Book Title: Gujaratima Sanskrit Bhashanu Vyakaran Author(s): Shivlal Nemchand Shah Publisher: Hemchandracharya Jain Gyanmandir Catalog link: https://jainqq.org/explore/023390/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - siddhadema-tArAMga saMskRta - vyAvAm sAnuvAda-vivaraNa- viSayavAra-prakaraNam gujarAtImAM saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa Wan lekhakaH pahita zivalAla nemacaMda zAhe prAdhyApaka zrI hemacadrAcArya jainajJAnama dira-pAThazALA pATaNa (u. gujarAta ) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema - sArAMza - saMskRta-vyAkaraNam sAnuvAda-vivaraNam [aSTA - 'dhyAyI ] [ viSayavAra - prakaraNa - kramaH ] gujarAtImAM saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa kartA sampAdakaH prakAzakazca yaduvaMzIya zreSThivarya zrI nemacandrAtmaja - zivalAlaH pUrva 'mahezAna' stha- zrIyazovijaya jaina saMskRta pAThazAlAyA adhunA cA'hilapura- pattanasya mIhemacandrAcAryajaina vAnamandira-pAThazAlAyAH adhyApakaH lekhaka : pahita zivalAla temaya zAha prAdhyApaka zrI. . . jJA. bha. ane zrI. ne. a. sa. pAThazAnA, pATasu. prathamAvRttiH vI. saM. 2413 visaM. 2043 ataya: 3500 I. sa. 1987.. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna paMDita zivalAla temaja zAha kAnA pADo, pATaNa (u. gu.) zrI nagInabhAI jaina pauSadhazALA pacAsarA pAse, pATaNa (u. gu.) jaina zreyaskara maDaLa jIvana nivAsa sAme, pAlItANA (saurASTra ) zrI vijayadAnasUri jJAnama"dira manasukhabhAInI poLa-kALupura rADa, amadAvAda zrI vijaya surendrasUri jaina pAThazALA jhaverIvADa, paTaNInI khaDakI, amadAvAda zrI yazAvijaya jaina saMskRta pAThazALA sTezana rADa, mahesANA (u. gu. ) zrI gADIjI jaina derAsara jagadguru hIrasUri jaina pAThazALA 12, pAyavrunI, suMbaI na. 3 kiMmata padmana-pAThana A pustakanA punaHprakAzanAdi sarvahakka tenA rDAe svAdhIna rAkhyuM che. sudrakaH pUjA prinTasa enDa TreDasa 6 'r mA dIvA cAra rastA, zAhapura, amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdha hema sArAMza nakala 500 pUjyapAda paramazAsana prabhAvaka tapagacchagagana-namaNi saMdha sthavira suvizAla gAdhipati vyAkhyAna vAcaspati AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI mahArAMjAnA, pitAnA kuTuMba uparanA pupakAranI smRti nimite, teozrInA paTTadhara prazAMtamUrti pU. AcAryadeva zrImadda vijaya mahAdaya su. ma. sA. nA sadupadezathI pATaNa-hAla-muMbaI-nivAsI gaM.sva. lIlAvatI bena ramaNIkalAla bApulAla jhaverI parivAra taraphathI zrutabhakti athe. prastAvanA 5. pU. parama tapasvI 5. zrI kAtivijayajI gaNivare nama; haima saMskRta pravezikA prathama madhyamA ane uttama tathA te darekanI mArgadarzikA ane tyAra bAda prathamA madhyamA ane uttamAnI niyamAvali sUtra sahita athavA siddhahema sArAMza saMskRta vyA kaNa anuvAda prAi prakAzita karyA bAda, A "siddhahema sArAMza saMskRta vyAkaraNa sAnuvAda vivaraNa viSayavAra prakaraNa" prakAzita karavAmAM Ave che, AmAM traNe bukanA niyamone viSayavAra eka trita karIne prakaTTu pe sutra sAthe mUkavAmAM AvelA che, tethI abhyAsI te viSaya eka sAmaTo joI pAdita thaze ane vyAkaraNane AsvAda prApta karaze, vaLI te te prakaraNamAM -I mahatvanA niyama rahI gayelA jaNAyA che, te paNa AmAM umeravAmAM AvelA che ane. ekaMdare A granthata dhAma suha banAvavAmAM pAro re 1 . udAharaNonI siddhine mATe temAM lAgatA bIjA niyamonA eka tenI sAthe joDavAmAM AvelA che teNe vilA te te umA. haraNanI sAdhanikA karI zakaze ane mANatAM upayogI thaze. eka rIte paNa cimamAM che raha che ane abhyAsa e cArane puSTa karavAmAM paNa asara thaze. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A eka ja prajamAM badhA viSayo sArAMza rUpe abhyAsane maLI raheze. ane te te viSayone TUMkamAM kaMThastha karavA mATe te te prakaraNanA niyamonA sutrone eka sAmaTA becAra udAharaNa sAthe judA tAravIne paNa mUkavAmAM AvI che, tethI abhyAsIne vyAkaraNane thoDA samayamAM abhyAsa karavAmAM A grantha eka mahatvane gaNAze. pratyeka prakaraNamAM viSayanA vibhAga darzaka AvI rekhA mUkI viSayanA vibhAga pADavAmAM AvyA che, tethI vibhAga vAra te te viSa tAravI zakAze, jethI vidyArthine viSayenI spaSTatA ane paripakvatA vadhu thaze, temaja viSayAnukrama ane vizeSa viSayAnukrama Apela che, te jovAthI viSa ane niyamonuM pRthakkaraNa thaze. A rIte saMskRta bhASAnA abhyAsane puSTa karavAmAM, saMskRta vyAkaraNane gujarAtI bhASAmAM guMthavAmAM AvyuM che. ane saMskRta bhASAnA abhyAsIonA kara kamaLamAM mUkavAmAM AvyuM che, tene upaega karI, A prayatnane saMskRtanA abhyAsIo ane saMskRtajJa adhyApake saMpUrNa saphaLa banAvaze, evI mane daDha zraddhA che. chelluM pupha pa. ratibhAI cimanalAla dezIe joyuM che. prazAnta viduSI sAdhvIjI pAtAzrIjI ma. nA ziSyA sAdhvIjI jayavardhanA zrI ma-laghuttine abhyAsa karatA hatA, teoe cAra adhyAya sudhInI niyamonI kepI karI che. suzrAvaka vakIla ratibhAI amRtalAla abhyAsIone pustako ravAnA kare che. zrI rasikabhAI tathA kezavalAla bhaMDAramAMthI pustake tarata kADhI Ape che. prakAzanamAM sujJa mahAnubhAvoe suMdara sahakAra Apyo che. vaLI mA pravezikArAne ayana, pU. pAda AcArya bhagavato Adi munivaroe tathA pU. sAdhvIjI mahArAjee tathA paMDitAe adhyApakoe ane atuoe saraLa banAvyo che. A avasare teo darekane kRtANA ativamAM lAvuM chuM. pATaNa 20 penDa thAva pratiSa vizAla macala zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R = " saMskRta abhyAsa krama aMge-- 1 haima saMskRta pravezikA prathamA " 2 , madhyamAM utamA 4 siddhahema sArAMza anuvAda prakriyA athavA sasUtra niyamAvali - 5 siddhahema sArAMza anuvAda vivaraNu-sasUtra viSayavAra prakaraNa 6 tadantargata, a5 daSTAntapeta siddhahema sArAMza saMskRta vyAkaraNa cha haima saMskRta pravezikA prathama mArgadarzikA | mArgadarzikAonI 8 : madhyamA , ' racanAo, pravezikAo 9 ,, uttama , sAthe ja karelI che. A krame nava nava racanAo karI kRtajananA karakamaLamAM muku chuM. anukrame traNa pravezikAone abhyAsa kare. pachI sasUtra niyamAvali jevI, sAthe sUtro samajavAM. pachI siddhahema sArAMza anuvAda vivaraNa samUtra viSayavAra prakaraNa, ame jevuM ane sUvo samajavAM. tyArabAda alpa daSTAntapata siddhahema sArAMza saMskRta vyAkaraNa kaMThastha karavuM. prathama madhyama ane uttamAnI mArgadarzikAo che, temAM paNa ghaNuM samajAvyuM che, tenuM paNa avasare vAMcana karI levuM. A krame abhyAsa karavAthI ane karAvavAthI vyAkaraNane sArabhAga tayAra thaI jaze, pachI vizeSa jijJAsue siddhahema vyAkaraNanuM vAMcana karavuM, jethI saMpUrNa vyAkaraNane abhyAsa anAyAse alpa samayamAM thaI jaze. siddhahemanA abhyAsamAM kramika pragati karAvavA mATe A upara mujabanA krame racanAo karelI che, emAM jenAthI jeTaluM thAya teTaluM karavuM. A krame saMskRtano abhyAsa karavAthI ane karAvAthI thoDA samayamAM a95 ayAse sAruM saMskRta bhASA jJAna thaze, siddhahema ane saMskRtanA adhyApake sArA pramANamAM taiyAra thaze, siddhahemano ane saMskRtane abhyAsa sArA pramANamAM vadhaze uttama saMskRta sAhityanA svAdhyAyane sAre lAbha prApta thaze. pariNAme mArgAnusAritA dvArA ja zivapada prApta karaze. (anusaMdhAna peIja 19) zivalAla nemacaMda zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakala A prakAzanamAM sahakAra ApanAra mahAnubhAvonI - zubha nAmAvali 100 pa. pU. A. zrI vijaya jinaprabhasUrijI ma. nA upadezathI pUjya zrI nI AcArya padavI nimitte zrI DIsA jana saMdha 25 5. pU. munizrI naracandra vijayajI ma. nA upadezathI (pa. pU. paM. zrI kAti vijyajI gaNivaryanA ziSya) 50 zrI avinAza punamacaMda mahetA IralA muMbaI 56 50 kokilAbena bAlacaMda vorA 25 zrI kezavalAla TI. gAMdhI vAlakesara muMbaI 6 30 pa. pU. munizrI mokSarati vijayajI ma. nA upadezathI (pa. pU. A. zrI vijaya rAmacandrasUrijI ma. nA ziSya) 15 suzrAvaka zrI jayaMtilAla kuMvarajI mahetA mulunDa 10 suzrAvikA zrI dakSAbena hiMmatalAla dezI pAralA 5 suzrAvikA zrI maMjulAbena bhUpatarAya dezI mulunDa 50 pa. pU. munizrI Atmarati vijayajI ma. nA upadezathI - (pa. pU. A. zrI vijaya rAmacaMdra sUrijI ma. nA ziSya) 25 pannAbena ajItabhAI koThArI surata 25 suvarNAbena madhukAntabhAI muMbaI 25 pa. pU. A. zrI vijaya pradyotana sUrijI ma. nA upadezathI citAmaNi pArzvanAtha jaina peDhI pADIva. sirAhI 85 pa. pU. munizrI vajusena vijayajI ma. nA upadezathI - spa rIkhavacaMda mulatAnamalajI enDa kuM. amadAvAda-2 - 25 lalitakumAra zAnitalAla zAha surata - 25 eka saMgraha -- 10 AThakoTI moTI pakSa sthAnakavAsI saMgha bhuja (kaccha) - 12 subhASacaMdra chagalAnI hastaka pa70, rastA ThAkura pAvara rAmaga ja bajAra jayapura (rAja) - Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. 100 pa. pU. A. zrI vijaya vikrama sArajI ma. nA upadezathI zrI labdhi vikrama sari saMskRti kendra pa. pU. paM. zrI rAjyaza vijayajI gaNivarya hastaka 50 5. pU. paM. zrI abhayasAgarajI gaNivarya nA upadezathI sAgara jaina upAzraya pATaNa ha. kAMtibhAI mazarUvALA zrI kezarabhAI jJAnamaMdira pATaNa hA. naMdubhAI mazarUvALA 25 lahebhAI bhogilAla granthAvali pATaNa hA. naMdubhAI 100 pa. pU. A. zrI vijaya RAra surijI ma. nA upadezathI zrI vAva jaina mUrti pUjaka saMgha jJAnakhAtAnI 100 pa. pU. A. zrI vijaya bhuvanabhAnu sUrijI ma. nA upadezathI sahastra phaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa bAbulanAtha muMbaI. 7 hA. kumArapALa vi. zAha 15 pa. pU. hema prabha vijayajI ma. nA upadezathI AThakATI meTIpakSa sthAnakavAsI saMdha bhuja (kaccha) 5. pa. pU. paM. zrI pradyumna vijayajI gaNivarya nA upadezathI pAralAnA bhAIo taraphathI 35 pa. pU. muni zrI tavadarzana vijayajI ma. nA upadezathI 25 zrI muluMDa upadhAnatapanA ArAdhaka bhAIo -- 10 bhAnubhAI caMdulAla zAha muMbaI 100 5. pU. paM. zrI hemacaMdra vijayajI gaNivarya nA upadezathI 10 pa. pU. munizrI kIti sena vijayajI ma. nA upadezathI navADIsA jaina saMdha jJAnakhAtAnI hA. navInabhAI paMDita 50 zrI beMgalora AdinAtha jaina derAsara peDhI jJAnakhAtAnI hA. tilakAI ane surezabhAI paMDita beMgalora ra5 5 5 A. zrI vijaya bhaTrekara surijI ma. nA upadezathI zrI vija jana saMdha 5 5. pU. munizrI rasmabhUSaNa vijayajI ma.nA upadezathI jJAnakhAtAnI hA. je. ema. mahetA vadarA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. paMDita amulakha bhAInI preraNAthI manapharA 10 deDhIyA narapAla bhAI mAyAbhAI manapharA 10 , gAMgajIbhAI ladhAbhAI 10 cheDA gelAbhAI arajaNabhAI pa doDhIyA haMsarAjabhAI ladhAbhAI * 5 ,, becarabhAI mULajIbhAI , - 5, khImajIbhAI akhAbhAI , - 5 sAvalA ratilAlabhAI hIrajIbhAI , 50 pa. pU. munizrI mahAsena vijayajI ma. nA upadezathI vaDAlIyA siMhaNa saMgha taraphathI jJAna khAtAnI hA. zAha cimanalAla popaTalAla 25 zeTha zIkhavacaMda mULacaMdabhAI hA. hasamukhabhAI paDIbuMdIne pADe pATaNa 55 pa. pU. munizrI pUrNananda sAgarajI ma. nA upadezathI 50, uMjhA jaina saMdha jJAna khAtAnI ha. rasikalAlabhAI 5 zrI rasikalAla chaganalAla uMjhA 500 5. pU. munizrI bhadrazIla vijayajI ma. nA upadezathI kalakattA 125 96, kenIMga sTrITa jaina upAzrayanA jJAna khAtAnI 125 judAjudA graho 96 kenIMga sTrITa jana upAzraya 1rapa zrIbhavAnIpura jaina che. mU. pU. saMgha jJAna khAtAnI 25 zeThazrI naTavaralAla choTAlAla zAha 5 jayasukhalAla prabhudAsa bakhAI 5 eka zrAvikAbena hA. premalakumAra 5 jazavaMtarAya narabherAma zeTha 5 narabherAma pAnAcaMda mahetA - - 5caMdulAla nemacaMda, uvA: * 5 khuzAlacaMda vanecaMda zAha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himatalAla chaganalAla mahetA 5 maMgaLadAsa kAnajIbhAI pArekha 5 anaMtarAya mULacaMda dezI 5 kAntilAla harajIvana vorA 5 zazIkAnta dhIrajalAla zAha 5 ramezacaMdra kanaiyAlAla zAha 5 cimanalAla mohanalAla zAha 5 rasikalAla vADIlAla zAha 5 girIzabhAI ratilAla zeTha 5 sudhIrabhAI kezavalAla bhaNazAlI 5 tribhuvanadAsa viThThaladAsa zAha 5 choTAlAla devacaMda mahetA 5 pravINacaMdra jazarAja mahetA 5 rAmacaMdra manamehanabhAI zAha 250 zrImadavijayajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANA - hA, maMtrI bAbulAla jeziMgalAla mahetA 10 pU. sAdhavajI harSapUrNa zrIjI ma. nA upadezathI --- (pU. sAdhvIjI darzana zrIjI ma. nA ziSyA) . 5 bahenane upAzraya jAmanagara 5 eka suzrAvikA bahena , 10 pU. vAgaDavAlA sAdhvIjI vijyalatA zrIjI ma. nA upadezathI 5 pU. vAgaDavAlA sAdhvIjI nayamAlA zrIjI ma.nA upadezathI hA. zrI chaganabhAI hIMgavAlA rAjakoTa 15 pU. sAdhvIjI mahimAzrIjI ma. nA praziSyA pU. sAdhvIjI nirupamA zrIjI ma. nA upadezathI 5 maMgubena caMdulAla zAha. 5 jJAnakhAtAnI para zAntAbena gIradharalAla zAhana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 pU. sAdhvIjI mahimAzrIjI ma. nA ziSyA pU. sAdhvIjI kalpajJA zrIjI ma. nA upadezathI 15 jJAnakhAtAnI 16 mahAlakSmI mAtAnA pADAnA bahena pATaNa 8 pU. sAdhavajI sumaMgalA zrIjI ma. nA upadezathI mohanalAla uttamacaMda dharmazALA jJAnakhAtAnI hA. bhagavatIbena 20 pU. sAdhvIjI paghalatA zrIjI ma. nA upadezathI 10 vakhAranA pADAnA zrAvikAnA upAzrayanA jJAna khAtAnI hA. bhAnumatIbena tathA jazavaMtIbena pATaNa 10 ADakeTi moTIpakSa sthAnaka vAsI saMdha luNI (kaccha) pU. sAdhvIjI udayaprabhAzrIjI tathA yazaprabhAzrIjI ma. nA upadezathI (pU. A. bha. zrI bhuvanaratna sUrijInA samudAyanA) adhyApaka navInabhAI cimanalAla mAraphata nedhAItenavA DIsA 10 zAtinagara sosAyaTInA bahena nA zAnakhAtAnI 5 kalAbena bhagilAla DA. zAntinagara sosAyaTI 5 zailezakumAra jesiMgalAla suratavAlA 5 dIvALIbena amRtalAla zAntinagara sosAyaTI 11 eka sadagRhastha 22 zAntinagara sosAyaTInA bene - 5 prakalAbena surezakumAra suratavALA 5 pU. sAdhvIjI zrImatI zrIjI ma. nA upadezathI jJAnakhAtAnI navADIsA 10 pU. sAdhvIjI zubhaMkarAzrIjI ma. nA upadezathI saMghanA jJAnakhAtAnI uMdarA 10 pU. sAdhvIjI priyadarzanAzrIjI ma. nA upadezathI . kekAnA pADAnA zrAvikAbenenA moTA upAzrayanA jJAnakhAtAnI hA. sarasvatIbena ane lIlAbena pATaNa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 pU, sAbIjI kumuda zrIjI ma. vAgaDavALAnA upadezathI jJAnakhAtAnI rAdhanapura 40 pU. sAdhvIjI bhavyapraNA zrIjI ma. nA upadezathI zrAvikA bene ghATakopara muMbaI 72 pU. sAdhvIjI sUryamAlAzrIjI ma. nA upadezathI 11 zA. dIpacaMdajI bhabhUtamalajI phasAI baMgArapeTha doraDA (rAja.) 11 De. kIzanalAla chagamaperA mubihAla rAmasIna 5 gaM. sva. suzIlAbena harAcaMda zAha 10 saMdhavI bAbulAla gulAbacaMda vijApura 5 zrImatI ramAbena tArAcaMda mubihAla 25 zrImatI dhamabena vIracaMda zAha baMgArapeka karNATaka 5 pAzvajina mahilA maMDala sAMgalI jJAnakhAtAnI 10 pU. sAdhvIjI jayapUrNAzrIjI tathA bhAvapUrNa zrIjI ma. nA upadezathI rAjapura-DIsA - 25 pU. sAdhvIjI jinamati zrIjI ma. nA ziSyA pU. sAdhvIjI premalatAzrIjI ma. nA upadezathI dhAnerA tapagaccha jana che. mU. pU. saMdhapeDhI | 50 pU.sAdhvIjI lAvaNyazrIjI ma. nA upadezathI (pa.pU. A. zrI nIti sUrijI ma. na samudAyanA-sarakArI upAzrayavALA) 10 lIlIbena jayaMtilAla parivAra lIMbaDIpADA pATaNa 5 sva. zrImatIbena manaharabhAI kasuMbIAvADe pATaNa 5 bhagavatIbena vijubhAI mATalIvALA kanAsAne pADo 5 rasavaMtIbena sArAbhAI kuMbhArIyAvADa pATaNa 5 sAradAbena dhImubhAI rAdhanapuravALA 5 jyotibena dhIrubhAI muMbaI (muluMDe) 15 kanAsAnApADAnA bahenenA upAzrayanA zAnakhAtAnI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 L pU. sAdhvIjI sUrya latA zrIjI ma. nA upadezathI Da kha mahetA nA pADAnA baheneAnA upAzraya pATaNa ha. devIlAbena - 12 pU. sAdhvIjI nityeAdayAzrIjI ma. nA upadezathI 50 pU. sAdhvIjI hemalatAzrIjI ma. nA ziSyA pU. sAdhvIjI tayaprajJA zrajI ma. nA 100 eLInA pAraNA vakhate jJAnakhAtAnI 25 pU. sAdhvIjI jJAnazrIjI ma. nA upadezathI (pU. kezarasUri ma. nA samudAyanA) pAlanapura nivAsI ratilAla malukacaMda bhaNazAlI pU. sAdhvIjI maneAra'janA zrIjI ma. nA upadezathI 5 ramaNIkalAla juThAbhAI vAMkAnera 5 zAha lAdhAbhAI devacaMdabhAI 10 judA judA gRhasthA taraphathI,, ', 10 pU. sAdhvIjI dIptiprajJA zrIjI ma. nA upadezathI zivalAla tArAcaMda cANasmA. rITAbenanI dIkSA nimitte 50 pU. sAdhvIjI trilAyanA zrIjI ma. nA upadezathI . 20 : 308 5 zeTha cheTAlAla maNilAla sAvarakuMDalA 5 kalAkhena ramaNIkalAla 23 5 pravINAbena amRtalAla jAmanagara 9 jJAnakhAtAnI 26 judA judA bhAIe tathA bahenA taraphathI pU. sAdhvIjI puSpacUlA zrIjI (pU. A. zrI kalApUrNa surijI ma. nA AjJAvatI`) ma. nA upadezathI megalAra saMdhamAMthI zrInemidAsabhAi tathA suMdarakhene karela phALAnI 50 zrI jaina zve. mU. pU. mA~dira gAMdhInagara jJAnakhAtAnI 15 zrI caMpAlAlajI ma gaLaca La me galeAra 15 me. pArasa agarabattI 11 zrI mAMgIlAlajI sAgaramalajI 11 zrI bhaMvaralAlajI kaTArIyA 10 zrI esa'devarAjajI ' r ... Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 10 zrImatI cubena bhANujI sAvalA (alhAbAda) 10 zrImatI zAntAbena himatalAla khe galera 10 me. svastika Dresamenyu cha me, huMsApIkacasa 5 zrImatI tArAbena bAlubhAI 5 zrImatI cAMdubena teNusI ,, 99 5 zrImatI jazava'tIkhena pratApabhAI 5 zrImatI vasa'takheta candrakAnta 5 zrImatI bhavarImena dhevaracaMda surANA,, 5 zrImatI vimaLAkhena pApaTalAla pArekha 5 zrImatI ma jIlAkhena maNilAla pArekha 5 me. e. Ara enDa bradhasa ',, 5 zrImatI kusumabena bhavaralAla pacazIla khIlDIMga 5 eka zrAvikAbena .. 5 me. sInIyara sAyakala ImpoTI"ga ku 5 zrImatI jayAtibena navInacaMdra 5 zrImatI sudhAbaeNna dinezabhAI 5 zrImatI madhubena talakazI 5 zrImatI nItAmena harIzabhAI 5 zrImatI puSpAbena dhandrabhAI 5 zrImatI navalabena lallubhAI 5 zrImatI vasa'tamena jayaMtibhAI 5 zrImatI sItAmena ratanacaMddajI nAhara 5 zrI sUrya krAnta ratilAla 5 zrImatI lakSmIkhena DIsnubhAI '99.. .. prANalAla ra 35 "" . "" ,, "" "" 22 "" . " 39 . "" 5 zrImatI java tIena 5 eka sAdharmikA 5 zrImatI nima Lakhina candrakAnta ukANI 51 . : $. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 5 zrImatI prabhAkheta mAlubhAi 5 zrImatI IndirAbena ramezacaMdra 5 zrImatI patabena chaganalAlajI 24 judA judA nAmanA bahenA 40 pU. sAdhvIjI bhUSaNazrIjI ma. vAgaDavALAnA upadezathI DIsA temanAtha nagaranI baheneA. hA. dalasukhabhAI eka zeTha - 15 pU. sAdhvIjI puSpacUlA zrIjI ma. nA upadezathI 10 aMjAra tapagaccha jJAnakhAtAnI hA. gulAbacaMdabhAI 5 zA. prabhudAsa vIrapALa surendranagara pU. sAdhvIjI candraprabhA zrIjI ma. (pATaNavALA)nA upadezathI rRpa sulasAmAM ArAdhanA karatI bahena surata nA jJAnakhAtAnI surata 25 - pU. sAdhvIjI ha`saprajJAzrIjI ma. nA upadezathI lIlAvatI ca'pakalAla sarUpacaMda vasAvADA pATaNa . 50 "" 23 . ,, pU. sAdhvIjI mArajanA zrIjI ma. nA upadezathI sagRhasthA tarathI vAMkAne -25 pU. sAdhvIjI kSamAzIlA zrIjI ma. nA upadezathI bhAgilAla DhamacaMdu maMtrI kanAsAnApADa pATaNa 50 sAdhvIjI vizvaprabhA zrIjI tathA puNyavadha nA zrIjI ma. nA upadezathI (AcAya. zrImad vijya rAma drasUrIzvarajI mahArAjAnA AcArya pada prayanA 50 varSanI anumAnAthe") j 25 nAnakhAtAnI hA. guNavatabhAI vI, zAha amadAvAda 5 kuM DalIyA lalitAkheta cimanalAla jAmanagara " 5 manasukhalAla rAmajIbhAI selAvALA 5 bhavarsukhalAla jamanAdAsa jAmanagara hAlAra) cha mahetA manasukhalAla asurabhAI amanagara --3 bhadrakumAra rALIyA baro P Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isvo nRpAJ zuddhi-patrama pRSTha ni. 5. azuddha zuddha 10 25 3 dharmo vA rakSatu dharmo vo rakSatu 10 25 9 zIlaM me syam zIlaM me svam .12 38 4 DatyatU Datyatu 7-1.148, 149, 150 18 2 1 hasco 19 1 5 paJcame paJcame (vA'nunAsikaH) 24 28 4 1 / 3157 1 / 3 / 47 24 29 4 13144 1 / 3148 26 38 7 nApAsa 28 9 1 tvaccarasi tvaJcarasi 33 11 6 vA vA (sarvAdiH) 35 26 1 urAnta UarAnta 37 37 4 guNaH guNaH (sinA''mantrye) 39 46 4. niya Am niya (3) Am '43 69 1 pAthin / pathin 47 20 1 Dityaditi - Dityaditi 59 -56 2 kuJco kruzco... .61 66 2 4-3-82 3-4-82 61 83 12 do-kRca-zaka-to do-yakRc-zakRto '65 88 1 va na va na. fll llf 82 dhAravAM, 56 39 2 niyau / lubau| 16 41 3 yavakriyoM / / 60 6. 2 vAk, vAm / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 61 5 parNaghuT / ". 61 66 8 madhuliT / 61 67 6 godhuk / 61 68 7 mitradhruk, dhrutt| celasnik, snid|,, 62 69 2 upAnat / '62 70 5 ardha-bhAga / 62 71 7 deveT / mUlavRT / zabdaprAT / ,, 62 72 3 yavabhRT / 63 73 2 pubhiH / 66 93 2 bhrUNaghnI strI / rAjA 71 53 1 mA no - mo no. 71 67 1 dhaH 72 79 1 amdhau .. abdhau 73 89 1 vizpA vizvapA 76 7 3 rAja 80 28 9 lakSaNe lakSaNe (tRtIyA) 81 32 2 caturthI (saMpradAne) caturthI 97 21 5 sisevayiSati siseviSati 99 28. 1 kAya - kAzya 103 16 1 mAtu svasA mAtuH svasA 109 25 4 6-1-15 7-1-15 111 12 1. zoNA, shonnaa| , zoNI, ghoNA / 113 2 2 vi pratyayAnta vi yAta DAc pralayAta vi 115 10 9 bahuvrIhi bahuvrIhiH Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) kaNThaM sthitAH . 17 14 9 kaNThe sthitAH 20 24 4 nAbhaH / 42 6 dvitIyAta 26 52 1 zatAt para: .29 67 8 vyadhraH .29 67 10 vyAghrAce 130 69 12 (ekaH zeSaH) t pare, . . vyAptimAM dvitIyAnta zatAt pare, vyAghraH / / vyAghrAyaH sahI naye. anii dhya. 3 / 2 / 61 rAtra 42 23 3 3 / 262 45 44 4 rAtraH hu~ 145 45 2 dana:, 46 47 5 DadrayantaH 48 60 2 saputra 48 63 1 tad 51 47 1 DavyantaH' 68 56 1 zazaMTaka 69 3 2 RtAyate 69 4 2- gApApitA 50 7 4-4-12, 71 57 3. mAhavAsa DadriH saputraH tyada tada udriH 3||shiitt RtIyate / gopAyatA . 4-4-12,-3-71 RteH bIyaH 88 51"ntI 9. 50 1 vA.. 98 29 5 svorichan yoriyala Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 72 215 14 3. 216 218 1 veH rvA ja (ga. 4) 4-1-3. 19.5 27 2 218 27 2 234 2 4 242 44 3 243 51 3 254 45 1 259 13 1 263 35 1 271 71 1 295 89 4 3-1-13 298 48 1 zakRtkari 302 6 8 310 45 20 311 11 1 mAsaM 313 42 1 itvarI 313 -45 2 svipuH 315 6 4 vRkSanI zAkhA [] anaMgat cinAti nAminA 4-1-82 l jAgu dR aJcitA m te kvipa:: 19 319 25 1 dhAtuthA 332 15 2 anathanI 335 28 4 bilapra 340 46 8 prakramate 345 5 r 6-1-48 385 57 1 6 / 1 / 126 zveH bA DU (ga. 4) 4-1-4 [ a ] janagat cinoti nAmino 2-1-82 jAguH na aJcitA nU. 3-2-13 zakRtkariH te kvipaH mAMsa itvarI kvipaH.. sAu sAhUDIne mATenAM vIrabhu dhAtuthI bhAvamAM adyatanI bilapraM prakramate. 6 / 3 / 126 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 288 so 1 zolkazAlikam sahA prabhUta brUte yojanazata zobhamAne 281 22 392 39 1 1 19 393 44 3 212 46 AhnA 214 48 2 dvivarSA 394 52 1 asya 394 52 3 prayojanam 401 42 1 yaujanazatika dUtaH 407 22 8. mASAya zauka zAlikam ho. prabhUtaM brUte 'yojanazata (tana) zobhamAne ahnA dvivarSo so'sya (soDasya) prayoganam yaujanazatiko dUtaH mASAd - saMskRta bhASAmAM racAyeluM uttama sAhitya pratikramaNumAM AvatA sUtro-saMsAradAvA zrutadevatA bhuvanadevatA kSetra devatAnI stutie namA'stu laghuzAnti sakalakuzala saklAha t snAtasyA bRhatzAnti tathA bhaktAmara kalyANa ma Mdira A sUtro mukhapATha hAya che mATe prathama AnA atha karI levA, karAvavA, mukhapATha hovAthI sa`skRta pArka thaze, pachI khelavAmAM mA Avaze caityavaMdana--vamala kevala, statranaM-Adi jita' vande stuti-zrInemi: poMcarUpa, zrIbhAga nemiLa bhASe vigera zAstra grantho--tattvArtha sUtra yAgazAstra jJAnasAra upamiti vigere caritatranthA--triSaSTizalAkApuruSacarita pariziSTava tilakama jarI vigere kAvyagranthA-dayAzraya hIrasaubhAgya zAnta sudhArasa vigere caritragranthA-pArzvanAthacaritra-kumArapAlacaritra vastupAlatejapAla caritra upadezagranthA-upadeza tara`giNI vigere : - prAdhamanthA-prabandha, ciMtAmaNi--bhAjapraNa dha kumArapAla, pramabra yathAruci sAhityanuM vAMcana karavuM -svAdhyAya karavA, abhyAsa karavA. jethI samAdhizAntinI prAptithaze. zivalAla temacaMda zAhe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha siddhahema-sArAMka viSayAnukramaH prathamo'dhyAyaH prathamaH pAdaH saMjJA prakaraNam , , dvitIyA pAdaH svarasapi-prakaraNam " , tRtIyaH pAdaH vyaJjanasaSi-prakaraNam caturyaH pAdaH nAmarUpa-prakaraNam 1 dvitIyo'dhyAyaH prathamaH pAdaH , , 2 dvitIyaH pAdaH kAraka-vibhakti-prakaraNam tRtIyaH pAdaH Satva-Natva-prakaraNam caturthaH pAdaH strIpratyaya-prakaraNam tRtIyo' dhyAyaH prathamaH pAdaH samAsa-prakaraNam 1 dvitIyaH pAdaH , 2 tRtIyaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam 1 caturthaH pAdaH , 2 caturtho'dhyAyaH prathamaH pAdaH , , 3 dvitIyaH pAdaH , , 4 tRtIyaH pAdaH " " 5 caturthaH pAdaH , ., 'paJcamo'dhyAyaH prathamaH pAdaH kRdanta-prakaraNam dvitIyaH pAdaH , , 2 " " tRtIyaH pAdaH , , 3 caturthaH pAdaH , , 4 SaSTho'dhyAyaH prathamaH pAdaH taddhita-prakaraNam 1 " " dvitIyaH pAdaH dina , , 2 tRtIyaH pAdaH , 18 / -28-3 / .46.-5 . 68-7 87-1 102-10 111-10 133-15 149-15 165-16 188-19 209-21 229-23 252-25 274-27 296-30 311-31 325-32 341-34 m xxxPage #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa viSayAnukrama pRSTha maMgaLa-prastAvanA saMjJA prakaraNa varNanI saMjJAo 2-8 prathamAdivibhakti saMjJAo 9-12 svarasaMdhi prakaraNa svarAnI saMdhi 15-17 vyaMjana saMdhi prakaraNa " vyaMjanenI saMdhi 1927 nAmarUpa prakaraNa 1. puMliMga strIliMga ane napuMsakaliMganAM rUpa 31-45 nAmarUpa prakaraNa 2 svarAnta vyaMjanAnta nAmonAM vizeSa rUpa 5167 kAraka vibhakti prakaraNa cha kAraka sAta vibhakti 74-88 -Nutva prakaraNa 3 ne S ane ra ne La 94-101 praya prakaraNa strIliMgamAM thatA pratyaya 105-110 samAsa prakaraNa 1 upasarga saMjJA 113 gati saMjJA 113-114 - sAmAnya samAsa 114 bahuvrIhi samAsa 114-118 avyayI bhAva samAsa 118nA tapuruSa samAsa : 121-128 " . karmadhAraya samAsa 128-129 , , digusamAsa tapuruSa karmadhAraya samAsa 129-130 4% samAsa 130-131 eka 131 samAhAra 6% 131-132 129 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 2 1 sthApi nA Adeza svAdri te lup aNup samAsa pUrva padmanA A pUrva padmanA puMvad bhAva pUrvapadanA pheraphAro pUrva padathI r r ane kanri Agama parva padanA AdezA dhAturUpa prakaraNa 1 vRddhi, guNu, dhAtu ane t vartamAnA vigere saMjJAo AtmanepaH paramaiMpanna dhAturUpa prakaraNa 2 dhAtuthI thatA gayAvi pratyayA svAki pratyayAnta zuSAdrivAri yanta-yaonanta-surAdri-yunAvi Niganta - sannanta - nAmadhAtu dhAturUpa prakaraNa 3 171-172 173-179 184 parAkSA Am, adyatanI zin sat ka a 179-183 bhAva-kama bil bil ya gaNa vikaraNa rAj ya nu aa rA na 3 ka kartA bik ya Atmanevar dvitva kAya 185-187 187 193-194 194-197 197-198 198-203 203206 dhAtumAM pheraphAra ane dvityaniSedha dvityamAM paratuM kAya pUrvanuM kAya dd vRt dI 13: 138 139-140 140 141-142 142-145. 145-146 146-148 153 Rtu zykanuM T ane lepakA 6, r r, g 154-158 158-164 169-187 169-170 206 207 207 208: Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . * dhAtu 5 prakaraNa 4 dhAtuonuM A kArya . 214 * ni para chatAM A vigere kArya 214-215 . . , hasva kArya 215-216 che upAnta hasva vigere kArya 216-219 ' dhuTuMkita ti para chatAM kArya 219-rarA kti kta ktavatu nA tana na ma ka va rara1222 zi pratyaya ane dhAtuonuM vividha kArya rarara-228 dhAtu 5 prakaraNa 5 guNakti kita ane vRddhi. 234-242 pratyanuM dhAtuonuM ane nAmenuM kArya 242-251 dhAtu5 prakaraNuM 6 azita pratyayAmAM dhAtunA Adeza 25-26 - adhatanI kriyAtipatti ane hastanImAM maTa ane prati 26 0261 seTu vet ane aniTa dhAtuo 261-269 - zi pratye pUrve ud ma ane sparza 20 7 ka sArA ane 3 Adi kArya 270-273 kRdanta prakaraNa 1 katAdi karmaNi bhAve prama rada-280 | | kRtya kRtA 281-283 RAmAnya kRdanta zabdo 284-25 , , . . . upapada kRdanta samAso : 281-24 . . bhUta kRdanta zabdo 24-2 surata prakaraNa 2 parokSa bhUta kAnta 301 - ahatanI hastanI purakSA ane vartamAnA 301-303 - vartamAna kRdanta bhaviSya dina : 3 vata mAna mukata zabdo 303-204 zIlAyaka vartamAna kRdanta za e pa1 , , te mAta kunta 310 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . . paNa anta karuM. 28-1 ' *.. 18nA prakaraNa 3 bhaviSyakAza bhaviSyantI zvA3i1431ma !' . . . puMliMga kRdanta zabda 315-018 * - strIliMga kRdanta zabda 318-321 - - : , , napuMsarDa liMka danta zabda 3rara hanna bhinA karakamAM strIliMga, napuMsaka puliMga paMdanta zabda : 322-323 - vesTartha kRdanta zabda , 3ra3-324 kudA prakaraNa 4 kriyAtipatti, saptamI, paMcamI, kRtya, khinna, AzA, aghatanI * vavA haLa jammu ane tenuM anta kRdanta 3ra-340 taddhita prakaraNa 1 * * *34pa * apatyAdi sAmAnya arthamAM pratyaye ahi 346-348 . * patya arthamAM pratyA * 349-355 (ddhita prakaraNa 2 raktAdi saMskRta bhakSya ' 'paryata arthomAM pratya. 358-36pa taddhita prakaraNa che ke ' zeSa sAmAnya amara : 1 ' . . . rAdhi ka68-374 - ema artho (kRta labdha vimAM pratyaya : 204386 saMdita prakaraNa "jita vigere arthomAM che . . . . . .-- "''prayA phuddhi 387-398 tIta karaNa pati oire mAM pratyaya 404-422 vita kAraNa evA arthomAM pratyaya 429-434 23 tapu vigerayAta ahI 5-4 * : - 6 mA vigatai ji-ja44 saddhita prakaraNa 7ii vigere mA pra 450-454 : . pratyaya 454-460 rAjakAraNa vinAzi 43 445-470 phicaraNe kula paribhASA 71-4ja Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemasArAMza-saMskRtavyAkaraNa anuvAda-vivaraNa sUtra-sIhata [viSayavAra-prakaraNa-krama] gujarAtImAM saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa kartA adhyApaka zivalAla premacanda zAha Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgI-prastAvanA magaLa 1 maMgaLane mATe paramezvaranuM dhyAna karavuM. arhama 1 / 1 / 1 * 1 / 1 / 1 prastAvanA 2 ekaja padAmAM judI judI apekSAe judA judA aneka dharmAMnA svIkAra te syAdvAda. syAdvAdathI zabdonI siddhi utpatti ane jJAna thAya che. athavA zuddha zabdanA vAdathI-prayogathI siddhi-samyag jJAna thAya che ane samyag jJAnathI meAkSa thAya che. siddhiH syAdvAdAt 1 / 1 / 2 3 ahI je kahevAmAM na AvyuM hoya te leAkathI-tenA jJAtA pAsethI jANavuM. lokAt 1 / 1 / 3 -16 eTale prathama adhyAya / prathama pAda / prathama sUtra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 / 1 / 4 saMjJA prakaraNa sv| 14 a A, i I, u U, R , la lU, e ai o au audantAH svarAH 11114 5 hasva pa dIrdha 9 kuta-- a-pazu- a A *a3 A 3 i-pazuu-va u3 U 3 R-va: R3 R lu-pazu bama bama mr SAAmon AAma r mr AA o 3 au 3 A kuta thAya che ane e paNa pahuta thAya che. e pramANe TI, u U, RR bhane la la 41 hI manne suta bAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sA prakaraNa 2115 hasva-je svara kA bolAya che te hasva- kahevAya che. a i vijere dIrghaje svarane bolatAM laMbAvavA paDe che te dIgha kahevAya che. A vigere uta-svara jyAre dIrdha karatAM paNa vadhAre laMbAvIne bolAya che tyAre te luta kahevAya che ane svaranI AgaLa traNa mAtrA sUcaka 3 (traNane Aka) mUkIne te lakhavAnI rIta che. arUNArU vigere mAtrA-AMkha mIMcatAM ke ughADatAM je samaya thAya tene mAtrA kahevAya che. hasvanI 1 mAtrA, dIrghanI 2 mAtrA, butanI 3 mAtrA. i-kri-tri-mAtrA dU-vI-tRtA zAka 6 varNa sivAya hasva 6 thI cha sudhInA 12 svare nAmI kahevAya che. huM 33 kA jhaTa che A mo. anavarNA nAmI 1 / 1 / 6 7 4 thI laIne dIrdha 4 sudhInA 10 svare samAna kahevAya che. a A i I u U R Rla lu ludantAH samAnAH 1 / 17 8 go ja svare sadhyakSara kahevAya che. __ e ai o au sandhya kSaram 1 / 1 / 8 9 [4] * anusvAra ane [3]: visarga kahevAya che. aM aH anusvAra-visagauM 11119 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 12 saMjJA prakaraNa kU kha g c chU j TU ThU tU th d p ph bU yU gh G jh Ja r3ha NU r lU va zU dhU sU hU ka-vargaca-_ dh bhU kAdi rvyaJjanam 1|1|10 11 varganA pAMcamA akSara ane antasthA sivAyanA 24 vyaMjanA T kahevAya che. n m k kh g gh c chU j jh t th d dhU p ph b bhU a-paJcamA'ntastho ghuT 1|1|11 25 sparza vyaMjana T-qu 7-901 7-901 paJcako vargaH 1 / 1 / 12 k kh g gh G c chU j jh Ja TU Th D Dh N t th d dh n p ph b bhU m 111/20 pph, z S s Adya dvitIya- zaSasA aghoSAH 1 / 1 / 13 - T Th D DhU z S s hU 13 dareka varganA pahelA ane khIjo akSara tathA zrr A 13 aghoSa uDevAya che k kh, cch, T Th, tth, * Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa 14 aSa sivAyanA anya 20 vyaMjana ghaSavAna kahevAya che. T g , ka r 4, 6 4 , 2 i na, yama, anyo ghoSavAn 1 / 1 / 14 15 kn r A 4 vyaMjane asthA kahevAya che. ya-ra-la-vA antasthAH 11 / 15 16 anusvAraH visarga hAmUlIya) (upamAnIya ane kaNa A cha vyaMjane ziy kahevAya che. 1-3-5 ---)(T--- ra zaza6 17 je varNonA paraspara-ekabIjAnI sAthe sthAna ane Asya prayatna tulya-sarakhA che, te varSo paraspara sva kahevAya che. varNonAM uccAra sthAna 8 varNonAM uccAra sthAna ATha che-ura (chAtI) kaMTha zira jihavAmUla dAMta nAsikA oSTha ane tAlu A varNa du : visarga 4 varga kaMkya 6 varNa = varga / T ... ...tAlavya 3 varNa 4 varga )( upadamAnIya ...e...ya tra varNa 4 varga : 6 ... ...mUrdhanya 2 varNa ta varga Na ... daya che ... *** *** ...tAlavya A ja ... ...eThaya - jivAmUlIya... ... ...jihavya 0 anusvAra ... ... ..nAsikaya phar r r r ... ... ...pita pitAnA varganuM sthAna uparAMta nAsikA sthAna eTale anunAsika Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa varNonA Asya prayatna Asya eTale mukha, mukhamAM thate prayatna te Asya prayatna Asya prayatna cAre che- skRSTatA ISaskRSTatA vivRtatA IpavivRtatA pAMca varganA pacIza vyaMjananuM kAraNa spaSTa che. aMtasthA 2 2 4 2 nuM ,, ISaspaSTa che. uSmAkSara za Sa sa dRnuM ,, ISavivRta che. svare A vigerenuM , vivRta che spaSTa karaNane paNa dhRSTatA kahevAya che, upacArathI. karaNa ne paNa prayatna kahevAya che, upacArathI. je varNone bolatAM mukhamAM sparza thAya che te sparza vyaMjana kahevAya che. je varNone belatAM mukhamAM vivara-polANa thAya che te vistRta kahevAya che anunAsika svara jyAre nAsikAnI madadathI belAya che tyAre anunAsika kahevAya che ane svara upara ardha candrAkAra ane biMdu mUkI te lakhavAnI rIta che. jemake OM ma eNrU kare vigere vyaMjanemAM paNa 4 jhuM jU nAsikAnI madadathI belAya che tyAre anunAsika kahevAya che. jemake zuM zuM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa zazaza7 anunAsika thAya eTale, A varNanA 6 bheda thAya che. jemake-- hasva ja meM 2 dIgha ma ma 2 huta carU airU, mArU 2 ma varNanA e sarve bhedo paraspara sva che. 5 varNa-paraspara sva 6 varNa-paraspara sva 3 varNa-parasapara sva 4 varNa-paraspara sva huM varNa-paraspara sva [ kAra-paraspara sva che kAra-paraspara sva ko kAra-paraspara sva A kAra-paraspara sva # vagaparaspara sva varga-paraspara sva 8 vargaparaspara sva ta varga-paraspara sva pa varga-paraspara sva. zuM-paraspara va ja suM-paraspara sva 6 -paraspara sva zuM 6 r ane TU ne koI sva nathI, tulya-sthAnA-''syaprayatnaH svaH 1 / 1 / 17 ja Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamI saMjJA prakaraNa 1 / 1 / 188 vibhaktinA pratyas [si] au as (jas] prathamA , [zas] dvitIyA A [TA] bhyAm bhis tRtIyA e [] bhyas caturthI asa [usi] ,, [Gas] os Am SaSThI i [Gi , su [sup] saptamI * 1-1-37 sUtrane niyama numo. syaujasamauzas-TAbhyAbhis-DebhyAmbhyas-GasibhyAm bhyas-GasosAm-GayossupAM trayI trayI prathamAdiH 1 / 1 / 18 18 s [si] vigare bhane ti [tiva] vigere pratyayo vimata hevAya che. styAdi vibhaktiH 1 / 1 / 19 / / 20 sa vigere ane ti vigere vibhaktinA pratyaya jene lAgelA Deya , ta 54 4vAya che, bAla+sa=bAla: 54 cha. namnati-nam+a+ti-namati 56 che. 2-1-21 tadantaM padam 1 / 1 / 20 s chata vA pratyayo 52 chatAM tabha01 ya sivAya vyanA pratyayo 52 chatA, pUrvarnu nAma 54 thAya che. bhavataH idambhavat Iya [Iyas ] bhavadIyaH -:-30, 2-1-76 / marut+bhyAm-marubhyAm / / nAma siday-vyaJjane 11021 * have pachI sUtrane naMbara ja lakhele Avaze tyAM te sUtrane niyama jevo ema samajavuM. peIjanA mathALe sUtrane naMbara Apela che te joI te te sUtrane naMbara zodhI zakAze. 21 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sajJA prakaraNa 1 1/22 22 maiM kArAntanAma, 11 sthana vak ca] para chatAM padma thAya che. pada thavAthI r tA lApa thAya che. 2-1-91 rAjJAnamicchati rAnIyati 3-4-23, 4-3-1125 rAtttavAcarati rAkhAyate 3-4--26, 4-3-108 / acarma (anarmavAn) carma (dharmayAna) mati ati, dharmAMte 3-4-30 | naM kye 1 / 1 / 22 23 matvartha pratyaya para chatAM s ke r aMtavALuM nAma padda thatuM nathI. yarAthI 7-2-47 / sahityAnuM 1-1-21nA apavAda nastaM matvarthe 1 / 1 / 23 24. samAsanA aMte rahela zabdanI pada saMjJA thatI nathI. TIrghasathi+X [1]=rIyaMsathaH 7-3-126, 7-4-68 vRtyanto'sa-Se 1 / 1 / 25 25 kriyApadanA arthamAM vizeSatA batAvanAra (vizeSaNa) pado sahita je kriyApada te vAkya kahevAya che. dhamAM vA rakSatu, dharmo yugmArakSatu / 2-1-21 kAi vakhata kartA vigere pade cAlu vAta uparathI samajI javAya che, tethI ekaluM kriyApadapaNa vAkaya bane che, viSe / kAi vakhata kriyApada cAlu artha uparathI samajI javAya tethI sAkSAt kriyApada vinA ekalA vizeSaNu pado paNa vAkaya ane che. zIjI me svam, zaoNruM mama svam // 2-1-23 sa- vizeSaNamAkhyAtaM vAkyam 1 / 1 / 26 26 dhAtu vibhakita ane vAkaya sivAyanA khAkInA athavALA zabdane nAma kahevAya che. vRkSaH 2-2-31 | a-dhAtu-vibhakti vAkyamarthavanAma 1 / 1 / 27 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa 1.28 11. 27 nasa4 simA prathamA bhane dvitIyAnA mavayana i [zi] pratyaya dhura che. kamalAni 1-4-55 1-4-65, 1-4-85 zi ghuTa 1 / 1 / 28 28 puliMga ane strIliMgamAM vibhaktinA pahelA pAMca pratyaya ghuTa 4vAya che. rAjA / rAjAnau / sImA / 8. 1-4-85 puM-striyoH syamaujas 1 / 1 / 29 28 svar antara prAtar vigere bhavyayo che. __svarAdayo'vyayam 1 / 130 30 ca vigere avyaye! che. vRkSazca ItyAdi cAdayo'sattve 111 / 31 31 dha [dhaN] sivAya tas [tasu] vigere zas 5-ta pratyayo jenA anta che te zabda avyaya che. 7-2-85thI7-ra-151 adhaNa-tasvAdyAzasaH 1 / 1 / 32 32 vibhakatyanta jevA ane zam sudhInA taNuM vigere pratyayAnta nepA ho satyaya che. ahaMyuH / zubhayuH / 7-2-17 asti-kSIrA gauH / 3-1-22 kutaH / yathA / tathA / katham / 7-2-88 thA7-2-103 vibhakti-thamanta-tasAdyAbhAH 111 / 33 33 vat tasa [tasi] sane Am pratyayAnta ! pavyaya che. kSatrivavad 7-1-52 / urastaH 8-3-2.12 uccastarAm / 7-3-8 vat-tasyAm // 1 // 34 34 tvA [ka vA tum bhane am [Nam. khNam ] pratyayAnta zo mavyaya che. kRtvA 5-4-47 / kartum 5-3-13 / yAvajIvamadAt 5-4-55 / svAduMkAraM bhuGkte 5-4-53 // ktvA-tumam 1 / 1 / 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA prakaraNa 111 // 36 35 gati saMjJaka zabda avyaya che. pratya 3-2-154 gatiH 111 // 36 36 prayojana (kArya ke phaLa) ne mATe pratyaya vigerene nizAnI tarIke lagADAtA varNa ke vaNe prayogamAM rakhAtA nathI, te ita kahevAya che. utta-ti- ti zuti phukta kArya karIne jAya che mATe ita kahevAya che. AvA [ ] kauMsamAM pratyayo vigere Ita varNa sahita ApelA che. 2-1-114 aprayogIt 1 / 1137 37 paMcamIthI karela pratyaya kahevAya che, paNa jo te atta zabdathI joDAyela na hoya to satta zabdathI joDAyela heya te te Agama kahevAya che. 4-4-98 vAi + 3 = vADhi: 2-2-31 pratyaya thavAthI prakRti vATa pachI paNa thayo -4-118 anantaH paJcamyAH pratyayaH 111138 38 vati [ti ane mata [matu pratyayAnta zabda saMkhyAvata che. timiH jota-jAti + va = tim | yAti jota-pavana + = thavAn ! 6-4-130 DatyatU saMkhyAvat 1 / 1 / 39 / :39 aneka arthavALA yadu ane jaLa zabda saMkhyAvata thAya che. 7-1-160, 7-2-89 dumi zataH yaduvAda ja zItaH ITI 6-4-130 bahu-gaNaM bhede 1 / 1140 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema-sArAMza saMskRtacyAkaraNam [ aSTAdhyAyI-kramaH] prathamo'dhyAyaH prathamaH pAdaH saMjJA-prakaraNam 1 aham 1 / 1 / 1 2 siddhiH syAdvAdAt 1 / 12 3 lokAt 113 4 audantAH svarAH 1 // 4 5 eka-dvi trimAtrA hasva-dIrgha-plutAH 1115 6 anavarNA nAmI 1 / 116 7 lUdantAH samAnAH 117 8 e ai o au sandhyakSaram 1 / 1 / 8 9 aM aH anusvAra-visagauM 1 / 119 10 kAdi ya'Jjanam 1 / 1 / 10 11 a-paJcamA-'ntastho dhuT 1 / 1 / 11 12 paJcako vargaH 111 / 12 13 Adya-dvitIya-za-pa-sA aghoSAH 1 / 113 14 anyo ghoSavAn / / 14 / / 15 ya-ra-la-vA antasthAH 1 / 115 16 aM--- ka- )( pa-za-pa-sAH ziT 1 / 1 / 16 17 tulya-sthAnA-''sya-prayatnaH svaH 111117 18 syaujasamauzasU-TAbhyAmbhis-DebhyAmbhyasU-GasibhyAm bhyasU-GasosAm-DyossupAM trayI trayI prathamAdiH // 1 // 18. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjJA-prakaraNam 19 styAdi vibhaktiH 111119 20 tadantaM padam 111 / 20 bAlaH / namati 21 nAma sidaya-vyaJjane 111 / 21 bhavadIyaH / marudbhyAm 22 naM kye 1 / 1 / 22 rAjIyati / rAjAyate / carmAyati, te 23 na staM matvarthe / 1 / 23 yazasvI / taDitvAn 24 vRttyanto'sa-Se 111 / 25 dIrghasakthaH 25 sa-vizeSaNamAkhyAtaM vAkyam 1 / 1 / 26 dharmo vo rakSatu 26 a-dhAtu-vibhakti-vAkyamarthavannAma 1 / 1 / 27 bAlaH 27 zi ghuTa 1 / 1 / 28 kamalAni 28 -striyoH syamaujas 111 / 29 rAjA / rAjAnau / sImA 29 svarAdayo'vyayam 1 / 1 / 30 svar / antar / prAtar 30 cAdayo'sattve 1 / 1 / 31 vRkSazca / ityAdi 31 a-dhaN-tasvAdyAzasa: 1 / 2 / 32 tataH / tatra / bahuzaH 32 vibhakti-thamanta-tasAdyAbhAH 111133 ahaMyuH astikSIrA goH / katham / kutaH 33 vat-tasyAm 1 / 1 / 34 kSatriyavad / urastaH / uccastarAm 34 ktvA-tumam 111 / 35 kRtvA / kartum / yAvajjIvamadAt 35 gatiH 111 // 36 prakRtya 36 a-prayogIt 111 / 37 sarvasyai 37 anantaH paJcamyAH pratyayaH 111 / 38 bAlaH 38 ityatU saMkhyAvat 111139 katikam / yAvatkam 39 vahu-gaNaM bhede 1 / 1 / 40 bahukaH / gaNakaH Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sh2|1 svara saMdhi prakaraNa 1 samAna svarane tenI pachI AvelA sva samAna svara sAthe bhagAne sva hI sva2 thAya che. bAla+as1-4-1 bAlA + as = bAlAH / samAnAnAM tena dIrghaH 1 / 2 / 1 samAna svarane tra ane 4 para chatAM vikalpa hasya thAya che. mahAMzcAsau RSizca-3-2-70 mahA + RSiH = mahaRSiH, maharSiH / R-lati hUsvo vA 1 / 2 / 2 3 a varNanA, tenI 54ii yAvetA i u R Nu bhane la pazu sAthe bhagAne manu e o ara mane ala thAya che. vanda + a + ite-vanda + ete = vandete / avaNasyevarNAdinaidodaral 1 / 2 / 6 4 pradazan RNa vigerenA apane RNa 52 chatai tenA RnI sAthe Ae thAya che. pragatam RNam prArNam / dazAnAm RNam dazArNam / RNe pra-dazANa-vasana-kambala-vatsara-vatsatarasyA''ra 1127 5 35 varNane ata para chatAM tenA 2 nI sAthe tRtIyA samAsamAM ja thAya che. zItena RtaH zItAtaH / 4.1 43 prArata-rane dAgI cha, te. Rte tRtIyA-samAse 112 / 8 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 6 7 svara saMdhi prakaraNa a varSAno tenI pachI AvelA e sAthe rANIne anukrame ae tathA sau thAya bAlA + eSA = bAlaiSA / bAla + au 1/2/12 ai tathA o } au che. bAlau / aidaut sandhyakSaraiH 1 / 2 / 12 anaU [Udra ] sAthai au thAya che. dhAv + ta-dhAU [UT] + ta = dhautaH 4-1-108 / UTA 1 / 2 / 13 8 oSTha sane otu para chatAM sabhAsabhAM apanA virudaye sopa thAya che. otu puM. jilADo fareer oSThau yasyAH sA bimboSThI, bimboSThI / sthUlazcAsau Atuzca sthUlotuH, sthUlautuH / vauSThatau samAse 12 / 17 9 6 vaNu 3 varNa (sva sivAyano) 212 52 chatAM anubhe y v r thAya che. asti / atra = astyatra / grAmeSu + aTanti = grAmeSvaTanti | ivarNAderasve svare ya-va-ra-lam 1 / 2 / 21 106 che te tenI pachI ke|ipaNa svara Ave teA, tene ThekANe anukrame ay te Ayu thAya che. ji + a + ti 4-3- 1 - j + e + a + ti = jayati / edaito'yAy 1 / 2 / 23 11 o au ne tenI pachI kAIpaNa svara Ave tA anukrame av ane Av thAya che. -- bhU + a + ti - bh + o + a + ti = bhavati / odauto'vAn 1 / 2 / 24 vaNu ane huM varNana asva ane lU Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svara saMdhi prakaraNa ArArajI 17 12 o ane au te kamaNinA ya [kSya] sivAya ya kAroDhi pratyaya para chatAM anukrame at ane Avu thAya che. zo, micchati--mo + ca [cana ] vyagamya + Ja [rAv ] + ta = yati / sau, jJAti / 3-4-23 kye 1 / 2 / 25 - 13 kAranA ya kArAdi tandrita para chatAM ph thAya che. vidya, viturAtam----vitru + ya = viyam / 6-3-151 Rto ras taddhite 1 / 2 / 26 14 padmAte rahelA 6 ke ae pachI A Ave teA e nA lepa thAya che. A nA lepa thayA che tema samajavA AvuM Da avagraha cihna mUkAya che. vAs--vAr + ati--cAhasa + arthAta-- 1-2-6 vAho + mati vAloDaTatti 1 dotaH padAnte 'sya luk 1 / 2 / 27 15 dvivacananA cheDe rahelA hU~ ane 6 pachI svara Ave te sudhi thatI nathI. he kRcchati / re matra | zvete annam / IdUded dvivacanam 1|2|34 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH svara-saMdhi-prakaraNam 1 samAnAnAM tena dIrghaH 12 / 1 bAlAH 2 R-lati hUsco vA 1 / 2 / 2 mahaRSiH, maharSiH 3 a-varNasye-varNAdinaidodaral 112 / 6 vandete 4 RNe pra-dazArNa-vasana-kambala-vatsara-vatsa tarasyA''r 1127 prArNam / dazArNam 5 Rte tRtIyA-samAse 112 / 8 zItAtaH 6 aidaut sandhyakSaH 1 / 2 / 12 bAlaiSA / bAlau 7 UTA 112 / 13 dhautaH 8 vauSThautau samAse (luga) 1 / 2 / 17 bimboSThI, bimboSThI sthUlotuH, sthUlautuH 9 ivarNAderasve svare ya-va-ra-lam 1 / 2 / 21 __ astyatra / grAmeSvaTanti 10 edaito 'yA-''y 112 / 23 jayati 11 odauto 'vA-''v 1 / 2 / 24 bhavati 12 vya-kye 1 / 2 / 25 gavyati / nAvyati 13 Rto ras taddhite 1 / 2 / 26 pitryam 14 edotaH:padAnte 'sya luk 1 / 2 / 27 bAlo'Tati 15 Ide dvi-vacanam (svare asaMdhiH) 112 / 34 phale icchati / phale atra / pacete annam Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarA? 19 vyaMjana saMdhi prakaraNa 1 vargano pAMcamo akSara para AvatAM, padAte rahelA varganA trIjA vyaMjanane ThekANe, tenA vargane anunAsika vyaMjana vikalpa thAya che. caurI grAmAna nazyati, cauro grAmAd nazyati / tRtIyasya paJcame 1 / 3 / 1 2 pratyayane pAMcamo akSara para AvatAM, trIjA vyaMjanane ThekANe pAMcame vyaMjana nitya thAya che. pratyaye c:1||3|2 3 padane ane rahelA varganA trIjA vyaMjananI pachI zuM Ave to zuM ne ThekANe, dunI pUrvanA vyaMjananA vargane cothe vyaMjana thAya che. ud+harati-uddharati / tato hazcaturthaH 133 4 padane aMte rahelA prathama akSaranI pachI zuM Ave ane zuM nI pachI paNa dhuTa sivAyane varNa heAya te za no vikalpa cha thAya che. arakSacchIlam , arakSazIlam / prathamAdadhuTi zazchaH 1234 5 - jivAmUlIya, jA ke raNa nI pahelAM ja ane )(upamAnIya 1 ke 4 nI pahelAM ja visargane badale vikalpa kavacita lakhAya che. duham, tuvam ! atta)( pata, anApatiH -upAyo --)( zarAba Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyaMjana saMdhi prakaraNa rArA padAnta 6 pachI 2 ke r Ave te 6 ne ThekANe anukrame za chu ke hu vikalpa thAya che-thAya ke na thAya. bAlazzAmyati / bAlassarati / prAtassmarati / na thAya tyAre 1-3-53 thI visarga thAyayATika zAsthati / vAra rati prAtaH smRti ra--se rASa- vA zarUdda 7 padAnta r pachI r chuM, Ta ka ke zuM Ave te ne ThekANe anukrame jU ane nitya thAya che. bAlazcarati / bAlastiSThati / prAtazcalati / ca-Ta-te sa-dvitIye 137 padAnta - pachI , r r ke ta i hoya ane tenI pachI paNa adhu (dhum sivAya) varNa hoya che e - ne ThekANe anukrame rA zuM zuM thAya che ane pUrvanA svara upara anu svAra mUkAya che athavA pUrvane svara anunAsika thAya che. biDAlAn+tADayatibiDAlAMstADayati, biDAlA~stADayati / no'prazAno'nusvArAnunAsikau ca pUrvasyA'dhuTpare 1138 8 (1) padAnta | pachI koI paNa vyaMjana Ave te e zuM ne badale pUrvanA akSara upara anusvAra mUkAya che athavA ne ThekANe pachInA vyaMjanane sva anunAsika thAya che. tvaM rakSasi / tvaM carasi, tvaJcarasi / ahaMvadAmi, ahatvadAmi (2) ma [6] AgamanA 6 ne vyaMjana para chatAM anusvAra ane sva anunAsika thAya che. baMbhaNyate, bambhaNyate / tau mu-mo vyaJjane svau 1 / 3 / 14 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana sadhi prakaraNa 10 padAnta pachI s nA vikalpe skrU thAya che. rUvaM yakhate keveTa, chu tevedgha, revettu | pnaH saH soDa%0H / / 8 zaza za 11 s nA r pUrve A hAya ane pachI stra Ave tA 6 nA 3 thAya che. vAjat--hAjara + ati - vAGaGa + amRti--12-6 thI vAjo + adati = vAchoDaTati / ato'ti roH uH 1 / 3 / 20 12 s nA r pUrve A hAya ane pachI ghoSavAn vyaMjana Ave tA tA 3 thAya che. vAha6 + jJayati--vAja3 + jJati-vAjo nati ghoSavati 1 / 3 / 21 13 s nA 6 pUrve A hAya ane pachI dhoSavAn vyaMjana Ave tA r lApAya che. yAhar + (anti = vAjApati | mAtra avyayanA s ne r 2-1-72 thI thaze, dheASavAna vyaMjana para chatAM te nA leApa thAya che. mo mo maLyA -"-mo-maLo-kayo jInasandhiH / / 22 14 padAnta ane r pUrve maiM vadhu hoya ane pachI kAI paNu svara Ave Ave teA r ane 6 vikalpe lApAya che ane pachI pAse AvelA svarAnI sadhi thatI nathI. bAlau icchataH - bAlAv icchataH bAlA icchataH, bAlAvicchataH / te phainti--tar kRti--ta phranti, vidghanti 1 svare vA 1 / 3 / 24 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana saMdhi prakaraNa zarUArada 15 rU nA ? pUrve 4 varNa hoya ane pachI svara Ave che, 6 ne zuM thAya che. (s ne zuM thaI 1-3-24 thI 2 lepAya che.) molsa avyayanA ra nA ne svara para chatAM zuM thAya che. (6 ne zuM thaI 1-3-24 thI zuM lepAya che.) ane pachI pAse AvelA svaronI saMdhi thatI nathI. bAla icchati / bAlA icchanti / bAlA aTanti / mo !! ro yaH 1 / 3 / 26 16 hasva svara pachI padane aMte rahelA jU ane 6 stara para chatAM bevaDAya che. tasmin + udyAne = tasminnudyAne bAlAH krIDanti / hUsvAd Ga-Na-no dve 1 / 3 / 27 17 A upasarga ane nA avyaya sivAya padane aMte rahelA da svara pachI chuM vikalpa bevaDAya che. kanyAcchatram , kanyAchatram / anAG-mAGo dIrghAd vA chaH 123328 svara pachI jI bevaDAya che. rUchati vacchati ! ta+chAyA tarachoyA . 1-3-50 thI pahelA chuM ne jU thaye che. svarebhyaH 113330 19 svaranI pachI rahelA phu ane nI pachI Avela, phu chuM ane svara sivAyane vaNa vikalpa Dabala thAya che. , a. , rahyA rahAdaha-svarasyA'nu navA 133331 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyaMjana saMdhi prakaraNa zarUArU che padane aMte heya nahiM evA jU ane jU ne vargIya ghu vyaMjana para chatAM, para vyaMjananA vargane anya akSara ja thAya che. jam + = kAjU, annA | kuttio suti I. 4-4-99 yunita AvA prayogomAM A niyamathI ne n ja thAya che. paNa 2-3-64 niyamAnusAra | karavo nahiM. viMzati 1-3-40 thI anusvAra mnAM dhuT-varge'ntyo'padAnte 113 / 39 21 padane aMte heya nahiM evA 5 ane 7 ne ziTa vyaMjana ane dR para chatAM anusvara thAya che. kuvA rIta ! DinusvAra zarU40 - 22 pachI zuM Ave te pUrvane zuM lepAya che ane tenI pUrve rahelA phu 3 dIrgha thAya che. puna + ripu =punA ripu: | dur + T = phujU kare che ro re laga dIrghazvA'didutaH 113141 23 nA nimittathI banelo para chatAM pUrvanA Tu no lepa thAya che ane tenI pUrvanA A rU 3 dIrgha thAya che. tR + ri-Tu+ dhi-tRo+kisUkti mun +ta-mus + i-mus + Dha = mUDhaH | sAhit+ta=gADhaH | DhastaD-Dhe 113042 24 vada ane vad dhAtunA (2-1-82) DhuM ne sUnA nimittathI thayela Tu para chatAM lepa thAya che ane tenI pUrvanA A varNane so thAya che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana saMdhi prakaraNa 1 / 3 / 43 sah + tA-sad + tA-sad + dhA-sad + DhA = soDhA / me prabhArI sodum , soDhavyam / vaha-voDhA / vodum / voDhavyam / sahi-baheroccA'varNasya 1 / 3 / 43 25 ud pachI sthA bhane stambha na s sopAya che. utthAnam / uttabhnAti / udaH sthA-stambhaH saH 1 / 3 / 44 26 tad pachI s [si] ne sva2 52 chatA sA5 thAya cha, A lepa pAda pUrti mATe che. sam + eSaH-sa+ eSaH-seSa dAzarathI raamH| sa nA rana 1-3-26 thI ya ya 1-3-24 thI soya yAya to saMdhi na thAya ane pAdapUti na thAya. tadaH se: svare pAdArthA 12345 27 patar ane tad thI para AvelA pratyayana vyaMjana para chatA so5 thAya che. eSa gacchati / sa paThati / etadazca vyaJjane'nag-nasamAse 1 / 3 / 46 vyaMjana pachI, paMcama ane antasthAne, saspa-sarakho vaNa para chatAM vika9pe lepa thAya che. Adityo devatA'sya AdityaH, AdityyaH 6-1-15 vyaJjanAt paJcamA'ntasthAyAH sarUpe vA 1 // 357 29 vyaMjananI pachI rahelA dhuTa vyaMjane sva dhuTa vyaMjana para chatAM vikalpa lepa thAya che. rundhi, runddhi / rundhaH, runddhaH / dhuTo dhuTi sve vA 113 / 44 28 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana sadhi prakaraNa / / 2 25 30 vanA trIjo ke ceAthA vyaMjana para chatAM, pUnA T vyaMjanane badale tene maLatA trIjo vyaMjana thAya che. san 1-3-}1 thI sakr--A niyamathI sar + a + ta = sanmati / vrund, rodhA | 2-1-83 tRtIyastRtIya- caturthe 13349 31 aghoSa vyaMjana para chatAM, ziT siyAyanA Tjanane badale tenA varganA paheleA vyaMjana thAya che. + pati = thAtpatti / rathAd aghoSe prathamo'ziTaH 1 / 3 / 50 32 virAma para chatAM, ziT sivAyanA T vyaMjanane badale tenA vanA pahelA vyaMjana vikalpe thAya che. 33 patati rathAt / patati rathAd / virAme vA 1 / 3 / 51 vAkaca khelatAM vaktA jyAM virAma le che-thAbhe che, tyAM sadhi thatI nathI. jyAM virAma letA nathI tyAM saMdhi thAya che. vAha, mati / vAhota ! vAha:,nayati | vAghe nati| eka padamAM, dhAtu ane upasaga mAM tathA samAsamAM virAma nathI, mATe tyAM sadhi karavI ja joIe. nayati arpate / sapnanaH | 1 na sandhiH 1 / 3 / 52 34 padane aMte rahelA r nA jo tenI pachI virAma (eTale kazuMe na) Ave athavA aghoSa vyaMjana Ave teA visaga thAya che. namataH / namataH pataH / raH padAnte visargastayoH 1 / 3 / 53 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana sadhi prakaraNa te rahelA rU nA jo tenI rahelA zim vyaMjana Ave te UT: HeH / 6-3-97 ziTayaghoSAt 1 / 3 / 55 26 35 5ne 36 padane aMte rahelA hU~ no jo tenI pachI zik thI para rahelA adheASa vyaMjana Ave tA viSe lepa thAya che. vyut ga. 1. para. jhamavu. cakSu pracyotati, cakSuH yati / vyatyaye lugvA 1 / 3 / 56 1/3/55 pachI adheASa thI para visarga ja thAya che. 376 aMtavALA nAmanA v aa su pratyaya para chatAM r ja rahe che. catunuM | navuM / pUvuM | pUvuM / DhALuM | 2-3-15 paNa kazIjI, AzI:pu / vayastu, payAsu / vigere nAmAmAM r rahetA nathI kemake e nAmeA r kArAnta nathI paNa sa kArAnta che. aroH supi raH 1 / 3 / 57 joDAya che tyAre eTale kelz ane n te ThekANe anukrame r r r r ane g 38 (1) ta va jyAre - ke 6 varga sAthe tene ThekANe tene maLatA ca va` mUkAya che, dU dh mUkAya che. akSat + zIham = akSaIIm / AjIv + na = Agacchana: / nupAna + nAta * nApAJ jayati 1 = Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaMjana saMdhi prakaraNa (A) ta varga nyAre S TThe Ta varga sAthai tane ThekANe tene maLatA da va mUkAya che. ud + Dayate = uDDayate / apazyan + Dimbham = apazyaNDimbham / tavargasya varga-vargAbhyAM yoge ca Ta vargoM 1 / 3 / 60 396 nA, r ke ndra varganA yAgamAM jJa ane yogabhAM gh thAya che. scyut, yo teti 1 1 / 3 / 60 27 bheDAya che tyAre b 3 Ta varzanA Ayus + su + Ayur + su 1-3-6 thI Ayus + su -- 2-3-15 thI Ayus + Su = mA niyamathI AyuSSu / sasya za-pau 1 / 3 / 61 40 pachI ta vargana ca varga thAya nahiM aznAti / na zAt 1 / 3 / 62 41 (1) pAnta 3 va` pachI rahelA 7 varSAM ane jUnA Ta varga ane b yAya naDi. SaNnayAH 1-3-1 dviS + su-2-1-76 bhane 1-3-50 thA dviTsu / (2) pahAnta ra varga pachI - yAvesA nAm nagarI bhane navati na na na N thAya che. 1-3-10 SaS + nAm-2-1-76 thI SaD + nAm - 1-3-2 thI. SaN + nAm = SaNNAm / 1-3-10 padAntAT TavargAdanAm-nagarI - navate: 1 / 3 / 63 42 j para chatAM padane ate rahelA ta vagate ThekANe chu thAya che paNa maiM te ThekANe anunAsika OM thAya che. vRkSAd latA patati = vRkSAllatA patati / vRkSAn latA Arohanti = vRkSAlatA Arohanti / lilau 1 / 3/65 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH vyaJjana - saMdhi -prakaraNam 1 tRtIyasya paJcame ( vA'nunAsika: ) 1 / 3 / 1 grAmAn nazyati, grAmAd nazyati - 2 pratyaye ca 1 / 3 / 2 SaNNAm - 3 tato hazcaturthaH 1 / 3 / 3 uddharati " 4 prathamAdadhuTi zazchaH 113 | 4 arakSacchIlam arakSazIlam 5 raH kakhapaphayoH ka pau 135 6 za-Sa- se za-Sa-sam vA 1|3|6| du:kham, duHkham bAlazzAmyati, bAlaH zAmyati 7 ca-Ta-te sa dvitIye 1 / 3 / 7 bAlazvarati . 8 nosprazano 'nusvArA - 'nunAsikau ca pUrvasyA'dhuTu - pare 1 / 3 / 8 biDAlAMstADayati, biDAlA~stADayati 9 tau mu-mo vyaJjane svau 1 / 3 / 14 tvaM carasi tvaccarasi baMbhaNyate, bambhaNyate 10 DU- naH saH tso'zvaH 1 / 3 / 18 deveDtsu deveTsu 11 ato'ti roH uH 1 / 3 / 20 bAlo'Tati - 12 ghoSavati 1 / 3 / 21 bAlo jayati 13 a - varNa - bho - bhago- agho luMgasandhiH 1 / 3 / 22 bAlA gacchanti / bho bho bhavyAH Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaJjana saMdhi prakaraNam 28 14 svare vA (vyoH) 1 / 3 / 24 bAlA icchataH, bAlAvicchataH taicchanti, tayicchantiH 15 ro yaH 113 / 26 bAla icchati / bho Izvara 16 hUsvAd Ga-Na-no dve 1 / 3 / 27 tasminnudyAne 17 anAG-mAGo dIrghAd vA chaH 1 / 3 / 28 kanyAcchatram , kanyAchatram .. 18 svarebhyaH 1 / 3 / 30 icchati / gacchati / tarucchAyA 19 ra-hAda-I-svarasyA'nu navA 1 / 3 / 31 arkaH, arkaH 20 mnAM dhuT-varge'ntyo'padAnte 1 / 3 / 39 gantA / muJcati 21 ziD-he 'nusvAraH 1 / 3 / 40 puMsi / paTIyAMsau 22 ro re lag dIrghazcA-'didutaH 1 / 3 / 41 punAripuH 23 Dhas taD-Dhe 1 / 3 / 42 tRNeDhi / mUDhaH 24 sahi-vaheH occA-'varNasya 1 / 3 / 43 soDhA / voDhA 25 udaH sthA-stambhaH saH 1 // 3 // 44 utthAnam / uttamnAti 26 tadaH seH svare pAdArthA 1 / 3 / 45 saiSa dAzarathI rAmaH 27 etadazca vyaJjane'nag-nasamAse 1 / 3 / 46 eSa gacchati / sa paThati 28 vyaJjanAt paJcamA-'ntasthayAH sa-rUpe vA 113 / 47 AdityaH, AdityyaH 29 dhuTo dhuTi sve vA 1 / 3 / 48 rundhi, runddhi 30 tRtIyastIya-caturthe 1 / 3 / 49 sajjati / dogdhA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaJjana saMdhi prakaraNam 31 aghoSe prathamo'ziTaH 113250 rathAtpatati 32 virAme vA 13151 rathAt , rathAd 33 na sandhiH 1 / 3152 bAlaH, ati 34 ra padAnte visargastayoH 11353 namataH / namataH paThataH 35 ziTayaghoSAt 113 / 55 puruSaH tsarukaH 36 vyatyaye lug vA 1 / 3 / 56 cakSu cyotati, cakSuH cyotati 37 aroH supi raH 1 / 3 / 57 catuSu / giSu 38 ta-vargasya zva-varga-STa-vargAbhyAM yoge ca-Ta-vauM 11360 ___arakSazIlam / agacchajjanaH uDDayate / apazyaNDimbham 39 sasya za-pau 1 / 3361 pracyotati / AyuSSu 40 na zAt 113 / 62 aznAti 41 padAntAT Ta-vargAda-nAm-nagarI-navateH 113 / 63 ghaNnayAH / dviTsu / SaNNAm 42 li lau 11365 vRkSAllatApatati / vRkSAlalatA Arohanti Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1141 nAmarUpa prakaraNa 1 prathamA vimatinI asU tathA bhyAm bhane ya pratyaya 52 (571) tAM pUrvanA ano A thAya che. (ve maDI 2-1-113 nahiM khANe) bAla + as - ghAlA + as = bAlAH 1-2-1 / bAlAbhyAm / bAlAya / ata AH syAdau jas-bhyAm-ye / 1 / 4 / 1 2 a 12 57ii bhis n| ais thAya che. bAla + bhis-bAla + aisa = bAlaiH 1-2-12 / bhisa ais 1 / 4 / 2 3 idam bhane adasa ne bhis no ais tht| nathA. ak pratyaya thAya sAre / bhisU no pes thAya che. idam + bhisa-2-1-41. ida + bhis - ima + bhis a + bhis - 1-4-4 e + bhisU = ebhiH / adas + bhis - ada + bhis - ama - bhis ame + bhis - amI + bhis = amIbhiH / 2-1-48 idamadaso'kaye 243 4 s bhane bh thI zaru yatA makyananA pratyayo tebhAna os pratyaya para chatAM pUrvanA ne thAya che. bAla + osa - bAle + osa = bAlayoH 2 / / bAla + su - bAle + su - bAle + Su = bAleSu / ed bahu-sU-bha - osi 114 / 4 .... Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra ..nAbharU5 5425 rAkAra 5 a 42 57ii A [TA] naina thAya cha bhane 14ii mezvayana as (us) / sya thAya che. bAlena / bAlasya / TA- Dasorina-syau 145 hai a 2 50ii e () no ya thAya che bhane as (si) yabhImezvayananA Ata thAya che. bAlAya / bAlAt / De - usyo ryA-''tau 1146 7 sarva vigaire a rA-ta saba nAmanA- yatuthI 4 vayana e () bhane 5yamI meyana as (si) nA manu me smai bhane smAt thAya che. sarvasmai / sarvasmAt / sarvAdeH smai-smAtau 1147 8 i (Gi) no smin thAya cha. sarvAsman ___ DeH smin 1 / 4 / 88 as (jas) prathamA pachuvayananI i thAya che. sarve / jasa i. 1149 10 nema (sa) ardha prathama carama tama taya ( tayaTa ) bhane aya (ayaTa ) pratyaya lene mata che sevA nAbhI mane alpa tathA katipaya thI as (jas) prathamA mahuvayanatA vidhe i thAya che. neme nemaaH| ardhe ardhaaH| prathame prthmaaH| carame caramAH / dvitaye dvitayAH traye trayAH / alpe alpAH / katipaye / katipayAH / nemArdha-prathama-carama-tayAyAlpa-katipayasya vA 1 / 4 / 10 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 1|4|14 33 11 sIdda pratyayAnta nAma, catuthI pacamI chI ane saptamI prathama (Git nA arthabhAM) vimuTye sarvanAma thAya che. dvitIyasmai dvitIyAya / dvitIyasmAt dvitIyAt / dvitIyasmin dvitIye / 7-1-115, 7-1-116 dvitIyasyAH dvitIyAyAH / dvitIyasyAm dvitIyAyAm / tI kArye vA 1 / 4 / 14 sAm thAya che. 12 varNAnta satAmanA Ap ta sarva + Am - sarva + sAm sarve + sAm2-3 - 15 sarveSAm = sarveSAm / sarvAsAm / / avarNasyA''maH sAmU 1|4|15 13 pUrva vigere navaza hothI ismAt smin vihaye thAya che. pUrve pUrvAH / pUrvasmAt pUrvAt / pUrvasmin pUrve / navabhyaH pUrvebhyaH ismAt smin vA 1|4|16 - 14 A [ Ap ] pratyayAnta nAmanA e as as ane i (Git pratyayeo) no anubhe yai yAs yAs bhane yAm, thAya che. mAlAyai / mAlAyAH 2 | mAlAyAm / ApoDitAM yai yAs yAs yAm 1|4|17 15 sarvA vigere sarvanAmanA yai yAs yAs ane yAm pUve as [sa] thAya che. sarvA+asyai [ Dasyai ] 2-1-114 sarvasyai / sarvasyAH 2 / sarvasyAm / sarvAde rDas - pUrvAH 1|4|18 16 A [TA ] bhane os pratyaya para chatAM A [ Ap ] pratyayAnta nAmeAnA A ne 6 thAya che. 3 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 . nAmarUpa prakaraNa 1 / 4 / 19 mAlA + A - mAle + A = maalyaa| mAlA + os - mAle + os-mAlayoH 2 / Tausyet 1 / 4 / 19 17 A [Apa ] pratyayAnta nAmanA A no au pratyaya sAye e thAya che. mAlA + au = mAle / autA 1 / 4 / 20 18 sukArAnta ane sukArAnta nAmonA anya 4 ane 3 ne prathamA dvitIyAnA sau pratyaya sahita dIdhuM chuM ane thAya che. muni + au = munI / bhAnU / mtii| dhenU / iduto 'sne IdRt / 1 / 4 / 21 19 prathamAne anna pratyaya para chatAM, rUkArAnta ane sakArAta nAmonA anya rU ane 3 ne anukrame ? ane jo thAya che. muni + asU - mune + as = munayaH / bhAnavaH / dhenavaH / matayaH / - - jasyedot / 1 / 4 / 22 20 yatuthAnA e bhane 5yamI 104InA as (Git ) pratyaya 52 chatAM kArAnta ane 3 kArAnta nAmanA anya 6 ane unI manu me e sane o thAya che. muni + e -mune + e = munaye / bhAnave / mataye / dhenave / muni + asU -mune + as - 1-4-35 mune + 1 = muneH| muneH / bhaanoH| bhAnoH / mateH / mateH / dhenoH / dhenoH / Dityaditi / 1 / 4 / 23 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2ASA 24 35 21 kArAnta ane 3 kArAnta nAmathI puMliMgamAM mA [1] ne nA thAya che. muninA / bhAnunA / TaH puMsi nA 1 / 4 / 24 22 6 kArAnta ane 3 kArAnta nAmathI saptamI ekavacana ? [Gi] au [Dau] thAya che. munau / dhenau / 2-1-114 Di Dau~ 1 / 4 / 25 ra3raddhi ane pati zabda jyAre ekalA-chUTA vaparAya che tyAre satabhI gavayana i [Gi] au thAya che. skhyau| ptyau| kevala-sakhi-pateH auH 1 / 4 / 26 24 / sakhi pati nA A (tR. sa. 1.) nA nA yatA nathI. 1-4-24 no apavA6 skhyaa| ptyaa| tathA e (ya. sa. 1.) bhane as (5.pa.me.pa.nA) pratyaya 52 chatAM ina e thatA nathA. 1-4-23 no a5vA sakhye / ptye| skhyuH2| patyuH 2 / 1-4-38 na nA-Di-et 1 / 4 / 27 25 (1) strIliMga phu kArAnta 3 kArAnta hasvathI catuthI paMcamI SaSThI ane saptamI ekavacana 6 sara kaNa ane 6 no manu ai [dai ] As As [dAsa 2] bhane Am [dAm] vikSye thAya che. matyai, mataye / matyAH mateH 2 / matyAm matau / dhenvAm , dhenau / striyA DitAM vA dai dAs dAs dAm 1 / 4 / 28 ra6 (ra) strIliMga ja heya evA kArAnta ane 3 kArAnta dIrdhathI ai Asa As Am nitya thAya . nadyai / nadyAH / / nadyAm / vdhvai| vadhvAH 2 / vadhyAm / strIdataH 124 / 29 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nAmarUpa prakaraNa 430 27 (1) iy bhane u mAmA thAya cha, tavA I asanta bhane kArAnta strIliMga ja hoya evA nAmothI- catathI paMcamI SaSThI ane saptamI ekavacananA pratyenA anukrame ai As As Am vikSye thAya che. dadhAti dhyAyati vA dhIH / zrayati iti shriiH| bhavati iti bhUH / zriyai zriye / zriyAH zriyaH / zriyAm zriyi / bhuvai, bhuve / bhuvAH bhuvaH / bhuvAm , bhuvi / 2-1-50 veyuvo'striyAH 1 / 4 / 30 28 (2) Am 1. 5. va. nA vikSye nAm thAya che. zrINAm zriyAm bhUnAm bhuvAm / Amo nAm vA 1 / 4 / 31 / 28 svasvarAnta, Anta [Ap pratyayAnta], tebhara strIliMga ja hoya evA dIrgha chuM kArAnta 3 kArAnta nAmathI Am no nAm thAya che. bAlAnAm / munInAm / dhenUnAm / mAlAnAm / nadInAm / vdhuunaam| 1-4-47 husvA''pazca 1 / 4 / 32 30 - kArAnta 6 kArAnta ane 7 kArAnta saMkhyAvAci nAmanA Am na nAm thAya che. caturNAm / SaNNAm / paJcAnAm / saMkhyAnAM rNAm 4 // 33 31 16 makyananA tri no traya thAya che. trayANAm / trestryH|1|4|34 kura ane jo pachI paMcamI SaSThInA kaNa ne n thAya che. muni + as -1-4-23 thI mune + as - mune + 1 = muneH 2 / bhAnoH 2 / edobhyAM usi-uso 2H / 1 / 4 / 35 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpaprakaraNa 33 sakhi bhane pati nA i mA 1 / 4 / 36 37 nA cU pachI pa.1. ekavacana 1-2-21 9. sakhi + as ur thAya - as sakhy + as khitikhI tI ya ur 1 / 4 / 36 34 R thI 5. 1. se. 1. as ne urU [ DurU ] thAya che. fag: 2 12-9-998 Rto Dura 1|4|37 - sakhy + u = sakhyuH / patyuH / 35 Ta [tRb } tRn ] mRt atyayAnta nAmo tathA svasR naptR neSTR tvaSTR kSatR hotR potR prazAstu yA nAmonA R no chuT pratyaya para chatAM Ar thAya che. karttArau 2 / tu svasR naptR neSTR svaSTR kSatR hotR-poTa - prazAstro ghuTyA 11438 36 T pratyayA ane saptamI ekavacanane pratyaya para chatAM ar thAya che. pitarau / pitaraH / pitaram / pitari / ara Gau ca 1|4|39 37 sa khAdhanamAM hastra svarAnta nAmeAnA anya svarane s pratyaya sahita guNa thAya che. he mune ! | he bhAno ! | he pitaH ! | hrasvasya guNaH / 1 / 4 / 41 38 saMkhAdhanamAM AkArAnta strIliMga nAmanA A ne sa pratyayanI sAthai e thAya che. he mAle ! | edApaH 1 / 4 / 42 39 sa`meAdhanamAM dIkArAnta ane jhaMkArAnta strIliMga nAmAnA (1-4-28) ane me svaravAjA bhAtA arthavAjA A [ Ap ] pratyayAnta nAmanA antyasvara 6 pratyaya sahita hasva thAya che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAsapaprakaraNa nadI + su = he nadi / vadhU + s nitya-did - dvisvarA-'mbArthasya hrasvaH 1|4|43 40 maiM kArAnta nAmathI saMkheAdhanAtha s ane am ne . lApa thAya che. he deva ! / he kamala ! / 1-4-57 adetaH syamo luka 1 / 4 / 44 38 = = 124543 he vadhu | he amba / 41 dIrgha IarAnta [ GI utpayAnta ] Aazanta [ Ap pratyayAnta ] ane vyaMjanAnta nAmathI s ne lApa. thAya che. nadI / mAlA | marut / dIrgha - GAva - vyaJjanAt se: 1 / 4 / 45 42 samAnasvara pachI am no m thAya che. bAlam / munim / samAnAdamo'taH 1 |4| 46 43 nAm pratyaya 52 cha tisR catasR, buDArAnta bhane kArAnta sivAya pUrvA samAna svara dI thAya che. bAla + nAm bAlAnAm / munInAm / dhenUnAm / tisRNAm / catasRNAm / SaNNAm caturNAm / nazantana! samAna svarano hIdhe thAya che. paJcAnAm / dIrgho nAmyatisR catasR-pU: 1 / 4 / 47 44 nAm pratyaya para chatAM 7 zabdane viSe dIdha thAya che. nRNAma, nRNAm / 1 / 4 / 48 45 dvitIyA vibhaktinA ma pratyayanA A sahita pUrvanA samAna svara dI thAya che ane te vakhate puliMga nAmeAmAM a pratyayanA s ne rthAya che. bAla + as - bAlAs - bAlAn / munIn / pitan / zasoDatA sazva naH puMsi 1 4 49 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa zakA2 39 49 nI 206thA i (sa. sa. va.) no Am thAya che. grAmaM nayati iti grAmaNIH, grAmaNyAm sa. sa. 1. nayati iti nIH, niyAm sa. sa. pa. niya Am 11451 47 vimastinA pratyayo 52 chatAM aSTana ne mahale vike aSTA thAya che. aSTa 2 / aSTau 2 / vA'STanaH AH syAdau 1 / 4 / 52 48 asstt| 55 // 5ch| prathama dvitIyAnA asa prtyyn| au thAya che.. aSTau 2 / aSTa au jas-zasoH 11453 49 yati tati kati pArA-ta bhane n |raat sadhyAvAyi nAmanA prathama dvitIyAnA traNa pratyayane lepa thAya che. yati 2 / 7-1-150, 1-1-38 SaT 2 / paJca 2 / 2-1-81. Dati-SNaH saMkhyAyA lup 1 / 4 / 54 50 napuMsa4 nAmAnA pra. vi. nA asa no i [zi] thAya che. kamalAni 2 / 1-4-15, 1-1-28, 1-4-85 napuMsakasya ziH 1 / 4 / 55 51 napusano au, I thAya che. kamale 2 / aurIH 11456 para nakArAnta napuMsakaliMganA ane am ne anna thAya che. kamalam 2 / 1-4-46 ataH syamo'm 11457 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAbharU5 5324 2458 53 nasasimA anya, anyatara, itara tathA Datara mana Datama pratyaya ne mata cha mevA, me pAya sanAmAnA, s ane am no d thAya cha, 5 ekatara sivAya. atara [Datara] atama [Datama] pratyayAMta sapanAma cha. anyat , d anye anyAni pra. di. itarat, d itare itarANi , katarat , da katare katarANi ,, 7-3-43 katamat, d katame katamAni , 7-3-54 ekataram ekatare ekatarANi ,, 7-3-52 paJcato'nyAderanekatarasya daH 114 / 58 54 4 kArAnta sivAyanA napuMsaka nAmathI ra ane anne 5 0 yAya che. jagat / vAri / madhu / anato lup 11459 55 saMbodhana eka vacanamAM nAmyanta napuMsaka nAmonA aMtya svarane vikalpa guNa thAya che. 1-4-41 juo pakSe 1-4-59 vAre, vAri / madho, mdhu!| nAmino lug vA 114 / 61 pa6 anyathI-vizeSyanA vaNathI thayela napuMsakanAma, tu. vi. nA A vigere parAdi pratyaya para chatAM vikalpa puliMga thAya che. kaLa, kartRNA kulena / zucaye zucine kulAya / vA'nyataH pumAMSTAdI svare 1 / 4 / 62 57 dadhi asthi sakthi bhane akSi mA napusa, nAmAnA aMtya svarane tU. e. va. thI mAMDIne svarathI zarU thatA pratyayA 52 7tAM an thAya che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa zAdu 41 sudhan + A = punA| manA dadhi + A sapanA | aA | ane | akSNa | 2-1-108 dadhyasthi- sakthyakSNo'ntasyA'n 1 / 4 / 63 --- 58 nAmyanta napu Msaka nAmeAne Am sivAya svarAdi pratyayeAnI pUrve 6 umeravAmAM Ave che. vArtAnI 1 vArani / ra + $ - ft + = $ madhunI / mavRtti / .1-1-ra8 ane 1-4-85 AmnA nAm Adeza thAya che. 1-4-32, 47 vArInam / anAm svare no'ntaH / 1 / 4 / 64 = 59 prathamA ane dvitIyAnA mahuvacanA TM pratyaya lAgatAM svarAnta napu'saka nAmeAnI pachI nU umeravAmAM Ave che. majI g + haiM| 1-1-28 1-4-85 thI 6 nI pahelAMnA svara dI thAya che. mahAni 1 svarAcchau 1 / 4 / 65 60 prathamA ane dvitIyAnA bahuvacananeTM pratyaya para chatAM napuMsaka nAmanA chellA svaranI pachI rahelA dhrupha vyaMjananI pUrve r umerAya che. nAt + 6 nagati / ghuTAM prAk 1 / 4 / 66. - = jagat + i 61 have AgaLa je kAya A prakaraNamAM (pAdamAM) thaze, te T pratyaya para chatAM jANavuM. (jyAM vizeSa nimitta kahyuM hoya tyAM te pramANe jANavuM, sivAya dhrum pratyaya para chatAM javuM.) ghuTi 1 / 4 / 68 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 14/69 12 dhura pratyaya 52 7ri, ac 2 55 vyasananI paDe na bherAya che. prAca + sa-prAnca + sa 1-4-45 prAnca + 0-2-1-88 prAn - 2-1-71 prAG / prAJcau / acaH 1 / 4 / 69 63 dhura pratyayo 52 7i, R[Rt ] mane u [ut] chatavANA nAmanA keTalA vyaMjananI pUrve = umerAya che. gacchat [gacchata] + 0 (pra. me.va.)- gacchant-2-1-88 gacchan / bhavat [bhavatu], bhavAn / 1-4-80 RduditaH 11470 14 s pratyaya 52 chatA, anaDuha 206nA hanI pUna ubhe2|5 cha. anaDah + sa - anaDunh + s - 1-4-82 anaDvAn / anaDuhaH sau 1 / 472 65 ghuTuM pratya para chatAM puta zabdane gumaraNa Adeza thAya che, pumansa + s 1-4-45 pumanm + 0 - 1-4-86 pumAnsa + 0 2-1-88 pumAn / pumaaNsau| pumAMsaH / puMsoH pumans za4A73 3. o 121-1 nAmAnA o nA-dhur pratyaya 52 chatA, au thAya cha go, gauH / gAvau / gAvaH / dyo, dyauH| dyAvau / ota auH 1 / 4 / 74 67 am tathA asa di. ma. . nA anI sAthai A thAya che. gAm / gAvau / gAH / dyAm / dyAvau / dyAH / A amzaso 'tA 11475 18 pathin mathin bhane RbhukSin zahAnA na no s [si] pratyaya 52 chatai, A thAya che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa panthAH / manthAH / RbhukSAH / 1-4-77, 78 pathin-mathin-RbhukSaH pathin-mathin RbhukSaH sau 1 / 4 / 76 6 ghuT pratyaye para chatAM pAthin mathin bhane RbhukSin nA i ne AthAya che. panthAH / panthAnau / panthAnaH / panthAnam / RbhukSAH / RbhukSANau / RbhukSANaH / e: 1 / 4 / 77 70 tha ne nth thAya che. panthAH / manthAH / tho nyU 1 / 4 / 78 71 I [ GI ] bhane svarAhi aghuT pratyaya 52 chatAM pathina mathin bhane RbhukSin nA in no sopa thAya che. zobhanaH panthA yasyAH sA (supathin + I) supathI strI / pathaH / mathaH / RbhukSaH / in GI-svare lu 11479 72 sa Mbodhana me'vayana 11476 4 ne r ane lepa vikalpe thAya che. he uzanan / he uzana / he uzanaH / vozanaso nazvAmadhye sau 114180 pratyaya para chata uzanas nA = soya. 73 sauM. o. va. s pratyaya para chata anaDuh nA une| va thAya che.. anaDvan / 2-9-88 thI hU anaDuh + s uto'naDuca caturo vaH 114381 74 sa. o. va. sivAya chuT pratyayo para chatAM anaDuh bhane catur nA une vA thAya che. anaDvAn / catvAraH pu. pra. ma. catvAri na pra. vi. 5. / vAH zeSe 1 / 4 / 82 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 nAmarUpa prakaraNa 124 / 83 75 sakhi zahanA ino zeSa (sa. . va. sivAya) ghuT pratyayo 52 chatAM ai thAya che. sakhAyau / sakhAyaH / sakhAyam / sakhyurito'zAt 1|4|83 79 uzanas purudaMzas anehas bhane sakhi zahathI para rahesa s (a. me. 1.) ne| A [ DA ] thAya che. pitA / kartA / uzanA / purudaMzA / anehA / sakhA / Rduzanas- purudaMso'nehasaca se rDA : 1|4|84 -77 T pratyayeA para chatAM r nI pahelAMne svara dIdha` thAya che, pazu sauMbhodhana me'vayanamAM hIdhe yato nathI. rAjan + 0 pra. me 1 - rAjAnU - 2-1-81 rAjA ni dIrghaH 1 / 4 / 85 78 s saMtavANAM nAmo tebhana mahat [ mahata vizeSaNa ] no . va. sivAya hIdhe thAya che. . svara chuT pratyaya para chata, saM. paTIyas [paTIyasu ] + 0 ( . nU ubherAya che. paTIyaHs + 0 paTIyAn / me pramANe mahat ns- mahatoH 1 / 4 / 86 1. ) 1 - 4 - 70 thI sanI pUrve paTIyAns - 2-1-88 thA nuM mahAn / - 78 in bhane hantavANA tathA pUSan bhane aryaman nAbhono 'nUnI paDesAMnA svara, napuMsaGa a.dvi. ma. va. to i pratyaya ane puMliMga pra.e. va. nA pratyaya para chatAM ja dIdha thAya che. 1-4-85 to apavAha bhAvIni / zazI / - vRtraM hatavAn vRtrahA vRtrahaNau vRtrahaNaH / vRtrahaNam / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA87 45 nAmarUpa prasu bhrUNaM hatavAn bhrUNahA / sthULata:| sthULanI | 2-1-108, 2-1-112 pUjA | pUtrano | arthamAM 1 arcamI | juna-dana-pUvADayeLa: zioH / / 87 80 T pratyaya para chatAM p ne svara dI thAya che. AvaH bapaH zA88 81 nAmane aMte rahelA at [Rtu] te a svara puliMga prathamA ekavacanamAM dIla thAya che paNa sa`khAdhanamAM dIrgha thatA nathI nItavat + 0 (pra. e. va.) - rItavAv + 0 1-4-70 nItavAt - 6-1-89 thI nItavAn / mavat, mavAn / strIli'ga nI tavatI tatha! malo 2-4-2 thorUM pratyaya. zabdane aMte rahelA masa nA 6 svara, puliMga ane - strIli'ganA prathamA ekavacanamAM dIdha thAya che paNa sakheAdhanamAM dIdha thatA nathI. candramAH pra. e. va. / maiM vigere (dazagaNunA) dhAtu upara thI banelA zabdanA as tA tra dI thatA nathI. viSNugnaH / abhvAderavasaH sau 14 / 90 82 zeSa T pratyayA para chatAM, hojInA konTu thAya che. jANa kruzastunastRc puMsi 14 / 91 83 tRtIyA ekavacanathI svarAdi pratyayA para chatAM vikalpe enTra thAya che. jonTrA / jovunA / arat svare vA 1 / 4 / 92 84 strIliMgamAM jonTrI thAya che. striyAm 1 / 4 / 93 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamo'dhyAyaH caturthaH pAdaH nAma-rUpa-prakaraNam 1 1 ata AH syAdau jas-bhyAm-ye 1141 ___ bAlAH / bAlAbhyAm / bAlAya 2 bhisa aisa 1 / 4 / 2 bAlaiH / 3 idamadaso'kyeva 1 / 4 / 3 ebhiH / amobhiH 4 ed bahu-s-bha-osi 1 / 4 / 4 bAleSu / vAlebhyaH / bAlayoH 5 TA-Dasorina-syau 1 / 4 / 5 bAlena / bAlasya 6 De-Dasyo ryA-''tau 1 / 4 / 6 bAlAya / bAlAt / 7 sarvAdeH smai-smAtau 1 / 4 / 7 sarvasmai / sarvasmAt / vizvasmai 8 : smin 1 / 4 / 8 sarvasmin / vizvasmin 9 jasa i. 1 / 4 / 9 sarve / vizve 10 nemA-'dha-prathama-carama-tayA-''yA-'lpa-katipayasya vA 1 / 4 / 10 neme, nemaaH| dvitaye, dvityaaH| traye, trayAH 11 tIyaM GitkArye vA (srvaadiH)114|14 dvitIyasmai, dvitIyAya 12 avarNasyA-''maH sAm 1 / 4 / 15 sarveSAm / sarvAsAm 13 navabhyaH pUrvebhyaH i smAt smin vA 1 / 4 / 16 pUrve, pUrvAH / pUrvasmAt , pUrvAt / pUrvasmin , pUrve 14 ApoDintAm ya yAs yAs yAm 1 / 4 / 17 mAlAyai / mAlAyAH 2 / mAlAyAm 15 sAde rDasa-pUrvAH 1 / 4 / 18 sarvasyai / sarvasyAH / sarvasyAm Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa-prakaraNam 16 syet 1 | 4|19 mAlayA / mAlayoH 17 autA 1 / 4 / 20 mAle 2 47 18 iduto '- dUt 1 / 4 / 21 munI / bhAnU / matI / dhenU 19 jasyedot 14 22 munayaH / dhenavaH 20 Dityaditi 1 / 4 / 23 munaye / dhenave 21 TaH puMsi nA 1 / 4 / 24 muninA / bhAnunA 22 Gi DauM 1 / 4 / 25 munau / dhenau 23 kevala - sakhi - paterau : 1 / 4 / 26 sarakhyau / patyau 24 na nA- Gidet 1 / 4 / 27 sakhyA / patyA | saravye / ptye| sakhyuH / patyuH 25 striyA DitAM vA de dAsU dAsU dAm 114528 matyai mataye / matyAH mateH / dhenvAm / dhenau 26 strIdUtaH 1 / 4 / 29 nadhai / nathAH / nadyAm / vadhvAm 27 veyuvo'striyAH 1 / 4 / 30 zriyai zriye / bhuvAm bhuvi 28 Amo nAma vA 1 / 4 / 31 zrINAm, zriyAm " " 29 hrasva-pazca 1 / 4 / 32 bAlAnAm / mAlAnAm / mAlAnAm 30 saMkhyAnAM rNAm 1 | 4 | 33 caturNAm / SaNNAm / paJcAnAm 31 treH trayaH 1|4|34 trayANAm 32 edodbhyAM Gasi Daso raH 1 / 4 / 35 muneH / bhAnoH 33 khiti khI tI ya ur 1 / 4 / 36 saravyu: / patyuH 34 Rto Dur 1 / 4 / 37 pituH 2 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa-prakaraNam 35 tR-svasa-napta-neSTa-tvaSTa-kSatta-hota-pota-prazAstro ghuTyAr 14 / 38 kartAram / kartArau 2 / kartAraH 36 ar Gau ca 1 / 4 / 39 pitarau / pitaram / pitari 37 hUsvasya guNaH (sinA-''mantrye) 114 / 41 mune / pitaH 38 edApaH 1 / 4 / 42 mAle 39 nitya-did-dvi-svarA-'mbA-'rthasya hastraH 1 / 4 / 43 nadi / vadhu / amba 40 adetaH syamo chuk 1 / 4 / 44 bAla / kamala 41 dIrgha-yAb-vyaJjanA seH 114 / 45 nadI / mAlA / marut 42 samAnAdamo'taH 114 / 46 bAlam / munim 43 dIpoM nAmyatisa-catasR-pUH 1 / 4 / 47 bAlAnAm / munInAm / paJcAnAm 44 nurvA 114 / 48 nRyAm nRNAm 45 zaso 'tA sazca naH puMsi 1 / 4 / 49 bAlAn / munIn 46 niya Am (2) 11451 niyAm / grAmaNyAm 47 vA'STana AH syAdau 1 / 4 / 52 aSTa, aSTau 48 aSTa au jaszasoH 1 / 4 / 53 aSTau 2 49 Dati-SNaH saMkhyAyA lup 1 / 4 / 54 kati / SaT / paJca 50 napuMsakasya ziH 1 / 4 / 55 kamalAni 51 aurIH 1 / 4 / 56 kamale 52 ataH syamo'm 114157 kamalam 2 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa-prakaraNam 53 paJcato'nyAderanekatarasya daH 1|4|58 anyat 54 anato lup 1 / 4 / 59 jagat / vAri / madhu 55 nAmino lugU vA 1 / 4 / 61 vAre, vAri 56 vAsnyataH pumAMSTAdau svare 1 / 4 / 62 kartrA kartRNA kulena 57 dadhyasthi sadhyakSNo'ntasyA'n 1 / 4 / 63 daghnA / 9 49 dani, dadhani / asthnA | sakthanA | akSNA 58 anAm svare no'ntaH 1 / 4 / 64 vAriNI / vArINi 59 svarAcchauM 1 / 4 / 65 kamalAni 60 ghuTAM prAk 1|4|66 jaganti 61 ghuTi 124 68 62 acaH 1 / 4 / 69 prAD 63 Rdudita: 1 / 4 / 70 gacchan / bhavAn 64 anaDuhaH sau 1 / 4 / 72 anaDvAn 65 puMso : pumans 1 / 4 / 73 pumAn / pumAMsau / pumAMsaH 66 ota au: 1 / 4 / 74 gauH / gAvau / gAvaH 67 A am-zasotA 1 / 4 / 75 gAm / gAH 68 pathin-mathin-RbhukSaH sau 1 / 4 / 76 panthAH / RbhukSAH 69 e 1 / 4 / 77 panthAnau / manthAnau / RbhukSANau 1 70 thontha 1 / 4 / 78 panthAH / manthAH 71 in GI svare luk 1 / 4 / 79 supathI / mathaH / RbhukSaH 4 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM0 .. nAmarUpa-prakaraNam 72 vozanaso nazvA''mantrye sau 1 / 4 / 80 he uzanan / uzana / uzanaH 73 uto'naDuc-caturo vaH 1 / 4 / 81 he anaDvan 74 vAH zeSe 1 / 4 / 82 anaDvAn / catvAraH 75 sakhyurito ' zAvait 11483 sakhAyau / 76 Rduzanas-purudaMzo ' nehasazca se auH 124184 uzanA / purudaMzA / anehA / sakhA 77 ni dIrghaH 1 / 4 / 85 rAjA / rAjAnau / rAjAnaH 78 nsa-mahatoH 1 / 4 / 86 paTIyAn / mahAn 79 in-han-pUSA-'yamNaH zi-syoH 1 / 4 / 87 bhaaviini| zazA / vRtrahA / pUSA / aryamA 80 apaH 1 / 4 / 88 ApaH 81 abhvAdeH atvasaH sau 11490 nItavAn / candramAH 82 kruzaH tunaH tRc puMsi 1 / 4 / 91 kraSTA 83 TAdau svare vA 1 / 4 / 92 kroSTrA , kroSTunA 84 striyAm 1 / 4 / 93 kroSTrI iti siddha-hema-sArAMza-saMskRta-vyAkaraNe prathamo'dhyAyaH samAptaH Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAra nAmarUpa prakaraNa 2 1 strIliMgamAM tri ane catura ne| tisR bhane catasR Aheza thAya che. tisRbhiH / catasRbhiH / tri- caturas tisR - catasR syAdau 2 / 1 / 1 2 svarAdi pratyayenA para chatAM tivru ane vatajI nA nA ra thAya che. tisraH / catasraH / a. dvi, 5. va. Rto raH svare'ni 2 / 12 3 svarAdi pratyaye para chatAM navA ne vikalpe nas Adeza thAya che. jarasau, jare / jarasaH jarA; jarAyA jarasU vA 2 / 1 / 3 4 maiM thI zarU thatA pratyayeA para chatAM ap tA ad thAya che pra. sa. ApaH / dvi. apaH / tR. adbhiH / 2. 5. addbhyaH / 1. apAm / sa. apsu / ap mahuvanyanabhAM vayarAya che. apo'd bhe 2 / 1 / 4 5 vyaMjanAdi pratyayA para chatAM OM zabdanA anya svarane A thAya che. rAH / rAbhyAm / rAsu / A rAyo vyaJjane 2 / 15 hu vyannAhi pratyayo para khatanA A thAya che tvAm / mAm / chatAM yuSmad mane asmad nA yuvAbhyAm / AvAbhyAm / yuSmAsu / asmAsu / yuSmadasmadoH 2|1|6 Ai ne os 52 chatAM satanA y thAya che. tvayA / mayA / tvayi / mayi / yuvayoH 2 / AvayoH 2 / 1 TA - Gayosi yaH 2 17 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 : -- nAmarUpa prakaraNa 2 8 bAkInA svarAdi pratyaya para chatAM, aMtane lepa thAya che. yuSmabhyam / asmabhyam / tvad zeSe luk 2018 8 viyanamA yuvad bhane Avad thAya che. yuvAm / AvAm / mantasya yuvAvau dvayoH 2 / 1 / 10 / / 10 syAdi pratya para chatAM, bIjA pratyayo para chatAM ane uttara pada para chatAM, ekavacanamAM svas ane huM thAya che. tvAm / mAm / tavAyaM tvadIyaH / madIyaH 1-1-7, 1-3-32 / tava putraH tvatputraH / matputraH / tvamau pratyayottarapade caikasmin 2 / 1 / 11 11 prathamA ekavacana svam ane aham thAya che. tvamahaM sinA prAk cAkaH 2 / 1 / 12 12 prathamA pavayana yUyam bhane vayam thAya che. yUyaM vayaM jasA raa1|13 13 yatuthA savayana tubhyam bhane mahyam thAya che. tubhyaM mahyam GayA 2 / 1 / 14 14 SaSThI ekavacana taMtra ane mana thAya che. tava mama DasA 2 / 1 / 15 15 abU ane mau ne zuM thAya che. tvAm / mAm / yuvAm / AvAm / amau maH 2 / 1 / 16 16 as vi. ma. pa. na na thAya che. yuSmAn / basmAn / zaso naH 2 / 1 / 17 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 2 // 1 // 1854 17 yathA bhyas neabhyam thAya che. yuSmabhyam / asmabhyam / abhyam bhyasaH 2 / 1 / 18 18 payamI asa sane bhyas no ad thAya che. tvad / mad / yuSmad / asmad / usevA'd 2 / 1 / 19 18 mAm na Akam thAya che. yuSmAkam / asmAkam / Ama Akam 2 / 1120 20 yuSmad bhane asmad sanAmanA, dvitIyA yatuthI mane hI vibhaktinA bahuvacanamAM anukrame vaNa ane thAya che. A Adezo-rUpa eka vAkyanI aMdara padanI pachI vikalpa vaparAya che. bhaDe-dhau vo rakSatu, dharmoM yuSmAnrakSatu / padAd yuga-vibhaktyaikavAkye vasnasau bahutve 2 / 1 / 21 21 divacanamAM anukrame vAjU ane jo Adeza thAya che. dharmoM vAM rakSatu, dharmoM yuvAM rakSatu / dvitve vAm nau 2 / 1 / 22 22 ekavacanamAM anukrame che ane je Adeza thAya che. zIlaM me svam, zIlaM mama svam / De-GasA te me 2 / 1 / 23 27 dvitIyAnA eka vacanamAM anukrame tyA ane mana thAya che. dharmoM mA rakSatu, dharmoM mAM rakSatu / dharmaH tvA rakSatu, dharmaH tvAM rakSatu / amA tvA mA 2 / 1 / 24 . ...... Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 22131 ra4 koInA saMbaMdhamAM kAMI kahIne pachIthI-pharI tenA ja saMbaMdhamAM bIju kahevuM, te anvAdeza kahevAya che. anyAdeza hoya tyAre upara jaNAvelI rIta va na vigere nitya thAya che. yUyaM vinItAH tad vo guravo maanynti| nityamanvAdeze 2 / 1 / 31 / anvAdeza hoya tyAre dvitIyA vibhaktinA pratya, tRtIyA kyananA pratyaya bhane os pratyaya 52 chata etad nA enada mAheza thAya che. suzIlau etau tadenau guravo mAnayanti / / vi. pu. enam , enau, enAn / strI. enAm , ene, enAH / na. enada , ene, enAni / tR. se. va. pu.na. enena / strI. enayA / 5. sa. hi-pa. pu. na. strI. enayoH / suzIlau imau tadenau guravo mAnayanti / tyadAmenadetado dvitIyA-TausyavRttyante 2 // 1 // 33 26 me pramANe idam / enad mAheza thAya che. suzIlau imau tadenau guravo mAnayanti idamaH 2 / 1 / 34 27 ak 2khita idam nI vyasanAbhi a thAya che. AbhyAm / AbhiH / eSu / Asu anaka (ad vyaJjane) 2 / 1136 8 tRtIyA ekavacana ane SaSThI saptamI dvivacanamAM ja thAya che. anena / anayoH / TausyanaH 2 / 1137 28 prathamA savayana pu. ayam mane strIli iyam thAya che. ayamiyaM puM-striyoH sau 2 / 1138 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 rAzirU thAya 30 vimatinA pratyayo 52 chatai ida nA ima thAya che. imau do maH syAdau 2 / 1139 31 vinatanA pratyayo bhane tasAdi pratyayo 52 chatA, kim ne ka thAya che. kaH / kadA / kahi / kimaH kastasAdau ca 231140 32 tad na ta, yadanA ya. adas no ada. idam no ida, etad na eta bhane dvi nodva thAya che. saH / yaH / essH| dvau| tataH / tatra / tathA / tarhi / yataH / yatra / yadA / yathA / ADheraH 2 / 1141 33 s pratyaya 52 7di tad ane etad nA t nAs thAya che. saH / eSa: 2-3-15 taH sau saH 2 / 1142 34 adasa nu prathamA savayanamA asau yAya che. ___adaso daH sestu Dau 211143 35 ada ne! ama thAya che. amU narau striyau kule vA mo'vaNasya 2 / 1 / 45 36 6 pachInA hasva svarane hasva 3 ane dIrgha svarane hI U thAya che. amum / amUn / mAduvarNo'nu 2 / 1 / 47 37 tRtIyA eka vacana amunA thAya che. prAginAt 2 / 1 / 48 38 bahuvacanamAM 6 pachI jyAM hoya tyAM dIrgha zuM thAya che. amI / amISu / bahuSverIH 2 / 1149 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke nAmarUpa prakaraNa 2 2 1/50 39 dhAtunA 6-naNuM ane 3 vaNutA, svarAdi pratyaya para chatAM anukrame iy ane 36 thAya che. ra + a + ti = riyati / dhU + a + ta = dyuti / dhAtorivarNo varNasyeyuva svare pratyaye 2 / 1 / 50 40 r (javuM ga. 2) dhAtunA maiM ! svarAdi pratyayA para chatAM, rUpa thAya che. * + atur - TM TM + atula - r r + anus = catuH / (2-1-56 nA apavAda) sUcaya, nyAya 1. pu. e. va. / civa / vitha cetha / iNaH 2 / 1 / 51 41 sayukta vyaMjananI pachI AvelA dhAtunA krU vaNu ane 3 vanA, svarAdi pratyaya para chatAM, anukrame ane uv thAya che. hrI~ + ati apavAda Tayuvau / saMyogAt 2 / 1 / 52 - nidUta + ati = niniyati 2-1-56 te nA svarAdi pratyaya para chatAM har thAya che. (skrU zabda dhAturUpa nathI, eTale 2-1-10 na lAge.) stra: Avo sUyaH 42 (strI.) zabdanA pUrve, saMyAga hoya teA, 6 [nu] pratyayanA 3 ne ravaradi pratyaya para chatAM haj thAya che. rAj+duH rAstu + anti = rAnnuvanta / anruve va. pra. e. va. Avi jI. pra. pu. e. va. bhrU-znoH 2 / 1153 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 rAzI pa7 43 strI zabdanA huM ne svarAdi pratyaya para chatAM zuM thAya che. DhiyaH | thiI ! striyAH 2 / 1154 44 am tathA e di. ba. va. para chatAM vikalpa zuM thAya che fstra, stroma I striya, zrI vA'mzasi 2 / 1155 45 svarAdi pratyaya para chatAM aneka svarI dhAtunA phu varNano zuM thAya che. 2-1-50 no apavAda mI + gati - vimI + gati = viSNuti | taNAthamisa varSIti vim sava dhAtu zabdo raghu | riyA = sa. e. va. evaM prati: patyuH cA yo'nekasvarasya 2 / 1156 46 svarAdi svAdi pratyaya para chatAM aneka svarI dhAtunA 3 varNane rR thAya che. 2-1-10 ne apavAda. veNu pu. agnivasumiti -3-4-23 vahu + [stha7]-4-3-108 var + ya = varUNa nAma dhAtu, vasune IcachavuM. varta zuti vachUTa + 0 [viva6-4-3-82 vahU + o [viva6]-4-4-121 varU+ 0 [4] = var dhAtu zabda, vahU ! var + = va aa varavA syAdau vaH 2 / 1157 47 vibhakti vinAnA vid pratyayAna ja nAmanI sAthe je samAsa thayela hoya, te samAsa saMbaMdhI dhAtunA Tu varNa ane 3 varNane, svarAdi pratyaya para chatAM, anukrame zuM ane zuM thAya che, paNa puchI zabdamAM zuM thatuM nathI, 2-1-50 ne Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 nAmarUpa prakaraNa 2 2 1/58 apavAha grAmaM nayati iti grAmaNIH grAmaNyauH grAmaNyaH khalaM punAti iti khalapUH khalapvauH khalapvaH / suSThu dhyAyati dadhAti vA sudhIH / sudhiyau / sudhiyaH / vRtterasudhiyastau 21158 48 danbhU punarbhU, varSAbhU bhane kArabhU, bhA rAjho samadhI ja mU dhAtunA OM nA svarAdi pratyaya para chatAM v thAya che. svayaMbhuva han- puna - varSA - kArairbhuvaH 2 / 1 / 59 Fat 2487 114 48 52 cha, SU ane dU nokU thAya che. piS + si-pinaS + si - pinak+si - 2-3 - 15 pinakSi | lih + syati - led + syati lekSyati / 2-1-82 Sa - DhoH kaH si 2 / 1 / 62 50 skrU vigere daza gaNunA dhAtuonA ph ane va pachI vyaMjana Ave te 6 ane nI pUrvA nAmi svara dI thAya che. diva + ya + ti = dIvyati / sib, sIvyati / SThIvyati vAdenamino dIrgho vo rvyaJjane 2/1/63 51 mUvigere dazeya gaNAnA dhAtu uparathI banelA zabdonA padAnta r para chatAM, pUrva nAmi svara dI thAya che. gIryate iti kvipa - gIH / gIrbhyAm / 5-3-114 giraH arthaH gIrarthaH / AzAsyate iti AzI: AziSau / AziSaH / AzIrbhyAm 5-3 - 114 pipati iti pUH purau puraH / pUrbhyAm / 5-2-83 dhUrvati iti dhUH dhurau dhuraH / dhUrbhyAm / padAnte 2|1|64 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarU5 542 2 221165 58 para 4 kArAdi taddhita para chatAM nAmine repha para chatAM dIdhe thte| nathI. dhuraM vahati dhuryaH 7-1-3 / 2-1-13 nA apavAda. giri sAdhuH giryaH 7-1-15 na yi taddhite 2 / 165 53 m no 56ne mante tathA m va 52 chatAM n thAya che. prazAmyati iti kivA prazAn / caGkranmi / jaganvasa / mo no mbozca 2 / 167 54 vas [kvasu] nA s no 5ne mate d thAya che. vidvadbhayAm / vidvatsu / tasthivadbhayAm / na. tasthivat tasthuSI tasthivAMsi . / anaDuha nA hU nA pahane che d thAya che. anaDudbhyAm / saMs-dhvaMs-kvass-anaDuho daH 2 / 1168 55 Rtvij dig dRza spRza sraja , dadhRS uSNihU, A zabdonA aMtya vyaMjanane padAje jU thAya che. Rtvika , g / RtvikSu / dik , ga dizau / digbhyAm / Rtvij - diz -dRz -spRz -straj -dadhapuSNiho gaH 2 // 1 // 69 56 aJch dhAtunA na nA pahane mate G thAya che. prAG / yujazva-kuzco no GaH 2 / 1 / 71 57 pahane te s ya to yeto ra thAya che. nmts-nmtH| so ruH 2 / 172 58 ana zabdanA 7 no padane aMte zuM thAya che. ahan + bhyAm - ahar + bhyAm - ahobhyAm / rasa nA ne je niyama lAge che, te niyamo A ni. thI thayesA ra ne pAye cha. ahobhyAm (1-5-21) amaH 2 / 1174 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 nAmarUpa prakaraNa 2 2 1/75 paTTa pratyayane lepa thayA pachI, padane a Mte rahelA an zabdanA n / r thAya che. ahareti / ahargacchati / pazu r 52 chata, yA niyama na lAge, uparane lAge. gatamaho rAtrirAgatA / ro lupyari 2 / 1 / 75 60 padane aMte rahelA s vyaMjanane ThekANe tenA sthAnanA vrgne| trIle vyaMjana thAya che. bAlAt - bAlAd / ghuTastRtIyaH 2|1|76 } 11 g D d v AhimAM hoya bhane thothe akSara mante hoya, evA eka svaravALA dhAturUpa avayavanA Adi (trIjA) akSarane, padane aMte athavA ske dh thI zarU thatA pratyaya 52 chatAM, thothe| akSara thAya che. duhU + si 2-1-83 thA dugh + si - niyabhathI ghugh + si ghoghU + sidhoka + si - dhok + Si = dhokSi / ga-Da-da-bAdecaturthA'ntasyaikasvarasyAdezcaturthaH sdhvozva pratyaye 2 / 177 12 dhA dhAtune te thotho akSara hoya jU thI zarU thatA pratyayeA para chatAM, Adi tyAre, t th TThe s nA th thAya che. dhA + tas - dadhA + tas - 4-2-86 dh + tas-1-3-50 dhattaH dhatthaH / dhatse / dhadhve / 1-3-47 dhAgastathozca 2 / 1 / 78 - ane = OM3 ghA sivAyanA dhAtunA cAthA akSaranI pachI pratyayanA v th na! gh thAya che, rudh + ti - 3-4-82 runadh + ti - runadh + ghi-1-3-48 runad + dhi: ruNaddhi / labh + ta labh + dha = labdhaH / labdhavAn / arthAt tatho : 2 1179 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 rAza80 61. 64 - kArAnta dhAtuthI ane nAmyanta dhAtuthI parIkSA aghatanI. mana mAzI pratyayanA dh nA Dh thAya che. cakRTve / ra-nAmyantAt parokSA-'dyatanyAziSo dho DhaH 2 / 1180 65 ha bhane antasthA tavA dhAtumAnI pachI i [jiTa] hai i [iTa ] ya ta tanI 54ii 27 // 52|kssaa aghatanI ane AzIrvAdanA pratyayanA che ne t vikalpa thAya che. jagRhive, dhve / zizyitve, dhve / hA-'ntasthAd bIDbhyAm vA 2 / 1 / 81 66 dhuTa vyaMjanAdi pratyaya para chatAM temaja padane aMte TUne sTra thAya che. tRha + ti- 4-3-82, 4-3-12 tRNehanatitRNeDha + ti-2-1-78 tRNeT + dhi-1-3-60 tRNer3ha + Dhi = tRNeDhi / muhU + ta - (bhU. I.) mud + ta = muT + dha -muT + Dha = mUDhaH / 1-3-42 ho dhuT padAnte 2 / 1 / 82 17 d mAhimA Deya, mevA bhU vigere 624 gAnA dhAtumAnA ha ne ghuTa vyaMjanAdi pratyaya para chatAM temaja padAnta che thAya che. daha + ta -dagha + ta-dagha+dha = dagdhaH / dagdhavAn bhU.. / duha + ti - dudha+dhi = dogdhi 3. pu. se. 1. pahAnta, adhok sya. 3. pu. ye. 1. 2-1-77 thI duno dha.. bhvAde rdAde ghaH 2 / 183 dhura pratyaya 52 chatAM, mane pahane mate-muha , draha, snuha ane hindu dhAtuonA du ne vikalpa d thAya che. mogdhA, moDhA / drogdhA, droDhA / snogdhA, snoDhA / snegdhA, sneDhA / mokSyati / dhokSyati / snokSyati / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAbharU5 529 2 2 / 1184 snekSyati / sa yAre dhAtumA veTa che merase Ave sAre mohitA / mohiSyati / 5. muha-druha-snuha-sniho vA 2 / 1184 68 nah ane Ah pAtunA ha nA dh bhane t thAya che. naddhA aatth| nahA-''ho dhaM tau 2 / 1185 70 dhuTa 046 pratyaya 52 cha tabha0 54ne mata, cha sane ja manu me k bhane g thAya che. muktH| tyaktaH vAth + su 1-1-21 thA vAth pa6 manaze, 50ii ca nA k tharI vAk + su 2-3-15 thA , vAk + Su = vAkSu / ca-jaH ka-gam 2 / 1 / 86 71 yaja sRja mRja rAja bhrAja bhrasja varac pari-vAja mA dhAtuonA 6 ane kU ne tathA aMtavALA dhAtuonA jhuM ne iTa vyaMjanAdi pratyaya para chatAM ane padAnate zuM thAya che. mASTiM / yaj + tum = yaSTum / yaj + tvA = iSTvA / sraSTum / bhrasj - bhraSTum / vraSTum / yaja + tR - yaSTA / spRza + ta= spRSTaH bhU.. / dRSTvA / updessttaa| pAte parivATa pra. 2. pa. yaja-sRja-mRja-rAja-bhrAja-bhrasja-vrazca-parivrAjaH zaHSa: 2 / 1187 72 sayuta vyasananI pdde| akSa2 s k hoya to tenA dhuTa vyaMjanAdi pratyaya para chatAM athavA padAte lepa thAya che. bhrasj + tum = bhraSTum / ja na Sa thye| che. vakSa (ka+ = 1)+te - caS + te = caSTe / cakSa + se- caS + se 2-1-12 cak + se-caka+Se = cakSe / / saMyogasyA''dau sko luk 2 / 1 / 88 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 2118963 73 padane aMte vyaMjanane sayAga hAya tAsa yAganA anya vyabhanano soya thAya che. gacchant - gacchan / padasya 2|1|89 74 r pachI s te ja lApa thAya che. mRj + s - a - marj + s - 4-7-78 amarj - 4-3-42 amArj - 2 - 1 - 87 amA- 2 - 1-76 ane 1-3-51 amArT, amAI ahi 2-1-88 lAgaze nabi. rAt saH 2 / 1 / 90 75 pahane te rasA nAmanA na to jhopa thAya che, rAjA / rAjJaH puruSaH rAjapuruSaH / rAjan + bhyAm = rAjabhyAm / nAmno no'namaH 2 / 1191 79 saMbhodhanamAM nAbhanA n no soya thato nathI. he rAjan ! | nAssmantrye 2 / 1 / 92 77 napuMsakamAM saMbeAdhanamAM s ne vikalpe lApa thAya che. he dAma dAman ! klIbe vA 2|1|93 78 nAmamAM upAnta ke ante r ke a varNa hoya athavA aMte pAMcamA sivAyanA varganA kAi vyaMjana hoya, te| man nA m ne va thAya che. vRkSAH santi asmin vRkSavAn / vRkSo che. mAM (ma) te, vRkSavAn-vRkSavANI / marutvAn / mArNA to pAntApaJcamavargAn matormovaH 2|1|14 78 sAdhAra ne saMjJAmAM, matu 52 chatAM udaka nA udanvAn thAya che. sAdhAra-udanvAn ghaTaH meghazva / saMjJA-udanvAn samudraH RSiH Azramazca / udanvAn andhau ( nAmni ) ca 21197 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 80 nAmarUpa prakaraNa 2 2 1/99 saare| rAnna che bhenA sevA arthamA matu pa2 chatAM rAjan shbdne| n sopaat| nathI. zobhano rAjA'sya rAjanvAn dezaH / rAjanvatI pRthvI / 2-1-1no athavA rAjanvAn surAjJi 2 / 1 / 98 81mi vigere keTalAka zabdothI mat nA p r thatA nathI. UrmimAn / bhUmimAn / yavamAn / drAkSAmAn / kakudmAn / normyAdibhyaH 2 / 1 / 99 82 mAsa nizA ne Asana zahano, as, dvi.pa.va. vigere atyayo para chatAM, viuye mAs ni bhane Asana thAya che. mAsa:, mAsAn / mAbhyAm, mAsAbhyAm / mAHsu mAssu mAseSu / nizaH nizAH / nijbhyAm, nizAbhyAm / niczu, nicchu, nizAsu / AsAni, AsanAni / AsabhyAm, AsanAbhyAm / AsnaH Asanasya / mAsa - nizA ''sanasya zasAdau lugvA 2|1|100 83 danta vigere zaho nA, asa dvimava vigere pratyayo 52 chatAM dat vigere mahezI viDaye thAya che. danta thu N dat / pAda pad / nAsikA strI. nas / hRdaya na. hRd / asRj na, asan / yUSa thu N yUSan / udaka na. udan / dosra thu doSan / yakRt na yakan / zakRt na. zakan / data: datA dadbhyAm dati datsu nasaH nasA nobhyAm nasi nassu, naHsu / handi hRdA hRdbhyAm hRdi asAni asnA asabhyAm asni asani asasu yUSNa: yUSNA yUSabhyAm yUSNi-yUSaNi yUSasu doSNaH doSNA doSabhyAm doSNi-doSaNi doSasu hRtsu Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma05 24 2 21101 65 danta-pAda-nAsikA-hRdayA-'mRga-yUSodaka-do-kRc-zakato dat-pan-nas-hRda-san-yUSannudan-doSan-yakaJ-zakan vA .2 / 1 / 101 84 Ni kya mane ghuTa sivAyanA ya sine svaaprityye| 52 chatA-pAda nA pad thAya che. vyAghrasyeva pAdau yasya vyAghrapAd , vyAghrapAda: apatyam vaiyAghrapadyaH ya pratyaya 1-1-42 / dvau pAdau yasya dvipAda , dvipadaH pazya / dvipade hitam dvipadIyam / 7-1-35 ya-svare pAdaH pad a-Ni-kya-dhuTi 2 / 1 / 102 85 udchn| udIy thAya cha. udIci bhavaH udIcyaH 8-3-8 / udIcaH pazya / udaca udIc 2 / 1 / 103 86 aba na ca thAya che bhane pUna! sva2 hI thAya che. prAcya: / pratIcyaH / prAcI / pratIcI / ac caH prAga - dIrghazca 2 / 1104 87 ya rAhi svarAgine matu 52 chatAM kas, uS thAya che. viduSi sAdhuH viduSyaH / viduSa idam vaiduSam 1-3-160 aN pratyaya / viduSmAn / bas uS matau ca 2 / 1105 88 zvan yuvan bhane maghavan za-honA va nA, strIginA I [DI] bhane madhuH (dhura vinAnI) svAdi pratyaya 52 chatai u thAya che. zvan + I = zunI / maghonI / zunaH / yUnaH / maghonaH / zvan - yuvan - madhono GI-syAghaghuTasvare va u: ..... 2 / 1 / 106 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 .... nAma nAmarU5 prakaraNa 2 : 2 / 1 / 107 88 dhura sivAyanA svA pratyayo 52 chatai, A [ Ap] pratyaya sivAyanA A kArAnta nAmanA A ne lepa thAya che. vizvapa: bi. sa. p.| vizvapA tR. sa. pa. lugAto 'nApaH 2 / 1 / 107 svarAdi aghuTa ghuTa sivAyanA) pratyaya para chatAM mana nA ana so5 thAya che. rAjan + asU - rAjan + asa - 1-3-60 thA rAja - a + as = rAzaH ano'sya 2 / 1 / 108 TA na. pra. di. di vacanane huM pratyaya ane saptamIne pratyaya para chatAM mana nA ma no vikalpa lepa thAya che. na. dAman + I = dAmnI, dAmanI / (pra. di.di.1.) dAman + i = dAmni, dAmani / rAjJi, rAjani / (sa.me.va.) I-Dau vA 2 / 1 / 109 an matami nAmAnA an nI pahelA va m matavANA saMyukta vyaMjana hoya, te mana nA ma ne lepa thatuM nathI. Atman + asU = AtmanaH / karman + I = karmaNI / parvan + I = parvaNI / paraMtu mUrdhan + as = mUnaH / sa. sa. pa. mUrdhina, mUrdhani / sahI so5 ze. na vamantasaMyogAt 2111111 &3 han dhAtunA hun n| n thAya che. ghnanti / AnAte 4. 3. di. pa. hano ho ghnaH 2 / 1 / 112 94 manI pachI ke g Ave te pahelAM ja lepAya che, paNa ne pahanI zabhAtamA 29so ae Ave to parezAMnA sapAta nathA. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpa prakaraNa 2 nam + a + anti nam + anti = namanti / daNDa + agram = daNDAgram / agram 56 che. I lugasyAdetyapade 2 / 1 / 113 - 9pa ph it vALA pratyaya para chatAM anya svara ane tenI pachInA vyajate leApAya che. sarvA + asyai [ Dasyai ] sarvasyai / ahIM antya svara A te lApa thayeA che, anya svarAdine lApa karavA e ja v chat nuM prayAjana (phaLa) che, dhRt vaNu prayAgamAM rAkhatA nathI. sarvasyai yA prayogabhAM DU rahyo nathI. DityantyasvarAdeH 2 / 1 / 114 96. strIliMganA hU~ pratyaya temaja napu*saka viyananA pratyaya para chatAM-TMTM [nnA] vikaraNa sivAya A varSoMthI para rahelA at pratyayo viuTa ant thAya che. yAntI, yAtI / vizantI, vizatI / avarNAdano'nto vA turIGayoH 2 / 1 / 11 2 / 1 / 113 17 - DyAsi k cAkaH 2 / 1132 reSe luk 2118 yussmbhym| atma--- paya yuvatI dvayoH 2012 / 10 yuvAm / AbAm yottara - pade caikasmin 2 / 1 / 11 / mAm / svadIyaH / madIcaMH / tvatputra 97 maiM ane ya vikaraNa pachI rahelA at pratyaya nRtyantI / gacchantI / corayantI zya - zavaH 2 / 1 / 116 wr 88 s pratyaya para chata, div nAca 31. 21. at: feat | / / diva auH sau 2|1|117 C / 99 padane aMte vip nA 6 no hasva dyubhyAm / dyussu| - uH padAn 1 / 118 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhyAyaH prathamaH pAdaH nAmarUpa-prakaraNam 2 1 tri-caturas timR-catasR syAdau 2 / 1 / 1 tisRbhiH / catasRbhiH 2 Rto ra svare 'ni 21112 tisraH / catasraH --- ugma vA 2 / 1 / 3 jarasau, jare Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpaprakaraNam 20 18 sevA'd 2 / 1 / 19 tvad / mad / yuSmad / asmad 19 Ama Akam 211 / 20 yuSmAkam / asmAkam 20 padAd yug - vibhaktyaika - vAkye vasnasau bahutve 2 / 1 / 21 dharmo vo rakSatu, yuSmAnrakSatu 21 dvitve vAm-nau 2 / 1 / 22 dharmo vAM rakSatu, yuvAM rakSatu dharmo nau rakSatu, AvAM rakSatu 22 De - usA te me 2 / 1 / 23 zIlaM te svam, taba svam zIlaM me svam, mama svam 23 amA tvAmA 2 / 1 / 24 dharmo mA rakSatu mAM rakSatu dharmastvA rakSatu, tvAM rakSatu 24 nityamanvAdeze 2 / 1 / 31 yUyaM vinItAH tad vo guravomAnayanti 25 tyadAmena detado dvitIyA - TaumyavRttyante 2|1|33 suzIlau aitau tadenau guravo mAnayanti 26 idamaH 2 / 1 / 34 suzIlau imau tadenau guravo mAnayanti 27 ana (ad vyaJjane) 2 / 1 / 36 AbhyAm, AbhiH 28 TausyanaH 2 / 1 / 37 anena / anayoH 29 ayamiyam puMstriyoH sau 2 / 1138 30 do maH syAdau 2 / 1 / 39 imau 31 kimaH kas tasAdau ca 2 / 1 / 40 kaH / kadA 32 A-dve: a: 2 / 1 / 41 saH / yaH / amU / mau 33 taH sau saH 2 / 1 / 42 saH / eSaH / eSaH Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAvarakaraNam 34 adaso daH sestu Dau 21143 masau 35 mo'varNasya 2 / 1145 amU narau striyau kule vA 36 mAd uvarNo'nu 2 / 1147 amum / amU 37 prAginAt 2 / 1 / 48 amunA 38 bahugverIH 201149 amI 39 dhAtorivaNovarNasyeyuva svare pratyaye 2 / 1150 ___ riyati / dhuvati 40 iNaH 2 / 1151 IyatuH 41 saMyogAt 2 / 1152 jihiyati / kaTaguvo 42 bhra-znoH 2 / 1153 bhruvau / zaknuvanti 43 striyAH 2 / 1154 striyo 44 vA'm-zasi 2 / 1155 striyam , strIm / striyaH, strI: 45 yo'nekasvarasya 2 / 1156 bibhyati / sakhyi 46 syAdau vaH 2 / 1 / 57 vasvau / vasvaH 47 kvib-vRtteH asudhiyaH tau 2 / 1 / 58 grAmaNyau / khalapvaH 48 dRn-punarvaSA-kArai rbhuvaH 2 / 1159 dRnbhvau 49 Sa-DhoH kaH si 21162 pinakSi / lekSyati 50 bhvAde nAmino dIpoM ra-vo vyaJjane 2 / 1 / 63 dIvyati / sIvyati Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpaprakaraNam 2. 51 padAnte zaza34 gIH / gIbhyAm 52 na yi taddhite 2 / 135 miyH| dhuryaH 53 mA no bozca 2 / 1167 prazAn / caMkranvaH 54 svas-dhvaMsa-kvassanaDaho daH 2 / 1 / 68 vidvadbhyAm / anaDudbhyAm 55 Rtvij-diz-dRz-spRz-saj-dadhRSuSNiho gaH 2 / 1 / 69 Rtvig / dig| dRg / spRmbhiH 56 yujaJca-kruzco no GaH 2 / 1171 prAG 57 so ruH 2 / 1 / 72 namataH 58 ahnaH 2 / 1 / 74 ahobhyAm 59 ro lupyari 2 / 1175 ahareti / ahargacchati 60 dhuTastRtIyaH 2 / 1176 bAlAd 61 ga-Da-da-bAdezcaturthAntasyaika-svarasyAdezcaturthaH s-dhyozca pratyaye 2 / 177 dhokSi / 62 dhAgastathozca 2 / 1 / 78 dhatthaH / dhatse / dhadhve 63 adhazcaturthAt ta-tho dhaH 2 / 1 / 79 ruNaddhi / labdhaH 64 ra-nAmyantAt parokSAdyatanyAziSo dho DhaH 2 / 1 / 80 cakRve 65 hA'ntasthAna bIDbhyAM vA 2 / 1 / 81 jagRhidave, ve / / 66 ho dhuT-padAnte 2 / 1 / 82 tRNeDhi / mUDhaH / 67 bhvAde de dhaH 2 / 1 / 83 dogdhi / dugdhaH / adhok Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 nAmarUpaprakaraNam 2 68 muha-druha-snuha-sniho vA 2 / 1 / 84 mogdhA, moDhA 69 nahA''ho dha-tau 2 / 1185 naddhA / Attha 70 ca-jaH ka-gam 2 / 1 / 86 muktaH / tyaktaH / vAkSu 71 yaja-sRja-mRja-rAja-bhrAja-bhrasja-vazva-parivrAja: zaH SaH 2 / 1 / 87 yaSTum / sraSTum / mArTi 72 saMyogasyAdau sko luk 2 / 1 / 88 bhraSTum / caSTum / 73 padasya 2 / 1 / 89 gacchan 74 rAt saH 2 / 1190 amArTa 75 nAmno no'nahaH 2 / 1191 rAjA / rAjabhyAm 76 nA''manvye 2 / 1192 rAjan 77 klIbe vA 2 / 1 / 93 dAma, dAman 78 mA-'varNA-'ntopAntA-'pazcama-vargAnmato moM vaH 2 / 1194 vRkSavAn / marutvAn 79 udanvAn andhau (nAmni) ca 2 / 1197 80 rAjanvAn murAjJi 2 / 1 / 98 rAjanvAn dezaH 81 noAdibhyaH 2 / 1 / 99 UrmimAn / yavamAn / kakumAn 82 mAsa-nizA-''sanasya zasAdau luga bA 2 / 1 / 100 mAsaH, mAsAn / nizaH, nishaaH| AsAni, AsanAni 83 danta-pAda-nAsikA-hRdayA-'sak -yUSodaka-dora___ yakRt-zakRto dat-pad-nas-hRdasan-yUSan-udan doSan-yakan-zakan vA 2 / 1 / 101 dataH, dantAn Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmarUpaprakaraNam 2 ce 84 ya-svare pAdaH pada'Ni-kya-ghuTi 2 / 1 / 102 vaiyAghrapadyaH / dvipadaHpazya 85 udaca udIc 2 / 1 / 103 udIcyaH / udIcaH pazya 86 ac ca prAga dIrghazca 2 / 1 / 104 prAcyaH / pratIcyaH praacii| pratIcI 87 kvas uS matau ca 2 / 1 / 105 viduSyaH / viduSA / _ viduSmAna 88 zvan-yuvan-maghono GI-syAdyaghuTa-svare va u: 2 / 1 / 106 zunI / maghonI / zunaH / yUnaH 89 lugA''to 'nA''paH 2.1 / 107 vizvapaH / vizpA 90 ano'sya 2 / 1 / 108 rAjJaH 91 I-Gau vA 2 / 1 / 109 dAmnI, dAmanI / rAjJi, rAjani 92 na vamanta-saMyogAt 2 / 1 / 111 parvaNA / AtmanaH / karmaNI 93 hano hro ghnaH 2 / 1 / 112 dhnanti / 94 lugasyA'detyapade 2 / 1 / 113 namanti / vande 95 Dityantya-svarAdeH 2 / 1 / 114 sarvasyai 96 a-varNAdazno'nto vA'turI-yoH 2 / 1 / 115 yAntI, yaatii| vizantI, tI 97 zya-zavaH 2 / 1 / 116 nRtyantI / gacchantI / corayantI 98 diva auH sau 2111117 dyauH 99 uH padAnte'nUt 2 / 1 / 118 dhubhyAm Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rArAka kAraka-vibhaktiprakaraNa 1 kriyA nA hetu--nimitta hoya ane kriyAne kare, te kAraka kahevAya che. kriyA - hetuH kArakam 2 / 2 / 1 2 svataMtrapaNe, je kriyAne kare, te kartA, ASAI dharma thayati / kahevAnI kriyA krANuM kare che? AcArya, mATe AcAya, e kartA che. svatantraH kartA 22/2 3 (1) kartA kriyA vaDe jene khAsa prApta karavAne icche,te ka grAma paghdhati / javAnI kriyA vaDe zuM prApta karavAne Icche che ? gAma, mATe gAma e karmI che. (2) je karAya te ka. DhAra racayaMti / zuM racAya che ? (zuM karAya che?) hAra, mATe hAra e karmI che. (3) hrAa vRtti zu khaLAya che ? kASTha mATe kASTha ekama che. je dhAtune kama na hoya, te dhAtu akarmAMka kahevAya ane je dhAtune kama hAya, te dhAtu sakarmIka kahevAya che. caitrastiSThati / devadattastaNDulAnpacati / je dhAtune be kama hAya che, te dhAtu DriMka ka kahevAya che. jene uddezIne kriyA karavAmAM Ave, te mukhya kama` ane mukhya kanI khAtara je khInna upara paNa kriyAnI asara pahoMce, te gauNukama. yAtrA nRtaM dhanaM yAvate yAcakA rAjA pAse dhana mAge che. novonAM prAtaM yati geAvALa khakarIne gAma tarapha laI jAya che. dhana ane anA mukhya kama che, nRpa ane grAma gauNu kama` che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa rArArU 75 artha badalAya che tyAre koI vakhata sakarmaka dhAtu akarmaka thAya che ane akarmaka dhAtu sakarmaka thAya che. kiMkaro bhAraM vahati / nA42 bhAra vahana 42 che. nadI vahati / nahI paDe che. devadattasya sukhaM bhavati / devadattaH sukhamanubhavati / kama mUkavAmAM na AvyuM hoya tyAre sakarmaka dhAtu akarmaka khevAya che. caitro'nnaM pacati / caitraH pacati / duh , bhikSa, rudh praccha ci brU zAs yAca ji daND matha vigere temaja na dR mAM ane vahu A dhAtuo dikarmaka che. karmaNi-prayAgamAM Tura dhAtuonA gauNa karmane ane nyAdi dhAtumAnA bhuNya bhane prathamA thAya che. meTale 4ma' sAthe kartAne prathama saMbaMdha thAya che, te karmane prathamA thAya che. yAcakA nRpaM dhanaM yAcante / yAcyate nRpo dhanaM yaackaiH| kiGkarA bhAraM grAmaM vahanti / uhyate bhAro grAma kingkraiH| karmaNi prayogamAM, gaFrthaka, ane akarmaka preraka dhAtuonuM pradhAna karma prathamAmAM Ave che. gamayati maitraM grAmam-gamyate maitro grAma caitreNa / AsayatimAsaM maitram , Asyate mAsaM maitrazcaitraNa / gamito maitro grAmaM caitreNa bodhArtha AhArArtha tathA zabda karmaka preraka dhAtuonuM koI paNa karma prathamAmAM Ave che. bodhayati ziSyaM dharmam - bodhyate ziSyo dharmam , ziSya dharma iti vA / bhojayatyatithimodanam-bhojyate'tithirodanam , atithimodana iti vA / pAThayati ziSyaM granthampAThyate ziSyo grantham, ziSyaM grantha iti vA / kartu ApyaM karma 2 / 2 / 3 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa rArA 4 sakarmaka dhAtuone mULakartA, je karma na vAparyuM hoya te pre24 memA visye thAya che. pAcayati caitraM caitreNa vaa| vA-'karmaNAmaNik-kartA Nau 2 / 2 / 4 5 gatyartha, bodhArtha, AhArArtha zabda karmaka (je dhAtuonI kriyA, athavA karma, zabda rUpa hoya te) ane nitya akarmaka, dhAtuone mULa kartA preraka bhedamAM karma thAya che. 595 nI, khAd , ad , hve, zabdAya ane kranda sivAya. gamayati caitraM grAmam / zatrane ma mA se che. bodhayati ziSyaM dharmam / ziSyane dharma ve che. bhojayati baTumodanam / pAne mAta bharAve cha. 1. jalyayati maitraM dravyam / bhautrane dravya mosAve che. 2. adhyApayati baTuM vedam / mAne 36 sAve che. zAyayati maitraM caitraH / tra maitrane suvADe che. viruddha udAharaNa- pAcayatyodanaM caitreNa maitrH| bhItrazaitra pAse mAta 2Ave che. nAyayati bhAraM caitreNa maitraH / bhaitra yaitra pAse mAra meM yAve che. sahI bhUja tini tRtIyA 222. 2-2-44 gati-bodhA-''hArArtha-zabdakarmaNAmanIkhAdyadi-vA zabdAya-krandAm 2 / 2 / 5 6 dR ane dhAtune mULakartA preramAM vikalpa karma thAya che. vihArayati dezaM guruM gurUNA vA / AhArayati odanaM bAlaM bAlena vA / kArayati kaTaM caitraM caitreNa vA / hR-kro nevA 2 / 2 / 8 7 dRza mane abhi-vad dhAtuno bhUta pre24mAM, Atmane56 DAya to vi48ye 4 thAya che. pazyanti bhRtyA rAjAnamdarzayate rAja bhRtyAn bhRtyai . / 3-3-88 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa rArA 77 abhivadati guruM ziSyaH - abhivAdayate guruH ziSyaM ziSyeNa vA 3-3-88 dRzyabhivadorAtmane / 2 / 2 / 9 8 adhi pasanI sAthe merA zI sthA bhane As dhAtunI AdhAra, 4 thAya che. adhyAsta ratham / adheH zIG-sthA-''sAm AdhAraH 2 / 2 / 20 9 jenA vaDe kriyA karAya te karaNa, eTale ke kriyA karavAmAM bahu 4 5yogI sAdhana. pAdAbhyAM gacchati / sAdhakatamaM karaNam 2 / 2 / 24 . 10 (a) ne AvAmAM Ave, te sahAna. yAcakAya / (A) ma athavA ThiyAvaDe rInarenI sAthe zraddhA, 6572, kIti, du:khanAza vigerenI IcchAthI khAsa viziSTa saMbaMdha karavAmAM Ave, te saMpradAna. ziSyAya dharma kathayati / devebhyo namati / karmA-'bhipreyaH sampradAnam 2 / 2 / 25 11 UC/ dhAtunuM karma viSe saMpradAna thAya che. puSpebhyaH spRhayati / puSpANi spRhayati / spRhe ApyaM vA 2 / 2 / 26 12 phodha, droha, IrSyA ane asUyA arthavALA dhAtuonA yugamAM jenA pratye kepa thAya, te nAma saMpradAna thAya che. maitrAya krudhyati / maitrAya kupyati / maitrAya druhyati / kruda-druheA-sUyArthe ye prati kopaH 2 / 2 / 27 13 upasarga pUrvaka guNa ane suda dhAtu hoya che jenA pratye kepa heya, te nAma saMpradAna na thAya, paNa karyo che.. maitramabhikrubhyati / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kAraka-vibhakti prakaraNa 2228 nopasargAtkrud-druhA 2 / 2 / 28 14 jenAthI chUTuM paDavAnuM hoya te, apAdAna. vRkSau qtatiA ___ apAye'vadhirapAdAnam 2 / 2 / 29 15 vastune AdhAra-vastune rahevAnuM sthAna te, adhikaraNa. ghaTe jalam / gRhe tiSThati / tileSu tailam / kriyA-''zrayasyA''dhAro'dhikaraNam 2 / 2 / 30 vAkayamAMnuM je nAma kriyApadanI sAthe khAsa sIdhe (samAna) saMbaMdha rAkhatuM hoya, te nAma mukhya kahevAya che ane bAkInAM gauNa kahevAya che. mukhya nAmane nAmArthe (nAmanA pitAnA arthamAM) prathamA vibhakti thAya che. vAMDha ta . vADhI ghaTatA ghATA itti. 1-1-38 nAmnaH prathamaika-dvi-bahau 2 / 2 / 31 17 saMbodhananA arthamAM nAmane prathama vibhakti thAya che. koI paNa kahevA mATe koIne belAva, sanamukha karavo te, saMbodhana. re bAla ! tvaM kva gacchasi ? / he kamala ! kathaM na sphuTasi ? Amantrye 212132 18 thi to vigere avyayanI sAthe joDAyelA nAmane dvitIyA thAya che. dhana nahima luccAne dhikkAra thAo. attare gharSa purNa mati dharma vinA sukha thatuM nathI. naura samaya-nivA-phA-pittara-batta-sti-ra tenai dvitIyA 212 / 33 10 divamAM vartamAna adho maghi ane kara sAthe dvitIyA thAya che. upara grAma mAM:. -4-09 dvitve'dho'dhyuparibhiH 2 / 2 / 34 . .. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakita prakaraNa cArArUka 79 20 tas pratyayAnta sarva ubhaya abhi bhane pari thA yuta goya nAbhane dvitIya! thAya che. sarvato grAma vanAni / ubhayato grAmaM vanAni / abhito grAmaM kSetrANi. abhitaHubhayata: / parito grAma kSetrANi. pritH-srvtH| sarvobhayA-'bhi-pariNA tasA 2 / 2 / 35 ra1 lakSaNa, vaya, ane IthaMbhUta arthamAM vartamAna nAmane aminA yogamA bitAyA thAya che. vRkSamabhi vidyotate vidyut / vRkSaM vRkSamabhi sekaH / sAdhu devadatto mAtaramabhi / lakSaNa-vIpsyetthaMbhUteSvabhinA 2 / 2 / 36 ra2 bhAgI arthamAM vartamAna nAmane tathA pUrvokta nAmane prAMta pari bhane anu nA yogamA dvitIyA thAya che. yadatra mAM prati mAM pari mAmanu syAttad dIyatAm / vRkSaM prati pari anu vA vidyotate vidyut / sAdhu devadatto mAtaraM prati pari anu vA bhAgini ca prati-paryanubhiH 2 / 2 / 37 23 hetumAM ane sahAthamAM vartamAna anu sAthe rahelA nAmane dvitIya! thAya che. jina-janmotsavamanvAgacchan surAH sina janmotsavanA hetue deva AvyA. girimanvava-sitA senA pata sAthe senA pakSI cha. hetu-sahArthe'nunA 2 / 2 / 38 ra4 utkRSTa arthamAM vartamAna manu ane 3pa sAthe rahelA gauNa nAbhane dvitIyA thAya che. anu siddhasenaM kavayaH mIna vimA siddhasena 42di DIna cha. upomAsvAti saMgrahItAraH zAstrone saMgraha karanArA bIjA, umAsvAti karatAM hIna che. utkRSTe'nupena 2 / 2 / 39 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakta prakaraNa 2ArA 25 dvitIyA vibhakti kama nAmane thAya che. tamAma vIrA karmaNi 2 / 2 / 40 26 kriyAnAM vizeSaNa napuMsaka liMga ekavacanamAM vaparAya che. ane tene dvitIyA vibhakti thAya che. mRo ghArate bahuprayatna kare che. kriyA-vizeSaNAt 2 / 2 / 41 vyApitamAM kAla ane avivAcinAmathI dvitIyAvibhakti thAya che. vitra nagarI' rAte "AkhI rAta sUI zakAtuM nathI. gAsatAkyuhUrtam ! dvitIyA, muhUrtaparyaMta. rAmapIre ! kAlA-'dhvano Aptau 2 / 2 / 42 28 hetu nAmane tRtIyA vibhakti thAya che. hetu eTale kArya ke kriyA karavAmAM prayojana rUpe ke sahAya rUpe thavAne gyA hoya te. ane vari anna meLavavAnA prayajanathI rahe che. ghana phuTam kulanI khyAtimAM dhana sahAya rUpa thAya che. kartAne tRtIyA vibhakti thAya che. ghara mo vAro ! tRtIyA vibhakti karaNane thAya che. na vati | ItyaMbhUtanA lakSaNane tRtIyA vibhakti thAya che. api tvaM kamaNDalunA chAtramadrAkSIH ? / hetu-kartR-karaNetthaMbhUtalakSaNe 2 / 2 / 44 29 "sAthe " e artha jaNAto hoya tyAre tenA saMbaMdha vALA nAmane tRtIyA vibhakti thAya che. rasa6 [avyaya sAthe, putro kAra saha pati ! putro kona chati aa ta6 vinA paNa tRtIyA thAya. sahArthe 2 / 2 / 45 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa rArA 81 30 aMga ke svabhAva vigerenAM vizeSaNa, aMga ke svabhAva vigere jenA heya, tenI prasiddhi mATe vaparAtAM hoya, te te aMga ke svabhAva vigerene tRtIyA vibhakti thAya che. devadattasya pAdaH khaJjaH- devadattaH pAdena khnyjH| nRpateH svabhAva udAra:- nRpatiH svabhAvenodAraH / catarAvyA che rArA46 31 tana, mAtu, kasTam, mi, evA niSedhArthaka avyo je nAma sAthe joDAyelA heya, te nAmane tRtIyA vibhakti thAya che. te tene tenA vaDe sayuM. iseinA kRtAdyaiH 2 / 2 / 47 32 catuthI vibhakti saMpradAnane thAya che. upAdhyAya zA dati caturthI 2 / 2 / 53 33 mATe, vAste, sAru, kAje, athe, evA arthamAM catuthI vibhakti thAya che. suhAga dithama 1 dhanAtha sthA tAdarse 2 / 2 / 54 34 "gamavuM" [saci] arthavALA dhAtuonA yogamAM, jene gamatuM hoya tene catuthI vibhakti thAya che. maitrAya te dharmo #g dhAtunA vegamAM, mULa vastunA vikArane catuthI thAya che. tRSAvi penanAM sudhArA karatA ghAri dhAtunA yogamAM, leNadAra-uttamaNuM ne catuthI thAya che. 9 ga. A dharavuM-rahevuM. dhiyate zatam / dhriyamANaM zataM prayukte iti dhArayati tam | caitrAya rAtaM ghaNati mai caitranA so rUpiyA. maitra dhAraNa kare che-karaje rAkhe che. rUci-kRpyartha-dhAribhiHzreya-vikArottama 2 / 2 / 55 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa 2 / 2 / 59 35 utpAta-akasmAta thatA nimitta vaDe, zAya-jJApyamAna jaNAvAtA nAmane tRtIyA thAya che. vAtAva pA vidyuta kapilA-kAbara citarI vijaLI pavana mATe che. pavanane jaNAve che. evI vijaLI thAya te pavana phUMkAya. kapilA vidyuta utpAta che-akasmAta thatuM nimitta che. vAta jJAya che. utpAtena jJApye 2 / 2 / 59 36 RNa nuM sthA ane zarU dhAtunA yugamAM, jJApya evA prayojyapreraNuM karAtA nAmane catuthI thAya che. maitrA AtmAna pa vA sthAne maitranI AgaLa pitAnI ke bIjAnI zlAghA kare che-huM ke bIje sAre che ema jaNAve che, eTale maitra, jJApya prayojya che. kA-Du-thA-zapa je rArA 37 46 nA arthamAM thatA bhAvavAci vigere pratyayAta nAmathI catuthI thAya che. jaya rAti. 5-3-15 tumo'rthe bhAva-vacanAd 2 / 2 / 61 38 gamya tum ne karmanAmane caturthI thAya che. je trAti phaLa mATe jAya che-eTale phaLa levA mATe jAya che. ahIM levA mATe ahIM gamya che--jaNAya che. gambasyA''pye 2 / 2 / 62 . 39 gatinA anApta-aprApta karmanAmane catuthI vikalpa thAya che. ma , rAmAya vari gAma tarapha jAya che. pati pathA, mAchala jale rastA tarapha jAya che. gate navA'mArate 2 / 2 / 63 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa rArA pa 83 40 hita ane guNa thI yukta nAmathI caturthI vikalpa thAya che. caitrAya caitrasya vA hitam sukham vA / hita-sukhAbhyAm 2 / 2 / 65 jI zarA arthavALA nAma sAthe tathA vana ramaNa sthA ane avadha avyaya sAthe joDAyelA nAmane catuthI vibhakti thAya che. ramavuM namaskAra. sthiti kalyANa. zaktaH prabhu rvA mallo mallAya / namo devebhyaH / svasti saMghAya / zArtha-vA-nagara-ti-vA-vadhAma rArA 68 sura paMcama vibhakti apAdAnane thAya che. sAhitpati | paJcamyapAdAne 2 / 2 / 69 43 "avadhi" arthamAM vartamAna nAmathI ja nA yugamAM paMcamI vibhakti thAya che. A mujate hatAH mukti sudhI saMsAra che. muktimAM nathI. A gunarto ya ta nautamaya kumAro sudhI (kumAromAM paNa) gautamane yaza vyApI gayo. avadhinA be artha thAya che. maryAdA ane abhividhi. prathamanA dAkhalAmAM maryAdA che. bIjAmAM abhividhi che. cA pariputra vRdo taiya: ahIM banne arthe laI zakAya. AGA-'vadhau 222170 44 vari ane jA sAthe joDAyelA nAmathI paMcamI vibhakti thAya che, paNa te nAma "vajarya hoya te. ri pa vA prefpurA rUda meghA pATalI putrane vajIne megha varasyo. paryapAbhyAM vaye / 2 / 2171 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa 2 / 2 / 72 45 amuka vastu laIne tene badale bIjI vastu ApavAnI hoya, te je vastu levAnI heya tene prati avyayanA yugamAM 5.yamA vimati thAya che. prati-mahase. tilebhyaH prati mASAnprayacchati / tasane (sana) pahale a6 mA che. yataH pratinidhi pratidAne pratinA 2 / 2 / 72 46 prabhRti (mA2 lAne, 13 zana) ma vANA za-ho, anya srthvaa| zahI. dik zamhI tamA bahis ArAt mate itara zahonA yogamA pazyamI vibhakti thAya che. tataH prabhRti / grISmAdArabhya / anyo maitrAt / bhinnazcaitrAt / grAmAtpUrvasyAM dizi vasati / pazcimo rAmAdhudhiSThiraH / prAya grAmAt / bahirtAmAt / ArAd prAmAkSetram / itarazcaitrAt / prabhRtyanyArtha-digzabda-bahirArAditaraiH 2 / 2 / 75 47 strIliMga nAma sivAyanA guNavAcaka hetu nAmane tRtIyA ke 5 yamI visasti thAya che. dharmAt sukham / dharmeNa sukham / zAnAd muktaH / jJAnena muktaH / (hetoH) guNAdastriyAm navA 22177 48 janAthI 2' 'na' hoya tene bhI pahI vibhakti thAya che. dUraM antikaM vA grAmAd grAmastha vA vasati / 2-2-120 ArAdarthaiH 2 / 2 / 78 49 nAmane bIjA nAmanI sAthe saMbaMdha hoya tyAre, kamadithI - anya-zeSa gauzu nAmane SahI yAya che. vRkSasya parNam / zeSe (SaSThI) 2 / 2 / 81. .... . . Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa rArAdara 85 50 ri riSTAt vigere. pratyayAnta nAmathI yukta zo nAbhane 14 thAya che. upari grAmasya / upariSTAd grAmasya / 4. 7-2-114 thI 7-2-118 ri-riSTAt-stAd-astAd-asU-atasU-AtA 2 / 2 / 82 5. tanA bhane 10ii vimati thAya che. tIrthasya kartA / geyo mANavakaH sAmnAm / grAmasya gamanam / karmaNi kRtaH 2 / 2 / 83 para kRdantanA kartAmAM vartamAna nAmathI SaSThI thAya che. bhavata: zAyikA / 5-3-122 kartari 2 / 2 / 86 53 kRtya kRdanta nA kartAne SaSThI vikalpa thAya che. muneH stheyam , muninA stheyam / kRtyasya vA 2 / 2 / 88 54 kartA ane karma benI SaSThInA hetu kRtya kRdantanA, rtA ane ma mannane 104ii yatI nathI. netavyA grAmamajA maitreNa / nobhayo haitoH 212 / 89 55 sUra vigere kRta pratyayonA kRdantanA kartA karmane SaSThI thatI nayI. 2-2-83 bhane 2-2-8, ne 24vAha kartA kaTam / vaditA janApavAdAn / katIha zikhaNDaM vahamAnAH . 5-2-27, 24. ISatkaraH kaTo bhavatA / 5-3-134 tRn-udantA-'vyaya-kvasAnA-'tRz-zata-Gi-Nakaca khalathesya 2 / 2 / 90 56 ta [kta ] bhane tavat [ktavatu] nA mAna pIthatI nathI. kaTaH kRto maitreNa / kaTaM kRtavAn / 5-1-174 klayoH asadAdhAre 2 / 2 / 91 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e} kAraka-vibhakti prakaraNa mArA2 57 napu sakaliMgamAM vihita 4 pratyayanA kartAne SaSTI vikalpe thatI nathI. mayUrastha mayUreLa vA nruttam / 5-3-123 vA klabe 2/2/92 58 m vinA 34 pratyayAntakRdantanA karma te khrI thatI nathI. AvAmu: svaham / 5-2-40 akameH ukasya 2 / 2 / 93 59 bhaviSyakALamAM ane RNamAM vihita r pratyayanA karmane SaSThI na thAya. jamI grAmam 5-3-1 | zataM ddAthI 5-4-36 eSyad-RNenaH 22/94 60 saptamI vibhakti adhikaraNane thAya che. svaLe tevAH| saptamyadhikaraNe 2295 61 pratyayAnta zabdathI phna thAya che, te nU pratyayAnta zabdanA kammAM vartamAna nAmane saptamI vibhakti thAya che. adhIta jyAraLamanena thItI thALe | 7-1-168 vyApye tenaH 222199 62 jenI kriyA, anyanIkriyAne oLakhAvatI ya-jaNAvatI vAkayamAM anAdara hAya, te nAmane saptamI vibhakti thAya che, satI saptamI kahe che. vRti methe sau medha varasate chatu, ceArA AvyA hatA. yada bhAvo bhAva-lakSaNam 2 |2| 106 63 satI saptamI vibhakti thayAne prasaMge jo jaNAtA hoya, te SaSThI vibhakti paNa thAya che. nandAH paryAyabhUtAH pazava iva hatAH pazyato rAkSasasya / rAkSasa nAmanA maMtrInA dekhatAM chatAM (maMtrita gaNakAryA vinA) anukrame thayelA nadIne pazuonI mAphaka reMsI naMkhAyA. SaSThI vA'nAdare 2121108 A vibhaktine ApatAH / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-navabhakti prakaraNa rArA202 89 64 samudAyamAMthI ekane taddana juduM pADyA vinA (vibhAga ryA vinA), jAti guNa vigerenI mukhyatAe buddhithI juduM karavuM nirdhAravuM hoya tyAre gauNa nAmane paMcamIne badale SaSThI ke saptamI vibhakti thAya che. A vibhaktine nirdhAraNa pachI saptamI kahevAya che. kSatrio nAnaruit Rpu vA zUra kSatriya mANasomAM zUravIra che. ahIM kSatriya ane nA taddana judA paDatA nathI. kemake kSatriya e nara che. grAmaitraH paha AvA udAharaNamAM apAdAna paMcamI thAya che, ahIM tri maitra taddana judA paDe che. kemake maitra e caitra nathI. saptamI cA'vibhAge niriNe 2 / 2 / 109 65 adhikAra nA gamAM, bahu arthavALA nAmane saptamI ane paMcamI vibhakti thAya che. ghA che jenu vA adhikena bhUyasaste (saptamI paJcamIca) 2 / 2 / 111 66 avinA gamAM a95 arthavALA nAmane tRtIyA thAya che. ___ adhikA khArI droNena / tRtIyA'lpIyasaH 2 / 2 / 112 67 pRtha ane nAnA nA yugamAM paMcamI ane tRtIyA thAya che. pRthak maitrAd maitreNa vA / nAnA caitrAccaitreNa vA / pRthaga-nAnA paJcamI ca 2 / 2 / 113 68 ane avyayanA yugamAM dvitIyA ane paMcamI vibhakti thAya che. Rte dharma dharmAd vA kutaH sukham Rte dvitIyA ca 2 / 2 / 114 69 vinA avyaya sAthe joDAyelA nAmane dvitIya, tRtIyA ke paMcama vibhakti thAya che. vinA vAta vana vAtA ! Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraka-vibhakti prakaraNa vinA te tRtIyA ca 2 / 2 / 115 70 tulya arthavAjA nAma sAthai bheDAyelA nAbhane tRtIyA } SaSThI vibhakti thAya che. 88 ayaM nRpo dAne karNena tulyaH, karNasya tulyaH / ayaM nRpo dAne karNena samaH, karNasya samaH / tulyArthaistRtIyA - SaSThayau / 2 / 2 / 116 2/2/115 71 va pratyayAnta nAmathI yukta gauNu nAmane dvitIyA ane SaSThI thAya che, paNa na pratyeya arthI para vihita na hoya to. pUrveNa grAmam, pUrveNa grAmasya / prAg grAmAt / ahiM dig zabdanA yogamAM paMcamI thAya che. 2-2-75 dvitIyA - SaSThayau enena anaJceH 2 / 2 / 117 72 'dUra' ke 'najIka' evA arthavALA zabdothI dvitIyA tRtIyA pAMcamI ane saptamI ekavacana thAya che, paNa nAmanA vizeSaNu tarIke vaparAyA na heAya teA. dUraM dUreNa dUrAd dUre vA grAmAd grAmasya vA vasati / antikaM antikena antikAd antike vA vasati / asattvA''rAdarthAt TA - Gasi - Gayam 2 / 2 / 120 73 mAna ApavAne yogya nAma bahuvacanamAM paNu vaparAya che. AcAryAH kathayanti / AcAryaH kathayati / gurAvekazca ( dvau bahuvad navA ) 2 / 2 / 124 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH kAraka - vibhakti prakaraNam 1 kriyA hetuH kArakam 2 / 2 / 1 2 svatantraH kartA 222 AcAryoM dharmaM kathayati 3 kartu vyApyaM karma 22|3 hAraM racayati / kASThaM dahati / grAmaM gacchati 4 vA'karmaNAmaNika karttA Nau 2 / 2 / 4 pAcayati caitraM caitreNa vA 5 gati - bodhA''hArArtha zabdakarma nityA'karmaNAm a-nI - khAdyadi - hA zabdAya - krandAm 2/2/5 gamayati caitra grAmam / bodhayati ziSyaM dharmam 6 - krornavA 22238 vihArayati dezaM guruM guruNA vA 7 dRzyabhavadorAtmane 2/2/9 darzayate rAjA bhRtyAnbhRtyairvA 8 adheH zIG - sthAsssAm AdhAraH 2 / 2 / 20 madhyAsta ratham 9 sAdhakatamaM karaNam 2 / 2 / 24 pAdAbhyAM gacchati 10 karmA - 'bhipreyaH saMpradAnam 2 / 2 / 25 yAcakebhyo dhanaM yacchati 11 spRhe vrvyApyaM vA 2 / 2 / 26 puSpebhyaH puSpANi vA spRhayati 12 krud-duhe'syArthe yaM prati kopaH 22127 maitrAya kudhyati - 13 nopasargAt krud-guhA 2 / 2 / 28 maitramabhikrudhyati 14 apAyesadhirapAdAnam 2 / 2 / 29 vRkSAtparNa patati Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 kArakavibhakti prakaraNam 15 kriyA-''zrayasyA''dhAro'dhikaraNam 2 / 2 / 30 ghaTe jalam / gRhe tiSThati / tileSu tailam 16 nAmnaH prathamaika-dvi-bahau 2 / 2 / 31 bAlaH bAlau bAlAH 17 Amantrye 2 / 2 / 32 he bAla 18 gauNAt samayA-nikaSA-hA-dhigantarA-'ntareNA-'ti yena-tenai dvitIyA 2 / 2 / 33 dhig jAlmam 19 dvitve 'dho-'dhyuparibhiH 2 / 2 / 34 adho'dho grAmaM grAmAH 20 sarvobhayA-'bhi-pariNA tasA 2 / 2 / 35 sarvato grAmaM vanAni 21 lakSaNa-vIpsyetthaMbhUteSvabhinA 2 / 2 / 36 vRkSamabhi vidyota te vidyut 22 bhAgini ca prati-paryanubhiH 2 / 2 / 37 yadatra mAM prati syAttad dIyatAm 23 hetu-sahArthe 'nunA 2 / 2 / 38 jinajanmotsavamanvAgacchan surAH 24 utkRSTe'nUpena 2 / 2 / 39 anu siddhasenaM kavayaH 25 karmaNi 2 / 2 / 40 namAmi vIram 26 kriyA-vizeSaNAt 2 / 2 / 41 bhRzaM prayatate 27 kAlA-'dhvano Aptau 2 / 2 / 42 akhilA rajanIM na zayyate 28 hetu-kata karaNetyaMbhUtalakSaNe (tRtIyA) 2 / 2 / 44 . annena vasati / daNDena calati Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakavibhakti prakaraNam . 29 sahAthai 2 / 2 / 45 putro janakena saha gacchati 30 yadbhedaistadvadAkhyA 2 / 2 / 46 pAdena khaJjaH 31 kRtAdyaiH 2 / 2 / 47 kRtaM tena / kiM gatena 32 caturthI (sampradAne) 2 / 2 / 53 ziSyAya jJAnaM yacchati 33 tAdarthe 2 / 2 / 54 kuNDalAya hiraNyam 34 ruci-kRpyartha-dhAribhiH preya-vikArottamaNeSu 2 / 2 / 55 _ jinadattAya rocate dharmaH 35 utpAtena jJApye 2 / 2 / 59 vAtAya kapilA vidyut 36 zlAgha-ka-sthA-zapA prayojye 2 / 2 / 60 maitrAya AtmAnaM paraM vA zlAghate 37 tumo'rthe bhAva-vacanAt 2 / 2 / 61 pAkAya vrajati 38 gamyasyA''pye 2 / 2 / 62 phalebhyo vrajati 39 gate navA'nApte 2|2|63pnthaanN pathe vA gacchati 40 hita-sukhAbhyAm 2 / 2 / 65 caitrAya caitrasya vA hitam 41 zaktArtha-vaSaD-namaH-svasti-svAhA svadhAbhiH 2 / 2 / 68 zaktaH pramu rvA mallo mallAya / namo devebhyaH 42 paJcamyapAdAne 2 / 2 / 69 prAsAdAtpatati 43 AGA'vadhau 2 / 2 / 70 A pATaliputrAd vRSTo meghaH 44 paryapAbhyAM vajye 21271 pari apa vA pATaliputrAd kRSTo medhaH Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakavibhakti prakaraNam 45 yataH pratinidhi-pratidAne pratinA 2 / 2 / 72 tilebhyaH prati mASAn prayacchati 46 prabhRtyanyArtha-digzabda-bahirArAditaraiH 2 / 2 / 75 tataH prabhRti / anyomaitrAt 47 (hetoH) guNAdastriyAM navA 2 / 2 / 77 dharmeNa dharmAd vA sukham 48 ArAdarthaiH 2 / 2 / 78 dUram antikaM vA prAmAd grAmasya vA 49 zeSe (SaSThI) 2 / 2 / 81 vRkSasya parNam 50 ri-riSTAt-stAt-astAt-as-atas-AtA 2 / 2 / 82 upari grAmasya 51 karmaNi kRtaH 2 / 2 / 83 geyo mANavakaH sAmnAm '52 kartari 2 / 2 / 86 bhavataH zAyikA 53 kRtyasya vA 2 / 2 / 88 muneH muninA vA stheyam 54 nobhayo hetoH 2 / 2 / 89 netavyA grAmamajA maitreNa 55 tRn-udantA-'vyaya-kSasAnA-'tRz-zata Di Nakaca-khalarthasya 2 / 2 / 90 kartA kaTam 56 ktayoH asadAdhAre s2|91 kaTaH kRto maitreNa / kaTaM kRtavAn "57 vA klIbe 2 / 2 / 92 mayUrasya mayUreNa vA nRttam 58 akameH ukasya 2 / 2 / 93 AgAmukaH svagRham "59 eNyad-RNenaH 2 / 2 / 94 gamI grAmam / zataM dAyI 60 saptamyadhikaraNe 2 / 2 / 95 svarge devAH 61 vyApye tenaH 2 / 2 / 99 adhItI byAkaraNe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakavibhakti prakaraNam 62 yadbhAvo bhAva-lakSaNam 2 / 2 / 106 varSati meghe caurA AgatAH 63 SaSThI vA'nAdare 2 / 2 / 108 nandAH paryAyabhUtAH pazava iva __hatAH pazyato rAkSasasya 64 saptamI cA'vibhAge nirdhAraNe 2 / 2 / 109 kSatriyo narANAM nareSu vA zUraH 65 adhikena bhUyasaste (saptamI-paJcamI ca) 2 / 2 / 111 ___ adhiko droNaH svAryA svAryA vA 66 tRtIyA'lpIyasaH 2 / 2 / 112 adhikA khArI droNena 67 pRthagnAnA paJcamI ca 2121113 pRthag maitrAd maitreNa vA 68 Rte dvitIyA ca 2 / 2 / 114 Rte dharma dharmAd vA kutaH sukham 69 vinA te tRtIyA ca 2 / 2 / 115 dharmaM dharmeNa dharmAda vA vinA sukhaM na 70 tulyA'rthaH tRtIyA-SaSThayau 2 / 2 / 116 karNena karNasya vA tulyaH samo vA 71 dvitIyA-SaSThayau enena anazcaH 2 / 2 / 117 pUrveNa grAma grAmasya vA 72 asattvA-''rAdarthAt TA-Gasi-yam 2 / 2 / 120 dUraM dUreNa dUrAd dUre vA grAmAt grAmasya 73 gurAvekazca (dvau, bahuvad navA) 2 / 2 / 124 ...bhAcAryAH, bhAcAryaH Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Satva-gutva prakaraNa 1 gati saMjJA namas bhane puras nA ne kakhapapha para chatAM s thAya che. 3-1-14, 3-1-7, 3-1-42. 3-2-154 namaskRtya / puraskRtya / 2-1-72 namaspuraso gateH ka-kha-pa-phiraH saH 2|3|1 gati saMjJA tiras nA rUne ka kha papha para chata s vikalye thAya che. 3-1-10 tiraskRtya, tiraH kRtya tiraso vA 2|3|2 : 3 ziras bhane adhas zamhanArU na ka kha papha 52 chatAM ye sabhAsa hoya to, s thAya che. ziraspadam / adhaspadam / zirodhasaH pade samAsaikye 2|3|4 a pachI rahesA, vyavyaya linna zaJchanA ino kR kam [kami] kaMsa kumbha kuzA karNI ane pAtra para chatAM, kheDa sabhAsa hoya to sthAya che. ayaskRt / yazaskAmaH / ayaskaMsaH 6. ataH kru-kami-kaMsa-kumbha- kuzA - karNI pAtre'navyayasya 23|1 235 pratyaya viSaya ka, kha, pa, pha para chata, avyaya linna zahanA ne s thAya che. payaspAzam 7-3-4 / payaskalpam 7-3-11 / payaskam 7-3-33 / pratyaye 2|3|6 hu kAmya pratyaya para chatAM s nA 4 payaskAmyati 3-4-22 / nAi nathI. 2-1-75 pazu s roH kAmye 2 / 3 / 7 [ha] ne| s thAya che. ahaH kAmyati aDi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tva-Natva prakaraNa rAza8 95 nAbhi sva2thA para rahesa r no pratyaya viSayaH ka, kha, pa, pha thAya che sarpiSpAzam / sarpiSkalpam sarpiSkam / 52 cha kAmya 52 chatAM s nAna r no gh thAya che. sarpiSkAmyati / 5 gIH kAmyati asnior nathI. nAminaH tayoH SaH / 2 / 3 / 8 8 nis nir dus dur bahis Avis prAdus bhane catur nAr na kakhapapha 52 chatAM S thAya che duSkRtam | AviSkurvanti / yadi me zanhone chenA 2-1-72 thI r thA bhaya che. nira-dura - bahirAvisa- prAdus- caturAm 22339 te sa s [suc] atyayAntanA r na kakhapapha 52 chatAM b vihaye thAya che. dviSkaroti / dviHkaroti / 7-2-110 sucovA 2|3|10 10 isa us pratyayAntanA r no ka kha papha 52 chatAM khate padonI apekSAmAM ch vikalpe thAya che. sarpiSkaroti, sarpiH karoti / dhanuSkhAdati, dhanuH khAdati / suSo'pekSAyAm 2 / 3 / 11 11 jene pUrvApadanI sAthe samAsa thayelA nathI evA v s pratyayAnta nA r ne 65 6para chatAM samAsamAM b thAya che. sarpiSkumbhaH / dhanuSkhaNDam / samAse'samastasya 2|3|13 12 bhrAtuSputra vigere bhane kaska vigere zabdo, kakhapapha para chatAM r nA anukrame ane b s vALA siddha thAya che. bhrAtuSputraH SaSThI bhyasu / kaskaH vIrasAmA dvirvacana 7-4-80 3-2-37 bhAskaraH, ahaskaraH 5-1-102 AtuSputra-kaskAdayaH 2/3 | 14 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 .... patta-zat praNa 2 / 3 / 15 13 nAmI, antasthA ke 4 varganA kaI paNa vyaMjananI para rahelA 3 no zuM thAya che paraMtu-e padanI aMdara (AdimAM ke aMtamAM nahIM) hevo joIe ane koI paNa niyamayI 42rAmelI - Aso hAvA naye. bAleSu / / nAmI, antasthA ke jA varganI pachI rahelA rU nI vacce ziTa vyana n nu ata2 heya t| 59 snASa thAya che.. Ayus + su - Ayur + su - AyuH+ su-AyuHSu / Ayusa + i (pra. 6. ma. va.) 1-4-16 thI n Ayuns + i - AyunS + i = AyUMSi / nAmyantasthA-kavargAt padAntaH kRtasya saH ziD nAntare'pi 2 / 3 / 15 14 agni thI 52 stut nA s no sabhAsamAM Sa thAya che. bhagnim stauti agniSTut / samAse'gneH stutaH 2 / 3 / 16 15 mAta sane pitR thI 52 svasa zahanA s no samAsa mAM thAya che.mAtu: svasA- mAtRSvasA / pitRSvasA / mAtR-pituH svasuH 2 / 3 / 18 16 mAtR mane pita thI 52 svasR 206nA s no asu5. sabhAsabhA Sa vikSye yAya che. 3-2-38 mAtuH vasA, mAtuHsvasA / pituHSvasA, pituHsvasA / alupi vA 2 / 3 / 19 17 ni mana nadI zapathI 52 24 // snA dhAtunA s no thAya che, kuvALapaNuM jANatuM heya te. niSNaH niSNAtaH / nadISNaH nadISNAtaH prataraNe / ni-nadhAH snAteH kaurale 2 / 320...... Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 Satva-bhutva prakaraNa 2 // 3 // 33 87 18 bhIruSThAna vigere, sabhAsamAM Sa vANA - siddha cha. . bhIrUNAm sthAnam bhIruSThAnam / aGguliSaGgaH / parameSThin , parame pade tiSThati parameSThin / . bhIru-ThAnAdayaH 2 / 3 / 33 nAmathI vihita-karAyelA sakArAdi pratyaya para chatAM, hava nAmithI para rahela padAnta ne zuM thAya che. sarpiSo bhAvaH sarpiSTayam / sarpiSTA / tva tal 7-1-55 sapiSaH iti sarpiSTaH / tas pratyaya 7-2-84 nirgato varNAzramebhyo niSTayaH caNDAlaH / tya hai-3-18 catuSTayaH vedaH (batvAro'vayavA asya) tayaT / 7-1-151 prakRSTaM sarpi: sarpiSTaram / sarpiSTamam / tarap tamap ,, vapuH / vapuSTaram / vapuSTamam / 7-3-5, hUsvAd , nAmnaH ti 2 // 3 // 34 20 nAmyAhithI 52 ghas mane vas thAtunA s na e thAya che. jakSuH / uSitaH / ghas-vasa: 2 / 3 / 36 21 nAbhi santasthA aneka thI 52 29sa, svad svid ane sad sivAya itta dhAtuonA ane tu dhAtunA ja s no, San 52 chatAM thAya che. siSevayiSati / suSvApayiSati / tuSTrapati / mInanA yatA nathI. susUSati / sisikSati / sisevyissti| suSUpsati tiSThAsati sahI pan nathI, bhATe yo cha. Ni-storevA'svada-svida-sahaH SaNi 2 // 237 . Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...patya- 424 2 / 3 / 39 22 nAbhyanta upasa 57 28 // su 21.5. 1.1. so stu bhane stubha 1.1 dhAtunA s n| S thAya che. aTa nA AgamamAM paNa thAya che. divamAM thatuM nathI. abhiSuNoti / niHSuNoti / abhyaSuNot / abhiSuvati / abhiSyati / abhiSTauti / abhiSTobhate / himA na thAya, abhisusUSati / upasargAt sug-suva-so-stustubho'Tayapyadvitve 2 / 3 / 39 23 nA-yanta upasa 57. 24sA sthA seni nAmadhAtu sidh 2.1 sin bhane saja dhAtunA s no S thAya che. vimA 59 thAya che ane e nA AgamamAM paNa thAya che. adhiSThAsyati / adhitaSThau / adhyaSThAt / senayA abhiyAti abhiSeNayati / pratiSedhati / abhiSiJcati / abhiSiSikSati / abhiSajati / abhiSaSaJja / abhyaSajata / sthA-seni-sedha-sic-saJjAM dvitve'pi 2340 24 ava upasa pachI stambha dhAtunA s ne| pAzraya Sar" bhane avidUra gamyamAna heya te thAya che. durgamavaSTabhnAti / aho vRSabhasyA'vaSTambhaH / avaSTabdhA / zarat / upa thA 5 thAya che. upaSTambhaH / avAc cA''zrayorjA-'vidUre 2 / 3 / 42 25 pari ni bhane vi upasaga thI seva ghAtunA sno thAya che. dhitvamAM ane a mAM paNa thAya che. pariSevate pariviSeviyate / paryavekta / pari-ni-ve sevaH 2 / 3 / 46 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javaNatva prakaraNa rANAva8 99 21 prAdura za06 bhane nAmyanta 5An pachI 27 // as pAtunA s no, yArAsine svA pratyaya 52 chatai . thAya che. prAduHSyAt / prAduHSanti / niSanti / prAdurupasargAd ya-svare'steH 2 / 3 / 58 27 (a) me401 56mA r S kra 194degyA 52 27 // na nA Na thAya che. pUrNaH / (A) tebhara ra 3 varSa bhane n nI 12ye la, ca varga, 4 varga, ta varga, za ane sivAya koI paNa varNa hoya, to 59 // na na thAya che. mitrANi / puSpANi / 59, kASThAni bhanina [ nahI thAya. (i) tebha0-54ne cheu na hai|y, to na no N thatA nathI. narAn / raNavarNAnno Na ekapade'nantyasyA'la caTatavarga-za-sAntare 22363 28 nira pra agre antar khadira kArya Amra zara ikSu plakSa ane pIyuSA vigere zabdothI para AvelA vana zabdanA nano Na thAya che. agrevaNam 3-1-30 / antarvaNam / AghrANAM vanam AmravaNam / niSprAgre'ntaH-khadira-kAryAmra zarekSu-plakSa-pIyukSAbhyo vanasya 2 / 3 / 66 28 giri-nadI vigere zo na na na N vipe thAya che. giriNadI, girinadI / mASoNaH, mASonaH / giri-nadyAdInAm 2 / 3168 30 grAma ane ana thI 52 nI nA na no Na thAya che. grAmaNIH / agraNIH / 5-1-148 grAmA'grAd niyaH 2 / 371 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1oo paNa prakaraNa rAsArU 31 6 vigere jemAM che evA ja kArAnta pUrvapadathI para rahela mahma nA ne thAya che. pUrvAha | mAlUH ato'hasya 2 / 3 / 73 32 - vigere jemAM che evA pUrvapadathI para rahela uttarapadanA aMte rahela ja ne. agAmanA R no ane sthAtri nA ne ja vika9pe thAya che, paNa guva vava ane aham zabda sivAya. vaidi-vAva, nau , mAgha-vAgharfNa, ni divALa, 2 | vorApAtta-na-hyAH yu-gvavA-SE rASTrAka 33 - vigere jemAM che evA pUrvapadathI para rahela ja vargavALuM ane eka svara vALuM uttarapada hoya, to uparokta - ne nitya thAya che. svAmi. ra-grLa ! gUSa-ve . ka-vargaka-svaravati 2 / 3 / 76 34 phU vigere jemAM che evA Tu vajana upasargathI ane atta zabdathI para rahela namu [ jam] vigere (jo ) dhAtunA na ne, hinuM nA ne, mInA nA rane ane mana nA 7 ne ju thAya che. prImatinA sattAtti vaNipurA kamaLataH prathALa | gawNa-DAro -ditu-mInA-DaH rArA77 3pa - vigere jemAM che evA upasargathI ane atta zabdathI para rahela ja kArAnta varA dhAtunA 7 ne nA thAya che. praNazyati / antarNazyati / ahIM na thAya prajAti che to nara zarU78 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va-sutva prakaraNa 2 / 3 / 95 101 6 nRt dhAtunA na no yA nA viSayamA N thata! nathI. narInRtyate / narinati / nRte yaGi (na) 2 / 3 / 95 37 kSubhnAti vizeremA na na pa yatA nathI. kSubhnAti / kSubhnAdInAm 2 / 3 / 96 38 kRpa dhAtunA krana la ane ra na la thAya che. kRpa+ ya + te = klapyate 4. / kRpa + a + te - kapa + a+ te-kalpa + a + te = kalpate / Rra lalaM kRpo'kRpITAdiSu 2399 30 ak dhAtu para chatAM upasargane ne 4 thAya che. parA + ayate = palAyate / upasargasyA'yau 2 / 3 / 100 40 yaG 52 chatAM ga dhAtunA ra nA l thAya che. ni+ ga+ yaG - 4-4-116 thI-nigirya - nigilya - nijegilyate / gro yaGi 2033101 41 [ 6. para dhAtunA, svara para chatAM vihita 6 ne 4 vikalpa thAya che. gilati, girati / navA svare 2 / 3 / 102 42 RphiDa vigere zahonA ka na la, ra nau la bhane Da nola vi465 thAya cha. phiDaH, lRphilaH / lomAni, romANi / lohitam , rohitam / RphiDAdInAM Daca laH 2 / 3 / 104 - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH Satva-Natva prakaraNam 1 namaspuraso gateH ka-kha-pa-phiraH saH 2 / 3 / 1 _ namaskRtya / puraskRtya 2 tiraso vA 2 / 3 / 2 tiraskRtya, tiraH kRtya 3 ziro'dhasaH pade samAsaikye 2 / 3 / 4 ziraspadam / adhaspadam 4 ataH kR-kami-kaMsa-kuzA-karNI-pAtre'navyayasya 2 / 315 ayaskRt / yazaskAmaH / ayaskaMsaH / 5 pratyaye 2 / 3 / 6 payaspAzam / payaskalpam / payaskam 6 roH kAmye 2 / 37 payaskAbhyati ayaskRt / yasakA 7 nAminaH tayoH SaH 2 / 38 sarpiSpAzam / sarpiSkalpam sarpiSkam 8 nir-dur-bahirAviS-prAduzcaturAm 2 / 3 / 9 duSkRtam / AviSkurvanti 9 sucau vA 2 // 3 // 10 dviSkaroti, dviHkaroti 10 vesuSo'pekSAyAm 2 / 3 / 11 sarpiSkaroti, sarpiHkaroti 11 samAse'samastasya 2 / 3 / 13 sarpiSkumbhaH 12 bhrAtuSputra-kaskAdayaH 2 / 3 / 14 13 nAmyantasthA-kavargAt padAntaH kRtasya saH ziD-nA-'ntare'pi 2 / 3 / 15 bAleSu / AyuHSu / AyUMSi / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Satva-Natva-prakaraNam 103 14 samAse'gneH stuta: 2 / 3 / 16 agniSTut 15 mAtR-pituH khamaH 2 / 3 / 18 mAtRSvasA / pitRSvasA 16 alupi:vA 2 / 3 / 19 mAtuHSbasA, mAtu svasA 17 ni-nadyAH snAte: kauzale 2 / 3 / 20 niSNaH / niSNAtaH 18 bhIru-SThAnAdayaH 2 / 3 / 33 19 isvAd nAmnaH ti 2 / 3 / 34 sarpiSTvam 20 ghama-vasaH 2 / 3 / 36 jakSuH / uSitaH 21 Ni storevA'svada-svida-sahaHpaNi 2 / 3 / 37 - siSevayiSati / tuSTrapati 22 upasargAt sug-suva-so-stu-stubho'Tayapyadvitve 2 / 3 / 39 abhiSuNoti / niHSuNoti 23 sthA-seni-sedha-sica-sanAM dvitve'pi 2 / 3 / 40 adhiSThASyati 24 avAt cA''zrayorjA-'vidUre 2 / 3 / 42 avaSTabhnAti 25 pari-ni-ve sevaH 2 / 3 / 46 pariSevate 26 prAdurusargAd ya svare'steH 2 / 3158 prAduHSyAt / niSanti 27 ra-Sa-varNAd nau Na ekapade'nantyasyA'la-ca-Ta-ta-varga-za sA-'ntare 2 / 3 / 63 pUrNaH / mitrANi / puSpANi 28 niSprA-gre'ntaH-khadira-kAryA-''mra-zarekSu-plakSa pIyukSAbhyo vanasya 2 // 366 agrevaNam Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 / SatvaNa-tva-prakaraNam 29 giri-nadyAdInAm / / 68 giri-NadI, giri-nadI / mASoNaH, naH 30 grAmA-'grAd niyaH 2 / 3 / 71 grAmaNIH / agraNIH 31 ato'hasya 2 / 3 / 73 pUrvAhnaH 32 vottara-padAnta-na-syAdeH a-yuva-pakvA'maH 2 / 3 / 75 vrIhi vApiNo, vrIhivApinI 33 ka-vagaika-svaravati 2 / 3 / 76 svarga-kAmiNau 34 adurupasargA'ntaro Na-hinu-mInA-''neH 2 / 377 praNamati 35 nazaH zaH 2 / 3 / 78 praNazyati 36 nRteryaGi(na) 2 / 3 / 95 narInRtyate 37 kSubhnAdInAm 2 / 3 / 96 kSumnAti 38 R-ra lu-laM kRpo'kRpITAdiSu 2 / 3 / 99 klapyate / kalpate 39 upasargasyA'yau 2 / 3 / 100 palAyate 40 gro yaGi 2 / 3 / 101 nijegilyate 41 navA svare 2 / 3 / 102 gilati, girati 42 RphiDAdInAM Daca laH 2 / 3 / 104 lUphiDaH, laphilaH / lohitam , rohitam Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkAra strI-pratyaya prakaraNa 1 - kAnti nAmane ane kArAnta viSeSaNane strIsigmaaii [DI] pratyaya lAge che. mAyin + I = mAyinI / kartR + I = kI / striyAM nRto 'svasrAde DIH 2 / 4 / 1 2 u bhane katA nAmAta strIsima I [Go] pratyaya sANe 2. bhavat [bhavatu ] + I = bhavatI / gaccha a at [zata] +I 2-1-116 gaccha a ant + I - 2-1-113 gaccha ant + I = gcchntii| adhAtUdRditaH 2 / 4 / 2 - - 3 aJca ne ache sevA nAmathI, strI vimA I [DI] yAya che. prAcI pratIcI avAcI tirazcI 4-2-46 2-1-104 / udIcI 2-1-10 / aJcaH 2 / 4 / 3 4 ghA kAra, svara ane aghoSa thI vihita vana pratyayAnta nAmathI strIlimAI [DI] thAya cha bhane van pratyayanA na na ra thAya che. oNa, 1-1-52 427. oNati / van 5-1-147 oNa + van - 4-2-15 avAvan + I = avAvarI / dhA, Na-svarA-'ghoSAd vanorazca 2 / 4 / 4 dhIvarI / meruzvarI / 5 man matavA nAmane I [DI] pratyaya sAgatA nathI. sIman manaH (na) 2 / 4 / 14 hai ajA vigaire zahAthI strIligamA A [Ap] thAya che. ajA / vaalaa| ajAdeH (Apa) 2 / 4 / 16 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 strI pratyaya prakaraNa 2 / 4 / 18. 7 a rAnta vizeSa nAmAne strI-ligamA A [Ap] pratyaya lAge cha. zobhanA mAlA / sarvA / yA / sA / At 2 / 4 / 18 8 gaura vigere bhuNya nAmane strIlimamA I [DI] pratyaya thAya che. gaurI / shblii| gaurAdibhyo mukhyAd GI: 2 / 4 / 19 8 aN aJa eya ikaNa, naJ snaJ bhane Tit [T it vALa] pratyayone ba jene aMte che, evA ja kArAta nAmayI strI ligamA I [DI] pratyaya thAya che. aupagavI 1-1-28 . / Tit , tAdazI / 5-1-152 aNaneyekaNa-na-snaJ-TitAm 2 / 4 / 20 10 acarama vayamAM vartamAna = kArAnta nAmathI strI liMgamAM huM [DI] pratyaya thAya che. kumaarii| kizorI / trunnii| vayasyanantye 2 / 4 / 21 11 a rAnta samAra dviguthI strI nibhAI / kI] thAya che. trayANAM lokAnAM samAhAraH trilokI / 3-1-85 dvigoH samAhArAt 2 / 4 / 22 12 zoNa vigere zothA strI nibhAI [DI] vikSye yAya che. zoNI, zoNA / caNDI, caNDA / navA zoNAdeH 2 / 4 / 31 13 ti [kti bhane tanA athavA nAma sivAya i 122-1 nAmayI strIlimAI [DI] vikSye thAya che. bhUmI, bhuumiH| ito'ktya rthAt 2 / 4 / 32 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI-pratyaya prakaraNa 2|4|35 107 14 svara pachI tarata ja 3 kArAnta vaNu hoya, evA [ kharu sivAyanA ] u kArAnta guNavAcaka vizeSaNNAne strI sigamAM I [ GI ] vimulye thAya che. bahrI, bahuH mRd / sAdhvI, sAdhuH candanA / pANDuH bhUmiH / sahI I na thAya, vacce Na che. svarAduto guNAdakharoH 2 | 4 | 35 15 zyeta eta harita bharata bhane rohita varNanAthi zahAthI strI sigathAM I [ GI ] viuye thAya che. ne tanona thAya che. zyenI, zyetA / enI, etA / zyetaita- harita - bharata- rohitAd varNAt to nazca 2|4|36 19 saha na ane vidyamAna sivAyanuM pUrva yaha che bhene mevA zorU vigere sivAyanA maiM kArAnta svAMga zabdathI strI liMgamAM I [ GI ] viye thAya che. ibhakumbhastanI, stanA asaha-na- vidyamAnapUrvapadAt svAGgAdakroDAdibhyaH 2|4|38 17 nAsikA udara oSTha jaGghA danta karNa zuGga aGga gAtra kaNTha svAMga zabdathI vikalpe thAya che, A sivAyatA bahu svaravALA ane sayAga upAtttavALA svAda zabdathI thatI nathI. tuGganAsikI tuGganAsikA / kRzodarI kRzodarA / supArzva nAsikodarauSTha-jaGghA-danta-karNa-zRGgA'Gga gAtra- kaNThAt 2|4|39 18 nakha bhane mukha svAMga thI zreSThanu nAma na hoya tyAre vizye I thAya che. zUrpanakhI, zUrpanakhA / candramukhI, khA: nakha - mukhAdanAmni 2|4|40 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 strI-pratyaya prakaraNa 2 / 4 / 75 "18 a (rAnta jati vAyaOM nAmAne, strIlimAI [DI] thAya che. siMha + I = siMhI / gardabhI / 2-4-86 jAterayAnta-nityastrI-zUdrAt / 2 / 4 / 54 .20 ya [yaJ] pratyayAnta zayI strI limA I [DI] thAya che. daivya + I - daivI / 6-1-21, 2-4-88 / yatro DAyan ca vA 2 / 4 / 67 21 upamAna vAcaka zabdanI pachI rahelA zabdathI strI liMgamAM U [ UG ] pratyaya thAya che. tathA sahita saMhita saha sapha vAma sane lakSmaNa 7-6nI pachI 22 / Uru 1 thI 55 U thAya che. karabha iva UrU yasyAH sA karabhosaH / rambhorUH / vAmau (sundarau) urU yasyAH sA vAmorUH / pazu- vRttau urU yasyAH sA vRttoruH / pInoruH upamAna sahita-saMhita-saha-sapha-vAma-lakSmaNAdUroH (UG) 2 / 4 / 75 22 I [GI ] 52 chatAM anI so5 thAya che. siMha + I = siMhI / matsya, matsI asya GayAM luka 2 / 486 23 I kI ] 52 matsya na ya na 5 che. matsya, mtsii| matsyasya yaH 2 / 4 / 87 -24 I [DI] 52 chatai, vyasana pachI 27 // takhitanA ya no lepa thAya che. devasyeyaM deva + ya [ yaJ ] daivya + I = daivI vAk / vyaJjanAt taddhitasya 2 / 4 / 88 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sI-pratyaya prakaraNa 2 / 4 / 95 104. 25 vya- 50ii 24 // sapatyanA ya no, ya rAhi taddhita ane A kArAdi sivAya svarAdi taddhita para chatAM lepa thAya che. Aditye sAdhuH AdityaH 1-1-15 / AdityasyedaM AditIyaM maNDalam / 1-3-32 (Apatyasya) taddhita-ya-svare'nAti 2 / 4 / 92 26 tatito do5 thathe chata, gauNa me|| I [DI] A [ Ap] bhane U [ U] strI pratyayane so5 thAya che. saptakumAraH ( saptakumAryo devatA asya ) -2-101thI aNa 1-1-24 thA aNa so5, 50ii kI so5|| GayAde gauNasyA'kvipaH taddhitalukya-goNI-sUcyoH 2495 27 go 276 ane I [DI], A [ Apa,] bhane U [ UG ] pratye jene aMte che evA strI liMga zabda samAsane ane heya ane gauNa heya, te teone svara hasva thAya che. 52'tuma zi sabhAsa mane Iyas [Iyasu] pratyayAnta maprIlimA hasva thatuM nathI. citrA gAvo yasya sa citraguH / priyA khaTvA yasya sa priyakhaTvaH / vArANasyA nirgataH nirvArANasiH / (prA. tatpuruSa 3-1-47) khaTvAmatikAnto'tikhaTvaH / vAmorUmatikAntaH ativAmoruH / 3-1-47 paraMtu adhaM pippalyAH ardhapippalI (AzitatpuruSa 3-1-54 bahavaH zreyasyo yasya sa bahuzreyasI purussH| gozvAnte isvo'nazisamAseyo-bahuvrIhau 21496 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "110 sI-pratyaya prakaraNa 2 / 4 / 105 28 napusa bipanAmAnA satya 212 425 thA5 . vizvapa 35 // vana pramANe 42vAM vizvapam / klIbe 21497 - 28 jI, A, I ane UnI ka pratyaya 524tA 25 thAya che. kumArI, kumArikA / somapA, somapakaH / strIlija-somapikA ana ithAya che. 2-4-111 lakSmIH , lakSmikA / vadhUH, vadhukA / 7-3-33 yAdIdUtaH ke 2 / 4 / 104 30 kam pratyaya 52 chata sva thata nathI. bahukumArIkaH / bahusomapAkaH / bahulakSmIkaH / bhuvdhuukH| na kaci 2 / 4 / 105 1 A [Ae] pratyayanA, ka [ka] pratyaya 52 cha71 vidhe ha23 thAya che. kAntA bhAryA yasya sa kAntabhAryakaH kAntabhAryAkaH / lkssmiibhaarykaalkssmiibhaaryaakH| priyakhaTvakaH / priyasvaTvAkaH / navA.''paH 2 / 4 / 106 3ra strIliMga zabdathI A pratyayana para chatAM ru paNa thAya che. khaTvikA khttvkaa| khaTvAkA priyakhaTvakA / priyakhaTvAkA / priyakhaTvikA / ic cA-puMso'nikyAppare 2 / 4 / 107 33 pAcaka vigaire za honA azrIle mA i. thAya che. pAcikA, kArikA vigere. asyA'yat-tat-kSipakAdInAm 2 / 4 / 111 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyo'dhyAyaH caturthaH pAdaH strI-pratyaya prakaraNam 1 striyAM nRto'svasrAderDI : 2/4/1 mAyinI / kartrI 2 adhAtUhaditaH 2|4|2 bhavatI / gacchantI 3 acaH 2|4 | 3 prAcI / pratIcI / udIcI / tirazcI 4 - svarA ghoSAd vano razca 2|4|4 atrAvarI / ghovarI / 5 manaH (na) 2|4|14 sIman 6 ajAde: (Apa) 2|4|16 ajA / bAlA 7 At 2 / 4 / 18 zobhanA mAlA / sarvA / yA / sA 8 gaurAdibhyo mukhyAd GIH 2|4|19 gaurI / zavalI 9 aNoyekagnaJ- snaJ- TitAm 2 / 4 / 20 aupagavI / tAdRzI 10 vayasyanantye 2 / 4 / 21 kumArI / kizorI | taruNI 11 dvigoH samAhArAt 2 / 4 / 22 trilokI 12 navA zoNAde: 2|4 | 31 zoNA, zoNA / caNDI, caNDA 13 ito'ktyarthAt 2 / 4 / 32 bhUmI, bhUmiH 14 svarAduto guNAdakharoH 2 | 4 | 35 sAdhI, sAdhuH 15 zyetaita- harita - bharata - rohitAd varNAt to nazca 2|4|36 zyenI, zyetA 16 a-saha- naJ - vidyamAna - pUrvapadAt svAGgAda- kroDAdibhyaH 2|4|38 ibhakumbhastanI, ibhakumbhastanA 17 nAsikodarauSTha - jaGghA-danta-karNa-zRGgA''Gga gAtra kaNThAt 2|4|39 tuGganAsikI, tuGganAsikA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 strI-pratyaya prakaraNam 18 nakha mukhAdanAmni 2 / 4 / 40 zUrpanakhI, zUrpanakhA 19 jAteH anyAnta nityastrI-zudrAt 2|4|54 siMhI 20 yatro DAyan ca vA 2|4|67 daivI vAk 21 upamAna sahita saMhita-saha-sapha-vAma-lakSmaNAdUroH (UG) 2|4|75 karabhoH 22 asya GayAM luk 2 / 4 / 86 siMhI | matsI 23 matsyasya yaH 2|4|87 matsI 24 vyaJjanAt taddhitasya 2|4|88 daivI vAk 25 ( Apatyasya ) taddhita-ya svare'nAti 224 / 92 AdityaH / 26 GayAdegaNasyA'kvipaH taddhitalukyagoNI-zUcyoH 2 / 4 / 95 saptakumAraH 27 gozcA'nte isvo'naMzi- samAseyo - bahuvrIhau 224 96 citraguH / priyakhaTvaH 28 klIce 24 97 vizvapam : 29 GAdItaH ke 2|4|104 kumArikA | somapakaH 30 na kaci 2|4|105 bahukumArIkaH 31 navA''paH 2|4|106 priyasvaTvakaH, priyasvaTvAkaH 32 it cA'pusoni kyApa pare 2|4|107 priyasvaTvikA 33 asyA'yat-tat- kSipakAdInAm 2|4|111 pAcikA iti siddha- hema - sArAMza - saMskRta-vyAkaraNe dvitIyo'dhyAyaH samAptaH Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31111 samAsa prakaraNa 1 1 dhAtu saMbaMdhI bAri (aa vigere) avya, dhAtunI pUrve joDAIne dhAtunA judI judI rIte aneka artha utpanna kare che tyAre te upasarga kahevAya che, pUjAthe ane ati gatAtha adha ane pari tathA atikamAthe ati upasarga thatA nathI. prAthaa | 2-3-77 (1) koI upasarga dhAtunA mULa arthathI jude ja artha batAve che. chatti te jAya che. mAcchati te Ave che, vitti te praveza kare che. vidyAti te bese che. (A) keI upasarga dhAtunA arthane anusare che ane dhAtunI sAthe Avazya joDAyeluM ja rahe che, manuSyane te Icche che. (4) koI upasarga dhAtunA arthamAM vadhAro kare che. te te juve che. navIphare te bArIkAIthI juve che. () keI upasarga mAtra dhAtu sAthe joDAele rahe che paNa dhAtunA arthamAM bIjo koI paNa pheraphAra karatA nathI. virAti te praveza kare che. virAti, te praveza kare che. dhAtoH pUjArthasvati-gatArthAdhiparyatikramAAMti-varjaH prAdirupasargaH prAk ca 33141 2 upasargo, karI, , anna, prAdurU AviNa vigere tathA diva pratyayAta zabdo gati saMjJaka thAya che, karIza ! UryAdyanukaraNa-cci-DAcazca gatiH 33112 3 bhUSA Adara ane kSepa arthamAM anukrame an, sat ane asat zabdo, dhAtu sAthe saMbaMdha rAkhatA hoya tyAre gatisaMjJaka thAya che ane dhAtunI pUrve joDAya che. aDhI . mUvA-DaDara-DiruM rAza4 | upasI tathA zI dina 11 tAra Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 . samAsa 542 1 317 4 puras bhane astam avyaya gatisa thAya che. puraskRtya / astaMgatya / puro'stamavyayam 3 / 117 5 santadhi sabhA tirasa 256 galisa thAya che. tirobhUya tiro'ntadhauM 3 / 119 6 anadhi arthamAM tiraNa zabda dhAtusaMbaMdhI hoya te vidaye gati thAya che. tiraskRtya, tira kRtya / 2-3-2 tiraHkRtvA kRgo nabA 3 / 1 / 10 7 sAkSAt vigaire zabdo, cci nA artha mA DAya tyAre kR dhAtunA yogamA vipe gatisa thAya che. sAkSAtkRtya, sAkSAskRtvA / mithyAkRtya, mithyAkRtvA / sAkSAdAdizvya rthe 3 / 1 / 14 / haste bhane pANau avyaya, 67 a bhAM kR dhAtuna yogamA nitya gati sa: thAya che. haste kRtya / pANaukRtya 529Ine nityaM haste-pANAvudvAhe 3 / 1 / 15 9 nAma (pada) potAnI sAthe saMbaMdha dharAvatA bIjA nAma (pada) sAthe joDAIne saMkSepa mATe ekapada bane che, te samAsa vAya che. vispaSTaM paTuH vispaSTapaTuH / zrutaH pUrva zrutapUrvaH / nAma nAmnaikArthye samAso bahulam 3 / 1 / 18 10 vAra arthamAM ane vikalpa ke saMzaya arthamAM vartamAna saMkhyAvAcaka nAma, saMkhyaya (vastunA vizeSaNa)mAM vartamAna saMkhyAvAcaka nAma sAthe bahuvrIhi samAsa pAme che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 3|1|19 115 dviH daza vRkSAH, dvidazAH vRkSAH 20 vRkSe trirdaza tridazAH / dviH viMzatiH dviviMzAH vRkSAH / 7-3-128. 7-4-17 dvau vA trayo vA dvitrAH janAH me zubhAzusa sapta vA aSTa vA saptASTAH / paJca vA SaD vA pazcaSAH / yo vA catvAro vA tricaturAH 7-3 - 131 sujU-vA-'rthe saMkhyA saMkhyeye saMkhyA bahuvrIhi 3 | 1|19 11 Asanna adUra adhika ane adhyardha nAma tathA ardha pachI raheluM puraNa pratyayAnta nAma, saMkhyAvAci nAma sAthe dvitIyA vigere vibhaktivALA anya padanA dhyeya (vizeSaNa) pa artha hote chate, mahuvrIhi samAsa pAme che. AsannA daza yeSAM yebhyo vA te AsannadazAH vRkSAH 8 1 11 vRkSoM se prbhaae AsannaviMzAH / AsannatriMzAH / adUradazAH 8 11 adhikA daza yebhyo yeSu vA te adhikadazAH 11 vigere 2-2-111 / adhyardhA viMzatiH yeSAM te adhyardhaviMzAH hoTa vIza saMkhyA che bheyonI te, 30. ardhapaJcamA viMzatayaH yeSAM te ardhapaJcamavizAH sADA yAra vIrA (sa MkhyA) che bhemonI te, 80 / 7-3-130 AsannA'dUrA'dhikA'dhyardhA 'rdhAdipUraNaM dvitIyAssdhanyArthe 3|1|20 12 avyaya nAma, saMkhyAvAcaka nAma sAthe dvitIyA vagere vibhaktivALA anya padanA sabhyeya (vizeSaNu) rupa artha hetei chate mahuvrIhi samAsa pAme che. upa-samIpe daza yeSAM te upadazAH 8 } 11 me prabhANe - upaviMzAH / upacatvAriMzA / upacaturAH / avyayam 3 / 1 / 21 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 13 eka sarakhI vibhaktivALu samAsa prakaraNa 1 3 / 1 / 22 ekA ) eka nAma ke aneka nAma tathA avyaya, bIjA nAma sAthe, dvitIyA vigere vibhaktivALA anya padmanA amAM eTale ke anyapadanA vizeSaNu tarIke bahuvrIhi samAsa pAme che. (1) AruDho vAnaro yaM sa ArUDhavAnaro vRkSaH / UDho ratho yena sa UDharatho'naDvAn / upahRto baliH asyai sA upahRtabaliH yakSI / bhItA zatravo yasmAtsa bhItazatrurnRpaH / citrA gAvo yasya sa citrazcatraH 2-4-66 ardha tRtIyameSAmardhatRtIyAH maDhI - 2 // vIrAH puruSAH santyasmin vIrapuruSako grAmaH / 7-3-175 (2) bhArUDhA bahavo vAnarA yaM sa ArUDhabahuvAnaro vRkSaH / paJca pUlA dhanamasya paJcapUladhanaH mattA bahavo mAtaGgA yatra tanmattabahumAtaGgaM vanam / (3) uccairmukhamasya uccairmukhaH antaraGgAni yasya antaraGgaH kartta kAmo'sya karttakAmaH 3-2-140 asti kSIramasyAH astikSIrA gauH samAnAdhikaraNya vyadhikaraNa " " ekArthaM cAnekaM ca 3 / 1 / 22 14 kullUmula vigere bahuvrIhi samAsA svayaMsiddha che, jema ke (1) uSTrasya mukhamiva mukhamasya uSTramukhaH / hariNAkSiNI ivAkSiNI yasyAH sA hariNAkSI / 7-3-121 haMsagamanamiva gamanaM yasyAH sA haMsagamanA / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 rAzara3 117 ibhakumbhAviva stanau yasyAH sA ibhakumbhastanI-stanA candra iva mukhaM yasyAH sA candramukhI-mukhA 2-4-40 kamalamiva vadanaM yasyAH sA kamalavadanA / 2-4-38 kaNThe sthitAH kAlA yasya sa kaNThekAlaH / (2) urasi sthitAni lomAni yasya sa urasilomA / (3) prapatitAni parNAni asya praparNaH / nirgataM tejo yasmAtsa __ nistejAH / udagatA kandharA yasya sa utkandharaH / vigato dhavo yasyAH sA vidhavA / (4) avidyamAnaHputro'sya aputraH / na vidyante caurA asmin acauraH panthAH / nAsti Adiryasya anAdiH sNsaarH| asan utsedhaH asya anutsedhaH prAsAdaH / (5) kaNThe kAlA asya sa knntthekaalH| induH maulau yasya indumauliH| padma haste'sya pdmhstH| asiHprANau yasya asipANiH / dhanurhaste yasya dhanuhastaH / indrasyopamA yasya yasmin vA sa indropamo raajaa| uSTramukhAdayaH 3 / 1 / 23 15 tRtIyAnta nAmanI sAthe ra4 avyaya samAsa pAme che, te sahAthe bahuvrIhi samAsa kahevAya che. saha putreNa saputra aagtH| saha chAtraNa sacchAtraH aagtH| saha madena vartate samadaH / sadhanaH / sasmayaH / sahastena 3 / 1 / 24 16 leka vyavahAramAM pracalita dizAvAcaka nAma, evAja bIjA dizAvAcaka nAma sAthe bahuvIhi samAsa pAme che, A samAsa te te dizAnA aMtarAla arthamAM vaparAya che. dakSiNasyAzca pUrvasyAzca dizoryadantarAlam sA dakSiNapUrvA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 118 samAsa prakaraNa 1 3 / 1 / 25 vik agni kANu. 3-2-61 e pramANe ghUauttatta IzAna kANu, uttarapazcimA vAyavya kANu, rakSiLapazcimA naiRtya kANu, dizo rUDhayAntarAle 3 / 1 / 25 * 17 (1) * paraspara grahaNa karIne kareluM yuddha' evA arthamAM saptamyanta nAma, bIjA evA ja sAmyanta nAma sAthe tathA(2) - paraspara prahAra karIne karelu yuddha 1 evA arthamAM tRtIyAta nAma, bIjA evAja tRtIyAnta nAma sAthe avyayIbhAva samAsa pAme che. (1) kezeSu ca kezeSu ca mithaH gRhItvA kRtaM yuddhmmeghAzi / 7-3-74 (2) rUpaOzrva yazca vithaH pradaitya staM yuddhamrAjDi | tatrAdAya mithastena prahRtyeti sarUpeNa yuddhe'vyayIbhAvaH 3|1|26 18 pAre maLe anee ane antar nAma, yanta nAma sAthe pUrva padanI mukhyatAe vikalpe avyayIbhAva samAsa pAme che. kAyA: vAk vAregAm pakSe kAvAm (SaSThItatpuruSa) gaGgAyAH madhyam madhyegaGgam,, gaGgAmadhyam vanasya agram agrevaNam *, vanamram 2-3-66 girerantaH antargiri giryantaH ,, khAre-mathe-Da.-DantaH vaTayA vA (pUrvAthaeN) zAr0 "" ,, ', 19 avadhAraNu jaNAtu hoya tA thAvat nAma, bIjA nAma sAthe pUrva padanI mukhyatAe avyayIbhAva samAsa pAme che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 zarI2 129 yAvanti amatrANi tAvanta iti yaavdmtrmtithiinaamntrcasva | vAsaNathI atithinuM 'avadhAraNa ' jaNAya che. yAvadiyatve 3|1|31 " 20 re, Ava A vis tathA vaSa jene ante che evAM avyaya nAmA, pacamyanta nAma sAthe pUrvAMdanI mukhyatAe avyayIbhAva samAsa pAme che. pari trigartebhyaH paritrigartam / apatrigartam / apa vicArAt apavicAram / A gAmrAt AgrAmam / bahi zrImAt bahigramam / prAg grAmAt prAggrAmam / paryapAG - bahirac paJcamyA 3|1|32 21 abhimukha ' arthAMmAM vatuM ama ane prati nAma, lakSaNacihna-vAci nAma sAthe pUrva padmanI mukhyatAe avyayIbhAva samAsa pAme che. ami antim agni prajJa rAmA panti / agni tarapha pataMgIyAM paDe che. agni vaDe pataMgIyAnuM paDavuM jaNAya che, mATe agni lakSaNa che. lakSaNenAbhi-pratyAbhimukhye 3 | 1|33 12 anu nAma, dItA sUcaka lakSaNa nAma sAthe pUrvapadanI mukhyatAe avyayIbhAva samAsa pAme che. anu noTIr anukam vALI ga`gA jema lAMbI che tema kAzI nagarI lAMkhI che. gagAne kAMThe kAMThe kAzI che. dairye'nuH 3|1|34 23 samIpa ' arthAMmAM vatamAna anu nAma, khIjA nAma sAthe ' pUrva padmanI mukhyatAe avyayIbhAvasamAsa pAme che. anu navasya anuttuvaM viSNunaH rAjA pAse cADiyA heAya che. samIpe 3 / 1 / 35 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 samAsa 5325 1 3 1 // 36 24 tiSThadgu jire anya athavA pUrva 54n| ma mA avyayAmA samAso thAya che. tiSThanti gAvo yasmin kAle sa tiSThadgu kAlaH / nAbhaH adhaH adhonAbhaM hataH / yA tiSThadgu ityAdayaH 3 / 1 / 36 25 judA judA arthamAM rahela avyaya nAma, bIjA nAma sAthe pUrvapadanI mukhyatAe nitya avyavIbhAva samAsa pAme che. (1) strISu adhistri nidhehi / velAyAm adhivelaM bhukSva / (2) vanasya samIpam upavanam bananI sabhI5 kumbhasya samIpam upakumbham / upArAmam / (3) makSikANAm abhAvaH nirmakSikam / nirAlokam / (4) himasya atyayaH atihimam / (5) rathasya pazcAt anuratham / 2thanI // 7 // (6) jyeSThasyAnukrameNa anujpeSThaM pravizantu vRddhAnukrameNa anuvRddhaM sAdhUnarcaya (7) tRNamApa aparityajya satRNamabhyavaharati / satuSam / vibhakti-samIpa-samRddhi-vyaddhayarthAbhAvA-'tyayA-'saMprati pazcAt-krama-khyAti-yugapad-sadRk-sampat-sAkalyA 'nte'vyayam nityam ) 3 / 1 / 39 26 regyatA, visA, arthanI ativRtti ane sAdasya arthamAM vartamAna avyaya nAma, bIjA nAma sAthe pUrvapadanI mukhyatAe nitya avyayIbhAva samAsa pAme che. rUpasya yogyam anurUpam cepTate rupane yo'ya tyeSTA 4re cha. artha artha prati pratyartham 624 artha pratye. dinaM dina prati Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 rU40 121 pratidinam 622 / 04. zakteranatikrameNa yathAzakti paTha zasti prabhAre ma. zIlasya sAdRzyam sazIlamanayoH ebenA zIlanuM sAdasya che. yogyatA-vIpsA-'rthA-'nativRtti-sAdRzye 3 / 1140 27 sAdazya vinA uparokta arthamAM izA avyaya, bIjA nAma sAthe pUrvapadanI mukhyatAe nitya avyavIbhAva samAsa pAme che. rUpasya anurUpam yathArUpam ceSTate / ye ye vRddhAH tAn yathAvRddhamabhyarcaya / sUtrasya anativRttyA yathAsUtramanutiSThati / sUtra pramANe manuSThAna (dhamaThiyA) 42 che. yathA'thA 3 / 1141 -- 28 gatisaMjJaka nAmo ane 6 nAma, bIjA nAma sAthe nitya tat525 samAsa pAme che. prakRtya / UrIkRtya / urarIkRtya / zuklIbhUtam / alaGkRtya / satkRtya / asatkRtya / tirobhUya / ku sa. 55 3 2065 artha mA che. kutsitaH brAhmaNaH kubrAhmaNaH / kupurussH| ISaduSNaM koNaM kavoSNam , kaduSNam / 3-2-137, 130 gati-kvanyastatpuruSaH 3 / 1142 raDha niMdA ane kaccha arthamAM raheluM dUd nAma, bIjA nAma sAthe nitya tapuruSa samAsa pAme che. ninditaH puruSaH duSpuruSaH / durjanaH / kRcchreNa kRtam duSkRtam / ninditaM kRtam duSkRtam / dura nindA-kRcchre 331143 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 samAsa prakaraNa 1 3 / 1 / 44 30 pUjA arthamAM raheluM , nAma, bIjA nAma sAthe nitya tatpuruSa samAsa pAme che. zobhanaH rAjA surAjA 7-3-72 suH pUjAyAm 3 / 1144 31 atikrama ane pUjA arthamAM gati avyaya, bIja nAmanI sAthe nitya tatpuruSa samAsa pAme che. 3-1-1, 2-3-40 atisiktaM bhavatA / zobhano rAjA atirAjA / 7-3-72 atiratikrame ca 33145 32 apArtha A a. bIjA nAma sAthe nitya tapuruSa samAsa pAme che. ISat piGgalaH ApiGgalaH AG alpe 3 // 1 // 46 33 prAhi tatpu25- pragataH AcAryaH prAcAryaH / pravRddhaH guruH praguruH / viruddhaH pakSa: vipakSaH / khaTavAmatikrAntaH atikhaTvaH / abhiprapannaH mukham abhimukhH| avakruSTaH kokilayA avakokilaH / anugatamarthana anvarthaM nAma / viyuktamarthana vyartha vacaH / udyuktaH saMgrAmAya utsaMgrAmaH / utkrAntaM sUtrAt utsUtram vacaH / prA-'tyava-pari-nirAdayogata-krAnta-kruSTa-glAna krAntA-dharthAH prathamAdyantaiH 3 / 1147 34 kRta pratyaya vidhAyaka (karanAra) sUtramAM paMcamyanta nAmathI ukta nAma, kRdantanI sAthe nitya tatparaSa samAsa pAme che. A samAsane upapada tapuruSa samAsa kahe che. pa-1-7ra I. kumbhaM karoti kumbhakAraH / tantUnvayati tantuvAyaH / pApaM hanti pApaghAto yatiH / (4-3-10.) bhAraM vahati bhaarvaahH| dvAraM pAlayati dvArapAlaH a [aNa] Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 342 123 kumbhaM karoti kumbhakAraH vigaire e-, S556 sabhAsa cha.. DansyuktaM kRtA 331149 35 tRtIyakta nAma, kRdanta sAthe vikalpa upapada samAsa pAme che. mUlakopadaMzam , mUlakenopadaMzaM bhuGkte / 5-4-73 8. tRtIyoktaM vA 3 / 1150 6 na [ naJ ] avyaya, mIna nAma sAthe samAsa pAme che, te na tapuruSa samAsa kahevAya che. na brAhmaNaH abrAhmaNaH tatsadRzaH kSatriyAdiH / na zuklaH azuklaH , pItAdiH / 1 na dharmaH adharmaH tadviruddhaH pApmA pA5 na sitaH asitaH kRSNaH / / na agniH anagniH tadanyaH mani sivAya AI na vAyuH avAyuH , vAyu sivAya 14 na vacanam avacanam tadabhAvaH vayanI malA na vIkSaNam avIkSaNam , pAkSayane! manAva naJ 3 / 1 / 51 37 zazi tatpuruSa- maza (avayava ) arthaa|| pUrva, apara adhara bhane uttara zamI, aminna (me) 24zI (vayI) nAma sAthe samAsa pAme che. pUrva, pUrvo vA kAyasya pUrvakAyaH aparakAyaH / adharakAyaH / uttarakAyaH / pUrvA-'parA-'dharottaram abhinne nAM'zinA 3 / 1152 38 sAyam ahnaH sAyAmaH / madhyamAH madhyAhmaH / madhyaM dinasya madhyandinam / madhya rAtreH madhyarAtraH / / vigere aMci tatparuSa samAse che. sAyAnAdayaH 33153 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 samAsa prakaraNa 1 3 / 1 / 54 39 sama aMza (sarakhAbhAga) mAM vartamAna ardha (na.) zabda abhinna aMzi nAma sAthe vikalpa samAsa pAme che. vighAra kavi qii pakSe SaSThI tapuruSa ucqhyaHI e pramANe sarvagrAma:, grAmanA pUH te pUrve ? aMzamAM artha chuM. che, grAma nAI (Sa tapuruSa) sameM'ze 'dhaM navA 331154 mera rajuhA-ekavacanamAM raheluM kAlavAci nAma ane hiMgu samAsanA viSayamAM raheluM kAlavAci nAma, meyavAci (mApa karavA yogya) nAma sAthe samAsa pAme che. mANo gata mAsanAtaHA evaM vAtaH | mahinAne janmele, varasane janmelo A praNANe artha kara. digu-viSaya-Na mA gAvastha gvamAnagatiH eka mAsane janmela, che kutarA tapuHA be divasane sutele. kAlo dvigau ca meyaiH 3 / 1157 :41 vibhakti tapuruSa- dvitIyAnta vidyA nAma, jAti nAma sAthe niMdAmAM samAsa pAme che. khaTvAm ArUDhaH khaTvArUDhaH jAlmaH / dvitIyA khaTvA kSepe (ktena) 321159 4ra dvitIyAnta kAlavAcinAma, vyApaka (temAM vyApIne rahela) nAma sAthe samAsa pAme che. muhUrta guNa murtipurvam muddata paryata sukha. vyAptau (kAlaH) 3 / 1161 43 dvitIyAta nAma, zrita vigere nAma sAthe samAsa pAme che. dharmazritaH dharmazritaH / saMsAram atItaH sNsaaraatiitH| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 rAzakara 125 ., narakaM patitaH narakapatitaH / nirvANaM gataH nirvANagataH / / odanaM dhumukSuH odnbubhukssuH| hitAzaMsuH / sukhecchuH / 5. zritAdibhiH 3 / 1162 44 tRtIyAta nAma, tenAthI karAela guNa vAcaka vizeSaNa nAmI sAthai samAsa pAme cha. zakulayA kRtaH khaNDaH zakulAkhaNDaH / kusumaiH kRtaH surabhiH kusumasurabhiH / tRtIyA tatkRtaiH 3 / 1 / 65 45 tRtIyAta nAma, ja ane tenA arthavALA nAmo sAthe tathA pUrva vigaire naam| sAthai samAsa pAme che. mASeNonam mASoNam 2-3-68 / mASavikalam / mAsena pUrvaH mAsapUrvaH / / maasaavrH| bhrAtrA tulyaH bhraatRtulyH| dhAnyenArthaH dhAnyArthaH / ekena adhikA ekAdhikA daza / UnArtha-pUrvAdhaiH 3 / 1167 . 46 kartA ane karaNamAM thaela tRtIyA vibhaktivALA nAma, kRdanta nAma sAthai samAsa pAme che. AtmAnA kRtam atmakRtam / nakhaH nirbhinnaH nakhanirbhinnaH / kSetranakhanibhinnaH / bASpacchedyAni tRNAni / kAkapeyA nadI pAyI pUSNu nhii| kArakaM kRtA 3 / 1 / 68 47 tRtIyAnta eka za0-6, na viMzati vigere nAma sAye tatpuruSa samAsa pAme che ane ghA zabdane at Agama thAya che. ekena na viMzatiH ekAnnaviMzatiH ekAdnaviMzatiH / / na viMzatyAdinaiko'ccA'ntaH 3 / 1 / 69 48 vikAravAcaka caturyAta nAma, prakRtivAci nAma sAthe samAsa pAme cha. kuNDalAya hiraNyam kuNDalahiraNyam / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 rUAie 8255-sonu me bhUga-prati cha, bhane sa tenA vi2 the. yUpAya dAru yUpadAru / caturthI prakRtyA 331170 48 yanuyanta nAma, hita, sukha, rakSita bhane bali vigaire nAma sAtha samAsa pAme che. gobhyaH hitam hitam / azvAya ghAsaH azvaghAsaH / dharmAya niyamaH dharmaniyamaH / devAya deyam devadeyam / hitAdibhiH 3 / 1171 yatuyanta nAma, yatuthI nA artha (bhATe, vAste, sA2)mA patabhAna artha nAma sAthe sabhAsa pAme cha. pitre idam pitrartha payaH / AturAya iyam AturArthA yavAgUH / udakAya ayam udakArthI ghaTaH / tadarthArthena 3 / 1172 51 5.yabhyanta nAbha, bhaya vire nAma sAthe sabhAsa pAme cha, vRkAd bhayam vRkabhayam / caurAd bhItiH caurabhItiH / bhayAd bhItA bhayabhItA / sthAnAt bhraSTaH sthAnabhraSTaH / paJcamI bhayAdyaiH 3 / 1173 52 paraHzatAdi 5bhI tatpuruSa siddha che. zatAta paraH, paraH zatAH sAthI vadhAre, sahasrAt pare paraHsahasrAH / parolakSAH / sabhAsamA para nuparas thAya che. para zatAdiH 3 / 1175 53 keTalAMka sivAya ghaNAM kharAM jayanta nAma, bIjA nAma sAthe samAsa pAme cha. (1) zajJaH puruSaH rAjapuruSaH / gavAM svAmI gosvAmI / mama putraH matputraH 59 puruSANAmuttamaH A SaSThIne samAsa na thAya SaSThayayatnAca zeSe 3 / 176 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 rUAra77 127 54 kRdantamAM thayelI SaSThIvALuM nAma, nAma sAthe samAsa pAme che. sarpirzAnam / gaNadharasyoktiH gaNadharoktiH 2-2-83, 86 kRti 3 / 177 55 saptamyanta nAma, zauNDa vigere nAma sAthai samAsa pAme che. pAne prasaktaH zauNDaH pAnazauNDaH- 3Diyo. akSeSu dhUrtaH akSadhUrtaH / vAci paTuH vAkpaTuH / avasAne virasaH avasAnavirasaH / puruSeSu uttamaH puruSottamaH / nRSu zreSThaH nRzreSThaH / . saptamI zauNDAdyaiH 3 / 1188 56 samare siMhaH iva samarasiMhaH / raNavyAghraH 6. siMhAthaiH pUjAyAm 3 / 1 / 89 57 tIrthe kAkaH iva tiirthkaakH| tIrthasArameya 4. __ kAkAdyaiH kSepe 3 / 1190 58 pAtresamitAH vizere saptamI tatpurUSa samAsa nimA si cha. pAtre eva samitAH paatresmitaaH| gehezUraH / vigere pAtresamitetyAdayaH 3 / 191 58 saptabhya-ta nAma, ktAnta nAmanI sAtha nibhA sabhAsa pAme che. bhasmani hutamiva bhasmanihutam ni001 42, ra pramANe upAya che. avatapte nakulasthitamiva avatapte nakulasthitam paryo bhane anupasthita pA', ye pramANe ThevAya che. ktena 3 / 1192 6. saptamyaH nAma, nAma sAthe saMllAmAM tapuruSa samAsa pAme che. araNyetilakAH / 3-2-18 nAmni 3 / 1 / 94 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 - samAsa prakaraNa 1 3 / 1 / 95 61 saptamyaH nAma, ya pratyayAta kRdantanI sAthe avazya bhAvagamya hoya to samAsa pAme cha. mAse'vazyam deyam mAsadeyam / saMvatsaradeyam / prAtaradhyeyam kRdyenA''vazyake 3 / 1 / 95 dara eka sarakhI vibhaktimAM rahela vizeSaNa nAma, vizeSya nAma sAthe tatpuruSa abhadhAraya samAsa pAme cha. (1) nIlaM ca tad utpalaM ca nilotpalam lI 41. nIle ca te utpale ca nIlotpale / nIlAni ca tAni utpalAni ca nilotpalAni / paTavI cAsau bhAryA ca paTubhAryA / kRSNAzca te tilAzca kRSNatilAH / kRSNazcAsau sAraGgazca kRSNasAraGgaH ANu 729 / zuklazcAsau kRSNazca zuklakRSNaH kRSNazuklaH / vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca 3 / 196 13 pUrva snAtaH pazcAd anuliptaH snAtAnuliptaH / pUrva chinnaH pazcAd prarUDhaH chinnaprarUDho vRkSaH / OMtyA. pUrva kAlaika-sarvajarata-purANa-nava-kevalam 3 / 1397 14 dig vAyi nAma bhane adhika nAma, mIna nAma sAthe sA mAM, taddhita pratyayanA viSayamAM ane uttara pada para chatAM, karmadhAraya samAsa pAme che. 1 dakSiNAH kozalAH dakSiNakozalA janapadaH sazAmA dakSiNasyAM zAlAyAM bhavaH dAkSiNazAlaH / tadvitamA dakSiNo gauH dhanamasya dkssinngvdhnH| utta256 52 chatA 2 adhikayA SaSTayA krItaH adhikaSASTikaH tatibhA adhiko gauH dhanamasya adhikgvdhnH| utta256mAM digadhikaM saMjJA-taddhitottarapade 3 / 1 / 98 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 1 rUA.22 129 6pa saMkhyAvAci nAma, bIjA nAma sAthe saMjJAmAM, taddhita pratya yanA viSayamAM, uttarapada para chatAM ane samAhari kahevAne hoya tyAre karmadhAraya samAsa pAme che ane A ja samAsa saMjJA sivAya dvigu samAsa kahevAya che. 1 utrA saMsAmAM karmadhAraya 2 TUthotronA mAtu. | kiMgu 6-1-6 paJcasu kapAleSu saMskRtaH odanaH paJcakapAla odanaH / ,, 3 no janamatha gvadhaH kiMgu 7-3-105 4 pAnAM pUThAnAM samAhAraH ghaJpUchI strI. | kiMgu 2-4-22 saMkhyA samAhAre ca dviguzvA'nAmnyayam 3 / 1 / 99 66 upamAnavAci nAma, sAmAnya dharmavAci nAma sAthe karmadhAraya samAsa pAme che. eka putra rAmaH medharAma kathAkAra: mRgIva (mRgIbat) capalA mRgacapalA / taDipizaGgI / upamAna sAmAnyaiH 3 / 1 / 101 67 upameyavAvi nAma, upamAnavAci vyAdhrAdi zabdo sAthe samAsa pAme che paNa sAthe bannenA sAmAnyadharmanuM kahevuM na hoya te. Tag: thAi rava puraSadathargra vAgha jevo puruSa. e pramANe narasika siMha jevo nara. murNa rajU phuva muhaMnne caMdra jevuM mukha. pAdaH padmam iva pAdapadmam / nI hiMdI phuva Rhi . 3-2-57 paNa-puraH dai u phuva sUra: ahI samAsa na thAya, kemake bannenA sAmAnya dharmanuM kahevuM che. upameyaM vyAghrAdyaiH sAmyA-'nuktau 3311102 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 samAsa 54211 3 / 1 / 110 18 kim nAma nihAmA, mIna nAma sAthe tatpuruSa samAsa pAme che. kaH (kutsitaH) rAjA kiMrAjA / kiMgauH / 7-3-70 ki kSepe 3 / 1 / 110 68 mayUravyasaMkAdi tatpuruSa, vyaMsakazcAsau mayUrazca mayUravyaMsakaH chtrnaa| bho2. mUNDazcAsau yavanazca yavanamuNDaH / (vizeSya pUrva nipAta) zAkapriyaH pArthivaH zAkapArthivaH / ghRtapradhAnA roTiH ghRtaroTiH / ekAdhikA daza ekAdaza evaM dvAdaza / guDamiyA dhAnAH guDadhAnAH / azvayukto rathaH azvarathaH / zrIvoraH / (bhadhyama 54 sopI) mukhameva candraH mukhacandraH bhu5 35 // yaMdra snehatantuH / prema eva latikA premalatikA prema 35 satA. daNDa iva mAthaH daNDamAthaH / (sarasa) bhA. vajrakAyaH / tRtIyaH bhAgaH tribhAgaH, tRtIyabhAgaH trIne mA. anyo dezaH dezAntaram / ApAta eva ApAtamAtram / OMtyAdi. mayUravyaMsaketyAdayaH (ekaH zeSaH) 3 / 1 / 116 70 ekI sAthe belatI vakhate, ane () avayathI joDAelA nAmo samAsa pAme che, te dvanda samAsa kahevAya che. vikSa samAsa rAmazca lakSmaNazca rAmalakSmaNau rAma ane lakSmaNa rAmalakramaNa plakSazca nyagrodhazca plakSanyagrodhau (tiretara 6-6) vAk ca tvak ca (anayoH samAhAraH) vAktvacam / (sabhAbA2 66) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa 54211 211117 171 nAmAnA 595 thAya-dhavazca khadirazca palAzazca dhavakhadirapalAzAH / (4.) pIThaM ca chatraM ca upAnacca (eteSAM samAhAraH) pIThacchatropAnaham / 7-3-68 samAhAra 4% napuMsaka liMga ekvacanamAM ja vaparAya che. cArthe dvandvaH sahoto 3311117 71 je zabdonAM vibhaktinAM rUpe sarakhAM thatAM hoya, te zabdo bhAMnA ge 2064 zeSa (mA41) 24 cha. devazca devazca devau / syAdAvasaMkhyeyaH 3 / 1 / 119 72 svasa artha vANA / sAtha, bhrAtR athavAlA 286 ane duhita athvaa| zo sAthe putra athavA zabda zeSa 29 cha. bhrAtA cha svasA ca bhrAtarau / sodaryazca svasAca sodayau~ / bhrAtA ca bhaginI ca bhrAtarau / putrazca duhitA ca putrau / sutazca duhitA ca sutau / putrazca sutA ca putrau / bhrAtR-putrAH svasR-duhitabhiH 3 / 1 / 121 73 mAtA sAthe pitA vidhe zeSa 29 che. mAtA ca pitA ca ___ pitarau, mAtApitarau / pitA mAtrA vA 3 / 1 / 122 74 senAnAM aMga ane zudra jaMtuno bahuvacanamAM samAhAra ja thAya che. azvAzca rathAzca azvaratham / rathikAca azvArohAzca rathikAzvAroham / hastinazca azvAzca hastyazvam / yUkAzca likSAzca yUkAlikSam / evaM yUkAmatkuNam / daMzamazakam / kITapipIlikam / me4 vayanamA chataretara thAya-azvarathau / senAGga-kSudrajantUnAm (bahutve dvandvaH ekaH svaiH)3|1|134 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 samAsa prakaraNa 1 3/1/137 75 prANInA aMgAnA ane tU' (vAMtra) nA agAnA samAhAra 4 thAya che. dantAzca oSThau ca dantoSTham | pANI pAdau ca pANipAdam / karNanAzikam / zirogrIvam / zaGkhazca paTaizca zaGkhapaTaham / bherImRdaGgam / prANi - tUryA'GgANAm 3|1|137 (2-3-71) 76 nitya vairavALA zabdoneA samAhAra ja thAya che. ahizva nakulazca addinakulam / evaM mArjAramUSikam | brAhmaNazramaNam / azvamahiSam / kAkolUkam / nityavairasya 3 / 1 / 141 77 samAsa prakaraNamAMnA niyameAmAM je nAma prathamA vibhaktimAM bhUGesu N che, te nAbha sabhAsabhAM pUrvamAM bhUjhAya he Asanna - dazAH / pAregaGgam / UrIkRtya / kaSTazritaH / zaGkulA - khaNDaH / yUpadAru / vRkabhayam / rAjapuruSaH / akSazauNDaH / nIlotpalam / paJcAnnAH / prathamoktaM prAk 3 / 1 / 148 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhyAyaH prathamaH pAdaH samAsa-prakaraNam 1 dhAtoH pUjA-'rtha-svati-gatA'rthA-'dhi-paryatikramArthA 'ti-varjaH prAdiH upasargaH prAk ca 3311 praNayati 2 UryAdyanukaraNa-cci-DAcazca gatiH 33112 UrIkRtya 3 bhUSA-''dara-kSepe 'laM-sadasat 3 / 1 / 4 alaMkRtya 4 puro'stamavyayam 3 / 17 puraskRtya / astaMgatya 5 tiro'ntaddhauM 3 / 119 tirobhUya - 6 kRgo navA 3 / 1 / 10 tiraskRtya, tiraHkRtya / tiraH kRtvA 7 sAkSAdAdizvyarthe 3 / 1 / 14 sAkSAtkRtya, sAkSAtkRtvA 8 nityaM haste-pANAvudvAhe 3 / 1 / 15 haste kRtya / pANau kRtya 9 nAma nAmnaikArya samAso bahulam 3 / 1 / 18 __vispaSTapaTuH / zrutapUrvaH 10 sujvA'rthe saMkhyA saMkhyeye saMkhyayA bahuvrIhiH 3 / 1 / 19 dvidazAH / dvitrAH 11 AsanA-5 dUrA-'dhikA-'dhya -'rdhA''di-pUraNaM dvitIyA-''dyanyA-'rthe 3 / 1 / 20 AsannadazAH 12 avyayam 3 / 1 / 21 upadazAH 13 ekArtha cA'nekaM ca 3 / 1 / 22 ArUDhavAnaro vRkSaH / paJcapUladhanaH uccairmukhaH Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 samAsa prakaraNam 1 14 uSTra- mukhA -ssdayaH 3 / 1 / 23 uSTramukhaH / hariNAkSI 15 sahastena 3 / 1 / 24 saputra AgataH / samadaH 16 dizo rUDhayA'ntarAle 3 / 1 / 25 dakSiNapUrvI dik 17 tatrA''dAya mithastena prahRtyeti sarUpeNa yuddhe'vyayIbhAvaH 3|1|26 kezAkezi / daNDAdaNDi 18 pAre - madhye'gre'ntaH SaSTyA vA (pUrvArtha) 3|1|30 parigaGgam / gaGgApAram 3 / 1 / 31 yAvadamatramatithInAmatrayasva 19 yAvadi 20 paryapA-''G--bahirac paJcamyA 3|1| 32 paritrigarttam 21 lakSaNenA'bhi pratyAbhimukhye 3 | 1|33 anyagni / pratyagni 22 dairye'nuH 3|1|34 anugaGgam vArANasI 23 samIpe 3|1|35 anunRpaM pizunAH 24 tiSThadgu ityAdayaH 3 / 1 / 36 tiSThadgu kAlaH / adhonAbham 25 vibhakti - samIpa -samRddhi - vyRddhayarthAbhAvA'tyayA - - saMprati pazcAt krama- khyAti yugapat sadRk-sampat-sAkalyA- 'nte'vyayam (natyam ) 3 | 1|39 adhitri / upakumbham / nirmakSikam 26 yogyatA - vIpsA - srthA - SnativRtti - sAdRzye 3|1|40 anurUpam / pratyartham / yathAzakti 27 yathA- SthA 3 | 1|41 yathArUpam | yathAvRddham / yathAsUtram Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNam 1 135 28 gati-kyanyastatpuruSaH 3 / 1142 prakRtya / zuklIbhUtam , 29 dur nindA-kRcchre 3 / 1143 duSpuruSaH / duSkRtam 30 suH pUjAyAm 3 / 1 / 44 surAjA / sujanaH 31 atiratikrame ca 331445 atisiktaM bhavatA / atirAjA 32 AGa alpe 3 / 1 / 46 ApiGgalaH 33 prA-' tyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTa-glAna-krAntA''dyarthAH prathamA-''yantaiH 3 / 1147 prAcAryaH / atikhaTvaH 34 GasyuktaM kutA 331149 kumbhakAraH / tantuvAyaH 35 tRtIyoktaM vA 3 / 1 / 50 mUlakopadaMzam , mUlakenopadaMzaM bhuGkte 36 naJ 3 / 1 / 51 abrAhmaNaH 37 pUrvA-'parA-'dharottaram abhinnenAM'zinA 3 / 1152 pUrvakAyaH 38 sAyA-hAdayaH 3 / 1 / 53 sAyAhnaH / madhyAhnaH 39 sameM'ze'rddha navA 3 / 1154 arddhapippalI, pippalyardham 40 kAlo dvigau ca meyaiH 3 / 1157 mAsajAtaH / ekamAsajAtaH 41 dvitIyA khaTvA kSepe (ktena) 3 / 1159 khaTvArUr3ho jAlmaH 42 vyAptau (kAlaH) 3 // 161 muhUrtasukham 43 zritAdibhiH 3 / 1162 dharmazritaH / saMsArAtItaH 44 tRtIyA tatkRtaiH (guNavacanaiH) 3 / 1165 saGkulAkhaNDaH / kusumasurabhiH Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 samAsa prakaraNam 1 45 UnA-'rtha-pUrvAdyaiH 321167 mASoNam / mAsapUrvaH / bhrAtRtulyaH 46 kArakaM kRtA 331168 AtmakRtam / nakhanirbhinnaH 47 na viMzatyAdinaiko'cA'ntaH 3 / 1 / 69 ekAnnaviMzatiH 48 caturthI prakutyA 331170 kuNDalAya hiraNyam 49 hitAdibhiH 3 / 1171 gohitam / dharmaniyamaH 50 tadarthA-'rthena 3 / 1 / 72 pitrathaM payaH / AturArthA yavAgUH 51 paJcamI bhayAdyaiH 3 / 1 / 73 vRkabhayam / sthAnabhraSTaH 52 para zatAdiH 3 / 1175 paraHzatAH / parolakSAH 53 SaSThayayatnAt zeSe 3 / 1176 rAja puruSaH / gosvAmI 54 kati 31177 sarpirjJAnam / gaNadharoktiH 55 saptamI zauNDAdyaiH 3 / 1 / 88 pAnazauNDaH 56 siMhAdyaiH pUjAyAm 3 / 1189 samarasiMhaH 57 kAkAdyaiH kSeye 3 / 1190 tIrthakAkaH 58 pAtresamitetyAdayaH 3 / 1191 pAtresamitAH 59 tena 3 / 1192 bhasmanihutam 60 nAmni 3 / 1 / 94 araNyetilakAH 61 kRyenA''vazyake 331195 mAsadeyam 62 vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca 31196 nIlotpalam Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 samAsa-prakaraNam 1 63 pUrvakAlaika-sarva-jarat-pUrANa-nava-kevalam 3 / 1 / 97 snAtAnuliptaH 64 digadhika saMjJA-taddhitottarapade 331398 dakSiNa-kozalAH / adhikaSASTikaH / dakSiNagavadhanaH 65 saMkhyA samAhAre ca dviguzcA-'nAmnyayam 3 / 1 / 99 paJcAmrAH / dvaimAturaH / paJcagavadhanaH / paJcapUlI 66 upamAna sAmAnyaiH 3 / 1 / 101 meghazyAmaH 67 upameyaM vyAghrAyaH sAmyAnuktau 3 / 1 / 102 puruSavyAghraH 68 kiM kSepe 3 / 1 / 110 kiMrAjA / kiMgauH 69 myuur-vyNsketyaadyH3|1|116 mayUravyaMsakaH / zAkapArthivaH 70 cA-'rthe dvandvaH sahoktau 3 / 1 / 117 ___plakSanyagrodhau / vAktvacam 71 syAdAvasaMkhyeyaH (ekaH zeSaH) 3 / 1 / 119 devau / devAH 72 bhrAtR-putrAH svasa-duhitRbhiH 3 / 1 / 121 bhrAtarau / putrI 73 pitA mAtrA vA 3 / 1 / 122 pitarau / mAtApitarau 74 senAga-kSudrajantUnAm (bahutve dvandvaH ekaH svaiH)3|1|134 azvaratham / yUkAlikSam 75 prANi-tUryAGgANAm 3 / 1 / 137 dantoSTham / zaGkha-paTaham 76 nityavairasya 3 / 1 / 141 ahinakulam 77 prathamoktaM prAk 3313148 pAregaGgam Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArA? samAsa prakaraNa 2 1 gharapara aDaga ane taretara zabdone strIliMgamAM ane napuMsakaliMgamAM prayoga hoya tyAre tenA sthA ine Am, Adeza vikalpa thAya che. je varSo juske ghA parasparam anyo'nyAm anyo'nyam itaretarAm rUtarata motaH A zabda pu. e. va. mAM vaparAya che. parasparA-'nyo'nyetaretarasyAm syAde 'puMsi 3 / 2 / 1 2 nakArAnta avyayI bhAva samAsanA paMcamI sivAyanA vibhaktinA pratyayane an Adeza thAya che. upavanam . amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH 3 / 2 / 2 3 3.kArAnta sivAyanA avyayIbhAva samAsathI vibhaktinA pratyane lepa thAya che. zerAza | anato lup / 3 / 2 / 6 4 avyaya nAmone lAgelA vibhaktinA pratyaya lepAI jAya che. jenA rUpamAM vyaya (eTale pheraphAra) thatuM nathI te avyaya kahevAya che. vajuvAn + Na - vadurANa + 0 =vadurA avyayasya 3 / 27 aneka padonuM jyAre eka pada bane che, tyAre te dareka padane lAgelA vibhaktinA pratyayane lepa thAya che. jemake rAmezva lakSmaNazca-rAmalakSmaNa + au = rAmalakSmaNau / citraguH / putrIti 3-4-23. kALo: apacama gauura: 6-1-28 aikAyeM 3 / 2 / 8 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 2 rA. 139 OM vitpratyayAnta uttarapada para chatAM, nAmyanta ekasvarI pUrva pathI para rahelA am neo sopa thato nathI. striyaMmanyaH / |5-1-117 na nAmyekasvarAt khityuttarapade'maH 31219 : 7 kArAnta ane vyaMjanAnta nAmathI para rahelI saptamIne sajJAbhAM mahudhAsoya thatA nathI. araNyetilakAH / yudhiSThiraH / ad-vyaJjanAt saptamyA bahulam (nAmni ) 3 / 2 / 18 8 akArAnta ane vyaMjanAnta nAmathI saptamIne kRdantauttarapada para chatAM, tatpuruSabhAM bahudhA soya thato nathI. stambe ramate stamberamaH / karNejapaH / pAtresamitaH / pravAhe mUtritam / avataptenakulasthitam / bhasmanihutam / avati niSedhaH nathI thateo madracaraH / vati vi khacaraH, khecaraH / tatpuruSe kRti 3 / 2 / 20 1 9 ghaanta vandhauttarapada chatAM, maiM kArAnta nAmathI saptamInA lepa viTye thateA nathI hastebandhaH hastabandhaH / bandhe ghaJi navA 3 / 2 / 23 10 aazanta asavAyi nAbhathI, saptabhInoM tana, tara, tama pratyaya ane jAjI zabda para chatAM, vikalpe lepa thatA nathI. pUrvAhNetanaH / pUrvAddaNatanaH / pUrvAhaNetarAm / pUrvAhNatare / pUrvA tamAm pUrvAhNatame / pUrvAhNakAle / pUrvAhNakAle / ' kAlAt tana-tara-tama- kAle 3 / 2 / 24 11 uttarapada para chatAM, niMdAmAM SaSThInA lepa thatA nathI.. caurasya kulam / SaSThayAH kSepe 3 / 2 / 30 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 samAsa prakaraNa 2 rUArArU7 12 vidyAkRta ke nikRta saMbaMdha nimitta chate pravartelA gAkArAnta zabdonI SaDIno teja saMbaMdha nimitta chate pravartelA utta256 52 chata so5 yatA nathI. hotuHputraH / pituHputrH| piturntevaasii| RtAM vidyA-yoni-saMbandhe 3 / 2 / 37 13 te34 rAta zahAnI 14onA svasR bhane pati utta256 52 7tA vipe so5 thatI nathI. hotuH svasA, hotRsvsaa| pituHSvasA, pitRSvasA / 2-3-18, 18 duhituHpatiH, duhitRpatiH / svasR-patyo vA 3 / 2 / 38 14 tevAja trAkArAnta nAmonA dvandramAM pUrva padane A thAya che hotApotArau / mAtAduhitarau / mAtApitarau / A dvandve 3 / 2 / 39 15 tevA kArAnta nAmanA 6-6mAM putra utta256 7te, A thAya che. hotaaputrau| mAtA ca putrazca mAtAputrau / pitaaputrau| putre 3 / 2 / 40 16 mA sAzruta hevatA 6-6 mA pUrva pahanI A thAya che. indrAsomau sUryAcandramasau / indrAvaruNau cha. veda-sahazrutA-'vAyudevatAnAm 3 / 2 / 41 "17 mAtR pitR pUrvottara pahanAmAMkana ara vi48 siddha cha mAtA ca pitA ca mAtara-pitarau, mAtA-pitarau mAtara-pitarAbhyAm , mAtara-pitRbhyAm / mAtarapitaraM vA 32 / 47 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 2 3 / 2 / 49 141. 18 vizeSaNa strIliMga zabda, samAna vibhaktimAM raheluM strIliMga uttara56 52 chatAM yu Mvat thAya che. paraMtu U (UG) atyAnta 6 dhuvat thatA nathI. darzanIyA bharyA yasya sa darzanIyabhAryaH / paTvI bhAryA yasya sa paTubhAryaH / pazu karabhorubhAryaH yuvat nahi thAya parataH strI puMvat stryekArthe'nUG 3 / 2 / 49 18 kyar3a mAnin bhane pittati para chatAM parata:- vizeSyanA vazathI thayela strIliMga zabda, puMva-puliM'ga jevA thAya che. 1 zyenIvAcarati zyetAyate / zyeta sa6 strIsije zyenI 2 darzanIyAM manyate darzanIyamAnI ayam asyAH / 3 ajAyai hitam ajathyaM yUtham / 7-1-38 bhUta pUrvA paTvI paTucarI / 7-2-78 kya - mAni - pittaddhite 3 | 2|50 20 parataH strIliMga rakhane parataH lati strIliMga, Ni pratyaya ane taddhitanA ddakArAdi tathA svAdi pratyaya para chatAM puMvat thAya che. 1. padavImAcaSTe paTayati / zyenyAM sAdhuH zyetyaH / bhavatyA idam bhAvatkam / bhavadIyam 1-3-30 2 hastinInAM samUho hAstikam / 1-2-14 jatizca Ni-taddhita-ya-svare 3/2/51 21 armadhArayabhAM pUrva yaha yuvat thAya che. paraMtu U [ UG ] pratyayAnta yaha yuvat tu nathI. raktA cAsau mAlA ca raktamAlA | kalyANapriyA / madrakabhAryA / 6-3-38 puMvat karmadhAraye 3 / 2 / 57 22 rit pratyaya 52 chatAM parata: strIliMga yuvat thAya che, U sivAya paTvI prakAro'syAH paTu-jAtIyA / 7-3-11 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 samAsa prakaraNa 2 rUArAja8 .. ISad-aparisamAptA paTvI paTudezAyA / 7-3-11 riti 3 / 2 / 58 27 sarvanAma strIlipa shm| vat thAya cha. dakSiNapUrvA / bhavatyAH putraH bhavatputraH / sarvAdayo 'syAdau 3 / 2 / 62 24 jAtIyar bhane sAtha utta256 52 chatAM mahat no mahA thAya che. mahAjAtIyaH / mahaJca tatsukhaM ca mahAsukham / jAtIyaikArthe'cceH (mahataH DAH) 312170 25 i [ic ] pratyayAntu vyA utta256 52 7i, pU pahanA svara dIrdha thAya che athavA te tene ThekANe A thAya che. kezAkezi / muSTImuSTi / muSTAmuSTi / asyasi / icyasvare dIghe Ac ca / 3 / 2 / 72 26 valaca pratyaya 52 chata pitrAdi sivAya zahonI mantya sva2 hI thAya che. AsutiH surA saasyaastiityaasutiivlH| valacyapitrAdeH 3 / 2 / 82 27 ghananta 106 52 chatai, upasanA ge' hI thAya che. prAkAraH / 5-3-18 ghatri upasargasya bahulam 3 / 2 / 86 28 ekazca daza ca ekAdazan / SaT ca daza ca SoDazan / mI zata 594 mA samAsa 4rI zaya cha. ekAdhikA daza ekAdaza / ekottarA daza ekaadsh| SaD dantA asya SoDat / SaDbhiH prakAraiH SoDhA SaDDhA shhe| svayasi che. ekAdaza-SoDaza-poDat-poDhA-SaDDhA 3 / 2 / 91 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 2 rUArA22 143 29 ra pahelAMnI saMkhyA uttarapadamAM hoya te di tri ane aSTan ne pahale dvA trayasa mane aSTA thAya cha, 54 azIti uttarapada hoya tyAre ane bahuvI hi samAsa hoya tyAre tema thatu nathI. nu| 3-1-18 dvau ca daza ca dvAdazan me pramANe trayodazan , aSTAdazan , dvAviMzati / trayoviMzati / assttaaviNshti| dvAtriMzat / ayastriMzat / aSTAtriMzat / 59], yazoti / vyazIti / aSTAzIti / dvi-tryaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAk zatAda anazIti bahuvrIhau 3 / 2 / 92 20 catvAriMzat paJcAzat , SaSTi, saptati bhane navati utta256 hoya tyAre dvA trayas bhane aSTA vi485 thAya cha. dvAcatvAriMzat , dvicatvAriMzat / trayazcatvAriMzat tricatvAriMzat / aSTacatvAriMzat , aSTAcatvAriMzat / dvApaJcAzat , dvipaJcAzat / trayaH paJcAzat , tripaJcAzat / aSTApazcAzat aSTapaJcAzat / dvASaSTi dviSapTi / trayaHSaSTi, trayaH SaSTi, trisssstti| aSTapaSTi assttaasssstti| dvAsAtati, dvisptti| trayassatati, trayaHsaptati, trisaptati / aSTAsaptati, aSTasaptati / trayonavati, trinavati . catvAriMzadAdau bA 3 / 2 / 93 31 hRdaya / lAs mane lekha utta256 52 chatAM tema aN bhane ya pratyaya 52 chatAM, hRd thAya che. hRdayasya lAsaH hallAsaH / hRdayaM likhati hllekhH| hRdayasyedam hArdam / hRdayasya priyaH hRdyH| hRdaye bhavaM, hRdayAya hitam hRdyam / hRdayayasya hRd lAsa-lekhA-'N-ye 3 / 2 / 94 32 pAda na Aji Ati ga bhane upahata uttara56 te pada yAya che. pAdAbhyAm ajati atati padAjiH padAtiH / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 - samAsa prakaraNa 2 3 / 2 / 95 pAdAbhyAm gacchati padagaH 5-1-131 / pAdAbhyAm upahataH padopahataH 3-1-68 / padaH pAdasyA-''jyAti-gopahate 3 / 2 / 95 33 hima hati kAzi bhane ya pratyaya 52 chatA, pAda nA pad thAya che. pAdayo himam paddhimam / pAdAbhyAM hatiH paddhatiH / pAdAbhyAM sAdhu kaSati patkASI 5-1-185 / pAdau vidhyanti padyAH zarkarAH 7-1-8 / pAdayorbhavAH padyAH pAMzavaH 1-3-124 / pAdAbhyAM hitam padyam ghRtam / hima-hRti-kASi-ye pad 3 / 2 / 96 34 nAsikA na - tas pratyaya bhane kSudra 52 7i nasa thAya che. nAsikAyAH nAsikAyAM vA nastaH / nAsikAyAH kSudraH naHkSudraH / nas nAsikAyAH tas-kSudre 3 / 2 / 99 35 ya pratyaya 52 7i va sivAya nas thAya che. nAsikAyai hitam tatra bhavaM vA nasyam / varNo nAsikyaH / 7-4-18 ye'vaNe 3 / 2 / 100 31 sirasa no- ya pratyaya 52 chatA, zIrSan ya cha, zirasi bhavaH zIrSaNyaH svaraH vraNo vA / zirase hitam zIrSaNyaM tailam / 7-6-37 zirasaH zIrSan 3 / 2 / 101 37 keza bhAM vi48pe thAya che. zIrSaNyAH zirasyAH kezAH / keze vA 3 / 2 / 102 38 21 // taddhita 52 chatai, zIrSa thAya che. zirasi kRtam zairSam -3-84 / zirasA tarati zISikaH / 1-4-10 zIrSaH svare taddhite 3 / 2 / 103 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 2 rUArA04 14pa 38 udaka no peSam ghi vAsa. sane vAhana uttara56 52 chatA uda yAya che. udakena pinaSTi udapeSaM pinaSTi tagaram / 5-4-15 / udakaM dhIyate asminniti udadhi ghaMTa: 5-3-88 / udakasya vAsaH udavAsaH / udvaahnH| udakasya udaH pe-dhi-vAsa-vAhane 3 / 2 / 104 40 udaka pU pahaneane utt254ne| sajAbhAM uda thAya che. udadhiH samudraH / lavaNodaH / kAlodaH / kSIrodaH / . nAmnyuttarapadasya ca 3 / 2 / 107 sazAmA pUrva 54 mane 0256 vi48 sopAya che. devdttH|| devaH / dattaH / te lug vA 3 / 2 / 108 42 bhavyaya sivAya 2122-ta nAmayI mane arUsa za6thI khita pratyayAta uttarapada para chatAM, pU Agama thAya che ane hasva thAya cha kukSibhariH 5 1-90 / sAhi khityanavyayA-'rUSo monto husvazca 3 / 2 / 111 43 kAra utta256 52 chatAM satya agada bhane astu 2 m sArAma thAya che. styNkaarH| agdNkaarH| astuNkaarH| satyA-'gadA'stoH kAre 32112 rAtri thA khit pati - utta256 52 chatA m nA mAgama vikSye thAya che. rAtrau carati raatricrH| rAtri caraH / tIrthaMkaraH tIrthakaraH / mI 59 vikSye thAya che. navA'khit-kRdante rAtraH 3 / 2 / 117 45 SaSyanta ane tRtIyAta sivAya anya zabdathI artha uttarapada, 7te vighe do mArAma thAya che. anya zcAsau arthava anyadarthaH anyArthaH / anyo'rthoM yasya sa anyadarthaH anyaarthH| 10 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNa 2 aSaSThI - tRtIyAdanyAd do'rthe 3 / 2 / 119 46 Iya pratyayAne kAraka 52 chatAM, anya ne anyad thAya che. anyasyedam anyadIyam 6-3-13 / 146 3 / 2 / 119 kArakaH anyatkArakaH I - kArake 3 / 2 / 121 47 sarvAdi tathA vizvak bhane deva zamhI svimanta aJca uttara cha adri [Dadri] Agama thAya che. sarvamaJcatisarvadrayaH / vizvagaJcati- vizvadrayaG / devAnaJcati devadryaG / sarvAdi- viSvag- devAd udrayantaH kayazcau 3 / 2 / 122 48 saha bhane sam no Divamanta aJca uttara56 chate si mane sami thAya che. sahAJcati saprayaG / samaJcati ' samyaG saha- samaH saMdhi - sami3 |2| 123 48 amarAdi aba uttara56 hoya tyAre tirasa ne| tiri thAya che. tiraH aJcati tiryac tiryaG / tiryaJcau / tiryaJcaH / tirazvaH dvi. 1. 1. 2-1-104 - napuM tiryak, tirazvI 1, ga, tiryaJca / tirasastiryati 3 |2| 124 na [ naJ ] | vyannAhi uttara56 52 a thAya che. na dharma :- adharmaH pAya natra 3 / 2 / 125 1 svarAdhi uttara para chata, na [ naJ ] nA an thAya che. na arthaH anarthaH anartha, hu: an svare 3 / 2 / 129 10 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsa prakaraNu 1 rAzarara6 147 para svarAdi uttarapada chatAM tapuruSa samAsamAM ne rajU thAya che. cha. ma-kutsitozvaH kdshvH| koH kat tatpuruSe 3 / 2 / 130 53 akSa bhane pathin utta256 52 7i, kuna kA thAya che. kutsitamakSi asya kAkSaH / kutsitaH panthAH kApatham / kA'kSa-pathoH 3 / 2 / 134 54 puruSa 52 chatAM, ku no vidaye kA thAya cha, kApuruSaH kupuruSaH / puruSe vA 3 / 2 / 135 55 alpa sabhA ku nau, utta256 52 chatai, kA thAya che. ISanmadhuram kAmadhuram / alpe 3 / 2 / 136 56 uSNa 106 52 chatAM ku no kA mana kava vikSye thAya cha ISaduSNam koSNam / kavoSNam / kaduSNam / kA-kavau voSNe 3 / 2 / 137 57 3tyanta 527tAM avazyam zamnA santAnI sopa thAya cha, avazyakAryam / kRtye'vazyamo luk 3 / 2 / 138 58 tata mane hita 52 7tA sam 176nA satanA vikSye dA5 thAya che. satatam , saMtatam / sahitam , saMhitam / samaH tata-hite vA 3 / 2 / 139 58 tum bhane sam nA m no manas bhane kAma utta256 52 chatai m5 thAya che. bhoktuM mano'sya bhoktumanAH / gantuM kAmo'sya gantukAmaH / sam-samyag mano'sya samanAH / sakAmaH / tumazca manaH kAme 3 / 2 / 140 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 samAsa prakaraNa 2 3/2/143 60 bahuvrIhi sabhAsabhA, saha avyaya no viTye sa thAya che. putreNa saha gataH saputra sahaputraH gataH / zokena saha vartate sazokaH, sahazokaH / sahasya so'nyArthe ( navA ) 3 |2| 143 61 dharma vigere uttarapadamAM hoya te samAna nA kSa thAya che. samAno dharmo yasya sadharmA | sanAmA / sarUpaH / savayAH / samAnasya dharmAdiSu 3 / 2 / 149 12 dRk dRza bhane dRkSa uttarayaha chate - samAnane! sa thAya che. samAna iva dRzyate sadRk / sadRzaH / sadRkSaH / 5-1-152 dRk-dRza-dRkSe 3 / 2 / 151 63 anya ane tad yad adas idam etad eka dvi, yuSmad, asmad bhavat kim sarvanAmanA mantana A thAya che. anya iva dRzyate anyAdRzaH anyAdRkSaH anyAdRk g sa "" "" ayam " ka "" " "" tAdRzaH tAdRk g IdRzaH IdRk, g kIdRzaH kIdRkSaH kIdRga ka k asmAdRzaH asmAdRkSaH asmAdRk, g vayam " "" anya - tyadAdezaH 3 / 2 / 152 tAdRkSaH fekSaH 94 idam no I. mane kim no kI thAya che IdRk / kIdRk / idaM kimI kI 3 / 2 / 153 = rRpa jo dhAtunI pUrva upasaga vigere kaI avyaya tatvAne ya thAya che. A + nI + tvA naJaH ktvo yap 3 / 2 / 154 joDAyelA hAya 1 AnIya / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH samAsa-prakaraNam 2 1 parasparA'nyo'nyetaretarasyAm syAde vapuMsi 3231 ime sakhyau kule vA parasparAM parasparaM bhojayataH 2 amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH 3 / 2 / 2 upavanam 3 anato lup 3|2|6 kezAkezi / 4 avyayasya 3 | 2|7 bahuzaH 5 aikA 3 | 2|8 citraguH / putrIyati / aupagavaH 6 na nAmyekasvarAt khityuttarade'maH 3|2|9 striyaMmanyaH 7 advyaJjanAt saptamyA bahulam ( nAmni ) 3 / 2 / 18 araNyetilakAH 8 tatpuruSe kRti 3 |2| 20 stamberamaH / karNejapaH 9 bandhe ghaJi navA 3 / 2 / 23 hastebandhaH, hastabandhaH 10 kAlAt tana-tara-tama- kAle 3 / 2 / 24 pUrvAhnatanaH / pUrvAhNatanaH 11 SaSThyAH kSepe 3 / 2 / 30 caurasya kulam 12 RtAM vidyAyonisambandhe 3 / 2 / 37 hotuH putraH / pituH putraH 13 sva- patyorvA 32 38 hotuH svasA, hotRsvasA / 14 A. dvandve 3 / 2 / 39 hotApotArau / mAtApitarau 15 putre 3 / 2 / 40 hotA putrau / mAtAputrau Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 samAsa-prakaraNam 2 16 veda-saha-zrutA-'vAyudevatAnAm 32141 sUryAcandramasau 17 mAtara-pitaraM vA 3 / 2 / 47 mAtarapitarau, mAtApitarau 18 parataHstrI puMvat stryekArthe'nUG 3 / 2 / 49 darzanIyabhAryaH 19 kyaG-mAni-pittaddhite 3 / 2 / 50 zyetAyate / darzanIyamAnI ajathyaM yUtham 20 jAtizca Ni-taddhita-ya-svare 3 / 2 / 51 paTayati / zyetyaH hAstikam 21 puMvat karmadhAraye 3 / 2 / 57 raktamAlA 22 riti 3 / 2 / 58 paTujAtIyA 23 sarvAdayo'syAdau 3 / 2 / 61 dakSiNapUrvA 24 jAtIyaikArthe'cceH (mahataH DAH) 312170 mahAsukham 25 icyasvare dIrgha Acca 3 / 2 / 72 muSTomuSTi, muSTAmuSTi 26 valacyapitrAdeH 3 / 2 / 82 AsutIvalaH 27 pani upasargasya bahulam 3 / 2 / 86 prAkAraH 28 ekAdaza-SoDaza-poDat-SoDhA-SaDDhA 3 / 2 / 91 29 dvi-tryaSTAnAM dvA-trayo'STAHprAkzatAd anazIti bahuvrIhauM 3 / 2 / 92 dvAviMzatiH / trayoviMzatiH / aSTAviMzatiH 30 catvAriMzadAdau vA 3 / 2 / 93 dvAcatvAriMzat dvicatvAriMzat 31 hRdayasya hRd lAsa-lekhA-'Na-ye 32 / 94 hallAsa: hArdam / hRdyam Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15Q samAsa-prakaraNam 2 32 padaH pAdasyA-''jyAti-gopahate 3 / 2 / 95 padAjiH / padAtiH / padagaH 33 hima-hati-kAzi-ye pat 3 / 2 / 96 paddhimam / padyAH zarkarAH 34 nas nAsikAyAH tas-kSudre 3 / 2 / 99 nastaH 35 ye'vaNe 3 / 2 / 100 nasyam 36 zirasaH zIrSan 3 / 2 / 101 zIrSaNyam tailam 37 keze vA 3 / 2 / 102 zIrSaNyAH zirasyAH kezAH 38 zIrSaH svare taddhite 3 / 2 / 103 zaiSam / zIrSikaH 39 udakasya udaH peSa-dhi-vAsa-vAhane 3 / 2 / 104 udapeSaM pinaSTi 40 nAmnyuttarapadasya ca 3 / 2 / 107 udadhiH / lavaNodaH 41 te luga vA 3 / 2 / 108 devadattaH, devaH, dattaH 42 khityanavyayA-'rUSomo'nto hUsvazca 3 / 2 / 111 kukSibhariH 43 satyA-'gadA-'stoH kAre 3 / 2 / 112 satyaM kAraH ... 44 navA'khitkRdante rAtraH 3 / 2 / 117 rAtriMcaraH, rAtricaraH 45 aSaSThI-tRtIyAdanyAd do'rthe 3 / 2 / 119 anyadarthaH, anyArthaH 46 Iya-kArake 3 / 2 / 121 anyadIyam / anyatkArakaH 47 sarvAdi-viSvag-devAd DadrayantaHkvyazcau 3 / 2 / 122 sarvavyaG Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra - samAsa-prakaraNam 2 48 saha-samaH sadhri-sami 3|2|123sdhyng / samyaG 49 tirasa: tiri ati 3 / 2 / 124 tiryaG 50 naJ at 3 / 2 / 125 adharmaH 51 an svare 3 / 2 / 129 anarthaH 52 koH kat tatpuruSe 3 / 2 / 130 kadazvaH 53 kA'kSa-pathoH 3 / 2 / 134 kAkSaH / kApatham 54 puruSe vA 3 / 2 / 135 kApuruSaH, kupuruSaH 55 alpe- 3 / 2 / 136 kAmadhuram 56 kA-kavau voSNe 32 / 137 koSNam ,kavoSNam , kaduSNam 57 kRtye'vazyamo luk 3 / 2 / 138 avazyakAryam 58 samaH tata-hite vA 3 / 2 / 139 satatam , saMtatam 59 tumazca mana:-kAme 3 / 2 / 140 bhoktumanAH / sakAmaH 60 sahasya so'nyArthe (navA) 3 / 2 / 143 saputraH, sahaputraH 61 samAnasya dharmAdiSu 3 / 2 / 149 sadharmA 62 dRk-dRza-dRkSe 3 / 2 / 151 sadRk / sadRzaH / sadRkSaH 63 anya-tyadAderAH 3 / 2 / 152 anyAdRk / tAdRzaH / 64 idaM-kimIta-kI 32 / 153 ITaka / kIhak 65 anatraH ktvo yap 3 / 2 / 154 prakRtya Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 1 Atmane pada parasma pada 1 4 nI vRddhi mA, 8 varNanI vRddhi [, $ varNanI vRddhi 2 ane 3 varNanI vRddhi ja thAya che. ta + 6 = tAritathati + = ri - gharathati . vRddhirAdaut 331 2 % varNane guNa a[, 6 varNane guNa , ane 3 varNane guNa o thAya che. vRk + a + ti- + + + + ti = vati | nim + a + ta =jemati | zujha + a + tti=ovati guNo'redot 3332 3 kriyAvAcaka zabdane dhAtu kahevAya che. pratyeka prANI khAvuM pIvuM javuM cAlavuM hovuM vigere vyavahAra-vyApAra ene kiyA kahevAya che. prati vagere jovAti vagerenA stanata vagere | yusuti vagere doDhathati vagere ! kriyArthoM dhAtuH 3 / 3 / 3 4 upasargo dhAtu nathI mATe upasarganI pachI ane dhAtunI pUrvema mUkAya che. viza+ + 7 =+ a + virA+ a + = vinA na prAdirapratyayaH 3 / 3 / 4 5 vA ke ghA AvuM svarUpa (AkRti) jenuM hoya che, te dhAtu rAsaMjJAvALA kahevAya che. vA para. ga.2 (kApavuM) ane repara. ga. 1 (zuddha karavuM) A be dhAtu yA saMjJAvALA nathI. 4-2-1 ho+tae - + taNa- ahiM 4-2-97 lAgaze nahi. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dhAturUpa prakaraNa 1 rUArAja (kemake temAM vA saMjJAvALA dhAtuo bAda karyA che, paNa 4-2-86 sAgarI meTase dad + tas = dattaH / dadati / avau dA-dhau dA 335 6 vartamAna vibhaktinA pratya puruSa sa.va. vi.va. 05.. me.va. vi.va. ma.ka. 1 so mi [mi] vas mas e vahe mahe 2 ne si si ] thasa tha se Athe dhve 3 le ti [tiva] tas anti te Ate ante vartamAnA, tiva tas anti sik thas tha miva vas mas e vahe mahe se Athe dhve te Ate ante 336 7 saptamI vibhaktinA pratyayo- 1. so yAm yAva yAma Iya Ivahi Imahi 2 ne yAs yAtam yAta IthAs IyAthAm Idhvam 3 le yAt yAtAm yus Ita IyAtAm Iran saptamI-yAt yAtAm yus yAs yAtam yAta yAm yAva yAma Ita IyAtAm Iran IthAsU IyAthAm Idhvam Iya Ivahi Imahi 337 8 paMcamI vibhaktinA pratyayo so Ani [Aniv ] Ava [Avat ] Ama [Aman] 2 le hi tam ta 3 ne tu [tu] tAm antu 1. vo ai ai ] Avahai [Avahaiv ] Amahai [mAmahain ] 2 ne sva AthAm dhvam 3 tAm AtAm antAm Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 1 rAtre 15 pazcamI tuva tAm antu hi tam ta Aniv Ava Amav tAm AtAm antAm sva AthAm dhvam . aiv Avahaiv Amahain 338 8 hastanI visatina pratyayo 1 so am [amv ] va ma i vahi mahi 2 le s [siv] tam ta, thAs thAm dhvam 3 ne d [div] tAm an ta AtAm anta hyastanI-div tAm an siv tam ta amb va ma ta AtAm anta thAsU AthAm dhvam i vahi mahi 3329 10 vartamAnA saptamI paMcamI ane hyastanI vibhakitanA pratyayo zit navA. bhavati / bhavet / bhavatu / abhavat / 3-4-71 etAH zitaH 3 / 3 / 10 11 aghatanI 1 so am va ma i vahi . mahi , 2 le s [si] tam ta thAs AthAm dhvam unale d [di ] tAm an ta AtAm anta adyatanI di tAm an si tam ta am va mA ta AtAm anta thAs AthAm dhvam i vahi mahi 3 / 3 / 11 12 pakSA 1 sI a [Nav] va ma e vahe mahe 2 le tha [tha] ayus ma se Athe dhve 3 ne a [Nat] atus us e Ate hare . parokSA, Nav atus us thav athus a NA va ma e Ate ire se Athe dhve evahe mahe 3 / 3 / 12 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAsta dhAtupa prakaraNa 1 3 / 3 / 13 -13 AzI: 13 yAsam yAsva yAsma 2 ne yAsa yAstam ana yAt yAstAm yAsus parapadanA pratye ti che. so sIya sIvahi sImahi 2 ne sISThAsa sIyAsthAm sIdhvam 3 ne sISTa sIyAstAm sIran AzI:-kyAta kyAstAm kyAsusakyA kyAstama kyAsta kyAsam kyAstra kyAsma, sISTa sIyAstAm sIran sISThAs sIyAsthAm sIdhvam sIya sIvahi sImahi 3 / 3 / 13 14 stanI 1 tAsmi tAspas tAsmas tAhe tAsvahe tAsmahe 2 tAsi tAsthas tAstha tAse tAsAthe tAdhve 3 tA tArau tAras tA tArau tAras zvastanI-tA tArau tAras tAsi tasthas tAstha tAsmi tAsvas tAsmas tA tArau tAras tAse tAsAthe tAve tAhe tAsvahe tAsmahe 3 / 3 / 14 15 saviNyantI so syAmi syAvas syAmas sye syAvahe syAmahe . 2 le syasi syathas sthatha svase syethe syadhve , 3 : syati syatas . syanti syate syete syante Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturU5 rANa1 33315 157 syAma 2121212 syata bhaviSyantI-syati syatas syanti syasi syathas syatha syAmi syAvas syAmas syate syete syante syase syethe syadhve sye syAvahe syAmahe 3 / 3 / 15: 16 kriyAtipatti vimatinA pratyayo 1 so syam syAva syas syatam syata 3 ne syat syatAm syan sye syAvahi syAmahi syathAs syethAm syadhvam syetAm syanta kriyAtipattiH syat syatAm syan syas syatam syataH syam syAva syAma syata syetAm syanta syathA syethAm syadhvam sye syAvahi syAmahi 3 / 3 / 16. asmad-hume paDeso puruSa che. yuSmad-tu, ye mAnne puruSa che. A be zabdo sivAya nA trIje kaI paNa zabda te trIjo purUSa che. ekeka puruSamAM traNa traNa vacana che. pacati / pacataH / pacanti / [8] vAkayamAM traNe puraSa ekI sAthe vaparAyA hoya te : pahelA puruSanI mukhyatA rahe che, eTale kriyApada pahelA. 521mAM bhUya che. sa ca tvaM cAhaM ca pacAmaH / [a] be puruSa ekI sAthe vaparAyA hoya ane jo temAM pahele puruSa hoya te pahelAnI mukhyatA he che ane pahele puruSa na hAya to mAnanI bhujyatA 29 che. tvaM cAhaM ca pacAvaH / / sa cAhaM ca pacAvaH / sa ca tvaM ca pacathaH / / trINi trINyanya-yuSmadasmAdi 3 / 3 / 17 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dhAtu 5 prakaraNa 1 3 / 3 / 18 18 ekeka puruSamAM traNa traNa vacana che, te anukrame ekavacana divacana ane bahuvacanamAM thAya che. pati pataH caritA eka-dvi-bahuSu 3 / 3 / 18 19 sarva vibhaktinA pahelA nava nava vacane paramaiM pada che tathA parasmapadI dhAtuthI - a [2] pratyaya lAgIne vartamAna kRdanta bane che lAm + gat - 3-4-71 thI 4 vikaraNa, jam + a + a = 4-2-106 thI vAk + a + at - 2-1-113 chat ! nRtya virata vorA pra. e.va. jachanuM nRtyanAviza | vorAnI ane traNa liva pratyaya lAgIne parokSa bhUta kRdanta bane che. kathA- vahu, pra. e.va. tathivAnA navAdyAni zata-kvasU ca parasmaipadam 3 / 3 / 19 sarvavibhaktinA pachInA nava nava vacana Amane pada che tathA Atmane padI dhAtuthI-mAna [mana] pratyaya lAgIne vartamAna kRdanta bane che vartamAna ane zAna [] pratyaya lAgIne pakSabhUta kRdanta bane che svar, sarvanAH | parANi kAnA-''nazau cAtmanepadam 3 / 3 / 20 21 dhAtu sakarmaka hoya te karmaNi prayoga thAya che ane akarmaka heya te bhAve proga thAya che. karmaNi prayogamAM ke bhAve prayogamAM dhAtune Atmane pada pratyaya lAge che. vI - te - varase | suma+ re - bhukhyate | sakarmaka dhAtune bhUtakALamAM karmaNi prayogamAM ta: [ ] pratyaya lAgIne karmaNi bhUta kRdanta thAya che ane te karmanuM vizeSaNa bane che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 1 zAra2 159 ji + ta = jita / rAmeNa rAvaNo jitaH / rAma vaDe rAvaNa chatAyA-rAme rAvaNu jItyo. akama ka dhAtune bhUtakALamAM bhAve prayAgamAM ta [TM] pratyaya lAgIne bhAvebhUtakRdanta thAya che ane te nathusa usiMga mezvayanamAM vaparAya che. bhU + ta = bhUta / divasena bhUtam hivasa vaDe thavAyu (hivasa thayo . ) rAmeNa jitam / sambha' dhAtune armaNi prayogamA bhane akarmAMka dhAtune bhAve prayAgamAM nRtya pratyayayeA lAgIne mRtya (latya') zerd qa I. gega gfa gufta: zerftar kathanIyam ahevAya te. sthIyate (sthA lAve pra. ) iti sthAtavyam rahevu, te. nRtya atyayo samma dhAtuthI bhAM rahane samma dhAtuthI lAbamAM thAya che. kAryaH kartavyaH karaNIyaH kRtyaH kaTo bhavatA amAM bhavatA zayitavyam zayanIyam zeyam bhavatA kAryam kartavyam karaNIyam kRtyam, bhavatA deyam / lAvabhAM. sambha dhAtuthI durbhAbhAM mate samma dhAtuthI lAvabhAM a ( khal ] pratyaya thAya che. duHkhena kriyate iti duSkaraH sukhena kriyate iti sukaraH kaTo bhavatA / duHkhena zayyate iti duHzayam sukhena zayyate iti suzayam / duSkaram / sukaram bhavatA / tat sApyAnApyAt karma-bhAve kRtya-ta-khalarthAzca 3 / 3 / 21 226 t vALA ane rU ti vALa dhAtuthI kari prayAgamAM X (kartAmAM) Atmanepada pratyayA thAya che . AtmanepadI dhAtuone Atmanepada pratyayo lAge che spadhi - spardhI + a + te = spardhate / vaduG-vand + a + te = vandate / 4-4-88 itiH kartari 3|3|22 23 ni + viza mA. praveza 21. nivizate ni-viza: 3 / 3 / 24 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 dhAtu 5 prakaraNa 2 3325 24 asaga 54 as bhane Uha dhAtu ubhayapI che. viparya syate, ti / samUhate, ti / upasargAd asyoho vA 3 / 3 / 25 25 pari vi bhane ava pUrva kI mAtmanepahI che. parikrINIte / vikrINIte / avakrINIte / pari-vyavAta kriyaH 3 / 3 / 27 26 parA mane vi 5chaji sAtmanepahI . parAjayate / vijayate / parA-ve-jai: 3 / 3 / 28 27 bhul pAtu bhAvA bhA mAtmanepadI cha. odana bhuGkte bhunajo 'trANe 3 / 3 / 37 28 zad [zIya ] dhAtu, zit pratyayo 52 janA mAtmanepahI thAya che. zIyate / zadeH ziti 3 / 3 / 41 ra0 kR dhAtu adyatanI AzIH ane zita pratyamAM AtmapadI cha. amRta / amRSAtAm / mRSISTa / mriyate / mamAra / mriyateradyatanyAziSi ca 3 / 3 / 42 30 kyaG mantavANI dhAtu 1i483 sAmanepadI che apaTat paTat bhavati paTapaTAyati, paTapaTAyate / 3-4-30 kyo navA 33 / 43 31 sutari dhAtuo adyatanamAM Atmapada pratyayo vikalpa le che. adyatat / adyotiSTa / dhudbhyo'dyatanyAm 3 / 3 / 44 32 vRt syand vRdh zRdha bhane kRpa sA pAMya pAtumI, sya sAhivANA pratyayomA bhane 4276 (sannanta) ma mayapahIle. vaya'ti vatiSyate / vivRtsati / vivartiSate / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 1 vArA ja vRdbhyaH sya-sanoH 3 / 3 / 45 33 kRp pAtu, zvastanAmA 5 ubhayapahI . kalptAsmi 4-4-55. kalptAhe, kalpitAhe / ra che.. ___ kRpaH zvastanyAm 3 / 3 / 46 34 dhAtunI pUrve upasarga na hoya, te Atmane padI paNa thAya cha, kramate, kAmati kramo'nupasargAta 3 / 3 / 47 u5 '542', 'utsA 42ve' 15' mevA bhImA kram mAtmanehI thAya che. zAstre'sya kramate buddhi / vRtti-sarga-tAyane 3 / 3 / 48 38 'bhAra 423 // ' mevA ayamA pra bhane upa 54 kram mAtmanepahI thAya che. prakramate, upakramate, rantum / . propAdArambhe 3 / 3 / 51 37 "sUrya candra vigerenuM ugavuM" evA arthamAM A pUrvaka rajU mAtmanehI thAya che. Akramate sUryaH / AGo jyotirudgame 3 / 3 / 52 38 A pUrva 4 nu mane praccha AtmanepadI che. Anute zRgAlA ziyA 23 che. ApRcchate gurUn gurune pUche che. nu-pracchaH 32 / 54 38 A pUrvaka dhra dhAtu spardhAmAM AtmapadI thAya che, mallo mallamAhvayate / H spardai 3 / 3 / 56 40 upa pU he AtmanepahI cha. upahvayate / upAt 333358 11 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112. dhAturU5 4291 33659 41 upa+ yam 2012 42vI, 52 . mev| 2 mA Atmane. hI che. kanyAmupayacchate / yamaH svIkAre 3 / 3 / 59 42 vAryA, bhaitrI, sama, pathi mane mAtra4291 arthamA sthA .... dhAtu sAmane thAya cha. jinendramupatiSThate / rathikAnu' patiSThate / / yamunA gaGgAmupatiSThate / trughnamupatiSThate panthAH devA-'rcA-maitrI-saGgama-pathikartRka-mantrakaraNe sthH3|3|6 43 sam vipra bhane ava 57 sthA bhane cha. pratiSThate / saM-vi-prA-'vAt 3 / 3 / 63 44 pAtAnu prAzana 42 anestheya-samaya artha mAM sthA dhAtuthI Atmanepa6 yAya che. tiSThate kanyA chAtrebhyaH2-2-10 | tvayi tiSThate vivaadH| jJIpsA-stheye 3 / 3 / 64 45 "chupAvavuM e arthamAM zA dhAtu AtmapadI thAya che. zatamapajAnIte / nihave jJaH 3 / 3 / 68 46 sam tathA prati 35sa pUrva zA dhAtu, smRtibhinna samayamAM, . bhAtmanehI thAya cha.saMjAnIte naye ne, pratijAnIte pratijJA re che. 565 smRti artha bhAM saMjAnAti te sma21 42 cha. * * sam-praterasmRtau 3 / 3 / 69 A sanagna dhAtuthI Atmane pada thAya che paNa anu upasarga sivAya. dharma jijnyaaste| . ananoH sanaH 3 / 370 48 ane prati upasarga sivAya sannata zu dhAtuthI Atmane 54 thAya che. zuzrUyate gurUn / AzuzrUprati pratizuzrUSati / zruvo'nAmateH 3371 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaNa 1 3/3/72 193 49 skrU ane ra nAM IcchAdarzaka rUpa AtmanepamAM thAya che. sumUrSate / kSite / ! smR-dRza: 3 / 3 / 72 50 sananta dhAtuthI, pUrvanA dhAtunI jema padma thAya che. zizayiSate / prAgvat 3 / 3 / 74 51 Am pUrva dhAtu parauMpadI hoya teA paramaipadI ; nAM ane AtmanepadI hoya te! AtmanepadI nAM rUpA joDAya che. IhAMcakre / bibhayAMcakAra / AmaH kRgaH 3 / 3 / 75 52 upa + sthA Ama hoya tyAre AtmanepachI che. upatiSThate / upAt sthaH (karmaNyasati) 3 / 3 / 83 53 sam + gacch vigere dhAtu nyAre artha hoya tyAre AtmanepahI che. saGgacchate / saMpRcchate / saMpazyate / samo gamRcchi-pracchi zru- vit- svaratyarti dRzaH 3|3|84 24 A upasaga pachI akaka yam ane nU AtmanepadI che. Ayacchate / Ahate / AghnAte / Aghnate / AGo yama-hanaH sve'Gge ca 3 / 3186 55 vi ane ud pachI tap yAtmanepahI che vitapate uttapate raviH | sUrya taye che. vyudastapaH 3|3|87 pu aNik avasthAnuM karma, Nig avasthAmAM jene kartA hoya mevA guimanta dhAtuthI Atmanepada thAya che Arohanti hastinaM hastipakAH - Arohayate hastI hastipakAn / aNik-karma NikU-kartRkAd Nigo asmRtau 3 3388 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 1 3395 pa7 huM ane 4 ita vALA dhAtuthI, kriyAnuM mukhya phaLa pitAne maLatuM hoya te Atmane pada thAya che, sivAya parasma pada thAya cha, meTa saya 56 thAya che. yajI, yajate / yajanti / DuvaMga, kurute / kurvanti / IgitaH (phalavati) 3 / 395 58 zA (jA) ghAtunI pUrva upasa na hoya to, u52 bhu45 BHA56 yAya che. gAM jAnIte / parasya gAM jAnAti / jJo'nupasargAt 33396 59 anya dhAtuothI-parasmapadI dhAtuothI parapada pratya dANe . namati / zeSAt parasmai 33100 10 vi A ane pari pachI ram 5225. . viramati / vyApare ramaH 3 / 3 / 105 phA aNiga avasthAmAM prANi-kartaka ane akarmaka dhAtu hoya sevA gita dhAtuthI 52256 yAya che. Aste caitraH Asayati caitram / zete maitraH zAyayati maitram / aNigi prANikartRkA-'nApyAd NigaH 3 / 3 / 107 12 sanayasana arthavANA, sA2 arthavA, i mA. budha yudha pradu nu naz bhane jan gintadhAtuthI 52smaipa thAya che. calayati zAkhAm / bhojayati caitramannam / sUtramadhyA. payati ziSyam / bodhayati padmaM raviH / yodhayati. kASThAni / prAvayati rAjyam / drAvayatyayaH / srAvayati tailam / nAzayati paapm| janayati puNyam / calyAhArArthe-budha-yudha-gu-dru-su-naza-janaH 33108 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyo'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam 1. [Atmanepada-parasmaipade 1 vRddhirAdaut 3 / 3 / 1 tADayati / pArayati 2 guNo'redot 3 / 3 / 2 varSati / jemati / zocati 3 kriyA-'rthoM dhAtuH 3 / 3 / 3 bhavati / gopAyati 4 na prAdiH apratyayaH 3 / 3 / 4 prAvizat 5 avo dA-dho dA 33 / 5 dattaH / dadati 6 vartamAnA-tiva tas anti siv thas tha miva vas ms| te Ate ante se Athe dhve e vahe mahe 336 7 saptamI-yAt yAtAm yus yAs yAtam yAta yAm yAva yAma, Ita IyAtAm Iran IthAs IyAthAm Idhvam Iya Ivahi Imahi 3337 8 paJcamI-tuv tAm antu hi tam ta, Aniv Avara Amav , tAm AtAm antAm stra AthAm dhvam aiv Avahaiv Amahaiv 338 9 hyastanI-div tAm an siv tam ta ambU va ma, ta AtAm anta thAs AthAm dhvam i vahi mahi 3 / 3 / 9 10 etAH zitaH 3 / 3 / 10 bhavati / bhavet / bhavatu / abhavat 11 adyatanI-di tAm an si tam ta am va ma, ta ___ AtAm anta, thAs AthAm dhvam i vahi mahi 3 / 3 / 11 12 parokSA-Nav atus us thav athus a Na va ma, e Ate ire se Athe dhve e vahe mahe 3 / 3 / 12 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 13 AzI:-kyAt kyAstAm kyAsus , kyAs kyAstam kyAsta, kyAsam kyAsva kyAsma, sISTa sIyAstAm sIran , sISThAs sIyAsthAm sIdhvam , sIya sIvahi sImahi 3 / 3 / 13 14 zvastanI-tA tArau tAras tAsi tAsthas tAstha, tAsmi tAstras tAsmas , tA tArau tAras tAse tAsAthe tAbve tAhe tAsvahe tAsmahe 3 / 3 / 14 15 bhaviSyantI-syati syatas syanti, syasi syathas 5. syatha, syAmi syAvas , syAmas syate syete syante syase syethe syadhve sye syAvahe syAmahe 3 / 3 / 15 16 kriyAtipattiH-syat syatAm syan syas syatam syata syam syAt syAma syata syetAm syanta, syathAs ... syethAm syadhvam , sye syAvahi syAmahi 3 / 3 / 16 17 trINi trINi anya-yuSmadasmadi 33317 pacati-taH-nti 18 eka-dvi-bahuSu 3 / 3 / 18 sa pacati tau pacataH te pacanti 19 navAdyAni zata-kvasU ca parasmaipadam 3 / 3 / 19 gacchan / 20 parANi kAnA-''nazI cAtmanepadam 3 / 3 / 20 vartamAnaH / 21 tat sApyA'nApyAt karma-bhAve kRtya-kta-khalAzca 33 / 21 khAdyate / kSubhyate / kAryaH / kRtaH / sukaraH 22 i-DitaH kartari 33322 spardhate / vandate / pApacyate 23 nivizaH 333324 nivizate Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam / 44 upasargAd asyoho vA 3 / 3 / 25 viparyasyate, ti / . 25 parivyavAt kriyaH 3 / 3 / 27 parikrINIte / vikrINIte 26 parA-verjeH 3 / 328 parAjayate / vijayate 27 bhunajo'trANe 31337 oranaM bhuGkte 28 zadeH ziti 3 / 3 / 41 zIyate 29 mriyateradyatanyAziSi ca 33142 amRta / mRSISTa / mriyate 30 kyako navA 33 / 43 paTapaTAyali, paTapaTAyate 31 ghudbhyo'dyatanyAm 33144 ayutat, adyotiSTa 32 vRdbhyaH sya-sanoH 3 / 3 / 45 vartyati, vartiSyate 33 kRpaH vastanyAm 33 / 46 kahaptAsmi kalpitAhe kalpatAhe. 34 kramo'nupasargAt 3 / 3 / 47 kramate, kAmati 35 vRtti-sarga-tAyane 3 / 3 / 48 zAstre'sya kramate buddhiH 36 propAd Arambhe 3 / 3 / 51 prakramate upakramate rantum / 37 Ako jyotirudgame 3 / 3 / 52 Akramate sUryaH / 38 nu-pracchaH 3 / 3 / 54 Anute zRgAlaH / ApRcchate gurUn 39 haH sparddha 3 / 3 / 56 mallo mallamAhayate 40 upAt 3 / 3158 upahvayate 41 yamaH svIkAre 3 / 3 / 59 kanyAmupayacchale 42 devA-'rcA-maitrI-saGgama-pathikataka-mantrakaraNe sthaH 33 / 60 jinendramupatiSThate / rathikAnupatiSThate / 43 sam-vi-prA.'vAt 3 / 3 / 63 pratiSThate 44 jIpsA-stheye 3 / 3 / 64 tiSThate kanyA chAtrebhyaH 45 nihave jJaH 3 / 3 / 68 zatamapajAnIte Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dhAturUpa-prakaraNam 1 46 sam-prateH asmRtau 3 / 3 / 69 zataM saMjAnIte, pratijAnIte 47 ananoH sanaH 3 / 3 / 70 dharma jijJAsate 48 zrunA prateH 3 / 3 / 71 zuzrUSate gurUn 49 smR-dRzaH 3 / 3 / 72 susmUrSate / didRkSa 50 prAgvat 3 / 3 / 74 zizayiSate 51 AmaH kRgaH 3 / 3 / 75 IhAMcakre / vibhayAMcakAra 52 upAtsthaH (karmaNyasati) 3 | 3|83 upatiSThate 53 samo gamRcchi-pracchi zru - vit-svaratyarti dRzaH 3 3 88 saMgacchate / saMpazyate 54 AGo yama-hanaH sve'Gge ca 3 / 3 / 86 Ayacchate / Ahate 55 vyudastapaH 3 / 3 / 87 vitapate 56 aNikarma NikartRkAd Nigo'smRtau 3 3 84 Arohayate hastI hastipakAn 57 I - gita : ( phalavati) 3 / 3 / 95 yajate, yajanti / 58 jJo'nupasargAt 3|3|96 jAnIte, jAnAti 59 zeSAt parasmai 3 |3|100 bhavati / atti 60 vyAG pare ramaH 3 | 3 | 105 viramati 61 aNigi prANikartRkAnApyAd NigaH 3 / 3 / 107 Asayati caitrama 62 calyAhArArtheG-budha-yudha-pru dru- sru- naza-janaH 3 / 3 / 108 calayati zAkhAm | bhojayati caitramannam Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 AyAdi pratyaya 1 gup 2kSa) 42,dhUpa , viccha . 1, paNa bhane pan dhAtuthI svAbhA Aya pratyaya thAya che. gopAyati / dhUpAyati / vicchaayti| paNa mane pan dhAtu Aya pratyaya hAya 57l, 5225hI che paNAyati / panAyati avayit paNAyate / panAyate / vyApAra sabhA paNa ghAtune anyama Aya sAgato nathA. zatasya paNate / se| 35 bhAna pA2 43 che. gupau-dhUpa-vicchi-paNi-panerAyaH 3 / 4 / 1 2 kam 1. 1 mA. malilASA 42vI, yA dhAtuthI svAbhA i [Ni] pratyaya thAya che. kam + i [Nija] = kAmi / kAmi++te-kAmayate kameNiG 3 / 4 / 2 3 Rt pAtuthI sAthamA Iya [GIya] pratyaya yAya cha bhane Atmanepa6I yAya che. RtAyate / RteH DIyaH 343 4 1i425 pratyaya pAnI na ya tyAre. Aya vizere (52 sA) pratyayo vipe thAya cha. gopAyitA gopitA goptaa| .. . gopAyyate (4-3-82) gupyate / gopAyAMcakAra jugopa / paNAyAMcakAra peNe / kAmayitA kamitA / RtIyitA atitA / RtIyAMcakre Anata / azavi te vA 3 / 4 / 4 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dhAturUpa prakaraNa 2 3|4|5 pa'gahaoN karavI' e arthAMmAM jhup dhAtuthI ane 'kSamA karavI' me arthabhAMtij dhAtuthI svArthabhAM sa [ san ] pratyaya thAya che. jugupsate garhate ityarthaH / titikSate sahate gup-tijo gardA kSAntau san 3|4|5 du'sa zaya' ane 'pratikAra'e be arthAMmAM vit dhAtuthI svArthabhAM san pratyaya thAya che. vicikitsati me manaH saMzete ityarthaH bhA bhana saMzaya are che. vyAdhi cikitsati pratikarotItyarthaH vyAdhino pratiAra kare che. kitaH saMzaya pratikAre 3|4|6 7 'nizAna' se artha mAM zAn dhAtuthI 'bhAva' artha mAM dAn dhAtuthI 'viyAra' meM arthabhAM mAn dhAtuthI bhane "vairUpya" e arthamAM vadhu dhAtuthI svArthamAM san pratyaya thAya che. rAne (iirujita dhye chate pUrvano) i dIla thAya che. zIzAMsate, zIzAMsati zastram / zastra tIkSNu pure che. dIdasate, dIdAMsati saraNatA rAje che. mImAMsate dhamam dharmane viyAre che. bIbhatsate / vizpatA re che, zAn-dAna-mAna-badhAd nizAnArjava - vicAra - vairUpye dIrghazvetaH 3 / 4 / 7 8 kaNDU vigere dhAtuyothA svArthabhAM ya ( yak ) pratyaya thAya che. kaNDU + yak + zab + ti = 3-4-71 thI a [ zak ] 2-1-113 thI paDesAMnA a soyAya che. kaNDUyate / 4-3-82 thI maM leopAya che - magadha + ya + a + ti : magadhyati / 4-3-80 magavitA / magadhiSyati / 3. magadhyate / dhAtoH kaNDvAde ryak 3 / 428 = Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu2.5 2 319 179. vyaMjanAdi eka svaravALA dhAtuthI, bhUsa-rItasara athavA atizaya arthamAM tathA AbhIrya-vAravAra arthamAM ja [ya] pratyaya vi48pe yAya che. bhRzaM pacati-pac + ya [yaG] pacya-4-1-3, 48. 3-3-22 3-4-71 pApacyate / punaH puna: pacati-patra + ya pacya-pApacyate / vyaJjanAderekasvarAd bhRzAbhIkSNye yaG bA 249 aTra , R, sUtra, mUtra, sUca, az bhane UrNa dhAtuthI, bhraMza ane AbhaNya arthamAM ja vikalpa thAya che. bhRzaM punaH puna vA aTati aTATayate / , , iyarti Rcchati vA arAryate / 4-3-10 , sUtrayati sosuuyte| 4-1-48 " , mUtrayati momUcyate / ,, sUcayati sosUcyate / , aznute aznAti vA ashaashyte| 4-1-4 ,, UrjAti UrgonUyate / 4-3-108 aTayati-sUtri-mUtri-sUcya-zUrNoH 3 / 4 / 10 11 gati arthavALA dhAtuthI kaTila arthamAM zarU thAya che. kuTilaM kAmati cakramyate / 413 yAve. 4-1-51 , dramati dandramyate / mA. savA 25 che.. . gatyarthAt kuTile 3 / 4 / 11 12 gR, lup , sad, car, jae, jas, daMza , mane daha dhAtuthI ga-ni- arthamA yaG 55 . gaham niAgarati nijegisyte| ni vAya, tama pAya 2. 2-3-101 , lumpati lolupyate / 4-1-48 -~ , sIdati sAsayate / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .172 . dhArUpa prakaraNa 2 3 / 112 , carati camcUryate / / 4-1-53 ,, japati jApyate / . 4-1-52 ,, jambhati-te jaabhyate / ,, dazati dandazyate / , , dahati dandahyate / ga-lupa-sada-cara japa-jabha-daza-daho gaye 3 / 4 / 12 13 pa ga 9. para zuma ane dhAtune ghaTTa thato nathI. gahitaM gRNAti / bhRzaM zobhate / bhRzaM rocate / na gRNA-zubha rucaH 3 / 4 / 13 14 yaG na satAye so5 (lupa) thAya che. (55 hitva thAya che) yaG lup dhAtumA mIna gamAM gAya cha bhane 52smopI cha. bhRzaM punaH puna rvA bhavati - bhU+ yajabhU-(yaG lup) = bobhU - bobhUti = bobhoti / 4-3-1 bahulaM lup 3 / 4 / 14 15 mAnA pAtumAne potAnA i [Nic ] pratyaya sAre che. cura + i [Ni ] 4-3-4 cori / cori + a [zat ] +ti- 3-4-71, 4-3-1 corayati / 1. 4. corayat / curAdibhyo Nic 3 / 4 / 17 "16 mA zunA yuj vigare (yujAdi) dhAtumAne i [Nim vi4 sAge cha. yuj + i = yoji - yojayati, yojati / saha - sAhayati, sahati / tApayati, tapate / yujAde nevA 3 / 4 / 18 17 kriyA kare te kartA. kriyA karanArane je aneka rIte preraNA kare che, preraka kartA, preraka kartAnI kriyA batAvavI hoya to dhAtuthI ? [Nig] pratyaya yAya cha bhane dhAtu ubhayapada se 2, 3-3-85 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 zakAra 193 - kurvantaM prayuGkte ( prerayati) iti kR + i [Nig ] = kAri / kAri + a [zav] + ti = kArayati, te / ziSyaHdharma bodhati. bhUmeha dharma bodhantaM ziSyaM guruH prayuGkte ( prerayati) iti - guruH ziSyaM dharmaM bodhayati prera gurU ziSyane dhamA~ jaNAve che. prayoktR - vyApAre Nig 3 / 4 / 20 18 tum pratyayane yogya dhAtuthI, chAnA arthabhAM sa [ san ] pratyaya thAya che. ( sa [ san ] pUrve' dhAtune seda, aniT ve, pramANe lagADavI na lagADavI ke vikalpe lagADavI.) zobhitumicchati, zubha i sa - zuzubh i sa - zuzobhiSaH + a [ zab ] + te = suzobhiSate / zayitumicchatizI i sa - zizayiSate / 4-1-3 tumahadicchAyAM san atatsanaH 3 | 4 | 21 19 dvitIyAnta nAmatho icchAmAM hrAmya pratyaya vikalpe thAya che. putramicchati putra + kAmya = putrakAbhya (dhAtu) putrane 2. putrakAmya + a + ti = putrakAmyati putrane che che.. idamicchati idaM kAmyati ne che che. svaHkAmyati svarga svaricchati che che. pakSe idamicchati yA pramANe sarvatra vAhaya rahe che. dvitIyAyAH kAmyaH 3 / 4 / 22 20 r kArAnta ane avyaya sivAya dvitIyAnta nAmathI IcchanA arthabhAMya ( kyan ) bhane kAmya viTye thAya che. putramicchati putrIyati putrane 24-3-112 nAvamicchati nAdhyati nAvane 42 che 1-2-25 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 5 prakaraNa 2 422 - vArthamiti vAdati vANIne Icche che. 1-1-21 - e pramANe gujarAti | yAdIti . 1-1-21 amAvyayAt kyan ca 3 / 4 / 23 21 6 kArAnta ane avyaya sivAya upamAna bhUta dvitIyAnta ane AdhAra nAmathI AcAra arthamAM ja pratyaya vikalpa thAya che. putramivAra putrIti chAtra chAtrane putranI jema rAkhe che. prANa phuvAvati prANalIyati yuTyam | jhuMpaDImAM mahelanI jema AcaraNa kare che. varte che. rahe che. AdhArAccopamAnAd AcAre 3 / 4 / 24 upamAna katAM nAmathI AcAra arthamAM 0 (gi ) pratyaya vika9pe thAya che. garama sTIva ane loka zabdathI vid pratyaya AtmAnapadI thAya che. azva phAti kacchati azvanI jema AcaraNa kare che. di rUvAti radhati dahiMnI jema AcaraNa kare che. vAvati nati rAjAnI jema AcaraNa kare che. niiravAvati puti bhamarAnI jema AcaraNa kare che. jillAvarati joti gAya denAranI jema varte che. varbha ruvAvati paramAte hoMziyAranI jema AcaraNa kare che. vaDhIya phuvAti vIte napuMsakanI jema AcaraNa kare che. ghara suvAvati dorate mUrkhanI jema AcaraNa kare che. kartuH kvip galbha-kliba-hoDAttu Dit 3 / 4 / 25 23 upamAna kartA nAmathI AcAramAM (ya) vikalpa thAya che. vA Atmane paDI che. 3-3-22 rana phAvati nAyte / haMsAyate / azvAyate / galmAyate / gardabhAyate / kyaG 3 / 4 / 26 / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupa prakaraNa 2 phAkAra7 175 24 s rAta mAna tA nAmathI pAyA2 madhamA kyaG vikalpe thAya che. ane huM ne vikalpa lepa thAya che. paya ivAcarati payAyate, pysyte| sara ivaacrtisraayte| sarasyate / so vA luk ca 3 / 4 / 27 25 ojas bhane apsaras 5mAna 4aa nAmayI mAyA2 a bhAM kyaGa vipe thAya cha bhane s na so5 thAya che. ojaH (ojasvI) ivAcarati ojAyate / apsarA ivAcarati apsarAyate / ojo-'psarasaH 3 / 4 / 28 26 bhRzAdi nAmathI vi nA sabhA kyA vi48ye thAya cha bhane s bhane tyo5 thAya che. abhRzo bhRzo bhavati bhRzAyate / anunmanA unmanA bhavati unmnaayte| avehat vehat bhavati vehAyate / anojasvI ojasvo bhavati ojAyate / apaNDitaH paNDito bhavati paNDitA. yate / zucIyate / nolAyate / hritaayte| mandAyate / 4. vyarthe bhRzAdeH stoH 3 / 4 / 29 27 A [DAca] (7-2-145) pratyayAnta bhane lohita vagaire tAnAmathI cvi n| atha ma ya (kya ) pratyaya thAya che. kya r3a umayahI che. 3-3-43 apaTat paTat bhavati paTapaTAyati, paTapaTAyate / mayA apaTapaTA paTapaTA bhavati paTapaTAyati, paTapaTAyate / alohito lohito bhavati lohitAyati, lohitAyate / azyAmo zyAmo bhavati zyAmAyati, zyAmAyate / adhUmaH Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 176 dhAturUpa prakaraNa 2 34 // 30 (adhUmavAn) dhUmavAn bhavati dhUmAyati, dhUmAyate / anidrAvAn nidrAvAn bhavati nidrAyati, te / 4-3-108 DAca lohitAdibhyaH pit 3 / 4 / 30 pA5 arthamA patabhAna kaSTa, kakSa, kRcchra satra bhane gahana caturthata nAmatho kramaNa arthamAM paNa prayaya thAya che. kaSTAya karmaNe kAmati kaSTAyate pA5 bha bhAra pravRtti 42 che. se prabhArI kkssaayte| kRcchraayte| satrAyate / gahanAyate / darekane artha sarakhe ja che. pApa karma mATe pravRtti kare che. kaSTa-kakSa-kRcchra-satra-gahanAya pApe kramaNe 3 / 4 / 31 28 romantha mathA vyve| artha mA kyaGa vi thAya che. abhyavahRtaM dravyaM romanthaH mAdhe dravya bhantha vAya che. romantham uccarvayati romanthAyate gauH| gAya pAgale che. romanthAd vyApyAd uccarvaNe 3 / 4 / 32 / / 30 phena, uSman , bASpa bhane dhUma bhayo mana arthamA kyA pratyaya vi48ye thAya che. phenamudvamati phenAyate / evam uSmAyate / bASpAyate / dhUmAyate / phenoSma-bASpa-dhUmAd udvamane 3 / 4 / 33 31 guNa vagere karmanAmathI anubhava arthamAM va vikalpa thAya che. sukhamanubhavati sukhAyate / duHkhAyate / - sukhAderanubhave 3 / 4 / 34 / zabda vagere nAmathA kRti atha mAM kyaGa vikSye yAya che. pakSe i [Nic ] zabdaM karoti shbdaayte| vairAyate / kalahAyate / kyaG zabdayati / vairayati / kalahayati / Nim zabdAdeH kRtau vA 3 / 4 / 35 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 phAkAraka 177 33 tapas thA kyan vipe thAya cha. tapaH karoti tapasyati / kyan tapasaH kyan 3 / 4 / 36 34 namas varivas mane citra ma thA kRti sabhA anume mA sevA sane sAthaya artha bhI, kyan vidhe thAya che. namaH karoti namasyati devAn devAnI pUnja che. varivaH karoti varivasyati gurUn / gurunI sevA 4re che. citraM karoti citrIyate / (AtmanepahI) mAzya re che. namo-varivazcitraDo'rcA-sevAzcarye 32437 u5 aGga pAyi bhanAbhA nirasana ma bhAi [NiG] vikSye thAya che. NiG sAmanehI cha. 3-3-22 hastau nirasyati hastayate / pAdayate / grIvayate / 7-4-43 hastaM karoti hastayati / 3-4-42 thI Nica aGgAda nirasane NiG 3 / 4 / 38 9 puccha ma yI udasana the 34, paryasana nyota23 3 4. vyasana mema 34 bhane asana 34, ye sabhA Ni pratyaya 4i6 thAya che. puccham udasyati utpucchyate / 7 jANe . puccham paryasyati paripucchayate / 32ve che. samAvecha. puccham vyasyati vipucchayate / 7 57 che. puccham asyati pucchayate / 73 . pucchAd ut-pari-vyasane 3 / 4 / 39 37 bhANDa bhathI samAcayana bhegu 42vu sevA arthabhA NiGa vidhe thAya che. bhANDAni samAcinoti saMbhANDayate / paribhANDayate / 5429, vAsaya rIyA me re che. bhANDAt samAcitau 3 / 4 / 40 . 12 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dhAturUpa prakaraNa 2 36041 38 cIvara bhathA paridhAna 52 ane arjana me me arthamAM Li pratyaya vikalpa thAya che. cIvaram paridhatte paricIvarayate / 45 pare che. ,, samAcchAdayati saMcIvarayate / 45 592 cha. ,, arjayati cIvarayate / 45 megave che. , samAjayati saMcIvarayate / , cIvarAt paridhAnArjane 3 / 4 / 41 39 nAmathI 9 vigere dhAtunA arthamAM biru bahu prakAre thAya che. muNDaM karoti muNDayati chAtram / mizrayati odanam / lavaNayati sUpam / laghu karoti laghayati / chidrayati / karNayati / daNDayati / andhayati / aGkayati / vyAkaraNasya sUtraM karoti vyAkaraNaM sUtrayati / dvArasyodaghATanaM karoti dvAramudghATayati / paTumAcaSTe karoti vA paTayati / 7-4-43. sthUlaM sthavayati / dUraM davayati / yuvAnaM yavaryAta / kSipraM kSepayati / kSudraM kSodayati / 7-4-42. priya prApayati / sthiraM sthApayati / sphiraM sphApayati / 7-4-38, 4-2-21. pucchaM pucchayati / vRkSamAcaSTe ropayati vA vRkSayati / kRtaM gRhNAti kRtayati / varNayati / tvacayati / tvaca akaaraantH| rUpaM darzayati rUpayati 05 hemA ch.| rUpaM nidhyAyati nirUpayati 25 jume che. vastraM paridadhAti parivastrayati / hastinAtikrAmati atihastayati / yI vaDe SAdhana 42 cha. varmaNA saMnayati saMvarmayati / manta2 43 sa001 thAya che. vINayA upagAyati upavINayati / pii|| paDe ||y che. senayA abhiyAti abhissnnyti| senA 43 sAme naya che. vAsyA chinatti vAsayati / asinA asayati / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnurUpa prakaraNa 2 rAjA2 170 zlokairupastauti upazlokayati / so1 43 2tuti 4re che. hastenApakSipati apahastayati / khAya paDe dUra 4re che. puSpeNArcayati puSpayati / pu05 5 pUchana re che. pAzena saMyacchati saMpAzayati / pAza vaDe mAMdhe che. pAzaM pAzAdvA vimocayati vipAzayati pAzamAthI ch|ve che. kUlaM pratIpaM gacchati pratikUlayati / pratiNa thAya che. kUlaM anugacchati anukUlayati / manuNa thAya che.. putraM sUte putrayati / putrane -ma yApecha. tyAdi Nij bahulaM nAmnaH kRgAdiSu 3 / 4 / 42 40 bhojana mA mane bhojananivRtti na pApu, ye artha mAM vartamAna vrata zabdathI cha vagere dhAtunA arthamAM ja pratyaya thAya che. paya eva mayA bhoktavyamiti vrataM karoti gRhNAti vA payo vratayati / sAvadyAnnaM mayA na bhoktavyamiti vrataM karoti gRhNAti vA sAvadyAnnaM vratayati / vratAd bhuji-tanivRtyoH 3 / 4 / 43 41 Nic sAta satya, artha ne veda nA ane! A thAya che. satyamAcaSTe karoti vA satyApayati / arthApayati / vedApayati satyA-'rtha-vedasyAH 3 / 4 / 44 42 bhane svarI dhAtumAthI 52HkSAnA pratyayAne Aye Am thAya cha bhane 54ii kR, bhU, as na prokssaan3|| leya cha. cakAsAMcakAra / cakAsAMbabhUva / cakAsAmAsa / dhAtoranekasvarAda Am parokSAyAH kR-bhvasti cA'nu tadantam 334146 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dhAturUpa prakaraNa 2 3447 43 day , ay , Asa mane kAs thAtuthI 521kSA na! pratyayAne ANe Am thAya che. dayAzcake / palAyAzcakre / AsAzcake / kAsAJcake / dayAmbabhUva / dayAmAsa / dayAyAsU-kAsaH 3 / 4 / 47 44 Rccha 5. 1. 1. bhuA. mane UNu sivAya re dhAtu. eno Adi svara guru nAma che, te dhAtuothI pakSAnA pratyayonA ThekANe mAm thAya che. dIrdha svarane guru kahevAya che temaja saMyukta vyaMjananA pUrvane svara hasva hoya te 595 zuru gAya che. IhAzcakre / IhAmbabhUva / IhAmAsa / ukSAJcakAra / gurunAmyAderanRcchUrNoH 3 / 4 / 48 45 jAga. uS . sam + indha dhAtuthI 52|kssaanaa pratyayAne hetu Am vithe thAya hai. jAgarAJcakAra / jAgarAmbabhUva / jAgarAmAsa / 52, jajAgAra / oSAJcakAra / uvoSa / samindhAke smiidhe| jAgruSa-samindhe navA 3 / 4 / 49 46 bhI hI, bhRmane hu dhAtumAthI pakSAne jANe Am vikSye thAya che ane te ni jevo thAya che, eTale A dhAtuonuM Am 52 chata hila | mane bhR dhAtuma i 59 thaze. bibhayAJcakAra / vibhayAmbabhUva / bibhayAmAsa / pakSa bibhAya / jihayAJcakAra / jihAya / bibharAJcakAra / babhAra / juhavAJcakAra / juhAva / bhI-hI-bhR-hostivvat 3 / 4 / 50 47 vid dhAtuthI pakSAno Am vipe thAya cha bhane ta Thita cha,, (jita cha bhATe guNa naliyAya.) vidaashckaar| viveda / vetteH kit 3 / 4 / 51 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArUpa prakaraNa 2 rUAAlara 181 48 vid na jJArtha 3pI, vid ne ti Am sADI kR nAM mAzArthanA 35 neuvAthI 595 thAya che. vidAMkarotu, vettu / paJcamyAH kRg 3 / 4 / 52 49 aghatanI pratyayo 52 chatA, dhAtuthI 52 s [sin] pratyaya thAya che. anadhIt 4-4-44 4-3-65 4-4-28 sij adyatanyAm 3 / 4 / 53 50 spRza , mRza bhane kRS dhAtumAthI s [sica] vidhe thA . 4-4-112 4-3-45 asprAkSIt , aspAkSIt / asmASTAm asmArTAm 4-3-70 asprAkSu: aspAkSuH I. me pramANe mRza ane kRS / pakSe aspRkSat / 3-4-55 tRpa bhane hap pAtuthI vi sa siS] pratyaya thAya che. tRp bhane hap dhAtu veTa che. 4-4-38 atIt , 4-.-15, 4-4-32,71 atarpiSTAm , atarpiSuH / atrApsIt , atrAptAm / atrApsuH 4-4-112 4-3-45 atArsIt , atAprtAm / atApsuH adIt / adarpiSTAm , adarpiSuH 1 ko prA2 seTa sin adrApsIt / adArsIt , 2 12 maniTa sim se atRpat apat 6 yo prA2 3-4-64 puSyAdi bhA che. spRza-mRza-kRza-tRpa-dRpo vA 3 / 4 / 54 51 ha mane ziT (zru sane s) 11 mata hAya mevA upAntya nAbhi 212vA paniTa dhAtumAthI sa [saka] pratyaya thAya cha, 555 dRz dhAtu sivAya sa [sak] pratyaya jita cha, bhATe guNa yaze nali.) duha, adhukSat 2-1-82, 12. 2-3-15 / spRz , aspRkSat 2-1-87 kRS , akRkSat / ha-ziTo nAmyupAntyAd adRzo'niTaH sak 3 / 4 / 55 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dhAturUpa prakaraNa 2 3|4|58 52 i [ Nig Nic ] pratyaya nene te hoya sevA dhAtukhe! (eTale preraka bhedanA ane dazamA gaNanA dhAtu tema zri, dru, khu, ane kam thIta ri prayAgamAM a [Ga] thAya che. kAri, acIkarat / 4-2 - 35, 4-1-1, 4-1-38, 4-1-13, 4-1-14, cori, acUcurat / zri, azizriyat / dru, adudruvat / 4-1-1 sru, asusruvat / kam, acakamata | Ni zridu tra kamaH kartari GaH 3|4|58 43 [Tve ] ne vi dhAtuthI viGa thAya che. dhe, [dUdhe ] adadhat 4-3-84. kSe adhAt 4-3-67. adhAsIt / zvi, azizviyat / azvat 4-3-15 4-3 - 103 azvayIt -ve- 3|4|59 54 zAs as 1.4 va ane khyA thI a [a] thAya che. aziSat | aziSatAm 4-4 -138 / apasthita 3-3-25 / avocat 4-3 - 103 | Akhyat 4-3-74 / zAstya vakti khyAteraG 3|4|60 55 sR ane R thI vida a [ a ] thAya che. asarat / Arat 4-3-7 / pakSe asArSIt / asArtham / asArSuH / ArSIt / ASTam / ArSuH ] 2 le prAra satya va 3 | 4|61 51 ve lip bhane sic thI a [ a ] thAya che. Ahvat -2-1, 4-3-84 / alipat / asicat / DA-li- sicaH 3 / 4 / 62 57 AtmanepadamAM have lip bhane sim theo viu a [aG] thAya che. Ahvata / alipata / asicata / pakSe 2 aDAra AhavAsta / AvAsAtAm / AvAsa ta / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 rAjAdara 183 alipta / alipsAtAm / asikta / asikSAtAm / vAtmane 3 / 4 / 63 58 gam vigere (la tvA ladit) dyut vigere [dhutAdi] bhane puS vigere (puSyAdi) me sarve dhAtumAthI 52aupamA a [a] thAya che. agamat / pat , apaptat 4-3-103 / adhutat , adyotiSTa / arucat , arociSTa / adhvasat 4-2-45, acaMsiSTa / apuSat / u , aucat / atRpat / apat / anezat, anazat 4-3-102 / Asthat , apasthit / 4-3-103 ladid-dhutAdi-puSyAdeH parasmai 3 / 4 / 64 58 rudha vigere (Rdit RtviA ') dhAtume temA zvi stambha, mra , mluncha , gruca , glucha , gluJc mane ju e sarve dhAtuothI parapadamAM vika9pe 34 [4] thAya che. arudhat / adarzat 4-3-7 / azvat / astabhat / amrct| amlucat agrucat / agluct| aglucat / ajarat / pakSa arautsIt 4-3-45 / adrAkSIt 4-4-111 / azvayIt / astambhIt / amrocIt / amlocIt agrocIt / aglocIt / agluJcIt / ajArIt 4-3-44 / / Rdit-zvi-stambhU-mRcU-mlucU-grucU-glucU-gluJcUjro vA 3 / 4 / 65 10 ta pratyaya 52 chata pada dhAtuthI s [si] 2 mahale i jiSa] thAya che. sane ta nA sA5 thAya che. ud+pad = udapAdi 3-pu. me.va. 4-3-50 udapatsAtAm / trica te padasta-luk ca 3 / 4 / 66 11 ta pratyaya (24! bhane0 3 pu. meM va.) 52 chatAM dIpa jan budha (2. 4) pUra tAy bhane pyAy dhAtumAthA s [si] ne ma i [jica vi365 thAya che. mane ta ne so5 thAya che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dhAturUpa prakaraNa 3 // 4 // 67 adIpi, adIpiSTa adIpiSAtAm , adIpiSata ajani, ajaniSTa, ajaniSAtAm ajaniSata apUri, apUriSTa apUriSAtAm apUriSata atAyi atAyiSTa atAyiSAtAm atAyiSata apyAyi apyAyiSTa apyAyiSAtAm apyAyiSata abodhi, abuddha / abhutsAtAm abhutsata 2-1-77 dIpa-jana-budhi-pUri-tAyi-pyAyo vA 3 / 4 / 67 12 sAtuthI mAra sane mamA ta (3 pu. 1.1.) pratyaya 52 chatAM sa [sica] 2 mahalei jica thAya cha bhane ta no so5 thAya che. Asi tvayA / aikSi kaTaH / / bhAva-karmaNoH 3 / 4 / 68 13 svarAnta pAtu tathA graha dRz mane han pAtuthI, bhari ane bhAve prayogamAM bhaviSyanI kriyAtipatti stanI satanI sa [sin ] mane mAza: pratyayo sAtA i [jiTa] viSe thAya che. lU + i [niT ] + syate [4-3-50 ] lAviSyate / pakSe i [iT] thAya tyAre, laviSyate / the pramA, alAviSyata alaviSyata, lAvitA / lavitA / nI, nAyiSyate neSyate / anAyiSyata / aneSyata / nAyitA netA / ha, hAriSyate hariSyate / ahAriSyata ahariSyata / hAritA hartA / graha, grAhiSyate grhiissyte| agrAhiSyata agrahISyata / grAhitA grahItA / dRza, darziSyate, drakSyate / adarziSyata adrakSyata / darzitA draSTA / / svara-graha-dRza-hanbhyaH sya-sijAzIH-zvastanyAM niD vA 3 / 4 / 69 ja karmaNi tathA bhAve prayAgamAM zita pratyaya lAgatAM dhAtune 2 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 rAjA70 18pa [kya] pratyaya dANe cha. nIyate / bhUyate / nIyamAnaH / kyaH ziti 31470 65 kartari prayogamAM zita pratyaya lAgatAM, bIjA ane trIjA gaNa sivAyanA dhAtumAne a [zava] vi4295 pratyaya bAje che. namati / nam + a + at [zata = namat 1.1. 2-1-113 vanda + a + te= vandate / vand + a + m + Ana [Anaza] = vandamAnaH .. 4-4-114 kartaryanadbhyaH zava 3 / 471 66 kartari prayogamAM zita pratyaya lAgatAM, cethA gaNane dhAtuone ya [zya] 1i4295 pratyaya lAge che. zya pratyaya avita zita cha. bhATe jitna / cha.-4-3-20 tathA guee thAya nahi. 4-3-4 kupyati / kupyat 14. divAdeH zyaH 3 / 4 / 72 17 bhrAs 1.1. bhlAs 1.1. bhram 1.1. kram ga.1. klam 21.4. trasa 1.4. RTa 1.1. laS 1.1. yas 1.4. ane sam + yas mA dhAtumAna vi38pe ya [zya vi4295 sA che. bhrAsyate, bhaaste| bhramyati, bhramati / kAmyati, kAmati / klAmyati klAmati / truTayati, truttti| kore... bhrAsa-bhalAsa-bhrama-krama-klama-trasi-truTi-laSi-yasi saMyase vA 33473 68 kartari prayogamAM zit pratyaya lAgatAM, pAMcamAM gaNanA dhAtu mAne nu [znu] vi4291 pratyaya lAge cha. ci + ti-cinoti svAdeH znuH 3 / 475 6. akSa (1.1 vyA5yu, bhaga) mA dhAtuthI nu [znu] pratyaya vi465 sAre che. akSNoti / akSati / vA'kSaH 3476 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 zAka77, 70 tala ga.1. "cholavuM, "pAtaLuM karavuM A arthamAM vaparAyo hoya tyAre [] vipe thAya che. taphaLoti, takSati ! paNa takSatti vakhaH rim ahIM saMtati na thAya, kemake ahIM Thapake Ape che. evo artha che. takSaH svArthe vA 3 / 4 / 77 71 tam tum r r A sautra dhAtuothI ane rU dhAtuthI nA [ranA] ane ]i vikaraNa thAya che. tAti, toti stuti, stunoti skubhnAti, skubhnoti / skunAti / skunoti / stambhU-stumbhU skambhU-skumbhU-skoH znA ca 3 / 4 / 78 72 kartari pragamAM zit pratyaya lAgatAM, navamA gaNanA dhAtuone nA [2] vikaraNa pratyaya lAge che. zarUnA na] +ti= mti nA cinA] pratyaya kti che. 4-3-20 mATe guNa thaze nahiM. kryaadeH3|4|79 73 vyaMjanAMta dhAtuthI nA [2] vikaraNa sahita hi pratyayane mAna thAya che. puN + nA [] + hiM=zupALa ! murAda ! vyaJjanAt znAherAnaH 3 / 4 / 80 74 kartari prayogamAM zita pratyaya lAgatAM, ka aa gaNanA dhAtuone = [] vikaraNa pratyaya lAge che. tu+ga []+ti = tuti . jo ! surata, turamAna va. / tudAdeH zaH 3481 75 kartari pragamAM zita pratyaya lAgatAM, sAtamA gaNanA dhAtuone svara pachI [] vikaraNa pratyaya lAge che. ane vikaraNa pratyaya lAgatAM dhAtumAMnA no athavA 6 ne ThekANe thayelA anusvAra ke anunAsika vyaMjanane lepa thAya che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 2 3482 187 rudh + mi + runadh + mi = ruNami / hiMs+ti-hinas +ti = hinasti / rudhAM svarAt zno na luk ca 3 / 4 / 82 71 ta 2 prayogamA zit pratyayo sAtai, kR dhAtune mane tanAdi 213mA gunA dhAtumAna u vi4295 pratyaya lAge che. karoti / tanoti kRga-tanAderuH 3 / 4 / 83 - 77 zrAvana tA ya tyAre sRj dhAtuthI i [bhica ya [kya] ane Atmane pada, te pramANe-pUrve karyA pramANe thAya che. asarji sRjyate srakSyate vA mAlAM dhArmikaH / mRjaH zrAddhe tri-kyAtmane tathA 3 / 4 / 84 78 tat dhAtu ne artha "tapa karavuM e heya tyAre Atmane padI cha bhane tara prayogamA 55 ya [kya] pratyaya 2 cha. tapyate / tapsyate / 3-4-81 tapestapaH karmakAt 3 / 4 / 85 79 eka dhA tumAM, pUrve jeyelI karmamAM rahelI kriyA sAthe eka -abhinna have akarmaka kriyA che jenI tevA (kama kata rU5) tAmA yAtuthI tri kya bhane mAtmanepa: thAya che. caitraH kaTaM karoti-kriyate kaTaH svayameva bha, 4aa 3pe thayu che. eka-dhAtau karmakriyayaikA'karmakriye / 3 / 4 / 86 tapa dhAtuthI, bharatAMnA mA bhane anutA5 arthamA [jic] yatA nayI. anvavAtapta kitavaH svayameva / atapta tapAMsi sAdhuH / anutA5 sabhA anvatapta caitreNa mAve prayoga. anvavAtapta pApaH svakarmaNA shuipryog| . tapaH katranutApe ca (jica na) 3491 80 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAkAra tRtIyodhyAyaH caturthaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam [AyAdi-pratyayAH ] 1 gupau dhUpa vicchi-paNi- panerAyaH 3 | 4 | 1 gopAyati / 2 kamerNiG 3 | 4 | 2 kAmayate 3 Rte yaH 3 | 4 | 3 RtIyate 4 azavi te vA 3 | 4 |4 gopAyitA, gopitA goptA 5 gup-tijo garhA kSantau san 3 | 4|5 jugupsate / titikSate 6 kitaH saMzaya pratikAre 3|4|6 vicikitsati / cikitsati 7 zAn-dAn-mAn badhAd nizAnA-''rjava - vicAra - vairUpye dIrghataH 3 | 4 | 7 zIzAMsate, ti zastram 8 dhAtoH kaNDvAde k 3 / 4 / 8 kaNDUyate 9 vyaJjanAderekasvarAd bhRzA -''bhIkSNye yaG vA 324 19 pApacyate 10 aTatharti- sUtra - mUtri-zucyarNoH 3|4|10 aTATayate / 11 gatyarthAt kuTile 3|4|11 caMkramyate 12 gR-lapa-sada-cara-japa-jama- daza-daho ga 3|4|12 nijegilyate 13 na guNA- zubha-rucaH 3 | 4 | 13 garhitaM gRNAti ! bhRzaM zobhate 14 bahulaM lup 3 / 4 / 14 bobhoti, bobhavIti 15 curAdibhyo Nic 3 / 4 / 17 corayi Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 2 188 16 yujAdevA 3 / 4 / 18 yojayati, yojati / sAhayati, sahati 17 prayokta-vyApAre Nigra 3 / 4 / 20 kArayati, kArayate 18 tumarhAd icchAyAM san atatsanaH 3 / 4 / 21 zuzobhiSate 19 dvitIyAyAH kAmyaH 3 / 4 / 22 idaMkAmyati / svaHkAmyati 20 amAvyayAt kyan ca 3 / 4 / 23 putrIyati / vAcyati 21 AdhArAccopamAnAdAcAre 3 / 4 / 24 putrIyati chAtram / prAsAdIyati kuTayAm 22 kartuH kvip galbha-klIba-hoDAttu Dit 3 / 4 / 25 azvati / galbhate 23 kyaGa 3 / 4 / 26 zyenAyate / haMsAyate / azvAyate 24 so vA luk ca 3 / 4 / 27 payAyate, payasyate 25 ojo'psarasaH 3 / 4 / 28 ojAyate / apsarAyate 26 vyartha bhRzAdeH stoH 3 / 4 / 29 bhRzAyate / unmanAyate 27 DAca-lohitAdibhyaH pit 3 / 4 / 30 paTapaTAyati, te / lohitAyati, te / 28 kaSTa-kakSa-kRcchra-satra-gahanAya pApe kramaNe 3 / 4 / 31 kaSTAyate 29 romanthAd vyApyAd uccarvaNe 3 / 4 / 32 romanthAyate gauH 30 phenoSma-bASpa-dhUmAd udvamane 3 / 4 / 33 phenAyate 31 sukhAderanubhave 3 / 4 / 34 sukhAyate / duHkhAyate 32 zabdAdeH kRtau vA 3 / 4 / 35 zabdAyate, zabdayati / 33 tapasaH kyan 3 / 4 / 36 tapasyati Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 dhAturUpa-prakaraNam 2 34 namo varivazcitrako 'rcA-sevAzcarye 3 / 4 / 37 namasyati 35 aGgAda nirasane NiG 3 / 4 / 38 hastayate / pAdayate 36 pucchAd ut-pari-vyasane 3 / 4 / 39 utpacchayate / 37 bhANDAt samAcitau 3 / 4 / 40 saMbhANDayate / paribhANDayate 38 cIvarAt paridhAnA-'rjane 3 / 4 / 41 paricIvarayate / 39 Nij bahulaM namnaH kRgAdiSu 3 / 4 / 42 muNDayati chAtram 40 vratAd bhuji-tanivRttyoH 3 / 4 / 43 prayotayati / sAvAdyAnnaMvatayati 41 satyA-'rtha-vedasyA-ss: 3 / 4 / 44 satyApayati arthApayati 42 dhAtoranekasvarAd Am parokSAyAH kRbhvasti cA'nu tadantam 3 / 4 / 46 cakAsAMcakAra-babhUva-bhAsa 43 dayA-''yA-''sU-kAsaH 3 / 4 / 47 dayAMcakre / palAyAMcane 44 gurunAmyAdeH anRcchroMH 3 / 4 / 48 IhAMcakre-babhUva-Asa 45 jAgrupa-samindhe navA 3 / 4 / 49 jAgarAMcakAra, jajAgAra 46 bhI-hI-bhR-hostivvat 3 / 4 / 50 bibhayAJcakAra; vibhAya 47 vetteH kit 3 / 4 / 51 vidAJcakAra, viveda 48 paJcamyAH kRra 3 / 4 / 52 vidAMkarotu, vettu 49 sij adyatanyAm 3 / 4 / 53 anaiSAt 50 spRza-mRza-kRpa-tRpa-dRpo ghA 3 / 4 / 54 aspAkSIt aspArTAt 51 ha-ziTo nAmyupAntyAd adRzo'niTaH sak 3 / 4 / 55 adhukSat / aspRkSat Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 2 191 52 Ni-zri-dru-su-kamaH kartari GaH 3 / 4 / 58 acIkarat / azizriyat 53 dhe-zve vA 3 / 4 / 59 adadhat / azizviyat 54 zAstyamU-vakti-khyAteraG 3 / 4 / 60 aziSat / apAsthata avocat / Akhyat 55 saya'te vA 3461 asarad / Arat 56 hA-lipa-sicaH 3 / 4 / 62 At / alipat / asicat 57 vAtmane 3 / 4 / 63 Ahvata / alipata / asicata 58 lUdida-dyatAdi-puSyAdeH parasmai 3 / 4 / 64 agamat / adhutat / apuSat 59 Rdita-zvi-stambhU-mracU-mlucU-gracU-glucU-glubcU-jro vA 34165 arudhat, arautsIt / azvat , azvayIt 60 trica te padasta-luk ca 3 / 4 / 66 udapAdi 61 dIpa-jana-budhi-pUri-tAyi-pyAyo vA 3 / 4 / 67 adIpi, adIpiSTa 62 bhAva-karmaNoH 3 / 4 / 68 Asi tvyaa| aikSi kaTaH 63 svara-graha-dRza-hanbhyaH sya-sijAzIH-zvastanyAM jiD vA 3 / 4 / 69 lAviSyate, laviSyate / grAhiSyate, grahISyate 64 kyaH ziti 3 / 470 nIyate / bhUyate / 65 kartaryanabhyaH zav 3471 namati / vandate / naman 66 divAdeH zyaH 3 / 472 kupyati / kuSyan / dIvyati / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 2 67 bhrAsa-bhlAsa-bhrama-krama-klama-trasi-Ti-lasi-yasi-sa-yase rvA 3 / 473 bhrAsyate bhrAsate / bhramyati, bhramati 68 svAdeH znuH 3 / 4 / 75 sunoti / cinoti 69 vAkSaH 3 / 476 akSaNoti, akSati 70 takSaH svArtha vA 3 / 477 takSNoti, takSati 71 stambhU-stumbhU-skambhU-skumbhU-skoH znA ca 3 / 4 / 78 stannAti, stannoti 72 krayAdeH 3 / 4 / 79 krINAti 73 vyaJjanAt znA-herAnaH 3 / 4 / 80 puSANa / muSANa 74 tudAdeH zaH 3 / 4 / 81 tudati, te / tudan / tudamAnaH 75 rudhAM svarAt zno na-luk ca 3 / 4 / 82 ruNaddhi / hinasti 76 kRg-tanAdeH uH 3 / 4 / 83 karoti / tanoti 77 sRjaH zrAddhe tri-kyAtmane tathA 3 / 4 / 84 asarji sRjyate srakSyate vA 78 tapeH tapaH karmakAt 3 / 485 tapyate tepe vA tapaH sAdhuH 79 ekadhAtau karmakriyayaikA-'karmakriye 3 / 4 / 86 kriyate kaTaH svayameva 80 tapaH kanutApeca (tric na) 3 / 4 / 91 atapta tapAMsi sAdhuH iti siddha-hema-sArAMza-saMskRta-vyAkaraNe tRtIyo'dhyAyaH samAptaH Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 3 dhAtuonuM dvivacanAdi kArya 1 parIkSAnA pratyayo para chatAM, dhAtu bevaDAya che, paraMtu svarAdi pratyaya para chatAM, pahelAM drita karavuM ane pachI svaranuM kArya karavuM. mar + [1] - ma ma + a-mamag + a -Ama + =thamA 4-3-pathI vRddhi / sara pratyaya (3-4-58) para chatAM dhAtu bevaDAya che. AvatA dvirdhAtuH parokSA-De prAk tu svare svaravidheH 4 / 1 / 1 2 aneka svarI dhAtuone ekasvarI prathama aMza dvita thAya che. jJASTra + - nA jJAna + ka - 1 nA + a - kApa + =jJa jJAna | vArasuda 4-3-6/ 4-3-21. AdhoMza ekasvaraH 4 / 1 / 2 3 rasa sina] akhtavALA dhAtune ekasvarI Adya aMza Dikta thAya che. juma phula-suzamijA zI ra AiyakA guphAma + [vuM] 3-4-71 + te = sumitte 2-1-113 rirASiA kanna dhAtune ekasvarI Adya aMza Dabala thAya che. vacce -upa 4-1-48 sanyaGazca 4 / 1 / 3 4 svarAdi dhAtune ekasvarI dvitIya aMza Dabala thAya che. arija-ririSa-ririri . svarAde dvitIyaH 4 / 1 / 4 5 svarAdi dhAtunA ekasvarI dvitIya aMza saMyoganI AdimAM 13 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dhArUpa prakaraNa 3 jozI 2 / ba da na umasa yatA nathA. aJjiSa-ajijiSati / na badanaM saMyogAdiH 4 / 1 / 5 6 svarAdi dhAtunA ekasvarI dvitIya aMzane saMyoganI AdimAM rahela phu Dabala thatA nathI, paNa 6 pachI ja hoya t| 058 thAya che arca, aciciSati / arya, arAyate / ayi ra 4 / 16 7 zita pratye para chatAM, trIjA gaNanA du vigere dhAtuo bevaDAya che. Ane diva, dviti, dvirbhAva dvivacana ke 259yAsa 4AmA mAve che. hu+ti-hu + hu + ti -juhoti / havaH ziti 4 / 1 / 12 8 car vizeSa dhAtumAne ac pratyaya endi viye dila mana pUrvane svara dIgha thAya che. caratIti carAcaraH, crH| hantIti ghanAghanaH, hanaH / ha na gh thAya che. pATayatIti pATrapaTaH, paattH| U ne 25 thAya che. carAcara-calAcala-patApata-badAvada-ghanAghana-pATUpaTaM vA 4 / 1 / 13 8 sAha (sa ) sa [san ] 52 chatAM jJapi nA jhIe mane Ae n| Ipa thAya cha bhane viti thatI nathI. (1) zIpsati, Ipsati pratyuhA245 jizapayiSati * jJapyApo jJI-pIp na ca dviH si sani 4 / 1 / 16 10 Rdh na I thAya cha bhane viti yatI nathI. (2) Ilaiti , adidhiSati Rdha ica 4 / 1 / 17 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakarNa 3 kA|28 195 didambhiSati 11 dambha no dhip tathA dhIp thAya che bhane dvirukti thatI nathI. (3) dhipsati, dhIpsati dambhodhip-dhI 4 / 1 / 18 12 akama ka muc (4) mokSati, mumukSati nA vikalpe mojuM thAya che ane dvirukti thatI nathI. "" avyApyasya muceH mog vA 4 / 1 / 19 13 mi, mI, mA bhane dA saMjJa dhAtunA svarane it thAya che ane dvirukti thatI nathI. mi 5 - 3. prakSepa 42ve, ubhe, mI 8. 7. DisA 42vI. (5) mitsati, te / mitsati, te / mitsate / ditsati te / dhitsati te / mi-mI-mA- dAmit svarasya 4 / 1 / 20 14 rabha, labha, zak, pat ane pad nA svarana i thAya che ane dvirukti thatI nathI. (1) Aripsate, lipsate, zikSati pitsati pitsate rabha-labha-zaka-pata-padAmiH 4|1|21 15 hiMsA amAM rASTra dhAtunA svarA 6 thAya che mane hiruDita thatI nathI. pratiritsati / "" pipatiSati rAdhe / 4 / 1 / 22 16 vyakti parIkSA bhane seT tha [ thav ] 12 chata: thAya che bhane dviruti thatI nathI, redhuH / recitha / avitparokSA - seT thavore : 4 / 1 / 23 17 AdimAM rahelA vyaMjanane Adeza (pheraphAra) thatA na heAya Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 dhAturUpa prakaraNa 3 kAra tevA dhAtunA be asaMyukta vyaMjananI madhyamAM rahelA svara 4 ne rU thAya che ane dikti thatI nathI. pecuH / pecitha / nemuH nemitha / vi3& -bbhnntuH| tatakSitha / didivtuH| papaktha / anAdezA-''derekavyaJjana-madhye'taH 431 / 24 tu, japa, phala bhane bhaja mA dhAtumAnA 232 e thAya che ane dikti thatI nathI. tR + us - 4-3-8 thA nAmi s12ne| guNatara + usa - ter + us = teruH / terith| trepe / pheluH| phelitha / bhejuH / bhejitha / tR-trapa-phala-bhajAm 4 / 1 / 25 18 z2a, bhram , vam , trasa, phaNa, syam , svan , rAja, bhrAja, bhrAs ane bhlAsa mA dhAtumAnA sva2tI vikSye g thAya che ane zu thAya che tyAre dikti thatI nathI. jeruH / jajaruH / jeritha, jajaritha / dhemuH babhramuH / bhramitha babhramitha / vemuH, vavamuH / vemitha, vavamitha / tresuH tatrasuH / sitha, tatrasitha / pheNuH, pphnnuH| pheNitha, paphaNitha / syemuH sasyamuH / syemitha / sasyamitha / svenuH, sasvanuH / svenitha, sasvanitha / rejuH, rarAjuH / rejitha, rarAjitha / bheje, babhrAje / bhrase, babhrAse / bhlese babhlAse / ja-bhrama-cama-trasa-phaNa-syama-svana-rAja-bhrAja bhrAsa-bhlAso vA 4 / 1 / 26 20 9 ane grantha dhAtunA svarano vikalpa chuM thAya che ane thAya tyAre - ne lepa thAya che ane dikti thatI nathI. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu5 prakaraNa 3 kAzara7 197 zrethuH shshrnthuH| zrethitha, zazranthitha / grethitha, jgrnthith| vA zrantha-grantho na luk ca 4 / 1 / 27 21 ra nA svarane thAya che ane 9 thAya tyAre - ne lepa yAya cha bhane viti yatI nathA. debhuH dambhaH 4 / 1 / 28 22 tha mA vi e thAya che. debhitha dadambhitha - the vA 411 / 29 ra3 4 ra ane 3 thI zarU thatA dhAtuo temaja guNa che evA dhAtuonA svara mAM no 9 thato nathI. vizazasuH / bizazasitha / dadade / val-vavale / zRvizazaruH / vizazaritha / tyAdi na zasa-dada-vAdi-guNinaH 4 / 1 / 30 24 dA sajAvANI dhAtumAnA A no, hi pratyaya 52 chatA, e thAya cha bhane dvitva thatu nathI. dehi / dhehi / ho dH4|1|31 25 a [3] 52 chatai Nyanta pA pAnI pIpya thAya cha bhane sisti yatI nathI. apIpyat / De pivaH pIpya 4 / 1 / 33 26 a [3] 3-4-58 sivAyanA pratyaye 52 chatai, hitva cyA mAda, hi bhane han dhAtunA, pU yI 52 24aa hanA gh thAya che. hi jighAya / han jaghanitha / jaghantha / aGe hi-hano ho ghaH pUrvAt 4 / 1 / 34 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu5 prakaraNa 3 4 / 1135 27 sa [san ] 3-4-21 bhane 521kSA 52 7ti, dvitva yA mAji dhAtunA, pU thA 52 27sA ji nA gi thAya . jigISati / vijigye / jigAya / je giH san-parokSayoH 4 / 135 28 tti dhAtunA, pUrvathI para rahelA ri ne kri vikalpa thAya che. cikISati cicISati cikAya cicAya / cikayitha ciketha / cicayitha cicetha / cikye cicye / ceH ki vA 41136 28 kitra thayA pachI pUrvanA Tu varNa ane 3 vaNane asva s12 52 chatAM anu4 iy bhane uv thAya che. RtiRR + ti-4.1-58 thI i + ti - iya - + ti = iyati / iyat 1.. / pUrvasyA'sve svare khoriyuva 4 / 1 / 37 30 dvitva yA 57 / pUnAna a thAya che. sa + a-sasAra Rto't 4 / 1138 31 hita thayA 50ii pUnA sva2 va thAya che. hA + ti hAhA + ti-hahAti-jahAti / hasvaH 4 / 1 / 39 3ra dhitva thayA pachI, pUrvanA ane zuM ne rU thAya che. gam , jagAma / hu + ti - juhoti / gaho jaH 431140 33 hiya yayA 54ii dyut dhAtunA pUnA i thAya che. didyute / dhuteriH 4 / 1141 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturU5 prakaraNa 3 kAza4ra 19 34 dhitva thayA pachI pUrvanA bIjA akSarane pahelo akSara ane yAtha! akSaranA bInne sakSa2 thAya che. khan , cakhAna / bhI-ti-bhI-bhI+ti-vimeti / dvitIya turyayoH pUauM 1142 35 diva thayA pachI pUrva dhAtunA anAdi vyaMjanane lopa thAya che. hI + ti - hI ho + ti - hIhI+ti-jidreti / vyaJjanasyA'nAde luk 4 / 1144 36 kitra thayA pachI pUrvanA ziTra ne aghoSa para chatAM, lepa thAya che. spRza + a - spRza spRza + a - pRza spRz +apR spRz + a-paspRz + a-pasparza / aghoSe ziTaH 4 / 1 / 45 37 kitra thayA pachI pUrvanA ne ane 9 ne ga thAya che. kR, cakAra / Ga, juDave / ka-Dazca- 4 / 1 / 46 38 yaGanta dhAtunu hitva thaye chate nI vigere sArAma na mApekSA hoya, mevA pU nA A sane guNa thAya che. paapcyte| A rItasa2 54vayu, 12 vA2 54Ava'. lU, lolUyate / guNa A-guNAvanyAdeH (yaGaH) 4 / 1148 35 vaJca , saMs, dhvaMs , bhraMsa , kasa , pat , pad bhane skanda , me yaGanta dhAtunu bitva ye pUrvana nI mAyama thAya che. kuTilaM vaJcati vanIvacyate / 4-2-45 bhRzaM punaH puna rvA saMsate sanIsrasyate / " " dhvaMsate danIdhvasyate / " " bhrazate banIbhrazyate / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dhAturUpa prakaraNa 3 4|1150 kuTilaM kasati cniiksyte| patati panIpatyate / , padyate panIpadyate / skandati canIskadyate / vazva-saMsa-dhvaMsa-bhraMza-kasa-pata-pada-skando'nto nIH 4 / 1 / 50 40 4 nI pachI anunAsika heya evA anunAsika annavALA yaGanta dhAtunu dipa ye chate, pUna m (mu) bhAgama thAya che. bhRzaM punaHpunarvA bhaNati bambhaNyate / murato'nunAsikasya 4 / 1 / 51 41 jap, jam , dah daz (daMz) bhaJja bhane paz meM yaGanta ghAtunu hitva thaye chate, pUna mumArAma thAya che. 3-4-12 bhRzaM punaH puna rvA bhanakti bambhajyate / " , pazati pampazyate / japa-jabha-daha-daza-bhaJja-pazaH 4 / 1 / 52 42 cara bhane phala me me yaGanta ghAtunu dila thaye te pUna mumArAma thAya che. caccUryate / pamphulyate / cara-phalAm 4 / 1 / 53 43 yaGanta car phala nA mane ta pratyaya 52 chatA car phalna pAntya anI u thAya che bhane o thata nathI. caJcUryate / pamphulyate / cuurtiH| praphultiH / 3-4-14 thI caJcati / pamphulti / ma4i -3-4 thI upAntya u nAza o thata nathI. ti copAntyA-'to'noduH 4 / 1 / 54 44 RANA yaGanta dhAtunu hitva thye chate pUna rI bhAbha Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 3 4|1|55 201 thAya che. bhRzaM punaHpunarvA nRtyati narInRtyate / parIpRcchayate / RmatAM rIH 4 / 1 / 55 45 R vANA yaG lup dhAtu dvitva thaye chate, pUrva ne ri ane ra| Agama thAya che. kR-carikarIti- carikarti / carikRtaH / carikrati / carkarIti-carka | carkRtaH / cakreti / carIkarIti- carIkarti / barIkRtaH / carIkati / nRt-narinRtIti- narinanti / narinRttaH / narinRtati / natIti nanati / nartRttaH / narvRtati / narInRtIti- narInatti / narInRttaH / narInRtati / 4-3-14 thI narInRtIti / lolupIti, lolopti / ri-rau ca lupi 4|1|56 49 nij vij bhane viSa dhAtunu zit pratyaya para chatAM hitva thayA pacchI pUrvanA svarana e thAya che nij + ti-neneti nijAM zityet 4 / 1 / 57 476 % rR mA ane haiM| javuM tathA dI' dhRtta dhAtuonuM zil pratyaya para chatAM tvi thayA pachI pUnA svaratA rU thAya che. piparti / iyarti / bibharti / mimIte / jihIte / piparti / pR-R-bhU-mA-hAGAmiH 4 / 1 / 58 48 sa [ san ] 52 chatAM dvitva thayAM mAha pUrvanA ana! i thAya che. pa, pipakSati / pA, pipAsati / tiSThAsati / sanyasya 4 / 1 / 59 49 tvi thayA bAda pUnA 3 tA, avaLu jene aMte che evA ja, antasthA bhane pa varga52 chate san 52 chata i thAya che. yu - i sa - yuyu isa yiyaviSati / pipaviSate 4-4-48 - Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dhAturUpa prakaraNa 3 kAza60 thata dhAtuomAM mULa dhAtu Dabala karavo tethI zuM nuM che, IcchA. sukSAvita I. paNa siddha thaze. o rjA-'ntasthA-pavarge'vaNe 4 / 160 50 6 [ nija ke ]i nI pachI a [] Ave te dvita thayA pachI pUrvanA svaranuM, laghu (dIrgha na hoya athavA jenI pachI saMga na hoya, teva) svara para chatAM IcchA- darzakanI jema (ravat 4-1-59,60) kArya thAya che, paNa jemAM samAna-svarane lepa thayo hoya tevA dhAtuone vajIne. thata dhAtuomAM mULa dhAtu Dabala kare, eTale ja riA pramANe dhAtu Dabala karavo. 4-2-35 vira + su-su urva + 3-diva-kathAvat ! asamAnalo pe sanvala laghuni De (Nau) 4 / 1 / 63 51 dityu thayA pachI pUrvanA laghusvarane je tenI pachI laghusvara heya te dIrgha thAya che, paNa svarAdi dhAtuo ane samAna lepavALA dhAtuone vajIne. avIrat aa thIyevattA lagho dIrgho'svarAdeH 4 / 1 / 64 / , , , tha, ghara, stra ane zuM nA pUrvanA svarane ma thAya che. amArA avAjA tatvavA apaprathat / amamradat / atastarat / apaspazat / -da-svara-tha-brahna-paro: kAzadaka pa3 ane ekTra nA pUrvanA svarane vikalpa na thAya che. avaveSTat , aviveSTat / acaceSTat-aciceSTat / ... vA veSTa-ceSTaH 4 / 1 / 66 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 3 kAra67 203 54 nA dhAtunA pUrvanA svara ane 4 thAya che. ajIgaNat , ajagaNat / I ca gaNaH 4 / 1 / 67 55 parIkSAnA pratye para chatAM, dhitva thayA bAda-(1) pUrvanA anI A thAya che aT + a [Na] - a aT + a - A aT + a = aatt| ATatuH / ATuH / 2-1-113 asyA''derAH parokSAyAm 4 / 1 / 68 56 R26 dhAtumAnA, az . 5. mA. ghAtunA bhane sagAnta dhAtunA pUrvanA A thAya che ane pachI na umerAya che, paNa A ne ThekANe thayelA ma ne A thato nathI. Rdh + a [Na] - a Rdha + a- An Rdha + a = Anardha / AnRdhuH / Anardhitha 8. / aza, aanshe| aJ , AnaJja / AnaJjitha / 55 AJch nu AJcha / anAto nazvAntaH RdAdyazau-saMyogasya 4 / 1 / 69 paNa mU ane svapU dhAtunA pUrvanA svarane anukrame 3 ane 4 thAya che. bhU + a [Nava] - ba bhU + a-ba bhAva + ababhUva / 4-2-43 suSvApa / bhU-svaporadutau 4 / 170 58 parIkSAmA vi thathe chate, jyA, vye vyadh, vyac bhane vyath dhAtumAnA pUnA 12 i yAya che. jijyo vye + a - vye vye + a-ve vye + a - vi bye + avivyay + a = vivyaay| vivyaadh| vivyaac| vivythe| jyA-vye-vyadhi-vyaci-vyatheriH 4 / 171 58 yajAdi (yaj ve vye have vapa vaha zci vad vas ) dhAtumAnA ane valga tathA vA dhAtuonA parikSAmAM dhitva thayA bAda Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dhAturUpa prakaraNa 3 4 / 1 / 72 pUnA 212:sahita santasthA, i u R (vRt) rUpe thAya cha. yaj + a-yaj yaj + a-i yaja + a = iyAja / ve, uvAya / vapa, uvApa / vaha , uvAha / vad, uvAda / vas, uvAsa / vaza , uvAza / vac , uvAca / yajAdi-vaz-vacaH sa-svarAntasthA svRt 4 / 1 / 72 10 vaya (4-4-18)nA y nu vRt yatu nathI. vay + atus__(4-1-78) uy + atus - uuy + atus = UyatuH / na vayo ya 4 / 1173 31 ve nu vRt thatu nayI 56 vay nu thAya cha vavau uvAya / verayaH 4 / 1 / 74 12 apit pratyaya 52 chatai ve meM vidadhe vRt thAya che. ve+atus - u+ atusa- u u + atusa- u u + atus = UvatuH / 52 ve + atus - vA + atusa - vA vA+ atus - va vA + atusa- vava + atus = vvtuH| 4-3-84 aviti vA 4 // 175 13 jit pratyaya 52 chatai, pahelA nA yajAdi (yaj , ve, vye, have, bapa, vaha , zvi, vad , vas) tathA vac (2.2.) 2 ghAtumAnA 252 sahita sntsthaane| i, u mane R (yavRt) thAya che. meTase 3- ya na i, va n| u, bhane ra nA R thAya che. yaj- ijyate / vap - upyate / vaha - uhyate // vad - udyate / vas - udhyate / vac - ucyate / dhye - vIyate / ve-Uyate / have - hUyate / shvi-shuuyte| 4-3-108 thI hI thye| cha. ra no R 4-1-84 yajAdi-vaceH kiti 4 / 1179 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtuSa prakaraNa 3 4|1|80 205 14 svap dhAtunA yaG Ga ne kit pratyaya para chatAM svara sahita antasthA vRt thAya che. soSupyate 4-1-48 / svap NiGat - sup NiGa- sop Ni Ga-sup NiGasusup Ni Ga - asU Supat / suSupatuH / supyate / suptaH suptvA / svape rya - De ca 4 / 1 / 80 hue Git Git pratyaya 52 chatAM jyA ga. 8 ane vyadha na! svarasahita antasthA (ya) ne| i thAya che. jyA-ji-jI-4 vidhyate 3. / 2- 105 jinAti / vidhyati / jyA vyadhaH kGiti 4 / 1 / 81 66 vya dhAtune tiGit pratyayAmAM 42.1. arg. fafafaa vyaco 'nasi 4 / 1182 vRt thAya che. vya faafa | dukha Thita jitU pratyaya para chatAM vaza dhAtunA svara sahita ne u thAya che. vaz + tas--uy + tas-2-1-87 uS + tasH =uSTaH / uzanti / vaz + ya [ kya] - uzyate ai zerayaGi / 4|1|83 98 graha, 1.8. vrazca bhrasj bhane pracch nA svara sahita antasthA [ra] no chit Git pratyaya para chata, R thAya che. vRzcati / bhRjjati / pRcchati / gRhNAti / urmaNi-- vRvyate / bhRjjyate / pRcchyate / gRhyate / graha-vrazca bhrasja-praccha H 4 / 1 / 84 98 yaG 52 chatAM dhye bhane syam dhAtunu vRt thAya che. vevIyate / sesimyate / vye yamo yaGi 4 / 1185 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dhAtu 5 prakaraNa 3 4 / 1 / 87 70 ve dhAtunu vinA prasa2 vRt 55 che. juhAva / jurSati / dvitve vaH 4 / 1 / 87 71 Ni nA viSayamA cha bhane san 52 7tAM ve nu vRt thAya che. ajUhavat / juhAvayiSati / Nau Ga-sani 4 / 1 / 88 72 zci dhAtunu vRt vi46 thAya che. azUSavat azizvayat / . zuSAvayiSati / zizvAyayiSati / zvevA 4 / 1 / 89 73 52|kssaa ane yaG 52 7i zci dhAtunu vRt vipe thAya che. zuzAva / zizvAya / zozUyate / zezvIyate / vA parokSA yaGi 4 / 1 / 90 74 vRt ye 45.2 thAya che. saMvIyate / ravRt sakRt 4 / 1 / 102 .75 ve dhAtu sivAya mantya kRt (i u R) hI thAya che. have - hUtaH / hUtavAn / hUtvA / dhye vItaH / vItavAn / vItvA / pazu ve-utaH / utavAn / utvA / vap-uptaH / uptavAn / uptvA / dIrghamavo'ntyam 4 / 1 / 103 .76 dhuA isa [san] 52 70-12-1 yAtumAne tathA han dhAtune bhane i dhAtunA gam [gamu] maaheshn| 212 hI thAya che. cicISati / tuSTrapati / ka, cikIrSati / han-jighAMsati 4-1-34 / adhijigAMsate / 4-4-25 svara-han-gamoH sani dhuTi 4 / 1 / 104 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu05 425 3 51 / 105 207 77 tan na vipe hI thAya che. tan- titAMsati, titaMsati / tano vA 4 / 1 / 105 78 kram dhAtunI dhuAhi ktvA 52 chatAM vi46 hI thAya che. krAntvA, krantvA / kramitvA mahI dhuAnithI. kramaH vitva vA 4 / 1 / 106 79 TU sivAya paMcamAnta dhAtunA svarane vid ane dhuDAdikti Dita prayaya 52 cha vA thAya che. prazAmyatIti kvipa prazAn 2-1-17 / zAntaH / A-kram + ta=AkrAnta bhU.. klam nu klAnta / bhram nu bhrAnta / ItyAdi. bhrAntvA / bhrAntiH / zaMzAntaH yaGlup pa.tR.pu.6.va. ahan-paJcamasya kvi-viGati 4 / 1 / 107 . anunAsikAdi pratyaya ziva pratyaya ane dhuTa vyaMjanAdi pratyayo para chatAM-dhAtunA chuM ne ! ane no U [Uda] thAya che. praccha, praznaH / zabdaprAT / praSTA / prakSyati / praccha + ta [kta] pRSTaH / 4-1-84 2-1-87 div + t-dytH| dhAv + t-dhautH| dhautavAn / 1-2-13 anunAsike ca cch-vaH zUTa 4 / 1 / 108 ma aba ziva jvara bhane tvara ghATunAva na upAntyas12nI sAthai UUTa ] thAya che. ava, oma pAhima / avatIti UH kvip / UtiH / tvara, tUrmA man / tUH / tUrNaH / mavyavi-zrivi-jvari-varerupAntyena 4 / 1 / 109 82 r nI 57 cch bhane va nA yo5 thAya che. murcha , mormA / mUH / mUrtaH / mUrtiH rAla luk 4 / 1 / 110 jvara bhane tvara oma m / pUrNaH / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dhAturU5 5329 2 1 111 83 ta (kta) pratyaya 52 chatAM re yAtune i (iTa) bhAvatI nathI, mevA yAtunA, ca mane ja na ghit pratyaya 52 chatai, manu ka bhane ga thAya che. path + a (gha) = pAkaH / siba-sekaH / pAkyam / sekyam / dhyaN / tyaj+ a (gha ) tyaagH| rAgaH 4-2-52 / bhogyam / yAgyam / ta 52 7tA pakvaH / siktH| tyktH| raktaH / bhuktH| yuktaH / imAratI nathI pakva mA tanAva thAya che 4-2-78 junyA . te'niTaH ca-joH ka-gau ghiti 4 / 1 / 111 84 dhyaNa nAM avazya arthamA ka ga thatA nathI. pAcyam / avazya 51. rajyam / anyathA pAkyam / raGgyam / ghyaNyAvazyake (na) 4 / 1 / 115 85 vAkyam viziSTa 56 samudAya, sivAya k thate. nathI. vAcyam 4vAya te. vaco 'zabdanAmni / 4 / 1 / 119 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhyAyaH prathamaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam 3 [dhAtUnAM dvivacanAdi kAryam ] 1 dvirdhAtuH parokSA-De prAk tu svare svara-vidheH 411 babhANa / acakamata 2 dyo'za ekasvaraH 4 / 1 / 2 jajAgAra 3 sanyaGazca 4 / 113 suzobhiSate / pApacyate 4 svarAde dvitIyaH 4 / 14 aTiTiSati 5 na badanaM saMyogAdiH 4 / 115 aJjijiSati 6 ayi ra 4 / 116 arciciSati / arAryate 7 havaH ziti 4 / 1 / 12 juhoti 8 carAcara-calAcala-patApata-vadAvada-ghanAghana-pATUpaTaM vA 4 / 1 / 13 craacrH| caraH 9 jJapyApo jJIpIp na ca dviH si sani 4 / 1 / 16 jJIpsati / Ipsati 10 Rdha I 4 / 1 / 17 Iha~ti, adidhiSati 11 dambho dhipa dhIp 4 / 1 / 18 dhipsati, dhIpsati, didambhiSati 12 avyApyasya muce mog vA 4 / 1 / 19 mokSati, mumukSati 13 mi-mI-mA-dAmitsvarasya 4 / 1 / 20 mitsati, te / ditsati 14 rabha-labha-zaka-pata-padAmiH 4|1|21.aaaripste / lipsate 14 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dhAturUpa-prakaraNam 3 15 rAdhe baMdhe 41122 pratiritsati 16 avitparokSA-seTthavoH eH 4 / 1123 redhuH / redhitha 17 anAdezAderekavyaJjana-madhye'taH 4 / 1 / 24 pecuH / pecitha 18 tR-trapa-phala-bhajAm 4 / 1 / 25 teruH / teritha 19 z2a-bhrama-bama-trasa-phaNa-syama-svana-rAja-bhrAja-bhrAsa-bhalAso vA 4 / 1 / 26 jeruH, jajaruH / jeritha, jajaritha 20 vA zrantha-grantho na-luk ca / 4 / 1 / 27 zreyuH / zazranthuH 21 dambhaH 4 / 1 / 28 debhuH 22 the vA 4 / 1 / 29 debhitha, dadambhitha 23 na zasa-dada-vAdi-guNinaH 4 / 1 / 30 vizazasuH / dadade 24 hau daH 4 / 1 / 31 dehi / dhehi 25 De piva: pIpya 4 / 1 / 33 apIpyat 26 aGe hi-hano ho ghaH pUrvAt 4 / 1 / 34 jighAya / jaghanitha, ntha 27 je giH san-parokSayoH 4 / 1 / 35 jigISati / vijigye 28 ceH ki rvA 4 / 1 / 36 cikAya, cicAya / cikye, cicye 29 pUrvasyA'sve svare yyoriyut 4 / 1 / 37 iyati / iyat 30 Rto't 4 / 1 / 38 sasAra 31 hRsvaH 4 / 1 / 39 jahAti 32 ga-ho jaH 4 / 1 / 40 jagAma / juhoti 33 dhuteriH 4 / 1 / 41 didyute Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 dhAturUpa-prakaraNam 3 34 dvitIya-turyayoH pUvauM 4 / 1 / 42 cakhAna / bibheti 35 vyaJjanasyA'nAde luk 41144 jiheti 36 aghoSe ziTaH 4 / 1 / 45 pasparza 37 ka-Dazca-J 4 / 1146 cakAra / jhuDuve 38 A-guNAvanyAdeH (yaGa:) 431148 pApacyate / lolyate 39 vazca-sraMsa-dhvaMsa-bhraMza-kapsa-pata-pada-skando'nto nIH 4 / 1 / 50 vanIvacyate 40 murato'nunAsikasya 4 / 1151 bambhaNyate 41 japa-jabha-daha-daza-bhaJja-pazaH 4 / 1152 bambhajyate 42 cara-phalAm 4 / 1 / 53 ca cUryate / pamphulyate 43 ti-copAntyA'to'noduH 4 / 1 / 54 cUrtiH / caJcUrti 44 matAM rIH 431155 narInRtyate 45 ri-rau ca lupi 4 / 1156 carikarti / carkarti / carIkarti 46 nijAM zityet 4 / 1157 nenekti 47 pR-R-bhR-mA-hAGAmiH 4 / 1 / 58 piparti 48 sanyasya 4 / 1159 pipkssti| pipAsati 49 o jarjA-'ntasthA-'pa-varge'vaNe 41160 yiyaviSati / 50 a-samAnalope sanval laghuni De (Nau) 431163 acIkarata 51 layo dIrgho'svarAdeH 4 / 1 / 64 macIkarat / ayIyavat 52 smR-ha-tvara-pratha-prada-stR-spazeraH 4 / 1065 asasmarat 53 vA veSTa-ceSTaH 41166 avaveSTat , aviveSTat Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 . dhAturUpa-prakaraNam 3 54 I ca gaNaH 4 / 1 / 67 ajIgaNat , ajagaNat 55 asyA''derAH parokSAyAm 4 / 1 / 68 ATa 56 anAto nazvAntaH RdAdyazausaMyogasya 4 / 1 / 69 Anardha / Anaze / Ananda 57 bhU-svaporadutau 4 / 1 / 70 babhUva / suSvApa 58 jyA-vye-vyadhi-vyaci-vyatheriH 4 / 1171 jijyau / vivyAya 59 yajAdi-vaz-vacaH sa-svarAntasthA ravRt 4 / 1 / 72 iyAja 60 na vayo y 4 / 1 / 73 UyatuH / UyuH 61 verayaH 4 / 1174 vavau / vavitha / uvAya / uvayitha 62 aviti vA 4 / 1 / 75 vavatuH, UvatuH 63 yajAdi-caceH kiti 4 / 1179 ijyate / ucyate 64 svape yaG-De ca 4 / 1 / 80 soSupyate / asUSupat / supyate 65 jyA-vyadhaH kGiti 4 / 1 / 81 jinAti / vidhyate 66 vyaco'nasi 4 / 1 / 82 viviciva / vicati 67 vazerayaGi 4 / 1 / 83 uzyate / uSTaH / uzanti 68 graha-vazva-bhrasja-praccha: 4 / 1 / 84 gRhNAti / vRzcati 69 vye-syamo yaDi 4 / 1185 vevIyate / sesimyate 70 dvitve huH 4 / 1 / 87 juhAva / juiSati 71 Nau Ga-sani 4 / 1 / 88 ajUhavat / juhAvayiSati Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 dhAturUpa-prakaraNam 3 72 zve va 4 / 1 / 89 azzavat, azizvayat / zuzAvayiSati, zizvAyayiSati 73 vA parokSA yaGi 4 / 1 / 90 zuzAva, zizvAya / zozUyate, zezvIyate 74 vRt sakRt 4 / 1 / 102 saMvIyate 75 dIrghamavo'ntyam 4 / 1 / 103 hRtaH / utaH 76 svara-hana-gamoH sani ghuTi 4 / 1 / 104 cicISati / jighAMsati 77 tano vA 4 / 1 / 105 titAMsati, titaMsati / titaniSati 78 kramaH vitva vA 4|1|106 kAntvA, kantvA 79 ahan- paJcamasya kvi - kGiti 4 / 1 / 107 prazAn / zaMzAntaH 80 anunAsike cacchra-vaH zUda 4|1|108 praznaH / dhautaH 81 mavyavi - zravi-jvari-tvare rupAntyena 4|1|109 tUrNaH 82 rAl luk 4 / 1 / 110 mUrtaH / mUrttiH 83 te'niTaH ca-joH ka- gau ghiti 4 / 1 / 111 pAkaH / vyAgaH 84 dhyaNyAvazyake (na) 4 / 1 / 115 pAcyam / rajjyam 85 vaco'zabda - nAmni 4 / 1 / 119 vAcyam Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4 dhAtuonuM ane pratyenuM vividha kArya 1 dhAtune bhante 2hesA sndhyksste| A thAya che. trai+ ana = trANam / trAtum / dhya- dhyAtvA / dhyAnam / dhyAyate 4. At sandhyakSarasya / 4 / 2 / 1 2 zita pratyaya para chatAM dhAtunA anya sadhyakSarane thatA nathA. + a [zava] te = trAyate / dhyai - dhyAyati / na ziti / 4 / 2 / 2 3 vye ghAtunA sa-dhyakSa2ne! tha [thava] bhane a [Na] pratyaya 52 chati A thata nathA. saMvivyayitha / saMvivyAya / vysthv-nnvi|4|2|3 4 a [ghaJ] 52 7i sphur bhane sphul nA sa-yakSaranA A thAya che. visphaarH| visphAlaH / - sphura-sphulo pani / 4 / 2 / 4 5 i[Ni] 52 7tA kI, ji mane i (magu) nA saranA A thAya che. krApayati / jApayati / adhyApayati / Nau krii-jiingH|4|2|10 6 Ni 52 7i ci bhane sphur nA svaranA A vidhe yAya 2. cApayati / cAyayati / sphArayati / sphorayati / ci-sphuro navA / 4 / 2 / 12 7 Ni 52 chatAM ruha nA h / / pa vi46 yAya che. ropayati / rohayati / ruhaHpaH 4 / 2 / 14 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4 kArA23 215 8 Ni 52 chatai lI dhAtuna sne bhya ya to nnA mAma vi48pe thAya che. ghRtaM vilInayati, vilAyayati / liyo nontaH sneha-drave / 4 / 2 / 15 / 9 Ni 52 chatAM pA 2kSaya 427 pAtune l ne| mAgama thAya che. pAlayati / pAteH (lH)|4|2|17 10 m para chatAM pU ane dhI dhAtumAM 6 umerAya che. dhUnayati / prINayati / dhRga-prIgo naH / 4 / 2 / 18 11 Ni 52 chata pA pA. zo cho so ve vye sane have ghAtune y ArAma thAya che. pAyayati / zAyayati / chAyayati / sAyayati / vAyayati / vyAyayati / havAyayati / pA-zA-chA-sA-ve-vyA-ho yH|4|2|20 12 karI, vlI, hI, knUya , kSamAya mane A rAnta yAtuna p [pu] mAgama thAya che. arpyti| repayati / vlepayati / hepayati / knoparyAta / 4-4-121 vAyayati / mApayati / dApayati / dhApayati / adhyApayati / satyApayati / atti-rI-vlI-hI-knUyi-kSmAyAtAM puH|4|2|21 13 Ni pratyaya 52 chati- ghaTa vigere (ghaTAdi) dhAtumAnA 212 25 thAya che. ghaTa-ghaTayati / vyatha-vyathayati / pratha-prathayati / tvara-tvarayati / heD-hiDayati / lagalagayati / naTa-naTayati / mad-madayati / jvara-jvarayati ghaTAde Istro dIrghastu vA ji-Nampare / 4 / 2 / 24 14 Ni 52 chatai, kaga, van , jan , ja (2. 4) knas bhane rajano s12 sva thAya . kagayati, vanayati, janayati, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dhAturUpa prakaraNa 4 4 / 25 jarayati, knasayati / rajayati mRgaM vyaadhH| zirI bhRganA zikAra kare che. 4-2-51 kge-vnuu-jn-jaa-kns-rnyjH|4|2|25 15 Ni 52 chatA, kam , amUmane cam sivAyanA am santavANA dhaatumaan| sva2 21 thAya che. ramayati / gamayati / zamayati / kam , kAmayati / Amayati / cAmayati / amo'kamyami-camaH / 4 / 2 / 26 16 Nic bhane Nig 52 chatAM yam pAtune maparivaSaya martha bhAva thAya che. yamayati / yAmayatyatithIn / yamo'pariveSaNe Nici ca / 4 / 2 / 29 17 Li4 ane Li para chatAM mAraNa teNu ane nizAna arthamA jJAghAtuno sva2 125 thAya che. saMjJapayati pazum / vijJapayati rAjAnam / prajJapayati zastram / mAraNa-toSaNa-nizAne jJazca / 4 / 2 / 30 Ni 52 chatai, S5sa 12 jvala haval mala glA snA van vam mane nam dhAtunI sva2 visva thAya che. jvalayati, jvAlayati / glapayati, glApayati / snapayati, snApayati / namayati, nAmayati / 7. prajvalayati 4-2-24 praglApayati praNamayati / 4-2-26 jvala-hala-mala-glA-snA-van-cama-namo'nupasargasya vA / 4 / 2 / 32 18 Nic / NignI 5ch| ma [6] yAveta- dhAtuna upAntya svara hasva thAya che, paNa jene samAna svara pAse hoya tevA paatum| tebha zAs dhAtu bhane oNa yAca vigare (Rdit) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu5 prakaraNa 4 dhArArUpa ra17 dhaatu| 10. pAci+a [6] -paci+a-4-1-2 papaci +a-apIpacat / ATi+[] -aTi + a 4-1-3 aTiTi+a-4-3-83 mA aTiTat / acIkarat / upAntyasyA'samAnalopi-zAsvRdito u / 4 / 2 / 35 20 bhrAj , bhAsa, bhAS , dIpa, pID , jIv , mIla , kaNa, raNa, vaNa , bhaNa, zraNa, have, heTha , luTa lup bhane lapa na upAntya vidhe va thAya che. abibhrajat -ababhrAjat / abImasat-ababhAsat / abIbhaSat-ababhASat / adIdipat-adidIpat / acIkaNat-acakANat / have-ajUhavat-ajUhAvat / ajIhiThat-ajiheThat / alUluTat-aluloTat / alIlapat alalApat / bhrAja-bhAsa-bhASa-dIpa-pIDa-jIva-mIla-kaNa-raNa vaNa-bhaNa-zraNa-ve-heTha-luTa-lupa-lapAM navA / 4 / 2 / 36 21 upAya kra 1 nA vi48 ka thAya che. vRt-avIvRtat , avavartat / kRt 5.-10 acIkRtat-acikIrtat / Rd RvaNesya / 4 / 2 / 37 22 zrI ne upAjyane vikalpa pha thAya che. ajighripat , ajighrapat / jighrteriH|4|2|38 23 sthA na upAntyA nitya i thAya che. atiSThipat / tisstthteH|4|2|39 4 yAya cha. duSyantaM 34 duS pAtuno u, Ni 52 chati prayukte dUSayati / ud duSo Nau 4 / 2 / 40 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dhAturUpa prakaraNa 4 4 // 2 // 42 25 guN dhAtu nA upanya svarane guNa thaye, je tenI pachI svA pratyaya DAya, to U thA5 . guha + a + ti - goha + a +ti - gUha + ati = gRhati / gohaH svare / 4 / 2 / 42 26 parIkSAmAM ane adyatanImAM 6 aMtavALA mU dhAtunA upAjya svaranA hI U thAya che. 4-1-70 babhUva / babhUvatuH / babhUvitha / abhUvan / bhuvo vaH parokSAdyatanyoH / 4 / 2 / 43 27 gam , han , jan , khan bhane ghas dhAtuna! 3Antya ano, aGa] (3-4-14) sivAyanA 212 / 6 ti jit pratyaya 52 chatai, so5 thAya che. jagmuH / jaghnuH / jajJe / cakhnuH / jakSuH / han + anti - han + anti -pranti / 2-1-112 gama-hana-jana-khana-ghasaH svare'naGi viGati luka / 4 / 2 / 44 28 vyaMjanAta dhAtunA upanya = no ke ne ThekANe thatA anusvAra ke anunAsika vyaMjanano kita ti pratyaya para chatAM so5 thAya cha, 52'tu 48615 seTa (udit ) dhAtugAne yA niyama vA 5 / nathA. bhraMza + ya [zya] + ti = bhrazyati / bhani-bhraMz + ya [kya] + te = bhrazyate / zaMs-zasyate / zaMsU + ta [kta] =zastaH / prazastaH / saJja - sajyate saktaH / AsaktaH / dhvasyate / pariSvajate / 52 tuAzaMs, kampa, krandu , kAGkSa , khaND , cumb , cinta, z2ambha , nanda , nind , maND , la , lamb , liGga, vand, vAnch, zaGak , spand , hiMs / tyA (udit) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu5 prakaraNa 4 kArAkala 219 dhAtumAmA anunAsinI so5 tht| nathA. AzaMsyate / vandyate / vigere. no vyaJcanasyAnuditaH / 4 / 2 / 45 29 gatyarthaka ag dhAtunA upAya = ne kita pratyayo para chatAM, sA5 thAya che. prAJcati kvipa prAc / udaktaM jalaM kupAt / aJco'narcAyAm / 4 / 2 / 46 30 a [zava ] Hindi daMz tathA saJja nA upAntyan ne dopa thAya che. dazati / sajati / daMza-saJjaH zavi / 4 / 2 / 49 31 a [zava] sAta temana4 aka [akaTa] sane in [ghinaN] 52 chatAM raJja nA BAntya na nA do5 thAya che. rajakaH 5-1-15 / raagii| 5-2-50 / rajati / akaTa-ghinozca rjeH|4|2|50 32 raGgyAtunaupAntya n , i [Nig] 52 chati, bhRAnI hI 42sa' sevA arthamA sopAya che. rajayati mRgaM vyAdhaH anyathA raJjayati sabhAM naTaH / raJjayati rajako vastram / Nau mRga-ramaNe / 4 / 2 / 51 33 / dhAtunA upAtya ne bhAva ane karaNamAM thayela A [ghaJ] 52 7i so5 thAya che. rajanam rajatyaneneti vA raagH| ghatri bhAva-karaNe / 4 / 2 / 52 34 yam , ram , nam , gam , han , man (2. 4) van (2.1. 52. savAla 42ve, mar, seva:) mane tanAdi (8 mA. gaNanA dhAtuo) A dhAtuonA anya vyaMjanane dura vyaMjanathI zarU thatA kis ane kti pratyaya para chatAM lopa Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dhAtu5 prakaraNa 4 4 / 2 / 55 thAya che. han + tas = hataH 3. pu. 6. pa. / gam + ta [ka] = gataH gatavAn bhU.. / gatvA / gatiH / han - htH| hatavAn / hatvA / hatiH / man , mataH / matavAn mtiH| tan - tata: / tatavAn / kSaNa-kSataH / kSatavAn / yami-rami-nami-gami-hani-mani-vanati-tanAde dhuTi kngiti|4|2|55 35 ya [yapa] 52 4di S52 nA thAtunA antya vyasananI sopa thAya che. prahatya / pramatya / pravatya / pratatya / 8. 4-4-113 yapi / 4 / 2 / 56 36 uparanA kArAnta dhAtunA ne lopa vikalpa thAya che. prayatya, prayamya / viratya, viramya / AMgatya, Agamya / vA mH|4|2|57 37 gam vigaire ghAtumAnA m bhane n nau kvip pratyaya 52 chatai an5 thAya che. janaM gacchati janaMgat / yam , saMyat / I. gamAM kvau / 4 / 2 / 58 38 khan , san bhane jan dhAtuna na na dhura vya ti pratyaya 52 chatAM A thAya che. khAtaH / khAtvA / khAtiH / AH khani sani-janaH / 4 / 2 / 60 3 sa [san ] 52 7 san dhAtunA na to A thAya che. san , siSAsati / sisaniSati / 4-4-47, 2-3-37 sani / 4 / 2 / 61 40 ya jita, jit 52 7di vipe A thAya che. khAyate khanyate / cAkhAyate caMkhanyate / sAyate sanyate / jAyate janyate / ye navA / 4 / 2 / 62 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4 dhArAdho rara. 41 ca para chatAM tana nA 7 ne vikalpa lopa thAya che. tAyate tanyate / tanaH kye 4 / 2 / 63 42 van pratyaya 52 chatAM 5'yamanI A [mAG] yAya che. jan , vijAvA / ghuNa-dhvAvA / 5-1-147 vanyAG pazcamasya 4 / 2 / 65 43 ti [kti] 52 chatai, apa pachI cAy dhAtuna ci thAya che. apacitiH pUna. apAt cAyaH ciH ktau / 4 / 2 / 66 44 kti kta bhane ktavatu 52 chatAM hrAd no hRd thAya che. hUnnaH / hannavAn / hattiH / 4-2-18 hAdo hRd ktayozca / 4 / 2 / 67 45 sivAya hI R rAnta ane lU vigere (lvAdi) dhAtumAthA ti [kti] ta [kta] bhane tavat [ktavatu] nA ta nona thAya che. ja-jiNiH / jIrNaH / jIrNavAn / ta-tiNiH / tIrNaH / tIrNavAn / lU-lUniH / lUnaH / lUnavAn 5, pUtiH pUrtaH, pUrttavAn / 4-4-117 R-vAdereSA to no 'praH / 4 / 2 / 68 46 6 ane 2 antavALA dhAtuothI ta ane tava nA ta ne. na thAya cha bhane te mate ghAtunA matya do para n thAya che. pUra+ta = pUrNaH / pUrNavAn / ut + pada = utpannaH / utpannavAn / bhid , bhinnaH / bhinnavAn / radAdamUccha-madaH ktayo desya ca 4 / 2 / 69. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :222 dhAturUpa prakaraNa 4 4 / 2 / 70 47 yAthA gAnA || (sU dU dI dhI mI rI lI DI bI yA na4) dhAtumAthA bhane lasj masja vigere (odit) dhAtumAthI bhUtantanA ta bhane tavat pratyayanA ta nA na thAya che. dUnaH / dUnavAn / dInaH / dInavAn / lagnaH / sUyatyAdyoditaH / 4 / 2 / 70 .48 khyA ane dhyA ne vyasana 57 mantasyA hoya mane te 5chI A DAya mevA dhAtuthA kta ktavatu na ta ne na thAya che. styai-styaanH| styAnavAn / khyAtaH / dhyaatH| vyaJjanAntasthA-''to'khyA-dhyaH / 4 / 271 49 kSi (52. 1. 1.) + ta = kSINaH maitraH / tana na mane hAdha thAya che. bhAva sivAya. kSitamasya / kSeH kSI cA'dhyArthe / 4 / 2 / 74 50 kSe, zuS bhane pakSa dhAtuthA kta bhane ktavatu na ta / manu ma, ka ane va thAya che. kSAmaH / shusskH| pakvaH / kSa-zuSi-paco makavam / 4 / 2 / 78 51 du ane dhuTa vyaMjanAta dhAtuthI di pratyayane dhi thAya che. juhudhi / runadh + hi - runadh +dhi = ruNaddhi / 1-3-48 hu-dhuTo he dhiH|4|2|83 / 52 zAs as bhane han dhAtuna mAnAya 2. pu. me. 1. mAM sanu me zAdhi edhi bhane jahi 3 // thAya che. zAsashanaH zAdhyedhi-jahi / 4 / 2 / 84 '53 apratyaya thI 52 26sA hi no so5 thAya che. nam + a+hi - nam + a = nama / ataH pratyayAlluk / 4 / 2 / 85 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4 kAra86 223 54 pUrvamAM saMyoga na hoya te, pratyAyanA 3nI pachInA di ne lepa thAya che. ji+nu+Ni =vi7 hA paNa rAvanuddhi ahIM saMyoga che, mATe huM ne lepa thAya nahi. asaMyogAd oH|4|2|86 papa pUrve saMyoga na hoya te, pratyAyanA 3 ne, 6 ane lU thI zaru thatA avita pratyaya para chatAM, vikalpa lopa thAya che. ri+7 + va =vizva, vinuvaH vinama:, vinamaH taravA, tanuvaH ! paNa, rA, rAjakuvA rAjagumaH ahIM saMga che ane vi+nu+ma = vinami ahIM mi pratyaya na thI zarU thata che paNa vita che, mATe 3 ne lopa thAya nahi. vakhyaviti vA kArA87 56 ane 6 thI zarU thatA avita pratyaya para chatAM temaja thI zarU thatA pratyaya para chatAM, cha dhAtunA kiraNa 3 ne lopa thAya che. kuku. suryA kRgo yi ca / 4 / 2 / 88 pa7 avita zita pratyaya para chatAM, 9 dhAtunA A ne 3 thAya che. +3+ ta - (4-3-) [+3+ ta =surataH | kurvanti / kurute / kurvate / kurvat / kurvANaH / taH ziyura jhArA86 58 vikaraNa pratyaya na [2] nA bane avita zita pratyaya para chatAM lopa thAya che. hana+ ta =hA haritA hAthA -1-78 dhAtunA A ne avita zita pratyaya para chatAM, lepa thAya che. evuM + ta = taH | va.. hA . stanamAM vRddhi thAya che. AvA 4-4-30 vana-Darasyo chuM tArA 10 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dhAturUpa prakaraNa 4 4 / 2 / 91 yaha dviSa bhane A azanta dhAtuyothI an (@ 3. pu. ma. va.) no viuye us [pus ] thAya che. adviSuH, adviSan / ayu:, ayAn / 4-3-84 vA dviSato'naH pusU |4 / 2 / 91 10 bhU dhAtu sivAya s [sic] pratyaya pachI an tA us [pus ] thAya che. kR, akArSuH 4-3-44 / apuH / abhUvan / vid dhAtuthI an (@ 3. pu. bha. pa.) ne pahale usa [sa] thAya che. aviduH / avidan 35 / bhAne che. sij - vido'bhuvaH / 4 / 2192 1 iyukta dhAtukhothI tathA jaz daridrA jAgR akAs ane zAs ya yAMya dhAtuyothI- an (hya. bhU. 3. pu. ma. va.) ne mahale us [pus ] thAya che. ajuhavuH 4-3-3 | ajakSuH / dvayukta - jakSapaJcataH / 4 / 2193 kara anti bhane antu nA ant no tathA at nA ant ne| na sopAya che. juhvati / juhvatu / juhvat 1-4-70 / jakSati / kSatu / kSat | daridrati / daridratu / daridrat 4-2-86 / daridratI strI kule vA 2-1-115 anto no luk |4| 2|94 63 yukta dhAtuo ane nakS paMcaka dhAtuthI at nA r napusaMka sigamAM a.dvi. ma. 1. bhAM 1-4-70 thI ubherAyeso na vidhye sopAya che. dadati dadanti kulAni / jakSat jakSatI jakSati, jakSanti / zau vA |4| 2|95 " 14 vyakti zit pratyayo para chata, nA [inA] pratyayanA A no soSa thAya che. krINanti / akrINan / vyakti zit atyaya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4 chArA26 225 para chatAM, kaMyukta dhAtuonA ane paMcakanA jIrA nA cA ne lopa thAya che. kA+gati = kAti ratiti sanAtaH 4orA16 6pa vyaMjanathI zarU thatA avita zita pratye para chatAM, nA [ranA] pratyayanA A ne dIrdha zuM thAya che. nItiH | #Ite | vyaMjanathI zarU thatA avita zita pratyayo para chatAM, ThaMyukta dhAtuonA A ne chuM thAya che paNa vA saMjJAvALA dhAtuonA Aja no { thato nathI. tevA saMjJA 3-3-5 kag + ta =kata / rara, gharaH 4--96 / eSAmIvyaJjane'daH / 4 / 2 / 97 vyaMjanathI zarU thatA avita zita pratyaya para chatAM rikA dhAtunA A ne zuM thAya che. dritA paNa svarathI zarU thatA avit zita pratyaya para chanAM lopa thAya che. ritikA irdridrH|4|2|98 67 vyaMjanathI zarU thatA avita zita pratyaya para chatAM, mI dhAtunA re ne vikalpa zuM hasva thAya che. vimita -zirmAtA bhiyo navA / 4 / 2 / 99 68 ghA "tajavuM' dhAtunA A ne, vyaMjanathI zarU thatA avita zita pratyayo para chatAM, hasva phu paNa thAya che. nahitara . jANItA 4-2-7 kAjArAza00 60 di pratyaya para chatAM, hA "tajavuM' dhAtunA A ne, A ane 6 vikalpa thAya che, gAdi kari hari 4-2-97 A ca hau / 4 / 2 / 101 15 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 . dhAturU55724 4 4 / 2 / 102 70 ya thA za3 yatA zit pratyayo 52 chatai, hA, 'tapu" dhAtunaAna so5 thAya . jayAt / yi luk / 4 / 2 / 102 71 dhAtunA o na ya zya] pratyaya 52 chata so5 yAya che. so + ya + ti = syati / do- dyati / zo- zyati / otaH zye / 4 / 2 / 103 72 vi3295 (tyAdi bhinna zit) endi zA bhane jan nI jA thAya che. jAnAti / jan [jA] 4bhayu, utpanna thayu, ma thavA. jAyate / jA jJA-jano 'tyAdau / 4 / 2 / 104 73 vi3295 52 chatA, pU vigere (pvAdi) dhAtumAno santya 212 21 thAya che. punAti / lunAti / jyA 4-1-81 4-1-103 jinAti / pAdeH hrasva / 4 / 2 / 105 74 vikaraNa pratyaya lAgatAM, keTalAka dhAtuonA Adeza thAya che, te, te dhAtunI sAme sAva [ ] 'samA bhUsA chagam iSa 1. 6 yam pAtunA santya vyanane cha thAya che. gacchati / icchti| yacchati / 1-3-30 gamiSadhamaH chaH / 4 / 2 / 106 . 75 vikaraNa lAgatAM keTalAka dhAtuonA Adezo thAya che. aNu / piy| jighra / dhama / tiSTha / mana / yaccha / 8. zrauti-kRvu-dhivu-pA-ghA-dhmA-sthA-mnA-dAmdRzyati-zada-sadaH za-kR-dhi-pitra-jighra-dhama-tiSThamana-yaccha-pazyaccha-zIya-sIdam / 4 / 2 / 108 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4 4||2109 227 76 vikaraNa lAgatAM m dhAtunA svara paramaipadamAMdI thAya che. krAmati / kramate / kramo dIrghaH parasmai | 4|2|109 77 vi42Nu lAgatAM SThiv, klam - 4. mane A + cam dIrgha thAya che SThIvati / klAmyati klAmati / AcAmati / SThIvU - klam vAcamaH |4| 2|110 78 zam dam tam zram bhram kSam bhane mad mA sAta dhAtugyo nA 212 ya [zya ] para chatAM hIdhe thAya che. zAmyati / dAmyati / bhrAmyati / kSAmyati / mAdyati / vi. zam - saptakasya zye | 4|2|111 ane va thI zarU thatA pratyayA para chatAM ane A thAya che. pacAmi / pacAvaH / pacAmaH / 78 m mavyasyA''H / 4 / 2 / 113 80 maiM sivAya kAI paNa vaNu pachI AtmanepadanA ante antAm ane anta atyayamAMnA ant na atthAya che. ci + nu + ante = cinvate / cinvatAm / acinvata | anato'ntod Atmane / 4 / 2 / 114 81 zI dhAtuthA ante antAm bhane anta pratyayogAMnA anta ne pahale rat thAya che. zerate / zeratAm / azerata / badale zIGo rat / 4 / 2 / 115 82 vid dhAtuthI vidhye rat thAya che. saMvidvate, saMvidate / vette navA | 4|2| 116 83 vid dhAtuthI parasmaitti vagere navanA a[Nav ] vajere nava maheza pazu thAya che. vidu dhAtunAM vartamAnaaNabhAM parokSAnA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 4.2 / 117 atyayo sAgIne pazu 3yo thAya che. nema, veda vidatuH viduH / vettha vidathuH vida / veda vidva / vidma / tivAM vaH parasmai | 4|2|117 I 228 84 brU dhAtuthI ti vigere yAMnA pAMya a[Nav ] [vagere virudaye thAya che ane krU ne! Ar thAya che. zra dhAtunAM vamAna mAM Attha 2-1-85 AhathuH 2. 5. Aha AhatuH AhuH 3. pu. bhAvAM pAyAM yathAya che. brUgaH paJcAnAM paJcAsshazca |4| 2|118 85 AzIrvAda arthabhAM tu ane hi 2. pu. the. va. no viuTye tAt maheza thAya che. jIvatu, jIvatAt / jIva, jIvatAt / astu, stAt / AziSi tuhyostAtaG |4 / 2 / 119 86 A 2 pachI a [Nav ] atyayate! au thAya che. pA-papau Ato va auH ||2|120 87 a thA 52 2lA AtAm Ate ane AthAm Aye nA A no i thAya che. vandetAm | vandethAm / avandetAm | avandethAm / vandete / vandethe / AtAmAte AdhAmAthe AdiH |4|2|121 88 thI para rahelA saptamI (viSya") nA pratyayonA cAnA thAya che nam + a + yAt nam + a + it = namet / yaH saptamyAH / 4 / 2 / 122 88 yAm mA iyam ane yus tA iyus thAya che. nameyam / nameyuH / yAmsoriyama |4| 2 123 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam-4 [dhAtUnAM pratyayAnAM ca vividhakAryam ] 1 At sandhyakSarasya 4 / 2 / 1 saMvyAtA / trAtum 2 na ziti 4 / 2 / 2 saMdhyayati / trAyate 3 vyas thava-Navi 4 / 2 / 3 saMvivyayitha / saMvivyAya 4 sphura-sphulo pani 4 / 2 / 4 visphAraH / visphAlaH 5 Nau krI-jIGaH 4 / 2 / 10 krApayati / jApayati / adhyApayati 6 ci-sphuro navA 4 / 2 / 12 cApayati, cAyayati 7 ruhaH paH 4 / 2 / 14 ropayati, rohayati 8 liyo no'ntaH sneha-drave 4 / 2 / 15 ghRtaM vilonayati, 9 pAteH (laH) 4 / 2 / 17 pAlayati 10 dhRg prIgo naH 4 / 2 / 18 dhUnayati / praNayati 11 pA-zA-chA-sA-ve-vyA-ho yaH 4 / 2 / 20 pAyayati 12 arti-rI-ThalI-hI-knUyi-kSmAyAtAM puH 4 / 2 / 21 arpayati 13 ghaTAde Istro dIrghastu vA ji-Nam-pare 4.2 / 24 ghaTayati 14 kage-vanU-janai-jaSa-vanasU-raJjaH 4 / 2 / 25 kagayati 15 amo'kamyami-camaH 4 / 2 / 26 ramayati / gamayati / zamayati 16 yamo'pariveSaNe Nici ca 4 / 2 / 29 yamayati / 17 mAraNa-toSaNa-nizAne jJazca 4 / 2 / 30 saMjJapayati pazum / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dhAturUpa-prakaraNam 4 18 jvala - hvala - hmala-glA-snA - vanU - bama - namo'nupasargasya vA 4 / 2 / 32 jvadhyati, jvAlayati / namayati, nAmayati 19 upAntyasyA'samAnalopi - zAsvRdito Ge 4/2/35 apIpacat / mA aTit 20 bhrAjabhAsa - bhApa-dIpa- pIDa - jIva-mIla-kaNa-raNavaNa bhaNa-- zraNa-de- heTha-luTa-lapa-lapAM navA 4 / 2 / 36 abibhrAjat ababhrAjat 1. 21 Rd RvarNasya 4 2 37 avIvRtat avavarttat 22 jiteri : 4 | 2|38 ajitripat ajighrapat 23 tiSThateH 4 |2| 39 atiSTipat , 24 Ud duSo Nau 4 / 2 / 40 dUSayati 25 gohaH svare 4 | 2|42 gUhati 26 bhuvo vaH parokSAdyatanyoH 4 |2| 43 babhUva / abhUvan 27 gama-hana-jana-khana-ghasa svare'naGi kGiti luka 4| 2|44 jagmuH / ghnanti 28 no vyaJjanasyA'nuditaH 4 2 45 zyati / zasyate 29 aJco'nacayAm 4|2|46 udaktaM jalaM kUpAt 30 daMza - saJjaH zavi 4 / 2 / 49 dazati / sajati 31 akaTU - ghinova rajeH 4 / 2 / 50 rajakaH / rAgI / rajati 32 Nau mRgaramaNe 4/2/51 rajayati mRgaM vyAdhaH Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 dhAturUpa-prakaraNam 4 33 ghabhi bhAva-karaNe 4 / 2 / 52 rAgaH 34 yami-rami-nami-gami-hani-mani-vanati-tanAde dhuTi Giti 4 / 2 / 55 yataH / ratvA / natiH / gataH / hataH 35 yapi 4 / 2 / 56 prahatya / pramatya / pravatya / pratatya 36 vA maH 4 / 2 / 57 prayatya, prayamya / Agatya, mAgamya 37 gamAM kvau 4 / 2 / 58 janagat / saMyat 38 AH khani sani-janaH 4 / 2 / 60 khAtaH / sAtaH / jAtaH 39 sani 4 / 2 / 61 siSAsati 40 ye navA 4 / 2 / 62 khAyate, khanyate / sAyate, sanyate 41 tanaH kye 4 / 2 / 63 tAyate, tanyate 42 vanyAG paJcamasya 4 / 2 / 65 vijAvA / vAvA 43 apAt cAyaH ciH ktau 4 / 2 / 66 apacitiH 44 hAdo had ktayozca 4 / 2 / 67 hannaH / hUnnavAn / hattiH 45 a-lyAdeH eSAM to no 'praH 4 / 2 / 68 jIrNaH / lUnavAn 46 radAdamrarcha-madaHktayo desya ca 4 / 2 / 69 pUrNaH / utpannavAn 47 sUyatyAdyoditaH 4 / 270 sUnaH / dUnaH / lagnaH / magnaH 48 vyaJjanAntasthA''to'khyA-dhyaH 4 / 2 / 71 styAnaH 49 kSeH kSI cA'dhyA'rthe 4 / 2 / 74 kSINaH kSINavAn maitraH 50 1-zuSi-paco ma-ka-vam 4 / 2 / 78 kSAmaH / zuSkaH Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 dhAturUpa-prakaraNam 4 51 hu - ghuTo herdhiH 4 2 / 83 juhudhi / biddhi 52 zAsashanaH zAdhyedhi - jahi 4 / 2 / 84 zAdhi edhi ji 53 ataH pratyayAd luk 4 / 2 / 85 nama 54 asaMyogAd o: 4 / 2 / 86 cinu 55 vamyaviti vA 4 |2|87 cinvaH, cinutraH 56 kugo yi ca 4 / 2 / 88 kurvaH / kurmaH / kuryAt 57 ataH zityut 4 289 kurvanti 58 nA - styorluk 4 / 2 / 90 rundraH / staH 59 vA dvipAto'naH pusU 4/2/91 adviSaH, adviSan 60 sij - vido'bhuvaH 4/2/92 akArSuH / aviduH 61 dvayukta - jakSa - paJcataH 4 |2| 93 ajuhavuH | ajakSuH 62 anto no luk 4 / 2 / 94 jakSati / jakSat 63 zau vA 4 / 2 / 95 dadati dadanti kulAni / jakSati, jakSanti 64 zrazvA''taH 4 / 2 / 96 kroNanti / jahati 65 eSAm IrvyaJjane'da : 4 / 2 / 97 krINItaH / jahItaH 66 iridraH 4 / 2 / 98 daridritaH 67 bhiyo navA 4 / 2 / 99 bibhitaH bibhItaH 68 hAkaH 4 / 2 / 100 jahitaH, jahItaH 69 A ca hau 4 / 2 / 101 jahAhi, jahihi, jahIhi 70 yi luk 4 / 2 / 102 jahyAt 71 otaH zye 4 / 2 / 103 syati / dyati Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 4 233 72 jAjJA-jano ' tyAdau 4 / 2 / 104 jAnAti / jAyate 73 pvAdeH saH 4 / 2 / 105 punAti / lunAti : 74 gamiSad - yamaH chaH 4 / 2 / 106 gacchati / icchati 75 zrauti-kubudhiSu - pAghrAdhmA-sthA- mnA-dAm-dRzyarti -zada-sadaH -kR-dhi-piba- jina-dhama-tiSTha- mana- yacchapazyacche-zIya - sIdam 4 / 2 / 108 zRNu / piba / jina 40 76 kramo dIrghaH parasmai 4 / 2 / 109 krAmati 77 SThivU - klavAcamaH 4 / 2 / 110 SThIvati / klAmyati 78 zam saptakasya zye 4 / 2 / 111 zAmyati / bhrAmyati 79 mavyasyA''H 4 / 2 / 113 pacAmi / pacAvaH anato'ntod Atmane 4 / 2 / 114 cinvate / cinvatAm 81 zIGorat 4 / 2 / 115 zerate / azerata / zeratAm 82 vette navA 4 |2| 116 saMvidrate, saMvidate 83 tivAM vaH parasmai 4 |2| 117 veda / vidaH / viduH 84 brugaH paJcAnAM paJcA''hazca 4 / 2 / 118 Aha / ahatuH 85 AziSi tu-yostAtaG 4 2 119 jIvatu, jIvatAt 86 Ato va au: 4 2 / 120 papau / 87 AtAmAte AdhAmAthe Ad i: 4 / 2 / 121 pacetAm / pacete 88 yaH saptamyAH 4 / 2 / 122 pacet / pace: 89 yAmsoriyamiyusau 4 |2| 223 paceyam / paceyuH Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 5 guNa hindu ki ane vRddhi tathA pratyanuM dhAtuonuM ane nAmanuM vividha kArya 1 vid ane hindu sivAyanA pratyaya para chatAM-dhAtunA anya hasva ke dIrdha nAmi svarane guNa thAya che. + ]i +ri-re+a+ti = ratilA nAte I + + + ti =sati sa [1] vitazita hovAthI kti nathI ane na +tuma = netu nI + ta tha = netatha: . A pratyayo paNa kti ke Dita nathI, mATe guNa thayo che, paraMtu tyA [vavA] = nI I :nI +ta [] = rItaH | natavana ! A pratya kita hevAthI guNa thaye nathI. nAmino guNo 'kiGati 4 / 3 / 1' 2 vikaraNa pratyaya 3 ne kti sivAyanA pratyaya para chatAM guNa thAya che. tana + + ta = toti | tanves tavAna ! 7 [4] pratyayanA svarane Dita sivAyanA pratyaya para chatAM guNa thAya che. vijAti rivaio paNa vinutaH ahIM guNa thAya nahiM. kemake taNa pratyaya kti che. juo 4-3-20 va. kR. ri + 1 + at [] trivat ! rivAja che 3-kArUAra 3 36 [ya ]pratyaya para chatAM, dhAtunA anya nAmi svarane guNa thAya che. ajJAna | [T] para chatAM, anya nAmi Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 5 dArUArU ra35 212no guNa thAya che. 4-4-121 arpayati / repayati / blepayati / knopayati / / pus-pau 4 / 3 / 3 / 4 kita ti sivAyanA pratya para chatAM dhAtunA upAjya (eTale chellA vyaMjananI pUrvenA) hasva nAmi svarano guNa yAya che. varSati / jemati / zocati / laghorupAntyasya 4 / 3 / 4 5 mid dhAtunA upAntyano ya [zya] 52 chatAM guSya yAya che. mid 1. 4 sne bhAra 215. medyati / midaH zye 4 / 35 6 jit pratyaya 52 chatA, jAgR / guNa thAya che. jAgaryate bhAve pr.| jaagritH| bhU. . jAguH kiti 4 / 316 7 a [aG 52 7ni-R Na ne 24 te mevA dhAtu sonA mane dRz dhAtuna! 212ne| gue thAya cha. asarat / Arat 3-4-11 ajarat / adarzat / 3-4-15 / RvarNa-dRzo'Gi 4 / 37 8 vas [kvasu] bhane Ana [kAna] (5-2-2) 2: met prtyye| sivAya, parIkSAmAM-(1) skR dhAtunA, Rccha dhAtunA mane dIdhuM - jene aMte hoya evA dhAtuonA, nAmi svarane gue thAya che. sazvaskariva / Anarchiva / vi + ka, viSakariva / skRcchto 'ki parokSAyAm 4 / 3 / 8 9 () saMga pachI hasva = aMte heya evA dhAtuone ane R ghAtuna guethAya che. sasmarathuH / ArathuH / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dhAtu5 prakaraNa 5 4 // 39 saMyogAd RdarteH 4 / 39 10 dhAtunA anya tra nI pahelAM soga hoya, evA dhAtunA * ne temaja 4 dhAtunA ne ya [2] para chatAM guNa thAya che. zruM-mara tra-arvato saMyoganI pachI nA hoya evA che kArAnta dhAtuone temaja 4 dhAtune, 2 thI zarU thatA AzIH pratye para chatAM guNa thAya che. ramata ! aA saveganI pachI hoya evA ja kArAnta dhAtuene, temaja dhAtune caru para chatAM guNa thAya che. arva-4-1-4thI a -4-1-44 thI sarje 4-1-48 thI mArca-sAte kR +A-ramatA vaya-vA-Da zo kArUA. 11 = [fa] ne lopa thaye chate mU dhAtune guNa thatuM nathI. amRta ! 4-3-1 (na) bhavateH sijlupi 4 / 3 / 12 12 paMcamI (ajJArtha)nA pratyaya para chatAM rU dhAtune guNa thatA nathI. TU-je vi ] = guvAhai ! kuvAmardA sUteH paJcamyAm 4 / 3 / 13 13 svarAdi zita pratyaya para chatAM, dikta dhAtunA upAjyanAmi svarane guNa thatuM nathI. nenijhAniA dvayuktopAntyasya ziti svare 4 / 3 / 14 du dhAtunA 3 ne, svarathI zarU thatA apita avita zita pratyaya lAgatAM zuM thAya che. guti hu ga. 2. 5. javuM dhAtunA TU ne zuM thAya che. du nita = nitA (2-1-50 apavAda) hyastanImAM 4-4-30 thI vRddhi thAya che. AvanA dviNoH 'pviti vyau 4 / 3 / 15 14 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 5 lAphAza 237 15 phu gara. 5. smaraNa karavuM dhAtune svarAdi avita zita 52 chatAM ya vi46pe thAya che. adhiyanti, adhIyanti / iko vA 4 / 3 / 16 16 kuTAdi (kuTa sphuTa truTa sphura nU bhane dhU ko3) 74! gaNanA dhAtuothI gita ane Nita sivAyanA tamAma pratyayo. chita vA thAya che. kuttitaa| kuTitum / kuTitvA 4-3-28 nuvitaa| 52zakSAmA prathama puruSa savayanamA pratyaya 4-3-58 thI Nita vikalpa che eTale ti vikalpa thaze, mATe-pakSe gura vRddhi ze. uccukuTa uccukoTa / nunuva nunAva / uccukuTitha / nunuvitha / kuTAde dvid aNit 4 / 3 / 17 17 vit sivAyanA zit pratyayo jitavA nakA. kupyati / cinutaH / 4-3-1,2 zidavit 4 / 3 / 20 18 phugdha dhAtuthI ane jene aMte saMga nathI evA dhAtuothI vita sivAyanA parIkSAnA pratyaye kita jevA thAya che. sam - indha + e = samIdhe / jit thAyI 4-2-45 thI na so5. bhid , bibhidatuH jit yAthI guNa na thayo. bimeda / yahI pratyaya vit cha, bhATe jit nathI / tethI guNa tha. indhyasaMyogAtparokSA kidvat 4 / 3 / 21 18 svaJja dhAtuthI vidhe hitvA thAya che. pariSasvaje, pariSasvaje / 2-3-45 svaje navA 4322 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dhAturUpa prakaraNa 5 4 / 3 / 23 20 = kArana dhAtuthI ane narA dhAtuthI, nakAra upAtya hote chate, ta 412 // iktvA 4i6 [1485 thAya che. raktvA / raktvA / bhaktvA bhaktvA / maktvA maGkatvA 4-4-110 / naSTavA / naMSTvA / 4-4-104, ja-nazo nyupAntye tAdiH ktvA 4 / 3 / 23 Rt tRS mRz kRza vaJc luJca tathA n upAntya cha evA ane # aMtavALA dhAtuothI seTa thavA vikalpa nivat cha. RtitvA atitvA / tRSitvA tarSitvA / mRSitvA marSitvA mRSTvA / kRzitvA karzitvA / vacitvA vaJcitvA vaktvA / lucitvA luJcitvA / zrathitvA zranthitvA 4. | guphitvA / gumphitvA . mRSa bhane vana Udit vAthA ktvA pUrva veda cha. 4-4-42 Rta-tRSa-mRSa-kRza-vaJca-luJca-tha-phaH seT 4 / 3 / 24 22 3 kAra ke phu kAra upAnya hoya ane vyaMjana AdimAM hoya, evA r aMta sivAyanA dhAtuthI se varavA ane san vipe 4i6 thAya che. dyutitvA / dyotitvA / didyutiSate / didyotiSate / muditvA moditvA / mumudisste| mumodiSate / likhitvA / lekhitvA / lilikhiSati / lilekhiSati / 59-devitvA / dideviSati / vau vyaJjanAdeH sancA-'y-ca: 4 / 325 23 DI 1. 1, zI mane pU 2. 1 kore pAtuyI 52 233 seTa . kta bhane ktavatu Thita yatA nathI. ddyitH| DayitavAn / zayitaH / zayitavAn / pvitH| pavitavAn 4-4-45 / DI . 4 DInaH DonavAn 4-4-11 / pU. 8 pUtaH / pUtavAn / 4-4-58 na ddiing-shiing-puung-dhRssi-vidi-svidi-midH(to)4|3|27 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 5 dArUAra6 239 24 seT tvA [katvA] (nanI pUrva i [iT] sAvyA DAya mevA) Thita nathI. sevitvA / vattitvA / bhraMzitvA / dhvaMsitvA / brazcitvA / ktvA 4 / 3 / 29 25 kSudha kliz kuS gudh mRD mRd vad sane vas dhAtuthI seTa ityAdi pada thAya che. kSudhitvA / uditvA / ussitvaa| kSudha-kliza-kupa-gudha-mRDa-mRda-vada-vasaH 4 / 3 / 31 26 rud, vid, muS , graha , svap bhane pracch / dhAtu mAthI sa bhane tvA [san , ktvA ] kit ma thAya che. (kit thavAthA guNa nali thAya mana yvRt thaze.) ruditvA rurudiSati / viditvA vividiSati / muSitvA mumuSiSati 4-3-25 / gRhItvA 4-3-28 jighRkSati / 4-4-58 2-1-77 suptvA suSupsati / 4-1-80 pRSTvA pipRcchiSati 4-4-48 / ruda-vida-muSa-graha-svapa-praccha: san ca 4 / 3 / 32 27 nAbhyanta dhAtumAthI bhaniTa sa [san] vit thAya che. ninISati / tR, titIrSati / 4-4-57 / / nAmino'niTa 4 / 3 / 33 28 nAbhyupAntya dhAtuAthA mani sa [san ] hi t thAya cha. bhida , bibhitsti-te| budha 1. 4 bubhutste| upAntye 4 / 3 / 34 29 nAmisvara upAjyamAM hoya evA dhAtuothI AtmapadamAM aniya sa [siSa] sane AzI: pratyaya vit mayAya che. abhitta 4-3-70 / mitsISTa / sijAziSAvAtmane 4 / 3 / 35 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dhAturUpa prakaraNa 5 4|3|36 30 varNana anidra dhAtuthI AtmanepadamAM ri ane AzIH chita prema thAya che. akRta / kRSISTa / atI utari / tIrSISTa RvarNAt 4 / 3 / 36 / 31. gam dhAtuthI AtmanepamA sic bhane AzIH viyeti bha thAya che. samagata 4-2-55, 4-3 - 70 samagaMsta / saMgasISTa / saMgaMsISTa / gamo vA 4 / 3 / 37 32 han dhAtuthI AtmanepamAM s [sis ] utthAya che. Ahata | AhasAtAm / Ahasata / ti thavAthI n ne sis seopAya che. hanaH sic 4 / 3 / 38 33 sUcana (bIjAnA doSane ughADA karavA) evA arthamAM yam dhAtuthI AtmanepadRmAM sic Thit thAya che. udAyata / 3-3-86 yamaH sUcane 4 | 3 | 39 34 'svIkAravuM' 'paraNavu' evA arthamAM yam dhAtuthI AtmanepadamAM s [si ] viyet che upAyata, upAyaMsta kanyAm / vA svIkRtau 4 | 3 | 40 35 sthA dhAtu ane rU| saMjJAvALA dhAtuothI AtmanepadamAM 6 [si ] hita thAya che bhane te dhAtunA yantya svrne| i thAya che. upAsthita / upAsthiSAtAm / Adita | AdiSAtAm / vyadhita / vyadhiSAtAm ! izva sthA-da: 4 / 3 / 41 39 mRj dhAtuno guNa thayA pachI anI vRddhi thAya che. mRj + ti + marj + ti - mArj + ti - mASTi / 2-1-87 mRjo'sya vRddhiH 4 | 3 | 42 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 5 kArArU 241 37 4 dhAtunA 4 nI svarAdi pratyaya para chatAM, vikalpa vRddhi thAya che. mRj + anti = mArjanti, mRjanti. RtaH svare vA 4 / 3 / 43 5225 mAM sa [sic] pratyaya 52 chatA, dhAtune mate 22sa samAna sva2nI vRddhi thAya cha, pazu sa [si] pratyaya 4-3-17 kuTAdi ghAtamAthI hita yAya che, tyAre vRdhi thatI nathA. alAvIt 4-3-71 / 59, nu, anuvIt / sici parasmai samAnasyAGiti 4 / 3 / 44 * 52254mA maniT s [sic ] 52 7ri, ArnAnta dhAtumAnA samAna 212nI vRddhi thAya che. bhid , abhaitsIt / raGg, arAGkSIt / vyaJjanAnAm aniTi 4 / 3 / 45 52254mA seTsa [sin ] 52 chatai-vya' nAhadhAtumAnA pA-tya anI piye vRddhi thAya che. agAdIt , agadIt / anAdIt , anadIt / 5], anandIt / vyaJjanAde vopAntyasyA'taH (seTi) 4 / 3 / 47 41 vad , vraja tebhA l bhane matavA yAtumAnA upAntya anI nitya vRddhi thAya che. avAdIt / avAjIt / ajvAlIt / askhAlIt / acAlIt / akSArot / vada-vraja-laH 4 / 3 / 48 45 zvi, jAgR, zas, kSaNa tathA ha, m bhane ya tAmA dhAtu temA kaga , raga , lag, kakha , has vi. [edit] dhAtuothA seT s:sic] 52 7ti kSi yatI nathI. azvayIt / ajAgarIt / agrahIt / avamIt / ayIt / akagIt / ahasIt / vigaire. na zvi-jAgR-zasa-kSaNa-hamyeditaH 4 / 3 / 49, 40 , Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 dhAturU5 5425 5 4 / 350 43 Dita ke Nita pratyayo para chatAM dhAtunA upAtya anI vRddhi thAya che. apAci / tar3a + i [Nica ] = taaddi-taaddyti| Niti 4 / 3 / 50 44 bita ke Nita pratyayo para chatAM anya nAmi svaranI vRddhi thAya che. akaari| pR, pArayati / nAminA'kali-haleH 4 / 3 / 51 45 jAgR dhAtunI jisane Nava bhAra vRddhi thAya che. ajAgAri / jajAgAra / pazu jAgarayati / jAgu tri-Navi 4 / 3 / 52 __ A 42rAnta dhAtumAnA A / jit zit t pratyaye! mane i [nin / triTa ] 3-4-68, 18 52 chatA, ai thAya che. dA + a [ghaJ] = dAyaH / dA + aka [Naka] = dAyakaH / adaayi| dA + i [jiTa ] + syate = dAyiSyate 5se dAsyate / adAyiSyata, adAsyata / dAyitA, dAtA / Ata aiH kad-au 4 / 3 / 53 47 jan bhane badh dhAtunI ait git kRt pratyaya bhane mitra 52 chatAM vRddhi yatI nathA. prajanaH / janyaH / ajani / badhaH / bdhyH| abadhi / badha 1, mA. mA. na jana-badha: 4 / 3 / 54 48 kam yam ram nam gam vam mane A + cam sivAya mUkArAnta dhAtunI kRdantanA gita ke Nita pratya para chatAM sane i [tri] pratyaya 52 chata vRddhi thatI nathA. bhramaH / abhrami / 55 kAmaH / akAmi / mo 'kami-yami-rami-nami-gami-vamyAcamaH 4 / 3 / 55 49 . pu. se. 1. a [Nat ] pratyaya, eita vi48the thAya cha. zri, zizraya / zit nathI, para vit cha mATe ti Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupa prakaraNa 5 chArASa8 244 nayI meTale guNa thayo, pakSe zizrAya / zita che bhATe vRddhi. NidvA'ntyo Na 4 / 3 / 58 50 vyaMjanathI zarU thatA vita pratyaya para chatAM, advirakta dhAtu sAnA satya un| au thAya che. yu+ ti = yauti / uta auH viti vyaJjane'dveH 4 / 3 / 59 para vyaMjanathI zarU thatA vid pratyaya para chatAM - dhAtunA vi425, pratyaya na [zna] 5ch| I thAya che. tRnaIh + titRNeh + ti-tRNeDhi / 4-1-82,78. 1-3-10.42 tRhaH znAd It 4 / 3 / 62 para vyaMjanathI zarU thatA vit pratyayo para chatAM, dhAtunI 50ii pratyayanI mAhibhAI nitya mAve che. bra + ti= bravIti / brUtaH parAdi: 4 / 3 / 63 53 vyasanathI 13 yatA vit pratyayo 52 7tai, yaG lup ane tu, huM ane tu dhAtunI pachI pratyayanI AdimAM vi8 I bhAve che. ru + ti-ru + Iti = ravIti / pase rauti / bobhavIti, bobhoti / lAlapIti, lAlapti / yaG-tu-ru-sto bahulam 4 / 3 / 64 54 d [di]mane s [si] pratyaya 52 chatai, s [sin ] ne te che evA nu kArAnta dhAtunI ane dhAtunI pachI [It ] thAya che. s + d - s + I = sId / s+ss + I sa = sIs / ka, akArSIt / akArSIH / alAvIt / alAvIH 4-3-71 / AsIt / aasiiH| saH sijaste disyoH 4 / 3 / 65 - Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dhAturUpa prakaraNa 5 4/3/66 55 pA ( piba ) i (vu gAgu 2 le parasmaipa4) i (smaraNa * 42vu N ge| 2 parasmaipa6) dA saMjJa dhAtubhyo bhU a sthA dhAtuyothI para raDelA s [sic ] na parasmaipaTTamAM soya thAya che yAne soya thAya che tyAre i [ iT ] thatI nathI. apAt apAtAm apuH 4-3-84 / agAt / adhyagAt 4-4-23 | dA, adAt adAtAm aduH / dhA adhAt adhAtAm adhuH / bhU - abhUt / abhUtAm / a + bhU + an 2-1-50 a + bhuv + an 4-2-43 abhUvan 4-2-82 / sthA, asthAt asthAtAm asthuH / 4-4-81 pibaiti-dA-bhU-sthaH sico lup parasmai na ceT 4|3|66 56 [ brA zA chA rakhane sA dhAtumAthI para rahesA s [sic] pratyaya paraspAMvirudhye sopa thAya che. adhAsIt 4 thA prakAra pakSe aghrAsIt azAsIt 17 adhAt aghrAt azAt acchAt asAt "" " " acchAsIt asAsIt "" "" "" d "" 29 "" 33 - prA zA chA -so vA 4 | 3 |67 tanAdi (tan vigere ADamA gagunA) dhAtuyothI para rahesA s [sic ] nA, Atmaneya ta ane thAs pratyaya para chatAM vikalpe leApa thAya che, vaLI lepa thAya che tyAre dhAtunA antya n } N mA paNa lopa thAya che ane [p] thatI nathI. tanU - atata, ataniSTa | atathAH ataniSThAH / kSaN akSata, akSaNiSTa | akSayAH akSaNiSThAH / tanbhyo vA tathAsi nNoca 4 | 3 |68 " Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu5 prakaraNa 5 kArA70 ra45 58 dhuTa vyaMjana ane heya evA ane svasvara aMte heya mevA dhAtuthI 52 29sA maniTa s [sic] nA, tAdi bhane thAdi pratyaya 52 chatai so5 thAya che. abhaittAm / abhaittam / abhaitta / abhitta / abhitthAH / akRta / akRthAH / dhuD-hasvAl lug aniTaH tathoH 4 / 370 58 i [iTa ] 57|27saa s [sin ] nA, I [It] 52 chatai, so5 thAya che. i sa + I = In / is + I s = Is / alAvIt / alAvIH / 4-3-65 iTa iti 4 / 371 60 6 thI zarU thato pratyaya para chatAM, pUrvane vikalpe lopAya cha. hiMs + hi-hinas + dhi-hindhi, hinddhi / 4-2-80 1-3-48 thI, s 6ntya che mAre hantya trIne makSa2 thAya meTos nA d yA cha. alaviDva m , 1-3-10,48 alaviDhvam , alavidhvam / 2-1-81 / so dhi vA 4 / 3 / 72 11. asa ghAtuna snA, sahi pratyaya 52 7di do5 thAya che. asi| vajI e||2 52 ta hAya che. kArayAmAhe parIkSA asteH si istveti 4 / 3 / 73 / 12 duh , dih , liha mane guh pAtumAthI mAra sa [sak] ne, AtmapadanA datyAdi pratyaya para chatAM vikalpa lopa thAya che. duh + sa + ta-duha + ta-adugdha / pakSe adhuksst| alIDhAH pakSe alikSathAH / guha-nyaguhnahi, nyaghukSAvahi / duha-diha-liha-guho dantyAtmane vA sakaH 4 / 3 / 74 13 svarA pratyaya 52 chatai sa [sa] nA ana dopa thAya che. diza adikSAtAm / adikSanta / adikSi / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dhAtupa prakaraNa 5 413/75 svare'taH 4 / 3 / 75 64 adyatanImAM AinA A te! vikalpe lopa thAya che. adaridrIt adaridrAsIt 4-4-89 / daridro'dyatanyAm vA 4 | 3 |76 65 san vigere sivAya azit pratyayanA viSayamAM vRtti nA A no sopa thAya che, daridrayati / daridrayate bhAve prayoga. daridritum / diharidrAsati / daridrAyakaH / daridrANam / azityasan- NakacNakA - 'naTi 4 3 77 66 vyannAMta dhAtu pachI dU (Dya 3 pu. se. va.) ne! soya thAya che ane dhAtune aMte s vyaMjana hoya te tene rU thAya che. rudh+d-aru na gh + d-aruNadh- 2-1-71 aruNad1-3-51 aruNat, aruNad / hiMs-ahinad-ahinat d / vyaJjanAddeH sadaH 4 | 3 |78 , 17 vyanAMta dhAtu pachI s ( . 2 yu. me. pa.) nA sopa thAya chene dhAtu ne yate s, d dve gh vyaMjana hoya to tenA vikalpe r thAya che, hiMs-ahinaH, ahinat d 2-1-76. 1-3-51 / bhid-abhinaH, abhinat d / rudh - aruNaH, aruNat, d / , seH sa-da-dhAM ca rurvA 4 | 3 | 79 68 vyannAnta dhAturthI 52 2DelA ya ne, azit pratyaya 52 vai, alu au . rqfaar | 4. qrqfacga | ss. apApaciSyata / pare. - pApacAMcakre / adya apApaciSTa / AzIH pApaciSISTa / arbhaNi pApacyate / 4-3-82 pazu lolUya, lolUyitA / lolUyyate / yo'ziti 4 | 3 |80 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 dhAturUpa prakaraNa 5 kAphA2 247 8 katha gaNa raca spRha mana. mRga mere a 2542-ta dhAtuthI azita pratyayo Abe cho, anya A lopAya che. kathayati / zuzobhiSiSyate / zuzobhiSiSISTa / aTiTiSiSyati / aTiTiSyAt / pApacya, pApacitA / pApacyate 4-3-80 / ata: 4 / 3 / 82 maniTa (tI pUrva i [iT] na DAya mevI), mazita pratyaya 52 chatai i [Nica hai Niga] ne| lo5 thAya che. cori (2. 10) ya [kya] coryate bhe| pra+tADi + ya (ktvA prtyyn| yapa) pratADaya / 55 corayitvA / cori + i [Nig] = cori-corayati pre24 / kAri + ya [kya] kaaryte| me prabhAeM hAryate / yojyate / vAsyate / dApyate / gamyate / aanaayyte| tyAhi . 4. / prakArya 3. sa. bhU. 4 / 54, kArayitvA / se che. NeraniTi 4 / 3 / 83 73 seT ta (kta) bhane tavat [ktavatu] 52 7i, i [Ni Nig] na so5 thAya che. cori- (2. 10) coritaH / coritavAn / kAri, kAritaH kAritavAn / seTra-ktayoH 4 / 3 / 84 72 Am vi2re pratyaya 52 chatai, i [Nic / Nig] nA ay thAya che. corayAMcakAra / kArayAMcakAra / spRhayAluH / AmantA-''lvAyyenau aya 4 / 3 / 85 73 sadhu 12 pachI 24aa ha [Nica 4 Nig] no ya [ya] 52 chatAM bhaya yAya che. prazamayya / laghoryapi 4 / 3 / 86 .......... Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 74 dhAtunA k ta thAya che. vasU- vatsyati sastaH sa 4 | 3 |92 dhAturUpa prakaraNa 5 4 | 3 |92 la kArAdi azit pratyayanA viSayamAM t | avatsyat / 7ya yazita hit Git svarAdhi atyayo tebhana i [ iT ] emane usa [s] pratyaya para chatAM, A azanta dhAtunA A no sopa thAya che. papatuH / adadhat 3-4-58 / pavitha / pA, pape pakSA 3. / ayuH pakSe ayAn 4-2 -81 / ( kGiti svare ) iDet - pusi cA''to luk 4 / 3 / 94 76 AdimAM sayeAga hoya evA A kArAnta dhAtuonA A te lsa sual: Hi a lakeu 14 d. Ja, gleyAt / saMyogAde vaziSyeH 4 | 3395 ww gA (gai ), pAthIvu, sthA, sA (so), dA saMjJa, mA bhane hA (ta) nA A no Dit yAzI: bhAM e nitya thAya che. geyAt / peyAt / stheyAt / avaseyAt / deyAt / dheyAt / meyAt / heyAt / 4-2 - 1 thI maine| gA, sono sA / gA-pA-sthA-sA-dA-mA-hAkaH 413/96 178 gA pA pIvu, sthA sA dA (dA saMjJa dhAtu 3-3-5) mAhA (dry ), yA dhAtubhonA antya svara Ane! vyaMjanAdi kit hit pratyaya para chatAM thAya che. paNa tvA na ya thAya tyAre I thato nathI, gIyate / jegIyate 3-4-8, 4-1-48, 3-3 - 22 / gItaH / gItavAn / gItvA / pIyate / pepIyate / pItaH / pItavAn / pItvA / I pragAya, aDitvA na ya thayo che, bhATe I thye| nathI. IrvyaJjane'pi 4 | 3 |97 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu5 prakaraNa 5 dArUA28 249 79 grA ane A dhAtunA svarane ya para chatAM zuM thAya che. jenIyate / dedhmIyate / ghrA-moryaGi 4 / 3 / 98 80 vadha sabhA han ghAtuna yA 52 7i nI mAheza yAya cha. jenIyate / zatibhA jakanyate vadhamAM pazu thAya che. hano ghnI vaMdhe 4 / 3 / 99 81 bhit OM zit pratyaya 52 chatai han na ghAt thAya che. han + a [ghaJ] ghaatH| han + i [Nig] ghAtayati / vNiti ghAt 4 / 3 / 100 82 i [bhic : niT] 52 chatAM han no ghan thAya che. aghAni / ghAniSyate 52 haniSyate / aghAniSyat , ahaniSyat / ghAnitA, hantA / a [gat ] pratyaya 52 chatAM han / ghan maheza thAya che. jadhAna 4-3-100 no a5vAha. tri-Navi ghan 4 / 3 / 101 83 aM [a] 52 7i-(1) naz na vi465 neza thAya che. anezat , anazat / 3-4-64 puSyAdi bhA che. naze nez vA'Gi 4 / 3 / 102 / (2) zci / zva, as (ga. 4) / astha, vac na voca sane pat ne papta mAheza thAya che. azvat / Asthat / apAsthanta 2-1-113 / avocat / apaptam / 3-4-64 zvayatyasU-vaca-pataH zvA-'stha-voca-paptam 4 / 3 / 103 85 zI dhAtunA Ina zit pratyaya 52 chata e thAya che. zete / zI+ Ana [Anaz ] = zayAnaH 1. . / zIGa e: ziti 4 / 3 / 104 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dhAturUpa prakaraNa 5 4|3|105 86 6 thI zarU thatA kit ti pratyaya para chatAM zo nA rAy thAya che. zI + ya [ kya] te = zayyate / zayyamAnaH 1. . yaG bhAM zAzayyate / kGiti yi zay 4 | 3|105 hI thAya che. zuci - zucIkaroti / zucIbhavati / zucIsyAt / yaG 52 thAya che. stu-toSTrayate / ci-cecIyate / yak pratyaya para chatAM sva2 dIrgha' thAya che. mantu+ya = mantUya, mantUya + zab + ti = mantUyati / kyan kyaGa kyaS ane kya 52 chatAM svara hI thAya che. nidhimicchati nidhIyati / dadhIyati / kyan 3-4-23 / zyena ivAcarati zyenAyate / kyaG 3-4-26 abhRzo bhRzo bhavati bhRzAyate / 3-4-28 yo kyaG / alohito lohito bhavati lohitAyate / lohitAyati 9 87 cvi pratyaya para chata, svara hI 453-8-30 yall. ji + ya [ kya] + te = jIyate / 1. 1/2 jIyamAnaH / dhAtunA svara yAhi AzIH 2 chatAM hI thAya che. jIyAt / stUyAt / dIrghavi yaG - yak-kyeSu (AziSa) ca 4 | 3 | 108 88 dhAtu ke adhAtunA krU tA, thvi ane ya para chatAM te thAya che. pitrI syAt / kR-cekrIyate / jehIyate / kyan bhane kya 52 chatAM R ne! rI thAya che. pitaramicchati pitrIyati / mAtrIyati kyan 3-4-23 / pitevAcarati pitrIyate / mAtrIyate kyaG 3-4-21 / Rto rI: 4 / 3 / 109 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturU5 4425 5 53 / 110 251 88 a za] bhane ya [kya] 52 chatai, R rAnta dhAtunA nAri thAya che. mR+a+te-mri+a+te 2-1-50 mriyate / pR. priyate bhae / mR+y+te-mriyte| ha, hriyate / kra ||-ta dhAtunA kanA, ya thI 13 yatA mAzIH pratyaye! 52 chatAM ri yAya che. kR, kriyAt / riH za-kyA-''zIrya 4 / 3 / 110 diva para chatAM avyaya sivAya varNane DuM thAya che. prAga azuklaM zuklaM karoti iti zuklIkaroti paTam / prAga azuklaH paTa idAnIM zuklo bhavati iti zuklIbhavati / prAga azuklaH paTa idAnIM zuklaH syAditi zuklIsyAtpaTaH / me pramANe mAlA-mAlIkaroti / mAlIbhavati / mAlIsyAt / avyaya divAbhUtA rAtriH / doSAbhUtamahaH / IzccAvarNasyA'navyayasya 4 / 3 / 111 41 kyan 52 tai a vaNanA I thAya che. putrIyati / / mAlIyati / kyani 4 / 3 / 112 42 sUpa, ta2sa bhane mAsahitamA manu azana nA azanAya udaka na udanya ane dhana na dhanAya meve! kyan pratyayAnta: Adeza thAya che. azanAyati / udanyati / dhanAyati / / sivAya azanIyati / udakIyati / dhanIyati dAtum / kSut-tRD-gardhe'zanAyodanya-dhanAyam 4 / 3 / 113 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam 5 [guNa Git kit vRddhiH tathA pratyayAnAM dhAtUnAM nAmnAM ca vividha-kAryam ] 1 nAmino guNo'kkiti 431 tarati / jayati / bhavati 2 u-znoH 4 / 32 tanoti / cinoti 3 pusa-pau 4 / 3 / 3 ajAgaruH / arpayati / 4 laghorupAntyasya 4 / 3 / 4 varSati .5 midaH zye 4 / 3 / 5 medyati / 6 jAguH kiti 4 / 326 jAgaryate / jAgaritaH 7 RvarNadRzo'Gi 4 / 37 Arat / ajarat / adarzat 8 skRcchto'ki parokSAyAm 4 / 3 / 8 saJcaskariva / Anacchiva 9 saMyogAd RdarteH 4 / 3 / 9 sasmarathuH / AruH 10 kya-yaGA-''zI-ye 4 / 3 / 10 smaryate / aryate / smaryAt 11 (na)bhavateH pijlupi 4 / 3 / 12 abhUt .. 12 sUteH paJcamyAm 4 / 3 / 13 suvai / suvAvahai 13 dvayuktopAntyasya ziti svare 4 / 3 / 14 nenijAni 14 viNoH apviti vyau 4 / 3 / 15 juhvati / yanti 15 iko vA 4 / 3 / 16 adhiyanti, adhIyanti 16 kuTAde dvid a-Nit 4 / 3 / 17 kuTitum / kuTitvA 17 zidavit 4 / 3 / 20 kupyati / cinutaH 28 indhya-saMyogAt parokSA kidvat 4 / 3 / 21 samIdhe / ninyuH Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 5 19 vaje navA 4 | 3 | 22 pariSasvaje - pariSasvaje 20 ja - nazo nyupAntye tAdiH ktvA 4 / 3 / 23 raktvA, rak 21 RtuSa-mRSa-kRza-vaJca-luJca-tha-phaH seT 4 / 3 / 24 / RtitvA artitvA / lucitvA luJcitvA 22 vau vyaJjanAdeH san cAyaH 4 / 3 / 25 dyutitvA yotitvA 23 na DIG - zIG-pU-ghRSi-vidi- svidi- midaH 4 | 3 | 27 DayitaH / zayitaH / pavitaH / pavitavAn 24 klA 4 / 3 / 29 devitvA / bhraMzitvA / trazcitvA 25 kSuca - kliza- kupa- gudha - mRDa - mRda - bada-vasaH 4 | 3 | 31 kSutvA / mRDitvA / uditvA / uSitvA / 253 26 ruda - vida-mupa-graha svapa- pracchaH san ca 4 | 3 | 32 ruditvA 27 nAmino'naT 4 / 3 / 33 ninISati / titIrSati 28 upAntye 4 | 3 | 34 bibhatsati / bubhutsate 29 sijAziSAvAtmane 4 | 3 | 35 abhitta / bhitsISTa 30 RvarNAt 4 | 3 | 36 akRta / kRSISTa / atI | tIrSISTa 31 gamo vA 4 | 3 | 37 samagata, samasta / saMgaSISTa, saMgaSISTa 32 hanaH sic 4 | 3 | 33 yamaH sUcane 4 | 3 | 39 udAyata 38 Ahata | AhasAtAm / Ahasata 34 vA svIkRtau 4 / 3 / 40 upAyata, upAyaMsta kanyAm 35 iva sthA-daH 4 / 3 / 41 upAsthita | Adita | AdiSAtAm 36 mRjo'sya vRddhiH 4 | 3 | 42 mASTi 37 RtaH svare vA 4 | 3 | 43 mArjanti, mRjanti 7 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dhAturUpa-prakaraNam 5 38 sici parasmai samAnasyA'Giti 4 / 3 / 44 alAvIt 39 vyaJjanAnAm aniTi 4 / 3 / 45 abhaisIt / arAsIt 40 vyaJjanAde vopAntyasyA''taH (seTi) 4 / 3 / 47 agAdIt , agadIt 41 vada-braja-la: 4 / 3 / 48 avAdIt / abrAjIt / ajvAlIt 42 na zvi-jAgR shs.kssnn-h-m-y-editH4|3|49 azvayIt 43 Niti 4 / 3 / 50 tADayati 44 nAmino'kali-hale 4 / 3 / 51 pArayati 45 jAgu tri-Navi 4 / 3 / 52 ajAgAri / jajAgAra 46 Ata aiH kRJ-au 4 / 3 / 53 dAyaH / dAyakaH / dAyiSyate 47 na jana-badhaH 4 / 3 / 54 prajanaH / janyaH / ajani / badhaH 48 mo'kami-yami-rami-nami-gami-vamyAcamaH 4 / 3 / 55 abhrami 49 NidvA'ntyo Nava 4 / 3 / 58 zizraya, zizrAya 50 uta auH viti vyaJjane ' dveH 4 / 3 / 59 yauti 51 tRhaH znAd It 4 / 3 / 62 tRNeDhi 52 brUtaH parAdiH 4 / 3163 bravIti 53 yaG-tu-ru-stoH bahulam 4 / 3 / 64 bobhavIti, bobhoti ravIti. rauti 54 saH sijaste disyoH 4 / 3 / 65 akArSIt / AsIH 55 pivaiti-dA-bhU-sthaH sico lup parasmai na ceT 4 / 3 / 66 apAt / agAt / adAt / adhAt / abhUt / asthAt Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 dhAturUpa-prakaraNam 5. 56 dhe-ghrA-zA-chA-so vA 4 / 3 / 67 adhAt , aghAsIt 57 tanbhyo vA ta-thAsi gozca 4 / 3 / 68 atata, ataniSTa 58 dhuD-hasvAla lag aniTaH ta-thoH 4 / 370 abhaittAm / akRta / akRthAH 59 iTa Iti 4371 alAvIt / alAvIH 60 so dhi vA 4 / 3 / 72 hindhi, / hindi / alavidhvam-DDhvam 61 asteH si hastveti 4 / 3 / 73 asi 62 duha-diha-liha-guho dantyAtmane vA sakaH 4 / 3174 adugdha, adhukSata 63 svare'taH 4 / 3 / 75 adikSAtAm / adikSanta 64 daridro'dyatanyAm 4 / 3 / 76 adaridrat , adaridrAsIt 65 azityasan-Nakaca-NakA-'naTi 4 / 377 daridrayati 66 vyaJjanAd deH sazca daH 4 / 3 / 78 aruNat / ahinat 67 seH sa-da-dhAM ca ru 4379 ahinaH, ahinat 68 yo'ziti 4 / 3 / 80 pApacitA / pApacyate 69 ataH 4 / 3 / 82 kathayati / zuzobhiSi yate 70 NeraniTi 4 / 3 / 83 coryate / pratADya / corayati / 71 seTa-ktayoH 4 / 3 / 84 coritaH / kAritavAn 72 AmantA-''lvAyyetnAvaya 4 / 3 / 85 corayAMcakAra 73 lagho ryapi 4 / 3 / 86 saMkathayya / prazamayya 74 sastaH si 4 / 3 / 92 vatsyati / avatsyat 75 (viGati svare ) iDetpusi cA''to luk 4394 ..papatuH / adadhat / papitha / ayuH Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dhAturUpa-prakaraNam 5 76 saMyogAde vassziSyeH 4 3 95 gleyAt, glAyAt 77 gA pA -sthA-sA - dA mA-hAkaH 4 3 96 geyAt / peyAt 78 I vrvyaJjane'yapi 4 | 3 | 17 gIyate / jegIyate 79 ghrA - moGa 4 / 3 / 98 jenrIyate / demIyate 80 ho nI dhe 4 / 3 / 99 jeghnIyate / 81 ti ghAt 4 | 3 | 100 ghAtaH / ghAtayati 82 tri vi ghana 4 / 3 / 101 ghAniSyate / jaghAna 83 naze rneza vA'Gi 4 | 3|102 anezat, anazat 84 zvayatyam - caca - pataH zvA'stha- voca-paptam 4 | 3 | 103 azvat / Amthat / avocat / apaptat 85 zIGa eH ziti 4 | 3 | 104 zete / zayAnaH 86 kGiti ziy 4 / 3 / 105 zayyate / zAzayyate 87 dIrghazcvi-yaG - yak - kyeSu ( AziSi ) ca 4 | 3 | 108 zucIkaroti / toSyate / mantUyati / dadhIyati / jIyAt 88 Rto rIH 4 | 3 | 109 pitrIsyAt / cekrIyate / pitrIyati 89 riH za- kyA sszI - 4 | 3 | 110 triyate / hiyate / kriyAt 90 IcyAvarNasyA'navyayasya 4 | 3 |111 zuklIkaroti 91 kyani 4 | 3 | 112 putrIyati / mAlIyati 92 kSut - tRD-- garbhe'zanAyoda nya-dhanAyam 4 / 3 / 113 azanAyati / udanyati / ghanAyati Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 dhAtuna-mAheza, mAhi ada, vRddhi, pratyayana-INE iTa, IT aT, dhAtuna mAhi ssaT mane maagme| vigere a. 1 mazit pratyayAnA viSayamA as 1. 2 bhane bra dhAtunA anubhe bhU bhane vaba (maniTa ) mAheza thAya che. bhavitA / bhavitum / bhaviSyati / abhaviSyat / bhavitavyam / bhavyam / ucyate / vktaa| vaktum ] vkssyti| vakSyate / avakSyat , ta / vaktavyam / vAcyam / asti-bruvo bhU-bacAvaziti 4 / 4 / 1 - 2 bhrasja na vipe bhaja mAheza thAya che. bhA, bhraSTA / bhaSTum , bhraSTum / bha_ti / bhrakSyati / abhayaMt / abhrakSyat / bhRjo bhaje (navA) 4 / 4 / 6 3 ta kArAdi kita pratyaya para chatAM-svarAH upasargathI para rahelA ghA sivAyanA vA saMjJaka dhAtuno 4 Adeza thAya che. AttaH / AttavAn / upAttaH / upAttavAn / ta rA na hoya tyAre pradAya / svarAda upasargAd daH ti kityadhaH (ttaH) 4 / 4 / 9 4 ta 26 Dit pratyaya 52 chatai, dhA sva35 sivAya dA saMzadhAtunI dat bhAiza thAya che. dttH| dattavAn / dattiH / dattvA / pazu dA . 2 a5. mane dai 1. 1 zu6 427. dA saMjAmA nathA, bhATe dat thAya nali. dA . 2 daatH| dai 1. 1 avdaatH| dat 4 / 4 / 10 17 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dhAturUpa prakaraNa 6 4 / 4 / 11 5 ta rAhi jit pratyaya 52 chatA, (1) do so mA bhane sthA dhaatun| antya 212ne| i thAya che. ditaH / avasita: sitvA / mitaH / mitiH / sthitaH / sthitvA / vi26 SEI. avasAya / nirmaay| sa.bhU.. ta 6 nathA. do-so- mA-stha i: 4 / 4 / 11 6 (2) cho bhane zo no 4i5 i tha.che. chitaH-chAtaH / nizitaH-nizAtaH / chA-zo-rcA 4 / 4 / 12 7 tvA pratyaya 52 chatai, hA ta. hi thAya cha. hitvA / hAko hiH ktvi 4 / 4 / 14 8 ta 26 jit pratyaya 52 chatA, dhA dhAtuna hi mAheza thAya che. vihitaH / vihitavAn / hitvaa| ta 4 / 26 na hoya tya.re, vidhAya / dhAgaH 4 / 4 / 15 8 ta 426 1i bhane yapa 52 chatAM ad n| jagdha thAya cha. jagdhvA 1-3-48 / jagdhaH / jagdhavAn / prajagdhya / yapi cA'do jagdh 4 / 4 / 16 10 san maghatanI ghaJ ac sane ala pratyaya 52 chatA, ad nA ghas [ghasla] thAya che. jighatsati / aghasat 3-4-14 / ghAsaH / praghasaH an sane ala / ghaslu sanadyatanI-ghabacali 4 / 4 / 17 1. ad dhAtunI parIkSAmA vippe ghas thAya che. jaghasitha 4-4-80 / jakSathuH / pakSe Aditha / AdathuH / parokSAyAM navA 4 / 4 / 18 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 4|4|19 258 12 ve dhAtuna ! parIkSAmA vidhye vay thAya che. uvAya, vavau / uvayitha, vavidha 4-1-72,74 1 ve yU 4|4|19 13 / OM ane chu dhAtune dI TM pakSAmAM vikalpe hrasva thAya che. vizazuH / pakSe vizazaruH / 4-3-8 thI guNu. RH zR-dR-praH 4 / 4 / 20 14 i [jiT ] sivAya AzI mAM han ne vadhU thAya che. vadhyAt / tA arafante | 5 [faz ] Hi anfang 34degly | 8-3-20 2 eat vadha AziSya 4 / 4 / 21 15 adyatanIbhAM han dhAtuneo vadhU (vadha) maheza thAya che. AtbhanepaTTabhAM vi48ye vadh thAya che. (vadhU Aheza seT che bhane vRddhi thatI nathI.) avadhIt - parasmai / Atmane AvadhiSTa, Ahata / AvadhiSAtAm AhasAtAm / AvadhiSata, Ahasata / adyatanyAm vA tvAtmane 4 / 4 / 22 9 16 i (lvu . 2 ) ane i (sbha29] 42 . 2) no adyatanIbhAM gA Adeza thAya che. agAt / aguH / adhyagAt / iNiko rgAH 4 |4| 23 17 Ni 52 chata, i . 24vu ne i . 2 smaraNa vu jJAna sitrAyanA arthabhAM gam [ga] maheza thAya che. gamayati grAmam / adhigamayati priyam / NAvajJAne gamuH 4 / 4 / 24 18 6 bhaNavuM, maiM ga.ra javuM ane haiM ga. 2 smaraNa karavuM te sa [ san ] para chata, jJAna sivAya nA arthabhAM gam [mu.] Aheza thAya che. adhijigAMsate vidyAm / jigamiSati grAmam / adhijigamiSati mAtaram / jJAnabhAM arthAn Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 4 / 4 / 25 pratISiSati i 4 / gatine jJAna artha pazu thAya che. sanIGazva 4|4|25 210 18 i ( lAvu ) dhAtunA parIkSAmAM gA thAya che. adhijage / gAH parokSAyAm 4 / 4 / 26 20 Ni pachI san bhAve to ane Ga bhAve to i ( bhAvu) no gA Adeza viDaye thAya che adhijigApayiSati, adhyApipayiSati / 4-1-4 adhyajIgapat, adhyApipat / 4-1-4 Nau san - Ge vA 4|4|27 21 adhi + i 'lavu mA dhAtuno myAtipattimAM ne mdytanImAM vikalpe | Adeza thAya che. nai Adezane guN thatA nathI. adhyagISyata, adhyeSyata / adhyagISTa adhyaiSTa / adhyagISAtAm adhyeSAtAm / 4-3-1 vAdyatanI - kriyAtipatyo gaG 4 / 4 / 28 " 12 ghustanI vibhaktinA pratyayA lAgatAM dhAtunI pUrve 6 mUkavAmAM Ave che. a + jay + a + t = ajayat / jhiyAtiyattinA pratyayo para chatAM dhAtunI pUrve a [aT ] yAve he. alaviSyat / alaviSyata / ayAcipyat-ta / mahAtanIbhAM dhAtunI pUrve asAve che. mA [mAG ] nA yogabhAM a yAvateo nathI. akArSIt / mA bhavAn kArSIt / aD dhAtorAdi stanyAM cA'mAGA 4 / 4 / 29 236 ga.ra javuM, smaraNa karavuM, dhAtu ane amra dhAtunI hastanI mAM yAhi svaranI vRddhi thAya che. Ayan / adhyAyan / AstAm / Asan / 4-3-15 4-2-80 tyastai vRddhi: 4 | 4 | 30 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 4/4/31 291 24 adyatanI kriyAtipatti ane hyastanImAM jo dhAtunI zarUAtamAM svara hoya te pUrve A na mUkatAM, Adi svaranI vRddhi karavI. mA nA yogabhAMna 42sI ATIt / iS- aiSiSyat / iS + a + t 4-2-106 thI icch + A + t 3-3-1 yI aicch a + t = aicchat / mA bhavAn aTIt / svarAdestA 4 | 4 | 31 25 dhAtuthI para rahelA F kArAdi ane 7 kArAdi azit atyayonI pUrve i [iT ] thAya che. lU + tA lU + i tA = lavitA / lavitum / lavitavyam / yAcayAcitA / yAcitum / yAcitavyam / yAcipyati, te / cura . 10 cori-corayitA 4. corayiSyati 4. rudra - roditA 6. rodiSyati 4. arodiSyat 6. anu + iSa anveSitA 4. anveSiSyati 4. anvaiSiSyat / stAdyazito'troNAderiT 4 / 4 / 32 26 tinI sAiTU, grahAdi dhAtuthI Ave che. nigRhItiH / fofa: | alonel 41 249, affa: 1 Afta: 1 te grahAdibhyaH 4|4|33 27 haiM dhAtuthI Ave! maiM [6] dIdhuM thAya che paNa parakSAmAM hIrdha tht| nathI. grahItA / grahISyati / grahItum / gRhItvA / gRhItaH / gRhosparokSAyAM dIrghaH 4|4|34 - 28 vR u. va A. ane hI R azanta dhAtuyothI iT vis hI thAya che, parIkSA yAzI ane parasmaipa sica sivAya. prAvarItA prAvaritA / varItA varitA / tarItum taritum / vRto navA'nAzIH- sic- parasmai ca 414 | 35 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dhAturUpa prakaraNa 6 4 / 4 / 36 ra9 u. A.] dhAtuthI ne dIrdha da jene aMte che mevA dhAtumAthI 52 238 2mAtmanehI sa (sin bhane AzA: nI pUrva i [iTa] vikSye yAya che. avRta, avariSTa / AstIrgha AstariSTa / vRSISTa, variSISTa / iT sijAziSorAtmane 4 / 4 / 36 30 dhU [dhUm] sane ra vigere [audit ] dhAtumAthI 52 236 / ma 12.6 bhane t 42 // mazit pratyayAnI pUrva i [iT ] vi46 thAya che. (4-4-32ne| 15546) dhU, dhotA dhotum dhotavyam dhoSyati adhoSyat , ta / dhavitA vitum dhavitavyam dhaviSyati adhaviSyat , ta / ragh, raddhA radhum , raddhavyam ratsyati aratsyat radhitA radhitum radhitavyam radhiSyati aradhipyat / mRja, mArTA mASTum mASTavyam mAyati mArjitA mArjitum mArjitavyam mArjiSyati / dhUgauditaH 4 / 4 / 38 61. niSkuS yI 52 kta ktavatu nI pUrva iT thAya che. niSkuSitaH / niSkuSaH (ktayoH) 4 / 4 / 40 32 ja 1.5 pane vazca dhAtuyA ktvA pratyayanI pU iTa thAya cha. jarityA / vrazcitvA / 4-3-24 ja-vazvaH kvaH 4 / 4 / 41 33 dam vigere (Udit ) dhAtumethI ktvA pratyayanI pUrva iT (4) thAya che. dAntvA damityA / zAntvA zamityA / yatvA devitvA / syUtvA / sevitvA / astvA / asitvA / Udito vA 4 / 4 / 42 34 zudh bhane vas 1. 1 thA kta ktavatu ktvA nI pUrva iTa thAya che. kSudhitaH / kSudhitvA / uSitaH / uSitvA / 4-3 -32 kSudha-vasasteSAm 4 / 4 / 43 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 kAlA44 263 35 aJca dhAtune layamA i [iTa ] thAya che. AMJcatA gurvH| lubhyaJce vimohAce 4 / 4 / 44 36 pU 1. 1. mA. mane kliz pAtu ne kta ktavatu bhane ktvA pUrva vi44 iT thAya che. pUtaH / pvitH| pUtvA pavitvA kliSTaH / kliSitaH / kliSTvA / kliSitvA / pUG-klizibhyo navA 4 / 4 / 45 37 saha , lubh iS [iccha] ruS bhane riS dhAtumAthA ta kArAdi azita pratye para chatAM vikalpa rU thAya che. soDhA, sahitA lobdhA, lobhitaa| eSTA essitaa| roSTA roSitA / reSTA ressitaa| saha-lubheccha -ruSa-riSastAdeH 4 / 4 / 46 38 ivre ne hAya sevA dhAtume tathA Rdha, bhrasja, dambha , zri, yu, Urgu . 2 bhR, zapi (Niganta zA dhAtu) san tan pat, vR, hI R 2rAnta dhAtume sane daridrA dhAtuthA sa [san ] pUrva iT vi46 thAya che. diva-duSati 4-1-108 dideviSati / R , Ilaiti 4-1-17 adidhiSati / bhrasja , bibhrakSati, 2-1-88, 87, 12 bibhrajjiSati vibhakSati, bibharjiSati / / zri-zizrIpati, zizrayipati / yuyUSati, yiyaviSati / proNunUSati, proNunaviSati / bubhUrSati, bibhariSati / tan titaMsati, titaniSati / vR-vuvUrSate, vivariSate / tR-titIrSati, titariSati / daridrA-didaridrAsati, didaridriSati / sa A na soe thAya che 4-3-84 ivRdha-bhrasj-dambha-tri-yUNu-bhara-jJapi-sani-tani-pati-vR Rd daridraH sanaH 4 / 4 / 47 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 dhAturU5 54211 4 / 4 / 48 31 R, smi pU ( 1 mA bhane) aJja az (-5) ka gR da dha (21. 6 mA) bhane praccha pAtuthI sa [san ] pUrva iT thAya che. aririSati / sismayiSate / pipaviSate / aJjijiSati / aziziSate / cikariSati / jigariSati / AdidariSate / AdidhariSate / pipRcchiSati / R-smi-pUGaJjazau-kR-gR-ha.dhR-pracchaH 4 / 4 / 48 40 han dhAtu mane RrAnta dhAtumAthI sya nI pUrva i thAya che. haniSyati / ahaniSyat / kariSyati / akariSyat / sva, svariSyati / asvariSyat / mR-mariSyati amariSyat / hanRtaH syasya 4 / 4 / 49 41 kRt cat nRt, chad bhane tRd ne madyatanI s [sic] (3-4-53) pratyaya sivAyanA 4 kArAdi azita pratyayanI pUrva 1i48 i thAya cha kasyati, ktissyti| akasya't , akatiSyat / nRt , naya'ti, natiSyati / kRta-cUta-nRta-mRda-tRdo ' sicaH sAde rvA 4 / 4 / 50 42 gam pAtuthI sa 26 mazita pratyayanI phe| i thAya cha 59 sAmanepadama na thAya. gamiSyati / agamiSyat / saMgasyate / 3-3-84 gamo'nAtmane 4 / 4 / 51 43 snu ghAtuthI sa rAti 2 mazit pratyayAnI pUrva iT thAya che. 525 mA bhane 54mA na thAya. prasnaviSyati / prasnavitA / prasnavitum / mA. prasnopyate 7. / prasnotA . / snoH 4 / 4 / 52 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 jADhAparU 265 44 ran dhAtu thI kArAdi ane 7 kArAdi azita pratyAyanI pUrva i thAya che, 595 sAmanemA na thAya. kramiSyati / krmitaa| prakramitavyam / mA. prakaMsyate / prkrntaa| 3-3-51 kramaH 4 / 4 / 53 45 vRra vigere pAMca dhAtuothI kArAdi ane kArAdi azita pratyenI pUrve 6 thatI nathI, Atmapada sivAya. 522-vRt / vRdha-vaya'ti / avaya't / vivatsati / 4-3-34 syantsyati / asyantsyat / zaya'ti / kalpasyati / akalpsya t / kalptAsmi / 3-3-45,46 mAtmane-vatiSyate / avartiSyata / vittiSate vardhiSyate / avadhiSyata / vivardhiSate zadhiSyate / azardhiSyata / syanda peTa syantsyate syandiSyate / asyantasyata, asyandiSyata / kRpa veTa kalpsyate, kalpiSyate / akalpsyata, akalpiSyata / kalptAhe kalpitAhe / 4-4-38 na vRddhayaH 4 / 4 / 55 46 eka svarI anusvAra Ita vALA dhAtuothI para rahelA sa hi mane ta ahi zit pratyayAnI pUrva i (iTa) thatI nathI. 4-4-32 ne| 255vAha. nI-netA / netum / netavyam / neSyati, te / anepyat, ta / pA-pAtA / pAtum / pAtavyam / pAsyati / apAsyat / labha-labdhA / landhum / labdhavyam / lapsyate / alpsyt| zad-zattA / zattam / zattavyam / zatsyati / azatsyat / shk-shktaa| zaktum / zaktavyam / zakSyati / azakSyat / patha-paktA / paktum / pakta. dhyam / pakSyati, te / apakSyat , ta / budha 1. 4 boddhA / bodhum / boddhavyam / bhotsyate / abhotsyata / liha Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 dhAturUpa prakaraNa 6 41456 -leDhA / ledum / leDhavyam / lekSyati, te / alekSyat , ta / dui-dogdhA / dogdhum / dogdhavyam / ghokSyati, te / adhokSyat , ta / diya deSTA / deSTum / deSTavyam / dekSyati, te / adezyat , ta / piS-peSTA / peSTum / peSTavyam / pekSyati / apekSyat / yaj yaSTA / yaSTum / yaSTavyam / yakSyati, te / ayakSyat , ta / ram rantA / rantum / rantavyam / rNsyte| araMsyata / raJja-raktA / raktum / raktavyam / rakSyati, te / arakSyat , t| ruha -roDhA / roDhavyam / rokSyati / arokSyat / ekasvarA-danusvAretaH 4 / 456 47 me 2123 // R vanti dhaatum| tebha zri bhane UNu dhAtuthI 42sA lin pratyayAnI pUrva i yatA nathI. vR-vRtaH / vRtavAn / vRtvA / ta tiirnnH| tIrNavAn / tIrkhA / zri, zritaH / zritavAn / zritvA / Urgu, UrgutaH / UrgutavAn / UNutvA / RvarNa-zyUTuMgaH kitaH 4 / 4 / 57 48 ekasvarI varNAnta dhAtuthI karelA kita pratyAyanI pUrve rU thatI nayI. yu, yutaH yutavAn yutvA / lU , lUnaH lanagan lUtvA / uvarNAt 4 / 4 / 58 48 graha guha bhane u panti dhAtumAthI sa [san ] nI pUrva i thAya nADa. jighRkSati / jughukSati / 2-1-82, 12 rurUSati / bubhUSati / lulaSati / graha-guhazca sanaH 4 / 4 / 59 50 svAbhAM re| san 5 iT yatI nathI. jugupsate titikSate / 3-4-5 svArthe 4 / 4 / 60 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 6 kAkA62 267 51 DI . 4 zvi bhane laja vija yat , tras , dIpa vigere [aidit ] dhAtumAthI 52 29sa kta sane ktavatu nI pUvei thatI nathI DInaH DInavAn / (DI 1. 1. DayitaH DayitavAn) uDDInaH / uDDInavAn / zUnaH zUnavAn / lagnaH lagnavAn / udvignaH / udvignavAna / yattaH yattavAn / trastaH / trastavAn / dIptaH dIptavAn / DIya-zvyaiditaH ktayoH 4 / 4 / 61 52 pat sivAya, ApaNa pratyaya pUrva vi48 iTa senaa| ye svarI dhAtuthI kta sane ktavatu pUrva iT thatI nathI. tRptaH / ra , raddhaH / raddhavAn / aJja aktaH aktavAn / guha-gUDhaH / gUDhavAn / sAmAnya ra che. 4-4-32 zam zAntaH / zAntavAn / as-astaH / astavAn / zAntvA zamitvA / astvA asitvA / ktvA pUrva ra che. 4-4-42 saha-soDhaH / soDhavAn / sodum / sahitum / soDhA / sahitA / 4-4-46 tAdi pUrva cha. pat dhAtu san mA veTa che. 4-4-47 pitsati / pipatiSati / paNa tenuM varjana kareluM che. eTale phuTa thAya che. patitaH / patitavAn / 4-4-32 veTo'pataH 4 / 4 / 62 53 Ata vA (Adit ) dhAtuthI kta ktavatu mAM iT thatI nayI mid , minnaH / minnavAn / svid , svinnaH / AditaH 4 / 4 / 71 54 dAntaH dmitH| zAntaH shmitH| pUrNaH, pUritaH / dastaH daasitH| spaSTaH, spAzitaH / channaH chAditaH / jJaptaH jJApitaH / / 24 bhUta :ntA vi46- 352 prabhA che. (navA) Nau-dAnta-zAnta-pUrNa-dasta-spaSTa-channa-jJaptam 4 / 4 / 74 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 dhAtupa prakaraNa 6 kAkA78 55 sujJa dhAtuthI, darU dhAtuthI, [F pUrvaka ] dhAtuthI, temaja svarAnta aniT dhAtuethI, ane jemAM stra che evA anid dhAtuthI, tha nI pUrve` vikalpe haiM [T] thAya che. ---kSatraNa 4-4-111-saniya | da-4 | zitha | -lajIrtha / saMgrahathi| nI-nanetha, ninayiya / rA, vavAtha, dghiA ca-tattvatha, tatyaniyA sa-sasatha | sanniya ! 56 sRji - dRzi skR-svarAtvataH tRj nityAniTasthavaH 4 / 4 / 78 hasva kArAnta aniT dhAtuothI tha nI pUrvarU thatA nathI da-nartha / RtaH 4 / 4 / 79 57, rR, cai, ane at dhAtuthI canI pUrve haiM thAya che. Anthi |vasthi| saviyavitha 4-2-3 asthi | R -vR-vye 'da iT 4|4|80 58 4, 6, rR, maiM, tu, du, zru, ane tru aH AThe dhAtu sivAya dareka dhAtuthI parIkSAnA vyaMjanAdi pratyaya pUrva k [d] thAya che. vA, vRdriya vaLiya | pazu, vartha varSe OM dhAtunI pUrve sU Ave che tyAre rU thAya che. sannuriva| rAma-rRpR-tu-du-jI-stro-vaeNsanAve: parokSAH / / 8o paTe ghas dhAtu, ekavarI dhAtue ane A kArAnta dhAtuothI ja vas [vattu] pratyaya pUrve haiM [p] thAya che. dviruti vigere thayA bAda ekasvarI hoya, tevA ekasvarI dhAtuthI rU thAya che. jo ema na heAta to ghas ane A kArAnta te judA grahaNa karata nahIM. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ad aJja, zekivas R, dhAturUpa prakaraNa 6 rAkaTara 269 ghasa , jakSivas A 12.ntame svarI pA, papivas Adivasa sthA, tasthivas azya Azivas 51 Ajivas bhid , vibhidvas va , civas tR. titIrvas zak bhU, babhUvas Iyivas zru, upa-zuzruvas Arivasa daridrA, daridrAzcakRvas ghasekasvarAtaH kAsoH 4482 - 10 gam, han vid 1. 6 viz bhane dRz pAtuthI vas [kvasu] pUrva vi48pe i [iTa ] thAya che. jagmivas , jaganvasa 2-1-17 / jajjivasa , jaghanvas / vividivasa , vividvas / vivizivas , vivizvas / gama-hana-vidlu-viza-dRzo-vA 4 / 4 / 83 1 aJja thI s [ sinI pUrva i nitya thAya che. AJjIt / sico'jeH 4 / 4 / 84 12 dhU dhUga ] su bhane stu dhAtuthI 5256mA s [si] nI pUrva i [iTa ] thAya che. adhAvIt / asAvIt / astAvIt / dhUg-su-stoH parasmai 4 / 4 / 855 3 yam , ram , nam bhane A 12|nta dhAtumAthI 52sropamA s [sim] nI pUrva i [iTa ] thAya cha bhane dhAtumAne sata sa bherAya hai. ayaMsIt / vyaraMsIt / nam-anaMsIt / yA, ayAsIt / ayAsiSTAm / ayAsiSuH / yami-rami-namyAtaH so'ntazca 4 / 4 / 86 . .. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 dhAturUpa prakaraNa 6 4/4/87 64 phreza ane krUr dhAtuthI para rahela vamAnA le ane ve tathA pAMcamI sva ane thama pratyayanI pUrve 6 thAya che. IziSe / Izidhve / IDiva / IDidhvam / IzIDaH sedhve svadhyoH 4|4|87 15 rud svap an zvas jakSa yA pAMya dhAtumAthI para AvelA zikSya sivAya nA vyaMjanAdi pratyayAnI pUrve 6 thAya che. roditi / ruditaH / svapiti / jakSiti | rutpaJcakAt zidayaH 4|4|88 66 haiM. bIjA ane trIjA puruSanA eka vacananA pratyayanI pUrva I thAya che. arodIt | arodI: / asvapIt / disyorITa 4|4|89 67 ad temaja rud, svap, an, zvas ane jakSa dhAtuo thI para rahela dgha. khInna ane trIjA puruSanA ekavacananA pratyayanI pUrve a thAya che. ad + a + d = Adat / AdaH arodat / arodaH / asvapat / asvapaH / adavA'd 4/4/90 18 sam bhane pari pachI kR dhAtunI pUrvesa [sTa ] thAya che. saMskaroti pariSkaroti / kanyAm bhUSayatItyarthaH / saM-pareH kRgaH ssad 4 / 4 / 91 68 ut vANA [ udit] dhAtumane svaranI pachI na merAya che. Azasu - AzaMs, kamp, krand, kAGkSa, khaND, cumbU cit, jRmbhU, nandU nind, maND, laGgh lambU liGg, vandU, vAJch, zaka, spanda, hiMsa 4 yAhi dhAtumAnAn nosopa thte| nathA. AzaMsyate / 4-2-45 uditaH svarAnantaH 4 14 98 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturU5 44246 99 271 70 mucAdi (muc , sica, vid , lup , lip , kRt , khid sane piz) dhAtumAne a [za] vi4291 52 7tA svaranA 54ii na umerAya che muJcati / limpati / tumphati / vigare. mucAdi-tRpha-dRpha-gupha-zubhobhaH ze 4 / 4 / 99 71 dhAtune svaranI pachI, svarAdi pratyaya para chatAM meM mArAma thAya che. jambhati / jambhayati / jambhaH / jabhaH svare 4 / 4 / 100 72 21 // pratyayo 52 chatA, ram dhAtune sva2nI 57 n umerAya cha, 525 52|kssaa mane azi] sivAya. rambhayati 1-3-38 / 55 reme / rabhate / rabho'parokSA-zavi 4 / 4 / 102 73 Dhama dhAtune svaranI pachI umerAya che, paNa parokSA mane a [zava] sivAya. lmbhyti| 55 lebhe / labhate / labhaH 4 / 4 / 103 74 dhuTa vyAhi pratyaya 52 7di, naza yAtune 212nI 54ii n ubhe2|5 che naMSTA / naMSTum / naMkSyati / anaMkSyat / nshitaa| nazitum / naziSyati / anaziSyat / naza veTa cha. nazo dhuTi 4 / 4 / 109 ha5 dhum vyaMjanAdi pratyaya para chatAM prazna dhAtunA rU ne gu thAya cha. maGktA / maGktum / madhyati / amakSyat / amAGkSIt amAGktAm / amAkSuH / amAGakSam / amAkSva / amAjhma / masjeH saH 4 / 4 / 110 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dhAtupa prakaraNa 6 4|4|111 76 chuT vyannAhi pratyaya 52 chata, (1) sRj ane dRz dhAtune nitya svaranI pachI maiM Ave che, paNa pratyaya kit na hoya to. asrAkSIt / astrASTAm / asrAkSuH / adrAkSIt / adrASTAm / adrAkSuH / sraSTA / sraSTum / straSTavyam / vakSyati / atrakSyat / draSTA, draSTum / draSTavyam drakSyati | adrakSyat / vaNI sRSTaH / dRSTaH / sRSTvA dRSTvA pratyaya kita che. aH sRji:- dazo'kiti 4|4|111 > 77 (2) spRz, mRz, kRS, tRp, dup, ane ghRN dhAtune vikalpe svaranI pachI rU Ave che, paNa pratyaya kit na hoya tA. spraSTA, spaSTa / spraSTum sparddham / spraSTavyam / spaSTavyam / sprakSyati, spayati / asprakSyat, asparkSyat / the prbhaanno mRz, kRS bhane sap / vaNI spRSTaH / sRSTaH / kRSTaH / sRptaH / spRSTvA / . pratyaya Dita che. traptA, tata / ptA, dartA / trapsyati, tasyati, vigere. tRp ane hap A e dhAtuve che eTale r Ave tyAre, tarpitA, darpitA / tarpiSyati darpiSyati vigere. vajI tRptaH dRptaH pratyaya ta e. spRzAdi-sRpo vA 4|4|112 78 hrasva svarAn dhAtu pit tu pratyaya para chata, t merAya che. zatru jayati kvip zatrujit / anu + sR + ktvA = anusRtya ( ktvA ne! ya [ yap ] Aheza che ) hrasvasya taH pitkRti 4|4|113 umerAya 79 Ana pratyayanI pUrva jJa hoya tA te AnI pachI k che. Iz + a + Ana - ikSamANaH / vRt - vartamAnaH / anurudhyamAnaH / gamyamAnaH prakAzyamAnaH lAve 1. I. ato ma Ane 4|4|114 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAturUpa prakaraNa 6 zAkAraka ra73 80 AsU nuva.. AsIna thAya che. udaasiinH| upaasiinH| AsInaH 4 / 4 / 115 81 dIrgha kArAnta dhAtuonA 2 ne kita ke khita pratyaya 52 chatAM irU thAya che. z2a-jIryate . / ta - tIryate 4. / ju+ ya + ti = jIryati 2-1-63 thA hI RtAM kDitIr 4 / 4 / 116 e vyaMjananI pachI rahelA dIrdha na, kita ti pratyaya 52 chatA, urU thAya che. pR + tas - pipura + tas 2-1-13 pipUrtaH / pipurati / oSThayAduraH 4 / 4 / 117 83 zAs dhAtumAMnA As no aGga ane vya nathI za3 yatA hita hita pratyayo 52 chatAM isa thAya che. aziSat 3-4-10 / zAs+ya [kya] + te = ziSyate / ziSTaH bhU.. / zAs + tas - ziS + tas = ziSTaH 4. 3 pu. 6.1. isAsaH zAso 'G-vyaJjane 4 / 4 / 118 g [pu para chatAM ane 2 kAra rahita vyaMjanAdi pratyaya para chatA, y bhane va no so5 thAya che. knopayati / kaNDatiH 4-3-82 / dedivaH diva yA lup 1. 1 pu. di. 1. yoH pvaya-vyaJjane luk 4 / 4 / 121 85 kRt pAtuna kI Aheza yAya che. kIrtayati / kRtaH kItiH 4 / 4 / 122 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtho'dhyAyaH caturthaH pAdaH dhAturUpa-prakaraNam 6 [dhAtUnAM-AdezA dhAtoH, AdiH aT , vRddhiH, pratyayasyAdiH iT IT, aT , dhAtoH AdiH ssad, AgamAzcetyAdi kAryam ] 1 asti-bruvo bhU-bacAvaziti 4 / 4 / 1 bhavitA / vaktA 2 bhRjjo bhaje (navA) 4 / 4 / 6 bharTA, bhraSTA 3 svarAd upasargAd dasti kityadhaH (taH) 4 / 4 / 9 AttaH 4 dat 4 / 4 / 10 dattaH / dattavAn / dattiH / dattvA 5 do-so-mA-stha i: 4 / 4 / 11 nirditaH / avasitaH / mitiH 6 chA-zo vA 4 / 4 / 12 avacchitaH, avacchAtaH / 7 hAko hiH vittva 4 / 4 / 14 hitvA 8 dhAgaH 4 / 4 / 15 vihitaH / hitvA 9 yapi cA'do jagdh 4 / 4 / 16 jagdhaH / jagdhvA / prajagdhya 10 ghasla sanadyatanI-ghatracali 4 / 4 / 17 jighatsati / aghasat 11 parokSAyAM navA 4 / 4 / 18 jaghasitha, Aditha 12 ve vaya 4 / 4 / 19 UyuH, vavuH 13 RHzU-dR-praH 4 / 4 / 20 vizazuH, vizazaruH 14 hano vadha AziSyabau 4421 vadhyAt / AvadhiSISTa 15 adyatanyAM vAtvAtmane 4 / 4 / 22 avadhIt AvadhiSTa-hata 16 iNiko gAH 4 / 4 / 23 agAt / adhyagAt 17 NAvajJAne gamuH 4 / 4 / 24 gamayati prAmam adhigamayati Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa-prakaraNam 6 275 18 sanIGa 4 / 4 / 25 adhijigAMsate / jigamiSati / adhini 19 mAH parokSAyAm 4 / 4 / 26 adhijage 20 Nau san - De vA 4 / 4 / 27 adhijigApayiSati 21 vA'dyatanI - kriyAtipanyo rgI 4 / 4 / 28 adhyagISTa, adhyaiSTa 22 aD dhAtorAdi IstanyAM cA'mAGA 4 / 4 / 29 ajayat 23 etyaste vRddhiH 4|4|30 Ayan / AstAm 24 svarAdestA 4 | 4 | 31 ATIt / aiSidhyata / aicchat 1 25 stAdyazito'troNAderiT 4 | 4 | 32 laviSyati / lavitA 26 te grahAdibhyaH 4 | 4 | 33 nigRhItiH / bhaNitiH 27 gRhosparokSAyAM dIrghaH 4 | 4 | 34 grahItA / grahISyati 28 vRto navA'nAzI : - sicparasmai ca 4 | 4 | 35 prAvarItA 29 iha sijAziSorAtmane 4 / 4 / 36 avRta, avarISTa avariSTa 30 dhUgauditaH 4 | 4 | 38 dhotA, ghavitA / raddhA, radhitA 31 (niSkuSaH) ktayoH 4|4|40 niSkuSitaH niSkuSitavAn 32 - vacaH ktvaH 4|4|11 jaritvA / vivA 33 Udito vA 4|4|42 dAvA, damitvA 34 kSudha vasteSAm 4|4|43 kSudhitaH / uSitvA 35 lubhyazca rvimohA - 4 4 44 bhavitA guravaH 36 pUDU - vilazibhyo navA 4 |4 |45 pUtaH, pavitaH Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , saha-lubheccha-ruSArapatra-pUNu-bhara-jJapi-sAmAna, dideviSati 276 dhAturUpa-prakaraNam 6 37 saha-lubheccha-ruSa-riSastAdeH 4 / 4 / 46 lobdhA, lobhitA 38 iv-Rdha-bhrasjadambha-zri-yUrNa-bhara-jJapi-sani-tani-pati Rd-daridraH-sanaH 4 / 4 / 47 duSati, dideviSati 39 R-smi-pUGaJjazau-ka-ga-dR-dhR-pracchaH 4 / 4 / 48 aririSati 40 hanRtaH syasya 4 / 4 / 49 haniSyati / kariSyati 41 kRta-cUta-nRta-da-tRdo'sicaH sAdervA 4 / 450 kartyati, katiSyati 42 gamo'nAtmane 4 / 4 / 51 gamiSyati / saMgasyate 43 snoH 4 / 4 / 52 prasnaviSyati / prasnoSyati 44 kramaH 4 / 453 kramiSyati / prakaMsyate 45 na vRdbhyaH 4 / 4 / 55 vaya'ti / vartiSyate 46 ekasvarA'nusvAretaH 4 / 4 / 56 netaa| netum / neSyati-te 47 RvarNazyaNugaH kitaH 4 / 4 / 57 vRtaH / tIrNaH / zritaH 48 uvarNAt 4 / 4 / 58 yutaH / yutvA / TUnaH / tvA 49 graha-guhazca sanaH 4 / 4 / 59 jighRkSati / jughukSati / rurUpati 50 svArthe 4 / 4 / 60 jugupsate 51 DIya-zravyaiditaH ktayoH 4 / 4 / 61 DInaH / zUnaH / lagnaH . 52 veTo'pataH 4 / 4 / 62 tRptaH / raddhaH / aktaH 53 AditaH 4 / 4 / 71 minnaH / minnavAn 54 (navA) Nau dAnta-zAnta-pUrNa-dasta-spaSTa channa-jJaptam 4 / 4 / 74 dAntaH / damitaH Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 dhAturUpa-prakaraNam 6 55 sRji - dRzi - skR- svarA-tvataH tRj - nityAniTasthavaH 4|4|78 sasraSTa, sasarjitha / ninayitha, ninetha / tatyajitha katha 56 RtaH 4 / 4 / 79 jahartha 57 R - vRvye'da iTa 4|4|80 Aritha / vavaritha / saMvivyayitha 58 skra-sR-vR-bhR-stu-dru-zru-tro vyaJjanAdeH parokSAyAH 4|4|81 babhaNitha / saJcaskariva / cakRva 59 sekasvarAt kvasoH 4|4|82 jakSivAn / AdivAn / 60 gama-hana- vila viza-dRzo vA 4 / 4 / 83 jagmivAn jaganvAn 61 sico'je: 4|4|84 AJjIt 62 dhUg-su- stoH parasmai 4 / 4 / 85 adhAvIt / astAvIt 63 yami-rami-namyAtaH so'ntazca 4|4|86 ayaMsIt / vyaraMsIt 64 IzIDaH se dhve - sva-dhvamoH 4|4|87 IziSe / IDidhve 65 rutpaJcakAt zidayaH 4|4|88 roditi / svapiti 66 di syoT 4|4|89 arodIt | arodIH 67 azvA 4|4|90 Adat / AdaH / arodat / arodaH 68 saM- pareH kRgaH ssaT 4 / 4 / 91 saMskaroti kanyAm 69 uditaH svarAd no'ntaH 4/4/98 nandati 70 mucAdi - tRpha-Tapha - gupha-zubhobhaH ze 414199 muJcati 71 jabhaH svare 4|4|100 jambhayati / jambhaH Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dhAturUpa-prakaraNam 6 72 rabho 'parokSA-zavi 4 / 4 / 102 rambhayati 73 labhaH 4 / 4 / 103 lambhayati 74 nazo dhuTi 4 / 4 / 109 naMSTA 75 masjeH saH 4 / 4 / 110 maGktA 76 aH sRji-dRzo'kiti 4 / 4 / 111 sraSTA / draSTum 77 spRzAdi-sRpo vA 4 / 4 / 112 spraSTA / spaSTa 78 hUsvasya taH pitkRti 4 / 4 / 113 vijitya / jagata 79 ato ma Ane 4 / 4 / 114 pacamAnaH 80 AsInaH 4 / 4 / 115 AsInaH / udAsInaH 81 RtAM kGiti ir 4 / 4 / 116 jIryati 82 oSThayAd ura 4 / 4 / 117 paH / pipUrtaH 83 isAsaH zAso'G-vyaJjane 4 / 4 / 118 ziSyate / ziSTaH 84 khoH pvaya-vyaJjane luk 4 / 4 / 121 knopayati / kaNDUtiH 85 kRtaH kIrtiH 4 / 4 / 122 kIrtayati iti siddha hema-sArAMza-saMskRta-vyAkaraNe caturtho'dhyAyaH samAptaH Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 1 kRtyakRdanta sAmAnyakRdanta upapadakRdanta ane bhUtakRdanta 1 kRdanta prakaraNamAM AvatA vyakti sivAyanA tu sudhInA pratyaya t kahevAya che. dhAtune je pratyaya lAgIne, dhAtu parathI zabda bane che, te pratyaye kRta kahevAya che. kRta pratyaya je zabdone aMte hoya che, te kRdanta kahevAya che. ghanaghattyaH | 3-1-68 A tumo 'tyAdiH kRt 5 / 111 2 vizeSa kahyuM na hoya tyAM kRta pratyaya kartAmAM thAya che. vAra kartari 513 3 zrA athai ane vArtAze A kRtya kRdanta kartAmAM kartari prayogamAM vaparAya che. ane nadayatha dhAtuthI 4 (cA) che ane vaNa dhAtuthI tatha che. te ti ho nau sainnAtha maitrane modaka rucikara che. narathathare 3 muni muni vyathA pAmatA nathI. vati ni vAstatha rahenAra, vasanAra. ahIM vRddhi thAya che. rucyA-'vyathya-vAstavyam 5 / 116 4 madA, jaLa, sabhya, ra, pAlya ane mAdhya e kRtya kRdanta kartAmAM-kartari pragamAM vikape vaparAya che. bhavati asau iti bhavyaH / pakSe bhavyam anena / gAyati iti geyo mANavakaH sAmnAm / geyAni mANavakena sAmAni jA jAte rati vanya jJAnena sthaLa 4-3-54 samaya : I tte ratha: 4 5-1-28 } Apatati asau ApAtyaH ApAtyamanena dhyaN / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 kRdanta prakaraNa 1 5 / 1 / 17 bhavya-geya-janya-ramyA-''pAtyA.''plAvyam navA 5 / 117 5 pravacanIya vigere anIya pratyayAnta hata! miAM prayogamA vi485 15||y che. pravakti pravrate vA pravacanIyo guruH zAstrasya guru zAstrAne 4nA2 che. pravacanIyaM guruNA zAstram guru13 zAstra 43vAya che. upatiSThate iti upasthAnIyaH ziSyo guroH ziSya zurunI se| 42nA2 |y che. upasthAnIyaH ziSyeNa guruH ziSyavara guru sevAne yoya che. meva ramayatIti ramaNIyo dezaH / madayatIti madanIyA yoSit / dIpayatIti dIpanIyaM cUrNam / mohayatIti mohanIyaM karma / jJAnamAvRNotIti jJAnAvaraNIyam / evaM darzanAvaraNIm / pravacanIyAdayaH 5 / 118 6 zliS zI sthA As vas jan ruha ~ ane bhaj dhAtuthI kta pratyaya bhAM vikSye thAya. AzliSTaH kAntAM kAmukaH, AzliSTA kAntA kAmukena / AzliSTaM kAmukena / zliSa-zI-sthA-''sa-vasa-jana-ruha-jU-bhaje-taH 5 / 119 7 atyatha dhAtumAthI ma pAtumAthA pA (piba] bhane bhuj dhAtuthI kta pratyaya mAM vikSye thAya che. gato maitro grAmam , gato maitreNa grAmaH / gataM maitreNa / Asito bhavAn , AsitaM bhavatA / payaH pItA gAvaH, payaH pItaM gobhiH / pItaM gobhiH| annaM bhuktAste, annaM tai bhuktam / tai bhuktam / gatyarthA-'karmaka-piva-bhujeH 5 / 1 / 11 - tvA [ktvA tum bhane am [khNam Nam ] mAyabhA yAya cha. kRtvA vrajati / katuM vrajati / kAraM kAraM vrajati Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta 54291 1 5 / 1 / 13 281 cauraMkAramAkrozati khNam / atithivedaM bhojayati Nam / kttvA-tum-am bhAve 5 / 1 / 13 * ti (kti) pratyaya (5-3-81) nI 5sAMnA aAmA sarakhe na hoya te utsaga pratyaya vikalpa thAya che. avazyalAvyam / avazyalavitavyam / avazyalavanIyam / ya [dhyaNa] apavA6 pratyaya cha, tavya anIya utsA pratyaya che. ane te sthaLa nI sarakhA nathI. eTale apavAda ya (dhyaNa) mAM tavya anIya thAya che. asarUpo 'pavAde votsargaH prAk kteH 5 / 1 / 16 10 R vanta dhAtuthI mane vyasanAta ghAtuthA ya [dhyaNa ] pratyaya thAya che. kAryam / hAryam / Nit vAthA vRddhi4-3-51,50 pAkyam / vAkyam / 4-1-111,118 RvarNa-vyaJjanAd dhyaNa 5 / 1 / 17 avazya arthamAM 3 varNAnta dhAtuthI dathar pratyaya thAya che. lU-lAvyam avazya pAya te. 1-2-25 gumA. pUpAvyam avazya pavitra 42 / 5 teyuH sanyathA lavyam 45Aya tayu. pavyam pavitra 42 / 5 te 5-1-28 thA ya uvarNAd Avazyake 5 / 1119 A-su, yu, va, ra, lap, trapa, Dip , dabh cam bhane A-nam dhAtuthI dhyaN pratyaya thAya cha. AsAvyam / yAdhyam / vApyam / rApyam / lApyam / abhilApyam / apatrApyam / Depyam / dAbhyam / AcAmyam AnAmyam / Asu-yu-vapi-rapi-lapi-trapi-Dipi-dabhi-camyA-''namaH 5 / 1 / 20 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kRdanta prakaraNa 1 5/1/27 13 dhAtuthI tavya ne anIya pratyaya thAya che. zayitavyam / kartavyam karaNIyam bhavatA / kartavyaH karaNIyaH kaTo bhavatA / 3-3 - 21 tavyAnIyau 5 / 1 / 27 14 svarAnta dhAtuthI ya pratyaya thAya che ane A te chu thAya che. ci- ceyam / jeyam / neyam / zeyam / nu-navyam / lavyam / bhavyam 1-2-25 / dA-deyam / dhA dheyam / ya et cati: 5 / 1 / 28 15 zak, taka, cat, yat, zas, saha, yaj, bhaj, bhane pa-vargAta dhAtuthI ya atyaya thAya che zakyam / takyam / catyam / yatyam / zasyam / sahyam / yajyam / bhayam / pa-varga-yam / labhyam / gamyam / zaki- taki-cati yati zasi - sahi-yaji-bhaji-pavargAta 5 / 1 / 29. 16 upasarga vagaranA yam mad ane gad dhAtuthI ya thAya che. yamyam / madyam / gadyam / upasarga sAthai AyAmyam / yami-madi-do 'nupasargAt 5 / 1 / 30 17 upasarga rahita ca dhAtuthI ya pratyaya thAya che, temaja A+cara dhAtuthI guru sivAyanA amAM ya thAya che. caryam Acaryam bhavatA / cayeM Acaryo dezaH / AcAryo guruH dhyaN / care: Astvagurau 5 / 1 / 31 18 varya upasaryA avadya bhane paNya ho anume upeya ( pAse bhavA - sevA yojya) RtubhatI garcha bhane viDeya arthabhAM ya pratyayAnta nipAta thAya che. varyA upeyA / varyaH Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 nta 25 1 5 / 1 / 32 283. upeyaH / upasaryA RtumatI / avadhaM gaham paNyaM vikreyam / varyopasaryA-'vadha-paNyam upeyartumatI-garya-vikreye 5 / 1 / 32 19 svAmi ane vaizya arthamAM ja dhAtuthI ja thAya che. aryaH svAmI vaizyo vA / aryate'bhigamyate AryaH dhyaNa / svAmi-vaizye'rya: 5 / 1133 upasa 4||2naa nAmathA 52 226 vad dhAtuthA ya (kyap) bhane ya pratyaya thAya che. brahmodyam / brahmavadyam yamAya. satyodyam satyavadyam / satyavayana. 55 vAdyam / pravAdyam dhyaN / nAmno vadaH kyap ca 5 / 1135 21 da, vR, (.) stu, juSa , i mane zAs dhAtuyA kyapa pratyaya thAya . AdatyaH / prAvRtyaH / stutyaH / avazyastutyaH / jussyH| itya: 4-4-113 / shipyH| 4-4-118 ha-vRga-stu-juSeti-zAsaH 5 / 1140 22 kRpa, vRt sane Rca sivAya ka rupAntya DAya me| dhAtuthA kyapa pratyaya thAya che. vRtyam vRdhyam gRdhyam gRdhyam / pazu kalpyam / catyam / aya'm dhyaN / RdupAntyAd a-kRpi-vRd-RcaH 5 / 1141 kR, vRSa, mRja , zaMsa , guh , duh bhane japa dhAtuthA viye kyap pratyaya thAya che. (pakSe dhyaNa) kRtyam / kAryam / vRSyam / varNyam / mRjyam / mAya'm / zasyam / zasyam / guhyam / gohyam / duhyam / dohaam| japyam / jApyam / kR-vRSi-mRji-zaMsi-guhi-duhi-japo vA 5 / 1142 23 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -288 kRdanta prakaraNa 1 5/1/47 - 24 ya [ dhyaN ] tavya anIya ya ne ya [ kyap ] Aya kRta pratyayA kRtya kahevAya che. 3-3-21 te kRtyAH 5|1|47 25 dhAtu sUcita kriyAnA kartA' e arthamAM-kartAmAM dhAtuthI aka [Naka] ane tu [tRc ] pratyaya thAya che. pacati iti pAcakaH / paktA / paktArau / paktAraH / paThati iti pAThakaH / paThitA paThitArau / paThitAra: / Naka-tRcau 5|1|48 -29 dhAtuthI a ( a ) pratyaya thAya che. karaH / haraH / pacaH / ac 5 / 1 / 49 - 27 nandi vigere dhAtuyothI ana pratyaya thAya che, nandayatIti nandanaH / evam vAzanaH / madanaH / dUSaNaH / sAdhanaH / vardhanaH rocanaH / sahate iti sahanaH / evam ramaNaH / damanaH / virocanaH / vikartanaH / tapanaH / pratardanaH / dahanaH / yavanaH / pavanaH / lavaNaH / saMkrandatIti saMkrandana: / saMkarSaNaH / saMharSaNaH / sarvAn dAmyatIti sarvadamanaH / janArdanaH / vittavinAzanaH / madhusUdanaH / chatyAhi nandyAdibhyo 'na: 5 / 1152 - 28 grah vigere dhAtuyothI in [Nin ] atyaya thAya che, grAhI / sthAyI / mantrI | aparAdhI / utsAhI | nivAsI / grahAdibhyo Nin 5 / 1 / 53 28 nAmi svara upAntya hoya sevA dhAtuthI tathA prI, kR, ga pratyaya thAya che. vikSipaH vilikhaH vitRdaH / prINAtIti priyaH / ane jJA dhAtuthI a [ka] budhaH / yudhaH / kRzaH / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAturUpa prakaraNa 1 vAvajha 285 kiratIti kirH| utkirH| gilatIti gilaH / nigilaH jAnAtIti jJaH 4-3-84 / 5-1-16 yA jJaH zAyakaH jnyaataa| nandanaH nandakaH nandayitA 5-1-52 / / nAmyupAntya-prI-kR-gR-jJaH kaH 5 / 1154 30 upasathI para rahelA [ sivAya AkArAnta dhAtuthI a [Da] pratyaya thAya che. AhvayatIti AlaH / saMvyaH / parivyaH / prajyaH / anujyH| prasthaH / suglaH / sumlH| sutraH / vyAlaH / suraH / zyai-avazyAyaH 5-1-14 upasargAd Ato Do 'zyaH 5 / 1156 31 tan vyadh i zvas bhane aa||2-1 dhAtuthI a [Na] pratyaya thAya che. tAnaH / uttAnaH / vyAdhaH / pratyAyaH antarAyaH / zvAsaH / avazyAyaH / tan-vyadhINa-zvasAtaH (NaH) 5 / 1164 32 nRt khan bhane raGg dhAtuthI ziyItamA aka [akaTa ] pratyaya thAya che. zi95 eTale kAmamAM kuzaLapaNuM, tadAna zidhI nartakaH / nartakI / khanakaH / rajakaH / nRt-khan-raJjaH zilpinyakaT 5 / 1165 33 AziSa (ISTanI prArthanA) artha gamya heya te, dhAtuthI aka [akan ] pratyaya thAya che. nandatAt iti AzaMsyamAnaH nandakaH / AziSyakan 5 / 1170 34 mAziSa nA viSayamA sAhaya to dhAtuthI ti [tika] bhane t pratyayo thAya che. zamyAt zAntiH / raMSISTa iti AzaMsitaH ranti: / vIro bhUyAd iti viirbhuuH| kvipa tik-kRtau nAmni 5 / 1171 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 kRdanta prakaraNa 1 5/1/72 34 para rasa dhAtuthI a ( aNa ) pratyaya thAya che. kumbhaM karoti kumbhakAraH / tantUnvayati tantuvAyaH / pApa hanti pApaghAto yatiH 4-3 - 100 / bhAraM vahati bhAravAhaH / dvAraM pAlayati dvArapAlaH / sUtradhAraH 4. karmaNo'NU 5 / 1 / 72 thI para raDela upasarga ( Tak ) atyaya thAya che. sAmagI / 2-4-20 gAyo 'nupasargAt Ta 5 / 1 / 74 37 bhathI para rasa upasarga vagaranA, hvA (hve) vA (ve) ane A sivAya A kArAnta dhAtutho a (3) pratyaya thAya che. gAM dadAti godaH / kambaladaH / jaladaH / aGgulitram | Ato DoshA-vA-maH 5 / 1 / 76 38 karmathI para dUr dhAtuthI AziSa gamya hAya tA 3 pratyaya thAya che. zatruM vadhyAt zatruhaH / pApahaH / AziSi hana: 5 / 1180 vagaranA gA (ga) dhAtuthI a 4-3-14 vakragaH / sAmagaH / OM klezAdi thI para rahesa apa pUrva han dhAtuthI Da pratyaya thAya che. klezamapahanti klezApahaH / tamopahaH / jvarApahaH / klezAdibhyo 'pAt 5 / 1 / 81 kumAra ne zIrSa ubhathI para rakhesa han dhAtuthI i ( Nin ) pratyaya thAya che. kumAraM hanti kumAraghAtI / zIrSaghAtI / kumAra- zIrSAd Nin 5 / 1 / 82 kamathI para rahela daina dhAtuthI acitta kartA heAya tA, a [Tak] pratyaya thAya che. vAtaM hanti vAtaghnaM tailam / pittaghnaM ghRtam / zleSmaghnaM madhu / 2-1-81 40 -kara Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta 425 1 5 / 1483 287 acitte Tak 5 / 1 / 83 42 brahma vigaire bhanthI 52 24 han dhAtuthI Tak pratyaya thAya che. brahma hanti brahmaghnaH / kRtaghnaH / vRtraghnaH / bhrUNaghnaH / bAlaghnaH / 4-2-44. 2-1-112 brahmAdibhyaH 5 / 1185 43 kukSi Atman bhane udara bhayI 52 2kheda bhR dhAtuyI i [khi pratyaya thAya che. 3-2-11 kukSimeva vitiM kukSibhariH / aatmbhriH| udrNbhriH| kukSyAtmodarAd bhRgaH khiH 5 / 1 / 90 4. bhathI 52 2hesa arha dhAtuthI a (ac) pratyaya thAya cha, pUjAmarhati pUjAhaH sAdhuH / pUjArhA sAdhvI / a)'c 5 / 1 / 91 45 daNDAdi sivAya Ayudha vizere ma yI 52 228 dhR dhAtuyI ac pratyaya thAya che. dhanurdharati dhanurdharaH / zaktidharaH / ckrdhrH| vajradharaH bhUdharaH / jaladharaH / pyodhrH| shshdhrH| vidyaadhrH| 5. daNDadhAraH / karNadhAraH / suutrdhaarH| chtrdhaarH| 5-1-72 AyudhAdibhyo dhRgo'daNDAdeH 5 / 1194 46 karmathI para rahela da dhAtuthI vaya ane udyamAbhAva jaNAto hoya tyAre ac pratyaya thAya cha. asthiharaH zvazizuH / kvacaharaH kSatriyakumAraH / aMzaharo dAyAdaH / manohara: prAsAdaH / manoharA mAlA / virudha-bhArahAraH aN / hRgo vayo'nudhame 5 / 195 / 47 rajas phale mata mala bhathI 52 278 graha pAtuthI / . pratyaya yAya che. rajograhiH kncukH| phalAni gRhNAti phale Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 5 / 1198 48 grahi vRkSaH phala nu phale thAya che. malagrahiH kambalaH / rajaH-phale-malAd grahaH (i.) 5 / 1198 48 zakRta ane stabbe karmathI para 4 dhAtuthI anukrame vansa. sane prIlimA i pratyaya thAya che. zakRtkari vatsaH / stambakari vIhiH / zakRt-stambAd vatsa-trIhau kRgaH 5 / 1 / 100 saMkhyA vigere bhathA 52 22sa kR dhAtuthI a (Ta) thAya che. saMkhyAM karoti saMkhyAkaraH / ekakaraH / dvikaraH / trikaraH ! ahaskaraH divAkaraH vibhAkaraH sUrya. nizAkaraH prabhAkaraH yandra. bhAskaraH 2-3-14 / citrakaraH / krtRkrH| aruSkaraH / dhanuSkaraH 2-3-13 / kio3. rajanikaraH doSAkaraH ya. dinakaraH divasakaraH sUya. saMkhyA-'hara-divA-vibhA-nizA-prabhA-bhAs-citra-kAdhantAnanta-kAra-bAharura-dhanur-nAndI-lipi-livi-balibhakti-kSetra-jaGghA-kSapA-kSaNadA-rajani-doSA-dina-divasAda TaH 5 / 1 / 102 50 zabdAdi sivAya bhathI 52 238 dhAtuyI hetu, tazIra bhane manu tA ya to, Ta pratyaya thAya che. yazaskaroti yazaskarI vidyA, zokakarI kanyA, kulakaraM dhanam / krIDAkaraH zrAddhakaraH tIrthakaraH, tIrthaMkaraH aDI vidathe m mArAma yAya che. 3-2-117 / preSaNAkaraH vacanakaraH / hetu-tacchIlAnukUle 'zabda-zloka-kalaha-gAthA-baira-cATu sUtra-mantra-padAt 5 / 1 / 103 51 karma zabda karmathI para rahela dhAtuthI bhuti-vetana (pagAra) sabhya hoya ta Ta pratyaya thAya che. karmakaraH karmakarI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta 54295 1 5 / 1 / 104 288 dAsI 5 // 2 sana ma 42 nA2. anyathA karmakAraH / pagAra vinA kAma karanAra. bhRtau karmaNaH 5 / 1 / 104 52 kSema priya madra bhane bhadra bhathI 52 2hesa kR dhAtuthI a [kha] ane a [aNa] yethe pratyaya thAya che. kSemaM karoti kSemaMkaraH / priyaMkaraH / mdrngkrH| bhadraGkaraH / kSemakAraH / priyakAraH / madrakAraH / bhadrakAraH / kSema-priya-madra-bhadrAt khA-'N 5 / 1 / 105 53 megha Rti bhaya bhane abhaya 4thI pa2 22sa kR dhAtuthI kha pratyaya thAya cha. meghAnkaroti meghaMkaraH / RtikaraH RtiH gatiH satyatA vA, bhyngkrH| bhayaGkaraM zmazAnam / abhyNkrH| megharti-bhayA-'bhayAt khaH 5 / 11106 paka jida ane vaphA karmathI para rahela vat dhAtuthI pratyaya thAya che. priyaM vadati priyaMvadaH / vazavadaH / priya-vazAt vadaH 5 / 1 / 107 55 kala abhra bhane karISa bhathI 52 24sa kaSa ghAtathI kha pratyaya thAya che. kUlaMkaSA nadI / abhraMkaSo giriH / karIpaMkaSA vAtyA / 1-2-25. kUlAbhra-karISAt kaSaH 5 / 1 / 110 59 sarva bhathI 52 22sa saha mane kaS dhAtuthI kha pratyaya thAya che. sarva sahate sarvasaho muniH / sarvakaSaH khalaH / sarvAt sahazca 5 / 1 / 111 pa7 karmathI para rahela mana dhAtutho dina pratyaya thAya che. paNDitaM manyate bandhum paNDitamAnI bandhoH / manyANa Nin 5 / 1 / 116 . . Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kRdanta prakaraNa 1 5 / 11917 58 pattA-mayA 52 22 man dhAtuthI akhiz] pratyaya thAya cha. paNDitamAtmAnaM manyate paNDitamanyaH pratyaya zit upAthI ya [zya] 3-4-72 / paTvImAtmAnaM manyate parTivamanyA 3-2-111 sva / paNDitamAnI / paTavImAninI 555 thAya, mA. 5-1-16 katuH khara 5 / 1 / 117 58 zunI stana muJja kUla Asya bhane puSpa bhathA 52 220 ghe [Tdhe] dhAtuthI khaz pratyaya thAya che. zunIM dhayati zunidhayaH 3-2-111 sva. pratyaya zat pAthI a ziva 3-4-71 / stanaMdhayaH vijere / Asya'dhayaH / puppaMdhayaH / zunI-stana-muja-kUlA-''sya-puSpAt TdheH 5 / 1 / 119 10 vaha bhane abhra 4ma thI 52 23 liha dhAtuthI khaya pratyaya thAya cha. vahaM leDhi vahaliho gauH / abhralihaH prAsAdaH / vahA-'bhrAla lihaH 5311123 11 bahu vidhu arus bhane tila bhayI 52 22sa tud dhAtuthI khA thAya che. bahu tudati bahuMtudaM yugam / vidhutudo rAhuH / maruntudaH piiddaakrH| 2-1-88 tilaMtudaH kAkaH / bahu-vidharus-tilAt tuda: 5 / 1124 lalATa vAta bhane zardha bhayI 52 27sa bhanuma tapa aj bhane hA (taorg) dhAtuthI kham pratyaya yAya che. lalATaM tapati lalATaMtapaH sUryaH / vAtamajanti vAtamajA mRgAH / zadhajahA mASAH 256 vATa 42 che. lalATa vAta-zarSAt tapA-'ja-hAkaH 5 / 1 / 125 13 asUrya bhane ugra bhayA 52 24 dRz dhAtuthI khaza pratyaya thAya 2. sUryamapi na pazyanti asUryapazyA rAjadArAH / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hanta 4291 1 5 / 11126 281 upshyH| pratyaya zit cha, pazya mAheza thayo che. 4-2-108 asUryogrAt dRzaH 5 / 1 / 126 64 vi pratyayanA arthamAM rahela jana vigere karmathI para rahevA bhU dhAtuthA iSNu bhane uka [khiSNu khukaJ] pratyaya thAya che. anagno nagno bhavati / ngnNbhvissnnuH| ngnNbhaavukH| nagna-palita-priyA-'ndha-sthUla-subhagA-''Dhaya-tadantAt cyarthe-'cve rbhuvaH khiSNu-khukabau 5 / 1 / 128 65 vi pratyayanA sabhA 2 nagna vigere bhathA 52 220 kR dhAtuthA 24mAM ana [khanaTa] pratyaya yAya che. anagno nagnaH kriyate'nena nagnakaraNaM dyUtam / palitaMkaraNaM tailam / priyaMkaraNaM zIlam / andhaMkaraNaH shokH| sthUlaMkaraNaM dadhi / subhagaMkaraNaM ruupm| ADhayaMkaraNaM vittam / kRgaH khanaT karaNe 5 / 1 / 129 - nAmathI 52 27 gam dhAtuthA a [khar3a Da bhane kha pratyaya thAya cha bhane vihAyas ne viha maheza thAya che. turo gacchati turaMgaH / bhujena bhuja iva vA gacchati bhujaMgaH / bhujaH kauTilyaM hastazca / plavena gacchati plavaMgaH / vihAyasA gacchati vihaMgaH / khaD / turagaH / bhujagaH / plavagaH / vihagaH / sarvagaH / pAragaH / khe gacchati khagaH pakSI / na gacchati ago vRkSaH parvatazca / evaM nagaH / urasA gacchati uragaH / sa sopAya che. Azu gacchati AzugaH shrH| nimngaa| smudrgaa| dd| turaMgamo'zvaH bhujaMgamaH srpH| plavaMgamo mekH| vihaMgamaH pakSI / kha / nAmno gamaH khaD-Dau (kha)ca vihAyasastu vihaH 5 / 1 / 131 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kRdanta prakaraNa 1 5 / 1134 17 zam nAmathI 52 dhAtuthI sajAbhA a pratyaya thAya che. zam bhavyaya. supa. zam-sukhe bhavati zaMbhavo'rhan / zaM karoti zaMkaraH / zamo nAmni a: 5 / 1 / 134 68 varlDa vigere nAmathI para zI dhAtuthI e pratyaya thAya cha. pArthyAbhyAm zete paarshvshyH| pRsstthshyH| udarazayaH / pArdhAdibhyaH zIGaH 5 / 1 / 135 69 karNa vigere kartA nAmathI para zI dhAtuthI ya thAya che. UrdhvaH zete UrdhvazayaH / uttAnazayaH / UrdhvAdibhyaH kartuH 5 / 1 / 136 70 AdhAra nAmathI-para rahela razI dhAtuthI ja pratyaya thAya che. khe zete khazayaH / guhaashyH| bilezayaH alup 3-2-20 AdhArAt 5 / 1 / 137 76 AdhAra nAmathI para rahela dhAtuthI e Ti pratyaya thAya cha. kuruSu carati kurucaraH / madracaraH / nizAcarI / careSTa: 5 / 1 / 138 72 nAmathI-52 228 sthA pA snA bhane trA [vai] dhAtuthA a [ka] pratyaya thAya che. svarge tiSThati svargasthaH / pAdaiH pibati pAdapaH / nRnpAti nRpH| nadyAM snAti nadISNaH 2-3-20 / AtapAttrAyate Atapa-tram / sthA-pA-snA-traH kaH 5 / 1 / 142 73 mUlavimuja vigare za ka pratyayAnta siddha che. mUlAni vibhujati mUlavibhujo rthH| apo bibharti andhra meghH| ko modate kumudaM kairavam / sarasi rohati sarasiraham , saroruham padmam 3-2-20 / Agamena prajAnAti aagmprjnyH| mUlavibhujAdayaH 5 / 1 / 144 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hanta 54255 1 5 / 1 / 146 287 74 nAmathI 52 rakhesa bhaja dhAtuthI * [viNa] pratyaya thAya che. sukhaM bhajate sukhabhAka / ardhabhAt / bhajo viNa 5 / 1 / 146 75 nAmathI 52 291 dhAtuthA man , van , van [kvanip] sane 0 vica ] pratyaya pathit thAya che. indraM zaNAti indrazarmA / ghRtapAvA / sudhIvA / kIlAlapAH / sa dhAtuthA pazu thAya che. shrm| dhIvA (kvnip)| jAgaH (viS) man-vana-kvanip-vica kvacit 5 / 1 / 147 79 nAmathI 52 27sa dhaatuthaa| [kvip] vayit thAya che. zakAn hvayati zakahUH / akSaiH dIvyati akSayaH / divi sIdati diviSat 2-3-33,3-2-20dhusat / vIraM sUte vIrasUH / tamaH chinatti tamazchid / zatru jayati zatrujit / senAM nayati senAnIH / grAmaM nayati grAmaNIH / 45sa dhAtuthI 595 thAya che. laH / pak / kvipa 5 / 1 / 148 77 bhavAnyi bhAna bhUta tyad (1) tad yad adas idam etad eka dvi * yuSmad asmad bhavat [bhavatu] kim tathA anya bhane samAna thA 52 27sa dRza dhAtuthA bhAbhA a [Taka ] sa [sa] bhane * [kvip] pratyaya thAya che. syaH sa iva dRzyate tyAdRzaH tAdRzaH / anyAdRk / sadRzaH sadRzI / sadRkSaH sadRkSA / saDaka / tyadAdyanya samAnAdupamAnAd vyApye dRzaH Tak-sako ca 5 / 1 / 152 78 tAyi upamAna bhUta nAmathI 52 27 dhAtuthI i [Nin ] pratyaya yAya che. siMha iva nadati siMhanardI / gaja iva Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 kRdanta prakaraNa 1 80 8 / 1 / 153 gacchati gajagAminI nArI / karturNin 5 / 1 / 153 79 jAti sivAya nAmathI para rahela dhAtuthI zIla atha'mAM bin thAya che. uSNaM bhuGkte ityevaMzIlaH uSNabhojI / zItabhojI / pareSAmukaroti ityevaMzIlaH paropakArI / vnvaasii| madhupAyI bhramaraH pratiSThate ityavaMzIlaH prasthAyI / ajAteH zIle 5|1|154 nAbhathI para sAdhu arthabhAM vartamAna dhAtuthI in [Nin ] pratyaya thAya che. sAdhukaroti sAdhukArI / cArunartI / sugAmI / sAdhau 5 / 1 / 155 81 karaNa vAcI nAmathI para rahela yajJa dhAtuthI bhUtakALamAM kan [ Nin ] pratyaya thAya che. agniSTomeneSTavAn agniSTomayAjI / karaNAda jo bhUte 5 |1| 158 82 vyAyya (hubha9) nAbhathI para rahe vi+kI dhAtuthI bhUtaajabhAM niMdya kartAmAM krU pratyaya thAya che. somaM vikrItavAn somavikrayI ghRtavikrayI tailavikrayI brAhmaNaH / nindye vyApyAdina vikriyaH 5 / 1 / 159 83 arbhathI para bhUta abhAM han dhAtuthI in [ Nin ] thAya 7. pitRvyaghAtI / mAtulaghAtI / hano Nin 5 / 1 / 160 84 brAhmaNa bhrUNa sane vRtra arbhathI 52 2hesa han dhAtuthI abhI kvip thAya che. brahmANaM hatavAn brahmahA / bhrUNahA | vRtrahA ( - han ) brahma-bhrUNa vRtrAt kvip 5 / 1 / 161 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRta prakaraNa 1 5/1/166 285 85 a thI para rahesa hay dhAtuthI bhUtaajabhAM van [kvanip ] pratyaya thAya che. meru dRSTavAn merudRzvA / vizvadRzvA / vizvadRzvAnau / vizvadRzvAnaH / zaH kvani 5 / 1 / 166 86 kA~thI para anu pUrNAMka laeNn dhAtutho bhUtakALamAM A [3] thAya che. pumAMsamanujAtaH pumanujaH / 2-1-87 ano rjane rDaH 5 / 1 / 168 87 saptamyanta nAmathI para rahela nan dhAtuthI bhUtakALamAM 3 pratyaya thAya che. apsu jAtam apsujam / abjam / saptamyAH 5 / 1 / 169 88 jAti sivAya pa`camyanta nAmathI para rahela nan dhAtuthI bhUtakALamAM 3 thAya che. saMtoSAjAtam saMtoSajam sukham / buddhijaH saMskAraH / saMskArajA smRtiH / ajAteH paJcamyAH 5 / 1 / 170 daha jIje para lUnaaNamA svathit Da pratyaya thAya che. dvi jatiH dvijaH / na jAtaH ajaH / prajAtAH prajAH / anujAtaH anujaH / kSatriyAt jAtam kSatriyajaM yuddham / strIjamanRtam / puNsaa| nujAtaH puMsAnujaH 3 - 1 -13 | mitraM hrayati mitrahnaH / aTati atati vA aH / kAyati kAmayate vA kaH / bhAtIti bhaM nakSatram / khanyate iti kham / kvacita 5|1|171 80 bhUtaaNamAM vartamAna dhAtuthI ta [kta] ane tavat [ktavatu] pratyaya thAya che. kRtaH / kRtavAn / ktaktavatU 5 / 1 / 174 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhyAyaH prathamaH pAdaH kRdanta-prakaraNam 1 [kRtyakRdantaH sAmAnyakRdantaH upapadakRdantaH bhUtakRdantazca ] 1 Atumo'tyAdiH kRt 5 / 1 / 1 ghanaghAtyaH 2 kartari 5 / 1 / 2 kArakaH / kartA / pacaH / nandanaH 3 rucyA-'vyathya-vAstavyam 5 / 116 rucyo modako maitrAya 4 bhavya-geya-janya-ramyA-''pAtyA-plAvyaM navA 5 / 117 bhavyaH 5 pravacanIyAdayaH 5 / 1 / 8 pravacanIyo guruH zAstrasya 6 zliSa-zIG-sthA-''sa-usa-jana-ruha-ja-bhajeH ktH5|119 AzliSTaH kAntAM kAmukaH 7 gatyarthA-'karmaka-piba-bhujeH 5 / 1 / 11 gato maitro grAmam 8 ktvA-tumam bhAve 5 / 1 / 13 kRtvA vrajati / kartuM vrajati / 9 asarUpo 'pavAde votsargaH prAk kteH 5 / 1 / 16 ___avazyalAvyam / avazyalavitavyam 1. RvarNa-vyaJjanAd dhyaNa 5 / 1 / 17 kAryam / haarym| pAkyam 11 uvarNAd Avazyake 5 / 1 / 19 lAvyam / pAvyam 12 Asu-yu-vapi-rapi-lapi-trapi-Dipi-dabhi-camyA-''namaH 5 / 1 / 20 AsAvyam 13 tavyA-'nIyau 5 / 1 / 27 zayitavyam , zayanIyam bhavatA 14 ya et cA-''taH 5 / 1 / 28 ceyam / dA, deyam Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 kRdanta-prakaraNam 1 15 zakita ki - cati-yati-zasi sahi-yaji-bhaji - pavargAt 5 / 1 / 29 zakyam / tapyam / gamyam 16 yami-madi gado'nupasargAt 5 / 1 / 30 yamyam / madyam / gadyam 17 care: Astvagurau 5 / 1 / 31 caryam | Acaryam bhavatA 18 varyopasaryA - vadya paNyam upeyartumatI-ga- vikreye 5 / 1 / 32 19 svAmi vaizye : 5 / 1 / 33 aryaH svAmI vaizyo vA 20 nAmno vadaH kyap ca 5 / 1 / 35 brahmodyam brahmavadyam / 21 - vRg - stu juSeti-zAsa: 5 / 1140 AdRtyaH / prAvRtyaH / 22 RdupAntyAd a- kRSi - vRd RcaH 5 / 1 / 41 vRtyam / 23 kR-vRSi- mRji-zaMsi - guhi duhi - japo vA 5|1|42 kRtyam, 24 te kRtyAH 5 / 1 / 47 " 25 Naka - tRcau 5 / 1 / 48 pAcakaH / paktA 26 ac 5 / 1 / 49 karaH / haraH / pacaH / paThaH / udvahaH 27 nandyAdibhyo'na: 5 / 1 / 52 nandanaH / ramaNaH / madhusUdanaH 28 grahAdibhyo Nin 5 / 1 / 53 grAhI / sthAyI / mantrI 1 29 nAmyupAntya-prI-kR-gR-jJaH kaH 5 / 1 / 54 budhaH / priyaH / kiraH 30 upasargAd Ato Do'zyaH 5 / 1 / 56 AhnaH / prasthaH / 31 tan - vyadhINa zvasA ''taH ( NaH ) 5 / 1 / 64 tAnaH / vyAdhaH avazyAyaH 32 nRt-khan-raJjaH zilpinyakaT 5 / 1 / 65 narttakI 33 AziSyakan 5 / 1 / 70 nandakaH Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 kRdanta-prakaraNam 1 34 tika-kRtau nAmni 5 / 1171 zAntiH / vIrabhUH / vardhamAnaH 35 karmaNo 'N 5 / 1 / 72 kumbhakAraH / tantuvAyaH / pApaghAtaH / 36 gAyo 'nupasargAt Tak 5 / 1174 vakragaH / saamgH| sAmagI 37 Ato Do '-dvA-vA-maH 5 / 1176 godaH / jaladaH / 38 AziSi hanaH 5 / 1 / 80 zatruhaH / pApahaH 39 klezAdibhyo'pAt 5 / 1 / 81 klezApahaH / tamopahaH / 40 kumAra-zIrSAd Nin 5 / 1182 kumAraghAtI zIrSaghAtI 41 acitte Tak 5 / 1 / 83 vAtanaM tailam / pittanaM ghRtam / 42 brahmAdibhyaH 5 / 1185 brahmanaH / kRtaghnaH / vRtradhnaH 43 kukSyAtmodarAd bhRgaH khiH 5 / 1 / 90 kukSibhariH / AtmabhariH 44 arho'c 5 / 1 / 91 pUjArhaH sAdhuH / pUjAr2yA sAdhvI 45 AyudhAdibhyo dhRgo 'daNDAdeH 5 / 1 / 94 dhanurdharaH / 46 hago vayo-'nudyame 5 / 1 / 95 asthiharaH zvazizuH / manoharaH 47 rajaH-phale-malAd grahaH (i.) 5 / 1 / 98 rajograhiH kaJcukaH / 48 zakat-stambAd vatsa-bIDau kRgaH 5 / 1 / 100 zakRtkari 49 saMkhyA-'hara-divA vibhA-nizA-prabhA-bhAs-citra-karnAdya ntA-'nanta-kAra-bAharura-dhanura-nAndI-lipi-livi-balibhakti-kSetra-jaGghA-kSapA-kSaNadA-rajani-doSA-dina-divasAt Ta: 5 / 1 / 102 saMkhyAkaraH 50 hetu-tacchIlA-'nukUle 'zabda-zloka-kalaha-gAthA-vaira __cATu-sUtra-mantra-padAt 5 / 1 / 103 yazaskarI vidyA 51 bhRtau karmaNaH 5 / 1 / 104 karmakaraH / karmakarI dAsI Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta-prakaraNam 1 299 52 kSema - priya-madra bhadrAt khA 'N 5 / 1 / 105 kSemaMkaraH / kSemakAraH 53 megharti bhayA bhayAt khaH 5|1|106 meghaMkaraH / RtiMkaraH 54 priya vazAt vada: 5 / 1 / 107 priyaMvadaH / vazaMvadaH 55 kUlA- sx - karISAt kaSaH 5|1|110 kUlaMkaSA nadI 56 sarvAt sahazca 5 / 1 / 111 sarvasaho muniH / sarvakaSaH khalaH 57 manyAd Nin 5 / 1 / 116 paNDitamAnI bandhoH 58 kartuH khaz 5 / 1 / 117 paNDitaMmanyaH maitraH 59 zunI - stana - muJja - kUlA- Sssya puSpAt TdheH 5 / 1 / 119 zuniMdhayaH / stanaMdhayaH 60 vahA 'bhrAd liha: 5 / 1 / 123 vahaliho gauH / abhraMlihaH 61 bahu-vidhvarus- tilAt tudaH 5 / 1 / 124 bahuMtudaM yugam 62 lalATa-vAta- zardhAt tapA-ja-hAkaH 5 / 1 / 125 lalATaMtapaH 53 asUryogrAd dRzaH 5 | 1|126 asUryapazyA rAjadArAH 64 nagna palita priyA 'ndha-sthUla- subhagA ''Dhya tadantAt cvyarthe'cveH bhuvaH khiSNukhukaJa 5 / 1 / 128 nagnaMbhaviSNuH / nagnaMbhAvukaH 65 kRgaH khanaT karaNe 5 / 1 / 129 nagnaMkaraNaM dyUtam 66 nAmno gamaH khaD-Dau (kha) ca vihAyasastu viha: 5 / 1 / 131 turaMga: / turagaH / turaMgamaH 67 zamo nAmni a: 5 / 1 / 134 zaMbhavo'rhan 68 pArzvAdibhyaH zIGa: 5 | 1|135 pArzvazayaH / pRSThazayaH 69 UrdhvAdibhyaH kartuH 5 / 1 / 136 UrdhvazayaH / uttAnazayaH Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 kRdanta-prakaraNam 1 70 AdhArAt 5 / 1 / 137 khazayaH / bilezayaH 71 careSTaH 5 / 1 / 138 kurucaraH / madracaraH / nizAcarI 72 sthA-pA-snA-traH kaH 5 / 1 / 142 svargasthaH / pAdapaH / nRpaH 73 mUlavibhujAdayaH 5 / 1 / 144 mUlavibhujo rathaH / abdhaM meghaH 74 bhajo viNa 5 / 1 / 146 sukhabhAk / ardhabhAg 75 man-vana-kvanip-vic kvacit 5 / 1 / 147 indrazarmA 76 kvip 5 / 1 / 148 zakahUH / akSayaH / diviSat , ghusat 77 tyadAdyanya-samAnAd upamAnAd vyApye dRzaSTak-sako ca 5 / 1 / 152 tAdRzaH / tAdRkSaH / tAdRk 78 katu Nina 5 / 1 / 153 siMhanardI / gajagAminI nArI 79 ajAteH zIle 5 / 1 / 154 uSNabhojI / paropakArI / 80 sAdhau 5 / 1 / 155 sAdhukArI / cArunI / suSTugAmI 81 karaNAd yajo bhUte 5 / 1 / 158 agniSTomayAjI 82 ninye vyApyAd in vikriyaH 5 / 14159 somavikrayI 83 hano Nin 5 / 1 / 160 pitRvya-ghAtI 84 brahma-bhrUNa-vRtrAt kvip 5 / 1 / 161 brhmhaa| bhrUNahA / vRtrahA 85 dRzaH kvanip 5 / 1 / 166 merudRzvaH / vizvadRzvA 86 ano jane : 5 / 1 / 168 pumanujaH 87 saptamyAH 5 / 1 / 169 apsujam / abjam 88 ajAteH paJcamyAH 5311170 saMtoSajam sukham / 89 kvacit 5 / 1 / 171 dvijaH / ajaH / prajAH / anujaH / aH 90 kta ktavatU 5 / 1 / 174 kRtaH / kRtavAn Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 2 adhatanI hastanI parakSA vartamAnA ane vartamAna kRdanta 1 bhUtakALamAM-zu sat ane traNa dhAtuthI parakSA vibhakti vika9pe thAya che. 3pazua 3paraNAva bavAsa | pakSe aghatanI ane hastanI. 3pavItva vALota ! zru-sada-vasbhyaH parokSA vA 5 / 2 / 1 parekSA thatI hoya tyAM paramaipadI dhAtuthI varU [] ane AtmapadI dhAtuthI mAna [arz] pratyaya lAgIne pakSa bhUtakRdanta thAya che. javasu ane vana pratyaya pakSA jevA che. eTale pakSAmAM thatA dvirukti Adi kAya AmAM thaze. zukSuvAnA vivArA jevAH rara | ravAnA | pR-karmaNi pujAH 4-4-117 tatra vasu-kAnau tadvat 5 / 2 / 2 3 AjanA bhUtakALamAM adyatanI vibhakti thAya che. tra aikSiNa teNe vAgha joyo (Aje) pa-2-7 adyatanI 5 / 2 / 4 4 (1) keI paNa vizeSa bhUtakALa (parokSa ke anadyatana-hyastana)nI vivakSA na karIe te bhUtakALamAM adyatanI vibhakti thAya che. kSa ja rItato simada m aa vivakSo karIe te kyAM khUja sItA pezAmaNi pAm ! (2) be bhUtakALa bhegA heAya to aghatanI thAya che. kai vA pekSiMdi zam Aje athavA kAle ame mRga je. vizeSA-'vivakSA-vyAmizre 5 / 2 / 5. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 kudata prakaraNa 2 pArA, 5 AjanA sivAyanA bhUtakALamAM dhAtuthI hyastanI thAya che. sAthat te jI. __ anadyatane hastanI 5 / 217 6 citta vikSepa vigere kAraNathI karelI kriyAnuM smaraNa na hoya tyAre athavA karelI kriyAne ekadama chUpAvI devI hoya tyAre adyatana (AjanA) sivAyanA bhUtakALamAM dhAtuthI pakSA thAya che. kuttoDazuM risTa vi8TAva kharekhara sUtA evA meM vilApa karyo che. moDhuM hi unmatta banelo huM kharekhara rakhaDayo chuM. bIjAnA kahevAthI khAtrI thayA bAda kartA A prayoga kare che. paripu grAhyam hatastvayA ? nAhaM kaliGgAn jagAma liga dezamA te brAhmaNa mAryo che? huM kaliMga dezamAM gayo (ja) nathI. kRtA-'smaraNA-'tinihnave parokSA 5 / 2 / 11 7 adyatana (AjanA) sivAyanA parokSa (pate nahiM joela) bhUtakALamAM dhAtuthI parekSA thAya che. dharma phiza tIrtha: tIrthakara bhagavaMte dharmane upadeza Apyo. saM kayA w: kRSNa kaMsane ha. parokSe 5 / 2 / 12 8 AjanA sivAyanA pakSa bhUtakALamAM, parAkSane vivakSA na karIe te hyastanI thAya che. amari to rAjA sagara rAjA thayo. avivakSite (hathastanI) 5 / 2 / 14 adyatana (AjanA) sivAyanA pakSa ke apakSa bhUtakALamAM dhAtuthI tu vigere upapadamAM hoya tyAre adyatanI vikalpa thAya che. atyuddhi purA chAtrAH pakSe mavahana pu Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hanata 429 // 2 . 5 / 2 / 15 303 tadA'bhASiSTa rAghava: pakSe abhASata babhASe vaa| vA'dyatanI purAdau 5 / 2 / 15 10 AjanA sivAyanA bhUtakALamAM kya avyaya ane vigaire 955mA DAya to tabhAnA yAya che. pRcchati sma pitaram pitAne 57yu. vasantIha purA chAtrAH sI pahelAM chAtro rahetA hatA. sme ca vartamAnA 5 / 2 / 16 11 vartamAna amAM pAtuthI va mAnA thAya . namati / pacati / mAMsaM na bhakSayati / jIvaM na mArayati / sati 5 / 2 / 19 patamAna sabhA, parasmaipaTTI dhAtuthI at [zata] bhane mAtmanepahI dhAtuyI Ana [Anaz] pratyaya sAmAna va bhAna 6nta mana cha. gacchan / vardhamAnaH / (2) jIviSyamA 52-bhaipahI pAtuthI syat [sya zat] mane sAmanehI dhAtuthI sya m Ana [sya m Anaz 4-4-114] pratyaya sAmAna bhaviSya nta mana che. yA, yAsyan 35o tra line tudat pramANe 2-1-115 shii| zayiSyamANaH-Nam-NA / zatrAnazau, eSyati tu sa-syau 5 / 2 / 20 / 13 vida 1. 2 dhAtuthI tabhAna mA vas [kvasu] pratyaya thAya che vetti iti vidvas 35o paTIyasa prabhArI vidvAn / vA vetteH kvasuH 5 / 2 / 22 14 pU 1. 1. mA. mane yaj pAtuthI bhiAna mA mAna Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 kRdanta prakaraNa 2 pArA 24 [rAna] thAya che. te ghavamAnaH pati-te vA yajJamAna ! pUG-yajaH zAna: 5 / 2 / 23 15 vaya, zakti ane zIla artha jaNa (f) hoya tyAre, vartamAna kALamAM dhAtuthI Ana [rAna] pratyaya thAya che. 1 varada viSe vaheMmAnAH vaya, bAlyAvasthA jaNAya che. ahiM (AmAM) bAbarI ne vahana karanArA keTalA che. vAtIda ciM chamAnA | yuvAvasthA jaNAya che. 2 jatI stitaM nidAnAH | zakti-sAmarthya. AmAM hAthIne mArI zakanArA keTalA che. koNa samannAnAda | AmAM sArI rIte khAI zakanArA keTalA che. 3 vAtag girniramAna: I zala-svabhAva. katIhAtmAnaM varNayamAnAH / vayaH-zakti-zIle 5 / 2 / 24 achu (sukhasAdhya) artha jaNAtuM hoya tyAre, dhAri ane huM bhaNavuM dhAtuthI at [a] pratyaya thAya che. gharathana vAma AcArAMgane sukhethI dhAraNa karatA. gathIyar kumagedIyam aa dumapuSpIya adhyayanane sukhethI bhaNate. dhArIDo 'kRcchre 'tRz 5 / 2 / 25 17 satrI, zatru ane stutya kartA heya tyAre, anukrame chu, briNa ane arthe dhAtuthI aA pratyaya thAya che. 1 sarva sunvantaH yajJasvAmina ityarthaH / 2 cauraM dviSan zatrurityarthaH / 3 pUjAmarhan prazasya ityarthaH / su-pi tri-zatru tuje pArAradda Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 2 19 zIla, dhama ane sAdhu artha dhAtuthI tu [tRn ] pratyaya thAya che. 1 karoti ityevaMzIlaH karttA / karttA kaTam / 2-2-80 vadati ityevaMzIlaH vaditA / vaditA janApavAdAn / 2 dhana-kulAdine AcAra. 5/2/27 305 jaNAtA hoya tyAre, vadhUmUDhAM muNDayitAraH zrAviSTAyanAH / 3 gantA khelaH / sAdhu gacchati iti gantA / tuna zIla-dharma-sAdhuSu 5 / 2 / 27 " 18 bhrAjU, alaM- kR, nirA- kR, bhU, sah, ruc, vRt, vRdh car pra-janmane apa-trap dhAtuthI iSNu atyayaH thAya che.. bhrAjanazIlaH bhrAjanadharmA sAdhu bhrAjate vA bhrAjiSNuH / alaMkariSNuH / nirAkariSNuH / bhaviSNuH | sahiSNuH / rociSNuH | vartiSNuH / vardhiSNuH / cariSNuH / prajaniSNuH / apatrapiSNuH / bhrAjya laMkRg nirAkuy-bhU-sahi- ruci vRti vRdhi cariprajanA - Spatrapa iSNu: 5 / 2 / 28 20 bhU, ane ji dhAtuthI SNu [SNuk ] atyaya thAya che. bhUSNuH / jiSNuH / bhU-je: SNukU 5|2| 30 21. sthA, glA, mlA, pac, parimRj, bhane kSi dhAtuthI snu pratyaya thAya che. sthAsnuH / glAsnuH / mlAsnuH / paNuH / paramANuH / kSeSNuH / 20 sthA-glA- mlA-paci-pari- mRji kSeH stu: 5 / 2 / 31 22 tras, gRdh dhRS, bhane kSip dhAtudhI nu [knu] pratyaya thAya che. trasnuH / gRdhnuH / dhRSNuH / kSipnuH / si - gRdhi ghRSi - kSipaH knuH 5 / 2 / 32 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 / 2 / 33 301 ta 21 2 23 sannanta dhAtu bhikSa dhAtu bhane AzaMsa pAtuthI u pratyaya ___thAya che. lipsate ityevaMzIlaH lipsuH 4-1-21 megavAne 27:2. me prabhArI, cikIrSuH jigamiSuH / mumukSuH / tyAdi. bhikSate ityevaMzIlaH bhikSuH / AzaMsuH / san-bhikSA-''zaMseH u: 5 / 2 / 33 24 zR bhane vand pAtuthA Aru pratyaya thAya che. zRNAtItyevaM zIlaH zarAruH / vizIryate vizarAruH / vandate vndaaruH| zU-vandeH Aru: 5 / 2 / 35 25 zI, zrad-dhA, nidrA, tandrA, daya , pati , gRhi bhane spRhi dhAtuthI mag pratyaya thAya che. zayAluH / zraddhAluH / nidrAluH / tandrAluH / dayAluH / patayAluH / gRhyaaluH| spRhayAluH / zIG-zraddhA-nidrA-tandrA-dayi-pati-gRhi-spRhe AluH 5 / 2 / 37 26 sAsahi vAvahi cAcali pApati za yaGanta saha vaha ane pat dhAtuthA i [Ei] pratyaya sAmAna bhane che. au sAsahi-vAvahi-cAcali-pApati 5 / 2 / 38 27 za, kam , gam , han , vRSa, bhU bhane sthA dhAtuthA. uka [ukaNa] pratyaya thAya che. zuNAtItyevaMzIla: zArukaH prazArukaH zaraH / kAmukaH / gAmukaH AgAmukaH sva. gRham / ghAtukaH AghAtuko vyaadhH| vaykaH pravarSaka: prjnyH| bhAvukaH prabhAvukaH ksstriyH| sthAyukaH prmttH| upasthAyukaH gurum 2-2-83 zu3 pAse 24nA2. guNAnadhiSThAyukaH gulAmA 22nA2. 2-2-20 / -kama-gama-hana-vRSa-bhU-stha ukaNa 5 / 2 / 40 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 2 pArAza 307 28 laS , pat bhane pad dhAtuthA ukaNa yAba che. bhogAn abhilASukaH 2-2-83 / utpAtukaM jyotiH / prapAtukA garbhAH / upapAdukA devAH / laSa-pata-pada: 5 / 2141 28. bhUSA mANA, krodha arthAta, ju, sU, gRdha, jvala bhane zuc dhAtuthA bhane laSa, pat pad dhAtuthI ana pratyaya thAya che. bhUSayatItyevaMzIlo bhUSaNaH kulasya / maNDanA gaganasya bhaaH| prasAdhanaH / krodhanaH / roSaNaH / javanaH / saraNaH / gardhanaH / jvalanaH / zocanaH / abhilaSaNaH / 'ptnH| arthasya pdnH| marthana nagunA2. 2-2-83 bhUSA-krodhArtha-ju-sa-gRdhi-jvala-zucazcaanaH 5 / 2 / 42 30 yaGanta dram bhane kram pAtuthA ana thAya che. kuTilaM dramatItyevaMzIlaH dandramaNaH cakramaNaH 4-3-82,80 drama-kramo yaGa: 5 / 2 / 46 31 yaGanta yaja, japa, daz bhane vad dhAtumAthI Uka pratyaya thAya che. bhRzaM punaHpuna rvA yajatItyevaMzIlo yAyajUkaH / jaMjapUkaH / dandazUkaH / vAvadUkaH / yaji-japi-daMzi-badAd UkaH 5 / 2 / 47 32 jAgR dhAtuthA ukapratyaya yAya che. jAgartItvevaMzIlo jAgarukaH jAguH 5 / 2 / 48 33 zam vigere A3 dhAtuyI in [ghinaN] pratyaya yAya che. zAmyatItyevaMzIlaH shmii| dmii| tmii| shrmii| bhrmii| kSamI / pramAdI / unmAdI / klamI / 4-3-55 amaSTakAd ghinaN 5 / 2 / 49 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 kRdanta prakaraNa 2 5/2/50 gruja, bhuj, bhaj, tyaj, rajjU, dvipa, dup, druh, duha yane abhyA- han dhAtuthI ghinaNa pratyaya thAya che. 4-1-111 yogI / bhogI / bhAgI / tyAgI | rAgI 4-3-50 / dveSI / doSI | drohI / dohI / abhyAghAtI / 4-3 - 100 yuja- bhuja-bhaja-tyaja-raja- dviSa-duSa- duha- duhA 1 34 ka bhyAhanaH 5/2/50 35 vi pUrva vica katth sambha kapa kas lasa bhane han dhAturthI vinaNa thAya che. vivekI / vikatthI / visrambhI / vikASI / vikAsI / vilAsI / vighAtI | ve vica- kattha-srambha-kaSa - kasa-lasa-inaH 5/2/51 1 36 vR mA. bhikSa luNDa jalpa kuTTa dhAtuthI Aka [TAka] pratyaya thAya che. varAkI / bhikSAkaH / luNThAkaH / jalpAkaH / vRG-bhikSi-luNTi-jalpi-kuTTATTAkaH 5|2|70 37 pra upasa pachI rahelA ghU ga. huM preraNa! karavI ane jI dhAtuthI in thAya che. prasuvatItyevaMzIlaH prasavI / prajavI | prAt sU- jo in 5 / 2 / 71 38. dakSi vi+zri pari+bhUvam abhi+am avyath dhAtuthI in thAya che. jayI / atyayI / AdarI / kSayI ji-iN-dR-kSi- vizri-paribhUtvamabhyamavyathaH 5 / 2 / 72 i 38 sR, ghas ane ad dhAtuthI mara [ marak] pratyaya yAya hai. saratItyevaMzIlaH sRmaraH / ghasmaraH / adUmaraH / sR-ghasyado mara 502/73 40 bhaJja, bhAs ane mid dhAtuthI ura [ghura] pratyaya thAya che. bhajyate svayameva ityevaMzIlaM bhaGguraM kASTham / 4-1-111 bhAsate bhAsuraM vapuH / medyati medate vA meduraH / bhaJji bhAsi - mido ghuraH 5|2|74 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nta 54295 2 5 / 2 / 75 308 41 vid chid bhane bhid thI Thita ghura thAya che. vettIti viduraH / chidyate svayameva chiduraH / bhiduraH / vetti-cchida-bhidaH kit 5 / 275 42 sa, ji, i, pu, bhane naz dhAtuthI vara [varap] kit pratyaya thAya che. sRtvara; / jitvaraH / jitvarI strii| itvrH| nazvaraH / sR-ji-iNa-nazaH Tvarap 5 / 2 / 77 43 smi, a-jas , hiMs , dIpa , kampa, kam bhane nam dhAtuthA ra pratyaya thAya che. smayate ityevaMzIlaM smeraM mukham / na jasyati ajasram / ajastraM pacati satata 54 che. hiMsro vyAdhaH / dIpo dIpaH / kamraH / namraH / ssyajasa-hiMsa-dIpa-kampa-kama-namo ra: 5 / 2179 44 sthA, Iz , bhAs , pis bhane kas pAtuyA vara pratyaya thAya che. tiSThati ityevaMzIlaH sthAvaraH / IzvaraH / bhAsvaraH / pesvrH| viksvrH| matAntare-pramAdyati pramadvaraH prabhAhI stheza-bhAsa-pisa-kaso varaH 5 / 2 / 81 45 didyut vigere ane bhrAj vigere kvibanta sh| si che. (1) dyotate ityevaMzIlo didyut / didyutii| dRNAtIti dat / gacchatIti jagat / juhotIti juhUH juhvau 2-1-57 vaktIti vAk / pRcchatIti prAT / praashau| zabdaprAT / tattvaprAT / dadhAti dhyAyati vA dhIH / zrayatIte zrIH / zataM dravatIti shtdrH| sravatIti strH| javatIti jUH / AyataM stautIti aaytstuuH| kaTaM pravate kaTapraH / kaTapravau 2-1-52. parivrajatIti parivrAT / (2) vibhrAjate iti vibhrATa / vibhraajau| bhAsate iti mAH / bhAsau / pipartIti pUH / thUrvatIti dhUH dhurau / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 kudata prakaraNa 3 5 / 2 / 83 vidyotate iti vidyut / UrjayatIti U / grAvANaM stotIti grAvastut / pacatIti pak / bhinatIti bhid / vettIti vid / zokacchid / bhUH pRthivI / zaMbhUH zivaH / AtmabhUH kAmaH / manobhUH sa ev| svayaMbhU brahmA / svabhU viSNuzca / mitrabhU nAma kazcit / pratibhUH uttamarNAdhamarNayorantarasthaH / inbhUH vyasanasahAyaH / kArabhUH paNyamUlyAdinirNatA / varSAbhU darduraH auSadhizca / punarbhUH punarUDhA auSadhizca / didyut-dadata-jagat-juhU-vAk-prAT-dhI-zrI-TU-sUjvAyatastU-kaTapU-parivAT-bhrAjAdayaH kvi: 5 / 2183 46 zam sam svayam vi bhane pra thI 52. 2hesa bhU dhAtuthI u [Du] pratyaya thAya che. zam sukham tatra bhavati zaMbhuH zaMkaraH saMbhurjanitA / svayaMbhuH / vibhuH vyApakaH / prabhuH svAmI zaM-saM-svayaM-viprAd bhuvo DuH 5 / 2 / 84 47 pUdhAtuthI devatA mA itra pratyaya thAya che. punAti pavate vA pavitro'han / putra itro daiva te 5 / 2 / 85 48 pU dhAtuthI zubhAM itra pratyaya thAya cha. RSi ne sAbhA pUyate'neneti pavitro'yamRSiH / darbhaH pavitraH / RSi-nAmnoH karaNe 5 / 2 / 86 48 lU dhU sa. khan cara sah bhane R dhAtuthI 42zubhAM itra pratyaya ya.ya che. lunAti anena lavitram / dhavitram / savitram / khanitram / caritram / sahitram / aritram / lU-dhU-sU-khani-cara-sahA-'tteH 5 / 2 / 87 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH kRdanta-prakaraNam 2 [adyatanI hastanI parokSA vartamAnA vartamAnakRdantazca ] 1 zru-sada-vasbhyaH parokSA vA 5 / 2 / 1 upazuzrAva / upasasAda 2 tatra vasu-kAnau tadvat 5 / 2 / 2 zuzruvAn / sasvajAnaH 3 adyatanI 5 / 2 / 4 vyAghramaikSiSTa 4 vizeSA-'vivakSA-vyAmizre 5 / 2 / 5 aikSiSTa mRgaM sItA / adya hyo vA aikSiSmahi mRgam 5 anadyatane hyastanI 5 / 27 ajayat 6 kRtA-'smaraNA-'tinihmave parokSA 5 / 2 / 11 supto'haM kila vilalApa / nA'haM kaliGgAn jagAma 7 parokSe 5 / 2 / 12 dharma dideza tIrthakaraH 8 avivakSite (ithastanI) 5 / 2 / 14 abhavat sagaro rAjA 9 vA'dyatanI purAdau 5 / 2 / 15 avAtsuriha purA chAtrAH 10 sme ca vartamAnA 5 / 2 / 16 pRcchati sma pitaram / vasantIha purA chAtrAH 11 sati 5 / 2 / 19 namati / pacati / mAsaM na bhakSayati 12 zatrAnazau, eSyati tu sa-syau 5 / 2 / 20 gacchan / yAsyan 13 vA vetteH kvasuH 5 / 2 / 22 vidvAn 14 pUG-yajaH zAna: 5 / 2 / 23 pavamAnaH / yajamAnaH 15 vayaH-zakti-zIle 5 / 2 / 24 katIha parAn nindamAnAH Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31ra kRdanta-prakaraNam 2 16 dhArIGo 'kRcche 'tRz 5 / 2 / 25 dhArayan AcArAGgam 17 sug-dviSA-'rhaH satri-zatru-stutye 5 / 2 / 26 pUjAmarhan 18 tRn zIla-dharma-sAdhuSu 5 / 2 / 27 vaditA janApavAdAn 19 bhrAjyalaMkaga-nirAkRg-bhU-sahi-ruci-vRti-vRdhi-cari prajanA-'patrapa iSNuH 5 / 2 / 28 bhrAjiSNu: / alaMkariSNuH 20 bhU-jeH SNuk 5 / 2 / 30 bhUSNuH / jiSNuH 21 sthA-glA-mlA-paci-pari-mRji-kSeH snuH 5 / 2 / 31 sthAsnuH / pakSNuH 22 trasi-gRdhi-dhRSi-kSipaH knu: 5 / 2 / 32 trasnuH / kSipnuH 23 san-bhikSA-''zaMseH uH5|2|33 lipsuH / bhikSuH / AzaMsuH 24 zR-vandeH Aru: 5 / 2 / 35 zarAruH / vRndAruH 25 zIG-zraddhA-nidrA-tandrA-dayi-pati-gRhi-spRhaH AlaH 5 / 2 / 37 zayAluH / dayAluH 26 Gau sAsahi-vAvahi-cAcali-pApati 5 / 2 / 38 27 za-kama-gama-hana-vRSa-bhU-stha ukaN 5 / 2 / 40 zArukaH 28 la~Sa-pata-pada: 5 / 2 / 41 abhilASukaH / utpAtukaM jyotiH 29 bhUSA-krodhArtha-ju-sR-gRdhi-jvala-zucazca anaH 5 / 2 / 42 bhUSaNaH kulasya 30 drama-kramo yaGaH 5 / 2 / 46 daMdramaNaH / caMkramaNaH 31 yaji-japi-daMzi-vadAd UkaH 5 / 2 / 47 yAyajUkaH / 32 jAguH 5 / 2 / 48 jAgarUkaH 33 zamaSTakAd ghinaN 5 / 2 / 49 zamI / damo / kSamI / pramAdI Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta-prakaraNam 2 313 34 yuja-muja-bhaja-tyaja-raja-dviSa-duSa-druha-duhA-'bhyAhanaH 5 / 2 / 50 yogI / bhogI / tyAgI / raagii| 35 ve vica-kattha sambha-kaSa-kasa-lasa-hana: 5 / 2 / 51 vivekI 36 vRG-bhikSi-luNTi-jalpi-kuTTAT TAkaH 5 / 2 / 70 varAkI / 37 prAt mU-joH in 5 / 271 prasavI / prajavI 38 ji-iNa-dR-kSi-vizri-paribhU-vamA'bhyamavyathaH 5|2|72jyii 39 sR-ghasyado marak 5 / 2173 sRmaraH / ghasmaraH / amaraH 40 bhani-bhAsi-mido ghuraH 5 / 2 / 74 bhaguraM kASTham / bhAsuram 41 vetti-cchida-bhidaH kit 5 / 2 / 75 viduraH / chiduraH 42 mR-ji-iN-nazaH Tvarap 5 / 277 sRtvaraH / jitvaraH / itvarIH 43 smyajasa-hiMsa-dIpa-kampa-kama-namo raH 5 / 279 smeram 44 stheza-bhAsa-pisa-kaso varaH 5 / 2 / 81 sthAvaraH / IzvaraH 45 didyut-dat-jagat-juhU-vAk-prAT-dhI-zrI-bhrU-sra-jvAyata stU-kaTaprU-parivAT-bhrAjAdayaH kvi: 5 / 2 / 83 ___ didyut / jagat / vibhrAT / bhAH 46 zaM-saM-svayaM-vi-prAd bhuvo DuH 5 / 2 / 84 zambhuH / vibhuH / 47 putra itro daivate 5 / 2 / 85 pavitro'rhan 48 RSi-nAmnoH karaNe 5 / 2 / 86 pavitro'yamRSiH / darbhaH pavitraH "49 lU-dhU-sU-khani-cara-sahA-utta: 5 / 2 / 87 lavitram / caritram Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 3 bhaviSyantI dhRstanI bhaviSya kRdanta tathA puliMga strIliMga ane napu'sakaliMga kRdanta zabdo 1 jUna vigere pratyayAnta zamina vigere zabdo bhaviSyakALamAM. vaparAya che. zamiyatIti gamI prAmaNuM jUna 2-2-942 AgAmI ! mAvI / pratijJeSI | vigere bana vatsryati gamyAdiH 5 / 3 / 1 2 hetunI siddhi hoya, to dhAtuthI bhaviSyakALamAM jU pratyaya vikalpe thAya che. meghazravaNaaisaMpannA: kavasyate vA cAyaH / jo zAlinI utpattinA hetubhruta varasAda varasaze tA zAli thavAnA che. vA detusiddhau jJa: khAphAra 3 bhaviSyakALamAM dhAtuthI bhaviSyantI pratyayA thAya che. bhokSyate / viSyantI bArAka 4 AjanA sivAyanA bhaviSyakALamAM vastanI pratyayeA thAya che. hartA zra| atha kyo vA gamiti ahIM dhastanI na thAya anadyatane zvastanI 5/3/5 5 je dhAtuthI tum vigere karavAnA che te dhAtunI kriyA, je kriyAnuM prayAjana--hetu che. te kriyA (kriyAnA prayeAjanavALI kriyA) upapada hAya te, dhAtuthI bhaviSyakALamAM tum, anna [Lav] ane maviLatI pratyaya thAya che. tum pravrutio karavAne jAya che. hAjo nati karavAvALA jAya che. jayiAmItivrati karIza e hetuthI jAya che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 3 vAra3 315 ahIM trAti "javAnI kriyA upapada che ane javAnuM prajana, kAMI paNa kriyA karavAnuM che. karavAnuM che mATe jAya che. eTale ja A hetvartha kRdana kahevAya che. e pramANe. moDuM trAti khAvAne jAya che. mono trAti khAvAvALe jAya che. moze uti jJAti khAIza mATe jAya che. darekane artha khAvA mATe jAya che, e thAya che. kriyAyAM kriyArthAyAM tum-Nakaca-bhaviSyantI 5 / 3 / 13 6 kriyAnA prayojanavALI kriyA upapada heya to, karmathI para, rahela dhAtuthI, bhaviSyakALamAM, [] pratyaya thAya che. kumAre sata kuMbha karavAvALA jAya che. jAi hovo vasati vRkSanI zAkhA kApavAvA jAya che. karmaNo 'N 5 / 3 / 14 7 kriyAnA prayajanavALI kriyA upapada heya te, dhAturthI bhaviSyakALamAM bhAvamAM thatA (vana zi vigere AgaLa Avaze te) pratyayo thAya che. 5-3-111 sAthe trAti seI karavA mATe jAya che. pa-3-18 ghajI trAti ' , 5-3-91 navanAtha trAti ,, 5-3-124 vatA trAti vaMdanA karavA mATe jAya che. 2-2-61. bhAvavacanAH 5 / 3 / 15 8 ja haka viza ane dhAtuthI kartAmAM ka [gha] pratyaya thAya che ghara ghare AvavA evuM : I 4-1-111 rAH u vyAdhi-viroH panna-virA-chUro thar pArAd Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 / 3 / 18 316, kudata prakaraNa 3 8 mAmA mane sivAya 12 mAM-dhAtuthI a [ghaJ] pratyaya thAya che. pacanam pAkaH / evaM rAgaH 4-2-52 / tyAgaH bhaavmaa| prakurvanti tamiti prAkAra: 3-2-83 (prakriyate yaH sa prAkAra:) evaM praasH| prsevH| smaahaarH| kaarH| dAyaH umbhaa| dAzante'smai iti dAzaH / saamaa| AharantyasmAditi AhAra: mAhAnamA / 21 mA bhane mAghArabhA-anaTa (5-3-128ma.) mane anaT / 556 vyasanAta ghAtuthI ghaJ (5-3-132mAM) 49vAze. sumI, bhAvA-'koM: 5 / 3 / 18 "10 i mA dhAtutho a [ghaJ] thAya cha, 5 ma namA vithe rit thAya che. adhyayanam adhyAyaH / adhIyate iti adhyAyaH / upetyAdhIyate'smAda iti upAdhyAyaH / upAdhyAyI, upaadhyaayaa| iDo'pAdAne tu TidvA 5 / 3 / 19 11. upasAdhU ru pAtuthI a [ghaJ] yAya 2. saMravaNaM sNraavH| rorupasargAt 5 / 3 / 22 12 bhU zri ne adyAtuthI, pUrva upasarga hoya to a [al] yAya che. prabhavaH / prtyyH| prAdanam praghasaH 4-4-17 / bhU-zyado 'la 5 / 3 / 23 sam , ni, vi mane upa upasarga thA 52 23 // yam dhAtuthI a [al] vikSye thAya che. saMyamaH saMyAmaH / niyamaH niyAmaH / viyamaH viyAmaH / upayamaH upayAmaH / sam-ni-vyupAd yamaH (navA) 5325 14 ni usI 52 22 nad , gad , paTh , svan mate kvaNa dhAtuthA al vi49ye thAya che. ninadaH ninAdaH / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nta 54295 3 5 / 3 / 26 317 nigadaH nigAdaH / nipaThaH nipAThaH / nisvanaH nisvAnaH / nikvaNaH / nikvANaH / ne nada-gada-paTha-svana-kvaNaH 5 / 3 / 26 15 i vanti u vanta vR, dR, vaza , raNa , gam , hI R 12santa bhane graha dhAtuthA a [al ] pratyaya yAya che. cayaH / nishcyH| jayaH / kSayaH / krayaH vigere / yavaH / ravaH / navaH / stavaH / lavaH / pavaH vigere| varaH prvrH| daraH AdaraH / vazaH / raNaH / gamaH avagamaH / karaH / garaH / taraH / daraH / zaraH piNere grahaH / ghaJ bhane al pratyayAta zampuliga che. yu-varNa-vR-du-vaza-raNa-gam-Rd-grahaH 5 // 3 // 28 16 pUrva upasa na ya to vyadha japa mane mad thI ala thAya che. vyadhaH / japaH / madaH / ( anupasargAt ) vyadha-japa-madbhyaH 5 / 3 / 47 sthA vizere dhAtuthI a [ka] pratyaya thAya che. AkhUnAmutthAnam AkhUttho vartate / pratiSThante asminniti prasthaH sAnuH / saMtiSThante 'syAmiti saMsthA / vyavatiSThante'nayeti vyavasthA / prapibantyasyAmiti prapA / vidhyate'neneti vidhH| vihanyate'nenAsminvA vighnaH / Ayudhyante'neneti Ayudham / AdhyAyanti tamiti ADhayaH 17 ghanA d thAya che. sthAdibhyaH kaH 5 / 3 / 82 18 vera vigere ( Ita vALA) dhAtuothI azu pratyaya thAya che. vepathuH / vamathuH / zvayathuH / bhrAsathuH / nandathuH / / Tvito'thuH 5 / 3 / 83 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 kRdanta prakaraNa 3 5 / 384 18 pac viza2 (Du dhat vANA) dhAtumAthA tatkRta ma bhAMtrima [trimaka] pratyaya thAya che. pAkena nirvattam paktimam pAtu (paa45| 5De tayAra yayezu). kRtrimam / labdhrisam / yAcitrimam / matAntare yAca Tu That . yaacthuH| 5-3-83 DvitaH trimA tatkRtam 5 / 3 / 84 - 20 yaj , svap , rakSa , yat bhane praccha dhAtuthI na pratyaya thAya cha. yjnyH| svpnH| rakSNaH / ytnH| praznaH / 4-1-108 yaji-svapi-rakSi-yati-praccho naH 5 / 385 -21 apasamAthI 52 rahesa dA sadhAtuthI i [ki] pratyaya yaya cha. AdiH / AdhiH / nidhiH / saMdhiH / samAdhiH / upasargAd daH kiH 5 / 3 / 87 22 karmathI para rahelA saMjJakadhAtuthI AdhAramAM ja thAya che. jalaM ghIyate'sminniti jaladhiH / zaradhiH / iSudhiH / vaaldhiH| zevadhiH / dAnu dRSTAnta mAramA ghaTe nali. vyApyAd AdhAre 5 / 3 / 88 .23 sAlamAM-dhAtuthI ti [kti] pratyaya yAya che. kRtiH / hRtiH / citiH / nItiH / nutiH / bhUtiH / striyAM ktiH 5 / 3 / 91 24 % vigere dhAtuothI citta pratyaya paNa thAya che. zrutiH / pratizrut / 5-3-114 kvim saMpattiH / saMpat / attiH / adikA / 5-3-122 Naka prazastiH / prazaMsA / 5-3-105 a Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 3 pArAza7 319 kaNDUtiH / 4-4-121 kaNDUH / 5-3-115 kvi kaNDyA / 5-3-105 ma paktiH / pcaa| 5-3-107 aG zvAdibhyaH 5 / 392 25 As , aTa , braj bhane yaj dhAtuthI ya [kyap] pratyaya thAya che. AsyA / aTayA / vrajyA / ijyaa| strIliMgabhAM Apa 2-4-18 AsyaTi-vrajyajaH (bhAve) kyap 5 / 3 / 97 26 ka pAtuthI a [za bhane kyap pratyaya vikSye thAya che. kriyA 4-3-110, 2-1-50 / kRtyA / kRtiH / kRgaH za ca vA 5 / 3 / 100 .27 pari pU sU bhane car dhAtuthI ya thAya che. parisaryA / paricaryA pareH sR-care ya: 5 / 3 / 102 28 aTATya (yaGanta-aTa) dhAtuthI ya pratyaya vidaye thAya che. aTATayA 4-3-82 tathA 4-3-80 jum|| aTATA / 5-3-105 thI a vA-'TATayAt 5 / 3 / 103 -28 jAgR dhAtuthI asane ya yAya che. jAgarA / jAgaryA / jAguH azca 5 / 3 / 104 30 zaMs dhAtuthI mane Aya vizeSa pratyayAnta dhAtuthI a thAya cha. prazaMsA / gopAyA 2kSaNa / mImAMsA / kaNDayA 521 / lolUyA atizaya mayA vAraMvAra apte| cikIrSA / putrakAmyA putranI 427 / / zaMsi-pratyayAt 5 / 3 / 105 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 kRdanta prakaraNa 3 5 / 3 / 106 a ta [kta] nI pUrva re ghAtune iTa mAratI hAya sevA suru svaravANA vyasanAMta dhAtuthI a pratyaya thAya che. IhA / IkSA / ukSA / huNDA / zikSA / bhikSA / keTo guro vyaJjanAt 5 / 3 / 106 32 pac vigere (pat vA!) ghAnuthA a [ aG] thAya che. pacA / kSamA / ghaTA / svarA / prathA / jarA 4-3-7 / pito 'G 5 / 3 / 107 33 bhidA vigere ! ma vizeSamA aG pratyayAta hai. bhidA-vidAraNam / chidA-dvaidhIkaraNam / vidAvicAraNA / mRjA-zarIrasaMskAraH / kSipA-preraNam / dayA-anukampA / rujA-rogaH / curaa-caurym| pRcchA-praznaH anyatra bhintiH kuDayam / bhidAdayaH 5 / 3 / 108 34 upasarga pachI A kArAnta dhAtuthI ar pratyaya thAya che. updaa| prmaa| AsthA hai-4-10 / upasargAdAtaH 5 / 3 / 110 75 Nyanta dhAtu, vid , As, zranth , ghaTTa mane vand dhAnuyA ana pratyaya thAya che. kAraNA / hAraNA / kAmanA / lakSaNA / bhAvanA / vedanA / AsanA / upAsanA / zranthanA / ghaTTanA / vandanA / Ni-vettyAsa-zrantha-ghaTTa-vanderana: 5 / 3 / 111 1 27 // aya sivAya iS (4-52. 4) dhAtuthI ana thAya cha. anvessnnaa| essnnaa| piNDaiSaNA / 627 / artha mAM 55]. vayit thAya cha- praannaissnnaa| vittaSaNA / prlokessnnaa| iSo'nicchAyAm 5 / 3 / 112 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hanta 25 3 5 / 3 / 114 321 37 krudh vigere ane sam +pad vigare dhAtuyI kvip thAya che. 1 krudh , krut / yudh , yut / kSudh , kSut / tRS , tRT / tviSu , tviT / ruSa , ruT / ruj , ruk / ruca , ruk / zun , zuk / mud, mut / mRd, mRt / gu, gIH / tra, trAH / diza, dik / saja straka / 2-1-18 2 pad, saMpad / vipad / Apad / vyApad / pratipad / sad, saMsat / zAs , aashiiH| zru, pratizrut / upazrut / su, parisrut / naha upaant| vRSa, prAvRT / puSa , vimuTe / vRt , nivRt / upAvRt / yat , saMyat / i, samit / bhU, upabhRt / indha , samit / krut-saMpadAdibhyaH kvip 5 / 3 / 114 . . 38 bhI bigare dhAtuthI kvip vidhe thAya che. bhIH bhItiH hIH hrItiH / lUH luuniH| bhUH bhuutiH| kaNDUH knndduuyaa| kRt kRtiH| bhit bhittiH| chit chittiH / tut tuttiH| dRk dRSTiH / itsAhita bhyAdibhyo vA 5 / 3 / 115 38 // 5 (mA ) ganya hoya to, na [naJ ] thI 52 2hesa dhAtuthI ani pratyaya thAya che. ajananiste vRSala bhUyAt / evaM-ajIvaniH / akaraNiH / aprayANiH / , agamaniH / nabo'niH zApe 5 / 3 / 117 40 glA, hA mane jyA dhAtuthI ani pratyaya thAya che. , glAniH / hAniH / jyAniH / matAntare mlAniH / glA-hA-jyaH 5 / 3 / 118 / 41. dhAtuyI sAvamA aka [Naka] pratyaya thAya che. bhavata AsikA 2-2-86 / zAyikA / jIvikA / kArikA / bhAve (Naka:) 5 / 3 / 122 21 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 kRdanta prakaraNa 3 5 / 3 / 123 42 napusa ligamAM bhAvabhAM dhAtuthI ta [kta] pratyaya thAya che. hasitam chAtrasya / nRttam mayUrasya / vyAhRtaM kokilasya klIve ktaH 5 / 3 / 123 43 napusa ligamA lAbhAM ana [ ana ] atyaya thAya che. gamanam bhojanam vacanam hasanam chAtrasya / anaT 5|3|1924 44 ram vigere dhAtuthI urtAnAM anaT pratyaya thAya che. ramaNI / kamanI / nandanI / hlAdanI / idhmavazvanaH palAza zAtanaH 3-1-77 ramyAdibhyaH karttari 5 / 3 / 126 45 muTM vigere dhAtuthI kama'mAM ane vat vigere dhAtuthI apAdAnabhAM anaT pratyaya thAya che. bhujyate iti bhojanam / niradanti taditi niradanam / AcchAdanam / avastrAvi-avasrAvaNam / avasecanam / asanam / basanam / AbharaNam / prapatatyasmAt prapatanaH / praskandanaH / prazcyotanaH / prastravaNaH / nirjharaNaH / saGghoddharaNaH / apAdAnam / bhuji - patyAdibhyaH karmA - 'pAdAne 5 / 3 / 128 1 49 aramAM ane AdhAramA dhAtuthI ana [ anaT ] thAya che. 125|bhAM eSaNI / lekhanI / idhmazcanaH / zramazrukartanaH AdhArabhAM godohanI / saktudhAnI / tilapIDanI / zayanam / Asanam / adhikaraNam / AsthAnam / karaNAssdhAre 5 / 3 / 129. 1 47 pu'liganAmamAM, karaNa ane AdhAramAM dhAtuthI A [gha] pratyaya thAya che. karaNe - pracchadaH / urazchadaH / dantacchadaH / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 3 pArAzarU0 3ra3 plavaH / prnnvH| karaH / pratyayaH / zaraH / AdhAre-etya kurvantyasminnityAkaraH / AlavaH / AravaH / mApavaH / bhavaH / layaH / viSayaH / bharaH / prasaraH / avasaraH / parisaraH / visaraH / pratisaraH / puM-nAmni ghaH 5 / 3 / 130 48 puliMganAmamAM karaNa ane AdhAramAM vyaMjanAnta dhAtuthI ghaJ pratyaya thAya che. 4264mAM-vidanti vindanti vindate vA'neneti vedH| ceSTate'nena ceSTo balam / rjyte'neneti| rAgaH 4-2-52 / AdhAramA etya pacanti asminniti ApAkaH / ArAmaH / lekhaH / bandhaH / vegaH / raGgaH / kramaH / prAsAdaH / apaamaargH| nImArgaH / / vyaJjanAd ghaJ 5 / 3 / 132 49 dhAtunA svarUpamAM ane dhAtunA arthamAM dhAtuthI zuM ? [kti] bhane ti [zita] pratyaya thAya che. 212-bhakSiH bham pAtu krudhiH| vettiH / athe-yajeraGgAni yajJanA bhii| bhujiH kriyate mozana 42rAya ch| pacati vartate 514 te -thAya che. i-ki-ztiv svarUpA-'rthe 5 / 3 / 138 50 kucha (duHkha) arthavALA 96 thI tathA akRSNa (sukha) arthavALA ane jita thI para rahelA dhAtuthI bhAvamAM sana bhabho a [khal] yAya che. 3-3-21 duHkhena zayyate iti duHzayam bhavatA / sukhena zayyate iti suzayam ISacchayaM bhavatA / duHkhena kriyate iti dusskrH| sukhena kriyate iti sukaraH / ISatkaraH kaTo bhavatA / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 kRdanta prakaraNa 3 5 / 3 / 139 duSkaram sukaram ISatkaram bhavatA / evam-durlabham / sulabham / ISallabham / ityAdi. duH-svISataH kRcchrA-'kRcchrArthAt khal 5 / 3 / 139 51 kRccha (du:55) vANA dura thI mane akRccha (ma) arthavANI su sane ISad thI 52 29sa, cci na! arthamA vartamAna, karyA ane karmathI para anukrame mU ane dhAtuthI khalapratyaya thAya che. duHkhenAnADhayena ADhayena bhUyate durADhayaM bhavaM bhavatA / sukhenAnADhayena ADhayena bhUyate svADhayaMbhavaM bhavatA / ISadADhayaMbhavaM bhavatA / duHkhenAnADhaya ADhayaH kriyate durADhayaMkaro maitro bhvtaa| sukhenAnADhayaH ADhayaH kriyate svADhayaMkarazcaitro bhvtaa| ISadADhayaMkarazcaitro bhavatA / sukhenAkaTAH kaTAH kriyante sukaTaMkarANi vIraNAni / cvyarthe ka pyAd bhU-kRgaH 5 / 3 / 140 para zAs yudh dRz dhRS mRS mane A 426nta dhAtuthI ana thAya che. duHkhena ziSyate duHzAsanaH / suzAsanaH / ISacchAsanaH evaM duryodhanaH / durdarzanaH / durdharSaNaH / durmarSaNaH / Adanta-durutthAnam bhavatA / sUtthAnam / ISadutthAnam / duSpAnaM payo bhavatA / supAnam ISatpAnam / zAsa-yudhi-dazi-dhRSi-mRSA-''to'naH 5 / 3 / 141 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH kRdanta- prakaraNam 3 [bhaviSyatkRdantaH tathA puMliGga - strIliGga - napuMsakaliGgakRdantazabdAzca] 1 vatsyati gamyAdiH 5 / 3 / 1 gamI grAmam / AgAmI 2 vA hetusiddhau ktaH 5 / 3 / 2 meghad vRSTaH saMpannAH zAlayaH 3 bhaviSyantI 5|3|4 bhokSyate 4 anadyatane zvastanI 5|3|5 karttA zvaH 5 kriyAyAM kriyArthAyAM tumNaka- bhaviSyantI 5 / 3 / 13 kartum kArakaH kariSyAmIti vrajati 6 karmaNo'N 5 / 3 / 14 kumbhakAro yAti 7 bhAvavacanAH 5 / 3 / 15 pAkAya paktaye pacanAya vrajati 8 pada- ruja - viza-spRzo ghaJ 5 / 3 / 16 pAdaH / rogaH 9 bhAvA- kartrI : 5 | 3 | 18 pAkaH / prAkAraH / dAzaH / AhAraH 10 iGo 'pAdAne tu TidvA 5 / 3 / 19 adhyAyaH / upAdhyAyI 11 rorupasargAt 5 / 3 / 22 saMrAvaH 12 bhuupdo'l5|3|23 prabhavaH / prazrayaH / praghasaH 13 sam-ni- vyupAd yamaH ( navA ) 5 | 3 |25 saMyamaH saMyAmaH 14 ne naMda-gada -paTha-svana-kvaNaH 5 / 3 / 26 ninadaH, ninAdaH 15 yuvarNa-vR-ha-za-raNa- gam-Rd-grahaH 5 / 3 / 28 cayaH nizvayaH, yavaH / ravaH / varaH / daraH / taraH / vazaH " Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 kRdanta-prakaraNam 3 16 ( anupasargAt ) vyadha-japa-madbhyaH 5|3|47 vyadhaH / 17 sthAdibhyaH kaH 5|3|82 AkhUtthaH / prasthaH sAnuH / prapA 18 Tvito'thuH 5 / 3 / 83 vepathuH / zvayathuH 19 vitaH trima tatkRtam 5 / 3 / 84 pariman | kRtrimam 20 yaji - svapi rakSi-yati-praccho naH 5 / 3 / 85 yajJaH / praznaH 21 upasargAddaH ki: 5 / 3187 AdiH / nidhiH 22 vyApyAd AdhAre 5 / 3388 jaladhiH / zevadhiH 23 striyAM ktiH 5|3|91 kRtiH / bhUtiH 24 vAdibhyaH 5 / 3 / 92 zrutiH / saMpattiH 25 AsyaTi - vrajyajaH (bhAve ) kyap 213197 aasyaa| aTayA 26 kRgaH zacavA 5 / 3 / 100 kriyA / kRtyA | kRtiH 27 pareH sR-care : 5|3|102 parisaryA / paricaryA 28 vA-TATyAt 5 / 3 / 103 aTATyA | aTATA | 29 jAgurava 5|3|104 jAgarA | jAga 30 zaMsi-pratyayAt 5 / 3 | 105 prazaMsA / gopAyA 31 keTo guro rvyaJjanAt 5 3 106 IhA | bhikSA 32 Sito'G 5 / 3 / 107 pacA | kSamA 33 bhidAdayaH 5|3 | 108 bhidA / dayA 34 upasargAdAtaH 5|3|110 upadA | AsthA 35 Ni vezyAsa - zrantha ghaTTa vanderanaH 5|3|111 kAraNA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta-prakaraNam 3 327 36 iSo'nicchAyAm 5 / 3 / 112 anveSaNA / eSaNA 37 kruta-saMpadAdibhyaH kvi' 5 / 3 / 114 krud / saMpad 38 bhyAdibhyo vA 5 / 3 / 115 bhoH, bhItiH / 39 namo'niHzApe 531117 ajananiste vRSala bhUyAt 40 glA-hA-jya: 5 / 3 / 118 glAniH / hAniH / jyAniH 41 bhAve (NakaH) 5 / 3 / 122 bhavataH AsikA 42 klIbe ktaH 5 / 3 / 123 hasitaM chAtrasya 43 anaT 5 / 3 / 124 gamanam / bhojanam 44 ramyAdibhyaH kartari 5 / 3 / 126 ramaNI / kamanI 45 bhuji-patyAdibhyaH karmApAdAne 5 / 3 / 128 bhojanam / prapatanaH / apAdAnam 46 karaNA-''dhAre 5 / 3 / 129 eSaNI / godohanI 47 puM-nAmni ghaH 5 / 3 / 130 pracchadaH / AkaraH 48 vyaJjanAd ghaJ 5 / 3 / 132 vedaH / ApAkaH 49 i-ki-rita va svarUpA-'rthe 5 / 3 / 138 bhaJjiH / krudhiH / vettiH 50 duHsvISataH kRcchrA'kRcchrArthAt khal 5 / 3 / 139 durlabham / sulabham 51 vyarthe karnA-''pyAd bhU-kRgaH 5 / 3 / 140 durADhayaMbhavaM bhavatA 52 zAsa-yudhi-dRzi-dhRSi-bhUSA-''to 'naH 5 / 3 / 141 duHzAsana: Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 4 kiyAtipatti saptamI paMcamI AzI: adhatanI tathA ktvA khNam Nam sane tum mntvnt| 1 vartamAnakALanA samIpamAM rahela bhUtakALamAM ane bhaviSyakALamAM dhAtuthI, vartamAna kALamAM jema pratyaya thAya che, tema thAya che. kadA caitrA''gato'si ? ayamAgacchAmi. Agacchantameva mAM viddhi / pakSe ayamAgamam , eSo'smyAgataH / kadA caitra gamiSyasi ? eSa gacchAmi, gacchantameva mAM viddhi / 53 eSa gamiSyAmi gantA'smi gamiSyantameva mAM viddhi| sat-sAmIpye sadvad vA 5 / 4 / 1 2 saMbhAvana-hetunI zakti upara zraddhA hoya te, dhAtuthI asiddha 55 vastumA sinI ma pratyayo thAya che. samaye cet prayatno 'bhUta-ne samayasa2 prayatna thye| chato, udabhUvan vibhUtaya: vibhuutiye| utpanna ya che. sambhAvane siddhavat 5 / 4 / 4 3 satatapaNuM ane samIpapaNuM jaNAtuM hoya te, dhAtuthI anadyatana (bastanI mane stanA) pratyaya yatA nathI1 yAvajIvaM bhRzamannamadAt / mAyanI na yAya. yAvajjIvaM bhRzamannaM daasyti| sahI vastanI na thAya. 2 yeya paurNamAsI atikrAntA etasyAM jinamahaH prAvatiSTa yeyaM paurNamAsyAgAminI asyAM jinamahaH pravatiSyate / nA'naghatanaH prabandhA-''satyoH 5 / 4 / 5 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 4 pAchA 3ra9, 4 kriyAtipatti eTale, kriyAnuM atipatana-kriyAne abhAva, eTale ke, koIpaNa kAraNathI-kriyA thavAnI nathI ema jaNAya tyAre, bhaviSyakALamAM dhAtuthI, saptamI vidhyartha) nA arthamAM-prasaMgamAM kiyAtipattinA pratya thAya che. sa ra hanuicthata phATyAtamiLatA te je gurunI upAsanA karatA te zAstrane pAra pAmata (paNa upAsanA karavAne nathI mATe zAstrane pAra paNa pAmavAne nathI.) saptamyarthe kriyAtipattau (eNyati) kriyAtipattiH 5 / 4 / 9 5 "kriyA thaI nathI ema jaNAya tyAre bhUtakALamAM dhAtuthI saptamInA arthamAM kriyAtipatti thAya che. je mAta tato vizvaDa yAda zarivyatA je eNe dAna dIdhuM hota to (eno) yaza vizvamAM paNa phelAye heta. (paNa dAna dIdhuM nathI mATe yaza paNa phelAya nathI.) bhUte 5 / 4 / 10 - 6 zaktine viSe saMbhAvanA (zraddhA) heya, tyAre dhAtuthI samI (vidhyartha)nA pratyaya thAya che. zakutyartha zabdane prAga na karyo hoya te. gari rAjadro dayA ! lAlacaMda vyAkaraNa bhaNe paNa api samudra yAdu to kadAca te samudrane hAtha vaDe tare. phAtro dharma risthati sambhAvane'lamarthe tadarthAnuktau (saptamI) 54022 eka vAkya hetu-kAraNa batAvatuM hoya ane bIjuM vAkaya kArya-phaLa batAvatuM hoya, tyAre bhaviSyakALamAM dhAtuthI saptamI (vidhyartha) nA pratye vika9pe thAya che. addhi dharmamAvatae sva che. je tuM dharma kare to svargamAM jAya (dharma karIza to svarge jaIza) ri dharma pariNati tae have jAti vati hetu-1 (navA) pAkAraka Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 kRdanta prakaraNa 4 kAkAra7 8 IcchA ka dhAtu upapadamAM hete chate IcchAnu jaNAvavuM gamya hoya, tA dhAtuthI saptamI (viSya ) ane pa'camI ( AjJA ) nA pratyayA thAya che. kUcchAmi musrIta muAm vAmavAn / huM IcchuM chuM ke Apa jame. (Apa jame! ema huM mArI icchAthI IcchuM chuM.) rUchAya (kAmotto) sasamI-2nyo bAkA67 9 vidhi-atha (viSyaM) vigere arthAM jaNAvavA hoya tyAre dhAtuthI sasamI ane pacamInA pratyaye lAge che. vidhi :-kriyA karavAmAM preraNA karavI, kriyA karavA kahevuM. upadeza ApavA te. nanA dharmamApayuH Avatu mANasA e dhama` karavA joIe, kare. adhISTa - satkAra pUrvaka preraNA, vrata kSet rakSatu sa'prazna :-niNaeNya karavA mATe praznapUrvaka vicAra karave., te, kiM bho vyAkaraNa zikSeya zikSai uta siddhAntam are ! zu huM vyAkaraNa bhaNuM ? ke siddhAnta bhathuM ? prArthana -prArthanA karavI, IcchA khatAvavI, AzA batAvavI, te. guo thALAM paTetham patti ! guru, huM vyAkaraNa bhaNuM. vidhi-nimantraLA-DaDamantrA-DadhIda-maMtrazna-prArthane DAkora8 - 10 zreSa--AjJA artha (AjJArthI)-AjJA karavI hoya tyAre, anujJA-anumati, saMmati athavA ratna ApavI hoya tyAre tathA avasaranA khyAla ApavA hoya tyAre dhAtuthI pA~camI . vibhaktinA pratyayA ane kRtya pratyayA thAya che. grAma gaccha gAma jA (AjJA ke rA) atha nAM viza have nagaramAM praveza kara (avasara) cayA'tra sthAtathyam / tAre ahIM rahevu. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kudata prakaraNa 4 pAchA 22 33: vagADato jattam tAre ahIMthI javuM. gaLa vadhyane jattarathama have tArA vaDe udyAnamAM javAya. praiSA-'nujJA-'vasare kRtya-paJcamyau 5 / 4 / 29 11 kartA kriyA karavAne zaktizALI hoya athavA yogya hoya tyAre dhAtuthI kRtya pratyaya ane saptamI vidhyArthI vibhakitanA pratyaya lAge che. vayA je mAre vartavaH | tArAvaDe A bhAra upADI zakAya tema che. tvama mA rahethA I tuM A bhAra vahana kara. tvayA vyAkaraNaM paThanIyaM / tArA vaDe vyAkaraNa bhaNavA yogya che. caM dayAla paTeH ! tuM vyAkaraNa bhaNa. zaktA-'rhe kRtyAH (saptamI) ca 5 / 4 / 35 12 avazyabhAva ane devAdArapaNuM jaNAtuM hoya tyAre dhAtuthI kartAmAM phugu ] pratyaya ane kRtya pratyaya thAya che. kArI / avazyaMkArI / avazyaM bhvyshcaitrH| avazyaMgeyo gItasya / zataM dAyI / 2-2-44 / geyo gAthAnAm / bina jassassdhama pachArUdda 13 AzIrvAda Apa heya tyAre dhAtuthI AzIH vibhaktinA ane paMcamI (AjJArtha) vibhaktinA pratyaya thAya che. uttara vAta ! vira vatu navatat te dhaNuM cha-cho. AziSyAzIH-paJcamyau 5 / 4 / 38 14 niSedha karavo hoya tyAre mA [mA] avyayanA yogamAM aghatanI thAya che. mA vAlIgharma te adharma na bele. mAjhyadyatanI 5 / 4 / 39 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33ra 5 / 4 / 40 "15 ma yukta mA [ar] upapadamAM heya te hyastanI ane anaghanI thAya che. mA # tara, ma ma pI | sa-sme hyastanI ca 5 / 4 / 40 16 dhAtvarthone vizeSaNa vizeSya saMbaMdha hoya te, samAnakALa nA heya topaNa pratyayo thAya che. vizvada%ADazya putro vitA | jeNe vizva joyuM che e putra Ane thaze. AmAM vizvezyA e bhUtakALa pratyaya, mavitA e bhaviSya kALanA pratyaya sAthe saMbaMdha rAkhe che ane vizeSaNa vizeSya che. mavi mAtA bhaviSyanuM kArya hatuM. AmAM paNa bhaviSyakALa ane bhUtakALane saMbaMdha ane vizeSaNa vizeSya che. dhAtoH sambandhe pratyayAH 5 / 4 / 41 17 bhaza ane AbhISya mAM, sarva kALa ane arthamAM hi ane stra thAya che. bIjA puruSa bahuvacanamAM ta ane zvam paNa thAya che, yathA vidhi dhAtune saMbaMdha-anupraga heya te. sudi guNIcevADa sunAri A bebara athavA vAraMvAra kApe che. ahIM suvAti ne saMbaMdha-anuprayoga che. bhRzA-''bhIkSNye hiM-strau yathAvidhi ta-dhvamau ca tadyuSmadi 5 / 4 / 42 18 para (pachInA) kAlanA dhArtha sAthe jene kartA tulya (eka) che, evA prA (bhUta) kAlanA arthamAM vartamAna dhAtuthI, dhAtunA saMbaMdhamAMcA (vA) pratyaya vikalpa thAya che. AtivA mujase besIne jame che. pahele bese che ane pachI jame che. ahiM besavAne pApha kAla che ane jamavAne para kAla che ane te bane dhAtvarthane kartA tulya che, pUrva dhAtune ane para dhAtune Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 kRdanta prakaraNa 4 pAka7 373. saMbaMdha che, mATe A saMbaMdhaka bhUta kRdanta kahevAya che. bhuktvA vrajati pAIne naya che. bhuktvA puna bhuGkte mAne puna: me che. snAtvA bhuktvA pItvA vrajati nAhIna mAdhane pAne laya che. pakSe-Asyate bhoktum ityapi bhavati bhavAne mesAya cha, me pramANe 595 (prayo1) thAya che. (tulyakateke) prAkkAle (ktvA navA) 5 / 4 / 47 AbhIkSNya-puna: puna: mamA am [khNam ] bhane ktvA pratyaya thAya che. bhoja bhoja yAti vAra vA2 sabhI naya che. bhuktvA bhuktvA yAti / pAyaM pAyaM vrajati 4-3-43 / pItvA pItvA vrajati / nAma nAmaM gacchati 4-3-50 natvA natvA gacchati / 7-4-73. 1-1-35 ruNam cA''bhIkSNye 5 / 4 / 48 / 20 pUrva, agre bhane prathama 7556 hoya tyAre ruNam vipe thAya cha, pUrva bhojaM yAti paDeso bhAne laya che. pUrva bhuktvA yAti / agre bhoja yAti / agre bhuktvA yAti / prathamaM bhoja yAti / prathama bhuktvA yAti / pUrvA'gre-prathame 5 / 4 / 49 21. anyathA evam katham sane ittham thA 52 27sa mana kR dhAtuthA khNam viye thAya che. anyathAkAraM bhuGkte . pakSe anyathA kRtvA bhungkte| anyathA bhuGkte ityarthaH / anyathaivaM-kathamitthamaH kRgo'narthakAt 5 / 450 22 yA pU4 uttara mApe tyAre, yathA mane tathA anyathA 52 228 sanayaM kR dhAtuthAruNam pratyaya vikSye yAya che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 datta prakaraNa 4 vAlA12 kathaM bhavAn bhokSyata iti pRSTo'sUyayA taM pratyAha-yathAkAramaha bhokSye tathAkAramahaM bhokSye kiM tavAnena / yathA-tathAdISyottare 5 / 4 / 51 23 Akreza jaNAto hoya tyAre, karmathI para 9 dhAtune haUY vikalpa thAya che, pakSe ja thAya che. vAramAzorAti cara kahIne (tenA upara) Akroza kare che. tuM cora che, e pramANe Akroza kare che. ahIM vAk e upapada tapuruSa samAsa che 3-1-49. pratyaya rita hovAthI mu Agama thayo che 3-2-111. pakSe- vAghoti zApe vyApyAt 5 / 4 / 52 24 svAdu arthavALA ane dIrdha na hoya evA, karmathI 4 dhAtune rajU vikalpa thAya che pakSe kyA thAya che. vAstu muja svAdiSTa karIne khAya che. vRdara muphate mIThuM karIne khAya che. DhaLavAra mIThuM karIne (nAkhIne khAya che. svAduM vA muzane svAdu karIne khAya che. dIrdhathI na thAya. svArthI chatyA thavAnU mune ! svAdvarthAdadIrghAt 5 / 4 / 53 -25 sarvapaNAthI viziSTa evA karmathI para rahela vivuM ane 4 dhAtuthI ama [6] thAya che. atithigrevuM mori -2 yamatithiM jAnAti taM taM sarvam bhojayati / jene jene atithi jANe che, tene tene sane jamADe che. kanyAdarza varayati-yAM yAM kanyAM pazyati tAM tAM sarvAma varati je je kanyAne jue che. tene tene sarvane vare che. 'vid-dRgbhyaH kAtsnye Nam 5 / 4 / 54 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta 25 4 5 / 1 / 104 35 29 sapathA viziSTa sevA yAvat bhathI 52 29kSa vindu ane dhAtuthI pa vikalpa thAya che. yAvadvedaM bhuGkate 27 bheNa cha, tara madhu pAya che. yAvajIvamadhIte ve che tyAM sudhA ma che. yAvato vinda-jIvaH 5 / 4 / 55 * 27 carma (yAbhAnu po mAsana) bhane udara bhayA 52 27 pUri [pUra+Ni] dhAtuthA Nam vi yAya che. 4-3-83 carman yAmanu po bhAsana carmapUramAste carma pUrayitvAste yAmAna pUrIna mese cha, udarapUra zete udaraM pUrayitvA zete peTa mazana suve che, carmodarAtpUreH 5 / 4 / 56 28 vRSTinuM mAna jaNAtu hoya tyAre-karmathI para rahela pUri dhAtuthA Nam vipe thAya cha bhane yAtuna Una so5 1i48 thAya che. goppadanaM vRSTo meghaH, goSpadapUraM vRSTo meghH| mUSaka-vilapra mUSaka-bilapUraM vRSTo meghH| yAvatA goSpadAdipUraNA bhavati tAvad vRSTaH / vRSTimAne U-luk cA'sya vA 5 / 4 / 57 -28 cela (45) nAma cha mevA bhathA 52 24 knopi (knUya+Ni) dhAtuthA Nam vikSye thAya je. celaknopaM (4-2-21, 4-4-121, 4-3-3) vRSTo meghaH / yAvatA celaM knUyate ArdIbhavati tAvad vRSTaH / kambalaknopaM vRSTo meghaH ma pANIne bhedha 12syo, nasA 43 in palaLe teTalo megha varasyo. celArthAt knopeH 5 / 4 / 58 30 gAtra bhane puruSa bhathA 52 278 sthA pAtuthA Nam vi38 thAya che. gAtrasnAyaM vRSTo meghaH / puruSasnAyaM vRSTo Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 kRdanta prakaraNa 4 pArAya meghaH / yAvatA gAtraM puruSazca snApyate tAvad vRSTaH / gAtra- puruSAt snaH 5|4|59 61 muLa, cUrchA ane kSa karmathI para rahela vidh dhAtuthI teja dhAtunA saMbaMdhamAM nam vikalpe thAya che. jIteSa viSTi zuddha vinItyarthaH / sUkAne vATe che. rAvata vidi cUrNa'ne vATe che. rakSaveSa viSTi rukSane vATe che, pakSe vaJa, suNya vevaM viSTi zunA piSaNane pIse che. jayAM prAkAla savita nathI tyAM vA~ nuM udAharaNa ApyuM nathI. zuSka cUrNa rUkSAt pipastasyaiva 5|4|60 kura adyuta ane gauva kathI para anukrame . ane rU dhAtuthI teja dhAtunA saMbaMdhamAM m vikalpe thAya che. akRtakAraM karoti / akRtaM karotItyarthaH / jIvagrAhaM gRhNAti / jIvantaM gRhNAtItyarthaH kRga- graho 'kRta- jIvAt 5 / 4 / 61 33 karNathI para krUr dhAtuthI, teja dhAtunA sabaMdhamAM nam vikalpe thAya che. vaLiyAta juthamAnti-pALinA dUtIta / pAdaghAtaM zilAM hanti pAdena hantIti / 4-3 - 100 aryuvadhAtamInti talavAra vaDe zatrune haNe che. ropayAta dRAna dainti khANavaDe mRgalAne haNe che, karaNebhyaH (hanaH ) 5|4|64 34 khaMdhananA nAmanA viSayavALA karaNa vAci zabdathI para rahela anya dhAtuthI teja dhAtunA saMbaMdhamAM m vikalpe thAya che. maunAM manaH kro ca pakSinA AkAravALA badhana vaDe bAMdhelA. bandhe rnAmni 5|4|67 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kunta prakaraNa 4 5|4|68 337 35 AdhAra thI para raheva yantra dhAtuthI, teja dhAtunA saMbadhamAM Nam vizye thAya che. cakabandhaM baddhaH / cArakabandhaM baddhaH / guptibandhaM baddhaH / cakrAdiSu baddhaH ityarthaH / AdhArAt 5 / 4 / 68 ane vah 3 jIva bhane puruSa urtAthI para rahesa anubhe naz dhAtuthI teja dhAtunA sabaMdhamAM nam vikalpe thAya che. jIvanAzaM nazyati / jovannazyatItyarthaH / puruSavAhaM vahati / puruSaH - prepyo bhUtvA vahatItyarthaH / kartu java puruSAt nag vaha: 5 / 4 / 69 37 Urdhva rtAthI 52 rasa pUra 1. 4. ane zuS dhAtuthI, te dhAtunA saMbaMdhamAM Nam vikalpe thAya che, UrdhvapUraM pUryate / UrdhvaH pUryate ityarthaH le pUrAya vadhe che. UrdhvazoSaM zuSyati / UrdhvaH zuSyati ityarthaH ubho suhAya che. UrdhvAt puH - zuSaH 5 / 4 / 70 38 upamA avALA kama ane kartAthI para rahela dhAtuthI teja dhAtunA saMbaMdhamAM m vikalpe thAya che. karma - suvarNanidhAyaM nihitaH / suvarNamiva nihita ityarthaH / zAkaklezaM kliSTaH / odanapAcaM paktraH / karttA - kAkanAzaM naSTaH / kAka iva naSTaH ityarthaH / avilAyaM vilInaH / abhramiva vilInaH ityarthaH / vyApyAt caivAt 5 / 4 / 71 OM tRtIyAnta nAma sAthai yogabhAM upa+daMz dhAtuthI Nam vimuTye thAya che. mUlakenopadaMza mUlakopadaMzaM bhuGkte 22 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 - kudA prakaraNa 4 5 / 4 / 73 3-1-50 / 52-mUlakenopadazya bhuGkte / bhU53 424 / / bhAya che. dazestRtIyayA 5 / 4 / 73 40 tRtIyAta nAma sAthe yogamAM, saMbaMdhI dhAtunI sAthe eka karmavALA hiMsAthaka dhAtuthI m vikalpa thAya che. daNDenopaghAtaM daNDopaghAtaM gAH sAdayati duH|| 42 che. khaDgena prahAra khaDgaprahAra zatrun vijayate / pakSe-daNDenopahatya tyA. hiMsArthAd ekApyAt 5 / 474 41 tRtIyAta ane saptabhyanta nAma sAthe ye upa+pIr3a rudh mane karSa (kRSNa-1) pAtuthI Nam vi485 thAya che. tR. pArthyAbhyAmupapIDaM zete, pAcopapIDaM shete| paDakhA vaDe dabAvIne suve che. sa0 pArzvayorupapIDa zete, pAvopapIDa zete / paDakhAmAM dabAvIne suve che, tR. vrajenoparodhaM vrajoparodhaM gAH sthApayati vADA vaDe gAyone pUrIne rAkhe che. sa0 baje uparodha, vrajAparodhaM gAH sthApayati / vADAmAM gAyone pUrIne rAkhe che. tR0 pANinopakarSa, pANyupakarSa dhAnAH pinaSTi / hAtha vaDe laIne dhANAne pIse che. sa0 pANAvupakarSa, pANyupakarSa dhAnAH pinaSTi / hAthamAM laIne dhANAne pIse che. pakSe-pArthyAbhyAmupapIDya zete / cha. upapIDa-rudha-karSastatsaptamyA 5 / 4 / 75 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 4 vAka77 339 4ra vaMza jaNAtI hoya tyAre, paMcamyanta nAma sAthe yogamAM dhAtuthI banma vika9pe thAya che. zayyAyA utthAyaM, zayyotthAyaM dhAvati / pathArImAMthI uThIne deDe che. pakSe-pAdhyaar sthAi thAvati | paJcamyA tvarAyAm 5 / 477 43 4 jaNAtI hoya tyAre, dvitIyAta nAma sAthe yogamAM dhAtuthI Im vikalpa thAya che. DhoNAe DhoI6 suSyanta DhephAM laIne laDe che. mudyA jovA ghAvati lAkaDI upADIne doDe che, kSetrodANIllA yuthane ! ItyAdi. dvitIyayA 5 / 478 vIsA ane AzIrtha jaNAya tyAre, dvitIyAta nAma sAthe yogamAM verA, , gha, ane n dhAtuthI ban vikalpa thAya che. (1) huM mAt, nukazAnta 7-4-80 ghare ghare praveza karIne bese che. ItyAdi. (2) gehaM anupravezam anupravezaM, gehAnupravezamAste / 7-4-73 gharamAM praveza karI karIne bese che. ItyAdi. pakSe-huM himavattA magvAnuM vicArate . ItyAdi. viza-pata-pada-skando vIpsA-''bhIkSNye 5 / 4 / 81 45 dvitIyAnta nAma zabda sAthe gamAM ane vikA dhAtuthI ima vika9pe thAya che. nAmAni hUM nAma Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta prakaraNa 4 5/4/90 mAhvayati / nAmAnyAdeza nAmAdezaM datte / pakSe nAma gRhItvA datte / nAmnA grahA''dizaH 5|4|83 340 49 zak dhRS zA rabha labh sah arha glA ghaT bhane as dhAtu tathA enA avALA dhAtuo, temaja samartha nAma ane tenA avALA nAme| tathA dhAtuo ane icchA avALA dhAtu upapada hoya to karma bhUta dhAtuthI tum pratyaya thAya che. zaknoti pArayati vA bhoktum bhAvAne (Avu) puru' 42 che. dhRSNoti adhyavasyati vA bhoktum bhAvAne vicAre che. jAnAti vetti vA bhoktum bhAvAne lage che. Arabhate prakamate vA bhoktum bhAvAne zatru labhate vindate vA khAvAne meLave che. sahate kSamate vA arhati prApnoti vA che. khAvAne sahana kare che. khAvAne prApta kare che. 39 "" "" 33 39 glAyati mlAyati vA ghaTate yujyate vA asti vidyate vA khAvAne vidyamAna-hAjara che. samartho'laM prabhavati ISTe vA bhoktum bhAvAne samartha che. icchati vaSTi abhilapati vA bhoktum bhAvAne che che. zaka- dhRSa-jJA-rabha labha - sahA 'rhaglA - ghaTA'sti samarthA'rthe (icchArthe) ca (karmaNaH) tum 5/4/90 khAvAne ha vagaranA thAya che, bhAvAne (AyAma) yogya thAya che. "" Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamo'dhyAyaH caturthaH pAdaH kRdanta-prakaraNam 4 [kriyAtipattiH saptamI paJcamI AzIH adyatanI tathA ktvA-ruNam-Nam-tumanta-kRdantazca ] 1 satsAmIpye sadvadvA 5 / 4 / 1 ayamAgacchAmi 2 sambhAvane siddhavat 5 / 4 / 4 samaye cetprayatnobhUdudabhUvan vibhUtayaH 3 nA'nadyatanaH prabandhA-''sattyoH 5 / 4 / 5 ___yAvajjIvaM bhRzamannamadAt dAsyati vA 4 saptamyarthe kriyAtipattau (eSyati) kriyAtipattiH 5 / 4 / 9 sa yadi gurUnupAsiSyata zAstrAntamagamiSyat 5 bhUte 5 / 4 / 10 yadyayaM dAnamAdAsyat tato vizve'pi yazaH prAsariSyat 6 sambhAvane 'lamarthe tadarthAnuktau (saptamI) 5 / 4 / 22 api lAlacandro vyAkaraNaM paThet 7 vaya'ti hetu-phale (navA) 5 / 4 / 25 yadi dharmamAcarestarhi svarga gancheH, yadi dharmamAcariSyasi tarhi svarga gamiSyasi / 8 icchArthe (kAmoktau) saptamI-paJcamyau 5 / 4 / 27 icchAmi bhuJjIta bhuktAm vA bhavAn 9 vidhi-nimantraNA-''mantraNA-5-'dhISTa saMprazna-prArthane 5 / 4 / 28 janA dharmamAcareyuH Acarantu vA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 . kRdanta-prakaraNam 4 10 praiSA-'nujJA-'vasare kRtya-paJcamyau 5 / 4 / 29 grAmaM gaccha, tvayA'tra sthAtavyam 11 zaktA-' he kRtyAH (saptamI) ca 5 / 4 / 35 tvayA'yaM bhAro bahanIyaH, tvamamuM bhAra vahethAH 12 Nin cA''vazyakA-''dhamarye 5 / 4 / 36 avazyaMkArI / zataM daayii| 13 AziSyAzI:-paJcamyau 5 / 4 / 38 ciraMjIvyAH, ciraM jIva 14 mAGayadyatanI 5 / 4 / 39 mA vAdIdadharmam 15 sasme hyastanI ca 5 / 4 / 40 mAsma kupyaH, kopI rvA 16 dhAtoH sambandhe pratyayAH 5 / 4 / 41 bhAvi kRtyamAsIt 17 bhRzA ''bhIkSNye hi-svau yathAvidhi, ta-dhvamau ca tadyuSmadi 5 / 4 / 42 lunIhi lunIhatyevAyaM lunAti 18 (tulyakata ke) prAkakAle (ktvA navA) 5 / 4 / 47 bhuktvA vrajati 19 khNam cA ''bhIkSNye 5 / 4 / 48 bhoja bhojaM yAti 20 pUrvA'gre-prathame 5 / 4 / 49 pUrva bhojaM yAti 21 anyathaivaM-kathamitthamaH kRgo'narthakAt 5 / 4 / 50 anyathAkAraM bhuGkte 22 yathA-tathAdIpyottare 5 / 4 / 51 yathAkAra tathAkAramahaM bhokSye kiM tavA'nena 23 zApe vyApyAt 5 / 4 / 52 cauraMkAramAkrozati Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta-prakaraNam 1 24 svArthAdadIrghAt 5/4/5 3 svAduMkAraM bhuGkte 37 25 vid-dRgbhyaH kAtsnyai Nam 5|4|54 atithivedaM bhojayati 26 yAvatA vinda jIva: 5 / 4/55 yAvadvedaM bhuGkte 27 carmodarAtpUreH 5|4|56 carmapUramAste 28 vRSTimAne U luka cA'sya vA 5 / 4 / 57 goSpada pravRSTo medhaH 29 celArthAt knopeH 5|4|58 celaknopaM vRSTo meghaH 30 gAtra- puruSAt snaH 5|4|59 gAtra nAyaM vRSTo meghaH 31 zuSka cUrNa rUkSAt piSastasyaiva 5 / 4 / 60 zuSkapeSaM pinaSTi 32 kug- graho 'kRta - jIvAt 5 / 4 / 61 akRtakAeM karoti 33 karaNebhyaH (naH) 5/4/64 pANighAta kuDayanA hanti 34 bandhe nani 5|4| 67 krauMcabandhaM baddhaH 35 AdhArAt 5|4|68 cakrabandhaM baddhaH 36 ko jaba puruSAt naz vaha: 5|4|69 jIvanAzaM nazyati 37 UrdhvAt puH zuSaH 5 / 4 / 70 U pUraM pUrva 38 vyApyAt caivAt 5 / 4 / 71 suvarNanidhAya nihitaH / kAkanAzaM naSTaH 39 dezestRtIyA 5 / 4 / 73 mUlakenopadezaM mUlako padaMzaM bhuGkte 40 hiMsArthAd ekApyAt 5 / 4 / 74 daNDeopaghAtaM daNDopaghAtaM gAH sAdayati Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 kRdanta-prakaraNam 1 41 upapIDa - rudha karSastatsaptamyA 5 / 4 / 75 pArzvAbhyAmupapIDaM pArzvopapIDaM zete 42 paJcamyA tvarAyAm 5 / 4 / 77 zayyAyA utthAyaM zayyotthAyaM dhAvati 43 dvitIyA 5/4 | 78 loSTAngrAhaM loSTagrAhaM yudhyante 44 : viza-pata-pada- skando vIpsA ''bhIkSNye 54 81 gehaM gehamanupravezaM gehAnupravezamAste gehamanupravezamanupravezam hA pravezamAra 45 nAmnA grahA''dizaH 5 / 4 / 83 nAmAnigrAhaM nAmagrAhamAyati 46 zaka - dhRSa-jJA-rama-labha-sahA I-glA-ghaTA 'sti samarthA'rthe (icchArthe) ca (karmaNaH) tum 5/4/90 zaknoti pArayati vA bhoktum / samartho'laM prabhavati ISTe vA bhoktum iti siddhama- sArAMza - saMskRta - vyAkaraNe paJcamo'dhyAyaH samAptaH Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 1 sajJA tathA sAmAnya arthamAM ane apatya amAM pratyayA 1 a [ aN ] vigere pratyayo taddhita AhevAya che. aupagavaH / taddhito'NAdiH 6 |1|1 2 yautra vigere vRddha vyApatya uvAya che. gArgyaH / putrastu gArgiH / pautrAdi vRddham 6|1|2 3 samyag vyavahArane mATe je nAma (sa'jJA) pADavAmAM Ave I, a 1H g laseu sUuu 9. Zazatar: | fazar: 1 siddhasenIyAH / saiddhasenAH / 6-3-32. 1-3-160 saMjJA durvA 6 |1|6 4 tyad tad vigere sarvanAma hu uDevAya che. tyadIyam / tadIyam / idamIyam | adasIyam / etadIyam / ekIyam / dvIyam / yuSmadIyam / asmadIyam / kimIyam / tyadAdiH 6 / 17 5. je zabdanA svamAM Adi svara vRddhi sattaka che, hu uvAya che. Amramayam / zAlamayam / 1-2-44 vRddhiryasya svareSvAdiH 6 118 dezamAM ja vamAna je zabdanA svaramAM Adi svara kAra o2 che, te za6 Iya vigere pratyayo khAbhAM hu mvAya 4. sepure bhavA saipurikA / saipurikI / 6-3-31 skonagare bhavA skaunagarikA / skaunagarikI / padoddeza eveyAdau 6 / 119 - te zabda Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 tAdvaita prakaraNa 1 6|1|10 7 prAg dezamAM vartamAna je zabdanA svaramAM Adi svara e1|2 3 o| 2 che, te zabda Iya vigere atyayo vA hu vAya che. eNIpacane bhava eNIpacanIyaH / gonardIyaH / prAg deze 6 / 1 / 10 8 6-4-2 mA aDela nita arthanI paDesAMnA (6-1, 2 ane 3 pAdamAM kahela) apatya vagere arthAmAM-- a [ aN ] pratyaya thAya che. upagorapatyam aupagavaH / 7-4-1, 7-4-70 maJjiSThayA raktaM vastram mAJjiSTam / 6-2-17-4-18 bhikSANAM samUho bhaikSam / 1-2-10 azmano vikAraH AzramaH 1-2-30 7-4-3 prAg jitAd aN 6|1|13 6 dhanAdi 6 vAjA pati uttarapada zabthI aN thAya che. dhanapateH apatyam tatra bhavaH tata Agato vA dhAnapataH / rASTrapateH idam rASTrapatam / dhAnyapateH idam dhAnyapatam / dhanAdeH patyuH 6|1|14 mAM ane (ba) idam vyatha' sivAya apatya vigere arthomAM thatA aNa nApavAdabhAM diti aditi Aditya yama bhane pati uttara5ha hoya mevA mhothI ya [ya] pratyaya thAya che. (a) diterapatyam daityaH / bhaditeH AdityaH / ditiraditirAdityo devatA'sya daityam / Adityam / Adityyam / evaM yAmyam / 10 (a) apatya vigere - Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 54241 6 / 1 / 15 347 bRhaspaterapatyam bArhaspatyaH / prajApateH prAjApatyaH / bRhaspatiH devatA'sya bArhaspatyam / evaM yAmyam / (ba) AdityasyApatyam AdityyaH yamasya yAmyaH -1-31 / vanaspatInAM samUho vAnaspatyam 1-2-14 // idam atha mAM Adityasyedam AditIyaM maNDalam / idam arthamA aNa ne a5vA6 Iya thaze. 1-3-32.2-4-82 anidami aNapavAde ca, dityadityA-ditya-yama-patyu ttarapadAd vyaH 6 / 1 / 15 11 bahis 2060 Ika [TIkaNa ] bhane ya [jya yAya che. bahirjAtaH vAhIkaH / bAhyaH / strI. bAhyA / bAhIko / / 5-4-15. 2-4-20,81 bahiSaH TIkaN ca 6 / 1 / 16 12 kali bhane agni zathI eya [zyaNa] thAya che. kali devatAsya, kalau bhavam , kaleridam , kalerAgatam-kAleyam / Agneyam / 7-4-18 kalyagne: eyaNa 6 / 1 / 17 13 pRthivI 2065a [Ja bhane aJ] thAya che. (a' pRthivyAM bhavaH pArthivaH / sI. pArthivA / paarthivii| (ba) pRthivyA apatyam ,, " "1-1-70 pRthivyA bA-'J 6 / 1118 14 utsa vigere zothI a [ana ] thAya che. (a) utsasyedam autsam / audapAnam / / (ba) utsasyApatyam autsH| audapAnaH / -1-30 taruNyA apatyam tAruNaH / 1-1-74 pazcAleSu bhavaH pAJcAlaH / 1-3-45 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 taddhita prakaraNa 1 6 / 1 / 19 kuroH ayam (apatyaM pumAn ) kauravaH / 1-3-160 apatyA paNa vivakSAthI idamathI kahevAya. utsAdeH ab 6 / 1119 15 deva 2061 ya [yaJ] bhane a [a] thAya che. devasyedaM devAdAgataM vA daivyam / daivam / devI vAka / 2-4-17, 81, 88 devAd yaJ ca 6 / 1 / 20 16 apatya artha sivAyanA arthomAM thayelA briju samAsathI para rahelA kakArAdi ane svAdi pratyayana (ekavAra) lepa thAya cha. dvayo rathayoH (dvirathyA vA) voDhA dvirathaH / yaso5. 1-3-175, 176 thI ya thAya che. paJcendrANyaH (paJcendrANi vA) devatA'sya pnycendrH| aN ,, 1-2-101 thI aNa thAya che. caturo'nuyogAn (caturanuyogI vA) adhIte caturanuyogaH / ,, trIn vedAn (trivedI vA) adhIte trivedaH / ,, 1-2-117 thI aNa thAya che. paJcasu kapAleSu (paJcakapAlyAM vA) saMskRtaH paJcakapAlaH / ,, 1-2-140 thA aNa 15. dvigoranapatye ya-svarAde DhuMba a-dviH 6 / 1 / 24 vat pratyaya(8-1-51) nI paDesAMnA apatya kire mImAM-strI bhane pusa 1761manu na [naJ] sane sna snaJ] pratyaya or thAya che. striyA apatyam straiNaH / pausnaH / 1-1-21. 2-1-85 strINAM samUhaH straNam / pauMsnam / strISubhavam straiNam / pauNstm| strINAmiyam strainnii| pauNsnii| strIbhyo hitam straiNam / pauMsnam / prAg vataH strI-puMsAda naJ snaJ 6 / 125 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 54241 6 / 1 / 26 348 18 va pratyayanA viSayamAM-strI bhane pusa 276thI anubha nam sane sna viye thAya che.striyA bhAvaH straiNam / snotvam / strItA / puMso bhAvaH pauMsnam / puMstvam / pustA / tve vA 6 / 1 / 26 18 svazati taddhita prasage-go zayI ya thAya che. goridam gavyam / gorapatyaM gavyaH 1-1-83 / gavi bhavam gavyam / gaudevatAsya gavyaH / gavA carati gavyaH / 1-2-25 goH svare yaH 6 / 1 / 27 20 SaSThayA- nAmathI apatya arthamAM pUrve kahyA pramANe aNa vigaire prtyye| thAya che. mI apatyathA anantara vRkSa: bhane mAtra sebha 624 apatya sevAya che. upagorapatyam aupagavaH aupagavau aupagavAH / strI aupagavI / 2-4-20 yadoH yAdavaH / straiNaH / pauMsnaH / Gaso'patye 6 / 1 / 28 ra apatya arthamAM je tahita pratyaya thAya che te Agha-parama prakRtithI thAya. upagorapatyam aupagavaH / aupagavasyApi (upagu+aNa) aupagavaH / AdyAt 6 / 1 / 29 22 arAnta nAmathI i [iJ pratyaya yAya che. dakSasyApatyam dAkSiH / asyApatyam iH| 7-4-18 ata i 6 / 1 / 31 27 bAhu kire zahAthA gAtra apatya arthamA da [] pratyaya thAya che. bAhorapatyaM bAhaviH / pAhu nAmanI prasiddha Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 1 6/1/32 puruSa thayA che, ke-jenA nAmathI tenA vaMzamAM thayela darekane vAvi mevA upanAbhathI josAvAya che, bhATe bAhavi the gotra che. bAhvAdibhyo gotre 6 / 1 / 32 350 24 punarbhU putra duhitR nanAnda zabdeothI anantara apatya arthabhAM a [aJ ] pratyaya thAya che. punarsthA anantaramapatyam ( putraH ) paunarbhavaH / pautraH / dauhitraH / nAnAndraH / punarbhU-putra - duhitu- nanAnduranantare'J 6 / 1 / 39 25 nivRti zabdothI vRddha apatya arthamAM tram thAya che. bisya vRddhamapatyam baidaH / urva - aurvaH / bidA vRddhe 6 |1|41 29 garga vigere zahAthI ya [yaJ ] pratyaya thAya che. ga vRddhamapatyam gArgyaH / vatsa - vAtsyaH gargAde yatra 6 |1|42 27 naDa vitha Ayana [AyanaN ] thAya che. nADAyanaH / cArAyaNaH naDAdibhya AyanaN 6 / 1153 28 jIvanta bhane parvata sandhthI Ayana vida thAya che. jaivantAyana: jaivantiH / pArvatAyanaH pArvatiH / 6-1-31 jIvanta - parvatAdvA 6 / 1 / 58 28 droNa zabdathI apatya sabhAM Ayana ( AyanaN ) pratyaya vidaye zAma che. drauNAyanaH / drauNiH / droNAd vA 6 / 1/59 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zi taddhita prakaraNa 1 dhArA 351 30 ziva vigaire zothI aNa pratya5 thAya che. zivasyApatyaM zaivaH / pANDoH pANDavaH / zivAderaNa 6 / 1 / 60 1 RSi vRSNi andhaka sane kuru vAyi zothI aNa pratyaya thAya che. RSi-vAsiSThaH / vaishvaamitrH| gautamaH / vRSNivAsudevaH / andhaka-zvAphalkaH / kuru-nAkulaH / dauryodhanaH vRSNi andhaka bhane kuru me, te te zanA kSatriyo che. RSi-vRSNyandhaka-kurubhyaH 6 / 1161 kanyA mane triveNI 204thI aN pratyaya thAya cha bhane sanu me kanIna ane trivaNa mAheza thAya che. kanyAyA apatyaM kAnInaH krgH| triveNyA apatyaM traivnnH| kanyA-triveNyAH kanIna-trivaNaM ca 6 / 1 / 62 33 zuGga bhane zuGgA 204thI bhAradvAja a5tya bhA aNa pratyaya thAya che. zuGgasya zuGgAyA vA'patyaM zauGgo bhAradvAjaH / zuGgAbhyAM bhAradvAje 6 / 1163 4 vikarNa bhane chagala za6thI manu me vAtsya mane Atreya apatyamA aN thAya che. vaikarNoM vAtsya: / chAgala aatreyH| vikarNa-chagalAd vAtsyA-''treye 6 / 1 / 64 35 vizravaNa zabdathI maLa pratyaya thAya che ane aMtane thAya cha, tema vizno vi so5 thAya che. vizravaso'patyam vaizravaNaH / 5se rAvaNaH / Nazca vizravaso viz-luk ca vA 6 / 1165 38 yAyi 76thI, sam 156thI mane bhadra 15-6thI 52 2hesa mAtR 54thI aNa pratyaya thAya mane mAta nA mAtura Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3para taddhita prakaraNa 1 161 mAheza yAya che. dvayo trioH apatyam dvaimAturaH goza. pANmAturaH ti 45. zatasya mAtA zatamAtA, tasyA apatyam zAtamAturaH bhrtH| saMgatA mAtA saMmAtA, tasyA apatyam saaNmaaturH| bhadrA bhadrasya vA mAtA bhadamAtA tasyA apatyam bhAdramAturaH / saMkhyA-saM-bhadrAd mAtuH mAtura ca 6 / 1 / 66 37 nA sajA na leya, mevA nadI nAma bhane mAnuSI nAmathI an pratyaya thAya che. yamunAyA yAmunaH praNetaH / narmadAyA nArmado nIlaH / devadattAyAH devadattaH / sutArAyAH sautAraH / du-cAndrabhAgAyA (nadyAH) cAndrabhAgeyaH / 1-1-70 vAsavadattAyA (mAnuSyAH) vAsavadatteyaH / , adoH nadI-mAnuSI-nAmnaH 6 / 1167 38 pIlA sAlvA bhane maNDUka za6thI aN vikSye thAya che. pailaH / paileyH| sAlvaH saalveyH| mANDUkaH / maanndduukiH| pIlA-sAlvA-maNDUkAd vA 6 / 1168 3 diti bhane maNDaka 204thI eya [eyaNa] vi. thAya che. daiteyaH daityaH 1-1-15 / mANDakeyaH mANDUkA mANDUkiH / ditezca eyaNa vA 6 / 1 / 69 40 GI mantavA Apa antavA ti mantavA bhane UGa aMtavALA zabdothI jutha pratyaya thAya che. supAH apatyam sauparNeyaH vinatAyA vainateyaH 127 / yuvatyA yauvateyaH / kamaNDalvAH kaamnnddleyH| 7-4-18 - jyAp-tyUGaH 6 / 1170 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 1 kAza72 353 41 nadI sivAyanA di12||1|| kI Ae ti bhane U bhata. paNA zothI eyaNa pratyaya thAya che. dattAyA daatteyH| guptAyA gaupteyaH / 1-1-67 no apavAda dvisvarAd anadyAH 6 / 1 / 71. kara [ pratyaya sivAyanA sukArAnta kisvara nAmathI gam thAya che. nAmerapatyam nAbheyaH / atreH AtreyaH / aheH AheyaH / itaH anitraH 6 / 1 / 72 . 43 zubhrAdi yo eyaNa thAya che. zaubhreyaH / vaissttpureyH| zubhrAdibhyaH 6 / 1 / 73 44 kalyANI Adi zahAthI eyaNa thAya cha bhane antano in thAya che. kAlyANineyaH / subhagA-saubhAgineyaH / alyANyAderin cAntasya 6 / 1 / 74 45 kulaTA 276thI eyaNa pratyaya yAya cha bhane bhantanA vidhe hun thAya che. kaulaTineyaH, kaulaTeyaH / kulaTAyA vA 6 / 1178 46 aMga hIta hoya athavA jene puruSa aniyata hoya, evI strImAne kSudrA hevAya che. kSudrA vAyi strIlipa zanhothI era [eraNa] pratyaya vidathe thAya che. kANAyA apatyaM kANeraH kANeyaH / dAsyA apatyaM dAseraH dAseyaH / naTayA apatyaM nATeraH nATeyaH / 1-1-70 kSudrAbhya eraNa vA 6 / 1 / 80 47 yatupAvAnyi strI hothI eyaJ thAya 2. kamaNDalvA apatyam kAmaNDaleyaH / jambvA jAmbaveyaH / bahulAyAH 23 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 taddhita 54251 6 / 1183 bAhuleyaH zabalAyAH zAbaleyaH / surabheH saurabheyaH gAyanI vA723.. catuSpAdya eyaJ 6 / 1 / 83 48 bhrAtR za5-6thI vya pratyaya thAya che. bhrAturapatyam bhraatRvyH| bhrAtuH vyaH 6 / 1 / 88 48 bhrAtR bhane svasRza thI Iya thAya che. bhraatriiyH| svsriiyH| IyaH svamuzca 6 / 1 / 89 50 zvazura za6thI ya pratyaya thAya che. zvazurasyApatyam zvazuryaH / zvazurAd yaH 6 / 1 / 91 pI jAti gamya hoya te- (1) rAjan 206thI ya pratyaya thAya che. rAjJo'patyam rAjanyaH kSatriyajAtizcet / jAtau rAjJaH 6 / 1 / 92 52 (2) kSatra za6thI iya pratyaya thAya che. kSatrasyApatyam kSatriyaH jAtizcet / kSatrAd yaH 6 / 1 / 93 53 (3) manu za6thI ya mane aNa pratyaya thAya che bhane / Agama thAya che. manorapatyAni manuSyAH / manuSI strii| 2-4-18, 83, 88 maanussaaH| mAnuSI strii| jati na yatA, mAnavaH / mAnavau / mAnavAH / aNa 1-1-28 mAnavI strii| manoH yA-'Nau pazcAntaH 6 / 194 54 bhUH (bhUma) apatya hoya to mANavaH / na ne| Na thAya . mANavaH kutsAyAm 6 / 1 / 95 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 251 . 6 / 1196 355 55 kula zayA Ina pratyaya yAya che. kulasyApatyaM kulInaH / ADhayakulInaH / kulAd InaH 6 / 196 pa6 samAsa vinAnA guru zabdathI ra ane prayAga vikalpa thAya che. kulyaH / kauleyakaH / kulInaH / yaiyako asamAse vA 6 / 1197 pa7 tene kSatriya (rAjA) sAthe sarUpa (sarakhA) rASTra nAmathI rAjA arthamAM ane tenA rASTra sAthe sarUpa kSatriya nAmathI apatya arthamAM, dvisaMjJaka janma pratyaya thAya che. videhAnAM (rASTrasya) rAjA vaidehaH / vaidehI / videhAH / videhasya (rAzaH) apatyam vaidehH| vaidehau| videhAH / bheva aikSvAkaH / aikssvaako| ikSvAkavaH / ikSvAku 206 uso5| paanycaalH| paanycaalau| paJcAlAH / paJcAla 76 rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA-'patye driH atra 6 / 1 / 114 18 mAyanamA visaM pratyayanA so5 thAya che. videhAH / strIlimA yo5 thatanathI. vaidehI / vaidehyo / vaidehyaH / bahuSu astriyAm (dre lupa) 6 / 1 / 124 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhyAyaH prathamaH pAdaH taddhita-prakaraNam 1 [saMjJA tathA sAmAnyArtheSu apatyArthe ca pratyayAH] 1 taddhito'NAdiH 6 / 1 / 1 aupagavaH 2 pautrAdi vRddham 6 / 1 / 2 gAryaH / putrastu gArgiH 3 saMjJA du vo 6 / 1 / 6 devadattIyAH, daivadattAH 4 tyadAdiH 6 / 17 tyadIyam / tadIyam / idamIyam 5 vRddhi yasya svareSpAdiH 6 / 118 Amramayam 6 edod deza eveyAdau 6 / 1 / 9 saipurikA, saipurikI 7 prAga-deze 6 / 1 / 10 eNIpacanoyaH / gonardIyaH 8 prAga jitAd aN 6 / 1 / 13 aupagavaH / mAJjiSTham 9 dhanAdeH patyuH 6 / 1 / 14 dhAnapataH / rASTrapatam 10 anidami aNapavAde ca dityadityAditya-yama-patyu ttara-padAd vyaH / / 1 / 15 daityaH / AdityaH 11 bahiSaH TIkaNa ca 6 / 1 / 16 bAhIkaH / bAhIkI 12 kalyagne: eyaNa 6 / 1 / 17 kAleyam / Agneyam 13 pRthivyA bA-'J 6 / 1 / 18 pArthivaH / pArthivA-vI 14 utsAdeH aJ 6 / 1 / 19 autsam / audapAnam 15 devAd yaJ ca 6 / 1 / 21 daivyam / daivam / daivI vAk 16 dvigoranapatye ya-svarAde lub a-dviH 6 / 1 / 24 dvirathaH 17 prAgvataH strI-puMsAd naJ-sna 6 / 1025 straiNaH pauMsnaH Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 1 18 tve vA 6 / 1 / 26 straiNam, strItvam / pauMsnam, puMstvam 19 goH svare yaH 6 / 1 / 27 gatryam 20 so'patye 6 |1| 28 aupagavaH 21 AdyAt 6 / 1 / 29 aupagavaH 12 ata iJa 6 / 1 / 31 dAkSiH 13 bAhvAdibhyo gotre 6 / 1 / 32 bAhaviH 357 14 punarbhU putra duhitR- nanAnduranantare'J 6 |1| 39 paunarbhavaH 15 bidAde vRddhe 6 / 1 / 41 baidaH | 6 gargAde yatra 6 | 1|42 gArgyaH / vAtsyaH 7 naDAdibhya AyanaN 6 |1| 53 nADAyanaH / cArAyaNaH 18 jIvanta parvatAdvA 6 / 1 / 58 jaivantAyanaH, jaivantiH 9 droNAd vA 6 / 2 / 59 drauNAyanaH / drauNiH 0 zivAderaNa 6 / 1 / 60 zaitraH / pANDavaH 1 RSi vRSNyandhakakurubhyaH 6 / 1 / 61 vAsiSThaH / vAsudevaH 2 kanyA- triveNyAH kanIna-trivaNaM ca 6 / 1 / 62 kAnInaH 3 zRGgAbhyAM bhAradvAje 6 / 1 / 63 zauGgo bhAradvAjaH 4 vikarNa- chagalAd vAtsyA - SStreye 6 |1| 64 vaikarNo vAtsyaH or vizravaso viz- luk ca vA 6 / 1 / 65 vaizravaNaH saMkhyA-saMbhadrAd mAtuH mAtur ca 6 / 1 / 66 dvaimAturaH 7 adoH nado-mAnuSI nAmnaH 6 / 1 / 67 yAmunaH / mArudevaH Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 taddhita-prakaraNam 1 38 pIlA-sAlvA-maNDUkAd vA 6 / 1 / 68 pailaH, paileyaH 39 ditezca eyaNa vA 6 / 1 / 69 daiteyaH, daityaH 40 DyAp-tyUGaH 631170 sauparNe yaH / vainateyaH 41 dvisvarAd anadyAH 6 / 1 / 71 dAtteyaH 42 itaH anitraH 6 / 1 / 72 nAbheyaH / AtreyaH 43 zubhrAdibhyaH 6 / 1173 zaubhreyaH 44 kalyANyAderin cAntasya 6 / 1177 kalyANineyaH 45 kulaTAyA vA 6 / 1178 kaulaTineyaH, kaulaTeyaH 46 kSudrAbhya eraNa vA 6 / 1 / 80 kANeraH, kaNeyaH / dAseraH 47 catuSpAdabhya eyaJ 6 / 1483 kAmaNDale yaH 48 bhrAtuH vyaH 6 / 1188 bhrAtRvyaH 49 IyaH svasuzca 6 / 1 / 89 bhrAtrIyaH / svastrIyaH 50 zvazurAd yaH 6 / 1 / 91 zvazuryaH 51 jAtau rAjJaH 61192 rAjanyaH kSatriyajA tizcet 52 kSatrAd iyaH 6 / 1 / 93 kSatriyaH jAtizcet 53 manoH yA-'Nau SazvAntaH 6 / 1 / 94 manuSyAH, mAnuSAH 54 mANavaH kusAyAm 6 / 1 / 95 55 kulAd InaH 6 / 1196 kulInaH / ADhayakulInaH 56 yayako asamAse vA 6 / 197 kulyaH, kauleyakaH, kulInaH 57 rASTra-kSatriyAt sarUpAd rAjA-'patye driH aJ 6 / 1 / 114 58 bahuSu astriyAm (dreH lup) 6 / 1 / 124 vaidehI / videhAH Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 2 raktAdi saMskRtabhaThyaparyata arthomAM pratyayo 1 2 mAM tRtIyAnta rAga (ranA 43 vastrAhi 2 // te) nAmathI pUre kahyA pramANe maLa pratyaya thAya che. kusumbhena raktam kausumbham vAsaH / kaSAyeNa raktam kASAyam / maJjiSThayA raktam mAJjiSTham / rAgATTo rakte 6 / 2 / 1 / / 2 lAkSA bhane rocanA zathI ikaNa pratyaya thAya che. lAkSayA rocanayA vA raktam lAkSikam / raucanikam / lAkSA-rocanAd ikaNa 6 / 2 / 2 3 samUha arthamAM SaSThayata, nAmathI pUrve kahyA pramANe san vigare pratyayo thAya che. cASANAM samUhaH cApam / me kAkam / bAkam / zokam / bhaikSukam / vADavam / vanaspatInAM samUDo vAnaspatyam / straiNam / pauMsnam / samUha arthamAM napuMsaka liMga thAya che. SaSThayAH samUhe 6 / 2 / 9 4 bhikSAdi zothI pUrva yA pramANe aNa thAya che. bhikSANAM samUho bhaizam / gAbhigam / yauvatam / bhAntare yauvanam / vigaire. bhikSAdeH 6 / 2 / 10 gotra zothI tamA ukSan , vatsa, uSTra, vRddha, aja, urabhra, manuSya, rAjan , rAjanya, rAjaputra thI akaJ thAya che. aupagavAnAM samUhaH aupagavakam / aupagava nAmanu gotra, e getranA badhA mANasone sAmAnya rIte pAra kahIne Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 2 62 / 12 bolAvAya. e pramANe aneka nAmavALAM aneka gotra che. ukSANAm samUha aukSakam / vAtsakam / auSTrakam / vArddhakam / Ajakam / aurabhrakam / mAnuSyakam / raajkm| rAjanyakam / rAjaputrakam / gotrokSa-vatsoSTra-vRddhA-'jorabhra-manuSya-rAja-rAjanya-rAja putrAd akaJ 6 / 2 / 12 6 kedAra 206thI Nya bhane aba J thAya 4. kedAryam / kadArakam / kedArANa Nyazca 6 / 2 / 13 7 kavacin , hastin , acitta (244vastu) mane kedAra 57647 ikaNa thAya che kAvacikam / hAstikam 7-4-11 / mayitta, apUpAnAM samUha ApUpikam / kaidArikam / kavaci-hastyacittAc cekaNa 6 / 2 / 14 8 naJ thI 52 saya nalitA, dhenu zathI ikaN thAya che. dhainukam / adhenUnAM samUha Adhenavam / utsAdi khovAthA aJ dhenoranatraH 6 / 2 / 15 8 gaNikA yI Nya thAya che. gANikyam / gaNikAyA NyaH 6 / 2 / 17 10 keza kA viye Nya thAya che. kaizyam / kaizikam / 1-2-14 kezAd vA 6 / 2 / 18 11. azva thA vidhe Iya thAya che. azvIyam / Azvam / 1-2-8 vA'zvAd IyaH 6 / 2 / 19 12 go, ratha ane vAta 2.54thI anume trala, kaTyal bhane Ula 51ya che. gavAM samUho gotraa| sthAnAM samUho rathakaTyA / . vAtAnAM samUho vAtUlaH / la ityA strIsa. go-ratha-vAtAt trala-kaTayala-Ulam 6 / 2 / 24 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 2 dArAra. 361 13 pAzAdizotho tathA go, ratha, mane vAta 206thI ya [lya] thAya che. pAzyA / tRnnyaa| khalyA / gadhyA / rthyaa| vaatyaa| pAzAdezca lyaH 6 / 2 / 25 14 zvan vigere zothI aJ pratyaya thAya che. zUnAM samUhaH zauvam 7-4-1 / ahnAM ,, Ahnam 7-4-61 / daNDinA ,, dANDam / cakriNAM ,, cAkam / vigere. zvAdibhyaH aJ 6.2.26 15 khala viyare 27 hothI in lin ] pratyaya yAya . khalAnAM samUhaH khalinI / khalyA pAzAdi thA lya / UkAnAM samUhaH UkinI / kuTumbAnAM samUhaH kuTumbinI / khalAdibhyo lin 6 / 2 / 27 16 grAma, jana, bandhu, gaja bhane sahAya zothI tala thAya che. grAmANAM samUho grAmatA / janatA / bandhutA / gajatA / shaaytaa| grAma-jana-bandhu-gaja-sahAyAt tala 62 / 28 17 puruSa 206thI eyaJ thAya che. puruSANAM samUhaH pauruSeyam / puruSa zathI ta vize2 4 25 mA 59eyaJ thAya che. puruSeNa kRtaH pauruSeyo granthaH / puruSAya hitam pauruSeyamAhatazAsanam / puruSasya vadhaH pauruSeyo vadhaH / puruSasya vikAraH pauruSeyo vikAraH hastAdyavayavacchedaH / puruSAtkRta-hita-badha-vikAre caiyan 6 / 2 / 29 - 18 vikAra arthamAM viThayanta nAmathI pUrva kahyA pramANe an pratyaya thAya che. dravyanI bIjI avasthA, vikAra kahevAya che. azmano vikAraH AzmanaH / AdamaH 7-4-13 / bhazmano Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 taddhita prakaraNa ra ArArU bhAzmanaH 7-4-52 / mRttikAyA mAttikaH / vikAre 62 / 30 18 vi12 mane ma1ya1 atha mAM, prANin , auSadhi, ane vRkSa vAci SaSThayanta nAmathI pUrve kahyA pramANe ja thAya che. prANi-kApotaM sakthi / kApotaM mAMsam / mAyUraM sakthi / mAyaraM mAMsama / auSadhi-dau kANDam / daurva bhasma dUrvA 5. vRkSa-kArIraM kANDam / kArIraM bhasma / sAthI bhAga-prANi, auSadhi bhane vRkSa vAyi zothI vikAra ane avayava e be arthomAM ane bIjA zabdothI phakta vikAra arthamAM ja pratyaya thAya che, ema jANavuM. prANyauSadhi-vRkSebhyo'vayave ca 6 / 2 / 31 20 trapu mane jatu zathI aNa thAya che bhane Sa mAgama thAya che. trapuNo vikAraH trApuSam / jatuno vikAraH jAtuSam / trapu-jatoH So-'ntazca 632 / 33 21 payas bhane dru 206thI ya thaya che. payasyam / dravyam / payo-dro yaH 6 / 2 / 35 22 dra za4thI mAna 25 mAM vaya pratyaya yAya che. dro rdAruNo vikAro druvayaM mAnam / dro vayaH (mAne) 6 / 2 / 43 23 bhaya ane AchIdAna vata (1) nAmathA mayaT vi48ye thAya che. bhasmano vikAraH bhasma mayam bhAsmanam / azmanaH vikAraH Azmamayam aashmnm| prANi-kapotasya vikAro'vayavo vA kApotamayam / kApotam auSadhi-durvAyA, ,, ,, durvAmayam / daurvam / vRkSa-zirISasya , , zirISamayam / zairISam / karIrasya , karIramayam / kArIram / lakSya bhane mAchAhanamA mayaTa yatA nayI-maudgaH suupH| Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 2 kArpAsaH paTaH / aN 1-2-30 / amakSyA ''cchAdane vA mayaT 6 / 2 / 46 dhArA6 kara 24 (2) sva2vAjA nAmathI nitya mayaT thAya che. vAca vikAraH vAGmayam / mRnmayam / 1-3-2 ekasvarAt 6 / 2 / 48 25 (3) prANi sivAya du saMjJA zabthI mayaT thAya che. Amramayam / zAlamayam / zAkamayam / kAzamayam / tanmayam do : aprANinaH 62 49 29 (4) go zabthI purISa ardhabhAM mayaT thAya che. goH purISam gomayam / gavyam payaH sakthi vA / 1-1-27 goH purISe 6 / 2 / 50 27 bikAra ke avayava puSpa ke mUla hoya tA pratyayatA bahu are sopa thAya che. mallikAyAM vikAro'vayavo vA puSpa mallikA / kadambasya kadambam / vidAryA mUlam vidArI / ardha vapata sopa na thAya varaNasya puSpANi vAraNAni / eraosts mUlAni airaNDAni / vajata puNya bhUla sivAya - pazu lopa thAya che badarasya vikAro vRkSaH badarI strI / lub bahulaM puSpamUle 6 / 2 / 57 28 vihAra, isa hoSa to atyayano soya thAya che. kapitthasya vikAraH phalam kapittham / phale 6 / 2 / 58 28 bhrAtR arthamA, SThayanta pitR bhane mAtR thI ula [Dula] thAya che. pituH bhrAtA pitRvyaH / mAtuH bhrAtA mAtulaH / pita-mAtuH vya-DulaM bhrAtari 6 / 2 / 62 30 pitR ane mAtR arthamAM, RRcanta viSNu ane mAtR zabdathI Amaha [DAmahaT ] pratyaya thAya che. pituH pitA pitAmahaH, mAtA pitAmahI / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 2 mAtuH pitA mAtAmahaH, mAtA mAtAmahI / pitroH DAmara 62/63 364 6/2/63 31 nivAsa ane adUbhava amAM, yanta nAmathI yathAvihita mad pratyaya thAya che ane te dezanu Dha nAma haiAya che. heza bheTale napa, zAma, nagara, parvata, nahIM samudra vagere. 1 zibInAM nivAsaH zaiva: / 2 vidizAyA nagaryA adUrabhavaM vaidizaM puram | nivAsA-dUrabhave iti deze nAmni 6 / 2269 32 'te menAM che' artha mAM, prathamAnta nAmathI yathAvihita aga thAya ke ane te zanu rUDha nAma hoya che. udumbarAH santi asmin audumbaraM puram / tadatrAsti 6 | 2|70 33 nivRtta arthamAM, tRtIyAnta nAmathI traN thAya che ane te zanu' rUDha nAma hoya che. kuzAmbena nirvRttA kauzAmbI nagarI / sagaraiH nirvRttaH sAgaraH / tena nirvRtte ca 6 / 2 / 71 34 uparanA cAra athamAM, yathA yoge tu pratyaya thAya che ane te nahInu nAma hoya che. udumbarAH santi asyAm udumbarAvatI nadI / vIraNAvatI / zarAvatI 3-2-78 / bhagIrathena nirvRttA bhAgIrathI / janunA jAhnavI | bhAgIrathI vigerebhAM matu thte| nathI, aN thAya che. nadyAM mataH 6 | 2|72 35 madhu vigere zabdothI tu thAya che ane te dezanuM nAma hoya che. madhumAn / bisavAn / madhvAdeH 62/73 3 naDa, kumuda, vetasa ne mahiSa thI Dit matu thAya che Ane te zanu nAma hoya che. navAn / kumudvAn / veta Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. taddhita prakaraNa 2 dAsAha4 365 svAn / mahiSmAn / naDa-kumuda-vetasa-mahiSAd Dit 6274 39 naDa ane zAda za5-6thI Dit vala thAya che. mana teMzanu nAbhAya che. naDvalam / zAdalam / naDa-zAdAd valaH 6 / 2 / 75 'sato hepatA' arthamA, prathamAnta nAmathI yathAvihita __aN vigere thAya che. jino devatAsya jainaH / zaivaH 1-1-13 / agni devatAsya AgneyaH 1-1-17 / AdityyaH 1-1-15 / (sA'sya)devatA 62 / 101 * vetti bhane adhIte bhAM, dvitIyAnta nAmathA yathAvihita : aNa thAya 2. muhUrta vetti mauhUrtaH / chando'dhIte chaandsH| . vyAkaraNaM vetti adhIte bA vaiyAkaraNaH / 7-4-5 tad vettyadhIte 6 / 2 / 117 40 nyAya vizere zotho ikaNa thAya che. nyAyaM vetti adhIte. vA naiyAyikaH / nyAyA-''derikaNa 6 / 2 / 118 41 saMskRta bhakSya arthamAM samasyA nAmathI yathA-vihita, aN thAya che. bhrASTre saMskRtA bhrASTrA apUpAH / pAtrAH / saMskRte bhakSye 6 / 2 / 140 42 kSIra 174thI eyaNa thAya che. kSIre saMskRtA :reyI yavAgUH kSIrAd eyaNa 6 / 2 / 142 43 apatya vigare artha sivAya, manya arthamA kvacita yathAvikhita aNa pratyaya thAya che. cakSuSA gRhyate cAkSuSaM rUpam / zrAvaNaH shbdH| azvairuhyate Azvo rthH| samprati yujyate : sAmpatam / sAmprataH / kvacit 6 / 2 / 145 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTo'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH taddhita-prakaraNam 2 [ raktAdi - saMskRtabhakSya - paryantArtheSu pratyayAH / 1 1 rAgAT To rakte 6 / 2 / 1 kausumbhaM vAsaH / kASAyam 2 lAkSA- rocanAda ika 6 / 2 / 2 lAkSikam / raucanikam 3 SaSThyAH samUhe 6 |2| 9 cASam / kAkam / bAkam | zaukam 4 bhikSAdeH 6 / 2 / 10 bhaikSam / gArbhiNan / yauvatam . 5 gotrokSa-vatsoSTra- vRddhA 'jorabhra manuSya-rAja- rAjanya-rAja putrAd aka 6 / 2 / 12 aupagavakam / aukSakam 6 kedArAm Nyazva 6 / 2 / 13 kaidAryam kaidArakam 7 kavaci - hastya cittAca ceka 6 / 2 / 14 kAvacikam .8 dhenoranaJaH 6 / 2 / 15 dhainukam 9 gaNikAyA NyaH 6 / 2 / 17 gANikyam " 10 kezAd vA 6 / 2 / 18 kaizyam, kaizikam 11 vA 'zvAd IyaH 6 / 2 / 19 azvIyam, Azvam 12 go-ratha-vAtAt tra- kaTayala - Ulam 6 / 2 / 24 gotrA / 13 pAzAdezva yaH 6 / 2 / 25 pAzyA / tRNyA | vAtyA - 14 zvAdibhyaH aba 6 2 / 26 zauvam / Ahnam / 15 khalAdibhyo lina 6 / 2 / 27 khalinI, khalyA / UkinI 16 grAma-jana-bandhu-gaja-sahAyAt tala 6 / 2 / 28 grAmatA 17 puruSAskRta-hita-vadha vikAre caiyaJ 6 / 2 / 29 pauruSeyaH 18 vikAre 6 / 2 / 30 AzmanaH, AzmaH 19 prANyauSadhi-vRkSebhyo 'vayave ca 6 / 2 / 31 kApItam / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 2 397 20 trapu-jatoH So-'ntazca 6 / 2 / 33 trApuSam / jAtuSam 21 payodro yeH 6 / 2 / 35 payasyam / dravyam 22 dro vayaH (mAne) 6 / 2 / 43 druvayam mAnam 23 abhakSyA-''cchAdane vA mayaT 6 / 2 / 46 bhasmamayam 24 ekasvarAt 6 / 2 / 48 vAGmayam / mRnmayam 25 doH aprANinaH 6 / 2 / 49 Amramayam / tanmayam 26 goH purISe 6 / 2 / 50 gomayam / 27 lub bahulaM puSpamUle 6 / 2 / 57 mallikA / kadagbam 28 phale 6 / 2 / 58 kapittham . 29 pitR-mAtuH vya-DulaM bhrAtari 6 / 2 / 62 pitRvyaH / mAtulaH 30 pitroH DAmahaT 6 / 2 / 63 pitAmahaH / mAtAmahaH 31 nivAsA-'dUrabhave iti deze nAmni 6 / 2 / 69 zaivaH / 32 tadatrA-'sti 6 / 270 audumbaraM puram 33 tena nivRtte ca 6 / 2 / 71 kauzAmbI nagarI 34 nadyAM matuH 6 / 2 / 72 udumbarAvatI nadI 35 madhyAdeH 6 / 2 / 73 madhumAn 36 naDa-kumuda-vetasa-mahiSAd Dit 6 / 2 / 74 naDvAn 37 naDa-zAdAd valaH 6 / 2 / 75 naDvalam / zAvalam 38 (sA'sya)devatA 6 / 2 / 101 jainaH / ArhataH / zaivaH 39 tad vettyadhIte 6 / 2 / 117 mauhUrtaH / chA dasaH / vaiyAkaraNaH 40 nyAyA-''derikaNa 6 / 2 / 118 naiyAyikaH 41 saMskRte bhakSye 6 / 2 / 140 bhrASTrA apUpAH 42 kSIrAd eyaNa 6 / 2 / 142 kSaireyI yavAgUH . 43 kvacit 6 / 2 / 145 cAkSuSaM rUpam / sAmpratam Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 3 zaSa sAmAnya arthamAM ane zeSa arthomAM pratya. 1 prakaraNa 1 ane 2 mAM "apatya' thI laIne saMskRta bhakSya sudhInA arthomAM pratye kahyA che, have te artho sivAya 25-5-25 mAmA-bheTale, 4295 3 bhAM, 8-3-84 bhAM batAvela ikata labdha vigere carthathI laIne je artho kahevAmAM Avaze te sarva arthomAM pratyaya kahevAya che- zeSe 63 / 1 2 nadI vigere zothI eyaNa thAya che. nadyAM jAto bhavo vA nAdeyaH / mahyA mAheyaH / vane vAneyaH / nadyAdere yag 6 / 32 3 rASTra thI iya thAya che. rASTre jAto bhayo vA rASTriyaH / rASTrAdiyaH 6 / 3 / 5 4 dUra thA patya thAya che. dUre bhavo dUretyaH / dUrAdetyaH 6 / 3 / 4 5 uttara thA AhaJ thAya che. auttarAhaH / uttarAdAhaJ 6 / 3 / 6 6 pArAvAra thI Ina thAya hai. avArasya samudrasya pAram pArAvAraH tatra bhavo jAto vA pArAvArINaH / pArAvArAdIna: 6 / 3 / 3 7 pAra avAra bhane avArapAra yA Ina yAyace, pArINaH / avArINaH avArapArINaH / vyasta vyatyastAt 6 / 37 8 div tathA prAca , apAca , udaca bhane pratyac thA ya thA5 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 3 dArA 369 cha. divi bhavaM divyam / prAci prAgvA bhavaM prAcyam / apAcyam / udIcyam / pratIcyam / 2-1-103, 104 dhu-prAgapAgudak-pratIco yaH 6 / 3 / 8 8 grAma thI Ina, ya bhane eyakaJ thAya che. grAme bhavaH graamiinnH| grAmyaH / grAmeyakaH / / grAmAdIna ca 639 10 kula, kukSi mane grIvA 256thA manu zvA asi bhane alaGkAra artha mA eyakaJ thAya che. kule bhavaH kauleyakaH zvA / kauzeyako'siH / aveyako'laGkAraH / kula-kukSi-grIvAt zvA-'syalaGkAre ( eyakaJ) 6 / 3 / 12 13 dakSiNA pazcAt ane puras chI tyaNa yAya che. dakSi NasyAM dizi bhavaH daakssinnaatyH| pAzcAtyaH / paurstyH| dakSiNA-pazcAt-purasaH tyaNa 6 / 3 / 13 12 kva, iha, amA bhane tra tathA tas pratyayAnta zothA tyA thAya che. kvtyH| ihtyH| amaatyH| tatratyaH / kutstyH| kvehA-'mA-tra-tasas tyac 6 / 3 / 16 13 ni za6thA dhruva atha mA tyac pratyaya yAya che. nityaM dhruvam / ne dhruve 6 / 3 / 17 14 nis za>>thA gata 5 mA tyac yAya che. nirgato varNAzra mebhyo niSTayaH caNDAlaH / niso gate 6 / 3 / 18 15 aiSamasa hyas bhane zvas thA tyam vi48 thAya 7. aiSamo bhavam aiSamastyam / aiSamastanam / hyastyam / hastanam / zvastyam / zvastanam / 1-3-88 aisamo-hya:-zvaso vA 63119 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 taddhita prakaraNa 3 6 / 3 / 22 16 araNya 204thI a [Na thAya che. AraNyAH sumanasaH / AraNyAH pshvH| rUpyottarapadA-'raNyANa NaH 6 / 3 / 22 17 bhavat [bhavatu] 1.5:thA ikaNa mate Iya [Iyas thAya che. bhavataH bhavatyA vA idam bhAvatkam / strI bhAvakI / , ,, bhavadIyam / bhavadIyA / 7-4-71 bhavatorikaNIyasau 6330 18 para, jana bhane rAjan thI akIya thAya che. parakIyaH / janakIyaH / ra jakIyaH / 7-4-11 para-jana-rAjJo'kIyaH 6 / 3 / 31 18 du sajAvAjA nAmAthI Iya thAya che. devdttiiyH| tadIyaH / zAlIyaH / gonardIyaH / 1-1-10 dorIyaH 6 / 3 / 32 20 uSNa vigere pUdeg56 5 mevA kAla thI Iya pratyaya thAya che. ussnnkaaliiyH| uSNAdibhyaH kAlAt 6 / 3 / 33 21 vi vigere pUrva ya mevA kAla thA Nika Ane ikaNa pratyaya thAya che. vaikAlikaH / strI vaikaalikaa| vaikaalikii| taatkaalikaa| taatkaaliko| vyAdibhyo NikekaNau 6 / 3 / 34 22 kAzi vigere dusa: yA Nika bhane ikaNa yAya che. kAzi, kAzikA kAzikI / cedi, caidikA caidikii| kAzyAdeH 6 / 3 / 35 29 : dezamA grAma vidu 20IyA Nika mAne ikraNa thAya che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 4424 3 3 // 38 371 saipurikA / saipurikii| skaunagarikA / skaunagarikI / vAhIkeSu grAmAt 6 / 3 / 36 ra4 dezavAci vRni ane ma zabdathI ja pratyaya thAya che. vRjikaH / madrakaH / vRji-madrAt dezAt kaH 6 / 3 / 38 25 chuM kArAnta prAdeza vAci du saMjJaka zabdothI ja thAya che che. kAkandyAM bhavaH kAkandakaH / maakndkH| Ito'kaJ (doH prAcaH) 6 / 3 / 41 26 upAjyamAM hoya evA prAgadeza vAci du saMjJaka zabdothI akaJ thAya che. pATaliputra bhavaH pATaliputrakaH / ropAntyAt 6 / 3 / 42 27 prastha pura bhane vaha mantavA, ya upAntyA ! mane dhanvan (marudeza) arthavALA deza vAci du zabdothI agra thAya che. maalaaprsthkH| nAndIpurakaH / pailuvahakaH / saaNkaashykH| dhanvan-pAredhanvakaH / airAvatakaH / prastha-pura-vahAnta-yopAntya-dhanvarthAt 6 / 3 / 43 28 Tu saMjJaka rASTra vAci deza zabdathI ja thAya che. AbhisAre bhavaH AbhisArakaH / rASTrebhyaH 6 / 3 / 44 20 bahuvacanAnta rASTravAci deza zabdothI am thAya che. aGgeSu jAtaH aanggkH| bahuviSayebhyaH 6 / 3 / 45 30 dhUmAdi dezapAri zahAthI akaJ thAya che. dhUme bhavaH dhaumkH| ssaadd'nnddkH| dhUmAdeH 6 / 3 / 46 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 taddhita 54295 3 63356 3ii upanya heya evA ane vAchari deza vAci zabdothI aNa thAya che. ikSvAkuSu jAtaH aikSvAkaH / kAcchaH / kopAntyAca cA-'N 6356 32 yuSmad asmad thI aJ bhane InaJ vi485 thAya che. mane yuSmAka asmAka, tathA savayanamA tavaka mamaka maheza thAya che. yuSmAkamayaM yuvayorvA yaussmaakH| yauSmAkINaH pakSe yuSmadIyaH / asmAkamayamAvayorvA AsmAkaH / AsmA kInaH / pakSe asmadIyaH / meyayanamA tavAyaM tAvakaH / tAvakIna: / tvadIyaH / mAmakaH / mAmakInaH / madIyaH / vA yuSmadasmado'jInI yuSmAkA-''smAkau ca asyaikatve tu tavaka-mamakam 63 / 67 33 anta avas bhane adhas zI ama pratyaya thAya che. antamaH / avamaH / adhamaH / 7-4-65. 7-2-115 amo'ntA-'vo-'dhasaH 63374 34 pazcAt , Adi, anta bhane agra thI ima thAya che. pazcimaH 7-2-124 AdimaH / antimaH / agrimaH / 7-4-68 pazcAdAdhantA-'grAd ima: 6 / 375 35 madhya thI ma thAya che. madhyamaH / madhyAd maH 6 / 376 9 adhyAtma mAdi zahAthI ikaNa thAya che. adhyAtma bhavam AdhyAtmikam / akasmAd bhavam Akasmikam / AmuSmikam / aihikam / adhyAtmAdibhya ikaNa 6 / 3 / 78 7 samAna pUrva 54 heya mevA zahAthI tamA loka utta256 DAya sevA zothI ikaN thAya che. samAnagrAme kRto bhavo Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 3 6 / 3 / 79 373 vA sAmAgrAmikaH / sAmAnadezikaH / iha loke kRto bhavo vA aihalaukikaH / pAralaukikaH / sArvalaukikaH / samAnapUrva-lokottarapadAt 6 / 3 / 79 38 varSA zahathI, kAla vizeSa vAthi zahathI ikaNa thAya che. varSAsu bhavaH vArSikaH / mAsikaH / sAMvatsarikaH / daivasikaH / rAtrikaH / varSA-kAlebhyaH 6 |3|80 OM cira parutu parAri zahathIna vidhye thAya he ciratnam / parunam / parAritnam pakSe ciraMtanam / ityAhi 6-3-88 cira-parut-parAreH tnaH 6 / 3 / 85 40 purA thI na viu thAya che purA bhavaM purANam / purAtanam puro naH 6 / 3 / 86 41 pUrvAhna bhane aparAhna thI tanaT vihaye thAya che. pUrvA jAto bhavo vA pUrvAhNetanaH / pUrvAhnatanaH / aparAhNetanaH / aparAhvatanaH / 3-2-24 saptamIne soya thAya che. pakSe - paurvAhnikaH / AparAhnikaH / 1-3-80 pUrvAhnA'parAhnAt tanadraH 6 / 3 / 87 42 sAyam, ciram, prAhaNe, prage bhane alavAthi avyaya zabdeothI tanaTa thAya che. sAye bhavaH sAyantanam / cirantanam / prAhNetanam / pragetanam / avyaya - divAtanam / / / prAtastanam / prAktanam / sAyaM ciraM prAhe- prage'vyayAt 6 | 3|88 43 ajhavAthi nakSatra zabdo, RtuvAya zabdo, bhane sandhyAdi zahAthI aN thAya che. puSye bhavaH pauSaH / AzvinaH / rauhiNaH / sauvAtaH 7-4-1 | grISme bhavaH graiSmaH / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 taddhita prakaraNa 3 6389 shaishirH| vaasntH| sandhyAyAM bhava: saandhyH| aamaavaasyH| bha-Rtu-sandhyAdeH aN 6 / 3 / 89 44 saMvatsara 206yI phala bhane parva a bhA aN thAya che. sAMvatsaram phalam parva vA / saMvatsarAt phala-parvaNoH 63 / 90 45 senata zabdathI vikalpa 3 ane 4 ne lepa thAya che. haimantam / haimanam / haimantikam / 8-3-80 hemantAd vA ta-luk ca 6 / 3 / 91 46 prAvRSa zamayI eNya thAya che. prAvRSi bhavaH prAvRSeNyaH / prAvRSaH eNyaH 6 / 3 / 92 47 kRta labdha kIta ane saMbhUta arthamAM saptampayata nAmathI pUrve kahyA pramANe aju vigere ane ghaNA vigere pratyayo thAya che. junne kRtaH saughnaH / nadyAM kRtaH naadeyH| evaM labdhaH atyAdi * tatra kRta-labdha krIta-saMbhUte 6 / 3 / 94 48 kuzaLa arthamAM saptamyA nAmathI paNa vigere ane eyaNa vigaire prtyye| thAya che. yudhne kuzalaH straughnaH / nadyAM kuzalaH nAdeyaH / } kuzale 6 / 3 / 95 48 azman vigere zAthI ka thAya che. azmani kuzalaH azmakaH patya2 aravAmAM duzaNa / tsarukaH / tsaru mese talavAranI muMTha, te pakaDavAmAM kuzaLa. ko'zmAdeH 6397 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 5424 3 398 375 50 jAta arthamAM, saptamyaH nAmathI yathA vihita (pUrve yA pramA) aN vigare bhane eyaNa vire prtyye| yAya che. stradhne jAta: sraughnH| mAthuraH / bAhyaH / baahiikH| kaaley:| AgneyaH / straiNaH / posnaH / . nAdeyaH / rASTriyaH / pArAvArINaH / grAmyaH / grAmINaH / jAte 6398 51 prAvRSa zapathI ika thAya che. prAvRSi jAtaH prAvRSikaH / prAvRSa ikaH 6 / 3 / 99 para deya traNa arthamAM, samyanA kAlavizeSa vAci nAthI yatha:vikhita ikaN pratyaya thAya che. 1-3-80 mAse deyam Rgam mAsikam / ArdhamAsikam sAMvatsarikam / mAse sati deyamityarthaH / kAlAd deye RNe 63 / 113 pa3 sAdhu puSkata ane pamAna atha mA, saptamyaH kAlavizeSa vAci nAmathI yathAvihita pratyaya thAya che. hemante sAdhu haimanam anulepanam / haimantam / haimantikam / vasante puSpyanti vAsantyaH kundltaaH| grebhyaH paattlaaH| zaradi pacyante zAradAH zAlayaH / zaizirAH mudgAH / sAdhu-puSpyat-pacyamAne 6 / 3 / 117 54 upta arthamAM, saptamyaH kAlavizeSa vAci nAmathI yathA vilina pratyaya yAya che. zaradi uptAH zAradA yavAH / upte 6 / 3 / 118 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ... taddhita 425 3 6 / 3 / 123 55 bhava arthamAM, saptamyaH nAmathI pUrve kahyA prathANe aju vigere ane juthaLa vigere pratyaya thAya che. bhava eTale sattAhaamne nata mele mesa. sadhne bhavaH sraunaH / mAthuraH / bAhyaH / nAdeyaH / raassttriyH| grAmyaH / grAmINaH / bhave 6 / 3 / 123 56 diza vigaire zahAthI mane deha nA mazavAya mahoyI ya yAya che. dizi bhavo dizyaH / varyaH / rahasyam / AdyaH / antyaH / baMzyaH / vezya: / kAlyaH / dehAMza:-mUrdhanyaH / dantyaH / kaNyaH / oSThayaH / taalvyH| pANyaH / pdyH| mukhyaH / jaghanyaH / digAdi-dehAMzAd yaH 6 / 3 / 124 57 madhya 206yA dinaNa a [Na] mane Iya pratyaya thAya che. bhane ma mAma thAya che. madhye bhavo mAdhyaMdinaH / mAdhyamaH / madhyamIyaH / madhyAd dinaNa-NeyA montazca 6 / 3 / 126 58 jihvAmUla, aguli bhane madhya 76thI Iya thAya che. jihvAmUle bhavo jihvAmUlIyaH / angguliiyH| madhyoyaH / jitAmUlA-'GgulezcayaH 6 / 3 / 127 58 varga ma ya mev| 204thI Iya yAya che. kavargIyaH / pavargIyo varNaH / vargAntAd 6 / 3 / 128 10 dRti kukSi kalazi basti bhane ahi hAthI eyaNa ....yAya che. datI-carmakhalvAyAM bhavaM dAtayaM jalam / ..kaukSeyo vyaadhiH| kAlazeyaM takam / bAsteyaM purISam / AheyaM viSam / dRti-kukSi-kalazi-vastyahereyaNa 6 / 3 / 130 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 3 6 / 3 / 132 377 61 grIvA zahathI aNa bhane eyaNa thAya che. graivam / graiveyam / grIvAto'N ca 6 / 3 / 132 12 caturmAsa sadhyA sajJAmAM aN thAya che. caturSu mAsesu bhavA cAturmAsI ASADhI kArtikI phAlgunI ca paurNamAsI / caturmAsAnnAmni 6 | 3 |133 63 parimukha vigere avyayIbhAva samAsathI ya [ya] thAya che. paritaH sarvato mukhaM parimukham bhujanI yAre 25 / mukhAt pari parimukham bhumane vane / parimukhe bhavaH pArimukhyaH / pArihanadhyaH / parimukhAderavyayIbhAvAd (vyaH ) 6|3 | 136 64 mata zabda pUrvapada hAya evA avyayIbhAva samAsathI ikaN thAya che. agArasyAntaH antaragAram tatra bhavaH antaragArikaH H / antaH pUrvAdikaNa 6 / 3 / 137 65 pati ane aNu thI para rahela grAma zabda aMte heAya evA avyayIbhAva samAsathI ikaN pratyaya thAya che. grAmAtpari parigrAmam tasminbhavaH pArizrAmikaH / grAmasya samIpam anugrAmam tasminbhavaH AnugrAmikaH / paryanoH grAmAt 6 | 3|138 69 upa thI para rahesa jAnu nIvi bhane karNa zabda te hoya mevA avyayIbhAva samAsartha prAyeNa bhava arthamA ikaNa pratyaya thAya che. aupajAnukaH sevakaH 7-4-71 / aupanIvikaM grIvAdAma / aupakarNikaH sUcakaH / upAjU jAnu-nIvi-karNAt prAyeNa 6 / 3 / 139 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 taddhita prakaraNa 3 63 / 149 67 Agata arthamAM, paMcagrata nAmathI pUrve kahyA pramANe aNa vigere tebhala eyaNa vigaire thAya che. sudhnAt AgataH saudhanaH / mAthuraH / gavyaH / straNaH / pausnaH / naadeyH| rASTriyaH / grAmINaH / grAmyaH / tata Agate 6 / 3 / 149 68 vidyAne ane nisaMbaMdha je zabdone che, te zabdothI akaJ thAya che. AcAryAdAgatam AcAryakam / paitAmahakam / vidyA-yoni-sambandhAd akaJ 6 / 3 / 150 18 pitR 2063 ya vipe thAya che. piturAgatam pitryam 1-2-26 / 53 paitRkam / 1-3-152, 7-4-71 pituH yo vA 6 / 3 / 151 70 TakArAnta nAmathI phu yAya che. hautRkam / mAtRkam / mAtRkI vidyA / jAmAtRkam / Rta ikaNa 6 / 3 / 152 71 AyasthAna (svAmi grAhya bhAga-Aya, te jyAM utpana thAya cheta.) vAyi za6thI ikaNa pratyaya thAya che. AtaraHnadItIrtham tataH Agatam Atarikam / zaulkazAlikam / ApaNikam / dauvArikam / 7-4 AyasthAnAt 6 / 3 / 153 72 nR vAyi zothI mane hetupAthi zAyI rUppa bhane mayaTa vikSye thAya che. devadattAdAgatam devadattarUpyam / devadattamayam pakSe devadattam aN / pApAdAgatam pAparUpyam / pApamayam / 5o pApIyam Iya / 1-3-32 nR-hetubhyo rUpya-mayaTau vA 6 / 3 / 156 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 3 dhArA 17 37 73 prabhavati arthamAM, paMcamyata nAmathI yathA vihita pratyaya thAya che. himavato prabhavati haimavatI gaGgA / prabhavati 63157 74 tyadAdi zahAthI mayaT thAya che. tasmAt prabhavati tanmayam / manmayI / bhavanmayam / tyadAde rmayaT 6 / 3 / 159 75 Idama arthamAM, vaThayata nAmathI pUrve kahyA pramANe A vigere mane eyaNa vi33 pratyayo thAya che. yudhnasyedam . sraughnam / mAthuram / pauMsnam / gavyam / nAdeyam / rASTriyam / bhAnavIyaH / 7-4-70 tasyedam 6 // 3 // 160 76 devAsurAdi 6-6 sivAya anya dvandva sabhAsathA vai2 ma mAM akala pratyaya thAya che. kAkolUkasyedam vairam kAkolU. kikA / zvAvarAhikA / ahinakulikA / daivAsuram aN / adevAsurAdibhyo vaire (akala) 6 / 3 / 164 77 ratha za thA tabhI pUrva 56 sahita ratha 274thI voDhA ane ma e be arthamAM ja- rathAt sAdezca voDhuGge 6 / 3 / 175 78 ya pratyaya yAya che. rathasyAyaM voDhA rathyozvaH / rathasyedaM. rathyaM cakram / dvayo rathayo voDhA dvirathaH / 1-1-24 yaH 6 / 3 / 176 78 prokta (vyAkhyAta) arthamAM, tutIyAta nAmathI yathA piDita. pratyaya! yAya che. bhadrabAhunA proktAni bhAdrabAhabAni Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 3 uttarAdhyayanAni / bArhaspatyam / tena prokte 6 / 3 / 181 :380 6 / 3 / 181 .80 upajJAta ( prathamataH jJAtaM kRtaM vA ) arthabhAM tRtIyAnta nAbhathI yathA viddhita pratyayo thAya che. pANininA pANinena vA upajJAtam pANinIyam akAlakaM vyAkaraNam / upajJAte 6 / 3 / 191 81 kRta arthamAM, tRtIyAnta nAmathI pUrva kahyA pramANe pratyaye thAya 4. zivena kRtaH zaivo granthaH / siddha senIyaH stavaH / kRte 6 / 3 / 192 .82 makSikA vigere zanhothA saMjJAbhAM yathA viDita pratyayo thAya che. makSikAbhiH kRtam mAkSikaM madhu / sAraghaM madhu | nAmni makSikAdibhyaH 6 / 3 / 193 - 83 sarvacarma zahathA Ina bhane InaJa pratyayathAya che. sarvazvarmaNA kRtaH sarvacamINaH sAvacarmINo rathaH / sarva carmaNa netra 6 | 3|195 84 uras thI ya ane aNa thAya che. urasA kRtaH urasyaH / aurasaH / uraso yANau 6 |3|196 85 bhati arthamAM, dvitIyAnta nAmathI--pUrva kahyA pramANe pratyaya thAya che. ssrudhnaM bhajati sraughnaH / nAdeyaH / rASTriyaH / ( ama: ) bhajati 6 | 3|204 86 gi arthamAM, tRtIyAnta nAmathI, pUrve kathA pramANe atyaya thAya che. sudAmnAekadig saudAmanI vidyut | Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 3 6 / 3 / 210 3812 sudAmA parvata je dizAmAM che, te udezAmAM vijaLI che tethI te sudhAbhA sAthai tulyadig (ekadik ) uDevAya che.. trikakuMdA ekadika traikakudI laGkA / stulyadizi 6 | 3 | 210 87 tas (tasi) pratyaya thAya che, sudAmataH / traikakuttaH // " tasiH 6 / 3 / 211 88 uras zabdhthI ya bhane tasi thAya che. urasA ekadi urasyaH / urastaH yazva urasaH 6 / 3 / 212 89 ene nivAsa arthamAM, prathamAntanAmathI pUrve kA pramANe pratyayo thAya che. srughno nivAso'sya straughnaH mAthuraH / nAdeyaH / rASTriyaH / se nivAsAdasya 6 / 3 / 213 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH taddhita-prakaraNam 3 [ zeSasAmAnyArthe zeSArtheSu ca pratyayAH ] 1 zeSe 6 / 3 / 1 2 nadyAdereyaNa 6 |3|2 nAdeyaH / mAheyaH / vAneyaH 3 rASTrAdiyaH 6 | 3 | 3 rASTriyaH 4 dUrAdetyaH 6 | 3 | 4 dUretyaH 5 uttarAdAha 6 / 3 / 5 auttarAha : 6 pArAvArAdInaH 6 |3|6 pArAvArINaH 7 vyasta - vyatyastAt 6 / 3 / 7 pArINaH / avArINaH 8 - prAgapAgudak- pratIco yaH 6 / 3 / 8 divyam / prAcyam 9 grAmAdInaJ ca 6 | 3 | 9 grAmINaH / grAmyaH / prAmeyakaH 10 kula kukSi- grIvAt zvA 'syalaGkAre (eyakaJ) 6 / 3 / 12 kauleyakaHzvA | kaukSeyako'siH / graiveyako'laGkAraH 11 dakSiNA pazcAt purasaH tyaNU 6 | 3|13 dAkSiNAtyaH / 12 kvehA mAtra tasas tyac 6 | 3 | 16 kvavyaH / iityaH / 13 ne dhruve 6 / 3 / 17 nityaM dhruvam 14 niso gate 6 | 3|18 niSTayaH caNDAlaH 15 aiSamo hayaH zvaso vA 6 | 3 | 19 aiSamastyam, aiSamastanam 16 rUpyottarapadA - 'raNyAN NaH 6 / 3 / 22 AraNyAH 17 bhavatorikaNIyasau 6 / 3 / 30 bhAvatkam, bhavadIyam Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 3 383 18 para-jana-rAjJo'kIyaH 62 / 31 parakIyaH / janakIyaH 19 dorIyaH 6 / 3 / 32 devadattIyaH / tadIyaH / zAlIyaH 20 uSNAdibhyaH kAlAta 6333 uSNakAlIyaH 21 vyAdibhyo NikekaNau 6 / 3 / 34 vaikAlikaH vaikAlikA 22 kAzyAdeH 63 / 35 kAzikA, kAzikI 23 vAhIkeSu grAmAt 63 / 36 saipurikA, saipurikI 24 vRji-madrAt dezAt kaH 6 / 3 / 38 vRjikaH / madrakaH 25 Ito'kaJ (doH prAcaH) 6 / 3 / 41 kAkanda kaH 26 ropAntyAt 6 / 3 / 42 pATaliputra kaH 27 prastha-pura-vahAnta-yopAntya-dhanvarthAt 6 / 3 / 43 mAlAprasthaka: 28 rASTrebhyaH 6 / 3 / 44 AbhisArakaH 29 bahuviSayebhyaH 6 / 3 / 45 AGgakaH 30 dhUmAdeH 6 / 3 / 46 dhaumakaH 31 kopAntyAca cA-'N 6 / 3 / 56 aikSvAkaH / kAcchaH 32 vA yuSmadasmado'bInabau yuSmAkA-''smAkau ca asyaikatve tu tavaka-mamakam 6 / 3 / 67 yoSmAkaH, yoSmAkINaH, yuSmadIyaH 33 amo'ntA-'vo-'dhasaH 6 / 374 antmH| avamaH 34 pazcAdAdyantA-'grAd imaH 6 / 3 / 75 pazcimaH / AdimaH 35 madhyAdmaH 6 / 3 / 76 madhyamaH 36 adhyAtmAdibhya ikaNa 6 / 3 / 78 AdhyAtmikam 37 samAnapUrva-lokottarapadAt 6379 sAmAnagrAmikaH / - aihalaukikaH Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 taddhita-prakaraNam 3 38 varSA-kAlebhyaH 6 / 3 / 80 vArSikaH / mAsikaH 39 cira-parata-parAreH naH 6 / 3 / 85 ciratnam / parutnam 40 puro naH 6 / 3 / 86 purANam , purAtanam 41 pUrvAhnA-'parAhnAt tanaTa 6 / 3 / 87 pUrvAhnatanaH, pUrvAhnetanaH 42 sAyaM-ciraM-prANe prage'vyayAt 6 / 3 / 88 sAyantanam / cirantanam 43 bha-Rtu-sandhyAdeH aN 6 / 3 / 89 pauSaH / graiSmaH / sAndhyaH 44 saMvatsarAt phala-parvaNoH 6 / 3 / 90 sAMvatsaram phalaM parva vA 45 hemantAd vA ta-luk ca 6 / 3 / 91 hemantam , haimanam , haimantikam 46 prAvRSaH eNyaH 6 / 3 / 92 prAvRSeNyaH 47 tatra kRta-labdha-krIta-saMbhUte 6 / 3 / 94 srodhnaH / nAdeyaH 48 kuzale 6 / 3 / 95 srodhnaH / nAdeyaH 49 ko'zmAdeH 6397 azmakaH / saru kaH 50 jAte 6 / 398 srodhanaH / mAthuraH / bAhyaH, bAhikaH 51 prAvRSa ikaH 6 / 399 prAvRSikaH 52 kAlAd deye RNe 6 / 3 / 113 mAsikam 53 sAdhu-puSpyat-pacyamAne 6 / 3 / 117 haimanamanulepanam / vAsantyaH kundalatAH / zAradAH zAlayaH Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 taddhita-prakaraNam 6. 54 upte 6 / 3 / 118 zAradA yavAH 55 bhave 6 / 3 / 123 srodhanaH / mAthuraH / grAmyaH / grAmINaH 56 digAdi-dehAMzAd yaH 6 / 3 / 124 dizyaH / varyaH / mUrdhanyA 57 madhyAda dinaNa-NeyA montazca 6 / 1 / 126 mAdhyaMdinaH / 58 jihAmUlA-'GgulezveyaH 6 / 3 / 127 jihvAmUlIyaH / . . aGgulIyaH 59 vargAntAd 6 / 3 / 128 kavayiH / pavargIyaH 60 dRti-kukSi-kalazi-bastyahereyaNa 6 / 130 dAteyaM jalam 61 grIvAto'N ca 6 / 3 / 132 praivam , aveyam 62 caturmAsAnAmni 6 / 3 / 133 cAturmAso ASADhyAdi: pau. 63 parimukhAderavyayIbhAvAd (jyaH) 6 / 3 / 136 pArimukhyaH 64 antaHpUrvAdikaNa 6 / 3 / 137 AntaragArikaH 65 paryanoH grAmAt 6 / 3 / 138 pArigrAmikaH / AnugrAmikaH 66 upAja jAnu-nIvi-karNAt prAyeNa 6 / 3 / 139 - mopajAnukaH sevakaH. 67 tata Agate 6 / 3 / 149 sraunaH / mAthuraH / gavyaH / straiNaH 68 vidyA-yoni-sambandhAd akaJ 6 / 3 / 150 AcAryakam / . paitAmahakam 69 pituH yo vA 6 / 3 / 151 pitryam , paitRkam 70 mata ikaNa 6 / 3 / 152 hautRkam / mAtRkam / 71 AyasthAnAt 6 / 3 / 153 Atarikam / zolkazAlikam 72 nR-hetubhyo ruupy-myttau6|3|156 devadattarUpyam-mayam ra5 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 3 73 prabhavati 633157 haimavatI gaGgA 74 tyadAde rmayaT 6 / 3 / 159 tyanmayam / tanmayam / bhavanmayam 75 tasyedam 6 / 3 / 160 sodhnam / mAthuram / paiAMsnam 76 adevAsurAdibhyo vaire (akal) 6 / 3 / 164 kAkokikA 77 rathAt sAzca voge 6 / 3 / 175 78 yaH 6 / 3 / 176 rathyo'zvaH / rathyaM cakram / dvirathaH 79 tena prokte 6 / 3 / 181 bhAdrabAhavAni uttarAdhyayanAni 80 upajJAte 6 / 3 / 191 pANinIyam akAlakaM vyAkaraNam 81 kRte 6 / 3 / 192 zaivo granthaH / siddhasenIyaH stavaH 82 nAmni makSikAdibhyaH 6 / 3 / 193 mAkSikaM madhu / zAraghaM madhu 83 sarvacarmaNa Inenau 6 / 3 / 195 sarvacarmANaH sArvacarmINorathaH 84 uraso yANau 6 / 3 / 196 uratyaH, aurasaH 85 (amo) bhajati 6 / 3 / 204 srodhnaH / nAdeyaH / rASTriyaH 86 Tastulyadizi 6 / 3 / 210 saudAminI vidyut 87 tasiH 6 / 3 / 211 sudAmataH / traikakuttaH 88 yazca urasaH 6 / 3 / 212 urasyaH, urastaH 89 se nivAsAdasya 6 / 3 / 213 srognaH / mAthuraH Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 4 jita vigere arthomAM pratyayo 1 aN nasapadhi pU thAya cha, have- // 54291 (48)mA matApekSA arthAbhAM, 5vA sivAya ikaNa pratyaya thAya che, ikaN 6 / 4 / 1 tRtIyAta nAmathI 2 jita jayati dIdhyati bhane khanati abhI, ajitam AkSikam / zAlAkikam / ajhai jayati AkSikaH / zAlAkikaH / akSaiH dIvyati AkSikaH / abhayA khanati AbhrikaH / kaudAlikaH / tena jita-jayat-divyat-khanatsu 6 / 4 / 2 3 sasta arthamA, danA saMskRtaM dAdhikam / vidyayA vaidhikaH / saMskRte 64 / 3 4 sapRSTa samAM, daghnA saMsRSTaM dAdhikam / viSeNa vaiSikam / saMsRSTe 6 / 4 / 4 5 tarati ma bhAM, uDupena tarati moDupikaH / tarati 6 / 4 / 9 6 nau 26 mane dvi 12 thA ika pratyaya yAya che. nAvA tarati nAdhikA / bAhubhyAm bAhuka:-kA / .. nau-dvisvarAdikaH 6 / 4 / 10 7 carati abhA, hastinA carati hAstikaH / shaakttikH| Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 taddhita prakaraNa 1 dAkA22 danA carati bhakSayati dAdhikaH / carati 64 / 11 8 pAdAbhyAM carati pdikH| ikaTa . pAda no pad Azi. padikaH 6 / 4 / 13 - jIvati matha mAM, vetanAdi zothI, vetanena jIvati vaitanikaH / vAhena vAhikaH / vigere. vetanAdeH jIvati 6 / 4 / 15 10 nivRtta abhA, akSayatAdi 25-3tthI, akSayUtena nivRttam AkSatikam vairam / nivRtte 'kSayatAdeH 6 / 4 / 20 11 mApAyi zothI ima pratyaya thAya che. pAkena nivRttaM pAkimam / kuTTimam / saMmUcchimam / bhAvAdimaH 6 / 4 / 21 12 yAcita ane apamitya 206thA kaNa pratyaya thAya che. yAcitena nirvRttaM yAcitakam / apamitya (pratidAnena) nirvRttamApamityakam / yAcitA-'pamityAt kaN 6 / 4 / 22 17 vartate mayAM, ojas sahasa bhane ambhas 104thI, ojasA (balena) vartate aujasikaH / sAhasikaH / AmbhasikaH / ojaH-saho-'mbhaso vartate 6 / 4 / 27 dvitIyAnta nAmathI14 vartate matha mAM, prAtaloma anuloma pratIpa anvIpa pratikUla ane anukUla 76thI, pratilomaM vartate prAtilomikaH / AnulomikaH / pratIpaM vartate prAtIpika: / AnvIpikaH / / pratikUlaM vartata prAti klikH| aankaalkH| pazu-tIyA Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tati prakaraNa 4 phAya28 389 taM pratyanoH lomeSa-kUlAt 6 / 4 / 28 15 parimukha bhane paripArzva 76thA, parimukhaM vartate pAri... mukhika: pAripAzcikaH sevakaH / pareH mukha-pAti 6 / 4 / 29 16 rakSati bhane uJchati sabhA, samAjaM rakSati sAmAjikaH / sAmavAyikaH / nAgarikaH / badarANi uJchati baadrikH| zyAmAkikaH / naivArikaH / rakSaduJchatoH 6 / 4 / 30 17 nati artha mAM, pakSi matsya bhane mRga artha vANA zamdAthA, pakSiNo hanti pAkSikaH / mAtsyikaH / mAgikaH / zAkunikaH mainikaH - hAriNikaH / mAyUrikaH / zApharikaH / saukarikaH / pakSi-matsya-mRgArthAt ghnati 6 / 4 / 31 .... 18 gacchati atha bhAM, paradAra vigere zAthI, paradArAnga cchati pAradArikaH / gaurudArikaH / gaurutalpikaH / sabhartRkAM (sapatnI) gacchati sAmartRkikaH / vigere.. paradArAdibhyo gacchati 6 / 4 / 38 18 pratipatha za54thA ika mate iMkaNa pratyaya thAya che. panthAnaM 2 4. prati, patho'bhimukham vA pratipatham / pratipathaM gacchati pratipathikaH prAtipathikaH / pratipathAdikazca 6 / 4 / 39 20 pRcchatima mAM, sustAta vigere dAthA,susnAtaM pRcchati sausnAtikaH / saukharAtrika / saukhazAyanikaH / vigaire susnAtAdibhyaH pRcchti.6|4|42. 21 bruvati ma mAM, prabhUta vizeSa zothA, prabhUtaH brUte Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 taddhita prakaraNa 4 3 praabhuutikH| paryAptaM brUte pAryAptikaH / vi. prabhUtAdibhyo bruvati 6 / 4 / 43 22 samaveta (tAdAtmyAttadekadezIbhUta) atha mAM, samU vAyi zathA, samUhaM samavaiti sAmUhikaH / sAmAjikaH / sAMsadikaH / sAmavAyikaH / gauSThikaH / samUhArthAt samavete 6 / 4 / 46 23 parSad thI Nya thAya che. parSadaM samavaiti pArSadyaH / parSado NyaH 6 / 4 / 47 24 senA thI pya vi46 thAya che. sainyaH / sainikaH / senAyA vA 6 / 4 / 48 25 carati artha mAM, dharma adharma za-4thI, dharma carati dhaamikH| adharma carati ArmikaH / dharmA'dharmAt carati 6 / 4 / 49 prathamAnta nAmathI- 26 asya paNyam abhA, apUpAH paNyam asya ApUpikaH / zASkulikaH / maudakikaH / lAvaNikaH / gAndhikaH / tadasya paNyam 6 / 4 / 54 27 kizarAdi zahothI ikaT thAya che. kizaraM paNyamasya kizarikaH / kizarikI / tagarikaH / tgrikii| kizarAderikaha 6455 28 asya zilpam atha mAM, (zi65 meTale zaNapA-ziyA zathI yatI yA vizeSa.) nRttaM zilpamasya nAtikaH / gaitikaH / vAdanikaH / mRdA (mRdAvAdanam ) zilpamasya mArdanikaH / pANavikaH / maurajikaH / vaiNikaH / zilpam 6 / 4 / 57 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 1 pAchA2 391 28 asya zIlam matha mAM, (zIlam prANinAM svabhAvaH) apUpAH (apUpabhakSaNam ) zIlamasya ApUpikaH / maudakikaH / tAmbulikaH / vigere. paruSavacanaM zIlamasya pAruSikaH / aakroshikH| zIlam 6 / 4 / 59 30 aG pratyayAnta (5-3-110) sthA dhAtuthI tamA chatrAdi zothI aJ pratyaya thAya che. AsthA zIlamasya aasthH| vyavasthA zIlamasya vaiyavasthaH / niSThA zIlamasma nesstthH| vigare. chatraM (chAdanakriyA zIlamasya) chAtraH / chAtrI / curA zIlamasya cauraH / caurii| tapaH zIlamasya tApasaH / tApasI / vigere. asthA -cchatrAderaJ 6 / 460 31 asya praharaNam atha mAM, asiH praharaNamasya aasikH| prAsikaH / cAkrikaH / mauSTikaH / dhAnuSkaH 7-4-71 maudgarikaH / maulikaH / praharaNam 6 / 4 / 62 32 parazvadha za>>thI aNa vi8 yAya che. parazvadhaH (pazu:) praharaNamasya pArazvadhaH / pArazvadhikaH / parazvadhAd vA'Na 6 / 4 / 63 33 zakti bhane yaSTi thA TIkaNa thAya che. zaktiH praharaNamasya zAktIkaH / zAktIkI / yASTIkaH / yASTIkI / zakti-yaSTeH TIkaNa 6 / 4 / 64 34 iSTi viyare zAthA TIkaNa 1i48pe yAya 7. iSTi: praharaNamasya peSTIkaH aissttiikii| aissttikH| ISA ,, aiSIkaH / aiSIkI / aiSikaH / dANDIkaH / dANDikaH vigaire. veSTayAdibhyaH 6 / 4 / 65 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 taddhita 425 4: 6473 sabhya nAmathI35. niyukta artha mAM, dvAre niyuktaH dauvArikaH 7 4- - aapnnikH| bhANDazAlikaH / Atare niyuktaH AtarikaH / tatra niyukte 6 / 474 .38 agArAnta zamyA ika thAya che. bhANDAgAre niyuktaH bhANDAgArikaH / bhaannddaagaarikaa| AyudhAgArikaH-kA / agArAntAd ikaH 6 / 4 / 75 37 vasati artha bhAM, nikaTe vasati naikaTikaH / vRkSamUle . vasati vArbhamUlikaH / imAzAnikaH / AvasathikaH / nikaTAdiSu vasati 6 / 477 38 samAnatIrtha 2065 // ya thAya che. samAnatIrthe vasati satIrthyaH / tIrthamihaguruH, sAmAnasya saH / satIryaH 6 / 4 / 78 yabhyanta nAmathI3. abhigamA artha mAM, krozazata yaujanazata ane yojana ___2065, krozazatAdabhigamamarhati krauzazatikaH / yaujana. zatikaH / yaujaniko muniH / kroza-yojana-pUrvAt zatAda yojanAccAbhigamA 6 / 4 / 86 '40 maDIyo bhAra 'ahaMd' sa panta, ne prati sevAze te prakRtithI pratyaya thaze ane saMkhyA AdivALI paNa te pratiyA pratyaya thaze. dvizatena krItama dvizatakam -4-130 saMkhyAdezvA''haM alucaH 63480 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 4 dANA 87 323 ...tIyAnta nAmathI-, : 41 yAti // i; krozazata yojanazata bhane: yojana 2065ii, krozazataM yAti-gacchati kraushshtikH| yaujanazatikaH / yaujaniko dUtaH / tad yatyebhyaH 6 / 487 42 pathin 2065 // ikaT thAya che. panthAnaM yAti pathikaH / patha ikaT 6 / 4 / 88 43 nityaM yAti abhA, pathin 56 Na pratyaya bhane pathin na pantha Adeza thAya che. pAnthaH nityaM NaH panthazca 6 / 4 / 89 tRtIyAnta nAmathI44 zobhamAna samAM, karNaveSTakAbhyAM zobhate kArNaveSTa kikaM mukham / vAstrayugikaM zarIram / aupAnahiko pAdau / zobhamAne 6 / 4 / 102 45 karma bhane veSa za04thI ya pratyaya thAya che. karmaNA zobhate karmaNyaM zauryam / veSeNa zobhate veSyo naTaH / ... karma-veSAd yaH 6 / 4 / 103 46 nirvRtta atha mAM , kAlavAci 204thI AhnA nivRttam Ahnikam / mAsikam / vArSikam / sAMvatsarikam / nirvatte (kAlAd) 6 / 4 / 105 dvitIyAnta nAmathI47 bhAvi bhane bhUta atha mAM, mAMsaM bhAkI mAsika utsavaH Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 1321 4 64 / 106 bhaDInA sudhA-yavAna u. mAsaM bhUtaH mAsikA vyAdhiH mahInA sudhI thayele vyAdhi ratnajara taM bhAvi-bhUte 644106 48 prANI bhUta sabhA, varSa 206ne mata cha mevA dvizu. sabhAsayI apratyaya yAya cha. dve varSe bhUto dvivarSA dArakaH / trivarSoM vatsaH / / prANini bhUte (varSAd dvigoH aH) 64 / 112 49 mAsa zabda jene aMte che evA digusamAsathI vaya gamya khAya / ya pratyaya thAya che. dvo mAsau bhUtaH dvimAsyaH trimAsyo daarkH| mAsAd vayasi yaH 6 / 4 / 113 50 mAsa thA kya abhya hoya to Ina bhane ya thAya che. mAsaM bhUto mAsIno mAsyo dArakaH / InaJ ca 6 / 4 / 114 51 SaNmAsa 206 // 15 bhya DAya to ya yaNa bhane ikaNa thAya che. SaNmAsAnbhUtaH SaNmAsyaH / pANmAsyaH / paannmaasikH| SaNmAsAd ya-yaNikaNa 6 / 4 / 115 prathamAnA nAmathI- 52 asya prayojanam arthamA, jinamahaH prayojanamasya jainama hikam / daipotsavikam / prayojanam 6 / 43117 .. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 4 dAkAraka 395 53 so'sya prAptaH atha mAM, samaya 76thA, samayaH prApto'sya sAmayika kAryam / samayAtprAptaH 6 / 4 / 124 54 Rtu vizere zahAthA aN thAya che. RtuH prApto'sya ArtavaM puSpaphalam / upavastA prApto'sya aupavastram / prAzitA prApto'sya prAzitram / RtvAdibhyo'Na 6 / 4 / 125 55 kAla thI ya thAya che. kAlaH prApto'sya kAlyastApasaH / kAlyA meghAH / kAlAd yaH 6 / 4 / 126 56 so'sya dIrghaH arthamA, kAla 206thA, dIrghaH kAlo'sya kAlikaM RNam , vairam / kAlikI saMpat / dIrghaH 6 / 4 / 127 57 AgaLa kahevAtA zIta thI mAMDIne ara paryanta arthAbhAM- triMzad bhane viMzati thI Daka pratyaya thAya che, pratyayAnta 256 AnA sasA na ya tA. (kApavAdaH) triMzatA krItam trizakam / viMzatyA krItam viMzakam / triMzatamarhati triMzakaH / viMzakaH / 7-4-67 triMzad-viMzate Dako'saMjJAyAmAIdarthe 6 / 4 / 129 58 zat ti mane STi AtA sivAya sadhyA za6thI Dati pratyayAnta za6 tathA triMzat bhane viMzati 204thI' ka pratyaya thAya che. (ikaNo'pavAdaH) dvAbhyAM krItam dvikam / trikam / paJcakam / katibhiH krItam katikam / / triMzatkam / viMzatikam / saMkhyA-DatezcA-zat-ti-STeH kaH 6 / 4 / 130 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 taddhita prakaraNa 4 dAkA220 para kevala rAta zabdathI i ane jIrA pratyaya thAya che. prakRtithI artha atad-bhinna hoya tA. zatena krItam zatyam / zatikam / zatamarhati zatyaH / zatikaH / zataM varSANi mAnamasya zatyaH zatikaH puruSaH / kaapvaado| 1-4-80 zatAt kevalAdatasmin yekau 6 / 4 / 131 tRtIyAta mUlyavAci nAmathI-- 10 krIta arthamA yayA vihita ikaNa vigere pratyayA thAya che. 1 prasthena krItam prAsthikam .. saptatyA ,, sAptatikam / AzItikam / ikaNa niSkeNa / naiSkikam / pAdikam / 2 triMzatA ,, triMzakam / viMzakam / Daka 3 dvAmyAm ,, dvikam / trikam / ka 4-5 zatena ,, zatyam / zatikam / ya ika mUlyaiH krIte 6 / 4 / 150 ha1 pazyanta nAmathI gahetu ane utpAtahetu arthamAM, yathA vihita pratyaya thAya che. 1 zatasya hetuH IzvarasaMyogaH zatyaH zatikaH iishvrsNyogH| 2 somagrahaNasya hetuH utpAtaH saumagrahaNiko bhUmikampaH / saMgrAmasya , . , . sAMgrAmikam indradhanuH / subhikSasya .., , saubhikSikaH pariveSaH / zatasya , 'zatyaM zatikaM dakSiNAkSispandanam / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 4 (tasya) hetau saMyogotpAte 6 |4| 153 12 pRthivI ne sarvabhUmi zabthI aJ pratyaya thAya che. pRthivyA hetuH saMyoga utpAto vA pArthivaH / sArvabhaumaH 7-4-27 / "; "" sarvabhUmeH " tathA Iza mane jJAta arthabhAM pRthivI pRthivyA IzaH jJAto vA pArthivaH / 6|4|153 u sarvabhUmi thI aJa pratyaya thAya che. "" sarvabhUmeH " sArvabhaumaH / pRthivI - sarvabhUmeH Iza- jJAtayozcAJ 6 / 4 / 156 3 jJAta artha mAM, loka sarvaloka zahathI yathAviDita ikaNa pratyaya thAya che. lokasya jJAtaH laukika / sArvalaukikaH / 7-4-27 loka - sarvalokAd jJAte 6 / 4 / 157 prathamAnta nAmathI-- 14 'menu'bhAna' arthabhAM, yathA viDita ikaN pratyaya thAya che. 1 prastho mAnamasya prAsthiko rAziH / drauNikaH / varSazatam " vArSazatiko devadattaH / vArSasahasrikaH / ( so'sya) mAnam 6 / 4 / 169 65 sahyA vAci zabdathI yathAvihita pratyaya thAya che, jenuM mAna heAya te jo saMgha sUtra ane pATha hoya tA. paJca gAvaH mAnamasya paJcakaH saMghaH / saptakaH / 6-4-130 .. aSTA adhyAyA mAnamasya aSTakaM pANinIyaM sUtram / zatakaM nidAnam / aSTau rUpANi-vArA mAnamasya aSTakaH pATho'dhItaH / saMkhyAyA saMgha-sUtrapAThe 6 4 171 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 dvitata prakaraNa 4 6/4/175 99 paJcad dazad me ye zabda varga vyalidheya hoya tyAre , Dat pratyAyAnta viTye nipAta thAya che. pakSe ka thAya che. paJca mAnamasya vargasya paJcad vargaH / paJcako vargaH / dazad vargaH / dazako vargaH / daza ma , 99 paJzcad-dazad varge vA 6 / 4 / 175 67 saMkhyA vAci zabdathI stAma abhidheya heya tA 6 pratyaya thAya che. (RgAdInAM samUhaH stomaH ) paJcadaza mAnamasya paJcadazaH stomaH viMzatiH mAnamasya viMzaH / paJcaviMzaH / triMzaH / stome DaT 6 / 4 / 176 dvitIyAnta nAmathI-- 68 arhat arthabhAM, zvetacchatramarhati zvatacchatrikaH / vaiSikaH / vAstrikaH / vAstrayugikaH / abhiSecanikaH / bAlIvardikaH / cAmarikaH / zatyaH / zatikaH / tamarhati 6 / 4 / 177 68 daNDAdi thI ya thAya che. daNDamarhati daNDayaH / muzalyaH / daNDAde : 6 / 4 / 178 70 yajJa thI iya thAya che. yajJamarhati yajJiyo dezaH yajamAnaH / yajJAdiyaH 6|4|179 71 pAtra thI ya ane iya meM atyaya thAya che. pAtramarhati pAtrayaH / pAtriyaH / pAtrAta tau 6|4|180 72 chedAdi thI nityamarhati arthabhAM yathAviDita pratyaya thAya che. chedam nityamarhati chedikaH / bhaidikaH / chedAdernityam 6|4|182 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTho'dhyAyaH caturthaH pAdaH taddhita-prakaraNam 4 [ jitAdyartheSu pratyayAH ] 1 ikaNa 6 |4|1 2 tena jita - jayat - divyat khanatsu 6 / 4 / 2 3 saMskRte 6 | 4 | 3 dAdhikam / vaidhikaH 4 saMsRSTe 6 | 4 4 dAdhikam / vaiSikam 5 tarati 6 |4| 9 auDupikaH AkSikam | abhrikaH 6 nau-dvisvarAdikaH 6|4|10 nAvikA / bAhukaH kA 7 carati 6 |4|11 dAdhikaH 8 padikaH 6|4|13 9 vetanAdeH jIvati 6 / 4 / 15 vaitanikaH / vAhika: 10 nirvRtte'kSadyUtAdeH 6 / 4 / 20 AkSadyUtikaM vairam 11 bhAvAdimaH 6 / 4 / 21 vAkamam 12 yAcitA-pamityAt kaNa 6 / 4 / 22 yAcitakam | Apamityakam 13 ojaH saho - 'mbhaso vartate 6 / 4 / 27 aujasikaH / sAhasikaH 14 taM pratyanoH lomepa-kUlAt 6 / 4 / 28 prAtilomikaH Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 .. taddhita-prakaraNam 4 15 pareH mukha-pArthAt 6 / 4 / 29 pArimukhikaH pArepAzcikaH sevakaH 16 rakSaduJchatoH 6 / 4 / 30 sAmAjikaH / nAgarikaH / bAdarikaH 17 pakSi-matsya-mRgArthAt ghnati 6 / 4 / 36 ___ pAkSikaH / mAtsyikaH 18 paradArAdibhyo gacchati 6 / 4 / 38 pAradArikaH / sAbhartRkikaH 19 pratipathAdikazca 64 / 39 pratipathikaH, prAtipathikaH 20 susnAtAdibhyaH pRcchati 64142 sausnAtikaH / saukharAtrikaH / 21 prabhUtAdibhyo bruvati 6 / 4 / 43 prAbhUtikaH / pAryAptikaH 22 samUhArthAt samavete 6 / 4 / 46 sAmUhikaH / gauSTikaH: 23 parSado NyaH 6 / 4 / 47 pArSadyaH 24 senAyA vA 6 / 4 / 48 sainyaH, sainikaH 25 dharmA'dharmAc carati 6 / 4 / 49 dhArmikaH / AdharmikaH: 26 tadasya paNyam 6 / 4 / 54 ApUpikaH / maudakikaH 27 kizarAderikaTa 6455 kizarikaH / tagarikI 28 zilpam 6 / 4 / 57 nArtikaH / gaitikaH / mArdaGgika 29 zIlam 6 / 4 / 59 ApUpikaH / maudakikaH 30 aisyA-cchatrAdera 6 / 4 / 60 AsthaH / chAtraH...... Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 taddhita-prakaraNam 4 31 praharaNam 6 / 4 / 62 AsikaH / prAsikaH / dhAnuSkaH 32 parazvadhAd vA'g 6 / 4 / 63 pArazvadhaH, pArazvadhikaH 33 zakti-yaSTeH TIkaNa 6 / 4 / 64 zAktIkaH / yASTIkI 34 veSTayAdibhyaH 6 / 4 / 65 aiSTIko / aiSTikI 35 tatra niyukte 6 / 4 / 74 dauvArikaH / ApaNikaH 36 agArAntAdikaH 6 / 4 / 75 bhANDAgArikaH 37 nikaTAdiSu vasati 6 / 477 naikaTikaH 38 satIrthyaH 6 / 478 ... 39 saMkhyA-''dezvA''haMdalucaH 6 / 4 / 80 dvizatakam 40 kroza-yojana-pUrvAt zatAd yojanAcAbhigamA 6 / 4 / 86 krauzatikaH 41 tad yAtyebhyaH 6 / 4 / 87 krauzazatikaH yaujanazatikadUtaH 42 patha ikaT 6 / 4 / 88 pathikaH 43 nityaM NaH panthazca 6 / 4 / 89 pAnthaH / pAnthA 44 (tena) zobhamAne 6 / 4 / 102 kArNaveSTakikaM mukham 45 karmaveSAd yaH 6 / 4 / 103 karmaNyaM zauryam / veSyo naTaH 46 (kAlAda) nivRtte 6 / 4 / 105 Ahnikam / mAsikam Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita - 402 47 taM bhAvi bhUte 6 / 4 / 106 mAsika utsavaH / mAsiko vyAdhiH 28 ( varSAd dvigo: a:) prANini bhUte 6 / 4 / 112 dvivarSo dArakaH -prakaraNam 4 49 mAsAd vayasi yaH 6|4|113 dvimAsyaH dArakaH 50 Ina ca 6 / 4 / 114 mAsIno mAsyo dArakaH 51 SaNmAsAd ya yaNikaNa 6 |4|115 SaNmAsyaH, pANmAsyaH / SANmAsikaH 52 ( so'sya) prayojanam 6|4|117 jainamahikam devAgamanam 53 samayAtprAptaH 6|4|124 sAmayikaM kAryam 54 RtvAdibhyo'N 6 / 4 / 125 Ava 55 kAlAdyaH 6|4|126 kAlyA meghAH puSpaphalam 56 dIrghaH 6 / 4 / 127 kAlikam RNam 57 triMzad - viMzaterDako saMjJAyAmAdarthe 6 / 4 / 129 triMzakam 58 saMkhyA - DatezcA- zat-ti-STeH kaH 6 / 4 / 130 dvikam / trikam 59 zatAt kevalAdatasmin yekau 6 |4| 131 zatyaM, zatikam 60 mUlyaiH krIte 6 / 4 / 151 prAsthikam / triMzakam | dvikam / zatyam Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 4 403 61 (tasya) hetau saMyogotpAte 6 / 4 / 153 zatyaH zatikaH IzvarasaMyogaH 62 pRthivI-sarvabhUmeH Iza-jJAtayozcA'J 6 / 4 / 156 pArthivaH / saarvbhaumH| 63 loka-sarvalokAd jJAte 6 / 4 / 157 lau kkH| sArvalaukikaH 64 (so'sya) mAnam 6 / 4 / 169 prAsthiko raashiH| vArSazatiko devadattaH 65 saMkhyAyAH saMgha-sUtra-pAThe 6 / 4 / 171 paJcakaH saMghaH / aSTakam sUtram 66 paJcad-dazad varge vA 6 / 4 / 175 paJcad , paJcako vargaH 67 stome DaT 6 / 4 / 176 paJcadazaH stomaH 68 tamahati 6 / 4 / 177 zvaitacchatrikaH / vaiSikaH / vAstrikaH 69 daNDAde yaH 6 / 4 / 178 daNDyaH / muzalyaH 70 yajJAdiyaH 6 / 4 / 179 yajJiyo dezaH yajamAnaH 71 pAtrAt tau 6 / 4 / 181 pAtryaH / pAtriyaH 72 chedAde nityam 6 / 4 / 182 chaidikaH / bhaidikaH iti siddhahema-sArAMza-saMskRta-vyAkaraNe SaSTho'dhyAyaH samAptaH Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 vahati vigere mAmA prtyye| 1 mahIthI mA mAtA sImAM-Iya 7-1-28 pratyayanI pahelAM, apavAda sivAya pratyaya thAya che. yaH 7 / 1 / 1 2 vahati ma mAM dvitIyAnta ratha, yuga bhane prAsaGga 04thI. rathaM vahati rathyaH / dvau rathau vahati dvirathyaH / yugaM vahati yugyaH / prAsaGga vahati prAsaGgyaH / prasajyate iti prAsaGgaH, yatkASThaM vatsAnAM damanakAle skandha Asajyate tat / vahati ratha-yuga-prAsaGgAt 7 / 1 / 2 3 dhur 204thA ya mane eyaNa thAya che. dhuraM vahati dhuryaH 2-1-15 / dhaureyaH / (anyamate dhurINaH) dhuro yaiyaNa 7 / 1 / 3 4 hala bhane sIra thA ikaNa thAya che. halaM vahati haalikH| sairikaH / hala-sIrAdikaNa 7116 5 zakaTa thI aNa thAya che. zakaTaM vahati zAkaTo gauH / zakaTAdaNa 7 / 117 8 vidhyati ananyena (AtmanA)mayamA, dvitIyAnta nAmathA. pAdau vidhyanti padyAH zarkarAH / urU vidhyanti uravyAH kaNTakAH 7-4-70 / uro vidhyanti urasyA vAtAH / Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 chAza8 405 zarkarAdayastu na anyena karaNena vidhyanti api tu aatmnaa| vidhyati ananyena 7 / 18 7 labdhari matha mAM, dvitIyAnta dhana bhane gaNa za04thA. dhanaM labdhA dhanyaH / gaNaM labdhA gaNyaH / dhana-gaNAl labdhari 7119 8 atha vizeSamAM dara vigere zabdo A pramANe siddha thAya cha. hRdayasya priyaM hRdyamauSadham / hRdyo dezaH / hRdayasya bandhanaH hRdyo vazIkaraNamantraH / padamasmindRzyam padyaH kardamaH / tulayA saMmitaM tulyaM bhANDam / tulyH-sdRshH| mUlameSAmutpATayaM mUlyA mudgAH / mUlena (utpattikAraNena) AnAmyaM (prApyam ) mUlyam bhata / mUlena (upAdAnena) samaH mUlyaH paTaH, upAdAnena samAnaphalaH / vazaM gataH vazyo gauH / patho'napetaM pathyam odanAdi / vayasA tulyo vayasyaH skhaa| dhenureva dhenuSyA, AtraNapradAnAt dohArthaM dhenu dIyate sA / gRhapatinA saMyuktaH gArhapatyaH (evaM nAmA kazcidagniH) / janI (vadhUm ) vahanti janyAH jAmAtuH vayasyA ucyante / dharmaNa prApyam dhaya'm sukham / dharmAdanapetaM dharmyam (yad dharmamanuvartate) hRdya-padya-tulya-mUlya vazya-pathya-vayasya-dhenuSyA-gArhapatya janya-dharmyam 7 / 1 / 11 9 tAya ane vidhya arthamAM, anukrama tRtIyAta no ane viSa zathI. nAvA tAryam nAvyamudakam / nAvyA ndii| viSeNa vadhyo vadhArho viSyaH / nau-viSeNa tArya-vadhye 7 / 1 / 12 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 71113 10 anapeta arthamAM paMcaH cAra ane artha zabdathI. nyAyAdanapetam nyAyyam / arthAdanapetam arthyam / nyAyArthAd anapete 7 / 1 / 13 11 sAdhu arthamA, (sAdhuH pravINo yogya upakArako vA) saptabhyanta nAmathA. karmaNi sAdhuH karmaNyaH / sabhAyAM sabhyaH / zaraNe zaraNyaH / tatra saadhau-7|1|15 12 pathin atithi vasati bhane svapati 2061eyaNa thAya cha. pathi sAdhu pAtheyam / Atitheyam / vAsateyam / svApateyam / pathyatithi-vasati-svapatereyaNa 7 / 1 / 16 17 bhakta za06thA Na thAya che. bhakta sAdhuH bhAktaH zAliH / bhaktANa NaH 7 / 1 / 17 14 parSad 204aa Nya mane Na thAya . parSadi sAdhuH pArSadyaH / parSadi sAdhuH pArSadaH / manyate pariSad thA 595 thAya che. pAriSadyaH / pAriSadaH / parpado gya-Nau 7 / 1 / 18 15 sarvajana 1761. Nya mane Inana thAya che. sArvajanyaH / sArvajanInaH / sarvajanANa Nyenau 7119 16 pratijana vi3thA Ina thA . pratijane sAdhuH prAti janInaH / AnujanInaH / idaMyuge sAdhuH aidaMyugInaH / pratijanAderInaJ 7 / 1 / 20 17 kathA vi23thA ikaNa thAya che. kathAyAM sAdhuH kAthikaH / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7121 407 taddhita 5429 // 5 vikathAyAM vaikathikaH / kathAderikaNa 7 / 1 / 21 18 ahIMthI AgaLa AvatA arthomAM savAI sivAya Iya pratyaya thAya che. 7-1-44 sudhA. IyaH 7 / 1 / 28 18 havirbheda annameda bhane apUpAdi za04thA ya vikSye thAya che. haviranabhedA-'pUpAde yau~ vA 7 / 1 / 29 20 uvarNAnta bhane yugAdi zahAthI ya thAya che. uvarNa-yugAde yaH 7 / 1 / 30 21 hita mamI, (hita upakArakaH) yatuta nAmathI yathA vihita pratyaya thAya che. vatsebhyA hitaH vatsIyaH / karabhIyaH / pitrIyaH / mAtrIyaH / AmikSyaH AmikSIyaH / odanyaH odanIyaH / apUpyaH / apUpIyaH / vigere. yugyaH / haviSyaH / vigere. tasmai hite 7 / 1135 prANyaGga ratha khala tila yava vRSa brahma mASa thA ya thAya che. dantebhyo hitam dantyam / karNyam / cakSuSyam / kaNThayam / oSThayam / nAbhyam / rathAya hitA rathyA bhUmiH / khalAya hitam khalyam agnirakSaNam / tilebhyo hitaH tilyo vAyuH / yavebhyo hitaH yavyastuSAraH / vRSAya hitam vRSyam kSIrapAnam / brahmaNe hitaH brahmaNyo dezaH / mASebhyo hitaH mASyo vAtaH / prANyaGga-ratha-khala-tila-yava-vRSa-brahma-mASAya yaH 7 / 1137 avi mane aja 274thA thyap pratyaya thAya che. avibhyo hitam avithyam yUtham / ajebhyo hitam ajathyam / 23 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 tAMdrata prakaraNa 5 7 / 1 / 38 pakAraH puMvadbhAvArthaH-ajAbhyo hitA ajathyA yUtiH / 3-2-50 avyajAt thyap 7 / 1 / 38 24 bhoga utta256 hAya mevA zothI mane Atman 1.04thA Ina thAya che. mAtRbhogAya hitaH mAtRbhogINaH / pitRbhogAya pitRbhogINaH 2-3-17 / Atmane hitaH AtmanInaH / 7-4-48 bhogottara-padA-''tmabhyAmInaH 7 / 1 / 40 / 25 ubhadhAraya samAsamA, paJca sarva vizva 206thA 52 22 jana 2063 Ina pAya che. paJcajanebhyaH paJcajanAya vA hitaH paJcajanInaH / sarvajanInaH / vizvajanInaH / paJca-sarva-vizvAja janAt karmadhAraye 7 / 1 / 41 26 mahat mane sarva thA 52 28 jana 206thA ikaNa 5.5 cha. mahate janAya hitaH mAhAjanikaH / sarvasmai janAya hitaH sArvajanikaH / mahat-sarvAdikaNa 7 / 1142 27 sarva 1565 Na vi485 55 che. sarvasmai hitaH sArvaH / 5 sarvIyaH / 7-1-28 sarvANa NAvA 7 / 1 / 43 28 tadartha samAM, yatuta nAmathI pariNAmi-29 dravya mabhidheya DAya tA, yathAvihita pratyaya thAya che. aGgArebhya imAni aGgArIyANi kASThAni anggaaraarthaaniityrthH| zaGkave idam zaGkavyaM dAru 7-1-30 AmikSAya idam Amizyam AmikSIyaM ddhi| odanyA odanIyAstaNDulAH / apUpyam apUpIyam piSTam / pariNAmini tadarthe 71144 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa pa 7|1|45 408 28 pariNAmikAraNa dravya yarbha alidheya hoya to, aJ pratyaya thAya che. vardhAyedaM vArdhaM carma / carmaNi am 7|1|45 30 RSabha ne upAnah a. rSabhyo vatsaH / aupAnahyo muJjaH / RSabhopAnahAn vyaH 7|1|46 thI jaya thAya che. RSabhAyAyam 31 kriyArUpa banneM amAM, Sacanta nAmathI vartI pratyaya thAya che. rAzo'haM- rAjavat vRttaM rAzaH rAjjanu vartana rAjjane yojya che. rAjavadavartata bharataH / evaM kulInavat / tasyA hai kriyAyAM vat 7 / 1 / 51 32 DiyArUpa iva ( sAdRzya) arthabhAM, syAdyanta nAbhadhI vat pratyaya thAya che. kSatriyA iva = kSatriyavayudhyante brAhmaNAH / azvavaddhAvati caitraH / devamiva devavatpazyanti munim / sAdhuneva = sAdhuvadAcaritaM maitreNa / brAhmaNavaddattaM kSatriyAya / syAderive 7|1|52 33 iva ( sAdRzya) arthabhAM, saptabhyanta nAbhathI vat pratyaya thAya che. mathurAyAmiva mathurAvat pATaliputre prAsAdAH / tatra 7|1|53 34 pRSThayanta nAbhathI vat pratyaya thAya che. caitrasyeva = caitravad maitrasya gAvaH / tasya 7 / 1 / 54 upa 'bhAva' artha mAM, SaSThayanta nAbhathI tva bhane ta [tal] pratyaya thAya che. bhavato'smAt abhidhAna - pratyayau iti bhAvaH - zabdasya pravRttinimittaM dravyasaMsargI bhedako guNaH / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 taddhita 525 5 7155 jenAthI nAma ane oLakha thAya che te bhAva, eTale ke dravyanA zabda (nAma)nI pravRttimAM nimitta bhUta, dravyamAM rahelA vizeSa (te dravyAne mANabhAvanA2) guNa. goH bhAvaH gotvam / gotA / azvatvam / azvatA / zuklatvam / zuklatA / strItvam / striitaa| straiNam / puMstvam / mustA / pauMsnam / bhAve tva-tal 7 / 1 / 55 1 pRthu vigaire zAthA iman vi48ye thAya che tathA tva tal. pRtho rbhAvaH prathimA / pRthutvam / pRthutA / pArthavam / mRdo rbhAvaH mrdimaa| mRdutA / mAdavam 7-1-18 ann| bahulasya bhAvaH baMhimA 7-4-38 / bahulatvam / bahulatA / bAhulyam TayaNa 7-1-58 / vatsasya bhAvaH vattimA / vatsatvam / vatsatA / vAtsam aJa 7-1-91 vigere. pRthvAderiman vA 7 / 1158 varNa vizeSa vAyi zayA bhane dRDhAdi thI ya (TayaNa) bhane iman vipe thAya che tathA tva tal. zuklasya bhAvaH zauklyam / zuklimA / zuklatvam / zuklatA / kArNyam / kRssnnimaa| kRSNatvam / kRSNatA / zite rbhAva: zaityam / shitimaa| zititvam / shititaa| zaitam aNa 7-1-18 / yAha. dRDhasya bhAvaH dADharyam / draDhimA / dRDhatvam / dRDhatA / vimate rbhAvaH vaimatyam / vimatimA / vimatitvam / vimatitA / vaimatam aN / . varNa-dRDhAdibhyaSa TayaNa ca vA 7 / 1159 sAmane (yA) artha mAM38 patyanta zahAthI rAjAnta shbd| guNAGga ( zanhonI pravRttimAM guNa aMga eTale hetubhUta hoya te) zabdathI ane 37 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 7|1|60 4112 rAjAdi zothIya [ yaN ] tathA tva tal pratyaya thAya che.. adhipaterbhAvaH karma vA Adhipatyam / adhipatitvam / adhipatitA / adhirAjasya bhAvaH karma vA AdhirAjyam / adhirAjatvam / adhirAjatA / maudayam / mUDhatvam / mUDhatA / maukharyam / vaiduSyam / rAjyam / rAjatvam / rAjatA kAvyam | kavitvam / kavitA . abudhasya bhAvaH karma vA Adhyam / acaturasya Acaturyam / pati- rAjAnta - guNAGga -rAjAdibhyaH karmaNi ca 7 / 1 / 60 OM arhat zabdathI yaN pratyaya thAya che bhane t neo nt thAya che tathA tva tal thAya che. arhato bhAvaH karma vA Arhantyam / vitha DI ArhantI 2-4-88 / arhattvam / arhattA / arhatas to nt ca 7 / 1 / 61 40 sahAya zabdayI diye TyaN tathA tva tala thAya che. sahAyasya bhAvaH karma vA sAhAyyam / sAhAyakam / akaJ 7-1-72 | sahAyatvam / sahAyatA / sahAyAd vA 7 / 1 / 62 41 sakhi vaNij sane dUta thI ya tathA tva ta thAya che.. sakhyu rbhAvaH karma vA sakhyam / sakhitvam / sakhitA / vaNijyam / vaNiktvam / vaNiktA / dUtyam / dUtatvam / dUtatA / vANijyam / dautyam / TyaN 7-1-10 sakhi vaNig-dUtAd yaH 7 / 1 / 63 42 stena zabthI ya thAya che ane na soyAya che tathA tva tala thAya che. stenasya bhAvaH karma vA steyam / stenatvam / stenatA / stainyam / TyaN 7-1-10 stenAn na-lak ca 7|1164 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 tandrita prakaraNa pa 711/65 1 43 kapi bhane jJAti thI eya [ eyaN ] tathA tva tal thAya che. kApeyam / kapitvam / kapitA / jJAteyam / jJAtitvam / jJAtitA / kapi jJAtereyaN 7 / 1 / 65 44 praNiti rAjhothI bhane vaya vAyi rAhothI a [ am ] 1 tathA tatha tal thAya che. Azvam / azvatvam / azvatA / gArdabham / mAhiSam / hastino hAstam / 7-4-11 kaumAram / kumAratvam / kumAratA / kaizoram / zAvam / prANi-jAti-vayo'rthAd an 7 1166 45 yuvAdi zodhA a [ aN ] thAya che. yUno yuvate va bhAvaH karma vA yauvanam / yuvatvam / yuvatA / yauvanikA akaJ 7-1-72 / sthAviram | sthaviratvam / sthaviratA 6. / sthAviryam zrAmaNyam paizunyam TayaNa 7-1-10 yuvAderaNa 7|1|67 46 laghu svara AdimAM heAya evA vanti ane 3 varNAnta ane varSoMnta zabdothI kSat tathA sva thAya che. zuce rbhAvaH karma vA zaucam | zucitvam / zucitA / zakuneH zAkunam / mune rbhAvaH karma vA maunam / haritakyA hAritakam | titaunastaitavam / pRthoH pArthavam / paToH pATavam / lAghavam / vadhvA vAdhavam / pituH paitram / vR-varNA laghvAdeH 711 / 69 47 traNa ke tethI vadhAre svaravALA zabdomAM r upAnya hoya ane p nI pUrve guru svara hAya evA zabdothI aJa tathA va tal thAya che. rAmaNIyakam / ramaNIyatvam / ramaNIyatA / dArzanIyakam / kAmanIyakam / aupAdhyAyakam / AcAryakam / yopAntyAd gurupottamAd asuprakhyAd akaJ 7|1 / 72 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa pa 7173413 48 caurAdi hAthI akaJ tathA tva tal thAya che. caurasya bhAvaH kama vA caurikA strI caurakam na / dhaurtikA strI / dhaurtakam na / mAnojJakam na. / preyarUpakam na. / cauratvam / cauratA | cauryam dhaurtyam Tyag 7-1-10 caurAdeH 7|1|73 48 kSetra arthabhAM SaDayantra nAbhathI zAkaTa ane zAkina pratyaya thAya che. ikSUNAM kSetram ikSuzAkaTam / ikSuzAkinam / mUlakazAkaTam / mUlakazAkinam / zAkaTa - zAkinau kSetre 7 1978 50 dhAnya vAthi zahAthI Ina [InaJ ] thAya che. kulatthAnAM kSetram kaulatthInam / maudgInam / maudgInam / naivArINam / kaudravINam / 2-3-13 dhAnyebhya inaJ 7 1179 praiyaGgavINam / / 51 bhUNa arthabhAM, karNAdi zahAthI jAha pratyaya thAya che. karNasya mUlam karNajAham / akSijAham | hatyAhi karNAdermUle jAhaH 7|1|88 52 pakSa mhatha ti pratyaya thAya che. pakSasya mUlam pakSatiH pratipattithiH / pakSAt tiH 7 1189 43 'saha' 'artha'bhAM ( 1 ) SaSThayanta hima zahathI elu pratyaya thAya che. himasya sahaH - himaM sahamAna: himeluH / himAlaH sahe 7|1|90 54 bala bhane vAta mhathI Ula thAya che. balUlaH / vAtUlaH / Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 . taddhita prakaraNa 5 7 / 1 / 92 bala-vAtAdalaH 7 / 1 / 91 55 'asaha' matha mAM zIta uSNa mane tRpra 206thI Alu thAya che. zotasya asahaH-zItamasahamAnaH zItAluH / uSNAluH / tRprAluH / zItoSNa-tRprAdAluH asahe 7 / 1 / 92 56 'tad dRzyate'smin ' 25 bhAM, prathamAnta yathAmukha bhane saMmukha 206thI Ina pratyaya thAya che. yathAmukhaM dRzyate'smin yathAmukhInaH AdarzAdiH / saMmukhaM , saMmukhInaH ,, yathAmukha-saMmukhAd InaH tad dRzyate'smin 7 / 1 / 93 57 cyApnoti' 25 mAM, sarva mAhima che bane mevA dvitIyAnta pathin aGga karma patra pAtra bhane zarAva zothI Ina pratyaya thAya che. sarvapathaM vyApnoti sarvapathIno rathaH / sarvapathAn , sarvapathInamudakam / sarvAGgANi , sarvAGgINastApaH / sarvakarmANi , sarvakarmINaH puruSaH / sarvapatrANi ,, sarvapatrINaH sArathiH ! patram-vAhanam / sarvapAtram , sarvapAtrINaH odnH| pAtram-bhAjanam / sarvazarAvANi ,, sarvazarAvINaH odanaH / sarvAdeH pathyaGga-karma-patra-pAtra-zarAvaM vyApnoti 71194 58 Aprapada za thI Ina pratyaya thAya che. A prapadAta-Apra padam / AprapadaM vyApnoti AprapadInaH pttH| pAnA agrabhAga sudhI lAMbe paTa. A-prapadam 7 / 1 / 95 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 zazaza00 415 58 'gAmin ' arthama, dvitIyAnta, yathAkAma anukAma bhane atyanta za74thI Ina pratyaya thAya che. yathAkAmaM gAmI yathAkAmInaH anukAmInaH ythecchNgaamiityrthH| atyantaM gAmI atyantInaH bhRzaM gantetyarthaH / yathAkAmA-'nukAmA-'tyantaM gAmini 7 / 1 / 100 60 pArAvAra pAra avAra ane avArapAra za6thI Ina pratyaya thAya che. pArAvAraM gAmI pArAvArINaH / pAraMgAmI pArINaH / avArINaH / avArapArINaH / pArAvAraM vyasta-vyatyastaM ca 7 / 1 / 101 pArAvAra / avArINaH gAmI pArAvAra 206yA / 11 'alaM gAmin' atha mAM-anugu za0-6thI Ina thAya che. anugu alaMgAmI anugavIno gopAlakaH / gavAmanu anugu / alam paryAptam 5252 anugu alam 7 / 1 / 102 12 adhvan yI ya bhane Ina thAya che. adhvAnamalaMgAmI __ adhvanyaH / adhvanInaH / 7-4-48 adhvAnaM yenau 7 / 1 / 103 17 abhyamitra zathI Iya ya bhane Ina thAya che. abhyamitramalaM gAmI abhymitriiyH| abhyamitryaH / abhyamitrINaH amitrAbhimukhaM bhRzaM gnte'tyrthH| abhyamitramIyazca 7 / 1 / 104 14 samAMsamIna adyazvIna adyaprAtIna AgavIna bhane sApta padIna hai| Ina pratyayAnta nipAtathI si thAya che. samAM samAM garbha dhArayati samAMsamInA gauH| samA-varSam / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 . alddhata 424 5 71 / 105 adya zvo vA vijanidhyamANA adyazvInA gauH / adya zvo vA bhaviSyati adyazvIno lAbhaH / adyazvInaM maraNam / evam adyaprAtaH zabdAt adyaprAtInA gauH / adyaprAtIno lAbhaH / adyaprAtInaM maraNam / A-gopratidAnaM kArI, AgavInaH karmakaraH pratidAnazabdasya lup / saptabhiH padaiH avApyam sAptapadInaM sakhyam / sAptapadInaH sakhA sahI InaJ che bhATe vRdi. samAMsamInA-'dyazvInA-'dyaprAtInA-''gavIna-sAptapadInam 7 / 1 / 105 65 aSaDakSa AzitaMgu alaMkarma sane alaMpuruSa za65 svArthamA Ina pratyaya thAya che. avidyamAnAni SaDakSINi asmin aSaDakSINo mantraH / aSaDakSINI krIDA, dvAbhyAM sAdhyata ityarthaH / aSaDakSINaH kandukaH yena dvau krIDataH / adRzyAni SaDakSINyasya aSaDakSINaH caitraH pituH pitAmahasya putrasya cAdraSTetyarthaH / indriyaparyAyo vAkSazabdaHagdyimAnAni SaDakSINi asya aSaDakSINo'manaskaH / AzitA gAvo'sminniti AzitaMgu tata InaH AzitaMgavInamaraNyam / alaM karmaNe alaMkarmANaH / alaMpuruSAya alaMpuruSINaH / 3-1-47 samAsa 54ii InaH aSaDakSA-''zitaMgvalaMkarmA-'laMpuruSAdInaH 7 / 1 / 106 ar jene ane che evA nAmathI ja pratyaya svArthamAM vikape thAya che, paNa divAci strIliMganAmathI thatuM nathI. prAk prAcInam / pratyak praticInam / uda udIcInam / avAk avAcInam / samyaG samIcInaH / prAcInA zAkhA / prAcI dik sakhI Ina nali thAya. a-dik-striyAM vA-'zvaH 71 / 107 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 chAza208 417 67 "tulya arthamAM-saMjJA ane pratikRtimAM ja pratyaya thAya cha, azvasya tulyaH azvaka: maitraH / azvakam rUpam / tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH 71 / 108 18 zAkhAdi thI ya thAya cha. zAkhAyAstulyaH zAkhyaH / mukhasya tulyaH mukhyaH / jaghanyaH / zAkhAde yeH 7 / 1 / 114 18 dra 206thI ya thAya che. sa05 Deya te. viziSTeSTapariNAmena bhavatIti bhavyam-abhipretAnAmarthAnAM pAtram / drutulyaH dravyam ayaM mANavakaH / dravyaM kArSApaNam / yathA dra agranthi ajiz2a dAru upakalpyamAnaM viziSTeSTarUpaM bhavati tathA mANavako'pi vinIyamAno vidyAlakSmyAdibhAjana bhavatIti / droH bhavye 7 / 1 / 115 70 kuzAgra zathI Iya thAya che. kuzAgrasya tulyaM kuzAgrIyaM zAstram / kuzAgrIyA buddhiH tIkSNatvAt / __ kuzAgrAdIyaH 7 / 1 / 116 7. zarkarAdi thI aN thAya che. zArkaraM dadhi madhuratvAt / zarkarAderaN 7 / 1 / 118 72 sapatnI thI a thAya che. sapatnyAstulyaH sapatnaH zatruH / aH sapatnyAH 7 / 1 / 119 73 'vistRta' atha mAM-vi zathI zAla bhane zaGkaTa pratyaya thAya che. vizAlaH / vizaGkaTaH / / veH vistRte zAla-zaGkaTau 7 / 1 / 123 / 74 vi zamthI kaTa thAya che. vikttH| kaTaH 7 / 1 / 124 27 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 taddhita prakaraNa 5 7 / 1 / 125 75 saMkIrNa prakAza adhaka ane samIpa arthamAM-anukrame sam pra ud bhane ni 206thI kaTa pratyaya thAya che. saMkaTaH / prakaTaH / utkaTaH / nikttH| saM-proda-neH saMkINa-prakAzA-'dhika-samIpe 7 / 1 / 125 76 'ghaTate' matha mAM-satabhyanta karma za5-4thA Tha pra.yaya thAya che. karmaNi ghaTate karmaThaH-karmazUraH / tatra ghaTate karmaNaH ThaH 7 / 1 / 137 77 'asya saMjAtam' artha mAM-prathamAnta tArakAdi zothI ita pratyaya thAya cha. tArakAH saMjAtA asya tAraktiM nabhaH / puSpANi saMjAtAnyasya puSpitastaruH / paNDA (sadasadvivekinI buddhiH) saMjAtAsya paNDitaH / tyAdi tadasya saMjAtaM tArakAdibhya itaH 7 / 1 / 138 78 'asya pramANam' matha mAM-prabhAekA yi prathamAnta 154thI. mAtraTa thAya che. AyAmamAnaM pramANam samAnu bhAna te pramANa. te be prakAranuM che. urvamAna ane tiyaMgamAna. 1 jAnunI pramANamasya jAnumAtramudakam / jAnumAtrI khAtA pAI / UrumAtramudakam / UrumAtrI khAtA / 2 rajjumAtrI bhUmiH / pratyaya Tit pAthI DI. pramANAd mAtraTa 7 / 1 / 140 78 hasti bhane puruSa zamthI vithe aNa thAya che. hastI pramANamasya hAstinam / hastimAtram / haritadanam / hastidvayasam udakam 7-1-142 / hAstinI / hastimAtrI / hastinI / hastidvayasI khAtA / pauruSam / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 5 242 419 puruSamAtram / puruSadaghnam / puruSadvayasamudakam / pauruSI, puruSamAtrI chAyA / hasti-puruSAd vA'Na 7 / 1 / 141 80 va prabhAvAri 206yI dadhnaTa ne dvayasaTa viye thAya 2. UruH pramANamasya Urughnam / Urudvayasam / UrumAtramudakam / vova dana-dvayasaTU 7 / 1 / 142 81 mAnavAci na aMtavALA ra aMtavALa saMkhyA zabdathI sane viMzati zathI Din pratyaya thAya che. paJcadaza parimANamasya paJcadazI ardhamAsaH / triMzI mAsaH / trayastriMzino devavizeSAH / vizino bhavanendrAH / (mAnAt zan-zad-viMzate:) Din 7 / 1 / 147 82 manu bhAna' artha mAM-prathamAnta idam mane kim zacyA at [atu) pratyaya thAya che tathA idam na iy sane kim nA kiya mAheza thAya che. caturvidhaM mAnampramANa-idaM mAnamasya iyAn paTaH / kiyAn paTaH / parimANa-iyaddhAnyam / kiyaddhAnyam / unmAna-iyatsuvarNam / saMkhyA-iyanto guNinaH / kiyanto guNinaH / idaM-kimo'tu: iya-kiy cAsya 71 / 148 83 tad yad ane etad yA Avat [DAvatu] pratyaya thaya che. yAvat / tAvat / etAvat / yAvatI / tAvatI / . yattadetado DAvAdiH 7 / 1 / 149 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI taddhita prakaraNa 5 garApi0 84 nusaNyAmAna' atha mAM yat tad mane kim thI ati [Dati] pratyaya vikSye thAya che. yA saMkhyA mAnameSAM yati yAvantaH / tati tAvanta: / kati kiyantaH / yattat-kimaH saMkhyAyA DatirvA 7 / 1 / 150 85 'menA maya' artha mAM-sa-yA pAyI nAmayI tayaTa pratyaya thAya hai. catvAro'vayavA asyAH catuSTayI zabdAnAM pravRttiH / paJcatayo yamaH / saptatayI nayapravRttiH / dazatayo dharmaH / dvAdazatayaH siddhAntaH / avayavAt tayaTU 7 / 1 / 151 86 dvi bhane tri za06yI ayaTa vi46 thAya che. dvau avayavA vasya dvayaM dvitayaM tapaH / ayaM tritayaM jagat / trayaH tritayo mokSamArgaH / dvayI dvitayI rajjuH / dvi-tribhyAm ayaT vA 7 / 1 / 152 87 'sacyApUra' matha mAM-54yanta sadhyAvAri nAmathA a [DaT ] pratyaya yAya che. ekAdazAnAM pUraNaH ekAdazaH ekAdazasaMkhyApUraNa ityarthaH / saMkhyApUraNe DaT 7 / 1 / 155 viMzati vizerathI vikSye tamaTa pratyaya thAya . viMzateH pUraNaH viMzatitamaH, viMzaH / viMzatitamI, viNshii| ekaviMzatitamaH, ekviNshH| viMzatyAde vA tamaTU 7 / 1 / 156 .. 84 zata vigaire tathA mAsa ardhamAsa bhane saMvatsara 276thI . tamaT thAya che. zatasya pUraNaH zatatamaH / zatatamI / ekazatatamaH / ekazatatamI / sahasratamaH / lakSatamaH / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita:prakaraNa 5 hAza17 421 mAsasya pUraNo mAsatamo divasaH / arghamAsatamaH / saMvatsaratamaH / zatAdi-mAsA-'dhamAsa-saMvatsarAt 7 / 1 / 157 80 saMkhyA AdimAM na hoya te paNa vigere zabdothI tamaT pratyaya thAya che. SaSTeH pUraNaH SaSTitamaH / saptatitamaH / azItitamaH / navatitamaH / ekaSaSTitamaH ekaSaSTaH 7-1-156 SaSTayAdeH asaMkhyAdeH 7 / 1 / 158 kara saMkhyA AdimAM na hoya te nakArAta zabdothI ma pratyaya thAya che. pazcanAM pUraNaH paJcamaH / paJcamI / saptamaH / aSTamaH / navamaH / dazamaH / no maT 7 / 159 12 bahu gaNa paMga bhane saMgha zamthI titha [pittithaTa ] pratyaya thAya che. bahutithaH / gaNatithaH / pragatithaH / saMghatithaH / baDhvInAM pUraNI bahutithI / -2-50 / / pittithaTa bahu-gaNa-pUga-saMghAt 7 / 1 / 160 3 atu satavANA zahAthI pit ithaTa thAya che. iyatithaH / kiyatithaH / iyatInAM pUragI iyatithI / atorithaT 7 / 1 / 161 84 SaT kati bhane katipaya 17:thI pit thaT pratyaya yAya che. SaNNAM pUraNaH SaSThaH / katithaH / katithI / ktipythii| / SaT-kati-katipayAt thaT 7 / 1 / 162 85 catura zathI pit thaT pratyaya thAya che. caturNA pUraNaH caturthaH / catasRSAM pUraNI caturthI / caturaH 7 / 1 / 163 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 taddhita prakaraNa pa 96 vastu zabdathI ca ane jhopa thAya che. turyaH, turIyaH / turyA turIyA / yeyau ca luk ca 7 / 1 / 164 67 dvi zabthI tIya thAya che. dvitIyaH / dvitIyA / dvestIyaH 7 / 1 / 165 98 tri zabdathI raoNya thAya che ane tu Adeza thAya che. tRtIyaH / tRtIyA / sU tu ca 7 / 1 / 166 7/1/162 pratyaya thAya che ane 6 nA 99 kartAnI tRtIyAnA a mAM- dvitIyAnta, kevala zabdathI ane Adipada sahita pUrva zabdathI pratyaya thAya che. pUrvamanena ( kaTaH kRtaH ) pUrvI kaTam / pUrvI odanam / pUrvI payaH / kRtaH kaTaH pUrvamanena kRtapUrvI kaTam / bhuktapUrvI odanam / hatyAhi 2-2-4 pUrvamanena sa devena 7|1|167 1 100 prathamAnta iSTAdi hothI in thAya che. iSTo yajJo'nena iSTI yajJe / adhItI vyAkaraNe / chatyAhi 2-2-88 iSTAdeH 7|1|168 101 indra 206ne iya pratyaya lAgIne indriya zabno nipAta thAya che. indraH AtmA tasya liGgam indriyam / indriyam 7|1|174 102 vitta' arthamAM-tRtIyAnta nAmathI navu ane caLa pratyaya thAya che. vitto jJAtaH prakAzaH ityarthaH / vidyayA vittaH vidyAcaJcuH / vidyAcaNaH / vezabaJcuH / kezacaNaH / tena vitte caJcu caNau 7 / 1 / 175 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhyAyaH prathamaH pAdaH taddhita-prakaraNam 5 [vahatyAdhartheSu pratyayAH] 1 yaH 7 / 1 / 1 2 vahati ratha-yuga-prAsaGgAt 7112 rathyaH / dvirathyaH 3 dhuro yaiyaNa 7 / 1 / 3 dhuryaH / dhaureyaH 4 hala-sIrAdikaN 7 / 1 / 6 hAlikaH / sairikaH 5 zakTAdaN 7 / 117 zAkaTo gauH . 6 vidhyati ananyena 7 / 1 / 8 padyAH zarkarAH 7 dhana-gaNAl labdhari 719 dhanyaH ! gaNyaH 8 hRdya-padya-tulya mUlya-vazya-pathya-vayasya-dhenuSyA-gArhapatya -janya-dharmyam 7 / 1 / 11 9 nau-viSeNa tArya-badhye 7 / 1 / 12 nAvyamudakam / viSyaH 10 nyAyArthAd anapete 7 / 1 / 13 nyAyyam / arthyam 11 tatra sAdhau 7 / 1 / 15 karmaNyaH / sabhyaH / zaraNyaH 12 pathyatithi-vasati-svapatereyaNa 7 / 1 / 16 pAtheyam / Atitheyam 13 bhaktANa NaH 7 / 1 / 17 bhAktaH zAliH 14 parSado Nya-Nau 7 / 1 / 18 pArSadyaH pArSadaH 15 sarvajanANNyenabau 7 / 1 / 19 sArvajanyaH, sArvajanInaH 16 pratijanAderona 7 / 1 / 20 prAtijanInaH 17 kathAderikaN 7 / 1 / 21 kAthikaH / vaikathikaH Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . taddhita -: 424 18 IyaH 771 / 28 19 havirabhedApUpAde ryo vA 7 / 1 / 29 AmikSyam 20 uvarNa yugAde ryaH 7 / 1 / 30 zaGkavyaM dAru | yugyam - prakaraNam 5 21 tasmai hite 7|1|35 vatsIyaH / AmikSyaH, AmikSIyaH / odanyaH, odanIyaH / apUpyaH, apUpIyaH / yugyaH / haviSyaH 22 prANyaGga - ratha khala-tila-yava-vRSa- brahma mASAd yaH 7 137 dantyam / rathyA bhUmiH / 23 avyajAt dhyap 7|1|38 avidhyam / ajadhyam 24 bhogottara - padA - sstmabhyAmInaH 7|1|40 mAtRbhogINaH / AtmanInaH 25 paJca-sarva-vizvAj janAt karmadhAraye 7|1|41 paJcajanInaH 26 mahat-sarvAdikaN 7|1|42 mAhAjanikaH 27 sarvANa No vA 711 / 43 sArvaH, sarvoyaH 28 pariNAmini tadarthe 7|1|44 aGgArIyANi kAni / zaGkavyaM dAru 29 carmaNi atra 7|1|45 vArdhaM carma 30 RSabhopAnahAJ JaH 7|1|46 ArSabhyo vatsaH / 31 tasyAheM kriyAyAM vat 7 1151 rAjavat 32 syAdevei 7 / 1 / 52 kSatriyavada yudhyante brAhmaNAH 33 tatra 7|1|53 mathurAvat pATaliputre prAsAdAH Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 425 taddhita-prakaraNam 5 34 tasya 7 / 1 / 54 caitravad maitrasya gAvaH 35 bhAve va tal 7 / 1155 azvatvam / azvatA 36 pRthvAderiman vA 7 / 1158 prathimA pRthutvam pRthutA pArthavam 37 varNa-dRDhAdibhyaS TayaNa ca vA 7 / 1159 zaukyam ____ zuklimA / dADhacam draDhimA 38 pati-rAjAnta-guNAGga-rAjAdibhyaH karmaNi ca 7 / 1 / 60 Adhipatyam / mauDhayam 39 arhatas to nt ca 7 / 1 / 61 AInyam 40 sahAyAd vA 7 / 1 / 62 sAhAyyam , sAhAyakam 41 sakhi-vaNiga-dUtAd yaH 7 / 1 / 63 sakhyam / vaNijyA 42 stenAn na-luka ca 7 / 1 / 64 steyam, stainyam 43 kapi-jJAtareyaNa 7 / 1 / 65 kApeyam / jJAteyam 44 prANi-jAti-vayo'rthAd aJ 71166 Azvam / kaumAram 45 yuvAderaNa 7 / 1 / 67 yauvanam, yauvanikA 46 yva-varNAl ladhyAdeH 7 / 1169 zaucam / maunam 47 yopAntyAd gurUpottamAd asuprakhyAd akaJ 7 / 1172 rAmaNIyakam / AcAryakam 48 caurAdeH 7 / 1 / 73 caurikA / dhaurtikA 49 zAkaTa-zAkinau kSetre 7 / 1178 ikSuzAkaTam, ikSuzAkinam 50 dhAnyebhya inaJ 71 / 79 kaulasthInam / maudgInam 51 karNAde mUle jAhaH 7 / 1 / 88 karNajAham / akSijAham Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 5 52 pakSAt tiH 7 / 1689 pakSatiH pratipattithiH 53 himAdeluH sahe 7 / 1 / 90 himeluH 54 bala-vAtAdUlaH 7 / 1191 balUchaH / vAtUlaH 55 zItoSNa-tRprAdAluH asahe 7 / 1 / 92 zotAluH 56 yathAmukha-saMmukhAd InaH tad dRzyate'smin 7 / 1 / 93 yathAmukhInaH AdazodiH 57 sarvAdeH pathyaGga-karma-patra-pAtra-zarAvaM vyApnoti 7 / 1 / 94 sarvapathIno rathaH / sarvAGgINaH tApaH 58 A-prapadam 7 / 1 / 95 AprapadInaH paTaH 59 yathAkAmA-'nukAmAdatyantaM gAmini 7|1|100ythaakaamonH 60 pArAvAraM vyasta-vyatyastaM ca 7 / 1 / 101 pArAvArINaH 61 anugu alam 7 / 1 / 102 anugavIno gopAlakaH 62 adhvAnaM yenau 7 / 1 / 103 adhvanyaH, adhvanInaH 63 abhyamitramIyazca 7 / 1 / 104 abhyamitrIyaH bhitryaH mitrINaH 64 samAMsamInA-'dyazvInA-'dyaprAtInA-''gavIna-sApta padInam 7 / 1 / 105 65 aSaDakSA-''zitaMgvalaMkarmA-'laMpuruSAdInaH 71 / 106 aSaDakSaraNo mantraH / AzitaMgavInamaraNyam / Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 5 427 66 a-dik-striyAM vA-'zvaH 7 / 1 / 107 prAcInam / prAk 67 tasya tulye kaH saMjJA-pratikRtyoH 71 / 108 azvakaH / azvakaM rUpam. 68 zAkhAde yaH 7 / 1 / 114 zAkhyaH / mukhyaH 69 droH bhavye 711115 dravyamayaM mANavakaH svarNAdi ca 70 kuzAgrAdIyaH 7 / 1 / 116 kuzAgrIyaM zAstram / kuzAgrIyA 71 zarkarAderaNa 7 / 1 / 118 zArkaraM daghi madhuratvAt 72 aH sapatnyAH 7 / 1 / 119 sapatnaH zatruH .. 73 veH vistRte zAla-zaGkaTau 7 / 1 / 123 vizAlaH vizaGkaTaH 74 kaTaH 7 / 1 / 124 vikaTaH 75 saM-proda-neH saMkIrNa-prakAzA-'dhika-samIpe 7 / 1 / 125. saMkaTaH / prakaTaH / utkaTaH / nikaTaH / 76 tatra ghaTate karmaNaH ThaH 7 / 1 / 137 karmaThaH karmazUraH 77 tadasya saMjAtaM tArakAdibhya itaH 711138 tArakitaM namaH 78 pramANAd mAtraTa 7 / 1 / 140 jAnumAtramudakam 79 hasti-puruSAd vANa 7 / 1 / 141 hAstinamudakam 80 vordhva dana-dvayasaTa 7 / 1 / 142 Urudadhnam Urudvayasam 81 (mAnAt zan-zad-viMzateH) Din 7 / 1 / 147 paJcadazI ardhamAsaH Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 taddhita-prakaraNam 5 82 idaM kimo'tuH iy kiy cAsya 7 / 1 / 148 iyAn / kiyAn .83 yattadetado DAvAdiH 7|1|149 yAvat / tAvat -84 yattat kimaH saMkhyAyA iti rvA 7 / 1 / 150 yati yAvantaH -85 avayavAt tayaT 7 / 1 / 151 catuSTayI 86 dvitribhyAm ayaT vA 7 / 1 / 152 dvayam dvitayam 87 saMkhyApUraNe DaT 7 / 1 / 155 ekAdaza: / ekAdazI 88 viMzatyA de va tamad 7|1|1956 viMzatitamaH viMza: 89 zatAdi-mAsArdhamAsa - saMvatsarAt 7|1|157 zatatamaH 90 paSTyAdeH asaMkhyAdeH 7|1|158 SaSTitamaH -91 no maTU 7 / 1 / 159 paJcamaH 92 pittitha bahu-gaNa- pUga- saMghAt 7 / 1 / 160 bahutithaH 93 atoriyaT 7 / 1 / 161 iyatithaH iyatithI - 94 SaT - kati-katipayAt thaT 7|1|162 SaSThaH / katithaH 95 caturaH 7 / 1 / 163 caturthaH / caturthI - 96 yeyau ca luka ca 7 / 1 / 164 turyaH, turIyaH / turyA -97 dvesa tIyaH 7 / 1 / 165 dvitIyaH / dvitIyA 98 tre tu ca 7 / 1 / 166 tRtIyaH / tRtIyA 99 pUrvamanena sAdezcen 7 / 1 / 167 pUrvI kRtapUrvI va Tam '100 iSTAdeH 7|1|168 iSTo yajJe / adhItI vyAkaraNe - 101 indriyam 7 / 1 / 174 102 tena vite caJcu caNau 7 / 1 / 175 vidyAcaJcuH Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 6 matvatha Adi arthomAM pratya 1 "te enuM che? te emAM che' arthamAM prathamac: nAmathI mat [matu] pratyaya thAya che. gAvo'sya santi gomAn / yavamAn / 2-1-88 vRkSA asmin santi vRkSavAn / plakSavAn prvtH| asti-dhanamasyAsti astimAna-dhanavAn / svasti-ArogyamasyAsti svastimAna-ArogyavAn / rAjA asti asya rAjavAn . dezaH / 2-1-81 tadasyAstyasmin iti matuH 7 / 2 / 1 2 ya pratyaya sudhA matu pratyaya yAya che. 7-2-54 A-yAt 7 / 2 / 2 3 nau bigere zothI ika pratyaya yAya che. naurasyAsminvA.. stIti nAvikaH / naumAn / kumArikaH / kumArImAn / nAvAderikaH 7 / 2 / 3 4 zikhA vigere zothA in thAya che. zikhI / zikhAvAn . mAlI / mAlAvAn / 7-2-2 zikhAdibhya in 7 / 2 / 4 5 brIhi vigere A-tthA ika bhane in thAya che. bIhayo 'syAsminvA santi brIhikaH / biihii| brIhimAn / mAyikaH / mAyI / mAyAvAn / mAyAvI / vin| 7-2-47 bIhyAdibhyas tau 7 / 2 / 5 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 taddhita prakaraNa 6 chorAka 6 aneka svaravALA akArAnta zabdathI zukra ane thAya che. daNDikaH / daNDI / daNDavAn / chattrikaH / chttrii| chatravAn / ato'nekasvarAt 7 / 2 / 6 7 vrIhi yi 10-1! bhane tundAdi AthI ila tathA ika bhane in thAya che. kalamA asyAsminvA santi kalamilaH kalamikaH / kalamI / kalamavAn / zAlilaH / zAlikaH / zAlI / zAlimAn / tundAdi-tundilaH / tundikaH / tundI / tundavAn / udarilaH / udarikaH / udarI / udaravAn / bIyartha-tundAderilazca 7 / 2 / 9 8 vivRddha svAMga vAci zabdathI 4 phu ane thAya che. vivRddhau-mahAntau kaNoM asya staH karNilaH / karNikaH / krnnii| karNavAn / oSThilaH oSThikaH / osstthii| oSThavAn / svAGgAd vivRddhAt te 7 / 2 / 10 * vali vaTi bhane tuNDi 206thA bha thAya che. valibhaH / valinaH 7-2-28 / valivAn / vaTibhaH / vaTivAn / tuNDibhaH / tuNDilaH 7-2-21 tuNDivAn / pravRddhA nAbhiH tuNDiH / vali-vaTi-tuNDe bhaH 7 / 2 / 16 10 UrNA aham bhane zubham 04thI yu [yus ] yAya che. UrNAyuH urbhrH| ahaMyuH ahaMkArI / zubhaMyuH kalyANa buddhiH / karNA-'haM-zubhamo yus 7 / 2 / 17 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 6 garA28 431 kam ane zam za6thA yus ti yas tu ta va bhane bha thAya che. kaMyuH / zaMyuH / kantiH / zaMtiH / kaMyaH / zaMyaH / kantuH / zantuH / kntH| zantaH / kaMvaH / zaMvaH / kaMbhaH zaMbhaH / yas bhane yus pratyayamA s It, nAmanI ghara saMjJA thavA mATe che. kaM-zaMbhyAM yus-ti-yas-tu-ta-va-bham 7 / 2 / 18 12 bala vAta danta ane lalATa 20:thA Ula thAya che. balUlaH / vAtUlaH / dantUlaH / lalATUlaH / balavAn / vAtavAn / dantavAn / lalATavAn / bala-bAta-danta-lalATAd UlaH 7 / 2 / 19 13 prANinA mAthi arAnta thI la thAya che. cUDAlaH / jaGghAlaH / zikhAlaH / cUDAvAn / jaGghAvAn / zikhAvAn / prANyaGgAd Ato laH 7 / 2 / 20 14 vidaw vigere zabdothI, sujatuvAci zabdothI ane sAthi hoyo la thAya che. sidhmAnyasya santi sidhmalaH / sidhmavAn / gaDulaH / gaDumAn / tuNDilaH / kSudra tu-yUkAlaH / yUkAvAn / 2-mUrchAlaH / mUrchAvAn / sidhmAdi-kSudra-jantu-rugbhyaH 7 / 2 / 21 15 vAca za6thA nibhA Ala mane ATa thAya che. vAcAlaH / vAcATaH / yo bahu niHsAraM bhASate sa evaM nindyate / vAca AlATau (kSepe) 7 / 2 / 24 16 vAca za6I gmin 5.5 . vAgmI / vAgvAn / gmin 7 / 2 / 25 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 taddhita prakaraNa 6 tharAda 17 madhu vizeSa zothI ra thAya che. madhuro rasaH / madhuraM madhu / madhuraM kSIram / madhumAn ghaTaH / khaM-mahatkaNThavivaramasyAsti kharaH gardabhaH / khavAnanyaH / mukhaM sarvasminvaktavye yasyAsti mukharaH vAcAlaH / mukhavAnanyaH / madhvAdibhyo ra: 7 / 2 / 26 18 kRSi vigaire zAthI vala valac ] thAya che. kRSIvalaH kuTumbI 3-2-82 / kRSimatkSetram / AsutIvala: kalyapAlaH / AsutimAn / rajasvalA strI / rajasvAn grAmaH / pitRvalaH / kRSyAdibhyo klaca 7 / 2 / 27 18 loma vizere zawalthI za ane piccha vize3 zothI ila thAya che. lomazaH / lomavAn / picchilaH / picchavAn / loma-picchAdeH zelam 7 / 2 / 28 20 aGga vigere zothI na thAya che. aGgAni asyAH santi aGganA kalyANAGgI / aGgavatI anyA / no'GgAdeH 7 / 2 / 29 21. prajJA zraddhA arcA bhane vRtti 73 a [Na] thAya che. prAjJaH / prajJAvAn / zrAddhaH / zraddhAvAn / ArcaH / arcAvAn / vArttaH / vRttimAn / strI tu prAzA / . prajJA-zraddhA-'rcA-vRtta rNaH 7 / 2 / 33 jyotsnA vizeSa zothI aNa thAya che. jyotsnA asminasti jyotsnaH pakSaH / jyotsnI rAtriH / tamisramastyasya tAmisraH pakSaH / tAminI rAtriH / tamisraM tamaHsamUhaH / jyotsnAvAn / tapo'syAsti tApasaH / jyotsnAdibhyo'N 7 / 2 / 34 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 6 hArAra 433 27 sikatA bhane zarkarA yI aN thAya che. saikataH / sikatAvAn dezaH / zArkaraH zarkarAvAnodanaH / sikatA-zarkarAt 72 / 35 . 24 kacchU za thI ura [Dura] thAya che. kacchuraH / kacchramAn / kacchvA duraH 7 / 2 / 39 25 unnata danta zathI Dura thAya che. unnatA dantA asya danturaH / anyo dantavAn / dantAd unnatAd 7 / 2 / 40 29 abhra vigere zoyI a thAya che. abhrANyasminsanti abhraM nabhaH / asthisya santi arzaso devadattaH / urasaH urasvAn / abhrAdibhyaH (a) 7 / 2 / 46 as antavANa! Nusoyo tapas mAyA medhA mane strajJa za6thI vin thAya che. yazasvI / yazasvAn / sarasvI / sarasvAn / sarasvatI / tejsvii| varcasvI / tapasvI 7-2-34 mAyAvI / mAyAvAn / medhAvI / medhAvAn / sragvI / sragvAn / as-tapo-mAyA-medhA-srajo-vin 7 / 2 / 47 20 guNa vigaire zahoyI ya thAya che. guNyaH puruSaH / guNavAn / himyaH parvataH / himavAn / guNAdibhyo yaH 7 / 2 / 53 prazasta mane pAhata rUpa thI ya thAya che. prazastaM rUpamasyAsti rUpyo gauH| rUpayaH puruSaH / rUpavAn / AhataM rUpamasyAsti rUpyaH kArSApaNaH / rUpAt prazastA-''hatAd 7 / 2 / 54 // 29 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 taddhita prakaraNa 6 7 / 2 / 55 30 pUrNamAsa 206thI ag thAya . pUrNA mAzcandramA asyA masti paurNamAsI / pUrNamAso'Na 7 / 2 / 55 31 vAta atisAra sana pizAba thI in pratyaya thAya che. mane ka umerAya che. vaatkii| atisArakI / pishaackii| vAtA-'tisAra-pizAcAt (in ) kazcAntaH 7 / 2 / 61 pUraNa pratyayAta zabdathI vaya gaya heya te sunna pratye ja thAya. paJcamo mAsaH saMvatsaro vAsyAsti paJcamI bAlaH / pUraNAd vayasi 7 / 2 / 62 33 "ene prakAra arthamAM prathamAnta nAmathI vAta - pratyaya thAya che. paTuH prakAro'sya paTujAtIyaH / mRdujAtIyaH / yajjAtIya: / tajjAtIyaH / nAnAbhUtaH prakAro'sya nAnAjAtIyaH / evaMjAtIyaH / prakAre jAtIyar 7 / 275 4 bhUtapUra abhA, nAmayI ghara [caraT ] pratyaya yAya che. pUrva bhUtaH bhUtapUrvaH / bhUtapUrva ADhayaH ADhayacaraH / ADhayacarI / drshniiycrH| darzanIyacarI / bhUtapUrve caraT 7 / 2 / 78 u5 104-1 nAmayI rUpya mane pcaraTa pratya5 5 5 che. deva dattasya bhUtapUrvaH devadattarUpyo gauH / devadattacaraH / SaSThayAH rUpya-pcaraT 7 / 280 38 504yanta nAmathI vyAzraya 25 Aya tI, tas [tasu] pratyaya thAya che. nAnApakSAzrayo dhyAzrayaH / devA arjunato'bhavan / AdityaH karNato'bhavat / arjunasya pakSe devAH Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 taddhita prakaraNa 6 chArA2 435 karNasya pakSe Adityo'bhavadityarthaH / tvatto'bhavat / matto'bhavat / vyAzraye tamuH 7 / 2 / 81 37 sarva ane ubhaya arthamAM anukrame vartamAna ri ane abhi thI tasu thAya che. paritaH sarvata ityarthaH / abhitaH ubhayata ityarthaH / paryameH sarvobhaye 7 / 2 / 83 Adi vigaire zabdoyI tasu pratyaya yAya che. AdI AdervA AditaH / evaM madhyataH / anyataH + agrataH / vakSastaH / pArzvataH / pRSTataH / mukhataH / sarvataH / itaH / pramAgena pramANAdvA pramANataH / pRSThena pRSThato'rka seveta / AdhAdibhyaH 7 / 2 / 84 39 apAdAna paMcamI vALA nAmathI taNu pratyaya thAya che. grAmata gacchati / caurato bibheti / tvattaH / mattaH / a-hIya-ruho-'pAdAne 7 / 2 / 88 40 5'yabhyanta kim thI tathA dvi yuSmad asmad bhane bhavatu sivAya sarvAdi zahAthI bhane savaiYdhyArtha-manArtha bahu thI tas [pittas ] thAya che. sarvataH / yataH / tataH / bahutaH / kimadvayAdi-sarvAdyavaipulyabahoH pittas 7 / 2 / 89 41. tas tasu 7-2-84,88,88 52 7 idam no i, etad ne| a bhane kim / ku. thAya che. itaH / ataH / kutaH / ito'ta: kuta: 7 / 2 / 90. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. 45 an idama ca kutra / taddhita prakaraNa 6 7 / 2 / 91 42 tatobhavAn / itobhavAn / kutobhavAn / vimere wa pUnya arthamA 152 / 5 cha. me pramANe AyuSmad / dIrghAyus / bhane devAnAMpriya pUve 59 tataH itaH kutaH vizere leDIya che. tataAyuSyamAn vizere bhavatvAyuSmad-dIrghAyu-rdevAnAMpriyaikArthAt 7 / 2 / 91 43 tatra 55 ne14 che. tatrabhavAn / tatrAyuSmAn vigere. trap ca 7 / 2 / 92 44 trap pratyaya 52 7i, kim naH kva bhane kutra, etad ne atra mane idam no iha nipAta thAya che. 7-2-84 thI trapa , kasmin iti kva kutra / etasmin iti atra / asmin iha / kvabhavAn / kutrabhavAn / atrabhavAn / ihabhavAn / kvAyuSmAn vigere. kva kutrA-'treha 7 / 2 / 93 45 satabhyanta kim 1765tathA dvi yuSmad asmad bhane bhavatu sivAya sarvAdi 17-6oyo bhane maneA bahu 206! trap pratyaya thAya che. sarvatra / tatra / bahuSu-bahutra / saptamyA: 7294 46 saptabhyanta kim yat tad sarva eka mane anya 17-6yo sa vAya hAya sAre dA pratyaya thAya che. kasmin kAle kadA / yadA / tadA / sarvadA / ekadA / anyadA / kim-yat-tat-sarvaikAnyAt kAle dA 7 / 2 / 95 47 sadA adhunA idAnIm tadAnIm bhane etarhi 6 mA nipAta cha. sarvasmin kAle sadA / asminkAle adhunA idAnIm etarhi / tasmin kAle tadAnIm / sadA-'dhunedAnIM-tadAnImetahi 7 / 2 / 96 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 6 garAu7 437 48 sadyas agha bhane paredyavi mana vA-yamA nipAta che. samAne'hni sadyaH / asmin ahani adya / parasmin predyvi| sadyo-'dya-paredyavi ani 7 / 2 / 97 48 pUrva apara adhara uttara anya anyatara bhane itara 206yI ahan vAthya bAya sAre edyut pratyaya thAya che. pUrvasmin ahani pUrvedyuH / apareyuH / adharedyuH / ItyAdi. pUrvA-'parA-'dharottarA-'nyA-'nyataretarAd edhus 7 / 2 / 98 50 ubhaya thI ahan 1AyamA ghus mane edyus thAya che. ubhayasminnahani ubhayadyuH / ubhyeyuH| ubhayAd dhuzca 7 / 2 / 99 5. aiSamas parut bhane parAri 15 vA-yamA nipAta che. asmin varSe aiSama: / pUrvasmin parasmin varSe parut / pUrvatarasmin paratarasmin varSe parAri / aiSamaH-parut-parAri varSe 7 / 2 / 100 52 sanatana AsamAM yathA samaya hi pratyaya thAya che. kasmi nanadyatane kAle karhi / yahiM / tahiM / anadyatane hiH 7 / 2 / 101 pa3 prakAramAM vartamAna zin ane vADhi sivAya sarvanAmathI thA pratyaya yAya che. sarveNa prakAreNa srvthaa| yathA tathA / prakAre thA 7 / 2 / 102 katham ane ittham 12mA nipAta cha. kena prakAreNa katham / anena etena vA prakAreNa ittham / kathamittham 12 / 103 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 . taddhita prakaraNa 6 barAu04 paNa prakAramAM vartamAna saMkhyA vAci nAmathI ja thAya che. ekena prakAreNa ekadhA / dvidhA / tridhA / bahudhA / katidhA / saMkhyAyA dhA 7 / 2 / 104 pa6 vicAla gamya hoya tyAre saMkhyAvAci nAmathI ghA pratyayA thAya che. vicAla eTale ekanuM aneka thavuM ane anekanuM ye tha'. eko rAzi dvauM kriyate dvidhA kriyate / tridhA kriyate eko rAzi dvauM bhavati / dvidhA bhavati / tridhA bhavati / anekaH ekaH kriyate ekadhA kriyate / vicAle ca 7 / 2 / 105 57 eka zathI prA2 mate viyAsamA dhyam [dhyama ] vi48 thAya che. ekena prakAreNa aikadhyam ekaghA bhuGkte / anekamekaM karoti aikadhyaM karoti ekadhA karoti / vaikAddhya ma 72 / 106 58 dvi bhane tri za06! 12 bhane viyAsamA dham [dhamA sane edhA vi48 se thAya che. dvAbhyAM prakArAbhyAM dvadham vaidham dvedhA tredhA dvidhA tridhA bhukte| eka rAzi dvau karoti dvaidham traidham dvedhA tredhA / dvidhA tridhA karoti / dvi-tre dhamajedhau vA 7 / 2 / 107 50 TTi ane tri zabdathI prakArata ane vicAlavata arthamAM dhaN pratyaya thAya che. dvau prakArau vibhAgau vA eSAM dvaidhAni / traidhAni / mA bhavyaya nathI. 1-1-32 mo. tadvati dhaN 7 / 2 / 108 10 vA25 mAM-saNyAvAyinAmayI pA2 arthamA, kRtvasa pratyaya yAya che. paJca vArA asya paJcakRtvo bhukte Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 6 72/109 438 devadattaH / SaTkRtvaH / zatakRtvaH / sahasrakRtvo 'dhIte / bahukRtvaH / vAre kRtvas 7 2 109 61 dvi tri yane caturthI s [suc] pratyaya thAya dviH / triH / catu rbhuGkte / dvi-tri- caturaH suc 7 / 2 / 110 12 eka thI suc thAya che ane eka ne| sakRt thAya che. sakRt bhuGkte / ekAt sakRt cAsya 7 / 2 / 111 thI dhA thAya che. bahava AsannA vArA asya bahudhA bhuGkte / 5252 4bhe che. baho sssane 7 / 2 / 112 13 gyAsannavAramA vartamAna bahu 64 diga deza ane kALamAM vartamAna-(1) prathamA paMcamI ane saptamyanta dik zabdathI svArthamAM ghA pratyaya thAya che. prAcI dig ramaNIyA prAg ramaNIyam / (avyaya hovAthI prAg dezo ramaNIyaH napuM sa thAya che.) kAlo "" "" 29 prAcyA diza AgataH prAgAgataH " "" " prAcaH dezAd prAcaH kAlAd prAcyAM dizi vasati prAg vasati / "" " prAci deze prAci kAle " dizabdAd dig deza-kAleSu prathamA - paJcamI - wr " "" "9 " saptamyAH 7 / 2 / 113 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 tandrita prakaraNa 6 72/114 65 bve thI tti ane niSThAt thAya che ane 35 Adeza thAya che. UrdhvA dig dezaH kAloH vA ramaNIyaH upari ramaNIyam / ," upariSTAd ramaNIyam / uparyAgataH / upariSTAdAgataH / upari vasati / upariSTAd vasati " 99 "" kheva - 99 UrdhvAd ri-riSTAtau upacA'sya 7 / 2 / 114 66 pUrva avara ane adhara zahathI as bhane astAt pratyaya thAya che ane anukrame dur r ane R Adeza thAya che, puro ramaNIyam purastAd ramaNIyam / pura AgataH purastAd AgataH / puro vasati purastAd vasati / kheva avaH / avastAd / adhaH / adhastAd / pUrvA varA- gharebhyo asastAta puravadhazcaiSAm 72 / 115 17 para avara thI stAt thAya che. parastAd | avarastAd parAvarAt stAt 7 / 2 / 116 68 dakSiNa uttara te para ne avara thI atas thAya che. dakSiNataH / uttarataH / parataH / avarataH / dakSiNottarAt cAta 72 / 117 68 adhara bhane apara thI tathA dakSiNa bhane uttara thI At yAya 9. adharAt / pazcAt 7-2-124 / dakSiNAt / uttarAt / adharA 'parAc cA''t 72 / 118 7 prathamA ane sasamyanta rakSiLathI A vikalpe thAya che. dakSiNA ramaNIyam / dakSiNA vasati / pakSe atasAtau / vA dakSiNAt prathamA - saptamyA A 7 / 2 / 119 71 2 2 dakSiNa zabthI Apane Ahi thAya che. grAmAd dUrA dakSiNA dig dezo vA ramaNIyaH - grAmAd dakSiNA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita 5421172 / 120 441 dakSiNAhi ramaNIyam / "grAmAda dakSiNA dakSiNAhi vasati / dakSiNa za- samAM varAta nathI. A-''hI dUre 7 / 2 / 120 72 uttara zathI A bhane Ahi vipe thAya che. uttarA / uttarAhi / pakSe uttrtH| utsarAt / vottarAt 7 / 2 / 121 73 adbhara (najIka) prathamA-saptazyanta riA zabdathI ghana thAya cha. asmAd adUrA pUrvA diga ramaNIyA dezaH kAlo vA pUrvaNAsya ramaNIyam vasati / meva apareNa / dakSiNena / uttareNa / adhareNa / 2-2-117 adUre enaH 7 / 2 / 122 74 aJca santavANa thI dhA mane ena 7-2-122 pratyayane lepa thAya che. ane lepa thayA pachI strI pratyayane 565 se5 thAya che. prAcI dig dUrAdUrA vA ramaNIyA dezaH kAlo vA prAg ramaNIyam prAgAgataH / prAga vasati / luba azveH 7 / 2 / 123 75 At 52 chata apara na pazca mAheza 55 che. pazcAt / pazco'parasya dipUrvasya cAti 7 / 2 / 124 76 kR tabhA bhU sane as dhAtu sAthainA yogama bha mane kartAthI "pahelAM te nathI tenuM te thavuM gamya hoya tyAre ? [cci] pratyaya thAya che. prAg azukla zuklaM karoti zuklIkaroti paTam / ,, azuklaH zuklo bhavati zuklIbhavati paTaH / ,,, zuklaH syAt zuklIsyAt paTaH / kR-vastibhyA karma-karttabhyAMprAgatat-tatve ciH 7 / 2 / 126 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 taddhita 1425 6 72 / 130 77 pyAsti DAya / ssAt thAya che. sarva kASThaM prAg anagnimagniM karoti agnisAtkaroti kASTham / agnisAd bhavati / agnisAtsyAt / pratyayamAM Dabala ra hovAthI sa ja raheze. mUrdhanya 6 thaze nahiM vyAptI ssAt 7 / 2 / 130 78 avyakta zabdanA anukaraNa rUpa anekasvaravALA zabdathI cha bhU mane asa saathen| yogamA iti 52mA na hoya to A [DAc] 1.55 thAya cha bhane te za06 344 thAya che. paTat karoti paTapaTAkaroti bhavati syAt / damat karoti damadamAkaroti bhavati syAt / avyaktA-'nukaraNAdanekasvarAt kR-bhvastinA anito dvizca 7 / 2 / 145 79 mAmA paTat na t , DAc 527tA pAya 7. paTapaTA karoti / DAcyAdo 7 / 2 / 149 bahu athavANA bhane alpa avANI // 24 pAvinAmayI anubhe dhaSTa ane aniSTa viSayamA zas [pzas] thAya che. 1. grAme bahavo dadati bahuzo dadati / bahuM dhanaM dadAti bahuzo dhanaM dadAti / vivAhe bahubhirbhuktamatithibhiH bahuzo bhuktamatithibhiH / bahubhyo'tithibhyo dadAti bahuzo'tithibhyo dadAti / bahubhyo grAmebhya Agacchati bahuzo grAmebhya Agacchati / bahuSu grAmeSu vasati bahuzo grAmeSu vasati / meva bhUrizaH / prabhUtazaH / gaNazaH / 2 alpa. Agacchati alpaza Agacchati / kyA bahalpArthAt kArakAd iSTA-'niSTe zas 7 / 2 / 150 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 6 rA52 44 81 saMkhyA vAci kAraka nAmathI ane ekavacanAtha kAraka nAmathI vIsAmAM paNa thAya che. 1 ekaikaM dadAti ekazo dadAti / dvo dvau dvishH| trishH| ekaikena dIyate ekazo dIyate / dvAbhyAM dvAbhyAM dvizaH / trizaH / 2 mASaM mApaM dehi mASazo dehi / paadshH| ardhazaH / vanazaH pravizati / krameNa krameNa kramazaH / saMkhyaikArthAda vIpsAyAM zas 7 / 2 / 151 250.5 mA ta bhAna va mane bhavyayathA svArtha mAM kAra thAya che. akAraH / ikAraH / kakAra / khakAraH / oNkaarH| namaskAraH / cakAraH / evakAraH / huMkAraH / varNAvyayAt svarUpe kAraH 7 / 2 / 156 83 ra thI epha 595 thAya cha. rephH| rakAraH / rAdephaH 7 / 2 / 157 84 nAman rUpa ane bhAga 276thI dheya pratyaya thAya . nAmaka nAmadheyam / rUpadheyam / bhAgadheyam / nAma-rUpa-bhAgAd dheyaH 7 / 2 / 158 85 mata vigere zothI ya pratyaya thAya che. marta eva mrtyH| sUra eva sUryaH / bhAga eva bhAgyam / mAdibhyo yaH 7 / 2 / 159 86 nava za04thI Ina tana na mane ya thAya che. mane nU mAheza thAya che. navameva navInam / nUtanam / nUtnam / navyam / navAd Ina-tana-tnaM ca na cAsya 7 / 2 / 160 87 purANa a bhA vatamAna pra thI na Ina tana ane na thAya che. praNam / prINam / pratanam / pratnam purANam / prAt pUrANe nazca 7 / 2 / 161 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 6 kAvAra 88 deva zathI tala thAya che. deva eva devatA / devAt tala 7 / 2 / 162 .88 meSaja viyare zothI ya [TayaNa] pratyaya thAya che. bheSajameva bhaiSajyam / ananta eva Anantyam / catvAra eva varNAH cAturvarNyam / trailokyam / bheSanAdibhyaH TayaNa 7 / 2 / 164 80 prajJa kigare zAthI aNa thAya che. prajJa eva praajnyH| prAjJI kanyA / vaNigeva vANijaH / 4. prajJAdibhyo 'Na 7 / 2 / 165 hI saMzA bhA53 mevA ma bhAvatabhAna karman 206thA aNa thAya che. karmaiva kArmaNaM kroti| karmaNaH saMdiSTe 7 / 2 / 167 42 vAca za6thA ikaNa thAya che. vAgeva vAcikaM kathayati / vAca ikaNa 7 / 2 / 168 23 vinaya vigere zothI ikaNa thAya che. vinaya eba vainayikam / samaya eva sAmayikam / samAya eva sAmAyikam I. vinayAdibhyaH 7 / 2 / 169 84 upAya eva aupayikam / upAya ! pA25 thAya che. upAyAd hastra zca 7 / 2 / 170 25 mRd thI tika thAya cha. mRdeva mRttikA / ___ mRdaH tim 7 / 2 / 171 29 prazasta martha bhA mRd thI sa bhane sna thAya che. mRtsA / mRtsnA sa-snau prazaste 72 / 172 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhyAyaH dvitIyaH pAdaH taddhita-prakaraNam 3 [ matvarthAdyartheSu pratyayAH] 1 tadastyAstyasmin iti matuH 7 / 2 / 1 gomAn 2 AyAt 7 / 2 / 2 3 nAvAderikaH 7 / 2 / 3 nAvikaH, naumAn 4 zikhAdibhya in 7 / 2 / 4 zikhI, zikhAvAn 5 vrIhyAdibhyas tau 7 / 2 / 5 vrIhikaH, brohI, vrIhimAn 6 ato'nekasvarAt 7 / 2 / 6 daNDikaH, daNDI, daNDavAn .. 7 vIyartha-tundAderilazca 2 / 9 kalamilaH / tundilaH 8 svAGgAd vivRddhAt te 7 / 2 / 10 karNilaH, karNikaH, karNI 9 vali-baTi-tuNDe bhaH 7 / 2 / 16 valibhaH / 10 UrNAha-zubhamo yus 7 / 2 / 17 UrNAyuH / ahaMyuH / zubhaMyuH 11 kaM-zaMbhyAM yus-ti-yas-tu-ta-va-bham 7 / 2 / 18 kaMguH / zaMyuH 12 bala-bAta-danta-lalATAd UlaH 7 / 2 / 19 balUla: 13 prANyaGgAd Ato laH 7 / 2 / 20 cUDAlaH 14 sidhmAdi-kSudra-jantu-rugbhyaH 7 / 2 / 21 sidhmala: 15 vAca AlATau (kSepe) 7 / 2 / 24 vAcAlaH, vAcATaH 16 gmin 7 / 2 / 25 vAgmI, vAgvAn 17 madhvAdibhyo raH 7 / 2 / 26 madhuro rasaH 18 kRSyAdibhyo valac 7 / 2 / 27 kRSovalaH 19 loma-picchAdeH zelam 7 / 2 / 28 lomazaH / picchila: Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 ... taddhita-prakaraNam 6 20 no'GgAdeH 7 / 2 / 29 aGganA kalyANAGgI 21 prajJA-zraddhA-'rcA-vRtte NaH 7 / 2 / 33 prAjJaH / zrAddhaH 22 jyotsnAdibhyo 'N 7 / 2 / 34 jyotsnaH pakSaH 23 sikatA-zarkarAt 7 / 2 / 35 zaikataH / zArkaraH 24 kacchvA DuraH 7 / 2 / 39 kacchuraH 25 dantAd unnatAd 7 / 2 / 40 danturaH 26 abhrAdibhyaH (aH) 7 / 2 / 46 abhraM namaH 27 as-tapo-mAyA-medhA srajo vin 7 / 2 / 47 yazasvI 28 guNAdibhyo yaH 7 / 2 / 53 guNyaH 29 rUpAt prazastA-''hatAd 72 / 54 rUpyo gauH 30 pUrNamAso'N 7 / 2 / 55 paurNamAsI 31 vAtA-'tisAra-pizAcAt (in) kazcAntaH 7|2|61vaatkii 32 pUraNAd vayasi 7 / 2 / 72 paJcamI bAlakaH 33 prakAre jAtIyara 7 / 2 / 75 paTujAtIyaH 34 bhUtapUrve caraT 7 / 2 / 78 ADhayacaraH 35 SaSThayAH rUpya-pcaraT 7 / 2 / 80 devadattarUpyaH / caro gauH 36 vyAzraye tasuH 7 / 2 / 81 devA arjunato'bhavan 37 paryabheH sarvobhaye 7 / 2 / 83 paritaH sarvataH / abhita ubhayataH 38 AdhAdibhyaH 7 / 2 / 84 AditaH / madhyataH 39 a-hIya-ruho 'pAdAne 7 / 2 / 88 grAmata Agacchati Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 1 40 kimadvayAdi-sarvAdhavaipulyavahoH pittas 7 / 2 / 89 sarvataH 41 ito'taH kutaH 7 / 2 / 90 42 bhavattAyuSmad-dIrghAyu-devAnAMpriyaikArthAt 7 / 2 / 91 sa bhavAn / tatobhavAn 43 trap ca 7 / 2 / 92 sa bhavAn / tatrabhavAn 44 kva-kutrA-'treha 7 / 2 / 93 45 saptamyAH 7 / 2 / 94 sarvatra / tatra / bahutra 46 kim-yat-tat-savaikAnyAt kAle dA 7|2|95kdaa| yadA 47 sadAdhunedAnIM-tadAnImetarhi 7 / 2 / 96 sadA / adhunA 48 sadyo-'dya-paredyavi ati 7 / 2 / 97 sadyaH / adya 49 pUrvAparAdharottarAnyAnyataretarAd edyus 7 / 2 / 98 pUrvedyuH 50 ubhayAd dhuzca 7 / 2 / 99 ubhayadyaH, ubhayeyuH 51 aiSamA-parut-parAri varSe 7 / 2 / 100 52 anadyatane hi 7 / 2 / 101 karhi / yahi / tarhi 53 prakAre thA 72 / 102 sarvathA / yathA / tathA 54 kathamittham 7 / 2 / 103 55 saMkhyAyA thA 7 / 2 / 104 ekadhA / dvidhA 56 vicAle ca 7 / 2 / 105 dvidhA kriyate / dvidhA bhavati 57 vaikAd dhyamaJ 7 / 2 / 106 aikadhyam ekadhA bhuGkte 58 dvitreH dhamadhau vA 7 / 2 / 107 dvaidhaM dvedhA bhuGkte 59 tadvati dhaNa 7 / 2 / 108 dvaidhAni / traivAni 60 vAre kRtvas 7 / 2 / 109 paJcakRtvo bhuGkte Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 taddhita-prakaraNam 6 61 dvi-tri-caturaH suc 7 / 2 / 110 dviH triH catuH bhuGkte 62 ekAt sakRt cAsya 7 / 2 / 111 sakRd bhuGkte 63 baho rdhA ''sanne 7 / 2 / 112 bahudhA bhuGkte 64 dikazabdAd diga-deza-kAleSu prathamA-paJcamI-saptamyA: 7 / 2 / 113 prAg ramaNIyam 65 UrdhvAd ri-riSTAtau upazcAsya 7 / 2 / 114 upari 66 pUrvAparAdharebhyo asastAtau puravadhazcaiSAm 7 / 2 / 115 . puraH, purastAd ramaNIyam 67 parAvarAt stAt 7 / 2 / 116 parastAd / avarastAd 68 dakSiNottarAt cA'tas 7 / 2 / 117 dakSiNataH / uttarataH 69 adharAparAc cAt 7 / 2 / 118 adharAt / pazcAt 70 vA dakSiNAt prathamA saptamyA AH 7 / 2 / 119 dakSiNA 71 A-''hI dUre 7 / 2 / 120 grAmAd dakSiNA, dakSiNAhi 72 bottarAt 7 / 2 / 121 uttarA uttarAhiM 73 adare enaH 7 / 2 / 122 pUrvaNAsya ramaNIyam 74 lub aJceH 7 / 2 / 123 prAg ramaNIyam 75 pazco'parasya dikpUrvasya cA''ti 7 / 2 / 124 pazcAt 76 kR-bhvastibhyAM karma-kartRbhyAMprAgatat-tattve ciH 7 / 2 / 126 zuklIkaroti paTam 77 vyAptau ssAt 7 / 2 / 130 agnisAt karoti kASTham 78 avyaktAnukaraNAdanekasvarAt -bhvastinA anitau dvizva 7 / 2 / 145 paTapaTA karoti Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 6 79 DAcyAdau 7 / 2 / 149 paTapaTA karoti 80 bahalpArthAt kArakAd iSTA-'niSTe zas 7 / 2 / 150 bahuzo dadati / alpaza Agacchati 81 saMkhyaikArthAdvIpsAyAM zas 7 / 2 / 151 ekazo dadAti / mASazo dehi 82 varNA-'vyayAt svarUpe kAraH 7 / 2 / 156 akaarH| oMkAraH 83 rAdephaH 7 / 2 / 157 rephaH, rakAraH 84 nAma-rUpa-bhAgAd dheyaH 7 / 2 / 158 nAmadheyam 85 martAdibhyo yaH 7 / 2 / 159 martyaH / sUryaH 86 navAd Ina-tana-tnaM ca nU cA'sya / 2 / 160 navInam 87 prAt pUrANe nazca 7 / 2 / 161 praNam / prINam / prtnm| pratnam 88 devAt tal 7 / 2 / 162 devatA 89 bheSajAdibhyaH TyaN 7 / 2 / 164 bhaiSajyam / Anantyam 90 prajJAdibhyo 'N 7 / 2 / 165 prAjJaH / prAjJo kanyA 91 karmaNaH saMdiSTe 7 / 2 / 167 kArmaNaM karoti 92 vAca ikaNa 7 / 2 / 168 vAcikam kathayati 93 vinayAdibhyaH 7 / 2 / 169 vainayikam / sAmayikam 94 upAyAd istrazca 7 / 2 / 170 aupayikam 95 mRdaH tik 7 / 2 / 171 mRttikA 96 sa-snau prazaste 7 / 2 / 172 mRtsA, mRtsnA Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 7 prakRta vigere arthomAM pratyayo ane samAsAta pratye 1 prakRta (pracura athavA pradhAna) arthamA bhAna nAmayA stha mA mayaT thAya che. anna prakRtam annamayam prayu2 sanna athavA pradhAna mana / ghRtamayam / dadhimayam / prakRte mayaT 7 / 3 / 1 2 prakRta ma mA ta bhAna nAmayI masmin arthamA mayaTa thAya che. anna prakRtamasmin annamayam bhojanam / apUpamayaM parva / vaTakamayI yaatraa| asmin 7 / 3 / 2 3 prakRte sane asmin se me viSayamA mavayanamA vartamAna nAmathI samUhavata pratyaya thAya che. ane maya pratyaya thAya che. apUpAH prakRtAH ApUpikam / apUpamayam / maudakikam / modakamayam / zAkulikam / zaSkulimayam / dhainukam / dhenumayam / apUpAH prakRtA asmin ApUpikam , apUpamayam parva / maudakikI, modakamayI pUjA / gaNikAH prakRtA yasyAM yAtrAyAM gANikyA gaNikAmayI yAtrA (1-2-14, 15, 17) azvIyA azvamayI yAtrA / 1-2-16 tayoH samUhavaca ca bahuSu 733 4 nindha arthamA, bhAna nAmI svArtha bhAM pAza [pAzap] thAya cha. nindyo vaiyAkaraNaH vaiyaakrnnpaashH| chAndasapAzaH / nindye pAzap 7 / 3 / 4 5 prakRSTa arthamAM (prakarSavata arthamAM) nAmathI taman thAya Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 7 chArA 451 cha. 4-atizaya. sarve ime zuklAH ayameSAM prakRSTaH zuklaH zuklatamaH / prakRSTe tamap 7 / 3 / 5 be mAM-prakRSTa arthamAM ane vibhAga karavA gya prakRSTa arthabhAM nAmathA tarapa thAya che. dvAvimau paTU ayamanayoH prakRSTaH paTuH paTutaraH / sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakA prakRSTA ADhayA ADhayatarAH / 2-2-104 tayo vi(vibhajye) ca tarapa 7 / 3 / 6 7 svArthamA payit tarapa thAya che. abhinnameva abhinna tarakam / svArtha bhAMka 7-3-15 kvacit svArthe 7 / 37 8 kiM tathA tyAdyanta, ekArAnta sane avyaya zabthA 52 2hesa tamap bhane tarap pratyayanA satanA Am thAya che. tamapa sane tarapa satya-dravyamA vatatA na ya to. idamanayoH atizayena kiM pacati kiMtarAM pacati / idameSAmatizayena kiM pacati kiMtamAM pacati / tyAdyanta thA 54 tarapa tamapa thAya che-dvAvimau pacataH ayamanayoratizayena pacati pacatitarAm / sarve ime pacanti ayameSAM prakRSTaM pacati pacatitamAm / pUrvAhetarAm bhuGkte / pUrvAhvetamAm bhuGkte / nitarAm / nitamAm / sutarAm sutamAm / kiM-tyAye-'vyayAd asattve tayoH antasyA''m 7 / 3 / 8 9 je zabdanuM pravRttinimitta guNa hoya, tevA zabdathI tame mana tarapa nAmamA vikhye iSTha mana Iyasu thAya che. ayameSAmatizayena paTuH paTiSThaH / paTutamaH / ayamanayora tizayena paTuH paTIyAn / paTutaraH / guNA-'GgAd veSTheyasa 7.39 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 taddhita prakaraNa 7 73 / 10 10 prazasta saMbhA tyAdyanta thA bhane nAmayI rUpa [rUpap] pratyaya yAya che. prazastaM pacati pacatirUpam / prazasto vaiyAkaraNo vaiyAkaraNarUpaH / paNDitarUpaH / tyAdezva prazaste rUpap 7 / 3 / 10 ISadasamApta (08-mAdhu asamAsa) abhA, tamapa vigare ante nathA metyAdyanta thA bhane nAmathA kalpapa dezyapa bhane dezIyara thAya che. pa, chat che. ISadasamAptaM pacati pacatikalpam / pacatidezyam pacatidezIyam / ISadasamAptaH paTuH paTukalpaH / paTudezyaH / pttudeshiiyH| puurepuure| paTu nayI-tho31 maach| cha-54 vA che. atamabAdeH ISadasamApte kalpap-dezyap-dezIyara 7 / 3 / 11 12 nAbhA pUrva bahu pratyaya 1i48 thAya che. ISadasamAptaH paTuH bahupaTuH / bahuguDo drAkSA / bahucandro mukham / bahubhuktam pakSe paTukalpaH 4. 54 / nAmnaH prAg bahu rvA 7 / 3 / 12 / 13 svArtha bhA yAvAdi zahAthI ka pratyaya thAya che. yAva majato. yAva eva yAvakaH / bhikSureva bhikSukaH / tyAdi yAvAdibhyaH kaH 7 / 3 / 15 / / 14 asahAya amAM, eka 0-6 Akin bhane ka pratyaya yAya che. ekaakii| ekakaH meso-bhAge sAthe na ya tevo. ekAd Akin (ka:) cA-'sahAye 7 / 3 / 27 15 have bhAgAta (7-3-58 nI pani.) arthAbhAM, nAmathI ka [ka] pratyaya thAya cha. 7-3-33 prAg nityAd kap 7 / 3 / 28 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 7 gA2 453 16 tyAdyanta bhane sarvAdi nA svazabhAM antya svaranI pUrve ak pratyaya thAya che. (kap ne| athavAha) 7-3-33 tyAdi - sarvAdeH svareSvantyAt pUrvok 7 / 3 / 29 17 sArAhi oarAhi bhane bhArAhi va syAdyanta yuSmad ane asman nA svarAmAM anya svaranI pUrve avDa thAya che. yuSmadasmado'sobhAdi- syAdeH 7|3|30 18 avyayanA svaromAM anya svaranI pUrve a" thAya che ane avyayanA antya k no d thAya che. 7-3-33 avyayasya ko d ca 7 / 3 / 31 19 kutsita, alpa ane ajJAta amAM, upara kahyA pramANe kap vigere pratyaya thAya che. (1) kutsito'lpo'jJAto vAzvaH azvakaH / gardabhakaH / (2) kutsitamalpamajJAtaM vA pacati pacataki / sarvake / vizvake / sarvasmai / vizvakasmai 1 1 ( 3 ) tvayakA / mayakA / tvayaki / mayaki / pazu yuSmakAsu / yuvakayoH / AvakayoH / yuvakAbhyAm / asmakAbhiH / (4) kutsitamalpamajJAtaM vA uccaiH uccakaiH / nIcakaiH / dhik dhakid / pRthak-pRthakad / kutsitA - 'lpA- jJA 7 / 3 / 33 20 'benI madhyamAM nirdhAravuM heAya evA amAM, eka zahathA viye atara [itara] thAya che. ekataro bhavatoH paTuH pakSe - ekako bhavatoH paTuH | ak 7-3-27 vaikAd dvayoH nirdhArye DataraH 7 / 3 / 52 21 yat tat kim bhane anya zabdathI itara thAya che. yataro bhavatoH paTuH tatara bhAgacchatu / kataraH / anyataraH / yat - tat kimanyAt 7 3 / 53 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 . taddhita prakaraNa 7 zerAvaLa 22 bahunI madhyamAM nirdhAravuM hoya evA arthamAM yat tat ane anya 15:thA tathA kim 176thA prazna viSayamA Datama bhane utara vi8 thAya che. yatamo yataro vA bhavatAM paTuH tatamaH tataro vA Agacchatu / katamaH kataro vA bhavatAM paTuH ? / anyatamo'nyataro vA bhavatAM pttuH| pakSe-aka-yako bhavatAM paTuH sakaH Agacchatu / . katamaH kataro vA bhavatAM devadattaH ? / prazna kim nimA 59] 15215 . ko bhavatAM devadattaH / bahUnAM prazne Datamazca vA 7 / 354 03 eka za thA Datama pratyaya vikSye thAya che. ekatamo bhavatAM daNDI / pakSe ekakaH / aka 7-3-28 vaikAd 7 / 3 / 55 24 ahIMthI AgaLa je pratyaye che te, samAsanA anta eTale avayava thAya che. samAsA-'ntaH 7 / 3 / 69 25 niMdAmAM vartamAna zin thI para che | vigere zabdo tahata sabhAsathI samAsAnta pratyaya yatA nathI. kA (kutsitA) dhUH kiMdhUH 7-3-76 / kiMsa khA 7-3-10 / na kimaH kSepe 1370 26 na-tatpuruSa samAsayo samAsA-1 pratyaya yatA nathI. na Rk anRk / apanthAH / arAjA / masakhA / nab-tatpuruSAt 7 / 371 27 - pUna su bhane ati thI 522 Rga vijere - tahata sabhAsathI Ta 7-3-125 nI paDegAnA samAsAta pratyaya yte| Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 7 rekara 455 nathI. zobhanA dhUH sudhUH / atidhUliyam / surAjA pUjA-svateH prAk TAt 7 / 372 28 yuddha maya bhA thyesa sabhAsathI i [5] thAya che. kezAkezi / 7-4-18 ic yuddhe 7 / 3 / 74 28 dvidaNDi vigere sabhAsI ijanta siddha cha. dvau daNDau asmin praharaNe dvidaNDi prahagati / ubhAdanti / 3-2-38thI sabhAsa. dvi-daNDayAdiH 7 / 375 30 R pur pathin apa Adalat sabhAsathA a thAya che. Rco'dham ardharcaH / RcaH samIpam uparcam / zriyAH pUH zrIpuram / jalasya panthAH jalapathaH / mokSapathaH / vizAlAH mAnaH yasmin vizAlapatham nagaram / bahavaH ApaH yasmin bahvapa taDAgam / Rk-pU:-pathyapo't 7 / 3 / 76 31 bakSa sivAyanA du anavALA samAsathI ja thAya che. rAjyasya dhUH rAjyadhurA / raNadhurA / mahatI dhUrasya mahAdhuraM zakaTam / dhuro'nakSasya 7 / 377 32 sam mane kaTa pachI akSi 206thA a yAya che. saMgatamakSNA akSNo vA samIpam samakSam / kaTasyAkSi kttaakssH| saM-kaTAbhyAm (akSNaH ) 7 / 386 33 prati paras bhane anu pUrva cha bhane akSi mante che mevA avyayAlAvadhI a thAya che. akSiNI prati pratyakSam / akSNoH param parokSam / akSNoH samIpam anvakSam / prati-paro'noravyayIbhAvAt 7 / 387.. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 tandrita prakaraNa 7 71388 34 an santavANA avyayIbhAvathI a thAya che. rAjJaH samIpam uparAjam / Atmani adhyAtmam / anaH 7 388 35 an antavALuM nAma napusaMka hoya tA vikalpe A thAya che. upacarmam / upacarma / ahaH ahaH prati pratyaham / pratyahaH napuMsakAd vA 7 / 3 / 89 3 giri nadI paurNamAsI AgrahAyaNI anya sevA bhane pa cama sivAya vacvyaMjanAnta zabda ante heAya evA avyayIbhAva samAsathI A vikalpe thAya che. antargiram / antargiri / upanadam upanadi / upakakubham, upakap60 giri - nadI - paurNamAsyAgrahAyaNyapaJcama-vayad vA 7 390 37/rAphi anta hoya evA avyayIbhAva samAsathI a thAya che. zaradaH samIpam upazaradam / pratizaradam / 6. zaradAdeH 7|3|92 386 varSoM ane r r haiM ante heya evA samAhAra dvandvadhI athAya che. vAktvam / saMpadvipadam / vAkatviSam / chatropAnaham / ca-varga-da-va-haH (dvandvAt ) samAhAre 7 / 3 / 98 2 annanta bhane ahannanta sabhAbAra dviguthI a [aT ] thAya che. paJcAnAM taNAm samAhAraH paJcatakSI, strI. paJcatakSam na. saptAnAM anAm samAhAraH saptAha : pu dvayorano: samAhAraH dvayahaH na. dvigoranahoTU 7|3|99 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandrita prakaraNa 7 7 / 3 / 105 457 40 go antavAjA tatpuruSathI a [aT ] thAya che. rAzo gauH rAjagavaH rAjagavI / paJcAnAM gavAM samAhAraH paJcagavam / gostatpuruSAt 7|3|105 41 rAjan bhane sakhi antarANa' tatpuruSathI a [aT ] thAya che. devAnAM rAjA devarAjaH / mahAMzcAsau rAjA ca mahArAjaH (7-4-11) rAzaH sakhA rAjasakhaH / rAjan-sakheH 7 / 3 / 106 42 ahan saMtavANA tatpuruSathI a [ aT ] thAya che. paramaM ca tadahazca paramAhaH puM / uttamAhaH 5. / puNyaM ahaH puNyAham / ahnaH 7 / 3 / 116 43 sarva zahathI, aMza pAyA zahAthI, saMkhyA vAyA zahe. thI ane avyayathI ahan zabha hoya sevA tatpuruSathI a [ aT ] thAya che| ane ahan to ahna maheza thAya che. ahna puMsiMga che. sarvamahaH sarvAhnaH / pUrvamahnaH pUrvAhnaH / aparAhnaH 2-3-75 | madhyAhnaH / sAyAhnaH / dve ahanI jAtasya dvayahnajAtaH / ahaH atikrAntA atyahno kathA / sarvAMza saMkhyA- 'vyayAt (aca) 7 / 3 / 118 44 saMkhyAta eka puNya varSA dIrgha bhane 52 matAvesA za6 pachI rAtri hoya vA tatpuruSathI a thAya che. puNyA cAsauM rAtrizca puNyarAtraH 5. / varSANAM rAtriH varSArAtraH / rAtreH pUrvam pUrvarAtraH / ardharAtraH / dvayo rAjyoH samAhAraH dvirAtraH / rAtrimatikrAntaH atirAtraH / saMkhyAtaika- puNya-varSA dIrghAc ca rAtrerat 7 / 3 / 119 45 saMkhyA bhane vyavyayathI para rahesa maguli zabdhAnta tatpuruSa samAsathI a [Da] pratyaya thAya che. dvayoraGgulyoH Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 " taddhita prakaraNa 7 73 / 124 samAhAraH dvayaGgulam / saMkhyA-'vyayAd aGguleH (Da:) 7 / 3 / 124 46 sakthi bhane akSi saMtavANA bahuprIlithI a [2] thAya cha. dIrgha sakthi yasya sa dIrghasakthaH / strI. diirghskthii| vizAle akSiNI yasya yasyA vA vizAlAkSaH, vishaalaakssii| kamale iva akSiNI yasya yasyA vA kamalAkSaH, kamalAkSI / sakthyakSNaH svAGge (bahuvrIheH TaH) 7 / 3 / 126 47 saMkhyAvAcaka zabda jene aMte heya evA bahuvrIhithI ma [Da thAya che. dviH daza dvidazAH / prabhA dvitraaH| dvicatAH / paJcaSAH / pramANI-saMkhyAD DaH 7 / 3 / 128 48 pUraNa pratyayAta strI liMga zabda ane heya evA bahutrIhi thI a [apa] pratyaya thAya che. pUrazInu prAdhAnya rAya to, kalyANI paJcamI rAtriH yAsAM rAtrINAM tAH kalyANIpaJcamA raatryH| pUraNIbhyastatprAdhAnye'pU 7 / 3 / 130 48 na su vi upa mane tri 204nI pachI catura 276 leya mevA mahuprIhithI a [ap] thAya che. avidyamAnAni catvAri yasya so'caturaH / zobhanAni catvAri yasya sa sucaturaH / vigatAni catvAri yasya sa vicaturaH / upa-samIpe catvAro yeSAM te upacaturAH / trayo vA catvAro vA tricaturAH / nab-su-vyupa-trezcaturaH 7 / 3 / 131 ... Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 7 zarUArU7 450 5. na su bhane durnI pachI prajA hoya mevA prAhiyI as thAya che. na vidyante prajA asya, aprajAH, aprajasau, aprajasaH / suprajAH / duSprajAH / prajAyA as 7 / 3 / 137 / 51 na su dura tathA manda mane alpa nI pachI medhA khoya mevA pIDithA as thAya che. ameghAH / mandameghAH vigere. mandA-'lpAc ca medhAyAH 7 / 3 / 138 para gharma aMte heya evA dvipada bahuvrIhithI mana thAya che, samAno dharmoM yasya sa sadharmA, sadharmANau, sadharmANaH / dvipadAd dharmAd an 7 / 3 / 141 53 su pUti ud bhane surabhi nI pachI gurAma bhAna gandha za6 :ya sevA mAhithI i thAya che. sugandhiH kAyaH / ' su-pUtyut-surabhe rgandhAd id guNe 7 / 3 / 144 54 su pUti ud bhane surabhi 206thA 52 296 Agantu. (AhArya) guNamAM vartamAna ja zabdAnta bahuvrIhi. sabhAsayI i [it] samAsAnta vikSye thAya che. sugandhi sugandham zarIram / udgandhi udgandhaM palam / vA'gantau 7 / 3 / 145 55 2585 a bhA ta bhAna gandha 20--1 madhuprIlithI it. samAsAnta qi485 thAya che. sUpasya gandho-mAtrA'smin sUpagandhi sUpagandhaM bhojanam / vA'lpe 73 / 146 56 upamAna nI pachI guNamAM vartamAna ja zabda heya evA sIhithI vi8 yAya che. utpalasyeva gandho'sya: utpalagandhi, utpalagandham mukham / vopamAnAt 2147 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :460 taddhita prakaraNa 7 73 / 158 57 mahimA dhanuSa nau dhanvan thAya . zAGga dhanurasya zArGgadhanvA / dhanuSo dhanvan 7 / 3 / 158 58 mIDibhai jAyA na jAni thAya cha umA jAyA'sya umAjAniH / jAyAyA jAniH 7 / 3 / 164 58 in ma tayANA strIsiya mAhithIka [kac ] thAya che. bahavo daNDino'syAM bahudaNDikA senA / bahusvAmikA purI / 1-1-21, 2-1-81. inaH (striyAm ) kac 7 / 3 / 170 60 RjarAta naam| tabha04 ne nAmAthI ai As As bhane Am pratyayo (1-4-28) nitya yatA hAya mevAM nAmA bane sAta hAya mevA mIDiyA ka [ka] thAya che. bahukartRkaH / bahunadIko dezaH / savadhUkaH / 2-4-105 Rd-nitya-ditaH 733171 61 na pachI artha DAya mevA mAjIliyo ka [kaca ] thAya che. na vidyate'rtho yasya tad anarthakaM vacaH / namo'rthAd 7 / 3 / 174 12 zeSa-mA? 32413 mAmIDiyA vi48 ka [kaca ] thAya che. vIrapuruSako vIrapuruSo grAmaH / bahusvAmi, vahusvAmikaM nagaram / saha karmaNA vartate sakarmakaH, khakarmA / sapakSakaH, spkssH| zeSAd vA 7 / 3 / 175 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhyAyaH tRtIyaH pAdaH taddhita-prakaraNam 3 [prakRtAdyartheSu pratyayAH samAsAnta-pratyayAzca ] 1 prakRte mayaTa 7 / 3 / 1 annamayam 2 asmin 7 / 3 / 2 annamayaM bhojanam 3 tayoH samUhavac ca bahuSu 7 / 3 / 3 ApUpikam / appamayam 4 nindye pAzap 73 / 4 vaiyAkaraNapAzaH 5 prakRSTe tamap 7 / 3 / 5 zuklatabhaH 6 tayo vibhajye ca tara 7 / 3 / 6 paTutaraH / sAMkAzyakebhyaH pATaliputrakA ADhacatarAH 7 kAcit svArthe 737 abhinnatarakam 8 kiM-tyAve.'vyayAda asattve tayoH antasyA''m 7 / 3 / 8 kiMtarAM pacati 9 guNAgAd veSTheyam 7 / 3 / 9 paTiSThaH / paTIyAn 10 tyAdeca prazaste rUpap 73 / 10 pacatirUpam / vaiyAkaraNarUpaH 11 atamabAdeH ISadasamApte kalpap-dezyap-dezIyara 73 / 11 "pacatikalpam Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 7 12 nAmnaH prAg bahu rvA 7 / 3 / 12 bahupaTuH / paTukalpaH 13 yAvAdibhyaH kaH 7 / 3 / 15 yAvakaH 14 ekAd Akin (kaH) cAsahAye 7 / 3 / 27 ekAkI, ekakaH 15 prAg nityAd kap 7 / 3 / 28 16 tyAdi-sarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k 7 / 3 / 29 17 yuSmadasmado'so-bhAdi-syAdeH 7 / 3 / 30 18 avyayasya ko d ca 7 / 3 / 31 19 kutsitA'lpA'jJAte 7 / 3 / 33 azvakaH pacataki / sarvake / tvayakA / uccakai / dhakid 20 vaikAd dvayoH nirdhArye DataraH 7 / 3 / 52 ekataraH ekako bhavatoH paTuH 21 yat-tat-kimanyAt 7 / 3 / 53 yataro bhavatoH paTuH tatara Agacchatu 22 bahUnAM prazne itamazca vA 7 / 3 / 54 yatamo yataro vA bhavatAM paTuH tatamaH tataro vA Agacchatu 23 vaikAd 7 / 3 / 55 ekatama ekako vA bhavatAM daNDI 24 samAsA'ntaH 7 / 3 / 69 25 na kimaH kSepe 7 / 370 kiMdhUH / kiMsakhA 26 na-tatpuruSAt 7 / 371 adhuraM zakaTam Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 taddhita-prakaraNam 7 27 pUjA-svateH prAk TAt 7 / 3 / 72 sudhUH 28 ic yuddhe 7 / 3 / 74 kezAkezi 29 dvi-daNDayAdiH 7 / 3 / 75 dvidaNDi prahara ta 30 Rk-pUH-pathyapo't 7376 ardharcaH / zrIpuram / jalapathaH / bahvapam 31 dhuro'nakSasya 7 / 377 rAjyadhurA 32 saM-kaTAbhyAm (akSNaH ) 7 / 3 / 86 samakSam / kaTAkSaH 33 prati-paro'noravyayIbhAvAt 7 / 3 / 87 pratyakSam / parokSam 34 anaH 7 / 3 / 88 uparAjam 35 napuMsakAd vA 73 / 89 upacarmam , upacarma 36 giri-nadI-paurNamAsyAgrahAyaNyapaJcama-vAd vA 73 / 90 antargiram-giri 37 zaradAdeH 7 / 3 / 92 pratizaradam 38 ca-varga-da-pa-haH (dvandvAt ) samAhAre 7 / 3 / 98 vAktvacam 39 dvigoranaho'T 7 / 3 / 99 paJcatakSI, paJcatakSam 40 gostatpuruSAt 7 / 3 / 105 rAjagavaH / rAjagavo 41 rAjan-sakheH 7 / 3 / 106 devarAjaH / rAjasakhaH 42 ahnaH 7 / 3 / 116 paramAhaH / puNyAham 43 savAMza-saMkhyA-'vyayAt (anazca) 7 / 3 / 118 sarvAhnaH / 44 saMkhyAtaika-puNya-varSA-dIrghAc ca rAtrarat 7 / 3 / 119 puNyarAtra: Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 . taddhita-prakaraNam 7 45 saMkhyA-'vyayAd aGguleH (DaH) 7 / 3 / 124 dvayaGagulam 46 sakthyakSNaH svAGga (bahuvrIheTaH) 7 / 3 / 126 dIrghasakthaH 47 pramANI-saMkhyAD DaH 7 / 3 / 128 dvidazAH 48 pUraNIbhyastatpradhAnye'p 7 / 3 / 130 kalyANIpaJcamA rAtrayaH 49 na-su-vyupa-trezcaturaH 7 / 3 / 131 acaturaH / vicaturaH 50 prajAyA as 7 / 3 / 137 aprajAH aprajasau 51 mandA-'lpAc ca medhAyAH 7 / 3 / 138 amedhAH 52 dvipadAd dharmAd an 7 / 3 / 141 sadharmA sadharmANau 53 mu-pUtyut-surabhergandhAd idguNe 7 / 3 / 144 sugandhiH kAyaH 54 vA'gantau 7 / 3 / 145 sugandhi, sugandhaM zarIram 55 vA'lpe 7 / 3 / 146 sUpagandhi, sUpagandhaM bhojanam 56 vopamAnAt 73 / 147 utpalagandhi, utpalagandhaM mukham 57 dhanuSo dhanvan 7 / 3 / 158 zAGgadhanvA 58 jAyAyA jAniH 7 / 3 / 164 umAjAniH 59 inaH (striyAM) kac 7 / 3 / 170 bahudaNDikA senA 60 Rd-nityaditaH 7 / 3 / 171 bahukartR kaH / bahunadIko dezaH: 61 no'rthAd 7 / 3 / 174 anarthakaM vacaH 62 zeSAd vA 7 / 3 / 175 vIra puruSako vIrapuruSo vA grAmaH Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 8 taddhita-vidhi, dvicAraNu, kuta ane paribhASA 1 gat ane taddhita para chatAM, zabdanA svaramAM Adi 252nI vRddhi thAya che. dakSasyApatyam dAkSiH / iJ pratyaya / upagorapatyam aupagavaH / aNa pratyaya vRddhiH svareSvAdeH Niti taddhite 7 / 4 / 1 2 gir ane bis taddhita para chatAM, padAH jU ane junI pUrva ai bhane au mAne the. vyAkaraNaM vetti adhIte vA vaiyAkaraNaH / naiyAyikaH / svAgamaM vetti adhIte vA sauvAgamikaH / svaH padAntAt prAg aidaut 7 / 4 / 5 3 mit mane Nit tadina 52 7ni, dvAra vigaire zabhAnA ya mane va pasA ai sane au thAya che. dvAre niyukto dauvaarikH| dvArAdeH 7 / 46 4 jaGgala dhenu sane valaja utta256 saya meva! zabdenA pU - 54nI nitya bhane utta254nI vi46Se vRddhi thaya 2. kuruja. GgaleSu bhavaH kaurujaGgala', kaurujAGgalaH / vaizvadhenavaH, vaishvdhenvH| sauvarNavalajaH, sauvarNavAlajaH / jaGgala-dhenu-balajasya uttarapadasya tu vA 7 / 4 / 24 5 hRd bhaga bhane sindhu utta256 hoya me| zahAnA pU pahanI sane utta254nI vRddhi thAya che. suhRdaH bhAvaH karma vA sauhArdam / 7-1-17 (sauhRdam 59 thAya che.) subhagasya bhAvaH saubhAgyam / saktusindhuSu bhavaH sAktusaindhavaH / hRd-bhaga-sindhoH 7 / 4 / 25 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 8 74 / 27 hai jit Nit takSita 52 chatai. anuzatika vigaire 20-honA pUrvapada ane uttarapadanA svaromAM AdisvaranI vRddhi thAya che. anuzatikasyedam AnuzAtikam / Adhenavam / aihalaukikaH / pAralaukikaH / sArvalaukikaH / sArvabhaumaH / anuzatikAdInAm 7 / 4 / 27 7 Ni iSTha bhane Iyasu pratyaya 52 chataivin bhane matu no so5 thAya che. stragviNamAcaSTe srajayati / ayameSAM sragviNAmatizayena sragvI srajiSThaH / ayamanayoH srajIyAn / tvagvantamAcaSTe tvacayati / tvaciSThaH / tvacIyAn / vin-matoH NISTheyasau lup 7 / 4 / 32 alpa mAne yuvan ne kan vidhe thAya che. kanayati / kaniSThaH / kanIyAn / pakSe alpayati / alpiSTaH / alpIyAn / yavayati / yvisstthH| yavIyAn / 7-4-42 alpa-yUnoH kan vA 74 / 33 & prazasya no zra thAya che. zrayati 4-3-82 / zreSThaH / zreyAn / prazasyasya zraH 7 / 4 / 34 10 vRddha bhane prazasya na jya thAya che. jyayati / jyeSThaH / vRddhasya ca jya: 7 / 4 / 35 21 jya AziyA Iyasu nAI na A yAya che. jyAyAn / jyAyAn 7 / 4 / 36 12 bADha bhane Antaka no sAdha bhane neda thAya che. sAdhayati / saadhisstthH| sAdhIyAn / nedayati / nediSThaH / nedIyAn / bADhAntikayoH sAdhanedau 7 / 4 / 37 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 8 vA28 ka67 13 iman Ni iSTha bhane Iyasu 52 7ti priya / prA, premA / prApayati / preSThaH / preyAn / sthira no sthA, sthemA / sthApayati / stheSThaH / stheyAn / sphira no sphA x sphApayati / spheSThaH / spheyAn / uru no vara varimA / varayati / variSThaH / varIyAn / guru no gara , garimA / garayati / gariSThaH / garIyAn / bahula ne| baMha , bNhimaa| baMhayati / bahiSThaH / bahIyAn / sRpa ne| trap , trapimA / trapayati / trapiSThaH / trapIyAn / dIrgha ne drA , drAdhimA / drAdhayati / daaghisstthH| drAdhIyAn vRddha nau varSa , varSimA / varSayati / varSiSThaH / varSIyAn / vRndAraka no bRnda , vRndimA vRndayati vRndiSThaH vRndIyAn / priya-sthira sphiroru-guru-bahula-tRpra-dIrgha-vRddha-vRndArakasya imani ca prA-sthA-sphA-vara-gara-baMha-trapa-drAgha-varSa-vRndam 7 / 4 / 38 14 pRthe vigere zabdonA 5 ne thAya che. pRthu, prthimaa| prathayati 7-4-43 / prthisstthH| prathIyAn / mRdu, mradimA / mradayati / mradiSThaH / mradIyAn / bhRza, bhrazimA / bhrazayati / bhraziSThaH / bhrazIyAn / kRza, kazimA / krazayati / kraziSThaH / RzIyAn / raDha, DhimA / draDhayati / draDhiSThaH / draDhIyAn / parivRDha, parivaDhimA / parivaDhiSThaH parivaDhIyAn / pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRddha-parivRDhasya Rto raH 7 / 4 / 39 bahu nA Ni bhane iSTha 52 chatAM, bhUy thAya che. bhUyayati / bhUyiSThaH / rahoH pISThe bhUya 7440 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 taddhita prakaraNa 8 7441 16 bahu nA Iyasu bhane iman 52 chatA, bhU thAya che. bhane' pratyayanA i 1 na so5 thAya che. bhUyAn / bhUmA / bhUlaka cevarNasya 7 / 4 / 41 17 ravRDha vigere zabdonA antasthAdi avayavane lopa ane nAminA gu thAya che. sthUla, 4 / sthavayati / sthaviSThaH / sthavIyAn / dUra, 4 / davayati / daviSThaH / davIyAn / yuvan , x / yavayati / yaviSThaH / yavIyAn / hasva, isimA hrasayati hasiSThaH isIyAn / vipra, kSepimA / kSepayati / kSeSiSThaH / kSepIyAn / kSudra, kSodimA / kSodayati / kSodiSThaH / kSodIyAn / sthUla-dUra-yuva-hasva-kSipra-kSudrasyA'ntasthAdeH guNazca nAminaH 7 / 4 / 42 18 pratyayane ane anya svarAdi avayavane lepa thAya che. kartRmantamAcaSTe karayati / kartAramAcapTe karayati / paTu, pttimaa| paTayati / paTiSThaH / paTIgan / laghu, ladhimA / laghayati / laghiSThaH / laghIyAn / vimanas , vimanimA / trantya-svarAdeH 714143 19 ekasvaravALA zabdanA anya svarAdi avayavane lopa thata nathA. sragviNamAcaSTe srajayati / srajiSThaH / srajIyAn 7-4-32 / zreSThaH / zreyAn / 7-4-18 naikasvarasya 74 / 44 20 Ina pratyaya 52 vdi, adhvan bhane Atman zahanA antya 212|hinaa so5 yatA nathI. 7-4-61 adhvAnamalaMgAmI adhvanInaH / Atmane hitaH AtmanInaH / Ine'dhyAtmanoH 7 / 4 / 48 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 8 chApara, 468 21 an mata nAmanA mnt5212||hinaatty sivAya ya pratyaya 52 chai, 5 yatA nathI. mUrdhani bhavaH mUrdhanyaH / ano'Taye ye 7 / 4 / 51 22 ana aMta nAmanA aMtya svarAdine maLu para chatAM, lepa thata nayI. sutvano'patyam sautvnH| parvaNi bhavaH pArvaNaH / . aNi 7 / 4 / 52 23 saMyogathI na hoya evA dRna aMta nAmanA anya svarAdine aNa 52 7i, so5 yatA nathI. zaGkhinopatyaM zAvinaH / saMyogAdinaH 7 / 4 / 53 24 apada nakArAnta nAmanA anya svarAdine taddhita para chatAM sopa thAya cha. medhAvino'patyam maidhAvaH / agnizarmaNaH AgnizamiH / hastinAM samUho hAstikam / dvayorahanoH samAhAraH dvayahaH / vyahaH 7-3-88 no'padasya taddhite 7 / 4 / 61 25 apada jharamana zabdanA anya svarAdine, vikAra arthamAM tarita 52 7di, vi8 so5 thAya che. azmano vikAraH AzmaH Azmano vA / vA'zmano vikAre 7 / 4 / 63 ra6 apada avyaya nAmanA anya svarane taddhita para chatAM prAyaH . so5 thAya che. bahirjAto bAhyaH / bAhIkaH / zazvad bhavaH zAzvatikaH zAzvataH mahiso5 thayo nathI, tathA 1-3-80, 88 ikaNa mane aNa thayo che. prAyo'vyayasya 7 / 4 / 65 ,27 Ina at aT sivAya takSita 52 4tA ma56 ahan nA * nA so5 thAya che. ahAM samUha Ahnam / 1-2-21 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 tAMddhata prakaraNa 8 74 / 61 ahnA nivRttam Ahnikam 4-4-105 anInA-'daTayo'taH 7 / 4 / 66 28 a56 viMzati zA ti nA, Dit pratyaya 52 tai yo thAya cha. viMzatyA krItaH viMzakaH / viMzateH pUraNaH viNshH| viMzateH teH Diti 7467 29 apada e varNana ane phu varNana zabdanA 3 varNana ane i paNa nA takSita 52 chata sA5 thAya che. dakSasyApatyam dAkSiH / nAbharapatyam nAmeyaH / avarNavarNasya 7 / 4 / 68 30 kadra bhane pANDu sivAya upanta sh6|| upanA eya 52 tAsApa thAya che. kamaNDalvA apatyam kAmaNDaleyaH / akadra-pANDvoH uvarNasyaiye 7 / 4 / 69 / 31 svayaMbhU sivAya apada 3 varNAnta zabdanA 3 varNane tahita 52 chatAM ava thAya che. upagorapatyam aupagavaH / asvayaMbhuvo'v 7 / 4 / 70 32 R -1 upa-1 dos isanta bhane usanta za6 temAla zazvat bhane akasmAt sivAya t // 2-1 AthA 52 27 ika prtyyn| ina lo5 thAya che. mAturAgatam mAtRkam / paitRkam / niSAdakA bhavaH naiSAdakaSukaH 2-4-104 dobhyAm tarati dauSkaH / sapiH paNyamasya sArpiSkaH / dhanuH praharaNamasya dhAnuSkaH / udazvitA saMskRtaH modanaH audazvitkaH / zakRtA saMsRSTaH pAdaH zAkRtkaH / zazvat: bhavaM zAzvatikam / akasmAd bhavam Akasmikam / RvargovarNa-dosisusazazvadakasmAcaH ikasyeto luka 7471 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 8 gA2 41 33 bhaya vigere kAraNo vaDe citta DoLAI javAthI belanArane utAvaLa thaI jAya che, tyAre belanAra mANasa pada ke vAkaya anekavAra bole che. pAi kAcha mA karavA mA kahA ! ahirahirahiH / asakRtsaMbhrame 7 / 4 / 72 "za AbhISya ane avicacheda jaNAto hoya tyAre pada ke vAkaya bevAra-Dabala belAya che, paNa atizaya arthamAM AvatA tamag Adi pratyayanI pahelAM ja Dabala thAya che ane pachI tamag vigere thAya che. 1 bhaza saMpUrNapaNe ke atizayathI karavuM te. suna re sunavA gunA i 5-4-4ra 2 AbhINya-punaH punaH ke vAraMvAra karavuM te morka trAti | 5-4-48 3 avicheda-satata karavuM te. juvati patiati dhIre ! kute setamAm pahelAM hindu pachI tama mRA-DamaregyA-vichere dvArA tamArA kAkAharU 35 nAnA-anekamAMnA eka be vigerenuM avadhAraNu-nakkI karavuM hoya tyAre be vAra bolAya che. aramAna tharior - mavA mASaSa di, dhra vehi A tolA suvarNamAMthI be pUjone bhASA mA senuM Apa. be be mANA Apa. nAnA-'vadhAraNe 7 / 4 / 74 36 adhikatAmAM ane anukramamAM je zabda hoya che te be vAra bolAya che. to rAH va Ama patya | mUle mUle sthUlA anukrameNa mUle sthUlAH / gAriyA-ssr[ 7475 . Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja7ra. . taddhita prakaraNa 8 37 bIjathI atizaya jaNAto hoya tyAre pUrva ane prathama be vAra bolAya che. pUrva pUrva thinita pahelAM pahelAM khIle che. te prathama traNa paNa te pahelAM pahelAM pAke che. pUrva-prathamAvanyato'tizaye 7477 38 samIpa arthamAM kai madha ane sAri be vAra bolAya che. aghoDo arthafdha karthari gAme gAma | ra-2-14 gAmanI najIka najIka gAmo che. sAmIpye'dhodhyupari 7 / 479 39 vIsAmAM be vAra belAya che. vIsA-kriyA guNa dravya ke jAtivaDe darekane vyApI javAnI IcchA. vRkSa vRkSa titiA grAmo grAmo ramaNIyaH / gRhe gRhe azvAH / yoddhA yoddhA kSajiH ! vIdhyAyAma 80 40 vIsAmAM be vAra belAyelA ja zabdamAMnA AdimAM rahela gzabdanA svAdine lepa thAya che ane pRvata thAya che. ggg gg, gzA | plup cAdau ekasya syAdeH 7 / 4 / 81 jA vIsAmAM be vAra belAyelA dvi zabdanuM vikalpa Tram bane che. dvandvaM tiSThataH dvau dvau tiSThataH / dvandvaM hInAni, dvAbhyAM aSNa nAri . ra yudama, TUtho thoH yuddham | - drathita, do drayoH zitam ! dvandvaM vA 7 / 4 / 82 kara bolanAranA manane pIDA (AbAdha) thatI hoya te vakhate belanAra be vAra le che ane pUrvapadanA svAdine Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita prakaraNa 8 hajAdava 477 so5. mane puvat thAya che. Rk Rk / pUH pUH / gatagataH / gatagatA / 3-2-50 AbAdhe 7 / 4 / 85 sadaza arthamAM guNa zabda vikalpa Dabala thAya che ane pUrvapadanA sthAdine rita lepa thAya che eTale puMvata yAya che. zuklazuklaM rUpam / zuklazuklaH paTaH / kaalkkaalikaa| zuzAhisadRza-aparipUrNa guNavANu, me pramANa mosAya che. pakSa-zuklajAtIyam / 7-2-75, 3-2-58 navA guNaH sadRze rit 74486 44 kSiyA-mAyA2bhraSTatA, mAzI:-prArthanA vizeSa sane preSa tiraskAra pUrvaka preraNuM jaNAtI hoya tyAre, vAkyanA svaramAM anya svara, bIjA vAkyanI AkAMkSAvALA tyAghana pada saMbaMdhI, suta vi85 thAya che. svayaM ha rathena yAti 3 yAti vA upAdhyAyaM padAtiM gamayati / siddhAntamadhyeSISThA3: adhye. SISThA vA vyAkaraNaM ca tAta / kaTaM ca kuru3 kuru vA grAmaM ca gaccha / kSiyA-''zI:preSe (vAkyasya svareSvantyaH tyAdeH ___ sAkAGkSasya plutaH) 7 / 4 / 92 45 pratyabhivAdamAM-gurUnA AzIrvAdamAM vAkyanA svaramAM sAma-24 bhoH gotra bhane naamne| mantya 252 duta vikalpa thAya che, paNa strI ane zudranA viSayamAM thatuM nathI. abhivAdaye maitro'haM bhoH, AyuSmAnedhi bhoH 3 bho vA / ,, gAryo'haM ,, kuzalyasi gArya 3 gArgya vA / ,, maitro'haM , AyuSmAnnedhi maitra 3 maitra vA / Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 taddhita prakaraNa 8 zakAza02 a-strI-zudre pratyabhivAde (Amantryasya) bho-gotra-nAmno vA 7 / 4 / 101 46 Adeza sthAnI jevo thAya che, varNavidhi sivAya. dhAtvAdeza dhAtuvata madhya 4-4-1. 5-1-28 prakRtyAdeza prakRtivat kAai 2-1-0.1-4-7 vibhakatyAdeza vibhaktivata nA 1-4-4pa. 1-4-85 kRta Adeza kRtavat praNA 3-2-154. 4-4-113 | avyayAdeza avyayavat prastutya 3-ra-154. 3-2-7aa padAdeza padavata dhana vo rasa, 2-1-21. 2-1-72. sthAnIvA'varNavidhau 7 / 4 / 109 47 para nimitaka svara ne Adeza pUrvavidhi karavI hoya te sthAnI je thAya che. hAthathati ! smRti ! 4-3-82 svarasya pare prAga-vidhau 7 / 4 / 110 48 pratyayane lepa (gg) thaye heya te te sthAnI je thato nathI eTale ke ene nimitta mAnIne pUrvakArya thatu nathI, tRtva ane una sivAya tat 1-4-59. 2-1-41, 4rA v mAM thatuM nathI. ema kahyuM eTale suja mAM thAya che. jamAna 1-4-85 | (na)lupya-ravRl-lenat 74 / 112 49 pratyaya prakRti pachI ja thAya che. aA vRkSA guju to paraH 7 / 4 / 118 50 pada vidhi samartha jANa ne tira pazritaHA ahIM bane padanA arthane saMbaMdha-AkAMkSA che, mATe samAsa thaze. raya gharma ki mai guraphura ahIM samAsa nahi thAya. samarthaH padavidhiH 7 / 4 / 122 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo'dhyAyaH caturthaH pAdaH __ taddhita-prakaraNam 8 [taddhita-bidhiH dviruccAraNaM plutaH paribhASA ca] 1 vRddhiH svareSvAdeH bNiti taddhite 7 / 4 / 1 dAkSiH / / aupagavaH 2 vaH padAntAt prAya aidaut 7 / 4 / 5 vaiyAkaraNaH / sauvAgamikaH: 3 dvArAdeH 7 / 4 / 6 dauvArikaH / 4 jaGgala-dhenu-balajasya uttarapadasya tu vA 74 / 24: ___ korujAGgalaH / kaurajaGgalaH 5 hRd-bhaga-sindhoH 7 / 4 / 25 sauhArdam / saubhAgyam 6 anuzatikAdInAm 7 / 4 / 27 mAnuzAtikam 7 vin-matoHNISTheyasau lup 744 / 32 srajayati |srjisstthH| tvacayati 8 alpa-yUnoH kan vA 7433 kanayati / kaniSThaH / alpayati / yavayati 9 prazasyasya zraH 7 / 4 / 34 zrayati / zreSThaH / zreyAn 1. vRddhasya ca jyaH 7 / 4 / 35 jyayati / jyeSThaH 11 jyAyAn 7 / 4 / 36 12 bADhAntikayoH sAyanahI 7 / 4 / 37 sAdhayati / sAdhiSThaH / / Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 . taddhita-prakaraNam 8 13 priya-sthira-sphiroru-guru-bahula-tRpa-dIrgha-vRddha-vRndArakasya imani ca prA-sthA-sphA-vara-gara-baha-trapa-drAgha-varSa vRndam 7 / 4 / 38 premA / prApayati / preSThaH 14 pRthu-mRdu-bhRza-kRza-dRDha-parivRDhasya Rto rH|7|4|39 prathimA / prathayati / prathiSThaH / 15 bahoH NISThe bhUya 7 / 4 / 40 bhUyayati / bhUyiSThaH 16 bhU luka cevarNasya 7 / 4 / 41 bhUyAn / bhUmA 17 sthUla-dara-yuva-hasva-kSipra-kSudrasyA'ntasthAde guNazvanAminaH 7 / 4 / 42 sthavayati / sthaviSThaH / paTayati / paTimA / paTiSThaH 18 antya-svarAdeH 7 / 4 / 43 karayati / 19 naikasvarasya 74 / 44 srajayati / srajiSThaH / zreSThaH 20 Ine'dhvAtmanoH 7 / 4 / 44 adhvanInaH 21 ano'Tthe ye 74151 mUrdhanyaH 22 aNi 7 / 4 / 52 sautvanaH / pArvaNaH 23 saMyogAdinaH 7 / 4 / 53 zAlinaH . 24 no'padasya taddhite 7 / 4 / 61 maidhAvaH 25 vA'zmano vikAre 7 / 4 / 63 AzmaH, mAzmanaH 26 prAyo'vyayasya 7 / 4 / 65 bAhayaH / bAhIkaH 27 anInA-'daTayano'taH 7 / 4 / 66 Ahnam 28 viMzateH teH Diti 74 / 67 viNshkH| viMzaH Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taddhita-prakaraNam 8 477 29 avarNavarNasya 7 / 4 / 68 dAkSiH / nAbheyaH / 30 akad-pANDvoH uvarNasyaiye 7 / 4 / 69 kAmaNDaleyaH 31 asvayaMbhuvo'v 7 / 4 / 70 aupagavaH 32 RvarNovarNa-dosisusa-zazvadakasmAttaH ikasyetoluka 7 / 471 mAtRkam / 33 asakRtsaMbhrame 7472 gaccha gaccha 34 bhRzA-'bhIkSNyA-'vicchede dviH prAk tamabAdeH 7 / 4 / 73 lunIhi lunIhItyevAyaM lunAti / / bhojaM bhojaM yAti / pacati pacati 35 nAnA'vadhAraNe 7 / 4 / 74 mAgha mApaM dehi 36 AdhikyAnupU] 7 / 475 namo namaH / mUle mUle sthUlAH 37 pUrva-prathamAvanyato'tizaye 7 / 4 / 77 pUrva pUrva puSpyanti 38 sAmIpye'dhodhyupari 7.479 adho'dho grAmaM grAmAH 39 vIpsAyAm 7 / 4 / 80 vRkSaM vRkSaM siJcati 40 plapa cAdau ekasya syAdeH 7 / 4 / 81 ekaikA, eka ekA 41 dvandvaM vA 7 / 4 / 82 dvandvaM tiSThataH, dvau dvau tiSThataH 42 AvAdhe 7 / 4 / 86 Rk Rk / pU: pUH / gatagatA 43 navA guNaH sadRze rit 74 / 86 zuklazuklaM rUpam 44 kSiyA-''zI:-preSe (vAkyasya svareSvantyaH tyAdeH sAkAGkSasya plutaH) 7 / 4 / 92 svayaM ha rathena yAti 3 yAti vA. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1478 taddhita-prakaraNam 8 :45 a-strI-zudre pratyabhivAde(Amantryasya)bho-gotra-nAmno __vA 7 / 4 / 107 AyuSmAn edhi bhoH 3 bho vA .46 sthAnIvA'varNavidhau 7 / 4 / 109 bhavyam 47 svarasya pare prAga-vidhau 7 / 4 / 110 kathayati 48 (na)lupyasval-lenat 7 / 4 / 112 tad 49 paraH 7 / 4 / 118 vRkSaH / ajA 050 samarthaH padavidhiH 7 / 4 / 122 dharmazritaH iti siddhahema-sArAMza-saMskRta-vyAkaraNe saptamo'dhyAyaH samAptaH * evaM ca zrImad-nemacandrAtmaja-paNDitazivalAla viracitam siddhahema-sArAMza-saMskRta-vyAkaraNam sAnuvAda-vivaraNam viSayavAra prkrnnkrm(assttaadhyaay|)ruupm vikramArka saMvat 2043 tame'bde vaizAkha-zuklai kAdazI vAsare pattane samAptam zivamastu / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzarUpa 479 pariziSTa vi ane ruSi thI para sthira nA r ne samAsamAM au I, a'auni. pfafize: 1 gfaftzt: | vi-yuthe: thisya (nAmni) 25phArakha 2 nAmyanta upasa` pachI svaTM dhAtunA s ne chu thAya che, dvitvamAM pazu ane mar mAM paNa thAya che, parAkSAmAM tA dvi thAya che tyAre Adi s nA ja v thAya che. pariSvajate / pariSiSvakSate / pratyaSvajata / pariSasvaje / lagnaH 2 (parokSAyAM tyAreH) rArAkha 3 niri sivAya bahusvaravALA ane rAve te matu para chatAM saMjJAmAM dIgha thAya che. gurundharAvatI / rAjAvatI | anajirAdi- bahusvara - zarAdInAM matau 3278 4 prakAzana athavA zapatha arthAMmAM vu dhAtuthI Atmanepada thAya che. maitrAya rAvate maitrane jaNAve che. athavA mAtAdinA zarIranA sparza vaDe maitrane potAnA abhiprAya jaNAve che. zapa upalambhane 3 | 3 |35 5 varSo ane 35 thI para bh dhAtuthI 'pasaravuM' 'utsAha karavA' 'vadhavuM" arthAmAM Atmanepada thAya che. pAmate / 31mate | paropAt 3 / 3 / 49 huM yajJa yat ane pravarte r r thatA nathI. sthAnyaH / tyaja-yaja-pratracaH 4 / 1 / 118 E eka upasaga`vALA athavA ekalA jIr nA ni pachI ya parachatAM sva thAya che, pravarteAna prar: | uchar: | (chadeH) ekopasargasya ca ve 4 / 2 / 34 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasti "siddhahema sArAMza saMskRta vyAkaraNa" e siddhahema vyAkaraNane sAra bhAga che, siddhahema mahA vyAkaraNa kalikAla sarvajJa bhagavAna zrI hemacandrAcAryo pUrve 850 varSe racyuM hatuM, hAlamAM A "siddhahema sArAMza saMskRta vyAkaraNa" TUMkamAM gUjarAtI bhASAmAM racavAmAM AvyuM che, siddhahemamAMthI A sAra bhAga lIdho che, mATe ahIM bhagavAna hemacandrAcAryanuM kRtajJa bhAve anusmaraNa karuM chuM zrImadyazovijyajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANAmAM rahI meM siddhahema vyAkaraNane abhyAsa karyo che tethI te suvizAla anupama pAThazAlAnuM ane siddhahemanA mArA AvA adhyApaka prakAMDa paMDita virya zrI prabhudAsa becaradAsa pArekha hatA, pachI 5. varSAnaMdajI dharmadarajI mizra hatA, tyArabAda pa. pU. vyAkaraNa vAcaspati AcArya varya zrImad vijaya lAvaNyasUri mahArAja hatA tathA sahAdhyAyI chabIladAsa hatA teo sarvenuM ahIM kRtajJa bhAve anusmaraNa karuM chuM. mArA pitAzrI suzrAvaka nemacaMdabhAI, mayAcaMdabhAI yAdavIya tathA mAtuzrI suzrAvikA rAIbena teozrIne mahAna upakAra che kemahesANAnI pavitratama pAThazALAmAM abhyAsa karavA mokalI nava nava varSa paryanta mane abhyAsa karavA dhIraja ApI che tathA vaDIla baMdhu jeThAlAlabhAI, laghubaMdhu jayacaMdabhAI tathA dharmapatnI kaMcanamAlA, putrIo samatA haMsA sudhA madana ane, dhAriNI tathA putrI dineza zreNika ane kauzika tathA teonI patnIo anukrame nalinI haMsA ane uSA tathA dinezanA putro zrIpALa ane nirava tathA zreNikanA putra praNava ane abhaya teo sarve paNa A kAryamAM sahAyaka rahyA che, tethI teo darekanuM paNa kRtajJa bhAve ahIM anusmaraNa karuM chuM, e prakAre A sukRtanI huM anumodanA karuM chuM. zivalAla nemacaMda zAha. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- _