________________
વિવિધ વિષય વિચારમાળા ભાગ-૮ વચનગુપ્તિ, ૩. કાયમુર્તિ- આ ત્રણ પ્રકારે ગુપ્તિ છે.
૧. અસત્કલ્પવિયોજિની, આર્તરોદ્ર ધ્યાનને અનુયાયી, તે શત્રુ તથા રોગાદિક, માઠી વસ્તુની અપેક્ષાએ હિંસાદિક આરંભ સંબંધી, મનોયોગની નિવૃત્તિ, એ અશુભ ધ્યાન અથવા ભાવનાથી મનને નિવૃત્તાવવાનો પ્રસ્તાવ થાય તે.
૨.સમતાભાવિની, સિદ્ધાંતને અનુસારે ધર્મ ધ્યાનની અનુયાયી ભાવનામે કરી સહિત, પરલોકસાધક, સમતાના પરિણામરૂપ, મનોયોગની નિવૃત્તિ, તે એ ગુપ્તિનો અવકાશ, શુભ ભાવના અને શુભ ધ્યાનનો અભિમુખ કાળે થાય તે.
૩. આત્મારામતા, શૈલેશીકરણકાળે સમગ્ર મનોયોગની નિવૃત્તિ તે.
વચનગુતિના બે ભેદ ૧. મીનાવલંબિની હોંકારો, ખોંખારો, કાષ્ઠ, પાષાણનું ફેંકવું, નેત્રપલ્લવી, કરપલ્લવી પ્રમુખ છાંડીને મૌન રહેવું તથા સકલ ભાષાયોગનું રૂંધવું તે.
૨. વાનિયમિતની ભણવું, ભણાવવું, પૂછવું, પ્રશ્નોત્તર દેવો, ધર્મોપદેશ દેવો, પરાવર્તના પ્રમુખને કાળે યતનાપૂર્વક લોકને તથા શાસ્ત્રાનુસારે મુખે વસ્ત્રાદિક દઈને બોલતાં જે સાવદ્ય યોગની નિવૃત્તિ
કાયમુનિના બે ભેદો ૧. ચેષ્ટાનિવૃત્તિરૂપ-તે કાયોત્સર્ગ અવસ્થાયે, કાયયોગની સ્થિરતા, અથવા સકલ કાયયોગનું સંધવું તે.
૨. યથાસૂત્રચેષ્ઠાનિયમિની-તે શાસ્ત્રાનુસારે, સૂવું, બેસવું, ઊઠવું, લેવું, મૂકવું, જવું-આવવું, ઊભું રહેવું ઇત્યાદિક ઠેકાણે કાયાએ કરી પોતાને છંદે પ્રવર્તતી ચેષ્ટાએ કરી નિવર્તમાન થાય તે.
એ પ્રકારે આચાર્યમહારાજના છત્રીશ ગુણો કહ્યા. બીજા પણ
૧૪
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
