________________
વિવિધ વિષય વિચારમાળા ભાગ-૮
अर्थ हृत्प्रतिमोत्ताना, चिंता हेतुरधोमुखी । आधिप्रदातिरश्चीना, नीचोच्चस्था विदेशदा ॥५॥ अन्यायद्रव्यनिष्पन्ना, परवास्तुदलोद्भवा । हीनाधिकांगी प्रतिमा, स्वपरोन्नत्तिनाशिनी દ્દા ऊर्ध्वद्रगद्रव्यनाशाय, तिर्यगृदग्भोगहानये दुःखदा स्तब्ध दृष्टिश्चा-धोमुखी कुलनाशिनी ॥७॥
ભાવાર્થ : રૌદ્ર આકારવાળી મૂર્તિ, ઘડનારને મારે છે, અધિક અંગોપાંગવાળી મૂર્તિ-શિલ્પના જાણકારને હણે છે, હીન અંગો પાંગવાળી મૂર્તિ દ્રવ્યનો નાશ કરે છે. દુર્બલ ઉદરવાળી મૂર્તિ દુષ્કાળને કરવાવાળી થાય છે. (૧) વક્ર નાસિકાવાળી અતિ દુઃખ આપનારી થાય છે, અલ્પઅંગોપાંગ વાળી ક્ષય કરવાવાળી થાય છે, નેત્ર વિનાની નેત્રનો નાશ કરે છે અને સર્વથા નાની મૂર્તિ ભોગ રહિત કરનારી છે, (૨) હીન કમ્મરવાળી મૂર્તિ આચાર્યનો ઘાત કરનારી છે, જંઘાણીન મૂર્તિ, ભાઈ, પુત્ર, મિત્રનો વિનાશ કરનારી થાય છે, (૩) હાથ પગ વિનાની મૂર્તિ ધનનો ક્ષય કરે છે, લાંબા કાળથી નહિ પૂજાયેલી મૂર્તિ જયાં ત્યાં આદર કરવા લાયક ગણાય નહિ (૪) ઉત્તાન પ્રતિમા લક્ષ્મીને હરણ કરે છે, અધોમુખી પ્રતિમા ચિંતાના હેતુભૂત થાય છે, તિર્જી પ્રતિમા આધિ, માનસિક પીડા ને ઉત્પન્ન કરે છે, ઊંચી નીચી મૂર્તિ વિદેશમાં રખડાવનારી થાય છે, (૫) અન્યાયના દ્રવ્યથી નિષ્પન્ન થયેલી તથા હીનાધિક અંગો પાંગવાની પ્રતિમા સ્વપરની ઉન્નતિનો નાશ કરનારી થાય છે, (૬) ઊંચી દષ્ટિવાળી મૂર્તિ દ્રવ્યનો નાશ કરે છે, તિર્જી દષ્ટિવાળી ભોગની હાનિ કરનારી છે, સ્તબ્ધ દષ્ટિવાળી દુઃખને આપનારી છે. અને અધોમુખી મૂર્તિ કુલનો નાશ કરે છે. (૭)
विषमैरंगुलैर्हस्तैः, कार्यं बिंबं न तत्समैः । द्वादशांगुलतो हीनं, बिंब चैत्ये न धारयेत् ॥१॥
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
