Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ NASANAMANANDNANDNANDINITIANE ANAN paka PANUANY muni mahArAjazrI ravicaMdrajI saMgRhIta nIti tattvAdarza yAne vividha zloka saMgraha. prakAzakaH-- zA. ravajI khetasI. The0 bhAta bajAra-muMbaI. -kyaaNshaalu saMvata 1973. sane 1917. mUlya ru. 1-4-0. Cover Printed at Krishna P. Press, 9 Anantwadi Bombay 2.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIravicaMdra graMthamAlA - naM0 1. munimahArAja zrIravicaMdrajI saMgRhIta sArtha nItitatvAdarza yAne vividha zloka saMgraha.. keTalAka sadgRhasthAna samakSa chapAvI prasiddha karanAra zA. ravajI khetasI nAnI khAkharavAlA. saM. 1974. mUlya ru.1-4. 12 sarva hakka svAdhIna. sana 1917.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudraka rA. ciMtAmaNa sakhArAma devaLe, muMbaIvaibhava presa, sarvhaTs oNpha zayoM sIsAmIj homa, sa~DharTa roDa, giragAMva-muMbaI. prakAzakaH1. zA. ravajI khetasI, "Thi-bhAtabajAra muMbaI naM. 3.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ An An Liang Liang Dong ka o samarpaNa. acco zAMta, dAMta, paramopakArI gurumahArAja zrIravicaMdrajI mahArAja. dunayAnA ajJAnarUpa aMdhakArane prarAsta karavAja ApazrIe ravi-caMdra eTale sUrya ane caMdranA abhidhAna ( svarUpa ) ne dhAraNa karyuM che, te satyaja che. bhagavaMtanA pAvana vacanAmRtanuM pAna karAvI bhavya janone Apa mokSano sIdho rasto batAvI je upakAra karo cho. tenuM yathArtha varNana naja thai zake. e vigere ApanA asAdhAraNa guNone smaraNamAM lAvI A upayogI graMtha sAthe ApanuM pavitra nAma joDIne huM mArI kiMcit pharaja bajAvI praharSita thAuM chaM. bhavadIya caraNopAsaka, ravajI khetasI. pa Setetet<<<< BREE
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ | At mimI , ' ni , * 8 sI . A , : - S M zrImAna gurUvarya zrI ravicaMdrajI mahArAja. */ | L janmabhUmi navinAra (kaccha). dIkSA - saMvata 1943. saMvata 1963. Krishua Press Bombay 2.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bola... gacchataH skhalanaM kvApi bhavatyeva pramAdataH / hasaMti durjanAstatra samAdadhati sajjanAH // ' raste cAlatAM pramAdanA yoge vakhatapara kyAM skhalanA thaina jAya che. paraMtu durnama jano potAnA svabhAva pramANe te prasaMge hAsyAdika ceSThA kare che ane sajjana jano potAnA svabhAva pramANe kaiMka yuktithI samAdhAna kare che. C nIti - e dharmano pAyo che' A purANI kahevata akSarazaH satya che. jeTale aMze nItirUpa pAyo majabUta haze, teTale aMze dharmarUpa imArata majabUtAImAM rahI zakaze. Aja kAla nItimArgaMnI darakAra karyA vinA ApaNe dharma sAcavavAnI umedavArI karavA Agala paDatA bhAga levA jaie chIe. AthI ema kahevAnI jarUra nathI ke tema na karavuM. paraMtu nirbaLa pAyAMnI imAratanI jema tevA vicAro aMtaramAM ekIbhAva pAmavAnA nathI. dharmabhAvanA ke dharmavAsanA evI hovI joie ke game tevA aNInA prasaMge paNa teno lezamAtra lopa na yAya. hAla ApaNA aMtaramAM dhArmika vicAroe je asthiratAmu rUpa dhAraNa karyu che, tenuM mukhya kAraNa mAtra nItinI nirmaLatA che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI ApaNane e mArganI saMpUrNa sAMgopAMga mAyitI che ane ApaNAthI te pramANe vartavAnuM banI zakatuM nathI ema nathI, paraMtu ApaNe nItinI keTalIka bAbatothIna ajJAta chIe. AvI ajJAnatAne lIdhe ApaNuM jIvana keTaluM badhU bhayaMkara banatuM jAya che- e ApaNA khyAlamAM nathI. - ApaNe sArI rIte jANIe chIe ke bhIta vinA citra na nIkaLe, vastramAthI mela dUra karyA vinA tenApara raMga na caDI zake, khetarane barAbara kheDyA vinA temAM vAvaNI karavAmAM Ave to bahudhA te parizrama niSphaLa thAya che, tema nItimArganA astitva vinA dharmArAdhananI saphaLatA saMbhavatI nathI. A ApaNI akSamya ajJAnatA nirasta thAya ane zanaiH zanaiH nItinuM sAmrAjya sthApana thAya evA hetuthI ane tenA pariNAme dharmabhAvanAnI divya prabhA vizvavyApI thai aneka bhavya janono uddhAra thAya-evA hetuthI A pustaka pragaTa karavAmAM Avela che. jemA mULa saMskRta zloko ke je prAcIna maharSionA banAvela aneka graMthomAMthI saMgRhIta karavAmAM Avela che. Aja kAla ApaNAmAM saMskRta vidyAno ocho pracAra hovAthI mAtra mUla zloko rAkhavA jatA-teno bhAvArtha gurugama vinA samajavo muzkela thai paDe-e muzkelIo dUra karavA mUla zloko sAthe bhAvArtha paNa chapAvavAmAM Avela che. jethI vAcakone zloko samajavAmAM adhika sugamatA thai paDaze. . chatAM graMtha gauravanA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayathI koi sthale vistRta artha karavAmAM Avela nathI, tyAM vAcakoe guruAmathI yA to potAnI buddhithI arthanuM samAdhAna karI devu. A A graMtha chapAvavA mATe keTalAka sadgRhasthoe dravyanI sahAyatA ApI che te badala temano upakAra mAnavAmAM Ave che. A sthaLe koi dharmabaMdhune zaMkA thaze ke ' graMtha chapAvakA mATe madada maLyA chatAM pustakI kiMmata rAkhavAmAM AvI che, tenuM kAraNa zuM ? ? bAbata mATe eja spaSTIkaraNa che ke ghaNIvAra evaM bane che ke koi upayogI pustaka pragaTa karavuM hoya - to te badala madada meLavavI bahu muzkela thai par3e che. e muzkelI dUra karavA A pustakanI je Avaka thaze, teno upayoga muni ravicaMdrajI mahArAjanI anumati pramANe bIjA AvA upayogI graMtha chapAvavA mATe karavAmAM Avaze. jethI A pustaka lenArane ' eka paMtha ne do kAja ' jevuM thaze. vaLI A pustakamA vividha zlokono saMgraha karavAmAM guruvarya munizrI ravicaMdrajI mahArAje athAga parizrama lIdho che eTaluM ja nahi paNa temanI preraNAthIja A rasika pustaka pragaTa karavAnuM mane bhAgya prApta thayuM che ema kahevAmAM leza paNa atizayokti jevuM nathI. mATe A sthaLe te guruzrIno aMtarathI upakAra mAnavAmAM huM mArA aho bhAgya samajuM chaM.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... zlokonuM bhASAMtara karI ApavAmAM tathA eka sapAsamAmAM kavi skA nazI meNazI durmarAkare A pustaka mATe tanasoDa parizrama lIyo che, te badala tathA a pustakamA prAMta bhAgamAM gujarAlI dohA dAkhala karavAmA AkhyA cha, tano saMgraha karakAmAM zA. nAnajI rAmajI salacANA kaLAe zrama lIyo che, temana keTalIka rakamI bharASavAmAM zA. jevata pacANa moTI khAkharavALAe kaIka zrama uThAvyoM che te badala e sarvanI A sthaLe AbhAra mAnavAnI huM mArI pharaja samajeM ku. kArtika zukla 1 vi.saM. 1974 / / prakAzaka.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja zrIravicaMdrajI saMgrahIta nIti tattvAdarza. Takia sArthaH ahaMto bhagavaMta iMdamahitAH siddhAzca siddhisthitA AcAryA jinazAsanonnatikarAH pUjyA upAdhyAyakAH / zrIsiddhAMtasupAThakA munivarA ratnatrayArAdhakAH paMcaite parameSThinaH pratidinaM 'kurvaMtu vo maMgalam // 1 // apAre khalu saMsArasAgare sArasaMyamam / yAnapAtrasamaM prApya yAMtidhIrAH paraM padam // 1 // bhAvArtha-apAra evA saMsAra-sAgaramAM nAva samAna evA zreSTha saMyamane prApta karIne dhIra puruSo parama padane pAme che. 1
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) azikSitA api nRNAM prAduHSyati kubuddhayaH / suzikSitA api nRNAM pracyavate zubhAH kriyAH / 2 // bhAvArtha - aho ! manuSyone kubuddhi zikSaNa vinA paNa utpanna thAya che ane zubha saMskAro ( kriyAo ) zIkhavyA chatAM naSTa thai jAya che. 2 anaMtA gRhaciMteyaM toyarAzisamA nRpa / yadekayA striyA naSTA gAthApaMcazatI mama // 3 // bhAvArtha - he rAjan ! A gRhaciMtA - samudranI jema anaMta che; kAraNake eka strInA yoge mArI dararojanI pAMca pAMca so gAthAo naSTa thaI. 3 anabhyAsAtkalInAze yadyoSiddoSapoSaNam / tatkolakhAdite kSetre mahiSIsutakuTTanam // 4 // bhAvArtha - abhyAsa na karavAthI kaLAno nAza thAya ane tethI strIne doSa devo-te DukkarathI khavAyelA kSemAM pADAne mAra mAravA barobara che. 4 agamyAM bhUrimAyAnAM vyaktamuktAphalAgamAm / sAdhuzAlAM punardvare jahuH siMhaguhAmiva // 5 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 3 ) mAvArtha - bahu mAyAvI ( zRgAla ) janone agamya ane jyAM muktAphalono pragaTarIte Agama che evI sAdhuzAlAne duSTa jano siMha guphAnI jema dUra tajI de che. 5 aho na vaH svayaM prajJA navA gItArthasaMgatiH / yadevaM vyaktaniHzUkAH zRNutAgamabhASitam // 6 // 1 bhAvArtha - aho ! tame AvA sAkSAt nirdaya ( krUra ) cho tethI ema lAge che ke tamane potAne prajJA (buddhi) nathI temaja koi gItArtha ( sAkSara ) nI saMgati paNa nathI; mATe tame Agama ( zAstra ) nuM kathana sAMbhaLo. 6 anarthadaMDaM jAnAnaH ko dhImAnaMtakAMtikam / nayatyetAvato jaMtUna nirmatUnkelikautukaiH // 7 // bhAvArtha - anarthadaMDane jANatAM chatAM kayo dhImAn ( sujJa ) puruSa potAnA krIDAkautukathI ATalA badhAM niraparAdhI prANIone maraNa pamADe ? 7 anyo hRdi vacasyanya - zcAnya eva pumAn dRzi / evaM yAsAM virodhoM'ge kastAbhyaH sukhamicchati?8 bhAvArtha - - je strIo potAnA hRdayamAM anya puruSane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) ciMtave che, anya sAthe vAtacita kare che ane anya tarapha najara kare cha; aho! jemanA aMgamA paNa Avo virodha che, te strIothI sukhanI AzA koNa rAkhe ? 8 abhUdibhasya hRyanyad vyAdhasyAnyatpunarhadi / ahezcAnyavidhistvanya-deva cakre tadasya dhik||9|| bhAvArtha-hArthI judo vicAra karato hato, vyAdha (zIkArI) anya kAMi ciMtavato ane sarpa vaLI itara kaI ciMtana karato; evAmAM vidhAtAe kaMI juduMja kayu. mATe daivane dhikkAra thAo. 9 anuyAMtI vidhu kAMtaM rAtristArakabhUSaNA / na bhAskarakarasparza-mapi sehe pativratA // 10 // bhAvArtha-caMdrarUpa potAnA kAMta (pati)nI pAchaLa anusaranArI tathA tAraka (tArA) rUpa bhUSaNavALI evI rajanI (rAtri) pativratA strInI jema sUrya ( parapuruSa) nA kara (kiraNa) no sparza mAtra paNa sahana karatI nathI. 10 astaM prayAti sUro'pi vAruNIsaMgato dhruvam / / yadahaM vAruNIyoge jIvanasmi tadadbhutam // 11 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) bhAvArtha- sUrya paNa vAruNI ( pazcima dizA ) nA yoge asta thAya che, chatAM bahu AzcaryanI vAta che ke vAruNI (madirA) no saMga thayA chatAM huM jIvato chaM. 11 aho nIcaratA nAryo makSikAsakhyamiti / caMdanamiva protsRjya zleSmaNe spRhayaMti yAH // 12 // bhAvArtha - aho ! nIca puruSomAM anurakta evI strIo kharekhara makSikAo jevI che. kAraNa ke jeo caMdanano tyAga karIne zleSma (lIMTA ) upara icchA rAkhe che. 12 aMtaH kacavarAkIrNe bahizca masRNatvaci / kharIpurISasaMkAze mA muhaH strIzarIrake // 13 // bhAvArtha - he jIva ! aMdara to kacarA ( azuci ) - zrI vyApta ane bAhya snigdha (komaLa ) tvacAyukta tathA gadheDAnI lADa ( viSTA ) samAna evA strIzarIramAM tuM moha na pAma. 13 adRzyaM bhAgyahInAnA - masparzya sarvapApmanAm / saMkaraM sAravidyAnA -mavidyAnAM bhayaMkaram // 14 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvArtha--bhAgyahIna janone adRzya, pUrNa pApIone aspaye, sAra vidyAonA samUharUpa tathA avidyAone bhayarUpa evA mahAtmAne koi bhAgyazALIja joi zake che. 14 adharmakarma yanmUDha kuruSe yauvnaaNdhitH| aMtaHsthazikhizAkhIva vIkSyase tena vAIke 15 bhAvArtha-he mUDha ! tuM yauvananA madathI aMdha banIne je adharmakarma kare che, tethI vRddhAvasthAmAM aMdaramA rahela agnivALA vRkSanA jevI tArI dazA thaze. 15 azastraM mAraNaM maMtra-hInamuccATanaM param / niranijvAlanaM strIbhiH sapatnI nAma manyate 16 __bhAvArtha--strIo potAnI zokyanA nAmane zastra vinAnuM mAraNa, maMtra vinAnuM taddana unmUlana ane agni vinAnuM jvAlana samaje che. 16 / avidyaM jIvanaM zUnyaM dik zUnyA cedabAMdhavA / putrahInaM gRhaM zUnyaM sarvazanyaM daridratA // 17 // bhAvArtha-vidyA vinAnuM jIvana zUnya che, bAMdhaka
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) vinA dizA zUnya che, putra vinA gRha (ghara) zUnya ane jo daridratA hoya to sarva zUnya lAge che. 17 anucitakAraMbhaH svajanavirodho balIyasA spardhA pramadAjanavizvAso mRtyudvArANi ctvaari||18|| bhAvArtha-anucita kAryano AraMbha, svajano sAthe virodha, potAthI vadhAre balavAn sAthe sarasAI ane strIjanano vizvAsa-e cAra mRtyunA dvAra che. 18 atibhuktavatAM puMsAM ciMtArahitacetasAm / atipravAsazrAMtAnAM nidAhi sulabhA mtaa||19|| mAvArtha-ati bhojana karanArA, ciMtArahita manavALA ane bahu pravAsa (paMtha ) karatAM zramita thayelA evA puruSone nidrA tarata AvI jAya che. 19 aparIkSya na kurvIta marmajJaM svAnujIvitam / marmajJo durjano lokaH saMtApayati sajanam // 20 // bhAvArtha-sujJa janoo pUrNa vicAra karyA vinA marma. jJane sevaka na karavo; kAraNa ke tema karatAM marmajJa durjano sajjanane saMtApe che. 20
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (<) anyAyopArjitaM dravyaM daza varSANi tiSThati / prApte caikAdaze varSe samUlaM ca vinazyati // 21 // bhAvArtha -- anyAyathI pedA kareluM dhana mAtra daza varasaja gharamAM TakI zake che. agIyAramuM varasa thatAM samULa naSTa thAya che. 21 anarghyamapi mANikyaM hemAzrayamapekSate / anAzrayA na zobhaMte paMDitA vanitA ltaaH||22|| bhAvArtha - amUlya mANikya ( mANeka ) ne suvarNano Azraya levAnI jarUra paDe che. paMDito, strIo, ane latAo Azraya vinA zobhatAM nathI. 22 ajarAmaravatprAjJo vidyAmarthaM ca ciMtayet / gRhIta iva kezeSu mRtyunA dharmamAcaret // 23 // bhAvArtha - vidyA ane vitta meLavatAM sujJa puruSe 'huM ajara-amara chu' ema ciMtavanuM ane dharma sAdhatI vakhate 'mRtyu jANe Avane keza pakaDyA che' ema vicArakhuM. 23 aho durjanasaMsargAnmAnahAniH pade pade / pAvako lohasaMgena mudgarairabhihanyate // 24 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9.) bhAvArtha-aho! durjananA saMgathI pagale pagale apamAna thAya che. lohanA saMgathI agnine mudgarano mAra khAvo paDe che. 24 alpAnAmapi vastUnAM saMhatiH kaarysaadhikaa| tRNairgurutvamApanna-badhyate mattadaMtinaH // 25 // bhAvArtha-alpa (tuccha) vastuone paNa ekatra karatAM te eka kArya sAdhanArI thaI paDe che. juo ghaNA taNakhalAM ekaThAM karI doraDaM banAvatAM tenAthI madonmatta hAthIo baMdhAya che. 25 avazyaM yAtArazcirataramuSitvApi viSayA viyoge ko bhedastyajati na jano yatsvayamamum / bajaMtaH svAtaMtryAdatulaparitApAya manasaH svayaM tyaktA hyete zamasukhamanaMtaM vidadhati // 26 // . bhAvArtha-lAMbo vakhata rahIne paNa viSayo chevaTe javAnA to avazya cheja. to pachI teno viyoga thatAM bheda zo che.? kAraNa ke jo loko teno tyAga na to viSayo pote teno tyAga kare cha, ane svataMtrapaNA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) thI jatAM viSayo manane bahuja saMtApa upajAve che. paNa jo pote tene tajI dIdhA hoya, to anaMta zamasukha prApta thAya che. 26 azanaM me vasanaM me jAyA me baMdhuvargo me / iti me me kurvANaM kAlavRko haMti puruSAjam // 27 // bhAvArtha - - mAruM bhojana, mArAM vastro, mArUM makAna, mArI strI, mArA bAMdhavo, ema mArUM mA karatAM puruSarUpa bakarAne kAlarUpa varU mArI nAkhe che. 27 apado dUragAmI ca sAkSaro na ca paMDitaH / amukhaH sphuTavaktA ca yo jAnAti sa paMDitaH // 28 bhAvArtha- paga vinA je dUra gamana kare che, sAkSara chatAM je paMDita nathI ane mukharahita chatAM je sphuTa vaktA che-A samasyAne jANe te paMDita samajavo (kAgaLa ) 28 aho nu kaSTaM satataM pravAsastato tikRSTaM paragaihavAsaH / kaSTAdhikA nIcajanasya sevA tato'tikaSTaM dhanahInatA ca // 29 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) bhAvArtha - aho ! satata pravAsa-e paNa eka kaSTa che, te karatAM paraghara rahevuM - e te karatAM vadhAre kaSTa che, nIca naranI sevA karavI - e adhika kaSTa che, ane dhanahIna jIvana gujAravuM - e vadhArAmAM vadhAre kaSTa che. 29 anucitaphalAbhilASI daivena nivAryate balAtpuruSaH / drAkSAvipAkasamaye mukharogo bhavati : kAkAnAm // 30 // bhAvArtha - anucita phalanA abhilASI puruSane daiva balAtkArathI aTakAve che. drAkSAphaLanA pAkavakhate kAgaDAonA mukhamAM roga thAya che. 30 arthAnAmarjane duHkha - - marjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM dhigarthaM duHkhabhAjanam // 31 // bhAvArtha - dhanane pedA karavAmAM jema duHkha che, tenuM rakSaNa karavAmAM paNa duHkha che. aho ! dravya maLe ke jAya to paNa duHkhaja che. mATe duHkhabhAjana evA dhanane dhiHkAra thAo. 31 anaMtaiH pArthivairbhuktA kAlenova dhanAni ca / melitAni paraM tyaktvA gatAste svakRtaiH saha // 32 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) bhAvArtha -- avasara jatAM saMkhyAbaMdha rAjAoMe A vasudhAne bhogavI ane dhana ekatuM karyu, paraMtu teo badhA te pRthvI ane dhanano tyAga karIne potAnA karmo sAthe cAlyA gayA. 32 . avaMzapatito rAjA mUrkhaputro hi paMDitaH / adhanena dhanaM prAptaM, tRNavanmanyate jagat // 33 // bhAvArtha - akulIna rAjA, paMDita thayela mUrkhaputra, ane dhanane pAmela nirdhana - e jagatane tRNavat mAne che. 33 atisaMcayakartRRNAM vittamanyasya kAraNam / anyaiH saMcIyate yatnA--nmadhvanyaiH paribhujyate 34 bhAvArtha - ati saMcaya karanArAonuM dhana bIjAnA upabhogamAM Ave che. juo parizrama veThIne makSikAo madhano saMcaya kare che ane teno upabhoga anya jano kare che. 34 aho dAridyamAhAtmyaM yasya paMcAnujIvinaH / RNaM daurbhAgyamAlasyaM bubhukSApatya sNttiH||35|| bhAvArtha - aho ! dAridryanuM mAhAtmya to juo ke
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) jenI pAchaLa RNa, daurbhAgya, Alasya, kSudhA ane bahu saMtati-e pAMca lAgelAja che. 35 __ adattadAnAcca bhaveddaridI daridabhAvAdvitanoti pApam / pApaM hi kRtvA narakaM prayAti punardaridI punareva pApI // 36 // bhAvArtha-adattadAna (corI) thI prANI daridra thAya che, daridratAthI te pApa kare che, pApa karavAthI te narake jAya che. eTale punaH daridrI ane pApI thAya che. 36 adhamA dhanamicchaMti dhanamAnau ca mdhymaaH| uttamA mAnamicchaMtimAno hi mahatAM dhanam 37 'bhAvArtha-adhama jano mAtra dhananeja icche che, madhyama jano dhana ane mAna-bannene icche che, uttama jano mAtra mAnaneja cAhe che, kAraNa ke mahApuruSo mAnaneja po; tAnuM dhana mAne che. 37 aho ahInAmapi khelanebhyo duHkhAni dUraM nRpasevanAni / eko'hi nA mRtyumupaiti daSTaH saputrapAtrastu nRpeNa dRSTaH // 38 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) - bhAvArtha-aho ! sarpanA sAthe ramavA karatAM paNa rAjAnI sevA vadhAre bhayaMkara hoya che. kAraNa ke sarpa daze to ekanuMja maraNa thAya, ane rAjAnA dazavAthI putrapautrasahita maraNane zaraNa tharbu paDe che. 38 arthAturANAM na suhanna baMdhuH kSudhAturANAM na vapurna tejaH / kAmAturANAM na bhayaM na lajjA ciMtAturANAM na sukhaM na nidA // 39 // bhAvArtha-dhanalubdha janAne koi mitra ke baMdhu hoto nathI, kSudhAturane zarIra ke teja na hoya, kAmAturane bhaya ke lAja na hoya ane ciMtAturane sukha ke nidrA na hoya.39 arthA narANAM patiraMganAnAM varSA nadInAmRturAda tarUNAm / saddharmacArI nRpatiH prajAnAM gataM gataM yauvnmaanyNti||40|| bhAvArtha-dhana puruSanA gayela yauvanane pArcha lAve cha, pati strInA,varSA nadIonA, vasaMtaRtu vRkSonA ane saddharmacArIrAjA prajAnA gata yauvanane pArcha sateja kare che. anAdaro vilaMbazca vaimukhyaM vipriyaM vcH|| pazcAttApazca paMcAmI sadAnaM dUSayaMti hi // 41 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha--anAdara, vilaMba, vimukhapaNuM, apriya vacana ane pazcAttApa e pAMca supAtradAnane dUSita kare che. 41 aMgajAtAdvinazyati ke'pi duSTavaNAdiva / phalAtkarSAdhava iva labhaMte tADanAM pare // 42 // bhAvArtha-duSTa vaNanA jema potAnA saMtAnathI keTalAka naSTa thAya che ane keTalAka boraDInI jema tADanAne sahana kare che. 42 aparIkSyAtaM prAMte vizIrNa kUTahemavat / kalatraM klezayatyeva naraM srvsvnaashtH||43|| bhAvArtha--barAbara tapAsa karyA vinA svIkArela strI prAMte sarvasvano nAza thatAM nakalI suvarNanI jema te purupane klezakArI thAya.che. 43 amucyamAnA jvlitaa-laanvttaaphetvH| nAryo'nAryoMcitA dUre vimuktA yaijayaMtu te||44|| bhAvArtha-anArya janone ucita evI strIone na mUkavAthI te baLatA thAMbhalAnI jema tApakArI thAya che. jemaNe emano dUrathI tyAga karyo che.teo jayavaMta raho.44
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) abhUtprabhuprasAde'pi nAyaM nyAyavivarjitaH / rAjamAno'pyamaryAdA yAdonAtho bhavetkimu 45 bhAvArtha -- prabhuno prasAda chatAM te nyAyarahita puruSa na thayo. bahu pANI AvatAM paNa zuM samudra maryAdArahita bane ? 45 astAghe zrutapAthodhau nilInaM mInavanmanaH / azakadhdhvaMsakaH kAma-bakastasya na gharSitam // 46 // bhAvArtha - jyAre puruSanuM mana agAdha zrutasAgaramAM mInanI jema lIna thaI jAya che. tyAre kAmarUpa krUra bagalo tenA para tarApa mArI zakato nathI. 46 aMgaM galitaM palitaM muMDaM dazanavihInaM jAtaM tuMDam | vRddho yAti gRhItvA daMDaM tadapi na muMcatyAzApiMDam bhAvArtha - aho ! aMga gaLI gayuM, mAthe keza badhAzveta thayA, dAMta paDI gayA ane cAlatAM lAkaDI levI paDe che-chatAM jIvane AzA mUkatI nathI. 47 anukUle vidhau deyaM yataH pUrayitA hariH / pratikUle vidhau deyaM yataH sarvaM hariSyati // 48 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) bhAvArtha - deva anurUpa hoya, tyAre dAna Apavu, kAraNa ke hari pote Apaze ane jo daiva pratikULa, hoya to paNa dAna ApavuM. kAraNa ke maLela paNa hAthamAMthI cAlyuM jaze . 48 anityAni zarIrANi vibhavo naiva zAzvataH / nityaM saMnihito mRtyuH kartavyo dharmasaMgrahaH // 49 // bhAvArtha - zarIra anitya che, vaibhava zAzvata nathI ane mRtyu divase divase pAse AvatuM jAya che; mATe dharmano saMcaya karavo ucita che. 49 atikupitA api sujanA yogena mRdUbhavaMti na tu nIcAH / hemnaH kaThinasyApi dravaNopAyo'sti na tRNAnAm // 50 // bhAvArtha- sajjana puruSo ati kopAyamAna thayA chatAM kaI upAyathI zAMta (mRdu ) thAya che. paNa nIca jano komala thatA nathI. suvarNa kaThina chatAM tene gALavAno ilAja che, paNa tRNane gALavAno upAya nathI. 50 aho rAhuH kathaM krUra-caMdraM gilati muMcati / gilaMti na hi muMcati durjanAH sajjanatrajam // 51 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) bhAvArtha-aho! rAhune krUra kema kahI zakAya kAraNa ke te caMdrane gaLIne mUkI de che. paraMtu durjano sajjanone gaLatAM ( satAvatAM) mUkatA nathI. 51 ___ aNvapi guNAya guNinAM mahadapi doSAya doSiNAM sukRtam / tRNamapi dugdhAya gavAM dugdhamapi viSAya sarpANAm // 52 // bhAvArtha-guNI janone alpa paNa vadhAre guNakArI thAya che ane doSI janone bahu paNa kevaLa doSanA nimittabhUta thAya che. gAyone ghAsa dUdharUpa thAya che ane sone dudha jherarUpa thAya che. 52 anRtaM sAhasaM mAyA muurkhtvmtilobhtaa| azaucatvaM nirdayatvaM strINAM doSAHsvabhAvajAH 53 bhAvArtha-asatya, sAhasa, mAyA, mUrkhatA, ati lobha, apavitratA ane krUratA-e doSo strIomAM svabhAvathIja siddha hoya che. 53 ajIrNaM tapasaH krodho jnyaanaajiirnnmhNkRtiH| paratApikriyA jIrNa-mannA jIrNaM visUcikA // 54
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 19 ) bhAvArtha - tapanuM ajIrNa krodha, jJAnanuM ajIrNa ahaMkAra, kriyAnuM ajIrNa paratApa ( paraniMdA ) ane annanuM ajIrNa visUcikA kahevAya che. 54 apakAriSu mA pApaM ciMtayasva kadAcana / svayameva patiSyaMti kUlajAtA iva drumAH // 55 // bhAvArtha -- he jIva ! apakArI jano upara tUM kadApi buruM ciMtavIza nahI. kAraNa ke teo taTaparanA vRkSonI jema svayameva patita thai jaze . 55 aMganAnAmivAMgAni gopyaMte svaguNA yadA / tadA te spRhaNIyAH syu- stadA cAtyaMtanirmalAH 56 bhAvArtha - strIonA zarIranI jema jo svaguNo gopavavAmAM Ave, toja te spRhaNIya ane atyaMta nirmaLa rahI zake che. 56 amRtaM zizire vanhi - ramRtaM kSIrabhojanam / amRtaM rAjasanmAna-mamRtaM priyadarzanam // 57 // bhAvArtha -- ziyALAmAM agniM amRta samAna lAge che, bhUkhe lAne kSIrabhojana, rAjasanmAna ane priya janono bheLApa e cAra amRta samAna kahela che. 57
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) anabhyAse viSaM zAstra-majIrNe bhojanaM viSam / viSaMgoSThI daridrasya vRddhasya taruNI viSam // 50 // ___ bhAvArtha--abhyAsa vinA zAstra viSa samAna che, ajIrSapara bhojana, daridranI goSThI bolavU ane vRddha puruSane taruNastrI viSasamAna che. 58 alaso maMdabuddhizca sukhito vyaadhitstthaa| nidAlaHkAmukazveti SaDete zAstravarjitAH // 59 // bhAvArtha-Alasu, maMdabuddhi, sukhI, rogI, nidrAlu ane kAmI-e cha prakAranA jano zAstrarahita bhaNavAmAM ayogya hoya che. 59 ___ abhAlasya bhAle kathaM paTTabaMdhaH akaNe anetre kathaM gItanRtyam / akaMThasya kaMThe kathaM puSpamAlA apAdasya pAde kathaM me praNAmaH // 6 // bhAvArtha-jene bhAla nathI tenA lalATapara paTTabaMdha zItei rahe, jenA netra ane karNa nathI, tenI AgaLa nRtya ane gIta kema thAya, jene kaMTha nathI, tenA gaLAmA puSpamALA zI rIte AropaNa thAya ane jenA caraNa nathI, tenA page praNAma kema thAya ? 60
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) apavitraH pavitraH syA - hAso vizvezatAM bhajet / mUrkho labheta jJAnAni maMkSu dIkSAprasAdataH // 61 // bhAvArtha - aho ! dIkSAnA prasAdathI apavitra prANI satvara pAvana thAya che, dAsa sarvotkRSTa thAya che, ane mUrkha - eka sAro jJAnI thaI jAya che. 61 abhracchAyA tRNAdagniH khale prItiH sthale jalam / vezyArAgaH kumitraM ca SaDete bubudopamAH // 62 // bhAvArtha - vAdaLAnI chAyA taNakhalAno agni, khalanI prIpti, sthalamAM jaLa, vezyAno rAga ane kumitra e chae pANInA parapoTA samAna vinazvara hoya che. 62 arthanAzaM manastApaM gRhe duzcaritAni ca / vaMcanaM cApamAnaM ca matimAnna prakAzayet // 63 // bhAvArtha - - dravyano nAza, manano saMtApa, gharanA durAcaraNa, vaMcana ( chetarAyA te ) ane apamAna - ATalI vAto sujJajane kyAM pragaTa na karavI. 63 agnirApaH striyo mUrkhAH sarpo rAjakulAni ca / nityaM yatnena sevyAni sadyaH prANaharANi pada 64
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) bhAvArtha -- agni, jaLa, strI, mUrkha, sarpa, rAjakuLa - e bahu saMtApathI sevavA lAyaka che. kAraNa ke e chae tarata prANa haranArA che. 64 agnirvipro yamo rAjA samudramudaraM gRham / etAni na ca pUryate pUryamANAni nityazaH // 65 // bhAvArtha - - agni, brAhmaNa, yama, rAjA, samudra, udara ane ghara - emane niraMtara pUravA chatAM te pUrAtA nathI. 65 asArasya padArthasya prAyeNADaMbaro mahAn / na hi svarNe dhvanistAdRka yAdRkkAMsye'bhivIkSyate // 66 // bhAvArtha - prAyaH asAra padArthano ADaMbara moTo hoya. juo suvarNa karatAM kAMsAmAM avAja vadhAre jIvAmAM Avaze. 66 aMke sthitApi yuvatiH parirakSaNIyA saMsevito'pi nRpatiH parizaMkanIyaH / zAstraM sunizcitadhiyA pariciMtanIyaM zAstre nRpe ca yuvatau ca kuto vazatvam // 67 // bhAvArtha - utsaMga ( kholA) mA~ sthita chatAM strInI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) rakSA karavI, sArIrIte sevyA chatAM rAjAthI sadA zaMkatA rahevuM ane nizcita buddhithI zAstranuM ciMtavana karavuM. kAraNa ke zAstra, rAjA ane strImAM vazatva ( vazapaNaM ) kyAMthI ? 67 avinItabhRtyajano nRpatiradAtA zaThAni mitrANi / avinayavatI ca bhAryA mastakazUlAni catvAri // 68 // bhAvArtha -- avinIta nokara kRpaNa rAjA, zaTha ( luccA ) mitro ane avinIta strI- e cAre mastakanA zULarUpa samajavA. 68 amaulidehamastaMbhaM gehaM rUpamayauvanam / avRtikSetramasvAmi - sainyaM kulamanaMgajam // 69 // asmRtizrutirajJAnaM vrataM dhanamanarjanam / amUlaH pAdapo dharmo vinazyatyadayastathA // 70 // bhAvArtha -- mastaka vinAnuM zarIra, staMbha vinAnuM ghara, yauvana vinAnuM rUpa, vADa vinAnuM kSetra, svAmI vinAnuM sainya, putra vinAnuM kula, smRti vinAnuM zAstra, jJAna
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) vinAnuM vrata, pedAza vinAnuM dhana, 'mULa vinAnuM vRkSa ane dayA vinAno dharma-satvara vinaSTa thAya che.69/70 aho mohAjano janmajarAcaM dUSaNavajam / / na pazyati bhave kAmI kalatra iva durnayam // 71 // bhAvArtha-aho ! mohanI prabaLatAthI loko kAmI puruSa strInA durAcaraNanI jema saMsAramA janma jarAdi dUSaNone joi zakatA nathI. 71 ajJAnatimirAMdhAnAM jnyaanaaNjnshlaakyaa| cakSurunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH // 72 // bhAvArtha-ajJAnarUpa timirathI aMdha banelA jIvonA jeNe jJAnarUpa aMjanazaLIthI netro ughADyAche evA zrIgurune namaskAra che. __ atiparicayAdavajJA saMtatagamanAdanAdaro bhavati / malaye bhillapurAMdhi-zcaMdanatarukASThamiMdhanaM kurute // 73 // . bhAvArtha-atiparicaya karavAthI avajJA thAya che, ane koIne tyAM niraMtara gamana karavAthI anAdara thAya
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) che, juo, malayAcalamAM bhIlaDIo caMdananA kASThane iMdhaNa tarIke vApare che. 73 anaMtapAraM kila zabdazAstraM svalpaM tathAyurbahavazva vighnAH / sAraM tato grAhyamapAsya phalgu haMsayathA kSIramivAMbumadhyAt // 74 // bhAvArtha -- zabdazAstrano pAra Ave tema nathI ane AyuSya to alpa che vaLI temAM paNa vighno ghaNA che; mATe haMsa jema pANImAMthI dUdha laI le, tema sujJa janoe asArano tyAga karIne temAMthI grAhya sArano svIkAra karI levo. 74 anekasaMzayocchedi parokSArthasya darzakam / sarvasya locanaM zAstraM yasya nAstyaMdha eva saH 75 bhAvArtha - aneka saMzayAne chedanAra parokSa vastune darzAvanAra tathA sarvanA locana samAna evaM zAstra jenI pAse nathI - te kharekharA aMdha samAnaja che. 75 arthena kiM kRpaNahastamupAgatena zAstreNa kiM bahuzaThAcaraNAzritena / rUpeNa kiM guNaparAkramavarjitena mitreNa kiM vyasanakAlamanAgatena // 76 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) bhAvArtha-kRpaNane hAtha caDela dhanathI zuM ? bahuja prapaMcI AcaraNa karavAmAM Ave to zAstrathI zuM ? guNa ke parAkramarahita rUpathI zuM ? ane Apatti vakhate madada na Ape to tevA mitrathI zuM ? 76 __ avasarapaThitaM sarva subhASitatvaM prayAtyasUktamapi / kSudhi kadazanamapi nitarAM bhoktuH saMpabate svAdu // 77 // ____bhAvArtha--avasare bolavAmAM Avela kharAba bola paNa sArA lAge che, jyAre kSudhA lAge, tyAre khAnArane kharAba bhojana paNa bahuja svAdiSTa lAge che. 77 apUrvaH ko'pi kozo'yaM vidyate tava bhaartii| vyayato vRddhimAyAti kSayamAyAti saMcayAt 78 __ bhAvArtha he bhAratI! tAro maMDAra koi apUrvaja lAge che ke jeno vyaya karavAthI vRddhi pAme che ane saMcaya karavAthI kSaya pAme che. 78 anapekSitaguruvacanA sarvAn graMthIna vibhedayati samyak / prakaTayati pararahasyaM vimarzazaktinijA jayati // 79 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) bhAvArtha - jyAM guruvacananI apekSA nathI ane je aMtaranI sarva graMthi ( gAMTha ) ne barAjara bhedIne parama rahasyane pragaTAve che evI vimarza ( vicAra ) zakti jayavaMta varate che. 79 ajJaH sukhamArAdhyaH sukhataramArAdhyate vizeSajJaH / jJAnalavadurvidagdhaM bahmApi naraM na raMjayati // 80 // bhAvArtha - ajJa puruSa sukhe samajI zake che, ane vizeSajJa to bahuja sahelAIthI samajI zake che, paraMtu je jJAnalavathI ardhadagdha che, tevA puruSane brahmA paNa samajAvI zake nahi. 80 avinayabhuvAmajJAnAnAM zamAya bhavannapi prakRtikuTilAdvidyAbhyAsaH khalatvavivRddhaye / phaNibhayabhRtAmastUcchedakSamastamasAmasau viSadharaphaNAratnAloko bhayaM tu bhRzAyate // 81 // bhAvArtha - avinayanA sthAnarUpa evA ajJAnane dUra karanAra hovA chatAM, svabhAve kuTilapAsethI vidyAbhyAsa karatAM khaLapaNAno vadhAro thAya che. jo ke sarpanI pha
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) NAmAM rahela ratnano prakAza, sarpa samAna bhayaMkara evA aMdhakArane dUra kare che, chatAM temAM bhaya to bahuja rahela che. apekSate na ca snehaM na pAtraM na dazAMtaram / sadA lokahite yuktA ratnadIpA ivottamAH // 82 // bhAvArtha - snehanI je apekSA karatA nathI, temaja pAtrake dazAMtarane paNa je jotA nathI temaja niraMtara lokahitamA niyukta evA sajjano ratnanA dIvA jevA hoya che. 82 apriyavacanadaridvaiH priyavacanADhyaiH svdaarpritussttaiH| paraparivAdanivRttaiH kacitkvacinmaMDitA vasudhA // 83 // bhAvArtha - apriya vacana na bolanArA, priya vacana bolavAmAM sadA tatpara, svadvArA saMtoSI ane paraniMdAthI nivRtta thayelA evA nararatnothIja A vasudhA kaMi vibhUSita thayela che. 83 api vibhavavihInaH pracyuto vA svadezAnnahi khalajanasevAM prArthayatyunnatAtmA // tanu tRNa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) mupabhukte na kSudhAtrto'pi siMhaH pibati rudhiramuSNaM prAyazaH kuMjarANAm // 84 // bhAvArtha-unnatAtmA puruSa dhanahIna hoya vA svadezathI bhraSTa thayela hoya chatAM te durjana sevAno svIkAra karavA cAhatA nathI. kAraNa ke siMha kSudhAthI pIDita chatAM te leza paNa ghAsanI darakAra na karatAM prAyaH hastIonA uSNa rudhirane pIye che. 84 / __ asAdhuH sAdhurvA bhavati khalu jAtyaiva puruSo na saMgAddaurjanyaM na hi sujanatA kasyacidapi / prarUDhe saMsarge maNibhujagayorjanmajanite maNi herdoSAn spRzati na tu sarpo maNiguNAn // 85 // __ bhAvArtha-puruSa potAnI jAtine lIdheja sajjana ke durjana bane che, paNa saMgathI koIne sujanatA ke durjanatA prApta thatI nathI. kAraNa ke maNi ane sarpano, janmathI saMsarga hovA chatAM sarpanA doSa maNimAM AvatA nathI ane maNinA guNa sarpamA AvatA nathI. 85 atyAryamatidAtAra-matizUramativratam / prajJAbhimAninaM caiva zrIyAnopasarpati // 86 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) bhAvArtha-potAnI maryAdAne mukI denAra, ati dAtAra, ati zUra, vratanuM ulaMghana karanAra tathA potAnI prajJAnuM abhimAna karanAra-avA puruSa pAse jANe bhaya pAmatI hoya-tema lakSmI AvatI nathI. 86 arthArthI jIvaloko'yaM zmazAnamapi sevte| janitAramapi tyaktvA niHsvaM gacchati dUrataH87 * bhAvArtha-loko dravyanA lobhathI zmazAnane paNa seve che, ane potAno pitA paNa jo nirdhana hoya, to teno dUrathIja tyAga karI de che. 87 ___ ayazcaNakacarvaNaM phaNiphaNAmaNe:karSaNaM kareNa giritolanaM jalanidheH padA laMghanam / prasuptaharibodhanaM nizitakhaDgasaMsparzanaM kadAcidakhilaM bhavenna ca zaThAinasyArjanam // 88 // __ bhAvArtha-kadAca lokhaMDanA caNA cavAya, sarpanI phaNAmAMthI mANi kheMcI zakAya, hAthathI parvata tolI zakAya, kadAca page samudranuM ullaMghana thAya, sutA siMhane jagADI zakAya ane tIkSNa khaDno sparza paNa kadAca
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (31) thAya, tathApi zaTha janapAsethI dhanopArjana to kadApi naja thai zake 88 arthI karoti dainyaM labdhArtho garvamaparitoSaM ca / naSTadhanazca sazokaM sukhamAste niHspRhaH puruSaH99 bhAvArtha--jyAMsudhI puruSane dhanano lobha hoya, tyAMsudhI te dIna bane che, dhana maLyA pachI te garviSTha ane asaMtoSI thAya che, ane dhanano nAza thatAM te zokamAM garakAva thaI jAya che. A uparathI ema lAge che ke jagatamAM niHspRha puruSaja sukhI che. 89 adohaH sarvabhUteSu karmaNA manasA girA / anugrahazca dAnaM ca zIlametadvidurjanAH // 90 // bhAvArtha--mana, vacana ane karmathI sarva prANIopara adroha, anugraha ane dAna-ene ziSTa janoe sadAcAra kahela che. 90 akulInaH kulInazca maryAdA yo na laMghayet / dharmApekSI mRdutiH sa kulInazatairvaram // 91 // bhAvArtha--pote akulIna (sArA kulamA utpanna
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) thayela na hoya) ke kulIna hoya chatAM maryAdAno tyAga na kare, dharmanI apekSA kare tathA komaLa ane jiteMdriya hoya-te seMkaDA kulIno karatAM vadhAre kulIna che.91 azvaH zastraM zAstraM vINA vANI narazca nArI ca / puruSavizeSa prAptA bhavaMti yogyA ayogyAzca 92 bhAvArtha--azva, zastra, zAstra, vINA, vANI, nara ane nArI-e puruSa vizeSane pAmIne yogya ke ayogya thAya che. 92 aghaTitaghaTitaM ghaTayati sughaTitaghaTitAni durghaTIkurute / vidhireva tAni ghaTayati yAni pumAnnaiva ciMtayati // 93 // bhAvArtha-je kArya banavU bahu muzkala cha tene daiva sugama karI Ape che, ane je sugama rIte thaI zake tene te durghaTa karI de che. je puruSanA khyAlamAMja nathI tevAM kAryone paNa vidhAtA ghaTita karI de che. 93 / asaMbhavaM hemamRgasya janma tathApi rAmo lulubhe mRgaay|| prAyaHsamApanavipattikAle dhiyo'pi puMsAM malinA bhavaMti // 94 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) bhAvArtha - jagatamAM suvarNamRgano janma thavo kharekhara !! asaMbhavita che. tathApi rAma tene mATe moha pAmyo AthI ema lAge che ke jyAre vipattikAla samIpa Ave che, tyAre puruSonI mati malina thaI jAya che. 94 ayuktaM bahu bhASate yatra kutrApi zerate / nagmA vikSipya gAtrANi bAlakA iva madyapAH 95 bhAvArtha - madyapAna karanArA loko bAlakonI jema bahuja ayukta bolyA kare che, jyAM tyAM sUve che ane avayavAne vikSipta karI nagna thaIne teo jyAM tyAM paDyA rahe che. 95 ayaM nijaH paro veti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTuMbakam // 96 // bhAvArtha-A mAruM ane A pArakuM-evI gaNanA to halakA manavALA puruSoneja hoya che. paraMtu udAra puruSa to samasta vasudhAne potAnA kuTaMba samAnaja gaNe che. 96 avidvAnapi bhUpAla vidyAvRddhopasevayA / parAM zriyamavApnoti jalAsannataruryathA // 97 // 3
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) mAvArtha-rAjA pote kadAca avidvAn hoya chatAM vidyAvRddha puruSanI sevA karavAthI te parama saMpattine pAme che. juo, jalanI samarmApe rahela vRkSa sadA ramaNIyaja rahe che. 97 anugaMtuM satAM vartma kRtsnaM yadi na shkyte| svalpamapyanugaMtavyaM mArgastho naaksiidti||98|| bhAvArtha--sajjana puruSonA mArganuM sarvathA kadAca anugamana na thai zake to kiMcit paNa tenuM anukaraNa karavu yogya che. kAraNa ke mArgastha puruSa sadiAto nathI 98 ajAyuddhamRSizrAddhaM prabhAte meghaDaMbaram / daMpatyoH kalahazcaiva pariNAme na kiMcana // 99 // __ bhAvArtha-ajA (bakarA) onuM yuddha RSiyonuM zrAddha, prabhAte varasAdano ADaMbara ane daMpatIvacce kalaha-ernu pariNAma kAMDa na maLe. 99 atidAnAd balirbaddho hytimaanaatsuyodhnH| vinaSTo rAvaNo laulyA-dati sarvatra varjayet 100 __ bhAvArtha-atidAna thI balirAjAne baMdhAvU paDayuM atimAnathI suyodhana herAna thayo ane ati lolupatA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) zrI rAvaNa vinaSTa thayo. mATe atino sarvatra tyAga karavo. 100 avRttikaM tyajeddezaM vRttiM sopadravAM tyajet / tyajenmAyAvinaM mitraM dhanaM prANaharaM tyajet // 101 // bhAvArtha - jyAM potAnuM gujarAna na cAlI zake tevA dezano tyAga karavo, jyAM ghaNI muzkelIthI athavA to upadravayukta potAnuM gujarAna cAlI zake tevA sthAnano, kapaTI mitrano ane prANane haraNa karanAra dhanano tyAga karavo. 101 aliranusarati parimalaM lakSmarinusarati nayaguNasamRddhim / nimnamanusarati salilaM vidhilikhitaM buddhiranusarati // 102 // bhAvArtha - bhamaro, sugaMdhane anusare che, lakSmI, nyAya ane guNonI samRddhine anusare che, pANI, nIcANa bhAgane anusare che ane buddhi, vidhinA lekhane anusare che. 102 apratibuddhe zrotari vakturvAkyaM prayAti vaipha
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) lyam / nayanavihIne bharttari lAvaNyamiveha khaMjanAkSINAm // 103 // bhAvArtha -- jo zrotA pratibodha na pAme, to vaktArnu vAkya niSphaLa thAya che. kAraNa ke jo pati netrahIna hoya - to strIonuM lAvaNya zA kAmanuM ? 103 asatI bhavati salajjA kSAraM nIraM ca zItalaM bhavati / daMbhI bhavati vivekI priyavaktA bhavati dhUrtajanaH // 104 // bhAvArtha - asatI ( kulaTA ) prAyaH salajja hoya che, khAruM pANI vadhAre zItala hoya, kapaTI vadhAre vivekI hoya ane dhUrtta jana mIDhuM bolanAra hoya che. 104 asitagirisamaM syAtkajjalaM siMdhupAtre surataruvarazAkhAlekhinI patramurvI / likhati yadi gRhItvA zAradA sarvakAlaM tadapi tava guNAnAM nAtha pAraM na yAti // 105 // bhAvArtha - meru parvata samAna kAjaLanA Dhagane samu dvarUpa khaDIyAmAM nAkhIne zAhI banAvIe, kalpavRkSanI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) zAkhAMnI kalama banAvavAmAM Ave ane vasudhAne patra ( kAgaLa ) banAvavAmAM Ave ane e sAdhanothI sarasvatI pote taiyAra thaIne sadAkALa lakhyA kare tathApi he bhagavan ! ApanA guNono pAra pAmI na zakAya. 105 aciMtitAni duHkhAni yathaivAyAMti dehinAm / sukhAnyapi tathA manye daivamatrAtiricyate // 106 / / - bhAvArtha ---- jema prANIonA mAthe aNadhAryAM duHkho AvI paDe che-tema sukho paNa aNadhAryAMja prApta thAya che, ema samajI zakAya che-ahIM daivaja pradhAna che. 106 ayAcitaH sukhaM datte yAcitazca na yacchati / sarvasvaM cApi harate vidhirucchRMkhalo nRnnaam||107 bhAvArtha - vidhAtA kharekhara ucchRMkhala lAge che. kAraNa ke te koivAra mAgyA vinA sukha Ape che ane mAgatAM nathI Apato ane vaLI koI vAra sarvasva harI paNa le che. 107 arthena tu vihInasya puruSasyAlpamedhasaH / kriyAH sarvA vinazyaMti gISme kusarito yathA108
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) bhAvArtha - dhanahani ane alpamativALA puruSanI badhI kriyAo unALAmAM jema sAdhAraNa nadIo sukAIM jAya che. tema te naSTa thaI jAya che. 108 avadyamukte pathi yaH pravarttate pravarttayatyanyajanaM ca niHspRhaH / sa eva sevyaH svahitaiSiNA guruH svayaM taraMstArayituM kSamaH param // 109 // bhAvArtha - je nirdoSa mArgamAM pote pravRtta che ane pote niHspRha thaIne je anya janone tevA mArgamAM pravarttAve che. potAnuM kalyANa icchanAra bhavya jIve tevA gurunI bhakti karavI. kAraNa ke te pote taratAM anyane tAravAne paNa samartha hoya che. 109 akaruNatvamakAraNavigrahaH paradhane parayopiti ca spRhA / sujanabaMdhujaneSvasahiSNutA prakRtisiddhamidaM hi durAtmanAm // 110 // bhAvArtha - nirdayatA, akAraNa kalaha, paradhana ane parastrInI icchA, svajanasaMbaMdhIomAM irSyA karavI -e dUSaNo durAtmAomAM svabhAvasiddha hoya che. 110
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (39) avazyaMbhAvibhAvAnAM pratikAro bhvedydi| tadA duHkhai lipyeran nlraamyudhisstthiraaH||11|| bhAvArtha--avazya thanAra bhAvibhAvano jo pratikAra hoya, to nala, rAma ane yudhiSThirane duHkho paNa sahana karavAM paData nahi. 111 akarttavyeSvasAdhvIva tRSNA prerayate janam / tameva sarvapApebhyo lajjA mAteva rakSati // 112 // __ bhAvArtha-kulaTAnI jematRSNA, lokone akAryomAM preraNA kare che ane mAtAnI jema lajjA sarvapApothI tenuM rakSaNa kare che. 112 akAraNAviSkRtavairadAruNAdasajanAtkasya bhayaM na jAyate / viSaM mahAheriva tasya durvacaH suduHsahaM saMnihitaM sadA mukhe // 13 // bhAvArtha-kAraNa vinA pragaTa karela vairathI dAruNa evA durjanathI kone bhaya utpanna na thAya ! kAraNa ke mahA sarpanI jema tenA mukhamAM sadA durvacanarUpa duHsaha viSa bhareluja che. 113
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 40 ) aMtarviSamayA hyetA bahizcaiva manoramAH / guMjAphalasamAkArAH svAbhAvAdeva yossitH||114|| bhAvArtha - aho ! strIo svabhAvathIja caNoThInI jema mAtra bahArathI manohara dekhAya che, paNa aMtaramAM kharekhara te viSamaya che. 114 akRtyaM manyate kRtyaM agamyaM manyate sugama / abhakSyaM manyate bhakSyaM strIvAkyaprerito naraH // 115 // bhAvArtha -- strInA vacanathI prerAyelo puruSa, akRtyane kRtya mAne che, agamyane gamya mAne che ane abhakSyane te bhakSya mAne che. 115 alasasya kuto vidyA avidyasya kuto dhanam / adhanasya kuto mitra - mamitrasya kutaH sukham 116 bhAvArtha - Alasune vidyA kyAMthI, ajJAnane dhana kyAMthI, nirdhanane mitra kyAMthI ane mitrahInane sukha kyAMthI ? 116 arAvapyucitaM kArya - mAtithyaM gRhamAgate / chettumapyAgate chAyAM nopasaMharate drumaH // 117 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 41 ) bhAvArtha - zatru paNa ghare Ave to tenuM ucita Atithya karavuja joIe juo, vRkSa, potAne chedavA Avela mANasaparathI potAnI chAyA kheMcI leto nathI. 117 atithirbAlakaH patnI jananI janakastathA / paMcaite gRhiNA popyA itare ca svazaktitaH // 118 // bhAvArtha- potAnI zakti hoya to anyanuM poSaNa karavuM, paraMtu atithi, bAlaka, patnI jananI ane pitAe paMcanuM to gRhasthane avazya poSaNa karavAnuM che. 118 adhanA dhanamicchaMti vAdamicchaMti garvitAH / mAnavAH svargamicchaMti mokSamicchaMti devatAH 119 bhAvArtha - dhanahIna jano dhanane icche che, garviSTha jano vAdane icche che, manuSyo svargane icche che ane devatAo mokSane icche che. 119 anarthitvAnmanuSyANAM bhayAtparijanasya ca / maryAdAyAmamaryAdAH striyastiSThati sarvadA // 120 // C bhAvArtha - manuSya ne anartha karanAra hovAthI, parijanone bhaya upajAvanAra hovAthI tathA potAnI maryA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) dAmAM amaryAditapaNe cAlavAthI strIo sadA hInopamAmAMja rahe che. 120 apaMDitAste puruSA matA me ye strISu ca zrISu ca vizvasaMti / zriyohi kurvaMti tathaiva nAryo bhujaMgakanyAparisarpaNAni // 121 // bhAvArtha - je puruSo lakSmI tathA strIomAM vizvAsa bAMdhe che-te kharekhara ajJa jano che. bhujaMgakanyAnI jema lakSmI capaLa (vakra) hoya che tema strIo paNa caMcaLaja hoya che. 129 4 anyaM manuSyaM hRdayena kRtvA anyaM tato dRSTibhirAhvayati / anyatra muMcaMti madaprasekamanyaM zarIreNa ca kAmayate // 122 // bhAvArtha - aho ! strIonI kuTilatA to juo ke jeo hRdayama ekane dhAraNa kare che, najarathI bIjAne nihAle che, vIjA upara kaTAkSapAta kare che ane anyanI sAthe te bhoga bhogavavA taiyAra thAya che. 122 agrAhyaM hRdayaM tathaiva vadanaM yaddarpaNAMtargata bhAvaH parvatasukSmamArgaviSamaH strINAM na vijJAyate / cittaM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) puSkarapatratoyataralaM vidvadbhirAzaMsitaM nArI nAma viSAMkurairiva latA dopaiH samaM vardhitAH / / 123 // bhAvArtha-darpaNanI aMdara pratibiMbita thayela strI-. onuM vadana ane mukha-e kharakhara agrAhya che. valI parvatamA Avela sukSma mArganI jema viSama evo strIono bhAva to jANI zakAtoja nathI. temaja temanuM citta to jANe kamaLanA patrapara jaLabiMdu hoya, tevU capaLa kahevAmAM Avela che. aho ! viSalatAnI jema strIo doSonI sAthe sAtheja vRddhi pAmI hoya tema lAge che.123 __ abhyutthAnamupAgate gRhapatau tadbhASaNe namratA tatpAdArpitadRSTirAsanavidhistasyopacaryA svym| supte tatra zayIta tatpathamato jahyAcca zayyAmiti prAcyaiH putri niveditaH kulvdhuusiddhaaNtdhrmaagmH||124|| bhAvArtha--potAno pati ghara Ave tyAre abhyutthAna karavU, bolavAmAM tenI sAme namratA darzAvavI tenA cara-.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) mAM dRSTi thApavI, Asana ApakuM, tenI sevA karavI, te zayana kare tyAre pote subuM ane tenI pahelAM, jAgrata tha - e pramANe he putrI ! pUrvapuruSoo e kulIna kAMtAonA siddhAMtanA dharmAgama kahela che, 124 adhikArAtribhirmAsairmahApApAtribhirdinaiH / zIghraM narakavAMchA ce-hinamekaM purohitaH // 125 // bhAvArtha - adhikArathI RNa mahinAmAM ane mahApApathI traNa divasamAM naraka maLe. chatAM zIghra jo narakanI icchA hoya to eka divasa purohita thavuM. 125 ajAtamRtamUrkhANAM varamAdyau na cAMtimaH / sakRdduHkha karAvAdyA-vaMtimastu pade pade // 126 // bhAvArtha - janma na pAmela, maraNa pAmela ane mUrkha - e aNa prakAranA putra mAM prathamanA be sArA kahela che ane chevaTano sAro nahi. kAraNa ke prathamanA to mAtra ekaja vAra dukha Ape che ane chevaTano ( mUrkha) to pagale pagale duHkhadAyaka thai paDe che. 126
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) AdareNa yathA stauti dhanavaMtaM dhnecchyaa| tathA cedvizvakartAraM ko na muMcati baMdhanAta // // bhAvArtha-jema dhanajI icchAthI mANasa dhanavaMtane AdarathI ArAdhe che, tema jo bhagavaMtane bhaje to koNa saMsArathI mukta na thAya ? 1 AjJAbhaMgo nareMdrANAM gurUNAM mAnamardanam / vRtticchedazca viprANAmazastro vadha ucyate // 2 // bhAvArtha--rAjAonI AjJAno bhaMga karavo, guru (vaDIla)nu apamAna kara, ane brAhmaNonI AjIvikAno uccheda karavo-e zastrarahita vadha gaNAya che. 2 AcAraH kulamAkhyAti vapurAkhyAti bhojanam / saMbhramaH snehamAkhyAti dezamAkhyAti bhASitam 3 __ bhAvArtha--AcArathI kula samajAya che. zarIrathI bhojana, saMbhrama (vilAsa) thI sneha ane bhASAthI deza samajAya che.3 ArtA devAnnamasyaMti tapaH kurvati roginnH| nirdhanA vinayaM yAMti kSINadehAH sushiilinH||4||
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) bhAvArtha--Arttajano devIne name che, rogI jano tapa kare che, nirdhano vinayI hoya che ane kRza (kSINa dehavAlA jano suzIla hoya che. 4 AyuSo rAjacittasya pizunasya dhanasya ca / khalasnehasya dehasya nAsti kAlo vikurvtH||5|| bhAvArtha-AyuSya, rAjacitta, pizuna,dhana,durjana neha tathA deha-amane badalI jatAM vakhata lAgato nathI. 5 Ayu karma ca vittaMca vidyA nidhanameva ca / paMcaitAni hi sRjyaMte garbhasthasyaiva dehinaH // 6 // bhAvArtha--Ayu, karma, dhana, vidyA ane maraNa e pAMca, garbhamAM AvatAMja prANInI sAthe sarajAya che. 6 AcAryeSu naTe dhUrte vyAsavezyAbahuzrute / padasumAyA na karttavyA mAyA tatraiva nirmitaa||7|| bhAvArtha--AcArya, naTa, dhUrta, vyAsa, vezyA ane bahuzruta e cha prakAranA puruSo sAthe mAyA (kapaTa) na karavI. kAraNa ke mAyA tyAM nirmitaja hoya che. 7 AtmabuddhiH zarIrAdau yasya syAdAtmavibhramAt / bahirAtmA sa vijJeyo mohanIstatra cetnH||8||
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) bhAvArtha-AtmAnI bhrAMtithI jene zarIrAdikamAM Atmabuddhi hoya. te jIva bahirAtmA jANavo. kAraNa ke tyAM mohanIya karmano sadbhAva hoya che, 8 aarogybhaagysaubhaagy-ruupbhuupaadisNpdH| kRpAlutAlatAyAH syAt puSpaudho nirvRtiH phalam bhAvArtha-Arogya, bhAgya, saubhAgya, rUpa ane rAjya vigerenI saMpatti-e badhAdayArUpa latAnA puSposamajavA, ane mokSa-e tenuM phala che. 9 AvartaH saMzayAnAmavinayabhavanaM pattanaM sAhasAnAM doSANAM saMnidhAnaM kapaTazatamayaM kSetramapratyayAnAm / svargadvArasya vino narakapuramukha sarvamAyAkaraMDaM strIyaMtra kena sraSTaM viSamamRtamayaM prANinAmekapAzaH // 10 // bhAvArtha-saMzayonA Avarta (ghumarI ) rUpa, avinayanA bhavanarUpa, sAhasanA nagararUpa, doSonA bhaMDArarUpa, seMkaDo kapaTayukta, avizvAsanA kSetrarUpa, svargadvAranA vighnarUpa, naraka-nagaranA mukharUpa, sarva mAyAnA karaMDIyArUpa ane prANIone eka pAzarUpa evaM A strIrUpa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) yaMtra koNe banAvela che, ke je viSamaya chatAM amRtamaya bhAse che. 10 Apadi mitraparIkSA zUraparIkSA raNAMgaNe bhavati / vinaye vaMzaparIkSA striyaH parIkSA nirdhane puMsi // 11 // bhAvArtha- ApattimAM mitranI parIkSA thAya che, raNAMgaNamAM zUranI parIkSA, vinayathI vaMzanI parIkSA ane puruSa nirdhana thatAM strInI parIkSA thAya che. 11 prArabhya hyalpamevAjJAH kAmaM vyagrA bhavaMti ca / mahAraMbhAH kRtadhiya-stiSThati ca niraakulaaH||12|| bhAvArtha-ajJa jano alpa kAryano AraMbha karatAM paNa atyaMta vyagra banI jAya che ane buddhimaMta jano moTA kAmano AraMbha karatAM paNa nirAkula rahe che. 12 Arabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH prArabhya vighnavihatA viramaMti madhyAH / vighnaiH punaH punarapi pratihanyamAnAH prArabdhamuttamajanA na parityajaMti // 13 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) bhAvArtha-kAyara jano vighnanA bhayane lIghe kAryano AraMbhaja karatA nathI, sAdhAraNa jano vinothI hatAza thaIne kAryathI virAma pAme che, paNa uttama jano vAraMvAra vinothI parAbhava pAmatAM paNa AraMbhela kAryano kadApi tyAga karatA nathI. 13 AjJA kIrtiH pAlanaM sajjanAnAM dAnaM bhogo mitrasaMrakSaNaM ca / yeSAmete padaguNAzca pravRttAH ko'rthasteSAM pArthivopAzrayeNa // 14 // ___ mAvArtha-AjJA, kArti, sajjana pAlana, dAna, bhog| ane mitra-saMrakSaNa e cha guNo jemane cha, temane rAjAno Azraya levAnI zI jarura cha ? 14 __ Adityasya gatAgatairaharahaH saMkSIyate jIvitaM vyApArairbahukAryabhAragurubhiH kAlona vijnyaayte| dRSTvA janmajarAvipattimaraNaM trAsazca notpadyate pItvA mohamayI pramAdamadirAmunmattabhUtaM jagat15 bhAvArtha-dararoja sUryanA gamanAgamanathI jIvita kSaya thatuM jAya che, moTA vyApAramA vyagra thatAM jato
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 50 ) cakhata jaNAto nathI, janma, jarA, vipatti ane maraNa joine paNa trAsa thato nathI. aho ! kharekhara ! mahA moharUpa prabaLa madirAnA pAnathI A jagat bahuja unmatta banI gayuM che. 15 AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadarthaM gataM tasyArdhasya parasya cArdhamaparaM bAlatvavRddhatvayoH / zeSaM vyAdhiviyogaduHkhasahitaM sevAdibhinayate vege vAritaraMgabudbudacale saukhyaM kutaH praanninaam|| bhAvArtha - bahu to manuSyanuM Ayu so varasanuM gaNAya. temAMthI ardha Ayu rAtrinuM cAlyuM jAya, ane bAkInA ardhamAMthI bAlapaNuM ane vRddhapaNuM bAda karatAM caturthAMza rahe. te paNa vyAdhi, viyoga, duHkha ane sevAdikathI samApta thAya che. aho ! jalataraMganA parapoTA samAna caMcala evA A saMsAramAM prANIone sukhaja kayAM che ! AzA nAma manuSyANAM kAcidAzcaryazRMkhalA | yayA baddhAH pradhAvaMti muktAstiSThati pNguvt||17|| bhAvArtha - aho ! AzA - e manuSyone koi vicitra
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (51) prakAranIja zRMkhalA che. jenAthI baddha thayelA mANaso doDatA phare che ane anAthI mukta thayelA paMgunI jema besI rahe che. 17. ___ AraMbhagurvI kSayiNI krameNa laghvI purA vRddhimatI ca pazcAt / dinasya pUrvAIparAIbhinnA chAyava maitrI khalasajjanAnAm // 18 // bhAvArtha-jema divasanA pUrvabhAganI chAyA prathama moTI ane pachI Aste Aste nAnI thatI jAya che ane bapora pachI prathama nAnI ane pachI Aste Aste moTI thatI jAya che, tema durjana ane sajjanonI mitratA samajavI eTale durjananI maitrI anukrame ochI thatI jAya ane sajjananI maitrI anukrame vRddhi pAmatI jAya che. 18 AzAyA ye dAsA-ste dAsAHsaMti sarva loksy| AzA yeSAM dAsI teSAM dAsAyatelokaH // 19 // __bhAvArtha-jeo AzAnA dAsa che, teo sarva lokanA dAsa che, ane jemaNe AzAne dAsI banAvI che, temanI AgaLa loko dAsa thaine rahe che. 19
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) AkArairiMgitairgatyA ceSTayA bhASaNena c| netravatravikAraizca lakSyate'targataM manaH // 20 // . bhAvArtha-AkAra, iMgita, gati, ceSTA, bhASaNa tathA netra ane mukhavikArathI aMtaratuM mana jANI zakAya che. 20 ___ AhAranidAbhayamaithunAni sAmAnyametatpazubhirnarANAm / jJAnaM vizeSa khalu mAnuSANAM jJAnena hInAH pazavo mnussyaaH||21|| __ bhAvArtha-AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna e cAre manuSyo ane pazuomAM sAmAnya hoya che. paNa manuSyomAM jJAna adhika hoya che. jo jJAna na hoya to te pazu samAna gaNAya che. 21 / AhAro dviguNaH strINAM nidA tAsAM cturgunnaa| SaDguNo vyavasAyazca kAmazcASTaguNaH smRtH||22|| bhAvArtha-puruSo karatAM strIone bamaNo AhAra hoya, cAra gaNI nidrA hoya, cha gaNo vyavasAya hoya ane ATha gaNo kAma kahela che. 22
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53) AstAmapatyaM trailokyA-dhipatyamapi durghaTam / na yataH prayatastvaM taM dharmameva vidhehi bhoH // 23 // ___ bhAvArtha he jIva, saMtAna to zuM paraMtu traNe lokanuM svAmitva paNa durlabha nathI. mATe dharmanI ArAdhanA kara ke jethI kaMi paNa durlabha na thAya. 23 AhAraM SaDrasAdhAraM dehasthityarthameva sH| abhuMkta tRptimApacca zAstrairna ca rasaiH punH||24|| __ bhAvArtha-saMta jano mAtra dehasthitine mATeja SaTrasa AhAra kare che, paNa tRpti to teo SaTrasothI nahi paNa zAstrarasathIja tRpti pAme che. 124 AlayaM dhIradharmANAM pralayaM ca kukarmaNAm / azokAnokahasyAdhaH sAdhumekaM dadarza sH||25|| bhAvArtha-dhIra-dharmanA sthAnarUpa ane kukarmanA pralayarUpa evA eka sAdhune teNe azoka vRkSanI nIce joyA. 25 AdiyaMte jaDA eva yoSitaH sukhvaaNchyaa| " hutAzanAzayA guMjAH zItArtA iva vAnarAH26
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) bhAvArtha-zAtAta thayelA vAnarA jema agminI AzAthI caNoThIono Azraya le, tema ajJa jano sukhanI vAMchAthI strIono Adara kare che. 26 AstAM parapumAnyUnA pitrA bhrAtrA sutena vA / ekAkinA sahaikAMte na sthAtavyaM kulastriyA27 bhAvArtha--yuvAna para puruSa tozu, paNa potAnA pitA, mAi ke putra sAthe paNa kulIna strIe ekAMtamAM besavaM nahi. 27 ArakSeNa tapasA vikArAstaskarA iva / yatpurAharitA naiva praveSTuM punarIzate // 28 // bhAvArtha-ArakSaka (koTavAla) jema corone dUra hAMkI kADhe, tema bhavya jIva tapathI vikArone dUra kare che ke jethI te pAchA udbhavatA nathI. 28 Apatsveva hi mahatAM zaktirAbhivyajyate na saMpatsu / agurostathA na gaMdhaHprAgasti yathAmipatitasya // 29 // bhAvArtha-mahApuruSonI zakti saMpattimAM nahi paNa
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55) ApattimAMja samajI zaMkAya che. juo, agarunI sugaMdha agnimAM nAkhyA pachI jevI jaNAya che tevI prathama jaNAtI nathI. 29 Akrozito'pi sujanona vadatyavAcyaM niSpIDito mdhurmudvmtaakssudNddH| nIco jano guNazatai rapi sevyamAno hAsyena yadvadatitatkalahe'pyavAcyam // 30 // bhAvArtha-satpuruSapara Akoza karatAM paNa te kadApi asatya bolato nathI. juo, zelaDInA sAMThAne pIlatAM paNa te madhura rasane Ape che. ane nIca jananI aneka prakAre anukUla rIte khuzAmata karatAM paNa te kalahamA je avAcya hoya te hasatA hasatAM bolI de che. 30 Ajanmasiddha kauTilyaM khalasyaca halasyaca / soDhuM tayormukhAkSepa-malamekaiva sA kSamA // 31 // bhAvArtha- khalapuruSa ane halanuM kauTilya janmathIja siddha che. te bannenA mukhanA AkSepo sahana karabAne eke kSamA ane pRthvI ja samartha che. 31
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 56 ) ApataM hasasi kiM daviNAMdha mUDha lakSmIH sthirA na bhavatIti kimatra citram / etAnprapazyasi ghaTAJjalayaMtracake riktA bhavaMti bharitA bharitAzca riktAH // 32 // bhAvArtha - dhanamAM aMdha banelA he mUDha ! nirdhana purughane joine taM zAmATe hase che. kAraNa ke lakSmI sthira kadApi rahetI nathI, to temAM Azcarya zuM che ? juo, A jaLayaMtra ( araghaTTa) mAM khAlI ghaDA bharAya che ane bharelA khAlI thAya che. 32 Ase cetsvagRhe kuTuMbabharaNaM karttuM na zakto'smyahaM seve cetsukhasAdhanaM munivanaM muSNaMti mAM taskarAH / zvabhre cetsvatanuM tyajAmi narakAdbhIrAtmahatyAvazAnno jAne karavANi daiva kimahaM martaM na vA jIvitum // 33 // bhAvArtha - jo potAnA ghare rahuM huM to kuTuMbanuM bharaNa poSaNa karavAne hu~ zaktimAn nathI, jo sukhanA sAdha
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) narUpa evA munivananuM sevana karavA jAuM chu, to taskaro ( coro) mane luMTI le che ane jo AtmahatyAne vaza thaI potAnA zarIrane paDatuM mUkuM huM, to narakano bhaya lAge che. mATe he daiva ! mAre marakhuM ke jIvavuM te huM samajI zakato nathI. 33 AtmArthaM jIvaloke'smin ko na jIvati mAnavaH / paraM paropakArArthaM yo jIvati sa jIvati // 34 // bhAvArtha -- A jagatamAM potAnA svArthanI khAtara kayo puruSa jIvato nathI ? paraMtu paropakAranI khAtara je jIve che. teja kharI rIte jIve che. 34 AdhAro yastrilokyA jaladhijaladharArkedavo yanniyojyA bhujyaMte yatprasAdAdasurasuranarAdhI - zvaraiH saMpadastAH / AdezyA yasya ciMtAmaNisurasurabhikalpavRkSAdayaste zrImAJjaineMdadharmaH kisalayatu sa vaH zAzvatIM mokSalakSmIm // 35 // bhAvArtha - je traNe lokanA AdhArarUpa che samudra, 7
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 58 ) megha, sUrya ane caMdra jenI sadA AjJAmAM rahe che, jenA prasAdathI surAsura ane rAjAo vividha saMpattino upabhoga kare che, tathA ciMtAmaNi, kAmadhenu ane kalpavRkSAdika jenI AjJA uThAvavAne tatpara che evo zrIjineMdradharma, tamone zAzvata mokSalakSmInA asAdhAraNa kAraNabhUta thAo. 35 ibharathaturagaiH prayAMti mUDhA dhanahInA vibudhAH prayAMti padbhyAm || girizikharagatApi kAkapaMktirnahi tulanAmupayAti rAjahaMsaiH // 1 // mAvArtha - mUDhajano hAthI, azva ke rathathI prayANa kare ane dhanahIna vibudha jano page cAle, chatAM parvatanA zikharapara rahela kAgaDAo jema rAjahaMsonI tulanA na karI zake-tema teo sujJajanonI barobarI karI zakatA nathI. 1 ikSudaMDAstilAH zUdrAH kAMtA kAMcanamedinI / caMdanaM dadhi tAMbUlaM mardanaM guNavardhanam // 2 // bhAvArtha - zelaDI, tala, zUdra, kAMtA, kAMcana, vasudhA, caMdana, dahIM ane tAMbUla - ene mardavAthI temAM guNa vadhe che. 2
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 59 ) iMdriyANi pazUnkRtvA vedIM kRtvA tapomayIm / ahiMsAmAhutiM kRtvA AtmayajJaM yajAmyaham // 3 // bhAvArtha - - iMdriyAne pazu, tapane vedikA ane ahiMsAne Ahuti banAvIne huM AtmayajJa karUM chaM. 3 iha vizvajanapreya - zchAyAnAM sarvazarmaNAm / dharmo'nupahato hetu - bIjaM bhUmiruhAmiva // 4 // bhAvArtha -- A jagatamAM vRkSonA bIjanI jema samasta janone atipriya evA sarva sukhono eka akhaMDita dharmaja hetu che. 4 iha lokasukhe raktAH paralokaparAGmukhAH / hI kurvaMti janAH pApaM bhavalakSavinAzakam // 5 // bhAvArtha - aho ! loko paralokathI vimukha thaIne mAtra AbhavanA sukhamAM rakta banIne pApa kare che ke jethI teo lAkho bhavo sudhI duHkha bhogave che. 5 iha duHkhaM na yaH prApto duHkhaM harttuM na yaH kSamaH / duHkhe zrutena yo duHkhI duHkhaM kiM tasya kathyate 6 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 60 ) bhAvArtha -- jeNe jagatamAM duHkhano anubhava karyo nathI, je duHkha dUra karavA samartha nathI ane duHkha sAMmaLatAM je duHkhI na thAya, tenI pAse duHkha kahevAthI zo phAyado ? 6 sat kairaviNI aau kamalinI dhArAdhare bahiNI haMsI tadvigame mahodadhijale matsI mRgIva sthale zrIdevI bhajate mudaM jalazaye gaurI girIze tathA svacchaMdaM ramate vicitrarucikaM cetaH kacitkasyacit // 7 // bhAvArtha -- caMdramAM kairaviNI, ravimAM kamalinI, meghamAM mayUrI, meghAbhAvamAM haMsI, samudrajalamAM mAchalI sthalamAM mRgalI, viSNumAM zrIdevI, ane mahAdekamAM gaurI - oma svacchaMdate vicitra rucivAlaM mana koinuM kyoM ane koinuM kyoM ramyA kare che. 7 idaM kRtamidaM kRtya - miti dhyAyaMta eva hi / AkrAMtAH smaH kathaM vairi-dhATyeva jarayAnayA 8 bhAvArtha - A kartuM ane A karavAnuM che evA vicA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) ramAM vicAramAMja vairInI dhADanI jema A jarAthI ame kema AkrAta thai gayA chIe. 8 __ ikSorayAtkamazaH parvaNi parvaNi yathA rasavizeSaH / tadvatsajanamaitrI viparItAnAM tu viparItA // 9 // bhAvArtha-zelaDInA sAMThAmA jema uparathI kAtaLI kAtaLIe vizeSa rasa hoya-tema sajjana janonI maitrI samajavI ane durjanonI maitrI te karatAM viparIta samajavI. 9 iMdAtprabhutvaM jvalanAtpratApaM krodho yamAdvaizravaNAcca vittam / parAkramaM rAmajanArdanAbhyAmAdAya rAjJaH kriyate zarIram // 10 // . bhAvArtha-iMdra pAsethI prabhutva, agnipAsethI pratApa, yamapAsethI krodha, kuberapAsethI dhana tathA rAma ane viSNu pAsethI parAkrama laIne rAjAnuM zarIra banAvavAmAM Ave che. 10 iMduM niMdati taskaro gRhapati jAro suzIlaM khalaH sAdhvImapyasatI kulInamakulo jahAjaraMtaM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 62 ) yuvA | vidyAvaMtamanakSaro dhanapatiM nIcazca rUpojjvalaM vairUpyeNa hataH prabuddhamabudho kRSTaM nikuSTo janaH // 11 // bhAvArtha - taskara caMdramAne niMde che, jAra gRhasthane niMde che, durjana suzIlane ane kulaTA satI ( sAdhvI ) ne niMde che, akulIna kulInane ane yuvAna gharaDAne niMde che, nirakSara vidyAvaMtane tathA nIca ( daridra ) dhanavaMtane, kurUpI rUpavaMtane miMde che, temaja mUrkha sujJane tathA nIca uccanI niMdA karavA maMDI jAya che. 11 idameva nareMdrANAM svargadvAramanargalam / yadAtmanaH pratijJA ca prajA ca paripAlyate // 12 // bhAvArtha -- rAjAone anivArya eja svargadvAra che ke potAnI pratijJA ane prajAnuM barAbara temaNe pAlana karavuM. 12 ito na kiMcitparato na kiMcidyato yato yAmi tato na kiMcita / vicArya pazyAmi jaganna kiMcita svAtmAvabodhAdadhikaM na kiMcit ||13||
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (63) bhAvArtha-ahIM paNa kAMi nathI, ane tyAM paNa kAMDa nathI, jyAM jAuM, tyAM kAMi nathI. vicAra karI jotAM jagata paNa kAMi nathI ane potAnA Atmabodha vinA bIjuM kAMi adhika nathI. 13 ____ iyamunnatasattvazAlinAM mahatAM kApi kaThoracittatA / upakRtya bhavaMti dUrataH parataH pratyupakArazaMkayA // 14 // bhAvArtha-aho! unnata ane sattvavaMta mahApuruSonA mananI A paNa eka kaThoratA che. kAraNa ke teo paropakAra karIne anyapAsethI pratyupakAranI zaMkAthI tarata dUraja thai jAya cheH 14 ___ idaM hi mAhAtmyavizeSasUcakaM vadaMti cihna mahatAM manISiNaH / mano yadeSAM sukhaduHkhasaMbhave prayAti no harSaviSAdavazyatAm // 15 // - bhAvArtha-sujJa jano kahe che ke-mahApuruSonA vizeSa mAhAtmyane sUcavanAra A eka mukhya cihna che, te e ke temane jyAre sukha ke duHkha upasthita thAya, tyAre teo harSa ke viSAdane vaza thatA nathI. 15
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) udyame nAsti dAridyaM japato nAsti paatkm| maunena kalaho nAsti nAsti ca jAyato bhym||1|| __ bhAvArtha-udyama karatAM dAridya jAya, jApa karatAM pAtaka jAya, mauna sevatAM kalaha na thAya ane jAgatAne bhaya na rahe 1 ___ udyoginaM puruSasiMhamupaiti lakSmIrdaivaM pradhAnamiti kApuruSA vadaMti / daivaM vihAya kuru pauruSamAtmazakkyA yatne kRte yadi na siddhayati ko'tra dossH||2|| bhAvArtha-lakSmI udyogI puruSaneja vare che. daiva pradhAna che, ema mAtra kAyara puruSoja bole che. mATe devane mUkIne AtmazaktithI puruSArtha kara ane yatna karatAM paNa kadAca kAryasiddhi na thAya, to temA doSa zo che-tenI tapAsa karo. 2 udyogaH kalahaH kaMDU dyUtaM mayaM prstriyH| AhAro maithanaM nidA sevanAnu vivardhate // 3 // bhAvArtha-udyoga, kalaha, khaMjavADa, dyUta, madya, pa.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 65 ) rakhI, AhAra, maithuna ane nidrA-e sevavAthI vadhyA kare che. 3 utkhAtaM nidhizaMkayA kSititalaM dhmAtA girerdhAtavo nistIrNaH saritAM patirnRpatayo yatnena saMtoSitAH / maMtrArAdhanatatpareNa manasA nItA zmazAne nizA prAptaH kANavarATako'pi na mayA tRSNe'dhunA muMcamAm // 4 // bhAvArtha - nidhAnanI zaMkAthI pRthvItalane khodI joyuM, parvatanI dhAtuone dhamI, samudra taryo, yatnathI rAjAone saMtuSTa karyA, ane maMtrArAdhanamAM tatpara rahIne rAta zamazAnamA gALI - tathApi eka kANI koDI paNa prApta na thaI, mATe he tRSNA ! have mane mUkI de. 4 upAyAttIryate vArddha-baMdhyete ca haridvipau / upAyAdvirirullaMghyaH kiM copAyAnna sidhyati 5 bhAvArtha - upAyathI samudra tarI zakAya, siMha ane hAthI bAMdhI zakAya ane upAyathI parvata oLaMgI zakAya-aho ! upAyathI zuM siddha thatuM nathI ? 5
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) udyamaM kurvatAM puMsAM bhAgyaM sarvatra kAraNam / samudramathanAllebhe harirlakSmIM haro viSam // 6 // bhAvArtha -- udyama karatAM paNa puruSone lAbhAlAbhanuM kAraNa bhAgya che. samudramathana karatAM harine lakSmI maLI ane zaMkarane viSa maLyuM. 6 uttamaM svArjitaM proktaM madhyamaM piturarjitaM / kaniSThaM bhrAtRvittaM ca strIvittamadhamAdhamam // 7 // bhAvArtha- pote upArjana karela dhana uttama kahela che, pitAnuM kamAvela madhyama, bhAinuM kaniSTha ane khIM kamAvela dhana aghamAdhama kahela che. 7 uttamasya kSaNaM krodho dviyAmaM madhyamasya tu / adhamasya tvahorAtraM ciraM krodho'dhamAdhamaH // 8 // bhAvArtha - uttama puruSone mAtra eka kSaNavAra krodha rahe, madhyamane be pahora, adhamane ahorAtra ane adhamAdhamane cirakAla krodha rahe che. 8 udyamana hi siddhyaMti kAryANi na manorathaiH / nahi suptasya siMhasya pravizati mukhe mRgAH // 9 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) mAvArtha--udyamathI kArya siddha thAya che paNa mAtra manAretha karavAthI kaIM banatuM nathI kAraNa ke sutelA siMhanA mukhamAM AvIne mRgalA pesatA nathI. 9 upakAriSu yaH sAdhuH sAdhutve tasya ko gunnH| apakAriSu yaHsAdhuHsa sAdhuH sdbhirucyte||10|| __ bhAvArtha-upakArI: janopara je Adara rAkhe tenA sAdhupaNAno zo guNa ? paNa je apakArI jano para Adara rAkhe teja kharekhara sAdhujana-sajjana kahevAya che.10 udayati yadi bhAnuH pazcimAyAM dizAyAM pracalati yadi meruH zItatAM yAti vhniH| vikasati yadi pamaM parvatAye zilAyAM nahi calati narANAM bhAvinI karmarekhA // 11 // bhAvArtha-kadAca pazcima dizAmAM sUrya uge, meruparvata kadAca calAyamAna thAya agni kadAca zItala thAya, ane parvatanA agrabhAgapara zilApara kadAca padma vikasita thAya, chatAM paNa manuSyone bhAvI karmarekhA anyathA nathI thatI. 11
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 68 ) upakAro'pi nIcAnA - mapakArAya jAyate / payaHpAnaM bhujaMgAnAM kevalaM viSavardhanam // 12 // bhAvArtha - adhama janone karela upakAra paNa apakArarUpa thAya che. sarpone dudha pIvarAvAM tenAthI viSa vadhe che. 12 utsave vyasane caiva durbhikSe zatruvigrahe / rAjadvAre zmazAne ca yastiSThati sa bAMdhavaH // 13 // bhAvArtha -- utsavamAM, saMkaTamAM, dukAlamAM zatruvigrahamAM, rAjadvAramAM ane smazAnamAM je sahAya karavA Ave-ubho rahe te baMdhu samajavo. 13 uttamAH sukhato bodhyA duHkhato madhyamAH punH| sukhato duHkhato vApi bodhamarhati nAdhamAH // 14 // bhAvArtha - - uttama jano sukhe bodha pAmI zake, madhyama jano duHkhe bodha pAme ane adhama jano to sukhe ke duHkhe bodhaja pAmI zakatA ( pAmavAne lAyaka ) nathI. 14 udyamaH sAhasaM dhairyaM balaM buddhiparAkramau / SaDete yasya vidyate tasya devo'pi zaMkate // 15 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (69) bhAvArtha--udyama, sAhasa, dhairya, bala, buddhi, ane parAkrama-e cha guNo jenAmAM che, tenAthI devatA paNa zaMke che. 15. ___ uttiSThati nijAsanAnataziraH pRcchaMti ca svAgataM saMtuSyaMti bhajati yAMti ca ciraM premoH pamAM saMgatim / siMcaMto vacanAmRtena satataM saMtasamIpAgate kiMvA na priyamapriye'pi hi jane kurvati jalpaMti ca // 16 // bhAvArtha-sajjana puruSo koi apriya jana paNa yotAnI samIpe Ave, to prathama Asana parathI uThI mastaka namAve che, tene svAgata pUche, pote prasanna thai cirakAla premAlApa ane saMgata kare, tathA vacanAmRtathI tenuM siMcana kare. aho! athavA to teo zuM priya karatA ane bolatA nathI. 16 ___ upakartA svataH kazci-dapakartA ca kazcana / caitrastaruSu patrANi kartA hartA ca phAlgunaH 17 bhAvArtha-koI svataH upakArI hoya che, ane koi
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (190) apakArI hoya che. juo caitra mAsa vRkSopara patro lAve che ane phAlguna mAsa te patrone pADI nAkhe che. 17 uttamaiH saha sAMgatyaM paMDitaiH saha satkathA / alubdhaiH saha mitratvaM kurvANo nAvasIdati // 18 // bhAvArtha -- uttama janonI saMgati, paMDitonI sAthe vArtAlApa ane nirlobhI sAthe mitrAI karatAM mANasa kadI saMtApa pAmato nathI. 18 utpannaparitApasya buddhirbhavati yAdRzI / tAdRzI yadi pUrvaM syAt kasya syAnna samIhitam 19 bhAvArtha- paritApa utpanna thatAM jevI buddhi thAya, tevI jo pUrve hoya, to kone iSTasiddhi na thAya ? 19 upadezo hi mUrkhANAM prakopAya na zAMtaye / payaHpAnaM bhujaMgAnAM kevalaM viSavardhanam // 20 // bhAvArtha- markha janone upadeza ApavA jatAM te zAMtine badale koSa utpanna kare che. sarpone dUdha pAtAM kevaLa viSa vadhe che. 20 uccairadhyayanaM ciraMtanakathA strIbhiH sahAlA - panaM tAsAmarbhakalAlanaM patinutistaddAnamithyA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) stutiH / Adezazca karAvalokanamatho pAMDityalezaH kacid horAgAruDamaMtravAdavidhayo bhikSoguNA dvAdaza // 21 // ___bhAvArtha--uMcethI bhaNavU, lAMbI kathA karavI, strI onI sAthe AlApa, temanA bALakone ramADavA, zrImaMtane namaskAra, tenA dAnanI mithyAstuti, Adeza,hastAvalokana ane leza pAMDitya tathA horA, gAruDa maMtra, vAdavigere karavU-e bhikSukanA bAra guNo kahelA che.21, uttamo'prArthito datte madhyamaH prArthitaH khlu| yAcakairyAcyamAno'pi datte na tvdhmaadhmH||22|| bhAvArtha--uma jana mAgyA vinA Ape che, madhyama mAgatAM Ape che ane adhamAdhama to yAcakothI yAcanA karAyA chatAM dAna Apato nathI. 22 upakartA kalAcAryo bhartI mAtA pitA guruH| naite dhikkAramarhati garhitAnAM zatairapi // 23 // bhAvArtha-upakArI, kalAcArya, bharaNa-poSaNa karanAra, mAtA, pitA ane guru-eo kadAca seMkaDo avaguNosahita hoya, to paNa dhikkArane pAtra nathI. 23
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) uddhatA svairacArA ca kiratI durvaco rjH| tRNaM vAtyeva duSTA strI bhramayatyacirAnnaram // 24 // bhAvArtha-uddhata, svecchAcAriNI, ane duSTa vacanarUpa rajane nAkhatI evI duSTa strI, tRNane vaMToLIyAnI jema puruSane atizaya bhamAve che. 24 udIyAya dinezo'thA-nezanaizaM tamo bhuvi / tasyA Asye'napatyasya,duHkhotthaM vavRdhe punaH 25 bhAvArtha-sUryodaya thatAM vasudhAtalanuM rAtrisaMbaMdhI aMdhakAra badho dUra thaI gayo, paraMtu teNInA mukhapara anapatyanA duHkhathI utpanna thayela zoka to vadhatoja gayo. 25 ___ udArA no dArA vivRtavinayA nApi tanayA vidagdhA na snigdhA dviradaturagA nApi ca rmaa| naca svAmI cAmIkaranikaradAtApi zaraNaM vinA jainaM dharmaM bhavati bhavakUpe nipatatAm // 26 // bhAvArtha-rUpavatI ramaNIo, vinayI putro, cAlAka saMbaMdhIo, hAthI ke azvo, lakSmI athavA bahu dhana
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApanAra svAmI ( zeTha) amAMnA koI paNa, saMsArarUpa kuvAmAM paDatA prANIone jaina dharma vinA zaraNa nathI. 26 upakAmaMti bAhyArI jetuM jagati jnminH| kAmAdyairhatasarvasvaM na svaM jAti baalishaa||2|| __bhAvArtha-aho! jagatamAM prANIo bAhya zatruone jItavAno parizrama kare che, paNa te ajJa jano kAmAdi zatruo potAnuM sarvasva harI le che-te jANatA nathI. 27 upakartuM priyaM vakta kartuM snehamakRtrimam / sajanAnAM svabhAvo'yaM keneNduHshishiriikRtH||28 bhAvArtha-upakAra karavo, madhura bolavU ane akRtrima (niSkapaTa) sneha rAkhavo-e sajjanono svabhAvaja hoya che. juo, caMdramAne koNe zItala banAvela che. 28 uttamaH klezavikSobhaM kSamaH soDhuM na hiitrH| maNireva mahAzANa-gharSaNaM na tu mRtknnH||29|| bhAvArtha-uttama puruSa klezanI takalIphane sahana ka
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) ravA samartha che, paNa bIjA koI sAdhAraNa mANasathI tema banI zakatuM nathI. kAraNake maNija mahAzarANanA ghasArAne sahana karI zake che paNa mATIno kaNa zarANane sahana karI zakato nathI. 29 upakRti sAhasikatayA kSatimapi gaNayaMti no guNinaH / janayaMti hi prakAza dIpazikhAH svAMgadAna // 30 // bhAvArtha - guNavaMta jano upakAra karavAnA sAhasi kapaNAthI potAnA nukazAnanI kadApi darakAra karatA nathI. juo, dIpazikhAo svAMga ( potAnA aMga ) ne bALIne paNa jagatane prakAza Ape che. 30 upakartumaprakAzaM kSaMtuM nyUneSvayAcitaM dAtum / abhisaMdhAtuM ca guNaiH zateSu kecidvijAnaMti // 31 bhAvArtha -- upakArane prakAzita na karavo, potAthI nyUna ( utaratA ) hoya - temanI upara kSamA karavI, yAcanA vinA dAna ApavuM ane guNo sAthe joDAI rahebuM - e to seMkaDo janomAM koI viralAja jANatA haze. 31
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 75 ) uttiSTha kSaNamekamudvaha sakhe dAridryabhAraM mama zrAMtastAvadahaM cirAnmaraNajaM seve tvadIyaM sukham / ityuktaM dhanavarjitasya vacanaM zrutvA zmazAne zavo dAridyAnmaraNaM varaM varamiti jJAtvaiva tUSNIM sthitaH bhAvArtha -- koI nirdhana daridra, eka muDadAne kahe che ke - he mitra ! eka kSaNavAra uTha ane A mAro dArino bhAra ucakI le. kAraNa ke huM ghaNA vakhatathI thAkI gayo chu, tethI tArA maraNanA sukhano huM anubhava lauM e rIte dhanahInanuM vacana sAMbhaLIne zmazAnamAM paDela zaba ( muDaduM ) bolyuM ke - ' aho ! tArA dAridryathI mAre maraNa hajAra darajje sAruM che' ema sAMbhaLIne te nirdhana gupacupa thaI gayo. 32 uttamA AtmanA khyAtAH pituH khyAtAzca mdhymaaH| adhamA mAtulAtkhyAtAH zvazurAccAdhamAdhamAH 33 bhAvArtha -- uttama jano potAnA baLathI (guNothI) prakhyAta thAya che, madhyama jano pitAnA nAme prakhyAta thAya che, adhama jano mAmAnA nAmathI prakhyAta thAya che ane adhamAdhama jano sasarAnA nAme prasiddhine pAme che. 33
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) udaye savitA rakto raktazcAstamaye tathA / saMpattau ca vipattau ca mahatAmekarUpatA // 34 // bhAvArtha - udaya ane asta thatI vakhate jema sUrya rakta- eTale ekarUpa hoya, tema mahApuruSo saMpatti ane vipattimAM ekarUpaja hoya che. 34 udArasya tRNaM vittaM zUrasya maraNaM tRNam / viraktasya tRNaM bhAryA niHspRhasya tRNaM jagat // bhAvArtha - udAra puruSane dhana-e taNakhalA samAna che, zUravIrane maraNa tRNasamAna che, viraktane strI tRNa samAna ane niHspRhane jagat tRNasamAna che. 35 uttamaM svArjitaM bhuktaM madhyamaM piturarjitam / kaniSThaM bhrAtRvittaM ca strIvittamadhamAdhamam ||36| he bhAvArtha- pote kamAvela ( upArjana karela ) dhana bhoga - te sarvottama che, pitAnuM kamAvela dhana - madhyama gaNA che, bhAnuM dhana - kaniSTha ane strInaM kamAvela dhana adhamAdhama kahevAya che. 36 ete satpuruSAH parArthaghaTakAH svArthAnparityajya ye sAmAnyAstu parArthamudyamabhRtaH svArthAviro
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) dherne ye / te'mI mAnavarAkSasAH parahita svArthAya nighnati ye ye tu naMti nirarthakaM parahitaM te ke na jAnImahe // 1 // bhAvArtha-satpuruSo potAnA svArthano bhoga ApIne paropakAra kare cha, sAmAnya jano potAnA svArtha sAthe parahita kare che, potAnA hitanI khAtara paranA hitane bagADe che-te nararAkSaso samajavA ane jeo nirarthaka parahitane ADe Ave che eTaTuMja nahi paNa bagADe chetemane koNa kahevA-te ame samajI zakatA nathI. 1 eko'pi guNavAnputro nirguNaiH kiM zatairapi / ekazcaMdo jagaccakSu-nakSatraiH kiM kariSyate // 2 // bhAvArtha-seMkaDo nirguNI putrI karatAM eka guNI putra sAro. eka caMdraja jagatanA cakSurUpa che, nakSatrothI zuM thavAnuM che ? 2 ekenApi suputreNa siMhI svapiti nirbhayA / sahaiva dazabhiH putrai-riM vahati gardabhI // 3 // bhAvArtha-eka suputrane lIdhe siMhaNa nirbhaya thaine
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78 ) sue che ane gadheDI potAnA daza putro sAthe mAra upADe che. 3 ekodarasamutpannA ekanakSatrajAtakAH / na bhavaMti samAH zIlai - yathA badarIkaMTakAH // 4 // bhAvArtha - eka udaramAM utpanna thayA chatAM ane eka nakSatramAM janmyA chatAM boraDInA kaMTakonI jema manuSyonA svabhAva samAna thatA nathI. 4 eko'hamasahAyahaM kRzo'hamaparicchadaH / svapne strividhA ciMtA mRgeMdrasya na jAyate // 5 // bhAvArtha - ' huM ekalo, sahAyarahita, kRza ane parivAra vinAno chu - evI ciMtA svapne paNa mRgeMdra ( siMha ) ne kadApi thatI nathI. 5 ekaM vastravalokanena vacanenAnyaM paraM vibhramai - ranyaM bhUstanadarzanaprabhRtibhirvyAmohayaMti striyaH ityevaM kuTilAsu kRtrimakRta snehAsu tAsvapyalaM re citta ratiM karoSi vimukhaM siddhAMganA saMgamAva6 bhAvArtha - ekane vastravilokanathI, bIjAne vacana
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) thI, trIjAne vilAsa-vibhramathI ane anya koIne bhrakuTi tathA stanAdinA darzanathI strIo atyaMta moha pamADe che. to he citta ! AvI kuTila ane kRtrima snehavALI strIomAM atyaMta rati lAvIne muktirUpa strInA saMgamathI kema vimukha thato jAya che !6. ekena vanavRkSeNa puSpitana sugNdhinaa| vAsitaM tadvanaM sarvaM suputreNa kulaM yathA // 7 // __ bhAvArtha-jema suputrathI kula vAsita thAya, tema puSpa tathA sugaMdhayukta ekaja vanavRkSathI samasta vana suvAsita thAya che. 7 etA asArasaMsAra-jaMgalAdhvanicAriNaH / sukhayaMti janAn dRSTA miSTAMbhaH kUpikA iv||8|| bhAvArtha-miSTa jaLanI vAvaDIonI jema A aMganAo asAra-saMsArarUpa mArgamAM cAlatA puruSone sukha pamADe che-ema ajJa jano samaje che. 8 ekAMte pramadAbhogabhAgapi brahmanirmalaH / svayamAzravamukhyo'pi vAritAzravaviplavaH // 9 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) bhAvArtha-aho! AzcaryanI vAta che ke te ekAMta pramadAno bhogI chatAM nirmaLa brahmacArI hato ane pote AzravamAM mukhya chatAM AzravanA viplava-parAbhavane teNe dUra karale hato.9 ekaH kSamAvatAM doSo dvitIyo nopapadyate / yadenaM kSamayA yukta-mazaktaM manyate jnH||10|| ___ bhAvArtha-kSamAvaMta janomAM bIjaM kaI nahi, paNa eka doSa upasthita thAya che, te e ke loko kSamAzIlane azakta mAne che. 10 ekena rAjahaMsena yA zobhA saraso bhavet / na sA bakasahasreNa paritastIravAsinA // 11 // ___ bhAvArtha-ekaja rAjahaMsathI sarovaranI je zobhA thAya che, tevI zobhA, cAre bAju tIrapara vasatA hajAra bagalAothI thavAnI nathI. 11 ekohi doSo guNasaMnipAte nimajatIMdoriti yo babhASe / na tena dRSTaM kavinA samastaM dAridya* mekaM guNakoTihAri // 12 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) bhAvArtha-'jema caMdramAmAM kalaMka DhaMkAi jAya che, tema ghaNA guNomAM ekAda doSa DhaMkAI jAya che, ema je kavio bolI gayA che, teNe samasta vastusthiti jA. NIja nathI. kAraNa ke eka dAridya karoDo guNono nAza kare che. 12 ekena zuSkavRkSaNa dahyamAnena vahninA / dahyate tadanaM sarvaM dupputreNa kulaM yathA // 13 // bhAvArtha-agnithI baLatA eka zuSka vRkSathI jema samasta vana dagdha thAya che, tema duSputrathI kuLa pAyamAla thAya che. 13 ekenApi hi zUreNa padAkrAMtaM mahItalam / kriyate bhAskareNeva sphArasphuritatejasA // 14 // ___ bhAvArtha-atyaMta sphurAyamAna tejayukta evo eka zUravIra paNa sUryanI jema samasta mahItalane potAnA pada ( kiraNa ) thI AkrAMta kare che. 14 ekacako ratho yaMtA vikalo viSamA hyaaH| Akamatyeva tejasvI tathApyarko nbhstlm||15||
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 82 ) bhAvArtha - potAnA rathanuM eka cakra chatAM, sArathi vikala (paMgu ) chatAM ane azvo viSama chatAM, tejasvI sUrya pratidina nabhastalanuM AkramaNa kare che. 15 ekatazcaturo vedA bahmacaryaM tathaikataH / ekataH sarvapApAni madyapAnaM tathaiva ca // 16 // bhAvArtha - eka bAju cAra veda ane eka bAju brahmacarya e bane samAna che. tema eka bAjU sarva pApo ane eka bAju madyapAna - e bane samAna che. 16 etadarthaM kulInAmAM nRpAH kurvaMti saMgraham / AdimadhyAvasAneSu na te yAsyati vikriyAm 17 bhAvArtha - rAjAo kulIna janono saMgraha eTalA mATeja kare che ke teo Adi, madhya ke aMte kadApi palaTatA nathI. 17 etAH svArthaparA nAryaH kevalaM svasukhe ratAH / na tAsAM vallabhaH ko'pi suto'pi svasukhaM vinA 18 bhAvArtha - aho ! svArthatatpara A strIo mAtra potAnA sukhamAMja rakta che. temane potAnA sukha vinA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) putra paNa vallabha thato nathI, to anyanI zI vAna karavI ? 18 RNakartA pitA zatru-rmAtA ca vybhicaarinnii| bhAryA rUpavatI zatruH putraH shtrurpNdditH||19|| bhAvArtha-RNa (karaja ) karanAra pitA te zatrusamAna cha, vyabhicAriNI mAtA-zatru samAna che, atyaMta rUpavatI strI zatrusamAna che ane mUrkha putra paNa zatrusamAnaja che. 19 RNazeSazcAmizeSaH zatruzeSastathaiva ca / punaH punaH pravartate tasmAccheSaM na rakSayet // 20 // __ mAvArtha-RNa (karaja) agni ane zatru-emAMnA jo koI zeSa rahI jAya, to punaH punaH te pravarte che. mATe zeSaja rahevA na devu-e sarvottama che. 20 aizvaryasya vibhUSaNaM sujanatA zauryasya vAksaMyamo jJAnasyopazamaH kulasya vinayo vittasya pAtre vyayaH / akrodhastapasaHkSamA balavatAM dharma
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) sya nirvyAjatA sarveSAmapi sarvakAraNamidaM zIlaM paraM bhUSaNam // 1 // bhAvArtha-aizvarya (moTAI ) nuM bhUSaNa saujanya (sujanatA) che, zauryanuM bhUSaNa vANIno saMyama che, jJAna- bhUSaNa upazama che, kuLanuM bhUSaNa vinaya che, dhanabhUSaNa supAtradAna che, tapanuM bhUSaNa akrodha (krodhAbhAva) che, balavaMtonuM bhUSaNa kSamA che, dharmanuM bhUSaNa niSkapaTatA che-e rIte sarvanuM bhinna bhinna kAraNa batAvela che, paraMtu zIla-e sarvanA parama bhUSaNarUpa che, eTaluMja nahi, paNa sarvanA te kAraNarUpa che. 1 aizvaryaM mahatAM vaktuM zakeNApi na zakyate / anubhUto ghRtAsvAdo yathA vaktuM na shkyte||2|| bhAvArtha-anubhavamAM Avela hoya chatAM jema ghRtano svAda mukhathI kahI na zakAya, tema mahAtmAonuM aizvarya kahevAne iMdra paNa zaktimAn nathI. 2 aiMdI hI kuMThitA zaktiH zrIjinAnAM gunnstutau| divyazaktijuSA'pyeSa vArSiH kiM primiiyte||shaa
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (85) bhAvArtha-zrI jinamagavaMtanI yathArtha rIte stuni karavAmAM caMdranI zakti paNa kuMThita (azakta) thaI jAya che. divya zaktine dhAraNa karanAra hoya-tenAthI paNa zuM samudra mApI zakAya? 3 oMkAraM biMdusaMyuktaM nityaM dhyAyati yoginH| kAmadaM mokSadaM caiva oMkArAya namo nmH||1|| bhAvArtha-biMduyukta oMkAra-ke jenuM yogI jano niraMtara dhyAna kare che, je icchAone pUrNa kare che eTaluja nahi, paNa je mokSane Ape che-evA oMkArane vAraMvAra namaskAra che. 1 ojasvinAM yathA kAryaM duHzakyaM nAsti kiNcn| tathaiva priyavaktRNAM kArya hi sukaraM matam // 2 // bhAvArtha-jema ojasvI puruSone kaMI paNa kArya duHzakya nathI, tema priya bolanArA janone paNa baghu kArya sugama hoya che. 2 . oSThamamRtavanmatvA strINAM ye kaampreritaaH| . cuMbanAya pravartate dhika teSAM jIvanaM sakhe // 3 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) bhAvArtha -- jeo strIonA oSThane amRta samAna mAnIne kAmathI preraNA pAmatAM cuMbana karavAne pravarttamAna thAya che. he mitra ! temanA jIvanane dhikkAra che // 3 // aurasaM kRtasaMbaMdhaM tathA vaMzakramAgatam / rakSakaM vyasanebhyazca mitraM jJeyaM caturvidham // 1 // bhAvArtha - aurasa ( eka udarathI utpanna thayela ), saMbaMdhathI karavAmAM Avela, tathA vaMzanA krame Avela ane saMkaTI bacAvanAra - ema cAra prakAranA mitra kahe- ' vAmAM Avela che. // 1 // audAryaM prabhutA dhairya - mArjavaM mRdutA kSamA / mahatAM hitasaktAnAM guNA ete svabhAvajAH // 2 // bhAvArtha- paropakAra karavAmAM Asakta evA mahAtmAomAM audArya, pramutA, dhairya, saralatA ane mRdutA ( komaLatA) tathA kSamA e svAbhAvika guNo hoya che. 2 autsukyaM kiM bibharghyaMge pravilokya sukhAni hi / vidyuttejAMsi kiM hyatra prayAMti sthiratAM kadA ||3|| bhAvArtha - he bhavyAtman ! A saMsAranA vinazvara
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) sukhone joIne zA mATe phUlIne phAMkaDo bane cha ? vIjaLIno prakAza kyAM sthira rahI zakyo che ? 3 kusaMgAsaMgadoSeNa sAdhavo yAMti vikriyAm / ekarAtriprasaMgena kASThaghaMTA viTaMbanA // 1 // ___ bhAvArtha-kusaMganA doSathI sAdhuo paNa vikAradazAne prApta thAya che. kAraNa ke eka rAtrinA kusaMgaprasaMgathI gAyane kASTha-ghaMTAnI viTaMbanA sahana karavI paDI. 1 - kugrAmavAsaH kunareMdrasevA kubhojanaM kodhamukhI ca bhAryA / putrazca mUryo vidhavA ca kanyA vinAminA te'tidahaMti kAyam // 2 // bhAvArtha-kugrAmamA vAsa, kharAba rAjAnI sevA, kharAba bhojana, krodhamukhI strI, mUrkha putra ane jene vidhavA kanyA (putrI) hoya-teo agni vinA potAnA zarIrane bALI nAkhe che. 2 kutra vidheyo yatno vidyAbhyAse sadauSadhe daane| avadhIraNA va kAryA khalaparayoSitparadhaneSu // 3 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) kutra vidheyo vAsaH sajananikaTe'thavA kAzyAm / kaH parihAryo dezaH pizunayuto lubdhbhuupshc||4|| bhAvArtha-yatna kyAM karavo ? vidyAbhyAsa, sArA auSadha ane dAnamAM. avajJA kyAM karavI ? durjana, parastrI ane paradhanamAM. vAsa kyAM karavo ? sajjana pAse athavA kAzImAM. kayA dezano tyAga karavo ? jyAM luccA mANaso hoya ane lobhI rAjA hoya-teno. 34 kule kalaMko'payazaH pRthivyAM manonutApaH svamahatvanAzaH / janmanyamuSminnaparatra saukhyaM dyUtAccaturvargavinAza eva // 5 // bhAvArtha--potAnA kulane kalaMka lAge, jagatamAM apayaza phelAya, manane saMtApa thAya, potAnA mahatvano nAza thAya-ema A janmamAM tema para janmamAM paNa jenAthI sukha naja male, evA dyUta (jugAra ) thI kharekhara cAre vargono nAza thAya che. 5 kudezaM ca kuvRttiM ca kubhAryAM kunadIM tathA / kudavyaM ca kubhojyaM ca varjayettu vicakSaNaH // 6 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) bhAvArtha--kudeza, kuvRtti, kubhArajA, kunadI, kudravya ane kubhojana-e chaeno sujJa janoe tyAga karavo. 6 kalAsImA kAvyaM sakalaguNasImA vitaraNaM bhaye sImA mRtyuH sakalasukhasImA suvadanA / tapaHsImA muktiH sakalakRtasImA zrutabhRtiH priye sImAhlAdaHzravaNasukhasImA jinkthaa||7|| bhAvArtha--kalAonI sImA kAvya, badhA guNonI sImA dAna, bhayanI sImA maraNa, samasta sukhanI sImA sulakSaNI strI, tapanI sImA mukti,badhA kAryonI sImA jJAnAbhyAsa, priyajananI sImA AnaMda ane zravaNasukhanI sImA jinakathA che. 7 kUmadhyAnnRpatirvinazyati yatiH saMgAtsuto lAlanAdviSo nAdhyayanAtkulaM kutanayAcchIlaM khalopAsanAt / hrImadyAdanavekSaNAdapi kRSiH snehaH pravAsAzrayAn maitrI cApraNayAtsamRddhiranayAttyAgAtpramAdAnam // 8 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) bhAvArtha-kumaMtrIthI rAjA, saMgathI yati, lAlanathI putra, anabhyAsathI brAhmaNa, kuputrathI kula, durjanopAsanAthI zIla, madyathI lajjA, saMbhALa na rAkhavAthI khetI, pravAsathI sneha, apraNayathI maitrI, anItithI samRddhi ane tyAga tathA pramAdathI dhana vinaSTa thAya che.8 kRtakarmakSayo nAsti klpkottishtairpi| avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham // 9 // bhAvArtha seMkaDoM ke koTiyugojatAM paNa kRtakarmano kSaya thato nathI. karela zubhAzubha karma avazya bhogavavAMja paDe che. 9 kacidvINAnAdaH kvacidapi ca hAheti ruditaM kvacidvidvadgoSThI kacidapi surAmattakalahaH / kacidamyA rAmA kacidapi jarAjarjaratanurna jAne saMsAraH kimamRtamayaH kiM viSamayaH // 10 // bhAvArtha-kyAMka vINAnA nAda thAya che ane kyAMka hAhA-evaM rudana thAya che, kyAMka vidvAnonI goSThI cAlI rahI che ane kyAMka madirAthI madonmatta kalaha
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 91 ) cAlI rahyo che, kyAMka ramya ramaNI che ane kyAMka jarAthI jarjarita zarIra jovAmAM Ave che. tethI aho ! A saMsAra amRtamaya che ke viSamaya che, te samajAtuM nathI. 190 kRtArthaH svAminaM dveSTi kRtadArastu mAtaram / jAtApatyA patiM dveSTi gatarogazcikitsakam // 11 // bhAvArtha - kRtArtha thayela puruSa zeThapara dveSa kare che, strI paraNatAM te mAtApara, saMtAnavALI strI patipara ane rogarahita thayela vaidyapara dveSa kare che. 19 katau vivAhe vyasane ripukSaye yazaskare karmaNi mitrasaMgrahe / priyAsu nArISvadhaneSu baMdhuSu dhanakSaye teSu na gaNyate budhaiH // 12 // bhAvArtha - yajJamAM, vivAhamAM, saMkaTavakhate, ripukSayamAM koi yazasvI karmamAM, priya strIomAM ane nirdhana bAMdhavomAM - sujJa jano dhanano kSaya thatAM temane gaNatA nathI. 12 kacidra bhUmau zayyA kAcidapi ca paryaMkazayanaM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 92 ) kvacicchAkAhArI kacidapi ca shaalyodnruuciH| kavitkaMthAdhArI kacidapi ca divyAMbaradharo manasvI kAryArthI na gaNayati duHkhaM naca sukham 13 bhAvArtha - kyAMka bhUmipara zayana karavuM paDe ane kyAMka palaMgamAM poDhavAnuM male, kyAMka mAtra zAkano AhAra maLe ane kyAMka odana (bhAta) vigere maLe, kyAMka mAtra jIrNa vastra yA godaDI maLe ane kyAMka divya vastra maLe - chatAM kAryArthI sajjana tevA duHkhasukhane gaNato nathI. 13 kimicchati naraH kAzyAM bhUpAnAM ko raNe hitaH / ko vaMdyaH sarvadevAnAM dIyatAmekamuttaram // 14 // bhAvArtha - kAzImAM manuSya zuM icche ? raNasaMgrAmamAM rAjAono hitakArI koNa ? ane sarva devAne vaMdya koNa ? eno eka zabdamAM uttara Apo. 14 kAke zaucaM dyatakAreSu satyaM sarpe kSAMtiH strISu kAmopazAtiH / klIve dhairyaM madya tattvaciMtA rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA // 15 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (93) bhAvArtha-kAgaDAmAM zauca, jugArImAM satya, sarpamA kSamA, strIomA kAmanI zAMti, napuMsakamAM dhairya, madirAmastamAM tattvaciMtana ane rAjA mitra-e koie joyuM ke sAMbhaLyuM che ? arthAt e guNo uparoktamAM kadApi saMbhavatA nathI. 15 kAka AhUyate kAkAn yAcako na tu yaackaan| kAkayAcakayormadhye varaMkAko na yaackH||16|| __ bhAvArtha-kAgaDo potAnI jAtanA kAgaDAone bolAve che, paNa yAcaka anya yAcakone bolAvatoM nathI. mATe kAga ane yAcakamAM, yAcaka karatAM kAga zreSTha che. 16 kare zlAghyastyAgaH zirasi gurupAdapraNamanaM mukhe satyA vANI zrutamavitathaM ca shrvnnyoH| hRdi svacchA vRttirvijayi bhujayoH pauruSamaho vinApyaizvaryeNa prakRtimahatAM maMDanamidam // 17 // - bhAvArtha-hastamA uttama dAna, mastake guru caraNane praNAma, mukhamAM satya vANI, zravaNamAM satya zruta (zAstra)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) sAMbhaLavU, aMtaramA svaccha vRtti ane baMne bhujAmAM vijayI pauruSa-aho ! aizvarya vinA paNa mahApuruSone A svabhAvathI siddha maMDana che. 17 / kRtyAkRtyavibhAgasya jJAtAra svymuttmaaH| upadeze punarmadhyA nopadeze narAdhamAH // 18 // __ bhAvArtha-uttama jano kRtyAkRtyanA vibhAgane pote jANe che, madhyama jano upadezamAM kuzala ane adhama jano to upadeza (kahevA) mAM paNa ayogya hoya che.18 kupAtre ramate nArI girau varSati maadhvH| nIcamAzrayate lakSmIH prAjJaH prAyeNa nirdhanaH 19 ___ bhAvArtha-strI prAye kupAtre rame che, varasAda parvatapara vadhAre varase che, lakSmI nIcano Azraya le che ane vidvAn prAyaH nirdhana hoya che. 19 kuzAstrapAThamAtreNa sadA pNdditmaaninH| tattvato nAstikapAyA apAtramiti zaMsitAH 20 bhAvArtha-kuzAstranA pAThamAtrathI sadA potAne paMDita mAnanArAone nAstika kahyA che ane tattvarthI teone kupAtra kahevAmAM AvyA che. 20
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 95 ) kRpaNena samo dAtA na bhUto na bhaviSyati / aspRzanneva vittAni yaH parebhyaH prayacchati // 21 // bhAvArtha - kRpaNasamAna dAtA thayo ke thavAno paNa nathI. kAraNa ke potAnA dhanane aDyA zivAya te bIjAone ApI de che. 21 kRtakAritAnumati - prabhedAraMbhavarjitAH / mokSaikatAnamanaso yatayaH pAtramuttamam // 22 // bhAvArtha - kRta, kArita ane anumodana tathA AraMmarahita ane mokSamAMja ekatAna rAkhanArA yati mahAtmAoneja uttama pAtra kahela che. 22 kuTuMba kAryANyatidurbharANi samudrakukSeH samarUpakANi / rAtrirvibhAtA gRhaciMtayaiva naSTaM gataM zlokazataM nareMdra // 23 // bhAvArtha - he rAjan ! samudranI kukSisamAna kuTuMbanA kAryo ati durbhara che. gharanI ciMtAmAM rAtri pUrNa thatAM prabhAta thaI gayuM ane tenI sAthe mArA so zloka naSTa thayA. kuraMgamAtaMga pataMga bhRMga - mInA hatAH paMcabhireva -
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 96 ) paMca / ekaH pramAdI sa kathaM na hanyA-dyaH sevate paMcabhireva paMca // 24 // ___ bhAvArtha-haraNa, hastI, pataMga, bhramara, ane matsya e pAMce pAMca iMdriyonA yoge maraNa zaraNa thAya che. to je eka pramAdI thaIne pAMca iMdriyonA pAMca viSayone sevyA kare che-te kema vinaSTa na thAya ? 24 __ kuzalajananavaMdhyAM satyasUryAstasaMdhyAM kugatiyuvatimAlAM mohamAtaMgazAlAm / zamakamalahimAnI duryazorAjadhAnI vyasanazatasahAyAM dUrato muMca mAyAm // 25 // __ mAvArtha-je akuzaLane kare che, je satyarUpa sUryane saMdhyAsamAna che, kugatirUpa yuvatinI je mALArUpa che, moharUpa mAtaMga (hAthI ) nI je zAlArUpa che, zamarUpa kamaLane je hIma samAna, duryazanI rAjadhAnIrUpa, ane je seMkaDo saMkaTone lAvI Ape evI mAyAne he bhavyo! tame dUra tajI do. 25 kAmakrodhastathA harSo mAyAlobhau mdstthaa|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (97 ) SaDargamutsRjedenaM tasmistyakte sukhI nRpH||26|| bhAvArtha-kAma, krodha, harSa, mAyA, lobha ane mada echano tyAga karavAthIja rAjAe sukhanI AzA rAkhavI. kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca vidyA ca vittaM ca vapurvayazca / vare guNAH sapta vilokanIyA ataH paraM bhAgyavazA ca kanyA // 27 // ___ bhAvArtha- kula, zIla, kuTaMba, vidyA, dhana, zarIra ane vaya-e sAta guNo varamAM jovA joie. te pachI kanyA- bhAgya. 27 kacitkalAprakarSo'pi sukalatrAdbhavennRNAm / pazya pUrNimayA caMdaH kiM na pUrNakalaH kRtH||28|| bhAvArtha-koi vAra sukalana (guNI strIthI) paNa puruSono kaLA prakarSa thAya che. juo, pUrNimAthI caMdramA pUrNakaLAvAn kahevAya che. 28 kasya lakSmIH sutAH kasya kasya vezmeti ciNty| tadeti yAti cAtmeya-mekameva bhavAdbhavam // 29 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98) bhAvArtha-lakSmI, putro ane ghara konAM ? he mavyAtman ! tUM vicAra kara ke, A AtmA pote ekaloja bhavobhavamAM bhamyA kare che. 29 kalA kulInatArUpasaubhAgyapramukhA gunnaaH| dhanahInA na zobhaMte visarpirbhojanaM yathA // 30 // bhAvArtha-kalA, kulInatA, rUpa, ane saubhAgya pramukha guNo, ghRta vinAnA bhojananI jema dhana vinA zobhatA nathI. 30 kuTTinIyaM gurupAyA yasyAH zikSAmimAM smaran / na punarnipatiSyAmi vAkpAze pnnyossitaam31|| bhAvArtha-aho! A kuTTinI mAre gurusamAna che, ke jenA A zikSAbolane saMbhAratAM huM have kadApi vezyAonA vANIrUpa pAzamAM paDIza nahi. 31 kecijIvaMti jIvaMto mriyate ca mRtAH punH| mRtA apyapare jIvaMtyahaM jIvanmRtaH punH||32|| bhAvArtha-keTalAka puruSo jIvatAM sudhI jIve che, paNa maraNa pachI temanuM nAma ke nizAna rahetuM nathI.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 99 ) ane keTalAka muA chatAM nAmanAne laIne teo jIvatAja che. paNa aho ! huM to jIvatAM suvA jevo chaM. 32 kalAkulInatArUpa-vidyAvIryAdayo guNAH // daivadAvAnalasyAgre yAMti jIrNatRNopamAm // 33 // bhAvArtha - kalA, kulInatA, rUpa, vidyA, ane vIryAdi guNo badhA, devarUpa dAvAnaLanI AgaLa jIrNa tRNa samAna che. 33 keyUrA na vibhUSayaMti puruSaM hArA na caMdrojvalA na snAnaM na vilepanaM na kusumaM nAlaMkRtA mUrdhajAH / vANyekA samalaMkaroti puruSAnyA saMskRtA dhAryate zrIyaMte khalu bhUSaNAni satataM vAgbhUSaNaM bhUSaNam // 34 // bhAvArtha - bAjubaMdha, caMdrasamAna ujvaLa hAro, snAna, vilepana, kusuma ke mAthAnA suMdara kezo paNa puruSane zobhAvatA nathI, paraMtu saMskRta (saMskAra pAmela) vANIja eka puruSone samalaMkRta kare che. kAraNa ke anya badhAM
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) bhUSaNo kSaya thaI jAya che, paNa vANIrUpa akSaya bhUSaNa te kharekhara bhUSaNaja che. 34 ko jvalajjvalanajvAlAM sacaitanyaH pipaasti| ko vA sphArasphaTAratnaM phaNIbharturjighRkSati // 35 // ko jAyato mRgeMdasya kesarANyuddidhIrSati / pAdAbhyAM pRthivIzaM ko vizaMkaH skaMtumicchati36 bhAvArtha-kayo sacetana agninI baLatI jvAlAnuM pAna karavA icche, phaNIdharanI bhayaMkara phaNA uparatuM ratna koNa lai zake ? jAgatA mRgeMdranA kesara (skaMdhanA vALa ) koNa kheMcI zake ? tema potAnA bApane putra vinA niHzaMka thaine potAnA caraNathI rAjAne koNa prahAra kare ? 35 36 kriyate nivRterheto-rjAyA sA yadi nirgunnaa| tadAyaHzUlikApotaM naraM manyAmahe varam // 37 // bhAvArtha-jagatamAM sukhanI khAtara strInI sAthe saMbaMdha karavAmAM Ave che, te jo nirguNI hoya to te puruSa karatAM zUlIe parovela sAro.ema mArUM mAnavu che.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadalIva phalaM bhoga-sukhaM svAdu manoharam / saMdRzyaM kSIyate nRNAM prAyazaH puNyabhAvanA // 38 // ___ mAvArtha--bhogasukha, svAdiSTa ane manohara phalane jotAM kadalInI jema puruSonI puNyabhAvanA kSIyamAna thAya che. 38 karmaNA glAnatAM nIto na vaidyaiH kiM cikitsyte| maMtrAyaiH syAnna kiM dhImAn jaDIbhUto'pi karmaNA // 39 // bhAvArtha-karmathI glAni AvatAM zuM vaidyo potAnA upAyo nathI ajamAvatA? karmathI jaDa chatAM maMtrAdikathI puruSa zaM dhImAn thai zakato nathI ? 39 karmaNA pAtito nadyAM tAryate tArakairna kim| nAtmA kiM karmabhirbaddho muktau dharmeNa niiyte||40|| mAvArtha--karmathI nadImAM paDelane zuM tArU jano bacAvI nathI letA ? tema karmathI baddha AtmA zaM dharmathI mokSe jai zakato nathI ? arthAt jai zake che 40
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102) klaakaushlkaarunny-kvitaadigunnaavlii| vilIyate dhruvaM nArI-saMgAdatra kathAM zRNu // 41 // bhAvArtha-kaLA, kauzaLa, kAruNya ane kavitAdi guNo, kharekhara ! eka strInA saMgathI avazya vilaya pAme che. A saMbaMdhamAM dRSTAMta che-te gurugamathI jANavU. 41 kokilAnAM svaraM rUpaM strINAM rUpaM ptivrtm| vidyA rUpaM kurUpANAM kSamA rUpaM tpsvinaam||42|| bhAvArtha-kokilAonuM svara che eja rUpa, strIonuM pativrata eja rUpa, kurUpIonuM vidyA-eja rUpa ane tapasvIonuM kSamA-eja rUpa che. 42 ko'tibhAraH samarthAnAM kiM dUre vyavasAyinAm / ko videzaH suvidyAnAM kaH paraH priyavAdinAm43 bhAvArtha-samartha puruSone bhAra zo ? vyavasAyI janone dUra zuM che ? sujJone videza kevo ane priyavAdIAne zatru kevo ? 43 ko dezaHkAni mitrANikaH kAlaHko vyayAgamau
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 103 ) kazcAhaM kA ca me zakti riti ciMtyaM muhurmuhuH // 44 bhAvArtha - deza zo, mitro koNa, kAla kayo, vyaya ane Agama kayA ane mArI zakti zuM che ? ema vAraMvAra ciMtavavuM. 44 kauzeyaM kRmijaM suvarNamupalAdiMdIvaraM gomayAtpaMkAttAmarasaM zazAMka udadhergopittato rocanA // kASThAniraheH phaNAdapi maNirdvarvApi goromataH prAkAzyaM svaguNodayena guNino yAsyati kiM janmanA // 45 // bhAvArtha - kRmimAMthI rezama, pattharamAMthI suvarNa, gomaya - ukaraDAmAMthI kamaLa, kAdavamAMthI tAmrarasa, samudramAthI caMdramA, gAyanA pittamAMthI rocanA, kASThamAMthI agni, sarpanI phaNAmAMthI maNi ane gAyanA romamAMthI cAmara ema guNI jano janmathI nahi paNa potAnA guNodayathI prakAza pAme che. 45 kastUrI pRSatAM radAH karaTinAM kRttiH pazUnAM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) payaH dhenUnAM chadamaMDalAni zikhinAM romANyavInAmapi / pucchasnAyuvasAviSANanakharasvedAdikaM kiMcana syAtkasyApyupakAri martyavapuSo nAmuSya kiNcitpunH||46|| bhAvArtha-hariNonI kasturI, hAthIonA dAMta, pa. zuonuM cAmaDuM, gAyonuM dUdha, moranA pIchAM, gADaronA roma, temaja puccha, snAyu, carabI, zRMga, nakha vigere koina kaMi upayogamAM Ave che, paNa manuSyanA zarIramAMnuM kaMi paNa upayogamA AvatuM nathI. 46 __kAlaH saMprati varttate kaliyugaH saMto narA durlabhA dezAzca pralayaM gatA karabharairlobhaM gatAH paarthivaaH| nAnAcauragaNA muzaMti pRthivImAryo janaH kSIyate putrasyApina vizvasaMti pitaraH kaSTaM yuge varttate // 47 // __ bhAvArtha-hamaNA kaliyuga varte che, saMta jano durlama che, dezo pralaya thatA jAya che, karanA vadhArAthI rAjA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 105 ) o lobhiSTa banatA jAya che, vividha cora loko vasudhAne luMTe che, Arya jano kSINa thatA jAya che ane pitA putrano paNa vizvAsa karatA nathI. aho ! A samayamAM kharokhara dunIyA bahu kaSTa bhogave che. 47 kaSAyA yasya nocchinnA yasya nAtmavazaM manaH / iMdriyANi na guptAni pravrajyA tasya niSphalA 48 bhAvArtha - jenA aMtaramAMthI kaSAyo gayA nathI, jene mana potAne svAdhIna nathI, ane iMdriyo jene gupta nathI, tenI pravrajyA niSphala thAya che. 48 karttustathA kArayituH pareNa tuSTena cittena tathAnumaMtuH / sAhAyyakartazca zubhAzubheSu tulyaM phalaM tattvavido vadaMti // 49 // bhAvArtha- pote karanAra, anya pAse karAvanAra tathA saMtuSTa manathI anumodana tathA sahAya karanAra e badhAne zubhAzubhamAM tulya phala maLe che, ema tattvajJa janoM kahe che. 49/ kApi dharmakriyA siddhiM nAzrute jIvitaM vinA /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 106 ) tasmAjjIvitadAnena kiM puNyamupamIyatAm // 50 // bhAvArtha- jIvita vinA koi paNa dharmakriyA siddha tI thI. mATe jIvitadAna ApatAM puNyanuM pramANa na thai zake. 50 ka tigmAMzuH ka khadyotaH ka meruH ka ca sarSapaH / saraaukaH ka nAnAkuH ka sAdhuH ka punargRhI 51 bhAvArtha- sUrya kyAM ane AgIyo kyAM ? merugiri kyAM ane sarasava kyAM, svarga kyAM ane rAphaDo kyAM, tema sAdhu kyAM ane gRhastha kyAM 151 kaMpaH prakaMpanasyApi dhRtyA vRttyApanIyate / na tu kenApi cApalyaM tyAjyate kAminImanaH 52 bhAvArtha -- prakaMpana (vAyu) no kaMpa paNa dhRti ane ilAjathI dUra karI zakAya, paNa khInA mananI capalatAne koi dUra karI zakatuM nathI. 52 ka kalpavallI ka tRNaM ka maNiH kva ca karkaraH / ka rAjahaMsI va bakaH ka kareNuH ka barkaraH // 53 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107) mAvArtha-kalpalatA kyA ane tRNa kyAM, maNi kyAM ane kAMkaro kyAM, rAjahaMsI kyAM ane bagalo kyAM vaLI hAthaNI kyAM ane kyAM bakaro. 53 ___ kuryAH preyasi dInasAdhvatithiSu svasyocitAM satkiyAM dAnAdyaiH paritoSayeH parijanaM zvazrU ca smygbhj| nepathyaM parivarjayeH paramanodhairyApanodakSamaM prAyeNAvasathe sva eva nivaseH zIlaM sadA pAlayeH // 54 // mAvArtha-he priyatamA ! dIna, sAdhu tathA atithi janone dAnAdikathI saMtuSTa kara, potAne ucita saliyA kara, parijana ane sAsunI sevA-bhakti kara, anyanA dhairyamAM khalela karanAra vastra-vezano tyAga kara, vaLI bahudhA potAnAja AvAsamA rahe ane niraMtara zIlanI saMbhALa rAkha. 54 kuTuMbaM vA zarIraM vA bhuktvA bhavati dUrataH / atmaiva sahate jaMtu-jAtapAtanapAtakam // 55 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) bhAvArtha-kuTuMba ke zarIra-bhoga bhogavIne dUra thai jAya che ane jIvahiMsAnuM pAtaka ekalA AtmAneja bhogava, paDe che. 55 kRtyAkRtyavicAreNa yadapAli kalevaram / vairiNyA jarasA prAMte militaM tadvinaMkSyati // 56 // bhAvArtha he Atman ! kRtyAkRtyano vicAra karyA vinA te je A zarIranuM pAlana kayeM. paNa aMte vairiNI jarAthI ekatra thayela badhAno vinAza thaI jaze. 56 kathamiha manuSyajanmA saMpavizati sadasi vibudhagamitAyAm / yena na subhASitAmRtamAhlAdi nipItamAtRpteH // 57 // bhAvArtha-te manuSyajanma zAkAmano ? ke jeNe paMDitonI sabhAmAM jaIne temanA subhASitAmRtanuM saMpUrNarIte pAna karIne AnaMda prApta karela nathI. 57 kiM hAraiH kimu kaMkaNaiH kimasamaiH karNAvataMsairalaM keyUrairmaNikuMDalairalamalaM sADaMbarairaMbaraiH /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (109) puMsAmekamakhaMDitaM punaridaM manyAmahe maMDana yanniSpIDitapArvaNAmRtakarasyaMdopamAH sUktayaH58 bhAvArtha-hAro, kaMkaNo ke asAdhAraNa karNAbharaNothI paNa zuM ? bAjUbaMdha, maNinA kuMDalo ane dabadabAbharelA vastrothI paNa zuM ? huM dhAruM chu ke nirmaLa pUrNimAnA caMdramAnA amRta samAna kiraNonA jharaNarUpa suvacano-A ekaja puruSonA akhaMDita maMDanarUpa che. 58 kavayaH parituSyaMti netare kvisuuktibhiH|| nAkUpAravatkRpA vardhate vidhukAMtibhiH // 59 // bhAvArtha-kavijanonA suvacanothI kavio vinA anya koi parituSTa thatA nathI. kAraNa ke caMdramAnI kAMtithI samudranI jema kuvAnuM jaLa vadhatuM nathI. 59 kiM kulena vizAlena vidyAhInasya dehinaH / akulIno'pi vidyAvA-ndevairapi sa pUjyateda0 bhAvArtha-jo manuSya vidyAhIna hoya, to pachI tenA vizAla kuLathIHzuM ? kAraNa ke akulIna chatAM te vidyAvAn hoya-to te devone paNa pUjanIya thAya che.60
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) kSAraM jalaM vArimucaH pibaMti tadeva kRtvA madhuraM vati / saMtastathA durjanadurvacAMsi pItvA ca sUktAni samudriraMti // 61 // bhAvArtha -- jema vAdaLAMo samudranuM khArUM pANI pIne teja pANI madhura karIne jagatane Ape che. teja pramANe saMta jano durjanonAM durvacanonuM pAna karIne punaH teo madhura - sArAM vacano bahAra kahADe che. 61 kenAMjitAni nayanAni mRgAMganAnAM ko vA karoti rucirAMga ruhAnmayUrAn / kazvotpaleSu dalasaMnicayaM karoti ko vA karoti vinayaM kulajeSu puMsu // 62 // bhAvArtha -- mRgalIonA netrone AMjIne koNe manohara banAvyA che, mayUrone koNe suMdara aMgavALA banAvyA che ? kamaLomAM patrono saMcaya koNe karyo che ? tema kulIna puruSomAM vinaya-guNa koNe Aropita karyo che! kenAdiSTau kamalakumudonmIlane puSpavaMtau
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 111 ) vizvaM toyaiH snapayitumasau kena vA vArivAhaH / vizvAnaMdopacayacaturo durjanAnAM durApaH zlAghyo loke jayati mahatAmujjvalo'yaM nisargaH // bhAvArtha - kamaLa ane kumudane vikasvara karanAra sUrya tathA caMdrane koNe Adeza karyo che ? temaja jaLathI jagatane snAna karAvanAra meghane koNe AjJA karI che ? mATe durjanone durlabha tathA vizvane AnaMda pamADavAmAM tatpara evA mahA puruSono ujvaLa svabhAvaja jagatamAM prazasta rIte jayavaMta varte che. 63 kasyAdezAtkSapayati tamaH saptasaptiH prajAnAM chAyAhetoH pathi viTapinAmaMjaliH kena baddhaH / abhyarthyaMte jalalavamucaH kena vA vRSTihetorjAtyaivaite parahitavidhau sAdhavo banddhakakSyAH // 64 // bhAvArtha -- jagatamAM sUrya nArAyaNa konA hUkamathI aMdhakArano nAza kare che, mArgamAM chAyAnI khAtara vRkSonI AgaLa aMjali koNe joDI che ? vRSTinI khAtara meghanA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) pAse koNa prArthanA karavA jAya che ? kAraNa ke paranuM hita karavAmAM sAdhu jano ( sajjano ) svabhAvathIja sadA tatpara thayelA jovAmAM Ave che. 64 kSudrAH saMti sahasrazaH svabharaNavyApAramAtrodyatAH svArthI yasya parArtha eva sa pumAnekaH satAmagraNIH / duSpUrodarapUraNAya pibati srotaH patiM vADavo jImUtastu nidAghapIDitajagatsaMtApavicchittaye // 65 // bhAvArtha - mAtra potAnA udaranuMja bharaNa poSaNa kara nArA hajAro kSudrajano haze, paraMtu paramArthaneja potAno svArtha mAnanAra evA saMtajanomAM agresara puruSa to koi eka viraloja haze juo, vaDavAnala potAnA duSpUraNa udarane pUravA mATe sAgaranA jaLanuM pAna karyA kare che ane megha unALAthI pIDAyelA jagatanA saMtApane dUra karavA pote vRSTi kare che. 65 kSAro vArinidhiH kalaMkakaluSazcaMdo ravistApakRta parjanyazcapalAzrayo'bhrapaTalAdRzyaH suva
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (113) rNAcalaH / zUnyaM vyoma rasA dvijihvavidhRtA svardhAmadhenuH pazuH kASThaM kalpatarurdazatsuramANastatkena sAmyaM satAm // 66 // bhAvArtha-samudra, kSAra che, caMdramA kalaMkathI malina che, sUrya tApa karanAra che; megha, capalA (vijaLI) nA AzrayarUpa che, meruparvata vAdaLAMothI adRzya che AkAza zUnya che, vasudhA, zeSanAgathI dhAraNa karAyelI che, kAmadhenu pazu che, kalpavRkSa kASTha che, ane ciMtAmaNi-patthara che-to saMta janone konI upamA ApIe 166 ___ kasmAdiMdurasau dhinoti jagatIM pIyUSagabhaiH karaiH kasmAdvA jaladhArayaiva dharaNiM dhArAdharaH siMcati / bhrAmaM bhrAmamayaM ca naMdayati vA kasmAtrilokI raviH sAdhUnAM hi paropakArakaraNe nopAdhyapekSaM manaH // 67 // bhAvArtha-A caMdramA potAnA amRtamaya kiraNothI vasudhAne zA mATe dhavalita kare che, dhArAdhara (megha)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114) potAnI jaLadhArAthI dharaNIpara zA mATe siMcana kare kare che, ane A divAkara-sUrya, AkAzamAM bhamI ma. mIne traNe lokane zA mATe AnaMda pamADe che ? mATe paropakAra karavAmAM sAdhujano (sajjano)nuM mana, upAdhinI apekSA karatuM nathI. 67 kiM kUrmasya bharavyathA na vapuSi mAM na kSipatyeSa yatki vA nAsti parizramo dinapaterAste na yannizcalaH / kiM cAMgIkRtamutsRjana hi manasA zlAghyo jano lajate nirvAhaH pratiprannavastuSu satAtaddhi gotravratam // 68 // bhAvArtha-zuM kAcabAne bhAranI pIDA thatI nahi hoya, ke je pRthvIne mUkI deto nathI, zuM sUryane parizrama nahi thato hoya, ke je nizcaya thaIne besI raheto nathI, kAraNa ke uttama jana, aMgIkAra karelano tyAga karatAM manamAM lajjita thAya che. vaLI aMgIkRtano nirvAha karavo-e to pradhAna puruSonu kuLakramAgata vrata che. 68
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 115) kuTilA lakSmIryatra prabhavati na sarasvatI vasati tatra / prAyaH zvazrUnuSayorna dRzyate sauhRdaM loke69 bhAvArtha-jyAM kuTila lakSmIno nivAsa che, tyAM sarasvatI AvIne vAsa karatI nathI. kAraNa ke jagatamAM tapAsa karatAM prAyaH sAsu-vahunI mitrAI jovAmAM AvatI nathI. 69 karAnprasArya raviNA dkssinnaashaavlNbinaa| na kevalamanenAtmA divaso'pi laghUkRtaH // 7 // ___ bhAvArtha-dakSiNa AzA (dizA)nu avalaMbana karanAra sUrye potAnA kara (kiraNo) pasArIne teNe mAtra potAnIja laghutA karI che, tema nathI, paraMtu teNe divasane paNa laghu (TuMko ) banAvI dIdho che. 70 kathaM nAma na sevyate yatnataH prmeshvraaH| / acireNaiva ye tuSTAH pUrayati mnorthaan|| 71 // bhAvArtha-paramAtmAnI yatnapUrvaka zA mATe sevA na karavI ? kAraNa ke alpa samayamAMja saMtuSTa thatAM jeo mananA manoratha pUraNa kare che. 71
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 196) kalpadrumaH kalpitameva datte sA kAmadhukkAmitameva dogdhi / ciMtAmaNizciMtitameva datte satAM hi saMgaH sakalaM prasUte // 72 // ___ bhAvArtha-juo, kalpavRkSa mAtra kalpita (dhArela) vastuneja Ape che, kAmadhenu mAtra icchitaja Ape che, ane ciMtAmaNi mAtra ciMtana karelaja Ape che, paraMtu saMta janono saMga ekI sAthe badhuM ApavAne samartha che.72 kalyANakAMkSiNAM nRNA-mupadezaH sudhaayte| bhavAbhinaMdinAM citraM sa eva grlaayte||73|| bhAvArtha-potAnA kalyANane icchanArA puruSone sadupadeza sudhA-amRta samAna lAge che ane bahu AzcaryanI vAta che ke teja upadeza bhavAbhinaMdI (saMsArAsakta ) jIvone jhera samAna lAge che. 73 ___ kulasyArthe tyajedekaM grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pRthivIM tyjet||4|| bhAvArtha-jo samasta kuLano bacAva thato hoya-to ekano tyAga karavo, gAmanA bacAvanI khAtara kuLano
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (117 ) tyAga karavo, dezano bacAva thato hoya-to gAmano tyAga karavo ane AtmAnA bacAvanI khAtara samasta pRthvIno tyAga karavo. 74 / kSamAtulyaM tapo nAsti na saMtoSAtparaM sukham / na tRSNAyAH paro vyAdhi-na ca dharmo dyaaprH||75 bhAvArtha-kSamA samAna tapa nathI, saMtoSa samAna susa mathI, tRSNA samAna koI vyAdhi bathI ace dayA samAna koI zreSTha dharma nathI. 75 kaoN'dho yo'kAryarataH ko badhiro yaHzRNoti na hitAni / ko mUko yaH kAle priyANi vaktuM na jAnAti / / 76 // ___ bhAvAthe-aMdha koNa ? ke je akArya karavAmAM sadA tatpara che, badhira (vhero) koNa ? ke je hitavacana sAMbhaLato nathI ane muMgo koNa ? ke je avasara Aye priyavacana bolI jANato nathI. 76 kecidajJAnato naSTAH kocinnaSTAH prmaadtH| kecijjJAnAklapena kecitraSTaistu nAzitAgAta
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118) bhAvArtha-keTalAka jano ajJAnathI pAyamAla thayA, keTalAka pramAdathI pAyamAla thayA, keTalAka jJAnanA madathI pAyamAla thayA ane keTalAkone durjanoe pAyamAla karyA. 77 khalvATo divasezvarasya kiraNaiH saMtApito mastake vAMchan dezamanAtapaM vidhivazAttAlasya mUlaM gtH| tatrasthasya mahAphalena patatA bhagnaM sazabdaM ziraH prAyo gacchati yatra bhAgyarahitastatraiva yaaNtyaapdH||1|| bhAvArtha-mastakanI TAlavALo koI puruSa sUryanA kiraNothI saMtApa pAmIne chAyAmAM javAnI icchAthI daivayoge te tAlavRkSanA mULapAse gayo, tyAM mATuM phaLa paDavAthI moTA avAja sAthe tenuM mastaka bhagna thayu. aho! bhAgyarahita puruSa jyAM jAya, tyAM tenI pAchaLa prAyaH Apatti Aveja che ? khalaH sakriyamANo'pi dadAti kalahaM satAm / dugdhoto'pi kiM yAti vAyasaH klhNstaam||2||
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110.) bhAvArtha-khala puruSono satkAra karavA chatAM te sajjanone kaSTa Ape che. kAgane ghaNA dUdha dhovA chatAM zu te haMsa banI zake ? 2 kharaM zvAnaM gajaM mattaM raMDAM ca bhubhaassinniiN| rAjaputraM kumitraM ca dUrataH parivarjayet // 3 // bhAvArtha-khara, zvAna, madonmatta hAthI, bahu bolI kulaTA, rAjaputra ane kumitrano dUrIja tyAga karavo 3 khalAnAM kaMTakAnAM ca dvividhaiva prtikriyaa| upAnad mukhabhaMgo vA dUratovA visarjanam // 4 // bhAvArtha-durjano ke kaMTakono berIteja pratIkAra thai zake tema che. upAnaha ( pagara) mukhamaMga athavA to temano dUrathI tyAga karavo. 4 khalo'pi gavi dugdhaM syA-dugdhamapyurage viSam / pAtrApAtravizeSeNa satpAtre dAnamuttamam // 5 // bhAvArtha-khoLa paNa gAyanA khorAkamA AvatAM te dUdha bane che ane sarpane pIvarAvatAM dUdha paNa viSa
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ (120) banI jAya che. ema pAtrApAtranA vizeSapaNAthI supAtre dAna Apaq-te sarvottama che. 5 __ khadyoto dyutimatsu kAcazakalaM ratneSvageSu snuhI meSo yoddhRSu khecareSu mazako bhaarkssmedhuuNdirH| preto nAkiSu goSpadaM jaladhiSu sthAneSu nAkuryathA tattajjAtiviDaMbanAya vihito dhAtrA manuSyeSvaham // 6 // bhAvArtha-tejasvIomAM khadyota (AgIo), ratnomAM kAca, vRkSomAM thora, laDanArA prANIomA gheTo, khecaro (pakSIo) mAM macchara, bhAra upADAnArAmAM uMdara, devomA preta, sAgaramAM goSpada ane sthAnomA rAphaDo-e rIte te te jAtinI viDaMbanAne mATe vidhAtAe ukta vastuo racela che-tema manuSyomAM mane mAtra viDaMbanA pamADavAja sarjela che. 6 khinnaM cApi subhASitena ramate svIyaM manaH sarvadA zrutvAnyasya subhASitaM khalu manaH zrotuM punvaaNchti| ajJAjJAnavato'pyanena hi vazIkartuM
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) samartho bhavet karttavyo hi subhASitasya manujairAvazyakaH saMgrahaH // 7 // bhAvArtha - mana kheda pAmela hoya chatAM, subhASitathI te pote sarvadA ramaNa kare che. vaLI anyanuM subhASita sAMbhaLIne te punaH sAMbhaLavAne utsuka thAya che. enAthI ajJajano ane sujJa jano badhAM vaza karI zakAya che. mATe dareka puruSe sumASitano saMgraha karavo - te Avazyaka che. khalaH sarSapamAtrANi parachidrANi pazyati / Atmano bilvamAtrANi pazyannapi na pazyati 8 bhAvArtha - khala puruSa paranA kiMcinmAtra chidrane paNa joyA kare che ane potAnA moTA chidrone sAkSAt joyA chatAM te joI zakato nathI. arthAt te aMdhaja che. 8 khalo na sAdhutAmeti sadbhiH saMbodhito'pi san / saritpUraprapUrNo'pi kSAro na madhurAyate // 9 // bhAvArtha- sajjano taraphathI sadbodha maLyA chatAM khala puruSa sujanatAne pAmato nathI. juo, nadIonA pUrakI bharAyA chatAM kSAra samudra madhura thato nathI. 9
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (122) khalasya mahato'pUrvaH kopAgniH ko'pi citrkRt| ekasya zAmyati snehA-vardhate'nyasya vAritaH10 bhAvArtha-sajjana ane khala puruSano kopAgni kaMi vicitra prakAranoja lAge che. kAraNa ke sajjanano kopAgni sneha (tela) thI zAMta thAya che ane khalano kopAni zAMta vacanarUpa jaLathI siMcatAM te vadhato jAya che. 10 khalaM ca prathamaM vaMde sajanaM tadanaMtaram / mukhaprakSAlanAtpUrva gudAprakSAlanaM yathA // 11 // bhAvArtha-durjanane huM prathama vaMdana karuM chu ane sajjanane te pachI vaMdana karUM chu. kAraNa ke mukha prakSAlana karyA pahelAM gudAprazAlana karavU paDe che. 11 khalAstu kuzalAH sAdhu-hitapratyUhakarmaNi / nipuNAH phaNinaH prANA-napahartuM nirAgasAma12 bhAvArtha-khala jano sajjanonA hitamAM vighna kara. vAne kuzala hoya che. juo, so niraparAdhI janonA prANo haravAne cAlAka hoya che. 12
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) khadyoto dyotate tAvadyAvannodayate zazI / udite tu sahasrAMzau na khadyoto na caMdramAH // 13 // bhAvArtha - - khadyota ( AgIo ) tyAM sudhIja prakAze che ke jyAMsudhI caMdramA pote udaya pAmato nathI. paraMtu jyAre sUryano udaya thAya-tyAre khadyota ane caMdramA bane lupta thai jAya che. 13 garvaM nodvahate na niMdati paraM no bhASate niSThuraM proktaH kenacidapriyANi sahate krodhaM na cAlaMbate / zrutvA kAvyamalakSaNaM parakRtaM saMtiSThate mUkavaddoSAJchAdayate svayaM na kurute hyetatsatAM ceSTitam 1 bhAvArtha - garva na kare, paranI niMdA na bole, niSThura bola na kahe, koI apriya vacana bole to sahana karI la, krodha na lAve, paranuM banAvela kAvya lakSaNarahita sAMbhaLatAM mauna rahe, doSane AcchAdita karI mUke ane pote doSa na kare - e saMta janonuM lakSaNa che. 1 guNinaH samIpavartI pUjyo lokasya guNavihIno'pi / vimalekSaNaprasaMgA - daMjanaM prApnoti kANAkSi 2
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 124 ) bhAvArtha -- guNIjananI pAse rahetAM guNahIna paNa lokane pUjya thAya che. nirmala netranA prasaMgathI kANI cakSu paNa aMjanane pAmI zake che. 2 guNA yatra na pUjyaMte kA tatra guNinAM gatiH / namakSapanakagrAme rajakaH kiM kariSyati // 3 // bhAvArtha -- jyAM guNono anAdara thAya che, tyAM guNijano kema mAna pAmI zake ? vastra vinAnA lokonA gAmamAM dhobI AvIne zaMkaraze ? 3 guNA gauravamAyAMti na mahatyo'pi saMpadaH / pUrNeduH kiM tathA vaMdyo niSkalaMko yathA kRshH|| 4 // bhAvArtha -- guNoja gaurava pAme che, moTI saMpattine mAna maLatuM nathI. niSkalaMka ane kRza caMdra vaMdya che, paNa pUrNa caMdrane koi namatuM nathI. 4 guNeSvevAdaraH kAryaH kimATopaiH prayojanam / vikriyate na ghaMTAbhi rgAvaH kSIravivarjitAH // 5 // bhAvArtha - - guNonoja Adara karavo, ADaMbaranuM kaMDa prayojana nathI. kSIra vinAnI gAyI, kAMi ghaMTa bAMdhavAthI vecAtI nathI. 5
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (125) gatibhaMgaH svaro dIno gAtrasvedo mahAbhayam / maraNe yAni cihnAni tAni cihnAni yaacke||6|| bhAvArtha--gatino bhaMga, dIna svara, zarIrapara parasevo ane mahAbhaya-e maraNanA lakSaNo yAcakamAM paNa upalabdha thai zake che. 6 / grAmonAsti kutaH sImA patnI nAsti kutaH sutaH prajJA nAsti kuto vidyA dharmo nAsti kutaH sukham7 __ bhAvArtha--gAma nathI to sImA ( maryAdA) kyAthI hoya, patnI nathI to putra kyAthI, buddhi na hoya to vidyA kyAthI ane dharma na hoya to sukha kyAthI thAya.7 grAme'bhirAmaM zUnyatvaM na vAsastaskaraiH kRtH| varaM maugdhyaM na vaidagdhyaM kusaMsargasamudbhavam // 8 // bhAvArtha--gAmamAM zUnyatA hAya ta sArI, paNa coronuM vAsa te sAraM nahi. kusaMgathI thayela cAlAkI. karatAM mUrkhAi hajAra darajje sArI che. 8
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) gaNikAH kaNikAmAtrasukhasaMpattihetavaH / sarvataH parvatapAyaM duHkhaM dadati rAgiNAm // 9 // ___ bhAvArtha--gaNikAo eka lezamAtra sukhanI hetubhUta che, paNa rAgI janone te sarvatra parvata jeTalaM duHkha to avazya Apeja che. 9 guNAH sarvatra pUjyaMte pitRvaMzo nirrthkH| vAsudevaM namasyaMti vasudevaM na te janAH // 10 // ___ bhAvArtha-guNoja sarvatra pUjAya che, paNa pitAno vaMza nirarthaka che. juo, je loko vAsudevane name che, teo vasudevane namatA nahatA. 10 guNino'pi nirIkSyate ke'pi kepi narAH kvcit| guNAnurAgiNaH kiMtu durlabhAstrijagatyapi // 11 // __ bhAvArtha-koi koi guNI jano hajI kyAMka jovAmAM Ave che, paNa guNAnurAgI jano to traNe jagatamAM paNa durlabha (prAyaviralAja ) haze. 11 guNo bhUSayate rUpaM zIlaM bhUSayate kulam / siddhirbhUSayate vidyAM bhogo bhUSayate dhanam // 12 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (127) bhAvArtha-guNa rUpane zobhAve che, zIla kuLane zobhAve che, siddhi vidyAne zobhAve che, ane bhoga dhanane zobhAve (sArthaka kare ) che. 12 guNavajanasaMsargA-dyAti svalpo'pi gauravam / puSpamAlAnusaMgena sUtraM zirasi dhAryate // 13 // __ bhAvArtha-guNI jananA saMgathI sAdhAraNa jana paNa gauravane pAme che. puSpamALAnA anusaMgathI dorAne paNa loko mastakapara dhAraNa kare che. 13 guNairuttuMgatAM yAti nocairaasnsaaNsthtH| sumeruzikharastho'pi kAkaH kiM garuDAyate // 14 // __ bhAvArtha-guNothIja loko uccatAne pAme che, mAtra uMce Asane besavAthI moTAi AvatI nathI. meruparvatanA zikharapara besavAthI kAga kAMi garuDa banI jato nathI.14 gAtraM saMkucitaM gatirvigalitA bhraSTA ca daMtAvaliH dRSTinazyati vardhate badhiratA vaktraM ca lAlAyate / vAkyaM nAdiyate ca bAMdhavajanaiauryA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 ) na zuzrUyate hA kaSTaM puruSasya jIrNavayasaH putro - 'pyamitrAyate // 15 // bhAvArtha - aho ! vRddhAvasthA AvatAM gAtra saMkocane pAme che, gati galita ane daMtAvali bhraSTa thai jAya che, dRSTi nAza pAme che, badhiratA vadhe che ane mukhamAMthI lALa paDavA mAMDe che, svajano vacana mAnatA nathI, strI sevA sAdhatI nathI ane potAno putra paNa eka zatru jevo banI jAya che. aho ! vRddha puruSane evI rIte aneka saMkaSTa sahana karavAM paDe che. 15 gaMdhaH suvarNe phalamikSudaMDe nAkAri puSpaM khala caMdaneSu / vidvAndhanADhyo na tu dIrghajIvI dhAtuH purA ko'pi na buddhio'bhUt // 16 // bhAvArtha- suvarNamAM sugaMdha, zelaDImAM phaLa ane caMdanamAM puSpa tathA vidvAnne dhanADhya na banAvyA. aho ! tethI ema lAge che ke pUrve vidhAtAne koi dIrghadarzI buddhi ApanAra na hato, nahi to ema na karata. 16
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 129 ) garbhasthaM jAyamAnaM zayanatalagataM mAturutsaMgaMsaMsthaM bAlaM vRddhaM yuvAnaM pariNatavayasaM vizvamAryaM khalaM vA / vRkSAgre zailazRMge nabhasi pathi, jale koTare paMjare vA pAtAle vA praviSTaM harati ca satataM durnivAryaH kRtAMtaH // 17 // bhAvArtha - prANI joie to garbhabhAM hoya, janmato hoya, zayyAmAM paDyo hoya, mAtAnA khoLAmAM beTho hoya, bAla, vRddha, yuvAna, pAkI vayano, Arya ke durjana hoya, vaLI te vRkSanA agrabhAgapara hoya, parvatanA zikharapara hoya, AkAza, mArga ke jaLamAM hoya, koTara, paMjara ke pAtAlamA peTho hoya, chatAM kALa tene avazya harI le che. tethI kRtAMta kharokhara durnivArya che. 17 gate zoko na karttavyo bhaviSyaM naiva ciMtayet / varttamAnena yogena varttate hi vicakSaNAH // 18 // bhAvArtha -- gai vastuno zoka na karavo, ane bhavi - SyanA mATe ciMtA na karavI. catura jano sadA vartamAna yogathIja varte che. 18
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130) guruNAM vidyayA vidvAna pitRvittena vittavAn / zUraH parasahAyena naMdiSyati kiyacciram // 19 // bhAvArtha- garunI vidyAthI vidvAna banI beThela, pitAnA dhanathI dhanavAn thayela ane paranI sahAyatAthI zUravIra thayela keTalo vakhata TakI zakaze. 19 gatAgataM jagatyatra RtavaH pada prakurvate / aMge grISmo dRzorvarSA mAtaste dhruvatAM yyu.||20|| bhAvArtha-A jagatamAM chae Rtuo gamanAgamana karyA kare che. parantu he mAta ! tArA aMgamAM gISma ane dRSTimAM varSARtu kharekhara sthiratA pAmI gai lAge che.20 gataH parijanaH sarvaH kSINaM ca prAktanaM dhanam / marUbhUmAviva mayi kutsttkmlodyH||21|| bhAvArtha-mArA parijana badhA cAlyA gayA ane mAruM prAktana dhana badhuM kSINa thaI gayuM. to marubhUmi ( mAravADa) nA kamaLanI jema mArI pAse have lakSmIno udaya kyAMthI hoya ? 21
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 131 ) guNagrAmabhave vizva - vyApake sadyazaHpaTe / utpAdayati mAlinyaM nRNAM zazimukhI maSI 22 bhAvArtha - guNagrAmathI utpanna thayela ane vizvamAMvyApaka evA puruSonA yazarUpa paTane strIrUpI masI malina banAve che. 22 grISmAdanu bhaveddRSTI rAtreranu bhaveddinaH / viyogAdanu saMyogaH syAnna veti vada svasaH // 23 // mAvArtha - grISmaRtu pachI varasAda, rAtri pachI divasa ane viyoga pachI saMyoga thAya ke nahi ? he mArI priyabena ! te kaho. 23 gaMgA pApaM zazI tApaM dainyaM kalpatarustathA / pApaM tApaM ca dainyaM ca naMti saMto mahAzayAH // 24 // bhAvArtha - gaMgA pApane hare che, caMdramA tApane hare che ane kalpavRkSa dInatA ( garIbAIne ) hare che. paraMtu saMta mahAzayo to pApa, tApa ane dInatA - e traNeno nAza kare che. 24
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 132 ) girayo guravastebhyo'pyurvI gurvI tato'pi jagadaMDam tasmAdapyatiguravaH pralaye'pyacalA mahAtmAnaH 25 bhAvArtha - parvato moTA hoya che, te karatAM pRthvI moTI che, te karatAM jagat ( brahmAMDa ) moTuM che ane te karatAM paNa pralaya vakhate acala evA mahAtmAo sarva karatAM moTA che. 25 guNAyaMte doSAH sujanavadane durjana mukhe guNA doSAyate tadidamapi no vismayapadam / mahAmeghaH kSAraM pibati kurute vAri madhuraM phaNI kSIraM pItvA vamati garalaM duHsahataram || 26 || bhAvAtha - sajjana puruSanA mukhamAM doSa te guNarUpa thai jAya che ane durjananA mukhamAM guNa- te doSarUpa thai jAya che-e kAMI badhAre AzcaryakAraka nathI. kAraNa ke mahAmegha samudranuM khAruM pANI pIne madhura jaLa jagatane Ape che ane sarpa dUdha pIne paNa atyaMta du:saha evA viSane bahAra kahADe che. 26
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (133) gehaM durgatabaMdhubhirgurugRhaM chAtrairahaMkAribhirhadeM pttnvNckairmunijnaiHshaaponmukhairaashrmaan| siMhAyaizca vanaM khalairnRpasabhAM caurairdigaMtAnapi saMkIrNA nyavalokya satyasaralaH sAdhuH ka vizrAmyati 27 bhAvArtha-ghara-garIba bAMdhavothI vyApta cha, gururnu bhavana-ahaMkArI vidyArthIothI vyApta cha, hATa-nagaranA dhUrtajanothI vyApta cha, Azramo-zApa ApavAmAM tatpara avA munijanothI vyApta cha, siMhAdika krUra prANIothI vana vyApta cha, khalajanothI rAjasamA vyApta che ane coralokothI vAre dizAo vyApta chae pramANe sarvatra saMkIrNatA joine satya-sarala sAdhujano kyA vizrAma leze ? 27 gauravaM prApyate dAnA-natu vittasya saMcayAt / sthitiruccaiH payodAnoM payodhInAmadhaHsthitiH28 bhAvArtha-dhananuM dAna ApavAthI gaurava prApta thAya che, paraMtu teno saMcaya karavAthI gaurava prApta thatuM nathI. juo, megha jaLano vyaya karavAthI uMce rahe che ane
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) samudra-teno saMcaya karavAthI tenI adhaHsthiti jovAmA Ave che. 28 ___ gaMdhADhyAM navamallikA madhukarastyaktvA gato yUthikAM tAM dRSTvAzu gataH sa caMdanavanaM pazcAtsaroja gtH| baddhastatra nizAkareNa sahasA rodityasau maMdadhIH saMtoSeNa vinA parAbhavapadaM prApnoti sarvo janaH // 29 // bhAvArtha-madhukara (bhramara) gaMdhayukta navamallikAnA tyAga karIne hAthIonA ToLAmAM gayo, tyAMthI lalacAIne caMdanavanamAM gayo, ane tyAMthI kamaLapara Avyo, tyAM caMdramAnA yoge tarata baMdhAI gayo ane te maMdabuddhi atyaMta guMjArava (rudana ) karavA lAgyo. kharekhara saMtoSa vinA sarva jano parAbhavanA sthAnaneja pAme che. 29 gataM tattAruNyaM taruNihRdayAnaMdajanakaM / vizIrNA daMtAlinijagatiraho yssttishrnnaa| jaDIbhUtA dRSTiH zravaNarahitaM karNayugalaM mano me nirlajaM tadapi viSayebhyaH spRhyti||3||
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 135) bhAvArtha - aho ! taruNIjanane AnaMda ApanAra evaM tAruNya cAlyuM gayuM, dAMta badhA jIrNa thaIne paDI gayA, cAlavAnuM to mAtra have lAkaDInA AdhAreja rahyaM, dRSTi jhAMkhI paDI gaI, ane karNayugalamAM sAMbhaLavAnI zakti na rahI, tathApi mAruM nirlajja mana viSayonI khAtara talapyA kare che. 30 guNena spRhaNIyaH syAnna rUpeNa yuto janaH / saugaMdhyavajyaM nAdeyaM puSpaM kAMtamapi kacit // 31 // bhAvArtha- puruSa guNathI vadhAre mAnanIya thAya che paNa rUpathI te mAnya thato nathI. kAraNa ke sugaMdharahita manohara puSpa chatAM te kyAM Adara pAmatuM nathI. 31 guNA guNajJeSu guNIbhavati te nirguNaM prApya bhavaMti doSAH / susvAdutAyAH pravahaMti nadyaH samudramAsAdya bhavaMtyapeyAH // 32 // bhAvArtha - guNajJa janone guNo-te guNarUpeja praName che ane teja guNo nirguNa puruSane pAmatAM doSarUpa thai jAya che. juo, nadIonuM pANI bahu svAdiSTa hoya
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (136) che, chatAM te jyAre samudra sAthe maLe che, tyAre khAru banI jAya che. 32 ___ guNeSu yatnaH puruSeNa kAryo na kiMcidaprApyatamaM guNAnAm / guNaprakarSAduDupena zaMbhoralaMdhyamullaMdhitamuttamAMgam // 33 // ___ bhAvArtha-puruSoe guNone mATe satata prayatna ka. ravo-te uttama che. kAraNa ke guNanA prakarSathI caMdramA zaMkaranA alaMghanIya mastakapara caDI beTho che. 33 __ gaja jagamayorapi baMdhanaM zazidivAkarayograhapIDanam / matimatAM ca samIkSya daridratAM vidhiraho balavAniti me matiH // 34 // bhAvArtha-gaja (hAthI) ane sarpane baMdhana, caMdra tathA sUryane grahathI pIDana ane buddhimaMtonI nirdhanatAne joine! aho vidhAtAja balavAn che-ema mAru mAnavaM che. 34 ghRtaM na zrUyate kaNa-dadhi svapne'pi durlabham / mugdhe dugdhasya kA vArtA takaM zakasya durlabham // 1 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 137 ) bhAvArtha - he mugdhe ! ghInuM nAma kAne sAMbhaLyuM nathI ane dahIM to svapnamAM paNa durlabha che. to dudhanI zI vAta ? mATe iMdrane paNa durlabha evI chAza lai Ava. 1 ghRSTaM ghRSTaM punarapi punazcaMdanaM cArugaMdhaM chinnaM chinnaM punarapi punaH svAdadaM cekSudaMDam / taptaM taptaM punarapi punaH kAMcanaM kAMtavarNaM na prANAMte prakRtivikRtirjAyate sajjanAnAm // 2 // bhAvArtha - caMdanane male vAraMvAra ghaso, tathApi te vadhAre sugaMdhi thaze, zelaDIne bhale chedI nAkho, to paNa te svAda Apaze, kAMcanane bhale game teTalaM tapAvo, tathApi te potAnA varNane mukaze nahi; tema sajjana jano prANAMte paNa potAnI mAnasika - maryAdA mUkatA nathI. arthAt temano svabhAva badalato nathI. 2 ghRSTe netre karau ghRSTau ghRSTA jihvA radaiH samam / ghRSTAni padakAyUMSi ghRSTaM nAMtargataM manaH // 3 // bhAvArtha - netra ane hAtha ghasAi gayA, dAMtonI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) sAthe jIbha ghasAi gai ane paga tathA Ayu paNa ghasAi gayAM, chatAM hajI aMtaranuM mana na ghasAyuM. 3 ghRtakuMbhasamA nArI taptAMgArasamaH pumAn / tasmAd ghRtaM ca vahniM ca naikatra sthApayed budhaH // 4 // bhAvArtha - strI - e ghRtanA kuMbha samAna che ane puruSa - e tapta aMgAra samAna che. mATe sujJa jano ghRta ane anei ekatra ( eka sthaLe ) sthApana karatA nathI. 4 gharmArttaM na tathA suzItalajalaiH snAnaM na muktAvalirna zrIkhaMDavilepanaM sukhayati pratyaMgamapyarpitam / prItyai sajjanabhASitaM prabhavati prAyo yathA cetasaH sadyukyA ca puraskRtaM sukRtinAmAkRSTimaMtropamam // 5 // bhAvArtha - ghAma ( garamI ) thI pIDita thayela puruSane atyaMta zItala jaLathI snAna karatAM zAMti vaLatI nathI, motInI mALA ke dareka aMge karela caMdananA vi. lepanathI paNa tene zAMti thatI nathI. ke jema. puNyanA AkRSTimaMtra samAna ane sArI yuktithI bolavAmAM A
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (139) vela sajjana puruSanA subhASitathI tenA cittane je zAMti upaje che-tevI zAMti to kharekhara ! upara kahela padA rthothI to nathIja thatI. 5 ciMtayA nazyati rUpaM ciMtayA nazyati balam / ciMtayA nazyati jJAnaM vyAdhirbhavati ciNtyaa||1|| ___ mAvArtha-ciMtAthI rUpa, baLa ane jJAna naSTa thAya che ane vadhAre rahevAthI vyAdhi utpanna thAya che. 1 ciMtA citA samAnAsti biNdumaatrvishesstH| sajIvaM dahate ciMtA nirjIvaM dahate citA // 2 // bhAvArtha-ciMtA ane citAsamAnaja che, paNa temA eka biMdu adhika che. tethI ciMtA sajIvane bALe cha ane citA nirjIvane bALe che. 2 cattAri paramaMgANi dullahANi ca jNtunno| mANusattaM suIsaddhA saMjamaM miyavIriyaM // 3 // ___ bhAvArtha-A jagatamAM prANIone cAra aMga atizaya durlabha che. temAM prathama manuSyatva, zruta zAMbhalavU, nete dharmapara zraddhA, saMyama mAM AtmavIrya-e cAra chaH 3
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (140) catvAro narakadvArAH prathamaM rAtribhojanam / parastrIgamanaM caiva saMdhAnAnaMtakAyake // 4 // bhAvArtha-prathama rAtribhojana, parastrIgamana, boLa athANuM ane anaMtakAyatuM bhakSaNa-e cAra narakanA dvAra kahevAmAM AvyA che. 4 / / cauryaM pApadrumasyeha vadhabaMdhAdikaM phalam / jAyate paraloke tu phalaM narakavedanA // 5 // bhAvArtha-corIrUpa pApavRkSatuM phaLa A lokamAM vadha, baMdhAdika prApta thAya che ane paralokamAM narakanI vedanA bhogavavI paDe che. 5 cetoharA yuvatayaH svamanonukUlAH sadbAMdhavAH praNayagarbhagirazca bhRtyaaH| garjati daMtinivahAstaralAsturaMgAH saMmIlane nayanayona hi kiMcidasti 6 bhAvArtha-potAnA manane anukULa ane sauMdaryavatI yuvatio hoya, sArA bAMdhavo hoya, premALa vacana bolanArA cAkaro hoya, hAthIo gAjatA hoya, ane
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 141 ) capaLa azvo hoya - paNa jyAre AMkha mIMcAI, eTale kaMi paNa nathI. 6 catvAraH praharA yAMti dehinAM gRhaceSTitaiH / teSAM pAde tadarthe vA karttavyo dharmasaMgrahaH // 7 // a bhAvArtha -- gharanAM kAryomAM magna thayelA prANIonA cAre prahara cAlyA jAya che. mATe temAM eka prahara, thavA ardha prahara dharmasaMgraha karavo - te bhavya janone u-cita che. 7 cakSurdagdhaM parastrIbhi - hastau dagdhau pratigrahaiH / jihvA dagdhA parAnnena gataM janma nirarthakam // 8 // bhAvArtha- parastrIonuM avalokana karavAthI netra dagdha thayAM, bIjAonI vastuo letAM hasta dugdha thayA ane paranuM anna jamatAM jIbha dagdha thaI-ema badho janma: nirarthaka gayo. 8 cittajJaH zIlasaMpanno vAgmI dakSaH priyaMvadaH / yathoktavAdI smRtimAn dUtaH syAtsaptabhirguNaiH 9 bhAvArtha- paranA manane jANanAra zIlasaMpanna, bola
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) vAmAM cAlAka, dakSa, priyavAdI, yathArtha bolanAra ane smaraNamA rAkhanAra-e sAta guNo dUtamA hovA joie.9 citAM prajvalitAM dRSTvA vaidyo vismayamAgataH / nAhaM gato na me bhrAtA kasyedaM hastalAghavam // 10 // bhAvArtha-prajvalita citAne joine vaidya vismaya pAmyo ke-ahIM huM temaja mAro bhAI paNa tyAM gayA nathI, chatAM A hastalAghava (hAtha-cAlAkI ) konI haze. 10 cyutA daMtA sitAH kezA hanirodhaH pade pde| pAtasajamimaM dehaM tRSNA sAdhvI na muMcati // 11 // bhAvArtha-dAMta badhA patita thayA, keza badhA sapheta thayA ane pagale pagale dRSTi aTakavA lAgI tathA A deha jANe have paDavAnI taiyArI karato hoya te chatAM aho ! tRSNArUpa satI mUkatI nathI. 11 ciraM dhyAtA rAmA kSaNamapi na rAmapratikRtiH paraM pItaM rAmAdharamadhu na rAmAMghisalilam /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (143) natA ruSTA rAmA yadaraci na rAmAya vinatirgataM me janmAgryaM na dazarathajanmA parigataH // 12 // bhAvArtha - aho ! rAmA ( strI ) nuM meM niraMtara dhyAna dhayuM, paNa zrIparamAtmAnI mUrtinuM eka kSaNabhara paNa dhyAna na dharyu, strInA adharAmRtanuM barAbara rIte pAna kayuM, paraMtu paramAtmAnA caraNAmRtanuM pAna na karyu, ruSTamAna thayela ramaNInA caraNe paDyo, paraMtu paramAtmAnA page na paDyo. aho, ema karatAM mAro janma gayo chatAM zrI paramAtmA mane prApta na thayA. 12 cAMDAlazca daridrazca dvAvetau sadRzAviha / cAMDAlasya na gRhNati daridro na prayacchati // 13 // bhAvArtha-cAMDALa ane daridra - e bane samAna kahelA che.. juo, cAMDAlanuM dAna koI letA nathI ane daridra pote dAna Apatoja nathI. 13 caMdraH kSayI prakRtivakratanurjaDAtmA doSAkaraH sphurati mitravipattikAle / mUrdhnA tathApi vidhRtaH paramezvareNa naivAzriteSu mahatAM guNadoSazaMkA // 14 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 144 ) bhAvArtha - juo, caMdra kSaya pAme che, svabhAve vaka zarIravALo che, jaDAtmA che, doSAkara eTale rAtrine karanAra che ane mitra (sUrya) nA vipattikALe te sphurAyamAna thAya che, aho ! tathApi zaMkara tene mastakapara dhAraNa kare che. mATe mahApuruSo potAnA Azri tomA guNa ke doSanI zaMkAja karatA nathI. 14 calaM vittaM calaM cittaM cale jIvitayauvane / calAcalamidaM sarvaM kIrtiryasya sa jIvati ||15|| bhAvArtha - jagatamAM dhana calAyamAna che, mana calAyamAna che, jIvita ane yauvana paNa calAyamAnaja che, eTaluMja nahi paNa A badhuM calAyamAnaja che. tethI jenI kIrti jAgrata che-teja jIvaMta che. 15 caMdanaM zItalaM loke caMdanAdapi caMdramAH / caMdracaMdanayormadhye zItalA sAdhusaMgatiH // 16 // bhAvArtha-jagatamAM caMdana zItala kahevAya che ane caMdana karatAM paNa caMdramA adhika zItala che. vaLI caMdana tathA caMdramA karatAM paNa sAdhujanonI saMgata adhika zItala che. 16
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 145 ) cAtakastricaturAnpayaHkaNAn yAcate jaladharaM pipAsayA / so'pi pUrayati vizvamaMbhasA haMta ta mahatAmudAratA // 17 // / bhAvArtha - cAtaka pipAsAne lIdhe meghapAse mAtra jaLanA traNa cAra biMdunI yAcanA kare che ane mena samasta jagatane jaLathI pUrI de che. aho ! juo to kharA ke mahAjanonI udAratA kevI hoya che ? 17 calaMti girayaH kAmaM yugAMtapavanAhatAH / kRcchre'pi na calatyeva dhIrANAM nizcalaM manaH 18 bhAvArtha - pralayakALanA pavanathI AghAta pAmela parvato kadAca atyaMta calAyamAna thAya, tathApi kaSTa Ava paDatAM paNa dhIraM puruSonuM nizcaLa mana kadApi calAyamAna thatuM nathI. 18 citte bhrAMtirjAyate madyapAnAd bhrAMte citte pApacaryAmupaiti / pApaM kRtvA durgAtaM yAMti mUDhA - stasmAnmayaM naiva peyaM na peyam // 19 // 10
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) bhAvArtha - - madya - madirAnuM pAna karavAthI cittamAM bhrAMti utpanna thAya che citta bhramita thavAthI te pApakarmatarapha prerAya che ane pApanA pratApe te mUDha jano durgatimAM jAya che. mATe madyapAna kadApi naja karavuM. 19 catvAro dhanadAyAdA dharmAbhinRpataskarAH / teSAM jyeSThAvamAnena trayaH kupyaMti bAMdhavAH // 20 // bhAvArtha - dharma - agni, rAjA ane taskara (cora) e cAra dhananA bhAgIdAra hoya che. termA prathamanuM apamAna karavAmAM Ave to traNe (agni, nRpa ane taskara) afra kopAyamAna thAya che. 20 , cAMDAlaH pakSiNAM kAkaH pazUnAM caiva kukkuraH / kopo munInAM cAMDAla - cAMDAlaH sarvaniMdakaH 21 bhAvArtha- pakSIomAM kAgaDo-e cAMDAla che, pazuomAM kutaro cAMDAla, muniomAM krodha cAMDAla ane niMdA karanAra - te sarva karata moTo caMDALa che. 21 cAtakaH svAnumAnena jalaM prArthayateM dAtu / sa svaudAryatayA sarvAM plAvayatyaMbunA mahIma 22
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 147 ) bhAvArtha - cAtaka potAnA anumAnathI megha pAse pANInI prArthanA kare che. paraMtu te to potAnI udAratAthI samasta pRthvIne jaLamaya banAvI de che. 22 citrakRdadhakarttA ca kuvaidyaH kunarezvaraH / catvAro narakaM yAMti paMcamo grAmakUTakaH // 23 // bhAvArtha -- citrakAra, pApa karanAra, kharAba vaidya, anyAyI rAjA ane pAMcamo gAmane satAvanAra - e pAMce narake jAya che. 23 caitye pUjA gurau bhakti-dIMne dAnaM japastapaH / sarvAdhidurgabhaMgAya paMcaite vajramudgarAH // 24 // bhAvArtha - caityapUjA, gurubhakti, danine dAna, japa tathA tapa-e pAMca-sarva AdhirUpa killAne bhedavAmATe vajranA mudgara samAna che. 24 cenmuMcati ghanoM'gArAMzcenmajjayati tArakaH / rAjA cetkurute'nyAyaM kA tatra syAtpratikriyA25 bhAvArtha- jo megha aMgArA varasAve, tAru pote DUbe yA DUbADe ane rAjA pote anyAya kare - tyAM bIjo upAya zuM cAle. 25
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 148 ) chinno'pi caMdanatarurna jahAti gaMdhaM vRddho'pi vAraNapatirna jahAti lIlAm | yaMtrArpitA madhuratAM na jahAtyapIkSuH kSINo'pi na tyajati zIlaguNAn kulInaH // 1 // bhAvArtha - caMdanavRkSa kApatAM paNa te sugaMdha choDato nathI, vRddha thayA chatAM gajeMdra potAnI lIlAne tato nathI ane zelaDIne yaMtramAM pILavA chatAM te madhuratAne mUkatI nathI, tema kulIna puruSa, kSINa thayA chatAM potAnA zIlAdi guNone tajato nathI. 1 chinnamUlo yathA vRkSo gatazIrSo yathA bhaTaH / dharmahIno dhanI tadvat kiyatkAlaM lalipyati 2 - bhAvArtha - mUlahIna vRkSa ane zirarahita subhaTanI jema dharmahIna dhanavAn keTalo vakhata sukha bhogavI zakaze ? arthAt nahi ja Takaze. 2 chinno'pi rohati taru-caMdraH kSINo'pi vardhate loke / iti vimRzaMtaH saMtaH saMtapyate na loke'smin // 3 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 149 ) bhAvArtha- vRkSa chedavAmAM AvatAM paNa te punaH navapallavita thAya che, caMdra kSINa chatAM te punaH vRddhi pAme che- ema dhArIne saMta jano A jagatamAM saMtapta thatA nathI. 3 chAyAmanyasya kurvaMti tiSThati svayamAtape / phalAnyapi parArthAya vRkSA satpuruSAH iva // 4 // bhAvArtha - je pote Atapa ( taDakA ) mAM rahIme anyane zItala chAyA Ape che, eTaluMja nahi, paNa jeo jagatane phaLo ApIne paropakAra kare che-evA vRkSo te kharekhara ! satpuruSo jevAja kahevAya che. 4 jAmAtA jaTharo jAyA jAtavedA jalAzayaH / pUritA naiva pUryaMte jakArAH paMca durbharAH // 1 // jananI janmabhUmizca jAhnavI ca janArdanaH / janakaH paMcamazcaiva jakArAH paMca durlabhAH // 2 // bhAvArtha - jamAi, jaThara, jAyA, (strI) ani ane jalAzaya - e pAMca jakAra pUratAM paNa pUrAya nahi, mATe durbhara kahela che. ane jananI, janmabhUmi, gaMgA, (tIrtha)
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (150 ) janArdana (bhagavAn ) ane janaka-e pAMca jakAra durlabha kahevAmAM AvyA che. 1-2 janitA copanetA ca yastu vidyAM prayacchati / annadAtA bhayatrAtA paMcate pitaraH smRtaaH||3|| __bhAvArtha-janma ApanAra, dharmamArga batAvanAra, zubha vidyA ApanAra, annadAtA ane bhayathI bacAvanAra e pAMcane pitAsamAna kahela che. 3 jIvaMto'pi mRtAH paMca vyAsena parikIrtitAH / darido vyAdhito mUrkhaH pravAsI nityasevakaH 4 __ bhAvArtha-vyAsamunie kahyu cha ke-daridra, rogI, mUrkha, pravAsI (nitya musAphara ) ane sadA sevaka-e pAMca jIvatA chatAM mRtasamAna che.4 jalado bhAskaro vRkSa-zcaMdamA dhrmdeshkH| eteSAmupakArANAM nAsti sImA mahItale // 5 // bhAvArtha--megha, sUrya, vRkSa, caMdramA ane dharmopadeza ApanAra-e pAMcenA upakAronI jagatamAM sImA (hada ) nathI. arthAt bahu upakArI che. 5
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151 ) jADyaM dhiyo harati siMcati vAci satyaM mAnonnatiM dizati pApamapAkaroti / cetaH prasAdayati dikSu tanoti kIrti satsaMgatiH kathaya kiM na karoti puMsAm // 6 // bhAvArtha - aho ! je buddhinI jaDatAne dUra kare che, vANImAM satyanuM siMcana kare che, mAnonnatimAM lAve che, pApane dUra kare che, cittane prasanna rAkhe che ane cAre dizAmAM kIrttine vistAre che. he mitra ! satsaMgathI puruSone zuM prApta na thAya ? 6 jaino dharmaH prakaTavibhavaH saMgatiH sAdhuloke vidvadgoSThI vacanapaTutA kauzalaM satkriyAsu / sAdhvI lakSmIzcaraNakamalopAsanA sadgurUNAM zuddhaM zIlaM matiramalinA prApyate bhaagyvaaH||7 bhAvArtha -- pragaTa prabhAvI jainadharmanI prApti, sAdhujanono saMga, sujJa jano sAthe goSTI, vacanapaTutA, satkriyAomAM kuzalatA, sArI ( puNyAnubaMdhI ) lakSmI, sa
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (152) dgurunA caraNa-kamaLanI upAsanA, zuddha zIla ane nirmaLa mati-e bhAgyavaMta janoneja prApta thaI zake che.7 jineMdapUjA guruparyupAstiH sattvAnukaMpAzubhapAtradAnam / guNAnurAgaH zrutirAgamasya nRjanmavRkSasya phalAnyamUni // 8 // __ bhAvArtha-jinapUjA, gurumahArAjanI sevA, prANIonI dayA, supAtre dAna, guNAnurAga ane zAstrazravaNae cha narajanmarUpa vRkSanA phaLA che. 8 jaTharAmiH pacatyannaM phalaM kAlena pacyate / kumaMtraiH pacyate rAjA pApI pApena pcyte||9|| bhAvArtha-jaTharAgni annane pacAve che, kALa phaLone pakAve che, rAjA kumaMtrIothI pace che ane pApI potAnA pApathIja pacyA kare che. 9 jalpaMti sArdhamanyena pazyaMtyanyaM svibhrmaaH| hRdtaM ciMtayaMtyanyaM priyaH ko nAma yossitH||10 bhAvArtha- aho ! strIo eka puruSa sAthe vAto
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (153 ) kare che, anyane vibhramathI nihALe che ane hajI trIjAne aMtarathI ciMtave che, to strIone priya koNa hoya ?10 jIvAH sukhecchavaH sarve sukhaM dharmAtmajAyate / jIvanaM tasya kAruNyaM prAhuH stanyaM zizoriva 11 __ bhAvArtha-sarva jIvone sukhanI icchA hoya che, te sukha dharmathIja thai zake; ane bALakane stananA dUdhanI jema te dharmanuM jIvana dayAja kahevAmAM Avela che. 11 jAlAnmucyeta mAno'pi vItaMsAdyAti pakSyapi / gajo'pi gacchatyAlAnA-strIpAzAnna punarnaraH12 bhAvArtha-mAchalu kadAca jALathI mukta thai zake, pakSI pAzamAthI mukta thai zake, ane hAthI kadAca AlAna-staMbhAthI mukta thaI zake, paraMtu puruSa strInA pAzamAthI kadApi mukta thai zakato nathI. 12 jainazrutAmRtAsvAda-manusUyApi pApini / kiM surApAnavyasane rasane galitAsi nH||13|| bhAvArtha-he rasanA ! jainazAstrAmRtanuM pAna karatAM paNa hajI he pApaNI! tuM surApAnanA vyasanamAM kema Asakta thai gai che. 13
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154 ) jAtA ye yoSitAmiSTA-ste bhraSTA eva dhrmtH| viSavallIvanaM lInAH kacijIvaMti te nraaH||14 ___ bhAvArtha-je puruSo strIone iSTa thayA, teo dharmathI bhraSTa thAya che. viSavallInA vanamAM lIna thayA pachI teo zuM jIvavAnA hatA ? 14 jaMtughAtaM prakurvati kSaNikasvAtmatRptaye / zItalezApanodAya dvdaanmivaadhmaaH||15|| bhAvArtha-potAne kSaNika tRpti thAya tene mATe jeo prANIono vadha kare che, te adhama jano alpazItane dUra karavA dAvAnala saLagAvyA jevU kare che. 15 jayaMti jitamatsarAH parahitArthamabhyudyatAH parAbhyudayasusthitAH prvipttikhedaakulaaH| mahApuruSasatkathAzravaNajAtakautuhalAH / samastaduritArNavaprakaTasetavaH sAdhavaH // 16 // bhAvArtha-jemaNe matsarano jaya kayoM che, je paro. pakAra karavAne sadA tatpara che, anyanA abhyudayane mATe je prayatnazIla che, paranI vipatti joine je khedAkuLa
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 155 ) thAya che, mahApuruSonI satkathA sAMbhaLavAne je sadA kautukI che tathA samasta pAparUpa samudranA sAkSAt setu (pula) rUpa evA sAdhumahAtmAo sadA jayavaMta varte che. 16 janayaMtyarjane duHkhaM tApayaMti vipattiSu / mohayaMti ca saMpattau kathamarthAH sukhAvahAH // 17 bhAvArtha - aho ! jene upArjana karatAM kaSTa thAya che, nAza thatAM je saMtApa utpanna kare che, prApta thatAM je atyaMta moha pamADe che to lakSmI sukhakArI che - ema kema kahI zakAya ? 17 jalabiMdunipAtena kramazaH pUryate ghaTaH / sa hetuH sarvavidyAnAM dharmasya ca dhanasya ca // 18 // bhAvArtha - - pANInA biMdu biMduthI jema anukrame ghaDo bharAya che, te pramANe sarva vidyAo, dharma ane dhanano paNa Aste Aste saMgraha thaI zake che. 18 jale tailaM khale guhyaM pAtre dAnaM manAgapi / prAjJe zAstraM svayaM yAti vistAraM vastuzaktitaH 19
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156 ) bhAvArtha-pANImAM tela, khaLa puruSamA guhya, (chAnI. vAta) supAtre dAna ane sujJa janamAM zAstra-e alpa chatAM vastuzaktithI svayameva vistArane pAme che. 19 jAnIyAtsaMgare bhRtyAn bAMdhavAnvyasanAgame / ApatkAleSu mitrANi bhAryAM ca vibhavakSaye 20 bhAvArtha raNasaMgrAmamAM sevakonI khabara paDe che, saMkaTavakhate bAMdhavonI khabara paDe che, Apattisamaye mibonI ane nirdhanatA vakhate strInI khabara paDe cha arthAt temanI kasoTI thAya che. 20 jAteti kanyA mahatI hi ciMtA kasmai pradeyati mahAnvitarkaH / dattA sukhaM yAsyati vA na vota kanyApitRtvaM khalu nAma kaSTam // 21 // bhAvArtha-kanyA janma pAme, eTale moTI ciMtA thaI paDe che ke have A kone ApavI ? vaLI ApyA pachI paNa hamezAM vicAra thayA kare che ke e sukhI thaze ke nahi ? aho ! kharekhara ! kanyAnA pitA thaq-e paNa moTAmAM moTuM kaSTa che. 21
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 157 ) jAnaMti pazavo gaMdhA- dvedAjjAnaMti paMDitA: / cArAjAnaMti rAjAna-zcakSurmyAmitare janAH 22 bhAvArtha --- pazuo gaMdhathI jANI zake che, maMDito veda ( zAstrAbhyAsa ) thI jANI zake che, rAjAo carapuruSothI jANI zake che ane itara jano badhA cakSuthI jANI ane joi zake che. 22 rAjana dudhukSasi yadi kSitidhenumetAM tenAdya vatsamiva lokamamuM puSANa / tasmiMzca samyaganizaM paripoSyamANe nAnAphalaiH phalati kalpalateva bhUmiH ||23|| bhAvArtha - he rAjan ! jo tAre A pRthvIrUpa gAyane dohavAnI icchA hoya, to A lokonuM vatsanI jema poSaNa kara. enuM samyak prakAre niraMtara paripoSaNa karavAthI kalpalatAnI jema e bhUmi vividha phaLo ApI tane AnaMdita karaze. 23 jalamagnirviSaM zastraM kSudvyAdhiH patanaM gireH / nimittaM kiMcidAsAdya dehI prANAn vimuMcati 24
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) bhAvArtha-jaLa, agni, viSa, zastra, kSudhA, vyAdhi ane parvata parathI patana-emAMgeM kaMika nimitta laine jIva prANothI mukta thAya che ( maraNa pAme che ). 24 jaDe prabhavati prAyo duHkhaM vibhrati saadhvH| zItAMzAvudite padmAHsaMkocaM yAMti vAriNi 25 bhAvArtha-jaDa (ajJa) puruSanI sattA vadhatAM prAye sAdhujano saMtApa pAme che. kAraNa ke caMdramAno udaya thatAM padmo pANImAM saMkoca pAme che. 25 javo hi sapteH paramaM vibhUSaNaM apAMganAyAH kRzatA tapasvinaH / dvijasya vidyA nRpaterapi kSamA parAkramaH zastrabalopajIvinAm // 26 // __ bhAvArtha-azvanuM bhUSaNa vega che, strInuM bhUSaNa lajjA che, tapasvInuM bhUSaNa durbaLatA cha, brAhmaNanuM bhUSaNa vidyA che, rAjAnuM bhUSaNa kSamA ane zUravIronuM bhUSaNa parAkrama che. 26 jAtamAtraM na yaH zatru vyAdhi vA prazamaM nayet / atipuSTAMgayukto'pi sa pazcAttena hanyate // 27 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (159 ) bhAvArtha--zatruke vyAdhi, utpanna thatAMja je teno nAza karato nathI, te atyaMta puSTa chatAM pachIthI tenA. vaDe nAza pAme che. 27 TaMkacchede na me duHkhaM na dAghe na ca gharSaNe / etadeva mahaduHkhaM guMjayA saha tolanam // 1 // bhAvArtha--suvarNa kahe cha ke-TaMkathI mAro cheda thatAM mane duHkha nathI, tema tapAvatAM yA ghasatAM paNa mane kaMDa kheda thato nathI, paraMtu kheda mAtra eTaloja che ke caNo. ThInI sAthe mane toLe che-tethI mane bahuja duHkha thAya mArI halakAi thAya che. 1 tejomayo'pi pUjyo'pi ghAtinA niicdhaatunaa| lohena saMgato vahniH sahate ghanatADanam // 1 // bhAvArtha-pote tejomaya ane pUjya chatAM agni, ghAtI ane nIca dhAtu evA lohanA saMgathI ghaNanI tADanAne sahana kare che. 1 tRtIyaM locanaM jJAnaM dvitIyo hi divaakrH| acauryaharaNaM vittaM vinA svarNaM vibhUSaNam // 2 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 160 ) bhAvArtha - - jJAna - e bIjaM locana che, divAkara - sUrya samAna che. vaLI te bIjA thI na corI zakAya te dhana che ane suvarNa vinA paNa te bhUSaNa samAna che. 2 tAvanmAtA pitA caiva tAvatsarve'pi bAMdhavAH / tAvadbhAryA sadA hRSTA yAvallakSmIH sthirA gRhe // 3 bhAvArtha - mAtA, pitA, badhA bAMdhavo ane strI paNa tyAM sudhIja rAjI - anukUla rahe che, ke jyAM sudhI gharamAM lakSmI sthira che. 3 tAvanmahattvaM pAMDityaM kulInatvaM vivekitA / yAvajjvalati nAMgeSu haMta paMceSupAvakaH // 4 // bhAvArtha - mahattva, pAMDitya, kulInatA ane vivekitA tyAM sudhIja rahe che-ke jyAM sudhI kAmAgni aMgamAM jAgrata thayo nathI. tyakte'pi vitte damite'pi citte jJAte'pi tattve galite mamatve / duHkhaikagehe vidite ca dehe tathApi mohastaruNapravAhaH // 5 // bhAvArtha - dhanano tyAga karyA chatAM, manane kAbumAM rAkhyA chatAM, tattvane jANyA chatAM mamatvane gALyA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 161) chatAM ane zarIrane duHkhanuM sthAna mAnyA chatAM aho ! mohano pravAha to hajI tAjoja che. 5 te putrA ye piturbhaktA sa pitA yastu poSakaH / tanmitraM yatra vizvAsaH sA bhAryA yatra nirvRtiH6 bhAvArtha-putro teja ke je pitAnA bhakta hoya, pitA teja ke je poSaka hoya, mitra teja ke jemA vizvAsa rahe ane strI teja ke jyAM kAMI sukhanI AzA rAkhI zakAya te zivAya A cAre vyartha.6 / tRNaM brahmavidaH svarga-stRNaM zUrasya jIvitam / viraktasya tRNaM nArI nirIhasya tRNaM nRpaH // 7 // bhAvArtha-brahmajJAnIne svarga tRNasamAna che, zUravIMrane potAnuM jIvita tRNa jevU che, viraktane strI ane nirIha-nirmamane rAjA tRNasamAna che. 7 tava prasAdaprAsAda-zRMgAgramadhitasthuSaH / prabhUyate vipadvyAghI dhAvamAnApi nArditum // 8 // bhAvArtha-he vibho ! tamArA prasAdurUpa prAsAdanA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (162) agrabhAga para sthiti karatAM vipattirUpa vAghaNa doDatI paNa mAro parAbhava karavA samartha thaI zakatI nathI.8 tanayA yasya bhUyAMsaH sa syAtprAyeNa nirdhanaH / dhanaM yasya na tasyAmI dhim vidhe tava ceSTitam 9 bhAvArtha-jene ghaNA putro hoya-te bahudhA nirdhana hoya che, ane je dhanavaMta hoya, tene putro hotA nathI. are ! vidhAtA ! tane dhikkAra thAo. 9 tatpAlau kenacinnAnA-darzanadrumamadhyagaH // bhAgyena lakSyate jaino dharmaH kalpadrumopamaH // 10 // __ bhAvArtha-dayArUpa nadInI pALapara vividha darzanoMnA madhyamAM Avela kalpavRkSasamAna jaina dharma koI mahAbhAgyayogeja lakSyamAM AvI zake che. 10 tridoSagahanasyAsya pratIkAro vikAriNaH / ko nAma suzrutAdanyo yauvanasyAmayasya ca // 11 // bhAvArtha-tridoSathI gahana ane vikAramaya evA yauvana tathA rogano suzruta ( vaidya) vinA anya zuM pratIkAra ( ilAja ) hoi zake ? 11
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (166) tanvaMgyazca bhujaMgyazca tulyAH sAdhubhirUcire / imA vizeSato vezyAH zubhalezyA nizubhikAH12 bhAvArtha-strIo ane sarpiNIone sajjanoe samAna kahela che. paraMtu zubhalezyAno nAza karanArI vezyAone te karatAM paNa vadhAre adhama gaNela che. 12 tadAhateSu caityeSu mAMgalyaH kaMburadhvanat / nizi prasuptaM zrIdharmabhUpamubodhayanniva // 13 // bhAvArtha-te vakhate Ahata caityomAM mAMgalika zaMkhano dhvani thayo, te jANe rAtre sutela zrIdharmarAjAne jagADato hoya-tevo bhAsato hato. 13 taptavihe api svarNa-mauktike jagataH zriye / saurabhyahetU zrIkhaMDAgarU chinne dahatyapi // 14 // .. bhAvArtha-suvarNane tapAvatAM ane motIne vIMdhatAM paNa te jagatane zobhA Ape che. tema caMdana tathA agarune ghasatAM ke bALatAM te sugaMdhaja Ape che. 14 tuMgaM sthiraM vizAlaM ca kulaM aMzayati kSaNAt / mahilA muktamaryAdA vArdiveleva parvatam // 15 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 165) mAvArtha-maryAdAne mUkanAra, samudraveLa jema parvatane, tema strI, uMcA, sthira vizAla evA kulane satvara bhraSTa ( kalaMkita ) kare che. 15 tadyAvanna jarAbhyeti tAvannijahite yte| na pAliH zakyate baddhaM payaHpUre prasarpati // 16 // ___ bhAvArtha-jyAMsudhI jarA-rAkSasI AvIne gherI na le, tyAMsudhImAM mAre potAnA hita mATe satata udyama karavo yogya che. kAraNa ke pANI prasaryA pachI pALa bAMdhavI bahu muzkela thaI paDe che. 16 taM prApyApi pramAdena vicaarjddbuddhyH| eraMDamiva manvAnAH ke'pi syurduHkhabhAjanam 17 bhAvArtha-AvA sarvotkRSTa manuSyajanmane pAmIne paNa keTalAka vicAramA jaDabuddhi jano tene eraMDa samAna mAnIne duHkhanA bhAjana thAya che. 17 tyajedadhipamanyAyaM vayasyaM dAMbhikaM tyajet / dRSTApAyaM tyajeddAsaM tyajeddhamai dyojjhitm||18|| bhAvArtha-anyAyI svAmIno tyAga karavo, dAMbhi
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 165 ) ka ( kapaTI ) mitrano tyAga karavo, sAkSAt jyAM bhaya jIvAmAM Ave evA nivAsasthAnano tyAga karavo ane dayAhIna dharmano paNa tyAga karavo. 18 tatyaje yacciraMbhukta-mapi sAMsArikaM sukham / na jAtu tatra so'raMsta nirmoka iva pannagaH // 19 bhAvArtha - cirakALa bhogavela chatAM sAMsArika sukhane tyAga karatAM kAMcaLI vinAnA sarpanI jema te tyAgI puruSa punaH temAM kadApi ramato nathI. 19 taskarasya kuto dharmo durjanasya kutaH kSamA / vezyAnAM ca kutaH snehaH kutaH satyaM ca kAminAm 20 bhAvArtha - corane dharma, durjanane kSamA, vezyAne prema ane kAmI janIne satya kyAMthI hoya ? 20 takSakasya viSaM daMte makSikAyA viSaM ziraH / vRzcikasya viSaM pucche sarvAMge durjanasya ca // 21 // bhAvArtha- sarpanA dAMtamAM viSa hoya che, makSikAnA ziramAM, vIMchInA puMchamAM ane durjananA sarvAMge viSa rahela hoya che, sarpAdithI paNa durjana buro. 21
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (166) tAdRzI jAyate buddhi-rvyavasAyo'pi taadRshH| sahAyAstAdRzAzcaiva yAdRzI bhvitvytaa||22|| bhAvArtha-jevI bhavitavyatA hoya, tevI buddhi u. tpanna thAya, tevo vyavasAya maLe ane sahAya paNa tevAja prakAranI maLe che. 22 tAvatsarvaguNAlayaH paTumatiH sAdhuH satAM vallabhaH zUraH sacciritaH kalaMkarahitomAnI kRtajJaH kviH| dakSo dharmarataH suzIlaguNavAMstAvatpratiSThAnvito yAvaniSThuravajrapAtasadRzaM dehIti no bhASate // 23 bhAvArtha-tyAMsudhIja mANasa sarva guNonuM sthAna, paTu buddhivALo, sAdhu, saMtajanone vallabha, zUravIra, sArA AcAravALo, kalaMkarahita, mAnI, kRtajJa, kavi, dakSa, dharmasahita, suzIla ane pratiSThAyukta rahI zake che ke jyAMsudhI te niThura vajrapAta samAna kaThora ebuM vacana bolato nathI. 23 __ tyajati mitrANi dhanairvihInaM putrAzca dArAzca suhRdgaNAzca / tamarthamaMtaM punarAzrayaMti arthoM hi loke puruSasya baMdhuH // 24 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 167 ) bhAvArtha - dhanahIna janane mitro, putro, strI ane saMbaMdhIo tajI de che ane teja jo dhanavAn hoya to teno badhA jano Azraya kare che. jagatamAM kharekhara ! dhana- e puruSano baMdhu che. 24 tyAjyA hiMsA narakapadavI nAnRtaM bhASaNIyaM steyaM heyaM surataviratiH sarvasaMgAnnivRttiH / jaino dharmo yadi na rucitaH pApapakAvRtebhyaH sarpirduSTaM kimidamiyatA yatpramehI na bhuMkte // 25 // bhAvArtha-narakanA sthAnarUpa hiMsAno tyAga karavo, asatya na bolavuM, corI na karavI, maithunathI nivRtta thavaM ane sarva prakAranA saMgathI nivRtta rahevuM - AvA prakArano jainadharma- jo pApapaMkathI kharaDAyalA janone na ruce, to tethI pramehIne ghRta na bhAve, tethI zuM ta kharAba che ema kahI zakAze ? 25 tAvadbhayasya bhetavyaM yAvadbhayamanAgatam / AgataM tu bhayaM dRSTvA prahartavyamazaMkitaiH // 26 // bhAvArtha - jyAMsudhI maya Avela na hoya, tyAM
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 168) sudhIja bhayathI DaravAnuM che, paNa mayane mAthe Avela joine niDara-dRDha thaine tenI sAme ubhA rahe. 26 toyaM nirmathitaM ghRtAya madhune nippIDitaH prastaraH pAnArthaM mRgatRSNikormitaralA bhUmiH samAlokitA / dugdhA seyamacetanena jaratI dugdhAzayA sUkarI kaSTaM yatkhalu dIrSayA dhanatRSA nIco janaH sevitaH // 27 // bhAvArtha-aho ! acetana jevA meM ghRtanI khAtara pANI valovyuM, madhanI khAtara pASANa pIlyuM, jaLapAnanI khAtara mRgatRSNikAnA taraMgothI tarala evI bhUmirnu avalokana karyu, dUdhanI icchAthI vRddha muMDaNane dohI ane bahu khedanI vAta che ke dhananI lAMbI icchAthI nIca jananI paNa meM sevA karI. 27 tarumUlAdiSu nihitaM jalamAvirbhavati pallavAyeSu / nibhRtaM yadupakriyate tadapi mahAMto vahaMtyuccaiH // 28 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 169) . bhAvArtha-vRkSonA mULIyAmAM nAkhavAmAM Avela jaLa pallavonA agrabhAgapara pragaTa thAya che. te pramANe gupta rIte kaI upakAra karavAmAM Ave, to paNa mahara puruSo tene bahuja utkRSTa samajIne dhAraNa kare che. 28 te sAdhavo bhuvanamaMDalamaulibhUtA ye sAdhutAM nirupakAriSu drshyNti| AtmaprayojanavazIkRtakhinnadehaH pUrvopakAriSu khalo'pi hi saanukNpH|| bhAvArtha-teja sAdhuo bhuvana maMDaLanA mugaTarUpa che ke jeo nirupakArI jano tarapha paNa potAnI sajanatA pradarzita kareche. kAraNa ke potAnA prayojananI khAtara vazIbhUta tathA para upakArathI vimukha thayela evo khalapuruSa paNa pUrvanA upakArI janopara to anukaMpAja darzAve che. 29 tRSNAM chiMdhi bhaja kSamA jahi madaM pApe rati mA kRthAH satyaM brUhyanuyAhi sAdhupadavIM sevasva vidvajanAn / mAnyAnmAnaya vidviSo'pyanunaya
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 170 ) hyAcchAdaya svAn guNAn kIrtiM pAlaya duHkhite kuru dayAmetatsatAM lakSaNam // 30 // bhAvArtha - he bhavyAtman ! tRSNAnuM chedana kara, kSamAnuM sevana kara, madano tyAga kara, pApamAM rati mA rAkha, satya bola, sAdhumArgane anusara, sujJa janonI sevA kara, pUjya janono satkAra kara, zatruone zikSA ApapotAnA guNone gupta rAkha, kIrtinA kAma kara ane duHkhI janopara dayA kara-kAraNa ke e saMta janonuM lakSaNa che. 30 turagazatasahasraM gogajAnAM ca lakSaM kanakarajatapAtraM medinIM sAgarAMtAm / vimalakulavadhUnAM koTikanyAzca dadyAnnahi nahi samametairannadAnaM pradhAnam // 31 // bhAvArtha -- seMkaDo ke hajAro azvo Apo, gAyo ane lAkho hAthIo Apo, suvarNa ke cAMdInA pAtro Apo athavA sAgara sudhInI bhUmi dAnamAM Apo agara koTi kulIna kanyAo Apo paraMtu te annadA 4
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 171) nanI tulanA karI zake tema nathI. kAraNa ke badhA zAstromA annadAnane pradhAna kahala che. 31 / tRNAdapi laghustUlastUlAdapi ca yaackH| vAyunA kina nIto'sau mAmayaM prArthayediti 32 bhAvArtha-taNakhalA karatA ru halakuM hoya che, ruH karatAM paNa yAcaka halako gaNAya che. kAraNa ke ' A mArI pAse vakhatasara kaMi mAgaze' ema dhArIneja vAyu tene laI-ghasaDI jato nathI. 32 tRNaM cAhaM varaM manye narAdanupakAriNaH / ghAso bhUtvA pazUnpAti bhIrUnpAti raNAMgaNe 33 // bhAvArtha-upakAra vinAnA puruSa karatAM taNakhaTuM paNa vadhAre sAraM che. kAraNa ke te khorAka thaIne pazuonuM pAlana kare che. ane raNasaMgrAmamAM bIkaNa janonuM. te rakSaNa kare che 33 te dhanyAH puNyabhAjaste taistIrNaH kleshsaagrH| jagatsaMmohajananI yairAzAzIviSI jitA // 34 // bhAvArtha-kharekhara ! jagatamAM teja puruSo dhanya, pu
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 172) NyavaMta che tathA teoja A saMsAra-sAgarane taryA cha, ke jeo, jagatane moha upajAvanAra ovI AzA-rUpa sarpiNIne jItyA che. 34 tRSNA ceha parityajya ko daridaH ka iishvrH| tasyAzcetprasarodatto dAsyaM ca zirasi sthitam 35 bhAvArtha-jo tRSNAno tyAga karavAmAM Ave-to pachI koNa daridra ane zrImaMta che. paraMtu jo tene avakAza ApavAmAM Ave, to sevakapaNuM tenA, ziraparaja beThela che. 35 tenAdhItaM zrutaM tena tena sarvamanuSThitam / yenAzAH pRSThataH kRtvA nairAzyamavalaMbitam // 36 // bhAvArtha-teNeja adhyayana karyu, zravaNa karyu ane Acaryu pramANa che, ke jeNe AzAne alaga karIne nirAzAnuM avalaMbana kayuM che. 36 vividhAH puruSA raajnnuttmaadhmmdhymaaH| niyojayettathaivaitAMtrividheSvapi karmasu // 37 // bhAvArtha-he rAjan ! jagatamAM uttama, madhyama ane
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (173) adhama-ema traNa prakAranA puruSo hoya che. mATe temane anukULa traNa prakAranA karmamA joDavA te vadhAre ucita che. 37 tyjetkssudhaato mahilAM saputrAM khAdetkSudhArtA bhujagI svamaMDam / bubhukSitaH kiM na karoti pApaM kSINA narA niSkaruNA bhavaMti // 38 // bhAvArtha-kSudhArta puruSa putrasahita potAnI strIne tajI de che, kSudhArta nAgaNa potAnA baccAnuM bhakSaNa karI jAya che. aho bubhukSita (kSudhAta ) puruSa zuM pApa na kare ? kAraNa ke kSINa puruSo nirdaya (krUra.) banI jAya che. 38 tyAjyaM na dhairya vidhure'pi kAle dhairyAtkadA cidgtimaapnuyaatsH| yathA samude'pi ca potabhaMge sAMyAtriko vAMchati tarjumeva // 39 // bhAvArtha-saMkaTa vakhate paNa puruSoe potAnuM dhairya gumAvI devU na joie, kAraNa ke dhairyathI vakhatasara te potAnI mULa sthitine pAmI zake che. juo samudramA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (174) vahANa bhAMge, tyAre nAvika (khAravo ) taravAneja icche che. 39 _tRNAni nonmUlayati prabhaMjano mRdUni nIcaiH praNatAni sarvataH / samucchritAneva tarUnpravAdhate mahAnmahatsveva karoti vikramam // 4 // bhAvArtha-cAre bAju nIce namI gayelA, ane komaLa evA tRNakhalAne pavana ukheDato nathI. paraMtu te uMcA (unnata) vRkSoneja nirmULa kare che. mahAn to moTAonI sAtheja potAnA parAkramane ajamAve che.40 tAvatkulastrImaryAdA yAvallajAvaguMThanam / hRte tasminkulastrIbhyo varaM veshyaaNgnaajnH||4|| ___ bhAvArtha-kulIna kAMtAo tyAMsudhIja maryAdAmAM rahI zaMke che, ke jyAMsudhI teo lajjArUpa vastrathI AcchAdita che. jyAre te vastra harAI jAya che, tyAre temanA karatAM vezyAo sArI samajavI. 41 tyAgo guNo vittavatAM vittaM tyAgavatAM guNaH / parasparaviyuktau tu vittatyAgau viDaMbanA // 42 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 175 ) bhAvArtha - dhanavaMtono guNa dAna che, ane dAtArono guNa- te dhana che. paraMtu jo dhana ane dAna - e bane viyukta thAya to viDaMbanA mAtraja che. 42 dyatAdAjyavinAzanaM nalanRpaH prApto'thavA pAMDavA madyAtkRSNanRpazca rAghavapitA pAparddhito dUSitaH / maoNsAcchreNikabhUpatizca narake cauryAdvinaSTA na ke vezyAtaH kRtapuNyako gatadhano'nyastrIhato rAvaNaH bhAvArtha --- jugArathI naLarAjA tathA pAMDavoe potAnuM rAjya khoyuM, madyathI kRSNarAjA tathA zikArathI rAghava pitA dUSita thayo, mAMsathI zreNikarAjA narakamAM paDyo, corIthI keTalAye vinaSTa thayA, vezyAnA saMge kRtapuNya nirdhana banyo ane anya strInA saMgathI rAvaNa raNamAM roLAyo. 1 devayAtrA vivAdeSu saMbhrame rAjadarzane / saMgrAme haTTamArge ca spRSTAspRSTirna duSyati // 2 // bhAvArtha - devayAtrA, vivAda, saMbhrama ( mUrcchA ), rAjadarzana, saMgrAma ane hATamAgamAM sparzAsparzano doSa lAgato nathI. 2
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 176) dAne tapasi zaurye ca vijJAne vinaye naye / vismayo na hi karttavyo bahuratnA vsuNdhraa||3|| ___ bhAvArtha-dAna, tapa, zaurya, vijJAna vinaya ane naya-emAM vismaya na pAmavo. kAraNa ke 'bahuratnA vasuMdharA, kahevAya che. 3 devo guruH pitA mAtA sakhA svAmI tvameva me| tatprasadya vipanmayAM mAM kRpAlaya pAlaya // 4 // bhAvArtha-he nAtha ! Apaja mArA deva, guru, pitA mAtA, mitra, ane svAmI cho. he dayAnidhAna ! Apa prasanna thaine vipattimAM magna thayela mArA AtmAnuM rakSaNa karo. 4 devatA durbalA yatra yatra kuMThAH praakrmaaH| maMtrAdibhirasAdhyaM ya-ttadharmeNAzu saadhyte||5|| ___ bhAvArtha-jyAM devatAo paNa durbaLa thaI jAya che, jyAM parAkramo badhA kuMThita che ane je maMtrAdikathI paNa asAdhya cha-te dharmathI satvara sAdhya thAya che. 5 daivAyattAH zriyaH sarvA nUnaM gauNo gunnaagrhH| kurvidAH patitA garte zazvaguNaratA api // 6 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 177 ) bhAvArtha - lakSmI badhI daivAdhIna che ane guNo e tenA karatAM gauNa che. kAraNa ke vaNakaro sadA guNa ( taMtu ) rakta chatAM khADAmAM paDyA rahe che. 6 doSA yoSAsu niHzeSA api prAptapadAH sadA / punaH strIliMgasAdharmyA - nmanye mAyAmahAgrahAH // 7 bhAvArtha- samasta doSo strIomAM sthAna karIne rahelA hoya che. temAM paNa vaLI strIliMganA sAdharmyathI huM dhAruM chu ke te mAyArUpa mahAgraho saMyukta hoya che. 7 dehacchAyA vibhUSA ca svAmitvamabhimAnitA / . sukhaM ca paMca nArINAM na saMtyasati vallabhe // 8 // bhAvArtha- potAnA vallabha ( pati ) nA abhAve strIone dehakAMti, zaNagAra, svAmitva, abhimAnitA, ane sukha-e pAMca vAnA na hoya. 8. dezATanaM paMDitamitratA ca vArAMganA rAjasabhApravezaH / anekazAstrANi vilokitAni cAturyamUlAni bhavaMti paMca // 9 // 12
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 178) bhAvArtha-dezATana, paMDito sAthe mitratA, vArAMganAo sAthe paricaya tathA rAjasabhAmA praveza ane aneka zAstronuM avalokana-e pAMca caturAinA mUla che.9 durjanaM sajanaM kartu-mupAyo na hi bhuutle| apAnaM zatadhA dhautaM na zreSThamindriyaM bhavet // 10 // bhAvArtha-durjanane sajjana banAvavAno upAya koi jagatamA nathI. apAna (gudAsthAna) ne sovAra dhoyA chatA te zreSTha iMdriya thavAnI nathI. 10 . duSTasya daMDaM sujanasya pUjA nyAyena kozasya ca saMpavRddhiH / apakSapAto nijarASTraciMtA paMcApi dharmA nRpapuMgavAnAm // 11 // __ bhAvArtha-duSTane daMDa Apavo, sujanano satkAra karavo, nyAyathI bhaMDAranI vRddhi karavI, pakSapAtano tyAga ane potAnA dezanI ciMtA rAkhavI-rAjAonA e mukhya pAMca dharmoM che. 11 dUrasthaM jalamadhyasthaM dhAvaMtaM dhanagarvitam / krodhavaMtaM madonmattaM namaskAro'pi vrjyet||12||
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 179) bhAvArtha-dUra rahela, pANInA madhya bhAgamA rahela, doDanAra, dhanathI garviSTha thayela, krodhI ane madonmatta emane namaskAra paNa na karavo. 12 'dAnena pANinaM tu kaMkaNena snAnena zuddhirna tu caMdanena / mAnena tRptinaM tu bhojanena jJAnena muktirna tu muMDanena // 13 // . bhAvArtha-hasta, kaMkaNathI nahi paNa dAnathIja zobhe cha, zuddhi, caMdanathI nahi paNa snAnathI thAya cha, tRpti, mojanathI nahi paNa mAnathI ane mukti, muMDanathI nahi paNa jJAnathIja (male che) thAya che. 13 daza dharmaM na jAnanti jIvAH karmAnusArataH tasmAdeteSu sarveSu na prasajjeta pNdditH|| (mattaH pramatta unmataH zrAMtaH krodhI bubhukssitH| tvaramANazca lubdhazca bhItaH kAmI ca te daza)14 bhAvArtha-matta, madonmatta, unmatta, zrAMta, krodhI, kSudhAtura, utAvalo (capaLa ) lubdha, bhIta (bIkaNa ) ane kAmI e daza prakAranA jIvo karma bahulatAne
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 180) lIdhe dharmane jANI zakatA nathI. mATe sujJa janoe e badhAone samajAvavAnoM vadhAre parizrama na veThavo. 14 dAtA na dApayati dApayitA na datte yo dAnadApanaparo madhuraM na vakti / dAnaM ca dApanamayo madhurA ca vANI trINyapyamUni khalu satpuruSe vasaMti 15 bhAvArtha-je dAtA hovA chatAM dAna apAve nahi, je apAvanAra hovA chatAM Ape nahi ane dAna devA devarAvavAmAM je tatpara chatAM madhura bolato nathI. dAna ApavU, apAvaq ane madhura vANI bolavI-e traNe guNo to mAtra satpuruSamAMja vidyamAna hoya che. 15 durjanaH pariharttavyo vidyayAlaMkRto'pi san / maNinA bhUSitaH sarpaH kimasau na bhyNkrH||16|| bhAvArtha-vidyAthI alaMkRta chatAM durjanano tyAga karavo ucita che. maNithI vibhUSita sarpa zuM bhayaMkara na hoya ? 16 dAnaM supAtre vizadaM ca zIlaM tapo vicitraM
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 181 ) zubhabhAvanA ca / bhavArNavottAraNasattaraMDaM dharmaM caturdhA munayo vadaMti // 17 // bhAvArtha -- supAtradAna, nirmaLa zIla, vividha tapa, zubha bhAvanA-saMsAra - sAgarano pAra pAmavA zreSTha nAvasamAna evA dharmane munijano cAra prakAre kahe che. 17 devaM zreNikavatprapUjaya guruM vaMdasva goviMdavadra dAnaM zIlatapaH prasaMga subhagAM cAbhyasya sadbhAvanAm zreyAMsazca sudarzanazca bhagavAnAdyaH sa cakrI yathA dharme karmaNi kAmadevavadaho cetazciraM sthApaya // 18 bhAvArtha - he bhavyAtman ! zreNikarAjAnI jema devanI pUjA kara, goviMdanI jema gurune vaMdana kara, zreyAMsakumAranI jema dAna, sudarzananI jema zIla, mahAvIra prabhunI jema tapa ane bharatacakrInI jema sadbhAvanAno abhyAsa kara tathA dharmakarmamAM kAmadevanI jema manane cirakALa sudhI sthApana karI de. 18 dIpo haMti tamaHstomaM, raso rogamahAbharam / sudhAbiMdurviSAvegaM dharmaH pApabharaM tathA // 19 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 182 ) bhAvArtha -- jema dIpaka, aMdhakAranA samUhane dUra kare che, rasa, roganA samUhane, amRtabiMdu, viSanA Avegane haNe che, tema dharma pApasamUhano nAza kareM che. 19 duHkhaM varaM caiva varaM ca bhaikSyaM varaM ca maukhyaM hi varaM rujo'pi / mutyuH pravAso'pi varaM narANAM paraM sadAcAravilaMghanaM no // 20 // bhAvArtha - duHkha veThavuM sAruM, bhikSAnnathI udarapoSaNa karavuM sAraM, mUrkhAi ane roga paNa sArA, mRtyu ane pravAsa ( muzApharapaNuM ) paNa sArA, paraMtu puruSoe sadAcAranaM ullaMghana karavuM - te sAruM nahi. 20 dinamekaM zazI pUrNaH kSINastu bahuvAsarAn / sukhAda duHkhaM surANAma-pyadhikaM kA kathA nRNAm 21 bhAvArtha - caMdra, eka divasa pUrNa hoya che ane bahu divasa kSINa rahe che, tema sukhathakI duHkha devatAone paNa adhika hoya che to mANasonI zI vAta ? 21 dadhatyArttaM sukhIkarttuM saMtaH saMtApamAtmanA / suduHsahaM sahate hi taravastapanAtapam // 22 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 183 ) bhAvArtha-saMta jano Arttajanone sukha pamADavA pote saMtApane sahana kare che. juo, vRkSo atyaMta duHsaha sUryanA tApane sahana kare che ane bIjAone chAyA kare che. 22 durjanaH kAlakUTaM ca jJAtametau shodrau| agrajanmAnucanmA ca na vidmaH kataro'nayoH 23 mAvArtha-ema lAge che ke durjana ane kAlakUTa-e bane sagAbhAI hovA joie; paNa temAM moTo bhAI ane nAno bhAI kayo te ame jANatA nathI. __ durjanadUSitamanasAM puMsAM sujane'pi nAsti vishvaasH| bAlaH payasA dagdho dadhyapi sa phUtkRtya bhakSayati // 24 // bhAvArtha-durjanothI dUSita thayelA manavALA puruSone sujanamAM paNa vizvAsa raheto nathI. dUdhathI dAjhela bALaka chAzane paNa phUMkIne pIe che. 24 duHkhe duHkhAdhikAnpazyet sukhe pazyetsukhAdhikAn AtmAnaM zokaharSAbhyAM zatrubhyAmiva nArpayet 25 bhAvArtha-AtmAe duHkhamAM adhika duHkhIne jovA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 184 ) ane sukhamAM adhika sukhIne jovA-e rIte zatrurUpa harSa ane zokane potAno AtmA arpaNa na karavo.25 dadAti pratigRhNati guhyamAkhyAti pRcchti| bhuMkte bhojayate caivaM paddhiM prItilakSaNam // 26 // __ bhAvArtha-Ape ane grahaNa kare, gupta vAta kahe, pUche, jame ane jamADe-e cha prItinA lakSaNo che. 26 dAnAni zIlAni tapAMsi pUjA sattIrthayAtrA pravarA dayA ca / suzrAvakatvaM vratapAlanaM ca samyaktvapUrvANi mahAphalAni // 27 // bhAvArtha-dAna, zIla, tapa, pUjA, sutIrthayAtrA, pravara dayA, suzrAvakapaNuM ane vratapAlana-e jo samyaktvapUrvaka AcayA~ hoya-to mahAphaLa dAyaka thAya che.27 dAnaM bhogo nAza-stisro gatayo bhavaMti vittsy| yo na dadAti na bhukte tasya tRtIyA gatirbhavati 28 bhAvArtha-dAna, bhoga ane nAza-dhananI A traNaja gati kahela che. je dAna ApatuM nathI ane je bhogamAM bhogavato nathI, tenI lakSmInI trIjI gati thAya che.28
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 185 ) dAtA sadaivAkSayavaibhavaH syAddhanIpakastAdRza eva niHsvaH / nadyo bhRtA apyacireNa riktAH kUpaH payobhistu tathaiva pUrNaH // 29 // bhAvArtha - dAtA hamezAM akSaya vaibhavavALo : thAya che ane dhanane saMgharI rAkhanAra nirdhana banI jAya che. juo, jaLathI bharela nadIo thoDA vakhatamAM khAlI thaI jAya che ane kuvo pANIthI pUrNaja rahe che. 29 dAnena bhUtAni vazIbhavaMti dAnena vairANyapi yAMti nAzam / paro'pi baMdhutvamupaiti dAnA-ttataH pRthivyAM pravaraM hi dAnam // 30 // bhAvArtha - dAnathI prANIo vaza thAya che, dAnathI vaira zAMta thAya che ane dAnathI zatru paNa baMdhubhAvane pAme che, mATe jagatamAM dAna- e sarvottama guNa che. 30 divA pazyati nolUkaH kAko naktaM na pazyati / apUrvaH ko'pi kAmAMdho divA naktaM na pazyati 31 bhAvArtha - ghUDapakSI divase joI zakato nathI ane rAtre kAga joI zakato nathI. paNa kAmAMdha puruSa to
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 186 ) e banethI koI apUrvaja che ke je divase ke rAte joI zakatoja nathI, sarvadA aMdha che. 31 dehIti vacanaM zrutvA dehasthAH paMca devtaaH| nazyati tatkSaNAdeva shriihriidhiidhRtikiirtyH||32|| bhAvArtha-' Apo' evaM vacana sAMbhaLatAM dehamA rahela lakSmI, lajjA,buddhi,dhRti ane kIrti e pAMca devatAo tarataja bhAgI jAya chai. 32 duritavanadhanAlI zokakAsArapAlI bhavakamalamarAlI pApatoyapraNAlI / vikaTakapaTapeTI mohabhUpAlaceTI viSayaviSabhujaMgI duHkhasArA kRshaaNgii||33|| bhAvArtha-pApa-vanane siMcavAmAM meghamALArUpa, zokarUpa sarovaranI pALarUpa, saMsArarUpa kamaLanI rAjahaMsIrUpa, pAparUpa pANInI nIkarUpa, vikaTa kapaTanI peTIrUpa, moharAjAnI dUtIrUpa ane viSaya-viSanI nAgaNarUpa evI strI kharekhara mAtra duHkharUpaja che. 33 darzanAddharate cittaM sparzanAirate balam / saMgamAirate vIrya nArI pratyakSarAkSasI // 34 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 187 ) mAvArtha - darzanathI je manane hare che, sparzathI baLane hare che, ane saMgamathI vIryane hare che, mATe aho ! strI sAkSAt rAkSasI samAnaja che. dArAH parabhavakArA baMdhujano baMdhanaM viSaM viSayAH / ko'yaM janasya moho ye ripavasteSu suhRdAzA35 bhAvArtha- strIo parabhavanA kArAgRharUpa che, baMdhujano baMdhanarUpa che ane viSayo viSarUpa che. aho ! tathApi lokone A moha kevo che ke jeo zatruoma paNa mitranI AzA rAkhI beThA che. 35 dAnazIlaM tapaH saMpadbhAvanA bhajate phalam / svAdaH prAdurbhavedbhojye kiM nAma lavaNaM vinA 36 bhAvArtha - dAna, zIla ane tapa-e bhAvanAthI saphaLa thAya che. zuM lavaNa vinA bhojanamAM svAda AvI zake ? 36 dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA pAparddhi cauryaM paradArasevA / etAni sapta vyasanAni loke ghorAtighoraM narakaM nayaMti // 37 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 188 ) bhAvArtha- dyUta, mAMsa, madirA, vezyA, zikAra, corI ane parastrI gamana-e sAta vyasanonuM sevana karavAthI prANIone atyaMta bhayaMkara narakamAM ghasaDAvuM paDe che. 37 dadatu dadatu gAlIgalimaMto bhavaMto vayamiha tadabhAvAdgAlidAne tvazaktAH / jagati viditametaddIyate vidyamAnaM na hi kharaviSANaM ko'pi kasmai vidatte // 38 // bhAvArtha- sajjana puruSo kahe che ke he durjano ! tame gALIovAlA ho- tethI bhale amane gALIo Apo. paNa dilagIra chIe ke amArI pAse te gALIo na hovAthI ame tamane te ApI zakatA nathI. vaLI jagatamAM evo prasiddha nyAya che ke vidyamAna vastuja ApI zakAya. kAraNa ke kharaMga koi koine ApI zakatuM nathI. 38 dehineha bhavArA virAmabhramakAriNA / duHprApo'nalpasaMkalpa-kalpadrurmAnavo bhavaH // 39 // bhAvArtha - A saMsArarUpa bagIcAmAM sukhanI bhrAMti - mAM bhamanAra prANIne, samasta saMkalpone pUravAmAM kalpavRkSa samAna mAnavabhava ati durlabha che. 39
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 189 ) dRDhagADhanavabahma-guptibhittyaMtarAsthitam / nArIkaTAkSanArAcai-ravidhyata na tnmnH||40|| bhAvArtha-dRDha ane gADha nava brahmaguptirUpa bhItanI aMdara rahela tenA manane strIkaTAkSarUpa bANo vIMdhI zakyA nahi. 40 dAkSA mlAnamukhI jAtA zarkarA cAzmatAM gtaa| subhASitarasasyAye sudhA bhItA divaM gatA // 4 // bhAvArtha--subhASita rasanI AgaLa drAkSAnuM mukha mlAna ( jhAM ) thaI gayuM, sAkara kAMkarA jevI thaI gaI ane sudhA bhaya pAmIne svargamA bhAgI gaI. 41 daMtidaMtasamAnaM hi niHsRtaM mahatAM vcH| kUrmagrIveva nIcAnAM punarAyAti yAti ca // 42 // __ bhAvArtha-mahApuruSonuM vacana, hAthIonA daMtasamAna hoya che. ane nIca janonuM vacana kAcabAnI grIvA (Doka) jevUhoya che-je vAraMvAra pharyA kare che. 42 dRSTvApi dRzyate dRzyaM zrutvApi zrUyate punH| satyaM na sAdhuvRttasya dRzyate punaruktatA // 43 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 190 ) bhAvArtha - ekane eka dRzya joine pharI vAra paNa jovAmAM Ave che ane sAMbhaLela pharIvAra sAMbhaLavAmAM paNa Ave che, paraMtu kharekhara ! sAdhujananuM satya vacana ekajarUpe rahe che. 43 dAnAya lakSmIH sukRtAya vidyA ciMtA para - vinizcayAya | paropakArAya vacAMsi yasya vaidyastrilokItilakaH sa ekaH // 44 // bhAvArtha - je potAnI lakSmIne dAnamAM vApare che, vidyAne sukRtamAM vApare che, parama brahmano nizcaya karavAmAM je potAnA manane roke che ane potAnAM vacano je paropakArane mATe vApare che-traNe lokamAM tilaka samAna evo te ekaja puruSa sarvane vaMdanIya che. 44 dRzyate bhuvi bhUriniMbataravaH kutrApi te caMdanAH pASANaiH paripUritA vasumatI vajromaNirdurlabhaH / zrUyaMte karaTAravAzca satataM caitre kuhUkUjitaM tanmanye khalasaMkulaM jagadidaM dvitrAH kSitau sjjnH| bhAvArtha - jagatamAM nIMbaDAnA vRkSo ghaNA jovAmAM Ave che, paraMtu caMdanavRkSo kyAMkaja haze samasta pRthvI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 191) pASANothI paripUrNa lAge che, paNa vajramaNi to durlabha hoya che.cAre bAju kAkazabdo sAMbhaLavAmAM Ave che, paNa koyalanA madhura zabdo to caitra mahinAmAMja saMbhaLAya che-tethI ema lAge che ke A jagata khalajanothIja vyApta che-temA mAtra betraNaja satpuruSa haze. 45 durjanasya viziSTatvaM paropadravakAraNam / vyAghasyopavAsena pAraNaM pazumAraNam // 46 // bhAvArtha-durjana puruSay viziSTapaNuM parane upadravanA kAraNarUpa thAya che. kAraNa ke vAgha kadAca upavAsa kare-to te pAraNu pazuone mArIneja kare che. 46 durjanaH sujano na syA-dupAyAnAM zatairapi / apAnaM mRtsahasreNa dhautaM cAsyaM kathaM bhvet||4|| bhAvArtha-seMkaDo upAyo karo, tathApi durjana-te kadApi sajjana thavAno nathI. kAraNa ke seMkaDo valake hajAro mATIthI dhovAmAM Ave, tathApi apAna (gudAsthAna ) kadApi mukha thaI zakeja nahi. 47 durjanena samaM sakhyaM prItiM cApi na kArayet / uSNo dahati cAMgAraHzItaH kRSNAyate karaH48
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 192) bhAvArtha-durjana puruSanI sAthe mitrAI ke prIti kadApi karavIja nahi. juo, agni ( aMgAra) garama hoya to hAthane bALe che ane zItala hoya-to hastane. kAlo kare che. 48 durjanaH priyavAdI ca naitadvizvAsakAraNam / madhu tiSThati jihvAye hRdi hAlAhalaM viSam // 49 // bhAvArtha-durjana ane priyavAdI e bane vizvAsa karavA lAyaka nathI kAraNa ke temanI jIbhapara to madha rahe che. paraMtu temanA hRdayamAM to hAlAhala viSa vyApI rahelaM hoya che. 49 dAnaM na dattaM na tapazca taptaM nArAdhitau shNkrvaasudevau||amau raNe vA na hutazca kaayH|shriir kiM prArthayase sukhAni // 50 // . bhAvArtha-dAna na dIdhuM, tapa na tapyu, zaMkara ke vi. SNunI ArAdhanA na karI ane agni ke raNasaMgrAmamAM kAyAnI Ahuti na ApI-to he zarIra ! tuM sukhonI prArthanA zA mATe kare che. 50
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 193 ) dAyAdAH spRhayaMti taskaragaNA muSNAMta bhUmIbhujo dUreNacchalamAkalayya hutabhugbhasmIkaroti kSaNAt / aMbhaH plAvayate kSitau vinihitaM yakSA harati dhruvaM durvRttAstanayA nayaMti nidhanaM dhigdhidhanaM tadbahu // 51 // bhAvArtha - bhAgIdAro jeno bhAga mAgavAne tatpara thAya che, taskaro tathA rAjAo chaLa joine jenuM haraNa karavA Ave che, agni, jene kSaNavAramAM bhasmIbhUta kare che, jaLa jene tarata pravAhamAM ghasaDI jAya che pRthvImAM jo dATela hoya, to yakSo jenuM haraNa karI jAya che ane durAcArI putro jo jAge, to jene sadaMtara nAza pamADe che - evA bahu dhanane paNa vAraMvAraM dhikkAra thAo. 51 dvAvimAvabhAsa kSepyau gADhaM badhvA gale zilAm / dhaninaM cApradAtAraM daridraM cAtapasvinam // 52 // bhAvArtha - daridra chatAM tapa nahi karanAra ane dhana 13
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 194) vAn chatAM kRpaNa hoya-e banene gaLAmAM gADha zilA bAMdhIne pANImAM nAkhI devA joIe. 52 dagdhaM khAMDavamarjunena hi vRthA kalpadrumairbhUSitaM dagdhA vAyusutena rAvaNapurI laMkA punaH svrnnbhuuH| dagdhaH paMcazaraH pinAkapatinA tenApyayuktaM kRtaM dAridyaM janatApakArakamidaM kenApi dagdhaMna hi 53 bhAvArtha-arjune, kalpavRkSothI vibhUSita evA khAMDavavanane vRthA bALI nAkhyuM, hanumAne suvarNanI laMkAne paNa vyartha bALI nAkhI, ane zaMkare kAmadevane bALI nAkhyo-te paNa ayuktaja kayeM, paraMtu evo koI na jAgyo, ke lokone saMtApa karanAra evA dAridyane jeNe bhasmIbhUta karI nAkhyuM hoya. 53 dAridyAda hriyamati hrIparigataH sattvAtparibhrazyate niHsattvaH paribhUyate paribhavAnirvedamApadyate / nirviNNaH zucameti zokanihato buddhyA parityajyate nirbuddhiHkSayametyaho nidhanatA sarvApadAmAspadam // 54 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 195) bhAvArtha-dAridyathI manuSya lajjAne pAme che, lajjAne lIdhe te sattvathI bhraSTa thAya che, sattvahIna thatAM te parAbhavane pAme che, parAbhavathI te khinna thAya cha, khinna thatAM te zokAkula thAya cha, zokathI te buddhihIna bane che ane nirbuddhi kSaya pAme che. aho! nirdhanatA-e sarva ApattinA sthAnarUpaja che. 54 dAnopabhogavaMdhyAyA suhRdbhiryA na bhujyate / puMsAM yadi hisA lakSmI-ralakSmI katamA bhavet ___ bhAvArtha-je lakSmI, dAna ane upabhogathI vaMdhya ( rahita ) che athavA je mitronA upabhogamA AvatI nathI-tevI lakSmIthI jo puruSo dhanavAn gaNAtA hoyato pachI alakSmI (nirdhanatA ) kevI hoya ? 55 dAnena zlAdhyatAM yAMti pazupASANapAdapAH / dAnameva guNaH zlAghyaH kimanyairguNakoTibhiH 56 bhAvArtha-dAnathI to pazu, pASANa ane vRkSo paNa prazaMsApAtra bane che. mATe eka dAnaguNaja sarvottama gaNAya che. anya koTi guNothI paNa zuM ? 56
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 196 ) dAtavyaM bhoktavyaM sati vibhave saMcayona kartavyaH pazyeha madhukarINAM saMcitamarthaM haraMtyanye // 5 // bhAvArtha-jo dhana hoya-to bhogava, ane dAna ApavU, paraMtu teno saMcaya na karavo. juo, madhamAkhIo madhano saMcaya kare che. pachI tenuM anya jano haraNa karI jAya che. 57 deyaM bho hyadhane dhanaM sukRtibhirno saMcitaM sarvadA zrIkarNasya balezca vikramapateradyApi kIrtiH sthitaa| AzcaryaM madhu dAnabhogarahitaMnaSTaM cirAtsaMcitaM nirvedAditi pANipAdayugalaM gharSatyaho maakssikaaH||58|| bhAvArtha-sajjanoe dhananuM nirdhana janone dAna Apaq yukta che. paNa teno saMcaya karatAM to te rahetuMja nathI. juo, karNa, bali ane vikramarAjAnI kIrti dAnathI atyArasudhI paNa vidyamAna che. AzcaryanI vAta che ke dAna ke bhogamA upabhoga na letAM cirakALathI saMcita karela madhu naSTa thayu, A kAraNathIja jANe kheda pAmIne makSikAo potAnA hAtha paga ghasatI hoya-tema mAluma paDe che. 58
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 197 ) dvAraM dvAraM raTaMtIha bhikSukAH pAtrapANayaH / darza yaMtyeva lokAnA-madAtuH phalamIdRzam // 59 // bhAvArtha-juo, bhikSuko hAthamAM pAtra laine dvAra dvAra prati bhaTake che ane lokone ema jaNAve cha ke-A amane dAna na devAnuM phala prApta thayuM che. mATe tame na Apazo, to amArA jevA thazo. dehAti vaktukAmasya yaduHkhamupajAyate / dAtA cettadvijAnIyA-ddadyAtsvapizitAnyapi 60 bhAvArtha-' Apo' ema bolavA jatAM bolanArane je duHkha thAya che, te jo barAbara jANavAmAM Ave, to dAtA potAnuM mAMsa paNa ApI devAne taiyAra thai jAya. 60 dinayAminyau sAyaMprAtaH ziziravasaMtau punarAyAtaH / kAlaH krIDati gacchatyAyu-stadapi na muMcatyAzAvAyuH // 61 // bhAvArtha-divasa, rAta, sAyaMkAla, prabhAta ziyAlo
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 198) ane vasaMtaRtu, gamanAgamana karatAM kALa krIDA karyA kare che, tathApi AzArUpa vAyu mUkato nathI. 61 daMtairucalitaM dhiyA taralitaM pANyaMdhiNA kaMpitaM harabhyAM kumalitaM balena galitaM rUpazriyA proSitam / prAptAyAM yamabhUpateriha mahApATyAM dharAyAmiyaM tRSNA kevalamekikaiva subhaTI dhIrA puro nRtyati // 2 // bhAvArtha-aho ! dAMto zithila thai gayA, buddhi capaLa thavA AvI, hAtha-paga kaMpavA lAgyA, netro saMkucita thavA lAgyA, baLa galita thavA Avyu, rUpa-lakSmI dUra cAlI gai, e pramANe yamarAjAnI A pRthvIpara mahAdhATI (dhADa) prApta thatAM zarIramAM uparanA cinho jaNAvA lAgyA, paraMtu kevaLa eka subhaTI evI tRSNAja dhIra thaine AgaLa AvI nRtya karI rahI che. 62 dvAvimau puruSau loke sukhinau na kadAcana / yazcAdhana kAmayate yazca kupyatyanIzvaraH // 6 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 199 ) mAvArtha -- jagatamAM A be puruSa kadApi sukhI thai zakatA nathI ke je dhana-hIna chatAM aneka prakAranI icchAo kare ane je aizvarya puNyahIna - rahita chatAM kopAyamAna thAya che. 63 dvAvimau puruSau loke svargasyopari tiSThataH / prabhuzca kSamayA yukto daridrazca pradAnavAn // 64 // bhAvArtha - jagatamAM A be puruSo svarganI paNa upara rahe tevA hoya che ke je pote sattAvAn chatAM kSamAdhArI hoya ane je pote nirdhana chatAM dAna ApanAra hoya che. 64 dAriyAnmaraNAdvA maraNaM saMrocate na dAridyam / alpaklezaM maraNaM dAridryamanaMtakaM duHkham // 65 // mAvArtha - he mitra ! dAridrya ane maraNa banemAMthI mane maraNa vadhAre pasaMda che, paNa dAridrya nathI. kAraNa ke maraNathI alpa duHkha thAya che ane dAridrya niraMtara anaMta duHkhane upajAvanAra che. 65 dIpanirvANagaMdhaM ca suhRdvAkyamaruMdhatIm / na jighaMti na zRNvaMti na pazyaMti gatAyuSaH // 66 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 200 ) " bhAvArtha - je puruSa dIpanirvANanA gaMdhane suMdhI zakato nathI, je mitranA vacanane sAMbhaLato nathI ane je aruMdhatI (nakSatra) ne joi zakato nathI - tenuM AyuSya alpa che - ema samajavuM. 66 dhanadhAnyaprayogeSu vidyA saMgrahaNeSu ca / AhAre ca vihAre ca tyaktalajjaH sadA bhavet // 1 // bhAvArtha - dhana, dhAnyanA prayogamAM, vidyA grahaNa karavAmAM temaja AhAra-vihAramAM sadA lajjArahita rahevuM. 1 dhikpradAnamasatkAraM pauruSaM dhikkalaMkitaMm / jIvitaM mAnahInaM dhik dhikkanyAM bahubhASiNIma2 bhAvArtha -- satkArarahita dAnane dhikkAra che, kalaMkita puruSArthane dhikkAra, mAnahIna jIvanane dhikkAra ane bahu bolI kanyAne dhikkAra thAo. 2 dhanaM sanidhanaM prAMte vanitA janitArtayaH / bhogA rogAspadaM kUTa-koTIkaTu kuTuMbakam // 3 // bhAvArtha - dhana prAMte naSTa thAya che, strIo pIDAne
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 201 ) utpanna kare che, bhogo rogonA sthAna che ane kuTuMba aneka prapaMcakoTIthI kaTu che. 3 dhanyAste munayo dhIrAH zIlasaMnAhazAlinaH / yoSAvAgvizikhA yeSAM hRdayaM vyathayaMti na // 4 // bhAvArtha - zIlarUpa bakhtarathI suzobhita evA dhIra munioja dhanya che, sadA sukhI ane ke jemanA hRdayane strInsa vacanarUpa bANo bhedI zakatA nathI. 4 dharmaH svarmaNisaMkAzo dharmaH zarmavanIghanaH / dharmo varSa dviSAM bhItau dharmaH karmahatikSamaH // 5 // 1 bhAvArtha - dharma - e ciMtAmaNi ratna samAna che, dharmae sukharUpa vanane megha samAna che, dharma - e ripusaMkaTamAM bakhtara samAna che ane badhA azubha karmoMne cakacUra karavAne te samartha che. 5 dhanaM kApi yazaH kApi puNyaM kApi yathAkramam | nIcamadhyottamaiH prArthya - mupakArataroH phalam 6 bhAvArtha-nIca jano upakArarUpa vRkSanA phaLarUpa dhanane mAge che, madhyama jano kaMi yazane ane uttama jano puNyaneja mAge che. eTale icche che. 6
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 202) dhAnyAya bhUhalaiH kRSTA ratnebhyo mthito'budhiH| parArthaniratAH saMtaHsvaM duHkhaM gaNayaMti n||7|| bhAvArtha-dhAnyanI khAtara pRthvIne haLothI kheDa. vAmAM Ave che ane ratnonI khAtara samudranuM mathana karavAmAM Avyu. parakArya sAdhavAmAM tatpara evA satpuruSo potAnA duHkhane gaNakAratA nathI. 7 dhruvaM dhvjgjshrotr-viicividyuddhnauksH| cApalya-vidyAcAryasya vineyA vnitaahRdH||8|| __ bhAvArtha-dhvaja, hastIkarNa, taraMga, vIjaLI, ane vAnara-e strIhRdayanA cApalyarUpa vidyAcAryanA ziSyo che.8 dhairyaM yasya pitA kSamA ca jananI zAMtizciraM gehinI satyaM sUnurayaM dayA ca bhaginI bhrAtA mnHsNymH| zayyA bhUmitalaM dizo'pi vasanaM jJAnAmRtaM bhojana-mete yasya kuTuMbino vada sakhe kasmAdbhayaM yoginaH // 9 // bhAvArtha-jene dhairyarUpa pitA che, kSamArUpa mAtA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 203 ) cha. zAMtirUpa strI che, satyarUpa putra che, dayArUpa bhaginI che. manonigraharUpa bhrAtA che. bhUmitalarUpa zayyA che, dizAorUpa vastra che ane jene jJAnAmRtarUpa bhojana che. he mitra ! je yogirAjane AvA kuTuMbIo che tene konAthI bhaya saMbhave ? arthAt te sadA nirbhayaja hoya che. 9 dhyAnazastraM bakAnAM ca vezyAnAM mohazastrakam / sAdhutvazastraM dhUrtAnAM paramANArthahArakam // 10 // bhAvArtha--bagalAogeM dhyAnarUpa zastra, vezyAogeM moharUpa zastra ane dhUrta janonuM sAdhutvarUpa zastra-e paranA prANa ane arthane haranAra hoya che. 10 dhanairniSkulInAH kulInA bhavaMti dhanarApadaM mAnavA nistaraMti / dhanebhyaH paro bAMdhavo nAsti loke dhanAnyarjayadhvaM dhanAnyarjayadhvam // 11 // bhAvArtha--akulIna jano paNa dhanathI kulIna bane che, dhanathI mANaso Apattine olaMgI jAya che, jagatamAM dhana karatAM bIjaM koi parama baMdhu nathI, mATe dhananeja meLavavAmAM macyA raho. 11
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 204 ) dhanado dhanamicchUnAM kAmadaH kAmamicchatAm / dharma evApavargasya pAraMparyeNa sAdhakaH ||12|| bhAvArtha - dhanane icchanArA janone dhana ApanAra ane kAma-sukha icchanArAone kAma ApanAra evo dharma paraMparAthI mokSane sAdhI Ape che. 12 dharmo jagataH sAraH sarvasukhAnAM pradhAnahetutvAt / tasyotpattirmanujA - tsAraM tenaiva mAnuvyam // 13 // bhAvArtha - sarva sukhono pradhAna hetu hovAthI dharmaeja jagatamAM sAra vastu che. tenI utpatti manuSyathI thatI hovAthI manuSyapaNAne sArarUpa kahela che. 13 dharmArthakAmamokSANAM yasyaiko'pi na vidyate / ajAgalastanasyeva tasya janma nirarthakam ||14|| bhAvArtha - dharma, artha, kAma ane mokSa- e cAramAMnuM eka paNa jenI pAse nathI. to bakarInA gaLAmAM rahela stananI jema teno janma nirarthaka che. 14 dharmazokabhayAhAra - nidrAkAmakalikudhaH /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 205 ) yAvanmAtrA vidhIyate tAvanmAtrA bhavatyamI // 15 // bhAvArtha - dharma, zoka, bhaya, AhAra, nidrA, kAma, kalaha ane krodha - emane jeTalA vadhAravA hoya, teTalA vadhI zake che ane ghaTADyA ghaTI zake che. 15 dharmasya phalamicchaMti dharmaM necchati mAnavAH / phalaM pApasya necchaMti pApaM kurvaMti sAdarAH // 16 // bhAvArtha - manuSyo, dharmanA phaLane icche che, paNa dharmane icchatA nathI. vaLI teo pApanA phaLane icchatA nathI, paNa pApa to utsAhathI karyA kare che. 16 dharmajJo dharmakarttA ca sadA dharmapravartakaH / sattvebhyo dharmazAstrArtha - dezako gururucyate // 17 // bhAvArtha - dharmane jANanAra, dharmane AcaranAra sadA dharmano pravartaka, tathA prANIone dharma tathA zAstrArtha samajAvanArane guru kahela che. 17 dharmo yaza nayo dAkSyaM manohAri subhASitam / ityAdiguNaratnAnAM saMgrahI nAvasIdati // 18 // bhAvArtha - dharma, yaza, nyAya, dakSatA, ane manohara
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 206 ) subhASita-ityAdi guNono saMgraha karanAra kadApi sIdAto-duHkhI thato nathI. 18 dhaneSu jIvitavyeSu strISu cAhArakarmasu / atRptA prANinaH sarve yAtAyAsyaMti yAMti ca 19 bhAvArtha-dhana, jIvitavya, strIsevana ane AhArAdi karmamAM sarva prANIo atRpta rahyA thakAja gayA, jAya che ane jaze. koI tRpta thatuMja nathI. 19 dhanyayAtiprasAde'pi nAvagaNyaH patiH striyaa| dhAnyaM pAdena mRgAti nAtidhAto'pi yadbudhaH20 bhAvArtha-potAnA patino atyaMta prasAda chatAM paNa bhAgyavatI strIe patinI kadApi avagaNanA na karavI. ati dharAyA chatAM sujJa jana potAnA pagavatI dhAnyane maIto nathI. 20 dharmo jinodito'sAre saMsAre'tra mliimse| ivAvakarake ratnaM subhAgyaireva labhyate // 21 // bhAvArtha-A asAra ane malIna aneka duHkhonI khANarUpa saMsAramA jinakathita dharmaja ukaraDAmAM ratnanI jema te subhAgyeja prApta thaI zake che. 21
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 207 ) dhanyAH zucIni surabhINi guNoMbhitAni vAgvIrudhaH svavadanopavanodgatAyAH / uccitya sUktikusumAni satAM viviktavarNAni karNapulineSvavataMsati // 22 // bhAvArtha - teja puruSo dhanya che ke jeo potAnA mukharUpa bagIcAmAM utpanna thayela evI vANIrUpa latAnA pavitra, surabhiyukta, vividha varNovALA tathA guNothI saMyukta evA suvacanarUpa puSpone ekatra karIne sajjanonA karNarUpa pALapara AropaNa kare che. 22 dhanino'pi nirunmAdA yuvAno'pi na cNclaaH|| prabhavo'pyapramattAste mahAmahimazAlinaH // 23 // bhAvArtha- pote dhanavaMta chatAM je abhimAnI na hoya, yuvAna chatAM je caMcala na hoya ane sattAdhArI chatAM je apramatta hoya - evA puruSoja A jagatamAM mahAmahimAzALI hoya che. 23 dhavalayati samagraM caMdramA jIvalokaM kimiti nijakalaMkaM nAtmasaMsthaM pramArSTi /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 208) bhavati viditametatyAyazaH sajanAnAM __ parahitaniratAnAmAdaro nAtmakArye // 24 // bhAvArtha-juo, caMdramA potAnAmAM rahela kalaMkane sApha na karatAM samasta jIvalokane dhavalita (zveta) banAve che. mATe parahitamAM tatpara evA sajjanone prAyaH potAnA kAryamA Adara hoto nathI-e vAta suviditaja che. 24 dharme tatparatA mukhe madhuratA dAne samutsAhitA mitre'vaMcakatA gurau vinayitA citte'tigaMbhIratA AcAre zucitA guNe rasikatA zAstreDa tivijJAnitA rUpe suMdaratA harau bhajanitA satsve va saMdRzyate // 25 // bhAvArtha-dharmamAM tatparatA rAkhavI, mukhamAM madhuratA dAnamA utsAhitA, mitra tarapha avaMcakatA (niSkapaTabhAva) gurutarapha vinaya, aMtaHkaraNamAM atigaMbhIratA, AcAramA pavitratA, guNamAM rasikatA, zAstramA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 209 ) asvaMta vijJAnitA, rUpamAM suMdaratA ane prabhu tarapha mAktibhAva e guNo to satpuruSomAMja jovAmAM Ave che. 25 dhanena kiM yo na dadAti yAcake balena kiM yazca ripuM na bAdhate / zrutena kiM yo na ca dharmamAcaret kimAtmanA yo na jiteMdiyo bhavet 26 __ bhAvArtha-jo yAcakane ApavAmAM na Ave to tevA dhanathI zRM? jo zatrune nirmUla karavAmAM na Ave to tevA bahathI paNa zuM? jo dharma AcaravAmAM na Ave to tevA zrutajJAnathI zuM ? ane jo iMdriyonI jaya karavAmAM na Ave to tevA AtmAthI paNa zuM ? 26 dhanAni bhUmau pazavazca goSThe bhAryA gRhadvAri janaH zmazAne / dehazcitAyAM paralokamArge karmAnugo gacchati jIva ekaH // 27 // bhAvArtha-dhana jamInamAM paDyuM raheze, pazuo vADAmA raheze, strI gharanA bAraNA pAse ubhI rahI jaze, svajano smazAna sudhI Avaze ane A deha 14 .
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 210 ) citAparyaMta AvIne bhasma thai jaze ane jIva ekalo potAnA karmone anusarIne paralokanA mArge prayANa karaze phakta punyane pApaja sAthe cAlaze. 27 dhanamapi paradattaM duHkhamaucityabhAjAM bhavati hRdi tadevAnaMdakArItareSAm / malayajarasabiMdurbAdhate netratarjanayati ca sa evAhlAdamanyatra gAtre 28 bhAvArtha - bIjAe Apela dhanathI paNa kulIna janone aMtaramAM duHkha thAya che, ane sAdhAraNa janone teja dhanathI AnaMda thAya che. caMdana rasano biMdu jo netramAM nAkhIe to te pIDA kare che ane teja biMdu jo anya avayavomAM lagADela hoya to te AnaMdakArI thAya che. 28 dhanino'pyadAnabhogA gaNyaMte dhuri mahAda ridrANAm / haMti na yataH pipAsAmataH samu do'pi marureva // 29 // bhAvArtha- pote dhanavaMta chatAM jo te dAna ApatA na hoya ane bhoga paNa bhogavatA na hoya-to te mahA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 211 ) daridromAM mukhya ziromANi che. , kAraNa ke jo pipAsAne nivAraNa na kare to samudrapaNa maru ( mAravADa ) samAnaja che. 29 dhanAni jIvitaM caiva parArthe prAjJa utsRjet / tanimitto varaM tyAgo vinAze niyate sati 30 bhAvArtha-sujJa puruSe potAnA dhana ane jIvitane paropakAra nimitte vAparavA-e vadhAre ucita che. kAraNa ke jo teno sadupayoga karavAmAM na Ave to teno vinAza to avazya thavAnoja che. 30 dharma prasaMgAdapi nAcaraMti pApaM prayatnena samAcaraMti / Azcaryametaddhi manuSyaloke'mRtaM parityajya viSaM pibaMti // 31 // . bhAvArtha-aho ! juo to kharA, jagatamAM loko prasaMgopAtta paNa dharmarnu AcaraNa karatA nathI ane khAsa prayatnapUrvaka pAparnu AcaraNa kare che. eja Azcarya che ke teo amRtano tyAga karIne viSapAna karavA tatpara thAya che. 31 /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 212 ) dharmArthI yatra na syAtAM zuzrUSA vApi tadvidhA / tatra vidyA na vaktavyA zubhaM bIjamivopare ||32|| bhAvArtha - dharma, artha ane tevA prakAranI sevA paNa jyAM nathI, tyAM kSArabhUmimAM sArA bIjanI jema vidyA na prakAzavI arthAt tyAM vidyA bilakUla niSphaLa thai jAya che. 32 na nirvahatyahaMkAraH puruSaiH saha yoSitAm / savyaH karaH sabhUSo'pi malasyaivApanuttaye // 1 // bhAvArtha- puruSonI sAthe bIono ahaMkAra nabhI zakato nathI. DAbo hAtha vibhUSita hoya, chatAM paNa tenAthIja maLa dUra karavAmAM Ave che. 1 nirdhano'pi kurUpo'pi niHzrIko'pi vyasanyapi / sevyo deva iva preyAn rAmayA zubhakAmyayA // 2 // bhAvArtha- potAno pati nirdhana, kurUpa, zobhAhIna tathA vyasanI chatAM zubhane icchanAra kulIna strIe tenI devanI jema sevA karavI. 2 na bhogairbhUribhirbhukkai - ruparyupari tRpyati /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) saMsArI vividhAhArai-bhasmakavyAdhimAniva // 3 // bhAvArtha-uparAuparI bahu bhogo bhogavyA chatAM vividha AhArathI bhasmaka vyAdhivALAnI jema saMsArI jIca kadApi tRpta thai zakatoja nathI. 3 - niMdaMtu nItinipuNA yadi vA stuvaMtu lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam / adyaiva vA maraNamastu yumAMtare vA yAyyAtpathaH pravicalaMti padaM na dhiiraaH||4|| bhAvArtha-nItimAM nipuNa puruSo bhale niMdA ke stuti kare, lakSmI potAnI icchA pramANe Ave ke cAlI jAya, ane maraNa kadAca bhale Aja Ave yAtI bIjA yugamA Ave chatAM dhIra jano nyAyamArgathI eka paMgaluM paNa calAyamAna thatA nathI. 4 nIcAzrayo na karttavyaH kartavyo mhdaashryH| ajAsiMhaprasAdena ArUDhA gajamastake // 5 // bhAvArtha-mIcano Azraya na karavo, paNa moTAmo
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ (214) Azraya karavo. siMhanA prasAdathI bakarI hAthInA mastakapara ArUDha thaI zakI. 5 nAsti meghasamaM toyaM nAsti cAtmasamaM balam / nAsti cakSuHsamaM tejo nAsti lakSmIsamaM priyamda bhAvArtha-megha samAna jaLa nahi, Apa samAna baLa nahi, cakSusamAna teja nahi ane lakSmIsamAna kaMDa priya nathI. 6 nAguNI guNinaM vetti guNI guNiSu matsarI / guNI ca guNarAgI ca viralaH saralo janaH // 7 // bhAvArtha-aguNI guNIne jANI zakato nathI ane guNI, guNIjanopara matsara rAkhe che. tethI ema lAge che ke guNIomAM tathA guNAnurAgIomAM saralajana to viralAja haze. 7 na deve devatvaM kapaTapaTavastApasajanA jano mithyAvAdI virltrvRssttirjldhrH| prasaMgo nIcAnAmavanipatayastaskarasamA / janA bhraSTA naSTA ahaha kalikAle prbhvti||8||
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (215.) mAvArtha-devamAM devatva rayuM nathI, tApaso badhA prapaMcanA pUtaLA banatA jAya che, loko mithyAvAdI . thatA jAya che, megho bahuja ocho varase che, nIca janono prasaMga vadhato jAya che, rAjAo taskara jevA banatA jAya che. aho ! kaLikALano prabhAva vadhI javAthI loko bhraSTa naSTa thaI gayA che. 8 nIcaH zlAghyapadaM prApya svAminaM haMtumicchati mUSako vyAghatAM prApya muniM haMtuM gato yathA // 9 // bhAvArtha-uMdara vyAghrapaNAne pAmatAM jema munine haNavA gayo, tema nIja jano uMca padavI pAmIne pa tAnA svAmIneja haNavA icche che. 9 naivAkRtiH phalati naiva kulaM ca zIlaM vidyApi naiva na ca yatnakRtApi sevA / bhAgyAni pUrvatapasA khalu saMcitAni kAle phalaMti puruSasya yathaiva vRkssaaH||10|| mAvArtha-AkRti, kuLa ke zIla phaLatA nathI, vidyA ke yatnathI karavAmAM Avela sevA paNa phaLatI
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 216 nathI, paraMtu avasare vRkSonI jema pUrvatapathI saMcela bhAgyaja puruSane phaLe che. 10 narapatihitakartA dveSyatAM yAti loke janapadahitakartA tyajyate pArthivena / iti mahati virodhe vartamAne'samAne nRpatijanapadAnAM durlabhaH kAryakartA // 11 // bhAvArtha-rAjAno hitakartA lokomA dveSapAtra thAya che, ane dezano hitakartA rAjAthI tajAya che. e rIte asamAna ane mahAn virodha vartamAna thatAM rAjA ane dezaceM kArya karanAra puruSa durlabha che. 11 nakaH svasthAnamAsAdya gajeMdamapi karSati / sa eva pracyutaH sthAnA-cchunApi paribhUyate // 12 ___ bhAvArtha-naka (jaLajaMtu vizeSa) potAnA sthAnamA rahetAM gajeMdrane paNa ghasaDI jAya che, paraMtu teja potAnA sthAnathI bhraSTa thatAM eka sAmAnya kutarAthI paNa parAbhava pAme che. 12
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 217 ) na hi janmani jyeSThatvaM jyeSThattvaM guNa ucyate guNAharutvamAyAti dadhi dugdhaM dhRtaM yathA // 13 // bhAvArtha-janmamAM zreSThatA nathI, paNa guNamAM zreSThatA che. dahIM, dUdha ane ghRta-e guNathIja gurutva ( moTAi) ne pAme che. 13 niHsvo vaSTi zataM zatI daza zataM lakSaM sahanAdhipo lakSezaH kSitirAjatAM kSitipatizcakezatAM vAMchati / cakrezaH surarAjatAM surapatirbrahmAsparaM vAMchati brahmA viSNupadaM hariH zivapadaM tRSNAvadhi ko gtH||14|| bhAvArtha-nirdhana puruSa sone icche che, sovALI hajArane ane hajAravALo daza hajArane, tathA daza hajAravALo lAkhane icche che, lakSAdhipati, rAjyane ane rAjA cakavartI thavAne icche che, cakravartI iMdrapadane ane iMdra, brahmAnI padavIne cAhe che, brahmA viSNunA padane ane viSNu, ziva (zaMkara ) nA padane icche che. ema tRSNAno koNa pAra pAmI zake ? 14
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 218) nAMtakasya priyaH kazcinna lakSmyAH ko'pi vllbhH| nAptojarAyAHko'pyasti yUyaM tadapi susthitAH15 bhAvArtha-yamarAjane koI priya nathI, lakSmIne koi vallabha nathI, ane jarAne koI Apta ( priya ) nathI. aho ! tathApi tame susthita thaine beThA cho. 15 nyayAdhe durlabhaM puSpaM, durlabhaM svAtijaM pyH| durlabhaM mAnuSaM janma durlabhaM devadarzanam // 16 // bhAvArtha-vaTavRkSamA puSpa durlabha che, svAti nakSatranuM jaLa, mAnuSajanma ane deva-darzana-e badhAM durlama hoya che. 16 nidA mUlamanarthAnAM nidA zriyo vighaatinii| nidA pramAdajananI nidA saMsAravarddinI // 17 // __ bhAvArtha-nidrA-e anarthonuM mUla che, nidrA-lakSmIno nAza karanArI che, nidrA-pramAdane janma Ape che ane saMsArane vadhAranArI che. 17 nityamitrasamo dehaH svajanAH prvsnnibhaaH|
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 219 ) namaskArasamo jJeyo dharmaH paramabAMdhavaH // 18 // bhAvArtha - deha - e nityamitra samAna che, svajano - te parvamitra samAna ane dharma - e namaskAra mitra samAna parama bAMdhava saMkaTomAM thI ugAranAra che. 18 nidAghe saMtaptaH pracurataratRSNAturamanAH saraH pUrNaM dRSTvA tvaritamupayAtaH karivaraH / tathA paMke mamastaTanikaTavarttanyapi yathA na nIraM no tIraM dvayamapi vinaSTaM vidhivazAt // 19 // bhAvArtha - unALAmAM saMtapta ane atyaMta tRSAtura thala koi hAthI, pUrNa sarovarane joine tarata tyAM Avyo, ane taTanI pAse rahelA kAdavamAM te evI rIte. nimagna thai gayo ke jethI daivayoge te nIra ane tIra - baMnethI bhraSTa thayo. 19 nAbhiSeko na saMskAraH siMhasya kriyate mRgaiH / vikramArjita sattvasya svayameva mRgeMdratA // 20 // bhAvArtha - siMhane mRgalAo abhiSeka ke saMskAra ka
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 220 ) ratA nathI, paraMtu parAkramathI prApta thayela sattvane lIdhe tene svayameva mRgeMdratA - siMhapaNuM che. 20 nAlikerasamAkArA dRzyaMte ke'pi sajjanAH / anye tu badarAkArA bahireva manoramAH // 21 // bhAvArtha-keTalAka sajjano nALIyera samAna jo. vAmAM Ave che. bAkInA to boranI jema mAtra bahA rathI manohara dekhAya che, aMtaramAM ghaNA duSTa hoya che. 21 namaMti phalitA vRkSA namati vibudhA janAH / zuSkakASThaM ca mUrkhAzca bhajyaMte na narmati ca // 22 // bhAvArtha - phalita vRkSo ane vibudha jano name che, paraMtu zuSkakASTa ane mUrkha jano bhagna thAya ( tapAsatAM bhAMgI par3e che ) chatAM namatA nathI. 22 nAhaM kAko mahArAja haMso'haM vimale jale | nIca saMgaprasaMgena mRtyureva na saMzayaH // 23 // bhAvArtha he mahArAja ! huM kAga nathI, paNa nirmaLa sarovaramA rahenAra haMsa hUM. nIcanA saMgathI avazya bharaNaja thAya che, evI mane have khAtrI thaI. 23
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 221) na hi me parvatA bhArA na me bhArAzca saagraaH| kRtanAzca mahAbhArA bhArA vizvAsaghAtakAH 24 bhAvArtha-pRthvI kahe che ke mane parvatono bhAra lAgato nathI, tema sAgarono paNa bhAra jaNAto nathI. paNa kRtaghna ane vizvAsaghAtaka e be prakAranA janoja mane vadhAre bhAre lAge che. 24 na vinA paravAdena hRSTo bhavati durjnH| kAkaH sarvarasAnpItvA vinA'medhyaM na tRpyati 25 bhAvArtha-durjana puruSa paraniMdA vinA AnaMdita thato nathI. juo. kAgaDo sarva rasonuM pAna karatAM paNa viSTA vinA te tRpta thato nathI. 25 nArInunno na kurute kimanAtmavazo naraH / vAtyarito dahatyatra pAvakaH pAvanaM vanam // 26 // __ bhAvArtha-strIthI prerAine, parAdhIna thayela puruSa zu zuM anartha karato nathI? kAraNa ke vaMToLIyAthI prerAyela agni pAvana vanane bhasmIbhUta karI de che. 26 nirhetukopakArI yo bhRzaM prazamavAnapi /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 222 ) luptasaptabhayabhrAMti-rapi prtibhyaanvitH||27|| bhAvArtha-je atyaMta prazamavAn , nirhetuka upakArI ane sAta bhayanI bhrAMtithI je mukta chatAM te pratibhA (buddhi ) yukta hoya che. 27 na dAnena na mAnena na kalAbhiH kulena ca / etAH kRtAMtavatrA bhavaMti svavazA vshaaH||28|| __ bhAvArtha-kRtAMta samAna krUra strIo dAna, mAna, kaLA ke kuLathI svAdhIna karI zakAtI nathI. 28 na jIvahiMsA nAsatya-bhASA na stanyamaithune / na parigrahavaiyagryaM yeSAM te munipuNgvaaH|| 29 // ___ bhAvArtha-jeo jIvahiMsA, asatya, corI, maithuna ane parigrahathI mukta che, teja mahAtmAo gaNAya che.29 na premadhAma vanitA na nitAMtapuSTA lakSmyona lakSaNalasaddhapuSastanUjAH / no vA niraMtarahRdaH suhRdaH kadAcidAlaMbanaM nipatatAM narakAMdhakUpe 30 mAvArtha-narakarUpa aMdhakUpamAM paDatAM prANIone . premapAtra vanitA AlaMbanarUpa thatI nathI, aga
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 223 ) Nita lakSmI ke sArA lakSaNavALA putro paNa AlaMbanarUpa thatA nathI. temaja eka hRdayavALA mitro paNa koivAra AlaMbanarUpa thatA nathI eka dharma vinA. 30 nibaddhaM prAgbhave karma jaMtunA yacchubhAzubham / prabhUyaMte niroDhuM ta-dvipAkaM nAkino'pi n||3|| bhAvArtha-pUrvabhavamAM jaMtue je zubhAzubha karma bAMdhela che, teno vipAka aTakAvavAne devatAo paNa samartha thai zakatA nathI. 31 nivize vAyuvivaze vahnau jazimi vA viSam niye jihvAmapi cchittvA zIlaM laMpAmi no punaH bhAvArtha-vAyuthI uchaLatA agnimAM huM paDIza, viSabhakSaNa karIza ane jIma chedIne maraNa pAmIza, paraMtu zIlano lopa kadApi karanAra nathI. 32 na hi svagRhavidyAyAM ziSyAH prAyeNa sAdarAH / svarUpAyAmapi svIya-kAminyAM kAmukA iva // 33 // bhAvArtha-potAnI strI rUpavatI chatAM kAmI puruSo
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 224 ) jema parastrImA Asakta rahe che, tema potAnI gRhavi. dyAmAM prAyaH ziSyo Adararahita hoya che. 33 na ca rAjabhayaM na ca caurabhayaM iha lokasukhaM paralokahitam / varakIrtikaraM naradevanataM zramaNa tvamidaM ramaNIyataram // 34 // bhAvArtha-aho ! jyAM rAjabhaya, ke corabhaya nathI, jethI A lokamAM sukha ane paralokamAM hita thAya che, je zreSTha kIrtine utpanna karanAra che ane jene devo tathA manuSyo name che-ebuM zramaNatva-sAdhupaNuM atyaMta ramaNIya grahaNa karavA yogya che. 34 nirdayatvamahaMkAra-stRSNA karkazabhASaNam / nIcapAtrapriyatvaM ca paMca shriishcaarinnH||35|| mAvArtha-nirdayatA, ahaMkAra, tRSNA, kaThora bhASaNa ane nIca pAtranI priyatA-e pAMca doSo lakSmInA sahacArIsarvadA sAtheja rahe che. 35 nayena netA vinayena ziSyaH zIlena liMgI
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 225 ) prazamena sAdhuH / jIvena dehaH sukRtena dehI vittena gehI rahito na kiMcit // 36 // bhAvArtha -- nyAyathI netA, vinayathI ziSya, zIlathI saMnyAsI ( brahmacArI ), prazamathI sAdhu, jIvathI deha, sukRtathI AtmA, ane dhanathI gRhastha zobhe che. paNa jo teo e guNo vinAnA hoya to kaMi paNa kAmanA nathI. 36 na dAtuM nopabhoktuM vA zaknoti kRpaNaH zriyam / kiM tu spRzati hastena napuMsaka iva striyam // 37 bhAvArtha - kRpaNa potAnI lakSmIne bhogavI zakato nathI, tema te dAna paNa karI zakato nathI. paraMtu te strIne napuMsakanI jema mAtra teno hastathI sparza karyA kare che. 37 navaguptisanAthena brahmacaryeNa bhUSitAH / daMtazodhanamAtre'pi parasve vigataspRhAH // 38 // bhAvArtha - jeo nava guptiyukta brahmacaryathI vibhU 15
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 226 ) Sita hoya che, teo daMtazodhana nimitte najIvI jevI paravastumAM paNa spRhA rAkhatA nathI teoja munirAja che. 38 naiva strINAM priyaH ko'pi na cADhyo na ca ruupvaan| gAvastRNamivAraNye AkAMkSaMte navaM navam ||39|| bhAvArtha - strIone dhanavAn ke rUpavAn koi paNa priya na hoya, jagatamAM ghAsane gAyonI jema teo navA navA puruSane icchatI jAya che. 39 na kASThe vidyate devo na zilAyAM na kardame / bhAveSu vidyate deva-stasmAdbhAvo hi kAraNam // 40 40 bhAvArtha - kATha, pASANa ke kAdavamAM kaMi deva nathI, paNa deva to bhAvamAMja che. mATe sadgatimelavavAnuM bhAva eja mukhya kAraNa che. na sadazvAH kazAghAtaM na siMho ghanagarjitam / parairaMgulinirdezaM na sahate manasvinaH // 41 // bhAvArtha- nAmIco azva cAbukanA prahAra tathA
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 227 ). siMha meghanA garjAravane sahana karato nathI, tema sujJa jano anyanA aMguli nirdezane sahana karatA nathI. 41 nadItaTeSu ye vRkSA yA ca nArI nirAzrayA / maMtrahInAzca rAjAno na bhavaMti cirAyuSaH // 42 // bhAvArtha- nadI kinArAparanA vRkSo, nirAdhAra strI ane pradhAna vinAnA rAjAonuM rAjya e dIrghAyuSI thai zakatA nathI. 42 na vinA madhumAsena aMtaraM pikakAkayoH vasaMte ca punaH prApte kAkaH kAkaH pikaH pikaH43 bhAvArtha - vasaMta vinA koyala ane kAgaDAnuM aMtara jANI zakAtuM nathI. paNa jyAre vasaMtaRtu Ave che, tyAre koyala te koyala ane kAga te kAga - e bheda dekhAI Ave che. 43 nAsti kAmasamo vyAdhi-rnAsti krodhasamo'nalaH / nAstyajJAnasamaM duHkhaM nAsti mohasamo ripuH // 44 bhAvArtha - kAma samAna vyAdhi nathI, krodha samAna
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 228 ) agni nathI, ajJAna samAna duHkha nathI ane moha samAna koI zatru nathI. 44 nRpasya cittaM kRpaNasya vittaM manorathaM mAnasadurjanaM ca / striyazcaritraM puruSasya bhAgyaM devo na jAnAti kuto manuSyaH // 45 // bhAvArtha - rAjAnuM citta, kRpaNanuM dhana, manoratha durjananI duSTatA, strInuM caritra ane puruSanuM bhAgya - e deva paNa na jANI zake, to manuSya kyAMthI jANI zake ? 45 narANAM nApiko dhUrttaH pakSiNAM caiva vAyasaH / catuSpadAM zRgAlastu striyAM dhUrtA ca mAlinI46 bhAvArtha- puruSomAM hajAma dhUrtta, pakSIomAM kAga dhUrtta, pazuomAM zRgAla dhUrtta ane strIomAM mAlaNane dhUrtta kahela che. 46 nirdhanAnAmanAthAnAM pIDitAnAM niyogibhiH / vairibhizcAbhibhUtAnAM sarveSAM zaraNaM nRpaH // 47 // bhAvArtha - nirdhana, anAtha, adhikArI janothI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ (229 ) trAsa pAmela tathA vairIothI parAmava pAmela e badhAne rAjAja zaraNa hoya che. 47 nakSatrabhUSaNaM caMdo nArINAM bhUSaNaM ptiH| pRthivIbhUSaNaM rAjA vidyA sarvasya bhuussnnm||48|| __ bhAvArtha-nakSatranuM bhUSaNa caMdra che, strIornu bhUSaNaM pati cha, rAjA pRthivInuM bhUSaNa che ane vidyA-e sarvanuM bhUSaNa che. 48 na ca vidyAsamo baMdhunaca vyAdhisamo ripuH| na saujanyasamo sneho na ca daivAtparaM balam 49 bhAvArtha-vidyA samAna baMdhu nathI, vyAdhi samAna zatru nathI, saujanya samAna sneha nathI ane daiva samAna itara baLa nathI. 49 na dhyAtaM padamIzvarasya vidhivatsaMsAravicchittaye svrgdvaarkpaattpaattnptturdhrmo'pinopaarjitH| , nArIpInapayodharohayugalaM svapne'pi nAliMgitaM. mAtuH kevalameva yauvanavanacchede kuThArA vayam 50
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 230 ) bhAvArtha - saMsArano uccheda karavA vidhipUrvaka IzvarapadnuM paNa dhyAna na dharyuM, svarganA dvAra ughADavAmAM samartha evA dharmanuM paNa upArjana na karyu temaja strInA pIna stana tathA uruyugalanuM svapnamAM paNa AliMgana na kayuM, tethI ame kevala mAtAnA yauvanarUpa vanane chedavAmAM mAtra kuThArarUpaja thayA. 50 nabhobhUSA pUSA kamalavanabhUSA madhukaro vacobhUSA satyaM varavibhavabhUSA vitaraNam / manobhUSA maitrI madhusamayabhUSA manasijaH sado bhUSA sUktiH sakalaguNabhUSA ca vinyH|| 51 // bhAvArtha - AkAzanaM bhUSaNa sUrya che, kamaLavananuM bhUSaNa madhukara che, vacananuM bhUSaNa satya che, dravyakuM bhUSaNa dAna che, mananuM bhUSaNa maitrI, vasaMtasamayanuM bhUSaNa kAmadeva, suvacana e sabhAnuM bhUSaNa che ane vinaya - e badhA guNonuM bhUSaNa che. 51 na nimittadviSAM kSamo nAyurvaidyakavidviSAm / gurudviSAM na hijJAnaM na muktirdevavidviSAm // 52 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 231) bhAvArtha-kaMI paNa nimittane laine dveSa karanArAone kuzaLa na hoya, vaidyopara dveSa karanArAo alpAyuSI hoya, gurunA dveSIone jJAna na maLe ane devanA dveSIone mokSanI prApti na thAya. 52 nidaitaH karaTI hayo gatajavazcaMdaM vinA zarvarI nirgadhaM kusumaM saro gatajalaM chaayaavihiinstruH| sUpo nirlavaNaH suto gataguNazcAritrahIno yatinirdevaM bhuvanaM na rAjati tathA dharma vinA mAnavaH53 bhAvArtha-daMta vinAno hastI, vega vinAno azva, caMdra vinAnI rAtri, gaMdha vinAnuM puSpa, jaLa vinAnuM sarovara, chAyA vinAnuM vRkSa, lavaNa vinAnuM mojana, vinaya vinAno putra, cAritrahIna yati, ane deva vinAnuM jema maMdira na zobhe, tema dharma vinA manuSya zobhato nathI. 53 nirlepo niHkalaH zuddho niSpanno'tyaMtanirvRtaH / nirvikalpazca siddhAtmA paramAtmeti varNitaH 54 bhAvArtha-nirlepa, niSkala, zuddha, saMpUrNa, atyaMta
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 232) nirvRta, nirvikalpa ane siddhAtmA-A vizeSaNoyukta paramAtmA kahela che. 54 niHzeSakSatranakSatra-cake cakrezvaraH shriyaa| yaccaMdamAyitaM dhatte taddharmasya vijUMbhitam // 55 // bhAvArtha-samasta kSatriyorUpa nakSatronA samUhamA ' lakSmIthI je cakravartI caMdramApaNAne dhAraNa kare che, te dharmanuM phaLa samajavU. 55 niSkalaH kukalatreNa militaH syAnmahAnapi / kalAhInaH kuhUyoge kiM na rAjApi jAyate 56 bhAvArtha-mahAn puruSa paNa naThArI strInA yoge kaLArahita bane che. juo, amAvAsyAnA yoge caMdramA paNa kaLAhIna thaI jAya che. 56 nizcalaH snehalaH ko'tra kaH prakAzo nirNtrH| ko vA sarvottamo lAbhaH kiM ca rUpamavitrasam57 nizcalaH snehalo dharma-zcitprakAzo nirNtrH| vidyA sarvottamo lAbhaH zIlaM ruupmvisrsm||58
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 233 ) 4 bhAvArtha - A jagatamAM nizcala sneha kyo ? niraMtarano prakAza kyo, sarva karatAM uttama lAbha kyo ane abhaMga rUpa kyUM ? enA uttaramAM jaNAve che ke-nizcaLa snehI - te dharma, niraMtarano prakAza-te jJAna, sarvottama lAbha-te vidyA ane abhaMga rUpa - te zIla che. 57 58 nizcitaM puNyavAnasmi yatprApaM tava darzanam / tvAM hyapuNyA na vIkSaMte kauzikA iva bhAskaram 59 bhAvArtha - he bhagavan ! huM ApanuM darzana pAmyo, tethI avazya puNyavAn chaM. kAraNa ke ghUvaDa jema sUryane na joI zake-tema puNyahIna jano Apane joI zakatA nathI. 59 naM jalpatAmapi tathA bhiye mama nRNAmRNam / ajalpato'pi devasyA - naMtasaMsArakRdyathA // 60 // mAvArtha- na bolatA paNa anaMta saMsArane vadhAranAra evA devanA RNathI mane jeTalo bhaya che, teTalo bhaya, sAme AvIne bolatA evA manuSyonA RNathI nathI. 60 nArI mRduH sukhaM niMdyA nipuNairna punaH pumAn / himo dahati vRMtAkI yathA na tu tathA vaTam // 61 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 234 ) bhAvArtha - nipuNa jano jema komaLa evI strInI sukhe niMdA kare che, paNa tevIrIteM puruSanI niMdA karatA nathI, kAraNa ke hima rIMgaNIne jema bALI zake che, vaTavRkSane bALI zakato nathI. 61 tema nAyaM prayAti vikRtiM viraso na yaH syAnna kSIyate bahujanairnitarAM nipItaH / jADyaM nihaMti rucimeti karoti tRptiM nUnaM subhASitaraso'nyarasAtizAyI // 62 // bhAvArtha - je kadApi vikRtine pAmato nathI, je virasa thato nathI, bahu jano atyaMta jenuM pAna kare, chatAM je kadApi kSIyamANa thato nathI, je jaDatAne dUra kare che, sahune pasaMda paDe che ane je saMpUrNa tRptine pamADe che, tethI subhASitarasa kharekhara ! anya sarva raso karatAM utkRSTa che. 62 namo namaH kAvyarasAya tasmai niSiktamataH pRSatApi yasya / suvarNatAM vaktramupaiti sAdhordurvarNatAM yAti ca durjanasya // 63 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ (235) mAvArtha te kAvyarasane vAraMvAra namaskAra thAmo ke jenA eka biMdumAtrathI je aMtara AI thayela hoyato sAdhupuruSarnu mukha suvarNatAne pAme che ane durjana puruparnu mukha durvarNatAne pAme che. 63 nirguNeSvapi sattveSu dayAM kurvati saadhvH| na hi saMharate jyotsnAM cNdshcaaNddaalveshmsu||4|| bhAvArtha-satpuruSo, nirguNI prANIopara paNa dayA kare che. kAraNa ke caMdramA potAnI jyotsnA (cAMdanI) caMDAlanA makAnaparathI kAMi saMharI leto nathI. 64 na yatnakoTizatakai-rapi duSTaH sudhiirbhvet| kiM mardito'pi kastUryA lasuno yAti saurabham // 65 // ___ bhAvArtha seMkaDo ke koTi yatno karavAmAM Ave, to paNa duSTa kadApi sujJa thato nathI. lasaNane kasturI sAthe mardana karIe, to paNa tenAmAM kasturInI suvAsa AvatIja nathI. 65 na vittaM darzayetyAjJaH ksycitsvlpmpyho| munarapi yatastasya darzanAccalate mnH||66||
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 236 ) bhAvArtha- sujJa puruSe koine svalpa paNa dhana batAvadhuM nahi kAraNa ke temAM evaM kAMi vIjaLI baLa che ke tene jotAM muninuM mana paNa calAyamAna thAya che. 66 na narasya naro dAso dAsazcArthasya bhUpate / gauravaM lAghavaM vApi dhanAdhana nibaMdhanam || 67 // bhAvArtha - he rAjan ! manuSya, manuSyanA dAsa nathI, paraMtu te dhananA dAsa che. gaurava ane lAghava prApta tha te dhana ane nirdhanatAnuMja kAraNa che. 67 na yojanazataM dUraM bAdhyamAnasya tRSNayA / saMtuSTasya karaprApte'pyarthe bhavati nAdaraH // 68 // bhAvArtha - je mANasa tRSNAthI pIDAya che, tene so yojana paNa dUra nathI, ane saMtuSTa puruSane dravya potAnA hAthamAM prApta thayA chatAM temAM teno Adara hoto nathI. 68 nAstyanyA tRSNayA tulyA kApi strI subhagA kacit yA prANAnapi muSNaMtI bhavatyevAdhikaM priyA // 69 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (237) bhAvArtha-aho ! A jagatamAM tRSNA samAna anya koI saumAgyavatI strI bhAgyeja haze. kAraNa ke je prANone haraNa kare che, chatAM lokone te adhika adhika priya thatI jAya che. 69 nirutsAhaM nirAnaMdaM nirvIryamarinaMdanam / mA sma sImaMtinI kAci-janayetputramIdRzam 70 bhAvArtha-he jananI ! utsAharahita, AnaMdarahita, nirvIrya ane zatruone AnaMda pamADanAra evA koI putrane janma ApIza nahi. 70 na tathA zazI na malilaM na caMdanaraso na zItalA chaayaa| AhlAdayati puruSaM yathA hi madhurAkSarA vANI // 1 // bhAvArtha-jevI rIte puruSane madhurAkSarayukta vANI AnaMda pamADe che, tema caMdramA, jaLa, caMdanarasa ke zItala chAyA AnaMda pamADI zakatA nathI. 71 narasyAbharaNaM rUpaM, rUpasyAbharaNaM gunnH| guNasyAbharaNaM jJAnaM jJAnasyAbharaNaM kSamA // 72 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 238) bhAvArtha--puruSanuM rUpa-e tenA AbharaNa samAna che, rUpanuM AbharaNa guNa che, guNa, AmaraNa jJAna che, ane jJAna- AmaraNa kSamA che. 72 na cauracoryaM na ca rAjahAryaM na bhrAtRbhAjyaM na ca bhArakArI / vyaye kRte vardhata eva nityaM vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam // 73 // bhAvArtha-jene cora corI zakato nathI, rAjA haraNa karI zakato nathI, jemAMthI, bhAio bhAga paDAvI zakatA nathI, je leza paNa bhAra na kare ane jeno vyaya karavA jatAM vadhyA kare che eq vidyArUpa dhana te sarva prakAranA dhana karatAM zreSTha che. 73 nadurjanaHsajanatAmupaiti bahuprakArairapi sevymaanH| bhUyo'pi siktaH payasA ghRtena na niMbavRkSo madhuratvameti // 74 // bhAvArtha:-aneka prakAre tenI sevA karyA chatAM durjana puruSa kadApi sajjanatAne dhAraNa karato nathI.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 239 ) bhale vAraMvAra dUdha ke ghRtathI siMcana karavAmAM Ave, tathApi niMbavRkSa kadApi madhurapaNAne pAmatuM nathI. 74 nAhaM svargaphalopabhogatRpito nAbhyArthitastvaM mayA saMtuSTastRNabhakSaNena satataM sAdho! na yuktaM tava / svarga yAMti yadi tvayA vinihatA yajJe dhruvaM prANino yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA baaNdhvaiH||75|| __ bhAvArtha he rAjan ! huM svarganuM sukha bhogavavAne icchAtura nathI,temaja meM te bAbatane mATe tArI pAse kaMi prArthanA paNa karI nathI, vaLI he sajjana ! niraMtara tRNabhakSaNa karavAthI ame saMtuSTa rahIe chIe-mATe tane Ama karavU yogya nathI, vaLI yajJamAM marAyalA prANIo jo avazya svargeja jatA hoya, to tuM tArA mAbApa, putro tathA bAMdhavono yajJa kema karato nathI. 75 na dviSaMti na yAcate paraniMdAM na kurvte| anAhUtA na cAyAMti tenAzmAno'pi devatAH76
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 240) mAvArtha-je koInI upara dveSa karatA nathI, ko. InI pAse je kaMi mAgatA nathI, paraniMdA je karatA nathI ane bolAvyA vinA je AvatA nathI, tethI te pASANo ( pattharAo) paNa deva kahevAya che. ( manAya che). 76 nRNAM dhuri sa evaiko yaH kshcittyaagpaanninaa| nirmArTi prArthanApAMsu-dhUsaraM mukhamarthinAm // 77 // bhAvArtha-jagatamA sarva puruSo karatA agresara teja eka puruSa che, ke je potAnA dAna devAnA hAthathI, prArthanArUpa dhULathI kaMIka jhAMkhA thayela yAcakonA mukhane sApha kare che. 77 pade pade nidhAnAni yojane rskuupikaa| bhAgyahInA na pazyati bahuratnA vasuMdharA // 1 // bhAvArtha-pagale pagale nidhAno hoya che, ane yo jane yojane rasakuMpikA hoya che, paNa bhAgyahIna jano te joI zakatA nathI. kAraNa ke bahuratnA vasuMdharA kahevAya che. 1
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 241 ) prathame nArjitA vidyA dvitIye nArjitaM dhanam / tRtIye nArjito dharma-zcaturthe kiM kariSyati // 2 // bhAvArtha - jeNe prathama vayamAM vidyA meLavI nathI, bIjI avasthAmAM dhana meLavyuM nathI ane zrIjI avasthAmAM dharma meLavyo nathI-te coMthI avasthAmAM zuM karavAno hato ( traNamAMthI eke nahi thaze ) 2 pratyakSe guravaH stutyAH parokSe mitrabAMdhavAH / karmAMte dAsabhRtyAzca putrAzcaiva mRtAH striyaH // 3 // bhAvArthaM - gurumahArAjanI temanI sAmeM pratyakSa stuti karavI, mitra ke bAMdhavAnI parokSa eMTale. temanI gerahAjarImAM stuti karavI, dAsa ke sevakonI temaja putronI kAryanA prAMta stuti karavI ane strIonI temanA maraNa pachIja stuti karavI. 3 puSpairapi na yoddhavyaM kiM punarnizitaiH zaraiH / yuddhe vijayasaMdehaH pradhAnapuruSakSayaH // 4 // 16 *
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 242 ) bhAvArtha-phUlothI paNa yuddha na karavU, to pachI tIkSNa bANothI to yuddha thaIja kema zake ? kAraNa ke yuddhamA vijayano to saMdeha hoya che, paNa temAM pradhAna puruSono kSaya to thAyaja che. 4 paMDito'pi varaM zatru-rna mUo hitakArakaH / vAnareNa hato rAjA vipacaureNa rkssitH||5|| bhAvArtha-paMDita zatru paNa sAro ane mUrkha hitakaranAra paNa sAro nahi. juo, zAstramA vAta che ke vAnare rAjAno nAza karyo ane cora brAhmaNe tene bacAvyo. 5 pramadA madirA lakSmI-vijJeyA trividhA suraa| dRSTaivonmAdayatyekA pItA caanyaatisNcyaat||6|| bhAvArtha-strI, madirA ( dAru ) ane lakSmI ema traNa prakAre surA (dAru ) kahela che. prathama mAtra jovAthIja unmAda upajAve che, bIjI pAna karavAthI anetrIjI atisaMcayathI unmAda upajAve che. 6
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 243 ; paradAraM paradravyaM paravAdaM parasya ca / parihAsaM guroH sthAne cApalyaM ca vivarjayet // 7 // bhAvArtha- parastrI, paradravya, paraniMdA, ane parapari - hAsa tathA gurunI AgaLa cApalya- eno sadA tyAga karavo. 7 putraprayojanA dArAH putraH piMDaprayojanam / hitaprayojanaM mitraM dhanaM sarvaprayojanam // 8 // bhAvArtha - saMtati (putra ) nI khAtara strI karavAmAM Ave che, piMDanI khAtara putranI jarUra che, hitanI khAtara mitranI jarUra che ane sarva kAryonI khAtara dhananI jarUra che. 8 pAdapAnAM bhayaM vAtA tpadmAnAM zizirAdbhayam / parvatAnAM bhayaM vajrA - tsAdhUnAM durjanAdbhayam // 9 // bhAvArtha - vRkSAne vAyuthI bhaya rahe che, kamaLone zIta Rtu - himathI bhaya rahe che, parvatone vajrathI ane sAdhuone durjanathI bhaya rahe che. 9
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 244) parIkSaNIyo yatnena svabhAvo netare gunnaaH| vyatItya hi guNAn sarvAn svabhAvo mUni vartate10 bhAvArtha-barAbara yatnapUrvaka svabhAvanIja parIkSA karavAnI jarUra che, anya guNonI parIkSA karavAnI jarUra nathI. kAraNa ke badhA guNone oLaMgIne svabhAva magajamA rahe che. 10 paropakArAya na kIrtaye na na prItaye no sukRtAya lkssmiiH| sukhAya noktaM nijabAMdhavAnAM dyUtAhRtA kevalapAtakAya // 11 // bhAvArtha-jugArathI grahaNa karela lakSmI, paropakAramA kAma AvatI nathI, tenAthI kIrtino lAbha thato nathI, prIti ke sukRtamAM paNa te kAma AvatI nathI temaja potAnA svajana saMbaMdhIonA sukha nimitte paNa teno upayoga thai zakato nathI, paraMtu mAtra te pAtakanA nimiteja thAya che. 11 patraM naiva yadA karIraviTape doSo vasaMtasya kiM nolUkena vilokyate yadi divA sUryasya kiM dUSa
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 245) Nam / dhArA naiva pataMti cAtakamukhe meghasya kiM dUSaNaM yaddhAtrA nijabhAlapaTTalikhitaM tanmArjituM kHkssmH||12|| mAvArtha-keraDAnA vRkSamA mULathI patraja na thAya temA vasaMtaRtuno zo doSa ? ghUvaDa pakSI divase joi na zake temAM sUryano zo doSa ? cAtakanA mukhamA 'dhArA na paDe temAM meghano zo doSa ? vidhAtAe potAnA lalATapara je lekha lakhyA che. - tene muMsADavAne koNa samartha che. 12 / pivaMti nadyaH svayameva nAMbhaH svayaM na khAdaMti phalAni vRkssaaH| nAdaMti zasyaM khalu vArivAhAH paropakArAya satAM vibhuutyH||13|| __ mAvArtha-nadIo pote kaMi pANI pItI nathI, vRkSo pote potAnA phaLo khAtA nathI, ane jaladharo pote (dhAnya ) molarnu bhakSaNa karatA nathI. mATe sajjanonI samRddhi mAtra paropakAra nimitteja hoya che. 13
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 246 ) pAtre dharmanibaMdhanaM parajane prodyaddayAkhyApakaM mitre prItivivardhanaM ripujane vairApahArakSamam / bhRtye bhaktibharAvahaM narapatau sanmAnapUjApadaM bhaTTAdau ca yazaskaraM vitaraNaM na kApyaho niHphalam 3 bhAvArtha - aho ! dAna, kadApi kyAM niSphaLa thatuMja nathI. juo, supAtre ApavAthI te dharmanuM hetubhUta thAya che, parajanane ApavAthI, dayAne sUcavanAra bane che, mitrane ApatAM prItimAM vadhAro karAve che, zatrujanone ApavAthI vairabhAvane zAMta kare che, cAkarane ApatAM te adhika bhaktizAlI bane che, rAjAne ApatAM sanmAnane apAve che, ane bhATa vigerene ApavAthI yazane vistAre che ema sarvatra phaLIbhUtaja thAya che. 14 prAtarmUtrapurISAbhyAM madhyAhne kSutpipAsayA / tRptAH kAmena bAdhyate prANino nizi nidrayA 15 bhAvArtha - prANIo prabhAte maLa - mUtrathI tathA
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 247 ) bapore kSudhA - tRSAthI bAdhita thAya che. vaLI tRpta thatAM rAtre kAma ane nidrAthI bAdhita thAya che. 15 parokSe kAryahaMtAraM pratyakSe priyavAdinam / varjayettAdRzaM mitraM viSakuMbhaM payomukham // 16 // bhAvArtha -- pratyakSa priya bolanAra ane parokSamAM kAryano dhvaMsa karanAra evA te mukhapara dudha bharela ane aMdara viSathI bharela dhaDAsa mAna mitrano sarvathA dUrathIja tyAga karavo yogya che. 16 pApAnnivArayati yojayate hitAya guhyaM nigrahati guNAn prakaTIkaroti / ApagataM ca na jahAti dadAti kAle sanmitralakSaNamidaM pravadaMti saMtaH // 17 // bhAvArtha - - je pApathI aTakAve che, hitamAM niyukta kare che, guhyane chupAve che, guNone pragaTa kare che, Apatti vakhate kadApi je taje nahi ane avasara Ave je madada Ape che - e pramANe saMta janoe sanmitranA lakSaNo kahyA che. 17
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 248 ) paraiH proktA guNA yasya nirguNo'pi guNI bhavet / iMdro'pi laghutAM yAti svayaM prkhyaapitairgunnaiH|| 18 // bhAvArtha -- jenA anya jano guNa gAya, te kadAca nirguNI hoya, chatAM paNa guNI gaNAya che. kAraNa ke iMdra paNa jo potAnA guNo pote gAvA bese, to te laghutAne pAme che. 18 paropakArazUnyasya dhigmanuSyasya jIvitam / dhanyAste pazavo yeSAM carmApyupakaroti hi // 19 // bhAvArtha- paropakAra vinAnA manuSyanA jIvitane dhikkAra che. aho ! pazuo paNa dhanya che ke jemanuM jAmaDuM paNa lokonA upayogamAM Ave che. 19 pUjyapUjA dayA dAnaM tIrthayAtrA japastapaH / zrutaM paropakArazca martyajanmaphalASTakam || 20 || bhAvArtha -- pUjya janonI pUjA karavI, dayA pALavI dAna karavuM, tIrthayAtrA karavI, japa, tapa, zAstrazravaNa tathA paropakAra - e manuSyajanmanA aSTa phalo che. 20
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 249 ) pitA yogAbhyAso viSayaviratiH sA ca jananI vivekaH saudaryaH pratidinamanIhA ca bhaginI / priyA kSAMtiH putro vinaya upakAraH priyasuhRt sahAyo vairAgyaM gRhamupazamo yasya sa sukhI // 21 // bhAvArtha - - jene yogAbhyAsarUpa pitA che, viSayaviratirUpa jene mAtA che, vivekarUpa jene bhrAtA che, niraMtaranI anicchArUpa jene bhaginI che kSamArUpa patnI che, vinayarUpa jene putra che, para upakArarUpa jene priya mitra che, vairAgyarUpa jene sahAya che ane upazamarUpa jene bhavana che- teja mahAtmA parama sukhI che. 21 praharadvayamArge'pi narAH kurvaMti zaMbalam / na kurvati paratrArthe varSa koTI prayANake // 22 // bhAvArtha -- aho ! juo to kharA ke be pahoranI musApharI karavA jatAM puruSo bhAtAnI goThavaNa kare che, ane paralokasaMbaMdhI koTI varSonA prayANamAM paNa puNyarUpa bhAtA mATe kALajI rAkhatA nathI. 22
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 250) pramAdaH paramadveSI pramAdaH paramaM viSam / pramAdo muktipUrdasyuH pramAdo nrkaalyH||23|| bhAvArtha-pramAda-e parama zatru che, pramAda-e tIvra viSa che, pramAda-e mukti-nagarInA corarUpa che, ane pramAda e narakanuM sthAna che. 23 pumAnatyaMtamedhAvI trayANAM phalamaznute / alpAyuranapatyo vA darido vA na sNshyH||24|| bhAvArtha-atyaMta dhImAn ( buddhizALI ) puruSa, alpa AyuSyavALo, saMtAnarahita athavA to daridrae vaNarnu avazya phaLa bhogave che. 24 / / pRthvyaptejomaruguNAM jIvAn zraddadhmahe katham / prtykssaadiprmaannaanaa-bhgmyaanvyompusspvt|25| ___ bhAvArtha-pRthvI, apa, tejas, vAyu, ane vanaspati-e vigeremAM jIvo che, ema amArAthI kema mAnI zakAya ? kAraNa ke pratyakSAdi pramANone te agamya hovAthI AkAzapuSpa samAna che, ema nAstika jano kahe che. 25
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 251 ) puSpoccayaH payaH krIDA dolA strI nATyagItayaH / hAsyaM kautukatA ceti yauvanadroH phalAvalI 26 bhAvArtha- puSpo cuMTavA, jaLakrIDA karavI, dolA (hIMDoLA ), strIvilAsa, nATaka, gIti, hAsya ane kautukapaNuM - e yauvanarUpa vRkSanA phaLo che. 23 paraM karomi kiM nArI - vAgdAkSiNyaniyaMtritaH / suvRtto'pi gale baddhaH strIbhiH kSipto'vaTe ghaTaH 27 bhAvArtha - aho ! zuM karUM ke strInA vacana dAkSivyathI huM niyaMtrita ( ba ) thaI gayo chaM. jema ghaDo suvRtta ( goLAkAra ) hoya, chatAM strIo tene gaLAmAM doraDI bAMdhIne kuvAmAM nAkhe che. 27 pitrAdiSu prarUDhasya snehasyApi na durghaTam / dhAnyavaddalanaM yatra strIgharaTTaH sa nUtanaH // 28 // bhAvArtha - aho ! Ato strIrUpa gharaTTa ( ghaMTI ) koI vicitra prakAranoja che, ke jemAM mAtApitAdikano sneha paNa dhAnyanI jema satvara dalita thaI jAya che. 28
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 252 ) parasparaM virodhinyo yAsAM cittvcHkriyaaH| tAsu lobhAbhibhUtAsu vizraMbhaH zaMbhalISu kH|29| bhAvArtha-jemanI mana,vacana-ane kAyAnI kriyAo paNa paraspara virodhI ( bhinna ) che evI lobhathI parAbhUta thayela kuTaNI jevI strIobhAM vizvAsa kevo ? 29 parArthaikadhiyo dhanyA madhyAstu svArthasAdhakAH / na parArthaM na ca svArtha sAdhayaMtyadhamAH punH||30|| bhAvArtha-jeo sadA paropakAra karavAmAMja tatpara che, teo dhanya che, madhyama puruSo svArtha sAdhavAne tatpara hoya che, ane adhama puruSo paramArtha ke svArtha kaI paNa sAdhI zakatA nathI. 30 priye mama na vizvAsaH ko'pi kAlasya rksssH| krIDAkaMdukavadyasya pAtotpAtarato raviH // 31 // bhAvArtha-he priye ! mane kAlarUpa rAkSasano jarA paNa vizvAsa nathI. kemake jenI pAse sUrya khelavAnA daDAnI jema kudyA kare che. 31
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 253 ) preyaH prAptimanorathaH khalu ratho hArdaM balaM - zaMbalaM tRSNA dIpadharA puraH pracalitotkaMThA sakhI pArzvataH saubhAgyapramadaH pradattazakuno doSAzca saMpreSakA mArgajJaH smara eva puMkhitazarastasyAH prayANe'bhavat // 32 // bhAvArtha - aho ! je kulaTA strI hoya che, tene potAnA jAranI prAptinA manoratharUpa ratha hoya che, aMtaranuM baLa - jene bhAtuM hoya che, jene tRSNA-te Agala dIpaka dharanArI hoya che, ane bane bAju utkaMThArUpa sakhI, jenI sAthe cAle che, saubhAgyano saMmada, jene zakuna batAvanAra hoya che, doSo, jene mokalanArA hoya che, ane bANa sajja karIne kAmadeva, jenI sAthe mArganA bhomIyo cAle che-AvA saMyogathI vyabhicAriNI strI potAnA iSTa sthAna tarapha prayANa kare che. 32 prajAnAM dharmaSaDbhAgo rAjJo bhavati rakSituH / adharmasyApi SaDbhAgo jAyate yo na rakSati 33 *
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ (254) bhAvArtha:--prajAnuM rakSaNa karanAra rAjAne prajAnA dharmano chaTho bhAga maLe che, tema jo rakSA na kare, to tene adharmano paNa chaTTho bhAga maLe che. 33 paMgumaMdhaM ca kubjaM ca kuSTAMgaM vyAdhipIDitam / Apatsu ca gataM nAthaM na tyajetsA mahAsatI 34 __ bhAvArtha-potAno pati kadAca pAMgaLo hoya, AMdhaLo hoya, kubaLo ke koDhIyo hoya, vyAdhithI pI. DAto hoya, ApattimA AvI paDyo hoya-evA paNa potAnA dhaNIno je strI tyAga ke anAdara na kare-te mahAsatI jANavI. 34 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane / putrAzca sthavire bhAve na strI svaatNtrymrhti||35|| bhAvArtha-kaumAra-avasthAmAM pitA, jenuM rakSaNa karanAra hoya che, yauvana vayamAM pati, jenuM rakSaNa kare che, ane vRddhapaNAmAM putro jenI rakSA kare che, paNa strI kadApi svataMtratAne yogya nathI. 35 . pUgIphalAni patrANi raajhNsaasturNgmaaH| sthAnabhraSTA na zobhaMte siMhAH satpuruSA gajAH36
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 255 ) bhAvArtha- pUgIphalo (sopArI), pAMdaDAM, rAjahaMso, azvo, siMho, satpuruSo ane hAthIo-e sthAnathI bhraSTa thayA pachI zobhA pAmatA nathI. 36 prApya ratnatrayaM putraH saMyamazrI samanvitaH / kiM dUrAdahamAyAto na jAto bhavato mudde // 37 // bhAvArtha -- ratnatraya ( jJAna, darzana ane cAritra ) ne prApta karIne saMyama - lakSmIthI saMyukta thayela huM tamAro putra dUrathI AvyA chatAM tamArA harSAnimitte na thayo. 37 prayANe'pyalpakAlIne janAH kurvaMti sUtraNAm / paralokaprayANe kiM nizciMtA haMta jaMtavaH // 38 // bhAvArtha - alpa kALanA prayANa mATe paNa loko taiyArI kare (vicAra kare) che, to paralokanA prayANa mATe te nizciMta thaI beThA che-te AzcaryanI vAta che. 38 paMceMdriyahayA lolAH prakRtyA durmadA api / tyAjitA guruvAgvalgAbhiyogAttena cApalama 39 bhAvArtha-svabhAve capaLa ane durmada chatAM teNe paM
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 256 ) ceMdriyarUpa azvone guruvANIrUpa cAbukanA prayogathI capalatArahita karyA. 39 prakRtyA nimnagaM vAri prakRtyA caMcalaH kpiH| bhavaMti viSayAsaktAH prakRtyaiva shriirinnH||4|| __ bhAvArtha-pANI svabhAve jema nIce gamana karanAra hoya che, ane vAnara svabhAve jema capaLa hoya che, tema prANIo svabhAvathIja viSayAsakta hoya che. 40 paMcAzravAdviramaNaM paMceMdriyanigrahaH kssaayjyH| daMDatrayavirati-zcati saMyamAH saptadaza // 41 // bhAvArtha-pAMca AzravothI virAma pAma, pAMca iMdriyono nigraha karavo, cAra kaSAyono jaya karavo ane traNa daMDathI viramavU-e rIte saMyamanA sattara bheda thAya che. 41 prastAvasadRzaM vAkyaM sadbhAvasadRzaM priyam / AtmazaktisamaM kopaM yo janAti sa paMDitaH 42 bhAvArtha-avasarane ucita vAkya, je jANe che sadbhAvane ucita priya, je jANe ane Atmazaktine ucita kopane je jANe che-te paMDita samajavo. 42
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 257 ) pRthivyAM trINi ratnAni jalamannaM subhASitam / mUDhaiH pASANakhaMDeSu ratnasaMjJA nivezitA // 43 // bhAvArtha- pRthvImAM jaLa, anna ane subhASita - e traNaja ratno che. paNa mUDha janoe vRthA pASANa - pattharane ratna banAvela ( ratnanuM nAma Apela che. 43 paravittavyayaM vIkSya khidyate nIcajAtayaH / yavAsako na kiM zuSyA - dvAri vyayati vAride 44 bhAvArtha-nIca jano bIjAnA dhanano vyaya thato joine aMtaramAM bahuja kheda pAme che. meghanA pANIno vyaya thato joina zuM javAsIo sukAi jato nathI ? arthAt sukAi jAya che. 44 pazcAddattaM parairdattaM labhyate vA na labhyate / svahastena ca yaddattaM labhyate tanna saMzayaH // 45 // bhAvArtha - maraNa pachI ApavAmAM Avela yA to bIjAoe je Apela ( dAna karela ) hoya - to tenuM phaLa prApta thAya athavA na paNa thAya. paNa potAnA hAthe je dAna karela hoya-tenuM phala to avazya maLeja che. 45 17
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 258 ) pRthivyAmaMbupUrNAyAM cAtakasya marusthalI / satyametadRServAkya-madattaM naiva labhyate // 46 // bhAvArtha- pRthvI jaLathI pUrNa chatAM cAtakane te mAravADanI bhUmi samAnaja che. kAraNa ke pUrvanA maharSio satya kahI gayA che ke te adatta kadApi leto nathI. 46 paMca nazyaMti padmAkSi kSudhArttasya na saMzayaH tejo lajjA matirjJAnaM madanazcApi paMcamaH // 47 // bhAvArtha - he kamalAkSI ! kSudhArtta ( bhUkhathI pIDAtA) ne lajjA, teja, mati, jJAna ane kAma - e pAMca vAnA avazya naSTa thAya che: 47 prAyaH pumAMsaH saralasvabhAvA raMDAstu kauTi lyakalAvaraMDAH / bharturyayAce kathamanyathAsmina kAle varaM kekayanaMdaneyam // 48 // bhAvArtha - prAyaH puruSo badhA sarala svabhAvI hoya che ane strIo kauTilyakaLAthI bharapUra hoya che. jo ema na hoya to vakhata AvatAM kaikeyIe dazaratha rAjA pAse kema varadAna mAgyaM ? 48
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 259) prApya calAnadhikArAn zatrau mitre ca baMdhuvarge ca / nApakRtaM nopakRtaM na satkRtaM kiM kRtaM tena // ___ bhAvArtha-calita adhikAra pAmIne jeNe zatrane harAvyo nahi, mitropara upakAra na karyo ane baMdhuono sArI rIte satkAra na karyo, to pachI teNe zuM karyu ? 49 pitRbhistADitaH putraH ziSyastu gurushikssitH| ghanAhataM suvarNaM ca jAyate janamaMDanam // 50 // bhAvArtha-pitA ke potAnA vaDilothI tADana pAmela putra, guruthI zikSA pAmela ziSya ane hathoDAthI AghAta pAmela suvarNa-e vraNe lokonA maMDana-rUpa thAya che. 50 prAraMbhe garbhagaMDolA bAlye viddgrtshuukraaH| tAruNye ca madAcchauMDAHprAyaHputrAH sahasrazaH51 __ bhAvArtha-prAraMbhamAM je garbhanA kIDA jevA hoya che, bAlyAvasthAmAM je viSThAnA Dukkara jevA ane taruNAvasthAmAM je madathI madonmatta hoya che, te putro to prAyaH hajAro maLI zake tema che. 51 .
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 260 ) parastrIsaMgatirmAnabhaMgAya mahatAmapi / RSipatnIraterApa kiM phalaM nAkinAyakaH // 52 // bhAvArtha- parastrInA saMgathI moTA puruSono paNa mAnabhaMga thAya che. RSipatnI sAthe rativilAsa karatAM iMdra zuM phala pAmyo ? 52 pratyuta vikArakAraNamupadezo viSayakaluSite manasi / azmani hutavahadIpte dhUmodvArAya jalaseka : bhAvArtha-jyAMsudhI mana viSayathI kaluSita hoya, tyAMsudhI upadeza ulaTo vikAranA kAraNarUpa thAya che. agnithI dIpta thayela pAMSANapara pANI chAMTatAM ulaTA temAMthI dhumADA nIkaLe che. 53 prAyaH paraHzatAH saMti bhuvi zUrAH sahasrazaH / jayatyakSANi yaH paMca sa vIro'tibalaH sudhIH54 bhAvArtha- pRthvIpara bahudhA hajAro zUrA jano haze, paraMtu je pAMca iMdriyone jIte teja sujJa, atibaliSTha ane vIra che. 54
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 261 ) grAjyAH prItibhidaH saMti ke'pi prItikarA api / bhagnAM saMdadhati prItiM ye svalpA jagatIha te 55 bhAvArtha - ghaNA loko prItine toDanArA hoya che, keTalAka prIti karanArA hoya che ane jeo bhagna prItine sAMdhanAra hoya tevA jano to jagatamAM kharekhara viralAja haze . 55 padenaikena medhAvI padAnAM viMdate zatam / mUrkhaH padasahasreNa padamekaM na viMdate // 56 // bhAvArtha- paMDita puruSa mAtra eka paDhthI seMkaDo padono bodha meLavI le che ane mUrkha puruSa hajAro pradothI eka padanuM paNa jJAna meLavI zakato nathI. 56 paMcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM tyAgo maithunavarjanam // 57 // bhAvArtha - ahiMsA, satya, asteya ( corI na karavI te ), brahmacarya ( strIsaMgano tyAga ) ane aparigraha e pAMca mahAniyamone to sarva dharmovALA ekasarakhI te pavitra jamAne che. 57
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 262 ) prayAtu lakSmIzcapalasvabhAvA guNA vivekapramukhAH prayAMtu / prANAzca gacchaMtu kRtaprayANA mA yAtu sattvaM tu nRNAM kadAcit // 58 // bhAvArtha - capala svabhAvavALI lakSmI bhale cAlI jAya, viveka vigere guNo paNa bhale cAlyA jAya eTaluMja nahi paraMtu prANI paNa bhale prayANa karIne cAlatA thAya, paraMtu puruSomAMthI eka sattvaguNano kadApi lopa na thajo. 58 pAtre dAnaM guruSu vinayaH sarvasattvAnukaMpA nyAyyA vRttiH parahitavidhAvAdaraH sarvakAlam / kAryo na zrImadaparicayaH saMgatiH satsu samyag rAjan ! sevyo vizadamatinA saipa sAmAnyadharmaH bhAvArtha- supAtre dAna ApavuM, vaDIlono vinaya sAcavavo, sarva prANIopara dayA rAkhavI, nyAyapUrvaka potAnuM vartana rAkha, sadA kALa paropakAramAM Adara rAkhavo, lakSmIno mada kadApi na karavI ane satpurubonI saMgati karavI - he rAjan ! A sAmAnya dharma sujJa janone niraMtara sevanIya che. 59
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 263 ) pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigraha. // 60 // bhAvArtha - ( zrI haribhadra sUri mahArAje kahyuM che ke ) vIra paramAtmA upara mAro pakSapAta nathI ane bIjA kapilAdika upara mAre dveSabhAva nathI. paraMtu jemanuM vacana yuktivALaM che-teno Adara karavo - e mAru kartavya che. 60 pratyakSato na bhagavAnRSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hiraNyagarbhaH / teSAM svarUpaguNamAgamasaMprabhAvAj jJAtvA vicArayatha ko'tra parApavAdaH bhAvArtha - hamaNA viSNu, zaMkara, brahmA ke bhagavAn RSabha koI sAkSAt nathI, paraMtu zAstranA prabhAvathI temanA guNa ane svarUpa jANIne vicAra karo ke tema zuM nyUnAdhikatA che ? 61 paMDite hi guNAH sarve mUrkhe doSAzca kevalAH / tasmAnmUrkhasahasrebhyaH prAjJa eko viziSyate // 62 // bhAvArtha-paMDitamAM badhA guNo rahelA che ane mUrkha
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 264 ) janamAM kevala doSoja rahelA hoya che. mATe hajAro mUrkha jano karatAM sujJa puruSa eka paNa vizeSa (zreSTha ) che. 62 paropadeze pAMDityaM sarveSAM sukaraM nRNAm / dharme svIyamanaSTAnaM ksycitsmhaatmnH||13|| bhAvArtha-bIjAne upadeza ApavAmAM potAnI paMDitAi vAparavI-e to badhA mANasone sulabhaja che, paraMtu pote te pramANe dharmAcaraNa karaQ-e to koi mahAtmAthIja banI zakatuM haze. 63 / / paraduHkhaM samAkarNya svabhAvasaralo janaH / upakArAsamarthatvAtprApnoti hRdaye vyathAm // 14 // bhAvArtha-paranuM duHkha sAMbhaLIne svabhAve saraLa mANaso tenApara upakAra karavAne asamartha hovAthI potAnA aMtaramA kheda pAme che. 64 pAtraM pavitrayati naiva guNAn kSiNoti snehaM na saMharati nApi malaM prasUte / doSAvasAnarucirazca latAM na dhatte satsaMgamaH sukRtasadmani ko'pidIpaH bhAvArtha-sukRtarUpa bhavanamAM satsaMgamarUpa dIvo
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 265 ) koi vicitra prakAranoja che ke je potAnA pAtrane pavitra kare che, guNo ( vATa ) ne kadApi kSINa karato nathI, snehane saMharato nathI, vaLI je mala (masa ) ne pragaTAvato nathI, prabhAte paNa je tevone tevoja tejasvI rahe che ane je caMcalapaNAne dhAraNa karato nathI. 65 prathamavayasi pItaM toyamalpaM smaraMtaH zirasi nihitamArA nAlikerA narANAm / dadati jalamanalpAsvAdamAjIvitAMtaM na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaraMti // 66 // ___ bhAvArtha--prathama avasthAmAM pAna karela alpa jaLanuM tenuM smaraNa karatA nALIyero potAnA zirapara bhAra sahana karIne tenA badalAmA potAnA jIvanano aMta lAvIne paNa manuSyone atyaMta svAdiSTa jaLa Ape che. mATe satpuruSo karelA upakArane kadApi bhUlI jatA nathI. 66 priyA nyAyyA vRttirmalinamasubhaMge'pyasukaraM tvasaMto nAbhyarthyAH suhRdapi na yAcyaH kRshdhnH|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 266 ) vipadyuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM ca mahatAM satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam // 67 // bhAvArtha -- nyAyanuM varttanaja jemane atyaMta priya che, prANAMta kaTa AvI paDatAM paNa jeo malina vAsanAne kadApi dhAraNa karatA nathI, durjanonI jeo kyAre paNa abhyarthanA karatA nathI, kSINa dhanavALA mitranI pAse jeo kaMi paNa yAcanA karatA nathI, vipattimAM paNa jeo ucca sthitie rahe che ane mahApuruSonA mArge jeo anusare che-aho ! viSama asidhArA samAna sajjanAnA AvA prakAranA vratano koNe upadeza Apyo che ? 67 poto dustaravArirAzitaraNe dIpoM'dhakArAgame nirvAte vyajanaM madAMdhakariNAM darpopazAMtyai sRnniH| itthaM tadbhuvi nAsti yasya vidhinA nopAyaciMtA kRtA manye durjanacitavRttiharaNe dhAtApi bhagnodyamaH // 68 // bhAvArtha -- dustara sAgara taravAne mATe nAva banAvI
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ (267) che, aMdhakArano pratIkAra karavA dIvA banAvyA cha, pavananA amAve pavana levA mATe paMkhA banAvyA che tathA madonmatta hAthIonA darpane zAMta karavA jeNe aMkuza banAvyA che-e pramANe jagatamAM evU kAMDa nathI, ke jene mATe vidhAtAe ciMtA karI na hoya. paraMtu huM dhArUM chu ke durjana puruSanI cittavRttine kAbUmA lAvavA vidhAtAno perizrama paNa niSphaLa thai gayo.68 pane mUDhajane dadAsi daviNaM vidvatsu kiM matsaro nAhaM matsariNI na cApi capalA naivAsti mUrkhe ratiH / mUrkhebhyo daviNaM dadAmi nitarAMtatkAraNaM zrUyatAM vidvAnsarvaguNeSu pUjitatanurmUrkhasya nAnyA gatiH // 69 // __ bhAvArtha he lakSmI ! tuM mUDha janone dhanavaMta banAve che ane vidvAnopara matsara dhAraNa kare che tenuM kAraNa zuM ? lakSmI kahe cha ke-huM vidvAnopara matsara dhAraNa karatI nathI, ane caMcala paNa nathI, temaja mUrkha jano upara mAre prIti nathI, paraMtu mUrkha janone dhana ApuM /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 268 ) tenuM kAraNa sAMbhaLo - vidvAn sarva guNone lIdhe sarvatra mAnanIya che, paraMtu mUrkhane anya kaMi gatija nathI. 69 prItiM na prakaTIkaroti suhRdi dravyavyayAzaMkayA bhItaH pratyupakArakAraNabhayAnnAkRSyate sevayA / mithyA jalpati vittamArgaNabhayAtstutyApi na prIyate kInAzo vibhavavyayavyatikaratrastaH kathaM prANiti // 70 // bhAvArtha -- je dravyavyayanI zaMkAthI mitra tarapha prItine pragaTAvato nathI, pratyupakAra karavAnA kAraNe bhaya pAmIne je sevAthI AkarSAto nathI, dhana mAgavAnA bhayathI je mithyA bakavAda kare che tathA stuti karatAM paNa je prasanna thato nathI. aho ! dhanavyayanA vyatikarathI trAsa pAmela kRpaNa puruSa kema jIve chete samajAtuM nathI. 70 paMgo vaMdyastvamasi na gRhaM yAsi yo'rthI pareSAM dhanyoM'dha tvaM dhanamadavatAM nekSase yanmukhAni /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (269) zlAghyo mUka tvamapi kRpaNaM stauSi nArthAzayA yaH stotavyastvaM badhira na giraM yaH khalAnAM zRNoSi ___ mAvArtha-he paMgu ! tuM paNa kharekhara ! vaMdanIya che, kAraNa ke yAcaka thaIne tuM bIjAonA ghare jaI zakato nathI. he aMdha ! tuM paNa dhanya che, ke dhanathI madonmatta thayelAonA mukhane tuM joI zakato nathI. he muMgA! tuM paNa zlAghanIya che ke dhananI AzAthI tuM kRpaNanI stuti karI zakato nathI ane he badhira (vherA)! tuM paNa prazaMsApAtra che ke tuM khalajanonI vANI sAMbhaLI zakato nathI. 71 paropakAraH karttavyaH prANairapi dhanairapi paropakArajaM puNyaM na syAtkratuzatairapi // 72 // ___ bhAvArtha-potAnA prANo ane dhanano bhoga ApIne paNa paropakAra karavo. kAraNa ke paropakArathI je puNya prApta thAya che, teTaluM puNya seMkaDo yajJothI paNa maLI zakatuM nathI. 72 paropakRtikaivalye tolayitvA jnaardnH| gurvImupakRti matvA hyavatArAndazAyahIt // 73 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 270) bhAvArtha--paropakAra ane mokSa-e banene toLatAM paropakArane mahAn mAnIne viSNu bhagavAne daza avatAro dhAraNa karyA. 73 paropakArAya phalaMti vRkSAH paropakArAya vahaMti nadyaH / paropakArAya duhaMti gAvaH paropakArArthamidaM zarIram // 74 // bhAvArtha-juo, paropakAranI khAtara vRkSo jagatamAM phaLe che, paropakAranI khAtara nadIo vaha che, paropakAranI khAtara gAyo dUje che. mATe A zarIra paropakAra mATeja pedA thayela che. 74 ___ padmAkaraM dinakaro vikacIkaroti caMdo vikAsayati kairavacakravAlam / nAbhyArthito jaladharo'pi jalaM dadAti saMtaH svayaM parahiteSu kRtaabhiyogaaH||75|| bhAvArtha--sUrya, padmone vikasita banAve che, caMdramA kairavo (kamaLo) ne vikasvara kare che, megha prArthanA vinA jagatane jaLa Ape che, mATe saMtajano svayameva paropakAra karavAmAM tatpara hoya che. 75
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 271 ) pAtramapAtrIkurute dahati guNaM snehamAzu nAzayati / amale malaM niyacchati dIpajvAleva khalamaitrI // 76 // bhAvArtha - aho ! khaLa puruSanI sAthe karavAmAM Avela maitrI kharekhara dIpajvALAnI jema pAtrane malina kare che, guNane bhasmIbhUta banAve che, snehano tarata nAza kare che, ane nirmaLane apavitra banAve che. 76 pibaMti madhu padmeSu bhRMgA : kesaradhUsarAH / haMsAH zaivAlamaznaMti dhigdaivamasamaMjasam // 77 // bhAvArtha - kamaLarajathI malina thaIne bhamarAo kamaLomAM madhupAna kare che ane haMso zaivAlanuM bhakSaNa kare che. AvA daivanA asamaMjasapaNAne ( ayogyapaNAne) dhikkAra thAo. 77 pitA ratnAkaro yasya lakSmIryasya sahodarI / zaMkho roditi bhikSArthI phalaM bhAgyAnusArataH 78 bhAvArtha - ratnAkara jeno pitA che ane lakSmI jenI sagI bahena che evo zaMkha bhikSArthI thaIne royA kare che. mATe bhAgyAnusAreja phaLa maLe che. 78
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 272 ) parjanya iva bhUtAnA-mAdhAraH pRthiviiptiH| vikale'pi hi parjanye jIvyate na tu bhUpatau 79 __ bhAvArtha-meghanI jema prANIonA AdhArarUpa rAjA kahela che. kadAca megha vikaLa (kopAyamAna ) thAya to jIvI zakAya, paraMtu rAjA kopAyamAna thAya, to jIvaq muzkelaja thaI paDe. 79 phalaM pralaMbaziro'dhirohi nirIkSya tAmyaMtyalasAH prakRtyA / tadeva kRtvA kuTikAprayogaM gRhNati ye vIryadhanA janAH syuH // 1 // bhAvArtha-lAMbA ( uMcA) vRkSanA zikharapara laTakatA phaLane joine svabhAve Alasu puruSo manamA bahuja kheda pAme che. ane tejasvI tathA dhIra jano potAnI buddhino prayoga karIne te phaLane grahaNa karI le che. 1 phalaM svecchAlabhyaM prativanamakhedaM kSitiruhAM payaH sthAne sthAne ziziramadhuraM puNyasaritAm /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 273 ) mRdusparzA zayyA sulalitalatApallavamayI sahate saMtApaM tadapi dhaninAM dvAri kRpnnaaH||2|| bhAvArtha-dareka vanamA vinA kaSTe vRkSonA phaLo svecchAthI maLI zake tema cha, dareka sthAne pavitra nadIonuM zItala ane madhura jaLa paNa sulabhya che temaja komaLa sparzayukta sulalita latA ane pallavamaya zayyA paNa maLI zake tema che, chatAM kRpaNa jano dhanavaMtonA dvAra AgaLa vRthA saMtApane sahana karI rahyA che. 2 phalahInaM nRpaM bhRtyAH kulInamapi connatam / saMtyajyAnyatra gacchaMti zuSkaM vRkssmivaaNddjaaH||3 __bhAvArtha-rAjA kulIna tathA unnata chatAM jo phaLahIna hoya, to sevako, pakSIo jema zuSka vRkSano tema teno tyAga karIne anyatra cAlyA jAya che. 3 phalArthI nRptirlokaanpaalydytnmaasthitH| dAnamAnAditoyena mAlAkAroM'kurAniva // 4 // bhAvArtha-mALI jema aMkurone pALe, tema phalanA arthI rAjAe dAna ane mAnapUrvaka yatnathI lokonuM pAlana kara. 4
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 274 ) phalAzino mUlatRNAMbubhakSA vivAsaso nistarazAyinazca / gRhe vimUDhA munivaccaraMti tulyaM tapaH kiM tu phalena hInam // 5 // / bhAvArtha - kaMda-mULa, phaLa tathA tRNa-jaLanuM bhakSaNa karanAra, vastrarahita ( malina vastradhArI ) ane jamInapara zayana karanAra e rIte mUDha jano potAnA ghare muninI jema AcaraNa kare che, eTale teTaluMja kaSTa sahana karatA hovA chatAM teone tenuM kaI paNa phaLa to maLatuMja nathI. 5 phaNIMdraste guNAnvaktuM likhituM haihayAdhipaH / draSTumAkhaMDalaH zaktaH kAhameSa ka te guNAH // 6 // bhAvArtha - he vibho ! zeSanAga, tamArA guNo kahevAne samartha che, tamArA guNo lakhavAne sahasrabAhu (hajAra hAthavALo - arjuna ) samartha che ane jovAne iMdraja samartha che. to tamArA guNo kyAM ane huM pAmara kyoM ? 6 bAlAnAmabalAnAM ca nRpANAM ca vizeSataH / tathA ca pApaktAnAM durnivAryaH kadAgrahaH ||1|
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 275) bhAvArtha-bAlako, strIo, pApIo ane vizeSathI rAjAono kadAgraha durnivArya (duHkhe vArI zakAya tevo) hoya che. 1 balAdasau moharipurjanAnAM jJAnaM vivekaM ca nirAkaroti / mohAbhibhUtaM hi jagadvinaSTaM tattvArthabodhAdapayAti mohH||2|| bhAvArtha-aho ! A moharipu, balAtkArathI lokonA jJAna ane vivekane vinaSTa kare che. mohathI parAbhUta thatAM jagat vinaSTa thatuM jAya che, chatAM tattvArthanA bodhathI moha dUra thaI zake che. 2 brahmA yena kulAlavaniyamito brahmAMDabhAMDodare viSNuryena dazAvatAragahane kSiptaH sadA sNktte| rUdo yena kapAlapANipuTake bhikSATanaM kAritaH sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe3 bhAvArtha-brahmAne jeNe jagatamAM kuMbhAranI jema niyamita karyoM (nImyo ), viSNune jeNe daza avatArathI gahana evA sadA saMkaTamA nAkhyo, zaMkarane jeNe hAtha
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 276 ) mAM khoparI levarAvIne bhikSAne mATe bhaTakato karyo ane sUryane je niraMtara AkAzamAM bhramaNa karAve che evA karmane namaskAra thAo. 3 bAlako durjanazcauro vaidyo viSAzca putrikaaH| arthI nRpotithirvezyA na viduH sadRzAM dazAma4 bhAvArtha-bAlaka, durjana, cora, vaidya, brAhmaNa, putrI, rAjA, atithi ane vezyA-e sahaza (samAna ) avasthAne jANatA nathI. 4 bubhukSitaiAkaraNaM na bhujyate pipAsitaiH kAvyaraso na pIyate / na chaMdasA kenaciduddhRtaM kulaM hiraNyamevArjaya niSphalA guNAH // 5 // bhAvArtha-kSudhAtura mANasone vyAkaraNa khAvAmAM kAma AvatuM nathI, pipAsita jano kAvyarasathI potAnI pipAsA chupAvI zakatA nathI, temaja chaMdathI koIe potAnA kuLano uddhAra karyo nathI. mATe he bhadra! dravya upArjana kara. kAraNa ke te vinA badhA guNo niSphaLa che. 5
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 277 ) buddheH phalaM tattvavicAraNaM ca dehasya sAraM batadhAraNaM ca / arthasya sAraM kila pAtradAna vAcaH phalaM prItikaraM narANAm // 6 // . bhAvArtha-tattvano vicAra karavo-te buddhi, phaLa che, vrata dhAraNa karavU-e dehano sAra che, supAtre dAna Apaq-e dravyano sAra che ane manuSyone prItikara thaq-e vANInuM phaLa che. 6 bAlaHprAyoramaNAsakta-staruNaHprAyoramaNIraktaH vRddhaH prAyazcitAmama-stadaho dharme ko'pi na lamaH bhAvArtha-aho ! bAlaka hoya, tyAMsudhI prAyaH ramavAmAM Asakta hoya che, taruNa thatAM te ramaNImAM Asakta bane che, ane vRddha thatAM ciMtAmAM magna thAya cha, tathApi bahu AzcaryanI vAta che ke koi dharmamA pravRtta thatuM nathI. 7 bahUnAmapyasArANAM samudAyo jayAvahaH / tRNaiH saMjAyate rajju-rvadhyate yena dNtinH|| 8 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 278 ) bhAvArtha-bahu asAra vastuono paNa samudAya jayAvaha (baliSTha ) thAya che. juo, taraNAthI banAvavAmAM Avela doraDAthI moTA hAthIo baMdhAi jAya che. bAlastrImaMdamUrkhANAM nRNAM cAritrakAMkSiNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH siddhAMtaHprAkRtaH kRtH||9|| bhAvArtha-bALa, strI, maMda ane mUrkha evA cAribane icchatA janonA anugraha nimitte tattvajJa janoe siddhAMto badhA prAkRtamAM banAvyA che. 9 balaM mUrkhasya maunatvaM taskarasyAnRtaM balam / durbalasya balaM rAjA bAlasya ruditaM balam // 10 // bhAvArtha-mUrkha jananu mauna-e baLa che, coranuM asatyae baLa che, dubeLageM rAjA-e baLa che ane bALakanuM rudana-e baLa che. 10 bAhmaNajAtiradviSTo vnnigjaatirvNckH| priyAjAtinirIAluH zarIrI na niraamyH||11|| bhAvArtha-bAhmaNa jAti dveSarahita hotI nathI,
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 279 // vaNigjAti avaMcaka hotI nathI, strIjAti iArahita na hoya ane zarIradhArI rogarahita na hoya. 11 bAlasakhItvamakAraNahAsyaM strISu vAdamasajanasevA / gardabhayAnamasaMskRtavANI SaTsu naro laghutAmupayAti // 12 // bhAvArtha-bALakonI sAthe mitrAI karavAthI, akAraNa hAsya karavAthI, strIonI sAthe vAda karavAthI, durjana janonI sevA karavAthI, gadheDAnuM vAhana karavAthI ane saMskAra vinAnI vANI bolavAthI puruSa laghutAne pAme che. 12 bAlAdapi hitaM grAhya-mamadhyAdapi kAMcanam / nIcAdapyuttamAM vidyAM strIratnaM dusskulaadpi||13|| bhAvArtha-bALaka pAsethI paNa hitavacana grahaNa karavU, azuci padArthamAMthI paNa kAMcana grahaNa karaIM, nIca pAsethI uttama vidyA ane nIca kuLamAthI strIratnano svIkAra karavo. 13 bahirbhAvAnatikramya yasyAtmanyAtmanizcayaH / so'tarAtmA mtstjjai-vibhrmdhvaaNtbhaaskraiH||14
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 280 ) bhAvArtha - bAhya bhAvano tyAga karIne jeno AtmAmAM Atmanizcaya che, vibhramarUpa aMdhakArane dUra karavAmAM bhAskara samAna evA AdhyAtmika jano tene aMtarAtmA kahe che. 14 bodhirmUlaM kRpAskaMdhaH zAkhA dAnAdayo guNAH / patrANi saMpadaH kIrttiH puSpaM yasya phalaM zivam 15 / bhAvArtha - je dharmarUpa vRkSanuM mUla samyaktva che, dayA jeno skaMdha che, dAnAdika guNo jenI zAkhAo che, saMpattirUpa jenA patro che, kIrtirUpa jenuM puSpa che ane mokSarUpa jenuM phaLa che. 15 baMdhavo baMdhanaM yoSA sadoSA viSayA viSam / jAnato'pItyanAryA hi svakAryAya parAGmukhAH 16 bhAvArtha-bAMdhavo baMdhana samAna che, strIo sadoSa ( doSasahita ) ane viSayo viSa samAna che-ema jANatA chatAM anArya jano potAnuM hita sAdhavAne vimukha rahe che. 16 bahupriyA ca yA nArI yo bhRtyo bahunAyakaH / bahUcchiSTaM ca yadbhaikSyaM tadbudhaH parivarjayet ||17||
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 281 ) bhAvArtha-bahujanone priya strI, bahu nAyakokALo sevaka, ane ghaNAnuM eDhuM bhojana-e vaNano sujJa janoe tyAga karavo. 17 bibharAMcakrire snehA-dyA nijaaNgvdNgnaaH| patyurmutyukSaNe tAH syuH svasvArthaprAptitatparAH18 bhAvArtha-je strIone snehathI potAnA zarIranI jema saMbhALavAmAM Ave che, te strIo potAnA patinA maraNasamaye potAno svArtha sAdhavAne tatpara thaha jAya che. 18 badhirayati karNavivaraM vAcaM mUkayati nayanamaMdhayati / vikRtayati gAtrayaSTiM saMpadogo'yamadbhuto rAjan // 19 // bhAvArtha-he rAjan ! A saMpattirUpa roma, kharekhara adbhutaja che, ke je karNane badhira (baherA) banAve che, vANIne baMdha kare che, locanane aMdha banAve che tathA zarIranA avayavone je vikAramaya banAvI de che. 19
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 282 ) brahmaghne ca surApe ca caure bhagavate tathA / niSkRtirvihitA loke kRtane nAsti niSkRtiH bhAvArtha-brahmahatyA karanAra, madyapAna karanAra, corI karanAra ane batano bhaMga karanAra-emano dunIyAmAM hajI chuTako thaI zake, paraMtu kRtaghna (karyA guNane haNanAra ) no chuTakAro kadApi thaI zakato nathI. 20 bahavaH paMgavo'pIha narAH zAstrANyadhIyate / viralA ripukhaDgAya-dhArApAtasahiSNavaH // 21 // ___ bhAvArtha-A jagatamAM evA paMgu ( pAMgaLA ) jano paNa ghaNA haze ke jeo zAstrono abhyAsa kare che, paraMtu zatrunI taravAranA jhapATA sahana karanArA to viralA janoja haze. 21 bAlasyApi raveH pAdAH pataMtyupari bhUbhRtAm / tajasA saha jAtAnA vayaH kutrApayujyate // 22 // bhAvArtha-bAla-ravinA kiraNo paNa parvato upara paDe che. kAraNa ke jeo tejanI sAthe janma pAme che, temanA vayarnu kAMI pramANa rahetuM nathI. 22
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ (283) baMdhanastho hi mAtaMgaH sahasrabharaNakSamaH api svacchaMdacArI zvA svodareNApiduHkhitaH 23. bhAvArtha-hAthIne baMdhanamA rahePS paDe che, chatAM te hajAronuM bharaNa poSaNa karavAne samartha che ane zvAna (kutaro) svacchaMdacArI chatAM te potAnA udaranA nimitte paNa duHkhI thAya che. 23 bhavyA mAnuSyatAM bhAgyaiH prApya ratnakhanImiva / viSayAzmavivekena kAryo ratnatrayAgrahaH // 1 // bhAvArtha-he bhavya jano ! bhAgyayoge ratnonI khANanI jema manuSyajanma pAmIne viSaya-pattharanA vivekathI arthAt teno tyAga karIne ratnatraya (jJAna, darzana, cAritra ) no Adara karavo ucita che. 1 bhuMjate svakRtaM karma vizve vizve'pi jaMtavaH / zokamAtraphalA hote pitRbhrAtRsutAdayaH // 2 // bhAvArtha-jagatamAM samasta jaMtuo mAtra potAnA karelAM karmaja bhogave che. ane pitA, bhrAtA tathA sutAdika che, e to kevaLa zoka utpanna karAvanArAja che. 2
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 284) bhavalakSasukhaM zIlaM viSayAH kssnnsaukhydaaH| vicakSaNaH kSaNArthaM ko bhavAnekAn vinAzayet 3 bhAvArtha-zIla, lAkho bhavanA sukhane ApanAra che ane viSayo eka kSaNamAtranA sukhane ApanAra che. to eka kSaNavAranA mukhonI khAtara kayo vicakSaNa puruSa aneka bhavone bagADe. 3 . bhedAH paMca pramAdasya madanasyeva saaykaaH| vyAmohya sarvaM kurvaMti hI janaM nrkaadhvgm||4|| bhAvArtha-kAmadevanA paMca bANonI jema pramAdanA pAMca bhedo kahelA che, ke je sarva janone vyAmoha pamADIne narakanA pathika banAve che. 4 bhaginItyucyamAnApi sapatnI na bhA bhavet / khyAtApi zarkarAkhyAto vyathayatyeva vaalukaa||5 __ bhAvArtha-sapatnI (zokya) ne bhaginInA nAmathI bolAvatAM paNa te zubha na thAya. kAraNa ke vAlukAne zarkarAnA nAmathI bolAvatAM paNa te avazya vyathA to kareja che. 5
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 285 ) bhogAnna kAmaye tasmAna bhUSAM na punaH zriyam / etadicchAmi yaccAtma-cittAduttArayenna mAm // 6 // bhAvArtha - huM bhogone icchatI nathI, ane teTalA mATe alaMkAra ke zobhAne paNa huM cAhatI nathI. paraMtu huM eTaluMja icchaM chaM ke mane mAro svAmI potAnA mana thI dUra na kare. 6 bhikSAzanaM tadapi nIrasamekavAraM zayyA ca bhUH parijano nijadehamAtram / vastraM ca jIrNazatakhaMDamayI ca kathA hA hA tathApi viSayAnna parityajati bhAvArtha -- eka to nIrasa bhikSAbhojana ane te paNa ekavAra, bhUmirUpa zayyA, vaLI potAnA mAtra deharUpa parijana, jIrNa vastra, ane atyaMta khaMDita godaDI hovA chatAM ahA ! bahu khedanI vAta che ke viSayone teo tajatA nathI. 7 bhoge rogabhayaM sukhe kSayabhayaM vitte nRpAlAdbhayaM maune dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe jarAyA bhayam /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 286 ) zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAMtAdbhayaM sarvaM vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevAbhayam 8 bhAvArtha - bhogamAM rogano bhaya che, sukhamAM kSayano bhaya che, zarIrane yamano bhaya che, maunamAM garIbAIno bhaya che; dhanane rAjAno bhaya che, baLane zatruno bhaya che, rUpamAM jarAno bhaya che, zAstramAM vAdano bhaya che, guNone khalono bhaya che. aho ! jagatamAM jyAM juo tyAM tamAma vastuo bhayathI bharelI che, mAtra eka vairAgyaja abhaya ( bhayarahita ) che. 8 bhogA na bhuktA vayameva bhuktAstapo na taptaM vayameva taptAH / kAlo na yAto vayameva yAtAstRSNA na jIrNA vayameva jIrNAH // 9 // bhAvArtha - aho ! bhogo to bhogavAyA nahi, paNa ame poteja bhogavAI gayA, tapa to tapyuM nahi, paNa ame poteja tapta thaI gayA, kAla to na gayo, paNa ame poteja cAlatA thayA ane tRSNA to jIrNa na thaI, paNa ame poteja jIrNa thaI gayA. 9
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 287 ) bhavakoTIduH prApAmavApya nRbhavAdisakalasAmagrIm bhavajaladhiyAnapAtre dharme yatnaH sadA kAryaH // 10 // bhAvArtha-karoDo bhavo bhamatAM paNa atyaMta durlabha evI narajanmAdika badhI sAmagrI pAmIne saMsAra - sAgaramAM nAva samAna evA dharmane mATe sadA askhalita prayatna karavo bhavyajanone ucita che. 10 bhavabIjAMkurajananA rAgadyAH kSayamupAgatA yasya bahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 11 // V bhAvArtha - saMsArarUpa bIjanA aMkurane utpanna kara nArA evA rAgAdika jemanA kSaya thayA che evA brahmA, ho viSNu ho ziva ke jinezvara hoya - temane namaskAra che. 11 bhavet tridazakoTIra-koTI ratnAMcitakramaH / prabhustribhuvanasyApi prAkRtaiH sukRtairjinaH // 12 // bhAvArtha - iMdroe potAnA mugaTa jemanA caraNamAM mUkela che tathA traNa bhuvananA svAmI evA jinezvara paNa pUrvakRta puNyAne lIveja jIva thaI zake che. 12
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 288) bhavAbhodhau vipadvAri-pUrabhAji nimajatAm / narajanmatarIlAbhe bhavAnniryAmakAyate // 13 // bhAvArtha-vipattirUpa jaLapravAha yukta evA bhavasAgaramAM manuSya-janmarUpa nAvanI prApti thatAM nimagna thatAM prANIone he bhagavan ! Apa niyamika (nAvika) samAna cho. 13 bhaktirdUre'stu caityasya kusumaabhrnnaadikaa| gatarogeva vaidyasya nAsau natimapi vyadhAt // 14 // __ bhAvArtha-kusuma ane AbharaNAdika, caityanI bhakti to dUra raho, paraMtu vaidyane jema rogarahita puruSanI jema te bhagavaMtane namaskAra paNa karato na hato. 14 bhartA yadyapi nItizAstranipuNo vidvAnkulIno yuvA dAtA karNasamaH prasiddhavibhavaH strIsaMgadakSo guruH / svaprANAdhikakalpitA svavanitA snehAtsadA pAlitA kAMtA taM pazuvadvihAya taruNI jAraM patiM vAMchati // 15 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 289 ) bhAvArtha-kadAca potAno pati nItizAstramA kuzaLa hoya, vidvAn, kulIna ane yuvAna hoya, karNa samAna dAtAra hoya, prasiddha vaibhavavALo hoya, strIsamAgamamAM dakSa hoya, ghaNA janone mAnanIya hoya, tathA potAnI strIne niraMtara potAnA prANa karatAM paNa adhika gaNIne snehathI tenuM pAlana karato hoya, tathApi taruNI kAMtA pazunI jema teno tyAga karIne jAra patine icche che. 15 bhImaM vanaM bhavati tasya puraM pradhAnaM sarvo janaH sujanatAmupayAti tasya / kRtsnA ca bhUrbhavati sanidhiratnapUrNA yasyAsti pUrvasukRtaM vipulaM janasya bhAvArtha-je puruSanA pUrva sukRta vipula che, tene bhayaMkara vana-te eka sArA nagera samAna thaI jAya che, sarva loko tenI sAthe sujanatA rAkhe che ane samasta pRthvI nidhAna ane ratnothI pUrNa-tenA jovAmAM Ave che. 16 bhanAzasya karaMDapIDitatanoAneMdiyasya kSudhA . kRtvAkhurvivaraM svayaM nipatito naktaM mukhe bhoginH|
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 290 ) tRptastatpizitena satvaramasau tenaiva yAtaH pathA lokaH pazyatu daivameva hi nRNAM vRddhau kSaye kAraNam __bhAvArtha-jenI AzA bhagna thayela che, karaMDIyAmAM jenuM zarIra pIDAya che ane kSudhAthI jenI iMdriyo glAni pAmela che evA sarpanA mukhamA rAtre udara vivara karIne pote paDyo. tenA mAMsathI te sarpa tRpta thayo ane teja mArge pelo sarpa satvara bahAra cAlyo gayo. mATe he loko ! tame juo ke mANasonI vRddhi (samRddhi) ane kSayamAM daivaja mukhya kAraNa che. 17 bhamA hi zAkhA na vilaMbanIyA bhaneSu citteSu kutaH prapaMcaH / gaMtavyamanyatra vicakSaNena pUrNA mahI suMdara suMdareti // 18 // __ bhAvArtha-bhagna zAkhArnu avalaMbana na karavU. jyAM cittaja bhagna hoya, tyAM koI paNa kAryanI vicAraNA kyAMthI hoI zake ? mATe he suMdarI ! A pRthvI suMdara ane pUrNa che, to anyatra jaq yogya che. 18
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 291 ) bho bho bhavyA bhavAraNye bhramatA bhavinA bhRzam / AsAdyate'mRtarasa - samAno mAnavo bhavaH // 19 // bhAvArtha - he bhavya jano ! A mava-araNyamAM bhamatAM bhavya jano, amRtarasa samAna mAnavabhava mahAmuzkelIthI pAmI zake che. 19 bhUrjalaM jvalano vAyu - staravazceti paMcadhA / bhavatyekeMdriyA jIvA - ste hyasaMkhyA dRgadhvagAH 20 bhAvArtha- pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatie pAMca prakAranA jIvo ekeMdriya gaNAya che. te asaMkhya ane dRSTine agocara che. 20 bho bho kelipriyAH ke'pi kArayati vadhaM surAH / kelimAtraM bhavetteSA - manyeSAM jIvitatruTi H // 21 // bhAvArtha - he loko ! keTalAka krIDAmAM Asakta thayelA devatAo vadha karAve che. eTale jo ke temane to eka khelamAtra thAya che, paNa anya jIvonA jIvanano aMta AvI jAya che. 21 bhadre vANi mamAnane kuru dayAM varNAnupUrvyA ciraM
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 292) cetaH svAsthyamupaihi yAhi karuNe prajJe sthiratvaM baja laje tiSTha parAGmukhI kSaNamaho tRSNe puraHsthIyatAM pApoyAvadahaM bavImidhaninAMdehItidInaMvacaH22 bhAvArtha-he bhalI vANI! akSarAnukramathI jarAvAra tuM mArA mukhapara dayA kara, he citta ! tuM jarA zAMta thaI jA, he karuNA ! tuM dUra cAlI jA, he prajJA ! tuM have jarA sthira thaI jA, he lajjA ! tuM tAruM mukha pheravIne besI rahe, ane he tRSNA ! tuM jarA mArI AgaLa AvIne ubhI rahe, ke jyAMsudhI pApI evo hu~' Apo: e pramANe dhanavaMto pAse dIna vacana bolavAne tatpara thAuM. 22 bhavaMti narakAH pApA-tpApaM dAridyasaMbhavam / dAridyamapradAnena tasmAdAnaparo bhavet // 23 // bhAvArtha-pApa karavAthI prANIo narakamAM jaIne utpanna thAya che, te pApa daridratAne lIdhe temane karavU paDe che ane dAridya-te dAna na ApavAnuM phaLa che, mAde dAna ApavA sadA tatpara rahevU-e uttama che. 23
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 293 ) bhrAtaAMtarazeSayAcakajane vairAyase sarvadA ysmaadvikmshaalivaahnmhiibhRnmuNjbhojaadyH| atyaMta cirajIvinona vihitAste vizvajIvAtavo mArkaDadhuvalomazaprabhRtayaH sRSTAH prabhUtAyuSaH // 24 // __ bhAvArtha-he vidhAtA baMdhu ! tuM kharekhara ! badhA yAcaka jano sAthe sadA vairabhAva rAkhe che. kAraNa ke jagatanA jIvanarUpa evA vikrama, zAlivAhana, muMja ane bhoja vigere rAjAone te atyaMta lAMbI AvaradAvALA na banAvyA ane mArkaMDa, dhruva, lomaza vigarene lAMbI AvaradAvALA banAvyA. 24 bhavaMti namrAstaravaH phalodgamainavAMbubhibhUrivilaMbino ghnaaH| anuddhatAH satpuruSAH samRddhibhiH svabhAva evaiSa paropakAriNAm // 25 // bhAvArtha-phaLonI utpatti thatAM vRkSo namra bane cha, navIna jaLathI megha atyaMta nIce namI jAya che, samUddhithI satpuruSo sadA anuddhata (namra ) rahe che-e pra. mANe paropakArI puruSono A svabhAvaja che. 25
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 294 ) bhrAMtaM dezamanekadurgaviSamaM prAptaM na kiMcitphalaM tyaktvA jAtikulAbhimAnamucitaM sevA kRtA niSphalA / bhuktaM mAnavivarjitaM paragRheSvAzaMkayA kAkavattRSNe jRMbhasi pApakarmanirate nAdyApi saMtuSyasi / / 26 / / bhAvArtha - aneka killAothI viSama evA dezamAM bhramaNa karyuM chatAM kaMI phaLa prApta na thayuM, potAnI jAti ane kulAbhimAna tajI daIne sevA karI - te paNa niSphaLa nivaDI, pArakA ghare kAgaDAnI jema mAnarahita thaIne AzaMkAthI bhojana karyu, chatAM paNa pApakarmamAM Asakta evI he tRSNA ! tuM adyApi saMtuSTa na thaI. 26 bhAgyavaMtaM prasUyethA mA zUraM mA ca paMDitam / zUrAzca kRtavidyAzca vane sIdaMti pAMDavAH // 27 // bhAvArtha - he jananI ! tuM koI bhAgyavaMtane janma Apaje, paraMtu zUravIra ke paMDitane janma ApIza nahi. juo, zUravIra ane vidvAna pAMDavo vanamAM sIdAya che. 27
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 295 ) bhagavaMtau jagannetre sUryA caMdramasAvapi / pazya gacchata evAstaM niyatiH kena laMghyate // 28 // bhAvArtha -- jagatanA netrarUpa evA bhagavAn sUrya ane caMdramA paNa juo, dararoja astadazAne pAme che. mATe. daivane koNa oLaMgI zake ? 28 bhramanvanAMte navamaMjarISu na SaTpado gaMdhaphalImaji dhat / sA kiM na ramyA sa ca kiM na raMtA balIyasIkevalamIzvarecchA // 29 // bhAvArtha- samasta vanamAM navIna maMjarIopara pharata bhamaro caMpakakalikAne suMdhI na zakyo to zuM te ramya nathI, athavA bhramara pote ramaNa karanAra nathI ? paraMtu ahIM IzvarecchAja balavAn che. 29 bhUzayyA brahmacaryaM ca kRzatvaM laghu bhojanam / sevakasya yateryadvadvizeSaH pApadharmajaH // 30 // mAvArtha - pRthvIpara zayana karavuM brahmacarya pALavu, kRzatA ane laghu ( zuSka ) bhojana - e sevaka ane
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 296 ) yati - e banene samAna che, paraMtu pApa ane dharmamAM baMneno bahu taphAvata paDI jAya che. 30 maMtrANAM parameSThimaMtra mahimA tIrtheSu zatruMjayo dAne prANidayA guNeSu vinayo brahma vrateSu vratam / saMtoSo niyame tapassu ca zamastattveSu saddarzanaM sarvajJodita sarvaparvasu paraM syAdvArSikaM parva ca // 1 // - bhAvArtha -- sarva maMtromAM paMcaparameSThI maMtrano mahimA utkRSTa che, sarva tIrthomAM zatruMjaya tIrtha utkRSTa che, guNomAM vinaya, vratomAM brahmacarya vrata, dAnamAM abhayadAna, niyamamAM saMtoSa, tapamAM samatA, tattvomAM samyaktva, ane sarvajJakathita sarva parvAmAM vArSika ( sAMvatsarika ) parva uttama che. 1 muMDe muMDe matirbhinnA kuMDe kuMDe navaM payaH / tuMDe tuMDe navA vANI bahUnAM naikaparUtA // 2 // bhAvArtha -- kapALe kapALe bhinna mati hoya che, dareka kuMDamAM navuM ( bhinna ) pANI hoya che, dareka mukhamAM na
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 297 ) vIna vANI hoya che-ema badhAnI ekarUpatA hotI nathI.2 mahatAmApadaM dRSTvA ko na nIco'pi tpyte| kAko'pyaMdhatvamAyAti gacchatyastaM divaakre||3|| bhAvArtha-mahApuruSonI Apatti joIne kayo nIca jana paNa saMtApa na pAme ? kAraNa ke divAkara asta thatAM kAga paNa aMdhatvane pAme che. 3 makSikAH kSatamicchaMti kSatamicchaMti paarthivaaH| durjanAH kSatamicchaMti zAMtimicchaMti sajanAH4 bhAvArtha-makSikAo kSata ( gumaDAM) ne icche che, rAjAo kSata (bhaMgANa ) ne icche che, durjano kSata (vighna) ne icche, paNa sajjano to zAMtineja icche che.4 __ mUrkhatvaM ca sakhe mamApi ruciraM yasminyadaSTau guNA nizciMto bahubhojano'trapamanA naktaM divA zAyikaH / kAryAkAryavicAraNAMdhabadhiro mAnApamAne samaH prAyeNAmayavarjito dRDhavapurmUrkhaH sukhaM jIvati // 5 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 298 ) bhAvArtha he mitra ! mUrkhapaNuM mane paNa sArUM lAge che. kAraNa ke jemAM ATha guNo barAbara jovAmAM Ave che-te eke-eka to te nizcita haze. bahu khAnAra haze, nirlajja manavALo haze, rAtadivasa sunAra haze, kAryAkAryano vicAra karavAmAM te aMdha ane bahero haze. mAna ke apamAnamA samAna haze bahudhA rogarahita haze, ane zarIre majabUta haze, aho, A guNoyukta mUrkha sukhe potAnuM jIvana gujAre che. 5 mattemakuMbhadalane bhuvi saMti zUrAH kecitpracaMDamRgarAjavadhe'pi dkssaaH|kiNtu bravImi balinAMpurataH prasahya kaMdarpadarpadalane viralA manuSyAH // 6 // bhAvArtha-jagatamA madonmatta hAthIonA kuMbhastha. lane bhedavAmAM zUravIra puruSo ghaNA haze, vaLI pracaMDa siMhano vadha karavAmAM paNa keTalAka dakSa jano haze, paraMtu hu~ chAtI ThokIne balavaMta janone kaI chaM ke-kaMdarpa (kAmadeva) nA darpa (garva ) ne gALanArA (dalanArA) evA puruSo to viralAja haze. 6
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 299 ) mAtA zatruH pitA vairI yena bAlo na pAThitaH / na zobhate sabhAmadhye haMsamadhye bako yathA // 7 // bhAvArtha -- je potAnA bALakane bhaNAvatA nathI, te mAtA zatrusamAna che ane pitA tenA vairI samAna che. kAraNa ke haMsonA ToLAmAM bagalAnI jema te mUrkha putrapaMDitonI sabhAmAM zobhA pAmato nathI. 7 mUrkhanirdhanadUrastha-zUramokSAbhilASiNAm / triguNAdhikavarSANAM cApi deyA na kanyakA // 8 // bhAvArtha - mUrkha, nirdhana, dUra rahenAra, zUravIra, mokSAbhilASI ane traNa gaNA varasa moTo evA varane kanyA na ApavI. 8 mAtA yadi viSaM dadyAt pitA vikrayate sutam / rAjA harati sarvasvaM kA tatra paridevanA // 9 // bhAvArtha - jo mAtA pote potAnA putrane viSa Ape,pitA putrane vece ane rAjA luMTa calAve - temAM vilApa zuM karavAnA hoya ? 9 mahI ramyA zayyA vipulamupadhAnaM bhujalatA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 300 ) vitAnaM cAkAzaM vyajanamanukUlo'yamanilaH / sphuraddIpacaMdo virativanitAsaMgamuditaH sukhaM zAMtaH zete muniratanubhUtirnRpa iva // 10 // bhAvArtha - jene bhUmirUpa ramya zayyA che, bhujalatAjene vipula ozIkuM che, AkAza-jene vitAna ( caMdravo) che, anukUla pavana-jene paMkho cheM, sphurAyamAna caMdrajene dIpaka che, ane virati - vanitAnA saMgathI je pramudita thayela che - evA atula samRddhimAn zAMta muni, rAjAnI jema sukhe zayana kare che. 10 makSikA mazako vezyA mUSako yAcakastathA / grAmaNIrgaNikA caiva saptaite parabhakSakAH // 11 // bhAvArtha - makSikA ( mAkhI) uMdara, vezyA, macchara, yAcaka, gAmano mukhI ane gaNikA - e sAte parane khAnAra hoya che. 11 mitravadudyamA jJeyA AlasyaM mitravadipuH / viSavaccAmRtA vidyA parastrIcAmRtaM viSam // 12 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 301 ) bhAvArtha-udyama-e mitra samAna che, Alasya-e mitravat chatAM zatru che, vidyA e viSavat chatAM amRta samAna che ane parastrI e amRta chatAM viSasamAna che. 12 muktasya hAro na ca markaTasya miSTAnnahAro na ca gardabhasya / aMdhasya dIpo badhirasya gItaM mUrkhasya kiM jnyaankthaaprsNgH||13|| bhAvArtha-markaTa (vAnara) ne motIno hAra na zobhe, gardabhane miSTAnnano AhAra na hoya, aMdhane dIpaka badhira (baherA ) nI AgaLa gItagAna ane mUrkhanI sAthe jJAnakathAno prasaMga kevo ? 13 mano madhukaro megho mAninI madano marUt / mA mado markaTo matsyo makArA daza caMcalAH 14 bhAvArtha-mana, madhukara (bhamaro), megha, strI, kAmadeva, pavana, lakSmI, mada, vAnara ane matsya-e daza makAra caMcala hoya che. 14
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 302) mA jIvatu parAvajJo duHkhadagdhastu yo jnH| tasyAjananI caivAstu jananI kleshkaarinnii||15|| bhAvArtha-paranI avajJA karanAra puruSa, A jagatamAM na jIvo. je duHkhadagdha mANasa che, tene janma ApanAra jananIne paNa keza na thAo, arthAt te jananI (mAtA) tevA puruSane janma paNa na Apo. 15 maunAnmUkaH pravacanapaTurvAtulo jalpako vA dhRSTaH pArce vasati ca tadA duurtshcaaprglbhH| kSAMtyA bhIruryadi na sahate prAyazo nAbhijAtaH sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 16 // bhAvArtha-aho ! sevAdharma keTalo badho gahana cha ke je yogIone paNa agamya che. mauna dharatAM tene muMgo kahevAmAM Avaze, jo te bolavAmAM potAnI cAlAkI vApare-toHte vAtula athavA bahu bolako chaema kahevAmAM Avaze, pAse AvIne bese, to te dhRSTa che ane dUra jaha bese to tene gAphila kahevAmAM Avaze,
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 303) kSamA karaze, to te bIkaNa ane sahana nahi kare to te akulIna che ema kahevAmAM Avaze-sevA sAdhavA jatAM guNa-te doSarUpa gaNAI jAya che. 16 mRtyorbibheSi kiM mUDha bhIte muMcati kiM ymH|.. ajAtaM naiva gRhNAti kuru ytnmjnmni||17|| bhAvArtha-he mUDha ! maraNathI tuM zAmATe bhaya pAme che, zuM tuM bhaya pAmIza, tethI tane yama mUkI deze ? jo tuM janmyo na hota, to tane yama laI zakata nahi. mATe tuM janma na pAme, evo rasto zodhI le. 17 mAtA tIrtha pitA tIrtha tIrthaM ca jyesstthbaaNdhvaaH| vAkye vAkye gurustIrthaM sarvatIrthaM jnaardnH||18|| mAvArtha-mAtA ane pitA-e tIrtha cha, vaDIlo ane baMdhuo tIrtharUpa che, vAkya vAkyamAM guru tIrtha che ane viSNu, sarvatIrtharUpa che. 18 mahAnubhAvasaMsargaH kasya nonntikaarkH| rathyAMbu jAhnavIsaMgAt tridazairapi vNdyte||19||
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 304 ) bhAvArtha - aho ! mahApuruSonA saMsargathI konI unnati na thAya ? gaMgAnA saMgathI sAdhAraNa zerInuM jaLa paNa devAne vaMdanIya thAya che. 19 mukhaM valiMbhirAkrAMtaM palitairaMkitaM ziraH / gAtrANi zithilAyaMte tRSNaikA taruNAyate // 20 // bhAvArtha - mukhamA~ karacalI paDI, mAthe dhoLA vALa pherI vaLyA ane zarIranA avayavo baghA zithila thaI gayA, chatAM juo to eka tRSNA, taruNInI jema taruNa thatI jAya che. 20 mAnaM muMcati gauravaM pariharatyAyAti dInAtmatAM lajjAmutsRjati zrayatyakarUNAM nIcatvamAlaMbate / bhAryAbaMdhu suhRtsuteSvapakRtIrnAnAvidhAzceSTate kiM kiM yanna karoti niMditamapi prANI kSudhApIDitaH // 21 // bhAvArtha - aho ! evaM zuM che ke je kSudhAthI pIDA
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 305 ) yela prANI niMditAcaraNa kare che mAnano te tyAga kare che, gauravane te tajI de che, te ekadama dIna banI jAya .che, lajjAne te tilAMjali Ape che, krUratAno Azraya kare che, nIcapaNAnuM te avalaMbana kare che, strI, baMdhu, mitra ane sutAdika upara te apakAra karavA tatpara thaI jAya che-evI rIte kSudhAkrAMta prANI vividha prakAranI ceSTA kare che. 21 mayA zriyo'rjanobhogA-darthakAmau kRtArthitau / athaitaddayamUlasya dharmasyAvasaro mama // 22 // bhAvArtha-lakSmIne upArjana karatAM ane bhogavatAM meM artha ane kAmane kRtArtha karyA che. mATe have e bane puruSArthanA mUlarUpa evA dharmano mAre avasara che. 22 mithyaatvtimirdhvst-vivekmylocnaaH| dUrIbhavati kiMpAka-buddhyA tasmAtsubuddhayaH 23 __ bhAvArtha-mithyAtvarUpa aMdhakArathI vivekarUpa locanano lopa thatAM kiMpAka-phaLanI buddhithI subuddhi atyaMta dUra jAya che. 23 20
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 306 ) mohAvarttamamAnamAnamakaraM rAgormisaMvarmitaM tRSNAvegamanaMga saMga salilaM pApaughapaMkAkulam / ye kvApi skhalitA na yauvanasaritpUraM taraMto mahAsattvAste khalu tArakAH kimitarairvaMdhyAvatArairnaraiH a bhAvArtha - jyAM moharUpa Avarta ( ghumarI ) che, parimita mAnarUpa jyAM magara che, rAgarUpa jyAM taraMgo uchaLI rahyA che, tRSNArUpa jyAM vega che, anaMga ( kAmadeva ) nA saMgarUpa jyAM pANI che ane pApano samUharUpa jyAM bahu kAdava che evA yauvanarUpa nadInA pUrane taratAM jeo skhalanA pAmyA nathI, kharekhara ! te mahAsattvazAlI puruSoja tAraka che, paNa anya vaMdhya avatAravALA puruSothI zuM ? 24 mAyicitta ivAgAdhe nirmamajja hade tataH / devatAtizayAttatra tarati sma taraMDavat // 25 // mAvArtha - kapaTI jananA aMtaranI jema agAdha evA hRdAM te nimagna thai gayo, paraMtu tyAM devatAnA atiza zayathI te nAvanI jema taravA lAgyo. 25
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 307 ) mAtRkukSidarIsiMhA bAlye baMdhudRzAM sudhaa| yauvane kuladhaureyA dvitrA eva sutAH punaH // 26 // bhAvArtha-potAnI mAtAnI kukSirUpa guphAmA siMha samAna, bAlyAvasthAmA potAnA bAMdhavonI dRSTine amRta samAna tathA yauvanAvasthAmA kuLano bhAra upADavAmAM dhuraMdhara-evA to mAtra kuLadIpaka betraNa putro. ja haze. 26 mAdhurya lavaNe sAraM raMbhAyAM susvaraH khre| ' pAvitryaM varcaso gehe svAdu pAnIyamUSare // 27 // sneho bhasmani vaizacaM maNyAM shaitymivaanle| saumya vApi sukhaM nAsti vyApakApadbhare bhv||28|| bhAvArtha-he saumya ! lavaNa (lUNa) mAM mAdhurya (mIThAza), raMbhA (kadalI) mAM sAra, gadheDAmA susvara, camAranA gharamAM pavitratA, khArIjamInamAM madhura jaLa, bhasma (rAkha) mAM sneha (cIkAza), masImAM ujvalatA ane agnimAM zItalatA maLavI muzkela che, tema
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 308) ApattithI vyApta evA A saMsAramA kyAM paNa sukha cheja nahi. 27-28 mukhe madhuramaMte ca kupathyamiva dAruNam / ye strINAM bahumanyate vacasteSAM kutaH sukhm||29|| bhAvArtha-mukha (prAraMbha ) mAM madhura paNa prAMte kupathyanI jema dAruNa ( bhayaMkara ) evA strIonA vacanane jeo bahumAna Ape che, temane sukha kyAthI hoya 129 maunamUnodaratvaM vA jJAnaM dAnaM jpstpH| moghaM dayAM vinA sarva-metatkRSirivAMbudam // 30 // bhAvArtha-mauna, uNodarI tapa, jJAna, dAna, japa ane bAhya tathA AbhyaMtara tapasyA-e badhA dayA vinA, varasAda vinAnI khetInI jema nakAmA che. 30 mAyAkhAnima'SAsatraM, vairsyotpttibhuumikaa| kusaMgaraMgo durbuddhi-sImA siimNtiniijnH||31|| ___ bhAvArtha-strIo, mAyA ( kapaTa) nI eka khANarUpa hoya che, asatyanI dAnazALArUpa, vairanI utpatti
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 309 ) bhUmikA, kusaMgamAM Asakta ane durbuddhinI sImA hoya che. 31 mahilAsnehamamAnAM makSikANAmivAMginAm / satpakSabalahInAnAM mRtyuH saMnnihito dhruvam ||32|| mAvArtha -- strIonA snehamAM ( pakSe telamAM ) nimagna. thayelA prANIone satpakSanA baLahIna makSikAonI jema mRtyu, kharekhara satvara pakaDe che. ( arthAt maraNa temanI bahuja najIka hoya che. ) 32 mahAtmannekarUpAH syuH kiM samastA api striyaH / samAH samagrA nAMgulyo'pi hi pANau nRNAM yataH 33 bhAvArtha -- he mahAtman ! badhI strIo zuM ekasarakhI hoya che ? zuM mANasonA hAthanI badhI AMgaLIo ekasarakhI hoya che ? 33 S mArgabhraMze mRtau patyu- rviyoge tanujanmanAm / saritplAve dRDhaM baMdhe jIvitAdyena naacyvm|| 34 // bhAvArtha - koI duHkha dagdha strI vicAra kare che kemArgathI bhraSTa thatAM, patinuM maraNa thatAM putrono viyoga
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 310) thatAM, nadImAM DUbatAM ane dRDha baMdhanamAM baMdhAyA chatAM hu~ jIvitathI mukta na thaI. 34 mahelA avahIlaMti mArdavabhrAjinaM janam / ArohaMti tarormUrdhni pazya vllyHkssmaabhuvH||35 ___ bhAvArtha-strIo saraLa mANasanI avahIlanA kare che. juo, jamInamAMthI utpanna thayela latAo vRkSanA zirapara ArUDha thaI jAya che. 35 mRtyuratyuttamo vkr-nvkkcdaarnnaiH| na tu sApatnyaduHkhena jIvitavyamapi striyAma36 ___ bhAvArtha-vakra ane navIna karavata mUkAvIne gujarI javU-e vadhAre sAruM che, paNa strIone sapatnI (zokya) nA duHkhamAM jIvana gujAraQ-te sAruM nathI. 36 ___ mAteva rakSati piteva hite niyukta kAMteva cApi ramayatyapanIya khedam / lakSmI tanoti vitanoti ca dikSu kIrtiM kiM kiM na sAdhayati kalpalateva vidyA __bhAvArtha--je mAtAnI jema mANasanuM rakSaNa kare che, pitAnI jema hitamAM joDe che, kAMtA ( vhAlI strI)
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 311 ) nI jema khedane dUra karIne AnaMda pamADe che, lakSmIne vistAre che, kIrtine cAre dizAmA phelAve che - ema kalpalatAnI jema vidyA zuM zuM sAdhI zakatI nathI. 37 mUrkhacihnAni paDiti garyo durvacanaM mukhe / virodhI viSavAdI ca kRtyAkRtyaM na manyate // 38 // bhAvArtha - mUrkha jananA mUkhya cha lakSaNo kahelA chete A pramANe- temAM prathama pote garva rAkhe, durvacana bole virodha rAkhe, apriya bole ane kRtyAkRtyane na mAnee mUrkhanA cha lakSaNo che. 38 mUrkho hi jalpatAM puMsAM zrutvA vAcaH zubhAzubhAH / azubhaM vAkyamAdatte purISamiva zUkaraH // 39 // bhAvArtha- zubhAzubha bolanArA puruSonI vANI sAM bhaLIne mUrkha jano temAMthI zUkara ( bhuMDa ) jema viSTAne grahaNa kare tema azubha vAkyane grahaNa karI le che. 39 mUrkho'pi mUrkha dRSTvA ca caMdanAdapi zItalaH / yadi pazyati vidvAMsaM manyate pitRghAtakam // 40 // bhAvArtha - mUrkha jano mUrkhane joIne te caMdana karatAM
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ (312) paNa zItala banI jAya che ane jo vidvAn koI tenA jovAmAM Ave, to tene potAnA pitAno ghAtaka mAne che. 40 madopazamanaM zAstraM khalAnAM kurute madam / cakSuHprakAzakaM teja ulUkAnAmivAMdhatAm 41 ___ bhAvArtha-madane zAMta karanAra zAstra paNa khala ja. none te mada utpanna kare che. juo, teja cakSune prakAza karanAra che, chatAM ghUvaDa pakSIone te aMdha banAvI de che. 41 mahatAM prArthanenaiva vipattirapi zobhate / daMtabhaMgo hi nAgAnAM zlAghyo girividAraNe 42 ___ bhAvArtha-mahApuruSo pAse prArthanA karatAM kadAca vipatti Ave, to paNa sArI. kAraNa ke parvatane phADavA jatAM hastIonA dAMta bhAMge, to te prazaMsanIya gaNAya cha. 42 mukhena nogiratyUcaM hRdaye na nayatyadhaH / jarayatyaMtare sAdhu-rdoSaM vissmiveshvrH||43||
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 313) bhAvArtha-satpuruSa, zaMkara jema viSane tema doSane bahAra prakAzato nathI, aMtaramA utArIne te vAraMvAra saMbhArato nathI, paraMtu te pelA doSane potAnA hRdayamAMja jIrNa karI de che.43 mAnyA eva hi mAnyAnAM mAnaM kurvaMti netre| zaMbhurbibharti mR 9 svarbhAnustaM jighRkSati // 44 // bhAvArtha-sArA puruSoja mAnanIya janono satkAra kare che, itara jano tema karatA nathI. juo, zaMbhu-zaMkara caMdramAne potAnA mastakapara dhAraNa kare che ane rAhu tene grahaNa karavAne icche che. 44 mahatAM tAdRzaM tejo yatra shaamyNtynaujsH| . astaM yAMti prakAzena tArakA hi vivsvtH|45 __ bhAvArtha-moTAjanomAM evA prakAraceM kAMha asAdhAraNa teja hoya che ke jemAM baLahIna jano aMjAI jAya che. juo sUryanA tejathI tArAo asta thaI jAya che. 45 mUkaH parApavAde prdaarniriikssnnehiyshcaaNdhH| paMguH paradhanaharaNe sa jayati lokatraye puruSaH 46
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 314 ) bhAvArtha -- je parApavAda bolavAmAM muMgo che, parastrIne jovAmAM je aMdha samAna che ane paradravyanuM haraNa karavAmAM je pAMgalo che-te puruSa traNe lokamAM jayavaMta raho. 46 mA bhUtsajjanayogo yadi yogo mA punaH snehaH / yadi sneho viraho mA yadi viraho jIvitAzA kA bhAvArtha - sajjana puruSano yoga kadApi na thajo, kadAca yoga thAya to tyAM sneha na thazo, vaLI sneha thAya, to teno viraha ma thajo ane jo viraha thayo, to pachI jIvitanI AzA kevI ? 47 manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAstribhuvanamupakArazreNibhiH prINayataH / paraguNaparamANUnparvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasaMtaH saMti saMtaH kiyaMtaH // 48 // bhAvArtha - mana, vacana ane kAyA e traNe yogamAM je puNyarUpa amRtathI paripUrNa che, upakAronI zreNithI je traNe bhuvanane prasanna kare che ane paranA paramANumAtra guNane parvata samAna gaNIne je niraMtara potAnA aMta
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 315) ramAM AnaMda pAmanArA che-evA saMtajano jagatamA kharekhara bahu thoDAja haze. 48 mukhaM padmadalAkAraM vAcA caMdanazItalA / hRdayaM kodhasaMyuktaM trividhaM dhUtalakSaNam // 49 // bhAvArtha-jenuM mukha, padmanA daLa samAna lAge che, vANI caMdana samAna zItala bhAse che ane hRdayamA kodha bharelo hoya-etraNe prakAranAdhUrttanA lakSaNa che.49 mAlinyamavalaMbeta yadA drpnnvtkhlH| tadaiva tanmukhe deyaM rajo nAnyA prtikriyaa||50|| __bhAvArtha-darpaNanI jema khalapuruSa jyAre malinatAne dhAraNa kare, tyAre tenA mukhamAM dhULaja nAkhavI. kAraNa ke tenI anya kAMi pratikriyA nathI. 50 mAyAmayaH prakRtyaiva raagdvessmdaakulH| mahatAmapi mohAya saMsAra iva durjnH||51|| . bhAvArtha-durjananI' jema A saMsAra svabhAvathIja mAyAmaya, rAga, dveSa ane madathI marela hovAthI mahApuruSone paNa te moha upajAve che. 51
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 316) mRdghaTavatsukhabhedyo duHsaMdhAnazca durjano bhavati / sujanastu kanakaghaTavad durbhadyazcAzu sNdheyH||52|| bhAvArtha-durjana puruSa, mATInA ghaTanI jema sukhe bhedI zakAya ane duHkhe sAMdhI zakAya tevo hoya che ane sajjana puruSa, suvarNanA ghaTanI jema duHkhe bhedI zakAya ane sukhe sAMdhI zakAya tevA hoya che. 52 mAtA niMdati nAbhinaMdati pitA bhrAtA na saMbhASate bhRtyaH kupyati nAnugacchati sutaH kAMtA ca naaliNgte| arthaprArthanazaMkayA na kurute saMbhASaNaM vai suhR-tasmAdravyamupArjayasva sumate dravyeNa sarve vazAH // 53 // bhAvArtha-he bhadra ! jo dravya na haze, to mAtA niMdA karavA mAMDaze, pitA premano tyAga karaze, bhAI bolAvaze paNa nahi, sevaka kopa karaze, putra anukULa nahi cAle, strI prema tajI deze ane dravya mAgavAnI zaMkAthI mitra paNa bolAvaze nahi. mATe dravyarnu upArjana karo. kAraNa ke dravyathI badhA vazavartI thAya che. 53
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ (317 ) mAtaraM pitaraM putraM prAtaraM vA suhRttamam / lobhAviSTo naro haMti svAminaM vA sahodaram54 __ bhAvArtha-lomanI lAlacamAM lapaTAI gayela puruSa potAnA mAbApa, putra, bhrAtA, priya mitra, svAmI athavA sahodarano paNa nAza kare che. 54: mA dhanAni kRpaNaH khalu jIvastRSNayArpayatu jAtu parasmai / tatra naiSa kurute mama citraM yattu nArpayati tAni mRto'pi // 55 // bhAvArtha-kRpaNa puruSa tRSNAne lIdhe kadAca jIvatAM anyane dhana na Ape, to temAM kaMi Azcarya jevaM nathI. paraMtu je maraNa pAmatAM chatAM te potArnu dhana parane. Apato nathI-eja Azcarya che. 55 maniMdayA yadi janaH paritoSameti nanvaprayatnasulabho'yamanugraho me|shreyo'rthino'pi puruSaH paratuSTihetorduHkhArjitAnyapi dhanAni parityajaMti // bhAvArtha-jo mArI niMdAthIja lokone AnaMda thato hoya, to vinA prayatne labhya evo mArA para eka.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 318 ) prakArano teo anugraha ( upakAra ) kare che. kAraNa ke kalyANanA abhilASI jano anyane saMtoSa pamADavA, duHkhe prApta thai zake evA dhanano paNa parityAga karI de che. 56 madasiktamukhairmRgAdhipaH karibhirvartayate svayaMhataiH / laghayankhala tejasA jaganna mahAnicchati bhUtimanyataH // // 57 // bhAvArtha - vanarAja ( siMha ) pote mArela ane madajaLathI Ardra thayela hastIothIja potAnuM gujarAna calAve che, tema potAnA tejathI jagatane aMjAvanAra mahApuruSo anya pAsethI potAno utkarSa icchatA nathI. 57 majjato'pi vipatpayodhigahane niHzaMkadhairyAvRtAH kurvaMtyeva paropakAramanizaM saMto yathAzakti vai / rAhorugrakarAlavakrakuharagrAsAbhibhUto'pyalaM caMdraH kiM na janaM karoti sukhinaM grAsAvazeSaiH karaiH bhAvArtha - vipattimA agAdha samudramAM DubavA chatAM
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 319 ) niHzaMka dhairyane dhAraNa karanArA saMtajano to niraMtara yathAzakti paropakAra karyAja kare che. juo, rAhunA bhayaMkara mukhamAM sapaDAyA chatAM caMdramA potAnA zeSa kiraNothI jagatajanone atyaMta AnaMda pamADe che. 58 mahIpateH saMti na yasya pArzve kavIzvarAstasya kuto yazAMsi / bhUpAH kiyaMto na babhUvuruyA nAmApi jAnAti na ko'pi teSAm // 59 // ___ bhAvArtha--je rAjAnI AgaLa kavIzvaro hAjara nathI, teno yazovAda kyAMthI ? kAraNa ke pUrve A pRthvIupara keTalAe rAjAo thaI gayA che ke jenuM nAmamAtra paNa hAlamAM koI jANatuM nathI. 59 muktAphalaiH kiM mRgapakSiNAM ca miSTAnapAnaM kimu gardabhAnAm / aMdhasya dIpo badhirasya gItaM mUrkhasya kiM dharmakathAprasaMgaH // 6 // bhAvArtha-mRgalA ane pakSIone muktAphaLothI zRM? gadhaDAone miSTAnnapAnathI zuM ? aMdhane dIpakathI zo phAyado ane baherAne gItathI zaM? tema mUrkha janane dharmakathAthI zo phAyado thavAno hato ? 60
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 320) manasvI mriyate kAmaM kArpaNyaM na tu gacchati / api nirvANamAyAti nAnalo yAti zItatAma61 ___ bhAvArtha-manasvI ( paMDita ) puruSa bilakula maravU kabUla karaze, paraMtu te kRpaNatAne kadApi dhAraNa karaze nahi. agni nirvANa pAmaze (bujhAI jaze ) te bhale paNa te zItala kadI paNa thaze nahiM.61 ___ mA dhAva mA dhAva vinaiva daivaM no dhAvanaM sAdhanamAsti lkssmyaaH| ceddAvanaM sAdhanamasti lakSmyAH zvA dhAvamAno'pi labheta lakSmIm // 6 // __ bhAvArtha-are ! lakSmIlubdha ! bhAgya vinA lakSmInI khAtara tuM Ama doDAdoDI na kara. kAraNa ke te doDAdoDI kAMI lakSmI meLavavAnuM khAsa sAdhana nathI. jo te dhananuM sAdhana hota, to zvAna bahu doDe che. chatAM lakSmIne pAmI zakato nathI. 62 malayAcalagaMdhena viMdhanaM caMdanAyate / tathA sajanasaMgena durjanaH sajanAyate // 63 // bhAvArtha-malayAcala parvatanA gaMdhane lIdhe anya
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 321 ) kASTha jema caMdananA bhAvamAM khape che, tema sajjananA saMgathI durjana paNa sajjana samAna thaI jAya che. 64 yasya nArthA na vA kAmo na vA praNayipoSaNam / dvipadasya pazostasya vyasanaM zAstrasaMgrahaH // 1 // bhAvArtha - jenI pAse dravya nathI, je kAmano upabhoga athavA to potAnA snehIonuM poSaNa karI zakato nathI evA dvipada ( be pagavALA ) pazune zAstrasaMgraha karavo - etene kevaLa duHkharUpa che. 1 yauvane nIcasaMsargA-tkAluSyaM nirmale kule / ke ke no janayaMti na paTe paMkalavA iva // 2 // bhAvArtha - - yauvanAvasthAmAM nIca janonA saMsargathI vastramAM kAdavanA chAMTA jema kaluSatA kare-tema kayA puruSo potAnA nirmaLa kuLane DAgha lagADatA nathI. 2 yajjarAjarjaro yUnA dRDhamuSTyA hato'znute / kaSTaM saMghaTanenApi tasmAdekeMdriyo'dhikam // 3 // bhAvArtha - eka yuvAna puruSa, dRDha muSTithI jarAjarjarita thayela mANasane mAre ane tene je duHkha upaje, te 21
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 322 ) karatAM mANasanA saMghaTAthI ekeMdriyane adhika duHkha thAya che. 3 yatkarmAdIrghadRzvAnaH kurvaMti kumatIritAH / kAle'nuzerate tena te'nizaM sa iva dvijaH // 4 // bhAvArtha - lAMbo vicAra karyA vinA kumatithI prerAine jeo kArya karavAne tatpara thAya che, teo pelA brAhmaNanI jema avasara Ave atizaya saMtApa pAme che. 4 yaH zAstre pAragaH prekSA - pUrvakArI kalAspadam / so'pi lIlAyitaM vetti nahi dhAturiva dvijaH 5 bhAvArtha - je zAstramAM pAraMgata vicArapUrvaka kAma karanAra tathA je kaLAonuM sthAna che, evo puruSa paNa pelA brAhmaNanI jema vidhAtAnI lIlAne jANI zakato nathI. 5 yathA guNakaraM vaidyo-padezAtkRtamauSadham / tathA gurUpadezena smRto maMtraH phalapradaH // 6 // bhAvArtha -- jema vaidyanA upadeza pramANe karavAmAM Avela auSadha guNakArI thAya che, tema gurumahArAjanA
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ (323) upadezathI smaraNa karavAmAM Avela maMtra phaLane ApanAra thAya che. 6 yathA kRSiH kRtA kAle caiva zasyasya vRddhaye / tathA phalati dharmo'pi kAle gurvAjJayA kRtH||7|| bhAvArtha-avasara Ave khetI karavAthI jema dhAnyanI vRddhi thAya che, tema guru AjJAthI avasare ArAdhavAmAM Avela dharma avazyameva phaLIbhUta thAya che. 7 yadi trilokI gaNanAparA syAt tasyAH samAptiryadi nAyuSaH syAt / pAre parArdhaM gaNitaM yadi syAdgaNeyaniHzeSaguNo'pi sa syAt // 8 // __ bhAvArtha-jotraNe loka gaNanA karavA tatpara thAya, vaLI tenA AyuSyanI kadApi samApti na thAya ane parArdha karatAM vadhAre gaNitazAstra hoya, toja temanA (bhagavaMtanA) guNo samasta prakAre gaNI zakAya.8 yA triloke'pi dhIrANAM caratyaskhalitA mtiH| sApi na strImanovallIvanaM gAhitamIzvarI // 9 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 324 ) bhAvArtha -- je dhIra puruSonI mati traNe lokamAM askhalita thaIne cAlI zake che, te mati paNa strInA manarUpa latAvananuM avagAhana karavAne samartha nathI. arthAta dhIra jano paNa strIcaritrano pAra pAmI zakatA nathI. 9 yaccetasi na tadvAci vAci yatna karmaNi / svAtmanyeva kaliH strINAM kathaM tAH parazarmaNe // 10 bhAvArtha -- jemanA manamAM che-te vacanamAM nathI ane vacanamAM che-te karmamAM nathI- ema je strIo potAnA AtmAmAMja bhinnatAne dhAraNa kare che, teo bIjAne zI rIte sukha Ape ? 10 yadIyaM hRdayaM muktAsrak siSeva susaMhitA / adhyetumiva nairmalyaM sadguNAnAM sau sthitiH 11 bhAvArtha - motInI mALA, nirmaLatAno abhyAsa karavA je satInA hRdayanuM sevana karatI hatI: kharekhara ! sadguNonI Aja sthiti che. 11 ye bahirmahimAdhArA udArA rAjapUjitAH / gRhAyAtAH kubhAryAto dAsavatte'pi vibhyati12
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 325) bhAvArtha-jeo bahAra moTA mahimAvALA, udAra ane rAjAone paNa mAnanIya gaNAya che, tevA puruSo paNa potAnA ghare AvatAM kubhAryAthI eka dAsanI jema bhaya pAmatA rahe che. 12 yathA saro vinA nIraM vinA vIraM vruuthinii| prAsAdazca vinA ketuM vinA hetuM yathA vacaH 13 yathA bhUpo vinA nyAyaM vinA cAyaM yathA vyyH| cakSurvinA yathaivAsyaM lAsyaM tUryaM vinA yathA 14 yathA vakSo vinA hAraM sadAcAraM vinA guruH / tathA na me gRhaM cittA--naMdanaM naMdanaM vinaa||15|| __ bhAvArtha:-jema pANI vinA sarovara, subhaTa (vIra) vinA senA, dhvajA vinA prAsAda, ane vinA kAraNa vacana zobhatuM nathI, jema nyAya vinA rAjA, Avaka vinA kharaca, cakSu vinA mukha ane vAdya vinA nRtya zobhatuM nathI, vaLI jema hAra vinA vakSasthaLa ane sadAcAra vinA guru zobhatA nathI, tema aMtarane AnaMda ApanAra evA naMdana (putra) vinA mAraM ghara zobhatuM nathI. 13 14 15
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 326 ) yadazakyapratIkAraM devaiH kimuta mAnavaiH / zroturvRthA vyathAkAri taduHkhaM kiM prakAzyate 16 bhAvArtha-manuSyo to zuM paNa devatAo paNa je duHkhano pratikAra karavAne asamartha cha, ane zrotAne vRthA saMtApa karanAra evaM duHkha, zA mATe koInI pAse prakAzita karavU ? 16 ye sukhAni samIhaMte narA dharmapramadvarAH / jaDA bIjamanUpAnAH phalAya spRhayaMti te // 17 // ___ bhAvArtha-je puruSo dharma karavAmAM atyaMta pramAdI hovA chatAM sukhane to iccheja che, te mUrkha jano bIjane vAvyA zivAya phaLanI icchA rAkhe che. 17 yodhaM vinA na saMgrAmo na grAmo mAnuSaM vinA / na sadbhAvaM vinA sakhyaM na saukhyaM sukRtaM vinA18 bhAvArtha-subhaTa vinA saMgrAma na thAya, manuSyo vinA gAma na vase, sadbhAva vinA mitrAina bane ane sukRta vinA sukhanI prApti na thAya. 18 yasya nAsti svayaM prajJA zAstraM tasya karoti kim /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 327) locanAbhyAM vihInasya darpaNaH kiM kariSyati 19 bhAvArtha-jene potAneja prajJA (buddhi) nathI, tene zAstrathI zo lAbha thavAno hato ? je locanahIna (aMdha) che, tene darpaNa batAvavAthI zo phAyado ? 19 __ yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paMDitaH sa zrutimAn guNajJaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kAMcanamAzrayaMti // 20 // __ bhAvArtha-jenI pAse dhana che, teja mANasa kulIna, paMDita, zAstrajJa, guNajJa, vaktA ane darzanIya (rUpALA) paNa teja che. kAraNa ke badhA guNo dravyane anusarIne rahelA che. 20 yasyAstasya mitrANi yasyAstasya baaNdhvaaH| yasyAthaH sa pumAlloka yasyArthaH saca paDitaH 21 bhAvArtha-jenI pAse dhana che, tenA ghaNA mitro thAya che, tenA ghaNA bAMdhavo thAya che, vaLI jene dhana che, teja lokamAM pratiSThita puruSa gaNAya che ane paMDita paNa dhanavAnja gaNAya che. 21
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 328) yathA dhenusahasreSu vatso viMdati mAtaram / tathA pUrvakRtaM karma kartAramanugacchati // 22 // bhAvArtha-jema vAcharaDaM, hajAro gAyomA potAnI mAtAne zodhI le che, tema pUrve karavAmAM Avela karma, kartAne zodhI le che ( anusare che.) 22 yAvaMti pazuromANi pazugAtreSu bhArata / tAvadvarSasahasrANi pacyate pazughAtakaH // 23 // bhAvArtha-he bhArata ! pazunA zarIrapara jeTalA roma (keza) hoya che, teTalA hajAra varasosudhI pazughAtaka pApathI narakamAM duHkha bhogave che. 23 yaddhAtrA nija bhAlapaTTalikhitaM stokaM mahadvA dhanaM tatprApnoti marusthale'pi nitarAM merau tato nAdhikam / taddIro bhava vittavatsu kRpaNAM vRttiM vRthA mA kRthAH kUpe pazya payonidhAvapi ghaTo gRhNAti tulyaM jalam // 24 // bhAvArtha-potAnA lalATapaTTapara vidhAtAe je
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 329 ) ochu ke vadhAre dhana lakhela che, teTaluM dhana to kadAca mAravADamAM jAo, to paNa avazya maLavAnuMja che, temaja meruparvatapara jatAM tethI adhika leza paNa maLavAnuM nathI. mATe he bhadra! tuM dhanavaMtomAM dhIra banI jA, vRthA kRpaNa vRttine dhAraNa na kara. juo, kuvAmAM ke samudramAM ghaTa to samAna jaLaneja grahaNa kare che. 24 yatrAtmIyo jano nAsti bhedastatra na vidyate / kuThArairdaMDanirmuktairbhiyaMte taravaH katham // 25 // bhAvArtha - jyAM AtmIya (saMbaMdhI ) jana nathI, tyAM koI prakArano bheda raheto nathI. kAraNa ke daMDa vinAnA kuhADA vRkSane bhedI zakatA nathI. 25 yadA kiMcijjJo'haM dvipa iva madAMdhaH samabhavaM tadA sarvajJo'smItyabhavadavaliptaM mama manaH / yadA kiMcitkiMcidbudhajana sakAzAdavagataM tadA mUrkho'smIti jvara iva mado me vyapagataH 26 bhAvArtha -- jyAre huM kaMika lezamAtra jANato hato, tyAre hAthInI jema madAMdha banI gayo hato, ane huM
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 330) sarvajJa cha, ema mAruM mana atyaMta garviSTha thaI gayuM hatuM paNa jyAre sujJa janonA saMgathI kaI kaMI mArA jANavAmAM Avyu, tyAre mane lAgyuM ke ' hu~ mUrkha cha / ema mArA manamAMthI jvaranI jema mada dUra thaI gayo. 26 yAvatsvasthamidaM zarIramarujaM yAvacca dUre jarA yAvaceMdriyazaktirapratihatA yAvatkSayo nAyuSaH / Atmazreyasi tAvadeva viduSA kAryaH prayatno mahAn saMdIpte bhavane hi kUpakhananaM pratyudyamaH kIdRzaH27 bhAvArtha-jyAMsudhI A zarIra nirogI che, jyAMsudhI jarA dUra che, jyAMsudhI iMdriyonI zakti apratihata (sahIsalAmata) che ane jyAMsudhI AyuSyano kSaya thayo nathI, tyAMsudhImAMja sujJa puruSe AtmakalyANane mATe prayatna karavo samucita che. kAraNa ke Aga lAge, tyAre kuvo khodavAno prayatna karavo, te zA kAmano ? 27 yatnena pApAni samAcaraMti dharmaM prasaMgAdapi nAcaraMti / Azcaryametaddhi manuSyaloke kSIraM parityajya viSaM pibati // 28 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 331 ) - mAvArtha - aho ! loko pApane to prayatnapUrvaka Acare che ane dharmanuM to prasaMge paNa AcaraNa karatA nathI. kharekhara ! jagatamAM bahu AzcaryanI bAta che ke prANIo kSIrano tyAga karIne viSa pIvA jAya che. 20 yauvanaM dhanasaMpattiH prabhutvamavivekitA / ekaikamapyanarthAya kimu yatra catuSTayam // 29 // bhAvArtha -- yauvana, dhanasaMpatti, prabhutva ( moTAI ) ane avivekitA - emAMnuM eka eka paNa anarthakArI thAya che, to jyAM cAra hoya, tyAM to kahevuMja zuM ? 29 yadakAryaM na karttavyaM prANaiH kaMThagatairapi kAryaM yadeva karttavyaM prANaiH kaMThagatairapi // 30 // bhAvArtha - jIva jAya to paNa akArya kadI na karavuM ane je karavAnuM che, te prANo kaMThe AvatAM paNa avazya karavuMja. 30 yaM dRSTvA vardhate krodhaH snehazca parihIyate / suvijJeyo manuSyeNa eSa me pUrvavairikaH // 31 // bhAvArtha -- jene jovAthI krodha vadhe ane sneha pari
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 332 ) kSINa thAya, to ' A mAro pUrvano vairI che' ema puruSe nizcaya samajI levuM. 31 yadi saMti guNAH pusAM vikasaMtyeva te svayam / na hi kastUrikAmodaH zapathena nivAryate // 32 // bhAvArtha - jo mANasomAM guNo hoya, to te potAnI meLeja vikasita thAya che. kastUrInI sugaMdha kAMi zapatha (sama ) ApavAthI aTakAvI zakAtI nathI. 32 yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate nigharSaNacchedanatApatADanaiH / tathA caturbhiH puruSaH parIkSyate zrutena zIlena guNena karmaNA // 33 // bhAvArtha -- nigharSaNa, tApa, chedana ane tADana - e cAra prakArathI jema suvarNanI parIkSA thaI zake che, tema zruta, zIla, guNa ane karma - e cAra prakArathI puruSanI parIkSA thaI zake che. 33 yeSAM na vidyA na tapo na dAnaM jJAnaM na zIlaM na guNo na dharmaH / te martyaloke bhuvi bhArabhUtA manuSyarUpeNa mRgAzcaraMti // 34 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 ) mAvArtha -- jemane vidyA, tapa, dAna, jJAna, zIla, muNa ke dharma nathI, te loko A mUmipara bhArarUpa che. kharekhara ! teo manuSyarUpadhArI mRgalAoja che. 34 yajjIvasyopakAri syA-ttaddehasyApakArakRt / yaccharIropakAri syA- ttajIvasthApakArakRt 35 bhAvArtha -- je jIvane upakAra karanAra che, te dehano apakAra karanAra che ane je zarIrano upakAra karanAra che. te jIvano apakAra karanAra che. 35 yadatra kriyate karma tatparatropabhujyate / mUlasikteSu vRkSeSu phalaM zAkhAsu jAyate // 36 // bhAvArtha - je A lokamAM karma karavAmAM Ave che, te parabhavamAM jIvane bhogavavuM paDe che. kAraNa ke vRkSone mULamAM pANI siMcavAmAM AvatAM phaLo to zAkhAomAMja utpanna thAya che. 36 yatnAnusAriNI vidyA lakSmIH puNyAnusAriNI / dAnAnusAriNI kIrttirbuddhiH karmAnusAriNI 37 bhAvArtha - yatnAnusAre vidyA prApta thAya che, puNyA
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 334 ) nusAre lakSmI maLe che, dAnAnusAre yaza ane karmAnusAre buddhi utpanna thAya che. 37 yathA gajapatiH zrAMta-zchAyArthI vRkssmaashritH| vizramya taM dvamaM haMti tathA nIcaH svmaashrym||38 bhAvArtha-jema zramita thayela gajapati chAyAnI i. cchAthI vRkSano Azraya kare che, ane vizrAma pAmIne te vRkSano nAza kare che, tema nIca jano potAnA Azrayano nAza kare che. 38 yauvanaM jarayA grastaM zarIraM vyAdhipIDitam / mRtyurAkAMkSati prANAM-stRSNaikA nirupadavA // 39 bhAvArtha-yauvana jarAthI grasta che, zarIra vyAdhithI pIDita che ane mRtyu prANo levAne tatpara che, paNa eka tRSNA upadravarahita che. 39 ye majati nimajayaMti ca parAste prastarA dustarA vArthI vAri taraMti vAnarabhaTAnsaMtArayaMte'pi ca / naite yAvaguNAna vAridhiguNAnovAnarANAM guNAH zrImaddAzaratheH pratApamahimA so'yaM samujjUbhate40
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 335 ) bhAvArtha-je dustara zilAo pote DUbe ane bIjAne DUbADe che, te zilAo samudranA jaLamAM tare ane vAnara-subhaTone tAre-e kAMi pattharanA guNo, samudranA guNo ke vAnaronA guNo samajavAnA nathI, paraMtu te samujvaLa mahimA zrImAn rAmacaMdrajIno samajavo. 40 yAsyAmyAyatanaM jinasya labhate dhyAyaMzcaturtha phalaM SaSThaM cotthitumudyato'STamamatho gaMtuM prvRtto'dhvni| zraddhAlurdazamaM bahirjinagRhAtprAptastato dvAdazaM madhye pAkSikamIkSite jinapato mAsopavAsaMphalam bhAvArtha-'hu~ bhagavaMtanA maMdiramA jaiza' evo saMkalpa karavAthI eka upavAsano lAbha thAya, te ni. mitte uThavAne taiyAra thatAMbe upavAsano lAbha ane mArge cAlatAM traNa upavAsano lAbha maLe che, zraddhA karatAM cAra upavAsa ane jinamaMdiranI bahAra AvatAM pAMca upavAsano lAbha thAya, gaMmArAmAM dAkhala thatAM paMdara upavAsano lAbha ane bhagavaMtane sAkSAt jotAM (nihALatAM) eka mAsanA upavAsano lAbha thAya che.41
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 336 ) yadi vahati cidaMDaM nagnamuMDaM jaTAM vA yadi vasati guhAyAM vRkSamUle zilAyAm / yadi paThati purANaM vedasiddhAMtatattve yadi hRdayamazuddhaM sarvametanna kiMcit // 42 // bhAvArtha-bhale tridaMDane dhAraNa karo, zira nagna rA. khIne muMDAvo athavA to mAthe jaTA dhAraNa karo, guphAmAM agara vRkSanA mULamAM zilApara vAsa karo, purANa athavA vedake siddhAMta tattvano abhyAsa karo, tathApi jo hRdaya azuddha che, to te badhuM nakAmuM che. 42 yadeva rocate yasya tadeva tasya suMdaram / zrIkhaMDe na tathA prIti-yathA rudasya bhasmani // 43 bhAvArtha-je vastu jene ruce, tenA manane teja vastu suMdara che. zaMkaranI prIti bhasma ( rAkha ) mAM che, tevI caMdanamAM nathI. 43 __ yatrodakaM tatra vasaMti haMsA yatrAmiSaM tatra pataMti gRdhAH / yatrArthinastatra ramaMti vezyA yatrAkRtistatra guNA vasaMti // 44 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ (337 ) bhAvArtha-jyAM pANI hoya, tyAM haMso rahe che, jyAM mAMsa hoya, tyAM gIdha pakSIo AvIne paDe che. jyAM dhanavaMta jano hoya che, tyAM vezyAo ramaNa kare che, ane jyAM suramya AkRti hoya, tyAM guNo rahelA hoya che. 44 yadi sthirA bhavedvidyuttiSThati yadi vAyavaH / daivAttathApi nArINAM na sthemnA sthIyate manaH45 bhAvArtha-kadAca vIjaLI sthira thai jAya ane daivayoge kadAca vAyu paNa sthira staMbhI rahe, tathApi strIonuM mana koi rIte sthira rahIja na zake. 45 yathA mauliH pratIkeSu hRSIkeSu yathekSaNam / yathA suraduHsAlesu vizAleSu yathA nbhH||46|| yathA harirama]Su maha~Su ca yathA nRpH| dayAdharmastathA dharma-kRtyeSu syaatpurssrH||47|| bhAvArtha-jema aMganA avayavomA mastaka, iMdriyomAM jema cakSu, vRkSomAM jema kalpavRkSa, vizAla padArthomAM jema AkAza, devatAomAM jema iMdra, ane manuSyomA . 22
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 338 ) jema rAjA utkRSTa che, tema sarva dharmakRtyomAM dayAdharma sarvotkRSTa ( agresara ) che. 46-47 yuvAno yatra khelaMti vimAneSveva vezmasu / meSonmeSAdiceSTAbhi-rmanyate mAnavA iti // 48 // yatra jainagRhAgrastha-kalyANakalazodbhavaiH / gabhastyagastibhirgrastAH paurANAM duritArNavAH49 bhAvArtha - jANe vimAno hoya. tevA bhavanomAM jyAM yuvAna puruSo krIDA karatA hatA, paNa teo cakSunA meSonmeSamAtrathIja A manuSyo che, ema jANI zakAtA hatA. vaLI jyAM jinamaMdironA zikharapara rahela suvarNa - kalazathI pragaTa thatA kiraNarUpa agasti (RSi)o nAgarika janonA pAparUpa samudranuM pAna karI jatA hatA. 48-49 ye saMyogAstanumatA - mAdyamunmAdakAraNam / teSAM niSThA viyogo hi vyApArANAM vipadyathA 50 bhAvArtha- saMyogo che-te prANIone mukhya unmAdanA kAraNa che, vaLI kAryo karatAM jema vipatti AvI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 339 ) paDe, tema te saMyogo viyoganA rUpamAM to avazyameva badalAI javAnAja che. 50 yo mitrAmitrayoH zakto nopakArApakArayoH / dhatte tasyAyazovallI-bIjatAM dIrghajIvitA // 51 // bhAvArtha - je puruSa mitropara upakAra karavAne sa samartha nathI ane zatruopara apakAra karavAne samartha nathI, tenuM dIrgha jIvana, mAtra apayazarUpa latAne dhAraNa kare che ( vRddhi pramADe che ). 51 yAsAM kukSimurIcakru-rjinacakradharAdayaH / jaMgamA ratnakhanaya - stA niMdyAH kimu yoSitaH // 52 bhAvArtha - jinezvaro ane cakravartIone paNa jemanA udaramAM avatAra levo paDyo, tathA je jaMgama ratnakhANa samAna gaNAya che, evI strIo zuM kadApi / niMdanIya hoi zake ? 52 ye haptA ye sadAcArA ye ca bhArakSamA bhuvi / strIbhiste'pyabhibhUyaMte razmibhirvRSabhA iva // 53 // bhAvArtha - jeo sadAcArI, samartha ane rAjyano
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ (340) bhAra upADavAne samartha che, tevA puruSo paNa doraDIothI jema baLado parAbhava pAme tema strIothI atyaMta parAbhava pAme che. 53 ye svato'pyadhikaM snigdhaiH kavalaiH poSitAH sutAH te'pi dArUNi datvAMte duHkhAni bhuMjate dhanam54 ___ bhAvArtha-potAnA karatAM paNa adhika snigdha (komaLa ) evA koLIyA khavarAvIne je putrone sArI rIte poSyA, teo paNa prAMte dAruNa duHkho ApIne dhanano upabhoga levA tatpara thai jAya che. 54 / ___ yasya vakrakuhare subhASitaM nAsti nApyavasare prajalpati / AgataH sadasi dhImatAmasau lepyanirmita ivAvabhAsate // 55 // ___ bhAvArtha-jenA mukhamAM subhASita nathI temaja je avasare dhImaMta ( vidvAno)nI sabhAmAM AvIne kaI bolI zakato nathI-te mATIthI banAvavAmAM Avela putaLA jevo che. 55 yatra vidvajano nAsti zlAghyastatrAlpadhIrapi / nirastapAdape deze eraMDo'pi drumAyate // 56 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ __( 341) - bhAvArtha-jyAM vidvAn janono abhAva hoya che tyAM alpa buddhimAn paNa vakhaNAya che. kAraNa ke vRkSa vinAnA dezamAM eraMDo paNa vRkSasamAna gaNAya che. 56 yasya nAsti svayaM prajJAzAstraM tasya karoti kim / locanAbhyAM vihInasya darpaNaH kiM kariSyati57 bhAvArtha-jene potAne prajJA (buddhi ) na hoya, tene zAstra zA kAmarnu ? kAraNa ke netra vinAnA manuSyane darpaNa zuM kAma Ave. 57 yasya nAsti vivekastu kevalaM yo bhushrutH| na sa jAnAti zAstrArthAn darvI pAkarasAniva58 bhAvArtha-jene viveka nathI, paraMtu kevaLa je bahuzruta che, te cATavo jema rasoinA savAdane jANI na zake, tema zAstrArthane jANI zakato nathI. 58 __ ye saMsatsu vivAdinaH parayazaHzUlena zalyAkulAH kurvati svaguNastavena guNinAM yatnAdguNAcchAdanam / teSAM roSakaSAyitodaradRzAM kopo
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 342) pNaniHzvAsinAM dIptA ratnazikheva kRSNaphaNinAM vidyA janodvejinI // 59 // bhAvArtha-jeo vidvAnonI sabhAomAM vivAda karavA tatpara thaI jAya che, jeo paranA yazarUpa zULathI zalyayukta banI vyAkuLa thAya che, vaLI potAnA guNonA stavanathI jeo guNIjanonA guNone yatnapUrvaka AcchAdita kare che, roSa ane kaSAyathI jemanA hRdaya ane dRSTi vyApta che tathA kopathI jemanA zvAsocchrAsa paNa garama thaI gayA che evA janone prApta thayala vidyA te kALA sonI dedIpyamAna maNinI jema lokone bhayaMkara thaI paDe che. 59 yadyapi bahu nAdhISe tathApi paTha putra vyAkaraNam / svajanaH zvajano mAbhU-tsakalaM zakalaM sakRcchakRta bhAvArtha-he vhAlA vatsa ! jo tAre vadhAre na bhapa, hoya, tathApi tuM vyAkaraNano abhyAsa to jarUra karaje. kAraNa ke te vinA svajana-te zvajana (zvAna), sakala-te zakala (eka vibhAga) ane sakRt ( ekavAra )-te zakRt (viSTA) thaI jaze. (bolAI jaze.)60
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ (343 ) yathA cittaM tathA vAco yathA vAcastathA kriyaa| citte vAci kiyAyAM ca saadhuunaamekruuptaa||6|| - bhAvArtha-jevU manamA tevU vANImA ane jevaM vA NImAM tevU kriyAmA ema mana, vacana ane kriyAmA satpuruSonI ekarUpatA hoya che. 61 yaH prINayetsucaritaiH pitaraM sa putro ___ yadbhartureva hitamicchati tatkalatram / tanmitramApadi sukhe ca samakiyaM yaH detattrayaM jagati puNyakRto labhaMte // 62 // bhAvArtha-je potAnA sadAcArathI mAbApane prasanna rAkhe te putra samajavo, je potAnA svAmInuM hitaja icche te strI ane sukha duHkhamAM je samAnapaNe varate te mitra samajavoe traNe vastune jagatamAM puNyavaMta prANIoja pAmI zake che. 62 ye jAte vyasane nirAkuladhiyaHsaMpatsu nAbhyunnatAH prApte naiva parAGmukhAH praNayini prANopayogairapi
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ (344) hrImaMtaH svaguNaprakAzanavidhAvanyastutau paMDitAste bhUmaMDalamaMDanaikatilakAH saMtaH kiyaMto janAH ___ bhAvArtha-jeo saMkaTa vakhate dhIra thaine manamAM leza paNa Akula vyAkula thatA nathI, saMpattimA jeo garviSTha banatA nathI, potAnA snehI ke svajanone vipatti vakhate jeo potAnA prANo paNa arpaNa karavA acakAtA nathI, potAnA guNo prakAzavAmAM jeo lajjA pAme che ane anyanA guNo prakAzavA ke gAvAmAM jeo potAnI paMDitAi vApare che avA bhUmaMDalanA alaMkArarUpa saMtajano jagatamA kharekhara viralAja haze. 63 ye dIneSu dayAlavaH spRzati yAnalpo'pi na zrImado vyayA ye ca paropakArakaraNe hRSyaMti ye yAcitAH / svasthAH saMti ca yauvanonmadamahAvyAdhiprakope'pi ye taiH staMbhairiva susthitaiH kalibharaklAMtA dharA dhAryate // 64 // bhAvArtha-dIna janopara jeo sadA dayAbhAvI
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 345 ) varate che, jeo lakSmIno leza paNa mada karatA nathI, paropakAra karavAmAM jeo sadA tatpara rahe che, koi yAcanA karavA Ave, tyAre jeo harSita thAya che, yauvanamAM jeo unmatta thatA nathI ane mahAvyAdhino prakopa thatAM paNa jeo svastha rahe che tevA acala staMbha samAna nararatno, kaLikAlanA bhArathI zrAMta thayela ( thAkI gayela) A pRthvIne dhAraNa karI rahyA che. 64 yathA vRSTiH samudreSu bhuktasyopari bhojanam / evaM prItiH khalaiH sArdha-mutpanne'rthe'vasIdati 65 bhAvArtha -- jema samudramAM varasAda ane jamyA upara bhojana vRthA che, tema khala jano sAthai prIti karavAthI avasara Ave te nakAmI thai jAya che. 65 ye zramaM harttumahiMte mahatAM cirasaMbhRtam / vaMdyAste'saralAtmAno durjanAH sajjanA iva // 66 // bhAvArtha - jeo mahApuruSonA cirakAlanA zramane dUra karavA icche che te asarala (vakra ) AzayavALA durjano paNa sajjanonI jema vaMdanIya che. 66
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 346) yatsmRtvaiva parAM yAMti saMtaH saMtApasaMtatim / tadasaMto hasaMto'pi helayaiva hi kurvate // 67 // bhAvArtha-je karmanu smaraNamAtra karatAM paNa saMtajano atizaya saMtApane pAme che, tevu karma, durjano hasatA hasatAM eka lIlAmAtramA karI nAkhe che. 67 yeSAM prANivadhaH krIDA narma marmacchido girH| kArya paropatApitvaM te mRtyorapi mRtyvH||6|| __ bhAvArtha-prANIono vadha karavo eja jemanI krIDA che, anyanA marmane bhedanAra jemanI narmavANI (mazkarI) che, ane anyane saMtApa upajAvanAra jemaceM kArya che tevA puruSo yama karatAM paNa vadhAre bhayaMkara samajavA.68 yathA paropakAreSu nityaM jAgarti sajana. / tathA parApakAreSu jAgarti satataM khlH||69|| bhAvArtha-jema sajjano paropakAra karavAne sadA tatpara che, te khala puruSa anyano apakAra (hAni) karavAmAM sadA taiyAra rahe che. 69
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ (347 ) yadyadiSTatamaM tattaddeyaM guNavate kila / ata eva khalo doSAn sAdhubhyaH saMprayacchati 700 ___ bhAvArtha je je atyaMta iSTa che, te te guNavaMtane ApavU, aTalA mATeja khalajano saMta puruSone dUSaNo Ape che.70 ___ yadvadaMti capaletyapavAdaM naiva dUSaNamidaM kamalAyAH / dUSaNaM jalanidherhi bhavettadyatpurANapurupAya dadau tAm // 71 // bhAvArtha- lakSmI capaLa che' ema loko je lakSmIne dUSaNa Ape che, temAM lakSmIno doSa jarA paNa nathI, paraMtu tenA pitA samudrano doSa che, ke jeNe purANapuruSa ( kRSNa-vRddha) ne te paraNAvI. 71 yatrAbhyAgatadAnamAnacaraNaprakSAlanaM bhojanaM satsevA pitRdevatArcanavidhiH satyaM gavAM paalnm| dhAnyAnAmapi saMgraho na kalahazcittAnurUpA priyA hRSTA prAha hariM vasAmi kamalA tasmingRhe nizcalA
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 348 ) bhAvArtha-ekadA lakSmI, viSNu ne kahevA lAgI ke he svAminAtha ! jyAM atithione dAna mAna sAthe caraNa prakSAlana karIne bhojana ApavAmAM Ave che, jyAM satsevA thAya che, jyAM mAbApa ane devatAonI pUjA karavAmAM Ave che, jyAM satya che ane jyAM potAnA vacananuM pAlana karavAmAM Ave che, jyAM dhAnyano saMgraha karavAmAM Ave che, jyAM kalahanuM nAma paNa nathI tathA jyAM patinA manane anukULa strI che evA bhavanamA he nAtha ! huM nizcaLa thaine nivAsa karUM hUM. 72 . yadA tu bhAgyakSayapIDitAM dazAM naraH kRtAMtopahitAMprapadyate / tadAsya mitrANyapi yAMtyamitratAM cirAnurakto'pi virajyate jnH||73|| bhAvArtha-jyAre bhAgyano kSaya thatAM puruSa yama samAna bhayaMkara dazAne prApta thAya che, tyAre tenA mitro paNa zatru jevA banI jAya che ane cirakALanA anurakta jano paNa virakta banI jAya che. 73 yaiH kAruNyaparigrahAna gaNitaH svArthaH parArtha pati yaizcAtyaMtadayAparairna vihitA baMdhyArthinAM
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 349 ) prArthanA / ye cAsanparaduHkhaduHkhitadhiyaste sAdhavo'staM gatAzcakSuH saMhara bASpavegamadhunA kasyA - grato rudyate // 74 // bhAvArtha- dayAnI lAgaNIthI paramArtha karavA jatAM jeo potAnA svArthane gaNatA na hatA, atyaMta karuNA dRSTine lIdhe jemaNe arthIjanonI prArthanAno kadApi bhaMga na karyo, tathA paranA duHkhane joine jeo ati duHkhI thatA hatA - aho ! evA paropakArI sajjano badhA asta thayA. to he cakSu ! have tArA azruvegane aTakAvI rAkha, kAraNa ke atyAre koinI pAse rudana karavAno vakhata nathI. 74 yaddadAti yadaznAti tadeva dhanino dhanam / anye mRtasya krIDati dArairapi dhanairapi // 75 // bhAvArtha - je dAna karavAmAM Ave che, bhogavavAmAM Ave che teja dhanavantonuM dhana che. pachI to te dhana ane strIo sAthai anya jano karatA jovAmAM Ave che. 75 ane je maraNa krIDA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ (340) yadurgAmaTavImati vikaTaM kAmaMti dezAMtaraM gAte gahanaM samudramathanaklezaM kRSiM kurvate / sevaMte kRpaNaM patiM gajaghaTAsaMghaTTaduH saMcaraM sarpati pradhanaM dhanAMdhitadhiyastallo bhavisphUrjitam bhAvArtha - - lakSmInI lAlacamAM lapaTAine jeo bhayaMkara aTavImAM bhaTake che, vikaTa dezAMtaramAM bhramaNa kare che, samudramathananA gahana klezane sahana kare che, khetIvADI kare che, kRpaNa svAmI ( zeTha ) nI sevA kare che, tathA hAthIonI ghaTAthI jyAM bahuja muzkelIthI saMcAra thai zake tevI raNabhUmimAM jeo praveza kare che-A badho lobhano pratApa samajavo. 76 yAcito yaH prahRSyeta dattvA ca prItimAn bhavet / taM dRSTvApyathavA zrutvA naraH svargamavApnuyAt 77 bhAvArtha - jenI pAse yAcanA karatAM harSa pAme che ane ApIne je ati premALa bane che tevA puruSane joDane agara sAMbhaLIne bhavya jIvo svargane prApta karI zake che. 77
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 351 ) yudhyate pakSipazavaH paThati zukasArikAH / dAtuM zaknoti yo vittaM sa zUraH sa ca paMDitaH 78 bhAvArtha - yuddha to pakSI ane pazuo paNa kare che tathA zuka ane sArikA ( menA) bhaNe che, paraMtu je dAna ApavAne zaktimAn che teja zUravIra ane paMDita che. 78 yAcanA hi puruSasya mahattvaM nAzayatyakhilameva tathA hi / sadya eva bhagavAnapi viSNuvamano bhavati yAcitumicchan // 79 // bhAvArtha -- koinI pAse yAcanA karavI - te puruSanA samasta mahattvano taratamAM nAzaja kare che, juo, yAcanA karavA jatAM viSNu bhagavAnane paNa tarata vAmananuM rUpa karavuM paDayuM che. 79 yathA hokena cakreNa na rathasya gatirbhavet / evaM puruSakoraNa vinA daivaM na sidhyati // 80 // bhAvArtha -- jema eka cakra ( paiDA ) thI rathanI gati thai zakatI nathI - tema udyama vinA daiva siddha thatuM nathI.
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 352 ) yatra nAsti dadhimaMthanaghoSo yatra no laghulaghUni zizuni / yatra nAsti gurugauravapUjA tAni kiM bata gRhANi vanAni // 81 // bhAvArtha - jyAM dadhi balovavAno ghoSa thato nathI, jyAM nAnA nAnA bAlako ramatA nathI ane vaDIlono satkAra karavAmAM Avato nathI te gharo nahi paNavano samajavA. 81 yaH suMdarastadvanitA kurUpA yA suMdarI sA patirUpahInA / yatrobhayaM tatra daridratA ca vidhevicitrANi viceSTitAni // 82 // bhAvArtha - jo puruSa suMdara haze, to tenI strImAM mAla na haze ane jo strI suMdara haze, to teno pati kadarUpo haze kadAca baMne rUpALA haze, to tyAM darivratA ho. aho ! vidhAtAnI ceSTAo badhI vicitra prakAranIja lAge che. 82 * reji kuru maryAdAM bhojane vacane tathA / vacane prANasaMdeho bhojane ca hAjIrNatA // 1 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 353) bhAvArtha-he jIbhalaDI ! tu mojana ane vacanarmA maryAdA rAkha. kAraNa ke vacanamAM maryAdA na rAkhavAthI prANano saMdeha vakhatasara upasthita thAya che ane bhojanamAM maryAdA na rAkhavAthI ajIrNa-doSa utpanna thAya che. 1 rAjA vezyA yamo vahni-staskarobAlayAcakaH / paraduHkhaM na jAnAti hyaSTamo graamkNttkH||2|| mAvArtha-rAjA, vezyA, yama, agni, taskara (cora), bALaka, yAcaka ane gAmano mukhI paTelIo e ATha paranA duHkhane jANatA nathI. 2 rAjapatnI guroH patnI mitrapatnI tathaiva c| patnImAtA svamAtA ca paMcaitA mAtaraH smRtAH3 bhAvArtha-rAjapatnI, gurunI patnI, mitranI patnI, potAnI strInI mAtA tathA potAnI mAtA-e pAMca mAtAsamAna kahela che. 3 rathasyaikaM cakraM bhujagayamitAH sapta turagA nirAlaMbo mArgazcaraNavikalaH sArathirapi /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 354) raviH pAraM yAti pratidinamapArasya nabhasaH kriyAsiddhiH sattve vasati mahatAM nopakaraNe 4 ___ bhAvArtha-potAnA rathanu ekaja cakra chatAM, sAta azvo paNa sarpothI niyaMtrita chatA ane nirAlaMba mArga tathA sArathi paNa caraNarahita (paMgu) hovA chatAM sUrya, pratidina apAra AkAzano pAra pAme che. kharekhara mahApuruSonA sattva ( parAkrama) mAMja kriyAnI siddhi rahela che, paNa temanA upakaraNomAM nathI. 4 rAjJi dhAmANa dhAmaSThAH pApe pApAH sama smaaH| lokAstamanuvartate yathA rAjA tathA prajA // 6 // ___ bhAvArtha-jo rAjA dharmiSTha hoya, to prajA dharmI bane che, rAjA, pApI hoya, to te pApiSTha ane rAjA banemAM samAna hoya, to te samAna thAya cha, loko rAjAnuMja anukaraNa kare che. eTale jevo rAjA hoya, tevI prajA thAya che. 5 __ ratnairmahAhaistutupurna devA na bhejire bhImaviSeNa bhItim / sudhAM vinA na prayayurvirAmaM na nizcitArthAdviramaMti dhIrAH // 6 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 355) bhAvArtha--kImatI ratnothI devo saMtuSTa na thayA, ane bhayaMkara viSathI teo bhaya na pAmyA. tema chatAM sudhA ( amRta ) vinA teo pAchA na haThyA. kAraNa ke dhIra jano potAnA nizcayathI pAchA haThatA nathI.6 rAjyaM susaMpado bhogAH kule janma suruuptaa| pAMDityamAyurArogyaM dharmasyaitatphalaM viduH||1|| __ bhAvArtha-rAjya, susaMpatti, sArA kuLamAM janma, pAMDitya, dIrgha Ayu ane Arogya-A baMdhu dharmarnu phala samajavu. 8 rAjyaM niHsacivaM gatapaharaNaM sainyaM vinetraM mukhaM varSA nirjaladA dhanI ca kRpaNo bhojyaM tathAjyaM vinA / duHzIlA dayitA suhRnikRtimAnarAjA pratApojjhitaH ziSyo bhaktivivarjito na hi vinA dharma naraH zasyate // 8 // bhAvArtha-pradhAna vinAnuM rAjya ane hathIyAra vinAnuM sainya jema zobhatuM nathI, netra vinAnuM mukha, jaLa vinAnI varSARtu tathA kRpaNa dhanika jema vakha
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 356 ) NAto nathI, ghRta vinAnuM bhojana, zIlarahita strI ane kapaTI bhitra jema zobhato nathI, pratApahIna rAjA bhaktirahita ziSya jema zobhatA nathI, tema dharma vinA puruSa zobhato nathI. 8 rAjadaMDabhayAtpApaM nAcaratyadhamo janaH / paralokabhayAnmadhyaH svabhAvAdeva cottamaH // 9 // bhAvArtha - adhama jano rAjadaMDanA bhayathI pApa AcaratA nathI, madhyama jano paralokanA bhayathI pApa AcaratA nathI ane uttama jano svabhAvathIja pApAcaraNa karatA nathI. 9 rUpayauvanasaMpannA vizAlakulasaMbhavAH / vidyAhInA na zobhaMte nirgaMdhA iva kiMzukAH // 10 bhAvArtha - bhale rUpa ane yauvana saMpanna hoya, tathA vizALa kulamAM janma pAmyA hoya chatAM gaMdha vinAnA kezuDAMnA puSponI jema vidyAhIna jano zobhatA nathI 10 rAgadveSau yadi syAtAM tapasA kiM prayojanam / tAveva yadi na syAtAM tapasA kiM prayojanam // 11
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 357 ) to: bhAvArtha- jo rAga ane dveSa vidyamAna hoya, tapanuM zuM prayojana che ? ane kadAca te baMne naSTa thayA hoya, to paNa tapasyAnuM zuM prayojana che ? 11 riktapANirna pazyeyU rAjAnaM devatAM gurum / naimittikaM svapnavidaM phalena phalamAdizet // 12 // bhAvArtha - rAjA, deva, guru nimittane jANanAra tathA svapnapAThaka - eTalA pAse khAlI hAthe na javuM. kAraNa ke phaLathI phaLanI prApti thAya - ema kahela che. 12 rAjA kulavadhUrviprA niyogI maMtriNastathA / sthAnabhraSTA na zobhate daMtAH kezA nakhA narAH 13 bhAvArtha -- rAjA, kulIna kAMtAo, adhikArI, maMtrIo daMta, keza, nakha, tathA puruSo - e. badhA sthAnabhraSTa thatAM zobhatA nathI. 13 rasAya pIDito'pIddhamapyaMbu zasyakRt / bhRzaM kusuMbhamaMjiSThe raMgAya kSuNNakhaMDite // 14 // bhAvArtha -- zelaDIne bahu pIDatAM paNa te madhura rasa Ape che, pANIne bAMdhAmAM bAMdhI mUkatAM te dhAnyane
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 358 ) nIpajAve che, kasuMbAne vadhAre ghuTatAM ane majIThane vadhAre khAMDatAM te raMga Ape che. 14 raho hutavahodaci - kalAM vIkSya yoSitam / nRNAM dravIbhavatyeva mano madanavanmRdu // 15 // bhAvArtha - agninI uchalatI jvALAone jor3ane jema komaLa mINa gaLI jAya che, tema ekAMtamAM strIne jotAM mANasonuM mana avazya dravIbhUtaja thai jAya che. 15 ruSTA tuSTA ca jAtAhaM sa tu tuSTaH sadAbhavat / rAtriH zvetA ca kRSNA ca divasastvekarUpabhAk 16 * bhAvArtha - aho ! huM to ruSTamAna, ane tuSTamAna thai ane te mAro svAmI to sadA saMtuSTaja rahyo rAtri zveta ane kRSNa hoya che, paNa divasa to sadA eka rUpavALoja hoya che-A eka strInA vicAro che. 16 rudro'diM jaladhiM harirdiviSado dUraM vihAyaH zritA bhogIMdrAH prabalA api prathamataH pAtAlamUle sthitAH / lInA padmavane sarojanilayA manye'
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 359 ) rthisArthAdbhiyA dInondA raparAyaNAH kaliyuge satpuruSAH kevalam // 17 // bhAvArtha - zaMkara himAlayamAM chupAI gayo, viSNu samudramAM jaine sui gayo, devatAo dUra AkAzamAM cAlyA gayA, nAgeMdro to pote pracala chatAM prathamathIja pAtALamAM pesI gayA ane kamalAsanA lakSmI padmavanamAM lIna thai gai, AthI ema lAge che ke yAcakajanonA bhayathIja A badhA ukta sthAnomA cAlyA gayA haze, paraMtu A kaliyugamAM dIna janono uddhAra karanArA evA kevala satpuruSoja mojuda che. 17 ravizcaMdro ghanA vRkSA nadI gAvazca sajjanAH / ete paropakArAya yuge daivena nirmitAH // 18 // bhAvArtha - sUrya, caMdra, megha, vRkSo, nadI, gAyo ane sajjano - emane mAtra paropakAra karavAnI khAtaraja jagatamAM vidhAtAe nirmANa karyA che. 18 raktatvaM kamalAnAM satpuruSANAM paropakAritvam / asatAM ca nirdayatvaM svabhAvasiddhaM triSu tritayam
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 360 ) bhAvArtha -- kabhaLomAM raktatva ( ratAza ) satpurughomAM paropakArIpaNuM ane durjanomAM nirdayatA - e traNamAM traNa guNa svabhAvathIja siddha hoya che. 19 lAlayetpaMca varSANi daza varSANi tADayet / prApte tu SoDaze varSe, putraM mitravadAcaret // 1 // bhAvArtha- putra pAMca varasano thAya tyAMsudhI tenuM lAlana-pAlana karavuM, tyAra pachI daza varasa sudhI teno vAka Ave, to tene tADana karavuM, paNa soLamA varasa pachI to putranI sAthe mitranI jemaja varttavuM. 1 likhitA citraguptena lalATe'kSaramAlikA | tAM devo'pi na zaknoti ullikhya likhituM punaH2 bhAvArtha - vidhAtAe lalATa-paTapara je akSaramALA lakhI che, tene utthApana karIne badalAvavAne koI deva paNa zaktimAna nathI. 2 lakSmIrdAnaviveka saMgamamayI zraddhAmayaM mAnasaM, dharmaH zIladayAmayaH sucaritazreNImayaM jIvitam /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 361) buddhiH zAstramayI sudhArasamayaM vAgvaibhavojjUMbhitaM vyApArazca parArthanirmitimayaH puNyaiH paraM prApyate3 bhAvArtha-dAna ane vivekanA vilAsamaya lakSmI, zraddhAyukta manobhAva, zIla ane dayAmaya dharma, sadAcAranI zreNImaya jIvita, zAstranA vicAramaya buddhi, sudhArasa samAna vacanano vilAsa ane paropakAramaya vyApAra-e parama puNyathIja prApta thaI zake che. 3 lokaH pRcchati me vAtau zarIre kuzalaM tava / kutaH kuzalamasmAka-mAyuryAti dine dine||4|| ___ bhAvArtha-loko mane samAcAra pUche che ke tabhArA zarIre kuzaLa che ? paNa amane kuzaLa kyAthI hoya. kAraNa ke divase divase amAraM AyuSya ochu thatuM jAya che. 4 lobhamUlAni pApAni rasamUlAzca vyAdhayaH / snehamUlAni duHkhAni trINi tyaktvA sukhIbhava 5 bhAvArtha-pApo badhAM lobhathI, vyAdhio badhI rasathI ane duHkho badhA snehathI utpanna thAya che, mATe etraNeno tyAga karIne he mitra ! tuM sukhI thA. 5
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 362) lAlanAda bahavo doSA-stADanAd bahavo guNAH / tasmAtputraM ca ziSyaM ca tADayena ca laalyet||6|| bhAvArtha-putrane laDAvavAthI temA ghaNA dUSaNo janma pAme che ane tene zikSA karavAthI ghaNA guNo utpanna thAya che. mATe putrane ke ziSyane lADa laDAvavA karatAM tene tADana karavU-e vadhAre sAraM che. 6 lobho'yaM bhApito vIta-rAgaiH kaasthaamlpsyt| nAbhaviSyanmahAsthAna-svarUpA yadamI dvijaaH||7 __bhAvArtha-vItarAgoe bhaya pamADela A lobha, jo mahAsthAnarUpa A brAhmaNo na hota, to kyAM sthAna pAmI zakata. 7 labhate nirmalAtmApi nIcasaMgAdguNacyutim / pazya kSArIbhavenmegha-payaH patitamakhare // 8 // bhAvArtha-nIca janonA saMgathI nirmalAtmA paNa guNothI bhraSTa thAya che. juo, meghanuM pANI khArI bhU. mimAM paDatAM te khArUM thaI jAya che. 8 / labheta sikatAsu tailamapi yatnataH pIDayan
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 363 ) pibecca mRgatRSNikAsu salilaM pipAsArditaH / kadAcidapi paryaTa zazaviSANamAsAdayennatu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet // 9 // bhAvArtha-kadAca yatnathI pIlatAM veNumAMthI paNa tela nIkaLe, pipAsAthI Artta thayela kadAca mRgatRSNikA ( jhAMjhavA ) mAMthI jaLapAna karI zake ane vasudhAtalapara bhramaNa karatAM kadAcita zazalAnuM zRMga paNa kyAM prApta thaI jAya, tathApi kadAgrahathI grasta thayela mUrkhajananuM mana kadApi ArAdhI na zakAya ( vaza na thAya ). 9 lakSmImaMto na jAnaMti prAyeNa paravedanAm / zeSe dharAbharaklAMte zete nArAyaNaH sukham // 10 // bhAvArtha -- dhanavaMta jano prAye paranI pIDA jANatA nathI. juo, zeSanAga pRthvInA bhArataLe dabAya che ane viSNu sukhe ArAma kare che. 10 lakSmyA paripUrNo'haM na bhayaM me'stIti moha - niNdaissaa|pripuurnnsyaiveNdorbhvti bhayaM siMhikA sUnoH
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 364) bhAvArtha-'huM lakSmI thI bharapUra chu, tethI mane have koi prakArano bhaya nathI, e vicAra mAtra mohanidrAja che. kAraNa ke juo, paripUrNa caMdramAne paNa rAhuthI bhaya prApta thAyaja che. 11 lobhAviSTo naro vittaM vIkSate na sa cApadam / dugdhaM pazyati mArjAro yathA na laguDAhatimA12 bhAvArtha-lobhathI vyAkula thayela puruSa dhanane jue che, paNa te bhaviSyanI ApadAne joi zakato nathI. juo, bilADo dudhane jue che, paraMtu te lAkaDInA mArane joi zakato nathI. 12 lokayAtrAbhayaM lajjA dakSiNyaM tyaagshiiltaa| paMca yatra na vidyate na kuryAttatra sNsthitim||13|| ___ bhAvArtha-lokayAtrA, abhaya, lajjA, dAkSiNya ane dAna- pAMca jyAM na hoya-tyAM nivAsa karavo ucita nathI. 13 lubdhAnAM yAcakaH zatru-zcaurANAM caMdamA ripuH| jArastrINAM patiH zatru-mUrkhANAM bodhako ripuH14
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 365) bhAvArtha-lobhIjanone yAcaka zatru samAna lAge che, corajanone caMdramA zatru jevo lAge che, kulaTA bIo potAnA patine zatru samAna gaNe che ane mUrkha janone bodha ApanAra (upadezaka ) te kaTTAzatru samAna bhAse che. 14 vyavasAyaM vinA nArtho na zrutArtho dhiyaM vinaa| na vAridaM vinA vRSTina puSTirbhojanaM vinA // 1 // bhAvArtha-vyavasAya vinA dravyano lAbha na thAya, buddhi vinA zAstrArthano bodha na thAya, megha vinA vRSTi na thAya ane bhojana vinA puSTi na thAya. 1 vadhvAlAnaM vinA jAta-tAruNyAraNyacAriNaH / gajA iva bhavatyevAM- gajA nyaaydumdruhH||2|| bhAvArtha-tAruNyarUpa araNyamA saMcaranArA putro, strIrUpa AlAnastaMbha vinA hAthIonI jema nyAyarUpa vRkSanuM unmUlana karanArA nIvaDe che. 2 vicArapayasAM kAmagavI-rvAco mahAtmanAm / dUSayaMtyo na me nAryo mArjArya iva sNmtaaH||3||
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 366 ) bhAvArtha- vicArarUpa dUdhane pedA karavAmAM kAmadhenu samAna evI mahAtmAonI vANIne paNa dUSita karanAra eat mArjArI ( bilADI ) samAna strIo mane saMmata nathI. 3 vyavahAraparijJAna- maMtareNa pumAnnanu / paThito'pi bhavenmUrkhaH priyazrotriyavipravat // 4 // bhAvArtha -- vyavahAranA parijJAna vinA puruSa bhaNela hoya, tathApi te priya zrotriya brAhmaNanI jema mUrkha gaNAya che. 4 varaM vajranipAtena zatadhA cUrNitaM ziraH / na tu nirdharmanArIvAgvizvA sopahataM manaH // 5 // bhAvArtha- vajranA paDavAthI ziranA seMkaDo kaTakA thaI jAya, te sArA, paNa adharmI strInA vacanaparanA vizvAsathI jo mana haNAyela hoya, to te kharAba che. 5 vanitAvAkyajaMbAle vighne puNyAdhvacAryapi / skhalitvA nipatatyeva buddhimAnbalavAnapi // 6 // bhAvArtha- puNyanA mArgeja sadA cAlanAra evo buddhimAn yA balavAn puruSa hoya, chatAM te strIvAkya
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 367, rUpa kAdavanA vighnamA skhalanA pAmIne avazya patita thAyaja che..6 viSavRkSa ivApAsyo bhraSTazIlaH pumaanpi| kalpavallya ivopAsyAH suzIlA mahilA api __ bhAvArtha-potAnA sadAcArathI bhraSTa thayela evA puruSano paNa viSavRkSanI jema tyAga karavo ane jo strI suzIla hoya, to teno kalpalatAnI jema sadA Adara karavo. 7 vijatevyA laMkA caraNataraNIyo jalanidhivipakSaH paulastyo raNabhuvi sahAyAzca kapayaH / tathApyAjau rAmaH sakalamavadhIdAkSasakulaM kriyAsiddhiH sattve vasati mahatAM nopakaraNe 9 __bhAvArtha-laMkAne jItavI, page samudra taravo, rAvaNa jevo zatru ane raNasaMgrAmamAM sahAya karanArA vAnarohatA tathApi rAmacaMdre badhA rAkSasakuLano nAza karI dIdho. A parathI ema sAbIta thAya che ke kriyA siddhi-to mahApuruSonA sattvamAMja rahela che, paNa temanA sAdhanomAM nathI. 9
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 368) vaidyA vadaMti kaphapittamarudvikAraM jyotirvido grahagatiM parikalpayaMti / bhUtopasargamiti maMtravido vadaMti prAcInakarma balavanmunayo vadaMti10 ___ bhAvArtha-vaidyone jyAre vyAdhisaMbaMdhI kAMi kAraNa pUchavAmAM Ave, tyAre teo kapha, pitta ane vAyuno vikAra batAve che, jyotiSIo grahanI vakratA batAve che, bhuvAone pUchavAmAM AvatAM teo bhUtano vaLagALa batAve che ane mahAtmAone pUchatAM teo prAcIna karma baLavAn che-ema batAve che. 10 vinA gurubhyo guNanIdhibhyo jAnAti tattvaM na vicakSaNo'pi / AkarNadI|jvalalocano'pi dIpaM vinA pazyati nAMdhakAre // 11 // bhAvArtha-guNonA nidhAna evA guru mahArAja vinA vicakSaNa puruSa paNa tatvane jANI zakato nathI. kAraNa ke kAna sudhI lAMbA locana hovA chatAM te dIpaka vinA aMdhakAramA joi zakato nathI. 11 vezyA rAgavatI sadA tadanugA SaDbhI rasairbhojanaM
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 369) zubhaM dhAma manoharaM vapuraho navyo vayaHsaMgamaH kAlo'yaM jaladAvilastadapi yaH kAmaM jigAyAdarAttaM vaMde yuvatiprabodhakuzalaM zrIsthUlibhadaM munim bhAvArtha-aho! jyAM vezyA sadA anurUpa ane rAgavatI hatI, jyAM SaDrasa-bhojana ane ramaNIya bhavana, manohara zarIra ane yauvanAvasthAno yoga, tathA varasAda Rtu-e pramANe saMyogo hovo chatAM kAmadevane jeNe lIlAmAtrathI jItI lIdhoH evA yuvatijanane pratibodha pamADanAra zrIsthUlibhadra mahAmunine namaskAra thAo. 12 vRtizcetkhAdati kSetraM cenihaMti pitA sutam / jalaM cejjvAlayatyaMgaM dIpaH kirati cettmH||13|| bhAvArtha-jo vADa poteja kSetranuM bhakSaNa karavA tatpara thAya, pitA poteja potAnA putrano ghAta karavA taiyAra thAya, pANI jo aMgane bAle ane dIpaka jo aMdhakArane pheMke to kyAM pokAra karavo. 13 varaM bubhukSAsahanaM gahanaM sevitaM vanam / na tRptirapi duHkarma-prabhavairvibhavaiH punH|| 14 // 24
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 370) bhAvArtha-kSudhA sahana karavI athavA to bhayaMkara vanamAM jaine vasavU te sArUM che, paraMtu duSkarmathI pedA thatA vaibhavathI tRpti karavI te sArI nathI. 14 vAyunA yatra nIyaMte kuMjarAH sssstthihaaynaaH| gAvastatra na gaNyate mazakasya ca kA kthaa||15|| bhAvArtha-jyAM cha varasanA hAthIone vAyu ghasaDI jAya che, ane gAyonI jyAM gaNanAja nathI, tyAM ma. zaka (macchara ) nI to vAta jazI karavI ? 15 vane rativiraktAnAM raktAnAM ca jane ratiH / anavasthitacittAnAM na vane na jane rtiH||16|| __ bhAvArtha-virakta janone vanamAM AnaMda maLe che, ane saMsArI janone mANasomAM AnaMda upaje che, paNa jeo anavasthita manavALA che, teo to vanamAM ke janamAM kyAM paNa AnaMda pAmI zakatA nathI. 16 vRzcike mAMtrikA bhagnAH kSaye bhagnA bhissgvraaH| svabhAve tArkikAbhagnAH strISu bhagnaM jagattrayam17 bhAvArtha-mAMtriko vIMchInA veNa utAratAM thAkyA,
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ((258) vaidyo kSayarogano pratIkAra karatA karatAM bhAMgyA ane tArkika jano svAbhAvika padArthane siddha karatAM thAkyA tathA strIomAM traNe jagata bhagna thayuM. 17 vigrahamicchaMti bhaTA vaidyAzca vyAdhipIDitaM lokam mRtaka bahulaM ca viprAH kSemasubhikSaM ca nirgrathAH 18 bhAvArtha - subhaTa jano laDAine icche che, vaidyo vyAdhithI pIDAtA lokone icche che, brAhmaNo vaNAnA maraNane icche che ane nigraMtho subhikSa ( sukALa ) ane kuzaLane icche che. 18 vaidyo hi nIrujaM datte gIH prajJAM bhUpatirdhanam / tvamekaH sarvakAryeSu prabhuH kenopamIyase // 19 // mAvArtha ---vaidya kadAca prasanna thAya, to te Arogya Ape che, vANI ( sarasvatI ) prajJA ( buddhi ) ne Ape che, ane rAjA saMtuSTa thAya to dhana Ape che, paNa he nAtha ! Apa ekalA sarva kAryomAM samartha cho, eTale ApanI koinI sAthe upamA ApavI ghaTatI nathI. 19 viSavallI vinAzAya prAyaH pArzve niSeduSAm / bhavadvayavinAzAya dhyAtamAtrA api striyaH // 20 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 372) bhAvArtha-viSalatA jema pAse besanArAono prAyaH vinAza kare cha, tema strIonuM ciMtanamAtra karatAM-te bane bhavono vinAza kare che. 20 vidyamAnApi vidyA ceduHkhinAM nopayujyate / samAne'nupakAritve tatte me ca kimantaram // 2 // __ bhAvArtha-vidyA vidyamAna chatAM te jo duHkhI janonA upayogamAM na Ave, to anupakAritva (upakArAbhAva ) samAna hovAthI tArAmAM ane mArAmAM aMtara zuM che ? 21 vyAje syAdiguNaM vittaM vyavasAye caturguNam / kRSau dazaguNaM proktaM pAtre'naMtaguNaM bhvet||22|| __bhAvArtha-vyAjamAM dhana bamaNuM thAya che, vyApAramAM cAragaNuM thAya, khetImAM dazagaNu thAya, ane supAtre anaMtagaNu thAya ema kahevAmAM Avela che. 22 vihAya pauruSaM yo hi daivamevAvalaMbate / prAsAdasiMhavattasya mUrdhni tiSThati vaaysaaH||23|| bhAvArtha-je loko pauruSa ( puruSArtha ) no tyAga
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 373) karIne mAtra devanuja AlaMbana levA jAya che, prAsAdanA zikhara para rahela siMhanI jema temanA mastakapara kAgaDA bese che. 23 vyAdhitasyArthahInasya dezAMtaragatasya ca / narasya zokadagdhasya suhRdarzanamauSadham // 24 // . bhAvArtha--vyAdhigrasta, dhanahIna, dezAMtara gayela, ane zokadagdha-evA puruSane mitranuM darzana-te auSadharUpa che. 24 varaM vanaM vyAghagajeMdrasevitaM drumAlayaH pakkaphalAMbu bhojanam / tRNAni zayyA paridhAnavalkalaM na baMdhumadhye dhanahInajIvitam // 25 // bhAvArtha-vyAghra ane gajeMdrothI sevita evA vanamAM vAsa karavo-te sAraM che, vRkSomAM ghara karI raheg sAraM, pAkA phaLa ane jaMgalanA jaLageM bhojana karavu-te sAraM, taNakhalAnI zayyAmAM zayana karavU sAraM ane valkalanA vastro paheravAM sArAM-paNa potAnA baMdhuomAM dhanahIna thaIne rahevU-te sAraM nahi. 25
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 374 ) vidyA vivAdAya dhanaM madAya zaktiH pareSAM parapIDanAya / khalasya sAdhorviparItametad jJAnAya dAnAya ca rakSaNAya // 26 // bhAvArtha - durjana puruSa potAnI vidyAno vivAdamAM upayoga kare che, dhana prApta thatAM madonmatta bane che ane zakti maLatAM te bIjAone satAve che ane satpuruSa vidyAne jJAnamAM vApare che, dhanane dAnamAM ane zaktine paranA rakSaNamAM vApare che - ema banemAM viparItatA rahela che. 26 viralA jAnaMti guNAn viralAH kurvati nirdhane sneham / viralAH parakAryaratAH paradu:khenAtiduHkhitA viralAH // 27 // 1 bhAvArtha - jagatamAM guNone jANanArA puruSo viralA hoya che, nirdhanapara sneha karanArA viralA hoya che, parakArya karanArA viralA hoya che, ane paraduHkhathI duHkhita thanArA to viralAja hoya che. 27 vRkSeSu kalpaviTapI manujeSu cakrI zaileSu kAMca
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 375 ) nAgaristridazeSu zakraH / saMjIvaneSu jaladaH subhageSu lakSmIH kRtyeSu dharmamayakRtyamapi pradhAnam 28 bhAvArtha - vRkSomAM jema kalpavRkSa, mANasomAM jema cakravartI, parvatomAM jema meruparvata, devatAomAM jema iMdra, saMjIvanomAM jema megha ane subhaga ( bhAgyavaMta ) janomAM jema lakSmI - tema sarva kRtyomAM dharmakRtya sarvotkRSTa che. 28 vyAkulenApi manasA dharmaH kAryo niraMtaram / meDhIbaddho'pi hi bhrAmyan ghAsagrAsaM karoti gauH bhAvArtha-vyAkula manathI paNa dharma to niraMtara karavoja. kAraNa ke khIle bAMdhela baLada paNa pharato pharato te ghAsacAro caryA kare che. 29 viziSTakulajAto'pi yaH khalaH khala eva saH / caMdanAdapi saMbhUto dahatyeva hutAzanaH // 30 // bhAvArtha - viziSTa kuLamAM janma pAmyA chatAM je durjana che-te to durjanaja rahevAno. kAraNa ke caMdanathI utpanna thayela agni paNa bALe to cheja. 30 vAso bahUnAM kalaho vArttA caiva dvayorapi / eka eva caredyogI kumAryA iva kaMkaNam // 31 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 376 ) bhAvArtha-ghaNA janono ekIsAthe nivAsa-te kalaharUpa che ane jyAM be hoya, tyAM vArtA thAya. mATe kumArInA kaMkaNanI jema yogIe ekalAja rahe, vadhAre sAraM che. 31 vyAdIbhruNa calena vakragatinA tejasvinA bhoginA nIlAbjAtinAhinA varamahaM daSTo na taccakSuSA / dRSTaH saMti cikitsakA dizi dizi prAyeNa dharmArthino mugdhAkSIkSaNavIkSitasya na hi me maMtrI navApyauSadham // 32 // bhAvArtha-lAMbo, calAyamAna, vAMkI gatithI cAlanAra, tejasvI ane nIla kamaLa samAna zyAma evo kadAca mane sarpa daze to sAraM. paNa strInI najara mArApara na paDe to sAraM. kAraNa ke sarpanA vaidyo to keTalAka cAre dizAmAM dharmanI khAtara mane maLI zakaze, paraMtu pelI mugdhAkSInA locanano jo vikAra lAgyo, to mane maMtra ke auSadha kyA maLanAra nathI. 33 varaM prANaparityAgo na tu vratasya khaMDanam / prANatyAge kSaNaM duHkhaM narakaM vratakhaMDane // 33 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 377 ) bhAvArtha - prANano tyAga karI devo te sAraM che, paNa vratano bhaMga karavo - te sAruM nahi. kAraNa ke prANano tyAga karatAM mAtra eka kSaNavAra duHkha thAya che ane vratano bhaMga karatAM narakatuM duHkha bhogavavuM paDe che. 33 varaM prajvalite vahnA vahnAya nihitaM vapuH / -na punarguNasaMpanne kRtaH svalpo'pi matsaraH // 34 // bhAvArtha - prajvalita agnimAM zarIrane tarata jhapalAvI devuM - te sAruM che, paNa guNasaMpanna puruSano leza paNa matsara karavo, te sAruM nathI. 34 vRkSaM kSINaphalaM tyajaMti vihagAH zuSkaM saraH sArasA nirdavyaM puruSaM tyajati gaNikA bhraSTaM nRpaM maMtriNaH / puSpaM paryuSitaM tyajati madhupA dagdhaM vanAMtaM mRgAH sarve kAryavazAjjano'bhiramate tatkasya ko vallabhaH // 35 // bhAvArtha- vRkSane phaLahIna joine pakSIo teno tyAga kare che, zuSka sarovarane joIne haMso teno tyAga
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 378) kare cha, dravyahIna puruSano gaNikAo tathA bhraSTa rAjAno maMtrIo tyAga kare che, gaMdha vinAnA puSpano madhukaro ane dagdha vanano mRgalAo tyAga kare che. aho! kharekhara badhA loko potAnA svArthane lIdheja pAse Ave che. tethI ema jaNAya che ke koi koine vallama nathI. 35 vastrahInastvalaMkAro ghRtahInaM ca bhojanam / stanahInA ca yA nArI vidyAhInaM ca jIvanam 36 bhAvArtha-vastrahIna alaMkAra, ghI vinAnuM bhojana, stana vinAnI strI ane vidyA vinAnuM jIvana kharekhara ! vRthA che. 36 vidyA zastraM ca zAstraM ca dve vidye prtipttye| AdyA hAsyAya vRddhatve dvitIyAdiyate sdaa||37|| bhAvArtha-zastravidyA ane zAstravidyA e be vidyA jagatamAM vadhAre upayoganI che, temAM zastravidyA to vRddhAvasthAmAM hAMsI karAve cheja ane zAstravidyA sadA upayogamAM Ave che. 37
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 379 ) vittena kiM vitaraNaM yadi nAsti dIne kiM sevayA yadi paropakRtau na yatnaH / kiM saMgamena tanayo yadi nekSaNIyaH kiM yauvanena viraho yadi vallabhAyAH 38 bhAvArtha- jo dina janone dAna ApavAmAM na Ave tevA dhanathI zuM ? jo paropakAramAM prayatna karavAmAM na Ave to sevAthI zuM ? jo darzanIya ( dekhAvaDo ) putra na thAya - to strIsaMgathI zuM 1 ane jo vhAlIno viraha hoya, to tevA yauvanathI zuM ? 38 vidyAtIrthe jagati vibudhAH sAdhavaH satyatIrthe. gaMgAtIrthe malinamanaso yogino dhyAnatIrthe / dhArAtIrthe dharaNipatayo dAnatIrthe dhanADhyA lajjAtIrthe kulayuvatayaH pAtakaM kSAlayati // 39 // . bhAvArtha - jagatamAM sujJa jano vidyArUpa tIrthamAM potAnA pAtakane dhue che, sAdhuo satya - tIrthamAM, ma-linamanavALA gaMgA- tIrthamAM, yogIo dhyAna - tIrthamAM, rAjAo dhArA - tIrthamAM, dhanavaMto dAna - tIrthamAM, ane
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 380 ) kulIna kAMtAo lajjA - tIrthamAM potAnA pAtakane prakSAle che. 39 vidyArthI ca dhanArthI ca striyo'rthI ca vizeSataH / alasA na bhavatyete tathaivaM kautukapriyAH // 40 // bhAvArtha - vidyArthI, dhanArthI, kautukArthI ane vizepathI strIno arthI - eTalA prakAranA puruSo ALasu hotA nathI. 40 viSasya viSayasyaiva dRzyate mahadaMtaram / upabhuktaM viSaM haMti viSayaH smaraNAdapi // 41 // bhAvArtha - viSa ane viSayamAM bahuja moTuM aMtara jovAmAM Ave che. kAraNa ke viSa to upabhogathI mAre che ane viSaya to smaraNamAtrathI paNa mAre che. 41 viduSAM ca kulInAnAM dhaninAM dharmiNAmapi / tatastadviparItAnAM prItiH sAdRzyato bhavet // 42 // bhAvArtha - vidvAno, kulIna jano, dhanavaMtI, dharmI jano ane temanAthI viparIta eTale mUrkha, akulIna vigere - emanI paraspara prIti samAnatAthI thAya che. 42
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 381 ) vane raNe zatrujalAgnimadhye mahArNave parvatamastake vA suptaM pramattaM viSamasthitaM vA rakSati puNyAni purAkRtAni // 43 // bhAvArtha - vanamAM, raNasaMgrAmamAM, zatru, jaLa ke agninA madhyabhAgamAM, mahAsAgaramAM athavA to parvatanA ma stakapara prANI sutela hoya, pramatta ke burI avasthAmAM paDela hoya, chatAM pUrve karela puNyo tenI rakSA kare che. 43 vairUpyaM vyAja piMDaH svajanaparibhavaH kAryakAlAnipAto vidveSo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazca sadbhiH / pAruSyaM tIrthasevA kulagurucalanA dharmakAmArthahAniH kaSTaM bho SoDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH // 44 // bhAvArtha - virupatA, kapaTabhAva, svajanathI paribhava, kArya-kAlanI bhraSTatA, vidveSa, jJAnano nAza, smaraNa ane matino bhraMza, saMta jano sAthai viyoga, kaThinatA, tIrthasevA tathA kulaguruthI vimukhatA, tathA dharma, kAma ane arthanI hAni - aho ! bahu khedanI vAta che ke ma
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 382) dyapAnathI nIpajatA, kSayakArI A soLa dUSaNo batA. bavAmAM AvyA che. 44 vane'pi siMhA mRgamAMsabhakSiNo bubhukSitA naiva tRNaM caraMti / evaM kulInA vyasanAbhibhUtA na nIcakarmANi samAcaraMti // 45 // bhAvArtha-mRganA mAMsanuM bhakSaNa karanArA siMho kSudhAtura thatAM vanamAM teoM kadApi ghAsanuM bhakSaNa karatA nathI. tema kulIna jano saMkaTamAM AvyA chatA teo kadApi nIca karmoM karatA nathI. 45 vyApArAMtaramutsRjya vIkSamANo vadhUmukham / yo gRheSveva nidAti daridAti sa durmtiH||46|| bhAvArtha-je anya pravRttino tyAga karI mAtra potAnI strInA mukhane jotAM jotAM gharamAMja ALasu thaine paDyo rahe che, te durmati taratamAM daridra thaI jAya che.46 vidvAneva vijAnAti vidvajanaparizramam / nahi vaMdhyA vijAnAti gurvIprasavavedanAm // 47 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ (383) . bhAvArtha-vidvAnonA parizramane to je vidvAn hoyateja jANI zake che. vaMdhyA strI kAMI sagarbhA strInA prasavanI vedanAne jANatI nathI. 47 vahnistasya jalAyate jalanidhiH kulyAyate tatkSaNAnmeruH svalpazilAyate mRgapatiH sadyaH kurNgaayte| vyAlo mAlyaguNAyate viSarasaH pIyUpavarSAyate yasyAMgekhilalokavallabhatamaM zIlaM samunmIlati // 48 // bhAvArtha-samasta lokone vallabha ebuM zIyaLa jenA zarIramAM ullAsamAna che, tene Agni jaLasamAna bhAse che, samudra eka nIka samAna lAge che, meruparvata eka nAnI zilAsamAna lAge che, siMha, garIba hariNa samAna bhAse che, bhayaMkara sarpa, puSpamALA samAna lAge che, ane viSa, tene amRtanI dhArA samAna lAge che. 48 vRkSAyavAsI na ca pakSirAjastrinetradhArI na ca shuulpaanniH| tvagvastradhArI na ca siddhayogI jalaM ca vibhranna ghaTo na meghH||49||
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 384 ) - bhAvArtha -- je vRkSanA agrabhAga para rahenAra chatAM pakSirAja nathI, traNa netravALo chatAM (zaMkara) nathI, valkalavastrane dhAraNa karanAra hovA chatAM siddhayogI nathI ane pANIne dhAraNa karanAra hovA chatAM ghaTa ke megha nathI. kharekhara ! te nALIyera haze 49 varaM karIro marumArgavarttI yaH pAMthasArthaM kurute kRtArtham / kalpadrumaiH kiM kanakAcalasthaiH paro - pakArapratilaMbhaduHsthaiH // 50 // bhAvArtha - mAravADanI bhUmimAM rahela keraDAnuM vRkSa sAru ke je musApharone kRtArtha kare che, paraMtu meruparvata para Avela kalpavRkSothI zuM ? ke jeo kaMI paNa paropakAra karatA nathI. 50 varaM parvatadurgeSu bhrAMtaM vanacaraiH saha / na mUrkhajanasaMsargaH sureMdrabhavaneSvapi // 51 // bhAvArtha - bhayaMkara parvato ane vanomAM jaMgalI prANIo sAthe bhramaNa karavuM te sAruM che, paNa iMdra mahArAjanA bhavanamAM paNa mUrkhajana sAthai saMsarga karavo- te sAruM nathI. 51
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 385 ) vidyA nAma narasya rUpamadhikaM pracchanna guptaM dhanaM vidyA bhogakarI yazaH sukhakarI vidyA gurUNAM guruH / vidyA baMdhujano videzagamane vidyAM paraM daivataM vidyA rAjasu pUjitA na hi dhanaM vidyAvihInaH pazuH 52 bhAvArtha - vidyA - e puruSanuM adhika rUpa che, te pracchanna ane gupta dhana che, vidyA - moga yaza ane sukhane ApanAra che, te gurunI paNa guru che, paradezagamanamAM te baMdhujanonI garaja sAre che, vidyA-e parama daivata che, dhana nahi paNa vidyA rAjAomAM paNa pUjAya che, mATe je vidyAhIna che, te sAkSAt pazusamAna che. 52 vidvattvaM ca nRpatvaM ca naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA vidvAnsarvatra pUjyate // 53 // bhAvArtha - vidvAnapaNuM ane rAjApaNuM - e kadApi samAna to gaNI zakAyaja nahi. kAraNa ke rAjA potAnA dezamAMja mAtra pUjAya che, ane vidvAn sarvatra pUjAya che. 53 25
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 386 ) vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrayA cittaM pavitrIkuru dhrmvaaNchyaa| vittaM pavitrIkuru pAtradAnataH kulaM pavitrIkuru sccritrtH||54|| ___ bhAvArtha-he bhadra ! tuM tIrthayAtrAthI tArA dehane pAvana kara, dharmanI vAMchanAthI tArA cittane pavitra kara, supAtra dAnathI tArA dhanane pavitra kara ane sadAcAra thI tArA kuLane pavitra kara. 54 vRddhasya mRtabhAryasya putrAdhInadhanasya ca / snuSAvacanadagdhasya jIvitAnmaraNaM varam // 55 // ___ bhAvArtha-vRddha, jenI strI maraNa pAmela che, jenuM dhana putrAdhIna che ane je strInA vacanathI dagdha thayela che-tevA puruSane jIvavA karatAM maravU te vadhAre sAraM che. vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanaM mukteH pathyadanaM jalAnizamanaM vyAghoragastaMbhanam / zreyaH saMvananaM samRddhijananaM saujanyasaMjIvanaM kIrteH kelivanaM prabhAvabhavanaM satyaM vacaH pAvanam
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 387 ) bhAvArtha - pavitra evaM satyavacana te vizvAsanA sthAnarUpa che, vipattine te daLanAra che, devone te ArAdha cAlAyaka che, muktimArgamAM te eka bhAtArUpaM che, jaLa ane agninA upadravane te dUra karanAra che, vAgha, ane sarpane te staMbhanAra che, kalyANa tathA samRddhine te utpanna karanAra che, saujanyanA te jIvanarUpa che, kIrtinA kelivana samAna ane prabhAvanA te bhavanarUpa che. 56 vaMdyate yadavaMdyo'pi yadapUjyo'pi pUjyate / gamyate yadagamyo'pi sa prabhAvo dhanasya tu // 57 // bhAvArtha - avaMdya paNa baMdAya, apUjya paNa pUjAya ane agamya paNa gamya thAya te mAtra dhananoja prabhAva samajavo. 57 varaM reNurvaraM bhasma naSTazrIrna punarnaraH / muktavainaM dRzyate pUjA kApi parvaNi pUrvayoH // 58 // bhAvArtha - raja ane bhasma sArAM, paraMtu dhanahIna puruSa sAro nahi juo raja ane bhasma koI parvanA divase pUjAya che, paNa dhanahIna to nakAmoja che. 58
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 388 ) vezyAsau madanajvAlA rUpeMdhanasamanvitA / kAmibhiryatra hUyaMte yauvanAni dhanAni ca // 59 // bhAvArtha-vezyA-e madananI jvAlA che tathA te rUpa-iMdhanathI yukta che. jyAM kAmI jano bicArA potAnA yauvana ane dhanane homyA kare che. 59 viSayagaNaH kApuruSaM karoti vazavarttinaM na satpuruSam / badhnAti mazakameva lUtAtaMturna mAtaMgam // 60 // bhAvArtha-viSayo mAtra kAyara puruSoneja vaza kara che, paraMtu satpuruSane te vaza karI zakatA nathI. kAraNa ke koyavADAnA taMtu maccharane bAMdhI zake che, paNa mAtaMga (hastI) ne te bAMdhI zakatA nathI. 60 vaidyarAja namastubhyaM ymraajshodr| yamastu harati prANAn vaidyaH prANAn dhanAni ca 61 bhAvArtha-he vaidyarAja! tane namaskAra che. kharekhara ! tuM yamarAjano bhAI lAge che. yama to mAtra prANoneja
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 389 ) hare che ane vaidya to prANa ane dhana-e banenuM haraNa kare che. 61 vairavaizvAnaravyAdhi-vAdavyasanalakSaNAH / mahAnarthAya jAyaMte vakArAH paMca vardhitAH // 62 // - bhAvArtha vaira, agni, vyAdhi, vAda ane vyasana-e pAMca bakAra vadhAravAmAM Ave to te mahA anarthakArI thAya che. 62 vakratvena yathA loke gauravaM nArjave tathA / dvitIyAyAM zazI vaMdyaH pUrNimAyAM yato na hi // 63 // bhAvArtha vakrapaNAthI lokomAM jevuM gaurava prApta thAya che, tevuM saralatAmAM gaurava nathI. juo, bIjano caMdra vaMdanIya gaNAya che, tema pUrNimAno caMdra vaMdya gaNAto nathI. 63 - baraM kArAgRhakSipto varaM dezAMtarabhramI / varaM narakasaMcArI na dvibhAryaH punaH pumAn // 64 // bhAvArtha - kedakhAnAmAM paDyA rahevuM - te sAru, parade - dezamAM bhamaghuM, te paNa sAruM ane narakamAM saMcAra karavo - te sAraM, paNa puruSe be strI karavI sArI nahi. 64
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 390) vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / yazasi cAbhirucirvyasanaM zrutau prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAma // 15 // bhAvArtha-vipatti Ave tyAre dhairya dhAraNa kara, abhyudayamA kSamA, sabhAmA vANInI paTutA, raNasaMgrAmamA parAkrama, yazamAM abhiruci, tathA zAstramA vyasana-A guNo, mahAtmAomAM svabhAvathIja siddha hoya che. 65 vidyA nAma narasya kIrtiratulA bhAgyakSaye cAzrayo dhenuH kAmadudhA ratizca virahe netraM tRtIyaM ca saa| satkArAyatanaM kulasya mahimA ratnairvinA bhUSaNaM tasmAdanyamupekSya sarvaviSayaM vidyAdhikAraM kuru 66 bhAvArtha-vidyA-e puruSanI atula kIrtirUpa che, bhAgyano kSaya thatAM te AzrayarUpa che, te kAmadhenu samAna che, virahamAM te ratirUpa che, te tRtIya netra samAna che, te satkAranA sthAnarUpa che, potAnA kuLanA te mahimArUpa che, ane ratna vinA te bhUSaNarUpa che-mATe
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 391) he mitra ! anya sarva bAbatanI upekSA karIne mAtra vidyAnIja upAsanA kara. 66 vezyAnAmiva vidyAnAM mukheM kaiH kairna cuMbitam / hRdayagrAhiNastAsAM dvitrAH saMti na sNtivaa||6|| bhAvArtha-vezyAonI jema vidyAonA mukhanuM paNa koNe koNe cuMbana karela nathI ? paraMtu tene hRdayathI grahaNa karanArA to mAtra betraNaja haze, athavA to te paNa nahi hoya. 67 viduSAM vadanAdvAcaH sahasA yAMti no bhiH| yAtAzcenna parAMcaMti dviradAnAM radA iva // 68 // bhAvArtha-vidvAna janonA mukhathI vicAra vinA vANI bahAra nIkaLatI nathI. ane bahAra nIkaLyA pachIte hAthIonA dAMtanI jema pAchI pharatI nathI. 68 vidyA vinayopetA harati na cetAMsi kasya manujasya / kAMcanamaNisaMyogo no janayati kasya locanAnaMdam // 69 // bhAvArtha-vinayayukta vidyA kayA manuSyanA manana
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 392) haraNa karatI nathI. kAraNa ke kAMcana ane maNino saMyoga konA locanane AnaMda na pamADe. 69 varaM daridaH zrutizAstrapArago na cApi mUryo bahuratnasaMyutaH / sulocanA jIrNapaTApi zobhate na netrahInA kanakairalaMkRtA // 70 // ___ bhAvArtha-daridra chatAM jo zAstrano pAraMgata hoya to te sAro paraMtu bahu dhanayukta mUrkha sAro nahi. sArA locanavALI strI jIrNavastrathI paNa zobhe che paraMtu te netrahIna hoya ane AbhUSaNothI alaMkRta karavAmAM Avela hoya chatAM te zobhatI nathI. 70 / ___ vyAlaM bAlamRNAlataMtubhirasau roDuM samujjabhate chettuM vajramaNIzirISakusumaprAMtena sNnhyte| mAdhuryaM madhuviMdunA racayituM kSArAMbudherIhate netuM vAMchati yaH khalAnpathi satAM sUktaiH sudhAsyaMdibhiH ___ bhAvArtha-je puruSa amRta samAna madhura vacanothI khala puruSone sanmArge lAvavAno prayatna kare che, te komaLa mRNAla (taMtu ) thI madonmatta hAthIne bAMdha
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 393) vAnI kozIza kare che, kusumanA komaLa patrathI bajramaNine bhedavAno prayatna kare che ane te eka madhanA biMdu. thI lavaNa samudrane madhura karavA jevU kare che. 71 vikRtiM naiva gacchaMti saMgadoSeNa sAdhavaH / AveSTitaM mahAsa-zcaMdanaM na viSAyate // 72 // bhAvArtha-sAdhujano saMganA doSathI vikAra pAmatA nathI. juo, caMdana mahAsarpothI vITAyela chatAM te kAMi viSamaya banI jatuM nathI. 72 vitte tyAgaH kSamA zaktau duHkhe dainyvihiintaa| nirdabhatA sadAcAre svabhAvo'yaM mahAtmanAm 73 ___ bhAvArtha-dhana chatAM dAna Apaq, zaktimA kSamA, duHkhamAM prasannatA ane sadAcAramA niSkapaTatA-e mahAtmAono svabhAvaja che. 73 vadanaM prasAdasadanaM sadayaM hRdayaM sudhAmuco vaacH| karaNaM paropakaraNaM yeSAM keSAM na te vaMdyAH // 74 // bhAvArtha-jemarnu mukha sadA prasanna cha, hRdaya dayAmaya che ane jemanI vANImAthI sadA amRta jhare cha
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 395) tathA jemanA kAryo mAtra paropakAranI khAtaraja che-te kone vaMdanIya na hoI zake ? 74 viSamagatA api na budhAH paribhavamizrAM zriyaM hi vAMchaMti / na pibaMti bhaumamaMbhaH sarajasamiti cAtakA ete // 75 // bhAvArtha-budhajano saMkaTamAM AvyA chatAM parAbhavamizra lakSmIne icchatA nathI. kAraNa ke cAtako tarasyA chatAM raja sahita evaM bhUmirnu pANI pItA nathI. 75 vrate vivAdaM vimati viveke satye'tizaMkAM vinaye vikAram / guNe'vamAnaM kuzale niSedhaM dharme virodhaM na karoti sAdhuH // 76 // ___ bhAvArtha-sAdhupuruSa vratamA vivAda, vivekamAM vikaLatA, satyamA zaMkA, vinayamAM vikAra, guNamAM a. vajJA, kuzaLamAM niSedha ane dharmamAM virodha karatA nathI. 76 vaMdyaH sa puMsAM tridazAbhinaMdyaH kAruNyapuNyo
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 395 ) pacayakriyAbhiH saMsArasAratvamupaiti yasya paropakArAbharaNaM zarIram // 77 // bhAvArtha -- kAruNyarUpa puNyanA samUhayukta kriyAothI jenuM zarIra paropakArarUpa bhUSaNasahita thaIne saMsAranA sArapaNAne pAmyuM che - te puruSone temaja devone: vaMdanIya kema na hoya 177 vAMchA sajjanasaMgame paraguNe prItirgurau namratA vidyAyAM vyasanaM svayoSiti ratirlokApavAdAddhayam / bhakti: zUlini zaktirAtmadamane saMsargamuktiH khaleSvete yeSu vasati nirmalaguNAstebhyo narebhyo namaH // 78 // bhAvArtha -- jeo satsamAgamanI sadA icchA rAkhe che, paraguNamAM prema dharAve che, gurutarapha jeo vinaya darzAve che, vidyAmAM jeo sadA zokhIna che, svadArAmAMja jeo saMtoSI che, lokApavAdathI jeo bhaya rAkhe che, bhagavaMtapara jeo bhakti dharAve che, iMdriyadamanamAM jeo zakti dharAve che ane jeo durjanonA
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 396 ) saMgathI sadA vimukha rahe che. tathA jeo nirmaLa guNone dhAraNa kare che-tevA nararatnone namaskAra che. 78 varjanIyo matimatA durjanaH skhyvairyoH| zvA bhavatyapakArAya lihannapi dazannapi // 79 // __bhAvArtha-matimAn puruSe durjana sAthe mitrAI ane vairabhAva paNa na rAkhavo kAraNa ke zvAna cATe athavA karaDe to paNa tethI anarthaja thAya che. 79 vRthA jvalitakopAneH prussaakssrvaadinH| durjanasyauSadhaM nAsti kiMcidanyadanuttarAt // 8 // bhAvArtha-krodhAgmine vRthA prajvalita karanAra tathA kaThora vAkya bolanAra evA durjanane anuttara ( javAba na Apavo) zivAya anya kaMi auSadha nathI. 80 varamatyaMtaviphalaH sukhasevyo hi sjjnH| na tu prANaharastIkSNaHzaravatsaphalaH khlH||8|| ___ bhAvArtha-kaMI paNa phaLa prApta na thAya, chatAM sajana puruSanI sevA karavI te sArI che, paraMtu tIkSNa bANanI jema prANarnu haraNa karanAra evA khala puruSanI sevA karavI-te phalasahita hoya to paNa te kharAba che.81
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 397) vidyayA vimalayApyalaMkRto durjanaH sadasi mAstu kazcana / sAkSarA hi viparItatAM gatAH kevalaM jagati te'pi rAkSasAH // 82 // bhAvArtha-nirmaLa vidyAthI alaMkRta chatAM koI durjana sabhAmAM dAkhala na thajo. kAraNa ke sAkSarA e zabdane palaTAvatAM te kevaLa jagatamAM rAkSasatarIke vaparAya che. 82 vidvAnupAlaMbhamavApya doSAnivartate'sau paritapyate ca / jJAtastu doSo mama sarvatheti pApo janaH pApataraM karoti // 83 // . bhAvArtha-vidvAna puruSa avagaNanA pAmIne te potAnA doSathI nivRtta thAya che eTaluMja nahi paraMtu te doSane mATe pazcAttApa kare che ane pApI jana 'A mAro doSa sarvathA jANavAmAM to AvI gayo cheja' ema dhArIne te vadhAre ne vadhAre pApamAM Asakta thAya che.83 vaMdyAniMdati duHkhitAnupahasatyAbAdhate bAMdhavAJcharAndraSTi dhanacyutAnparibhavatyAjJApayatyA
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 398) zritAn / guhyAni prakaTIkaroti ghaTayanyatnena vairAzayaM brUte zIghamavAcyamujjhati guNAngRhNAti doSAnkhalaH // 84 // bhAvArtha-khala puruSa vaMdanIya janonI niMdA kare che, duHkhI janopara hase che, potAnA bAMdhavone te satAve che, zUra-balavaMta janopara dveSa dhare che, nirdhanone herAna kare che, Azritopara hukama calAve che, gupta vAtane pragaTa kare che, khAsa prayatnapUrvaka vairabhAvane jAgrata kare che, tarata akathya ( na bolavA lAyaka ) bole che, guNono tyAga kare che ane doSono te svIkAra kare che. 84 varamasidhArA tarutalavAso varamiha bhikSA varamupavAsaH / varamapi ghore narake patanaM na ca dhanagarvitabAMdhavazaraNam // 85 // bhAvArtha-taravAranI dhArano jhATako sAro, vRkSataLe vAsa karavo sAro, bhikSA mAgavI sArI, athavA upavAsa karavo sAro ane chevaTe ghora narakamAM paDavU sAruparaMtu dhanathI garviSTha thayelA bAMdhavonuM zaraNa leQ-te sArUM nathI. 85
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 319) vANI daridasya zubhA hitApi hyarthena zabdena ca saMprayuktA / na zobhate vittavatAM samIpe bherIninAdopahateva vINA // 86 // bhAvArtha-daridra puruSanI vANI zubha, hitakArI tathA artha ane zabdothI vibhUSita chatAM te dhanavaMtonI pAse AdarapAtra thatI nathI. kAraNaM ke bherInA nAda pAse vINAno avAja zuM kAma Ave ? 86 vAsazcarma vibhUSaNaM zavaziro bhasmAMgalepaH sadA hyeko gauH sa ca lAMgalAdyakuzalaH sNpttiretaadRshii| ityAlocya vimucya zaMkaramagAdatnAkaraM jAhnavI kaSTaM nirdhanikasya jIvitamaho dArairapi tyajyate // 87 // __ bhAvArtha-jene mAtra carmarUpa vastra che, muDadAMnA muMDa ( mastaka ) rUpa jene bhUSaNa che, sadA bhasmarUpa jene aMgalepa che, jene eka poThIo ( baLada) che ane te paNa haLa vigeremAM kAma na Ave tevo cha, AvA pra
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ (800) kAranI saMpatti joI vicArI gaMgA zaMkarano tyAga karIne ratnAkara pAse gaI. aho ! nirdhana puruSanuM jIvana kharekhara ! atyaMta kaSTarUpa che ke je potAnI : strIthI paNa tajAya che. 87 vinA kAryeNa ye mUDhA gacchati paramaMdiram / avazyaM laghutAM yAMti kRSNapakSe yathA zazI // 88 // bhAvArtha - je mUrkha jano prayojana vinA anyanA ghare jAya che, teo kRSNapakSanA caMdramAnI jema avazyameva laghutAne pAme che. 88 vANI rasavatI yasya bhAryA putravatI satI / lakSmIrdAnavatI yasya saphalaM tasya jIvitam 89 bhAvArtha - jenI vANI mIThAzabharI che, jenI strIsatI ane putravatI che tathA jenI lakSmI - dAnayukta che, tenuM jIvita saphaLa che. 89 vidyA mitraM pravAseSu bhAryA mitraM gRheSu ca / vyAdhitasyauSadhaM mitraM dharmo mitraM mRtasya ca 90 bhAvArtha - pravAsa ( musApharI ) mAM vidyA mitranI
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ (401) garaja sAre che, gharamA strI-mitra samAna cha rogIne auSadha mitra samAna che ane paralokamAM dharma mitra samAna che. 90 vizvAsapratipannAnAM vaMcane kA vidagdhatA / aMkamAruhya suptAnAM haMtuH kiM nAma pauruSam // 9 // bhAvArtha-je potAne vizvAse rahelA che-temane chetaravAmAM koI prakAranI cAlAkInI jarUra paDatI nathI. kAraNa ke jeo potAnA utsaMga (khoLA ) mAM sutelA che, temano ghAta karanAra zuM zUravIra gaNAya ? 91 vArijeneva sarasI zazineva nishiithinii| yauvaneneva vanitA nayena zrImanoharA // 92 // bhAvArtha-sarovara kamaLothI zobhe che, rAtri-caMdramAthI zobhe che, strI-yauvana-(lAvaNya ) thI zobhe cha ane lakSmI-nyAyathI adhika zobhe che. 92 __ zrIzAMtinAthAdaparo na dAnI dazArNabhadAdaparo na mAnI / zrIzAlibhadAdaparo na bhogI zrIsthUlibhadAdaparo na yogI // 1 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ (802) bhAvArtha -- zrIzAMtinAtha karatA bIjo koI dAtA nathI, zrIdazArNabhadra samAna koI mAnI nathI, zrIzAlibhadra samAna koI bhogI nathI ane zrIsthUlIbhadra samAna koI yogI nathI. 1 zlokArthena pravakSyAmi yaduktaM graMthakoTibhiH / paropakAraH puNyAya pApAya parapIDanam // 2 // bhAvArtha -- je tattva koTI graMthomAM kahevAmAM AvyuM che te huM tamane mAtra ardhazlokamAM kahI batAvuM chu, te e ke paropakAra karavAthI puNya upArjana thAya che ane parane du:kha devAthI pApa baMdhAya che. 2 zataM vihAya bhoktavyaM sahasraM snAnamAcaret / lakSaM vihAya dAtavyaM koTiM tyaktvA jinaM bhajet 3 bhAvArtha- so kAma tajIne bhojana karI levuM, hajAra kAma tajIne snAna karavuM lAkha kAma tajIne dAna Apa ane koTi kAma tajIne arihaMtanI sevA karavI. zateSu jAyate zUraH sahasreSu ca paMDitaH / vaktA dazasahasreSu dAtA bhavati vA na vA // 4 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ (403) bhAvArtha-seMkaDo puruSomAM ekAvaja zUravIra thAyale, hajAromA ekAda paMDita thAya che, daza hajAramA ekAda vaktA thAya che ane dAtA to thAya ke na paNa thAya. 4 zaradina varSati garjati varSati varSAsu niHsvano meghaH / nIco vadati na kurute na iti sujanaH karotyeva // 5 // bhAvArtha-zaradaRtumAM megha gAje che, paNa varasato nathI ane varSARtumAM gAjyA vinA te varase che. nIca puruSa bole che paNa karato nathI ane sujana bolato nathI, chatAM karI batAve che. 5 .. zaile zaile na mANikyaM mauktikaM na maje mje| mAdhavo na hi sarvatra caMdanaM na vane vane // 6 // ___ mAvArtha-dareka parvatamAM mANikya na jheya, reka hAthInA kuMbhasthaLamAM motI hotA nathI ane jema dareka vanamAM caMdana hotuM nathI, tema sAdhu puruSo paNa sarvatra hotA nathIM. 6 zucirbhUmigataM toyaM zucirnArI pativatA /
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ (404) zucirdharmaparo rAjA brahmacArI sadA zuciH // 7 // - bhAvArtha-bhUmipara paDela pANI pavitra gaNAya che pativratA strI, dharmatatpara rAjA tathA brahmacArI-e sadA pavitra gaNAya che. 7 ziSTe saMgaH zrutau raMgaH saddhyAne dhIghRtau mtiH| dAne zaktirgurau bhaktiH SaDete sukRtaakraaH||8|| bhAvArtha-sajjana puruSano saMga karavo zAstramA sadbhAvanA, dhyAna tathA dhIrajamAM buddhine sthApana karavI, dAnamAM zakti ane gurumAM bhakti-e cha puNyanA sthAna che. 8 zrImajinezanamanaM tilakatyalIke vakSaHsthale vimalamAlati sdvivekH| tADaMkati zravaNayoH sugurUpadezastyAgastu kaMkaNati pANitale satAM hi bhAvArtha-sajjana puruSo potAnA lalATapara zrImAna jinezvara prabhune namana karavArUpa tilakane dhAraNa kare che, vakSasthaLamAM teo sadvivekarUpa mALAne dhAraNa kare che, karNamA sugurunA upadezarUpa kuMDalane dhAraNa kare
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ (405 ) che ane hastamAM dAnarUpa kaMkaNane teo dhAraNa kare che. 9 zazini khalu kalaMkaH kaMTakAH padmanAle jaladhijalamapeyaM paMDite nirdhanatvam / svajanajanaviyogo durbhagatvaM surUpe dhanavati kRpaNatvaM ratnadveSI vidhAtA // 10 // bhAvArtha-jeNe caMdramA kalaMkano Aropa karyo, kamaLamAM kAMTA banAvyA, samudranuM pANI jeNe khArUM banAvyu, paMDitamA jeNe nirdhanatA AropI, svajana janano viyoga, surUpamAM durbhagatva ane dhanavaMtane jeNe kRpaNo banAvyA-tethI kharekhara vidhAtA ratnadveSI lAge che. 10 zunaH pucchamiva vyarthaM vinA jJAnaM hi jIvitam / na guhyarakSaNe dakSaM na daMzamazakApaham // 11 // bhAvArtha-jJAna vinAnuM jIvita, kutarAnI pUMchaDInI jema vRthA che, kAraNa ke te gupta bhAgane chupAvavAmAM tathA daMza ke maccharane dUra karavAmAM nirupayogI che.11 zakyo vArayituM jalena dahanazchatreNa sUryA
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 406 ) tapo nAgeMdro nizitAMkuzena samadI daMDena gogardabhau / vyAdhirbheSajasaMgraheNa vividhairmaMtra prayogairviSaM sarvasyauSadhamasti zAstravihitaM mUrkhasya nAstyauSadham // 12 // bhAvArtha- pANIthI agninuM nivAraNa thai zake che chatrathI sUryano tApa nivArI zakAya che, tIkSNa aMkuzathI madomatta hAthI kabajAmAM lAvI zakAya che, daMDavatI gAya, baLada gaIbha tAbAmAM rahI zake che, aupadhathI vyAdhi aTakAvI zakAya che temaja vividha maMtra prayogothI viSa vArI zakAya - e badhAne mATe zAstravihita auSadha batAvavAmAM Avela che, paNa mUrkhane mATe zAstramAM paNa kyAM auSadha batAvela nathI. 12 zaizave'bhyastavidyAnAM yauvane viSayaiSiNAm vArddhake munivRttInAM yogenAMte tanutyajAm ||13|| bhAvArtha- bAlyAvasthAmAM vidyAbhyAsa karanArA, yauvanAvasthAmAM viSaya sevanAra vRddhAvasthAmAM muni sa
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ (407) mAna vrata AcaranAra tathA prAMte yogasAdhanAthI dehamukta thanAra-evA prAcIna Arya jano hatA. 13 zrImadIrajino dRDhapaharapAH svIyapratijJAdRDhaH zlAdhyo bAhubalI balo'pyavicalaH sannaMdiSeNo batI / AnaMdaH sadupAsako vrataruciH sA suMdarItyAdayaH karmonmUlanakovidena tapasA devaasuraivNditaaH||14|| bhAvArtha--zrImAn vIraprabhu, potAnI pratijJAmAM dRDha evA dRDha prahArI, prazaMsanIya bAhubaLI, avicala baLarAjA, vratI naMdISeNa, sadupAsaka AnaMda tathA vratanI rucivALI evI suMdarI-e vigere badhA, karmano nAza karavAmAM samartha evA tapane lIdhe devone paNa vaMdanIya thayA che.. zirasA dhAryamANo'pi somaH saumyena shNbhunaa| tathApi kRzatAM dhatte kaSTaM khalu praashryH||15|| bhAvArtha-saumya evA zaMkara, caMdrane potAnA masta
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 408 ) kapara dhAraNa kare che, chatAM te kRzatAne pAme che. aho ! kharekhara ! parAdhInatA - e mahAkaSTa che. 15 zarvarIdIpakacaMdaH prabhAte ravidIpakaH / trailokyadIpako dharmaH suputraH kuladIpakaH // 16 // bhAvArtha - caMdramA - e rAtrino dIvo che, sUrya - e prabhAtano dIvo, dharma - e traNe lokanA dIparUpa che ane suputra - e kuLanA dIpakarUpa che. 16 zakaTaM paMcahastena dazahastena vAjinam / hastinaM zatahastena dezatyAgena durjanam // 17 // bhAvArtha - gADAthI pAMca hAtha dUra rahevuM, azvathI daza hAtha dUra, hAthIthI so hAtha dUra ane durjanathI dezano tyAga karIne paNa dUra rahevuM. 17 zItamannaM sutAjanma durvAtairdUSitA kRSiH / svajanaiH saha mAlinyaM svAdahInaM catuSTayam // 18 // bhAvArtha - zItala bhojana, putrIno janma, kharAba vAyuthI dUSita thayela khetI, ane svajano sAthe kusaMpae cAra svAda vinAnA che. 18
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 409 ) zauryeNa vA tapobhirvA vidyayA vA dhanena vA / atyaMtamakulIno'pi kulIno bhavati kSaNAt 19 bhAvArtha -- atyaMta akulIna chatAM puruSa, zaurya, tapa, vidyA athavA dhanathI tarata te kulIna thaI zake che. 19 zItArtAnAmivArciSmAn digmuuddhaanaamivaaNshumaan| AturANAmiva bhiSaya duHkhinAM tvaM gatirjina 20 bhAvArtha - TADhI pIDAtA prANIone agni jema priya lAge, digmUDha thayelAne sUrya jema samaja pADe ane vyAdhigrasta janone vaidya jema priya lAge, tema he nAtha ( vItarAga ) ! jagatamAM duHkhI thatA prANIonA tameja eka AdhArarUpa cho. 20 zaityaM nAma guNastavaiva tadanu svAbhAvikI svacchatA kiM brUmaH zucitAM vrajaMti sudhiyaH sparzena yasyApare / kiMvAtaH paramasti te stutipadaM yajjIvitaM dehinAM tvaM cennIcapathena gacchasi payaH kastvAM niroddhuM kSamaH bhAvArtha - he jaLa ! tArAmAM nAma pramANe zaitya guNa rahela che, svAbhAvikI svacchatA che, vaLI vadhAre ka
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ (410) hIe to tArA sparzathI anya azuci padArthoM paNa pavitra thAya che, vaLI te karatAM AgaLa vadhIne kahevA jaie, to tuM prANIonA eka jIvanarUpa che-e kAMDa orcha stutipada nathI. ATaluM chatAM jo tuM nIca mArge gamana karIza, to pachI tane aTakAvavAne koNa samartha cha ? 21 ziraHzUnyAH kalAH sarvA ekAM dharmakalAM vinA / ititaM dharmabodhAya zreSThI sAdhvaMtike'mucat // 22 // __ bhAvArtha-eka dharmakaLA vinA bIjI badhI kaLAo mastaka vinAnI che-ema dhArIne zreSThIe potAnoM putrane dharmabodha pamADavA sAdhu pAse mUkyo. 22 zyAmatAbhimatA dehe pAMDajanmA na gauratA / tamaH sarvottamaM manye na pradIpana mhH||23|| __ bhAvArtha-pAMDurogathI pedA thayela gauratA karatAM to zarIre zyAmatA zreSTha che. AganA prakAza karatAM to aMdhakAra sarvottama che. 23 zreyAMsi bahuvighnAni bhavaMti mahatAmapi /
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 411 ) zreyovidhau vilaMbate tata eva na dhIdhanAH // 24 // bhAvArtha - mahApuruSone paNa sArA kAmamAM so vighno naDe che. te kAraNathI dhImaMta jano sAruM kAma karavAmAM vilaMba karatA nathI. 24 zrastaM rUpaM balaM luptaM rUddhaH kaMTho hRtA radAH / jareyatApyatuSTA me cetanAmapi lipsate // 25 // mAvArtha - aho ! jarA - rAkSasIe mArUM rUpa, baLa ane dAMta harI lIdhA ane kaMTha niruddha karI mUkyo. ATalethI te saMtuSTa na thai, tethI te hajI mArI cetanAne paNa lei levAne iche che. 25 zobhate viduSAM madhye naiva nirguNamAnasaH / aMtare tamasAM dIpaH zobhate narkitejasAm // 26 // bhAvArtha - nirguNI puruSa vidvAnonI sabhAmAM zobhato nathI. kAraNa ke dIvo to aMdhakAramAM zobhe, paraMtu te sUryanA teja AgaLa zobhA pAmato nathI. 26 zuddhaH sa eva kulajazca sa eva dhIraH vipatsvapi na muMcati yaH svabhAvam /
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 412 ) taptaM yathA dinakarasya marIcijAlaidehaM tyajedapi himaM na tu zItalatvam // 27 // bhAvArtha - teja puruSa zuddha, kulIna, dhIra ane prazaMsanIya che ke je vipatti paDatAM paNa potAnA svabhAvane mUkato nathI. juo, sUryanA kiraNothI atyaMta tapta thaine hima potAnA dehane gALI mUkaze, paraMtu te potAnuM zItalapaNuM kadI paNa mUkaze nahi. 27 zUrAH saMti sahasrazaH pratipadaM vidyAvido'nekazaH saMti zrIpatayo nirastadhanadAste'pi kSitau bhUrizaH / ye karmaNyanirIkSya vAnyamanujaM duHkhAditaM yanmanastAdrUpyaM pratipadyate jagati te satpUruSAH paMcaSAH // 28 // bhAvArtha - jagatamAM pagale pagale hajAro zUravIra puruSo ho, aneka vidvAno haze, kuberane paNa parAsta karanAra evA zrImaMto paNa saMkhyAbaMdha haze, paraMtu anya puruSane duHkhathI AkuLa- vyAkuLa joIne tenA karmata
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ (413) rapha najara na karatA jemanuM mana tadrUpa banI jAya chetevA satpuruSo to jagatamA mAtra pAMca chaja haze. 28 zamayati yazaH klezaM sUte dizatyazivAM gati janayati janodvegAyAsaM nayatyupahAsyatAm / bhramayati martimAnaM hati kSiNoti ca jIvitaM kSipati sakalaM kalyANAnAM kulaM khalasaMgamaH 29 bhAvArtha-khalapuruSano saMga karavAthI yazano nAza thAya che, kezano janma thAya che, durgati prApta thAya che, lokone te udvega utpanna kare cha, hAMsIpAtra banAve che, matimAM bhrama pedA kare che, mAna ( satkAra ) ne haNe cha jIvitane kSINa kare che ane samasta kalyANane asta karI de che. 29 ___ zIlaM zAtayati zrutaM zamayati prajJAM nihaMtyAdaraM dainyaM dIpayati kSamA kSapayati bIDAmapi Asyati / tejo jarjarayatyapAsyati mati vistArayatyarthitAM puMsaH kSINadhanasya kiM na kurute vairaM kuTuMbagrahaH // 30 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ (414) bhAvArtha-jyAre puruSa nirdhana thAya che, tyAre tenuM zIla tathA zruta kSINa thAya che, prajJA (buddhi) haNAi jAya cha, dInatA vadhe che, kSamA ane lajjA dUra thaI jAya che, teja jarjarita bane cha, mati bhramita thAya che, yAcakatA vadhe che ane vadhArAmAM tenuM kuTuMba paNa tenI sAthe virodha karavA tatpara thAya che. 30 zIlaM rakSatu medhAvI prAptumicchuH sukhatrayam / prazaMsAM vittalAbhaM ca pretya svarge ca modanam 31 ___ bhAvArtha--prazaMsA, dhanalAbha ane parabhavamAM svarganA sukho-e traNa prakAranA sukhane jo prApta karavAnI icchA hoya-to dhImAn puruSoe potAnA zIlanuM barAbara saMrakSaNa karavU. 31 zazinIva himAdnAM dharmArtAnAM ravAviva / mano na ramate strINAM jarAjINeMdriye patau // 32 // bhAvArtha-zItathI akaLAyalA puruSone jema caMdramApara Adara na hoya ane garamIthI akalAyatA puruSone jema sUryapara Adara na hoya-tema jarAthI jIrNa
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 415 ) ane kSINa thayelA patipara strIo anurAga dharAvatI nathI. 32 zItatApAdikaSTAni sahate yAni sevakaH / dhanAya tAni cAlpAni yadi dharmAya mucyate 33 bhAvArtha - - nokara puruSa dhananI khAtara je zIta, tApAdika kaSTo sahana kare che, te karatAM alpa kaSTa paNa jo te dharmanI khAtara sahana kare, to duHkhamukta thaI jAya. 33 zatrurdahati saMyoge viyoge mitramaNyaho / ubhayorduHkhadAyitvaM ko bhedaH zatrumitrayoH // 34 // bhAvArtha -- zatru jyAre saMyoga thAya ( maLe ) tyAre bAle ane mitra viyoga thatAM baLatarA kare- ema bane zatru ane mitra duHkhadAyaka che to e banemAM bheda zo!34 zUrAzca kRtavidyAzca rUpavatyazca yoSitaH / yatra yatra gamiSyaMti tatra tatra kRtAdAH // 35 // mAnArtha - zUravIra puruSo, vidvAno ane rUpavatI strIo jyAM jAya, tyAM Adara ( satkAra ) pAme che. 35
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 416 ) zAThayena dharmaM kapaTena mitraM paropatApena samRvibhAvam / sukhena vidyAM paruSeNa nArIM vAMchaMti ye vyaktamapaMDitAste // 36 // bhAvArtha - jeo zaThatAthI dharmane icche, kapaTathI mitrane, parane satAvIne samRddhine, sukhathI vidyAne ane kaThora bolathI jeo strIne vaza karavA icche che teo dekhatI teja mUrkha che. 36 zobhate vidyayA viprAH kSatriyA vijayazriyA / zriyo'nukUladAnena lajjayA ca kulAMganAH // 37 // bhAvArtha - vidyAthI brAhmaNo zobhe che, kSatriyo vijayalakSmIthI zobhe che, anukULa dAnathI lakSmI zobhe che ane lajjAthI kulIna kAMtAo zobhe che. 37 parNo bhidyate maMtra - catuH karNazca dhAryate / dvikarNasya tu maMtrasya bahmApyaMtaM na gacchati // 1 // . bhAvArtha - - koi paNa chAnI vAta cha kAne paDatAM te phelAi jAya che, ane cAra kAne hoya, tyAMsudhI kadAca
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ (417 ) te vadhAre bahAra na paDe. paraMtu jo be kAne hoya, to sAkSAt brahmA paNa teno aMta na lAvI zake. 1 SaDdoSAH puruSeNeha hAtavyA bhuutimicchtaa| nidA taMdA bhayaM kodha AlasyaM diirghsuutrtaa||2|| ___ mAvArtha-potAnI AbAdI icchanAra puruSe nidrA, taMdrA (sustI) bhaya, krodha, Alasya ane dIrghasUtratA e cha doSono avazyameva tyAga karavoja joie. 2 svato vA parato vApi yasya nAsti vivekh| astokatoyakUpAMtaH-pAtastasya na citrkRt|||| bhAvArtha--potAnI athavA to bIjAnI sahAyathI jenAmAM vivekahaSTi nathI, te ghaNA jaLavALA kuvAmAM paDe-temAM kAMi Azcarya nathI. 1 sAmyameti zriyA hIno naro nirvaannvhninaa| yathA tathA vA zrIrA jaatikrmkulairlm||2|| __ bhAvArtha--lakSmI vinAno puruSa bhasmanA Dhaga samAna che. mATe game te rIte lakSmI upArjana karavI. jAti, karma ke kuLathI zuM 12
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 418) svAM kIrtimapi zRNvaMto lajaMte keciduttmaaH| svAmakIrtiM svakarNAbhyAM zRNvato'pi na me trapA bhAvArtha--keTalAka uttama jano potAnI kIrti sAMbhaLyA chatAM teo lajjA pAme che ane potAnI apakIrti sAkSAt zravaNe sAMbhaLatAM paNa mane lajjA thatI nathI.3 sulabhA kalabhAzcAdi-saMpattirapi dehinAm / vallabho dhImatAmeka eva dharmaH sudurlbhH||4|| bhAvArtha-A jagatamAM prANIone hAthI, ghoDA vigerenI saMpatti sulabha che, paraMtu dhImaMta janone atyaMta vallabha evo eka dharmaja durlabha che. 4 / sneho bhasmani vaizayaM maNyAM shaitymivaanle| saumya kApi sukhaM nAsti vyApakApadbhare bhve||5|| bhAvArtha-he saumya! bhasmamAM jema sneha (cIkAza), maSImAM jema zvetatA ane agnimAM jema zItalatA nathI, tema ApattithI vyApta evA A saMsAramA sukha kyA paNa nathI. 5
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ {r} saritaH sikatA biMdU - navdhavyomni ca tArakAH // saMkhyAtumIzate dakSA na doSAnyoSitAM punaH // 6 // bhAvArtha --keTalAka dakSa jano nadIonI retI (veLa), samudranA biMduo ane AkAzamA tArA mApI zakaze, paraMtu strIonA doSonI gaNatrI karavAne koI samartha nathI. 6 samAnayonI vanavRkSavAsinau sitacchavI vyomagatI ubhAvapi / tathApi durvAgiti niMdito janairdvikaH pikastu priyavAgiti stutaH // 7 // bhAvArtha - samAnaM yoni, eka vanamA ekaja vRkSamAM vasanAra, zyAma, AkAzagAmI e rIte bane samAna chatAM durvacananA yoMge kAga niMdA pAme che ane priya vacananA yoge koyala prazaMsA pAme che. 7 sadbhAvo nAsti vezyAyAM sthiratA nAsti saMpadAma viveko nAsti mUrkhANAM vinAzo nAsti karmaNAm bhAvArtha -- vezyAomAM sadbhAva hoto nathI, saMpatti
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ (420) mAM sthiratA na hoya, mUrkha janomAM viveka na hoya tathA karmano nAza nathI.8 sthirA kIrtirakIrtizca sthiraM karma zubhAzubham / sthiraM dAnaM supAtreSu sthirA maitrI satAM jane // 9 // bhAvArtha-lokomA kIrti ke akIrtti sthira thaI jAya che, zubhAzubha karma sthira thAya cha, supAtre dAna acaLa rahe che ane sajjanonI maitrI acaLa hoya che. 9 sukhI na jAnAti parasya duHkhaM na yauvanasthA gaNayaMti zIlam / ApadrutA niSkaruNA bhavaMti ArtA narA dharmaparA bhavaMti // 10 // bhAvArtha-sukhI manuSya paranA duHkhane jANato nathI, yuvaka jano zIlanI darakAra karatA nathI, ApattimAM AvelA jano karuNAhIna thai jAya che ane duHkhI jano dharmaparAyaNa thatA jovAmAM Ave che. 10 satyaM cettapasA ca kiM zuci mano yadyasti tIrthena kiM sadvidyA yadi kiM dhanaiH sumahimA yadyasti kiM maMDanaiH / lobhazcedaguNena kiM pizunatA yadyasti
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 421 ) kiM pAtakaiH saujanyaM yadi kiM nijairapayazo yadyasti kiM mRtyunA // 11 // bhAvArtha - jo satya hoya, to tapathI zuM ? jo mana pavitra hoya to tIrthayAtrA karavAthI zuM ? sadvidyA hoya to dhanathI zuM ? sAro mahimA hoya to AcaraNothI 1 lobha hoya to durguNathI zuM ? pizunatA hoya to pAtakathI zuM ? sujanatA hoya to svajanothI zuM ane jo apayaza che, to maraNathI zuM ! 11 sarvasya gAtrasya ziraH pradhAnaM sarveMdriyANAM nayanaM pradhAnam / sarvauSadhInAmazanaM pradhAnaM sarveSu peyeSu payaH pradhAnam // 12 // bhAvArtha - zarIranA badhA avayavomAM mastaka zreSTha che, sarva iMdriyomAM locana zreSTha che, sarva auSadhiomAM azana ( bhojana ) pradhAna che ane sarva peya ( pAna karavAlAyaka ) padArthomAM paya ( dudha athavA pANI ) pradhAna che. 12 satyazIlatapo'steya - pAMDityapramukho'khilaH / guNagrAmaH kRpAhIno nirnAthanagaropamaH // 13 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ (422) bhAvArtha-satya, zAla, tapa, asteya, ane pAMDitya vigere je guNo che-te dayA vinA nAtha vinAnA nagara samAna samajavA. 13 sukRtasyAtra kiM sAraM kiM sAraM nrjnmnH| vidyAyAzcApi kiM sAraM kiM sAraM zarmaNAM punaH14 bhAvArtha-A jagatamAM sukRtanuM sAra zuM ? manuSya janmanuM sAra zuM ? vidyAnuM sAra zuM ? ane sukhojeM mAra zuM ? 14 saMtaptAyasi saMsthitasya payaso nAmApi na jJAyate muktAkAratayA tadeva nalinIpatrasthitaM raajte| svAtyAM sAgarazuktimadhyapatitaM tanmauktikaM jAyate prAyeNAdhamamadhyamottamaguNaH saMsargato jAyate 15 bhAvArtha-tapta lokhaMDanI upara jaLabiMdu paDavArthI tenuM nAma paNa jaNAtuM nathI, teja jaLabiMdu jyAre kamaLanA patrapara jo rahela hoya-to te motI samAna zobhe che anai teja biMdu svAti nakSatramA samudra nI chIMpamAM paDe to tenuM motI baMdhAya che-mATe prAyaH
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ (423) adhama, madhyama ane uttama guNa saMsargathIja thavA pAme che. 15 sanmArgaskhalanaM vivekadalanaM prajJAlasonmUlanaM gAMbhIryodahanaM dhRtezca zamanaM nIcatvasaMpAdanam / sadhyAnAvaraNaM trapApaharaNaM pApapapApUraNaM dhikkaSTaM paradAravIkSaNamapi tyAjyaMkulInena tat 16 bhAvArtha- aho parastrIne jovA mAtrathI paNa puruSa sanmArgathI skhalanA pAme che, vivekathI te bhraSTa thAya che, prajJArUpa latAne te chedI nAkhe che, gAMbhIrya ane dhIrajano te lopa kare che, nIcapaNAne utpanna kare che, sudhyAnane AcchAdita kare che, lajjAne dUra kare che, pAparUpa parabane te pUraNa kare cha, mATe kulIna janane te sadA tyAgavA yogya che. 16 svastuteH paraniMdAyAH karttA lokaH pade pde| parastuteH svaniMdAyAH kartA ko'pi na vidyate 17 bhAvArtha-potAnA vakhANa ane paranI niMdA karanArA loko pagale pagale jevAmAM Avaze, paNa paranI
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ (424) stuti ane potAnI niMdA karanAra koi ekAda maLavo paNa durlabha che. 17 sutIkSNApi kRpANiryA svakAyaM na chinatti saa| yojaino jainavidveSI sa tasyA atiricyate // 18 // bhAvArtha-atyaMta tIkSNa taravAra paNa potAnA avayavone chedatI nathI, to je pote jaina chatAM jainano dveSI che, te taravAra karatAM paNa vadhAre bhayaMkara che. 18 __svayaM mahezaH zvazuro nagezaH sakhA dhaneza stanayo gaNezaH / tathApi bhikSATanameva zaMbhobalIyasI kevalamIzvarecchA // 19 // bhAvArtha-pote maheza, che, jeno sasaro himAlaya che, jeno mitra kubera che, jeno putra gaNeza-Ama hovA chatAM zaMkarane bhikSATana karavU paDe che-mATe kharekhara ! izvarecchA baliSTha che. 19 / saMpatsarasvatI satyaM saMtAnaH sadanugrahaH / saMtaH sukRtasaMbhAraH sakArAH sapta durlabhAH // 20 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ (425) mAvArtha-saMpatti, sarasvatI, satya, saMtAna, sAro anugraha, sajjanasaMga ane sukRta samUha-e sAta sakAra durlabha che. 20 satyaM rUpaM zrutaM vidyA kaulyaM zIlaM balaM dhanam / zauryaM ca citrabhASyaM ca dazaite svargayonayaH // 22 // - bhAvArtha-satya, rUpa, zruta, vidyA, kulInatA, zIla, bala, dhana, zaurya ane vicitra bhASaNa-e daza svargayonine sUcavanAra che. 21 ___ sukhasya duHkhasya na ko'pi dAtA paro dadAtIti kubuddhireSA / ahaM karomIti vRthAbhimAnaH svakarmasUtragrathito hi lokaH // 22 // bhAvArtha-sukha ke duHkha koI ApanAra nathI, te anya koI Ape che, e mAtra bhrAMti che. vaLI A huM karUM chu-e abhimAna paNa vRthA che. kAraNa ke loko potAnA karmarUpa taMtuthI grathita thayelAja che. 22 sulabhAH puruSA rAjan satataM priyavAdinaH / apriyasya ca pathyasya vaktA zrotA ca durlabhaH 23
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (426) bhAvArtha-he rAjan ! niraMtara mIDhuM bolanArA puruSo maLavA sulabha che paNa apriya chatAM pathya bolanAra tathA sAMbhaLanAra puruSa maLavo durlabha che. 23 sAdhurevArthibhiryAcyaH kSINavitto'pi srvdaa| zuSko'pi hi nadImArgaH khanyate salilArthibhiH ___ bhAvArtha-sarvadA dhanahIna chatAM yAcakoe sAdhupAse yAcanA karavI-te anucita nathI. kAraNa ke nadIno mArga zuSka chatAM jaLanA abhilASI jano tene khode che. smitena bhAvena madena lajayA praangmukhairiikttaakssviikssitaiH| vacobhirIAkalahena lIlayA samastapArvaiH khalu baMdhanaM striyH||25|| ___ bhAvArtha-hAsyataraMgathI, madathI, lajjAthI, siMhAvalokananI jema ADI najarathI kaTAkSapAta karatAM, vacanathI, irSyA ane kalahathI, temaja lIlAthI-ema vicAra karatAM strIo samasta prakAre baMdhanarUpaja che. 25 smRtA bhavati tApAya dRSTvA tUnmAdakAriNI / spRSTvA bhavati mohAya sA nAma dayitA katham 26
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) . bhAvArtha-jene saMbhAranA saMtApa thAya, jotAM unmAda thAya ane jeno sparza karatAM moha utpanna thAya-te dayitA zI rIte hoI zake ? 26 satyapUtaM vadedvAkyaM vastrapUtaM pibejalam / dRSTipUtaM nyasetpAdaM manaHpUtaM samAcaret // 27 // _bhAvArtha-satyathI pAvana thayela vacana bolavU, vastrathI gaLela pANI pIyU, dRSTithI joine paga mUkavo ane pavitra manathI AcaraNa karavU. 27.. svAdhIne'pi kalatre nIcaH paradAralaMpaTo bhvti| saMpUrNe'pi taDAge kAkaH kuMbhodakaM pibati // 28 // bhAvArtha-potAnI strI svAdhIna chatAM nIca jana parastrImAM Asakta thAya che. kAraNa ke taLAva pANIthI pUrNa chatAM kAgaDo kuMbhanuM jaLa pIvA jAya che. 28 surUpaM puruSaM dRSTvA pitaraM bhrAtaraM sutam / / dehaH kviMdati nArINA-mAmapAtramivAMbhasA // 29 // bhAvArtha-potAnA priMtA, bhrAtA ke putra evA rUpavAn puruSane jotAM jaLathI kAcA kuMbhanI jema strIonuM zarIra vizeSa Ardra banatuM jAya che. 29
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (428) sa paMDito yaH karaNairakhaMDitaH sa tApaso yo nijapApatApakaH / sa dIkSito yaH sakalaM samIkSate sa dhArmiko yaH paramarma na spRzet // 30 // __ bhAvArtha-teja paMDita che ke je jiteMdriya che, teja tApasa ke je potAnA pApane naSTa karanAra che, teja dIkSita ke je badhuM joi zake che ane teja dhArmika ke je paranA marmane pragaTa karato nathI. 30 sukaraM maladhAritvaM sukaraM dustaraM tapaH / sukaro'kSanirodhazca duSkaraM cittarodhanam // 31 // __ bhAvArtha-melane dhAraNa karavU-te sugama che, dustara tapa tapaq-te paNa sugama che, iMdriyone tAvAmA rAkhavI te paNa sugama che, paNa manane vaza rAkhavU-te duSkara che31 sukRtasya kRpA sAraM satkarma nrjnmnH| vidyAyAstattvadhIH sAraM saMtoSaH zarmaNAM punaH 32 bhAvArtha-mukRtanuM sAra kRpA che, narajanmanuM sAra satkarma che, vidyAnuM sAra tattvabuddhi che ane sukhanuM sAra saMtoSa che. 32
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ (429) sA mamApadapi prItyai yathA tvaM dhyAyase'nizam / sAmrAjyenApi tenAlaM yatra tvaM na prpdyse||33|| / bhAvArtha he bhagavan ! jyAM ApanuM niraMtara dhyAna thai zake-evI Apatti paNa mane pasaMda che ane jyAM ApanunAma yAda karavAmAM na Ave, to tevA sAmrAjyathI paNa zuM phaLa che ? 33 sadazyA saguNA namrA smarttavyA saMkaTe dRDhA / abhaMguraizca bhAgyaiH syaaddhnuryssttirivaaNgnaa|| 34 // bhAvArtha-zreSTha vaMza (vAMsa ) thI utpanna thayela, guNa (dorI) yukta, namra, saMkaTamAM smaraNa karavA lAyaka ane dRDha-evI dhanuryaSTi, samAna aMganA (strI) ghaNA bhAgyayogeja prApta thai zake. 34 sAmAnyaripubhItyApi na nidAMti sukhaM janAH / nityaM mRtyuripuH pArce mUDhAH svasthAstathApyaho35 bhAvArtha-eka sAmAnya zatrunI dhAstImAM paNa loko sukhe nidrA karI zakatA nathI. to mRtyurUpa zatru niraMtara pAse hovA chatAM, aho ! mUDha jano svastha thai beThA che. 35
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 430 ) sAdhavaH zamayatyarti-miti satyaiva vAgyataH / eSAM sAkvApi zikSA yA lokadvaitAdhibAdhitA36 bhAvArtha- saMtajano pIDAne zamAve che-e vacana bilakula satya che. kAraNa ke emanI koI evA prakAranI zikSA ( bodha ) che, ke jethI ubhayalokanI A dhinuM nivAraNa thAya che. 36 r satkAvyebhyo'pi bhUpAnAM prAyo nIcoktayaH priyAH / durvRttA dayitA dAsyaH kulastrIbhyo'pi kAminAm // 37 // bhAvArtha - rAjAone prAyaH sArA kAvyo karatAM nIcoktio vadhAre priya hoya che. kAraNa ke potAnI kulIna kAMtAo karatAM duSTa dAsIo vadhAre pasaMda hoya che. 37 svayameva kRtaM sarastvayA taravazca svayameva ropitAH / vidhRtAH svakRtopayAcite chagala tvaM vivivIti rauSi kim // 38 // bhAvArtha - teM pote sarovara karAvyuM, pote vRkSo ropyA
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) ane pote karela mAnatAmAM hamaNA tu poteja pakaDAyo che-to he chagala ! have zA mATe rove che ? 38 sarve yatra vinetAraH sarve paMDitamAninaH / sarve mahattvamicchaMti kulaM taccAvasIdati // 39 // bhAvArtha-jyA sarva netA thai bese, jyAM sarve potAne paMDita mAnanAra bane ane jyAM badhA mahattvane icche-teornu kuLa kharekhara ! sIdAya che. 39 sevA zvavRtti yairuktA na taiH samyagudIritam / svacchaMdacArI kutra zvA vikrItAsuH ka sevakaH40 ___ bhAvArtha sevAne zvAnavRtti samAna kahenArAoe moTI bhUla karI che. kAraNa ke svecchAcArI zvAna kyA ane potAnA jIvitane vecanAra sevaka kyA ? 40 sIdaMti saMto vilasaMtyasaMtaH putrA niyaMte jnkshciraayuH| pareSu maitrI svajaneSu vairaM pazyatu lokAH kalikautukAni / 41 // mAvArtha-aho ! jyAM saMtajano sIdAya che ane durjano vilAsa kare che, putro gujarI jAya che ane pitA
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddha chatAM jIve che, svajano sAthe vairabhAva cAle ane itara jano sAthe mitrAI thatI jovAmAM Ave che-he loko ! tame juo to kharA ke A kaLikALamAM Aja kAla kevAM kautuka cAle che. 41 sevakaH svAminaM dveSTi kRpaNaM prussaakssrm| AtmAnaM kiM na sa dRSTi sevyAsavyaM na vetti yaH42 bhAvArtha-sevaka potAnA kRpaNa ane karkaza bola-- nAra svAmI upara dveSa kare che. paraMtu je sevyAsevyane jANato nathI, te potAnA AtmA upara kema dveSa karato nathI ! 42 ___ svAyattamekAMtaguNaM vidhAtrA vinirmitaM chAdanamajJatAyAH / vizeSataH sattvavidAM samAje vibhUSaNaM maunamapaMDitAnAm // 43 // bhAvArtha-vidhAtAe ajJAnatAne AcchAdita karavA eka svAdhIna ane ekAMta guNakArI guNa banAvela che-te e ke sujJa janonI sabhAmAM mUrkha janoe vizeSathI mauna dharI raheg eja bhUSaNa che. 43
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ (433) sthAnabhraSTA na zobhaMte daMtAH kezA nakhA nraaH| iti saMciMtya matimAn svasthAnaM na parityajet bhAvArtha--daMta, keza, nakha ke puruSo e sthAnabhraSTa thavAthI zobhatA nathI. ema dhArIne dhImAn puruSe potAnA sthAnano tyAga karavo nahi. 44 sabhAyAM vyavahAre ca vairiSu zvazuraukasi / ADaMbarANi pUjyaMte strISu rAcakuleSu ca // 45 // bhAvArtha-sabhAmAM, vyavahAramAM, zatruormA, sasarAnA ghare, strIomAM ane rAjabhavanamAM ADaMbara pUjAya che. 45 suvaMzo yo'pyakRtyAni kurute preritaH striyA / snehalaM dadhi manAti pazya maMthAnakona kim 46 bhAvArtha-kulIna puruSa paNa strIthI prerAine akRtyoM karavA tatpara thai jAya che. juo! ravai snigdha dadhinuM mathana nathI karatI zuM ? 46 - sarpAH pibaMti pavanaM na ca durbalAste zuSkaistR NairvanagajA balino bhavaMti / kaMdaiH phalairmunivarAH
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ (434) kSapayaMti kAlaM saMtoSa eva puruSasya paraM nidhaanm|| bhAvArtha-sarpo pavananuM pAna kare che, chatAM durbaLa nathI, zuSka ghAsane bhakSaNa karanArA vanahAthIo sadA baliSTha rahe che ane munivaro (tApaso) kaMdamULa ke phaLothI gujarAna calAve che. mATe saMtoSa-eja puruSay parama nidhAna che. 47 __ svastyasti sajanebhyo yeSAM hRdayAni darpaNanimAni / durvacanabhasmasaMgAdadhikataraM yAMti nirmalatAm // 48 // mAvArtha-sajjanone sadA svasti che, ke jemanA hR. dayo darpaNasamAna che. vaLI durvacanarUpa bhasmanA saMgathI je adhikAdhika nirmaLa thatA jAya che. 48 sarpANAM ca khalAnAM ca caurANAM ca vishesstH| abhiprAyA na sidhyaMti tenedaM vartate jgt||49|| __ bhAvArtha-sarpo, durjano ane vizeSathI cora lokonA abhiprAyo siddha thatA nathI, tethI A jagat cAlI rahuM che. 49
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ (435 ) svabhAvo nopadezena zakyate krtumnythaa| vakrameva zunaH pucchaM SaNmAsanalikAdhRtam // 50 // bhAvArtha-paDela svabhAva, upadezathI paNa anyathA karavA zakya nathI. kutarAnI pUMchaDIne cha mAsa naLImAM nAkho, to paNa te vakranI vakraja rahevAnI. 50 saMtoSastriSu karttavyaH svadAre bhojane dhne| triSu caiva na karttavyo dAne cAdhyayane tape // 5 // bhAvArtha-svadArA, bhojana ane dhana-e RNa vastumAM saMtoSa karavo, ane dAna, abhyAsa tathA tapamA saMtoSa na karavo. 51 sthAne nivAsaH sakalaM kalatraM putraH pavitraH svajanAnurAgaH / nyAyAnna vittaM svahitaM ca cittaM nirdabhadharmasya sukhAni sapta // 52 // bhAvArtha-potAnA sthAne nivAsa, sadguNI bI, pavitra putra, svajanopara anurAga, nyAyayukta bhojana ane dhana tathA jemA potArnu hita samAyeluM che evaM cica-e nirdabha (niSkapaTa) dharmanA sAta sukhI che. (damarahita dharma karavAthI e sAta sukho prApta thAya che.) 52
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ (436 ) subhASitena gItena yuvatInAM ca liilyaa| mano na bhidyate yasya sa yogI hyathavA pazuH 53 bhAvArtha-subhASita saMgIta ane strIonI.lIlAthI jenA manane leza paNa asara thatI nathI te yogI che athavA to te pazuja samajavo. 53 sarvAsAmapi nArINAM madhye zrIH subhagA khalu / spRhayaMti mahAMto'pi yAM svecchAcAriNImapi54 bhAvArtha-sarva strIomAM lakSmI-e kharekhara ! bhAgyavatI che, ke je svecchAcAriNI che chatAM tene mahAsmAo paNa cAhe che. 54 satyaikabhUSaNA vANI vidyA viratibhUSaNA / dharmaikabhUSaNA mUrti-lakSmIH sahAnabhUSaNA // 55 // ___ bhAvArtha-vANInuM bhUSaNa satyaja che, vidyAnuM bhUSaNa virati che dharmanuM bhUSaNa mUrti che ane supAtra dAnabhUSaNa lakSmI che. 55 samyagdarzanavaMtastu dezacAritrayoginaH / yatidharmecchavaH pAtraM madhyamaM gRhmedhinH||56||
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ (437 ) ___ mAvArtha-samyagdarzanavaMta, dezaviratiyukta tathA yatidharmane icchanAra evA gRhastho madhyama pAtra kahevAya che. 56 samyaktvamAtrasaMtuSTA vratazIleSu sspRhaaH| tIrthaprabhAvanodyuktA-stRtIyaM pAtramucyate // 57 // bhAvArtha-samyaktvamAtramA saMtuSTa, vrata ane zIlamAM spRhAvALA tathA tIrthanI prabhAvanA karavAmAM tatpara evA bhavya jIva tRtIya pAtra gaNAya che. 57 saiva bhUmistadevAMbhaH pazya paatrvishesstH| Ane madhuratAmeti kaTutvaM niMbapAdape // 58 // bhAvArtha-teja bhUmi ane teja pANI chatAM juo, pAtranA bhedI AmramAM madhuratAne pAme che ane niMbamAM kaDavAzane pAme che. 58 svasthAnAdadhikaM mAnaM dUre'pi labhate gunnii| yathA videze na tathA mahA? mnnirNbudhau|| 59 // bhAvArtha-guNI jana potAnA sthAna karatAM dUra paNa
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 438 ) adhika mAnaneja pAme che. juo, kIMmatI maNi samudra karatAM videzamA vadhAre Adarane pAme che. 59 svAdhikaiH saha saMbaMdhaM na badhnaMti subuddhayaH / palvalaM vipulasrotaH- srotasA dIryate na kima 60 bhAvArtha - catura jano potAnA karatAM caDIyAtA mANaso sAtha saMbaMdha bAMdhatA nathI. juo, khAbocIyuM pANInA vizAla pravAhathI zuM vidIrNa thaI jatuM nathI ? sukhaM duHkhaM bhavennRNAM bhave karmavipAkataH / api pAkaripuH karma vipAkAcca na mucyate // 61|| bhAvArtha- saMsAramAM sukha ke duHkha-e puruSone karmanA vipAkathIja prApta thAya che. iMdra paNa karmanA vipAkathI mukta thaI zakato nathI. 61 saMsArakaTuvRkSasya dve phale mRtopame / subhASitarasAsvAdaH saMgatiH sujane jane // 62 // bhAvArtha- saMsArarUpa kaTuvRkSanA beM phaLa amRtasamAna che. temAM prathama subhASita - rasano AsvAda ane bIjuM satsaMga. 62
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 439 ) sarvadravyeSu vicaiva dravyamAhuranuttamam / ahAryatvAdanarghatvA dakSayatvAcca sarvadA // 63 // bhAvArtha -- sarva dravyomAM vidyAneja anupama dravya kahela che. kAraNa ke te koinAthI haraNa na thaI zaka, amUlya ane sarvadA akSaya che. 63 sadvidyA yadi kA ciMtA varAkodarapUraNe / zuko'pyazanamApnoti rAma rAmeti ca bruvan 64 bhAvArtha -- jo sadvidyA potAnI pAse mojuda che, to pachI bicArA rAMka udarane pUravAnI zI ciMtA ? kAraNa ke rAmanAmanuM uccAraNa karatAM zuka ( popaTa ) paNa potAnA udaranuM poSaNa kare che. 64 sukaveH zabdasaubhAgyaM sukavirvetti nAparaH / kalAdavanna jAnAti paraH kaMkaNacitratAm // 6 // bhAvArtha - sukavinA zabda saubhAgyane sukavi vinA anya koI jANI zakatuM nathI. kAraNa ke kaMkaNanI kArIgirIne suvarNakAra vinA anya koNa jANI zake 165 satyaM tapo jJAnamahiMsatA ca vidvatpraNAmaM ca
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ (440) suzIlatA ca / etAni yo dhArayate sa vidvAnna kevalaM yaH paThate sa vidvAn // 66 // __ bhAvArtha-satya, tapa, jJAna, dayA, sujJajanone praNAma ane suzIlatA-e guNone je dhAraNa kare che-te vidvAn samajavo. kevaLa je mukhapAThamAtraja kare che, te vidvAn nathI. 66 saMpado mahatAmeva mahatAmeva caapdH| vardhate kSIyate caMdo na tu tArAgaNaH kcit||67|| __ bhAvArtha-saMpatti ke Apatti paNa mahApuruSoneja prApta thAya che. juo, caMdramA vadhe che ane kSaya pAme che. paraMtu tArAo kaI vRddhi ke kSaya pAmatA nathI. 67 saMpatsu mahatAM cittaM bhavatyutpalakomalam / Apatsu ca mhaashail-shilaasNghaatkrkshm||6|| __ bhAvArtha-saMpattivakhate mahApuruSonuM mana kamaLasamAna komaLa rahe che ane vipatti vakhate te mahAparvatanI zilA samAna karkaza banI jAya che. nahi to Apatti sahana kema thaI zake ? 68
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ (441) sajanasya hRdayaM navanItaM yadvadaMti kavayastadalIkam / anyadehavilasatparitApA-tsajano davati no navanItam // 69 // __ bhAvArtha-sajjana puruSonuM hRdaya navanIta (mAkhaNa) je, mRdu hoya che ema je kavio bolI gayA cha-te mithyA che. juo, bIjAnA dehane paritApa thavAthI sajjanapuruSay aMtara pIgaLI jAya che, paraMtu mAkhaNa pIgaLatuM nathI.69 saujanyadhanyajanuSaH puruSAH pareSAM doSAnapAsya guNameva gaveSayaMti / tyaktvA bhujaMgamaviSANi paTIragarbhAta saurabhyameva pavanAH parizIlayaMti 70 bhAvArtha-saujanyane dhAraNa karanArA puruSo bIjAonA doSane tajI daIne tyAM guNanIja gaveSaNa kare che. juo, caMdananA vRkSo sAthe sacoTa thaI gayelA saponA viSane grahaNa na karatAM pavana tenA aMtargarbhamAMthI mAtra saurabhya (sugaMdha) neja grahaNa karIne phelAve che.70 saujanyAmRtasiMdhavaH parahitaprArabdhavIravratA
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ (442) vAcAlAH paravarNane nijaguNAlApe ca maunvrtaaH| ApatsvapyaviluptadhairyanicayAH saMpatsvanutsekino mA bhUvankhalavaktranirgataviSajvAlAtatAH sajanAH __ bhAvArtha--jeo saujanyAmRtanA sAgara che, paranuM hita karavAmAM jeo sadA zUravIra che, anyanA guNa gAvAmAM jeo vAcALa che, potAnA guNa kahevAmAM jeo mauna dharI rahe che, ApattimAM jeo aDaga rahe che ane saMpattimAM jeo chalakAI jatA nathI evA sajjano, khalajanonA mukhathI nIkaLatI durvacanarUpa viSajvALAthI dagdha na thAo. 71 svaguNAniva paradoSAnvaktuM na sato'pi zaknuvaMti budhAH / svaguNAniva paradoSAnasato'pi khalAstu kathayati // 72 // bhAvArtha-sujJa jano jema potAnA guNo bolatA nathI, tema paranA chatA doSo kahevAne paNa teo hIMmata karatA nathI. ane durjano jema potAnA achatA guNo bole che, tema paranA achatA doSo bolavAne paNa teo bahAdUra banI jAya che. 72
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM (443) saMti svAduphalA vaneSu taravaH svacchaM payo naijhara vAso valkalamAzrayo giriguhA zayyA latAvallarI / AlokAya nizAsu caMdakiraNAH sakhyaM kuraMgaiH saha svAdhIne vibhavepyaho narapati sebaMta ityadbhutam // 73 // bhAvArtha-jaMgalomA svAdiSTa phaLovALA vRkSo mojuda che, jharaNAogeM svaccha jaLa che, valkalenA vestra che, giriguphAno Azraya che, latAsamUhanI zayyA che, rAtre prakAzane mATe caMdranA kiraNo che, ane mRgalAMo sAthe maitrI thaI zake tema cha-e pramANe svataMtra vaibhava chatAM loko rAjAnI sevA kare che-e AzcaryanI vAta che. 73 saMtoSAmRtatRptAnAM yatsukhaM zAMtacetasAm / kutastaddhanalubdhAnAmitazcetazca dhAvatAm // 7 // __ bhAvArtha-saMtoSAmRtathI tRpta thayelA zAMta manavALA lokone je sukha cha-tevU sukha dhanamAM lubdha thaIne Amaitama doDatA lobhI janone kyAthI hoya ? 74
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 444 ) sarvatra saMpadastasya saMtuSTaM yasya mAnasam / upAnadgUDhapAdasya nanu carmAvRtaiva bhUH // 75 // mAvArtha - jenA manane saMtoSa che, tene sarvatra saMpattija che. kAraNa ke. jeNe pagamAM joDA ( upAnaha ) paheryAM che, tene samasta pRthvI cAmaDAthI jANe maDhela hoya - tevI lAge che. 75 sarvatra guNavAneva cakAsti prathito naraH / maNirmUrdhni gale bAhau pAdapIThe'pi zobhate // 76 // bhAvArtha - sarvatra prasiddha thayela guNavAn puruSaja zobhe che. maNine mAthe, gaLe, hAthe ke page bAMdhavAmAM Ave, to paNa te zobheja che, 76 svayaM karma karotyAtmA svayaM tatphalamaznute / svayaM bhramati saMsAre svayaM tasmAdvimucyate // 77 // bhAvArtha - AtmA pote karma kare che, pote tenuM phaLa bhogave cha, pote saMsAramAM bhame che ane poteja te karmathI vimukta thaI zake che. 77 svadezajAtasya nUnaM narasya guNAdhikasyApi
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 445 ) bhavedavajJA / nijAMganA yadyapi rUparAzistathApi lokaH paradArasaktaH // 78 // bhAvArtha -- potAnA dezamAM utpanna thayela puruSa kadAca guNavAn hoya - tathApi tenI avajJA thAya che. juo, potAnI strI rUpavatI chatAM loko parastrImA Asakta thatA jovAmAM Ave che. 78 saMpUrNa kuMbho na karoti zabdamardho ghaTo ghoSamupaiti nUnam / vidvAnkulIno na karoti garva guNairvihInA bahu jalpayaMti // 79 // bhAvArtha -- bharelo ghaDo zabda karato nathI paNa ardha ( adhuro) ghaDo chalakAya che. tema vidvAn ane kulIna puruSa kadApi garva karato nathI, paraMtu guNahIna janoja bahu bakavAda kare che. 79. hastI sthUlataraH sa cAMkuzavazaH kiM hastimAtra kuzo dIpe prajvalite praNazyati tamaH kiM dIpamAtraM tamaH / vajreNApi hatAH pataMti girayaH
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ (446) kiM vajramAtro giristejo yasya virAjate sa balavAn sthUleSu kaH pratyayaH // 1 // ___ bhAvArtha-hastI sthUla chatAM te aMkuzane vaza thAya che, tethI zaM hastI jevo moTo aMkuza cha ? dIpaka prajvalita thatAM aMdhakAra naSTa thAya che, tethI zuM dIpaka timira samAna vistRta che ? vajrathI haNAyA parvato patita thAya che tethI parvato jevU moTuM vajra hoya che ? nA, paraMtu jenAmAM teja che-te puruSa balavAn che. sthUla vastu hoya, tethI zuM? 1 hartutina gocaraM kimapizaM puSNAti sarvAtmanA hyarthibhyaH pratipadyamAnamanizaM prApnoti vRddhiM parAm / kalpAMteSvapi na prayAti nidhanaM vidyAkhyamaMtardhanaM yeSAM tAnprati mAnamujjhata nRpAH kastaiH saha spardhate // 2 // bhAvArtha-je haraNa karanArane agocara che, sarvarIte kaMI vicitra prakAranA sukhanuM je poSaNa kare che, arthijanone ApavA jatAM je niraMtara vRddhi pAme che ane
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (447) kalpAMte paNa jeno nAza thato nathI-evaM vidyArUpa aMtardhana jemanI pAse che, he rAjAo ! tame temanA tarapha abhimAna karazo nahi, kAraNa ke temanI sAthe harIphAI koNa karI zake ? 2 hRdayAni satAmeva kaThinAnIti me mtiH| khalavAgvizikhaistIkSNai bhiyaMte na manAgyataH 3 mAvArtha-huM dhArUM chu ke saMtajanonA hRdayo kavinaja hoya che. kAraNa ke durjanonA vacanorUpa tIkSNa bANoMthI je kadApi bhedAtA nathI. 3 he lakSmi kSaNike svabhAvacapale mUDhe ca pApAdhame na tvaM cottamapAtramicchasi khale prAyeNa dushcaarinni|ye devArcanasatyazaucaniratA ye cAmi dharme ratAstebhyo lajasi nirdaye gatamatirnIco jano vllbhH||4|| bhAvArtha-kSaNika, svamAye capaLa, mUDha, pApAdhama, khala ave nirdaya evI he lakSmI ! tuM kharekhara ! duzcAriNI lAge cha tethI uttama pAtrane tuM icchati nathI. je loko devapUjAmAM tatpara, satya, zauca ane dharmamAM sadA
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ (448) Asakta che temanAthI to tuM jANe lajjA pAme cha mAtra buddhihIna ane nIca janaja tane vallabha che. 4 / he dAridya namastubhyaM siddho'haM tvatprasAdataH / pazyAmyahaM jagatsarvaM na mAM pazyati kazcana // 5 // bhAvArtha-he dAridya ! tane namaskAra che. tArA prasAdathI hu~ siddha thaI gayo chu. tethI hu~ badhA jagatane joI zakuM chu, paNa mane koI joI zakatuM nathI. 5 haMsaH zveto bakaH zvetaH ko bhedo bkhNsyoH| nIrakSIravibhAge tu haMso haMso bako bakaH // 6 // bhAvArtha-haMsa paNa zveta ane bagalo paNa zveta hoya che, to haMsa ane bagalAmAM bheda zo? kharekhara! nIra ane kSIranA vibhAgamAM haMsa te haMsa ane bagalo te bagalo gaNAze. 6 hataM jJAnaM kriyAhInaM hatAzcAjJAnino nraaH| hataM cAnAyakaM sainya-mabhataro hatAH striyH||7|| bhAvArtha-kriyAhIna jJAna, ajJa jano, nAyaka vinAgeM sainya ane bhAra vinAnI strIo-e badhA nakAmA che. 7
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 449 ) hAlAhalo naiva viSaM viSaM ramA janAH paraM vyatyayamatra manvate / niSIya jAgarti sukhena taM zivaH spRzannimAM muhyati nidrayA hariH // 8 // bhASArtha - halAhala te viSa nathI, paNa ramA (lalanA ) eja viSa che, paNa AzcaryanI bAta che ke A saMbaMdhAM lokonI mAnyatA ulaTI rIte cAle che. kAraNa ke juo viSanuM pAna karIne zaMkara sukhe jAgrata rahe che ane ramAno sparzamAtra karatAM hari nidrAthI vyAmoha pAme che..8 hIyate hi matistAta hInaiH saha samAgamAt / samaizca samatAmeti viziSTaizca viziSTatAm // 9 // bhAvArtha- he tAta ! hIna janonI sAthai samAgama karavAthI mati hIna thAya che, samAnazIla janonI sAthe samAgama karatAM samAna ane viziSTa jano sAthai samAgama karatAM mati viziSTatAne pAme che. 9 hRdayaM harati nAryo munerapi bhrUkaTAkSavikSepaiH / dormUlanAbhidezaM pradarzayantyo mahAcapalAH // 10 // bhAvArtha -- bhrakuTI ane kaTAkSapAtathI tathA stana 29
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ (450) ane nAbhipradezane darzAvatI evI mahAcapaLa strIo muninA hRdayane paNa calAyamAna karI de che. 10 hastAdapi na dAtavyaM gRhAdapi na dIyate / paropakaraNArthAya vacane kiM daridatA // 11 // ___ bhAvArtha-hAthamAMthI ke gharamAMthI kAMI Apaq pa. DatuM nathI, ane paropakAra thaI zake, to vacanamAtramA zA mATe daridratA vAparavI ? 11 hAlAhalaM khalu pipAsati kautukena kAlAnalaM paricucuMbiSati prakAmam / vyAlAdhipaM ca yatate parirabdhumaddhA yo durjanaM vazayituM kurute manISAm // 12 // bhAvArtha-je puruSa durjanane vaza karavAne icche che, te kautukathI hAlAhala pIvAnI cAhanA kare che, vikarAla agnine te atyaMta cuMbana karavA jAya che ane duSTa (bhayaMkara) sarpane te AliMgana karavAno yatna kare che.12 harSazoko samau yasya zAstrArthe pratyayaH sdaa| nityaM bhRtyAnapekSA ca tasya syAd dhanadA dharA 13
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ (451 ) bhAvArtha-jene harSa ane krodha samAna che, zAstramA jene zraddhA che ane niraMtara je sevakonI apekSA rAkhato nathI-tene vasudhA dhana ApanAra nIvaDe che. 13 hastasya bhUSaNaM dAnaM satyaM kaMThasya bhUSaNam / zrotrasya bhUSaNaM zAstraM bhUSaNaiH kiM prayojanam 14 ___ mAvArtha-hAtharnu bhUSaNa dAna che, kaMThatuM bhUSaNa satya che, ane kAnanuM bhUSaNa zAstra cha-to anya bhUSaNonuM zuM prayojana cha ? 14 hRdayatRNakuTIre dIpyamAne smarAmA bucitamanucitaM vA vetti kaH paMDito'pi / kimu kuvalayanetrAH saMti no nAkanArya tridazapatirahalyAM tApasI ytsisseve||15|| mAvArtha-hRdayarUpa parNakuTImAM jyAre kAmAgni dedIpyamAna thAya che tyAre koI paMDita paNa ucita ke anucitane jANato nathI. nahi to iMdrane zuM devAMganAono toTo hato ke jethI ahalyA tApasIjeM teNe sevana karyu. 15
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 452 ) atha gujarAti zloka ati nidrA kautukarucI kAma krodha zRMgAra // svAda lobha sAte tajo prathamathIja paThanAra // 1 // apayaza pasare jagatamAM jJAna dhyAna matihIna // citta bhrama arati vaze pararamaNI AdhIna // 2 // AyuH ghaTe dina dinaprati kAla rahe nitya pAsa // mUrakha mamatA kima kare kSaName jAze zAza // 3 // eka dIvasa pUraNa zazI kSINa ghaNA dina hoya // sukha thakI tima duHkha ghaNuM Apada aMta na joya // 4 // apanA apanA iSTako manana kare sahu koya // iSTa viNA mAnavI phokaTa zakti khoya // 5 // Ache dina pIche gaye hariseM kIyo na heta // aba pichatAyeM kyA hUve cIDIyAM cunagaI kheta // 6 // AdaryA adha vica rahe karma kare so hoya || mana mAne AnaMda kara mana mAne to roya // 7 // Alasa mUMDI bhUtaDI vyaMtarano valagAra // peze jehanA aMgamAM bahuta kare bigAra // 8 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 453 ) AvyuM nahi bhayaH jyAM lage bIka rAkhavI- vitta // pAse AvyuM joine kara jema Ucitta // 9 // ati ghaNuM navi tANIyeM tANye trUTI jAya // cudayA pachI jo sAMdhIyeM viceM gAMTha rahI jAya // 10 // avaguNa upara gupNa kare e sajjana abhyAsa // caMdanane parajAla Ape sarasa suvAsa // 11 // Alasune upacAra nahi lobhIne nahi. sukha // kAyarane himata nahi saMtoSIne nahi duHkha // 12 // eka eka akSara vaDe bhaNe graMtha vicAra // A~Te ATe kApa paiDuM koza hajAra / / 13 // auSadha che savi, semanA upAya sahunA hoya 11auSadha nahija svabhAvanuM karI zake jaga koya // 14 // atibhaluM nahIM varaSakuM atibhaluM nahI dhUpa // atibhaluM nahI bolavu atibhalaM nahi cUpa // 15 // Atama anubhava vAsanA koIka nakalI rIta // nAka na pasare- vAsanA kAna kare pratIta // 16 // Apa ApanI marajI garaja jagata jappAya // bagara darada ghara vaidya ne nirthe nahi koi jAya // 17 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ { 454 } Ava nahI Adara nahI nahi nayanome neh|| tasa ghara kabu na jAi jo kAMcana varape meha // 18 // Ava hai Adara hai hai nayanome neha // tasa ghara kabuna choDIe jo patthara varaSe meha // 19 // aNasamajunI AgaleM karavo nahi hitabodha // batAvatAM lai ArasI nakaTo karase krodha // 20 // ATha pahora satasaMga kare sadA vivekI sNg|| tulasI kona viyogase lAgyo nahi prabhu raMga // 21 // aMtara kapaTI mukha rasI nAma prItako leta // raho dUra e mitrase dagAkhora duHkha deta // 22 // arathI jo lajjA dhare sare na svArtha kAma // jo gaNikA saramAya to male na kavaDI dAma // 23 // adekhAnI AMkhabhA kamalA kero roga // pIluM dekhe para vize roga taNe saMyoga // 24 // arathIne akala nahi kAmI na gaNe doSa // snehI saMkaTa navi gaNe lobhI nahi saMtoSa // 25 // AkhAnI AzA thakI aradho tajavA jAya // khove bane khAMtathI e mUrakhano rAya // 26 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 455 ) AvaradA ochI rahI prabhuthI kIyo na prema // khAI gayA tIDa khetrane pachI pastAvuM kema // 27 // icche jevuM avaranuM tevuM ApaNuM thAya // mAno nahI to karI juo jethI tarata jaNAya // 1 // icche sukha DAithI te kyAMthI malanAra // AkataNuM bI vAvatAM AMbo nahija thanAra // 2 // icche bhuMDuM avaranuM tenuM huM thanAra // anya kAja khADo khaNe temAM te paDanAra // 3 // ujaDa kheDA phira vaze nirdhanIyAM dhana hoya // gayA na yauvana saMcare muvA na jIve koya // 1 // uMcA kula kiza kAmakA jyAM nahI prabhuko nAma / / izaze to zUkaja bhalA jaza mukha bole rAma // 2 // upaje mati jana mana vize jehavaM bhAvI hoya // zuddha mArga sUje nahI koi samajAve toya // 3 // ughADA dIvAvize pataMga jema japalAya // tibha nArInA netramAM bhraSTa jano bharamAya // 4 // uMcUM joto baladIo nIcUM jotI nAra // ekala haDDo vANIo e vraNa dUra nivAra // 5 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 456 ) kAko gaDha kAyA taNo viNasaMtAM nahi vAra // cetI leje jIvaDA karI citta vicAra // 1 // karyA karmano kSaya nathI koDI varSa hajAra // avazya bhogavavA paDe zubha azubha vicAra // 2 // kule kalaMka apayaza kare mahatva sadA haranAra dhana nAze arati adhika tajIyeM mitra jugAra // 3 // kRtyAkRtya vicArane uttama jANe Apa madhyama guru upadezathI adhama na jANe pApa // 4 // kaThIna paMtha he sAdhukA jesA tADa khajUra // caDhe to cAkhe premarasa paDe to cakanAcUra // 5 // kaThIna paMtha he sAdhukA kharAkharIko khela // nAnIjIko ghara nahI zeTho hoya to jela // 6 // kukavi citAro pAradhI kuvaNika ne bhATa // gAMdhI naraka sidhAviyA vaidya dekhADe vATa // 7 // kAla kare so Aja kara Aja kare so aba // avasara bityo jAta hai phira karegA kaba // 8 // karI bharoMzo karmanuM kahe thazeja thanAra // Apa taje udyogane e paNa eka gimAra // 9 //
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ (457) kAmI kula na oLase lomIna golapA . maraNa velA nahi oLakhe bhUkhyo makhe akhAja // 10 // kAma paDyAthI jANIye je nara jehako hogI . tapAvyA viNa khoTuM kharaM. kahe kasonuM kora // 11 // karata karata abhyAsazeM jaDamati hota sujAna rasaDI Avata jAvatase zilApara hota nisAna // 12 kadI kaSTa pAmyA vinA guNa pAme nahi koyH|| vadha baMdhana sahe. phUla jo to guNavAluM dhAva // 13 // kaTu lAme kalyANanA vacana vicAro Apa // kaTu auSadha pIdhA vimA maTe na tanako tApa // 14 // koyala nava dIye koIne hare nA koIlu jAgA mIThA kcanathI sarva- kokAlapara anurAma // 15 // kAyA kAco kuMma cha jIva musAphara pAsa // tAro tyAM lage jANaje jyAM lage shvaasoshvaash| 16 // kAlA keza maTI gayA kanyA sarva sapheta // yauvana jora jatuM rayu ceta ceta nara netA // 17 // kAmI krodhI kRpaNa nara mAnIne mada aNdh| cugala jubArI coraTA dekhata AThe aNdhH|| 18 // -
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ (458) kezarIkeza bhuyaMgamaNI zaraNAgata sUrAya // satIpayodhara kRpaNadhana caDhati hattha muAya // 19 // kulahINAnI cAkarI durjana kero saMga // paranArInI prItaDI jANa ghaDIno raMga // 20 // kaTakA kAca bIloranA sAkara sama dekhAya // bhUleM bhojanamA male jImatAM jIvaja jAya // 21 // kAka beThAyo pAMjare paDhIyo cAre veda // viveka vAta zIkhyo nahI rahyo DheDha ko DheDha // 22 // kuladhana bala bhaleM pAmIA zIkhyA zAstra vicAra // tulasI prabhu bhakti vinA cAre varaNa camAra // 23 // kalA kAvya zruta jJAnamAM sajjananA dina jAya // nidrA kAma kilezamAM mUrakha kAla gamAya // 24 // komala buddhi bAlako vAlo tema valAya // . zUkA tarupare vAlatAM pachI te trUTI jAya // 25 // kadI ghara ghoDA hAthIA ramaNI suMdara gAta // eka dina evo Avaze bhUkhyA na male bhAta // 26 // kavIjana kAvya karI mare guNa cAkhe gAnAra // sonI ghATa ghaDI mare rAya zaje zaNagAra // 27 //
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ (459) kovelA gaja ghoDalA cAmara chatranI chAya // kovelA pageM cAlavU tAtI velumAya // 28 // kRpaNa dhana saMcaya kare abhaNa beze rAja // mAkhI madhane saMgrahe e sahu parane kAja // 29 // kaDavI hoya lIMbaDI mIThI tehanI chaay|| bAMdhava hoya abolaDA toya potAnI bAMya // 30 // kapaTIke mana kapaTa baze sUrA mana saMgrAma // lobhIke mana dhana baze kabIrake mana rAma // 31 // kAMcana tajavo sahela hai sahela priyAko neha // IrSyA niMdA parataNI kaThIna tyAgavI teha // 32 // kuMjara mukhaze kaNa gire khUTe nahi tasa AhAra // kIDI so kaNa le calI tRpta hUo parivAra // 33 / / karaja karI dhana vAvare phUlAvyo phUlAya // valato vimAsaNa kare e mUrakhano rAya // 34 // kare akAraja ApanuM thAya kumati je vAra // hAtha caDhayu hathIAra te mAre page mamAra // 35 // kAjala taje na zyAmatA sajjana taje na heta // durjana taje na kuTilatA e jANo zaMketa // 36 //
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ (460) kRtaghnane je ApIyuM khAya tyAM lagI priit|| khAtAMsudhi bhase nahI zvAna taNI e rIta // 37 // kula kuputra nathI kAmano tehathI zobhA jAya / AMcala kaMThe bakarIne paNa dUdha nahI dovAya // 38 // kSamA ApatAM vAMkanI rasa manamA relAya // zIkSA karatA thAya rasa paNa tehavo navi thAyaH // 39 // khala sajjana gati ATha nava aMka samAna vicAra // dviguna briguna phuni paMcaguna ghaTata rahata ika sAra // 1 // khabara nahi pA pala taNI kare kAlakI bAta // ' jIvata para yama phirata hai jalabilU para vAta // 2 // khetra bagaDayo taNakhale sabhA bolatAM kUDa // bhakti bagaDI lAlace jyu. kezara paDI dhULa // 3 // .' guNa to eka jaNAya nahI avamuNa gaNyA na jAya // mithyA mAna dhare ghaNo e mUrakhano rAya // 1 // guNa je karyA gamArane dharI dhULamAM dhULa // bAvalIyo balIyo banI sadAya Ape jhUla // 2 // gaNe na koI garIbane dhanapatine sahu dhAya // chIMka khAya jo dhanapati toya khamAM kahevAya // 3 //
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 461 ) guNI suputra ekathI 'AkhaM kula vakhaNAca // ekaja caMdana vRkSathI jima vana vAsita thAya // 4 // guru lomI ziSya lAlacu bihu~hiM khele dAca // bUMDe donuM bApaDA beTha pattharakI nAva // 5 // guNI jana gupta rahe nahI viNa yatane paMkAya // dinakara vAdala dalavizeM dATyo paNa dekhAya // 6 // guNa kIdhe je guNa kare te vyavahArI neha // avaguNa kIdhe guNa kare sajjana kahIyeM teha // 7 // galA kATa kalamA paDhe mukharoM kahe halAla // sAheba ke darabArame hoze kona havAla // 8 // ghelImAthe beDalo vAnara koTheM hAra // jugArI pAsa paiso rahyo jatAM na lAge vAra // 1 // . cItA baMDI abhAgaNI mAMsa bIMduko khAya // ratI ratI bhara saMcare tIlA mara mara jAya // 1 // cAra aMga durlabha ati Adi nara avatAra // zruta zravaNa zraddhA zuddhi cotho saMyama sAra // 2 // caitanya saraje sukhaduHkho bhoktA tehija hoya // para Upara doSaja dIye te sahI mUrakha joya // 3 //
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ (462) cAra pahora dIvasa taNA AraMbha karatAM jAya // eka pahora vA ardha to dharma karo sukhadAya // 4 // cetana ceta tuM citta vizeM A saMsAra asAra // Avyo tima jAIza valI koI na rAkhaNahAra // 5 // cAra pahora dhaMdho kare cAra pahora rahe saI // prabhunAma ghaDI nA lIyo mukti kyAthI hoI // 6 // ciMtAseM caturAI ghaTe ghaTe rUpa ora rNg|| ciMtA baDI abhAgaNI kare jorako bhaMga // 7 // cakI cale to calana de tuM kAyako roya // khIleze bilagA rahe pIsa zake nahi koya // 8 // chAnI nahi rahe catUrathI ko aMtaranI vAta // vaidya pArakhe kara grahI jima te roganI jAta // 1 // janma jarA mRtyu valI roga zoka duHkha joI // svArthIA sahu parijanA dharma karyA sukha hoI // 1 // jezo baMdhana premako teso baMdhana ora // kAThahi bhede kamalako cheda na nikaze bhora // 2 // jotAM koI jaNAya nahI sAhukAra ke cora // dIvAnathI daravAramA che aMdhArUM ghora // 3 //
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 463 ) jyAM jeno mahi pArakho tyAM teno nahi kAma // dhobI vicAsa kyA kare sanyAsIkA gAma // 4 // jala sarpa sonI ane rAjA besAra paradezI e pAMcathI sadA cetIne cAla // 5 // jizeM prabhuko Dara nahi nahI paMcakI lAja // usaze cheDa kyuM kIjIeM cUpa bhalI mahArAja // 6 // jagata paDyuM mukha kAlane keDA mora janAra // ghaMTIne ghAle paDyA dANA loTa thanAra // 7 // jezI prIti harAmame tesi hakame hoya // calA jAya baiMkUThame palA na pakaDe koya // 8 // jaba tuM Avyo jagatamAM loka haze tuM roya // esI karaNI nA kareM pIchezeM hAMzI hoya // 9 // jUThA bolA narataNuM saghalUM jUTha manAya // vichu karaDe bhAMDane to sAce jUTha manAya // 10 // jenA manamAM je gamyuM tehane tenuM kAma // AkataNA kIDA taNuM AMbAmAM nahi ThAma // 11 // jo jAmeM nizadina baze so tAme paravIna // gaja ku saritA le calI ulaTA cAlata mIna // 12 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ (464 ) jarane basa A jagata sahu jarathI vinaya viveka // jara kharace salumale male na akala eka // 13 // jaba laga terA punyakA pUge nahI karAra // taba laga takasIra mApha hai avaguNa karo hajAra // 14 // jo mati pIche upaje so mati Agala hoya // kAja na bagaDe ApaNuM durjana haze na koya // 15 // jalakI zobhA kamala hai tanakI zobhA pIla // dhanakI zobhA dharma hai kulakI zobhA zIla // 96 // joDyA be RNa doharA tethI na kavi kahevAya // rAkhe haladara gAMThIo gAMdhI kema gaNAya // 17 // jananI jaNAne jana malA kAM dAtA kAM sUra // nahi to rahe bAMjaNI mata gumAvIza nUra // 18 // jIvajIvake Asare jIva karata hai rAja // to rahetA prabhu Asare kyuM bagaDegA kAja // 19 // jIvaMtAM jo jaza nahI jaza vINa kyuM jIvaMta // jaza laIne je AthamyA te ravi pelA UgaMta // 20 // je jana pAme pUraNatA te kar3hI nava phUlAya // pUraNa ghaTa chalake nahI apUraNa hoI chalakAya // 21 //
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ (465) jenI saMgatathI kadI thoDaM paNa duHkha thaay| valI tenI sAthe vase te mUrakhano rAya // 22 // jenA manamA je gamyuM te tenA guNa gAya // jhera taNA jamanAra te amRta jANI khAya // 23 // jenA manamA je game guNa tenA te gAya // kAga lIMboDI khAta hai koyala AMbarasa khAya // 24 // jagaDo karI nija nArIthI bAle nija gharabAra // valatI vimAsaNa kare e paNa eka gamAra // 25 // jyA bhaNela nahi bhUpatI tyAM aMdhera jaNAya // adhikArI avalaM kare lAMca leine nyAya // 26 // je jana jaba jUTho paDe eka vAra ko kAma suNatAM saMzaya Upaje tehanA bola tamAma // 27 // . jAme jatanI buddhi hai itano kahe banAya // vAMko buro na mAnIye ora kyAthI lAya // 28 // jala jyuM pyArA mAchalI lobhI pyArA dAma // mAtane pyArA bAlakA bhakti pyArI rAma // 29 // janmI tarata jANe nahI hita ahita vicAra // jANe jema tema samajI le nAnapaNe naranAra // 30 // 30
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 466 ) ari karatAM trepana vayA japamAlAnA maNiyAM gayA / kathA suNI suNI phuTyA kAna toya na AvI haiDe shaan|| tana kasoTI deta hai paNa mana kasoTI nAhIM // rAphaDa kUTe lakaDIzeM paNa maNidhara na mare mAMhIM // 1 // tulasI hAya garIbakI kabuM na khAlI jAya // muA Dhorake cAMmaze lohA bhasma ho jAya // 2 // tajavA lAyaka tarata che jagamAM cAkara cAra // taskara rogI Alasu pratyuttara paThanAra // 3 // tulasI talaba na choDIye nizveM lIje nAma // mana majUrI deta hai to kyuM rakhegA rAma // 4 // tulasI cetana kheta hai mana vaca karma kIzAna // pApa punya do bIja hai bove zo laNe nidAna // 5 // tulasI zuddha svabhAvane karI zake kusaMga // caMdane viSa vyApe nahI valagI rahata bhujaMga // 6 // tIra lago golA lago lago maramake vAya // nayanA kisI mata lago unakA nahi upAya // 7 // tulasI tarSyA pInezeM ghaTe na saritA nIra // dharma kIye dhana nA ghaTe sAtha kare raghuvIra // 8 //
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ (467) tulasI manakA duHkhakI pragaTa na karIye vAta // lIye na beMcI koI te bharma jAya lAkAta // 9 // taba laga to sarve malA jaba laga pade ma bola // kAka koyalakA hota he RtuvasaMtame tola // 10 // te sukha sukha nahi mAniye aMteM Apada khAna // tajIyeM sonuM tarata te jehathI beTe kAna // 11 // tAbusa ghelA turakaDA vivAha ghelI naar| holI ghelA haMDuDA e traNe eka avatAra // 12 // daza dRSTAMte dohilo pAmyo nara avatAra / dharma vinA dhokho thaze jAtAM narakadvAra // 1 // duHkhazeM dara mata mAnavI paDati baDati sadAca / magana raho dhIraja dharo zazI pitaka mama lArya // 2 // durjana saMgatathI sadA sajjamane duHkha dhAya / / ekavAra kusaMgayI gAya gale gheTa pAya / / 3 / / durjana saMga na kIjiye durjanathI sukha dUra / / haMsa kAkanI prItithI pAmbI duHkha marapUra // 1 // durjanakI kRpA burI bhalI sajjanako trAsa // jaba sUraja garamI kare taba varasamakI oNsi // 5 //
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 468 ) durjanakRta niMdA thakI sajjana navi niMdAya // ravibhaNI raja nAkhatAM ApeM aMdho thAya // 6 // duHkha devuM paNa daivanuM dayA bharelu kAma // ati dayAthI rogIne Ape vaidyo DAma // 7 // duHkha Ave ravuM nahI karma banAvaTa kAma // udyama karatAM mAnavI pAme siddhi tamAma // 8 // dayA dharmako mUla hai pApa mUla abhimAna // tulasI dayA na choDIeM jabalaga ghaTame prAna // 9 // dAtAne mana dhana nahI sUrAmana nahI zvAsa // pativratAne prANa nahI deha na samaje dAsa // 10 // dezATananA lAbhathI badhe buddhibala Apa // anubhava laIne navanavA kadI na khAya thApa // 11 // dayA te sukhanI velaDI dayA te sukhanI khANa // anaMtA jIva mukteM gayA dayA taNe parimANa // 12 // dolata beTI sama kahI kharacI kabuna jAya // pAlI posI moTI karI paNa paraghara cali jAya // 13 // dharma karaMtAM dhana vadhe dhana vadha mana vadha jAya // mana vadhye mahimA vadhe vadhata vadhata vadha jAya // 1 //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 469 ) dharma karatAM svarga sukha dharma karata nirvANa | dharma marma jANyA vinA nara tiriyaMca samAna // 2 // dharma dhyAna kIdho nahI rAkhyo mana abhimAna // eka AMkha to phUTa gaI hoze DUjI samAna // 3 // dharma niyama pAlyA vinA prabhu bhajavA te vyartha // auSadha khAtAM zuM thaze jo pAle nahi pathya // 4 // dhana yauvana kachu nA rahe nA rahe gAmane ThAma // sajjana jagameM yaza rahe kara do kizIkA kAma 5 // dhana melavatAM duHkha ghaNuM sAcavatAM paNa du:kha // AvelaM pharI jAya to jAya samUluM sukha // 6 // dhana daIne tana rAkhIyeM tana daI rAkho lAja // dhana do tana do lAja do eka premane kAja // // dhUtA hoya sulakhkhaNA vezyA hoya salajja // khArA pANI nirmalA e traNe hoya akajja // 8 // dhIrA dhIrA rAvatAM dhIre saba kucha hoya // mAlI sIMce coghaNA ruta viNa phala na hoya // 9 // dhIrajazeM nija dhAmameM hAthI savA maNa khAya // TukaDA ekake kAraNe zvAna gharoghara jAya // 10 //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 470 ) dhana vaMche eka adhama nara uttama vache mAna // te dhAnaka zatru chaMDIeM jIhAM lahiyeM apamAna // 11 // nivaro nara niMdA binA kaho kare zuM kAma // para jiMdA dhaMdho karI lahe naraka duHkha dAma // 1 // namana namma pharaka hai bahuta name nAdAna | dagalabAja doguna name cittA cora kamAna // 2 // nirlajja nara lAje nahI karatAM koTI dhikkAra // nAka kaSAyuM to kahe aMgeM ocho bhAra // 3 // nANuM bina nIti taNuM gharamAM nahI rahenAra // mIAMjI lAve mUThIeM alA UMTha haranAra // 4 // niMdA hamArI jo kare mitra hamArA soya // bina sAbU bina pAnIyeM mela hamArA dhoya // 5 // nIcI najareM cAlatAM moTA RNa guNa thAya // dayA pale kAMTo Tale paga paNa navi kharaDAya // 6 // nAvuM dhovuM bahu jaleM manako mela na jAya // mIma sadA jalame vaze dhotAM kalaMka na jAya // 7 // nIca svabhAvanA mAnavI kar3hI na uttama hoya // atri kAlA kolazA te navi ujjvala joya // 8 //
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ (471) nArI deha dIkI karI puruSa pataMgIA hoya // jaga saghaTuM khUcI rahyaM nikaze viralA koya // 9 // nArI madana talAvaDI bUDyo sayala saMsAra // jANa ajANa sahuko paDe koI nahi kaaddhnnhaar||10|| nArI nIca svabhAvanI jagamAM karI jgesh|| nara bhUlI tehamA bhame pAme duHkha vizeSa // 11 // . nArI gumAve tIna guna jo nara pAze hoya // bhakti mukti nija jJAnadhana peTha zake nahi koya // 12 // niMdaka sarikho pApIo bhuMDo koI na dITha // valI caMDAla samate kahyo niMdaka mukha adITha // 13 // nahI kahevI koIne mukhathI kaDavI vANa // chede te jana hRdayane jima bhede che bANa // 14 // nIkI so phIkI lage bina avasarakI bAta // phIkI so nIkI lage kahIyeM samayapara bAta // 15 // paraghara duHkha na rovaNuM vecI na zake koya // bharama gubhAve ApaNuM khareja mUrakha hoya // 1 // paradhana jAkuM jhera hai parastrI mAta samAna // ema karatAM prabhu nA mile to tulasIdAza jamAna // 2 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 472) pAgabhAga prakRti surata bolI akala viveka // akSara mile na ekaThA sodho mulaka aneka // 3 // pANImeM pANI mile mile kIcame kIca // sAdhume sAdhu mile mile nIcame nIca // 4 // ... pArasame ora saMtame baDo aMtaro jAna // vo lohA kAMcana kare vo kare ApasamAna // 5 // pahele pore sahu koi jAge bIje pahore rogii|| trIje pahore taskara jAge cothe pahore yogii||6|| pAvaserake pAtrame keze zera samAya // choTe narake peTame baDI bAta na samAya // 7 // prIta thavI to sahela hai nibhAvavI muskela // pItAM kepha paDe majA jIravavA nahi sahela // 8 // premeM prANa TakI rahe preme prANaja jAya // preme prANa apAya che premeM prANa rakhAya // 9 // paDati icche parataNI caDhati Apa cahAya // paNa pApI zuM karI zake dhAryu dhaNInuM thAya // 10 // prabhunAmakI lUTa hai lUMTa zake to lUMTa // aMtakAla pastAyago prANa jAyagA chUTa // 11 //
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ (473) prabhu sAthe prItaDI vezyA sAthe hasavU // do do bAtA kima bane loTa khAvu ne bhasa, // 12 // pIpalapAna kharaMta hasatI kuNpliiaa|| ama vIti tuma vItaze dhIrI bApalIA // 13 // paranArIkI prItaDI jezI lasana khAna // . khUNe besI khAie toya pragaTa nidAna // 14 // paMDitanI paMkti vizeM nahI abhaNa zobhAya // haMsanI hAra thakI juo jUhU~ bagalaM jaNAya // 15 // prIta kariye sarAphakI jezo zirako vAla // kaTe kaTAve phira huve kabu na choDe khyAla // 16 // paranArInI prItamAM laMpaTa thaI lapaTAya // jara jazane jovana khahe e. mUrakhano rAya // 17 // pAmara ucake pAlakhI beze dhanIkA bAla // ... hukama calAve hAma dharI paisAthI mhiipaal||18|| pativratA bhUkhe mare ne chInAla khAya lADu // gAMDA ghelA ghoDe caDe ne dAyA kheMce gaaddN| 19 // paMthI jIva pAmI gayo narabhava nagara bajAra // sodAgara samajI jaI karo punya vepAra // 20 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ (474) phATayuM pagarnu pagarakhu navaM letAMzI vAra // e, maraNa vahurnu gaNe kahiye teha gamAra // 1 // bala thakI buddhi vaDI jo upaje uramAya // jaMbuke jima nAkhIyo kUpamAMhi mRgarAya // 1 // baDe baDe ku duHkha paDe choTezeM duHkha dUra // tAre zaba nyAre rahe grahe caMdra ora sUra // 2 // banIyAM phUla gulAbakA dhUpa paDe karamAya // patthara mAryA nahi mare paNa maMdIze mara jAya // 3 // bagaDe sAru sahajamA sudhare nahI sadAya // phATayuM dUdha pharI kadI dUdha nahI te thAya // 4 // bahota gaI thoDI rahI te paNa cAlI jAya // sukRta karma karyA vinA phokaTa narabhava jAya // 5 // buruM na Icchiye pArakuM laI viveka manamAya // bhuMDUM karatAM parataNuM prathama ApaNuM thAya // 6 // bIDIthI AyuSa ghaTe tana dhana balanI hANa // bhraSTa huve nijadharmathI bIDI tyajo sujANa // 7 // brahma cinha vAto kare cale ApakI cAla / jaMbuka mana phulyo phare oDha siMhakI chAla // 8 //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 475 ) bIta gaI thoDI rahI mana Akula mata hoya // dhIraja zabako mitra hai karI kamAI mata khoya // 9 // buddhizAlI ne valI guNIyala puruSaja hoya // vacana pAlabAthI adhika priya bIjaM nava koya // 10 // bAjIgara bAjI race kare kamalako phUla // doya ghaDIkA dekhanA Akhara dhUlakI dhUla // 11 // buddhimAnane jagatamAM nathI zatruno trAsa // varasAleM palaLe nahI jo hoya chatrI pAza // 12 // bIDI ma pIzo bAMdhavA bIDIthI bala jAya // vIrya haTe AyuSa ghaThe aMte aMdho thAya // 13 // bAlalagna kucAlathI thAya ghaNuM nukazAna // prajA badhI nirbala huve thaI na zake vidvAna // 14 // bAMdhI mUThI lAkhakI ughADI vA khAya // lAkha mUlako kAgaDo kroDe koThI jAya // 15 // besaNa na dIye bola kola jAvA na dIye kulalAja // pola phlaMga vica dolatAM udaya bhayo prajarAja // 16 // bAlapaNAma puruSa je vidyA bhaNyo na hoya // pazutulya te jagatamAM avayava naramA joya // 17 //
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ (476 ) bAra bolAvaNa besaNuM bIDone bahu mAna // jaza ghara pAMca babA nahI te ghara jANa mazANa // 18 // bAra kozapara bolI badale taruvara badale zAkhA // jAte dADe keza badale paNa lakhkhaNa na badale lAkhA 19 bhaNatAM paMDita nipaje lakhatAM lahIyo thAya // cAra cAra gAu cAlatAM lAMbo paMtha kapAya // 1 // bhUla thaI ke cetavU eja kharo upAya // bhUlyo tyAMthI gaNa phirI jethI bhUla na thAya // 2 // bhAgyahIna jala thala bhame agara gagana pAtAla // ghara uThI vanamAM cale tyAMpaNa agni jAla // 3 // bheda jJAna sAbU bhayo samarasa nirmala nIra // dhobI aMtara AtamA dhove nija guNa cIra // 4 // bhoMya sUvAraM bhUkhe mArUM tanakI pADUM khAla // ItanA karateM nA Dare to pIche karuM nihAla // 5 // bhUkha na jANe bhAvatuM prIta na jANe jAta // nidrA na jANe sAtharo jyAM sUtA tyAM rAta // 6 // bhAgyahInakU nA mile bhalI vastuko yoga / drAkha pake jaba bAgameM kAga mukha hota he roga // 7 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ (477) bhaNatarathI bhAMge nahI bhakha tarasano moga // dilagIrI upaje dazagaNI jo na mile udyoga // 8 // bhraSTa kare bhaNanArane upajI Alasa aMga // bhakti karatAM bhaktane kare bhajanamA bhaMga // 9 // milatAM kuTIla mitrane palamA mRtya pamAya // sUDIthI sopArIno cokaza cUro thAya // 1 // mana melA tana ujalA bagalA kapaTI aMga // tAteM to kauA malA tanamana ekaja raMga // 2 // mRSA na bolo mAnavI jUTha thakI yazanAza // pratIta nAle lokamAM dharma na Ave pAsa // 3 // mAta pitA beTA bahu svArthIA sahu jANa // svArtha cUkvAthI pache Avaze mUkI mazANa // 4 // moTAne kahevAya nahIM nAnAne kahevAya // zAzumA zo vAMka paNa bahuno vAMka kaDhAya // 5 // mRga nAmame kasturI DhuMDhata Apa banamAhiM // ghaTaghaTa brahma vyApI rahyo mUrakha sodhata kyAhi // 6 // mAyA kAlI nAgaNI tIna lokaku khAya // jIve kAle kAlajA muve naraka lai jAya // 7 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 478 ) maraNA maraNA kyA karo marI na jANe koya // maraNA esA kIjiyeM pharI maraNA navi hoya // 8 // mAruM mAruM zuM kare nathI tAruM tilamAra // sahu choDI cAlyA jazuM putra nArI parivAra // 9 // madhura vacana zuNIne miTe AvelaM abhimAna // jarA jale dUdhanuM miTe jima ubhArAnuM tAna // 10 // maTe nahi maratA lage paDI Teva prakhyAta // phATe paNa phoTe nahi paDI paTore bhAMta // 11 // mUrakhane pratibodhatAM mati potAnI jAya // Tapalo zarANa caDhAvatAM ArIzo nava thAya // 12 // mAna male che guNavaDe guNa viNa mAna na hoya // popaTa pAle prItathI kAga na pAle koya // 13 // mana gayo to jAne de mata jAne de zarIra // nA khece kamAna to kyA lagegA tIra // 14 // mAkhI makoDo mUrakhanara mAthu khosI maraMta // bhamara bhaurIMgane catura nara DaMsI dUra pharaMta // 15 // mana vinA malavu kisyuM cAvavuM dAMta viNa // guru vinA bhaNavuM tisyuM jImavuM jema alUNa // 16 //
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 479 ) mAgana kadI Alaza kare taskara jAya na jAya // cAkara bicArA kyA kare lUNa parAyA khAya // 17 // mana kartavya nyArA phare tana saMtanake saMga // tulasI ehI viyogase lAgyo nahi prabhuraMga // 18 // mahA mahInAnu mAvatuM jaMgala maMgala gIta // samaya vinAnuM bolavu traNanI ekaja rIta // 19 // yauvana dhana jAze jarura uDe jema kapUra // bhagavatane bhaja bhAvathI jhuM haMsA cATe dhULa // 1 // yogya kharaca karatuM bhaluM adhika na karavuM kyAMi // lekhaNa marI lakhavuM bhaluM paNa reDI nahi rusanAI // 2 // rayaNI gumAvI sovatAM dina paraniMdA mAMya // hIrA jevo manuSyabhava kavaDI badale jAya // 1 // rAga vinA rAgoDavuM nirdhanIyo phUlAya // nirbala sabalane guNa kare te sahu phokaTa jAya // 2 // rogarAhata deha jyAM lageM iMdriya paMca balavAna // jarA dUra valI jyoM lageM karo dharma zubha dhyAna // 3 // rUpa jJAna valI bala ghaTe viveka paNa hoya rAkha // ciMtAthI vyAdhi vadhe jima vaNika eka lAkha // 4 //
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 480 ) rAga dveSa nAThA nahIM krodhAdika valI cAra // tapasyAdikathI zuM huve paraniMdA nahi pAra // 5 // raIyata saba rAjI rahe ghaTe na rAvatamAna || upaja vadhe jyuM rAjakI so pradhAna pramAna // 6 // rasa anarasa samajyA vinA kare premanI vAta // vichumaMtra jANe nahi sApa upADe hAtha // 7 // rAja mile paiso mile saba sukha milanA sahela // mitra ratna saMsArameM milanA hai muzkIla // 8 // re mana taja aba zyAmatA keza karata upadeza // hama badale tuma yuM rahe ehI baDo apazoza // 9 // rAteM velA sUIne velA uThe jeha // vidyAdhana vAdhe dharma rahe nirogI deha // 10 // lobhI nara dhana saMgrahe ajANa beze rAja // bhAra upADe baladIyo e sahu parane kAja // 1 // lAkho paNa avaguNa tajI eka grahe guNa dhIra // sajjana haMsa sama lekhIyeM nIra tajI pIye kSIra // 2 // likhanA paDanA cAturI e saba bAtAM sahela // kAma damana mana vasa karana gagana caDhana muzkela // 3 //
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ lIye lUTI dhana kRpaNana kA rAjA kA cora // ... khaMkherAya che sAsaDe boraDI keza bora // 4 // ... lADa vaDe avaguNa lahe zuma bhatti Ape mAra // tethI bAlaka tADIeM lADa na guNa karanAra // 5 // vipad barAbara sukha nahI jo thore dina hoya // . iSTa mitra baMdhu priyA jAna parata saba koya // 1 // .. vAhi vyasana vyAdhi ane vairavAda vyabhicAra // vakAra cha vadhavA thakI duHkhataNA dAtAra // 2 // vyApAreM dhana saMpaje khetIthakI anAja // abhyAse vidyA mile khaDaga bale mile rAjA // 3 // vA phare bAdala phare phire nadIkA pUra // uttama bolyA navI phire jo pazcima uge sUra // 4 // viNa bolAvyo bahu bake viNa teDAvyo jAya // . vivekane nahi olakhe te mUrakhano rAya // 5 // viNa paraNyo te paraNavA paraNyo tajacA cAya // . . pahelAMne pAchala thakI bihu~ jaNA pastAya // 6 // vyasanI kapaTI lubdha nara vRthA bacana vadanAra // ... mitrAI mahie cArathI teja sukhI saMsAra // 7 //
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ (482) "vidyArUpI dhanataNuM nUtana ajaba gaNAya // kharacyA viNa khUTI paDe vadhe jema vaparAya // 8 // vAtathakI vakhaNAya nara vAtathakIja niMdAya // vAtathakI halako paDe vAteM kImata thAya // 9 // vItI vAta visArI de bhavisya veluM bhAla // je banI Ave sahajamAM te hita sadA saMbhAla // 10 // viveka vinAno mAnavI jANo pazusamAna // vAnarane paNa che juo hAtha pAya mukha kAna // 11 // vIMchI kerI vedanA jehane vItI hoya // jANe te jana ekalo avara na jANe koya // 12 // vidyA rahI je pustakeM dhana parahAthe jeha // kAma na Ave samayapara phokaTa jANo teha // 13 // viSa vezyA nArI nadI agni juvArI kAla // .. e sAte nahi ApaNA valI vizeSe bhUpAla // 14 // vidyA pahelI vaya vizeM bIjI vayamAM dhana // na karyo dharma trIjI vayeM nisphala khoyo tana // 15 // vidyAthI je vegalo zUkA kASThasama eha // vidyA jehane mukha vasI moTo jana jaga teha // 16 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ (483) bagara kAraNe Amatema khAlI dhakA khAya // udyama kAMI kare nahI e mUrakhano rAya // 17 // samaju zaMke pApathI aNasamaju harakhaMta // va lUkhA va cIkaNA INavidha karma krdhata // 1 // sajjana na taje sajjanatA kIjeM bahuta bigAra // jyuM caMdana chede tyuMhiM surabhi karata kuThAra // 2 // samajyA samajyA ekamata samaju TAle doSa // samaja samajane jIvaDA gayA anaMtA mokSa // 3 // soI nAke siMdhara pove te kima Ago pese // syAdavAda viNa dharma prarupe te zAlo zAla na bese // 4 // satya sAcave tehane khala jana zuM karanAra // zvAna karaDI navi zake je gaja zira asavAra // 5 // satya saMtADayuM navi rahe khare kharo e khela // jima Ave upara tarI jala tariyethI tela // 6 // sAta vethanA sarva jana kImata akala tulya // sarakhA kAgala huMDInA paNa AMka pramANe mUlya // 7 // sajana sama vicAriyeM apanA kulakI rIta // barAbarIze kIjIyeM vivAha vaira aura prIta // 8 //
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 484 ) sahuthI bhuMDI cAkarI tethI muMDo bhAra // tehathI bhuMDaM jAca somane kahevuM dAtAra // 9 // zajjana zaba jaga sarasa he jaba laga paDyo na kAma // hema hutAsana parakhIye pItala nikaze zyAma // 10 // zaThanI saMgatathI sahe bhalA jano duHkhamAra // mAkaDanA melApathI khAya khATalo mAra // 11 // sajjana milApI bahota he tAlI mitra aneka // jene dIThe dilaThare so lAkhaname oka // 12 // siMhAM saMgama puruSa vacana kela phale ekavAra // trIyA toraNa hamIra haTha caDe na bIjI vAra // 13 // svabhAva jo sudharyo nahi bhaNyo nahI sudharela || che coro yUropamAM bahu bhaNatara bhaNela // 14 // sAheba jarukhe beThake sabakA mujarA leta // jezI janukI cAkarI tesI tinuku deta // sAdhukI saMgata bhalI nisphala kadI na hoya // caMdana pAse rukhaDA te paNa caMdana joya // 16 // sajjana esA kIjIe jezA TaMkaNa khAra // Apa jale para rIjave bhAMgA sAMdhaNahAra // 17 // sajjana esA kIjie jezA jyuvArI kheta / / mUlasahita zira kApatAM toe na mele mITha // 18 // 15 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 485 ) sabake Age hoyake kabuna kIje vAta // sudhare to jarA jaza huve bagaDe gAlI khAta // 19 // soma ziyAlane kAcabo paraghara polA thAya // sAmo Ave Apaghara sau zaMkelI jAya // 20 // sadA na lakSmI sthira rahe sadA na sukhano saMga || sadA na kAyama savalatA sadA na caDato raMga // 21 // sajjana sajjana joine mana saMtoSI thAya // joi cakorA caMdane jema manamAM makalAya // 22 // samajyA viNa je nara dhare hRdaya vizeM ati roSa // pAchalathI pastAya che dekhe jyAM nijadoSa // 23 // samaya samayanI chAyaDI sukha duHkhano nahI pAra // punya pApa doya joDalA emAM so ahaMkAra // 24 // sAdhu pUche satIne mAlI pUche kUA || brAhmaNa pUche kuMbhArane AgAmamAM keTalA mUA // 25 // satya sAcave tehane durjana zuM karanAra // zvAna karaDI navi zake je gaja zira asavAra / / 26 / / saMpada gaI pAchI male gayA vale che vahANa // gata avasara Ave nahi gayA na Ave prANa // 27 // sajjana zahune priya paNa durjanane manakAla // jagata cakSu ravi udaya che ghUka gaNe vikarAla // 28 //
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ (486) sabalAthI saDuko bIe nabalAneja naDAya // vAgha taNu mAge nahI bhoga bhavAnimAya // 29 // samaja samaja mana mAnavI maraNa taNuM bhaya rAkha // kAla vize kara kAlajI tharbu balIne rAkha // 30 // sAdhu bhUkhA bhAvakA dhanakA bhUkhA nAhI // jo sAdhU dhanakA bhUkhA vohI sAdhu nAhI // 31 // sAdhu zabdame parakhIye vipata paDe gharanAra // sUrA tabahIM parakhIe jaba nikaze talavAra // 32 // saMta pokArI yuM kahe sodho Apa zarIra // pAMce iMdriya vasa karo to male mokSamaMdira // 33 // sajjana taje na sajjanatA durjana taje na vaira // zAkara na taje sarasapaNuM zomala taje na jhera // 34 // sudhare nahi kuvANIthI kIdhe bahuta upAya // zIkha bhalIpare ApatAM kAka na koyala thAya // 35 // saMtoSasama nahi ora sukha tapa nahi kSamA samAna // jJAnasamo koI dAna nahI dharma na dayAsamAna // 36 // sahaja milA so dUdha barAbara mAgalIyA so paannii|| kheca lIyA so rakta barAbara saMta puruSakI vANI // 37 // satya kadI navi choDIe sarva sukhono dhAma // amara thayuM satye juo harizcaMdranu nAma // 38 //
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ (487 ) 1. sajjana cittamAM navi dhare durjana janako bola // mAratAM patthara aMbane to phala dIye amUla // 39 // saMpathI saMpada saMpaje saMpe jAya kileza || jyAM nahI saMpasadAgama tyAM nahi sukha lava leza // 40 // strI piyara nara sAzare saMjamIyAM sahavAsa // etA huve alakhAmanA jo maMDe sthira vAsa // 41 // strI prAya kahevAya che kajIAnI karanAra // cAra male jo coTalA bhAMge jana gharabAra // 42 // zravaNa nayana mukhanAzikA sahune ekaja ThAya // kRtyAkRtya juo sarvanA judA AThahi jAma // 43 // sarvanuM heta aheta te netrathakI parakhAya // bhalaM. muMDuM ArasI vaDe jema jarura jaNAya // 44 // samaya samaya balavAna hai nahija puruSa balavAna // kAbe gopI luMTIyA e arjuna e bAna // 45 // svavasa raMkapaNuM bhaluM nahI paravasa raMgarola // vara potAnI pAtalI nahi paranuM ghRta gola // 46 // sobata karatAM zvAnakI do bAtokA duHkha // bIjyoM kATe pAyuMko rIjyo cATe mukha // 47 // zeTha taNA zAlA thavA nakI sahu harakhAya // koI garIba jo kahe kadI jIvaDo nIkalI jAya // 48 //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ (188) sevA karatAM saMtanI mile muktimeM dhAma // durjana pAse asatAM paDe kuTAIM cAma // 49 // sarpa nArI samudrano karIe nahI vizvAsa // jAlaviye to jIviyeM nahI to thAya vinAza // 50 // sajjana esA kIjIyeM jAma lakhana battIsa // bhIDa paDe bhAje nahIM sope Apano sIsa // 51 // hadamA rahiye haraghaDI mana cAyuM nava thAya // hasti paNa aMkuzavasa aTakyo navi aTakAya // 1 // hona padAratha hItahe bisara jAta zaba suddhi // jesI lakhI nasIba meM tesI ukalata buddhi // 2 // haladI jaradI nA taje khaTa rasa taje na Ama // guNIjana guNane nA taje avaguNa taje na gulAma // 3 // hiMsA duHkhanI velaDI hiMsA duHkhanI khANa // anaMtA jIva narake gayA hiMsA taNe parimANa // 4 // haTha ati nava kIjiye haThaze kAja na hoya // jyuM jyuM bhInI kAmalI tyuM tyuM bhArI hoya // 5 // a samApta. Farmffitifimins
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAsa karachI jana kAmanA hitArthe pragaTa thatuM paNa dareka komanA manuSyone eka sarakhuM upayogI . le kAI paNa mAsika hoya to te mAtra kacchI jaina mitra " sacitra mAsikaja che. kAraNa ke A mAsikamAM rasika paNa bodhadAyaka hA ! A, suMdara kAvyA. utama lekho tathA InAmanA hariphAie temaja mahAna purUSonA jIvana caritra sAthe phoTAo, raMgaberaMgI mana mehaka bodhadAyaka citro ane jAhera dekhAvA mATA kharce prasiddha karavA mAM Ave che. A mAsika mATe jANItA mAna patronA adhipatIoe tathA jAhera prajAe ekI avAje vakhANI utama abhiprAye jAhera karela che, jeo haju sudhI A nAsikanA grAhaka thayA nathI. teone grAhaka thavAsa bhalAmaNa karavA mAM Ave che AvA moMghavArInA vakhana chatAM vArSika lavAjama bheTanA uttama pustaka tathA TapAla kharaDa sAthe mAtra rUpIA traNa che. lakhA:A. vyavasthApaka " kacchI jaina mitra ' mAsika. mAMDavI, subaI.