________________
વિવિધ વિષય વિચારમાળા ભાગ-૮ યુક્તિથી બંનેમાં ભેદ સમજવો. આ ચારે ભેદ અનુક્રમે વિશેષ શુદ્ધ છે. તે વિષે બૃહદ્ ભાષ્યમાં કહ્યું છે કે – પ્રથમ ભાવની સ્વકલ્પનાથી પ્રાયઃ બાલા દલને સંભવે છે, પછી ઉત્તરોત્તર નિશ્ચય શુદ્ધ યથાર્થ ક્રિયાની પ્રાપ્તિ હોય છે. આ પ્રમાણે અનુષ્ઠાનનું સ્વરૂપ સાંભળીને, તેને વિધિપૂર્વક આદરવું તેમ કરવાથી જ સારું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
(ઉપદેશ શીશમો) આ દુનિયામાં જન્મ પામેલા જીવો, રોગી અવસ્થાને વિષે સારા થવા માટે જેમ ઔષધ કરે છે, તેમ તેઓને ધર્મ કરવાની પણ આવશ્યકતા છે, હવે તે ઔષધને દેખાડે છે.
ચાર પ્રકારના ઔષધો ૧. કોઈક ઔષધ વ્યાધિના પ્રકોપરૂપ દોષને ઉત્પન્ન કરે છે, જેમકે પિત્તજવરવાળો માણસ, પિત્તજવરની બહુ જ પીડા પામતી વખતે, બહુ જ બોલબોલ કરે છે, વૈદ્ય તેની તેવી સ્થિતિ દેખી, રોગની શાંતિને માટે અઢાર વસ્તુઓનો કવાથ આપે છે, તે કવાથથી પિત્ત નો વધારે પ્રકોપ થાય છે, અને તેને આશ્રય કરેલા બીજા વ્યાધિયો ઉત્પન્ન થાય છે, પણ તે કવાથ કાંઈ પણ ગુણ કરતો નથી.
૨. કોઈક ઔષધ રોગીને, વ્યાધિના ઉપશમ ગુણને કરે છે, પરંતુ દોષ કરતું નથી, જેમ કે ત્રિદોષયુક્ત વરવડે પીડા પામેલા રોગની, અઢાર વસ્તુનો કવાથ આવાથી ત્રિદોષ જવરને શાંતિ કરી આરોગ્યનો ગુણ કરે છે.
૩. કોઈક ઔષધ ગુણ દોષ બન્નેને કરે છે, જેમકે અભિનવ પિત્તજવડે પીડાયેલા રોગીને, ગાયના દૂધમાં સાકર નાખીને આપવાથી
ઔષધ થાય છે, તેનાથી પિત્તની શાંતિ થવાથી એકને ગુણ થાય છે, પણ દાહના અધિકપણાથી, સાકરથી કાંઈક શ્લેષમાદિકની ઉત્પત્તિ થવાથી દોષને ઉત્પન્ન કરે છે. - ૪. કોઈક ઔષધ ગુણદોષ કાંઈ પણ કરતું નથી, જેમકે વાત
(૧૦૦)
૧00
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
