Page Text
________________
વિવિધ વિષય વિચારમાળા ભાગ-૮ ક્રિયાનો ઉચ્છેદ થઈ જાય છે, ત્યારે શરીરનાં પ્રમાણમાંથી ત્રીજા ભાગરૂપ અવગાહના લઈને શરીરનો ત્યાગ કરી જીવ મનુષ્ય ભવથી સાત રાજ ઊંચે જયાં લોકનો અંત છે ત્યાં સિદ્ધ થાય છે, અને સાદિઅનંતપણે મોક્ષના અનંત સુખનો અનુભવ કરે છે. આ પ્રમાણે ચારે જ્ઞાનનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ કહ્યું. વળી જુદી રીતે પણ ચાર ધ્યાનકહ્યા છે. (૧) પિંડી (૨) પદસ્થ (૩) રૂપસ્થ અને (૪) રૂપાતીત,
(૧) પિંડસ્થ, શરીરમાં રહેલા આપણા આત્મામાં અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ, એ પાંચ પરમેષ્ઠીના ગુણ રહેલા છે માટે હું પોતે પંચ પરમેષ્ઠીરૂપ જ છું, એ ધ્યાન કરવું, તે પિડી ધ્યાન કહેવાય, અથવા ગુણી અને તેના ગુણની એકત્વતા કરવી તે પિંડસ્થ ધ્યાન.
(૨) પદસ્થ, જે અરિહંતાદિક પંચ પરમેષ્ઠીના ગુણનું સ્તવન કરવું, અથવા સ્વાધ્યાય કરવો, તથા ચિત્તમાં તેનું ધ્યાન કરવું, તે પદસ્થ ધ્યાન કહેવાય.
(૩) રૂપ0, રૂપ ધારણ કરેલું હોવા છતાં મારો આત્મા અરૂપી અને અનંત ગુણી છે, અતિશય અવલંબીપણું થવા પછી હવે મારો આત્મા એકત્વપણું પામ્યો છે, એવી રીતે ધ્યાન કરવું તે રૂપસ્થ ધ્યાન કહેવાય છે. આ ત્રણ ધ્યાનને ધર્મધ્યાનમાં ગણેલા છે.
(૪) રૂપાતીત, મારો આત્મારૂપથી હિત નિરંજન નિરાકરા નિર્મલ સંકલ્પવિકલ્પ રહિત છે, અક્ષય અને અખંડ છે, શુદ્ધસત્તા રૂપચિદાનંદ અસંગ છે, અનંત ગુણપર્યાયરૂપ મારું આત્મસ્વરૂપ છે, એમ જે ધ્યાન કરવું,તે રૂપાતીત ધ્યાન કહેવાય છે. આ ધ્યાન શુકલધ્યાનમાં ગણાય છે, અને તેમાં ક્રમની માર્ગણા ગુણ સ્થાનક, નય, પ્રમાણ, મત્યાદિક જ્ઞાન, ક્ષયોપશમવિગેરે ભાવ ટલી જાય છે. એક સિદ્ધના મૂળગુણનું ધ્યાન કરવામાં આવે છે, એટલે મોક્ષના કારણરૂપ તે રૂપાતીત કહેવાય છે. એ પ્રમાણે ધ્યાનનું સ્વરૂપ કહ્યું છે. અષ્ટાંગ યોગ અને હઠયોગથી જે ધ્યાન કરવામાં આવે છે, એના કરતાં આધ્યાનાનો અનુક્રમ પ્રશસ્ત છે, માટે ભવ્ય
M૩૪૬)
૩૪૬
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005494 |
| Book Title | Vividh Vishay Vicharmala Part 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |