno pradhAna che, temAM paNa bhAre ratno pradhAna che, temAM atyaMta tejasvI ane icchita tamAma vastuone ApanAra ciMtAmaNi ratna pradhAna che, tema samagra bhavone viSe mAnuSyabhava zreSTha che. jema vRkSomAM azoka vRkSa pradhAna che, temAM paNa AmravRkSa vizeSa madhura phala ApanArA che, temAM paNa bhAgyahIna mANasane durlabha saMpUrNa sukhanI siddhi ApanAra kalpavRkSa pradhAna che, tema tamAma bhavomAM 87. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 manuSyabhava pradhAna che. jema nadIomAM gaMgAnadI pradhAna che, gAyomAM kAmagavI pradhAna che, ghaDAmAM kAmaghaTa pradhAna che tema sarva bhavomAM mAnavabhava pradhAna che. tIrthakara, sAmAnya kevalI, gaNadhara, pUrvadhara, gaNi, cakravartI baLadeva, vAsudevavigere padavIyonolAbha manuSyagatimAM ja thAya che, mATe manuSya gatine uttamottama kahelI che. kevalajJAna, kevaladarzana,manaH paryavajJAna AhAraka zarIra tathA yathAkhyAta cAritra, manuSyagati sivAya anya gatimAM nahi maLI zakavAthI manuSyagati atyaMta zreSTha gaNAya che. jaMghAcAraNa ane vidyAcaraNanI labdhi, vijJAna ane mukti vigerenA lAbho manuSya gati sivAya bIjI gatimAM nahi maLI zakavAthI manuSya gati zreSTha gaNAya che. uttama satyapAtramAM dAna, dharmanA dAna zIyala tapa bhAvanA e cAra aMgo ane sarvaviratino lAbha , manuSya gatimAM ja hovAthI manuSyagati ja avazya AdarzarUpa zreSTha gaNAya che. uttama jAti, kula, uttama, kSetra, bhASA darzana, jJAna, cAritra pramukha kAryono ane AryapuruSono, manuSyapaNA sAthe saMbaMdha hovAthI manuSyapaNAnI uttamA niHsaMdehapaNe svataH siddha ja che. - ItyAdika upara batAvela vizeSa prakAranA samasta lAbhono abhAva, devagatine viSe hovAthI ane manuSyagatine viSe saMbhava hovAthI, manuSya gati ja uttama che. A jagatamAM mahAmahenate meLavI zakAya evA manuSyajanmane je manuSya pAmIne paralokane viSe hitakArI dharmane nathI karato te chevaTanI vakhate pazcAtApa karanArA thAya che. jema kAdavamAM kheMcI gayela hAthI, jALamAM sapaDAyela haraNIyo zoka kare che tenA peThe vyAdhi grasta thayela vRddhAvasthAthI gherAyela, chevaTanI maraNanidrAthI dabAyela, kartavyane nahi For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jANato ane karmanA pariNAmathI prerAyelo manuSya paNa zoka kare che. janma, jarA, ane maraNovaDe cAra gatimAM, aneka vA2 paryaTana karI, ghaNI ja muzkelIthI je manuSyapaNuM meLavela che, te vIjalInA jhabakArA jevuM caMcaLa ane durlabha manuSyapaNuM pAmyA bAda vyartha gumAvI de che, ane dharmakarmane karato nathI, te satpuruSa nathI, paraMtu kApuruSa che, kanISTa che ema jANavuM. je jIvo amUlya manuSya janmane pAmIne, pramAda karI satya dharmanA lAbhathI vaMcita rahI jAya cheteo kalpavRkSa pAmIne paNa yAcanA karyA vinAnA daridra rahenArA manuSyo jevA ja che. apAra jalathI bharelA samudramAM DUbanArAone nAvaDuM malyA chatAM paNa, nahi nIkalI zakanArA manuSya jevA, samyakatvane prApta karIne gumAvanArA manuSyo, A lokamAM pramAdathI manuSyapaNuM gumAvanArA che. je manuSyo aneka vyAdhiothI gherAyalA, vihavala ane pramAdane viSe tatpara rahe che teoe dharma vinA amRta kuMDano prApta karI gumAvI devA jevuM karyuM che. kiMbahunA ? manuSya janma ApIne pramAda ane pApagrasta thai aneka prakAranA vyasanamagna thai dasa dRSTAnta durlabha manuSya janma ne lahIne viSayakaSAyamAM mUDha banI lakSmInA lobhamAM phasAi saMsAranI jALamAM jakaDAi jeNe paralokanA bhAtArUpa dharmane ArAdhyo nathI teNe ihaloka paraloka banne gumAvyA che tema jANavuM. zruti manuSya janma to pUrve karelA prabala punyodayathI kadAca maLe che, ane dharmanI sAmagrI paNa sulabha thAya che,paraMtu paramAtmAnA vacanane zravaNa ka2vAnI ruci thatI nathI. paramAtmAnA vacanone zravaNa karyA vinA manuSya janma nakAmo jAya che. sArAsAra, hitAhita, kAryakArya, bhakSAbhakSya, peyApeya ane lAbhAlAbhanuM kAraNa zAsrazravaNathI ja jANI 99 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zakAya che. kahyuM che ke zAstrazravaNathI kalyANa mArgane jANe che, pApamArgane paNa zAstrazravaNathI jANe che uparokta bane paNa zAstrazravaNathI jANI zakAya che, mATe A bemAMthI je ruce agara kalyANakArI hoya tenuM AcaraNa karo, kAraNa ke nikaTabhavI hoya ane dharmadhanayukta hoya to paNa zAstrazravaNa vinA teno eka paNa artha sarI zakato nathI. artha ane kAmamAM upadezanI jarUra paDatI nathI, kemake anAdikALanI vAsanA hovAnelIdhe sArI duniyA temAM mohI rahI che-muMjhAI gaI che tethI te bane jaldIthI udayamAM Ave che paNa dharmane Acarela nahi hovAthI tene Adaravo joIe. sagarU vinA sAco bodha, bIjo koI batAvI zakato nathI. mATe ALasa, nidrA vikathA, pramAda, mithyAtva choDI zAstrazravaNa karo. aMhasaMtati bhUdhare kulizati krodhAnale nIrati, sphurjadjADyatamobhare mIhiratizreyodrume meghati, mAdyanmohasamudrazoSaNavidhau kuMbhod bhavatyanvahaM, samyagdharma vicArasArakalitasyA karNanaMdehinAm // 1 // bhAvArtha : dharmavicAranuM sArapaNuM jene viSe atyaMta raheluM che evuM paramAtmAnuM vacana zravaNa karavAthI dehadhArI manuSyone te vacana pApanA samUharUpI parvatane viSe vaja samAna AcaraNa kare che. jema vaja parvatane toDI pADe che tema paramAtmAnuM vacanarUpI vaja prANiyonA pAparUpI parvatone toDI pADe che ane jema agnine bujhAvavA pANI zaktimAna che temaja krodharUpI dAvAnalane viSe pANInA samAna paramAtmAnI vANI AcaraNa kare che, arthAt paramAtmAnI vANIrUpI pANInA yoge bhavyAtma jIvono krodharUpI agni bujhAI jAya che. jema sUryanA kiraNa yoge ghaNo aMdhakAra nAza pAme che tema paramAtmAnA vacanane zravaNa karavAthI paramAtmAnA vacano bhavya jIvonA jaDatArUpI aMdhakArane nAza kare che. vRkSanA upara pANI paDavAthI jema navapallavita thAya che tema paramAtmA GO For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vacana rUpI pANIvaDe bhavyAtmA jIvonA kalyANarUpI vRkSane siMcana karI navapallavita banAve che. jema agasti RSi samudranA pANInuM zoSaNa karI jAya che tema paramAtmAnuM zravaNa karela vacana madonmatta moharUpI samudrane zoSaNa karavAmAM niraMtara agasti RSinA samAna thAya che. arthAt paramAtmAnI vANI zravaNa karavAthI bhavya jIvono moharUpI samudra zoSAI jAya che. evuM samajI niraMtara vItarAganI vANInuM pAna karavuM. zAstrazravaNa paralokavidhau zAstrAt, prAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn, zraddhAdhanasamanvitaH // 1 // upadezaM vinApyarthakAmau patipadurjanAH / dharmastu navinAzAstrAditi tatrAdaro hitaH // 2 // pApAmayauSadhaM zAstraM zAstraM punyanibaMdhanam / cakSuH sarvatragaM zAstraM, zAstraM sarvArthasAdhakam // 3 // malinasya yathAtyaMtaM, jalaM vastrasya zodhanam / aMta: karaNaratnasya, tathA zAstra vidurbudhAH // 4 // zAstre bhaktirjagavaMdyairmuktidUtiparoditA / atraveyamato nyAyAttat prAptyA sannabhAvataH // 5 // zrutvA dharma vijAnAti, zrutvA tyajati durmatim / zrutvA jJAnamavApnoti, zrutvA mokSaM ca gacchati // 6 // bhAvArtha : nikaTabhavI, buddhimAna, ane zraddhArUpI lakSmIyukta mahAnubhAva jIva, paralokanI vidhine viSe, prAyaH karI anyanI apekSA rAkhato nathI, uttama jIva zAstrazravaNathI ja paralokanA mArgane jANe che. (1) upadeza vinA paNa loko, artha ane kAma bane aMgIkAra kare che, paraMtu dharma to zAstrazravaNa vinA jANI zakato nathI, ema jANI zAstrazravaNamAM Adara karavo te hitAvaha che, (2) zAstra pAparUpI rogane nAza karavA uttama auSadha che, zAstra puNyakarmabaMdhananuM nidAna karaNa che, 91 For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zAstra sarva jagyAe gamana karanAra, sarva vastupadArthane dekhavA mATe divyacakSu che, sarvArthane sAdhanAra che, (3) jema pANI atyaMta malina vastrane zuddha karanAra che tema aMtaHkaraNane zuddha karanAra zAstra ja che.AvI rIte paMDita puruSo bole che, kahe che, (4) jagadya zrI jinezvara mahArAjAe zAstrane viSe rahelI bhaktine, muktinI zreSTha dUtI kahelI che, e nyAye zAstrane viSe najIkamAM jo ati bhAvathI bhakti prApta thAya to mukti paNa najIkamAM che, temAM kAMI paNa zaMkA karavA jevuM nathI, (pa) zAstrane zravaNa karI dharmane jANe che, zAstrane zravaNa karI durmatino tyAga kare che. zAstrane zravaNa karI jJAnane prApta kare che, ane zAstrane zravaNa karIne mokSe paNa jAya che. (6) jIva, ajIva, tattvAtanta, na nikSepa, paMcAstikAyAdika paDadravyAdika karmagraMtha, kammapayaDI, cauda rAjalokAdikanuM svarUpa zAstrazravaNathI ja jANe che, mATe zAstrazravaNa karavA kaTibaddha thAo. zradhdhA satkarmanA yoge jIvane paramAtmAnA vacano zravaNa karavAmAM prema thayo, ane barAbara Agamane zravaNa kare che paraMtu lavaleza mAtra zraddhA thatI nathI, to pachI te zAstrazravaNa A jIvane lAbha karanAra zuM thAya ? jema ekaDA vinAnA mIMDA nakAmA che tema zraddhA vinAnA zAstrazravaNa paNa nakAmuM che. jema vAMjhaNI gAyane game teTalI sArI vastuo khAvA ApI e paNa te tenA peTamAM ja rahe. paraMtu dUdha ke baccA kAMI paNa ApI zake nahi tema zAstrazravaNa karyA chatAM paNa A jIvane kAMI paNa upadeza lAgu na paDe, koI paNa bAbatanuM jJAna na thAya, aDhAra pApasthAno olakhI tene parivAra na kare, saMsArane anitya na jANe, viSayavAsanA uparathI cittana uThe, vairAgya dazA jAgRta na thAya, bhavane ati kilaSTa duHkhanuM kAraNa na jANe,kaSAyo durataMra duHkhane ApanArA che evuM na jANe, ane huM anaMtakALathI cAra gatimAM rajhaLuM chuM, punyodaye manuSya For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 janma ane jainAgamanuM zravaNa prApta thayuM che, hA. hA. Iti khede hajI paNa mane vairAgyajJAna zraddhA thatA nathI mATe mane dhikkAra che, AvI bhAvanA na thAya to zravaNa karela zAstra paNa phaLadAyaka na thAya. kadApi lezamAtra zraddhA thAya to kone khabara che svarga narakanI? koNa tyAM jaIne Avela che ? agara koIpaNa svarga narakAdika pratyakSa dekhAtA nathI mATe kAMi ja che nahi AvI bhAvanA ane dhAraNA karanAra mANasa mahAajJAnI gaNAya che. paramAtmAne mAne che to pachI cauda rAja lokonA svarUpane batAvanArA paramAtmAnA vacanone na mAne te tenI moTI bhUla che. jinezvara mahArAjA jJAnI hatA ane jJAna cakSuvaDe dekhIne je je bAbato temaNe kahI che te satya ja che, evuM nahi mAnanAra mANasa zraddhAhIna thaI mithyAdaSTipaNe pAme che, ane paramAtmAnAM vacanone zravaNa karatA chatAM te mithyAdaSTi kahevAya to pANImAMthI agni utpanna thayA jevuM che,mATe buddhimAna jIvoe zAstrane zravaNa karI temane viSe barAbara zraddhA dhAraNa karavI. mANasone jo barAbara zraddhA thAya che to saMsArane Thokkara mArI janma, jarA ane maraNAdikanA dArUNa duHkhane nivAranAra evA saMyamane grahaNa karavAmAM jarA paNa vilaMba karato nathI. suiMca ladhdhuM sadhdhaMca, vIriaM puNa dullahaM / bahaveroyamANAvi no aNaM paDivajjae // 1 // bhAvArtha : zrata pAmIne paNa zraddhA thavI durlabha che, zraddhA thaI to puruSArthakaravodurlabha che, ghaNA jaNAne ruce to paNa aMgIkAra kare nahi. saMyamamAM vIrya phoravavuM. cAritrA vargIya-karmanI kSINatAthavAthI, zraddhAnA prabalayoge cAritra to kadAca lIdhuM, paraMtu temAM karmanI kSINatAne mATe puruSArtha nahi karato A jIva pramAdane dhAraNa karI khAvuM, pIvuM, sUvuM, zarIranI ja sevA bajAvavI, vikathA-niMdA-lobha mAnasamAM magna thaI. parigraha ekatra karavAmAM, bhakta bhaktANIyo vadhAravAmAM ane mAnamaratabo 93 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 meLavavA mATe lokapravAhamAM taNAI jaI ALasu thaI kALakSepa kare che te bhagavAnanI ANAne utthApI virAdhaka dazA pAme che, mATe tema nahi karatA jJAnadhyAna karI vaDIla varganI sevA karI, zAstranA parama rahasyane jANI gItArtha thaI rAgadveSAdika tathA kaSAyAdikano jaya karI, zuddha saMyama ArAdhI, bhaNI bhaNAvI, zAstro lakhI lakhAvI, nAnA prakAranA tapane tapato kSaNe kSaNe vairAgya dazAnI vRddhi karato, satya upadeza karI jaina zAsananI unnati karI, jaina zAsanane dIpAvato bodhazakti vaDe bhAgyazAlI jIvone saMsArathI tArato, sAraNA-vAraNA-coyaNAparicoyaNA, A cAranI vRddhine karato, saMyama levA zakti rahita jIvone bAra vratonuM pradAnapaNuM karato eka jagyAe nahi rahetA judA judAdezanA gAma, nagara, pura, pATaNa, zaherane viSe ugra vihArapaNuM dhAraNa karato, zatru mitrane samAna gaNato, tIrthayAtrA karato, dharmopadeza lokone Apato, akiMcana vRtti dhAraNa karI ghaNA mithyAtvI jIvone bodha karato jyAredivasane nirgamana kare che tyAre ja te sAco sAdhu kahevAya che, mATe dinapratidina sAdhudharmanI vRddhi thAya tevo purUSArtha kare to te saMyamamAM vIrya phoravanArA gaNI zakAya che. bhUtakALamAM je je mahAtmAo thaI gayA che, temaNe je je mArge jevI kevI rIte jaina zAsasanI unnatikarI che te te mArge potAnI zakti pramANe purUSArtha karI jaina zAsanane dIpAve, jaina zAsananI vRddhi kare, jainanI saMkhyAmAM vadhAro kare ane satya prarUpaNA sAthe prazAMtavRtti dhAraNa karI pustakomAM lakhyA pramANe sAdhumArgane zobhAve te ja mahAtmA satya zuddha saMyamadhArI kahevAya che, mATe saMyamIe tema karavA cUkavuM nahi. (upadeza 28mo ) pAMca prakAranA svAdhyAya svAdhyAyanA pAMca prakAra che. pahelo prakAra vAcanA che, vAcanA eTale sUtra tathA arthano abhyAsa karavo, karAvavo te, te prakAra - 94 For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vajasvAmI ane bhadrabAhusvAmI vigerenI jema niratara karavo. bIjo pRcchanA nAmano svAdhyAya che. sUtra tathA artha saMbaMdhI saMdeha dUra karavA mATe ane hRdayamAM daDha karavA mATe bIjA vizeSa jJAtAne pUchavuM te pRcchanA kahevAya che. te pRcchanA cilAtiputra, mahAbaLano jIva, sudarzana zeTha ane haribhadra brAhmaNanI jema avazya karavI trIjo parAvartana nAmano svAdhyAya che. bhaNI gaelA sUtrAdika vi. sarIna javAya mATe tenuM vAraMvAra gaNavuM, AvRti karavI te parAvartanA nAmano svAdhyAya che. bhaNI gaelA sUtrAdika vIsarI na javAya mATe tenuM vAraMvAra gaNavuM, AvRti karavI te parAvartanA kahevAya che, te atimuktaka tathA kSullaka RSinI jema karavuM tathA taMtu vaNakaranI jema vistAravuM, koI eka vaNakara pAMjaNI pAtAM te taMtuonA prAMtabhAgane pakaDIne banne cheDe UbhI rahelI potAnI be strIo pAse jyAre jyAre jato tyAre tyAre kusamarthana tathA adharacuMbAni karato hato, tenI A pramANenI ceSTA mArge jatA koI munie joI, eTale te UbhA rahyA. te vakhate vaNakara munine kahyuM ke sAdhu! tamo zuM juo cho? AvuM sukha tame kyAMI joyuM che? tamAre to AvuM sukha svapramAM paNa kyAMthI hoya? A pramANe abhimAnavALuM tenuM vacana sAMbhaLIne, munie avadhijJAnano upayoga dIdho, to te vaNakaranuM eka kSaNanuM AyuSya bAkI raheluM joI, tene potAnI pAse bolAvIne kahyuM ke he bhadra keTalI vakhata jIvavA mATe AvI kAmaceSTA kare che, tAruM AyuSya to hamaNAM ja pUrNa thavAnuM che. te sAMbhaLIne vaNakara bhaya pAmIne bolyo ke tyAre tame mane kAMI paNa jIvavAno upAya kaho. pachI munie tene navakAra maMtra Apyo.te maMtrane eka vAra gaNIne tenuM parAvartana karato te mRtyu pAmIne svarge gayo. potAnA patinuM akmAta mRtyu joI te strIoe munine kalaMka caDAvyuM ke tame mArA svAmIne muTha vigerenA prayogathI mArI nAkhyo. munie temane ghaNo upadeza tathA zikhAmaNa ApI, paNa te strIoe potAno kadAgraha 5. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 choDyo nahi, ane gAmanA lokone bhegA karI munine kalaMka ApavA lAgI. muni paNate devanA AgamananI rAha jotA tyAM ja UbhA rahyA, eTalAmAM te vaNakara deva potAnA gurunA upakAranuM smaraNa thatAM tatkALa tyAM Avyo ane gAmanA lokone tathA potAnI strIone sarva vRttAMta kahIne temanI zaMkA dUra karI gurune namI stavIne svarge gayo. cotho anuprekSA nAmano svAdhyAya che. anuprekSA eTale sUtrArthano mukhathI uccAra karyA vinA manamAM dhyAna karavuM te kAryotsargAdikamAM, ane svAdhyAyane divase, mukhe parAvartana thaI zake nahi te vakhate anuprekSAvaDe ja zrata, smRti vagere thAya che, parAvartana karatAM anuprekSA adhika phaLadAyI che, kemake abhyAsanA vazathI mana zUnyapaNuM chatAM paNamukhavaDeparAvartanAthaI zake che ane anuprekSA to mane sAvadhAna hoya tyAre ja thaI zake che. maMtrInI ArAdhanA vigeremAM smaraNa anuprekSAthI ja vizeSa siddhi thAya che kahyuM che. saMkulA dvijane bhavyaH, sazabdAnmaunavAnzubhaH / maunananAnAna: zreNa, nApa: snAdhyaH para: para: zA bhAvArtha : ghaNA mANasomAM rahIne jApa karavo, te karatAM ekAMte karavo te zreSTha che, temAM paNa mukhathI bolIne karavA karatAM mauna dhAraNa karI karavo te zreSTha che, mauna jApa karatAM paNa manathI jApa karavo te zreSTha che, evI rIte uttarottara jApa vakhANavA lAyaka che. saMlekhanA, anazana vigere karavAthI bahu kSINa zarIravALA thaI javAne lIdhe, parAvartanAdika karavAnI zakti rahetI nathI, tyAre anuprekSAe karIne ja pratikramaNa vigere nitya kriyA thAya che, tethI ghAtakarmano kSaya thaIne kevaLa jJAnanI prApti thAya che, ane prAMte siddhipada prApta thAya che, - pAMcamo dharmakathA nAmano svAdhyAya che. dharmakathA eTale dharmanA upadeza ane sUtrArthanI vyAkhyA karavI tathA sAMbhaLavI te. dharmakathA naMdiSaNatI peThe karavI. For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 A pAMca prakAranA svAdhyAye karI tapanI pUrti thAya che. te viSe AlocanA graMthamAM kahyuM che ke ekAsaNuM bhaMga thAya to pAMcaso navakAragaNavA, nIvIno bhaMga thAya to chaso ne saDasaTha navakAra gaNavA, AyaMbilano bhaMga thathA to eka hajAra navakAra gaNavA ane upavAsano bhaMga thAya to be hajAra navakAra gaNavA, covihArano bhaMga thAya to eka upavAsa karavo. haMmezA ekaso navakAra gaNavAthI varSe chatrIza hajAra navakArano svAdhyAya thAya che, haMmezA baso navakAra gaNavAthI varSe boMtera hajAra navakArano ane haMmezA traNaso navakAra gaNavAthI eka varSe eka lAkha ane ATha hajAra navakArano svAdhyAya thAya che. AvIrItanA svAdhyAya tapane jinezvare sarvottama eTale sarva tapamAM uttama tapa kahela che, mahAnizItha sUtramAM kahyuM che ke - ... bArasa vihaMmi vitave, sabbhiMtara bAhire kusala diDhe / navi atthi navia hohi, sajjhAya samatavo kammaM // 1 // bhAvArtha : sarvajJa bhagavAne kahelA abhyataMra ane bAhya evA bAra prakAranA tapamAM svAdhyAya jevuMtapa karma koI che nahi, thaze paNa nahi. maNa vayaNa kAya gutto, nANA varaNaM ca khavai aNu samayaM / sajjhAye vaEto, khaNe khaNe jAi vairaggaM // 2 // bhAvArtha : svAdhyAyamAM vartato mANasa mana, vacana, kAyAnI guNie karIne pratisamaye jJAnAvaraNIya karmano kSaya kare che, tene kSaNe kSaNe vairAgya prApta thAya che. iga du ti mAsakhavaNaM, saMvaccharamaviaNasiu hujjA / sajjhayajhANarahio, ego vAsaphalaM pi na labhejjA // 3 // | bhAvArtha : eka mAsa, be mAsa ke traNa mAsakSamaNa kare athavA eka varSa sudhI anazana upavAsa kare, paNa jo svAdhyAya dhyAna rahita hoyato eka upavAsanuM phaLa paNa meLavato nathI. 97 bhAga-8 phamAM -8 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 uggama uppAya esaNAhiM, saTTe ca niccaM bhujaMto / jai tiviheNA utto, aNusamayaM bhavijja sajjhAe // 4 // tA taM goyama egaggamANasaM, nevau vamiuM sakkA / saMvacchara khavaNeNa vi, jesa tahiM nijjarA NaMtA // 5 // bhAvArtha : uddagama, utpAda ane eSaNAnA doSa vinAnA zuddha AhArane dararoja bhogavato chato paNa, jo te pratisamaye trividha yoga vaDe svAdhyAyamAM yukta-tatpara hoya to, he goyama ! te ekAgra manavALAne sAMvatsarika tapavaDe karIne paNa,upamI zakIe nahi, arthAt tenI sAthe paNa sarakhAvI zakIe nahi, kAraNa ke sAMvatsarika upavAsa karatAM tene anaMtaguNI nirjarA thAya. svAdhyAyaH paMcadhA prokto, mahatI nirjraakrH| tapo pUrtiranena syAt, sarvotkRSTastato'rhatA // 1 // bhAvArtha : svAdhyAyanA pAMca prakAra che, te karmanI nirjarA karanArA che, enAvaDe tapanI pUrNatA thAya che, mATe ja arihaMte te svAdhyAya tapane sarvotkRSTa tapa kahelo che. (upadeza 29mo) pAMca prakAranA anuSThAna (1) A lokane arthe tapasyA ke kriyA vigere je kAMI kare te viSe anuSThAna jANavuM. mAgadhikA vezyAe kulavAkane bhraSTa karavA mATe karyuM hatuM tenI jema. (2) paralokanA sukhane arthe je tapazyA vigere kriyA kare te garala anuSThAna jANavuM, vasudevanA jIva naMdISeNanI jema. (3) upayoga vagara jetapa, sAmAyika vigere kare athavA bIjAnI kriyA joIe saMmUcchimanI jema kare te anyonya anuSThAna jANavuM. laukika zAstramAM paNa gurunA upadeza vinA je koI bIjAnuM dekhIne Acare For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 te jaTilanA mUrkha ziSyanI jema hAsya karavA yogya thAya che iMDAM jaTilamUrkha ziSya daSTAMta kahevuM. (4) upayogI paNAthI abhyAsane anukULa evI kriyA karavI te, tahetu anuSThAna jANavuM, te AnaMda zrAvaka vigerenI jema. (pa) mokSane arthe yathArtha vidhipUrvaka je tapa, kriyAdi karavuM te amRta anuSThAna,vItarAga saMyamIarjuna mALI vigerenI jema jANavuM. A pAMca prakAranAM anuSThAnamAM pahelA traNa tyAga karavA yogya che ane chellA be svIkAravA yogya che. evI rIte bIjA paNa anuSThAnanAM cAra prakAra che. (1) je prIti rasavaDe karAya. ane atirucithI vadhe te prIti anuSThAna kahevAya che. te sarala svabhAvathI jIvone haMmezA kriyAmAM thAya (2) bahumAnathI bhavya jIvo pUjaya uparanI prItivaDe je kare te bhakti anuSThAna kahevAya che. prItianuSThAna ane bhakti anuSThAnamAM eTalo taphAvata che ke strInuM pAlana prItithI thAya che ane mAtAnI sevA bhaktithI thAya che. (3) sUtranA vacanathI je kriyA karavAmAM Ave te vacana anuSThAna kahevAya che te sarvatra Agamane anusAra pravRtti karavArUpa hovAthI cAritradhArI sAdhune hoya che, pAsatkAdikane hotuM nathI. (4) je abhyAsanA baLathI zrutanI apekSA vagara phaLanI icchA vagara jinakalpinI jema, yathArtha kare te asaMgaanuSThAna kahevAya che. vacanaanuSThAna ane asaMgaanuSThAnamAM eTalo taphAvata che ke, kuMbhAranA cakranuM bhramaNa daMDanA saMbaMdhathI thAya che, tenI jema vacana anuSThAna ane pachI je cakranuM bhramaNa, daMDanA saMyoga vinAkevala saMskAra mAtrathI thAya che. tenI jema asaMga anuSThAna eTale je zruta saMskArathI kriyAkALe vacananI apekSA vagara thAya, te asaMga anuSThAna kahevAya che. A EE For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 yuktithI baMnemAM bheda samajavo. A cAre bheda anukrame vizeSa zuddha che. te viSe bRhad bhASyamAM kahyuM che ke - prathama bhAvanI svakalpanAthI prAyaH bAlA dalane saMbhave che, pachI uttarottara nizcaya zuddha yathArtha kriyAnI prApti hoya che. A pramANe anuSThAnanuM svarUpa sAMbhaLIne, tene vidhipUrvaka AdaravuM tema karavAthI ja sAruM phaLa prApta thAya che. (upadeza zIzamo) A duniyAmAM janma pAmelA jIvo, rogI avasthAne viSe sArA thavA mATe jema auSadha kare che, tema teone dharma karavAnI paNa AvazyakatA che, have te auSadhane dekhADe che. cAra prakAranA auSadho 1. koIka auSadha vyAdhinA prakoparUpa doSane utpanna kare che, jemake pittajavaravALo mANasa, pittajavaranI bahu ja pIDA pAmatI vakhate, bahu ja bolabola kare che, vaidya tenI tevI sthiti dekhI, roganI zAMtine mATe aDhAra vastuono kavAtha Ape che, te kavAthathI pitta no vadhAre prakopa thAya che, ane tene Azraya karelA bIjA vyAdhiyo utpanna thAya che, paNa te kavAtha kAMI paNa guNa karato nathI. 2. koIka auSadha rogIne, vyAdhinA upazama guNane kare che, paraMtu doSa karatuM nathI, jema ke tridoSayukta varavaDe pIDA pAmelA roganI, aDhAra vastuno kavAtha AvAthI tridoSa javarane zAMti karI Arogyano guNa kare che. 3. koIka auSadha guNa doSa bannene kare che, jemake abhinava pittajavaDe pIDAyelA rogIne, gAyanA dUdhamAM sAkara nAkhIne ApavAthI auSadha thAya che, tenAthI pittanI zAMti thavAthI ekane guNa thAya che, paNa dAhanA adhikapaNAthI, sAkarathI kAMIka zleSamAdikanI utpatti thavAthI doSane utpanna kare che. - 4. koIka auSadha guNadoSa kAMI paNa karatuM nathI, jemake vAta (100) 100 For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pitta javaravALA roganI, siMghava tathA jIrA sahita. bIjorU ApavAthI, te vAta pitta bannene zamAve paNa nahi, tema rogano paNa prakopa na kare paNa samAna rahe, to auSadha pramANe dharma paNa 1 doSa ra guNa, 3 guNadoSa, 4 nahi guNanahi doSa e cAre prakAre kare che, A hakIkata nIce pramANe ghaTAve che. 1. jemake mithyAtvane dharmamAnanArA, devagurudharmane viSe viparIta buddhi rAkhanArane gocara, kutIrthiko kahelA che. teo snAna yajJAdikanI kriyA vigerene mAnanAra hoya che, te mithyAdraSTi lokone viSe je dharmanI rUDhI hoya che. tene ja te loko dharma kahe che A dharma duraMtara cAra gatirUpa saMsAracakravAlane viSe paribhramaNa karAvanAra che. yajJa karAvanAra turamaNi rAjA peThe durgatimAM laI janAra che, keTalAyeka carakAdiko tApaso pApakarmane viSe tatpara rahelA chatAM paNa, mAsakSamaNAdika tapakarma, kAyakaSTa karavAthI kiMcit zubha phaLane teo pAme che, paraMtu anaMtara bhavane viSe teo nizcaya narakAdika gatine viSe jaI duHkhanA bhAjana thAya che. jema koI mANasane sojA caDavAthI duHkha karanArA thAya che tema mithyAtva dharma paNa doSarUpa avaguNa utpanna karanAra thAya che. 2. nirnidAna dharma pote karelA tapakarma AdinuM phaLa para loke mAMgavu nahi tathA Ihaloke paNa prArthanA nahi karavArUpa, samyagU jJAna, darzana, cAritra lakSaNayukta, sarvajJapraNIta dharma, mahAguNane kare che. A dharmakarmakSayarUpa guNane kare che, eTale vAMchita phaLarUpa, dhanasukha, saMyoga,rAjyAdika sAMsArika sukhone ApI, jaldIthI mokSanI prApti karAve che mATe zreyAMsakumAra ane caMdanabALAnI peThe ekAMta rIte guNakArI che. 3. sanidAna dharma tapaphaLanI prApti karavAvALo dharma, sarvajJapraNIta sanidAna dharma guNa doSa ubhayane karanAra thAya che. te dharma ArAdhakane bIje bhave, prArthita rAjyAdika zubha phaLane ApanArA thAya che, pachInA (101) For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhavamAM durgatimAM laI jAya che,niyANuM bAMdhela che mATe, zaMkA mithyAtva kriyAyukta dharmanuM phaLa rAjayanI prApti, ane bIje bhave durgati javAno bhaya kahyo, paraMtu ahIM to sanidAna dharmanuM phaLa rAjayAdikanI prApti che, todurgatinA hetubhUta viSe paNa guNapaNa dhAraNa karIe to zo vAMdho, ? uttara mithyAdaSTi tApasAdika, tathA prakAranI vidhi rahita hovAthI rAjyAdikanI prApti paNa,pApAnubaMdhanA hetubhUta hovAthI, ane dharmavimukha mahAAraMbhAdikanuM pravartana karavAthI keTalAkane, hiMsAmaya yajJAdikanI kriyAne viSe mithyApaNAnI, eka ja ruci pravartAvavAthI tene durlabhabodhipaNuM prApta thAya che, te doSa che, kAraNa ke jina matane viSe sanidAna tapaphaLa rAjayAdikanI prAptikahela che, ane jina dharmanA upara rAgAdikathI sarvavirati Adi vizeSa dharmanI prAptithI bhavAMtare sulabhabodhipaNuM prApta thAya che te guNa kahela che, mATe brahmadatta cakrInA jIvanI peThe guNadoSarUpa kahela che, 4. guNadoSa kaMIkare nahi, jema ke kRSNa mahArAjanI sAthe aDhAra hajAra munine vaMdana karanAra vIrosALavI aDhAra hajAra munine vaMdana karatA chatAM paNa bhAvanA zunyahovAthI koI paNa prakAranA phaLane pAmyo nathI, eTale tene koI paNa guNadoSa thayo nathI. upadeza ekjhIzamo) daza prakAranA dhamadharmAdi 1 dharmAdharma, 2 kAryAkArya, 3 sArAsAra , 4 gamyAgamya, pa yunatyAyukta, 6 madhyAmadhya, 7 bhakSyAbhaDhyuM, 8 bhojyAbhojaye, 9 peyApeya, 10 saugAsInuM, 1 dharmodharma-dvidhA be prakAre che. 1 laukika ane lokottara, temAM laukika dharma-grAmyAdi dharmakathA, jene viSe eka uttara Ape te sarve uttara Ape paraMtu satyAsatyAno tathA pUrvAparano teone vicAra hoto nathI ke yathArtha zuM che ? lokottara dharma-sAdhu AzrayI samyagadarzana jJAna 102 For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 cAritrarUpa, ane zrAvaka AzrayI zrAvakanA niraticAra bAra vratarUpa, lokottara dharma kahevAya che, ane adharma te bannene eTale laukika ane lokottara A bannene hiMsArUpa, eTale ke jo hiMsAkare to banne adharma thAya. bane adharmI kahevAya. 2 kAryAkArya : dvidhA be prakAre che. 1 laukika. 2. lokottara temAM laukika kArya aviruddha vyApArAdika arthAta nyAyaniSThAthI vyApArAdikane kare che, ane akArya khoTA-tulA ane khoTA mAnAdikavaDe karI vadhAre levuM ane ochuM ApavuM te, tathA lokottara kArya sAdhuone uttama prakAre tapa, japa, vrata, pratyAkhyAna, pAna, dhyAna, kriyAkAMDAdi ane akArya samAcAri, vilopAdika kahevAya che. tathA zrAvakone lokottara kArya jinezvara mahArAjane vaMdana, namana, pUjana vigere bhakti Adhi, tathA gurupUjane temaja saddharmasamAcAraNAdi, ane akArya mithyAtvanuM sevana tathA dharmaviruddha temaja lokaviruddha AcaraNone sevavArUpa kahevAya che. 3 sArAsAra : dvidhA be prakAre che. 1 laukika ane 2 lokottara temAM laukika sAra, vaja, caMdana, gozIrSAdi ane asArakhadIra, eraMDa, kaMTaka, kASThAdi, tathA lokottarasAra sAdhu ane navavidha brahmacarya pratipAlanAdi, tathA asAra navavidha brahmacaryane atikramaNAdikathI malinakaraNAdi tathA lokottarasAra zrAvakone sarvaviratinI lAlasA, icchAnA pariNAmAdi tathA asAra pramAdAdikanuM sevanAdi kahevAya che. 4 gamyAgaj : dvidhA be prakAre che, 1 laukika ane 2 lokottara. temAM laukikagamya svastriyAdikane viSe ane agamya bhaginI AdikanI viSe tathA lokottara gamya sAdhuone maryAdA zIla kSetrAdikane viSe, tathA agamya anAryAdikane viSe, tathA lokottara gamya zrAvakone svabhAryAdiSa tathA agamya parazviyAdikane viSe kahevAya che. 5 yukatsAyujya dvidhA be prakAre che, 1 laukika ane 2 lokottara. temAM laukika yuAM abhyAgata, pratipatti Adi, ane ayukyuM 103 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 paradrohAdi, tathA lokottara yukatya sAdhuone paropakAra karaNAdi, ane ayutya siddhAMtanA arthagopAlanAdika, tathA lokottarayuAM zrAvakone munimahArAjAnI upAsanAdika, tathA amulya pAkhaMDI tathA kugurUnI upAsanAdi kahevAya che. 6. madhyAmadhya : divA be prakAre kahevAya che. 1 laukika ane 2 lokottara. temAM laukika madhyAmaa baMnne pakSane viSe sAra asAra, madhyasthatAdi ane lokottara madhyAmaa sArAsAra kahevAya che. 7 bhakSyAbhaDhya dvidhA be prakAre kahevAya che. 1 laukika ane 2 lokottara. temAM laukikabhakSya nAlikerAdi tathA modakAdi, ane abhakSya kiMpAkaphalAdi, tathA lokottara bhakSya sAdhuone eSaNIya AhArAdi ane abhakSya aneSaNIya AhArAdi, ane zrAvakone paNa te ja prakAre samajavuM. 8 bhojyAbhojya : dvidhA be prakAre che 1 laukika ane 2 lokottaratamAM laukika bhojaye odanAdi ane abhojaye mAMsAdi, tathA lokottara bhojaye sAdhuone eSaNIya, kalpanIya,doSAdirahita AhAra piMDAdika, ane abhojya aneSaNIya, akalpanIya, piMDAdika tathA zrAvakone lokottarabhoye asaMsaktabhaktAdi ane abhojaye anaMta jaMtuonA jIvaghAtarUpa anaMtakAyAdika kaMdamUlAdikanuM bhakSaNa kahevAya che. ( 9 peyApeya : dvidhA te be prakAre che. 1 laukika ane ra lokottara temAM laukika peya dugdhAdi ane apeya rudhirAdi, tathA madirAdi, lokottarapeya sAdhuone prAsuka eSaNIyAdi ane apeya apakAyAdi sacitta jalAdi, ane lokottara peyaM zrAvakone udakAdi ane apeya madirAdika jANavuM. 10 saukhyAsIkhyuMH dvidhA be prakAre che 1 laukika ane 2 lokottara temAM laukika saukhya viSaya saukhyAdi, ane asaukhyatat aprAptirUpAdi, 104 104 ~ For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tathA lokottara saukhya sAdhuone vrataparyAya dhRtyAdi, ane asaukhya aratyAdi, tathA lokottara saukhya zrAvakone pauSadha anuSThAna karaNAdi, ane asaukhya zaMkA kakSAdi AkulacittAdi tathA sarvathA saunuM bannene mokSAdi kahevAya che. (upadeza batrIzamo) saMsAranI asAratA A saMsAra asAra che. dhana nadInA veganA jevuM caMcaLa che, zarIra vijaLInAM vilAsanuM jevuM nAzavaMta che, tethI sujJa puruSoe, te traNemAM sarvathA prakAre anAsthA rAkhI, sAdhu thaI mokSamArga rUpa, yatidharmane viSe prayatna karavo. jo tema karavAmAM azaktapaNuM hoya to tenI AkAMkSA rAkhI. samyakatva yukta zrAvakonA bAra vratone aMgIkAra karI, zrAvaka dharmane viSe ujamALa thavuM joie, zrAvakoe pramAda choDI mana, vacana, kAyAe karI, dharmayukta karaNIthI ja ahorAtra vyatIta karavA. zrAvakoe brAhma muhUrtamAM UThI, paMcaparameSThI maMtranuM smaraNa karI vicAravuM ke huM kyA kuLano chuM ? mAro dharma zuM che ? mAre vrata zuM che ? ema vicArI, pachI pavitra thai, jaina maMdira jaI gRhacaitye jaI, puSpa, naivedya, stotravaDe devonI pUjA karI yathA zakti pratyAkhyAna karI pachI, moTA derAsarajI javuM, tyAM prabhune traNa pradakSiNA vidhivaDe karI, puSpAdikathI prabhunI pUjA karIne suMdara stotrovaDe prabhunI stuti karIne, pachI guru pAse jaI vaMdana karI, vizuddha buddhivaDe AtmAne nirmaLa karIne, paccakhANa levuM, guru darzana thatAM ja UbhuM thavuM, guru AvatA hoya tyAre sAmAjavuM, ane gurune dekhe mastaka upara be hAtha lagAvI aMjalI karavI, ane guru tenA Asane beThA pachI temanI upAsanA karI, guru jyAre jAya tyAre temanI pAchaLa javuM, A pramANe karavAthI guru mahArAjanI vinaya sahita bhaktikarelI kahevAya che. tyArabAda pharIne potAne ghera AvavuM ane pachI sabuddhipUrvaka, 105 - 105 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dharmanA avirodhapUrvaka, udyama-vyApAra karavo. pachI pharIthI madhyAnDakALe, jinapUjA karI bhojana karavuM, tyArabAda zAstranA jANakAro pAse jaI zAstronA rahasyonI vicAraNA karavI. pachI saMdhyA vakhate pharIthI devArcana karI, Avazyaka pratikramaNa karavuM pachI uttama prakAre sajhAya dhyAna karavuM, tyArabAda rAtrie yogya samaye, devagurudharmanA smaraNapUrvaka pavitra thaI alpanidrA karavI. prAyaH karI brahmacaryanuM pratipAlana karavuM. vacce jo nidrA UDI jAya to, strIonA bibhatsa aMgopAMgonuM ciMtavana karavuM, mahAtmA puruSoe, jenAthI nivRtti kahIne teno vicAra karavo, strInuM zarIra maLa, mutra viSTA, majjA, zleSama, asthi, rudhira,temaja mAMsanI graMthIothI bharapUra che. snAyuthI sIvelatheLI samAna che, jo strInA zarIranA uparanA bhAgane aMdara ane aMdaranA bhAgane bahAra upara bhAgane viSe karavAmAM Ave to dareka kAmI puruSone, zIyAla ane gIdha vigerethI tenA zarIranuM rakSaNa karavuM paDe. jo kAmadeva strIrUpa zastrathI, jagatane jIvavAnI icchA karato hoya, to te mUDha buddhivALo halakA pIMchAM zastra zA mATe rAkhato nathI. aho ! aho ! saMkalpathakI ja utpanna thanArA rAmadeve, A vizvane bahu ja viDaMbita karyuM che, paraMtu duHkhanuM mULa saMkalpa che AvI vicAraNA karavI ane je je bAdhakakArI doSo hoya teno pratIkAra ciMtavavo, temaja tevA doSothI mukta evA munione viSe harSa karavo. sarva jIvone viSe rahelI mahAdukhakAra bhava-sthitine viSe vicAra karI, svabhAvathI ja sukhakAraka sukhadAyaka evA mokSamArgano zodha karavo, jemAM jinezvaradeva, dayA dharma ane munio guru che, tevA zrAvakadharmanI kayo paMDita puruSa prazaMsA nahI kare. vaLI uttama jIvoe te vakhate nIce prakAranA manorathonuM ciMtavana karavuM ke huM jaina dharma rahita, cakravartI paNAne paNa icchato nathI, paraMtu jainadharma sahita, daridrapaNuM agara kiMkarapaNu hoya tene paNa zreSTha mAnuM 16 For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vaLI sarva saMgatane choDI daI, jIrNa vastra paherI, malina zarIra rAkhI, madhukarI vRttine aMgIkAra karI, municaryAne kayAre AcarIza ? duHzIla lokonI saMgatine tyAga karI, gurumahArAjanI caraNarajano sparza karI, yogano abhyAsa karato, huM A saMsAra chedavAne kyAre samartha thaiza ? adharAtre nagara bahAra kAyotsarga karIne rahelA ane thaMbhavat thaelA, mArA zarIra sAthe, vRSabho potAnA skaMdhane kayAre ghasyA karaze ? vanamAM padmAsana vALI beThelA evA mArA utsaMgamAM besI vRddha mRgalAo mArA sukhane kyAre suMghaze, zatru ane mitratAmAM, tRNa ane strImAM, suvarNa ane pASANamAM, maNi ane kRtikAmAM, saMsAra ane mokSamAM mArI buddhi samAna kyAre thaze ? A pramANe muktirUpI mahelanI nIsaraNIrUpa, guNazreNI upara caDavAne mATe parama AnaMdarUpa latAnA mULabhUta manoratho haMmezA karyA karavA, te ja uttamottama che. AvI rIte ahorAtrinI carcA pratidina pramAda rahitapaNe Acarato ane kahelA vratone viSe yathArtha rIte sthira raheto zrAvaka gRhasthapaNAne viSe paNa vizuddha thAya che. (upadeza tenIzamo) zarIranI azucitA aho ! A zarIra svAbhAvikapaNAthI ja azucimaya che. to tene upacArothI navuM navuM karI keTalA kALa sudhI gopavavuM A zarIrane aneka vAra satkAra karyA chatAM paNa jo eka vAra satkAra karavAmAM na Ave to, khala puruSanA peThe tatkALa A zarIra vikAra pAmyA vinArahetuM nathI. aho ! aho ! bahAra paDelA maLa, mUtra, viSTA kapha, vigere azuci padArthothI prANIo dubhAya che, paraMtu zarIranA aMdara te sarve rahelA che, tenAthI kema dubhAtA nathI ? 107 ~ 107 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jIrNa thaelA vRkSanA koTaramAM jema sarpa, vIchI vigere krUra prANio utpanna thAya che tema A zarIramAM pIDA karanArA aneka rogo utpanna thAya che. zaradaRtunA meghanI mAphaka A kAyA svabhAvathI ja nAzavaMta che, yauvanalakSmI vidyutanA peThe, jotajotAmAM vinAza pAmanArI che, AyuSyapavanathI kaMpAyamAna thaelI patAkAnA samAna caMcaLa che, ane saMpattio samudranA taraMgo jevI capaLa che, bhogo bhujaganI jema pheNanA jevA viSama che, ane saMgama svapnanA jevo mithyA che. zarIranA aMdara rahelo AtmA, kAma krodhAdikanA tApothI tapAyamAna thaI, puTapAkanA peThe rAtridivasa raMdhAyA kare che, tethI duHkhada avasthAne pAme che. aho ! ati duHkha karAvanArA viSayomAM sukha mAnanArA prANIo, azuci sthAnamAMhenA, azuci kIDAnI peThe, kAMi paNa vairAgya pAmatA nathI, duraMta viSayanAsvAdamAM parAdhIna cittavALo manuSya, aMdha jema kUvAne dekhato nathI tema potAnA paganA pAse rahela mRtyune dekhato nathI. viSanI mAphaka Apata mAtra madhura, ane pariNAme atyaMta dAruNa evA viSayomAM A AtmA mUrchAne pAme che, tethI potAnA hitane mATe kAMI paNa vicAra karI zakato nathI. cAre puruSArthanI tulyatA chatAM paNa AtmA pAparUpa evA kAmane viSe ja pravartate che, paraMtu dharmamAM pravartato nathI ane mokSane mATe prayatna karato nathI. A apAra saMsArarUpI samudrane viSe, amUlya ratnanA peThe prANIone manuSyajanma prApta thavo bahu ja durlabha che, kadAca manuSyapaNuM prApta thayuM to paNa temAM ahaMtadeva ane susAdhu gurue prabaLa purve ja prApta thAya che. jo ApaNe manuSyabhavanuM phala na grahaNa karIe to vastIvALA zaheramAM luMTAyA jevuM thAya che, mATe uttama jIvoe, nadI jema kAMThe rahelA vRkSonuM umUlana kare che, tema viSayAdikanuM umUlana karI 108 For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zIghratAthI mokSa maLe tevA Atma sAdhanarUpa karmane viSe pravartamAna thavuM joIe. aho ! A viSayathI AkrAMta thaelA lokone dhikkAra che, ke jeo potAnA Atmahitane jANatA ja nathI. A saMsArarUpI kUvAne viSe, araghaTa ghaTIyaMtranA nyAyavaDe karIne jaMtuo, potAnA karmathI, gamanAgamana kriyAne kare che, mohathI aMdha thaelA prANInA janmane dhikkAra che ke, jemano janma rAtrinA aMdara nidrA karI gaelAnI rAtrinI peThe kevaLa vyartha jAya che. uMdara jema vRkSane chedI nAkhe che, tema rAga, dveSa moha, udyama vaMta prANIonA dharmane paNa mULamAMthI ja chedI nAkhe che. aho ! aho ! mugdha loko vaDalAnAM vRkSanI peThe krodhane vadhAre che, ke je krodha potAnA vadhAranAranuM ja mULamAMthI bhakSaNa kare che, hAthI upara caDelA mAnavanI peThe,mAnarUpI hastinA upara caDelA manuSyo, maryAdAnuM ullaMghana karI koIne paNa gaNatA nathI, durAzaya prANIokocanA bIjanI zIMganA jevI utpAtane karanArI mAyAne choDatA nathI. tuSodakathI jema dudha bagaDe che, kAjaLathI jema ujjavaLa vastra malina thAya che tema lobhathI jIvo potAnA ujjavaLa guNa grAmane dUSita kare che. saMsArarUpI kArAgRhanA paheregIranI peThe, e cAre kaSAyo jyAM sudhI jAgatA che tyAM sudhI prANIone mokSa kyAMthI prApta thAya ? aho ! jema bhUta vaLageluM hoya tema aMganAnA AliMganamAM vyagra thaelA prANIo, potAnA kSINa thatA AtmAne dekhatA nathI. koI mANasa auSadhIthI jema siMhane nirogI kare ane te nirogI thaelo siMha, jema auSadha karanAranA prANa le tema manuSyo raseMdriyanA lobhathI judA judA prakAranA AhArane karavAthI te AhAra te manuSyonA prANa le che, ane te AhArathI utpanna thaela unmAda je che te ja 109 109 For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jIvone bhavabhramaNanA hetubhUta thAya che. A sugaMdhI che ke te sugaMdhI che, huM zuM grahaNa karuM ema vicAra karato prANI temAM laMpaTa thaI, mugdha banI jaI, mUDha thaI, bhramaranA peThe bhamyA kare che tevI rItanA vartanathI te kadApI kALe sukhI thato nathI. jema ramakaDAthI bALakane chetare tevI rIte phakta dekhAvamAM ja manohara lAganArI, ramaNika vastuothI potAnA AtmAne loko chetare che. nidrA karanArA mANasa jema zastranA ciMtavanathI bhraSTa thAya che. tema niraMtara prANIo, viNA, veNunAdamAM kAna daI potAnA svArthathI bhraSTa thAya che. eka sAthe ja prabaLa thayelA, vAta pita kaphanI peThe prabaLa thaelA viSayothI prANIo potAnA caitanyane lupta karI nAkhe che. mATe tene dhikkAra che ! (upadeza covIzamo) saMsArI jIvonI hAlata joma kAcA sutaranA tAMtaNAvaDe karI bAMdhelA khATalA upara caDavAvALo mANasa nIce paDavAvALo thAya che, tema viSaya sevana karavAvALo mANasa, saMsArarUpI bhUmine viSe paDavAvALo thAya che. corAzI lAkha jIvAyonimAM bhaTakatA jIvone je bhAra anaMta duHkhane mATe thAya che, te pote karelA dharmanA pariNAmathIja thAya che, ane tethI teo aneka prakAre duHkhI thAya che. je je jIvo, potapotAnA karelA duSkarmonA yoge narakagatine viSe utpanna thAya che temAM keTalAkanA zarIra bhedAya che, keTalAekanA zarIra chedAya che, keTalAekanA aMgopAMga kaMpAya che, keTalAekanA (110) 110 For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mastako katarAya che, keTalAone ghANImAM ghAlI talanA peThe paramAdhAmIo pIle che, keTalAekane lAkaDAnI peThe dAruNa karavatathI vere che, keTalAekane loDhAnA moTA ghaNathI lohapAtranA peThe kUTe che, paramAdhAmIo keTalAekone loDhAnI zayyAnI zULI upara suvADe che, keTalAekane vastranA peThe zilatAla upara aphALe che, keTalAekane zAkanA peThe khaMDokhaMDa karI TukaDA kare che, te nArakI onA zarIra vaikriya hovAthI turata te TukaDAo maLI jAya che. tethI paramAdhAmIo pharIthI paNa te ja prakAre pIDA kare che, evI rIte duHkha bhogavatA teo karuNa svaravaDe AkraMda kare che. tyAM tRSita thaelA jIvone tapAvelA sIsAne rasa vAraMvAra pAya che, ane chAyAnI icchAvALA jIvone taravAranA samAna tIkSNa jenA pAMdaDA che evA vRkSanI nIce besADe che, tethI te patrorUpI jhATakA uparAupara paDavAthI rorava duHkhane sahana kare che, te narakanA jIvo eka muhUrta mAtra vedanA vinA rahI zakatA nathI. napuMsakavedI nArakIone je duHkha utpanna thAya che, te duHkhanuM varNana sAMbhaLanAra paNa duHkhI thAya che. nArakIonI vAta to dUra rahI paraMtu pratyakSa dekhAya che evA jaLacara, sthaLacara ane khecara tiryaMca jIvo paNa potAnA pUrva karmavaDe karI prApta thaelA, aneka prakAranAM duHkho bhogave che. jaLacara jIvomAMnAM keTalAeka jIvo eka bIjAnuM bhakSaNa karI jAya che, keTalAekone bagalAo gaLI jAya che, tvacAnA arthI manuSyo teonItvacA utAre che, khAvAnI icchAvALAteone pakAve che ane carabInI icchAvALA teone gALe che. sthaLacara jIvomAM, nirbaLa mRgalA vigerene sabaLa siMhArdika jIvo mAMsanI icchAthI temane mArI nAMkhe che, mRgayAmAM Asakta cittavALA agara mAMsanI icchAthI, athavA krIDA nimitte te niraparAdhI prANIono vadha kare che, ane baLada vigere prANIone sudhA, tRSA, 111 For personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zIta, tApa sahana karavo, atibhAra vahana karavo, cAbuka, aMkuza, paroNAno mAra sahana karavo vigere prakAranI ghaNI vedanAo sahana karavI paDe che. khecara AkAzacArI jaMtuomAM tetara zuka,kapota, cakalA vigerene teonAM mAMsanI icchAvALA, bAja sicANA gIdha vigere pakSIo pakaDIne khAI jAya che, zikArIo e sarvene nAnA prakAranA upayogavaDe karI pakaDI ghaNI viTebanA pamADe che te tiryaMcone bIjA zastrAdika tathA javALAdikano paNa bhaya hoya che, te jIvo paNa potapotAnA jene koI bakAre nahi rokI zakAya tevA, karmanA bAMdhavA vaDe karI duHkhI thAya che. jeone manuSyapaNuM prApta thayuM hoya, teomAMnA keTalAeko to janmathIja AMdhaLA hoya che, baherA-muMgA-pAMgaLA -koDhIyA hoya che, keTalAeka corI karanArA pastrIgamana karanArA jIvo nArakIonA peThe,judA judA prakAranI zikSAthI maraNa pAmanArA hoya che. ane maraNa pAmIne paNa duHkhI thAya che, keTalAeko nAnA prakAranI vyAdhiothI pIDAtA chatA potAnA putrothI paNa upekSAne pAme che, keTalAeko kalezathI parAbhavane pAmelA potapotAnA svAmIpaNAthI baddha thaelA,dukhI manuSyo hoya che, keTalAeka devo paNa matsara kaleza IrSyAthI potAnA svAmInA sevakapaNAthI baMdhAelA hovAthI,dArUNa duHkhane bhogavanArA hoya che, jema samudramAM jaLajaMtuono pAra nathI, tema A dArUNa duHkhamaya saMsArasamudramAM duHkhano pAra nathI. bhUta pretAdikanAM saMkalita sthAnamAM, jema maMtrAkSaratemano pratikAra karanAra thAya che, tema duHkhanA sthAnabhUta A saMsAramAM jinezvara mahArAje thana karelo dharma paNa saMsAra duHkhano pratikAra karanAra che. atibhArathI vahANa jema samudramAM DUbI jAya che tema ahiMsAthI pANI narakarUpI samudramAM DUbI jAya che, mATe kadApi kALe haMsAkaravInahi. 1 112 For Personal & Private Use Only 112) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 haMmezA asatyano tyAga karavo. asatya bolavAthI , vaMToLIA vAyarAthI jema tRNa bhame che tema jIvo A saMsAramAM cirakALa bhamyA kare che. koInI ApelI vastu levI nahi eTale koI paNa vastunI corI karavI nahi, kAraNake kaucaphaLanA sparzanI jema adatta levAthI kyAre ya paNa sukha thatuM nathI. abrahmacaryano tyAga karavo kAraNa ke abrahmacarya rAMkanA peThe mANasone gaLe pakaDI narakamAM laI jAya che. parigraha ekaTho karavo nahi, kAraNa ke ghaNA bhArathI vRSabha jema kAdavamAM kheMcI jAya che tema mANasa parigrahanA paravazapaNAthI duHkhamAM DUbI jAya che. jeo hiMsA vigere pAMca avratono dezathI paNa tyAga kare che teo uttarottara kalyANasaMpattinA pAtra thAya che. (upadeza pAMtrIzamo) saMsAranI asAratA re ! jIva ! tuM vicAra kara,vicAra kara. vicAra karIne ciMtavanA kaTa ke Aja sudhImAM ghaNA bhogaphaLa bhogavAI gaelA hovAthI mAre sAMsArika kartavyomAM vimukhatA karavI joIe. A dezanuM have mAre rakSaNa karavuM joie, A gAmo mahAre sAcavavA joie havethI mAre sAMsArika kartavyomAM vimukhatA karavI joie. A dezanuM have mAre rakSaNa karavuM joie, A gAmo mahAre sAcavavA joIe hAthI ghoDAo gAya ane sevakonuM mAre poSaNa karavuM joie, zaraNAgatone bacAvavA joie, paMDitone bolAvavA joie, mitrono satkAra karavo joie, aneka baMdhuono uddhAra karavo joie, strIone raMjita karavI joie, putrone lAlita karavA joIe AvI rIte uparokta kartavyone viSe teo parakAryane viSe AkuLavyAkuLa thaI potAnA manuSya janmane niSphaLa 113 - 113 bhAga-8 phamo-9 For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 gumAve che. e uparokta samagra kAryamAM vyagra thaela prANI yukta ayukta nahi vicArato mUDhapaNe pazuonA peThe nAnA prakAranA pApakarmone Acare A mugdha buddhivALo puruSa jene mATe pApakarmane kare che teo maraNa pAmanArA puruSanA pAchaLa koIpaNa jatA nathI. dhAro ke teo bhale ahIM rahe paraMtu A deha paNa AtmAnA pAchaLa eka paNa pagaluM nahi bharatA te paNa ahIM ja paDyo rahe che tethI AkRtagna zarIra mATe mugdha prANIo phogaTa pApakarma karI, karmabaMdhana karI, potAnA AtmAne kevaLa bhAre kare che. A saMsArane viSe prANI ekalo ja utpanna thAya che, maraNa paNa pAme che ane pote upArjana karelA karma vipAka rUpa phaLone pote ekalo ja bhogave che. je dravya pApakarma karIne pote upArjana karela che te dravyane sarve tenA sagAvahAlA bhegA maLIne khAya che, pote upArjana karelA pApa karmane narakamAM jaI viDaMbanA pUrvaka aneka rIte sahana kare che, duHkha rUpI dAvAnaLathI bhayaMkara saMsArarUpI mahAvanamAM karmane vaza thayelo prANI ekalo ja bhame che, temaja saMsArathI utpanna thatuM duHkha ane mokSathI prApta thatuM sukha A AtmA ekalo ja bhogave che, temAM tene koIpaNa bIjo sahAya karanAra nathI. jema hRdaya hAtha pagane joDI rahelo mANasa teno upayoga nahi karavAthI vAva, kuvA, nadI, sarovara, taLAva, samudrane tarI zakato nathI, paNa sarve zarIranA avayavone upayogamAM laI, sahelAithI tarI zake che tevI rIte dhana ane dehAdikanA parigrahathI parAMmukha thaI, teno sadupayoga karI AtmasvarUpamAM sthira thaelo prANI jaldIthI A saMsArasamudrano pAra pAmI jAya che, sarvane mRtyu sAdhAraNa che, A pRthvIne viSe parvatamAM meru samAna amAruM ghara ghaNuM ja uMcu che, temaja utkRSTa che, paraMtu A gharane viSe paNa traNa jagatane mAnavA lAyaka yogya zAsanavALA, tIrthakaromAM prathama ane rAjAomAM paNa M114 114 For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prathama, vaLI lakSa yojana pramANa UMcA meru parvatanA daMDarUpa ane A pRthvIne chatrarUpa potAnA bhujAdaMDathI karavAmAM samartha, temaja cosaTha iMdronA pUjanika evA RSabhadeva paNa kALanA yoge mRtyune zaraNa thaelA che, temanA prathama putra bharata mahArAjA, cakravartI omAM prathama cakravartI hatA, ane sura asuro paNa jeonI AjJAne mAnya karatA hatA, je saudharmedranA ardha Asana para birAjamAna thatA hatA te paNakALa jatAM maraNane zaraNathaela che, temanA nAnAbhAI bhujAbaLathI svayaMbhUramaNa samudranI peThe mukhya gaNAtA hatA, ane cAritrane grahaNa karyA pachI, hasti aSTApada vigere jAnavaro, tenA zarIra sAthe, potAnA zarIrane ghasatA hatA, to paNa sarvane vaja daMDanA peThe sahana karIne bAra mAsa sudhI AhArapANIno tyAga karIne rahelA hatA, evA bAhuparAkramI bAhubalajI paNa, AyuSyanI samApti thatA, eka kSaNa mAtra paNa A duniyAmAM TakI rahela nathI. ugra tejathI Aditya sUrya jevA paNa, AdityayazA mahAparAkramI bharata mahArAjAnA putra thatA teno putra mahAyazA nAme hato, teno yaza digaMta paryata gavAto hato, je parAkramI puruSone viSe ziromaNi hatA.teno putra atibaLa nAme thayo, te iMdranA peThe akhaMDa zAsanavALo, A pRthvIne viSe rAjA thaelo hato. teno putra baLabhadra thayo. te potAnA baLathI jagatane vaza karanAra, ane tejathI jANe sUrya hoya tevA prakAre mahAtejasvI hato, teno putra baLavIrya thayo, te. mahAparAkramI zaurya dharyadhArImAM mukhya ane samagra rAjAomAM agresarI thaelo hato,kIrti ane vIryathI zobhita, teno putra kIrtivIrya thaelo hato. te eka dIpakanI jema bIjA tema ujjavaLa thaelo hato, teno putra hastiyomAM gaMdhahastinA jema, ane AyudhomAM vaja, daMDanA jema bIjAothI jenuM anivArya parAkrama che evo jaLavIrya nAme thayo. teno putra daMDavIrya thayo. che jANe sAkSAt bIjo yamarAja hoyane zuM, tema te akhaMDa daMDa 115 For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zaktivALo, ane uDa bhujadaMDavALo hato, teo sarve dakSiNArdha bharatanA svAmI tathA parAkramItemajaiMdra ApelA mukuTane dhAraNa karavAvALA hatA, potAnA lokottara parAkramathI devo ane asurothI paNa jItI zakAya tevA nahotA. teo paNa karmane yoge Aja gharane vize janma pAmelA hatA, anekALane yoge teo sarve paNa maraNane pAmelA che. tyAMthI mAMDIne bIjA asaMkhya rAjAo thayelA che te paNa maraNane zaraNa thaelA che, kAraNa ke kALa duratikrama che, cADIyAnA peThe sarvathA prakAre nukazAnakartA che, agninA peThe sarvabhakSI che, ane jaLanA peThe sarvabhedI che. AvI rIte tamAma saMsArI jIvono saMhAra karato kALane dekhI je jIvo tene jItavAne mATe, jJAna darzana cAritranuM AlaMbana kare che te muktine meLavavAvALA thAya che. (upadeza chatrIzamo.) pApanI majA naraknI sajA je mANasa,strI bhartArane sAsu vahune svAmI sevakane baMne mitrone temaja gurU ziSyone arasaparasa vairavirodha karAvI viyoga karAve che te mANasane paramAdhAmI narakane viSe teTalI vAra mastakane viSe vere che vidAre che. je mANaso vakra buddhivALA thaI sAdhuonA upara agara koI paNa mANasonA upara jUThA kalaMko caDAve che tathA sajja puruSonA upara jUThA Aropa caDAvavA, pizunatArUpa juThI cugalI kare che tathA dharmISTa mANasane upahAsanA vacanothI nIco kare che, tathA tiraskAra kare che, temaja mAtApitAne paNa duSTa vacanothI tarjanA karI duHkha utpanna kare che, teotene kahelA vacanonA akSaronI saMkhyA jeTalA sekaMDo varSo sudhI, tIkSNa mukhavALA vajanA pahAravaDe potAnA jIvAnA chedane pAme che teoeduSTa buddhivaDe parastrIne dekhela hoya temaja sevana karela hoya, adhamatAthI corI karanArAne saMga karela hoya tene premathI nihALela hoya, 116 For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 teonA netrane tenA nimeSa mAtra jeTalA lAkha varSa sudhI vajamukhavALA pakSIo tIkSNa dAMtavaDe karIne khaNe che. jeo eka AvAsane viSe rahelA potAnA kuTumbane viSe atyaMta nidaryapaNuM gujAre che, tathA kuTuMbIo sAthe kaleza karIne, tathAtemanAdravyane haraNa karIne, tathA temanAthI alaga rahIne ekAkI paNe te dravya khAya che temaja jeo eka ja sArthane viSe AvyA chatAM paNa ane bIjA bhUkhyA chatAM paNa jenAthI aLaga besI potekhAya che, tathA je paisA pAtro paisA rahitapotAnA bhAIonI upekSA karI dravyane khAya, teo ekavAra bhojana karavAmAM jeTalAkoLiyAnA AhAra kare che, teTalA koLiyAnI lAMghaNa thAkI pachI, tenA mukhamAM paramAdhAmI viSTArUpI ucchiSTa padArtha nAkhe che, je mANasoe jeTalIvAra jenA upara pUrvabhavane viSe droha karI bhojana karela hoya te mANasane teTalI vAra narakane viSe kadarzana thAya che. je mANaso aparAdha rahita jIvone mArI tenuM mAMsa khAya che, te mANasotenA roma samAna teTalA hajAra varSa sudhI tapAvelA tAMbAnA kakaDAnuM bhojana karanAra thAya che. je mANaso rAtrine viSe loko nidrA karI gayA pachI. agni mUke che, te mANasonA dehane paramAdhAmI loDhAnA tapAvelA uMdaranuM rUpa karI bALI mUke che. je mANaso bIjI strIne AdhIna thai, potAnI strIne saMtApI tyAga kare che tenA dehane paramAdhAmI tapAvelA telavaDe sIMce che. | ityAdi prakAre, narakane viSe aneka koTAkoTI je mahAna dukho che, tene koTI varSe paNa koI varNavI zakanAra nathI, nArakInA jIvone narakane viSe je vedanAo thAya che tethI teo pAMcaso-pAMcaso yojana, UMca uchaLI nIcA paDe che. kiMbahunA cakSu mIcIne ughADe eTale mAtra paNa narakanA jIvone sukha nathI. 117 117 ~ For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza sADatrIsamo.) chUTI iMdriyonuM phaLa rAjya, bhoga, viSayabhoganI tRSAvALo jIva, ArtadhyAnAdikathI pIDA pAmI narakane viSe jAya che. jAtimadathI madonmata thayelA jIvo marIne kRmi jAtine viSe utpanna thAya che. kuLano mada karavAthI zIyALa paNe utpanna thAya che. rUpano mada karavAthI UMTa Adi yonimAM utpanna thAya che. baLano mada karavAthI marIne paMtagIyA thAya che. buddhino mada karavAthI marIne kukaDA thAya che. riddhino mada karavAthI marIne kUtarA vigere thAya che. saubhAgyano mada karavAthI sarpa, kAgaDA vigere thAya che. jJAnano mada karavAthI marIne baLada thAya che. krodha karanArA marIne agnine viSe utpanna thAya che. mAyA karanArA marIne bagalApaNe utpanna thAya che. lobhI mANaso marIne uMdaraDA thAya che. manadaMDathI mananA atyaMta duSTa pariNAmavALo jIva marIne taMdulIyA macchapaNe utpanna thAya che. vacananA daMDathI popaTa, sArikA, tetara vigere thaI baMdhanamAM paDe kAyadaMDathI moTA moTA mAchalA ane bIlADA thAya che. ane nAnA prakAranA parAkramo karI narake jAya che. | sparzendriyanA lolupI jIvo marIne vanane viSe bhaMDapaNe utpanna thAya che. raseMdriyanA lolupI jIvo marIne vAgha thAya che. dhrANedriyanA lolupI jIvo marIne sarpa thAya che. M1180 For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 cakSu iMdriyanA lolupI jIvo marIne pataMgIyA thAya che. zrotreDhiyanA lolupI jIvo marIne mRgalApaNe utpanna thAya che. te te iMdriyonA doSothI pharIne paNa nAza pAmI saMsAramAM rajhaLe che. je dharmane viSe mukitanI prApti hoya jIvadayAnuM premipaNuM hoya, viSayathI virakata paNuM hoya, kaSAyonuM tyAgIpaNuM hoya, kriyAmAM apramAdIpaNuM hoya devagurudharmamAM pUrNa daDhatA hoya, guNomAM prIti dhAraNa karavApaNuM hoya ane vacanamAM satyapaNuM hoya te ja dharma jIvone tAravAvALo thaI zake che. (upadeza ADatrIsamo) kyAyo anaMtAnubaMdhI krodha, pattharanI aMdara paDelI lITI samAna che. anaMtAnubaMdhI mAna, pattharanA sthaMbha samAna hoya che. anaMtAnuM badhI mAyA, vAMsanI gAMTha samAna hoya che. anaMtAnubaMdhIlobha, karamajI (gaLI)nA raMganA samAna che. A kaSAyano udaya yAvatu jIva rahe che. samyakatvane roke che ane narakagatine viSe pahoMcADe che. apratyAkhyAna krodha,sUkA taLAvamAM paDelI lITI samAna che. apratyAkhyAna mAna, dAMtanA staMbha samAna che. apratyAkhyAna mAyA, meMDhAnA zIMgaDA samAna che. apratyAkhyAna lobha, gADAnA paiDAnA kIla samAna che. A pratyAkhyAnano udaya bAra mAsa rahe che. pratyAkhyAna lava leza udaya AvavAde nahi, dezaviratipaNuM AvavA de nahi, tiryaMca gatie viSe pahocADe che. pratyAkhyAna krodha, retImAM paDelI lITI samAna che. pratyAkhyAna mAna, kASTanA sthaMbha samAna che. pratyAkhyAna mAyA, gAyanA mUtranI rekhA samAna che. 119 For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prayAkhyAna lobha, kAjaLanA raMga samAna che. A kaSAya cAra mAsa sudhI rahe che, sarvavirati udaya AvavA de nahi ane manuSyagatimAM pahoMcADe che. saMjavalana krodha, pANInI aMdara paDelI lITI samAna che. saMjavalana mAyA, vAsanI chAla samAna che. saMjavalana lobha, haLadaranA raMga samAna che. A kaSAyanI sthiti paMdara divasanI che. A kaSAya dhAraNa karanAra cAritrI thoDuM dIpe, yathAkhyAta cAritra udaya AvavA de nahi ane devagatimAM pahoMcADe che. (upadeza ogaNacAlIzamo.) ajJAnatA jema koI ajJAnI manuSya koDIne mATe koTInahAre che sUtrane mATe vaiDurya maNine daLI nAkhe che, lokhaMDane mATe bharasamudrane viSe nAvane bhAge che, rakSAne mATe, jAtivaMta caMdanane bALI nAkhe che, kodarAne mATe kapuravRkSane mULamAMthI chaMdI nAkhe che tevI ja rIte ajJAnI bhArekarmI jIva ciMtAmaNine kAMkarApaNe gaNIne kalpavRkSane-keraDApaNe gaNIne amRtane-kAlakUTa viSayapaNe gaNIne gAyanAvIne-chAzapaNe gaNIne dUdhane-telapaNa gaNIne sUrya-rAhu paNa gaNIne. garuDane-sarpaNa gaNIne haMsane-kAgaDApaNe gaNIne mahAna hastIne-hukkarapaNe gaNIne zukalapakSane-kRSNapakSapaNe gaNIne snigdhane-lUkhApaNe gaNIne sArane-asArapaNe gaNIne M120 2 For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 rAjAne-raMkapaNe gaNIne zrIjinezvaranI AjJAne-kaTuka vacanavaDe gaNIne dharmanA sAdhanabhUta-mahAmahenate prApta thaela mAnuSya janmane dharmakaraNI sivAya phogaTa gumAvI de che tevA jIvo saMsAranA pArane koIpaNa prakAre pAmI zakatA nathI. (upadezacAlIzamo.) indriyonuM damana ghoDAnA vegane peThe caMcala, durdama ane lokone usukata banAvanArI pAMce iMdriyonuM damana kara, paraMtu he jIva ! tuM tene chUTI na muka. sarAga gItazAstrane viSe potAnA utkarSapaNAnI vAta sAMbhaLavAmAM potAnA hitanI icchA karavAvALo, tuMte thakI potAnA kAnane nivartamAna kare. striyAdikanA rUpane jovAne viSe tuM tArI draSTi pherava nahi, kAraNa ke te tArA nirmalapaNAmAM malinatA utpanna karaze. jo tAre jIbhane jItavI hoya to tuM sarasa AhArane viSe rasaneMdriyanA laMpaTapaNAne dUra kara. | durgadhane tyAga karavAthI, sugaMdhane grahaNa karavAthI sukumArasparzano je kAmuka thato nathI, te ja mANasa, puruSaratnanI koTine viSe gaNAI zake che. je mANasa viSayathakI nirvatamAna thAya che, tathA tamAma iMdriyono rodha kare che, teno ja mAnuSyajanma sArthaka rIte saphaLa thayo gaNI zakAya che. pAMca iMdriyone kAbUmAM rAkhI, dharmakarmamAM tatpara rahenAra mANasane, muktisukhanI prApti thavI durlabha, duSkara nathI, kiMtu sahaja mAtramAM che. 121 121 ~ For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadezaektAlIzamo.) dharmarUpI lpavRkSa he mahAnubhAva ! jo tAre sukhanI icchA hoya to dharmarUpI kalpavRkSano Azraya kara, te dharmarUpI kalpavRkSa kevA prakAranuM che, te zAstrakAra mahArAjA batAve che. jIvadayArUpI jenuM bIja che, sArA vratarUpI jeno kaMda che, lajjArUpI draDhataMbha che, dAna, zIyala tapa, bhAvanArUpI jenI mukhya cAra zAkhAo che. AcAra, vicAra, vinayAdika jenI seMkaDo prazAkhAo che, sArI buddhirUpI jenI chAla rahelI che. vivekAdika guNono samUha jenA navIna kuMpaLAo che, jIvAjIvAdika tattvo, jinapUjAdika, tathA bAra bhAvanA Adi vividha prakAranA jenA patro che. sArA kuLane viSe janma, svargAdika sukho raMgaberaMgI jenA puSpo che. akSaya sukha jemAM che tevA mokSarUpI phaLo rahelA che, je punyarUpa kalpavRkSanI, mitra, putra, strI, kalatra, svajana, kuTuMbI mAtA, pitA, dhana, dhAnya vigere gRhasthone niraMtara zItala chAMyA che. manazuddhirUpI pANInA samUhathI je pratidina vRddhi pAmela che.dIna, anAtha, mAnuSyorUpI, pakSIyonA je AdhAra bhUta che, jenA manohara phaLanA AsvAdana karanArA jIvone, zAstra kSetrarUpI doSa varjita zuddha bhUmi rahelI che. | mATe uttama jIvoe daMbharahita mAnasane viSe, AvA dharmarUpI kalpavRkSane sthApana karI niraMtara ujajavala citte tenuM sevana karavuM, te ja AvakAradAyaka che. (upadeza betAlIzamo) sarvazreSTha dharmaklA tamo brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudra cho ? agara cAra prakAranA 122 For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 te varNomAMthI koNa cho? kayA varSanA cho? aMbaSTa ane mAgadha vigere dezomAMnA tame kayA dezanA cho ? tamo zrotriya cho ? purANI cho ? smArTa cho ? jozI cho ? tRNa vidyAnA jANakAra cho ? dhanuSAcArya cho? DhAla taravAramAM catura cho? bhAlAdi hathiyAramAM tamAro abhyAsa che? zastra jAtinA zastramAM tamAruM kuzaLapaNa che ? tamo gadAyuddha jANanArA cho? daMDyuddhamAM paMDita cho ? tamArA zaktinA hathIyAramAM vizeSa zakti dharAvanAra cho ? muzaLazastramAM kuzaLa cho ? haLa zAstramAM ati pravINa cho ? charI yuddhamAM nipuNa cho ? cakra yuddhamAM parAkramI cho ? bAhu yuddhamAM bAhoza cho ? azva vidyAnA jANakAra cho ? hastizikSAmAM kuzaLa cho? vyuharacanAmAM samartha cho ? yUharacanAno bheda karavAmAM AcArya cho? rathanI racanAmAM tathA calAvavAnI vidyAmAM catura cho ? rUpuM, suvarNa Adione ghaDI jANo cho ? caitya, havelI, prAsAda vigerene bAMdhavAmAM nipuNa cho ? vicitra yaMtro ane killAo bAMdhavAmAM buddhizALI cho? tame koI vahANavaTInuM kAma karo cho ? ghAMcInuM kAma karo cho ? vINA banAvI jANo cho ? vINAno abhinaya karo cho ? naTAcArya, naTanA nAyaka cho ? nATakAcArya cho? bhATa cho? saMsAraka cho ? cAraNa cho? sarva viSayonA jANakAro cho ? citrakAra cho ? mATInuM kAma karanAra cho ? koI anya prakAranA kArIgara cho ? nadIdraha samudrane taravAmAM zrama karanArA cho ? iMdrajALa agara jAduI kapaTakaLAmAM pravINa cho ? vedaza, vaidya cho ? veda karavAmAM kavi naTa cho ? A badhA guNa tamArAmAM hoya paNa dharmakaLA tamArAmAM na hoya to tamo nakAmA cho. (upadeza tetAlIzamo) saMsAranI asAratA A saMsAramAM viSayasukha, moha, mAyA, prabhutA, e sarvene dhikkAra che, jenAthI vahAlAmAM vahAlA bhAIo, kuTuMbakabIlAmAM paNa virodha thAya che, evI pApathI utpanna thayelI lakSmIne paNa dhikkAra che. jema viSa velaDI viSane ane sArI velaDI sArA phaLane utpanna M123) For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kare che, tema je jIvo jevA karma kare che tene tevuM ja phaLa maLe che. je jIvo sArA kAma nahi kare, tene mukti kevI rIte maLaze ? adharmarUpI caMDAlanA sparza karavAthI prANio saMsAracakramAM paribhramaNa karI rahyA che. arere ! mahAduHkhanI vAta che ke saMsArarUpI vanamAM pharanArA prANIonA prANane haraNa karanArA kaSAyarUpI viSanI nIkathI siMcAyelI viSavRkSonI jIvo sevA kare che. mATe mahAnubhAvo ! A mohajALanI kaSAyarUpI grISmaRtunA tApathI tapelA tamArA AtmAne zamatArUpI amRtanA siMcanavaDe zAMta karo. saMsAranA saMtApane dUra karavAmAM guru upadeza amRtarUpa che, mATe manarUpI kSetrane, gurunA vacanarUpa jalavaDe siMcanathI puNyarUpI bIjano aMkuro pragaTa thAya che, kaSAyarUpI daSTi mahAkharAba che, viSayarUpa sarparAjanA viSavaDe vyAkuLa thayelA hRdayane zAMta karanAra, gurunuM vacanarUpa eka amRta ja samartha che, jema meghanI vRSTi thavAthI nadIo bharapUra bharAya che ane najIkanI vAvaDIne paripUrNa karI de che. pachI tenA pratye haMsapakSI vAsa karI zakato nathI, tema kaSAyarUpI meghanI vRSTi thavAthI manarUpI vAvaDI taraboLa thaI gayA pachI tyAM dharmarUpI haMsa vAsa kevI rIte karI zake ? kaSAyarUpa maMdaranA pAnathI jenAM citto parAdhIna thayelA che te jIvo dharmiSTa hoya, deva samAna hoya to paNa te svajanavargane mAravA tatpara thAya che. kaSAyarUpI nadInA pUrathI khodAyelA bhAgyarUpI vRkSane jaDamULathI ukheDI alpajJAnavALA jIvorUpI dviIpane anukrame vipattirUpI samudranAM baLI de che, kaSAyarUpI svataMtra cora jo raste jatA na maLe to manuSya tAlIyo pADato sanAtanapurImAM jaI zake che. je puruSa puNyarUpI sarovaranA amRtano Azraya kare che te ja kaSAyarUpa dAvanalathI bace che. are ! pAmara AtmA ! jJAnathI vicArI, tuM saMsArathI udvigna thaI saMsArano tyAga kara. saMsAra sAgara taravAmAM gujahAja samAna che. sarva saMsArI jIvone guru megha samAna che mATe he jIva ! have tuM du:khanA samUharUpa gISma RtunA saMtApane tyAgI zAMta thA ane mukti padanA paMtharUpa vratane dhAraNa kara. je AtmAe devasukha sArAmAM sAruM bhogavyuM che, chatAM paNa je 124 For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kAmaceSTAmAM lipta rahe che. tene dhikkAra che ! ajJAnI jIva, aneka janmamAM apAra sukho vilaNyA chatAM jarA paNa tRpta thato nathI, ane pharIthI te sukhone janmojanmamAM meLavavAnI cAhanA rAkhe che, paraMtu jarA duHkha AvatAM turata udAsa thaI jAya che, puNya karavAthI jIvane aneka sukha maLe che, chatAM te puNyane viSe jIvane ruci thatI nathI. pramAdathI duHkha thAya che, chatAM temAM jIva prIti karavAvALo thAya che. jaDa jIva kArya juduM kare che ane tethI judA ja phaLa meLavavAnI abhilASA rAkhe che, paraMtu lIMboLI vAvavAthI temAMthI zuM kalpavRkSano phaNago phuTe che ? kadI nahI. A bhavasamudramAM viSayarUpa lalacAvA lAyaka khorAkanA lobhathI, ajJAnI prANIo mAchalAnI peThe, viSayakaSAyarUpa mAchImAronI duHkharUpI jALamAM phasAya che. A saMsArarUpa bajAramAM viSayarUpa marajI mujaba cAlanArA duzmano punyarUpa caitanyane kapaTathI harI le che. janmo janmamAM dIkaro, mitra, strI, rUpa baMdhanavaDe baMdhAyela prANI pakSInI peThe potAnI marajI mujaba dharmane viSe ramaNatA karI zakato nathI. jeo viSaya saMbaMdhI halakA sukhanI lAlacathI potAnAM sukRta hArI jAya che teo paga pakhALavA amRtano upayoga kare che mATe saMsArasAgara taravAnI icchA hoya to te bhAgyazALI ! viSamaya viSayotyAga karavA kiTibaddha thA. (upadeza mAlIza mo.) dharma ja tAraNahAra he manuSyo ! jema kasturI mRganI DuMTImAMthI thAya che, chatAM potAnAM sArA gaMdharUpa guNa laI jagatamAM amUlyapaNAne prApta thAya che tema A pavitra manuSyadeha, dharmarUpa guNavaDe zreSThapaNAne pAme che. A dehamAM bahAra tathA aMdara sAta dhAturUpa maLa bharelo che. teNe karI apavitra A zarIra sarvathA prakAre artha vinAnuM che, chatAM Azcarya che ke mUrkha jIvo ahaMkAra tathA gADha AkarA karmane vaza thaI, potAnA dehane 125 For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 avinAzI mAnI marajI mujaba vartana kare che. aneka prakAranA hathiyAra, jaLa, agni, sthAvara jhera eTale somala, vachanAga, aphINa vigerenuM jhera ane jaMgala jhera eTale sarpa,vIMchI vigerenuM jhera. e be prakAranA jhera zatruo tINa roga, akasmAta mRtyu, TADha ane taDakAdikanI pIDA, ghaDapaNa tathA vahAlI vastu ane mitrono viyoga vigere aneka duHkhathI A zarIrane bahu bahu prakAranA kaleza thAya che, mATe A artha vinAnA dehamAM AvI jagatamAM sArabhUta ane pUjya evA dharmane utAvaLe prApta karo, jo kAca ekaThA karavAthI amUlya ciMtAmaNi hAtha lAgatuM hoya, retIno Dhagalo karavAthI sonuM hAthamAM AvatuM hoya, jaLakaNonAM saMcayathI amRtano samudra prApta thato hoya? gharanA yogathI cakravartInuM rAjaya maLatuM hoya ? e ja pramANe vinAzI dehathI puNyaphaLa sadhAtuM hoya to sat asatno vicAra karanAra koNa puruSa te na sAdhI le ? A jagatamAM mAtA, pitA, bahena, bhAI mitra tathA rAjA koI rakSaNa karI zakatA nathI, mAtra dharmaja rakSaNa kare che, mATe manuSya dehamAM AvI dharmaneja sevavo jarUrano che. kharo dharma saMpAdana karavAnA upAyo, yogya AcaraNo tathA kharA jJAnavALI kriyAo vaDe buddhimAna manuSyano janma vakhANavAne yogya thAya che. avazya vizvanA svAminI padavI hAtha karavAne lAyaka pratyakSa dharma ja che. tenI AjJA pramANe cAlanArA loko traNa lokanA adhipati thAya che he bhavya jIvo ! rAjA ityAdika (manuSyo)nI cAkarI karI zarIrane mithyA kaSTa zuM karavA gho cho ? rAjAne paNa je rAjayapadavI bakSe che te dharmane ja sevo. dharma sivAya kAMipaNa prApta thatuM nathI. saMsAramAM keTalAka je sukha ane keTalAka je duHkha bhogave che vicArazo to jaNAze ke temAM dharma adharma ja kAraNa che, te jIvo! tame kadI rAga vigerene vaza thatA nahi, kemake te tamane upara uparathI sukha batAvI pariNAme naraka ityAdi durgati Apaze. mArA nizcayathI mane to lAge che ke, A jagatanAM anya nahi paNa viSayo ja kharA duzmana che, AraMbhamAM te sArA lAge che, paNa chevaTe te saghaLAno nAza kare che. dharmarUpI sUryano 126 For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 Akaro taDako jemanI najIkanAM tapato nathI teonI pAse TALI zakAya nahi evuM viSayarUpI aMdhArUM rUDI rIte phelAya che. ALasarUpI pIDAthI jenAM jJAnacakSu DhaMkAyA che evA jIvo kaSTa karI nIca raste cAlI hiMsaka prANiyothI bharapUra narakAraNyamAM paDe che. jema pRthvI upara sUryacaMdranA darzanathI ApaNane vahAlI vastuno lAbha thAya che, paraMtu tenuM mAhAbhya ApaNe jANI zakatA nathI. jema dahADo tathA rAta tathA jAgRta tathA nidrA, tema sukha tathA du:kha jovAthI sukRta tathA duSkRtanuM phaLa pratyakSa dekhAya che. zuddha rAkSaso siMha tathA sarpAdi prANIo puNyavAna jIvane pIDA devAne leza paNa samartha thatA nathI, e ja dharmanuM mAhAbhya sarva sthaLe prakAzita che. dharma kevI prabaLa pramAdane sarva prakAre mUkI devo joie che, jayAre pramAdathI dharmano nAza thAya che tyAre zarIramAM roga tathA baMdha ityAdi pIDAo thAya che mATe he jIvo ! punya tathA pApanA pariNAmano vicAra karI zubhanI siddhi thAya che evA dharmane A jagatamAM dharma kAraNa vinAno bhAI che. jagatvatsala pIDAne maTADanAra ane kalyANa karanAra dharma ja che, tethI te dharma bahu bhaktithI sevana karavA lAyaka che. te dharmarUpI vRkSanI cAra zAkhAo che temAM supAtrane dAna devuM te prathama zAkhA che. akhaMDa zIyala pALavuM te bIjI zAkhA che. samagra prakAranA vighnanA bhayane nAza karanAra tapa karavo te trIjI zAkhA che saMsArane chedana karanArI bhAvanA bhAvavI te cothI zAkhA che siddhagiri ane giranAra Adi tIrthonI sevA, devanuM arcana, sadagurunI sevAnA ane pApanA samUhane nAza karanAra, paMca parameSTInA maMtrapadano jApa, e dharmarUpa vRkSanI coTanI zAkhAnA phalonI TIsIo che, tenuM phaLa mokSa che, mATe sArA yoganI sevanArUpa zreNI upara caDI, utkRSTa samatAne aMtaHkaraNamAM dhAriNI karI, udAra stavanavaDe cittarUpa vAyarAnA dhrujavAthI rahitapaNe te mokSarUpI phaLa ne hAtha karI levuM. he bhavyo ! kukarmarUpa zIkArI prANIothI A kula, A bhavarUpI krUra jaMgalamAM zaraNarahita saMsArI prANI, narakAdika kharAba gatiyomAM duHkha 127 For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhogave che. cAra kaSAyothI cAra gationI aMdara bhaTakato prANI, kilveiSarUpI bhIlanI rokANathI potAnI icchAe herAna thAya che. temAM kAraNa vinAnA mitra ane jagapUjaya mAtra dharmathI ja prANInuM rakSaNa thAya che, paraMtu bIjAthI rakSaNa thatuM ja nathI. je anAthano nAtha, samagrane bhayarahita karanAra ane svarga tathA mokSanA kAraNarUpa dharma ja che te niraMtara samagra jIvone sevana karavA lAyaka che. (upadeza pistAlIzamo.) - sata asata re jIva ! A jagatamAM vastunI anulabdhi (aprApti)be prakAre hoya che : eka to sat (chatI) vastunI aprApti ane bIjI asat (achatI) vastunI aprApti. temAM sasalAMnAM zIMgaDA, AkAzanuM puSpa vigere asat vastunI aprApti kahevAya che. te vastu duniyAmAM che ja nahI, bIjI sat (chatI) vastunI aprApti, te ATha prakAranI che. temAM ati dUra rahelI vastunI prApti na thAya te pahelo prakAra che, tenA paNa dezakALa ane svabhAvae traNa bheda che, jema koI mANasa bIje gAma gayo tethI te dekhAto nathI, tethI te mANasa zuM nathI ? che ja, paNa dezathakI atidUra rahelo hovAthI tenI prApti thatI nathI. e pramANe samudrane pele pAra meru vigare che, te sat chatAM paNadUra hovAthI dekhAto nathI, tathA kALathI dUra hoya te paNa dekhAtA nathI. jema mRtyu pAmelA potAnA pUrvajo, tathAhave pachI thavAnA padmanAbha jinezvara vigere kALathI dUra hovAne lIdhe dekhAtA nathI, trIjo prakAra svabhAvathI dUra hoya, te paNadekhAtA nathI, jema AkAza, jIva, bhUta, pizAca, vigere dekhAtA nathI, te padArtho che. paNa carma cakSuthI gocara thaI zakatA nathI. A traNa bheda pahelA viprakarSa (dUra) nAmanA prakAranA che, bIjo prakAra ati samipa je vastu hoya te paNa dekhAtI nathI, jema netramAM raheluM kAjaLa dekhAtuM nathI. te zuM nathI ? che ja. iMdriyono ghAta thavAthI vastu dekhAya 128 For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 nahi, te trIjo prakAra che, jema aMdha, badhIra vigere mANasorUpa, zabda vigere joi, sAMbhaLI zakatA nathI, to zuM rUpa zabda vigere nathI ? che ja. tathA mananA asAvadhAnapaNAthI vastu dekhAya nahi, te cotho prakAra che. jema asthira cittavALo manuSya potAnI pAse thaIne jatAMhAthIne paNa joI zakato nathI, to zuM hAthI tyAMthI gayo nathI ? gayo che, tathA atisUkSmapaNAthI vastu dekhAya nahI, te pAMcamo prakAra che.jemake jALIyAnI aMdara paDatAM sUryanA kiraNomAM rahelI trasareNu (rajakaNo) tathA paramANu, dvayaNuka vigere tathA sUkSmanigodanA jIvo vigere dekhAtA nathI, tethI te zuM nathI ? che ja, tathAkoI vastunA AvaraNathI koI vastu dekhAya nahi te chaThTho prakAra che. jema bhIMtane aMtare rahelI vastu dekhAtI nathI, to te vastu zuM nathI ? che ja. caMdramaMDaLano pAchaLano bhAga dekhAto nathI, kemake te AgaLanA bhAgathI vyavahita thaelo che, temaja zAstrano sUkSma artha paNa matinI maMdatAne lIdhe jANI zakAto nathI. tathA eka vastuvaDe bIjI vastuno parAbhava thavAthI te (bIjI) vastu dekhAtI nathI, te sAtamo prakAra che.jema sUryAdikanA tejathI parAbhava pAmelA graha, nakSatro AkAzamAM pragaTa chatAM paNa dekhAtAM nathI, temaja aMdhakArathI parAbhava pAmelo ghaDo dekhAto nathI, to zuM te vastu nathI ? che ja, tathA samAna vastu sAthe maLI javAthI je dekhAya nahIM te AThamo prakAra che.jema koInA maganA DhagalAmAM ApaNA eka muThI maga nAkhyA,tathA koinA talanA DhagalAmAM ApaNe tala nAkhyA,te ApaNe jANIe chIe to paNa ApaNe nAkhelo maga tathA tala, dekhAtA nathI. (judA pADI zakatA nathI.) temaja jaLamAM nAkheluM lavaNa sAkara vagere dekhAtuM nathI, to te jaLamAM zuM lavaNa ke sAkara nathI? che ja A pramANe AThe prakAre chatI vastunI paNa aprApti thAya che. e pramANe pudgala tathA jIva vigeremAM aneka svabhAvonI viprakarSAdika kAraNone lIdhe prApti thaI zakatI nathI ema sarvatra jANavuM. 129 bhAga-8 pharmA-1) For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ahIM koI zaMkA kare ke upara batAvelA prakAromAM devadattavigere dezAMtara gaelA dekhAtA nathI ema kahyuM, teo jo ke ApaNane adazya che, to paNa teo je dezamAM gayA che te dezanA lokone to teo pratyakSa che, tethI teonI sattA hovApaNuM mAnavAmAM mane vAMdho nathI, paNa jIvAdita to koIpaNa kadApi dekhI zakAtA nathI, to te jIvAdika che ema zI rIte mAnI zakAya ? Ano javAba e che ke jema paradeza gayelA devadattAdika, keTalAkane pratyakSa hovAthI temanuM hovApaNuM mAnI zakAya che, athavA paramANuo niraMtara apratyakSa che, to paNa tenA (paramANunA) kAryathI, tenI sattA (hovApaNuM) siddha thAya che, tema jIvAdika paNa tenA kAryathI anumAnavaDe siddha thAya che. (upadeza beMtALIsamo.) saMsAra asAra A saMsAra asAra che, zarIra roga ane zokanuM bhojana che, viSayo viSa sarakhA duHkha denArA che, bhogo sarpanI phaNA sarakhA che, jIvana pANInA biMdu sarakhuM sthiratA vinAnuM che, je vastu eka kSaNa pahelA sukha ApanArI dekhAtI hoya te vastu bIjA kSaNe bahu ja dukha ApanArathaI paDe che, tAtvika dRSTie tapAsa karatAM, A saMsAramAM koI paNa kAyama nathI, phakta traNa tatva ja diva-guru-dharma) kAyama che, kuTuMba ane dravyAdika, pAzabaMdha nathI. A saMsArarUpa baMdIkhAnAmAM vidvAno paNa ALazathI baMdhAya che, jeo A viSaya AvartavALA bhavasamudramAM vahana thayA nathI, tevA puruSo kALI citrAvalInI peThe dekhAvA viralA ja che. A saMsArasamudranA taraMgo sarakho caMcaLa che, tenI aMdara viSayarUpI pANInI bhamarIomAM phasAI paDatAM pAmara jano DubI mare che. A sAta aMgavALuM rAjaya sAte naraka sarakhuM che, ane caturaMgI sainya, durgatinA dukhapa cAra gatinA kAraNarUpa che, svargAtimA jatA 130 130 For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prANIne aMtara rahelI rAjayalakSmI, chatranA bahAnAthI veraNanA peThe gatine DhAMkI de che, cAcara amara thavAthI cAhanAne haNI, rAjyanA tRSNAtura narane tiryaMca gatimAM ke naraka gatimAM kheMcI jAya che, hAthIo kAnathI ghoDAo puMchaDAthI, khaDago pUjArAthI ane vArAMganAo cAmarothI, rAjayalakSmInI caMcaLatA dekhADe che, je saMsAramAM haMmezA bhaya, droha, apayaza ane kuceSTAthI IrSyA karAya che te saMsArane dhikkAra che. A duSTa saMsAramAM duHkhanA samUhane ApanArA viSayo, mArge cAlatAM prANIone paNa, pizAcanA peThe Thage che, viSayathI jItAela saMsArI jIva, potAnI marajI mujaba pharato Ihaloka tathA paralokane viSe, ghaNAM tIvra duHkhone bhogave che, sarpanA samAna pAMca iMdriyonA viSayothI huMNAto rAMkaDo jIva, zI rIte kalyANane hAtha karI zake ? pahelAM prANIone kiMcita sukhamAM lalacAvI pachI e duSTa viSayo bhayaMkara rAkSasonI peThe chetare che, chetaravAmAM paMDita, kaSAya duSyano agADI saMgraha karelA punya rUpI bahoLA dhanano jotajotAmAM tarata harI le che, temAM krodharUpI moTo laDavaiyo koInAthI pAcho haThe evo nathI, te potAnA sthAnane paNa doSavaMta karI, prakRtimAM dAkhala thaI jIvane doSita kare che. jo krodharUpI agni zarIrarUpI gharamAM saLagI uThayo hoya, to te jIvananAMtamAma puNyarUpa padArthone bhasmibhUta karI de che tethI ja samagra kaSAyomAM krodhane mukhya kahela che, dharmarUpI vRkSanuM mULa dayA che, krodhathI dayAno nAza thAya che, krodhane dayA hotI nathI, tethI krodhIne dharma, ane sArI gati hAtha lAgatAM nathI, jo ALasathI paNa jIvanI hiMsA thatI hoya, topaNa kharAba yonImAM avatAra levo paDe che, to krodhathI je jIvanI hiMsA karavI te to narakanuM ja nidAna che, akkalavALA manuSyoe ekeMdriya jIvanI paNa hiMsA tajavA lAyaka to pachI beiMdriyAdika jIvanI hiMsA narakane ApanArI thAya temAM Azcarya zuM? bIjAno droha karavo te, dharmarUpI vRkSane kApI nAkhavA rUpa kuhADo che, bodhI bIjane bALavAmAM dAvAnaLa che, narakadhAranA tALAne ughADavAmAM (131 - For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kuMcI samAna che, hiMsAbane mAtra manamAM yAda karavAthI dukhone ApanArI che,to vizeSa AdaravAthI durgatinA darzana karAve che temAM navAI zI ? je mANaso hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa, rAjya, Rddhi vigereno potAnA sukhane mATe nAza kare che, te ajavALuM karavAthI AzAe potAnuM ghara bALI de che. prANa ghAsanA agni jevA kSaNavAramAM bujhAI janAra che, mATe tame koI pApa karmane karo nahi. (upadeza suDatALIsamo.) AtmasvarUpa he jIvo ! viveka rahita tiryaMca prANIone pahelAM to paMcedriyanI pUrNatA kaThIna che, kadAcita te thaI jAya to jANavA paNuM durlabha che, kadAcita te banne prApta thayA to dharma prApta thavo ghaNo kaThaNa che. pUrvajanmamAM dharmanI virAdhanA karI hoya tyAre ja tiryacapaNAne pamAya che, tiryaMca avasthAne viSe paNa pApa Acare to narakagati thAya che. tyAM pApI prANIone tapAvelA loDhAvaDe dajhADe che, tapAvelo sIsAno rasa pIvo paDe che. vajana kAMTAvADe AMke che, baMdhAvuM, chedAvuM, bhedAvuM ityAdi aneka kaSTa karavA paDe che, mATe tamAre Arta tathA raudra dhyAna AcaravAM nahi, koI jIvanI hiMsA karavI nahi, sthAvara tathA jaMgama saghaLA jagatane AtmAnI peThe jovuM, he mahAnubhAvo ! niraMtara pAchaLa paDela maraNa jayAM lagI Ave nahi tyAM sudhI samagra saMpadAo ane rAjyAdika akSaya rahela che, prANa kSaNabhaMgura che, zarIra roganuM maMdira che, rAjya saMdhyAnA vAdaLA samAna caMcaLa che, mATe AtmAnA svarUpanAM vicAra karo. AtmA zarIrano artha kare che, paNa zarIra AtmAno artha karanArI nathI. tethI paMDita puruSo A sAra vinAnA zarIrathI AtmAnA arthane sAdhI le che, maLa, mUtra, mAMsa, rUdira parU, hADa, cAma,majajA Adine navadvArathI vahana karanAra, ane rogothI pUrNa bharela caMcaLathI paNa caMcaLa apavitrathI paNa apavitra, durgadhamaya evA zarIrane mATe, 132) For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kayo DAhyo mANasa khoTI gati ApanAra pApanuM AcaraNa kare ? A asAra ane anitya zarIrathI jo zAzvata dharma prApta karI zakAto hoya, to buddhivaMta mANasoe zuM na prApta karyuM gaNAya ? dAna devuM, zIyala pALavuM, tapa tapavo, jApa japavo, bhaNavuM. ane bhaNAvavuM, sarva jIvo uparadayA rAkhavI, ethI jeTaluM phaLa thAya che. te samagra phaLa eka jinezvara mahArAjanI sevA karavAthI thAya che. jinezvara bhagavAnanuM pUjana karanAra mANasone sAmrAjya, lakSmI, sabuddhi, punyano vadhAro thAya che. ane pApano nAza thaI grahapIDA jatI rahe che. prAtakALe madhyAnve, ane sAyaMkALe. sArA sugaMdhI vastu, padArtha dravyovaDe, temaja sArA phaLo vaDe, je mANasa pUjana kare che, te ja puruSa A vizvamAM guNavAna, puNyavAna. ane dhanyavAna, gaNAya che, mATe dharmane viSe udyamI mANasoe pramAdano tyAga karI, pApane TALanArI prabhu pUjAmAM traNe kALa ujamALa rahevuM. tIrtho, tIrthakara, gurusevA, dharmazAstromAM zraddhA, dayA, supAtra joI dAna ApavuM, vahAluM vacana bolavuM, ane viveka rAkhavo. te AstikonA lakSaNo che. Arya eTale "pavitra deza, mAnuSyatva, dIrgha AyuSya,kSamA, kulInatA ane nyAyathI saMpAdana kareluM dhana, e manuSyone puNya meLavavAmAM sAdhanarUpa che. manuSyane janma pAmI, Arya dezamAM avataravAthI naThArA kAma karavAnI ruci thatAM, hadayane viSe lajjA dharmazAstro zravaNa karavAno saMyoga, kRtyAkRtyano viveka karavAmAM snehayukta mati, gurubhakti, niMdAno bhaya, thaI gayelA pApano nAza karavAnI icchA, tathA uttama dharma karavAmAM niraMtara rucI thavI, dharma, artha, kAma ane mokSa, e cAre purUSArtho sAdhI zakAya evA manuSya janmanI prazaMsA koNa karI zake ema che ? nyAyathI meLaveluM dravya, koI uttama evA dAtArane ghare hoya to te kRtakRtya thaI jAya che. jo pavitra bhUmimAM manuSya deha prApta thAya. ane zuddha vivekInA kuLamAM thAya to vizeSa vakhANavA lAyaka che. jeo udyama vinA eka kSaNa paNa potAno kALa niSphaLa gumAvatA nathI ane haMmezA dharma kRtyo M133) For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karavAmAM potAno vyaya kare che, tevA puruSo A lokamAM sArA vivekavALA lekhAya che, temAM paNa je udharasa, zvAsa, saMgrahaNI, masA, raktapita, tathA tAva ityAdi vyAdhiothI pIDAelA hoya che. temanAthI puNyasaMcaya zI rIte thaI zake? ghaNuM karIne satvaguNa, dInatAne arthe zaurya nAzane mATe, udyoga kharAba avasthAne mATe ane pavitra kuLa pApakarma karavAne mATehotuM nathI. (upadeza aDataLIzamo) dharmanA AzrayathI mokSa dharma, artha, kAma-A traNa prakAranA puruSArtho mAnelA che, temAM paNa dharmane zreSTha kahela che, kAraNa ke dharma vinA artha ane kAmanI prApti thatI nathI. te dharma dAna, zIyala, tapa bhAva cAre prakAre kahela che. Agamane viSe 1. jJAna dAna, 2. abhayadAna, 3. upagrahadAna. e traNa prakAre dAna kahela che. dukhathI bhaya pAmelA jIvanuM rakSaNa karavuM, tenA AtmAno bacAva karavo te abhayadAna kahevAya che. 1 bhavyAtmA jIvone upadeza ApI, tathA bhaNAvavAthI AgamanuM jJAna prApta karAvavuM te jJAnadAna kahevAya che, ane jJAna tathA abhayadAna ApanArane zuddha AhArAdika kalpanIya vastu, vastra, pAtrAdika, ApavAthI trIjuM dharmopagrahadAna kahevAya che. prANIo pApano tyAga karI, dezathI ane sarvathI zIyalanuM pratipAlana kare che, te zIyala dharma kahevAya che. jenAthI karmane tapAvAya che tene tapa kahevAya che. te tapa bAhya ane atyaMtara be prakAre kahela che. 1 aNasaNa karavAthI bAhya tapa kahevAya che, 2 prAyazcita laI je tapa karavAmAM Ave che te atyaMtara tapa kahevAya che. bhavya jIvo. je bhAvanA vaDe vItarAganA svarUpane bhAve che te anityAdika bAra prakAranI bhAvanAo kahela che. arthane je puruSArtha kahela che te nAma mAtrathI ja che, paraMtu paramArthathI to artha anartharUpa ja che. kAraNa ke te artha (134 - For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 duHkhe karI upArjana thaI zake che. duHkhe karI rakSaNa karI zakAya che, tenA vyartha ane nAzane viSe AtmAne mahAduHkha thAya che. kAma, kaThINakarmI jIvone ApAta mAtra manohara che, paraMtu vipAkane viSe kiMpAkanA phaLa samAna che, tathA atyaMta dArUNa ane maraNane karanAra che, mATe he bhavya jIvo ! artha ane kAma, banneno nAza karI tene dhikkArI trIjo pujhaSArtha dharma che teno Azraya karo, ke te dharmanA AzrayathI svalpa samayamAM cotho moTo je purAvArtha mokSa che te tamone prApta thAya che. (udeza ogaNapacAsamo) anarthakArI kyAya du:prApya manuSya janma pAmI he bhavya jIvo ! potAnA AtmAnA sukhanI icchA karanAre, sarvathA prakAre dharmane viSe prayatna karavo. paMDita puruSoe prathama to , duSkarmane baMdhana karavAnA upAyabhUta, sukhazrIne aMtarAya karanAra, tapasyA karanArane rogabhUta kaSAyono tyAga karavo, kAraNa ke kaSAya karanAra mANasa gunavAna hoya to paNa sajjanomAM zobhA pAmato nathI, viSamaya kharInuM kadApi bhojana thatu nathI, ane kare to mare. vagaDAmAM pradIpta thayelo agni vRkSAdikane jema zIghratAthI bALe che, temaja kaSAya agnine vaza thayelo jIva jiMdagI paryata karela tapakarmane bALe che. kaSAyathI kaluSita bhAvane pAmelA jIvonA cittamAM, gaLImAM raMgela lugaDAne jema kusuMbanA raMgamAM raMgI zakAtuM nathI temaja dharmane dhAraNa karI zakAto nathI. jema DhaMDhane sparza karI suvarNanA pANIthI zuddhi thatI nathI, tema kaSAyI mANasa tapakarmathI paNa zuddha thato nathI. jema eka divasano tAva paNa cha mAsa nA tejane haraNa kare che, tema krodha paNa pUrvakoTi varSa sudhI upArjana karelA tapane haNe che. sannipAtanA tAvanA peThe krodhathI vyAkula jIva, vidvAna hoya to paNakRtyAkRtyanA vivekane viSe jaDabuddhivALo thAya che. utkRSTa tapa karI jeNe devatAne paNa vaza karela che, evo kuraTa utkaraTa muniyo krodhathI narakegayA che. viveka rUpI locana lupta thavAthI AtmA aMdha bane che, tethI mAna mAnano M135 For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 aMdhakAra, jIvane nizcaya narakarUpI kUvAmAM nAkhe che, bhagavAna zrI mahAvIra mahArAjA lokane alokane viSe sthApana karavAnI sattA vALA chatAM paNa, saheja abhimAna karavAthI nIca kuLamAM avataryA, kahyuM cheke jAti, lAbha, kula, bala, aizvarya, rUpa, tapa, zruta vigereno mada karavAthI manuSya hInapaNAne pAme che. asatyanI khANa, doSa rUpI aMdhakArane vistaravAmAM rAtri samAna, pApanI mAtA, durgati ApanArI mAyAno tyAga karavo, pUrvajanmamAM duHkhe karIne paNa tapI zakAya evo tapa tapIne bhavasamudranA pArane pAmyA chatAM paNa mallinAtha bhagavAna strInA avatArane pAmyA. doSonI khANa, sarva sArA guNorUpI vRkSane bALavAmAM agni samAna, kalezanuM ghara evo lobha, lokone duHkharUpI dariyAmAM nAkhe che. bIjA bharatane sAdhavAno lobhI subhama cakrI, bhogajIvitathI bhraSTa thaI sAtamI narake gayo. eka eka kaSAyane aMgIkAra karavAthI te lokone mahAanartha karanArA thAya che, to cAre kaSAyo samakALe sevavAthI keTalo anartha kare te jJAnI vinA bIjo koNa kahI zake ? kaSAyanA parihArathI jIva devatAone mAnavA lAyaka, tathA muktine zIghratAthI meLavavAvALo thaI zake che. (upadeza pacAsamo) dharmasvarUpa anAdi kALathIsUkSma karmabaMdhananA yogathI A jIvana anAdi vanaspatimAM rahI, anaMtA pudgalaparAvartana kare che. tyAMthI bAdara vanaspatikAyamAM Ave che. pachI koIpaNa prakAre trasapaNe pAme che. pachI laghukarmI thaI paMceMdriyapaNuM pAme che. tyAM paNa punyahIna, AryakSetrane pAmato nathI. kadApi Arya kSetra male topaNa kula, jAti,rUpa, balane pAmato nathI, punyodaye kadAca te paNa pAme, paraMtu zarIramAM rogISTapaNuM hoya che, kadApi nirogI hoya to paNadIrghaAyuSI na hoya, punyodaye te paNa hoya, to paNa jJAnadarzananA AvaraNathI viveka rahita jIva jainadharmane pAme,kadAca te paNa pAme, to darzanamohanIyanA udayathI, zaMkAvaDe kaluSita cittavALo (136) 136 For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 thaI guruvacana upara sadahaNA na kare, kadApi nirmalacitta karI guruvacane yathAsthitapaNe sadahe to paNa jJAnAvaraNIya karmanA udaye bodha ApatA chatAM paNa saMzayathI bodha na pAme, kadApi saMzaya rahita sado ane anya ne bodha paNa kare, paraMtu cAritrAvaraNI karmano kSaya thAya, tyAre nirmala saMyama ArAdhI AtmA muktimAM jAya che. | he mahAnubhAvo ! dharmane viSe abhiruci vadhe ane pApakarma thI dUra thAya e prakAranA jIvone bodha karavo tene dezanA kahe che jinaprabhunI pUjA, rUDA gurunI sevA, bhaNavuM, bhaNAvavuM, ujjavaLa vRttithI tapa karavo, dAnadevuM, dayA karavI, e che karma gRhasthAzramI oe haMmezA karavA, mAtA, pitA, pavitra dharmane dekhADanAra eTalA upakArIonuM sevana karI, haMmezA puNya phaLa meLavavuM prANImAtra para dayA, supAtrane viSe dAna devuM, garIba prANIone tAravAnI zuddha mati, jema bane tema saghaLAM prANIono upakAra thAya evo dharma bhavasAgaramAMthI uddhAra karanAro che. jJAna, abhayadAna, duHkhIne auSadhasthAna ane vastra ApavAM, ahaMtanuM pUjana, zamayukta munione , vaMdanA, svapramAM saMtoSa, pArakI strIthI vimukhatA e saghaLAM puruSonAM alaMkAra che. matsara, pArakI corI, hiMsA, niMdA, rAtrie jamavuM ane kanyAsaMbaMdhI kapaTa, jUThuM bolavuM, e sarvano avazya tyAga karavo, kAraNa ke te samagra jevuM bIjuM eka pApasthAnaka nathI. je puruSo cittamAM vicAra karI pApane TALanAra jJAna, darzana, cAritra e ratnatrayIne grahaNa kare che te pavitra bhAvanAyukta puruSo, traNe janme siddhi sukhane prApta kare che. upadeza ekAvanamo.) dravyasvarUpa dravyo be prakAranA che : keTalAka bhAvuka, ane keTalAka anya bhAvuka. 1. vaiDuryamaNi paradravyathI bhAvuka nathI,tethI saMgata karavA chatAM 137 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 paNa. tene viSano doSa lAgato nathI. 2. sarpanI dADhAmAM kadAca maNino yogya lAge to,dADho nirviSa thAya paraMtu tema banavuM bahu ja muzkela che. 3. jIva dravya bhAvuka che, tene saMsargathI guNa avaguNanI prApti thAya che. 4. malinanI saMgati karavAthI ujjavaLa guNo paNa malina thAya che, kAraNa ke DheDhanI saMgati karavAthI tathA sparza karavAthI brAhmaNa malina thAya che. 5. tevI ja rIte pavitrapaNuM dhAraNa karanAruM evuM paNa caMDALa ne ghare rahevuM pANI, te paNa kIrti rahita apavitrapaNuM karanAruM gaNAya che, kAraNa ke dhoLI vastune masIlagADavAthI te kALI vastu thAya che, paraMtu kALI vastu je che te dhoLI thatI nathI, 6 gaLo Adi kaDavI vastumAM sAkara paDavAthI sAkara kaDavI thAyache, paNa gaLo mIThI thatI nathI, temaja durjanano saMga karavAthI sajjanane dUSaNa prApta thAya che paNa durjanane sajjanapaNuM prApta thatuM nathI. ( upadeza bAvanamo) narakta viSe paramAdhAmIoe relI vedanA 1 tapAveluM sIsuM pAya che. 2 tapAvelI loDhAnI putaLIyo sAthe Aligana karAve che. 3 charA samAna tINa pAMdaDAvALA zAlmalI vRkSa upara calAve che. 4. loDhAnA ghaNothI kuTe che. 5. vAMsalAthI zarIra chole che. 6 cAMdA uparakhAra chAMTe che. 7 garama telanI kaDAImAM taLe che. 8 bhAlAonI aNI para caDAve che. 9 bhaTTImAM muMje che. (138 138 For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 10 ghANImAM pIle che. 11 karavatathI vahere che. 12 siMhanA rUpathI cIre che. 13 tapAvelI veLumAM loTAve che. 14 khaDagonA vanamAM pesAre che. 15 vaitaraNImAM boLe che. 16 kuMbhIpAkamAM pacAve che. evI aneka vedanAthI pAMcaso yojana UMcA uchaLatAM ane nIce paDatA nArakIone pazu pakSI, vAgha vigere toDI phoDI khAya che. (upadeza zrepanamo) cAritrarUpI jahAja jeno duHkhe karIne pAra pAmI zakAya evo, A saMsAra sAgara atyaMta khAro che, samudramAM jema pANInA kallolo hoya che tema saMsArarUpI samudra janma, jarA, maraNarUpI caMcaLa pANInA kallolathI bharapUra bharelo che. samudramAM jema vaDavAnala agni rahelo che tema saMsArarUpI samudramAM krodharUpI vaDanAvala agni che, samudramAM jema parvata vAsa karIne rahelo hoya che tema saMsArarUpI samudra mAnarUpI parvatanA vAsathI vAsita che. jema samudramAM pANInI velA hoya che tema saMsArarUpI samudramAM mAyArUpI velA vahelI che jema samudra gaMbhIra pANInA AvartavaDe dustara che, tema saMsArarUpI samudra lobharUpI AvartathI dustara che. samudra jema jalacakra, nakacakrAdikanA samUhathI bharelo che tema saMsArarUpI samudra Adhi, vyAdhi, upAdhi, roga, zoka, saMtApAdi naka, cakrAdInA samUhathI paripUrNa bharelo che. samudra jema nadIo ane kAdavavaDe karIne yukta hoya che, tema A saMsArarUpI samudra AzravarUpI nadIonA pANI tathA karmAMkathI bharelo che. 139 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 samudramAM jema phINa hoya che tema saMsArasamudrahAsyarUpI phINathI vyApta che. samudra jema dussaha pavanathI du:khe karIne sahana karI zakAya che, tema saMsArarUpI samudramAM dveSarUpI pracaMDa pavana duHkhakarIne sahana karI zakAya che. samudramAM jema niraMtara bharatI hoya che, tema saMsArarUpI samudratRSNArUpI bharatIthI atyaMta bharelo che. samudramAM kAdavane viSe kheMcI gaelA agara samudramAM paDelAne bahAra kADhavA mATe jema vahANanI jarUra paDe che tema A saMsArarUpI khArA samudrane viSe UMca gotrarUpI pANIne viSe DUbatA ane nIca gotra rUpI kAdavane viSe khuMcatAne bahAra kADhavA mATe cAritra rUpI jahAjanI khAsa jarUra che. jema vahANamAM besavAnuM sthAna che tema cAritrarUpI jahAja ne viSe, samyakatvarUpI uttama besavAnuM sthAna che. jema jahAjane viSe pATIyA hoya che tema cAritrarUpI jahAjane viSe, sArA vratorUpI lAkaDAnA pATiyAhoya che. jema jahAjane viSe doraDo hoya che, tema cAritrarUpI jahAjane viSe guNonA samUharUpI doraDA hoya che. jema jahAjane viSe kUvA hoya che, tema cAritrarUpI jahAjane viSe nizcala manarUpI kUvAo hoya che. jema jahAjane viSe saDho hoya che, tema cAritrarUpIjahAjane viSe ujjavala dhyAnarUpI uttama saDho hoya che. jahAjamAM jema pANI kApavAnI kSepaNI hoya che, tema cAritrarUpI jahAjamAM sArA sArA niyamo temaja kSamArUpI pAvaDIo hoya che. jahAjamAM jema dhruva hoya che, tema cAritrArUpI jahAjamAM jJAnarUpIchuva hoya che. jema jahAjamAM gokhalo hoya che tema cAritrarUpI jahAjamAM saMtoSarUpI gokhalo hoya che. M140) 140 For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jema jahAjamAM topa hoya che tema cAritrarUpI jahAjamAM dhyArUpI topa hoya che. jema jahAjamAM nAvaDAnA calAvanArA bhIlaDA hoya che, tema cAritrarUpI jahAjamAM cha bAhya ane cha atyaMtara tapanA bAra bhedarUpI bhIlaDA hoya che. jema jahAjano calAvanAra nAvika hoya che, tema cAritrarUpI jahAjano calAvanAra gurumahArAjarUpI nAvika hoya che. AvA jahAjano je bhavya jIvo Azraya kare che, te mahAnubhAvo atizaya khArA evA saMsArasAgarane sukha zAntithI tare che, mATe bhavabhIru ane muktinA kAmI jIvoe uparokta jahAjano zIghratAthI Azraya karavA cUkavuM joIe nahi. (upadeza copanamo) guNonI prApti mahAdurlabha mAnuSyaM varavaMzajanmavibhavo dIrghAyurArogyatA, san mitraM sumatiH satI priyatamA bhaktizca tIrthaMkare // jJAnatvaM ninayatva miMdriyajayaH supAtradAne ratiH / satpuNyena vinA trayodazaguNAH saMsAriNAM durlabhA : // 1 // bhAvArtha : 1 manuSyapaNuM, 2 zreSTha vaMzane viSe janma, 3 sAro vaibhava 4 dIrgha AyuSya, 5 ArogI zarIra, 6 sAro mitra, 7 sArI buddhi, 8 satI strI, 9 tIrthakaramahArAjane viSe bhakti, 10 jJAnanI prApti, 11 vinayIpaNuM, 12 iMdriyono jaya, 13 satpAtrane viSe dAna ApavAmAM prIti, A tera guNo sArA puNya karmanA udaya vinA saMsArI jIvone prApta thavA mahAdurlabha che. koIka jagyAye paMdara pAmavA durlabha kahela che te A pramANe 1. prANIomAM je jaMgalapaNuM, trayapaNuM pAmavuM te atyaMta durlabha harSala che. 141 For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 2 temAM paNa paMcaMdriya paNAnI prApti thavI durlabha che. 3. paMcedriyapaNAmAM paNa manuSyapaNuM prApta thavuM durlabha che. 4 manuSyapaNAmAM paNa Arya deza maLavo muzkela che. 5 Arya dezamAM paNa uttama kuLa maLavuM durlabha che. 6 uttama kuLamAM paNa uttama (jAti) maLavI durlabha che. 7 uttama jAtimAM paNa uttama rUpa (paMcaMdriyapaTutA) prApta thavuM ati durlabha che. 8 temAM paNa zArIrika baLa prApta thavuM durlabha che. 9 baLa chatAM jaya meLavavo durlabha che. 10 temAM paNa vijJAnanI prApti thavIdurlabha che. 11 temAM paNa samakitanI prApti thavI durlabha che. 12 temAM paNa zIyaLanI prApti thavI durlabha che. 13 temAM paNa kSAyikabhAva meLavavo durlabha che. 14 temAM paNa kevaLajJAnanI prApti thavI durlabha che. 15 kevaLajJAna prApta thayA chatAM paNa jyAre mukti maLe che tyAre ja uttama sukha che. manuSya janma pAmavo mahAdurlabha che. temAM paNa sarvalodita dharmanI prApti durlabha che, ane sAdhu sAdharmIonI sAmagrI paNa durlabha che. dhana, dhAnya, baMdhu, mitrasamAgama ane jIvitavya A tamAma capala che. kSaNa mAtramAM vyAdhiyo ghero ghAle che, mATe pramAda karavo yukta nathI, dharmakarmamAM pramAdI thaI devagati Adi lAbhano nAza karI, manohara manuSpatinI prAptino rodha karI, AtmA je dharmarUpI mULanuM ucchedana kare che te dharmane corA lUMTI zakatA nathI, agni bALI zakato nathI. jugArane viSe paNa te dharmane hArI zakAya nahi kAraNa ke manuSya janma mUladhanarUpa che. devagatinI prAptirUpa lAbha kahela che te mUla dhana hArIjavAthI tiryaMca ane narakagatinI prApti thAya che tethI ja dharma rahita jIva hAthanA agra bhAgathI kALA sarpane grahaNa kare che, ane viSa je na 142 ) For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che tene gaLAmAM ghuMTe che. viSa pIve che ane nidhAnano tyAga karIne kAcanA TukaDAne aMgIkAra kare che. te kAraNa mATe te saumya ! jJAna, darzana, cAritrarUpa sarvajJadarzita manuSyajanmanI prApta durlabhatA samanvita pramAdane tyAga nathI karato tethI bhavasamudramAM DUbatAM mahozocane karavAvALo thaiza, kAraNa ke je durlabha manuSya janmane pAmI. paralokanA hitane nathI karato te maraNakALe zoca karanAra thAya che. jema pANI kAdavamAM magna thayelo hAthI jema AMkaDAmAM vIMdhAyelo matsya, jema jALamAM jakaDAyela mRgalo jema pAMjarAmAM pUrAyela pakSI zoka karanAra thAya che tema pramAdI dharma rahita jIva mRtyu jarAvaDe karI mUcchita thaI dIrgha nidrAmAM paDelo karmabhArathI bharelo jIva, koI rakSaNakaranAra nahi hovAthI zoca karavAvALo thAya che, mATe dharmakaraNI nahi karI manuSya janmane hArI jAya che te satparuSa nahi paraMtukAyara puruSa kahevAya che. seMkaDo vyasanothI parAbhava pAmelA, vIjaLInA camatkAranA peThe caMcaLa, kSaNabhaMgura, anitya, pahelA aghara chellA paNa avazya tyAga karavA lAyaka manuSya bhava che, mATehe jIvo ! sukhI thavuM hoya to cheto. (upadeza paMcAvanamo) nAstika Astika eka haLukarmI jIva ! bhAre karmAjIvane kahe che ke he bhAI ! niraMtara dharmakarma kare, to parvane divase to dharma kAMIka kara? jo Aje jinezvara mahArAjanA maMdiramAM AMgI-racanAdi bhAre mahotsava thaI rahela che, ane paramAtmAne vaMdana karI, pUjaya gurune vaMdana karI AzIrvAda meLava. Avo upadeza sAMbhaLI nAstike nIce pramANe Astikane kahyuM ke - annaM nAstyudakaMnAsti, nAsti tAMbUlacarvaNam / maMdireSu mahotsAhaH, zuSkacarmasya tADanam // 1 // bhAvArtha : anna nathI, pANI nathI,tAMbUla cAvavAnuM nathI, loko kahe che ke calo bhAI cAlo, maMdirane viSe moTo mahotsava che, moTA M143 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mahotsavane viSe sukA cAmaDAne tADanA karavAnI che, eTale nagAruM vagADavAnuM che, ne naradhAne thappA mAravAnuM che. A sivAya bIjuM kAMI paNa nathI. nAstikone te khabara na hoya ke jaina maMdiramAM khAvApIvAnuM na hoya, paNa utsava karI bhAvanA bhAvI aNAhArI pada (mukti) meLavavA mATe ja mahotsava hoya che, kAraNa ke AhAra che tyAM saMsAra che. AhAra nathI tyAM saMsAra nathI paNa siddhi che, paraMtu bhavabhramaNa karavAvALA jIvone te siddhisukha rucatuM nathI. namaskArasahastreSu, zAkapatraM na labhyate / AzIrvAdasahastreSu, romavRddhirna jAyate // bhAvArtha : loko kahe che derAsare cAlo, upAzraye cAlo, paNa prathama prazno uttara Apo ke tyAM jaIne zuM karavuM che ? uttara maLe che ke bhagavAnane namaskAra karavAthI nava nidhi ane aSTa mahAsiddhi prApta thAya che ane gurune namaskAra karavAthI sAro AzIrvAda maLe che. te sAMbhalI nAstika bole che ke bhAI navanidhi ane aSTa mahAsiddhi to dUra rahI paNa hajAra vAra namaskAra karavA chatAM paNa zAkanuM eka pAMdaDuM paNa maLatuM nathI ane upAzraye jaI hajArovAra AzIrvAda sAdhune vaMdana karI laI AvyA to paNa eka romamAtra rUMvADuM paNa vadhyuM nahi mATe amAre devaguru bemAMthI ekano paNa khapa nathI. bhArekarmI jIvone koI game te prakAre bodha kare to paNa magoLIyA pASANanI peThe tenuM kaThora hRdaya bhIMjAtuM nathI, mATe evAone upadeza devono parizrama na karavo. (upadeza chappanamo) jalamanuSyo eka lAkha yojananA jaMbUdvIpane vITIne be lAkha yojanano lavaNa samudra rahelo che, tenA je sthAna pratye siMdhu mahAnadI AvI ne paDelI na 144) For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che te pradezanA dakSiNa dizAnA bhAge vedikAthI paMcAvana yojana dUra hastinA kuMbhasthaLanA AkAravALuM, bahu duHkhane ApanAruM, pApanA sthAnabhUta, sADA bAra yojana pramANavALuM, pratisaMtApadAyaka nAmanuM sthaLa raheluM che, te sthApanano utsadha bhAga sADAtraNa yojana lavaNa samudramAM rahelo che. tyAM atyaMta ghora aMdhakAravALI, ghaDIyALanA AkAra jevI goLa, chetAlIza guphAo rahelI che. temAM yuge yuge jaLamanuSyo rahelA che. - je jalamanuSyo vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA, sADAbAra hAthanA deha mAnavALA, saMkhyAtA varSanA AyuSyavALA, raudra AkAravALA, kharAba varNavALA, virUpa aMgavALA, siMhanA samAna ghora dRSTivALA, hastinA peThe pahoLA mukhavALA, parAkrama yukta bhujA vALA, vajanI peThe niSphara prahAravALA, sAmasAmA bahu prema karanArA, strIne viSe ati Asakat ghora AkAravALA, sAkSAt yamanA kiMkaro jevA tyAM vAsakare che. te jalamanuSyonI aMDagolikAne grahaNa karI, camarI gAyonA dhoLA puMchaDAnA vALathI tene guMthI, banne kAnamAM draDha bAMdhI, vaNika loko, mahAmUlyavALA ratno levA samudramAM paDe che. tyAM jalacara jIvonA bhayano tyAga karI, samudramAM paDe che. mahAna jAtivaMta ratnone grahaNa karI, sukhapUrvaka upara AvI zAMtithI potAne ghare pahoMce che. te aMDagolikAne grahaNakaratI vakhate, dehanA aMte karanArI pIDA jalamanuSyanoje utpanna thAya che te pIDAne dina, mana, vacana, kAyAyukta thaI pUrvabhavamAM upArjana karelA ghora karmane te loko bhogave che. mahAvIra mahArAjAne zrI gautamasvAmI pUche che, he bhagavan! evA sthAne jalamanuSyanI aMDagolikA kevI rItegrahaNa kare che ? vIra paramAtmA kahe che ke he gautama ! mahAzUravIra puruSo bahu dhIravIrapuruSo sannaddhabaddha thaI bakatara dhAraNa karI, vIkarAla, taravAra, M145 145 bhAga-8 phama-11 For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAlAdi zastrothI sajja thaI buddhinA prayoge, chaLabheda, prapaMca kapaTa karI, atyaMta kare te jalamanuSyano jIvitavya sAthe aMDagolikAne grahaNa kare che, te vakhate naraka samAna tIvradussaha vedanAne jalamanuSyo sahana kare che. he bhagavan! te golikAne koNa grahaNa kare che ? he gautama ! te lavaNasamudramAM, pratisaMtApadAyaka sthaLathI 131 yojana dUra ratnadvIpa nAmano aMtaradvIpa rahela che, tene viSe vasanArA mANaso te golikAne grahaNa kare che. he bhagavan! kevA prakAranA kArya vidhAnathI kevA prayoge le che ? he gautama ! tera-dvIpane viSe, 20-19-10-8-7 dhanuSya mAnavALA ghaMTalAnA AkAravALA, atyaMta kaThora karkaza sparzavALA, vajazilAnA saMpuTo che, ratnadIpanA manuSyo te zilAsaMpuTone khullA mUke che. pachI temAM kSetrasvabhAva siddhiyoge karIne ja, madya ane mAchalAo lepIne mUke che. pachI magha mAMsanA tuMbaDA banne hAthamAM laI pratisaMtApadAyaka sthaLa pratye te loko jAya che. ratnadvIpanA manuSyone dekhI, te guphAvAsI jaLamanuSyo tene mAravAdoDe che. te loko paNa ratnadvIpa pratye doDatA doDatA vacce vacce madya-mAMsanA tuMbaDA mukatA cAlyA jAya che. tene AsvAdana karatA jalamanuSyo paNa ativegathI te lokonI pAchaLa doDe che. AvI rItevajanA ghaMTInA sudhI ratnadIpanA manuSyo, jaLamanuSyano lAve che. pachI vajazillAsaMpuTa upara tamAma madya mAMsa mUkI, loko ratnadIpe cAlyA jAya che. madya mAMsa khAvAnA lolupI te jalamanuSyo, tyAM beThA beThAATha divasa sudhI khAya-pIve che, tevAmAM te ratnadIpanA manuSyo, sannaddha-baddha thaI, bakatara paherI, tIkSNa taravAra Adi atyaMta raudrabhAlAdika laI sAta ATha paMktiye karI, te zilAsaMpuTane vIMTe che. M146 146 ~ For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhayavALA mANaso evAmAM ghaMTInuM paDa jaLamanuSyo upara mUkavA vilaMba kare che. tevAmAM bIjA niSkaraNa, nirbhaya loko,turata ghaMTalAnuM paDa te jaLamanuSyonA upara mUke che. te ghaTelAnI aMdara AvI paDelA jaLamanuSyo zarIrane daLI nAkhyA, pIlI nAkhyA chatAM paNa te loko maratA nathI, pachI te ghaMTalAne kALA baLada joDI ghANInA peThe bAra bAra mAsa pherave che tyAM sudhI te bicArA, dina mana-vacana-kAyAvALA, narakanA samAna ghora dArUNa duHkhane bhogave che. AvI rIte pIlyA chatAM paNa, hADakAnA be TukaDA thatA nathI, paNa zarIra jarjarIta thAya che. pachI zilAsaMpuTane UghADI mahAmahenate te jalamanuSyano prANanAsAthe ghora karmavALA ratnadIpanA manuSyo golikAne grahaNa kare che, ane ratnadvipa jaI he gautama ! mahAmUlyathI te goLIyo vece che. he bhagavAna ! AhAra pANI rahita dusaha pIDAya sahita , jaLamanuSyo bAra bAra mAsa sudhI prANa kema dhAraNa karI zake che ? he gautama ! pUrvabhavanA pApakarmanA udayathI teo sudhA tRSApIDAdi dussaha duHkhane sahana kare che. (upadeza sattAvanAmo) jIvAbhigama tathA pannavaNAstramAM, 30 armabhUmimAM tathA pa6 aMtaradvipamAM, yugaliyAo utpanna thAya che, teno vicAra. pa devakurU, 5, uttarakurUnA yugaliyAnA zarIra traNa gAu uMcA hoya che, temanuM 3 palyopamanuM AyuSya hoya che, teo traNa divasane AMtare AhAra le che, teone rapa6 pRSTa karaMDaka hoya che, ane 49 divasa apatyanuM pAlana kare che. 5 harivarSa ane pa ramyapha yugaliyAnA zarIra be gAu UMcA hoya che. tenuM AyuSya 2 palyopamanuM hoya che. teo be upavAsane AMtare M1470 For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AhAra le che. teone 128 pRSTakaraMDa hoya che, ane 64 divasa apatyanuM pAlana kare che. pa himavaMta ane 5 hairavaMta yugaliyAnA zarIra 1 gAu UMcA hoya che. teonuM AyuSya 1 palyopamanuM hoya che.teo caturthAtara eka upavAsane AMtare AhAra le che. teone 64 pRSThakaraMDaka hoya che. teo 79 divasa apatyanuM pAlana kare che. " chappanna aMtaradvIpanA yugaliyAonA zarIra 800 dhanuSya UMcA hoya che. teonuM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM AyuSya hoya che. teo ekaupavAsane AMtare AhAra lenArA hoya che. teone 64 pRSTakaraMDaka hoya che ane 79 divasa apatyanuM pAlana kare che, teo tamAma yugaliyAo ahamiMdrapaNuM bhogavanArA hoya che. svAmisevakanA saMbaMdhathI rahita hoya che. teovaja RSabhanArAca saMghayaNavALA hoya che. samacaturastra saMsthAnavALA hoya che. anuloma vAyuvegavALA hoya che. sArA kAcabAnA jevA supratiSTha caraNavALA hoya che. atyaMta sukumAla, sUkSma, thoDA romavaDe karI yukta goLa jevA yugalavALA hoya che. atyaMta gUDha ane sArI rIte saMdhiyothI bAMdhelA DhIMcaNa pradezavALA hoya che. hAthInI sUMDha jevA goLa sAthaLavALAM hoya che. siMhanA samAna kammara pradezavALA hoya che. vajanA samAna madhya bhAgavALA hoya che. goLa nAbhimaMDalavaDekarI yukta hoya che. zrIvatsavaDe karI lAMchita, vizAla goLa vakSasthalavALA hoya che. nagaranA daravAjAnA bAraNAnI bhogaLa samAna lAMbA hAthavALA 148 For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 hoya che. atyaMta suMdara maNibaMdhavALA hoya che. lAla kamalanA patra samAna, lAla paganA taLiyAvALA hoya che. cAra AMgula pramANa, goLa zaMkhanA samAna DokavALA hoya che. zarada RtunA caMdramAnAM samAna mukhavALA hoya che, chatrAkAra mastakane viSe phuTa paNAne pAmelA mAthAmAM komala kezavALA hoya che. kamaMDaluM, kalaza, cUpa stUpa, vApI dhvaja, patAkA, svastika, yava, masya, makara, rathavara, svAla, kUrma, aMzuka, aSTApada aMkuza, supratiSThika, mayUra, zrIdAma, abhiSeka, toraNa, medinI, jaladhi, vara bhavanaAdarza parvata, gaja, vRSabha, siMha, cAmara ityAdika prakAranA mastaka lakSaNone dhAraNa karanArAhoya che. strIo paNa sujAta sarvAgavaDe karI suMdara hoya che. strInA samasta guNo vaDe karI sahita hoya che. saMhitAMgulI padmadalanA peThe, sukumAra kAcabAnA zarIra jevA manohara caraNavAlI hoya che. , roma rahita prazasta lakSaNopeta jaMghA yugalavAlI hoya che. mAMsavaDe karI puSTa gUDha DhIMcaNavALI hoya che. keLanA sthaMbha samAna prazasta sukamALa pRSTa sAthaLavAlI hoya che. mAMsala vizAla jaMghAyugalavALI hoya che. snigdha, manohara, suvibhakta, komaLa, romarAjIvALI hoya che. dakSiNAvarta zaMkhanA samAna, abhaMgura nAbhimaMDaLavALI hoya che. prazasta lakSaNopeta kukSIvALI hoya che. susaMgatabane paDakhAvALI hoya che. 149 149) For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kanaka samAna, komala unnatavRtta suMdara AkRtivALA puSTa suMdara stanavALI hoya che. sukumAra bAhulatikAvALI hoya che. svastika, zaMkha, cakra AkRtivALA lakSaNo yukta hAtha paganA taLIyAvALI hoya che. uttama prakAranAM zaMkhanA jevI mAMsala DokavALI hoya che. prazasta lakSaNopetamAM salahanuM, haDapasIvALI hoya che. dADamanA puSpanA samAna lAla oSTapuTavALI hoya che. rakta kamaLanA samAna lAla tALavA tathA jIbhavALI hoya che. vikasvara kamalanA samAna vistAravALA manohara netravALI hoya dhanuSyane viSe caDAvela bANanA samAna sArI bhrakuTIvALI hoya pramANavaDe karI vyApta lalATapaTavALI hoya che. susnigdha, kAMta, komaLa kezavAlIhoya che. puruSathIkAMika nIcA zarIravALI hoya che. skAra, udAra, manohara veSavALI hoya che. svabhAvathI ja hasavuM, bolavuM, vilAsakaravo, viSayane viSe atyaMta nipuNatAvALI hoya che. manuSya manuSyaNIo svabhAvathI ja suMgadhI mukhavALA hoya che. pratanuM krodha, mAna, mAyA, lobhAdikavALA hoya che. saMtoSane dhAraNa karavAvALA hoya che. . utsukatAvarjita hoya che. Arjava, mArdava saMyukta hoya che. vairAdika bhAvane tyAga karavAvALA hoya che. suvarNAdikanI prApti chatAM paNa mamatvabhAvavaDe karI rahita hoya M150) 150 For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mArI, javarAdikanA rogavaDe rahita hoya che. yakSa, pizAca, grahAdika pIDAvaDe rahita che. hAthI, ghoDA, gAya, bheMsa vidyamAna chatAM paNa, tenA paribhogathI vimukha ane page cAlanArA hoya che. cha mAsa AyuSya bAkI rahe tyAre yugala prasUtidharma vALA hoya yugalIyAone moha, mamatva, yAgAdika, nATaka, lokotsava, deva, pUjAdika vyavasAya na hoya. zakaTAdika pravahaNAdika hotA nathI. gartA, agni, prabala vAyu, vAdaLA, megha, vRSTi, utpAta, upadrava, saMdhyArAga, sUryagrahaNa caMdragrahaNa, ityAdika kAMI paNa hoya nahi. ghauM, caNA, maga, maThAdika koI paNa dhAnya paribhogIna hoya jU mAMkaDa, mazaka, daMzAdika na hoya. koI paNa jAtanA raja, kaMTakAdika na hoya. vyAdhra, sarpa, siMhAdika krUra duSTa na hoya, paNa prazAMta hoya. zIta kAla, uSNa kAlanI bAdhA na hoya. velaDIo, sadA patra, puSpa, phalovaDe saMyukta hoya che. sAkarathI paNa atyaMta mIThI te bhUminI mATI hoya che. cakravartInA bhojana karatAM paNa anaMtagaNA svAdiSTa madhura kalpavRkSonA phaLa phUlo hoya che. * chappana aMtaradvIpanA manuSyo karatAM 5 himavaMta ane pa hairaNyavaMtane viSe manuSyonA utthAna, balavIryAdika tathA kalpavRkSono phalonA svAda bhUminuM mAdhurya paNa anaMtagaNuM adhika hoya che. tenA karatA pa harivarSa ane pa ramyaka A daza kSetramAM tamAma uparalA karatA anaMtaguNAM madhura hoya che. 151) 151 For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tenA karatAM pa devakuru ane 5 uttarakuru A dasa kSetramAM uparalA tamAma karatA anaMtaguNAM madhura hoya che. te tamAma yugaliyAo, vicitra prakAranA mahelo, dhavala gRhAdika AkAravALA, kalpavRkSomAM rahe che, bese che, UThe che, suve che. te kalpavRkSo sadA phaLa phUla patrovaDe yukta dasa prakAranA hoya che. dasa prakAranA spavRkSo 1. mataMga nAme kalpavRkSa balI, vIrya, kAntinA hetubhUta svabhAva, pariNata, sarasa, sugaMdha, manohara, nAnA prakAranA madirApUrNa phale karI zobhita zobhAyamAna hoya che, tethI karIne yugalIyAone sarvAge AlhAdakArI madyapAna saMbhave che. 2. bhivaMgA nAme kalpavRkSa, visrasA pariNati, maNi, kanakamaya, vicitra, sthAla, kacolAdika bhAjane karI paripUrNa hoya che. 3. tuDIyaMgA nAme kalpavRkSa, tata,vitata, ghana, zuzirabhedabhinna vAjIMtrathI paripUrNa hoya che. 4. joisiyA nAme kalpavRkSa, ghaNA prakAranA ratnovaDe paripUrNa hoya che. 5. divasihA nAme kalpavRkSa, maNi kanakamaya,dIvIyoe, udyota karatA, vizvasA pariNata, tejomaMDalavaDe paripUrNa hoya che. 6. citrAMga nAme kalpavRkSa vicitra, sarasa, surabhi, paMcavarNa phUlothI paripUrNa hoya che. 7. citrarasA nAme kalpavRkSa, kalama, zAlI, dAlI, pakavAnna vyaMjanAdikathI atyaMta mAdhurya svAdutA guNopeta vicitra bhojya vastuthI paripUrNa hoya che. 8. maNiyaMgA nAme kalpavRkSa vizvasA pariNata, maNi, suvarNamaya, keyUra, nupura, hArAdikathI paripUrNa hoya che. 9. gehAkArA kalpavRkSa, vizvasA pariNata, prAkAra, nIsaraNI, (15ra >> 152 For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sopAna paMkti, vicitrazAlA, gavAkSa gupta, prakaTa aneka apavarga, kuTTima talAdi alaMkRta vividha dhavala gRhAdike paripUrNa hoya che. 10 aNiyaMgA nAme kalpavRkSa sukamAla devaduSyAnukArI pracUra pradhAna vastuothI paripUrNa hoya che. e dasa prakAranA kalpavRkSo yugalIyAnI manakAmanA pUre che. te yugalIyAone chelle samaye udharasa, chIMka, bagAsu ityAdika nimittathI nirAbAdhapaNe maraNa hoya che ane te yugaliyAo marIne bhuvanapatithI mAMDIne izAna devaloka sudhI jAya che. eTale aMtaradvIpamAM janmelAo bhuvanapati ane vyaMtaro sudhImAM jAya che. haimavaMta ane hiraNyavaMtamAM janmelAo saudharma devaloka sudhI jAya che ane harivarSa ramyaka, devakuru ane uttarakurumAM janmelAo izAna devalokamAM jAya che, kAraNa ke izAna devalokane viSe jaghanya AyuSyanI sthiti palyopamathI adhika hoya che ane potAnA yugalikapaNAmAM jeTaluM AyuSya hoya teTalA A yuSyavALA agarahIna AyuSyavALA thaI devapaNe utpanna thAya che. saMkhyAtAvarSanA AyuSyavAlA manuSya tiryaMco marIne yugaliyA paNe utpanna thAya che. yugaliyAono AhAra pahele Are tuveranA dANA jeTalo hoya che. bIje Are bora jeTalo hoya che. trIje Are AMbaLA jeTalo hoya che. A sarva tuvara, bora, AMbaLA ArA pramANe jANavA. (upadeza aThAvanamo) dharmasvarUpa ane zrAvavrata Adhi, vyAdhi, jarA ane maraNarUpI seMkaDo vALAothI AkuLa evo saMsAra, sarva jIvano dedIpyamAna agni javALA jevo che, tethI temAM paMDitoe lezamAtra paNa pramAda karavo yukta nathI, kAraNa ke rAtrie 153. For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 gamana karavA lAyaka evA marudezamAM ajJAnI evo koNa mANasa pramAda kare ? arthAt koI ja nahi. aneka jIvAyonirUpa AvartAvaDe karI Akula evA A saMsArasamudramAM, aTana karatA prANIone, uttama ratnanA peThe, manuSya janma prApta thavo bahu ja durlabha che. dohada pUravAthI jema vRkSa phaLa yukta thAya che temaja paralokanuM sAdhana karavAthI prANIono manuSya janma saphaLa thAya che ' A saMsAramAM zaTha lokonI vANInI peThe prathama madhura, ane pariNAme atyaMta dArUNa evA viSayo vizvane ThaganArA che. ghaNI ja UMcAIno aMta jema paDavA mATe ja thAya che, temaja A saMsAranI aMdara vartatA, sarva padArthonA saMyogano aMta viyogamAM ja che. jANe paraspara spardhA karatA hoya ne zuM ? tema A saMsAramAM prANionA yauvana, AyuSya, dhana e sarve nAzavaMta che, temaja javAnI trAvALA che. marudezanI bhUmine viSe jema svAdiSTa pANI maLI zakatuM nathI,temaja A saMsAranI cAre gatine viSe kadApi kALe sukha paNa hotuM nathI. kSetradoSathI kaleza pAmelA ane paramAdhAmIoe kadarthanA karelA evA nArakInA jIvone sukhano lavaleza mAtra kyAMthI hoya ? zIta, vAta, Atapa ane pANIthI temaja vadha, baMdhana, akana, dohana, nAthana, mAraNa, kSudhA, tRSA vigerethI vividha prakAranI pIDA pAmelA tiryaMcone paNa sukha zuM che ? garbhAvAsa, Adhi, vyAdhi, ne upAdhi, duHkha drAridraya ane daurbhAgya temaja janma, jarA ane mRtyuthI utpanna thatA duHkhovaDe karI, AliMgita bhAvane pAmelA manuSyano paNa sukhano gaMdhamAtra kyAM che ? paraspara matsara, amarSa, kaleza temaja cyavana vigerenA duHkhothI baLI rahelA devatAone paNa sukhano lezamAtra nathI, tathApi jaLa jema nIcI (154) For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhUmi pratye jAya che temaja prANIo ajJAnathI vAraMvAra A saMsAra tarapha ja cAle che, mATe he cetanA vivekanaMta jIvo ! he jJAnavALA bhavya jIvo ! dUdhavaDe karI saMrpanuM poSaNa karavAnA peThe, tame potAnA mAnavajanmavaDe karI, saMsAranuM poSaNa karazo nahi. he vivekiyo ! A saMsAranivAsathI utpanna thatA aneka duHkhone vicArIne tamo sarva prakAre mokSane mATe prayatna karo. kAraNa ke narakAvAsanA duHkha jevuM garbhAvAsanuM duHkha, saMsAranI peThe kayAre paNa prANIone muktimAM prApta thatuM nathI. kuMbhIpAkanA madhyamAMthI AkarSaka karAtA nArakInA jIvonI pIDA jevI prasava vedanA, mokSamAM kyAre paNa prApta thatI nathI. bahAra ane aMdara nAkhelA zalya jevA temaja pIDAnA kAraNarUpa, evA Adhi vyAdhi vigere tyAM nathI. yamarAjanI agra dUtI sarva prakAranAtejane coranArI, sarvathA prakAre parAdhIna paNAne utpanna karanArI, jarA-vRddhAvasthA paNa mokSamAM nathI. deva, manuSya, tiryaMca, nirakagatimA peThe pharIthI bhavabhramaNAnA kAraNarUpa evuM maraNa paNa mokSamAM nathI. paraMtu tyAM to amaMda, AnaMdamaya, advaita, akSaya, avyAbAdha sukha sAthe zAzvata sthiti ane akhaMDa kevaLajJAnarUpI sUrya vaDe karI akhaMDa jyotI jhaLakI rahelI che. - haMmezA jJAna, darzana ane cAritrarUpI traNa ujvaLa ratnonuM pratipAlana karanArA manuSyo ja muktine meLavI zake che. temAM jIvAdika tattvono saMkSepathI athavA vistArathI, yathArtha je avabodha te samyajJAna kahevAya che. mati, zruta, avadhi manaH paryava ane kevaLa evA anvaya sahita bhedothI te jJAna pAMca prakAranuM che temAM avagrahAdika bhedovALuM tathA bIjA bahugrAhI ane abahugrAhI bhedovALuM ane iMdriya tathA aniMdriyathI je utpanna thAya te matijJAna kahevAya che. pUrva, aMga, upAMga sUtro, prakIrNo, graMtho vigerethI bahu prakAre vistArane pAmeluM M155 2 For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tathA yAt zabdavaDe karI lAMchita evuM zrutajJAna aneka prakAre kaheluM che. devatA tathA nArakInA jIvone bhava saMbaMdhI je jJAna utpanna thAya che te avadhijJAna kahevAya che te avadhijJAna kSaya upazama lakSaNavALuM che ane manuSya tathA tiryaMcane AzrIne tenA mukhya cha bhedo kahelA che. mana:paryava jJAna Rjumati ane vipulamati evA be prakAranuM che. temAM vipulamatinuM vizuddhipaNuM ane apratipAtipaNuM vizeSa karIne samajavAnuM che, samagra vyaparyAyanA viSayavALuM vizvanAlocana samAna eka anaMta, iMdriyonA viSaya vinAnuM je jJAna hoya te jJAna kevaLajJAna kahevAya che. zAstrokta tattvane viSe je ruci te samyakrazraddhA kahevAya che. te zraddhA samakitasvabhAvathI tathA gurunA upadezathI ema be prakAre prApta thAya che. AanAdi saMsAranA AvartamAM vartatA prANIone jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya vedanIya ane aMtarAya nAmanA karmonI utkRSTa sIttera koTAkoTI sAgaropamanI che. anukrame phalanA anubhavathI te sarva karmo parvatamAMthI nIkaLelI nadImAM athaDAto patthara jema goLa thaI jAya che tema te nyAye potAnI meLe kSaya pAme che. e pramANe karmanI anukrame ra9, 19, 69 koTAkoTI sAgaropamanI sthiti kSaya pAme chate. ane deze UNI kAMIka ochI eka koTAkoTI sAgaropamanI sthiti bAkI rahe che. tyAre prANI yathApravRtti kAraNa vaDe karI graMthIdezane prApta thAya che. rAgadveSanA duHkhe karIne bheda karI zakAya. evA je pariNAma te graMthI kahevAya che. te graMthI kASThanI gAMTha jevI duraccheda ane ghaNI ja dRDha hoya chekinArA samIpe AveluM vAyuprerita vAhaNa jema samudramAM pAchuM jatuM rahe che tema rAgAdikathI prerelA keTalAeka jIvo graMthIne bhedyA vinA ja graMthI samIpathI pAchA phare che. keTalAeka prANIomArgamAM skUlanA pAmelA saritAnA jaLanI (156) 156 * For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 peThe koI paNa pariNAma vizeSathItyAM ja virAma pAme che tyAM ja TharI jAya che. koIka prANIo ke jemanuM bhaviSyamAM bhadra thavAnuM hoya che teo apUrva karaNavaDe karI, potAnA baLavIryane pragaTa karIne moTA mArgane ullaMghana karanArA musApharo loko jema ghATanI bhUminuM ullaMghana karI jAya che. temaja durladhya evI graMthIne tatkALa bhedI nAkhe che. pachI keTalAeka cAre gativALA prANIo, anivRtti karaNavaDe karIne, mithyAtva virala karI, aMtarmuhUrta mAtra samyaga darzane pAme che, te naisargika svAbhAvika samyak zraddhAna kahevAya che. gurunA upadezanA AlaMbanathI bhavya prANIone je samakita utpanna thAya che te gurunA adhigamanI utpanna thaeluM samakita utpanna thaeluM samakita kehavAya che. samakitanA aupathamika, sAsvAdana , kSayopathamika vedaka ane kSAyika evA pAMca prakAra che. jenI karmagraMthI bheda pAmelI che evA prANIne je samakitano lAbha prathama aMtarmuharta mAtra thAya che te aupazamika samakita kahevAya che. temaja upazamazreNInA yogathI jeno moha zAMta thayo che evA dehIne, mohanA upazamathI je utpanna thAya che paNa samakita aupathamika kahevAya che. samyagu bhAvane tyAga karIne mithyAtvanI sanmukha thaelA prANIne anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thatA utkRSTathI 6 AvalI paryata ane jaghanyathI eka samaya samakitanA pariNAma rahe te sAsvAdana samakita kahevAya che. mithyAtvamohanIyano kSaya ane upazama thavAthakI utpanna thaeluM trIjuM lAyopazima samyaktva kahevAya che. je samakita mohanInA udaya pariNAmavALA prANIne thAya che te vedaka nAmanuM cothuM samakita kahevAya che. kSAyikabhAvane prApta thaelA anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDI kSaya 157 For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 thaelA, kSAyaka samakitanI sanmukha thaelA, mithyAtva mohanIya, mizrA mohanIya jemanI samyak prakAre kSaya pAmI che evA ane samakitamohanInA chellA aMzane bhogavanArA evA tathA sAta prakRtine eTale anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cAra prakRti ane samakitamohanIya, mizramohanI ane mithyAtvanohanI e traNe maLIne sAta prakRti jALavI. tene kSINa karanArA evA ane zubha bhAvavALA prANIne kSAyika nAmanuM pAMcamuM samakita prApta thAya che. samakita darzana guNathI, rocaka, dIpaka ane kAraka evA nAmathI traNa prakAranuM che. temAM zAstrokta tattvomAM hetu ane udAharaNa vinA je daDhapratiti utpanna thAya te rocaka samakita kahevAya che, ane je bIjAo samakitane pradIpta kare te dIpaka samakita kahevAya che, ane je saMyama ane tapa vigere ne utpanna kare te kAraka samakti kahevAya che. te samakita zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikaya e pAMca lakSaNothI sArI rIte oLakhAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya na thAya te zama kahevAya che, athavA samyapha prakRtithI kaSAyanA pariNAmane je jovuM te paNa zama kahevAya che. karmanA pariNAma ane saMsAranI asAratAne ciMtavatA puruSane viSayomAM je vairAgya thAya che te saMvega kahevAya che. | saMvegavALA puruSane saMsAravAsa kArAgRha che, ane svajana je che te baMdhana che, evo je vicAra thayA kare te nirveda kahevAya che. ekeMdriya vigere prANIone saMsArasAgaramAM DUbavAthI utpanna thatA kalezane joi, hRdayamAM AdratA tathA temanA duHkhe duHkhI paNuM, temaja te duHkhanA nivAraNa karavA mATe tenA upAyomAM, yathAzakti pravRtti karavI te anukaMpA kahevAya che. bIjA tattvo sAMbhaLatA chatAM paNa ahata tattvamAM AkAMkSA rahita M158) 158 For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pratipatti rahevI te Astikaya kahevAya che. evI rIte samyam darzana varNaveluM che. tenI kSaNavAra paNa prApti thatAM pUrvanuM je mati ajJAna parAbhavane pAmIne, zruta jJAnapaNAne pAme che, ane virbhAgajJAna parAbhavane pAmIne avadhijJAnanA bhAvane pAme | sarva sAvadya yogano je tyAga te cAritra kahevAya che, ane te ahiMsAdika vratanA bhedathI pAMca prakAre kahela che. ahiMsA, satya acaurya, brahacarya, ane aparigraha-e pAMca vrato pAMca pAMca bhAvanAo yukta thavAthI mokSane arthe thAya che. pramAdanA yogathI trasa ane sthAvara jIvonA jIvitavyano nAza na karavo te ahiMsA vrata kahevAya che. priya hitakArI, satya vacana bolavuM te satyavrata kahevAya che, apriya ane hitakArI, satya vacana paNa asatya samAna ja gaNI zakAya che. adatta vastunuM grahaNa na karavuM te asatya vrata kahevAya che, kemake dravya e manuSyano bAhya prANa che, tethI tenuM haraNa karanAra puruSa tenA prANane haraNa kare che ema jANavuM. - | divya eTale vaikriya ane audArika zarIravaDe karI, abrahmacarya sevananuM, mana vacana, kAyAthI karavuM, karAvavuM ane anumodana karavuM e traNe prakAre varjana karavuM te brahmacarya vrata kahevAya che, ane tenA aDhAra thAya che. | sarva padArtho uparathI moha mUchano tyAga karavo te aparigraha vrata kahevAya che, kemake mohathI achatI vastumAM paNa cittano viplava thAya che, yati dharmAnurakta evA yatadrone A pramANe sarvathI cAritra kaheluM che, ane gRhasthone dezathI cAritra kaheluM che. samakita mULa pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvratae pramANe gRhasthonA bAra vrato che. buddhivaMta puruSo e paMgupaNuM, kuSTipaNuM, 159) 159 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kuNitvapaNuM vigere hiMsAnA phaLane dekhI, nirAparAdhItrasa jaMtuonI hiMsA saMkalpathI paNa choDI devI joie. manmanapaNuM, kAhalapaNuM, muMgApaNuM, mukharogIpaNuM vigere asatyanA phaLane joi, kanyAali vigere pAMca moTA asatya choDI devA, eTale kanyA, gAya bhUmi saMbaMdhI asatya, thApaNa oLavavI, khoTI sAkSI pUravI, e pAMca dhULa moTA asatya kahevAya che tene choDI devA. dAsatva, daubhArgava, daridratA, kAsIdu aMgano chedae vigere adattAdAna corI vigerenA phaLa jANI dhULa cauryano tyAga karavo, te adattAdAna tyAga kahevAya che. napuMsakapaNuM ane iMdriyano viccheda e brahmacaryanA phaLane jANI, sabuddhivaMta puruSe, strImAM saMtuSTa thaI, parastrIno tyAgakaravo, asaMtoSa avizvAsa AraMbha ane duHkha e sarva parigrahanI mUcchanA phaLane jANI, parigrahanuM pramANa karavuM te pAMcamu aNuvrata kahevAya che. daze dizAmAM nirNaya karelI sImAnuM ullaMghana na karavuM, te diviratinAmanuM, prathama guNavrata kahevAya che jene viSe zaktipUrvaka bhoga upabhoganI saMkhyA karAya te bhogopabhogapramANa nAmanuM bIjuM guNavaMta kahevAya che. Arta ane raudra e be apadhyAna, pApakarmano upadeza, hiMsaka adhikaraNonuM ApavuM, temaja pramAdAcaraNanuM sevana karavuM, te cAre prakAre anarthadaMDa kahevAya che. zarIrAdi arthadaMDanA pratipakSa paNe rahela anarthadaMDano tyAga karavo e trIjuM guNavrata kahevAya che. ArtadhyAna ane raudradhyAnano tyAga karIne, tathA sAvadya karmane choDI daIne, aMtarmuhurta be ghaDI sudhI samatA dhAraNa karavI te sAmAyika kahevAya che. divasa ane rAtri saMbaMdhI divratamAM parimANa kareluM hoya, tenuM M160) For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 saMkSepaNa karavuM, te dezAvakAzika vrata kahevAya che. cAra parvane divase upavAsa vigere tapa karavo, kuvyApAra eTale saMsAra saMbaMdhI sarva vyApArano tyAga karavo, tathA brahmacarya pALavuM tema ja bIjI snAnAdika kriyAno tyAga karavo te pauSadhavrata kahevAya che. atithi munine caturvidha AhAra vigerenuM dAna karavuM te atithi saMvibhAga nAme vrata kahevAya che. mokSanI prAptine arthe sAdhuo ane zrAvakoe samyak prakAre traNa ratnonI haMmezA upAsanA karavI. (upadeza ogaNasAThamo) madhapAnathI thatuM nuksAna sarva prANIone lakSmI vidyutanA vilAsanA jenI capaLa che, saMyogo chevaTe viyogone ja prApta karAvanArA tathA svapramAM prApta thaelA dravya jevA che, yauvana meghanI chAyA jevuM nAzavaMta che prANIonuM zarIra jaLanA parapoTA jevuM che, tethI A asAra saMsAramAM bIjuM kAMI paNa sArabhUta nathI mAtra jJAna, darzana, cAritranuM pratipAlana karavuM te ja sArabhUta che. temAM tattva upara je zraddhA, te samyak darzana kahevAya che, yathArtha tattvano bodha, te jJAna kahevAya che, ane sAvadya yoganI je virati te muktinuM kAraNa cAritra kahevAya che. te cAritra munione sarvAtmapaNe ane gRhasthone dezathI hoya che. zrAvaka yAvajIva deza cAritrane viSe tatpara sarva sAdhuono upAsaka saMsAranA svarUpano jANanArahoya che, zrAvake madya, madirA, mAMsa, mAkhaNa pAMcathI nava prakAra sudhI pAMca prakAranA uddebarAdika vRkSonA phaLo eTale uMbaro, vaDalo, pIpara, pIpaLo, kAka uduMbara AnA phaLo jIvothI bahu ja vyApta hoya che te, 10 anaMtakAya kaMdamULa 11 ajANyA phaLa 12 rAtribhojana 13 kAcA dUdha dahIM chAzanA sAthe maLeluM dvidala eTale UnuM karyA vinAnA kAcA dUdha, dahIM, chAzanI sAthe jenI 161 Jaibid inkramonara For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 be phADo thAya che tevA maga, aDada, caNA Adi kaThoLa padArthonI dALa teno loTa vigere nAkhI khAya che. itihAsa purANamAM paNa kahevuM che ke : gorasaM mASamadhyetu, mudgAdiSu vizeSataH / bhakSamANaM bhavennUnaM, mAMsatulyaM ca sarvadA // bhAvArtha : gorasa (kAcuM dUdha, kAcuM dahI, kAcI chAza e traNe UnuM karyA vinAnA) aDada sAthe,vizeSathI maga AdinI sAthe bhakSaNa karavAthI niraMtara mAMsa samAna thAya che. tamAma prakAranA kaThoLa sAthe gorasa, kAcu dUdha, kAcuM dahIM, kAcI chAza khAvAthI te anna mAMsa tulya thAya che, mATe tenuM bhakSaNa jIvoe karavuM nahi. AvuM lakhANa anya darzanIyonAgraMthomAM che. jaina darzanamAM vizeSa niSedha che, tyAre ghaNA jaino vizeSe karI uparokta pramANe ja bhakSaNa kare che. paraMtu tethI tenIgati sArI thavI muzkela che, mATe sadgatinA kAmI jainoe te tyAga karavA lAyaka che. zIkhaMDanA jamaNamAM maganI, caNAnI, vAlanI dALa pahelI khAya che, te na khAvI joIe. kAcI chAza ane khIcaDI khAya che te na khAvI joIe. kaDhImAM caNAno loTa nAkhI zIkhaMDanA bhojana vakhate bhAta kaDhI khAya che. na khAvA joie.kiM bahunA ? kaThoLanI dALa, kaThoLano loTa kAcA dUdha,dahIM, chAzanA sAthe tathA kaTholanA annanI sAthe kadApi kALe khAvA nahi. ' 14 puSpibhAta, vAzI anna, dALa, bhAta roTalI vigere, ane be divasa vyatIta thaeluM dahIM, kohAI gaeluM anna vigere tathA calita rasa, kALa vyatIta kaeNyelI mIThAI vigere, tathA AmAM gaNAvyA uparAMta hiMma, karA, barapha, sarva prakAre viSa, kAcI mATI, mIThuM, tuccha phala, boLa athANuM, bahubIja ane veMgaNa vigere maLI bAvIza abhakSyo thAya che tene tyAga karavA. bhavati madyavazena mano bhramo, bhajati karma mano bhramato yataH / vrajati karmavazena ca durgati, tyajata madyamatastrividhena bhoH // 1 // M162 For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha : madyapAna karavAthI bhrama utpanna thAya che, bhrama thavAthI karmabaMdhana thAya che, karmabaMdhanathI durgatimAM jAya che, mATe he mahAnubhAvo! mana, vacana, kAyA, trividha yogathI sarvathA prakAre madyano tyAga karo. dArunA paccakhANa karanArAone vizeSa khyAla rAkhavAno che ke vilAyatI davAmAM paNa vilAyatI dArU Ave che, tenI vaparAza gAma, nagara, pura, pATaNa, zaherAdikamAM ghare ghare che, mATe teno paNa bahiSkAra karavo joie. jema puruSa catura chatAM paNa tenA durbhAgyanA udayathI strI nahIM icchatI tenAthI dUra rahe che. tema madirAnA pAna karanArA mANasathI buddhi paNa dUra rahe che, madirAnuM pAna karI, paravaza thaelA pApI puruSo, potAnI mAtAne strIpaNe ane strIne mAtApaNe mAne che. madirA pAna karanAra potAnuM citta paravaza thavAthI, bhramita thavAthI potAne ke parane temaja potAnA ke paranA padArthone jANI zakatA nathI. maDadAnA peThe mukhane pahoLuM karI bajAramAM AloTatA evA, madirApAna karanAranA mukhamAM vivaranI zaMkAthI kUtarAo laghunIti kare che. madyapAnanA rasamAM magna thaelo mANasa, nagna thaI bajAramAM sUve che, ane lIlAmAtramAM potAno gupta abhiprAya paNa loko samakSa pragaTa karI de che. jema citravicitra mahelonI racanA, kAjaLa lagAvavAthI naSTa thaI jAya che, temaja madyapAna karanAranI kIrti, kAMti, buddhi, lakSmI naSTa thaI jAya che. madirApAna karanAra bhUta vaLagelAnI peThe nAce che, kUde che, zoka sahita hoya tema pokAra pADe che ane dAha javara thayo hoya tema pRthvI para loTe che. madirA haLAhaLa viSanI peThe aMgane zithila kare che ane iMdriyone 163 For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 glAni ApI mahAn mUccha pamADe che. jema agninA eka tRNa mAtrathI moTI evI ghAsanI gaMjI baLI jAyache, tema madyapAna karanAranA viveka saMyama, jJAna, satya, zauca, dayA ane kSaNA vigere vilIna thaI jAya che. madirAnA rasamAM ghaNA sUkSma jaMtuo utpanna thAya che, tethI hiMsAthI utpanna thatA bhIru puruSoe kadApi kALa-praNAMte paNa madyapAna karavuM nahi. madyapAna karanAranI buddhi bahera mArI javAthI Apelane nahi Apela, lIdhelane nahi lIdhela kahe che, karelane nahi karela ane nahi karelane karela kahe che. madyapAna karanAra mANasa mUDha buddhivALo thaI, rAjayAdikanA bhayane visArI mukhamAM jema Ave tema bole che. tathA Ihaloka paralokanA bhayane visArI daI, ghare bAhira ke jaMgalamAM jyAM maLe tyAMthI pArakAnA dravyane kheMcI le che. madyapAnanA paravazapaNAthI unmatta thaelo mANasa, bAlikA, yuvatI, brAhmaNI, caMDALaNI, vRddhAavasthAvALI vigere strIo pratye gamana kare che. madyapAnanA kephamAM cakacUra thaelo mANasa, hasato, raDato, besato, uThato, doDato, loTato, namato, bhamato, naTanI jema aneka prakAranI kriyA karato bhaTakyA kare che. niraMtara aneka prANIonuM bhakSaNa karavA chatAM paNa jema yamarAja tRpti pAmato nathI temaja sarva doSonA kAraNabhUta evA madyapAna karanAra mANasa madyapAnathI dharAto nathI, mATe ja rogI jema apathyano tyAga kare che tema sarva jIvoe madyapAnane ucchiSTa padArtha jANIne dUrathI ja choDI devuM joie. je mANaso prANIonA prANane haraNa karI mAMsanI icchA kare 164 For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che te dharmarUpI vRkSanA dayA nAmanA mULanuM umUlana kare che, je mANasa haMmezA mAMsanuM bhakSaNa karato dayA pALavAnI icchA kare che te prajavalita agnimAM velaDIone ropaNa karavAnuM icche che. je mANasa mAMsabhakSaNa karavAmAM lubdha hoya che tenI buddhi dubuddhivALI DAkaNanA peThe tamAma prANIne haNavAmAM pravartelI che. jeo divya bhojana chatAM paNa mAMsanuM bhakSaNa kare che teo amRta rasane choDI halAhala viSanuM bhakSaNa kare che. je mANasa narakarUpI agnimAM lAkaDAnA jevA potAnA mAMsane bIjA jIvonA mAMsathI poSaNa karavAnI icchA kare che tenA jevo bIjo koI paNa jIva kanISTa temaja nirdaya nathI. zukra ane zoNitathI utpanna thaelA vijhArasathI vadhelA lohI vaDe karI TharI gaelA ane narakamAM paDavAnA phalanA samAna mAMsanuM koNa buddhimAna bhakSaNa kare ? AmAsu a pakkAsu a, vipaccamANAsu maMsapesIsu / sayayaM ciya uvavAo, bhaNio a nigoa jIvANaM // 1 // | bhAvArtha : kAcA, pAkAmAM samAM ane pacavAtI evI mAMsanI pezImAM sadA niraMtara nigodIyA jIvono upapAta kahelo che. mAMsAzino nAsti dayA subhAjAM, dayAM vinA nAsti janasya puNyam / puNyaM vinA yAti duraMta duHkha, saMsArakAMtAramalabhyapAram // 2 // | bhAvArtha : mAMsabhakSaNa karanArane prANIyone viSe dayA hotI nathI, dayA vinA mANasane puNya thatuM nathI, puNya vinA prANiyo duHkhe karIne aMta thAya tevA pAravinAnA moTA saMsAravananA du:khane pAme che eTale puNya rahita jIvo dIrghakALa sudhI saMsAra rUpI vanamAM bhaTakyA kare che, paraMtu bhavano pAra pAmatA nathI. majje mahaMmi maMsaMmi, na vaNIyaMmi cautthae / uppajjaMti asaMkhA tavvannA tattha jaMtuNo // 1 // 165 For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha : madirAmAM, madhamAM, mAMsamAM, mAkhaNamAM, teja varNa(raMga)nA asaMkhya jaMtuo utpanna thAya che. nAgapaDalagraMthepi madye mAMse madhuni ca, navanIte bahirnIte / 3-te viSacaMte, sUkSmajaMturAzayaH bhAvArtha : madyamAM, mAMsamAM, madhamAM ane chAzathI bahAra kADhelA mAkhaNamAM ghaNA sUkSma jIvonA DhagalA utpanna thAya che ne mare che. aMtarmuhUrta pachI turata jenA aMdara aneka sUkSma jaMtuo utpanna thAya che tevA mAkhaNane kadipaNa vivekI puruSoe khAvuM nahi. jyAre eka jIvanI hiMsAmAM vizeSe karI pApa kathana karela che to aneka jIvonI hiMsAmaya mAkhaNanuM bhakSaNa koNa DAhyo puruSa kare ? arthAt koI ja nahi. je aneka jaMtuonI hiMsAthI utpanna thaeluM che temaja je lALanI jema jAgupsA karavA lAyaka che, evA madhane kayo DAhyo mANasa cAkhanAra hato ? arthAt koI ja nahi, kAraNa ke eka eka puSpanA rasane laine makSikAe vamana karelA madhyane dhArmika puruSo kadApi kALe khAtA nathI. saptagrAmeSu yatpApa-magninA masmAtkRte / tatpApaM jAyate jaMto madhvaikabiMdubhakSaNe // 1 // bhAvArtha : sAta gAmane agnithI bhasmIbhUta karavA vaDe jeTaluM pApa thAya che. teTaluM pApa prANiyone madhanA eka biMdunA bhakSaNa karavAthI thAya che. AvI rIte anya darzanInA pustakomAM kahela che, to jaina darzananA pustakomAM madha khAvAno niSedha hoya temAM Azcarya zuM ? ghaNA jIvo madhanA paccakhANa kare che, paNa davAnA aMdara chUTa rAkhe che. A temanI moTI bhUla che, madha davAmAM khAvAthI kAMI jIvitavya bacAve tema nathI. paNa davAnA sAthe madha khAdhu hoya ane AyuSya pUrNa thaI gayuM hoya 166 For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 to durgatimAM jAya che. mATe mAMdagInA TAimane viSe paNa sarvathA madha choDI devuM. uMbaro, vaDa, pIpara, pIpaLo, kAkaudaMbaranA phaLo, ghaNA ja jIvajatuMothI saMpUrNa bharelA hoya che tethI te pAMce vRkSonA phaLo kadApi kALe khAvA lAyaka nathI. bIjuM bhakSya na maLyuM hoya ane zarIra sudhAthI durbala thayuM hoya to paNa punyazALI jIvoe e pAMcamAMthI ekenA paNa phaLa khAvA nahi. | sarva jAtinA Adra kaMda, sarva jAtinA kuMpaLIyA, sarva jAtinA thora, lavaNa vRkSanI chAla, kuMvAra, girikarNikA, zatAvarI, virUDha, gacI, komaLa AMbalI, pabhraMka, amRtavela, sukara jAtinA vAla ane bIjA sUtramAMhe kahelA je anaMtakAyanA padArtho ke je mithyASTiothI ajANyA che te sarvano dayALu jIvoe prayatnathI tyAga karavo. zAstrone viSe niSedha karelA phaLonuM bhakSaNa karavAmAM, temaja viSaphaLanuM bhakSaNa karavAmAM A jIvanI pravRtti na thAo e hetuthI DAhyA mANasoe, pote jANelA phaLanuM bhakSaNa karavuM paraMtu ajANyuM phaLa khAvuM nahi, rAtrine viSe niraMkuzapaNe pharatA, preta pizAca vigere kSudra devothI anna ucchiSTa karAya che, tethI rAtrine viSe kadApi kALe bhojana karavuM nahi, rAtri bhojanathI thatuM nuksAna rAtrinA ghora aMdhArA samaye, mANasanI dRSTi saMdhAelI hovAthI bhojana viSe paDatA jaMtuone tenAthI joi zakAtA nathI, tevA rAtribhojanane koNa kare ? rAtrie bhojana karavAthI, bhojanamAM kadAca kIDI AvI gaI hoya to buddhino nAza kare che, jU khAvAmAM AvI gaI hoya to jaLodarano roga thAya che, mAkhI khAvAmAM AvI gaI hoya to vamana karAve che, 167 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karoLIyo AvI gayo hoya to kuSTano roga kare che, kAMTo temaja lAkaDAno TukaDo khAvAmAM AvI gaela hoya to gaLAne viSe pIDA kare che, vIMchI AvI gaela hoya to tALavAne vIMdhe che-DaMkha mAre che, vALa AvI gayo hoya to gaLAmAM pIDA karI svarabhaMga kare che A vigere aneka doSone sarve manuSyoe rAtri bhojanamAM dekhela che. vaLI rAtrie sUkSma jaMtuo paNa dekhavAmAM nahi AvavAthI, prAsuka padArtho paNa rAtrie khAvA nahiM kAraNa ke te vakhate bhojanamAM aneka sUkSma jaMtuonI utpatti saMbhave che. jemAM aneka jIvo utpanna thAya che, tevA rAtribhojanane jamanArA mUDha mANaso, rAkSasathakI paNa adhika adhama gaNAya che. je mANasa rAtridivasa bhakSaNa bhojana karyA kare che te zrRMga puccha vinAnA sAkSAt pazu samAna gaNAya che. rAtribhojananA niyamane jANanA2 je mANasa divasamAM prAraMbhanI tathA aMtanI babe ghaDIno tyAga karIne bhojana kare che te punyazALI kahevAya che. jema rUA. ApyA hoya paraMtuvyAja levAnuM nAma na pADeluM hoya, temaja bolI na karelI hoya to vyAjano vadhAro maLI zakato nathI, temaja koI mANasa rAtribhojana na karato hoya, paraMtu jo niyama na karelo hoya to te cokhA phaLane pAmI zakato nathI, mATe ja rAtribhojanano niyama karavo joie. je mANasa divasano tyAga karI rAtrie bhojana kare che, te mANasa ratnono tyAga karI kAcano svIkAra kare che. rAtribhojana karanArA parabhavane viSe ghuvaDa, kAgaDA, bilADA, gIdha, zaMbara, mRga, bhuMDa, sarpa, vIMchI gho, gharoLI vigerenA avatArone pAme che. je bhAgyazALI jIvo rAtribhojanano parihAra kare che teo potAnA AyuSyanA ardhA bhAganA upavAsanA phaLane jarUra pAme che, 168 For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 temAM bIlakula zaka jevuM nathI. jeTalA guNo rAtribhojana tyAga karavAmAM rahelA che teTalA guNo sadgatine ja utpanna karanArA che, tevA guNonI gaNatrI karavA koNa samartha thaI zake ? kAcA gorasa, dudha-dahIM, chAzamAM, dvidaLa kaThoLa maLavAthI, temAMthI utpanna thatAM sUkSma jIvone kevaLI mahArAjAe dekhelo che tethI tene paNa varjavA joie. dayA dharmamAM tatpara evA mANasoe, jaMtumizra, puSpo, phaLono tyAga karavo joIe. jIvomizrita athANA ke, jemAM dIrghakALa rahevAthI ghaNA trasa jIvo utpanna thAya che tene paNa varjavA joie. AvI rIte sarva dharmamAM dayAmaya dharma ja mukhya che, ema jANIne bhakSa padArthone viSe paNa,vivekabuddhivALo zrAvaka anukrame saMsArathI mukta thAya che. (upadeza sAThamo) zrAvaktA vrato he bhavya jIvo ! janma, jarA, maraNa, roga, zokathI bharelA A saMsArarUpa mahAaraNyamAM dharma vinA bIjo koI paNa trAtA nathI, mATe haMmezA tene ja sevavA lAyaka che. te dharma sarvavirati ane dezavirati ema be prakAre che. temAM anagArI sAdhuono, pahelo sarvavirati dharma che, te saMyamAdi daza prakArano che, ane AgArI gRhasthano bIjo dezavirati dharma che. te pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata ema bAra prakArano che. have jo te vrato aticAravALA hoya che, to te sukRtane ApatA nathI, tethI te eka eka vratanA pAMca pAMca aticAro che, te tyajavA lAyaka che. 169 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pahelAM ahiMsA vratanA pAMca aticAro nIce mujaba kahelA che. krodha vaDe karI baMdha 1, chaviccheda 2, adhika bhAranuM AropaNa 3, prahAra 4, ane anAdikano rodha 5, e pAMca aticAra che. bIjA mRSAvAda vratanA tyAgamAM pAMca aticAro kahelA che. satya vacana upara mithyA upadeza 1, sahasA abhyAkhAna 2, guhya bhASaNa, 3, vizvAsIe kahelA rahasyano bheda 4, ane kUTalekha 5, e pAMca aticAra che. trIjuM vrata asteya corI na karavI tenA pAMca aticAra che corane anujJA ApavI. 1, corelI vastune grahaNa karavI 2, zatru rAjayanuM ullaMghana karavuM, pratirUpa vastuno bheLasaMbheLa karavo 4, ane tolA, mAna, mApa khoTA rAkhavA-e pAMca aticAra che. cothuM vrata brahAcarya che, tenA pAMca aticAra che. aparigRhitAgamana 1, itraparigRhitA gamana 2, paravivAhakaraNa 3. tIvra kAmabhoga anurAga 4. ane anaMgakrIDA 5, e pAMca aticAra che. pAMcamuM aparigrahavratanA pAMca aticAra che, 1 dhanadhAnyanA pramANanuM atikramapaNuM 2. tAMbApItaLa vigerenA pramANanuM ati kramapaNuM, 3 dvipada catuSpadanA pramANanuM atikramapaNuM 4. kSetravastunA pramANanuM atikramapaNuM, pa rUpya suvarNanA pramANanuM atikramapaNuM e pAMca aticAra che. te pAMca aticAro anAjanA nAnA moTA mApa karavAthI, dvipada, catuSpadanA garbha dhAraNa karavAthI elIvRddhithI, tAmrAdikanA bhAjano nAnA moTA karavAthI, kSetra ke ghara vigerenI bhIMta ke vADa vaccethI kADhI nAkhI ekatra karI devAthI ane rUpya, suvarNa koine ApI devAthI lAge che, mATe te pAMca aticAra vrata grahaNa karanAre lagADavA yogya nathI. 1. smRti na rahevI 2. upara javAnA, 3. nIce javAnA, 4. ticcha javAnA pramANanuM ullaMghana karavuM, pa. kSetranI hAni vRddhi karavI te pAMca chaThThA divirati vratanA aticAro che. ja 170 For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 1. sacitta bhakSaNa 2. sacittanA saMbaMdhavALA padArthanuM bhakSaNa tuccha auSadhInuM bhakSaNa. 4 apakava vastuno pa tathA duHpakava vastuno AhArae pAMca aticAra bhogopabhoga pramANa nAmanA sAtamA vratanA che, ane te aticAro bhojana Azri tyAga karavAnA che. bIjA paMdara karmathI tyAga karavAnA che, temAM kharakarmano tyAga karavo te kharakama paMdara prakAranA karmAdAna rUpa che, te nIce pramANe che. 1 aMgArajIvikA. 2 vanajIvikA. 3 zakaTajIvikA. 4 bhATakajIvikA. 5 sphoTakajIvikA. 6 daMtavANijya. 7 lakSavANiya. 8 rasavANijaya 9 kezavANijaya. 10 viSavANijya. 11 yaMtra pIDA 12 nilaMchana. karma, 13 asatIpoSaNa. 14 davadAna. 15 sarazoSaNa e paMdara prakAranA karmAdAna kahevAya che. 1 aMgAranI bhaThI karavI, kuMbhAra, luvAra, suvarNakArapaNu karavuM ane cUno iMTo pakAvavA. e kAmo karI je AjIvikA calAvavI te aMgArajIvikA kahevAya che. 2. chekelA ane vagara chedelA, vananA puSpa phaLone lAvI vecavA, ane anAjane daLavuM, khAMDavuM, e vigere kAmo karIne AjIvikA calAvavI te vanajIvikA kahevAya che. 3. zakaTa te gADA, ane tenA paiDA, dharI vigere aMgo ghaDavA, khaDavA ane vecavA, ethI je AjIvikA calAvavI te zakaTa jIvikA kahevAya che. 4.gADA, baLada, pADA, uMTa, khara, khaccara, ghoDA vigere bhADe ApI, bhAra vahana karAvIne tenA vaDe je AjIvikA karavI te bhATakajIvikA che, 5. sarovara, kuvA vigerene khodavA, zilA pASANane ghaDavA, ema pRthvI saMbaMdhI je kAMI AraMbha karavA ane te vaDe karI AjIvikA karavI te sphoTaka jIvikA kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 6. pazuonA dAMta keza, asthi, nakha, tvacA ane rUvADAM vigerene tenA utpatti sthAnothI grahaNa karI, traNa aMgono. je vyApAra karavo te daMtavANiya. 7. lAkha, maNazila, gaLI, dhAvaDI ane TaMkaNakhAra vigere vastuono je vyApAra karavo, te pApanA gRharUpa lakSa vANijaya kahevAya 8. carabI, mAkhaNa, madha, madirA vigere vastuono je vyApAra karavo, te rasavANijaya kahevAya che. 9. be pagavALA manuSyAdi, ane cAra pagavALA pazuo Adino je vyApAra karavo, tekeza vANijaya kahevAya che. 10. koI paNa jAtanuM jhera, koI paNa jAtanuM zastra, haLa, yaMtra, loha ane haDatALa vigere jIvitavyanA nAzane karanArI vastuono je vyApAra karavo, te viSavANijaya kahevAya che. 11. tala, sarasava, zelaDI, eraMDA vigere jaLamaMtrAdika vigerethI je pIlavA, tathA patramAMthI tela aMtara kADhIne teno vyApAra karavo, te yaMtrapIDA kahevAya che. 12.pazuonA nAka viMdhAvavA, DAma daI tene AMkavA, muSkaccheda (khAsta karavA), pRSTa bhAgane gALavo ane kAna vigere aMgane vIMdhavA te nilaMchana karma kahevAya che, 13. dravyanA mATe, menA, popaTa, mArjara, kutarA ane kukaDA, mora vigerene pALavA-poSavA anedAsIonuM poSaNa karavuM te asatI poSaNa kahevAya che. 14. vyasanathI athavA punyabuddhithI ema be prakAre dAvAnaLa mUkavo te davadAna kahevAya che, 15. sarovara, nadI, dro vigerenA jaLone zoSI levAnA je upAyo karavA te sarazoSaNa kahevAya che. 172 For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 A pramANe paMdara karmAdAna che te teno tyAga karavo, 1. saMyukta adhikaraNatA, 2. upabhoga atiriktatA, 3 ativAcAlatA, 4. kaukucya ane 5. kaMdarpa ceSTA, e pAMca aticAra anarthadaDaviramaNa nAmanA AThamA vratanA che. 1. manathI. 2. vacanathI. 3 kAyAthI duSTa praNidhAna. 4. anAdara ane 5. smRtinuM anusthApana, e pAMca aticAra sAmAyika vratanA che. 1. zreSTha prayoga. 2 Anayana prayoga. 3 pugaLano prakSepa. 4 zabdAnupAta. 5 ane rUpAnupAta, e pAMca aticAro dezAvagAzika vratanA che. 1 saMthArAdika. 2 barAbara joyA vinA. 3 pramAyA vinA levA mUkavA 4 tathA anAdara pa ane smRtinuM anusthApana e pAMca aticAra pauSadha vratanA che. 1. sacittanI upara mUkI devuM. 2 sacittavaDe karI DhAMkavuM. 3 kALanuM ullaMghana karI AmaMtraNa karavA javuM. 4 matsara rAkhavo, ane pa vyapadeza karavo, e pAMca aticAra atithi saMvibhAganA che. e uparokta kahelA aticArone TALanAro ane zuddha vratone pALanAro zrAvaka paNa, zuddha AtmA paNa, anukrame bhavabaMdhanathI mukta thaI jAya che. (upadeza eksaThamo) saMsAra duHkhonI khANa aho ! aho ! lAkho yonirUpI mahAghumarIomAM paDavAnA kalezathI, bhayaMkara evA A saMsArarUpI samudrane dhikkAra che, iMdrajALa ane svaprajALanI peThe, A saMsArane viSe kSaNavAra jovAmAM AvatAM, ane kSaNavAramAM nAzapAmatAM padArthothI sarve jaMtuo moha pAme che, e kevI khedakAraka vAta che, yauvana rUpI pavane kaMpAvelA patAkAnA cheDAnI 173 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 peThe caMcaLa, temaja kuzAgra bhAgane viSe rahelA caMcaLa jaLanA biMdunA peThe AyuSya je te paNa nAzavaMta che, e AyuSyano keTaloeka bhAga, garbhAvAsanI aMdara narakavAsanA peThe, mahAduHkhe karIne vyatIta thAya che, ane te sthitinA mahinAo palyopamanA jevA thaI paDe che. jamyA pachI bAlyAvasthAnA AyuSyano keTalo bhAga aMdhanI peThe parAdhInapaNAmAM ja cAlyo jAya che. yovanamAM iMdriyAthane AnaMda ApanArA svAdiSTa rasanA AsvAdamAM ja keTalA AyuSyano bhAga unmata mANasanA peThe vyartha jAya che ane vRddhAvasthA, trivarga sAdhanAmAM azakata thaelA, prANIonuM avazeSa AyuSya sUtelA mANasanI peThe phogaTa cAlyuM jAya che. jema viSayanA svAdathI laMpaTa thaela puruSa roganA mATe ja kalpAya che, tema AvI rIte jANatAM chatAM paNa saMsArI jIvo, saMsArane mATe kalpAya che. saMsArI jIvo saMsAranI vRddhi karavA mATe ja tenI ceSTA karavAthI paribhramaNa mATe ja kalapyA che, yauvanavayamAM viSayane mATe, manuSyo jevI rIte prayatna kare che. tevI rIte jo muktine mATe prayatna kare to, zuM nyUna rahe ? vaLI karoLIo, potAnI ja taMtukALamAM vIMTAI jAya che tema prANIo paNa potAnA ja karelA karmapAzamAM pote ja vIMTAI jAya che. samudra madhye nAkhela yugamazIlA-ekatra maLavA jema mahAmuzIbata che tema ja prANIone ghaNA janmo karyA chatAM paNa manuSyajanmanI prApti thatI bahu ja muzIbata che, kAraNa ke ghaNA punyanA yoge ja manuSyapaNuM prApta thAya che. temAM paNa Arya dezamAM janma, sArA kuLanI prApti ane gurukuLa sevA-evI duSkara sAmagrI pAmyA chatAM paNa je prANI potAnA kalyANane mATe prayatna karato nathI. te taiyAra rasoI maLyA chatAM paNa bhUkhyo besI rahenAra mANasanA jevo che tema jANavuM. svArmAdika Urdhva gati ane narakAdika adhogati A banne potAne ja AdhIna ja che, to paNa jaDa buddhivALA prANI, jaLanI peThe adhomukhe 174 For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ja doDe che, huM samaya Avaze eTale sAvratane sAdhIza evo vicAra rAkhI dharma kAryathI dura rahenArAone, dharmakAryonA agAu ja vagaDAmAMtaskaranApeThe yamadUto akasmAta AvIne laI jAya che. pApa karIne sarvanuM poSaNa karela che evA te sarvane jotAM chatAM paNa kALa rAMka jevA rakSaNa rahita prANIne akasmAta AvIne laI jAya che. tyAMthI narakagatine prApta thaelo prANI tyAM atyaMta vedanA bhogave che, kAraNa ke mANasane RNanI peThe karmo paNa bhavAMtaramAM sAthe doDanArA che. A mArI mAtA, A mAro pitA, A mAro bhrAtA, A mAro putra, A mArI strI AvI je mamatA che te khoTI che. kAraNa ke A zarIra paNa potAnuM nathI, to judI judI gatithI AvelA evA mAtApitAdikanI sthiti, vRkSanA upara AvI rahelA pakSIonI peThe eka ThekANe thaelI che. rAtrie ekatra rahI, prabhAta kALe, judI judI dizAomAM cAlyA jAya che, tema teo paNa judI judI gatimAM potAnA karmAnusAre cAlyA jAya che, mATe mAta pitAdika koI koInuM nathI. A saMsAramAM pANInA reMTanI mAphaka jA-Avaka karanArA prANIone potAnA ke pArakA koI che ja nahi, mATe tyAga karavA lAyaka kuTuMbAdikano prathamathI ja tyAga karavo, te ja sujJa jIvone hitAvaha che ane svArthane mATe prayatna karavo te ja lAbhadAyaka che, kAraNa ke svArtha bhraSTa thavuM te kevaLa mUrkhatA ja gaNAya che, mokSa lakSaNavALo te svArtha, jIvone ekAMta rIte sukha ApanAra che, ane te mUlaguNa temaja uttaraguNa vaDe sUryanA kiraNanA peThe pragaTa thAya che. saMsArarUpI viSayavRkSanA anaMta duHkharUpI phaLono anubhava karatAM chatAM paNa, manuSyone vairAga utpanna thato nathI, te ja AzcaryabhUta che. A saMsAramAM vairAgavaMta buddhiyukta mANasone, vairAgya pAmavAnA aneka kAraNo maLe che, ane te kAraNone pAmIne paNa, saMsArane tyAga kare to tenI balihArI che, kAraNa ke bhAvanAthI jIvo vairAgaraMgita thAya che, ane tethI saMsAra tyAgI muktine meLavI zake che. 175 For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sUryanA kiraNanA prasArane vAranArI patralatA kayAM ? ane AtApanA eka chatrapaNuM kayAM ? te kuMjanA aMdara vizrAMti lenArI ramaNIonI ramaNIyatA kyAM ane nidrA letAM ajagaronuM dArUNapaNuM kayAM ? te mora anekoyalanA madhura AlApapaNuM kayAM ? ane capaLa evA kAgaDAnA kaThora zabdonA avAjathI vyAkuLatA kayAM ? lAMbA laTakatA AA valkala vastronuM ghATApaNuM kayAM ? ane sukI vRkSanI zAkhAo upara hIMcakA khAtA sarpo kayAM ? khuzabo dAra puSpovALI dizAo kayAM ? ane cakalI, kapota, kAgaDAnIdurgadhatA kyAM ? puSpAsanA jharaNAthI chaMTakAelI bhUmi kyAM ? ane javAjalyamAna bhaThThInA upara zekelI retInA jevI saMtApakArI A raja kayAM ? phaLonA bhArathI namelA te vRkSo kayAM? ane mULamAM udheya lAgavAthI saDI paDI gaelA te vRkSo kayAM ? aneka velaDIonI valaya laTothI banelI vADo kayAM ane bhayaMkara sarponI bihAmaNI kAMcalIothI yukta vADo kyAM ? ane utpanna thaelA sthaLanA ukkaTa kAMTA kayAM? AvI rIte bagIco jema judA judA rUpamAM jovAmAM Ave che temaja saMsArI jIvonI sthiti paNa judA judA rUpamAM ja jovAmAM Ave che te pratyakSa che. je mANasa potAnA sauMdaryapaNAthI jyAre kAmadevanA jevo dekhAto hoya ane te mANasa jyAre bhayaMkara rogagrasta thAya chetyAre te sarvathA kaMgALa jevo lAge che. je mANasa chaTAdAra vANIthI bRhaspatinA jevuM bolI zake che, te mANasa jihvAnA skUlanA pAmavAthI atyaMta mUMgo banI jAya che, je mANasa potAnI calAvAnI zaktithI, jAtivaMta ghoDAnI peThe AcaraNa kare che te mANasa koI kALe, vAyu vigere rogathI gati bhaMga thavAthI pAMgaLo banI jAya che. je mANasa potAnA parAkramI hastathI hastamalla jevo AcaraNa kare che, te mANasa rogAdikathI asamartha thai jatAMhAthathI ThuMTho banI jAya che. 176 For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 je mANasa pote dUradarzanazaktithI gIdhapakSInApeThe AcaraNa kare che te ja mANasa paroSadarzamAM azakta thaI kevaLa AMdhaLo banI jAya vaLI A prANIonA zarIra kSaNamAM samartha, kSaNamAM asamartha, kSaNamAM ramya, kSaNamAM aramya, kSaNamAM daSTa ane kSaNamAM adaSTa thaI jAya che. AvI rIte ciMtavanA karanArA manuSyone vairAgya prApta thAya che, ane te vairAgI jIvo saMsArano tyAga karI sukhe karIne mokSa meLavavA bhAgyazALI bane che. (upadeza bAMsaThamo) jIvonuM paribhramaNa mithyAtvamohita jIvo prathama sUkSmanigodamAM, anaMto kALa duHkhamAM gumAve che, tyAMthI nIkalI bAdaranigodamAM Ave che, tyAM chedana, bhedana Adi anaMtuM duHkha sahana karI kALa nirgamana kare che. tyAMthI nIkaLI pRthvIkAyAdikane viSe Ave che, tyAM asaMkhyakALa sudhI nAnA prakAranI pIDAne sahana kare che, tyAMthI nIkaLI asaMkhyAtAne kALe pratyekavanaspatikAyane viSe jAya che, tyAM pavanathI kuTAya che, zastrothI cheDAya che, kuhADAthI kapAya che, vividha prakAranA jIvothI khavAya che,agnithI dahanabhAvane pAme che, tyAMthI nIkaLI . puSpane viSe utpanna thai, saMkhyAtA kALa sudhI, zIta, vAta, Atapa, saMmarda vigerethI duHkhI thAya che, tyAMthI nIkalI beiMdri, teidri, cauridriyamAM jaI ghaNo kALa du:khane viSe nirgamana kare che, tyAra bAda. >> jalacara, sthalacara, khecarane viSe paNa saMkhyAtA kALa sudhI saMjJI asaMjJIne viSe utpanna thAya che. temAM jalacarane viSe mAchalA kAcabAdika thaI paraspara gaLIne mare che. mAchImAro grahaNa kare che. vividha prakAranA zastrothI chedAya 177 ~ 177 bhAga-8 phemo-1 3 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che, zULImAM parovAya che, vaDizathI vidhAya che, agnithI pacAya che, bhAThAthI zakAya che, kaDakaDatA telanA tavAmAM taLAya che, mAMsArthiyothI pakaDAya che, bagalA AdithI gaLAya che, evA prakAranA duHkhone jaLacara jIvo sahana kare che, sthaLacarane viSe paNa Dukkara, sasalA, mRgalA, haraNiyA, nAhAra vAgha, citrA, hAthI, baLadAdika je te vyApAdikathI tathA rakSaNa karanArA mANasothI paNa vinA aparAdhe duHkhada avasthA pAme che. Ara, bhAlA, taravAra, aMkuza, kazA, yaSTI, muSTI, paroNAthI aneka prakAre mAra khAya che. zIta, vAta,Atapa, sudhA, tRSAdika aneka duHkhone sahana kare che, temA varSARtumAM paNa ghaNA duHkhone sahana kare che, aMkana, nAthana dohana, dha, baMdhana, paMDhIkaraNa, durvacanAdika duHkhothI bahu ja trAsita thAya che. khecarane viSe baLarahita, kabUtarAdika jIvone zyanAdika, hiMsaka balISTa jIvo paNa pagathI pakaDe che, mukhathI chede che, cAMcothI utaraDe che ane mAMsane mATe nAnA prakAranI kadarthanAne kare che. mayUra matsAdikanA mAMsane bhakSaNa karanArA narakamAM jaIdArUNa vedanA bhogave che. tyAM paNa zIta, uSNa, anyonya paraspara temaja paramAdhAmIkRta, asahya anaMta vedanA bhogave che. tyAMthI nIkaLI siMhAdikane viSe jai, narakamAM utpanna thAya che, ema anaMta kALa sudhI rajhalyA kare che, tyAMthI nIkaLI anAryamAM utpanna thAya che. tyAM paNa agamyAmAM gamana karI, asevyane sevana karI, abhakSyane bhakSaNa karI, apeyanuM pAna karI, tiryaMca tathA narakane viSe jAya che, evI rIte anaMta kALa sudhI bhame che. AvI rIte bhamatA bhaTakatAM, anaMta kALe mAnuSyapaNAmAM Ave che, temAM prathama garbhAvAsanI tathA prasavanI anaMtI vedanA sahana kare che, bALapaNe, maLa-mUtra-viSTAmAM acetananA peThe duHkhe karI kALa gumAve 178 For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che, tAruNyapaNAne viSe rAga, dveSa, prema, pAza, dhanAzAdikamAM aneka kukarmo kare che, dezAMtaramAM jAya che ane bahu ja duHkha bhogave che. vRddhAvasthAmAM paNa azakti, dhikkArAdika duHkhane viSe kaSTa sahana kare che, temaja roSa, toSa, poSa, roga, zokanA, duHkhAdikathI baLI jaI mAnava janmane eLe gumAvI, anaMta saMsAra rajhaLe che. pachI mAnavajanmane pAmI, samyakatvane upArjana kare che. samyaktva pAmyA pachI be thI nava palyopame, dezaviratipaNAne pAmI zake che. dezaviratipaNuM pAmyA pachI, saMkhyAtA sAgaropame sarvaviratipaNuM prApta kare che. pachI saMkhyAtA sAgaropama kSaya thaye, upazamazreNI pAme che. pachI asaMkhyAtA sAgaropame kSapakazreNI pAmI, kevaLajJAna upArjana karI mokSa meLave che. keTalAkane apratipAti samyakatva prApta thayA chatAM paNa, keTaleka bhave mokSa prApta thAya che. keTalAyeka tIvra zubha pariNAmavALA jIvone, upazamazreNI choDI, bIjI tamAma zreNIyo prApta thavAthI zIghra mokSa maLe che. keTalAyeka jIvo deva manuSyamAM samyakatvathI nahi paDavAthI, bIjI zreNiyone tyAga karI, eka ja bhavamAM sarva zreNiyo prApta karI, jaldIthI mokSane meLave che. (upadeza presaThamo) saMsArI sneha piyayamAyavacca bhajjA, sayaNa dhaNa sabaLa tithi maMtti nivA / nAgariya ahama pamAyA, paramattha mayANi jIvANaM // 1 // | bhAvArtha : pitA, mAtA, putra, bhAryA, svajana, dhana, sabalarthika maMtrI rAjA, nagaranA loko A dase adharmI hoya to paramArthIthI jIvone bhaya karavAvALA thAya che. M179) For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 1 dharmarahita pitA putra uparanA snehane lIdhe dharma niSedha karavAthI bhayanA hetubhUta che padmaratha rAjA potAnA putra zivakumArane vrata aMgIkAra karavAmAM bhaya ane aMtarAyanA hetubhUta thayo hato, agara bIjA prasaMgathI potAnA putranA aMgopAMga chedAvanAra kanakaketu rAjA bhayanA hetubhUta thayo hato. 2 snehAdikathI mAtA paNa putrane bhayanA hetubhUta thAya che. caMdramatIe yazodhara rAjAne dharmano niSedha karAvyo hato agara bIje prakAre cUlanIye potAnA putra brahmadattane mAravAne upakrame karI pote bhayanA kAraNabhUta thaI hatI. - 3 putrano sneha paNa prasannacaMdra rAjarSine bhayanA hetRbhuta thayo hato, sAtamI narakanA daLIyA ane pAchaLathI kevalajJAna. 4 bhAryA paNa bhayanA hetubhUta thAya che. eka mANasa pAse gautamasvAmIe nIrdhAmaNA karAvavA mAMDela tethI potAnA svAmInuM maraNa nizcaya jANI tenI striye potAnuM mAthuM bhIMta sAthe aphalAvyuM, tethI tenA mAthAmAMthI nIkaLelA lohIne dekhI, mohita tenA svAmIno jIva temAM rahevAthI marIne, te lohImAM kIDApaNe utpanna thayo, tethI strI bhayanA hetubhUta che. agara sUrIkAMtAe potAnA svAmI pradeza rAjAne parapuruSanA snehathI, jhera daIne mAryo, tethI paNa strI bhayanA hetubhUta che, agara koI strI potAnA patinA maraNathI, teno viraha nahi sahana karI zakavAthI, agnine viSe paDI baLI mare che ane dharma thakI bhraSTa thAya che. agara eka nAstike, potAnI Astika strIne vRkanuM pagaluM paDAvI nAstika banAvI, dharmajIvitathakI bhraSTa karI, durgatimAM dAkhala karI hatI, te strIne pati paNa bhaya ane aMtarAyanA hetubhUta che. 5 snehathI svajanavarga paNa dharmabhraSTanA hetubhUta thAya che. kAlaka sUrIyA kasAiye, potAnA putra sulasa Adi kuTuMbane pADA mAravAnI 180 For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 preraNA karI hatI. 6 dhana che te paNa bhayanA hetubhUta thAya che. zrIpuranagare zreSThi nidhAna upara phaNidhara thayo. sagara cakravartI putronA lobhathI du:khI thayo. kucIkarNa godhanathI du:khI thayo. tilaka zreSThI dANAnA lobhathI duHkhI thayo, navanaMda suvarNanA nava DhagalAnA lobhathI paNa tRpti pAmela nathI, mATe lobhanA tyAgathI cakravartIo paNa mokSamAM jAya che. 7 sabalatIrthiko. te 2 prakAranA che : 1 svasabalatIrthiko 2 parasabalatIrthiko temAM. 1 svasabalatIrthiko te pAsatkAdika kahevAya che, kAraNa ke teo nidhvaMsa pariNAmI hoya che, lokone upadeza evo Ape ke tene vacane vacane zaMkA utpanna thAya, tevA yAdaza tAdeza vacano kahe che, ane mithyAtvanI puSTi kare che, ane Agama rItithI rahita samyaktva varjita dharma pariNAma patita hovA chatAM paNa zrAvakone potAnA guNo vAraMvAra batAve che. vaLI potAnI AjIvikAnA lobhathI agara mAthuM phoDIne paNa tene bhaya batAve che, zrAvikAone suvihata munirAjo pratye dharmazravaNa karavA jatA aTakAve che, maMtra, taMtra, jayotiSa cikitsAdikathI, rAjA maMtrI Adine vaza karI mAna meLavI balavaMta thayelA svasabalatIrthiko kahevAya che. 2 ane parasabalatIrthikobauddho ane brAhmaNadiko kahevAya che. 8 rAjAnA maMtrIo ghaNA lokone bhraSTa karavAvALA thAya che. jemake zobhane dIkSA lIdhA pachI dhanapALa paMDite, bhoja rAjAne UMdhuM cItuM bharAvI 12 varSa sudhI sArA mALavA dezamAM jaina sAdhuno vihAra aTakAvyo hato vigere prasiddha che. 9 rAjAo paNa dharmarahita paNAthI evA ja hoya che. pradezI rAjA 1810 For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 paNa dharmaprApti pahelA jyAre nAstika hato tyAre te paNa dharmiSTa lokone aMtarAya karI, dharmakarma karavA deto nahi, temaja sAdhuone paNa nagaramAM pesavA deto nahi, mlecchomAM paNa maryAdAnA bhaMga karavAvALA ghaNA rAjAo thaI gayelA che, te zAstra zravaNathI dekhavA vigeremAM Ave che. 10 nagaravAsI loko, mahAmithyAdaSTi hoya tyAre nagaranA lokone dharma karavo bahu ja muzkela thAya che, kAraNa ke te loko hAsya, mazkarI, ThaThThA evA prakAre kare ke dharma karanArA jIvonA citta dharma-karma karavA uparathI uTI jAya che. te mithyAtvI lokonA sahavAsathI mithyAtvanA sevana karavAthI, temanI prazaMsA karavAthI, temanA maMdire javAthI, temanI kathA-vArtA sAMbhaLavAthI, haDahaDatA mithyAtvIo banI jAya che. jo na jAya, na sAMbhaLe, na bole to mazkarI, jhera, vera kare che ane jAya che to mithyAtvano pAsa lAge che. vaLI te tamAmanuM baLa ghaNuM hoya to AjivikAno nirvAha paNa thavA na deto dharma-karma sAmAna karavA de tenI to AzA ja zAnI rAkhavI ? (upadeza cosaThamo) potAnA zarIranI rakSA kravA sarva jIvono prayatna - 1 ekeMdriyAdika vallI Adika je che te paNa vADo ane vRkSAdikanA upara caDe che. tema ja keTalIka velaDIo to kAMTAvaDe paNa potAne vaTe 2 illikAdika je te kAMTAnA bakataro karI, tenA pachADI chupAI rahe che. 3 kIDIo ane makoDA Adi je che te paNa potAnA rakSaNane mATe zIghratAthI dharo kare che. 4 gaNA kASTa kIDAo je che, te paNa lAkaDAne korI nAkhI tenA aMdara vAsa kare che. 5 karoLIo, koSTapuTAdi tathA taMtujALAdikane kare che. 182 For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 6 uMdara Adi je che te paNa moTA moTA daro kare che. 7 sarpAdika tathA nakulAdika je che, te paNa moTA moTA rAphaDAo karI temAM vAsa kare che. 8. kAgaDA, samaLI Adi je che teo paNa vRkSomAM koTaro korI temAM vAsa kare che. 9. rAjAdiko viSama giri, guphA, parvatAdikomAM prakAro banAvI temAM rahe che ane zayana vakhate hajAro hAthI, ghoDA, pAyadaLo potAnA cAre tarapha goThavI nidrA kare che. temaja kASTanA pAMjarAmAM tathA bhoMyarAmAM vAsa kare che. 10 bIjA loko paNa potapotAnI saMpatti pramANe ghara, hATa, havelI, dukAno karAvI, tenA cotarapha vaMDI jALIyA mALiyA karAvI, sAMkaLa tALA bhogaLa vigerethI baMdobasta karI potAnA zarIranuM rakSaNa kare che. 11 eTaluM ja nahi paraMtu maMtra, taMtra vigerethI paNa viziSTa prakAre potAnA zarIranuM rakSaNa karavAne mATe cUkatA nathI. 12 devatAo paNa tamaskAyanI vikuvarNA karI, potAnuM rakSaNa kare che, to paNa rakSaNa thaI zakatuM nathI, paraMtu zastra, agni, pANI, roga, zoka, zULa, sudhA, tRSA, maLa, mUtra, nirodhAta AghAta pratyAghAta, parAghAta, nimitta, AhAra, vedanA, sparza, zvAsozvAsa vigere nimittAdikane pAmI Ayu pUrNa karI paraloke pahoMce che. 13 niraMtara seraDInA cArAne caranArI evI savA lAkha gAyonA dUdhanI khIrane rAMdhanArA, 360 rasoyAe kALajIpUrvaka banAvelI madhura, manohara, khIrane khAnArA, vaja, jevA uttama dehadhArI cakravartIo paNa maraNane zaraNa thAya che, to bIjAnuM zuM kahevuM 14 AkAzanuM ja pANI pIvAnA niyama karavAvALA tathA vacce joLI bAMdhI, temAM maMtrIne kAMkaro mUkavAthI pANI bIje nahi paDatA te joLI jamAM ja paDe che. AvI akhaMDa zaktivALA jIvo paNa saMsAramAM 183) 183 For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AhAra, viSaya paiso vigeremAM gRddha thaI durgatimAM jAya che. paraMtu kALa koIne choDato nathI. AvI rIte asthira zarIrane mATe ghaNA jIvo upakramo karI duHkha chatAM sukha mAne che, paraMtu dharmakarmane viSe sukha nahi mAnatA temAM prayatna karatA nathI ane lobhane viSe prayatna kare che. 15 lobhe billapalAzAdika potAnA mULathI nidhAnane DhAMke che. 16 mAkSikAdiko madhu chatrAdikane banAve che ne lenArane karaDI khAya che. 17 bhamarA, bhamarIyo madhapuDA banAve che ne lenArane karaDI khAya che, na nAse to agnimAM bhasma thAya che. 18 khaMDarITa pakSI nidhAnane dekhI nAce che. 19 zIyAlAdika nidhi dekhIne zabda kare che. 20 uMdara sarpAdika nidhAna DhAMkI upara bese che, te koI paNa jo haraNa kare to hRdaya sphoTathI maraNa pAme che. 21 lokoe rakSaNa karyA chatAM paNa cora, naTa, viTa bhAgIdAra, rAjA, yakSAdika haraNa kare che to paNa naTa viTanA pekaTa samAna kuTuMba mohI jIvo moha pAme che, paraMtu dharmane viSe prema dhAraNa karI dharmanuM ArAdhana karatA nathI. (upadeza pAMsaThamo) puNyAnubaMdhI caubhaMgI 1. punyAnubaMdhI punya, 2. pApAnubaMdhI panya, 3. punyAnubaMdhI pApa 4. pApAnuMbaMdhI pApa. 1. punyAnubaMdhI punya jeNe pUrve jaina dharmanA sAthe virodha na karelo hoya, tathA jinezvara mahArAjanI AjJAnuM akhaMDapaNe pratipAlana kareluM hoya te A bhavamAM sukha-saMpatti pAme che, bharata mahArAjAnA peThe. 2. pApAnubaMdhI punya je jIva pUrvabhavamAM tApasAdikane viSe ajJAna kaSTathI tapa karmAdika kaSTane kare che, te A bhavane viSe manohara M1840 For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 rUpa, manojJapaNuM, paMcaMdriyanuM paTupaNuM, maharlDikapaNuM pAme che, ane niraMtara kuDakapaTa ketavane viSe rakta rahe che, te pApAnubaMdhI punya kahevAya che, koNikanA peThe. 3. punyAnubaMdhI pApa-koI jIva pUrva bhavane viSe daridrapaNAthI parAbhava pAmelo hoya ane duSTa saMgatavALo hoya ane tevI kharAba saMgatavAlo hovA chatAM paNa, jainadharmanI vAsanAthI, IhabhavamAM daridra duHkhI hovA chatAM paNa, jainadharmane pAme che, te punyAnubaMdhI pApa kahevAya che, dramaka RSinA peThe. 4. pApAnubaMdhI pApa-jeNe pUrvabhavamAM pApakarma upArjana kareluM hoya, te mANasa nirdhanapaNuM tathA parAbhavapaNu parAbhava pAmI duHkhI thAya che te pApAnubaMdhI pApa kahevAya che, kALakasUrIyA kasAinA peThe. bIjA cAra prakArane punyAnubaMdhI caubhaMgI 1. punyAnuMbadhI punya. 2. pApAnubaMdhI punya 3. punyAnubaMdhI pApa. 4. pApAnubaMdhI pApa 1. jema koI mANasa eka uttama prakAranA gharathI nIkalI, bIjA uttama prakAranA ghara pratye jAya che, te ghara kevuM che ? te kahe che uttama prakArano kRpAmaya dharma karavAthI, upArjana karelo zubha evo je manuSya bhava, te rUpI uttama ghara, te gharathakI uttamottama devarUpI bIjuM ghara, te pratye jAya che. te punyAnubaMdhI punya kahevAya che, bharatAdiva8. 2. koI mANasa uttama zobhanika gharathakI nIkaLI, kanISTa kharAba ghara pratye jAya che, te ghara kevuM che? te kahe che, anyAya adharma, pApamaya, dayAdika vajIne, adharma karavAthI, pUrve pUnya karavAthI uttama manuSya bhavarUpI maLeluM je ghara, tene choDI, duHkhanI khANarUpa, kharAba narakAdika bhavane viSe jAya che, tene pApAnubaMdhI punya kahe che brahmadatta cakrInA peThe. 3. jema koI mANasa azubha kharAba gharathI sArA ghare jAya che M185 185 For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tiryaMcarUpI kharAba ghara te kevuM che ? to ke pUrva bhave akuzaLa anuSThAnamizra, karavAthI azubha gati tiryaMcAdikathI nirnidAnAdika zubha kuzala kriyAnA karavAthI zubha manuSyAdika bhavane pAme che, ane tyAMthI sArI karaNI karI,devalokAdikane viSe jAya che, te punyAnuMbadhI pApa kahevAya che. 4. koI mANasa azubha kharAba eTale mahAna pApakarmane baMdhAvanAra kharAba gharathI kharAba ghara pratye jAya che, te ghara kevuM che ? te kahe che, kharAba tiryaMcarUpa pApagharanI, naraka gatirUpa pApa ghara pratye jAya che. te pApAnubaMdhI pApa kahevAya che, tiryaMca gatimAM prabaLa hiMsA karavAthI, agara manuSyamAM, mahAnuM pApa karavAthI narake jAya che, kAlakasaruyI kasAInA peThe. upadeza chAsaThamo aSTakSma vaDe paribhramaNa 1 janma, jarA, maraNa, vyAdhi, viyoga, zoka duHkhAdikathI bharapUra bharela A saMsArane viSe aSTa prakAranA karmavaDe jIva paribhramaNa kare 2 jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanI, mohanIya AyunAma, gotra, aMtarAya-e ATha prakAranA jJAnI mahArAjAe karmo kahela che. 3. temAM pAMca, nava, be aThThAvIza cAra, beMtAlIza, be ane pAMca, e upara pramANe AThe karmonI uttaraprakRti kahelI che. 4 mithyArzana, avirati, kaSAya, yogo, te sarve baMdhanA hetubhUta che ane te oghathI vizeSa prakAre nIce pramANe kahelA che. 5 pratyanIkapaNuM, aMtarAya upaghAta tatpaSa, nindanapaNuM vigere jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmane baMdhAvanAra che. 6 prANIone viSe anukaMpA karanAra, jinezvara mahArAjanI bhakti saMyukta, kSamA, dayA dAna, vinayane viSe tatpara jIva zAtA na 1860 For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vedanIya karmane bAMdhe che, te thakI viparIta azAtAvedanIya karmane bAMdhe che. 7. arihaMta, caitya, siddha, tIrthAdikane viSe pratyanIka-zatrupaNa dhAraNa karanAra, saMsAranI vRddhi karanAra, mithyAtva mohanIya karma bAMdhe 8. kharAba AhArAdikane grahaNa karanAra, mithyAtva mahAAraMbha mahAparigrahane viSe rakta, raudra pariNAmI ane pApabuddhivALo jIva narakanA AyuSyane bAMdhe che, 9. unmArgano darzaka, mArgano nAza karanAra, ArtadhyAnane dhAraNa karanAra, bahu ja kapaTarakta jIva tiryaMcanA AyuSyane bAMdhe che. 10. svabhAvathI ja svalpa kaSAyAM, dAnarakta, prakRti, bhadrika, vinIta vigere madhyamAdika guNothI manuSyanuM AyuSya bAMdhe che. 11. aNuvrata ane mahAvratAkinA pratipAlana karavAthI bAlatapa. tathA akAma nirjarAthI, je jIva samyakatvadaSTipaNuM dhAraNa karanAra hoya te devatAnuM AyuSya bAMdhe che. 12. mana, vacana, kAyAthI, vakra prakRtivALo guNaSI gAravathI baMdhAyela azubha nAmakarmane bAMdhe che, ane tethI viparIta zubha nAmakarmane bAMdhe che. 13. arihaMtAdikane viSe bhakta sUtrane viSe rucivALo pratanuM kaSAya guNarAgI jIva UMca gotrane bAMdhe che ane te thakI viparIta nIca gotrane bAMdhe che. 14. prANIvane viSe rakta jinapUjA, dAna, bhogAdikane viSe vina karanAra aMtarAya karmane bAMdhe che, tethI icchita vastune te meLavI zakato nathI. 15. e pramANe pApakarmabaMdhanA hetubhUta ane bhavabhramaNa karanArI prakRtio che. tene vivekI puruSoe tyAga karavA lAyaka che. 187 For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 16. jJAnAdika guNanA vazavartI paNAthI, samagra karma kSaya thAya che, ane jIvone nirvANa prApta thAya che, mATe jJAnAdikane viSe udyama karavo yukta che. 17. jJAnathI bhAvane jANe che, samyagadarzana guNathI sahaNA vRddhi pAme che, cAritrathI karmono nAza thAya che tathA tapa karavAthI zuddha thAya che. (upadeza saDasaThamo) abhavI ATalA sthAno na pAme. 1. abhavI, tIrthaMkara gaNadhara, kevalInA hAthe dIkSA na pAme. 2. abhavI, tIrthakara mahArAjanA hAthe saMvatsarI dAna na pAme. 3 abhavI, tIrthakara,cakravartI, vAsudeva, prativAsudeva, baLadeva, nAradapaNuM na pAme. 4. abhavI, iMdrapaNuM, vimAnanA adhipatipaNuM, anuttaravAsI devapaNuM, devapatipaNuM, lokAMtikadevapaNuM, trAyazika devapaNuM, tIrthaMkaranA adhiSThAyakajI deva-devIpaNuM pAmato nathI. 5. abhavI, yugalIyA manuSyapaNuM pAmato nathI. 6. abhavI, AhAraka labdhi, pulAka labdhi, pUrvadhara labdhi, saMbhinnazrota labdhi, madhusarpilabdhi, kSIrAzravalabdhi, akSINa mahAnasIlabdhi, matijJAna labdhi, zrutajJAna labdhi, jaMghAcAraNa labdhi ane vidyAcaraNanI labdhine pAmato nathI. 7. abhavI cakravartInA caudaratnapaNuM pAmato nathI, 8 abhavI, tIrthaMkara mahArAja tathA temanI mUrtinA yogamAM pRthvIkAyAdika bhAvane pAmato nathI. 9 abhavI, tIrthaMkaranA mAtApitApaNuM pAmato nathI. 10 abhavI, samyak prakAre jJAna, darzana, cAritrane pAmato nathI, 188 For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tathA bAhyaatyaMtara tapane samyaphaprakAre pAmato nathI. 11 abhavI jinezvara mahArAjanI AjJA pramANe anubhava yukta, sAdharmika bhAiyonI sevAbhakti pAmato nathI. 12. abhavI, saMsArathI vairAgyapaNuM tathA zukalapAkSikapaNuM pAmato nathI. 13 abhavI AcAryAdika dasano vinaya pAmato nathI. 14 abhAvI yugapradhAnapaNuM pAmato nathI. 15 abhavI bodhibIjane pAmato nathI. 16 abhavI kAle supAtradAna ane aMte samAdhimaraNa pAmato nathI. 17 abhavI paramArthathI guNAdhikapaNuM pAmato nathI. 18 abhavI bhagavAne kahelI, anubaMdha, hetu svarUpa, traNa prakAre ahiMsA dravya ane bhAva, e be bhedathI pAmato nathI. A saMsAra samudranA samAna che. jema samudrane bahAra paridhi che tema saMsArarUpa samudramAM corAzI lAkha jIvAyonirUpa paridhi che. jema samudra pANInI gaMbhIratAthI bharelo che tema saMsArarUpa samudra janma, jarA, maraNarUpa pANInI gaMbhIratAthI bharelo che. jema samudramAM kAdava hoya che tema saMsArarUpa samudramAM kAmabhogarUpI kAdava che.jema samudramAM phINa hoya che tema saMsArarUpa samudramAM abhimAnarUpI phINa che. jema samudramAM pAtAlakalazo che, tema saMsArasamudramAM cAra gatirUpa pAtAlakalazo che, jema samudramAM nAnA moTA mAchalA hoya che tema saMsArasamudramAM kuTuMba rUpa nAnA moTA mAchalAo che. jema samudramAM magaramaccha hoya che tema saMsArasamudramAM moharUpI magaramaccha che. jema samudramAM parvata hoya che tema saMsArasamudramAM ATha karmarUpI parvata hoya che. jema samudramAM vaDavAnala agni hoya che tema saMsArasamudramAM krodha rUpI agni che. jema samudramAM pANInI bhamarIyo hoya che tema saMsArasamudramAM kaparUpI bhamarI che. jema (189) 189 For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 samudramAM pANInA kallolA che tema saMsArasamudramAM saMyogaviyogarUpa pANinA kallolA che. jema samudramAM taraMgo che tema saMsArasamudramAM capala manarupa taraMgo che. jema samudramAM sarva sthaLe pANI che tema saMsArasamudramAM maraNanA bhayarUpa pANI che. jema samudramAM pANIno vistAra che tema saMsArasamudramAM bhavabhramaNarUpa pANIno vistAra che. jema samudramAM pavana che tema saMsArasamudramAM asthiratArUpa pavana che. jema samudramAM UDuM taLiyuM che tema saMsArasamudramAM AzAtRSNArUpa UMDuM taLiyuM che. jema samudramAM aMdhakAra che tema saMsArasamudramAM mithyAtva rUpI aMdhakAra che. jema samudramAM ghaNAM hiMsaka jIvo che tema saMsAra samudramAM pramAdAdika hiMsaka jIvo ghaNAM che. jema samudramAM moTA jala jaMtuo che tema saMsArasamudramAM RddhigArava, rasagArava, zAtAgAravarUpa jalajaMtuo che. jema samudramAM UMcA nIcA jIvo DUbI rahyA che tema saMsArasamudramAM pAMce AzravovaDe karI jIvo UMca nIcapaNe DUbI rahelA che. jema samudrano pAra nathI tema saMsArasAgaramAM duHkhano pAra nathI. jema samudrane AdhAra nathI tema saMsArasamudramAM kudeva kuguru, kudharmane vaza paDelo jIvone koIno AdhAra nathI. jema samudra garjAva karI rahela che, tema saMsArasAgara ciMtA, zoka, bhayathI gAjI rahela che. jema samudrane kAMTho che tema saMsArasAgaranA pArabhUta mokSarUpI kAMTho che. (upadeza aDasaThamo) dukALanA samaye lokonI sthiti mAnaM muMcatigauravaM pariharatyAyAti dInAtmanAM / lajjAmutsRjati zrayatyadayatAM nIcatvamAlaMbate // bhAryAbaMdhusuhvatsuteSvevakRtI nA vidhAzceSTate / kiMkiyannakaroti niMditamapi prANi kSudhApIDitaH // 1 // bhAvArtha : mAnane mUke che, gauravane parihare che, dInatA dhAraNa M190) For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kare che, lajjAne tyAga kare che, nirdayapaNuM dhAraNa kare che, nIcapaNuM pAme che, bhAI strI, mitrane viSe apakAra karanArI nAnA prakAranI ceSTA kare che, kiMbahunA ? sudhAthI pIDita jIva, evu niMdita kArya karyuM nathI karato ? arthAt kSudhAtura tamAma uparokta niMdita kArya karavAmAM bilakula zoca karato nathI, vicAra karato nathI. dhanavaMto paNa nidhananA samAna AcaraNa kare che. rAjAo paNa raMkanA samAna AcaraNa kare che. sAhasiko paNa kAyaranA samAna AcaraNa kare che. zAhukAro paNa coranA samAna AcaraNa kare che. moTI icchAvALAo paNa tucchanA samAna AcaraNa kare che. dharmIo paNa adharmIonA samAna AcaraNa kare che. dAtAra ziromaNiyo paNa pramANopeta ApanArA thAya che. sArA kAma karanArA paNa nabaLA kAma karanArA thAya che. lajjAzIlo paNa nirlajjapaNuM dhAraNa karanArA thAya che. vivekiyo paNa nirvivekapaNuM AcaraNanArA thAya che. dAkSiNyatAvALA paNa dAkSiNyatA rahita thAya che. dayALuo paNa nirbhayapaNuM dhAraNa kare che. sasnehiyo paNa nisteDiyo banI jAya che. sugavALAo paNa suga rahita thAya che. akaThoro paNa kaThoratA dhAraNa karavAvALA thAya che. zreSTha saMtoSiyo paNa saMtoSa rahita thAya che. sArA pratiSThito paNa pratiSThA rahitapaNuM AdaranArA thAya che. sArI buddhivALA paNa duSTa buddhivALA bane che. kiMbahunA ? sudhA mahArAkSasIthI paravaza cittavALA pitrAdiko. paNa, prANathI adhika potAnA putrAdikano tyAga karI, tenA mAMsanuM bhakSaNa karavAvALA thAya che. 1910 191 For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mATe duSkALa tathA duSkALa pIDita, sudhAbAdhika jIvone dhikkAra che ! (upadeza ogaNasItteramo) - sukhakSaNika che. ApAtamA madhura ane pariNAme dArUNa viSayone jJAnI mahArAjAe kiMpAka vRkSanA phaLa samAna kahelA che. viSayane viSe madhyama jIvo moha pAme che paNa uttama jIvo moha pAmatA nathI, bIbhatsa zleSamamAM makSikA jhaMpalAya che, paNa bhamarA temAM jhaMpalAvatA nathI. viSayagaNikApuruSane vaza kare che, paNa satapuruSane nahi, kAraNa ke lutA taMtu matsarane bAMdhe che, paNa mAtaMga (hasti)nenahi. iMdriyasukha, tucchaane kSaNika hovAthI te sukha kahevAtuM nathI. tattvathI to kharUM zAzvatuM sukha paMDitoe muktimAM ja kaheluM che. jema bALaka ajJAnathI potAnI ja viSTAmAM rame che tema mohAMdha jIva, jugupsA karavA lAyaka viSaya kardamamAM rame che. jema dhaturAnuM pAna karavAthI lokhaMDa paNa pILuM dekhAya che tema mohAMdha jIvone viSayo du:khane ApanArA thAya che. viSa eka vakhata mAre che, viSayo bhavobhava mAre che. tethI viSa ane viSayomAM anaMtagaNo phera che. viSayo strIone svAyatta che, strIo paNa aticapala, ane parapuruSane sevana karanArI thAya che. AvuM jANI uttama jIvoe viSayone viSe tRSNA choDI devI. sUryanA pracaMDa kiraNanA samUhavaDe karI aMgArAnA samAna tapI gayelI mAravADanI bhUmine viSe keraDo, boraDI jevA vRkSo paNa hotA nathI, evI bhUmimAM dAridrapaNAne dUra karanAra, ane aneka prakAre saMkalpanA sAthe ja devatAI sukha ApanArA kalpavRkSa kyAMthI hoya ? ghaNA jIvo yamarelA che, tenA atizaya durgadhathI bharelA mAtaMganA gharane viSe devatAnA samUhane viSe, birAjamAna uttamottama airAvaNa hasti kyAMthI hoya ? M192) * 192 For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jyAM rahevAnuM ghara nathI, paheravAnuM vastra nathI, vAparavA mATe vAsaNakusaNa nathI, pAtharavA oDhavA godaDA nathI,sUI rahevA khATalo nathI, khAvAne dANA nathI,kiMbahunA duSkALarUpI rAjAnA paDaha jevA daridrInA gharane viSe, mana vacana kAyA netRSTi-puSTi ApanAra suvarNanI vRSTi kyAMthI hoya ? jayAM haDahaDato gADha aMdhakArano samUha rahelo che evI tamistrA guphAmAM uttamottama ratnano pradIpa kyAMthI hoya? tema striyone AdhIna thayelA paralokathI vimukha thayelA svargamokSathI vaMcita thayelA, saMsAra cakravAlamAM dIrghakALa pharanArA viSayAMdha jIvone satya sukha svaprane viSe paNa hoya ja nahi. upadeza sItteramo ) dAna dAridraharam bhAvArtha : dAna dAridrapaNAne haraNa karanArA che. 1. dhanA sArthavAhanA bhavamAM sAdhuone ghInuM dAna ApavAthI, AdinAthajI traNa lokanA nAtha tIrthakara thayA. 2. megharatha rAjAnA bhAvamAM pArevAne abhayadAna ApavAthI zAMtinAtha mahArAjA, eka bhavamAM cakravartI ane tIrthakaranI be padavIo pAmyA. 3. pUrva bhavamAM 500 sadhuone AhAra lAvI ApavAthI bharata mahArAjA cakravartI thayA. 4. munine zarIre roga hato, te dUra karavA mATe ratnakaMbaLa ane bAvanAcaMdana ApavAthI te vyApArI vaNika te ja bhavamAM siddhipadane pAmyo. 5. mahAtapasvI sAdhune khIranuM dAna devAthI govALIo mahAna RddhivALo zAlIbhadra thayo. 6.pUrvabhavamAM abhUta prakAre munimahArAjane dAna ApavAthI, 193 bhAga-8 pharmA-1 4 Jain Education Internatonal For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kayavano zeTha mahAna punyayukta lakSmI ane yazavALo thayo. 7. bIskula doSa rahita dhRtapuSpa ane vastrapuSpa nAmanA be sAdhuo potAnI labdhivaDe karI, gacchanI nirmaLa bhakti karavAthI sadgati pAmyA. 8. jIvita svAmI bhagavAna zrI mahAvIra mahArAjanI bhakti karavAthI, gAma, garAsa dAnamAM ApI, udAyana rAjarSite ja bhavamAM mokSe gayo. 9 zuddha bhAva ane zuddha bhakti, nirmaLa nirdoSa aDadanA bALakaLAnuM dAna, mAsakSapaNane pAraNe tapasvI mahAmunine ApavAthI jitazatru rAjAno putra mULadeva hajAra hAthIovALA moTA rAjyanI Rddhine pAmyo. 10. anukaMpA ane bhaktidAnathI saMpratirAjA, jaina zAsanano mahAprabhAvaka thayo, ane pRthvIne jaina maMdirathI bhUSita karI. 11. duniyAnA jIvone atyaMta dAna ApI, potAnI prANathI paNa parano upakAra karanAro vikrama rAjA, duniyAmAM atyArasudhI paNa manAya-pUjAya che. 12. tIrthaMkara mahArAjAo pragaTa dAnathI, duniyAnA dAridrayane cUrI, temane bhavyatvapaNAnI chApa Ape che. 13. A huMDAvasarpiNI kALane viSe, dAna dharmanA mahAbhyane pragaTa karanAra, zreyAMsakumAra mokSe gayo, tenuM anumodana kayo bhAgyazAlI jIva nahi kare ? 14. cha mAsika tapasyA karanAra, bhagavAna mahAvIra mahArAjAne aDadanA bAkalAnuM dAna ApI caMdanabALAne mokSa lIdhuM, tethI koNa Azcarya nahi pAme ? 15. tIrthaMkara mahArAjAo tapane pAraNe jene ghera jAya che, te gharavALo dAtAra AhArAdikanuM dAna ApI, ratna soyAnI mahAnuM vRSTine meLave che, te dAnano mahAnuM prabhAva samajavo. 194 For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekoteramo ) zIlaM durgatinAzanam bhAvArtha zIyala durgatine nAza karanAra che. 1. bAlyAvasthAmAM je pracaMDa brahmacArI thayA, te neminAtha bhagavAnanA caraNakamaLane koNa na seve ? 2 ugrasena rAjAnI putrI rAjImatI tathA rathanemi ujjavaLa zIyaLa pALI mukta gayA, tene koNa pIchANatuM nathI ? 3 jeNe cALaNIne kAcA sutarane tAMtaNe bAMdhI, te vaDe kuvAmAMthI pANI kADhI caMpAnagarInA bAra ughADyA. te satI subhadrAne tole jagatamAM koNa AvanAra hatuM ? 4 jeNe potAnuM zIyaLa sAcavavA gAMDApaNuM dhAraNa karI, kAdavamAM potAnA zarIrane ragadoLI, akhaMDa zIyala rAkhyuM te narmadA suMdarI jagamAM jayavaMtI kema na rahe ? 5 bInaaparAdhe, rAjAe vanamAM tyajI dIdhela, kalAvatIe zIyaLanA prabhAvathI, potAnA kapAelA banne hAthane navapallavita banAvyA tethI koNa ajANyuM che ? 6 jeNInA zIyaLa khaMDana karavA mATe rAjAe mokalAvela cAre pradhAnone khADAmAM nAkhI, potAnA nirmaLa zIyaLanuM rakSaNa karyuM te zIyAvatInA guNagrAma karavA iMdramahArAjA paNa zaktimAnuM kyAMthI hoya? 7 pUrNimAnAM caMdranA samAna mukhavALI satI sulasA zrAvikAne mahAvIra mahArAjAe dharmalAbha kahevA rAvyo, te kone Azcarya nahiM kare? 8 cora ane palli patie kadarthanA karyA chatAM paNa jene manathI paNa zIyaLa khaMDana karavAnI IcchA karI nathI. AvI mahApavitra acchakArI bhaTTAne koNa pichANatuM nathI ? 9 je jagamAtA sItA akhaMDa brahmacaryanA pratApe adyApi paryata 195 For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 duniyAmAM potAnA nAmane jhaLakAvI rahela che, tene koNa jANatuM nathI? 10 harihara, brahmA, puraMdara, nareMdra, nAgendranA madane gALI nAkhanAra, kAmadevane jeNe lIlAmAtramAM cUrNa karI nAkhela che evA sthUlibhadra mahArAjAne tole bIjo koNa hato ? 11 koTI soneyA sahita kanyAne ApavA mATe dhanAzeThe mahAt prArthanA karyA chatAM paNa upadeza ApI rUkSamaNI kanyAne dIkSA ApI tArI, AnA samAna vajasvAmI mahArAjanuM bIjuM zuM Azcarya hatuM ? 12 viSayanI putalI kapilA tathA abhayAne, mahAkadarthanA karyA chatAM paNa jeno roma mAtra calAyamAna thayo nathI. AvA sudarzana zreSThInA guNo gAvAnuM iMdramahArAjanuM paNa zuM gajuM? zIlAdeva bhavanti mAnavamarutsaMpattayaH pattayaH / zIlAdeva bhuvi bhramanti zazabhRddhisphUrtayaH kIryaM // zIlAdeva patanti pAdapurataH sacchaktayaH zaktayaH / zIlAdeva punaMtipANipuTakaM sarvarddhayaH siddhayaH // bhAvArtha : zIyalathI ja devatA ane manuSyanI uttama prakAranI saMpattinI prApti thAya che, zIyalathI ja caMdramAnA samAna vistAravALI ujjavala kIrti jagatane viSe pharavAvALI thAya che, zIyalathI ja caraNakamalamAM sArI zaktivALI, zaktio AvIne paDe che, kiMbahunA ? zIyalathI ja uttama prakAranI Rddhisiddhi sarvathA prakAre karakamalamAM prApta thai, hastakamalane pavitra kare che. (upadeza boMteramo) tapo duHkarmanAzAya bhAvArtha : tapa duSTa karmano nAza kare che. 1. bAramAsa sudhI prabaLa tapavaDe pracaMDa pApakarmo bALyA te AdinAtha prabhu bhaktajanonuM kalyANa karo. 2. bAra mAsa sudhI bAhubaLIjIe, AhArapANI tyAga karI, 196 For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kevaLajJAna upArjana karyuM tenAthI bIjuM kautukakyuM ? 3. yAvajIva, chaThThane pAraNe chaThTha karI, gautamasvAmi mahArAja akSINa mahAnasI mahAlabdhivALA thayA te konA jANavAmAM nathI ? 4. sAtaso varSa sudhI mahAna tapasyA karI jeNe khelAdika labdhiyo upArjana karI che tevA sanatakumAra cakrI rAjarSiye, potAnA mukhanI thuMkanI AMgaLIthI potAnI kAyA suvarNasamAna karI, tenA samAna bIjI zakti konI hatI ? 5. bALahatyA, strIhatyA, gauhatyA tathA brahmahatyAnA karanArA draDha prahArI mahAtmA, chamAse kevaLI thayA te tapano ja prabhAva che. 6. niraMtara cha puruSa ane eka strIno vadha karanAra, ghora pApI evA arjuna mALIe mahAvIra mahArAjA pAse dIkSA aMgIkAra karI, chaThThane pAraNe chaThTha karavAno jAvajIvano niyama dhAraNa karI, ghora upasarga sahana karI, cha mAse kevalajJAna upArjana karyuM. A vAta konA mAnyAmAM nahi Ave ? 7. naMdISeNa muninA bhavamAM mahAtapa karavAthI, teo 72 hajAra strInA svAmI vasudeva thayA, te Azcarya tapanuM jANavuM. 8. nIca kuLane viSe utpanna thaelA chatAM paNa, tapa tapanArA harikezI muninI devatAo paNa sevA kare che, te tapano ja prabhAva 9. zrIneminAtha mahArAjae potAnA 18 hajAra muniomAM kRSNa mahArAjA pAse DhaMDhaNa RSine vakhANyA te tapano ja mahimA che. 10. jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNa munio, ekI kALe, AThamA naMdIzvara dvIpe, tathA teramA rUcaka dvIpe jAya che te uttamottama tapakarmano ja prabhAva che. 11. zrI mahAvIra mahArAjAe zreNika mahArAjA pAse jenA tapakarmane vakhANela che te dhanno, ane dhanno kAkaMdI, sarvArthasiddha vimAne M197 197 For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 gayA che, temAM khoTuM zuM che ? 12. zrI AdinAtha dAdAnI dIkarI, suMdarIe, sATha hajAra varSa sudhI ghora belanI tapasyA karI, te sAMbhaLI konuM hRdaya nahi kaMpe? na 13. pUrvabhavamAM zivakumAre bAra varSa sudhI AMbelanI tapasyA karI tethI akhaMDa saubhAgyanidhi jaMbUkumAra tathA tene koNa jANatuM nathI? 14. jinakalpI, parihAravizuddhi, pratimAdhArI yathAbuMdI sAdhuonA tIvra taponA tole koNa AvanAra hato ? 15. mahArUpavaMta chatAM, vagaDAmAM rahIne tIvra tapasyA karI, hiMsaka prANIone paNa pratibodha karela che te baLabhadramunine koNa | pichANatuM nathI ? 16. meruparvata upara vAsa karanAra viSNakumAra munimahArAjAe, tapabaLathI sAyaraDolAvI, lakSa yojanAnuM zarIra karI, namucine zikSA karI, zrI saMghanuM rakSaNa karyuM tevI rIte karavAnI bIjA konI zakti hatI? sattvAdhika jIvothI sAdhya, ane ni:satva jIvothI asAdhya evo tapa moTA kAryamAM prathama jinezvara mahArAjAe kahela che. manuSyone tapabaLathI durlabha hoya te sulabha, vakra hoya te saraLa, asthira hoya te sthira, ane duHsAdhya paNa susAdhya thAya che. jema ghaNA kASTone paNa agni bALIne bhasmIbhUta kare che tema ghaNA kALanA AcarelA anaMtA karmone paNa tapa zIghratAthI bALIne bhasmIbhUta kare che. bAhya, atyaMtara, tArUpI agni prajalita thavAthI, sAdhu durjara karmone paNa bALI bhasma kare che. karma prerita puruSa, pUrAve mahAna pApakarmane bAMdhe che, te ja pApakarmano sabhyaprakAre AlocanA pUrvaka tapa karIne nAza kare che. upadeza toMteramo) bhAvanA bhavanAzinI / A bhAvArtha : bhAvanA bhavano nAza karanArI che. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 1. potAnI bhUlanI sAcA dilathI kSamA mAMgI, kevaLajJAna upArjana karyuM te mRgAvatI sAdhvIne tole koNa Ave ? 2. vAsa upara caDhI nATaka karatAM chatAM paNa, munirAjane dekhI ilAyacI kumAra kevaLajJAna pAmyA te bhAvanAno ja pratApa. 3. kapila brAhmaNa azoka vATikAmAM, jAtismaraNa jJAna pAmyA te sarva bhAvanAno ja pratApa che. '4. bhojanamAM ghUMka tathA nAsikAno mela pAtramAM nAkhyA chatAM paNa, te bhojana zuddha AzayathI vAparI jaI kuragaDu muni kevaLajJAna pAmyA, te uttamatA bhAvanAnI ja che. 5. pUrvabhavamAM AcAryapaNe jJAnanI AsAtanA karavAthI jJAnahIna thaelA mAsatuSa muni kevaLI thayA, te bhAvanAnA pratApe ja 6. hastinA upara beThelA marUdevA mAtA, zrI RSabhadevaparamAtmAnI Rddhi dekhI, kevaLI thai mokSe gayA te bhAvanAno ja pratApa. 7. araNikA putra AcAryanI vaiyAvacca karatA,puSpacUlA sAdhvI kevaLI thayA tenuM varNana koNa nahi kare ? 8. zrI gautamasvAmIe dIkSA Apela 1503 tApaso kevaLa pAmyA te bhAvanAnI ja mahattA che. 9. pApI pAlako, ghANImAM ghAlI pIlelA 500 munimahArAjAo kevaLI thaI mokSe gayA te pratApa zuddha bhAvanAno che. 10. zrI mahAvIra svAmI mahArAjAne caraNe, sIMduvAranA puSpo caDAvI pUjA karavAnI icchAvALI, durgatA nArI svarge gaI temaja ekAvatArI thaIte bhAvanAnI ja balihArI che. 11. mahAvIrasvAmIne namavA jato deDako, zreNika mahArAjanA ghoDAnA paga taLe cagadAI javAthI maraNa pAmI durdarAMka devapaNe utpanna thayo, te mahimA bhAvanAno ja jANavo. 199) 199 For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 12. virati sAdhu ane avirati zrAvakanI strI, vaMdana mATe nadI utaratA, nadI pAse mArga mAgavAthI te zrAvikA rANIne nadIe mArga ApavAthI icchita kArya jatAM AvatAM karyuM te bhAvanAno ja pratApa. 13. tatkALanA dIkSita caMDarudrAcAryanA ziSya, gurue tADanAtarjanA karyA chatAM paNa kevaLajJAna pAmyA, te pratApa suMdara bhAvanAno ja che. 14. mastake mATInI pALa bAMdhI, somila sasare kheranA aMgArA dhAraNa karavAthI, kevaLI thaI, gajasukumAra mokSe gayA te ucca pada apAvanArA bhAvanA ja che. 15. sonIe metAraka munine mastakane viSe AA cAmaDuM bAMdhI taDake UbhA rAkhyA chatAM lavaleza mAtra kAyarapaNuM nahi dhAraNa karatAMpUrvanA mahAna puruSone yAda karatA, kevaLI thaI, metArya muni muktimAM gayA te uttamottama bhAvanAno ja mahimA che. (upadeza cumoteramo) dAnamahimA dAnaM khyAtikaraM sadA hitakaraM saMsAra saukhyaMkaraM, nRNAM prItikaraM guNAkarakaraM lakSmIkaraM kiMkaraM / svargAvAsakaraM gatikSayakaraM nirvANasaMpatkaraM, varNAyurbalabuddhivarddhanakaraM dAnaM pradeyaM budhaiH // 1 // bhAvArtha : dAna, prasiddhine karanAruM che, niraMtara hita karanAruM, saMsAranA sukhane karanAruM, puruSoneprIti karanAruM, guNanA samUhane karanAruM, lakSmIne karanAruM, jIvone dAsa banAvanAruM, svArgIvAsane karanAruM, gatizaya karanAruM, muktinI saMpattine karanAruM, tathA varNa, AyuSya, bala buddhinI vRddhinekaranAruM che, mATe paMDita puruSoe dAna devuM. 200 For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pAtre dharmanibaMdhanaM taditare prodyaddayAkhyApakam, mItre prItivivardhakaM ripujane vairApahArakSamam / bhRtye bhaktibharAvahaM narapatau syAnmAnapUjApradam, bhaTTAdau ca yazaskaraM vitaraNaM na vApyaho niSphaLam // 2 // bhAvArtha : pAtrane viSe dAna ApavAthI dharmaprAptinuM kAraNa thAya che, bIjAne ApavAthI atyaMta dayAlupaNAne jaNAvanAruM thAya che, mitrane dAna ApavAthI prItimAM vadhAro karanAruM thAya che, ane zatrune ApavAthI vairane nAzakaranArUM thAya che, nokaracAkarane ApavAthI bhaktinA samUhane karanAruM, rAjAne ApavAthI mAna-pAna-pUjA pradAna karanAruM, ane bhATa-cAraNone dAna ApavAthI yazane karanAra thAya che, mATe aho ! iti Azcarya ApeluM dAna koI paNa jagyAe niSphaLa thatuM nathI. traNa prakAranAM dAno. 1. abhayadAna, 2 ucitadAna, 3. sarvadAna-e traNa prakAre che. cAra prAranAM dAno. 1. annadAna, 2. jJAnadAna, 3. auSadhadAna, 4. dharmopakaraNadAna pAMca prakAranAM dAno 1. abhayadAna, 2. supAtradAna, 3. anukaMpAdAna, 4. ucitadAna ane 5. kIrtidAna. daza prakAranAM dAno. 1. anukaMpAdAna, duHkhI durbalane dAna ApavuM. te, 2. saMgrahadAna, ekatra karI dAna ApavuM te. 3. bhayadAna, bhIti-bIkathI dAna ApavuM te. 4. karuNAdAna, dayAthI dAna ApavuM te. 201 For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 5. lajjAdAna, lajjAnA vazathI dAna ApavuM. te. 6. garvadAna, abhimAnathI bhATa cAraNane ApavuM te. 7. dharmadAna, supAtra sAdhune ApavuM te. 8. adharmadAna, jenA ApavAthI adharma utpanna thAya te. 9. kAlIdAna, koI koI ThekANe ApavuM te. 10 kathanadAna, kAMika laI daIne ApavuM. te mahAdAnI arihaMta mahArAjA hoya che. mahAdAnI tIrthaMkara mahArAjA kahevAya che, chatAM ajJAnI loko, temane IrSyAthI mahAdAnI nahi gaNatA, potAnA buddhine mahAdAnI gaNI nIcenI kalpanA UbhI kare che - ete hATakarAzayaH pravitatA : zailapratispaddhino, ratnAnAM nicayAH sphuraMti kiraNairAkramya mAno : prabhAm / hArA pIvaramauktikaugharacittA, stArAvalI bhAsurA :, yAmAdAya nijAnisvagRhataH svairaM jano gacchati // 11 // bhAvArtha : vistAravALA parvatanI spardhA karavAvALA, sonAnA DhagalAone tathA sUryanA kiraNone AkramaNa karanArA, phuraNAyamAna ratnonA DhagalAne, tathA tArAnA samUhanA samAna dedIpyamAna motIyonA samUhathI banAvelA hAronA DhagalAne bauddha dAna ApavAthI, loko potAnA gaNI jANe potAnA gharathI ja laI jatA hoya ne zuM ? tema loko laI jaI potAnI svecchAe gamana kare che. bauddha lokoe dAnane mahat zabdathI alaMkRta karI, bauddhanA mahAdAnanuM moha ane ajJAnathI varNana karela che, tene zAstrakAra mahArAjA satya uttara ApI niruttara karI, teo kevala asatyavAdI che, te siddha karI batAve che. bhagavAn trilokInAtha jyAre dAna Ape che tyAre varaM vRNaSya, varaM vRNapna, vara mAgo, vara mAgo, ema kahI atizayapUrvaka dAna Ape M2020 202 For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che. te paNa trika, catuSkara, catvara, caturmukha, kheMgATaka vigere mahAnuM rastAo, dvArone viSe, tamAma zerIyone viSe vara mAgo, vara mAgo, evI udghoSaNApUrvaka dAna Ape che, tethI sarva jIvone saMtoSa thAya sarva dharmavALA dAnane gauNapaNe gaNe che, tenA matane dUra karavA, Agamane anusAra, dAna sarva dharmamAM mukhya che te dekhADavAne mATe zAstrakAra mahArAjA, tIrthakara mahArAjAnA mahAdAnanuM varNana kare che. | tIrthaka mahArAjanA sAtizaya dAno anaMtAkALamAM jeTalA tIrthaMkara mahArAjAo thaI gayA teoe sAMvatsarika dAna ApyA pachI ja dIkSAne grahaNa karela che, tethI ja dAnane sarva dharmane viSe mukhya kahela che, tIrthaMkara mahArAjAnA dAnano krama nIce mujaba che. , tIrthaMkara mahArAjA jayAre dAna ApavAnI icchA kare che tyAre acala iMdra mahArAjAnuM siMhAsana kaMpAyamAna thAyache, tethI avadhijJAnavaDe jANI, iMdra mahArAjA, dhanada kubera bhaMDArIne bhagavAnano bhaMDAra sonAmahorothI bharavAne mATe AjJA kare che, ane dhanada-kubera bhaMDArI, tiryakarjubhaka devone AjJA kare che tethI te devo paNaSa kSaNASTakarmanirmita, ghaDInA chaThThA bhAgamAM, prabhune niraMtara dAna devA mATe, pratyeka divase 1 kroDa, ane 8 lAkha sonAmahoronA pramANe, bAra mAsa sudhI ApavA mATe 388 kroDa, ane 80 lAkha sonAmahorothI, tIrthaMkara mahArAjanA pitAjIno bhaMDAra bhare che. dareka sonAmahoro 16 mAsA pramANanI hoya che. eka mAsAnI pAMca ratnI thAya che, tethI dareka sonAmahoro 80 ratI bhAranI hoya che, anedareka sonAmahoro upara, tIrthaMkara-mahArAjAnA mAtA, pitA tathA tIrthakara mahArAjanuM nAma hoya che. dareka divasanA dAnamAM bhagavAna 9000 maNa sonAnuM dAna de 2035 203 For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che, 40 maNa sonuM eka gADAmAM bhare che. ane 9000 maNa sonAnAM 225 gADA bharAya che. 30 sonAmahore 1 zera sonuM thAya che, ane 1200 sonAmahore eka maNa thAya che, evI rIte eka gADAmAM 40 maNa sonuM nAkhatA 48000, sonAhoro thAya che, tevI ja rIte 225 gADAmAM sonAmahoro bharatAM 1, kroDa, ane 8 lAkha sonAmahoro thAya che, tenuM dAna niraMtara bhagavAna Ape che. evI rIte dAna ApatAM bAra mAse bhagavAna 388 kroDa, ane 80 lAkha sonAmahoronuM dAna kare jJAtAsUradIpikAne viSe zrI mallinAtha mahArAjanA dAna adhyayanane viSe paNa emaja kahela che, tathA vicAraratnAkara graMthane viSe paNa emaja kahela che. kalpasUtranI aMtaravAcanA TIkAne viSe to 48 vAlano eka bhASA kahela che, e gaNatrIthI 1250 maNa sonuM thAya che, teTalA pramANanuM bhagavAna dAna kare, koIka dezamAM evuM paNa pramANa hoya che. e uparokta sonAmahoronuM dAna bhagavAna pratidina, prAtaHkALathI sUryodayathI AraMbhI, madhyAhanakALa sudhI saMpUrNa be pahora sudhImAM Ape che, evI rIte niraMtara bAra mAsa sudhI dAna Ape che. prabhune dAna ApatI vakhatanAM cha atizayo prabhune dAna ApatI vakhatamAM cha atizayo 1. bhagavAna jayAre sonAmahoronI muThI bharI dAna Ape che te vakhate, saudharmedra. bhagavAnanA jamaNA hAthamAM mahAzaktine sthApana kare che, tethI lavaleza mAtra paNa prabhune khedano udaya raheto nathI. zaMkA : prabhuno anaMta balavIryanA dhaNI che, chatAM iMdramahArAja temanA hAthamAM zakti sthApana kare che te asthAne gaNAya, yuktiyukta to na ja kahevAya, 204 For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 samAdhAna : alabatta, tIrthakara mahArAja anaMtabala vIryanA dhaNI hovAthI, bIjAnI zaktithI kAma karavAnI paravA rAkhatA nathI, paraMtu anaMtakALamAM anaMta tIrthaMkaranA vArAmAM, anaMtA iMdro thaI gayA, te sarveno anAdikALathI prabhu bhakti karavAno niyama pUrvaparaMparAthI cAlyo Avato hovAthI, tene khaMDana nahi karavAnI maryAdAthI ja , bhaktithI ja iMdramahArAjA bhagavAnanA hAthamAM mahAzaktinuM sthApana kare che te ayukta na ja gaNAya. alabatta tema karavuM ja joI. 2. bhagavAnadAna Ape che tyAre izAna iMdra ratnajaDita lAkaDI laI sonAmahoronA DhagalA vacce Ubho rahe che, ane bIjA sAmAnya devatAone dura karI, he prabhu ! mane Apo, ema bolAvI, jene je joItuM hoya che. tene prabhunA hAthe apAve che. 3. camareMdra, lokonA bhAgya pramANe, bhagavAnanI muThI bharAve che, khobo bharAve che. 4. balIMdra, bharAvela muThI, khobAne khAlI karAve che. 5. bhuvanapati devo, bhAratavAsI jIvone dAna levA bhagavAnanI pAse upADI lAve che,. 6. vyaMtaradevo, dAna lIdhelAne, tene sthAne pahoMcADe che. 7. jayotiSidevo, vidyAdharone lAvIne, bhagavAnanA pAsethI dAna grahaNa karAve che. iMdro paNa potAne bhavyatvanI chApanA nizcaya mATe prabhu pAsethI dAna le che. upadezaprAsAdane viSe kahela che ke, bhagavAna pAsethI iMdroe lIdhelA dAnanA pratApe, 64 iMdromAM, be varasa paryata laDAI-TaMTo thatA nathI. jJAtAsUtranI TIkAmAM kahyuM che ke - tIrthakara mahArAjanA hAthe dAna levAthI thAya che. 205 205 ~ For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 cakravaryAdika paNa, potAno bhaMDAra akSaya rAkhavA mATe, tIrthakara mahArAjanA pAsethI dAna le che. zreSThI Adi loko paNa potAnAM yaza, kIrti, mAnanI vRddhi mATe, bhagavAna pAsethI dAna le che. rogI puruSo paNa potAnA mULa roganI hAni mATe ane 12 varSa sudhI navIna roga na utpanna thAya tenA mATe bhagavAnanA hAthathI dAna grahaNa kare che. kibahunA ? sarva jIvo, tathA prakAranA yogane pAmI, potAnA vAMchitArthanI siddhi mATe jinezvara mahArAjanA hAthathI dAna le che abhavya jIvo, tIrthakaramAhArAjanA hAthathI dAna laI zakatA nathI. prabhunA dAnasamaye tIrthakaramahArAjAnA mAtA, pitA bhrAtA traNa dAnazALA maMDAve che dAna levA AvelAne 1lImAM bhojana karAvI bIjImAM vastra ApI trIjImAM alaMkAro ApI saMtoSI sarva jIvone vidAya kare che, kahyuM che ke - jagatpriye surupe ca, zazino razmimaMDale / / satyapyaMbhojinIkhaMDa, na vikAzaM prapadyate // 1 // bhAvArtha : jagatane priya, sArA rUpayukta, caMdramAnA kiraNanuM maMDala chatAM paNa divasane viSe vikasvara thavAvALuM kamalonuM vana praphullita thatuM nathI. rAtrivikAsita kamalo caMdrodayathI ane divasa vikAsI kamalo sUryodayathI ja vikasvara thAya che. tevI ja rIte bauddhAdika dAna ApanArA niratizayI hovAthI ane lakheluM dAna temanuM kalpita hovAthI, saMkhyAnA dAnano saMbhava che, paNa asaMkhyAta dAna nahi, mATe bhagavAna ja mahAdAnI kahevAya che. bhagavAnanA atizaya jevuM dAna ApanArA anya koI che ja nahi. AvI rIte uttara ApavAthI niruttara thayela te loko kahe che ke - tIrthaMkara mahArAjane mokSa meLavavuM che. ane dAna Ape che, to zaMkA upasthita M206) 206 For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 thAya che ke tIrthakaranA dAnane laI te paisAthI loko saMsAra janya aneka kartavyo kare che, tethI bhavanI paraMparAnI vRddhi thavAthI tene mokSa maLatuM nathI. AvI zaMkA karanArAne zAstrakAra mahArAjA uttara Ape che, ke jagadguru je dAna Ape che te sarva jagatanA jIvone hita karavA mATe ja, paraMtulokonA pAsethI pAchuM phaLa meLavavAnI AzAthI nahi. samagra tIrthakara mahArAjAno tevo jIva mArga kalpa, (vyavahAra), che. prabhu dharmagapaNAthI dAna Ape che, dAnanI dharmAgatA kSamAzayarUpa tathA kalyANanI prAptinuM kAraNa che. yAcanA karanAra brAhmaNane iMdra mahArAje Apela devadUSya ardhavastrane bhagavAne Apela che, te anukaMpAthI ja Apela hovAthI punyArthe thayela che. anyathA Adino vecAvaDAM nannA, ti vaivAtivULa tyAgIyo gRhasthonI vaiyAvaccana kare tema dazavaikAlika cUrNane viSe kahela che, niruttara thayelA koIka vaLI kahe che ke jagadagurU dIkSA letI vakhate putra pautrAdikane rAya bhAga Ape che, te temane azubha karmanA baMdhanarUpa thAya che. rAjyAdikanuM dAna azubha karmanA mahAbaMdhanA hetubhUta hoI, raurava durgati ApanAra thAya che. mahAAraMbha,mahAparigraha, kuNipa AhAra, paMceMdriyAdika jIvonA vadhavA hetubhUta hovAthI, jema agni, zastrAdikanuM dAna, vadhanA hetubhUta hovAthI durgatinuM kAraNa thAya ce, tema A rAjyanuM dAna paNa durgatinA hetubhUta thAya che, mATe ApavuM lAyaka nathI. AvuM bolanArAne zAstrakAra mahArAjA uttara Ape che. nAyakanA abhAvathI, loko paraspara kaleza karI maraNa pAme che. temAM kALano doSa nathI, kAraNa ke A avasarpiNI kALamAM sarve hIna, hInatara svabhAvathI mayAdano lopa karanArA hoya che nAyaka hovA chatAM paNa keTalAka loko to laDAI TaMTo karI nAza pAmatA dekhAya che, to nirNAyakapaNAnuM to kahevuM ja zuM ? M207 For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 IhalokamAM manuSya janmane viSe prANAdikano kSaya thAya ane hiMsA, asatya corI, vigerenA kAraNathI paraloka narakagatinI prApti thAya,te nivAravA mATe ja, upakArabuddhithI, putra pautrAdikane, jagadgurue rAjya Apela che. chatI zaktie upekSA karavI jagadgurune ghaTe nahi vaLI tIrthaMkara mahArAjA, rAjayanuM dAna kare che te upakArane mATe ja thAya che paNa doSane mATe thatuM nathI. paraspara laDI maratAne bacAvavA te jagajAhera upakAra ja che. AvA kAraNathI ja jagadgurune, vivAhAdika karavAmAM tathA zilpAdika batAvavAmAM, rAjyadAna peThe kAMI paNa doSa nathI, kAraNa ke zilpAdika nahi jANavAthI, udarapoSaNa mATe hiMsA, asatya,corI Adi aneka pApakarmathI mahAanartha kare che strIyAdika nahi hovAthI parastrInuM sevana karI durgatimAM jAya che. zilpAdika doSasvalpa che ane uparokta mahAn doSa nivAravAthI prabhune bIlakula doSa lAgato nathI. A vAtane daSTAMtathI siddha kare che. jema sarpa, gho Adi jAnavarothI dUra kheMcIne potAnA putrAdikanuM rakSaNa karAya che ane khADAmAM paDI gayelAnuM mAthuM, hAtha, vigere kheMcIne bahAra kaDhAya che, bahAra kADhatI vakhate tene jarA ijA jevuM thAya che, paraMtu pariNAme jIva bacAvavAno Azaya hovAthI, sAmAnya upAdhi chatAM lAbhakArya mahAnuM hovAthI temAM kAMI dUSita paNuM nathI, tema zilpAdikane batAvavAmAM kAMI doSApatti nathI. A vAtane dRSTAMtathI siddha kare che. eka bAino nAno chokaro eka khADAnA kAMThA upara ramato hato. tenA sanmukha sarpa Avato dekhyo tethI bhaya pAmelI bALakanI mAtAe sarpane tarata khADAmAM nAkhI chokarAno bacAva karyo. pachI te dayALu strIya sarpane paNa bahAra kADhI bIjI jagyAe mUkyo. jema te strIe potAnA chokarA tathA sarpano bacAva karyo, tema prabhu paNa dAnAdika tamAma ApI svaparano pApathI bacAva kare che. A dRSTAMtanA nyAyathI jagadgurune M208) 208 For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 koI paNa prakArano doSa lAgato nathI. AvA uttarathI asatyavAdIo niruttara thayA ane jagadaguru jinezvara mahArAjA mahAdAnI siddha thayA. (upadeza paMcoteramo) indriyonuM sevana anarthArI eka eka iMdriya paNa Ihaloka, paralokamAM mahAanarthane utpanna kare che, to pachI pAMca iMdriyonuM sevana karavAthI, anarthanI paraMparA vRddhi thAyatenuM to kahevuM ja zuM ? juo sAraMgamAtaMgapataMga,mInA hatAH paMcabhireva paMca / eka pramAdI sa kathaM na hanyAdyaH sevate paMcabhireva paMca // 1 // bhAvArtha : mRga, hAthI, pataMga, bhramara ane matsya, e pAMca prANIo pAMca iMdriyomAMthI eka ekanA sevavAvaDe haNAya che, eTale pAMcathI pAMca haNAyA che, to je pramAdI manuSya ekalo pAMce iMdriyovaDe pAMcenA viSayone seve che te kema na haNAya ? te to avazya haNAya. mRgalA svecchAe araNyAmAM phare che. tene pakaDavA mATe pAradhIo sAraMgI, vINA vigerenA nAda kare che. tethI karNanA viSayamAM lubdha thaelA mRgalA moha pAmIne te sAMbhaLavA Ave che. te vakhate pAradhIo jaldIthI tene haNI nAkhe che (1) hAthIne pakaDavA mATe duSTa puruSo, eka moTA khADAmAM kAgaLanI hAthaNI banAvIne rAkhe che. te joine teno sparza karavAne utsuka thaelo hAthI te khADAmAM paDe che. tyAMthI te nIkaLI zakato nathI. pachI sudhA, tRSA vigerethI pIDA pAmelA te hAthIne nirbala thaelo jANIne, keTalAka divase tene bAMdhe che athavA mArI paNa nAkhe che (2) netranA viSayamAM Asakta thaela pataMgIyuM dIvAnI jayotimAM moha pAmIne, temAM potAnAdehane homI maraNa pAme che (3) prANedriyanA viSayamAM Azakta thaela bhramara,kamaLanI sugaMdhathI moha pAmIne divase te kamaLamAM pese che. rAtrIe kamaLa bIDAI javAthI te du:kha pAme che ane maraNa paNa pAmI jAya che (4) jihvA iMdriyane 209 bhAga-8 pharmA 1pa For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vaza thaelA matsyo, loDhAnA kAMTAnA agrabhAga upara rAkhelI loTanI goLIone joine, temAM lubdha thaI, mAMsanI buddhithI goLIo khAvA jAya che, eTale tarata ja lokhaMDanA kAMTAthI vadhAIne maraNa pAme che (5) euparokta pramANe jANI, dakSa puruSoe lavaleza mAtra paNa, iMdriyono vizvAsa nahi karatAM temAM muMjhAvuM nahi, iMdriyone nahi jItavAthI saMsAranI vRddhi thAya che ane jItavAthI saMsArano aMta thAya che, mATe bhavya jIvoe iMdriyone jItavA prayatna karavo. 1 zrotra, 2 netra 3 nAsikA, 4 jivA, pa sparza e pAMca iMdriya che, te dareka iMdriyo dravya ane bhAvathI be prakAre che, dravya iMdriyA be prakAre che, eka nivRtti iMdriya, bIjI upakaraNa iMdriya, nivRtti eTale iMdriyano Akhara. te paNa bAhya ane atyaMtara bhede karI be prakAranI che, temAM paNa bAhya AkAra phuTa che. te dareka jAtine viSe judA judA svarUpavALo, kAnanI pApaDI vigere je bahAra dekhAya che te jANavo, bAhya AkAra vicitra AkAravALo hovAthI azva, manuSya vigere jAtimAM samAna rUpavALo hovAthI azva, manuSya vigere jAtimAM samAna rUpavALo nathI. atyaMtara AkAra sarva jAtimAM samAna hoya che te A pramANe che, zrotrano atyaMtara AkAra kadaMba puSpanA AkAra jevA mAMsanA golArUpa che, netrono abhyatara AkAra, masUranA dhAnyanI jevo hoya che nAsikAno abhyatara AkAra, masUranA dhAnyanI jevo hoya che nAsikAne atyaMtara AkAra, atimuktaka (agathIA)nA puSpa jevo hoya che. jihavAno AkAra suraka (astrA)nA jevo hoya che ane sparza iMdriyonI AkRti judA judA prakAranI hoya che. paNa te bAhya ane atyaMtara eka ja svarUpe hoya che. A pramANe nivRtti iMdriyanuM svarUpa jANavuM. upakaraNa iMdriyanuM svarUpa evuM che ke je khagnanI dhAramAM chedana karavAnI zakti che tema zuddha pagalamaya zabdAdi viSayanegrahaNa karavAnI je zakti vizeSa te upakaraNa iMdriya jANavI te iMdriyano ati kaThora meghagarjanAvaDe upaghAta thAya to baherApaNuM, vigere prApta thAya che. e pramANe vaLa M210) For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 iMdriyanA nivRtti ane upakaraNa evA banne bhedanuM svarUpa jANavuM have bhAva iMdriyanA paNa be prakAra che. labdhi ane upayoga temAM zrotra vigere iMdriyonA viSayavALA sarva Atmapradezane AvaraNa karatAM karmano je kSayopazama te labdhirUpa iMdriyane anusAra AtmAno je vyApAra, praNidhAna te upayoga iMdriya jANavI. pAMce upakaraNa iMdriyo aMgulanA asaMkhyaya bhAga pramANa sthaLa (jADAimAM) che. temAM zrotra, nAsikA ane netra, aMgulanA asaMkhyAtamA bhAge pRthu che, jidvA. iMdriya bethI nava AMgala vistAravALI che ane sparzendriya deha pramANa vistAra vALI che, pAMce iMdriyonA viSayanuM mAna nIce pramANe che. netra vinA bIjI cAra iMdriyo, jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga mAtramAM rahelA viSayane jANe che, tethI vadhAre najIka rahelAne jANatI nathI. netra iMdriya jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtA bhAgamAM rahelA padArthane joI zake che paNa ati samipa rahelAM aMjana, raja, mela vigerene joI zakatI nathI. nAsikA, jihvA ane sparza e traNa iMdriyo utkRSTa nava yojanathI AvatA gaMdha, rasa tathA sparzane grahaNa kare che. karNa iMdriya utkRSTa bAra yojana dUrathI AvatA zabdane sAMbhaLe che ane cakSu iMdriya sAdhika lAkha yojana dUra rahelA rUpane joI zake che. vaLI eDhiyAdika vyavahAra dravya iMdriyoe karIne ja thAyache, nahi to bakula vRkSa pAMce iMdriyonA upayogavALuM hovAthI paMceMdriya kahevAya paNa te to ekeMdriya ja che. pagamAM zabda karatAM nUpura vigere zRMgAra dhAraNa karanAra ane suMdara tathA capaLA netravALI strInA mukhathI nIkaLatA sugaMdhI madirAnA kogaLAthI bakula vRkSa puSpita thAya che. ahi bakula vRkSane pAMce bhAva iMdriyono upayoga nIce pramANe jANavo. nupuratA zabdavALA pAdano sparza karavAthI praphullita thAya che. tethI karNa ane sparza e be iMdriyono upayoga, suMdara netravALI strIne lIdhe praphullita thAya che tethI netra iMdriyano upayoga, ane sugaMdhI madirAnA rasathI praphullita thAya che. tethI raseMdriya 211 For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-2 ane prANedriyano upayoga -evI rIte pAMce iMdriyano upayoga jANavo, A pramANe iMdriyonA svarUpane jANIne tenA zabdAdi viSayomAM, kSaNamAtra paNa mananI pravRtti karavI nahi. kahyuM che ke iMdriyarUpI dhUne talanA photarA jeTalo paNa avakAza ApIza nahIM, chatAM paNa eka kSaNa mAtra jo avakAza ApIza to te koTI varSo sudhI jaze nahi, pAMce iMdriyono prayoga, prazasta pariNAma ane aprazasta pariNAme karI be prakArano che, temAM zravaNa iMdriyano devagurunA guNagrAma, ane dharmadezanAdikanA zravaNa karavAmAM zubha adhyavasAyathI je upayoga karAya te prazasta kahevAya che, ane ISTa tathA aniSTa zabdo zravaNa karIne rAga dveSanuM je nimitta thAya che aprazasta upayoga kahevAya che cakSu iMdriyano deva, guru, saMgha, tathA zAstro jovAmAM ane paDilehaNa tathA pramArjana vigeremAM IryAsamitimAM dharmasthAnAdika jovAmAM je upayoga karAyate prazasta che, ane hAsya nRtya, krIDA, rudana, bhAMDaceSThA, iMdrajALa, paraspara yuddha strInA surUpa-kurUpa aMgopAMga vigere jovAmAM, je upayoga karAya te aprazasta che. nAsikAno arihaMta bhagavAnanI pUjAmAM upayogI puSpo, kezara, kapura, sugaMdhI tela vigerenI parIkSAmAM, guru ane glAna munine mATe, pathya ke auSadha ApavAmAM, sAdhuone anna, jaLa, bhaThya, abhakSya vigere jANavAmAM upayoga karAya te prazasta kahevAya che, ane rAga dveSa utpanna karanAra sugaMdhI tathA durgadhI padArthomAM upayoga karAya te aprazasta che.jivA iMdriyano svAdhyAya karavAmAM, devagurunI stuti karavAmAM, parane upadeza ApavAmAM, guru vigerenI bhakti karavAmAM ane munione AhArapANI ApatAM te vastuonI parIkSA karavAmAM upayoga karAya te prazasta che, ane strI vigere cAra prakAranI vikathA karavAmAM, pApazAstrano abhyAsa karavAmAM, parane tApa upajAvavAmAM, ane rAga, dveSa utpanna karanAra, ISTa aniSTa AhArAdekamAM je upayoga karAya te aprazasta che, sparza iMdriyano 212. For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jinapratimAnuM snAnAdika karavAmAM, tathA guru ane glAna sAdhu vigerenI vaiyAvacca karavAmAM je upayoga karAya te prazasta che, ane strIne AliMgana karavAmAM je upayoga thAya. te aprazasta che. A pramANe sarva vastuomAM zubha, azubha, adhyavasAyanI phaLaprAptine anusAra, prazasta, aprazastabhAva jANavo, tevI rIte vicAratAM ahIM cAra bhAMgA thAya che te nIce pramANe che keTalAeka jIvone zubha adhyavasAyanA kAraNa(sAdhanakAraNa) bhUta jinabiMbAdika prazasta vastu joIne kAlakasIrika vigeranI jema aprazasta bAdhaka bhAva udayapAme che, keTalAekajIvone zubha adhyavasAyane sAdhanAra sAdhaka kAraNabhUta, samavasaraNAdika prazasta vastu joIne paMdaraso tApasonI jema, prazasta sAdhakabhAva utpanna thAya che. keTalAka jIvone bAdhaka kAraNabhUta aprazasta vastu joine paNa ASADha nAnA nartaka RSinI jema, prazasta evo sAdhakabhAva vRddhi pAme che ane keTalAka jIvone aprazasta bAdhaka vastu joIne, subhUmacakrI brahmadattacakrI vigerenI jema aprazasta bAdhakabhAva utpanna thAya che. upadeza choMteramo) navagraha pUjAvicAra 1. ravipIDAne viSe, rAtA puSpovaDe zrI padmaprabhujInI pUjA karavI ane namo siddhALa, padano roja 108 jApa karavo 2. caMdrapIDAne viSe caMdana ane zveta puSpovaDe zrI caMdraprabhunI sevA karavI, ane 3OM namo mAyariyA, padano niraMtara jApa karavo. 3. maMgalapIDAne viSe kezara, tathA lAla puSpo vaDe, vAsupUjayasvAmInI pUjA karavI, ane OM namo siddhA padanoniraMtara 108 jApa karavo. 4. budhapIDAne viSe dUdhathI snAtra, pakhALa, ane naivedyathI zrI zAMtinAtha mahArAjanI pUjA karavI ane OM z namo mAriyA padano 213 For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 108 niraMtara jApa karavo. 5. gurupIDAne viSe jaMbIra phaLanA sAthe dahInuM bhojana karavuM. caMdananuM vilepana karI, AdinAthajInI pUjA karavI ane OM [ namo 3riyAmAM padano 108 jApa karavo. 6. zukrapIDAne viSe dhoLA puSpo ane caMdanavaDe suvidhinAthanI pUjA karavI, caityane viSe ghI ApavuM, ane OM hU namo arihaMtA padano niraMtara 108 jApa karavo. 7. zaninI pIDAne viSe lIlA puSpo vaDe munisuvratasvAmInI pUjA karavI, telanuM snAna, tathA telanuM dAna karavuM ane 3OM namo tousavvasAhUNa, padano niraMtara 108 jApa karavo. 8. rAhunI pIDAne viSe lIlA puSpovaDe zrI neminAthajInI pUjA karavI, ane OM hvIM namo no savvasAhULa, padano niraMtara 108 jApa karavo. ( 9. ketu pIDAne viSe dADamiyAdika puSpovaDe zrI pArzvanAthajInI pUjA karavI, ane OM E namo nosavyasAhUipa padano niraMtara 108 jApa karavo. jyAre sarvegraho pIDA karatA hoya ravi, soma, maMgaLa, budha, guru, zukra, zanizvara, rAhu, ketavaH sarve graho mama sAnugrahAH bhavanuM svAhA A padano niraMtara 108 jApa karavo. tema karavAthI nave graho zAMta thAya che. (upadeza satyoteramo ) namaskAra mahAmaMtra gaNavAnI vidhi. prathama niraMtara pavitra deha karI, pavitra vastra dhAraNa karI, vidhi sahita, trikALa paramAtmAnI pUjA kare, pachI paramAtmAnI mUrti pAse, pavitra Asana sthApana karI bese-pachI banne hoThane parasparasparzIbhUta kare, pachI nAsikAnA agrabhAga upara dRSTi sthApana kare. dAMtanA joDe M214 For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dAMta lagAve nahi, pachI prasannatA, pUrvaka mana, vacana, kAyAnA yogone ekatra karI, trikaraNa zuddhithI brahmacaryanuM pAlana karI viziSTa prakAranA tapayukta thai, ekasone ATha ujjavala akhaMDa, cokhAnA traNa vAra navakAra gaNavApUrvaka traNasAthIyA karI,jApa karavA bese, svargAdikanI saMpatti dUra raho paNa nirmala pariNAmanA yogathI tIrthakaragotra upArjina kare che. upara pramANe baMdhanathI kadAca koI na karI zake? to pavitratAthI tathA cittanI zAMtithI vidhipUrvaka, eka lAkha navakArano jApa karI akhaMDa eka lAkha cokhA jo paramAtmA pAse sthApana kare to nirmaLa samakitadaSTipaNe pAmI, ghora karmavALA hoya to paNa pApathI nivartamAna thAya che ane eka koTI navakAra gaNyA pachI eka koTI akhaMDa cokhA paramAtmA pAse sthApana kare to, sarva pApathI mukta thaI, sAta ATha bhavane viSe mokSe jAya che, paraMtu mananI jevI sthiratA hoya che tevuM ja phaLa maLe che. teno upAya batAve che. jApa traNa prakArano che. 1 pUrvAnupUrvA, 2 pazcAnupUrvAya, 3 anAnupUrvA. upara varNana karyA pramANe jApa kare to te pUvyo kahevAya che athavA ciMttanI sthiratAthI, kamalabaMdhathI jApa karavo. nAbhipradezathI utpanna thayelA nAlayukta ane brahmaraMdhra pratiSThita, kamaladaLane viSe dhyAna karavAthI e prakAranuM tattva phaLibhUta thAya che. 1. prathama padanA uccArane viSe kamalanI karNikAne viSe ATha mahApratihArya yukta ane zveta varNavALA zrImAnuM arihaMta paramAtmAnuM dhyAna karavuM. - 2 bIjA padanA uccArane viSe lalATapaTanA upara rahelA daLane viSe siddhAsanane viSe rahelAM, lAla varNavALA, siddha paramAtmAnuM dhyAna karavuM. 3 trIjA padanA uccArane viSe jamaNA kAnanA upara rahelA dalane M215) 215 For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 viSe pravacana mudrAthI sUrimaMtranA smaraNa karanArA ane suvarNavarNavALA AcArya mahArAjanuM dhyAna karavuM. 4 cothA padanA uccArane viSe DokanA upara rahelA pazcima daLane viSe ziSyane Agama bhaNAvanArA upAdhyAya mahArAjanuM dhyAna karavuM. pa pAMcamA padanA uccArane viSe DAbA kAnanI upara rahelA daLane viSe kAussagga dhyAne rahelA zyAma varNavALA sAdhu mahArAjanuM dhyAna karavuM. - jo ujjavaLa varNavALA pAMca parameSThinuM upara kahela kamaLa daLane viSe dhyAna karavAmAM Ave to sarva vyAdhine nAza karavAvALA tathA sarva karmone kSaya karavAvALA thAya che. (upadeza aThayoteramo) navAravALIyo 1 zaMkhanI, pravAlanI, ratAMjaNI raktacaMdana)nI naukAravALIthI jApa karavAthI hajAragaNuM phala thAya. 2 sphaTikanI naukAravALIthI dasa hajAragaNA phaLanI prApti thAya. 3 motInI naukAravALI gaNavAthI lAkhagaNuM phaLa prApta thAya. 4 caMdana (sukhaDanI) naukAravALIthI koTIgaNuM phaLa prApta thAya. 5 sonAnI naukAravALIthI dasa koTIgaNuM phaLa prApta thAya. 6 rUdrAkSanI naukAravALIthI gaNavAthI asaMkhyagaNuM phala prApta thA. 7 puttajIvA (putrajIvA) naukAravALIthI anaMtagaNuM phaLa prApta thAya. 8 sutaranI naukAravALIthI pUrNa phaLanI prApti thAya che. 9. puttajIvA, pIpaLA jevA, eka jAtinA vRkSo thAya che. tenA phaLo sopArI jevaDA thAya che. A vRkSo jepura, paTTI (paMjAba), haradvAra tarapha vizeSa thAya che. tenA phaLanI mAlA saMta, saMnyAsI, dAdupaMthI vizeSe rAkhe che, te mAlA mahimAvALI hoya che. 216 For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 10 je strIne putro na thatA hoya, tathA nAnI vayamAM marI jatA hoya te strI, jo A mAlA gaNe to teno mRtavatsA doSa nAza pAme che, tethI guNaniSpanna tenuM nAma putrajIvA pADeluM che. apabhraMzamAM, potAivA paNa kahevAya che. 11 e prakAre naukAravALInA phalo judA judA prakAre kahelA che, paraMtu te to bAhya nimitta che, sivAya aMtaraMganI bhAvanA vaDe ja phaLa meLavI zakAya che. jema jema, bhAvanAnI nirmalatA, cittanI prasannatA, mananI ekAgratA ane viziSTa paNe paramAtmAnA guNonuM varNana karavAthI saMpUrNa phaLanI prApti thAya che tema tema aMtarazuddhithI vizuddha phaLanI prApti thAya che, bhAvanAnI maMdatAe maMda phaLa maLe che. 12 zaMkhanI, pravAlanI, ratAMjaNinI, sphaTikanI, motInI sonAnI, rUdrAkSanI vigere naukAravALIyo zrImato meLavI zake che, paraMtu te badhI naukAravALIyo karatA sukhaDanI, puttajIvAnI, sutaranI naukAravALIyonuM phala vizeSa kahela che. 13 jene mokSamAM javAnI icchA hoya, teNe aMgUThAnA upara naukAravALI rAkhI tenI pAse rahetI, tarjanI AMgaLIthI naukAravALI gaNavAthI mokSane Ape che. 14 madhyamAM AMgulIthI gaNavAthI dravyanI prApti thAya che. 15 anAmikA AMgulIthI gaNavAthI gharamAM zAMti thAya che. 16 kaniSThikA-AMgulIthI gaNavAthI zatruo AvI tene page lAge che. 17 naukAravALImAM 108 maNakA hovAthI, naukAravALI gaNanAra paMcameSThInA 108 guNoM smaraNa karanAra thaI zake che. 18. dAjhelI, baLelI sukhaDanA kASTa vinAnI, bIjA koI kASThanI, hADakAnI, pattharanI naukAravALIyo gaNavI nahi. mUrkha mANaso ja AvI naukAravALIyone gaNe che, kAraNa ke te naukAravALIyo alpa ane halakA phaLavALI kahelI che. 217 For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 aMgulyAgreNa yajjaptaM, yajjaptaM merulaMghanaiH / vyagracittena yajjaptaM, tatsarvaM niSphala bhavet // 1 // bhAvArtha : AMgulInA agrabhAgathI karela jApa, merune ullaMghana karI karela jApa, cittanI vyagratAthI karela jApa A sarva niSphaLa thAya che te barAbara dhyAnamAM rAkhavAnuM che. A cAlatA kALamAM naukAravALIyo gaNanArA to bahu ja che, paNa naukAravALI gaNatAM vAto karavI, krodha karavo, asatya bolavuM, cAlatA gaNavI, vyAkhyAnamAM gaNavI, eka paga Ubho rAkhI gaNavI, lamaNe hAtha daI gaNavI, kammare hAtha daI gaNavI, Dolato DolatA gaNavI, UMghatA UMghatA gaNavI, te to naukAravALIyo gaNanArAnA mULa prInsIpalo che, sivAya cittanI nirmalatA, gaNavAmAM AsthA phaLamAM lAlasA rahitatA, hoya, na hoya to naukAravALI gaNanArAnA AtmAo ane paramAtmA be jANe A bAbata mArA jevA pAmarathI, vizeSe karI lakhI zakAya nahi. (upadeza ogaNaeMsImo) nava nidhAno 1. naisarpa, gAma, nagara, pura, pATaNa jaLapatha, thalapatha, droNa mukha, maMDapa, kaTakane viSe, hATa prAmAdikanI sthApanA kare che. 2. pAMDuka, gaNavAnI vastuo dinArAdi, sopArI Adi, gAyanA svarabheda, pATavatAkaraNa, dhAnyAnumAna, setikAdimAna, unmAna, tulAdi, bIjAdi, zAlyAdinuM vapana, dezakALa pramANe utpanna kare che. 3. piMgaLa manuSyonA, strIonA, hAthInA, ghoDA vigerenA AbharaNAdikane Ape che. 4. sarva ratna, cakravartInA cauda ratno utpanna kare che. 218 For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 5. mahApadma, sarva jAtinA vastro, tathA raMgavA dhovAnI vidhi vigere utpanna kare che. 6. kALa zubhAzubha, zilpa, viSama, zatakarma, kRSi, vANi jyAdijJAna, tathA traNa kALanA jJAnane jaNAvanAra che. 7. mahAkALa, sonuM, rUpuM, maNi, motIvigere utpanna kare che. 8. mANavaka, samagra prakAranI yuddhanI nIti tathA samagra zastro, subhaTone yogya bakhatarAdikane utpanna kare che. 9. zaMkha, samagra vAjIMtronA aMgone tathA cAra prakAranA kAvyo nATakAdikanI vidhine, nAcavAnI vidhine tathA dharma, artha ane kAmanI vidhine batAve che. koIka nave nidhAnone devo kahe che. ATha cakrane viSe rahe che te dareka ATha yojana UMcA, bAra yojanA AyAma, nava yojana vistAravALA, peTInA AkAravALA, vaiduryamaNinA kamADavALA, niraMtara gaMgAnAM mukhe rahenArA, adhiSThAyaka devarUpa, tathA nave palyopamanA AyuSyavALA, tathA nidhAnanA nAmavALA devatA kahevAya che, iti prazna vyAkaraNa. e nave nidhAnone viSe pustako che te zAzvatA che, ane temAM sArA jagatanI sthiti kahelI che. (upadeza eMsImo) lokaviruddhatAno artha savvassacevaniMdA, visesa o tahaya guNa samiddhANaM, uju dhammakaraNa isaNaM, rADhA jaNa pUyaNijjANaM // 1 // bahu jaLa viruddhasaMgo, desAdAcAra laMghaNaMceva, uvvaNa bhogoyatahA, dANA ivi payaDamanneu, // 2 // sAhu vasaNaM mitoso, sai sAmatthaMmi apaDiyArou, amAiyAi ItthaM, loga viruddhAiM ne yAyaM, // 3 // 219 219) For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha : sarvenI niMdA karavI ane guNavaDe karI garISTha jIvonI vizeSa niMdA karavI, tathA Rju (sarala)jIvo dharmakaraNI kare tenI hAMsImazkarI karavI, ane lokone viSe pUjanika jIvonI khrisanA karavI, jenA virodhI bahu loko hoya teno saMga karavo tathA dezAcAranuM ullaMghana karavuM, tathA udbhaTTa bhoga karavo eTale dAnadharmAdika pragaTapaNe mAnatA chatAM paNa uttama jIvo dAna dharmAdikane mAne che kare che. te pragaTa joyA chatAM paNa temanA upara prema nahi dhAraNa karatAM, dAnadharmAdikane nahi mAnatAM paralokanA sukha pratye anAdara karatA ahIM ja bhogaphaLamAM kevaLa lakSmIne uDAvI denArAo tathA sAdhune duHkha Ape, sajjanone pIDA thAya te dekhIne rAjI thanArA, tathA potAnI chatI zakti chatAM paNa teno sadupayoga nahi karanArA temaja bIjAno upakAra nahi karanArAo jeo hoya che te sarvane eTale uparokta tamAma lokaviruddha kartavyo jANavA. (upadeza ekazImo) lokAsthiti ATha prakAre 1. jaMbUdvIpa ane lavaNa samudra. 2. ghAtakI khaMDa ane kAlodadhi samudra. 3. puSkaravara dvIpa ane puSkaravara samudra. 4. vaNavara dvIpa ane varuNavara samudra. 5. sIravIra dvIpa ane kSIravara samudra. 6. bRtavara dvIpa ane vRtavara samudra 7. Iyuvara dvIpa ane ikSuvara samudra. 8. naMdIzvara dvIpa ane naMdIzvara samudra. evI rIte svayaMbhUramaNa samudra sudhImAM asaMkhyAtA dvIpa samudro M220) 220 For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mAnuSottara parvata pahelAM 1. jaMbudvIpa 3. puSkarAI. 2. ghAtakI khaMDa evI rIte aDhI dvIpa che. 1. lavaNa samudra. 2. kAlodadhi samudra e be samudro che. jaMbUDhIpe bharatAdika sAta kSetro 7. ghAtakIkhaMDe bharatAdika cauda kSetro 14. puSkarArthe bharatAdika cauda kSetro 14. evI rIte aDhI dvIpamAM 35 kSetro che. jabUdIpeda, puSkarArdha 12. ghAtakIkhaMDe 12. kula 30 varSadhara parvato che. jaMbudvIpe 1. ghAtakIkhaMDe 2. puSkarArdha 2. 5 devakuru jaMbUDhIpe 1. ghAtakI khaMDe 2. puSkarArthe 2. 5 uttarakuru jaMbUdvIpe 32 puSkarArthe 64. ghAtakIkhaMDe 64. kula 160 vijayo cakravartInA che. 5. bharate 5. airAvate pratyeke rapA AryakSetro che. 255 kula AryakSetro thayA jaMbUdIpane viSe ja himavaMta AgaLa pAchaLa vidizAne viSe sAta sAta aMtaradvIpo 28 ane uttara zikharIo 28 kula pa6 aMtaradvIpo utsadha AMgulane 1000 guNIe tyAre pramANAMgula thAya, tenA anumAne karIdvIpa, kSetra, giri, phUTa, sAgara, kAMDa, pAtALa, bhavana, kalpa vimAnAdikanA vikhaMbha AyAma, paridhi grahaNa karavA, kSetrAdika yathArtha pariNAmathI yathAvat jANavuM, kAraNa ke tIrthaMkara mahArAjAe yathArtha prarUpela che. kayA dvIpe, kayA samudra, kayA kSetre, kayAkevA manuSyo AryAdita bhedavaDe karI batAvela che. 221 221 ~ For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mAnuSottara parvata sudhImAM aMtara dvIpa sahita 35 kSetrone viSe manuSyo utpanna thAya che, saMharaNa vidyA RddhinA yogathI sarva aDhI dvIpane viSe tathA be samudrane viSe tathA maMdara parvatane viSe paNa bhAratanA haimavaMtanA e AdikSetra vibhAgavaDe vibhAgo karelA che. manuSyo ra prakAranA che. 1 Aryo 2 svecchA 6 prakAranA Aryo. 1. kSetrAya 3 kulAryA pa zilpAryA 2 jAtyAyaM 4 karmAya 6 bhASAryA. 1 kSetrAryA -karmabhUmine viSe utpanna thaelA, tathA bharatane viSe 2pA dezane viSe thaelA ane cakravartInA vijayomAM thayelA hoya che te ityAdi. 2 jAtyAyaM-ivAkavo, aMbaSTa, videhA, harayo, jJAtAkurava, buvanALA (bucanALA) ugrA, bhogA, rAjanyA ityAdi. 3. kulAya-kulakaro, cakravartIo, baLadevo, vAsudevo ane bIjA paNa A trIjAt A paMcamAt A sAtamAn vA kulakarothI vizuddha anvaya prakRtaya ityAdi. 4 karmAryA-yajana, yAjana, adyanana, adyApana, prayoga, kRSI, lipi, vANijaya, yonipoSaNa vRttivALA ItyAdi. pa zilpAryA-taMtuvAya, kulAla, nApita, tunnAvAya, devAdAyo, alpasAvadyA, agahiMtajIvA ityAdi. 6 bhASAya ziSTabhASA niyatavarNa, lokabhASA, hRDhIbhASA, spaSTa zabda, AryonA pAMca prakAranA paNa samyak prakAranA vyavahArane bolanArA, ItyAdi,. kSetra, jAti, kula, karma, zilpa, bhASA, jJAna, darzana, cAritrAdikane viSe ziSTa loka nyAyadharmopeta, AcaraNazilA AryA, tenAthI je viparIta hoya te svecchA, avyakta, aniyata bhASAnI ceSTAvALA che tethI mleccha kahevAya che. 222 For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 cha prakAranA Aya. 1. kSetrAryA-jAti, kuLa, karma zilpabhASAnA jJAnathI kSetrAryA ityAdi. 2. jAtkAryA-ikvAvaH ItyAdi sarve jAtinA bhedo koIka nimitta aMtarathI jANavA, 3. kulAryA-ahIM paNa nimitta bhedothI jANavA, bIjA kahe che, pitR vaMza jAti, mAtR vaMza kula. 4. karmAryA-anAcArya, nizcaya karma tene viSe AryA ityAdi 5. zilpArmA AcAryAdikanA upadezathI zIkhela taMtuvAya zilpAdi tene viSe AryA, ItyAdi. 6. bhASAryA nAma ityAdi. temAM sarva atizaya saMpanna gaNadharAdika tathA temanI bhASA saMskRta tathA ardhamAgadhI temAM viziSTa bhASA, nizcaya akArAdika varSo viziSTapaNA vaDe karI yorvAparyaNa jene viSe sthApana karela che te ziSTabhASA niyata varNavALI bhASA kahevAya che. lokarUDha, spaSTa zabda, samyak prakAranA vyavahArane viSe atyaMta prasiddhi spaSTa ane skuTa paraMtu bALabhASAnA peThe avyakta nahi. lokarUDha spaSTa zabda jene viSe rahelo che evI bhASA bolavAmAM Ave. e prakAre kSetrAdi bhASAnA bhedanA vyavahArane je jANanArA che te Ava, jA, A kAma karIza nahi, evI rIte skuTabhASA bole te bhASAryA kahevAya che. plecchA tenAthI viparIta hoya che, eTale kSetra,jAti, kuLa, karma, zilpa, bhASA A cha prakArothI mleccho viparIta kahevAya che. yavana, zaka, kirAta, kAMboja, vAlvikAdi aneka bhedo che, tathA aMtaradvIpanA paNa nizcaya pleccho che. himavaMta parvatanA pUrva pazcAta cAre dizAne viSe 300 yojana lavaNasamudrane avagAhIne prathama dvIpo rahelA che, tene viSe prathama ekorU 223 For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dvIpanA manuSyonuM kahe che. - temAM pUrve uttara dizAne viSe 300 yojana AyAma, vikhaMbha lavaNa samudranuM pANI avagAhIne ekorU nAmano dvIpa che. te dvIpanA ja nAmavALA ekorU manuSyo vase che. te loko sarva agopAMgone viSe suMdara tathA dekhAvamAM manohara hoya che. dakSiNa pUrva dizAne viSe lavaNasamudrane AyAma vikhaMbha 300 yojana avagAhIne prathama AbhAsika nAmano dvIpa rahelo che. te dvIpamAM AbhAsika nAmanA loko rahe che. dakSiNa para pazcima dizAne himavAnathI traNaso yojana lavaNa samudra avagAhya, 300 yojana AyAma, vikhaMbha, lAMgulika nAmanA loko vAsita vaiSANika nAmano dvIpa che. prathama dviIpa che, tathA uttara para pazcima dizAne viSe 300 yojana lavaNasamudranuM pANI avagAhya, yojana AyAma vikhaMbha, vaiSANika nAmanA loko vAsita vaiSANika nAmano dvIpa che. evI rIte hayakarNa, gajakarNa, gokarNa, zakuMlIkarNa e cAra dvIpo che. te 400 yojana AyAma vikhaMbha cAre dizAne viSe rahelA che, te pUrvanA peThe rahelA che. e prakArebAkInA cAranuM paNa pUrvanA peThe samajI levuM, yAvat sAtamo dvIpa 900 yojana jaLane viSe avagAhIne 9OO yojana AyAma vikhaMbha vidizAne viSe jANavo. Adarzamukha, meSamukha, hayamukha, gajamukha, azvamukha, hastimukha, siMhamukha, vyAdhramukha, azvakarNa, sihakarNa, hastikarNa, karNa prAvaraNA, ulkAmukha, vidyujikva, meSamukha, vidyudaMtA, dhanadatA, gUDhadaMta, viziSTadaMta zuddhAMta nAmanA aMtaradvIpo che. temAM yugma prasavA yugalika parUSo palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAganA AyuSyavALA ane 800 dhanuSya UMcA puruSo hoya che. evI rIte 28 dvIpo himavAnuM parvata pUrva para pravAhayukta ukta nyAyathI hoya che. tathA airAvatakSetranA vibhAga karanArA parvato, pUrvApara prathamanA peThe 224 For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kramathI A ja nAmavaDe karIne 28 aMtaradvIpo jANavA evI rIte pa6 aMtaradvIpo che. ( upadeza bAsImo ) hita zikhAmaNa sArI vAMchA karanAre sadA zAntine mAnya karavI. sarva jIvone viSe mitratA dhAraNa karavI. apakArInA upara paNa upakAra karavo. narakAdika prApta thAya tevI karaNI dUra karavI. mithyAtvInA zAstrone koI divasa sAMbhaLavA nahi. AdarathI AraMbhano tyAga karI, paTakAyanI virAdhanA varjavI. sarva jIvone potAnA samAna gaNavA. pracaMDa pApakarmano anartha daMDa tyajavo. manarUpI markaTane barAbara vazavartI karavo. parAbhavane sahana karavo, paraMtu nirmAlya thavuM nahi. vizvAsaghAta varjI, niraMtara saralapaNuM dhAraNa karavuM. krodha, mAna, mAyA, lobhAdikane varjI satya vaktA thavuM. niraMtara samiti guptine dhAraNa karavI. paranuM duHkha dekhI, koI divasa hAsya karavuM nahi. pratidina bhavabhayathI udAsInatA dhAraNa karavI. pApakarmane karatA kSaNe kSaNe kaMpAyamAna thavuM. deva, guru, dharmanI zuddhatA sahita, ujjavaLa ratnatrayI meLavavA udyama karavo. karma kSaya karavAmAM sahAyaka, sahasramallAdika munimahArAjAonuM, aharniza potAnA hRdayakamalane viSe ciMtavana karavuM. (upadeza kAzImo) zocakravA lAyaka zuM ? 225 bhAga-4 rUmo - 1 6 For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jooye jaina dIkSA lIdhI nathI, te zoca karavA lAyaka che. aprApta jinadIkSA zoca karavA lAyaka che. amRtasiddhAMtavacane zoca karavA lAyaka che. abodhita loka zoca karavA lAyaka che. akRtadharmA zoca karavA lAyaka che. akRta aNuvrato zoca karavA lAyaka che. akSAmita sarve jIvA zoca karavAlAyaka che. anAlocita sarve pApo, zoca karavA lAyaka che. ATha mada pAMca pramAda yuktA zoca karavA lAyaka che. e uparokta jIvo paralokane viSe gamana karatA zoca karavA lAyaka gRhItadIkSA zoca karavA lAyaka nathI. paThita siddhAntA zoca karavA lAyaka nathI. bodhitaloko zoca karavA lAyaka nathI. kRtasukRtA zoca karavA lAyaka nathI. aMgIkRta aNuvrato zoca karavA lAyaka nathI. kRtasAdharmika vAtsalyA zoca karavA lAyaka nathI. jJAna bhaNanArane kRtahAyA zoca karavA lAyaka nathI. bhAvita zubhabhAvanAyuktA zoca karavA lAyaka nathI. lekhita nivacanasiddhAntA zoca karavA lAyaka nathI. khAmita sarve jIvA zoca karavA lAyaka nathI. Alocita sarve pApA zoca karavA lAyaka nathI. ATha mada pAMca pramAda rahita zoca karavA lAyaka nathI. e uparokta jIvo paralokane viSe gamana karatA zoca karavA lAyaka nathI. M226 226 For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza corAzImo) puNya upArjana Ihalokane viSe samagra sAmagrIpUrNa mAnuSyapaNuM pAmI, bhakti, mukti, siddhinA sukhanI siddhine mATe jIvoe punya upArjana karavuM te ja zreyaskara che. jJAnathI punya thAya che, te jJAna guru upadezathI prApta thAya che. guru upadeza zAstrathI thAya che, kAraNa ke zAstra che te pustaka che ane zAstrano AdhAra paNa pustaka che. mATe sarve kSetrone viSe punyanuM mahAnuM kSetra zAstra ja che, kAraNa ke zAstrane viSe tathA sarva punya ne viSe mahAnuM punya tarIke zAstrane ja gaNela pAMca jJAnane viSe, zrutajJAna ja deva, dAnava, mAnavane pratibodha, karanAra hovAthI mukhya gaNAya che. temaja matidhRtAdi prabhunA pAMca putro gaNAya che, temAM paNa prabhue zrutajJAnane ja potAnA pade sthApana karela che mATe jJAnanI bhakti karavI ane jJAnanI AzAtanAne TALavI, jJAna temaja jJAnInuM bahumAna karavuM ke bhavAMtaramAM jJAnanuM sulabhapaNuM prApta thavA thakI AtmA zIvratAthI karmano uccheda karavAvALo thaI zake. (upadeza paMcAzImo) pAMcamahAvrata A saMsAra samudranA jevo dArUNa che, ane tenuM kAraNa vRkSanA bIjanI jema karma ja che, potAnA ja karelA karmathI keTalAka viveka rahita thayelA prANiyo, kuvo khodanArA peThe adhogatine pAme che, ane zuddha hRdayavALA purUSo, mahela bAMdhanArA nA peThe uMcI gatine pAme che, karma baMdhananA kAraNabhUta, evA prANinI hiMsA kadApi kALe karavI nahi, haMmezA potAnA prANanA peThe bIjAnA prANanI rakSA karavAmAM tatpara rahevuM. 227 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 potAnA AtmAnI pIDAnA peThe, paranI pIDAne haraNa karavAnI icchA karanArA prANiyoye, asatya nahi bolatA, sarvadAsatya ja bolavuM. manuSyonA bAhyaprANa levA jevuM, koI divasa adattadravya, corI karIne levuM nahi, kAraNa ke tenuM dravyaya levAthI tenA prANano vadha karelo ja gaNI zakAya che. ghaNA jIvonuM upamardana karanArU, maithunanuM paNa kadApi kAle sevana karavu nahi, paNa paMDita purUSoye, parabrahama mokSane ApanArU brahmacaryanuM ja pratipAlana karavuM. parigrahane paNa dhAraNa karavo nahi, kAraNa ke ghaNA parigrahane lIdhe, adhika bhArathI baLadanI jeNe, prANI vidhura thai adhogatine viSe paDe che, A prANAtipAta vagerenA be bhedo che, temAMthI jo sUkSmane choDI zakAya nahi, to pachI sUkSmanA tyAgane viSe, anurAgI thaI bAdarano tyAga to jarUra karavo. ( upadeza chAzImo ) paMcamahAvatanI durlabhatA A apAra saMsAra samudranA aMdara, dakSiNA varta zaMkhanI jema mAnuSya janma kadAcit ja prApta thAya che, to paNa bodhi bIjanI prApti thavI bahu ja durlabha che, kadApi te paNa prApta thAya che, paraMtu mahAvrato sAdhupaNuM prApta thavuM, te paNa pUrva karmanA yoge ja banI zake che. jayAM sudhI varSARtu saMbaMdhI megha prApta na thAya, tyAM sudhI ja pRthvI upara sUryanA saMtApano upatApa rahe che. jyAM sudhI sUryano udaya na thAya, tyAM sudhI ja jagata aMdhakArathI aMdha dazAmAM rahe che, jyAM sudhI kezarIsiMha na Ave tyAM sudhI ja hAthIothI vanano nAza rahe che, jyAM sudhI pakSIyono rAjA garUDa na hoya, tyAM sudhI ja prANIo sarpa thakI bhaya brAMta dazAvAlA rahe che, jyAM sudhI kalpavRkSanI prApti jIvone thatI nathI, tyAM sudhI dAridrayapaNuM Take che, temaja jyAM sudhI paMcamahAvrata prApta karela nathI, tyAM sudhI ja prANIyone saMsArano bhaya rahe che, ArogyatA, rUpa, lAvaNya, dIrgha AyuSya, samRddhi, aizvarya, hukama pratApIpaNuM, sAmrAjaya 228 For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 devapaNuM, iMdrapaNuM, cakravartIpaNuM, amidrapaNuM, tIrthaMkarapaNuM, siddhapaNuM, je prApta thAya che, te sarva paMca mahAvratano ja pratApa che. nirmohI thaIne, eka divasa paNa jo vratanuM mANasa pratipAlana kare to mokSa na pAme, to paNa avazya svargagAmI to thAya ja tyAre je mahAnubhAva, tRNanA peThe sarva lakSmIne choDI daI dikSA grahaNa karI, cirakAla sudhI pALe che, tenI to vAta ja zI karavI, arthAt te avazya zIghratAthI mokSa meLave che. (upadeza satyAsImo) cArapurUSArtha A jagatane viSe, dharma, artha, kAma, ane mokSa, e cAra prakAranA purUSArtha kahelA che, temAM artha, ane kAma to prANiyone phakta nAmathI ja artha rUpa che, paraMtu paramArtha thI to anartha rUpa ja che, e cAre purUSArthane viSe, kharI rIte artha rUpa to phakta eka mokSa ja che, ane tenuM kAraNa paNa dharma che, te dharma, saMyama vigere dasa prakArano kahelo che, ane saMsAra sAgarathI tAranAro che, kAraNa ke anaMta duHkha rUpa saMsAra che, ane anaMta sukha rUpa mokSa che, tethI saMsAranA tyAgano ane mokSanI prAptino hetu dharma vinA bIjo koI nathI, jema pAMgalo mANasa paNa, vAhananI prAptithI dUra jaI zake che. tema ghaNA kamavALo jIva hoya to paNa, dharmanA AzrayathI mokSane viSe jAya zAstrakAra mahArAjA dharmane rAjAnI upamA Ape che rAjAne jema sAmagrI hoya che, tema dharma rUpI rAjAnI sAmagrI bhavya jIvone batAve che, gailokaya rUpI bhUmi che, jaina zAsana nAmanuM nagara che, A nagara vijaya kSamA, tathA sArA prakAranI karaNIvALA lokothI paripUrNa bhareluM che jemAM jJAna rUpI draDha sthAna che, tenI vyAkhyA rUpI zreSTha vedikA che, vivekarUpI mahAn pradhAna che, siddhAntarUpI saMdhikAra che, saMgharUpI jenuM caturvidha sainya che Avo dharmarUpI rAjA che. teno Azraya je mAge che, tene te dharmarAjA 229 For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zuddha ratnatrayIne ApI sukhI kare che. jema pANI vinAnuM ghara nAsikA vinAnuM mukha iMdra vinAnuM svarga buddhi vinAno vidyArthI prANa vinAno deha zobhA pAme nahi tema dharma vinAno mANasa zobhA pAmI zakato nathI. moTA moTA sArabhUta AdezothI zuM? kalpavRkSa samAna mahAn prAsAdavaDe karIne zuM ? sarva prakAranA suMdara rUpavaDe karIne paNa zuM ? moTA moTA rAjyo ane nagarovaDe karIne zuM ? bhavya manohara deha gehavaDe karIne paNa zuM ? anukUla evA vastrAlaMkAro vaDe karIne paNe zuM ? sAra phAra udAra zRMgArothI paNa zuM ? dedIpyAmAna vAhana vaibhava ane gAnatAnathI paNa zuM ? suMdara vividha prakAranA AhArAdikavaDe karIne paNa zuM ? kiMbahunA? e tamAma padArtho dharmakarma vinA AtmAne sarvathA prakAre duHkha ApanArA hoIvyartha nakAmA kaleza karAvanArA che. (upadeza aThayAsImo) rAga, dveSa, moha he bhavyo ! puruSa vratadhArI vIra puruSoye to atyaMta droha karanArA vairIvarganI sAthe ja yuddha karavuM joIe, kAraNa ke rAga, dveSa, moha ane kaSAyo jIvone seMkaDo janmAMtaramAM paNa anartha utpanna karanArA zatruo che. rAga sagatie javAmAM loDhAnI sAMkaLa samAna baMdhanakAraka che, dveSa narakAvAsane viSe nivAsa karAvavAmAM baLavAna sAkSIrUpa che, moha saMsArasamudranI ghumarImAM nAkhavA pratijJArUpa che, mohe evI pratijJA karI che ke mAre sarve prANiyone saMsArarUpI ghumarImAM avazya nAkhavA ja joiye, kaSAyo agninA peThe potAnA Azrita janone dahana karanArA che mATe avinAzI kAraNarUpa zAstrothI yuddha karIne te vairIyone purUSoe jItavA ane satya zaraNabhUta dharmanI sevA karavI ke zAsvata AnaMdamaya padanI prApti sulabha thAya. M230) For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 rAjayalakSmI ane gRhalakSmI aneka yonimAM pAta karAvanArI che, vividha prakAre pIDA karanArI ane abhimAnarUpa phaLavALI che. jyAre svarganA sukhothI paNa A AtmAne sukhanI tRpti thaI nathI, to kSaNika prAyaH evA manuSyonA sukhathI zAntinI AzA rAkhavI ja zI ? mATe vivekI purUSoe, amaMda AnaMdanA jharArUpa, ane mokSaprAptinA kAraNarUpa, saMyama sAmrAjaya aMgIkAra karavuM, te ja yuktiyukta che. (upadeza nevAsImo) manuSyabhavanI saphaLatA lakSmIvaMto dezakALane ucita kriyA jANatA nathI, kAraNa ke kRSNa, unALAnI Rtuno tyAga karI varSARtumAM samudramAM zayana kare che. juo lakSmI sarva jIvone lakSmI ApanArI thatI nathI, paraMtu vairane utpanna karanArI ane punyano kSaya karanArI thAya che. manohara ekalI kaLAthI ja manuSyapaNuM saphaLa thatuM nathI, kAraNa ke karoLIyA ane sukhI pakSInuM ghaNuM jJAna jovAmAM Ave che. pADAdika ghaNA jIvo yuddha kare che, paNa manuSyapaNuM to dharma karavAthI ja saphaLa thAya che. te dharma paMDita purUSoye aneka prakAre kahela che, paNa sarvaviratine tole eka paNa dharma Avato nathI. dharmane viSe manuSyo je aMtarAya kare che. teja aMtarAya pote pUrva bhavamAM bhogave che. jema bIja vinA pRthvIne viSe dhAnya utpanna thatuM nathI. tema dharma vinA kadApikAle sukha paNa prApta thatuM nathI. devagatine viSe dharmanI utpatti nathI, narakagatine viSe dharmakathAnI vAta paNa nathI, tiryaMcane viSe kavacita-kadAcita hoya, phakta manuSyane viSe ja kharekharI dharmanI sAmagrI hoya che. AryadezAdika pAmyA chatAM paNa, manuSyane dharma karavo mahAdurlabha che, jemake-pAMca puruSo navI laI paradeza vyApAra karavA gayA. gAmamAM temane pesatA koI rAjAye dekhyA. temAM eka vyasanane sevanAro pApI hato tethI rAjAye tenI nIvI laI, aMdhArA kUvAmAM nAkhyo. M231) 231 For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bIjo mUrkha hato. tene jUThuM samajAvI, jUThI vastu ApI, nIvI laI rAjAye visarjana karyo. trIjo pramAdI hato teNe pramAdI chatAM paNa mULa mUDI sAcavI rAkhI, navu dhana upArjana karyuM nahi. cotho udyamI hato. teNe udyama karI apUrva ratno grahaNa karyA. ane pAMcamo vastutatvano jANakAra hato teNe ciMtAmaNi ratna meLavyuM teno upanaya nIce pramANe samajavo nIvIrUpa manuSyabhava kathana karela che. nagarane Adeza kahela che. rAjAne karmanA pariNAma kahela che. pApone vyasano kahela che. kUvAne naraka kahela che, te aMdara paDelAne pIDA karela che. mithyAgati duSTo te asatya bhASA bolanArA che. jUThI vastu te mithyAtva ane tenAthI tiryaMca gati tathA manuSyapaNuM kahela che. lAbha te manuSyagatimAM svarga mokSa che. (upadeza nevamo) jyotiSIonuM pramANa jyotiSi nAma yojana javuM kula yojanA jyotiSi saMbhUtalAthakI 790 tArA tArAthakI 800 sUrya sUryathakI caMdrathakI 884 nakSatrathakI 888 budhathakI 891 zukrathakI 884 gurU gurUthakI 897 maMgaLa maMgaLathakI zani 790 880 caMdra nakSatra zukra 900 232 For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 caMdramAnuM vimAna 16 hajAra devatAo upADe che. 4 hajAra devatA pUrva dizAmAM siMhanA rUpe upADe che. 4 hajAra devatA dakSiNa dizAmAM hastinArUpe upADe che. 4 hajAra devatA pazcima dizAmAM baLadanA rUpe upADe che. 4 hajAra devatA uttara dizAmAM ghoDAnA rUpe upADe che. sUryanA vimAnane paNa uparanA pramANe ja upADe che. grahanA vimAnane 8 hajAra devatAo upADe che. 2 hajAra devatA pUrva dizAmAM siMhanA rUpe upADe che. 2 hajAra devatAdakSiNa dizAmAM hastinA rUpe upADe che. 2 hajAra devatA pazcima dizAmAM baLadanA rUpe upADe che. 2 hajAra devatA uttara dizAmAM ghoDAnA rUpe upADe che. nakSatranA vimAnane 4 hajAra devatAo upADe che. 1 hajAra devatA pUrva dizAmAM siMhanA rUpe upADeche. 1 hajAra devatA dakSiNa dizAmAM hastinA rUpe upADe che. 1 hajAra devatA pazcima dizAmAM baLadanA rUpe upADe che. 1 hajAra devatA uttara dizAmAM ghoDAnA rUpe upADe che. tArAnA vimAnane be hajAra devatAo upADe che. 500 devatA pUrva dizAmAM siMhanA rUpe upADe che. 500 devatA dakSiNa dizAmAM hastinA rUpe upADe che. pa00 devatA pazcima dizAmAM baLadanA rUpe upADe che. pa00 devatA uttara dizAmAM ghoDAnA rUpe upADe che. teonI cAlavAnI gati caMdra sUrya graha nakSatra tArA budha zukra maMgaLa guru zani maMda zIdhra zI zI zI zI zI zI zI zI caMdra sUrya graha nakSatra tArA nAma jaMbUdvIpe lavaNasamudra ghAtakIkhaMDe kAlodadhI puSkArArthe sarve caMdrasUryA 2 4 12 4ra 7ra 13ra ( 2330 233 For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 graha 176 3para 1056 3696 6336 11616 nakSatro pa6 112 336 1175 2016 3696 tArAkoTI 13395 ra679 8037 281295 4822 88407 koTya zUnya15 zU.16 zU.16 dU.15 rR.16 zU.16 abhijita svAti mUla bharaNI sarvathI zreSTha Rddhi caMdranI tenAthI utaratI sUryanI tenAthI utaratI grahonI tenAthI utaratI nakSatronI tenAthI utaratI tArAnI (upadeza ekANumo) cha ArAnuM pramANa pAMca bhArata ane pAMca airavata eTale jaMbudvIpamAM eka, ghAtakI khaMDamAM be ane puSkarAImAM be evI rIte pAMca bharata ane pAMca airavata kSetra jANavA. te kSetromAM kALanI vyavasthA karavAmAM kAraNarUpa, bAra ArAnuM kALacakra gaNAya che te kALacakra utsarpiNI ane avasarpiNI evA bhedathI be prakAre che. temAM avasarpiNI kALanA ekAMta suSamA vigere cha ArAo che. temAM ekAMta suSamAnAme pahelo Aro cAra koTAkoTI sAgaropamano suSamA nAmano bIjo Aro traNa koTAkoTI sAgaropamano che. suSamaduSama nAmano trIjo Aro be koTAkoTI sAgaropamano che. duSamasuSama nAmano cotho Aro. betALIza hajAra varSa jUna, eka koTAkoTI sAgaropamano che. duSama nAmano pAMcamo Aro ekavIza hajAra varSano che. duSamaduSamA nAmano chaThTho Aro ekavIza hajAra varSano che. A avasarpiNI kALanA cha ArA kahyA che. tenA avaLA kramathI utsarpiNI kALanA cha ArA paNa jANI levA. utsarpiNI ane avasarpiNI kALanI ekaMdara saMkhyA vIza koTAkoTI (234) 234 For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sAgaropamanI che, ene vaza koTAkoTI sAgaropame eka kALacakra kahevAya prathama ArAmAM manuSyo traNa palyopama sudhI jIvanArA hoya che. traNa gAu uMcA zarIravALA hoya che, cothe divase bhojana karanArA hoya che, teo samacaturastrasaMsthAnavALA vajaRSabhanArA saMghayaNavALA, sarva lakSaNa yukta. ane sadA sukhI hoya che. vaLI teo krodha, mAna, mAyA,lobha rahita hoya che. svabhAvathI ja adharmano tyAga karavAvALA hoya che. uttarakurunI peThe te samaye rAtridivasa teonI icchita mana kAmanA pUrNa karanArA madyAgAdi dasa prakAranA kalpavRkSo hoya che. te ArAmAM anukrame dhIme dhIme AyuSya, saMhananAdika ane kalpavRkSonA prabhAvo nyUna thatA jAya che. bIjA ArAmAM manuSyo be palyopamanA AyuSyavALA hoya che. be gAu UMcA zarIravALA hoya che ane trIje divase bhojana karanArA hoya che. te kALe kalpavRkSo kAMIka nyUna prabhAvavALA tathA pRthvI nyUna svAdavALI ane pANI paNa mIThAzamAM prathama karatAM kAMIka utaratA hoya che. pahelA ArAnI jema A ArAmAM paNa hastinI sUDhamAM jema ochI ochI dhULatA hoya tema sarva bAbatamAM anukrame nyUnatA thatI jAya che,trIjA ArAmAM manuSyo eka palyopama sudhI jIvanArA, eka gAu UMcA zarIravALA ane bIje divase bhojana karanArA hoya che. A ArAmAM paNa pUrvanI jema zarIra, AyuSya, pRthvInI mIThAza ane kalpavRkSono mahimA nyUna thatA jAya che. cotho Aro pUrvano prabhAva eTale kalpavRkSo svAdiSTa, pRthvI ane pANInI mIThAza vigerethI rahita hoya che. temAM manuSyo koTI pUrva varSanA AyuSya vALA hoya che, ane pAMcaso dhanuSya uMcA zarIravALA hoya che. pAcamAM ArAmAM sAta hAthanI kAyAvALA manuSyo hoya che, chaThThA ArAmAM manuSyo phakta soLa varSanA AyuSyavALA ane eka hAtha UMcA zarIravALA hoya che. ekAMta duSama nAme pelA ArAthI zarU thatA utsarpiNI kALamAM, e ja UlaTI rIte cha ArAmAM manuSyo jANavA. 235 For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza bANamo) saMyoga tyAM viyoga A saMsArane viSe ramaNIya vastuo paNa kSaNavAramAM nAza pAme che, mATe sAMsArika vastuonA prAptine viSe harSa karavo nahi, temaja teno viyoga thaze zoka paNa karavo nahi. A bannene viSe je jIvo harSa zoka kare che te jIvone jJAnI mahArAjA kAyara ane nirmAlya gaNe che. zokarUpI baMdhanane karAvanArI strIo ja che ane lokone zoka samudramAM teoja nAkhe che. tenA saMgathI prazravaNanA peThe zrotAMsi jharyA ja kare che, jema balIjha agninA tApamAM lAkha pesavA na pAme ane praveza kare to baLI jAya, ogaLI jAya tema prajavalita hRdayanA dAhanA peThe viveka svaprane viSe paNa hRdayane viSe praveza karI zakato nathI ane smRti paNa bhayapAmelanA peThedUra bhame che tenA caitanyanI vADanI peThe dhRti paNa tenA sAthe ja jAya che, tathA vASika prayukta dhananA peThe prati divasa duHkha vRddhi pAme che, zokAnaLanA dhUmADAthI utpanna thaelA ane vRddhi pAmelA meghanA peThe, nayana vAri dhArA varSA vadhyA ja kare che, ane zokAgninA peThe hRdayane bALanArA vaDavAnaLa uThe che, vajanA peThe parvatane vidAre che, kSaya pakSanA peThe kSapAkarane kSepe che, rAhunA peThe lokone gaLe che, bRhat buddhiono abodhavaDe karIne sAdhubhASitAnA asAdhyavaDe karIne, tathA guruvANInA agamya paNAthI, sAdhu saMparkanA azakya paNAvaDe karIne, buddhivaMta paMDitonA apaMthovaDe karIne, sahRdonA agocaratAvaDe karIne viSaya upayogIyonA e viSayavaDe karIne, temaja zokavaDe karI skUlanA pAmelA loko mATe zuM karavuM? zuM ceSTA karavI ? kaI dizAe javuM? zo upAya karavo ? kaI yukti lagADavI ? kayo pratikAra karavo ? kono Azraya karavo ? ane dhRti kevA prakAre utpanna karavI? kevI kuzaLatA vaDe karIne? kevI zaktivaDe karIne? kevA samAthAsana vaDe karIne? AvI rIte samAzvasanIya thavAthI saMsAranuM nisArapaNuM jANIne, vyasanonuM dAruNapaNe dekhIne, zokanuM 236 For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 anivArya paNuM jANIne,devanuM ati niSpharapaNuM jANIne, snehanuM bahu duHkha paNuM jANIne, sarva bhAvonuM anityapaNuM jANIne, sarva sukhanuM ekAMte bhaMgANuM jANIne, bahu zoka karavAthI paNa, gaI vastu maLanAra nathI mATe uttama jIvoe AtmAne kadApi kALe zoka karavAno avasara Apavo nahi. | (upadeza kANuMmo) karma svarUpa A AtmA ciMtave che, bole che, jevA kevA prakAranI ceSTA kare che, tevA tevA prakAranA tenA zubhAzubha karmo baMdhAya che, ane pote bAMdhelA karmone parabhavane viSe ekalo ja bhogave che. duSTa adhyavasAyathI traNa prakAre karmo bAMdhelA hoya che, tene anaMtabhava sudhI te karmo bhogavyA vinA chUTako thato nathI. jaghanyathI bAMdhelA karmano vipAka dazagaNo hoya che, tene khamAvavAthI, agara AtmaniMdA karavAthI te karmavipAka nAza thAya che. madhyama adhyavasAyathI jo karma prakRti, sthiti, pradeza ane rasa e cAra prakAre baMdhAya che, temaja bIjI rIte, mithyAtva avirati, kaSAya ane yoga e cAra prakAre baMdhAya che. karma baMdhanuM mukhya kAraNa ahIM eka rasa kahela che, tathA zubhAzubha karmanA vibhAge, be prakAre kahela che, te paNa sthaLa buddhivALA jIvone, eka sthAnAdi bhedavaDe karIne kahela che, sivAya kamabaMdhananA hetubhUta asaMkhyAtA adhyavasAyo kahela che. temAM 1 spaSTa, 2 baddha, 3 nidhatta ane 4 nikAcita e cAra prakAre karma kahelA che. (1) soyonA DhagalAne hAthamAM laIne bhUmi upara mUkIe tyAM sudhI te bhegI hoya che, ane jovAmAM hAtha pahoLA karIe chIe ke turata soyo chUTI thaI jAya che, tevIja rIte upayoga chatAM paNa je karma sahasAkArathI thAya che te karma AlocanA mAtrathI nAza pAme che, tethI te spaSTa karma kahevAya che. (2) te ja soyone doro bAMdhavAthI ApaNe tene sparza karazuM, bhUmi (237) 237 For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 upara mUkazuM. to paNa te chUTI thaze nahi, paraMtu baMdhana choDI nAkhavAthI chUTI thaI jaze, tevI rIte kathA Adi pramAda AcaraNanA sevanathI tathA prANAtipAtAdidoSothI, je karma baMdhAelA hoya che te karmo AlocanA tathA pratikramaNAdikathI nAza pAme che te badhdhakarma kahevAya che. (3) teja soyono samUha gADha baMdhanathI bAMdhelo hoya, ane teja sthitimAM jemane tema lAMbA kALa sudhI baMdhAela paDyo rahe arasaparasa kATa lAgavAthI te soyone hAtha lagADI chUTI karIe, chatAM paNa coTI javAthI chUTI thaI zake nahi, paraMtu tela, agni, tApa, patthara upara ghasavAnA prayoga, temaja bahu upakrama karavAthI te soyo judI thAya che ane sAuthAya che, tevI rIte je karma doDavuM, chedavuM, kApavuM, dhovuM, abhimAna karavApaNuM temaja AkuTu Adi doSathI upArjana kareluM hoya, lAMbA kALa sudhI tenI AlocanA nahi lIdhela hovAthI AtmAnA pradeza sAthe je gADha rIte baMdhAela hoya che te tIvra pazcAtApa, AtmaniMdA tathA gurue Apela ghora chamAsanI tapasyAdikavaDe karIne nAza thAya che, te niddhatta karma kahevAya che. (4) teja soyone dhagadhagatA agnine viSe tapAvIne tene loDhAnA ghaNathI TIpIne ekameka karI dIdhelI hoya che, te bahu upakrama karavAthI paNa keme karI judI thatI nathI, paNa jema loDhAno piMDa ekatra karyo tema bhAMgI bhAMgIne judI pADe tyAre navIna soyo bane, temaja A jIve rAcImAcIne je je karmo, karyA hoya, duSTa bhAvanAthI je karmo karelA hoya, jANatA chatAM karelA hoya bahu ja sAruM karyuM, hajI paNa emaja karIza, evI rIte niraMtara vAraMvAra anumodana karela hoya, karmabaMdhana karatA lagAra mAtra paNa zoca, vicAra karyo na hoya te karmonI AlocanA paNa lIdhelI na hoya, ane Atmapradeza sAthe gADha rIte vyApta thaela hoya te nikAcita karma kahevAya che. te nikAcita karma, pote jevI rIte AcareluM, kareluM, bAMdheluM hoya tenA viparIta karmathI, agara ghora tapasyA karavAthI nAza pAme che. A sivAya nAza thatuM nathI. te nikAcita karma kahevAya che. karmo jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI, vedanI mohanI Ayu, nAma, gotra 238 For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ne aMtarAya e mULa prakRtinA bhedavaDe karIne ATha prakAranA che. ane jJAnA. 5,darzanA, 9, vedanI 2, mohanI 28, Ayu 4, gotra 2, nAma 103 ane aMtarAya pa uttaraprakRti baMdha viSe 120 ane udaye 122, udIraNAne viSe uttaraprakRti kahe che, ane sattAne viSe 158 prakRti kahelI che. (upadeza corANuMmo) jIvananuM paribhramaNa he bhavyajanAH sAMbhalo. A jIva anAdi kALathI saMsAramAM rajhaLyA kare che. A jIve sUkSmanigodamAM, bAdaranigodamAM, tathA vanaspatikAyane viSe anaMtI utsarpiNI avasarpiNI kALa sudhI, paribhramaNa karyuM che ane tyAM dravya, kSetra, kALa, bhAvathI anaMtA pudgalaparAvartano karyA tyAMthI nIkaLI, akAmanirjarA vaDe mahAmusIbate bAdaranigoda (vyavahAra rAzI)mAM A jIva Ave che. tyAMthI nIkaLI pRthvIkAyAdikane viSe asaMkhyAtA kALa sudhI temaja vikeleMdriyane viSe keTalIeka kALa sudhI phare che. evI rIte paMcedriyane viSe keTaloka kALa pharIne manuSyone viSe sAtaATha bhava kare che. AvI rIte sarva prANIonI sthiti jANavI. A sthiti vyavahArAzIvALAnI kahI. sivAya nigodIA jIvone mATe anaMta kALanI sthiti kahelI che. vaLI pRthvIkAye 22 hajAra, apakAye 7 hajAra, teukAye 3 ahorAtra, vAukAye 3 hajAra ane vanaspatikAye 10 hajAra varSanuM AyuSya kaheluM che. beiMdrayanuM bAra varSanuM, teiMdrayinuM 49 divasanuM, caureMdriyanuM 6 mAsanuM, paMceMdriyanuM 3 palyopamanuM, suranArakInuM jaghanya 10 hajAra varSanuM ane utkRSTa 33 sAgaropamanuM kahevuM che. e prakAre corAzI lAkha jIvAyonimAMhe A jIvavAraMvAra gati Agati kare che evI rIte sarva 239 For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 yonIomAM pharatA pharatA daza daSTAMte durlabha manuSyajanma sarvathA prakAre AzAne puravAvALo kahelo che. temAM paNa anArya dezanA bAhulyapaNAthI Arya deza durlabha kahela che. jema vRkSomAM kalpavRkSa maNiomAM ciMtAmaNi durlabha kahela che tema Arya dezanI prApti paNa durlabha, temAM paNa dharma karma sukarma suvaMzanI prApti thavI durlabha che, temAM paNa gurumahArAjanA pavitra vAsa yukta nagarane viSe janma thavo durlabha che, kAraNake guruvAsathI, abhyAsanI prApti lokone viSa prasiddhi pAmela che, temAM buddhithI bRhaspatine paNa jItanAra paropakAramAM rakta rahenAra, zobhAvaDe karIne mahAna evA gurumahArAjanI prApti agaNya punyodayathI thAya che, temAM paNa kaTutAvarjita ane abhUta paMcedriyanI paTutAnI prApti thavI durlabha che. temAM paNa kAnane viSe amRtarasanA pAraNA samAna dharmopadezanuM zravaNa durlabha che. temAM paNa zraddhAnI prApti atyaMta durlabha che, temAM paNa nirAmaya kAyA, akSaya dharmakarmane mATe thAya che temAM paNa AlasyAdikano tyAga durlabha che. temAM paNa dharmarAjAnI sevAmAM 13 kAThIyA ADA Ave che. kiM bahunA? bhavasamudrane tAranAra dharma karmanuM phala to dUra rahyuM, paraMtu dharmano pakSapAta paNa duHkhane viSe sukhadAya che. ( upadeza paMcANamo) jIvane zikhAmaNa A manuSya janma ciMtAmaNi ratna samAna che. tene pAmIne re jIva! pramAda na kare, paNa teno sAro upayoga kara. loko anna mArI ane suvarNa kathana kare che, kAraNa ke tenuM zarIra baneluM che, tethI mATe rUpavALA ne mATI ane suvarNa rUpavALAne suvarNa bane che. re jIva ! tuM pUrNa kalAbhut caMdra thayo, mATe tenA samAna suvratone 240) 240 For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dhAraNa kara, paraMtu caMdramAne kalaMka che mATe tAre niSkalaMka thai aMdhakArano nAza karavo. jeo aMtaHkaraNane viSe praveza karI AtmAnI mahAnuM kharAbI kare che. te krodhAdika zatruono tuM nAzakara. moTAone viSe tAre namra thavuM, kAraNa ke namratA vinAno stabdha mANasa laghutAne pAme che. huM uttama puruSa chuM. evuM tuM na mAna, kAraNa ke puruSonI apekSAe tuM madhyama puruSa che. huM sulakSaNI chuM evuM tuM na mAna, kAraNake eka vidanathI te sarve nAza pAme che. vRddhi pAmIne manane viSe tuM garva na kara, kAraNa ke tethI guNanI hAni thayA vinA rahetI nathI. tAre sadA nyAyamArgamAM tatpara rahevuM te tane lAyaka che. uttama jIvone sadA dAna ApavuM, pApakarmane viSe harSano tyAga karavo, temaja devatattvanuM niraMtara dhyAna karavuM. vaLI koipaNa kAryakoI divasa utAvaLathI karavuM nahi. duSTanI saMgatino tyAga karI, gurUguNonuM gAna karavuM. temaja niraMtara vyasanono tyAga karI, uccadharmanuM AlaMbana karavuM. ane siddhAMtanA vacanonuM pAna karavuM. gurukathita tattvanA ciMtavana sAthe, niraMtara zAstronuM parAvartana karavuM ke koI divasa bhulI na javAya. devagurudharmanuM smaraNa karI, cAra zaraNA karI kALe zayana karavuM. kukarmanuM vAraNa karI, guruvacana barAbara hRdayamAM kotarI rAkhavuM. mitrane koI divasa nahIM ThagatA sadA paropakAra karavo. jItavA lAyakane jItI potAnA sukRtathI duHkha darIAne taravo, kharAba kAma karanArane tarjanA karI grahaNa karela vratanuM pAlana karavuM, zarIranuM bahu lAlanapAlana nahi karatA guNagaNane upArjana karavA. 241 bhAga-8 pharmA-17 For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 corInA vyasanane tyAga karI, kuTuMbanuM bharaNa poSaNa karavuM, roSa yukta manathI mukta thai, svajana varga sAthe bhojana karavuM. Atmahita dhAraNa karavA, dharmakarmane jalAMjalI na devI, kAnanA durbaLa thavuM nahi kAraNa ke temAM bhaviSyanuM sukha bahu che, ripu, roga, agni, viSe zastra vigereno vizvAsa na karavo, vizvAsaghAtI thai paravaMcanA kadApi karavI nahi. durjana, kAmI, naTa, viTa, vezyA vigereno saMga temaja vizvAsa lavaleza mAtra karavo nahi. nyAyamArgano vAhaka banI guNo upArjana karavAno premI thA, kAmane jItI pratiSThita punya karmanuM satpAtra thA. satkarma karI satya pratijJAvALo thA. nirvikArI thaI, sukRta dumano AlavAla thA. bAhmaNa, strI, gAya, bALaka, tapasvI, vRddha, rogI, zaraNAgata ane zastra rahitano vadha kadApi kALe karIza nahi. (upadeza chanuMmo) - jJAnavinA zUnya jo satya puchAvo to kAlikAcArya jevo, satyavAdI mahApuruSone dhanya che, kAraNa ke jeNe prANAMta kaSTa jevA kaTokaTInA samayamAM paNa yajJanuM phaLa pUchanArA potAnA bhANeja dattarAjAne yajJanuM phaLa narakagati' evo cokho uttara niDarapaNe Apyo. zAstrakAra mahArAjA kahe che ke, je mANasa pragaTapaNe yathArtha yathAsthita satya na kahe. te mANasa bodhIbIjane haNI bodhidurlabhatA prApta kare che, janma jarA maraNarUpa samudrane viSe DUbI che, saMsAramAM paribhramaNa kare che, usUtranI prarUpaNA karavAthI anaMta saMsAra vadhArIne cAre gatimAM vAraMvAra paribhramaNa karyAkare che. je manuSya mAyAmRSAvAdI hoya te paNa saMsAramAM paribhramaNa kare che, to dharmakarmamAM mAyA karavI te du:khadAyaka che, tethI dhArmika kAryaprasaMge 242 For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kadApi kALe mAyA-kapaTa kAMI paNa karavA nahi, temaja paranuM manaraMjana karavA, sadoSI asatya vacana kadApi bolavuM nahi. je satya hakIkata hoya te lajjA rAkhyA sivAya turata kahI devI. dharmakarmane viSe mAyA, kapaTa ke asatyano kacaro kadApi kALe hoI zake ja nahi, mATe chaLa, kapaTa, prapaMca, paravaMcanA e sarve sarvathA tyajavA lAyaka che. devo hoya ke manuSyo hoya paraMtu dharmamAM je chaLakapaTa kare che te saghaLA buDe che ane bhavanI buddhi kare che, sarve jIvone eka sarakhuM satya vacana kahenArA ja mukti paMthanA darzana kahI zakAya. uttama manuSyo jevuM sabhAne viSe bole che tevuM ekAMtarane viSe paNa bole che ane lokonA samUhane viSe jevA AcaraNa Acare che tevuM AcaraNa ekAMtane viSe paNa Acare che. sutA jAgatA, besatA, UThatA, bolatA, cAlatA. jenI eka ja pravRtti hoya che te mANasa ane tenuM jJAna ja vyAkhyAna karavA lAyaka hoya che, te mANasa ja kharI samajaNavALo gaNI zakAya che. je jIvo dharmopadeza sAMbhaLyA pachI, potAnI zakti anusAre zubha pravRtti karI zake che te ja bhaviSyamAM UMcI hade pahoMcI zake che. je manuSyo nirmaLa jJAna maLyA chatAM paNa jo kriyAne karatA nathI, te saMsAramAM rajhaLyA kare che. ane koI paNa rIte saMsArano pAra pAmI zakatA nathI. saMsArajanya sukhonA AsvAdana karatA teNe tyAga mArga racI zakato nathI. taravAvALA manuSyonetaravAnuM jJAna che, paraMtu hAtha paga nahi calAvAthI taryA vinA te jema UMDAadho bhAge cAlyA jAya che temaja cAritra vinAnuM jJAna kazA paNa kAmanuM nathI. jyAre samajaNa meLavI te pramANe kriyA kare tyAre ja te jJAna upayogI thaI paDe che, ane jJAna kriyA yukta je jIvo hoya te jIvo ja zukalapakSIyA jIvo kahI zakAya che, samakiti hoya ke mithyAdaSTi hoya, paraMtu jo kriyAvAdI hoya, kriyA karavAmAM tatpara hoya te ja pariNAme avazya muktisukhane meLavI zake che. jJAnI jIvo alpa tapa, japa, kriyA, anuSThAnAdika kare to paNa te ghaNA karmano kSaya kare che, ane ajJAnI jevo atizaya lAMbA kALa sudhI 243 For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tapa karmane karavA chatAM teTalA karmanI kSINa karI zakatA nathI, paraMtu ghaNo ja alpa lAbha meLave che. tAmalI tApase tathA pUraNa tApase atyaMta tapa karma karela che paraMtu te jJAna yukta nahi hovAthI, phakta temane iMdranI padavI ja prApta thaI, paraMtu tenAthI karmano kSaya thayo nahi temaja muktinA sukhane paNa meLavI zakyA nahi, kAraNa ke ajJAnatAthI muktisukha dUra che. vaLI jJAna nahi hovA chatAM paNa jo zraddhA na hoya to tenI aneka prakAre AcarelI kriyA paNa aMgAramardaka AcAryanI peTheniSphaLa ja samajavI eTalA mATe ja samyakatva ane zraddhA sahitacAritranuM pratipAlana karanArA mahAnubhAva jIvo siddhibhoktA thaI zake che. (upadeza sattANuMmo) dhamapadeza are jIvo! tame dunIyAnA jIvonI karma bAhulyatAne juo? jema jema vRddhA avasthA vRddhi pAmatI jAya che, tema tema manuSyo pApanA AcaraNone Acare che, te lAyaka nathI mATe vRddhAvasthAnA vakhatamAM pApakarmone choDI daI dharmadhyAnamAM udyamavALA thavuM joie, te pApakarma choDavAno rasto e che ke gurUmahArAjanA pAse jaI niraMtara dharmopadezane zravaNa karavo, ane sAMbhaLIne nIce pramANe amalamAM mukavo. 1. jIvaghAta asatya, corI, maithuna ane parigraha choDI devA joie. 2. dizAnuM parimANa karavuM. 3. anarthadaMDAdikano parihAra karavo. 4. rAtribhojana 22 abhakSya temaja 32 anaMtakAyAdikane varjavA, 5. paMdara karmAdAnono parihAra karavo, 6. hAsyA kutuhalAdikane choDI devo, 7. zastrAdika tathA ghaMTI mUzaLAdika mAgavA ApavA nahi, M244) 244 For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-2 8. koIne zULIe caDAvatA hoya tyAM jovA javuM nahi, 9. sAta vyasanone tyAga karavA, 10. niraMttara cauda niyamane dhAraNa karavA. 11. parvatithie dezAvagAzika tathA pauSadha karavA, 12. niraMtara sAmAIka tathA banne vakhatanA Avazyaka karavA. 13. AThama caudaze pauSadha karI bIje divase pArI atithi saMvibhAga karavo. 14. munione sadA dAna ApavuM. 15 jJAna lakhAvI munione ApavuM, 16. bALa, vRddha, glAna, tapasvi, zaikSa, temaja AcAryAdikanI, tathA mahardhikonI vizeSe vaiyAvacca karavI, 17. samyakatvanI zuddhi rAkhavI. 18. nyAya nItithI je lakSmI upArjana karelI hoya te lakSmIne sAtakSetranA sukRta mArge vAparavI. 19.paropakAra karavo temaja dIna hIna prANione uddhAra karavo. 20. paropakAra karmaThabuddhi rAkhavI. 21. koInI cADI cugalI, tathA niMdA karavI nahi, temaja koInA mA~ kholavA nahi. 22. rAga roSAdika kAma krodhAdika mAna mAyA mohAdikane varjavA. 23 lobhano parihAra karI, saMtoSI thaI aDhAre pApasthAnono parihAra karI, kevaLa dharmane viSe lIna thavuM. 24. sAyaMkALe covihAranuM paccakhANa karI sUtI veLAe porisI bhaNAvavI, ane tamAmane vosirAvIne zayana karavuM, paraMtu bhAMDa bhavAyA nATaka prekSaNAdikanI je kuTeva hoya, tene uparokta karaNI karI choDI devI, ghaNI jagyAe vRddhAvasthAvALA paNa nATaka prekSaNAdikamAM, temaja bhAMDa bhavAyA dikamAM, juvAna avasthAvALA jevA AcaraNo kare che, A bahuja zoca karavA lAyaka che, kAraNa ke vRddhAvasthAmAM maraNa najadika hovAthI, 245 For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 e sarve durgatine viSe laI javAmAM prabaLa sAdhanabhUta bane che mATe khAsa karIne tene choDI devAnI AvazyakatA che, 25 prAta:kALe cAra ghaDI rAtri rahyA pachI, uThIne paMca parameSThi mahArAjAne namaskAra karI zayyAne choDI daine zAMtithI pratikramaNa karavuM. ra6 tyArabAda gurUne vaMdana karI pratyAkhyAna karavuM, pachI paramAtmAnuM pUjana karIne, vyAkhyAna zravaNakaravuM. 27. anitya asaraNAdika bAra bhAvanAnA svarUpane ciMtavatA, navA, karmo na baMdhAyA, ane junA bAMdhelA hoya te zaTana paTana vidhvaMsa bhAvane pAme, tevI nirmaLa bhAvanA nirmaLa bhAve cittanI vizuddhatAthI, niraMtara bhAvanI, ke jethI karIne A bhavane viSe e uparokta karaNI, vRddhA avasthAmAM karavAthI, AvatA, bhavane viSe paNa te tamAma sulabhatAthI prApta thAya, tema karI svalpa bhavano viSe ja muktimArganA adhikArI bhoktA sahelAithI thai zakAya che. (upadeza aThANumo) dhamapadeza daza daSTAnta durlabha evA manuSya janmane pAmI, manuSyoe potAnA manane sthira karI, eka muhUrta mAtra vyartha jAya tevuM kAma karavuM nahi. divasanA cAra pahora sudhI manuSyoe evuM kAma karavuM ke rAtrie nizcita hRdayathI sukhapUrvaka nidrA Ave. vivekI manuSyoe ATha mAsa sudhI evuM kAma karavuM ke comAsAnA cAra mAsamAM, sukhazAMtithI eka jagyAe sthiratA karI, zubha vAsanA sahita dharmakaraNIkarI zakAya. yauvana avasthA pAmI matimAn manuSyoe evA prakAranuM kAma karavuM ke vRddhAvasthAmAM sarvArthasiddhisukhane meLavI sukhI thavAya, kaLAvAna manuSyoe A jiMdagImAM koI adbhuta evuM kAma karavuM ke je kAma karavAthI zuddha janmAMtara prApta thAya. 246 For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 manuSyoe pratyeka varSe gurumahArAja pAsethI prAyazcita grahaNa karavuM, kAraNa ke tema karavAthI AdarzanA peThe potAno AtmA nirmaLa thAya che. re jIva ! tuM samyaktvanuM sevana kara, kusthita matano tyAgakara jinezvara mahArAjane deva mAna, uttama sAdhune guru bhaktithI mAnya kara, madano tyAga kara, ane koIpaNa jIvonI niMdA karavI choDI de. suzIla, guNI, pavitra ane atyaMta uttama AtmAnA dhaNI guNI jIvo upara matsara dveSa karavo choDI de. kiM bahunA ? tuM tArA AtmAmAM ja ramaNa kara ke jethI mokSa sukha tArAthI dUra nahi rahetA jaldIthI tane prApta thAya. je mANasanA mana, vacana kAyAnA yogo nirmaLa che, te mANasa saMsArasamudrano pAragAmI thAya che. manuSyone baMdha ane mokSanuM kAraNa mana che. viSayAdikanA AsaMgIpaNAthI baMdha thAya che, ane viSayalAlasAne tyAga karavAthI mokSa maLe che. jenuM mana zuddha hotuM nathI tenA dAna, pUjA, tapa, japa, tIrthasevA, zruta vigere vRthA jANavA. | snehayukta svajanasaMbaMdhIne viSe tathA apakAra karanAra zatru vargane viSe, jayAre tanmaya citta thaze tyAre tane parama sukha maLaze. sArA zabdAdikane viSe, agara kharAba viSayagrAmane viSe jayAre ekAkAra citta thaze tyAre ja tane paramasukhanI prApti thaze. gozISa caMdananA lepane viSe, ane kuhAMDAnA ghAne viSe jyAre cittanI abhinna vRtti thaze tyAre ja tane parama sukha prApta thaze. amRtanA peThe susvAda yukta, sUryanA peThe bodha karanAra, tattva yukta sajjana puruSonA vacanono vistAra hoya che. satya, karuNAyukta temaja AkuLatA vinAnuM, gaurava yuktaane grahaNa karavA lAyaka vacana, sajjana puruSone mAnya karavA lAyaka thaI zake che. hita-mita-priya-snigdha-madhura pariNAmI vacana ane bhojana bhakti, muktine mATe prazaMsA karavA lAyaka che. (247) 247 * For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sarva azucinI khANa samAna, kRtana, temaja vinAzI dehanuM varNana kevaLa mUDha mANasa ja kare che. paMDita puruSo traNa cAMdAne zarIra kahe che, ane bhojanane teno piMDa kahe che. tathA snAnane tenuM prakSAlana kahe che ane vastrane teno pATo kahe che. kapUra, kasturI, agara kesara, haricaMdana Adi sugaMdhI padArtho ne paNa A zarIra malina kare che, susvAdu dhRtapurAdikanI mIThAine tathA dvAkSAdika mevAne, AgrAdika uttama phaLone dALa, bhAta, zAka, peMDA dikane bhakSaNa karelAnI sAthe A deha milana kare che, evA asAra dehathakI punyanuM sevana karavApaNuM, paropakAra karavApaNuM vratAdika abhigrahone dhAraNa karavApaNuM, jo bane to te bahu ja sArabhUta che, puruSane mananI vizuddhatA, tIrthanI sevA, vANInI vizuddhi, ane iMdriyono nigraha A sarva svarga ane mokSa dekhADe che. matsarane jItavAvALA, paranA hitArthe udyama karavAvALA, paraamyudayausthita, paravipattine viSe kheda yukta, mahApuruSanI kathA sAMbhaLavAthI romAMca udgamanavALA ane samagra pAparUpI samudrane taravAmAM seturUpa evA puruSo ja kahevAya che, je mANasa svasvArthane viSe pramAdI ane parArthe praguNa evo thaI paranA samihita kartavyone kare che te mANasa kone pallabha thato nathI? apitu sarvene vallabha thAya che. sArA vAkyathI bIjuM eka paNa vazIkaraNa nathI, kalAthI bIjuM eka paNa dhana nathI, dayAthI bIjo koIpaNa dharma nathI, saMtoSathI bIjuM koIpaNa sukha nathI, mATe teno Adara karavo joie. vinayanuM mULa dharma che, ane vinayathI ja lakSmI upArjana karI zakAya che. vinayI strI potAnA svAmIne svarga samAna che. daridrInA gharane viSe jema dIpaka lAMbo TAima TakI zakato nathI, 248 For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tema thoDA punyavALA prANIonA cittane viSe viveka lAMbo kALa TakI zakato nathI. (upadeza navANuMmo) pApanI niMdA kALa ane vinaya vigere je ATha prakArano jJAnAcAra kahela che, temAM mane jo koIpaNa aticAra lAgyo hoya, to tene huM mana, vacana, kAyAthI niMdu chuM. ' niHzaMkti, vigere je ATha prakArano darzanAcAra kahelo che temAM mane jo koIpaNa aticAra lAgelo hoya, to tene huM mana, vacana, kAyAthI vosirAvuM chuM. lobhathI agara mohathI, meM prANIonI, sUkSma ane bAdara je hiMsA karelI hoya, tene paNa mana, vacana, kAyAe karI vosirAvuM chuM. | hAsya, bhaya krodha, lobha vigerethI meM je kAMI mRSA bhASaNa karyuM hoya te sarvene huM niMdu chuM, temaja tenuM prAyazcita huM AcaruM chuM. rAgathI ke dveSathI, thoDuM athavA vadhAre, meM je koInuM kAMI paNa padravya, corI karIne lIdheluM hoya te sarvene huM vosirAvuM chuM pUrve meM je tiryaMca saMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI, deva saMbadhI, maithuna mana, vacana, kAyAthI sevyuM hoya, te paNa huM trividha trividha vosirAvuM chuM. lobhanA doSathI, dhana dhAnya, pazu vigereno bahu prakArano meM parigraha dhAraNa karyo hoya tene paNa huM mana, vacana, kAyAthI vosarAvuM chuM. . strI purUSa mitra, dhana, dhAnya, ghara ane bIjA koIpaNa prakAranA padArthomAM mamatA rahelI hoya to tene huM vosirAvuM chuM. iMdriyothI parAbhava pAmIne, rAtrie meM je caturvidha AhAra karela hoya tene paNa huM mana, vacana, kAyAthI niMdu chuM. krodha, lobha, rAga, dveSa pizunatA, paraniMdA, abhyAkhyAna ane bIjuM kAMipaNa AcaraNa cAritrAcArane viSe kareluM hoya tene huM mana, vacana, 249 For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kAyAthI vosirAvuM chuM. bAhya ke atyaMtara tapasyA karatA mane mana, vacana, kAyAthI je koI aticAra lAgelo hoya tene huM mana, vacana, kAyAe karIne gahuM chuM biMdu dharmanA anuSThAnane viSe meM je kAMipaNa vIrya gopavyuM hoya te vIryAcAranA aticArane paNa huM mana, vacana, kAyAe karI niMdu chuM. meM koIne mAryo hoya, duSTa vacano kahyA hoya temaja koInuM kAMI paNa haraNa karI lIdheluM hoya athavA koino kAMI paNa aparAdha karelo hoya te sarve mArA upara kSamA karajo. je koI mArA mitra ke zatru, svajana ke parajana, hoya te, mane mArA aparAdhane mATe kSamA karajo kAraNa ke huM have sarvane viSe samAna buddhivALo chuM.' meM tiryacapaNAmAM tiryaMcone, nArakIpaNAmAM nArakIone manuSya paNAmAM manuSyone tathA devapaNAmAM devane, duHkhI karyA hoya, te sarve mane khamajo. huM te sarvene khamAvuM chuM ane have mAre te sarve jIvo sAthe mitratA che paNa DoinA upara zatrutA nathI. jIvita, yauvana, lakSmI ane priyasamAgama e sarve vAyue nacAvelA samudranA taraMgo-kallolanA samAna ati capaLa che. vyAdhi, janma, jarA, maraNathI grasta thayelA prANIone A saMsAramAM jinezvare kathana karelA dharma vinA bIjuM koIpaNa zaraNabhUta nathI. | sarve jIvo svajana paNa thayela che tathA parajana paNa thayela che, to temAM kiMcit mAtra paNakoNa pratibaMdha kare ? kAraNake prANI ekalo ja janme che, ekalo ja mare che ane duHkhano anubhava paNa ekalo ja kare che, prathama to AtmAthI A zarIra anya che, dhana dhAnyAdika paNa anya che, baMdhuvarNAdikapaNa anya che, ane te deha, dhana, dhAnya, baMdhuvarga vigerethI AtmA paNa anya che. te dehane viSe mUrkha mANaso phogaTa moha rAkhe che, carabI, rudhira, mAMsa, asthi, graMthI, viSTA ane mUtra vigerethI paripUrNa 250 For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvane pAmelA azucinA sthAnabhUta zarIrane viSe kayo buddhimAna mANasa mohane dhAraNa kare ? jema bhADe rAkhelA gharane avazya choDI devuM ja paDe che tema game te prakAre, lAlanapAlana karela zarIrane paNa avazya choDI devuM ja paDe che. dhIra temaja kAyara puruSane avazya karavAnuM to che ja, paraMtu paMDita purUSoe evIrIte maravuM ke pharIthI maravuM paDe nahIM. mane arihaMta prabhunuM zaraNa hajo, siddha bhagavAnanuM zaraNa hajo, sAdhuonuM zaraNa hajo temaja kevaLI mahArAjae prarUpelA dharmanuM zaraNa hajo , mAre mAtA zrI jaina dharma che, pitAzrI guru mahArAjAo che, sahodara sAdhuo che ane svadharmI mArA baMdhuo che, A sivAya A jagatamAM mAruM koIpaNa saguM nathI. A huMDAvasarpiNI kALane viSe zrI RSabhadevajI Adi thaI gayelA tIrthaMkara mahArAjAone temaja bIjA bharata, airavata, mahAvidehAdika kSetrone viSe thaI gayelA ane rahelA tIrthakara mahArAjAone huM namaskAra karuM chuM, kAraNake tIrthaMkara mahArAjAne karelo namaskAra prANIone bodhibIjanA lAbhanA mATe temaja saMsAranA chedana mATe thAya che. huM siddha mahArAjAone namaskAra karuM chuM kAraNa ke jeoe dhyAnarUpa agnivaDe hajAro temaja lAkho bhavanA karmarUpI kASTone bALIne bhasmIbhUta karelA che, paMcavidha AcAranA pratipAlana karanArA AcAryamahArAjAone huM namaskAra karuM chuM, kAraNa ke jeo bhavanuM chedana karavA ujamALa thaI pravacanane jaina zAsanane dhAraNa kare che. jeo sarve zrutane dhAraNa kare che, ziSyone bhaNAve che te mahAtmA upAdhyAyane huM namaskAra karuM chuM. vaLI je lAkho bhavone viSe upArjana karelA pApakarmono kSaNavAramAM nAza kare che tevI zIyaLavratadhArI munimahArAjAone huM namaskAra karuM chuM. sAvadya yoga ane bAhya upAdhIne, huM mana-vacana kAyAthI mAvajIva na 251 - For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vosirAvuM chuM. yAvajIva huM caturvidha AhArano tyAga karuM chuM, ane carama samaye dehane paNa vosirAvuM chuM. duSkarmanI gaheNA, prANIone khAmaNA, zubha bhAvanA, cAra zaraNA, namaskAra smaraNa ane aNasaNa A cha prakAronI ArAdhanA karavAthI jIvo sadgati pAme che. (upadeza somo) sukta anumodanA traNa lokane vaMdana karavA lAyaka arihaMtane, tathA samasta karmonA nAza karanAra siddhone, mokSamArgane sAdhanArA sAdhuone ane cAre gatithI uddhAra karanAra zrI jainadharmanuM huM zaraNakaruM chuM. meM Ihaloka paralokane viSe je kAMI duSkarma kareluM hoya, devadravya, jJAnadravya, gurUdravya, sAdhAraNadravya vigere kAMipaNa bhakSaNa karyuM hoya, koika bhakSaNa karato hoya to udAsInatA dhAraNa karI hoya te sarve aparAdhone huM khamAvuM chuM ane AtmAnI sAthe gaNuM chuM. pRthvIkAyane viSe utpanna thayela loha, patthara Adi mUrtine viSe tathA jaLaplave jaLane viSe agnine viSe dIpakathakI, jaMjhAdya-vAyubhAvane viSe vanaspatine viSe dhanuSyadaMDa bANavaDe karIne jIvonI pIDA karI hoya, mArelA hoya, temaja tenAthI nAnA prakArano karmabaMdhano karelA hoya ane te paNa rASathI mohathI gADha karmo: bAMdhelA hoya te sarvene huM AtmAnI sAthe niMdu chuM. vaLI jJAnadarzana, cAritranI draSTie, je je sukRta kareluM hoya te sarvenuM huM anumodana karuM chuM. vaLI pRthvIkAyane viSe jinezvaramahArAjAnA liMbAdikane viSe temaja apakAyane viSe bhagavAnanA snAtrAdine viSe, agnikAyane viSe jinezvara mahArAjanA dhUpAdikane viSe,vAyukAye jinezvaramahArAjanI AjJAdhAraka zrI ra5ra For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 saMgha tIrthamArgane viSe, bIjAne upakAra karavAne viSe vanaspitakAyane viSe pAtrAne viSe dAMDAne viSe je je upakaraNone viSe huM Avelo houM te sarve huM anumodana karuM chuM. jinezvarAyAjAnI pUjAne viSe vRkSa, phaLaphUlone viSe, trasakAyane viSe je je dharmanA hetune viSe huM kAmamAM Avela houM te sarvenuM huM anumodana karuM chuM. zAzvata janabiMbone huM meruparvatAdikane viSe namaskAra karuM chuM, temaja zatruMjayAdika tIrthone viSe, je anitya jinabiMbo rahelA che tene paNa trividha trividha namaskAra karuM chuM. pAMca bharata, pAMcaairavata, pAMca mahAvideha kSetrane viSe samagra tIrthaMkara mahArAjAone kevaLI mahArAjAone munihArAjAone trividhe trividha namaskAra karuM chuM. ahaMtonI arahaMtatA, siddhonI siddhatA, AcAryonI AcAryatA, upAdhyAyonI upAdhyAyatA, sAdhuonI sAdhutA zrAvakonI suzrAddhatA suvratatA hoya, te sarvenuM huM anumodana karuM chuM. dharmane viSe je dhana jANeluM ajANeluM hoya, meM agara bIjAe Apela hoya, tene sarvathA prakAre huM anumodana karuM chuM. meM zrI samyagadarzanavALA gurumahArAja pAse, vratane aMgIkAra karela che chatAM hAlamAM paNa vratone aMgIkAra karuM chuM. jJAna, darzana, cAritrAcArane viSe bhinna bhinna ATha ATha prakAre, je koI aticAra lAgyo hoya te aticAranI huM AlocanA karuM chuM. pAMca Azravo, rAtribhojana, cAra kaSAyo, mAyA, mRSA, rAga, dveSa, pizunatA, avarNavAda, abhyAkhyAna, mithyAdarzana zalya e aDhAre pApasthAnone huM vajuM . je tapanI meM virAdhanA karI hoya,chatI zaktie sAmarthya gopAvyuM hoya tenI nirmAyI mane huM AlocanA karuM chuM. (253 253 ~ For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sarva bAhya upAdhine aMtaranA sAvadya yogone, A zarIrane chellA zvAsozvAse huM vosirAvuM chuM. sarva vastuonuM anityapaNuM, maraNathI azaraNapaNuM, saMsAranuM vaicitryapaNuM. karmane mathana karavAmAM, jIva tathA zarIrane anyatvapaNuM che, zarIrane viSe azaucapaNuM che, tathA karmonuM ja Azraya karavApaNuM che, teno je saMvara tene nirjarA kahe che, te nirjarAne tathA dharmanuM sArI rIte khyAtipaNuM, bodhisulabhatA vigere bAra bhAvanA tathA maitrI Adi cAra bhAvanA e sarvene huM bhAvuM chuM. guru, saMgha, mAtA, pitA, nAtha, dharma, zatru, mitra, sAdharmI, vaidharmI vigerene kheda pamADelAne huM namAvuM chuM. | sarve potapotAnA karelA karmone bhogave che, mATe temAM bIjo koIapakArI ke upakArI nathI, mATe tene viSe roSa toSa karavo yukta nathI, tethI tene khamAvuM chuM, huM khamuM chuM. huM sarve jIvone khamAvuM chuM, te sarvene viSe mAre mitrabhAva che, paNa virodha nathI. vaLI meruparvatanA samAna pramANavALA AhArathI paNa mArI tRpti thaI nathI, ane panikAyanA jIvonA ghAtathI, jenI utpatti nizcaya che, je AhAranI cAre gatimAM suprApti che te AhArane huM sattva dhAraNa karI vosirAvuM chuM. je namaskArane pAmIne pApiSTa jIvo paNa deva gatine pAme che, cakravartIpaNAmAM devapaNAmAM je manuSyone je namaskAra maMtra prApta thavo durlabha che jenA pratApathI samagra sukho prApta thAya che, temaja bhavasamudra paNa goSpada mAtra banI rahe che te paMcaparameSThI mahArAjanA namaskAranuM huM smaraNa karuM chuM, AvI rIte je bhAgyazALI jIva, maraNa vakhate ArAdhanA kare che te zIghratAthI bhavasamudranA pArane pAme che. 254 254 ~ For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ( upadeza ekso ekno.) dharmano Azraya sukhakArI hiMsA, asatya corI, abrahma, parigraha e pAMca, krodha, mAna, mAyA, lobha e sarve pApanA hetubhUta che, tenAthI je viparIta paNuM che te dharmanA hetubhUta che, mATe sukhanI icchA karanArAoe te dharmanA je hetubhUta che tene viSe prayatna karavo. niraMtara bhakti tathA bahumAnavaDe karI, guNavRddha mahAtmA sAdhuonI sevA karavI te, sarve jIvo upara karelA upakAranA pratyupakAranI AzA rAkhyA sivAya viziSTa bhAvanAthI maitrI karavI te, AtmAe bAhya saMgano je Agraha karela che te, saMsArajanya moha saMgAdikano paramArthavaDe tyAga karavo, te ja dharmanA hetubhUta che. sAdhusevAnuM phaLa pavitra sAdhuonA darzana, niraMtara kalyANa kuzaLatAnI paraMparAne sAdhanAro upadeza temane vaMdanAdika karavA te, vinayIpaNuM A sarva dharmAga sAdhanAbhUta sAdhusavAnuM phaLa che. sarve jIvone viSe mitratAnI bhAvanA dhAraNa karavAthI niraMtara zuddha bhAva pragaTa thAya che ane zuddha bhAvarUpI pANIthI dheSa matsara rUpI agni zAMta thAya che. je hiMsA che, te jUTha ajJAnAdika doSonI mAtA che, samagra guNono ghAta karanArI che, upazamAdika guNono nAza karavAvALI che, te hiMsAno bAhyasaMganA tyAga karavAvaDe karI, tRSNAlaulupyatAnI pariNatI paNa nAza pAme che. e ukta prakAre duHkhanA hetubhUta maLavaDe karI rahita guNayukta, temaja sthirAzaya, sthirAcittavALA AtmAne jinezvara mahArAjAe, Agamokta vidhivaDe karIne samyaphaprakAranA niyamanI bhAvanAthI dharma karavAnA sAdhanabhUta kahela che. A saMsAranepriya saMgamAdika je che te duHkhanuM ja kAraNa che, tethI M255 ~ 255 For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 niraMtara duHkha ApavAvALA bhogono parihAra karI paMDita puruSoe, sadA pradhAna purUSArtharUpa niraticAra tathA AzaMsAnA abhAvathI muktine mATe dharma grahaNa karavo te ja yogyatA che. A saMsArane viSe, jene viSe IrSyA, zokanI vAtsalyatA rahelI che, te priya saMyoga paNa anitya che, temaja kutsita kharAba vyavahAranuM jene viSe AcaraNa raheluM che tevuM yauvana paNa anitya che, tIvra kaleza vatithakI utpanna thayelI, duHkhanA upAdAna kAraNa bhUta saMpattio paNa anitya che, temaja samagra vyavahAranA kAraNabhUta duHkharUpa jIvita paNa anitya che, vAraMvAra janma ane vAraMvAra maraNa, ema vAraMvAra janmamaraNathI hIna hInatara sthAnonA Azraya thavAthI A bhavamAM bilakulasukhano gaMdha mAtra nathI. A saMsArane viSe prakRtithI ja priya saMgamAdika sarva asuMdara kharAba che, mATe vivekI paMDita puruSone koIpaNa sthaLe A saMsAramAM AsthA karavA jevuM che? hoya to kaho ? bolo ! - adhyAtma kalaMka, kalyANikalaMka varjita railokayavaMdita, niraMtara sanAtana, ane tIrthaMkarAdi bhAvanA hetubhUta sthira AzayavALA zIlazALI puruSoe sevela dharma mUkI bIjuM kAMI paNa sukha A jagatamAM nathI, kAMipaNa nitya nathI, temaja kAMIpaNa zAzvata nathI. bIjAo kahe che ke, sUkSma nItirItipaNe jo jovA joie to dharmane viSe paNa AsthA karavI yukta nathI, kAraNa ke dharma karaNIkaravAthI puNyakarmarUpa zAtAvedanIno baMdha paDe che, te paNa sonAnI beDIrUpa che, ane adharma kare che, to te paNa pApakarmarUpa azAtA vedanInobaMdha paDe che. te paNa loDhAnI beDIrUpa che, to A bannene viSe AtmAnuM parataMtrapaNuM rahe che, tethI parataMtrapaNAmAM AtmAnuM kalyANa thaI zake nahi, mATe dharmakaraNI karavAmAM AsthA karavI yukta nathI, AvuM jANI adharmanA peThe, dharmane paNa mUkavAnI icchA karanAre, dharmano paNa tyAga karavo, kAraNa ke dharma tathA adharmanA kSayathI ja AtmAne mukti maLe che. 256 For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jo ke uparokta kahyA pramANe ja che, to paNa amo kahIe chIe ke dharma be prakAre mAnelo che. jJAnakriyA rUpa tapakarma, te avidhi asevana, maLarahita devAdika phaLanI AkAMkSA doSa varjita tathA atizayapaNAthI muktinA sAdhanarUpa dharmane sarvajJoe kathana karela che. dharma te ja tapa che? evo te ja tapa che, prazna-tyAre te zuM tapa lakSaNarUpa dharma baMdha phaLarUpa nathI? uttara-AzaMsA varjIta je dharma che, te baMdha phaLarUpa nathI, bhoga phaLa zuddha taparUpa dharma che, to temAM abaMdha phaLa kema na hoya? kAraNa ke te AzaMsA varjita che, e prakAre dharmanuM dvividha paNa batAve che. 1. puNya lakSaNarUpa dharma, bhoga phaLa yukta. 2. zuddha tapa rUpa dharma, mukti phala yukta jIvone hoya che. have tamo vicAro ke-jJAna, kriyA , yogalakSaNavALA dharma vinA saMsAranA phalabhUta, dharma adharmano kSaya kevA prakAre thAya ? kAraNa ke tema karavA sivAya bIjo hetu nathI. AzaMsArUpa, tathA punyalakSaNayukta dharmano tyAga karIne, nirAzArUpa sadjJAna yogarUpa, dharma aMgIkAra karavAthI ja, AtmAne mokSanI prApti thAya che. (upadeza ekso be) cakravartInA cauda ratno 1. senApati-gaMgA anesiMdhu nadInA banne sAmA kAMThA para rahelA dezane jItavAnI zaktivALo, bIjAothI tenI zakti koI paNa prakAre haNAtI nathI. 2. gRhapati-gRhane ucita zAlyAdi sarva dhAnyo, tathA phaLo zAkone turata utpanna karI cakravartInA tamAma sainyanuM poSaNa karanAra hoya che. 3. purohita-sarva zuddha upadravane nAza karanAra hoya che. M257) , bhAga-8 phama-18 257 For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 4-5 hAthI, ghoDA-A bane atyaMta vegavALA parAkrama yukta hoya . vArSikI-samagra cakravartInA sainyane je avasare joie te avasare mahela Adine utpanna karanAra, temaja unmagnA, nimagnA, nAmanI A bane nadIyone utaravA mATe, samakALe pagathIyA one karanAra hoya che. 7. strI ratna-sAtizAyI kAmasukhanA nidhAna samAna hoya che. 8. cakra-hajAra ArAvALuM, vyAyAma pramANavALuM, tathA sarva Ayudhone viSe zreSTha amogha saphaLa hoya che. 9. chatra-vyAyAma mAtra, ekajAtanA mApavALuM cakravartInA hAthanA sparzathI bAra yojana vistAravALuM, ane vaitADhaya uttara bhAgane viSe rahelA plecchonA uparodhathI, meghakumAra devatAe varasAvelI utkRSTa meghanI vRSTinI dhArAni nIvAraNa karanAra, temaja 99 hajAra sonAnI saLIothI guMtheluM tathA suvarNamaya, udaMDa daMDa vaDe zobhAyamAna, tathA vastI pradezane viSe pAMjarAnI peThe sobhatu suvarNavaDe karI jaDelA bhAgathI pAchaLathI DhaMkAyeluM, sUryano tApa, vAyu, vRSTi Adine nAzakaranArUM hoya che. 10carmabe hAthanA pramANavALuM, tathA vaitADhaya parvatanI uttara dizAne viSe vasanArA svecchAe karelI satata meghanI vRSTi vakhate, cakravartInA hAthanA sparzathI AkAzane viSe bAra yojana vistAra vALuM, tathA temanA upara chatra ratna AcchAdita karavAthI samagra cakravartInA sainyane pRthvInA peThe AdhArabhUta prAtaHkALane viSe lagAvIne aparAnta kALane viSe UgelA dhAnyanI utpattinA kAraNabhUta hoya che. 11. maNiratna, cAra AMgula lAMbuM, be AMgula pahoLuM, vairya maya, traNa khUNAvALuM, che aMza, hAMsavALuM, chatranA mastakane viSe raheluM, temaja hAthInI suMDhane viSe raheluM, bAra yojana sudhI prakAza karanAruM, zudra upadravone ja vaza karanAruM, ane hAthamAM te hoya to hAthapagane viSe rahela suMdara nakhavALuM, tathA mastakane viSe suMdara keza yukta, yauvana avasthA M258) For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dekhADanAruM hoya che, 12 kAMkaNI ratna-ATha sauvarNaka, cAra AMgulanuM, samacaturastra sarva viSane haraNa karanAruM, ane tamistrI, tathA khaMprapAtApAguphAne viSe bAra yojana sudhI aMdhakAraneharaNa karanAruM, rAtrImAM cakravartIe sainyane viSe sthApanA karavAthI, sUryanA peThe prakAza karanAruM, ane cakravartI jyAre tamisrA guphAmAM praveza kare che tyAre pUrva ane pazcima dizAnI bhItane viSe, yojana yojanane AMtare, pAMcaso dhanuSya pramANavALA ane yojanA eka sudhI prakAzane karanArA, cakranA ArAsamAna goLa gAyanA mUtranA AkAravALA eka bhIMtane viSe pacIza ane bIjI bhIMtane viSe covIza ema kula ogaNa pacAsa mAMDalA, kAMkaNI ratnavaDe khaDInA peThe karela che. pachI ardhabharata jItavAne mATe jAya che. te jyAM sudhI jItIne Ave che tyAM sudhI ane cakravartI jIve che tyAM sudhI rahe che ane guphA paNa tyA sudhI UghADI rahe che, evI rIte khaMDaprapAtA guphAne viSe paNa jANavuM. 13. khaga-batrIza AMgula pramANavALuM, raNasaMgrAmamAM apratihata zaktivALuM, hoya che. 14. daMDaratna-ratnamaya, paMcalAke vajasAra, vyAyAmapramANa zatrunA sainyane mahAtrAsa utpanna karanAra, viSama, unnata bhUmibhAgane samAna karanAra, zAMti karanAra, manorathane pUrNa karanAra, sarva jagyAe apratihata zakti yukta ane nIce hajAra yojana praveza karanAra hoya che. cauda ratno pratyeka hajAra hajAra yakSothI adhiSThata hoya che, temAM senApati Adi sAta paMceMdriya che ane cakrAdika sAta ekaMdriya hoya che. (upadeza ekso traNa) paccakhANa kravAnuM vizeSa phala paJcakkhANaMmikae, AsavadArAiM huMti pihiyAI, AsavavuccheeNaya, taehAvocche yaNaMhavai // 1 // taehAvuccheeNaM, aulovasamo bhavemaNussANaM 259 - 259 For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 aulovasameNapuNo, paccakakhANaM havai suddhaM, // 2 // tatocaritadhammo, kammavivego apUvvakaraNaMtu tatto kevalanANaM, tattomokhkhovAsadAsokkho // 3 // bhAvArtha : paccakhANa karyuM chate AzravadhAro DhaMkAI jAya che baMdha thaI jAya che ane AzravadvAronA baMdha thavAthI tRSNAno nAza thAya che. tRSNAnA nAza thavAthI manuSyano atyaMta upazamapaNuM prApta thAya thAya che. ane tRSNAnI atyaMta upazAntithI paccakhANa zuddha thAya che, zuddha paccakhANathI cAritradharma udayaAve che ane cAritradharmanI prAptithI karmano vivekaAtmAthIkarmane alaga karavAnI buddhi thAya che, te thavAthI apUrNa kAraNa prApta thAya che. tenAthI kevalajJAna prApta thAya che ane kevalajJAnathI sadA sukhavALu mokSasukha prApta thAya che. sAraNAvAraNAceva, coyaNApaDicoyaNA / / sAvaUNIvivALI, savayAdihiThThiyA, zA. bhAvArtha : sAraNA, vAraNA, coyaNA, paDicoyaNA zrAvakoe paNa zrAvakone hitArthe ApavA. dharmakarmane vIsArIne saMsAramAM paudgalika sukhamAM rAcatA-mAcatA jIvone zreSTha dharmakarmanuM smaraNa karAvavuM te sAraNA kharAba saMgatimAM paDelA jIvone hitabodha ApI kharAba kartavyo karatAM hoya teno niSedha karAvavo te vAraNA, e uparokta niraMtara karatA hoya chatAM paNa kadAcita skUlanA thAya to tene kahevuM ke AvA uttama kuLamAM utpanna thayelA tamone zuM AvuM kartavya karavuM vyAjabI che ? AvI rIte upapola Apavo te coyaNA, vAraMvAra skUlanApAmanArA dhikkAra che tane ! dhikkAra che tArA avatArane ema gADha kaThaNa vacanovaDe karI tiraskAra karI preraNA karavI te paDicoyaNA. (upadeza eksocAra) | uttarottaraphaLanI prApti prazna-paryapAsanAnuM zuM phaLa ? uttara - zravaNa phala. prazna-zravaNa phalanuM zuM phaLa ? uttara - jJAna phala. For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prazna-jJAna phalanuM zuM phaLa? uttara vijJAna phala viziSTa jJAna prazna-vijJAna phalanuM zuM phaLa ? uttara - paccakhANa phala. prazna-paccakhANanuM zuM phaLa ? uttara-saMyama phala. prazna-anAzravanuM zuM phaLa ? uttara -tapa phala. prazna - tapanuM zuM phala ? uttara vIdAna phala karma nirjarA. prazna-vodAnanuM zuM phaLa ? uttara akriyA phala, yoganirodha. prazna-akriyAnuM zuM phaLa ? uttara -mokSa phala. itI bhagavatI aMge bIje zatake pamA uddeze gautamasvAmI pratye vIra bhagavAnanA uttaro. (upadeza ekso pAMcamo) AvatI covIzInA bAra cakravartIo tathA nava vAsudeva, nava baLadeva ane nava prativAsudeva nAM nAmo bAra cakravartI 1. dIrghadaMta, 2. gUDhadaMta, 3. zuddhadaMta, 4 zrIcandra, 5. zrIbhUti, 6. soma, 7. padma, 8. mahApadma, 9. darzana, 10. vimala, 11. vimalavAhana, 12. ariSTa. | nava vAsudeva 1. naMdi, 2. naMdimitra, 3. suMdarabAhu, 4. mahAbAhu, pa. atibala, 6. mahAbala, 7. bala, 8. dvipRSTa, 9. tripRSTha. nava baLadeva 1. bala, 2. vaijayaMta, 3. ajita, 4. dharma, 5. suprabha, 6. sudarzana 7. AnaMda, 8. naMdana, 9. padma. nava prativAsudeva 1. tilaka, 2. lohajaMgha, 3. vajajaMgha, 4. kesarI, 5. bali, 6. 261 For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prahalAda, 7. aparAjita, 8. bhIma, 9. sugrIva. | iti zrAddhadinakRtye. (upadeza ekso chamo) rANa be prakAranA che 1. dravyarAga, 2, bhAvarAga, dravyarAga be prakAre che. 1. prayogarAga, 2. vIstrasArAga. 1. kusuMbha, lAkSa, harIdrA, raMgIna vastrone viSe je dekhavAmAM Ave che te prayogarAga. 2. saMdhyAnA vAdaLAdika, tathA vRkSAdikane viSe je dekhavAmAM Ave che te vastrasArAga. 3 bhAvarAga, udIrNa vedanIya karma, je veLAe ane viSe je veda che te traNa prakAre che. 1 kAmarAga, 2. sneharAga ane 3. draSTirAga, 1. kAmarAga, 2 neharAga. duHkhe karIne tyAga karI zakAya che, chatAM te manuSyone thoDuM ja duHkha Ape che, paraMtu daSTirAga mahA pApiSTa che, te koI paNa prakAre choDI zakAto nathI, tene pApe manuSyo bhAna bhUlI duraMta saMsAra cakravAlane viSe dIrgha kAla sudhI paribhramaNa karyA kare che, mATe he mahAnubhAvo ! e traNe duSTa rAgono tyAga karI sukhI thAo. (upadeza ekso sAtamo) tIrthaviccheda jevI rIte cAra AMgalIyonAM traNa AMtarA thAya che, tevI rIte tIrthaviccheda saMbaMdhI covIza tIrthaMkara mahArAjAnA trevIza AMtarA thAya che, temAM AdinAthajIthI mAMDIne suvidhinAtha sudhInAM nava tIrthakaronAM ATha AMtarAmAM, tathA zAntinAthajIthI mAMDIne mahAvIra mahArAjA sudhInAM nava M262) For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tIrthakaronA ATha AMtarAmAM dharmano viccheda thayo nathI, paraMtu suvidhinAthajIthI mAMDIne zAntinAthajI sudhInA ATha tIrthakara mahArAjAonA sAta AMtarAmAM tIrthano viccheda thayela che. teno krama nIce mujaba che, 1. suvidhinAthajIthI zItalanAthajI sudhInA AMtarAmAM palyopamanA cothA bhAga jeTalA kALamAM tIrthano viccheda thayela che. te vakhate ahatu dharmanuM nAmanizAna nahotuM raheluM. 2. zItalanAthajIthI zreyAMsanAtha sudhInA AMtarAmAM palyopamanA cothA bhAga jeTalo kALa tIrthano viccheda thayo hato. 3. zreyAMsanAthajI vAsupujaya mahArAjanA AMtarAmAM poNo palyopama jeTalo kALa tIrthano viccheda thayo hato. 4. vAsupUjyajIthI vimalanAtha mahArAjanA AMtarAmAM palyopamanA cothA bhAga jeTalA kALamAM, tIrthano viccheda thayo hato. pa. vimalanAthathI anaMtanAthajI sudhInA AMtarAmAM poNo palyopama kALa tIrthano viccheda thayo hato. 6. anaMtanAthajIthI dharmanAthajI sudhImAM palyopamano cotho bhAga tIrthano viccheda thayo hato. 7. dharmanAthajIthI zAMtinAthajI sudhImAM palyopamanA cothA bhAga jeTalA kALamAM dharmano viccheda thayo hato. AvI rIte A avasarpiNI kALamAM kula poNAtraNa palyopama sudhI tIrthano viccheda thayo hato. dvAdazAMgI viccheda AdinAthajIthI mAMDIne, suvidhinAtha sudhInA ATha AMtarAmAM ane zAMtinAthajIthI mahAvIra mahArAjA sudhInA ATha AMtarAmAM eka dRSTivAdane choDI agyAra aMgo vidyamAna hatA. paraMtu suvidhinAthajIthI zAMtinAthajI sudhInA sAta AMtarAmAM poNAtraNa palyopama jeTalA kALamAM agyAra aMga dRSTivAda vigere tamAma 263 For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 nAza thayuM hatuM. sarvathA uparokta kALamAM viccheda gayeluM hatuM. ( upadeza ekso AThamo) tIrthakra mahArAjano dIkSAtapa A huMDAvasarpiNI kALamAM 24 tIrthakara paikI sumatinAtha mahArAjAe niraMtara bhojana karatA thakA ja dIkSA lIdhI hatI. vAsupUjaya mahArAjAe eka upavAsa karI dIkSA lIdhI hatI. | tIrthakra mahArAjAno kevaLajJAna tapa vAsupUjya mahArAjane eka upavAse kevaLajJAna thayuM hatuM, AdinAtha, mallinAtha, pArzvanAtha, nemanAtha mahArAjAone traNa upavAsane aMte kevaLajJAna thayuM hatuM bAkInA ogaNIza tIrthakara mahArAjAone be upavAsane aMte kevaLajJAna thayuM hatuM. | tIrthakra mahArAjAno mokSa tapa AdinAtha bhagavAna, cauda bhakta (6 upavAsa) karI mokSe gayela che. ajitanAthajIthI pArzvanAtha mahArAja sudhInA 22 tIrthakara mahArAjAo mAsakSamaNa karIne mokSe gaela che mahAvIra svAmI mahArAjAe be upavAsa karI mokSe gaela che. Iti pravacana sArodvAre (upadeza ekso navamo) AyuSyanI sthiti AyuSyanI sthiti jaghanya, aMtarmuhurta, utkRSTa tiryaMcanI garbhasthiti varSa, 8 manuSyanI garbha sthiti varSa 24. nAma varSa nAma manuSyanuM 120 hAthInuM 120 ghoDAnuM 32 thI 48 vAghanuM haMsanuM 1OO sihanuM 10) varSa 64 !' 264) 264 For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6O pa0 25. 24 25 25 12 vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kAcabAnuM 100 thI 1OOO sarpanuM 120 gadheDAnuM 24 geMDAnuM sArasanuM kaucaMpakSInuM kukaDAnuM bagalAnuM 6) samaLInuM DukkaranuM paO sasalAnuM 10 thI 14 haraNanuM uMTanuM bhesanuM gAyanuM 25 baLadanuM gheTAnuM 16 bilADInuM ghuvaDanuM (zIbarI) che suDAnuM 1ra thI 13 bapaiyAnuM rUpArela (cakalI)nuM 30 uMdaranu 2 thI 20 gharolInuM kAkIDAnuM cauridriyanuM 1 thI 6 mAsa kAnakaDIyAnuM pa0 12 thI 16 bakarInuM gIdhapakSInuM 1OO mAchalAnuM 100 thI10OOkAgaDAnuM 1OO vIMchInuM 6 mAsa jukaMsArInuM 3 mAsa kIDIyonuM 49 divasa zIyAlanuM 13 thI 24 (upadeza ekso dasamo) yugapradhAnanI gaNanA udaya yugapradhAna 3) kUtarAnuM 16 vaNI - 20 617 0 23 cha 88 1346 1464 1545 19OO ja ra 265 For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 89 1950 1770 100 101) 88O 85) 8O 445 1 1 1 2. 78 - 13 84 papa0 14 108 15 103 pa92 965 710 16 107 6papa 104 115 18 49) 19 233 395 2) 1OO 489 pa7) 99 pa90 40 49) (upadeza ekso agyiAramo) jIvanI kAyasthiti sUkSma pRthvI, apa, tela, vAla, vanaspati e pAMcanI sUkSma jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa asaMkhyAto kALa, kAlathI asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI, kSetrathI asaMkhyAto loka. bAdara kayasthiti 1. bAdara pRthvIkAya jaghanya aMtaramUharta utkRSTa 70 koDAkoDI For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sAgaropama, 3. bAdara tela, vAla, pratyeka vanaspati e traNenI jaghanya aMtaramUhUrta utkRSTa 70 koDAkoDI sAgaropama, 4. sUkSma nigoda tathA bAdara nigoda, e be maLIne, jaghanya aMtara mUhUrta utkRSTa aDhAi pudgala, 5. kSetrathI kAlathI anaMtathI utsarpiNI avasarpiNI 6. sUkSmanigoda bAdaranigoda pratyeka vanaspati e traNe maLIne kAyasthiti jaghanya aMtarmuhurta utkRSTa asaMkhyAtA pudgalaparAvartana, anaMtI utsarpiNI avasarpiNIe eka pudgala parAvartana thAya. vileMdriyanI kayasthiti beiMdraya, teiMdriya, cauradriyanI kAyasthiti, jaghanya aMtaramUhurta utkRSTa asaMkhyAto kALa. tiryaMca paMceMdriyanI kAyasthiti tiryaMca paMcedriyanI kAyasthiti, jaghanya aMtaramUhUrta utkRSTa 3 palyopama madhyama pUrva koDI pRthakatva, nArakInI kAyAsthiti eka ja jANavI, manuSyanI kAyasthiti 84 lAkha jIvAyonI devonI kAyasthiti eka ja jANavI, garbhasthiti 1. tiryaMco utkRSTa garbhamAM rahe to 8 varSa, tyArabAda mare ke, prasave iti tiryaMca garbhasthiti. 2 strIyonI utkRSTa 12 varSa garbhasthiti kahelI che, koIka pApI agara pittAdikathI dUSita agara devatAe sthaMbhAvela jIva 12 varSa garbhane viSe rahe che. 3. vaLI garbhanI sthiti 24 varSanI paNa kahelI che, 12 varSa garbhane viSe rahIne, marIne pharIthI te ja pugalamAM utpanna thaI ne, bIjA 12 varSa garbhane viSe rahe che, koIka kahe che ke 12 varSa garbhane viSe rahI maraNa 267 For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pAmI gayA pachI te ja garbhane viSe bIjo jIva utpanna thAya che, ne 12 varSe janma pAme che, evI rIte 24 varSa garbhanI sthiti kahelI che. | vede kAyasthiti 1. puruSa vedakAyasthiti 99000 sAgaropama 2 strI vedakAyasthiti 110 palyopama pRdhdhatva pUrva koDI 3. napusaMka vedakAsthiti anaMtI utsarpiNI avasarpiNI 4. paMceMdriyapaMcedriyapaNe raheto 10000 jhAjheruM (upadeza ekso bAramo) ekeMdriyAdika jIvone paNa maithuna saMjJA 1. strinAmano hara zabdone zravaNa karavAthI, vihara vRkSAdIkane pallavo tthA puSpo Ave che, tethI vanaspatine zravaNe drIyanuM jJAna spaSTa hoya che, te siddha thAya che. 2. manohara strInA mArelA kaTAkSa bANothI, tilaka vRkSane kusumAdika pragaTa thAya che, tethI te cakSuiMdriyanA jJAnanA cinhane spaSTa jaNAve che. 3. sugaMdhI vastuonA cUrNonA pANIthI mizrita pANInA siMcana karavAthI caMpaka vRkSane phUlo prApta thAya che, tethI te prANedriyanA jJAnanA cinhane spaSTatAthIsUcave che. 4. vividha prakAranA vastrAlaMkArothI suzobhita, AbharaNothI bhUSita jhAMjharano jhamakArathI raNajhaNATa karatI strIe, AliMgana karavAthI, azoka vRkSa vikasvara, navapallavita thAya che. 5. lajAmaNIne sparza karavAthI te saMkocAI jAya che. 6. sivAya pRthvIkAya pAro kUvAmAM rahevAthI ghoDA upara beThelI strInA mukhane dekhavAthI tenI pachADI doDe che, tethI te cakSuiMdriya jJAnanA cinhane spaSTAthI sUcave che. iti maithunasaM. jalAdika AhAranA upajIvanathI vanaspatyAdikane AhAra saMjJA che 268 For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 1. saMkocana valyAdikane hastano sparza karavAthI, sparzathI bhaya pAmelI te, avayavano saMkocapaNAne pamADe che, mATe tene bhaya saMjJA che. viraha, tilaka, caMpaka, azoka kezarAdikane maithuna saMjJA che, te dekhADI che mATe maithuna saMjJA che. 3. bilva palAzAdika, nidhinA upara paga sthApana kare che, tethI tene parigraha saMjJA che. 4. A saMjJA bhAvazruta vinA utpanna thAya nahi, te kAraNa mATe bhAveMdriya pAMcanA AvaraNanA kSapopazamathI, bhAveMdriya pAMcajJAna peThe, bhAvazruta AvaraNanA kSayopazama saMbhavathI dravya zrutanA abhAve paNa, ekeMdriyane je jeTaluM bhAva zrata hoya che, te hoya che ja. vizeSAvazyaka sUtre (upadeza ekso teramo) * alomAM ajIvanA be bheda AkAzAstikAya deza, pradeza, iMDAM aMdha nathI jo hoya, to lokAloka malI jAya. devalokyAM ajIvanA 10 bheda dharmAstikAya deza-pradeza, adharmAstikAya deza-pradeza, AkAzAstikAya deza-pradeza, pudgalAstikAya deza-pradeza skaMdha ane paramANuM. 10. aDhIdvIpamAM ajIvanA 11 bheda uparanA 10. tathA 1.kALano kula 11 thayA. muThImAM ajIvanA 13 bheda pAMca sUkSma sthAvaranAM, paryAptA aparyAptA, 10. bAdara vAyukAyanA paryApta aparyAptA, 2. M269 269 ~ For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 saMjJi manuSya paryApta 1 - kula 13 UDatI mAkhInA pagamAM jIvanA 13 bheda beThI mAkhInA pagamAM jIvanA 13. bheda sthira thayelI mAkhInA pagamAM jIvanA 12 bheda pAMca sthAvara paryAptA aparyAptA 10. bAdara vAyukAya paryAptA aparyAptA 2 - kula 12 (upadeza ekso caudamo) cauda rAjaloka pramANa lokanA madhyathI doDharAja, saudharmadevaloka UMcu che. 1. lokanA madhyathI aDhIrAja, mAheMdra cothA devaloka sudhI che. 1 lokanA madhyathI cAra rAja sahastrAra devaloka che. 1 lokanA madhyathI pAMca rAja bAramu ayyata devaloka che. 1 lokanA madhyathI sAta rAja lokAMta sudhI thAya che. 2 iti bhagavatI sUtre tathA yogazAstrAdI 7 Avazyaka sUtranI, niryukti cUrNa, saMghayaNa vigeramAM to nIce pramANe kahela che. prathamanA be devaloka sudhI, AThamuM rAja. trIjA cothA devaloka sudhI, navamuM rAja. pAMcamA chaThA devaloka sudhI dasamuM rAja. sAtamA AThamA devaloka sudhI, agyAramuM rAja nava dasa agyAra bAramA devaloka sudhI, bAramuM rAja. navagreveka sudhI, teramuM rAja. pAMcamA anuttaravaimAna siddha lokAMta sudhI, caudamuM rAja. 1 sAta narakanA sAta rAja nIce che. ekeka narakapramANe ekeka. 7 kula 14 rAja M270) 290 For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso paMdaramo) nigodanuM svarUpa A loka, asaMkhyAtA yojana pramANe che : dareka yojana saMkhyAtA aMgulavALo che dareka aMgulanA asaMkhyAta aMza (bhAga) pradeza che. dareka pradeze asaMkhyAtI nigoda che. dareka nigode anaMtA jIvo che. dareka jIvonA asaMkhyAtA pradeza che. dareka pradeze anaMtI karmanI vargaNAo che, dareka vargaNAe anaMtA paramANuo che. dareka paramANue anaMtA paryAyo che. dareka paryAyoe anaMtA varNa gaMdhAdika che, e prakAre jinezvara mahArAjAe nigodanuM svarUpa kaheluM che. nigodIyA jIvonA bhavo. eka zvAsozvAsamAM 17 jhAjherA bhavo kare che. eka mUhUrtamAM 6papa36 bhavo kare che. eka divasamAM 1966080 bhavo kare che. eka mAsamAM pa9892400 bhavo kare che. eka varSamAM 7077887), bhavo kare che. manuSyonAM zvAsozvAsa aMtamuhUrta (be ghaDImAM) 3773 zvAsozvAsa eka ahorAtrimAM 113190 zvAsozvAsa eka mAsamAM 3397pa700 zvAsozvAsa eka varasamAM 4 koTIlAkha, 7 lAkha 48 hajAra 800 so zvAsozvAsa so varSamAM 400 koTI lAkha 7. kroDa, 48 lAkha 40 hajAra zvAsozvAsa (271 271 For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso soLamo) irSAvahIyAnA micchAmi dukkamo jIvanA pa63 bhedo che, tene abhiyAthI mAMDIne, jIvane dasa prakAre pIDA thAya che, te dasa pade guNavAthI pa63) bhedo thAya, tene rAga ane dveSa, bee guNavAthI 12260 bhedo thAya. tene mana, vacana, kAyAnA yogothI guNavAthI 33780 bhedo thAya. tene karavuM, karAvavuM, anamodavuM, e traNe guNavAthI 101340 bhedo thayA. tene atIta, anAgata, vartamAnakALe guNavAthI 3040-20 bhedo thayA. tene arihaMta, siddha, sAdhu, deva, guru, AtmA e chaye guNavAthI 1824720 bhedo thayA. evI rIte sarva jIvone micchAmi dukkaDaM devo, vicArasittarI prakaraNanI TIkAmAM e uparokta bhAMgAne jANatA ajANatAe be bheda guNavAthI 3648240 bhedo thAya che. (upadeza ekso sattaramo) aDhArabhAra vanaspati lokazAstra, (381,1272,970) traNaze ekAzI kroDa, bAra lAkha, botera hajAra, navaze sIttera vanaspatiye eka bhAra thAya. pAThAMtare (381,12,170) traNa kroDa, ekAzI lAkha, bAra hajAra, ekaso sItera vanaspatie eka bhAra thAya. ekaikajAtarekaika, patrapracayato bhavet / proktasaMkhyairmaNairbhAra-ste tvaSTAdazabhuruhAM // 1 // 272 For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAtara vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bhAvArtha : ekeka jAtanA eka eka patrane ekatra karI tolavAthI uparalI saMkhyA jeTalA maNa thAya tyAre ekabhAra thAya, tevI aDhAra bhAra vanaspati kahela che. catvAro puSpAbhArA, aSTau ca phalapuSpitAH / syurvInAM ca SaDbhArA, zeSanAgena bhASitam // 2 // bhAvArtha : cAra bhAra phUlavALI, ATha bhAra phaLa puSpavALI, cha bhAra velaDIyo zeSanAga kahela che, e prakAre aDhArabhAra vanaspati kahI. pakSAMtare kaTukasya bhAracatvAri, dvau bhAraM tiktamucyate / trINi bhAraM bhavenmiSTaM, madhuraM bhArakayatram // 3 // kSAraM ca bhAramekaM tu, kaSAyaM bhArakadvayam / sa viSaM bhAramekaM tu, dvau bhAraM nirviSaM yathA // 4 // SaDbhArAH kaMTakAH jJeyAH, SaDbhArAzca sugaMdhakAH / SaDbhArAstu nirgaMdhAzca, bhArA naSTAdaza viduH // 5 // cArabhAraphulA viNa joya, phala viNa ATha bhAra jaga hoya / phalaphUle SaTbhAravicAra, ehavI vaNasai bhAra aDhAra // 6 // bhAvArtha : 4 bhAra kaDavI, 2 bhAra tIkhI, 3 bhAra mIThI, 3 bAra madhurI, 1 bhAra khArI, ra bhAra kaSAyI, 1 bhAra viSamayI, 2 bhAra nirviSamayI, 6 bhAra kAMTA, 6 bhAra suMgadhI, 6 bhAra nigraMthI, 4 bhAra phula vinAnI, 8 bhAra phaLavinAnI 6 bhAra phaLa phUla vALI evI rIte aDhAra bhAra vanaspatino vicAra kahela che. (upadeza ekso aDhAramo) Ala ane kSetrathI jJAna kALanI vRddhiye kSetranI vRddhithI thatuM avadhijJAna dekhe te kahe che. kALathI AvaLIno asaMkAtamo bhAga dekhatyAre kSetrathI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga dekhe. 273 bhAga-8 pharmA-19 For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kAlathI AvalImAM kAMIka ochuM dekhe, tyAre kSetrathI saMpUrNa AMgula dekhe. kAlathI saMpUrNa Avali dekhe tyAre kSetrathI pRthatva AMgula dekhe. kAlathI mUhUrta dekhe tyAre kSetrathI hAtha dekhe. kAlathI divasa dekhe tyAre kSetrathI gAu dekhe. kAlathI divasa pRthatva dekhe tyAre kSetrathI jojana dekhe. kAlathI pakhavADIyAmAM kAMIka ochuM dekhe tyAre kSetrathI 25 yojanA kAlathI saMpUrNa pakhavADIyuM dekhe tyAre kSetrathI bharatakSetra dekhe. kAlathI adhika mAsa dekhe tyAre kSetrathI jaMbUdvIpa dekhe. kALathI varSa dekhe tyAre kSetrathI manuSya loka dekhe, kALathI varSa pRthakutva dekhe tyAre kSetrathI rucaka dvIpa dekhe, saMkhyAtA kAle saMkhyAtA dvIpa samudra dekhe. asaMkhyakAle asaMkhyAtA dvIpa samudra dekhe. (upadeza ekso ogaNIsamo) kSapakmaNIno krama prathama anaMtAnuM badhI cAra kaSAya, mithyAtva mohanI, mizra mohanI ane samakitamohanI, e sAta prakRti khapAvI, pachI anukrame pratyAkhyAnI apratyAkhyAnI e be cokaDInA ATha kaSAyo napuMsaka veda strI veda hAsyAdiSaka, puruSaveda ane pachI saMjavalana krodhAdikane khapAve che, ATha kaSAya khapAvatAM, madhyamAM narakagati, narakAnupUrvI, tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, ekeMdriya jAti dvidriya jAti, trIdriya jAti, caturiMdriya jAti, Atapa, udyota, sthAvara nAmakarma, sUkSma sAdhAraNa, aparyAmi, nidrAnidrA, pracalA pracalA ane anyAdri, eTalI prakRtione khapAve che, 1. AmAMthI aparyAptinAma karma, 14 mAM guNaThANAnA dvicaraNa M274) For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 samaye khapAvavAnuM karmagraMthamAM kahyuM che ane te sivAyanI 16 prakRti, apratyAkhyAnI, pratyAkhyanA, kaSAyanI, be cokaDI khapAvatAM, vacamAM khapAve tema kahyuM che. 2. A 15 paikI 14 nAmakarmanI prakRtio, caudamA guNaThANAnA vicaramasamaye khapAve ema karmagraMthamAM kahyuM che. ane jinanAma, 14mAnA caramasamaye khapAve, ema kahyuM che karmagraMthanuM kathana anya graMthonI sAthe maLatuM che. pachI ATha kaSAyamAthI kahela zeSabhAga khapAve che. pachI vizrAMti laI kevalajJAna thavAmAM be samaya bAkI rahe tyAre pahelA samayamAM nidrA, pracalA ane nAmakarmanI, A pramANenI 15 prakRtio, devagati, devAnuM pUrvI, vaikriya zarIranA nAmakarma pahelA saMghayaNa sivAyanA bIjA pAMca saMghayaNo, ane potAnA saMsthAnA sivAyanA pAMca saMsthAno, tIrthaMkaranAmakarma ane AhAraka zarIranAmakarmane khapAve che, ane bIjA eTale chelle samaye, jJAnAvaraNIyanI pAMca prakRtio, darzanAvaraNInI cAra prakRtio, ane aMtarAyakarmanI, pAMca prakRtio kula 14 prakRtio khapAvI, kevaLajJAna pAme che e pramANe kSapakazreNInuM svarUpa che. (upadeza eksovIzamo) kyA guNaThANe zuM kSaya thAya ? cothuM guNaThANuM AtmA pAme tyAre maLa, karma, mela, paraThavavAno TAima zarU thAya che. cothe guNaThANe darzanamohanIyane traNa prakRti, ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDI maLI sAtano tyAga thAya. pAMcame guNaThANe, apratyAkhyAnI cokaDIno tyAga thAya. chaThThA guNaThANe, pratyAkhyAnI cokaDIno tyAga thA. sAtame guNaThANe, pAMca agara ATha pramAdano tyAga thAya 275) 275 For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AThame guNaThANe, azAtA Adi chano tyAga thAya. navame guNaThANe, prathama traNa veda ane saMjavalananA traNa kaSAya maLI cha prakRtino tyAga thAya. dasame guNaThANe,saMjavalana lobhanA aNunI, azuddha praNatI je rAga teno tyAga karAya. agyArame guNaThANe, mohanInI tamAma prakRti sivAya be athavA cAra prakRtino udaya TaLe (tyAga thAya) mohanIya karma sattAmAM rahe che, e guNasthAnathI caDatA nathI, paNa paDe che kadApi AyuSya pUruM thAya to sarvArthasiddha vimAne jAya che. bArame guNaThANe, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, ane aMtarAya-e traNa karmano tyAga thAya. terame guNaThANe, aghAtI cAra karmanI bahulatA, eTale sattAe paMcAzI prakRti rahI hatI temAMthI boMterano tyAga thAya. caudame guNaThANe, aghAti tera prakRtino tyAga thavAthI, samazreNie, bIjA AkAzapradezane pharasyA vinAlokAgre jAya, sAdI anaMta bhAge siddhamAM sthiti kare. vaLI paNa 7. darzana mohano kSaya sAtamA guNasthAne 3. AyuSyano kSaya sAtamAM guNasthAne, 34. prakRtino kSaya navamAM guNasthAne, 1. prakRtino kSaya dasamA guNasthAne, 18. prakRtino kSaya bAramA guNasthAne 7ra. (73) prakRtino kSaya cauda upAMtyasamaye, 13. (12) prakRtino kSaya caudameM aMtyasamaye che. 148 (276) 276 For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso ekvIsamo) matijJAnanA aThAvIza bhedo pAMca iMdriyo, ane chaThuM mana te jANavA nimittabhUta che, ne nimittanI nizrAye 1. vyaMjanAvagraha 2 arthAvagraha 3 IhAvagraha 4 apAyAvagraha 5 dhAraNAvagraha e pAMca bhedo. 1. vyaMjanA te sparzendriya, raseMdriya, dhrANedriya, zroteMdriya e cAra iMdriyo kahI temAM sparzendriya te tvacA zarIramAM sparza thAya, jIbhamAM rasa paDe te raseMdriya prANedrimAM gaMdha AvI paDe te dhrANendri,kAnamAM zabda AvI paDe te zroteMdri e cAra iMdriyo prApyakArI che, ane cahyuM ane mane e be aprApyakArI che, mATe temAM vyaMjanapaNAno asaMbhava che, ane bAkInI cAra iMdriomAM vyaMjana paNuM che, tethI prathama vyaMjanAvagrahanA cAra bheda avyaktapaNe thayA 4. 2. arthAvagraha te sparza thayo, svAda lAgyo, gaMdha Ave che, sAMbhaLIe chIe, e cAra ane pAMcamuM cakSuthI dekhe ane chaThuM ciMtavanA e cha manathI vyaktapaNe jANIe te arthAvagraha 6. ( 3 IhAvagraha. vicAraNA zakti te ihA karIe sparza thayo. paNa zeno ? uMdarano ke sarpano ? svAda lAgyo paNa kevo khATo ke madhuro ? madhuro to kharo paNa drAkSano ke sAkarano, gaMdha Avyo te surabhI ke durabhI, surabhI che, to caMpAno che, ke kevaDAno che, vaLI cakSue dekhI e chIe te manuSya ke tiryaMca che? agara ghauM, bAjarI vigere che, zabda sAMbhaLIe chIe te sarpa bole che ke kAgaDo bole che? manathI vicAre ke, ema nahi paNa Ama che, e cha bhede iMdriya, noiMdriyanI vicAraNA karavI, tenuM nAma IhA kahIe tenA cha bheda, te IhAvagraha. 4 apAyAvagraha, te nizcaya, A suMvALo sparza te sarpAdino che, ane uSNa te agnino che, khAruM te lUNa che, ane tIkhA te maracA che, je sugaMdhI Ave che te amuka vastunI che, ane dekhIe chIe te kIDI 277. For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ke kaMthavo che, sAMbhaLIe chIe te zabda, nagArAno che ke sAraMgIno che ane manathI nizcaya karyo ke A vAta Ama ja che, te apAyAvagraha 6. 5. dhAraNAvagraha te je e cha vastunuM,cha bhede jANapaNuM thayuM, te ghaNA kALe paNa bhUle nahIM. kAma paDyuM kSaya upazamapUrvaka, saMkhyAta asaMkhyAta kALa sudhI yAdI rahe che, e dhAraNAnA cha bheda thayA te dhAraNAvagraha kula 28 bhedo thayA. e aThAvIza bhedonA pratyeke eka eka bhedanA 1 bahu, 2 abahu, 3. bahuvidha, 4 abahuvidha Adi bAra bAra bhedo thAya che te kahevAya che. gItArtha mahAtmAnI dezanA sAMbhaLavA ghaNA loko ekatra thAya che, temAM kSapopazamanI vicitratAe koIka jIva ghaNAM zabdo grahaNa kare te bahu? ane koikajIva thoDA zabdo grahaNa kare te abahu 2 koIka jIva eka eka zabdanA paramArthane, syAdvAda pakSanI anekAMtatAne jANe bahuvidha 3 koika jIva thoDA bheda zabdArthapUrvaka jANe te abahuvidha 4 koIka jIva vacana zravaNa thatAM ja bhAvArthane samaje te kSipra 5 koIka jIva hetu dRSTAMte samajAvyA chatAM samaje te apri 6 koIka jIva uccAranI paTutAdi joI upadezakartAne paMDitamAne te saliMga 7 koIka jIva pUrvApara avirodhIpaNuM vastugate vastupaNAnI prarUpaNA, naya pakSe bhinna apekSA heya te heya, upAdeya te upAdeya, sAdhaka te sAdhaka bAdhaka te bAdhaka, nirjarAnuM kAraNa te saMvara, ane baMdhanuM kAraNa te Azrava, sakAma nirjarA te mokSanuM kAraNa ane bhavabhramaNa te baMdha, ema yathAsthiti bodha upayogika bhAva joine vacanapaTutAnI apekSA rAkhatAM, upadezakartAne paMDita mAne te aliMga 8 koIka jIva uttara pratyuttare zaMkAne chede nahi, azakti thai sthirabhAve zraddhA kare te asaMdigdha. 10 M278 278 - For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 koIka jIvane gurujIe ekavAra kahyuM, te bhUle nahi te dhruva 11 koIka jIvane vAraMvAra zikhAmaNa devI paDe te adhruva 12 e bAre bhedone pUrvokta aThAvIza bhedoe guNAkAra karatAM 336 bhedo matijJAnanA thayA. matijJAnanA bhedo ghaNAM che. e bhedo zrutanizcittajANavAM, kAraNa ke zrutajJAnanA vIza agara cauda bhedo kahela te dravyathI utpatti Adi AzrIne kahela che. have matijJAna che te zrutajJAnanuM kAraNa che, ane bhAvathuta che, te matijJAnanuM kArya che tathA mati te nirakSara che, ane zruta te sAkSara che. nirakSara te uccAraNa, je bolavuM, vacananuM pravartAvavuM tenA abhAve nirakSara kahIe, ane vacana pravRttiyoge sAkSara kahIe, te vacana nI pravRtti matijJAnAdikamAM nathI e zakti no zrutajJAnamAM che paraMtu matinA abhAve zrutajJAnAdi bhedo koI jIva pAme nahi, te kAraNathI matijJAna mukhya che paraMtu zruta vinAmati jJAnAdi bhedo che, te svapakSI ja hetu che, para eTale bIjA bhAIo bAIone upakAra karI zake nahi, parane upakAra karavAmAM to zrutajJAna vacanayoge pravartAvI yogya jIvane, haTha kadAgrahathI mukta karI tattva atattvano bheda jaNAvI, saraLatA meLavI, asaMkita karI, ajJAnapaNuM nivArI, samyapha saMvege samyagajJAna, ane samyagadarzana samakita je samakita pamADe, eTale thIbheda karavAthI zakti pAmavI, teno hetu thAya. e upakAranI barobarImAM, bIjA ghaNA upakAra karIe, te na Ave, e zakti zrutajJAnamAM vacanayoge che, mATe zrutajJAna che, te svaparaapekSI hetu che, te kAraNe zrutajJAna mukhya che, te zrutanA cauda bhedo kahe che, temAM prathama akSarazrutanA traNa bheda, saMjJAkSara, vyaMjanAkSara, labdhAkSara temAM saMjJAkSara, te aDhAra prakAranI lipI, akSaranA AkAre karI che, te prathama bheda 1 akAra Adi kAra akSara paryata bAvana akSara mukhe uccAravA bIjo bheda vyaMjanAkSara jANavo, e banne bhedo yadyapi apAnAtmaka che, tathApi zrutanA kAraNa hovAthI, upacAra karI tene 279 For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zrutajJAnanI saMjJA ApI che, 2. zabda zravaNa tathA rUpa rasanAdikathI arthaparijJAnagarbhita je akSaranI upalabdhi, te ladhyAkSara trIjo bheda jANavo. 2. akSaragruta te zirakaMpana, hastacAlana, pramukha samasyAe karI gamanAgamanAdika mananA abhiprAyanuM, parijJAna eTale jANavApaNuM tene anakSaragruta kahIe. 3. saMjJizruta te zrutasaMjJA, traNa prakAranI che, 1 dIrghakAlikI 2 hetuvAdopadezikI, 3 dRSTivAdopadezikI, temAM atIta, anAgata e ghaNA kALanuM citavanuM te dIrghakAlakiI saMjJA te saMjJI paMceMdriyane che ane je tAtkAlika ISTa aniSTa vastu jANIne, pravRtti ane nivRtti te hetuvAdo padezikI saMjJA, vikalaiMdriya asaMjJine che, ane kSAyopathamika jJAna karI samyagadraSTine dRSTivAdopadezikI saMjJA kahI che, e pramANe saMjJI zrata kahyuM. 4. asaMzrita, te iMdriyonA prayoga karI, bodha pAme tene asaMjJizruta kahIe. 5. samakitazruta aneka kAraNathI bodha pAmI, AtmasvarUpano jANa thai, graMthabheda kare tene samakitazruta kahIe. 6. mithyAzruta, te aneka vastune jANe-paNa AtmAne na jANe, na oLakhe, tene mithyAtvazruta kahIe. 7 sAdiSNuta, te pAMca bharata ane pAMca airAvata, e dasa kSetromAM avasarpiNI, utsarpiNI kALe, jaina tIrthe, sUtra siddhAMta pravarte eTale prathama tIrthakarane kevalajJAnAdi kSAyika bhAvanI labdhi prApta thAya, devadeveMdra maLI samavasaraNanI racanA kare, tIrthakaramahArAjA dezanA ApI. bhavya jIvone bodhabIja pamADI, gaNadharAdi caturvidha saMghanI sthApanA kare, gaNadhara deva, dvAdazAMgI siddhAMta race, tyAM zrutajJAnanI Adi kahIe te sAdizrutabheda. 8. saparyavasita zruta, te e tIrtha jinaMdra devanuM, pATaparaMparAgata cAlatAM viccheda pAme, tyAM te avasare te kALe, sUtra siddhAMtano aMta Ave, M280) For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 eTale nAza thAya, te saparyavasita zrata kahIe. 9 anAdi cuta, te pAMca mahAvideha kSetramAM, anAdi saMbaMdhe, avicchedapaNe sadAsarvadA jaina tIrtha pravarte che te anAdizruta kahIe. 10 aparyavasita zrata, te koI kALe jaina tIrthano, tathA dvAdazAMgI sUtra siddhAMtano aMta thayo nathI, thavAno nathI, AMtaro paDavAno nathI, te aparyavasitazruta kahIe. 11 gamikazruta sarakhA AlAvA, pAThoracyA che, dRSTivAdAdika sUtro siddhAMto jene viSe te gamikazrutakahIe. 12. agamikahyuta, te kAlika sUtranA peThe, sarakhA ALAvA pATho na hoya te sUtrane agamika zruta kahIe. 13. aMgapraviSTa kRta, te AcArAMgAdikathI, dRSTivAda paryata sUtrone, aMgapraviSTazruta kahIe. 14. anaMgapraviSTha eTale aMgabAhya zruta, te bAra upAMgAdika chedasUtro, paryannA, mULa, naMdI, anuyoga Adi sUtra siddhAMtone, tathA graMtha prakaraNAdika sarvene aMgabAhya zruta kahIe. avadhijJAnanA asaMkhya bheda che, ane saMkSepe cha bheda kahela che, te nIce pramANe - 1 anugAmI - jene je sthAne avadhijJAna upajayu che te sthAnethI bIjA dezadezAMtara jyAM jAya tyAM potAnA carmacakSunA peThe jANe dekhe te anugAmI avadhijJAna kahIe. - 2 ananugAmI-je kSetrane viSe avadhijJAna utpanna thayela hoya te sthAne ja potAnA kSaya upazamapUrvaka, kSetranI maryAdApUrvaka jANe ane dekhe, e kSetrane choDI AgaLa jAya to na dekhe, pAchA utpattisthAne Ave tyAre jANe dekhe, ejJAna kSetraozrI pratyeka kSayopazamanA lIdhe gharanA dIpakanI peThe utpattisthAnake ja prakAza kare, bIje na kare, te ananugAmika. 3 hIyamAna-te kSayopazamanI vizuddhiyoge, avadhijJAna utpanna thAya 281 For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che te kSaya, upazama bAhya bhAva, bAhyaramaNajoge, aLoTato thako, hAni pAme te kAraNejJAna paNa hAni pAme, tene hAyamAna-kSINa thatuM avadhijJAna kahIe. 4 vardhamAna-te avadhijJAna utpanna thayuM tyArathI vRddhi pAme che, jema agnimAM iMdhana nAkhavAthI vRddhi pAme che te ja dRSTAMte ramaNatAnA yoge, kSayopazama vRddhi pAmavAthI jJAna paNa vRddhi pAme che. 5 lokAvadhi jJAna - samagra cauda rAjalokane dekhe te lokAvadhi. 6 paramAvadhi-apratipAti, te utpanna thayA pachI aMtarmuhUrta kevaLajJAna upaje te paramAvadhi kahevAya. te jJAna vaDe samagra lokane alokamAM lokapramANa, asaMkhyAtA khaMDakavyA pramANe jANe dekhe, eTalI sattAmaryAdA paramAvadhinI che, paraMtu e jJAna pAmelA bahudhA te upayoga karatA nathI, kAraNa ke zreNigate, AThamA guNaThANAthI ja, avadhi manaH paryavano upayoga nathI, ane eka aMtarmuhUrtamAM to kevaLajJAna pragaTa karavuM che. te kevaLajJAna to targata bhAvamAM pariNAma pAmatA, etva zuddha svarUpa anubhavatAM pragaTe che, mATe upayoga to na kare paNa sAtamA apramatta guNaThANe upaje, te AThame jaI kSapakazreNi mAMDI, zukaladhyAnajoge ghAtI karma haNI, kevalajJAna pAme ema saMbhave che, e avadhijJAnanA cha bheda kahyA. e avadhijJAnane avadhidarzananI nizrA che, tethI jJAne karI jANe ane darzana karI dekhe, vaLI iMdranoiMdriyAdikanI apekSA vinA pratyakSa pramANe spaSTa, utkRSTa bhAge asaMkhyAtI utsarpiNI, avasarpiNI paryata atIta anAgata kALane dekhe che. manaH paryavajJAna, eka manuSya bhavamAM ja saMyati pade, sAtamA apramatta guNaThANe upaje che, te parabhave sAthe paNa jatuM nathI. tenA be bheda che - (1) Rjumati, ane (2) vipulamati. Rjumati te tirachu manuSyakSetramAM aDhIdvIpa lAge, ane Urdhva jyotiSI paryata adhoratnaprabhA M282 282 ~ For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prathama narakanA kSullaka pratara lage, ema UMcanIce aDhAraso yojanamAM rahelA, saMjJI paMceMdriya jIva, tenA manogata citavelA bhAvane jANe ane vipulamati, aDhI aMguLa kSetra adhika, paraMtu vizuddhapaNe vistArathI jANe che. utkRSTa bhAMge eka palyopamano asaMkhyatAmo bhAga, atIta anAgata kALane jANe dekhe che, e mana:paryavajJAnanA be bheda kahyA eTale kSaya upazamabhAve, traNajJAna ne cAra jJAna kahyA. te jJAnamAM matinA aThAvIza, zrutanA cauda, avadhinA che ane mana:paryavanA be maLI cAra jJAnanA pacAsa bheda kahyA. temAM je jJAna che te vizuddhipaNe yathArtha jANe che, ane je ajJAna che te malina che, tethI viparyAsapaNe, avaLA nesavALuM, ane savaLAne avaLuM, ema bahudhAthI viparIta jANe che te ajJAnI paNa kSayopazamanI adhikatA pAmatAM, jAtismaraNa. matijJAnano bheda che te pAme che. te jJAnanI sattA utkRSTa bhAge, atIta kALe gayA kALanA saMjJI paMceMdriyanA saMkhyAtA bhava potAnA jANe che, paraMtu avadhidarzananA abhAve dekhe nahi, e kSayopazamabhAva jJAna ajJAnanA bheda samudAye kahyA, paraMtu sarvajIvane prathama ajJAna mithyAtva hoya che, teno nAza thatAM graMthabhedapUrvaka cothe guNa ThANuM pAye samakita kahIe tyAM jJAna kahIe, te jJAnaprAptino hetu matizruta ajJAnano kSaya, upazama, jAtismaraNa Adi che, vibhaMga nathI, e kAraNathI adhikatA pAmatA matidhRta Adi jJAna pAmIe paraMtu kevaLajJAna pAmavuM teno hetukoNa che ? to mati zruta jJAna che, avadhi mana:paryava nathI, kAraNa ke kevaLajJAnanI prApti zreNigata zukaladhyAna dhyAtA thAya che, ane tyAM avadhimanaH- paryava jJAnano upayoga karatAM, zreNi vA zukaladhyAna najIka paNa AvatuM nathI, pUTha kare che, mATe kevaLajJAna pragaTa karavAnuM kAraNa to matiyuta jJAna che, te matizrutajJAnanA kSaya upazama samudAye be bheda eka pratipAti ane bIjo apratipAti, pratipAti te jJAnajoga vRddhi pAmelo AvaraNa, udayAgata prApta thaze chate, haNAI jAya ane jaDatA vRddhi pAme te zayopazamane pratipAti kahIe. have apratipAti te layopazama 283 For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jJAnayogamAM, jJAnAvaraNI prakRtino kSaya upazama thayelo che, eTale AtmAnA asaMkhyAtA pradeza che, temAM je je AtmapradezathI AvaraNa udayAgata vipAke prApta thayAM tene kSayopazama baLe kheravyA, nirja ne je je AtmapradezathI udayAgata AvaraNa prApta na thayAM tene upazamAvyA (bALyA), tenuM ja nAma kSayaupazama che, tyAM sattAmAM rahelA AvaraNa, kSapakazreNigate bhedajJAnanI, anaMtazakti, AThamA apUrvaguNaThANe pAmatAM AtmAnA sarva pradezothI ghAtakarmanAM AvaraNa calAyamAna karI mUkayA che, te udayAgata prApta thaIne sAmA Ave, tene potAnA jJAnajogane, abAdhApUrvaka pote haNe che, nijere che, ema karatAM karatAM, AtmAnA asaMkhya pradeza rahelA ghAtI karmanA AvaraNa prakRtidaLa chevaTe khUTe che. eTale AtmAnA asaMkhya pradeza ghAtI karmarahita thAya (nirAvaraNa thAya) tyAM kevaLajJAna pragaTe, te kevaLajJAne dravyathI, arUpIne rUpI, kSetrathI, lokane aloka, kALathI atIta, anAgata, vartamAna, bhAvathI utpatti vinAzane dhruvapaNe samasta padArthane kevaLa upaje, te ja samaye jANe, tene kevaLajJAna kahIe, dekhe, tene kevaLadarzana kahIe, te kevaLajJAna, kevaLadarzananI prAptino hetu, kSaya upasamabhAvano, apratipAti, mati, zrutajJAna joga upara kahyo che te apratipAti jJAnajogane, carmazarIrI eTale chelle bhave, sarve jIvo pAme che, e jJAnajoga samudAye pAMca bhede paripUrNa kahyo che, paraMtu nizrAvinA paripUrNa thAya nahi, te jJAnajogane, samakitanI cAritranI ane dAnAdika pAMca labdhinI nizrA che, te Atmika jANavI. (upadeza ekso bAvIsamo) 363 pAkhaMDIyo 180 bheda kriyAvAdIonA che. teo AtmAnI sAthe samavAya saMbaMdhe rahelI kriyAne ja mAnavAvALA hoya che. teo AtmAne mAne che, paraMtu samavAya saMbaMdhavALuM jJAna darzana mAnatA nathI. M284) 284 For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jIvAjIvAdi nava padArtho che, tene svapara be bhedothI guNavAthI 36 thAya, tene pAMca samavAye guNavAthI 180 thAya che. sva potAnA AtmAthI ja siddhi mAnanArA, para te paranA AtmAthI ja potAnI siddhi mAnanArA, sva nitya, sva anitya, para nitya para anitya. 84 bhedo akriyAvAdIyonA che. teo punya pApavarjita sAta tattvo mAne che, svapara e be bhedothI guNavAthI 14 thAya che, tene pAMca samavAyathI, tathA chaThThA yadaccha bhedathI guNavAthI 84 bhedo thAya che. teo vastunuM utpatti, anaMtara vinAzIpaNuM mAnanArA kSaNikavAdI hoya che. 63 bhedo ajJAnIyonA che. teo ajJAnadazAthI haTha kadAgrahavALA hoya che, tethI jJAnane ajJAnapaNe mAne che, jIvAdika navatattvano 1 satva, 2 asattva, 3 saasattva, 4 avAcyatva, pa saavAcyatva 6-7 saasaavAcyatva, navane sAte guNavAthI 63 bhedo thAya che, tene 1 satI, 2 asatI, 3 saasatI, 4 avaktavyatA bhAvonI utpatti e cAre meLavAthI, te sanmA cAra bheLavavAthI 67 bhedo thAya che. naiyAyikonA 3ra bhedo thAya che. teo AcAra liMga zAstrone dhAraNa karavAvALA hotA nathI, phakta vinaya pratipatti lakSaNa yukta hoya che. deva, rAjA, yati, jJAti, avira, adhama,mAtA, pitA ATha thAya te AThane mana vacana kAyA dAna-e cArathI guNavAthI 32 bhedo thAya che. teo jinavacana rahita mithyAdaSTi vyAsa, vAlmikI, AdinA zAstrothI, mULajJAnahIna rahI, daMbhAdikane sevana karIne potAnA matane sthApana karIne bIjA jIvone potAnI bhaMgajALane viSe phasAvanArA hoya M285 285 2 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso tevIsamo) gotra vicAra zrI mahAvIra svAmI mahArAjAthI 70 varSa pachI ane zrI pArzvanAthajI mahArAjanI chaThThI pATe zrI ratnaprabhasUrie jyAre mAravADanA zrImAlanagaranI (hAlamAM te nagarane bhinnamAla kahe che) te nagaramAM koI kAraNathI bhImasena rAjAno putra puMja, teno putra utpalakumAra, teno maMtrI AheDa, e banne jaNAe malI 18 hajAra kuTuMba sahita nIkaLI, je jagyAe hAlamAM jodhapura che te jagyAthI 20 koza dUra lagabhaga upakeza paTTana nAmanuM nagara vasAvyuM. te nagaramAM savAlAkha lokone zrI ratnaprabhasUrie zrAvaka dharmamAM sthApyA, te samayetenA 18 gotrone nIce mujaba sthApelA che. 1 tAhaDa gotrara bAphaNA gotra 3 karNATa gotra 4 valaharA gotra 5 morAla gotra 6 kulahaTa gotra 7 virahaTa gotra 8 zrIzrImAla gotra 9 zreSThi gotra 10 sucIMtI gotra 11 AicaNAga gotra 12 bhUri gotra 13 bhAdra gotra 14 cIcaTa gotra 15 kuMbhaTa gotra 16 DIMDu gotra 17 kanoja gotra 18 laghuzreNI gotra A aDhAre gotravALA, arasaparasa vivAhAdika karmane karatA hatA, khAnapAna karatA hatA, temAM keTalAyeka vANIyA hatA tathA keTalAyeka brAhmaNo hatA. temaja keTalAyeka rajaputo hatA evI rIte poravADa osavAla vaMzAdika sthApana karI gayela che. jeno banAvyA 1 haribhadrasUrijIye mevADa dezamAM, poravADa vaMza sthApana karela che. temano svargavAsa vikrama saMvata 185mAM graMthone viSe lakhelo che. 2. jineronAcAryajIe jayapura pAse khaMDevAla gAmamAM vIra thakI 643 varSe 82 gAmo rajaputonA tathA be gAma sonInA, kula 84 gAmone jaina karyA hatA. ane badhA khaMDevAla vANIyA jayapurAdika dezomAM M2860 For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sarAvagIkahevAya che ne te nAme oLakhAya che. 3 zrI lohAcAryajIe haMsArathI dasa koza dUra Avela phesalA para agrohA nAmanA nagaranA, ujjaDa TekarAo moTA moTA che, temA lagabhaga vikrama saMvata 207mAM rAjA agranA putrone, tathA nagaranA hajAro lokone jaino banAvyA che, nagara ujjaDa thavAthI tathA pAchaLathI rAjubhraSTa hovAthI, ane vyApAra vaNija karavAthI agravAla vANIyA kahevAyA. AvI rIte jaina dharmane pALanArI jAtiyo, mahAvIrasvAmI mahArAjAnA nirvANathI 70 varSa pachI vikrama saMvata 1575nI sAla sudhImAM, AcArya mahArAjA, jaina jAtiyone banAvelI che, kAraNa ke prathama cAre jAtivAlA jainadharmane pALavAvALA hatA. (upadeza ekso covIsamo) vinayanuM svarUpa cAra prakArano vinaya 1 AcAra vinaya, 3 vikSepaNa vinaya, 2 zratavinaya, 4 doSa parighAta vinaya, 1 vRtiyonA asamAcArane dUra kare, te AcAra vinaya kahevAya. AcAra vinaya cAra prakAre 1 saMyama samAcArI 3 gaNa samAcArI, 2 kapa samAcArI, 4 ekAkI vihAra samAcArI, 1 temAM saMyamane pote Acare ane parane grahaNa karAve, saMyamamAM sIdAtAne sthira kare, saMyamamAM udyamavaMtanI upara upabRhaNA kare te saMyama samAcArI. 2 pAkSikAdikane viSe pote tapa kare ane bIjAnekarAve, gocarI pote jAya ane bIjAne prere, te tapa samAcArI kahevAya che. 3 paDilehaNamAM, bALa vRddha glAnAdikanI vaiyAvaccamAM, pote yukta thaI, bIjAne tathA gaNane preraNA kare ane tema karavAmAM udyama kare te gaNa 287. For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 samAcArI kahevAya che. 4 ekAkI vihArapaNuM pote aMgIkAra kare ane bIjAne karAve te ekAkI vihAra samacArI kahevAya che. zruta vinaya 4 prakare 1 mithyAdraSTine mithyAtva mArgano tyAga karAvI, samyatva mArga grahaNa karAve. 2 samyakatva draSTivALA jIvone, gRhastha bhAvano tyAga karAvI dIkSA apAve. 3 sabhyatvathakI tathA cAritrathakI bhraSTa thayelane, pharIthI mULanI sthitie pahoMcADe, 4 pote cArItra dharmanI vRddhinI icchAthI, aneSaNIya tyAga kare, ane eSaNIyane aMgIkAra kare. | doSa parighAta vinaya 4 prakAre 1 krodha karelane dezanA ApI zAnta kare. 2 kaSAya viSayI duSTane, tenAthI nivartamAna kare. 3 AhAra pANI saMbaMdhI, parasamaya saMbaMdhInI AkAMkSAne dura kare. 4 pote krodhAdika doSonA AkAMkSArahIta thai, sArakArya anuSThAna kare, ane bIjAne karAve. 5 prakAranA vinayo 1 jJAna vinaya. 2 darzana vinaya. 3 cAritra vinaya, 4 tapa vinaya. 5 aupacArIka vinaya. 1 prabhujIe dravyAdika je pramANe kahelA che, tenI zraddhA karavI, te darzana vinaya kahevAya che. 2 temanuM jJAna meLavavAthI jJAna vinaya kahevAya che. 3 kriyA karavI te cAritra vinaya kahevAya che. 4 samyaka prakAre tapa karavo, te tapa vinaya kahevAya che. (288) 288 For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 5 aupacArika vinaya 2 prakArano che, 1 pratIrUpa yoga pUjanarUpa, 2 azAtanA vinaya. pratIrUpa vinaya 3 prakAre 1 mAnasika 2 vAcika 3 kAyika temAM mAnasika vinaya ra prakArano vAcika vinaya 4 prakArano, ane kAyika vinaya 8 prakArano che. mAnasika vinayanA 2 prakAra. 1 akuzala manano virodha karavo, eTale buruM ciMtavavuM nahi. 2 kuzaLamananI udIraNA karavI, eTale sArUM citavavuM. A rIte pratipatti rUpa traNa prakArano paNa vinaya kahelo che. vAcika vinaya 4 prakTara 1 hitakArI bolavuM, bIjA jIvonuM hita thAya tevuM bolavuM. 2 khapapUratuM ja bolavuM, nakAmuM ADuMavaLuM bolavuM nahi 3 madhura bolavuM, sAmAne priya lAge tevuM bolavuM, kaDavI bhASA na bolavI. 4 lokone anusaratuM bolavuM. kAyika vinaya 8 prakArano 1 guNIjana Avya UbhA thaI, tenA sAmuM javuM te abhutthAnavinaya. 2 tenA sAme be hAtha joDI ubhA rahevuM te aMjalIbaddha vinaya. 3. temane Asana ApavuM te AsanapradAna vinaya. 4. temanI cIja vastu laIne ThekANe mUkavI te abhigraha vinaya. 5. temane vaMdana karavuM te kRtikarma vinaya. 6. temanI AjJA sAMbhaLavA taiyAra rahevuM te zuzruSA vinaya 7. temanI pAchaLa javuM te anugamana vinaya. 8 temanI pagacaMpI karavI te saMsAdhana vinaya. M289) 289 bhAga-8 pharmI-20 For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 have temAM tavata 4 prakare. 1 sAMbhaLavuM, 2 jANavuM, 3 levuM, 4 pALavuM. 1 koIka ThagAro hoya ane vaMdana kare, tyAre A vinayapUrvaka uThIne sAmo jAya, ane jANavA mATe sAMbhaLe, paNa zAstranA banAvanAranA upara bahumAna na hoya, kAraNa ke bhArekarmI hovAthI Agama tathA sUtranA banAvanAra mahAupakArI chatAM paNa bahumAna dhare nahi. 2 bahumAna karato hoya, paraMtu vinaya vigere karI zake tevI zakti na hovAthI mAMdagIvALo hovAthI vinaya karI zake nahi. 3 je kalyANanA samUhane jaldI pAmanAro hoya te sudarzana zeThanI mAphaka vinaya bahumAnapUrvaka sAMbhaLe. 4 atibhArekarmI hovAthI saMsAramAM bahu paribhramaNanA kAraNathI vinayabahumAna rahita thaIne sAMbhaLe che, evA jIvone Agama pramANe cAlanArAoe kAMI paNa upadeza devo nahi. (upadeza ekso pacIsamo) duSkALa pachI viccheda zuM ? mahAvIrasvAmInA nirvANa pachI 1173 varSe bAra varSanA duSkALa pachI nIcenI vastuo viccheda pAmela che. 1. kalpavRkSanI hAni. 2. ciMtAmaNi ratnanI hAni. 3. viSApahAra maNinI hAni. 4 udyotakArI maNinI hAni. 5. suparAkramI maNinI hAni. 6. kAmakuMbhanI hAni. 7.kAmadhenunI hAni. 8. saMrohiNInI auSadhinI hAni. 9. adrazyakArI aMjananI hAni. M290) , For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 10. gardabhIvidyAnI hAni. 11. parakAyapravezavidyAnI hAni. 12. garUDa pakSInI hAni. 13 rAjahaMsa pakSInI hAni. 14. bhAraMDa pakSInI hAni. 15. tAlodghATinI vidyAnI hAni. 16. avasthApinI vidyAnI hAni. 17. aSTAMga nimittanI hAni. 18.zuddha svapna pAThakanI hAni. 19. vakra zikSita ghoDAnI hAni. 20. sahastrayobIsubhaTanI hAni. 21. kesarIsiMhanI hAni. 22. paMcavarNa suvarNanI hAni. 23. paMcavarNa sugaMdhika malanI hAni. 24. airAvaNa hastinI hAni. 25. aSTApada copadanI hAni. 26. daSTiviSa sarpanI hAni. 27. strIne siMhAdika svapranI hAni. 28. vidyAdharane gaganagamananI hAni. 29. tApasane siddhatapasyAnI hAni. 30.satI strInI hAni. 31. tapane pAraNe sonaiyAnI vRSTinI hAni. 32. brahmacArInA satvanI hAni, agni jaLa na thAya. 33. sAkSAt devadarzananI hAni. 34. agaMdhana kuLanA sarpanI hAni. 35. kRtrikA paNa diva dukAnanI) hAni. (291) For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 36. koTI dhvajo koTayAdhipatinI hAni 37. ardhacaMdra bANanI hAni. 38. agaMdhana kukuTa sarpanI hAni 39. ekalavihArI sAdhunI hAni. 40. saMmUcchima azva gajanI hAni. 41. kAsTamAM pakSakAraka kIlikAnI hAni. 42. suvarNapuruSanI hAni. 43. rasakuMpikAnI hAni. 44. rasasiddhikAraka auSadhinI hAni. 45. boMtera kalA zikhavAnI hAni. 46. rUpa palavaTAvAnI vidyAnI hAni. 47. svayaMvara maMDapanI hAni 48. rAjAne hajAra rANInI hAni. 49. padminI strInI hAni. 50. prAya sAdhune aMteuramAM praveza karavAnI hAni. 51. sAdhune vanavAsa vasavAnI hAni. para. uttama sAcA svapnanI hAni. 53. tapasvIne labdhinI hAni. 54. kiMpAka vRkSanI hAni. papa.rAkSasI manuSyanI hAni. pa6. motIcUgA haMsanI hAni. pa7. sonA rUpAnA koTanI hAni. 58. nAgadamanI auSadhinI hAni. pa9. citrAvalInI hAni. 60. caMdrakAMta maNinI hAni. 61. sUryakAMta maNinI hAni M292) 292 ~ For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 62. gozISa bAvanAcaMdananI hAni. 63. uttamottama suvarNanI hAni. 64. zItala chAyAvALA vRkSanI hAni. 65. sArA sArthavAhanI hAni. iti chUTakapatra. (upadeza ekso chavIsamo) koTIzilA svarUpa utsadhAMgulaniSpanna (u utsadha AMgule eka madhyabhava thAya che, ane cha madhyajavale pA hAtha che) eka yojana lAMbI, eka yojana pahoLI, eka yojana UMcI, koTIzilA nAmanI zilA che, te zilA bharatakSetre madhyakhaMDe magadhadeze dazArNa parvata samIpe, koTIzilAnA nAmathI prasiddha thaI rahelI te koTIzilA upara zrI zAMtinAtha mahArAjAdi cha tIrthakaronA, aneka koTI munivaro muktimAM gaelA che. te nIce pramANe che - 1 zAMtinAtha mahArAjanA cakrAyudha nAmanA prathama gaNadhara aneka sAdhugaNanA parivAra sAthe siddhipadane pAmelA che. tyAra bAda 3ra pATaparaMparA sudhI saMkhyAtI koTIo munivaro, te koTIzilAnA upara mokSe gayelA che. 2 zrI kuMthunAtha mahArAjAnA tIrtha saMbaMdhI, 28 pATaparaMparA sudhI, saMkhyAtA koTI munivaro te koTIzilA upara mokSe gayelA che. 3. zrI aranAtha mahArAjanA tIrtha saMbaMdhI, 24 pATa paraMparA sudhI 12 koTI munivaro te koTIzilA para mukti gayelA che. 4 zrI mallinAtha mahArAjanA tIrtha saMbaMdhI, 20 pATaparaMparA sudhI 6 koTI munivaro te koTIzilA para mokSe gayelA che. 5 zrI munisuvratasvAmI mahArAjanA tIrtha saMbaMdhI, 3 koTI munivaro ( 2930 293 For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 te koTIzilA para mukti gayelA che. 6 zrI naminAtha mahArAjanA tIrtha saMbaMdhI, 1 koTI munivaro te zilA para mukti gayelA che. bIjA paNa ghaNA munivaryo te zilAnA upara mokSe javAthI tenuM nAmakoTIzilA paDyuM che. te zilAne A huMDA sarpiNI kALamAM, utpanna thayelA nava vAsudeve anukrame upADelI hatI. 1 tripRSTa vAsudeve te zilAne DAbe hAthe upADI mastakanA upara chatranA peThe dhAraNa karI hatI. 2 dvipRSTa vAsudeve, te ja pramANe mastaka sudhI upADI hatI. 3 svayaMbhU vAsudeve, Doka sudhI UMcI karI hatI. 4 puruSottama vAsudeve, chAtI sudhI UMcI karI hatI. 5 puruSasiMha vAsudeve, peTa sudhI UMcI karI hatI. 6 puruSavara puMDarIke, kammara sudhI UMcI karI hatI. 7 datta vAsudeve, sAthaLa sudhI UMcI karI hatI. 8 lakSmaNa vAsudeve, DhIMcaNa sudhI UMcI karI hatI. 9 kRSNa vAsudeve DhIMcaNathI cAra AMgaLa nIcI UMcI karI hatI. A koTIzilA jaMbUdvIpamAM 34, dhAtakImAM 68, puSkarAImAM 68 kula aDhI dvIpamAM 170 koTI zilA che. (upadeza ekso satyAvIsamo) AtmA che, tenI siddhi ajJAnI-jIva che ke nathI,te kema jANI zakAya, kAraNa ke te pratyakSa dekhavAmAM AvI zakato nathI, mATe nathI ja. jJAnI-tamo AtmA nathI ema mAnazo to amo kahIzuM ke tamArA pUrvajo paNa nathI, kAraNa ke te paNa pratyakSa dekhAtA nathI. 294 For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ajJAnI-amArA pUrvajo hatA ane tene tatkAlavartI lokoe dekhelA hatA. jJAnI-to tamo paNa mAno ke AtmA che ja, ane tene tatkAla - vartI jJAniyoye dekhela che. ajJAnI-jJAnIyo hatA ke nahotA te koNa jANe che? jJAnI-jo jJAnIyo hatA ke nahotA AvuM kahezo to amo kahIzuM ke, tatkAlavartI loko hatA ke nahotA te koNa jANe che? ane tethI tamArA pUrvajo paNa hatA ke nahotA te koNa jANe che? mATe A bane tulya gaNAze. ajJAnI- tamo vicAro ke, pUrvajonA abhAve amo utpanna kevA prakAre thaie ? te anumAnathI pUrvajo hatA ane te vAta satya paNa che. jJAnI-to tamo paNa vicAro ke, jJAnInA abhAve satya evA AgamanA vacano kyAMthI hoya, mATe jJAniyo hatA ane jJAniyoye dekhela AtmA paNa che, te kema na manAya? arthAt manAya e prakAre AtmA che te sAbita thayuM, to pachI AtmAe karelA punya, pApanI paNa siddhi thAya che, anyathA jagatanA jIvonuM sukha duHkhapaNuM koI paNa rIte sAbita thatuM nathI. ajJAnI-janmasamaye zubha, azubha grahonA yoge punya, pApa utpanna thAya che. jJAnI- jo, grahonA yogathI punya, pApanI utpatti kahezo te graho paNa punya pApanA nimittabhuta gaNAze, kAraNa ke ahIM bIju nimitta dekhAvAno abhAva che ajJAnI-eka pASANanA be TukaDA, temAM ekanuM biMba, ane bIjAnuM pagathIyuM thAya che. ane ekamAM pUjayabhAvanA, bIjAmAM apUjyabhAvanA thAya che, te jema nimitta vinA thAya che tema sukha duHkho paNa nimitta vinA thAya che. jJAnI-tamo ema mAnazo to tema nahi bane, kAraNa ke biMbanI M25 295 ~ For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 pratiSThA karAvanAra paisA pAtra ane pratiSThita biMbanuM nAma, ane pagathIyAne viSe punya no abhAva, A banne hetu che. anyathA koI punyavAnanuM nAma tathA pratiSThA vinAnA biMba kema pUjAtA nathI, e prakAre pApInI mUrti, paganA prahAra karavAthI, tathA ghUMkanA uDADavAthI, viDaMbanA nyAya, vigere sthApana karavo paDaze, mATe jenAthI punya, pApa utpanna thayelA vidyamAna chetene koNa nivAraNa karI zakanAra che arthAt koI nahi. vaLI punya pApa bannenA kSaya thavAthI ja mokSa thAya che, te vacanathI AtmAnA peThe mokSa paNa che, te sarva prakAre siddha thAya che ajJAnI-mokSAdikanA hetuo to, hari, hara, brahmAdika devo, brAhmaNAdika, guruo, ane yajJakriyA yukta dharma ja che. jJAnI-je sakala kriyAkalApamAM kuzaLa hoya, paNa tattvatrayInA svarUpane, samyapha prakAre nahi jANavAthI, mAnanA AvezathakI hari, harAdine mokSanA hetubhUta mAnI bese, to uttara Apo. prazna, hari sarAgI che ke nirAgI, jo sarAgI kahezo to te amArA peThe mukti ApanAra nathI, ane uttaramAM nirAgI kahezo, to nAmAMtarathI vItarAga mAnavA ja paDaze kAraNa ke vItarAga sivAya bIjAmAM nirAgatA hoya ja nahi, e prakAre harabrahmAdikane viSe paNa mAnI levuM jJAnI-tamo brAhmaNAdika gurune, tAravAvALA mAnazo to prazna e upasthita thaze ke te pote tare che ke bIjAne tAre che, ajJAni-sva para bannene tAre che. jJAnI-brAhmAdika veSathI tAre che ke kriyAthI tAre che. ajJAnI-veSathI tAre che. jJAnI-veSa to naTAdika ane garUDAdikane janoI Adi rAkhavAthI hoya che to tene paNa guru mAnavA joie ajJAnI-kriyAthI paNa tAre che, jJAnI te kriyA, ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, akiMcana che ke anyarUpA. M296) 296 For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ajJAnI te kriyA anyarUpA che." jJAnI- te nahi bane, kAraNa ke, satyabrahma, tapabrahma, iMdriyani grahabrahma, sarvabhUta braNo, e brAhmaNanuM lakSaNa che, e pramANenI yuktithI brAhmaNane tAravAvALA kahI zakAya nahi ahiMsArUpa kriyAdikanuM brAhmaNapaNuM, amone paNa mAnya che, ane te mokSanA hetubhUta thaI zake jJAnI-tamo dharmane kevo mAno cho ? ajJAnI dharma to nAdanA, preraNArUpa che, jJAnI - te paNa ayukta che kAraNa ke preraNA yajJAdika kiyA pravartakavacanarUpa che ane yajJAdika kriyA hiMsAtmaka che. te kriyAne dharmarUpa kahevI te gaLIthI gharane raMgavA jevuM che. A vIkriyA kone hAsyanA sthAnabhUta na thAya, arthAt sarvene thAya che kahyuM che ke, yUpaM kRtvA pazUnhatvA, kRtvA rU dhirakardamam / yadyevaM gamyate svarge, narake kena gamyate ? // 1 // bhAvArtha : he mahAnu bhAva ? yajJasthaMbha ropIne pazuono vadha karIne rUdhirano kIcaDa karIne jo kadAca svarge javAnuM hoya to pachI narake koNa jaze ? juo satya yajJa, satyaM yUpaM tapo hyagniH, karmANi samidhopamaM / ahiMsAmAhuti dadyAdeva yajJaH satAM mataH // 2 // bhAvArtha : satyarUpI yajJathaMbha karIne, tArUpI agni saLagAvIne karmarUpI lAkaDA aMdara nAkhIne ahiMsArUpI Ahuti devI te ja kharo yajJa satya puruSoe mAnelo che. jo kadAca yajJakaratnI kriyAnA ane dravyanA vinAzane viSe yajJAcAryane svarganI prApti thatI hoya to dAvAnaLathI baLelAM vRkSone paNa svarga maLavuM joie. jo kadAca yajJamAM homelA pazuone svarga maLatuM hoya to mAne potAnA mAtA, pitA, kuTuMbAdikane paNa yajJamAM homI, svarga prApta karAvavuM 297 . For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 joie mATe ahiMsA te ja dharma kahevAya che, evuM thaye sate, mokSadAtA vItarAga, kriyAvAn bhavatAraka : / zarmadAyI dayAdharma, iti tattvatrayI sphuTam // 1 // satyaM brahma tapobrahma, brahmaceMdriyanigrahaH / sarvabhUtadayA brahma etatbrAhmaNalakSaNam // 2 // bhAvArtha : mokSane ApanArA vItarAga ja hoya che, kriyA karanArA guru mahArAja bhavathI tArI zake che, dayA dharma ja sukhane ApanArA thAya che, e traNa tatva phuTa cokhA kahelA che. 1 - (2) satya brahma kahevAya che, tapa brahma kahevAya che, iMdriyono nigraha karavo te brahma kahevAya che. sarva jIvonA upara dayArAkhavI te brahma kahevAya che, A uparyukta jene viSe hoya te ja brAhmaNa kahevAya che. (upadeza ekso aThayAvIsamo) jIvanuM lakSaNa jJAna-matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaparyava kevaLajJAna, matiajJAna, zrutaajJAna, virbhAgajJAna, e AThamAMthI game te eka be athavA adhika jJAna jene hoya, | darzana-cakSu, acakSu, avadhi, kevala e cAra darzanamAMthI eka athavA adhika hoya, cAritra - sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta, dezavirati tathA avirati e sAta prakAranA mArgaNAnA bhedamAMthI game te hoya, tapa-dravya ane bhAva, dravya tapa be prakAranA che bAhya ane atyaMtara, temAMthI game te tapa hoya, vIrya-sakaraNa, (iMdriyonA sAmarthyarUpa) akaraNa AtmAnuM vIrya, vIrya hoya, 298 For Personal & Private Use Only --299 rU. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 upayoga-pAMca jJAna, traNa ajJAnanA, cAra darzananA e bAra upayogamAMthI game te be agara tethI adhika hoya tene jIva kahIe. (upadeza eksone ogaNatrIzamo) jIvonI gati 1. jIvone mAranAra, paradhana tathA parastrIno nAza karanAra, caMDa, mahAAraMbha, mahAparigrahane viSe Asakti yukta, munimahArAjAnI niMdA karanAra, kharAba AhArano bhakSaka, raudra pariNAmI, mithyA daSTijIva, taMdulIyA macchanI peThe, duHkhadAyaka narakane viSe jAya che. 2. asaMzI prathama narake jAya che, sarisRpa, bhuja parisarpAdika bIjI narake jAya che, khecara, pakSIo trIjI narake jAya che, siMhAdika cothI narake jAya che, sarpAdika, pAMcamInarake jAya che, strIo, chaThThI narake jAya che, manuSya ane matsAdika sAtamI narake jAya che, e rIte narakane viSe utkRSTathI utpatti kahI che. 3. ArtadhyAnane vaza thayelA, parane duHkha utpanna karanArA, bahu ja kapaTakriyA karanArA, moha, tathA ajJAnamAM tatpara rahelA jIvo marIne tiryaMco thAya che. 4. je alpakaSAyI hoya, dAna devAmAM udyamavaMta hoya, kSamA, vinaya, mArdavAdika guNovaDe pradhAna hoya, dAkSiNyatAne viSe tatpara hoya, temaja prakRtithI bhadrikabhAvI jIvo manuSyapaNuM pAme che. 5. jeo mahA vratadhArI hoya, dezavirati hoya, avirati samyagadaSTi hoya, paramAtmAnI pUjA karavAmAM tatpara hoya, dAna devAmAM rakta hoya, bAla tapasvI hoya, akAmarnirjarA karanArA, pariNAmanI vizuddhivALA, manuSyo ane tiryamaMco devagatinA AyuSyane bAMdhe che. 6. sAdhu, saudharmathI sarvArthasiddhi yAvat jAya che, zrAvaka saudharmathI azruta bAramA devaloka sudhI jAya che, vyApana darzana mithyAdaSTi muni liMgadhArI abhavi jIvo raiveyaka sudhI jAya che, tiryaMca paMceMdriya guNadhArI 299 For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AThamA sahastrAra devaloka sudhI jAya che parivrAjakAdi pAMcamA brahma devaloka sudhI jAya che, ane tApaso jyotiSImAM jAya che. - 7. bAlatapasyAne viSe pratibaddha thayelo, utkRSTa krodhane dhAraNa karanAro, tapakarma vaDe garvamAM magna thayelo, vairabhAvane dhAraNa karanAro, marIne asurakumAramAM jAya che, 8. gaLAphAMso khAnArA, viSanuM bhakSaNa karanArA, agnimAM baLI maranArA, pANImAM DUbI maranArA ane sudhAtRSAnI vedanAne sahana karanArA jIvo marIne vyaMtaro thAya che. 9. azaThA, saralA, zreSThavinayavALI, sArA svabhAvavALI alpalobhI, kSamAyukta, satya vaktA, saralatAvALI, capaLatArahita, AvA guNavALI strIo puruSavedane bAMdhe che, strIo marI puruSo thAya che. 10. jUThAkalaMka caDAvanAra, asatyanuM bhASaNa karanAra, caMcaLa svabhAvavALo, sAhasa kArya karanArA, parane ThaganArA puruSa marIne strIno avatAra pAme che. 11. je krUra mANasa ghoDA pADA, baLada ityAdika jIvonA nilaMchanAdika karma kare che ane je mANasa utkRSTa mohI hoya che te napuMsaka thAya che. 12. pRthvIkAyAdika jIvonI hiMsA karavAmAM rakta para lokane nahi mAnanArA, ati saMkaliSTa karma karanAra mUDhapuruSa, alpa AyuSyavALo thAya 14. je mANasa tuSTamAna thaI, sAdhuone asaNaM, pANaM, khAimaM, sAima, Asana, vastu, vastra, pAtra kaMbala auSadha, vigere Ape che te bhogI thAya che. 15. je potAnuM hoya, ne Ape nahiM kharAba Ape, ApeluM kahI batAve, ApeluM hArI jAya,tathA ApanArAne niSedha kare ApanAranI niMdA vikathA kare, ApanArane kubuddhi ApI IrSyA kare te mANasa bhoga rahita 300 For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 thAya che. 16 je mANasa nirguNI chatAM abhimAnane dhAraNa kare, potAnA AtmAnI prazaMsA kare, ane guNathI bharelAnI niMdA kare che te abhimAnI mANasa, viDaMbanA pAmanAra durbhAgI puruSa thAya che. 17. je deva gurU dharmanI bhaktimAM rakta hoya, komala bhASaNa karanAra hoya, vinaya, kSamAmAM tatpara hoya, sarvalokane priya karanAra hoya te mANasa subhaga thAya che, 18. je mANasa vAMcanAro, bhaNanAro, zravaNa karAnAro, bodha ApanAro, siddhAMta ane gurunI bhakti karanAra hoya te buddhi mAna thAya che. 19. je mANasa tapaane jJAna guNovaDe vRddhi pAmelane tiraskAra kare, tene vAMcavA, bhaNavA, zravaNa karavAmAM aMtarAya kare, te marIne duSTa buddhivALo mUrNa thAya che. 20. je mANasa pakSIonA baccAne viyoga karatA nathI, tathA prANione viSe dayA kare che tenAM bALako maratA nathI. 21. je mANasa pote dekhelA ane nahi dekhelA paranA chidrone khoLe che, paranA marmavacanane bole che, tathA zobhAmAna sthAna, sukha, vigerethI bhraSTa karavAmAM tatpara rahe che te anArya mANasa marIne janmathI aMdha thAya che. 22. je mANasa nahi sAMbhaLyA chatAM sAMbhaLyuM che, ema bolanAra hoya, cADI khAnAra hoya. lokonA pAse dharmavirUddha kahenAra hoya, paranI vAta karavAmAM tatpara hoya, tathA pArakAnA durguNo sAMbhaLanAra hoya te marIne bahero mUMgo thAya che. 23. je mANasa jIvone chedana, bhedana, aMkana, nAthana vigere prakArathI duHkha denAra hoya, te bahu ja rogI thAya che. tenAthI viparIta hoya te nirogI thAya che. 301 301 ~ For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 24. je mANasa paisA upArjana karanArane aMtarAya karanAra hoya paradhana haraNa karanAra hoya, paradhana haraNa karavAmAM atyaMta gRdhdha hoya, paranI thApaNa oLavanAra hoya, ane paranI thApaNa oLavI khAI janAra hoya te nizcaya durgatimAM jAya che. 25. je mANasa ghoDA, uMTa, baLada, gadheDA, pADA vigere upara bahu bhAra bharanAra hoya, temaja pIDA karanAra hoya, tathA manuSya jAtine pIDA karanAra hoya te marIne vAmana thAya che. 26. je mANasa sAdhuonI AjJA na mAne tathA temane vikSobha kare te AMgalIyo vinAno vAmana, kunna thAya che, tene koIpaNa prakArane sthiratA ane zAMti rahetI nathI. 27. je mANasa tapa ane zIyala guNa dhAraNa karanAranuM, viparItavAkuM ke asatya bolanAra hoya, te durgadha mukhavALo TuMkI jIbhavALo buTho ane zarIramAM ghAtAdikavALo thAya che. 28. je mANasa madhano ghAta karanAra, agni dAha karanAra, strIno vadha karanAra , ane bAlavanaspatino ghAta karanAra hoya te marIne kuSTi thAya che. (upadeza ekso trIsamo) siddha zilA kevI ? siddhanA jIvonIgati, sthAna, varNa, paridhi, avagAhanA vigere jaina siddhAMtomAM nIce pramANe kahelI che. gati 1. tuMbaDu, eraMDa phaLa,agni, dhUma, dhanuSyathI chUTelA bANanA peThe pUrva prayogathI siddhonI gati che, alokathI pratihata bane, siddhanA jIvo lokAgramAM rahe che teo IMha zarIrane choDIne tyAM jaI siddha thAya che. sthAna - 2. sarvArthasiddha vimAnathI 12 yojana para te siddhazilA che ane M302 For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 iSatnAbhArA zilAthI, eka yojana para lokano aMta che, varNa 3. nirmala pANInA biMdu jevI, barapha, gokSIra ane motInA hAra sarakhA varNavALI arthAt sarvathA dhoLI ane UMdhA chatranA AkAre rahelI siddhazilA jinezvara mahArAjAe kahelI che. paridhi 4. te siddhazilAnI paridhi, 1 kroDa, 42 lAkha 30 hajAra, 249 yojananI che, sthUlasUkSmapaNuM 5. siddhazilA, bahu deza madhya bhAgamAM eTale pUrA vacamAM 8 yojana jADI che ane cheDAomAM jhINI eTale aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI avagAhanA 6. te siddhanA jIvone zarIra nahi hovAthI, siddha jIvonA jIvapradezathI, avagADha thayelA AkAzapradezarUpe iMDAM levAnI che. iti dharmaratna prakaraNa gAthA 1 thI 6 anaMta maLasthiti 7. IzastrAgabhArAnI uparanA yojanano chello koSa (gAu) je che, te koSanA chaThThA bhAgamAM siddhanI avagAhanA che, 1. temAM 333 dhanuSya, ane ekatRtIyAMza bhAga, eka dhanuSya no trIjo bhAga, utkRSTI avagAhanA che. 2. ane cAra hAthamAM eka tRtIyAMza bhAga kamatI te madhyama avagAhanA che. 3. ane eka hAtha e ATha AMgaLane jaghanya avagahAnA che, e tamAma avagAhanA, zelezIkaraNa karatI vakhate rahelA zarIra iti dharmaratnaprakaraNe chellA upasaMhAramAM gAthA 1, 2, 3. 303 For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 siddhAnta anyatra 500 dhanuSya pramANa dIrgha ane be hAtha hrasva madhyama agara chellI avasthAne viSe vicitra saMsthAna hoya, tenA trIjA bhAge hInA siddhonI avagAhanA svaavasthAnA bhAge tIrthakaragaNadhara mahArAjAe kahelI che. 333 dhanuSya ane eka dhanuSyano trIjo bhAga utkRSTI avagAhanA kahevAya che. zaMkA, nAbhirAjAnuM zarIra parapa dhanuSyanuM hatuM, ane mArudevInuM paNa teTaluM ja hoya to 350 dhanuSya avagAhanA thAya, tenuM kema? uttaraH strIyo uttama saMhananavAlI chatAM paNa potapotAnA kALanI apekSAe puruSo karatA kAMika nIcA zarIravALI hoya che, tethI nAbhirAjAthI mAdevI nIcA zarIravALA hatA, tethI temanuM zarIra 500 dhanuSya bolavA kahevAmAM kAMI paNa vAMdho Avato nathI. vaLI hastinA skaMdha upara beThelA hatA tethItemanA aMgopAMga saMkucita hovAthI avagAhanA vadhAre paDe nahi. iti bhASyakAra vaLI kumAraputranuM zarIra 2 hAthanuM hatuM, ane sAta hAtha UMcA zarIravALAne paNa yaMtrapalaNAdikamAM saMkucitapaNAthI avagAhanA vadhAre paDe nahi, e prakAre siddhanA jIvo jANe, dekhe che, ahIM zarIrane tyAga karI, jIva manuSya bhavathI sAta rAja UMce jayA lokano aMta thAya che tyAM jaI siddha thAya che ane sAdianaMta paNe mokSanA anaMtA sukhano anubhava kare che. prazna : caudame guNasthAne to, AtmA akriya hoya che, to sAta rAja UMce javAnI kriyA kema kare che ? uttara : jo ke akriya che, to paNa pUrvanI preraNAe karIne, tuMbaDInA dRSTAMtathI, jIvamAM dharmAstikAya madhye cAlavAno je svabhAva rahelo tethI karI karma rahita hovA chatAM paNa jyAM sudhI dharmAstikAya hoya tyAM sudhI svabhAvathI ja jAya che. 304 For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prazna : lokanA aMta pachI je aloka che tyAM mokSano jIva kema jato nathI ? uttara : alokamAM dharmAstikAyano abhAva che, tethI tyAM jIvanuM AvAgamana thaI zakatuM nathI. prazna : mokSano jIva adhogatimAM, tathA tiracchi gatimAM kema jato nathI. uttara : jema kAdavathI bharelI tuMbaDIno kAdava pANIthI jyAre dhovAI jAya che tyAre tuMbaDI jema ADI avaLI nahi jatA, pANInI siddhi sapATI para ApoApa AvI jAya che, temaja AtmA karmabhArathI halako thaI javAthI, ane rmarUpa kIcaDa dhovAI javAthI, tathA bIjA jIvonA peThe tene karma preraka nahi hovAthI, nIcoke ADoavaLo nahi jatAM, TheTha upara lokanA aMte jaI siddha avasthAne prApta thAya che. prazna : siddhanA jIvone karma kema lAgatAM nathI ? uttaraH karmabaMdhananuM mUla, kAraNa, zarIra, mana, vacana, kAyAnA yogo ane ajJAna che, paraMtu te to siddhanA jIvone hotA nathI, mATe siddhanA jIvone karma lAgatA nathI, kAraNa ke te siddhanA jIvone, karma grahaNa karavAno yoga nathI, kAraNa ke je zarIra che te pUrvakRta karmono udaya Avela piMDa che, ane tenI aMdara jIvanuM je sUkSma zarIra che, te zarIramAM pUrve upArjana karelA, anaMtA karmo dUdha ane pANInA peThe malelA che, ane tene lIdhe navA paNa anaMtA karmo maLe che. have je sUkSma zarIra che, te tejasa ane kArpaNa zarIra kahevAya che ane tenAthI navIna karmo grahaNa karAya che. te zarIrono siddhanA jIvone abhAva che, tethI te siddhAtmAo karmone grahaNa karatA nathI. vaLI karmone grahaNa karavAnuM kAraNa rAgadveSa che te siddhomAM nathI. te siddhAtmA jayoti ciAnaMdabharathI sadA kALa tRpta hoya che. tene sukha duHkhanI prAptinA kAraNabhUta, kALa, svabhAva Adi prayojakono sadA abhAva ja che. 305. bhAga-8 - 21 For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vaLI siddhAtmA sadA kALa niSkriya che, athavA siddhAtmAnuM sukha vedanIya karmanA kSayathI utpanna thayeluM anaMta che, ane karmo sAMta (sthiti pUrI thaye nAza pAmelA) che, tethI paNa atulya mAnane lIdhe, karmo siddhanA sukhanA hetubhUta thaI zake nahi. tAtparya e che ke siddhAtmA karmone grahaNa karatA nathI, jema lokamAM sudhA tRSAthI mukta evA, tRpti pAmelA jIvane kALa maryAdA hotI nathI, jema jIteMdriya saMtuSTa yogIne kAMipaNa grahaNa karavAthI vAMcchA hotI nathI, jema pUrNa pAtramAM kAMI paNa samAI zakatuM nathI, tema ciMdAnaMda amRtathI sadA niraMtara paripUrNa siddhAtmA, kiMcit paNa karmane grahaNa karatA nathI. vaLI jema manuSyane AzcaryakAraka nRtyanA dekhavAthI sukha thAya che tema siddhonA jIvone A vizvanA vartamAnarUpa nATakanA dekhavAthI, jJAnanA AnaMdathI nitya sukha thAya che. | mukti saMbaMdhI prazno prazna-muktimAM anna, pANI, tela phulela aMtaragADI, vAhana, ghaDA, puSpamAlA trimAdika vigerenuM sukha kAMIpaNa nathI chatAM tamo muktimAM anaMta sukha zA mATe kaho cho ? uttara : amo tamone prathama prazna karIe chIe ke - prazna - khAnapAna zA mATe che ? . uttara : sudhA tRSAnI zAnti mATe che. prazna-tela phulela, aMtara, puSpamAlAnuM sevana zA mATe che ? uttara : AtmAne AnaMda levA mATe prazna striyAdika zA mATe che ? uttara : AtmAne duHkhathI mukta karI tamAma iMdriyone tRpta karavA mATe. prazna - gADI ghoDA vigere zA mATe che ? uttara : AtmAne anAbAdhatA svAthyapaNuM utpanna karavA mATe, M3060 For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AvuM sAMbhaLI pratha praznakArakane zAstrakAra mahArAjA uttara Ape che ke siddhanA jIvone to kSaNe kSaNe svAthyaja che, kAraNa ke temane zarIra nahi hovAthI uparokta kAMIpaNa vastunuM prayojana rahetuM nathI. te to kSaNe kSaNe sukhanI laheromAM ramyA kare che, kAraNa ke jene roga thAya che, tene auSadhanI jarUra paDe che, jene zIta ThaMDI lAge che tene agnisevananI jarUra paDe che, jene kharajavAno roga thAya che tene khaNavu, khaMjavALavuM paDe che. paNa uparyuktamAMthI jene kAMI paNa nathI tene kAMI paNa karavAnI jarUrI rahetI nathI. tevI ja rIte siddhanAM jIvone zarIrAdika nahi hovAthI khAnapAnAdikanI kAMI paNa jarUra rahetI nathI, jene parama sukha prApta thayeluM che, jene avinAzI sukha maLeluM che tene bIjA sukhanuM kAMIpaNa prayojana rahetuM nathI. vaLI saMsArI jIvone khAna, pAna, phulela, tela, aMtara, puSpamAlA, strIyAdika vigerenuM sukha che, te paNa vinAzI che, eTaluM ja nahi paNa pariNAme tetamAma sukha AtmAne du:kha dAyaka che, kAraNa ke temanA sevanathI zarIra iMdriyonI hAninA sAthe, vividha prakAranA rogAdikanI prApti thavAthI, ane valI tamAmanA upara rAgAdikanI prApti utpanna thavAthI, AtmAne sarvathA prakAre baMdhanabhUtaja che, ane siddhanA jIvone to rAgAdikanA abhAvathI, sarvathA prakAre viSayAdikanI AkAMkSA rahitapaNuM hovAthI, tathA duHkhAdika pratikAranI kriyA varjita niSkriyarUpa sukha hovAthI, temaja anaMta jJAna, darzana vIryarUpa AtmAne akhaMDa sukha hovAthI, sasArajanya koI paNa prakAranA sukhanI paravA rahetI nathI, ane tethI ja mokSane viSe je anaMtasukha che, te sukhane siddhanA kevalajJAni jIvo ja bhogave che, ayogIyo, akevalIyone te zrutigocara, temaja daSTigocara kadApi kALe thatuM nathI. siddhanA jIvone anaMta sukha 307) 307 * For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prazna-kevalajJAnI mahArAjA siddhanA jIvonA sukhane kahI zakavA zaktimAna kharA ke ? uttara - kevalajJAnI mahArAjA jANatA chatAM paNa siddhanA jIvonu sukha dravya jIvo pAsekahI zake nahi, siddhanA jIvone je sukha che te sukha manuSyane, cakravartIyone teja devatAone paNa nathI, traNakALanA devatAonA sukhane ekatra kare, tene sarva kALanA samaye guNatA anaMtaguNA thAya, tene ekeka AkAzapradeze sthApana kare. evI rIte sakala AkAzapradeze pUrNa kare te anaMtA thAya, tene anaMta varge guNatA, anaMtAanaMta kare, to paNa muktinA sukhane tole Ave nahi. 1 sarva karmone bALIne siddha thayA tethI siddhA. 2 ajJAna nidrAthI sUtelA jagatanA jIvone jIvAdirUpa tattvone bodha karI buddha thayA tethI buddhA. 3 prazna-te to saMsAra mokSa upara tyAgathI koI rahe. uttara : nahi, nahi saMsAranA pAragAmI thavAthI pAragatA. 4 jJAna darzana cAritrathI caturdaza guNasthAna prApta karI gayA tethI paraMparAgata 5 zarIranA abhAvathI kramakavacone tyAga karavAthI ajarA-anubhavavA siddha thayA iti siddhAnta mukti ane saMsAranI vadhaghaTa saMbaMdhI. prazna: anAdikALa sudhI mukti mArga vaheto raheze? to pachI saMsAra khAlI thaI zake ne nahi ? uttara : AvI zaMkA karavAnI jarUriyAta nathI, kAraNa ke e muktimArga kaLazanA nALanI peThe sadA kALa vaheto ja raheze, ane saMsAra paNa jIvothI zUnya raheze ja nahi, evuM bhagavAnanuM je vacana che te asatya nathI,paraMtu alpabuddhivALA jIvonA hRdayamAM te vAta besatI na Ave, M308) For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 te svAbhAvika ja che, te upara laukika dRSTAMta apAya che te sAMbhaLo. nadIyonA drahamAMthI nadIyono pravAha nIkaLIne sadAkALa samudra bhaNI vahe che, to paNa te draho kadApi kALe khAlI thatA nathI temaja nadIno pravAha paNa baMdha thato nathI, tevI ja rIte bhavya jIvo, saMsAramAMthI nIkaLIne muktimAM jAya che to paNa saMsAra khAlI thato nathI ne bhavya jIvo khUTatA paNa nathI, ane mukti paNa bharAI jatI nathI. pramANanA vettAo eka bIjAnAM dRSTAMta Ape che. jema koI buddhimAna mANasa janmathI mAMDIne maraNa paryata traNa lokanA sarva dharmanA zAstronuM paThana karato, ghaNuM ja AyuSya nirvahana kare to paNa tenA azrAMta pAThathI tenuM hRdaya kadi zAstronA akSarothI pUrNa thatuM nathI. temaja zAstronA akSaro khUTatA paNa nathI, khAlI thatA nathI, te ja prakAre muktimArga paNa, sadA kALa aMtarAya vinA vaheto ja raheze, ne saMsAra paNa jIvothI bharelo ja raheze. tenA upara samudranA pANInuM dRSTAMta apAya che. samudranuM pANI khAruM hovAthI temAMthI pANI laI kayArA bharI jema karoDo maNa mIThuM pakAvavAmAM Ave che, ane te vaLI anAdi kALathI cAlatuM Ave che ane bhaviSyamAM anAdi kALa sudhI cAlaze. vaLI samudramAM mIThA pANIne vahana karanArI hajAro, lAkho nadIyonA mIThA pANI maLe che chatAM paNa samudranuM pANI koIpaNa kALe mIThuM thatuM nathI,temaja varasAdanuM mIThuM pANI sadA samudramAM maLe che chatAM samudranA pANImAM mIThAza AvatI nathI temaja te vadhAre ochuM paNa thatuM nathI, paraMtu tevI ja sthitimAM rahe che, temaja muktimArga sadAkALa vaheto ja raheze, kadApi purAvAno nathI temaja khAlI thavAno nathI. gharane viSe jeTalAdIvAo karIe, teTalAdavAono prakAza ekameka thaIne samAI jAya che, tevI ja rIte siddhanA jIvo jyotimAM jyotirUpe samAI jAya che. M309) For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso ekTIsamo ) Sa puruSapraya 1. adhamatama, 2. adhama, 3. vimadhyama, 4. madhyama, pa. uttama, 6. uttamottama, 1. adhamatama mANasa Ihaloka paralokanuM akuzala karma AdaramanA hoya che, paraloka to dUra raho paNa prathama viSapAna karI jIvavAnI icchA karanAranI peThe, saMraMbhAdika karmane kare che, ahita karma anubaMdhanane kare che, samagra sArA lokoe dhikakArelA prabaLa vyavahAravaDe, AraMbha samarthatAthI, parano ghAta karavA mATe mAchImAranA peThe, ekI bhAve pApa karavAmAM tatpara thAya che. jema dIna hIna zarIravALo, kharAba svaravALo, mAchImArajIvono ghAta karavA mATe jaMgalamAM, parvatamAM, pANImAM, aTavImAM, sudhA, tRSA, zIta, uSNa, varSA, daMzAdika duHkhone ahIMpaNa sahana kare che, ane narakAdika duSTagatimAM paNa duHkha sahana kare che, AyuSa pUrNa thayA pachI, te pApiSTa mANasa jema ubhaya lokane viSe du:kha pAme che tema adhamatama mANasa, AraMbhAdika mahApApakarmane karI Ihaloka, paralokane viSe duHkhI thAya che, te adhamatama puruSa kahevAya che juo. hastau dAna vivarjitauzruti puTau sArazrute drohiNau, netresAdhu vilokanena rahitepAdau na tIrthaMgatau / anyAyA jita vittapUrNa mudaraM garveNa tuMgaM ziro, rere jaMbuka ! muMca muMca sahasA nIcasya niMdyavapuH // 1 // bhAvArtha : eka mahAtmA puruSa eka maDadAnA bhakSaNa karanAra zIyALane kahe che ke je mANasanA banne hAthe dAna devAthI rahita che, kAna paramAtmAnA sArabhUta vacanozravaNa karavAmAM droha karanArA che, sAdhunA darzanathI netrorahita che, page cAlIne tIrtha yAtrA karI nathI, hRdaya anyAyathI upArjana karela dravyanA bhakSaNa karavAthI saMpUrNa bhareluM che, mastaka 310 For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 abhimAnavaDe karI UMcu raheluM che AvA niMdanIka mANasanA nIca zarIrane bhakSaNa karavuM sahasAkAre zIyAla ! tuM choDI de. 2. adhama, mANasa madhyama pApa karavAvALo hoya che, ane paralokanI buddhine tyAga karanAra hoya che te manamAM mAne che, ane bIjAnA pAse kahe che, (paraloka che,) te kone khabara che, koNa joine Avela che, kAMI che ja nahi duniyA bhale mAne paNa paralokano tene kevaLa bhrama ja che, vaLI te jIva moha mohita thaIne vicAre che ke mahAduHkhe karI prApta thayelA viSayajanya sukhone mArAthI choDI zakAya nahi, ema dhArI paraloka nirapekSa thaI IhalokanA viSayasukhamAM ja magna rahe che, te mANasa adhama kahevAya che. 3. vimadhyama, mANasa vaNika ane kheDUtAdika kahevAya che. teo mahAbhogI hovAthI, strI, putrAdikanA viyogane nahi icchatA, pUrve prApta karelA viSayane tyAga nahi karatA ane navIna utpanna karavAnA svabhAvavALA thaI Ihaloka paraloka bannenA arthI lokone prIti karavAmAM prayatna karI dAna ApI para loka phaLane icchI, prasiddha punya dvArane viSe yathAzakti vAparI saMsArasukha vyApAra ane paraloka mATe dharma karanAra trividha karma saMsAranI puSTithI sAmAnyapaNe akuzalAnubaMdhI kramavALA hovAthI te vimadhyama kahevAya che. 4. madhyama mANasanI dRSTi Ihalokane viSe hotI nathI paraMtu potAnA hitArthe paralokane viSehoyache te Ihaloka viSe pratibaddha thaI paralokanA hitamAM potAnuM mana joDe che. madhyama kiyAne viSe sadA rakta rahe che ane gAma lakSmI bhogAdikano tyAga karI, vagaDAmAM rahI tApasavRtti aMgIkAra kare che, navavAsa seve che, temAM ja prIti kare che,jiMdagI tyAM ja gujAre che, saDelA, paDelA, sukA, phaLa phUlo patro kaMdamULAdikanuM bhakSaNa karatA nAvuM dhovuM havanAdika kriyAne viSe pravartatA pUrvottara utkRSTa hIpaNAthI mizraanubaMdha eTale teo kuzaLa akuzaLa baMdhavALA hoya che te madhyama kahevAya che. 311 - 311 For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 5. uttara mANasa samagra karmanA viyogane mATe mokSanI ja kriyA kare che. saMsAra bhogane viSe ekAMta niHspRhI thaI saMsAra janya vAsanAno tyAga karanAra hoya che. saMsAramAM janmamaraNAdikanA mahAnuM du:khanI prApti manuSyone sulabha che paraMtu samyagu darzananI prApti thavI durlabha che mATe mAtra samyagadarzanane pAmIne ja huM dhIme dhIme mokSamAM jaIza. evI buddhi dhAraNa karI, nAvanA arthIone jema bharasamudramAM nAva maLavAthI harSa pAme che tema samyagadarzanathI tuSTamAna thaI guphAne viSe rahelA duSTa vyApArAdikanA bhayanA peThe saMsAramAM avazya bhaya ja che, te bhayathI trAsa pAmI sarvathA prakAre agara potAnI zaktine anusAra prANAtipAtAdikathI virAma pAmI, saMsArabhoganI abhilASA choDI, saMsArajanya saMbaMdhanI asAratAnuM ciMtavana nIce prakAre kare che. iMdrajAlopameSvatra, pitRmAtRsutAdiSu, mudhAmudhaiva kurvanti, snehaMgaihaM mahApadam // 1 // bhAvArtha : A saMsAramAM iMdrajALanI upamAvALA mAtApitA putrAdikane viSe mugdha loko mahAApattinA gharasamAnasnehane phogaTa ja kare che, iMdrajALa sarvathA kRtrima hoya che, temaja uparyukata paNa jANavA. dinamekaM zazIpUrNaH, kSINastubahuvAsarAn / sukhadukhaM surANA mapyadhikaM kAkathAnRNAm // 1 // bhAvArtha : AkhA mAsamAM phakta eka ja divasa caMdramA pUrNa hoya che ane ghaNA divaso sudhI kSINa rahe che jyAre devatAone paNa sukha duHkha rahela che to manuSyonI vAta ja zuM karavI ? jJAnavAn jJAnadAnena, nirbhayo'bhayadAnataH / / annadAnAtsukhInityaM, nivyAdhirauSadhAdbha vet // 1 // bhAvArtha: A AtmA jJAna dAna karavAthI jJAnI, jIvone abhayadAna ApavAthI nirbhaya, annadAna ApavAthI sukhI ane auSadhanuM dAna ApavAthI niraMtara roga rahita thAya che. sukhanI abhilASA karavAvALA M312) 312 For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jIvane e cArene viSe apramAdI thavuM joIe. ema citavI AtmakalyANa mATe prayatna kare che. ane maitrI Adi caturvidha bhAvanA, yogamArgamAM AThe aMgano abhyAsa karavAmAM, prema, dhIraja, pariSaha, ane bAdhAonI sahanazIlatA, saralatA, kaSAya, tathA AraMbhanotyAga,sAvadhAnatA, prasannapaNuM, madhuratA, ane samAnapaNuM, e mokSanA rastA kyAre hAtha lAgaze AvI bhAvanA bhAvato siMcana karI vRddhi pAmela zAlikSetrAdikanA peThe vacce devAdikanA sukhano paNa tyAga karI mokSane mATe ja udyama kare che, te anavadya kuzalAnuM baMdha karavAthI uttama kahevAya che. sukhAyatetIrthaMkarasyavANI, bhavyasya jIvasya nacetarasya / sukhAyate sarvavanasyamegho, javAsakasyevasukhAyate na // 1 // bhAvArtha : sarva vanane megha sukhadAyaka thAya che, paraMtu javAsAne te megha sukha karato nathI kAraNa ke meghanA avasare javAso sukAI jAya che, tethI tene meghanA AvyAthI sukha thatuM nathI, temaja tIrthakaramahArAjanI vANI bhavya jIvone sukha karanArI thAya che paraMtu abhavI durbhavI Adi bIjA jIvone sukha karanArI thatI nathI. nacAsti dharmAdadhikaM ca ratnaM, nacAsti dharmAdadhikaM ca yaMtraM, nacAsti dharmAdadhikaMcamaMtraM, nacAsti dharmAdadhikaMca taMtraM // bhAvArtha : dharmathakI bIjuM koI adhikaratna nathI, dharmathI adhika bIjuM koI yaMtra nathI, dharmathI adhika bIjo koI maMtra nathI temaja dharmathakI adhika bIjo koI taMtra nathI. maNinAvalayaM valayenamaNirmaNinAvalayena vibhAtikara : kavinAcavikSarvibhunAcakaviH kavinA vibhUnAca vibhAtisabhaH, zazinA ca nizAnizayA ca zazIzazinA nizayA ca vibhAtinabhaH payasAkamalaM kamalenapayaH payasAkalamalena vibhAtisaraH // 1 // bhAvArtha : maNi vaDe karI kaMkaNa zobhe che ane kaMkaNavaDe karI maNi 3130 For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zobhe che. tathA maNinA kaMkaNavaDe karI hAtha zobhe che. kavi vaDe karI rAjA zobhe che ane rAjAvaDe kavi zobhe che. ane kavi tathA rAjAvaDe karI sabhA zobhe che. caMdramAvaDe karI rAtrI zobhe che ane rAtrivaDe karI caMdramA zobhe che. ane rAtri ane caMdramA vaDe karI AkAza zobhe che. pANivaDe karI kamala zobhe che ane kamalavaDe karI pANI zobhe che. ane pANi tathA kamalavaDe karI sarovara zobhe che. gRhAvAsa madhyevasaddehabhAjAM, sadAdravyaciMtAsadA putraciMtA, sadAdAraciMtA sadAbaMdhuciMtA, sukhanAsticiMtA parasyeti kiMcit 1 bhAvArtha : gharavAsane viSe vasanArA jIvone niraMtara dravyanI ciMtA putranI ciMtA strInI ciMtA tathA baMdhunI ciMtA niraMtara hoya che. AvI rIte ciMtAne viSe magna rahelA jIvone saMsArane viSe kAMI paNa sukha che ja nahi. AvA prakAranuM ciMtavana karI, AtmasAdhana karavA uttama puruSa hoya te kaTibaddha thAya che. 6. uttamottama mANasa-kSamAdika prakArayukta uttama prakAranI mokSanI sAmagrI pAmIne niraMtara tapa dhyAna jJAnavaDe karmane kSINa karI, kevaLajJAna upArjana karI, bIjA jIvone muktine mATe upadeza kare che. jemake tIrthakara mahArAjA pahelI ane chellI porisImAM dharmakartAne kahe che te pramANe dinapratidina upadeza cAlu rAkhe che. AvA aTTala upadeza rAgadveSanA vinAzathI kevalajJAna pAmavAthI iMdrothI devothI dAnavothI mAnavothI yogIyothI je pUjAya che te puruSa uttamottama kahevAya che. te pUjyathI paNa pUjya che, pUjyane paNa pUjavA lAyaka che, kAraNa ke bIjA chadmastha che, jJAna rahita che, A to kevalajJAnI hovAthI pUjayapadane yathArtha lAyaka che. jema sabhAmAMthI rAjA UThe eTale sabhAne UThavAno prazna ja raheto nathI tema nirAgI pUjAya che, sarAgI pUjAto nathI. prazna - pUjA karavAthI zuM thAya ? M314) 314 For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 uttara : mananI prasannatA thAya che. kahyuM che ke - zrI majjaina gRhe jinapratikRtau jainapratiSThAvidhau, zrI sArva snapane jinArcana vidhau zrI saMgha pUjAdike / zrI macchAsana lekhane ca satataM zrI tIrthayAtrA mukhe, yeSAM svaM viniyogameti dhaninAM dhanyAsta eva kSitau // 1 // bhAvArtha : jeonuM dhana zrImAna jinezvara mahArAjanA maMdiranAM jinezvara mahArAjanI mUrtiyo bharAvavAmAM jinezvara mahArAjanA biMbonI pratiSThA karavAmAM jinezvara mahArAjano snAtra karavAmAM jinezvara mahArAjanI pUjA karavAmAM zrI saMghanI bhakti karavAmAM. zrI jaina siddhAMto lakhAvavAmAM tathA tIrthayAtrAo karavAmAM kharcAya che, vaparAya che te zrImaMto ja A duniyAmAM dhanyavAda-prazaMsAne pAtra gaNAya che. mauliMsvaM ca jinezvarasya namanAt kau~ guNAkarNanAt, netrerupe nirupaNena rasanAM stotra kramopakramaiH / pANi pUjana karma karmaThatayAce tyAgamenakramau, cittaM saMsmaraNAtmakaroti vimalaMkazcidvipazcinnaraH // 1 // bhAvArtha : jinezvara mahArAjane namaskAra karI mastakane, jinezvara mahArAjanA guNo sAMbhaLI karNone temanA rUpane joI netrone, temanA guNagAna gAvArUpa stotranA upakrama vaDe karI jIbhane, temanI uttamottama prakAre pUjA karavAthI hAthane, temanA maMdira pratye jaI caraNone, ane temanuM smaraNa karI cittane, koI paMDita purUSa ja nirmaLa karavA mATe zaktimAna thAyache. mATe ja mananI prasannatAthI paramAtmAnuM pUjana karavuM. prazna-mananI prasannatA vagara koI pUjA kare che ? uttara-pUjA karyA bAda mananI prasannatA ja rahe che, kadAca thoDA TAimane mATe mAnI lyo ke -mananI prasannatA vinA paNa pUjA kare che, prathama aprasanna manavALo hovA chatAM pAchaLathI mitranA samAgamathI jema M315 For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prasannatAvALo thAya che tema pUjA karanArAnI mananI prasannatA paNa jANI levI. prazna-mana prasannatAthI zuM thAya, uttara samAdhi, ekAgratA, nivRtti, thAyache. prazna-samAdhithI zuM thAya che, uttara temanI uttama sevA prazna-uttama sevAthI zuM thAya che, uttara temanI dezanAnuM zravaNa. prazna-zravaNathI zuM thAya che, uttara : grahaNA, dhAraNA, IhApoha vigere prazna-grahaNA, dhAraNA IhApohathI zuM thAya che. uttara :uMcA prakAranA tattvanuM jJAna thAya che. prazna-tattvajJAnathI zuM thAya che. uttara : hita-ahita prAptinuM parihArapaNuM. prazna-hitaahita prAptinA parihArapaNAthI zuM thAya che, uttara-kalyANanI prApti prazna-kalyANanI prAptithI zuM thAya che? uttara-samAdhi Adi mahAnuguNonI prApti thAya che, mATe paramAtmAnI pUjA karavI yukta che, kRtArthapaNuM hovA chatAM paNa, paramAtmAnuM pUjana nyAyayukta che. hAlamAM keTalAka jIvo, ALasa pramAdathI kaleza pAmanArA hoya che, teo zAMta AkRtivALA paramAtmAnA biMbane dekhI, kAMI mohanIya karmanA svalpapaNAthI paramAtmAnA vacanazravaNa karavAmAM zraddhAvALA thAya che, zradhdhAthI darzanano lAbha thAya che. keTalAkane to paramAtmAnA darzana thayA chatAM paNa, ane bodha nahi pAmatA paNa, vaMdana, namana, stavana, karavAthI lAbha thAya che, gamete vyakti hoya paNa hRdayazuddhithI ja AtmakalyANa thAya che. juo M316 316 ~ For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 yadi vahati tridaNDaM nagnamuMDaM jaTaM vA, yadi vahati guhAyAM vRkSa mUle zilAyAm / yadi paThati purANaM veda siddhAntatattvam, yadi hRdayamazuddhaM sarvametanna kiMcit, // 1 // bhAvArtha : jo koI tridaMDIpaNuM, nagnapaNuM, muMDapaNuM, jaTAdhArIpaNuM dhAraNa kare,jo guphAmAM "vRkSa nIce' zilAne viSe vAsa kare, jo purANa veda siddhAMta tattvane jANe, bhaNe paraMtu jo tenuM hRdaya zuddha na hoya to uparokta tamAma nirarthaka che, mATe AtmakalyANanI sAcI abhilASAvALA jIvone prathama hRdayazuddhi karavAnI jarUra che. prazna- pUjanArane viSe kRtArthapaNuM, nahi pUjanArane viSe krodha rahitapaNuM, AvAsamAna guNo jenA rahelA che tene phAyado zuM? uttaraH AvI zaMkA karavAnuM kAMI prayojana nathI. agnino akopa eTale prasAda paNa, sevakone icchita ane nivRttinA hetubhUta thAya che, vaLI baLavAnI icchA nathI chatAM paNa agnithI baLe che, duSTa buddhivALA jIvo rAgadveSanI buddhirahita, agninA nyAyavaDe sevana karatA, potAnA Azaya doSathI ja caMdramA pratye patthara pheMkanArAnI peThe jema pote ja potAno upaghAta karanAra thAya che tema pUjA karavAvALo mANasa paNa sArA phaLane upArjana kare che. 1. adhamAdhama, je puruSArthane viSe, ubhaya loka ahitakArI, viparIta anuSThAna karanAra hoya, te mANasa adhamAdhama kahevAya che. 2. adhama-je IhalokanA sukhanI prArthanA karavAmAM tatpara ane paralokathI vimukha duHkha ane bhayathI ati niMdya karma karanAro, corI karanAra, parastrIsevI, viSayAsakta hoya che e adhama kahevAya che. 3. vimadhyama je Ihaloka paralokane viSe prayatna kare, dAnAdikane Ape, adhyayanAdi kare, satkAra, lAbha, yaza, mitra saMbaMdhI vigerenuM Ihaloka phala pAmIne, paralokane viSe manuSya devatAnI abhilASA karanAra 317) 317 For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mANasa vimadhyama kahevAya che. 4. madhyama-je Ihaloka sukhano nirapekSI, pUjA, upavAsa, brahmacarya, gurukulavAsa, bhojanAdika, AsavamAna, paratIrthaka hoya, te, agara lokottara mArgane pAmela hoya te, deveMdra, cakravartI, mahAmaMDalAdi, aizvaryasamAkRSTa manavALo, agara saubhAgyAdikanI prArthanA karavAvALo hoya, tapanA prabhAvane vecavAthI niyANuM bAMdhavA tatpara thayelo hoya, paralokanA sukhane ja pradhAna mAnavAvALo hoya te puruSa madhyama kahevAya che. pa. uttama mANasa sarvakALe yogyatAdikano jANakAra hoya che, juo AdAna vadane dAne, nidAne sadane'dane / Asane zayane yAne-'pyutthAne sthAne'rthane // 1 // dhyAne nidhAne saMdhAne, yodhane bodhane dhane / hAne mAtre'bhimAne ca, samAhvAne vivAhamne // 2 // utpATarna vighaTane, ghaTane kheTane'Tane / pATane kuTane jJAne, vijJAne sevane vane // 3 // paThana pAThane gAne, kopane gopane'sane / evamAdiSu sarvatra, yaH svaM veda viveda saH // 4 // bhAvArtha : A dAnane viSe, bolavAne viSe dAna devAne viSe kAraNane viSe, gharane viSe, khAvAne viSe, Asanane viSe, zayanane viSe gamanane viSe, utthApana karavAne viSe, sthApana karavAne viSe, yAcanA karavAne viSe, (1) dhyAnane viSe, vidhAnane viSe, sAMdhavAne viSe, yuddha karavAne viSe, bodha karavAne viSe dhanane viSe hAnine viSe, mAnane viSe, abhimAnane viSe, bolAvavAne viSe, vivAhane viSe, (2) utpAdanane viSe, vighaTanane viSe, ghaDavAne viSe, kheDavAne viSe, paryaTana, karavAne viSe, pADI nAkhavAne viSe, kuTavAne viSe, jJAnane viSe, vijJAnane viSe, sevA karavAne viSe, vanane viSe, (3) bhaNavAne viSe bhaNAvavAne viSe 318 For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 krodha karavAne viSe, gopavavAne viSe, pheMkavAne viSe, ItyAdika kAryone viSe, je mANasa sarva jagyAe potAnA AtmAne jANe che te ja mANasa duniyAmAM sAco jANakAra che ema jANavuM, kAraNa ke dareka samaye avasarano jANakAra mANasa ja potAnA kAryanIsiddhi karI zake che, (4) je mANasa dekhela tathA sAMbhaLela arthane viSe zuddha atizaya na dekhavAthI saMtoSa nahi pAmelo ane saMsAranA bhayathakI uga pAmI, sarva saMga tyAgI Ihaloka paralokane viSe hitAvaha jANI, viSayasukhane viSe manane sthApana karato nathI, ane kalyANanI paraMparAnI prAptine pradhAna mAnI sarvathA prakAre pharIthI bhavanI prApti na thAya tevuM iccha, uttama anuSThAna karavAmAM kaleza rahita bhAvavALo paramArthI hoya, tenI prApti mATe sarvathA aticArane nahi lagADato, vizuddhithI jJAna, darzana, cAritranI ekAMta rIte prArthanA karanAra uttama puruSa kahevAya che. 6. uttamottama mANasa ekAMtara rIte, atyaMta nirAbAdha phaLanI prAptine pAmIne, atikRtArtha thayA chatAM paNa, prArthanA karavA lAyaka phalanA abhAvathI, bIjA nimittabhUta upakAranI apekSA rahita jIvone viSe yAcanA karyA sivAya paNa niraMtara vAtsalyatA dhAraNa karI, ati hitatatpara svabhAvathI ja paropadeze pravarte che te tIrthakara nAmakarmanA udayanA prabhAvathI, upadeza devAmAM vizeSa pravarte che, sUrya jema prakAza karI sarva jagatane upakAra kare che tema upakArabuddhithI lokone upadeza ApI, lokone upakAra karanAra hoya te puruSa uttamottama kahevAya che. evA mahApuruSo devanA paNa deva, ane pUjyanA paNa pUjaya kahevAya che. tevA uttama puruSonI icchita mokSasukhane mATe sevA karavI te yogya ja che, (upadeza eksobatrIzamo) dharmaphaLa zrImAnuM tIrthakara mahArAjano avatAra lokonA kalyANane mATe ja thAya che, te dharmathI ja thAya che. 319) 2 319 For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 zrImAnuM tIrthakara mahArAjAnI mAtAmA cauda svaprone dekhe che, te dharmathI ja dekhe che, zrImAna tIrthakara mahArAja mAtAnIkukSImAM Ave che tyAre traNa jJAna sahita hoya che, te dharmanA ja pratApe, zrImAnuM tIrthakara mahArAjA mAtAnA garbhamAM Ave che ke turata che ratnakukSidhAriNI ! he jaganmAta ! tu... namaH ema bolI iMdra mahArAjA strIne paNa namaskAra kare che te dharmanA ja pratApe. zrImAn tIrthaMkara mahArAjAnA gharane viSe, iMdramahArAjA suvarNaratnonI vRSTi kare che, te dharmanA ja pratApe. zrImAnuM tIrthaMkara mahArAjAnA avatAra samaye, traNe lokanA jIvo AnaMda pAme che, eTaluM ja nahi paNa, nArakInA jIvo paNa kSaNa mAtra sukha pAme che,te dharmanA pratApo. zrImAnuM tIrthakara mahArAjanA avatAra samaye, hariNagamaiSI deva, pAMcasodevatAnA sAthe, sughoSA ghaMTa vagADI devone bhagavAnano avatAra jaNAve che, te dharmanA pratApe. zrImAn tIrthakara mahArAjanA janmasamaye, acala evuM iMdra mahArAjanuM siMhAsana calAyamAna thAya che, te dharmanA pratApe. zrImAn tIrthakara mahArAjAnA janmasamaye, chappana dikumArikA AvI sUtikarma kare che, te dharmanA pratApe. zrImAnuM tIrthakara mahArAjAnA, AhAra nihArane carmacakSu vALA dekhatA nathI, te dharmanA pratApe. zrImAnuM tIrthakara mahArAjA anaMta, rUpa, bala, vIryanA dhaNI hoya che, te dharmanA pratApe. zrImAnuM tIrthakara mahArAjanA kalyANaka divase, iMdramahArAjAdika mahotsava kare che, te dharmanA pratApe. zrImAnuM tIrthakara mahArAjA, dIkSA letI vakhate, bAra mAsa pahelA (320) 320 ~ For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 vArSika dAnamAM 388 kroDa, 80 lAkha sonAmahoronuM dAna Ape che te dharmanA pratApe. zrImAnuM tIrthaMkara mahArAjA potAnA hAthathI dAna lenArA bhavya jIvone muktinI chApa Ape che, te dharmanA ja pratApe. zrImAna tIrthakara mahArAjA dIkSA lIdhA pachI jene ghare vahoravA jAya che te jIvone sADAbAra kroDa sonaiyAnI vRSTi sAthe bhavya paNAnI chApa Ape che, te dharmanA pratApe. zrImAnuM tIrthakara mahArAjanA bAra guNo, cotrIza atizaya, pAMtriza vacanavANI hoya che, te dharmanA ja pratApe. zrImAnuM tIrthakara mahArAjA, surasaMcArita nava suvarNakamalo para paga mUkIne vicaranArA, tathA rUpya, suvarNa, maNimaya, samavasaraNane viSe besI, dharmadezanA Ape che, te dharmanA pratApe. zrImAnuM, RSabhadevasvAmIne, corAzI lAkha pUrva varSanA AyuSyamAM koI divasa mAthuM sarikhu paNa duHkhuM nathI tathA varSItapane pAraNe sabaLa seraDInA rasanuM pAraNuM karyA chatAM paNa te rasa jharI gayo,te dharmanA ja pratApe. zrImAnuM ajitanAtha mahArAjA mAtAnA garbhamAM AvyA pachI, jitazatru rAjA vijayarANI sAthe sogaThAbAjI ramatAM, eka paNa dAvamAM jItI zakayA nahIM, te dharmanA pratApe. zrImAna zAMtinAtha mahArAjA mAtAnA garbhamAM AvyA bAda, acirAmAtAne, snAna karAvI, pANI chAMTavAthI, prathama hajAro upAyo zAMta karavA karyA chatAM paNa nahi zAnta thayela marakIne upadrava turata zAMta thayo, te dharmanA pratApe. zrImAna zAMtinAtha,kuMthunAtha, aranAtha-A traNe tIrthakaro eka bhavamAM alabhya cakravartI pada ane tIrthakarapada samakALe be pada pAmyA, te sarva dharmanA pratApe. zrImAnuM vardhamAnasvAmInA avatAre, siddhArtha rAjAnA gharamAM sarvathA 321 bhAga-8 phema- 2 2 For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 prakAre dinapratidina tamAma prakAre vRddhi thaI te dharmanA pratApe. cakravartIyo, adbhuta sukhanA bhoktA thAya che te dharmanA pratApe. bAhubalI cakravartI nahi chatAM, tamAma bAbatamAM bharata cakravartIne jItyA te dharmanA pratApe. sanakumArane vividha prakAranI labdhiyo utpanna thai, te dharmanA pratApe. aMbucIca rAjA thayo, te dharmanA pratApe. naMdanA lepamaya puruSo laDyA, te dharmanA pratApe sUbhUmacakravartIne thAla cakra thayuM, te dharmanA pratApe karakaMkurAjAne lAkaDI vIjaLI thai, te dharmanA pratApe. puNyADhaya rAjAne tRNavaja thayuM, te dharmanA pratApe. pAMce pAMDavone suraMga rAkha thaI gaI te dharmanA pratApe. dhanno, zAlibhadra, kayavanno, RddhisiddhinA bhoktA thayA,te dharmanA ja pratApe. vastupALane svapna ApI, dakSiNAvarta zaMkha maLyo, tathA kRSNacitrAvelI malI tathA uttama prakAranA lAbho maLyA,te dharmanA pratApe. kumArapAle aDhAra dezamAM, amArIno paDaha vagaDAvyo, te dharmapratApe. vAsudevone cakravartInA rAjyathI, ardhaRddhi hoya che, te dharma pratApe. vasudevanuM adbhata rUpa ane 72 hajAra strIyonuM svAmIpaNuM thayuM, te dharma pratApe. vasudevanI 72 hajAra striyo muktimAM gaIte dharma pratApe. rohiNInA putrane gokhathI nIce nAkhyA chatAM paNa azokIpaNuM, te sarva dharmanA pratApe. dhammilakumArane cAre taraphathI sukhasaMpatti maLI, te dharmanA pratApe. vikramarAjAne agnivetAla deva vaza, be suvarNa puruSanI prApti, bhaTTa Adi mitro, paropakArarasikatA, parastrIsahodaratA, caMdra sUrya sudhI kIrti (322) 322 For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 utpannathai, te dharmanA pratApe. abhayakumArane autpAtikI, vaineyikI, kArmikI, pariNAmanI cAra prakAranI buddhi utpanna thaI, te dharmanA pratApe. rohAnI zIdhra buddhi, te paNa dharmanA pratApe. DAmaradUtanI zIdhra buddhi, te paNa dharmanA pratApe. be lAkha yojanAnA lavaNasamudranI zIkhA,soLa hajAra yojana UMcI caDe che, valaMdhara devatA pANInA samUhane dhAraNa karI rAkhe che, Avo lavaNasamudra maryAdA mUkI jaMbUkIne boLI deto nathI, te dharmanA pratApe. agni tirthanathI baLato, te dharmanA pratApe. pavana sarva jagyAe vAya che,te dharmanA pratApe. megha samagra duniyAmAM varSa, anna, pANI, ghAsanI vRddhi kare che, te dharmanA pratApe. ciMtAmaNi, kAmakuMbha kAmadhenu, kalpavRkSa, citravelI, dakSiNAvarta zaMkha, pArasamaNi, vigere devatAdhiSThata padArthonI prApti thAya che, te dharmanA pratApe. saudharmedrane 3ra lAkha vimAna, 84 hajAra pratyeka dizAmAM rakSaNa karanArA devo, 8 iMdrANiyo vigerenuM prabhutvapaNuM te dharmanA pratApe. cakravartIne 96 koTI gAma, 96 koTI pAyadaLa, 84 lAkha hAthI, 84 lAkha ghoDA, 84 lAkha ratha, 1 lAkha bANuM hajAra vArAMganA, 32 hajAra deza, 32 hajAra mukuTabaddha rAjA, 25 hajAra yakSa, 14 ratno, 9 nidhiyo vigerenuM nAyakapaNuM te dharmanA pratApe. lokonA gharamAM mada jharanArA madonmatta hAthIo, jAtivaMta uttama ghoDAo vigere sAmagrI maLe che, te dharmanA pratApe. zreNika, vikrama, saMprati, Ama, kumArapALa vigere mahAnu rAjAo dharmiSTha thayA te dharmanA ja pratApe. sAdhusiMha, mahaNasiMha, gajasiMha, jagatasiMha, samararAja, 323. 323) For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jagaDuzAha, ratnAzAha, vastupALa-tejapALavimaLa, Abhu bAiDa, udAyana, sAjana, jhAMjhaNa, pethaDa, dedAzA Adi, mahAmaMtriyo, ane zrImaMto jaina zAsananA zaNagAra, koTAkoTI lakSmInA adhipati thayA, te dharmanA pratApe. zrI bhoja tathA karNAdikane dAna karavAnI zakti thai te dharmanA pratApe. zrI bappabhaTTasUri niraMtara sAtaso zlokane kaMThe karatA te dharmanA pratApe. zrI vajasvAmI mahArAjAe pAraNAmAM sUtA sUtA 11 aMganuM jJAna meLavyuM, te dharmanA pratApe. | durbalikA puSpamitrane sabaLa AhArathI paNa durbaLatA te dharmanA pratApe. somaprabhasUrine dareka gAthA zlokanA so so artha karavAnI zakti hatI, te dharmanA pratApe. devasUri mahArAjAe 84 vAdamAM jayapatAkA meLavI, te dharmanA pratApe. hemacaMdra mahArAjane zrI sarasvatIdevIne siddha karavAnI zakti tathA kumArapALane bodha karavAnuM sAmarthya hatuM, te sarva dharmanA pratApanuM ja karANa malayagiri mahArAjane tathA abhayadevasUri mahArAjane sakala siddhAMtanI TIkA karavAnuM sAmarthya utpanna thayuM hatuM te dharmanA pratApe. kiMbahunA sAro deza, sAro veza sAruM rupa, nirogI zarIra, yazamAnavRddhi, dAnazakti, bhojanazakti, ratizakti, gItazakti vividha prakAranI samRddhi vigere jIvone dharmanA pratApe ja prAsathAya che. yato satyaM tato lakSmI, yato lakSmIstataH sukhaM, / vata: suvuM to tharva, to thaso naH . bhAvArtha : jayAM satya che tyAM lakSmI che, ane jyAM lakSmI che tyAM *na3240 For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sukha che. jayAM sukha che tyAM dharma che ane jayAM dharma che tyAM jaya che. AyurvRddhiryazovRddhiH, vRddhiH prajJAsukhazriyAm / tharmasaMtAnavRddhi, mit samApavRddhayaH III bhAvArtha : AyuSyanI vRddhi 1, yazanI vRddhi 2, buddhinI vRddhi 3, sukhanI vRddhi 4, lakSmInI vRddhi 5, dharmanI vRddhi 6, saMtAnanI vRddhi 7, e sAte vRddhiyo dharmathI prApta thAya che. AcAraprabhavo dharmo ,nRNoM zreyaskaro mahAn / ihaloke parA kIrtiH, paratra paramaM sukham // 1 // bhAvArtha zubha AcArathI utpanna thayelo dharma manuSyone mahAkalyANa karanAra thAya che. Ihalokane viSe utkRSTa kIrti maLe che ane paraloke parama sukha prApta thAya che. sarvAgamAnAmAcAraH prathamaM parikalpate / AcAraprabhavodharmo, dharmasya prabhuracyutaH // 2 // bhAvArtha sarva Agamone viSe mukhya sAro AcAra kahelo che, kAraNa ke sArA AcAra thakI utpanna thayela dharma kadApi kAle bhraSTA nahi pAmanAra dharmano prabhu che, arthAt sad AcArathI koI divasa koI mANasa bhraSTa thato nathI. sad AcAra vinA karelA tamAma kAryo nirarthaka kahelA che. tAtaJcandrabalaM tato grahabalaM tArAbalaM bhUbalaM, tAvat siddhayati vAMchitArthamakhilaM tAvajjanaH sajjanaH / vidyArAdhanamaMtrayaMtramahimA tAvat kRtaM pauru SaM, yAvat puNyamidaM sadA vijayate puNyakSaye kSiyate // 1 // | bhAvArtha : jyAM sudhI prANiyone potAnA punyakarmano udaya hoya tyAM sudhI ja candramAnuM bala hoya che, grahabala paNa tyAM sudhI ja hoya che, tArAbala ane bhUmibala paNa tyAM sudhI ja hoya che. tyAM sudhI ja tamAma Icchita kAryo siddhibhAvane pAme che tyAM sudhI ja loko sajjanatA dhAraNa kare che. vidyAnuM ArAdhana ane maMtra, yaMtrano mahimA temaja karela purUSArtha 325 For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tyAM sudhI phalIbhUta thAya che. sadA vijaya meLave che, paraMtu te puNyanA kSaya thavAthI uparokta tamAma nAza pAme che. auSadhaM, maMtravAdaM ca, nakSatraM grahadevatA / bhAgyakAle prasIdaMti, abhAgye yAnti vikriyAm // 1 // | bhAvArtha : auSadha, maMtrajApa, nakSatra, graho, devatA, A sarve bhAgyanA samaye prasanna thAya che ane abhAgyanA udayathI vikriyAne pAme 90 1 ra (upadeza ekso tetrIzamo) konuM keTaluM baLa vaLI vicArasaMgrahane viSe paNa kevalajJAnI mahArAjAe kaheluM che. 12 purUSa jeTaluM baLa 1 baLadanuM hoya che. baLada jeTaluM baLa 1 ghoDAnuM hoya che. ghoDA jeTaluM baLa 1 pADAnuM hoya che. pa ) pADA jeTaluM baLa 1 hAthInuM hoya che. paOO hAthI jeTaluM baLa 1 siMhanuM hoya che. 2OOO siha jeTaluM baLa 1 aSTApadanuM hoya che. 10. lAkha aSTApada jeTalu baLa 1 baLadevanuM hoya che. baLadeva jeTalu baLa 1 vAsudevanuM hoya che. vAsudeva jeTalu baLa 1 cakravartInuM hoya che. koTI cakravartI jeTaluM baLa 1 devatAnuM hoya che. koTI deva jeTalu baLa 1 idranuM hoya che. anaMta iMdra jeTalu baLa 1 tIrthaMkara mahArAjanI TacalI AMgaLInA agrabhAgamAM hoya che. sarve jinezvaro, anaMta baLavAlA hoya che. sarve jinezvaro, anaMta jJAnadarzanavALA hoya che. sarve sureMdrone vaMdana karavA lAyaka hoya che. 3ra6 For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 evI rIte pAMca gAthAne viSe tIrthaMkarAdikanuM varNana karela che. kalpasUtrabAlAvabodhe, neminAthAdhikAre, aMtaravAcanAmAM kahela che. (upadeza ekso cotrIsamo ) kSma-balISTha-rmaphaLa 1. AnAdinAtha bhagavAnane, bAra mAsa AhAra na malyo te karmanA ja pratApe. 2. AdinAthajInA dIkarA thaI, bharata, bAhubaLI arasparasa jhujhayA te paNa karmanA ja pratApe. 3. traNa lokamAM advitIya malla, bhagavAna mahAvIra mahArAjA nIca kulamAM AvyA, temane govALIyAe, zUlapANiyaNe saMgamadevatAe, kaTaputanA rAkSasIye, sudarUdevatAe, ghoraupasargo karyA, govALIyAe paga upara rasoI karI, kAnamAM khIlA nAkhyA, sADA bAra varSa sudhI mahAupasargo thayA ane kevalI avasthAne viSe paNa gozALAe tejalezyA mUkavAthI cha mAsa lohI-khaMDa jhADo rahyo vigere duHkho bhagavAnane prApta thayA, te karmanA ja pratApe. 4. somila sasarAe gajasukumAlane mastake comera mATInI pALa bAMdhI, kheranA aMgArA dhAraNa karyA te paNa karmanA ja pratApe. - pa. pApI pAlake aMdhakasUrinA pAMcaso ziSyane ghANImAM ghAlI pIlyA, te paNa karmanA ja pratApe. 6. sanakumArane soLa rogo samakALe zarIramAM utpanna thayA ane sAtaso varSa vedanA bhogavI te paNa karmanA ja pratApe. 7. kauzaMbInagarImAM dhanavAna chatAM paNa, pUrva avasthAmAM sAdhune netrapIDA thaI, te paNa karmanA pratApe ja. 8. namirAjarSinA aMtaHpuramAM bhayaMkara dAha thayo, te paNa karmanA ja pratApe. M327) 327 For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 9. devatAothI levAyela brahmadatta cakrInI AMkho gaI te karmanA ja pratApe. 10. ujjayinI nagarImAM mahAyazI avaMtIsukamAlanuM, zIyALaNIe, bhakSaNa karyuM te paNa karmanA pratApe ja. 11. pavitra satI draupadInA pAMca pati thayA, te karma pratApe. 12. satIyone mAthe kalaMko AvyA te karmanA pratApe. 13. rAjakumArI caMdanabALA cauTe vecANI, te karmanA pratApe. 14. kulIna mRgAputrane dukha thayuM,te karmanA pratApe. 15. rAjakulamAM utpanna thayA chatAM paNa vasudevane bhaTakavuM paDyuM te karmanA ja pratApe. 16. pArzvanAthajIne kamaTha upasarga karyo te karmanA ja pratApe. 17. nemanAthajInA ziSya, kuSNa vAsudevano putra, dvArikA jevI nagarI chatAM paNa DhaMDhaNa RSine AhAra na malyo, te karma pratApe ja. 18. vagaDAmAM ja rAjakumAranA hAthe kRSNanuM maraNa thayuM te karmanA pratApe ja. 19. pAMca pAMDavo rAjya tathAdraupadIne jugAramAM hAryA te karmanA pratApe ja. 20. rAma-lakSmaNa sItAne gumAvI vanamAM bhaTakayA, te karmanA pratApe 21. naLarAjAe damayaMtIne, vagaDAmAM choDI, te paNa karmanA pratApe. 22. anuttara vimAnanA devatAo ekAMta sukhIyA chatAM paNa tene eka vAra garbhamAM AvavuM paDe che te karmanA pratApe. 23. metAraka munine sonIe upasarga karyo te karmanA pratApe. 24. sukozala munine vAghaNe vidAryA te karmanA pratApe, 25. caMdra niraMtara eka-eka kaLAthI ghaTe che te karmanA pratApe 26. sUrya rAtridivasa gaganamAM rakhaDyA kare che te karmanA pratApe. M328) For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ra7. izvara deva, pArvatI rANI, jagatanA kartA thaI niraMtara mazAnamAM ja vAsa kare che te karmanA pratApe. (upadeza eksopAMtrIsamo) cAre gatimAMthI manuSya thai eka samaye keTalA mokSe jAya. 1. pahelI narakathI nIkaLI, manuSya thai, eka samaye 10 mokSe jAya. 2. bIjI narakathI nIkaLI manuSya thaI eka samaye 10 mokSe jAya. 3. trIjI narakamAMthI nIkaLI, manuSya thaI, eka samaye 10 mokSe jAya. 4. cothI narakamAMthI nIkaLI, manuSya thaI, eka samaye 4 mokSe jAya. 5. pAMcamI narakamAMthI nIkaLela manuSya thAya to cAritra le, paNa mokSe na jAya. . chaThThI narakamAMthI manuSya thAya to dezavirati pAme, sarvavirati nahi. 7. sAtamI narakathI nIkaLI manuSya thAya to samakita pAme, dezavirati nahi. 8. pRthvIkAya, apakAyamAMthI nIkaLI manuSya thaI, mokSe jAya to eka samaye utkRSTa 4 mokSe jAya, 9. teukAya, vAukAyamAMthI nIkaLI tiryaMca thAya, manuSya na thAya, tiryacapaNAmAM paNa kevalIbhASita dharma lahe paNa sadahe nahi. 10. vanaspatikAyAMthI nIkaLI manuSya thaI mokSe jAya to, eka samaye utkRSTa 6 jAya. 11. vikalaiMdriyathI nIkaLI, manuSya thaI, cAritrale, cAra jJAna upArjana kare paNa kevalajJAna na pAme, iti saMgrahaNIvRtto. 12. tiryaMca-tiryaMcamAMthI nIkaLI, manuSya thaI mokSe jAya to eka samaye utkRSTa 10 mokSe jAya. (329) 329 For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 13. manuSyathI nIkaLI, manuSya thaI, eka samaye utkRSTa 10 mokSe jAya. 14. manuSyaNIthI nIkaLI, manuSya thaI mokSe jAya to eka samaye utkRSTa 20 mokSe jAya. 15. bhuvanapati vyaMtarajyotiSI devothI manuSya thai, utkRSTa eka samaye 10 mokSe jAya. 16. bhuvanapatinI devI ane vyaMtaranI devIthI manuSya thaI eka samaye utkRSTa pAMca mokSe jAya. 17 jyotiSinI devIthI manuSya thaI, eka samaye utkRSTa 20 mokSe jAya, 18 vaimAnika devIthI manuSya thaI, eka samaye utkRSTa 108 moze jAya. 19. vaimAnika devothI manuSya thaI eka samaye utkRSTa 20 mokSe jAya kyA liMge keTalA mokSe jAya. 20. jainaliMge eka samaye utkRSTa 10 mokSe jAya. 21. anyaliMgi tApasAdika eka samaye utkRSTa 10 mokSe jAya. 22. gRhasthaliMge eka samaye utkRSTa 4 mokSe jAya. 23. puruSaliMge eka samaye utkRSTa 108 mokSe jAya. 24. strIliMge eka samaye utkRSTa 20 mokSe jAya, 25 napuMsakalige eka samaye utkRSTa 10 mokSe jAya, 26 urdhvalokathI AvelA eka samaye utkRSTa 4 mokSe jAya, 27 adholokathI AvelA eka samaye utkRSTa 20 mokSe jAya, 28 tichalokathI AvelA eka samaye utkRSTa 108 mokSe jAya, 29 samudramAM eka samaye utkRSTa 2 mokSe jAya, 30 pANImAM eka samaye utkRSTa 3 mokSe jAya 31 utkRSTI avagAhanAye eka samaye utkRSTa 2 mokSe jAya M3300 330 For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 32 jaghanya avagAhanAye eka samaye utkRSTa 4 mokSe jAya 33 madhyama avagAhanAye eka samaye utkRSTa 108 mokSe jAya jene vizeSa jANavAnI icchA hoya teNe bRhasaMgrahaNImAM joI levuM. (upadeza ekso chatrIsamo) asvAdhyAya yogya kALe mRta bhaNavuM, bhaNAvavuM, tathA vyAkhyAna karavuM te zratadharmano prathama AcAra paMDita purUSoye kahelo che. agyAra aMga ane uttarAdhyayana vigere kAlika zruta kahevAya che, te divase tathA rAtriye pahelI ane cothI porisImAM bhaNavuM, gaNavuM, ane dazavaikAlika vigere tathA draSTivAda utkAlika zruta kahevAya che. teno bhaNavA vigerenokALa sarva porisIno che, temAM sUtranI porisImAM sUtra bhaNavuM, ane arthanI porisImAM artha, athavA utkAlika zruta vigere bhaNavuM divasetathA rAtrinI pahelI ane chellI porisImAM asvAdhyAya (asajjAya) ne abhAve bhaNAya tethI tenuM nAma kAlika kahevAya che, kAlikano zabdArtha evo che ke yogya kALeja bhaNavuM te ane mAtra kALavelA zivAya badhI porisImAM bhaNAya tene utkAlika kahyuM che, kAlika tathA utkAlika bane zrutano laghu anadhyAya kALa be ghaDIno che.tevI kALa veLA pratyeka arohAtramAM cAra Ave che, teTalo vakhata tajavo te cAra vakhata A pramANe 1. saMdhyAvakhate (sAyaMkALe) 2. madhya rAtriye 3. prabhAte 4. madhyAnha vakhate, e cAra kALa veLAye to koI divasa svAdhyAya karavo nahi, paNa paDilehaNa vigere bIjI kriyA karavAno niSedha nathI, anya dharmamAM paNa kALane vakhate saMdhyA-vaMdana vigere kriyAo karavAmAM Ave che, brAhmaNo haMmezA traNa saMdhyAye maLI traNaso covIza vAra gAyatrI maMtrano jApa pUrNa kare che, duSkALa vakhate sarva zAstromAM sUtrAdikanuM paThana-pAThana sarvathA niSedha kareluM che. 331 For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 asvAdhyAyakALe svAdhyAya karavo nahi. - mUrkha mANasa haMmezAM anAdhyAya vakhate svAdhyAya kare che, paraMtu yogya vakhate karelI kriyAo ja phaLIbhUta thAya che. anadhyAyano samaya ghaNAM prakArano che. tenuM yathArtha svarUpa AvazyakaniryuktinI vRttimAM pratikramaNa adhyayanathI tathA pravacanasArodvAranA baso aDasaThamAM dvArathI jANI levuM. ahIM tenuM kaMIka svarUpa lakhIe chIe. 1. jyAre AkAzamAMthI sUkSma raja paDe, tyAre jeTalo kALa paDe. teTalo asvAdhyAya kALa jANavo, temaja dhuMvAra jeTalo kALa paDe teTalo asvAdhyAya kALa jANavo, temAM vizeSa eTale ke dhuMvAra paDato hoya teTalo vakhata munie aMgopAMganI ceSThA karyA vinA makAnamAM ja besI rahevuM. 2. gaMdharvanagara (AkAzamAM nagara jevuM dekhAya te,) ulkApAta, dizAono dAha ane vidyutpAta thAya tyAre teTalA vakhata uparAMta eka pahora sudhI asvAdhyAyakALa jANavo. 3. akALe (varSARtu vinA) vidyutano camakAro thAya athavA akALe meghanI garjanA thAya, to eka pahora sudhI asvAdhyAyakALa jANavo. 4. aSADa comAsAnuM tathA kArtakI comAsAnuM pratikramaNa karyA pachI ekama paDavA sudhI asvAdhyAyakALa jANavo. pa. Aso tathA caitra zudi pAMcamanA madhyAhna samayathI AraMbhIne kRSNa pakSanA paDavA sudhI asvAdhyAyakALa jANavo, bIjane divase svAdhyAya karavo yogya che. 6. rAjA ane senApati vigerenuM parasparanuM yuddha thatuM hoya to te vakhate asvAdhyayAkALa jANavo. 7. hoLInA parvamAM jyAM sudhI raja zAMta na thAya tyAM sudhI asvAdhyAya jANavo. 8. gAmano rAjA maraNa pAme to jyAM sudhI bIjA rAjAno abhiSeka na thAya tyAM sudhI asvAdhyAya jANavo. For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 9. upAzrayathI sAta ghara sudhI koI prasiddha mANasa maraNa pAmela hoya to eka ahorAtrino asvAdhyAyakALa jANavo. 10. upAzrayathI so hAtha sudhImAM koI anAtha maraNa pAmyo hoya to tenuM zaba jyAM sudhI laI ne najAya tyAM sudhI asvAdhyakALa jANavo. 11. strInA rUdanano zabda jyAM sudhI saMbhaLAya tyAM sudhI asvAdhyAyakALa jANavo. 12. jaLacara, tiryaMca, paMceMdriya, matya vigere (vikalendriya nahi)nA rudhira, mAsa ke hADakA upAzrayathI sATha hAtha sudhImAM paDyA hoya, tathA koI pakSInuM IMDuM paDyuM hoya, paNa bhAMgyuM na hoya to te kADyA pachI svAdhyAya thaI zake. ane jo iMDuM phuTI gayuM hoya to traNa porisI sudhI svAdhyAya kalpe nahi temAM paNa jo iMDuM phuTeluM hoya ane temAMthI rasanuM biMdu bhUmi upara paDyuM hoya to te sATha hAthanI bahAra laI jaIne te bhUmi dhoyA pachI svAdhyAya kalpa. 13. mAkhInA paga jeTaluM paNa iMDAnA rasanuM athavA lohInuM biMdu bhUmi upara paDyuM hoya to svAdhyAya kahyuM nahi. 14. gAya vigerenuM jarAya jyAM sudhI lAgeluM hoya tyAM sudhI asvAdhyAya jANavo. 15. bilADI vigeree uMdarane mAryo hoya to eka aho rAtri asvAdhyAya jANavo. teTalo kALa naMdIsUtra vigere bhaNavuM nahi. 16. e ja pramANe manuSyanA saMbaMdhamAM paNa jANavuM vizeSa eTaluM ke upAzrayathI so hAtha sudhImAM manuSyanA avayavo athavA carma, mAMsa, rudhira,hADakuM vigere paDyA hoyato asvAdhyAya jANavo, paNa jo upAzraya ane te avayava vigere paDelA sthAnathI vacce mArga hoyato svAdhyAya thaI zake. 17. strIone Rtu Ave tyAre traNa divasa sudhI svAdhyAya kalpa nahi, paNa jo pradarano roga thayo hoya to aMdhaka kALa sudhI svAdhyAya kalpa nahi. 333 For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 18. koI garbhavatIne putra prasava thayo hoya, to sAta divasa sudhI asvAdhyAya, ane jo putrI thaI hoya to athavA rakta adhika jatuM hoya to ATha divasa sudhI asvAdhyAya jANavo, navame divase svAdhyAya thaI zake. 19. so hAtha sudhImAM koI bALaka vigereno dAMta paDyo hoyato te zodhavo, ane jo dAMta jovAmAM na Ave todaMta uDAvaNiya karemikAuZge, ema kahI eka navakArano kAusagna karavo tyAra pachI svAdhyAya kalpa. 20. dAMta vinA bIjA koI aMga athavA upAMganuM hADakuM so hAtha sudhImAM paDyuM hoya, to bAra varSa sudhI vAcAnAdika svAdhyAya kalpe nahi, (iti bahu zrutamya) paNa manamAM arthanI vicAraNAno koI sthAne niSedha nathI. 21. AdrAnakSatrathI AraMbhInesvAti nakSatra sudhI vidyuta tathA meghagarjanA thAya to svAdhyAyano niSedha nathI. 22 bhUmikaMpa thayo hoya to ATha pahora sudhI svAdhyAya kahyuM nahi. 23. agnino upadrava thayo hoya to te upadrava rahe teTalo vakhata svAdhyAya kahyuM nahi. 24. caMdragrahaNamAM utkRSTa bAra pahora sudhI ane sUryagrahaNamAM utkRSTa soLa pahora sudhI asvAdhyAya jANavo. 25. pAkhInI rAtriye paNa svAdhyAya sUje nahi. ItyAdi asvAdhyAyanuM svarUpa saMpradAyane anusAra jANIne svAdhyAya karavo kemake ayogya kALe vAMcanAdika karavAthI mUrNapaNe prApta thAya che. (upadeza ekso sADatrIsamo) bhAvazrAvaktA cha liMga 1 kRtavratakarma-vratanI pharaja bajAvanAra hoya, tenA cAra bheda che, 1 AkarNana-sAMbhaLavuM, 2 jJAna eTale samajavuM, 3 grahaNa eTale 334 For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 svIkAravuM, 4 pratisevana eTale barAbara pALavuM. 2 zIlavAna hoya, tenA cha bheda che, 1 Ayatana dharmIjano ne maLavAnuM sthAna te seve, 2 prayojana vinA paragharane viSe praveza na kare te, 3 haMmezA sAdo veSa pahere te, 4 vikAravALA vacana na bole te, 5 bALakrIDA tyAga kare eTale mUrkha lokone AnaMda thAya evAM jugArAdika karmane tyAga kare, 6 mIThAM vacane kAma siddha kare te. 3. guNavAna hoya, tenAM pAMca bheda che- 1 svAdhyAyamAM tatpara, ra kriyAnuSThAnamAM tatpara, 3 vinayamAM tatpara, 4 sarva bAbatamAM kadAgraha rahita, 5 jinAgamamAMsacivaMta. 4 RjuvyavahAra, saralapaNe cAlavuM tenA cAra bhedo che- 1 yathArtha kahenAra, 2 avAMcaka kriyA -levaDadevaDamAM eka vacanI, jUThI sAkSI pUre nahi te, 3 chatAM aparAdhane prakAza karanAra, 4 cokhkhA satya bhAvathI niSkapaTa maitrI karanAra. 5 guruzuzraSA, tenA cAra bheda che - 1 zuzraSA gurUjananI sevA karavI, 2 kAraNa, bIjAne gurumahArAjanI sevAmAM pravartAve, 3 auSadha gurune auSadhAdi lAvI Ape, 4 bhAva, bhAvasahita gurumahArAjanI bhakti kare. 6. pravacanakuzala-tenA cha bheda thAya che-1 sUtrakuzaLa, sUtramAM pravINa hoya, 2 arthakuzaLa, arthamAM nipuNa hoya, 3 utsarga kuzaLa, sAmAnya kathanamAM huMziyAra, 4 apavAda kuzaLa, vizeSa kathanamAM pravINa hoya, 5 bhAvanAmAM kuzaLa, vidhisahita dharma kArya karavAmAM tathA anuSThAna karavAmAM pravINa hoya, 6 vyavahAra kuzaLa, gItArtha puruSonAM AcaraNamAM kuzaLa hoya. bhAvazrAvaktAM bhAvagata 17 lakSaNo 1. strI, 2. iMdriya, 3. paiso, 4. saMsAra, 5. viSaya, 6. AraMbha, 7. ghara, 8. darzana, 9. gADarIyo pravAha, 10. AgamapurasavRtti, 11. yathAzakti dAnAdipravRti, 12. vidhi 13. araktadviSTa, 14. madhyastha, (335) For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nA. vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 15. asaMbaddha, 16. parArtha kAmopabhogI 17. vezyA peThe gharavAse rahenAra. e uparokta sattara prakAre samAsathI bhAva zrAvakonAM bhAva gata lakSaNa kahyAM, 1-strI, strIne anarthanI khANa, caMcaLa, narakanI vATa samAna jANato thako hitecchaka puruSa tene AdhIna na thAya. ra- iMdriya, iMdriyorUpa capaLa ghoDAo hamezA durgatinA mArga tarapha doDanArA che, temane saMsAranuM svarUpa samajanAro puruSa samyagUjJAnarUpa doraDIthI rokI rAkhe. 3- artha, dhana samagra anarthanuM mULa nimitta, ane AyAsa tathA kalezanuM kAraNa hovAthI asAra che, ema jANI buddhimAna puruSa temAM lavaleza mAtra lobhAto nathI. 4- saMsAra, saMsArane duHkharUpa, duHkhaphaLa, duHkhAnubaMdhI tathA viTaMbanArUpa ane asAra jANI temAM rati na kare. pa- viSaya, kSaNamAtra sukhadAyI viSayone haMmezAM viSa samAna gaNIne bhavabhIru tathA tatvArthane samajanAra puruSa viSayomAM vRddhi kare nahi. 6-AraMbha, tIvra AraMbha varSe. nirvAha nahi thatAM kadAca kAMI karavuM paDe to anicchAe kare, tathA nirAraMbhI lokone vakhANe ane sarve jIvomAM dayALupaNuM dhAraNa kare. 7- ghara, gharavAsane pAza (phAMsAnI mAphaka) mAnato thako duHkhita thaI temAM vase, ane cAritramohanIya karma jItavA udyama kare. 8- darzana, AstiyabhAva sahita rahe, prabhAvanA ane prazaMsA vigere karato rahe, ane gurabhakti yukta thaI nirmala darzana dhAraNa kare 9-gADarIyo pravAha, gADarIyA pravAhathI gatAnagatika (vagaravicArye) lokasaMjJAno parihAra karI, dhIra puruSa barobara vicArIne dareka kriyA kare. 336) 339 * For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 10. Agama, paralokanA mArgamAM jinAgama sivAya bIjuM pramANa nathI, mATe Agamapurassara ja (AgamamAM kahyA mujaba) sarva kriyA kare. 11. yathAzakti dAnAdi pravRtti, zakti gopavyA sivAya AtmAne bAdhA na thAya tema, ane jema jhAjhuM thAya tema sumativAna puruSa dAnAdika caturvidha dharmane Acare che. 12. vidhi, ciMtAmaNi ratnanA peThe durlabha, hitakArI nirdoSa kriyA pAmI tene gurue kahela vidhipUrvaka Acarato thako mugdha janonA hasavAthI zaramAya nahi. 13. araktadviSTa, zarIranI sthitinA kAraNa, dhana, svajana, AhAra, ghara vigere sAMsArika padArthomAM paNa araktadviSTa (rAgadveSa rahita thaIne rahe) 14. madhyastha, upazamabharelA vicAravALo hoya, kema ke te rAgadveSe phasAyelo hoto nathI, mATe hitArthI puruSa madhyastha rahIne sarvathA asagrahano tyAga kare. 15. asaMbaddha, samasta vastuo kSaNabhaMgura che, ema niraMtara bhAvato thako dhana vigeremAM joDAyelo chatAM paNa temAM pratibaMdha mUcharUpa) saMbaMdha kare nahi. 16. parArtha kAmopabhogI, saMsArathI virakata mana rAkhI, bhogopabhogathI tRpti thatI nathI, ema jANI kAmopabhogamAM paranI anuvRttithI vartanAra hoya. 17. vezyAvat gharavAsa pALanAra, vezyAnI mAphaka nirAzasa rahI, AjakAla choDIza ema ciMtavato rahI, gharavAsa parAyo hoya tema gaNI zithilabhAve gharamAM vase. 339 bhAga-8 pha-23 For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso ADatrIsamo) pAMca mahAvratanI 25 bhAvanAo 1 prANAtipAtanI pAMca bhAvanAo-1 manogupti, manane gopavavuM, 2 eSaNAsamiti, beMtAlIza doSa rahita AhArAdikane levA, 3 AdAnabhaMDanikSepanA samiti, vastra, pAtra, vigere yatnapUrvaka levA-mukavA, 4 iryAsamiti, upayoga sahita cAlavuM, 5 annapANI vigere levA te, joIne levAvaDe karIne haMmezA ahiMsA bhAvavI te. 2. mRSAvAdanI pAMca bhAvanAo -1 krodha, lobha, 3 bhaya, 4 hAsyathI mRSA na bolavuM, eTale tenAM paccakhANa karavAM, pa vicArapUrvaka bolavuM, e upara pramANe lakSa daI bolatAM satya vratane bhAvavuM te. 3 adattAdAnanI pAMca-bhAvanAo-1 avagraha mAgavo, 2 barAbara joI tapAsI vicArI avagraha mAgavo, 3 niraMtara gurunI rajA laI bhAta pANI vAparavAM, 4 sAdhArmika pAsethI avagraha mAgavo, 5 avagrahanI mudata TharAvavI. 4. brahmacaryanI pAMca bhAvanAo, 1 strI napuMsaka, tathA pazuvALI vasati ane kuDayAMtare vasatino tathA potAnA aMge zaNagAra sajavAno tyAga karavo, 3 sarasa snigdha AhAra tathA ati AhAra na levo, 4 sarAge strIkathA karavI nahi, pa pUrve karelI kAmakrIDA saMbhAravI nahi. 5 parigrahanI pAMca bhAvanAo, 1 zabda, 2 rUpa, 3 rasa, 4 gaMdha ane 5 sparza-e pAMcamAM hamezAM rAgadveSa choDavA. bhAvasAdhunA sAta liMga 1 mArthAnusAriNI kriyA, pa zakya anuSThAnano ja AraMbha, 2 dharmamAM utkRSTa zradhdhA, 6 bhAre guNAnurAga, 3 prajJApanIya paNuM, 7 gurUnI AjJAnuM pUrNapaNe 4 kriyAmAM apramAda, ArAdhana. e uparoktanuM TUMku vivecana 338) * 338 For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 1 mArgAnusAriNI kriyA, mokSamArgane anusaratI paDilehaNAdika karavI te. 2 dharmamAM utkRSTa zraddhA, zratadharmamAM ane cAritradharmamAM tIvra abhilASA rAkhavI te, tenA cAra bheda che 1 vidhisevA, 2 atRpti, 3. zuddhadezanA, 4, alitaparizuddhi. 3. prajJApanIyapaNuM, AgamamAM kahelI yuktiyovaDe karI bIjAne samajAvavApaNuM te. 4 kriyA mAM apramAda, sAdhumArga nI kriyA karavAmAM, madha, viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA-e pAMca pramAda rahita saMyama pALavuM te. 5. zakyaanuSThAnano AraMbha, zarIranI zaktine anusAra je tapa, japa, kriyA, anuSThAna ghaNo lAbha ApanAra, ane ochuM nukasAna karanAra hoya tevuM AraMbhe te. 6. bhAre guNAnurAga, caraNasittari tathA karaNasittarimAM, tathA AgamamAM varNavelA mULaguNauttaraguNamAM prIti, zuddhacAritrIyone hoya te. 7. guru AjJAnuM pUrNapaNe ArAdhana, gurunA caraNanI sevAmAM rakta rahI, gurunI AjJA ArAdhavAmAM tatpara rahe ane cAritrano bhAra upADavAmAM samartha hoya. (upadeza ekso ogaNacAlIzamo) bhavyAdika saMbaMdhI bhavya muktigamana yogya jIva vizeSa, bhavyatva e pariNAmI dharma che tethI te jema suvarNane vALe tema vale tevo hoya che arthAt sadupadezanA siMcanathI sanmArgamAM joDAI jAya che. ethI viparIta lakSaNavALo abhavya jIva hoya che, te kadApi mukti pAmato ja nathI. te kevaLa saMsArane ja premathI mAne che ane paudgalika sukhamAM ja sAra mAne che, yAvat bhUMDanI peThe viSayasukhamAM ja racyopacyo rahe che. bhavya jIva saupadezayoge viSaya sukhathI virakta thaI zake che, yAvatuM sAMsArika saMbaMdhathI viramI mokSano M339) For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 adhikArI thAya che. phakta tanI anukULa sAmagrInI ja tene jarUra paDe che. durbhavya jene haju dIrgha saMsAra paribhramaNa karavAnuM niyama hovAthI pagalAnaMdIpaNuM tathA bhavAbhinaMdIpaNuM vahAluM lAge che, tethI tene dharma sAdhana ke dharmanI vAta rucatI nathI, tethI vilakSaNa svabhAvavALA nikaTabhavI athavA parittasaMsArI kahevAya che, te alpa samayamAM muktigAmI hovAthI sadu padezayoge zIghratAthI viSayasukhathI vimukha thaI AtmasAdhanamAM tatpara thaI jAya che, ane sarva sukhaduHkhamAM samabhAve rahI sukhapUrvaka svahita sAdhI zake che. bahusaMsArI tevI rIte svahita sAdhI zaktA nathI. sulabhabodhi -jeNe pUrvajanmamAM dharmanA bIja vAvI rAkhelA hoya che ke tene sudupadezarUpI amRta sicana maLatAM ja temAMthI dharma pragaTa thAya che, upadeza ApanArane vizeSa parizrama karavo paDato nathI, alpazramathI te vizeSa samajI jAya che. ane pAmelA upadezane sArthaka kare che. | durlabhabodhi-aneka rIte aneka vAra jJAnI puruSo taraphathI upadeza maLatAM chatAM paNa jenuM hRdaya pIgaLatuM nathI, te brahmadatta cakrInA peThe virAdhaka bhAvathI sadupadezane ayogya hoya che. ekAvatArI - A manuSyajanmamAM vItarAga dharmane yathAyogya ArAdhI, kALadharmane pAmI, devagatino eka bhava karI, pharI manuSya janma pAmI, zuddha saMyamane ArAdhI, sarva karmamalano kSaya karI, avyAbAdha mokSapada pAmanAra jIvavizeSa ekAvatArI kahevAya che. haLavAkarmI jene mohAdika karma bahu ja alpa bAkI rahelA hoya tevA mohAdika karmano kSaya karIne zIghratAthI mokSa padavI pAmanAra jIva haLavAkarmI kahevAya che. bhArekarmI nibiDa karmanA vazavartipaNAthI vividha prakAre duHkha ane viDaMbanA pAmI saMsAracakramAM dIrdhakALa sudhI paribhramaNa (janmamaraNane dhAraNa) karanAra jIva bhArekarmI kahevAya che. kRSNapakSI-je jIvane mokSane sAnukULa kriyAkAMDamAM ruci utpana thayelI na340) 340 For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 nathI evo hanapunya (saMsAramAM paribhramaNa karatAM jene kaMTALo Avela nathI, ane ardha pugalasaMsArathI jene adhika saMsAra bAkI rahelo che tevo) jIvakRSNapakSI kahevAya che. zukalapakSI-jene mokSa anukULa karaNI karavAmAM ruci pragaTa thayela che, ane chellA pudgalaparAvartanamAM praveza karatA jene pUrNAnaMdano aMza pragaTa thayo che tevo jIva zukalapakSInI koTImAM gaNAya che. e uparokta bhavyAdika tamAma vAMcI janma, jarA ane maraNanA mahAduHkhothI trAsa pAmelA jIvone A duSama kALamAM paNa samakita sahita zuddha dharmakaraNI karI mukti meLavavAnI jo abhilASA thaze, to sukhe karIema karI zakaze, nahi to rajhaLI paTTI to che je ruce te karavA AtmA pote svataMtra che. (upadeza eksocAlIzamo) cAra prakAranA dhyAnanuM svarUpa dhyAna cAra prakAranA kahyA che (1) ArtadhyAna (2) raudradhyAna (3) dharmadhyAna ane (4) zukaladhyAna. (1) ArtadhyAna, mananI avyavasthita sthiti thaI jAya che tyAre ArtadhyAna kahevAya che, tenA cAra bheda che. (1) ISTa viyoga, je padArtha ApaNane priya hoya teno viyoga thAya tyAre manamAM je duHkha thAya che, jemake mAtA, pitA, strIputrAdika, dhanapramukhano nAza thAya tyAre vilApa karavo, te ISTaviyoga nAme ArtadhyAna kahevAya che. (2) aniSTasaMyoga, je padArtha ApaNane apriya hoya teno saMyoga thaI jAya che, jemake daridratA, dumana ke kubhArajA strI athavA kuputra maLe tethI manamAM je duHkha thAya, te aniSTa saMyoga nAme bIjo bheda samajavo. (3) rogaciMtA zarIramAM roga utpanna thavAthI manamAM je pIDA thAya 341 For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 te rogaciMtA nAme ArtadhyAna kahevAya che. zarIramAM roganI utpatti thavI te vedanIya karmanA udayane lIdhe thAya che, te chatAM tenI ciMtA karavAthI ArtadhyAna thAya te trIjo bheda. (4) agraloca, koI paNa vastunI prApti mATe agAuthI zoca karyA kare, jemake jene putra na hoya te tenI ciMtA kare, koI navA varasamAM vyApAradhaMdhAnI ciMtA kare, amuka phaLa maLe evI IcchA kare, e vigere agrazoca nAme ArtadhyAna kahevAya che, te cotho bheda. A cAra prakAre ArtadhyAna kahyuM che. sukha-dukha AvavuM te karmanA udayane AdhIna che, chatAM ajJAnI jIvo AvI rIte ArtadhyAna karI vinA kAraNe karmabaMdha kare che ArtadhyAna karavAthI tiryaMcagatino baMdha thAya che, e ArtadhyAnanA pariNAma pAMcamA athavA chaThThA guNasthAnaka sudhI hoya (1) hiMsAnubaMdhIraudradhyAna, jIvanI hiMsA karI ati harSa pAme, athavA bIjA koI hiMsA karatA hoya tenI anumodanA kare, temaja yuddha vigeremAM hajAro mANasono nAza thato joI rAjI thAya, te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya che. je dhyAna ane ciMtavana karavAthI jIvahiMsAno anubaMdha thAya te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya che. (2) mRSAnubaMdhI raudradhyAna, manamAM harSa pAmavo, jUThuM chupAvavAno kapaTa karavuM, jo temAM te kAryanI siddhi thAya to khuzI thavuM ane jUThAne uttejana ApavuM te mRSAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya che. (3) cauryAnubaMdhI raudradhyAna, corI ane ThagAI karIne manamAM harSita thavuM, ane corI karavAmAM pariNAma rAkhavA, tathA corI karanArane uttejana ApavuM te cauryAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya che. (4) parigraharakSaNAnubaMdhi raudradhyAna, dhana dhAnyAdita navavidhA parigrahane vadhAravA mATe aneka jAtanA pApAraMbha karavAnuM ciMtavana karyA karavuM, dhana ane kuTuMba mATe krUra pariNAmathI game tevA pApanA kAma kare, ghaNo parigraha thavAthI ahaMkAra kare te, parigraha rakSaNAnubaMdhI raudradhyAna. M3420 For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 e raudra dhyAnanA cAra bheda thayA. raudradhyAnathI jIvane naraka gatino baMdha paDe che, tethI ghaNA ja karmanA vipAkanuM kAraNa thAya che pAMcamA guNasthAnaka sudhI raudra dhyAnanAM pariNAma rahe che, ane koIka jIvane to hiMsAnubaMdhI raudradhyAnanA pariNAma chaThThA guNasthAnake paNa hoya che. (3) dharmadhyAna, zubha pariNAmathI je vyavahArarUpa kriyA karavAmAM Ave te dharma, zrutajJAna ane cAritra e upAdAnapaNe sAdhana dharma che, utsargAnuyAyI te apavAda dharma jANavo ane abheda ratnamayI te sAdhanazuddhanizcayane utsargadharma kahevAya evuM vacana che ke dhakho vatyu sahAvo vastune sattAgata svaguNa AzrIta utsarga UpAdAna rUpa svabhAvane zuddha dharma kahevAya che, ane te dharmanuM ekAgrapaNe ciMtana, tanmayatAno upayoga, te dhyAnane dharmadhyAna kahe che, tenA cAra bheda che (1) AjJAviya dharmadhyAna, je sarvajJa vItarAga devanI AjJA hoya te pramANe varte, temanA vacana upara zraddhA rAkhe, cha dravyanuM na nikSepA sahita je svarUpa zrI vItarAga deve kahyuM che te ja pramANe sadahe ane vItarAganI AjJA pramANe ja nizcaya vyavahArapUrvaka vartana kare, ane te AjJA pramANe yathArtha upayogano bhAsa thAya, ane tethI karIne te upayogamAM je ekatA, anubhavatA ane ramaNatA thAya te AjJAvicaya nAme dharmadhyAna kahevAya che. (2) apAyaricaya dharmadhyAna, azuddha karmanA yogathI saMsArika jIvanamAM aneka doSa rahelA che, te rAga, dveSa kAya ajJAna, Azrava vigere doSone potAnA mAnavA nahi, ane haMmezA tenAthI alaga rahevA prayatna karavo, tathA ema mAnavuM ke huM koIno nathI, mAruM koI nathI, anaMta jJAnadarzana cAritra maLI zuddha-buddha avinAzI evo huM chuM. mAruMrUpa to achala, akhala, agamya, arUpI, akSaya evuM zuddha cidAnaMdarUpa che, ema ekAgrapaNe dhyAna karavuM, te apAyavijaya nAmanuM dharmadhyAna jANavuM. (3) vipAkavicaya dharmadhyAna, jyAre jIva evA prakArano vicAra 343) 343 For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kare ke mArI anaMta zakti che, paNa karmanA vaze huM duHkhI chuM. karmanA vipAka ghaNA ja kharAba che, mArA jIvano je anaMta jJAnano guNa, te jJAnAvaraNIya karma karI dabAyelo che, evI rIte AThe karmanA vipAkathI mArA jIvanA mULa ATha guNa dabAI gayelA che, tethI karIne tAdaza mULa svarUpa pragaTa thatuM nathI, ane te karmane lIdhe ja A saMsAramAM sukhaduHkhano anubhava karatA anaMta kALathI huM bhramaNa ryA karuM chuM, paNa have karmanI prakRtino vicAra karIne mAre sukha Ave to bahu rAjI thavuM nahi, ane duHkha Ave to dilagIra thavuM nahi. A pramANe jyAre AtmAne vicAra Ave tyAre te vipAka-vijaya nAme dharmadhyAna kahevAya che. haMmezAM karmasvarUpanI prakRti, sthiti, rasa, pradezano baMdha, udaya, udIraNA, sattA vigerenuM ciMtavana karavuM te vipAkavicaya nAme dharmadhyAna kahevAya che. (4) saMsthAnaviya dharmadhyAna, cauda rAjalokanA AkArano vicAra karavo, te saMsthAnavicAra nAme dharmadhyAna kahevAya che kemake A lokacauda rAjapramANa UMco che, temAM sAta rAja adho loka che, aDhAra so yojana manuSya kSetra tirtholoka che, tenA upara kAMIka ocho sAta rAja pramANa Urdhvaloka che, jyAM sarva vaimAnika devatAo vase che. tenI upara siddhazilA pistAlIza lAkha yojana pramANa kSetramAM che, tenA vacalA bhAgamAM siddhanA jIvo rahe che. A cauda rAjalokamAM mAro jIva anaMta bhavathI bhramaNa karyA kare che, janma maraNe karI dareka gatimAM utpanna thayo che, evI koI jagyA nathIke jayAM mArA jIvanuM upajavuM na thayuM hoya. evI rIte cauda rAjalokanA svarUpano tathA lokane viSe rahelA paMcAstikAyanA avasthAna tathA pariNAmanuM temaja dravyanA guNa paryAyano ekAgratAe vicAra karavo ane tenuM dhyAna karavuM te saMsthAnaviya nAme dharmadhyAna kahevAya che. e pramANe dharmadhyAnanA cAra prakAra kahyA che ane te cothA guNasthAnakathI mAMDIne sAtamA guNasthAna sudhI rahe che. (4) zukaladhyAna, kAMIpaNa AlaMbana vinA kevaLa AtmasvarUpathI M344) For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tanmayapaNe je dhyAna karavuM te zukaladhyAna kahevAya che, tenA cAra bheda che. (1) pRthakatsavitarka sapravicAra, padArthanA judA judA bheda karIne, eka pachI ekaaneka kalpanAno vicAra karavo, te pRthakatva kahevAya che, ane teno vitarka eTale zrutajJAnavaDe upayogapUrvaka vicAra karavo, te pachI sapravicAra eTale aneka kalpanA karavI, potAnI sattAnuM dhyAna karavuM, te pRthakatsavitarkasapravicAra kahevAya che. A dhyAna AThamA guNasthAnakathI agiyAramA guNasthAnaka sudhI rahe che. (2) ekatvaavitarkaapravicAra, kAMikapaNa vikalpa ane vicAra vinA AtmAnA guNanI ekatAnuM dhyAna karavuM, te ekatvaavitarka apravicAra dhyAna kahevAya che. jemake AtmA potAnA guNaprAyanI ekatA kare, ane potAne siddha svarUpe oLakhe, huM eka ja chuM, mArAmAM badhuM samAya che evuM dhyAna karavuM tathA tanmaya paNe AtmadharmanuM ekatvapaNuM kare, vIrya upayoganI ekAgratAthI vikalpa rahitapaNe svarUpanuM samaye samaye dhyAna kare, tathA temAM koIpaNa jAtano aMtara na hoya, te ekatvaavitarka apravicAra zukaladhyAna kahevAya che. A banne prakAramAM zrutajJAnanuM Alabena che, paNa nirmala avadhi ane nirmala kevaLajJAna prApta thAya. (3) sUkSmakriyA pratipAti, mana vacana kAyAnA sUkSmayoganuM rUMdhana karavuM, zailezIkaraNa karIne ayogI thavuM, te vakhatanA nirmala acalatArUpa pariNAma te sUkSmakriyAapratipAti nAme zukaladhyAna kahevAya che. A dhyAna teramA guNasthAnake hoya che, sattAthI karmathI paMcAzI prakRti bAkI rahI hatI, temAMthI A dhyAnathI 72 prakRti khapI jAya che, ane phakta 13 prakRtio bAkI rahe che. (4) ucchinnakriyA anivRtti, mana vacana kAyAnA yoganuM rUMdhana karyA pachI bAkI rahelI karmanI 13 prakRti dhyAnathI khapI jAya ane jIva sarva karma-kriyA rahita thAya te ucchinnakriyA anivRtti kahevAya che. te zukla dhyAnadhyAvatAM karmanA bAkI rahelA saghaLA daLIyA kharI jAya che, ane badhI ( 3450 345 For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kriyAno uccheda thaI jAya che, tyAre zarIranAM pramANamAMthI trIjA bhAgarUpa avagAhanA laIne zarIrano tyAga karI jIva manuSya bhavathI sAta rAja UMce jayAM lokano aMta che tyAM siddha thAya che, ane sAdianaMtapaNe mokSanA anaMta sukhano anubhava kare che. A pramANe cAre jJAnanuM saMkSipta svarUpa kahyuM. vaLI judI rIte paNa cAra dhyAnakahyA che. (1) piMDI (2) padastha (3) rUpastha ane (4) rUpAtIta, (1) piMDastha, zarIramAM rahelA ApaNA AtmAmAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu, e pAMca parameSThInA guNa rahelA che mATe huM pote paMca parameSThIrUpa ja chuM, e dhyAna karavuM, te piDI dhyAna kahevAya, athavA guNI ane tenA guNanI ekatvatA karavI te piMDastha dhyAna. (2) padastha, je arihaMtAdika paMca parameSThInA guNanuM stavana karavuM, athavA svAdhyAya karavo, tathA cittamAM tenuM dhyAna karavuM, te padastha dhyAna kahevAya. (3) rUpa0, rUpa dhAraNa kareluM hovA chatAM mAro AtmA arUpI ane anaMta guNI che, atizaya avalaMbIpaNuM thavA pachI have mAro AtmA ekatvapaNuM pAmyo che, evI rIte dhyAna karavuM te rUpastha dhyAna kahevAya che. A traNa dhyAnane dharmadhyAnamAM gaNelA che. (4) rUpAtIta, mAro AtmArUpathI hita niraMjana nirAkarA nirmala saMkalpavikalpa rahita che, akSaya ane akhaMDa che, zuddhasattA rUpacidAnaMda asaMga che, anaMta guNaparyAyarUpa mAruM AtmasvarUpa che, ema je dhyAna karavuM,te rUpAtIta dhyAna kahevAya che. A dhyAna zukaladhyAnamAM gaNAya che, ane temAM kramanI mArgaNA guNa sthAnaka, naya, pramANa, matyAdika jJAna, kSayopazamavigere bhAva TalI jAya che. eka siddhanA mULaguNanuM dhyAna karavAmAM Ave che, eTale mokSanA kAraNarUpa te rUpAtIta kahevAya che. e pramANe dhyAnanuM svarUpa kahyuM che. aSTAMga yoga ane haThayogathI je dhyAna karavAmAM Ave che, enA karatAM AdhyAnAno anukrama prazasta che, mATe bhavya M346) 346 For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jIvoe tenuM AlaMbana levuM. (upadeza ekso ektAlIsamo) pauSadhazALA pethaDadano pitA, kanaka jaladhara bIrUda dhAraka dedAzA koI kAryaprasaMge devagIrImAM gayA. tyAM gurune namavA upAzraye gayA gurUne vaMdana karI eka jagyAe beThA tyAM pauSadhazALA banAvAno vicAra karavA saMgha ekatra thayela che tene paNa vaMdana karyuM. te vicAra sAMbhaLI mane AjJA Apo, huM pauSadhazALA karAvIza. AvI rIte saMgha pAse khoLo pAtharyo. mukhyazeThIyAye kahyuM, tamo na bolo te ja yukta che, kAraNa ke pauSadhazALA sakala saMghanI karAvelI joIe, ekanI nahI, kAraNa ke tema karavAthI tenuM ghara zayyAtara thAya, sAdhuthI kAMipaNalevAya nahIM. ghaNAnI zALA karAvavAthI niraMtara eka ekaghara zayyAtarathAya. ema bodha karyo chatAM paNa kadAgraha na choDyo tyAre koIe krodha karIne kahyuM ke bhAI? koI na karAvanAra hoya to kadAgraha karavo sAro, iMTonIzALA karAnAra to ghaNA che, tuM sonAnI iMTInI karAvI zakIza nahI. saMghapatIe page lAgInI kahyuM ke sonAnI iMTonI karAvIza. saMghe anumati ApI eTaluM dravya kyAM che ? rAjAnuM anukUlapaNuM kayAM ? zreyAMsI bahu vijJAni, ityAdi, yuktithI gurUe pratibodha pAmela bolyo bhagavAn ! iMTanI karAvIne sonAne patare maDhIza. gurUe kahyuM ke Agraha choDI de. kalikAle te paNa bahu duHkhadAyaka che, AvI rIte vAraNa karela dedAzAe cunA madhye 1 so maNa kesara nAkhI ne pILA varNavALI karI. bAvana hajAra Tekano kharca thayo. kuMkumazAlA e prakAre prasiddhi pAmI, siddharAjanA pradhAna sAMtue potAne rahevAne mATe prAsAda baMdhAvela, temAM moTA moTA hIrAo jaDelA hovAthI rAtrie paNa teno bahu ja prakAza paDato hato, te prAsAda vAdI devasUrijIne dekhADavAthI, mANikya nAmanA temanA ziSyakahyuM ke AvI to pauSadhazALA joIe. tevuM sAMbhaLIne sAMtu 347) 347 For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 maMtrIe te prAsAda arpaNa karI temanuM nAma pauSadhazALA pADyuM. zrIvastupALa-984 pauSadhazALAo karAvI hatI, gopagIrine viSe bappabhaTTasUri pratibodhita zrI Ama rAjAe hajAra sthaMbha vALI, sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikAne sugama praveza, nirgama traNa dhAravALI, dUra dUra rahela sAdhune paDilehaNa, svAdhyAya, sAta mAMDalI veLA jaNAvanArI,aMbha madhye bAMdhela mahAghaMTanA raNakAra zabdane karavAvALI pauSadhazALA karAvI. tene viSe vyAkhyAna maMDapa traNa lAkha dravyavaDe karI, jayotirUpa maNinI zilA caMdrakAMtanI kuma bhUmi baMdhAvI, rAtrine viSe aMdhakArane haNanArI, bAra sUryanA peThe tejasvI, pustakanA akSara vAMcI zakAya, tathA sUkSmatrasabAdara jIvanI virAdhanA rahita, bahunirvadhya karAvI. je dhanya mANaso pauSadhazALA karAve chete saMsArasAgarane tarIne muktimAM jAya che. pattane AbhaDavisA, nirdhana kAMsAvALAnI dukAne, niraMtara ghugharA ghasIne, pratidina pAMca drampa upArjana karIne kuTuMba nirvAha kare che. ekadivase te parigrahanuM pramANa grahaNa karato, sAtaso dramya chUTA rAkhato hato te vakhate sAmudrikazAstrathI zrIhemacaMdra mahArAje jANIne traNa lakSano niyama karAvyo. tyArabAda tene putra thayo. dUdhane mATe eka sArI bakarI levA grAmAMtare gayo. tyAM vADAmAM ghaNI bakarIo hatI. temAM eka bakarInI Doke ghugharInI sAthe iMdranIla maNi dekhIne tene laine ghera Avyo. maNine uttejita karyo, maNiyAra pAse jaIne siddharAje zRMgAra koTI hAramA sthApana karAvavA mATe, savAlakSa mUlya ApI tene grahaNa karyo. temaNe eka divasa mINanI iMTo grahaNa karI, temAMthI vecavA jatAM sonAnI kAMkhI nIkaLI, koTIzvara thayo, parigrahanA pramANane saMbhArIne 84 pauSadhazALA karAvI. navA thayelA zrAvakonAM gAmone viSe, AdinAthajInI vIra sudhInAM 24 navIna jainaprasAdo karAvyA. pratidina uttama sAdhuonI ghI Adika prAsuka vastuonuM dAna devA mAMDyuM. cheDe nevu lAkha dravya sAtakSetramAM vAparyuM. zrI sthaMbhatIrthe bhIma zeThe nagara madhye sthApananA abhAvathI nagara bahAra M348 For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 bahudravyanA vyayathI zrIkhaMDanA kASTamaya, dAMtamaya, aMbhothI yukta pauSadhazALA karAvI tyAre bIjA lokoe kahyuM ke vanamAM bhIlaDA ja vAsa karaze, phogaTa bahu dravyano vyaya karyo. teNe kahyuM ke nahi, nahi, koI kheda pAmela phoTalA uMcakanAra vizrAMti karaze, tathA koI sAmAyika laI, namaskAra gaNaze to paNa sarva vaLI jaze, te hAlamAM nagaranI vRddhithI nagara madhye AvI gayela che. (upadeza ekso betAlIzamo) dharmarUpI kAmagavI he mAnubhAvo ! A dharma kAmagavIrUpa che, mATe tenuM tamo prayatnathI rakSaNa karo, gharane viSe rahelI dujhaNI gAyanuM corothakI jema sAvacetIthakI rakSaNa karAya che, tema A dharmarUpI kAmagavInuM tera kAThIyArUpI corothI yatnathI rakSaNa karo, tamAre khyAlamAM rAkhavuM joie ke-cora loko to gAyane rAtrimAM haraNa karI jAya che, paraMtu A tera kAThIyArUpI coro dhoLe divase tamAmanA dekhatA chatAM, dharmarUpI kAmagIrIne corI jAya che, mATe tamo temanI saMbhALa rAkho,. gAyane jema cAra paga hoya che tema dharmarUpI kAmagavIne 1. kSamA, 2 Arjava, 3 mArdava 4. saMtoSarUpI cAra paga che, gAyane jema AMcaLa cAra hoya che tema dharmarUpI kAmagavIne dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpI cAra AMcaLa che, gAyane jema pUchaDuM hoya che tema dharmarUpI kAmagavIne vivekarUpI sAruM pUchaDuM che, gAyane jema mukha hoya che tema dharmarUpI kAmagavIne jIvonA saMrakSaNarUpa zuddha dayArUpI mukha che, gAya jema dAMtavaDe yukta hoya che tema dharmarUpI kAmagavIne nizcaya ane vahevArarUpa be zIMgaDA che, gAyane jema nAsikAnA be chidra hoya che tema dharmarUpI kAmagavIne mULaguNa ane uttaraguNarUpa nAsikAnA be chidra che, gAyane jema jIbha hoya che, tema dharmarUpI kAmagavIne nitya kAla karavAnI karaNI rUpa jIbha hoya che, gAya jema vacano bole che tema dharmarUpI kAmagavIne matijJAna zrutajJAnarUpI vacano che, gAya jema dUdha ApavAnA hetubhUta hoya M349 ) For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 che, tema dharmarUpI kAmagavI punyarUpI kAmagavI ujajavaLa dUdha ApavAnA hetubhUta che, gAya jema ghAsano cAro caranArI che tema dharmarUpI kAmagavI pAparUpI ghAsane bhakSaNa karavA vALI che, gAya jema mArga unmArgane jANavAvALI hoya che tema dharmarUpI kAmagavI bhakSAbhakSa, peyApeya, gamyAgamya, tatUpa mArga unmArganI jANanArI che, kiM bahunA? ujjavaLa gAyanuM dUdha jema ujjavaLa ane guNakArI che tema dharmarUpI kAmagavI muktirUpI dUdha ApanArI che, mATe he bhavya jIvo! Alasa nidrA pramAda, viSaya, kaSAya, ahaMtA, mamatA choDIne tera kAThIyArUpa corothIdharmarUpI kAmagavInuM rakSaNa karo, gAya to A bhavamAM ja dUdha dahIM ghI ApanArI che, paraMtu A dharmarUpI kAmagavI sArI manuSya gatirUpI dUdha, devagatirUpa dahIM ane muktirUpI ghI ApanArI che, vaLI gAyanuM dUdha,dahIM ane ghI atizaya khAtAM koIka divasa rogAdika kare che, paNa A dharmarUpI kAmagavI kAMipaNa upAdhi nahIM karatA ekAMta sukharUpI muktine ja Ape che, mATe dharmarUpI kAmagavIne niraMtara sevo. (upadezaekso tetAlIzamo) dharma e ja tAraNahAra aho ! bhavyAtmAo! arihaMta bhagavAna, vItarAga deva, bhavya jIvone upadeza Ape che ke manuSya janma pAmyAnuM phaLa e che ke bhogavilAsa upara prema ane kAmarAgano tyAga karo, bahena, bhAI, putra-putrI, strI, mAtA-pitA uparathI snehasaMga tyAga karo, dRSTirAga mahApApiSTa che teno tyAga karo-e traNa rAga AtmAthI dUra thAya tyAre ja A AtmA dharma karavA ujamALa thAya. dharmathI vyAdhio dUra thAya, upAdhio dUra thAya, grahAdikanI kuratA dUra thAya, zatru bhaya dUra thAya, siMha, vAgha, varU, cora, agnibhayadUra thAya, kiMbahunA? sarva prakAre jaya thAya. dharma pratApe kAyA nIrogI thAya, dhananI prApti thAya, nirmaLa buddhi thAya, koIpaNa prakAre kaSTa 350 For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 thAya nahi. saMsAramAM sAta sukha vakhaNAya che. 1 zarIra nirogI rahe 2 mAthe koInI eka pAI paNa devAnI na hoya, 3 gAma choDI paragAma javA vakhata na Ave, 4 jyAM rahevAthI koIpaNa jAtanI Adhi vyAdhi upAdhi nIvaDe nahi, 5 strI pativratA ghaNInuM kahyuM mAnanArI hoya, 6 gharamAM lakSmI ghaNI hoya, 7 putrapautra kuTuMba parivAra potAne AdhIna temaja rAjA paNa temanA upara prasannatAvALo hoya, e uparokta sAte sukha dharmanA yoge ja prApta thAya che. dharma utkRSTa maMgaLa che, avinAzI dhana che, sarvatra rakSA karanArA che. dharma teja manuSyano sAco saMbaMdha che. mAtA, pitA, bena, bhAI, strI, putra, kuTuMbIo sarve svArthanA ja sagA che te uparokta sarva paiso pAse hoya to ja upara paDatA Ave che. mAtA pitA kahe mAro putra, bena kahe mAro bhAI, strI kahe mAro svAmI, ane paiso jAya ke koI sAmuM juve nahi, mATe dharma te ja manuSyano kharo saMbaMdha che. ane iha paraloke pAra pamADanAra che. dharma te ja uttama paiso che.bIjA dhanane rAjA, cora bhAgIdAra, lUMTArA tUTI jAya che, paNa dharmarUpI dhanane lUMTavAnI koInI tAkAta nathI, mATe dharma ja sAcuM dhana, sAcuM ghareNuM, ane sAco veSa che, dharma te ja rakSaka che. game te jagyAe game te veLAe gametevA saMjogomAM AtmA hoya, to paNa dharma teno bacAva karI le che. agninA bhayamAM zastranA bhayamAM pANInA bhayamAM viSanA bhayamAM hiMsaka jAnavaranA bhayamAM vanavagaDAmAM, pAtALamAM, zatrusaMkaTamAM parvata upara agara viSama giri, guphA, samudramAM dharma ja prANIonuM rakSaNa karanAra che. arihaMta deva, sAdhu guru, dhyAmaya dharma namaskAra mahAmaMtra, AcAra dharmiSTa mANasanA hRdayamAM ja kAyama ramI rahe che. dharmathI ja zuddha sAcI zraddhA ane samakita daSTipaNuM prApta thAya che, mATe dharmanuM ja ArAdhana karo. vItarAganI pUjA karo, saguru nI sevA karo, SakAyanI dayA pALo pAkhaMDI mithyAtva mata choDI uttama jaina mata hRdaya mAM dhAro caturvidha saMghanI sevA karo, kaSAya TALo, parigraha choDo, zatru mitra sama gaNo, traNa sthAvara jIvanI dayA pAlo, satya bolo ne guNInuM bahumAna karo, nirguNInI upekSA karI tenI gati TALo, jJAna 351 For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 darzana cAritra meLavavA udyama karo, maLyA pachI paNa pramAdI abhimAnI - uddhatAI-tochaDAI-akkaDatA jaDatA niMdakatA IrSyA vikathA-kaSAyatAkuTilatA-kAmalAlasA asatyatA-AhArAlaulupyatA-apavitratAparaapavAdatA-usUtratA vigere hAlamAM ghaNA durguNo prApta thavA jovAmAM Ave che, te badhA sAdhupaNAM lIdhA chatAM paNa niraMtara durgatimAM dorI janAra che, mATe ajJAnatAnA cazmA utArI vivekarUpI cazmA pahero ke koIpaNa doSo saMyamamAM bAdhaka na thAya. zrAvakomAM paNa ghaNA dUSaNo dekhAya che, tene, varjavA, guNa upArjavA, udyama karavA para praveza tyAga ane potAnA ja durguNonuM nirIkSaNa karavAthI jIva dharmiSTa thaI zake che ane Avo AtmA jaldIthI potAnA karmane chedavA mATe bhAgyazALI banI zake che, mATe te mahAnubhAvo ! malinatA choDI zuddha dharmanuM ArAdhana karo. jo tamo bhavI hazo, ane koIpaNa bhavamAM zuddha dharma ja ArAdhazo tyAre ja ArAdhaka thaI mukti meLavazo ane ghaNA bhavo rakhaDI duHkhI thai pachI prabhue kahela dharma ArAdhavo tenA karatAM atyAre ja sarva prapaMcajALa vosirAvI dharma karo ke bhavadukha nahi bhogavatAM karmano aMta thavAthI zAzvatuM sukha meLavo. ( upadeza ekso cuMmAlIsamo) | jaina dharma mITho mohaka aho bhavyajIvo ! A jainadharma apUrva modaka jevo mITho lAge che. te meLavavA tamo kAMI paNa udyama karatA nathI e mahAAzcaryanI vArtA che, jema modakamAM ghaNI khAMDa nAkhavAthI bhakSaNa karanArane atyaMta mITho lAge che tema A dharmarUpI modaka udyama karavAthakI ati svAdiSTapaNuM Ape che. modaka to divase khavAya che paraMtu rAtrimAM khAI zakato nathI, A dharmarUpI modaka to divasa ane rAtrimAM banne vakhata khavAya che ane dharmarUpI modakane rAtrimAM bhakSaNa karatAM rAtribhojanano doSa nahi lAgatA ghaNA lAbhane mATe thAya che. ATaluM vizeSa che ke -jaTharAgni pAcanazakti uparAMta A35ra 5 For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 modakanuM bhakSaNa karatAM te modaka vamana, virecana ane vizucikA karanAra thAya che ane A dharmarUpI modakanuM to rAtridivasa sevana karavAthI lAbhadAyaka thAya che. modakanuM bhakSaNa niraMtara karavAmAM Ave to zarIrAdikanI aMdara rogAdika thavAthI AtmAne pIDA kare che ane A dharmarUpI modakane jema jema vadhAremAM vadhAre vAparavAmAM Ave tema tema mahApuSTa karanAra thAya che. niraMtara mITho modaka khAvAthakI koIka divase tenA upara abhAva thAya che paraMtu A dharmarUpI modakanuM nitya sevana karatAM dinapratidina tenI spRhA vadhatI jAyache, modakano ghaNo AhAra karavAthakI ALasa, nidrA, pramAdanI vRddhi thAya che ane dharmarUpI modakanu vizeSa sevana karavAthI pramAdAdikanA parivAra sAthe pariNAmanI vizuddhi thAya che. modaka bahu khAvAthI zarIranuM teja hare che, dharma rUpI modakanuM bahu sevana karavAthI pApane haranAra pracaMDa tejasvI paNuM prApta thAya che. modakane viSe jema loTa, ghI ne khAMDa hoya che tema dharmarUpI modakane viSe navatanA sArabhUta loTa, pajIvanA bhakSaNarUpa ghI ane na nikSepA saptabhaMgIrUpa khAMDa hoya che. loTa, ghI ane khADano banAvela modaka A saMsAramAM ajJAnI jIvone kAMIka svAda ApI pariNAme virasatA utpanna karanAra thAya che ane A dharmarUpI modaka to bhavobhavanA pAparUpI sudhAgnine zAnta karAvI divya mAnuSya ane devabhavane dekhADI jaldIthI janma, jarA ane maraNanA bhayathakI mukta karanAra muktine Ape che, to te mahAnubhAvo ! kSaNika sukhane ApanAra A modakano tyAga karI niraMtara akhaMDa zAzvatuM sukha ApanAra dharma-modakanuM sevana karo ke svalpa samayamAM tame kalyANa maMgaLikanI mALA meLavavA bhAgya zALI bano. (upadeza ekso pistAlIzamo) jIvane hitazikhAmaNa aho bhavyajIvo ! dharma karo, pApe piMDa zA mATe bharo cho ? A zikhAmaNa hRdayamAM dharo to nizcaya zivanArIne varazo jevI vAdaLAnI M353 353 bhAga-8 pharmA -24 For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 chAyA kUDI che tevI kAyA kUDI che, mAyA kUDI che, bAMdhavAdiko kUDA che. pakSiono meLo vRkSa upara thAya che paNa tene jema UDatA vAra lAgatI nathI, tema sagA saMbaMdhIone potAno svArtha saryA pachI badalAI jatA vAra lAgatI nathI. koI pitA kaho, koI mAtAkaho, koI baMdhava kaho, koI bena kaho, koIsvAmI kaho, koI putra kaho, koI mitra kaho, koI strI kaho, koI vairI kaho, koI saMbaMdhI kaho AvI rIte saMsArI jIvoe AtmAne mAna ApI mArApaNuM thoDuM thoDuM vaheMcI lIdhela che. paNa aMte to sarvane dhULa bheLA dhULa thaI javAnuM che, temAM lavaleza mAtra jUThuM nathI. ApaNa ne prANathI paNa adhika vahAlo jANI thApaNa tarIke rAkhIe to paNa te lAMbe raste (maraNane raste) cAlatAM eka samaye mAtra paNa Ubho raheto nathI. punyahIna mANaso e raste kaIka gayA, kaIka jAya che ane kaIka jaze ema anaMtI vAra banela che, banela che ane banaze, kAraNa ke rAya-raMkano eka ja rasto che, bhavarUpI ghATa utaratA sAthe to eka sukRta ja rahevAnuM che. jema kAcA kuMbhano bharoso nahi tema A kAcI kAyAno paNa bharoso zo ? ane vinAzI dhanano mada zo? saMdhyAnA raMga pataMganI peThe mAnavano abhimAna utaratA vAra zI? dhuNAkSara nyAye daza dRSTAMte durlabha mAnavano avatAra maLela che te pharI pharI maLavo muzkela che, mATe dAna zIyala tapa ane bhAvanA e cAra prakAre prabhue prakAzelo dharma tamo Adaro, to jaldIthI karmathI mukAI jazo. re jIva ! tuM pote ja tarasyo che, te tRSA TALavA tuM pote upAya karIza to tArI tRSA maTaze. te sivAya bIjo tane koI sahAyakaranAra nathI, mATe pApakarma kare to vicAra karIne karaje, kAraNa ke te ja pApakarma tAre bhogavavA paDaze. guru mahArAje bodha ApavAthI jo hRdayarUpI gharamA vivekarUpI dIpaka pragaTa thAya to sarva bhavanA mohavikArarUpa karmarUpI aMdhakArano nAza thAya ane dharma tattvanuM utkRSTa svarUpa jANavAthI kharI tattvanI vArtA jANIza, ane jema dIpakamAM pataMgIyuM jhaMpalAI maraNa zaraNa thAya che tema tArA samagra karma kSINa thaI jaze. 354 For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso chetAlIsamo) pAMcamA ArAnA sAdhunA guNo sAdhunA satyAvIza guNo kahelA che te to cothA ArAmAM gayA, pAMcamA ArAmAM to tethI viparIta guNo rahyA che. teno vicAra kare che. pAMca avratane dhAraNa karanAra, rAtribhojana upara prema karanAra, jIvataNo saMhAra karI jarApaNa lajjA nahi rAkhanAra, pAMce iMdriyone chUTI mukanAra, lobha upara layalIna paNuM dhAraNa karanAra, kSamAne ukheDI pheMkIdenAra, paDilehaNa-paDikkamaNAnuM umUlana, karanAra, AcAravicAranA vicArane pariharanAra, saMyama yogano saMga tajanAra, maraNano bhaya aMgamAM dharanAra, pariSadane kadApi sahana nahi karanAra, mana-vacana-kAyAnI zuddhi nahi, upasargAdika kadAca Ave to kaleza karI ArtadhyAnathI bhavarUpI kUvAmAM paDanAra. hAlanA sAdhunA evA viparIta guNo rahelA che. vaLI sArA sAdhuonI niMdA teo kare che. jenA guNo hoya che tevA pariNAma hoya che. pAMcamA ArAmAMe avinata sAdhunA cinho che. mukha jovA kAca rAkhe che, cIpIo harSathI rAkhe che, ghaDIALa tathA beTrIo rAkhe che, keza samAravA kAMkasI rAkhe che, ubhaTa veSa pahere che, chappa suDI rAkhe che, svAdiSTa mukha karavA mukhavAsa, pAna-sopArI, tamAku, zekelI dhANAnI dALa, varIyALI vigerenuM bahumAna kare che, kAtho cUno sopArI rAkhe che, vRkSa upara caDI caturAIthI bese che, AMgaLIomAM viMTI rAkhI, hAthamAM rUmAla rAkhI paMkho laI pavana khAya che, mukAmamAM taLAI takIA meLavavAnA manoratha dhAraNa kare che, vidyA vinaya vigerenuM apamAna karI, mAnalobhI bahumAnI thaI lAja dhAraNa kare che, upakaraNa ekatra karavA rAtridivasa manamAM ciMtArAkhyA kare che, mojA ane pAdukA paherI ThamakAra karatAM rastAmAM cAle che, sogaThAbAjI ramavA sneha dhAraNa karI eka meka thaIne rahe che, dasa hAthanA dhotIyAne paherIne potAnI cAlane juve che davAnI joLI bharI vaidya thaI gharaghara nADI jovA nIkaLe che, kadAca koI zrAvaka zrutavANI 355 For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sAMbhaLavA Ave to niMdAnA nIca vacano bolI tenI zraddhAne bALI de che, zAstra siddhAMtamAM je dharmanA rastAo batAvyA che. tene uMce ulALI mukI je te vAMcatA tatpara thAya che. paraMtu zAstranI sAcI vAta tene gamatI nathI, tevone koI sArA sAdhu-zrAvaka zikSA Ape to tenA upara bahu ja dveSa dhAraNa kare che, munI maryAdAna rAkhe to tene jJAnanI vAta duguNI kevI rIte karI zake? mULa avaguNa A kahyA che utaratA guNo tenA eTalA badhA che ke kahetA pAra na Ave. teno vicAra paMDita karajo, jema jema Aro paDato jaze tema tema evA sAdhuo thaze, zrAvako paNa ehavAja teno saMga karaze. kAraNa ke jevo saMga hoya tevo raMga bese che. AvA haDahaDatA vikarAla kalikAlamAM koI sAdhu pramAda choDI zuddha bhAvathI tAjapavrata kare che te atyaMta dhanyavAdane pAtra che, je zAstranI maryAdAo cAlase, jinezvaranI ANAne pALaze, gurU kuLa vAse maryAdAthI rahI vicaraze. te muktine jaladIthI meLavaze. je hastivijaya sAthe bahu rAga karaze eTale saMsAra janya tamAma vAsanA upara bahu prema rAkhaze, dharma vijayasAthe anurAga rAkhaze eTale dharma karmanA upara prema rAkhaze nahi, cAritra vijayane cIDIA karaze eTalecAritra upara cIDAze-khIMsanA karaze, lambivijayanI lAre pharaze, eTale lobhamAM ja mazagula raheze-jIvavijayanuM jatana nahi kare, eTale AtmAne azubha kAryo karatAM vAraze aTakAvaze nahi, jaDa (tana) vijayanuM ekamane poSaNa karaze eTale zarIrane aneka prakAre ekAgratAthI poSaNa karaze, punyavijayanI prIti nahi kare, eTale punyanA kAmo karaze nahi, ane kRSNa (pApa) vijaya sAthe ramaze, eTale pApa karamamAM rati dhAraNa karaze, Azravavijayano Azraya karaze, eTale AzrayadvAra khullA rAkhI potAnA AtmAne pApa bhArathI bhAre karaze,saMvara vijayanI sAra karaze nahi, eTale saMvara dhAraNakarI pApa mArgano rodha karaze nahi, tema vijaya sAthe nibaMdha karaze eTale koIpaNa prakAranA dhArmika niyamo karaze nahi buddha vijayajI baMdha bAMdhaze, eTale gADha cikaNA malIna M3560 For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 karmo karI duSTa gatino baMdha nAkhaze, bhAva vijaya sAthe bhAva nahi rAkhe, eTale sAro bhAva rAkhaze nahi, sumati vijaya dITho gamaze nahi, eTale sAro sumatino bodha najare paDyosAMbhaLyo paNa cittane tuSTi nahi kare, teja (tapa) vijayano tana navi bhale, eTale zarIranuM tapathI zoSaNa karaze nahi, muktivijayano saMga kema maLaze, tene mokSanI saMgati kevI rIte maLaze, mATe mukti maLe tevI ja karaNI karavAnI jarUra che. pAMcamAM ArAmAM sAdhu sAdhvInA saMbaMdhInuM lakhANa divALI kalpa upadeza prasAdAdi ghaNA pustakomAM che, to uparokta lakhANamAM kAMI atizakti jevuM nathI,te vinA paNa atyAre bIjA ghaNA duraguNo jovAmAM Ave che te to pratyakSa bArikathI jonAra mANasa ghaNA joI zake che. bhale A duSama kALa rahyo, temAM bhAre karmI jIvo bhale nabaLA hoya, paNa te Aja pAMcamAM ArAmAM ghaNA punyazALIo, bhAgyazALIo, prabhAviko, uttamottama, yuga pradhAno, ekAvanArIo thayA che ane thaze mATe prabhunA vacana upara prema rAkhIsAdhu veSa dhAraNa karI je prabhune kaheluM satya paDe cAlaze tene ja mukti najIka che bIjAne nahi. (upadeza ekso suDatAlIsamo) pAMcamA ArAnA zrAvaknA guNo zAstrakAra mahArAjAe jaina siddhAMtamAM zrAvakanA 21 guNo kahyA che, paNa hAlamAM e tamAma guNo viparItapaNe rahelA che, e duSTa kALano doSa che ema samajI sarve saMtoSane dhAraNa karo, kSudratA yukta, kuTilatA yukta,kuvacana bolanAra, niMdakapaNuM, nimnahipaNuM, vinayahIna, namratAhana, stabdhapaNuM, abhimAnIpaNuM, paraniMdA karavAmAM bahu ja premIpaNuM, eka paNa niyamamAM mananI draDhatA rahitapaNuM, chidragaveSIpaNuM, paradrohIpaNuM, mana upara rAga rahitapaNuM, magazelIyA pASANanI peThe dharmavacana hRdayamAM nahi dhAraNa karanAra, cAraNI jevA guNa dhAraNa karanAra, (35 357 For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 supaDAnA jevA guNane tiraskAra karanAra,jo kadApi kALe kAMI jANapaNuM thAya to jANe sArI duniyAnuM DahApaNa potAnAmAM ja AvI rahela che evI phIsIArI karanAra, ghaDAnA, haMsanA, bakarInA guNa nahi vahana karanAra, macchara, mArjara jaLokAnA guNa dhAraNa karanAra, dAnano guNa dATI daI kapaNanA aMgIkAra karanAra, tucchapeTavALo, tuccha buddhivALo,potAnA AtmAne zuddha mAnI azuddhi dhAraNa karanAra, potAno gacchachoDI paragacchamAM dharmano mahimA sAMbhaLavA janAra, sUtra siddhAMtanA rahasyane nahi grahaNa karanAra, punya tathA bhAva rahita patAsAne laI ghare janAra, jIva ajIva kAMI jANe nahi, punya pApa kAMI jANe nahi, padravya, pakAya, gatAgatinuM jJAna nahi, temaja siddhAMtanI vAta kAne sAMbhaLe nahi, nizcaya vyavahAra na nikSepAnA jJAnarahitagADarIyA pravAha mAphaka cAlanAra, boranuM bITa jANe nahi, sUtra siddhAMta sAMbhaLe nahi, patAsAne mATe upAzraya bhaTakanAra, kesaranA TIlA TapakA bahu karanAra, hRdayamAM komalatA dhAraNa nahi karanAra, devadravya, jJAnadravya, gurudravya, sAdhAraNa dravyanuM udAratAthI bhakSaNa karanAra,sAdhAraNa dravyane zirA samAna gaNanAra, gurudravyane goLa mAnanAra, devadravyane khAya te devaloka jAya AvI rIteno paDAro karanAra, ane lokomAM bolanAra ke jaina zAsananI sevA AvI rIte karo, DahApaNa karavA paranA pratyakSa doSone grahaNa kare, loko pAse dhUrta thaI, ThagAI karI mIThA vacana bole ke huM sAcuM boluM chuM. pratimAjInI pUjA karI temanI pAse nAce, kUda, gItagAna gAya ane lAga Avye prabhunA paNa dAgInA harakhathI uThAvI svAhA karI jAya,kUDA tola-mApA rAkhe kUDI sAkSI bhAkhe, thApaNa uThAve, bAra vratamAM eka paNa vrata nahi AvA ghaNA zrAvako nizcaya pAMcamA ArAmAM che. keTalAka zrAvakanuM phakta nAma ja dhAraNa karanAra che, paNa devagurunuM darzana tene gamatuM nathI, melA zarIra tathA lugaDAne dhovA doDe che paNa pAmela dhovA mATe dharmakathA sAMbhaLavA jatAM tenuM zarIra kaMpe che. koIka vAra vyAkhyAna sAMbhaLavA Ave, paNa ghasaghasATa UMghavA M358) 358 ~ For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mAMDe ane AbhUSaNo pahere paNa sAdhune dAna ApavAmAM manabhaMga karI pAcho paDe, kadAcaguru gocarI levA Ave tyAre bole ke AjedAna devAnI amArI rIta nathI, ema to ATha divasanA zrAvaka chIe ane parvanA pAraNA sukhe karIjamanArA chIe, tyAM tame vaLI gocarI levA akALe kayAMthI AvyA? munivarane bAraNe AvyA dekhI eka bAI bole ke AMtara AMtare ja Ave che, eka bole ke cAra pAMca divase Ave che, eka bole ke amAre ghare sadAya doDIne Ave che, e vAta amane gamatI nathI, gacchamAM ne gAmamAM ghara ghaNA che. badhA upara samabhAva rAkhavo joIe. amAruM ja ghara dekhyuM che. garatha to tamArI gAMThe bAMdhela che, ane ame to Aje bhUkhe marIne chIe tamArI gAMThe garatha chatAM tamo rasoI taiyAra karI kema khAtA nathI ? eka kahe be cAra divase ApIza, ekakahe mAsa be mAse ApIza, eka cha mAsa bAra mAse paNa huM ghara nahi dekhADuM, tamo to vyavahAra mAM bhaNyAgaNyA cho, jAjo gacchanAyaka guru maLe to bhAgye ja dhAnya maLe, amAro A niyama che. gurunA pAsethI jJAna laI pUjA snAtranI vidhi pote grahI pUjA snAtra paccakakhANa karAvI pote bahu mAna meLavatA hatA ane vastra pAtra anna pAna auSadha ApI sAdhunI vaiyAvacca karatA hatA. AgaLanA zrAvako evA hatA. have to dAna ghaTayuM ane niMdA vadhI che, tenI sazuddhi sAdhu have kema karaze? teno vicAra karo jethI sAdhu loka jIvatA juve. AvuM sAMbhaLI samatAdhArI sAdhu kahe che ke - e vAtano zoca karazo nahi. bIjA gacchamAM zrAvako ghaNA che tenA guNo sUtramAM ghaNA kahyA che, bhadraprakRti sarala svabhAvI bhaktivaMta pUraNa bhAva dayAvaMta dAtAra, sAdhu sAdhvInA hitakaranArA zrAvakabhArane vahana karanArA, gurubhakti ane gacchano mahotsava karanAra, svAmivAtsalya karanAra jIvone abhayadAna ApI sukhIkaranAra, saMghapati thai saMgha kADhI ullAsathI dravyakharcanAra, punya mATe dravyavyApaka karanAra, jaina dharmane dIpAvanAra, tapa japanA ujamaNA karanAra, jJAnabhaMDAra bharapUra bharanAra, jJAnAvaraNiya karmano nAza karanAra, (359) 359 For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jinezvara bhagavaMtanI ANA mastake dharI, posaha paDikkamaNA, pacakhANa karanAra, jJAnI gurunuM bahumAna karanAra, hRdayamAM arihaMtanuM dhyAna dharanAra, caturvidha dharma karanAra AvA bhAgyavaMta zrAvakAM pAMcamA ArAmAM thaze ema bhagavaMte bhAkhela che, ema jANI dharmakAryamAM citta dhAraNa karI dharmakAryane bahu prakAre karo, dharma vize udyama karavAthI dhana maLe che ane mukti paNa maLe che. (upadeza ekso aDatAlIsamo) AtmAnI kiMcita AtmatA aho bhavyAtmA ! tuM asaMkhyAta pradeza che. anaMta jJAnamaya che, anaMta darzanamaya che, anaMta cAritramaya che, anaMta vIryamaya che, anaMta dAnamaya che, anaMta lAbhamaya che, anaMta bhogamaya che,anaMta upabhogamaya che, arUpI che, akhaMDa che, agarulaghu che, akSaya che, ajara che, amara che, azarIrI che, iMdriya rahita che, aNAhArI che, alezI che, anupAdi che, arAgI che, aSI che, akrodhI che, amAnI che, amArI che, alobhI che, amohI che, akalezI che, mithyAtva rahita che, avrata rahita che, kaSAya rahita che, yoga rahita che, saMsAra rahita che, siddhasvarUpa che, svaAtmasattAvaMta che, parasattA rahita che, svabhAvano kartA che, parabhAvano akartA che, svabhAvano bhoktA che, parabhAvano abhoktA che, jJAyaka svabhAvI che, parabhAva vibhAvI che, svakSetra avagAhI che, parakSetra anAvagAhI che, lokapramANa avagAhanAvaMta, dharmAstikAyathI bhinna che, adharmAstikAyathI bhinna che, AkAzAstikAyathI bhinna che, pagalA stikAyathI bhinna che, parakAlathI bhinna che, svadravyajaMta, svakSetravaMta, svakAlataMta, svabhAvavaMta che, avasthAnapaNe svaguNasthAna che, kAryabheda bhinnache, dravyAstikAyapaNe nitya che, paryAyAstikAyapaNe anitya che, dravyapaNe eka che, guNa paryAyapaNe aneka che, anaMtA dravyAstika dharma anaMtAparyAyAstika dharma evI svasaMpadAthI cetanA lakSaNe lakSita, M3600 For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 svasaMpadAe pUrNa, parasaMge pariNamyo saMsAravRddhi kare, svajJAnadarzanacAritre pariNamyo siddhatA kare, anaMtadharmAstikAyapaNe pratIta karavI, evI pratita te samyagadarzana evuM bhAsana te samyagrajJAna, ehane viSe sthiratA te cAritra, evI ratnatraya e pariNatA siddhatA kare, tuM siddha che, buddha che, mukta che, AvA tArA guNo che, mATe he Atman ! jyAM sudhI tamane mukti na maLe tyAM sudhI te abhAvadazA choDI svasvabhAvamAM rakta rahe ke anaMtu zAzvatuM muktinuM sukha tuM sukhe karIne meLavI zake. (upadeza ekso ogaNapacAsamo) AtmaniMdA he AtmA ! he cetana ! he kudaSTi ! he kuzraddhAvAn ! he akArya karanAra? he mithyASTi ! A tArIkupravRtti sarvathA khoTI che, be ghaDInuM tuM sAmAyika kare che, temAM tuM ArtadhyAna kare che te tArI moTI bhUla che. tuM kyAreka samyatvamohanImAM, kyAreka mizra mohanImAM, kyAreka mithyAtvamohanImAM, kyAreka kAmarAgamAM, kyAreka sneharAgamAM, kyAreka dRSTirAgamAM, kyAreka kuTevamAM, kayAreka kugurUmAM, kyAreka kudharmamAM, kyAreka jJAnavirAdhanAmAM, kyAreka darzanavirAdhanAmAM, kyAreka cAritravirAdhanAmAM, kyAreka manadaMDamAM kyAreka vacanadaMDamAM, kyAreka kAyadaMDamAM, kyAreka hAsyamAM, kyAreka ratimAM, kyAreka aratimAM, kyAreka bhayamAM, kyAreka zokamAM, kyAreka dugacchAmAM, kyAreka kRSNalezyAmAM, kyAreka nIlalezyAmAM, kyAreka kApotalezyAmAM, kyAreka RddhigAravamAM, kyAreka rasagAravamAM, kyAreka zAtAgAravamAM, kyAreka mAyAzalyamAM, kyAreka niyANazalyamAM, kyAreka mithyAdarzanazalyamAM, kyAreka tera kAThIAmAM, kyAreka aDhAre pApasthAnamAM rakta rahe che, are AtmA ! tuM mahAduSTa che, mahAdhRSTa che, pApiSTa che, nikRSTa che, durAcArI che, are ! tuM hIna tithino utpanna thayela che, are ! tuM hIna punya che, are ! tuM hIna dRSTi che, are ! M361) , For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tuM aghora pApano karanAra che, are ! durAcArI pApiSTa jIva ! tArI anaMtAnuM baMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhanI cokaDI haju nAza pAmI nathI, tAruM mithyAtva guNasthAna hajI gayuM nathI, hajI tArAmAM dhairyaguNa Avyo nathI. hajI tArI tRSNA zAMta thaI nathI, AkuLa-vyAkuLatA tArI maTI nathI, tArA hRdayamAM dayAno gaMdha pragaTa thayo nathI jema darIAmAM pANInA kallolA uchaLe che tema tArI tRSNAnA kallolA uchaLI rahyA che, tuM kriyA kare che te zUnya mane kare che, zUnya mane karelI kriyA chAra upara lIMpaNA jevI che, mATe zairya ane ujamALa mane karIza to lekhe lAgaze, are pApI jIva ! tAre kharAba vastu khAvAnI bAdhA levI joie, na le to pApa lAge, ane laIne bhAMge to mahApApa lAge, te abhakSya, anaMtakAya, jarado, bhAMga, tamAkuM mAMsa, madya, mAkhaNa, madha, zIyaLa vagerenI bAdhA karIne bhaMga karela che to are abhAgIA, bApaDA pAmara jIva ! tArI zI gati thaze? teno te vicAra karyo ? are mohAMdha jIva? zA mATe tuM pudgalane mATe vikalpa kare che ? A mArI pArasamaNI, A mArI rasakuMpI, A mAruM rasAyana, A mArI, jaDIbuTI, A mArI amRtaguTI, huM rAjA thAuM, huM zeTha thAuM, zAhukArathAuM pAdazAha thAuM, sarvoparI thAuM, mAna meLavuM, yaza meLavuM, kIrti meLavuM, pUjanika thAuM, zobhanika thAuM, prazaMsanika thAuM, he punyahIna ? zA mATe uparokta goTALAvALI ArtadhyAnamAM paDe che ? he nirbhAgI? punya karavAnI tArI eka paNa dhAraNA saphaLa thatI nathI, to pApa karavAnI tArI dhAraNA kyAMthI saphaLa thaze? teno tuM vicAra to kara, kAraNa ke tAruM punya to baLIne bhasmIbhUta thayuM che tethI tArI dhAraNAmAM tuM zuM saphaLatA meLavIza? teno tuM vicAra to kara, kAraNa ke tAruM punya to baLIne bhasmIbhUta thayuM che tethI tArI dhAraNAmAM tuM zuM saphaLatA meLavIza? teno tuM ghaDIkavAra cakSu mIMcIne vicAra to kara are durbhAgI jIva? tuM pApI che chatAM dharmiSTa jIvanA chidro zA mATe khoLe che? are nibhaMgI jIva tuM durAcArI che chatAM sadAcArInI niMdA zA mATe kare che? M3622 For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 are harAmI jIva? tuM jherIlo che, verIlo che, khArIlo che, khoDIlo che, khaMdhIlo gaMdhIlo che, taMtIlo che, jaMdilo che, chatAM saraLa ane potAne mArge cAlatA jIvonI niMdAvikathA zA mATe kare che? kayA bhavane mATe AvuM haDahaDatuM asatya bolI tu saMto thAya che? zA mATe tuM paramAM praveza kare che? tArA naThArA apalakSaNo tarapha to prathama dRSTipAta kara. pachI bIjAnA sanmukha jo, are mukha AtmA? tuM tAruM saMbhALa. paramAM daSTi karavAthI tAruM kaMI vaLavAnuM nathI, paranI niMdA vikathA IrSA karI zA mATe tuM tAro vairI thAya che? je je karmo tuM karIza te tAre ja bhogavavA paDaze, bIjo koI tAro bApa bhogavavA nahi Ave.are malina cetana ! ATaluM ATaluM kahyA chatAM sAna kema AvatI nathI ? te zuM dArU pIdho che? te zuM dhaturo pIdho che ? te zuM caMdrahAsa pIdho che ? are bevaphuka AtmA ! tane zuM thayuM che ke rAta-divasa parAI vAtamAM, parAI niMdAmAM, parAI ISyamAM, paranu bUruM karavAmAM hAtha paga dhoine lAgyo ja rahyo che. dhikkAra che tArA avatArane, dhikkAra che tArI buddhine, dhikkAra che tArI karaNIne ke tuM nakAmA pApanA poTalA bAMdhavA A duniyAmAM pedA thayo che. he duSTa cetana ! jherathI, verathI, IrSyAthI, jUThathI, chaLathI, prapaMcathI, vizvAsaghAtathI, niMdAthI, prapaMca pApakarmathI tuM anaMtakALa rakhaDI mahAmuzIbatane manuSya janma pAmyo che. AvI vItarAganA vacano vAMcatA sAMbhaLatA chatAM paNa hajI tArI kubuddhi kema jatI nathI? dudhapAkanA samAna paraguNa choDI niMdArUpa ucchiSTa padArthanA bhojana karavAnI tane kema cAhanA thAya che? anaMtA kALamAM narka, nigoda, tiryaMca, kumAnuSya gatinA anivArya ane trAhi trAhi pokAranA duHkho tane kema mIThA lAge che? are ajJAnI jIva? tuM tyAgI ho ke saMsArI ho, strI ho ke purUSa ho, sAdhu ho ke sAdhvI ho, tArI AMkhamAM jhera vase che to te AMkhane tuM pArakAnA chidra jovA kema baMdha karato nathI ? paranI aniSTa vArtA sAMbhaLatAM tuM kAnamAM AMgaLI kema nAkhato nathI? paranA avarNavAda bolatA tArI jIbhane kabajAmAM kema rAkhato nathI? 363 For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 tArA hAthamAM zuM Ave che? basa pApanA poTalA ja, bIjuM kAMI nahi, mATe are o nAdAna cetana ! pApathI DarI, prabhuthI Dara, parabhavathI Dara, niMdA vikathA, jhera, vera, jhUThathI Dara, tArAmAM aneka durguNo che te tapAsakara, tene loko pAse prakaTa karI, paranI prazaMsA karI varNavAda bole ke tAro aMtarAtmA anAdikALanA karelA pracaMDa pApakarmathI mukta thAya, zuM tane zAstrakAra mahArAjAnuM vacana yAda nathI ke ? AtmaniMdAnA samAna punya nathI ane paraniMdAnA samAna pApa nathI, are pAgala jIvaDA? have hada thai, bahu rakhaDyo, bahu duHkhI thayo, manuSya janma maLyo che, to prabhunA vacana upara prema karI tArA avaguNa bola, bIjAnI prazaMsA kara, AMkha, jIbha, kAna, vaza kara ke saMsAracakravAlanA aMdara, paribhramaNano tAro phero baMdha thaI jAya vAre vAre manuSya bhava maLavo durlabha che, pachI tAre anaMtakALa rajhaLavAnI icchA ja hoya to tArI karaNitane mubAraka avicaLa ho. he jIva ! paNa temAM tAruM zuM vaLyuM? tethI tAro kaMI vistAra thavAno nathI, mAMsa madirA madha mAkhaNa choDIza, abhakSya anaMtakAya choDIza, tamAku gAMjo choDIza, durbayasana choDIza,sAta mahAvyasano choDIza, rAtribhojana choDIza, dvidaLa choDIza, durgacchanika AhAra choDIza. tuM parigraha choDIza, kudeva, kugurU, kudharma choDIza, saMsArI sukha choDIza, AhAramAM anAdaratA karIza, bhogane roga gaNIza, viSayane viSa gaNIza, kaSAyane pAza gaNIza saMsArasukhane viTaMbanA mAnIza, mohano droha karIza, mithyAtvane zalya gaNIza, adharmane dAvAnaLa mAnIza, gharane kArAgRha mAnIza, kuTuMbane jALa mAnIza, AcArano vicAra karIza, vinayano Adara karIza, vivekano satkAra karIza, saralatA dhAraNa karIza, AzAtanA TALI prabhunI bhAvathI bhakti karIza, sadgurunI namratAthI sevA karIza, dayArUpa dharma dilamAM dharIza, premathI jinavANI hRdaye dharIza, samatimAM sAco raMga lagADIza, pUjA, pauSadha, pratikramaNa, sAmAyika, namaskAra mahAmaMtra vigeremAM pUrNa zraddhA karIza, jaina zAsananI draDha mane sevA karIza, usUtratA tyAgIza, 364 For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kuTilatA tyAgIza, mithyA haThavAda tyAgIza, hRdayazuddhi karIza, sarva paramArthano sAra-eka satva vacana ja bolIza sva paranA mANaso temaja kAryomAM niSphaLapAtI thaiza, jinaANA kaMThasthaLane viSe sthApIza, bIjAmAM praveza karavo choDI daiza ane tAruM ja tapAsIza, tArA punyanuM saravaiyuM kADhIza, to ja he jIva? saMsAra tarIza, jJAna darzana cAritra lai niSkalaMka pALIza to ja tuM saMsAra tarIza, tapa japa vrata paccakhANamAM tatpara rahIza to ja tuM saMsAra tarIza, saMsArI dareka bAbatamAM udAsInatA dhAraNa karIza to ja tuM tarIza, dhyAnArUDha thaiza, parama tapasvI thaIza, sAco nirogI thaIza. zAnta, dAnta, jiteMdriya thaIza, aSTapravacanamAtA barAbara pALIza, zatru mitrane samAna gaNIza, maNi pattharane samAna gaNIza, niMdA stutine samAna gaNIza, mAna apamAnane samAna gaNIza, sukhaduHkhane samAna gaNIza, sugaMdha durgadhane samAna gaNIza, amRta viSane samAna gaNIza, kiM bahunA? vItarAga mahArAjanA vacanonuM pratipAlana karavAmAM meru samAna sthira thaiza tyAre ja tuM saMsAra tarIza mATe ciMdAnaMda svarUpI chatAM paNa karyAvaraNamAM gherAela he AtmA ! have tArA svarUpano, tArA baLano, tArI karaNIno, tArI vezyAno, tArI sattAno vicAra karI tArUM anaMta baLa ajamAvI, anAdikALanA pAchaLa lAgela tArA moha zatrune mArI, karmamela dhoI, tArA ujjavala sphaTika samAna kevaLajJAna, kevaLadarzanano guNa pragaTa karavA kaTibaddha thA, (upadeza ekso pacAsamo) jinezvara bhagavAnanI vANI zrI arihaMta bhagavaMta anaMtajJAnI, kevaLajJAna bhAskara, kumataaMdhakAravinAzaka, amRtasamalocana, paropakArI azaraNazaraNa, bhavabhayaharaNa, taraNatAraNa, paryAyarakSaka, cosaThaiMdra pUjita, bhavya jIvanA bhavasamudratAraka, aDhAra dUSaNa rahita, ATha mahApratihArya zobhita, cotrIza atizaya, pAMtrIza vANIguNabhUSita, traNa lokanA niSkAraNa baMdhava, 365 For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jagajajIvasamUhanA hitAvaha, anaMta jJAnamaya, anaMtadarzanamaya, anaMtacAritramaya, anaMtalAbhamaya, anaMtabhogamaya, anaMtaupabhogamaya, anaMtabalamaya, anaMta vIryamaya, anaMtejomaya, anaMta agurulaghumaya, anaMtasvasvarUpa, AnaMdamaya, anaMtabhAvacAritramaya, akhaMDa, arUpI azarIrI, abhyAsI, aNAhArI, alezI,anupAdhi, arAgI aSI, akrodhI, amAnI, amAyI, alobhI, amohI, ajogI, abhogI, abhedI, avedI, alezI, aneMdri, asaMsArI, avyAbAdha, agurulaghu, apariNAmI, mithyAtvarahita, kaSAyarahita, jogarahita, bhogarahita, siddhasvarUpI svasvabhAvano kartA, parabhAvano abhoktA, trijagavaMdana, sakaladurita nikaMdana, pUrNaAnaMdana, bhavabhayabharjana jagataAnaMdana, parama puruSottama, trikALa jJAni, sakaLapadArtha nitya anityapaNe prakAzaka, lokAlokajJAyaka, sakaLa karmamaLa kSaya karI muktipadane pAmelA, trizalAnaMdana bhagavAna mahAvIra mahArAjAnuM zAsana pAMcamA ArAmAM vartamAnakALe cAle che tenuM nAma letAM parama mAMgalikane vare, utkRSTatAthI mokSasukha pAme, evA sAcA deva tIrthakara tribhuvanaupakArI, paramezvara jinarAja vItarAga saMsAratAraka, bhavabhayavAraka, trijagatvAtsalya karanAra, jagajIvajaMturakSaka evA uttamottama prabhujI che, te trilokI nAthanI vANI, amRtasamAna AtmAne mahAzItalatA karanArI che tathA Ihalokane viSe dharmanA rAgI bhavyaprANIne mokSa ApanArI che. pUrve punya karyA hoyatyAre ja e prabhujInI vANI zravaNa karI zakAya che, anyathA tIrthaMkaranI vANI sAMbhaLavI durlabha che, mATe he mahAnubhAvo! be ghaDI samatA dhAraNa karI, pramAda chAMDI, cAra prakAranI vikathA choDI, anAdikALathI dharmanA lUMTArA ane mahAzatru evA terakAThIAne tyAgI, AtmAne samAdhimAM rAkhavA 1 dravyAnuyoga, 2 gaNitAnu yoga, 3 dharmakathAnu yoga, 4 caraNakaraNAnuM yogane viSe, agyAra aMga, bAra upAMga, cha cheda, dasa pannA, cAra mULa sUtra evA pIstAlIzaAgama sAMbhaLI ane tene viSe bahu ja prema dhAraNa karI, 366 For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dharmakaraNI sahita, zrAvakavarga ujamALa rahevAthI bhavano aMta jaldIthI thAya che, cAlu kALamAM prabhunA vacana sAMbhaLavAmAM badhIrA (baherA), azraddhAvALA, udAsInatA dhAraNa karanArA ane pramAdanA poTalA evA jIvo ghaNA kALa rakhaDaze, mATe saMsAra paribhramaNanA duHkhI kaMTALelA mANasone ghevaranA bhojana ane amRtanA pAnanI peThe tIrthaMkara devanI vANI zravaNa karavAthI bhavadavano tApa zamI jaI muktipurInI zItaLatA ekAMtatAthI meLavI levA cUkavuM nahi. prabhu dezanA Ape che ke he AtmA ! tuM mohanI nidrAmAM sUto hovAthI deva, manuSya tiryaMca, naraka, nigodamAM anaMtakALa rajhaLyo. jema tAvanA jorathI bhojananI ruci jAya che tema karmanA yoge jIvane dharmanuM vacana rucatuM nathI,tAvanA javAthI ruci thavAthI jema AhAra levAya che ema azubha karmanA nAzathI dharmano vicAra jANI zakAya che. jema pracaMDa pavanA yoge pANImAM kallola uThe che tema parigrahanA saMgathI mana atyaMta caMcaLa thAya che. jyAM pavana nathI tyAM pANInA kallolA ubhA nathI tema parigrahanA tyAgathI mananuM DAmADoLapaNuM thatuM nathI. jema sarpa Dasita mANasa kaDavAlIMbaDAne paNa mITho mAnI rucithI khAya che tevI rIte tuM mohamamatAthI maDAI jaI viSayathI duHkhane paNa sukha mAne che. jyAre mANasa nirviSa thAya tyAre tene lIMbaDo jema kaDavo lAge che tema moha mamatA ghaTavAthI koI viSayanI vAMchA karatuM nathI. jevI rIte adhama mANasa joyA vinA chidravALI nAvamAM besI darIAmAM javAthI bUDe che tema vivekavicAra vinA bhekha dhAraNa karI, bhekhane nahi bhajavatA bhavarUpI samudramAM DUbe che, jema akhaMDita nAva upara caDanAra samudrano pAra pAme che, tema zudra vicAraka AtmA rUpa naukAmAM caDavAthI bhavasamudrano pAra pAme che, jema madonmatta thaIgayela hasti aMkuzane mAnato nathItema mananI sthiratA vinAno mANasa kArya akAryane gaNato nathI,jema mANaso upAya karI, te madonmatta hAthIne grahaNa karI ThekANe lAvI bAMdhe che tema manane vaza karavAthI AtmA nirmaLa dhyAnanI samAdhimAM lIna thAya che. jema cakSumAM roga hovAthI kAMine badale 367) 367 For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kAMI lakhAI jAya che tema jIvo mithyAtvamAM doDatA hovAthI jyAM jAya tyAM saMzayamAM ja paDe che. jema auSadhanA aMjanathI AMkhano timira roga maTI jAya che tema sadganA jJAnarUpI aMjana karavAvaDe mithyAtva timira dUra thAya che, jema haipAyane cAre bAjuthI dvArikAne zalagAvI dIdhI ane anemAMthI koI nIkaLI zakyuM nahi tema tuM paNa mAyAgnimAM phasAela tyAMthI nIkaLI kevI rIte kyAM bhAgI zakIza ? mATe muni mahArAjAo mAyAne tyAgI nigraMtha sAdhuno veSa laI mukti paMthe paDe che, tema tamo paNa mAyAjALa tyAgI muktino paMtha pakaDo. jema kudhAtumAM meLavela kaMcananI kAMti ghaTavadha thAya che tema pApa pUnya karanAra mUDha AtmA bahujAtibhavone kare che, to paNa kAMcana potAno kAMtino guNa tyAga nahi karavAthI zuddha thaI divya kAMti Ape che, tema punya pAparUpa mela dhovAthI AtmA potAnuM mULa svarUpa pragaTa karI paramAtmArUpa thAya che. jema parvarAhuno saMga thatA sUrya caMdranI kAMti vinAza pAme chetema kusAdhunI saMgati karavAthI sajjana hoya te paNa malina thAya che. jema malayAcalanA caMdananI sugaMdha lIMbaDAne paNa sugaMdhI caMdana rUpa banAve che tema sArA sAdhunI saMgata karavAthI durjana paNa sajjana thAya che. jemAM cAre bAjuthI pANI AvavAthI taLAva bharAI jAya che, tema AzravarUpI pANI AvavAthI AtmA karmabaMdhanathI bharAI jAya che, jema taLAvamAM AvatuM pANI baMdha karavAthI taLAva sukAI jAya che tema AzravArabaMdha karavAthI AtmA karmamaLane baMdha thavAthI bahu ja nirmaLa thAya che, jema jaDIbuTTInA yoge pAro mare che tema karma melathI jIvo paNa mUcchita thayela che jema mela kADhIne maMjana karavAthI pAro pragaTa rUpavALo thAya che, tema zukaladhyAna abhyAsathI jJAnadarzana nirmaLa thAya che, mATe he cahena ! jJAnadazAne jAgRta karI, vivekarUpa dIpaka pragaTa karI moha mamatva vArI, dhyAnAnala pragaTAvI, AtmArUpa kaMcana zuddha karI, nirmaLa kevaLajJAna darzana upArjana karI, sakaLa karmamaLa dhoI, zIghratAthI zivaramaNI varI akhaMDa cidAnaMda sukhano bhoktA thA. M368 368 ~ For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso ekAvanamo) durjanamA doSo kastvaM bhadra ! khalezvarohamiha kiM ghore vane sthIyate ? zArdUlAdibhireva hiMstrapazubhiH khAdyohamityAzayA / kasmAtkaSTamidaM tyA vyavasitaM maddehamAMsAzinaH, pratyutpannanRmAMsabhakSaNadhiyaste ghnantu sarvAnnarAn // 1 // bhAvArtha : koI vyaktikoIne prazna pUche che. te bhadra ! tuM koNa che ? teNe javAba Apyo ke huM durjanaziromaNi mANasa chuM, pharI pUchayuM - tuM A ghorAtighora vanamAM kema rahelo che ? uttara Apyo ke sihAdika hiMsaka jAnavaro mane khAI jAya tevA AzayathI rahelo chuM. pharI pUche che - AvuM kaSTa tuM zA kAraNathI sahana kare che, eTale uttara Apyo ke mArA dehanA mAMsane AsvAdana karI mANasanA mAMsabhakSaNa karavAnI buddhivALA te siMhAdika hiMsaka vo tamAma mANasone mArI nAkho, evA AzayathI huM ahIM beTho chuM. kahevata che ke peTano balelo AkhuM gAma bALe tema durjanaziromaNi potAno ghAta icchIne paNa bIjAonA prANane haraNa karavA karAvavA cUkato nathI. | durjananA doSonI saMkhyA nathI 1. jema meghanI dhArAnI saMkhyA nathI, 2. jema samudrane viSe mAchalAonI saMkhyA nathI, 3. jema mAtAne viSe snehanI saMkhyA nathI, 4. jema satpAtrane viSe punyanI saMkhyA nathI, 5. jema AkAzane viSe tArAonI saMkhyA nathI, 6. jema meruparvatane viSe suvarNanI saMkhyA nathI, 7. jema AkAzane viSe pradezonI saMkhyA nathI, 9. jema samudrano ane parvatonI saMkhyA nathI, 10. jema sarvajJamAM guNonI saMkhyA nathI, 11. jema durjana mANasone viSe doSonI saMkhyA nathI. (369) bhAga-8 pharmo-25 For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 (upadeza ekso bAvanamo (1)) mAnava janmanI zobhA zenAthI che ? 1. jema rAtri caMdravaDe karIne zobhe che, 2. jema AkAza sUryavaDe karIne zobhe che, 3. jema prasAda devovaDe karI zobhe che, 4. jema devo pUjAvaDe karIne zobhe che, 5. jema pUjA bhAvavaDe karIne zobhe che, 6. jema bhAva zraddhAvaDe karIne zobhe che, 7. jema velaDI puSpavaDe karIne zobhe che, 8. jema puSpa parimalavaDe karIne zobhe che, 9. jema kusuma bhramaravaDe karIne zobhe che, 10. jema yuvatI yauvanavaDe karIne zobhe che, 11. jema kulavadhu zIyalavaDe karIne zobhe che, 12. jema mukha netravaDe karIne zobhe che, 13. jema netra kAjaLavaDe karIne zobhe che, 14. jema kAjaLa zyAmatAvaDe zobhe che. 15. jema zyAmatA guNavaDe karIne zobhe che. 16. jema prekSaNa gItavaDe karIne zobhe che, 17. jema gIta gAnatAnavaDe karIne zobhe che. 18. jema pIMchA mayUravaDe karIne zobhe che, 19. jema mayUra kekAravavaDe karIne zobhe che, 20. jema prajA rAjAvaDe karIne zobhe che, 21. jema rAjA nyAyavaDe karIne zobhe che, 22. jema chatra daMvaDe karIne zobhe che, 23. jema nagara killAvaDe karIne zobhe che, 24. jema rAjya rAjAvaDe karIne zobhe che. 390 For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 25. jema dhanezvara dAnavaDe karIne zobhe che, 26. jema yogI dhyAnavaDe karIne zobhe che, 27. jema ziSya vinayavaDe karIne zobhe che, 28. jema yati nirmamatvapasAvaDe karIne zobhe che, 29. jema zUravIra satvavaDe karIne zobhe che, 30. jema mastaka mukuTavaDe karIne zobhe che, 31. jema mukuTa hIrAvaDe karIne zobhe che, 32. jema hIro tejavaDe karIne zobhe che, 33. jema mukha dAMtavaDe karIne zobhe che. 34. jema kapAla tilakavaDe karIne zobhe che, 35. jema kAna kuMDaLavaDe karIne zobhe che, 36. jema hRdaya hAravaDe karIne zobhe che. 37. jema vINA nAdavaDe karIne zobhe che, 38. jema vana vRkSavaDe karIne zobhe che, 39. jema vRkSa patrovaDe karIne zobhe che, 40. jema vijalI meghavaDe karIne zobhe che, 41. jema megha zyAmatAvaDe karIne zobhe che, 42. jema hasti madavaDe karIne zobhe che, 43. jema ghoDo vegavaDe karIne zobhe che, 44. jema rAjahaMsa sarovara vaDe karIne zobhe che. 45. jema sarovara pANIvaDe karIne zobhe che, 46. jema pANI mIThAzavaDe karIne zobhe che, 47. jema jaLAzaya jaLavaDe karIne zobhe che, 48. jema guNo kaLAlApavaDe karIne zobhe che, 49. jema kalAkalApa-sabuddhivaMta puruSovaDe karIne zobhe che, 50. jema suvarNa ratnavaDe karIne zobhe che, 371 371 0 For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 51. jema maMdira nitya udayavaDe karIne zobhe che, para. jema kula suputravaDe karIne zobhe che, pa3. jema marusthala kUvAvaDe karIne zobhe che, 54. jema gADika maMtravaDe karIne zobhe che, 55. jema maMtra taMtravaDe karIne zobhe che, pa6. jema maMDapa toraNavaDe karIne zobhe che, pa7. jema pakSI pAMkhovaDe karIne zobhe che, 58. jema vRkSa phaLovaDe karIne zobhe che, 59. jema sainya svAmIvaDe karIne zobhe che, 60. jema vANI sarasvatIvaDe karIne zobhe che, 61. tema manuSyono mAnavajanma kevala eka satya, dayAmaya, zuddha, niSpakSa dharmavaDe karIne ja zobhAne pAme che. (upadeza ekso bAvanamo (2)) devaguru dharmanuM ArAdhana 1. jema maMtrI vinAnuM rAjya zobhatuM nathI, 2. jema zastra vinAnuM sainya zobhatuM nathI, 3. jema netra vinAnuM mukha zobhatuM nathI, 4. jema ghI vinAnuM bhojana zobhatuM nathI, 5. jema zIyala vinAnI strI zobhatI nathI, 6. jema prIti vinAno mitra zobhato nathI, 7. jema svAmI vinAnI senA zobhatI nathI, 8. jema rasa vinAnuM kAvya zobhatuM nathI, 9. jema prema vinAnI strI zobhatI nathI, 10. jema nyAya vinAno rAjA zobhato nathI, 11. jema vinaya vinAno ziSya zobhato nathI, M372 - For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 12. jema sukRta vinAno prANI zobhato nathI, 13. jema sUrya vinAno divasa zobhato nathI, 14. jema dAna vinA vaibhava zobhato nathI, 15. jema ucita vinA mahatva zobhatuM nathI, 16. jema varasAda vinA varSARtu zobhatI nathI, 17. jema dAtArapaNA vinAno dhanezvara zobhato nathI, 18. jema pratApa vinAno rAjA zobhato nathI, 19. jema bhakti vinAno ziSya zobhato nathI, 20. jema pANI vinAnuM sarovara zobhatuM nathI, 21. jema lakSmI vinAnI prabhutA zobhatI nathI, 22. jema jIva vinAnuM pudgala zobhatuM nathI, 23. jema vAsa vinAno mahela zobhato nathI, 24. jema dharma vinAno mANasa zobhato nathI, 25. jema zIyala vinAnuM lIMga zobhatuM nathI, 26. jema zAnti vinAno sAdhu zobhato nathI, 27. jema paisA vinAno gRhastha zobhato nathI, 28. jema sArA vacano vinAnuM gaurava zobhatuM nathI, 29. jema kamala vinAnuM sarovara zobhatuM nathI, 30. jema sugaMdha vinAnuM phUla zobhatuM nathI, 32. jema zastra vinAno zUravIra zobhato nathI, 33. jema maMtra vinAno maMtrI pradhAna zobhato nathI, 34. jema paiDA vinAnI gADI zobhatI nathI, 35. jema kIllA vinAnuM nagara zobhatuM nathI, 36. jema svAmI vinAnuM bala zobhatuM nathI, 37. jema dAMta vinAno hasti zobhato nathI, 38. jema daMDa vinAno dhvaja zobhato nathI, 39. jema kalAhIna puruSa zobhato nathI, 393 For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 40. jema teja vinAno maNi zobhato nathI, 41. jema tapa vinAno muni zobhato nathI, 42. jema bANa vinAnuM dhanuSya zobhatuM nathI, 43. jema dhAra vinAnI taravAra zobhatI nathI, 44. jema pratijJA vinAno puruSa zobhato nathI, 45. jema lajjA vinAnI kulavadhu zobhatI nathI, 46. jema vRkSa vinAnI vADa zobhatI nathI, 47. jema dAna vinAnuM dhana zobhatuM nathI, 48. jema svAmI vinAno deza zobhato nathI, 49. jema gaMdha vinAnuM phUla zobhatuM nathI, 50. jema netra vinAnuM mukha zobhatuM nathI, 51. jema mIThA vinAnI rasavatI zobhatI nathI, pa2. jema satya vinAnI sarasvatI (vANI) zobhatI nathI, 53. jema rUpa vinAM zarIra zobhatuM nathI, 54. jema guNa vinAno mANasa zobhato nathI, 55. jema deva vinAnuM maMdira zobhatuM nathI, pa6. tema devagurudharmanA ArAdhana vinA punyahIna mANasa zobhato nathI. (upadeza ekso zrepanamo) ajJAnInI ajJAnatA 1. ajJAni sUtrane mATe ratnanI mAlAne toDI nAkhe che. 2. ajJAni loDhAnI khIlIne mATe samudramAM nAvaDAne toDI nAkhe 3. ajJAni rakSAne mATe bAvanA caMdana vRkSane bALe che, 4. ajJAni bhikSA mAgavAne mATe nidhAnano tyAga kare che, 5. ajJAni maNine mATe mazane grahaNa kare che. 374 For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 6. ajJAni ghoDAne mATe gardabha aMgIkAra kare che, 7. ajJAni jIvitavyane mATe viSanuM bhakSaNa kare che, 8. ajJAni samudra pAra pAmavA mATe pattharanI zilA upara bese 9. ajJAni sAkarane mATe lavaNano Azraya kare che, 10. ajJAni punyanA mATe pApanA kartavyone kare che, 11. ajJAni siMhAsanane mATe zUlIne aMgIkAra kare che, 12. ajJAni dUdhavALI gAyane mATe thorane grahaNa kare che, 13. ajJAni hitanA khAtara ahita vastuno Azraya kare che, 14. ajJAni sukhanA mATe duHkhanA kAmo kare che, 15. evA duniyAmAM koI paNa kAryo nahi hoya ke jene ajJAnI mANasa Acarato nahi hoya. dAridrAkula ceta sAMsutasutAbhAryAdiciMtAjuSAM, nityaM durbharadeha poSaNa kRte rAtriM divA khidyatAM, rAjAjJA pratipAlanodyata dhiyAM vizrAma muktAtmanAM, sarvopadrava zaMkinAmaghamRtAM dhigdehinAM jIvitaM // 1 // bhAvArtha : daridratAthI A kula cittavALA putra, putrI, zrI AdinI ciMtA karanArA, niraMtara durbhara udaranuM poSaNa karavA mATe rAtridivasa kheda dhAraNa karanArA, rAjAnI AjJAnuM pratipAlana karavA mATe satata prayAsa karanArI buddhivALA koIpaNa prakAre vizrAMti rahita AtmAvALA sarva prakAranA upadravothI zaMkAzIla manavALA ane pApathI bharelA evA manuSyonA jIvitavyane dhikkAra che. (upadeza ekso copanamo) daiva-vidhi 1. vidhi samudrane, sthaLa banAve che, 2. vidhi sthalane, jaLa banAve che, 375) 375 For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 3. vidhi parvatane, dhULa banAve che, 4. vidhi dhULane, parvata banAve che, 5. vidhi vajane tRNa banAve che, 6. vidhi tRNane, vaja banAve che, 7. vidhi agnine, zItala banAve che, 8. vidhi zItane, agni banAve che, 9. vidhi amRtane, viSa banAve che, 10. vidhi viSane, amRta banAve che, 11. vidhi vAghane, bakaro banAve che, 12. vidhi bakarAne, vAgha banAve che, 13. vidhi paththarane hIro banAve che, 14. vidhi hIrAne, paththara banAve che, 15. vidhi azucine, zuci banAve che, 16. vidhi zucine, azuci banAve che, 17. vidhi pittaLane, suvarNa banAve che, 18. vidhi suvarNane, pittaLa banAve che, 19. vidhi azuddhane, zuddha banAve che, 20. vidhi zuddha, azuddha banAve che, 21. vidhi nirguNIne, guNI banAve che, 22. vidhi guNIne, nirguNI banAve che, 23. vidhi mUrNane, paMDita banAve che, 24. vidhi paMDitane, mUrkha banAve che, 25. vidhi rAyane, raMka banAve che. 26. vidhi raMkane, rAya banAve che, 27. vidhi sukhIne, duHkhI banAve che, 28. vidhi duHkhIne, sukhI banAve che. 396 For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 29. vidhi yazasvIne, ayazasvI banAve che, 30. vidhi ayazasvIne, yazasvI banAve che. 31. vidhi nistejane, tejasvI banAve che, 32. vidhi tejasvIne, nisteja banAve che, 33. vidhi sarogIne, nirogI banAve che, 34. vidhi nirogIne, sarogI banAve che. (upadeza ekso paMcAvanamo) vastu vastuomAM pheraphAra hoya che, 1. jema rAhu ane sUryamAM phera che, 2. jema kaDhAyAmAM ane caMdramAmAM phera che, 3. jema rAtri ane divasamAM phera che, 4. jema amAvAsyA ane pUrNimAmAM phera che, 5. jema aMgArAmAM ane suvarNamAM phera che. 6. jema pattharamAM ane ratnamAM phera che, 7. jema dhaturAmAM ane caMpAmAM phera che, 8. jema keraDAmAM ane kalpavRkSamAM phera che, 9. jema chAza ane dUdhamAM phera che, 10. jema gardabha ane airAvaNamAM phera che. 11. jema kAgaDA anekoyalamAM phera che, 12. jema bagalA ane haMsalAmAM phera che, 13. jema DukkaramAM ane ghoDAmAM phera che, e 14. jema kaliyugamAM ane satayugamAM phera che, 15. jema viSa ane amRtamAM phera che, 16. jema sajjana ane durjanamAM phera che, 17. jema jJAna ane ajJAnamAM phera che, 377 377 ~ For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 18. jema aphINa ane sAkaramAM phera che, 19. jema punya ane pApamAM phera che, 20. jema sukha ane du:khamAM phera che, 21. jema sugati anedurgatimAM aMdara phera che, 22. jema sumati ane kumatinI aMdara phera che, 23. jema durgadha ane sugaMdhamAM phera che, 24. jema sadhana ane nirdhanamAM phera che, 25. jema udaya ane astamAM phera che, 26. jema strI ane puruSamAM phera che, ra7. jema nadI ane samadramAM phera che, 28. jema satya ane asatyamAM phera che. 29, jema rogI ane nirogImAM phera che. 30. jema kuMthuo ane hastimAM phera che, 31. jema baMdha ane muktimAM phera che, 32. jema samyakatva ane mithyAtvamAM phera che, 33. jema bhavya ane abhivyamAM phera che, 34. jema aMdha ane dekhatAmAM phera che, 35. jema sakarma ane akarmamAM phera che. (upadeza ekso chappanamo) kyo guNa konAmAM hato ? 1. grahaNa zabda sUrya caMdranA grahaNamAM ja hato, paraMtu lokone viSe grahaNa karavApaNuM nahotuM, 2. daMDa rAjAnA chatrane viSe hato, lokone viSedaMDa karavA paNuM nahotuM, 3. kara kara grahaNa karavAnuM vivAhane viSe hatuM, paraMtu rAjAdika koI loko pAsethI kara letA nahotA, M378) 378 ~ For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 4. baMdhana,strIonA coTalAone viSe hatuM, paraMtu koI paNa lokone viSe na hotuM, 5. aguruvAsanA, strIonA kezane sugaMdhI karavAmAM hatI, paraMtu lokone viSe nahotI, 6. tADana, niraMtara mujabane viSe hatuM, paraMtu lokone viSe tADanA zabda nahoto, 7.dvijidvApaNuM, sarpane viSe hatuM, paraMtu lokone viSe dvijidvA (cADIyA) paNuM nahotuM, 8. corI karavApaNuM, paraghara praveza karavA paNuM, pavanane viSe hatuM, paraMtu lokone viSe nahotuM, 9. vyasana, lokone dAna ApavAmAM vyasanI hatA, paNa vyasano sevavAmAM nahotA, 10. lubdha, yaza upArjana karavAmAM lubdha hatA, paNa bIjA kAryamAM lubdha na hatA 11. bhIru, akRtya karavAmAM bhayazIla hatA, bIjA tamAma kAryamAM nirbhaya hatA. 12. atRpta, guNa grahaNa karavAmAM atRpta hatA, bIjAmAM nahi, 13. pAMgaLA, pArakAnA dravya grahaNa karavAmAM pAMgaLA hatA, potAnI jAtanA paMgu nahi, 14. aMdha, parastrIne dekhavAmAM aMdha hatA, paNa pote cakSuthI aMdha nahotA, 15. muMgA, paranA doSo bolavAmAM muMgA hatA, pote muMgA nahatA. 16. ajJa, paranA pAse yAcavAmAM ajJa, paNa ajJAnI na hatA. 17. tyAM Apattino bhAga, koIpaNa prAptimAM na hato, paNa vRkSomAM ja comera, A pallavo hatA, 18. aMdhAruM, tyAM na hotuM, paNa guphAomAM ja hatuM, 19. jaDatA, sarovaramAM ja hatI, paNa manuSyomAM nahotI, M379) For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 20. durvarNa dhAtuomAM ja hato paNa manuSyomAM nahoto, 21. kumudAkara, poyaNAno jaththo rAtri vikAzI kamalomAM hato paNa ku-naThAro harSa nahi 22. jaDa jaLamAM hato, paNa manuSyomAM nahi, 23. kaThoratA, pattharamAM hatI, paNa manuSyomAM nahatI. 24. ugratA tapasyAmAM ja hatI, paNa manuSyomAM na hatI, 25. capaLatA, velaDIomAM ja hatI. paNa manuSyomAM na hatI, 26. pakSa, pakSapAta pakSIomAM ja hato paNa manuSyomAM na hato, 27. pradoSa sAyaMkALa, athavA utkRSTa doSa rAtrinA mukhamAM ja hato, paNa manuSyomAM na hato. 28. bhaya, pApamAM ja hato, paNa manuSyomAM na hato. 29. caMcaLatA, dhvajAmAM ja hatI, paNa manuSyomAM na hatI, 30 daMDa, dhvajAdaMDamAM ja hato, paNa manuSyomAM na hato, 31. baMdha, strInA coTalAmAM hato, paNa manuSyone na hato, 32. mArI zabda, sArikA-sogaThAbAjImAM hato paNa bIje na hato, (upadeza ekso sattAvanAmo) baMdha besatI kavitA baccAMne mAI, kaMdoIne kaDhAI, bahenane bhAI, sAsune jamAI, abhimAnIne baDAI, jhaverIne jaDAI, bhikhArIne pAI, vaidyane davAI, paropakArIne bhalAI,darajIne silAI, mUrkhane biThThAI, phakIrane caTAI, kuMvArAne sagAI, vaDAne dAnAI, mAMsAhArIne kasAI, tasavIrone maDAI, killAne khAI, rAjane vinAI, (380 ~ 380 For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 dukAnadArone kamAI, duHkhIyAne sunAI, carakhAne katAI, cakkIne pIsAI, bhADabhujAne bhuMjAI, lIMbune khaTAI, vAsaNane maMjAI, dUdhane malAI, makAnane sajAi, presane chapAI, palaMgane rajAi, mastakarAne bhaMDAI, polisane piTAi, vIrone laDAi, taMbune taNAI, kaThaNane rUThAI, raMgarejane raMgAI haricaMdrane saccAI (upadeza ekso aThThAvanamo) gautama buddha bauddha mahAvIrasvAmInA samakAlIna hato. bauddhanA maraNa bAda, mahAvIrasvAmI, 16 varSa A bhUmi upara kevalIpaNe vicAryA hatA. temanA upadezathI keTalAeka bauddha rAjAe buddha dharma tyAgI jaina dharma aMgIkAra karyo hato. bauddhonuM kAMIka varNana AcArAMga sUtranI TIkAmAM che. trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAthajI mahArAjAnA moTA ziSya zubhadattajI gaNadhara, temanA ziSya haridattaja, temanA ziSya Aryasamudra tenA ziSya svayaM prabhasUri, tenA keTalAyeka ziSyomAM pahita Azrava nAmanA ziSya hatA, teno ziSya buddhakIrti hato, tenuM bIjuM nAma gautamabuddha hatuM.temaNe boddha dharma calAvyo che. digaMbaramatanA devasena AcArya, potAnA banAvela darzana-sAra nAmanA graMthamAM, bauddhonI utpatti nIce pramANe jaNAve che. siripAsanAhatitthe, sarau tIre palAsaNayaratthe / pahiAsavassa sIhe, mahAluddho buddhakItti muNI // 1 // 381) , 381 For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 timipUraNAsaNeyA, ahigayapavajjAvauparamaThe / rattaMbaradharittA, pavaDhiya teNa eyattaM rA maMsassa natthi jIvo, jaha phale dahiyaduddhasakarAye / tamhA taM muNittA, marakaMto natthi pAviThTho // 3 // majjaM na vajjaNijjaM, davvadavaM jaha jalaM taha edaM / iti loe gosittA, pavattiyaM saMdhasAvajjaM aNNo kare dikammaM, aNNotaM bhuMjadI disiddhataM / parikappiuNa NUNaM, vasikicchANirayamuvavaNNo // 5 // bhAvArtha : bauddhamatanI utpatti zrI pArzvanAtha mahArAjanA tIrthamAM sarayU nadInAkAMThA upara Avela palAsa nAmanA nagarane viSe thayela che. pihitaAzrava munimahArAjano ziSya buddhakIrti nAmano hato. ekadA nadImAM bahu ja pANI AvyuM. temAM melA mAchalA taNAtA AvyA. te dekhIne nadIkAMThe rahelA buddhIkIrtie vicAra karyo ke A mAchalAM potAnI meLe maraNa pAmelA che, mATe tenuM bhakSaNa karavAmAM pApa nathI. Avo nizcaya karI sAdhuveSa choDI daI lAla vastra dhAraNa karI bauddhamata calAvyo, ane dharmabhraSTa thaI mAMsanuM bhakSaNa karavA mAMDyo, ane lokone viSe pragaTapaNe bolavA lAgyo ke mAMsamAM jIva nathI, tethI tene khAvAmAM pApa nathI,tathA phaLadudha dahIM sAkaranA peThe, tathA pravAhI padArthanA peThe madirAnuM pAna karavAmAM paNa pApa nathI, kAraNa ke te paNa pANInA peThe pravAhI padArtha che, ema kahI bauddhamata calAvyo, ane bolyo ke sarva padArtho kSaNika che, pApa punyano kartA koIka ane bhoktA paNa koIka che, Avo mArga sthApyo. bauddhonA pustakomAM lakhela che ke devadatta nAmano eka buddhano ziSya hato. teNe mAMsa bhakSaNa choDAvavA bahu jhagaDo karyo. bauddha na mAnavAthI teNe tene choDI dIdho. buddha je divase kALa karyo hato. te divase paNa caMda nAmanA sonInA gharethI rAMdhelA cokhAnI sAthe, suvaranuM mAMsa khAdheluM hatuM, pachI tenuM maraNathayuM hatuM. AvuM lakhANa bauddhonA pustakomAM che, zrI hemacaMdra 382 For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 mahArAjAe yogazAstranA bIjA prakAzanI vRttimAM lakhyuM che ke - svajanmakAle evAtma, jananyudaradAriNaH / mAMsopadezadAtuzca, kathaM zuddhodane dayA // 1 // bhAvArtha : potAnA janmasamaye jeNe potAnI mAtAnu udara vidAraNa karyuM che, evA mAMsabhakSaNa karavAno upadeza ApanAra zuddhodana putrane dayAkyAMthI hoya? janma vakhate tenI mAtA maraNa pAmI hatI. bauddha gRhasthAvasthAmAMthI ja mAMsanuM bhakSaNa karato hato. nahi to maratA sudhI paNa tene tRpti kema na thAya ? tenA matanA loko paNa mAMsa khAya che, tethI teno mata mAMsAhArI dezomAM vizeSa cAlyo che. buddha sarvajJa nahoto. temAM teNe nirvANamArga jANavA saMsAra choDI daI yogInuM ziSyapaNuM dhAraNa karyuM. tyAM tene zAMti na malI, tethIgayAjI pAsenA jaMgalamAM gayo. ugratA dhyAnamAM keTalo samaya vyatIta karyo, ane mUccha khAI te paDyo hato,tethI siddha thAya che ke te jJAnI nahoto, ajJAnI hato, tapa tapatA jJAna thayuM nahi, tethI pharIthI khAvA mAMDyo, to paNa jJAna nahi thavAthI teNe nizcaya karyo ke jayAM sudhI huM buddha nahi thAuM tyAM sudhI A bhUmi choDIza nahi. AvI rIte icchArodhano mArga tema pUrva janmanuM kAraNa, pUrvajanmanuM jJAna tene rAtrimAM thayuM-AvuM tenA anuyAyIoe lakheluM che te taddana khoTuM che, kAraNa ke tapa, jJAna vigere choDavAthI pUrvajanmanuM jJAna koIne thAya ja nahi. moDvalAyana, zAriputra ane AnaMdanI kalpanAthI lokomAM te jJAnI prasiddha thayo, bauddhe kahyuM ke AtmA nAmano koI padArtha ja nathI, AtmAne to ajJAnIoyeja kalpanA karela che. bauddha mAMsabhakSaNanA peThe potAnA ziSyone, kAcu pANI vAparavA mATe chUTa ApelI hatI. AvI rIte kArya karanAra bauddha thaI gaI che. bauddhakIrti agara gautamabauddhanA samayamAM jainonA covIzamAM tIrthakara zrI mahAvIrasvAmIno janma thayo hato. keTalAko ema mAne che ke gautamabuddha (383) For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ane jainonA covIsamA tIrthaMkara mahAvIra svAmI eka ja hatA, temAM naryuM bhUlabhareluM che, kemake mahAvIrasvAmIno janma jyAre kSatriyakuMDa nagaramAM thayo hato. tyAre gautama buddhano janma kapilavastu nAmanA nagaramAM thayo hato. mahAvIra svAmInA pitAnuM nAma jyAre siddhArtha hatuM tyAre gautamabuddhanA pitAnuM zuddhodana hatuM. mahAvIrasvAmInI strInuM nAma yazodA hatuM tyAre gautamabuddhanI strInuM nAma yazodharA hatuM. mahAvIrasvAmInA bhAInuM nAma naMdivardhana hatuM tyAre gautamabuddhanA bhAInuM nAma naMda hatuM. jyAre mahAvIrasvAmInI mAtAnuM nAma trizalA hatuM tyAre gautamabuddhanI mAtAnuM nAma mAyAdevI hatuM. mahAvIra svAmIne priyadarzanA nAme eka ja putrI hatI tyAre gautamabuddhane rAhulA nAmano eka ja putra hato. mahAvIrasvAmInI mAtA aThyAvIza varSa sudhI jIvyA hatA, tyAre gautamabuddhanI mAtA tenA janmanI sAthe ja maraNa pAmI hatI, A lakhela taphAvata uparathI siddha thAya che ke mahAvIrasvAmI ane gautamabuddha eka ja hatA e mAnavuM bhUlabhareluM che alabatta teo samakAlIna hatA ane teone thayA Aje 2467 varSa thayA che, eTale vikrama saMvata 470 pahelA teo banne vidyamAna hatA. bauddhanA mahAvinaya ane samAnaphaLA nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke mahAvIrasvAmI buddhanA pratispardhI hatA. lAipha opha dhi buddha athavA buddhanuM caritra-e nAmanA aMgrejI bhASAmAM prasiddha thayelA graMthamAM tathA je. Dabalyu. guDavIra, rohikala, nAmanA vidvAna buddha pustaka vinayatripIThikA nAmanA graMthano je tarajumo karela che tenA 65, 66, 103, 104 pAnA para jainonA nigraMtha mATe je lakhANa che te tathA 79,96, 10 ane 259 pAnA para nigraMtha jJAtaputra (mahAvIrasvAmI mATe) je hakIkata lakhelI che te parathI e banne dharmo svataMtra che evo khulAso sahelAithI thaI zake che. e ja graMthanA 259, pAnA para je lakhANa che teno bhAvArtha evo che ke buddhanA samakAlIna cha mahAtmAo hatA. te saghalAnI pAse rAjA 384 For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ajitazatru potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe gayA hatA. eka vakhate teNe gautamabuddhane kahyuM ke huM jJAtaputra (mahAvIrasvAmI) pAse gayo hato, ane teja savAla meM temane pUchayo, tyAre temaNe mahAvIra) kahyuM ke he rAjA ! huM sarvajJa-sarvadarzI chuM, dase vastuonuM svarUpa huM jANuM chuM. cAlatAM, besatA, UbhA rahetA, athavA sUtAM huM sarva vAtathI jANIto rahuM chuM. ane mAruM jJAna haMmezAM pUrNa che, vigere. A prasaMge eTaluM jANavuM jarUranuM che ke jaina athavA bauddha eka bIjAnI zAkhA nathI. koI to vaLI evI zaMkA kare che ke jaina ane bauddha e baMnee bauddhAyana nAmanA vaidika pustakonI nakkala karI che te tamAma khoTuM che, kAraNa ke je vAta jaina pustakomAM che te bauddhAyanamAM nathI. je bauddha pustakomAM che te jainomAM nathI, phakta upara uparathI jonArAone ja jaina ane bauddhanI thoDIghaNI bAbato kAMIka maLatI jaNAya che, jemake jaina ane bauddha, e bane mALAonA maNakA 108 rAkhe che. pAlI ane prAkRta lipi kAMIka maLatI hoya che, keTalAka bauddho paNa mAMsAhAranA tyAgI che, bane mUrti pUjako che. jaino jyAre covIza tIrthakarone mAne che tyAre bauddho paNa covIza bauddhone mAne che. jaina ane bauddha bane dharmanA sAdhuonA viSe ghaNA bhAge maLatA paNa Ave che. mUrti paNa bannenI kAMika maLatI Ave che. bauddhonA mahAvana nAmanA sUtramAM lakhyuM che ke gautama bauddhanA maraNa pachI, traNaso ne trIza varSa traNa pIThikAo lakhAI saMvata 161 mAM kAzmIra dezamAM meghavAhana rAjA bauddha dharma pALato hato. cInamAM paNa A ja samayamAM bauddhadharmano phelAvo thayo hato, saMvata 457mAM cInano rAjA paNa bauddhadharma pALavA lAgyo. korIAmAM paNa saMvata 429mAM bauddhadharma cAlyo. saMvata 487mAM bauddhAcArya buddhaghoSe, ghammapada sUtranI TIkA sIlonamAM (laMkAmAM) rahIne banAvI. saMvata 207mAM barmAmAM (brahmadezamAM, saMvata 609 jApAnamAM ane saMvata 695mAM sIyAmamAM bauddhadharmacAlu thayo. saMvata 1319mAM sInarAma nAmanA eka bauddha sAdhue jApAnamAM evo navo paMtha M3850 (bhAga 8 pha - Jain Edl Eation International da For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 kADhyo ke sAdhue paNa strI paraNavI, te mujaba hAla jApAnamAM cAlu che. vaLI te sUtramAM lakhyuM che ke jyAre bauddhamatanA sthApanAra gautamabuddha vaizAlI nagaramAM gayA tyAre jJAtaputranA eTale mahAvIra svAmInA eka upAsakane teNe potAnA matamAM lIdho, ke je upAsaka mallIya ane lacchIyajAtinA aDhAra rAjAonA vaMzano hato. e uparathI paNa khulluM jaNAya che ke bauddhamata calAvanAra gautamabuddhanA samayamAM, vaizAlI nagarInI AsapAsa jaina mata cAlato hato. AvI rIte bauddhadharmanI pahelA paNa jainadharma vidyamAna hato. (upadeza ekso ogaNasAThamo) hevato akkalano othamIra, maMgAvI bhAjI tyAM lAvyo kothamIra agaDe bagaDo mAryo, bagaDe kAgaDo mAryo. athANuM bagaDyuM tenuM varasa bagaDyuM, ne bAyaDI bagaDI tenuM ghara bagaDyuM. ati vepAre dIvALuM, ane ati bhaktie chInAluM. aTAuno mAla bATAU (vaTAva)mAM jAya. AbunI kamAI jAMbumAM. anna tenuM punya, ne rAMdhanArane dhUmADo. anna samANo prANa ne, prANa samANI prIta. allA core uTe ne mIyAM core muThe. anna mAre ne anna jIvADe. allAe banAyA joDA, eka aMdhA aura dusarA khoDA. AMkha mIcAIne nagarI luMTAI. AMkha phuTanAra ne joko vAganAra. AMkha phuTe tyAre pAMpaNane kyAM raDIye ? AMdhaLAnA paisA kUtarA khAya, ne pApIno mAla eLe jAya. (386) For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 AMdhaLA sAte chInANuM, ne ghara sAthe vaLAvo. Aje amIra to kAle phakIra. UdhAranI mAne nagada paraNe. UdhAra vagara lAbha nahi ne muvA vagara DAgha nahi. upara allAne nIce dallA. UMghatAno pADo, ne jAgatAnI pADI. UMTe caDIne uMghavuM, ne saMbhALIne nAmuM lakhavuM. UMTe kayAM ThekA, ne mANase karyA kAchaDA. eka huMchI goDo, AkhI pAyagAne naDe. eThuM khAya te copaDAne mATe. ekadivasanI zobhA, ane janmArAnI bhA. oLakhIto sipAI haDamAM pUre. karama kaThaNane kAyA suMvALI. karazo hAthe to vAgaze mAthe. karatA hoya so karIye, chAzanI doNI bharIye. karyuM kAma ne viMdhyuM motI. kahetAM kahevAyuM, paNa AkhI rAta na sahevAyuM. kADhyo muMDyo koIno nahi. kAma karyuM teNe kAmaNa karyuM. kAma hoya, to mAma male. kALe kodarA moMghA, koI kahe zuM khAuM ? ne koIkahe zemAM khAuM ? ATalethI pATale, ne pATalethI khATale, khavAya teTaluM khAvuM nahi, ne bolAya teTaluM bolavuM nahi, khAnAra pInArane khudA ApanAra, khAI jANe,te pacAvI jANe, 387 For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 khAnAra tyAM dhAnAra nahi, ne dhAnAra tyAM khAnAra nahi, khAvAmAM jagalo ne kUTavAmAM bhagalo, kAne pInemeM, ne laDavAmAM merA bhAI, khAdhuM teNe koyuM, ne vAparyuM teNe vAvyuM, khAvAnA kokhA ne, paheravAnA cokhA, khIsA khAlI ne bharama bhArI, khIsAnA tara, ne hayAnA phuTyA, gamatuM goviMdanuM thAya, ne mAruM tAruM mithyA jAya, garatha vinAno gAMgalo, ne garathe gAMgAzAha, gAMdhIno gAMdhI, ne poThIno poThI, zeThanA zeTha, ne nokarano nokara, gAjaranI pIpI vAgI to vAgI, pachI karaDI khAdhI, gAMDA ghelA ghauMnA roTalA, gAyanuM bheMsa taLe, ne bheMsanuM gAya taLe, ghauM khetameM, ne beTA peTameM, ghaDImAM ghoDuM ne ghaDImAM gadheDuM, ghaDA jevuM mAthuM jajo, paNa caNA jevaDuM nAka na jajo, ghaMTI pramANe oyaNuM ne, cUlA pramANae coyaNuM, gharanA jaDIyA, ne gharanA ghaDIA, gharanI kasara, ne vahANanI saphara, AvaDe nahi gheMza ne rAMdhavA pesa, cAra male coTalA, ne bhAMgI pADe oTalA, cAra male coTalA, to vAtonA vALa oTalA, Aja kAlano jogI, ne gAMDa lagI jaTA, mana hoya caMgA, to katharoTamAM gaMgA, mULa beMsa ne moTA DoLA, laDanemeM lakkaDa, ne dejemeM paththara, M388) 388 For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 jAzo corAzImAM vahI, mammA mAthe bahu thaI, bAre mahinA, ne tere kALa, vADa rAkhe khetarane, ne khetara rAkhe vADane, vADa velAne khAya tyAre phariyAda kone? vivAhanA gIta, vivAhe ja gavAya, vivAha pahelo mAMDavo, vivAha mAMDI juo ne ghara ukheLI juo, zrAddha sarAva ke bApa dekhADa, saMtApanI mArI sAsare gaI, ne ToDalo jAlIne UbhI rahI, sagapaNamAM sATuM, ne jamaNamAM lADuM, sApanA paga sApa jANe, sApane ghera sApa paroNo, sApano karaDelo dorIthI bIe, so dahADA sAsunA, eka dahADo vahuno, so jozI ne eka DozI, kerIgALo ne pUMjI TALo, aDadha mUkI AkhAne dhAvuM, alAI bAI, ne phalANI bAI pAnuM bAramuM, ne bAyaDInI agharaNI pharI na Ave, allA choDe, paNa dAuda kyAM choDe ? AMdhaLu kharaca tenuM chevaTa, hasyA tenA vasyA, ne royA tenA khoyA, zaramAyA, te karamAyA, Ava balA pakaDa galA vAta kare vAlI, ne kAma kare kAlI, ApakI so lApasI, ne pArakI so kuzakI, malyA to mIra, nahi to phakIra, 389) For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 sAsaravAsanI zULI, ne haiyAnI hoLI, vaLyA to vahANa, nahi to pAhANa, mULAmAM mIThuM, ne keLAmAM khAMDa, goLa ghI mIThuM, to paraloka koNe dIThuM ? raDaze rUvALo, ne pITaze pIMjAro, paDI tene pIDA, ne vAgyuM tene vedanA, bairAmAM phasyA, ne narakamAM ghasyA, vAtonuM vALuM, ne kaMjusanuM moM kALuM, Ava bhAI harakhA, ne ApaNe be sarakhA, sarakhe sarakhA maLyA, ne bhavanAM duHkhaDAM TaLyAM, khAde muzala, ne khemakuzala, lAva ghoDo, ne kADha varaghoDo, moTAnAvara, ne bhUtanAM dara, kADalA vAge, ne devI ghuNe, bhuMDAthI bhUta bhAge, kuMbhArano ghaDelo, ne bairAno jaNelo haDamAnanA momAM lADuM, ne chokarA Ape gADuM, haDamAnane savAmaNa tela caDAvuM, ne baladevajIne hAMDo dharuM, sAsarA do dinakA AzarA, eka DheDane, bIjo kasAI jamAInA posyAM ne vADAmAM khosyAM. caNA khetameM, ne beTA peTameM. pADAne peTamAM duHkhe, ne pakhAlIne DAma, nabaLo mATI bairI upara zUro, sAcAbolI, sAsare na samAya. cho bhalA, ne haiye bhalA. unA pANIye ghara na baLe. e to vIMdhyuM te motI. 39000 390 For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 khAdhuM te khoyuM, rahyuM te gayuM, vAparyuM te bAdhyuM, hAthe te sAthe. buDhI umara sukA phula, tAjA thAya nahi bIlakula hAthamAM mALA, ne haiyAmAM lALA. mukhameM rAma, bagalameM churI, bAto baDI, ora najara bUrI je vahelo te pahelo, ne bhUle te ghelo. eka Ale, bIjo vAre, tene ghAle jamane bAre. batrIza Thokaro khAya tyAre batrIsa lakSaNo thAya. khAlI ThakarAI ne bheTa bIchAnA, paNa ghera jAya tyAM kaleDhA kAMNI. DelIe dIvAnuM jora ne ghera aMghAruM ghora. pADozI nabaLo sAro, ne hATa pADozI jabaro sAro, ghara ghaDyA, ane umara jaDyA moTAno maMdavADa, ne garIbanuM chInAluM. vezyA mitra nahi, ne hagaNI pavitra nahi. jUThAnI nA, chInALavAnI mA, kasAInI gA, bhe bhavAyAnI hA, jene hoyavaga, teno pese paga. thAya tevA thaIye, to gAma vacce rahIe jeNe ApelI taka khoI, teNe saghaLI mIlakata khoI Tako male, paNa taka na maLe. mazkarInI ThakkarI, hAMsImAMthI khAMsI dekhADIye mAthA, paNa na dhekAthI dAMta ne kAyA jeno divasa pAdharo, teno verI AMdhalo. garajavAnI akkala jAya, ne daradavAnanI zIkkala jAya. khIssA khAlI, bharama bhArI. . moTAnA peTamAM pesavuM, ne pIlAI maravuM. hoTha bahAra te koTa bahAra, peTamAM te peTImAM, rajapUta te garajapUta, karajavAne te garajavAna, sAce rAme rAma, je jUThAnA kapALamAM DAma, 391 For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ziyALAnI tapA, ne vAhalAno meLApa, kathya kahe te zAno kavi, ne zIkhI vAta te zAnI navI ? rANIjAyo rAja kare, ne dAsIjAyo kAma kare, rAjA rAkhe daLa, ne vaida rAkhe maLa, jenA kAma te jene chAje, gadhdhA para nobata nahi vAge, nItiye nArAyaNa vase, anItiye kutarA bhase, uparathI dhoLA paNa mAMhethI moLA (kALA) jevI kare sevA, tevA maLe mevA, mAM khAya, ne AMkha lajavAya, maradanI gIrada sArI, nAmaradanI chAyA bUrI, Avo jAvo ghara tamArA, gAMThakI khIcaDI mIjabAna hamArA, ADA khase, paNa hADA na khase, kalagI vagarano kukaDo nahi, khuzAmata vagarano darabArI nahi, raMja kheMcIne roTalI raLe, to khAtI vakhate mIThAza maLe, dhaMdhA vagaranA nara, ne bhaTakAI mara, dhaMdhAnI dhULa ne avadazAnuM mULa, jhAjhA hAtha raLIAmaNA, ne jhAjhA moM adITha, kuMbhAranA hAthamAM hIro, ne jhaverInA hAthamAM TapaLo, pahelA pAra paDo, ne pachI bahAra paDo, hisAba thAya nakkI, tyAre bAjI thAya pakkI, zAkhe vANIo raLI khAya, ne zAkha cora mAryo jAya, dhIraja dharma mitrane nArI, Aphata vakhata parakhIye cArI caDatImAM kulAvuM nahi, ne paDatImAM gabharAvuM nahi, caDatImAM pAse, ne paDatImAM Aghe, paMDa salAmata, to pAghaDIyo bohota upara TApATIpI ne mAMhe kuvA, paradezI AyA ne DubI muA, moDhe vAta, ne manamAM ghAta, M3920 For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 moMno mITho, paNa dilano dhITho, mUrakha mitra nahi, ne agni pavitra nahi, jyAM dharave, tyAM sarave, paisA vagarano ghelo, ne sAbu vinAno mela, paisA Ave to hAtha kALA jAya to moM kALA, juvAnInuM raLyuM, ne maLasakAnuM daLyuM. hAtha hoya polo, to jaga badho golo. harAmakA mAla harAmamAM gayA, naphAmAM be jutIyAM rahyAM. pAnuM phare, ne sonuM kare. lAkhanI pANa, ne sonAnI khANa moTAne moTI lAya, ne ghI vinA lukhA khAya. jIbhaDI kare ALapaMpALa, to khAsaDA khAye zIra apAra. vAte vaDAM ne vAte vaDI, vAte vevANa gadheDe caDI. vAta na karIye vATe, ne vAta na karIye rAte. pakSIno Thaga pADIyo, ne mANasano Thaga cADIyo. mAM te mAM, bIjA vagaDAnA vA, pAsuM sAMdhIye, ne rUkyuM manAvIye. halAvI khIcaDI bagaDe, ne malAvI dIkarI bagaDe. bApa divAno, mA divAnI, bAyaDI mArI tulajA bhavAnI. bhuMDI rAMDe bamaNo varo. jenI rAMDa bhUMDI, tene pIDA UMDI eThuM khAya juThuM gAya, talAve jaIne nAgI nhAya. chInALa rAMDa chabakatI cAle, ne ghuMghaTaDAmAM to ghara ghAle. gharanI phajetI bahAra jaNAya, ne aghurI hoya te purI thAya. pArakuM pepaNuM, ne jagatanuM dekhaNuM, kaMkAsaNIne kajIyo vahAlo, ne padamaNIne hAra vhAlo, sughaDa nArI patIne pyArI, 393) 33 For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ghaNI core dhana jAya, vANotara core lAbha thAya, gAMDA pAse gAMDa dharI,to kuhADAno ghA, gAMDA loka gAmaDe vase, khAsaDuM mAre tyAre khaDakhaDa hase, svabhAva hoya buro, teno thAya curo, jIbha jherI, to duniyA verI, cAla hoya kharAba, teja pIve zarAba darIyA samAna ratanahi, ne mAbApa samAna heta nahi, peTa jevuM pAluM, tene koI nahi vAluM, relamAM rodo nahi, ne kalama samAna ghodo nahi, khAIye mana gamatuM, ne paherIye gAma gamatuM, maNanuM mAthuM jo, paNa navaTAMkanuM nAna na ja bApanuM vahANa, ne basavAnI tANa, gaDapa gaDapa mIThA, ane kaDavA kaDavA thuthu, bhajIyA pahelA tela pI gayo, mIMyAnI dADhI baLe, ane bIbIrAjI thAya, pApaDa khAIne padamazI thayo, bhabhakA bhAre, khIsA khAlI, bhAgya vinA khetI kare, kAM mare kAM mAMdo paDe, usA pIra musApIra, baDApIra paisA, Tako kare udyamAta, Tako buDhAkuM paraNAve, rAjA AvI salAma kare, eka TakAne kAraNe, dAma kare kAma, bIbI kare salAma, ThAlI ThakarAIne phAMTamAM chANauM, khoDI bIlADI jyAM tyAM apazukana kare, vaparAtIkuMcI hamezA caLakatI rahe. 394) 394 For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 ( upadeza ekso sAiThamo) traNa vastunI suMdaratA traNa amUlya ratno--1 deva, 2. guru, 3 dharma traNane ArAdho1. jJAna, 2. darzana, 3. cAritra. traNamAM rakta raho1. prabhupUjA, 2. gurubhakti, 3. dharmakaraNI. traNane visAro nahi1. prabhujApa, 2. namaskAra maMtra, 3. dharmabhAvanA. traNano Adara karo 1 viveka, 2. vinaya, 3. vijJAna. traNane daDhatAthI vaLago-1. satya, 2. satva, 3. zIyala. traNano niyama rAkho -1. sAmAyika, 2. pratikramaNa, 3. pauSadha. traNane vaza karo >>1. mana, 2. vacana, 3. kAyA. traNa upara dayA karo >1. dIna duHsthira para, 2 apaMga upara, 3. dharmabhraSTa para. traNane hRdayamAM praveza karavA na gho+1. kudeva, 2. kuguru 3. kudharma. traNane dariyAkAMThe nAkho-1. pArakAnA doSo jovA, 2. potAnI prazaMsA karavI, 3. bIjAnI niMdA. traNane kabaje raho1. sudeva, 2. suguru, 3. saddharmamAM, traNane vaza karo >1. indriya, 2. jIbha, 3. mana. traNamAM zaMkA na rAkho1. zAstramAM 2. guruvacanamAM, 3. samakitamAM. traNa kAma jaldIthI karo1. prabhu pUjA, 2. zAstrAdhyayana, 3. dAna. traNathI pAchA haTho >>1. paraniMdA, 2. potAnI prazaMsA, 3. sAhasakarma. traNano tiraskAra karo 1. abhimAna, 2. nirdayapaNuM, 3. kRtajJatA. traNane pragaTa karo...1 paranA guNo, 2. potanA durguNo, 3. dAtArapaNuM. traNamAM snigdhatA rAkho-1. hIMmatamAM, 2, namratAmAM, 3. premamAM. traNanI upAsanA karo 21. saMtasAdhunI, 2. duHkhI jIvonI, 3. mAtapitAnI. traNanI prazaMsA karo >>1. jJAnanI utkarSatA, 2. prauDhatA, 3. suMdara AcAravicAranA. traNane mastake caDAvo-1. tIrthakarane, 2. gurubhaktine 3. mAtApitAnI sevAne. traNane dhikkAro nahi +1. nIcatA, 2, mithyAbhimAnatA, 3. ISyane, traNathI alaga raho...1. paradhana haraNathI, 2. parastrIthI, 3. parApavAdathI. traNa para sneha rAkho, 395 For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 1. prabhu para 2. gurupara, 3. prabhunI vANI para. traNamAM niDarapaNuM rAkho, 1. satya dharmamAM, 2. nyAyamAM, 3 paropakAra karavAmAM. tatpara raho, 1. kAma, 2. krodha, 3. kaSAya. traNamAM udyamIna bano-1. ArogyatA meLavavAmAM, 2. zAntasvabhAva karavAmAM, 3. parabhava sudhAravAmAM traNane hAMkI kADho >>1. rAga, 2. dveSa, 3.matsara. traNane dUra karo, 1. khuzAmata, 2. DhoMga, 3. Akasmika heta, traNano saMgatyAgo -1. labADa, 2. jugArI, 3. vyabhicArIno traNane meLavavA prabhuprArthanA karo...1. aMtaHkaraNazuddhi, 2. zraddhA, 3. zAnti. traNane saMbhALo...1. paravaza paDelAne, 2. anAtha bALakone, 3. vidhavA duHkhI strIne. traNane bahumAno, 21. draDhatAne, 2. buddhine, 3. dIrdhadaSTine, traNa kAma karatA aTako 1 krodha, ra kAma, 3 lobha. traNa kAmamAM makkama raho...1. AnaMdita svabhAvavamAM, 2 satsaMgamAM, 3. prabhunA dhyAnamAM. traNane apavitra mAno 21. chaLa, 2. prapaMca-kapaTa, 3. vizvAsaghAta. traNamAM mahApunya che... 1. jinAlaya, 2. upAzraya, 3. dharmazALA. traNamAM anukaMpA rAkho 21. anna ApavA upara, 2. pANI ApavA upara, 3. vastra ApavA upara. traNane dhikkAro nahi>1. rogIne 2. nirdhanane, 3 du:khIne, traNane varSo-1. mAMsa, 2. madirA, 3. vezyAne. traNa bAbatathI zarIra sAcavo-1. kupaththatyAgathI 2. pathya AhArathI, 3. niyamita vyApArathI traNane dUra karo, 1 ALasa, 2. vAcAlatA, 3. atihalakI mazkarI. traNane guru na mAno...1. dAMbhikane, 2. strIsevIne 3. dhananA lAlacune. traNano abhyAsa karo--1. sagraMtha, 2. satkArya, 3. sanmitra meLavavAno. traNane bhUlo nahi--1. maravuM che tene, 2. paranA karela UpakArane, 3. anya karela upakArane traNano paDachAyo na lyo...1. kuTilano, 2. asatyavAdIno, 3. durAcArIno. traNanuM jatana karo >>1. mitranuM, 2. dharmanuM, 3. kIrtinuM. traNane zikSA Apo...1. potAnA svabhAvane 2. jIbhane, 3. jUThA Avegane traNa upara sujho, 1. 396 For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 Atmazakti para, 2. zuddha kartavya para, 3. prabhubhaktimAM. traNane tyAgo 1. nAstika, 2. daMbha, 3 kRtajJatA traNane kAyama hRdayamAM rAkho-1. prabhune, 2. guru upadezane, 3. vairAgyane, traNanuM zaraNuM lyo- 1 prabhunuM, 2. sadAcArI gurunuM 3. IparalokahitakArI sAstra zravaNanuM, traNa bola bolo...1 satya vacana, 2 madhura vacana, 3 hitakArI vacana. traNa bola na bolo 21 paranA ahita karavA mATe, 2 kaDavA, 3 asatya traNathI dUra raho. 1 mAtA pitAnA drohathI 3 sadgurunI niMdA karanArAthI, 3 nAstikothI traNane hadaye dhAraNa karo...1 kSamA, 2 dayA, 3 vinaya. traNathI alaga raho1 vAdavivAdathI, 2 pArakI kuthalIthI, 3 mAnamoTAI meLavavAthI. traNamAM durAgrahI na bano... ApaNI kumatimAM, 2 ApaNA vezamAM, 3 ApaNA jUThANAmAM. traNa pAse laghutA dhAraNa karo, 1 guru pAse, 2 sajjana pAse, 3 vidvAna tathA rAjayanA adhikArIyo pAse. traNa pAse namratA dhAraNa karo, 1 mAtA pitAmAM, ra gurumAM, 3 guNo upArjana karavAmAM traNanuM nAma na lyo 1. paradoSa dekhavA, ra potAnI prazaMsA karavI, 3 ananyayanI niMdA karavI. traNa jALathI mukta thAo-1. gharabAra strI kuTuMbathI, 2, dhanathI, 3. pApIprapaMcajALathI, traNamAM Adara karo >1.svadoSa dekhavAmAM, 2 paranA sanmAna karavAmAM, 3. prabhunA smaraNamAM traNa gupta rAkho, 1. AyuSya 2. dhana, 3. maithuna. traNane pavitra karavA hRdayamAM viveka rAkho >>1 manane pApa rahita karavA,2. duHkhIyAnA duHkho dUra karavA, 3. prabhunA upara sAco prema dhAraNa karavA. traNamAM sneha dhAraNa karo >>1. paropakAramAM. 2. sapuruSomAM, 3 paraguNa gAvAmAM. traNanuM khaMDana karo, 1 usUtra prarUpaNAnuM, 2 udyama vinA bhAgyanA bharosA upara besI rahevAnu, 3 parabhava bagADavAnI pravRttinuM. traNane manamAMthI cAlyA javA dho 1. saMpattinuM abhimAna, 2. strIsevana vAsanA, 3. garIbono tiraskAra. traNa kAyama karo...1. zAstrapaThanapAThana, 2. prabhu smaraNa, 397 w 397 For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-8 3. sutpAtradAna. traNanI kSaNekSaNe mALA japo 21. prabhuvANI suNavAnI, 2. vairAgyavRddhinI, 3. saMtasamAgama karavAnI. traNa na karo... 1. paMktibheda, 2. nidrAccheda, 3. sAhana traNa kAma karo >>1. panuM hita. 2. parachidratyAga, 3.punyanI vRddhi. traNane dariyAmAM nAkho 1. niMdAne, 2. ISyane, 3 jUThA ALa kalaMka caDAvavAne. traNa bolo bolo - 1. ApaNA avaguNa bolo, 2. paranA guNa bolo, 3. jarUra pUratuM satya bolo. traNa meLavavA khAsa udyama karo...1. duniyAno prema, 2.sadguruneha, 3. paraloke sadgati. traNa dhAraNa karo...1. laghutA, 2. namratA, 3. pavitratA. traNano ja vizvAsa rAkho, 1. devano, 2. guruno, 3. dharmano traNa kAmamAM paisA pUrA vAparo1. garIbonA uddhAramAM, 2. mAMdagIvALAnI sAravAramAM, 3. sAtakSetramAM traNane tyAgo, 1. kubuddhi, 2. kuTilatA, 3. kadAgraha. traNane vegaLA karo -1. harSa 2. zoka, 3. ajJAna. traNane nAza karavA kaTibaddha thAo -1. janma 2. jarA 3. maraNanA du:khone. ( punaHsaMpAdana kartA) pa.pU. sva. AcAryadeva zrI ratnazekharasUrIzvarajI ma.sA.nAM ziSya ratna pa.pU. AcAryadeva zrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA.nAM ziSya munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA. 398 398 ~ For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'amArAM anya prakAzano satathI saMparka pADela pheka pramANe kema Wke bALaka . MUSIC ka 1 C mA kAra kaI rAva jaya ma himA harIjo RSSARaa piyA ": 07 ST mAgaramAM 1pachI hIrI ratna saMcaya ' mArI nA yAdaife of a fai maka zALA , chafmait/rAQiorWITHdly paNa jApAramAM mAra, kAja tIra kaIS " zrI bahirmANI prajaNa sAthe krot 11497 RTOii saMcayI bhaya no mUlazuddhiprakaraNam mUlazuddhiprakaraNam BUD AvyA che jANI jANa tail Id hiTa vaizihi Printed by : Navneet Printers. Ph. 079-5625326 Mobile : 98252-61177 vividha viSaya - vicAramALA che ke Serving Jin Shasan 108251 gyanmandirok batirth.org mAtisthAna zrI pArasa-gaMgA jJAna maMdira bI-103-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITalanI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-4. phona : 2860247 (rAjendrabhAI) For Personal & Private Use Only