Book Title: Shantinath Charitra Hindi
Author(s): Bhavchandrasuri
Publisher: Kashinath Jain
Catalog link: https://jainqq.org/explore/036489/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma . 08 . Re: ra bhAva candrasUri viracita em fornoterys 9.90 min Eart zAntinAtha-caritra T AR - OPSE mar ati prakAzaka vRhad (var3a) gacchIya zrIpUjya jainAcArya zrIcandrasiMha sUrIzvara ziSya paNDita kAzInAtha jaina kalakattA 201 harisana roDa ke "narAsiMha presa" meM mainejara paMDita kAzInAtha jaina . dvArA mudrit| . san S prathama vAra 2000 } sajilda 5) 24 mUlya ajilda ) 5 SAR sarvAdhikAra svAdhina / C eGo P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA~cave prastAvameM dazave aura gyArahave bhavakA varNana AtA hai| aura cha? prastAvameM bArahave' bhavakA varNana AtA hai| isa taraha bhagavAn ke bAraha bhavoMkA suvistRta varNana bar3IhI uttama rItise diyA gayA hai| isa caritrake Adike pAca-prastAvoMmeM, maMgala-kalazakI kathA, matsyodarakI, mitrAnanda-amaradattakI, puNyasArakI, aura vatsarAjakI ye pAcoM kathAye bar3IhI manoraJjaka evaM zikSA prada haiN| aura inakA vistAra bhI laMbA AtA hai| isake atirikta aura bhI choTI-moTI rocaka kathAye AtI haiN| chaThe prastAvameM to kathAoMkA khajAnA bhara diyA gayA hai| choTI-moTI bahubasI kathAyeM AtI haiN| pratyeka kathA upadezase bharI huI hai, pAThakoMse hama anurodha karate haiM, ki unheM dhyAna dekara avazya pddh'eN| AbAla vRddha vanitA-sabake liye isa pustakameM amUlya upadeza bhare hue haiN| isakA pATha karane, isake upadezoMko hRdayaGgama karane aura isake Adarza caritroMkA anusaraNa karanese manuSyakA jIvana unnata, pavitra aura anukaraNIya ho A sakatA hai| choTe-bar3e, strI-puruSa sabhI ke liye yaha grantha atIva upadezajanaka hai| isI liye vipula vyaya kara itano sundaratAke sAtha hamane ise prakAzita kiyA hai| isa granthake pahale hamArI cha pustakeM Apa sajanoMke samakSa bheTa ho cukI haiN| Aja yaha sAtavIM pustaka bhI Apake kara-kamaloMmeM samarpaNa kI jAtI hai| AzA hai, pahalekI pustakoMke anusAra ise bhI saprema apanA kara hamAre ustAhako parivarddhana kreNge| isa granthake kisI kisI citroM ke bhAvameM doSa A gayA hai, evaM zIghratAke kAraNa chapane meM bhI aneka sthala para azuddhiyA~ raha gaI haiM, usake liye pAThakoM se hamArI kSamA yAcanA hai| tA0 27-6-1925 ApakA 201 harisana, roDa klkttaa| kAzInAtha jaina P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmAnurAgI, zrAddhaguNa-sampanna, paropakAra-parAyaNa, koThArI-kula-bhUSaNa, dAnavIra, zrImAn mAnanIya bAvU bhairuMdAnajI koThArI mAnanIya mahodaya / Apane Aja paryanta jAtI evaM samAjake utkarSa ke liye jo atulanIya utsAha, parizrama aura dhanadAna kiyA hai, anekAneka anAtha-niHssAhAya puruSoM ko jisa prakAra udAra hokara mukta hasta se sahAyatA pahu~cAyI hai, zikSA pracAra ke liye Apane jo prazaMsanIya udyoga kiye haiM, Apake unhIM sabaguNoM kA smaraNa kara maiM yaha zAntinAtha-caritra nAmaka grantha Apake karakamaloM meM sAdara samarpita karatA huuN| kRpAkara svIkAra kreNge| yApakA kAzInAtha jaina P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra Goppeo bIkAnera nivAsI zrImAn mAnanIya bAba bhairUMdAnajI hAkima koThArI hAla klkttaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama zraddheya zrImAna mAnanIya bAbU bhaiMrUMdAnajI hAkima koThArI kA . 46 % de cores ar hai saMkSipta jIvana-paricaya Patarktersteresed kisI vidvAnne ThIkahI kahA hai, kiH- . parivartini saMsAre, mRtaH kovA na jAyate ? sa jAto yena jAtena, yAti jAtiH samunnatim / / isa saMsArameM, jisake raMga nitya palaTate rahate haiM, jisameM manuSyakA jIvana pAnIke bula bulekehI samAna hai| paidA honA aura mara jAnA nityakA khelasA hai| usameM usIkA janma grahaNa karanA Thoka hai, jisake dvArA apanI jAtikI kucha bhalAI ho, apane vaMzakA gaurava ho, apane kulakA nAma U~cA ho, nahIM to isa saMsArameM rojahI haz2AroM lAkhoM paidA hote aura marate rahate haiN| unakI ora kauna dhyAna detA hai| aura ina jAtIke upakAra karane vAloMkA nAma mara jAnepara bhI isa saMsArake paradepara sadA virAjamAna rahatA hai| unake yaza-rUpI zarIra ko nato bur3hApA AtA hai, na mRtyu grAsa karatI hai| ve apanI kIrti ke dvArA amara ho jAte haiN| aise amara kIrti satpuruSoMkA nAma sabhI loga bar3I zraddhAke sAtha liyA karate haiN| . P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aisehI virale sajanoMmeM kalakatteke suprasiddha, vyApArI osavAlakula-bhUSaNa zrImAn bAbU bhaiMroMdAnajI koThArI bhI haiN| yadyapi Apa bIkAnerake rahane vAle haiM, tathApi-ApakA janma saMvat 1938 vaizAkha kRSNA 2 zanivAra ko gujarAtake samIpa dAhoda nAmaka sthAnameM huA thaa| Apake pitA vahIM para kapar3e AdikA kAra-bAra karate the, unakA zubha nAma zrImAn rAvatamalajI thaa| ApakI avasthA jisa samaya kevala cha varSakI thI, usI samaya ApakI mAtAjIkA paralokavAsa ho gayA thaa| isaliye Apake pAlanapoSaNakA sArA bhAra Apake pitAzrI para hI A pdd'aa| Apake eka suzIlA bahina bhI haiM, jinakA zubha nAma juhAra ku~vara hai| dAhodameM hI ApakI zikSA huii| usake bAda Apa vyApArakI ora jhuke| saMvata 1955 kI sAlameM Apa kalakattA pdhaare| yahA~para __ Apane pahale-pahala 10 rUpaye kI naukarI para kAma karanA AraMbha kiyaa| isake bAda Apane vilAyatI kapar3ekA vyApAra karanA zurU kiyA ; para isa kAmameM Apa pUrI taraha saphala na hue| phira isake bAda Apane san 1964 kI sAlase svadezI kapar3ekI dalAlIkA kAma karanA AraMbha kiyaa| isa kArya meM Apane uttarottara unnati kI aura eka bar3e nAmI-garAmI vyApArImeM ApakI gaNanA ho gii| .. isa bIcameM saMvat 1656 ke varSa meM ApakA zubha vivAha huA __ ApakI dharmapatnI bar3IhI suzIlA, suzikSitA, dharmaparAyaNA, pativratA aura zAntasvabhAvA haiN| dhArmika zikSAkA jJAna bhI yatheSTa prApta kiyA hai aura apanA prAyaH adhika samaya jJAna-dhyAna evaM dhArmika kriyAmeM hI vyatIta karatI haiN| unake dharma-kAryameM Apa sadaiva sAtha diyA karate haiN| abhI kucha varSoMke pahalekI bAta hai, ApakI dharmapatnIne navapada olIkA bar3A tapa kiyA thaa| usakI samAptIke upalakSameM Apane eka bar3A bhArI udyApana ( ujamaNA) kiyA, jisameM atula dhana-vyaya kara Apa apUrva puNyake bhAgI bne| P.PAAC. Ganratnasuri M.S. Jun Gun.Aaradhak Trust Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadyapi jaina samAjameM aneka sajana udyApana karate rahate haiN| usake liye yatheSTa dhanabhI kharca karate haiM; para usa meM upayoga na rakhaneke kAraNa bahudhA truTI rahI jAtI hai| udyApana karanekA kyA uddeza hai ? kisa taraha vidhi-pUrvaka karanA cAhiye ? isase kyA lAbha hotA hai ? ityAdi bAtoMko pahale zraddhA pUrvaka acchI taraha samajha lenA cAhiye / jo sajana ina bAtoMko na samajhakara udyApana karate haiM, ve khUba qharca karake bhI usakA pUrI taraha lAbha nahIM le skte| ataeva udyApana karane vAle sajanoMko uparyukta bAtoM kI ora avazya dhyAna denA cAhiye / zrImAnne uparyukta bAtoMke lie pahalesehI vidvAnoMse parAmarza kara liyA thA, ataeva udyApanake vAstavika rahasyako Apa acchI taraha samajha gaye the| Apane udyApanake vidhi-vidhAnakA kAma-zrImat parama pUjanIya jaMgama yugapradhAna vyAkhyAna-vAcaspatI, bhaTTAraka zrI1008 zrIjinacAritra sUrIzvarajIke AdhipatyameM rakhA thaa| isaliye vidhividhAnake kAmameM kisI tarahakI truTI raha jAnekI AzaMkA nahIM thiiN| Apa AcArya mahArAjake pUrNa bhakta haiM, AcArya mahArAjakI AjJA zirodhArya rakhate haiN| ataeva AcArya mAhArAja jisa taraha vidhike liye vidhAna karavAte gaye usI taraha Apa utsAha pUrvaka karate gye| : udyApanakA kAma zAstrAnusAra vidhi-vidhAnake sAtha karanA aura isa kAryameM kisI tarahakI truTI na raha jAye, isaliye Apane eka sAlake pahalese hI udyoga karanA AraMbha kara diyA thaa| udyApanake kAmameM lAye jAne vAlI cIz2a Apa dhIre-dhIre banavAte gaye / Apane . apane zaukase eka cA~dI-sonekA siMhAsana banavAyA usake liye dhana kharca karanemeM z2arAbhI kamI na rkhii| andAjana usake liye Apane * sAta ATha haz2Ara rupayA kharca kara diyaa| siMhosana bhI eka atIva ramaNIya Adarza cIz2a bnii| isake sivA aura bhI aneka cIjeM bnvaaii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . udyApanakA maNDapa bIkAnerake bar3e upAzrayameM sajAyA gayA thaa| maNDapakI sajAvaTa atyanta ramaNIya evaM darzanIya thii| jo sajana sajAvaTakI ora nihAratA vahI Azcarya-cakita ho jAtA thaa| usakI manobhAvanA atyanta nirmala bana jAtI thI, usake vicAra meM vikAsa ho jAtA thaa| jo sajana eka bAra darzana kara letA, vaha pratidina Aye binA nahIM rahatA thaa| isa tarahakI maNDapa-racanA bIkAnerameM zAyada hI kisI samaya huI hogii| hama Upara likha Aye haiM ki, zrImAnne apane nyAyopArjita dhanako kharcakara nAnA prakArakI sonecA~dIkI uttamottama cIjeM banavAyIM, ve saba cIjeM isa parama ramaNIya zobhAyamAna maNDapameM sthApita kI gii| ... aTThAI mahotsava AraMbha honeke pahale Apane kalakattA evaM aneka zaharoMke sajanoMko AmantraNa bhejA thaa| ataeva saba jagahake bar3e-bar3e dhanI loga isa suavasara para padhArane lge| unake Atithya-satkArake liye Apane bar3AhI suprabandha kiyA thaa| jitane sajana Aye hue the una sabakI suzruSAkeliye Apa harasamaya upasthita rahA karate the / "sevA karanA parama dharma hai" isa mantrako Apane bAlAvasthAsehI sIkha liyA thaa| Apane isa bAtakA bhI jJAna kara liyA thA ki, phira aisA suavasara svAmI bhAiyoMkI sevA kA kaba milegA ? isaliye Apa atyanta harSAnvita hokara tana mana aura dhanase svAmI bhAiyoMkI sevA karate the| Apake isa asAdhAraNa Atithya-satkAra ko dekhakara Aye hue sarva sajanoMko apAra Ananda hotA thaa| .. priya pAThako! Atithya-satkAra mahaz2a mAmUlI kAma nhiiN| isa kAmake karanevAle viralehI sajana hote haiN| lAkhoM karor3oM rupaiyA pAlameM hone para bhI isa kAmako karane meM asamartha rahate haiM zAstrakAroMne bhI sarva guNoMmeM isI guNako pradhAna batalAyA hai| kahA bhI hai, ki "sarvasyAbhyAgato guru" arthAt atithI-mahimAna saba kisIko pUjanIya hotA hai| ataeva sau kAma chor3akara bhI atithIkA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adara-satkAra karanA caahiye| jo manuSya sevA-guNa jAnakara usakA pUrNarUpase pAlana karatA hai, vahI manuSya isa saMsArameM, manuSya rUpeNa samajhA jAtA hai, jisane sevA-dharma nahIM sIkhA hai. vaha manuSya nahIM kintu pazU hai / hama pahale hI kaha Aye hai, ki zrImAnne bAlAvasthAse hI isa mantrakI zikSA prApta karalI thii| ataeva Apa sucArurUpase sevAbhAvakA Azaya jAnate the| isa guNake vAstavika tatvako jAnane vAle apanI jaina samAjameM Apa jaise puruSa virale hI haiN| ___ aTThAI-mahotsava zrIciMtAmaNajIke mandirameM bar3e samArohake sAtha AraMbha kiyA gyaa| kramazaH AThoMdina vividha prakAra kI pUjAyeM par3hAI gii| isa avasarapara osiyAMse AI huI jaina saMgIta maNDalIne bar3IhI acchI prabhu-bhakti kii| yaha maNDalI pratidina pUjA evaM jAgaraNake samaya upasthita rahA karatI thI,aura bar3e utsAha pUrvaka nRtya-gAna stuti karatI rahatI thI, zrImAnane jisa taraha atyanta premase isa maNDalIkoM AmaMtrita kiyA thaa| usI taraha maNDalIne bhI pUre premase prabhubhakti karake samAjake darzakoMko atyanta prasanna kiyaa| isa taraha Ananda-maGgala pUrvaka AThoM dina bar3I zAntise vyatIta huai|| __isake bAda jala-yAtrA evaM svAmI-vatsala karaneke liye bar3I bhArI taiyArI kI gii| ciMtAmaNijIke mandirase savArI nikalanA Arambha huii| savArIkI sajAvaTa atyanta zobhAyabhAna thI, mArgake cAroM ora savArIkA hI dRzya dikhatA thaa| savArIkI sajAvaTa aura maNDaliyoM ke nRtya-gAna stuti Adise sAre zahara meM apUrva Ananda-maGgala chAyA huA thaa| mArgake cAroM ora bar3e-bar3e viSAla bhavana-makanoMke nIce. Upara nara-nAriyoMkA apUrva muMDa jamA huA thaa| saba koI savArIkI ora cAtakakI taraha Taka-TakI lagAye hue dekha rahe the / isa samaya saba kisIke mukhase yahI zabda sunAI detA thaa| "Ajataka apane bIkAnerameM isa tarahakI sajAvaTase suzobhita savArI kabhI nahIM nikalI thii|" saba koI savArI kI ora bAra-bAra dekhakara atyanta prasanna P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hote the| jisa savArIke sajAvaTameM hajAroM rupaiyA kharca kiyA gayA ho vaha savArI bhalA kaise darzanIya na hogI ? ___ isake atirikta isa suavasara para tInoM samudAyake sajanoMne sammi-. lita ho kara bar3ehI Ananda maMgala pUrvaka jala yAtrA evaM svAmIvatsala kA utsava mnaayaa| * Apane saMsArameM acchA dhana, mAna aura vaibhava prApta kiyaa| bacapanase hI Apake hRdayameM dhArmika bhAvanA, lokopakArI pravRtti aura jAti hitakI lAlasA banI rahatI thii| avasthAke sAtha-hI sAtha Apake ye guNabhI bar3hate gye| dhArmikatA, saccaritratA, udAratA, aura jAtI hitaiSitA hI Apake jIvanake pradhAna guNa haiN| inhIM guNoMne Apake jIvanako anukaraNIya banA diyA hai| ___ Apake ina alaukika guNoMkI ora Akarzita hokara byApArI samAja evaM jAtIya sajana ApakA bar3AhI Adara-sammAna karate haiN| Apa nyAyamArgake pUrNa pakSapAtI haiN| ApakI vyavahAra dakSatA evaM nyAya priyatA atIva prazaMsanIya evaM anukaraNIya hai| Apa spaSTavaktA evaM miSTabhASI haiN| ataeva janatAmeM ApakA bar3AbhArI prabhAva par3atA hai| .. ApakA. dharma-prema, jAtI-prema, samAja-prama, aura deza prema parama prazaMsanIya hai| ApakA sArA vaibhava Apake apane bAhubalakA upArjana kiyA huA hai, isaliye Apa svanAma dhanya puruSa haiN| Apake adhyavasAya, sAhasa, dhairya Adi guNa sabake adarza hone yogya haiN| ApakI dAna zIlatAkI jahA~taka prazaMsA kI jAye kama hai, Apa yoMto sadaiva guptadAna karate rahate haiM, aura aneka anAthoM, nirAdhAra aura niHsahAyoMko sahAyatA pahu~cAte hI rahate haiN| tathApi Apake dAna aura audAryake bahutase aise ujvala udAharaNa bhI haiM, jo ApakI kortiko cirasthAI banAye rheNge| ___ Apane nimna likhita saMsthAoMko Arthika sahAyatA pradAna kI hai, aura niyamita mAsika sahAyatA bhI diyA karate haiN| bIkAnera jaina P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThazAlAko 5100 rupaiyA,kalakattA jaina zvetAmbara-mitra-maNDala vidyAlayako 3100 rupaiyaa| pUnA bhaNDArakara pustakAlayako 1000 rupaiyA aura osiyAM jaina borDiGga-vidyAlayako bhI Apa yathAsamaya sahAyatA diyA karate haiN| isa taraha Apa apane parizramopArjita dhanakA sadA sadupayoga bhI khUba kiyA karate hai| . ____Apane abhI kalakattAmeM dAdAjoke mandirameM mArbala pattharakIramaNIya pharaza bhI banavAI hai jisameM andAjana Der3ha hajAra rupaiyA lagAyA hai / isake sivA jJAna-pracAra ke kAmameM bhI Apa yathA samaya dhana vyaya kara pustakeM chapavAkara vittirNa kiyA karate haiN| prAyaH dekhA jAtA hai, ki loga dhana aura vaibhava pA kara abhimAnameM matta ho jAte haiM, apane sAmane dusareko tuccha samajhate haiM, parantu ApameM abhimAna to nAma mAtrako bhI nahIM hai| Apa bar3e hI vinayI haiM, aura dharmakA bhAva Apake hRdayameM solaha Ane bharA rahatA hai| Ajataka Apane aneka dhArmika kAryoM meM bar3e utsAhase dAna diyA hai, aura zikSA-pracArake liyebhI mukta hastase dAna karate rahate haiN| ApakI isa dAna zIlatAse bahutase dIna duHkhiyoMkA upakAra huA hai| aura kitanoMko nIcese Upara car3hAyA hai, zAsana deva Apako dIrgha jIvI kare aura Apake cittameM sadaiva dharmakI prabhAvanA uttarottara bar3hatI rahe, yahI hamArI AntarIka abhilASA hai| . zrImAnkA sampUrNa jIvana-caritra bar3A ho zikSAprada evaM A darza hai| hamArI icchA thI ki isa pustaka meM ApakA sArA jIvana. caritra prakAzita kara diyA jAya; para hameM Apake saMmpUrNa jIvana-caritra / kI yatheSTa sAmagrI na milii| isake liye zrImAn se hamane aneka bAra nivedana kiyA; para zrImAnne jIvana caritra denA hI nApasanda .. kara diyA ataeva hama nirAza ho gaye; kintu AraMbha se hI hamane nizcaya kara liyA thA ki isa pustaka meM ApakA hI jIvana-caritra evaM citra denA cAhiye / ataeva hamane punaH sAhasa kara zrImAn se sAgraha nivedana P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA, isapara Apane kevala citra denA hI svIkAra kiyA aura jIvana caritrake viSaya meM sarvathA niSedha kara diyaa| citrake sAtha-sAtha Apake Adarza jIvana-paricayakobhI de denA adhika upayukta pratIta huaa| ataeva hamane Apake jIvana ghaTanAoMkA vivaraNa jAnaneke liye apane do cAra mitroMse kahA sunI krii| eka do mitroMne ApakI jIvanIkA paricaya bhI diyA, para usase hameM pUrNa santoSa lAbha na huaa| isake bAda hamane apane parama priya mitra bAbU amaracaMdajI daphatarIse isake liye nivedana kiiyaa| unhoMne katipaya ullekhanIya bAteM mAlUma kii| isa taraha hamane idhara udharase Apake jIvana ghaTanAoMkA vivaraNa jAnakara isa jIvana-paricayako likhA hai, isa liye saMbhava hai, ki isake likhane meM truTI raha gaI ho| ataeva hamArI kSamA yAcanA hai| __zeSameM hama apane priya mitra sAhitya premI bAbU amaracaMdajI dafatarIko saharSa dhanyavAda dete haiN| jinhoMne Apake jIvana-paricayake sambandhameM kucha bAteM mAlUma kara hameM pUrNa anugrahIta kIyA hai| 201 harisana roDa, / ApakA klkttaa| kAzInAtha jaina P.P.AC.SunratnasuriM.S. . Jun Gun Aaradhak Trust Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sale 3 SEE | zrIzAntinAtha-caritra / . 5 . zrIzAntinAthAya namaH C prathama prastAva praNipatyAItaH sarvAn , vAgdavIM sadagurUnapi / gadyabandhena vakSyAmi, zrIzAnticaritaM mudA // 1 // "samasta arihanto, sarasvatI devI tathA sadgurutroM ko praNAma kara, maiM bar3e harSa ke sAtha isa zrI zAntinAtha-caritra kI padyAtmaka racanA karatA huuN| ___ sAre saMsAra ke jIva, anantakAla se vArambAra bhava bhramaNa karate cale Ate hai; parantu jo prANI jisa samaya kSAyika samakitacha prApta karatA hai, usako usI samaya bhava kI saMkhyA prApta hotI hai| jaise, zrI RSabhadeva svAmI ne dhanasArthavAha ke bhava meM zreSTha tapa karane ke kAraNa nirmala zarIra vAle, pavitra cAritra pAlana karane vAle, uttama pAtra rUpI muniyoM ko bahutasA ghI dAna kiyA thaa| usI dAna-puNya ke prabhAva se usa bhava meM tIrthaMkara nAma-karma upArjana kiiyaa| (yaha bhava pazcAdnupUrvI gaNanA karane se terahavA~ ThaharatA hai / ) isI prakAra anyAnya * kSayopazama athavA upazama samakita prApta honeke bAda se bhavakI ginatI hotI hai| isa jagaha kSAyika kahA huA hai so vicArane yogya hai / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriishaantinaath-critr| caartr| mmmmmmmmmmmmm jinezvaroM ko bhI samakita prAptike samaya se hI bhavakI saMkhyA mAnI jAtI hai| isa prakAra zrI zAntinAtha jinezvara ke bAraha bhava hue haiN| unameM se pahale - bhava kI kathA isa prakAra hai isa jambUdvIpa ke bharata-kSetra meM ananta ratnoM kI khAna ke sadRza zrIratnapura nAmakA eka nagara thaa| usameM zrISeNa nAmake eka rAjA rahate the| ve nyAya dharma meM nipuNa, paropakAra karane meM tatpara, prajA kA pAlana karane meM catura, zatrurUpI vRkSoM ko ukhADa pheMkanemeM hastI ke samAna aura praudArya, dhairya, gAmbhIrya zrAdi guNoMke AdhAra the| unake bA~ye aMga kI adhikAriNI aura zIla rUpI alaMkAra se bhUrpita do striyA~ thiiN| pahalI kA nAma abhinanditA aura dUsarI kA nAma siMhananditA thaa| eka samaya kI bAta hai, ki pahalI rAnI RtusnAna kara, rAta ke samaya apanI sukha zayyA para so rahI thii| isI samaya usane sapanA dekhA ki, kiraNoM se zobhita sUrya aura candramA, andhakAra ko dUra karate hue, usakI goda meM baiThe hue haiN| yaha dekhate hI rAnI kI nIMda TUTa gayI usane apane manameM baDA harSa maanaa| isake bAda vaha zrApa hI prApa vicAra karane lagI,-"zAstrakAroM ne kahA hai, ki zubha svapna dekhakara kisI se kahanA nahIM cAhiye aura phira sonA bhI nahIM cAhiye / " ityAdi / isa prakAra soca-vicAra kara vaha rAta bhara jagI hI rhii| saverA hote hI usane apane isa svapnakI bAta apane svAmI se khii| yaha suna, rAjA ne apanI buddhi aura zAstra kI dRSTise vicAra kara isa svapna kA phala apanI pyArI patnI ko isa prakAra prasannatA bhara vacanoM meM kaha sunaayaa| "he devI! isa svapna ke prabhAva se tumhAre do putra hoMge. jo pRthvI bharameM prasiddha aura kula kA nAma U~cA karane vAle hoNge|" yaha suna rAnI bar3I harSita huii| isake bAda hI vaha garbhavatI huI aura usake mukhar3e para zobhA barasane lgii| garbhakA samaya pUrA hone para sundara lagna-nakSatra meM usake do putra utpanna hue| pitA ne dasa dinoM taka baDI dhUmadhAma se mahotsava mnaayaa| isake bAda unhoMne eka kA nAma induSeNa aura dUsare kA binduSeNa rakkhA / bhalIbhA~ti lAlita-pAlita hote hue ve donoM rAjakumAra bar3e hone lge| kramazaH ve ATha varSa ke hue| aba rAjAne unheM kalAcArya ke pAsa zikSA nimitta bheja diyaa| vahA~ unhoMne saba kalAoM kI zikSA pAyI / dhIre-dhIre ve yuvA ho cale / una dinoM bharata-kSetrake magadha nAmaka pradezameM acala nAmakA eka grAma thA, jisameM veda aura vedAMgoMmeM nipuNa 'dharaNijaTa' nAmaka eka brAhmaNa rahatA thaa| usakI patnIkA nAma yazobhadrA thA, jisake garbhase usake do putra utpanna hue P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prathama prstaav| .. ran.............amannaahanam........................... the| ekakA nAma nandIbhUti aura dUsareMkA nAma zivabhUti thaa| ve jaba pA~ca / varSa ke the, tabhIse unake pitAne bar3e yatna se unheM vedazAstroMkI zikSA denI Arambha kii| usa brAhmaNake kapilA nAmakI eka dAsI thii| usake putrakA nAma kapila thA / vaha lar3akA bhI usI brAhmaNake vIryase utpanna huA thA; parantu jAtihIna honeke kAraNa kahIM vaha bar3A buddhimAna na ho jAye, isI liye vaha brAhmaNa use par3hAtA likhAtA nahIM thaa| parantu kapila kevala sunate hI . sunate caudahoM vidyAoM meM nipuNa ho gyaa| jAtihIna honeke kAraNa jaba usa gA~vameM usa vecArekA mAna nahIM huA, taba vaha ghara chor3akara bAhara calA gayA aura janeU pahana apaneko mahA brahmaNa batalAtA huA vaha brAhmaNoM kI sIM kriyAyeM karane meM kuzala aura veda-vedAMgameM nipuNa kapila pRthvI-paryaTana karatA huA zrIratnapura nagarameM A phuNcaa| usa nagara meM satyaki nAmaka eka bar3e bhArI . paNDita rahate the, jo apanI pAThazAlAmeM bahutase chAtroMko vedazAstrakI zikSA dete / the| kapila vahIM A phuuNcaa| paNDitako vidyArthIyoMko par3hAte hue dekhakara ... usane socA, ki basa apanI yogyatA pragaTa karanekA yahI sabase acchA avasara hai| yahI socakara usane eka vidyArthIse vedake kisI padakA artha pUchA / yaha dekha satyakine apane manameM vicAra kiyA-yaha to koI bar3A bhArI paNDita mAlama paDatA hai ; kyoMki isane jo bAta pUchI hai; vaha to mujhe bhI nahIM mAlUma phira merA vidyArthI kaise batalA sakegA? aisA vicAra kara usameM utkRSTa vidyAguNa dekha tathA snAna, dAna; tathA gAyatrI jApa Adi brAhmaNoMke karmameM use nipuNa pAkara; paNDitane use apanI jagaha para bahAla kara liyaa| bhalA. guNa kiMsakA mana moha nahIM letA ? vaha sabako barabasa apanI ora aAMkarpita kara . letA hai, usase sabakA manoraJjana ho jAtA hai| ___usa sAtyaki paNDitakI strIkA nAma jambUkA thaa| unake eka lar3akI bhI thI, jisakA nAma satyabhAmA thaa| vaha bar3I hI rUpavatI aura guNavatI thii| abhItaka usakA vivAha nahIM huA thaa| isI liye upAdhyAyane apane manameM vicAra kiyA, ki merI putrIke yogya yaha vara hai| aisA vicAra kara upAdhyAyane usIke sAtha apanI kanyAkA vivAha kara diyaa| usake sAtha krir3A karatA aura viSaya-sukha bhoga karatA huA kapila * bar3e aAnandase rahane lgaa| upAdhyAyajI usakA sammAna karate the, isa liye vahA~ke sabhI loga .. kapilakA satkAra karane lge| vidvAnoMkI sabhAmeM bhI usane bar3A mAna-aAdara pAyA aura rAjasabhAmeM bhI usakI prasiddhI ho gyii| . .... duSkAlakA nAza karane vAlI varSA-RtukA samaya thaa| unhIM dinoM kapila P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha-caritra eka dina rAtako devakulameM nATaka dekhane gyaa| vahA~ nATaka aura saMgItakA Ananda lete hue baDI rAta bIta gyii| nATaka samApta hone para saba loga apaneapane ghara cale gye| kapila bhI apane ghara kI tarapha claa| rAtrikA samaya thA, tisapara bAdaloMke mAre aura bhI gADhI a~dhiyArI chAyI huI thI aura pAnI barasa rahA thaa| isI liye rAstemeM koI AtA-jAtA nahIM najara AtA thA / kapilane socA- maiM vyartha hI apane vastrako kyoM bhigAU~ ! rAstemeM to koI AdamI calatA-phiratA nahIM dikhAI detA ? yahI socakara usane apane sAre kapaDe utAra kara unakI poTalI bA~dha lI aura use kA~kha tale dabAye naMgA hI apane ghara phuNcaa| dvAra para Ate hI usane apane kapar3e pahana liye aura taba gharake andara ghusA / usakI stri jhaTa paTa gharake andarase anya sUkhe vastrA lAkara bolI "prANeza" ! apane bhIge kapaDe utAra DAlo aura ina sUkhe vastroMko pahana lo.|" yaha suna, kapilane kahA,-"priye ! mantrake prabhAvase isa varasAtameM bhI mere kapar3e nahIM bhIgane paaye| yadi tumheM sandeha ho to dekhakara parIkSA kara lo|" yaha suna, vaha baDe AzcaryameM par3I aura hAtha bar3hAkara kapaDoMkI parIkSA kara, unheM sUkhA dekha, manahI mana acambhita ho hI rahI thI, isI samaya bijalI.. camaka uThI / usake u~jiyAle meM yaha dekha kara ki, usakI deha to pAnIse tara hai, vaha sUkSmabuddhivAlI satyabhAmA manameM vicAra karane lagI,- "aba smjhii| yaha varSAke bhayase vastroMko chipAye hue rAste bhara naMgA hI AyA hai aura aba mujhase vyartha kI DiMga haoNka rahA hai| bhalA yaha harakata kahIM bhalemAnasoMkI ho sakatI hai ? yaha kadApi kulIna nahIM hai| isake sAtha gRha-dharmakA pAlana karanA viDambanA mAtra hai| aisA vicAra manameM utpanna hote hI kapila para usakA anurAga kama ho gyaa| hA~, loka-dikhAve ke liye vaha gRhasthIke. kAma-dhandhoMko sadAkI taraha karatI rhii| ___ isI samaya kapilakA pitA, jo brAhmaNa aura bar3A bhArI paMDita thA, karmake. doSase, samaya ke pherase, nirdhana ho gyaa| usane jaba sunA, ki usakA kapila nAmaka putra ratnapurameM jAkara bar3A vaibhavazAlI aura loka samAjameM mAnanIya ho rahA hai, taba vaha dhanakI icchAse ratnapura A pahu~cA aura kapilake gharapara atithikI bhA~ti ThaharA / bhojanake samaya kapila kisI bahAnese pitAse alaga jA baitthaa| yaha dekha satyabhAmAke manakI zaMkA aura bhI prabala ho gyii| usane brAhmaNako ekAntameM le jAkara zapatha dete hue pUchA, "pitAjI ! saca kahiye, yaha ApakA putra ApakI dharma-patnIse utpanna hai yA nahIM ? isapara upAdhyAyane usase sArA kaccA ciTThA kaha sunAyA, yaha sunakara use yaha nizcaya ho gayA, ki P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun-Gun Aaradhak Trust Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prstaav|... yaha kisI nIca jAtikI santAna hai| isake bAda, kapilane apane pitAko kucha dhana dekara bidA kara diyA aura vaha apane ghara calA gyaa| idhara, satyabhAmA ne kapilaki orase apanA mana phera liyA aura usake anajAnate meM gharase bAhara hI, zrISeNa rAjAke pAsa jA, donoM hAtha joDakara bolI, Apa pRthvInAtha haiM- pAMcaveM loka-pAla haiM-dIna aura anAtha manuSyoMko zaraNa dene vAle haiM, zrApahI sabakI gati haiM, isaliye mere Upara dayA kiijiye|" ....... . usakA vacana suna, rAjAne kahA,-"putrI! tumhAre pitA satyaki mere pujya haiM / tuma unakI putrI aura kapilakI patnI ho, isaliye merI hara : tarahase mAnanIyA ho / tuma zIghra batalAo, tumako kaunasA duHkha hai ? "... .. vaha bolI, "he rAjan ! merA kapila nAmakA jo svAmI hai, vaha acche kulameM utpanna nahIM honeke kAraNa nindanIya hai / " ...... ..... rAjAne pUchA,-"tumheM yaha kaise mAlUma huA ?" .... . . yaha suna, usane kapilake pitAkI kahI huI kula bAteM rAjAko kaha munAyI / antameM bolI,-" mahArAja ! Apa aisA kareM, jisameM maiM isake. ghara se alaga ho jAU~ aura pRthak rahatI huI bhI nirmala zIlakA pAlana kara sakeM / maiM ApakI zaraNameM AI huuN|" usane aisA kahane para rAjAne kapila ko bulavA bhejA aura Ane para usase kahA,-"kapila ! terI strI satyabhAmA tere Upara prIti nahIM rakhatI, isa liye tU isa sneha hIna strI ko chor3a de / Aja se yaha apane pitR gRhakI bhA~ti mere hI gharameM rahe aura zIla-rUpI alaMkAra ko dhAraNa kara, kulocita dharmokA pAlana karatI rahe, isa bAtakI ise AjJA de DAla / " .. rAjAkI yaha bAta suna, kapilane kahA,-"svAmI ! mujhase to isake binA ghar3I bhara bhI caina nahIM pAnekA, maiM ise chor3akara raha nahIM sakatA; phira bhalA Apa hI batalAiye, maiM ise kaise choDa de sakatA hU~?" . kapilakI bAteM suna, rAjAne satyabhAmAse pUchA-"bhadre ! yadi kapila tujhe chor3aneko taiyAra nahIM ho, to tU kyA karegI ?" . ___vaha bolI,-"yadi isa nIca kulotpanna puruSase merA piNDa nahIM chaTA to maiM avazya prANa de duuNgii|" yaha suna, rAjAne phira eka bAra kapilase kahA,-"kapila ! yadi tU isa strI ko na chor3egA, to tujhe avazya hI strI hatyAkA pApa lagegA / kyA tujhe isa pApa kA bhaya nahIM hai ? isaliye yadi tujhe svIkAra ho, to jaise kucha dinoMke lie striyA~ mAyake calI jAtI haiM, vaise hI ise bhI kucha dina mere ghara merI rAnIke pAsa rahane de|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrozAntinAtha-caritra / kapilane yaha bAta svIkAra kara lI / taba vinaya tathA zIlameM uttama satyabhAmA rAjAkI priyAke pAsa calI AyI aura sukhase rahane lgii| * eka dina usI nagarake udyAnameM zrI vimalabodha nAmake sUri pRthvI para vihAra karate hue A pahu~ce aura eka pavitra sthAnameM rhe| sUrike Agamana kA hAla logoM ke mu~hase sunakara zrIpeNa rAjA apane parivArake sAtha unakI vandanA . karane ko aaye| vahA~ pahu~ca kara, sUriko praNAma kara, rAjA eka ucita sthAna meM jA baitthe| tadanantara sUrine rAjAko sunAne keliye dharma-dezanA prArambha kii| "he rAjan ! jo manuSya-janma Adi sAmagriyoM ko pAkara bhI pramAdake kAraNa dharma nahIM karatA, usakA janma nirarthaka hI jAnanA aura jina prANiyoMne jina-dharmakA aArAdhana aura sevana kara, vaibhava tathA mona-sukha pA liyA hai, unakA janma sArthaka samajhanA / ve maMgala-kalazakI bhA~ti sadA prazaMsAke yogya haiM / " . - yaha suna, zrIpeNane pUchA,-svAmin ! maMgala-kalaza kauna thA ? kRpAkara mujhe usakI kathA sunaaiye| ___ sUri mahArAjane kahA,-"rAjan ! khUba mana lagA kara usakI kathA muno, maiM tumheM usakI kathA sunAtA hU~ / Sourcze dzisia.cz maGgala kalazakI kathA / KINARE jayinI nAmaka vizAla nagarI meM vairasiMha nAmaka eka rAjA rAjya u karate the| unakI somacandrA nAmaka strI unheM prANoMse bhI bar3hakara pyArI thii| usI nagarI meM dhanadatta nAmakA eka bar3A bhArI saMTha . rahatA thA, / vaha bar3A hI vinayI, satya- vAdI, dayAvAn, guru tathA devatAkI pUjAmeM tatpara aura paropakArI manuSya thaa| usake satyabhAmA nAmakI eka svI thii| vaha bar3I hI zIlavatI tathA pati para. prema rakhanevAlI thI, para becArIkI goda sUnI thii| eka dina putrakI cintAse udAsa bane hue seuko. dekhakara usakI strI ne pUchA,-"nAtha !. Apa Aja . itane duHkhI kyoM dikhAI dete haiM ?" . seThane saca bAta batalA dI, vaha suna kara strIne kahA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prstaav| " prANanAtha ! cintA na kIjie / isa loka aura paraloka meM kevala dharma hI manuSyoMko vAMchita phalakA denevAlA hai / isaliye Apako sukhI manase usI dharmakA vizeSa rUpase pAlana karanA caahiye| "isapara seThane kahA,- priye ! maiM kisa taraha dharmakA aAcaraNaM karU~, vaha tumhI batalAyo / "vaha bolI- svAmI ! devAdhideva zrIjinezvarajIkI pUjA karo, sadgurukI bhakti karo, supAtroMko dAna do aura siddhAntake granthoMkA adhyayana kro| isaprakAra dharma-dhyAna karate hue yadi putra lAbha ho jAya, to acchI hI hai, nahIM to paralokameM nirmala aura akha- . riData sukha to avazya hI hogaa|" . . . yaha suna, seThane parama prasanna hokara kahA,-"priye ! tumane bahuta ThIka khaa| bhalI bhA~ti pAlana kiyA huA dharma cintAmaNi aura kalpavRkSa ke hI samAna hotA hai|" isa prakAra manameM nizcaya kara, usa acche vicAravAle seThane mAlIko bulAkara deva pUjAke nimitta phUla ma~gavAye aura use bahuta sA dhana dAna kiyaa| isake bAda vaha pratidina savere uThakara apane bagIcemeM jAtA aura turantake khile hue phUla tor3a lAkara unase apane gharameM rakhI huI pratimAkA pUjana krtaa| isake bAda nagarake madhyameM bane hue jina-caitya (jaina mandira) meM calA jAtA / usake dvArake bhItara praveza karate samaya naipedhikI Adi kahe jAnevAle dasoM trikoMkA ucita rIti se dhyAna rakhate hue bar3I bhaktike sAtha caityavandana karatA thaa| isake bAda sAdhu zroMko vandanA tathA vidhipUrvaka pratyAkhyAna kara, vaha uttama muniyoMko dAna detA thaa| isI prakAra sArA dina aura sArI rAta, saba sukhako denevAle dharma-kAryoM kA hI anuSThAna karate rahane ke kAraNa, zAsanakI adhiSThAtrI devI usa seTha para prasanna ho gayIM aura unhoMne use pratyakSa darzana dekara putra-prAptikA varadAna diyA / isa varadAnase seTha bar3A hI prasanna huaa| isake bAdaM puNyake prabhAva tathA devIke . _AzIrvAdase usI rAtako seTAnIko garbha rahA aura usane svapna meM maMgala sahita suvarNa-pUrNa kalaza dekhA / yaha dekhate hI vaha jaga paDI aura ise putra prAptikA .saguna samajha kara harpita huI / kramase samaya pUrA hone para bhalI sAyatameM usake putra paidA huA / usa samaya usake pitAne baDI dhUmadhAmase utsava kiyA ora dInahIna janoMko svarNa aura ratnoMkA dAna dekara, apane saba svajanoMko ikaTThA kiyA ari sabake sAmane hI svapnake anusAra usakA nAma maMgala-kalaza rakkhA / dhIredhIre bar3hatA aura vidyAbhyAsa karatA hayA vaha lar3akA kramazaH ATha varSakA huaA / eka dina maMgala kalazane apane pitAse pachA,-"pitA! tuma sabere. hI uTha kara pratidina kahA~ cale jAte ho ? "usake pitAne kahA,- maiM deva pUjanake lie P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vw.r www.maa.ranewwwwwwra.www.www.www.aniwww....... zrIzAntinAtha critr| phala lAne jAtA huuN| yaha suna putrane kahA;-"acchA, to Aja maiM sAtha hI clNgaa|" yaha suna, pitAne lAkha manA kiyA, to bhI vaha pitA use pIte-pIche calA hI gyaa| mAlIne use apane mAlikakA putra samajha kara prasanna karaneke liye nIMbU aura nAraMgI Adi sundara svAdavAle phala lAkara diyA isake bAda seTha phUla le, putrake sAtha hI ghara lauTa aayaa| usa dina seThane para sAtha hI snAna, pUjana aura bhojana Adi sabhI kArya kiye| isake anantara bAlaka pAThazAlA calA gyaa| dUsare dina maMgalakalaza baDI haThakarake akelA hI lAneke liye bagIcemeM calA gayA aura mAlIse sundara-sundara phUla lekara ghara aura shraayaa| ghara Akara usane pitAse kahA,-"aba Ajase maiM hI pratidina bAga meM jAkara phUla le AyA karU~gA, tuma ghara hI rahakara dharma-dhyAna kiyA kro|" seThane usakI yaha bAta svIkAra kara lii| isake bAda vaha pratidina bagIce jAkara phUla le Ane lagA aura seTha sukha pUrvaka deva-pUjA karane lgaa| isI avasara meM kyA kyA ghaTanAe~ ho gayIM aba unhIMkI kathA sunAtA huuN| suno,... bharata kSetrameM campA nAmakI eka vizAla nagarI hai| usameM surasundara nAmake eka rAjA rahate the| unakI rAnIkA nAma guNAvalI thaa| eka dina usane svapnameM apanI godameM kalpalatA dekhI / dekhate hI vaha jhaTa paTa uTha baiThI aura apane svAmI se vaha bAta kaha DAlI / rAjAne apanI buddhise bicAra kara kahA,- isa svapnake prabhAvase tumhe eka sarva-sulakSaNa putrI hogii|" yaha suna rAnI bar3I prasanna huii| isake bAda samaya pAkara rAnIko eka lar3akI huii| rAjAne usakA nAma trailokyasundarI rakkhA / dhIre dhIre bar3hatI huI vaha bAlikA kramase yuvatI ho gayI, yuvAvasthAko pAkara vaha mAnoM atizaya lAvaNya aura saubhAgyakA AkAra bana gyii| eka dina apanI usa manohara aMgoMvAlI putrI ko dekhakara rAjA apane hRdaya meM usake liye varakI cintA karane lage / isI samaya rAnIne bhI unase kahA,"svAmI ! yaha bAlikA mere jIvanakA AdhAra hai / mujhameM aisI zakti nahIM, ki isakA viraha sahana kara sakU~, isaliye Apa isakA vivAha kisI aura sthAnama na kara isI nagarameM subuddhi nAmaka maMtrI-putrake sAtha kara dIjiye / vaha isaka sarvathA yogya hai / " strI kI yaha bAta suna, rAjA mana-hI-mana vicAra karane lage saca pUcho to vivAhAdika mAmaloMmeM striyoMkI hI pradhAnatA rahatI hai / " yaha socakara unhoMne subuddhi nAmaka maMtrIko bulavA kara usase bar3e Adarake sAtha kahA "mantrIjI ! maiM apanI kanyA tumhAre putrake sAtha vyAha denA cAhatA hu~, isalie tuma zIghra inake vivAhakI taiyArI kro|" .. .. yaha suna mantrIne kahA,-"svAmI! Apa aisI anacita bAta kyA kara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / prathama prastAva / / haiM ? Apa apanI putrI kisI rAjakumArako dIjiye, merA putra Apake yogya nahIM hai| kahA bhI hai, ki yayoreva samaM vitta, yayoreva samaMkulam / . tayomaitrI vivAhazca, natu puSTa-vipuSTayoH // 1 // "jina do manuSyoMkI dhana-sampatti ekasI ho, kula ekasA ho, unhI donoMmeM paraspara maitrI yA vivAha honA ucita hai; parantu unameMse yadi eka balavAna aura dUsarA nirbala ho, to uname sambandha honA ThIka nahIM hai / " ____maMtrIkI yaha bAta suna, rAjAne phira kahA,-"mantrI ! isa bAremeM tumhAre kucha kahanekI AvazyakatA nahIM hai| yaha bAta to aba hokara hI rahegI / isameM koI saMzaya na samajhanA / " sabhAsadoMne bhI kahA, ki maMtrIjI ! zrApako rAjAkI bAta mAna hI lenI caahiye| yahI saba sunakara mantrIne, icchA na rahate hue bhI, rAjAkI bAta mAna lii| _isake bAda maMtrI, ghara bhA, hathelI para sira rakhakara mana-hI-mana vicAra karane lagA,- "hAya ! merI to vahI hAlata ho rahI hai, ki eka ora bAgha baiThA hai, aura dUsarI ora nadI laharA rahI hai / idhara usake mu~hameM cale jAnekA bhaya hai; udhara nadImeM DUba jAnekA / isakA kAraNa yaha hai, ki rAjAkI putrI devAMganA kI bhA~ti rUpavatI hai aura merA putra kor3hake rogase parAbhavako prApta ho rahA hai| phira jAna-bUjhakara meM ina donoMkI jor3I kyoM milAU~ ? isI tarahakI ciMtAoM meM mantrI khAnA-pInA bhI bhUla gyaa| antameM use yaha yAda AyA ki, merI kuladevI bar3I jAgatI devI haiN| maiM unhIMkI ArAdhanA karU~, to merA manoratha siddha ho jaaye| aisA vicAra kara, mantrIne bar3I vidhike sAtha apanI kuladevIkI ArAdhanA kI / usakI ArAdhanAse prasanna ho, devIne pratyakSa prakaTa ho karake kahA,- "he mantrI ! tU kisa liye merA dhyAna kara rahA hai ? " mantrIne kahA,- "mAtA ! tuma to svayaM hI saba kucha jAnatI ho, to bhI jaba pUcha rahI ho, to lo, kahe detA hU~, suna lo / merA putra, duSTa kuSTa-vyAdhise parAbhavako prApta ho rahA hai| tuma aisI kRpA kara do, jisase merA putra isa rogake paMjese chUTa jaaye|" isa para devIne kahA, - "pUrva meM kiye hue karmoke dopase jo vyAdhi utpanna huI ho, use dUra karanekI zaktiM mujhameM nahIM hai| isaliye tumhArI yaha 2P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ prArthanA vyartha hai|" yaha suna mantrIne mana-hI-mana vicAra kara kahA,-"acchA yadi aisA nahIM ho sakatA. to tuma koI usIkI sI prAkRtivAlA vyAdhi-rahita, dUsarAhI puruSa kahIMse DhU~r3ha lA do, to maiM usIke sAtha rAjakumArIkA vyAha karAke pIche rAjakumArIko apane putrake havAle kara dUMgA / " devIne kahA, - "mantrI ! maiM kisI bAlakako lAkara nagarake daravAje para ghor3oMkI rakSA karanevAle rAjapuruSoMke pAsa le aauuNgii| yaha jAr3A dUra karaneke liye jaba aAgake pAsa zrA baiThe, taba tuma usa lar3akeko vahA~se ur3A le aanaa|" isake bAda jaisA ucita jAna paDe, vaisA krnaa| yaha kaha devI adRzya ho gyii| isI bAtapara vizvAsa kara mantrI bar3I prasannatAke sAtha vivAhakI taiyAriyA~ karane lgaa| isake bAda mantrIne apane azvapAlako ekAntameM bulAkara usase sArA hAla kaha sunAyA aura bar3e Adara se kahA,-"yadi koI bAlaka kahIMse Akara tumhAre pAsa baiTha rahe, to tuma use. jhaTapaTa mere pAsa le AnA / " azvapAlane unakI yaha AjJA sAdara svIkAra kara lii| - isake bAda kuladevIne apane jJAnase yaha mAlUma kara liyA, ki isa rAjaputrI kA vara to maMgalakalaza hone vAlA hai| basa, unhoMne ujjayinI-nagarImeM jAkara yAgase phUla lekara Ate hue maMgalakalazako dekha, AkAzameM hI Thahare hue kahA,"yaha jo bAlaka phala lekara calA jA rahA hai, vaha kirAye para kisI rAja-kanyAse zAdI karegA ?" yaha sunakara maMgalakalazako bar3A vismaya huA / "yaha kyA ?" yahI socate hue usane mana-hI-mana nizcaya kiyA, ki ghara pahu~cakara pitAse yaha bAta khuuNgaa| isake bAda jaba vaha ghara pahuMcA, taba pitAse vaha bAta kahanA bhUla hI gyaa| dUsare dina, usane phira vaisI hI bAta sunii| . usa samaya ___ usane apane manameM vicAra kiyA,- "ahA ! jo bAta maiMne kala munI thI, vahI to aAja bhI zrAkAzameM sunAI de rahI hai / acchA, kala to maiM yaha bAta pitAjI se kahanA bhUla gayA ; para Aja avazya khuuNgaa|" aisA hI vicAra karatA huzrA vaha rAstemeM calA jA rahA thA, ki isI samaya bar3e jorakI AdhI uThI aura use campAnagarIke pAsavAle jaMgalameM ur3A le gyii| ekAeka vahA~ pahu~ca kara vaha bar3A bhayabhIta huA / isake bAda thakA-mAMdA aura pyAsA honeke kAraNa vaha eka mAnasa-sarovara kA sA nirmala sarovara dekha, vahA~ pahu~cA aura vastra bhiMgo, aura usIko nicor3a kara pAnI piyA, isake bAda svastha ho, kuzake tRNa le, usane unakI rassI banA DAlI aura usake sahAre sarovarake tIra para uge hue eka bar3e bhArI vaTa-vRtapara car3ha gayA / itanemeM sUrya asta ho gye| usa samaya vaTa-vRkSapara baiThe hue usane jo cAroM ora naz2ara daur3AI, to pAsahI uttara diyAkI ora agni Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratrasuri M.S. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prastAva jalatI huI mAlUma pdd'ii| yaha dekha, vaha vRkSase nIce utarA; para sAtha hI Dara gyaa| ThaMDhake mAre usakA zarIra kA~pa rahA thaa| isI liye vaha dhIre-dhIre usa prAgakI sIdha para cala pdd'aa| kramazaH vaha campApurIke bAharI hissemeM A pahu~cA aura azvapAloMke pAsa baiThakara Aga tApane lgaa| use dekhakara azvapAlaka, "yaha daridra bAlaka kauna hai ? kahA~se AyA hai ?" isa tarahakI bAteM eka . dUsarese pUchane lge| upara likha hue azvapAloMke svAmIne jaba yaha bAta sunI taba mantrIkI yAtakA smaraNa kara, usa bAlakako apane pAsa bulA liyA / usake pAsa Anepara usane usakI ThaMDha dUra karanekA upAya kara diyA aura sayerA hote hI use mantrIke pAsa le gyaa| use dekha, mantrIko bar3hA harSa huA / usane use eka gupta sthAnameM lA rakkhA aura use snAna-bhojana karAke santuSTa kiyA / yaha saba dekhakara maMgalakalazame socA,-"yaha merI itanI behisAba khAtiradArI kyoM kara rahA hai ? sAthahI mujhe isa taraha chipA kara kyoM rakhA hai ?" yaha vicAra manameM AtehI usane mantrIse pUchA,- "isa paradezIkI Apa itatI qhAtira kyoM kara rahe haiM ? yaha nagarI kaunasI hai ? yaha deza kaunasA hai ? merA yahA~ kyA kAma hai ? yaha saba saca-saca btlaaiye| mujhe bar3A acambhA ho rahA hai|" yaha suna, mantrIne kahA,- "isa nagarIkA nAma campA haiN| yaha deza aMga nAmase prasiddha hai| yahA~ surasuMdara nAmake rAjA rAjya karate haiM / maiM unakA mantrI huuN| merA nAma subuddhi hai| maiMne hI tumhe eka bahuta bar3e kAryake liye bulavA ma~gavAyA hai|" ___maMgalakalazane phira pUchA, "vaha kaunasA kArya hai ?" subuddhine kahA," suno ! rAjAne apanI trailokyasundarI nAmaka kanyAkA vivAha mere putrake sAtha karanA nizcaya kiyA hai| parantu merA putra kuSTa-vyAdhise pIr3ita hai| isIliye, he bhadra ! maiMne tumheM yahA~ bulavAyA hai, ki tuma usa kanyAke sAtha vivAha kara, use phira mere putrako de denaa|" ___ yaha suna, maMgalakalazane kahA,-- "maMtrIjI ! Apa yaha itanA bar3A kukarmaH ... karaneko kyoM taiyAra haiM ? kahA~ vaha atyanta rUpavatI bAlA aura kahA~ tumhArA kor3hI putrA ! tujhase to yaha kaThora karma kadApi nahIM honekA / yaha to kisI bhole bhAle AdamI ko kue~ meM utAra kara rassI kATa DAlaneke barAbara hai| yaha kAma bhalA kauna kare ?" ___taba to maMtrIne bigar3a kara kahA,--- "are duSTa ! yadi tU yaha kAma na karegA, to maiM tujhe apane hAthoM mAra ddaaluuNgaa|" yaha kaha, subAndva maMtrI apane hAtha meM khaDga le, bar3I bhayaMkara mudrA banA kara use DarAyA-dhamakAyA, parantu vaha kulI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| noMmeM ziromaNi maMtrIke soce hue kukarmameM sAjhIdAra bananeko taiyAra nahIM huaa| isI samaya kucha aura bar3e bUr3he loga vahA~ A pahu~ce aura maMtrIko usakA vadha karane se roka kara maMgalakalazase bole,-"bhAI ! tuma maMtrIkI bAta mAna lo| buddhimAn manuSya samaya dekhakara kAma kiyA karate haiN|" yaha sunakara usane mana-hI-mana vicAra kiyA,-- "nizcaya yahI bAta honevAlI hai; nahIM to merA ujjayinIse yahA~ AnA kyoM kara hotA ? sarva prathama aAkAzavANIne bhI to yahI bAta kahI thii| isa liye mujhe yaha bAta avazya svIkAra kara lenI cAhiye, kyoMki jo honahAra hotI hai, vaha to hokara hI rahatI hai|" yahI socakara usane avake maMtrI se kahA,- "yadi mujhe lAcAra hokara yaha nirdaya kArya karanA hI par3egA, to kyA karU~gA ? astu maiM ApakI bAta mAne letA hU~; para Apako bhI merI eka mAMga pUrI karanI hogii|" yaha sunatehI maMtrIkA sura narama hogayA aura usane bar3e tapAkake sAtha kahA,- "hA~, hA, jhaTapaTa kaha ddaalo| maiM tumhArI mAMga avazya pUrI kruuNgaa|" ... maMgalakalazane kahA,-"rAjA jo-jo cIjeM mujhe deMge, una sabakA mAlika Apa mujhe hI samajhanA aura una sabhI vastuoMko tatkAla ujayinIke mArgameM lAkara upasthita kara denA / " maMtrIne jhaTapaTa usakI yaha bAta maanlii| isake bAda, jaba vyAhakA muhUrta samIpa AyA, taba maMtrI use acche-acche vastrAlaMkAra pahanA, hAthI para baiThAkara rAjAke pAsa le gyaa| usakA mundara rUpa dekha, rAjA mugdha ho gaye / aulokya-sundarI usa kAmadevake samAna varako dekhakara mana-hI-mana apaneko kRtArtha mAnane lgii| tadanantara vivAhake samaya 'puNyA'haM, puNyA'haM' isa prakArakA vAkya uccAraNa karate hue brAhmaNane vara-vadhUko agnikA cAra bAra pherA dilvaayaa| cAroM prakArake maMgalAcAra karavAye / pahale maMgalAcAra ke samaya rAjAne varako bar3e hI sundara-sundara vastra dAna kiya, dUsaremeM zrAbhUpaNa dAna kiye, tIsaremeM maNi-rasna, suvarNa Adi mUlyavAn padArtha diye aura cauthemeM ratha Adi vAhana pradAna kiye / isa prakAra bar3e hI Anandase vara-vadhUkA vivAha ho gyaa| vivAhakI sArI kriyA samApta honepara, jaba jAmAtAne vadhUkA hAtha pakar3A, taba usake hAtha alaga karaneke pahale hI rAjAne pUchA,- "vatsa ! aba maiM tumheM kauna sI cIz2a dUM ? " yaha suna, usane pA~ca acchI nasalake teja ghor3e mA~ge / rAjA bar3e prasanna hue aura unhoMne tatkAla usake mAMge anusAra pA~caghor3e use de diye| isake bAda gAje bAjeke sAtha mundariyoMke maMgala-gIta aura bhATa cAraNoMke jaya-jaya zabda sunate hue maMgalakalaza apanI nava-vivAhitA patnIke sAtha maMtrIke ghara aayaa| rAtake samaya maMtrIke AdamI chipe chipe yaha bAta Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prstaav| kahate sunAI diye, ki aba kisI upAyase zIghra hI yahAMse haTA denA caahiye| yaha suna aura AkAra-prakAra tathA ceSTAse apane svAmIko caMcala dekha, trailokya-sundarI apane patike pAsa hI calI AyI / thor3I dera bAda maMgalakalaza zaucAdike liye uTha khar3A huA / yaha dekha, rAjakumArI bhI jalakA pAtrA hAthameM le, usake pIchepIche gyii| usa jalako le, zaucAdise nivRtti hokara maMgalakalaza phira gharameM calA pAyA ; paraMtu usake manameM cintA banI huI thii| usa samaya trailokyasuMdarIne apane patiko zUnya - citta dekha, vilkula ekAnta pAkara pUchA--"prANanAtha ! kyA Apako bhUkha mAlUma hotI hai ? " isake javAbameM usane hA~ kaha diyaa| yaha suna usane apanI dAsIse pitAke gharasaM Aye hue miSTAnna ma~gavA kara diye| unheM khAkara pAnI pIte-pIte maMgalakalazane kahA,-- " ahA ! yaha suMdara kesara bharI miThAI khAneke bAda yadi kahIM ujjayinIkA jala mila jAtA, to phira kaisI tRpti hotI ! binA usake tRpti kahA~ ?" .. ___yaha vacana muna, rAjakumArI mana-hI-mana vyAkula hokara socane lagI,-"e~ ! ye aisI vicitra bAta kyoM bola rahe haiM ? inheM ujAyanIke jalakI miThAsa kaise mAlUma huI ? athavA ho sakatA hai, ki inakA nanihAla vahA~ ho aura ye lar3akapanameM vahA~ jAkara vahA~kA havA-pAnI dekha Aye hoN| isake bAda usane pA~ca sugandhita padArthose mizrita tAmbUla, Apane hAthoM banAkara, patikI mukhazuddhi ke liye diye / thor3I derameM mantrIne maMgalakalazake pAsa AdamI bhejakara use samaya kI sUcanA dI, jise sunate hI maMgalakalazane trailokyasundarIse kahA,-"pyArI ! mujhe phira zauca jAnekI icchA ho rahI hai-peTameM bar3A darda ho rahA hai| lekina dekhanA, isabAra jalakA pAtra lekara jaldI na AnA / thor3I dera Thahara kara aanaa|" yaha kaha, vaha gharase bAhara calA aayaa| . maMtrIke pAsa pahu~ca kara usane pUchA,-"rAjAne jo mujhe azva ityAdi padArtha diye the, ve saba kahA~ rakkhe haiM ?" mantrIne kahA, "ve saba ujjayinIke rAstemeM haiN| - yaha suna vaha vahA~ gayA aura saba cIz2oMko eka ratha para rakhakara, usameM cAra ghor3e jota diye| pA~caveM ghor3ako pIche bA~dha diiyaa| bahutasI cIjeM to usane vahIM chor3a dI aura apanI nagarIkI rAha naapii| rAstemeM jo jo gA~va milate gaye, una sabake nAma usane mantrIke sevakoMse mAlUma kara liye / isa taraha rathameM baiThA huA rAta-dina calakara, vaha kucha dinoMmeM apanI nagarImeM A pahu~cA / ___ idhara maMgalakalazake guma ho jAneke bAda usake mAtA-pitAne usakI bar3I khoja-DhU~Dha karavAyI; para jaba kahIM usakA patA na milA, taba rote-rote thakakara ve P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrIzAntinAtha critr| kucha dinoM meM zoka-rahita se ho gye| itane meM eka dina usakI mAtAne use rathameM baiThe hue, apanI gharakI tarapha Ate dekha, putrako nahIM pahacAnaneke kAraNa, sahasA pukAra kara kahA,- "he rAjaputra ! tuma mere ghara para ratha kyoM lA rahe ho ? sIdhI rAha chor3akara nayI rAha kyoM jA rahe ho ?" parantu isa prakAra rokane para bhI jaba usane rAstA nahIM badalA, taba seThAnIne bahuta hI ghabarAkara seThako bulAyA aura unako sArA hAla kaha sunaayaa| yaha suna, seTha use rokaneke liye jyoMhIM gharase bAhara nikale, tyoMhI maMgalakalazane rathase nIce utara kara, pitAke caraNoM meM mAthA ttekaa| tabato pitAne putrako pahacAna kara, use bar3e premase gale lagA liyA / isake bAda Anandake A~sU DhalakAte hue mAtA-pitAne pahale to usakA kuzala samAcAra puuchaa| isake bAda aura-aura bAteM puuchii| isa apAra sampattike prApta honekI bAta bhI puuchii| isa para maMgalakalazane apanA sArA hAla mAtA-pitA ko kaha sunaayaa| yaha suna, usake mAtA-pitAne mana-hI-mana vicAra kiyA, "ahA ! isa lar3akekA bhAga kitanA bar3A hai !" isake bAda seThane apane ghara ko tur3avAkara kilA banavAyA aura usameM gupta rItise una pA~coM azvoMko rakha diyaa| putrake ghara AjAnekI khuzImeM seThake ghara bar3I dhUmadhAmase badhAiyA~ bajane lgii| eka dina maMgalakalazane apane pitAse kahA,-"pitAjI ! abhI mujhe thor3AsA kalAbhyAsa karanA bAkI raha gayA hai, use bhI pUrA kara DAlU~, to acchA hai|" yaha suna, seThane apane gharake pAsa hI rahanevAle eka kalAcAryake pAsa use kalA sIkhaneke liye bheja diyaa| vaha vahIM abhyAsa karane lgaa| idhara campApurImeM maMtrIne putrako maMgalakalazake gahane. kapar3e pahanA kara, rAta ke samaya rAjakumArIke kamaremeM bhejaa| vaha Ate hI sejapara baiTha gyaa| use dekhate hI trailokyasuMdarIne socA,-"yaha kauna kor3hI mere palaMga para A baiThA ?" isake bAda vaha jyoMhI rAjakumArIko chUneke liye Age bar3hA, tyoMhI vaha zayyA se nIce utara par3I aura bhAgI huI vahA~ calI AyI, jahA~ usakI dAsiyA~ soyI huI thiiN| use isa taraha ekAeka vahA~ pahu~cI dekha, dAsiyoMne pUchA,-"svAminI ! Apa itanI ghabarAyI huI kyoM mAlUma par3atI haiM ?" usane uttara diyA,-" mAlUma hotA hai, ki mere devatAke samAna suMdara svarUpavAn svAmI kahIM cale gye|" dAsiyoMne kahA,- "nahIM, nahIM-abhI to ve tumhAre kamaremeM gaye haiM !" rAjakumArIne kahA,-" vaha merA pati nahIM, koI kor3hI mAlUma par3atA hai| " yaha kaha, vaha suMdarI rAta bhara dAsiyoMke hI madhyameM soyI rahI / sArI rAta vahIM bitAkara, saverA hote hI naulokya sundarI apane pitAke ghara calI gyii| Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC..Gunratnasuri M.S. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prstaav| prAtaH kAla kubuddhise prerita maMtrI rAjAke pAsa phuNcaa| usa samaya usakA ceharA cintAse kAlA par3a gayA thaa| yaha dekha, rAjAne usase pUchA,-" mantrI! Aja harSake sthAnameM tumhAre mukhar3e para viSAda kyoM chAyA huA hai ? " maMtrIne kahA, "he rAjan ! mujhe to bhAgyake dopase harSake sthAnameM zoka hI prApta huaa|" rAjAne ghabarA kara pUchA,--"kyoM, kyoM, kyA huA ?" usane kahA,"he svAmin ! manuSya mana-hI-mana harSase phUlatA huA jisa kAryako karane ke liye utArU hotA hai, usa kAryake mahA zatruke samAna vidhAtA usako ekabAragI ulaTa pulaTa kara detA hai|" yaha uttara pA, rAjAne phira bar3e aAgrahase mantrIse usake duHkhakA kAraNa puuchaa| mantrIne eka lambI sA~sa lekara kahA,"svAmI ! merA bhAgya hI phaTA huA hai| merA putra jaisA hai yaisA to Apa apanI A~khoM dekha hI cuke haiN| aba yaha bhAgyakA phera dekhiye, ki ApakI kanyAkA sparza hote hI, vaha kor3hI ho gayA ! kyA kahU~ ? kisake Age dukhar3A roU~ ?" . ... yaha suna, rAjA bhI bar3e duHkhita hue / ve mana-hI-mana vicAra karane lage," avazya hI merI yaha putrI kulakSaNA hai| tabhI to isake sparza-mAtrase hI mere mantrI kA putra kor3hI ho gyaa| yaha to ThIka hai, ki isa jagat meM sabhI apane-apane karmAkA phala bhogate haiM ; parantu anya prANI usake nimitta bhI to bana jAyA karate haiN| isa saMsArameM na to koI prANI kisIko mukha-dukha denekI zakti rakhatA hai, na haraNa krnekii| jo koI mukha-dukha bhoga karatA hai, vaha apane karmoke phala hI bhogatA hai / karma hI sukha-dukhake kAraNa haiM / isa liye he mana! tumheM isa samaya isI mubuddhise kAma lenA caahiye|" isI prakAra soca-vicAra kara rAjAne kahA,-'he mantrI !. maiMne tumhAre putrako bar3e kaSTameM DAla diyaa| yadi maiM tumhAre putrake sAtha apanI kanyAkA vivAha na karatA to vaha isa duSTa rogase kyoM duHkha paataa|" yaha suna, maMtrIne kahA,-"mahArAja ! Apane to hitakA hI kAma kiyA; phira isameM ApakA kyA doSa hai ? saba mere karmAkA hI doSa hai|" yaha kaha, maMtrI to ghara calA gayA aura usI dinase prailokyamaMdarI pahale pitA aura parivAravAloM kI jitanI hI pyArI thI, utanI hI apriya hogyii| koI usase do-do bAteM karanA bhI nahIM cAhatA thA, use bhara najara dekhatA taka nahIM thA / vaha akele hI apanI mAtAke gharake pichavAr3e eka guptagRhameM rakha dI gii| vahA~ par3I-par3I vaha vicAra karane lagI,- "maiMne pUrva janmameM aisA kaunasA pApa kiyA thA, jisase mere nava vivAhita pati na jAne kahA~ cale gaye aura mujhe vyarthakI badanAmI uThAnI Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriishaantinaath-critr| wwwwwwwwwwmarrim par3I. ? aba maiM kyA karU~ ? kahA~ jAU~ ? yaha to mere Upara bar3I bhArI vipatti zrA pahu~cI !" isI prakAra socate-vicArate usake manameM yaha vicAra utpanna huA, ki jinakA mere sAtha vivAha huA hai, vaha mere svAmI avazya hI ujjayinI-nagarI meM cale gaye haiN| kAraNa usa dina miThAI khAneke bAda unhoMne kahA thA ki, yadi miThAIke Uparase ujjayinIkA jala milatA to kyAhI acchA hotA ! isa se to yahI saMbhava mAlama hotA hai, ki ve ujjayinI cale gaye hoNge| aba yadi maiM kisI upAyase vahA~ pahu~ca sakU~ to unase milakara avazya hI sukhI ho jAU~gI / isa prakAra vicAra karatI huI vaha, thor3I derataka vahIM baiThI raha gayI / eka dina usane apanI mAtAse kahA,-"mAtA ! tU aisA koI upAya kara . jisase pitAjI eka bAra merI bAta sunaleM / " parantu yaha sunakara bhI, usakI mAtAne usakA mAna nahIM rakkhA / taba dUsare dina sundarIne siMha nAmaka eka saradArako bulAkara, usa para apanA abhiprAya prakaTa kiyaa| usakI prAdise anta taka sArI bAteM suna, mana-hI-mana bahuta kucha soca-vicAra karaneke bAda saradArane kahA,-"beTI ! tU utAvalI mata ho / maiM avasara dekhakara rAjA se terI saba bAteM kaha sunAU~gA aura terI icchA pUrI kruuNgaa|" yaha suna, rAjakumArIko dhairya huaa| ____eka dina samaya pAkara siMhane bar3I yuktike sAtha rAjAse kahA,-"rAjan ApakI putrI becArI isa samaya bar3e kaSTameM hai| usakA sammAna karanA to dUra rahA, kamase kama itanI bhI to kRpA kIjiye, ki usakI bAteM suna lIjiye / " yaha suna, rAjA kI A~khoMmeM A~sU bhara Aye / unhoMne siMhase kahA,"sAmanta ! merI putrIne kisI para jhUThA aparAdha lagAnekA aparAdha kiyA hai, isI se isa janmameM usa para kalaMka lagA hai aura vaha Apase Apa sukhakI jagaha duHkha pA rahI hai| para yadi vaha mujhase kucha kahA cAhatI ho to bhale hI mere pAsa zrAkara kahe, maiM sunaneko taiyAra huuN|" isa prakAra rAjAkI AjJA pA, sAmantane naulokyasundarIke pAsa Akara kahA,-"putrI ! jA, tU apane pitAke pAsa jAkara jo kucha kahanA ho, kaha sunaa|" yaha suna trailokyasundarIne rAjA ke pAsa Akara kahA, "pitAjI ! mujhe rAjakumAroMkIsI pozAka ma~gA dIjiye / yaha suna, rAjAne siMhase kahA, "sAmanta ! yaha Aphata kI mArI kyA UTapaTA~ga baka rahI hai ? " sAmantane kahA,-"mahArAja! isane jo kucha kahA, vaha ThIka hI kahA hai| yaha paripATI to pahalese hI calI A rahI hai| rAjakumAriyA~ bar3e bar3e kAryokA sAdhana karaneke liye puruSa veza dhAraNa kara sakatI haiN| isameM koI burAI nahIM hai, isa liye Apa saMzaya na kareM, prasannatAse rAja P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prastAva kumArIko puruSakA veza dhAraNa karanekI AjJA. dedeM / " yaha suna, sAmantakA vacana yuktiyukta mAna, rAjAne apanI kanyAko puruSakI pozAka ma~gavA dI aura usakI rakSAke liye siMha sAmantako sainyake sAtha rAjakumArIke saMga jAnekI aAjJA dii| isake bAda rAjakumArIne kahA,-" yadi zrApakI AjJA ho, to maiM eka bar3e hI Avazyaka kAryake liye ujayinI jAnA cAhatI huuN| yadi vaha kArya siddha ho gayA to maiM Ane para zrApase sArA hAla kaha sunaauuNgii|" yaha suna rAjAne kahA, "putrI ! tU sAnanda calI jA, para dekhanA aisA koI kAma na karanA, jisase apane kulameM dAg2a lge|" yaha kaha, rAjAne use jAnekI AjJA dedI / tadanantara puruSakA veza dhAraNa kara sundarI pitAkI zrAjJA le,siMha sAmantakI __ bar3I senAke sAtha rAta-dina calatI huI ujjayinImeM A phuNcii| usI samaya .. logoMke mu~hase vahA~ke rAjA vairIsiMhane sunA ki, campApurIkA rAjakumAra yahA~ A rahA hai| ina donoM rAjAoMmeM paraspara bar3I maitrI thI, isa liye yaha sunate hI vairIsiMha usa puruSavezadhAriNI sundarIke pAsa A pahu~ce aura usakA bar3e sammAnase Agata-svAgata kara nagarImeM praveza karAte hue apane mahala meM le gaye / isake bAda jaba rAjAne usake yahA~ AnekA kAraNa pUchA, taba usane kahA,- "pRthvImeM prasiddha aura Azcaryajanaka vastuoMse bhare hue Apake isa nagarako dekhaneke kautUhalase hI maiM yahA~ A pahu~cA huu|" yaha suna rAjAne kahA,"rAjakumAra ! mere-tumhAre gharakAsA nAtA hai| rAjA surasundara aura mujhameM koI antara nahIM smjhnaa|" yaha suna, vaha rAjaputrI apane sainikoM aura savAriyoMke sAtha rAjAke diye hue usa mahalameM mukhase rahane lgii| vahA~ rahate-rahate usane eka bAra apane sevakoMse kahA, ki tuma loga kisI svAdiSTa jalAzayakA patA lagA laao| sevakoMne patA lagAkara kahA, ki bastIse pUrvakI ora eka svAdiSTa jalAzaya hai, yaha mAlUma hote hI vaha sundarI rAjAkI AjJA le, usI dizAkI ora rAstemeM eka makAna lekara usImeM rahane lgii| eka dina vaha apane makAnakI khir3akI meM baiThI huI thI, ki isI samaya udharase pAnI pIneko jAte hue azvoMko dekhakara, usane apane manameM vicAra kiyA,ye ghor3e . to mere pitAke hI mAlUma hote haiN| yaha vicAra manameM uThate hI usane apane sevakoMko unake pIche lagA diyA aura kahA,-"tuma loga ina ghor3oMke pIche-pIche jAkara dekho, ki ye kahA~ jAkara khar3e hote haiM aura usa gharakA pUrA patA, usake mAlikakA nAma Adi mAlUma kara laao|" sevakoMne aisA hI kiyA aura sthAna Adi saba bAtoMkA patA lagA lAye / tadanantara maMgalakalazake kalAbhyAsa karanekA hAla. mAlUma kara, trailokyasundarIne siMha sAmantase kahA,-"zrApa kisI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| anaanaaaaaaaaaaaaaaaaaxmamerana upAyase ina aravoMke pIche-pIche jAiye / " siMhane kahA, "ina ghor3oMke mAlikakI vijJAdhAlA yahIM pAsa hI hai| tuma eka dina vahA~ke adhyApakako vidyArthiyoMke sAtha pAkara, bhojana karaneke liye nimantraNa de do, phira jaisA kucha hogA, kiyA jaaygaa|" sundarIne aisA karanA svIkAra kira liyaa| bhojanakI sArI sAmagrI taiyAra kara usane upAdhyAyako nimantraNa diyA / ThIka samaya para upAdhyAya apane saba vidyArthiyoMke sAtha A pahu~ce / una vidyArthiyoMke madhyameM apane. patiko dekha kara, trailokyasundarIke manameM bar3A hI Ananda huaaa| tadanantara usane harSake thAvezameM Akara apanA zrAsana aura thAla. ityAdi maMgalakalayake liye bhejA aura usakI bar3I bhakti kI / .. sabako Adarake sAtha bhojana karAkara usane vastra bhI diye pAra maMgalakalazako usIke zarIrake do sundara vastra diye| isake bAda usane kalAcAryase kahA,-"Apake ina vidyArthiyoMmeM jo khUba acchI kahAnI sunA sakatA ho, vaha mujhe eka kathA sunAye / " yaha suna, maMgalakalayakI vizeSa bhAkti huI dekha, DAhase jale hue saba vidyArthiyoMne kahA,"hamalogoMmeM maMgalakalaza hI sabase adhika pravINa hai, yahI kathA sunaayegaa|" sabakI aisI bAta suna paNDitane bhI maMgalakalazako hI kathA sunAnekI AjJA dI / paNDisakI AjJA pAkara maMgalakalazane kahA,-"koI kalpita kathA munAU~ yA Apa bItI kaha sunAU~" yaha suna kumAra vezadhAriNI rAjaputrIne kahA,"kalpita kathA chor3o Apa bItI ghaTanA hI kaha sunaao|" usakI yaha AvAz2a kAnameM par3hate hI maMgalakalazane socA,-"yaha to vahI trailokyamandarI mAlUma par3atI hai, jisake sAtha maiMne campApurImeM vivAha kiyA thaa| vahIM kisI kAraNa puruSa veza banAkara yahA~ aAyI huI hai|" yahI soca kara vaha apanI rAma* kahAnI sunAne lgaa| zrAdi, madhya aura antakA apanA sArA caritra, subuddhi maMtrI dvArA apane gharase haTAye jAne takakA hAla usane kaha sunAyA / yaha suna, rAjakumArIne banAvaTI krodha dikhAte hue kahA,- "koI hai ? abhI isa jhUThI bAteM banAnevAleko giraphtAra kara lo|" yaha sunate hI usake sevakoMne use giraphtAra karanA hI cAhA, ki svayaM usane unheM rokA aura maMgalakalayako gharake andara le gyii| vahA~ use eka Asana para baiThAkara, usane siMha sAmantase kahA,-"merA jinake sAtha vivAha huaA thA, ve mere svAmI yahI haiN| ataeva aba batalAiye, ki maiM kyA karU~ ? zIghra vicAra kara kho|" saradArane jhaTapaTa uttara diyA,-"yadi sacamuca yahI tumhAre svAmI hoM, to tuma inako aMgIkAra kro|" yaha suna, rAjakumArIne kahA,-"saradAra ! yadi tumhAre manameM koI zaMkA ho to tuma abhI inake ghara jAkara, mere pitAke diye hue thAla mAdi / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .:: prathama prstaav| padAryoMko dekhakara apanA saMzaya dUra kara sakate ho| jaba rAjakumArIne isa saphAIke sAtha yaha bAta kahI, taba siMha sAmanta maMgalakalazake ghara gayA aura apanI dilajamaI kara, maMgalakalazake pitAko bulAkara usane usase sArI kathA kaha sunaayii| isake bAda vaha phira rAjakumArIke pAsa calA pAyA / tadanantara siMha sAmanta kI salAhase strIveza dhAraNa kara, rAjakumArI maMgalakalazake ghara gayI aura usakI dharmapatnIke samAna rahane lgii| .. ujjayinIke rAjAne jaba yaha bAta sunI, taba unhoMne seThako apane pAsa bulAyA aura saba hAla suna bar3A Azcarya anubhava kiyaa| tadanantara rAjAkI AjJAse maMgalakalaza usI makAnameM apanI patnIke sAtha vilAsa karane lgaa| isake bAda trailokya sundarIne siMha sAmantako saba sainikoMke sAtha campApurI bheja diyA aura usake sAtha hI apanI mardAnI pozAka bhI vApisa dI / siMha sAmantane campApurImeM Akara rAjAse saba bAteM kaha sunAyIM / rAjAne saba hAla suna, prasanna hokara kahA,-" ahA, merI putrIne kasI kalA-kuzalatA dikhalAyI ? aura isa maMtrIkI duSTa buddhiko to dekho, ki isane merI nirdoSa kanyAke sira kitanA bar3A doSa mar3ha diyA ! " ___isake bAda rAjAne siMha sAmantako phira ujjayinI bhejakara apanI kanyA aura jAmAtAko sAdara bulavA ma~gAyA aura unakA bhalI bhA~ti Adara-satkAra kiyaa| tadanantara usa duSTa buddhi maMtrIkA sArA bhaNDAphor3a kara, usakI sArI sampatti haraNa kara lI aura use vadhabhUmimeM le jAnekA hukma diyaa| kotavAla use gadhe para car3hA kara bastIke saba choTe-bar3e rAstoMmeM ghumAtA huA, vadhabhUmimeM le gyaa| usa samaya maMgalakalazane rAjAse bar3I vinatI karake use chuTakArA dilavA diyaa| use chor3anekI AjJA dete hue rAjAne unase kahA,-re pApI ! dekha, maiM tujhe apane dAmAdake kahane se chor3a detA hU~ ; para tU abhI mere rAjyase bAhara nikala jaa|" ... yaha suna, maMtrI usI samaya usa rAjyase bAhara ho gayA / rAjAne koI putra na honeke kAraNa maMgalakalazako hI apanA putra mAnA aura usake mAtA-pitAko bhI bar3e Adarase vahIM bulavA liyaa| eka dina rAjAne maMtrI aura sAmanta pAdikI sammatise bar3e dhUma-dhAmake sAtha, apanA rAjya maMgalakalazako de ddaalaa| tadanantara maramundara rAjAne yazobhadra nAmaka eka sUrise cAritra grahaNa kiyA / .. . surasundara rAjAke dIkSA grahaNa karane para, yaha sunakara ki unake rAjya para mAjakala eka vaNik jAtike puruSakA adhikAra hai, kaI eka sImA-pratike rAjA senA sameta usa rAjyako har3apakara lenekI icchAse usa para car3ha pAye / maMgala P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrIzAntinAtha critr| kalazane apane puNyake prabhAvase, una sabako yuddha-bhUmimeM bar3I AsAnIse parAsta kara ddaalaa| taba to usake sabhI zatru mitra ho gye| vaha sukhase rAjyakA zAsana-pAlana karane lagA / kAla-kramase trailokya sundarIke putra utpanna huaa| usakA nAma yazaHzekhara rakhA gyaa| putra-janmakI badhAImeM maMgalakalaza rAjAne apane deza meM sarvatra jainacaityoMmeM jina-pUjA karAyI aura 'amArIpaDaha' tathA 'rathayAtrA, Adi dharma-kArya karavAye / / eka dina usa nagarake udyAnameM zrIjayasiMha sUri pdhaare| yaha suna, maMgalakalaza rAjA apanI rAnIke sAtha bhakti-bhAva-pUrvaka gurukI vandanA karane gayA / usane gurukI tIna bAra pradakSiNA kara, unakI bhakti-pUrvaka vandanA karate hue pUchA,"he bhagavan ! kRpA kara yaha batalAiye ki mere vivAhake samaya mujhe itanI viDambanAmeM kyoM par3anA par3A aura merI rAnIke sira kalaMkakA TIkA kyoM lagA ? yaha hamAre kiMsa karmake doSase huA ?" sUrine kahA, "isa bharata-kSetrameM kSitipratiSTha nAmaka eka nagara hai / usameM somacandra nAmakA eka kulaputra rahatA thaa| usakI strIkA nAma zrIdevI thaa| donoMmeM paraspara bar3I prIti thii| somacaMdra svabhAvase hI sadguNI, sarala-hRdaya aura saba logoMmeM mAnanIya ho rahA thaa| usakI strI bhI vaisI hI guNavatI thI / usI nagarameM jinadeva nAmakA eka zrAvaka rahatA thaa| usake sAtha somacandrakI bar3I gAr3hI mitratA thii| eka dina jinadevane apane pAsa bahuta dhana-dravya rahate hue bhI adhika upArjana karanekI icchAse paradeza jAnekA vicAra kiyA aura somacandrase Akara kahA,-"mitra ! maiM dhana kamAneke liye paradeza jAnA cAhatA hU~, isaliye maiM tumheM jo dhana diye jA rahA hU~, use vidhike sAtha sAta kSetroMmeM vyaya karanA / isase jo puNya hogA, usakA chaThA bhAga tumheM bhI prApta hogA / " yaha kaha usane dasa haz2Ara muhareM somacaMdrake hAthameM de, paradezakI yAtrA kara dii| usake jAne para somacandrane zuddha-cittase usake diye hue dhanako vidhi-pUrvaka ucita sthAnameM vyaya kiyaa| isake sivA usane apane pAsakA bhI bahutasA dhana dharmake kAryoM meM vyaya kiyA / isase use bar3A puNya huaa| usakI patnIne bhI usa dhanako kharca karanemeM bAdhA nahIM dI, isaliye vaha bhI puNya-bhAginI huI / . usI nagarameM zrIdevIkI eka sahelI rahatI thI, jisakA nAma bhadrA thaa| vaha nanda seThakI putrI aura devadattakI strI thI, kucha dina bItane para, karmake doSase devadatta kor3hI ho gyaa| isase usakI strI bhadrA bar3I hI duHkhita huI / eka dina usane apanI sakhI bhadrAsa kahA, "he sakhI! na jAne kisa karmake doSase mere svAmI kor3hI ho gaye haiN|" yaha suna, zrIdevIne ha~sIke taura para kahA,-"sakhI ! P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inmmmm ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~ ~ VAAA prathama prastAva / isameM sandeha nahIM, ki tere hI aMgoMke sparzase, terA svAmI kor3hI ho gayA hai / tU bar3I pApinI hai / jA, tU merI A~khoMke sAmanese dUra ho jA-mujhe apanA mu~ha mata dikhA | apanI sakhIke aise vacana suna, bhadrAke manameM bar3A bhArI kheda huA-kSaNa bharake liye usake cehare para syAhI daur3a gayI / kucha hI kSaNa bAda zrIdevIne kaha,- "sakhI ! burA na mAnanA / maiMne yaha bAta dillagIse kahI hai|" yaha suna, bhadrAke manakA kheda dUra ho gyaa| . somacaMdrane muniyoMke saMgake prabhAvase, apanI bhAryAke sAtha hI jaina-dharma aMgIkAra kara, usakA zRddha rItise pAlana karate hue, aMtameM samAdhi-maraNase mRtyu pAyI aura saudharma nAmaka pahale devalokameM jAkara, pA~ca palyopama AyuSyavAlA deva ho gyaa| he rAjan ! usI somacaMdrakA jIva devalokase Akara, maMgalakalaza huA aura zrIdevIkA jIva bhI vahIMse pAkara, trailokyasuMdarI huI / tumane somacaMdrake bhavameM dUsareke diye hue dravyase puNya kamAyA thA, isIliye tumane isa janmameM dUsareke nAma para isa rAjakanyAse vivAha kiyA aura trailokyasuMdarIne zrIdevIke bhavameM ha~sIse apanI sakhIko kalaMka lagAyA thA, isIliye isa bhavameM ise bhI kalaMka lgaa|" : isa prakAra guru mahArAjake mukhase apane pUrva janmakA vRttAnta suna, rAjA aura rAnIko vairAgya utpanna ho gayA aura unhoMne apane putrako rAjyakA bhAra sauMpa, guruse dIkSA grahaNa kara lii| isake bAda ve rAjarSi kramazaH sabhI siddhAntoMke pAragAmI vidvAna ho gye| gurune unheM prAcAryake pada para sthApita kiyA aura trailokyasuMdarIko pravartinIke pada para baitthaayaa| kAla pAkara ve donoM hI zubha dhyAna karate hue kAla-dharmako prApta hue aura brahmadeva-loka nAmaka pA~caveM svargameM deva hokara jA viraaje| vahA~ se punaH Akara manuSya-janmake tIsare bhavameM una donoMne mokSa-padavI paayii|" maGgalakalaza kathA smaapt| isa prakAra dharma-kathAkA zravaNa kara, zrIpeNa rAjAko pratiyodha hushraa| unhoMne guruse samakita pUrvaka zrAvaka-dharma grahaNa kiyaa| isake bAda sUri kahIM aura vihAra kara gye| zrISeNa rAjA apane rAjya aura jainadharmakA pAlama bar3e yatna se karane lge| rAjAke hI upadezase unakI abhinanditA nAmaka rAnIne khAsakara vaha dharma aMgIkAra kara liyA aura dUsarI rAnIne bhI sukha saubhAgya prApta kiyA / ___eka samayakI bAta hai, ki kauzAmbIke rAjA balabhUpane apanI rAnI zrImatIke garbhase utpanna zrIkAntA nAmaka apanI putrIkA vivAha zrISeNa rAjAke putra iMduSeNake sAtha karaneke vicArase svayaMvarAke taura para vahA~ bheja diyaa| usasamaya P.P.AC.Gunratnasuri M.S... Jun Gun Aaradhak Trust Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| usa rAja-kanyAko atyanta rUpavatI dekha, induSeNa aura binduSeNa nAmaka donoM rAjakumAra usase vyAha karanekI icchAse devaramaNa nAmaka udyAnameM jA ; bastara pahana kara, paraspara yuddha karane lge| bahutoMne unheM rokA-thAkA, para ve yuddhase pIche na htte| usa samaya alpa kaSAyavAle, nirmala manavAle, jinezvarakI dRDhabhaktivAle tathA priya vacana bolanevAle zrISeNa rAjA jaba kisI taraha una paraspara zatrukI bhA~ti yuddha karanevAle rAjakumAroMko yuddhase rokane meM samartha nahIM hue, taba unhoMne mana-hI-mana vicAra kiyA,-"yaha dekho, viSayakI lamTapatA, karmakI vicitratA aura mohakI karkazatA kaisI Azcaryajanaka hotI hai ! mere itane bar3e buddhimAn putra bhI kisa prakAra eka strIke liye ApasameM yuddha kara rahe haiM ! inakI yaha duSTatA dekha, mujhe to aisI lajjA ho rahI hai, ki sabhAsadoMke sAmane mu~ha dikhAnekA bhI jI nahIM caahtaa| maiM kaise unheM apanA mu~ha dikhAU~gA ? isaliye aba to merA mara jAnA hI ThIka hai| kahA bhI hai, ki prANa de denA acchA; para mAna ga~vAnA acchA nhiiN| kyoMki mRtyuse to kSaNa bharakA duHkha hotA hai; parantu mAna-bhaMga honese to hara ghar3I duHkha hotA rahatA hai / " aisA vicAra manameM utpanna hote hI rAjAne apanI rAniyoM para bhI isa vicAra-. ko prakaTa kiyaa| isake bAda rAjAne paMcaparameSThI mantrakA smaraNa karate hue, donoM striyoMke sAtha viSa-mizrita kamalako sa~gha kara prANatyAga kara diyaa| usI samaya satyabhAmAne bhI kapilake Darake mAre usI rItise prANatyAga kara diyaa| ve cAroM jIva marakara jambUdvIpake mahAvideha kSetrake antargata uttara kurukSetrameM juDaile bAlakakI taraha utpanna hue| zrISeNa aura unakI pahalI strI eka sAtha paidA hue aura dUsarI juDailI bAlikAe~ siMhananditA tathA satyabhAmA huii| . idhara zrISeNa rAjAkI mRtyu ho jAneke bAda eka cAraNa-munine vahA~ Akara yuddha karate hue induSeNa tathA bindupeNase kahA,- "he rAjakumAroM ! tuma donoM hI bar3e kulIna aura sundara ho; para kyA yaha niSThura kArya karate hue tumheM lajA nahIM pAtI? tumhArI isa duSTa ceSTAko dekhakara hI tumhAre mAtA-pitA. viSa sUMghakara mara gye| aba to tuma apane mAtA-pitAke upakArakA badalA kisI taraha nahIM de skte| kahA hai, kiasmin jagati mahatyapi, na kiJcidapi vastu vedhasA vihitam / atizayavatsalatAyA, bhavati yato mAturUpakAraH .. 1 // 'isa itane bar3e saMsArameM bhI vidhAtAne aisI koI vastu nahIM banAyI, jisase atyanta vAtsalyamayI mAtAkA pratyupakAra kiyA jA sake / ' P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. . Jun Gun Aaradhak Trust Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prastAva / 23 ataeva he rAjakumArI ! tuma donoM eka tuccha strIke liye apane parama upakArI mAtA-pitAkI mRtyuke kAraNa bane, isaliye tumheM bAra-bAra dhikkAra hai / " .. munikI yaha bAta suna, una donoMkI A~kheM khulI aura unhoMne yuddhase hAtha khIMca, bar3e Anandase usa zreSTha munikI prazaMsA karanI prArambha kI / "tumhI hamAre guru, pitA aura bandhu ho-tumane hamako bar3I bhArI durgatise bacAyA" yaha kahate hue unhoMne usa cAraNa-muniko praNAma kiyA aura usa rAjakanyAko chor3akara donoM apane ghara cale aaye| yahA~ Akara unhoMne apane mAtA-pitAke maraNa-kArya sampanna kiye| isake bAda apane kisI sambandhIko rAjakA bhAra sopa, ve donoM hI dharmaruci nAmaka guruke pAsa cale Aye aura anya cAra haz2Ara manuSyoMke sAtha pravrajyA aMgIkAra kara lii| tadanantara bahuta dinoM taka dIkSAkA pAlana kara, vividha prakArase tapasyA karate hue apane karmokA kSaya kara, kevalajJAna prApta kara, ve mokSako prApta hue| - idhara uttara-kurukSetrake zrISeNa Adi cAroM juDaile tIna palyopama AyuSyako ... pUrNa kara, saudharma nAmaka devalokameM jA, tIna palyopama AyuSyavAle devatA hue| P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANS) ra dvitIya-prastAva ... isa bharata kSetrake vaitADhya parvatapara uttara zreNIke alaGkArake samAna rathanUpura cakravAla nAmakA nagara hai| usameM jvalanajaTI nAmaka vidyAdhara rAjA rAjya karatA thaa| usakI patnIkA nAma vAyuvegA thaa| usIke garbhase utpanna, arka (sUrya) dvArA svapnameM sUcita kiyA huA, arkakIrti nAmakA eka putra bhI usa rAjAke thaa| vaha jaba yuvAvasthAko prApta huA, taba rAjAne use yuvarAjake padapara pratiSThita kiyaa| isake bAda usa rAjA ko candramAkI rekhAke uttama svapnase sUcita eka putrI huI, jisakA nAma svayaMprabhA rakhA gyaa| kramazaH vaha bAlikA bar3I hone lgii| eka samayakI bAta hai, ki usa nagarake udyAnameM abhinandana aura jagatanandana nAmaka do zreSTha vidyAdhara muni A phuNce| unhIM logoMke pAsa Akara svayaMprabhAne dharmadezanA sunI aura zuddha samAcArI sahita zrAvikA ho gii| isake bAda ve donoM munizreSTa vahA~le anyatra vihAra kara gye| eka dina svayaMprabhAne kisI parvadivasako pauSadha vrata grahaNa kiyaa| zuddha rItise pauSadha-vratakA pAlanakara pAraNAke dina, prAtakAla hI gRhapratimAkA pUjanakara, usa bAlikAne. pitAke pAsa jAkara unheM zeSA* arpita kI / rAjAne use sirapara car3hAkara kanyAko apanI goda meM baiThA liyaa| usakA rUpa aura vayasa dekha rAjA manahI-mana-vicAra kara karane lage,-"dekhatA hU~ ki merI yaha kanyA vivAha karane yogya hogaI, to phira isake yogya kaunasA ghara ho sakatA hai ? kahA hai ki * nhavaNajala / P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIya prstaav| azI .. kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca, vidyA ca vittaM ca vapurvayazca / vare guNAH sapta vilokanIyAH, tataH paraM bhAgyavazA hi kanyA // . . arthAt-kula, zIla, sanAthatA,* vidyA, dhama, zarIra, vayasa ye sAta bAteM varameM dekha lenI cAhiye / yahI saba dekha-sunakara kanyAkA vivAha kara denA cAhiye / isake bAda to kanyAkA jaisA bhAgya hogA, vaisA hogaa| isa prakAra vicAra kara rAjAne apanI kanyAse kahA,-"beTI! aba jAkara tU pAraNA krle|" yaha suna, rAjakumArI apane sthAnako calI gyii| isake bAda rAjAne apane mantriyoMko bulavAkara apane mana kI bAta kaha sunAyI / saba sunakara mantrIgaNa vicAra karane lge| soca-vicArakara sabase pahale suzruta nAmake mantrIne kahA,-"hesvAmI ! ratnapura nagarameM mayUragrIva rAjAkA putra azvagrIva nAmaka vidyAdharendra rAjA hai| vaha bhAratake tIna khaNDoMpara rAjya karatA haiN| vahI ApakI putrIke yogya vara hai| bahuzruta nAmaka mantrIne kahA, "yaha bAta mujhe to acchI nahIM lagatI ; kyoMki azvagrIva bUr3hA hai| isaliye koI dUsarA hI vara DhU~DhanA cAhiye, jo kula, zIla aura vaya ityAdimeM samAna ho|" . tadanantara sumati nAmaka mancIne kahA,-" he rAjan ! uttara zreNI meM prabhaGkarA nAmakI nagarI hai| usameM megharatha nAmakA rAjA hai| usake meghamAlinI nAmakI strI hai| usake vidyutprabhA nAmakA putra aura jyotirmAlyA nAmakI putrI hai| usa vidyu tprabhAko to apanI putrIkA svAmI banAiye aura jyotirmAlyA Apake rAjakumAra arkakIrtikI patnI hone yogya hai, isaliye usako usake pitAse mAMga lIjiye / " ____ isake bAda zrutasAgara nAmaka mantrIne kahA,-"isI samaya rAjakumArIkA svayaMvara karanA cAhiye, usa samaya jo deza videzake rAjakumAra AyeMge, unameMse koI-na-koI yogya vara mila hI jaayegaa|" * yaha dekhanA cAhiye, ki varake mA~-bApa, bhAI-bandhu Adi haiM yA nhiiN| ___ yadi hoM, to vaha sanAtha kahA jaayegaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriishaantinaath-critr| isa prakAra saba mantriyoMkI kahI huI bAteM sunakara,. rAjAne unheM hadaya meM rakha liyA aura unheM vidA kara diyaa| isake bAda, dUsare hI dina, rAjAne saMbhinnazrota nAmaka eka. zreSTha jyotiSIko bulAkara, usase svayaMprabhAke varakA svarUpa puuchaa| yaha suna, jyotiSIne kahA,-"he rAjan ! potanapura nAmaka nagarameM prajApati nAmakA rAjA hai| usake tripRSTha aura acala nAmake do putra haiN| ve isa bharatakSetrameM vAsudeva aura baladeva honevAle haiM aura isa azvagrIva nAmaka prativAsudevako maareNge| sAthahI yaha bAta maiMne sAdhuke muMhase sunI hai aura mere jyotiSa zAstrase bhI aisAhI mAlUma hotA hai, ki tripRSTha vAsudeva tuma vidyAdharoMkA svAmI bhI honevAlA hai| yaha svayaMprabhA usIkI paTarAnI hogii| ... yaha bAta suna, rAjA usa jyotiSI para bar3e prasanna hue aura unhoMne use bar3e mAdara sammAnake sAtha vidA kiyaa| ... isake bAda jvalanajaTI vidyAdharane mArIca nAmakA eka dUta potamapura bhejaa| usane vahA~ jA, prajApati rAjAse kahA,.-"hamAre svAmI rAjA jvalanajaTI apanI svayaMprabhA nAmaka putrIkA vivAha Apake putra tripRSThake soya karanA cAhate haiN| isIliye unhoMne mujhe Apake pAsa bhejA hai| . ..yaha suna, rAjA prajApatine kahA,-"yaha bAta to mere bhI manonukUla hai| yaha kaha, rAjAne dUtakA khUba Adara-satkAra kiyA, isake bAda dUtane apane rAjAke pAsa pahuMcakara sArA hAla kaha sunaayaa|. .. idhara prativAsudeva azvagrIva rAjAne pahalese hI bhAgyakA hAla jAna leneke liye azvabindu nAmake jyotiSIko bulAkara pUchA,- " he nimi. ttajJa ! yaha to batalAo, ki merI mRtyu kisa prakAra hogI?" nimittAne kahA,-"rAjan ! jo manuSya tumhAre caNDavega nAmaka dUtako parAsta kara degA aura tumhAre zAli-kSetrakA vinAza karanevAle siMhako mAra girAyegA, vahI tumhArA bhI nAza kregaa|" yaha suna, rAjAne usajyotiSIkA Adara-satkAra kara, use jAnekI AjJA dii| isI samaya pratiSAsudevane logoMke mu~hase sumA, ki prajApati rAjAke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prastAva / donoM putra bar3e hI balavAna aura uddhata haiN| yaha sunakara usane apane caNDavega nAmaka dUtako rAjA prajApatikI sabhAmeM bhejaa| jisa samaya rAjA prajApatikI sabhAmeM nATya aura saGgIta ho rahe the, usI samaya yaha dUta vahA~ A phuNcaa| isase sabhAmeM baiThe hue sabhI loga bar3e vyAkula ho gye| isa prakAra nATakake raGameM bhaGga par3ate dekha, tripRSTha aura acala nAmaka donoM rAjakumAroMko bar3A krodha utpanna huA; parantu usa samaya ve usa krodhako pI gaye aura mana-hI-mana samajha-bUjhakara cupa ho rhe| ____ isake bAda rAjA prajApatine prativAsudevake dUtakA Adara kiyA aura usakI bAteM suna, use vidA kiyaa| vaha ghara lauTa claa| isI samaya rAjakumAroMke sevakoMne unake pAsa Akara kahA,-"rAjAse Adara-mAna pAkara vaha dUta nagarakI ora calA jA rahA hai|" yaha suna, donoM rAjakumAra usake pIche cale aura usake pAsa pahu~ca, use isa bAtakI yAda dilAkara, ki tUne hamAre raGgameM bhaGga DAla diyA hai, usakI lAtaghUsoMse khUba marammata kI / apane putroMkI isa kAraravAIkA samAcAra pAkara prajApati rAjAne jhaTapaTa usa dUtake pAsa Akara usase mAfI mAMgI aura puna: use vastra ityAdi dekara sammAnita kiyA, jisase vaha santuSTa ho gyaa| kahA bhI hai, ki ko na yAti vazaM loke, mukhe piNDena pUritaH / __ mRdaGgo mukhalepena, karoti madhuradhvanim // 1 // ... ..... .:: : arthAt muMhameM piMDa bhara dene para, kauna vazameM nahIM ho jAtA ? dekho, madaMgake mu~hapara ATA lagA denese, vaha bhI madhura dhvani sunAne lagatA hai ., . . ... ........... ..', idhara prativAsudevake caroMne use caNDavegake parAbhavakI bAta pahale hI Akara sunA dii| kahA bhI hai, ki- .... . .. ... caraiH pazyanti rAjAno, dhanurgandhena pazyati / " . . . . . pazyanti vADavA vedai-zvanAmitare janAH // 1 // . ..... ...arthAt rAjA loga caroMke dvArA dekhA karate haiM ; gAya gaMdhake P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIzAntinAtha critr| dvArA dekhatI hai ; brAhmaNa vedoMke dvArA dekhate haiM aura anya manuSya A~khoMse dekhate haiN|" isake bAda dUta bhI vahA~ A phuNcaa| rAjAdhirAjako to merA sArA hAla pahalehI mAlUma ho gayA hogA, yahI socakara usa dUtane unase sArI bAteM saca-saca kaha ddaaliiN| isake bAda bolA,-" he mahA. rAja! yaha to una bAlakoMkI capalatA mAtra thI ; parantu prajApati rAjAne to ApakI AjJAkA bAla barAbara bhI ulaMghana nahIM kiyA ; isa liye . Apako unapara krodha nahIM karanA caahiye| yaha suna, rAjendrane mauna dhAraNa kara liyaa| rAjAke zAlike vahutase kSetra the ; parantu unameM siMhakA upadrava bhI bahuta huA karatA thaa| isIlithe pratyeka varSa koI na koI rAjA usakI AzAke anusAra vahA~ Akara una kSetroMkI rakSA kiyA karatA thaa| isa varSa prajApati rAjakI bArI na honepara bhI azvagrIva rAjAne usake pAsa dUta bhejakara usIko kSetra-rakSAkA bhAra diyaa| yaha suna, prajApati rAjA cintAmeM par3a gaye aura mana-hI-mana vicAra karane lge| isI samaya usa kaThina AjJAkI bAta suna, tripRSTha aura acalane pitAke pAsa Akara kahA, "he svAmin ! Apa cintA na kreN| ApakA yaha kAma hamaloga kreNge| * Apa nizcinta rheN|" .. - yaha kaha, ve donoM balavAn rAjakumAra zAli-kSetrameM jA phuNce| vahA~ke rakSakoMko unheM dekhakara bar3A Azcarya huaa| unhoMne kahA,-"saba rAjA loga ina zAlikSetroMkI rakhavAlI karaneke liye apane sainikoM aura vAhanoMke sAtha Ate aura cAroM orase unakA paharA baiThA dete haiM, taba kahIM rakSA ho pAtI hai| parantu tuma loga to bar3ehI vicitra rakSaka mAlUma par3ate ho ; kyoMki na to tumhAre zarIra hI bastarase Dhake hue haiM, aura na tuma apane sAtha sainya-parivArahI lAye ho|' . yaha sunatehI tripRSThane kahA,- bhAiyoM! pahale tuma loga hameM usa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra . UnlL 'AACAURV aisA vicAra kara vaha siMha prAsamAnameM uchalA aura krodhake sAtha tripRSThake mastaka para A pdd'aa| itane meM bar3I phurtI ke sAtha tripRSThane apane donoM hAtha usa siMhake mu~hameM DAla, usake donoM hoMTha donoM hAthoMse pakar3a kara, usa siMhakI dehako patale vastra kI taraha bIcase phADAlA | dhak (pRSTha 26) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prstaav| . siMhako dikhalA do, jisameM hama yaha rakhavAlIkI yalA saba rAjAoMke sirase Aja hI TAla deN|" __ yaha suna, una rakhavAloMne giri-guhAmeM par3e hue siMhako unheM dikhalA diyaa| use dekhakara tripRSTha rathapara savAra ho, usa guphAke dvArake pAsa. phuNcaa| rathakI gharagharAhaTa sunatehI siMha jaga par3A aura apane mukharUpI guphAko khole hue guphAphe yAhara nikala aayaa| usa samaya siMhako paidala calate dekha, tripRSTha bhI rathase nIce utara AyA aura use behathiyAra dekha, Apa bhI apanA hathiyAra nIce DAla diyaa| kumArakI yaha harakata dekhakara siMhako bar3A Azcarya huaa| usane apane manameM vicAra.kiyA,"oha ! eka to AzcaryakI bAta yahI hai, ki yaha rAjaputra yahA~ akelA hI AyA hai| dUsarI bAta acarajakI yaha huI, ki yaha rathase nIce utara pdd'aa| tIsare, yaha bhI kucha kama AzcaryakI bAta nahIM, ki isane apane hAthakA khaGga bhI pheMka diyaa| acchA raho, maiM ise apanI avajJAkA abhI maz2A cakhAtA huuN|" aisA vicAra kara vaha siMha AsamAnameM uchalA aura krodhake sAtha tripRSTake mastaka para A pdd'aa| itane meM bar3I phurtIke sAtha tripRSThane apane donoM hAtha usa siMhake muMhameM DAla, usake donoM hoMTha donoM hAthoMse pakar3a kara, usa siMhakI dehako patale vastra kI taraha bIcase phAr3a DAlA-usakA zarIra do Tukar3e hokara bhUmipara gira gayA aura yaha isI Anapara krodhake mAre kA~pane lagA, ki mujhe eka sAmAnya manuSyane mAra DAlA / yaha dekha, rAjakumArake sArathine kahA,- he siMha! yaha rAjakumAra narasiMha hai aura tu pazusiMha hai| isaliye jaba siMhane hI siMhako mArA, taba tuma kyoM krodha kara rahe ho ?" usakI yaha bAta suna, siMha prasanna ho gayA aura marakara narakako prApta huaa| isake bAda prajApatike una putroMne usa siMhakA camar3A prativAsudevake pAsa bhejakara vidyAdharakI jubAnI kahalA bhejA, ki he azvagrIva mahArAja! aba Apa 'hamArI kRpAse bar3I Anandake sAtha isa zAlikA bhojana kiijiye| azvagrIvane usa camar3eko dekha aura unakI kahalavAyI huI bAta suna kara P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / apane manameM vicAra kiyA,-"jaba yaha itanA balavAna hai, taba to mere sAtha yuddha bhI kara sakatA hai|" aisA vicAra kara vaha mauna raha gyaa| eka samayakI bAta hai, ki azvAgrIva rAjAne rAjakumArI svayaMprabhAkI sundaratAkA vRttAnta sunakara jvalanajaTIse usakI yAcanA kii| yaha suna, jvalanajaTone dUtake mu~hase use kucha uttara kahalA bhejA aura use zAMta kara diyaa| idhara gupta rItise apanI kanyAko potanapura le jAkara usane jyotiSIke kahe anusAra rAjakumAra tripRSThake sAtha apanI kanyAkA vivAha kara diyaa| kucha dina bAda harizmazru nAmaka mantrIne kisIse svayaMprabhAkA vivAha ho jAnekI bAta sunakara apane mAlika rAjA azvagrIvase yaha bAta kaha sunaayii| isapara atyanta kruddha hokara usane hukma diyA,-"mantrI tuma abhI tripRSTha, acala aura mAyAvI jvalanajaTIko bA~dhakara mere pAsa le aao|" saciSane azvagrIvake hukmakI tAmila karaneke liye udharako dUta ravAnA kiyaa| usa dUtane potanapura jAkara garviSTa vacanoMse jvalanajaTose kahA,-" are mUrkha ! tU mere svAmIko apanI kanyAratna de DAla / kyA tU nahIM jAnatA, ki mere svAmI saba prakArake ratnoMke AdhAra haiM ? kahA bhI hai, ki- . "maNimedinI candanaM divyaheti-varaM vAmanetrA gajo vAjirAjaH / .. vinAbhUbhujaM bhogasampatsamartha, gRhe yujyate naiva cAnyasya puNsH|| 1 // ... arthAt-'maNi, pRthvI, candana, divyazastra, manohara strI, uttama gaja aura zreSTha azva Adi uttama padArtha bhogakI sampattiyoMse bhare hue rAjAke sivA aura kisIke gharameM zobhA nahIM pAte // " .. .. . : yaha kaha, jaba vaha dUta cupa ho gayA, taba jvalanajaTIne kahA,- "he dUta! maiM to apanI lar3akIkA vivAha tripRSThake sAtha kara cukA / isaliye aba to vahI usakA mAlika hai / merA usaparase adhikAra AtA rhaa| :- yaha suna, vaha dUta tripRSThake pAsa calA gyaa| vahA~ tripRSThane usase kahA, "he dUta ! maiMne isa kanyAke sAtha vivAha kiyA hai| aba yadi . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prstaav| tumhAre svAmI isakI icchA karate haiM, to maiM pUchatA hU~, ki kyA unheM apanA jIvana bhArI mAlUma par3a rahA hai ? yadi aisI bAta ho, to jAo, apane svAmIse kaha do, ki yadi unameM kucha bhI bala-parAkrama ho, to turata yahA~ cale aayeN| . ... dUtane rAjA azvagrIvake pAsa pahu~ca kara ThIka yahI bAteM jyoM-kI-tyoM kaha sunaayiiN| sunatehI krodhameM Akara usane apane vidyAdhara-vIroMko zatrukA saMhAra karaneke liye bhejaa| svAmIke bheje hue una vIrone po. tamapura pahu~cakara prabhukI preraNAke anusAra yuddha karanA Arambha kiyA ; parantu tripRSThane bAta-kI-bAtameM una sabako parAsta kara diyaa| isake bAda tripRSTa vidyAdharoMkI senA sAtha liye hue apane sasurake nagarameM A phuNcaa| azvagrIva bhI apanI sArI senA sameta vahIM aadhmkaa| phira to donoM mukhya senAoMmeM yuddha chir3a gyaa| vidyAdharagaNa apanI vidyA ke balase pizAca, rAkSasa aura siMha Adike svarUpa dhAraNa karane lge| isase tripRSThakI senA bahuta DarI aura naSTa sI ho gyii| itane meM tripRSThakumArane rathapara ArUr3ha ho, apane khecaroMko sAtha lekara yuddha karanA Arambha kiyaa| pahale to usane zaGkha bajAyA, jisakI dhvani sunatehI usakI sArI senA sajita ho gayI aura zatrukI senA hArane lgii| yaha dekha, azvanIva bhI apane rathapara savAra ho, tripRSThake sAmane Akara yuddha karane lgaa| azvagrIvane jina-jina divya atroMkA prayoga kiyA, una sabako tripRSThane bAta-kI-bAtameM usI taraha kATa DAlA, jaise sUrya andhakArakA nAzakara detA hai| aba to azvagrIvane Ubakara tripRSThapara eka bhayaGkara cakra claayaa| vaha cakra tripRSTha kI chAtIse Akara cipaka gayA aura azvagrIvake pAsa na lauTakara vahIM par3A rhaa| tripRSThane zIghrahI usa cakrako apane hAthameM lekara azvagroSase kahA,-re azvagrIva ! tU abhI mere sAmane hAtha jor3a kara praNAma kara aura ghara jAkara sukhase jIvana vyatIta kr|" yaha suna, azyagrIvane kahA,-"verIko praNAma karanese to mara jAnA kahIM acchA hai|" . yaha suna, tripRSThane usapara vaha thaka P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| chor3a diyA, jisase usakA sira kaTakara gira pdd'aa| vAsudevake hAthoM prativAsudevakA maraNa honAhI isa saMsArakI rIti hai| sudarzana nAmakA vaha cakra-ratnaazvagrIvakA mastaka chedana kara tripRSTa pAsa lauTa aayaa| usI samaya devatAoMne AkAzale tripRSThake mastaka para phUloMkI varSA kI aura kahA,-"yaha tripRSTha Ajase isa bharatakSetrakA vAsudeva khlaayegaa|" isake bAda tripRSTha vAsudevane dakSiNa bhAratake tIna khaNDoMko jItakara unameM apanI hukUmata calAyI aura bAyeM hAthase koTi. zilA utpATana kara chatrakI taraha mastakapara dhAraNa karake hI chodd'aa| isake anantara vidyAdharoM aura narendroMne use vAsudeva mAnakara usakA paTTAbhiSeka kiyaa| vAsudevane jvalanajaTIko vidyAdharoMkA adhipati banA diyaa| tripRSThakI AjJAse vidyutprabhAkI bahana jyotirmAlA arkakIrti kumArakA vyAhI gyii| isake bAda tIna khaNDoMke svAmIke rUpameM tripRSThane apane nagarameM praveza kiyaa| usake solaha sahasra rAniyA~ huIM, jinameM svayaMprabhA hI mukhya paTarAnI aura rAjAkI atyanta pyArI banI rhii| ____ idhara zrISeNa rAjAkA jIva saudharma nAmaka devalokase cyuta hokara arkakIrti rAjAkI rAnI jyotirmAlAke garbharUpI sarovarameM utpanna huaa| usa samaya mAtAne svapnameM atyanta tejasvI sUryako dekhaa| samaya pUrA hone para rAnIke putra utpanna huaa| pitAne bar3I dhUmadhAmase utsava manAyA aura putra kA nAma amitateja rkhaa| vaha kramase bar3A hone lgaa| eka dina arkakIrtike pitA jvalanajaTIne abhinandana nAmaka munise dIkSA le lii| isake bAda satyabhAmAkA jIva bhI saudharma nAmaka devalokase vyuta hokara usI rAjA arkakIrttikI rAnI jyotirmAlAkI kokhameM putrIke rUpameM avatIrNa huaa| usa samaya usakI mAtAne svapnameM tArAoMse zobhita rAtri dekhii| kramase kAla pUrA honepara use putrI paidA huii| svapnake. hI anusAra usakA nAma sutArA rakhA gyaa| dhIre-dhIre vaha bAlikA yuvAvasthAko prApta huii| abhinanditAkA jIva svagese cyuta Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prastAgha / hokara tripRSTa vAsudevakI rAnI svayaMprabhAke udarameM putrake rUpameM aayaa| usa samaya usakI mAtAne svapnameM lakSmIdevIkA abhiSeka hotA huA dekhaa| isIliye jaba usake putra utpanna huA taba usakA nAma 'zrIvijaya' rakhA gyaa| isake bAda tripRSTha vAsudevako usI rAnI svayaMprabhAke garbhase 'vijayabhadra' nAmakA eka dUsarA putra bhI huaa| siMhananditAkA jIva svargase cyuta hokara usI rAjA tripRSThakI rAnI svayaMprabhAke garbhase putrIrUpameM utpanna huaa| usa kanyAkA nAma jyotiSprabhA rakhA gyaa| vaha bhI kramazaH yuvAvasthAko prApta huii| tripRSThane jyotiSprabhAke liye svayaMvara rcaayaa| dUta bhejakara rAjAoMko nimantrita kiyA gayA / usI samaya arkakIrti rAjAne vAsudevake / pAsa apane pradhAna mantrIko bhejaa| usane vAsudevake pAsa Akara kahA, " he deva ! mere svAmIne yaha kahalA bhejA hai, ki yadi ApakI AjJA ho, to unakI putrI sutArAko bhI isI svayaMvarameM apane liye vara cunanekA, avakAza diyA jaaye|" yaha suna, vAsudevane kahA, "vasa, tuma jAkara . use jhaTapaTa bhejahI do| mere aura arkakIrttike bIca bilakula gharauA hai-hama donoM eka dUsarese alaga nahIM haiN|" isa prakAra usakI AjJA pAkara rAjA arkakIrtti apanI kanyA aura kumAra amitatejake sAtha vahA~ A phuNcaa| vAsudevane usakI bar3I Avabhagata kii| tadanantara vAsudevane eka acchA dina dekhakara svayaMvarakA maNDapa bnvaayaa| usameM bahutere maJca sthApita kiye gye| bhinna bhinna rAjakumAroMke nAmase alaga-alaga Asana rakhavAye gye| isake bAda saba rAjA rAjakumAra bulavAye gye| vahA~ Akara saba apanIapanI jagahapara baiTha gye| usa maNDapameM viSNu aura balabhadra bhI mukhya sthAna para baiTha gye| sabake yathAyogya Asana grahaNa kara leneke bAda snAnakara zveta vastra pahane, zveta puSpa aura aMgarAga dhAraNa kiye, sundara pAlakiyoM para car3hI huI jyotiSprabhA aura sutArA nAmaka donoM rAjakumAriyAM svayaMvara-maNDapameM aayiiN| pAlakIse nIce utara, saba rAje P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / rAjakumAroMko bhalI bhAMti dekha-bhAlakara jyotiSprabhAne amitatejake gale meM mAlA DAla dii| sutArAne bhI zrIvijayake gale meM varamAlA pahinA dii| yaha dekha, saba bhUmi aura AkAzameM vicaraNa karanevAloMne kahA,"mahA! ina donoMhI kanyAoMne bar3e uttama vara cune / " tadanantara tripRSTha . aura arkakIrttine Aye hue saba rAjAoMkA yathAzakti Adara-satkAra kara unheM bar3e mAnake sAtha vidA kiyA aura bar3I dhUmadhAmase prItisahita apanI-apanI kanyAoMkA vivAha krddaalaa| isake bAda arkakIrttine apane putra aura jyotiSprabhAko sAtha le, apanI kanyA sutArAko vahIM chor3a, apane nagarakI ora prasthAna kiyA aura vahA~ pahu~cakara sukhase rAjya karane lgaa| kucha dina bIte, akIrti rAjAne vairAgya le liyA aura apane putra amitatejako rAjyakA bhAra arpaNakara kisI munIzvarase dIkSA lelii| - kramazaH tripRSTha vAsudevako paraloka prApta ho gyaa| usake bAda eka dina potanapurake udyAnameM zreyAMsa jinezvarake ziSya suvarNakalaza nAmaka sUri parivAra sahita A phuNce| unake AnekA samAcAra pA, acala baladeva unakI vandanA karaneke liye udyAnameM aathe| usane AcAryako praNAmakara, gurule mohakA nAza karanevAlI dezanA zravaNa kii| isake bAda acalane samaya dekhakara unase pUchA, "he bhagavan ! guNameM bar3A aura vayasameM choTA merA bhAI tripRSTha marakara kisa gatiko prApta huA hai ?" sUrine kahA,-"terA bhAI paJcendriyAdika jIvoMkA vadha karane meM Asakta rahatA thA, usakI AtmA kaThora thI, vaha bar3e-bar3e ADambaroMmeM tatpara thA, isaliye vaha marakara sAtaveM narakameM calA gayA hai|" - yaha sunakara snehake mAre Akula ho, acala bahuta vilApa karane lgaa| usane kahA,"he vIra ! he dhIra ! yaha terI kaisI gati huI ?" gurune kahA, "he acala! tU kheda mata kr| pUrvameM hI jinezvara kaha cuke haiM, ki usakA jIva isa caubIsImeM pichalA tIrthaGkara hogaa|" yaha sunakara acalane dUsare putrako yuvarAjakA pada.de diyA aura Apa sUrIzvarase dIkSA le lii| rAjA zrIvijaya rAjyakA pAlana kara rahe the| isI bIca eka dina P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aarathak Trust Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prstaav| dvArapAlane sabhAmeM Akara kahA, "he svAmI! Apase milaneke liye koI jyotiSI rAjamahalake dvArapara AyA huA hai| kyA use yahA~ le AU~ athavA jAneko kaha dU~ ?" rAjAne use sabhAmeM le AnekI AjJA de dii| usane sabhAmeM AtehI rAjAko AzIrvAda diyA aura ucita Asana para jA baiThA / rAjAne pUchA, "he nimittajJa ! tumhAre hAthameM pothI hai, use dekhakara tuma jo koI zubhAzubha jAnate ho, vaha mujhe btlaao|" jyotiSIne kahA,-"mahArAja! maiMne gaNanA karake jo kucha mAlUma kiyA hai, use kahaneko to samartha nahIM thA ; para jaba Apane AjJA dI hai, taba kahatA hU~, ki Ajake sAtaveM dina potanapurake svAmIke sirapara avazya hI bijalI giregii|". yaha sunate hI sArI sabhA vajAhata sI duHkhita ho gyii| zrIvijaya rAjAne usI samaya krodhase tamatamAte hue kahA,___ "re duSTa jyotiSI ! yadi potanapurake svAmIke sirapara bijalI giregI, __ to tere sirapara kyA giregA ?" jyotiSIne kahA,-- "rAjan ! Apa mere Upara kyoM krodha karate haiM ? maiMne jo kucha ginatI karake mAlUma kiyA hai, vaha jhUThA nahIM ho sktaa| saca jAniye, jisa samaya Apake sirapara bijalI giregI, usI samaya mere sirapara vastra, AbhUSaNa aura ratnoMkI vRSTi hogii|" rAjAne phira pUchA,-" yaha nimitta-zAstra tUne kisase sIkhA hai ?" usane kahA,-"rAjan ! suniye| jinase baladevane dIkSA lI thI, unhIMse maiMne bhI dIkSA lI thii| kucha samaya taka to maiMne usakA pAlana kiyaa| usI samaya maiMne jo zAstrAdhyayana kiyA thA, usIke prabhAvase isa prakAra Apase kucha kaha sakatA hU~, sarvajJake zAsanake sivA aura kisI zAstrase satyakA jJAna nahIM hotaa| isake bAda maiM viSayoM meM Asakta hokara gRhastha ho gyaa| Aja dhanakI hI AzAse maiM Apake .. pAsa AyA thaa|" yaha suna, saba rAjakarmacArI usake nimitta-zAnako saca samajha kara apane svAmIkI rakSAkA upAya socane lge| ___eka mantrIne kahA,-" sAta dina taka hamAre svAmI samudra meM jahAz2ake andara raheM, to ThIka ho| eka dUsare mantrIne kahA,-.-"mAnA, ki P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaaaaaaaaaaaaaax. zrIzAntinAtha caritra / pAnI meM bijalI nahIM giratI; para yadi jahAz2apara gire,to phira kyA kiyA . jAyegA ? isase to yahI acchA hogA, ki svAmIko vaitADhya-parvatakI gupta guphAmeM rakhakara vijalIse .unakI rakSA kI jaaye|" tIsarene kahA, "yaha upAya acchA nahIM hai, isase to ulaTA aura bhI adhika vipad AnekA bhaya hai| isapara eka bahuta acchA dRSTAnta hai, vaha suno vijayapurameM rudrasoma nAmakA eka brAhmaNa rahatA thaa| usakI strIkA nAma jvalanazikhA thaa| unake zikhI nAmakA eka putra bhI thaa| eka bAra usa nagarameM koI mA~sakA lobhI rAkSasa A phuNcaa| vaha lagAtAra bahutase manuSyoMkI hatyA karane lgaa| yaha dekha, usa nagarake rAjAne apane maMtriyoMkI salAhase usa rAkSasake sAtha yaha niyama kara liyA, ki maiM tumheM sadA eka manuSya diyA kruuNgaa| rAkSasane ise svIkAra kara liyaa| . isake bAda rAjAne saba nagara-nivAsiyoMke nAma alaga-alaga parcIpara likhakara unako mor3a-mAr3akara goliyA~ sI banA liiN| isake bAda prati dina una goliyoMmeM se eka-eka nikAlakara ve jisakA nAma usa kAg2az2ameM likhA dekhate, usako bulavAkara rAkSasake havAle kara dete| aisA karanese bahutoMkI rakSA ho jAtI thii| isI taraha bahuta dina bIta gye| eka dina ukta brAhmaNake putrakA nAma nikala aayaa| usake ghara . rAjAkI bulAhaTa jyoM hI pahu~cI, tyoMhI usakI mA~ rone-pITane lgii| usakI rulAI suna, pAsahIke gharameM rahanevAle bhUtoMko dayA AgayI aura unhoMne usa brAhmaNIse Akara kahA,-"mAtA! tU kheda mata kr| yadi rAjA tere putrako Usa rAkSasake pAsa bheja bhI degA, to hamaloga use lauTA laayeNge|" yaha sunakara, vaha harSita ho gyii| rAjAne jaba usake putrako rAkSasake havAle kara diyA, taba pahalese hI sadhe hue bhUta use vahA~se ur3A lAye aura usakI mA~ke pAsa le aaye| usakI mAtAne mRtyuke bhayase use eka parvatakI guphAmeM banda kara usakA dvAra banda kara diyaa| vahIM rAtake samaya usa lar3akeko eka ajagara nigala gyaa|" * isaliye jaba bijalI * giranevAlI hai, taba to gira kara hI rahegI, P.AC.GunratnasunM.S Jun Gun Aaradnak Trust Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prastAva use koI roka nahIM skegaa| hA~, usa upadravako rokaneke liye tapa ityAdidharma-kArya karanA caahiye|" - yaha suna, cauthe mantrIne kahA,-"ina mantrI mahAzayane bahuta hI uttama upAya batalAyA hai, isameM sandeha nahIM ; para mere cittameM jo bAta AtI hai, vaha maiM bhI kaha sunAtA huuN|" yaha kaha usane rAjAkI AjJA lekara phira kahA,-"isa jyotiSIne kahA hai, ki potanapurake svAmIke mastaka para vijalI giregI; yaha nahIM kahA, ki rAjA zrIvijayake Upara giregI; isa liye merI rAya to yaha hai, ki ina sAta dinoMke liye kisI aura hI manuSyako yahA~kA rAjA banA diyA jAye aura itane dina usIkI hukUmata jArI rhe|" usa mantrIkI yaha bAta suna, usakI buddhikI prazaMsA karatA huA vaha jyotiSI bolA,-"ipta mantrIne bahutahI ThIka kahA / tumaloga aisAhI kro| maiM bhI yahI kahaneke liye yahA~ AyA thaa| basa ina sAta dinoMtaka zrIvijaya rAjA jinamandira meM baiThe hue tapameM lage raheM, jisase yaha vipad Tala jaaye|" ____ usakI yaha bAta suna, rAjAne kahA,-"jisa kisIko rAjya diyA jAyegA, vaha becArA to jI sehI jAyegA ; phira aisA adharma kyoM kiyA jAye ?" rAjAkI yaha bAta suna, saba mantriyoMne ekatra hokaraH vicAra karake kahA,-"yakSakI pratimAko rAjyAbhiSeka dekara usIkA hukma calAyA jaaye| yadi devatAke prabhAvase yakSakI pratimA nahIM naSTa huI, taba to acchA hI hai ; nahIM to kASThakI pratimA hI na jAyegI ! vaha phira nayI ' ho jA sakatI hai|" ... unalogoMkI yaha rAya suna, zrIvijaya rAjAne bhI unakI bAta mAna lii| isake bAda rAjA apanI rAnIke sAthahI zrIjinezvarake mandirameM cale gaye aura pauSadha-vrata grahaNakara tapa-niyamameM tatpara rahate hue, AsanamAre muniyoMkI taraha paJcaparameSTi namaskArake dhyAnameM magna ho gaye, idharamaMtriyoMne . aura sAmantone milakara rAjAke sthAnameM yakSakI pratimAko sthApitakara, . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| usIke samIpa baiThane aura usIko rAjA mAnakara sevA karane lge| sAtaveM dina ekAeka AsamAnameM bAdala ghira aaye| bar3e z2ora-z2orase bAdala garajane aura pAnI barasane lgaa| isI samaya bAra-bAra camakakara bhayaGkara bijalI usa yakSa pratimAke Upara A girI, bAtakI bAtameM vaha pratimA naSTaho gayI ; para rAjAkI jAna baca gyii| vesakuzala raha gaye ! yaha dekhakara logoMko bar3A acambhA huaa| upasarga zAnta hone para jyotiSIke kahe anusAra rAjA zrIvijaya apane mahalameM aaye| usa samaya antaHpurakI samasta striyA~ harSake mAre usa jyotiSIko ratna, alaGkAra aura vastrAdika dekara sammAnita karane lgiiN| rAjAne bhI use bahutasA dhana de. Adarake sAtha usakI vidAI kii| nayI ratnamayI yakSa-pratimA banavAkara rAjAne bar3I dhUmadhAmase jina pratimAkI pUjA karavAyI aura apane rAjya bharameM punarjanma mahotsava krvaayaa| _eka dina rAjA zrIvijaya, rAnI sutArAke sAtha, jyotirvana nAmaka udyAnameM kor3A karaneke mimitta gaye hue the| vahA~ parvatakI chAyA yukta zilAoMpara svAmIke sAtha ghUmatI-phiratI aura krIr3A karatI huI manohara aGgovAlI rAnI sutArAne eka sunahale raGgake mRgako dekhakara apane svAmIse kahA,-"prANanAtha ! yaha mRga tuma mujhe lAkara do|" yaha suna prema ke kAraNa mohameM par3e hue rAjA use pakar3ane daudd'e| vaha mRga unheM dekha, uchalatA kUdatA huA bhAga gyaa| isI samaya rAjAkI priyA sutArAko kurkaTajAtike sarpane DaMsa diyaa| ataeva vaha bar3e duHkha bhare svarameM cillA uThI,-"nAtha ! jaldI aao|" usakI pukAra sunatehI rAjA tatkAla pIche lauTa Aye aura apanI patnIko viSakI pIr3Ase chaTapaTAte dekhaa| unhoMne rAnIko bacAneke liye taraha-tarahake tantra-mantra kiye;para koI kAma na AyA aura rAnIne rAjAke dekhate-dekhate AMkheM banda karalI,usakA mu~ha kAlA par3a gayA aura vaha behoza ho gyii| yaha dekha rAjAko bhI mUrjA AgaI aura ve pRthvI para gira pdd'e| bar3I-bar3I muzkiloMse jaba unheM hoza huA, taba ve isa prakAra vilApa karane lage,-"he devI samAna P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra Timins ..... D.Panay isI samaya rAjAkI priyA sutArako kurkaTajAtike sarpane dasa diyA / prataeva vaha bar3e duHkha bhare svarameM cillA uThI,-he nAtha ? jaldI aao| (pRSTha 38) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prstaav| . rUpavatI ! he guNavatI ! he sutarA! heprANavallabhA ! tuma kahA~ ho?" isI / taraha bahuta ro cukane para rAjA maraneko taiyAra ho gye| unake naukaroMne unakA yaha hAla dekha, rAjamahalameM Akara logoMse yaha samAcAra kaha . sunaayaa| yaha sunakara unakI mAtA svayaMprabhA aura bhAI vijayabhadrako bar3A duHkha huaa| isI samaya AkAza mArgameM Akara kisI puruSane kahA, - "he devI svayaMprabhA! tuma viSAda na karo-merI bAta suno rathanapura __ nagarake svAmI abhitejake dvArA sammAnita saMbhinnazrota nAmakA eka uttama jyotiSI hai| vahIM merA pitA haiM, maiM usIkA putra hU~, merA nAma dIpazikha hai / hama donoM pitA putra jyotirvanameM krIr3A karane gaye hue the| vahAM hamane usa nagarake Age bahuta dUra amaracaJcApurIke svAmI azanighoSa rAjAke dvArA harI jAtI huI aura zaraNa-vihIna tumhArI rAnI sutArAko dekhakara usa AkAzacArI rAjAse kahA,-"re pApI duSTa ! tU hamAre svAmIkI baha nako kahA~ liye jArahA hai ?. yaha suna, sutArAne hamase kahA,--"isa samaya tumhArI koI ceSTA kAma na karegI; isaliye tuma potanapurake udyAnameM jAkara vaitAlinI vidyAke dvArA mohameM par3e hue zrIvijaya rAjAko hozameM lAo; kyoMki ve sutArA banI huI eka vaitAlinIke pIche jAna deneko taiyAra ho rahe haiN| sutArAkI yaha bAta suna, hamane udyAnameM jA kara rAjAko ceta karAyA hai, jisase turatahI duSTa vaitAlinI vidyAkA nAza ho gyaa| isake bAda devIkA hAla sunakara rAjA zrIvijaya unakI prAptikA upAya kara rahe haiN| . unhIMkI AjJAse maiM Apa logoMko yaha qhabara dene AyA huuN| yaha sana svayaMprabhA devIne usakA bar3A Adara satkAra kiyaa| isake bAda vaha phira rAjA zrIvijayake pAsa calA AyA aura vahA~se saMbhinnazrota tathA dIpazikhA rAjAko rathanUpura nagara meM le gye| vahA~ rAjA amitatejane zrIvijaya rAjAkI bar3I Avabhagata kI aura unake AnekA kAraNa puuchaa| yaha sana unhoMne apanA sArA vRttAnta kaha sunaayaa| yaha suna amitatejako bar3A krodha utpanna huA aura unhoMne marIci nAmaka eka dUtako samajhA-bujhAkara usI samaya P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ~ zrIzAntinAtha critr| azanighoSake pAsa bhejaa| usa dUtane amaracaJcA nagarImeM rAjA azanighoSase jAkara kahA,-"he rAjan ! Apa mere svAmIkI bahana aura rAjA zrIvijayakI patnI sutArAko binA samajhe bUjhe yahA~ le Aye haiM; isaliye unheM capacApa dhIrese lauTA dIjiye, nahIM to anartha hojAyegA / " yaha suna azanighoSane kahA,- "are dUta ! kyA maiM isa strIko lauTAnekehI liye le AyA hU~ ? jo koI ise mere yahA~se haTA le jAnA cAhatA hai, vaha merItalavArake ghATa utaranA cAhatA hai, aisAhI smjho|" yaha kaha, azanighoSane dUtako gardaniyA dekara nikalavA diyaa| dUtane apane nagarameM Akara apane svAmIko kula kaifiyata khsunaayii| . . isake bAda rAjA amitatejane rAjA zrIvijayako do vidyAe~ sikhalAyIM-pahalI para-zastra-nivAriNI aura dUsarI bandha-mokSa-kAriNI arthAt bandhanase chur3Ane vAlI / zrIvijayane sAta dinoM taka ina donoM vidyAoMkI vidhipUrvaka sAdhanA kI / tadantara vidyAmeM siddhi lAbhakara, zrovijaya zatruko jItane cle| unake sAtha-sAtha amitatejake razmi vega Adi saikar3oM putra tathA aura bhI bahutase vIra jo anyAnya vidyAoMke balase balavAna tathA bhujabalase zaktimAna the, cala pdd'e| saba logoMke sAtha rAjA zrIvijaya azanighoSake nagarake pAsa A phuNce| - isake bAda rAjA amitateja apane sahasra razmi nAmaka jeThe beTeke sAtha dUsaroMkI vidyAkA nAza karanevAlI mahAjvAlA nAmaka vidyAkI sAdhanA karane ke liye himavAna parvata para cale gye| vahA~ eka mahIne kA upavAsa lekara ve vidyAkI sAdhanA karane baitthe| / hai idhara azanighoSane rAjA zrIvijayake sainya-sahita AnekA samAcAra suna, apane putroM ko sainya lekara lar3aneko bhejaa| donoM saiMnyoMmeM bhayaGkara yuddha chir3a gyaa| donoMmeM se koI senA pIche haTatI huI nahIM mAlUma par3atI thii| isI prakAra eka mahIne taka lar3ate rahaneke bAda amitatejake putroMne azanighoSake balavAn putroMko parAjita kara diyaa| yaha dekha, azani: ghoSa svayaM maidAnameM utara aayaa| isa bAra zanighoSane amitatejake Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prstaav| parAkramI putroMko harA diyA / taba apanI senAko titara-bitara hote . dekha, rAjA zrIvijaya svayaM saMgrAma karaneko Age aaye| krodhase bhare hue rAjA zrovijayane khar3ake prahArase azanighoSake do Tukar3e kara DAle / mAyAvI azanighoSane jhaTapaTa apane do rUpa kara DAle / zrIvijayane phira ina donoMko kATa ddaalaa| taba cAra azanighoSa ho gaye / isI prakAra bAra-bAra kATe jAte hue azanighoSane apanI mAyAke prabhAvase apane so rUpa banA DAle / jyoM-jyoM rAjA zrIvijaya usapara prahAra karate jAte, tyoM-tyoM usake rUpoMkI saMkhyA bar3hatI jAtI thii| isase rAjA zrIvijaya usakA vadha karate-karate ukatA gye| itane meM rAjA amitateja apanI sAdhanAkI siddhi karake vahAM A phuNce| aba rAjA amitatejane apanI vidyAke prabhAvase azanighoSakI mAyAkA nAza kara diyA, jisase vaha ghabarAkara bhAga claa| use bhAgate dekha, amitatejane apanI vidyAko AjJA dI, ki usa pApI azanighoSako dUrase hI pakar3a laao| isa prakAra AjJA pAkara vaha vidyAdevI usake pIche pIche clii| idhara sImanaga * nAmaka parvatapara zrIRSabhadevake mandirake pAsahI baladevamuniko kevalajJAna prApta huA thA, isaliye devagaNa unakA vandana tathA jJAnakA utsava karaneke liye Aye hue the| yaha dekha, azanighoSa una kevalIkI zaraNameM A giraa| isIliye vidyAdevI vahA~taka Akara pIche phirI aura amitatejake pAsa Akara sArA hAla sunAne lagI / usake muMhase saba kucha sunakara amitatejane apane marIci nAmaka dUtako bulAkara kahA,''he dUta ! tuma abhI amaracacA nagarImeM jAkara vahA~le sutArAdevIko liye hue mere pAsa sImanaga-parvata para cale Ao / " yaha kaha, rAjA amitateja, zrIvijaya tathA anyAnya sainya-sAmantoMko sAtha liye hue, bAje-gAjeke sAtha, sImanaga-parvatapara balabhadramunikI vandanA. karane aaye| sabase pahale jinezvarake mandira meM Akara jinendrakI stuti karaneke bAda zrIvijaya aura amitateja baladevake pAsa aaye| idhara marIci ... kSetrakI maryAdA bA~dhane vAlA parvata / ... .. BP.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIzAntinAtha-caritra / / dUta bhI sutArAko liye huye vahA~ A pahu~cA aura akhaNDita zIlavatI sutArAko rAjA zrIvijayako sauMpa diyaa| isI samaya azanighoSane donoM rAjAoM se kSamA maaNgii| una logoMne bhI usakA yaha bhAva dekha, acchA bhAdara-mAna kiyA / isa prakAra unake dilo ke bheda-IrSyAdveSa-miTa gye| usI samaya kevalIne bhI yaha dharmadezanA sunAyI, ki "rAgadveSavazIbhUtA, jIvo'narthaparamparAm / kRtvA nirarthakaM janma, gamayanti yathA tathA // 1 // " - arthAta--prANI rAgadveSake vazameM par3akara anarthoM kI laDIsI lagA .. detA hai, jisase usakA sArAjIvana yAhI naSTa ho jAtA hai / ___ rAgadveSameM par3e hue prANI mokSapada pAneko samartha nahIM hote| he * manuSyo! tumaloga inheM apanA parama balavAn zatru samajhakara inase neha mata lgaao|" ___ isa prakArakI dharmadezanA sunakara bahutase manuSyoMko jJAna utpanna ho gyaa| inameMse kitanoMhIne dIkSA grahaNa kara lI aura kitanoMhIne zrAvakadharma aGgIkAra kara liyaa| usI samaya azanighoSane kevalIse pUchA,-- "he prabhu! binA kisI prakArake rAgadveSakehI, maiM usasutArA nAmaka strIko haraNa kara kyoM apane ghara lAyA ?" kevalIne kahA,-"isa amitatejakA jIva pUrva bhavameM ratnapura nAmaka prAmameM zraSeNa nAmaka rAjA thA / usa samaya tuma kapila nAmake brAhmaNa the| usa samaya usake satyabhAmA nAmakI eka pyArI strI thii| anukramale bhava-bhramaNa karatI huI usa janmakI satyabhAmAhI isa janmameM sutArA huI hai aura jo kapila thA, vahI bhava-bhramaNa karatA huA, tapasyIke kulameM janma pAkara azAnatapa karake azanighoSa bana gayA hai| he rAjan ! pUrvabhavake sambandhase hI le jAnevAlene binA kisI prayojanake isa becArIko hara liyaa| pUrvabhavameM ise hI tumase kama rAga thA,isaliye tuma bhI isapara kama anurAga rakhate ho|' isa prakAra apane apane pUrva janmoMkA vRttAnta zravaNa kara amitateja P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prastAMcaM . 43 aura zrIvijayako bar3A harSa huA aura ye ekabAragI kaha uThe,-" ahA! jhAmake Age kucha bhI asAdhya nahIM hai" tadanantara kevalIko namaskAra kara amitatejane kahA,-" he prabho! yaha to kahiye, maiM bhavya hU~ yA abhavya ?' kevalIne kahA,-" he rAjan ! Ajase naveM bhava meM tuma isa bharatakSetrameM pAMcaveM cakravartI hoge aura usa bhavameM zAntinAtha nAmase solahaveM tIrthaGkara kahalAoge / usa samaya isa zrIvijayakA jIva tumhArA putra hogA aura pahalA gaNadhara bnegaa|" yaha suna, una donoMhIne unahIM kevalIse samakita sahita zrAvakadharma grahaNa kiyaa| azanighoSa rAjAne cittameM vairAgya utpanna ho jAneke kAraNa, apane putrako rAjyakA bhAra de, unhIM kevalIse dIkSA grahaNa kara lii| zrIvijaya rAjAkI mAtA svayaMprabhA devIne bhI bahutasI striyoMke sAtha-sAtha unhIM balabhadra munise cAritra grahaNa kiyaa| isake bAda zrIvijaya aura amitateja apane-apane parivAravargoM ke sAtha muniko praNAma kara apane-apane ghara cale gaye aura devapUjA, gurusevA tathA japatapa Adi dharma-kAryake dvArA zrAvakadharmakA prakAza karate hue samaya vitAnA Arambha kiyaa| . kucha dina bAda puNyAtmA rAjA amitatejane pA~ca raMgake ratnoM dvArA eka jinamandira taiyAra krvaayaa| usameM jinezvarakI sundara pratimAkI sthApanA kara, usane usake pAsahI eka sundara pauSadhazAlA bnvaayii| kisI samaya usI pauSadhazAlAmeM vidyAdharoMkI sabhAke bIcameM baiThakara vaha rAjA dharmopadeza kara rahA thA / usI samaya do cAraNa-muni zAzvata jinezvarakI pratimAkI vandanA karate hue cale jA rahe the| ve usa jainamandirako dekhakara vandanA karaneke liye vahA~ Thahara gye| unheM dekha, rAjA amitatejane unheM zreSTha AsanoMpara baiThAkara bhaktipUrvaka unakI vandanA kii| eka munine kahA,-" he rAjA ! yadyapi tuma apane dharmakI bAteM jAna gaye ho, tathApi dharmakI bAteM kahanA hamArA hI kAma hai|" isa. liye suno,-"he rAjA! manuSyabhava Adi sAmagriyoMko pAkara saMsArakA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanamannamnar 44 zrIzAntinAtha critr| svarUpa jAnanA aura dharma karanA hI unake liye ucita hai, jo sukhakI icchA rakhate ho| isa dharmako manase alaga karanA kyA hai, sukhase hI nAtAtor3a karanA hai| jo manase dharmameM antara karatA hai, usake sukhameM bhI antara par3a jAtA hai| jaise dhanada nAmaka seThake putrako, jisakA dUsarA nAma matsyodara thA, antaravAlA dharma karaneke kAraNa antaravAlA sukha bhI prApta huA thaa| yaha suna, amitateja rAjAne bhaktike sAtha hAtha jor3a munise pUchA, "he pUjanIya ! vaha matsyodara kauna thA ? usane kisa karmake doSase antaravAlA sukha pAyA thA ? usakI kathA kRpAkara kahiye / " yaha suna munine kahA,- .. matsyodarakI kthaa| * isI bharatakSetrameM apanI samRddhike kAraNa amarAvatIkI barAbarI karanevAlA kanakapura nAmakA eka nagara hai| usa nagarameM naya, vinaya ityAdi guNoMse zobhita 'kanakaratha' nAmake rAjA the| unakI paTarAnIkA nAma 'kanakazrI' thaa| usI nagarameM udAratA Adi guNoMke apAra-kharUpa, dharmAtmA puruSoMmeM agrasara aura rAjadarabArase mAna pAyA huA ratnasAra nAmakA eka seTha bhI rahatA thaa| usakI bhAr2yA, jisakA nAma 'ratnacUlA'thA, vaha bar3I hI lajjAvatI, zIlavatI aura mIThI vANI bolanevAlI thii| unake sundara caritravAn aura saba kalAoMmeM kuzala dhanada nAmakA eka putra thA / . .. .. usI nagarameM siMhala. nAmakA eka juArI rahatA thaa| vaha sadA puradevIke mandira meM kaur3iyA~ liye hue juA jamAye rahatA thaa| eka dina usa abhAgene kucha bhI nahIM jiitaa| isase krodhita hokara usa duSTane P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIya prastAva / devIse kahA, "maiM sadA tumhAre mandirameM rahatA hU~ aura tumhArI sevA karatA hU~ , to bhI tU aisI duSTa hai, ki mujhe kucha bhI nahIM detI ? tuma Aja hI pratyakSa hokara mujhe kucha dhana do, nahIM to maiM vinA anartha kiye na mAnegA / " devIne kahA,- "re durAtmA! kyA tUne yA tere bApane mere pAsa kucha dharohara rakha chor3I hai, jo maiM tujhe dhana hU~?" ... yaha suna, usa juArIne eka bar3A sA patthara uThAkara kahA,__ "tuma cAhe jahA~se lAkara mujhe dhana do, nahIM to maiM tumhArI mUrti tor3a-phor3akara rakha duuNgaa|" ___yaha suna, devIne vicAra kiyA,-- "yaha duSTAtmA spaSTavaktA hai; isa liye yaha nirdaya sacamuca kucha-na-kucha UTapaTAGga kAraravAI kiye binA na rhegaa| phira koI isakA hAtha thor3e ho rokane jAyagA; ataeva kucha de denA hI ThIka hai|" aisA vicAra kara devIne usake hAthameM eka kAg2az2akA Tukar3A diyA, jisapara eka gAthA likhI huI thii| yaha dekha, usa pApIne kahA,-"arI raoNDa! maiM isa kAg2az2ake Tukar3eko lekara kyA karU~gA ?" devIne kahAM, "tU ise bAz2ArameM lejAkara beca de| jo tujha eka haz2Ara rupaye de, usIko yaha gAthA denaa|" : yaha suna, vaha juArI usa gAthAvAle kAg2az2ako bAz2Ara meM le gayA aura yahI kaha-kaha kara pherI lagAne lagA,-"bhAiyo ! koI yaha gAthA mola le lo| le lo gAthA anamola mAla hai !" logoMne pUchA,-"are yaha kyA cIja hai ?" usane gAthAkA kAg2az2a dikhalA diyaa| :use vyarthakI vastu samajhakara logoMne bar3e Azcarya ke sAtha usakA dAma puuchaa| usane usakA mUlya eka sahasra svarNamudrAe~ btlaayaa| itanA behisAba mUlya sunakara hI gAhaka bhar3aka jAte the| kisIne vaha gAthA mola nahIM lii| antameM vaha dhanada nAmaka usa seThake beTekI dUkAna para gayA aura use vaha gAthA dikhalA kara usakA dAma btlaayaa| seThake putrane vaha gAthA hAthameM lekara pddh'ii| usameM isa.prakAra likhA thA,- .. . P.P.Ac. Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| "ja ciya vihiNA lihiya, taM ciya pariNamai sayalaloyassa / ___ iya jANeuNa dhIrA, vihure vi na kAyarA huMti // 1 // " arthAt-'vidhAtAne jo kucha bhAgyameM likha rakhA hai, vahI sabako prApta hotA hai| yahI samajha kara dhIra puruSa vipad par3ane para kAyara nahIM hote|" isa gAthAko par3hakara dhanadane apane manameM vicAra kiyA,-"yaha gAthA to lAkha muharoMko bhI sastI hai| phira jaba eka haz2Ara muharoM para hI beca rahA hai, to bar3A sastA mAla hai, lehI lenA caahiye|" yaha vicAra kara, usane usa juArIko muMhamAMgA mUlya dekara vaha gAthA le lI aura bAra-bAra use par3hane lgaa| itane meM usakA pitA seTha ratnasAra A pahu~cA / usane pUchA, "beTA ! Aja tumane kaunasA vyApAra kiyA ?" yaha suna pAsakI dUkAnoMke vyApArI haMsate hue bole,- "seThajI ! Aja to Apake beTene bahuta bar3A vyApAra kara DAlA hai| usane haz2Ara muhareM dekara eka gAthA mola lI hai| sacamuca yadi tumhAre putrakI vyApArameM aisI hI kuzalatA banI rahI, to yaha gharako pU~jIko bahuta bar3hA degaa|" . ' logoMkI yaha tAnez2anI sunakara seTha jala gayA aura krodhake sAtha apane putrase kahane lagA,-"re duSTa ! tU abhI yahA~se calA jaa| maiM terA mu~ha dekhanA bhI nahIM caahtaa| sUnA ghara acchA, para coroMse bharA . huA ghara acchA nahIM, tU putra hI hai to kyA ? mujhe terI yaha kAra ravAI bilakula hI nApasanda hai|" ____ isa prakArake apamAnayukta vacana sunakara dhanada usI kSaNa dUkAnase . nIce utara AyA aura mana-hI-mana usa gAthAkA artha smaraNa karatA huA cala pdd'aa| nagarake bAhara ho, vaha sAyaMkAlake samaya uttara dizAmeM eka vanameM A phuNcaa| vahA~ nirmala jalase bharA huA eka bar3A bhArI sarovara dekha, usImeM snAna kara, vaha pAsa hI eka vaTavRkSake nIce pattoMkI seja bichAkara so rhaa| isI samaya devasaMyogase eka dhanuSa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. n Gun Aaradhak Trust Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra para AON p.Bara isI samaya eka bhAraNDa pakSI vahA~ bhAyA aura use marA huthA samajhakara . uThAye hue samudra ke bIcobIca eka dvIpameM le aayaa| (pRSTha 4) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIya prastAva / dhArI zikArI jala pIneke liye Aye hue jAnavaroMkA zikAra karane. kI icchAse vahA~ A phuNcaa| usI samaya seThake beTene nIMdameM hI par3e-par3e ekabAra karavaTa badalI, jisase sUkhe patte khar3akhar3A utthe| vaha zabda suna, zikArIne vicAra kiyA,mAlUma hotA hai, koI jaMgalI jAnavara jA rahA hai|" aisA vicAra kara usane usI zabdakI sIdhapara bANa chor3a diyaa| vaha bANa usa soye hue seThake putrake pairameM A lgaa| nizAnA ThIka baiThA, vaha jAnakara vaha zikArI use dekhaneke liye usake pAsa aayaa| itanemeM bANakI coTa khAye hue dhanadane takalIphake mAre ukta gAthAkA uccAraNa kiyA / yaha sunakara usa zikArIne socA,-"Aha ! yaha to mAlUma hotA hai, ki maiMne vinA samajha bUjhe kisI thake-mAMde soye hue musAphirako hI mAra ddaalaa|" isa tarahakI bAta manameM Ate hI usane usake pAsa Akara pUchA, -"he bhAI ! maiMne anajAnatemeM tumheM,bANase viddha kara DAlA hai| kaho to tumheM kahA~ coTa AyI ? aisA kahakara usane usake pairameMse bANa khIMcakara nikAla liyA aura usake z2arUmapara marahamapaTTI karane lgaa| seThake beTene use marahamapaTTI karanese rokate hue kahA, "bhAI ! tuma apane ghara cale jaao|" isa prakAra seThake putrase AjJA pAkara vaha zikArI apane ghara calA gyaa| idhara seThake beTeke pairase khUna jArI ho gyaa| bahuterA khUna nikalaneke kAraNa vaha prAta:kAla hote-hote behoza ho gyaa| isI samaya eka bhAraNDa pakSI vahA~ AyA aura use marA huA samajhakara uThAye hue samudrake bIcobIca eka chIpameM le aayaa| usane jyoMhI use khAnekA vicAra kiyA, tyoMhI usameM jIvanakA kucha cihna dekha use vahIM chor3akara ur3a gyaa| isake bAda usa dvIpa kI ThaMDhI-ThaMDhI havAke laganese dhanadako cetanA :ho aayii| vaha khar3A hokara cAroM ora dekhane lgaa| dekhate-dekhate use .eka nirjana vana dikhalAI diyaa| usane manameM vicAra kiyA,- "merA nagara yahA~se kitanI dUra hai ? yaha bhayaMkara vanahI kisa sthAna para hai ? athavA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrIzAntinAtha critr| mere isa soca-vicArakA hI kyA natIjA hai ? daivakI cintA hI valavAn hai|" isI prakAra socatA-vicAratA huA vaha-jaMgalameM kSudhA tRSNAse vyAkula hokara phala aura jalakI talAzameM ghUmane lgaa| ghUmate-ghUmate usane eka sthAnapara eka TUTe-phUTe gharoMvAlA sUna-sAna nagara dekhaa| yaha dekhakara use bar3A Azcarya huaa| usI ujar3e hue nagarameM bhramaNa karate hue usane eka kuA~ dekhaa| bar3I-bar3I muzkiloMse usa kue~ se jala nikAlakara usane apanI pyAsa bujhAyo tathA keleke phala Adi khAkara apanI prANarakSA kii| isake bAda vaha bhayake mAre usa nagarase dUra jA rahA / itane meM sUrya asta ho gayA / . andhakArase sArA saMsAra Dhaka gyaa| usa samaya dhanadane eka parvatake samIpa jA vahIM Aga sulagAkara ThaMDha dUra kIyA aura kisI taraha rAta bitA dii| saverA hotehI usane dekhA, ki usane rAtako jahA~ Aga sulagAyI thI, vahA~kI, bhUmi suvarNamayI ho gayI hai| yaha dekhate hI usane apane manameM vicAra kiyA, - "mujhe to aisA mAlUma par3atA hai, ki yaha sthAna avazyahI suvarNadvIpa hai / kAraNa, agnikA saMyoga hotehI yahA~kI bhUmi suvarNamayI ho gayI hai|" aisA vicAra manameM utpanna hotehI usane harSita hokara vicAra kiyA,-"maiM yahIM rahakara sonA nikAlU, to ThIka ho|" isake anantara usane parvatakI miTTI kATa-kATakara apane nAmakI ITeM banAyIM aura unheM AgakI bhaTTImeM pkaayaa| ve saba IMTeM sonekI ho gyiiN| eka dina ghUmate ghAmate usane parvatake nikuJja meM ratnoMkA Dhera par3A dekhaa| vaha una ratnoMko apane soneke Dherake pAsa le aayaa| dhIre-dhIre usake pAsa bahutasI sonekI IMToM aura ratnoMkA samUha ho gyaa| kele. Adi phala khAkara hI vaha jIvana nirvAha karatA calA jAtA thaa| - eka samayakI bAta hai, ki sudatta nAmakA eka vyApArI jahAz2ameM baiThakara vahA~ aayaa| usake jahAjameM pahalese lekara rakhA huA jala aura IMdhana cuka gayA thA, isaliye usane apane AdamiyoMko jala tathA IMdhana leneke liye usI dvIpakI ora bhejaa| una AdamiyoMne vahA~ dhanadako GanAaradhakilite Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ winicanciant-sina dvitIya prstaav| .. dekha kara pUchA,-"bhAI tuma kauna ho ?" dhanadane kahA,-"maiM to.vanacara huuN|" ve saba bole,-"tuma hameM koI jalAzaya batalAo," isapara dhanadane unheM kuA~ dikhalA diyaa| sArthavAhake una sevakoMne kue~ ke pAsa sonekI IMToM aura ratnoMkA Dhera par3A dekhakara dhanadase pUchA, "he dhanacara ! yaha saba kisakA hai ?" usane kahA, .. "merA hai / isa dhanako jo koI sthala-mArgameM le jAyagA, usako maiM isakA cauthAI hissA de ddaaluuNgaa|" isa tarahakI bAteM ho hI rahI thIM, ki ukta vyApArI bhI vahIM A pahu~cA aura dhanadako bar3I vinayake sAtha praNAmakara, AlaGgana karate hue, usase kuzala-prazna karane lgaa| isake bAda usane dhanadase isa bAta kI pratijJA kI, ki vaha isa sAre dhana-ratnako usake ghara pahu~cA degaa| isake bAda sArthavAhane ( vyApArIne ) apane naukaroMse una sunaharI IMToM aura ratnoMko apane jahAz2a para ladavAnA zurU kiyaa| dhanada bhI gina-ginakara iMToM aura ratnoMko unake hAthameM dene lgaa| vaha agAe sampatti dekha, sArthavAhake manameM pApa jagA aura usane apane naukaroMko ekAntameM bulAkara kahA,-"isa adamI ko usI kue~ meM Dhakela do|" isa prakAra apane svAmokI AjJA pAkara una AdamiyoMne dhanadase kahA, "he paropakArI mahAtmA! hama loga kueM se pAnI khIMvanekAH hAla nahIM jAnate / tu he pahale se hI isakA abhyAsa hai| isaliye kRpa kara hameM thAr3AsA jala ku se nikAla do|" yaha sunakara. dhanada dayAke mAre kue~: se gano khIMcane lgaa| itanemeM maukA pa kara una duSTAMne usa kueM meM Dhakela. diyaa| devayogase vaha pattoM ne bhare hue usa kueM kI mekhalA para hA girA, pAnI meM nahIM girane pAyA / saubhAgyase usake z2arA bhI coTa nahIM aayii| aba to dhanada usI gAthAko yAda karatA huA kueM ke ida girda naz2ara daur3Ane lgaa| akasmAta eka sthAna para guphAsI naz2ara aayii| kautuH halake mAre vaha usIke andara ghusa pdd'aa| andara jAkara pairase mAlUmaH karatA huA vaha usI mArgase bahuta nIce utaratA calA gyaa| Age jA:: kara use samatala mArga milA / . usI mArgase Azcarya ke sAtha jAte-jAte P Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| .. use kucha dUra para eka devamandira dikhAI diyA / vaha usake andara calA gyaa| devamandirake bhItara use garur3a-vAhinI, cakAyudha-dhAriNI, mahimAmayI cakrezvarI devI dikhalAyI pdd'iiN| unheM dekhakara vaha donoM hAtha jor3ebhaktike sAtha apanI vicakSaNa vANImeM isaprakAra devIkI stuti karane lagA;- he zrIRSabha svAmIkI zAsana devI! bhayaGkara kaSToMko harane vAlI! aneka bhaktoMko samasta sampati pradAna karanevAlI! tumhArI jaya ho| mAja isa duHkhameM mujhe tumhAre darzana hueM / aba tumhIM mujhe apane caraNoM meM zaraNa do|" usake ina bhaktipUrNa vacanoMko sunakara devIne prasanna hokara kahA, "he vatsa ! Age calakara terA saba prakArase bhalA hI hogaa| acchA, tU isa samaya mujhase.kucha maaNg|" yaha suna, dhanadane kahA, "he devI! tumhAre darzanoMse hI mujhe saba kucha mila gyaa| aba maiM kyA maaNge|" usake aisA kahane para santuSTa hokara devIne usake hAthameM bar3ehI prabhAva. zAlI pAMvaratna diye aura unakA prabhAva isa prakAra batalAyA,-"dekha, isameM se eka ratna to saubhAgyakA dAtA hai, dUsarA lakSmI denevAlA hai, tIsarA roga-hAraka hai, cauthA viSakA prabhAva naSTa karanevAlA hai aura pAMcA saba kaSToMkA nivAraNa karane vAlA hai| isa prakAraHuna ratnoMkA prabhAva patalAkara, unakI alaga-alaga pahacAna karAkara devo antardhAna ho gayIM / dhanada una ratnoMke guNa cittameM dhAraNa kara Age bddh'aa| thor3I dUra jAte-na-jAte use eka sthAnapara vraNa ghAva) acchA karanevAlI saMrohiNI nAmakI auSadhi milI / use bhI usane apane pAsa rakha liyA / isake . bAda usane apanI jaMghA cIrakara usImeM una. pAMcoM ratnoMko rakha diyA aura usI sarohiNI auSadhike dvArA usavaNako acchA kara liyaa| vahA~le Age bar3hane para, use eka pAtAlanagara dikhAI diyaa| usane usa nagarameM pravezakara dekhA, ki usameM khAne-pIneke sAmAnoMse bhare hue gharoM bhaura dUkAnoMkI zreNI to maujUda haiM; para kahIM koI AdamI nahIM naz2ara bhaataa| Age calakara usane kilA, phATaka aura khir3akiyoMse suzobhita eka bar3A bhArI rAjamahala dekhaa| usake andara pravezakara jaba vaha usake Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIya prastAva / . sAtaveM khaNDa para pahuMcA, taba vahA~ eka bAlikAko dekha, use bar3A vi-: smaya huaa| itane meM vaha bAlikA usase pUcha baiThI,-"he satpuruSa! tuma yahA~ kahA~se A rahe ho ? he bhadra ! suno-yahA~ tumhAre prANoM para saMkaTa AnekI sambhAvanA hai, isaliye yadi tuma jInA cAhate ho, to jhaTapaTa yahA~se kahIM anyatra cale jaao|" yaha suna, dhanadane kahA, "bhadre! tuma kheda na kro| mujhe apanA byorevAra hAla kaha sunaao| yaha nagara sUnasAna kyoM hai aura tuma kauna ho, yaha btlaao|" .. :: .." - yaha suna, dhanadake rUpa aura dhairyako dekha, AzcaryameM par3I huI vaha bAlikA bolI,-"he sundara! yadi tumhArI yaha jAnanekI bar3IhI abhilASA hai, to suno "isI bharatakSetrameM zrItilaka nAmakA eka nagara hai| usameM mahendrarAja nAmaka rAjA rAjya karate the| vahI mere pitA the| eka bAra unake rAjyake samIpavartI zatrurAjAoMne unapara car3hAI kI aura unheM harA ddaalaa| isI samaya eka vaitAlane Akara snehake sAtha rAjAse kahA, "he rAjA! tuma mere pUrva janmake mitra ho, isaliye tuma mere yogya koI kAma btlaao| kaho, maiM tumhArI kaunasI bhalAI karUM ? yaha suna rAjAne kahA,--"he mitra! . suma merI sahAyatA karo, jisase maiM apane zatruoMko harA skuuN|" yaha suna baitAlane kahA,---"maiM tumhAre zatruoMko mAra girAne meM asamartha hU~ kyoMki . mujhase bhI adhika balabAna daitAlagaNa unake madadagAra haiM; para hA~, maiM aura tarahase tumhArI madada kara sakatA huuN|" yaha kaha, vaha vaitAla usa nagara; ke saba loMgoMke sAtha mere pitA aura unake parivArako yahA~ le aayaa| usIne isa pAtAla nagarakI racanA kii| usane eka kue~ ke andarase isa nagarameM Ane-jAneko mArga bnaayaa| usa kueM kI rakSAke liye usane vAharake hisse meM eka dUsarA nagara bhI vsaayaa| isake bAda jahAjoM meM bhara-bharakara yahA~ sAmAna pahu~cane lge| isa taraha saba loga sukhase rahane lge| kucha dina isI prakAra bIta jAneke bAda, eka rAkSasa kupakI rAhase yahAM A phuNcaa| vaha duSTa mA~sakA lobhI thaa| vaha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| kramazaH isa nagarake nivAsiyoMko khAne lgo| kucha hI dinoM meM usane isa nagarake saba manuSyoMkA saphAyA kara diyaa| isake bAda vaha bAharavAle nagarake lAgoMko caTa karane lgaa| isaliye ve loga jahAja paraH car3ha-car3hakara bhAgane lge| isa taraha usa duSTa rAkSasane donoM nagara ujAr3a ddaale| he sAhasika! usane eka mAtra mujhako hI vivAha kara. neko icchAse chor3a rakhA hai| usane mujhase Ajase sAta dina pahale kahA thA,-"bhadre ! maiM bar3AhI bhayaGkara rAkSama huuN| maiM manuSya ke mAMsake. lobhase hI yahA~ AyA thA aura tuma dekhahI rahI ho, ki maiMne samasta purajanoM kA nAza kara Da lA hai| sirpha ekahI kAraNa aisA hai, jisase maiMne tumheM jotA chor3a diyA hai." usakI yaha va ta sunakara maiMne pUchA, "vaha kAraNa kyA hai ?" vaha bolA,-"Aja ke sAtaveM dina bar3AhI acchA zubhagraha yukta lagna hai| usI dina maiM tumhAre sAtha vivAha kara tumheM apanI patnI bnaauuNgaa|" he bhadra ! AjahI vaha sAtavA~ dina hai aura upa rAkSasake bhAne kA samaya bhI ho gayA hai| jaba taka vaha yahA~ Aye taba taka tuma yahA~se Tala jaavo|" yaha suna, dhanadane kahA, "he mugdhe! tuma tanika bhI bhaya mata kro| vaha duSTa mere hAthoM mArA jaayegaa|" bAlikA bolI"yadi aisIbAta hai, to lo, maiM tumheM usake mAranekA ThIka samaya batalAye detI huuN| jisa samaya vaha vidyAkA pUjana karane baiThe, usI samaya tuma use mAra ddaalo| usa samaya vaha na bolacAla karatA hai, na uThakara khar3A hotA hai / usI avasarameM tuma mere pitAke isa khaDkA upayoga krnaa|" : ..ghe donoM isa prakAra bAteM karahI rahe the, ki vaha rAkSasa hAthameM eka manuSyakI lAza liye hueaayaa| vahA~ dhanadako baiThA dekhakara usane ha~sa kara kahA,-'ahA! Aja to.bar3e acarajakI bAta dekhane meM A rahI hai| merA bhakSya Apase Apa mere ghara A pahu~cA hai|" isa prakAra avajJA pUrNa vacana kahakara usane lAzako nIce rakha diyA aura vidyAkA pUjana karane lgaa| isI samaya dhanadane khaDga khIMcakara kahA,-"Thahara jA, pApI! Aja meM aurA saphAmA hI kiye detA huuN|" usakI yaha bAta sunakara bhI vaha rAkSasa Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / dvitIya prstaav| . avajJAke sAtha ha~satA rhaa| vaha pUjA para baiThAhI rahA aura dhanadane khaGgakA aisA vAra kiyA, ki vaha yamarAjake ghara jA phuNcaa| isake bAda usI zubha samayameM usakI lAyI huI sAmagriyoMkA upayoga karate hue dhanadane usa tilakasundarI nAmaka bAlikAse vivAha kara liyaa| usake sAtha rahakara bhoga-vilAsa karatA huA, vaha kucha dinoM taka ghahIM rhaa| ....... ... ... ... .. . ... ... . isake bAda vaha strI, ratna,suvarNa tathA uttamottama vastra ityAdi acche, ... acche padArthoM ko sAtha liye hue usI kueM meM A pahu~cA / isake bAda pIche lauTakara usane aura bhI apanI pasandakI cIjeM le lI aura bhaktipUrvaka Akara cakrezvarI devIko praNAma kara usa kueko mekhalA para aaphuNcaa| itanemeM usa dvIpake pAsa eka jahAz2a aayaa| usa jahAjake AdamI usI kueM se jala.lene Aye / unhoMne kueM meM rassI ddaalii| dhanadane usa rassIko pakar3akara kahA,-"bhAiyo ! maiM kueM meM gira par3A hU~, karAkara mujhe bAhara khIMca lo|" yaha sunakara una AdamiyoMne yaha bAta apane svAmI devadatta nAmaka sArthavAhase khii| vaha bhI kautUhalake mAre vahIM A phuNcaa| isake bAda usane usa rassImeM eka choTIsI khaTolI bAMdhakara lttkaayii| usI para car3hakara dhanada kue~ se bAhara niklaa| usakA vaha . sundara rUpa aura uttama vastrAbhUSaNa dekha, vismita hokara sArthavAhane pUchA, -- "bhadra! tuma kauna ho ? kahA~se Aye ho ? aura isa kue~ meM kaise gira par3e, isakA hAla btaao|" dhanaMdane kahA, "he sArthavAha ! merI strI bhI isI kue~ meM gira par3I hai, use bhI bAhara nikAlanA caahiye| sAtha hI mere ratnAlaGkAra Adi bhI isI kue~ meM par3e hue haiN| pahale ina sabako bAhara nikalavAiye, pIche maiM apanA sArA hAla Apase khuuNgaa| ...... .. yahasana usa sArthapatine kahA,- "he bhadra ! tuma khuzIse apanI strI aura samasta vastuoMko bAhara nikAla lo|" dhanadane aisAhI kiyaa| tilakasundarIko dekha, sArthavAha hakA-bakA sA ho gyaa| isake bAda sArthavAhane jaba dhanadase usakI rAmakahAnI pUchA, taba usane kahA hai P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriishaantinaath-critr| sArthapati! maiM bharatakSetrakA rahanevAlA huuN| jAtikA baNika maiM dhana-upArjana karaneke liye, apanI priyatamAke sAtha jahAz2a para savAra ho, kaTAha-dvIpakI ora calA jA rahA thaa| daivayogase merA jahAja samuimeM TUTa gayA aura maiM strI sahita yahIM A niklaa| pyAsake mAre. pyAkula hokara merI strI jalakI talAzameM ghUmatI-ghAmatI isI kue~ ke pAsa AyI aura jhA~kakara pAnI dekhate-dekhate kueM meM gira pdd'ii| maiM bhI usake snehake mAre usake pIche-pIche kUda par3A; para bhAgyase hama donoM kue~ kI mekhalA para hI rahe, pAnI meM nahIM gire / isa kueM meM rahane vAlI jala devIne prasanna hokara mujhe bahutase ratnAlaGkAra Adi diye aura yaha kahA, ki kucha dina yAda yahA~ eka jahAz2a aayegaa| tuma usIpara baiThakara sukhase apane ghara cale jaanaa| bhAI sArthavAha ! yahI to merI rAmakahAnI hai| aba tuma kucha apanI kathA sunAo, jisase paraspara prIti bddh'e|" ____ yaha suna, devadattane kahA, -- "he bhadra! maiM bhI bharatakSetrakA hI rahane ghAlA huuN| maiM bhI kaTAha-dvIpase lauTA huA apane ghara jA rahA huuN| tuma khuzIse mere sAtha calo, hama loga eka sAtha cale jAyeMge, tuma apanI priyA aura samasta vastuoMko mere jahAz2a para car3hA do|" - usakI yaha bAta suna, dhanadane kahA,-"acchI bAta hai| aisA hI kro| bhAI sArtheza ! yadi maiM apane ghara pahu~ca gayA to ina ratnoMmeMse chaThA hissA tumheM de ddaaluuNgaa| yaha suna, sArthavAhane kahA,-"bhAI! yaha asAra dhana to koI cIz2a nahIM hai, tumhArI yaha bhakti hI saba kucha hai|" - isake bAda sArthavAhane usakI kula cIjeM apane jahAz2a para ladavAdI, jahAz2a Age bddh'aa| rAstemeM usa duSTAtmA sArthavAhakA citta nI aura dhana dekhakara DAvA~Dola ho gayA aura vaha dhanadakI burAI karaneko utArU ho gyaa| eka dina rAta ke samaya dhanada zauca jAne ke liye maJca para baiThA thA, usa samaya saba loga so rahe the| isI samaya sArthavAhane cupacApa usake pAsa Akara use maJca parase samudra meM Dhakela diyaa| kucha dUra Age bar3hane para sArthavAhane zora macAnA zurU kiyaa| bhAiyo! mere prANapriya Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritrA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpalAnara jaga ArAmamA kendra nivA dvitIya prstaav| mitra dhanada zauca karaneke liye maJcapara jAkara baiThe hue the, ve abhI takalauTa phara nahIM aaye| kahIM vesamudra meM to nahIM gira par3e 1" aisA kahakara usane logoMko dikhalAneke liye apane AdamiyoMse cAroM tarafa khoz2a karavAyI, para kahIM dhanadakA patA nahIM lgaa| taba vaha madhura vacanoMse usakI priyAko DhAMDhasa baMdhAne lagA / eka dina usane tilakasundarIse kahA,"bhadre ! devayogase tumhAre patikI mRtyu hogaI, isaliye aba tuma merI patnI bana jaao|" yaha sunateho usa caturastrIne vicAra kiyA,-"avazyahI isI duSTane mere rUpa para mohita hokara mere pati ko maravA DAlA hai| ho sakatA hai, ki yaha mere Upara z2ora z2abaradastI karake merA zIla-bhaGga kare, isaliye ise kucha na-kucha ise javAba de denA hI ThIka hai| kAlameM vilamba honese saba maGgalahI hogA / kahA bhI hai, ki: ..... taNena labhyate yAmo, yAmena labhyate dinam / .... ... ..... dinena labhyate kAlaH kAlaH kAlo bhaviSyati / / 1 // ( arthAt-'eka kSaNakA samaya mila jAne se pahara bharakA samaya mila jAtA hai| eka paharakI muhalata milanese sArA dina mila jAtA.. hai / eka divasakA samaya mila jAye, to phira bahutasA samaya mila. jAtA hai. aura usakA pariNAma duSToM ke liye kAla rUpahI ho jAtA hai|" ...aisA vicAra kara, usane sArthavAhase kahA, "he sArthapati ! tuma mujhe apane nagarameM le clo| vahA~ke rAjAkI AjJA lekara maiM tumhArI strI bana jaauuNgii| yaha suna, usane sAnanda usakI bAta mAna lI aura manameM vicAra kiyA, - "maiM apane nagarameM pahu~cakara rAjAko dhanAdise santuSTa kara apanA manovAMchita pUrA kara luuNgaa|" ... . .....idhara jaba usa duSTane dhanadako samudra meM girA diyA, taba use devayogase tatkAla hI eka pahaleke TUTe hue.jahAjakA takhtA hAtha laga gyaa| usI takha teko bar3I maz2abUtIse apanI chAtIse lagAye hue, vaha taraGgoMmeM pahatA aura uchalatA huA pA~ca dina bAda apane nagarake samIpa A phuNcaa| isase usake manameM bar3A Ananda huA aura usane sira Upara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / uThA kara apane nagarako dekhanA Arambha kiyA / itanemeM eka bar3I bhArI machalI takhteke sAthahI usako nigala gyii.| usa samaya narakake samAna usa machalIke peTa meM par3A huA dhanada socane lagA,- "he jIva ! yaha saba tumhAre nasIbakA khela hai / isaliye tuma aura na kucha karo, kevala usI gAthAko yAda kiyA kro|" isa prakAra vicAra karaneke bAda usane Apatti nivAraNa karanevAlI maNikA smaraNa kiyA / usake prabhAvase machuene usI kSaNa usa machalIko pakar3a liyaa| isake bAda machuoMne use eka jagaha kinAre para le jAkara usakA peTa phAr3a ddaalaa| peTa phaTate hI machuoMne usake andara eka puruSako dekha, manameM bar3A Azcarya maanaa| tadanantara use bAhara nikAla, pAnIse nahalA kara, svastha kara, una logoMne usa nagarake rAjAko yaha sArA hAla kaha sunaayaa| rAjAko bhI yaha kahAnI sunakara bar3A acambhA huA aura unhoMne usI samaya dhanadako apane pAsa bulAkara pUchA,- "he bhadra ! yaha acambhA kyoMkara haA ? tuma kauna ho ? isa matsyake udara meM tuma kaise cale gaye? yaha saba saca-saca kaha sunAo, kyoMki mujhe isa bAtakA bar3A bhArI Azcarya ho rahA hai|" ...... dhanadane kahA-mahArAja ! maiM jAtikA baniyA~ huuN| jahAz2a TUTa jAnepara maiM usake eka takhteke sahAre kinAre A lgaa| itane meM eka machalI mujhe nigala gyii| machuoMne use pakar3a kara usI kSaNa usakA peTa phAr3a DAlA aura mujhe usake andara dekha, vismita ho Apake pAsa le aaye| yahI. bAta hai|" isake bAda rAjAne use soneke pAnIse nahalavA kara zuddha banAyAH aura usakI sundaratAke kAraNa use apane pAsa rakha liyA / uso dina unhoMne usakA nAma matsyodara rakhA, jo vAstavameM :yathArtha hI thA, usIkI prArthanAke anusAra rAjAne use apanA pAnakhavAsa bnaayaa| usane binA apanA asala hAla kisIse kahe, vahA~ bahutasA samaya bitA diyaa| - eka dina dhanadakA aniSTa karanevAlA. sudatta nAmakA vyApArI ina dhanadaka AC.Gunratnasun 11 Gun Aaraanak Trust Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra . raPTET B.Raman isake bAda machuoMne use eka jagaha kinAre para le jAkara usakA paiTa phAr3a ddaalaa| peTa phaTate hI machuJoMne usake andara eka purupako dekha, manameM bar3A Azcarya mAnA (pRSTha 56) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Janorammrawranamam dvitIya prstaav| havAke pherase apanA jahAz2a liye hue vahIM A pahuMcA aura dvArapAlake dvArA rAjAke pAsa qhabara bhijavA kara bheMTa liye hue unake pAsa AyA. 'aura praNAma kara baiTha gyaa| rAjAne mIThe yayanose usa paNikke sAtha bAteM kI aura usakA kuzala maGgala pUchA / bAdameM rAjAne apane pAnakhavAsako usa baniyeko pAna denekA hukma diyaa| dhanada jaba use pAna dene AyA, taba jhaTa sArthavAhako pahacAna gyaa| sudattako bhI dhanadakI sUrata dekhatehI bar3A acambhA huA / usane apane manameM vicAra kiyA, "usa dina maiMne jisakI sonekI ITe aura ratnAdi lekara usa zUnya dvIpake kue~ meM giravA diyA thA, yaha vahI to mAlUma par3atA hai / para yaha yahA~ kase A pahu~cA ?" isa taraha mana-hI-mana vismaya karatA huA, vaha rAjAko praNAma kara jyoMhIM uThA, tyoMhI rAjAne usa para prasanna ho usakA AdhA kara mAfa kara diyaa| usane tatkAla kahA,-'yaha ApakI mere Upara apAra kRpA hai !" yaha kaha, vaha apane sthAnapara . calA gyaa| sudattane usI nagarameM rahanevAle eka AdamIko bulAkara pUchA," bhAI yaha jo rAjAkA pAna khavAsa hai, vaha bApa dAdoMke vaktase hI isa pada para hai, yA nayA hI rakhA gayA hai ?" ____ yaha suna, usa manuSyane usakA yathArtha vRttAnta kaha sunAyA, jise sunakara sudattako apanI pahacAnakA nizcaya ho gayA / inhIM dinoM meM eka bAra usa nagarakA gItarati nAmaka caNDAla gadhaiyA apane parivAra vAloMke sAtha sudattake yahA~ AyA aura gAne-bajAne lgaa| usakI gIta kalAse vaha sArthavAha bar3A hI santuSTa huA aura use inAma de, saMtuSTa kara use ekAntameM le jAkara usase kahA,-' he gAyaka ! yadi . tU merA eka kAma kara de, to mai tujhe khUba dhana duuNgaa|" usane kahA,-- "he sArthapati ! jo koI kAma ho, jhaTapaTa kaha DAliye, maiM saba kucha kara sakatA huuN| jaba rAjA hI mere vazameM haiM. taba mere liye .. kyA muzkila hai ?". ... P.P. Ac. Gunrathasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / sArthavAhane kahA, "tU kisI dina ekAntameM rAjAse jAkara kaha ki yaha matsyodara to merA bhAI hai| yaha suna, usane bhATapaTa sArtha-. bAhakI bAta svIkAra kara lii| isa para prasanna hokara ,sArthavAhane usa baesAlako cAra jor3I sonekI iMTe lAkara de dii| unheM ghara le jAkara vaha caNDAla gAyaka sabhAmeM baiThe hue rAjAke pAsa Akara gAnA sunAne lNgaa| usake saGgItale prasanna hokara rAjAne pAnakhavAsako hukma diyA, ki isa uttama gAyakako zIghrahI pAma khilaao| isa prakAra rAjAkA duSama pAkara jyoMhI dhanada use pAna dene gayA, tyoMhI vaha gItarati nAmaka . duSTa gAyaka dhanadake galese cipaTa gayA, aura bolA,- "bhAI ! Aja kitane dina bAda maiMne tumako dekhA!" yaha kaha, vaha atizaya vilApa karane lgaa| yaha dekha, rAmAne usase pUchA, "matsyodara ! yaha gAyaka kyA kaha rahA hai ? isa para mana-hI-mana upAya cintanAkara dhanadane kahA,-"mahArAja! yaha jo kucha kaha rahA hai, vaha saba ThIka hai|" rAjAne pUchA,- "kyoMkara ThIka hai, btaao|". isake uttarameM dhanadane rAjAko eka mana gaDhanta kathA kaha sunaayii| usane kahA,-"mahArAja! pahale isa nagara meM mere pitA, jo caNDAla the aura gIta kalAmeM bar3e hI nipuNa the, ve svAmIke parama kRpApAtra the| unake do triyA~ thIM / unake hamI donoM putra the| merI mAtAko pitA kama pyAra karate the, isaliye maiM bhI unakA paisA pyAga nahIM thaa| isakI mA~ unakI bar3I pyArI. dulArI thI, isaliye yaha bhI unakA bar3A lAr3alA thaa| mere pitAne bhaviSyatkA vicAra kara merI jaMghAmeM pAMca ratna chipAkara rakha diye, aura jA~dhake jakhmako jhaTa marahama paTTI dekara acchA kara diyaa| isake . bAda mere pitAne mujhase kahA, "he vatsa! yadi kadAcit tumhAre dhure dina AyeM, to ina ratnoMko nikAlakara inhIMse apanA kAma calAnA " yahIM kahakara unhoMne mujhe khuza kara diyaa| tadanantara yaha unakA atyanta pyArA thA, isaliye pitAne isake sAre zarIrameM ratna bhara diye|" yaha kaha, dhanadane rAjAke manameM vizvAsa utpanna karaneke irAdese apanI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak'Trust --- Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prstaav| jaMghA vidIrNa kara apane chipAye huye pAMcoM ratnoMko nikAla kara rAjA. ko dikhalA diyA / una mahA mUlyavAna ratnoMko dekhakara rAjAko bar3A Azcarya huaa| unhoMne usI samaya apane sipAhiyoMse kahA,-"tuma loga isa gItaratikA bhI zarIra kATa kara ratnoMko nikAla kara mujhe dikhlaao|" yaha sunate hI gItaratike devatA kUca kara gaye aura usane / Darake mAre kahA,- "he svAmin ! na to yaha merA bhAI hai, na maiM ise pahacAnatA hU~, na mere zarIrameM ratna bhare hue haiN|" vaha aisA kahI rahA thA, ki rAjAke sevaka usakI dehase ratna nikAlaneke liye taiyAra ho gye| abake vaha phira kahane lagA,-"mahArAja ! maiMne jo kucha kahA haiM, vaha sarAsara jhUTha hai / : sudatta sArthavAhane mujhe sonekI. ITeM dekara mujhase yaha pApa-karma karavAyA hai / he deva ! yadi Apako merI bAtakA vizvAsa na ho, to mere gharase una IToMko ma~gavA kara dilajamaI kara leN|" yaha suna rAnA matsyodarakA mu~ha dekhane lge| yaha dekha, usane kahA, --"prabho ! isakI yaha bAta hI ThIka hai|" rAjAne kahA, "matsyodara ! aba tuma mujhe saba saJcA hAla kaha sunaao|" matsyodarane kahA, -- "he narezvara ! usa vaNikke jahAz2ameM merI AThasau jor3I sonekI IMTeM aura pandraha haz2Ara nirmala ratna haiN| una IToMke andara mere . nAmakA cihna bhI aGkita hai|" yaha kaha usane rAjAse apanA nAma Adi batalAte hue apanA bahuta kucha vRttAnta kaha ddaalaa| yaha suma, rAjAne usa .. caNDAlake gharase vecAroMjor3I sonekI IMTeM ma~gavAyIM aura unakotur3avAkara dhanadakA nAma bhI khudA huA dekha liyaa| tatkAla rAjAne usa paNika aura caNDAlakA vadha karanekA hukma de DAlA; para kRpAlu matsyodarane usI samaya una donoMkI prANabhikSA mAMga lii| isake bAda rAjAne soneke jalase use phira snAna karavA kara pavitra karavAyA aura usa vaNik tathA cANDAlake pAsa usakA jo kucha-dhanaratna thA,yaha saba ma~ga. vAkara dhanadako de diyA / vaNika tathA caNDAlako ucita zikSA milI aura dhanada vaha sArI lakSmI pAkara dhamad (kubera ke samAna ho gyaa)| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| .... eka bAra rAjAne ekAntameM dhanadase pUchA,- "he matsyodara! tuma apanA sArA vRttAnta mujhase saca-saca kaha ddaalo|" usane bhI rAjA se apanA sArA kaccA ciTThA isa prakAra kaha sunAyA, --"maiM isI nagara ke raIsa seTha ratnasArakA putra huuN| maiMne eka haz2Ara sonekI muhareM dekara eka gAthA mola lI thI, isIliye mere pitAne mujhe gharase nikAla diyA aura maiM dezAntarameM calA gyaa|" isI prakAra usane apanI aura aura bAteM bhI rAjAko ghtlaayauN| tadanantara kahA, ki-"svAmI! abhI Apa merA bhaNDAphor3a na kareM, kyoMki merI strI aura dhanAdikA haraNa karanevAlA devadatta mAmakA sArthavAha bhI, sambhava hai, kisI dina yahA~ A pahu~ce, to merA manoratha siddha ho jaayegaa|" yaha kaha usane rAjA- .. ko prasanna kara liyA aura bar3e Anandase unake pAsa hI rahane lgaa| 3. bhAgya yogase eka dina devadatta sArthavAha bhI vahA~ A phuNcaa| yaha bhI bheMTa liye, tilakasundarIke sAtha rAjasabhAmeM AyA / rAjAne bhI use pahacAna kara usakA bhalI bhAMti Adara-satkAra kiyA / matsyodara " bhI usa sArzavAha aura apanI strIko pahacAna kara, unakA abhiprAya jAnanekI icchAse eka ora chipa rahA / usI samaya rAjAne bar3e Adarase sArthavAhase pUchA,- "he bhadra ! tuma kahA~se A rahe ho ? aura tumhAre sAtha yaha bAlikA kauna hai ? " usane kahA,- "he rAjan ! maiM . kaTAhadvIpase calA ArahA huuN| maiMne isa bAlikAko eka dvIpameM akelI par3I pAyA hai| maiMne ise zreSTha vastra, alaGkAra, AhAra aura tAmbUla Adise parama santuSTa kara rakhA hai| aba yadi ApakI AzA ho jAye, to maiM ise apanI patnI banA luuN|" yaha suna, rAjAne usa bAlikAse pUchA,-"bAlike! tumheM yaha vara pasanda hai yA nahIM ? kahIM yaha tumhAre Upara balAtkAra to nahIM karanA cAhatA ? " yaha suna, . baha bolI,- "isa pApIkA to maiM nAma bhI lenA nahIM cAhatI; kyoMki isane mere guNarUpI ratnoMkI nidhike samAna svAmIko samudrameM DAla diyA hai| isa durAtmAne mujhase milanekI kitanI icchA kI, merI P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIta prstaav| kitanI prArthanA kI, taba maiMne apane zIlakI rakSA karaneke vicArase ise . yaha uttara diyA, ki yadi rAjAkI AjJA hogI, to maiM tumhArI strI ho jaauuNgii| isa taraha ise dhokhe meM rakhakara maiMne itane dinoM taka apanI zIlakI rakSA kii| aba maiM apane patise viyoga ho jAneke kAraNa agnimeM praveza karanA cAhatI huuN|" yaha suna, rAjAne kahA,-"bhadre ! tuma maranekA vicAra chor3a do, maiM tumheM tumhAre svAmIse milA duuNgaa|" vaha bolI,- "mahArAja ! Apako mere sAtha ha~sI nahIM karanI caahiye| mere svAmIko to isa sArthavAhane samudrameM pheMka diyaa| aba ve kahA~se mileMge ?" isake bAda rAjAne tAmbUla deneke liye dhanadako bulavAkara sundarIse kahA,- "sundarI ! lo, apanI AMkhoM apane svAmIko dekha lo|" yaha suna, tilakasundarIne dhanadakI ora dekhA aura usakA yahA~ AnA ekadama asambhava samajha kara mana-hI-mana bar3A Azcarya mAnA itanemeM dhanadane kahA,- "he svAmI ! isakA svAmI vahI hai, jo na jAne kahA~se akasmAt isake mahala meM A pahu~cA aura jise isIne rAkSasakA vinAza karaneke liye khaDga diyA thaa| phira usI khaDgase usa rAkSasa ko mArakara usane snehapUrvaka isake sAtha vivAha kiyA thaa| " isa prakAra jaba dhanadane Adise anta takakI kula bAteM kaha DAlI, taba ghaha bar3I prasanna huI aura rAjAkI AjJAse matsyodarakI patnI banakara rahane lgii| pIche rAjAne sArthavAhako katla karanekA hukma diyaa| parantu dayAlutAke kAraNa dhanadane usako bhI chur3avA diyaa| isake bAda usa sArthavAhane dhanadake jo saba alaGkArAdika manohara vastue~ le lI thIM, yaha rAjAko dikhalA diiN| rAjAne vaha saba cIz2a dhanadako dilavA diiN| . isake kucha dina bAda rAjAkI AzA lekara dhanada apane sAtha bahutase AdamI liye hue apane pitAke ghara aayaa| usa samaya seTha ratnasArane usa rAjAse sammAnita puruSako ghara AyA dekha, use Asana Adi dekara usakA bar3A Adara satkAra kiyaa| isake bAda seThane kahA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.' Jun Gun Aaradhak Trust Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / "maiM dhanya hU~ aura dhanya hai merA yaha ghara, ki tuma rAjAse sammAnita puruSa hokara bhI isa gharameM pdhaare| mere yogya jo koI kAma-kAja ho, vaha btlaao| mere gharameM jo kucha hai, saba tumhArA hI hai / " yaha suna, dhanadane kahA,--"pitAjI ! Apane jo kucha kahA, vaha sava saca hai; parantu maiM jo pUchatA hU~ usakA javAba diijiye| seThajI! Apa yaha . to kahie, ki ApakA jo dhanada nAmakA putra thA, vaha kahA~ gayA aura Apako usakA kucha samAcAra mAlUma hai yA nahIM ? vaha kisI nizcita sthAnapara haiM yA nahIM ?" yaha suna, seThane use apanehI putrakI sUrata-zakalakA dekha, mana-hI-mana vicAra kara isa prakAra apane putrakA vRttAnta nivedana kiyA,- "eka dina mere putrane haz2Ara muhareM dekara eka gAthA mola lI thI, isa para maine krodhameM Akara use kucha kharIkhoTI sunAyI, jisase usake manameM bar3A duHkha huA aura vaha abhimAnake mAre merA ghara-bAra chor3a, kahIMko cala diyaa| jabase vaha gayA hai, tabase mujhe usakA koI holacAla nahIM maalm| aba maiM AkRti aura bola-cAlako milAtA hU~, to aisA mAlUma par3atA hai, ki vahI tumhIM to nahIM ho; parantu tumane apane Apako aisA chipA rakhA hai, ki manameM saMzaya paidA ho jAtA hai ; kyoMki duniyoM meM ekasI sUrata zakalake bahutase AdamI hote haiN| isIliye mujhe yaha qhayAla hotA hai, ki tuma mere putrakese AkAra-prakAravAle koI dUsare manuSya ho|" ... .seThakI yaha bAta suna, dhanadane kahA,- "pitAjI ! maiM hI ApakA vahe. putra huuN|" yaha suna, seThane usake dAhine pairakA nizAna dekha, use ThIka-ThIka pahacAna liyaa| dhanadane bhI vinayake sAtha pitAke caraNoM meM sira jhukaayaa| seThane atyanta premake vazameM ho, use gAr3hAliGgana isI nagarameM the aura apaneko yoM chipAye hue the ? kyA tumheM kisI dina mAM-bApase milanekI icchA nahIM hotI thI? putra! tuma itane dinoM taka :kahA~ rahe ! paradezameM rahakara tumane kyA kyA sukha-duHkha uThAye ? P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIya prastAva pitAke isa prakAra pUchane para dhanadakI bhI A~kheM bhara AyIM / . usane saMkSepameM apanA sArA vRttAnta mAtA-pitAko kaha sunAyA aura unase kSamA maaNgii| isake bAda phira usane apane pitAse kahA,-"pitAjI ! Apa mujhe rAjAke yahA~se chuTTI dilavA dIjiye, jisameM maiM ApakI putravadhUke sAtha Apake ghara Akara rahane lagUM / " yaha suna, seTha ratnasArane bar3e harSake sAtha rAjasabhAmeM jAkara putrasahita rAjAko bhojanakA nimantraNa diyaa| dhanada apanI priyAke sAtha hAthI para savAra ho, rAjAke sAtha-hI-sAtha bar3I dhUmadhAmase apane ghara aayaa| usa samaya seThane apane dezAntarase lauTe hue putrake Ane aura rAjAke apane ghara bhojana karaneke nimitta padhAraneke kAraNa bar3I khuzI manAyI aura kha badhUmadhAma kii| rAjAne bhI bar3e Anandase usake ghara bhojana kiyaa| usa samaya rAjAkA putra, rAjAkI godameM baiThA huA khela rahA thaa| isI samaya eka mAlIne Akara apanI DAlIse eka uttama puSpa lekara rAjAkI bheMTa kiyaa| rAjAkI godameM baiThe hue kumArane usa puSpako lekara sUMgha liyaa| usI kSaNa puSpake andara baiThe hue eka sUkSma zarIravAle rAjasarpane usakI nAkameM DaMsa diyaa| rAjakumAra bar3e jorase ro-ro kara kahane lagA,- "na jAne mujhe kisa kIr3ene kATa khaayaa|" yaha suma, rAjAne jo phUlako masalakara dekhA, to usake bhItara nanhIsA rAjasarpa dhaiThA dikhAI diyaa| yaha dekha, atyanta duHkhita ho, rAjAne kahA,"are ! koI jAkara saMpaharIko bulA laao|" tatkAla sa~peharI bhI A phuNcaa| usane usakA DaMka vagairaha dekhakara kahA,- "yaha rAjA sarpa saba sokA ziromaNi hai / isakA viSa bar3A bhayaGkara hotA hai / yaha jise kATa khAtA hai, usapara tantra-mantra kucha bhI asara nahIM krtaa|" yaha suna, rAjA aura bhI cintAmeM pdd'e| idhara khUba viSa vyApa jAnese rAjakumArakI cetanA lupta ho gyii| isI samaya dhanadane Akara cakrabhvarI devIkI dI huI maNikA jala chir3aka kara rAjakumArako tatkAla viSa-rahita kara diyaa| isase rAjA bar3e hI harSita hue, isake bAda P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64. zrIzAntinAtha caritra / ................morammar.xxx rAjAne dhanadakA khUba Adara-satkAra kiyA aura apane mahaloMmeM Akara putra-janmakI badhAiyA~ bajavAyIM, khUba utsava karavAyA aura dIna du:jiyoMko bahutasA dAna diyaa| , isake bAda rAjakumAra kramazaH bar3hate-bar3hate yuvAvasthAko prApta hue| eka dina ghe hAthI para savAra ho, rojavATikAmeM cale jArahe the| rAstemeM jAte-jAte nagarakI zobhA dekhate hue kumArakI dRSTi sUrarAjakI putrI zrISeNA para par3I aura ve usI samaya kAmadevakI pIr3Ase vyAkula ho gye| parantu usa kanyAke manameM rAjakumArako dekhakara kucha bhI prIti nahIM utpanna huii| kAma-jvarase pIr3ita kumAra ghara Aye, para unakI pIr3A zAnta nahIM huii| kumArake maMtriyoMne unakA abhiprAya rAjApara prakaTa kiyA / rAjAne eka catura mantrIko sUrarAjake pAsa unakI kanyA zrISeNAkI yAcanA karane ke liye bhejaa| sUrarAja mantrIke muMha se kanyAkI ma~ganIkI bAta suna bar3e prasanna hue aura mantrIkI bar3I khAtira karane lge| itanemeM usa lar3akIne Akara kahA,-"yadi tuma mujhe kumArake hAthoM sauMpa doge to maiM nizcaya hI AtmahatyA kara luuNgii|" sUrarAjako apanI kanyAkI yaha bAta sunakara bar3A duHkha huA / unhoMne mantrIse kahA, "abhI to Apa jAiye, maiM pIche apanI kanyAko samajhA-bujhAkara Apako qhabara duuNgaa|" mantrIne rAjAke pAsa Akara yaha saba hAla kaha sunAyA / mantrIke jAne bAda sUrarAjAne apanI kanyAko bahuta tarahase samajhAyA bujhAyA, parantu vaha kisI prakAra rAjakumArako gharanepara rAjI nahIM huI / lAcAra, sUrarAjane yahI bAta kahalA bhejii| rAjAne putrako isakI sUcanA de dii| yaha suna, rAjakumArako bar3I nirAzA aura ghora duHkha huaa| isI samaya dhanadane rAjAke pAsa Akara pUchA,- "svAmI ! Aja Apa itane cintita kyoM haiM ?" rAjAne usako apane putrakI bAta kaha sunaayii| saba sunakara dhanadane kahA,-- "he rAjan ! Apa isa ghAtakI z2arA bhI cintA na kreN| maiM avazya hI rAjakumArakI manaskA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prastAva manA pUrI karuMgA / " yaha kaha, ghaha ghara AyA aura vahA~se cakra zvarI devIkA diyA huA eka ratna le jAkara rAjakumArake havAle kiyA / tadanantara rAjakumArane dhanadake batalAye anusAra usa ratnakI. vidhipUrvaka ArAdhanA kI, jisase usa maNikA adhinAyaka santuSTa ho gayA ! usake prabhAvase sUrarAjakI putrIke manameM rAjakumArake prati prIti utpanna ho gayI aura usane apanI eka sakhIse apane manakI bAta kaha ddaalii| usa sakhIne yaha bAta usake pitAse khii| usake pitAne isakI sUcanA rAjAko dI aura rAjAne apane putrase sArA hAla khaa| isase rAjakumArako bar3A hI harSa huaa| isake bAda rAjAne jyotiSIko bulAkara vivAhakA zubha divasa vicAraneko kahA / zubha graha-nakSatra meM donoM kA vivAha ho gyaa| rAjakumAra usake sAtha AnandapUrvaka viSayasukha bhogane lge| .. eka dina rAjAke sirameM bar3I bhayAnaka pIr3A huI / usI samaya dhanadane devIkI rogApahAriNI maNike prabhAvase unakI pIr3A dUra kara dii| usa samaya rAjAke manameM yaha vicAra utpanna huA,-"oha !. dhanadake samAna guNa-ratnakA sAgara dUsarA koI manuSya nahIM hai| bar3e bhAgyase yaha merA mitra ho gayA hai|" aisA vicAra kara; ve usa dinase use putrase bhI bar3hakara mAnane lge| ___eka dina usa nagarake udyAnameM zIlandhara nAmaka sUri apane caraNarajase pRthvIko pavitra karate hue parivAra sahita A pahu~ce / sAre nagara-nivAsI bar3I bhaktike sAtha unake darzana aura vandana karaneke liye . udyAnameM aaye| dhanada bhI rathameM baiTha kara vahA~ AyA / gurukI vandanA kara dhanada ityAdi sabhI loga yathAyogya sthAnapara baiTha rhe| gurune usa samaya isa prakAra dharmadezanA karanI Arambha kI,-"isa saMsAra meM jIvoMko dharmake binA sukhakI prApti nahIM hotii| isaliye, he bhavya prANiyoM! tuma sadA dharmakI ArAdhanAkA prayatna karate rho| jo manuSyaH dharma karate samaya bIca-bIcameM manameM antara le AtA hai, vaha mahaNAkake P AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / samAna duHkhamizrita sukhkha pAtA hai / " yaha suna, dhanadane sUrise pUMchA, "he bhagavan ! vaha mahaNAka kauna thA, jo dharma karate hue bIca-bIca meM antara DAla detA thA ? usane kisa prakAra dharmako kalaGkita kiyA ? kRpAkara usakA vRttAnta kaha sunAiye / " yaha suna, gurune kahA,... "isI bharatakSetrameM ratnapura nAmaka eka nagara hai| usameM zubhadasta nAmakA eka dhanavAn seTha rahatA thaa| usakI strIkA nAma vasundharA thaa| unake mahaNAka nAmakA eka putra thaa| usakI strIkA nAma somazrI thaa| eka dina vaha mahaNAkake rathameM baiThakara bAgIce meM saira karaneke liye gyaa| usane bAgIcemeM bar3A bhArI maNDapa banavAyA thaa| usI maNDapameM vaha apane yAra dostoMke sAtha baiThA huA manohara khAdya, bhojya, lehya aura peya--ina cAroM prakArake AhArako icchAnusAra barttane lgaa| khAne-pIneke bAda, pAMca sugandhita padArthole yukta tAmbUla bhakSaNa kara, thor3I dera nATakakA tamAzA dekhaneke anantara vaha phalakI samRddhise manohara aura ghane vRkSoMse suzobhita udyAnakI zobhA dekhane lgaa| itane meM usane eka muniko dekhaa| unheM dekhakara vaha mitroMkI preraNAse unake pAsa aayaa| unakI vandanA karane para unhoMne dhyAna tor3akara dharmalAbharUpI AzIrvAda diyA / isake bAda unakI dharmadezanA sunakara usako pratibodha huA aura usane unhIM munise samakita sahita zrAvakadharbha aGgIkAra kara liyaa| isake bAda vaha phira muniko praNAma kara apane ghara lauTa aayaa| apanA dravya lagAkara usane eka bar3A bhArI jina mandira bnvaayaa| isake bAda vaha apane manameM vicAra karane lagA, - .. "maiMne dharmarasake Adhikyake kAraNa itanA dhana kyoM vyaya kara DAlA ? yaha dhana to maiMne vyartha hI gavA diyaa|" aisA vicAra manameM utpanna hote hI vaha kucha dinoMke liye nirutsAha ho gyaa| isake bAda bahutere manuSyoMke Agrahase usane jinapratimA banavAyI aura vidhipUrvaka usakI pratiSThA kii| jIvahiMsAkA tyAgakara yathAyogya dAna bhI diyaa| phira usake jImeM yaha vicAra. uThA, ki-'oha ! maiMne P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvitIya prastAva / dharmakArya meM behisAba dhana lagA diyaa| upArjana kiye hue dhanakA cauthAI hissA hI dharmameM lagAnA cAhiye, adhika nahIM / isakA phala mujhe kucha milegA yA nahIM, isameM bhI saMzaya hI hai / zAstroMmeM to aisA likhA pAyA jAtA hai, ki alpa vyayakA bahuta uttama phala milatA hai|" isa prakAra cittameM saMzaya rakhate hue bhI vaha devapUjAdika kArya kiyA karatA thaa| eka dina usake ghara do sAdhu aaye| usane unheM rokakara acche-acche padArtha bhojana kraaye| muniyoMke jAne vAda usane apane manameM vicAra kiyA,-"maiM bhI dhanya hU~, ki mere hAthoM tapakhiyoMko madhura AhAra phuNcaa|" eka dina rAtako pichale pahara sote hue uThakara usane apane manameM vicArA,-"jisakA koI pratyakSa phala dekhane meM na Aye, vaisA puNya karanese kyA lAbha ? " bAdako eka dina do malina zarIravAle tapasviyoMko dekhakara usane vicAra kiyA," oha ! ina malina zarIravAle muniyoMko dhikkAra hai / yadi kadAcit ye jaina-muni nirmala veSa banAye rakhate, to kyA jainadharmameM dUSaNa laga jAtA?" isa prakAra vicAra kara usane phira socA,-"are ! merA vaha vicAra bahuta burA hai / muni to aise hote hI haiN| inakI nirmalatA saMyamameM hai, inake zarIrakI nirmalatAkI ora dhyAna denA hI ucita nhiiN|" isI prakAra usane zubha bhAvoMke dvArA zubha karmoM kA upArjana kiyA aura bIca-bIcameM azubha bhAva ho jAnese usane azubha karma bhI upArjana kara liyA / anantara Ayu pUrI hojAne para vaha bhavanapati deva huA / usI sthAnase cyuta hokara tuma isa samaya dhanada nAmaka seThake putra / hue ho| pUrvabhavameM tumane dharma karate hue bhI bIca-bIcameM use dUSita : . kiyA, isIliye tumheM isa bhavameM duHkha mizrita sukha prApta ho rahA hai|" :: isa prakAra apane pUrvabhavakI kathA sunakara dhanada, mUrchita ho, pRthvI para gira par3A aura jAtismaraNa utpanna honeke kAraNa usane apanA pUrvabhava spaSTa dekha liyA / yaha dekha, usane guruse kahA, "prabho! Apane jo kucha kahA, vaha bilakula satya hai| aya to maiM apane bandhuoM: P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ................ ~ ~ ~ zrozAntinAtha caritra / kI AjJA le, Apase hI vrata grahaNa kruuNgaa|" yaha kaha, usane apane ghara A, mAtA pitAse kahA,- "he pitA ! he mAtA ! tuma loga mujhe dIkSA lenekI AjJA de do|" yaha sunakara una logoMne use bahuta tarahase samajhAyA ; para vaha apane vicArase na DigA / taba lAcAra hokara unhoMne kahA, "he putra ! yadi tuma dIkSA loge, to hamaloga bhI tere sAtha hI dIkSA le leNge|" unakI aisI bAta suna, dhanadane rAjAke pAsa jAkara apapA abhiprAya; unase kaha sunaayaa| rAjAne bhI kahA,"maiM bhI tumhAre sAtha hI vrata le luuNgaa|" yaha sunakara dhanadane kahA,"he nAtha! gRhasthI meM to Apa mere khAmI raheM hI ; yadi yati hone para bhI Apa hI mere svAmI bane raheM, to isase bar3hakara aura kyA cAhiye ?" ..isake bAda rAjAne kanakaprabha nAmaka apane putrako rAjagaddI para biThAkara dhanadake putra dhanavAhako seTha ke pada para sthApita kara diyA / tadanantara rAjA, mAtA-pitA aura bhAryAke sAtha dhanadane guruke pAsa AkaradIkSA le lii| kAlakramase ve loga saba prakArake tapa kara, zuddha pratoMkA pAlana kara, zubha dhyAna karate-karate zarIra chor3akara deva lokameM cale gye| vahA~se cyuta honepara ve loga mahAvideha kSetra meM manuSya bhava pAkara, cAritra grahaNa kara, mokSapada prApta kreNge| ..... matsyodara kumAra-kathA smaapt| .. cAraNa munine kahA,- "he vidyAdharendra amitateja! dhanadakI yaha kathA sunakara tumheM nirantara niSkalaGka dharma karanA caahiye|" ... aisA upadeza pAkara amitatejane guru kI AjJA sira para car3hAyI aura donoM muniyoM ko praNAma kiyaa| isake bAda ve cAraNa-zramaNa muni AkAzameM ur3akara anyatra cale gye| . rAjA zrIvijaya aura amitateja dharma karmameM tatpara rahate hue kAlakSepa karane lge| donoM puNyAtmA rAjA prati varSa tIna-tIna yAtrAe~ kiyA karate the, jinameM do yAtrAe~ zAzvata tIrtha kI aura eka azA"zvata tIrthakI hotI thii| eka caitra-mAsameM aura dUsarI AzvinamAsa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prastAva meM - isa prakAra do aSTAhnikAe~ zAzvata haiN| deva aura vidyAdhara ina aSTAhnikAoMmeM nandIzvara dvIpakI yAtrA karate haiM aura dUsare-dUsare loga apane-apane dezoMmeM sthita azAzvata tIrthoM kI yAtrA karate haiN| * amitateja aura zrIvijaya bhUcaroM tathA khecaroMke svAmI the| ve nandIzvara dvIpakI do-do yAtrAe~ kiyA karate the| tIsarI yAtrA ve balabhadrake kevalajJAnakI utpattike sthAna sImanaga-parvatake Upara zrI AdinAthake mandirakI karate the| isa prakAra kaI haz2Ara varSoM taka una donoMne rAjya kiyaa| eka dina ve loga meru-parvatake Upara zAzvata jinabimbakI vandanA karane gye| vahA~ jinabimbakI vandanA kara, ve donoM nandana vanameM cale gye| vahAM unhoMne vipulamati aura mahA. mati nAmaka do cAraNa-zramaNa muniyoMko baiThe dekhaa| unakI vandanA kara, unakI dezanA zravaNa kara, unase zrIvijaya aura amitatejane pUchA,"he bhagavan ! hamArI aba kitanI Ayu zeSa hai ?' muniyoMne kahA,-"aba tumhArI Ayuke kevala 26 dina bAkI haiM / " yaha suna, una donoMne vyAkula hokara kahA, "hamane viSaya lolupatAmeM par3akara itane dinoMtaka cAritra nahIM grahaNa kiyaa| aba itanI thor3I AyumeM hama kyA kara sakate haiM?" unako isa prakAra zoka karate dekha, muniyoMne kahA,-"abhI tumhArA kucha bhI nahIM bigar3A hai| Aja bhI tuma svarga aura mokSake denevAle cAritrako grahaNa kara, AtmakAryakI sAdhanA kara sakate ho, isaliye tuma aisA hI kro|" muniyoMke isa prakAra dilAsA dene para donoM apane-apane nagarako cale gaye aura apane apane putroMko rAjya dekara abhinandana nAmaka munise dIkSA le lI, tathA "tatkAla pAdapopagama-anazana karanA Arambha kiyaa| duSkara anazana-vratakA pAlana karate hue zrIvijaya muniko apane pitA tripRSTha vAsudevake tejaparAkramakA smaraNa ho aayaa| isase unhoMne mana-hI-mana nirNaya kiyA,"isa duSkara tapake prabhAvase maiM bhI apane pitAke hI tulya ho jaauuNgaa| amitatez2a munine aisA koI nizcaya apane mana meM nahIM kiyaa|aayussykaa P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| kSaya hone para ve donoM mRtyuko prApta hue aura dasaveM prANata kalpameM maharddhika deva ho gaye / inameM amitatejakA jIva nandikAvarta nAmaka vimAnameM divyavUla nAmakA deva huA aura zrIvijayakA jIva svastikAvarta nAmaka vimAnameM maNicUla nAmakA deva huA / vahA~ rahate hue ve donoM deva icchAnusAra divya viSaya-sukha bhogate, nandIzvarAdika tIrthoM meM yAtrA karate aura deva pUjA, snAtra Adi dharmakriyAmeM tatpara rahate hue, zubha bhAvase apane samakita-ratnako atyanta nirmala banAne lge| WAVE saba HEART P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tRtIya prastAva bha OME019OHTOTROYUYAN BEY isa jambudvIpake pUrva mahAvideha-kSetrake ramaNIya nAmaka vijayameM subhagA nAmakI eka bar3I bhArI nagarI hai| kisI samaya vahA~para gambhIratA ityAdi guNoMse yukta aura parama pratApI stimitasAgara nAmake rAjA rAjya karate the| unake zIlarUpI alaGkArase suzobhita aura uttama guNoMvAlI do striyA~ thIM, jinake nAma vasundharI aura anuddharI the| vaha jo divyacUla nAmaka amitatejakA jIva thA, vaha AyuSyakA kSaya honepara prANata kalpase cyuta hokara rAnI ghasundharIkI kokhameM putra-rUpase avatIrNa huA / usa samaya rAnIne hastI, padmasarovara, candra aura vRSabha-ye cAra svapna balabhadrake janmake sUcaka dekhe, isake prabhAvase samaya pUrA honepara rAnIne sonekI sI kAntivAlA putra prasava kiyaa| pitAne putra-janmake upalakSameM bar3I dhUmadhAma kI aura usa putrakA nAma aparAjita rkhaa| isake bAda maNicUla nAmakA jo zrIvijayakA jIva thA, vaha bhI AyuSya pUrA honepara prANata kalpase cyuta hokara rAjAkI dUsarI rAnI anuddharIkI kokha meM aayaa| usa samaya rAnI anuddharIne vAsudevake janmakI sUcanA denevAle siMha, sUrya, pUrNakumbha, samudra, zrIdevI, ratna-samUha aura nidhUma agni-ye sAta , . svapna mukhameM praveza karate dekhe| prAta:kAla usane bar3e harSase apane patiko / ina svpnokii bAta btlaayii| ina svapnoMkI bAta sunakara rAjAne svanazAstrake vidvAnoMko bulavAkara isa svapnakA vicAra krvaayaa| . una logoMne kahA, "he rAjan ! ina sAta svapnoMke prabhAvase Apake putra vAsu. deva (trikhaNDAdhipati ) hoMge aura pahalI rAnIke putra balabhadra hoNge|" yaha kaha, ve svapnazAstrake paNDita rAjAkA diyA huA dAna lekara apane __ apane ghara cale gye| rAjA bhI rAjyakA pAlana karane lge|.... P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / ___kramazaH samaya pUrA honepara anuddharI rAnIke garbhase eka zyAmakAnti putrakA janma huaa| pitAne khUba dhUmadhAmase utsava kiye aura usakA nAma anantavIrya rkhaa| ye donoM rAjakumAra kramazaH bar3hate-bar3hate kalA. bhyAsa karane yogya ho gaye, isaliye rAjAne unheM kalAoM kA abhyAsa karAyA, dhIre-dhIre rUpa aura lAvaNyale zobhita ve donoM kumAra yuvA. vasthAko prApta hue / taba rAjAne unakA vivAha bhI kara diyaa| - eka dina usa nagarake udyAna meM vizeSa jJAnavAle svayaMprabha nAmake muni pdhaare| usI samaya stimitasAgara rAjA bhI ghur3asavArI karake thake hue, vizrAma karanekI icchAse, usI nandanake samAna manohara upavanameM Akara thor3I dera baiThe rhe| isI samaya rAjAkI dRSTi azoka vRkSake nIce dhyAnamagna munipara par3I aura unhoMne zuddha bhAvase unake pAsa jA, unakI tIna bAra pradakSiNA kara, vidhipUrvaka unako namaskAra kiyaa| isake bAda vinayale namra bane hue ucita sthAnameM baiThakara unhoMne munike mu~hase isa prakArakI dharmadezanA sunI,--"kaSAya kar3ave vRkSa haiM, duSTa dhyAna inake phUla haiM, isa lokameM pApa-karma aura paralokameM durgati hI inake phala haiN| aisAhI samajhakara saMsArase virakta aura mokSako icchA rakhanevAle. prANiyoMko ina anarthakArI kaSAyoMkA avazyameva tyAga karanA cAhiye / ". munike aise vacana suna, rAjAne kahA.-" he munirAja ! Apane jo kahA, vaha saba satya hai ; parantu yaha to kahithe, ye kaSAya kitane prakArake haiM ?" .. gurute kahA, "he narendra! suno,-- ____ krodha, mAna, mAyA aura lobha -ye cAra prakArake kaSAya haiM / inameM se pratyekake cAra-cAra bheda haiN| inameM prathama anantAnubandhI, dvitIya apratyAkhyAnI, tRtIya pratyAkhyAnAvaraNI aura caturtha saMjvalana kahalAte. haiN| pahalA, anantAnubandhI krodha, pattharapara kI huI lakIrakI taraha aMmiTa aura mahAduHkhadAyI hai| dUsarA, apratyAkhyAnI krodha, pRthvIkI rekhAkI taraha hai| tIsarA, pratyAkhyAnAvaraNI krodha, dhUlakI rekhAke samAna hai aura cauthA,saMjvalana krodha, jalakIrekhAketulya mAnA gayA hai| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav|| 73 mAna aura kaSAya Adi bhI isI prakAraM cAra-cAra tarahake haiN| ve kramazaH patthara, haDDI, lakar3I aura tRNake stambhake samAna haiN| mAyA bhI cAra tarahakI hai| yaha bA~sa, mer3heke sIMga, bailake mUtra aura avalehikAke * samAna hai| isI taraha lobha bhI cAra tarahakA hotA haiN| yaha kira. micI raMga, yA kIcar3a, aJjana aura haldIke raMgakA sA hotA hai| anantAnubandhI Adi cAroM kaSAyoMke bheda anukramase janmaparyanta, eka varSa taka, cAra mahInetaka aura eka pakhavAr3etaka rahanevAle hote haiM aura kramazaH naraka-gati, tithaMca-gati, manuSya gati aura devagatike denevAle hote haiN| he rAjan ! ina solaha prakArake kaSAyoMko AdarapUrvaka pAlate rahane se ye dIrghakAla taka duHkha dete rahate haiM aura svAbhAvika rItise karanese kucha hI bhava taka du:kha dete haiN| isaliye he rAjan ! tuma to ina kaSAyoMko eka dama tyAga do ; kyoMki thor3ese duSkRtase bhI pApakA bahuta bar3A phala mila jAtA hai| jisa prakAra mitrAnanda Adiko inakA phala bhoganA par3A thA, vaisehI auroMko bhI bhoganA pdd'egaa| .. yaha suna, rAjAne munise pUchA,--" pUjya munirAja! ve mitrAnanda Adi kauna the ? aura unheM thor3ese kaSAyakA bahuta kar3avA phala kisa prakAra bhoganA par3A? yaha kRpAkara btlaaiye|" isake uttarameM svayaMprabha munine kahA,-"he rAjan ! usa mitrAnandakI kathA tuma khUba jI lagAkara suno|" aisA kahakara munine apanI amRta bharI vANImeM vaha kathA sunAnI Arambha kI :-- keexxHEXAMMotixxAIXXEEETA mitrAnanda aura amaradattakI kathA EXI GO+e+60 isI bharatakSetra meM apanI apAra samRddhike kAraNa devanagarIke samAna banA huA aura pRthvIpara paramaprasiddha amaratilaka nAmakA eka nagara hai| OM bA~sa zrAdike UparakI chaal| 10 Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| vahA~ para kisI samaya makaradhvaja nAmake rAjA rAjya karate the| unakI patnIkA nAma madanasenA thaa| usIke garbhase utpanna aura padmasarovarake svapna dvArA sUcita padmakesara nAmakA eka putra bhI rAjAke thaa| eka dina / rAnI madanasenAne rAjAke sirake bAloMpara kaMghI pherate-pherate eka pakA huA keza dekhakara kahA,-" e svAmI dUta A gyaa|" yaha suna, rojAne cakita hokara cAroM tarafa dekhA; para kahIM koI dUta naz2ara nahIM aayaa| yaha dekha, unhoMne rAnIse pUchA,-priye ! vaha dUta kahA~ hai ?" rAnIne rAjAko vaha safeda bAla dikhalAkara kahA,-" dharmarAjane bur3hApeke AgamanakI sUcanA dene ke liye isI pake hue kezake bahAne Apake pAsa dUta . bhejA hai ; isaliye aba jahA~taka bana par3e dharma-karma kiijiye|" rAnIkI yaha bAta suna, rAjA vismita hokara vicAra karane lage,-"mere pUrvajoMne to bAla pakaneke pahale hI dharmakA sevana kiyA thaa| cAritra grahaNa kiyA thA, para maiM Ajataka kucha bhI na kara skaa| isaliye mujha rAjyake lobhI aura bApa-dAdoMkI rIti bigAr3anevAleko dhikkAra hai| abhI maiM viSaya-sukhameM hI lipaTA hU~ aura idhara bur3hApA A phuNcaa|" isa prakAra cintAmeM par3e hue patiko dekha, unakA. abhiprAya jAne binAhI rAnIne . ha~sate-ha~sate kahA, "he nAtha ! agara bur3hApA A jAneke kAraNa Apako lajjA A rahI ho, to kahiye, maiM nagarameM isa bAtakI DyoMr3I piTavA dU~, ki jo koI rAjAko vRddha batalAyegA, vaha akAlameM hI yamarAjakA ghara dekhegaa|" rAnIkI yaha bAta suna, rAjAne kahA,-"priye ! aisI besamajhakI sI bAteM kyoM karatI ho? mere jaise logoMke liye to bur3hApA maNDana-svarUpa hai ; phira maiM isake kAraNa lajita kyoM hone lagA ?" rAjAkA yaha kathana zravaNakara rAnIne kahA,-" nAtha! to phira apamA ujalA bAla dekhakara Apake ceharekA raMga kAlA kyoM par3a gayA ?" isapara rAjAne rAnIko batalAyA, ki pakA huA keza dekhakara mere manameM jo vairAgya utpanna huA hai, usIse merA mukhar3A udAsa dIkha rahA hogaa| isake bAda rAjAne apane putrako rAjyakA bhAra sauMpa, Apa apanI strIke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAva / Avvarivar nnnnnnnnnnnnnn. ohnnn sAtha tApasI dIkSA grahaNa kara lI aura vanameM jAkara rahane lge| vrata grahaNa karate samaya rAnIke garbha thA, yaha bAta kisIko mAlUma nahIM thii| kramazaH garbha vRddhi pAne lgaa| yaha dekha, rAjAne eka dina rAnIse pUchA," yaha kyA ? " yaha suna, rAnIne rAjA aura kulapatiko sArA hAla saca-saca batalA diyaa| tapasviniyoMkI sevA-sahAyatAse pUrNa samaya para rAnIke eka zubhalakSaNayukta putra utpanna huaa| - daivayogase prasUti-avasthAmeM apathya AhAra karaneke kAraNa rAnIke zarIrameM bhayaGkara vyAdhi utpanna ho gyii| tapovanameM auSadha aura pathyakA, jaisA cAhiye vaisA subhItA nahIM thA, isaliye saba tapasviyoMne milakara vicAra kiyA,- 'mAtAke binA gRhasthoMke bAlakoMkA pAlana-poSaNa bar3A ho kaThina hai| aisI avasthA meM yadi kahIM isa bAlakako mAtA mara gayI, to phira hama tApasagaNa isakA kaise pAlana kareMge ? ve loga isI taraha cintA karahI rahe the, ki isI samaya ujayinIkA raIsa, devadhara nAmaka vaNika, vyApArake lime ghUmatA-phiratA huA vahA~ A phuNcaa| vaha tapasviyoMmeM bar3I bhakti rakhatA thA, isIliye unakI vandanA karaneke nimitta tapovanameM calA aayaa| usa samaya una sabhI tapasviyoMko cintAmeM par3e dekhakara usane unase isakA kAraNa puuchaa| yaha suna, kulapatine kahA,-" he devadhara! yadi tumheM hamAre duHkhase duHkha hotA ho, to isa bAlakako tuma lelo|" yaha suna, usane kulapatikI AjJA svIkAra kara lii| tapasviyoMne bAlakako usake havAle kara diyaa| usane vaha bAlaka lekara apanI devasenA nAmaka strI, jo usake sAtha vahA~ AyI huI thI use de diyaa| usa becArIke eka nanhIMsI dUdhapItI bAlikA thI, isaliye bar3I anukUlatA huii| idhara madanasenA rAnIne apane putrako sabhI jagaha DhU~DhA ; para jaba na milA, taba mana mArakara raha gyii| kramazaHusakA roga bahuta bar3ha gayA aura usIse usakI mRtyu bhI ho gyii| devadharane usa lar3akeko ghara le jAkara bar3I dhUmadhAma kI aura usakA nAma amaradatta rakhA tathA usakI putrokA nAma surasundarI rakhA, P.P.Ac. Gunratnasuri M.s. Jun Gun Aaradhak Trust Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIzAntinAtha caritra / logoMmeM yahI bAta prasiddha huI, ki devadharakI strIke juDaile bAlaka paidA kramazaH ujjayinI-nagarIke sAgara seThakI strI mitrazrIke garbhase utpanna mitrAnandake sAtha amaradattakI mitratA huii| una donoMmeM aisIhI mitratA thI, jaisI donoM A~khoMmeM hotI hai| eka dina varSA-RtumeM dono' mitra kSiprAnadIke kinAre vaTavRkSake pAsa gilloDaMDA khela rahe the| eka bAra amaradattakI uchAlI huI gillI daivayogase vaTavRkSase laTakate hue kisI corake mRtaka zarIrake mukhameM jA pdd'ii| yaha dekha, mitrAnandane ha~sa kara kahA, -- " ahA, mitra ! yaha dekho, kaise AzcaryakI bAta hai, ki tumhArI gillI isa mRtakake muMhameM calI gyii|" yaha bAta suna, krodhitasA hokara * vaha mRtaka bola uThA,-- "he mitrAnanda, suna le ! tU bhI isI taraha isI vaTavRkSase laTakAyA jAyegA aura tere mu~hameM bhI gillI pdd'egii|" usake aise vacana suna, mRtyuke bhayase bhIta hokara mitrAnandakA utsAha khelameM na raha gayA, isaliye usane kahA,--"yaha gillI murdeke muMhameM par3a kara / apavitra ho gayI, isaliye jAne do-aba yaha khelahI banda kara diyA .. jaaye|" yaha suna, amaradattane kahA, "mere pAsa dUsarI gilI hai, usIse khelo|" parantu isapara bhI mitrAnanda khelaneko. rAz2I na huA aura donoM mitra apane-apane ghara cale gye| ____ dUsare dina mitrAnandako udAsa aura usakA ceharA kAlA par3A huA dekha, amaradattane usase pUchA,- -"he mitrAnanda ! tuma kyoM aise duHkhita horahe ho ? tumhAre duHkhakA koI kAraNa bhI haiM ? yadi ho, to mujhase kaha sunaao|" usake isa prakAra bar3A Agraha karake pUchanepara mitrAnandane usa mRtakakI kahI huI bAtoMkA byaurA apane mitrako sunaayaa| yaha suna, amaradattane kahA,-" he mitra ! murdA to kabhI bAteM nahIM karatA, isaliye mujhe to aisA mAlUma hotA hai, ki avazyahI yaha bAta kisI vaitAlane kahI hogii| para hA~, kucha ThIka-ThIka nahIM kahA jA sktaa|" isake bAda amaradattane phira usase. pUchA,-"acchA, mitra ! yaha tabata P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| lAo, ki tumheM usakI bAta saccI mAlUma hotI hai yA jhUThI ? athavA tuma use dillagI-mAtra samajhate ho?" yaha suna, mitrAnandane kahA,-"mujhe to vaha bAta saccI hI mAlUma par3atI hai|" isapara amaradattane kahA,___ "yadi saccI ho, to bhI kyA huA ? manuSyako cAhithe, ki apane bhAgya kA likhA huA meTa DAlaneke liye bhI puruSArtha kare / " mitrAnandane kahA,-"jo bAta devAdhIna hai, usameM puruSArtha kyA karegA ?" amaradattane __ kahA,-"mitra ! kyA tumane nahIM sunA hai, ki jJAnagarbha mantrIne puruSArthake hI dvArA daivajJakI batalAyI huI apanI jIvana-nAzinI Apattise chuTakArA pA liyA thaa|" mitrAnandane pUchA,-"vaha jJAnagarbha kauna thA ? aura / usane kisa prakAra Apattise chuTakArA pAyA thA ? yaha saba hAla mujhe btlaao|" yaha suna, amaradatta ne use yaha kathA kaha sunAyI, jJAnagarbha mantrI kI kathA isI bharatakSetrameM dhana-dhAnyase paripUrNa campAnAmakI nagarI hai| usameM jitazatru nAmake rAjA rAjya karate the| unake mantrIkA nAma jJAnagarbha thA, jisapara ve sadA prasanna rahate the aura jo rAjyakI sArI cintA apane sirapara liye hue thaa| mantrIko strIkA nAma guNAvalI thaa| usIkI kokhase usake subuddhi nAmakA eka putra utpanna huA thA, jo bar3A hI sundara thaa| eka dina rAjA jitazatru saba mantriyoM aura sAmantoMke sAtha sabhAmeM baiThe hue the, usI samaya koI aSTAGga jyotiSakA jAnanevAlA daivajJa dvArapAla dvArA rAjAkI AjJA maiMgavAkara saMbhAmeM AyA aura rAjAko AzIrvAda dekara zreSTha Asanapara baiTha rhaa| usa samaya rAjAne usase pUchA, "he daivajJa! tumane kitanA jJAna upArjana kiyA hai?" usane kahA,-"herAjan! maiM jyotiSa-vidyAke prabhAvase, lAbha-hAni, jIvanamaraNa, gamana-Agamana aura sukha-duHkhakI sabhI bAteM jAna letA huuN|" taba P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrIzAntinAtha critr| rAjAne kahA," mere isa, parivArameM yadi kisIke Upara koI adbhata bAta bItanevAlI ho, to btaalaao|" yaha suna, devajJane kahA, "mujhe to aisA mAlUma hotA hai, ki Apake isa jJAnagarbha mantrIpara pandraha dinake / bhItara hI aisI vipatti AnevAlI hai, jisase vaha apane kuTumba sahita mArA jaayegaa|" yaha bAta sunakara rAjA aura samasta rAjakarmacAriyoMko bar3A kheda huaa| tadanantara duHkhita-hRdayase mantrIne usa daivajJako apane ghara ekAntameM le jAkara pUchA,- "he bhadra ! yaha to batalAo, ki mere Upara vaha vipad kisa prakAra AnevAlI hai ?" usane javAba diyA,* "yaha vipad tumhAre Upara tumhAre bar3e beTeke karate AyegI, aisA mujhe mAlUma hotA hai| yaha suna, mantrIne usakA satkAra kara use vidA kara diyaa| isake bAda mantrIne apane putrako bulAkara kahA,- he putra! yadi tuma merI bAta mAno, to mere Upara AnevAlI prANa-nAzinI vipattiko apanI hI vipatti maano|" yaha suna, putrane atizaya vinIta bhAvase kahA," pitAjI! Apa jokahiye, vaha karaneke liye maiM taiyAra hU~ / " isake bAda mantrIne eka AdamIke samA Ane lAyaka bar3A sA sandUka ma~gavAyA aura usameM pAnI tathA bhojanakI sAmagrI sahita putrako DAlakara bAharase ATha tAle jar3a diye| bAdako vaha sandUka rAjAke havAle kara usane kahA,-" he rAjan ! yahI merA sarvasva hai| ise Apa kha ba hifAz2atase rkhiye|" yaha suna, rAjAne kahA,--" he mantrI ! tuma isa sandUkameM rakhe hue dhanako apanI icchAke anusAra dharma-kAryameM lagA do-tumhAre binA maiM isa dhanako lekara kyA karU~gA ?" mantrIne kahA,-"svAmin ! sevakoMkA yahI dharma hai, ki cAhe jAna ,bhalehI calI jAye, para apane svAmIke sAtha dhokhAdhar3I na kreN|" isa prakAra usake bahuta Agraha karane para rAjAne vaha sandUka eka gupta sthAnameM rakhavA diyaa| taba mantrIne jinamandiroMmeM aSTAhnikA-utsava prArambha karavAye, zrIsaMghakI pUjA kI, dIna-hIna manuSyoMko dAna diyA, amArIkI AghoSaNA karavAyI aura P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pornwww.. ... . tRtIya prastAva / 76 Apa apane gharameM zAnti-pATha karane lgaa| sAthahI zastra tathA jiraha bakhataroMse saje hue vIroM aura hAthI-ghor3oMko gharake cAroM tarafa rakhavAlIke liye tainAta kara gRha-rakSAkA bhI prabandha kara DAlA / tadanantara vaha gharake mandira meM baiThakara dharma-dhyAna karane lgaa| isI taraha karate hue pandrahavA~ dina A phuNcaa| usa dina ekAeka rAjAke antaHpurase yaha AvAz2a AyI,-" he logo! daur3o, daur3o, yaha dekho mantrIkA putra subuddhi rAjakumArIkA veNIdaNDa kATakara bhAgA jA rahA hai|" yaha bAta suna, rAjAne eka bAragI krodhameM Akara vicAra kiyA,- 'maiMne usa duSTa mantrI-putrakA itanA Adara kiyA aura usane mere sAtha aisI bejA harakata kI?" aisA vicAra manameM AtehI rAjAne sArI sabhAke sAmanehI kotavAlako AjJA dI, ki mantrI-putrake isa aparAdhake daNDa-svarUpa tuma abhI mantrIko saparivAra mRtyuke ghATa utAra do / usake kisI naukarako bhI jItA na chor3anA; kyoMki usake putrane bahuta bar3A aparAdha kara DAlA hai| yaha kaha rAjAne mantrIke ghara para senA bhejvaayii| usa samaya mantrIke sainikoMne inakI rAha rokii| yaha saba samAcAra dhyAnameM magna hokara baiThe hue mantrIko Apase Apa mAluma ho gayA aura usane tatkAla bAhara Akara apane AdamiyoMko lar3anese manA karate hue, rAjAke sainikoMse kahA, "he vIro! tumaloga eka bAra mujhe rAjAke pAsa le clo| una logoMne aisAhI kiyaa| mantrIko dekha rAjAkA krodha kama ho gayA / taba mantrIne rAjAke sAmane jA, praNAma kara vinayapUrvaka kahA, "he mahArAja! maiMne jo sandUka Apake yahA~ rakhavA diyA thA, usake bhItarakI cIz2a niklvaaiye| isake bAda ApakI jaisI IcchA ho, vaisA kreN|" yaha suna. rAjAne kahA, kyA itanA bar3A aparAdha karake tuma mujhe dhana dekara santuSTa karanA cAhate ho?" mantrIne kahA,- "mahArAja ! mere prANa to Apake adhInahI haiM , pahale ekabAra usa sandUkako to kholakara dekhiye|" usake aisA Agraha karane para rAjAne vaha sandUka ma~gavAkara usake saba tAle tur3avA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / ddaale| usake andara mantrIkA putra subuddhi baiThA huA thaa| usake dAhine hAthameM zastra aura bAyeM hAthameM veNIdaNDa thA ; para usake donoM paira ba~dhe hue the| usakI yaha hAlata dekha, rAjAne AzcaryameM par3akara pUchA,-. "yaha kyA mAmalA hai ?" mantrIne kahA,-"mahArAja! maiM kyA jAna ? zAyada Apa kucha jAnate hoN|" saccI bAta jAne binA hI Apa apane isa janma bharake sevakako jar3ase ukhAr3a pheMkaneke liye taiyAra ho gaye the| yaha sandUka. maiMne Apake hI ghara rakha chor3A thaa| aba yadi usake andara yaha karAmAta ho gayI, to merA kyA aparAdha hai ?" yaha suna rAjAne lajita hokara kahA, "he mantrI ! tuma mujhe isakA bheda btlaao|" mantrIne kahA,-"svAmin ! ho sakatA haiM, ki kisI bhUta pretane krodhita hokara mere isa nirdoSa putra para yaha doSa lagAneke liye yaha kAma kiyA ho| nahIM to isa taraha sandUkameM banda karake rakhe hue AdamIkI aisI avasthA kyoMkara ho sakatI hai ?" yaha suna rAjAne prasanna hokara putra sahita mantrIkA Adara-satkAra kiyaa| isake bAda unhoMne phira pUchA,-"mantrI! tumane yaha bAta kyoMkara jAnI ?" tava mantrIne kahA,- "rAjan ! maiMne usI jyotiSose pUchA thA, ki mere Upara kaise vipad AyegI ? usane kahA, ki tumhAre putrake karate tuma para Afata aayegii| isIliye maiMne usake batalAye anusAra yaha tarakIba kii| zrI jinadharmake prabhAvase sAre vighna Tala gye|" isake bAda rAjA aura mantrI donoMne apane-apane putroMko apanI jagaha para bahAla kara dIkSA le lI aura tapasyA karate hue sadgati pAyI, . jJAnagarbha mantrIkI kathA samApta / ... "he mitra ! jaise mantrIne apane parAkrama aura yatnase apanI vipatti kA nAza kiyA hai, vaisAhI tuma bhI karo aura isa khedako tyAga do|" - usakI yaha bAta suna, mitrAnandane kahA, "mitra ! aba tumhIM kaho, ki maiM kyA karU~ ?" amaradattane kahA,-"calo, hamaloga yaha deza chor3a kara kahIM aura cale jaayeN|" yaha suna, mitrAnandane apane mitrake hRdaya kI P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maranand tRtIya prstaav| parIkSA leneke vicArase kahA,-"tumase bAhara jAnA nahIM ina sakatA; kyoMki tumhArA zarIra bar3AhI komala hai / zavane merI jisa vipadakI bAta kahI hai, vaha to na jAne kaba sira para AyegI ; para sukumAratAke kAraNa paradezakI takalIphoMke mAre tumhArA maranA to bahutahI zIghra sambhava hai / " yaha suna, amaradattane kahA,-'mitra! cAhe jo kucha ho; para maiM to sukha yA dukha tumhAre sAtha hI bhoga kruuNgaa|" usakI aisI bAta sunakara mitrAnandake hRdayakA vikAra jAtA rahA aura donoMke dila mila gye| isake bAda ve donoM salAha karake gharase bAhara hue aura kramazaH pATaliputra nagarameM A phuNce| vahAM unhoMne nagarake bAhara eka nandana vanake samAna manohara udyAnameM U~cI cahAradivArIse ghirA huA aura dhvajA.' patAkAoMse suzobhita eka sundara prAsAda dekhaa| use dekhakara donoM mitroMko bar3A Azcarya huA aura ve pAsavAlI bAvalIke jalameM hAtha, paira aura muMha dhokara prAsAdake andara cale gaye aura usakI sundaratA dekhane lage / vahA~ amaradattane eka putalI dekhI, jo rUpalAvaNyameM ThIka devAGganAsI mAlUma hotI thii| use dekhakara amaradatta citralikhitakI bhAMti acala sA ho rahA aura bhUkha, pyAsa tathA thakAvaTa bhI bhUla gyaa| itane meM madhyAhnakA samaya ho gayA dekhakara mitrAnandane kahA, "bhAI ! calo nagarameM caleM; bahuta vilamba ho rahA hai|" yaha suna, usane kahA,"he mitra ! kSaNabhara aura Thahara jAo, jisameM maiM isa putalIko acchI taraha dekha luu|" usakI yaha bAta mAna, kucha dera Thaharaneke bAda mitrAnandane phira kahA, "priya mitra ! calo, nagarameM calakara kahIM ThaharanekA ThIka-ThikAnA kareM, khAyeM-pIyeM, phira yahIM cale aayeNge|" yaha suna amara- .. dattane kahA, "yadi maiM yahA~se TalA, to jarUra mara jaauuNgaa|" yaha suna mitrAnandane kahA,-"mitra ! isa pattharako putalI para tumhArA itanA anurAga kyoMkara ho gayA ? yadi tumheM strI-vilAsakI hI icchA ho, to nagarameM calakara bhojana karake apanI icchA pUrI kara lenA " isI prakAra bAra-bAra kahane parabhI jaba vaha vahAMsena TalA,taba mitrA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. . Jun Gan Aaradhak Trust Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| nanda krodhake mAre bar3e z2ora-z2orase rone lgaa| yaha dekha-amaradatta bhI rone lagA ; para vahA~se haTanekA nAma nahIM liyaa| itane meM usa prAsAdakA svAmI seTha ratnasAra bhI vahA~ A phuNcaa| usane unheM dekhakara kahA,-"are bhAiyo! tumaloga isa prakAra strIkI nAI kyoM ro rahe ho?" yaha suna, mitrAnandane pitAke samAna usa seThase apanI sArI rAmakahAnI ArambhasehI kaha sunAyI aura mitra kI vartamAna sthitikA hAla batalAyA / yaha suna, usa seThane bhI use bahuta samajhAyA-bujhAyA ; para usakA usa putalI parase anurAga nahIM dUra huA / yaha dekha, seThako bhI bar3A kheda huaa| usane apane manameM vicAra kiyA,-"jaba patthara kI banI huI nArI isa taraha mana hara letI hai, taba sAkSAt strIkI bAta to kahanA hI kyA ? kahA bhI hai, . tAvanmaunI yatirjJAnI, sutapasvI jitendriyaH / yAvanna yoSitAM dRSTi-gocaraM yAti pUruSaH // 1 // arthAta- "puruSa jabataka strIko nahIM dekhatA, tabhItaka vaha maunI, yati, jJAnI, tapasvI aura jitendriya banA rahatA hai / " vaha seTha yahI bAta soca rahA thA, ki itanemeM mitrAnandane usase pUchA,- "he tAta ! isa viSama sthitimeM maiM aba kaunasA upAya karU~ ? isa bAtakA kyA javAba dUM, yaha na sUjha par3aneke kAraNa vaha seTha cuppI sAdhe rhaa| itanemeM mitrAnandane phira kahA,- "seThajI ! yadi maiM usa kArIgarakA patA pA jAU~, jisane yaha putalI gar3hI hai, to maiM apane mitrakI icchA pUrI kara duuN|" yaha suna, seThane kahA,- "kokaNa dezameM sopAraka nAmaka nagara hai| vahIMke zUra nAmaka kArIgarane yaha putalI gar3hI hai| yaha prAsAda aura isakI sArI cIjeM merI banavAyI huI haiN| isIliye maiM yaha bAta jAnatA huuN|" yaha kaha usane phira kahA,-"yaha hAla suna kara, jo tumane apane manameM vicArA ho so mujhe kho|" taba mitrAnandane kahA,-"seThajI! agara Apa mere mitrakI rakhavAlIkA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| bhAra le leM, to maiM sopAraka jAkara usa kArIgarase pUchU, ki usane yaha mUrti apanI buddhise banAyI hai athavA kisIke rUpako dekhakara usIke anurUpa gar3ha DAlI hai ? yaha bAta mAlUma honepara yadi usane kisIko dekhakara yaha mUrti gar3hI hogI,to maiM usakA patA lagAkara apane mitrakI icchA pUrNa karanekA prayatna kruuNgaa|" yaha suna, seThane amaradattakI rakSAkA bhAra apane Upara le liyaa| taba amaradattane kahA,"mitra ! maiM jisa samaya yaha bAta jAna jAU~gA, ki tuma kaSTameM par3e ho, usI samaya prANa de duuNgaa|" mitrAnandane kahA, "mitra yadi maiM do mahIne taka na AU~, to samajha lenA, ki merI mRtyu ho gyii|" ___isa prakAra bar3I-bar3I muzkiloMse use samajhA-bujhAkara, amaradatta ko seThake hAthoMmeM sauMpa, dina-rAta calatA huA mitrAnanda kramase sopArakapura pahu~ca gyaa| vahA~ apanI aMgUTho becakara usane yogyatAke anurUpa vastrAdi lekara dhAraNa kiye aura hAthameM tAmbUlAdika liye hue usa kArIgarake ghara gyaa| kArIgarane use dhanavAna samajhakara usakI bar3I Avabhagata kii| isake bAda use uttama Asana para baiThA kara usase AnekA kAraNa puuchaa| taba mitrAnandane kahA,-"bhAI ! mujhe tumase eka mahala banavAnA hai| yadi tumhAre pAsa tumhArI kArIgarIkA koI namUnA ho, athavA tumane kahIM prAsAda banAyA ho, to mujhe dikhlaao|" isapara sUtradhArane kahA,-"seThajI ! pATaliputra-nagarake bAharavAle udyAnameM jo prAsAda hai, vaha merA hI taiyAra kiyA huA hai| Apane use dekhA hai yA nahIM ? " mitrAnandane kahA,-"hA~ use to maiMne hAlahI meM dekhA hai , parantu usa prAsAdameM jo eka jagaha eka putalI hai, vaha tumane kisIkA rUpa dekhakara gar3hI hai, yA yoMhI apanI kalA-kuzalatA kA camatkAra dikhalAyA haiN|" kArIgarane kahA,--" avantI nagarIke rAjA mahAsena kI putrI ratnamaJjarIkA rUpa dekha karahI maiMne vaha putalI gar3hI hai|" yaha suna, mitrAnandane kArIgarase kahA,- "bahuta acchaa| aya maiM calatA hU~ aura eka acchA dina dekhakara tunheM mahalake kAmameM P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruwwwwwwwwwwwwwww..in nwwwnnnn zrIzAntinAtha critr| hAtha lagAneke liye bulvaauuNgaa|" yaha kaha, vaha bAz2ArameM calA aayaa| vahA~ usane apane liye jo acche-acche vastra kharIde the, unheM beMca DAlA aura safarakI taiyArI kara, nirantara calatA huA. kramase eka dina sandhyAke samaya ujayinI ( avantI ) nagarImeM A phuNcaa| . _. ujjayinIke nagara-dvArapara bane hue nagaradevIke mandira meM jAkara mitrAnanda baiThAhI thA,ki usane nagarameM isa prakAra DyauMDI piTatI huI sunI," jo koI Aja rAtake cAroM paharoMmeM isa zavakI rakhavAlI karegA, use Izvara seTha haz2Ara muhareM deNge|" yaha suna, mitrAnandane pAsake hI eka pratihArase pUchA, " bhAI ! isa rAtabharakI rakhavAlIke liye yaha seTha itanA dhana kyoM de rahA hai ? isakA kAraNa kyA hai ?" yaha suna, dvArapAlane kahA,-" bhAI ! isa samaya isa nagarImeM mahAmArI phailI huI hai| seThake gharakA koI AdamI mahAmArIse hI mara gayA hai| lAza uThate-nauThate sUryAsta hogayA aura saba nagaradvAra banda ho gaye / aba rAtabhara isa lAzapara paharA deneko koI taiyAra hI nahIM hotA; kyoMki yaha mahAmArIse marA hai| isIliye seTha isakI rakhavAlI ke liye itanA dhana de rahA hai|" yaha suna, mitrAnandane apane manameM vicAra kiyA,-"binA dhanake manuSyako kisI kAmameM siddhi nahIM milatI, isaliye maiM dila kar3A karake yaha dhana hathiyA lUM, to ThIka hai|" aisA vicAra kara, mitrAnandane sAhasa dhAraNa kiyA aura dhanake lobhase usa lAzakI rAta bhara rakhavAlI karanA svIkAra kara liyA / Izvara seThane se AdhA dhana dekara * murdeko usake havAle kiyA aura AdhA savere deneko kaha kara apane ghara calA gyaa| mitrAnanda usa lAzako lekara rAtake samaya bar3I sAvadhAnIke sAtha usakI rakhavAlI karane lgaa| madhyarAtrike samaya zAkinI, bhUta, vaitAla Adi prakaTa hokara taraha-taraha ke upadrava karane lage, parantu usane dhIratAke sAtha saba kucha sahana karate hue rAta bitA dI aura zavakI bhalI bhA~ti rakSA kii| isake bAda jaba saverA huA, taba usa mRtakake svajanani P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| Akara use zmasAnameM le jAkara usakA agnisaMskAra kiyaa| mitrAnandane bAkIkA dhana mAMgA, to Izvara seTha sAfa .manA kara gyaa| taba mitrAnandane kahA,-" acchI bAta hai, yadi yahA~ke rAjA mahAsena nyAyI hoMge, to mujhe merA dhana avazya hI mila jaayegaa|" yaha kaha, vaha bAz2Ara meM calA gyaa| vahA~ usane sau muhareM kharca kara uttamottama vastra qharIde aura bar3hiyA veza banAye hue vasantatilakA nAmakI vezyAke ghara phuNcaa| use dekhatehI vaha uTha khar3I huI aura usakA Adara-satkAra karane lgii| usI samaya mitrAnandane use cAra sau muhareM de ddaalii| usakI aisI bar3hI-car3hI udAratA dekha, vasantatilakAkI mAM bar3IhI harSita huI aura apanI beTIse jAkara bolI,-"dekhanA, tU isa puruSako bhalI . bhAMti apane vazameM krnaa| kyoMki usane eka muzta itanA dhana de DAlA hai adhika kyA kahU~ ? yaha to kalpavRkSahI mAlUma par3atA hai|" yaha kaha,. usane svayaMhI mitrAnandako nhlaayaa-dhulaayaa| isake bAda sAyaMkAlake samaya uttamottama zRGgArase sajI huI, rUpa-lakSmIke kAraNa devAGganAke samAna banI huI, viSaya-lAlasAse matavAlI banI huI vasantatilakA mitrAnandake pAsa apUrva zayyAke Upara calI AyI aura hAva-bhAva dikhalAtI huI madhura vacana bolane lagI / usa samaya mitrAnandane apane mana meM vicAra kiyA,-"viSaya-bhogake lobhameM par3e hue prANiyoMkI kArya-siddhi nahIM hotI, isalithe. mujhe isa lAlacameM nahIM par3anA caahiye|" yahI soca kara usane usa vezyAse kahA,-"sundarI! mujhe thor3I dera dhyAna karanA hai, isa liye eka caukI le aao|" vaha tatkAla eka sonekI caukI . le AyI, jisapara mitrAnanda padmAsana mAre, vastrase apanA sArA zarIra DhAke, DhoMga banAye baiTha rhaa| isI taraha rAtakA pahalA pahara bIta gyaa| __ yaha dekha, vezyAne usase viSaya-bhogakI prArthanA kI ; parantu vaha kucha bhI nahIM bolA, yogIkI taraha mauna sAdhe dhyAnamagna ho, baiThA rhaa| isI prakAra usane dhyAnameM hI AdhI rAta bitA dii| prAtaHkAla hotehI ghaha . uThakara zaucAdike liye gyaa| vezyAne rAtakI yaha sArI kathA apanI P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIzAntinAtha caritra / ammAse jAkara kaha sunaayii| suna kara, vaha bolI,-"vaha jaisA kare, vaisA karane de aura yuktipUrvaka usakI sevA bjaa|" vezyAne vaisA hI kiyaa| dUsarI rAta bhI mitrAnandane isI taraha bitA dI / yaha suna kara usa kuTinIne krodhake sAtha usakI dillagI ur3Ate hue kahA,"vAha sAhaba ! merI yaha lar3akI rAjakumAroMke bhI hAtha AnI muzkila hai aura tuma isa prakAra isakI upekSA kara rahe ho, isakA kyA kAraNa hai ?" yaha suna, mitrAnandane kahA,-"mAtA ! samaya Anepara maiM saba kucha ThIkaThikAneke sAtha kara dUMgA ; para pahale yaha to batalAo, tumhArA rAjamahalameM jAnA-AnA hotA hai yA nahIM ?" vaha bolI,-"merI yaha putrI rAjAke yahA~ ca~vara DulAnepara naukara hai, isIse maiM bhI jaba cAhU~, tabhI-rAta ho yA dina saba samaya-rAjamahalameM A-jA sakatI huuN| mere jAne-AnemeM koI roka-thAma nahIM honekii|" yaha suna, mitrAnandane kahA, "he mAtA ! taba to tuma rAjakumArI ratnamaJjarIko avazyahI pahacAnatI hogI ?" vaha bolI,-" vaha to merI putrIkI sakhA hI hai|" mitrAnandane kahA,"taba to buA ! tuma rAjakupArIse jAkara yaha kaho,ki he sundarI! logoM ke mu~hase jisa amaradattake guNoMkA bakhAna sunakara tumane jisapara prIti karanI Arambha kI aura jise patra likha bhejA thA, usI amaradattakA mitra yahA~ AyA huA hai|" vezyAkI mA~ne yaha bAta svIkAra kara lI aura usakA sandesA liye huI rAjakumArIke pAsa aayii| rAjakumArIne kahA,-"buA ! Ao, koI nayI bAta sunaao|" usane kahA,-"he rAjakumArI! Aja maiM tumhAre pAsa tumhAre pyArekA sa~desA lekara AyI huuN|" yaha suna, AzcaryameM par3akara rAjakumArIne kahA,--" merA pyArA kauna hai ?" isake uttarameM usa bur3hiyAne mitrAnandakI kahI huI saba bAteM kaha sunAyIM / sunakara rAjakumArIne apane mana meM vicAra kiyA,-"Ajataka to isa rUpa-raMgakA koI puruSa merA vallabha nahIM huA ; na maiMne kisIko kabhI patra likhaa| mujhe amaradattakA nAmataka nahIM maaluum| yaha . saba kisI dhUrsakI cAlabAz2I mAlUma par3atI hai| to bhI cAhe jo kucha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| . . -~vurvvvvvvvvwwvvvvvvvvvvwww. ~ - ~ Aammar ho, jisa manuSyane yaha phanda-phareba racA hai, use A~khoM dekha lenA z2arUrI hai|" aisA vicAra kara, usane usa bur3hiyAse kahA,-"acchA, jo AdamI mere pyArekA saMdesA le AyA hai, use Aja khir3akIkI rAha mere pAsa le aao|" yaha suna, bur3hiyA bar3I prasanna huI aura mitrAnandase Akara saba hAla kaha sunaayaa| isase mitrAnandako bhI bar3A Ananda huaa| rAtake samaya bur3hiyA mitrAnandako rAjamahalake pAsa le jAkAra bolI,-" bhadra ! yaha sAta kiloMse ghirA huA rAjamahala hai| isIke andara rAjakumArIkA kamarA hai| yadi tumameM aisI zakti ho, to isake bhItara cale jaao| yaha suna, mitrAnandane usa bur3hiyAko cale jAnekI AjJA de dI aura Apa bandarakI taraha uchala kara sAtoM kile tar3apa kara rAjamahalake bhItara praveza kiyaa| usako isa prakAra sAta kile lA~ghakara jAte dekha, usa kuTTinIne apane manameM vicAra kiyA, "yaha to koI bar3A hI vIra puruSa mAlUma par3atA hai| isake parAkramakA to koI pAra-vAra hI nahIM hai|" aisA hI vicAra karatI huI vaha apane ghara calI aayii| idhara jyoMhI mitrAnanda rAjamahala meM rAjakumArIke mahalapara car3hA, tyo hI usakI yaha anupama vIratA dekha, AzcaryameM par3I huI rAjakumArI nIMdakA bahAnA kiye par3a rhii| usa vIra puruSane use soyI huI dekha, usake hAthase rAjAke nAmake cihnale aGkita kar3A nikAla liyA aura usakI dAhinI jA~ghameM churIle trizUla kA nizAna banAkara jhaTapaTa rAjamahalase nikalakara, eka devamandira meM jA, so rhaa| usake cale jAnepara rAjakumArIne socA,-"yaha vicitra caritra dekhakara to yaha koI sAmAnya manuSya nahIM mAlUma pdd'taa| yaha maiMne bar3I bhArI mUrkhatA kI, jo usase bolI taka nhiiN|" isI tarahake vicArameM DUbI huI rAjakumArI rAtake pichale pahara nidrAkI godameM par3a gyii| . prAtaHkAla hotehI vaha vIra puruSa ( mitrAnanda ) rAjamandirake dvArapara jAkara z2ora z2orase pukAra kara kahane lagA,-" are bAbA ! mere Upara bar3A bhArI anyAya ho gayA-bahuta bar3A anyAya !" rAjAne jaba yaha P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 amare....rand aanaar.......amrn. * zrIzAntinAtha caritra / bAta sunI, taba eka dvArapAlake dvArA use sabhAmeM bulavA mNgvaayaa| rAjasabhAmeM AtehI mitrAnandane rAjAko praNAma kara faryAda kI,-"he svAmin ! Apa jailA pracaNDa pratApazAlI rAjA hote hue bhI-Izvara seTha- , ne mujha paradezIko dhokhA de diyaa|" rAjAne pUchA,-"usane tumhAre sAtha kaunasA dhokhA kiyA ?" yaha suna mitrAnandane kahA, "usane mujhe sArI rAta eka murdekI rakhavAlIke liye bhADepara rakhA ; para vaha bhADekI AdhI rakama dekarahI raha gyaa| AdhI denekA nAmahI nahIM letaa|" yaha suna, rAjAne krodhita hokara apane sipAhiyoMko hukma diyA,"tumaloga abhI jAkara usa duSTa baniyeko bA~dha laao|" rAjAke isa hukmakI bAta sunakara Izvara seTha svayaMhI rupayA lithe hue rAjasabhAmeM AyA aura usane usa paradezIko pA~casau sunaharI muMhare ginakara de dii| isake bAda seThane rAjAse kahA, "he mahArAja! usa samaya zokAtura honeke kAraNa maiM isa paradezIko pratijJAnusAra dhana nahIM de skaa| isake bAda tIna dina lokAcArameM hI bIta gaye, isI liye rupaye adA karane meM aura bhI dera ho gyii|" yaha kaha rAjAko prasanna kara, vaha ghara calA gyaa| taba rAjAne mitrAnandase zavakI rakhavAlIkA hAla sunAne ke liye kahA, jisake uttarameM usane kahA,--"he rAjan ! yadi sacamuca Apako yaha bAta jAnanekA kautUhala hoM, to sAvadhAna hokara suniye| dhanake lobhase zavakI rakhavAlI karanA svIkAra kara, maiM / hAthameM chUrI liye, rAtabhara usI murdeke pAsa binA soye hI baiThA rhaa| rAtake pahale paharameM bar3e bhayaGkara siyAroM kI bolI sunAI dI aura tatkAla hI mere cAroM ora pIle roMgaTevAle siyAra jamA ho gaye ; para isase mujhe z2arA bhI bhaya nahIM mAlUma huaa| isake bAda dUsare paharameM - kAle-kAle aura atizaya bhayaGkara rAkSasa prakaTa hokara 'kila-kila' zabda karane lge| para ye bhI mere sattvake prabhAvase naSTa ho gye| tIsare - paharameM "are dAsa ! tU kahA~ jAyegA ?" yaha pUchatI aura hAthameM zastra liye huI zAkiniyA~ dikhalAI pdd'ii| ve bhI mere dharmake Age naSTa . . 'P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak irust Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| hogyiiN| isake bAda, he rAjan ! rAtake cauthe paharameM, divya vastra dhAraNa kiye, vividha AbhUSaNoMse suzobhita, devAGganAke samAna rUpavatI, muktakezI, bhayaGkara mukhavAlI, hAthameM katrikA ( kattA) liye bhaya utpanna karatI huI eka strI mere pAsa Akara bolI,-"Thahara jA, re duSTa ! maiM abhI tujhe jahannuma bheje detI huuN|" use dekhakara maiMne apane manameM vicAra kiyA,- "ho na ho, yahI mahAmArI hai|" mahArAjA ! yaha vicAra manameM Ate hI maiMne bAyeM hAthase use pakar3A aura dAhine hAthase churI mAraneke liye utthaayii| itanemeM vaha mere hAthako maror3a kara bhAgane lgii| basa maiMne use bhAgate-na-bhAgate usakI dAhinI jA~ghameM chUrIse z2akhma kara diyA aura isI baiMcAtAnImeM usake hAthakA kar3A mere hAthameM calA aayaa| isI samaya sUryodaya ho aayaa|" usakI aisI Azcarya-bharI kahAnI sunakara rAjAne kahA, "he vIra puruSa! tumane usa mahAmArIke hAthase jo kar3a liyA, vaha mujhe dikhlaao|" yaha sunatehI usane jhaTapaTa apane dupaTTeke chorameM ba~dhA huA vaha kar3a nikAla kara rAjAke hAthameM de diyaa| usa kar3e para apanA nAma dekha, rAjAne socA,- "aiM ! to kyA merI putrI hI mahAmArI hai ? yaha gahanA to usIkA hai|" aisA vicAra manameM AtehI rAjA zaucAdikake bahAne uThe aura kanyAke mahaloMmeM cale aaye| vahA~ pahu~ca kara unhoMne dekhA, ki unakI kanyA soyI huI hai| usakA dAhinA hAtha khAlI hai, usameM kar3A nahIM hai| sAthahI unhoMne usakI jA~ghameM jakhamapara paTTI ba~dhI huI bhI dekhii| yaha saba dekha: kara rAjAko to aisA du:kha huA, mAnoM unake sirapara bijalI gira par3I ho| unhoMne socA,-"ahA ! mere isa nirmala kulako isa duSTA kanyAne kalaGkita kara diyA ! cAhe jaise ho isakA nigraha karatA atyanta Avazyaka hai, nahIM to yaha sAre nagarake logoM ko mAra ddaalegii|" aisA vicAra kara ve phira sabhAmeM lauTa Aye aura mitrAnandase bole,"bhAI ! yaha to batalAo, tumane jo usa murdekI rakhavAlI kI, vaha kevala sAhasake Upara bharosA karake kI, athavA tuma koI mantra bhI PO 2 Gunratnasuri M.S. . . Jun Gun Aaradhak Trust Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / ......mmunow jAnate ho ? usane uttara diyA,- "he mahArAja ! bApa dAdoMke samayase hI mere gharameM tantra-mantra hotA calA AyA hai| maiM mantra bhI jAnatA huuN|" yaha sUna, rAjAne sabhAse saba logoMko haTAkara ekAntameM mitrAnandase meM pUchA,- "bhAI ! mujhe to aisA mAlUma par3atA hai, ki merI hI putrI mahAmArIkA avatAra hai| isameM koI sandeha nhiiN| isaliye tuma apanI mantra-zaktise use daNDa do|" mitrAnandane :kAhA,-"mahArAja yaha bAta to anahonI mAlUma par3atI hai| Apake kulameM utpanna kanyA, bhalA mahAmArI kaise hogI ?" rAjAne kahA,- "bhAI isameM anahonI kucha bhI nahIM hai| kyA meghase paidA huI bijalI prANoMkA nAza nahIM kara detI ?" mitrAnandane phira kahA,-"acchA, mahArAja ! Apa kRpAkara mujhe apanI kanyAko dikhalAiye, jisameM maiM dekhakara isavAtakI jA~ca kara lU~, ki vaha mere dvArA sAdhya hai yA nahIM ?" rAjAne kahA,-"jAo tuma yahIM jAkara dekha aao|" tadanantara rAjAke huSamake mutAbika vaha rAjakumArIke mahalameM gayA, usa samaya rAjakumArIkI nIMda TUTa gayI thI aura vaha jagI huI thii| use Ate dekha, rAjakumArIne socA,*yaha to vahI manuSya mAlUma par3atA hai, jisane merA kar3A chona liyA thA aura rIse merI jaMghAmeM ghAva kara diyA thaa| parantu yaha bedhar3aka yahA~ calA A rahA hai, isase to mAlUma par3atA hai,ki ise rAjAkI AzA prApta ho cukI hai| aisA vicAra kara usane usako baiThaneke liye Asana diyaa| ' Asana para baiThakara usane kahA,-"rAjakumArI! maiMne tumhAre Upara mahAmArI honekA bar3A bhArI kalaGka lagA diyA hai, jisase Aja hI rAjA tumako mere havAle karane vAle haiN| isaliye yadi tumhArI icchA ho, to mere sAtha calo, maiM tumheM apane sAtha le cala~ aura apane mitra amaradattase milA duuN| yadi tumheM yaha bAta nahIM pasanda ) ho, to kaho, maiM itanA ho jAnepara bhI tumhAre Uparase kalaGka dUra kara yahA~se calA jAU~ / " * yaha suna, usake guNoMse prasanna banI huI rAjakanyAne socA, "ahA ! yaha manuSya mere Upara kitanA prema rakhatA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAva / hai ? isaliye mujhe to kucha duHkha uThAkara bhI isakA Azraya grahaNa ... __ karanA caahiye| rAjyakA lAbha to sulabha hai; parantu aisA snehI manuSya milanA bar3A ho durlabha hai|" aisA vicAra kara usane kahA,"he bhAgyavAn ! mere prANa bhI tumhAre adhIna haiN| maiM tumhAre sAtha calaneko taiyAra huuN| kyA tumane nahIM sunA hai, ki,- ... "aMdho nariMdacittaM, varasANAM pANiya ca mahilA ya / .. tatto gacchaMti phuDaM, jatto dhuttehiM nijati / " arthAt--"andhA manuSya, rAjAkA mana, barasAtakA pAnI . aura strI inheM jidhara dhUrta loga le jAte haiM,udhara hI ye cale jAte haiN| . yaha suna, apanA manoratha saphala huA samajhakara mitrAnandane rAja- . kumArIse kahA,- "he suMdarI! jaba maiM tumhAre sirapara sarasoMke dAne . chauDUM, taba tuma unako phUMka mAranA / " rAjakumArIne yaha bAta svIkAra . kara lii| isake bAda usane rAjAke pAsa Akara kahA,- "rAjan ! maiM isa mahAmArIko vazameM lA sakatA hU~ ; para Apa eka teja cAlakA. ghor3A maiMgavAkara taiyAra rakhiye, jisameM maiM usI para car3hAkara rAtorAta Apake dezase bAhara le jA skuuN| agara kahIM rAhameM sUryodaya ho gayA, . to vaha vahIM raha jaaygii| yaha sana, Dare hue rAjAne eka havAkI sI. teja cAla vAlA manobhiSTa nAmaka acchI nasalakA ghor3A taiyAra karavA kara. usake supurda kiyaa| isake bAda sandhyAke samaya rAjAke sevaka rAjakumArIko rAjAke hukmase bAla pakar3a kara le Aye aura mitrAnandake, havAle kara diyaa| usa samaya usane jyoMhI usake Upara sarasoMke dAne chor3e, tyoMhI vaha phuphakAra sI chor3ane lgii| isa para mitrAnandane use bar3e z2orase lalakArA, jisase vaha zAMta ho gyii| isake bAda usane rAjakumArIko ghor3e para baiThA, Age ravAnA kara diyA aura Apa usake pIche-pIche calA / rAjA daravAje taka use pahu~cA kara mahaloMmeM lauTa aaye| isake bAda mArgameM jAte-jAte rAjakanyAne mitrAnandase kahA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nnnnnnnnnnnnnnnnnnnn zrIzAntinAtha critr| "he sundara ! tuma bhI Akara isI ghor3e para baiTha jaao| aisI acchI savArI rahate hue bhI tuma pA~va pyAde kyoM calate ho ?" yaha suna, mitrA-; nandane kahA,- "jabataka maiM isa rAjyakI sImAse bAhara nahIM ho jAtA, tabataka maiM paidalahI cluuNgaa|" usake aisA kahane para kucha dera Thahara kara rAjakumArIne phira kahA,- "he bhadra ! aba hamaloga apane dezako sImAse bAhara ho gaye, aba tuma bhI Akara isI ghor3e para baiTha jaao|" mitrAnandane kahA,-"sundarI ! mere nahIM baiThaneke kaI kAraNa haiN|" usane pUchA,-"kaunasA kAraNa hai ?" vaha bolA,-"sundarI ! maiM tumheM apane liye nahIM le jA rahA hU~ ; balki apane mitra amaradatta ke liye|" aisA kaha usane apane mitrakI sArI kathA use sunAte hue phirase kahA,"he bhadre ! isIliye merA tumhAre sAtha eka Asana vA zayyA para baiThanA ucita nahIM hai|" mitrAnandakI ye bAteM suna, vismita hokara rAjakumArIne apane manameM vicAra kiyA,-"oha ! isa manuSyakA caritra to bar3A hI alaukika hai / bhalA jisake liye loga apane bApa, mA, bhAI aura mitrake sAtha dhokhAdhar3I kiye binA nahIM rahate, vaisI sundara rUpavAlI strI pAkara bhI yaha apane manameM usakI abhilASA nahIM karatA, yaha to bar3e hI. Azcarya kI bAta hai| yaha avazya hI koI mahAtmA hai| apane kAryakI siddhike liye to saba loga duHkha uThAneko taiyAra rahate haiM, para dUsareke liye duHkha uThAnA kisI birale hI puruSakA kAma hai|" aisA vicAra karatI huI rAjakumArI usake guNoMpara laTU ho gyii| kramaza: ve donoM pATaliputra nagarake pAsa A phuNce| - idhara do mahInekI avadhi bIta jAne para bhI jaba mitrAnanda nahIM AyA, taba amaradattane ratnasAra seThase kahA,-" he tAta ! merA mitra to Ajataka nahIM AyA, isaliye Apa kRpAkara mere liye lakar3iyoMkI eka ) citA taiyAra karAiye, jisameM duHkhase jalatA huA maiM praveza kara jaauuN|" yaha suna, seThako bar3A duHkha huA; parantu lAcAra usakA bar3A Agrahadekha, usane vahA~ke kucha logoMke sAtha nagarake bAhara jAkara eka citA taiyAra FoundanaKu Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tRtIya prstaav| . 13 kraayo| isake bAda usameM Aga lagAyI gyii| amaradatta citAke pAsa Akara khar3A ho rhaa| usa samaya seThane use rokate hue kahA," bhAI ! Aja bhara Thahara jAo ; kyoMki AjahI avadhikA antima dina hai| seThakI yaha bAta suna, aura-aura logoMne bhI use citAmeM kUdanese rokA aura sabake saba vahIM raha gye| itane meM dinake pichale pahara mitrAnanda ratnamaJjarIko liye hue vahA~ A phuNcaa| use Ate hue dekha,amaradatta betahAzA daur3A huA usake gale A lgaa| usa samaya eka dUsarese milakara una donoM mitroMko jo Ananda huA, use ve hI donoM jAna sakate haiM, dUsarA koI kahaneko samartha nahIM hai| isake bAda mitrAnandane kahA,-" he mitra ! lo, maiM bar3I-bar3I kaThinAiyA~ jhelakara tumhAre liye tumhArI isa manamohinIko letA AyA hai|" vaha suna,amaradattane kahA,"tumane apanA nAma sArthaka kara diyA, kyoMki tumane apane mitrako sacamuca Ananda diyaa| isake bAda vahA~para IMdhana aura citAko dUra kara pA~ca lokapAloMko sAkSI banAkara usI agnike sAmane zubha samayameM mitrAnandane una donoMkA vyAha karA diyaa| donoMkI yogya jor3I mila gayI, yaha dekha, purajanoMko bhI bar3A Ananda huaa| ratnamaMjarIkA rUpa dekha, kucha logoMne kahA, "isa strIkI putalI dekhakara yadi yaha manuSya mohita huA, to isameM koI AzcaryakI bAta nahIM haiN|" isa prakAra una donoMkA vivAha ho jAneke bAda usI sthAna para amaradattako bhAgyasaMyogase jo prApta huA so he sabhAsado ! tuma loga dhyAna . dekara suno usI samaya pATaliputrake rAjAkI mRtyu ho gyii| unake koI putra nahIM honeke kAraNa rAjapuruSoMne pAMca divyoMko adhivAsita kiyaa| prAtaHkAla ve pA~coM divya nagarake sabhI tirAhoM, caurAhoM aura cauka vagairaha sthAnoMmeM ghUmate hue vahA~ Athe, jahA~ amaradatta thaa| usa samaya ghor3e Apase Apa hinahinA uThe, hAthI ciMghAr3ane lage, chatra Apase Apa khula gayA, vara svayaM hI dulane lage aura jalase bharA huA suvarNa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| kalaza lekara hAthIne ApahI Apa Akara usake mastaka para rAjyAbhiSeka kiyA aura use use uThAkara apanI pIThapara baiThA liyaa| isake bAda bahutase manuSyoMse ghirA huA, pA~ca prakArake bAjoMke zabdase manaho-mana parama Ananda anubhava karatA huA amaradatta nagarameM aayaa| usa samaya pura-nAriyA~ use dekhaneke liye ghira AyIM aura dampatikI sundaratA dekha ApasameM kahane lagIM,-" ahA! isa rAjAkA rUpa kaisA apUrva hai !" dUsarI strI bolI,-"isa sundarIkA sA rUpa to zAyada devalokameM bhI nahIM hotA hogA!" tIsarI bolI,-" yaha strI bar3I hI bhAgyavatI hai; kyoMki isane aisA guNa aura rUpase suzobhita svAmI pAyA hai|" cauthI bolI, "yaha puruSa bar3AhI puNyAtmA hai, jo isane paradezameM Akara bhI devAGganAkI sI anupama strI prApta kii|" aura koI dUsarI strI bolI,-"isake mitrakI jitanI prazaMsA kI jAya, kama hai ; kyoMki usane jI-tor3a parizrama karake apane mitrake liye aisI sundarI aura mRga-locanI sI hU~r3ha nikaalii|" phira dUsarI bolI,-" yaha seTha bhI kama bar3AIke yogya nahIM hai, kyoMki isa bhAgyavAnne kula aura zIla jAne binA hI ise apane putrakI taraha rakhA " isI prakArakI pura-striyoMkI bAteM sunatA huA amaradatta rAjamahalake dvAra para AyA aura hAthIse nIce utara, rAjamaNDalase sevita hokara rAjasabhAmeM jA, siMhAsana para baiTha rhaa| rAnI ratnamaJjarI aura mitra mitrAnanda usake sAmanehI baitthe| aura-aura logabhI apane-apane yogya sthAnoMpara baiTha gye| isake bAda mantrI aura sAmantoMne mila-julakara usakA rAjyAbhiSeka karake praNAma kiyaa| rAjA hone para usane ratnamaJjarIko paTarAnI banAyA, buddhimAn mitrAnandako sAre rAjyakI mudrAoMkA adhikArI banAyA aura seTha ratnasArako pitAkI jagaha para maanaa| isa prakAra ucita vyavasthA kara kRtajJoMmeM ziromaNi amaradatta rAjA nyAya-pUrvaka apane akhaNDita rAjyakA pAlana karane lgaa| mitrAnanda rAjakAjameM phaMse rahane para bhI apanI mRtyukI sUcanA denevAlI usa lAzakI bAtako nahIM bhUlatA thaa| isIse vaha mana-hI-mana P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ womenwww Annnnnnnnnnnn tRtIya prstaav| sukha-caina nahIM pAtA thaa| eka dina usane rAjA amaradattase nivedAna kiyA,-" he rAjan ! usa zavakI yaha bAta, jo usane merI mRtyuke viSayameM kahI thI, mujhe kabhI nahIM bhuultii| usIke liye to maiMne apanA deza chor3a rakhA hai|" yaha suna, rAjAne kahA,-" he mitra ! tuma kheda na karo; vaha saba bhUtalIlA mAtra thii|" mitrAnandane kahA, --"nikaTatAke kAraNa yahA~ rahanepara bhI merA mana duHkhita hotA rahatA hai, isaliye mujhe kucha dUra bheja do|" yaha suna, rAjAne kucha vicAra karaneke bAda kahA;"he mitra ! yadi tumhArI aisI hI icchA hai,to tuma kucha vizvAsI manuSyoMke sAtha vasantapura cale jaao|" isake bAda mitrAnanda taiyAra hokara vasantapurako ora claa| rAjAne apane AdamiyoMko bhI usake sAtha ravAnA kara diyaa| sAtha hI unheM jAte samaya yaha bhI kahA, ki "tumameMse koI eka AdamI vasantapura pahu~cane ke bAda yahA~ Akara mitrAnandakA kuzala-samAcAra mujhe sunA jaanaa|" una AdamiyoMne "bahuta acchA " kahakara rAjAkI AjJA svIkAra kara lii| idhara rAjA amaradatta mitrake viyogase vihvala hote hue bhI puNyoMke prabhAvase prApta rAjalakSmIko rAnIke sAtha bhogate rhe| bahuta dina bIta jAnepara bhI rAjAke bheje hue AdamiyoMmeM se koI lauTakara nahIM AyA, isaliye rAjAne kucha anya manuSyoM ko udhara kI ora bhejaa| kucha dina bAda ve lauTa Aye aura rAjAse bole,-"he svAmin ! hama loga vasantapura taka jAkara lauTa Aye; para kahIM mitrAnanda nahIM naz2ara Aye, na unakA kucha samAcAra kahIM sunanemeM aayaa|" yaha suna, apane manameM parama vyAkula hokara apanI rAnIse kahA,-" priye ! aba maiM kyA karU~? mitraH kA to kucha patAhI nahIM lgtaa|" - rAnI bolI,-"he svAmI ! yadi koI sAnI puruSa yahA~ A jAye, to saMzaya dUra ho, aura to koI upAya isa saMzayake dUra honekA nahIM mAlUma pdd'taa|" ve donoM isa tarahakI bAteM karahI rahe the, ki akasmAt bAg2ake mAlIne Akara kahA,-"he . rAjan ! cAra prakArake jJAnako dhAraNa karanevAle zrIdharmaghoSa nAmaka sUri, / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / zrImAnke nagarase bAharavAle udyAnameM, jisakA nAma azokatilaka hai, padhAre haiM aura logoMko dharmakA upadeza kara rahe haiN|" yaha sunatehI rAjAne usa mAlIko pA~coM aMgoMke AbhUSaNa inAmameM diye| ve jinakI rAha dekha rahe the, unhIM guruke AgamanakI bAta suna unake cittameM bar3I bhakti utpanna huii| isake bAda ve bahunasI sAmagriyA~ sAtha liye, paTarAnI sameta gurukI vandanA karane gye| vahA~ pahu~ca rAjAne khaGga, chatra, Adi rAjyake cihnoMko dUra pheMka, gurukI tIna bAra pradakSiNA aura uttarAsaGga kara, vidhi-pUrvaka unakI vandanA kii| isake bAda ve parivAra sahita ucita sthAna para baitthe| guru mahArAjane kahA, "he rAjan buddhimAn manuSyoMko cAhiye, ki saba duHkhoMkA nAza karanevAle aura satra sukhoMke denevAle dharmakI sevA kreN|" . isI samaya azokadatta nAmaka eka bar3e bhArI seThane guruse pUchA," he pUjanIya ! mere azokazrI nAmakI eka putrI hai| vaha na mAlUma kisa karmake doSase zarIrase bahuta hI du:khI horahI hai? kRpAkara batalAiye, ki bar3e-bar3e upacAra karanepara bhI usakA roga tanika bhI kama kyoM nahIM hotA ?" sUrine kahA,-" seThajI ! tumhAro yaha putrI pUrva bhava meM bhUtazAla nAmaka nagarake bhUtadeva nAmaka seThakI kusumavatI nAmaka striithii| eka dina usake gharameM rakhA huA dUdha billI pI gyii| yaha dekha, kusamavatIne krodhameM Akara apanI devamatI nAmaka putravadhUse kahA,-"arI, kyA tere sira DAkinI savAra ho gayI hai, jo tU isa prakAra dUdhase beqhabara ho rahI.?" yaha suna, vaha becArI bAlikA Dara gayI aura thara-thara kA~pane lgii| yaha hAla dekha, usI samaya usIke gharake pAsa khar3I eka caMDAla kI strIne, jo DAkinIkA mantra jAnatI thI, bahAnA pAkara usa bahUke . zarIrameM DAkinI praviSTa karadI, jisase vaha bar3A duHkha pAne lgii| bahu- / tere vaidyoMne usakI cikitsA kI ; para vaha kisIse acchI nahIM huii| eka dina eka yogI vahA~ A phuNcaa| usane maMtrake balase agnimeM ; apanA yantra tpaayaa| basa tatkAlahI vedanAke mAre tar3apatI huI vaha caNDA.. KITUSL . Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIye prastAva / linI bAla khole vahA~ A phuNcii| yogIne pUchA,-"tUne isa becArI bahUke zarIrameM kyoM DAkinI praviSTa kara dI?" vaha bolI,-"isakI sAsane aisIhI bAta ise kahI thI, jise sunakara yaha becArI Darake mAre thara-thara kA~pane lagI thii| basa yahI maukA dekhakara maiMne isake zarIrameM DAkinI praviSTa kara dii|" yaha sunakara, yogIne apane mantrake balase usa DAkinIko bahU ke zarIra se bAhara nikAla ddaalaa| yaha samAcAra pAkara usa nagarake rAjAne usa caNDAlakI strIko deza-nikAlA de diyA aura loga kusumAvatIkI sAsako kAla-jihvA kahane lge| isa taraha burA nAma dharAkara vaha becArI saMsArase virakta ho gayI aura eka sAdhvIse dIkSA grahaNa kara, zubha-bhAva-yukta ho, cAritra pAlana karatI huI marakara svarga calI gyii| vahIMse cyuta hokara vaha tumhArI putrI huI hai| usane pUrva bhavameM jo duSTa vacana kahA thA, usako usane guruse nahIM vicaravAyA, isIse vaha isa samaya AkAzadevIke doSase dUSita ho rahI hai| isaliye seThajI ! tuma apanI putrIko yahA~ le Ao / merA vacana sunakara use jAtismaraNa utpanna hogA, jisase use pUrva bhavakI bAteM spaSTa dikhAyI dene lageMgI aura vaha tatkAla doSase mukta ho jaayegii| sUrike aise vacana suna, seTha turata hI apanI putrIko guruke pAsa le aayaa| usI samaya guruke prabhAvale AkAzadevI jAtI rahIM, apanA caritra sunakara use jAtismaraNa ho AyA aura pUrva bhavakI bAteM mAlUma kara bolI, "he prabhu ! Apane jo kucha kahA, vaha ThIka hai| . aba mujhe isa saMsArameM rahaneko jI nahIM cAhatA, isaliye mujhe dIkSA de dIjiye / " isapara gurune kahA,- "he sundarI ! abhI tumheM apane karmoM ke phala bhogane bAkI haiM, isIliye tuma unheM bhoga leneke bAda cAritra / grahaNa krnaa|" __. yaha sunakara usa seThane gurukI vandanA kara, kucha dharmakI bAteM karanI aGgIkAra kara, putrIke sAtha gharakI rAha lii| yaha saba hAla sunakara rAjAne socA,- "dekhatA hU~, ki isa . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| saMsArameM hamAre ina guru mahArAjakA jJAna bar3A hI adbhuta hai| inhoMne isa seThakI lar3akIke pUrva janmakI bAta A~khoM dekhI bAtakI taraha sApha. sApha batalA dii| aisA vicAra kara rAjAne guruse pUchA, "he bhagavan ! kRpAkara mere prANapriya mitra mitrAnandakA samAcAra mujhe sunaaiye|" yaha suna, gurune kahA,__. "he rAjan ! tumhArA vaha mitra tumhAre pAsase calakara kramazaH jaladurgakA ulaGghana kara, sthala durgameM gyaa| vahIM araNyameM kisI parvatase jahA~ nadI jharato thI, vahIM tumhArA mitra apane saba sAthiyoM sameta bhojana karane baitthaa| saba sevaka bhI bhojana karane lge| isI samaya akasmAt bhIloMne una para dhAvA kara diyA aura una pracaNDa bhIloMke sAmane saba vIra parAsta ho gye| yaha hAla dekha, Darake mAre mitrAnanda akelA bhAga gyaa| usake sevakoMmeMse bhI kucha loga bhAga gaye aura kucha marakara vahIM kheta rhe| jo bhAge, ve zarmake mAre phira nahIM lauTe aura jo mare, ve vahIM par3e rhe| udhara tumhArA mitra bhAgatA-bhAgatA jaGgalameM eka jagaha sarovara dekha, usakA jala pI, eka bar3ake per3ake nIce so rahA, itanemeM usa. per3ake koTaramaiMse nikalakara eka kAle nAgane use kATa khaayaa| thor3I hI dera meM koI tapasvI yahA~ aayaa| usane tumhAre mitrakI vaha avasthA dekha, jalako mantrita karake usake aMgoMpara chir3aka diyaa| isase usakI jAna lauTa aayii| taba yogIne pUchA,"he bhAI ! tuma akele kahA~ jA rahe ho ?" isa para usane apanI rAmakahAnI jyoMkI tyoM kaha sunaayii| sunakara tapasvI apane sthAnako cale gye| mitrAnandane socA, -"yaha dekho, maiM mRtyukA kAraNa upasthita ho jAnepara bhI nahIM marA aura jhUThamUTha haTha karake mitrakA bhI sAtha chor3a aayaa| acchA, calo, mitrake hI pAsa cluuN|" aisA vicAra / kara vaha tumhAre pAsa Ane lgaa| rAstemeM use coroMne pakar3a liyA aura usako apane gA~vameM le gye| isake bAda unhoMne usako gulAmoMkA vyApAra karane vAloMke hAtha beca diyA / ve vyApArI pArasakula nAmaka P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| paradezako cale jA rahe the| jAte-jAte ve ujjayinI nagarake bAhara bAgIce meM rAtako Tika rahe / AdhI rAtake samaya vandhana kucha zithila honeke kAraNa mitrAnandane usase zIghra chuTakArA pA liyA aura bhAgate-bhAgate nagara kI morIkI rAhase nagarameM praveza kiyaa| usa samaya usa nagarImeM coroMkA bar3A upadrava jArI thA; isaliye coroMkA damana karaneke nimitta rAjAne kotavAla para kar3I tAkIda kara rakhI thii| daivayogase svayaM kotavAlane hI mitrAnandako isa prakAra coroMkI taraha zaharameM ghusate dekha liyaa| ataeva usane tumhAre mitrakI muzke kasavA kara, beMtoM aura ghUsose usakI pUrI taraha marammata karA, apane sevakoMke hAthameM vadha karaneke liye sauMpa diyA aura kahA,-"ise kSiprA-nadIke tIrapara le jAkara bar3ake per3ase laTakAkara mAra DAlo, jisameM auroMkI A~khe khula jaayeN|" sevakoMke sAtha jAte hue tumhAre mitrane vicAra kiyA,-"usa dina . murdene jo bAta kahI thI, vaha Aja saca niklii| zAstra meM kahA hai, ki yatra vA tatra vA yAtu, yadvA tadvA krotvsau| tathApi mucyate prANI, na pUrvakRtakarmaNA // 1 // vibhavo nirdhanatvaM ca, bandhanaM maraNaM tthaa| yena yatra yadA labhyaM, tasya tattattadA bhavet // 2 // yAti dUramasau jiivo'paaysthaanaadbhygtH| tatraivAnIyate bhUyo 'bhinavapraur3hakarmaNA // 3 // arthAt 'prANI cAhe jahA~ jAye yA jo kucha kare, parantu pUrva meM kiye hue karmase usakA chuTakArA honA asambhava hai / vaibhava, nirdhanatA, bandhana aura maraNa-ye cAroM cIjeM jisa prANIko,jisa sthAna para aura jisa samaya milane vAlI hotI haiM, usako, usI sthAna para aura usI samaya prApta huA karatI haiN| duHkhake sthAnase Darakara prANI cAhe jitanI dUra bhAgajAye ; parantu udita karmoM ke prabhAvaseM vaha phira vahIM zrA jAtA hai|" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sbnirnaath bni| isa prakAra vicAra karate hue mitrAnandako kotavAlaka sevakoMne niraparAdhahI bar3ake per3oM laTakA kara phA~sI de dI, jisase vaha mRtyuko prApta ho gyaa| tadanantara eka dina gvAloMke lar3ake gillI-DaNDA khelate hue vahA~ A pahuMce aura pUrva karmake yogase unakI gillI tumhAre mitrake mukhameM calI gyii|" __isa prakAra guru mahArAjake mukhase mitrakA vRttAnta zravaNa kara, usake guNoMkA smaraNa karate hue rAjA amaradatta bar3e z2ora-z2orase sisakane lage aura ratnamaJjarI devI bhI usake guNoMko yAda karake bar3I duHkhita huii| una donoMko vilApa karate dekhakara gurune kahA, - "duHkha chor3a kara saMsArake svarUpakI cintA kro| isa cAra prakArakI gativAle saMsArameM prANiyoMko vAstavika sukha to lezamAtra nahIM hotA aura duHkha barAbara hI milatA rahatA hai| saMsArameM aisA koI jIva nahIM, jise maraNakI vedanA na sahana karanI par3I ho| cakravartI aura vAsudevake se mahApuruSoMko bhI mRtyune nahIM chodd'aa| isaliye he rAjan ! zoka chor3o / aura dharma-karmameM laga jAo, jisameM phira isa tarahakA duHkha na ho|" rAjAne phira pUchA, -- "he bhagavan ! maiM dharma karU~gA ; para Apa yaha to batalAiye, ki mitrAnanda marakara kahA~ paidA huA hai|" sUrine kahA,"he rAjan! tumhArI isa rAnIkI kokhameM mitrAnandakA jIva putrarUpase AyA hai ; kyoMki usane marate samaya isI tarahakI cintA kI thii| samaya pUrA hone para vaha putra saMsArameM utpanna hogaa| usakA nAma kamalagupta rakhanA / vaha pahale kumAra-padavI pAkara phira rAjA hogaa|" __ yaha suna, rAjAne pUchA,- "he mahAtmA ! mitrAnandakI binA kisI aparAdhake hI corakI taraha mRtyu kyoM huI ? ratnamaJjarI rAnIko mahAmArI kalaGka kyoM lagA ? mujhe vAlyAvasthAse hI bandhu-viyoga kyoM / anubhava karanA par3A ? aura hama donoMmeM itanA adhika sneha hone kA kyA kAraNa hai ?" rAjAke ye prazna suna, munine apane jhAnake dvArA una bAtoMko P.P.AC.Gunratnasuri M... Jun Gun Aaradhak Trust Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANAN tRtIya prstaavN| mAlUma kara kahA,- "he rAjan ! suno-isa bhavase tIna bhava pahale tuma kSemaGkara nAmake eka kRSaka the| tumhArI patnIkA nAma satyazrI thaa| tumhAre yahA~ caNDasena nAmakA eka naukara thA / vaha naukara apane svAmI para bar3I bhakti tathA prIti rakhatA aura sAthahI bar3A vinayI thaa| eka dina usa naukarane apane khetameM kAma karate hue pAsa vAle kisI khetameM eka musAfirako anAjakI bAleM tor3ate dekhaa| yaha dekha tumhAre usa naukarane kahA,-"raho, maiM isI corako pakar3a kara vRkSase laTakAye detA huuN|" yaha sunakara bhI usa kSetrake svAmIne use kucha nahIM khaa| yaha dekha, usa musAfirane, usa naukarakI bAtoMse mana-hI-mana duHkhita hokara vicAra kiyA,--"khetakA mAlika to kucha bolatA hI nahIM aura yaha pApI dUsare khetameM rahatA huA bhI kaise kaThora vacana bola rahA hai ?" aisA vicAra karatA huA vaha apane ghara calA gyaa| isa prakAra usa karma karane kaThora vacana bolakara duHkhadAyI karmakA upArjana kiyaa| ____eka dina bhojana karate samaya jaldabAz2Ike mAre usa kRSakakI putravadhUke galemeM kaura aTaka gyaa| isapara usa kRSakakI patnI satyazrIne kahA,-" arI, rAkSasI ! tU choTe-choTe kaura kyoM nahIM khAtI, jisase galemeM na a~Take ?" isake bAda eka dina usa kRSakane naukarase kahA,-"he bhRtya ! Aja tumheM eka gA~vameM eka z2arUrI kAmake liye jAnA hai, isa liye tuma vahIM jaanii|" isapara usa naukarane kahA,-"Aja to maiM apane khajanoMse milaneke liye jAnA cAhatA hU~, isaliye Aja to nahIM jAU~gA " yaha suna, kRSakane bigar3a kara kahA,-"Aja to tumheM apane svajanoMse milaneke liye nahIM jAnA hogaa|" yaha sunakara usa naukarako duHkha to z2arUra huA ; para lAcAra apane svajanoMse milane na jAkara vahIM raha gyaa| dUsare kisI dina usa kRSakake gharapara do muni bhikSA karane aaye| kRSakane apanI strIse kahA,-"ina muniyoMko dAna do|" yaha suna, vaha mana-hI-mana bar3I harSita huI aura bhAgya-yogase aise supAtroM kA AnA huA, P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / . yahI socakara zubha bhAvanAoMse yukta ho, sundara anna-jalase unako santuSTa kiyaa| yaha dekha, pAsa hI khar3e usa naukarane socA,-" ye strI-puruSa dhanya haiM, jinhoMne apane ghara Aye hue mahAmuniyoMkA isa prakAra bhaktipUrvaka Adara-satkAra kiyaa|" isI samaya ekAeka una tInoMke sira para bijalI gira par3I, jisase ve tInoM ekahI sAtha mara gaye aura saudharma nAmaka pahale deva-lokameM atyanta prItiyukta deva hue| vahA~se cyuta hokara kSemaGkarakA jIva to tumhAre zarIrameM AyA, satyazrI rAnI ratnamaMjarI huI aura vaha naukarahI tumhArA mitra mitrAnanda thA, jo jIva pUrva bhavameM jaisA karma bA~dhatA hai, usako isa bhavameM vaisAhI prApta hotA hai| pUrva bhavameM jo karma ha~sa-ha~sa kara bA~dhA jAtA hai, usakA phala isa bhavameM ro-rokara bhoganA par3atA haiN|" isa prakAra apane pUrva bhavakI kathA suna kara rAjA aura rAnI tatkAla mUrchita hokara gira pdd'e| isI samaya unheM jAti-smaraNa ho AyA aura ve apane pUrva bhavakA sArA hAla pratyakSa dekhane lge| isake bAda hozameM Anepara rAjAne kahA,-" he bhagavan ! jJAnarUpI sUrya ke samAna Apane jo kucha kahA, vaha maiMne bhI pratyakSa dekha liyaa| aba kRpAkara mujhe vaha dharma batalAiye, jisase dharmameM merI yogyatA bddh'e|" gurune kahA,-" he rAjan ! jaba tumhAre putra utpanna ho, taba tuma cAritragrahaNa kara lenA / abhI tumako zrAvaka-dharma grahaNa krnaacaahiye|" yaha sunakara rAjAne rAnIke sAtha-hI-sAtha bAraha prakArakA zrAvaka-dharma grahaNa kiyaa| isake bAda rAjAne guruse pUchA,-" usa samaya jisa murdene mitrAnandako vaha bAta kahI thI, vaha kahanevAlA kauna thA?" sUrine kahA,-" vaha anAjakI bAloMkA cora musAfira kramazaH mRtyu honepara saMsArameM bhramaNa karatA huA usa baTa-vRkSapara jAkara preta ho gyaa| usane jaba usa dina mitrAnandako dekhA, taba pUrvajanmakA vaira yAda ho jAneke kAraNa usa murdeke mukhameM utara kara vaisA vacana bola gayA / " yaha suna, rAjA amaradattake sAre sandeha dUra ho gaye aura ve rAnI sahita sUriko praNAma kara ghara cale gye| guru bhI anyatra vihAra kara gye| .. P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| 103 - isake bAda samaya pUrA honepara rAnI ratnamaJjarIke putra utpanna huaa| usakA nAma vahI rakhA gayA, jo gurune batalAyA thaa| dhAtrIse pAlita hotA huA vaha rAjakumAra kramazaH bAlyAvasthA bitAkara, bahattara kalAoMkA abhyAsa kara, rAjyakA bhAra sa~bhAlane yogya ho gayA / isI samaya eka dina vahI guru phira vahA~ pdhaare| mAlIne Akara rAjAse guruke AgamanakI bAta khii| basa usI samaya rAjAne apane putrako rAjyakA bhAra sauMpa, rAnIke sAtha hI vairAgyako dIkSA grahaNa kara lii| dharmaghoSa sUrine rAjA aura rAnIko pravrajyA dekara pratibodhake nimitta sabhAke samakSa isa prakArakI zikSA dI,-"isa saMsAra-rUpI samudrako taraneke liye yaha dIkSA naukAke samAna hai aura bar3e puNyase prApta hotI hai| ise prApta kara jo jIva viSayoMke lobhameM par3atA hai, vaha jinarakSitakI taraha ghora saMsAra-sAgarameM par3atA aura jo prANI prArthanA karane para bhI viSayase vimukha rahatA hai, vaha jinapAlitake samAna sukhI hotA hai / " yaha suna, rAjarSi amaradattane guruse pUchA,-"jinarakSita aura jina pAlitane kisa prakAra sukha aura duHkha pAyA, isakA hAla kRpAkara batalAiye / " yaha suna, gurune siddhAnta granthoMmeM kahI huI unakI kathA isa prakAra kaha sunAyo: * jinarakSita aura jinapAlitakI kathA - campApurImeM jitazatru nAmake rAjA the| unakI rAnIkA nAma dhAriNI thaa| usI nagarameM mAkandI nAmakA eka dhanI seTha rahatA thA / vaha zAnta, sarala-hRdaya, aura udAra buddhivAlA manuSya thaa| usakI strI kA nAma bhadrA thaa| usake do lar3ake the, jinameM ekakA nAma jinarakSita aura dUsarekA jinapAlita thaa| ve jaba yuvAvasthAko prApta hue, taba jahAz2a para car3hakara paradeza jAne aura dhana kamAne lge| isa prakAra unhoMne gyAraha bAra samudra-yAtrA sAnanda sampanna kIaura dhana bhI khUba kmaayaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrIzAntinAtha critr| isake bAda jaba ve bArahavIM bAra dhana kamAneke liye jalake mArgase jAneko taiyAra hue, taba unake pitAne kahA,-"putro ! apane gharameM dhanakI koI kamI nahIM hai| tuma loga jaise cAho, isa dhanako dAna aura bhogameM kharca kro| gyAraha bAra to tuma loga kSema-kuzalase yAtrA kara Aye; para kahIM isa bAra vighna huA, to ThIka nahIM hogA, isaliye bahuta lobha karanA ucita nahIM / yadi merI bAta mAno, to tuma loga gharahI rho|" pitAkI yaha bAta suna, una donoMne kahA,-"pitAjI ! aisI bAta na kahiye / isa bArakI yAtrA bhI ApakI kRpAse sakuzalahI biitegii|" yaha kaha kara una donoMne kirAnekA bahutasA mAla jahAz2a para lAdA aura jala, IMdhana ityAdi sAmagriyoM ke sAtha jahAz2a para savAra ho, samudrakI rAha cala pdd'e| kramazaH ve madhya samudra meM A phuNce| itane meM megha ghira Anese andhakAra hone lagA, AkAzameM bAdala garajane lage, vijalI camakane lago aura bar3e jorakI A~dhI calane lagI / daiva-yogase vaha jahAz2a kSaNa bharameM TUTa gyaa| jahAz2a para jitane loga savAra the, ve sabake saba DUba gye| usa samaya jahAjake svAmI jinapAlita aura jinarakSitako eka takhtA hAtha laga gayA, jise unhoMne bar3I maz2abUtIse pakar3a liyaa| usehI pakar3e hue ve tIsare dina ratnadvIpameM A nikle| vahA~ pahu~ca kara ve nAriyalake phala khA-khAkara jIvana-nirvAha karane lage aura nAriyalakA tela zarIrameM lagAkara sundara dehavAle hokara vahIM rahane lge| . eka dina kaThora, nirdaya aura tIkSNa khaga hAthameM liye, usa dvIpakI adhiSThAtrI devIne unake pAsa Akara kahA,-"yadi tuma mere sAtha viSaya-bhoga karo, taba to tuma yahA~ kuzalase raha sakoge,nahIM to maiM isI khaGgase tumhAre sira kATa ddaaluuNgii|" yaha suna, unhoMne bhayabhIta hokara kahA,- "he devI! apane jahAz2ake TUTa jAnese hama yahA~ tumhArI zaraNameM A pahu~ce haiM / aba jo kucha tumhArI AjJA hogI, vaha karaneke liye hama taiyAra hai| yaha suna, prasanna hokara vaha devI unako apane ghara.le ) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmatRtIya prastAva / ~ ~~ - ~ ~~- ~ 2015 gayI aura unake zarIrase azubha pudgala nikAla. kara, zubha pudgalokA prakSepa kara, una donoMke sAtha manamAne taurase viSaya-sukha bhogane lagI / yaha una donoMko sadA amRta-phala khAneko detI thii| isI taraha ve kucha dinoM taka vahA~ bar3e sukhase rhe| eka dina devone unase Akara kahA,- 'lavaNa-samudrake adhiSThAtA susthita nAmaka devane mujhe AjJA dI hai, ki tuma isa samudrako ikkIsa bAra isake andarase kUr3A-kacarA nikAla kara zuddha karado / samudra meM jo kucha tRNa, kASTha aura anya apavitra padArtha ho, una sabako nikAla kara kisI ekAnta sthAnameM pheMka do|' unakA yaha hukma pAkara maiM aba vahIM jA rahI huuN| tuma donoM sAnanda yahIM par3e rho| yahI sundara phala khAkara tuma apanA peTa bharanA / kadAcita yahA~ akele rahate-rahate tumhArA jI ucaTa jAye, to tuma krIr3A karaneke nimitta pUrva dizAmeM jo vana hai, usImeM cale jAnA / usa vanameM nirantara grISma aura varSA-ye do Rtue~ chAyI rahatI haiM / vahA~ do Rtue~ honeke kAraNa tumhArA jI khUba lgegaa| para yadi vahA~ bhI tumhArA mana na lage, to maiM AjJA detI hU~, ki tuma uttara dizAvAle vanameM calA jAnA, jahA~ zarad aura hemanta, ye do Rtue~ sadA banI rahatI haiM aura agara yahA~ bhI manako tuSTi na prApta ho, to pazcima dizAvAle vanameM cale jAnA, vahA~ zizira aura basanta-ye do Rtue~ nirantara vartamAna rahatI hai| ghahIM jAkara manamAnI mauja karanA ; parantu dakSiNa dizAvAle vanameM to hargiz2a na jAnA; kyoMki yahA~ bar3A bhArI dRSTiviSa nAmakA eka kAlA sarpa rahatA hai|" - yaha kaha, yaha devI calI gyii| usake jAne bAda ve donoM seThake beTe devIke batalAye hue tInoM vanoMmeM Anandase vihAra karane lge| eka dina una donoMne socA,- "devIne hameM dakSiNa-dizAke vanameM nahIM jAne ke liye itanA z2ora dekara kyoM kahA ? isakA kAraNa kyA hai ?" isa. liye calo, eka vAra calakara dekheM to sahI, ki vahA~ kyA hai ? " aisA vicAra kara ve sazaGkita-cittase usa vanameM gaye / vahA~ pahu~cate hI P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrozAntinAtha critr| unakI nAkameM kar3I durgandha phuNcii| ve dupaTTese nAka banda kiye Age bddh'e| vahA~ pahu~cakara unhoMne manuSyakI haDDiyoMkA Dhera dekhA / use dekhakara unheM bar3A Dara huaa| to bhI ve Age jAkara jaGgalakI saira karane lage / itanemeM eka AdamI phAMsIse laTakA huA vilApa karatA dikhAI diyaa| unhoMne usake pAsa jAkara pUchA, - "he bhAI ! tuma kauna ho ? tumhArI aisI dazA kisane kI ? yahA~ jo cAroM ora manuSyoMke mudde dikhAI dete haiM', usakA kyA kAraNa hai ? " yaha suna, vaha sUlIpara laTakA huA manuSya bolA, "maiM kAkandI-nagarakA rahanevAlA, jAtikA baniyA~ huuN| daivayogase mArga meM jahAz2a TUTa jAnese maiM eka takhtA pakar3e hue ratnadvIpameM A niklaa| vahA~ko viSaya bhogake liye matavAlI banI huI devIne mujhe viSaya-bhogake liye rakha chodd'aa| kucha dina bItane para usane thor3ese aparAdhake kAraNa mujhe isa prakAra zUlI para laTakA diyaa| ye saba murde bhI usIke mAre hue haiN| mAlUma hotA hai tuma bhI usI duSTA devIke cakkara meM A pha~se ho| bhalA yaha to batalAo, tuma " yahA~ kaise Aye ?" isake uttarameM una donoMne bhI apanI sArI rAmakahAnI use sunA kara pUchA,- "bhAI ! aba yaha to batAo, ki hama yahA~se kisI prakAra jIte-jAgate nikala bhI sakate haiM yA nahIM ? " usane kahA.- "hA~ eka upAya hai / yahA~se pUrvakI ora eka vana hai, jisameM zailaka nAmaka eka yakSa rahatA hai| vaha parvake dina azva kA rUpa banAkara pUchatA hai, ki maiM kisakI rakSA karU~ ? kise vipadke muMhase bacAU~ ? tuma donoM usI yakSakI bhakti pUrvaka ArAdhanA kro| jisa dina vaha tumase Akara pUche, ki kisakI rakSA karU~ ? usa dina tuma usase kahanA, ki hamArI rakSA kro| isa prakAra vaha tumhArI rakSA karaneko prastuta ho jaayegaa|" yaha kaha, vaha ulaTA TaMgA huA manuSya , mara gyaa| ... tadanantara ve donoM bhAI usa manuSyake batalAye hue ghanameM Akara manohara puSyoM le usa yakSakI pUjA-arcA karane lge| isI prakAra karate Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. VIDEO DOODA Jun Gun Aaradhak Trust are ! tuma loga kyoM mujhe isa taraha chor3akara bhAlI jA rahe ho? sAtha calo nahIM to maiM kha dugase tamhAre sira utAra lagI agara tumheM jAnekI icchA hI ho, to. mere ---(dha 107) ... Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAva / 107 hue parvakA dina A phuNcaa| usa dina yakSane Akara pUchA,-"bolo, maiM kisakI rakSA karU~ ? kise Apattise bacAeM?" itanemeM una donoMne .... jhaTapaTa kahA,- "he yakSarAja! hameM duHkha-sAgarameM DUbanese bacAo / " yaha suna, zailakane kahA,- "maiM tumheM duHkhase jarUra uvAsa~gA para tuma sAvadhAna hokara merI eka bAta suno / maiM jaba tumheM yahA~se le calUMgA, taba vaha devI bhI tumhAre pIche-pIche AyegI aura mIThe-mIThe vacana sunaayegii| usa samaya yadi tuma usakI cikanI-cupar3IbAtoMse manameM pasIja uThoge, to vaha jarUra hI tumheM uThAkara samudra meM pheMka degI aura yadi usakI z2arA bhI paravA na kiye hue, rAga-rahita hokara mere pIche-pIche calate rahoge, to maiM tumheM nizcaya ho nirvighna campAnagarImeM pahu~cA dUMgA aura kyA kahU~ ? yadi vaha devI Aye, to tuma usake sAtha cAra A~khe bhI na krnaa| vaha DarAne-dhamakAneke liye kucha bhI kahe, to use suna kara DaranA nhiiN| yadi tuma aisA karanemeM samartha ho sako, to Ao, abhI merI pITha para savAra ho jaao|" ___yakSakI isa bAtako donoM bhAiyoMne svIkAra kara liyA / isake bAda ve donoM usa azvarUpI yakSakI pIThapara savAra ho gaye / vaha azvarUpI yakSa unheM samudrake Upara-hI-Upara AkAzameM le udd'aa| ..... - idhara devI apane hAthakA kAma pUrA kara apane sthAnapara AyI aura .. apane mandira meM una donoMko na dekhakara uparyukta saba vanoMmeM unheM DhU~r3hane lagI ; para ve kahIM nahIM dikhAI diye| isake bAda apane jJAnase yaha mAlUma kara, ki ve campApurIkI ora cale jA rahe haiM, vaha krodhake sAtha khaMGga hAthameM liye daur3a pdd'ii| jaba vaha daur3ate-daur3ate una logoMke pAsa pahu~ca gayI, taba unheM ghor3ekI pIThapara car3hakara jAte dekha, bolI,"are ! tuma loga kyoM mujhe isa taraha chor3akara bhAge jA rahe ho? agara sumheM jAnekI icchA hI ho, to mere sAtha calo, nahIM to maiM isI khaDase tumhAre sira utAra luuNgii|" devIkI yaha bAta suna, yakSane una donoMse kahA,.. "jaba taka.tuma donoM merI pIThapara hoM, taba taka. tumheM koI bhaya P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| nahIM hai| " yaha dhairya-vacana suna, donoM bhAiyoMke cittameM bar3I zAnti aayii| taba devI anukUla vacana bolane lagI,- "mere prANa-pyAroM ! tuma loga mujhe isa taraha akelI chor3a kara kahA~ cale jA rahe ho ? " isa dIna-vacanase bhI unake citta caMcala nahIM hue| taba usane akele jinarakSitase kahA,-"jina-rakSita! tuma mere parama priya ho| tumhAre Upara merA sneha nizcala hai| aba maiM tumhAre na rahane para kisake sAtha viSaya-sukha bhogUgI ? tumhAre viyogameM maiM z2arUra mara jAU~gI / khaira eka bAra merI ora dekha to lo, jisameM maiM marate samaya bhI to thor3I zAnti pA jAU~ / " usake ina mAyA-yukta vacanoMko sunakara jinarakSitako bar3A duHkha huA aura usane devIke sAtha A~kheM cAra kI / basa zailaka yakSane use tatkAla apanI pITha parase utArakara nIce pheMka diyaa| devIne use samudrake jalameM pheMka DAlaneke pahale trizUlase bIMdhakara kahA:- "re pApI! le, mere sAtha dhokhebAz2I karanekA phala bhog|" yaha kaha, usane use khaDgase cIra ddaalaa| isake bAda vaha mAyA-jAla phailAkara jina / pAlitako phaMsAne aayiiN| yaha dekha, yakSane kahA,- "yadi tUne isakI bAtoM para z2arA bhI dhyAna diyA, to terI gatibhI jinarakSitake hI samAna hogii|" yakSakI yaha bAta suna, vaha aura bhI dRr3ha ho gayA aura usakI kapaTa-racanAkI upekSA kara, yakSakI sahAyatAse sakuzala campApurIpahu~ca gyaa| vaha bhUtanI nirAza hokara pIche lauTa gyii| yakSa bhI use usake . ghara pahu~cAkara pIche lauTa gyaa| usa samaya jinapAlitane usase apane. aparAdhoMkI kSamA mAMgI aura vinaya-pUrNa vacanoMse usakI prazaMsA kii| .. apane ghara pahu~ca kara jinapAlita apane svajanoMse milA aura bar3e zoka bhare svara meM apane bhAIke maranekA hAla unheM kaha sunAyA / seTha mAkandI apane putra kI maraNa kriyA kara, ekahI putra aura anya svajanoM ke sAtha gRhadharmakA pAlana karane lgaa| eka dina zrImahAvIrasvAmIne usa purIke udyAnameM padArpaNa kiyA / mAkandI aura jinapAlita. Adi prabhukI vandanA karaneke liye Aye aura bhagavAnakI dezanA zravaNaH .. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaaNv| kara, jJAna lAbhakara, saMyama grahaNa karanekI icchAse donoMne hI zrIjine.. zvarako praNAma kiyaa| isake bAda ve ghara cale aaye| tadanantara seTha mAkandIne putrako gharakA kArabAra sauMpakara jinapAlitake sAtha zrIvIra prabhuke pAsa Akara dIkSA grahaNa kii| jinapAlita sAdhu pitAke sAtha kaThina tapasyA karate hue AtmakAryakA sAdhana karane lgaa| .. _ jinapAlita-jinarakSita kathA samApta / yaha kathA sunakara rAjarSi amaradattane zrIdharmaghoSa sUrise isa kathA kA upanaya puuchaa| isake uttarameM gurune kahA,- " usa seThake donoM putroMke sthAnameM isa saMsArake samasta jIvoMko jAno / ratnadvIpakI usa devIko avirati (mAyA ) jaano| isI aviratike kAraNa manuSyoMko duHkha hotA hai, ve bhava-bhramaNa karate rahate haiN| vaha mRtakoMkA samUha usIkI karanIkA phala thaa| zUlI para laTakAe hue manuSyake sthAnameM hitakI bAta batalAnevAle guruko jaannaa| jisaprakAra usa zUlIpara car3he hue manuSyane ratnadvIpakI devIkA svarUpa apane anubhava kiye hue anusAra batalAyA thA, usI prakAra guru bhI aviratike dvArA utpanna honevAle duHkhako pUrvameM anubhava kiye anusAra aura Age jaisA kucha jIvako anubhava hogA, vaisA batalA dete haiN| jisa taraha usa zUlI para TaMge hue manuSyane ratnadvIpakI devIkA svarUpa apane anubhava kiye hue anusAra batalAyA thA, usI prakAra guru bhI aviratike dvArA utpanna hone vAle duHkhako pUrva meM anubhava kiye anusAra aura Age jaisA kucha jIvako anubhava hogA vaisA batalA dete haiN| jisa taraha usa zUlI para, TaeNge haye manuSyane donoM seTha-sutoMko yaha batalAyA thA, ki zailaka yakSa tumheM isa duHkhase ubAregA, usI taraha guru bhI saMyamako uddhArakartA batalAte haiN| samudrake sthAnameM isI saMsArako samajhanA / jisaprakAra, ratnadvIpakI usa devIke pherameM par3A huA jinarakSita nAzako prApta huA,, usI prakAra aviratike vazameM par3akara manuSya nAzako prApta ho jAtA; ' hai, aisA smjhnaa| jaise devIkI bAtakI paravA na kara, yakSake AzA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIzAntinAtha caritra / dhIna rahatA huA jinapAlita kramazaH apanI nagarImeM A pahu~cA, usI prakAra jIva aviratikA tyAga kara, pavitra cAritrameM nizcala ho rahatA hai aura samasta karmoMkA kSaya kara thoDehI kAlameM mokSa sukhakA adhikArI / hotA hai| isaliye he rAjarSi ! cAritra aGgIkAra karane bAda lokameM manako pravRtta nahIM hone denA caahiye|" .... guruke aise vacana suna, rAjarSi bar3e Adarase aticArase rahita saMyamakA pAlana karane lge| gurune ratnamaJjarIko sAdhvI pravartinIko sauMpA ve donoM nirmala tapasyA kara, manohara cAritrakA pAlana kara, mokSapadako prApta he| . amaradatta-mitrAnanda-kathA smaapt| . .. isa prakAra svayaMprabha munike muMhase dharmadezanA zravaNakara stimitasAgara rAjAko bar3A bodhaprApta huaa| isake bAda unhoMne apane putra anantavIryako rAjyapara sthApita kara, kumAra aparAjitako yudharAjakI padavI pradAna kI aura Apa unhIM munIzvarase dIkSA grahaNa kara lI / unhoMne DhUMr3hatAse dIkSAkA pAlana to kiyA, parantu antameM mana-hI-mana saMyamameM kucha virAdhanA kara dI, isaliye ve marakara adholokameM bhavanapatijAtimeM camarendra nAmaka asuroMke adhipati hue| . kumAra aparAjita aura rAjA anantavIrya rAjya karane lge| isI samaya kisI vidyAdharase unakI maitrI ho gyii| usa vidyAdharane unheM AkAzagAminI Adi vidyAe~ sikhalAyIM aura unakI sAdhanAkI vidhi bhI batalA dii| rAjAke kharvarI aura cilAtI nAmakI do dAsiyA~ thiiN| ve gIta aura nATyakalAmeM bar3I nipuNa thiiN| isaliye unake gIta nATyase prasanna rahanevAle aparAjita aura anantavIrya nirantara nAca-gAnake hI raGga meM DUbe rahate the / eka dina ve donoM bhAI jisa samaya gIta-nATyake rasameM DUbe hue the, usI samaya svecchAcArI nArada vahA~ A pahu~ce / usa.samaya nAcane gAnekI dhunameM par3e hue una donoM bhAiyoMne khar3e hokara Cun Aaradhak Trst Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ......ma r : tRtIya prastAva / yA aura tarahase nAradake prati sammAna nahIM prakaTa kiyA / isase krodhita hokara nAradane vicAra kiyA,- "ai ! ina donoM bhAiyoMkA mana dAsi. yoMke nAcane-gAnemeM itanA mohita ho gayA hai, ki merA yahA~ AnA bhI inheM nahIM mAlUma huA ? acchA, raho, maiM kisI balavAn rAjAse ina nRtya-gIta-kalAmeM hoziyAra dAsiyoMkA haraNa karavAye detA huuN|" aisA vicAra kara, tInoM lokameM svecchApUrvaka vicaraNa karane ghAle aura lar3AI-jhagar3A karane meM bar3I prIti rakhanevAle nArada RSi vidyAdharoMke rAjA aura tIna khaNDoMke svAmI damitAri nAmaka prativAsudevake pAsa gye| muniko dekhate hI rAjA tatkAla uTha khar3e hue aura unake sAmane jA, satkAra-pUrvaka unheM Asana para baiThAkara pUchA,"he muni ! pRthvI para Apane koI Azcarya-janaka bAta dekhI ho, to kahiye / " nAradane kahA, "he rAjendra ! suno / maiM subhagA nagarImeM rAjA anantavIryake pAsa gayA huA thA / unake yahA~ kharvarI aura cilAtI nAmakI do dAsiyoMkA nATya maiMne dekhA, jisase mujhe bar3A Azcarya huaa| he rAjan ! yadi tumhAre yahA~ vaisI gIta-nATyameM kuzala striyA~ nahIM rahIM, to tumhArA vidyAvala kisa kAmakA ? aura tumhArA yaha itanA bar3A rAjya hI kisa kAmakA hai ? tumhArI yaha sArI samRddhi vyartha hI hai|" yaha kaha, muni anyatra cale gye| isake bAda prativAsudeva rAjA damitArine abhimAnake mAre tatkA lahI rAjA anantavIryakI rAjadhAnImeM eka dUta bheja kara kahalavAyA, ki-"sava prakArake ratna rAjAdhirAjoMke hI AzrayameM rahate haiN| isaliye tumhAre yahA~ gIta-nATya meM jo do kuzala dAsiyA~ haiM, unheM zIghra hI mere pAsa bheja do| isa viSaya meM tanika bhI vilamba na kro|" dUtakI yaha bAta suna, aparAjita aura anantavIryane kahA, "he dUta! tumane jo kucha kahA, so ThIka hai; parantu hama loga ina dAsiyoMke bhejaneke bAremeM pIche vicAra kara jaisA ucita samajhege, kreNge| abhI to tuma apane svAmIke pAsa lauTa jaao|" yaha kaha, unhoMne usa dUtako P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIzAntinAtha critr| ravAnaH kara diyA aura donoM bhAiyoMne paraspara vicAra kiyA, "yaha rAjA damitAri vidyAke balase kahIM hamalogoMko harA na deve, isaliye hamalogoMko cAhiye, ki usake pahalehI vidyAkA sAdhana kara usakA gargha cUra-cUra kara ddaaleN|" ve donoM bhAI isa prakAra vicAra kara hI rahe the, ki unake pUrva bhavakI vidyAe~ unheM Apase Apa yAda ho AyIM aura unake pAsa Akara bolI,-"tuma loga to hameM siddha kara hI cuke ho, aba hamAre liye naye sirese sAdhanA karanekI koI z2arUrata nahIM hai|" yaha kaha, ve saba una donoMke zarIrameM praviSTa ho gyiiN| usa samaya ve donoM bhI vidyAoMke prabhAvase bar3e balavAn vidyAdhara ho gye| isake bAda unhoMne candana, puSpa ityAdise una vidyAoMkA pUjana kiyaa| isI samaya rAjA damitArike dUtane unake pAsa lauTa Akara kahA,"are, kyA tujha mauta savAra hai, jo tumane abhI taka prabhuke pAsa una dAsiyoMko nahIM bhejA ?" .. yaha suna, donoM bhAiyoMne kahA,-"bhalA svAmIkA kAma kaise bAfI raha jAtA ! hamaloga unheM bheja cuke / " - -- . yaha kaha, unhoMne dUtako zAnta kara diyaa| isake bAda una donoM bhAiyoMne rAjA damitArikI putrI svarNazrIke sAtha vivAha karane ke lobhase svayaM dAsiyoMke rUpa dhAraNa kara, tatkAla rAjA damitArike pAsa A phuNce| tadanantara apanI kalA-kuzalatA dikhalAkara unhoMne rAjAko prasanna kara diyaa| rAjAne unase kahA,-"dAsiyoM! tuma donoM merI kanakazrI nAmaka kanyAke pAsa raho aura usakA dila bahalAyA kro|" . yaha suna, una donoMne bahuta acchA, kaha kara apane manameM vicAra kiyA,-"jaise koI billIko dUdhakI rakhavAlI sauMpa de, vaisehI isa rAjAne apanI kanyAko hamAre havAle kara diyA hai| yahI socate-vicArate hue ve donoM dAsIkA rUpa dhAraNa kiye advitIya rUpavatI rAjakumArI kanakadhIke pAsa aaye| usakA rUpa dekhakara unhoMne Jun Gun Aaradhak Trust Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| socA,-"ahA ! vidhAtAne sArI sundaratA aura samasta upamAnadravyoMko ekatra karake hI isa kanyAkA rUpa banAyA hai, aisA mAlUma par3atA hai| isakA sArUpa to zAyada duniyA~meM dUsarA nahIM haiN|" aisA vicAra kara unhoMne madhuratA tathA hAsya-rasase bhare hue manohara vacana aura dezI bhASAoMse mile-jule vAkyoMkA prayoga kara usa kanyAko pukaaraa| usa samaya rAjakanyA kanakazrIne unake vacanoMkI caturAI dekha, unakA atyanta Adara kiyA aura unheM Asana Adi dekara unakA bhalI bhA~ti satkAra kiyaa| isake bAda usane pUchA,-'anantavIryakA rUpa kaisA hai ?" yaha suna, dAsIkA veza banAye hue aparAjitane anantavIryake guNoMkA isa prakAra bakhAna karanA Arambha kiyA,-- "he rAjakumArI! anantavIryake cAturya, rUpa, saundarya, gAmbhIrya, audArya aura dhairya Adi guNoM kA varNana eka jihvAse ho nahIM sktaa| tInoM lokameM rAjA anantavIryakA sA guNavAna aura rUpavAn puruSa dUsarA nahIM 1. hai| binA bhAgya acchA hue unakA nAma to sunAI hI nahIM detA, phira unake rUpa-lAvaNyakA darzana karanA to kahA~se ho sakatA hai ?" unake guNoMkA aisA varNana sunakara rAjakumArI kanakadhIke roMgaTe khar3e ho gye| unake guNa-varNanase mugdha banI huI rAjakumArIko dekha kara dAsIkA rUpa dhAraNa kiye hue aparAjitane kahA, "he rAjakumArI ! yadi tumheM unakA darzana karanekI abhilASA ho, to maiM abhI dikhalA de sakatI huuN|" yaha suna, usane kahA,- "yadi aisA ho, to phira kyA bAta hai ? yadi eka bAra maiM unakA rUpa dekha pAU~, to phira merA jIvana saphala ho jaaye|" usakI yaha bAta suna, una donoMne apanA asalI rUpa prakaTa kara rAjakumArIko dikhalAyA, jise dekha, harSita ho rAjakumArIne kahA,"aba maiM tumhArI AjJAke adhIna huuN|" yaha suna, anantavIryane kahA,"yadi aisI bAta hai, to calo, hama apanI nagarImeM cle| rAjakumArIne kahA,-"tumane bahuta hI ThIka kahA; parantu mere pitA bar3e balavAn P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrozAntimAtha caritra / / haiM, ve tumheM avazya hI harA deNge|" isake uttarameM unhoMne kahA,"isake liye tuma kucha cintA na kro| ve hamAre sAmane yuddha meM kSaNabhara bhI na Thahara skeNge|" unake aise vacana sunakara unake sneha-pAzameM ba~dhI .. huI tathA unake rUpa-saundaryase mohita rAjakumArI kanakadhI unake sAtha jAneko taiyAra ho gyii| isake bAda rAjA anantavIryane apanI vidyAke prabhAvase vimAna raca kara, usI para ArUr3ha ho, AkAzamArgase jAte-jAte sabhAmeM baiThe hue rAjA damitAri aura unake saba sabhAsadoMko sunA-sunA kara kahA,"he mantriyo ! senApatiyo! aura sAmanto! suno- dekho, maiM tumhAre svAmIkI putrI kanakadhIko haraNakara apane sAtha liye jA rahA hU~ / kahIM tuma pIche yaha na kaha denA, ki hameM pahalese qhabara nahIM thii|" aisA kahate hue rAjA anantavIrya apane bhAIke sAtha usa kanyAratnako liye hue AkAzakI rAha cale gaye / rAjA damitArine unakI bAta suna, atyanta krodhita ho, Akrozake sAtha kahA, "he vIro! isa duSTako jaldI giraphtAra kara lo|abhii pakar3a lo|" isaprakAra apane skAmIkI bAta suna, vidyAdharoMne bar3e jorase lalakArA,- "are durAtmA! Thahara jaa| tU hamAre svAmIkI putrIko kahA~ liye jA rahA hai ? " yaha kahate hue ve zastra dhAraNa kiye unake pIche daudd'e| unako isaprakAra apane pIche-pIche Ate dekha, rAjA anantavIryane unheM usI taraha kSaNa bharameM titara-vitara kara DAlA, jaise havA tRNoMke samUhako bAta-kI-bAtameM ur3A le jAtI hai / apane sainikoMko hArakara lauTA huA jAnakara rAjA damitAri svayaM rAjA anantavIrya kI ora cale / mArgameM jAte-jAte jaba rAjA anantavIryakI dRSTi rAjA damitAri para par3I, taba ve thor3I derake liye vimAnako khar3A karake unakI senAko dekhane lge| unhoMne dekhA, 7 ki usa sainyake samUhameM kalpAntakAlake samudrakI taraha phaile hue hAthI, ghor3e aura paidala sipAhiyoM kI katAreM lagI haiM aura enakA vikaTa zabda AkAzako guMjA rahA hai| vaha sainya dekhakara jyoMhI anantavIrya yuddha Jun Gun Aaradnak Trust Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| karaneko taiyAra hue, tyoMhI usa sainya-sAgara para nigAha par3ate hI kanakazrI betaraha vyAkula ho gyii| usane anantavIryako AzvAsana dekara tatkAla apane sainikoMko ikaTThA kiyaa| isake bAda rAjA damitAri aura anantavIryake sainika paraspara yuddha karane lge| donoM orake sipAhI khUba jI homakara ldd'e| antameM rAjA damitArike sipAhiyoMne anantavIryake sainikoMko parAjita kara diyaa| yaha dekhakara anantavIrya kucha cintAmeM par3a gye| itanemeM unake saubhAgyase tatkAla devAdhiSThita vanamAlA, gadA, khaGga, kaustubhamaNi, pA~cajanya zaMkha aura zArGga-dhanuSa-ye chaH ratna utpanna hue| yaha dekha, rAjA anantavIryane utsAhita ho, pA~cajanya zaMkhako mu~hake pAsa le jAkara pUrI tAqata lagAkara bajAyA, jisakI pracaNDa dhvani zravaNa kara tatkAla hI zatrusenA mUrchita ho gayI aura unakI apanI senAkA bala bar3ha gyaa| yaha dekha, rAjA dami tAri svayaM yuddha karaneko taiyAra hue| rAjA anantavIrya bhI aparA- . - jitake sAtha bakhtara pahana kara, rathArUr3ha ho, zastra hAthameM le, unase lar3aneko agrasara hue| donoM orase ghamAsAna lar3AI huI-bahutere vIra mAre gye| mare hueM hAthI-ghor3oMkI to ginatI hI nahIM rahI / lahUkI nadIsI baha clii| rAjA damitArike chor3e hue sabhI astroMko anantavIrya kATa DAlate the| isaliye prativAsudevane mahAtIkSNa aura dedIpyamAna cakra anantavIrya para calAyA / vaha cakra vAsudevake hRdayameM tumbar3IkI taraha halakA coTa karake raha gayA aura unhIMke hAthameM Akara sthita ho gyaa| taba viSNune vaha cakra hAthameM le, prativAsudevase kahA,"he rAjA damitAri ! tuma yuddhase hAtha khIMca; merI sevA karanA svIkAra karo aura sukhase jAkara rAjya karo, vyartha hI apanI jAna na gvaao| tuma kanakazrIke pitA ho, isIliye maiM tumheM chor3a detA huuN|" yaha suna rAjA damitArine kahA,-"ina vicAroMko dilase dUra kara tuma khuzIse cakra calAo, nahIM to maiM isI khagase cakra aura tuma donoMkA safAyA kara ddaaluuNgaa.|" yaha kaha, ve khaDga uThAye hue unheM mArane daur3e / isI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| samaya khaDga aura DhAla hAthameM dhAraNa kiye hue anantavIryane apane sAmane cale Ate hue damitArike Upara cakra calAkara unheM mAra giraayaa| usI samaya deva-yakSAdikoMne anantavIryake Upara phUloMkI varSA karate hue sabako sunA-sunAkara U~ce svarase kahA, "yaha anantavIrya ardhavijayake svAmI vAsudeva aura inake bhAI aparAjita baladeva hue haiM / isaliye inakI cirakAla jaya ho|" isake bAda saba vidyAdhara-vIroMne vAsudevako praNAma kara, unakI adhInatA svIkAra lI aura vAsudevane bhI unakA bhalI bhA~ti satkAra kiyaa| tadanantara rAjA anantavIrya aura aparAjita saba vidyAdharoMke sAtha manohara vimAnapara car3hakara apane nagarakI ora cle| mArgameM jAte-jAte jaba ve kanakAcala-parvatake samIpa (mArgameM meru-parvata kisa taraha AyA ?) Aye, taba vidyAdharoMne unase kahA,- "he svAmI isa mahAgirike Upara jinezvarake caitya haiM / isaliye vahA~ calakara bhagavAnko praNAma kara Age bar3hanA cAhiye / kAraNa, tIrthakA ullaGghana nahIM karanA cAhiye / yaha suna, ra tatkAla hI aparAjita aura anantavIrya vimAnase utarakara harSa aura bhaktike sAtha tIrthakI vandanA karaneke bAda cAroM ora dRSTi daur3Ane lge| . isI samaya unhoMne caityake madhyameM kIrtidhara nAmaka mahAmuniko dekhaa| usa samaya vidyAdharoMne kahA, "he svAmI ! ye mahAmuni sAla bharakA upavAsa lekara karmoMkA kSaya kara kevala-jJAna prApta kara cuke haiM, isaliye Apa inake caraNoMkI vandanA kiijiye|" yaha sunatehI unhoMne parivAra sahita bar3e Anandake sAtha una kevalIkI vandanA kI aura zuddha pRthvIpara baiThakara kevalIkI manohara vANI zravaNa karane lge| kevalI ne kahA, mithyAtvaviratizca, kaSAyA duHkhadAyinaH / ... pramAdA duSTayogAzca, paJcaite bandhakAraNam // 1 // arthAta- "mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAda aura duSTa yoga ye pA~coM bandhanake kAraNa aura pariNAmameM duHkha denevAle haiN|" "he bhavya prANiyo ! ye pAMcoM sAMsArika jIvoMke karmabandhake kAraNa P.PAC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prstaav| 117 haiN| pahalA kAraNa mithyAtva hai| mithyAtvakA artha satya-deva, satya.. guru aura satya-dharmake Upara zraddhA na honA hai| dUsarA kAraNa aviratikA tanika bhI tyAga nahIM karanA hai| tIsarA kAraNa kaSAya arthAt krodha, mAna, mAyA aura lobha karanA hai| cauthA kAraNa pramAda, jisake cAra bheda haiM / inameM pahalA pramAda, kASTha tathA annase utpanna donoM prakAra ke madyoMkA sevana karanA hai| dUsarA pramAda hai,-zabda, rUpa, rasa, gandha aura sparza-ye pA~ca indriyoMke viSaya / tIsarA pramAda hai, - nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA aura styAnarddhi-the pA~ca prakArakI nidraaeN| cauthA pramAda hai,-rAja-kathA, deza-kathA, strI-kathA aura bhaktaH (bhojana) kathA--ye cAra prakArakI vikthaaeN| ye cAroM prakArake pramAda cauthe bandhake kAraNa hote haiN| duSTa yogakA artha hai-mana, vacana aura kAyAke azubha vyApAra / ye pA~caveM bandhake kAraNa hote haiN| ina saba pApa-bandhoMke kAraNoMkA tyAgakara, mokSake sukha denevAle dharmameM mati karanI caahiye|" . isa prakArakI dezanA zravaNakara, rAjA damitArikI putrI kanakazrIne vinaya-pUrvaka kIrttidhara munise pUchA,-"he mune ! merA apane bhAI-bandhoMse jo viyoga huA aura mere pitAkI mRtyu ho gyii| isakA kyA kAraNa hai ? kRpAkara btlaaiye|" yaha suna, munine kahA, "he bhadre ! tuma apane bandhu-viyoga aura pitAkI mRtyu Adike kAraNa suno,- . ___ "dhAtakIkhaNDa nAmaka dvIpameM, jo pUrva bharatakSetrameM , zaGkhapura nAmakA nagara hai, vaha bar3I samRddhivAlA hai| usa nagarameM zrIdattA nAmakI eka nirdhana strI rahatI thI, jisake koI santAna nahIM thii| vaha dUsaroMke ghara kAma-dhandhA karake apanA peTa pAlatI thii| eka bAra usane daridratAse pIr3ita honepara bhI munise dharma zravaNakara dharmacakravAla nAmaka tapa kiyaa| usa tapameM pahale aura pIche "aTThama" karanA hotA hai aura madhyameM saiMtIsa upavAsa karane hote haiN| isake bAda tapa sampUrNa hone para zaktike anusAra deva aura gurukI bhakti karanI hotI hai| usa becArIne ThIka vidhike anusAra tapa kara, pAraNAke dina saba kisIko manohara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S: Jun Gun Aaradhak Trust Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrIzAntinAtha caritra / bhojana Adi diyaa| jina-jina gRhasthoMke yahA~ vaha kAma kiyA karatI thI, una logoMne bhI usakI tapasyA dekhakara, use ve jitanA bhojana-vastra sadA dete the, usase dugunA de ddaalaa| isase usake pAsa kucha dhana jur3a gayA / eka dina usake gharakI eka dIvAra gira par3I, jisameM se bahuta dhana * niklaa| usa dhanako lekara usane udyApana ujamanA)prArambha kiyA tathA jinacaityoMkI vizeSa pUjA kii| antameM usane sAdharmikavAtsalya kiyaa| usI dina usake ghara para mahIne bharase upavAsa kiye hue suvrata nAmaka mahAmuni padhAre / zrIdattAne tatkAla unheM bar3I bhaktike sAtha zuddha bhojana karAyA aura pIche bhaktipUrvaka munikI vandanA kii| isa prakAra dharmakA pratyakSa phala dekhakara usane mana-hI-mana harSita hote hue munise dharmakA rahasya puuchaa| munine kahA,-"he.bhadre ! isa samaya yahA~ para dharmakA vicAra karanekA nahIM hai| yadi tumheM dharmakA rahasya jAnanA ho, to avasarake samaya upAzrayameM Akara vistArapUrvaka dharmadezanA zravaNa kro|" yaha kaha, apane sthAnapara jAkara, munine vidhipUrvaka pAraNA kiyaa| isake bAda jisa samaya muni. khAdhyAya-dhyAna kara baiThe hue the, usI samaya maukA dekhakara nagaravAsI logoMke sAtha-hI-sAtha zrIdattA bhI upAzrayameM A pahu~cI aura muniko praNAma kara, ucita sthAnameM baiTha rahI / munine use dharmalAbharUpI AzIrvAda diyaa| tadanantara zrIdattA aura nagara-nivAsiyoMke pratibodhake liye unhoMne dhama-dezanA AraMbha kii| usameM unhoMne kahA, "ayamoM paro'nartha-iti nishcyshaalinaa| ___ bhAvanIyA asthimajA, dharmeNaiva vivekiMnA // 1 // " arthAt-'yahI artha hai aura saba anartha hai-isa prakArake nizcayase zobhita vivekI puruSa dharmase hI apanI asthimajjAko bhAvita kara rakhate haiM, arthAt yahI soca rakhate haiM, ki asthimajjA-paryanta dharmakA pracAra karane yogya hai|" "vivekI puruSoMko apane manameM yaha vicAra karanA cAhiye, ki para mArtha-vRtti karake ( yadi ThIka-ThIka dekhiye to ) dharmakA ArAdhana karanA hI AtmakArya hai| isake sivA aura saba sAMsArika vyApAra anarthake P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 tRtIya prstaav| mUla sAkSAt anarthaka rUpa hI hai| aisA nizcaya karake uttama jIvoMko apanI asthi-majAko bhI dharmase hI vAsita karanA caahiye|" ___yaha suna zrIdattAne pUchA, "he bhagavan ! dharma to arUpI hai, usase asthi-majA kaise vAsita kI jA sakatI hai ?" yaha suna, suvrata munine zrIdattA tathA anya purajanoMko vAJchita arthako siddha karanevAlI yaha kathA kaha sunAyI, narasiMha rAjarSi kI kathA 0 "ujiyanI-nagarImeM jitazatru nAmake rAjA the| unakI strIkA nAma dhAriNI thaa| unake putrakA nAma narasiMha thaa| jaba vaha rAja. kumAra kramazaH saba kaSAyoMkA abhyAsa kara yuvAvasthAko prApta huA, taba rAjAne usakA vivAha battIsa manohara rUpavatI kanyAoMke sAtha kara diyaa| eka samayakI bAta hai, ki jAr3eke dinoMmeM eka jaMgalI hAthI nagarameM Akara upadrava karane lgaa| vaha hAthI madake mAre matavAlA ho rahA thA, usakA raGga zaMkhakI taraha safeda thA, usakA zarIra parvatakI taraha bar3e bhArI DIla-DaulavAlA thaa| vaha yamarAjakI taraha logoM ko duHkha de rahA thaa| usa hAthIko dekhakara Dare hue logoMne rAjAke pAsa jAkara faryAda kii| yaha sunakara rAjAne usakA upadrava dUra karaneke liye svayaM apanI senA bhejI ; para jaba vaha balavatI senA bhI usa jaMgalI hAthIkA upadrava na roka sakI, taba rAjA svayaM taiyAra hue aura vIroMkI senA sAtha le, usa hAthokI tarapha jAne lge| isI samaya rAjakumAra narasiMhane unheM rokA aura ApahI sainya sameta usa hAthIko mardana karaneke liye cala pdd'e| pAsa pahu~cakara rAjakumArame usa nau hAtha lambe, sAta hAtha U~ce, tIna hAtha caur3e, lambe dA~ta aura lambI sUMDavAle, choTI pU~chavAle, madhukI bhAMti pIle-pIle locanoMvAle aura sAre zarIrameM eka sau cAlIsa lakSaNoMse yukta hAthIko dekhaa| tadanantara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrIzAntinAtha critr| . gajakI vidyAmeM nipuNa kumArane kabhI sAmane jAkara, kabhI pIche harakara aura kabhI uchalakara usa hAthoko hairAna kara mArA aura anta meM use vazameM kara liyaa| tadanantara usa airAvata jaise hAthI para savAra , ho narasiMhakumAra indrakI zobhA dhAraNa kiye hue use fIlakhAnemeM le Aye aura use AlAna-stambhameM bAMdha diyaa| usake bAda hAthIse nIce utara kara unhoMne usa hAthIkI AratI utArI aura vinayase namra bane hue pitAke pAsa aaye| pitAne harSapUrvaka unako AliMgana kara apane manameM vicAra kiyA,-"merA yaha putra rAjyakA bhAra vahana karanemeM pUrNarUpase samartha ho gayA hai, isaliye isIke Upara rAjyakA bhAra sauMpa kara mujhe saMyamakA hI rAjya svIkAra karanA caahiye|" aisA vicAra kara rAjAne saba mantriyoM, sAmantoM aura purajanoMke sAmane zubhamuhUrtameM narasiMhakumArako apanI gaddI para baiThA diyA aura Apane jayandhara guruse dIkSA le lii| rAjya pAkara rAjA narasiMha bar3e nyAyake sAtha prajAkA pAlana karane / lge| eka samayakI bAta hai, ki eka bar3A bhArI mAyAvI cora, jo kisIko dikhalAI nahIM detA thA aura kisIse pakar3A nahIM jAtA thA, usa nagarameM AyA aura usane kitanehI gharoM meM kaI bAra corI kii| nagarake mahAjanoMne yaha bAta rAjAke kAna taka phuNcaayii| rAjAne usa corako pakar3a kara daNDa deneke liye kotavAlako hukma diyA ; para vaha cora kotavAlase nahIM pakar3A gyaa| ulaTA aura bhI nagaravAloko taMga karane lgaa| isa para mahAjanoMne phira rAjAke pAsa faryAda kI,-"he deva ! isa duSTa corane Apake samasta nagarameM halacala sI macA rakhI hai| vaha rAtako z2abaradastI javAna aura khUbasUrata auratoMko pakar3a le jAtA hai| isaliye Apa kRpAkara hameM aisI koI jagaha batalAiye jahA~ hama isa upadravase bace rheN|" unakI aisI bAteM suna, krodhase thara-thara kA~pate hue rAjAne kotavAlako bulAkara kahA,-re duSTa ! tU baiThA-baiThA manamAnI tanakhvAha khAyA karatA hai aura nagarakI rakSA MAC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAva / 121 nahIM karatA ? isakA kyA kAraNa hai ?" isapara mahAjanoMne kahA,-"he nAtha! isameMisa becArekA kyA doSa hai ? vaha cora to eka pUrI palaTanake giraphtAra karane para bhI giraphtAra honevAlA nahIM hai|" yaha suna, rAjAne mahAjanoMse kahA,-"acchA, dekho, maiM isakA ucita upAya karatA huuN| yaha kaha, rAjAne mahAjanoMko vidA kara diyA / isake bAda rAjA bhikhArIkA rUpa banAye, usa corakI talAzameM mahalase bAhara nikale aura aneka zaMkAsthAnoM aura guptasthAnoMmeM ghUmane lge| pahale dina ve nagarake bAhara bahuta ghUmA kiye ; para kisI jagaha vaha cora na dikhAI diyaa| dUsare dina sandhyA samaya rAjA nagarake bAhara eka vRkSake nIce baiThe hue the, isI samaya unhoMne eka geruA vastra pahane tathA rAstekI dhUla sAre aGgameM lapeTe hue tridaNDIko Ate dekhaa| usake pAsa Anepara rAjAne usako praNAma kiyaa| tridaNDIne pUchA,-"are ! tU kahA~se A rahA hai aura kahA~ jAyegA? terA matalaba kyA hai ?" yaha suna, bhikhArIkA veza banAye hue rAjAne kahA,"bhagavan ! maiM dravyake liye bahutase deza ghUma AyA; para mujhe kahIM dhana nahIM milaa| isase maiM bahuta hI cintAgrasta ho rahA huuN|" yaha suna, usa tridaNDIne kahA,-"baTohI bhAI ! yaha to kaho, tumane dhanakI khojameM kina-kina dezoMkI saira kI?" rAjAne kahA,--"yoM to maiM bahutase dezoM meM ghUmA hU~, to bhI jo thor3e-bahuta nAma mujhe yAda haiM, ve tumheM batalAye detA huuN| he tridaNDI ! maiMne vaha lATa-deza bhI dekhA hai, jahA~kI striyA~ ekahI vastra pahanatI haiN| usa dezake prAyaH sabhI loga madhura. bhASI haiM aura kezako 'bAla' kahate haiN| maiMne saurASTra-deza bhI dekhA hai| vahA~ lambe kezoMvAlI, madhura svaravAlI tathA kambala pahananevAlI - ahIroMkI striyAM dikhAI detI haiN| isake sivA maiMne kaGkaNa-deza bhI dekhA hai| vahA~ zAli-dhAnahI vizeSa kara khAyA jAtA hai| nAgaravelake pAna aura keloMse sArA deza bharA huA hai| isI taraha maiMne gujarAta, medapATa aura mAlava ityAdi bahutase dezoMmeM bhramaNa kiyA, vahA~ke Jun Gun Aaradhak Trust GunratnasuriM.S. 11 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwww 122 zrIzAntinAtha critr| AcAra dekhe ; para kahIM bhI mujhe dhana nahIM milaa| yaha sunakara usa tridaNDIne apane manameM vicAra kiyA,-"yaha AdamI sacamuca koI paradezI aura dhanakA icchuka mAlUma par3atA hai|" aisA vicAra kara usa.. tridaNDIne kahA, "he pathika ! yadi tU merI bAta mAnakara cale to thor3e hI dinameM manavAJchita phala pA jAye / " isapara rAjAne kahA,-"he tridaNDI ! jo koI apanA vAJchita phala detA hai, usakI AzAmeM to manuSya rahatA hI hai / " yaha sunakara tridaNDIne kahA,-"musAfira ! dekha, rAtakA samaya ho gayA hai, jisameM parastrI-gamana karanevAloM aura coroMko apanA matalaba pUrA karanekA khUba maukA milatA hai| ina logoMko yaha samaya bahuta. pasanda hai| ataeva tU yahIM hAthameM khaDga liye khar3A rh| maiM nagarameM jAkara kisI dhanI manuSyake gharase bahuta sA dhana liye AtA huuN|" usakI yaha bAta suna, rAjAne apane manameM socA,-"ho na ho, yahI vaha cora hai| to phira kyoM nahIM maiM isI khaDgase isakA sira utAra luuN| athavA dekhU to sahI, yaha kyA karatA hai ?" aisA vicAra kara rAjAne khaDga bAhara nikAlA, jise dekhakara yogIne apane manameM vicAra kiyA,-"isa khaDgase to yaha rAjA mAlUma par3atA hai, taba to jaise ho vaise, mujhe ise mAra hI girAnA caahiye|" aisA vicAra kara, vaha kucha dUra Age bar3hakara phira pIche lauTa aayaa| taba rAjAne kahA,"aba kyoM dera kara rahe ho ?" usane javAba diyA,-"abhI nagarake loga jAgate hoMge, isaliye thor3I dera yahIM vizrAma karatA huuN|" yaha kaha, kucha dera vicAra kara usane kahA, "he pathika ! yahIM pattoMkI seja bichaao|" yaha suna, rAjAne usake liye tatkAla hI pattoMkI seja bichAyI aura dUsarI apane lie taiyAra kii| unhIM sejoMpara donoM - - so rhe| usa samaya tridaNDone socA,-"jabataka maiM jAgatA rahUgA, tabataka yaha kabhI na soyegaa|" isaliye vaha cora nIMdakA bahAnA kara so rahA / taba rAjAne dhIre-dhIre uThakara apanI jagaha para kAThakA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAgha / 123 eka kundA rakhakara usapara kapar3A phailA diyA aura Apa eka jhAr3ameM jAkara chipa rahe tathA hAthameM khaDga liye rhe| thor3I dera bAda usa .corane uThakara rAjAke bhramameM usa lakar3Ike kundepara khaDgakA prahAra kiyA, jisase lakar3I do Tukar3e ho gyii| prahArake zabdase use kucha khuTakA huA, isaliye usane usake Uparase kapar3A haTAkara jo dekhA, to mahaz2a lakar3IkA kundA dikhAI diyaa| koI AdamI naz2ara nahIM aayaa| yaha dekha, usane socA,-"are ! usa dhUrttane to mujhe khUba chakAyA !" vaha isI taraha baiThA huA hAtha mala-mala kara pachatA rahA thA, ki itane meM rAjAne usase kahA,-"re duSTa! Aja terA anta-samaya A pahu~cA hai| isaliye yadi tujhameM tanika bhI puruSArtha ho, to mere sAmane A jaa| yaha suna bahuta acchA, AtA hU~, kahatA huA ghaha cora rAjAke pAsa Akara yuddha karane lgaa| donoM khUba jamakara ldd'e| donoM ekase balavAn aura yuddha-kalAmeM kuzala'the, isaliye bar3I dera taka lar3AI hotI rhii| antameM rAjAne usa tridaNDIke marmasthAnameM coTa pahuMcAkara use pRthvI para girA diyaa| usa prahArase vyAkula hokara taskarane rAjAse kahA, "he vIra yoddhA! maiM hI yaha cora , jisakI coriyoMse yaha sArA nagara ArI A gayA thA / Aja merI mRtyu A gyii| parantu he vIra ! merI eka bAta suno| isa deva-mandirake pIche eka bar3A sA pAtAla-maMndira hai| usameM bahutasA dhana par3A huA haiN| vahIM para merI bahana dhanadevI tathA isa nagarakI ve saba striyA~ bhI haiN| jinheM maiM curA lAyA hU~ / he vIravara ! tuma merI talavAra liye vahIM cale jaao| zilAke vivarakI rAha tuma merI bahanako merI talavAra dikhAkara mere maranekI khabara sunA denA / basa, vaha tumheM bhItara le jaayegii| usa samaya tuma vaha saba dhanAdi le. lenA aura jo kucha jisakA ho, use de denA / " yaha kaha kara vaha cora mara gyaa| usake bAda rAtako hI rAjA usa pAtAla-mandirameM jAkara usakI bahanase mile| usane bar3e mIThe vacanoMse rAjAkA svAgata kiyaa| 'GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrIzAntinAtha critr| aura sAthahI bolI,-"tuma thor3I dera isI palaGga para baittho| yahA~kA saba kucha tumhArA hI hai| merA pApI bhAI apane pApoMke phalase hI isa taraha mArA gyaa|" yaha kaha, usa corakI bahanane usa bhUgarbha-mandirakA / dvAra banda kara diyaa| usa samaya rAjAne corakI bahanako bAra-bAra apanI ora kanakhiyoMse dekha, sazaGkita hokara socA,--"isa duSTAkA vizvAsa karanA ThIka nhiiN| binA vicAre ekadama isake palaGga para baiThanA to aura bhI anucita hai| ho sakatA hai, ki isameM bhI koI kapaTa ho|" aisA vicAra kara ve zayyAke Upara takiyA rakhakara dIvekI U~jiyAlIse haTa kara a~dheremeM khar3e ho rhe| itane meM yaha kala-kA~ToMpara khar3I huI zayyA rassI khIMcatehI TUTa gayI aura usapara rakhA huA takiyA zayyAMke nIcevAle gahare andhakUpameM gira pdd'aa| rAjA sArI kapaTa racanA samajha gye| corakI bahanane takiyeke kueM meM giranekI AvAz2a sunakara apane manameM yahI samajhA, ki zayyApara baiThA huA puruSa kue~ meM gira pdd'aa| yahI socakara usane ha~sate aura tAlI pITate hue kahA,"bahuta ThIka huaa| apane bhAIkI jAna lenevAleko maiMne bhI jahannuma bheja diyaa|" yaha suna, rAjAne usake pIchese Akara usake bAla pakar3a liye aura kahA,-"arI rA~r3a! le isa karanIkA maz2A tU bhI dekha aura apane bhAIke pAsa jA / " yaha sunate hI vaha rone-gir3a"gir3Ane lgii| rAjAko dayA A gyii| unhoMne use chor3a diyaa| isake bAda usa pAtAlagRhakA dvAra khola kara rAjA apane ghara 'cale aaye| prAtaHkAla rAjAne nagara bharake logoMko vahA~ le jAkara jo-jo cIjeM jisakI thIM, use de DAlIM aura usa pAtAla-gRhako ekadama DhahA diyaa| 'jina striyoMko vaha cora haraNa karake vahA~ le gayA thA, unheM bhI loga .. rAjAke hukmase apane-apane ghara le gye| parantu una striyoM para usa corane jAdU kara rakhA thA, isaliye unakA mana apane ghara para nahIM lagatA thA aura ve caMcala ho-hokara usI sthAnapara calI jAyA karatI thiiN| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAva / 125 logoMne jaba yaha bAta rAjAse kahI, taba unhoMne eka jAdU-Toneke jAnanevAle vaidyako bulAkara isakA upAya puuchaa| yaha suna, vaidyane kahA, "he rAjan ! usa corane ina striyoM ko koI aisA cUrNa khilA diyA hai, jisase ye paravaza ho gayI haiN| yadi ApakI AjJA ho, to maiM bhI inheM koI varNa khilA dUM, jisase ye phira apanI asalI hAlatameM A jaayeN|" rAjAne hukma de diyaa| vaidyane una striyoMko apanA cUrNa khilAkara unaparase jAdUkA asara utAra DAlA ; parantu unameMse eka strI jyoM-kI tyoM rhii| isapara rAjAne phira usI vaidyako bulAkara isakA kAraNa puuchaa| vaidyane kahA,-" he rAjan ! usa corake diye hue cUrNakA prabhAva kisI-kisI strIkI tvacA taka aura kisI-kisIke mAMsa-rudhira taka hI pahu~cA thA ; 'para isa strIkI asthi-majAmeM bhI vaha praveza kara gayA hai, isIliye una para to merI davA kAragara huI ; parantu isapara usakA kucha asara nahIM ho sktaa|" yaha suna, rAjAne pUchA,-" to kyA isake liye koI aura upAya nahIM hai ?" vaidyane kahA,-"yadi usI corakI haDDI ghisakara ise pilA dI jAye, to yaha bhI apane svabhAvako prApta ho jAyegI, anyathA nhiiN|" yaha suna, rAjAne vaisAhI kiyaa| vaha strI bhI jAdUke prabhAvase chuTakArA pA gyii| saba loga sukhI ho gaye, rAjA narasiMha bhI bar3e sukhase rAjya karane lge| . isake bAda phira vahI jayandhara AcArya vahA~ pdhaare| inhIMse rAjAke pitA jitazatrune dIkSA lI thii| unake AgamanakA.samAcAra sunakara rAjA narasiMha unakI vandanA karane gaye aura unase dharma-kathA zravaNa kara, pratibodha prApta kara, apane putra guNasAgarako rAjyapara baiThAyA aura vairAgya-yukta hokara cAritra grahaNa kara liyaa| isake bAda ugra tapalyA kara, karmakA kSaya karaneke anantara rAjarSi narasiMhane mokSa-padavI prApta kara lii| narasiMha rAjarSi-kathA samApta / . .. .... P.P.AC. Gunratnasure M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrIzAntinAtha critr| . isa prakArakI kathA sunAkara sAdhu suvratane zrIdattAse kahA,-"he bhadre ! jisa prakAra usa yogI-veza-dhArI corake cUrNake prabhAvase usa strIkI asthi-majA bhI vAsita ho gayI thI, usI prakAra tuma bhI kalpavRkSa tathA cintAmaNikI bhA~ti vAJchita phalake denevAle tathA jisakA phala tumane sAkSAt dekha liyA hai, usI dharmase apanI AtmAko vAsita kara lo aura apane cittameM dharmake Upara nizcala prIti utpanna kara lo|" yaha suna, zrIdattAne unhIM munivarase zuddha samakita sahita zrAvaka-dharma le liyaa| muni anyatra vihAra karane cale gye| zrIdattA ghara jAkara vidhipUrvaka dharmakA pAlana karane lgii| ___eka dina karma-pariNAmake prabhAvase zrIdattAke manameM yaha sandeha huA, ki maiM itane prayatnase jinadharmakA pAlana kara rahI hU~; para na mAlUma, isakA koI phala hogA yA nahIM ? isI prakAra sandeha karatI huI eka dina zrIdattA Ayu pUrI honepara mRtyuko prApta huii| isake bAda vaha kahA~ utpanna huI, usakA hAla suno, "isI vijayameM vaitADhya-parvatake Upara suramandira nAmaka nagarameM kanaka pUjya nAmake rAjA rAjya karate the| unakI strIkA nAma vAyuvegA thaa| unake kIrtidhara nAmakA eka putra bhI thaa| vahI maiM huuN| merI strIkA nAma anala-vegA thaa| usane hastI, kumbha aura vRSabha-ye tIna svapna dekhakara damitAri nAmaka putra prasava kiyaa| vaha prativAsudeva huaa| jaba damitAri yuvAvasthAko prApta huA, taba maiMne usakA vivAha kitanIhI kanyAoMke sAtha kara diyaa| isake bAda maiMne use rAjyapara baiThAkara cAritra grahaNa kiyaa| damitArikI eka strIkA nAma madirA thaa| usIke garbhase zrIdattAke jIvakA avatAra huaa| vahI tuma kanakazrI kahalA rahI ho| pUrva bhavameM tumane eka bAra dharmake viSayameM sandeha kiyA / thaa| isIliye tumheM bandhu-viyogAdika du:kha prApta hue|" isa prakAra kanakanIne jaba apane pitAmaha munike muMhase apane pUrva bhaSakA vRttAnta sunA, taba use saMsArase vairAgya ho gayA aura usane hAtha P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ onnannnnnnnnnnnn hi.vRNAAAAA W.A tutIya prstaav| 127 jor3akara aparAjita tathA anantavIryase kahA,-"he zreSTha puruSo! yadi tuma AjJA do, to maiM cAritra grahaNa kara luuN|" unhoMne kahA, - eka . bAra subhagApurImeM clo| vahA~ jAnepara svayaMprabha nAmaka jinezvarase dIkSA grahaNa kara lenaa|" yaha sunakara kanakazrI santuSTa ho gyii| baladeva aura vAsudeva bhI una kIrttidhara muniko praNAma kara, vimAnapara baiThe hue usa kanyAke sahita apanI purImeM cale aaye| eka bAra zrIsvayaMprabha tIrthaGkara pRthvIpara vihAra karate hue subhagApurImeM aathe| usI samaya baladeva aura kezavane vahA~ jAkara, prabhukI vandanA kara, kanakadhI sahita dharma zravaNa kiyaa| kanakazrI pahalese to virakta thI hI, jinezvarakI vANI zravaNakara use aura bhI vairAgya ho AyA aura use vrata grahaNa karanekI abhilASA utpanna huii| baladeva aura vAsudevane bar3e harSake sAtha usakA dIkSA-mahotsava kiyA / dIkSA grahaNa kara, kanakazrI, ekAvalI Adi utkRSTa tapa karane lgii| tadanantara zukla-dhyAna karatI, cAra ghAtI karmoMkA kSayakara, kevala-jJAna prApta kara usane mokSa pA liyaa| ___ aparAjita nAmaka baladevakI strIkA nAma viratA thaa| usIke garbhase usake sumati nAmakIputrI utpanna huI thii| vaha bacapanase hI jIvAjIvAdika tattvoMke jAnanemeM nipuNa,tapa-karnAmeM udyamazIla aura zrIjinadharmameM prIti rakhanevAlI thI / eka dina upavAsa aura pAraNAmeM samatA rakhanevAle indriyoMke damana karanevAle aura kSamA guNase zobhita varadatta nAmaka muni thAlameM manohara bhojana parose hue thii| usImeM se usane zubha-bhAvanAse yukta hokara muniko bhojana kraayaa| usI samaya uttama muniko dAna karaneke prabhAvase use tatkAla usakI bhaktise raJjita devoMne pA~ca divya prakaTa kiye| muni apane sthAnako cale gye| yaha Azcarya dekha, baladeva aura vAsudeva vicAra karane lage,-"yaha kanyA bar3I puNyazAlinI hai, isaliye dhanya hai|" aisA vicAra kara, unhoMne kanyAko vivAha Jun Gun Aaradhak Trust Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~..wwwwwwnera 128 zrIzAntinAtha critr| yogya huI dekha, mantriyoMke sAtha vicAra kara, bar3e Anandake sAtha svayaMvara-maNDapa rcaayaa| isake bAda cAroM dizAoM meM patra bheja kara unhoMne saba rAjAoMko bulavAyA / svayaMvarake samaya saba loga Akara maNDapameM / baiTha rhe| isake bAda kanyA bhI saba zRGgAra kiye, hAthameM vara-mAlA liye zubhamuhUrtameM maNDapameM aayii| itanemeM usake pUrva bhavakI bahanadevatA, jisako usane pUrva bhavameM apaneko pratibodha denekA saMketa kiyA thA, A pahu~cI aura usako vrata leneke liye pratibodha dene lgii| isase vaha pratibodha prApta kara, gur3ha vairAgyavatI ho gyii| basa, svayaMvarameM Aye hue saba rAjA logoMse vidA mAMgakara,vaha baladeva aura kezavakI sammati le, pA~ca sau kanyAoM sahita saMyama aGgIkAra kara, suvratA nAmaka apanI guruAnIke pAsa Akara rahane lgii| tadanantara nirmala tapasyA kara, kSapakazreNI para ArUr3ha ho, kevala-jJAna prApta kara, bhavya prANiyoM ko pratibodha dekara sumati sAdhvI hokara mokSako prApta huii| ___ anantavIrya vAsudeva, caurAsI lAkha pUrvakA AyuSya pUrNa kara, / maraNako prApta ho, nikAcita karmake yogase, bayAlIsa 1jAra varSake AyuSyavAle narakameM jAkara nArakI hue| rAjA aparAjita bahuta dinoM taka bandhuse viyoga ho jAneke kAraNa atyanta zokAkula rhe| usa samaya dharmameM nipuNa eka mantrIne unase kahA, "he svAmin ! jaba Apa jaise mahApuruSa bhI moharUpI pizAcase.chale jAte haiM, taba dhairya-guNa kisake pAsa jAphara rahegA ?" yaha suna, baladevakA duHkha bahuta kucha dUra huaa| eka dina yazodhara nAmaka guNadhara mahArAja vahA~ A pdhaare| unake AgamanakA vRttAnta zravaNa kara, rAjA aparAjita solaha haz2Ara rAjAoMke sAtha unakI vandanA karane gye| vahA~ pahu~ca, gaNadharakI vandanA kara, ve loga hAtha jor3e hue, ucita sthAnoM para baiTha gye| usa samaya gaNadhara ... mahArAjane isa prakAra dezanA dI, - "iSTa janoMke viyogase utpanna hone vAle zokako satpuruSagaNoMko cAhiye, ki tyAga deM; kyoMki pUrvAcAryoMne isako pizAcakI upamA dI hai| iSTa-viyoga-rUpI mahArogase P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prastAva / 126 pIr3ita prANiyoMko suzrutameM* batalAye hue zreSTha dharmoSadhakA sevana karanA caahiye| isa prakAra gaNadharakI dezanA zravaNa kara, aparAjita bala1 deva , zoka tyAga kara, gaNadharakI vandanA kara, ghara Aye aura apane patrako rAjagaddI para baiThA kara rAjAoMke samUhake sAtha unhIM gaNadharase dIkSA le lii| isake bAda bahuta dinoM taka kaThora tapasyA karaneke pazcAt anazana-vratakA avalambana kara, zubha dhyAna karate hue, mRtyuko prApta hokara acyuta-devalokameM jA devendra hue| isa jambudvIpake bharatakSetrameM vaitADhya-parvatake Upara usakI dakSiNa zreNImeM gagana-vallabha nAmakA nagara hai| usameM kisI samaya meghavAhana nAmaka vidyAdharoMke rAjA rAjya karate the| unakI rUpa-lAvaNyamayI bhAryAkA nAma meghamAlinI thA / anantavIryakA jIva Upara kahe hue narakameMse nikalakara usI rAnIkI kokhameM AyA aura samaya Anepara vahI meghanAdake nAmase unakA putra prasiddha huaa| kramazaH vaha yuvAvasthAko prApta huaa|. usake pitAne usakI zAdI bahutasI rAjakanyAoMke sAtha kara dii| kucha kAla vyatIta honepara rAjAne usIko apanA rAjya dekara Apa dIkSA grahaNa kara lii|.. rAjA meghanAda, donoM zreNiyoMke svAmI hue| unhoMne vaitADhya-parvata para base hue eka sau dasa nagaroMko apane putroMke bIca bA~Ta diyA / eka dina rAjA meghanAdane meru-parvatake Upara jAkara zAzvatI jina-pratimAoM aura prApti-vidyAkI pUjA kii| itanemeM vahA~ svargavAsI devagaNa A phuNce| vahIM aparAjitakA jo jIva acyutendra ho gayA thA, vaha bhI aayaa| acyutendrane meghanAdako dekha, snehase apane pAsa bulA, unako pUrva bhavakA sArA vRttAnta sunAkara dharmakA pratibodha diyaa| isake bAda va (acyutendra ) apane sthAnako cale gye| parantu meghanAda khecarendrane 28 isI nAmakA eka vaidyaka grantha hai| dUsare pakSameM su arthAt uttama zruta arthAt sunA huaaa--aagm|| PRG Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| ~ ~ ~ ~~ ~ ~ ~ ~~ ~ unake upadezase vairAgya-lAbha kara, amarasUri nAmaka guruse dIkSA grahaNa kara lI aura nandana-vanameM jAkara ugratapa karane lge| ___ azvagrIva prativAsudevake putra asurakumArameM utpanna huA thaa| usane / muni meghanAdako dekha, pUrva bhavakA vaira yAda kara, eka rAtako pratimAke pAsa rahanevAle munike prati bar3e-bar3e upadrava kiye ; para to bhI muni apane dhyAnase vicalita nahIM hue| prAtaHkAla ve pratimAko praNAmakara, pRthvItalapara vihAra karane cale gye| antameM unhoMne samAdhi-maraNa pAyA aura acyuta-devalokameM jAkara devatA hue| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ran00 - A pa 000000000001 papa 9 cauthA prastAva tan COM isI jambudvIpake pUrva, mahAvideha-kSetrameM, zItodA nadIke kinAre, maGgalAvatI nAmaka vijayameM, siddhAnta granthoMmeM varNita ratna-saJcayA nAmakI zAzvatI nagarI vartamAna hai| vahIMpara prajAkA kSema karanevAle kSemaGkara' nAmake rAjA rAjya karate the| ve chadmavezameM rahanevAle tIrthaGkara the| unake ratnamAlA nAmakI rAnI thii| eka samayakI bAta hai, ki aparAjitakA jIva bAIsa sAgaropamakA AyuSya sampUrNakara, acyuta devalokake indrapadase cUkara ratnamAlAko kokhameM putra-rUpameM A utpanna huaa| usa samaya sukha-pUrvaka zayyApara soyI huI rAnIne rAtako'hAthIse arambha kara, nidhUma agniparyanta caudaha mahAsvapna dekhe / pandrahavIMbAra usane vajrakA darzana kiyaa| usa svapnakI bAtako hRdayameM dhAraNa kiye hue usane prAtaH kAla apane svAmIse sArA hAla kaha sunAyA / taba rAjA kSemakarane una svapnoMkI bAtapara mana-hI-mana vicAra kara kahA,- "he priye ! ina svapnoMke prabhAvase tumheM bar3A parAkramI putra hogaa|" yaha sunakara rAnI bar3I harSita huii| isake bAda samaya pUrA honepara rAnIne zubha graha-lagnake samaya putra ratna prasava kiyaa| tatkAla dAsiyoM . ne rAjAke pAsa jAkara putra-janmakI badhAiyAM dIM / rAjAne harSa kI a dhikatAse dAsiyoMko itanA dhana dAna kara diyA, jisase unakI jIvanaparyanta jIvikAkA nirvAha hotA rhe| tadanantara rAjAne putra-janmakA utsava bar3I dhUmadhAmase mnaayaa| rAnIne pandrahavA~ svapna vajrakA dekhA BAC.amratnasuniM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrIzAntinAtha critr| thA, isaliye rAjAne kumArakA nAma vajrAyudha rkhaa| kramazaH dhAtriyoM se lAlita-pAlita hote hue rAjakumAra ATha varSa ke hue, taba rAjAne unheM kalAoMkA abhyAsa karaneke liye kalAcAryake pAsa bheja diyaa| / dhIre-dhIre kumArane saba kalAe~ sIkha lIM aura yuvAvasthAko prApta hue, taba rAjAne anupama rUpavatI lakSmIvatI nAmaka rAjakumArIke sAtha unakA vyAha bar3I dhUmadhAmase kara diyaa| isake bAda kitanAhI samaya bIta gyaa| taba anantavIryakA jIva acyuta devalokase cyuta hokara kumAra vajrAyudhakI patnI lakSmIvatIkI kokhameM putraM-rUpase utpanna huaa| samaya pUrA honepara usakA janma huaa| usakA nAma sahastrAyudha rakhA gayA / kramazaH kalAoMkA abhyAsa karate hue vaha yuvAvasthAko prApta huA / usakA vivAha rAjakanyA kanakazrI ke sAtha huaa| usIke sAtha rahakara bhoga-vilAsa karate hue unake eka putra huA, jisakA nAma zatabala rakhA gyaa| _eka dina rAjA kSemaGkara apane putra, pautra aura prapautrake sAtha sabhAmaNDapameM zreSTha siMhAsana para baiThe hue the| isI samaya vahA~ IzAna-kalpavAsI mithyAtvake kAraNa moha-prApta citracUr3a nAmakA koI deva aayaa| usane rAjA kSemaGkarake pAsa Akara kahA,- "he rAjan ! jagatmeM na koI deva hai, na guru hai, na puNya hai, na pApa hai, na jIva hai aura na paraloka hI hai|" usakI yaha nAstikatA bharI bAta suna, kumAra vajrAyudhane usase kahA,-- "deva ! tumhArI yaha nAstikatAkI bAteM ucita nahIM ; kyoMki isake tumhIM svayaM pramANa ho / yadi tumane pUrva bhavameM koI puNya nahIM kiyA hotA, to devatvako nahIM prApta hote / pahale tuma manuSya the, aba deva ho| isase yaha siddha hotA hai, ki jIva hai / yadi jIva na hotA, to zubhAzubha karmoMkA upArjana kauna karatA ? aura una karmoMkA .. bhoga kise hotA.?" isa prakAra vajrAyudhakumArane usako.. jIvakA astitva siddha karake dikhalAyA aura usake anya saMzayoMko bhI hetu, yakti aura dRSTAntoMse chinna-bhinna kara DAlA, jisase use bodha ho P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAva / gyaa| taba devatAne prasanna hokara kahA,- "he kumAra ! Apane merA bahuta bar3A upakAra kiyA, jo mujhe nAstikatAke kAraNa bhavasAgarameM DUbanese bacA liyaa|" yaha kaha, usane kumArase samakita. sahita zrIjinadharma aGgIkAra kara kahA,- "he dharmake upakAraka ! maiM ApakI kucha bhalAI karanA cAhatA hU~ / isaliye kahiye, maiM kyA karU~ ? devakA darzana kabhI niSphala nahIM jaataa| " usake aisA kahane para bhI jaba kumArane pUrI nispRhatA dikhalAyI, taba devane svayaM bahuta Agraha karake unako eka AbhUSaNa diyA aura unheM praNAma kara svargameM calA gayA / vahA~ pahu~ca kara usane IzAnendrase yaha saba hAla kaha sunAyA / yaha suna, vajrAyudhake guNoMse prasanna hokara IzAnendrane yaha jAna liyA, ki kumAra bharatakSetrake solahaveM tIrthaGkara honevAle hai aura apane sthAnapara baiThe huehI unhoMne kumAra vajrAyudhakI pUjA kii| . eka dina vasanta-Rtuke z2amAne meM sudarzanA nAmakI eka dAsIne zrI vajrAyudhakumArako phUla dekara kahA, --'he deva ! lakSmIvatI devI Apake sAtha suranipAta nAmaka udyAnameM krIr3A karanekI icchA kara rahI haiN|" yaha suna, kumAra vanAyudhane premapUrNa ho, tatkAla apanI sAtasau rAniyoMke sAtha usI udyAna kI yAtrA kara dii| vahA~ aneka prajA-janoMko taraha-tarahakI krIr3AoMmeM lage hue dekhakara ve svayaM bhI rAniyoMke sAthasAtha krIr3A vApImeM praveza kara jala-krIr3A karane lage / isI samaya eka navIna ghaTanA ghttii| pahale aparAjitake bhavameM bajrAyudha kumArane jisa damitAri nAmaka prativAsudevako harAyA thA, vaha saMsArameM paribhramaNa karate hue, bahuta dinoM taka tapasyAkA anuSThAna karaneke pazcAt vyantara jAtikA deva ho gayA thaa| usane vajrAyudhakumArako jalakrIr3A karate dekha, pUrva bhavake . dvaSase prerita ho, unakA vinAza karanekI icchAse eka bar3A sA parvata ukhAr3a kara usI bAvalImeM pheMkA aura usake nIce par3e hue kumArako bar3I maz2abUtIse nAgapAzameM bA~dha liyaa| kumAra vajrAyudha cakravartI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma 134 zrIzAntinAtha critr| honevAle the, isaliye unameM bar3A bala thaa| ve do haz2Ara yakSoM dvArA adhiSThita the| isaliye ve tatkAla usa nAgapAzako kATa, parvatako cUra-cUra kara, bedAga zarIra liye hue vApIse bAhara nikale aura saba rAniyoM ke sAtha vanameM krIr3A karane lge| isI samaya indra, mahAvideha meM tIrthaGkarakI vandanA kara, zAzvata tIrthakI yAtrA karaneke liye nandIzvara-dvIpakI ora cale jA rahe the| unhoMne vajrAyudhako parvata tor3a, nAgapAza kATakara bAvalIse bAhara nikalate dekha liyA / yaha dekha, AzcaryameM A, indrane apane zAnakA upayoga kara yaha jAna liyA, ki ve. bhAvItIrthaGkara haiN| yaha jAna, unhoMne bhaktipUrvaka donoM hAtha jor3akara unheM praNAma kiyA aura isa prakAra unakI stuti kI,-"he kumArendra ! tuma dhanya ho| kyoMki tumhIM isa bharatakSetrameM kalyANa aura zAntike denevAle zrIzAntinAthake nAmase solahaveM tIrthaGkara honevAle ho / " isa prakAra stuti kara indra nandIzvara-dvIpa cale gye| isake bAda kumAra bhI krIr3A kara apane parivAra sahita ghara aaye| ___eka dina paMcama devaloka-vAsI lokAntika devane Akara rAjA kSemakarase kahA, - "svAmin ! aba Apa dharmatIrthakA avalambana kreN|' yaha suna, apanA dIkSA-kAla nikaTa jAna, kSemakara rAjAne vajrAyudha kumA:rako rAjagaddI para baiThAkara sAMvatsarika dAna kiyA / varSa ke antameM cAritra grahaNa kara, kucha samaya taka chadmavezameM vihAra karate hue ghAtI karmoMkA kSaya kara, ve kevala-jJAnako prApta hue| isake bAda unhoMne devatAoMkA samavasaraNa rcaayaa| usameM baiThakara jinezvara kSemaGkarane isaprakAra dezanA dI,- "he bhavya prANiyoM! cintAmaNi, kalpavRkSa aura kAmadhenukI taraha dharmakI nirantara sevA karanI caahiye| sAtha hI isa dharma kI zruta, zIla aura dayA Adise bhalI bhAMti priikssaa| karanI cAhiye, kyoMki binA parIkSA ke yaha Adara-yogya nhiiN| jaise ki vaidyakameM dUdha pInA bahuta guNakAraka batalAyA gayA hai, yaha suna kara yadi koI mUrkha AkakA dUdha pI jAye, to usako A~te sar3a jAyeMgI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rammmmmmmmmarnar.narana anA caturtha prastAva / aura bahuta qharAba bImArI paidA ho jAyegI / idhara yadi koI buddhimAna vicAra kara gAyakA dUdha pIye, to vaha usake balako bar3hAyegA aura Lusase usakI puSTi hogii| isI prakAra manuSyako vicArake sAtha dharma kA Adara karanA caahiye| yadi binA vicAre dUsarI tarahakA kArya kiyA jAye, to amRtAmrakA vinAza karanevAle rAjAdikakI bhA~ti vaha bahuta bar3A doSa utpanna karatA hai / arthAt jaise amRta phalavAle AmravRkSa kA vinAza karanevAle rAjA Adiko pazcAtApa huA, usItaraha usako bhI pazcAtApa hotA hai| yaha suna, sabhAke saba logoMne jinezvarase pUchA, "he prabhu ! binA bicAre kAma karaneke kAraNa una logoMko kaise doSa huA, so kRpAkara khiye|" yaha suna, tIrthaGkarane kahA,-'he bhavya jano! unakI kathA isa prakAra hai, sunoH___ "mAlava-dezameM ujjayinI nAmakI nagarI hai / vaha sArI pRthvImeM prasiddha hai| usameM jitazatru nAmake rAnA rAjya karate the| unakI rAnI kA nAma vijayazrI thA / apanI usa paTarAnIke sAtha viSaya-sukha bhogate hue rAjA sukhase rAjya kara rahe the| eka dina rAjA sabhAmeM baiThe hue the| isI samayaH dvArapAlane Akara vinaya-pUrvaka kahA,- "he svAmin ! Apake mandirake dvArapara dekhane meM rAjakumAroMkI taraha rUparaMgavAle cAra puruSa Aye haiM aura Apake darzana karanA cAhate haiN|" yaha suna, rAjAne kahA,--'he pratihAra ! unheM zIghrahI andara le Ao" isake bAda dvArapAla una cAroM puruSoMko rAjasabhAmeM le aayaa| ve rAjA ko praNAma kara vinayase namra bane hue khar3e rhe| rAjAne unheM baiMThaneke liye Asana Adi dekara sammAnita kiyA aura unheM dekhakara mana-hImana yaha socakara, ki ye to mere hI vaMzake mAlUma par3ate haiM, unheM pAna Adi dekara unakA aura bhI Adara kiyA tathA pUchA,-"tuma loga kahA~le A rahe ho aura kyA cAhate ho?" yaha suna, unameM jo sabase choTA thA, vaha bolA, "he deva! uttara-pradezameM suvarNa-tilaka nAmaka eka zreSTha nagara hai| usameM vairI madana nAmake rAjA the, jinakI strIkA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / nAma cArurUpavatI thaa| unakI kokhase kramazaH cAra putra utpanna hue, jinake nAma kramase devarAja, vatsarAja, durlabharAja aura kIrtirAja the / pitAne cAroM putroMko kalAbhyAsa karAyA aura jaba ve javAna hue, taba unakI zAdI unake anurUpa kanyAoMke sAtha kara dii| antameM rAjAko bar3I bhArI vyAdhi ho gayI aura unhoMne apane bar3e veTe devarAjako gaddI para baiThA, unheM hita-zikSA de, svarga-lokakI yAtrA kii| devarAjane kucha hI dinoM taka rAjyakA pAlana kiyA thA, ki isI bIca usake balavAn cAcAoMne ikaTThA hokara bala-pUrvaka devarAjakA rAjya chIna liyA aura use tathA usake choTe bhAiyoMko deza-nikAlA de diyaa| he deva! vahI devarAja, apane bhAiyoMke sAtha ApakI sevAmeM AyA huA hai / " yaha sunakara harSita hote hue rAjAne kahA,-"tumalogoMne mere pAsa Akara bahuta hI acchA kAma kiyA; kyoMki satpuruSoMko satpuruSoMkAhI Azraya grahaNa karanA caahiye|" yaha kaha, rAjAne pratihArIko AjJA dekara unake liye saba sAmagriyoM sahita bar3e bhArI mahala kI vyavasthA kara dii| isake bAda svAmIkI bhakti karanemeM kuzala una cAroM sevakoMko rAjAne prasannatA-pUrvaka apanA aGga-rakSaka bnaayaa| ve bhI kramase rAtako eka eka paharakI bArIse zastra-baddha hokara soye hue rAjAke zarIrakI rakSA karane lge| eka dina garamIke dinoMmeM devarAja, rAjAkI AjJA lekara, pAsahI ke eka gAMvameM kisI kAmake liye gayA / vahA~kA kAma pUrA kara, jaba vaha pIche lauTane lagA, taba AdhI rAta te karate-na-karate bar3I bhayaMkara AMdhI AyI, pracaNDa vAyuse dhUla ur3ane lagI, bar3I vAlU ur3a-ur3akara A~khoMmeM par3ane lagI, pattoM aura tRNoMse sArA AsamAna bhara gayA, sAthahI bUMde par3ane lagIM, bAdala garajane lage aura netroMko santApa denevAlI vijalI camakane lgii| usa samaya andhar3a-pAnIse Darakara devarAjane eka vaTa-vRkSakA Azraya grahaNa kara liyA aura vahIM khar3A ho rhaa| itane meM usa vRkSapara kucha zabda hone lgaa| usane socA,-"isa vRkSa para kauna hai aura vaha kyA bola rahA hai ? yaha sunanA cAhiye / " 4 * P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: caturtha prastAva / aisA vicAra kara vaha vividha bhASAoMkA jAnanevAlA devarAja bar3I sAvadhAnIke sAtha sunane lgaa| usane kisI pizAcako isa prakAra kahate sunA- . . ... "pho phojANasi kiMci, so bhaNNai no kahahi maha kiM taM / ... jaMpai imo'vi ajaM, malihIe so naliMda tti // 1 // " , arthAt - "are bhAI / kucha jAnate bhI ho ? usane kahA, "nahIM, maiM to kucha bhI nahIM jAnatA; tuma kucha jAnate ho, to mujhe kaha sunaao|" isa para bUDhe pizAcane kahA,--"aAjahI ujjayinIke rAjAkI mRtyu honevAlI hai|" __ "bIeNa tazro puThTho, keNa nimitteNa kIi velaae| so jaMpai sappAgo, paDhame pahalammi lattIe // 2 // " . arthAt--"isapara dUsarene pUchA,--"kisa tarahase aura kaba rAjAkI mRtyu hogI ? " isake uttarameM usa vRddha pizAcane kahA,-"rAtake pahale hI praharameM sAMpake kATanese rAjAkI mRtyu hogii|" .. ..: pizAcakI yaha bAta suna, use saca samajhakara devarAjane mana-hI mana bar3A duHkhita hote hue vicAra kiyA,- "hAya ! devane yaha kyA kiyA ? acchA, raho, maiM aba aisI koI tarakIba lar3AtA hU~, jisase rAjAkA saMkaTa ttle|" aisA vicAra karatA huA, vaha zIghra hI rAjA ke pAsa AyA / isake bAda rAtake samaya rAjA saba sabhAsadoMko vidA . . ,kara, apane zayana-mandirameM jA, rAnIke sAtha sukha-zayyA para so rhe| rAtake pahale paharameM devarAjakA paharA thA / isaliye vaha usa zayanamandirake madhya meM, Upara, nIce aura agala-bag2ala-saba ora bar3I zaMkA aura satarkatA-bharI dRSTise dekhatA huA, talavAra khIMce hue, gupta rItise ___dIvekI oTameM khar3A rhaa| isI samaya chatake eka chidrameMse eka kAlA sAMpa nikala kara laTaka aayaa| yaha dekha, usane tatkAla eka hAthase , usakA mu~ha pakar3a, dUsare hAthakI talapArase use do Tukar3e kara diyA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIzAntinAtha critr| aura una donoM Tukar3oMko eka sthAnapara chipAkara rakha diyaa| isake bAda vaha phira apane sthAnapara Akara sAvadhAnIke sAtha paharA dene lagA / isI samaya usane dekhA, ki rAnIkI chAtI para sA~pake rudhirakI bUMdeM / par3I haiN| yaha dekha, yaha socakara ki kahIM isase rAnIke zarIra meM viSakA praveza na ho jAya, usane hAthase una bUMdoMko poMcha diyA / isI samaya ekAeka rAjAkI nIMda TUTa gayI aura unhoMne devarAjako rAnIke stanoMpara hAtha pherate dekhA / isase krodhameM Akara unhoMne vicAra kiyA,"isa durAtmAko mAra hI DAlanA cAhiye / " phira vicArA,- "ghaha balavAn hai, isaliye maiM ise akelA hI nahIM mAra skuuNgaa| ataeva aura hI kisI upAyase isa vizvAsa-ghAtakako mAra DAlanA cAhiye / " zAstra meM bhI kahA huA hai,_ "AyuSo rAja-cittasya, dhanasya ca ghanasya c| tathA snehasya dehasya, nAstikAlo vikurvatAm // 1 // " arthAta-- "aAyu, rAjAke citta, dhanaM, megha, sneha aura deha--- ina cIjoMmeM vikAra hote dera nahIM lgtii|" - krodhita rAjA soyehI hue the, ki isI samaya ghaDiyAlane rAtake pahale paharakI ghaMTI bajAyI / basa, devarAjane apanI jagaha para apane choTe bhAI vatsarAjako baiThA diyA aura Apa apane sthAnako calA gyaa| usa samaya rAjAne pUchA,-"isa samaya pahare para kauna hai ?" usane kahA,"maiM hU~-ApakA sevaka, vatsarAja / " rAjAne kahA, "he vatsarAja ! kyA tuma merI eka AjJAkA pAlana karoge?" usane kahA,-"svAmin / Apako jo kucha AjJA hogI, usakA maiM avazya pAlana karU~gA-zIghra AjJA diijiye|" rAjAne kahA,-"yadi aisI bAta hai to jAo, apane bhAI devarAjakA sira kATa laao|" usane kahA,-"bahuta acchA" aura yaha kahaneke sAthahI rAjamandirase bAhara nikalakara apane manameM vicAra karane lagA,-"avazyahI Aja devarAjane aisA koI kAma kiyA hogA, jisase rAjA itane nArAz2a haiM aura vaha kAma avazyahI zarIra, PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra wowserumentarwasn 1 D.Bumi usane hAthase una baidoMko paucha diyaa| isI samaya ekAekaM rAjAkI nIMda TUTe gayI aura unhoMne devarAjako rAnIke stanoMpara hAtha pherate dekhA / pRSTha 138 P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAva / nav strI athavA dhanake drohakA hogA, nahIM to inako itanA krodha haragiz2a nahIM hotA; parantu mere bar3e bhAI aisA koI kAma kareMge, yaha to bila.. kula anahonIsI yAta mAlUma par3atI hai| kahA bhI hai,-.. .."ye bhavantyuttamA loke, svaprakRtyaiva te dhruvam / .. apyaMgIkurvate mRtyu, prapadyante na cotpatham / / 1 // . . . . bhItA janApavAdasya, ye bhavanti jitendriyAH / ...... akArya naiva kurvanti, te mahAmunayo yathA / / 2 // . arthAt- 'isa lokameM jo loga svabhAva se hI uttama haiM, ve mRtyu-. kA bhale hI AliMgana kara leM ; para kumArgakA avalambana kabhI nahIM karate / jo jitendriya puruSa lokApavAdase Darate haiM, ve mahAnubhAvoM kI bhA~ti kukarma nahIM karate / ' __ yahI vicAra kara vatsarAjane socA, --"rAjAne to AjJA de DAlI; parantu maiM kukRtya kyoM karU~ ? para unakI AjJA bhI to TAlane lAyaka nhiiN| isaliye kucha dera kara dUM, to ThIka hai, kyoMki kAla-vilamba karanese azubhakA nivAraNa ho jAtA hai, aisA vidvAnoMkA kathana hai|" isI prakAra soca vicAra kara usane rAjAke pAsa Akara kahA, "svAmin ! abhItaka to devarAja jagAhI huA hai| use jAgatemeM : koI nahIM mAra sktaa| isaliye jaba vaha so jAyagA, taba maiM use mAra ddaaluuNgaa|" yaha suna, rAjAne usakI bAta saca mAna lii| phira vatsarAjane kahA,-"prabho! acchA ho, yadi samaya bitAneke liye Apa koI kahAnI kaha sunAiye athavA maiM kahU~ aura, Apa citta dekara suneM / rAjAne kahA, "bhAI ! tumhI kathA kaha sunaao|" rAjAkI. yaha AjJA pAkara vatsarAjane unheM yaha kathA sunAyI, - :: . "isI bharata-kSetrameM pATaliputra nAmakA nagara hai| vahA~ pratApI, vinayAdi guNoMse vibhUSita pRthvIrAja nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usakI prANapriyA patnIkA nAma subhagA thaa| usI nagarameM ratnasAra nAmakA . eka seTa rahatA thA, jo bar3ehI nirmala AcArapAlA, sadicArayukta : P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 140 zrIzAntinAtha critr| aura kRpAkA AdhArabhUta thaa| usakI strokA nAma RjukA thA, usake garbhase utpanna dhanadatta nAmaka eka putra usa seThake thA, jo bar3AhI pavitra caritra thaa| seThakA vaha bAlaka kalAoMkA abhyAsa karatA huA bAlaka* panase yuvAvasthAko prApta huaa| eka dina vaha bar3hiyA pozAka pahana mitroM aura bandhuoMko sAtha le apane gharase bAhara huA aura kisI kAmake liye kahIM calA jA rahA thA / isI samaya kisIne use rAstemeM jAte dekha, kahA, "yaha seThakA bAlaka dhanya hai, jo isa prakAra manamAnI mauje ur3A rahA hai|" yaha suna,kisI dUsarene kahA,-"are mUrkha ! muphtameM itanI tArIfa kyoM kara rahA hai ? jo apane bApake dhanapara mauz2a karate haiM, ve to kuMpuruSa kahe jAte haiN| jo apanI bhujAoMke pratApase upArjana kI huI lakSmIkA upabhoga karatA hai aura dAna bhI detA hai, vahI prazaMsAke yogya hai| kahA bhI hai, ki- .. .: "mAtuH stanyaM piturvittaM, parebhyaH krIDayArthanam / . pAtuM bhoktuM ca lAtuM ca, bAlya evocitaM yataH // 1 // . arthAt-'mAtAkA stana-pAna karanA, pitAke dravyakA upabhoga : karanA athavA dUsaroMse krIDAke liye koI cIz2a lenA, yaha bAlakoMko hI zobhA detA hai / " . . . . . . . . . . . .. .. ', 'usakI yaha bAta suna, usa seThake lar3akene socA,-"yadyapi ye loga yaha bAteM DAhake mAre kaha rahe haiM; tathApi bAteM mere hitakI haiN| ataeva aba maiM dezAntarako jAkara dhana kmaauuN| tabhI satpuruSa kaha. lAU~gA, anyathA nhiiN|" aisA vicAra kara, usane apanA vicAra apane mitroMpara prakaTa kiyaa| mitroMne bhI usake vicArakI prazaMsA kii| sabake pIche usane apane ghara jAkara, pitAke caraNoMmeM praNAma kara, bar3e Agrahake sAtha kahA,---"pitAjI ! yadi ApakI AjJA ho, to maiM dhana . kamAneke liye paradeza jaauuN|" yaha bAta suna, vaha seTha aisA dukhI huA, mAnoM use ghana mAra gayA ho aura bolA,-"beTA! mere gharameM ApahI kAfI dhana hai, use maz2ese khAzo-voM aura dAna bhI do| tumheM P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaM prstaagh| 141 wwwwwwwwwwwwwwwwww upArjana karanekI kyA fikra par3I hai ? paradezameM samaya para khAneko nahIM milatA, kabhI-kabhI to pAnI bhI mayassara nahIM hotaa| ArAma - se sone baiThanekA subhItA nahIM hotaa| idhara tumhArA zarIra bar3A komala .. hai| isaliye paradeza jAnA ThIka nhiiN| pitAkI yaha bAta suna, putrane . phira kahA,-"pitAjI ! tumhArI upArjana kI huI lakSmI merI mAtAke samAna hai| ataeva lar3akapanake sivA aura kisI avasthAmeM vaha mere bhogane yogya nhiiN|" . . - - isI tarahakI bar3I Agraha-bharI bAteM kahakara usane pitAkI AzA prApta kara lI aura vAhana Adi sArI sAmagriyA~ taiyAra kara, kAma lAyaka kirAnekI cIz2a le, khAne-pInekI bhI cIjeM sAtha le, pitAkI dI huI zikSAoMko cittameM bhalI bhAMti dhAraNa kara, eka zubha divasako sAre kAfileke sAtha, yAtrA kara dii| isake bAda nirantara calatA huA vaha seThakA putra apane qAfileke sAtha kitanehI dina bAda zrIpura nAmaka nagarameM phuNcaa| vahA~ kisI sarovarake pAsa kAfilekA par3Ava pdd'aa| kAphilekA saradAra eka khUbasUrata tambUke andara DerA DAlakara rahA / isI samaya eka manuSya, jisakI deha kA~pa rahI thI aura A~kheM Darake mAre kAma nahIM detI thIM, seThake putrakI zaraNameM aayaa| ...... / - dhanadattane usase kahA,-"bhAI ! tuma Daro mata / kevala yahI kaha do, ki tuma kaunasA aparAdha karake mere pAsa Aye ho|" usane aisA pUchAhI thA ki itanemeM mAro-mAro'kI AvAz2a karate, zastradhArIrakSaka vahA~ A pahu~ce aura kAfileke saradArase bole,-"seThajI ! yaha manuSya yahA~ke rAjAkA naukara hai aura unakA eka bar3hiyA sA gahanA lekara jUemeM hAra AyA hai| usa gahanekI khoja karate hue hamalogoMne patA laga jAnepara rAjAse jAkara kahA, taba unhoMne juArIse vaha gahanA lekara hukma diyA, ki isa corako pUrI saz2A do, yaha rAjadrohI hai, ise haragiz2a na chodd'o| usa samaya dayAlu mantriyoMne rAjAse kahA, ki "isa gahaneke ghorako sampati kArAgRhameM DAla do|" . yaha suna, rAjAne bhI use P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrIzAntinAtha critr| kaidakhAne bhijavA diyA / eka dina rAtake pichale paharameM . kaidakhAnA tor3a, vahA~ke paharedArako mAra, yaha cora vahA~se nikala bhaagaa| hama loga yaha qhabara pAtehI usake pIche-pIche daur3a pdd'e| isI samaya yaha cora isa sarovarake pAsa ghane jaGgalameM jA dbkaa| aba yaha vahA~se nikalakara ApakI zaraNameM AyA hai, isaliye Apa isa rAja- " drohIko kadApi apanI zaraNameM na rkhiye|" paharedAroMkI yaha bAta suna, kAfilA-saradArane kahA, -"he rAjapuruSo! tuma logoMne jo bAta kahI, vaha to ThIka hai ; para acche manuSya kabhI zaraNameM Aye hue manuSyako nahIM tyAgate / " sipAhiyoMne kahA,-"Apa cAhe jo kaheM ; para hamaloga to rAjAkI AjJAke anusAra kAma karate haiM, hameM dUsarA kucha nahIM maaluum|" taSa sArthapatine kahA,-"acchA, to maiM rAjAke pAsa calakara apanI bAteM kaha sunAtA huuN|" yaha kaha, vaha rAjAke pAsa gayA aura eka amUlya ratnoMkA hAra, rAjAkI bheMTa kara unake nikaTa baiTha rhaa| rAjAne usakA bar3A Adara-mAna kara, pUchA,- "he sArthapati ! tuma kahA~se cale A rahe ho ?" isapara usane unheM apanA sArA hAla sunAkara kahA,-"he mahArAja! yadi ApakA gahanA Apako mila gayA ho, to merI zaraNameM Aye hue isa corako Apa mAfa kara deN|" rAjAne kahA,-'gahanA mila jAne para bhI yaha vadha karanehI yogya thaa| to.bhI maiM tumhArI prArthanA sunakara, ise chor3e detA huuN|" yaha suna, rAjAko praNAmakara, yaha kahate hue, ki Apane mere Upara bar3I bhArI kRpA kI, vaha usa corako sAtha liye hue apane sthAnako calA gyaa| rAjAke AdamiyoMke kahe anusAra sipAhI apane-apane sthAnapara cale gye| isake bAda usa seThake beTene usa corako bhojana Adi karAne ke bAda kahA,-"dekho, aba Ajase tuma kisI dina corI na krnaa|" yaha suna, corI na karanekA nizcaya kara, usane.seThase kahA,- "seThajI ! aba Ajale maiM ApakI kRpAse kabhI corI na karUMgA aura paralokameM hita karanevAle vratako grahaNa karUMgA; parantu mere pAsa eka sAdhukA diyA huA, bar3e vikaTa prabhAvazAlI bhUtoMkA: P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caturtha prastAva / 143 - nigraha karanevAlA eka mantra hai, use Apa le leN| merI yaha prArthanA avazya hI mAna leN|" yaha suna, paropakArake sAdhana-rUpa usa mantrako usane prahaNa kara liyaa| use mantra dekara,vaha cora bhI apane ghara calA gyaa| . isake bAda dhanadatta sArthavAha vahA~se calakara kramase kAdambarI nAmakI aTavImeM phuNcaa| vahA~ eka bar3I bhArI nadIke kinAre kAfilekA par3Ava DAlA gyaa| jaba saba manuSya bhojanAdi taiyAra karanemeM laga gaye, taba eka sthAnapara baiThe hue sArthapatine eka zikArIko dekhaa| usake zarIrakA raMga kAlA, A~kheM lAla-lAla aura hAthameM dhanuSa-bANa the| usake sAtha bahutase kutte bhI the| to bhI na jAne vaha kisa duHkhake kAraNa ro rahA thaa| use dekha, AzcaryameM par3e hue sArthapatine socA,-"yaha kaisI bAta hai ?" aisA manameM Ate hI usane bar3e Agrahase usa zikArIse pUchA, "tuma kyoM ro rahe ho? isakA kAraNa btlaao|" usane kahA,-"he bhadra ! mere duHkhakA kAraNa suniye| isI parvatake Upara girikuNDikA nAmakA eka gA~va hai| usameM siMhacaeDa nAmake zUravIra prAmyAdhipati rahate haiN| unakI patnIkA nAma siMhavatI hai| isa samaya vaha bhUtakI satAyI huI betaraha duHkha pA rahI hai| usake bacanekI koI AzA nahIM hai aura yadi vaha marI, to hamAre svAmI bhI nizcayahI usake viyogameM prANa-tyAga kara deNge| unhoMne usake liye lAkhoM upAya kiye ; para to bhI usako apane zarIrakI sudha nahIM hotii| he sArthapati ! maiM isI afasosake mAre ro rahA huuN|" yaha suna, sArthapatine kahA,-"he vyAdha ! yadi maiM usa strIko eka bAra dekha pAU~, to mere pAsa jo mantra hai, usakA prayoga dekheM / kadAcit mantra cala gayA, to cala hI gyaa|" yaha suna, usa bhIlane usI dama apane mAlikake pAsa jAkara ... yaha bAta khii| isake bAdahI vaha gA~vakA mAlika apanI strIko liye hue usake pAsa A phuNcaa| sArthapatine usI samaya usa strIse A~kheM milA, mantrakA jApa kara, usakA doSa dUra kara diyaa| isa prakAra usake dvArA apanI strIko jIvana dAna milate dekha, grAma-patiko bar3A Ananda P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrIzAntinAtha critr| huA aura vaha sArthapatise vidA mAMga kara apane ghara calA gyaa| isake bAda dhanadatta bhI apane kAphileke sAtha vahA~se kUcakara, dhIre-dhIre calatA huA samudra ke pAsa hI 'gambhIra' nAmake bandaragAhameM phuNcaa| vahA~ vaha kucha dinoMtaka rahA bhI ; parantu icchAnusAra lAbha nahIM huA, isaliye usane eka jahAz2a qharIdA aura use taiyAra kara, samudrako pUja, dezAntarake yogya saba tarahake kirAnekA sAmAna usapara lAdakara samudrameM jvAra Anepara usa jahAz2apara savAra ho gyaa| isake bAda anukUla vAyu pAkara vaha jahAz2a bar3e vegase calatA huA bIca samudra meM A pahu~cA / itanemeM usa seTha-putrane AkAza-mArgase Ate hue eka acchese toteko dekhaa| usake mu~hameM Amra-phala thaa| usIko Dhote-Dhote vaha itanA hairAna ho gayA thA, ki samudra meM girAhI cAhatA thaa| yaha dekha, seThane jahAz2ake khalAsiyoMko eka lambA caur3A kapar3A phailAkara usI para usa toteko le lenekA hukma diyaa| khalAsI jaba usa toteko isI prakAra pakar3akara le -Aye, taba use havA-pAnIse svasthakara usane use bulavAnekI ceSTA kI, taba vaha totA, apane mu~hakA phala nIce girA, manuSyakI sI bolImeM bolA,-"he sArthanAtha ! Apane Ajataka jitane upakArake kAma kiye haiM, una sabameM merA yaha jIvana-dAna sabase bar3hakara hai| mujhe jilAkara Apane mere bUr3he aura andhe mA-bApako bhI jilA liyA hai| isa mahAn upakArakA maiM Apako kyA badalA dUM? acchA, to isa samaya merA loyA huA yaha Amra-phala hI svIkAra kIjiye / " sArthavAhane kahA,-"he zuka-rAja ! maiM isa Amra-phalako lekara kyA karU~gA ? tumhI ise khA lo aura isake sivA maiM tumheM Ikha aura aMgUra vagairaha aura bhI cIjeM khAneko detA hU~, unheM bhI khA ddaalo|" yaha suna, totene kahA, "he sArthapati ! yaha phala bar3A hI guNakArI aura durlabha hai| isa phalakA vRttAnta maiM Apako sunAtA hU~, suniye , "isI.bharatakSetrameM vindhya nAmaka eka bar3A bhArI parvata hai| usIke pAsa vindhyATavI nAmaka eka prasiddha jaMgala hai| usI jaMgalameM eka P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAva / 145 per3apara eka totekA jor3A rahatA thaa| maiM unhIMkA putra huuN| kramase mere mAM-bApa bahuta bUr3he ho gaye aura aba unakI A~khoMse z2arA bhI nahIM diikhtaa| isaliye maiM hI unake liye AhAra lA diyA karatA huuN| eka dina maiM usa jaMgalake eka Amake per3apara baiThA huA thA, ki itanemeM do muni vahA~ A phuNce| unhoMne cAroM ora dekha, sannATA pAkara ApasameM bAteM karanI zurU kii| unakI bAtoMkA sAra yaha thA, ki-samudrake madhyameM kapizela nAmaka parvatake zikharapara eka nirantara phalanevAlA Amra-vRkSa hai| usakA eka phala eka bAra koI khAle, to usake zarIrakI sArI vyAdhiyA~ naSTa ho jAyeM aura use akAla mRtyu yA bur3hApekA .Dara na rhe| sAthahI use uttama saubhAgya, zreSTha rUpa aura dedIpyamAna kAntikI bhI prApti ho |.un muniyoMkI yaha bAteM suna, maiMne apane manameM vicAra kiyA, ki muniyoMkI bAta kadApi jhUThI nahIM ho sakatI, isaliye maiM calakara yadi vaha phala le AU~, to mere bApakI gayI javAnI phira lauTa Aye aura unakI A~kheM bhI pahalekI sI acchI ho jaaye| he sArtheza ! maiM isI vicArase isa phalako letA AyA hU~ / aba to ise ApahI le lIjiye, maiM dUsarA phala lAkara apane mAM-bApako duuNgaa|" totekI yaha bAta suna, seThane bar3e Agrahase usa phalako le liyaa| totA phira AsamAnameM ur3a gyaa| isake bAda seThane apane manameM vicAra kiyA,--"maiM yaha phala kyoM khAU~ ? acchA ho, yadi maiM ise kisI rAjAko de DAlU, jisase bahutase manuSyoMkA upakAra ho| para yadi maiM ise nahIM khAU~ to phira kyA karU~ ?" isI taraha soca vicAra kara usane usa Amra-phalako apane pAsa chipAkara rakha liyaa| ___ kucha hI dinoMmeM vaha jahAz2a sAmane vAle taTapara A lgaa| seThakA ___- bAlaka jahAz2ase nIce utarA aura bheMTa liye hue rAjAke pAsa gyaa| aura-aura cIjoMke sAtha-sAtha usane vaha AnaM-phalabhI rAjAko bheMTa kiyaa| use dekha, Azcaryake sAtha rAjAne pUchA,-"seThajI ! yaha phala kaisA haiN|" yaha suna, usane usa phalakA pUrA-pUrA hAla kaha sunAyA / saba kucha P.P. Af Enratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| sunakara rAjAne santuSTa hokara usakA sArA kara mAfa kara diyA / 'zrImAnakI mere Upara apAra dayA hai', kahatA huA seTha apane jahAz2a para calA AyA / isake bAda apane jahAjake kula sAmAna beMca, naye sAmAnoM-ra le jahAz2a bhara vaha phira samudrakI rAha usI gambhIra nagarameM A pahu~cA, jo kAdambarI nAmakI aTavImeM basA huA thaa| vahIM vaha seTha saba logoMke sAtha Thahara gyaa| rAtake samaya kAfilevAle vyApArI mAlako cAroM orase dherakara soye aura eka-eka pahara kI bArIse jAgate hue paharA dene lge| rAtake pichale pahara. 'mAro-mAro' kI AvAz2a lagAte hue bhIloMne unapara akasmAt dhAvA bola diyaa| usa samaya sArthavAha bhI bakhtara pahane vIroMko sAtha liye hue, unase lar3aneko taiyAra ho. gyaa| isI samaya sArthezake bhATane kahA,-- "he sthiracittavAle dhanadatta! tumhArI jaya ho|" isI samaya bhIloMke saradArane bhATake mu~hase apane pUrvake upakArI dhanadattakA nAma suna, mana-hI-mana zaGkita . hokara, saba bhIloMko lar3AI karanese roka diyA aura apane hathiyAra nIce DAla kara sArthavAhase milane aayaa| dhanadattane bhI use pahacAnakara bar3I khAtirake sAtha kahA, - "he kRtajJa-ziromaNi! kaho, kuzalase ho na ?" aba to donoM eka dUsareke gale-gale mile aura eka sAtha ekahI Asana. para baiTha rhe| sArthavAhane use pAna vagairaha dekara sammAnita kiyaa| isake bAda jaba sArthezane usase kSema-kuzala pU~chA, taba vaha bAra-bAra apaneko dhikkAra detA huA bolA,-"oha ! maiM anajAnatemeM kaisA burA kAma karane jA rahA thA ! merA aparAdha kSamA kIjiye aura kRpAkara mere gA~vako cliye|" yaha kaha, vaha bar3e Agrahake sAtha sArthavAhako sAre kAfileke sAtha apane gAMvameM le aayaa| anantara use apane gharameM le jAkara usane sabako nahalAyA-dhulAyA,khilAyA-pilAyA aura vastrAdise sammAnitakara, motI aura hAthI-dA~takI banI acchI-acchI cIz2oMko bheMTa dekara seThakA bhalI bhAMti satkAra kiyaa| seThane bhI use premabhare vacanoMse santuSTa kara, usakI dI huI cIjeM le, usase vidA mAMgakara prasthAna kiyA P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - caturtha prstaav| . aura sakuzala apane nagarameM A phuNcaa| isake bAda usane bar3I dhUmadhAmake sAtha apane nagarameM praveza kiyA aura apane upArjana kiye hue dhanameMse / satpAtroMko dAnakara bahutase dInoMkA uddhAra kiyaa| bahutase puNya sthAnoMkI marammata karA, jina-caitya banavA, unameM pratimAoMkI sthApanA kara, tathA aise ho anyAnya saikar3oM satkarma karake usane apane manovAJchita samasta sukhoMko bhoganA Arambha kiyaa| eka dina vahA~ kramazaH vihAra karate hue koI sUri mahArAja A pdhaare| usI samaya seTha dhanadasta unake pAsa jA pahuMcA aura unase dharmakI bAteM suna, vairAgya pAkara, cAritra grahaNa kara liyaa| isake bAda ugra tapasyA karake apane samasta karmokA kSaya kara, usane kramazaH Apattirahita mokSa-pada prApta kiyaa| idhara uparyukta rAjAne Amraphalako hAthameM lekara vicAra kiyA,"isa eka hI Amake phalameM bhalA kyA guNa hogA ? isa liye yadi maiM isake bahutase phala paidA karAU~, to bahutoMkA upakAra bhI ho aura bahutasA guNa bhI ho|" aisA vicAra kara rAjAne apane sevakoMse kahA,"isa Amako kisI acche sthAna meM le jAkara boo| jisameM khUba bar3A AmakA per3a lage, aisA kro|" sevakoMne usa phalako manorama nAmaka bAg2ameM le jAkara bo diyA aura usake cAroM tarafa Ala-bAla banA kara nitya use pAnIse sIMcane lge| kucha dinoM bAda usakA aGkara niklaa| yaha samAcAra sunakara rAjAko bar3I khuzI huii| samaya pAkara usa vRkSameM mojareM lagoM aura phala bhI phle| taba rAjAne rakhavAloMko inAma . dekara kahA, ki tuma loga usa vRkSakI khUba yatnake sAtha rakSA kro| rakhavAle rAta-dina vahIM rahate hue usa per3akI rakhavAlI karane lage eka . dina daivayogase usakA eka phala rAtake samaya Apase Apa TUTa kara gira pdd'aa| rakSakoMne saverA hotehI vaha pakA huA phala girA dekhA aura tatkAla use liye hue rAjAke pAsa phuNce| rAjAne use dekhakara socA,-"yaha nayA phala kisI acche supAtrako denA caahiye| aisA vicAra kara, usane cAroM vedoMke jAnanevAle devazarmA nAmake eka brAhmaNa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrIzAntinAtha critr| ko bulavAkara bar3Ibhaktike sAtha vaha amRtaphala use diyaa| usa brAhmaNane rAjAkA diyA huA vaha Amraphala ghara le jAkara devatAko car3hAkara khA liyA aura tatkAla mara gyaa| jaba rAjAne yaha bAta sunI, ki vaha / brAhmaNa to usa phalako khAtehI mara gayA, taba unheM bar3A hI kheda huaa| unhoMne kahA,-"oha ! maiM to dharma karane jAkara ghora brahmahatyAke pApameM pha~sa gyaa| avazyahI vaha z2aharIlA phala mere kisI zatrune hI mujhe mAra DAlaneke abhiprAyase mere pAsa isa taraha dhokhAdhar3Ise pahu~cavA diyA hogaa| isaliye yadyapi maiMne isa vRkSako ApahI ropA aura isa taraha isakI rakSA kI hai, tathApi ise jahA~taka jalda ho sake, kaTavA DAlanA cAhiye, jisameM bahutase loga na marane paaye| basa, phira kyA thA ? turatahI unhoMne per3a kATa DAlanekI. AjJA de dii| tatkAla rAjAke sevakoMne tez2a kulhAr3oMse usa uttama vRkSako ar3ase kATakara pRthvIpara girA diyaa| usa samaya kor3ha vagairaha rogoMse duHkha pAnevAle manuSyoMne usa biSa-vRkSake kATe jAnekA hAla suna, jIvanase Ube hue honeke kAraNa socA, ki calo usI viSaphalako khAkara khuzI-khuzI isa saMsArase kUca kara jaayeN| yahI socakara ve loga vahA~ aaye| unameMse kisIne usa vRkSakA pakA huA, kisIne adhapakA phala-johI jisake hAtha AyA, vahI khA gyaa| kisIne pattehI cabAye, kisIke mojareM hI mayassara huii| isakA pariNAma yaha huA, ki sabake saba niroga aura advitIya svarUpavAle ho gye| isa prakAra una kuSThAdi rogoMse pIr3ita vyaktiyoMke divyarUpavAle ho jAnekA hAla suna,rAjAko bar3A vismaya huaa| unhoMne socA,-"aiM ! yaha to bar3ehI acambhekI bAta hai, ki sAmAnya manuSya, to isake phala khAkara lAbhAnvita hue aura becArA gheda-vedAGameM nipuNa brAhmaNa muphtahI mArA gyaa|" . aisA vicAra kara rAjAne rakhavAloMko bulAkara pUchA,-"tuma log| usa dina vaha phala per3aparase tor3a lAye the yA z2amInapara girA dekhakara uThA lAye the ?" unhoMne saca-saca bayAna kara diyaa| yaha suna, rAjAne P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .caturtha prastAva / 146 ne vicAra kiyA,-"avazyahI usa phalameM sA~pa yA kisI aura z2aharIle jAnavarakA z2ahara asara kara gayA hogaa| isIse vaha brAhmaNa mara gayA ; nahIM to yaha avazyahI amRtaphala thaa| maiMne bar3I bhArI bevakUfI kI,jo binA jA~ce-pUche krodhameM Akara isa uttama vRkSako kaTavA ddaalaa| zAstra meM ThIka hI kahA hai, ki saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryajAtaM, pariNatiravadhAryA yatrataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmA vipatte rbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH / / 1 // " arthAt-''kAma cAhe guNakA ho vA durguNakA; para paNDitagaNa use karaneke pahale khUba acchI tarahase usake pariNAmakA vicAra kara lete haiM ; kyoMki jaldabAjI meM par3akara jo kAma kiyA jAtA hai, usakA pachatAvA chAtImeM chide hue zUlakI taraha maraNa-paryanta hRdayameM dAha utpanna karatA rahatA hai|" yahI soca-socakara rAjA janmabhara pachatAyA kiye| jaisA unhoMne binA soce-vicAre kAma kiyA, vaisA kabhI kisIko nahIM karanA caahiye|" ___ isI taraha kahAnI sunAte-sunAte usane rAtakA dUsarA pahara bitA diyA aura vatsarAjakA paharA qhatama ho gyaa| usake jAnepara usakA choTA bhAI durlabharAja aayaa| rAjAne socA, ---"vatsarAjane kathA to bar3IhI manohara sunAyI ; para merA kAma kucha bhI nahIM kiyA / " abake rAjAne durlabharAjako paharepara AyA dekhakara usase kahA,"he durlabharAja ! kyA tuma merA eka kAma kara doge ?" usane kahA,"hA~, z2arUra kruuNgaa|" rAjAne kahA,-"acchA, to jAo, apane bhAI devarAjakA sira kATakara mere pAsa le aao|" yaha suna, use bhI bar3A bhArI Azcarya huaa| bAhara jA, kucha dera vicAra karaneke anantara vaha turatahI lauTa AyA aura rAjAse bolA,-"abhI to mere donoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmnnnnnnnnnnnnnnnnn . zrIzAntinAtha critr| bhAI jage hue haiM, isaliye maiM thor3I dera bAda ApakA kAma kara duuNgaa| he svAmI ! tabataka samaya bitAneke liye yA to ApahI koI kahAnI sunAiye, yA maiM kahU~ aura Apa suneN|" rAjAne kahA, "tumhIM kho|" durlabharAjane kahA, "isIbharatakSetrameM eka parvatake Upara basA huA rAjapura nAmakA nagara hai| kisI z2amAnemeM vahA~ zatrudamana nAmakA rAjA thaa| unakI paTarAnIkA nAma ratnamAlA thaa| eka samaya rAjA apanI sabhAmeM baiThe hue the, ki itanemeM pratihArIne Akara qhabara dI, ki dvArapara eka baTuka (brAhmaNa-bAlaka ) Akara khar3A hai| rAjAne use turata apane pAsa bulavA liyaa| paharedAra usa bAlakako darabAra meM le AyA ; para cUMki rAjA rAjakAjameM lage hue the, isalie baTuka cupacApa eka Asana para baiThA rhaa| isake bAda rAjA, darabAra barkhAsta kara, zrama dUra karaneke liye abhyaGga-snAna Adi kara, devapUjA karaneke liye eka sundara sthAnameM A baitthe| usa samaya baTukane devapUjAke liye rAjAko phUla diye| rAjAne pUchA, "he bhadra ! tuma kauna ho aura kahA~se Aye ho ?" usane javAba diyA, "he mahArAja ! merA hAla yoM hai, suniye| maiM ariSTa nAmaka nagarake yazadatta nAmaka brAhmaNakA putra huuN| merA nAma zubhakara hai| maiM deza dezake kautuka dekhane ke liye gharase bAhara huA huuN| ghUmatAphiratA Aja Apake pAsa A pahu~cA huuN|" yaha suna, rAjAne use svabhAvakA vinayI, madhura-bhASI aura saJcaritra samajhakara apane pAsa rakha liyaa| yaha bhI majese vahA~ rahane lgaa| kahA bhI hai.- .. ... . ' "zUrastyAgI priyAlApI, kRtajJo dRDhasauhRdaH / . vijJAnI svAmibhaktazca, sa sarvaguNamandiram // " ____arthAt---"jo zUravIra, tyAgI, madhura-bhASI, kRtajJa, dRr3ha mitratAvAlA, vijJAnI aura svAmIbhakta hotA hai, vaha mAnoM sabhI guNoMse bharA-pUrA hotA hai|" . ............. P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * caturtha prastAva / isake bAda vaha zubhaGkara, rAjAkI udAratAke kAraNa, antaHpura Adi sthAnoM meM bhI Ane-jAne lgaa| eka dina usa nagarake pAsa eka siMha kahIMse calA AyA, eka vyAdhane Akara isakI sUcanA rAjAko dii| . yaha sunate hI rAjAne usI samaya caturaMgiNI senA, aura zubhaGkara baTukako sAtha le, usI samaya usa siMhako mAra girAneke liye nagarase prasthAna kiyaa| vyAdhake batalAye hue rAstese calakara rAjA usI udyAnameM cale Aye, jahA~ vaha siMha maujUda thaa| vanake bAharahI sArI senAko chor3akara, rAjA eka hAthI para savAra ho, zubhaGkarako apane Age baiThAye hue siMhake pAsa aaye| yaha dekha, vaha siMha, mu~ha bAye, uchalakara rAjAke pAsa pahu~caneke irAdese AsamAnameM ur3A / usa samaya yaha socakara, ki kahIM yaha siMha mere svAmIpara hamalA na kara baiThe, zubhakarane usa siMhake pAsa pahu~cate-na-pahu~cate usake muMhameM barkhA DAlakara use mAra giraayaa| yaha dekha, rAjAne kahA,-"zubhaGkara ! tumane yaha bar3A burA kAma kiyaa| yaha siMha merA zikAra thA, tumane jaldabAz2I ke mAre ise bIcameM hI mAra ddaalaa| bAta sirpha itanI hI nahIM hai, ki tumane isa siMhako mAra girAyA hai, balki saba rAjAoMke bIca merA jo yaza chAyA huA thA, use bhI tumane chIna liyaa|" yaha suna, baTukane kahA, "he deva ! maiMne yahI socakara isa siMhako mAra DAlA, ki kahIM Apake zarIrako isake dvArA pIr3A ma phuNce| maiMne kucha apanI bar3AIke liye Apake hAthase zikArako nahIM chiinaa| maiMne jo ise mArA . hai, vaha bhI Apake hI pratApase, nahIM to mahaz2a parcha kI coTase kahIM siMha mArA jAtA hai.1 lIjiye, maiM saba sainikoMse yahI kahU~gA, ki rAjAne isa mRgendrako mArA hai / he svAmI ! Apa isa mAmale meM mere Upara krodha na kreN| isa bAtako sirpha hamI donoM jAnate haiM, tIsare kisIko isakI khabara nahIM hai| cAra kAnoMkI bAtakA bhaeDA nahIM phuutttaa| kahA bhI hai,-- .. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrIzAntinAtha critr| "paTakarNo bhidyate maMtra-zcatuSkarNo na bhidyate / dvikarNasya ca mantrasya, brahmA'pyantaM na gacchati // 1 // " arthAt---"chaH kAnoMmeM par3e hue mantrakA bheda khula jAtA hai , para cAra kAnoMvAlI bAtakA bheda chipA rahatA hai aura do kAnoMvAle mantrakA bheda to brahmA bhI nahIM jAna pAte / " - yaha suna, rAjAne kahA, "he zubhaGkara! yadi isa bAtakA bhaeDA phUTA to maiM saMsArameM jhUThA kahalAU~gA aura merI bar3I bhArI badanAmI hogI" zubhakarane kahA, "he prabhu ! kyA Apane yaha nahIM sunA hai, ki satpuruSoMke peTakI bAta unake sAtha hI citApara jala jAtI hai| yaha sunakara rAjAko dilajamaI huI aura ve zubhaGkarake sAtha apanI senAmeM cale aaye| bahA~ pahu~cakara zubhaGkarane isa prakAra apane prabhukA pratApa varNana karanA Arambha kiyA,- oha ! jisake nAdase madonmatta hothIkA bhI mada utara jAtA hai, usa siMhako mere svAmIne kisa taraha khilauneke samAna mAra giraayaa|" yaha sunakara, sAmantoM aura mANDalika rAjA. oMko Azcaryake sAtha-sAtha Ananda bhI huaa| isake bAda khUba bAjegAjeke sAtha, bar3I dhUma-dhAmase rAjAne apane nagarameM praveza kiyaa| jahA~-tahAM loga ikaTThe hokara rAjAke bala-vikramakI bar3AI karane lge| vaha mahotsavamaya-divasa kSaNakI taraha dekhate-dekhate bIta gyaa| jaba rAjA sabhA-visarjana kara, rAnIke mahala meM Aye, taba unhoMne pUchA,"svAmI ! Aja nagarameM aisI cahala-pahala kisa liye hai ? kyoMki bAra. . bAra bAje bajanekA zabda sunAI de rahA hai| isapara rAjAne kahA,-"Aja . maiMne eka siMhakA zikAra kiyA hai, usIkI badhAImeM nagarake loga utsava kara rahe haiN|" yaha suna, rAnIne phira kahA, "he nAtha! uttama vaMzameM janma grahaNa. karake bhI apanI jhUThI prazaMsA karAte hue Apako lajA .. nahIM AtI ?" rAjAne kahA,-"jhUTho prazaMsA kaise hai ?" rAnIne kahA,"siMha to mArA zubhakarane aura Apako badhAI mila rahI haiN| yaha kaisI bAta hai?" yaha suna, mana-hI-mana krodhita hokara rAjAne socA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 vvvvvvvv. caturtha prstaav| "usa durAtmAne mujhase to aisA kahA, ki maiM yaha gupta bAta kisIse . na kahU~gA aura idhara Ajake AjahI rAnIke pAsa Akara apanI bar3AI hA~ka gayA / isaliye isa rahasyakA bheda kahanevAle isa baTukako kisI taraha gupta rItise maravA DAlanAhI ThIka hai|" yahI socakara rAjAne eka sipAhIko hukma diyA, ki isa baTukako gupta rItise mAra ddaalo| rAjAke AjJAnusAra usane baTukako tatkAla mAra DAlA aura rAjAse Akara kahA, ki maiMne Apake hukmakI tAmIla kara ddaalii| yaha suna, rAjA bar3e prasanna hue| dUsare dina rAnIne rAjAse pUchA,-"svAmin ! Aja vaha baTuka Apake sAtha nahIM dikhAI detaa| vaha kahA~ gayA ?" rAjAne kahA,-"priye ! tuma usa duSTakA nAma bhI na lo|" : rAnIne kahA,-"svAmI ! usane ApakA kyA bigAr3A hai ? vaha to bar3AhI guNI aura kautukI hai / " taba rAjAne usakA sArA kaccA ciTThA kaha sunaayaa| saba sunakara rAnIne kahA,-"nAtha! siMhake mAranekI bAta usa becArene mujhase nahIM kahI thii| maiMne to svayaMhI apane mahalake sAtaveM khaNDapara baiThakara tamAzA dekhate-dekhate vaha hAla apanI A~khoM dekhA thaa| isa mAmale meM usa becArekA kucha bhI aparAdha nahIM hai|" itanA kaha rAnIne phira pUchA,-"svAmI ! saca kahithe vaha jItA hai yA mara gayA ?" yaha suna, rAjAne bar3e afasosake sAtha kahA,-"ronI ! mujhase to bar3A bhArI pApa ho gyaa| maiMne to usa guNa-ratnoMke samudrako maravA ddaalaa|" isa prakAra rAjAne bar3I derataka usake liye zoka manAyA aura mana-hImana dukhI hue ; para aba kyA ho sakatA thA ? becArA baTuka to cala basA ! isaliye jo koI binA vicAre kAma karatA hai, vaha bar3e pApa baToratA hai, aura duniyA~meM usakI badanAmI bhI khUba hotI hai / " . durlabharAjake kathA sunAte-sunAte rAtakA tIsarA pahara bIta gayA vaha vahA~se uThakara apane Derepara calA AyA aura usakI jagahapara usakA cauthA bhAI kIrtirAja A phuNcaa| rAjAne usase bhI kahA,.. he kIrtirAja ! kyA tumase merA eka kAma ho sakegA ?" usane kahA, Ro Ac. Gunratnasuri M.S. * Jun Gun Aaradhak Trust Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154. zrIzAntinAtha critr| "svAmI! yadi maiM ApakA kAmahI na kara sakA, to phira ApakA sevaka kisaliye kahalAyA.?" taba rAjAne kahA, "he kIrtirAja ! yadi tumaH mere sacce sevaka ho, to apane bhAI devarAjakA sira utAra laao| yaha suna, "bahuta acchA," kaha kara baha rAjamandirase bAhara huA aura kucha dera taka TAlamaTola kara, lauTa AyA / tadanantara usa dhIra puruSane rAjAse kahA "he nAtha ! rAta bIta calI hai, isaliye sabhI paharedAroMke . sAtha-sAtha mere tInoM bhAI bhI jage hue haiN| isaliye maiM maukA pAkara . kisI aura samaya ApakA kAma kara duuNgaa|" yaha kaha usane bhI samaya bitAneke irAdese rAjAko eka kathA sunaayii| vaha isa prakAra hai,___ "isI bharatakSetrameM mahApura nAmaka nagarameM zatruJjaya nAmake eka rAjA rahate the| unakI rAnIkA nAma priyaGga thaa| eka bAra kisI videzIne rAjAko eka acchI nasalakA ghor3A: bheMTa meM diyaa| usa ghor3eko dekhakara rAjAne vicAra kiyA,-"rUpase to yaha ghor3A bar3A acchA mAlUma par3atA hai ; parantu isakI cAla kaisI hai, yaha bhI dekhanA caahiye| kahA hai, ki-. "javozvazakteH paramaM vibhUSaNaM trapAMganAyAH kRzatA tpsvinH| dvijasya vidyaiva munerapi kSamA, parAkramaH zastrabalopajIvinAm // 1 // " arthAt ---"azvakI zaktikA zreSTha bhUSaNa usakI cAla hai, strIkA bhUSaNa lajjA hai| tapasvIkA bhUSaNa kRzatA (durbalatA) hai, brAhmaNakA bhUSaNa vidyA hai / munikA bhUSaNa kSamA hai / zastrake balase jIvikA upArjana karanevAloMkA bhUSaNa parAkrama hai|" _aisA vicAra kara, rAjAne usa ghor3ekI pIThapara : jIna kasavAyA aura usa para savAra ho, usakI cAla dekhanekI icchAse use claayaa| turatahI vaha ghor3A havAse bAteM karatA huA aisA daur3A, ki sArI senA - pIche raha gyii| ghor3e para savAra rAjA sabakI A~khoMke pare ho gaye / usa samaya usa ghor3eke vyApArIne sAmantoMse kahA, "maiM usa samaya yaha kahanA bhUla gayA thA, ki isa ghor3eko viparIta zikSA dI gayI hai|" P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAva / 155 yaha suna, rAjAke sevaka tez2a ghor3oMpara savAra ho, bhojana aura pAnI * sAtha liye hue, rAjAke pIche-pIche daudd'e| idhara rAjA, usa ghor3ekI * cAlako acchI taraha mAlUma kara, use rokaneke liye jyoM-jyoM lagAma khIMcane lage, tyoM-tyoM vaha aura bhI adhika vegase calane lagA / isa " taraha ulaTI zikSA pAye hue usa ghor3ene bar3I dUrakI maMz2ila maarii| lagAma khIMcate-khIMcate rAjAke hAthase khUna nikala par3A, para vaha khar3A . nahIM huaa| isake bAda jaba rAjAne thaka kara usakI lagAma DhIlI kara dI, taba vaha Apase Apa khar3A ho gayA / aba rAjAko mAlUma ho "gayA, ki isa ghor3eko ulaTI zikSA milI hai / isake bAda rAjAne ghor3e * se nIce utara, usake jIna-sAz2a utAra diye / itanemeM AMteM nikala par3aneke kAraNa vaha ghor3A tatkAla pRthvI para girakara mara gayA / tada"ntara usa bhayaMkara vanameM, jo dAvAgnise jala rahA thA, ve rAjA bhUkha aura - pyAsake mAre vyAkula hokara idhara-udhara ghUmane lge| itanemeM rAjAne usa - jaMgalameM eka lambI-lambI zAkhAoMvAle bar3e bhArI vaTa-vRkSako 'dekhA / thake-mAde honeke kAraNa rAjA usa bar3ake nIce jAkara chAyAmeM baiTha raheM / isake bAda pAnIkI talAzameM cAroM ora naz2ara daur3Ate hue unhoMne dekhA, ki usI vRkSakI eka zAkhAparase pAnIkI bUMde Tapaka rahI haiN| yaha :- dekhakara rAjAne apane manameM vicAra kiyA- "isa vRkSake khakhoDarameM " barasAtakA jala jamA hai| vahI isa samaya gira rahA hai| aisA vicAra kara, khadira-vRkSake pattoMkA pyAlAsA banAkara, pyAsase mare jAte hue 'rAjAne usa pAnIko nIce girAnA zurU kiyaa| kramazaH vaha pattoMkA * pyAlA zyAma-jalase labAlaba bhara gyaa| use hAthameM liye hue rAjAne - jyoMhI usakA jala pInA cAhA, tyoMhI eka pakSIne vRkSase nIce Akara - unake hAthase vaha pyAlA nIce girA diyA aura phira vRkSakI DAlapara "" jA baitthaa| yaha dekha, mana-hI-mana krodhita ho, rAjAne phira usI taraha eka pAtrameM jala bhara kara use pInA caahaa| itanemeM phira usa pakSIne : Akara vaha pAtra usI taraha nIce girA diyaa| taba bar3e krodhita hokara , P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| rAjAne apane manameM vicAra kiyA,- "abakI bAra yadi vaha duSTa pakSI phira AyA, to maiM use mArakara Dhera kara dUMgA / " isI vicArase . unhoMne eka hAthase cAbuka pakar3e hue, dUsare hAthase phira usa pAtrameM - 'pAnI bhraa| yaha dekha, usa pakSIne socA,- "yaha rAjA krodhameM A ; gayA hai| isaliye yadi maiM isa bAra isake hAthase jala nIce girAU~gA, to yaha z2akara mujhe mAra DAlegA / aura yadi maiM isa jalako nahIM girA detA, to isa jaharIle pAnIke pInese rAjA z2arUrahI mara jAyegA / ata. .. eva maiM bhale hI mara jAU~ para isa rAjAko to jilA hI denA acchA . hai|" aisA vicAra kara usane phira rAjAke hAthakA patra-puTa nIce 1. girA diyaa| rAjAne bhI tatkAlahI cAbuka mArakara usakI jAna le - lii| isake bAda rAjAne phira harSita-cittase usa pAtrameM jala bharanA : zurU kiyaa| isabAra jala bar3I dera-dera para Tapakane lgaa| yaha dekha, : vismita ho, rAjAne ucaka kara per3a para car3hakara dekhA, ki usa per3ake / khakhoDarameM eka ajagara soyA huA hai| yaha dekha, rAjAne apane manameM :: vicAra kiyA,- "are ! yaha to jala nahIM, balki soye hue ajagarake muMhase nikalatA huA viSa hai / ise yadi maiMne pI liyA hotA, to aba '' taka kabhIkA mara cukA hotA / oha ! usa pakSIne mujhe bAra-bAra mane .. kiyA, para maiM mUrkha usakA matalaba nahIM samajhA / hA ! merI hI mUrkhatAse . vaha becArA paropakArI pakSI mere hI hAthoM mArA gyaa|" rAjA isI . prakAra pazcAttApa kara rahe the, ki itane meM unake sipAhI A pahu~ce aura . " apane svAmIko dekha, bar3e prasanna hue / isake bAda rAjA bhojana kara, jalapAna karaneke anantara usa mare hue pakSIke sAtha-sAtha apane nagarameM cale aaye| vahA~ nagarake bAharahI eka bAg2Ice meM usa pakSIkA candanakI lakar3iyoMse zava-saMskAra karA, rAjAne use jalAMjali dI aura apane ghara Akara zoka manAne lge| yaha dekha, saba mantriyoM aura sAmantoM Adine unase pUchA,-- "he nAtha ! Apane isa. pakSIkA. maraNa saMskAra kisa liye kiyA ? " yaha suna, rAjAne sArA hAla apane AdamiyoM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritraharU D/CAL .dase. I.Burun bhare ! yaha to jala nahIM, balki soye hue ajagaraphe mu~hase nikaleMbA hu~nA viSa hai| ise yadi maiMne pI liyA hotA, to aba taka kabhIkA mara cukA hotaa| (pRSTha 156) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prstaav| 157 ko sunA diyaa| sunakara sabako bar3A Azcarya huaa| rAjAne kahA,maiM usa pakSIko isa z2indagImeM kabhI na bhUlU~ gaa|" yaha suna, sacivoM aura sAmantoMne kahA,- "he svAmin ! jo mara gayA, usake liye zoka karanA ThIka nahIM / " para unake lAkha samajhAne para bhI rAjAkA kheda dUra nahIM huA / jaise binA bicAre kAma karanese pachatAvA usa rAjAko huA, vaise hI sahasA, binA pariNAmakA vicAra kiye, kArya karanese auroMko bhI isa loka tathA paralokameM parAbhava prApta hotA hai| ataeva zreSTha tathA buddhimAn puruSoMko cAhiye, ki vicAra kara hI koI kArya kreN|" jyoMhI kIrtirAjakI yaha kahAnI pUrI huI, tyoMhI bAjevAle bhairavI kI tAne cher3ane lage / bandIjana maGgala-pATha par3hane lge| kIrtirAja bhI vahA~se uThakara apane sthAnapara calA gyaa| rAjAne socA,-"ye saba bhAI eka dila mAlUma hote haiN| inase merA kAma nahIM bnnekaa|" aisA vicAra kara, unhoMne dAsIke lAye hue jalase muMha dhoyA, acche vastra badale aura rAja sabhAmeM Akara baiTha rahe / isI samaya deva rAjAne vahA~ A, hAtha jor3e hue ha~sate-ha~sate kahA,- "maiM isa samaya zrImAnase eka aisI bAta kahanA cAhatA hU~, jisakI Apako bilakula qhabara nahIM hai| yaha suna, krodhameM Aye hue rAjAne bhauMhoMke izArese use vaha bAta kaha sunAnekI AjJA dii| tadanusAra devarAjane pizAcakI bAteM sunanese zurUse lekara antatakakI sArI bAteM, jo bhaya aura Azcarya utpanna karanevAlI thIM, kaha sunaayiiN| isake bAda usane vizvAsa ke liye rAjAke zayanamandirase Tukar3e kiye hue sA~pako ma~gavAkara unako pratyakSa dikhalA diyaa| yaha dekha, devarAjake Uparase rAjAkA krodha utara gayA aura / ve mana-hI-mana socane lage, "oha ! isa mahAtmAne to mere prANa bacA. neke liye aisA jAna-jokhimakA kAma kara DAlA aura maiM aisA pApI hU~, ki aise paropakArI aura puruSa-zreSTha devarAjako binA vicAre mAra DAlanekI dhunameM thaa| isa liye kahAniyA~ kahane meM kuzala vatsarAja Adine P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 158 zrIzAntinAtha critr| jo ise nahIM mArA, vaha bahuta hI acchA kAma kiyA " isake bAda ..Anandita hokara rAjAne sArI sabhAke sAmane hI kahA,-" ina cAroM : bhAiyoMmeM saba guNa bhare hue haiN| mujha nipUteko mere kuladevatAne mAnoM : cAra putra hI de diye haiN| isa liye maiM devarAjako gaddIpara baiThAkara . vatsarAjako yuvarAja banAye detA hU~ aura Apa dIkSA lene jAtA huuN|" yaha suna, rAjAke parivAravAloMne kahA, "mahArAja ! kucha dina aura " Thahara jAiye, phira jaisI icchAho, vaisA kiijiyegaa|" rAjAne kahA, mere pUrvajoMne bhI bAla pakaneke pahale hI vrata aMgIkAra kara tapasyA karate hue sadgati pAyI hai ; parantu rAjyadhurAko dhAraNa karanevAlA koI na -- honeke kAraNa maiM abataka saMsArameM phaMsA raha gayA, isa liye aba to * maiM apanA yaha manoratha avazya hI pUrA kruuNgaa|" yaha kaha, rAjAne jyotiSIke batalAye hue zubha muhUrta meM devarAjako rAjyakA bhAra sauMpa diyA aura vatsarAjako yuvarAjakI padavI pradAna kii| isake bAda eka dina nagarake bAhara nandana nAmaka udyAnameM zrIdatta / nAmake sUri bahutase parivAra sAtha liye hue A phuNce| usI samaya udyAnake rakSakoMne rAjAke pAsa Akara uheM guruke AgamanakA samAcAra kaha sunaayaa| yaha sunate hI rAjA bar3I bhaktike sAtha vahA~ gaye aura guruko praNAma kara yathA sthAna baThakara saddharma dezanA sunane lge| isake bAda unhoMne avasara pAkara donoM hAtha jor3e hue pUchA, "he prabho! pizAcane jisa prakAra merI mRtyu honA batalAyA thA, usa prakAra merI mRtyu kyoM nahIM huI ? devakI kahI huI bAta kyoM jhUThI ho gayI ?" yaha suna, sUri mahArAjane kahA, "he rAjan ! vaha kathA suno:... "vaizya-vaMzameM utpanna gaurI nAmakI jo tumhArI sundarI strI thI, . vaha durbhAgyavaza kisI karmake doSase dUSita ho gayI aura tumheM phUTI , A~khoM bhI nahIM suhAne lgii| use dekhate hI tumheM kur3hana paidA hotI thI, isIliye vaha udAsa hokara pIhara calI gayI aura vahIM rahane lgii| .vahA~ ajJAna-tapase apane zarIrako ghulA-ghulAkara vaha mara gayI aura P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prstaav| . 156 vyaMtarI (pretinI ) ho gyii| isake bAda apanA purAnA vaira yAdakara vaha sarpake zarIrameM paiThI aura tumhAre zayana-mandirameM calI aayii| ( tumhArI kuladevIne pizAcakA rUpa dhAraNa kara tumhAre kalyANake liye yaha sArA vRttAnta devarAjako sunA diyaa| yadyapi devazaktikA manuSyako patA nahIM lagatA, tathApi bhAgyavAn puruSoMkA teja (parAkrama) usa zaktikA ullaMghana kara sakatA hai| isI liye krUra pretinIkA Azraya bane hue usa sA~pako bhI balavAn devarAjane bar3I AsAnIse mAra ddaalaa|" yaha sArA vRttAnta suna, rAjAne phira sUriko praNAmakara kahA,"he prabho ! cU~ki maiMne bar3e bhAgyase isa kaSTase chuTakArA pAyA hai, isa liye mujhe aba puNya kArya karane caahiye|" yaha kaha, unhoMne bar3I dhuma dhAmase sUri-mahArAjase cAritra grahaNa kara liyaa| isake bAda unhoMne prati bodhake nimitta zrI-saMghake samAna hI unhIM guruke muMhase jJAtA-dharma kathA nAmaka " : siddhAntameM kahA huA manohara bhAvI kathAnaka sunAyA, jo isa prakAra hai:__"mAgadha dezakI rAjagRha nAmakI nagarImeM dhana nAmakA eka seTha rahatA thaa| jisakI samRddhi kuberake hI samAna thI / usakI patnIkA nAma dharaNI thaa| usake garbhase usake kramazaH cAra putra hue, jinake nAma / dhanapAla, dhanadeva, dhanapati aura dhanarakSita the| unakI zAdI kramase UrjikA, bhogikA, dhanikA aura rohiNI nAmakI cAra striyoMse huI , thii| eka dina seThane rAtake pichale pahara sokara uThane para vicAra kiyA,--"ina cAroM bahuoMmeM se kauna gharakA kAma kAja calAnemeM samartha hai , use DhUMr3ha nikAlanA caahiye| bar3e-bar3e zAstravettA kaha gaye haiM, ki puruSa cAhe lAkha guNoMkA AdhAra ho; para gRhiNIkI hI badaulata ghara : calatA hai| kahA bhI hai, ki-- "bhukte gRhajane bhukte, supte svapiti tatra yaa| jAgati prathamaM cAsmAt, sA gRhazrI na gehinI // 1 // " . arthAta----"joH dharavAloMke khA-pI cukane para khAtI hai, unake : P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrIzAntinAtha critr| so jAne para sotI hai, unake sokara uThaneke pahalehI jaga jAtI hai, vaha gRhiNI nahIM, gRha-lakSmI hai / isIliye seThane vicAra kiyA, ki ina cAroM bahuoMmeM kauna gharakA bhAra samhAlane yogya hai, isakI parIkSA lUM, to ThIka samajhameM A jaaye| isake bAda saverA hote hI seThane rasoyoMko hukma diyA; ki Aja sabase bar3hiyA rasoI bnaao| yaha kaha, usane apane sabhI svajanoM aura purajanoMko nyotA dekara apane ghara jimaayaa| isake bAda usane saba svaja. nAdikako vastra, tAmbUla Adise sammAnita kara una logoMke sAmane hI pA~ca zAli-kaNa lekara bar3I bahUko dete hue kahA,--"beTI ! maiM tujhe ye pA~ca zAli-kaNa detA huuN| jaba maiM mA~gU, taba phira mujhe de denaa|" yaha kaha usane bahUko bidA kara diyaa| usane bAhara AtehI vicAra kiyA,--- "mere sasurakA sira bur3hApeke kAraNa phira gayA mAlUma paDatA hai, tabhI to isane itane AdamiyoMko ikaTThA kara mujhe pA~ca cAMvalake dAne dithe| aba maiM inheM kahA~ chipA rakhU ? acchA, jaba vaha mAMgegA, taba maiM dUsare pA~ca cAvala lekara de duuNgii|" yahI socakara usane ve pAMcoM dAne pheMka diye| isake bAda seThane dUsarI bahUko bhI isI taraha bulavA kara pAMca dAne zAli-dhAnake diye| usane bhI apane manameM vicAra kiyA,-.."aba maiM ina cA~valoMko kahA~ uThA rkhuu| jaba ve mA~geMge, taba dUsare cA~valake dAne de duuNgii| para inheM bhI kyoM pheka ?" yaha socakara usane muMha khola kara una dAnoMko cabA liyaa| isI prakAra seThane tIsarI aura cauthI bahUMko bhI cAvalake dAne diye| tosarIne to unheM eka acche se vastrameM bAMdhakara javAharAtake Dabbe meM rakha diyA aura cauthIne apane bhAiyoMko bulAkara de diyA / usake bhAiyoMne usake kahe anusAra una dAnoMko . barasAtake dinoMmeM bo diyA / kramase una dAnoMke bahutase dAne hue| dUsare varSa ve phira boye gaye / abake pahale se bhI adhika cA~vala upje| isI taraha kramase pA~ca varSataka boye jAnepara unhIM pA~ca kaNoMke hajAroM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uneorenniiminnan catutha prastAva mana dhAna hue| pAMca sAla usa seThane phira apane bandhuoMko nyotA dekara bulAyA aura khilaayaa-pilaayaa| isake bAda usane phira sabake * sAmane ho apanI bar3I bahUko bulAkara apane diye hue ve pA~coM dAne vApisa mAMge / isapara usane dUsare pA~ca dAne lAkara seThake havAle kiye| seThane kahA,--"ye to mere diye hue dAne nahIM hai|" yaha kaha, usane jaba bar3e Agrahase sauganda dekara pUchA, taba usane saca-saca bayAna kara diyaa| yaha suna, seThane bar3e gusseke sAtha kahA,- "cUMki tumane mere diye hue dhAna pheMka diye haiM, isa liye goyara, rAkha aura kUr3AkatavAra phekanA hI tumhAre liye ucita karma hai| isaliye tuma Ajase yahI kAma kiyA kro|" isake bAda usane dUsarIko bUlAkara usase bhI dAne. mA~ge, usane bhI dUsare hI dAne lAkara diye| jaba usane badale hue dAne dekhakara usase vahuta khoda-vinoda kara pUchA, taba usane bhI . saca-saca kaha diyA, ki maiM to unheM khA gyii| yaha suna, seThane use rasoI banAnekA bhAra sauNpaa| isake bAda jaba tIsarIkI bArI AyI, taba vaha apane gahanoMke DabbemeMse vahI purAne cA~vala nikAla laayii| yaha bAta mAlUma honepara seThane use sarva-sArabhUta vastuoMke bhaNDArakA adhikAra de ddaalaa| abake cauthIkA nambara aayaa| usane zAliko khetIke dvArA vehisAva bar3hA diyA thA, isaliye usase jaba dAne mAMge gaye, taba usane gAr3iyA~ ma~gavAneko khaa| usakI aisI buddhimAnI tathA caturAI dekha, seThane usIko gharakI mAlikina bnaayaa| isa * prakAra cAroM bahuoMko unakI yogyatAnusAra kAryoM meM niyukta kara vaha seTha nizcinta ho gayA aura dharma-kAryameM tatpara ho gyaa| __. "isa kathAko apane antaraGga para isa taraha ghaTAnA caahiye| usa seThake sthAnapara apane guruko jAnanA, dIkSita sAdhuoMko bahuoMke sthAnapara jAnanA, pA~ca dAnoMke sthAnapara pAMcoM mahAvratoMko samajhanA aura caturvidha saMghako svajanoMkA ekatra honA mAna lenaa| gurune zrI. saMghake sAmane ziSyoMko pAMca mahAvrata diye| unameM kitane ziSyoMne to P.P. B unratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrIzAntinAtha critr| pahalI bahUkI taraha vratako tyAga diyA aura isa loka tathA paralokameM bar3e-bar3e duHkha utthaaye| kitanoMhIne jIvikAke liye veza banA liyaa| inheM dUsarI bahUkI taraha samajhanA / kitanoMne svayaM to vratakA pAlana 2 kiyA, para auroMko upadeza dekara usI taraha dharmameM pravRtta nahIM kiyaa| inheM tIsarI bahUke samAna jAnanA / aura kitanehIvrata grahaNa kara unakA svayaM pAlana karate haiM aura anya aneka bhavya jIvoMko pratibodha dekara, unase bhI vrata-pAlana karAte haiN| inheM cauthI bahUke samAna jAnanA / isa liye he rAjarSi ! tuma bhI cauthI bahUkI taraha vratakA vistAra karanevAle ghano / yaha kathAnaka zrImahAvIra svAmIke zAsanameM huA hai|" isa prakAra kathA sunAkara zrIdatta gurune rAjarSiko saMyamameM vizeSa nizcala kara diyaa| isake bAda rAjarSi saMyamakA pAlana karate hue kramazaH sadgatiko prApta hue| .. . zrIkSemaGkara jinendra ke kahe hue ahiMsAdika dharmako parIkSA karake prahaNa karanA caahiye| inameM dharmakA pahalA lakSaNa hai prANi-dayA, , dUsarA satyavAditA, tIsarA adattakA tyAga, cauthA brahmacaryakA pAlana aura pAMcavAM nau prakArake parigrahakA prityaag| ina pA~coMdharma-lakSaNoMko jAnakara he bhavyajIvo! tuma nirantara dharma-karmameM apanI ceSTA rkho|" zrIkSemaGkara jinendrakI yaha dezanA sunakara bahutase bhavya prANiyoMne pratibodha prApta kiyaa| zrIjinezvarane pahale gaNadharoM tathA caturvidha saMghakI sthApanA kI aura isake bAda vajrAyudha rAjAne zrAvaka-dharma aGgIkAra kara, prabhuko praNAma kara, apanI purIkI raahlii| __ eka dina vajrAyudha rAjAke puNyake prabhAvase haz2Ara yakSoMse adhiSThita ati nirmala cakraratna unakI astrazAlAmeM utpanna huaa| rAjAne aSTAhnikA-mahotsava karake usakI pUjA aura ArAdhanA kii| taba vaha / . astrazAlAse nikala kara AsamAnameM ur3a claa| usake pIche-pIche vajrA yudha bhI apanI senA sahita cala par3e aura unhoMne kramazaH maGgalAvatI. vijayake chaH khaNDa jIta liye| isake bAda ve apanI nagarI meM Akara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . caturtha prstaav| 163 __ apaneko cakravatI kahane lage / isake sivA unhoMne sahasrAyudha nAmaka putrako yuvarAjakI padavI pradAna kii| / eka dina cakravartI rAjA vajrAyudha rAjAoM, mantrioM aura sAmaMtoM __ Adike sAtha sabhAmeM baiThe hue the, itane meM eka yuvA vidyAdhara kApatA huA AsamAnase nIce utarA aura vajrAyudhakI zaraNameM AyA / usake bAdahI DhAla-talavAra hAthameM liye huI eka vidyAdharI aura gadA hAthameM liye hue eka vidyAdhara bhI A pahu~cA / jyoMhI isa pIchevAle vidyAdharane pahalevAle vidyAdharako dekhA, tyoMhI cakravartIse nivedana kiyA,"he mahArAja! apanI zaraNameM Aye hue isa pApIkA hAla suniye / sukaccha nAmaka vijayameM vaitADhaya-parvatake Upara zuklA nAmakI purI hai / usameM zukladatta nAmake rAjA rAjya karate the| maiM unhIMkA putra huuN| merA nAma pavanavega hai / merI strIkA nAma sukAntA hai| usIke garbhase utpanna __ yaha merI lar3akI hai, jisakA nAma zAntimatI hai| eka bAra maiMne apanI lar3akIko prajJapti nAmakI vidyA pradAna kI / usI vidyAko siddha karaneke liye yaha maNi-sAgara nAmaka parvatake Upara gayI huI thI / vahIM para vidyAkI sAdhanAmeM lagI huI merI isa putrIko isa vidyAdharane ur3A liyaa| isI bIca isakI bhaktise santuSTa hokara vaha vidyA isako / siddha ho gayI thI, usIke bhayase yaha duSTa bhAgA huA ApakI zaraNameM AyA hai| jaba maiM usa parvatapara apanI putrIkA hAla-cAla leneke liye gayA, taba ise vahA~ na dekhakara maiM bhI ina donoMkA pIchA karatA huA yahA~ taka A pahu~cA huuN| isaliye he rAjan ! Apa isa duSTako, jo merI putrIkA zIla bhaGga karanA cAhatA hai, chor3a dIjiye, to maiM ise eka hI gadAmeM sAfa kara DAlU~ / " yaha suna, vajrAyudha rAjAne avadhi-jJAnake dvArA usake pUrva bhavakA vRttAnta mAlUma kara, usako samajhAneke liye kahA,-- "he padhanavega! jisa kAraNase isa vidyAdharane tumhArI putrIkA haraNa kiyA hai, use suno| " yaha kaha cakravartoMne kahanA. zurU kiyA aura sabhI sabhAsad apane svAmIke isa jJAna-mAhAtmyako dekha, PP. AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| Azcarya meM Akara bar3I dilacaspIke sAtha sunane lge| . cakravartIne kahA,. . "isI jambUdvIpake airAvata-kSetrameM vandhyapura nAmakA eka nagara hai / / usameM vandhyadatta nAmake rAjA rAjya karate the / unakI rAnIkA nAma sulakSaNA thA, jisake garbhase utpanna nalinIketu nAmakA eka putra bhI thaa| usI nagarameM dharma-mitra nAmakA eka sArthavAha rahatA thaa| usakI strIkA nAma zrIdattA thA aura usIke garbhase utpanna datta nAmakA eka putra bhI usake thA / usa lar3akekI strI prabhaGkarA bar3I hI manohara rUpavatI thii| eka dina vasanta-RtumeM vahI datta nAmakA vaNik-putra apanI bhAryAke sAtha krIr3A karaneke irAdese bAg2IcemeM gyaa| vahIM rAjakumAra nalinIketu bhI krIr3A karaneke liye A phuNce| rAjakumAra usa paramA sundarI prabhaGkarAko dekhatehI kAmAtura ho gaye / phira kyA thA ? aizvarya aura yauvanake madase cUra rAjakumArane apane kula aura zIlameM kalaGka lagAnekA kucha bhI vicAra na kara, usa strIkA haraNa kiyA aura usake / sAtha manamAnI mauja ur3Ane lge| eka dina datta apanI strIke virahase vyAkula hokara udyAnameM AyA / vahA~ usane sumana nAmake eka sAdhuko dekhaa| usako tatkAla kevala-jJAna utpanna huA thA, isaliye bahutase deva, dAnava aura manuSya unakI vandanA karaneke nimitta Aye hue the / kevalIko dekhakara dattane bhI zuddha bhAvase unakI vandanA kii| usa samaya kevalIne dattako dharmadezanA sunaayii| sunakara use pratibodha huA aura usane jainadharma svIkAra kara liyaa| isake bAda vaha dAna-puNya Adi karatA huA, Ayu pUrI honepara, mRtyuko prApta huA aura sukaccha-vijaya ke vaitADhya-parvata para mahendravikrama nAmaka vidyAdharoMke rAjAkA putra ajitasena huaa| usakI lIkA nAma kamalA thA / idhara rAjakumAra / nalinIketu pitAkA rAjya pAkara prabhaMkarAke sAtha gRhadharmakA pAlana karane lge| eka dina apane mahala kI sAtavIM maMjila para: baiThe hue unhoMne AsamAnako pa~ca raMge bAdaloMse ghiratA huA paayaa| thor3IhI dera P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catutha prastAva / bAda z2orakI havA calI aura sAre bAdala Tukar3e-Tukar3e hokara ur3a gye| yaha dekha, unheM tatkAla vairAgya utpanna ho gayA aura unhoMne vicAra kiyA,- "isa saMsArameM dhana, yauvana Adi sabhI vastue~ inhIM bAdaloM kI taraha caMcala haiM / maiMne ajJAnatAse parAyI strIkA haraNakara, kSaNa bhara *ke sukha ke liye, bahuta bar3A pApa kamAyA / ataeva aba maiM pravrajyA aGgIkAraka aura tapa-niyama rUpI jalase pAparUpI mailako dhokara apanI A. tmAko nirmala kara lU~, to ThIka ho| " isa prakAra vicAra kara rAjA nalinIketune apane putrako rAjya para baiThAkara rAjalakSmIkA tyAga kara diyA aura kSemakara jinezvarake pAsa jAkara pravrajyA aGgIkAra kara lii| isake bAda niraticArake sAtha usakA pAlana karate hue, kevala-jJAna prApta kara, samasta karma-malakA prakSAlana kara,unhoMne mokSapada prApta kiyaa| vahI prabhaGkarA suvratA nAmakI guruAnIke pAsa jA, cAndrAyaNa-tapa kara, Ayu pUrI hone para mara kara tumhArI putrI zAntimatI huI hai| isake pUrva janmake pati isa vidyAdharane ise vidyAkI sAdhanA karate dekhA aura pichalI prItike kAraNa ise hara laayaa| isaliye he pavanavega! tuma isa para nArAz2a mata ho aura he zAntimatI ! tUbhI apanA krodha tyAga kr|" ... vajrAyudha cakravartIkI yaha bAta suna, donoM vidyAdhara aura bAlikA zAntimatIne paraspara eka dUsarese aparAdha kSamA karAyA aura cittako zAnta kiyA / tadanantara cakravartIne sabhAsadoMkI ora dekhakara kahA,"maiMne ina tInoMke pUrva bhavakI bAta kahI, aba inake bhAvI svarUpakI bAta kahatA hU~, suno| ina donoM vidyAdharoMke sAtha yaha zAntimatI dIkSA* grahaNa karegI aura ratnAvalo-tapa kara antameM anazana dvArA mRtyuko prApta hokara dose adhika sAgaropamakI AyuvalA aura vRSabha-vAhana izAnendra hogii| pavanavega aura ajitasena sAdhu isI bhavameM ghAtI-karmoMkA nAza kara, uttama kevala-zAnako prApta kreNge| usa samaya IzAnendra vahA~ Akara unake kevala-jJAnakI mahimA bakhAneMge aura apane zarIrakI pUjAkara, apane sthAnako cale jaayeNge| ve IzAnendra bhI AyuSya bhaya honepara vahA~se P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIzAntinAtha critr| .. cyuta hokara manuSya-bhava prApta kareMge aura dIkSA lekara, karmakA kSaya kara, mokSa-sukha lAbha kreNge|" yaha bhAvI vRttAnta zravaNakara saba sabhAsadoMko bar3A vismaya huaa| ve bole,- "ahA ! hamAre svAmIkA jJAna to padArthoMke bhUta, bhaviSyat aura vartamAna rUpa batalAneke liye dIpakake samAna hai| " isake bAda * zAntimatI, pavanavega aura ajiptasena, tInoMhI cakravarsIko praNAma kara; apane apane sthAnako cale gye| sahasrAyudha kumArako jaya senAke garbhase kanaka zakti nAmakA eka putra utpanna huaa| vaha jaba yuvAvasthAko prApta huA, taba rAjAne usakI zAdI kanakamAlA aura vasantasenA nAmakI do acche kulakI rAjakumAriyoMke sAtha kara dI / eka bAra kumAra krIr3A karaneke liye eka ghane jaMgalameM calA gyaa| vahA~ kumArane eka manuSyako kucha U~ce ur3akara nIcekI ora girate dekha kara usake pAsa Akara isakA kAraNa puuchaa| usane kahA, * "maiM vaitADhya-parvata para rahanevAlA vidyAdhara huuN| maiM cAhe . / jahA~ AU~-jAU~ para mere girane par3anekA Dara nahIM rahatA / Aja yahA~ Akara maiM bar3I dera taka rukA raha gyaa| maiM pIche lauTa rahA thA, ki itanemeM maiM AkAza-gAminI vidyAkA eka pada bhUla gayA, isIliye Upara nahIM ur3a pAtA aura isa prakAra bAra-bAra ceSTA kara rahA huuN|" yaha suna, kumArane usase kahA, - "he vidyAdhara ! tuma mujhe yaha vidyA btlaado|" vidyAdharane use bhalA AdamI jAnakara usako vaha vidyA batalA dI / uso samaya kumArane padAnusArI labdhike-prabhAvase usakA bhUlA huA pada use batalA diyaa| isase santuSTa hokara AkAzacArIne apanI ' sArI vidyA kumArako batalA ho / kumArane usake kahe anusAra vidhipUrvaka usa vidyAkI sAdhanA kI / isake bAda vaha khecara (AkAzacArI) / apane sthAnako calA gyaa| eka dina kumAra, isI vidyAke prabhAvase; apanI donoM priyAoMke sAtha, svecchA pUrvaka vihAra karate hue, himAdriparvata para mA pahu~cA / vahA~ vipulamati nAmaka vidyAdhara muniko dekha, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuthe prstaav| wwwwwwwwwwwwww wwwwwwwwwwwwaar - unake caraNoM meM praNAma kara, kumAra apanI priyatamAoMke sAtha ucita sthAnapara baiTha rahA / isake bAda usane munise isa prakArakI dharmadezanA - sunI: __ "kulaM rUpaM kalAbhyAsa, vidyAlakSmIrvarAMganA / - aizvarya saprabhutvaM va, dharmeNaiva prajAyate // 1 // " arthAt-- "kula, rUpa, kalAoMkA abhyAsa, vidyA, lakSmI, sundarI nArI, aizvarya aura prabhutA-ye saba vastue~ dharmasehI prApta hotI ___ "jisa manuSyane pUrva janmameM dAnAdi cAra prakArake dharmokI ArA. dhanA kI hai, vahI puNyasArakI bhA~ti samasta manovAMchita sukhoMko prApta karatA hai| jaise puNyasArake sAre manoratha pUre hue, vaise hI auroMke bhI manoratha pUre hoNge|" yaha suna donoM priyatamAoM ke sAtha kanakazakti kumArane pUchA,- "he prabho ! vaha puNyasAra kauna thA ? " yaha suna, munine use prabodha deneke nimitta isaprakAra kathA kaha sunAyI: - bha puNya-sArakI kthaa| isI bharata-kSetrameM bar3e-bar3e Azcarya-janaka padarthose bharA huA gopAlana nAmakA eka nagara hai| vahA~ dharmakA arthI, rAjAse sammAnita aura mahAjanoMmeM mukhya, purandara nAmakA eka seTha rahatA thaa| usakI strI puNyazrI mAnoM sabazreSThaguNoMkA Azraya thii| vaha patikI . pyArI, saubhAgyavatI, bhAgyazAlinI aura sundara rUpavatI thii| parantu / usameM eka hI doSa thA aura vaha yaha, ki usakI goda bharI pUrI nahIM thii| seThako putrakI bar3I lAlasA thI aura usake AtmIya-svajana usase dUsarA vivAha kara leneko bAra-bAra kahA karate the, to bhI usane puNyazrI para gAr3hA sneha honeke kAraNa dUsarI strIse vivAha nahIM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| kiyaa| eka samayakI bAta hai, ki usa seThane putrakI icchAse apanI strIke sAtha hI kuladevIkI pUjA kI aura unase isa prakAra vinaya pUrvaka nivedana kiyA,-"he kuladevI! mere pUrvajoMne aura maiMne bhI barA. bara isa lokake sukhake nimitta tumhArI ArAdhanA kI hai| aba yadi maiM niputra hI mara jAU~gA, to phira tumhArI pUjA kauna karegA ? ataeva suma kRpAkara apane avadhi-jJAnase batalAo, ki mere santAna hogI yA nahIM !" yaha suna, kuladevIne upayoga dekara kahA,-"seThajI ! puNyakArya karate hue kucha dina bIta jAne para tumhAre avazya putra hogaa|" kuladevIkI yaha bAta suna, harSita hote hue seThane kula-paryAyase cale Ate .. hue dharmo kA vizeSa rUpase pAlana karanA zurU kiyaa| . kucha dina bAda eka bar3A hI puNyAtmA jIva puNyazrIkI kokhameM aayaa| usa samaya usane svapnameM candramA dekhaa| savere hI usane apane patiko isa svapnakI bAta kaha sunaayii| seThane apanI buddhise / isa svapnakA vicAra karake apanI strIse kahA,-"tumheM bar3A ho uttama / putra prApta hogaa|" yaha suna, vaha bar3I prasanna huii| isake bAda kramase samaya pUrA hone para zubha dina-nakSatrako usake garbhase eka uttama lakSaNoMse yukta putra utpanna huaa| usakI paidAyazakI khuzImeM pitAne bar3I dhUmadhAma kI aura dIna-hIna janoMko tathA yAcakoMko sonA, cA~dI aura vastrAdikA dAna kiyaa| isake bAda puNyase prApta hone ke kAraNa seThane apane samasta svajanoMke sammukha, usa putrakA nAma puNyasAra rkhaa| .. vaha putra kramazaH dhAtriyoMse pAlA-posA jAtA huA pA~ca varSakA huaa| taba pitAne bar3I dhUmadhAmakA utsava kara use eka bar3e . acche paNDitake pAsa kalAbhyAsa karaneke liye pAThazAlAmeM bheja diyaa| . usI nagarameM ratnasAra nAmakA eka seTha rahatA thA, jisake eka / bar3I hI sundarI kanyA thii| usakA nAma ratnasundarI thaa| vaha bhI unhIM paNDitajIse puNyasArake sAtha-hI-sAtha kalAbhyAsa karatI thii| . kabhI-kabhI strI-svabhAvavaza caMcalatAke kAraNa rattasundarI puNyasArake P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 . caturtha prastAva / sAtha vivAda kara baiThatI thii| eka dina isI tarahakA vivAda hote-hote puNyasArane krodhameM Akara usase kahA,-"arI yAlike! yadi tU apaneko bar3I paNDitA aura kalAvatI mAnatI ho, to bhI tujhe mere sAtha vivAda nahIM karanA cAhiye; kyoMki tU kisI puruSake ghara dAsI hokara hI jAnevAlI hai| isapara usane kahA, -- "yadi maiM dAsI bhI hU~gI, to kisI bar3e bhArI bhAgyazAlI puruSakI hU~gI, tumhArI to na hU~gI!" yaha suna, puNyasArane kahA,-"arI vRthA abhimAna karanevAlI! yadi maiMne tujhe z2abaradastI apanI dAsI nahIM banAyA, to maiM puruSa hI nhiiN|" yaha suna, vaha phira bolI,-"re mUrkha! z2abaradastIse bhI kahIM kisIkA sneha prApta hotA hai ?" phira dampatIko isa taraha sneha kaise ho sakatA hai|" isa prakAra paraspara vivAda kara puNyasAra pAThazAlAse apane ghara calA AyA aura udAsa muMha banAye, krodha-sUcaka zayyApara jAkara so rahA / itane meM purandara seTha, bhojanakA samaya ho jAne ke kAraNa, khAneke liye ghara aayaa| putrakI hAlata sunakara vaha usake pAsa AyA aura usase pUchA,-"beTA! Aja terA ceharA aisA udAsa kyoM ho rahA hai ? isa asamayameM hI tU kyoM soyA par3A hai ? isakA kAraNa btlaa|" jaba seThane isa prakAra Agrahase pUchA, taba usane kahA,-"pitAjI ! yadi Apa merA vivAha seTha ratnasArakI putro ratnasundarIke sAtha kara deM, taya to bhujJe caina AyegA, nahIM to mujhe kisI taraha zAnti nahIM milane kii| yaha suna, seThane kahA, -- "beTA! abhI terI kaccI umara hai| abhI. pAThazAlAmeM raha kara vidyAkA abhyAsa kara, pIche jaba vyAhakA samaya AyegA, taba vyAha kara diyA jaayegaa|" yaha suna, putrane phira kahA,-"pitAjI ! yadi Apa usake pitAse mere liye usakI maMganI karA leM, taba to maiM bhojana karU~gA, nahIM to haragiz2a nahIM khaauuNgaa|" yaha suna, seThane usakI bAta mAna lI aura use samajhAbujhA kara bhojana kraayaa| isake bAda vaha svayaM apane svajanoMke sAtha ratnasAra seThake ghara gyaa| use Ate dekha, ratnasAra seTha uTha khar3A huA, use baiThaneke P.P.A2Runratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrIzAntinAtha critr| . liye Asana diyA aura svAgata-praznake sAtha bar3I namratAse bolA,"bhalA yaha to kahiye, Aja Apane kisa liye mere ghara AnekI kRpA kI ?" purandara seThane kahA,-"seThajI! maiM Aja apane putrake liye / / ApakI putrI ratnasundarIkI ma~ganI karane AyA huuN|" yaha suna, ratnasArane kahA, "yaha bAta to mere manakI sI hI hai| yaha kanyA maiM Apake hI putrako sauMpUgA, isameM kahanekI kyA bAta hai ? ApakA izArA hI kAfI hai| kanyA to Akhira kisI-na-kisIko denI hai, phira jaba svayaM hI Apa usakI maiMganIke liye Aye haiM, taba aura kyA cAhiye ? maiM ApakI bAta mAnatA hU~ / " jaba ratnasAra seThane itanA kaha DAlA, taba usake pAsahI baiThI huI vaha bAlikA caTapaTa bola uThI,"pitAjI ! maiM kadApi puNyasArakI patnI na bnuuNgii|" usakI yaha bAta suna, purandara seThane apane manameM vicAra kiyA,-"oha ! mere putrane vyartha hI isa kanyAke sAtha vyAha karane kI icchA kii| bacapanameM hI jisakI vANI itanI kaThora hai, vaha jaba javAnIkI mastImeM AyegI, taba bhalA / patiko kaunakA sukha degI?" vaha aisA soca ho rahA thA, ki ratnasAra seThane kahA,-"merI lar3akI abhI nirI nAdAna bacI hai| kyA kahanA cAhiye aura kyA nahIM kahanA cAhiye, isakI samajha isako nahIM hai| isaliye Apa isake kahekA kucha qhayAla manameM na Ane deN| seThajI! maiM ise samajhA-bujhA kara Apake hI putrake sAtha vivAha karaneko rAjI kara luuNgaa|" yaha suna, purandara seTha apane svajanoMke sAtha vahA~se uTha kara apane ghara AyA aura putrase sArA hAla sunAkara kahA,-"beTA! vaha lar3akI tere lAyaka nahIM hai ; kyoMki. 'kudehAM vigatasnehAM, lajAzIlakulojjhitAm / atipracaNDAM dustuNDAM; gRhiNIM parivarjayet // 1 // ' arthAt--'kurUpA, sneha-rahitA, lajjA, zIla aura kulase hInA atipracaNDA aura durbhASiNI bhAryAkA sadA tyAga karanA cAhiye / ' "aisA zAstra meM kahA huA hai|" yaha suna, puNyasArane kahA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prstaav| "pitAjI ! Apa jo kahate haiM, vaha ThIka hai, para yadi maiM usake sAtha vyAha karU~gA, tabhI to merI pratijJA pUrI hogI, nahIM to jhUThI par3a jaayegii|" / pitAko yaha uttara dekara puNyasAra usakI prAptike liye dUsarA upAya socane lgaa| __ eka dina pitAkI bAtase use mAlUma huA, ki usakI kuladevI bar3I jAgatI devI haiN| isaliye usane eka zubha divasako puSpa, naivedya, . dhUpa aura vilepana Adi uttamottama sAmagriyoMse unakI pUjAkara, usane prArthanA kI,-"he kuladevI ! jaise tumane santuSTa hokara mere pitAko mujhe putra-rUpameM dAna kiyA hai, vaisehI mere strI-sambandhI manorathako bhI pUrA kara do| he devI! yadi tumane merA manoratha hI pUrNa nahIM kiyA, to phira janma kAheko diyA ? he devI! aba jabataka tuma merA manoratha nahIM pUrA karogI, tabataka maiM binA khAye-piye yahIM khar3A rhuuNgaa|" yaha kaha, vaha devIke sAmane dharanA dekara baiTha rhaa| ekahI dinake upavAsase devI usapara prasanna ho gayI aura bolIM,-"beTA ! jAo-dhIre-dhIre sabakucha tumhAre manake muAfika hI ho jaayegaa| cintA na kro|" yaha suna, puNyasArako bar3A Ananda huA aura usane pAraNA kara, pitAkI AjJA le, pAThazAlAkI zeSa zikSA pUrI karanI zurU kii| kramazaH kalAbhyAsa sampUrNa honepara vaha jaba yuvAvasthAko prApta huA, taba use juekA casakA laga gyaa| snehake kAraNa usake mAtA-pitAne use kitanIhI bAra rokA-TokA, tobhI vaha juekI cATa nahIM chor3a skaa| eka dina puNyasAra lAkha rupayA juemeM hAra gyaa| usane ghara Akara lAkha rupaye kImatakA eka gahanA, jo rAjAkA thA aura seThake ghara rakhA huA thA, . lekara jIte hue juAr3iyoM ko de diyaa| kucha dinoM bAda jaba rAjAne apanA vaha gahanA seThase phiratA mA~gA, taba seThane use usa sthAnameM nahIM pAyA, jahAM usane rakha chor3A thaa| taba usane apane manameM socA,"z2arUra hI puNyasAra vaha gahanA le gayA hai| gupta sthAnameM rakhI huI cIz2akA dUsareko kyA patA hai ?" isa taraha soca kara vaha samajha gayA / ki P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 / zrIzAntinAtha critr| aba to vaha gahanA hAthase gayA ! yaha dekhakara usake jImeM yaha bAta AyI, ki-- ____ "yadartha khidyate loka-yatnazca kiyate'mahAn / te'pi santApadA evaM, duSputrA hA bhavantyaho // 1 // " arthAt -- "aoha ! jinake na honese loga sadA khinna rahA karate / haiM aura jinakI prAptike liye bar3e-bar3e yatna kiyA karate haiM, ve putra bhI kupUta ho kara isa prakAra duHkha dete haiN|" phira seThane socA,-"isa duSTane rAjAkA gahanA jupameM ga~vA diyA, isaliye aise putrako to gharase nikAla denAhI ThIka hai ; kyoMki yaha putrake rUpameM merA duzman TikA hai|" aisA vicAra kara vaha dUkAnapara calA gyaa| jaba putra vahA~ AyA, taba usane usase gahanekI bAbata pUcha-tAcha kii| isapara beTene bApase saJcA-saccA hAla bayAna kara diyaa| yaha suna, seThane krodha Akara kahA,-"re duSTa ! jA, tU vaha gahanA le aa| binA lAye mere ghara na aanaa|" yaha kaha, usane usako khUba phaTakArA aura galemeM hAtha DAla jhujhalAte hue, use apane gharase nikAla diyaa| : usa samaya sA~jha ho gayI thii| isaliye vaha kahIM aura to nahIM jA sakatA thA, isIse gAMvake bAhara A, eka. bar3ake per3ake khakhoDalameM ghusa pdd'aa| seTha jaba ghara AyA, taba usakI strIne pUchA,-"Aja puNya. sAra abhItaka ghara kyoM nahIM AyA ?" yaha suna, purandara seThane kahA,"vaha kupUta rAjAkA gahanA juemeM hAra AyA, isI liye maiMne use sIkha deneke liye krodhameM Akara gharase nikAla diyA hai| isIse vaha ghara nahIM AyA hai|" yaha suna, seThAnIne kahA,-"jaba tumane itanI rAtako putrako gharase bAhara nikAla diyA, taba kaise mere pAsa apanA mu~ha dikhAne Aye ho ? svAmI ! isa a~dherI rAtameM usa bAlakako gharase nikAlate tumheM lajjA nahIM AyI ? isaliye jAo, aba putrako lekara hI mere ghara meM aanaa|" seThAnIkI yaha phaTakAra suna, beTekI yAda kara, seTha bahuta P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Juvvvvvvvvvvvvvvvvvv.nl vvvvvvvvv . caturtha prstaav| 173 hI duHkhI huA aura sAre zaharameM usakI khoja karAne lgaa| idhara seThake cale jAnepara seThAnIne yaha dekhakara, ki gharameM koI marda-mAnasa nahIM hai, apane mana meM vicAra kiyA,-"oha, maiMne krodhameM Akara patiko gharase dutakAra diyA, yaha acchA nahIM kiyaa| pahale to seThajIne hI mUrkhatA ko-pIche maiM bhI mUrkhatA kara baiThI!" isa prakAra socato huI seThAnI rote-rote pati-putrakI rAha dekhatI huI, apane gharake daravAjepara baiTha rhii| . idhara rAtake samaya vaTa-vRkSake khakhoDalameM baiThe hue puNyasArane do deviyoMko, jinake zarIrako kAntise cAroM ora u~jelA phailAhuA thA, isa prakAra bAtacIta karate sunaa| pahalIne kahA,-"calo bahana ! isa samaya manamAne DhaMgase pRthvIko saira kI jaaye| rAtakA samaya hai| yaha apane liye aura bhI acchA hai|" isapara dUsarI bolI,-"sakhI ! vyartha hI idharase udhara cakkara lagAkara AtmAko kaSTa kisa liye denA ? isa liye agara kahIM koI kautuka ho rahA ho, to use calakara dekhanA caahiye|" abake phira pahalIne kahA,-"agara kautuka dekhanA ho, to vallabhI nAmaka nagarameM clo| vahA~ dhana nAmakA seTha rahatA hai| usakI strIkA nAma dhanavatI hai, jisake garbhase use sAta lar3akiyA~ paidA huI haiN| unake nAma kramazaH isa prakAra haiM:-"pahalIkA nAma dharmasundarI, dUsarIkA dhanasundarI, tIsarIkA kAmasundarI, cauthIkA muktisundarI, pA~cavIMkA bhAgyasundarI, chaThokA saubhAgyasundarI aura sAtavIMkA guNasundarI hai| ina kanyAoMke liye acche vara milaneke liye usa dhanA seThane laDu vagairaha prasAda car3hAkara lambodara-devakI pUjA kii| devatAne santuSTa hokara use pratyakSa darzana dekara kahA,-"seThajI ! Ajake sAtaveM dina rAtake samaya bar3A hI zubha lagna hai| usa samaya tuma vivAhakI kula sAmapriyA~ taiyAra rkhnaa| usa dina usa samaya do sundara vezavAlI striyoMke pIche-pIche jo koI puruSa AyegA, vahI tumhArI kanyAoMkA pati hogaa|" paha kaha, lambodaradeva antardhAna ho gye| Aja hI vaha sAtavIM rAta P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrIzAntinAtha caritra hai| isaliye calo, vahIMkA tamAzA dekhA jAye aura apane nivAsa-rUpa isa vRkSako bhI sAtha le clo|" .. deviyoMkI yaha bAta suna,vRkSake koTarameM baiThe hue puNyasArane socA,-- "calo, isI silasilemeM maiM bhI yaha tamAzA dekha luuNgaa|" vaha yaha socahI rahA thA,ki una deviyoMne huMkAra kara,jhaTapaTa usa vRkSako ukhAr3a DAlA aura kSaNabharameM use liye huI vallabhIpurake bAg2ameM utara pdd'ii| isake bAda donoM deviyAM,sAdhAraNa strokA veza banA,gA~vameM ghusa pdd'ii| vRkSake koTarase nikalakara puNyasAra bhI unake poche-pIche claa| idhara lambodarake mandirake dvArapara vivAha-maNDapa taiyAra kara, usake andara vedikA banavAye aura saba AtmIya-khajanoMko ikaTThA kiye hue vaha seTha apanI sAtoM kanyAoMke sAtha baiThA huA thA / itanemeM ve deviyA~ usa seThake ghara rasoI jImane aayiiN| seThane unake pIche-pIche puNyasArako jAte dekhA / dekhate hI usakA hAtha pakar3a, use zreSTha Asana para baiThAte hue seThane kahA, "he bhada! . lambodarane tumheM Aja yahA~ merA jamAI honeke liye bhejA hai, isaliye tuma merI ina sAtoM kanyAoMkA pANi-grahaNa kro|" yaha kaha, seThane use varake kapar3e pahanAye aura lAkha rupaye mUlyake gahanoMse alaGkakRta kara diyaa| isake bAda dhavala-maGgalake sAtha agniko sAkSI dekara zubhamuhUrtameM purandaraputra puNyasArane una sAtoM kanyAoMkA pANigrahaNa kiyaa| usa samaya usane apane manameM vicAra kiyA,-"oha ! pitAne jo mujhe gharase nikAla bAhara kara diyA, vaha bahuta hI acchA kiyA, nahIM to mere puNyakA prabhAva kaise prakaTa hotA ?" isake bAda vivAhakI saba rasmeM pUrI hojAne para seTha, bar3I dhUmadhAmake sAtha apanI kanyAoMke sAtha-sAtha puNyasArako bhI apane ghara le AyA aura apane makAna kI sabase UparavAlI maMz2ilapara. unakA DerA ddaalaa| . una sAtoM kanyAoMne puNya-sArako palaGga para biThA, Apa nIce rakhe hue AsanoMpara baiThakara pUchA,-"henAtha! Apane kitanA kalAbhyAsa P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wom caturtha prstaav| 175 kiyA hai ?" usane kahA, "mugdhAo! mujhe kalAoMse prema nahIM; kyoMki 'atyantaviduSAM naiva, sukha mUrkhanRNAM na ca . ajanIyAH kalAvidbhiH, sarvathA madhyamAH kalAH / / 1 // arthAt- "atyanta vidvAn manuSyoM ko sukha nahIM hotA, vaise hI atyanta murkha manuSya bhI sukha nahIM pAte / isaliye kalAoMke jAnanevaloMko cAhiye, ki sadA saba prakArase madhyama kalAoM kA hI upAjana kreN| ve bicArI isa zlokakA artha nahIM samajha sakIM, isaliye socavicArameM par3a gyiiN| taba puNyasArane apane manameM socA,-"yadi. vaha vRkSa yahA~se calA jAyegA, to maiM yahIM par3A raha jAU~gA; isaliye aba yahA~ vilamba nahIM karanA cAhiye / isa vicArake utpanna hotehI vaha cAroM tarafa dekhane lgaa| yaha dekha, sabase choTI guNa sundarIne pUchA,"he nAtha ! kyA Apa zaucako jAyA cAhate haiM ?" usane uttara diyA,"hA~" yaha suna, guNa sundarI usakA hAtha pakar3e huI nIce le AyI / vahA~ pahu~ca kara usane apanA paricaya deneke liye khar3iyAMse yaha zloka caukaTha para likha diyA, __ "gopAlapurAdAgAM, vallabhyAM daivayogataH / pariNIya vadhUH sapta, punastatra gato smyaham // 1 // arthAt-maiM daivayoga se gopAlapura se vallabhInagarI meM A pahU~cA thA aura sAta bahuoM se byAha kara phira vahIM lauTA jA rahA huuN| yaha likhakara vaha usa gharake dvArake pAsa pahu~cA, jisameM usakI saba striyA~ pahale zlokakA artha samajhameM nahIM Aneke kAraNa zarmAyI huI socameM par3I baiThI huI thiiN| vahA~ Akara usane guNasundarIse kahA,"tuma bhItara calI jAo, jisameM maiM nizcinta hokara zaucase nivRtta ho jaauuN|" yaha sunakara vaha bhI khAmIko nizcintatAse zaucAdise nivRtta ho jAneke liye chor3akara gharake andara calI aayii| itanemeM puNyasAra usa gharase bAhara ho, nagarake bAhara ho gayA aura pUrvoktavaTa-vRkSake koTa .P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| rameM jA baitthaa| itane meM ve deviyA~ AyIM aura bhara-pUra z2ora lagA, usa vRkSako ukhAr3a kara phira purAne sthAna para rakha gyiiN| ___ idhara purandara seThane sArA zahara chAna DAlA para putrakA kahIM patA 2 na lagA / isI taraha ghUmate-ghAmate vaha prAtaHkAlake samaya usI vaTa vRkSake pAsa A pahuMcA / itanemeM rAta bIta gayI aura saverA ho gayA, yaha jAnakara puNyasAra usa per3ake khakhoDalase bAhara nikalA aura idhara-udhara ghUmane lgaa| seThane usako isa taraha manohara veza aura alaGkArAdise alaGkakRta hokara ghUmate hue dekha liyaa| use isa prakAra adbhuta zobhAse yukta dekha, vismita hotA huA seTha, "he vatsa ! he vatsa !" kahatA huA usakI dehase cipaTa gayA aura kaha sunakara use ghara le aayaa| pati aura putrako eka sAtha ghara Ate dekha, seThAnI bar3I prasanna huii| isake bAda mAtA-pitAne use bar3e pyArase godameM biThAte aura AliGgana karate hue pUchA,-"putra! tumhArA aisA ThATa-bATa kahA~se ho gayA ?" isake uttarameM puNyasArane mA~ bApako Azcarya meM DAlane vAlI apanI rAmakahAnI kaha / sunaayii| use suna, Azcarya meM par3akara, usake mAtA-pitAne kahA,-"ahA ! hamAre putrakA bhAgya kaisA acchA hai, ki isane ekahI rAtameM itanI Rkhi prApta kara lI !" isake bAda pitAne kahA,-'putra! tumheM bhalI sIkha deneke liye maiMne krodhameM Akara jo kucha kaTu vAkya tumheM kahe, unakA kucha qhayAla na krnaa|" puNyasArane kahA, "pitAjI ! ApakI zikSA mere liye bar3I hitakAraka huii| kahA bhI hai, ki "amIya rasAyaNa aggalI, mAya tAya guru sIkha / . . je u na mannai bappar3A, te rUlIyA nisadIsaM // 1 // " arthAt mA~ bApa aura gurukI zikSA amRta aura rasAyanase bhI bar3hakara hai, isalie jo abhAgA ise nahIM mAnatA, vaha rAta-dina 5 royA karatA hai-arthAt saMsAra meM kabhI. sukhI nahIM hotaa| .. . putrakA yaha javAba sunakara mAM-bApako bar3I prasannatA huii| isake bAda putrane vallabhIpurameM mile hue lAkha rUpaye ke alaGkAroMko dekara juA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namunavenmanarinnar caturtha prstaav| ... 177 r3iyoMse rAjAkA vaha alaGkAra mAMga liyA aura lAkara pitAke havAle. kiyaa| vaha use le jAkara rAjAko de AyA / isake bAda puNyasArane / saba guNoM ko dhUla milA denevAle jueko eka dama tilAMjali de dI aura. apano dUkAna para baiThakara Thoka-ThikAnese vyApAra calAne lgaa| .. idhara svAmIko nahIM AyA dekha, guNasundarIne Upara jAkara apanI bar3I bahanoMse kahA,-"bahuta dera ho gayI; para ve abhItaka lauTakara nahIM Aye, isaliye mujhe to aisA mAlUma hotA hai, ki ve zaucake bahAne kahIMko cala diye / yaha suna, sava striyA~ duHkhita hokara rone lgiiN| inakA ronA suna, pitAne unake pAsa Akara unake ronekA kAraNa puuchaa| unhoMne kahA - "pitAjI ! hamAre svAmI hameM chor3akara na jAne kahA~ cale gaye !" yaha suna, pitAne kahA, tuma itanI janI yahA~ ikaTThI thIM, to bhI use pakar3a kara na rakha sakI aura binA kula-paramparA dikA hAla. pUche hI jAne diyA ! manohara striyoMko pAkara bhalA kauna puruSa mugdha nahIM. hotA ? phira tumheM pAkara bhI vaha kaise yahA~se calA gayA ? vaha apane zarIra parake kula alaGkAra liye huye cala diyA hai / isase to mujhe mAlUma par3atA hai, ki use kisI vyasanakA caskA z2arUra hai| khaira, jaba yaha devatAkA bhejA huA tumhArA svAmI hokara yahA~ AyA thA, taba yaha bhI kucha pUrva janmake karmoM kA hI doSa hogaa| parantu tuma logoMne usase bAteM kara, usakA nAma grAma kyoM nahIM pUcha liyA ?" pitAkI yaha bAta suna, guNasundarIne kahA,-"unhoMne jAtI dafe dIveke ujelemeM caukaThake Upara na jAne kyA likha diyA hai--maiMne use par3hA nahIM hai|" isI taraha bAteM karate-karate prAtaHkAla ho gyaa| usa samaya usakI likhAvaTako par3hakara guNasundarIne pitAse kahA,-"pitAjI ! hamAre ve svAmI. gopAlakapurake rahane vAle haiM / daivayogase rAtako yahA~ A pahuMce the aura hamAre sAtha vyAha kara phira vahIM cale gaye haiM / isaliye Apa apane hAthoM mujhe puruSakI pozAka pahanA dIjiye / maiM apane sAtha pUrA kAfilA lekara gopAlakapura jAU~gI aura unheM pahacAna kara chaH mahIneke andara unheM P.P.AC.Sunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 178 zrIzAntinAtha caritra / DhUMr3ha nikaaluuNgii| yadi aisA na kara sakI, to AgamaiM jala mruuNgii|" apanI beTIkI yaha bAta suna, pitAne usako usI samaya mardakA bAnA pahanA diyaa| mardakA jAmA pahana, bahutase AdamiyoMko apane sAtha liye / hue, guNasundarI kucha dinoMmeM gopAlakapurameM A phuNcii|| ___ usa nagarameM pahu~ca kara usane apaneko guNasundara nAmase prasiddha kiyaa| jahAM-tahA~ loga ApasameM kahane lage, ki "guNasundara nAmakA eka saudAgarakA lar3akA yahA~ AyA huA hai|" isake bAda vaha seThakI lar3ako usI puruSa vezameM bheMTa ke liye taraha-tarahakI adbhuta vastue~ liye huI rAjasabhAmeM aayii| rAjAne bhI usakI bar3I qhAtira kii| isake bAda vaha vahIM raha kara mAlakI kharIda-vikrI karane lgii| ... dhIre dhIre usane puNyalArase bhI maitrI kara lii| isase sAre nagara meM usakI prasiddhi ho gayI aura loga jahA~-tahA~ kahane lage,-"vallabhIpurase jo guNasundara nAmakA naujavAna saudAgara yahA~ AyA hai, vaha bar3A hI vidvAn, rUpavAn aura guNavAna hai| usake samAna rUpa aura guNameM / vilakSaNa puruSa dUsarA koI nahIM dikhAI detaa|" usakI aisI prazaMsA sunakara ratnasAra seThakI putrI ratnasundarIne apane pitAse kahA,-"pitA jI! Apa merA vyAha isI guNasundara kumArake sAtha kara dIjiye / " apanI beTIkA yaha abhiprAya mAlUma hotehI seThane guNasundarIke pAsa Akara kahA, "he kumAra ! merI putrI ratnasundarI tumheM hI apanA svAmI banAyA cAhatI hai|" yaha suna, usane apane manameM vicAra kiyA, --- "usakI yaha icchA bilakulavyartha hai; kyoMki bhalA strIke sAtha slIkA vivAha kaise ho sakatA hai ? inakI gRhasthI kaise calegI? isaliye ise kucha javAba dekara TAla dUM; nahIM to usa becArIkI bhI merIhI sI hAlata hogii|" aisA vicAra kara, usane seThase kahA,-"aisI avasthAmeM / kulIna manuSyoMko apane mAtA-pitAkI AjJA le lenI parama Avazyaka hai, aura mere mAM-bApa yahA~se bahuta dUrapara haiM, isaliye Apa to apanI putrI- . kA vivAha yahIM yahIM pAsameM rahanevAle kisI varake sAtha kara diijiye| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rammarrinaamana AmrAvv caturtha prstaav| mujha paradezIke sAtha usakA vyAha karanA ThIka nhiiN| yaha suna, seThane phira kahA, "kumAra! tuma mujhe aisA TakAsA javAba kyoM de rahe ho ? : merI putrIkI tumhAre hI Upara prIti ho gayI hai, isaliye aba maiM use dUsare puruSako kyoMkara saumUMgA ? kahA bhI hai ki, "zatrubhirvandhurUpai sA, prakSiptA duHkhasAgare / yA dattA hRdayAniSTa-ramaNAya kulAMganA // 1 // arthAt- 'bhale gharakI laDakI kA vyAha jo loga usake manake mutAbika varase nahIM karate athavA nApasanda varake hAthameM use sauMpa dete haiM, ve usake bandhu hokara bhI zatru haiM aura use mAnoM duHkhasAgarameM Dubo dete haiN|" isa taraha jaba usa seThane bar3A Agraha kiyA taba usane bhI vivAha karanA svIkAra kara liyA / isake bAda acchese lagna nakSatra meM seThane una donoMkA vyAha kara diyaa| yaha samAcAra suna, puNyasAra apanI kuladevIke pAsa A, hathiyArase apanA sira kATane lgaa| usI samaya devIne prakaTa hokara usase kahA,-"beTA ! yaha duHssAhasa tuma kisa liye kara rahe ho?" usane kahA,-"merI cahetI lar3akIse dUsarene zAdI kara lii| aba maiM jI kara kyA karU~gA ?" yaha suna, kuladevIne kahA,-"beTA ! jisa kanyAko maiM tumheM de cukI hU~, vaha tumhArI hI hokara rhegii| vyartha hI maraneko na tthaano|" puNyasArane kahA,"parastrIkA saGga karanA mere liye ucita nhiiN| phira jaba isakA vyAha ho gayA, taya mere kisa kAma kI ?" devIne phira kahA,-"beTA! Aja yaha bhalehI kisIkI bahU kahalAtI ho, lekina yaha nyAyase tumhArI - hI strI hogii|" yaha kaha, devI apane sthAnako calI gyiiN| puNyasArako unakI bAtoMse bar3A Azcarya huA ; to bhI usane manase zaGkA dUra kara, devatAke vacanako satya hI mAna liyaa| yahA~ rahate hue bhI guNasuMdarIkA patise milanA nahIM huA, isaliye yaha bar3I dukhI huii| kahIM use apane svAmIkA patA nahIM milA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrIzAntinAtha critr| aura na aisA koI hitU milA, jisase apane jIkA dukhar3A kahe / isa taraha chaH mahIne bIta gye| aba to vaha apanI pratijJA pUrI karaneke liye pUrI taraha taiyAra ho gayI, kyoMki usakI avadhi vItI jAtI thI, usake AdamiyoMne use lAkha rokA, to bhI usane na mAnA aura nagarake bAhara jA, uttamottama lakar3iyoMki citA racA, usImeM praveza karane clii| usI samaya sAre nagarameM yaha bAta phaila gayI, ki vaha naujavAna saudAgara kisI tarahakI udAsImeM par3akara Aja agnimeM praveza karane jA rahA hai| kAnoMkAna phailatI huI yaha bAta rAjAke kAnoM taka phuNcii| sunate hI rAjA, purandara seTha, ratnasAra, puNyAsAra Adike sAtha-hI-sAtha nagarake bAhara usa sthAna para A pahuMce aura usase bole,--"he saudAgarake beTe ! tumheM kaunasA duHkha hai, jisake liye tuma AgameM jalane jA rahe ho ? kyA kisane tumhArI AjJA TAlI hai ? kisIne tumhArA kucha bar3A-bhArI nukasAna kara diyA !" tadanantara seTha ratnasArane kahA,"veTA ! yadi merA yA merI putrIkA koI aparAdha ho, to mujhe batalA do|" yaha suna usane kahA,-"kisIkA kucha aparAdha nahIM hai| na to kisIne merI AjJA ulaTa dI hai, na merA kucha curA liyA hai ; parantu apane pyArese vichur3A denevAle daivane hI mujhe daNDa diyA hai, ataeva mujhe isa du:khale jalate hue zarIrako agnikI zaraNameM de denA par3atA hai / " yaha kahatI aura lambI usA~se letI huI, vaha jyoMhI usa citAke pAsa pahuMcI, tyoM hI rAjAne kahA, -"jo koI isa saudAgara-baccekA parama pyArA mitra ho, vaha ise samajhA-bujhAkara yoM jAna denese roka le|" isa para nagarake logoMne kahA,-"isakI puNyasArake sAtha bar3I dostI hai| yaha suna, rAjAne puNyasArako hukma diyA, ki use maranese roko| rAjAkI AjJAnusAra Age bar3hakara puNyasArane kahA, "he / mitra ! tuma yuvA aura dhanavAna ho, to tumheM kaunasA duHkha hai, yaha mujha se kahe vinAhI tumhArA yoM prANa de denA ThIka nahIM" yaha suna, usane kahA,-"mujhe to yahA~ aisA koI diladAra yAra nahIM dikhAI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e nnnnnnn nonno Arror caturtha prastAva / 181 detA, jisase apane jIkA dukhar3A kaha sunAU~ ?" puNyasArane kahA, ' "mitra ! tumhArI isa harakatase saba loga tumhArI nindA kreNge|" yaha / sunakara usane jo puNyasArako bhalIbhA~ti pahacAnA to vahI usakA pati mAlUma pdd'aa| isapara usane musakarA kara usakA likhA huA zloka use sunAyA aura pUchA yaha zloka tumhArAhI likhA huA hai yA nahIM ? yaha suna usane sira hilAkara hAmI bhara dii| taba vaha bolI "maiM tumhArI vahI priyatamA strI hUM, jise tuma gharake daravAjeke pAsa chor3akara bhAga Aye the| merA nAma guNasundarI hai| he svAmI ! yaha sArA prapaMca maiMne tumhAre liyehI racA thaa| aba tuma kRpAkara jaldIse mere liye strIkA pahanAvA maMgavA do|" yaha suna puNyasArako bar3A acambhA huaa| isake bAda usane apane gharase striyoMke pahanane yogya bar3hiyA-bar3hiyA pozAka vagairaha ma~gavA kara use de diyaa| vaha una saba cIjoMko pahanakara qhAsI strI bana gyii| ___ abake puNyasArane rAjA Adi gurujanoMse kahA,-"ApakI bahU ApalogoMko praNAma karatI hai|" usake itanA kahate hI guNasundarIne rAjA aura apane zvazurako praNAma kiyaa| yaha dekha, rAjAne pUchA,"puNyasAra ! yaha kyA mAmalA hai|" isa para usane rAjA tathA samasta nagara-nivAsiyoMke samakSa apanI Azcarya-pUrNa kathA Adise anta taka kaha sunaayii| saba suna kara loga bar3e acambhemeM Aye aura puNyasArake puNyoMkI prazaMsA karane lge| isake bAda seTha ratnasArane rAjAse faryAda kI,-"he svAmI ! merI putrIne jisake sAtha vivAha kiyA thA, vaha to svayaM strI nikalI usakI kyA gati hogI ?" yaha suna, rAjAne kahA,"seThajI ! isameM pUchanekI kauna sI bAta hai ? vaha bhI isI puNyasArakI strI hogii|" rAjAkI isa AjJAke anusAra ratnasundarI bhI puNyasA. rakI hI strI bana gayI / isake bAda puNyasArane vallabhIpurase bAkI chaH striyoM ko bhI acchA dina dekhakara, bulavA liyaa| isa prakAra usake ATha striyA~ huii| loga usake puNyoMkI bAra-bAra bar3AI karane lge| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / eka dina usa nagarake udyAnameM dharmadezanA dvArA bhavya prANiyoMko pratibodha deneke nimitta zrI jJAnasAgara nAmaka guru A phuNce| purandara seTha unakI vandanA karaneke liye bar3I bhakti ke sAtha apane putra puNyasAra ko saMga liye hue udyAnameM A pahu~cA / aura-aura nagara-nidhAsI bhI aaye| dezanAke antameM avasara pAkara purandara seThane guruko namaskAra kara pUchA, -"he prabho! mere putra puNyasArane pUrva janmameM kaunasA puNya kiyA thA !" yaha suna, sUrIzvarane avadhi-zAnake sahAre usake pUrva bhavakA vRttAnta jAnakara kahA,-"seThajI ! khUba mana lagAkara suno| "nItipura nAmaka nagarameM eka kulaputra rahate the| unhoMne vairAgya ke kAraNa sudharma nAmaka munise dIkSA grahaNa kara lI aura gurukI dI huI zikSAko sadA smaraNa kiyA karate the| eka bAra gurune unase kahA,- "he sAdhu ! tuma Avazyaka kriyAkA khaNDana kyoM karate ho ? vratameM aticAra lAnese bar3A doSa hotA hai|" yaha suna, bhayabhIta hokara ve muni kAyagupni pAlana karane meM asamartha honeke kAraNa muniyoMkI taraha vaiyA- - vaJca karane lge| kramazaH samAdhi-maraNa prAptakara, ve muni saudharma nAmaka devalokameM jAkara devatA hue| AyukSaya honepara ghe hI vahA~se jyuta hokara tumhAre putrake rUpameM utpanna hue haiN| pAMca samitiyoM aura do guptiyoMkI-arthAt sAtoM pravacana-mAtAoMko inhoMne bhalI bhAMti ArAdhanA kI thI, isI liye inheM sAta nAriyA~ anAyAsa hI mila gayIM aura AThavIM kAyaguptikI ArAdhanA inhoMne bar3I muzkilase kI thI, isIliye AThavIM strI z2arA taradudase milii| isI liye buddhimAnoMko bhI dharmake kAmoMmeM pramAda nahIM karanA cAhiye / " isa prakAra apane pUrvabhavakA vRttAnta suna, vivekI puNyasArane zrAvaka-dharma aGgIkAra kara liyA aura purandara seThane vairAgyake mAre cAritra grahaNa kara liyaa| isake bAda kramazaH puNyasArako kitane hI bAlabacce hue| vRddhAvasthAmeM puNyasArane bhI dIkSA le lI aura maranepara sadgatiko prApta huaa| . puNyasAra-kathA samApta / . aGgAkAra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catutha prstaav| isa prakAra puNyasArakI kathA suna, kanakazakti rAjAne vairAgyake mAre rAjalakSmIkA tyAga kara diyA aura cAritra grahaNa kara liyA / unakI donoM striyoMne bhI vimalamati nAmaka sAdhvIse saMyama le liyA aura tapasyAkI sAdhanAmeM tatpara ho gyiiN| eka samayakI bAta hai, ki mahAmuni kanakazakti pRthvIpara vihAra karate hue kramaza: 'siddhi' nAmaka parvata para rAtabharake liye rhe| usa samaya unake pUrva bhavake vairI himacUla nAmaka deghane vahA~ Akara bar3e upadrava mcaaye| yaha dekha, khecaroMne usa devako rokaa| isake bAda prAtaHkAla kAyotsarga karake muni ratnasaJcayA nagarImeM Akara sUranipAta nAmaka udyAnameM pratimA karake rhe| vahA~ zukladhyAna karate hue unake cAroM ghAtI karmoM kA kSaya ho gayA aura vizva ke dIpakake samAna kevala-zAna utpanna huaa| usa samaya devoM, vidyAdharoM aura asuroMne Akara unake kevala jJAna prApta honeke upalakSameM bar3I dhUmadhAmase utsava kiyaa| vajrAyudha cakravattI aura anya manuSyoMne bhI unakI bar3I Adara-bhakti kii| eka samaya kSemakara jinezvara vihAra karate hue usa nagarImeM Aye aura IzAna-dizAmeM unakA samavasaraNa banAyA gyaa| usa samaya sevakoM ne cakravartIke pAsa Akara jinezvarake Agamanapara unheM badhAI dii| unheM isa padhAIke upalakSameM inAma dekara, vajrAyudha cakravartI bar3I dhUmadhAma aura gAje-bAjeke sAtha apane parivArako liye hue zrIjinendrako praNAma karane gye| vahA~ pahu~ca, svAmIkI tIna pradakSiNA karate hue unakI vandanA kara, ve dharmadezanA zravaNa karaneke liye ucita sthAnameM baiTha gye| dezanAke antameM cakravartIke putra sahasrAyudhane donoM hAtha jor3a, jinezvarako praNAma * kara pUchA, "he bhagavan ! pavanavega Adike pUrva bhavakI bAta mere pitAne kaise jAna lI 1 mujhe yaha jAnane ke liye bar3A kautuhala ho rahA hai| isa liye kRpAkara isakA mujhe bheda btlaaiye|" yaha suma, magavAnne kahA,"tumhAre pitA vajrAyudhane avadhi-jJAna dvArA yaha bAta jAna lI thii|" taba sahastrAyudha kumArane pUchA, "he prabhu ! jJAna kitane prakArakA hai ?" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ormmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm zrIzAntinAtha critr| bhagavAnane kahA,-"jJAna pA~ca prakArakA hai-(1) matijJAna, (2) zruta-jJAna, ( 3 ) avadhi-jJAna. ( 4 ) manaH paryavajJAna aura (5) kevala. jnyaan| inameM matijJAnake bheda isa prakAra haiM:-buddhi, smRti, prajJA aura mti| ye saba ekahI arthavAle paryAyavAcI zabda haiN| to bhI buddhimAn manuSyoMne inameM bheda rakhe haiM ; jaise, ki bhaviSya-kAlake jJAnako mati kahate haiM, vartamAna jJAnako buddhi kahate haiM, bhUtakAlake jJAnako smRti kahate haiM aura tInoM kAlakI bAteM jAnanevAlA jJAna hI prajJA kahalAtA haiN| prANIke matyAvaraNa-karmakA kSaya honepara mati utpanna hotI hai| usake cAra prakAra haiM-(1) autpAtikI, (2) vainayikI, (3) kArmaNakI aura (4) prinnaamkii| yahI cAra bheda buddhike haiM ; pA~cavA~ bheda nahIM hai| inameM, jo vastu na pahale kabhI dekhI ho na sunI, usake viSayameM bhI tatkAla jo buddhi utpanna hotI hai,usIko paNDitoMne autpAtikI kahA hai| isI autpAtikI buddhi ke viSayameM zrIkSemaGkara jinezvarane rohakakI / kathA kaha sunaayii| vaha kathA isa prakAra hai : COG02 rohakakI kthaa| JOGIOPo HOTO DOHOPRO:0000000060P ujayinI-nAmaka eka bar3I bhArI nagarI hai| usameM arikesarI nAmake rAjA rahate the| usa nagarIke pAsahI eka bar3I bhArI zilA rakhI huI thI, jisake nikaTa hI naTagrAma nAmakA eka choTAsA gA~va basA huA thaa| usameM raMgazUra nAmakA eka naTa rahatA thaa| usake putrakA nAma rohaka thaa| vaha baccepanasehI bahutasI kalAoMmeM nipuNa ho gayA thA aura buddhimeM bRhaspatike hI samAna thaa| jaba vaha lar3akA hI thA, tabhI usakI mA~ mara gayI thI, isaliye usake pitAne rukmiNI nAmakI eka dUsarI strose vivAhakara liyA thaa| yaha strI yauvanake madase unmatta P.P. Ac. Gurratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prstaav| aura svAmIke sammAnase garvIlI ho rahI thI, isaliye rohakakI dhaisI sevA-samhAla nahIM karatI thii| isapara nArAz2a hokara eka dina rohakane kahA,-"mAtA! tuma mere zarIrakI kucha bhI zuzrUSA nahIM karatI,isaliye tumhArI kabhI bhalAI nahIM hogii|" yaha suna, rukmiNIne kahA,-2 nAdAna ! tU gussA kyoM karatA hai 1 tere raMja yA khuzIkI mujhe paravA hI kyA hai ? tU merA kyA bigAr3a legA ?" usakI ye abhimAna-pUrNa bAteM suna, rohakane apane manameM socA,-"maiM isakI aisI koI aiSa DhU~r3ha nikAlU', jisase yaha mere pitAke cittase utara jAye / " yahI vicAra kara, usane eka dina AdhI rAtake samaya, ekAeka uThakara AvAz2a lagAyI,-"pitAjI ! pitAjI ! abhI-abhI eka AdamI Apake gharase bAhara nikala kara gayA hai|" yaha sunatehI gharake A~ganameM soyA huA usakA pitA jaga par3A aura putrase bolA,-"beTA ! tuma abhI usa duSTa manuSyako mujhe dikhalA do|" rohakane kahA, "pitAjI ! vaha to ekabAragI chalAMga mAra, tar3apakara bhAga gyaa|" . yaha sunatehI raMgazUrakA mana apanI strIse phira gayA aura vaha apane manameM vicAra karane lagA,"kyA merI strI parAye puruSase phaMsI huI hai ? nahIM to yaha mAmalA kyA hai ? striyoMke yahI DhaMga haiN| kahA bhI hai, ki "khvovahasiyamayaradhayaM pi puhavIsaraM pi parihari / . iyaranare'vi pasijjai, hI hI mahilANa ahamattaM // 1 // " arthAt-- 'apane rUpase kAmadevako bhI lajAnevAle pRthvIpatiko .... bhI tyAgakara striyA~ parAye puruSa para anurakta ho jAtI haiM / zroha ! ina striyoMkI yaha kaisI nIcatA hai ? - isa prakAra vicAra kara, raMgazUrane usa dinase apanI strIse bAteM / karanI bhI banda kara dii| isa bAtase bar3I hI duHkhita hokara rukmiNI ne apane manameM socA,-"mere svAmI mujhase nArAz2a kyoM ho gaye ? maiMne to kabhI inakI koI AjJA nahIM bhar3akI! kisI parAye puruSase kabhI - haMsakara bolI bhI nahIM, phira ye binA kisI aparAdhake hI mere Upara 3. P.Pag Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| kyoM nArAz2a ho gaye ?" isI soca-vicArameM tIna dina bIta gye| itane meM use yaha bAta sUjha gayI, ki avazyahI isI lar3akene mere patikA mana merI tarafase phera diyA hogA, isaliye aba maiM isIkI khuzAmada karU~, jisase mere pati mujhapara phira prasanna ho jaayeN| aisA vicArakara usane eka dina rohakase bar3I muhabbata dikhalAte hue kahA,-"beTA ! tuma apane pitAko mere Uparase krodha haTA deneko kho| maiM tumhArI dAsI hokara rahU~gI, jo kahoge, vahI kruuNgii|" yaha sunakara buddhimAn rohaka rAjI hogyaa| isake bAda phira eka dina cA~danI rAtako rohakane pitAse kahA,-"pitAjI ! uThiye, uThiye, dekhiye Aja phira vahI puruSa jAtA naz2ara AtA hai| yaha suna, pitAne kahA,-"kahA~ hai, beTA ! mujhe dikhAo, to shii|" yaha suna, rohakane use apane zarIrakI chAyA dikhalA dii| yaha dekha, usake pitAne kahA, - "are, yaha to AdamI nahIM, zarIrakI chAyA hai|" rohakane kahA, "pitAjI ! maiMne to usa dina bhI aisA hI puruSa dekhA thA !" yaha sunakara, raMgazUrane manameM socA,-"oha! maiM nAhaka eka lar3akekI bAtameM Akara apanI strIke viSayameM zaGkA rakhane lagA aura vyarthameM usakA apamAna kiyA !" yaha vicAra manameM utpanna hote hI usakA krodha zAnta ho gayA aura vaha phira pahalekI taraha rukmiNIke sAtha prItikA vartAva karane lgaa| rohaka sadA apane pitAke sAthahI bhojana kiyA karatA thaa| yadyapi usakI mAtA usapara bhakti rakhatI thI, tathApi vaha usakA vizvAsa nahIM karatA thaa| . _____eka dina raMgazUra ujayinI-nagarIko calA gyaa| usake sAtha hI rohakane bhI vahA~ jAkara sArI nagarIkI saira kii| jaba ye donoM zaharake bAhara cale Aye, taba koI kAma yAda AjAnese raGgazUra fira nagarameM / calA gyaa| rohaka nagarIke bAharahI kSiprAnadIke tIrapara baiTha rahA / baiThe-baiThe. usane nadIkI retameM deva-mandira Adike sahita sAre nagarakA citra aDita kara ddaalaa| isake bAda rAjamandirakI rakSA karanekeliye P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prstaav| Apa dvArapAlakI taraha daravAje para khar3A ho rhaa| itane meM kucha AdamiyoMko sAtha liye hue usa nagarIkA rAjA ghor3epara savAra ho, usI rAstese guz2arane lgaa| use dekha, rohakane bar3I dhRSTatAke sAtha kahA,-- . "he rAjakumAra ! kyA Apa isa prAsAda zreNIse suzobhita nagarIko dhvaMsa kara denA cAhate haiM, jo idharase ghor3A haTAkara nahIM le jAte ?" yaha suna, usako aGkita kI huI nagarIko dekha, usakI buddhimAnIse AzcaryameM Akara rAjAne kahA, "yaha lar3akA kauna hai ?" unake pAsa khar3e sevakoMne . kahA,-"mahArAja ! yaha raGgazUra naTakA beTA rohaka hai| hai to jarAsA lar3akA hI ; para bar3A hI hoziyAra hai|" yaha suna, rAjAne apane manameM vicAra kiyA,-"acchA, mai isa bAlakakI buddhimAnIkI parIkSA kruuNgaa|" tadanantara pitAke Anepara rohaka usake sAthahI apane ghara calA AyA / eka dina rAjAne apane sevakoM ko naTa-grAmameM bhejakara yahA~ke logoMpara yaha pharmAna jArI kiyA, ki cAhe jitanA kharca ho jAya; lekina mere rahaneke liye ekahI cIz2akA eka mahala taiyAra kara ddaalo| yaha hukmanAmA suna, raGgazUra vagairaha sabhI bar3e-bUr3he loga ikaTThe hokara vicAra karane lage aura yaha kArya karane meM asamartha hokara bar3I derataka vicAra hI karate rhe| itanemeM bhojanakA samaya hojAneke kAraNa rotA huA rohaka Akara bolA, -- "pitAjI ! calo, mujhe bhUkha lagI hai| maiM tumhAre binA bhojana nahIM kruuNgaa|" yaha suna, raGgazUrane kahA,-"beTA! thor3I dera tthhro| rAjAkA bar3A vikaTa hukmanAmA AyA hai / isa samaya usIkA vicAra cala rahA hai|" rohakane pUchA,-"kaisA hukmanAmA AyA hai ? logoMne kahA, "unhoMne kahalA bhejA hai, ki mere liye ekahI cIz2akA eka mahala taiyAra kraao| isaliye unakI hukmakI tAmIla to kara'nIhI hogii|" yaha suna, rohakane kahA 'abhI calakara Apa sabaloga khAyeM-piyeM, pIche maiM Apa logoMko isakA javAba duuNgaa| isake liye itanI ciMtA kI kyA AvazyakatA hai| yaha suna, gAMvake sabaloga khAne cale gaye / khA-pIkara jaba saba loga phira ikaTThe hue, taba unhoMne rohaka Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rane.rana zrIzAntinAtha critr| ko khulavAyA / rohakane rAjAke sevakoMke sAmanehI kahA, "he rAjapa. ruSa! tuma loga apane rAjAle jAkara kaho,ki hamAre gAMvake pAsahI eka bar3I U~cI aura lambI-caur3I zilA hai| usa ekahI zilAkA maiM rAjamandira taiyAra karA dUMgA; para isake liye Apako akSaya dhana-bhaNDAra yahA~ bheja denA hogaa| use bheja dIjiye, to kAma zurU kara diyA jAya |"uskii isa caturAI-bharI bAtako sunakara, sabaloga usakI buddhimAnI dekha, bar3e harSita hue| isake bAda rAjapuruSoMne jAkara rAjAse kahA, "he mahArAja ! eka bAlakane ApakI bAtakA aisA javAba diyA hai|" vaha javAba sunakara rAjA bhI bar3e vismita hue| . eka dina rAjAne apane eka naukarake sAtha eka bakarA bhejakara gA~vavAloMko kahalA bhejA, ki ise hamezA cArA-pAnI dekara pAlana karanA hogA ; para dekhanA, yaha nato dubalA ho na moTA, hamezA jaisAkA taisAhI banA rahe / jaba maiM mAgu, taba yaha isI dazAmeM mere pAsa lauTAyA jaay| yaha sunakara logoMne phira rohakako balAkara pUchA, ki aba rAjAke isa hukmakI tAmIla kaise kI jAye ? rohakane kahA,-"ise yahIM rakho aura hamezA khilA-pilAkara ise bher3iyekI sUrata dikhalA diyA kro| isase yaha na to bahuta moTA hogA, na dudhalA, isI taraha rAjAke isa huSamakIbhI pUrI tAmIla ho gyii| isake bAda rAjAne eka murgA bhejakara hukma diyA, ki ise akelA hI ldd'aao| yaha suna, saba loga vicAra karane lage, ki yaha akelA bhalA kaise lar3egA ? taba rohakane kahA,-"isa mahaja mAmUlI bAtake liye tuma loga kyoM cintA karate ho?" unhoMne kahA,-"taba tumhI isa kAmako pUrA kro|" rohakane kahA, "isake sAmane eka bar3A sA AinA lAkara rakha do| yaha usameM apanI parachAI dekha, use dUsarA murgA samajha kara ApahI lar3a pdd'egaa| yaha suna, una logoMne aisAhI kiyA aura rAjAkI isa AzAkA bhI pAlana ho hI gyaa| isake bAda rAjAne eka gAr3ImeM bhara kara tila bhijavAkara kahalAyA, Ac.GunrathasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prastAva / 986 ki ina tiloMko jisa mApase bharanA, usI mApase tela bharakara denA hogaa| yaha sunakara logoMne choTA honepara bhI rohakako bulavAyA aura usase yaha hAla kaha sunAyA / usane kahA, "eka bahuta dinoMkA purAnA telakA bartana maMgavAkara usImeM ina tiloMko bharoaura phira usI mApase tela bharakara de denaa|" logoMne aisA hI kiyaa| isase rAjA bar3ehI khuza hue| . __ isake bAda rAjAne eka dina hukma diyA,-"apane gA~vakI nadIkI retakIrassI baTakara dhAnakA bojhA bA~dhaneke liye bheja do|" isake javAba meM rohakane kahalA bhejA,-"hameM to rAjAkA jo kucha hukma ho usakA pAlana karanA hI cAhiye ; para vaha rassI kitanI bar3I honI cAhiye, yaha mAlUma karaneke liye Apa vaisehI eka purAnI rassIkA namUnA bheja dIjiye, to nayI rassiyA~ baTakara bheja dI jAyagI / " yaha javAba pAkara rAjA bar3ehI khuza hue| - tadanantara eka dina rAjAne eka bahuta bUr3hA ora bImAra hAthI bhijavAkara kahalA bhejA ki isa hAthIko khUSa jatanase rakho aura mujhe isakA samAcAra barAbara bhejate raho; lekina yadi yaha kisIdina mara jAye,to bhI mujhase yaha Akara na kahanA ki yaha mrgyaa|" yaha sunakara logoMne usa hAthIko rakha liyaa| bar3I hiphAjatase rakhane para bhI vaha hAthI mara gyaa| taba rohakane gA~dhake logoMse kahalA bhejA,--"he svAmI ! Aja vaha hAthI na to cArA khAtA hai, na pAnI pItA hai, na karavaTa badalatA hai, na A~khe kholatA hai, na sA~se letA hai / " yaha suna rAjAne pUchA,--to kyA vaha mara gayA !" gA~vavAloMne kahA, "yaha to hujUra jAneM, hamaloga nahIM jaante|" yaha javAba pAkara rAjA cupa ho gye| . eka dina rAjAne phira AjJA jArI kI, ki tumhAre gA~vameM jo. mIThe jalavAlA kuA~ hai, use yahA~ le aao| isapara rohakane nivedana kiyA,-"mahArAja! yaha gavaI -gA~vakA kuA~ bar3AhI DarapoMka hai,isaliye Apa vahA~se eka zahara / kuAM yahA~ bheja deM, to usIke sAtha hama P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrIzAntinAtha caritra / loga isa kuai ko ravAnA kara deMge / " yaha sunakara, rAjAne socA, ki isakI buddhito bar3I hI tIvra hai / yaha koI mAmUlI buddhimAna nahIM hai| tadanantara eka dina rAjAne kahalA bhejA.-"hegrAmavAsiyo ! tumhAre / gAMvakI uttara dizA meM jo vana hai, use gA~vake dakkhina kara do|" isapara rohakane javAba diyA, ki gA~vako vanake uttara basA dIjiye, basa vaha vana gA~vake dakkhinameM A jaaygaa|" yaha suna, rAjAne vicAra kiyA, ki yaha to bar3AhI hoziyAra hai| phira eka dina rAjAne hukma diyA, ki binA Agake sahAre khIra pakAkara mere pAsa bheja do| yaha suna, rohakane jaGgalake kaNDoMke bIcameM bar3e-yatnase khIrakA bartana rakha diyaa| una kaNDoMkI garamIse khIra pakakara taiyAra ho gyii| rohakane use hI rAjAke pAsa bhijavA diyA / isa taraha rAjAphe isa hukmakI bhI tAmila ho gyii| ___isake bAda rAjAne gAMvake logoMko kahalA bhejA,-"tumhAre gAMvameM jo aisA buddhimAna manuSya hai, use isa prakAra paraspara viruddha vyavasthA karake mere pAsa Aneko kho| vaha vyavasthA isa prakAra hai:vaha snAna karake nahIM Aye ; para sAthahI zarIrako malina banAye hue bho nahIM aaye| vaha nato kisI vAhana para car3hA huA Aye, na paidala Aye ; na Ter3hI rAha Aye, na sIdhI rAha ; na rAtako na Aye; na dinako na kRSNa pakSameM Aye, na zukla-pakSameM ; na chAyAmeM Aye, na dhUpameM ; na kucha bheTake liye le Aye na khAlI hAtha aaye|" isa prakArakI AjJA pAkara rohakane jalase zarIrako dhoyA sahI; para khUba deha malakara snAna nahIM kiyaa| vaha eka bakare para savAra hokara calA, jisase usake paira z2amInase chU jAte the| amAvAsyAke uparAnta pratipadAke dina, sandhyAke samaya sirapara calanI rakhe,gADIko lIkake bIcase calatA huA vaha hAthameM eka miTTIkApiNDa liye hue rAjasabhAmeM A phuNcaa| rAjAko praNAma kara vaha unake sAmane baiTha gayA aura miTTIkA vaha piNDa unake pAsa rakha diyA / rAjAne yaha pUchA,-"yaha kyA? usanekahA, yaha isa jagatkIjananI ra P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwmannamanna caturtha prastAva / mRtikA hai !" rAjAne phira pUchA,-"tuma yahA~ kaise Aye?" usane kahA,"Apane jisa taraha AnekA hukma diyA thA, vaisehI aayaa|" yaha kaha usane rAjAse saba kucha vistArake sAtha kaha sunaayaa| usane kahA,mahArAja ! maiMne zarIrako nahalAyA to sahI ; para usakA maila nahIM dhoyA, isaliye nahAyA bhI aura malIna bhI banA rahA / eka nanhese yakare para savAra hokara AyA isaliye mere paira z2amInako chU rahe the, ataeva maiM nato savArI para thA, na paidala thaa| amAvasyAke hI dina, zAmako pratipadA lagatI thI, isIliye maiM Aja AyA ; kyoMki yaha na to zukla-pakSa huA na kRssnnpkss| sA~jhako AyA isaliye na to yaha dina huA, na rAta huii| gAr3IkI lIkake bIco-bIca AyA, isaliye na sIdhI rAha AyA, na Ter3hI rAha / hAthameM miTTIkA piNDa lekara AyA, isaliye na qhAlI hAtha hU~, na bheMTa liye sAtha huuN| sirapara calanI rakhe AyA hai| isaliye na dhUpameM rahA, na chAyA meN|" yaha sunakara rAjAko mAlUma ho gayA, ki isane mere hukmakI pUrI-pUrI tAmIla kara ddaalii| taba rAjAne use khuzIse inAma diyA aura usakA Adara karate hue sabhAmeM usakI isa prakAra bar3AI kI,-"ahA ! isa mahAtmAkA buddhi-vaibhava dekhakara to citta meM yahI vicAra utpanna hotA hai, .ki yaha subhASita bahuta hI ThIka hai, 'vAjivAraNa lohAnAM, kASTa-pASANa-vAsasAm / ___nArI-puruSa-toyAnAM, dRzyate mahadantaram // 1 // - arthAt-ghoDe-ghoDe, hAthI-hAthImeM, lohe-lohemeM, lakaDI-laka. DImeM, patthara-pattharameM, vastra-vastrameM, nArI-nArImeM, puruSa-puruSameM, aura jala. jalameM, bhI baDA pharka dikhAi detA hai| . isake bAda rAjAne usa dinake liye rohakako pahare para niyukta kiyA . aura Apa sone cale gaye / rAtakA pahalA pahara bIta jAnepara rAjAkI mIMda TUTI aura unhoMne dekhA, ki rohaka soyA huA hai / yaha dekha, unhoMne pUchA,-"kyoM rohaka ! tuma soye ho, yA jAge hue ho ?" yaha suna, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrIzAntinAtha critr| nIMdase jagakara rohakane bhaTapaTa javAba diyA,-"mahArAja ! maiM jagA hai, para z2arA eka bAtake vicArameM par3agayA huuN|" rAjAne pUchA,-"tuma kisa vicArameM par3e hue the ?" usane kahA,-"bakariyoMkI leMDIko isa taraha / gola-gola kauna banAtA hai ? rAjAne pUchA,--"tumhAre vicArase isakA kyA nirNaya huA ?" usane kahA,-"bakarIke peTa meM vAyu (saMvartavAyu) kI kucha aisI hI prabalatA hai, jisase leMr3iyAM gola ho jAtI haiN|" isake bAda dUsare pahara nIMda TUTane para bhI rAjAne rohakase pUchA,-"are! kyA tumheM nIMda A gayI ?" yaha suna, usane sAvadhAna hokara kahA"svAmI! mujhe nIMda to AtI hI nhiiN|" rAjAne pUchA,-"taba mere pukAraneke itanI dera bAda tuma kyoM bole ?" usane kahA,-"mahArAja ! maiM kucha soca-vicAramaiM par3A huA thA " rAjAne pUchA,--"kyA soca rahe the ? usane kahA,-"mahArAja maiM yahI soca rahA thA, ki pIpalake pattekA nIce vAlA hissA moTA hotA hai yA UparavAlA!" rAjAne pUchA,-tumane isakA kyA yirNaya kiyaa| usane kahA,--"mere vicArase ye donoM hI bhAga ekase hote haiN|" yaha suna, rAjA phira so gye| tIsare paharameM phira unhoMne jAgate hI pUchA,-"kyoM jI! jage ho yA OMdha rahe ho ?" usane kahA,-"jagA hU~, para kucha vicArameM par3A huA huuN|" rAjAne pUchA,-"kyA vicAra kara rahe ho ?" usane kahA,--"maiM yahI soca rahA thA, ki gilaharIkA zarIra bar3A hotA hai yA pUMcha bar3I hotI hai ? aura usake zarIra para zyAmatA adhika hai yA zvetatA ?" rAjAne pUchA, AkhirakAra, tumane kyA nirNaya kiyA ?" usane kahA maiMne yahI nizcaya kiyA hai, ki usakA zarIra aura pU~cha, donoM barAbara hote haiM aura usakI syAhI safedI bhI . ekasI hai|" isake bAda rAjA phira so rahe |cauthe paharake antameM unakI nIMda ttttii| usa samaya rohaka nIMdameM besudha par3A thA / yaha dekha, rAjAne use eka kaoNTese goMda diyaa| turata hI usakI nIMda khul.gyii| rAjA ne kahA,-"kyoM ? khUba nIMda AyI thI na ?" usane kahA, "he svAmI! P.P.AC.Gunratnasuri M.S Jun Gun Aaradhak Trust Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaranamannaahaan caturtha prstaav| .. cintAtura manuSyoMko nIMda kahA~se A sakatI hai ? maiM vicArameM magna ho rahA thA / " rAjAne kahA,-"abake tuma kisa vicArameM the ?" usane kahA,: "he svAmI ! maiM yahI soca rahA thA, ki rAjAke kitane bApa haiM ? rAjA ne kahA"are ! tU kyA bakatA hai ?" usane kahA, "rAjan ! maiM saca kahatA hU~, Apake pA~ca pitA haiN|" yaha suna, krodha aura Azcaryake sAtha rAjAne kahA,--"re bakavAdI ! bola, mere pAMcoM bApa kauna-kauna haiM.?" usane kahA-.--"eka to rAjA, dUsarA kubera,tIsarA dhobI, cothA bIchU, pA~coM cANDAla / ye hI pAMcoM Apake pitA haiM / " yaha suna rAjAne pUchA,"acchA, rohaka ! tU yaha batA, ki yaha bAta tujhe kaise mAlUma huI, ki mere pA~ca pitA haiM ?" usane kahA,-"Apake guNoMse hI jAnA / " rAjA ne pUchA, mere kina-kina guNoM se tujhe mAlUma huA, usane kahA"mahArAja ! Apa nItike sAtha rAjyakA pAlana kara rahe haiM, isase so mAlUma hotA hai, ki Apa rAjAke putra haiN| jisa para Apa prasanna hote haiM, use bahutasA dhana de DAlate haiN| isaliye mAlUma hotA hai, ki Apake pitA kubera haiN| Apa jisa para nArAz2a hote haiM, usakA sarva- . sva chIna lete haiM; isaliye to mAlUma hotA hai, ki Apake pitA dhoMSI rahe hoMge / Apane jaba mujhe kA~Tese godA, taba maiMne socA, ki Apake pitA bicchU hoM to Azcarya nahIM aura Apa atyanta kopa karate haiM, . . isaliye Apake pitAkA cANDAla honA bhI sambhava hai|" yaha suna, rAjAne isa bAtakA nizcaya karaneke liye apanI mAtAse pUchA, taba unhoMne kahA,-" he putra ! Rtu-snAna karane ke bAda maiMne eka samaya dhobI, cANDAla aura bicchU dekhA thaa|" yaha suna, rohakakI bAta saca samajha kara rAjAne AzcaryAnvita ho, usakI buddhikI bar3I prazaMsA kI aura use bar3e Adaraphe sAtha apane pA~ca sau mantriyoMmeM mukhya banA liyaa| isake bAda usakI buddhike prabhAva se bar3e-bar3e balavAn rAjA bhI ari kesarI rAjA ke vazameM ho gye| rohaka kathA smaapt| . . . . . P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '164 zrIzAntinAtha critr| .. "dUsarI vainayikI buddhi hai| yaha gurukI vinaya karanese prApta hotI hai| nimittAdika zAstroMmeM jo sundara vicAra utpanna hote haiM, unameM gurukI vinayahI pramANabhUta hai| ghaTa Adi padArtha banAne aura citra aGkita karane Adike zilpa-zAnako tIsarI kArmikI buddhi kahate haiN| pariNAmake vaza-vayake paripAkase-vastukA nizcaya karAnevAlI jo buddhi hotI hai, vahI cauthI pariNAmikI baddhi kahI jAtI hai| isa buddhike bahutase dRSTAnta zAstroMmeM pAye jAte haiM, para grantha bar3A ho jAneke hI bhayase, hamane unheM yahA~ nahIM likhaa| ina cAra prakArakI buddhiyoMko azruta-nizrita matijJAna kahA jAtA hai| isa matijJAnase prANI samagra zrutajJAnakA abhyAsa kara sakate haiM aura zruta-jJAnase tInoM kAlakA zAna prApta hotA hai| isa viSayameM AgamameM kahA huA hai, ki....... "uDDhamahatiriyaloe, joisavemANiyA ya siddhA y| .. . savvo logAlogo, si ( sa ) jjJAyaviussa paJcakkho // 1 // " .arthAt-- "urddha-loka, adholoka, ticheleka, jyotiSI, vaijJAnika, siddha aura sarva lokAloka--yaha saba svAdhyAya ( zrutajJAna ) jAnanevAleko pratyakSa hojAtA hai| yaha dUsarA zrutajJAna kahalAtA hai|" "jisake dvArA prANIko kitanehI janmoM kA jJAna prApta ho jAtA hai aura jisase vaha saba dizAoMkI amuka avadhi-paryanta jAnatA aura dekhatA hai, vaha tIsarA avadhi-jJAna kahalAtA hai| jisake dvArA saMzIjIvoMke manogata pariNAmakA jJAna hotA hai, vaha cauthA manaH paryavajJAna . kahA jAtA hai |aur jisa jJAnase kisI sthAnapara kisI tarahako Thokara nahIM lagatI-kisI tarahakI bhUla-cUka nahIM hotI, vahI siddhi-sukhakA denevAlA kevalajJAna kahalAtA hai|" .... isa prakAra pA~ca prakArake jJAnakI vyAkhyAsuna, jinezvarako namaskAra kara, apane ghara Akara vajrAyudha cakravartIne apane sahasrAyudha nAmaka putrako rAjyapara baiThA diyA aura svayaM cAra haz2Ara rAjAoM aura sAta sau putroMke sAtha kSemakara tIrthaGkarase dIkSA grahaNa kara lii| isake bAda P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . caturtha prastAva / gItArtha ho, pRthvIpara akele vihAra karate hue ve vajrAyudhamuni siddhiparvata nAmaka zreSTa girike Upara aaye| vahA~ ramaNIya zilAtalayukta vairocana-stambhake Upara ve eka varSataka merukI taraha nizcala pratimAme rhe| isI samaya azvagrIva prativAsudevake donoM putra, maNikumbha aura maNidhvaja, jo saMsArameM paribhramaNa kara, usa samaya devatvako prApta ho gaye the, usI sthAnapara Aye / pUjya maharSi vajrAyudhako dekha, unheM dAha paidA huA, isa 'liye ve taraha-tarahake upadrava karane lge| pahale to unhoMne tIkhe dA~ta. vAle bhayaMkara aura moTI pU~chavAle siMha tathA bAghakArUpa banAkara maharSiko ddraayaa| isake bAda hAthIkA rUpa banA unhoMne munipara dA~tase bhI coTa kI aura phana phailAye hue bhayaMkara sAMpa aura sA~pinakA rUpa dhAraNa kara unheM kaI bAra kATa bhI khaayaa| antameM pizAca-pizAcinIkA bhayAvanA rUpa banA, una duSTa devoMne munIzvarako taraha-taraha upadrava karake satAyA ; parantu unakI kisI harakatase muniko tanika bhI kSobha nahIM huaa| __isI samaya devendrakI agramahiSiyA~, rambhA aura tilottamA, vajrAyudha muniko praNAma karane aayiiN| unheM Ate dekhakarahI ve duSTa deva bhAga gye| unheM bhAgate dekha, indrakI una paniyoMne unheM DarAneke liye khUba DA~Ta-phaTakAra btaayii| isake bAda parivAra sahita devAGganA rambhA, munike nikaTa, bar3e bhaktibhAvase hAva-bhAvAdi vilAsake sAtha manohara nRtya karane lagI aura tilottamA apane parivArake sAtha sAtoM svaroM aura tInoM grAmoMse yukta uttama saGgIta gAne lgii| isake bAda ve donoM deviyA~ parivAra-sahita muniko praNAma kara, apane-apane sthAna ko calI gii| vajrAyudha munIzvara ati duSkara aisI vArSika pratimAkA aGgIkAra kara cAroM ora ghUmate hue pRthvI-maNDalapara vihAra karane lge| eka dina kSemaGkara jinezvarake mokSako prApta ho jAneke bAda ve muni, rAjA sahasrAyudhake nagarameM aaye| vajrAyudha munike AgamanakA vRttAnta zravaNa kara, sahasrAyudha rAjA bar3I dhUmadhAmake sAtha unake P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| pAsa Aye aura unakI vandanA kii| unase dharmadezanA zravaNakara unheM pratibodha prApta huA aura unhoMne apane zatabala nAmaka putrako rAjyapara baiThAkara Apa unhIM munise dIkSA le lii| kramazaH ve bhI gItArtha ho / gye| isake bAda ve apane pitAke parivArameM sammilita ho gaye aura donoM pitA-putra vividha prakArakI tapasyAe~ karate hue pRthvIpara vicaraNa karane lge| antameM ve donoM muni ISatprAgbhAra nAmaka parvatapara ArohaNa kara, vahIM pAdapogama-anazana karane lge| anukramase zubhadhyAnase saba karmAkA kSaya kara, vajrAyudha aura sahasrAyudha-ye donoM hI munIzvara naveM aveyakameM jAkara deva hue| OG AN ASRAWAH unnara:P P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PC pA~cavA~ prstaav| isI jambUdvIpake pUrva, mahAvideha-kSetrameM, puSkalAvatI nAmaka vijaya meM, puNDarIkiNI nAmakI nagarI hai / usameM nIti, kIrti aura jayalakSmIke mandira-svarUpa ghanaratha nAmake tIrthaGkara rAjA rahate the| unake do striyA~ thiiN| pahalIkA nAma prItimatI aura dUsarIkA nAma manoharI thaa| naveM veyakameM rahanevAlA vajrAyudhakA jIva, ikatIsa sAgaropamakA AyuSya pUrNa kara, vahA~se cyuta ho, unakI pahalI rAnI prItimatIkI kokhameM aayaa| usa samaya usakI mAtAne meghakA svapna dekhA / sahasrAyudhakA jIva bhI vahA~se cyuta ho, dUsarI rAnIkI kokhameM AyA / usa samaya rAnIne bhI rathakA svapna dekhA / kramase samaya pUrA hone para donoM rAniyoMke garbhase zubhalakSaNayukta putra utpanna hue / kramase unake nAma megharatha aura dRr3haratha rakhe gye| donoM rAjakumAra zaizavAvasthAko pAra kara, apanI vinaya zIlatA aura buddhimattAke prabhAvase kalAcArya ke nikaTa bahattara kalAoMkI zikSA prApta kii| saya kalAe~ sIkhane para ve donoM rAjakumAra yuvAvasthAko prApta hue aura apanI sundaratAke Age kAmadevako bhI nIcA dikhAne lge| isI samaya sumandira nAmaka nagarake svAmI, rAjA nihatArikI priyamitrA aura manoramA nAmakI do putriyoMse megharathakA vyA huA aura unhIM nihatArirAjAkI choTI lar3akI sumati, kUmAra dUr3harathako vyAhI gyii| megharathakI striyoM-priyamitrA aura manoramAke nandiSeNa aura meghasena nAmaka do putra hue P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrIzAntinAtha caritra / aura dUr3harathako apanI strI sumatise rathasena nAmakA eka putra huA / kramase lar3akapana pArakara una tInoM rAjakumAroMne saba kalAoMkA abhyAsa kiyaa| eka dina rAjA ghanaratha, apane putroM aura pautroMke sAtha, siMhAsana ko alaMkRta karate hue rAjadarabAra meM baiThe hue the| isI samaya megharatha ne saba kalAoMmeM nipuNa apane putroMse kahA,-"pyAre putro ! tuma loga apanI-apanI buddhikA camatkAra dikhalAneke liye paraspara praznottara kro|" yaha suna, choTe lar3akene prazna kiyA: "kathaM saMbodhyate brahmA ?, dAnAtheM dhAturatra kaH ? kaH paryAyazca yogyAnAM ? ko vA'laMkaraNaM nRNAm ? // 1 // arthAt--"bUlAkA sambodhana kyA hai ? dAnake artha meM kisa dhAtukA prayoga hotA hai ! yogya kA paryAya kyA hai ? aura manuSyoM kA alaMkAra kaunasA hai" ? yaha suna, kucha dera vicAra kara dUsare putrane javAba diyaa-klaabhyaasH| [arthAt brahmAkA sambodhana hai 'ka', dAnake artha meM 'lA' dhAtu kA prayoga hotA hai, yogyakA paryAya hai 'abhyAsa' aura manuSyoMkA alaGkAra hai-klaabhyaas| isake bAda dUsare lar3akene pUchA,- .. " daNDanItiH kathaM pUrva ? mahAkhede ka ucyate ? .............. .. .. ko'balAnAM gati-lorka-pAlaH kaH paMcamo mataH ? " // ... .. . arthAt---"prathama daNDanIti kaisI thI ? bahuta bar3A kheda prakaTa * karanevAlA kaunasA zabda. hai. ? striyoM kI gati kauna hai ? .pA~cavA~ loka pAla kauna kahalAtA hai|" . ____ yaha suna, bar3e beTene uttara diyA,- "mahIpatiH " / [ arthAt prathama yugalikake samayameM daNDanIti 'ma' makAravAlI hI thI, mahAkheda prakaTa karanevAlA zabda 'hI' hai, striyoMkI gati patihI hai aura pA~cA loka-pAla 'mahIpati' arthAt rAjA hai|] .... * .. . " daNDanItiH kathaM pUrva ? mahA P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. pazcama prstaav| ... isake bAda bar3e beTene prazna kiyAH- .. .... "kimAzIrvacanaM rAjJAM ? kA zambhostanumaNDamam ? ha kaH katI sukha duHkhAnAM ? pAtraM ca sukRtasyakim ? " ....arthAt- "rAjAoMko kyA kahakara AzIrvAda diyA jAtA hai ? mahAdevake zarIrakA zaMgAra kaunasA hai ? sukha-dukhakA kartA kauna hai ? puNyakA ThIka-ThIka nivAsa kisameM hai ?" . . / '.. yaha suna, aura koI unheM uttara nahIM desakA, isaliye megharathahI bola utthe,-"jiivrkssaavidhiH| [arthAt-rAjAoMko 'jIva'-tuma jio-aisA kahakara AzIrvAda diyA jAtA hai| mahAdevake zarIrakA bhUSaNa 'rakSA' yAnI rAkha hai| sukhaduHkhako kartA vidhi, yAnI vidhAtA hai / aura puNyakA sthAna 'jIvarakSAvidhi' yAnI jIvoMkI rakSAkA upAya karanA hai|]" phira megharathanehI prazna kiyA,- . . . "sukhadA kA zazAMkasya ? madhye ca bhuvanasya kaH ? - niSedhavAcakaH ko vA ? kA saMsAra-vinAzinI? . . . arthAt--"candramAkI kauna sI vastu sukhadAyinI hai ? bhuvana ke madhyameM kyA hai. ? niSedhavAcaka zabda kaunasA hai ? aura saMsArakA vinAza karanevAlI kaunasI vastu hai ?" . isakA javAba bhI kisIse dete na banA / taba rAjA ghanarathanehI kahA,- 'bhAvanA' [arthAt-candramAkI 'bhA' yAnI kAnti sukha dene vAlI hai / 'bhuvana' isa tIna akSaroMvAle zabdake bIcameM 'va' haiN| niSedhavAcaka zabda hai 'nA' / aura saMsArakA nAza 'bhAvanA' hI karatI hai|] :: . isa prakAra una logoMne kucha derataka praznottaroMsehI dila bhlaayaa| isI samaya eka gaNikA yahA~ Akara bolI,- "mahArAja ! mere . pAsa yaha jo murgA hai, vaha kisI dUsare murgese haragiz2a nahIM hAra sktaa| yadi kisIke manameM apane murge kI tAkatakA ghamaNDa ho, vaha apanA murgA mere pAsa le Aye aura mere murge ke sAtha lar3Akara dekha le| jisa kisI P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrIzAntinAtha critr| kA murgA mere murge ko harA degA, use maiM lAkha azapiyA~ inAma degii| sAthahI jisakA murgA hAra jAyagA, usase maiM bhI lAkha azarphiyA le luuNgii|" yaha sunakara manoramA rAnIne rAjAse hukma lekara apanI. dAsIse apanA murgA ma~gavA liyA aura usa gaNikAkI zarta kabUla kara lii| donoM murge Amane-sAmane kara diye gaye- donoM eka dUsarese gutha gaye / usa samaya coMca aura pairoMse yuddha karate hue una donoM murgo kI saba sabhAsadoMne bar3I prazaMsA kii| itanemeM, tIrthaGkara honeke kAraNa garbhavAsake hI samayase tInoM kAlakA jJAna rakhanevAle rAjA ghanarathane apane putra megharathase kahA,-"putra ! ye donoM murge cAhe jitanI derataka lar3ate raheM, para inameMse koI hAra nahIM sktaa|" yaha suna megharathakumAra ne pUchA,- "isakA kyA kAraNa hai ? " taba tInoM zAnake dhAraNa karane ghAle rAjAne kahA,___- "isI jambUdvIpameM, bharatakSetrakehI andara, ratnapura nAmaka nagarameM. dhanadatta aura sudatta nAmake do baniye rahate the, jinameM paraspara bar3I / mitratA thii| ve donoM bailoM para mAla lAde, bhUkha-pyAsakI mAra sahate hue, ekahI sAtha bAneja-vyaupAra karate calate the; parantu donoMhI midhyAtvake kAraNa mUr3ha ho rahe the, isaliye kamatI mApa-taula karake logoM ko khUba ThagA karate the| aisA karane para aura bahuta koziza karate hue bhI ve bahuta kama mAla paidA karate the| eka samayakI bAta haiM, ki una donoMke diloMmeM gAMTha par3a gayI aura ve paraspara lar3AI jhagar3A karate, eka dUsareko mArate-phUTate hue ArtadhyAnase mRtyuko prApta hokara suvarNakUlA nadIke taura para kAMcana-kalaza aura tAmrakalaza nAmake do jaMgalI hAthI hue aura alaga-alaga jhuNDoMke sardAra bana baiThe / vahA~ bhI ve apanA jhuNDa bar3hAneke liye lobhake mAre paraspara yuddha karate hue mara gaye aura ayodhyAmeM nandimitrake ghara pAr3e ( bhaisake bacce ) hue| unheM do rAjakumAroMne qharIdA aura paraspara lar3A diyA / usI yuddha meM marakara ve usI nagara meM bakare hokara paidA hue / isa janmameM bhI unakA yuddha jArI rhaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / ranna.moomarwanamaraamaaru.aamaaaaaaaaaaaaaamwww aura ve sIMgase eka dUsareko coTa karate hue mara kara krodhake mAre lAlalAla netravAle murge ke rUpameM utpanna hue / isaliye, beTA! ina donoMmeMse , koI hAranevAlA nahIM haiN| " . . . . . . . . . . . . : ... ____ yaha suna, megharathakumArane bhI apane avadhijJAnase isa bAtakI yathArthatA jAna lI aura pitAse kahA,-'pitAjI ! ye donoM murge paraspara eka IrSyA rakhate haiM, yahI nahIM hai, ina para do vidyAdharoMkI chAyA bhI hai| isakA kAraNa maiM Apako batalAtA hU~, suniye:- ...... __ "isI bharatakSetrameM vaitADhya parvatakI uttara-zreNImeM suvarNanAbha nAmakA nagara hai| usameM garur3avega nAmaka vidyAdharoMkA.rAjA rahatA thaa| usake candratilaka aura sUratilaka nAmake do putra the / eka dina una donoMne AkAzagAminI vidyAke sahAre zAzvatI jinapratimAoMkI vandanA karaneke nimitta meru parvatake zikharakI saira kii| vahA~ sonekI zilApara baiThe hue sAgaracandra nAmaka cAraNa zramaNa munIzvarako dekha, donoM rAjakumAroMne bar3e harSake sAtha unakI vandanA kii| isake bAda unhoMne munise apane pUrva bhavakA vRttAnta puuchaa| munine jJAnase saba hAla mAlUma kara kahA,- . . -- "dhAtakI khaNDa nAmaka dvIpake airavata-kSetrameM vajrapura nAmaka eka nagara hai| vahA~ abhayaghoSa nAmake eka rAjA rahate the| unakI rAnIkA nAma suvarNa-tilakA thaa| unhIMke garbhase utpanna rAjAke jaya aura vijaya nAmake do putra the| unhIM dinoM suvarNa nagarake svAmI zaMkha nAmaka rAjAkI rAnI pRthvIdevIke garbhase utpanna pRthvIsenA nAmakI eka sundarI rAjakumArI thii| use zaMkharAjAne rAjA abhayaghoSake pAsa svayaM varAke rUpameM bhejaa| rAjA abhayaghoSane bar3I khuzIse usake sAtha vivAha - kara liyaa| eka bAra vasanta RtumeM rAjA, phUle-phUle phUloM kI bAharase manohara dikhAI denevAle udyAnameM rAnIke sAtha krIr3A karaneko gaye / vahA~ rAnI pRthvIsenAne idhara-udhara ghUmate-phirate dAntamadana nAmaka eka - munIko dekhA / unhIMse dharma-dezanA zravaNa kara, pratibodha prApta kara; P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust 24 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIzAntinAtha critr| rAjAkI AjJA lekara rAnIne pravRjyA aMgIkAra kara lii| isake bAda udyAnakI zobhA dekhate hue rAjA nagarameM aaye|" . "eka dina chamastha vezameM vihAra karate hue ananta nAmaka tIrthaGkara - rAjAke ghara aaye| usa samaya rAjAne unako prAsuka anna-pAna (baharAye) diye,devoMne pAMca divyaprakaTa kiye / isake bAdahI tIrthaGkarako kevala-jJAna utpanna huaa| taya rAjA abhayaghoSane unake pAsa jAkara apane donoM . putrake sAtha hI pravajyA aMgIkAra kara lI / isake bAda abhayaghoSa rAjarSi ne bIsa sthAnakoMkI ArAdhanA kara tIrthaGkara nAma-karma upArjana kiyaa| anukramase donoM putroMke sAtha kAladharmako prApta hokara ve acyuta devalokameM jAkara deva hue| vahA~se cyuta hokara abhaya ghoSa rAjAkA jIva to hemAMgada rAjAke putra ghanarathake rUpameM prakaTa huA aura jaya-vijayake jIva acyuta kalpase cyuta hokara tuma donoMke zarIrameM A Tike haiM / " pitAjI ! munine aba isa prakAra candratilaka aura sUratilakako unake pUrva bhavakI kathA sunAyI, taba ve donoM vidyAvara Apake darzanoMke liye bar3e utsuka hue aura yahA~ A phuNce| kucha dera taka to ve donoM vidyAdhara-kumAra ina mugokI lar3AIkA tamAzA dekhA kiye, isake bAda ve apanI vidyAke prabhAvase ina murgoke andara praviSTa ho, apaneko chipAye hue, yahIM maujUda hai|" ____ jaba megharathane aisA kahA, taba ve donoM vidyAdhara jhaTapaTa una murgoM ke zarIrase bAhara nikala Aye aura ghanaratha rAjAke pairoM para gira pdd'e| isake bAda apane pUrva janmake pitAko praNAma kara, ve donoM apane sthAna ko cale gaye aura vairAgya utpanna honeke kAraNa saMyama grahaNa kara, duSkara tapa karate hue mokSako prApta hue| - idhara ve donoM murge, apane pUrva bhavoMkA hAla suna, apane pApoMke - liye mana-hI-mana apaneko dhikkAra dete hue, rAjAke pairoMpara gira par3e aura apanI bhASAmeM bola uThe,-"prabho! aba hamaloga kyA kareM ? " taba rAjAne unheM samakita-sahita ahiMsAdharmakA upadeza kiyaa| unhoMne P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gul Aaradhak tudi Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / ~~ ~ Novvvvvvvor sacce dilase ahiMsA-dharma svIkAra kara liyA aura usIkA pAlana .karate hue marakara bhUtATavImeM jAkara tAmracUla aura svarNacUla nAmaka . bhUtadeva hue| vahA~se ve vimAnapara car3hakara apane upakAra karanevAle ghanaratha rAjAke pAsa A, unakI vandanA aura stuti kara, unakI AzA * pAkara apane sthAnako cale gye| ... - . ghanaratha rAjAne bahuta dinoMtaka sukha-pUrvaka rAjalakSmIkA bhoga kiyaa| eka dina lokAntika devoMne Akara unase kahA, "he svAmI! aba dharma-tIrthakA pravartana kro|" yaha suna, apane zAnase dIkSAkA samaya AyA jAna, sAMvatsarika dAna kara, putra megharathako rAjya para baiThAkare unhoMne dIkSA le lI aura ghAtI karmoMkA kSaya kara, kevala-jJAna prApta kiyaa| isake bAda bhavya jIvoMko pratibodha dete hue ve pRthvI-maNDala para vicaraNa karane lge| . . . . . . . .. . ____eka dina rAjA megharatha, apane choTe bhAI dRr3harathake sAtha, apanI donoM striyoMko saGga liye hue, devaramaNa nAmaka udyAnameM aaye| vahA~ ve loga eka azoka-vRkSake nIce baiThe hue the| itane meM bahutase bhUta unake pAsa Akara nATaka karane lge| unhoMne bahutase zAstra dhAraNa kara, carmarUpI vastra dhAraNa kiye hue, sAre zarIrako rakSAke liyeM jhUla pahana liyaa| isake bAda unhoMne bar3A hI anokhA nRtya kiyaa| unakA nRtya ho hI rahA thA, ki kiMkiNI aura dhvajAoMse suzobhita eka vimAna AsmAnase nIce utara kara megharatha rAjAke pAsa aayaa| vimAnameM sundara strI-puruSakI eka jor3Iko baiThe dekha, rAnIne rAjAse pUchA:- "svAmI ye kauna haiM ?" rAjAne kahA,-:: . . .........: - ,"devI! vaitAla-parvatakI uttara zreNImeM alakA nAmakI eka nagarI hai| vahIMke vidyu tratha nAmaka vidyAdharoMke rAjAkA yaha putra hai| isakA nAma siMharatha hai / yaha strI isIkI patnI vegavatI hai| yaha khecarendra apanI strIke sAtha dhAtakI khaNDa-dvIpameM jinezvarako. vandanA karane gayA huA thA / vahA~se yahA~ AtehI-Ate akasmAt isakA Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 nNAM zrIzAntinAtha critr| vimAna skhalita ho gyaa| yaha dekha, isane socA, ki yaha rAjA koI aisA-vaisA nahIM hai; kyoMki isIke prabhAvase merA vimAna phisala par3A hai| yahI vicAra kara isane mere pAsa bhUtoMko bhejakara nRtya karavAyA / hai|" yaha suna, rAnIne phira pUchA,-"svAmI ! isane pUrva bhavameM kauna sA puNya kiyA thA, jisase isane itanI Rddhi pAyI hai ? " yaha suna, rAjAne kahA,-priye ! isake pUrva bhavakA vRttAnta suno... "pahale z2amAnemeM sindhupura nAmaka nagarameM rAjagupta nAmaka eka kulaputra rahatA thaa| usakI strIkA nAma zakhikA thA / ve donoM dAridratA ke kAraNa bar3A duHkha pA rahe the, isaliye auroMke ghara sevA-Tahala karake apanI jIvikA upArjana karate the| eka dina donoM pati-patnI lakar3I lAneke liye jaGgalameM gaye hue the| vahA~ eka sAdhuko dekha, unhoMne bar3I bhaktise unheM praNAma kiyaa| sAdhune unheM jinadharmakA upadeza dete hue kahA:- "yaha jainadharma vidhipUrvaka pAlana karanese kalpavRkSa aura cintAmaNikI bhAMti sArA manoratha pUrA karatA hai| isake bAda munine unake / pUrva bhavake pApoMkA kSaya karaneke liye unheM vIsa-kalyANaka nAmaka tapa kA upadeza kiyaa| usakI vidhi unhoMne isa prakAra batalAyI, "pahale 'eka 'aTThama' karake, isake bAda alaga-alaga 32.upavAsa krnaa|" unhoM ne munike batalAye anusAra isa tapakI ArAdhanA kI / tapake antameM, pAraNAke dina, unake ghara eka muni Aye / unheM dekhate hI unhoMne unako praNAma kara, zuddha anna aura jala lAkara unake sAmane rakhA / isake kucha dina bAda dampatine cAritra grahaNa kara liyaa| puruSane to AcAmlavarddhamAna nAmaka tapa kiyA aura kramazaH Ayu pUrI hone para mRtyuko prApta ho, brahmadevalokameM jAkara deva ho gayA aura vahIMse Akara siMharatha nAmaka vidyAdhara huA hai / aura usIkI strI zakhikA aura taraha / kI tapasyAeM kara pAMcaveM devalokameM jAkara devI huI aura AyuSya pUrNa honese vahA~se calakara yahI vegavatI nAmakI siMharathakI patnI huI hai|" .... apane pUrva bhavakA yaha vRttAnta zravaNa kara, siMharathako pratibodha prApta 72 ha. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra la TO U.Baram . bhAI ! maiM isa apanI zaraNa meM Aye hue patnIko tumheM denA ucita nahIM smjhtaa| (pRSTha 205) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . .. paJcama prastAveM / .. 205 mimminminmitrininin huA aura usane apane ghara jA. putrako rAjya para baiThA, priyA sahita zrI ghanaratha jinezvarake pAsa Akara dIkSA le lii| isake bAda duSkara tapa kara nirmala kevala-zAna upArjana kara, karmarUpI malakA sarvathA nAza kara, siMharatha munine mokSa prApta kara liyaa| idhara megharatha rAjA udyAnase lauTakara rAnIke sAtha-sAtha ghara aaye| eka dina ve sarvArambha-parityAga-pUrvaka, alaGkAra Adiko dUra kara, pauSadha-vrata grahaNa kiye hue pauSadhazAlAmeM yogAsana mAre baiThe hue rAjAoM ko dharmadezanA kara rahe the| isI samaya kahIMse ur3atA huA eka kabUtara jisakA zarIra kA~pa rahA thA aura jisakI AkhoMse bhaya aura caca.. latA Tapaka rahIthI, manuSyakIsI vANImeM yaha kahatA huA, ki maiM ApakI zaraNameM hU~ , rAjAkI godameM A giraa| usa samaya usa bhayabhIta pakSI ko dekha, dayArdra hokara rAjA megharathane kahA,- "bhAI jaba tuma merI zaraNameM A gaye, taba tumheM koI Dara nahIM hai / " rAjAko yaha bAta suna, vaha pakSI nirbhaya ho gyaa| itanemeM usake pIche-pIche eka mahAbhayaMkara aura nirdaya bAz2a vahA~ A pahu~cA aura rAjAse bolA,-"mahArAja ! suniye / ApakI godameM jo kabUtara par3A haiM, vaha merA AhAra hai, isa liye use mere havAle kIjiye- mujhe betaraha bhUkha laga rahI hai|" yaha suna, rAjAne kahA, "bhAI ! maiM isa apanI zaraNameM Aye hue pakSIko tumheM denA ucita nahIM samajhatA / kyoMki paNDitoMne kahA hai, ki... ... .. "zUrasya zaraNAyAto-harmaNizca saTA hareH / .... ... gRhyante jIvatAM naite-'mISAM satyA urastathA // 1 // " . - arthAt -- zUravIrakI zaraNameM Aye hue prANIko dUsarA usI prakAra jIte-jI nahIM grahaNa kara sakatA, jaise zarIrameM prANa rahate, koI sarpakI maNi, siMhakA kesara aura satI strIkA hRdaya nahIM pA sktaa|" - "sAtha hI he pakSI! tuma svayaM hI isa bAtakA vicAra karo, ki auroMkI jAna lekara apanI jAna bacAnA, kitanA bar3A puNya-nAzaka hai| yaha prANIko svargameM jAnese rokatA hai aura narakakA kAraNa hai| isa Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ we muninni 206 zrIzAntinAtha critr| liye tumheM bhI isa kAmase hAtha khIMca lenA cAhiye / yadi koI tumhArA eka hI para noca le, to tumheM kitanA kaSTa hogA ? vaisehI auroMko bhI pIr3A hotI hai, isakA bhI to vicAra kro| aura dekho, isa kabUtarakA mAMsa khAnese tumheM kSaNa bharakIhI tRpti hogI; para yaha vicArA to sadAke liye jAna-jahAnase hAtha dho baiThegA? soca dekho, paMceMdriya jIvoM kA vadha karanese duSTAtmA prANiyoMko narakameM jAnA par3atA hai / kahA hai, ki "zrUyate jIvahiMsAvAn, nipAdo narakaM gataH / dayAdiguNa saMyuktA, vAnarI tridivaM gatA // 1 // " arthAt-- "zAstrameM kathA AyI hai, ki jIvahiMsA karanevAlA niSAda (vyAdha) narakameM gayA aura dayAdi guNoMse yukta hone ke kAraNa vAnarI ( ba~darI ) svargameM gyii|" yaha suna, usa bAjane megharatha rAjAse pUchA, "he rAjan ! usa ni. SAda aura vAnarIkI kathA mujhe kaha sunAiye / " isapara rAjAne kahA, Asho biheENTOR h an 5 niSAda-vAnarIkI kahAnI .. yA7 gyA ' isa pRthvIpara saikar3oM vandaroMse bharI huI 'harikAntA' nAmakI eka nagarI hai| usa purImeM bandaroM kA pAlana-poSaNa karanemeM tatpara 'haripAla' nAmake rAjA rahate the| usI nagarImeM eka niSAda rahatA thA, jo bar3A hI krUra, yamadUta sA nirdaya aura kRtaghnoMkA siramaura thaa| vaha pApI sadaiva vanameM jAkara varAha, zUkara aura hariNa Adi aneka jIvoM kA vadha kiyA karatA thaa| usI purIke pAsa eka vanameM rAjAkI kRpAse bahutase bandara rahA karate the| unameM haripriyA nAmakI eka bandarI (vAnarI ) bhI rahatI thI, jo kabhI mAMsa nahIM khAtI aura dayAdAkSiNya Adi guNoMse suzobhita thii| eka dina vahI niSAda, hAthameM Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcama prastAva / 200 khaGga liye, mRgayAke nimitta usI vanameM aayaa| isI samaya usane apane sAmanese eka bhayaMkara bAghako Ate dekhaa| use dekhate hI vaha Dara gayA aura pAsake hI eka per3apara car3ha gyaa| usapara eka krura svabhAva vAlI bandarI muha phAr3e baiThI huI thii| use dekha, vaha phira Dara gyaa| use bAghake Darase bhAgakara AyA huA jAna, bandarIne apanA mukha prasannatA-pUrNa banA liyaa| yaha dekha, niSAdake jI-meM-jI AyA aura vaha dilajamaIke sAtha usake pAsa baiTha rhaa| baMdarI use bhAIsA mAnakara usake sirake keza sahalAne lgii| vaha bhI usakI godameM sira rakhakara so gyaa| isI samaya vaha bAgha usa vRkSake nIce AyA aura bandarIkI godameM sira rakhakara soye hue usa manuSyako dekhakara bandIse kahane lagA,-"arI bAvalI! isa saMsArameM koI kisIke kiye hue upakArako nahIM mAnatA aura manuSya to khAsakara aise hote haiN| isa viSayameM maiM tumheM eka dRSTAMta sunAtA hU~, suno,. "kisI gAMvameM zivasvAmI nAmakA eka brAhmaNa rahatA thaa| eka bAra vaha tIrthayAtrA karaneke irAdese apane gharase bAhara huA aura dezadezAntaroMmeM ghUmatA huA eka bar3e bhArI jaGgalameM A phuNcaa| vahA~ pyAsase chaTapaTAtA huA, vaha pAnIkI khojameM idhara-udhara ghUmatA-phiratA eka kueke pAsa A phuNcaa| yaha dekha, usane ghAsakI rassI baTakara usIke sahAre kalasA ( ghar3A ) kuemeM lttkaayaa| usI samaya usa rassIke sahAre usa kue~ meMse eka bandara bAhara niklaa| yaha dekha usa brAhmaNane socA, ki calo, merI mihanata saphala ho gyii| yahI socakara usane phira rassImeM ghar3A bAMdhakara nIce lttkaayaa| isa bAra kue~ meMse eka bAgha aura eka sAMpa nikala pdd'e| unhoMne usa brAhmaNa ko apanA prANadAtA samajhakara praNAma kiyaa| isake bAda una tInoMmeM se vAnarane, jo jAti-smaraNa-yukta huA thA, pRthvIpara akSaroM meM likhakara brAhmaNako batalAyA, ki-he dvijadeva ! mai mathurA-nagarIke pAsakA rahanevAlA huuN| tuma kabhI udhara mere pAsa AnA, to maiM tumhArI Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrIzAntinAtha critr| qhAtira kruuNgaa| lekina, dekhanA, abhI isa kue~ meM eka AdamI aura par3A * hai, use tuma kadApi bAhara nahIM nikAlanA, kyoMki vaha bar3A bhArI kRtaghna hai-kisIkA ahasAna nahIM maantaa|" yaha kaha, ve tInoM apane-- apane sthAnako cale gye| - "isake bAda usa brAhmaNane socA,-"usa becAre manuSyako hI kyoM kue~ meM par3A rahane dU~ ? yadi apanese ho sake to sabhIkI bhalAI karanI caahiye| yahIto manuSyake ghara janma lenekA phala haiM !" aisA vicAra kara, usa viprane phira kue~ meM DorIDAlIaura usa manuSyako bAhara nikAlA use dekha, brAhmaNane pUchA,-bhAI ! tuma kauna ho aura kahAke rahanevAle ho ?' usane kahA, "maiM mathurAkA rahanevAlA-sunAra huN| eka z2arUrI kAmake liye idhara A pahu~cA thA aura pyAsake mAre vyAkula ho kara isa kue~meM gira gayA thaa| vahA~ kue~ meM uge hue eka vRkSakI zAkhA pakar3a kara TikA raha gyaa| isake bAda usameM eka bandara, eka bAgha aura eka sA~pa bhI A gire| vahA~ sabapara samAna vipada thI, isIliye kisIkA kisIse vaira virodha nahIM raha gayA thaa| he upakArI! tumane hama sabake prANa bacAye haiM, isaliye ekabAra mathurA nagarImeM avazya avazyaM aao|'. yaha kaha, vaha bhI apane sthAnapara calA gayA, vaha brAhmaNa pRthvI-maNDala para ghUmatA-ghAmatA tIrtha yAtrA karatA huA kisI samaya mathurA-nagarImeM A phuNcaa| vahA~ jaMgalameM rahanevAle usa bandarane use dekha liyA aura apane upakArIko pahacAna kara bar3I khuzIse accheacche phala lAkara use diye aura isa prakAra usakI khAtiradArI kii| isake bAda usa bAghane bhI use dekhA aura pahacAna kara apane manameM vicAra kiyA,-'isa mahApuruSane mujhe maranese bacAyA thA, isaliye usa upakArakA ise kucha-na-kucha badalA z2arUra denA cAhiye / ' yaha d socakara vaha bAg2ameM ghusa par3A aura vahA~ befikrIke sAtha khelate hue rAjakumArako mArakara usake tamAma kImatI gahane utAra kara le AyA, aura yaha saba usa brAhmaNake havAle kara use praNAma kiyaa| brAhmaNane P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 : paJcama prastAdha / usa doghAyu honekA AzIrvAda diyA aura mathurA-nagarIke andara A; usa sunArakA ghara pUchate-pUchate vahA~ A phuNcaa| usa samaya use dUrase Ate dekha, vaha sunAra kucha derataka to usakI ora dekhatA rahA; paraM phira turata hI nIcI naz2ara kiye hue apanA kAma karane lagA / brAhmaNa ne usake pAsa Akara pUchA,- "kyoM sAhujI ! kyA tuma mujhe pahacAnate ho ?" usane kahA,- "maiM tumhe ekadama nahIM pahacAnatA / " yaha suna, usa brAhmaNane kahA,-- "are bhAI ! maiM vahI brAhmaNa hU~, jisane tumheM usa jaMgalameM kue~se bAhara nikAlA thaa| Aja maiM tumhAre ghara atithi hokara AyA huuN|" yaha suna, usa sunArane baiThehI baiThe z2arA sira hilA kara use praNAma kiyA aura baiThaneke liye Asana dete hue kahA,"viprajI ! kahiye, maiM ApakI kyA sevA karUM ? " isa para usa brAhmaNa ne bAdhake diye hue gahanoMko use dikhA kara kahA,- "bhAI mere eka yajamAnane ye gahane mujhe diye haiN| tumhIM inakA ThIka-ThIka dAma lagA sakate ho| isaliye tuma inheM le lo aura mujhe inakA ucita mUlya de do|" yaha kaha, gahanoMko usIke pAsa rakhakara vaha brAhmaNa nadImeM __ snAna karane calA gyaa| isI samaya usa sunArane vastImeM yaha Dyor3I phiratI huI sunI, ki-"Aja rAjakumArako mArakara koI unake sAre - gahane curA le gayA hai| jo koI usa AdamIko kahIM dekha pAye, vaha rAjAko usakA patA de ; kyoMki rAjA usa drohIko prANa daNDa diye binA na raheMge / " yaha sunakara, usa sunArake manameM zaGkA huI / usane socA,-"ye gahane to mere hI gar3he hue haiN| z2arUra isI brAhmaNane gahanoM ke lobhase rAjakumArako mAra DAlA hai aura unake gahane liye hue mere pAsa A pahu~cA hai; para yaha na to merA koI bhAI hai, na nAtA-gotA, phira maiM isa ke liye apanI jAnako kyoM balAmeM pha~sAU~ ? " aisA vicAra kara usane rAjAke dvAra para jA, nagAr3e para coTa dI aura phira unake pAsa pahu~ca kara, gahanoMko unake havAle karate hue kahA,- "mahArAja ! ina gahanoM kA cora eka brAhmaNa hai|" yaha suna, rAjAne apane sipAhiyoMko bheja Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. zrozAnsinAtha critr| kara usa brAhmaNako khUba maz2abUtIse ba~dhavA ma~gavAyA aura vidvAnoMko bulAkara pUchA,-"he paNDito! isa mAmale meM mujhe kyA karanA cAhiye ? " paNDitoMne kahA,-"mahArAja! bhalehI koI jAtikA brAhmaNa , aura veda-vedAGgakA jAnanevAlA ho; para usane yadi manuSyakI hatyAkI ho, to rAjAko avazya usakA vadha karanA caahiye| isase rAjAko pApa nahIM laga sktaa|" paNDitoMkI yaha bAta suna, rAjAne apane sevakoMkoM usakA vadha karanekA hukma de diyA / rAjasevaka use gadhepara car3hAye, usake sAre zarIrameM rakta candanakA lepa kiye hue, use vadhya apane manameM socA,-"oha ! mere pUrva karmoke doSase yaha merI kaisI avasthA huI ? oha ! usa duSTa sunArane mere sAtha kaisI kRtaghnatA kI ? idhara usa vAnara aura bAghane mere sAtha kaisI kRtajJatA prakaTa kI ?" aisA vicAra karane aura usa bandarakI yAta yAda A jAnese usa brAhmaNake muMhase anajAtameM ye do zloka nikala par3eH vyAghravAnarasANAM, yanmayA na kRtaM vacaH / te nAhaM duvinIte na, kalAdena vinAzita; // 1 // vezyAkSAH ThakkurAzcaurA, nIramArjAramarkaTAH / jAtavedAH kalAdazca, na vizvAsyA ime kvacit // 2 // arthAt--"bAgha, vAnara aura sA~pakI bAta maiMne nahIM mAnI, isI liye maiM isa duSTa sunArake karate mArA gayA ! saca hai- vezyA ? indriya, ThAkura, core, jala, billI, bandara, Aga aura sunAra-inakA kabhI vizvAsa karanA ThIka nahIM hai|" vaha brAhmaNa bAra-bAra ina donoM zlokoMko bola rahA thaa| isaliye usakI AvAz2ase use pahacAna kara usI jagaha rahanevAle usa sA~pane .. (jise brAhmaNane kue~se bAhara nikAlA thA ) apane manameM vicAra kiyA, "oha! usa dina jisa brAhmaNane mujhe kue~se bAhara nikAlA thA, vahI mahAtmA Aja saGkaTa meM par3e hue mAlUma hote haiN| zAlameM kahA huA hai P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcama prastAva / / upakAriNa vizvaste, sAdhujane yaH samAcarati pApam / taM janamasatyasandhaM, bhagavati vasudhe ! kathaM vahasi ? // 1 // arthAt- ''upakAra karanevAle aura vizvAsI sajjanoMke sAtha jo pApAcaraNa karate haiM , una asatya pratijJAvAle puruSoMkA bojha, he pRthvI ! tU kyoM DhotI hai ?" ____ yahI vicAra kara usa sAMpane phira apane manameM socA,- " isa samaya isa brAhmaNake prANoMpara A banI hai, isaliye maiM isake upakArakA kucha badalA dUM, to isake RNase chuTakArA pA jaauuNgaa|" aisA soca usake upakAroMko yAda karatA huA vaha sA~pa bagIce meM AyA aura vahA~ sakhiyoMke sAtha khelatI huI rAjakumArIko dekha, batAo ke guccheke andarase use kATa khaayaa| turatahI vaha rAjakumArI vyAkula hokara chaTapaTAtI huI z2amIna para girakara behoza ho gyii| yaha dekha, sakhiyoMne jAkara rAjAko qhabara dii| isa qhabarako pAtehI rAjA atyanta zokAtura aura duHkhase adhIra hokara vilApa karane lage,- "hAya ! yaha kyA huA ! abhI to ekahI duHkhake samudrase pAra nahIM huA ki itane meM dUsarA A pahu~cA ? aba maiM kyA karU~ ?" aisA vicArakara, rAjAne tatkAla aneka mantravAdiyoMko bulaayaa| ve saba usakI lar3akIkI jhAr3a-phUMka karane lage; para kisIkA kucha asara nahIM huaa| taba eka mantra jAnanevAlene rAjAse kahA, "he rAjA ! mujhe nirmala jJAna prApta hai| usIke balapara maiM yaha samajha rahA hU~, ki Apane jisa brAhmaNake badhakI AjJA dI hai, vaha bilakula nirdoSa hai| usakA saJcA-sacA hAla yoM hai- kisI samaya isa dayAlu brAhmaNane jaGgalake kUpa meMse sA~pa, bAnara aura bAghako bAhara nikaalaa| isake bAda isane eka sunArako bhI bAhara nikaalaa| usa samaya sAMpa vagairahane isa brAhmaNase kahA thA, ki tumane hama logoMkA bar3A upakAra kiyA hai, isaliye kisI dina mathurAmeM aanaa| yaha kaha, ve apane-apane sthAnako cale gaye aura yaha brAhmaNa bhI saba tIrthoMse ghUmatA-ghAmatA isa bAra mathurAmeM A P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arvvv. 212 zrIzAntinAtha critr| pahucA / Anepara usa bandarane to ise uttamottama phala dekara sammAnita kiyA aura bAdhane Apake putrako mArakara usake kula gahane ise lAkara diye| unheM liye hue yaha sIdhA-sAdA brAhmaNa usa sunArase milane gayA , aura use bAghake diye hue gahane dikhaaye| gahanoMko dekha, unheM pahacAna kara, usa kRtaghna sunArane Apako qhabara de dii| isI para Apane brAhmaNako cora aura hatyArA samajhakara mAra DAlanekA hukma de diyA / daivayogase jallAdoMko, vadha karaneke liye usa brAhmaNako le jAte dekhakara, . pUrvokta sarpane use pahacAnA aura usakI bhalAI kI bAta yAda kara, use : . . chur3Aneke irAdese latAke andarase ApakI putrIko DaMsa diyaa| isaliye, he mahArAja ! yadi Apa usa brAhmaNako chor3a deM, to ApakI lar3akI avazya hI jI jaayegii|" .. yaha suna, rAjAne kahA- acchA, mujhe aisI koI bAta batalAo, jisase mujhe isa bAtakI sacAI kA bharosA ho / " yaha sana, usa mantravAdIne usa sarpako rAjaputrIke zarIrapara utaaraa| usane mantravAdIkI kahI huI saba bAteM svIkAra kara lIM, jisase rAjAko pUrI dila jamaI ho gayI aura unhoMne usa brAhmaNako chuTakArA de diyaa| use chUTate dekha, sA~pane rAjakumArIke DaMkaparakA viSa cUsa kara khIMca liyA, jisase vaha turata bhalI caGgI ho gyii| isake bAda mantravAdIne usa brAhmaNase kahA,-he vipra! isI sA~pane ApakI jAna bacA dii|" yaha suna, usa brAhmaNane kahA,- "ahA ! isa saMsArake prANiyoMkI gati kaisI vicitra hai, z2arA dekhiye to sahI-jo bar3e hI krUra prANI kahe jAte haiM, unhoMne to kRtajJatA dikhalAyI aura jo krUra nahIM kahA jAtA, usIne hara darje kI kRtgntaa-ahsaanph'raamoshii--kii|" yaha kaha, usa brAhmaNane phira kahA,. "do purise dharuM dharA, ahavA dohiM pi dhAriyA dhrnnii| uvayAre jassa maI, uvayAraM jo na. vimharaI // 1 // / arthAt jisakI mati upakAra meM hotI hai-jo upakAraH karanA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. paJcama prastAva 213 cAhatA hai aura jo upakArako nahIM bhUlatA; yA to inhIM donoM : puruSoMko pRthvI dhAraNa karatI hai;athavA ye hI do puruSa pRthvIko dhAraNa kiye hue haiN| "yaha sunakara, rAjAne usa brAhmaNase usakA kula hAla pUchA, jisake uttarameM usane Adise antataka apanI sArI rAmakahAnI kaha sunaayii| isase santuSTa hokara rAjAne usa zivasvAmI brAhmaNako bar3e Adarake sAtha eka dezakA svAmI banA diyaa| isake bAda ho usa brAhmaNane apane dezameM Akara nAgakI pUjA karaneke liye nAgapaJcamI-vrata claayaa| ___ yaha kahAnI-sunAkara usa bAghane usa baMdarIse kahA,-"he vAnarI! jaise usa brAhmaNane sunArakA vizvAsa kara dhokhA khAyA aura . vipattimeM par3A, vaise hI tU bhI isakA vizvAsa na kara, nahIM to yaha bhI terI vaisehI durdazA kregaa| isaliye, lA-ise mere havAle kara-- maiM jhaTapaTa caTa kara jaauuN|" bAghake itanA saba kucha kahane para bhI usa vadarIne use nahIM chodd'aa| taba vaha bAgha usI vRkSake nIce baiThakara vicAra karane lagA,--"oha ! yaha ba~darI bhI to apanI dhunakI bar3I pakkI hai !" isake bAda jaba usa niSAdakI nIMda TUTI, taba usakI godameM sira rakhakara vaha vAnarI bhI so rhii| usako sote dekha, usa bAghane pAsa Akara usa niSAdase kahA,-"dekho, bhAI ! tuma isa ba~darI kA vizvAsa na kro| yadi tuma apanA bhalA cAhate ho, to mujha sAta dinake bhUkhe hueko yaha baMdarI de DAlo aura tuma sahI-salAmata puNyAtmA bane raho, nahIM to saca jAnanA, sadeha ghara nahIM jAne paaoge| aura kyA tumane yaha nahIM sunA hai, ki pahale z2amAne meM eka bandarane hI eka rAjAkA nAza kara diyA thA ?" yaha suna niSAdane kahA,-"he bAgha ! tuma mujhe vaha kathA sunaao|" taba bAghane yaha kathA sunAyI:__"pUrvakAlameM nAgapura nAmaka nagarameM pAvaka nAmakA eka bar3I samRddhivAlA rAjA rahatA thaa| eka dina azcakrIr3A karate hue ve rAjA eka ulaTI sIkha pAye hue ghor3e dvArA z2abaradastI khiMce hue eka.bar3e bhArI Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrIzAntinAtha critr| jaGgalameM pahu~ca gye| usa vanameM bhUkhe-pyAse aura akele dhUmate hue rAjAko eka bandara mila gyaa| usane rAjAko khUba mIThe phala lAkara diye aura ekanirmala jalase bharA huA sarovara bhI unheM dikhalA diyA |raajaane vahI phala khA, pAnI pI, svastha hokara sukhI mana eka vRkSake nIce chAyAmeM DerA DAla diyA / itane meM unakI talAzameM pIche-pIche cale Ane vAle unake sabhI sainika vahA~ A phuNce| isake bAda jaba rAjA una saba sainikoMke sAtha apane nagarakI ora cale, taba unhoMne usa bandarako bhI sAtha le liyA aura use liye hue apane nagarameM aaye| vahA~ pahu~cakara, ? acche pakavAna khilAne lage tathA rAjAkI AjJAse vaha apanI icchAke anusAra Ama aura kele Adi phala bhI khAneko pAne lgaa| usa bandarake upakArako yAda kara, rAjA use sadA apane pAsa hI rakhane lge| eka dina vasantaRtumeM rAjA bagIce meM jAkara hiMDolA jhUlane, jalakrIr3A karane aura phUla cunane AdakI krIr3Ae~ karate hue thaka gaye aura vahIM so rahe / apanI zarIra-rakSAkA bhAra unhoMne usI bandarako sauNpaa| itane meM rAjAke mu~hake pAsa eka bhauMrA maMDarAne lgaa| yaha dekha, svAmI para bhakti rakhanevAle usa mUrkha bandarane usa bhaureko talavArase mAranA cAhA aura isI bahAne eka hAtha aisA jamAyA, ki rAjAkA sira kaTa gyaa| isaliye he niSAda ! tuma bhI isa baMdarIke pherameM na par3o, nahIM to jaise ve rAjA apane hitaiSI vAnarake karate saMsAra se uTha gaye, vaise hI tuma para bhI balA TUTa pdd'egii|" . ___ bAghakI yaha bAta samate hI usa niSAdane usI kSaNa usa bandarIko uThAkara pheMka diyA / vaha usa bAghake pAsa A girii| usa samaya bAghane usa vAnarIse kahA,-"bar3I bIbI ! afasosa na karanA; kyoMki jaise puruSakI sevA kI jAtI hai, vaisA hI phala milatA hai| yaha sunate hI usa bandarIko tatkAla.buddhi utpanna ho gayI aura usane usIke bala para bAghase kahA,-"bhAI ! aba to tuma mujhe haragiz2a na chor3o-khAha. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. itanemeM rAjAke mu~ha ke pAsa eka bhorA ma~DarAne lgaa| yaha dekha, svAmI para bhakti rakhanevAle usa mUrkha bandAne usa bho reko talavArase mAranA cAhA aura isI bahAne eka hAtha aisA jamAyA, ki rAjAkA sira kaTa gyaa| (pRSTha 214) Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcama prstaav| 215 DAlo; para suno-bandaroMke prANa unakI pU~chameM hI rahate haiM, isaliye tuma pahale merI pU~chahI khaao|" yaha suna, bAgha bar3A Anandita huaa| isake , bAda jyoMhI usane apane muMhameM pUcha lI, tyoM hI vaha bandarI chalAMga mAra kara daur3I aura phurtIke sAtha per3apara car3ha gayI / yaha dekha jhepA huA bAgha anyatra calA gyaa| isake bAda usa niSAda para binA kisI prakArakA dveSa rakhe hI usa bandarIne usase kahA-,"bhAI ! aba to vaha bAgha calA gayA-tuma bhI nIce utro|" vaha nIce utara AyA / bandarI use lie hue apane latAgRhameM AyI, jisameM usake bAlabacce rahate the| unhIMke pAsa use baiThAkara vaha usake khAneke liye phala lAneko jaGgalameM gyii| idhara kSudhAse pIr3ita usa duSTa niSAdane usIke baccoMko mArakara khA liyA aura befikIke sAtha TAMga phailAye so rhaa| jaba vaha bandarI jaGgalase svAdiSTa phala liye huI AyI, taba usane dekhA, ki niSAda soyA huA hai aura usake bacce lA patA hai| usane use uThAkara phala diye| isake bAda vaha niSAdako sAtha lekara apane baccoMko khojatI huI jaGgalameM idhara-udhara bhaTakane lagI, para usane apane manameM niSAdakI zarAratoMkA kucha bhI qhayAla nahIM Ane diyaa| pahale to usa duSTane use per3a parase nIce girAyA aura abake usake pazcoMko hI khA gyaa| itane para bhI mAnatI huI, vaha sarala antaHkaraNavAlI vAnarI usake sAtha-sAtha apane baccoMkI khoja-DhUMr3ha karane lgii| isI samaya usa niSAdane apane manameM socA,-"Aja to merI sArI mihanata bekAra gayI-kucha bhI hAtha nahIM lagA-bhUkha lagIkI lagI hI rhii| aba khAlI hAtha ghara kaise lo; ?" + aisA vicAra kara usa nirdayI aura pApI niSAdane usa vizvasta citta vAlI ora bhAI-bhAI kahakara pukAranevAlI bandarIko DaMDekI coTase mAra girAyA ora use apane kA~varameM rakhakara gharakI tarapha calA / itane meM usI bAghase usakI rAstemeM mulAkAta huii| bAghane use dekha kara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / wwwwwwwwwwwwwwwww. www kahA,-"re duSTa ! tUne yaha kyA kara DAlA ? re pApI! jisa becArI bandarIne tujhe apane putrakI taraha rakhA thA, usIko mArate hue kyA terA hAtha nahIM kAMpa uThA ? re duSTa, pApI, kRtaghna! jA, tU apanA / kAlA mu~ha yahA~se dvAra kara / terA muMha dekhanese bhI pApa lagatA hai| maiM tujhe mArakara apanA hAtha bhI kalaGkita nahIM kara sakatA ; kyoMki usase terA pApa mereko sparza kara jaayegaa|" isa taraha usako phaTakArate hue bAghane use chor3a diyA aura vaha apane ghara calA gyaa| usa samaya logoM ke muMhase yaha saba hAla sunakara rAjAne apane manameM vicAra kiyA,"maiM to bandaroMkI rakSA karatA hU~ aura isa durAtmAne bAlabaccoM sameta usa bandarIko mAra ddaalaa| isaliye use pakar3a kara saz2A denI cAhithe; kyoMki usane merI AjJAkA ullaGghana kara DAlA hai| kahA hai, ki "aAjJA-bhaMgo narendrANAM, gurUNAM mAna-mardanam / bhatRkopazca nArINA-mazastravadha ucyate // 1 // " arthAt "rAjAkI AjJAkA bhaMga, guruoMkA mAnamardana aura striyoM para svAmakA krodha honA,binA zastrake hI badha kahalAtA hai|" isa prakAra vicAra kara rAjAne apane sevakoMko AjJA dI aura ve usI dama usa niSAdako bAMdhakara pakar3a lAye aura ghusoM tathA lAThiyoM se mArate hue vadhya sthAnako le gye| itanemeM usa bAghane vahA~ Akara kahA,-"are! ise na mAro, ise mAranA ucita nhiiN|" yaha suna, rAjapuruSoMne AzcaryameM par3akara usa bAghakI bAta rAjAse jAkara kaha sunaayii| isase rAjAko mI bar3A kautUhala huA aura ve bhI vahA~ jA phuNce| taba phira bAgha bolA, "he rAjan ! isa pApIko mArakara Apa bhI isake pApake hissedAra bana jaayeNge| duSTAtmA prANI ApahIapane karmoM ke doSase vipattimeM par3A karate haiN|" yahI suna, Azcarya meM par3e hue rAjAne pUchA,-he bAgha! tU jAnavara hokara bhI manuSyakI " bolI kaise bolatA hai ? tujhameM aisI vidheka-bharI caturAI kahA~se AyI" P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ worrowwnwar Cameramananmrammar aamanaanawr. paJcama prstaav| 210 bAghane kahA,-"isa udyAnameM eka bar3e bhArI jJAnI AcArya Aye hue haiN| . ve hI yaha saba hAla batalAte haiN| Apa unhIMse jAkara yaha prazna kreN|" yaha kaha, vaha bAgha calA gyaa| rAjAne usa niSAdako chuTakArA dekara apane rAjyase nikAla bAhara kara diyaa| isake bAda rAjA, gurUke AgamanakA hAla sunakara, udyAnameM aaye| vahA~ aneka sAdhuoMse ghire hue AcArya mahArAjako dekha, rAjAne unheM bar3I bhakti ke sAtha praNAma kiyA aura unake bAda kramazaH aura saba sAdhu-. oMkI bhI vandanA kii| isake bAda rAjAne guruke sAmane hAtha jor3e hue pUchA,-"Apa apane nirmala jJAnacakSuoMse saba kucha jAnate haiM / isIliye maiM Apase pUchatA hU~, ki vaha vAnarI marakara. kyA huI ?" gurune kahA, "he rAjan ! vaha zubha dhyAnake vaza mRtyu pAkara svargako gayI hai| AgamazAstrameM kahA hai : 'tavasaMjamadANaro, payaie bhaddo kivAlu a| . gurUvayaNaro niccaM, mariDaM devesa jAei / / 1 / / ' . arthAt -- 'jo tapa, saMyama aura dAna meM nirata rahatA hai, prakRtise hai| bhadra hotA hai, kRpAlu hotA hai aura nirantara guruke vacano meM anurakta rahatA hai, vaha marakara devatAoMke yahA~ janma letA hai / ' * yaha suna rAjAne kahA, "he bhagavan ! jo jAti aura karma . donoM hI se mahA nIca aura bar3A bhArI pApI hai, vaha niSAda marakara kahA~ jAyegA?" sUrine kahA,-"isa pApIko narakake sivA ora kahIM . Thaura-ThikAnA nahIM hogaa| kahA bhI hai, ki-- jiivhiNsaamRssaavaad-stainyaanystriinissevnaiH| -: parigrahakaSAyaizca, viSayairvivazIkRtaH // 1 // . kRtaghno nirdayaH pApI, prdrohvidhaaykH| raudradhyAnaparaH krUro, naro narakamAgamet // 2 // ' . arthAt- "jIvahiMsA, asatya-saMbhASaNa, corI, parastrIgamana, . 28 P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218. zrIzAntinAtha critr| parigraha, kaSAya aura viSayoMmeM pha~sA huA, kRtaghna, nirdaya, pApI, paradrohI, raudradhyAnameM tatpara aura ra manuSya narakameM hI jAtA hai|" - "isake sivA hai rAjan ! prasaMgataH dUsarI do gatiko kauna prApta / hotA hai unake lakSaNa bhI suno| . . . 'pizunAgomatizcaiva, mitre zATyarataH sadA / vArta-dhyAnena jIvo'yaM, tiryaggatimavApnuyAt // 1 // mArdavArjavasampanno, gtdosskpaaykH| : . nyAyavAn guNagRhyazca, manuSyagatimAgamet // 2 // arthAt-"pizuna ( cugalakhora ), pApa-mati, mitrake sAtha sadA kapaTa karanevAlA aura ArtadhyAna karanevAlA marakara tiryagatiko prApta hotA hai| jo mRr3hatA aura RjutAse sampanna hotA hai, pisake doSa aura kaSAya naSTa ho cuke haiM tathA jo nyAyavAn aura guNayAhI hotA hai, vaha prANI marakara phira manuSyagatiko prApta hotA hai|' yaha suna, rAjAne phira pUchA,-"he prabho ! uparyukta bAgha manuSyakI / sI vANI kyoM bolatA thA ? usane AdamIkI hI bolImeM mujhe usa niSAdako mAranese rokA thaa|" sUrine uttara diyA,-"he rAjan ! usakA kAraNa yaha hai / suniye,-"saudharma nAmaka devalokameM zaka-indrake eka sAmAnika devatA haiN| unakI prANapriyA devI, svargase cyuta hokara kahIM manuSya bhavameM utpanna huii| taba usa devAGganAke AtmarakSaka devatAoMne usa devIke svAmIse pUchA,-'he svAmI ! isa vimAnameM devIke rUpameM kauna utpanna hogA ?' isa para devatAoMne kahA,-. 'amuka vanameM eka vAnarI hai| vahI marakara yahA~ aayegii|' yaha sunakara una AtmarakSaka devoMmeMse eka bAghakA rUpa dhAraNa kara usa vAnarIkI parIkSA karaneke liye yahA~ AyA huA thaa| isIliye vaha divya-zakti-sampanna vyAghra manuSyakIsI vANI bolatA thaa| usa vyAghrane vAnarI aura niSAdake sAtha khUba vAda-vivAda kiyA thA aura unheM kaI dRSTAnta bhI sunAye the|" . * P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N paJcama prstaav| 'gurukA sunAyA huA bAghakA yaha vRttAnta suna rAjAko vairAgya - utpanna ho AyA aura unhoMne apane putrako gaddI para baiThAkara guruse , dIkSA le lii| ve haripAla rAjarSi saMyamakA pAlana karate hue saudharmakalpameM devatvako prApta hue| ___ niSAda-vAnarI-kathA samApta / "jaise vaha niSAda jIvahiMsA karake narakako prApta huA, vaisehI aura jIva bhI, jo pApa karate haiM, pApake prabhAvase narakako prApta hote haiN| isa liye he bAz2a! tumako bhI jIvahiMsAse ekadama bAz2a AnA caahiye| yaha suna, usa zyena (bAz2a)pakSI ne megharatha rAjAse kahA, "he rAjan ! ApahI sukhI haiM; kyoMki Apa isa prakAra dharma aura adharmakA vicAra kara sakate haiN| yaha kabUtara to mere Darase bhAgA huA ApakI zaraNameM calA aayaa| aba ApahI kahiye, kSudhArUpiNI rAjasIkA satAyA huA maiM kisakI zaraNameM jAU~ ? he rAjan yadi Apa satpuruSa haiM aura kisI prANIkI burAI karanA nahIM cAhate, to maiM bhI bhUkhase pIr3ita ho rahA hU~,. isaliye he dayAlu! merI AtmAkI bhI rakSA kiijiye| maiM bhI bhale-bure karmoM kI pahacAna kara sakatA hU~, para isa samaya bhUkhase be taraha satAyA huA hU~, isaliye kyA kara sakatA hU~? kahA bhI hai, ki- .. cakSuH zrotralalATadInakaraNI vairAgyasampAdinI // bandhUnAM tyajanI videzagamanI caaritrvidhvNsinii| sA me tiSThati sarvabhUtadamanI prANApahArI kSudhA // 1 // viveko hIyA dharmo, vidyA snehazca saumyatA / pratipannamapi prAyo, lupyate cunnipIDitaH / ityarthe nItizAstrokto, dRSTAntaH zrayatAM prabho // 3 // " .. . arthAt---"jo kSudhA, rUpakA nAza karanevAlI, smRtikA haraNa karanevAlI, pA~coM indriyoM / prAkarSaNa karanevAlI, A~kha-kAna aura P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrIzAntinAtha critr| unnan lalATa para dInatA lA denevAlI, vairAgyako utpanna karanevAlI, bhAIbandhuoMko chur3AnevAlI, videzameM jAneko lAcAra karanevAlI, cAritrako caupaTa karanevAlI, saba prANiyoMko damana karanevAlI, aura prANoMkA nAza karanevAlI hai, vahIM isa samaya mujhe satA rahI hai| tudhAse pIr3ita prANiyoMko viveka, lajjA, dayA, dharma, vidyA, sneha, sundaratA aura sattva (parAkrama) nahIM raha jaataa| jo bhUkhA hotA hai, vaha akasara apanI kI huI pratijJAoMko bhI tor3a detA hai| he prabho ! isa viSayameM eka dRSTAnta nItizAstrameM kahA huA hai, use suniye| ___ yaha kaha, usa bAjane megharatha rAjAko nIce likhA huA dRSTAnta kaha sunAyA :_ 'kera ke * jaGgaloMse bhare hue nirjala marudezameM eka kuA~ thA / usameM priyadarzana nAmakA eka sA~pa rahatA thaa| usa kue~ meM pAnIke pAsahI eka bila thA, jisameM vaha rahatA thA aura nirantara meMDhaka Adi jIvoMko mAra- 4 kara khAyA karatA thaa| vahIM rahate-rahate usakI gaGgadattanAmaka eka meMDhaka se gAr3hI dostI ho gyii| sAthahI usI kue~ meM rahanevAlI aura mIThe vacana bolanevAlI citralekhA nAmakI mainAse bhI usakI qhAsI mitratA ho gyii| isa prakAra paraspara prItikA vyavahAra karate hue una logoMne kucha dina bar3e sukhase bitaaye| isake bAda, vahA~ eka bAra bAraha varSakI anAvRSTi huI, jisase usa kue~ kA bhI pAnI sUkha gayA aura pAnImeM rahaneghAle saba jIva mara gaye / aba to usa sAMpake khAne-pInekI bhI muzkila A pdd'ii| gaGgadatta nAmaka vaha meMDhaka to kIcar3a-miTTI hI khA-khAkara dina bitAne lgaa| eka dina sA~pane mAna apamAnakI bAta bhUlakara gaGgadattase kahA, "he mitra ! Ajakala to maiM bar3I takalIfameM huuN|" gaGgadattane pUchA, "kyoM, kaisI takalIpha hai ?" sarpane kahA,"khAne-pIne- ra kI takalIpha mujhe behada satA rahI hai| kahA bhI hai,8 eka jagalI vRkss| .. . ... ... ... ... ...... P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prstaavN| 221 _ "maraNasamaM natthi bhayaM, khuhA sagA veyaNA natthi / ___ paMtha samA natthi jarA, dAliha samo parAbhavo natthi // 1 // " arthAt--"mRtyuke samAna bhayakI vastu aura koI nahIM hai / kSudhA ke samAna dUsarI koI vedanA bhI nahIM hai / musAphirIkI taraha takalIpha buDhApemeM bhI nahIM hotI aura daridratAke samAna dUsarA koI parAbhava (parAjaya saMkaTa ) nahIM hai|" ____ "isaliye he mitra! tuma aisA koI upAya karo, jisase merI yaha takalIpha dUra ho|" ___ yaha suna, gaGgadattane socA,-"isa duSTane isa kue~ ke saba jIvoMko to khAhI liyA, abake mujhe bhI khAyA cAhatA hai| isalithe cAhe jaise ho apanI jAnako to isake phandese bacAnA hI hogaa|" yahI socakara gaGgadattane priyadarzanase kahA,-"svAmI! maiM tumhAre liye bar3I-bar3I nadiyoMmeM jAkara apanI jAtike jIvoMko lA diyA karU~gA; para mujhameM aisI zakti nahIM, ki vahA~ taka jA sakU, isaliye yadi yaha citralekhA mujhe apanI coMcase pakar3a kara vahA~ pahu~cA diyA kare, to tumhArI khurAka Anandase pahu~ca jAyA kre|" yaha suna, prasanna hokara, usa sarpane, apane svArtha ke liye citralekhA nAmaka mainAko vaisI hI AjJA de dI / tadanusAra citralekhA, use coMcameM dabAye hue le calI aura eka bar3I bhArI jhIlameM. jAkara chor3a aayii| vaha meMDhaka to usa jhIlameM pahuMcakara cainase baiTha rhaa| taba usakA abhiprAya nahIM samajha kara citralekhAne thor3I dera bAda AvAz2a lagAyI,-"bhAI gaGgAdatta! jaldI clo| svAmI priyadarzana bar3I takalIfameM haiM / isaliye tuma apane pratijJAnusAra unakA manoratha pUrA karaneke liye jaldI clo|" yaha suna, gaGgadattane kahA,-"arI mainA ! suna-. bhUkhA huA prANI kaunasA pApa nahIM karatA ? kSudhAse kSINa manuSyoM ke hRdayameM karuNA nahIM hotI, isaliye bahana ! tuma priyadarzanase jAkara kaha denA, ki aba gaGgadatta usa kueM meM nahIM aanekaa|" isa prakAra apanA abhiprAya. prakaTa kara usane phira kahA, "bahana ! aba tuma bhI . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 - zrIzAntinAtha caritra / Ajase usakA vizvAsa na krnaa|" yaha suna, vaha mainA apane sthAnako lauTa gyii|" "mahArAja ! isadguSTAntale to Apa samajha hI gaye hoMge, ki kSudhAtako , kRtya-kRtyakA vicAra nahIM hotaa| isaliye Apa mere AhArakA prabandha kara dIjiye, jisase maiM mara na jaauuN|" bAz2akI yaha bAta suna, rAjAne kahA,-"bhAI ! yadi tuma bhUkhe ho, to maiM tumheM z2arUra acchese acchA bhojana duuNgaa|" isapara usa bAz2ane kahA,- 'he mahArAja! mujhe to mAMsake sivA aura kucha khAnA acchA nahIM lgtaa|" rAjAne kahA,"acchA, maiM kasAIke yahA~se mAMsa maMgavAye detA huuN|" pakSIne kahA,---- "mahArAja ! yadi merI A~khoMke sAmanehI kisI prANIke zarIrakA mAMsa kATA jAye, to usI mAMsase merI tRpti ho sakatI hai, dUsare kisI mAMsase nahIM / rAjAne kahA,-"acchA, isI kabUtarako tarAjUpara / rakhakara, maiM isIke tolake barAbara apane zarIrakA mAMsa kATa kara tumako duuNgaa|" bAz2a isa bAtapara rAjI ho gyaa| isake bAda rAjAne eka tarAja ma~gavAkara usake eka palar3e para usa kabUtarako rakhA aura dUsare palar3e para eka tez2a churIse apane zarIrakA mAMsa kATa-kATa kara rakhane lge| isa prakAra jyoM-jyoM ve apane zarIrakA mAMsa kATa-kATa kara palar3e para rakhane lage, tyoM-tyoM vaha kabUtara bhI adhikAdhika taula vAlA hotA gyaa| yaha dekha, ve sAhasika rAjA, yaha jAnakara, ki vaha kabUtara bahuta z2iyAdA vaz2anakA hai, khudahI usa palar3e para baiTha gaye / yaha dekha. sabhI loga hAhAkAra karate hue viSAdake mAre kahane lage,--"he nAtha ! Apa prANa-tyAga karanekA sAhasa kyoM kara rahe haiM ? eka pakSIke liye Apa hama saba logoMkA apamAna kyoM kara rahe haiM ? yaha to koI mAyA mAlUma par3atI hai| nahIM to Apake itane bar3e zarIrakA bhAra isa nanheMse kabUtarake barAbara kaise ho sakatA . hai ?" logoMke itanA kahane para bhI, svayaM jJAnI hote hue bhI, rAjAne, . paropakAra-priyatAke kAraNa-saralatAke mAre-apane zAnakA upayoga P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra D. Berseys isake bAda rAjAne eka tarAjU ma~gavAkara usake eka palar3e para usa kabUtarako rakhA aura dUsare palar3e para eka tez2a churIse apane zarIrakA AA~sa kATa-kATa kara rakhane lge| (pRSTa 222) NARSINGH PRESS, CALOUTTA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annnnnnn paJcama prstaav| nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn 223 nahIM kiyaa| unhoMne apane manameM yahI socA,"jo aGgIkAra kiye hue kAryakA nirvAha karatA hai, vahI isa jagatameM dhanya hai| mere ye parijana apane nijI svArthake liye mujhe roka rahe haiM, parantu isa asAra .. zarIrase paropakAra kara lenA hI sAra hai| use maiM kara hI rahA huuN| isaliye inake Agrahase maiM apane svArthakA kyoM nAza kara ? jo honA hogA, vaha bhale hI huA kare, para maiM to apanI pratijJA avazya pUrI kruuNgaa|" . rAjA apane manameM aisA hI vicAra kara rahe the, ki itanemeM kAnoMmeM hilate hue kuNDala pahane, saba aMgoMmeM suhAvane alaGkAra ghAraNa kiye hue eka divya vezadhArI deva vahA~ prakaTa hokara bole,--"he rAjan ! tuma dhanya ho| he vIrajanoMmeM ziromaNi! tumhAre jIvanajanma suphala ho - gaye; kyoMki Aja IzAna-devalokameM indrane sabhAmeM baiThe hue tumhAre nirmala guNoMkI bar3I prazaMsA kI thii| tumhArI vaha bar3AI mumase nahIM sahI gayI aura maiM tumhArI parIkSA leneke liye yahA~ calA aayaa| isake bAda jaMgala meM rahanevAle isa kabUtara aura isa bAz2ake zarIrameM maiMne praveza kiyA, kyoMki inameM pahalesehI vaira thaa|" devane itanAhI kahA thA, ki rAjA pUcha baiThe,-- "he deva ! ina donoM pakSiyoMmeM paraspara vaira kisa liye huA ? mujhe yaha bAta jAnanekA bar3A kautUhala ho rahA hai, isaliye mujhase kaha snaaiye|" taba devane kahA,- .. ___"kisI z2amAnemeM isI nagarameM sAgara nAmakA eka baniyA~ rahatA thaa| .. usakI strIkA nAma vijayasenA thaa| usake dhanadatta aura nandara nAmake do putra the| kramazaH bar3hate-bar3hate ve javAna ho gaye aura banaja-vyopAra karaneko taiyAra hue| eka dina ve donoM, mAM-bApakI AnA le, bahutase AdamiyoMkA kAfilA saMga lekara, vyApAra karaneke liye nAgapura nAmaka nagarameM aaye| vahA~ vyApAra karate hue unheM daivayogase kisI taraha eka bar3e dAmoMvAlA uttama ratna hAtha laga gyaa| isake bAda jaba ve apane nagarakI ora lauTane lage, taba usa ratnake lobhase eka dUsareko mAra DAlanekI tAkameM lage / rAstemeM eka nadI par3atI thii| usIke pAra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrIzAntinAtha caritra / utarate-utarate donoMmeM vivAda hone lgaa| ekane kahA, 'yaha manohara ratna merA upArjana kiyA huA hai| dUsarene kahA, "nahIM, merA upArjana kiyA huA hai| tuma vyartha hI lobha kyoM karate ho ? isI prakAra vivAda / karate hue ve donoM krodhameM Akara vahIM yuddha karane lge| lar3ate-lar3ate ve usI nadImeM gira par3e aura ArtadhyAnake sAtha mRtyuko prApta hue| ve hI donoM marakara isa jaMgalameM kabUtara aura bAz2a hue haiN| mahArAja maiMne ina donoMko eka jagaha ikaTThe hokara lar3ate dekhA, isIse inapara apanA asara ddaalaa| __ yaha kaha, rAjAkI prazaMsA kara, vaha devatA apane sthAnako cale gaye / rAjA bhI akSata zarIra vAle ho gaye / isake bAda sabhAsadoMne rAjA medharathase pUchA,-"he svAmI ! ye devatA kauna the ? aura inhoMne binA kisI prakArake aparAdhake hI itanI mAyA phailAkara Apako prANa-saGkaTameM kyoM DAla rakhA thA ?" rAjA megharadhane kahA, he sabhAsado! agara tumhAre mana meM isa bAtake jAnanekA kautUhala ho, tI jI lagAkara suno, - ____ "isa bhavake pUrva, pA~cave bhavameM, maiM anantavIrya nAmaka vAsudevakA bar3A bhAI aparAjita nAmaka baladeva thaa| usa bhavameM damitAri nAmaka prativAsudeva merA zatru thaa| maiMne usako putrIkA haraNakara use jAnase mAra DAlA thaa| isake bAda vaha saMsAra-rUpI araNyameM bhramaNa karatA huA, isI bharata-kSetrake aSTApada-parvatake pAsa eka tapasvIkA putra huaa| vahA~ ajJAna-tapa kara, AyuSyakA kSaya hone para, mRtyuko prApta ho kara, vaha IzAna-devalokameM jA, surU' nAmakA deva huA hai| jaba indrane sabhAmeM merI prazaMsA kI, taba pUrva bhavake vairake kAraNa, isa devako merI bar3AI acchI na lagI aura yaha merI parIkSA leneke liye yahA~ aayaa| isakA 5 jo kucha natIz2A huA, vaha tuma loga dekha hI cuke ho|" yaha sunakara saba sabhAsadoMko bar3A acambhA huA / usI prakAra una donoM pakSiyoM ko apanA aura usa devatAkA vRttAnta sunakara jAti P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . paJcama prastAva / :. 225 ninami smaraNa ho AyA. aura ve apanI bhASAmeM bola uThe,-"he svAmin ! hameM apanA caritra sunakara vairAgya utpanna ho AyA hai, isaliye aba jo kucha hamAre karane yogya ho, vaha hameM btlaaiye|" yaha suna, rAjAne kahA,-"he pakSiyo! tuma, sacce. dilase samakita aGgIkAra kara pApakA nAza karanevAlA anazana vrata grahaNa kro|" yaha suna, una donoMne usI prakAra anazana-vrata le liyaa| isake bAda paJcanamaskArakA smaraNa karate hue, maraNako prApta hokara ve bhuvanapatimeM jAkara devatA ho gaye / rAjA megharatha pauSadha-vrata grahaNa kara, usake antameM pAraNA kara phira bhoga-sukha bhoga karane lge| .. eka dina, rAjA megharatha, pariSaha aura upasargAke viSayameM nirbhaya hokara vairAgyakI preraNAse ahama-tapa kara, zarIrako nizcala kara, pratimA dhAraNa ( kAussagga = kAyotsarga) kiye hue the, isI samaya aTThAIsa lAkha vimAnoMke adhipati IzAnendrane bhaktike AvezameM Akara kahA,"apane mahAtmyase ina tInoM lokoMko jItanevAle aura pApako nAzakaranevAle he rAjan ! Apa torthaGkara hoMge, isIliye maiM Apako namaskAra karatA huuN|". isa prakAra IzAnendrake kiye hue namaskArako suna kara, unake pAsa baiThI huI unakI striyoMne pUchA,-''he svAmI ! abhI kisako Apane praNAma kiyA ?". devendrane kahA,- "he sundarI ! pRthvImaNDalapara puNDarIkiNI nAmaka nagarIke rAjA meghanAtha isa samaya aTThama-tapa kara, sthira-citta ho, zubhadhyAnasahita pratimA kiye hue haiN| unhoMko maiMne praNAma kiyA hai| isa prakAra zubhadhyAnameM tatpara aura dharma-karmameM nizcala una megharatharAjAko dhyAnase haTAne meM indrasahitaH sabhI devatA bhI asamartha haiN|" . .. ... . ... .......... - indrakI yaha bAta suna, unakI donoM striyA~-surUpA aura atirUpA rAjAko vicalita karane ke liye vahA~ aayiiN| atyanta manohara rUpalAvaNya aura kAntise yukta ve donoM deviyA~ taraha-tarahake vilAsake sAtha zRMgAra-rasako prakaTa karatI huI rAjAse bolIM,-"he svAmI ! hama P.P.ACTSnratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAH00-...------ - - - - - - 226 zrIzAntinAtha critr| donoM devAGganAe~ haiM aura tumapara sneha ho jAneke kAraNa mohita hokara tumhAre pAsa A pahuMcI haiN| isaliye tuma hamArI icchA pUrNa kro| hamAre pati devendra hamAre ghazameM haiM, to bhI hama tumhAre lAvaNyase mohita ho, unheM chor3akara tumhAre pAsa calI AyI hai, isaliye he svAmin ! Apako avazya imArI prArthanA pUrI karanI caahiye|" yaha kaha, ve rAta bhara . taraha-tarahake anukUla upasarga kara, unake cittameM kSobha utpanna karanekI ceSTA karatI rahI, para rAjA z2arA bhI vicalita na hue| ghe meru-parvatakI bhAMti acala bane rhe| yaha dekha, hAra mAnakara una donoM devAjanAoMne megharatha rAjAko dhyAna meM nizcala jAna, unase apane aparAdhakI kSamA mAMgI aura unheM praNAma kara, unake guNoMkI prazaMsA karatI huI apane sthAnako calI gyiiN| prAtaH kAla pratimA aura pauSadhakI samApti phara, rAjA megharathane vidhike sAtha pAraNA kiyaa| ___eka dina rAjA megharatha, apane saba sAmantoMke sAtha, parivAra-ghargase / ghire hue sabhAmeM baiThe hue the| isI samaya udyAna-pAlakane Akara bhaktipUrvaka nivedana kiyA,-"he mahArAja ! maiM Apako badhAI detA hai| Aja Apake nagarake udyAna meM Apake pitA zrIdhanaratha jinezvarane samavasaraNa kiyA hai|" yaha sana, rAjAko bar3A harSa huA, unake romaroma khila gye| unhoMne usI samaya bAg2ake rakSakako inAma diyaa| isake bAda ve kumAroM tathA hAthI, ghor3oM, sAmantoM aura mANDalikoM Adike sAtha bar3I dhUmadhAmase zrIjinezvarakI dhandanA karane gye| yahA~ pahu~ca, bhagavAnkI bandanA kara, saba sAdhuoMko praNAma kara, bhaktise cittako suvAsita kara, ghe ucita sthAnameM baiTha rhe| isI samaya zrIjinezvarane sabako samAna rUpase pratibodha denepAlI dharmadezanA isa prakAra sunAyI,... "he bhavya prANiyo! zrIjinezvarakI pUjA karane, unakI dhandamA karane tathA navIna jhAna grahaNa karanemeM lezamAtra bhI pramAda nahIM karanA }} / jo puNyavAn jIya, dharma-kArya meM pramAda nahIM karate, unapara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust . . Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcema prstaav| . 227 yadi kaSTa bhI A par3e, to vaha sUrarAjakI taraha sukhakA hI kAraNa ho jAtA hai|" - jaba prabhune aisI bAta kahI, taba gaNadharane zrIjinezvarako namaskAra kara vinayapUrvaka kahA, "he svAmI ! yaha sUrarAja kauna thA, jo dharma-kAryameM pramAda nahIM karatA thaa|" isa para bhagavAnne kahA,-he bhadra ! yadi tumheM usakA caritra zravaNa karanekI icchA ho, to sAvadhAna hokara suno| / sUrarAja (vatsarAja) kI kathA isI jamyUdvIpameM, bharatakSetrake antargata, kSitipratiSThita nAmakA eka nagara hai / usameM prajA-pAlanameM tatpara aura guNa-ratnoMke mandira-svarUpa vIrasiMha nAmake rAjA rAjya karate the| ina rAjAke zIlarUpI alaMkA. ko dhAraNa karanevAlI aura inake bAyeM aGgakI adhikAriNI dhAriNI mAmakI strI thii| eka dina rAnI, svapnameM apane Age-Age devendra ko jAte dekha, jaga pdd'ii| prAtaH kAla rAnIne isa svapnakI bAta apane svAmIse khii| rAjAne apane mana meM isa svapnakA vicAra kara kahA, "isa svapna ke prabhASase tumheM putra hogA; parantu cU~ ki tumane deveMdrako jAte. dekhA hai, isaliye vaha putra kucha caMcala cittavAlA hogaa| isake bAda kramase garbhakA samaya pUrA hone para rAnIke eka putra utpanna huaa| mAtA * pitAne svapnake anusArahI usakA nAma 'devarAja' rkhaa| yaha kumAra, dhIre-dhIre bar3A ho claa| isI samaya rAmIne eka dina phira svapna meM zaMkhake samAna ujjvala, puSTa zarIravAlA aura apanI godameM baiThA huA eka vRSabha dekhaa| savere hI uThakara rAnIne isakA hAla rAjAko sunaayaa| rAmIne kahA, "he svAmI ! Aja maiMne sukha-seja para sote sote sapanemeM kelAsa parvatakI taraha ujjvala eka vRSabha dekhA hai| bhalA isasvapna P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. .. .. 28. zrIzAntinAtha caritra / ke prabhAvase mujhe kaunasA phala prApta hogA ? " rAjAne vicAra kara uttara diyA,--"de devI ! isa svapnake prabhAvase tumheM putra hogA aura vaha rAjyakI dhurAdhAraNa karanevAlA tathA parama bhAgyavAn hogaa| " isa prakAra svapna kA phala sunakara dhAriNI devI bar3I prasanna huI / kramase samaya pUrA hone para zubha muhUrtameM rAnIke putra paidA huA / bAlaka jaba dasa dinoMkA huA, taba rAjAne apane saba svajanoMko bulavA kara, unheM bhojana tathA vastra aura tAmbUla Adi de, sammAnita kara, una logoMke sAmanehI svapna ke anusAra usa putrakA nAma vatsarAja rkhaa| vaha bhI dhIre-dhIre bar3hatA huA ATha varSakA ho gayA / taba rAjAne usako sUkSma buddhivAlA jAna kara, use kAlAcAryake pAsa par3haneke liye bhejaa| vahIM usane saba kalAoMkA abhyAsa kara liyaa| - eka bAra rAjA vIrasiMha zarIrameM dAha jvarAdi mahAvyAdhiyAM ho jAneke kAraNa bar3e duHkhita hue / sArA rAja-parivAra unheM isa prakAra viSama rogase pIr3ita dekha, parama duHkhita ho gyaa| usa samaya saba loga ikaTThe hokara vicAra karane lage,-'yadyapi rAjakumAra devarAja umarameM bar3e haiM, tathApi guNoMke kAraNa yaha vatsarAjahI bar3e haiM / isaliye yadi vatsarAjahI rAjA hoM. to bahuta acchA hai| " logoMkI yaha bAta suna, devarAjane eka mantrIko apane melameM lAkara, hAthI ghor3e aura paidala sainikoMko apanI muTThImeM kara liyaa| logoMke mu~hase yaha vRttAnta suna, bImAra hone para bhI, vIrasiMha rAjAne kahA, "oha ! usa mantrIne bahuta burA kiyA; kyoMki rAjya para baiThaneke bogya to vatsarAja hI hai." devarAja yogya nahIM hai| para maiM aisI hAlatameM par3A hU~, isaliye kyA karUM, kucha samajhameM nahIM aataa|" yahI kaha kara rAjA, Ayu kSaya honeke kAraNa mRtyuko prApta ho gaye / isake bAda saba logoMkI marjIke khilAfa devarAjane pitAkI gaddI para dakhala jamA diyaa| vinayAdi guNoMse yukta vatsarAja, devarAjako pitAkI taraha mAnate hue, unheM praNAma karate aura taraha-tarahase unakA Adara-sammAna karate / devarAjake pakSa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RArno paJcama prstaav| pAtI usa mantrIne saba logoMko vatsarAjakI hI taraphadArI karate dekha kara apane manameM vicAra kiyA,-"yaha vatsarAja una bar3I honepara avazya hI isa rAjya para adhikAra jamA legA; isaliye ise kisI taraha yahA~se dUra karanA cAhiye / nItimeM kahA huA hai, ki 'tadasminnahita svasya, nopekSA yujyate khalu / komalo'pi ripuzchedyo, vyAdhivad buddhizAlinA // 1 / / ' arthAt --- ''apane zatrukI kabhI upekSA nahIM karanI cAhiye / buddhimAn manuSyoMko cAhiye, ki choTIsI vyAdhikI taraha apane nanhese zatruko bhI avazyahI mAra DAle / " aisA vicAra kara, usa mantrIne apanA abhiprAya rAjApara prakaTa kiyaa| devarAjane usase pUchA,- "mantrI! isake liye kaunasA upAya karanA cAhiye ?" mantrIne kahA, "he rAjan ! vatsarAjakA yahA~ rahanA Apake hakameM acchA nahIM hai, isaliye ise kisI-na-kisI upAyase isa nagarase nikAla bAhara karanA cAhiye |kyoNki yadyapi vaha tumhArA choTA bhAI hai, tathApi tumhArI burAI karanevAlA hai| " mantrIkI yaha salAha suna, eka dina devarAja apane choTe bhAIko bulAkara kahA,-"tuma merA / deza chor3akara kahIM aura cale jaao|" bar3e bhAIkI yaha AzA usane jhaTapaTa svIkAra kara lI aura apanI mAtAse Akara yaha hAla kahA / vaha usake muMhase yaha saba hAla suna, bar3I duHkhita huI aura AMsU girAne lgii| apanI mAtAko duHkhita hote dekha, vatsarAjane kahA,"he mAtA! tuma kyoM udAsa hotI ho ? mere bar3e bhAI devarAja bar3e vi nayI haiN| maiM unake hukmase yaha deza chor3akara dUsarI jagaha jAtA hai| hai isaliye tuma rojI-khuzIse mujhe jAnekI AjJA de do|" yaha suna, devIne kahA,--"beTA! yadi tU dUsare dezameM jAyegA, to maiM bhI apanI bahanake sAtha tere sAthahI calUgI / " yaha suna, ktsa rAjane kahA,-"mAtA ! tumheM to yahIM rahanA cAhiye. striyoMke liye paradeza P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrIzAntinAtha critr|| jAnA bar3A hI kaThina hai| isake sivA bhaiyA devarAja bhI to tumhAre hI putra haiN| isaliye tuma inhIMke pAsa sukhase par3I rho|" rAnIne kahA,-.. "beTA! maiM to tere hI sAtha clNgii| jo devarAja terI burAI karatA hai, usase merA kucha bhI prayojana nahIM hai / " yaha kaha, dhAriNIdevI bhI vatsarAjake sAtha jAneko taiyAra ho gyii| devarAjane una logoMke liye ratha yA aura kisI savArIkA prabandha nahIM kiyaa| isIliye devI bhI vatsarAjake sAtha-sAtha paidala hI cala pdd'ii| usa samaya rAjAne logoMko hukma diyA, ki jo koI vatsarAjake sAtha jAyegA, yaha mArA jaayegaa| yaha kaha, unhoMne unake parivArako bhI unake sAtha jAnese roka diyA / usa samaya sAre nagara meM hAhAkAra maca gyaa| sAre nagarameM aisA eka bhI manuSya nahIM thA, jise vatsarAjako dUsare dezameM jAte dekha, * duHkha nahIM huA ho / loga vatsarAjake saubhAgyake nimitta kahane lage, "AjahI yaha nagara anAtha ho gayA.-mAnoM rAjA vIrasiMhakI AjahI mRtyu huI hai| aba z2arUra yahA~kI prajApara Afata aayegii|" prajAvargakI aisI-hI aisI bAteM sunate hue vatsarAja nagarase bAhara ho gye| apanI mAtA aura mAsIke sAtha dhIre-dhIre Age bar3hate hue vatsarAja mAlavA-dezake ujayinI nAmaka nagarImeM A phuNce| vahA~ jitazatru rAjA rAjya karate the| unakI paTarAnIkA nAma kamalazrI thaa| vahA~ nagarake bAhara, mArgameM paidala calate-calate thakI huI dhAriNI devI, eka vRkSakI chAyAmeM baiTha rahIM aura vicAra karane lagI,-"hA deva! tumane yaha kyA kara DAlA ?. maiM vIrasena rAjAkI prANapriyA hokara bhI aisI kaSTadAyaka avasthAmeM kyoM par3a gayI ?" ve aisA hI vicAra kara rahI thIM, ki itanemeM unakI bahana dhimalA, dhAriNIkI AmA le, rahamekI jagaha dUMdameke liye nagarameM gyiiN| nagarake logoMko dekhate-dekhate vaha kramazaH somadatta nAmaka seThake ghara kA rAstA dekha, usImeM ghusa pdd'iiN| vahA~ zAntamUrti aura paropakArI seThako baiThe dekha, unhoMne dIna-vacanoMse kahA,-"leThajI ! maiM, merI bahana aura usakA putra-ye tInoM paradezI yahA~ A pahuMce haiN| yadi , P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / 231 Apa hameM rahaneke liye kahIM thor3AsA sthAna de deM, to hama Apako zaraNameM sukhase raheM / " yaha suna, seThane udAratA aura paropakAra-buddhise prerita hokara unheM eka choTIsI koTharI dikhalAte hue kahA,-"dekho, tuma loga yahIM rahanA , para tuma isakA kucha bhAr3A dogI yA nahIM ? isapara unhoMne kahA,-"seThajI ! mere pAsa bhAr3A deneke liye to kucha bhI nahIM hai, parantu hama donoM yahane Apake gharake saba kAma-dhandhe kiyA kreNgii| usake badale meM Apa hameM khAneko de diyA kiijiyegaa| bar3e-bar3e gharoMmeM tRNa bhI kAmameM A jAte haiM, phira manuSyoMkI kyA bAta hai ?" ....... . isake bAda ve tInoM usI seThake AzrayameM rahane lge| donoM bahane seThake gharake kula kAma-dhandhe karane lagI aura vatsarAja usake bachar3oMko carAneke liye jaMgalameM le jAne lge| eka dina ve isI taraha bachar3oMko . gharA rahe the, aura eka vRkSakI chAyAmeM baiThe hue the| isI samaya kasarata karate hue kucha rAjakumAroM kI AvAz2a unake kAnameM par3I aura ve kautahalake mAre unakA khela dekhane cale gye| una rAjakumAroMmeMse yadi kisIkA vAra z2arA bhI khAlI jAtA, to pAsa khar3e hue vatsarAjakA mu~ha malina ho jAtA aura yadi kisIkA dhAra ThIka ThikAnepara baiThatA, to ve khuza hokara usakI prazaMsA karane lagate aura "kyA khUba !" kaha uThate the| unakI isa harakatako dekha, kalAcAryane socA,-"yaha to kamasina hote hue bhI zastra-kalAmeM nipuNa sA mAlUma par3atA hai| aisA vicAra kara. kalAcAryane pUchA,-"putra ! tuma kahA~se Aye ho ?" ghatsarAjane kahA, "he tAta ! maiM to eka paradezI hU~ / " AcAryane kahA,"acchA, eka bAra apane hAthameM zastra lekara mujhe apanI zastrakuzalatA to dikhlaao|" yaha suna, maukA acchA dekhakara vatsarAjane apanI * zastrakalA unapara prakaTa kii| itane meM una rAjakumAroMke bhojanakI sAmagrI vahA~ aayii| sabake saba vahIM khAne baiTha gye| vatsarAjake kalAbhyAsako dekhakara santuSTa rAjakumAroMne unheM bhI bar3e Agrahase apane sAtha dI khilaayaa| . . . . . . P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrIzAntinAtha critr| MARAurvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv... isake bAda vatsarAja saMdhyAtaka vahIM raha gye| isIliye saba gorU-bacharU, koI rakhavAlA na honeke kAraNa, Apase Apa jhuNDa bA~dhe / samayase pahalehI ghara cale aaye| yaha dekha, seThane vimalA aura dhAriNI-- se pUchA, "Aja ye jAnavara itanI jaldI ghara kaise cale Aye ? isakA kyA kAraNa hai ? tumhArA putra abhI taka AyA hai yA nahIM ?" yaha suna, vimalAne kahA,-'ina bacharoMke itanI sidausI ghara cale AnekA kAraNa to maiM nahIM jAnatI ; para vatsarAja abhI taka ghara nahIM AyA hai / " itanemeM sAMjhako vatsarAja ghara lauTe / unakI mAtA aura mAsIne pUchA,"beTA ! Aja tUne itanI dera kahA~ lagAyI ?" unhoMne kahA, "he mAtA ! bachar3oMko carate chor3akara maiM so gayA thaa| kisIne mujhe jagAyA hI nahIM, isaliye jaba Apase. Apa nIMda khulI, taba calA AyA huuN|" isapara ve donoM bahaneM kucha na bolii| isake bAda dUsare dina bhI vaha kalAbhyAsameM hI aTake raha gaye, isaliye usa dina bhI gorU-bacharU jaldIse ghara A gye| tIsare dina bhI yahI hAla huaa| taba seThane vimalA .. aura dhAriNIko cetAvanI dete hue kahA,--"vatsarAja roz2a ina gorUbacharuoMko chor3akara na jAne kahA~ calA jAtA hai / jAnavara roz2a samayase pahale hI ghara cale Ate haiN|" yaha sunakara, ve usa dina vatsarAjake ghara AtehI krodhake sAtha bola uThI,-"beTA ! kyA tU yaha bhUla gayA hai, ki hama isa paradezameM Akara parAyeke ghara naukarI kara rahe haiM. ?. hameM : bhojana bhI bar3I muzkiloMse mila rahA hai| aisI avasthAmeM tU hama logoMko bAteM kyoM sunavAtA hai ?" yaha suna, vatsarAjane. apanI. mAsIse kahA,-"tuma loga seThase kaha denA, ki aba maiM bachar3oM ko carAneke liye nahIM le jaauuNgaa|" yaha suna, usakI mAtAne seThase jAkara kahA,"merA putra abhI bAlaka hai, isIliye alhar3apanake kAraNa khela-kUda - karane lagatA hai| isase jAnavaroMkI caravAhI. bhalI bhA~ti nahIM bana pdd'tii| hama donoMne usase lAkha kahA ; para vaha lar3akapanake mAre kucha sunatAhI nhiiN|" una donoMne jaba yaha bAta ro-rokara kahI, taba dayA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prstaav| A jAneke kAraNa usa seThane unase kahA,-"bAlaka aisehI manamaujI huA karate haiM !" yaha sunakara ve donoM cupa ho rhiiN| ____ aba to vatsarAja roz2a savere uThakara unhIM rAjakumAroMke pAsa pahu~ca jAte aura kalAbhyAsa karate / unakA khAnA-pInA bhI vahIM hotaa| eka dina unakI mAtAne unase pUchA,-"beTA! tU Ajakala roz2a sA~jha taka kahA~ rahatA hai ? kahA~ jAtA hai ? aura kyA khAtA hai ?" isa bAra unhoMne kahA, "maiM vahIM jAtA hU~, jahA~ rAjAke lar3ake hathiyAra calAnA sIkhate haiN| maiM bhI unhIMke sAtha kalAbhyAsa karatA hU~ aura vahIM khAtA-pItA huuN|" yaha suna, unakI mAtA dhAriNIne A~khoMmeM A~sU bhara kara kahA,-"putra tU hama logoMkI cintA kyoM nahIM karatA ? beTA! isa samaya apane gharameM iMdhana bhI nahIM hai, isaliye kahIMse lA de, to ThIka ho / mAtAkI yaha . bAta suna, vatsarAjane kahA,-"mAtA ! tuma seThake yahA~se kulhAr3I aura kA~vara lAkara mujhe do, to maiM jaGgalameM jAkara lakar3I kATa laauuN|" yaha suna vaha kulhAr3I Adi mAMga laayo| dUsare dina savere bahuta jaldI * uThakara vaha kulhAr3I Adi liye hue ghane jaGgalameM cale gye| vahA~ tarahatarahake vRkSoMko dekhakara unhoMne vicAra kiyA,-"yadi kahIM.candanakA per3a mila jAye, to usakI lakar3I beMcakara maiM apanI daridratA dUra kara dUM aura mAtA tathA mAsIkI icchA pUrI kruuN|" yahI vicAra kara vaha usa jaMgalameM cAroM ora ghUmane lge| ghUmate-ghUmate unhoMne eka devamandira dekhA, .. jisameM eka prabhAvazAlI yakSako pratimA thii| use praNAma kara vaha khar3e. hI the, ki itanemeM dUrase sugandha AtI mAlUma pdd'ii| taba unhoMne socA,-"avazya hI isa vanameM kahIM candanakA per3a hai|" aisA vicAra kara vaha bar3e zaukase usa vanake cAroM ora ghUma-ghUmakara dekhane lage / itanemeM unheM eka sthAna para sose ghirA huA eka candanakA per3a dikhAI pdd'aa| yaha dekha, unhoMne bar3e sAhasase usa per3ake pAsa jAkara use hilA-hilA kara saba soko bhagA diyA / yaha vana eka yakSakA thA, isaliye pahale . koI yahA~ candanakA per3a nahIM kATatA thA / parantu cUM ki vallarAja bar3e PRAc. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrIzAntinAtha caritra / hI sAhaso the, isaliye unhoMne usa candanake per3akI eka DAla kATa giraayii| isake bAda usake choTe-choTe Tukar3e kara, kA~varameM bharakara, ve gharako liye jAte the, ki isI samaya nagarake pAsa pahu~cate-na-pahu~cate rAste meM hI sUryAsta ho gayA aura nagarakA phATaka banda ho gyaa| usa nagarameM zAkinIkA bar3A upadrava huA karatA thaa| isI Darase sUryAstake hI samaya zahara-panAhake phATaka banda ho jAte the aura phira sUryodaya hone para hI khulate the| vahIM par3e-par3e vatsarAjane vicAra kiyA,- "yadi maiM nagarake bAhara hI kisI gharameM rAtabhara raha jAU~, to isa candanakI / / gandha cAroM tarafa phaila jAyegI; isaliye acchA ho, yadi maiM phira usI jaMgalameM lauTa jAU~ aura rAta vahIM bitA duuN|" phira socA, - "Aja bar3I kar3AkekI saradI hai, isaliye agara ThaNDa lagI, to phira maiM kyA karU~gA?" yahI socate-socate unheM usa mandirakI yAda A gayI aura unhoMne socA, ki usI mandirameM raha jaauuNgaa| aisA vicArakara vaha bahuta jaldIjaldI vahIM pahuMce aura eka bar3ese vRkSapara U~ce car3hakara candanakA vaha kA~vara / bAMdhakara laTakA diyaa| isake bAda ve vIra-ziromaNi svayaM usa mandirameM cale gaye aura usakA daravAz2A bandakara, pAsahI kulhAr3I rakha, eka konemeM befikrI ke sAtha so rhe| itanemeM vetADhya-parvatapara rahanevAlI vidyAdhariyoMkA jhuNDa, vimAnase utarakara usI yakSamandirameM AyA aura uttama zRGgAra kithe, yakSakI bhaktike vazameM ho, ve nAcane-gAneko taiyAra ho gayIM / isI samaya mandirake bAhara vAle maNDapameM baiThakara ve paraspara isa prakAra bAteM karane lagIM,-"citralekhA! tU bIna bajA, mAnasikA ! tU tAla de| vegavatI ! tU bajAneke liye Dholako taiyAra kara le| padhanaketanA! tU mRdaGga taiyAra kara le| gandharvikA ! tU gIta gA / hama saba nRtya kreNgii| basa Ao, hama Aja isa manohara sthAnameM jI bharakara mauja kreN|" isa prakAra bAteM karatI huI, ve vidyAdhariyA~, maujake sAtha hasatI aura Ananda manAtI huI, krIr3A karane lagI / isa prakAra bar3I derataka mauja-bahAra karaneke anantara unhoMne apane pasInese bhIge hue P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / 235 M kapar3e utArakara, dUsare pahana liye aura kSaNabhara vizrAma kara, apane-apane ghara calI gayIM vatsarAjane unakI yaha sArI kAraravAI aura nAcanAgAmA usa kivAr3akI samdhase dekhA-sunA / isake bAda jaba pe calI gayIM, taya vatsarAjane unameMse kisIkI sundara a~giyA girI devI, jisameM saraha-tarahaphe vicitra ratna Take hue the| use dekha, unhoMne kivAr3a kholakara vaha sundara agiyA le lo aura turatahI mandirake andara cale gye| __thor3I hI dUra Age bar3hanepara una vidyAdhariyoMmeMse eka jisakA ___ mAma prabhAvatI thA, apanI aMgiyA bhUlI huI dekhakara bolI,-"he sakhiyo ! merI to eka bar3I kImatI a~giyA usI mandirameM chUTa gayI hai|" isapara una sabane kahA,-"prabhAvatI ! tU vegavatIko sAtha lekara vahA~ calI jA aura apanI aMgiyA lekara jalda calI A / yaha suna, ve donoM jaldIse vahA~ Akara aMgiyA DhU~Dhane lagIM, para vaha kahIM naz2ara nahIM aayii| taba prabhAvatIne vegavatIse kahA,-"sakhI ! itanI hI dera meM a~giyA kyA ho gayI ? yahA~ to zAyada koI AdamI bhI nahIM rhtaa| usapara AdhIrAtakA samaya ! phira kauna le gayA ?" vegavatIne kahA,"zAyada havAse ur3akara kahIM dUra calI gayI hogii| isaliye hamalogoMko Alasya chor3akara usakI ThIkase talAza karanI caahiye| yaha kaha, ve donoM vidyAdhariyA~, mandirake cAroM ora dUMDha-khoja karane lagI, para agiyA kahIM na dikhAI dI / itane meM unheM vRkSapara laTakAyA huA candanakI lakar3iyoMse bharA huA kA~vara dikhAI pdd'aa| yaha dekha, unhoMne paraspara vicAra kiyA,-"isa mandirake bhItara avazyahI koI AdamI baiThA huA hai aura usIne a~giyA curAyI hai / isaliye calakara use DarAnA-dhamakAnA cAhiye, jisameM vaha merI a~giyA de de|" aisA vicAra kara, donoM mandirake dvArapara jAkara bolI,-"re manuSya ! tU mandirase bAhara nikala aura hamArI a~giyA de de, nahIM to hama terA sira tor3a .. ddaaleNgii|" yaha sunakara bhI vaha vIra-ziromaNi, kSatriya honeke kAraNa, P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrIzAntinAtha caritra / z2arA bhI na ddraa| ve vidyAdhariyA~ bhI yakSake bhayake mAre kivAr3a tor3a kara bhItara nahIM jA sakatI thI, isaliye bAharase bolatI rhiiN| isake bAda unhoMne socA,-''mAlUma hotA hai, ki yaha rAtabhara yahIM rahegA, isaliye nagarameM calakara isake nAmAdikA patA lagAnA cAhiye; kyoMki isakA koI-na-koI sagA-sambandhI to hogA hI, jo ise rAtako na AyA dekha ro rahA hogaa| tabhI isako bAhara bulA lAnemeM AsAnI hogii|" yahI socakara ve donoM vidyAdhariyA~ AkAzamArgase nagarameM calI AyIM aura cAroM ora joha-Toha lene lgiiN| itane meM unheM eka sthAna para dhAriNI aura vimalA baiThI huI duHkhake sAtha putrakA nAma le-lekara rotI dikhAI pdd'iiN| ve kaha rahI thIM,-"hAya ! vIrasena rAjAke putra pavitra caritravAle kumAra vatsarAja terI yaha kyA gati huI ? pahale to terA rAjya chInA gayA, isake bAda tU paradezI banA, parAye gharameM Akara rahA, kaSTase bhojana milatA rahA, itanepara bhI Aja hama abhAginiyoMne tujhe na jAne kyoM Idhana lAneke liye bhejA? Aja tU abhItaka lauTakara kyoM nahIM AyA ?" ) unakI yaha bAta suna, ve vidyAdhariyA~ phira usI devamandirameM calI . AyIM aura vatsarAjakI mAtA tathA mAsIkI sI AvAz2ameM bolIM"he vatsarAja ! hama donoM tujhe sAre zaharameM khojatI-DhaMr3hatI tere viyogake duHkhase du:khI hokara yahAM A pahu~cI haiM / isaliye jalda bAhara A aura hameM apanA mukhar3A dikhlaa|" yaha suna, mandirake bhItara baiThe hue vatsarAjane socA,- "isa samaya merI mAM aura mAsIkA yahA~ AnA kadApi sambhava nahIM hai / yaha unhIM vidyAdhariyoMkI mAyA hai| yaha kapaTa racanA unhoMne a~giyAke hI liye kI hai|" aisA vicAra kara, ve caturAIse cupa raha gye| unhoMne kucha bhI uttara nahIM diyaa| kramase sUryodaya ho AyA aura ve vidyAdhariyA~ cillAte-cillAte hArakara ghara calI / gyiiN| . . . . . . . .... isake bAda kivAr3akI sandhase ujelA AtA dekha, vatsarAja kivAr3a kholakara bAhara nikale aura candana-vRkSake koTarameM usa kaMcukI (aMgiyA) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " paJcama prastAva / 237 ko chipAkara, lakar3IkA kA~vara le, hAthameM eka mAmUlIsI lakar3I liye gharakI ora cle| kramazaH ve nagaradvArake pAsa phuNce| vahAM unhoMne dvAra-rakSakako hAthakI mAmUlI lakar3I dharA dI aura Apa gharakI tarapha bddh'e| bAz2ArameM jahA~-jahA~ candanakI khuzabU phailI, vahA~-vahA~ke loga acambheke sAtha cAroM ora dekhane aura vicAra karane lage, ki yaha khuzabU kahA~se A rahI hai ? " isaprakAra vismita hokara, eka AdamIko lakar3I liye jAte dekhakara bhI unhoMne socA, ki havAke jhoMkese ur3akara yaha sugandha kahIMse yahA~ taka A rahI hai| loga isI socavicArameM rahe, tabataka vatsarAja apane ghara pahu~ca gaye aura eka ora lakar3IkA kA~vara rakha, usakA eka choTAsA Tukar3A mAsIke hAtha meM dekara bole, "mAsI ! tuma gandhIkI dUkAna para ise le jAo aura isakA jo dAma mile, vaha letI Ao / " ' vimalA usa candanake Tukar3ekA bahutasA dAma le aayii| yaha dekha, ktsarAjane apanI mAtA aura 'mAsIse kahA,-"aba hameM parAye gharakI naukarI karanekI z2arUrata nhiiN| jo kucha annAdikI z2arUrata hogI, vaha isI dravyase kharIda liyA jaayegaa| seThake makAnakA bhAr3A bhI diyA jaayegaa| yaha saba cuka jAye, to phira dUsarA Tukar3A le jAkara beMca aanaa| yaha lakar3I cAdanakI hai| isake pratApase aba tumhAre gharameM dhanakI kamI nahIM rhegii| isaliye aba hameM parAdhIna hokara rahanekA kAma nahIM hai| dinabhara maz2ese khaauukheluuNgaa| rAtako sadA ghara AyA karU~gA, tuma kisI tarahakI phikra apane manameM na Ane denaa|" __ yaha kaha, vatsarAja rAjakumAroMke pAsa gyaa| unhoMne kahA,"kyoM bhAI ! tuma kala kyoM nahI Aye ?" vatsarAjane kahA,-"kala merI tabiyata acchI nahIM thI, isIse nahIM aayaa|" rAjakumArane kahA,"mitra ! hamane tumhArA ghara nahIM dekhA hai, nahIM to z2arUra tumase milakara tumheM dekha aate|" yaha sunakara vatsarAjako bar3I prasannatA huii| isake bAda kalAcAryane vatsarAjase pUchA,-"heM sajana ! tuma kisa kulameM P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrIzAntinAtha critr| utpanna hue ho ? tumhAre pitA kauna haiM aura tumhArI janmabhUmi kahA~ hai ?" yaha suna, vatsarAjane kahA,-"abhI Apa mujhase merA paricaya na pUchiye, samaya Anepara maiM svayaM saba kucha kaha duuNgaa|" jaba unhoMne aisA kahA, taSa rAjakumAroMne unakA matalaba samajhakara, Uparase kucha bhI z2Ahira na karate hue, vatsarAjako bar3e premase bhojana-vala Adi denA Arambha kiyaa| - eka dina AcArya, una saba rAjakumAroMko sAtha le, vatsarAjako bhI apanI maNDalImeM zAmilakara, rAjAke pAsa aathe| vahA~ A, kumAra rAjAko praNAma kara, ucita sthAnapara baiTha rhe| rAjAne vatsarAjako ajanabI samajhakara kumAroMse pUchA,- "putro ! tumhAre sAtha yaha nayA lar3akA kaunasA hai ?" unhoMne kahA, "inako hamalogoMne apanA bandhu banArakhA hai|" isake bAda rAjAne kalAcAryase pUchA, "yaha kisakA putra hai ? isakI kalA-kuzalatA kaisI hai ?" yaha suna, kalAcAryane kahA,-."mahArAja! mujhe isa lar3akeke kula AdikA bilakula patA nahIM hai / parantu isakI kalAkuzalatA aisI hai, ki koI isakI barAbarIkA nahIM dikhalAI detA / " yaha suna, rAjAne pahale saSa rAjakumAroMkI parIkSA lii| isake bAda unakI AjJAse vatsarAjane bhI apanI kuzalatA unapara prakaTa kii| rAjAne unakI vijJAnakalA aura caturAIkA camatkAra dekha, unase kahA,he putra ! tuma apane kulakA mujhe paricaya do ; kyoMki chipe hue motI. kA kucha mUlya nahIM hotaa| yaha suna, vatsarAjane socA,-"pUrvAcAryane kahA thA, ki _ 'prastAve bhASitaM vAkyaM, prastAve dAnamAMganAm / prastAve vRSTi ralpA'pi, bhavetkoTiphalapradA // 1 // ' arthAta 'samayapara bolA huA thoDAsA vAkya, samayapara kisIko jasa diyA huA thoDAsA dAna aura samayapara honevAlI thoDIsI varSA bhI karoDagunA phala denevAlI hotI hai|' .. . .. P.P. Ac. Gunratnasuri M.3, Jun Gun Aaradhak Trust Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vina paJcama prastAgha / 236 aisA vicAra kara, ucita samaya jAna, vatsarAjane ni:zaMka hokara, Adise anta taka apanI sArI kathA rAjAko kaha sunaayii| unake / pAsahI baiThI huI rAnI kamalazrIne yaha hAla sunakara akasmAt prazna kiyA,-"kyA dhAriNI aura vimalA yahA~ AyI huI haiM ?" isapara vatsarAjane hAmI bhara dii| yaha suna, rAnIne rAjAse kahA,-"prANezvara! dhAriNI aura vimalA merI bar3I bahanoMke nAma haiN| yaha lar3akA merA bahana-beTA hai| tumhArI AzA ho, to maiM apanI bahanoMko yahA~ bulavA luuN|" yaha suna, rAjAne kahA,-"tuma svayaM vahA~ jAkara apanI donoM bahanoMko kumArake sAtha bulA lAo; kyoMki ve vahA~ bar3A / duHkha pA rahI hoNgii|" isake bAda rAjAkA hukma pA, rAnI kamalazrI, hAthIpara savAra ho, sirapara chatra lagAye, bahutase naukara-cAkaroMke sAtha seThake ghara phuNcii| yaha dekha, usa seThako bar3A vismaya huA aura rAnIke pAsa Akara taraha-tarahake vinayopacAra karane lgaa| use isa prakAra khuzAmada karanese rokakara rAnIne kahA,-"seThajI! ghabarAo nahIM, maiM jima logoMse milane AyI hU~, unhIMse mujhe mila lene do|" yaha kaha, rAjapriyA dhAriNI aura vimalAke pAsa jAneko taiyAra huii| itanemeM vatsarAjane pahale hI vahA~ pahu~ca kara dhAriNI aura vimalAko praNAma karate hue unase sArA hAla kaha sunAyA aura nivedana kiyA,"mAtA ! isa nagarake rAjA tumhAre bahanoI haiN| tumhArI bahana rAnI kamalazrI tumase milaneke liye isa gharake A~gana taka calI AyI haiN|" yaha sunatehI unakI mA aura mAsIne kahA,-"putra ! hameM isa nAtedArIkA pahalese hI patA thA ; para zarmaphe mAre hama ise prakaTa nahIM karatI thiiN|" yaha kaha vaha donoM bar3e harSake sAtha gharase bAhara nikalIM aura rAnIke pAsa cliiN| rAnI bhI hAthIle nIce utarakara donoMse gale-gale milI aura U~ce svarase rotI huI bolI,-"pyArI bahano! tumhArI aisI bhayaGkara avasthA kyoMkara huI ? isameM vidhAtAkA hI kopa.mAlUma par3atA hai ; kyoMki vaha satpuruSoMko bhI duHkha detA hai| kahA bhI hai, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| nummervinnurunurrunum 'aghaTitaghaTitAni ghaTayati, sughaTitaghaTitAni jarjarIkurute / vidhireva tAni ghaTayati, yAni pumAnnaiva cintayati // 1 // ' arthAt-"vidhAtA anahonIko honI kara detA aura honIko anahonI kara detA hai / vaha aisehI kAma kiyA karatA hai, jinakI manuSya kabhI kalpanA bhI nahIM krtaa|" . . .. "pyArI bahano! tuma donoM yahA~ Akara bhI kyoM chipI rahIM ? kahIM devayogase isa duHkhameM par3a jAneke kAraNa lajAke mAre to nahIM chipI par3I rahIM ? athavA maiM hI abhAginI hU~, isIse tuma hamAre nagarameM putra sahita Akara rahIM aura maiMne z2arA bhI yaha hAla nahIM jaanaa| aba adhika kahanese kyA?. 'yadbhAvyaM tadbhavatyeva, nAlikerIphalAmbuvat / gantavyaM gamayatyeva, gajabhuktakapitthavat // 2 // arthAt--'jaise nAriyala ke phala meM Apase Apa pAnI bhara jAtA hai, vaisehI jo honA hotA hai, vaha to hokara hI rahatA hai / aura jo jAnevAlA hotA hai, vaha hAthI ke khAye hue kaithake phalakI taraha yohI calA jAtA hai-rahatA nhiiN|" ___"yahI samajha kara manuSyako manameM cintA nahIM Ane denI cAhiye / kyoMki kahA hai, ki 'sukha-duHkhAnAM na ko'pi; kartA hartA kasyacit puNsH| .. ____iti cintaya sadbudhyA, purAkRtaM bhujyate karma // 3 // '.. ... arthAt----'isa saMsAra meM koI * kisIkA sukha-dukha nahIM detA, naharaNa kara sakatA hai| sukhameM yA duHkhameM manuSya apane pUrvakRt karmoM kA hI. phala bhogatA hai| aisI sadbuddhi rakhanI cAhiye / '. 'brahmA yena kulAlavanniyamito brhmaannddbhaannddodre| . . viSNuyena dazAvatAragahane kSiptaH * mahAsaMkaTe // . . / rudro yena kapAlapANipuTake bhikSATanaM kAritaH, - sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe // 4 // ':...:. / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . paJcama prastAva / 242 - arthAt-jisane brahmAko brahmANDa rUpI bhANDa ke udara meM kumhAra kI taraha niyamita kara rakhA hai, jisane viSNuko nirantara dazAvatAra- rUpI gahana saMkaTameM DAla rakhA hai, jisane mahAdevako hAthameM khappara lekara bhIkha mA~ganako majabUra kara rakhA hai aura jisake karate sUrya mispa AkAzameM cakkara lagAyA karatA hai, usa karmako praNAma hai|' ___. "aisAhI vicAra kara, apane Upara duHkha A par3ane para usakI cintA nahIM karanI cAhiye / " itanI bAteM kaha kara rAnIne bar3e harSase apanI donoM bahanoMse kahA,--"pyArI bahano! tuma putra sahita isI hAthI paraM savAra ho, mere ghara calo" rAnIkI yaha bAta suna, una donoMne seThase kahA, "seThajI! yadi Apake ghara rahate hue hamalogoMne ApakA kucha aparAdha kiyA ho, to use kSamA karanA / " seThane kahA,-"maiMne mahaz2a mAmUlI baniye hokara Apa logoMse sevA karavAyI, isake liye ApahI loga mujhe kSamA kreN|" yaha kaha, vaha unake pairoM para gira pdd'aa| isake bAda ve donoM vatsarAjake sAthahI rAnIke Agrahase rAjamandirameM aayiiN| usa samaya rAjAne una logoMke rahaneke liye eka acchAsA makAna de diyA, jisameM saba sAmagrI bharI huI thii| isake bAda unhoMne vatsarAjase kahA,-"beTA ! aba maiM tumheM kyA hU~ ?" ghatsarAjane kahA,-- "he svAmI! maiM dina bhara ApakI sevA kruuNgaa| rAtako Apa mujhe ghara cale jAnekI AzA de diijiyegaa| basa maiM Apase itanI hI prArthanA karatA hU~ aura kucha mujhe nahIM caahiye|" yaha suna, rAjAne unakI bAta mAna lii| isake bAda ghatsarAja rAjAkI sevA karane lge| rAjAne unake gharameM amAja-pAnI ghI, Adi saba cIjeM bharavA dii| loga sukhase vahA~ rahane lge| .. eka dina rAtako bhUlase rAjA vatsarAjako chuTTI denA bhUla gye| kAyadeke mutAbika paharedAra rAjamahalake cAroM tarapha bhAkara baiTha gye| 2. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrozAntinAtha critr| wwwwwwwwwwwwwwww.mmmmmmwwwwwwwwwwwwmare vatsarAja hAthameM khaGga liye, rAjAke zayana-mandirake bAhara adabase khar3e ho rahe / . AdhI. rAtako rAjAkI nIMda TUTa gyii| usI samaya unheM dUrase AtI huI kisI dukhiyA lIke karuNa-svarase ronekI AvAz2a , sunAI dii| sunate hI rAjAne paharedAroMko pukArA, para ve nIMdameM bekhabara par3e hue the, isaliye kisIne kucha uttara nahIM diyaa| vatsarAjane kahA, "he svAmI ! jo kucha hukma ho, kahiye, maiM bajA laauuN|" rAjAne kahA, "he vatsarAja! kyA Aja maiM tumheM ghara jAnekI chuTTI denA bhUla gayA ?" unhoMne khaa,-"haaN|" . taba rAjAne phira kahA,"vatsarAja!. isa samaya mujhe tumako AzA nahIM denI caahiye|" ghatsarAjane kahA,-"svAmI! ApakI AzAke anusAra kArya karane meM mujhe koI lajjA thor3e hI hai. 1. jo koI kAma ho, kahiye, kara laauuN|" taba rAjAne kahA,-"beTA ! suno-yaha jo rulAI sunAI de rahI hai, baha kisakI hai aura vaha kyoM ro rahI hai, ise jAkara dekha Ao aura usase pUcha kara mujhe qhabara do| sAthahI usa rotI huI strIko isa taraha chAtI phAr3a kara ronese manA kara do|" yaha suna, rAjAkI bAta svIkAra kara, vatsarAja usI rulAIke zabdakI sIdha para philese bAhara ho, nagarakaM bAhara smazAna-bhUmi taka caLe gye| vahA~ eka sthAnameM uttama-ghaloM tathA alaGkAroMse vibhUSita eka strIko dhaiThe-baiThe rote dekha, unhoMne usake pAsa jAkara pUchA,- "he mugdhe! tuma kauna ho? isa smazAnameM Akara kyoM ro rahI ho / yadi bAta chipAne lAyaka na ho, to apane duHkhakA kAraNa mujhase kaha sunaao|" isake uttarameM usa strIne kahA, "bhAI ! tuma jahA~se Aye ho, vahIM cale jaao| tumase merA kAma nahIM ho sktaa| isaliye tuma vyartha hI kyoM merI cintAmeM par3ate ho ? - vatsarAjane kahA,-"tumheM duHkhI dekhakara bhI maiM kyoMkara yahA~se calA jAU~ ? kyoMki bhale AdamI parAye duHkhase duHkhita hote haiN|" yaha suna, usa strIne kahA,-"jisI-kisIse apanA duHkha kahanA nahIM cAhiye, kyoMki kahA hai,- . . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradita Trust Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / 243 . 'jo. navi dukkhaM patto, jo navi dukkhassa nigghsmttho| .. jo navi duhie duhiro, to kIsa kahijjae dukkham // 1 // ' .. arthAt-- jisa manuSyako kisI samaya duHkha nahIM huA ho, jo duHkha chur3Ane meM bhI samartha na ho, tathA jo parAye duHkhase duHkhita hone : vAlA na ho, usase apanA duHkha kyoM kahanA ?' . . . yaha suna, vatsarAjane kahA, "he bhadre! suno- . . . . 'ahamavi dukkha patto, ahamavi dukkhassa nigghsmttho| ahamavi duhie duhio, tA amha kahijjae dukkham // 1 // ' arthAt- 'maiM bhI dakhiyA hU~ aura duHkha chur3Ane ko bhI samartha huuN| maiM parAye duHkhase dukhI bhI hotA hU~; isaliye tuma mujhase apanA duHkha avazya kho|' yaha suna vaha strI bolI,-"tuma abhI bAlaka ho, isaliye maiM tumheM apanA duHkha kaise sunAU~ ?. kahA hai, ki- . . - 'dukkha tAsa kahijjai, jo hoi dukkhbhNjnnsmtyo| - asamatthANa kahijai, so dukkha appaNo kahai // 1 // ' .. .. .... * . arthAta- 'jo manuSya duHkha-bhaMjana karane meM samartha ho, usIse apanA duHkha kahanA cAhiye / asamarthoM se duHkha kahanA apane Apase kahaneke' samAna hI niSphala hai|... ... . tuma abhI bAlaka ho, isaliye merA duHkha kaise chur3A sakate ho isIse maiM tumase apanA duHkha nahIM kahA caahtii|" vatsarAjane kahA, hastI sthUlatanuH sa cAMkuzavazaH kiM hastimAtro'kuzo! - dIpa prajvalite praNazyati tamaH kiM dIpamAtra tamaH? .:. vajreNAbhihatAH patanti girayaH, kiM vajramAtro giriH ? __ . . . . . tejo yasya virAjate sa balavAna, sthUleSu kaH pratyayaH ? * ...... arthAt -'hAthIkI deha bahuta bar3I hotI hai| para vaha bhI choTe P.P. Ac. Gurratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrIzAntinAtha caritra / .mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm..www.wwwwwn mwww.marr........ se aMkuzake vazameM rahatA hai / to isase kyA aMkuza hAthIke barAbara hogayA ? jalatA huaA choTAsA cirAga ghanI a~dhiyArIko dUrakara detA hai| to kyA. dIpake barAbara hI andhakAra hotA hai ? vajrake mArase baDe- - bar3e parvata bhI gira par3ate haiN| to kyA parvata vajrakIhI taraha choTe-choTe hote haiM ? nahIM--aisA nahIM hai / jisameM teja virAjamAna hotA hai vahI balavAna hotA hai / kevala moTe-tAje honese hI usake balakA bharosA nahIM karanA cAhiye / ' __. 'siMhaH zizurapi nipatati, madamalinakapolabhittiSu gajeSu / . * prakRptiriyaM sattvavasAM, na khasnu vayastejaso hetuH / / 1 // '... ... arthAta 'siMha bAlaka honepara bhI, kapola-pradezase mada cuMbAnevAle hAthIpara hI par3atA hai| isase siddha hotA hai, ki parAkramI jIvoMkI aisI prakRti hI hotI hai, isalie avasthA tejakA kAraNa nahIM hai|' ___ "ataeva he mugdhe! tuma mujhe bAlaka samajhakara merI azraddhA na kro| sumheM jo duHkha ho, vaha mujhase kaho / mujhase jahA~ taka bana par3egA, vahA~ saka maiM tumhArA duHkha dUra karanekI ceSTA kruuNgaa|" ...yaha suna, vaha strI z2arA muskarAkara bolI, "he puruSa ! mere duHkhakA kaarnn-suno| maiM isI nagarake rahanevAle eka acche AdamIkI strI huuN| mere usa yuvA patiko yahA~ke rAjAne niraparAdha sUlIpara car3hA diyA hai / abhItakave sUlIpara laTake hue bhI jI rahe haiM aura ghevara khAne. kI bar3I icchA prakaTa kara rahe haiM / isaliye maiM unake ghAste gharase ghevara banA lAyI hU~ para sUlI itanI U~cI hai, ki maiM vahA~taka pahu~ca nahIM paatii| isIliye maiM apane patiko yAda kara-karake ro rahI hai, kyoMki liyoMkA bala to romAhI hai| " - yaha suna, vatsarAjane kahA, "bhadre ! tuma mere kandhepara car3hakara apanI icchA pUrI kara lo|" yaha sunatehI vaha duSTa abhiprAyavAlI strI, vatsarAjake kandhe para car3hakara slIpara car3he hue manuSyakI dehase. mAMsa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caricA pa yaha sunatehI vaha dura abhiprAyavAlI strI, vatsarAjake kandhe para vakara sUlIpara car3he hue manuSyakI dehase mA~sa kATa-kATa kara khAne lagI (pRSTha 245) Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcema prastAva / : kATa kATa kara khAne lgii| itanemeM mAMsakA eka Tukar3A: vatsarAjake kandhepara A par3A, isase vismita hokara vatsarAjane socA,-haiM ! yaha mAMsa kahA~se AyA ? " aisA vicAra kara unhoMne UparakI ora dekhA, to usa strIkI kula harakata unheM naz2ara AyI / basa, unhoMne use nIce girA, khaga khIMca, krodhake sAtha kahA,- "arI nirdayI strI! tU yaha kyA kara rahI hai ? " ghatsarAjake yaha pUchate hI vaha strI ur3akara AsamAnameM calI gayI / usa samaya vatsarAjane usakI or3hanI pakar3a lI thI; para vaha duSTA apanI or3hanI chor3akara hI bhAga gyii| . .. isI samaya kisI zrotAne ghanaratha jinezvarase pUchA,- "prabho! yaha strI kauna thI ? aura aisA kukarma kyoM kara rahI thI ?" bhagavAnne kahA,"vaha pApinI devatA thI aura puruSoMko chalaneke hI liye aisA kukarma karatI thii| " kisIne phira pUchA,- "svAmI! kahIM devatA bhI mAMsa khAte haiM ?" svAmIne kahA, -- "vaha khAtI nahIM thI-mahaz2a krIr3A kara rahI thI!". ... . . ..... .. idhara vatsarAja usakI or3hanI liye hue ghara Aye aura so rahe / thor3I dera meM saverA ho gayA aura ve usa vastrako liye hue rAjAke pAsa A, unheM praNAma kara ucita Asanapara baiTha rahe / rAjAne maukA pAkara unase rAtakI bAta puuchii| vatsarAjane rAtakA sArA kissA unase kaha sunAyA aura usa devatAkI or3hanI unheM de dii| rAjAko vaha rasnajaTita bahumUlya vastra dekhakara bar3A vismaya huA aura unhoMne vatsarAja kI kula bAtoMko saca samajhA / isake bAda rAjAne yaha sundara or3hanI apane pAsa baiThI huI rAnI kamalazrIko de dii| sanIne usI samaya rAjAkA premopahAra samajhakara use or3ha liyA / usase pahalekI pahanI huI agiyAkI zobhA phIkI par3a gayI / yaha dekha, unhoMne yaha vicAra kara, ki isI pIr3hanIke mukAbalekI agiyA bhI honI cAhiye, rAjAse kahA,svAmI! yadi isI or3hanIke mukAbalekI aMgiyA bhI mile, to ThIka ho|" yaha suna, rAjAne vassarAjase kahA, "pyAre vatsarAja! tumhArI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvv zrIzAntinAtha critr| mAsIko to usI or3hanIke mukAbalekI a~giyA bhI cAhiye / " yaha suna, vatsarAjane kahA,- "svAmin ! yadi ApakI kRpA hogI, to vaha bhI mila jaayegii|" yaha kaha, vaha nagarase bAhara jA, usI candanake vRkSake koTarase vaha ratna-jaTita aMgiyA nikAla lAye aura rAjAke havAle karate hue usakA bhI vRttAnta unase kaha diyA / rAjAne a~giyA rAnIko de dii| unhoMne harSita hokara use usI samaya pahana liyA / isake bAda or3hanI aura agiyAke mukAbalekA ghAgharA na dekhA, rAnIkA citta bar3A becaina hone lgaa| zAstrakAroMne ThIka hI kahA hai, ki jyoMjyoM lAbha hotA hai, tyoM-tyoM lobha bar3hatA jAtA hai|" eka dina rAjAne rAnIko ceharA udAsa kiye dekhakara pUchA,"priye ! aba to tumheM mana lAyafa a~giyA milahI gayI, phira kyoM mu~ha udAsa kiye huI ho ?" rAnIne kahA,-"isIke mukAbilekA ghAgharA bhI to cAhiye / " yaha suna, rAjAne socA,-"oha ! asantuSTA striyoM ko vastroM tathA alaGkAroMse kabhI tRpti nahIM hotii| kahA hai, ki 'agnivipro yamo rAjA, samudra udaraM striyaH / / . atRptA naiva tRpyanti, yAcante ca dine dine // 1 // ' . . . . | arthAt,--"agni, brAhmaNa, yama, rAjA, samudra, udara aura striyA~ kadApi tRpta nahIM hotI / ye dina-dina nayI-nayI pharmAyazeM karate hI. rahate haiN|" / striyoMkA aisA hI svabhAva hotA hai, yahI soca kara rAjAne kahA," vivekahIna rAnI ! jo cIz2a maujUda nahIM hai, usake liye vyartha hAyahAya na kro|" yaha suna, rAnokI z2ida aura z2ora pakar3a gayI / unhoMne kahA, -- "aba mujhe abhI or3hanI aura a~giyAke mukAbalekA. ghAMdharA milegA, tabhI maiM anna-jala grahaNa kruuNgii|". yaha kaha, rAnI apane mahalameM calI gayIM / isake bAda rAjAne vatsarAjako bulAkara kahA,--"he sahasI tumane to do uttama divya vastralAkara bar3Aandhere kara diyA |ab tuma hI kisI taraha apanI mAsoko rAz2I kro| binA tumhAre aura P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / 247 kisIse yaha bImArI nahIM dUra hone kii|" rAjAko yaha bAta suna, vatsarAjane apanI mAsIke pAsa jAkara bar3e Agrahase kahA,-"mAtA ! yaha vyarthakI haTha chor3o aura khAo-piyo / : maiM ghAgharA DhU~r3ha kara lA duuNgaa|' para unake aisA kahane para bhI strI-svabhAvake kAraNa rAnIne haTha nahIM chodd'aa| taba vatsarAjane unake sAmane hI yaha kaThina pratijJA kI,"yadi maiM chaH mahIneke andara tumhAre icchAnusAra vastra na lA dUM, to AgameM / jala mruuNgaa|" unakI yaha bAta suna, rAjAne kahA,-"beTA! aisI bhayaGkara pratijJA na kro|" isapara vatsarAjane kahA,-"ApakI dayAse saba bhalA hI hogaa| aba mujhe jaldIse dezAntara jAnekI AzA dI. jiye|" rAjAne unake sAhasase prasanna hokara unheM apane hAthase pAnakA bIr3A diyA aura paradeza jAnekI AjJA de dii| isake bAda vatsarAja apane ghara gaye aura apanI mAtA tathA mAsIke caraNoM meM praNAma kara, unase sArA hAla sunAkara, unase bhI AjJA maaNgii| yaha suna, unhoMne icchA na rahate hue aura putrako kaSTa hogA, isa bAtako socate hue bhI dIrghabuddhise vicAra kiyA,-'putra! tuma sAnanda cale jaao| tumhArI vijaya hogii|' isa prakAra donoM mAtAoMkA AzIrvAda sira para car3hA, rAha-kharcake liye kucha sAmAna sAtha le, DhAla-talavAra lagAye, vatsarAja nagarase bAhara hue| . isake bAda vatsarAja, dakSiNa daziAkI ora gaye aura bahutase gAMvoM aura nagaroMko dekhate hue eka ghane jaGgala meM phuNce| vahA~ U~ce kilevAle, para nirjanake samAna eka choTAsA gA~va dekha, vatsarAjane socA,-"kyA yaha bhUtoMkA nagara hai ? athavA * yakSarAkSasoMkA nagara hai ? athavA yaha vicAra kisa liye karanA ? andara hI calakara dekhanA cAhiye / " aisA vicAra kara, ve jyoMhI gAMvake andara gaye, tyoMhI unheM usa gA~vameM eka bar3A bhArI sundara mandira dikhAI diyA aura usake pAsahI aura bhI bahutase choTe-choTa ghara naz2ara aaye| kramase Age jAte-jAte bahutase AdamiyoMke bIcameM baiThA huA eka uttama puruSa dUrase hI dikhAI diyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIzAntinAtha critr| mmmmmmmmmamraparnar use dekha, usake sevakake samAna mAlUma par3anevAle eka puruSase vatsa. rAjane pUchA,"he bhAI! yaha kaunasA nagara hai ? yahA~kA rAjA kauna hai !" usane kahA,-"na to yaha koI nayara hai, na yahA~kA koI rAjA hai| parantu jo kucha hai, vaha sunoM,- .. .. ___"isa sthAnase thor3I dUrapara bhUtilaka nAmakA eka nagara hai| usameM vairIsiMha nAmakA rAjA rAjya karatA hai| usameM dasa nAmakA eka seTha rahatA hai| unakI patnIkA nAma zrIdevI hai| usake garbhase utpanna, rUpa-lAvaNyase yukta zrIdattA nAmakI eka putrI hai| yaha putrI yuvAvasthAko prApta ho gayI hai, para usakA zarIra bhUta doSase grasta ho rahA hai, isa liye jo puruSa rAtako usake pAsa pahare para rahatA hai, vaha mara jAtA hai aura yadi usake pAsa paharepara koI nahIM rahatA, to nagarake sAta bhAdamI marate haiN| aisA honeke kAraNa eka dina rAjAne usa seThako bulAkara pUchA,-"seThajI ! maiM tumheM AzA detA hU~, ki yaha nagara chor3a kara jaMga lameM cale jAo; kyoMki tumhArI lar3akIke karate hamAre nagarake loga / marate jAte haiN|" rAjAkI yaha AjJA pAkara, seTha apane parivArake sAtha yahIM calA AyA aura cora vagairahase apanI rakSA karaneke liye kile sahita yaha mahala banAkara yahAM rahatA hai| usIne Dhera-kA-Dhera dhana dekara ye paharedAra rakhe haiN| ye loga mahalake cAroM ora bane hue choTe choTe gharoMmeM rahate haiN| ina paharedArI ke nAmase goliyA~ banAkara rakhI haiN| jisa dina jisake nAmakI golI nikalatI hai, usa dina rAtako vahI paharedAra seThakI gheTIke pAsa rahatA hai aura rAtako mara jAtA hai| hai pathika ! yadi yaha hAla sunakara tumheM ura mAlUma hotA ho, to tuma abhI yahA~se kahIM aura cale jAo" ... - yaha bAteM suna, dhatsarAja seThake pAsa aaye| unheM dekha, datta seThame / unheM Asamapara baiThAte hue pAna diyA aura Adaraphe sAtha pUchA,-"vatsa! tuma kahA~se A rahe ho ?". vatsarAjane kahA,--"maiM eka kAmase ujjayinI-nagarIse calA A rahA huuN| kumAra vatsarAja seTheke sAtha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prstaav| 246 isI prakAra bAteM kara rahe the, ki itanemeM eka zreSTha alaGkAroMse suzobhita puruSa vahA~ aayaa| usake ceharekA raMga ur3A huA thaa| yaha dekha, - vatsarAjane seThase pUchA,-"seThajI ! isa AdamIkA ceharA itanA udAsa / kyoM dikhAI detA hai ?" yaha suna, seThane lambI sA~sa lekara kahA, "he sundara ! atyanta gupta rakhane lAyaka ho, to bhI yaha vRttAnta maiM tumase kaha sunAtA huuN| mere eka putrI hai| usake pAsa hara rAtako eka paharedAra rahatA hai| vaha avazya hI ugra bhUtadoSase usI rAtako mArA jAtA hai / Aja isI becAreke paharekI bArI hai, isIse isakA ceharA udAsa ho rahA hai ; kyoMki mRtyuse bar3hakara bhayakI bAta dUsarI nahIM hai|" yaha suna, vatsarAjane kahA, "seThajI ! Aja isa AdamIko . sAnanda ghara rahane diijiye| Aja maiM hI ApakI putrI para paharA duuNgaa|" yaha suna, seThane kahA,-"he vatsa ! tuma Aja atithikI taraha mere ghara Aye ho| abhItaka tumane mere ghara bhojana bhI nahIM kiyaa| phira vyarthahI mRtyuko AliMgana karane kyoM jA rahe ho ?" seThakI yaha bAta suna, vatsarAjane kahA,---"seThajI! mujhe paropakAra karanekI laganasI hai| isaliye maiM to Aja yaha kAma z2arUra karU~gA, kyoMki manuSyajanmakA sAra paropakAra hI hai| zAstra meM bhI kahA hai,- . "dhanyAste pazavo nUna-mupakurvanti ye tvacA / paropakArahInasya, dhigmanuSyasya jIvitam // 1 // kSetra rakSati caJcA, gehaM lolApaTI kaNAn rkssaa| dantAttatRNaM prANAn, nareNa kiM nirupakAreNa // 2 // " arthAt- "ve pazu dhanya haiM, jo apane zarIrake camaDese paropakAra karate haiM; para jo manuSya paropakAra nahIM karate haiM, unake jIvanako dhikkAra hai| caJcA-puruSa (nakalI AdamI ) khetakI rakSA karatA hai, dhvajAkA. caMcala vastra gharakI rakSA karatA hai, rAkha kaNoMkI rakSA karatI hai aura dA~tameM dabAyA huA tRNa zatruoMke prANoMkI rakSA karatA hai| para jo manuSya paropakAra nahIM karatA, vaha bhalA kisa kAmakA !' P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrIzAntinAtha critr| '' yaha kaha, vatsarAja mahalake usa UparI hissemeM cale gaye, jahA~ para putrI zrIdattA rahatI thii| usa samaya usa lar3akIne usa alaukika rUpavAna kumArako dekhakara sotrA,-"ahA ! isakA kaisA sundara pI. isakI zarIrako kAnti kaisI manohara hai ! isake zarIrakA koI aDa aisA nahIM, jo manohara nahIM ho| hAya ! devane mujhe strIke rUpa meM manA kI denevAlI kyoM banAyA ? maiM aise-aise manuSya-ratnoMko mAra kara jItI huuN|" yaha aisA socahI rahI thI, ki vatsarAjane usakI sejake pAsa A, madhura vacanoMse use aisA prasanna kiyA, ki vaha phira vicAra karane lagI,-"cAhe jo ho, maiM apanI jAna dekara bhI isakI jAna bcaauuNgo|" . yahI socate-socate vaha so gyo| isake yAda sAhasI manuSyoMmeM ziro. maNi kumAra vatsarAjane khir3akIko rAha, nIce utarakara, z2amInapara par3I huI eka lakar3I uThA lo aura phira usI rAhase Upara car3hakara apanI zayyApara yaha lakar3I rakhakara usake Upara eka vastra DAla, hAthameM khaGga / liye, cAroM ora naz2ara daur3Ate hue, davike ujAlese haTakara a~dheremeM khar3e / ho rhe| itane meM usI khir3akIke bAhara kisIko mu~ha nikAlate dekhakara kumAra aura bhI sAvadhAna ho rhe| isake bAda usa mukhne usa gharake cAroM ora dekhA / tadanantara manohara aMgUThiyoMse sohatI huI a~guliyoMvAlA eka hAtha usI khir3akImeM najara aayaa| usa hAthameM do auSadhiyoMke kar3e par3e the| una kar3oMmeMse ekameMse dhuAM niklaa| usa dhueM se sArA ghara bhara gyaa| isake bAda andara Akara usa hAthane paharedArake palaMgako chuaa| isI samaya vatsarAjane talavArakA eka hAtha aise z2orase usa hAthapara mArA, ki vaha kaTa gayA; parantu devazaktiH ke prabhAvase vaha hAtha kaTanepara bhI jamInapara nahIM giraa| tathApi paur3Aka kAraNa usa hAthake donoM kar3e nIce gira pdd'e| usameM eka dhUmrauSadhi aura dUsarI saMrohiNI-auSadhi * thI / ina donoM mahauSadhioMko kumArane apane pAsa rakha liyaa| isake bAda vaha hAtha usa gharase bAhara niklaa| usa samaya "are bApare !: bar3A P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prstaav| 255 dag2A huaa| maiMne bar3A dhokhA khAyA / " yaha zabda suna, vatsarAja yaha kahate hue usake pIche-pIche daur3e, ki arI dAsI! tU kahA~ calI jA 5 rahI hai ? hAthameM khaDna liye puNyase balavAn bane hue vatsarAjako pIche. pIche Ate dekha, use parAsta karanemeM apaneko asamartha samajha kara vaha devI usI samaya bhAga gyii| isake bAda pIche lauTakara vatsarAjane usa zayyAparase vaha lakar3I haTA dI aura Apa usIpara baiTha rahe / itane meM rAta bIta gayI aura udayAcala-parvatapara sUryakA udaya huaa| isI samaya kumArIkI nIMda khulI aura usane akSata zarIrase baiThe hue kumAra-. ko dekhakara harSita ho apane manameM vicAra kiyA,--"avazya hI yaha koI bar3A prabhAvazAlI manuSya-ratna mAlUma par3atA hai| isIse yaha nahIM marA / mere soye hue bhAgya aba jaganehI vAle haiM aura merA manoratha pUrNa huA hI cAhatA hai| aba yadi yaha manuSya svAmI ho to maiM isake sAtha saMsArake sukha bhogeM, nahIM to isa janmameM merA vairAgya hI ThIka hai|" yahI vicAra kara usa lar3akIne madhura vacanoMse vatsarAjase kahA,-- "he nAtha ! Apane kaise vipadase chuTakArA pAyA ? vaha kahiye / " usake aisA pUchane para ghatsarAjane usase rAtakA sArA hAla kaha sunaayaa| yaha sunate hI zrIdattake roMgaTe khar3e ho gye| sAtha hI use bar3A harSa bhI huaa| dhe donoM isa prakAra bAteM kara hI rahe the, ki usa lar3akIkI sevikA dAso. usake muMha dhoneke liye jala liye hue aayii| usane bhI kumArako bhalA-caGgA dekhakara apane manameM bar3A harSa mAnA aura unako isa prakAra kSemakuzalase rahane para badhAI dii| yaha samAcAra suna, seThako bhI bar3A acambhA huA aura vaha bhI vahAM A phuNcaa| zrIdattAne jhaTapaTa uThakara pitAko Asana diyaa| usapara baiThe hue seThane kumArase pUchA,.. "he vIra ! tuma rAtako duHkhasAgarake pAra kaise utare ?" isapara kumArane seThako bhI rAI-ratto sArA hAla kaha sunaayaa| taba seThane kumArase kahA,---"he kumAra ! maiM apanI yaha prANapyArI putrI tumhAre hI hAthoMmeM sauMpatA huuN|" yaha suna kumArane kahA, "Apa merA kula-zola jAne P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrIzAntinAtha critr| binA mujhe apanI kanyA kyoM de rahe haiM ?" seThane kahA,-."tumhAre guNoMse hI tumhAre kulakI pahacAna ho gyii| kahA bhI hai, ki 'prAkRtirguNasamRddhizaMsinI, namratA kula-vizuddhi-sUcikA / vAkkramaH kathitazAstrasaMkramaH, saMyamazca bhavato vayo'dhikaH // 1 // arthAt- "tumhArI prAkRtise hI yaha mAlUma ho jAtA hai, ki tumameM bahutase guNa bhare haiM, tumhArI namratA kulakI zuddhatAkI sUcanA de rahI hai, tumhArI bAtacItakA DhaMga yaha sApha batalAye detA hai, ki tumane zAstroM kA adhyayana kiyA hai aura tumhArA saMyama to tumhArI avasthA dekhate hue. bahuta bar3hA-car3hA hai / ( choTI umrake honepara bhI tumameM vRddha puruSoMkIsI sthiratA hai )" * yaha suna kumArane kahA, "seThajI ! abhI mujhe eka bahuta z2arUrI kAmake liye dUra-deza jAnA hai / isaliye ApakA vaha kAma to maiM pIche lauTanepara kruuNgaa|" yaha suna, seThane kahA,-"putra ! pahale maiM tumhAre sAtha isakA byAha kara dUM, isake bAda tumhArI jahA~ icchA ho, cale jaanaa|" yaha suna, kumArane usakI bAta mAna lii| isake bAda usI dina usa kanyAke sAtha vivAhakara, eka rAta usIke sAtha bitAkara, dUsare dina unhoMne yAtrA karaneke liye vidA maaNgii| isapara usa kanyAne apane svAmIse kahA,. "viraho vasantamAsI, navasneho, navaM vayaH / paMcamastha dhvanizceti, sahyAH paMcAgniyaH katham // 1 // " . arthAt--"viraha, vasanta-mAsa, nayA sneha, nayI umara, koyalakA paJcama svara-ina pA~coM agniyoMkI A~ca bhalA kaise sahI jAyagI ?" . . yaha suna, vatsarAjane kahA,-"ThIka samajha lo, priye ! yadi maiM / dezAntara nahIM gayA, to mujhe AgameM jala maranA par3egA / isameM koI sandeha nahIM / " isapara vaha bolI,"he nAtha ! dekho, maiM tumhAre sAmane hI ina bAloMkI veNI bA~dhatI hU~, aba yaha tumhAre Anepara hI khulegI / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAMANANAANA mornr~ ~ . paJcama prstaavN| 253 tumhArI AjJAse merA zarIra to yahIM rahegA; para citta tumhAre sAtha jaayegaa| he svAmI ! aura bhI suna lo ki-. ... "kuMkumaM kaMjalaM caiva, kusumAbharaNAni ca / lagiSyanti zarIre me, tvayi kAnte samAgate // 1 // " . arthAt--'he svAmI ! aba jisa dina tuma lauTakara Ayoge, usI dina mere zarIrako kuMkuma, kAjala, phUla aura gahane sparza karane paayeNge|' . isa prakAra pratijJA karanevAlI apanI strIko vahIM chor3a, seThakI AjJA le, vatsarAja usI jaGgalakI rAha Age bar3he / usI jaGgalameM unhoMne bhIloMkA eka choTAsA gA~va dekhA / usake pAsahI bahutasI pahAr3iyA~ aura pahAr3I nadiyA~ bhI dikhAI dii| ina saba prAkRtika dRzyoMko dekhate hue ve cale jA rahe the, ki itanemeM ekaM jagaha usI jaMgalake silasilemeM unheM bar3e-bar3e mahaloMse suzobhita eka nagarI dikhAI dii| use dekhakara kumArako bar3A Azcarya huaa| usa nagarIke bAhara eka sundara sarovara thaa| usImeM hAtha-mu~ha dhokara unhoMne usIkA pAnI piyA aura usIke ghATapara eka vRkSake nIce pAlathI mAre baiTha rahe / itane meM unheM tAlAbase pAnI lekara jAtI huI striyoMkA jhuNDa dikhAI diyaa| una striyoMko dekha, Azcarya meM Akara kumArane ekase pUchA,-" yaha nagarI kaunasI hai ? yahA~kA rAjA kauna hai ? " usane javAba diyA,"yaha nagarI vyantara deviyoM ( eka prakArakI pretinI) kI krIDAkA sthAna hai| yahA~kA koI rAjA nahIM hai|" yaha suna, valarAjane phira pUchA,-"yadi yaha nagarI vyantara-devIkI hai, to phira tuma loga itanA pAnI kahA~ liye jAtI ho ? " vaha bolI,--"he satpuruSa ! hamArI svAminI, jo eka devI haiM, kahIM gayI huI thiiN| vahA~ kisI puruSane usake hAthapara talavArakA vAra kara diyA hai, jisase vaha bar3I takalIfa pA. rahI haiM / usIkI pIr3A dUra karaneke liye hamaloga usake hAtha para pAnIke chITe detI haiN| bahuterA sIMcA gayA, to bhI usake hAthakI coTa abhI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrozAntinAtha critr| sapha acchI nahIM huI ! " yaha suna, vatsarAjane. kahA,-"kyA vaha devo svayaM apane zarIrakI pIr3A dUra nahIM kara sakatI ? " vaha bolI,- "he pathika ! usa talavAra calAnevAle puruSa para kisI devatAkI chAyA hai, isIse usakA prabhAva adhika hai| isIliye usakI pIr3A abhI taka zAnta nahIM huii| isake sivA ghyantaroMke rAjAne do mahauSadhiyA~ use de rakhI thIM, jinheM vaha hAtha para bA~dhe rahatI thii| unameM ekase jo dhuA~ nikalatA rahatA thA, usase logoMke hozohavAsa jAte rahate the aura dUsarI mahauSadhi hara tarahakI coTa aura z2akhmoMkI davA thI / ve donoM mahauSadhi bhI usake hAthase talavArakI coTa lagatehI nIce gira par3I thiiN|" yaha suna, vatsarAjane kahA, "bhadre ! maiM manuSyavaidya huuN|" para yadi maiM tumhArI svAminIkA z2akhma acchA kara dUM to mujhe kyA inAma milegA ?" isapara vaha bolI,-"tuma jo kucha mA~goge, vahI milegaa|" yaha kaha, vaha phira bolI,-"bhAI ! abhI to tuma yahIM raho- pahale maiM apanI svAminIse jAkara tumhAre AnekI bAta karatI huuN|" yaha kaha, usane apanI svAmi...mIke pAsa jAkara yaha saba hAla kahA / isapara usane hukma diyA, ki usa AdamIko jalda mere pAsa le Ao / aba to vaha strI bAhara Akara ghassarAjako apane sAtha le clii| rAstemeM vaha vatsarAjase kahane lagI,-"he satpuruSa ! jaba hamArI svAminI tumase santuSTa hokara gharadAna mAMganeko kaheM, to tuma mahalake Upara rahanevAlI donoM kanyAoM, azvake rUpavAle yakSa aura icchita vastuoMko dilA: denevAle paryaDake sivA aura kucha nahIM maaNgnaa.|" yaha suna, usakI bAta svIkAra kara, vatsarAja devIke pAsa cale Aye |yhaaN devIne unheM sundara Asana baiThaneko diyaa| kumAra usIpara baiTha rhe| devI unase bar3e Adarake sAtha bAteM karatI huI bolI,-"bhAI ! yadi tuma sacamuca vaidhaka jAnate ho, to zIghra merI pIr3A dUra kara do|" yaha suna, vatsarAjane usI samaya dhUmrauSadhise dhuA~ paidAkara, ghaNasaMrohiNI nAmaka auSadhise usakI vyathA dUra kara dii| / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust. . Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / .me.m.............dikhaitani.kistind 255mAlA imaintinion usI kSaNa usake hAthakA darda dUra ho gyaa| usane harSita hokara kahA,"bhAI ! mujhe aisA mAlUma hotA hai, ki tumhIne mere Upara talavAra calAyA thaa|" vatsarAjane yaha bAta svIkAra kii| itane para bhI devIne santuSTa hokara kahA,-"bhAI ! maiM tumhArI himmata dekha, bar3I khuza huI, isaliye tumhArI jo icchA ho, mAMga lo|" vatsarAjane kahA,-"yadi tuma sacamuca mere Upara prasanna ho, to isa mahalake UparI hisse meM rahanevAlI donoM kanyAeM, azvarUpI yakSa aura sarva kAmadA paryaGka-itanI cIz2e mujhe de ddaalo|" yaha suna, devIne socA,-"yaha merA ghara phUTanese hI ye cIjeM mAMga rahA hai, nahIM to ise ina cIz2oMkI kyA qhabara thI?" aisA . vicAra kara vaha bolI, -"he satpuruSa ! maiM ye saba cIjeM tumheM de cukI ; parantu z2arA sAvadhAna hokara una donoM kanyAoMkI utpattikA hAla suno,- . ___ "vaitAdaya-parvata para camaracazcA nAmaka nagarI meM gandhavAhagati nAmakA eka vidyAdhara rAjA rahatA thaa| usake suvegA aura madanadhegA nAmakI do striyA~ thiiN| unakI kokhase kramazaH ratnacUlA aura svarNacUlA nAmakI do kanyAeM paidA huI / jaba ve donoM yuvAvasthAko prApta huI, taba rAjAko unake vivAhakI cintA par3I-ve isake liye vyAkula hone lage / isI samaya vahA~ eka jJAnI muni pahu~ca gaye / usa samaya rAjAne unheM bar3I bhaktike sAtha eka Asanapara baiThA, praNAma kara. pUchA,-"he pUjanIya ! merI ina donoM putriyoMke svAmI kauna hoMge ? isapara munine jJAnase mAlUma kara kahA- 'eka manuSya - rAjakumAra, jisakA nAma vatsarAja hai, ina donoMkA svAmI hogA; parantu he rAjan ! inakA vivAha tumhAre jIte jI nahIM hogA, kyoMki tumhArI Ayu Ajase . sirpha eka mahInekI aura bAfI hai|' yaha suna, rAjAne pUchA,-'to aba maiM kyA karU~ ?' munine kahA,- "rAjan ! suno-vaha vatsarAja kaise inakA svAmI hogA, vaha bhI maiM batalAye detA hai| pahale tumhAre eka bahana thii| use tumhAre pitAne apane mitra zUra nAmaka bhUcara-rAjAko vyAha diyA thaa| isake bAda zUra rAjAne eka dUsarI sundara rUpavato-rAjakumArIle vivAha Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrIzAntinAtha critr| kara liyaa| usapara rAjAkA adhika prema ho gayA aura tumhArI bahana unake cittase utara gayI / isase tumhArI bahanako bar3A DAha huA aura vaha ajJAna kaSTa dvArA mRtyuko prApta hokara vyantara-jAtikI devI huI hai hai / usIkI sauta bahuta dAna-puNyakara samaya para mRtyuko prApta hokara datta nAmaka seThako putrI zrIdattA huI hai| ina dinoM pUrvabhavake dveSake kAraNa yaha vyantara-devI usa zrIdattAke paharedAroMko mAra DAlatI hai| abataka bahutere manuSya mAre jA cuke haiM / isaliye he rAjan ! tuma apanI. ina donoM putriyoMko usI vyantara-devIko de DAlo / isake vahA~ rahanese inakA bhAvI pati vatsarAja Apase Apa vahA~ jA phuNcegaa|" vahI puruSa devIke dvArA honevAle manuSyoMke nAzakA dvAra banda karegA aura ina donoM lar3akiyoMke sAtha zAdI karegA / " yaha saba hAla sunAkara muni anyatra vihAra karane cale gaye / isIliye he satpuruSa ! vaha vidyAdhara-rAjA mere pAsa una donoM lar3akiyoMko chor3a gayA hai / isake bAda vaha vidyAdhara rAjA tapasyAkara mRtyuko prApta hokara vyantarendra ho gyaa| usIne mujhe azvarUpadhArI eka yakSa-sevaka bhI diyA hai aura sarva-kAmada nAmaka paryaGka bhI usIkA diyA huA hai| usIne mujhe ve donoM mahauSadhiyAM bhI dI thiiN| ataeva he bhadra ! maiM aba yaha saba cIjeM tumheM diye DAlatI huuN|" isake bAda una donoM kanyAoMke sAtha vivAha kara, vatsarAja vahIM raha kara unake sAtha bhoga-vilAsa karane lge| ____ eka dina vatsarAjane apanI ratnacUlA aura svarNacUlA nAmaka donoM triyoMko bulAkara unase apanI pratijJAkI bAta kaha sunaayii| unhoMne vaha bAta devIse khii| devIne vaha kAraNa jAna, unake viyogase dukhI honepara bhI donoM priyAoMke sAtha vatsarAjako jAnekI AjJA dedii| taba vatsarAja, donoM striyoMke sAtha usI paryaGka para savAra ho, AkAza-mArgase zrIdatAke zayana-mandirameM bAta-kI-bAtameM A phuNce| usa samaya prAtaH kAla sokara uThI huI seTha-kanyAne apane mahalake Upara paryata tathA azvako dekha, "ai! yaha kyA ?" kahate hue Azcaryake sAtha socA, P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .: paJcama prstaav| . "yaha paryaGka kahA~se AyA !. aura yaha ghor3A. isa mahalakI sAtavIM maMz2ila para kaise car3ha AyA ?" isI vismayameM par3I huI vaha bhalI bhA~ti cAroM ora dekhane lgii| usI samaya usane donoM triyoMke sAtha zayyApara baiThe hue apane patiko dekhaa| yaha dekha, zrIdattAne parama prasannatAke sAtha apane pitAke pAsa jAkara kahA,-"mahalake UparavAle hisse meM mere svAmI A pahu~ce haiN|" yaha suna, seThane z2arA sahamakara pUchA,-"beTI! ve isa taraha kaise Aye ?" taba usane paryaGka aura azva Adi jo cIjeM dekhI thIM, unakI bAta btlaayii| yaha suna, seTha bhI ghabarAyA huA tatkAla vahA~ A phuNcaa| vatsarAjane apane donoM patniyoMke sAtha seThako praNAma kiyaa| isake bAda seThake pUchanepara kumArane usase saba kucha kaha diyaa| yaha suna, AzcaryameM Akara seThane sira hilaayaa| usa dina vahIM raha kara dUsare dina savere hI vatsarAja apanI tInoM priyAoMke sAtha usI paryaGkapara baiTha, seThakI AjJA le, apane gharakI rAha naapii| 4. usa samaya dhAriNI aura vimalAne apane gharameM AyA huA paryata __ dekha, socA,-"yaha zayyA kisakI hai ! isapara kauna soyA huA hai ?" aisA vicAra kara, unhoMne UparakI cAdara haTAkara dekhA, to unakA putra vatsarAja, apanI tInoM striyoMke sAtha, soyA naz2ara AyA / yaha dekha, zarmAkara, ve donoM dhIre-dhIre pIche lauTa gyiiN| usa samaya unake manameM bar3A Azcarya huA / thor3I dera bAda tInoM patniyoM ke sAtha vatsarAja jaga par3e aura zayyA chor3a kara uTha khar3e hue| taba una donoMne atyanta harSita ho, unheM AzIrvAdoMkI bauchArase DhAMkate hue, unase sArA vRttAnta pUchA, jisake uttarameM vatsarAjane apanI vaha Azcaryajanaka rAmakahAnI kaha sunaayii| . isake bAda usI sarva-kAmaprada paryaGkase eka uttama ghA~gharA mAMgakara, use liye hue vatsarAja rAjAke pAsa pahuMce aura unheM praNAma kara vaha ghA~gharA rAnIko deneke liye de diyaa| use lekara rAnIne parama santu hokara AzIrvAda diyA,-"vatsa ! terI lambI Ayu ho|" rAjAne Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2258 . zrIzAntinAtha critr| bhI unheM alaGkAra Adi de, sammAnita kara pUchA,- "he putra ! tumheM vaha zreSTha patra kahA~se milA ? aura tuma kina-kina sthAnoMmeM ghUma-phire ? " isake uttarameM vatsarAjane azva aura paryaDakI prAptike sivA aura sabhI bAteM rAjAse kaha dI aura ghA~gharA devIko deneke liye kaha diyaa| isake . bAda vatsarAja vahA~ bar3e Anandase rahane lge| . eka dina rAno kamalazrI, AyuSyakA kSaya ho jAnepara mRtyuko prApta ho gyiiN| unake viyogase rAjA bar3e hI zokAtura hue / isapara vatsarAjane kahA,--" he rAjan ! isa saMsAra meM jitane padArtha haiM, sabhI anitya hai| isaliye vidhekI puruSoMko z2arA bhI zoka nahIM karanA cAhiye / kahA hai, ki- .. . ....... "jalalavacalammi vihave, vijjulayAcaMcalammi maNuyatte / .... .. dhammammi jo visIyai, so kApuriso na sppuriso||1||" . arthAt-- 'vaibhava jalakI taraMgakI taraha caMcala hai / manuSyakA jIvana bijalIkA sA kSaNa-bhaMgura hai / isaliye jo manuSya dharma karanemeM Alasya karatA hai, vaha kApuruSa hai-satpuruSa nhiiN|' " aisA vicAra kara manuSyako dharmarUpI auSadhikA sevana karanA caahiye| yaha bhauSadha aisI hai- 'sarvajJabhiSagAdiSTaM, koSTazuddhividhAyakam / .. - zokAviMzarujaH zAntyai, kArya dhauSadhaM yudhaiH // ' arthAt--'zokAveza-rUpI rogakI zAntike liye buddhimAna manuSyoMko sarvajJarUpI vaidyakI batalAyI huI, antaHkaraNakI zuddhi karanevAlI dhauSadhikA sevana karanA cAhiye / ' .................... ... isa prakAra vacana-rUpI amRtase rAjAko sIMcakara, ghatsarAjane unake / manase zokarUpI mahAvyAdhiko dUra kara diyaa| isase rAjAkA zoka dUra ho gayA aura ve sAvadhAna ho gye| ... . :: eka dina vatsarAjane apanI striyoMke sAtha baiThe-baiThe vicAra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aarathek Trust Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / / 256 kiyA,-" yadi tumaloga kaho, to maiM eka dina rAjAko bhojanake liye nimantraNa dekara bulaauuN|" isapara unhoMne kahA, he svAmI ! rAjAkoM . apane ghara bulAnA ThIka nahIM hai, kyoMki kahA hai,- .. .. 'nArInadinarendrANAM, nAganIcaniyogInAm / / ... nakhinAM ca na vizvAsaH kartavyaH zubhakAMkSiNA // .. .. . - arthAt---'bhalAI cAhanevAle manuSyako nArI, nadI, narendra, nAga (hAthI yA sA~pa ); nIca, niyogI (naukara ) aura nAkhUnavAle prANiyoMkA kabhI vizvAsa nahIM karanA cAhiye / ' - ... . - "isaliye he nAtha ! yadi tumheM unheM bhojana karAnekI hI icchA ho, to unhIMke ghara khAne-pInekI cIjeM pahu~cavA do|" / - yaha suna, phira vatsarAjane kahA, "priyAo! aisA karanemeM pUrApUrA gaurava nahIM hogaa| yadi rAjAko hI yahA~ bulavAkara khilAyA jAya, to mere manako santoSa hogaa|" . yaha sunakara ve phira volI,"svAmI ! yadi tumhArI aisI hI icchA hai, to unheM bhalehI apane ghara bulA lo; para hameM unake sAmane na jAne denaa| aisA karanA, jisameM hameM ve na dekheM / " yaha suna, vatsarAjane unakI bAta svIkAra kara lI aura rAjAke pAsa jA, unheM parivAra sahita bhojanake nimitta apane ghara AnekA nimantraNa de diyaa| rAjAne bhI unakA bar3A-car3hA huA Agraha dekha, unakA nimantraNa svIkAra kara liyaa| unheM nyautA dekara vatsarAja apane ghara Aye aura apanI priyatamAoMke sAtha mahalake UparI / hisse meM krIr3A karane lge| - idhara rAjAne apane manameM socA; "z2arA isa bAtakI khabara lenI . cAhiye, ki vatsarAjake ghara kitane AdamiyoMkI rasoI taiyAra hai| taba maiM utanehI AdamiyoMke sAtha usake ghara jaauuNgaa|" aisA vicAra kara, isa bAtakI joha-Toha leneke liye unhoMne apane pratihArIko vatsarAjake ghara bhejaa| rAjAke hukmase pratihArIne unake ghara jAkara dekhA, to rasoI AdikA koI prabandha use naz2ara nahIM aayaa| isaliye usane Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260. zrIzAntinAtha critr| lauTa Akara rAjAse kahA,-"he svAmI ! vatsarAjake ghara to rasoI kI kucha taiyArI hI nahIM hai|" yaha suna, rAjAke manameM bar3A vismaya huaa| unhoMne eka dUsare pratihArIko bulA kara kahA,-"tuma jAkara dekha Ao,', ki vatsarAjaathavA usake kisI par3osIke ghara logoMke khilAne-pilAne. kI taiyArI ho rahI hai yA nahIM ? vaha bhI idhara-udhara cAroM ora dekhabhAla kara rAjAke pAsa lauTa AyA aura bolA,-"svAmI ! jisake ghara pA~ca-sAta AdamiyoMkA nyautA hotA hai, vaha na jAne kitanI taiyArI karatA hai; para vatsarAjake ghara to maiMne vaisI kucha bhI taiyArI nahIM dekhI - vahA~ to koI bolatA-cAlatA bhI nhiiN|" yaha suna, rAjAne vicAra kiyA,-"vatsarAjane mujhe nyautA de rakhA hai, phira aisI bAta kyoM ho rahI hai ?" rAjA yaha soca hI rahe the, ki itanemeM bhojanakA samaya huA dekha, vatsarAjane vahA~ Akara unase bhojanake nimitta padhAraneko khaa| taba rAjAne kahA, "he vatsarAja ! kyA tuma mere sAtha ha~sI karate ho? binA rasoI-pAnIkA intaz2Ama kiyehI mujhe bulAne Aye ho ?" . yaha suna, vatsarAjane kahA,-"svAmI ! Apa saba tarahase mere pUjya haiM, phira maiM Apake sAtha kaise ha~sI kara sakatA hU~ ?" rAjAne kahA,-"tumhAre ghara anna-pAnAdikakA to kucha ThikAnAhI nahIM hai| vatsarAjane kahA,"deva.! Apa isakI fikra kyoM karate haiM, ki mere ghara rasoI taiyAra hai yA nahIM ? yaha fikra to mujhe karanI cAhiye / Apako to kRpAkara padhAranekI z2arUrata hai|" yaha suna, utsAhita ho, rAjA apane saba parivAra-parijanoMke sAtha, vatsarAjake ghara aaye| vahA~ vizAla manohara maNDapa dekha, rAjAne socA, - "isakI to kula bAteM acambhese bharI rahatI haiN| yaha manohara maNDapa to abhI turatakA banAyA mAlUma par3atA hai| isake bAda yathA- / yogya manohara Asana bichAye gaye, jinapara vatsarAjake batalAye anusAra rAjA Adi saba loga baitthe| pAda-prakSAlana Adi kriyAe~ kI gyiiN| isake bAda vatsarAjake sevakoMne ratna, suvarNa aura cA~dIke bar3e-bar3e thAla P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prstaav| 261 lagA diye, jinameM miThAiyA~, khAje, dAla, bhAta, ghI Adi manohara bhojya. dravya parose gaye the| taraha-tarahakI baghArase khuzabUdAra mAlUma par3ate hue sAga bhI parose gye| halavA, ghevara, khIra aura dahI Adi cIjeM bhI parosI gyiiN| aisA rasIlA bhojana karate hue rAjAne socA,-"maiM sadA apane ghara bhojana karatA hU~ ; para aisA svAdiSTa bhojana kabhI nahIM mAlUma hotaa| yaha to sAkSAt amRtatulya bhojana mAlUma par3atA hai|" aisA socate aura svAdiSTa bhojana honeke kAraNa sira hilAte hue rAjA bhojana kara rahe the| isI samaya vatsarAjane socA,-"yaha utsava to priyatamAoMke binA acchA nahIM lgtaa|" aisA vicAra kara unhoMne koThepara jAkara apanI striyoMse kahA, -- "merI pyAriyo ! aba tuma loga bAhara Akara rAjAkI qhAtiradArI kro|" svAmIkI yaha bAta suna, unhoMne manameM socA,-"kulavatI striyoMke liye patihI guru aura pUjya hotA hai| kahA bhI hai, ki 'gururagnirdvijAtInAM, varNAnAM brAhmaNo guruH / / . . patireva guruH strINAM, sarvasyAbhyAgato guruH // 1 // ' .. arthAt- "brAhmaNoM kA guru agni, vargoM kA guru bAhmaNa, striyoM kA guru pati aura sabakA guru atithi hai / ' . . . . . . _ "isaliye kulAGganAoMko hara hAlatameM apane svAmIkI bAta mAnanI caahiye|". yahI socakara una sabane apane svAmIkI bAta mAna lii| phira bhI unhoMne ApasameM salAha kI, ki svAmIne jo hameM rAjAke sAmane AnekI Ama dI hai, isakA natIz2A unake hakameM acchA nahIM hogA ; para kiyA kyA jAye ? patikI bAta TAlI bhI to nahIM jA sakatI!" yaha kaha, ve tInoM sundara zRGgAra kiye, patikI AjJAse bhojana parosane aayiiN| usa samaya una tInoMkI sundaratA dekha, rAjA kAmAtura ho gaye aura apane manameM socane lage,--"isa saMsArameM vatsarAja hI dhanya haiM, jise aisI tInoM jagatmeM prazaMsanIya manohara rUpavAlI tIna striyA~ milI haiN| aisA hI vicAra karate hue vai rAjA khA-pIkara uTha gye| isake P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrozAntinAtha critr| bAda vatsarAjane uttama tAmbUla aura vastra Adi dekara rAjA tathA unake parivAra vargakA khUba Adara-satkAra kiyaa| saba kucha liye-diye rAjA, sabake sAtha apane ghara aaye| parantu kAmadevako pIr3Ase ve sadA pIr3ita rahane lge| isI liye unhoMne apane mantriyoMko bulAkara una striyoMke saGgamakI icchAse apanA matalaba gA~ThanekA upAya unase pUchA / mantriyoMne ApasameM vicArakara eka rAya hokara kahA, - "he svAmI ! jabataka vatsarAja jItA hai, taba taka to yaha kAma honekA nahIM, isaliye haiM deva! kisI-na-kisI upAyase vatsarAjako mAra DAlA jAye, to ApakI manaskAmanA pUrI ho--yo to honekI nhiiN|" yaha suna, rAjAne kahA,"to usake mAranekA hI koI upAya soco|" isake bAda mantriyoMne salAha kara eka dina vatsarAjako mAra DAlanekI tarakIba soca nikaalii| siMha nAmakA eka sAmanta rAjA thaa| vaha siMhake hI samAna bhayaGkara thaa| isaliye koI usake sAmane dekha bhI nahIM sakatA thaa| vaha jaba rAjAkI sevA karaneke liye AtA thA, taba rAjAko praNAma kara jisa Asana para baiThA karatA thA, usapara dUsarA koI nahIM baiTha sakatA thaa| yadi kisI dina koI usapara baiTha jAtA, to isase vaha apanA bar3A apamAna samajhatA thA aura use mAraneko taiyAra ho jAtA thaa| usake zarIra aura sainya donoMkA bala thaa| isase vaha jaldI kisIse hAratA nahIM thaa| rAjA bhI usase purA karate the| eka dina siMha sAmanta sabhAmeM nahIM AyA thA, isI samaya kapaTa-buddhi mantriyoMne usake Asanapara vatsarAjako dhokhA dekara baiThA diyaa| thor3I hI derameM siMha sabhAmeM aayaa| usa samaya apanI jagahapara vatsarAjako baiThA dekha, siMhane kopase bhauheM car3hA lI; para becArA kyA kare ? sabhAmeM to koI kisIse bola hI nahIM sakatA thA-rAjadarabAra meM to rAjA aura raGa donoMkA darjA barAbara hai| isIse vaha niSphala krodha karake hI raha gyaa| isake bAda jaba sabhA visarjita huI, taba vatsarAja saralatAke kAraNa nirbhaya hokara dhIredhIre jAne lge| usa samaya mantriyoMne siMhase kahA,-"siMha ! tumhArA P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..paJcama prastAva / yaha nAma vyartha hI pdd'aa| tumameM to siyAroMkI sI himmata bhI nahIM hai| yaha vatsarAja tumhAre Asana para baiTha gayA aura tuma abhI taka kucha na kara sake ! isase to tuma jIte-jI murdA mAlUma par3ate ho| kahA bhI hai- . 'mAjIvan yaH parAvajJA-duHkhadagdho'pi jIvati / tasyA jananirevAstu, jananIklezakAriNaH // 1 // arthAt--"jo kutsita prANI, dUsaroMkI kI huI avajJAke duHkha se jalate rahane para bhI, jIte haiM, ve apanI mA~ko nAhaka putraprasava karane kA kaSTa denevAle hote haiM--ve to nahIM paidA hote, yahI ThIka hotA / " . mantriyoMkI yaha bAta suna, siMhakA krodha bahuta bar3ha gayA aura vaha apane AdamiyoM ke sAtha rAjasabhAke siMhadvArake pAsa AyA / vahA~ ktsa. rAjako dekha, usane kahA, "revatsarAja ! kyA tujhe apane jIdhanase ghRNA ho gayI hai, jo Aja tu mere Asanapara baiTha rahA ? yadi tUne mujhe dekhA nahIM thA, to kyA merA nAma bhI nahIM sunA thA, ki isa prakAra merA apamAna kara baiThA ? sacamuca, yaha kahAvata bahuta ThIka hai, ki mautake dina, pAsa Anepara cIMTiyoMke bhI para nikala Ate haiN|" yaha kaha, siMha vatsarAjase yuddha karane lgaa| itane meM kumArane apane bAhubalase usakA hAtha pakar3a kara bandarakI taraha use uThAkara apane sirake cAroM ora ghumAte hue isa taraha jorase pheMkA, ki vaha tatkAla mara gyaa| yaha dekha, sabane kahA,-"khAda khanai jo aura ko, tAko kUpa taiyAra / " isake bAda siMhake saba sainika Darakara rAjAkI zaraNameM cale gye| isake bAda vatsarAja ghara aaye| taba unakI patnI-una donoM vidyAdhariyoMne kahA,-"svAmI ! tumane hamArI vidyAke hI prabhAvase usa siMhako mAra girAyA hai| yaha saba upadrava rAjAkA khar3A kiyA huA hai / yaha abhI aura na jAne kyA-kyA upadrava kreNge| unake yahA~ Ane para tumane hama logoM ko unake sAmane bulA liyA, yahI sAre fisAdakI jar3a hai| yaha sunakara, vatsarAjane unakI bAtako saca mAna liyaa| . .. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ~ ~ ~ ~ znIzAntinAtha critr| / eka dina phira mantriyoMke sAtha salAhakara, rAjAne vatsarAjale kahA, "he vatsarAja ! mujhe bAghinakA dUdha cAhiye- bar3I sakhta jarUrata hai| jaba tumasA mitra mere pAsa hai, taba mere liye kucha bhI durlabha / nahIM hai| yaha suna, vatsarAja unakI bAta svIkAra kara apane ghara aaye| usa samaya patikA ceharA ciMtAse sUkhA huA dekhakara unakI donoM priyatamAoMne pUchA,-"he nAtha ! kyA usa duSTa rAjAne tumheM Aja bAdhinakA dUdha lAnekI AjJA dI hai ?" vatsarAjane pUchA,-"pyAriyo! tuma logoMko yaha hAla kaise mAlUma huA ?" unhoMne kahA,-"svAmI : hama sadA chipI-chipI tumhAre sAtha hI rahatI haiN|" yaha suna, vatsarAjane unakI bAtako saca mAna liyaa| una donoMne phira kahA,-"svAmI! rAjA aisehI huA karate haiN| unake sAtha mitratA kaisI ? kahA hai,... 'kAke zaucaM dyutakAre ca satyaM, sapai zAntiH strISu kAmopazAntiH / klIbe dhairya madyape tatvacintA, rAjA mitra kena dRSTaM zrutaM vA ?' . arthAt-kAkameM pavitratA, juArImeM satyatA, sA~pameM kSamA, strImeM, kAmakI zAnti, napuMsakameM dhairya, madyapImeM tatvaciMtA aura rAjA kI mitratA bhalA kisane dekhI--sunI hai ?' . . . khaira, rAjAke ma~gAye hue bAghinake dUdhake liye tuma fikra na kro| hamArI bAta suno| tuma isI ghor3e para savAra ho, yahA~se usI pahale vAle jaGgalameM cale jaao| hamArI mAtA, jI devI ho gayI haiM, usakI eka sakhI-dUsarI devI vahA~ rahatI hai| vaha isa ghor3eko dekhakara tumheM pahacAna legI / tuma usase yaha bAta kahanA / basa, vaha bAdhinakA rUpa banAye tumhAre sAtha calI aayegii| basa use rAjAke pAsa lAkara kahanA, ki lIjiye, aba isakA dUdha duha liijiye|" . .. - . apanI patniyoMkI yaha bAta suna, jaMgalameM jA, bAghinakA rUpa dhAraNa - kiye huI usa devIko kAna pakar3e hue rAja darabArameM le Akara vatsarAjane kahA, - "he. rAjan ! yaha maiM abhI hAlakI vyAyI huI bAghina letA AyA huuN| lIjiye, ise duha lIjiye aura apanI manaskAmanA pUrI kara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastASa / / liijiye| yaha kaha, vatsarAjane usakA kAna chor3a diyaa| basa, chuTate hI vaha bAdhina, rAjAko duSTabuddhi denevAle mantriyoM ko pakar3a-pakar3a kara khAne lgii| yaha dekha, rAjAko bar3A bhaya huA aura ve ghabarAkara bole,-"are vatsarAja! bhAI vatsarAja ! aisA hiMsaka kArya na karoise pakar3a lo| mujhe isake dUdhakA koI kAma nahIM hai| yaha to mujhe aura anya logoMko bhI khA jAyA cAhatI hai|" rAjAkI aisI dInatA bharI bAteM suna, vatsarAja usako kAna pakar3e hue apane ghara le gaye / yahA~ unakI striyoMne usa devIkI bar3I bhakti kii| isake bAda vaha devI khuzI. khuzI apane ghara calI gyii| . . . . . - isake bAda vatsarAjakI paliyoMke saGgamakI icchA rakhanevAle rAjAne phira mastriyoMke sAtha salAha kara,vatsarAjase kahA, "bhAI ! tuma kahIMse mere liye bolatA huA pAnI le aao| isase mere zarIrakI vyAdhi dUra hogI, aisA vaidyoMne batalAyA hai|" yaha suna vatsarAjane pUchA,-"vaha pAnI kahA~ milatA hai ?" taba mantriyoMne kahA, "vindhya nAmaka vanameM do parvatoke bIcameM eka kuA~ hai| usakA.pAnI bolatA hai| parantu una donoM parvatoMkA A~khakI pipaniyoMkI (palakoMkI) taraha pratyeka kSaNa saMyoga-viyoga huA karatA hai| isI liye maukA dekhakara bar3I sAvadhAnIke sAtha unake bIca meM ghusakara pAnI lekara nikala AnA caahiye| kahIM z2arA bhI dera huI, to donoM parvatoMke bIcameM daba jAnekA hara hai / isaliye dekhanA, tuma bar3I hoziyArIke sAtha una parvatoMke bIca meM praveza karanA aura bAhara nikalanA / tumhAre sivA aura kisIse yaha kAma nahIM honekA / " yaha suna, vatsarAjane una kA yaha Adeza bhI svIkAra kara liyA aura ghara Akara apanI striyoMse isakA hAla kaha sunaayaa| - sunakara una donoMne kahA, "he svAmI! tuma isI daivI azvapara car3ha kara jaao| vahA~ hamArI sakhI, jo eka devI hai zakunikAkA rUpa dhAraNa kiye rahatI hai, tumheM pAnI lA degii|" yaha suna, vatsarAja usI samaya azvapara ArUr3ha ho, vahA~ cale gye| vahAM unheM dekhate hI vaha zakunikA 33 Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| unako pahacAna gayI aura unake kAmakA hAla mAlUma kara, usI samaya eka kamaNDalumeM jala bhara laayii| use lekara vatsarAja nagarameM bhAye aura rAja sabhAmeM jA, vaha jala unheM de diyaa| usa samaya devatAke prabhAvale vaha jala U~ce svAse bola uThA,-"kyoM rAjA ! maiM tumheM khA jAU~ ? athavA tumhAre maMtriyoM ko hI khA jAU~ ? athavA tumheM yurI salAha denevAle kisI aura manuSyako hI khAU~ ?" jalako isa prakAra bolate dekha, sabhI sabhAsada AzcaryameM par3a gye| rAjA to apanA matalaba siddha na huA dekhakara khane lage, to bhI Uparase dikhAveke liye ha~sakara bole,-"ahA ! vatsarAjake Age koI kAma asAdhya nahIM hai| yaha kaha, rAjAne unheM vidA kiyA aura ve apane ghara cale aaye| . . - isake bAda rAjA phira apane mantriyoMke sAtha baiThe, aura usakI jAna lenekA upAya socane lge| usa samaya cAra mantriyoMne rAjAle kahA,"he deva ! Apa apanI kanyA zrIsundarIke vivAhake bahAne dakSiNa dizAmeM yamarAjakA ghara banavAiye aura usIke andara jAkara yamarAjako nimantraNa deneke liye vatsarAjako bhejiye ; ApakA kAma bar3I AsAnIse bana jaayegaa.| . unakI batalAyI huI tarakIba sunakara rAjA bar3e prasanna hue aura una mantriyoMkI prazaMsA karate hue bole, -"vAha ! tuma logoMne bar3I acchI tarakIba batalAyI !" isake bAda una duSTa mantriyoMne nagarakI dakSiNa dizAmeM eka gaharI khAI khudavAyI aura usameM lakar3I bharakara Aga lagA dii| itanA kara cukanepara unhoMne rAjAko sUcanA dii| taba rAjAne saba vIroMke sAtha-sAtha vatsarAjako bhI bulvaayaa| pahale to rAjAne aura-aura vIroM ko bulAkara kahA, "he voge! merI putrI zrIdevIkA vivAha hai, isaliye mujhe yamarAjako nimantraNa denA hai / isaliye isa agni. se bharI huI khAIkI rAhase yamarAjake ghara jA, unheM nyautA de aao| yaha suna, aura-aura logoMne kahA,-"svAmI! yaha kAma hamalogoMse nahIM hogaa|" jaba unhoMne aisATakAsA javAba de diyA, taba rAjAne vatsarAjase khaa| "sunatehI vatsarAjane vaha kAma karanA svIkAra kara liyA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / aura ghara jAkara apanI patniyoMse isakA hAla kaha sunAyA / isapara una striyoMne kahA, "isa nirdayI aura kRtaghna rAjAkI AjJA tumane kyoM svIkAra kara lI? jaise auroMne nAhI kara dI thI, vaisehI tuma bhI inkAra kara dete| unake aisA kahane para bhI vatsarAjane usa kAmase hAtha na khiiNcaa| taba una donoM striyoMne vatsarAjako gharameM hI chipAkara rakha diyA aura apane yakSa rUpI dAsako AjJA dI,--"he yakSa ! tuma mere patikA rUpa dhAraNakara, rAjAke pAsa jAo aura vaha jo kAma karaneko kaheM, use kara laao|" yaha suna, usa yakSane vatsarAjakA rUpa dhAraNa kara, rAjAke pAsa Akara kahA,--"mahArAja ! jo kAma ho, vaha btlaaiye|" rAjAne kahA,-"vatsarAja ! tuma yamarAjako bar3e Agrahase nimantraNa denA aura unheM liye hue eka mahIneke andara yahA~ cale AnA / " yaha suna, nagarake bAhara A, rAjA, mantrI aura anyAnya nagara-nivAsiyoMke sAmane hI vaha AgavAlI khAI meM kUdakara kSaNa bharameM adRzya ho gayA / usa samaya vatsarAjako AgameM ghusate dekha, saba logoMke manameM bar3A zoka huA aura ve akasmAt kaha uThe,-"oha ! hamAre rAjA bhI kaise nirdaya haiM, jo inhoMne aise guNa-ratnoMse bhare hue vatsarAjakumArako mAra ddaalaa| inakA haragiz2a bhalA na hogaa|" yahI kaha-kaha kara loga zoka karane lge| para rAjAko to yahI soca-socakara Ananda hone lagA, ki abake merA kAma bana gyaa| isake bAda rAjAne mantriyoMse kahA,-"mantriyo ! aba tuma usakI triyoMko mere ghara le Ao-dera na kro|" yaha suna mantriyoMne kahA,"he mahArAja ! sArI prajA isa samaya Apase phiranTa ho rahI hai, isa liye abhI aisA karanese yaha aura bhI virakta ho jAyegI / prajAkI / prIti binA saMpatti nahIM prApta hotI / kahA hai, ki vinayena bhavati guNavAn, guNavati loko'nurajyate sakalaH / / - anuraktasya sahAyA, sasahAyo yujyate lakSmyA // 1 // ' .... arthAt-'rAjA vinayase gaNavAn hotA hai, : guNavAn para saba P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........................... 268 zrIzAntinAtha caritra / logoM kA anurAga hotA hai; anurAga vAleko sahAyaka bhI bahuta mila jAte haiM aura jisake sahAyaka haiM, use lakSmI prApta hotI hI haiN| - "isaliye he rAjan ! eka mahIne taka Apa usake AnekI rAha dekhiye- utAvalepanase kAma nahIM bnegaa| yaha kaha, mantriyoMne rAjA. ko roka diyaa| isake yAda kramase vaha mahInA bIta gayA / taba kAmase andhe bane hue rAjAne apane cAra mantriyoMko vatsarAjakI striyoMko le AnekI AzA dI / jaba taka ve rAjAke hukmakI tAmIla karaneke liye vatsarAjake ghara pahu~ce-pahu~ceM, tabataka vatsarAjakI donoM striyoMne apane yakSa-rUpI kiMkarako bhejakara pAtAlameMse apane pitAko, jo vyantarendra ho gaye the, bulavA liyA / vyantarendra, sArA hAla suna, dAmAdake zatruoMkA nAza karaneke irAdese, devazaktike dvArA manohara aura bar3e dAmoMvAle AbhUSaNoMse bhUSita vatsarAjakA rUpa dhAraNa kara, ghor3e para savAra ho, eka deva-rUpI sevakako sAtha le, sabake sAmane rAjamArgale hote hue / rAjadarabArameM Aye / yaha dekha, rAjA acambhemeM Akara socane lage,"yaha vatsarAja merI A~khoMke sAmanehI agnimeM praveza kara, mRtyuko prApta huA thA, phira yaha kahA~se A TapakA : isa dhIra puruSane to isa subhASitako bhI jhUTha sAbita kara diyA, ki 'punardiyA punA rAtriH, punaH sUryaH punaH zazIH / . punaH saMjAyate savaM, na ko'pyeti punarmRtaH // 1 // ' . arthAt-'phira dina hotA hai, phira rAta hotI hai, phira sUrya udaya hote hai,, cA~da ugatA hai, .saba cIjeM phira hotI haiM, para marA huA AdamI phira nahIM lautttaa|' ..... . . aisA vicAra kara rAjAne bar3e Azcaryake sAtha unase pUchA,-"vatsa- - rAja! yamarAja kuzalase hai na?" isapara unhoMne kahA,-"nAtha ! Apake mitra yamarAja kha va kuzalase haiM / unhoMne mujhase pUchA, ki kyoM vatsarAja ! tumhAre svAmIke sAtha merI itanI gaharI dostI hai- to bhI P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / unhoMne mujhe itane lambe arse ke bAda yAda kiyA, isakA kyA kAraNa hai ? yaha kaha, unhoMne mujhe kitane hI dinoMtaka bar3e Adarase apane pAsa rakhA / svAmI ! mujhe ApakA sevakahI samajhakara unhoMne merI itanI qhAtira kii| Apake hI premake anurodhase unhoMne ye saba alaGkAra, jo mere zarIra para maujUda haiM, mujhe diye haiN| aura Apake vizvAsakehI liye unhoMne mere sAtha-sAtha apanA yaha dvArapAla bheja diyA hai|" yaha suna, rAjAne usake sAmane guSTi kI / usakI palakahIna dRSTi dekha, rAjAko isa bAtakA vizvAsa ho gyaa| isake bAda vyantarendrane kahA,-"he mahArAja ! yamarAjane merI mArphata Apako kahalA bhejA hai ki isI taraha barAbara mere pAsa apanA AdamI bhejA kareMge-maiM Apase milaneke liye AnA cAhatA hU~, para indra chuTTI nahIM dete; kyoMki yahA~ mere binA indrakA ghar3Ibhara bhI kAma nahIM cala sakatA / isaliye ApahI mujhase milane Aiye / saca pUchiye to, AnehI jAnese prIti bar3hatI hai| yaha suna, saba rAjapuruSa vahA~ jAneke liye utkaNThita ho gye| taba yamarAjake dvArapAlane kahA,-"tumameMse jo loga vahA~ calanA cAheM, ghe mere sAtha-sAtha caleM / " isake bAda rAjA Adi sabhI loga yamarAjake ghara jAneke liye taiyAra hokara usI jalate hue yamagRhake pAsa aaye| vahA~ pahu~cakara yamarAjake dvArapAlane kahA, "mere pIche-pIche sabaloga cale / aao|" yaha kaha, vaha Agase bharI huI khAImeM kUda pdd'aa| isake bAda rAjAke hukmase unake cAroM mukhya mantrI bhI kUde / kUdatehI sabake saba z2ala kara khAka ho gaye / antameM jaba rAjA usameM kUdaneke liye taiyAra hue, taba vatsarAjane unakA hAtha pakar3a kara unheM roka diyA aura kahA, "he rAjan ! yaha saba loga jAnate haiM, ki jo AgameM kUdatA hai, vaha jalakara mara jAtA hai| para maiM devatAke prabhAvase jItA raha gayA aura usIne mere zatruoMko dhokhA dekara mautake ghATa utAra diyA hai / ina logoMne Apako mujhe mAra DAlanekI salAha dI thI, isIse maiMne bhI inheM mAra ddaalaa| kahA bhI hai, ki P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| .. kRte pratikRtaM kuryAt, lucite pratituMcitam / . svayA luMcApitAH pakSAH, mayA muNDApitaM shirH|| ... arthAta- 'jaise ko taisA karanAhI cAhiye / jo apane sira ke bAla noce, usake bhI bAla noca * lene chiye| yaha bAta aura hai, ki tumane mere paMkha noca liye aura maiMne tumhArA sira muMDavA diyA; para badalA to liyA / ' . . . * aura bhI kahA hai, ki.. 'dhuttaha kijai dhuttaI, bAlaha dijai Ala / mittaha kilai. mittaI, ima gamijjai kAla // 1 // ' .. arthAt-'dhUrta ke sAtha dhUrtatA karanI, doSa lagAne vAleko doSa lagAnA aura mitra ke sAtha mitratA karanI cAhiye / manuSyako isI taraha samaya bitAnA cAhiye / ' vatsarAjakI yaha bAteM suna, rAjA usakI bhakti aura zaktise bar3e prasanna hue aura apanI sArI ceSTA viphala ho jAnese lajita bhI hue| isake bAda ve apane ghara jAkara vicAra karane lage,--"vatsarAjakI striyoMke sAtha ramaNa karanekA vicAra kara maiMne bar3A pApa kamAyAsAthahI merI loka-ha~sAI bhI huii| " aisA vicAra kara unhoMne apanI zrIsundarI nAmaka kanyA vatsarAjako vyAha dI aura prajAkI sammati le, unhIMko rAjya dekara Apa tapasvI ho gaye / isake bAda vatsarAjane rAjyakA pAlana karate hue bahutase deza jota, puNyavAn aura dUr3ha-parA. kramI hokara, mahArAjako padavI paayii| eka bAra eka puruSane sabhAmeM A, rAjA vatsarAjako praNAma kara, unake sAmane eka likhA huA parcA rakhakara nivedana kiyA,- "he mahArAja maiM kSitipratiSThita nagarase AyA huuN| yaha parcA vahIMke nagaranivAsiyoMne bhejA hai|" yaha suna, rAjAne yaha parcA hAthameM lekara pAsa baiThe hue lekha-vAcakako par3haneke liye de diyaa| lekhavAcakane use khola kara pddh'aa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prstaav| rrrrrr . .. "svastizrI ujayinI nagarImadhye ghatsarAja rAjAkI sevAmeM kSitipratiSTita nagarake purajanoMkA praNAma-pUrvaka nivedana hai, ki-jaise garamIse vyAkula manuSya meghakA smaraNa karate haiM aura ThaMDhase ThiTharate hue loga AgakI zaraNa lete haiM, vaisehI rAjA devarAjake satAe hue hama loga Apako yAda kara rahe haiM / isaliye Apa jaldIse Akara hamAre svAmI baniye, nahIM to hamaloga kisI aura nyAyI manuSyako apanA svAmI banA leNge|" . . . . . usa parce meM likhA huA yaha vRttAnta sunakara rAjA vatsarAja, sArI senA liye hue, kSitipratiSThita nagarIke pAsa A pahuMce aura devarAjake nikaTa eka dUta bhejaa| isI samaya unake AnekI qhabara pAkara rAjA devarAja bhI tatkAla bakhtara pahane hue nagarake bAhara cale Aye / parantu unake parijana, unase asantuSTa the. isaliye koI unake pIche-pIche nahIM AyA / isIliye vatsarAjako apanese balavAn samabha aura apane sevakoMko apanese nArAz2a dekha, devarAja na jAne kidhara bhAga gaye / taba samasta nagara-nivAsiyoMne harSake sAtha bar3I dhUmadhAma karate hue vatsarAja rAjAkA nagarameM praveza karAyA / vatsarAja ina donoM rAjyoM kA pAlana karate hue sukhase samaya bitAne lge| ... .. eka dina udyAna-rakSakane rAjAke pAsa A, praNAma kara, kahA, "he svAmI ! maiM Aja bar3e premase Apako badhAI detA hU , ki bhAja isa nagarake bAharavAle udyAnameM cAra prakArake zAnakA dhAraNa karanevAle bhAcArya mahArAja padhAre hai / yaha suna, harSita ho, rAjAne use inAma diyA aura saba sAmagriyoMke sAtha bhaktipUrvaka udyAnameM A pahu~ce / vahA~ munIzvarakI vandanA kara, ucita sthAnameM baiTha, unhoMne guruke mukhase sAdhuoM ora zrAvakoMke dharmake sambandhameM dezanA sunI aura zrAvaka-dharma aGgIkAra kara ghara Aye / sUri bhI mAsa-kalpa pUrA kara vahA~se anyatra vihAra kara gye| ... isake bAda guruke upadezase rAjA vatsarAjane bahutase jina-caitya P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrozAntinAtha critr| banavAye, aneka jinezvaroM kI pratimAeM sthApita karavAyIM aura jinacaityoMmeM aSTAhikA utsava Adi aneka dharma-kRtya krvaaye| isI prakAra ve nirantara dharmakAryoMmeM magna rahate the| kucha dina bItane para phira ... bhAcArya vahA~ aaye| : usa samaya rAjA bhI unakI dhandanA karane gye| unake caraNa-kamaloMko praNAma kara, dharma-dezanA suna, unhoMne guruse kahA, .. "he prabhu! maiMne pUrva bhavameM kauna aisA : karma kiyA thA, jisase mujhe itanI vipattiyoMke bAda sampatti prApta huI ?" gurune kahA,-" rAjan ! suno-- . . . . . . : "isI jambUdvIpake bharakSetrameM ghasantapura nAmakA eka nagara hai| usI nagarameM tuma zUra nAmake rAjA the| rAjA zUra bar3e hI sarala-svabhAva, . kSamAvAn, dAkSiNya-pUrNa, nirlobhI aura deva gurukI pUjAmeM tatpara the| isa prakAra saba guNoMke AdhAra, zIlavAn aura dAna-dharmameM tatpara the rAjA pRthvIkA pAlana kara rahe the| unakI paTarAnIkA nAma zUravegA thA aura vaha vidyAdhara-kulameM utpanna huI thii| rAjAne raticUlA nAmakI / eka aura rAjakumArIke sAtha vivAha kiyA thaa| una para Asakta rahate hue bhI rAjAne donoM priyatamAoMkA tyAga kara diyaa| isake bAdakA sArA vRttAnta vyantarI-devIne tumase kahA hI thA aura tumase gandhavAha. gati rAjAkI donoM kanyAoMkA vivAha karA diyA thaa| he mahA bhAgya. ghAn ! vahI tuma isa bhavameM bhI rAjakumAra hue| dAnAdi dharma karaneke kAraNa hI tumheM bhogakI sArI sampattiyA~ prApta huI haiM, pUrva bhava meM rAjya karate hue tumane kucha antarAya-karma kara diyA thA, isIliye isa bhavameM pahale kucha dinoM taka rAjya-bhraSTa hokara taraha-tarahake duHkha bhogane pdd'e|" * isa prakAra guruke mukhase apane pUrva bhavakA hAla. suna, rAjA vatsarAjako jAtismaraNa ho AyA aura unhoMne gurukI : bAtoMko saca . samajha liyaa| isake bAda vizeSa puNya upArjana karaneke liye unhoMne dIkSA lenI caahii| isIliye ghara A, apane putra zrIzekharako rAjya de, cAroM striyoMke sAtha unhoMne cAritra grahaNa kara liyaa| bhalI bhAMti P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcama prastAva / 273 cAritrakA pAlana kara, vividha tapasyAe~ kara, ansameM samAdhi-maraNa pAkara ve devalokako cale gye| ghahA~se cyuta ho, manuSya janma pA, samagra karmokA kSaya kara, vatsarAjakA jIva mokSako prApta hogaa| hai megharatha rAjA! maiMne pahale jisa zUra rAjAkA nAma liyA thA, yaha yahI vatsarAja thA, jisane vipattike dinoMmeM bhI pUrva-puNyake prabhASase sukha paayaa| vatsarAja-kathA samApta / / isake bAda megharatha rAjAko cAritra grahaNa karanekI icchA huii| isIliye jinezvarako praNAma kara, ve apane ghara gaye aura apane bhAI r3harathase bole,-"bhAI ! tuma aba isa rAjyako calAo-maiM cAritra grahaNa kruuNgaa|' yaha suna, gur3harathane kahA,-"maiM bhI tumhAre sAthahI prata aGgIkAra kruuNgaa|" taba megharatha rAjAne apane putra meghasenako gaddI para baiThA diyA aura dRr3harathake putra rathasenako yuvarAjakI padavI pradAna kii| isake bAda cAra haz2Ara rAjAoM, sAta sau putroM aura apane bhAIke sAtha unhoMne zrI jinezvarase dIkSA le lii| isake bAda rAjarSi megharathane apane zarIrakI sArI mamatA tyAgakara pariSaha sahana karanA Arambha kiyaa| isake bAda pAMca samiti aura tIna gupti sa. hita zrIghanaratha jinezvara bahutere jIvoMkA pratibodha kara, pRthvI talapara vihAra kara sarva-karma rUpI malakA nAza kara, mokSako prApta hue| megharatha rAjarSi ne bIsa sthAnakoMkI ArAdhanAse manohara tIrthaGkarakA nAma-karma upArjana kiyaa| bIsa sthAnakakI ArAdhanA isa prakAra hai-arihanta, siddha, pravacana, guru. sthavira, sAdhu, bahuzruta aura tapasvI. ina AThokA ve nirantara vAtsalya karate the| jJAna, darzana, vinaya, - Avazyaka aura zIlavata - ina pAMcoMkA nirantara upayoga karate hupa dhe aticAra-rahita pAlana karate the| kSaNalava tapa, dAna, vaiyAvazca aura samAdhise ve yukta rahate the| apUrva jJAmako grahaNa karane meM ve sadA prayatnazIla rahate the| ghe zrutajJAnakI bhakti karate the aura praSacanakI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrIzAntinAtha caritra / prabhAdhanA karate the| antameM ve siMhanikrIr3ita nAmaka tapa-karmakA AcaraNa karate the| - isake bAda rAjarSi megharatha, pUre eka lAkha gharSa taka niraticAra , cAritrakA pAlana kara, antameM anazana karate hue apane choTe bhAIke sAtha, tilakAcala parvata para jA, samAdhi-pUrvaka isa malina dehakA tyAgakara sarvArthasiddhi nAmaka pA~caveM anuttara vimAnameM teMtIsa sAgaropamake AyuSyavAle deva hue| Dirs AGRIRONE SAMS RAM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AND Zee ATRO Ajase bahuta pahale, bharata-kSetrameM, yugAdi jinezvarake kuru nAmake eka putra the| unhIMke nAmase kuru nAmakA eka deza prasiddha hai| unhIM kuru rAjAke hastI nAmakA eka putra huA, jisane bar3I bar3I haveliyoM aura hATa-bAz2AroMkI zreNIse zobhita, U~ce-U~ce sundara mahaloMkI zreNIse manohara mAlUma par3atA huA, prAkAroM tathA gopuroMse (daravAjoMse) alaMkRta, hastinApura nAmakA eka apUrva nagara basAyA thaa| usa nagarameM kramase bahutase rAjA hue, jinake pIche vizvasena nAmaka eka rAjA hue| unakI pavitra lAvaNyavatI acirA nAmakI patnI jagat bharameM prasiddha thii| unake sAtha rahakara rAjA manovAJchita sukha bhoga rahe the| . eka dina, bhAdoM badI saptamIko, candramA jaba bharaNI nakSatrameM thA aura anya sabhI graha zubha-sthAnameM the, usI samaya rAtako megharathakA jISa Ayurbhaya hone para, sarvArtha-siddha vimAnase cyuta ho, acirAdevIkI kokharUpI sarovarameM rAjahaMsake samAna avatIrNa huaa| usI samaya sukha-seja para par3I, kucha jagI aura kucha soyI huI avirAdevIne hAthI, vRSabha, siMha, lakSmIko abhiSeka, puSpamAlA, candra-sUrya, dhvajA, pUrNakumbha, sarovara, sAgara, vimAna, ratna-rAzi aura nirdhUma-agni-ye caudaha svapna dekhe / usI samaya rAnIkI nIMda TUTa gayI aura ve harSase pyApta ho, rAjAke pAsa jA pahu~cI tathA jaya-vijaya zabdoM dvArA unheM badhAiyA~ dene lgiiN| isake bAda svAmIkI AzAse acche-bhale Asana P.P. Ac.-Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| para baiThakara unhoMne kramase apane svAmakA sArA hAla rAjAko kaha sunaayaa| yaha suna, harSase khilakara vizvasena rAjAne unase kahA,"pyArI! tumane yaha bar3e hI acche svapna dekhe| inake prabhAvase - tumheM saba acche lakSaNoMse yukta aura aMga-aMgase suDaula eka putra utpanna hogaa|" yaha suna, rAnIko bar3A Ananda huA aura kahIM dUsarA koI azubha svapna na dIkha par3e, isaliye jAgatI huI deva, guru aura dharma-sambandhI vicAroM meM hI unhoMne bAqI rAta bitA dii| - isake bAda prAtaHkAla rAjAne apane sevakoMko bhejakara aSTAGga. jyotiSameM pravINa aura svapna ke phala jAnanevAle brAhmaNoMko bulvaayaa| - rAjapuruSoMke bulAye hue brAhmaNa mAGgalika upacAra kara, rAjasabhAmeM A, kramazaH rakhe hue bhadrAsanoM para baiTha rhe| usa samaya rAjAne unakI puSpAdise pUjA kara, unase rAnIke svapnakA sArA hAla sunAkara usakA phala puuchaa| isake uttarameM unhoMne kahA, "he rAjan ! hamAre zAstrameM 42 sAdhAraNa aura 30 mahAsvapnoMkA varNana hai| saba milAkara 72 svapna hote haiN| ina 30 mahAsvapnoMmeMse Apake kahe anusAra 14 mahAsvapna acirA devIne dekhe haiN| arihantoM aura cakrava. rtiyoMkImAtA hI ye 14 svapna dekhatI haiN| vAsudevakI mAtA sAta, baladeva kI mAtA cAra, prativAsudevakI mAtA . tIna. aura mANDalika rAjAkI mAtA ekahI mahAsvapna dekhatI haiN| acirAdevIne to caudaha mahAsvapna dekhe haiN| isaliye Apake putra bharata.kSetrake chahoM khaNDoMke rAjA hoMge, athavA tInoM lokoMke dvArA vandanA karane yogya jinezvara hoNge|" yaha suna rAnI sahita rAjAko bar3A Ananda huaa| isake bAda rAjAne una svapna-vicArakoMko puSpa, phala, dhama, dhAnya aura . ghanAdise sammAnita kara, vidA kara diyaa| .. - isake bAda rAnI bar3e yatnase garbhakA pAlana karane lgiiN| . garbhakI rakSAke liye unhoMne ati snigdha, ati madhura, ati kSAra,. ati P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / ' kaTu, ati tIkSNa aura ati amla (khaTTe ) padArtha khAnA chor3a diyA aura garbhako lAbha pahuMcAne vAle pathya aura guNakAraka padArtha khAnA * zurU kiyaa| svAmIke garbha meM Aneke pahale usa nagarameM mahAmArI Adi upadravase yahutere loga mara rahe the| aba jyoMjyo garbha bar3hane lagA, syoM-syo mahAmArI Adi bImAriyoM naSTa hotI gayIM aura sAre nagarameM zAnti phaila gayI / isase svAmIke mAtA-pitAne socA,-"yaha jo mahAmArI Adike upadrava zAnta hokara sarvatra zAnti phaila gayI hai, vaha isI garbhastha bAlakakA pratApa hai| isake bAda garbhake prabhAvase jina-jina acchI-acchI . cIz2oMkI cAhanA rAnIko huI, usakI rAjA vizvasenane bhI bhalIbhauti pUrtikara dii| kramase nau mahIne sAr3he sAta dina bItanepara jeTha, . mahIne kI kRSNa caturdazIkI rAtako, jisa samaya candramA bharaNI nakSatra aura meSa rAzimeM thA, sUryAdika graha uccAti-uccatara sthAnoMmeM the, usI zubha lagnameM, anukUla tathA dhUlarahita vAyukA jisa samaya manda manda pravAha phaila rahA thA, usI zubha muhUrtameM acirA devone, apanI suvarNakIsI kAntise bhava-bhramaNako nivAraNa karaneghAlA, pavitra-caritravAlA aura tInoM lokako sukha denevAlA suputra sukhase prasava kiyaa| .. ... usI samaya chappana dikkumAriyA~, avadhizAnase jinezvarake janmake vRttAnta jAnakara tatkAla vahA~ A phuNcii| unameM adholokake gajadantagirikI kandarAmeM rahanevAlI ATha kumAriyA~, Urdhvalokake meruparvatapara nandana-vanameM rahanevAlI ATha kumArikAe~, rucaka-parvatakI cAroM dizAoM meM rahanevAlI ATha-ATha kumArikAe~, rucaka-parvatakI cAroM vidizAoM meM rahanevAlI cAra kumArikAe~ tathA madhyamarucaka-dvIpameM rahane. vAlI cAra kumArikAe~ thiiN| isa prakAra saba milakara uppana kumArikAe~ yahA~ aayiiN| pUrvokta adholoka-nivAsinI AThoM kumArikAoMne saMvartaka nAmaka vAyu calAkara bhUmiko sAfa kara diyaa| meru. parvatake nandana-dhanameM rahanevAlI, AThoM kumArikAoMne gandhAdikakIvarSA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M zrIzAntinAtha critr| . kI aura rucaka-girikI pUrva dizAkI AThoM kumArikAe~ hAthameM ArasI liye jinezvarakI mAtAke pAsa khar3I rhiiN| dakSiNa dizAkI AThoM kumArikAe~ pAnIkI jhAriyAM liye khar3I ho rhiiN| pazcima / dizAkI AThoM kumArikAe~ paMkhe liye khar3I ho gayI aura uttara dizAkI AThoM kumArikAe~ caghara DulAne lgiiN| rucaka-girikI vidizAmeM rahanevAlI cAroM kumArikAe~ dIpikAeM dhAraNa kiye khar3I ho gayI aura rucaka-dvIpameM rahanevAlI cAroM kumArikAoMne rakSAbandhana Adi sUtikAke kArya kiye| isI samaya zakra indrakA nizcala Asana calAyamAna ho gyaa| usI samaya devendrane, avadhi-jJAnase jinezvarakA janma huA jAnakara, tatkSaNa padAtisainyake adhipati naigameSIdevako AjJA dekara sudhoSA nAmaka ghaMTA bajAte hue saba devatAoMko qhabara dilavAyI / usI samaya saba devatA taiyAra hokara devarAja indrake pAsa aaye| isake bAda indrane pAlaka deva se uttama vimAna taiyAra karavAyA aura parivAra sahita usa para savAra ho, zreSTha zRGgAra kiye hue tIrthaGkarake janma-gRhameM cale Aye / yahA~ A svAmIko praNAma kara, unakI stuti kara, mAtAko vizeSa rUpase namaskAra kara, unheM avasvApinI nidrA de, prabhukA mAyAmaya pratibimba mAtAke samIpa sthApita kiyA / isake bAda indrane apane pA~ca svarUpa banAye-eka svarUpase unhoMne jinezvarako donoM hAthameM liyA, dUsare rUpase chatra dhAraNa kiyA, tIsare aura cauthe rUpoMse ca~vara DulAne lage aura pAMcaveM rUpase vana uchAlate hue Age cale / isI taraha calate hue ghe meruparvatake zistrara para pahu~ce / usI samaya anya tirasaTha indra bhI apane-apane parivArake sAtha vahA~ A pahu~ce / tadanantara meru-parvatake zikhara para atipANDakavalA nAmakI zilApara zAzvata Asana mAre / baiThe hue saudharma-indra zrIjinezvarako apanI godameM lekara baiTha rahe aura acyutendra Adi deveMdroMne sone, cAMdI, maNi, kASTha aura miTTIke anekAneka kalazoMmeM tIrthoMke jala bhara kara bar3e harSa ke sAtha zrIjinezvarakA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| . 276 abhiSeka kiyaa| isake bAda saudharma indrane zrIjinezvarako acyutendrakI godameM rakha diyA aura tribhuvana-svAmIko pavitra snAna karA, unakA samasta zarIra uttamottama vastroMse poMcha, candanAdikA vilepana kara, hari. candana aura pArijAtake sugandhita puSpoMse unakI pUjA kara, cakSudoSake nivAraNake liye rAI-lona vArakara, tIrthaGkarako praNAma kara, bhaktipUrvaka unakI isa prakAra stuti kI, "he acirAdevIkI kokha-rUpI pRthvIke kalpavRkSake samAna, madhya prANI rUpI kamaloMko khilAneke liye sUryake samAna aura kalyANakA samUha denevAle svAmI ! tumhArI jaya ho| isa prakAra udAra vacanoMse tIrthaGkarakI stuti kara saudharma indrane prabhuko unake ghara pahuMcA diyA aura unheM mAtAke pAsa sulAkara, sayake sAmane hI kahA,-"jo koI jinezvara yA inakI mAtAkI burAI karanekA vicAra karegA, usakA sira garmI ke dinameM eraNDake phalakI taraha tatkAla kaTa jaayegaa| isake bAda indra nandIzvara chIpako cale gye| vahAM anyAnya indra bhI meruparvatase ghUmate-ghAmate binA bolAye cale Aye the| ghahIM una logoMne aSTAhnika utsava kiyA aura usake bAda apanI-apanI jagaha para cale gye| dikkumAriyA~ bhI apane-apane ghara calI gyiiN| idhara acirAdevIkI nIMda rAtake pichale pahara ttuuttii| usa samaya unake zarIrakI sevA karanevAlI dAsiyAM apanI svAminIko putra sahita dekhakara harSita tathA vismita huii| "maiM hI pahale phuNcuuN|" yahI socatI huI saba-kI-saba jaldI jaldo rAjAke pAsa badhAI dene AyIM aura bolI,--- "he mahArAja ! isa putrakI dAI kA kAma dikkumAriyoMne Akara kiyA hai aura devendroMne svAmIko meru-parvata para le jAkara vahIM inakA janmAbhi.. Seka mahotsava sampanna kiyA hai| hama logoM ko yaha bAta devatAoM kI jubAnI mAlUma huI hai|" yaha bAta sunate hI rAjA vizvasena meghakI dhArAse siMce hue kadamba-vRnakI bhAMti romAJcita ho gaye aura unhoMne una dAsiyoM ko harSake mAre mukuTake sivA apane saba aGgoMke gahane utAra P.P.AC. Gunratnasuri M.S. C. Jun Gun Aaradhak Trust Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrIzAntinAtha critr| kara de ddaale| isake bAda harSakI umaGgameM rAjAne unheM itanI sonA-cAMdI inAmameM dI, ki unakI sAta pIr3hiyoM taka kharca karanese bhI na ghtte| isake bAda harSita rAjAne, jisane jo mAMgA, use vahI de DAlA, prajAkA kara mAfa kara diyA, mANDavImeM liyA jAne vAlA dravya chor3a diyA aura sAre nagarameM gAnA-bajAnA, dhavala-maGgala aura badhAiyoMke mahotsava z2ArI karA diye / isI taraha maMgalAcAra hote rhe| itane meM bArahavA~ dina A lagA / usa dina rAjAne apane saba bandhuoM ko apane yahA~ bulavAyA aura unheM bhA~ti-bhA~tike bhojana karA, unake sAmane hI kahA,-"he sajano! jisa dinale merA yaha putra mAtAke garbha meM AyA, usI dinase sAre nagarase / mahamArI Adi upadrava dUra hokara zAnti virAjamAna ho gayI, isaliye maiM isa putrakA nAma 'zAnti' rakhatA huuN|" yaha suna, sabane yaha nAma pasanda kiyaa| zakraindrane bhagavAna ke aMgUThemeM amRta DAla diyA thA, usIko pI-pI kara svAmI, rUpa-lAvaNyakI sampatti-sahita, vRddhiko prApta hone lge| - aba karttA svAmIke zarIrakA varNana karatA hai / vaha isa prakAra hai:svAmIke hAtha-paira ke taludhe lAla aura zubha lakSaNa-yukta the| unake cikane, lAla aura U~ce-UMce nakha ArasI (darpaNa) kI taraha mAlUma par3ate the; donoM paira kachuekI taraha U~ce jAna par3ate the, jaMghAe~ mRgakI jaMghAke samAna thii| donoM jAMghe hAthIkI sUMr3akI taraha gola aura puSTa thIM / unakI kamara bar3I caur3I thii| dakSiNAvarta nAbhi bar3I gambhora thii| udara vajrakI taraha patalA thaa| unakA vakSaHsthala nagarake daravAz2ekI taraha vizAla aura sUr3ha / thA unakI donoM bhujAe~ nagarakI argalAke samAna lambI thiiN| unakI garadana zaGkha kI taraha sundara thii| unake hoMTha bimbake-phalake samAna lAla-lAla the| unake dAMta kundakI kaliyoMke samAna the| unakI mAsikA sajanoMke AcaraNakI bhAMti U~cI tathA sarala thii| unake / netra kamala-patrakI bhauti the| unakA lalATa aSTamIke cA~dakAsA dikhAI detA thaa| unake donoM kAna hiMDoleke AkArake the / unakA mastaka chaprasA zobhita ho rahA thaa| unake bAla cikane, bhaurekI taraha kA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. . . Jun Gun Aaradhak Trust Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "" SaSTha prastAva / 281 . aura atyanta mulAyama the| unakI sA~sase kamalakIsI sugandha AtI thI aura unake sAre zarIrakI kAnti camakate hue soneke samAna thii| isa 2 prakAra zreSTha aGgovAle svAmIke aGga-pratyaGgameM uttama lakSaNa virAjamAna the| : aise lakSaNoMse yukta, tInoM prakArake jJAnase bhare hue, samagra jJAnavijJAnake pAragAmI aura saba manuSyoMmeM uttama bhagavAn kramazaH bar3hate hue yuvAvasthAko prApta hue, usa samaya pitAne aneka rUpavatI tathA kula* vatI bAlikAoMse unakA vivAha kara diyaa| una saba striyoMmeM yazomatI nAmakI paTarAnI bhagavAnkI atizaya prema-pAtrI aura sAre antaHpurameM pradhAna ho gayIM / pacIsa haz2Ara varSa vyatIta honepara pitAne svAmIko rAjyapara baitthaayaa| isake bAda dUr3harathakA jIva, sarvArtha-siddha vimAnase cyuta ho, yazomatIke garbhameM putra-rUpase avatIrNa huaa| usa samaya rAnI yazomatIne svapnameM cakra dekhaa| kramazaH samaya pUrA honepara zubha muhUrtameM unake putra utpanna huaa| pitAne khUba dhUmadhAmase utsava kara, putra kA nAma svapnake anusArahI cakrAyuddha rakhA / kramaza: bar3hatA huA vaha putra, saba kalAoMkA abhyAsa kara, yuvAvasthAko prApta huaa| taba unhoMne usakA vivAha aneka rAjakumAriyoMke sAtha kara diyaa| .. eka dina rAjA zAntinAthakI AyudhazAlAmeM sUrya kI sI kAntivAle haz2Ara AroMvAlA, aura haz2Ara yakSoMse adhiSThita bar3A hI uttama cakraratna utpanna huaa| usa samaya AyudhazAlAke rakSakoMne prabhuko usa cakra-ratnakI utpattikA samAcAra jA sunaayaa| sunakara svAmIne usake upalakSameM aSTAhikA-mahotsava kiyaa| isake bAda vaha cakra AyudhazAlAse bAhara nikalakara AkAzamArgakI ora calA / usake pIche-pIche rAjA zAntinAtha * bhI sainya sahita cala pdd'e| cakrake pIche jAte-jAte pahale pUrva dizAmeM mAgadha-tIrthake pAsa samudrakA kinArA milaa| vahA~ senAkA par3Ava DAla, mAgadha-tIrthake sAmanehI zubha Asana mArakara cakravartI baiTha rhe| usI samaya unake prabhAvase jalake andara adhobhAgameM-bAraha yojana dUrapara rahanevAle nratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIzAntinAtha critr| usa tIrthake adhiSThAtA devatA-mAgadhakumArakA Asana Dola gyaa| yaha .. dekha, unhoMne avadhi-jJAnakA upayoga kara, apane Asana Dolaneke kAraNa mAlUma kara liyA, unheM mAlUma hogayA, ki zrIzAnti nAmaka cakravartI - chahoM laNDoMko jItane ke liye taiyAra hue haiM aura yahAM A pahu~ce haiN| yaha jAnakara devatAne socA, "yadi aura koI cakravartI hotA, to mujhe usakI bhI ArAdhanA karanI hI pdd'tii| phira ye to zrIzAntinAtha cakravatI jinezvara haiN| isaliye ye to mere liye adhika ArAdhya (pUjanIya ) hai / bhalA jinakI bhakti devendra bhI karate haiM, unakI bhakti maiM kyoMkara nahIM karUMgA ?" yahI socakara mAgadhakumAra deva, uttamottama vala tathA mahAmUlyavAn alaGkAra liye hue prabhuke pAsa Aye aura ye saba cIjeM bheMTa kara, kahA,-"he svAmI ! maiM pUrva dizAkA pAlaka aura ApakA sevaka huuN| Apa jaba jaisI AzA cAheM, mujhe de sakate haiN| yaha suna, bhagavAnne unako bhAdarake sAtha vidA kiyaa| isake bAda cakrI cakake pIche-pIche calate hue dakSiNa-dizAmeM bhAye / kramazaH unhoMne vara-dAma tIrtha meM Akara senAkA par3Ava kiyA aura yahA~ke bhadhiSThAtA devako bhI magadhake devatAke hI samAna apane adhIna kara liyaa| isI prakAra unhoMne pazcima dizAke prabhAsatIrthake adhiSThAtAko bhI vazameM kara liyA aura uttara-dizAmeM sindhu-nadIke kinAre A rhe| yahA~ bhI pahalekI taraha unhoMne sindhu-devIko vazIbhUta kiyaa| devIne prabhuke pAsa A, eka ranamaya snAna-pITha,bahutere sone, cAMdI aura miTTIke kalaza tathA anyAnya snAnopayogI sAmagriyoM ke sAtha-sAtha uttamottama patrAbharaNa prabhukI bheMTa karate hue kahA,-"he nAtha ! maiM sarvadA ApakI mAjhAke adhIna huuN|" yaha suna, svAmIne unako sammAnake sAtha vidA kiyA aura ve apane sthAnako calI gyiiN| . . - isake bAda prabhukI AjJAse carma-ratnale sindhunadI pArakara senA pati pazcima-khaNDapara vijaya prApta kara, prabhuke pAsa aaye| isake bAdaH cakraratna vaitADhya-parvatapara aayaa| usI samaya vaitADhyararvatake vaitADhyakumAra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . SaSTha prstaav| / 283 * devatA bho prabhu ke varAva to hue ora khaNDanAtA nAmaka guphAkA dvAra Apa se Apa khula gayA / usake adhinAyaka kRtamAla nAmaka devane Apa-se-Apa prabhu kI AjJA svIkAra krlii| usa gupha meM unmagnA aura nimagnA nAmakI do ati dustara nadiyAM haiN| unake pAra jAneke liye mistriyoMne tatkAla unapara pula baMdhavAye, jinake sahAre prabhu sArI senAke sAtha usa guphAke andara cale gye| vahA~kA andhakAra dUra karaneke liye, usa pacAsa yojana lambI guphAkI donoM tarafa unacAsa maNDala kAMki. NIratnake banAye gaye / taba prabhu usake bAhara nikle| vahA~ bharatacakrIke samAna prabhune tatkAla apane bar3e puNyoMke pratApale ApAta-cilAta nAmaka socchoM ko apane vazameM kiyaa| isake bAda senApatike dvArA sindhuke dUsare pArakA deza jItakara, svAmIne himAdrikumAra devako vazameM kiyaa| isake anantara vRSabha-kUTa ke pAsa jA, cakrIne kAMkiNIratnase apanA nAma liglA / tadanantara gaGgAnadIke uttara pradeza senApati dvArA apane adhIna kara, * unhoMne tamisrA guphAke nATyamAla devako pazavI banAyA aura usI guphAkI rAhase bAhara nikala kara gaGgAdevIko zAsita kara, unhIMke kinAre apanI senAkA par3Ava DAla diyaa| . .... ___ gaGgAnadIke kinAre rahanevAle, bAraha yojana lambe aura nau yojana caur3e sandUkake akAravAle nau nidhAnoMko svAmone apane puNya-pratApase vazIbhUta kara liyA / una navoMke nAma isa prakAra hai:-1naisarga, 2 pANDukara, 3 piGgala, 4 sarvaratnaka, 5 mahApA, 6 kAla, 7 mahAkAla, 8 mAlapa, aura zaMkhaka / ina navoM nidhiyoMmeM kyA kyA hotA hai, aba vaha bhI bata.. lAye dete haiM-pahale nidhAnameM skandhAvAra aura nagarake nivezakA samudAya hotA hai| dUsaremeM saba prakArake anAjoMke bIjakI utpatti hotI hai| tIsare meM puruSoM, striyoM, hAthiyoM aura azvoMke alaGkAroMkA samudAya hotA hai / cauthemeM caudahoM ratna utpanna hote haiN| pAMcaveMmeM vastroM tathA saba tarahake .voM (raMgoM) kI utpati hotI hai / chaThI kAlanidhimeM tInoMkAla-bhUta, bhaviSyat, vartamAnakA jJAna hotA hai / sAtavIM mahAkAlanidhimeM somA, " samudAya Jun Gun Aaradhak Trust. P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / 284 terrero.yammanmmmmmrammam cA~dI, lohA, maNi aura prabAloMko utpatti hotI hai| AThavIM mANavaka- . nidhimeM samasta yuddha-nIti samapra Ayudha aura vIroMke yogya bakhataraAdikA samUha hotA hai| aura navIM zaMkhaka-nidhimeM saba tarahake bAjoM aura kAvya, nATya . aura nATakoMkI vidhi hotI hai| pratyeka nidhike eka palyopamakI AyuvAle aura usI nidhike nAmase prasiddha haz2Ara-haz2Ara devatA adhiSThAtA hote haiN| . nidhAnoMko svAdhIna kara, cakrIne gaGgAke pUrvIya taTake pradezako bhI isI taraha vazameM kara liyaa| isa prakAra svAmIne bhAratake chahoM khaNDoM para Adhipatya vistAra kara, saba dizAoMko jItakara apane hastinApura nagarameM bar3I dhUma-dhAmase praveza kiyaa| isake bAda battIsa haz2Ara mukuTadhArI rAjAoMne bAraha varSa paryanta svAmIke cakravattIMke abhiSekakA mahotsava mnaayaa| bAraha varSa bAda mahotsavakI samApti honepara pratyeka rAjAne svAmIko bahuta sA dhana diyA aura sAtha hI do-do kanyAe~ bhI diiN| isa taraha svAmIko rUpa aura lAvaNyase zobhita devAGganAke samAna cauMsaTha haz2Ara patniyA~ ho gyiiN| prabhuke senApati Adi caudhoN| ratna haz2Ara-haz2Ara yakSoMse adhiSThita the| unake caurAsI lAkha hAthI, * caurAsI lAkha ghor3e, aura itane hI zastroMse bhare hue dhvajAGkita ratha bhI the| unake parama samRddhizAlI nagaroMkI saMkhyA bahattara haz2Ara thii| unake 66 karor3a gAMva aura itanehI paidala sipAhI the battIsa haz2Ara deza aura itanehI rAjAgaNa unake adhIna the| bIsa haz2Ara battIsa nATaka aura ratnoMkI khAne aura ar3atAlIsa haz2Ara nagara unake adhIna the| isa prakAra bahuta bar3I samRddhi pAkara, cakravartIkI upAdhi prApta kara, sukha bhogate hue svAmIne paccIsa haz2Ara varSa bitA diye| ___eka samayakI bAta hai, ki brahmadevalokake ariSTa nAmaka pratarameM rahanevAle sArasvata Adi lokAntika devoMke Asana hila gye| usI samaya avadhijJAnase prabhukI dIkSAkA samaya AyA jAnakara ve manuSyalokameM Aye aura vandI-janoMkI bhA~ti jaya-jayakI dhvani karate hue . unhoMne prabhukI isa prakAra vinatI kI,-"he prabhu! bodha prAptakara * P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| . 285 dharmakA pravartana kro|" yaha sunakara prabhune bhI jAna liyA ki merI dIkSAkA samaya A gyaa| usI samayase eka varSataka unhoMne yAcakoMko muMhamAMgA dAna diyA aura cakrAyudha nAmaka apane putrako rAjyapara baiThAkara dIkSA grahaNa karaneko utsuka hue| usI samaya saba devendroMke Asana kA~pa uThe aura ve bhI zrIzAntinAthake dIkSA-kalyANakameM Aye / isake bAda chatra-cavarase suzobhita prabhu sarvArtha nAmakI zivikA (pAlakI) para savAra hue| usa zivikAko pahale manuSyoMne,phira surendroMne,asurendroMne, garur3endroMne tathA nAgendroMne ddhoyaa| pUrabameM deva, dakkhinameM asura, pazcimameM garur3a aura uttarameM nAgakumAra usa zivikAko Dhothe calate the| bhagavAnake Age-Age naTa loga nATaka karate calate the, mAgadha loga jaya-jaya zabda kara rahe the, aura kitanehI manuSya prabhuke aizvaryAdika sadguNoMko aneka chandoM aura rAsa-prabandhoM meM varNana karate cale jA rahe the| kitanehI loga mRdaGga, siMghA Adi bAje U~ce svarase bajA rahe the| hAhA aura hUhU nAmake deva gandharva sAtoM svaroM, tInoM grAmoM, tInoM mUrcchanAoM, laya aura mAtrA sahita zreSTha saGgIta gAna kara rahe the| rambhA, tilottamA, urvazI, menakA aura sukezikA prabhuke Age-Age hAvabhAva aura vilAsake sAtha manohara nRtya kara rahI thiiN| hAva-bhAvAdi lakSaNa isa prakAra hote haiM:-hAva aGgakI ceSTAko kahate haiM aura bhAva cittase utpanna hotA hai| vilAsa A~khoMse utpanna hotA hai aura vibhrama bhRkuTise utpanna hotA hai| isa prakArake sAja-sAmAnake sAtha manda-manda gatise nagarake bAhara nikalakara, prabhu sahastrAbhramana nAmaka udyAnameM Akara zivikAse utara par3e aura saba AbhUSaNoMko utAra kara, dAr3hI-mUMcha aura sirake bAla pA~ca muTThiyoMse noMca lithe| una kezoMko indrane apane vastrake. chorameM * bA~dha liyA jaura bar3I dhUma-dhAmase kSIra-sAgarameM le jAkara DAla diyaa| isake bAda jeTha mahInekI kRSNa-caturdazIko, jaba candramA bharaNI-nakSatrameM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 286 . zrIzAntinAtha caritra / tapa karate hue, haz2Ara rAjAoM ke sAtha sarvavirati-sAmAyikakA pATa' karate hue, cAritra grahaNa kara liyaa| " * * isake bAda prabhune vahA~se vihAra kiyaa| mArgameM devoM, manuSyoM aura tiryaJcoMkA upasarga sahana karate hue zrIjinezvara pAraNake dina eka prAmameM A phuNce| vahAM unhoMne sumitra nAmaka gRhasthake ghara pAraNA kiyaa| zrIjinezvara ko tIna jJAna to garbha meM hI utpanna ho cuke the| abake dIkSA leneke bAda cauthA manaHparyavazAna bhI utpanna ho AyA / isa prakAra cAroM jJAnake dhAraNa karanevAle svAmI pura, grAma aura Akara Adi sthAnoM meM maunAvalambana kiye hue vicaraNa karane lge| isa prakAra ATha mahInekA chadmasthaparyAya pAlana kara, pRthvImaNDala para vihAra karatephirate hue jagadguru hastinApurake sahasrAmravana nAmaka udyAnameM padhAre aura patrapuSpAdise yukta nandivRkSake nIce kAyotsarga kiye hue Tika rhe| yahA~ chaTTatapa kara, zreSTha zukladhyAna karate hue prabhuko, pauSa zukla navamIke dina, jaba candramA bharaNI nakSatra meM thA, tayaM cAroM ghAtIko kA kSaya ho jAneke kAraNa nirmala kevalajJAna utpanna huaa| - usI samaya Asana kaoNpanese prabhuke kevalajJAna utpanna honekA hAla mAlUmakara, cAroM nikAyake devagaNa vahA~ Aye aura zrIjinezvarake lie sundara samavasaraNakI racanA kii| unhoMne : pahale havA calAkara eka yojana pramANa pRthvIse azubha pudgaloMko dUra kiyaa| isake bAda gandho. ekako vRSTi kara unhoMne dhUlakI zAnti kara dii| unake pazcAt vyantaradevoMne maNiratnamaya bhUpIThakI racanA kI aura usapara ghuTane barAbara phUloMkI varSA kara ddaalii| usa para vaimAnika devoMne bhItarakA ratnamaya / gar3ha banAyA, jisake ka~gUre maNiyoMke bane hue the| isake bAda jyotiSI devoMne ratnoMke kaMgUroMvAlI suvarNamaya gar3ha taiyAra kiyaa| tadanantara / bhuvanapati devatAoMne eka tIsarA sunahare ka~gUroMvAlA cA~dIkA gar3ha rcaa| pratyeka gar3hameM toraNa sahita cAra-cAra daravAje lge| pahale gar3hameM svAmIke zarIrase bArahagunA U~cA azoka-vRkSa banAyA gayA / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra WAY / sahasrAmravana nAmaka udyAnameM padhAre aura patrapuSpA dise yukta nandivRnake nIce kAyotsarga kiye hue Tika rahe / (pRSTha 286 ) NARSINGH PRESS. DALOUTTA: P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra . SaSTha prstaav| usake cAroM ora cAra manohara siMhAsana rakhe gye| jinameM pratyeka para tIna-tIna chatra aura do-do caivara lagAye gye| yaha saba vyantara-devatA one banAyA thaa| .: ___isake bAda zrIjinezvara, usa samavasaraNake pUravI daravAjese bhItara jA, tIrthako namaskAra kara prasannamukhase pUrva dizAmeM rakhe hue siMhAsana para pUrabakI ora mu~ha kiye hue baiTha rhe| isI samaya bAkIke tInoM siMhAsanoM para devoMne prabhuke tIna vimba baiThA diye / prabhuke pIche prabhAmaNDala camakane lagA aura sAmane ghuTane gharAbara DaMThala sameta phUloM kI varSA ho gyii| yaha saba bhI vyantara devoMne hI kiyaa| isI samaya AkAzameM deva-dundubhi bajane lagI aura anyAnya bAjoM ke bhI zabda sunAI dene lge| - usa samavasaraNameM bAraha pariSade baiThI thIM, jinakA dhyorA isa prakAra hai- pahalI sAdhuoMkI sabhA thI, jo ki pahale gar3hake madhyameM pUrvadizAvAle dvArase pravezakara agnikoNameM baiThI huI thii| isake pIche sAdhviyoMkI sabhA aura usake pIche vaimAnika deviyoMkI samA thii| dakSiNa dizAse praveza kara naiRtya-koNameM jAne para pahale jyotiSI devi. poMkI sabhA usake pIche bhuvanapati deviyoMkI sabhA aura usake pIche vyantara deviyoM kI sabhA thii| pazcima dizAse praveza karane para vAyavyakoNameM pahale jyotiSka devoMkI sabhA, usake pIche bhuvanapati devoMkI sabhA aura usake pIche vyantara devoM kI sabhA milatI thii| uttara dizAse praveza karane para IzAnakoNameM pahale caimAnika devoMkI sabhA, usake bAda manuSya-puruSoMkI sabhA aura usake pIche manuSya-triyoMkI sabhA baiThI ' milatI thii| aisI hI ve bArahoM pariSadeM thiiN| dUsare gar3hameM cAroM vidizAoMmeM parasparakA jAtIya ra tyAgakara, saba prakArake tiryaMca jIva baiThe. hue the aura tIsare gar3hake bhItara saba tarahake vAhana maujUda the| isa prakAra saMkSepameM usa samavasaraNakI sthiti jAna lo| . isI samaya kalyANa nAmaka puruSane cakrAyudha rAjAke pAsa mAphara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIzAntinAtha caritra / wwwwwwwwwwwwwindimaane khAmIke kevalajJAna utpanna honekA samAcAra kaha sunaayaa| yaha suna, cakrAyudhane harSita hokara use ucita inAma diyA aura bar3e Anandake sAtha udyAnameM cale aaye| tadanantara vidhi-pUrvaka samavasaraNameM pravezakara, zrI jinendrakI tIna bAra pradakSiNA kara, unheM praNAma aura stuti kara, ve donoM hAtha jor3e hue ucita sthAna para baiTha rhe| usa samaya zrIbhaga. vAnne madhukSIrAzrava-labdhivAlI tathA paiMtIsa atizayavAlI vANImeM dharmadezanA kaha sunAyI-usIke sAtha unhoMne cakrAyudhako uddezakara kahA, "he rAjan ! tumane apane bAhuvalase bAharI zatruoMko jIta liyA hai; . parantu zarIrake andara rahanevAlI pA~coM indriyoMko-jo bar3e bhArI zatru haiM - nahIM jiitaa| isIse unake zabda, rUpa, rasa, gandha aura sparza Adi viSaya bar3e-bar3e anartha karate haiN| dekho -zikArIke saMgItako sunaneke liye kAna khar3e kiye hue hariNakI jAna, isI karNendriyake vazameM honeke kAraNa calI jAtI hai| pataGga, cakSuindriyako vazameM nahIM rakhaneke kAraNa dIpa-zikhAko sonA samajhakara tatkAla usameM kUda kara mara jAte haiN| mA~sake Tukar3ekA rasa cakhane meM bhUlI huI machalI, rasanendriyake vazameM hokara, agAdha jalameM rahane para bhI machueke jAlameM phaMsa jAtI hai| hAthoke madakI sugandhale lubdha hue bhauMre, ghrANendriyake vazameM na honeke kAraNa, maraNako prApta hote haiM aura sparzendriyake vazameM par3A huA hAthI parAdhInatAke duHkhoM meM A par3atA hai| hastinIya zarIrakA sparza karanemeM bhUlA huA hAthI bandhana tathA tIkSNa aGkazake prahArako sahana karatA hai| jo satpuruSa hote haiM, ve ina viSayoMko tatkAla tyAga dete haiN| pUrva samayameM apanI priyAkA aisA svarUpa dekhakara guNadharmakumArane viSayoMkA tyAga kara diyA thA / " yaha suna, cakrAyudha rAjAne, bhaktise namra hokara, svAmIse pUchA,"he bhagavan ! vaha guNadharmakumAra kauna the? aura unhoMne kisa prakAra viSayoMkA tyAga kiyA thA ? isakI kathA kRpAkara--kaha sunaaiye|" isa para zrIjinAdhIzane kahA,-"suno, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTa prstaav| nawwarmar Goo DOGooo GOO.OPOGola NIOS guNadharma kumArakI kathA H0 Roo.0:005OPDOHORS MAJAL Meka / ny| isI bharata-kSetrameM zauryapura nAmakA eka nagara hai| usameM saMsAraprasiddha rAjA dRr3hadharma rAjya karate the| unakI strIkA nAma zIla-zAlinI thA, jo yathAnAma tathA guNakI kahAvatako saca sAbita kara rahI thii| inhIMke garbhase rAjAke guNadharma nAmaka eka rAjakumAra utpanna hue the| kramazaH rAjakumAra bAlyAvasthAko pArakara, kalAbhyAsa karanemeM lage aura kuchahI dinoMmeM bahattara kalAoMmeM nipuNa hokara yuvAvasthAko prApta hue| rUpa, lAvaNya aura guNake kAraNa ve jagatko Ananda denevAle bana gye| kumAra bar3e hI bhAgyazAlI, sarala-svabhAva, zUra-vIra, apUrvabhASaNa karanevAle, priya vacana bolanevAle, dRr3ha maitrIvAle aura manohara rUpavAlearthAt sarvaguNasampanna ho gye| . vasantapura nAmaka nagarameM IzAnacandra rAjAke kanakavatI nAmakI eka ati rUpavatI putrI thii| jaba vaha yuvAvasthAko prApta huI, taba rAjAne usake liye svayaMvara rcaayaa| svayaMvara maNDapameM guNadharma kumAra tathA anyAnya bahutase rAjA aura rAjakumAra aaye| saba rAjAoMko rahaneke liye mahala diye gye| eka dina guNadharma kumAra svayaMvara-maNDapa dekhane gye| vahA~ rAjakumArI kanakavatI bhI AyI huI thii| rAjakumArIne kumArako aura kumArane rAjakumArIko dekha liyaa| kumArane usakI naz2aroMse hI samajha liyA, ki vaha una para anurakta hai| isake bAda vaha rAjakumArI Anandase kumArakI ora dekhato huI apane ghara calI gyii| kumAra bhI parivAra sahita apane Dere para cale aaye| isake bAda ghara pahu~cakara kumArIne kumArake pAsa eka dAsIko bhejaa| usane kumArake pAsa Akara unheM eka citrapaTa diyaa| usameM kumArane eka rAjahaMsinIkA citra aGkita huA dekhA / sAthahI usake nIce yaha zloka bhI likhA huA dekhAH a ( PP.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrIzAntinAtha critr| 'zrAdau daSTe priye sAnurAgA'sau klhNsikaa| punastaddarzanaM zIghraM, vAJchatyeva varAkyaho // 1 // ' arthAt---'jisa dina pahale-pahala isa rAjahaMsIne apane prANapyAreko dekhA, usI dinase yaha unapara anurAga karane lagI / isI liye aba yaha becArI phira unake darzanoMkI icchA kara rahI hai / - yaha par3hakara kumArane usI citrapaTa para haMsakA citra aDita kara usake nIce yaha zloka likha diyA , "kalahaMso'pyasau suzru, kSaNaM dRSTvA'nurAgavAn / punareva priyAM draSTumahovAJchatyanAratam // 2 // " "he sundara bhauMroMvAlI ! yaha rAjahaMsa bhI kSaNa bharake liye priyAko dekhakara anurAgavAn ho gayA hai / isI liye aba yaha phira nirantara priyAko dekhane kI icchA karatA hai|' isa prakAra likhakara kumArane vaha citrapaTa dAsIko lauTA diyaa| ) isake bAda kumArIke diye hue tAmbUla, vilepana aura sugandhita puSpa Adi lAkara usa dAsIne kumArako diye| kumArane unheM hAthameM le, phUloMko sirapara car3hAyA, tAmbUlako khA liyA aura vilepanako zarIrameM lagA liyaa| tadanantara kumArane prasanna hokara usa dAsIko eka hAra inAmameM diyaa| hArako lekara dAsIne kahA, "he kumAra! rAjakumArIkA saMdesA suno|" isapara kumArane usa sthAnase logoMko haTAkara vahA~ ekAnta kara diyA aura dAsIkI bAtako sAvadhAnIke sAtha sunaneke liye taiyAra ho gye| dAsIne kahA, -- "rAjakumArIne tumheM kahalA bhejA hai, ki maiM kala savere tumhAre galemeM jayamAlA DAlU~gI ; para merA pANigrahaNa karaneke bAda bahuta dinoM taka tumheM viSaya-sevana nahIM karanA hogaa|" yaha suna, kumArane usa bAtako svIkAra kara liyaa| dAsI mana bar3I santuSTa huii| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 261 ma prAtaHkAla svayaMvara-maNDapameM haz2AroM rAjA ekatra hue| usI samaya sukhAsanapara baiThI huI rAjakumArI vahA~ A pahu~cI aura saba rAjA oMko dekha-bhAla kara guNadharmakumArake galemeM vara-mAlA DAla dii| tava IzAnacandra rAjAne aura saba rAjAoMko sammAna sahita vidA kiyA tathA guNadharmakumArake sAtha apanI kanyAkA vivAha kara diyaa| isake bAda zvasurakI AjJA lekara guNadharmakumAra apanI patnIke sAtha apane nagarako Aye aura strIko eka acchese mahalameM rakhakara Apa dUsare mahalameM cale gye| ___eka dina kumAra rAnIke pAsa baiThe hue the| isI samaya usane kumArase pUchA, "he svAmin ! ekAdha prahelikA ( bujhauala-pahelI) bujhaao|" taba rAjakumArane kahA, "he priye! suno "sthale jAtA jale svairaM, yAti tena na pUryate / janapratAriNI nityaM, vada sundari ! kA nvasau ? // 1 // " arthAt- 'jo sthalameM to utpanna huI hai; para jalameM manamAne DhaMgase jAtI-AtI hai aura itanepara bhI jalase bharatI nahIM hai (DUbatI nahIM hai); sAthahI jo logoMko tAranevAlI hai, vaha kaunasI , cIz2a hai, so he sundari ! btlaao|" - yaha sunakara kanakavatIne vicAra kara khaa,-"naukaa| isake vAda usane bhI eka pahelI pUchI,.. payodharabharAkrAntA, tanvaGgI guNasaMyutA / * naraskandhasamArUDhA, kA prayAtyabalAM binA // 1 // ' " arthAt- 'payodharake * bhArase nama (jhukI huI), patale zarIravAlI, guNase yukta aisI kaunasI cIz2a hai, jo puruSake kandhepara caDhakara jAtI hai ; para vaha strI nahIM hai ?' kumArane isake uttarameM kahA,-"kAvAkRti ( kA~vara ) / " * stana aura pAnIkA ghdd'aa|. guNa aura rassI / Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMkare mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm zrIzAntinAtha caritra / wwwmmmmmmmmmmron. ____ isI prakAra kucha dera taka usake sAtha ha~sI-dillagI kara, guNadharmakumAra apane ghara Aye aura snAna, bhojana, aMga-lepa Adi karake zAntipUrvaka apanI jagaha para baiThe hue the, isI samaya pratihArane Akara kahA,-, "he svAmI! Apake mahalake daravAjepara eka sAdhu Apake darzanoMkI icchAse AyA huA hai| yadi ApakI AjJA ho, to maiM use bhItara bulA laauuN|" kumArane kahA,-"bulA laao|" yaha suna, pratihAra usa sAdhuko bulA laayaa| kumArane sAdhukA bar3e vinayake sAtha svAgata kiyaa| saca hai, kulIna manuSyoMkA yahI svabhAva hai| kahA hai, 'ko cittai mayUraM, gaI ca ko kuNai rAyahaMsANaM / ko kuvalayANa gaMdhaM, viNayaM ca kulappasUyANaM // 1 // arthAt- "mayUrako kauna citrita karatA hai ? rAjahaMsoMko manohara gati kisane sikhalAyIM ? kamalameM sugandha kisane paidA kI ? aura U~ce kulameM utpanna hue manuSyako vinayI kauna banAtA hai ?"--arthAt yaha saba svabhAvase hI hotA hai / .' kumArane uple Asana diyA; para vaha apane kASThAsanapara hI baiTha rhaa| isake bAda rAjakumArane use praNAma kara usase yahA~ AnekA kAraNa puuchaa| isapara usane kahA, "he bhadra ! mere AcArya bhairavane mujhe Apake pAsa Apako bulA lAneke liye bhejA hai| unako Apase kyA kAma hai, yaha maiM nahIM jaantaa|" yaha suna, kumArane pUchA, "he muni! bhairavAcArya kahA~ haiM ?" usane kahA, "ve nagarake bAhara eka sthAnameM Tike hue haiN|" kumArane kahA, "maiM prAtaH kAla unake pAsa jaauuNgaa|" yaha suna, vaha tapasvI 'bahuta acchA' kahakara apane sthAnako calA gyaa| isI samaya kAlakA jJAna karAnevAle adhikArI puruSane isa prakAra kahA, "ayaM prApyodayaM pUrva, svapratApaM vitatya ca / gatatejA aho saMpra-tyastaM yAti divAkaraH // 1 // " P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 263 . arthAt-'aho ! yaha sUrya pahale udayako prApta ho, apane pratApakA vistAra kara, isa samaya tejahIna hokara astAcalako jArahA hai|' - yaha suna, kumAra sandhyAkAlake kRtya kara, sukhanidrAmeM rAta bitA dii| prAtaHkAla kAla-nivedakane phira kahA, "nihatapratipakSo'sau, sarvepAmupakArakRt / udayaM yAti tIgmAMzu-ranyo'pyevaM pratApavAn // 1 // ". arthAt---"andhakAra--rUpI zatrukA nAza karanevAlA aura sabakA upakAra karanevAlA yaha sUrya udayako prApta ho rahA hai / isI prakAra dUsare loga bhI, jo pratApI hote haiM, udayako prApta hote haiN|" ___ usake aise vacana suna, guNadharmakumAra prAtaHkAlake kRtya kara, parivAra sahita bhairavAcAryake pAsa aaye| vahA~ bAghake camar3epara baiThe hue yogIko dekhakara kumArane pRthvImeM mAthA Tekakara bhakti-pUrvaka unako namaskAra kiyaa| usI samaya yogIndrane bar3e Adarake sAtha unheM Asana dikhalAte hue kahA,-"tuma usI para baittho|" unake aisA kahane para bhI kumArane vinayake sAtha kahA,-" he pUjya ! mere liye yaha ucita nahIM hai, ki maiM guruke samAna Asana para bailuuN|" yaha kaha, apane sevakake uttarIya vastrapara baiThate hue unhoMne kahA,---"he prabho! Apane isa nagarameM Akara mujhe kRtArtha kara diyA / " yaha suna, yogIndrane kahA, "he kumAra! tuma mere saba prakArase mAnanIya ho; parantu maiM akiJcana manuSya ThaharA, ataeva kisa prakAra tumhArA svAgata satkAra karU~ ?' yaha suna kumArane kahA, "he pUjya ! ApakA AzIrvAdahI merA satkAra hai| Apake darzanoMse hI mere sAre manoratha siddha ho gye|" yaha suna yogIndrane phira kahA, "he kumAra ! tumane bahuta hI ThIka kahA ; para lokokti to yahI kahatI hai, ki "bhaktiH prema priyAlApaH, sammAnaM vinayastathA / sAla.. ... ....... pradAnena binA loke, sarvametanna zobhate // 11 // P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 . zrIzAntinAtha caritra / * arthAt--" bhakti, prema, priyavacana, sammAna aura vinayake dAna binA lokameM koI zobhita nahIM hotaa|" ... yaha suna, kumArane phira kahA,-"mahArAja ! Apa apanI dayAdRSTise / mujhe dekheM aura samyak prakArase mujhe AjJA pradAna kareM, basa yahI ApakA bar3A bhArI dAna hai|" yaha suna, yogIne kahA, "he kumAra ! mere pAsa eka bar3A hI uttama maMtra hai| usakA maiMne ATha varSa taka japa kiyA hai| isaliye yadi eka dina rAta bhara tuma vighnoM kA nivAraNa karaneke liye tatpara hoo, to merA sArA parizrama saphala ho jaaye|" yaha suna, kumArane kahA, "he prabhu ! vaha kAma mujhe kisa dina karanA hogA ?" yogIne kahA, "he kumAra! tuma kRSNa caturdazIke dina akele rAtake - samaya khaDga liye hue smazAnameM aao| maiM vahA~ apane anya tIna ziSyoMke sAtha maujUda rhuuNgaa| yaha suna, kumArane kahA,-"bahuta acchA / " aura apane ghara cale aaye| - kramazaH kRSNa caturdazI A phuNcii| usa dina rAtake samaya akele hI kumAra khaDga liye hue smazAna-bhUmimeM AM phuNce| vahA~ pahucanepara yogIne unase kahA, "he kumAra! rAtako bhaya utpanna hogA, isaliye tuma merI aura ina uttara-sAdhakoMkI rakSA krnaa|" yaha suna, kumArane kahA, "he yogIndra ! Apa svastha cittase mantrakI sAdhanA kiijiye| mere rakSaka rahate hue Apake kAryameM kauna vighna utpanna kara sakatA hai ?" isake bAda yogIne eka maNDapa banA kara usameM eka murdA lA rakhA aura usake muMhameM Aga DAla, homa kiyaa| yogI homa kara hI rahe the, ki isI samaya saba dizAoMko guMjAtI, AsamAnako phAr3atI aura duniyA~ke kAna bahare karatI huI eka bar3I bhArI kar3AkekI AvAz2a paidA - huii| isI samaya akasmAt z2amIna phaTa gayI aura usake andarase eka bhayaGkara aura yamarAjakAsA vikarAla puruSa prakaTa hokara bolA,-"re . pApI! re divya strIkA abhilASI! maiM meghanAda nAmakA kSetrapAla yahA~ P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTa prastAva / 265 maujUda hU~, yaha kyA tujhe nahIM mAlUma hai ? tU merI pUjA kiye binA hI mantra siddha karanA cAhatA hai ? tisapara tUne isa sIdhe-sAde rAjakumArako bhI dhokhemeM lA rakhA hai !" yaha kaha, usa kSetrAdhipane use mAra DAlanekI icchAle siMhanAda kiyaa| use sunate hI yogIke tInoM cele pRthvIpara gira pdd'e| yaha dekha, kumArane kSetrAdhipase kahA,-"are! tU vyartha kyoM garjana kara rahA hai ? yadi tujhameM zakti ho, to pahale mere sAtha yuddha kr|" yaha kaha, use zastra-rahita dekha kara, kumArane bhI apane hAthase khaDga pheMka diyaa| isake bAda donoM pracaNDa bhuja-daNDase yuddha karane lge| antameM yuddha karate hue balavAna kumArane usa kSetrapAlako apane bAhubalase parAsta kara diyaa| isase prasanna hokara usane kahA, "he mahAnubhAva ! maiM tumase hAra gayA aura tumhAre sAhasako dekha* kara prasanna ho gayA hU~, isaliye tumhArI jo kucha icchA ho, mujhase maaNgo|" yaha suna, kumArane use apane bhujabandhanase alaga kara khaa,| "yadi tuma mere Upara prasanna ho, to isa yogIkI icchA pUrI kara do|" yaha suna, kSetrapatine kahA,--"icchita phalako denevAlA yaha mahA__ mantra to tumhAre prabhAvase ise siddha ho hI gayA hai| aba tuma kucha apanI icchita vastu mA~go, jise maiM tumheM dUM; kyoMki devatAkA darzana kabhI niSphala nahIM jaataa|" yaha suna, kumArane kahA,--"yadi aisI bAta hai, to tuma aisA kara do, jisase merI patnI kanakavatI mere vazameM ho jaaye|" yaha suna, kSetrapatine jJAnase usakA smaraNa kara kahA,-"vaha strI tumhAre vazakI ho jAyegI aura tuma mere prabhAvase apanI manacAhI kara skoge|" isa prakAra use vara-dAna dekara vaha kSetrapAla adRzya ho gyaa| isake bAda mantrakI siddhi kara, usa yogIndrane kumArakI prazaMsA karate hue kahA, "he kumAra ! tuma samaya par3ane para mujhe yAda krnaa|" yaha kaha, yogI apane ziSyoMke sAtha apane sthAnako cale gye| isake bAda apanA zarIra mArjana kara ghara Aye aura vIroMkA bAnA utArakara so rahe / P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .266 zrIzAntinAtha critr| - dUsare dina, rAtakA pahalA pahara bItane para kumAra adRzya rUpa (jo dUsareko na dikhAI de ) banAye apanI patnI kanakavatIke mahaloMmeM aaye| usa samaya kanakavatI apanI do dAsiyoMke sAtha baiThI bAteM kara rahI thii| bAtoM-hI-bAtoMmeM usane dAsiyoMse pUchA, - "he sakhiyo! isa samaya kitanI rAta bItA hogI?" ve bolIM,-"abhI do pahara rAta nahIM bItI hai| svAminI ! vahA~ jAnekA samaya ho calA hai|" yaha suna, kanakavatIne snAna kara, aMgoMpara vilepana lagAyA aura divya vastra pahana, bAta-kI-bAtameM devagRhake samAna eka sundara vimAna banA kara usIpara dAsiyoMke sAtha savAra ho gyii| isake bAda jaba vaha jAneko taiyAra huI, taba usakA yaha saba banAva-siMgAra dekha, AzcaryameM par3akara guNadharmakumArane socA,-"ai ! isa strIne vidyAdhariyoMke samAna vimAna kaise banA liyA ? aura isa vimAna para car3ha kara itanI rAta gaye kahA~ calI jA rahI hai ? athavA isa soca-vicArase matalaba kyA hai ? maiM bhI isI taraha isakI naz2aroMse chipA huA isake sAtha-sAtha jAU~ aura calakara dekhU, ki yaha kahA~ jAtI hai aura kyA karatI hai ?" .yahI socakara kumAra adRzya-rUpase usI vimAnake eka kone meM car3ha baiThe aura sAtha-sAtha cala pdd'e| vaha vimAna uttara dizAmeM bar3I dUra jAkara nIce utraa| vahA~ eka bar3e bhArI sarovarake pAsa eka azoka-vana thA, jisameM eka vidyAdhara rahatA thaa| kumArane usako dekha liyA / kumArakI patnI kanakavatI vimAnase nIce utara, usa vidyAdharako praNAma kara, usake pAsa baiTha rhii| itanemeM aura bhI. tIna kanyAe~ vimAnoMpara car3hI huI vahA~ AyIM aura usa vidyAdharako praNAma kara, usake pAsa baiTha rhiiN| isake bAda aura bhI. kitane hI vidyAdhara vahA~ A phuNce| . . . . . . . . . . usa azoka vanake IzAnakoNameM zrIyugAdi jinezvarakA manohara aura vizAla caitya thaa| usa mandirakI sIr3hiyAM ratnoM aura suvarNakI, thIM, jinase vaha mandira deva-vimAnakI taraha zobhita ho rahA thaa| thor3I P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa prastAva derake bAda vaha sArI maNDalI usI mandirameM calI gyo| vahA~ vidyAdharoMne jinezvarakA smAnamahotsava kiyaa| isake bAda vidyAdharIke svAmIne kahA,-"mAja nAcane kI yArI kisakI hai ?" . yaha sunate hI satkAla kanakapratI bar3I ho gayI aura or3hanIko barAbara bAMdhakara, raGgamaNDapameM praveza kara, hAva-bhAvake sAtha manohara mRtya karane lgii| anya tInoM kanyAoMmeMse eka bIna bajAne lagI, dUsarI bAsarI pajAne lagI aura tIsarI tAla dene lgii| usa samaya guNadharmakumAra adRzya rUpase eka sthAnameM khar3e-khar3e Azcaryake sAtha yaha saba tamAzA dekhane lge| itane meM nAcatI huI kanakavatIkI karadhanI TUTa gayI aura usameM lage hue soneke ghughalakI eka lar3I TUTakara pRthvI para gira par3I, jise kumArane tatkAla uThAkara apane pAsa rakha liyA / nAca qhatama honepara kanakapatIne . use idhara-udhara bahuta hU~DhA, para yaha kahIM nahIM milii| isake bAda saba apane-apane ghara cale gye| kanakavatI bhI apanI dAsiyoMke sAtha ghara aayii| usake sAtha-hI-sAtha kumAra bhI chipe-chipe ghara aaye| kanakavatIne ghara Akara vimAnakA lopa kara diyaa| isake bAda rAtake pichale pahara apane ghara jAkara kumAra so rhe| isake bAda dUsare dina savere hI apane mitra mantrI-putra mitrasAgarake hAthameM ghugharUkI vaha lar3I dekara kumArane kahA, "he mitra ! yaha ghugharUMkA dAnA tuma samaya par3ane para merI strIke hAthameM denA / " isa prakAra use sikhalA par3hAkara kumAra use liye hue apane priyAke pAsa aaye| kanakavatIne turatahI uThakara unheM baiThane ke liye Asana diyaa| kumAra aura unake mitra usIpara baiTha rhe| isake bAda kumAra apanI strIke sAtha juA khelane lge| kanakavatI jIta gyii| jItakara bolI, pyAre ! tuma hAra gaye-aba mujhe kucha harjAnA do|' yaha sunate hI kumArane apane mitrakI ora izArA kiyaa| usane turatahI apane valase ... yaha ghugharUkI lar3I nikAla kara kanakavatIke hAthameM dedii| use dekhatehI 'bhayabhIta hokara kanakapatIne kahA, "yaha to merI hai-tumhAre pAsa kaise Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. 38 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| minaramsemamaeeomomromanirammammmmmmmmmromeone AyI 10 taba kupArane kahA, "tumhI yAda kage, ise tumane kahA~ girA diyA thA ?" yaha bolI, "mujhe to yAda nahIM ki yaha merI bhUlase kahA~ gira gayI thI ?" : kumAra ne kahA, "pyArI ! merA yaha mitra par3A bhArI nimittajJa hai| isake balasaM yaha saba kucha jAna letA hai| ataeva isase pUcho, yaha saba batalA degA, ki yaha lar3I kahA~ girI thI?" yaha suna, kanakaMvatIne bhAne svAma ke mitrase aisA hI prazna kiyA / imapara usane kahA, "maiM potho devakara patalA skuuNgaa|" isake bAda kSaNa bhara hasI-dillagIkI. bAteMkara guNa dharma kumAra ane. mitrake sAtha yahA~se uTha kara Ane ghara cale aaye..| ........... : : :: ". isake bAda dUsare dina rAtako jaya kanakaratI, phira vimAnapara ArUr3ha ho usI sthAnako jAne lagI, tara kumAra bhI kautUhalake mAre bhadAya bhAyase. usake sAtha sAtha vahA~ cale gye| usa dina bhI vidyAdharAtiko AzAse kanakaratI hI na.cane lgii| usa samaya chipe hue kumArane kisI upAyase usake paira kA eka nUpura nikAla liyaa| usakI use khabara nahIM pdd'ii| nAca qhatama hone para vaha una nUpurako DhUMr3hane lagI ; para pA na sko| isake bAda vaha ghara calI AyI aura kumAra bhI usake sAtha-sAtha cale aaye| isake bAda prAtaHkAla honegara guNadhapakumArane vaha napura apane mitrake hAthameM de diyA ora use lise hue apanI strIke mahalameM aaye| usane uThakara Asana diyA, jisa para kumAra baiTha gye| kucha dera taka usane kumAra zAstra ko yati ko, .. isake bAda uso mitrasAgarase pUchA, "he bhadra ! maiM kala tumase jo savAla kiyA thA usakA javAba do " isapara usane kahA, - "he bhadre ! maiMne apane nimitta jJAnake balase mAlUma kiyA hai, ki AtA aura. bhI koI AbhUSaNa kho gayA hai.|" yaha suna, mana-hI-mana zaGkita hokara vaha .. bolI,-"vaha kaunasA gahanA hai, yaha jAnate ho to batalAo / " taba kumArane kahA, "he priye ! kyA tumheM usakI khabara nahIM hai.11." usane . kahA, "maiM usa pahanake kho jAne kI bAta to jAnato hU~ ; para vaha kahA~ P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva girA, yaha mujhe yAda nahIM hai|" taba kumArane kahA, "mujhase eka dUsare AdamIne kahA, ki tumhArI patnI kahIM dUra gaI huI thI, vahA~ usakA eka nUpura gira gayA hai / jaya usane mujhase aisA kahA, taba maiMne usa AdamIse jabaradastI vaha napura chIna liyA, jisane use le rakhA thA / " * yaha suna, kanakavatIne Ane manameM vicAra kiyA,-"avazyaho kisI-na. kisI tarakIba se mere pati merA sArA hAla jAna gaye hai, kyoMkii. . . 'jJaurabhadraM kalA cAndrI, caurikA krIDitAni ca / ...... ...... praphalAni tRtIye'hani, syura channaM sukRpAni ca // 1 // . arthAta- 'gupta rItise kiyA huaA kSaurakarma, candramA kI kalA, corI; krIr3A aura gaya--o saba tIsare dina prakaTa ho jAte haiM ... ...... yahI socakara usane phira kara',-"4:mo ! merA vahamapura kahA~ hai?". yaha suna, kugArake dezase una mitro vaha nAra use de diyaa| use lekara usane phira kahA,-"pyAre ! saca kahanA, yAnapura tumheM kahA~ milA?" kumArane kahA,-"tumane ise kahA~ girAyA thA .?" . usane pUchA, "yaha jahA~ girA thA, vaha sthAna tumana devA hai yA nahIM ?" yaha suna, kumArane kucha uTapaTA javAba de diyaa| taba yaha yolo,-"he svAmI! yadi yaha sthAna tumane dekhA hai, taba to Thoka hai, nahIM to agnimeM pravezakarane' . para bhI merI zuddhi hone ko nhiiN|" yaha kaha, dhanakayatI gAyoM hathelI para garaMdana rekha, cinAtura hokara kSaNabhara nIcA sira kiye rhii| isake : yAda naraha-taraha kI ha~sIko bAteM kara, use khuza karate hue kumAra apane . ghara gye| phira rAta ke samaya kumAra vahA~ usI prakAra A phuNce| usa samaya usakI saMkhone usase kahA, - "svAminA! vahA~ jAnekA samaya to.. ho gayA, caliye, nahIM to dera honese vaha vidyAdhara kodhita ho jaayegaa| yaha suna, usane lambI sA~sa lekara kahA, "sakhI!..aba mAmalA: bar3A gar3abar3a ho gayA hai| aba maiM abhAginI kyA karU~ pAreganameM hI, jaba maiM apane pitAMke ghara thIM, tabhI usa vidyAdharane mujhe saugandha dekara kahA-dhA, ki jabataka maiM AzA na dUtasakatuna bhane pati kI sevA P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| ma. karamA aura pratidina rAtake samaya vimAnameM beThakara mere pAsa AyA krnaa| usake aisA kahane para bhI, maiMne mA-bApake Agraha aura kumArake anurAgameM par3akara inake sAtha zAdI kara lii| yaha mujhe pyAre haiM aura maiM inakI pyArI hai, isameM zaka nahIM ; para ye kisI-na-kisI tarahase merA vahA~para jAnA jAna gaye haiM aura zAyada unhoMne usa vidyAdharako bhI A~khoM dekha liyA hai| ataeva aba mere manameM yaha zaGkA ho rahI hai, kiyA to vaha vidyAdhara mere prANavallabhakI jAna le legA yA mujhe mAra ddaalegaa| sakhI! isIliye maiM bar3I cintAmeM par3a gayI huuN| usapara merI yaha yuvAvasthA to aura bhI AfatakA parakAlA ho gayI hai| merA pitRkula aura zvasurakula, donoM hI uttama aura prasiddha haiN| idhara duniyA~meM hara tarahako prakRtivAle loga haiM, jo avAhI-tavAhI bakA hI karate haiN| inhIM saba bAtoMko soca-soca kara maiM vyAkula huI jAtI huuN|" usakI yaha bAteM suna, usakI sakhIne kahA,-"sakhI! Aja to tuma yahIM raha jAomaiM akelI jAkara usale kahU~gI, ki merI sakhI kI tabiyata Aja acchI nahIM hai| yaha suna, kanakavatIne kahA, "he zubhacitta vAlI ! aisAhI kro| yaha kaha, kanakavatIne vimAnako racanA kara, use de diyaa| yaha jyoMhI vimAna para car3hakara calI, tyoMhI guNadharmakumAra bhI usake sAtha ho liye| unhoMne mana-hI-mana nizcaya kiyA,-raho , maiM Aja hI usa vidyAdharakI sArI caukar3I bhulAye detA. hU~ aura jIva-lokameM rahanevAlI striyoMke nAcokA zauka miTAye detA huuN| kramazaH vaha vimAna vanameM phuNcaa| khecaroMne zrIjinezvarakI sAmaH pUjA prArambha kara dI thii| itanemeM dAsI vimAnapara car3hI huI pahu~cI aura nIce utarakara jinAlayameM aayii| kumAra bhI chipe-chipe saba kucha dekhane lge| itane meM eka khecarane usa dAsIse pUchA, "Aja Ane meM dera kyoM huI aura tumhArI svAminI kahA~ raha gayI?" usane pahalese hI socA huA uttara diyA, ki amuka kAraNase merI svAminIne Aja mujha hI yahA~ bhejA hai| yaha sunate hI khecaroMke svAmIne krodhake sAtha kahA,-. . . Jun Gun Aaradhak Trust . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: SaSTha prstaav| ... VvvNA "khecaro! tuma loga zrIRSabhasvAmIko snAna kraao| maiM isa pApinakI pUrI-pUrI qhabara letA huuN|" yaha kaha, usane usa dAsoke keza pakar3a liye aura idhara kumArane bhI (adRzya rUpameM hI) kamara kasakara naGgI talapAra nikaalo| usI samaya nATakakA raMga-bhaMga ho gyaa| vidyAdharane kahA,-"dAsI! maiM pahale tere hI khUnase apane krodhakI Aga ThaMDhI kruuNgaa| isake yAdaH jo ucita mAlUma par3egA, vaha kruuNgaa| isaliye mautakI . ghar3I pahu~cI jAnakara tU apane iSTa devako yAda kara le aura jisakI zaraNa lenI cAhe, le le|" yaha suna, vaha bolI,-"tInoM jagatke pUjya devAdhidevaH zrIjinezvara mere iSTadevatA haiN| maiM unhIM ko yAda karatI hai aura he vidyAdharendra ! isa vanameM to mRtyuhI merI zaraNa hai , kyoMki yahA~ merI: rakSA karanevAlA koI nahIM hai| to bhI maiM kahatI hai ki jo zUra-vIroMmeM ziromaNi haiM, jo mahAudAra aura zatru-gaja-kezarI haiM, ve hI dhIra guNadhamakumAra nAmaka Aryaputra merI zaraNa haiN|" yaha suna, khecarendrane kahA,-- "are ! terA vaha Aryaputra kauna hai ?" usakA yaha prazna suna, kumArane apane manameM socA,-"vidyAdharakA yaha prazna to bahuta hI ThIka hai , kyoMki mere manameM bhI bar3I zaGkA ho rahI hai|" taba usa dAsIne kahA,-"saba... rAjAoMke sAmane jinako merI svAminIne svayaMgharameM varaNa kiyA hai aura jinakI mAra khAkara tU pApI kSaNabhara bhI khar3A nahIM raha sakatA, unhIM guNadharmakumArakI maiM zaraNameM huuN|" usakI yaha bAta suna, atyantaH . krodhAndha hokara, yaha vidyAdhara jyoMhI talavAraM uThAkara use mAraneko taiyAra huA, tyoMhI kumAra naMgI talavAra liye prakaTa hokara bole,-re duSTa ! suna le| jo pApI, vizvAsI, vyAkula, dona, bAla, vRddha aura slIpara hAtha uThAtA hai, vaha avazyaho duiitako prApta hotA hai / isIliye : he dudha! tubhAstrI-hatyAke liye taiyAra hue pApIko daNDa deneke hI liye, maiM: terA guru yahA~ A pahu~cA huuN|" yaha suna, usa vidyAdharane haMsakara kahA, "maiM tujhe vahA~ jAkara mAratA, isase to yahI acchA huA, ki yahIM marane ke liye calA pAyA / . P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 . zrauzAntinAtha critr| - isake bAda hI donoMmeM bhayaGkara yuddha hone lgaa| anta meM balazAlI kumArane maukA pAkara usa vidyAdharakA sira kATa DAlA aura usakI .. sArI senA Dara gyo| sabako guNa varmakumArane mIThe vacanoMse zAntakara , DhAMDhasa dish| isI samaya anya tInoM yuvatiyoMne kahA, "he svAmI !:: Aja Apane hama logoMko isa duSTa khecarake phandese chur3A diyA !" yaha suna, kuma ne pUchA,-"tuma loga kisa-kisakI lar3akiyA~ ho ?" una-: meMse pakane kahA, -- "zaMkhapura nAmaka nagarameM dulabharAja nAmake eka rAjA: haiN| maiM unhIMkI putrI hUM, merA nAma kamalAvatI hai| isI ke bhayake mAre maiMne Ajataka vivAha karanA bhI nahIM svIkAra kiyaa| - kUmArane / pUcha,-"tumhArA bhara kaMpA thA ? premakA yA krodha kA ?" vaha yolI, "krodhakA ho bhaya thaa| premakA bhalA kaise hotA ? goMki eka dina maiM Ane makAnakI khir3akI para baiThI huI thI, vahIMse yaha duSTa mujhe hara le gyaa| jaba yaha mero jilA kATa lene ko taiyAra huA, taba isane mujhe isa yAtako mAna lene ko majabUra kiyA, ki maiM isakI AjJAke binA vivAha na karUMgI aura hara roz2a rAtako isake pAsa AyA kruuNgo.| tayaH isane kahA, ki terI savArIke liye merI AzAse nirantara vimAna taiyAra ho jAyA kregaa| yadi yaha bAta tujhe syokAra ho, to maiM tujhe. chor3a dUMgA aura terI jAna nahIM luuNgaa| usakI yaha prAta suna, maiMne prANoM ke mohase isakI bAta svIkAra kara lI aura.saugandha khaayii| isake bAda isane mujhe nAcanA sikhlaayaa| isI taraha isane ora bhI tIna rAjakumAriyoM ko vazameM kiyA hai , para Aja ise mArakara mApane hama sabhIko sudI kara diyaa|" : yaha suna, ku.pArane una sabako unake ghara pahu~cA diyaa| isake bAda kumAra usa. dAsIke sAtha vimAnapara baiThe hue apano priyAke ghara aaye| usI samaya kanakavatI kumArako dekhakara dAsIle pUcha baiTho,-"he sakhI ! mere prANavallabhane kyA usa. due vidyAdharako mAra DAlA.1.... isake javAba meM usa dAmIne usase sArA hAla kaha sunaayaa| kanakavatI apane svAmIkI bar3hI-car3hI huI ghIratA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. SaSTha prastAva / kA hAla sunakara bar3I prasanna huii| isake bAda guNadharmakumAra bar3I dera taka apanI strIle zateM karate rahe aura sArI rAta vahIM soye| ... ...isI samaya usa vidyAdharake choTe bhAIne krodhameM Akara nIdameM par3e hue. guNadharmakumArako uThA le jAkara gambhIra samudameM DAla diyA aura usako..strIko eka.parvatAra le jAkara chor3a diyaa| devayogase kumAra. ko eka lakaDokA takhtA hAtha laga gayA, jisake sahAre ghe sAta rAta bAda samudra ke kinAre jA phuNce| vahAM unakI. eka tapasvIse mulAphata huii| usI ke sAtha-sAtha ye usa tAtyo ke AzramameM cale aaye| vahIM unhoMne apanI strI kanakayatIko bhI devaa| kumAra kulAtiko praNAma phara usake pAsa baiTha gye| taya kulapatine pUchA, "he bhadra ! kyA yaha strI tumhArI patnI hai ? kumArane kahA,-"hA~ / " usa tApasane kahA,"parasoM meM jaMgalameM gayA huA thaa| vahIM maiMne isa bAlAko tumhAre viyogase vyAkula ho, per3ase laTakakara jAna deoko taiyAra dekhaa| usI samaya maiMne isakA pAza chinna kara yar3I bar3I muzkiloMse isakI jAna ghevAyo / isake bAda maiMne apane jJAnase tumha.re AnekA hAla jAna liyA aura ise samajhA-bujhAkara santuSTa kiyA " jaya kulapatine aisA kahAM, tara kumAra AnI strIse mile| isake bAda ve donoM strI puruSa, le Adi ke phala khAkara rAtake sataya uso mijena latAva meM sA rhe| isI samaya usa khecarane phira una donoM ko vahA~se uThA le jAkara samudoM pheMka diyaa| isa bAra bhI pUrva karmoM ke prabhAvase donoMkA eka tastA hAtha laga gayA, jisake sahAre ve kinAre pahuMce aura phira usI sthAnapara A gye| usa samaya kumArane kahA,-"oha ! vidhi-viDamyanA kisIse jAnI nahIM jaatii| kahA hai, ki- . . . ...... sIMcaritraM premagati, meghotthAnaM narendracitaM ca / .. viSamavidhivilasitAni ca, ko vA zaknoti vijJAtum // 1 // " prayatastrIkA caritra, premakI gati, meghakI utpatti,. rAjAkA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priinibnaath nbiy' / / ztA mhii| mana, aura bAma vidhAtAkA vilAsa bhalA kauna jAna sakatA hai, arthAt koI nahIM jAna sakatA / - "saca hai, vidhi-vilAsa aisA hI huA karatA hai| athavA, viSayameM - Asakta citsavAloMko vipad prApta honA bhI kucha durlabha nahIM hai|" isake bAda unhoMne phira vicAra kiyA,-"hA~, uttama prabhAvadhAle jIva isI taraha vairAgya prApta kara, saba parigraha chor3a kara, mamatA-rahita hokara nirmala tapasyA karate haiN|" guNadharmakumAra aisA soca hI rahe the, ki itane meM kanakavatone kahA,-"svAmI! Apa itane parAkramI hokara bhI . kyoM kheda karate haiM ? Aja taka Apa nIroga rahate cale bhAye aura mApake kisI aMgameM koI vikAra nahIM hai| kahA hai, ki--- 'dInoddhAro na vidadhe, naikacchatrA kRtA mhii| viSayA nopabhuktAzca, prakAmaM vidyate'tha kim ? // 1 // ' ... arthAta- 'dInoMkA uddhAra nahIM kiyA, pRthvIkA ekachatra rAjya nahIM kiyA, viSayoM ko nahIM bhogA, to phira aba inake liye aphasosa kyA karanA !' . .. .. ve donoM aisI-hI-aisI bAteM kara rahe the, ki itane meM rAta ho AyI, parantu kumAra, apanI strIkI bAteM suna, apane cittameM vairAgyakI bhAvanA kara rahe the, isIliye unheM nIMda nahIM AyI / isI samaya vaha khecara phira vahA~ A pahu~cA / kumArane use harA kara jItA hI chor3a diyA / isake bAda prAtaH kAla hone para kumAra, kulapatiko praNAma kara, eka nagarameM cale gaye / vahA~ bAharakI tarafa eka udyAnameM guNaratna mahodadhi nAmaka sUriko dekhakara kumArane priyAke sahita unake pAsa jAkara unheM praNAma kiyA / isake bAda unakI moharUpiNI nidrAkA nAza karanevAlI - dharmadezanA suna, sUriko praNAma kara, ekAntameM jAkara dherAgyameM tatpara kumArane apanI priyAse kahA,-"priye ! aba hameM inhIM gurujIse dIkSA le lenI caahiye|" yaha suna, viSayoMse virakta nahIM ho, cukanevAlI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'SaSTa prastAva .. kanakavatI bolo,- "svAmI ! abhI hamArI nayI javAnIkI umara hai| abhI vrata kisa liye lete haiM ? yaha suna, kumArane kahA,- "kitanehI manuSyoMko to bur3hApe taka viSayoMkI abhilASA banI rahatI hai aura koI javAnI meM hI vairAgya prApta kara letA hai / " isapara usane kahA,"he svAmI ! ina parama jJAnI munivarase pUchakara pahale apane maraNakI bAta mAlUma kara lIjiye / isake bAda jaisA ucita a~ce, vaisA kiijiyegaa|" yaha suna, kumArane usakI bAta svIkAra kara lii| . isake bAda kumAra kucha khAne-pInekI sAmagrI lAneke liye nagarameM gaye aura kanakavatI akelIhI vanameM raha gayI / itanemeM guNaputra nAmaka eka rAjakumAra vahA~ aayaa| usane usa vanameM akelI par3I huI usa yuvatI kanakavatIko dekha, anurakta hokara kahA,-- "he bhadre ! tuma kauna ho? aura isa vanameM akelI kyoM par3I huI ho ? kyA tumhAre pati tu. mhAre sAtha nahIM haiM ? " yaha sunakara, usane usake hRdayakA anurAga tAr3a liyA aura apane patiko saMsArase virakta huA jAna, usase sArA vRttAnta kaha sunAyA / vaha bho mana-hI-mana usapara anurAga karane lgii| java guNacandrane apane jIkI bAta usase kahI, taba vaha bolI,-"he kAmI ! maiM kisI upAyase apane svAmIko mArakara tumhAre ghara calI aauuNgii|" yaha suna, vaha rAjakumAra apane ghara calA gyaa| idhara guNadharmakumArane nagarameM jA, juemeM thor3A bahuta dhana jIta, usIse ATA vagairaha kharIdA aura bhojana banAkara priyAke sAtha khaayaa| isake bAda kucha vicAra karatI aura pRthvIpara cihna baiMcatI huI kanakavatIko dekhakara kumArane usakI cAla-DhAlase mAlUma kara liyA, ki isake manameM kisI parAye puruSakI icchA utpanna huI hai / yahI socakara ve vahA~se uTha khar3e hue aura saMbhrAntacittase vanameM ghUmane lage / itanemeM kisIne Akara unase pUchA,- "he bhAI ! kyA abataka rAjaputra vanameM hI haiM ? " guNadharmane pUchA,-"kaunasA rAjaputra ?" usane kahA, "guNacandra nAmaka rAjakumAra yahA~ Akara eka naujavAna strIse bAteM karane meM . P.PAGunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| lage hue the, maiM unhIM kI AjJAse dUra calA gayA thA, isIliye lauTakara unheM DhUMr3ha rahA hU~ / he bhadra ! maiM tumase pUchatA hU~, ki kyA vaha strI unake sAthahI unake ghara calI gayI ? " yaha suna, kumArane kahA, 'vaha to .. na jAne kahA~ calI gyii| " yahI javAba de, usa AdamIko vidAkara, unhoMne apane manameM socA,- "nirlaja striyA~ upakAra yA saralatAke lihAz2ase vazameM nahIM aatiiN| inako kula, zola aura maryAdAkA kucha khayAla nahIM hotaa| jahA~ taka inheM ekAnta nahIM milatA, samaya nahIM milatA athavA cAhanevAlA puruSa nahIM milatA, vahIM taka ye satI banI rahato hai / nAradakI yaha bAta bahuta hI ThIka hai|" yahI socakara unhoMne pA: sake hI eka nagarameM use usake mAmAke ghara rakha chor3A aura unhIM munIndrase Akara dIkSA le, ugra tapasyA kara, AyuSya pUrNa honepara mRtyuko prApta ho, devalokameM jA deva hue tathA vahA~se cyuta hokara manuSyajanma pAkara ve mokSapadako prApta kreNge| idhara kanakavatI mAmAke gharase nikala kara guNacandra kumArake ghara calIgayI aura usakI pyArI banakara rahane lgii| vahA~ usakI sautoMne use z2ahara de diyA, jisase vaha raudradhyAnameM marI aura cauthe narakameM calI gyii| usa narakase nikala kara vaha cirakAla taka bhava-bhramaNa karatI phiregii| guNadharma-kanakavatI-kathA samApta / bhagavAnne kahA,- "he rAjA ! isI taraha viSaya nAmaka pramAda jIvoMko mahA duHkha diyA karatA hai / phira he rAjan ! kaSAyarUpI pramAdake viSayameM nAgadattakI kathA prasiddha hai| vaha zrImahAvIra jinezvarake tIrtha meM honevAlA hai, para maiM tumase usakI kathA kahatA hU~ / suno, XOXS$17*XOXOXOXSKEIXOX* - nAgadattakI kathA . xoXEYSEXexsaxox&KE-SHAKoxs ... . isa jambUdvIpake bharatakSetrameM hI vasantapura nAmakA eka bar3A bhArI nagara hai| kisI samaya usameM samudradatta aura vasudatta nAmake do bar3e Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / bhArI saudAgara rahate the / ve donoM hI zAnta, sundara zIlavAn, alpa kaSAyavAn. saralacitta aura paraspara maitrI rakhanevAle the| unakA ekahI sAtha kAravAra calatA thaa| eka jo kAma karatA dUsarA bhI vahI kAma karane lgtaa| unakA aisAhI nizcaya thA / eka dina ve donoM eka udyAnameM gye| vahA~ sabhAmeM baiThe hue vajragupta nAmaka muniko dharmadezanA dete dekha, una donoMne unheM zuddha bhAvase praNAma kiyA aura unake pAsa baiTha, dharma-kathA zravaNa kara, sAdhu-dharmakA pratipAlana kara, Ayuke aMtameM saMlekhanA dvArA mRtyuko prApta ho, svarga cale gye| vahA~ bhI una donoM devoMmeM paraspara aisI hI prIti banI rhii| eka dina svargameM rahatehI samaya unhoMne nizcaya kiyA, ki hama donoMmeMse jo pahale svargase nIce AyegA, use svargameM rahanevAlA dUsarA mitra dharmameM sthApita karegA / " ___ tadanantara kucha samaya bAda samudradattakA jIva svargase cyuta ho 5 bharatakSetrake dharA-nivAsa nAmaka nagarake sAgaradatta nAmaka vyavahArIke ghara, usakI bhAryA dhanadattAko kokhameM nAgakumAra devatAke varadAnase, putra-rUpase avatAra grahaNa kiyA / samaya Anepara mAtAne use prasava kiyaa| mA-bApane usakA nAma nAgadatta rakhA / kramase samaya pAkara vaha bahattara kalAoMmeM nipuNa huA aura gandharva-kalAmeM vizeSa anurAga rakhane lgaa| isIliye vaha saMsArameM gandharva nAgadattake nAmase vikhyAta ho gyaa| eka dina vaha vINA bajAnemeM catura aura gArur3I vidyAmeM nipuNa puruSa mitroMke sAtha nagarake udyAnameM krIr3A karane gyaa| itane meM svargameM rahanevAle vasudattake jIvane use dharmakI orase g2Afila dekhakara pUrvabhavameM nizcaya kiye hue saGkalpake anusAra use taraha-tarahase prati. ghodha diyA, parantu jaba use kisI taraha bodha na huA, taba usane apane manameM vicAra kiyA,-"yaha bar3I maujameM hai-pUrI taraha sukhI hai / " isaliye jaba taka yaha prANa-saMzayakArI saGkaTa meM nahIM par3egA, tabataka dharmameM pravRtti nahIM hogaa| " aisA vicAra kara, vaha deva, mukhavastrikA P.P.AC.Gunratnasuri M.S. riM.S. Jun Gun Aaradhak Trust . Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| arrrrnawwwwwwmaran aura rajoharaNa liye hue munikA rUpa banAye, hAthameM sAMpakI piTArI.. dhAraNa kiye, vahIM A pahu~cA, jahA~ nAgadatta krIr3A kara rahA thA / usI samaya pAsake hI rAstese use jAte dekha, nAgadattane pUchA, - "he gArur3ika ! tumhArI isa piTArI meM kyA hai ?' usane kahA, "sA~pa hai|" nAgadattane kahA,- "tuma apane sA~poMko bAhara nikaalo| maiM tumhAre sauke sAtha krIr3A karU~gA aura tuma mere sauke sAtha krIr3A kro|" isake uttara meM usa vratadhArIne kahA,- "he bhadra ! tuma mere sauke sAtha. . krIr3A karanekI bAta bhI na karo ; kyoMki mere sA~ko devatA bhI nahIM chU sakate / phira tuma mUrkha bAlaka hokara mantra vA auSadhiko jAne vinA hI mere sauke sAtha kisa prakAra krIr3A karoge? " yaha suna, nAgadattane kahA,- "tuma dekho to sahI, ki maiM kisa taraha tumhAre soko grahaNa karatA huuN| para pahale tuma mere ina soko to grahaNa kro|" yaha suna usane kahA,- "acchA, apane sA~poMko chodd'o|" nAgadattane apane sA~poMko chor3a diyA; para ve usake zarIra para nahIM car3he aura ekAdha bAra car3hakara DaeNsA bhI to devazaktike kAraNa usake zarIrameM DaMka nahIM vyApa skaa| yaha dekha, nAgadattane DAhake mAre kahA,- "he gArur3ika ! aba. dera na karo; tumhAre pAsa bhI jitane sarpa hoM, unheM chor3a do|" isapara devatAne kahA,- "tuma pahale apane saba svajanoMko ikaTThA kara lo aura rAjAko sAkSI-rUpameM yahA~ bulAo, to maiM apane sA~poMko chodUMgA / nahIM to nahIM ? " nAgadattane aisA hI kiyA / taba vratadhArI gArur3ikane U~ce svarase kahA,- "he bhAiyo! sAvadhAna hokara merI bAteM suno / yaha nAgadatta gandharva mere soke sAtha kror3A karanA cAhatA hai| isa: liye yadi mere ye viSadhara ise DaMsa deMge, to Apaloga. mujhe doSa na deNge|" yaha sunakara nAgadattako usake svajanoMne manA kiyA; to bhI usane nahIM mAnA / isI samaya gArur3ikane apanI piTArImeMse cAra sapa nikAla kara cAroM dizAoM meM chor3a diye aura kahA, mere ye sarpa bar3e krUra haiM / ina sarpoke svarUpa maiM tumase varNana kiye detA hU~ suno, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 306. xmmmmmmmmmcorecaonmanner 'AraktanayanaH krUro, dvijihvo vipapUritaH / krodhAbhidhAnaH pUrvasyA-mAdimo'yaM sarIsRpaH // 2 // ayamaSTaphaNATopa-bhISaNaH stabdhavarmakaH / yAmyAyAM yamasakAzo, mAno nAma mahoragaH // 2 // vaJcanAkuzalA vakra AmanA pshcimshritaa| iyaM mAyAhvayA nAgI, dhatu keneha zakyate // 3 // ayaM hi dizi kauryA, lobho nAma bhujaMgamaH / samudra iva duSpUro, daSTo yena bhavennaraH // 4 / / ' ____arthAt-"pUrva dizA meM rahanevAlA yaha pahalA sarpa krodha nAmakA hai| isakI A~kheM lAla raMgakI hai aura svabhAvakA bar3AhI krUra hai / isake do jihavAe~ haiM aura viSase bharA huA hai / dakSiNa dizAmeM rahanevAlA yaha mAna nAma kA dUsarA sarpa, apane ATha phanoMke ATopase bar3A bhayakara dikhatA hai, isakA zarIra stabdha hai aura yamarAjakI taraha mahA bhayAnaka hai / pazcima dizAmeM rahanevAlI yaha mAyA nAmakI nAgina hai, jo chala karane meM catura aura Ter3hI cAla calanevAlI hai / ise bhalA kauna pakar3a sakatA hai ? aura yaha uttara dizAvAlA sA~pa lobha nAmakA hai jisa manuSya ko yaha DaeNsa detA hai, vaha samudrakI taraha duSpura ho jAtA hai / . ... jo prANI ina cAra sose DaMsA jAyegA, vaha avazya hI nIce gira par3egA-use kahIM koI Alamvana nahIM milegaa|" . ... yaha suna, gandharva nAgadattane kahA, -"he gArur3ika ! itanI bAtoMkA bataGgAr3a kisa liye karate ho? tuma jaldI hI una soko merI ora chodd'o|" yaha sunate hI usane apane sA~pa chor3a diye| una cAroMne ekahI sAtha usa saudAgarake beTeko kATa khAyA, jisase vaha usI kSaNa . girakara behoza ho gyaa| usa samaya usake mitroMne maNi aura mantra Adike aneka bAra prayoga kiye, para use jarA bhI hoza nahIM huaa| taba usake mitroMne gAruDikase kahA, "he bhadra ! ise kisI taraha P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrIzAntinAthaM caritra / jilA do| taba usane kahA,--"yadi yaha jIvana bhara duSkara kriyA . kare, to yaha jI jaayegaa| mujhe bhI pahale ina sAMpoMne DaMsA thaa| mane . inakA viSa dUra karaneke liye nirantara jaisI kriyAe~ kI haiM, vaha sunomaiM sadA sira aura dAr3hI-mUMchake bAla noMca detA hU~, pramANayukta zveta vastra pahanatA hU~, upavAsAdika vividha prakArakI tapasyAe~ karatA hU~, ina tapasyAoMke pAraNAke samaya bhI rUkhA-sUkhA bhojana karatA hU~, kabhI kaNTha paryanta bhojana nahIM karatA aura ubAlA huA pAnI pItA huuN| bhAiyo ! yadi maiM aisA na karUM, to inakA viSa phira merI dehameM vyApa jaaye| sAthahI maiM kabhI vanameM rahatA hU~, kabhI parvata para rahatA hU~ aura kabhI sUne ghara yA smazAnameM hI rahatA huuN| isI taraha rAga-dveSa rahita samyak prakArase aneka pariSahoMkA sahana karatA huuN| aisA hI karane.. se mere viSa nahIM car3hane paataa| aura jo koI alpa AhAra karatA hai, alpa nidrA letA hai aura alpa vacana bolatA hai, usake vazameM hI ye sarpa ho jAte haiN| yahI nahIM, devatA bhI usake adhIna ho rahate haiN| isaliye bhAiyo! adhika kahanese kyA lAbha / yadi yaha mere kahe mutAbika rahe, to jiyegA, nahIM to avazya hI mara jaayegaa|" yaha suna saba manuSyoMne kahA, "he gArur3ika ! yaha bhI aisA hI kregaa| tuma 'kucha aisA upAya kara do, jisase vizvAsa utpanna ho / " unakI aisI bAta suna, usa gArur3ikane eka bar3A bhArI maNDala khIMcA aura saba siddhoMko praNAma kara, sArI mahAvidyAoMko namaskAra kara, isa prakAra kI pavitra vidyAkA uccAraNa kiyA,--'sarva prANAtipAta, sarva mRSAvAda, sarva adattAdAna, sarva maithuna aura sarva pariprahako tuma jIte jI sarvathA tyAga kro|" isI daNDakako tIna bAra kahaneke bAda usane antameM 'svAhA' zabdakA uccAraNa kiyA, isase vaha zreSThIputra turata hozameM Akara uTha baitthaa| usakI vidyAke prabhAvase jaba vaha nIMdase jage huekI taraha uThakara khar3A huA, taba usake svajanoMne gArur3ikakI kahI huI saba bAteM batalA dii| para nAgadattane usa tarahakI kriyAe P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . SaSTha prastAva / 311 karanese inakAra kiyA aura gharakI tarapha cala pdd'aa| rAstemeM jAte. jAte vaha phira behoza hokara gira pdd'aa| isa bAra bhI usake svajanoMkI prArthanA sunakara gArur3ikane usakI behozI dUra kara dii| isI taraha tIsarI bAra bhI vaha behoza huA aura phira hozameM lAyA gyaa| abake use gur3ha nizcaya ho gayA aura gandharva nAgadattane usakI bAta mAna lii| isake bAda vaha deva use jaGgala meM le gayA aura apanA deva-rUpa dikhA, use pUrva bhavakA svarUpa batalAyA, jisase nAgadattako jAti-smaraNa ho aayaa| vaha pUrva bhavakA smaraNa kara pratyekayuddha muni ho gyaa| isake bAda devane use praNAma kara apane sthAnakI yAtrA kii| isake anantara vaha muni, cAra kaSAya-rUpI-soko zarIra-rUpo piTArImeM bandakara, unheM bAhara Anele rokane lgaa| isa prakAra muni nAgadatta kaSAyoMko jIta, samagra karmoM kA kSaya kara, kitanehI kAlake anantara kevala-jJAna prAptakara, mokSako prApta huaa| iti gandharva-nAgadatta-kathA samApta | __zAntinAtha paramAtmAne kahA, "isI prakAra vivekI janoMko cAhiye, ki pAMcoM prakArake pramAda tyAga deM tathA cAroM prakArake dharma ko aGgIkAra kreN| yaha dharma sAdhu aura zrAvakake bhedase do prakArake haiN| inameM kSAnti ityAdi dasa prakArake yatidharma kahe jAte haiM aura zrAvaka-dharma bAraha tarahake haiN| donoM hI prakArake dharmoM meM pahale samakita mAnA gayA haiN| yaha samakita do tarahakA, tIna prakArakA, cAra prakArakA, pAMca prakArakA aura dasa prakArakA kahA jAtA hai| ise siddhAntake anusAra jaannaa| aura pAMca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvrata-ye bAraha prakArake zrAvakadharma ananta jinezvaroMne bata. lAye haiN| inameM prathama sthUla prANAtipAta nAmaka pahale aNuvratako kathA isa prakAra hai- . . . ... * . madya, viSaya, kaSAya, nidrA aura vikathA / + dAna, zIla, tapa aura bhAva / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrIzAntinAtha critr| . Sie ber e c yamapAza-mAtaGgakI kathA |18 ... kisI nagarameM yamapAza nAmakA eka talArakSaka rahatA thaa| vaha jAtikA cANDAla thA ; parantu karmase cANDAla nahIM thaa| usI nagarameM dayAdi guNoMse yukta naladAma nAmakA eka seTha rahatA thaa| usakI strIkA nAma sumitrA thaa| usIke garbhase utpanna mammaNa nAmakA eka putra bhI usake thaa| eka dina usa nagarake rAjAke yahA~ koI vyApArI eka bar3A hI acchA ghor3A le aayaa| usakI parIkSA karaneke liye jyoMhI rAjA usapara savAra hue, tyoMhI rAjAkA koI zatru deva usaghor3e para savArI kara baiThA, jisase vaha ghor3A AkAzameM ur3a gayA aura bar3e vegase daur3atA huA bar3I dUra eka vanameM calA gyaa| vahA~ akelA pA. kara, usa nirjana vanako dekha, bhayabhIta ho, rAjAne usa ghor3eko chor3a diyaa| vaha ghor3A vahIMkA vahIM gira kara Dhera ho gyaa| isI samaya eka mRgarAjAke pAsa A phuNcaa| rAjAko dekha, jAti smaraNa dvArA apane pUrva bhavakA hAla jAnakara usa mRgane pRthvI para likha kara rAjA- . ko sUcita kiyA, ki-"he rAjan ! maiM pUrva bhavameM ApakA devala nAmakA vastrAbhUSaNoMkI rakSA karanevAlA sevaka thaa.| marate samaya ArttadhyAna dvArA maraNa prApta karaneke kAraNa hI maiM tiryaMca yonimeM mRga huA huuN|" isa prakAra apanA hAla sunAkara usane pyAse rAjAke AgeAge calakara unheM eka jalAzaya dikhlaayaa| vahA~ pahu~cakara rAjAne jalapAna kiyA, muMha dhoyA aura svastha hue, itanemeM rAjAkI senA bhI A phuNcii| rAjA apane jIvanadAtA mRgako sAtha liye hue . apane nagarameM aaye| vahA~ vaha mRga rAjaprAsAdase lekara nagarake cauka Adi sthAnoMmeM svacchanda bhAvase vicaraNa karane lgaa| use koI bAtoM- .. se bhI dukhI nahIM karatA thaa| kadAcit vaha kisIkA kucha nukasAna P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 313 bhI kara detA, to bhI use koI rAjAke Darake mAre kar3I bAteM bhI nahIM kahatA thaa| . eka dina mammaNa bAz2ArameM Akara ghUmane lgaa| itanemeM pUrva bhavake varake kAraNa mammaNa usa mRga para betaraha nArAz2a huaa| usane apane . . bApase Akara kahA,-"pitAjI ! Apa isa mRgako mAra DAliye-isane merA bar3A nukasAna kiyA hai|" yaha suna, usake pitAne kahA,-"he putra ! vaNakoMke kulakA yaha AcAra hai, ki kisI jIvakI hiMsA na kare / tisapara yaha mRga to rAjAko bar3A hI pyArA hai, isaliye ise to tumheM haragiz2a nahIM mAranA caahiye| aisA kahakara usake pitAne use rokA / to bhI usane eka dina maukA pAkara krodhake vaza hokara use mAra hI ddaalaa| mammaNako yaha pApa karate hue usake bApane bhI dekhA aura dura khar3e talArakSakane bhI dekha liyA / talArakSakane jAkara yaha hAla rAjAko kaha sunAyA, rAjAne usase pUchA,-"he yamadaNDa ! tumhArA isa mAmale meM koI gavAha bhI hai ?" usane kahA,- usIkA vApa merA gavAha hai| yaha suna, rAjAne seThako bulAkara pUchA, usane saca-saca bayAna kara diyaa| usakI isa saccAI ko dekhakara rAjAne usakI bar3I qhAtira kii| isake bAda rAjAne yamapAzako AjJA dI, ki mammaNako mAra ddaalo| taba yamapAzane rAjAse kahA,-"he deva ! maiM jIvahiMsA nahIM krtaa|" yaha suna, rAjAne usase pUchA,-"he talArakSaka ! tuma jAtike caNDAla hokara bhI kyoM jIvahiMsA nahIM karate ?" isake javAbameM usane kahA,-"he rAjan ! suno. "hastizIrSa nAmaka nagarameM devadanta nAmaka eka vaNik putra rahatA thaa| usane eka bAra zrI ananta nAmaka tIrthaGkarase dharmadezanA zravaNakara, vairAgyako prApta ho, dIkSA grahaNa kara lii| devadanta muniko tapa karanese aneka labdhiyAM prApta huii| kucha dina bAda ve gItArtha muni akele vihAra karate hue isa nagarImeM Aye aura smazAnake pAsa kAyotsarga karake nizcaya bhAvase Tika rahe / usI samaya merA putra atimuktaka, jo upasargakI Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrozAntinAtha caritra / vyAdhise atyanta pIr3ita ho rahA thA, ghUmatA-phiratA huA smazAna meM AyA aura vahA~ Tike hue munikI bar3I bhaktike sAtha vandanA kI / unake prabhAvase merA putra nIroga ho gyaa| usane ghara Akara mujhase yaha hAla , kahA / yaha suna, kuTumba sahita rogase pIr3ita maiM bhI vahA~ gayA aura muniko praNAma kiyaa| isake bAda maiMne zrAvakadharma aGgIkAra kara liyA aura jIvaJjIva paryanta hiMsAkA tyAga kara diyaa| he rAjan ! una muni. gharane mujhase apane pratibodhakI kathA kaha sunAyI thI, isaliye maiM unakA sArA hAla jAnatA huuN|" yaha suna, rojAne santuSTa hokara yamapAzakA satkAra kiyA aura use sArI cANDAla-jAtikA svAmI banA diyaa| isake bAdarAjAke hukmase dUsare cANDAlane mammaNako katla kara DAlA / yamadaNDa apanI Ayu pUrI honepara marakara devatA ho gyaa| praNatipAta-virati-sambandhinI yamapAza-kathA samApta / dUsarA mRSAvAdaviramaNa nAmaka vrthai| kanyA, gau, aura bhuumike| viSayameM asatya bolanese parahez2a rakhanA, kisIko dharohara na mAra lenA yA jhUThI gavAhI na denA yahI pA~coM mRSAvAda-viramaNake svarUpa haiM / isake viSayameM bhadrazreSThIkI kathA isa prakAra hai: ... satyavratapara bhadrazreSThIkI kthaa| isa jambUdvIpake bharatakSetrameM kSiti-pratiSThita nAmaka nagara hai| usameM subuddhi aura durvaddhi nAmake do nirdhana baniye rahate the| ve donoM bar3ehI. prasiddha aura paraspara maitrI rakhanevAle the| eka bAra ve donoM bahutasA kirAnA mAla lekara dhana kamAneke liye paradezako cle| kramazaH ve loga 4 eka bar3e hI purAne aura jIrNa nagarameM A phuNce| vahA~ velAbhakI icchAse kaI dinoMtaka Tike raha gaye / eka dina subuddhi eka TUTe-phUTe makAnameM zauca karaneke liye baiThA huA thA, ki isI samaya use eka khajAnA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. . Jun Gun Aaradhak Trust Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 315 dikhAI diyaa| use dekhakara usane durvRddhiko bulaayaa| donoMne usa khaz2Aneko vahA~se nikAlA, to usameM eka haz2Ara sonekI muhareM miliiN| isase harSita hokara ve donoM dhana liye hue apane nagarameM Aye / nagarake pAsa pahu~cakara durbuddhine subuddhise kahA, "he mitra ! yadi hama loga isa dhanameMse AdhA-AdhA bA~Ta leMge, to loga hama para taraha-tarahake sandeha kareMge, bAta bAtameM hamase mAMgA kareMge aura hameM gar3A huA dhana milA hai, yaha sunakara rAjA bhI ise chIna le sakatA hai, phira to hama daridrake daridrahI bane raha jaayeNge| isaliye yadi tumhArI rAya ho, to hama loga isameMse sau-sau muhareM le leM aura bAkIkA dhana yahIM isI bar3ake per3ake nIce z2amInameM gAr3a deN|" yaha suna, subuddhine usakI bAta mAna lI aura rAtake samaya usa dhanako vahA~ gAr3akara donoM savere hIkhuzI-khuzI apane ghara aaye| - kucha hI dinoMmeM durbuddhine apanI sau muhareM kumArgameM vyaya kara dI aura vaha phira khajAnemese sau-sau muhareM nikAla laayaa| kucha dina bAda durbuddhine socA,-"maiM isa subuddhiko dhatA batAkara sArA dhana ApahI le lU~, to ThIka hai / " aisA vicAra kara, vaha rAtake samaya vahA~ gayA aura sArA dhana nikAla kara apane ghara le aayaa| saca hai, dravyake lobhI manuSya apane bApakobhI dhokhA de dete haiM, phira auroMkA kyA kahanA haiM ? isake bAda prAtaHkAla durgha ddhine subuddhise kahA, "he mitra ? apane gar3e hue dhanameMse bAkI nikAla kara le AnA aura bA~Ta lenA caahiye|" subuddhine bhI hAmI bhara dI aura ve donoM vahA~ jAkara vahA~kI bhami khodane lge| saba khoda DAlanepara z2amIna bilakula polI nikalI-khaz2AnA eka dama gAyaba thaa| basa, usa kapaTI durbuddhine mAyA phailAyI aura kahA, _ "hA! na jAne kisa pApIne hameM isa taraha chakA mArA ! yaha kahatA huA vaha pattharase sira aura chAtI kUTane aura subuddhise kahane lagA,"he subuddhi mAlUma par3atA hai, ki yaha dhana tumhIM le gaye ho, kyoMki hama donoMke sivA kisI tIsareko yaha bAta mAlUma na thii| .. yaha suna, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| subuddhine kahA-"he mitra ! yadi mujhe yaha dhana har3apa kara lenekI hI icchA hotI, to maiM pahale tumase isakI carcA hI kyoM karatA ? tuma khuda hI dhokhebAz2a ho, isIliye mujhe bhI aisA hI samajha rahe ho|" isI taraha paraspara jhagar3A karate hue ve donoM rAjAke pAsa phuNce| vahA~ sabase pahale durbuddhine hI rAjAse faryAda kI, ki - "he deva ! maiMne eka jagaha gar3A huA dhana pAyA thaa| use maiMne Apake hI Darale eka per3ake nIce gupta rItise gAr3a diyA thA,parantu isa subuddhine mujhe khUba chakAyA-isane vaha sArA dhana vahA~se ur3A liyA hai / isaliye he narendra ! Apa isakA jaisA ucita ho vaisA nyAya kara deN|" yaha suna, rAjAne usase pUchA,"isa viSayameM tumhArA koI gavAha bhI hai yA nahI ?" durbuddhine kahA,"he svAmin ! aura to koI gavAha nahIM hai; para maiMne jisa vRkSake nIce dhana gAr3A thA, vaha vRkSahI yadi kaha de, taba to Apa saca mAneMge na ?" rAjAne kahA,-"hA~,jarUra maanuuNgaa|" usane kahA, "acchA to kalahI isa bAtakI parIkSA kara lIjiye isake bAda rAjAne donoMkI jamAnata lekara unheM bidA kara diyA aura ve apane-apane ghara cale gye| subuddhine socA, "ai ! yaha durvRddhi ! aisA duSkara kArya kisa taraha kara sakegA ? kyoMki loga kahA karate haiM, ki dharmakI hI jaya hotI hai, adharmakI nhiiN|" aisA vicAra kara vaha nizcinta manase apane ghara gyaa| - idhara duSTabuddhine apane ghara A, kapaTakA jAla phailAneke vicArase apane pitA bhadra zreSThIko ekAntameM bulAkara kahA, "he pitA ! merI eka bAta suno / sArI muhareM mere hAthameM A gayI haiN| maiM rAtake samaya cupakese tumheM usa vRkSake koTarameM le jAkara rakha aauuNgaa| savere jaba saba loga ikaTThe hoM, taba tuma kahanA, ki subuddhine hI durvaddhi ko dhokhA dekara saba dhana le liyA hai| yaha suna usake pitAne usase kahA, he putra ! terA yaha vicAra acchA nahIM hai| to bhI terA Agraha dekhakara meM aisA hI kruuNgaa|" yaha suna, harSita hote hue durvaddhine rAtake samaya apakale apane pitAko le jAkara usI ghaTa-vRkSake koTarameM rakha diyaa| Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 __ ... SaSTha prstaav|| prAtaHkAla rAjA aura nagara-nivAsiyoMke sAmane phUla aura candana lekara . usa vaTa-vRkSakI pUjA karate hue usane kahA, "he vaTa-vRkSa! tuma saca-saca batalAo, ki vaha dhana kisane liyA hai ! isa vivAdakA nirNaya tumhAre hI Upara nirbhara hai, isaliye saca ktalAo ; kyoMki-. . 'satyena dhAryate pRthvI, satyena tapate raviH / ... satyena vAyavo vAnti, sarva satye pratiSThitam // 1 // ' . ___ arthAt--'satyase hI pRthvI TikI huI hai, satyase hI sUrya prakAza phailAte haiM, satyake hI pratApase havA calatI hai| saba kucha satyase hI ThaharA huA hai|' . usake aisA kahane para usa vaTa-vRkSake koTarameM baiThA huA bhadraseTha bolA,"he bhAiyo! suno-subuddhine hI lobhake vazameM Akara saba dhana le liyA hai|". yaha suna kara sabako bar3A Azcarya huaa| isake bAda rAjAne subuddhise kahA,--"re subuddhi ! tU aparAdhI hai| tUhI dhana curA le gayA hai| jA, zIghra ise vApisa kara de|" rAjAkI yaha bAta suna, subuddhine apane manameM vicAra kiyA, -'vRkSa to acetana hai, isaliye yaha haragiz2a bola nahIM sktaa| ho na ho, isameM bhI durgha ddhikI koI cAlabAz2I hai| mAlUma hotA hai, ki isIne kisI AdamIko isa vRkSake koTarameM sikhalA-par3hAkara rakha chor3A hai, nahIM to vRkSase yaha manuSyakI sI bAta kaise nikala sakatI hai ?" aisA hI vicAra karake usane rAjAse kahA,-"mahArAja ! maiM dhana to z2arUra vApisa karU~gA ; para merI kucha arja bhI suna lIjiye, to bar3I dayA ho|" rAjAne kahA,--"to phira kahatA kyoM nahIM ? jo kucha kahanA ho, jalda kaha DAla / " subuddhine kahA,-"mahArAja! maiMne lobhAndha hokara mitrako bhI dhokhA diyA aura dhana le liyA; parantu maiMne vaha dhana isI vaTavRkSake andara rakha chor3A thaa| isake bAda jaba maiM phira use lene AyA, taba eka bhayAnaka sarpa phana phailAye naz2ara aayaa| use dekhakara maiMne socA, ki isa dhanapara to kisI devatAkA paharA mAlUma P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| par3atA hai| yahI socakara maiM phira kara ghara lauTa aayaa| aba yadi ApakI AjJA ho, to maiM kisI-na-kisI upAyase usa dhanake adhinAH yaka sarpako mAra DAlUM, jisase vaha dhana hAtha laga ske|" usakI aisI bAteM, jo saca.sI mAlUma par3atI thIM, sunakara rAjAne kahA,"acchA, tuma jaisA cAho, vaisA kro|" yaha suna, subuddhine usI samaya sabake sAmane kaMDe lAkara usa vRkSakA koTara bhara diyA aura usake cAroM ora sUkhe hue kaMDe rakhakara unameM Aga lagA dii| kaMDoMke dhue~se vyAkula hokara duSTabuddhikA pitA bhadraseTha usI samaya vRkSake koTarameMse nikala AyA aura z2amInameM gira pdd'aa| rAjA Adi saba logoMne use dekhakara turata pahacAna liyaa| use dekha, Azcaryita ho. kara sabane usase pUchA,-"bhadraseTha ! yaha kyA mAmalA hai ?" usane kahA, "he rAjan ! mere kuputra duSTavuddhi durbuddhine hI isa prakAra mujhase jhUThI gavAhI dilavAyI hai| jhUTha bolanekA phala to mujhe isI janmameM mila gyaa| isaliye kisIko bhUle bhI jhUTha nahIM bolanA caahiye|" yaha kaha, seTha cupa ho rhaa| isake bAda rAjAne durbuddhikA sarvasva chIna liyA aura use dezanikAlA de diyaa| satyavAdI honeke kAraNa rAjAne subuddhiko vastrAlaGkAra Adi dekara sammAnita kiyA aura sabane usakI bar3I prazaMsA kii| - isa kathAse zikSA grahaNa kara, manuSyoMko cAhiye, ki isa loka aura paralokameM hita karanevAlA satyavacana hI bole aura asatyakA sarvathA tyAga kreN| ......... ... .. bhadraseTha-kathA samApta / ..... . .... ..... aba sthUla adattakA tyAga karanA, tIsarA aNuvrata hai| isakA jinadattakI bhAMti pAlana karanA caahiye| jaba zrIzAntinAtha svAmIne 4 aisA kahA, taba cakrAyudha rAjAne kahA, "he svAmI! vaha jinadatta kauna thA ? aura usane kisa prakAra isa tIsare vratakA pAlana kiyA thA ?" aisA pUchane para prabhune kahA, "bhadra ! usakI kathA yoM hai, suno, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| EADOHOROGEOGODOGoojavana jinadattakI-kathA HEROopODES cha50RaooH0RssoooGOES " : vasantapurameM jitazatru nAmake rAjA rahate the| usI nagarameM seTha jinadAsakA putra jinadatta bhI rahatA thA, jo jIvA jIvAditattvoMkA jAnanevAlA uttama zrAvaka thaa| vaha yuvAvasthAko prApta honepara bhI vairAgya pravRttike kAraNa cAritra grahaNa karanA cAhatA thA aura vivAhAdi jhaMjhaToMse bhAgA phiratA thaa| eka dina vaha apane mitroMke sAtha nagarake bAhara udyAnameM gayA huA thaa| vahA~ usane eka U~ce zikharavAlA bar3A bhArI jinamandira dekhaa| use dekhate hI usakA citta harSase khila utthaa| isake bAda vidhipUrvaka jina mandira meM praveza kara, puSpAdise jinezvarakI pUjA kara, vaha caitya vaMdana karane lgaa| isI samaya usI nagarIkI rahanevAlI eka kanyA vahA~ aayii| vaha uttarIya vastrase mukha-koza bA~dha, manohara sugandhita dravyoMse jina pratimAkA mukha zobhita karaneke liye usake donoM gAloM para bela kAr3hane lgii| isa . prakAra usa lar3akIko jinezvarakI bhaktimeM lIna dekha kara mana-hI-mana AzcaryameM par3e hue jinadattane apane mitroMse pUchA,-"mitro! yaha * kisakI lar3akI hai ?" una logoMne kahA,-"aiM! kyA tuma ise nahIM jAnate ? yaha priyamitra nAmaka saudAgarakI putrI, jinamatI. hai, jo saba striyoMmeM ziromaNi hai| idhara tuma bhI rUpa-lAvaNya Adi guNoMse puruSoM meM ziromaNi ho rahe ho| isaliye yadi kadAcit vidhAtA tuma donoMkI jor3I milA de,to usa sirajanahArakI sArI mihanata saphala ho jaaye| usakI sRSTi-racanAkA prayAsa sArthaka ho jaaye|" ... ". jaba mitroMne isa prakAra ha~sa kara kahA, to jinadattane kahA,"he mitro! tuma loga isa jinamandira meM mere sAtha dillagI kara rahe ho, yaha acchA nahIM hai| mitro! maiM dIkSA lenA cAhatA hU~, yaha kyA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrozAntinAtha critr| tumheM mAlUma nahIM hai ? maiM to isa lar3akIke mukha-maNDana karanekI caturAI dekhakara, rAga-rahita bhAvase tumase isake bAremeM vaisA savAla kiyA thA; nahIM to isa jinAlayameM strI-jAtikA nAma bhI nahIM lenA caahiye| kyoMki siddhAnta-granthoMmeM likhA huA hai, ki jinezvarake mandirameM 1 tAmbUla, 2 jalapAna, 3 bhojana, 4 vAhana, 5 strIbhoga, 6 zayana, 7 thUkanA, 8 mUtanA, 6 uccAra aura 10 juA AdikA sevana nahIM karanA caahiye| (ye dasoM bar3I AzAtanAe~ haiM) isaliye nArIkI bAta calAnI bhI ucita nahIM hai| jinadatta aisA kaha hI rahA thA, ki jinamatIne usakI ora dekhaa| usakA sundara ceharA-moharA aura rUpa lAvaNyAdi dekhakara usa kanyAke cittameM anurAga utpanna ho AyA,usake manakI yaha hAlata usakI sakhiyA~ jAna gyiiN| ghara jAkara una sabane usake mAtA-pitAse usakA yaha abhiprAya kaha sunaayaa| jinadatta bhI apane ghara A, bhojanakara, dUkAna para pahuMcA aura dravya upArjana karaneke liye vyApAra karane lgaa| . isI samaya jinamatIkA pitA jinadAsa seThake pAsa AyA aura . apanI putrI usake putrako denI caahii| seThane bhI bar3e ullAsa aura harSake sAtha yaha sambandha svIkAra kiyaa| usane socA,-"jisake pAsa apane samAna vitta ho aura jisakA kula apane samAna ho, usI ke sAtha mitratA aura vivAhakA sambandha karanA cAhiye ; parantu yadi eka U~ce aura dUsarA nIca kulakA ho, to aisI asamAnatAmeM sambandha karanA ucita nahIM hai|".. usane phira socA,-"AtI huI lakSmIkA niSedha karanA ThIka nahIM hai|" isI prakAra ina lokoktiyoMkA mana-hImana vicAra karate hue usane yaha sambandha svIkAra kara liyA aura apane priya mitra zreSThIko Adarake sAtha bidA kiyaa| isake bAda jaba jinadatta ghara AyA, taba usake pitAne usase vivAhakI bAta kahI / yaha sunakara usane kahA, "maiM to vivAha karanekAhI nahIM huuN| maiM dIkSA lenevAlA huu|" yaha suna, usake pitAne usase P.P.AC. Gunratnasuri.M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . SaSTha prastAva / WwwA pUchA,-"kyA vaha kanyA kabhI kisI jagaha tumheM milI thI? usane kabhI tumheM kahIM dekhA thA ?" taba usane jinamandira meM usase mulAkAta hone kA hAla pitAse kaha sunaayaa| yaha suna, usake pitAne kahA,"tuma vivAha karanA svIkAra kara lo| beTA! kahA bhI hai, ki __ "tathA na zobhate vatsa ! vairAgyaM tava yauvane / __tAmbUle zarkarAcUrNa, yathA caitre ca varSaNam // 1 // " __ arthAta- 'he vatsa ! jaise pAnameM zakkara nahIM acchI lagatI, aura caitake mahIne meM barasAta burI mAlUma hotI hai, vaisehI yuvAvasthAmeM tumhArA yaha vairAgya bhI acchA nahIM mAlUma hotA / ' ___"isaliye he putra ! tuma yaha vivAha karanA svIkAra kara, mere manako Anandase pUrNa kara do|" pitAkI yaha bAta suna, jinadatta cupa raha gyaa| __eka dina kisI kAraNase jinamatI gharase bAhara nikala kara rAstemeM calI jA rahI thii| isI samaya vasudatta nAmaka kotavAlane usako dekhaa| usakI sundaratApara mugdha hokara usane usake pitAse usake sAtha apanA vivAha kara denekI prArthanA kii| usane kahA,-"kotavAla sAhaba ! maiM to yaha kanyA seTha jinadAsake putra jinadattako de cukA hU~ / aba to yaha bAta nahIM badala sktii| kahA bhI hai, ki 'sakRjalpanti rAjAnaH, sakRjalapanti pnndditaaH| sakRtkanyA; pradIyante, vINyetAni sakRtsakRta // 1 // arthAt--"rAjA ekahI bAra bolate haiM, paNDita ekahI bAra bolate haiM, kanyA ekahI bAra dI jAtI hai| ye tInoM kAma ekahI bAra hote haiN|" usakI yaha bAta suna, usa duSTake manameM bar3A krodha huA aura vaha rAta-dina jinadattake vinAza karanekA maukA hU~Dhane lgaa| eka dina rAjA ghor3e para savAra ho, krIr3A * karaneke nimitta vanameM gye| vahA~ azvakIr3A karate samaya unake eka kAnakA kImatI kuNDala gira pdd'aa| P.P.ADSunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrozAntinAtha critr| rAjAko yaha bAta taba mAlUma par3I, jaba ve ghara lauTa aaye| unhoMne usI samaya vasudatta kotavAlako use DhU~r3ha lAnekI AjJA dI, rAjAkI AjJA pAkara vasudatta kuNDalakI talAzamaiM cala pdd'aa| isI samaya usane apane Age-Age usI rAstese jinadattako bhI kisI kAryavaza jAte hue dekhaa| usI samaya jinadattane rAstemeM kuNDala par3A huA dekha, vaha rAstA hI chor3a diyA aura dUsarI rAhase jAne lgaa| socA, "aAtmavatsarvabhUtAni, paradravyANa loSTavata / ___ mAtRvatparadArAMzca yaH pazyati sa pazyati // 1 // " arthAt--"jo saba prANiyoMko apanI AtmAke samAna jAnatA hai, parAye dhanako miTTIkA DhelA samajhatA hai aura parAyI strIko mAtAke samAna dekhatA hai,vahI vAstavameM dekhatA hai ; arthAt vahI paNDita hai|" itane meM pIchese vasudatta bhI vahA~ A pahu~cA aura kuNDalako pdd'aa| dekha use liye hue rAjAke pAsa Akara unake havAle kara diyaa| . rAjAne prasanna hokara pUchA, "he bhadra ! tumheM yaha kuNDala kahA~ milA ?" yaha suna, usa duSTane dveSa-bhAvase rAjAse kahA, -"he svAmI! ise maiMne jinadattase liyA hai|" yaha suna, rAjAne kahA, "aiM ! kyA jinadatta paradravya grahaNa karatA hai ? vaha to bar3A dharmAtmA aura vivekI kahalAtA hai! dharmAtmAoMke viSayameM pUrvAcAryoMkA mata hai ki, 'patitaM vismRtaM naSTaM, sthitaM sthApitamAhitam / _ adattaM nAdadIta svaM, parakIyaM kvacitsudhIH // 1 // __ arthAt- 'dUsarekA dhana cAhe gira gayA ho, bhUla gayA ho, naSTa ho gayA ho, svAbhAvika rItise hI rakhA huA ho, dharoharake taurapara rakhA huA ho athavA rakha chor3A gayA ho-vaha ina saba avasthAoM meM adattahI kahalAtA hai / buddhimAnoMko cAhiye ki aisA adatta dhina kabhI na leN| rAjAkI yaha bAta suna, vasudevane kahA, "he svAmin ! jinadatta P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama prstaav| jaisA cora to zAyada hI dUsarA koI hogaa| aura-aura cora to lukechipe corI karate haiM, para yaha to caur3e maidAna parAyA mAla har3apa kara jAtA hai|" yaha suna, krodhita hokara rAjAne socA,-"jinadattako to loga bar3A hI acchA AdamI batalAte haiM , para isake kahanese to patA calatA hai, ki vaha sajana nahIM hai| ataeva yadi vaha sacamuca duSTAtmA hai, to rAjAkI orase use phA~sIkA hukma sunAyA jAnA caahiye| aisA vicAra kara, rAjAne vasudattako hukma diyA,-"kotavAla ! yadi jinadatta cora hai, to tuma use jalA-jalAkara mAra ddaalo|" rAjAkA aisA hukma hote hI harSita cittase vasudattane jinadatta kI giraphtAra kara liyA aura use gadhepara car3hA usake sAre zarIrapara raktacandanakA lepakara, Dhola Adi bajavAte hue use tirAhe-caurAhekI rAha khUba ghumvaayaa| yaha dekha, jahA~-tahA~ loga 'hA hA'-zabda karane lge| kramase vaha rAja. mArgameM lAyA gyaa| itane meM zoragula sunakara jinamatI pAsavAle gharase bAhara nikala AyI aura jinadattako duHkha denevAle sarakArI afasarako dekhA / usa samaya usa bAlAne rote-rote apane manameM vicAra kiyA,"ahA ! yaha jinadatta dharmAtmA, dayAlu aura deva-gurukI bhaktimeM tatpara hai, tathApi yaha niraparAdha hote hue bhI aisI duHkhadAyinI dazAko kyoM prApta huA ?" itane meM jinadattane bhI use apanI ora dekhate dekha liyA aura usake prati anurAgavAn hokara apane manameM vicAra kiyA,-"ahA! isakI mere Upara kaisI akRtRma prIti hai! merA duHkha dekhakara yaha bhI bar3I duHkhita mAlUma par3atI haiN| ataeva abake yadi maiM isa saGkaTase uddhAra pA gayA, to ise avazya hI svIkAra karU~gA aura kucha dinoM taka isake sAtha sukha bhoga karU~gA, nahIM to Ajase hI merA sAgArika anazana hogaa|" vaha yahI soca rahA thA, ki kotavAlake nirdaya manuSya use badhasthAnakI ora le aaye| ___ idhara priya mitrakI putrI jinamatIne hAtha-paira dho, gharake mandirameM jA, pratimAke pAsa baiTha, zAsana devatAkA mana-hI-mana cintana karate hue, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 rammmmmmmmm zrIzAntinAtha caritra / jinadattake duHkhakA nAza karaneke lie zuddha-buddhise kAyotsarga kiyaa| usake zIlake prabhAvale tathA zreSTha bhaktise prasanna hokara zAsanadevIne jinadattakI majabUta sUlIko bhI purAne tRNakI taraha tIna Tukar3e kara diyaa| taba sipAhiyoMne usake galemeM phA~sI DAla, use eka vRkSakI zAkhAmeM laTakA diyaa| vahA~ bhI devatAne usakI phA~sI tor3a ddaalii| yaha dekha, krodhameM Akara kotavAlake AdamiyoMne usake zarIra para khaDgakA prahAra kiyaa| usa prahArako devatAne usake zarIra para phUlamAlAkI taraha kara diyaa| usakA yaha bar3hA-car3hA huA prabhAva dekha, sipAhI bar3e acambhemeM A gaye aura rAjAse jAkara unhoMne saba hAla kaha sunaayaa| rAjA bhI bhaya aura Azcaryake sAtha usake pAsa A pahu~ce aura usakA aisA prabhAva dekha, use hAthIpara baiThAkara apane ghara le aaye| tadanantara unhoMne usase bar3I namratAke sAtha sArA hAla saca-saca batalA deneko khaa| isake uttarameM usane sArA kaccA ciTThA kaha sunaayaa| yaha suna, rAjA kotavAlapara bar3e betaraha nArAz2a hue aura usakA badha karane kA hukma de diyaa| parantu dayAlu jinadattane rAjAle prArthanA karake use chur3avA diyaa| usa samaya rAjAne usase kahA,-"re duSTa ! jo terI taraha, eka samyagdRSTivAle dharmAtmAko mithyA doSa lagAtA hai, usa duSTakA to badha karanAhI ThIka hai|" jinadattane kahA, "he rAjan ! mere Upara Aye hue kaSToMke liye Apa isa becAreko kyoM doSa dete haiM ? isakA kyA aparAdha hai ? yaha saba mere karmoM kA doSa thaa|" isake bAda rAjAne santuSTa hokara usapara paJcAGga prasAda kiyA aura bar3e utsavake sAtha use ghara pahu~cavA diyA / use dekhakara usake mAtA-pitA Adi sabhI svajana bar3e harSita hue| usI samaya priyamitrane Akara jinadattase kotavAlake Ane aura jinamatIke zAsanadevatAkA ArAdhanA tathA kAyotsarga karane / AdikA vRttAnta kaha sunAyA, jise sunakara vaha apane manameM bar3A Anandita huA isake bAda zubha dinako jinadattane bar3IdhUma-dhAmase jinamatIke sAtha vivAha kiyA aura kucha kAlataka usake sAtha saMsArika sukha P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 - _ SaSTha prstaav| bhogate hue vairAgya lekara bhAryA ke sAthahI zrIsusthita nAmaka AcAryase dIkSA grahaNa kara lii| cirakAla taka dIkSAkA pAlana kara, zubhadhyAnake sAtha mRtyuko prApta hokara vaha priyAke sAtha svargako calA gyaa| - jinadatta-kathA smaapt| avake zrIzAntinAtha svAmI rAjA cakrAyudhase cauthe vratakA vicAra kahane lage,-"he rAjan ! maithuna do tarahakA hotA hai-eka audArika aura dUsarA vaikriya / audArika maithuna bhI tiryaJca aura manuSyake bhedase do prakArakA hotA hai tathA vaikriya maithuna devAGganA-sambandhI honeke kAraNa eka hI prakArakA hotA haiN| saba vratoMmeM yaha vrata bar3A duSkara hai| isa viSayameM kahA hai, ki___ "merU giriTho jaha pancayANaM, erAvaNo sArataro gayANaM / sIho balicho jaha sAvayANaM, taheva sIla pavaraM vayANa // 1 // " arthAta--"jaise saba parvatoMmeM meru bar3A hai, saba hAthiyoMmeM airAvata bar3A hai, aura saba zikArI pazuoM meM siMha bar3A hai, vaisehI saba vratoMmeM zIla bar3I hai|" parastrIkA tyAga karanA hI zIlavrata kahA jAtA hai aura saba striyoMkA niSedha karanA brahmacarya kahalAtA hai / jo para-strI-lampaTa hotA hai, vaha bar3A bhayaGkara kaSTa pAtA hai| kahA bhI hai, ki- .. 'napuMsakatvaM tiryaktvaM, daurbhAgyaM ca bhave bhave / bhavennarANAM strINAM cA-nyakAntAsakta cetasAm // 1 // ' / arthAt--"parAyI nArI meM Asakta cittavAle puruSoM aura parAye puruSameM mana lagAnevAlI striyoM ko janma-janma meM napuMsakatva, tiryaktva aura durbhAgya prApta hotA hai / " / ____ isaliye manuSyoMko cAhithe, ki parastrI para mana na llcaaye| yadi vaha parastrIkA tyAga nahIM karatA, to use vaisAhI duHkha hotA hai, jaisA karAlapiGgala nAmaka purohitako huaa| yaha suna, cakrAyudha rAjAne P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 326 . zrIzAntinAtha caritra / pUchA, "he prabhu ! vaha karolapiGgala kauna thA ? aura usane kisa prakAra cauthe vratakA khaNDana karake duHkha pAyA ? he svAmin ! kRpAkara usakI kathA kho|" isa para bhagavAnne kahA, "usakI kathA yoM hai, suno SI@D A RB Serie 9|12 - karAla piGgalakI kathA | 6pnAra isI bharatakSetrameM nalapura nAmakA nagara hai| usameM nalaputra nAmaka eka pratApI rAjA thaa| usake gharameM rAjAke atizaya priya aura zAntika pauSTika Adi kriyAe~ karanemeM nipuNa karAlapiGgala nAmakA purohita rahatA thaa| vaha rUpavAn, yuvA aura dhanavAn thA / usI nagarameM puSpadeva nAmakA eka bar3A bhArI vyApArI rahatA thaa| purohitakI usa vyApArIke sAtha bar3I mitratA thii| usa vyApArIkI strIkA nAma padmazrI thaa| vaha manohara rUpavAlI aura pativrata Adi uttama guNoMse yukta thii| kahA bhI hai, ki-- pativratAnAM nArINAM, bhartustuzyati devtaaH| gaMgA yathA'rantyajasyApi, svayaM hi zrIphalaM dadau // 1 // ' . arthAt-- 'pativratA striyoM ke svAmIpara sabhI devatA prasanna rahate haiM jaise ki * gaMgAnadIne svayaM hI eka cANDAlako zrIphala diyA thA / ' ___ eka dina purohitane kisI kAmase rAjAko bar3A santuSTa kiyaa| taba rAjAne use varadAna diyA, ki tumhArI jo kucha icchA ho, mA~ga lo| yaha suna, viSayAsakta cittavAle purohitane kahA,--"he svAmin ! yadi Apa mujhe muMha mAMgA dAna denA cAhate haiM, to maiM Apase yahI mAMgatA hU~, ki isa nagarameM maiM cAhe jisa para-strIke sAtha sambhoga karU~, para merA - aparAdha nahIM mAnA jAya / " yaha suna, rAjAne kahA,- "he purohita ! jo strI tumase milanA cAhe usIse tuma bhI milanA aurase nahIM, yadi * * yaha kathA kisIkoM mAlUma nahIM hai| Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 327 kadAcit tuma kisI aisI strIke sAtha balAtkAra krIr3A karoge, jo tumhArI icchA nahIM karatI ho to, maiM tumheM vahI daNDa dUMgA, jo paradAra-niSevana karanevAloM ko diyA jAtA hai / " purohitane rAjAkI yaha AjJA strIkArakara lii| isake bAda vaha purohita beroka-Toka svacchanda bhAvase parAyo striyoMke firAqameM sAre nagarakA cakkara lagAne lgaa| yoMhI ghUmatephirate usa kAmAndhane eka dina puSpadevakI strI padmazrIko dekhaa| use dekhate hI vaha premAndha hokara usase milanekA upAya socane lgaa| usane socA,-"kaise puSpadevakI yaha patnI mere vazameM AyegI ?" isI socavicArameM par3e hue usane eka dina puSpadevakI strIkI dAsI vidyu latAse kahA,--"he bhadre! tU aisI koI tarakIba lar3A de, jisase terI svAminI mere Upara Azika ho jaaye|" yaha suna, usane eka dina apano svAminIse purohitakI bAta kahI ; para usa zIlavatIne usakI bAta nahIM maanii| dAsIne yaha bAta jAkara purohitase kahI, ki merI svAminI tumhArI bAta mAnanevAlI nahIM hai| yaha sunakara usa durAtmAne eka dina svayaMhI avasara pAkara padmazrIse sambhoga karanekI prArthanA kii| sunatehI vaha bolI,--"khabaradAra, aisI bAta phira kabhI na kahanA, nahIM to kahIM tumhAre mitrako isakI qhabara par3a jaayegii|" yaha suna, purohitane anumAna kiyA, ki yaha dilase to mere Upara z2arUra hI Azika hai| isake bAda usane phira muskarA kara kahA,--"he bhadre ! tuma aisA koI upAya karo, jisase tumhAre pati paradeza cale jaayeN|" usakI yaha bAta suna, usane yaha sArA hAla apane svAmIse jAkara kaha diyaa| puSpadevane bAta sunakara manameM rakhalI-kisIpara prakaTa nahIM kI ; para usane mana-hI-mana socA, ki yaha purohita kyA karatA hai, ise dekhanA caahiye| - isake bAda purohitane apanI vidyAke prabhAvase rAjAke sirameM bar3I - bhayAnaka pIr3A utpanna kara dii| usa samaya sirake dardase chaTapaTAte hue . rAjAne purohitako bulavAkara kahA,-"purohitajI ! isa sira dardase to mere prANa AjahI nikale jA rahe haiM, isaliye tuma kucha TonA-TaTakA, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrIzAntinAtha critr| tantra-mantra karake merI yaha pIr3A zAnta kara do|" yaha suna, usane apanI utpanna kI huI pIr3A mantropacAra karake zAnta kara dii| usa samaya roga rahita ho jAneke kAraNa prasanna hokara rAjAne purohitase kahA,-"he pUjya ! tumhArI jo kucha icchA ho, mAMga lo|" purohitane kahA,-"he rAjan ! ApakI dayAse mere kisI cIz2akI kamI nahIM hai ; para he narezvara ! merA eka manoratha Apa avazya pUrA kara deN| vaha yaha hai, ki kiMjalpa nAmaka dvIpameM kiMjalpaka-jAtike pakSI rahate haiM unakA svara bar3AhI sundara hotA hai, unakA rUpa bhI bar3A hI manohara hotA hai| unheM dekhanese manuSyako bar3A sukha hotA hai| unhIM pakSiyoMko lAneke liye Apa yahA~ke puSpadeva nAmaka vaNikko AjJA de diijiye|" yaha suna, rAjAne tatkAla puSpadevako bulAkara, kahA,--"seThajI! tuma kiMjalpa dvIpameM jAkara vahA~se kiMjalpaka jAtike pakSI le aao|" rAjAkI yaha bAta suna, usane socA,-"yaha sArA prapaJca usI purohitakA racA huA hai|" aisA vicAra kara usane rAjAse kahA, "jaisI ApakI AjJA / " yaha kaha, vaha apane ghara gyaa| isake bAda usane apane gharameM tahaqhAnA sA gaDDhA khudavAkara usa para eka yantra-yukta pala~ga rakhavA diyA aura apane kucha vizvasanIya manuSyoMko bulAkara kahA,-"agara kisI dina karAla. piGgala purohita yahA~ A pahuMce, to tuma loga use isI kaladAra pala~ga. para baiThAnA aura isI gaDDhe meM girA denA / isake bAda gupta rItise use mere pAsa le aanaa|" isa prakArakI AjJA apane sevakoMko dekara puSpadeva, dezAntara jAneke bahAne gharase bAhara nikalA aura nagarake bAhara eka gupta sthAnameM jA chipaa| isI samaya puSpadevako paradeza gayA jAnakara karAlapiMgala * bar3I khuzIke sAtha usake ghara A phuNcaa| vahA~ puSpadevake vizvAsI naukara luke-chipe baiThe hue the| puSpadeva kI patnIne bar3I qhAtirake sAtha purohitako usI kaladAra palaMgapara baitthaayaa| baiThatehI vaha qhandakameM gira par3A, isake bAda chipe hue sevaka bAhara Aye aura usako mukeM bAMdhakara use puSpadevake pAsa le aaye| taba buddhimAna P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jyit Gun Aaradhak Trust Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 326 puSpadeva, usa duSTako pIjaremeM bandakara, apane sAtha dUsare dezako le gyaa| vahA~ chaH mahIne taka raha, apanA kArya siddha kara, vaha phira apane nagarako aayaa| usa samaya usa purohitakI pUrI miTTI palIda karaneke irAdese usane apanI buddhise yaha upAya soca nikAlA, ki pahale to momako galAkara usakA rasa usake sAre zarIrameM pota diyaa| isake bAda usake samUce badanapara khUbasUrata mAlUma hone lAyaka pAMca raMgoMke cir3iyoMke para lAkara cipakA diye| isa prakAra usane purohitako pUrA pakSI banA DAlA aura use kAThake eka bar3ese pIjaremeM banda kara, usameM tAlA lagA, usa pIjareko eka gAr3Ipara rakhavAyA aura use liye hue rAjasabhAmeM A , phuNcaa| AtehI usane rAjAko praNAma kara, nivedana kiyA,-"mahA. rAja ! maiM ApakI AjJAse jalamArga dvArA usa dvIpameM pahu~cA aura vahA~se bahutase kiMjalpa-pakSI lekara calA thA, para sabake saba rAstemeM mara gayesirpha eka jItA baca gayA hai,use Apako dikhAneke liye le AyA hU~kRpAkara dekha liijiye|" rAjAne kahA,-"he saudAgara ! tuma usa pakSIko yahIM lAkara mujhe dikhlaao|" rAjAkI yaha AjJA pA, vaha bahutase logoMse usa gAr3Iko khiMcavA lAyA, jisapara vaha pIjarA rakhA thA aura pAsa Anepara unhIM logoMse vaha pImarA utaravAkara, rAjAke pAsa rakhavA diyaa| isake bAda usane usa pIMjarekA tAlA kholaa| yaha dekha, rAjAne kahA,-"yaha pakSI to sundara svara aura manohara rUpavAlA mAlUma par3atA hai| khaira, dekhanA cAhiye, yaha kaisA hai ?" yaha kaha, rAjAne use bhalI bhAMti dekhA, to AdamIsA mAlUma pdd'aa| yaha dekha, unhoMne puSpadevase pUchA,-"kyA yaha pakSI AdamIkI sI sUrata-zaklavAlA hotA hai ?" usane kahA,-"jI haaN|" rAjAne kahA,-"sunA hai, ki isakI bolI bar3I mIThI hotI hai, isaliye ise ekabAra bulavAo to shii|" / / yaha suna, puSpadevane hAthameM eka lohekA sIMkacA le, usakI tez2a nokase use godate hue kahA,--"re pakSI ! bola !" usane kahA, "kyA bol| yaha suna rAjAko bar3A vismaya huA unhoMne usakA mu~ha aura dA~ta dekha, P.P.AC. Gunratnasuri M.S. 42 Jun Gun Aaradhak Trust Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| use pahacAna kara puSpadevase pUchA, "he vyavahArI! yaha pakSI mere purohitake samAna dikhAI detA hai|" usane kahA,-"mahArAja! yahI samajha lIjiye, ki vahI hai|" rAjAne phira pUchA,-"tumane isakI aisI durgati kyoM kara rakhI hai ?" isapara usane rAjAko usakA sArA kaccA ciTThA kaha sunaayaa| yaha suna, krodhita hokara rAjAne apane sipAhiyoMko hukma diyA, ki isa duSTakarmA aura parastrIgAmI adhama brAhmaNako mAra ddaalo| rAjAkI yaha AjJA suna, una sabane purohitako gadhepara car3hA, bar3I faz2Ihatake sAtha use sAre nagara meM ghumAyA aura vadha-sthAnameM le jAkara mAra ddaalaa| vaha maranepara ghora narakameM gyaa| vahA~ use agnise tapate hue putalekA.. AliMgana karanA par3A aura isI tarahake aura bhI aneka prakArake duHkha uThAne pdd'e| vahA~se nikalane para bhI vaha anantakAla taka isa saMsArameM : bhramaNa karatA rhegaa| .. karAlapiMgala-kathA samApta / .. isake bAda svAmIne phira kahA,-"pA~cavA~ parigraha pramANa nAmaka aNuvrata sacitta, acitta aura mizrake bhedase tIna tarahakA hai aura isake nau bheda bhI kahe jAte haiM -jaise, dhana, dhAnya, kSetra, gRha, cA~dI, tAMbApItala Adi, suvarNa, dvipada aura catuSpada, ina navoM parigrahoMkA pramANa krnaa| jo puruSa ina navoM parigrahoMkA pramANa nahIM karatA, vaha sulasa zrAvakakI bhA~ti duHkha pAtA hai| yaha suna, cakrAyudha rAjAne kahA, "he bhagavan ! vaha sulasa kauna thA ? kRpAkara usakI kathA kaha sunaaiye|" . taba prabhune kahA, "he rAjan ! suno- .... .:... ERECCCCC09999. . karUna a sulasakI kathA Converternment ... EEEEEED S ___isI bharatakSetrameM amarapura nAmakA nagara hai| usameM chatrako hI daNDa. lagatA thA, kezako hI bandhana prApta hotA thA, khelameM hI mAra zabdakI P.P.Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / wwwwwwwwwwwwwmommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwww pravRtti hotI thI, hAthiyoM ko hI mada hotA thA, hArake liye hI chidra DhU~r3hA jAtA thA aura kanyAke vivAhameM hI karapIr3ana * hotA thA ; kintu prajAke viSayameM inameMse eka bhI nahIM thaa| usI nagarameM nyAyaMdharmameM tatpara amarasena nAmake rAjA aura vRSabhadatta nAmaka seMseM rahate the| ve vizeSatayA jainadharmake pAlaka aura samakitake dhAraNa karanevAle the| seThakI strI jinadevI bar3I acchI zrAvikA thii| usake garbhase seThako sulasa nAmakA eka putra utpanna huA thaa| jaba vaha javAna huA, taba usake mAtA-pitAne usakI zAdI seTha jinadAsakI putrI subhadrAke sAtha kara dii| eka dina sulasane pitAkI AjJAse sadguruke pAsa jAkara zrAvakake gyArahoM vrata (parigraha pramANake sivA ) grahaNa kiye| usake bAdase sulasa kalAoMmeM adhika dilacaspI rakhaneke kAraNa viSaya-vino. dameM vaisA mana nahIM lagAtA thaa| seThAnIne isa prakAra apane putrako dharmameM tatparatA aura zAstroM meM Adara rakhate dekha kara seThase kahA, "he svAmI ! ApakA putra to sAdhusA mAlUma par3atA hai, isaliye Apa aisA upAya kIjiye, jisase usake manameM viSayakI icchA utpanna ho|" yaha suna, seThane kahA, "he pyArI! tuma aisI bAta ne kaho; kyoMki anAdi kAlase prANI viSaya-vyApArameM Apase Apa pravRtta ho jAte haiM ; para dharmameM pravRtti honI hI muzkila hoto hai|" - aisA kaha kara bhI seThAnIkI haThake mAre seThane apane putrako caturAI sIkhaneke liye naToM, viToM aura juAriyoMke pAsa bhejA, isake pariNAmameM sulasa kucha hI dinoMmeM saba kalAe~ bhUla gyaa| vaha ina gaye-guz2are manuSyoMkI saGgatimeM par3a kara sadA ha~sI-dillagI aura tamAzA karane, zRGgAra kathAe~ sunane, nATaka dekhane aura juA khelane meM hI magna rahane lgaa| kramazaH vaha inhIM logoMke sAtha-sAtha eka dina kAmapatokA nAmaka vezyAke ghara jA phuNcaa| usa raNDIne use dhanavAnkA beTA jAna kara, mana-hI-mana bar3A acambhA mAnA aura Ase uTha kara * pANigrahaNa-dUsare palameM rAjAke kara ( Tikasa') kI pIr3A . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrIzAntinAtha critr| khar3I ho, use Asana de, usakI bar3I ovabhagata kii| sulasa bhI mitroMke kahanese vahIM baiTha rhaa| raNDIne gapa-zapa karanI zurU kii| usakI cikanI-cupar3I bAteM suna kara vaha usa para betaraha laT ho gyaa| yaha bAta tAr3a kara usake saba mitra vahA~se uTha kara apaneapane ghara cale gye| phira to usa vezyAne dhIre-dhIre use aisA hatthe car3hAyA- isa prakAra usakA dila khuza kara diyA,-ki vaha usake gharase bAhara nikalA hI nhiiN| vaha vahIM par3A huA bApakA mAla ur3Ane-khAne lgaa| isI prakAra usane solaha varSa bitA diye| isI samaya devayogase usake mAM-bApa mara gye| taba usakI strI bhI use usI taraha ur3Aneke liye dhana dene lgii| kucha dinoMmeM sArA khajAnA khAlI ho gyaa| taba usakI strIne usa vezyAkI dAsIke dvArA apane gahane usake pAsa bhijavA diye| yaha dekha, usa raMDIkI nAyakAne apane manameM vicAra kiyA, ki isa mueke ghara dhanakA aba pUrA ToTA ho rahA hai| aba hama kisIkI dehake gahane kyoM leM ?" yahI soca kara bur3hiyAne haz2Ara rupayeke sAtha ve gahane usakI strIko lauTA diye| isake bAda usane apanI beTI kAmapatAkAse kahA,-"beTI ! aba isa maradueke pAsa dhana bilakula hI nahIM rahA , isaliye ise chor3a denA hI ThIka hai|" vezyAne kahA,-"jisane hameM itanA dhana diyA aura jisake sAtha maiMne solaha varSa taka bhoga-vilAsa kiyaa| use aba kyoMkara tyAga karate banegA ?" yaha suna, kuTinI bur3hiyAne kahA,-"hamAre kulakI to yahI rIti hai| kahA bhI hai, ki "vibhavo vItasaMgAnAM vaidagdhya kulayoSitAm / . dAkSiNyaM vaNijAM prema, vezyAnAmamRtaM viSam // 1 // " . arthAta- 'saMga-hIna sAdhuoMkA vaibhava, kula-striyoM kI behada caturAI, baniyoMkI udAratA (khacIlApana) aura ghezyAoMkA prema--amRta honepara bhI viSake tulya hai / "hamArA to yahI kAma hai, ki dhanadhAnakI sevA kareM aura mirdhanako Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| usI taraha tyAga deM, jaise rasa pIkara Ikhako pheMka diyA jAtA hai|" buAke aisA kahane para bhI usa vezyAne sulasako nahIM chodd'aa| _eka dina maukA pAkara bur3hiyAne sulasase kahA, "he bhadra ! tuma thor3I derake liye nIce jAo, jisameM yahIM baiTha kara nAkakA gahanA sAfa kiyA jA ske|" yaha sunakara usane socA,-"ina solaha varSoM meM maiMne kabhI isa tarahakI bAta nahIM sunI thI, Aja hI yaha bAta kyoM suna par3I?" yahI socakara vaha nIce utarakara baiTha rhaa| isI samaya bur3hiyAkI dAsiyoMne usase kahA.- "are! tU nirlajakI taraha yahA~ kyA baiThA huA hai ?" yaha suna, sulasa tatkAla usa gharase bAhara nikalakara apane gharakI ora calA; para itane dina gharase bAhara rahaneke kAraNa vaha gharakA rAstA bhI bhUla gayA thaa| komalatAke kAraNa usako calane meM bhI kaSTa hotA thaa| kisI-kisI taraha rAstA yAda karatA huA vaha dhIre-dhIre apane gharake pAsa A phuNcaa| usakA vaha ghara TUTa-phUTa gayA thA, usakI dIvAreM gira par3I thIM, cUnA jhar3a gayA thA aura kivAr3a TUTa gaye the| isa taraha khaNDaharake samAna zobhA rahita, ujAr3a aura nirjana ghara dekha kara usane eka AdamIse pUchA,- "he bhAI! vRSabhadatta seThakA yahI ghara hai yA dUsarA ?" usane kahA,-"yahI hai|" sulasane pUchA,--"to isakI aisI hAlata kyoM ho rahI hai ? seThajI kuzalase haiM na ?" usane kahA,---"seTha aura seThAnI--donoM kabhIke mara gaye aura nirdhanatAke kAraNa gharakI aisI hAlata ho gyii|" yaha suna, usane zokAtura hokara vicAra kiyA,---"oha ! maiM vezyAmeM aisA Azakta ho rahA, ki mA~-bApake maranekA bhI hAla nahIM jaanaa| dhana bhI caupaTa ho gayA aura merI hI karanIse pitAkA svargIya vimAnake sadRza kAna smazAna ho gyaa| aba maiM apane AtmIya-svajanoMkoM kaise mu~ha dikhalAU~gA ?" aisA socate hue vaha bAharase ho gharakI ora A~kha bhara dekha kara nagarake bAhara eka jIrNa udyAnameM calA gyaa| vahA~ usane sarIse eka tAr3a-patra para yaha ciTThI apanI strIke nAma likhI:-.- . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / "svastizrI jinezvaroMko namaskAra kara, sulasa, apanI priyAko isa patra dvArA Ananda detA huA utkaNThApUrvaka yaha bAta batalA denA cAhatA hai, ki vaha Aja vezyAke gharase bAhara ho gyaa| rAstemeM apane mAbApake maranekA hAla suna, maiM nirdhana lajAke mAre tumhAre pAsa nahIM AyA; para abake dezAntarako jA, manovAJchita dhana upArjana kara maiM thor3e dinoM bAda phira aauuNgaa| tuma apane manameM isa bAtakA z2arA bhI kheda na krnaa|" isa prakAra patra likha, usane una akSaroMpara koya. lekI bukanI chir3aka, usa patrako mor3A hI thA, ki daivayogase usI samaya usakI strIkI dAsI vahA~ A phuNcii| usIke hAthameM vaha patra dekara vaha paradeza calA gayA / - kramazaH calatA huA sulasa eka nagarake pAsa A phuNcaa| vahA~ eka purAne udyAnameM palAza vRkSakA aGkara dekhakara socane lagA,--"dUdhavAle vRkSoMke aGkarake nIce z2arUra hI kucha-na-kucha hotA hai| bilva aura palAzake vRkSake nIce thoDA yA bahuta dhana avazya hI hotA hai|" aisA vicAra kara, usane dekhA, to vRkSake aGkara choTe-choTe naz2ara Athe, isaliye usane socA, ki yahA~ thor3A dravya hai| sAthahI usake dUdhakA raMga sunaharA thA, isaliye usane yaha bhI jAna liyA, ki isake nIce sonA hai| zAstrake AdhAra para aisA vicAra kara, vaha "OM namo dharaNendrAya, OM namo dhanadAya" Adi mantroM kA uccAraNa kara usa jagahakI z2amIna khodane lgaa| usameMse haz2Ara muharoMke barAbara dhana niklaa| usa dhanako apane vastrameM chipAye hue vaha nagarameM AyA aura bAz2ArameM pahu~ca kara eka baniyekI dUkAnapara baiTha gyaa| usa samaya vaha baniyA~ gAhakoMke mAre betaraha parezAna thA, yaha dekha kara sulasane bhI usakI thor3I bahuta madada kara dii| itanI hI derameM sulasakI vyApAra-sambandhita caturAI dekha, usa dUkAnakA mAlika bar3A khuza huA aura socane lagI, "oha ! yaha sajana kaise hoziyAra mAlUma hote haiM ! Aja inakI madadase mujhe bar3A lAbha huaa| yaha koI mAmUlI AdamI nahIM mAlUma pdd'te|| P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| . 335 wwwrammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmnim aisA vicAra utpanna hotehI usane pUchA,"he bhadra! tuma kahA~se A rahe ho aura kahA~ jAoge?" yaha suna, sulasane kahA, "maiM to yahA~ amara'pura nagarase AyA huuN|" seThane phira pUchA,-"tuma yahA~ kisake ghara atithi hokara Thahare ho ?" usane vinayake sAtha uttara diyA,-"seThajI! isa samaya to maiM ApakA hI atithi huuN|" yaha suna, seTha use apane ghara le gyaa| vahA~ use abhyaGga, udvarttana, snAna, bhojana Adi karAkara usane phira usase yahA~ AnekA kAraNa puuchaa| taba sulasane kahA, "he tAta ! maiM dravya upArjana karaneke liye gharase bAhara nikalA huuN| mujhe koI dUkAna bhADepara dIjiye, jisapara baiThakara maiM vyApAra kruuN|" isapara seThane use eka dUkAna dilavA dii| usIpara baiThakara sulasa vyApAra karane aura dhana kamAne lgaa| chaH mahIne meM usane pAsakI muharoMko dugunA kara DAlA / taba vaha usa dhanase kirAnA mAla kharIda kara, bahuta bar3A kAfilA sAtha le, samudrake kinAre base hue tilakapura nAmaka nagara meM vyApAra karaneke liye aayaa| vahA~ bhI use manacItA lAbha huaa| isake bAda vaha adhika lAbhake liye jahAz2ameM kirAnA mAla bharakara svayaM bhI usImeM savAra ho gayA aura ratnadvIpameM phuNcaa| vahA~ pahu~cakara vaha bheTa liye hue usa dvIpake rAjAke pAsa milane gyaa| rAjAne bhI usakA Adara-sammAna kara usakA AdhA kara mAfa kara diyaa| vahA~ manacAhA lAbha uThAneke irAdese kirAnA beca, taraha-tarahake ratna liye aura bahutasA dhana ikaTThA kiye hue vaha apane dezakI ora jAneke liye jahAz2apara savAra ho gayA / rAhameM jAte-jAte durbhAgyake mAre usakA jahAz2a samudrameM TUTa gayA-sArA dhana naSTa ho gayA / kevala apanI jAna liye eka takhtA pakar3e hue vaha pA~ca dinoMmeM samudrake kinAre gaa| vahA~ kelekA jaMgala dekha, usIke manohara phala khA aura eka sthajilApAya dekha, usIke pAnIse pyAsa bujhA, svastha hokara usane socA- maiMne kitanI bar3I sampatti arjana kI thI ! para Aja ina hAtha-pairoMke sivA mere pAsa kucha bhI na rhaa| pahananeke vastra 'P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| bhI na rhe| yaha yA to mere pApoMkA phala hai athavA devakI yahI gati hai ! kahA bhI hai, "devamulaMya yatkArya, kriyate phalavanna tat / . saro'mbhazcAtakenAtta, galaraMdhreNa nirgatam / / 1 / / ". arthAt--"daivakA ullaMghana karake jo kAma kiyA jAtA hai, usakA koI phala nahIM hotA / jaise ki, cAtaka sarovarakA jala coMcase uThAtA hai sahI; para vaha galeke chidrase bAhara nikala jAtA hai-peTameM nahIM jAne pAtA' __ "para jo kucha ho, mujhe udyamakA tyAga kadApi nahIM karanA cAhiyevipattimeM bhI puruSArtha karanAhI ucita hai| paNDitoMne kahA hai, "nIcairnArabhyate kArya, kartuM vighna bhayAt khalu / prArabhya tyajyate madhyaiH, kiJcidvighna upasthite // 1 // uttamAstvantarAyeSu, bhayatsvapi sahasrazaH / prazasya kAryamArabdhaM, na tyajanti kathaJcana // 2 // " arthAt--'nIca manuSya isI Darase koI kAma nahIM karate, ki kahIM usameM koI vighna na par3a jAye; madhyama zreNIke manuSya kAryArambha to kara dete haiM, para pIche koI vighna upasthita hote hI usase hAtha khIMca lete haiN| parantu uttama puruSa haz2AroM vighna par3anepara bhI Arambha kiye hue prazaMsanIya kAryako nahIM chor3ate / " ___ isI prakAra vicAra karatA huA sulasa Age bddh'aa| itanemeM eka jagaha use jhaNDake-jhuNDa giddha dikhAI diye / unheM hI lakSyameM rakhakara vaha pAsa pahu~cA, to use eka lAza naz2ara aayii| usake vastrake chorameM kA ror3oMkI kImatIke pAMca ratna dekhakara usane apane manameM socA : adattAdAnase virati kara lI hai, para yaha lAvArisI dhanaga ra liye bejA nahIM hai / ina ratnoMkI jo kImata AyegI, isakA inake svAmIke puNyArtha caitya (mandira) banavA dUMgA / " yahI soca, una P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva ratnoMko lekara vaha vahA~se cala pdd'aa| kramazaH vaha samudrake kinAre base hue belAkUla nAmaka nagarameM phuNcaa| usa nagarameM lakSmIkA vAsa dekha, 1 vaha usake andara paiThA aura zrIsAra nAmaka eka seThake ghara aayaa| seTha ne bhI use khUba ThATa-bATake sAtha khilAyA-pilAyA aura usakI bar3I Avabhagata kii| isake bAda usane do karor3a para do ratna beMce aura isI dhanase kirAnekA mAla kharIda kara bar3IsI gAr3ImeM ladavAyA aura bahuta bar3A kAfilA sAtha liye hue apane dezakI ora calA / rAstemeM eka bar3A bhArI jaGgala milA / dopahara meM vahIM eka sthAnapara sAre kAfilekA DerA pdd'aa| kAfileke loga rasoI -pAnIkI dhunameM laga gye| itanemeM bhIla-jAtike cora ekAeka kahIMse Akara kAfilemeM lUTa-pATa macAne lge| yaha dekha, apane saba sAthiyoM sameta sulasa unase yuddha karaneko taiyAra ho gayA / bhIloMne sulasake sevakoMko harAkara bhagA diyA aura sulasako jItA hI pakar3a kara dravyake lobhase eka baniyeke, hAtha gheca diyaa| usa baniyene use muMhamAMge dAmoMpara eka aise manuSyake hAtha beca diyA, jo manuSyoMke rudhirakI talAzameM rahatA thA / yaha AdamI 'pArasakUla' se AyA thaa| vaha manuSyoMko kharIda kara apane dezameM le jAtA aura unake zarIrakA rudhira nikAla kara kuNDameM DAla detA thaa| usa rudhirameM jo jantu utpanna hote the, unhIMse kRmirAga (kiramicI raGga) banatA thA, jisase kapar3e ra~ge jAte haiM / phira to ve kapar3e jalA dene para unakI rAkha bhI lAla raGgakI hotI thii| becArA sulasa vahAM bar3A du:kha uThAhI rahA thA, ki eka dina usake zarIrase kudhira nikalatA dekha, eka bhAraNDa pakSI use uThAkara AsamAnameM ur3a: putrAnaura use rohitAcala parvatakI eka zilApara lA pttkaa| jyoMhI manase khAneko taiyAra huA, tyoMhI eka dUsare bhAraNDa-pakSIko do kiyA ye, phira to donoM pakSI ApasameM yuddha karane lage / basa, sularsa se baca kara pAsakI eka guphAmeM calA gyaa| isake bAda jaba ve donoM pakSI dUsarI jagaha cale gaye, saba sulasa guphAse bAhara P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrIzAntinAtha critr| nikalA aura jharaneke pAnIse apanI deha dho, saMrohiNI-auSadhike rasase apane ghAvoMko ArAma kara, vaha parvatase nIce utara aayaa| vahA~ / usane dhUlase bhare aura hAthameM kudAla liye hue kitanehI AdamiyoM aura , paMJcakulako dekhakara eka AdamIse pUchA,--"bhAI yaha kaunasA parvata hai ? isa dezakA nAma kyA hai ? yahA~kA rAjA kauna hai ? ye AdamI kuMdAlase kyA khoda rahe haiM ? yaha paJcakula kaise haiM ? yaha saba bAteM kRpAkara mujhe batalAo / " yaha suna, usa AdamIne kahA,- "bhAI! jo koI kisI . dezameM AtA hai, vaha yaha saba bAteM z2arUra pahalehI mAlUma kara letA hai / tuma to isa dezakA nAma bhI nahIM jAnate! to kyA tuma AsamAnase Tapaka par3e ho yA pAtAlase nikala Aye ho ? agara tumheM yahA~kA kucha bhI hAlaM nahIM mAlUma thA, to phira tuma yahA~ kisa liye Aye ?" sula. .. sane kahA,-- "bhAI ! tumane yaha jo kahA, ki kyA tuma AsamAnase Tapaka par3e ho, vaha bilakula ThIka hai| maiM saca-muca AsamAnasehI Tapaka par3A huuN|" usane pUchA, "so kaise ?" sulasane uttara diyA,-"eka vidyAdhara merA mitra hai / usane mujhase eka dina kahA, ki mere sAtha calo, maiM tumheM sumeru-parvata dikhA laauuN| yaha suna, maiM kautUhalake mAre usakI sahAyatAse AkAza-mArgase cala par3A / itane meM usakA koI zatru vidyAdhara rAste meM mila gyaa| usa samaya merA mitra apane zatruse lar3ane laMgA aura mujhe chor3a diyA, jisase maiM nIce gira pdd'aa|" isa prakAra sulasane use apanI aklase aisA javAba de diyA, jo sacahI mAlUma par3atA thaa| usane phira kahA, - "he bhAI ! maiM isI taraha AsamAnase / / Tapaka par3A hU~, isaliye maiMne jo-jo bAteM tumase pUchI haiM, unakA rika silevAra uttara mujhe de do|" yaha suna, usa AdamIne kahA rohaNA nAmakA deza hai, isa parvatakA nAma bhI rohaNAcala hai. rAjAkA nAma vajrasAgara hai / yaha paJcakula rAjAke hI mAla liye hue ye loga z2amIna khodakara isameMse ratna nikama iha aura isake liye rAjAko kara dete haiN|" yaha suna, sulasane socA,-"isa P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . SaSTha prstaav| nagarameM kahIM DerA jamAkara rahanA aura isa upAyasedhana kamAnA caahiye|" yahI soca kara vaha unhIM AdamiyoM ke sAtha ratnapuJja nagarameM calA gyaa| .. vahA~ vaha eka bUr3he baniyeke ghara jA TikA / usane use bhojana kraayaa| tava bhojana karake sulasane usase saba hAla kaha sunaayaa| isake bAda ratnopArjana karanemeM utsAhita hokara vaha kudAla Adi sAmagriyA~ lekara ratna ikaTThA karane lgaa| isI taraha ratna-saMgraha karate hue eka dina use eka bar3A hI mUlyavAn ratna hAtha lgaa| kisI-kisI taraha usa ratnako apane zarIrake andara chipA kara vaha khAnase bAhara nikalA aura usa ekake sivA aura sava ratnoMmeMse rAjAke karakA bhAga paJcakuloMko dekara pUrva-dizAke alaGkAra-svarUpa zrImatpattana nAmaka nagarameM jA, vaha ratna beMca, usakA kirAnA mAla qharIda, phira apane nagarakI ora claa| rAstemeM eka bar3A bhArI jaGgala milaa| usameM dAvAgni dhadhaka rahI thI, isaliye usakA sArA kirAnA jalakara khAka ho gyaa| phira vaha a-. ko dekha, unheM praNAma kara vaha unake pAsa baiTha rhaa| parivrAjakane use madhura vacanoMse santuSTa karate hue pUchA,- "he vatsa! tuma kahA~se A rahe ho ? kahA~ jAoge ? aura kisa kAraNa tuma duniyA~meM akele bhaTakate phirate ho?' yaha suna, sulasane kahA,-" maiM amarapurakA rahane vAlA baniyA~ hU~ aura dhanake liye idhara-udharakI khAka chAnatA phiratA'. huuN|" yaha suna, parivrAjakane kahA, "beTA! tuma kucha dina mere pAsa raho, maiM tumheM dhanezvara banA dUMgA / " yaha suna, sulasane kahA, 'ApakI yaha mere Upara bar3I bhArI dayA hai !" aura unhIMke pAsa rahane lgaa|pri- : ne use kisIke ghara bhojana karaneke liye bhejaa| vaha vahA~se khAkara EAR maiMna aura parivrAjakase pUchane lagA,-''pUjyavara ! Apa kisa tara kiyA paTya banAyeMge ? " parivrAjakane kahA,-beTA suno / mere pApA kalpa maujUda hai| usake rasakI eka bUMda TapakA denese bahuterA lohA sonA jAtA hai| vahI cIz2a maiM tumheM duuNgaa| . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrIzAntinAtha critr| pahale tuma jAkara eka bar3IsI bhaiMsa kI pUcha lAkara mujhe do|" unakI yaha bAta suna, sulasane eka marI huI bhaisakI pU~cha lAkara parivrAjakako dii| yogIne usa pUchako chaH mahIne taka tela meM Dubo rkhaa| isake bAda / yogIne eka hAthameM kalpa-pustaka aura dUsare hAthameM vahI pU~cha rakha lI aura sulasake mAthe para do rasse, do tumbiyA~, eka khaTolI, balidAnakI TokarI aura agnikA patra rakha diyA aura donoM vahA~se calakara parvatake madhyameM guphAke dvArapara A phuNce| vahA~ jo yakSa pratimA rakhI thI, usakI pUjA kara, ve donoM guphAke andara ghuse| vahA~ jo koI bhUta, vaitAla rAkSasa vighna karaneke liye uTha khar3A hotA thA, use sulasa niniDara manase balidAna detA jAtA thA / yaha dekha, yogI bar3A prasanna huaa| Age jAne para eka vivara milaa| usameM khUpa a~dherA thA / usa andhakArako dUra karaneke liye, unhoMne vahI bhaisakI pUcha jalAyI aura usIke prakAzameM ve donoM usa yojana-pramANa vivarako pArakara gaye / itanemeM cAra hAtha lambA aura cAra hAtha caur3A caurasa rasakUpa dekhakara donoMko bar3A harSa huA / isake bAda yogIne usa khaTolIko taiyAra kara usake donoM ora do rasse bAMdha diye aura sulasase kahA,-"sulasa! tuma ina donoM tumbiyoMko hAthameM liye hue isa khaTolI para baiTha kara kue~ meM utara pdd'o|" yahI suna, sulasa donoM tumbiyA~ liye hue khaTolI para baiTha gayA |yogiine dhIre-dhIre rasseko nIce laTakAnA zurU kiyA / kramazaH vaha rasake pAsa pahu~ca gyaa| isake bAda vaha navakAra-mantrakA uccAraNa kara rasa lene lagA, isI samaya usake bhItarase zabda nikalA,-"yaha rasa AdamIko kor3hI banA detA hai, isaliye he sAdharmika ! tuma hAthase isa rasako mata chuo / yadi yaha rasa dehase chU jAyegA, to tumhArI calI jaayegii| tuma jaina-dharmake ArAdhaka ho, isaliye maiM tumha: yatA karaneko taiyAra huuN| ina donoM tumbiyoMko tuma ma mara inameM rasa bhara duuNgaa|" vaha zabda suna, sulasane kahAbhAI carmabandhu ho, isaliye maiM tumheM praNAma karatA hU~ga kahA hai, ki- . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaM prastAva / 'anne deze jAyA, anne deze vaDhiyA dehaa| je jiNasAsaNarattA, te ya me bandhavA bhaNiyA // 1 // ' . arthAt - 'jo anya dezameM utpanna hue aura anya dezameM hI jinake zarIrane vRddhi pAyI hai, ve bhI jina zAsanAnurakta honeke kAraNa mere bandhu haiN|" ___"aba tuma mujhe apanA vRttAnta kaha sunaao| mujhe bar3A Azcarya ho rahA hai| tuma kauna ho aura isa kue~ meM kaise A pahu~ce ho, yaha saba mujhe batalA do|" isake uttara meM usane kahA,- "he bandhu / merA hAla suno / maiM vizAlAnagarIkA rahanevAlA jinazekhara nAmakA vaNika huuN| vyApArake nimitta jahAz2a para car3hakara maiM samudrameM jA rahA thA, ki ekA. eka rAstemeM merA jahAz2a naSTa ho gyaa| bar3e kaSTase eka takhtA pakar3a kara maiM jItejI samudra ke bAhara niklaa| isake bAda jaGgalameM ghUmate. phirate mujhe eka parivrAjaka mila gayA, jisane mujhe rasakA lobha dikhA, isa kue~ meM lAkara Dhakela diyA / jyoMhI maiM tumbiyA~ bhara kara kue~ ke mu~ha para pahu~cA thA, tyoMhI usane mujhase tumbiyA~ lekara mujhe kue~ meM DAla diyaa| maiM anumAna karatA hU~, ki tumheM bhI vahI yogI ': kue~ meM utAra lAyA hai| vaha bar3A hI duSTAtmA hai| usa para haragiz2a vizvAsa na krnaa| "he suzrAvaka ! aba tuma bhI mujhe apanA nAma Adi batalA do|" isake uttarameM sulasane usase apanA vRttAnta kaha sunaayaa| isake bAda usake sAdharmikane ve donoM tumbiyA~ rasase bhara kara use de dii| tadanantara khaTolIke nIce donoM tumbiyoMko bA~dhakara lasane rassA hilaayaa| taba parivrAjakane use kue ke mu~hake pAsaputrAne khIMca lAkara kahA, - "he bhadra ! pahale tuma mujhe ve donoM tumbiyA~ mainA se isake bAda maiM tumheM bAhara nikaaluuNgaa|" sulasane kahA,kiyA payA~ khUba maz2abUtIke sAtha khaTolIke pAyemeM ba~dhI haiN| yaha haiM usase phira tumbiyA~ mAMgI; para usane nahIM dii| taba usane tambiyoM sahita dasako kue~ meM DAla diyA aura Apa kahIM aura P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| calA gyaa| zubhakarmoMke yogase sulasa kue~ kI mekhalAke Upara A girA-rasameM nahIM DUbane paayaa| taba vaha bar3e U~ce svarase navakAramantrakA uccAraNa karane lgaa| kahA bhI hai, ki - "yaha zreSTha navakAramantra maGgalakA sthAna hai, yaha bhayakA nAza karatA hai, sakala saMghako sukha utpanna karatA hai aura cintA karanese hI sukha denevAlA hai|" . isake bAda atyanta duHkhita ho kara vaha Apa-hI-Apa apaneko isa prakAra bodha dene lagA,-"he. jIva ! yadi tumane parigrahase virati kara lI hotI, to haragiz2a aise kaSTameM nahIM pdd'te| he prANI! aba bhI to tuma apanI AtmAko sAkSI de kara saMyama grahaNa kara lo aura anazana-vrata karanA Arambha kro| aisA karanese tumhArA zIghra hI isa saMsArase nistAra ho jaayegaa|" aisA kaha kara vaha jyoMhI cAritra leneko taiyAra huA, tyoMhI kue~ke madhyameM rahane vAlA jinazekhara zrAvaka bolA,-'he bhadra ! cAritra grahaNa karaneko aise Atura mata hoo| isa kueMse nikalanekA eka upAya hai| use suna lo / eka bar3A bhArI sA~Da kisI rAstese kabhI-kabhI yahA~ rasa pIneke liye AtA hai| jyoMhI vaha rasa pIkara pIche lauTane lage, tyoMhI tuma khUba maz2abUtIse usakI / pUMcha pakar3a kara bAhara nikala jaanaa| maiM aba marA cAhatA hU~, isa liye mujhe ArAdhanA kraao|" yaha suna, usakA antima samaya AyA jAna, jinazAsanake tatvako jAnanevAle sulasane use uttama ArAdhanA karAyI ; niryAmaNA karAyI ; cAra zaraNa kaha sunAye; arihanta, AcArya, upAdhyAya aura sarva sAdhu jinameM mukhya haiM, aise pA~ca padoMkI vyAkhyA karake use unakA smaraNa karAyA aura caurAsI lAkha jIvayonike jIvoMko mithyAduSkRta dilvaaye| isa praka AgamameM batalAyI huI ArAdhanA sulasane use vistArake sAtha karamA jise jinazekhara zrAvakane apane cittameM aGgIkAra kiyaa| isa anazana grahaNa kara, mana-hI-mana navakAra mantrakA smarakAmamA zubha-dhyAna-pUrvaka mRtyuko prApta ho kara vaha zreSTha prAvaka . AThava deva. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| . . lokameM jA devatA huaa| usa samaya ghanI a~dhiyArIke mAre kucha nahIM naz2ara Ane para bhI use bAtakA javAba dete nahIM dekhakara sulasane yaha jAna liyA, ki vaha mara gayA aura zokAtura ho kara gAr3ha svarase rodana karane lagA, "he jinazekhara zrAddha ! hA dharmabandhu ! hA dharmaguNake sthAna ! mujha dukhiyAko chor3a kara tuma kahA~ cale gaye ? tuma to ArAdhanArUpI rassIko pakar3a kara isa saMsAra kUpase bAhara ho svargameM cale gaye aura maiM rasakUpameM par3A-par3A kevala isI vicArameM par3A huA huuN|" aayaa| vaha jyoMhI rasa-pAna kara pIchelauTane lagA, tyoMhI sulasane bar3I mez2abUtIse usakI pUMcha pakar3a lii| isake bAda bar3e kaSTase kahIM so kara, kahIM baiTha kara, kahIM zarIra sikor3a kara, kahIM zarIra ghasITate hue, vaha usa sA~r3akI pU~cha pakar3e bAhara nikalA / bAhara Ate hI sUryakA prakAza aura giri-guphA Adiko dekhakara usane usa sA~r3akI pUMcha / isake bAda sulasa eka ora cala pdd'aa| isI samaya jaMgalI hAthiyoMne use dekhA aura usakI ora daudd'e| usI samaya sulasane apane manameM socA,-"maiM to eka duHkhase uddhAra bhI nahIM pAne pAtA, ki dUsarA duHkha prApta ho jAtA hai / aba maiM kyA karU~ ? aura kahA~ jAU~ ?" aisA vicAra kara vaha jyoMhI bhayake mAre bhAgA cAhatA thA, tyoMhI eka hAthIne krodhake mAre use sUMr3ase pakar3a kara AsamAnameM uchAla diyaa| daivayogase AsamAnase girate samaya vaha eka vRkSa para gira ddaa| vaha usakI zAkhA pakar3e hue vahIM laTakA rhaa| hAthI bhI putrAna pahu~ca kara krodhake mAre use mArane lgaa| itanemeM eka siMhane usa hAthIko mAra ddaalaa| usI hAthIko khAneke liye eka huNcaa| eka bhakSyake liye do khAnevAle taiyAra ho gaye, basa bAghameM paraspara yuddha hone lgaa| yuddha karate-karate rAta ho gyii| isI vakSakI eka zAkhAmeM sulasane prakAza Jun Gun Aaradhak Trust Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIzAntinAtha caritra / dekhaa| basa, vaha Alasya chor3a, Azcarya sahita usa zAkhApara * gyaa| vahAM usane eka pakSIke ghoMsalemeM eka uttama maNi aura sAMpakI ThaTharI dekhii| yaha dekha, usane socA,-"avazya hI yaha viSa utAranevAlI sarpa-maNi hai| isIkA yaha prakAza hai|" aisA vicAra kara, usa ratnako hAthameM liye hue sulasa usa vRkSase nIce utraa| usa maNikA prakAza dekha, bAgha aura siMha bhI bhAga gye| kramazaH saverA ho gyaa| isake bAda usa maNiko vastrake chorameM bA~dhe hue vaha sAta dina bAda usa jaGgalake pAra huaa| vahA~ eka parvatapara AgakA ujelA dekhakara sulasa usIkI sIdhapara calakara vahA~ pahu~cA aura kitane hI AdamiyoMko dhAtuvAda karate dekhaa| dravyakI icchAse vaha kitane hI dina taka unake pAsa rahA aura unakI sevA karane lgaa| vaha unhIM logoMke sAtha khAtA-pItA bhI thaa| suvarNa siddhike liye usane bahuta dinoMtaka dhAtuvAda kiyA; parantu jaba kucha.bhI arthasiddhi nahIM huI, taba usane apane manameM socA,_ 'dhAtu dhameviNa jA dhaNa AsA, sira muMDeviNa jA rUvAsA / vesa dhareviNa jA ghara pAsA, tinnivI AsA hui nirAsA // 1 // ' arthAt--"dhAtu phUMke binA dhanakI zrAzA, sira muMDAye binA rUpakI AzA, aura veza banAye binA gharakI prAzA, ye tInoM AzAyeM / mujhe to nirAzA rUpameM huI haiN|" __ aisA vicAra kara, vaha eka dina dhAtuke viSayameM bhagnacitta aura.. nirutsAha hokara rAtako soyA huA thA, ki isI samaya una dhAtuH / vAdI puruSoMne use nIMdameM behoza dekha, usake vastrake chorase vaha maNi nikAla lI aura usake sthAnameM eka pattharakA Tukar3A bAMdha diyA / isake bAda prAta:kAla uThakara sulasa vahA~le cala par3A aura aTavI zIrSaka nAmaka nagarameM A phuNcaa| vahIM usa bhAla liye usane apanI gAMTha kholI, to ratnakI jagaha para pAma idaMha socane lagA,--"oha ! una dhAtuvAdiyoMne jo mujhe lUTa liyaa| aba P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 ...wwwwwwwmarwarimaa - ~ ~ ~ SaSTha prstaav| . unheM maiM kyA doSa dU~ ? saba mere karmoM kA doSa hai|" aisA vicAra kara vaha mana-hI-mana jhIMkane lgaa| * eka bAra usane apane manameM socA,-"merA jInA vyartha hai, aba merA mara jAnA hI acchA hai|" aisA vicAra kara, a~dhiyAle pAkhakI caudasake dina AdhI rAtake samaya, sulasa smazAna-bhUmimeM jAkara uccasvarase kahane lagA,-- "he bhUta-vaitAla aura rAkSaso ! tuma saba sAvadhAna hokara mero eka bAta suno| maiM mahAmAsa vecatA hU~, jise icchA ho, Akara le jAye / " usakI yaha bAta suna. bhUta, preta aura vaitAla Adi kilakila-zabda karate, tatkAla hAthameM zastra liye, harSase nAcatekUdate hue vahA~ mahAbhuSakhar3oMkI bhAMti A pahuMce aura bole,-"he puruSa! yadi tuma vairAgya prApta kara, mahAmAMsa de rahe ho, to yahIM bhUmipara par3a jaao| hama tumhArA mA~sa le leNge|" yaha suna, sulasa niDara ho kara z2amInapara par3a gyaa| isake bAda jyoMhI ve bhUta, vaitAla Adi usakA mAMsa grahaNa karaneke liye taiyAra hue, tyoMhI jinazekhara deva, sulasakI vAha avasthA dekha, jaldI-jaldI vahA~ A pahu~cA / use dekhate hI saba bhUta ta bhAga gaye / taba usa devane kahA,- "he sulasa zrAvaka ! maiM tumheM praNAma karatA huuN| jinazAsanameM nipuNa hokara bhI tumane aisA viruddha kama kyoM karanA cAhA thA ? kyA tuma mujhe pahacAnate ho ? maiM tumhArA matra jinazekhara hU~ / tumane mujhe kueM meM niryAmaNA karAyI thii| tumhArI usI ArAdhanAke prabhAvase maiM sahastrAra nAmaka AThaveM devalokameM jAkara indrakI samAnatAkA devatA ho gayA hai| isaliye tuma mere guru ho / " suna, sulasa bhI jinazekharako deva huA jAna, use dekhakara tatkAla nA huA aura bolA,- "he dharmabandhu ! maiM bhI tumheM. praNAma karatA. maiMne deha kaha, usane kuzala-maGgala pUchA ! isake bAda devane kahA,kiyA sAhArA kaunasA manacItA kAma kara dU~ ? vaha batalAo / taba "mujhe tumhAre darzana hue, isase maiM bar3A sukhI huA; to bhI maiM tase yaha paisA cAhatA hU~, ki abhI mere gAr3he antarAya " Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC. Gunratnasuri M.S. 41 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaaaaaaaaan..raarunawwamromanravinamaaaaaa. zrIzAntinAtha caritra / karmoMkA kSaya huA hai yA nahIM ? yadi kSaya ho gayA ho, to maiM dIkSA le laga devane kahA,-"bhAI ! tumane pUrva janmameM kucha devadravya naSTa kara diyA isa samaya usI karmakA udaya huA hai ; para aba vaha prAyaH kSINa ho calA hai-hA~, samasta kSaya nahIM huA hai| isaliye tuma abhI dIkSAke yogya nahIM ho|" yaha kaha, usa devane use prasannatA-pUrvaka bahumUlyavAn suvarNa samUha tathA uttama vastra Adi bahutasI cIjeM dI / isake bAda sulasane kahA,- "he deva ! tuma mujhe isa dhanake sAtha mere ghara pahu~cA do, jisase merI prasiddhi ho / " yaha suna, devane vaisA hI kiyA aura use pahuMcA kara apane ghara calA gyaa| . rAjAne sulasake AgamanakA hAla sunakara bar3I dhUma-dhAmake sAtha usakA nagarameM praveza kraayaa| sulasane bhI rAjAko naz2arAne dekara unakI pUrI bhakti kI / isake bAda sulasakI kulavatI patnIne patike Agamanake upalakSameM bar3I dhUma-dhAmakI badhAiyA~ baiThAyIM aura harSake sAtha patikA satkAra kiyaa| kAmapatAkA nAmakI vaha vezyA, sulasake jAne bAda usI nagarameM rahatI huI bAloMkI veNI bA~dha, zveta vastra pahane anya puruSoMkA tyAga kara, zuddha zIlakA pAlana karanemeM tatpara aura sulasake hI dhyAnameM magna rahatI thii| vaha premamayI bhI sulasakI dUsarI strI bana gyii| sulasa donoM striyoMke sAtha bhoga-vilAsa karane lgaa| - 'eka dina sulasane apane manameM socA,-"re jIva! lobhameM par3aphara, lampaTatAke kAraNa parigrahakA pramANa kiye binA tumheM kauna-kaunasA du:kha nahIM uThAnA par3A ? aba bhI to tuma pariprahakA parimANa kro|" aisaH vicAra kara, usane apane hI manase parigrahakA parimANa kiyA aura sA dhana jinacaitya Adi sAta dharmakSetroMmeM lgaayaa| ve kSetra isa haiM, jinabhavana, jinapratimA, Agama-grantha aura 'cAra prakArake : ye sAta kSetra hai / isake uparAnta jIrNoddhAra, pauSadhazAlA ra.. bhI usane bahutasA dhana lgaayaa| tadanantara bahamaddhatIta hone para karmake doSase usakA dhana prISmakAlake sarovarakI taraha . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 347 kSINa ho gyaa| isase usake mukhakI kAnti bhI naSTa ho gyii| kahA bhI hai"varaM bAlye mRtyunaM tu vibhavahInaM nivasanaM, varaM prANatyAgo na punaradhamAgAragamanam / varaM vezyA bhAryA na punaravinItA kulavadhUH,. ... varaM vAso'raNye na punaravivekAdhipapure // 1 // " __arthAt--"laDakapanameM hI mara jAnA acchA; para binA vaibhavake jInA acchA nahIM / prANa tyAgakara denA acchA, para adhama puruSake ghara jAnA acchA nahIM / vezyA strI ho so bhalI, para kulavadhU hokara bhI jo vinayI nahIM ho, vaha acchI nhiiN| jaMgalameM rahanA acchA; para avivekI rAjAke nagarameM basanA acchA nhiiN|" isI samaya vahI deva, usakI nidhanatAkA hAla avadhijJAna dvArA jAnakara phira usake pAsa AyA aura bolA,- "he sulasa ! tuma aise zokAkula kyoM ho rahe ho ? mere jaisA mitra hote hue bhI tumheM cintA kAhe kI hai ? " yaha kaha, prasanna hokara usane tatkAla usake gharake oN nameM kuverakI taraha suvarNakI varSA kii| yaha dekha, sulasane kahA,JA"he mitra! itanA dhana mujhe nahIM cAhiye ; kyoMki maiMne to parigrahakA pramANa kiyA hai|" yaha suna, devane kahA, "he bhadra ! tumane yaha bahuta acchA kiyA; kyoMki munIzvaroMne kahA hai, ki jaise-jaise lobha kama hai, vaise-vaise Arambha aura parigraha bhI kama hotA jAtA hai aura ... nake kama honese manuSyoMko sukha tathA dharmakI siddhi hotI hai / " yaha usane sulasake icchAnusAra use dhana diyA aura usase vidA mAMga pane sthAnako calA gyaa| maiMnadina sulasa, nagarake bAhara bAgIce meM gayA, vahAM usane eka jagaha kiyA / usI samaya rAjAke naukarane use khaz2AnA dekhate dekha line bAda rAjapuruSane bhI usa qhaz2Aneko dekhakara apane manameM sAMcI, "ThIka hai, Aja hamaloga dekha rahe the isIliye sulasa isa . . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrIzAntinAtha critr| qhaz2Aneko nahIM le gayA; para kala chipakara AyegA aura ise uThA le jaayegaa|" isake bAda dUsare dina bhI bAhara jAnepara sulasane usI taraha qhaz2AnA par3A huA paayaa| usI samaya gupta rItise dUra chipe hue rAjakarmacAriyoMne bhI usako dekhaa| isI taraha usane sAta dinoM taka usa khaz2Aneko dekhA; para liyA nhiiN| rAjapuruSoMne bhI use isI taraha Akara cale jAte dekhA; para qhaz2AnA le jAte nahIM dekhA / isake bAda AThaveM dina salasa usa orakA rAstA chor3a dUsarI tarafa zauca karane gyaa| yaha dekha, rAjapuruSoMne vismayameM par3a kara yaha saba hAla rAjAse jAkara kaha sunaayaa| yaha suna, rAjAne sulasako bulavAkara pUchA, "he sulasa ! tumane qhaz2AnA A~khoM dekhA, para liyA nhiiN| isakA kyA kAraNa hai ?" sulasane uttara diyA,-"svAmI ! maiMne parigrahakA pramANa kiyA hai, isake liye yadi maiM usa nidhAnako letA, to mere pAsa parimANase adhika dhana ho jAtA aura isase merA niyama bhaMga ho jAtA / isaliye maiMne usa dhanako hAtha nahIM lgaayaa|"yh suna, usakI nirlobhatA dekha, rAjAne usakI icchA nahIM hote hue bhI usako apane qhaz2AnekA nirIkSaka banA diyaa| ___ eka dina usa nagarake udyAnameM zrIamaracandra nAmaka cAroM jJAnavAle jainAcArya padhAre / kisIne sulasase Akara unake AnekA hAla kaha sunaayaa| isake bAda rAjA aura sulasa donoMhI saparivAra guruke pAsa prANiyoMko manovAMchita padArtha denevAlI dharmadezanA sunAyI, jise ravaH avasara dekhakara sulasane guruse pUchA, "he bhagavan ! mujhe bar3e kaTa lakSmI prApta hotI aura hAthase nikala jAto thI, isakA kyA karaNa ra kRpA kara kahiye / " yaha suna, caturvidha jJAnako dhAraNa karanevAle * kahA,-"he bhadra ! bAra-bAra lakSmI prApta hokara bhI kyoM na 3 , hAthase nikala jAtI thI, usakA kAraNa suno- "tAmrAkara nAmaka prAmameM tuma tArAcandra nAmake kirakamale use dAma karanekI bar3I zraddhA rahatI thii| vaha spacako tathA sAdhuoMko P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / khUba dAna diyA karatA thaa| kramazaH vaha zrAvaka ho gyaa| eka dina usane apane manameM socA,-"maiMne itanA dAna kiyA, aba z2amAnA vaisA nahIM rahA, isaliye aba to sAdhuoMko dAna nahIM dUMgA / inheM denekA bhalA kaunasA phala hai ? yAcakoMko hI denA ThIka hai, kyoMki inheM dAna denese lokameM sarvatra prasiddha hotI hai aura prazaMsA hotI rahatI hai| paraMtu sAdhuoM ko denese kyA natIjA hotA hai ? ve to kisIse jAkara prazaMsA bhI nahIM karate / isa prakAra soca-vicAra kara tArAcandrane bIca-bIca meM avivekake kAraNa dRr3ha antarAya-karma upArjana kiyA / phira eka bAra sAdhuoMko dekhakara use dAna denekI bar3I zraddhA huI, isIliye usane unhe dAna diyaa| isake sivA he vatsa ! usa bhavake pUrva bhavameM tumane kucha devadravya naSTa kara DAlA thaa| isake bAda bahuta bAra saMsArameM bhramaNa kara tuma kisAna hue the| usa bhavameM tumane bahuta dAna-puNya kiyA thA; para pIche duddhi utpanna honeke kAraNa use khaNDita kara diyA thA / antameM tArAcandrane samAdhismaraNa dvArA mRtyu pAkara saudharma-loka meM devatva prApta kiyA aura vahA~se AyuSya pUrA hone para isa bhavameM tuma sulasa nAmake seThake bAlaka hue| pUrvajanmake karmoM ke prabhAvase ho tumhAre pAsa lakSmI Tikane nahIM pAtI thii| isIliye he zreSThI putra ! vivekI prANiyoMko cAhiye, ki manako zuddha karake dAna deM aura usameM che mIna-meSa na kreN| aura-aura dharma-kArya bhI zraddhAke hI sAtha karane hiye, kyoMki zraddhApUrvaka kiyA huA dharma-kArya hI saphala hotA hai|" isa prakAra guruke mukhase apane pUrva bhavakA vRttAnta zravaNa kara, pratidha prApta kara, sulasane rAjAse kahA,-'he rAjan ! mujhe AjJA dIjiye, . dIkSA grahaNa kara luuN|" rAjAne kahA, "mujhe bhI pratibodha prApta maiM isaliye tumhAre hI sAtha-sAtha maiM bhI dIkSA le luuNgaa|" yaha kaha, kiyA pane ghara jA, apane putrako gaddI para baiThA diyaa| isake bAda la, uttama bhAvanAse apanI AtmAko dhanya mAnate hue donoMne hI cAritra grahaNa kara liyaa| saMyama guruke pAsa Aye aura H NER TRA . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntiAtha critr| aGgIkAra karaneke bAda unhoMne bar3I ugra tapasyA kii| kramase sulasa saba karmoM kA kSaya kara, usI bhavameM kevala-jJAnako prApta ho, mokSako prApta ho gyaa|" - isa prakAra pA~caveM aNuvratake viSayameM bhagavAn-zrIzAntinAthane rAjA cakrAyudhako sulasakI kathA kaha sunaayii| sulasa-kathA samApta / . phira svAmIne kahA,- "he rAjan ! maiMne tumheM pA~caveM aNuvratakA hAla sunA diyaa| aba maiM tumheM digaparimANavrata, bhogopabhoga-parimANa-vrata aura anartha-daNDa tyAga-vrata ina tInoM guNavatoMkA varNana sunAtA hU~, use suno / pUrvAdi cAroM dizAoM aura Urddha tathA adho dizAmeM gamana karanekA pariNAma karanA hI digvata nAmakA pahalA guNavrata kahalAtA hai| dizAoMkA pramANa nahIM karanese jIva aneka prakArake duHkha pAtA hai| svayaMbhUdeva nAmaka vaNikane vaisA nahIM kiyA, isIliye mleccha-dezameM jAkara usane bar3A duHkha uThAyA thaa|" yaha suna, rAjAne pUchA,-"he svAmI ! usakA hAla kaha sunAiye / " taba prabhune kahA;- . svayaMbhUdevakI-kathA _ isI bharatakSetrameM gaMgAtaTa nAmakA nagara hai| vahA~ sudanta nAma eka rAjA rahate the| rAjA apane nagarameMhI rahate aura sarvatra dUta bhe kara apane adhIna dezabharakA samAcAra ma~gavAyA karate the| usI nagara svayaMbhUdeva nAmaka eka kisAna rahatA thaa| vaha khetIkA kAma kara zA.para usake jImeM santoSa nahIM thA / eka dina pichalI rAtakonI kara usane socA,-'yahA~ rahanese mujhe jaisA cAhithe, vaisA lA hotA, isaliye kahIM aura jAkara khUba dhana paidA karakI meM manoratha saphala karU~, to ThIka ho|" aisA vi .in" ra kara, ghara banaja P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwimmun SaSTha prstaav| vyaupArake liye sAmAna lekara uttarApathakI ora calA / kramase vaha lakSmIzIrSaka nAmaka nagarameM A pahu~cA / usa nagarameM praveza kara, usane apanA vyApAra phailaayaa| usameM use bhAgyAnusAra lAbha bhI huaa| vahA~se vaha dhanakI AzAse aura-aura nagaroMmeM bhI gayA, para kahIM bhAgyase adhika nahIM milA / to bhI usake manameM yaha bAta nahIM Ayo, ki. "bhAgyAdhikaM naiva narAdhipo'pi, dadAti vittaM cirsevkebhyH| nirantaraM varpita vAridhAra-stathApi patratritayaM palAzeM // 1 // " . arthAt--"rAjA apane sadAke sevakoM ko bhI unake bhAgyase adhika dhana nahIM de sakatA; varSARtumeM nirantara jaladhArA par3atI rahane para bhI DhAkake vahI tIna pAta hote haiN|" ... isa bAtako soce binA vaha bhAgyase adhika phalakI icchAse kisI dUsare nagara meM gayA / vahA~ kitane hI baniyoMko dekhakara usane pUchA,"he vyApAriyo ! tuma loga kisa dezase Aye ho ?" unhoMne kahA,"hama loga vyApAra karaneke liye cilAta-dezameM gaye hue the aura vahA~se khUba mAlamatA paidA kara yahA~ Aye hue haiN|" yaha suna, svayaMbhUdevane / bahutasA kirAnA mAla le, khAne-pInekI sAmagrI tathA bahutase Ada. miyoMke sAtha, usa dezakI ora prasthAna kiyaa| kramase calate hue mahAtapta bAlukAmaya mArgako pArakara, ati zItala himamArgako bhI lAMghakara, ne ati viSama pArvatIya mArgameM A phuNcaa| lobhake phandemeM phaMsA huA damI kyA-kyA nahIM karatA? isake bAda vaha cilAta-dezake pAsa pahu~ca itanemeM vahA~ke mleccha-rAjAkA jo zatru-rAjA thA, usake sainikoMse kI mulAkAta huii| usa zatru-rAjAne jaba sunA, ki yaha AdamI ta-dezameM jA rahA hai, taba usakA sArA samAna lUTa liyA aura maina ne nagarakI ora lauTa jAneko maz2abUra kiyaa| parantu svayaMbhUdeva kiyA kI taraha una logoMkI naz2ara bacAkara gupta rItise cilAtade / vahA~ bhIloMke lar3akoMne use pakar3akara usake sAre zarIrako rudhirase podiyaa| isake bAda una duSToMne use eka jaMgala meM le P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ an.ra....na.sa.m...morror 352 zrIzAntinAtha critr| jAkara chor3a diyA / vahA~ ule muradA samajhakara usapara bahutale pakSI Akara baiThane lage aura coMcakI Thokarase use pIr3A pahu~cAne lge| yaha. dekha, bhIla-bAlakoMne bANa mArakara giddha Adi pakSiyoMko mAra giraayaa| isa prakAra sandhyAparyanta usakI faz2Ihata kara, ve use ghara le aaye| aura use bandhanase muktakara, khilA-pilAkara bar3e yatnase use gharameM chipA rakhA / dUsare dina phira una sabane usakI vaisI hI viDamyanA kii| isa prakAra usane bahuta dina taka duHkha bhogaa| eka dina bhIloMke lar3akoMne usakI vaisI hI durgatikara, use jaMgalameM chor3a diyaa| itanemeM vahA~ eka bAghina aayii| usake Darake mAre bholake ve lar3ake bhAga gaye aura vaha bAghina svayaMbhUdevako uThAkara apane baccoMke bhojanake liye jaGgalameM le gayo / vahA~ apanI DADhoMse usake hAtha-pairoMke bandhana kATakara, use vahIM chor3a, vaha bAghina apane baccoM ko bulAne calI gyii| isI samaya svayaMbhUdeva vahA~se bhAgA aura nadomeM apanA zarIra dho, eka kAfileke saGga ho liyaa| unhIM logoMke lAtha calakara vaha kucha dinoM bAda, apane ghara phuNcaa| vahA~ pahuMcakara usane socA,-"re jIva ! tu adhika lobhake kAraNa cirakAla taka duniyA~ bharakI khAka chAnatA phirA, para tUbharapeTa bhojana bhI na pA sakA tU jItA ghara lauTa AyA, isIko bar3A bhArI lAbha samajha le|" isa prakArakA vicAra manameM Anese use vairAgya utpanna ho gayA aura usane eka munise caritra grahaNa kara liyA tathA usakI aticAra sahita pAlanakara, AyuSya pUrNa hone para, marakara svargacalA gayA . svayaMbhUdeva-kathA samApta / ... yaha kathA sunAkara bhagavAnne kahA, "bhogopabhogakA pramANa kara le dUsarA guNavata kahalAtA hai / yaha vrata bhojana aura karmake bhedase do rakA hai / inameM bhojanakA vrata yaha hai, ki vivekI manuSya anata Adi abhakSyoMkA bhakSaNa na kareM aura samasta khara-karma ( kA tyAga karanA, karmakA vrata kahalAtA hai| inameM bhI bhojanakI madA ina pAMca aticAroMkA tyAga karanA cAhiyera kara, vaha ha-banaja P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTa prstaav| ~ ~ ~ ~ sacitta * mizraAhAra, 3 duSpaka AhAra, 4 apakka AhAra aura 5 tuccha auSadhikA bhakSaNa-bhojanake viSayameM yehI pA~ca aticAra kahe jAte haiM / karmake viSaya meM aGgAra-karma Adi pandraha karmAdAnoMko hI pandraha aticAra samajhanA cAhiye / he cakrAyudha rAjA ! tumheM ina saba aticAroMkA tyAga kara denA caahiye| bhogake viSayameM jitazatru rAjA tathA upabhogake viSayameM nityamaNDitA brAhmaNI kA dRSTAnta hai / " bhagavAnkI yaha bAta suna, cakrAyudha rAjAne unase ina donoMkI kathA puuchii| isapara prabhune madhura vANImeM kahA, ajitazatra rAjAkI kthaa| . . isI bharatakSetrameM vasantapura nAmakA nagara hai| usameM jitazatru nAmake eka rAjA rahate the| unake mantrIkA nAma subuddhi thaa| rAjA use bahuta mAnate aura pyAra karate the eka bAra ulaTI zikSA pAye hue do ghor3oM ra rAjA aura mantrI savAra hue| ve ghor3e unheM eka nirjana vanameM le gaye / vahA~ ve donoM tIna dina taka bhaTakate phire| itanemeM pIche lauTatI huI unakI senAse unakI mulAkAta ho gyii| unhIMke sAtha-sAtha ve donoM cauthe dina bhUkhe-pyAseapane ghara aaye| kSudhAse pIr3ita rAjAne usI samaya sAne rasoiyeko bulavAkara usase jaghanya, madyama aura uttama saba tara rasoI turata taiyAra krvaayii| kahA bhI hai, ki- . . . . praya 'trividhamuditamannaM zRGgagharASTaM suzIrSa, .. . jaladalaphalapuSpaM pallavaM paJcazAkamai / . jalathalanabhametanmAMsamenaM tridhA hi, . . SaTarasajalayuktaM bhojyamaSTAdazaM ca // 1 // ta--"tIna prakArakA anna,zRMga-ghaMTa, suzIrSa, jalase utpanna, deza -ThIka samajhameM nahIM pAte ; para sambhavataH inakA artha vanazarIrako rudhirase pati ko hue padArthokA AhAra hai| ARE - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak. Trust Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrIzAntinAtha caritra / patra, puSpa aura phala tathA pallava aura pA~ca prakArake zAka / isake sivA jalacara, thalacara aura nabhacarakA ( arthAt khecara-tirya coMkA) mAMsa--ina sabako SaDarasa-yukta jalake sAtha taiyAra karanA-yehI aThAraha prakAra bhojanake haiN|" isake bAda naTake nATakakA dRSTAnta mana-hI-mana yAda karate hue rAjA. ne pahale jaghanya AhAra kiyaa| isake bAda madhyama aura uttama AhAra bhI isa taraha galetaka lUMsa-ThUsa kara khAyA, ki unake peTamaiM havAkI bhI guMjAiza na rhii| isase rAjAko haiz2A ho gyaa| usI bImArIse marakara ve vyantara hue| subuddhi maMtrIne apane zarIrakI hAlata dekha, soca-samajhakara bhojana kiyA, isIliye vaha dukhI nahIM huaa| isa prakAra maiMne tumheM bhogameM lubdha honekA burA natIz2A kathAke dvArA btlaayaa| aba upabhogakI nivRtti nahIM honese jo doSa hotA hai, use bhI batalAye detA huuN| 9nommo*LAnoonoe . nityamaNDitA brAhmaNIkI kthaa| Gerr70er7 #er7erut __ isI bharatakSetrameM vardhana nAmakA eka gA~va hai / usameM vedoMke abhyAsa... meM tatpara agnideva nAmakA eka brAhmaNa rahatA thaa| usakI bhAryAkA kA sunandA thaa| gA~vake loga usa brAhmaNako bahuta mAnate the, isIse vi| logoMse dhana mila jAyA karatA thaa| isI prAptikI badaulata vaha kA dhanavAna ho gyaa| eka samayakI bAta hai, ki usa brAhmaNane asara strIke liye sArI dehake acche-acche gahane bnvaaye| usa dina barAbara una sabhI alaGkAroMko pahane huI rahane lagI-vaha kAnI : nahIM utAratI thii| yaha dekha, usake svAmIne kahA,-"pyA GkAroMko kabhI-kabhI tIja-tyauhArake dina pahana liyA kI ma ta raNataH inheM chipAkara rakha diyA karo ; kyoMki hara kara, vara banaja.. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA.zrI rAma ! dama kinAbhIpaSTa prastAvAvarAyanA kandra kAyA 355 dama kinAre hai| agara kahIM kisI dina gharameM cora ghusa par3e, to ye gahane tumhAre liye fasAdakA ghara ho jaayeNge| yaha suna, usane kahA,"yadi tumheM mujhe inheM pahananeho denA nahIM thA, taba tumane inheM banavAyA kisa liye ? mere qhayAlase to inheM pahane rahanA hI ThIka hai| jaba cora AyeMge, taba maiM inheM jhaTapaTa utAra phekuuNgii|" yaha suna, vaha brAhmaNa cupa raha gyaa| eka dina usa gA~vapara bhIloM kI bar3I pracaNDa car3hAI huI aura daivayogase ve usI brAhmaNake gharameM ghusa pdd'e| usa samaya bhIloMne usa brAhmaNakI patnIko gahane pahane dekha, use pakar3a liyA ; para cU~ki vaha bar3I hRSTa-puSTa thI, isaliye ve gahane usake zarIrase AsAnIke sAtha nahIM nikala ske| yaha dekha, una bhIloMne usa brAhmaNIke hAtha-paira Adi aGga bar3I nirdayatAke sAtha kATa DAle aura usake saba gahane lekara campata ho gye| vaha brAhmaNI ArtadhyAnake sAtha mRtyuko prApta ho, narako gyii| - bhogopabhoga para nitya maNDitA brAhmaNI kI kathA smaapt| phira zrIzAntinAtha bhagavAnne cakrAyudha rAjAse kahA,-"he rAjan ! "tIsarA guNavrata anartha-daNDa-tyAga hai| anartha ke cAra bheda haiN| pahalA. vaha hai, jo eka muhUrta bAdahI apadhyAna karAtA hai| dUsarA, jo pramAdakA AcaraNa karAtA hai| tIsarA, jo hiMsAke upakaraNoM-: dUsareko detA hai aura cauthA, dUsareko pApa-kArya karanekA upadeza / hai| isavratake viSayameM samRddhadattakI kathA prasiddha hai| vaha prakAra hai OGoreGOOG09. putrAne samRddhadattakI kthaa| . mnH| O -660623spre ) ke bharatakSetrameM raipura nAmaka eka nagara hai| usameM : rahate the| usI nagarameM samRddhadatta nAmakA eka zarIrako rudhirase pota P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| . kisAna bhI rahatA thaa| vaha eka dina AdhI rAtako uThakara mana-hImana vicAra karane lagA,-"yadi mujhe lakSmI prApta ho jAthe, to maiMhI rAjA ho jAU~ aura bharatakSetrake chahoM khaNDoMko pairoMtale le aauuN| isake bAda vaitADhya-parvatapara rahanevAle vidyAdhara mujhe AkAzagAminI vidyA batalA deNge| usa vidyAke prabhAvase maiM AlamAnameM ur3atA phirU~gA / " aisA socate-socate samRddhadattane zayyAparase hI AsamAnakI ora . chalAMgeM mArI aura nIce gira pdd'aa| usake zarIrako bar3I coTa phuNcii| usakI cIkha sunakara gharake AdamI ikaTThe ho Aye aura unhoMne use phira pala~gapara sulA diyaa| kitane dina bAda bar3Ibar3I muzkiloMse usakI pIr3A dUra huI aura vaha svastha zarIravAlA ho gyaa| : . .... ....1-eka dina usane saba logoMke sAmane hI bahutasA dhana dekara eka acchIsI talavAra kh'riidii| eka dina vaha talavAra bhUlase gharake A~ganameM hI par3I raha gayI aura vaha andara jAkara so rhaa| jaba do pahara rAta bIta cukI, taba use usa talavArakI yAda AyI; parantu usane pramAdavaza talavArako gharameM lAkara nahIM rakhA aura "merI talavAra bhalA kauna chuegA ?" yahI socakara so rhaa| rAtake cauthe pahara usa gharameM cora paiThe aura vahI talavAra liye hue apane ghara cale gye| eka dina una coroMne usI khar3ake pratApase kisI taraha nagara seThake putrako haka kara kaida kara liyaa| isI samaya rAjapuruSoMne una coroMko mAra coroMne bhI seThake lar3akekI jAna le lii| rAjakarmacAriyoMne coroM gharase barAmada kI huI vaha talavAra le jAkara rAjAko de dii| yaha de krodhita hokara rAjAne use bulAkara kahA, "re duSTa ! kyA tUne hI/ pApa kiyA hai ?" usane kahA,-"nahIM, svAmI! maiMne haraginI kiyaa| rAjAne pUchA,---"yaha talavAra tumhArI hai yA nahIM tumhArI talavAra lekara kisI dUsarenehI yaha pakI mama ho, to bhI tumhI isa pApake karaneghAle sa hai . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - SaSTha prstaav| suna, usane rAjAse apanI talavArako bhUlase uThAkara nahIM rakhanekA hAla kaha sunaayaa| to bhI rAjAne usake aparAdhake liye use daNDa dekara chor3a diyaa| - 2-eka dina rAjAkA eka zatru usake pAsa viSa lene aayaa| usakI prakRti jAne binA hI usane usake hAtha viSa beca diyaa| usa zatrune rAjA aura prajAkA nAza karanekI icchAse vaha z2ahara le jAkara gAMvake tAlAbameM DAla diyaa| usa z2aharIle pAnIko pIkara bahutere manuSya mara gye| jaba rAjAne yaha bAta sunI, taba isa mAmalekI jar3akA patA lagAte-lagAte unheM mAlUma huA, ki samRddhidattane hI unake zatruke hAtha viSa beMcA thA aura usane usake yahA~se z2ahara lAkara prajAkA nAza karaneke irAdese use sarovarake jalameM DAla diyA thaa| yaha bAta mAlUma honepara rAjAne use bulavAkara usapara jurma kAyama kiyA aura use saz2A dii| 3-eka dina vaha gA~vakI sabhAmeM baiThA. huA thaa| isI samaya ka kisAna do bachar3e liye hue udharase A niklaa| yaha dekha, samR-. didattane usase pUchA,-"ye baila sadhe hue haiM yA nahIM ?" usane khaa,nhiiN| taba usane phira kahA,-"inheM bar3I berahamIke sAtha DaMDe mArapUrakara acchI taraha sAdha lenA caahiye|" usakA yaha kaThora vacana ra ve donoM bachar3e usapara bar3e krodhita ho utthe| prAyaH prANImAtrako prati kaTuvacana kahanevAlA apriya mAlUma hotA hai| isake bAda yaloMke svAmIne unheM z2abaradastI gAr3ImeM jota diyaa| unake zarIra la honeke kAraNa, unakI A~teM nikala par3I aura ve donoM hIM, akAma dvArA apane azubha karmoM kA kSaya kara, maraNako prApta ho, vyantara SHREE maiMna taba samRddhidattako apanA zatru samajhakara unhoMne usake zarIrakiyA kI vyAdhiyA~ utpanna kara dI aura kahA,-"are pApI! tUne ke bAremeM bematalaba hI pApopadeza diyA thA, usakA na " yaha kaha, ve usapara apanA vyantarapanA rako dhirase pati kA Jun Gun Aaradhak Trust Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / prakaTa karane lge| taba vaha becArA kisAna bar3I pIr3A pAneke kAraNa pazcAttApa karatA huA praNAma-pUrvaka usase kSamA prArthanA karane lgaa| isase unheM dayA ho AyI aura unhoMne kopakA tyAgakara, usake zarIrakI / pIr3A dUra kara dii| isake bAda ve apane sthAna para cale gaye aura kisAna rogake caGgalase chuTakArA pA gyaa| . 4-usa sayaya usane apane manameM socA,--"he jIva ! tUne cAroM tarahake anartha-daNDa kara liye aura unase utpanna honevAle duHkha bhI bhoge| zAstrameM kahA hai, ki karor3oM kalpameM bhI kiye hue karmakA kSaya nahIM hotA / prANiyoMko apane kiye hue zubhAzubha karmoM kA phala bhoganA hI par3atA hai| aisA vicAra kara, zubha bhAvanA karate hue vaha samRddhadatta eka jainamunike pAsa AyA aura unakA upadeza suna, pratibodha pA, suzrAvaka ho gyaa| isake bAda zuddha dharmakI ArAdhanA karate hue, antameM mRtyuko prApta hokara saudharma devalokameM jAkara vaha deva ho gayA ! devakI Ayu pUrI honepara vahA~se cyuta hokara vaha manuSya-yonimeM uttamI kulameM janma legA aura kramazaH mokSasukhako prApta kregaa| samRddhadatta kI yaha kathA sunakara tatvajJAniyoMko cAhiye, ki anartha-daNDakA avazya meva tyAga kara deN| samRddhidatta kathA smaapt| prabhune kahA,-"aba maiM zikSA vratoMkI bAta kahatA huuN| inameM pakkI sAmAyika vratahai / isa vratakI ArAdhanA karanese trasa aura sthAvara jIva ke viSayameM samAnatAkA bhAva utpanna hotA hai| isaliye sAmAna prati dina karanA caahiye| sAmAyika karate samaya zrAvaka bhI unakA derake liye sAdhukA sA ho jAtA hai| nizcala cittase sAma karanese bhavya jIvoMko siMha zrAvakakI taraha sukha hotA hai|" prabhuko yaha bAta suna, sabhAMmeM baiThe hue manuSyoMne pUchA, bArA vaha siMha zrAvaka kauna thA ?" isake uttarameM zrI zAlimamaina, hale ne jo kathA kahI, vaha isa prakAra hai:- kaMdhakoM tathA sAdhaoMko P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Truse Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| .. 3000000000000000000000 siMha zrAvakakI kthaa| HWO000000000000000000000OOR . isI bharatakSetrameM ramaNIya nAmaka nagarameM zUra-vIroMmeM ziromaNi hemAGgada nAmake rAjA the| unake hemazrI nAmakI rAnI thii| usI nagarameM jinadeva nAmaka eka zrAvaka rahatA thaa| usakI strIkA nAma jinadAsI thaa| usIke garbhase utpanna siMha nAmakA eka putra bhI usake thaa| siMha sadA sAmAyika grahaNa kara, donoM vakta pratikramaNa karatA thaa| eka dina vaha siMha kAfileke sAtha dravya upArjana karaneke liye kirAnA mAla le, uttarApathakI ora calA / mArgameM eka jaGgalameM nadIke tIrapara usa kAfilekA par3Ava pdd'aa| vahA~ bhI siMhane sAmAyika grahaNa yA / usa samaya vahA~ maccharoMkA z2ora naz2ara aayaa| unakA upadrava ra karaneke liye kAphileke logoMne khUba dhuA~ kiyaa| isase vyAkula hokara saba macchara siMhake pAsa aaye| mahAprANa siMhane merukI taraha acala bhAvase una maccharoMkA upadrava sahana kiyaa| isake bAda turatahI dakkhinI havA calanese ve macchara jAte rahe / siMhakA upasarga Apase Apa. dara ho gyaa| sAmAyikakA samaya pUrA honepara siMhane sAmAyikakA sAraNa kiyA ; para maccharoMke DaMkase usake zarIrameM sUjana ho gayA thA H darda paidA ho gayA thaa| vaha darda kaI dinoMmeM dUra huA aura kA zarIra svastha ho gyaa| isake bAda vaha vyApArake liye vasanta MANnAmaka nagarameM gyaa| vahA~ kirAnA baiMcakara usane bahuta lAbha vahA~se lauTakara ghara Anepara zubhadhyAnameM tatpara ho, sAtoM dharmanasana vyayakara, vaha gRhastha dharmakA pAlana karane lgaa| antameM kiyA - anazanadvArA maraNa prAptakara, vaha svargameM gyaa| vahA~se mokSalAbha kregaa| garuke "kasa Ayata zrAvaka-kathA samApta / 'P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| maaamwwwmommawwwwwwwwwana ___bhagavAnne kahA,-"aba maiM dUsarA dezAvakAzika nAmaka zikSAprata batalAtA huuN| isa vratameM digvatake parimANakA aura anya saba vratoMkA sadA saMkSepa karanA hotA hai| isake Anayana prayoga * Adi pA~ca aticAra haiN| isa vratako zuddha rItise nivAhanese gaGgadatta zrAvakakI taraha manuSyake loka paraloka saphala ho jAte haiN|" bhagavAnkI yaha bAta suna, zrAvakoMne unase gaGgadattakI kathA sunAneko khaa| bhagavAnne usakI jo kathA sunAyI, vaha isa prakAra hai, - . gaGgadatta zrAvakakI kathA .isI bharatakSetrameM zaMkhapura nAmakA nagara hai| usameM gaGgadatta nAmakA eka prasiddha vaNika rahatA thaa| eka dina usane gurule zrAvaka-zarma prahaNa kiyA / vaha nirantara bArahoM vratoMkA pAlana karatA thaa| eka di usane dezAvakAzika vrata grahaNa kiyaa| usadinausane socA,-"AjI prakArakA abhigraha grahaNa kara vaha ghara para hI rhaa| usI samaya usake | kisI mitra vaNikne Akara kahA,-"Aja nagarake bAhara eka kAfilA AyA huA hai| agara tuma vahA~ calo, to hama donoM vahA~ jAkara sate bhAvase kirAnA kharIdeM aura khUba lAbha utthaayeN|" yaha suna, gaGgandabhaH kahA,-"mitra! Aja to maiM nahIM A sktaa| maiMne Aja ho dezAvara zika vrata liyA hai / Aja maiM caityake sivA aura kisI jagaha ghara bAhara nahIM jA sktaa|" usake mitrane phira kahA, "mitra ! ra bar3A lAbha honeko sambhAvanA hai| ise kyoM hAthase jAne dete tuma phira kisI dina vrata le lenA / " gaGgadattane kahA, "mitra dharmakI hAni ho, aise bar3e ADambaravAle lAbhakA kyA pha * nirNita bAharI sthAnase koI cIz2a dUsareke TA prayoga kahalAtA hai| . . . . . . . vako tathA sAdhuoMko P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| usakI icchA nahIM krtaa|" yaha suna, usakA dRr3ha nizcaya jAna, usakA mitra ghara calA gyaa| isake bAda jaba vrata pUrA ho gayA, taba vaha dUsare dina usa kAphilemeM gyaa| usa samaya usane dekhA, ki saba kirAnA jyoMkA tyoM rakhA huA hai, kisIne liyA nahIM hai| aba to usane saba mAla kharIda liyA aura bAjAra meM beMcakara khUba phAyadA utthaayaa| usa samaya gaGgAdattane socA,-"avazya hI yaha dharmakA hI prabhAva hai| isaliye mujhe yaha sArA dhana devagRha Adi dharma-sthAnoMmeM lagAdenA caahiye|" aisA vicAra kara, usane vividha prakArase jinezvarakI pUjA kI aura zrIsaMghakI bhakti-pUrvaka vastra, bhojana aura tAmbUla Adi dekara khaba sammAnita kiyaa| isa prakAra dharmake viSayameM udyoga kara, antameM anazana karake mRtyuko prApta ho, vaha svarga calA gyaa| vahA~se Akara vaha kramase mokSa prApta kregaa|" gaMgadatta-kathA samApta / prabhune kahA,---"he cakrAyudha rAjA ! tumheM maiMne dRSTAnta sahita dezAkAzika vrata kI vyAkhyA sunaayii| aba maiM dRSTAnta sahita pauSadha. takI bAta sunAtA huuN| yaha pauSadhavrata, puNyakI puSTi ke liye, uttama vakagaNa pratyeka mahIneke cAroM parvo ke dina ( donoM aSTamI aura donoM turdazI ) kiyA karate haiN| pauSadha cAra prakArakA hotA hai| inameM AhAra pauSadha hai, jo sarva aura dezase do prakArakA hai| sarvase ra-pauSadha caturvidha AhArakA tyAga karanese hotA hai aura dezase ApauSadha, trividha AhArakA tyAga (upavAsa) karanese athavA AcAmla, - yA ekAzanake paJcarukhAnoM se koI eka pazcakhkhAna karanese ho ne hai| dUsarA dehasatkAra nAmaka pauSadha hai / kaha savese aura dezase menakA hotA hai| inameM sarvathA prakArase zarIrake satkArakA tyAga kiyA tAnAdi mAtrakA tyAga karanA dezase zarIra-satkAra-pauSadha tarA brahmacarya nAmakA pauSadha hai| isake bhI do bheda haiM ne go-dise paraheja rakhanA pahalA bheda hai aura dUsarA - kAdharala se pAta guruke pAsa Aya Jun Gun Aaradhak Trust Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIzAntinAtha caritra / ... maaaaaaaaaaaaa wwwwwwwwwwwwwwww www.xniwwamanaramwwmain bheda kevala maithunase parahez2a rakhanA aura hasta-sparzAdike viSayameM svatantratA rakhanA hai| cauthA avyApAra nAmakA pauSadha hai / yaha bhI do taraha kA hotA hai| inameM sarva sAvadya-vyApArakA tyAga karanA pahalA aura sirpha kisI.. kisI vyApArakA tyAga karanA dUsarA bheda jAnanA caahiye| (pauSadha karate haiM usameM AhAra-pauSadha dezase aura sarvase hotA hai| bAqIke tInoM prakArake pauSadha sarvase hI hote haiM ) isa vratake Upara jinacandrakA dRSTAnta prasiddha hai|" yaha suna, cakrAyudha rAjAne vaha kathA sunAnekI prArthanA kI / taba prabhune jo kathA kahI vaha isa taraha hai, jinacandrakI kathA unhA isI bharatakSetrameM supratiSThita nAmakA nagara hai| usameM ananta rya mAmake rAjA rAjya karate the| usI nagarameM jainadharmameM ati nizcala jicandra nAmakA eka zrAvaka rahatA thaa| usake manohara rUpavAlI sundarI nAmakI patnI thI ! eka dina jinacandra zrAvaka kisI parva divasake upa lakSyameM zubha-vAsanAse pauSadha grahaNa kara pauSadhakAlAmeM par3A huA thaa| usa samaya zakrendrane avadhijJAna dvArA usakI nizcala hokara pauMSadhavA grahaNa kiye hue jAnakara devatAoMkI sabhAmeM usakI isa prakAra prA kI,-"ahA ! jinacandra nAmaka zrAvaka pauSadhavratameM aisA nivaH / ho rahA hai, ki use devatA bhI nahIM DigA sakate / " yaha usakI prazaMsAse jala-bhunakara eka deva, indrakI AjJA le, usakI para karaneke liye aayaa| usa samaya usa devane mAyAse prAta:kAla binA hI sUryodaya upasthita kara diyA aura usakI bahanakA rU kiye usake pAsa Akara kahA, "bhAI ! tumhAre liye ra AyI huuN| sUryodaya ho gayA hai, isaliye pauSadha pUrNa kAmahale bahanakI yaha bAta suna, usane socA, "maiMne-koM tathA sAdhuoMko P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . SaSTha prstaav| hai aura jitanA karaneko bAqI hai, usake anusAra vicAra karanese to abhI dina honA asambhava mAlama hotA hai| isaliye yaha avazya hI kisI devakI mAyA mAlUma hotI hai / " yahI soca kara vaha cupa horahA / isake bAda usa devane usake mitrakA rUpa dhAraNa kara, sugandhita vilepana aura puSpa lAkara usake pAsa rakha diye ; para usane usake hAtha bhI nahIM lgaayaa| usase bolA taka nhiiN| jaba isa taraha karanese bhI vaha nahIM DigA, taba usa devane apanI mAyAse eka puruSa banAyA aura usa puruSako usakI bhAryAke sAtha viDambanA karate hue dikhlaayaa| to bhI usa zreSTha zrAvakako kopa yA kSobha nahIM huA / isa prakAra anukUla upasargameM use nizcala jAna kara usa devane siMha aura pizAca Adike pratikUla upasarga dikhalAne zurU kiye| to bhI use kSobha nahIM huaa| taba usa devane apanA rUpa prakaTa kara, indrakI kI huI prazaMsAkA hAla sunAte hu usase kahA,- "he zrAvaka ! maiM tumhArA kaunasA priya kArya karUM ?" yA suna, usane nispRhatAke kAraNa kucha bhI nahIM maaNgaa| taba phira usa vane kahA, "he zrAddha ! devakA darzana kabhI niSphala nahIM hotA- isa liye kucha bhI to moNgo|" taba jinacandrane kahA,- "he deva ! lokameM jinadharmakI prabhAvanA ho, aisA kAma kro|" yaha suna, usa devane apane parivAra sahita jinacaityameM jA, aSTAhnikA mahotsava kiyA aura suga: mAna puSSoMse zrIjinezvara kI pUjA kii| isake bAda vaha jinezvarake ne bAhudaNDako U~cAkara nRtya karane lgaa| yaha dekha, saba logoMne ke sAtha pUchA,-"ahA ! zrIjinadharmakA mAhAtmya . kaisA hai ?" kahA,-"isa jinadharmakA prabhAva kalpavRkSa aura cintAmaNise bhI hai| isake prabhAvase prANiyoMko svarga aura mokSakA sukha prApta Sto "maina / isaliye sukhArthiyoMko cAhiye, ki zrIjinazAsanake viSaya meM kiyA gapnAmeM sarvathA yatna karate rhe|" devakA yaha vacana suna, loga para ho gye| isa prakAra jinadharma kI prabhAvanA kara, jogI AjJA lekara saudharma-lokameM calA gyaa| garakA rudhirase pota T Jun Gun Aaradhak Trust pAsa Aya Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIzAntinAtha critr| . jinacandrakA mana devatAke karate bhI calAyamAna nahIM huaa| antameM vaha niraticArapanake sAtha dharmakI sevA kara, svargako gyaa| vahA~ Akara vaha kramazaH mokSa prApta kregaa| pauSadha-vrata-sambandhI jinacandrakI kathA samApta / aba prabhune bArahaveM atithi-saMvibhAga-vratakI bAta karanI zurU kI / isa silasile meM pahale atithi kise kahate haiN| isake viSayameM unhoMne kahA, "tithiparvaharSazokAstyaktA yena mahAtmanA / satvatithi vijAnIyaH, paraH prAghUrNako mtH||1||" arthAt--"jo mahAtmA tithi, parva, harSa, zoka AdikA tyAga kara cukA ho, use hI atithi jAnanA / isake sivA auroM ko prArNaka-- pAhunA kahate haiN|" isa prakArake atithikA, nyAyopArjita dravyase banAye hue kalpa ya dezakAlocita aura paryApta anna-vyaMjana Adi zreSThapadArthoM dvArA zrI pUrvaka satkAra karanA hI atithi-saMvibhAga-vrata kahalAtA hai / yaha vrata bhaktipUrvaka susAdhuke prati karanese bar3e puNyakA kAraNa hotA hai / zUrapAla nAmaka rAjAko pUrvajanmameM supAtrako dAna karaneke prabhAvase hI sukhasampatti prApta huI thii|" yaha suna, cakrAyudha rAjAne kahA,-"he bhagavan ! usa zUra rAjAkI kathA kaha sunAiye / " taba zrIzAntinAtha paramAtmAne aba sI madhura vANImeM usakI kathA kaha sunAyI WEDDec98c98c9e.co9009 3) zUrapAla rAjAkI kthaa| F OR isI bharatakSetrameM zreSTha lakSmIse yukta kAMcanapura nAma le nagara hai / kahA hai, ki tathA sAdhuoMko P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / "vApI vapra vihAra varNa vanitA vAgmI vanaM vATikA, .. vaidya brAhmaNa vAdi vezma vibudhA vAcaMyamA vllkii| vidyA vIra viveka vitta vinayA vezyA vaNik vAhinI, vastra vAraNa vAji vesaravaraM rAjyaM ca vai zobhate // 1 // " arthAt--"jisa rAjyameM bAvalI, vapra (kilA), vihAra (caitya) . varNa (cAroM varNake loga), vanitA, vAcAla manuSya, vana, bAga-bagIcA, vaidya, brAhmaNa, vAdI, vezma (havelI), vibudha (deva tathA paNDita), vAcaMyama (sAdhu), vallakI (vINA),vidyA vIra, viveka, vitta, vinaya vezyA, vaNik, vAhinI (senA), vastra, vAraNa (hAthI), vAji (azva) aura vesara (khaccara) itanI vakArAdi zreSTha vastue~ hotI haiM, vahI zobhA pAtA hai|" -- - usa purameM jitAri nAmaka rAjA sAmrAjyakA saJcAlana kara rahe the| kI rAnIkA nAma sulocanA thaa| usa nagarameM mahIpAla nAmakA eka kSatriya rahatA thaa| vaha sadA khetIkA dhandhA karatA thA / usakI bhAryAkA nAma dhAriNI thaa| usake garbhase utpanna dharanIdhara, kIrtidhara, pRthvIpAla aura zUrapAla nAmake cAra putra the| ve cAroM kramaza: bAlakapanakI avasthA pAra kara yuvAvasthAko prApta hue / taba unakI zAdI kramase candramatI, kIrtimatI, zAntimatI aura zIlamatI nAmakI nyAoMke sAtha kara dI gayI / eka dina varSARtumeM mahIpAlake ve cAroM pichalI rAtako apane gharase nikala kara khetameM kAma karane / unake-pIche-pIche unakI striyA~ bhI vahA~ jAneke liye gharase bAhara kliiN| ve calI jA rahI thIM, isI samaya bar3e jorakI garaja-unakake pAnI barasane lgaa| yaha dekha, ve striyA~ pAsahIke eka bar3ake per3a me jAkara usIke sahAre khar3I ho rhiiN| unake pIche-pIche unakA sasura kiyA kI tarafa claa| vaha bhI varSAke jalako nivAraNa karaneke liye kI dUsarI tarafa gupta rItise khar3A ho rhaa| usa samaya pAne sasurake AnekA hAla jAne binA hI, ve cAroM gurudhirase pati ko _ guruke pAsa Aya Jun Gun Aaradhak Trust Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritraM / .. bahue~ icchAnusAra paraspara bAteM karane lgiiN| unakA sasara bhI kAna lagAkara unakI bAteM sunane lgaa| prathama candramatI nAmakI bar3I bahU bolI,-"he sakhiyo! aba apane apane manakI bAteM khulakara kho-suno|" yaha suna zIlamatIne kahA,"kahIM koI aura hamArI bAtoMko kAna lagAye sunatA na ho, isaliye manakI bAteM karanI ucita nahIM hai / " yaha suna, dUsarI bolI, "he zIlamatI ! tuma vyartha hI bhaya na karo, yahA~ to koI nahIM hai / " taba sabase choTI bahUne kahA, "pahale tuma loga apanI-apanI bAteM kaha jAo, isake bAda jaba merI bArI AyegI, taba maiM bhI kaha sunaauuNgii|" yaha suna, pahalI bar3I bahune kahA,- "acchI taraha pakAyI huI garamAgarama khicar3I aura usameM tAz2A ghI par3A huA ho, to mujhe bahuta acchA mAlUma hotA hai| isake sivA dahI athavA ghIke sAtha-sAtha rabar3I ho aura usake sara Amake aMcAra ho, to mujhe bahuta acche mAlUma hote haiN|" isake bAya kIrtimatIne kahA, . "mujhe khA~r3a aura ghIke sAtha sAtha khIra bahuta acchI lagatI hai / athavA ghIke sAtha-sAtha dAla-bhAta aura unake sAtha kar3avA // aura khaTTA sAga mujhe bar3A acchA lagatA hai / " taba tIsarI zAntimatI bolI,- "merI pasaMda suno| umadA laDDu, aura pakvAna mujhe bahuta pasaMda Ate haiN| sAthahI Thora aura pUriyA~ mujhe bahuta rucatI haiM / " isake bAda cauthI zIlamatIne kahA,- " maiM to annake viSayameM ais| koI qhAsa pasanda nahIM rakhatI;kyoMki loga kahA karate haiM, ki peTa keva anna cAhatA hai- vaha khAsa karake pUrI, miThAI Adi nahIM mAMgatA / isa liye merI to yahI icchA rahatI hai, ki uttama sugandhita jalase snA kara, zarIrameM candanAdikA lepana kara; acche-bhale vastra pahana tathA usa alaMkAroMse zarIrakA zRGgAra-sampAdana kara, sasura, jeTha tathA svAmI bhojana karA, gharake anya manuSyoMko bhI santuSTa kara tathA dIna , ko dAna de, antameM bAkI bacA huA jo kucha bhojana midamAtahI khA liyA jaaye| isIse merI icchA pUrI ho jAtI hai / " jaba zIla P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantarawww . SaSTha prastAva / matIne apanI yaha icchA prakaTa kI, taba use sunakara dUsarI bolI,"terI icchA to aisI hai, ki jo kabhI pAra na lage, kyoMki kisAnake gharameM vaisA acchA bhojanahI miLanA durlabha hai, phira uttama vastroM aura alaGkAroMkI to bAta hI kyA hai ?" usa kI bAta pUrI hI huI thI, ki vRSTi bhI banda ho gayI aura ve pAroM striyA~ khetameM calI gyiiN| ____ idhara mahIpAla una cAroM kI bAta suna, apane manameM vicAra karane lagA,-"oha ! merI cAroM bahuoMmeM tIna to kevala khAnehIke liye hAyahAya karatI haiM, isase mAlUma hotA hai, ki inakI sAsa inakI icchAke anusAra khAnA nahIM detii| isaliye Aja ghara jAkara apanI strIko DapaTU gA aura tInoM bahuoMkI icchA pUrNa kruuNgaa| sAtha hI asammavita pAta-kahanevAlI choTI bahU kI, jo hI mila jAye, vahI khA lenekI icchA pUrNa kruuNgaa|" yahI socakara vaha ghara AyA aura usane apanI strIse oMkI bAteM kaha sunaayiiN| usane kahA, "he priye ! Ajase tuma tInoM bar3I bahuoMko unake icchAnusAra bhojana diyA karanA aura choTI bahUko jaisA-taisA kharAba anna khAneko denaa|" yaha kaha, vaha bhI khetameM calA gyaa| isake bAda khetakA kAma qhatama kara, bhojanake samaya sArA parivAra ghara AyA / dhAriNI saba tarahakA bhojana taiyAra rakhe hue thii| usane pahale apane svAmI aura cAroM putroMko khilAkara, patike batalAye jAnnusAra bhojana bahuoMke sAmane lAkara rkhaa| usa samaya ve cAroM smita hokara paraspara eka dUsarIkA muMha dekhakara vicAra karane lagIM,yAja na jAne kaise hameM icchita bhojana mila gayA ; para choTI bahUko sA kharAba khAnA kyoM milA ? isakA kyA kAraNa hai ? aisA vicAra dI huI ve khA-pIkara uTha gyiiN| zIlamatIne apane manameM socA,maiMne to kucha bigAr3A nahIM thA, phira sAsane aisA paMkti bheda kyoM kiyA : kahate haiM, ki ktibhedI vRthApAkI, nidrAcchedI nirarthakam / .. .. dharmadveSI kathAbhUgI, paMcaite antyajAH smRtaaH||1||" - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 zrIzAntinAtha critr| -roommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm : arthAt--'paMktibheda karanevAlA, vRthA pAka karanevAlA, akAraNahI nidrAbhaMga karanevALA, dharma-dveSI aura kathAbhaMga karanevAlA-ye pA~coM cANDAla kahe jAte haiN|' - isake bAda ve cAroM bahue~ phira kSetrakI ora cliiN| mArgameM tInoM bar3I bahuoMne kahA,-"Aja to apanA manoratha pUrA ho gyaa| isa zIlamatIne bhI jaisA socA thA, vaisAhI ise bhI khAneko milaa| prAyaH puNyavAn manuSyoMko unake icchAnusAra phalakI prApti hohI jAtI hai| isIliye buddhimAnoMko :cAhiye, ki tuccha manoratha na kreN|" unake sAtha jAte-jAte zIlamatIne kahA,-"isa taraha bar3hiyA-bar3hiyA cIjeM khAnekA koI phala thor3e hI hai ? bhalA-burA jaisA kucha bhojana peTameM pahu~cA, vaha ekasA~ huA; parantu jisa dina merA manoratha pUrNa hogA, usa. 131 merI AtmA kRtArtha ho jaayegii|" yaha kaha, vaha cupa ho rhii| . isa prakAra sadA icchAnusAra bhojana milanese bahuoMko bar3A Azaya hone lgaa| eka dina tInoM bahuoMne apanI sAsase pUchA,-"mAtAjI Ajakala Apa hameM hamezA pAhunoM kI taraha uttama bhojana kyoM detI haiM ? aura zIlamatIko sadA burA khAnA kyoM detI haiM ? isakA kAraNa kyA hai ?" isapara unakI sAsane kahA,-"tuma logoMne kisI dina eka jagaha khar3I hokara bhojanakI bAta calAyI thii| vahIM tumhAre sasura bhI khar3e the| unhoMne tumhArI bAteM sunakara mujhe kaha sunaayiiN| unhoMke anusAra maiM tuma logoMko isa tarahakA khAnA diyA karatI huuN| maiM bAta sunate hI zolamatIkA ceharA udAsa ho gyaa| rAtako ekAnta use isa taraha udAsa muMha kiye dekha, zUrapAlane usase pUchA, "he priye Aja tuma aisI udvigna kyoM dikhAI de rahI ho? kyA tumheM mA adhazAke sAtha khilAyA hai ? athavA tumane unake sAtha kucha DhiThAI kI . hai, yA tumane mAtAkA kucha aniSTa kara DAlA hai ?" yaha suna, vaha bolI,"he svAmI ! tumase to merI koI bAta chipI nahIM hai ; para hI mAmalemeM kahanekI to koI bAta hI nahIM hai, isIliye maiMne tumase kucha bhI nahIM P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| khaa|" yaha suna, usake svAmIne usase bar3e bhAgrahake sAtha puuchaa| saba usane Adise anta taka apane manorathakI kathA use kaha sunaayii| yaha suna, zUrapAlane apane manameM vicAra kiyA,-"oha ! mere mAM-bApa bho kaise mUrkha haiM ! aisI rana-samAna strIkI ina logoMne aisI durgati kara rakhI hai ! ahA, merI strIkA manoratha kaisA prazaMsanIya hai ! saba striyoM meM yaha strI prazaMsAke yogya hai| isaliye aba maiM paradeza calakara apanI priyAke manorathako siddha karanekA prayatna kruuNgaa|" aisA vicAra kara, zUrapAlane apanI strIse paradeza jAnekI anumati mA~gate hue kahA,-"he priye ! tuma cintA na kro| maiM paradeza jA, dhara-upamarjana kara, zIghrahI lauTU gA aura tumhArI icchA pUrI kruuNgaa|" aiphaha, usake mAthepara apane hAthale jUr3A bA~dha tathA a~giyA pahinA kAkahA,-"yaha jUr3A tuma mere Anepara hI kholanA aura yaha aMgiyA * mere Aye binA na. utaarnaa|" apanI strIse yaha bAta kaha, hAthameM tulavAra liye hue zUrapola gharase bAhara nikalA aura paradezakI ora cala bdd'aa| usakI strI thor3I derake liye harSa aura viSAdakA anubhava karane bAda apane kAmameM laga gyo| prAtaH kAla mahIpAla Adi saba loga, zUrapAlako gharameM na dekha, use cAroM ora khojakara hAra jAnepara usakI zrIse pUchane lage,-"he bhadre ! zUrapAla kahAM gayA ? kyA tujhe kucha ma hai ?" usane kahA,-"mujhe kucha bhI nahIM mAlUma / " isake bAda .aa koI samAcAra nahIM milaneke kAraNa usake mAtA, pitA aura priyaAdi saba loga paraspara vicAra karane lage,-"kyA zUrapAlako ne koI duHkha pahuMcAyA hai, jisase vaha gharase nikala bhAgA ?" putrAne kahA,-"pitA! hama logoMne to usakA kucha bhI nahIM bigAr3A ; kyoMki prAyaH choTA bhAI sabako priya hotA hai| isake bAda phira una logoMne zUrapAlakI strIse pUchA, "bhadre ! kahIM tumase to usakI kucha lar3AI nahIM huI hai ?" vaha bolI,-"mere svAmIke sAtha merA kabhI jhagar3A nahIM huaa| hA~, unhoMne jAte samaya apane hAthase mere bAloMkA jUr3A Gun atlasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha caritra / nonnnnnnnnnnnnnnnnnn ....aamanmaranamamaramnonww nn mmmmmmaaaa... bA~dha diyA aura kahA, ki ise maiM hI Akara kholuugaa| yaha kaha ra kahA~ cale gaye, isakI mujhe qhabara nahIM hai|" yaha suna, tInoM bhAiyoMne apane manameM vicAra kiyA,-"zAyada mAtAne bhojanAdimeM yahUkA kucha nirAdara kiyA hai, isIse vaha ise apamA hI apamAna samajhakara paradeza calA gayA hai| kahA bhI haiM, ki apamAnase tiraskAra pAye hue mAnI puruSa mAtA, pitA, bandhu, dhana, dhAnya, gRha aura strI sabako dUrase hI tyAga dete haiN| mAtA-pitA aura svAmIke kiye hue apamAnase bhI mAna-rUpa dhanase dhanika puruSa deza chor3a dete haiN| guru jo ziSyakA apamAna karatA hai, vaha ziSyake liye hitakAraka hotA hai; kyoMki guru vAraNa aura smaraNa Adike dvArA ziSyakItarjanAko sanA kara detA hai| phira usakI strIkA apamAna, usakAhI apamAna kyoMki zarIrakI pIr3Ase kyA jIvako pIr3A nahIM hotI ? z2arUra hai|" aisA vicAra kara, ve saba usakI khoja karane para bhI usa samAcAra na pAkara usake virahase duHkhita hote hue bhI apane-apanI kAmameM laga gye| idhara zUrapAla,apane gharase bAhara ho kramazaH mahAzAla nAmaka nagarameM A phuNcaa| vahA~ pahu~ca kara, thakA-mA~dA honeke kAraNa vaha nagarake bAhara eka udyAnameM eka jambUvRkSakI chAyAmeM so rahA:. use gAr3hI nIMda A gayI ; para usake puNyake prabhAvase usa vRkSakI chAyA madhyAhna ho jAne / bhI usake Uparase nahIM httii| isI samaya usa nagarakA rAjA putraha avasthAmeM hI mRtyuko prApta huaa| taba pradhAna puruSoMne paJcadivya pra kithe, jo do pahara taka sArI vastImeM ghUma-phirakara antameM nagarake bAravahA~ pahu~ce,jahA~ zUrapAla soyA huA thA / zUrapAlako dekhate hI hAthiyoM garjana kiyA, ghor3e.hinahinAne lage, usa para Apase Apa chatra tana gayA, kalazane svayaM usapara abhiSeka kiyA aura caMvara Apase Apa Dhulane lge| use dekhate hI jaya-jaya aura maGgala-gItakA zabda hone lgaa| usa samaya mantrI aura sAmantoMne usake saba aMgoMkI parIkSA kI, to usake hAtha P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 371 pairoMmeM cakra, svastika aura matsya Adi zubhalakSaNa dekhakara, unhoMne socA,--"yaha to koI bar3AhI mahApuruSa mAlUma hotA hai / isake prabhAvase vRkSakI chAyA bhI nahIM htttii| yaha apane puNyoMke pratApase Apase Apa rAjA ho gayA / " ve saba sAmanta aisA vicAra kara hI rahe the, ki isI samaya zUrapAlakI nIMda TUTa gayI aura vaha socane lagA, ki yaha mAmalA kyA hai ? isI samaya pradhAna puruSoMne use bar3e Agrahase Asana para baiThAkara snAna tathA vilepana karAyA aura vastrAbhUSaNoMse usakA zRGgAra kara, acchese hAthIpara baitthaayaa| usake mAthepara chatra lagAyA gayA aura donoM ora ca~vara dulane lge| isa prakAra bar3e ThATa-bATake sAtha una logoMne rAjAkA nagara-praveza kraayaa| use dekhakara nagarakI yA usakI prArthanA karane lgiiN| isa prakAra bhAMti-bhAMtike maGgalo. anubhava karate hue rAjA zUrapAla rAjamandira meM praveza kara rAjasabhAmeM sA baitthaa| maMtriyoM aura rAjasAmantoMne Akara use praNAma kiyaa| kramase sAre nagarameM zUrapAla rAjAkA nAma phaila gyaa| eka dina usane apane jImeM socA,-"maiMne jo yaha rAjalakSmI pAyI, usakA kyA phala huA ? kahA hai, ki paradezameM prApta lakSmIkA koI phala nahIM, kyoMki use na to zatru dekhakara jalate haiM aura na mitra usakA upayoga kara sakate haiN| isaliye isa DhaMgase pAyI huI yaha lakSmI acchI nahIM hai; kyoMki abhItaka merI strIkI bhI icchA pUrI nahIM ho skii| . aisA vicAra kara usane apane hAthase patra likhakara apane parivAra bAloMko yahA~ bulA lAneke nimitta apane sevakoMko apane ghara bhejaa| ve kAJcanapura pahuMce sahI, para bahuta kholanepara bhI usake parivAra vAle unheM nahIM mile| isI samaya kisIne una rAjakarmacAriyoMke pAsa Akara kahA,"he bhAiyo! yahA~ vRSTi nahIM honese akAla par3A huA hai, isIliye mahIpAlake khetoMkI sArI fasala mArI gyii| khetIke sivA jIvikA-nirvAhakA aura koI sAdhana nahIM honeke kAraNa duHkhI hokara mahIpAla yahA~se kahIM aura calA gayA hai, kintu kahA~ gayA hai, yaha hama Facts P.P.AC. Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mammmmmmmm 372 zrIzAntinAtha critr| logoMko nahIM mAlUma / " yaha suna,ve rAjakarmacArI lauTa Aye aura rAjAse yaha saba hAla kaha sunaayaa| yaha samAcAra sunakara rAjAko bar3A / kheda huA aura vaha yaha socakara apane rAjyako niSphala mAnane lagA, .ki jaba mere kuTumbake hI loga duHkhI haiM, taba merA yaha rAjya kisa kAmakA hai ? isake bAda rAjAne saba dizAoMmeM apane parivArake logoMko DhU~r3haneke liye apane dUta ravAnA kiye ! koI AdamI kahIMse vahAM AtA, to rAjA usase apane parivAravAloMkA patA-ThikAnA aura . . hAlacAla pUchate ; para kahIM unakA patA nahIM lgaa| - idhara jisa varSa zUrapAla apane gharase nikala bhAgA thA, usake dUsare varSa varSA na honese bar3A bhArI akAla pdd'aa| isase bahutase loga mara gye| dhanADhaya manuSya bhI duHkhI ho gye| phira g2arIboMkA kyA kahanA ? coroMkA ura homeke kAraNa logoMkA AnA-jAnA bhI muzkila ho / aise viSama samayameM AdamI AdamIko khA jAtA hai,loga apane bAlaba ko bhI chor3a dete haiM,uttama kulake manuSya bhI niMdya aura nIca kulameM apanA bAla-koMko beMca dete haiM,tapasviyoMko bhI bar3I muzkilase bhIkha milatI hai, usa bhIkhako bhI raGka-phakIra chIna lete haiM aura puruSa apanI striyoMko bhI chor3a dete haiN| aise akAlakI bAtahI sunakara logoMke prANa tharrA uThate haiN| . isa tarahakA akAla par3anese mahIpAla apane parivArake sAtha kA~canapurase nikala bhAgA, aura jagaha-jagaha aneka prakArake prayAsa karate, e. gA~vase dUsare gAMvameM jAte hue, zUnya gharoMmeM nivAsa karate hue, bhU.' kuTumboMke duHkhadAyI vacanoMse pIr3A pAte hue, paripUrNa bhojana bhI na / karate hue tathA aneka nagara, grAma aura parvata AdikA ullaMghana kara kramaza: ve usI lagarameM A phuNce| zIlamatI, bahuta dina bIta jAnepara . bhI sirakA jUr3A nahIM kholatI thI ora a~giyA bhI nahIM utAratI thii| usa phaTI-purAnI aMgiyAko dekhakara usakA sasura usase nayI a~giyA pahananekA kitanA anugraha karatA thA, to bhI usane agiyA nahIM utaarii| isaliye kheda prApta kara, sasura Adi saba logoMne kahA,--"yaha kadAgrahI P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . SaSTha prstaave| 373 aura kuTumbako udvigna karanevAlI bahU kisokA kahA nahIM maantii|" isa prakAra kahakara vaha usakA tiraskAra karane lagA, parantu to bhI usake tiraskArako sahana karatI huI, mu~hase eka akSara bhI nahIM bolatI huI vaha apanI manacItI bAta karatI jAtI thii| isa prakAra apane patikI AjJA pAlana karatI huI vaha zIlamatI bhI apane sasura Ahike sAtha hI usa nagarameM A phuNcii|| __ idhara zUrapAla rAjAne saba logoMkI bhalAIke liye apane nagarameM eka tAlAva khudavAnA Arambha kiyA thaa| vahA~ bahutere nidhena kAma karate the| yaha dekha, mahIpAla bhI apane parivArake sAtha-sAtha vahIM ka rane lgaa| eka dina saba logoMne rAjAke pAsa jAkara kahA, mI ! kRpA kara eka dina Apa tAlAvakA kAma dekhane cliye|" yana, logoMkA bar3A Agraha dekha, rAjA hAthIpara savAra ho, sArI saMsabhake sAtha sarovara dekhaneko aaye| vahA~ saba kAma karanevAloMko te-dekhate rAjAne eka jagaha apane pitA mahipAlako bhI saparivAra khaa| sAtha hI virahake kAraNa durbala banI huI aura parapuruSake sAmane bhI na dekhanevAlI apanI strI zIlamatIko bhI dekhA / usa samaya rAjAne socA,-"ahA ! daivayogase mere parivAravAloMko isa taraha majadUrI karanekI naubata A pahu~cI hai| avazya hI yaha pUrva karmoM kA vipAka hai| yA hai, ki___ hari hari suzirAMsi yAni reju-hari hari tAni luThanti gRdhrapAdaiH / iha khalu vipamaH purAkRtAnAM, bhavati hiM jantupu karmaNAM vipaakH||1||" molara arthAt--"hari hari ! jo mastaka mukuTa Adise atyanta suzobhita ho rahe the, ve hI Aja gidha Adi pakSiyoM ke pairoMpara loTa rahe haiN| yaha avazyahI prANiyoM ke pUrvavata karmoM kA viSama vipAka hai aura kucha nhiiN|" isa prakAra karma-vipAkako vidhecanA kara, ye rAjA anya saba maz2adauMko dekha-bhAlakara apane kuTumbiyoMkI ora izArA kara apane sara. : P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrIzAntinAtha caritra / dAroMse kahA,-"the navo AdamI kaisA kAma karate haiM aura tuma una logoMko kyA dekhe ho ?" saradAroMne kahA,- "he svAmI ! ye kAma to acchA karate haiM aura hara eka majadUrako pratidina eka-eka rupayA tathA madhyama zreNIke annakA bhojana denekI AjJA dI gayI hai / " yaha suna, rAjAne phira kahA,-"ye navo AdamI acchA kAma karate haiM, isaliye inheM kucha adhika maz2adUrI denI cAhiye; kyoMki nItimeM kahA hai ki sajana aura durjana donoMpara svAmIkI samAna dRSTi honese sajanoMkA utsAha bhaGga ho jAtA hai unakA dila bar3hane nahIM pAtA, isaliye abase ita navo AdamiyoMko adhika maz2adUrI tathA uttama anAja khAneke liye diyA krnaa| rAjAne jaba aisA kahA, taba una saradAra una logoMko bulAkara kahA,- "he bhAiyo! hamAre svAmIkI tuma .16 para bar3I kRpA huI hai / Ajase tuma logoMko adhika maz2adUrI aura ma bhojana milA karegA / yaha suna, mahIpAla Adine kahA,- "yaha sa . rakI hamAre Upara bar3I bhArI kRpA hai / " isake bAda rAjAne mahIpA se pUchA,-"kyA tumhAre eka putrake do bahue~ haiM ? kyoMki tIna putra aura cAra bahueM mAlUma par3atI haiM / isakA kyA kAraNa hai ?" yaha suna, mahI, pAlane rAjAse apane choTe putrake pravAsakI bAta kaha sunAyI rAjAne pUchA,-"tuma loga yahA~ kahA~se Aye ho ?" usane kahA, "he svAmI hama yahA~ kAzcanapurase Aye haiN|" rAjAne kahA, "he kauTumbika ! logoMko dahI-chAMcha khAne kI Adata hogii| isaliye sadA apanI choTI bahUko dahI-chA~cha leneke liye rAjamandirameM bheja diyA kara yaha kaha, rAjA zaharameM cale gye| isake bAda saba logoMne yaha / ryakI cAta dekha, kahA, "ahA ! hamAre svAmI kabhI kisIse bAta nahIM karate, to bhI inhoMne inake sAtha itanI derataka bAteM kIM, isaliye inakA / bar3A bhAgya samajhanA caahiye|" . isake bAda sasurake AjJAnusAra zIlamatI rAAke ghara chAMcha lene -Ayo.' usa samaya pratihArIne Akara rAjAse kahA, "he svAmo ! eka P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - SaSTha prastAva / nN majadUrakI strI chAMcha lene AyI hai| kyA maiM use andara bulA lAU~ ?" rAjAne hAmI bharI / jaba vaha andara AyI, taba rAjAne usase pUchA,. "he bhadre ! tumhArI yaha aMgiyA aisI phaTI purAnI kyoM hai ?" yaha suna, lajjAse namra banI huI zIlamatI kucha bhI na bolI / isake bAda rAjAne use bahutasA chAMcha-dahI dilavA diyaa| use lekara zIlamatI apane sthAnapara AyI / taba usake sasurane kahA,--"beTI ! aba to tU nayI agiyA pahana le; kyoMki tujhe rAjAke ghara jAnA par3atA hai; isaliye yaha pahanAvA bar3A burA dikhatA haiN|" usake aisA kahane para bhI usane usakI bAta nahIM maanii| dUsare dina vaha phira rAjAke ghara chAMcha lene AyI / ta ra ne kahA,- "he. bhadre ! maiM tumheM yaha nayI a~giyA detA hU~, ise para / " kintu bArambAra kahane para bhI usane vaha a~giyA nahIM lii| taraha jAne kahA,- "yadi tuma merI AjJA na mAnogI, to tumhArI khairiyA nahIM hai|' yaha suna, usane kahA, "he deva, ! cAhe khairiyata ho . na ho; para maiM apane nizcayase nahIM Tala sktii| nItikAroMne kahA haiM, ki lakSmI Aye cAhe calI jAye, loga cAhe jo kucha kahA kareM; jAna rahe yA calI jAye ; para bhale AdamI nyApako nahIM chodd'te|" yaha / suna, rAjAne kahA,-"sevako! isa strIko kaida kara lo-yaha merI AzA-- ko bhaGga karatI hai| yaha sunatehI rAjAke sevakoMne use kaida kara kaidajAnekI ora paga bddh'aayaa| itanA ho cukanepara bhI usane apanA nizcaya todd'aa| taba rAjAne santuSTa hokara use apane pAsa bulavA kara priyA-- "he bhadra! tuma isa zarIrakI zobhAko bigAr3anevAlI phaTI purAnI kharAba a~giyAko kyoM nahIM utAra detIM ?" usane kahA, "mere mAthekA jUr3A mere svAmIkA bA~dhA huA hai aura yaha a~giyA bhI. unhoMnehI apane hAthoM pahanAyI hai ; isaliye aba to inake bandhana unhIMke hAthoM khuleMge, nahIM to aise hI rheNge|" taba rAjAne kahA, "maiM hI tumhArA svAmI hU~; isaliye aba tuma yaha aMgiyA utAra ddaalo|" yaha suna, zIlamatIne kahA,-"mahArAja! Apako aisI bAta nahIM kahanI cAhiye kyoMki. Sunratnasuti M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 376 - zrIzAntinAtha critr| Apa pRthvIke pAlaka haiM aura anyAyakA nivAraNa karate haiN| jo durjana hote haiM, vehI satiyoMke zIlakA khaNDana karane ko taiyAra hote hai| para Apake sadRza manuSyoMko to aisA kadApi nahIM karanA cAhiye / vadi , Apa bhI aisA nahIM karane yogya kArya karane lageMge, taba to 'johI rakSaka, sohI bhakSaka' vAlI kahAvata saca ho jaayegii| zAstra meM kahA huA hai, ki jo nirlaja puruSa parastrIkA sevana karatA hai, vaha apane kula, rAkrama aura caritrako kalaGkita karatA hai| sArI duniyA~meM usakI badanAmIkA nakkArA baja jAtA hai|" aura usakA mahAmUlyavAna zIlaratna dhUlameM mila jAtA hai| jaba usane aisA kahA, taba usake pAsa rahanevAle rAjapuruSoMne usase kahA,-"he bhadra ! jina hamAre svAmIkI annA svayaM prArthanA karatI haiM, ve jaba svayaM hI tumhArI prArthanAkara rahe tuma unakI upekSA kyoM kara rahI ho?" yaha suna, zIlamatI bolI, zarIrakA sparza yA to mere svAmI kareMge athavA agni hI kregii| mere jamA jI isake koI para puruSa hAtha nahIM lagA sktaa|" isake bAda rAjA usake manameM pratIti lAneke liye, usako kucha saGketakI bAteM kahIM, isake bAda phira kahA,-"he mugdhe! tuma mere sAmane A~kheM barAbara karakedekho aur| mujhe phcaano| maiM kAzcanapurase bhAgakara yahIM calA AyA thaa| usI samaya yahA~ke rAjA aputraka avasthAmeMhI maragaye the, isaliye paMcadivyame mujhehI/ rAjA bnaayaa| maiM vahI tumhArA pati zUrapALa huuN|" rAjAkI yaha bAta suna, usakI bAteM vizvAsa karane yogya samajha,saGketa vAkyoMkA manameM vicAra kara vismita hotI huI usane apane svAmIke sAmane dekhakara unheM pahaca liyaa| usa samaya zIlamatI harSase vaisIhI khila uTho, jaise meghako dekhakara / mayUrI harSita ho jAtI hai / isake bAda rAjAke hukmase dAsiyoMne use telaubaTana lagAkara nahalA diyA, saba aMgoMpara kuGkamakA lepa kara diyA, rAjAkA diyA huA rezamI vastra pahanA diyA aura tilaka Adi caudaha prakArake zRGgAroMse usake zarIrakA zRGgAra-sampAdana kara diyaa| isake bAda dAsiyA~ zIlamatIko rAjAke pAsa le aayiiN| isake bAda rAjAne use P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| apane Adhe Asanapara baitthaayaa| usa samaya mantrI aura sAmanta Adine use praNAma kiyaa| ___usa dina zIlamatIke sAtha-sAtha chAMcha leneko zAntimatI bhI rAjAke ghara AyI huI thii| java rAjAne krodhameM Akara zIlamatIko kaidakhAnemeM banda kara denekI AjJA dI, taba vaha bhAgakara apanI jagahapara. calI AyI aura apane gharake logoMse kahane lagI,-"zIlamatIne rAjA kI huI a~giyA nahIM lI, isIliye rAjAne krodhake mAre use kaidaqhAna DAla diyA hai / " yaha sunate hI sabane kahA,-"jo huA, so ThIka hI huaa| bahuta kahane para bhI usane apanI haTha nahIM chor3I, isalihI aisI saz2A milanI hI cAhiye thI / " yaha kaha, saba loga a pane kAmameM laga gye| ke bAda eka dina rAjAne mahIpAlako kuTumba sahita nimaMtrita bhi / tadanusAra vaha apane parivArake sAtha ThIka samaya para bhojana ka neke liye rAjAke ghara aayaa| rAjAne una saba logoMko snAna karA, acche-acche vastra pahanA, yogyatAnusAra zreSTha AbhUSaNoMse unheM alaMkRta kara diyaa| yaha dekha, mahIpAlane socA,-"isa rAjAne jo bandhukI taraha hamArI itanI qhAtiradArI kI, usakA kyA kAraNa hai ? athavA jisase jo kucha lenA hotA hai, vaha nirguNa manuSya bhI lehI suratA hai|" mahIpAla yahI soca rahA thA, ki rAjA una saba logoMko mohara AsanoM para baiThA, unake sAmane bar3e-bar3e thAla rakhavAkara Apa unake sAtha hI ucita Asanapara baiTha gye| isake bAda rAjAke . humase zreSTha vastra dhAraNa kiye huI satI zIlamatI svayaM hI unheM nAnA prakArake zreSTha bhojana parosane lagI / taba rAjAne usase kahA,-"priye ! bahuta dinoMse manameM rakhA huA apanA manoratha Aja saphala kara lo|" isake bAda saba loga bhojana karake utthe| rAjAne apane pitAko uttama siMhAsana para tathA bhAiyoMko bhI ucita AsanoM para baiThA kara, mAtA aura bhAbhiyoMko bhI acche-acche Asana dilvaaye| isake NA Jun Gun Aaradhak Trust. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. 4 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrIzAntinAtha caritra / nnnnn Manmanna bAda unhoMne pitAko praNAma kara kahA,-"pitAjI ! usa dina tumhArA jo putra gharase nikala bhAgA thA, maiM vahI zUrapAla huuN| yaha rAjya tumhArA hI hai| maiM tumhArA sevaka huuN| maiMne tumheM pahacAna kara bhI jAnabUjha kara tumheM majadUrI karane dI, merI yaha avinaya kSamA krnaa|" zIlamatIne bhI sabako praNAma kara kahA, "maiMne Apa logoMke vacana nahIM mAna kara Apa logoMko dukhI kiyA, merA yaha aparAdha Apa loga / kSamA kreNge| sasurajI mahArAja ! maine jo Apake kahanese bhI unI a~giyA nahIM utArI, vaha apane patikI AjJA ullaMghana honeke hI ma. se, isakA aura koI kAraNa nahIM hai|" ___ yaha saba bAteM suna, mahIpAlane atyanta harSita ho, apane putro pAlako pahacAna kara kahA,-"he putra! tumheM yaha rAjalakSmI hI puNyake prabhAvase prApta huI hai, isaliye tuma cirakAla taka ise kro| tumheM dekha kara hI maiM atyanta sukhI ho gayA / " yaha kaha, re nItiko jAnanevAle mahIpAlane svayaM uThakara apane hAthoM zUrapAlava / uThAkara siMhAsana para baiThA diyA aura rAjya para baiThe hue putrako pitA bhI namaskAra karatA hai, isI nItike anusAra mahIpAlane bhI zUrapAlako namaskAra kiyaa| isake bAda mahIpAlane madhura vacanoMse zIlamatIse kahA,-"beTI ! isa saMsArameM hI tU hI dhanya hai ; kyoMki tere sAre asaMbhava manoratha siddha ho gaye ; isaliye tU striyoMmeM ratna hai| .. tUne apane zIlakI kha ba rakSA kI aura patikI AjJAkA akSara-akSa pAlana kiyA, isaliye tere samAna isa duniyA~meM dUsarI kauna strI hailI jaba mahIpAlane usakI aisI prazaMsA kI, taba usane kahA,-"pitAjI ! ApalogoMne jo merI upekSA kI, vahI mere liye hitakAraka ho gyii| usa dina Apane merA apamAna nahIM kiyA hotA, to Apake putra paradeza kyoM jAte ? unheM rAjya kyoM kara milatA ? ApakA gaurava kaise bar3hatA ? mere manoratha kaise siddha hote ?" isake bAda zUrapAla rAjAne saba mantriyoM aura sAmantoMse kahA,-"ye mere pitA aura ye mere bhAI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / haiM, yaha merI mAtA aura ye merIbhAbhiyA~ haiM / ye loga mere pUjya haiM, isaliye tuma loga inheM praNAma kro|" yaha suna, Anandita hokara saba sAmanta Adine unheM namaskAra kiyA, taba zUrapAla rAjAne apane bhAiyoMko alaga-alaga deza dekara unheM mANDalika rAjA banA diyaa| kahA hai, "nApakRtaM nopakRtaM na satkRtaM kiM kRtaM tena / - prApya calAnadhikArAn zatruSu mitreSu bandhuvargepu // 1 // " arthAt-"caMcala rAjyAdi adhikAra pAkara jisane zatruoM kA Apane nahIM kiyA, mitroMkA upakAra nahIM kiyA aura bandhuoMkA sa nahIM kiyA, to kyA kiyA ? kucha bhI nahIM kiyA / " manApAla rAjAne apane mAtA-pitAko apane pAsa hI rakhA aura ki AtmAko kRtArtha mAnate hue apane rAjyakA pAlana karane lge| pa dina usa nagarake bAhara vAle udyAnameM zrIzrutasAgara nAmake sUrikA. rAmavasaraNa huaa| usa samaya unake caraNoMko namaskAra karaneke liye nagarake logoMko jAte dekhakara zUrapAla rAjAne maMtrIse pUchA, "he maMtrI! ye loga kahA~ cale jA rahe haiM ?" isake uttarameM maMtrIne rAjAko sUrike AgamanakA samAcAra kaha sunAyA / yaha suna; rAjAne kahA,-"java isa. nagarake loga jJAnake sUryake samAna guruko namaskAra karaneke liye jA rahe haiM, taba mujhe bhI jAnA cAhiye / " maMtrIne kahA, "he svAmI ! yaha cAra bahuta hI ucita hai|" vasa turatahI rAjA, mAtA-pitA aura priyAke sAtha udyAnameM A, sUriko praNAma kara, unake pAsa hI ucita sthAnapara baiTha rhe| usa samaya sUrine rAjAko saMsAra-samudrake pAra utAranemeM naukAke samAna zrI sarvajJa-bhASita jinadharmakI dezanA kaha sunaayii| use suna, pratibodha prApta kara, rAjAne guruke sAmane hI zrAvaka dharma aGgIkAra kiyA aura unheM praNAma kara ghara cale aaye| isake bAda rAjA zUrapAla pratidina sUriko praNAma karane Ate aura dharma suna jAyA krte| eka dina avasara pAkara rAjAne guruse pUchA,--"he. - Jun Gun Aaradhak Trust Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| wu prabho ! maiMne pUrva-janmameM kaunasA aisA puNya kiyA thA, jisake prabhAva se mujhe itanI bar3I rAjalakSmo vinA prayAsake hI mila gayI ! yaha suna, sUrine kahA,-- "he rAjan ! pUrva bhavameM tumane atithisaMvibhAga kiyA . thA, isIse yaha rAjalakSmI tumheM prApta huI hai| usakA hAla suno---- "isI bharatakSetrameM kSitipratiSThita nAmaka nagara hai| usameM vIradeva nAmaka eka zreSTha zrAvaka rahatA thaa| usakI strIkA nAma suvratA / vaha bhI jinadharma meM bar3I tatpara thI / donoM strI-puruSadharma-kAryameM mada / rahate hue gRhasthAzrama dharmakA pAlana kara rahe the / eka dina mI tithiko vIradevane pauSadha karake pAraNA ke dina vicAra kiyA, jo parvake dina upavAsa kara, pauSadha karate hue, pAraNake dina ko nikhadha dAna bhAvake sAtha karatA hai, vaha dhanya hai / isaliye yadi kA mujhe koI sAdhu mila jAye, to bar3A acchA ho / " aisA vicAra vaha gharake daravAz2ekI tarafa Taka lagAye dekhane lgaa| itanemeM tapasyo / ' kRzita aMgavAle do sAdhuoMko usane apane gharakIora Ate dekhA dekhatehai vaha jhaTapaTa uThakara unake pAsa jA, unako praNAma kara, bhakti pUrvaka unheM apane ghara le AyA aura unheM nirdoSa anna-jala khAne-pIneko diyaa| isake bAda kucha dUra taka unake pIche-pIche jA, phira unheM praNAma kara, apane ghara A, vaha socane lagA,-"maiM bar3A hI puNyavAn huuN| merA janma saphala hai / kyoMki kahA huA hai, ki "satpAtraM mahatI zraddhA, kAle deyaM yathocitam / dharmasAdhanasAmagrI, dhanyAsyeyaM prajAyate // 1 // " arthAt--satpAtra, mahatI zraddhA aura samayAnukUla yogya vastukA dAna, ye dharma-sAdhanakI sAmagriyA~ dhanya puruSoM ko hI prApta hotI haiN|' usakI strI suvratA bhI socane lagI,-"mere yaha svAmI bar3e hI .. puNyavAn haiM, jinhoMne zraddhAke sAtha sAdhuko dAna diyaa|" isa prakAra vizuddha bhAvase dAnakA anumodana karaneke kAraNa vaha bhI pAtradAnake puNyakI adhikAriNI huI / isake bAda donoM strI-puruSane aneka bAra P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTa prstaav| 381 vividha prakArake dAna de, cirakAla paryaMnta samakita sahita zrAddha dharmakA pratipAlana kiyA / antameM Azana aGgokAra kara,ArAdhanA dvArA AtmAko nirmalakara zubhadhyAnase maraNa prAptakara, ve donoM IzAna devalokameM jAkara deva hue| vahA~ devakA AyuSya pUrNakara, vIradevakA jIvahI vahA~se cyuta hokara, isa samaya zUrapAla rAjAke rUpameM avatIrNa huA hai aura suvratAkA hI nIva cyuta ho, tumhArI priyA zubhra manorathA zIlamatIke rUpameM avatIrNa huA hai| he rAjan ! tumane pUrva bhavameM jo satpAtrako dAna diyA thA, usa prabhAvase tumheM vinA mihanatake hI rAjya mila gyaa|" pUvIta prakAra apane pUrva bhavakA vRttAnta zravaNa kara, rAnI sahita ra jAtismaraNa huA, jisase unheM apanA pUrva bhava pratyakSakI dIkhane lagA aura unhoMne vairAgya prApta kara, candrapAla nAmaka to putrako gaddIpara baiThA diyA aura priyA sahita unhIM guruse dIkSA le / isake bAda aticAra-rahita usakA pAlana karate hue vividhaprakAkA tapa karate hue kevala-jJAnako prApta kara, ve mokSako prApta ho gaye atithi-saMvibhAgapara zUrapAla-kathAsama,pta prabhu kahate haiM,- "he cakrAyudha ! dAnake viSayameM eka aura kathA meM hai| use bhI suno supAtradAnajAddharmA-diha laukepi mAnaH / abhISTArthamavapnoti, vyAghraH kauTumbiko yathA // 1 // ___arthAt--"supAtrako kiye hue dAnase jo dharma hotA hai. usase manuSya isa lokameM bhI vyAghra kauTubikakI bhA~ti abhaSTi arthako prApta karatA hai|" . . .. 4. vyAghra kauTumbikakI kthaa| maiM isI bharatakSetrameM pAribhadra nAmaka nagara hai| usameM kabhI vyadhra nA. makA eka kSatriya rahatA thaa| vaha sevA-bRttikA tyAga kara khetI Jun Gun Aaradhak Trust Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 __ zrIzAntinAtha caritra / karane lagA thaa| usake durbhAgyase kucha hI dinoMmeM usakA dhana naSTa ho gayA, vaha nirdhanoMmeM ziromaNi ho gayA aura sAtha hI sAtha use Ala. syane bhI ghera liyaa| "aplaso'nupAyavedI, bhAgyairatyanta jhito yastu / sIdati purupatrinayaM, kevalamiha jagati bahuratne // 1" .. arthAt-- "isa jagatmeM bahutere ratna par3e hue haiM; tathApi Alasa, udyama na jAnanevAle, aura badakismatIke mAre hue ye tIna tarIke loga duHkhitahI rahate haiN|" yahI socakara eka dina usakI patnIne usase kahA, "he ! tuma nizcinta hokara nirudyama kI bhA~ti kyoM baiThe hue ho ?" usane kA "he priye ! maiM kyA karU~ ? bhAgyakI khuTAIse rAja-sevA aura kheta donoM hI udyamoMmeM mujhe nukasAna hI hAtha aayaa| usakI ke kahA,-"svAmI ! yadi tuma bhAgyahIna ho to bhI tumheM koii-n-ke| udyama karanA hI caahiye| kahA hai, ki "udyame nAsti dAridraya, japato nAsti pAtakam / . maunena kalaho nAsti, nAsti jAgarato bhayam // 1 // " arthAt--"udyama karanese daridratA miTa jAtI hai, japa karane se pApa kaTa jAtA hai, mauna rahanese lar3AI banda ho jAtI hai aura jagate rahanese koI Dara nahIM rahatA / " isaliye Apako udyama karanAho ucita hai aura bhI kahA hai, 'udyoginaM puruSasiMhamupaiti lakSmI __ devena deyamiti kA puruSA vadanti / daivaM nihatya kuru pauruSamAtmazaktayA, yatne kRte yadi na sidhyati ko'traH doSaH // 1 // " . arthAt--"udyoga karanevAle puruSasiMhako lakSmI prApta hotI / hai / 'daiva degA, to milegA' aisA kahanA kAyara AlAsiyoMkA kAma hai| isaliye devakA AdhAra chor3akara apanI zaktike anasAra udhama . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ramanna . SaSTha prstaav| karo / yatna karane para bhI yadi kAryasiddha na ho. to phira apanA kyA doSa hai ? kucha bhI nahIM "isaliye he prANeza! vastra aura AbhUSaNoM kI bAta to dUra rahe, tumhAre karate merI bhojana kI icchA bhI kabhI pUrI nahIM huii| ye vAlaka khAne ke liye bAra-bAra rote rahate haiN| kyA inheM dekhakara bhI tumhAre dila duHkha nahIM hotA ? tumane isa rAjAkI sevAse vaisA kucha lAbha nahIM ThAyA, to abake dUsare rAjAkI sevA kara dekho; kyoMki - REAL "gantavyaM nagarazataM, vijJAnazatAni zikSaNIyAni / va narapatizataM ca sevyaM, sthAnAntaritAni bhAgyAni // 1 // " arthAt-'"saikar3oM nagaroM kI saira karo, sau-sau hunara sIkho, sau-sau kI sevA karo---kahIM na kahIM lAbha ho hI jAyegA, kyoMki sayoMkA bhAgya sthAnAntarameM jAnese hI khulatA hai| isaliye tumheM sarI jagaha avazya jAnA cAhiye / isase tamheM jarUra lAbha pahu~cegA / " isa prakAra strIke samajhAnepara vyAghra kSatriya sevAvRttike udyogameM lgaa| prAyaH dekhA jAtA hai, ki gRhasthoMko apanI strIkI bAta avazya ho mAnanI par3atI hai| isake bAda vyAghrane paradeza jAneke irAdese kisI vaNikse kahA,-"seThajI! yadi merI strI Apase kucha mAMge, to Apa mere khAte. nAma likhakara de diijiyegaa| maiM rAjasevA kara jaba dhana kamA lAU~gA, taba ApakI kaur3I-kaur3I cukA duuNgaa| Apa merI strIkI icchA sadA pUrI kiyA kiijiyegaa|" yaha suna, usa vaNikne kahA,"bahuta acchA / " isake bAda kucha rAhaqharca lekara vaha astra-zastrase susajita ho, zubhamuhUrtameM gharase bAhara huaa| kramazaH zaMkhapura nAmaka nagarameM pahu~ca kara vaha sevakoM para atyanta dayA karanevAle zUrasena nAmaka vahA~ke rAjAkI sevA karane lgaa| rAjAne use madhura vacanoMse bar3A sukhI kiyA aura vaha bhI dhanakI AzAse unakI Adara-pUrvaka sevA . karane lgaa| isI taraha kucha dina bIta gye| isa bIca usane apane GunrainasunM.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrozAntinAtha critr| . astra-zastra bhI baca khAye-pAsa-palle bhI jo kucha dAma-damar3A thA, vaha bhI ur3a gyaa| usane eka varSa taka binA vetanake rAjAkI sevA kI, para usane rAjAse kucha bhI lAbha nahIM utthaayaa| taba usane bar3e afasosameM par3akara socA,-"rAjAne pahale to bar3I udAratA bharI bAteM kI; para aba to mAlUma hotA hai, ki ve nirI thothI bAteM thiiN| kahA bhI hai, ki asArasya padArthasya prAyeNADambaro mahAn / nahi tAdRg dhvaniH svarga, yAdRzaH kAMsya bhAjane // 1 // " arthAt--"akasara dekhA jAtA hai, ki jisake bhItara kucha nahIM hotA, usakA uparase bar3A bhArI ADambara hotA hai, para bartanase aisI dhvani nikalatI hai, vaisI sonese nahIM nikalatI / "kitane hI manuSya bAteM bolanemehI bahAdura hote haiM : kAma kara nhiiN| zAstrameM kahA hai, ki "adAtari samRdvo'pi, kiM kurvantyupajIvinaH / kiMzuke kiM zukaH kuryAt, phalite'pi bubhukSitaH // 1 // " __arthAt-samRddhizAlI ho; para dAtA na ho, to usake sevaka * kyA kareM ? ( sevakoM kA duHkha-dAridraya kaise dUra ho ? ) phale hue kiMzukake vRkSako lekara bhUkhA totA kyA kare ? ( usase totekI bhUkha thoDehI miTane kI hai ? )" aisA vicArakara usane phira socA,-"isa kRpaNa rAjAkI sevAse to merI khetI hI acchI hai| kahA bhI hai, ki-. "lkSmI vasati vANijye, kiMcitkicicca karSaNe / asti nAsti ca sevAyAM, bhikSAyAM na ca naiva ca // 1 // " arthAt "lakSmI vyApArameM hI rahatI hai| thor3I-thoDI khetI bArImeM bhI rahatI hai / sevAse lakSmI hotI hai aura nahIM bhI hotI / parantu bhikSAse to haragija hohI nahIM sktii| P.P..AC. Gunratnasuri M.S. -~~Jun Gun Aaradhak Trust . Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___paSTha prastAva / 385 "isake atirikta khetI karanemeM gharavAloMse bichur3anekA bhI Dara nahIM rhtaa| yadyapi yoMhI khAlI hAtha ghara lauTanA bar3I zarmakI bAta hai, tathApi vyartha yahA~ rahanA kisa kAmakA ?" aisA vicAra kara vaha usa sthAnase cala nikalA aura binA kharca-barcake hI rAstA te karatA huA rAtake samaya apane ghara AyA tathA gharake vAharavAlI bhItase ur3haka kara khar3A ho rahA / itane meM usane apanI strIko, apane bAlakoMko, jo suMdara padA khAneko mAMga rahe the, yaha javAba dete hue sunA, -"putro! tumhAre pitA jAkI sevA kara, bahutasA dhana kamA laayeNge| taba maiM tumheM tumhAre icavatAra bhojana duuNgii| tumhAre pitA bar3e acche-acche vastra lAyeMge gahane gar3hA deMge-saba kucha acchA ho jAyegA ; isaliye tuma . roti / " yaha suna, vyAghrane socA,-"ahA ! merI strIke hRdaya meM tor3I-bar3I AzAe~ haiM ! aisI hAlata meM jaba vaha mujhe yoM phaTe hAla aMdhA huA dekhegI, to usakI chAtI phaTa jAyegI aura vaha mara jaayegii| isaliye cAhe jitane dina bIta jAyeM ; para mujhe dhana lekara hI ghara AnA cAhiye, nahIM to nhiiN|" aisA nizcaya kara vaha pIche lauTA aura binA .. kisIko kAnoMkAna apane AnekI khabara diye calA gyaa| usa samaya, vaha apane manameM vicAra karane lagA, "nirmito'si naraH kiM tvaM, vilIno'mbodare na kim / jIva re nirdhanAvasthA, jAtA yasye dRzI tava // 1 // nArjitA kamalA naiva, cakre bhartavya poSaNam / dattaM ca.yena no dAnaM, tasya janma nirarthakam // 2 // " . arthAt---'"re jIva! tU puruSa kAheko huA ? mAke garbha meM hI mara kyoM na gayA, jo terI. aisI daridrAvasthA huI ? jisane dhana nahIM kamAyA, jinakA pAlana-poSaNa karanA cAhiye, unheM nahIM pAlA-posA ; . dIna-duHkhiyoM ko dAna nahIM diyA, usakA janma vyartha hI gyaa| . aisA vicAra kara, cittameM dRr3hatA aura sAhasako dhAraNa kara vaha vaha uttama rattoM kI prAzika nimitta rohaNAcala-parvatakI ora calA gyaa| Jun Gun Aaradhak Trust Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIzAntinAtha critr| mArgameM bhikSATana karatA huA vaha rAsteke logoMse rohaNAcalakI rAha mAlUma karatA huA kramazaH usa parvatapara pahu~ca gyaa| kahA bhI hai, ki ko'tibhAraH samarthAnAM, kiM dUraM vyavasAyinAm ? . ko videzaH suvidyAnAM, kaH paraH priyavAdinAm ?" ___ arthAt- "samarthajanoMke liye kucha bhI bhArI nahIM hai; udyogiyoMke liye kitanI bhI dUrI ho , para vaha jAnA kucha muzkila nahIM hai| uttama vidyAvAloMko videza kaunasA hai / aura priya vacana bolanevAle kI parAyA kauna hai ?" - isake bAda vyAghra, rohaNagiripara car3hakara kudAlase vahA~kI ra khoda, acche-acche ratna nikAla, apane vastrake chorameM bA~dha, bhIkha mAMga kara peTa pAlatA huA apane gharakI ora claa| rAstA calate vaha eka dina vizrAmake liye eka per3ake nIce baiTha gyaa| samaya usane eka nukIlI dAr3hoMvAle bAghako mu~ha phailAye apanI auM " Ate dekhaa| use dekha, Darake mAre vaha jAna bacAneke liye zIghratAke * sAtha usa per3a para car3ha gyaa| usa samaya ratnoMkI poTalI, jise usane nIce rakha diyA thA, bhUmi para hI par3I raha gyii| bAgha, kucha derataka usa per3ake nIce khar3A raha kara, antameM nirAza ho, jaMgalameM calA gayA; parantu vyAghra usake bhayase vRkSa para se nIce utarA nahIM itanemeM vahA~ eka bandara A pahu~cA aura apane caJcala svabhAvake kAraNa jhaTapaTa usa ratnoMkI poTalIko mu~hameM dabAye hue uchalatA kUdatA huA bhAga gyaa| use poTalI lekara bhAgatA dekha, vyAghra jhaTapaTa per3ase nIce utarakara usake pIche-pIche daur3A; para vaha bandara eka vRkSase dUsare vRkSapara chalAMga mAratA huA thor3I dera meM kahIM adRzya ho gyaa| usa samaya vyAghrane socA,-"he jIva ! jise nikAcita pApa-karma kahate haiM, vahI zAyada mujhase pUrva janmameM bana AyA hai, isIse vidhAtAne mujhe isa pRthvIpara aisA banA kara bhejA hai, ki maiM jisI kAmameM hAtha DAlatA hU~, vahI bigar3a jAtA hai| . parantu yadyapi puNyarahita prANiyoMke P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 287 sAre udyama niSphala ho jAte haiM, tathApi unheM puruSArthakA tyAga nahIM karanA caahiye|" __ isa prakAra apanI AtmAko ApahI dhairya dekara vaha Age bddh'aa| kramase vaha jaGgala pArakara eka gAMva meM phuNcaa| usa gAMvake bAhara eka yogIko baiThA dekha, vyAghrane use praNAma kiyaa| taba yogIne kahA,-"beTA! te dAridra dUra ho|" yaha AzIrvAda suna, vyAghrane use apanI pUrI rAma vanI sunAkara kahA,-"svAmI ! aba ApakI kRpAse merI daridratA OMya hI dUra hogii|" isake bAda yogone use rasakUpake kalpakI sunAyI aura eka pahAr3akI kandarAmeM le jAkara use rasake kUeNmeM jAneke liye lttkaayaa| isI samaya sulasakI taraha use bhI rasa pahalese par3e hue kisI AdamIne usake liye rasakI tumviyA~ dI aura usa yogIkI duSTatA batalA dii| isake bAda vyAghra rasase bharI huI tumbiyA~ liye hue kue~ke kinAre phuNcaa| jaba yogIne usase tumbiyA~ mA~gI, taba usane nahIM dii| usa samaya yogIne socA,-"pahale maiM ise bAhara to nikAlU, pIche kisI-na-kisI upAyase ise dhokhA dekara tumbiyA~ hathiyA luuNgaa|" yahI socakara usane use kueMse bAhara nikaalaa| isake bAda ve donoM parvatakI guphAse bAhara nikalakara gAMvake pAsa A phuNce| vahA~ Akara yogIne usase kahA,- he bhadra ! hamArA manoratha siddha ho gyaa| isa rasako loheke patra para lepakara AgameM tapAkara maiM sonA bnaauuNgaa| aba tuma nizcinta rho|" yaha kaha, pahalekA thoDAsA sonA, jo yogIke pAsa thA, use vyAghrake havAlekara yogIne kahA,-"beTA! tU yaha sonA bastImeM le jAkara beMca DAla / aura usI dAmase do vastra tathA uttama bhojana lA, to hamaloga bhojana kreN| eka vastra mere liye aura eka apane liye laanaa| dhanakA yahI upayoga hai, ki khAye aura dAna kre|" yaha suna, vyAghrane socA,-"yaha yogI avazya hI merA hitaiSI hai, nahIM to apanA sInA mujhe kAheko detA ?" aisA vicArakara, rasakI tumbiyA~ yogIke hI pAsa chor3akara vaha sarala P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| cittase vastImeM jA, pUrI-miThAI Adi acchI-acchI khAnekI cIjeM banavA, miTTIke bartanameM bhara, aura vastra bhI kharIda kara gA~vake bAhara huaa| idhara yogI rasakI tumbiyA~ liye hue use dhokhA dekara campata ho gyaa| - vahA~ pahu~cakara, vyAghrane jaba use nahIM dekhA, taba socA,-"oha ! usa duSTa yogIne to mujhe khUba chakAyA ! parantu kahA hai,- mitradrohI kRtaghnazva, snehIvizvAsaghAtakaH / / . te narA narakaM yAnti, yAvaccandradivAkarau // 1 // ' / : arthAt-"mitradrohI, kRtaghna aura snehIke sAtha viz: - 'ghAta karanevAle manuSya tabatakake liye narakameM par3e rahate haiM, ka sUraja aura cA~da pRthvI para prakAza phailAyA karate haiN|" - yaha kaha, bhojana aura vastra pRthvIpara pheMka, mUrchita ho jAneke vaha z2amInapara par3A rhaa| kucha dera bAda hozameM Anepara usane A Apa kahA,-"hA daiva! kyA isa saMsArameM tumheM mujhasA abhAgA aura na koI na milA,jo tuma mujhe hI isa taraha saba duHkhoMkA bhaNDAra banAye hue ho ? eka to mujhe nirdhanatA satA hI rahI thii| dUsare, maiMne jo sevA kI, to vaha bhI bekAra hogayI ; phira ratna hAthameM Akara jAte rahe aura abake suvarNa siddhikA rasabhImuTThImeM Akara nikala gayA ! mere liye kevala duHkha . paramparA hI rakhI hai| isaliye aba to merA mara jAnA hI acchA hai|" .. yahI socakara vaha eka per3apara car3ha gayA aura usakI eka DAlameM rassI bA~dha, usameM apanA galA pha~sAnA hI cAhatA thA, ki itane meM mahIne bharake upavAsI, IryAsamitike zodhanameM tatpara aura bastIkI ora AhArake liye jAte hue eka muniko dekhakara usane socA,--"maiM vRkSale nIce utarakara yaha zuddha bhojana aura vala inhIM munIzvarako de DAleM, to isa dAnake prabhAvase zAyada janmAntarameM mujhe sukhakI prApti hogii|" yaha soca, vRkSase nIce utara usane muniko praNAma kiyA aura unake sAmane vaha bhojana-vastra rakha kara kahA,-'he pUjya ! kRpA kara Apa isa bhojana aura vastrako grahaNa kareM / " . . P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 . ! . SaSTha prstaav| yaha suna, munine usa bayAlIsa doSoMse rahita zuddha bhojanako dekha, bartanase nikAlakara grahaNa kiyA aura vastrako bhI kalpanIya dekhakara use bhI le liyaa| isake bAda usane phira muniko praNAma kiyA / muni apane sthAnako cale gye| vyAghrane apane manameM socA, --"maiM bhI dhanI hU~, jo mujhe aisA suavasara hAtha lagA / vinA bar3e bhAgyake aisA usa bhojana vastra kaise milatA aura aise sthAnameM aise mahAmunikA zubhamana kaise hotA ? phira mujha vivekahInake hI manameM dAna denekI vA kaise udaya ho AtI ? ataeva Aja merA janma saphala ho gyaa| va ha bhAvase yahI saba soca rahA thA, ki itanemeM usa vaTavRkSameM rahane koI devI bola uThI,-"beTA ! tere muniko dAna denese maiM bar3I huI hU~, isaliye batA, maiM terA kaunasA manoratha pUrA karU~?" yaha vyAghrane kahA,-"tuma cAhe koI devI kyoM na ho, para yadi tuma mere Upara prasanna ho, to mujhe pAribhadra nagarakA rAja de DAlo-sAthahI bahutasA dravya bhI do| devIne kahA, "he mahApuruSa ! tujhe saba kucha milegaa| pahale tu isa bAkI bace hue annako khAkara apanI jAna to bacA le|" devIke isa Adezako suna, harSita hokara usane bhojana kiyaa| vastra pahanA aura svastha huaa| itanemeM devIke prabhAvase vahI bandara jaMgala se Akara ratnoMkI poTalI usake pAsa rakha kara phira jaMgalameM calA gyaa| usI puNyake prabhAvase vaha yogI bhI rasase bharI huI tumbiyA~ liye hue AyA aura rasasiddhike yogase Dhera-kA-Dhera sonA banAkara vyAghra ko de gyaa| - idhara pAribhadra-nagarake rAjA, kisI kAraNase devayogase mRtyuko prApta hue / unake rAjyako calAne vAlA eka bhI putra nahIM thaa| isaliye devI ratnoM aura suvarNake sAtha vyAghrako liye huI usa nagarake pAsa chor3a gayI aura logoMse kaha gayI, "he puravAsiyo! maiM tumhAre liye eka suyoga rAjA le AyI hU~ aura use purIke bAhara chor3e jAtI huuN| tuma lAga usakA bar3I dhUma-dhAmake sAtha nagarameM praveza karAo / " devIkA Jun Gun Aaradhak Trust Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrIzAntinAtha caritra / .:.- " - - yaha Adeza suna, mantrI, sAmanta Adi puravAsI bar3e santuSTa hue aura nagarake bAhara aaye| vahA~ unhoMne apane hI nagarake rahanevAle vyAghrako dekhaa| isake bAda bar3I dhUma-dhAmake sAtha use hAthI para baiThAkara mantrI-sAmanta Adine use pura-praveza kraayaa| usa samaya taka isa nagarameM pahalese kyA kyA ho cukA thA vaha bhI suno "vyAghrakI strI usI baniyekI dUkAnase barAbara ATA-cAvala letI rahatI thI, isaliye dhIre-dhIre usa para baniyeMkA bahutasA laha ho gayA, isa kAraNa aura bahuta dinoMse vyAghra kA koI samAcAhI milA thA, isaliye bhI-usa baniyene vyAghra kI strIko bAlako ta pakar3akara usa nagarake kotavAlake ghara bandhaka rakha diyA thaa| yacAra suna kara vyAghrane usa baniyekA lahanA kor3I-kaur3I cukA yA aura vastroM sahita apanI stroko chur3avAkara rAjamahalameM bulA liyA / . isake bAda vyAghra bhI rAjamandira meM aayaa| mantrI, sAmanta Adi saba : logoMne use praNAma kiyaa| isake bAda vyAghra rAjAne sabake sAmanehI apanI mahA AzcaryadAyinI kathA kaha sunaayii| isake bAda rAjAne / apanI strI aura baccoMko acche-acche vastrAlaGkAra dekara khUba khuza kiyA / isa prakAra satpAtrako dAna denekA pratyakSa aura tatkAlika phala dekhakara rAjA nirantara supAtroMko dAna dene lge| kahA bhI hai, ki "jale tailaM khale guhyaM, pAtre dAnaM manAgapi / prAjJe zAstraM svayaM yAnti, vistAraMvastuzaktitaH // 1 // " . arthAt "jalameM tela, khalameM gupta bAta, pAtrameM dAna, buddhimAnameM zAstra-itanI vastue~ apanI zaktike anusAra Apase Apa vistArako prApta hotI haiM / aba apane duHkhoMko yAda kara, vyAghrarAjA saba prANiyoMpara maitrIbhAva rakhane lage aura kRpA pUrvaka jisakA jahA~taka upakAra bana par3atA, . vahA~taka upakAra karane lge| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m SaSTha prstaav| nmmmmverwarmoram namammanamamman eka dina usa nagarameM jJAnagupta nAmake sUri A pahu~ce, unake caraNoM-. meM praNAma karaneke liye vyAghra rAjA bhI vahA~ gaye aura unheM praNAmakara ... ucita sthAna para baiTha rhe| sUrine unheM pratibodha denevAlI dharmadezanA sunaayii| use sunakara, unhoMne kahA, "pUjyavara ! dharmakA phala to hAtho hAtha milaa| dAnake prabhAvase mujhe isI bhavameM rAjyakI prApti huii| parantu yaha to kahiye, pUrva bhavameM maiMne kaunasA pApa kiyA thA, jisa kAraNa mujhe pahale kevala duHkha-hI-du:kha prApta hotA gayA ?" yaha suna mAtI gurUne kahA, "he rAjana! suno- - va samayameM eka pahAr3I pradezameM durgAsiMha nAmaka pallI-pati (gAMva. kArI ) rahatA thaa| yadyapi sabhI bhIla paradravyako haraNa karane vAte haiM, tathApi kitanoMke pariNAma acche bhI hote haiM aura vihAka bure / eka dina bhIla kahIM chApA mArane gye| vahA~ unameMse ekane kahA,-"apane sAmane jo koI dupAyA-caupAyA mile, use vedhar3aka mArate clo|" dUsarene kahA, "bhAI jAnavaroMko mAranese kyA lAbha ? manuSyoMmeM strI-puruSakA bheda na karake sabako mAra DAlo ; kyoMki bastiyoM meM inhIM logoMkA bhaya rahatA hai|" tIsarene kahA,-"striyoMke mAranese kyA lAbha hai ? kevala puruSoMko hI mAranA caahiye| cauthene kahA,--"puruSoM meM bhI jo zastradhArI hoM, unheM hI mAranA cAhithe, zastra hInoMko mAranekA kyA kAma hai ?" pA~cavene kahA,-"zastradhAriyoMmeM bhI jo apane sAmane yuddha karane AyeM, unheM hI mAranA cAhiye, auroMko mAranekA kyA kAma ?" antameM chaThA bhIla bolA,-"kisIko mAranA nhiiN| apaneko to kevala dhanase kAma hai, isaliye dhana lekara hI cala denA caahiye|" inameM pahaleko kRSNalezyAvAlA, dUsareko nIlalezyAvAlA, tIsareko kapotalezyAvAlA, cautheko tejolezyAvAlA, pA~caveMko padmalezyAvAlA aura chaTheko zukalezyAvAlA smjhnaa| inameM pahale tIna to avazya hI narakameM jAte haiM aura zeSameM tInoM kramale uttama gatiko prApta hote haiN| jisa durgAsiMha nAmaka bhIloMke caudharIkA Upara P.P.AC.GunratnasuriM.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ irm woman zrIzAntinAtha critr| z2ikra AyA hai, vaha padmalezyAvAlA thaa| vaha nirantara parAye dhanakA haraNakara apanI jIvikA nirvAha karatA thaa| eka dina vairasiMhake sainikoMne use bala pUrvaka mAra DAlA / vahI marakara kitane hI bhavoMmeM tiryaMca gatimeM bhramaNa karatA huA isa bhavameM tumhAre rUpameM prakaTa huA hai| pUrvabhavameM tumaneM parAyA dhana haraNa kiyA thaa| isIliye tumheM isa bhavameM dhanakI prApti nahIM huii| kahA bhI hai "adattabhAvAddhi bhaveddaridrI, daridrabhAvAcca karoti pApam / ___ pApaM hi kRtvA narakaM prayAti, punardaridrI punareva pApI // 1 // " arthAt --"dAna nahIM karanese manuSya daridra hotA hai, daridrayA kAraNa vaha pApa karatA hai aura pApa karake narakako jAtA hai / nikalakara phira daridrI aura pApIhI hotA hai| "bIca-bIcameM tumheM dhana milatA rahA ; para vaha bhI naSTa hotA gayA,-. tumhAre pAsa nahIM rahane paayaa| abake supAtrako dAna deneke prabhAvale . hI, he rAjan ! tumhArI gayI huI lakSmI aura yaha rAjya tumheM prApta huA ___ hai| kahA bhI hai, ki "supAtradAnenabhaveddhanADhya, dhanaprayogeNa karoti puNyam / puNyaprabhAveNa jayecca svarga, svarge sukhAni praguNI bhavanti / / 1 // " arthAt- "supAtradAnake prabhAvase manuSya dhanADhya hotA hai / dhana pAkara vaha puNya karatAhai / puNyake prabhAvase vaha svarga jAtA hai aura svargameM use bahuterA sukha milatA hai| ___ isa prakAra guruke muMhase apane pUrva bhavakI bAta suna, pratibodha prApta kara, sUriko praNAma kara, ghara jA, apane putrako rAjya para baiThA; vyAghra rAjAne unhIM guruse dIkSA grahaNa kara lii| isake bAda cAritrakI ArAdhanA kara, samAdhi maraNa dvArA mRtyuko prApta ho, vaha devalokako cale gye| vahA~se Akara vaha manuSya-janma prApta kara, mokSako prApta hoNge| satpAtradAna-sambandhinI vyAghra-kathA samApta / .. P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| isa prakArakI kathA sunAkara svAmI zrIzAntitAthane cakrAyudha ___ rAjAse kahA,-he rAjan ! pahale kahe hue bArahoMvata gRhasthoMke liye , batalAye gaye haiN| vivekI manuSyoMko una vratoMkA pAlana kara, antameM saMlekhanA karanI caahiye| gRhastha-dharmakA ArAdhana kara, buddhimAnoMkoantameM sarva virati grahaNa karanI caahiye| aisI zuddha saMlekhanA siddhAnta-granthoMmeM batAyI gayI hai, athavA zrAvakakI darzana (samakita)AdigyAraha pratimAe~ vahI karaneko bhI zuddha saMlekhanA kahate haiM / ina pratimAoMkA vahana na kare, to meM santhArAmeM raha kara bhI dIkSA grahaNa kara lenI cAhiye / isake bApUcAta samayameM vRddhi pAte hue zubhapariNAmake sAtha guruke nikaTa vividha a pahaNa kara, guruke muMhase ArAdhanA granthoMko sunanA caahiye| vya jIvoMko cAhiye, ki apane manameM nirmala saMvega-raGga lAkara zumanase isa prakAra saMlekhanA kareM aura usake pA~coM aticAroMkA varjana kreN| una aticAroMke nAma aura artha isa prakAra haiM,-pahalA. . ihalokAzaMsA-prayoga arthAt 'yadi maiM manuSya-bhava prApta karU~, to acchA hai, aisA manameM vicAra karanA, pahalA aticAra hai| dUsarA-paralokA. zaMsA-prayoga arthAt 'parabhavameM mujhe utkRSTa devatva prApta ho, to ThIka hai' aisA vicAra karanA dUsarA aticAra hai| tIsarA-jIvitAzaMsA. prayoga arthAt puNyArthI jana jo apanI mahimA bakhAnate hoM, use dekhakara adhika dina jInekI jo icchA hotI hai, vahIM tIsarA aticAra hai| cauthA--maraNAzaMsA-prayoga arthAt anazana grahaNa karane bAda kSudhA Adi pIr3Ase jaldI mara jAnekI jo abhilASA hotI hai, vahI cauthA aticAra hai| pA~cavA kAmabhogAzaMsA prayoga arthAt uttama zabda, rUpa, rasa, sparza aura gandhakI jo icchA hotI hai, vahI pA~cavA~ aticAra hai| pahale sulasako kathAmeM jo jinazekharakA vRttAnta kahA gayA hai, use hI saMlekhanAke viSaya meM dRSTAnta smjhnaa|" isa prakAra saMlekhanAke sambandha meM zrIzAntinAtha jinezvarake kahe hue dharmoko sunakara, sArI sabhAko aisA Ananda huA, mAnoM saba para amRta barasa gyaa| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 zrIzAntanAtha critr| ___isI samaya cakrAyudha rAjAne khar3e hokara prabhukI vandanA kara, donoM hAtha jor3e hue vinatI kI,-"he samasta saMzaya-rUpI andhakArako nAza karane meM uttama sUryake samAna aura tInoM lokoMse vandanA kiye jAte hue zrIzAntinAtha prabhu ! tumheM namaskAra hai| he prabhu! merI duSkarma rUpI ber3iyoMko kATa kara tathA rAga-dveSa rUpI zatrukA nAza kara, mujhe isa saMsAra-rUpI kArAgRhase mukta kro| he jineza! nirantara janma,rA aura mRtyukI AgameM jalate hue isa bhavarUpI gRhase dIkSA-rUpI va. lambana dekara mujhe bAhara nikAla lo|" isa prakAra zrIzAntiko yase vinatI kara, atyanta vairAgya prApta ho, cakrAyudha rAjAne paiMtIsa ro . ke sAtha prabhuse dIkSA grahaNa kara lii| isake bAda unhoMne prabhuse pUchA, "he svAmin ! tatva kyA prabhune kahA,-"utpatti-yaha pahalA tatva hai|" taba buddhimAn ne ekAntameM jAkara vicAra kiyA,-"ThIka hai| samaya-samaya para naraka tiryaMca, manuSya aura devagatimeM jIva utpanna huA karate haiM / para yadi .. isI taraha samaya-samaya para utpana huA hI kareM, to ve tInoM bhuvanameM na samAyeM, isaliye unakI koI-na-koI aura gati avazya hogii|" aisA vicAra kara unhoMne phira bhagavAnse pUchA, "he bhagavan ! tattva kyA hai ?" prabhune dUsarA tattva "vigama" btlaayaa| yaha suna, unhoMne phira socA,-"vigamakA artha nAza hai| isakA matalaba yahI hai, ki samaya-samaya para jIvoMkA nAza huA karatA hai| para yadi yoMhI vinAza huMA kare, to jagat hI sUnA ho jAye / " aisA vicAra kara, unhoMne phira pUchA,- "he bhagavan ! tattva kyA hai ?' taba bhagavAnane tIsarAtattva "sthiti" btlaayaa| isase samasta jagatkA dhrauvya-svarUpa jAna, cakrAyudha rAjarSine ina tInoM padoMke anusAra dvAdazAGgIkI racanA - kii| isI taraha anya paiMtIsoM muniyoMne bhI bhagavAnke muMhase tripadI suna kara dvAdazAGgIkI racanA kii| isake bAda ve saba jinezvarake pAsa gye| * unheM isa prakAra buddhi-vaibhavase sampanna jAna, P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 365 bhagavAna Asanase uThakara khar3e ho gye| idhara indra sugandhita vastuoMse ( vAsakSepase ) bharA huA thAla liye jinendrake pAsa A khar3e hue| isake bAda bhagavAnne zrIsaMghako usameMse vAsakSepa lekara diyaa| chattIsoM muniyoMne tIna bAra bhagavAnkI pradakSiNA kii| isake bAda unake mastaka para zrIsaMgha tathA bhagavAnane vAsakSepa ddaalaa| prabhune gaNadharake padamira sthApita kiyaa| isake bAda bhagavAnne bahutere puruSoM aura striyoM ko akSA dI, jisase svAmIko sAdhu-sAdhviyoMkA bahuta bar3A parivAI prApta ho gyaa| jo loga natidharma kA pAlana karanemeM asamartha the, undhIvaka-zrAvikAoMne jinendrake nikaTa zrAvakoMke bAraha vrata grahaNa ki isa prakAra pahale samavasaraNameM cAra prakArake saMgha utpanna hue| mAilI porazI pUrNa hone para zrIjinezvara uTha khar3e hue aura dUsare prAkArameM bane hue devacchandameM vizrAma karane gye| usa samaya zrI jinendrake pAdapITha para baiThakara prathama gaNadhara cakrAyudhane dUsarI porazImeM sabhAke samakSa vyAkhyAna diyaa| usa vyAkhyAnameM unhoMne jina dharmameM sthiratAke nimitta zrIsaMghako pApakA nAza karanevAlI antaraGga-kathA isa prakAra kaha sunAyI,-.. "he bhavyajIvo! yaha manuSyaloka nAmakA kSetra hai| isameM zarIra nAmakA nagara hai| isameM moha nAmaka rAjA svecchA-pUrvaka vilAsa karatA hai| isa rAjAkI patnIkA nAma mAyA hai| inake putra kA nAma anaGga hai| isa rAjAke pradhAna mantrIkA nAma lobha hai| saba vIroM meM ziromaNi krodha nAmakA mahAyodhA usa moha rAjAke pAsameM rahatA hai| rAga aura dveSa nAmake do atirathI yoddhA hai| miSyAtva nAmakA mANDa lIka rAjA hai| mAna nAmakA bar3A bhArI hAthI isa moharAjAkI savArImeM rahatA hai| isa rAjAke indriya-rUpI azvoM para car3hanevAle viSaya nAmake sevaka haiN| isI prakAra usa rAjAke bahuta bar3I fauja hai| usa nagarameM karma nAmakA kisAna rahatA hai| prANa nAmakA eka bahutaH . bar3A vyApArI hai| mAnasa nAmakA talArakSaka (kotavAla) hai| P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 366 . zrIzAntinAtha caritra / eka bAra dharma nAmaka rAjAne mAnasa nAmaka nagara-kotavAlako guru padeza-rUpI dravya dekara apanI ora milA liyA aura senA sahita usa nagarameM praveza kiyaa| isa dharma rAjAke RjutA nAmakI rAnI, santoSa nAmakA pradhAna mantrI, samyaktva nAmakA mANDalika rAjA, mahAvatarUpI sAmanta, aNuvrata-rUpI paidala sipAhI, mArdava nAmakA gajendra, pazama Adi yoddhA aura saccAritra nAmaka rathapara ArUr3ha zruta nAkA senApati hai| aise dharmarAjAne moharAjako jItakara usa nagarase nikAla bAhara kara diyaa| isake bAda dharmarAjAne apane saba sainikoMko jJA dI,-"isa nagarameM koI moharAjAko z2arA sI bhI jagaha na mila dharmarAjAkI aisI AzA vartamAna hote hue bhI yadi kadAcit ko ke vaza ho jAye, to use karma-pariNati phirase rAstepara le AtI hai| jaise ki anItipura meM gaye hue ratnacUr3a nAmaka baniyeko yamaghaNTA nAmakI vezyAne buddhi dekara vipadse bacAyA thaa|" yaha suna, zrIsaGghane prathama gaNadharase pUchA,--"vaha ratnacUr3a kauna thA ? usakI kathA kaha sunaaiye|" taba gaNadharane nIce likhI kathA kaha sunAyI - o olso doio 0:00Logo DTDOORIO ratnacUr3akI kathA 15000N:00HOTo coFOTO isI bharata-kSetrameM samudrake kinAre dhanADhya manuSyoMse pUrNatAmralipti nAmakI nagarI hai / usa nagarImeM ratnAkara nAmakA eka sadAcArI, lakSmIvAn aura maryAdA-pUrNa seTha rahatA thaa| usakI patnIkA nAma sarasvatI thA / vaha agaNya puNya, lAvaNya, naipuNya aura dAkSiNyAdi guNoMse vibhUSita thA / eka dina sarasvatIne rAtake pichale pahara stra prameM mahAtejasvI - aura a~dhere meM ujAlA karane vAlA eka ratna apane hAthameM AyA huA dekhA / sokara uThanepara usane yaha bAta apane patise khii| strIkI yaha bAta suna, patine kahA, - "priye ! isa sghanake prabhAghase tumheM putraratnakI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baSTha prastAva / 367 wwwvvvvvvvvvvvM prApti hogii|" yaha suna, seThAnI bar3I harSita huii| kramase garbhakA samaya pUrA honepara seThAnIke eka zubhalakSaNa-yukta putra huaa| svapnake anusAra hI usakA nAma ratnacUr3a rakhA gyaa| jaba vaha lar3akA pA~ca varSakA huA, taba seThane use vidyA-zAlAmeM kalAbhyAsa karaneke liye bheja diyaa| kamase purI yuvA huaa| aba to vaha vicitra zRGgAra kara udbhaTha veza dhAraNa ye, apane samAna vayasavAle mitroMke sAtha nagarake udyAna AdimeM mAmAne taurase krIDA-vilAsa karane lgaa| eka dina vaha cauMkaparase nAmakara dhIre-dhIre calA A rahA thA, isI samaya sAmanese calI yI huI rAjAkI pyArI vezyA saubhAgyamaJjarIke kandhese vaha TakarA itanemeM usa vezyAne usakA vastra pakar3a, krodhase milI huI ha~sIke sArtha kahA; -"vAhajI seThake beTe ! vidvAnoMne Thoka hI kahA hai; ki dhana honepara loga A~kheM rahate bhI andhe, bahare aura gUMge ho jAte haiN| isIse to tumane isa nayI javAnImeM, dina-dahAr3e caur3e rAstepara sAmanese AtI huI mujhako nahIM dekhA ! are bhAI ! tumheM dhanakA itanA ghamaNDa karanA ThIka nahIM ; kyoMki nItike jAnanevAle vidvAnoMne kahA hai, ki bApakI kamAIpara kauna nahIM mauja karatA ? para tArIfa to usakI hai, jo apanI bAja-kUvatakI kamAI para mauja karatA phiratA ho| nItizAstrameM kahA hai_ "mAtuH stanyaM piturvittaM,. parebhyaH krIDanArthanam / ___ pAtuM bhoktaM ca lAtuM ca, bAlya evocitaM yataH // 1 // " arthAt - 'mAtAkA stana pAna karanA, pitAkI sammattikA upayoga karanA aura dUsaroM se krIDAkI vastue~ mA~ganA--ye saba kAma lar3akoMko hI sohate haiM / ' aura bhI kahA hai, ki "solasavariso putto, lacchiM muMjeijo piya jnnss| .. so raNakhyo putto, putto so vayaraveNa // 1 // - arthAt--"jo putra solaha varSakI umara ho jAnepara bhI pitAkI hI upArjita lakSmIkA upayoga karatA hai. use RNI yA vairI hI samajhanA cAhiye / " ...... . . "sAlasa P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrozAntinAtha caritra / ___isa prakArakI bAteM sunAkara vaha vezyA apane ghara calI gyii| usakI bAteM sunakara seThake lar3akene socA,-"ahA ! isa vezyAne bahuta hI ThIka khaa| mujhe isakI bAtopara amala karanA cAhiye ; kyoMki kahA hai, ki __ 'bAlAdapi hitaM grAhya--ma medhyAdapi kAJcanam / nIcAdapyuttamA vidyAM, strIratnaduSkulAdapi // 1 // arthAt- 'yadi bAlaka bhI koI hitakI bAta kaha de, to Salil mAna lenA cAhiye / viSThAmeM bhI yadi sonA par3A ho to uThA in cAhiye / nIcake pAsabhI yadi uttama vidyA ho, to usase le cAhiye aura nIca kulameM bhI yadi strI-ratna mile, to use kara lenA ucita hai|' isa prakAra nItikI bAteM manameM socate hue vaha mu~ha malina kiye hue ghara aayaa| use udAsa dekha, usake pitAne pUchA, - "putra ! Aja tumhArA yaha sUkhA huA ceharA mujhe sAfa batalA rahA hai, ki tumheM kisI bAtakA soca paidA huA hai| isaliye tuma batalAo, ki tumheM kisa cIz2akI jarUrata hai ? tumheM jo kucha cAhithe, vaha batalA do, maiM tumhArI icchA avazya pUrI karU~gA, kyoMki tuma mujhe prANoMse bhI bar3hakara pyAre ho|" yaha suna, tanika muskurAkara ratnacUr3ane pitAse kahA, - "he pitA! yadi ApakI AjJA ho, to maiM dravya upArjana karaneke liye videza jAnekI icchA karatA huuN| isaliye Apa mujhe jAnekI AjJA diijiye|" yaha suna, seTha ratnAkarane kahA,-"beTA! apane gharameM dhanakI kyA kamI hai ? tuma isIse apane sAre manoratha pUre kara sakate ho| aura yaha bhI jAna rakho, ki paradezakA kleza bar3A hI kaThina hotA hai| bar3e hI kaThora manuSyoMkA kAma paradeza sevana karamA hai| tumhArA zarIra bar3A hI komala hai, isaliye tuma bhalA kaise paradeza jA sakoge ? sAthahI jo puruSa indriyoko vazameM rakha sake, striyoMko dekhakara mohita na ho sake, bhinna-bhinna tarahake logoMse ThIka-ThikAne lAtha bAteM kara sake, vahI paradeza jA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 366 sakatA hai| isaliye beTA ! tuma paradeza jAkara kyA karoge? yaha maiMne jitanI sampatti upArjana kara rakhI hai, vaha saba tumhArI hI hai / " aisA kahanepara bhI usane apanI haTha nahIM chodd'ii| taba pitAne use jAnekI AjA de dii| jisa kAmako karaneke liye AdamI nizcaya kara letA hai, va bhalA kaise nahIM hogA.? isake bAda ratnacUr3ane apane pitAse lAkha rupayA apane khAte nAma zivAkara liyA aura usose kirAnAmAla kharIda, eka bhADeke jahAz2ameM bhara Apa usIpara savAra hone calA / usI samaya seThane Akara use vIkAra zikSA dI "beTA! dekhanA, anItipura nAmaka nagarameM bhUle bhI kSA, kyoMki vahA~ke rAjA anyAyI haiM, jinake avicAra nAmaka mantrI, sarvagrAhya nAmaka kotavAla aura azAnti nAmaka purohita haiN| vahA~ gRhItabhakSaka nAmaka seTha, mUlanAza nAmakA usakA putra, raNaghaNTA nAmakI vezyA aura yamaghaNTA nAmakI kuTanI hai| usa nagarameM cora, juArI aura parastrIgrAmI loga bahuta rahate haiN| usa nagarake loga sadA U~ce-U~ce makAnoM meM rahate haiM / yadi koI anajAna AdamI vahA~ vyApAra karaneke liye pahu~ca jAtA hai, to vahA~ke loga, jo logoMko ThaganemeM bar3e ustAda haiM, usakA sarvasva haraNa kara lete haiN| isaliye tuma sirpha usI anItipura nagarako chor3akara aura jahA~ cAho, vahA~ byApAra karaneke liye jA sakate ho / dekho, merI yaha zikSA kabhI na bhuulnaa|" isa prakAra pitAkI zikSA sira-A~khoMpara car3hA, mAMgalika upacAra kara, vaha seTha-suta zubha-muhUrtameM gharase bAhara nikalA, usake svajana use pahu~cAne cale aura zubha zakunoMse utsAhita hotA huA vaha samudrake kinAre aayaa| kahA hai, ki 'gokanyAzaMkhavAdyaM dadhiphalakusumaM pAvakaM dIpyamAnaM, yAnaM vA viprayugmaM hayagajavRSabha pUrNakumbhaM dhvajaM vA / udakhAtA caiva bhUmirjalacarayugala siddhamannaM zavaM vA, vezyA strI mAMsa piNDaM priyAhiMtavacanaM maMgalaM prasthitAnAm // 1 // "P.P.AC. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| arthAt-'gau, kanyA, zaMkha, bAjA, dahI, phala, phUla, dhadhakatI huI agni, vAhana, brAhmaNa-yugala, azI, hastI, vRSabha, pUrNakumbha, dhvaMja, khodI huI pRthvI, jalacara-yugala, siddha anna, zava, vezyA, strI, mAMsakA piNDa tathA priya aura hitakAraka vacana--ye saba cIjeM yAtrA karIvAloMko jAte samaya mile, to maMgalakI sUcanA detI haiN|' ____ isake bAda ratnacUr3a jahAz2apara cddh'aa| usake AtmIya-svajana se . vidA karake pIche lautte| isake bAda pAla tAnakara mAMjhiyoMne jati calAnA zurU kiyaa| kUpastambha para baiThA huA AdamI mArgakA . rakhate hue nAvikoMko sUcanA diyA karatA aura ve loga bhI / icchAke anusAra vAJchita dvIpakI ora jahAjako liye jAte the| parantu jahA~ pahu~canA thA, vahA~ na pahu~cakara vaha jahAz2a honahArake vaza ghahIM retapara car3ha gayA,jahA~ anItipura nAmakA nagara thaa| usa jahAjako Ate dekhakara usa nagarake loga bar3e harSita hue aura U~cepradeza para car3hakara usakI ora dekhane lge| usa dvIpako dekhakara ratnacUr3a tathA nAvikoM. ne kisIse pUchA, "yaha dvIpa kaunasA hai aura isa nagarakA kyA nAma . hai ?" usane uttara diyA, "yaha kUTa-dvIpa kahalAtA hai aura isa nagarakA nAma anItipura hai|" yaha suna, usa seThake putrane apane manameM socA,"jisa nagarameM Aneko pitAne manA kiyA thA, daivayogase vahI nagara prApta ho gayA ; yaha acchA nahIM huaa| para aba kyA karU~ ? zakuna to acche hue the-havA bhI pIThaparakI hai aura mere cittameM utsAha bhI bharA huA hai, isaliye merI to yahI dhAraNA hotI hai, ki mujhe yahA~ manamAnA lAbha hogaa|" - isake bAda vaha ratnacUr3a seTha jahAz2ase nIce utarA aura sAnanda - cittase kinArepara hI rahane yogya sthAna dekha, vahIM apane naukaroMse saba mAla jahAz2ase utaravA mgvaayaa| rAjAke naukaroMko usane kara bhI de . diyaa| itane meM cAra vaNikoMne Akara kuzala-praznake bAda ratnacar3ase Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 401 kahA, "he zreSThIputra! tumane kahIM aura na jAkara yahIM utarakara bar3A acchA kAma kiyaa| hama loga tumhAre apane hI haiN| hama loga tumhArA saba mAla le leMge, tumheM beMcaneke liye tarada nahIM karanA pdd'egaa| yahA~ hamaloga yaha saba qharIda leMge aura jaba tuma ghara jAne lagoge, taba jaisa mAla kahoge, vaisA mAla tumhAre jahAz2ameM bhara deNge|" yaha suna, zrI putrane unakI bAta mAna lii| una kapaTa buddhi baniyoMne usakA sAmAla le, Apasa meM bAMTa liyA aura apane-apane ghara cale gye| isa bAda ratnacUr3a acche-bhale kapar3e pahana, sundara alaGkAra dhAraNakara, avItaukaroMke sAtha nagarakI ora anyAyI rAjAse milane claa| ra eka mocIne sone-cAMdIke laisa Ta~ke hue do jor3e jUte usakI bheMTa kiye| unheM lekara usane kahA, "bhAI ! inake dAma kyA haiM ? yaha suna, usane bar3e dAma maaNge| taba ratnacUr3ane socA, "yaha to bar3e anyAyakI bAta kahatA hai|" isake bAda usane use pAna dekara kahA,"he kArIgara! jaba maiM jAne lagUMgA, taba tumheM khuza kara duuNgaa|" yaha kaha, use vidA kara, seTha Age bar3hA, itanemeM use sAmane hI koI kAnA : juArI milaa| usane seThase kahA,-"seThajI ! maine apanI eka AMkha tumhAre pitAke pAsa haz2Ara rupaye lekara bandhaka rakhI thI, isaliye apane rupaye lekara merI A~kha vApisa kara do|" yaha kaha, usane seThako haz2Ara rupaye de diye / yaha suna, ratnacUr3ane socA,-"yaha to ekadama anahonI bAta kaha rahA haiN| to bhI jaba yaha dhana de rahA hai, taba ise le hI lenA cAhiye ; phira jo ucita mAlUma hogA, vaha kruuNgaa| yahI socakara usane haz2Ara rupaye lekara usase kahA,-"jaba mai yahA~se lauTane lagUMgA, taba. tuma mere pAsa aanaa|" yaha kaha, vaha Age bddh'aa| . ratnacUr3ako dekhakara, cAra dhUrta ApasameM bAteM karane lii| ekane kahA,-"samudrake jalakA pramANa aura gaMgAkI, retakI kaNikAoMkI ginatI bhale hI koI buddhimAn kara le ; para vaha bhI strIke hRdayakI taha taka nahIM pahu~ca sktaa|" yaha suna, dUsarene kahA, "yaha to kisIne P.P.AC.Gunratnasuri M.S.. Jun Gun Aaradhak Trust Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAtha critr| rammnamaranaa hamaramanaaaaamannamrmwammmmmmmmmmnaamana AAAA ThIka hI kahA hai, ki strIke hRdayako koI nahIM jAna sakatA; para samadrake pAnI aura gaMgAkI retakA pramANa bhI koI nahIM kara sktaa|" yaha suna, tIsarene kahA,-"yaha to pUrvasUrikA subhASita bilakulahI asatya mAlUma hotA hai| to bhI vRhaspati aura zukrAcArya jaise loga kadacit jAna bhI sakate haiN|" isake bAda cauthene kahA, 'are! gaMgAnadI to dUra hai , para tuma isa samudrake jalakI thAha to isase lgvaao| sa prakAra una dhUrtIne vyarthakA vivAda kara apanI dhUrta vidyAse usIputrako isa mAmalemeM aisA utsAha dilavAyA, ki vaha isa kA ko karaneke liye rAz2I ho gayA hai isake bAda unhoMne phira usase kahA"seThajI ! agara tuma yaha kAma kara doge, to hama apanA sArA dhanam nha de deMge aura yadi nahIM kara sakoge, to tumhArA saba dhana hamaloga le leNge|" yaha kaha, una logoMne seThake sAtha bAz2I lagAneke liye usake hAthapara hAtha maaraa| ratnacUr3ane bhI usake hAthapara hAtha mArA aura Age bddh'aa| isake bAda vaha socane lagA,--"mere pitAne jaisA kahA thA, isa nagarake loga ThIka vaise hI haiN| phira ina saba kAmoMkA nibaTArA kaise hogA? acchA raho, pahale mai raNaghaMTA nAmakI ghezyAke ghara calatA hU~; kyoMki vaha bahutoMkA dila khuza karatI aura taraha-tarahake phanda-fareba jAnatI hai; isaliye vaha mujhe kucha akla z2alA sikhlaayegii|" yahI socakara vaha vezyAke ghara gyaa| usane uThakara usakA svAgata kiyA aura bar3e Adarake sAtha use baiThaneke liye Asana diyaa| isake bAda ratnacUr3ane kAne dhUrtakA diyA huA dhana usake havAle kara diyaa| isase vaha vezyA bar3I prasanna huI aura abhyaMga, udvartana, snAna aura bhojana Adise usane use khUba sammAnita kiyaa| itanemeM sandhyA ho gyii| usa samaya seTha usakI mulAyama sejapara baiThA aura vaha vezyA zRGgAra rasase bharI, manohara aura vicakSaNa puruSoMke yogya, bAtacIta karane lgii| bAtoM-hI-bAtoMmeM seThane usase apanI sArI rAmakahAnI sunAkara kahA, "he manohara netroMvAlI! tuma isI nagarakI rahanevAlI P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 ... SaSTha prstaav| . ho, isaliye yahA~kA hAla tumheM bakhUbI mAlUma hai, isaliye tumhIM bata. lAo, ki maiM ina jhagar3oMkA faisalA kisa tarahase karU~ ? ina mAmaloMkA nipaTArA ho jAnepara hI maiM tumhAre sAtha raMgarasakI bAteM kara sakatA huuN| abhI to maiM bar3I cintAmeM huuN|" yaha suna, vaha catura paturaiyA bolI,--"he sundara ! suno, yadi koI vyApArI daivayogase yahA~ A-pahu~catA hai, to yahA~ke loga, jo Thaga-vidyAmeM pUre ustAda haiM, use eka puragI lUTa lete haiN| isake bAda ve apanI lUTake dhanakA eka bhAga rAko, dUsarA bhAga mantrIko, tIsarA bhAga nagaraseThako, cauthA bhAga ko bAlako, pA~cavA~ bhAga purohitakA 1 chaThA bhAga merI mAtA yamaghI de jAyA karate haiN| saba loga uyo Akara apanA vyaurevAra hAla sunA jAyA karate haiN| merI mAtA bar3I buddhimAn hai-savAlajavAva karane meM bar3hI hoziyAra hai| saba loMgoMko vahI kapaTa-vidyA sikhalAyA karatI hai| isaliye maiM tumheM usIke pAsa le calatI huuN| vahIM tuma bhI usakI bAteM suna lenaa|" yaha kaha, rAtake samaya, usakI udAratAse prasanna banI huI vaha vezyA, use strIkI pozAka pahanAkara, apanI mAke pAsa le gyii| vaha praNAma kara mAke pAsa baiTha rhii| mAne pUchA-"beTI! Aja yaha tere sAtha kauna AyI hai ?" usane kahA,"mAtA! yaha zrIdatta seThakI putrI rUpavatI aura merI prANapriya sakhI hai| yaha mujhe eka dina nagarameM milI thii| usa samaya maiMne isase apane ghara Aneko kahA thA ; isIliye yaha kucha bahAnA karake gharase bAhara ho, yahA~ mujhase milane AyI hai| maiM ise tumhAre pAsa letI AyI huuN|" yaha kaha, vaha vahA~ baiTha rhii| itane meM ve cAroM baniye, jinhoMne ratna. cUr3akA sArA mAla le liyA thA, bur3hiyAke pAsa Aye aura ucita sthAna para baiTha rhe| bar3hiyAne kahA,-"vyApAriyo ! maiMne sunA hai, ki Aja yahA~ koI jahAz2a AyA hai| ve bole,-"hA~, stambhatIrthakA eka vaNikputra yahA~ AyA hai|" usane phira kahA,-"usake Anese tumheM kucha lAbha huA yA nahIM ?" yaha suna, unhoMne usase usakA sArA mAla le P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 nIzAntinAtha critr| . lene aura bAdako jAte samaya usake jahAz2ameM usake icchAnusAra mAla bhara denekA vAdA karanekI bAta kaha sunaayii| yaha suna, vaha bolI, "are ! isameM to tumheM nukasAna hogA, fAyadA nahIM hogaa| unhoMne pUchA, "kyoM kara nukasAna hogA ?" usane kahA,-"tumane isase kahA hai, ki jaisA cAhoge, vaisA mAla tumhAre jahAz2ameM bhara deNge| para icchA aneka prakArakI hotI hai| yadi vaha kahe, ki mere jahAz2ameM macharoMkI haDDiyAM lAkara bhara do, to tuma kyA karoge?" yaha suna, ve bar3eusameM itanI akla, kahA~se AyI ? vaha to abhI bholA bhAlA ka hai|" yaha suna, vaha kuTanI -"use bAlaka samajhakara nita ho rahanA ThIka nahIM ; kara koI-koI bAlaka bhI bar3e buddhimAnya hone haiM aura koI-koI bur3hApama bhI buddhirahita hote haiN| isake sivA, dezadezAntarameM yaha bAta mazahUra hai, ki yahA~ke loga bar3e dhUrta haiN| isa liye jo aklakA putalA hogA, vahI dUra dezase yahA~ aayegaa| tumhAre lAbhameM merA bhI lAbha hai; para manake modaka ur3AnemeM masta rahanA ThIka nhiiN|" usakI yaha bAta suna, ve apane-apane ghara cale gye| isake bAda vaha mocI ( camAra ) aayaa| dUra hI baiTha kara usane ha~sate hue kahA,-"ammA ! Aja isa nagarameM eka paradezI baniyA AyA huA hai| maiMne use do jor3e bar3e khUbasUrata jUte diye haiN| usane kahA hai, ki maiM tumheM rAjI kara duuNgaa| aba maiM to usakA sarvasva lekara hI santuSTa huuNgaa| isake binA maiM rAz2I honekA nhiiN| yahI bAta maiM tumase kahane AyA hU~ ; kyoMki mere lAbhameM tumhArA bhI to hissA hai|" yaha suna, bur3hiyAne kahA, "bhAI ! AdamiyoMko apanI haisiyatake mutAbika hI manasUbA bhI karanA caahiye| asambhava manoratha karanA ThIka nhiiN| yadi vaha baniyA tumase rAjAke ghara putrakA janma honekI bAta kaha sunAye, aura pUche, ki tuma rAjI hue yA nahIM ? taba tuma kyA kahoge?" yaha suna, vaha bhI muMha laTakAye apane ghara calA gyaa| isake bAda yaha kAnA juArI pahu~cA, usane bhI usase apanI dhUrtatAkI bAta ..P.P. Ac. Guriratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAA----- bhASaSTha prastAva 406 kaha sunaayii| yaha suna, yamaghaMTAne ha~sakara kahA,-"are tumhArI cAlaM nirI g2alata hai| tumane jo use pahale hI dhana de diyA, yaha acchA nahIM kiyaa|" : usane kahA, "maiMne usakA sArA dhana har3apa karaneke li. machalI pha~sAneke cArekI taraha apanA dhana diyA hai|" bur3hiyAne pira kahA,-"are! usakA dhana koI nahIM le sktaa|" yaha suna; juArIne kahA,-"vaha bhalA mere phandese kaise chUTa sakatA hai ?" yamagha ne kahA,- "vaha yadi kahe, ki mere pAsa bahutoMkI A~kheM niravIM ra hai ; isaliye tuma apanI dUsarI A~kha bhI de do, to maiM kAMTese vAkara dekhU, ki tumhArI A~kha ke hai| binA aisA kiye patA mahA clegaa| usa samaya tuma kyA javA yoge?" yaha suna, juA rIne kahA,-"ammA! yaha hathakaMDe to tumheM hI yAda haiM :-use inase bheTa kahA~ ?" yaha kaha, vaha bhI calA gayA, isake bAda pUrvoktaM cAroM dhUrtIne bhI apanI bAta yamaghaMTAse Akara khii| vaha sunakara bur3hiyAne kahA, 'mujhe to tumhAre isa prapaMcameM koI sAra nahIM naz2ara aataa| kyoMki vaha tumase kahegA, ki maiM samudrake jalakA pramANa tumase kaheM detA hU~, para pahale tuma loga una saba nadiyoMko dUra karo, jinake jala usameM Akara milate haiM / java vaha yaha bAta kahegA,taba kyA tumameM nadiyoMkA jala dUra karanekI zakti hai, jo dUra karoge?" unhoMne kahA,-- "vaha aisA nahIM hai|" taba bur3hiyAne kahA,--"saca jAno, tumhIM loga apanI bevakUfIse apanA sarvakha hAra aaoge|" yaha suna, vaha bhI apane ghara calA gyaa| ... .... . usakI ina bAtoMko ratnacUr3ane guru-vAkyakI taraha hRdayameM dhAraNa kara liyA aura var3A harSa anubhava kiyaa| isake bAda vahA~se uTha kara vaha raNaghaMTAke sAtha usake gharameM pAyA aura apanI maradAnI pozAka pahana usase vidA mAMga kara apane sthAnapara calA aayaa| isake bAda usane kuTanI bur3hiyAke kahe mutAbika hI saba kAma kiye| mAla kharIdanevAle vyApAriyoMse usane cAra lAkha rupaye vasUla kiye aura itanA P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrozAntinAtha critr| hI dhana samudrakA jala mApanekI bAjI lagAnevAloMse bhI liyaa| isa mAmalese vaha seTha sAre zahara meM mazahUra ho gyaa| __eka dina ratnacUr3a bheTa liye hue rAjAke pAsa AyA aura unheM praNAma kara, ucita sthAnapara baiTha rhaa|. rAjAne usase sArA vRttAnta pUchA,--"usane saba jyoMkA tyoM kaha sunaayaa| yaha suna kara rAjAko bar3A Azcarya huA aura unhoMne socA,--"ahA! isa mahApuruSameM to bar3A mAhAtmya hai| isane isa nagarake logoMse bhI dhana vasUla liyaa|" yaha soca kara rAjAne kahA,-."he vaNik putra ! mai tura bahuta hI prasanna huuN| kaho, tumna kaunasA manoratha pUrA karUM ? ratnacUr3ane kahA, "he rAjAdi Apa mere Upara prasanna haiM, to raNaghaNTA nAmakI vezyAi dilavA diijiye|" usakI mAMga pUrI huii| raNaghaNTA usakI strI ho gyii| isake bAda ratnacUr3ane use bahutase gahane gar3havA kara de diye| ... isake bAda vaha seThakA putra bahutasA lAbha uThA kara, dUsarI tarahakA mAla jahAz2ameM lAda kara apane sthAnako jAneko taiyAra huaa| isake bAda apane jahAz2apara savAra ho, kSemakuzalase mahAsAgarako pAra kara, kucha dinoM bAda raNaghaNTAke sAtha-sAtha apanI nagarImeM A phuNcaa| usa samaya eka AdamIne pahale hI pahu~ca kara seThako badhAI dI, ki tumhArA putra bahutasA dhana upArjana kara kuzalamaGgalake sAtha ghara A gyaa|" yaha suna, seThane use ucita inAma dekara santuSTa kiyA aura bar3I dhUma-dhAmake sAtha bahutere AdamiyoMko liye hue apane putrake pAsa jA, use strI sahita ghara le aayaa| putrane strIke sAtha-sAtha mAtA-pitAko praNAma kiyaa| mAtA-pitAne zubhAzIrvAda de, usakI prazaMsA kii| isake bAda pitAke pUchanepara usane apanA sArA hAla kaha sunaayaa| saba kucha sunakara usake pitAko bar3I prasannatA huI ; kintu usane bAtoMse putrake guNoMkI bahuta prazaMsA nahIM kI, kyoMki P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTa prstaav| . 407 "pratyakSa guravastutyAH, parone minnabAMdhavAH / ra karmAnte dAsAbhRtyAzca, putro naiva mRtAH striyaH // 1 // arthAt- gurujanoM kI prazaMsA unake sAmane hI karanI cAhiye / mi aura bAndhavoMkI prazaMsA unake parokSameM karanI cAhiye / dAsoM aura bhRtyoMkI prazaMsAyama karane ke bAda karanI cAhiye / putrakI prazaMsA kI nahIM karanI cAhiye aura striyoM kI prazaMsA to unake maraneke bAda hI karanI ucita hai / ' sake bAda usake sabhI AtmIya vana akSatakA pAtra liye hue apanaH harSa prakaTa karaneke nimitta seThArI aaye| seThane bhI unakA ucita Adara-satkAra kara unheM vidA kiyaa| isake bAda saubhAgyamaMjarI nAmakI gaNikA bhI una logoMse milane aayii| use ucita Asanapara biThAkara ratnacUr3ane kahA,- "he bhadre ! tumhAre hI upadezase maiMne dezAntarameM jA, lakSmI aura strI upArjana kI hai / " yaha kaha, use bahutere vastrAbhUSaNa de, usane use vidA kiyaa| usa samaya usane kahA, "maiM rAjAkI AjJA lekara tumhArI pyArI hokara rahU~gI / " yaha kaha, vaha apane ghara calI gyii| isake bAda ratnacUr3a, uttamottama upahAra liye hue, usa nagarake rAjAko praNAma karane gyaa| rAjAne usakA bar3A Adara-satkAra, kiyA / isake bAda rAjAkI AjJA lekara saubhAgyamaMjarI bhI usakI priyA ho gayI / tadantara ratnacUr3a, pitAkA dhana pitAko vApisa de, zeSa dhanako dAna aura bhoga AdimeM vyaya karane lgaa| pUrvAcAryoMne kahA hai, "jIvitaM tadapi jIvitamadhye, gaNyate sukRtibhiH kimu puMsAm / jJAnavikramakalAkulalajjA-tyAga bhoga vibhutA vikalaM yat // 1 // . arthAt-'puruSake jisa jIvanameM jJAna; vikrama kalA, kulakI lajjA, dAna. bhoga aura aura prabhutAkA patA na ho usa jIvitako ra puNyAtmA loga jIvita hI samajhate haiM ? arthAt nahIM samajhate / Ad Gunratnasuri M.S Jun Gun Aaradhak Trust Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 4.8 zrIzAntinAtha caritra / isake bAda seThake usa putrane vidhipUrvaka anya striyoM mAtha bhI myAha kiyaa| tathA apanI bhujAoMke pratApase upArjana ka lamI. ko saphala karaneke nimitta usa nagarameM bar3A bhArI jina bnvaayaa| cirakAla taka sukhabhoga karaneke anantara use putra utpanna usane sadguruse dharma zravaNa kara, pratibodha prAkara, vairAgyake sAtha saMyama grahaNa kiyaa| aura usakA trikaraNa zuddhi-pUrvaka pAlanakara, antameM samAdhimaraNa dvArA mRtyuko prAptakara, svargako gyaa| vahA~ ra. vidha prakArake sukha bhogate hue punaH vahA~se nikalakara vaha kramase - ko prApta hogaa| isa kathAkA upanakAta prakAra karanA-manuSya janmako sukula mAno ; vaNik-putra ko bhavyaprANiyoM mAnanA, usake pitAke sthAnameM dharmakA bodha karAnevAle hitakAraka guruko samajhanA, vezyAke vacanakI jagaha zraddhAdi dvArA utpanna utsAhako samajhanA ; kyoMki zraddhA bhI puNya lakSmIkI vRddhi karane meM madada pahu~cAtI hai , mUla dravyake sthAnameM gurukA diyA huA cAritra mAnanA ; anItipurameM jAnekA jo niSedha kiyA gayA thA, use gurukI 'sAraNA-vAraNA' (vidhi-niSedha) samajhanA saMyamarUpI jahAz2a para car3hakara bhavasAgara pAra kiyA jAtA hai, aisA samajhanA, nAvikoMkesthAnameM sAdharmikoM aura muniyoMko samajhanA bhavitadhyatAke niyogake samAna pramAdako jAnanA ; anItipurake samAna duSpra. vRttikA pravRtta honA samajhanA; anyAyo rAjAke sthAna para moharAjAko jAnanA ; saudAgarI mAla kharIdanevAle cAroM dhUrta baniyoMke sthAnameM cAra prakArake kaSAyoMko jAnanA- ve hI vivekarUpI dhanako har3apa kara lete haiM; vezyA viSayakI pipAsAko smjhnaa| ammA ( kuTanI ) karmapariNita hai--vahI pUrva bhavameM acchA karma karanevAloMko sumati detI hai| usake prabhAvase prApI samasta azubhoMkA nAza kara phira janmabhUmike samAna dharmamArgapara A jAtA hai / isI prakAra isa kathAkA upanaya jisa prakAra ghaTita ho sake, P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| vaisAratagaNa dharmakI puSTi karAneke liye vistAra-pUrvaka ghaTita karI ratnacUr3a-kathA samApta / isa prakAra prathama gaNadharane zrIsaMghako dharmadezanA sunA, apanI viraci dvAdazAMGgI prakaTa kI tathA zrutajJAnako dhAraNa karanevAle una gaNadharane dasa prakArakI sAdhusamAcAro kaha sunAyI aura sAdhuke sAre kale prakAza kiye| .. risake bAda bhagavAn zrIzAntivyUdhane vahA~le anyatra vihAra kiyaa| sUvi taraha svAmI nirantara bhavyajIva kamala vanako vikasita karane lge| kitanoMne hI prabhuke pAsa Akara pA le lI, kitanoMne zubhavAsanAse prerita ho, zrAvakadharma aGgIkAra kiyA, kitanoMne samakita lAbha kiyA aura kitane hI jIva bhagavAnkI dezanA suna, bhadrika bhAvI ho gaye-kevala abhavya jIva bAkI raha gaye, kahA bhI hai, ki sarvasyApi tamonaSTa-mudite jinabhAskare / kauzikA nAmivAndhatva-mabhavyAnAmamuccatat // 1 // vanniA'pi na sidhyanti, yathA kaMkaTukAH knnaaH| tathA siddhirabhavyAnAM jinenApi na jAyate // 2 // yathoSarakSitau dhAnyaM, na syAdRSTe'pi nIrade / / bodho na syAdabhavyAnAM, jinadezanayA tathA // 3 // arthAt--"jinezvara-rUpI sUryake udaya honese sabake ajJAnarUpI andhakArakA nAza ho gayA , parantu ullaoMkI taraha abhavyoM kA andhApana jyoMkA tyoM banA rhaa| jaise kaMkaTukAke dAne AgameM pakAne para bhI nahIM pakate, vaise hI jinezvara dvArA bhI abhavyoM ko siddhi nahIM miltii| jaise pAnI barasane para bhI usarameM boyA huA dhAna nahIM ugatA, vaisehI jinezvarakI dezanAle mI abhavyoMko bodha nahIM hotA / ". . jisa-jisa dezameM zrI zAntinAtha prabhuH vihAra karate the, vahA~-vahA~ Jun Gun Aaradhak Trust P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. 52 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrIzAntinAtha caritra / logoMke saba upadrava zAnta ho jAte the| prabhu jisa bhUmimeM ni ma karate, vahA~se sau yojana paryantake logoMko akAla yA mahAmArI upadravoMse udvigna honekI naubata nahIM AtI thI, tathA pacI bAjana taka saba tarahake vRkSoMmeM phala-phUla bhara jAte the| loga sukhase nirbhaya hokara pRthvImeM vihAra karate rahate the| zrIjinezvarakA prabhA gavazvake liye vismAya kAraka hotA hai, vaise jinezvarakA varNana mere jaisI alpa buddhivAlA manuzya kahA~taka kara sakatA hai ? jisake palyopamakA AyuSya ho aura hari jilAe~ hoM vahI zAyada unake guNoMkA varNana kara sake / kahA bhI hai, "vijAnAti jinendra ra koniHzeSa guNotkaram / ta eva kilAnanti, divyajJAnena taM punaH // 1 // asitagirisabha syAtkajjalaM sindhupAtre, surataruvarazAkhA lekhanI patra gurvI // likhati yadi gRhItvA zAradA sarvakAlaM / / tadaSi tava guNAnAmIza pAraM na yAti // 2 // " . arthAta-"jinendroMke sava guNoMko kauna jAnatA hai ? ve hI divyajJAna ke dvArA apane guNa samUhoM ko jAnate haiN| aMjana-girike barAbara kajjala sindhu-pAlameM ghola kara, kalpavRkSakI zAkhA kI kalama banA, pRthvIrUpI bar3ese kAgaja para svayaM zAradA cirakAla taka likhatI raheM, to bhI he Iza ! vaha tumhAre guNoM ke pAra nahIM pahu~ca skeN|" isI prakAra bhagavAn zrI zAntinAtha jinezvara samasta bhabya jIvoMke upakArake liye pRthvIpara vihAra kara rahe the, cakrAyudha gaNadhara svayaM jAnate hue bhIbhavya jIvoMke pratibodhake nimitta bhagavAnse aneka prakArake prazna kiyA karate the aura svAmI una sabake yathocita uttara diyA krte.the| ..... .. ... . isa prakAra :pRthvIpara vihAra karate hue zrIzAntinAtha bhagavAnne bAsaTha haz2Ara muniyoMko dIkSA dI aura ikasaTha haz2Ara chaH sau zIlavatI nAdhikyA bnaayiiN| zrIsamyakatva sahita zrAvakadharmako dhAraNa karane P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prstaav| 411 vAle rAjIva Adi tatvoMke jAnanevAle; rAkSasa, yakSa aura devAdi dvArIna TalanevAle ; asthi tathA majA paryanta jina dharmase vAkSita vacanoMko hI tattvarUpa mAnanevAle; cAroM parvo meM pauSadhavara ko grahaNa ke enevAle aura sadA niravadya AhArAdi dekara muniyoMkA samAna karane vAle pezAntinAthase pratibodha pAye hue do lAkha nabve hajAra zrAvaka tathA viziSTa guNoMko dhAraNa karanevAlI tIna lAkha tirAnave haz2Ara zrAvikAeM huii| jina nahIM hote hue bhI jinakI bhAMti aMdIta anAgata aura vartamAna svarUpako jAnanevAle ATha haz2Ara caudaha pUrvI hue| asaMkhya manuSya-bhava hai. svarUpavAn-dravyoMko pratyakSa dekhanevAle tIna haz2Ara avadhijJAnI hue za dvIpoMmeM rahanevAle saMjJAvAn jIvoMke manake paryAyoMko jAnanevAle cAsa haz2Ara manaHparyavajJAnI hue| chaH hajAra vaikriya labdhivAle muni hue tathA do hajAra cArasau vAda labdhivAle hue| prabhu zAntinAthakA itanA bar3A parivAra baMdha gyaa| zrIzAntinAthake zAsanameM bhagavAnakA vaiyAvRtya karanevAlA aura zrIsaMdhake samagra vighnoMke samUhakA nAza karanevAlA 'garur3a' nAmakA yakSa huA tathA bhaktajanoMkI sahAyatA karanevAlI nirvANI nAmakI zAsanadevI huii| cakrAyudha rAjAkA putra koNAcala nAmaka rAjA bhagavAnkA sevaka huaa| bhagavAnkA zarIra cAlIsa dhanuSakI UMcAIkA thA; unake mRgakA lAJchana thA aura aisI sonekI sI camakatI huI rUpasvI kAnti thI, jisakI upamA tInoM jagatmeM nahIM ho sktii| bhagavAnko janmase hI cAroM atizaya utpanna hue the, jo gyAraha karmoMke kSayase utpanna hue the| sAtha hI unnIsa atizaya devoMke kiye hue utpanna hue, the| isa prakAra siddhAntameM kahe hue cauMtIsa atizaya saba jinezvaroMke hote haiM tathA tInoM jagatkI prabhutA prakaTa karanevAle chatratraya, azokavRkSa Adi ATha prAtihArya bhI hote haiN| zrIzAntinAtha jinezvara pacahattara hajAra varSa gRhavAsameM rahe, eka varSa chamastha avasthAmeM rahe aura eka varSa kama pacIsa haz2Ara varSa kevalI-paryAya P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priinibngn bhir| kA pAlana karate rhe| saba milAkara bhagavAnkI eka lAkha ra ma yu huii| antameM jagadguru, apanA nirvANakAla samIpa AyA saMdazikhara-parvatake Upara ArUr3ha hue| isI samaya svAmayA pikA samaya samIpa jAna, saba devendra bhI vahA~ Aye aura unhoMne manokara samavasaraNakI racanA kii| usI samavasaraNa vaiThakara jinezvarane antima dezanA dii| usameM unhoMne saba padA kI anityatA pramA. Nita kii| bhagavAnne bhavya prANiyoMko lakSyakara kahA,--"he bhavyajIvoM ! isa manuSya bhavameM aisA kArya karanA cAhiye, jisase ina asAra saMsArako chor3akara muni prApta kiyA jA ske|" iso samaya zrI jinezvarake caraNoMmeM pra kara, prathama gaNadharane pUchA,-"he svAmin siddhisthAna kisa prakAra kA hotA hai, yaha khiye|" prabhune kahA,-- "siddha-bhUmi siddhazilA) motIke hAra, jalakI, da aura candramAkI kiraNoMkI taraha ujjvala, paiMtAlIsa lAkha yojanake vistAravAlI (lagbI, caur3I aura gola) zvetaraMgakI hai aura usakA saMsthAna khule hue chatrakI taraha hai| vaha samagra lokoMke agrabhAgameM rahatI hai ; madhyabhAgameM ATha yojana moTI hai ; anukramase patalI hotI huI prAntabhAgameM makkhIke / parakI taraha patalI ho gayI hai| usake Upara eka yojana lokAnta hai| usa antima yojanake antima krozake chaThe bhAgameM ananta sukhoMse yukta siddha rahate haiN| vahA~ rahanevAle jIvoMko janma, jarA, mRtyu, roga, zoka Adi upadrava tathA kaSAya, kSudhA aura tRSA Adi nahIM vyApate / vahA~ jo sukha milatA hai, usakI koI upamA nahIM dI jA sktii| to bhI mugdhajanoMke samajhAneke liye upamA dI jA sakatI hai| vaha isa prakAra hai zrI sAketapura nAmaka nagarameM zatrumardana nAmaka rAjA rAjya karate the| unhoMne eka dina viparIta zikSAvAle azvapara savArI kI, jo unheM eka bar3e bhayaGkara vanameM le gyaa| vahAM thake aura pyAse honeke kAraNa rAjA, mUchI A jAneke kAraNa pRthvIpara gira par3e pAsake hI parvata para P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mina r amainaminimamrnamrammrammnnamri 413 SaSTha prastAva / bhIlaptI thii| ve kanda-mUlake khAnevAle the aura vRkSoMkI chAlake vastrI zilAtalako hI ve apanA Asana aura zayyA samajhate the| ise / harate hue ve bhIla apaneko atyanta sukhI mAnate the aura kahA karate the, ki-"loga jo bhIloMkI rahana-sahanakoM acchA batalAte haiM, vaha kucha satya nahIM hai, kyoMki unheM jharanekA pAnI A. sAnIse mila jAtA hai,jAneke liye kucha parizrama nahIM karanA par3atA aura sadA apanI priyAke pAsa hI rahanA hotA hai|" inhIM bhIloM se koI eka bhIla ghUmatA-phiratA rAjAke pAsa A phuNcaa| alaGkAroMse yaha pahacAna kara, ki yaha koIe hai, usane apane manameM socA,-"avazyahI yaha koI rAjA mAlUmatA hai aura pyAsase vyAkula hokara gira par3A hai| yaha avazyahI pAnIko binA mara jaayegaa| isake maranese sArI pRthvI svAmI-zUnya ho jAyegI, isaliye ise pAnI pilA kara jilA denA hI ucita hai|" aisA vicArakara usane pattoMkA. donA banAkara usImeM jalAzayase pAnI bharakara rAjAko lA pilAyA, jisase ve svastha ho gaye / isake bAda hozameM Aye hue rAjA mana-hImana usakA bar3A upakAra mAnate hue usake sAtha bAteM karane lge| isI samaya unake pIche-pIche Ate hueM sainika bhI vahAM A phuNce| sainikoMne rAjAke Age sundara laDDU aura zItala jala rakha diyaa| rAjAne usameM se modaka Adi nikAla kara pahale usa bhIlako khAneke liye diyA, isake bAda sukhAsanapara baiTha apane upakArI bhIlake sAtha-sAtha rAjA apane nagarameM aaye| vahA~ pahu~ca, usa bhIlako snAna karA, manohara vastra pahanA, alaGkAroMse susajitakara, candanAdikA vilepana kara, dAla aura bhAta Adi uttama bhojana khilAkara rAjAne use teraha guNoMvAlA tAmbUla use khAneko diyaa| isake bAda vaha rAjA kI AjJAse sundara mahalameM manohara zayyApara soyA, prasanna rAjAne usakI sArI daridratA dUra kii| isa prakAra usa bhIlako bar3A sukha milA, to bhI vaha apane jaGgalako nahIM bhUlA / kahA bhI hai, ki P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 . zrIzAntinAtha caritra / "jaNaNI ya jammabhUmI, pacchima niddA ya abhinavaM pim / , sajjaNajaNANa guThI, paMca vi dukkhahiM muJcanti // 6 - arthAt- "jananI, janmabhUmi, pichalI rAtakI nidrana prema aura sajjanoMkI goSThI--ye pA~coM cIjeM duHkhameM hI cho jAtI haiM - arthAt bar3I muzkilase chUTatI yA bhUlatI haiN|" isI taraha usa bhIlako banakA vaha svaccha / vihAra aura apanI strI tathA parivAra vismRta nahIM hote the, kyoMki yadi U~Ta nandana-vanameM bhI jA pahuMce aura kaMkeli-vRkSake palanoMkA ahAra kare, to bhI use apanI marubhUmikI yAda banI rahatI .sI taraha usa bhIlake mana meM nirantara apane sthAnAdikA smarA nA rahatA thA; para cU~ki usake pAsa sadA sipAhiyoMkA paharA rahatA thA, isIlie vaha apane ghara nahIM jA sakA aura kucha dinoM taka vahIM par3A rhaa| eka dina varSA RtumeM meghoMkI unaka aura bijalIkI kar3aka suna, use viraha satAne lgaa| kahA bhI hai, ki- : "meghagarjAravo vigudvilAsaH kekirnA svaraH / duHssaho virahAnnAmekaiko yamadaNDavat // 1 // " ___ arthAt--"meghakI garjanA, bijalIkI camaka aura morakA zorainameM se pratyeka yamarAjake daNDakI taraha viyogIke liye duHssaha hotA hai|" . usa samaya usa viyoga-vyAkula bhIlane apane mana meM socA,--"yadi maiM ina vastrAlaGkAroMko yahA~se letA jAU~gA, to pIche merI khoja hone lagegI, isaliye mujhe yahA~se naGgA hI cala denA caahiye|" aisA vicAra kara, vastrAlaGkAra utAra; kisI taraha paharedAroMkI A~kheM bacA, vaha rAtake samaya rAjamandirase bAhara nikalA aura dhIre-dhIre apane sthAnako calA gyaa| usa samaya usakA badalA huA rUpa dekha, usake parivArake logoMne Azcaryake sAtha usase pUchA,-'are! tU kauna hai ?" usane kahA,"maiM tumhArA kuTumbo huuN|" yaha suna, usake parivAravAloMne use pahacAna kara pUchA,-"itane dina tuma kahA~ rahe ? tumhAre zarIrakI kAnti P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 415 aisI ra ho gayI hai ?" isake . uttarameM usa bhIlane. apanA sArA hAlahasunAyA aura bhojana, vastrAbhUSaNakA tathA zayyA AdikA jaisa suru anubhava. kiyA thA, vaha bhI unheM btlaayaa| bhIloMne usane kahA, hamane vahA~ jaisA sukha anubhava kiyA thA, vaha dRSTAnta sAhita hameM batalAe yaha suna, usane unakI jAnI huI cIz2oMke sAtha. upamA dete hue kahA,-"vAdiSTa kanda aura phaloMke samAna laDDU maiM khAyA karatA thaa| jaise yahA~ hama loga nIvAra khAte haiM, vaise vahA~ dAlabhAta Adi khAyA karatA thaa| gundIke pattoMkI taraha nAgarabela-pAna mujhe khAneko milate the| zAlmalIvRkSake samAna supArIke cUrNako maiM khAtA thA / valkalake samAna manohara vastranA thaa| puSpoMkI mAlAke samAna gahane pahanatA thA / chidra-rahita gufAke 6 guna mandirameM rahatA thA aura zilAtalake samAna vizAla zayyApara soyA karatA thA / " isa prakAra usa bhIlane uttamottama padArthoM kI anya vastuoMke sAtha upamA dete hue unheM apane aizo ArAmakA hAla kaha sunaayaa| isI taraha maiM bhI saMsArameM rahane vAle jIvoMko siddhi-sukhakA varNana isa lokameM milane vAlI vastuoMke sAtha tulanA karake kaha sunAtA huuN| jo sukha . kAma-bhogase utpanna hotA hai aura jo sukha mahAn devalokameM hotA hai, . usase anantaguNa adhika sukha siddhoMko hotA hai aura vaha zAzvata (akSaya) hotA hai / bheda kevala itanA hI hai, ki saMsArakA sukha paudgalika aura vinAzI hai tathA siddhoMkA sukha apaudgalika ( Atmika ) avinAzI (zAzvata ) hai|" ... ... itanI bAteM kaha, zrI zAntinAtha bhagavAna usa sthAnase uThakara usI parvatake eka zreSTha zikharapara car3ha gye| vahA~ nau sau kevaliyoMke sAtha svAmIne mahIne bharakA anazana kiyaa| usI samaya sabhI surendra, parivAra sahita, atyanta prIti aura bhaktike sAtha, jagannAthakI sevA karane lge| antameM jyeSTha mAsakI kRSNa caturdazIke dina, jaba candramA bharaNI-nakSatrameM thA, taba zukadhyAnake cauthe padakA dhyAna karate hue svAmIne mokSa-pada. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zrIzAntiAtha critr| prApta kiyaa| taba sabhI surendra, apane-apane parivArake sAtha./ tinAtha mahAprabhuke nirvANakA vRttAnta jAna, zokase azrupAta lage aura prabhuke guNoMkA smaraNa karate hue uttara-vaikriya 'pRthda para Aye tathA vilApa karane lage,-"hA nAtha ! he sandeha-pI andhakAra ko naSTa karanemeM sUryake samAna zAntinAtha bhagavAn ! ho tvAmI-rahita karake tuma kahA~ cale gaye ? he nAtha ! aba tumhAre nA hameM apanI-apanI bhASAmeM sabakI samajhameM Ane yogya aura saba jantuoMko harSa denevAlI dezanA kauna sunAyegA ? lokako pIDA denevAle durbhikSa, bAr3ha aura mahAmArI Adi upadravoMkI aba prabhAvase zAnti hogI? tathA he svAmI! apanA deva-bhava- yo kArya chor3a, pRthvI-tala para Akara aba hama kisakI sevA kareM?" isa prakAra vilApa kara saba indroMne kSIrasAgarake jalase svAmIke zarIra-snAna karA, nandana-vanase maMgAye hue haricandanake sugandhitaM kASTako ghisakara usakA bhagavAnake zarIrapara bhaktipUrvaka lepakara, prabhuke mu~hameM kapUrakA cUrNa DAlA aura deva-dUSya vastrase unake zarIrako TaiMka diyaa| isake bAda kRSNAgArukI sugandhase saba 'dizAoMko vAsita kara, mandAra aura pArijAta Adike puSpoMse prabhukI pUjA kara, ratnoMjar3IzreSTha zivikAmeM unake zarIrako pdhraayaa| isake bAda naiRtya-koNameM candana kASTakI citA banA, ve usa zivikAko usake pAsa le Aye aura use uThAkara citAmeM DAla diyaa| anya vaimAnika devoMne anya munIzvaroMkA saMskAra-kArya bhI usI prakAra kiyaa| isake bAda agnikumAradevoMne pUrvakI ora mu~ha kiye hue usa citAmeM agniDAlI aura vAyukumAra devoMne havA calA kara agni prajvalita kara dii| isake bAda jaba bhagavAnke zarIrake rudhira-mAMsa dagdha ho gaye, taba meghakumAra devoMne sugandhita aura zItala jalakI varSA kara, usa citAgniko,zAnta kara diyaa| isake bAda bhagavAnkI bhaktise prerita hokara unakI UparakI dAhinI DAr3ha sudharmendrane lI, nIcekI dAhinI DAr3ha camarendrane lI, UparakI bAyIM DAr3ha IzAnendrane lI aura nIcekI bA~yIM DAr3ha balIndrane . Jun Gun Aaradhak Trust P.P.AC.Gunratnasuri M.S. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prastAva / 417 le lIaTThAisa dA~ta anya aTThAIsa indroM ke liye / anya devoMne bhagavA ke haDDiyA~ le lI aura vidyAdharoM tathA manuSyoMne saba upadravoMva / zAntike laye bhagavAnkI citA-bhasma le lI / isa prakAra devendroMne jinezvarake zIrakA saMskAra kara, usI sthAnapara suvarNa-ratnamaya . zreSTha stambha banA, usIra prabhukI suvarNamayI pratimA sthApita kI aura . bhaktike sAtha usakI pUjA kii| isake bAda nandIzvara-dvIpameM jA, vahA~kI yAtrAkara, sabhI sura-asura zrIzAntinAtha paramAtmAkA hRdayameM dhyAna karate hue apane-apane sthAnako cale / bhagavAn cakrAyudha bhI aneka sAdhuge jasAtha bhavya jIvoMke pratibodha dete hue pRthvIpara vicaraNa karane lge| unhoMne bhI kucha kAla vyatIta honepara ghAtI-karmo kA kSaya kara, kevala jJAna prApta kiyaa| tadanantara devendroMse pUjita hote hue ve bhI bhavya jIvoMke aneka paMzayoMko dUra karane lge| isa bharata kSetrake madhya khaNDameM devoMse pUjita aura jagatmeM vikhyAta koTizilA nAmakA eka uttama tIthe hai| bahA~ bahutere kevaliyoMke sAtha puNyavAn zrIcakrAyudha gaNadhara padhAre aura vahIM anazana kara mokSako prApta hue / usa zilAko pahale zrIcakrAyudha gaNadharane hI pavitra kiyaa| unake bAda usa zilApara kAlakramase karor3oM muniyoMne siddhipada prApta kiyaa| usake viSayameM kahA jAtA hai, ki_ "koTizilA tIrthameM zrIzAntinAzake prathama gaNadharake siddha hone ke bAda karor3oM sAdhu siddha hue haiN| kuMthunAthake tIrthameM bhI pApako nAza karanevAle karor3oM sAdhu usa zilAtalapara siddha hue haiN| zrImallinAthake tIrthameM, vratoMse zobhita honevAle chaH karor3a kevalI vahA~ nirvANako prApta hue haiN| zrImunisuvrata svAmIke prasiddha tIrtha meM tIna karor3a 'sAdhuoMne vahA~ akSaya-pada prApta kiyA hai| namijinake tIrthameM vizuddha kriyAvAle eka karor3a sAdhu-mahAtmA siddha hue haiN| isI prakAra samaya samayapara vahA~ bahutase sAdhu siddha hue haiN|" kartA kahate haiM, ki vaha Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 "kama zrIzAntinAtha caritra / saba maiMne isa granthameM nahIM likhaa| jina tIrthaGkarake tIrtha pUre eka karor3a sAdhu siddha hue haiM, unhIMkA hAla isIse ise koTizilA kahate haiN| isa koTizilArthakI ARE aneka cAraNa-muni, siddha, yakSa, sura aura asurA bhakti-pUrvaka van karate haiN| - isa granthameM maiMne zrIzAntinAtha prabhuke bArahoM bhAvoMkA hAla likhA hai, zrAvakoMke bArahoM vratoMkI bAta kathA sahita batalAyI hai aura prathama gaNadhAra cakrAyudhakA diyA vyAkhyAna bhI likha die| isa prakAra zrIzAntinAtha jirelako samagra caritra maiMne varNana kara diyaa| "yasyopasargAH smare , yAnti, vizve yadIyAzca guNA na mAnti / __ mRgAMkalakSmA kanakasya kAntiH, saMghasya zAntiM sa karotu zAntiH // 1 // " ___ arthA---'jinake smaraNa se sAre upasarga naSTa hote haiM, jinake guNa sAre vizva meM bhI nahIM samAte, jinake mRgakA lAJchana hai, aura jinake zarIrakI kAnti suvarNake samAna hai, ve zrI zAntinAtha paramAtmA zrI saMghake upadravoMkI zAnti kreN| tathAstu / a samApta P.P.AC.Gunratnasuri M.S. in Gun'Aaradhak Trust Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdinAtha-caritra isa pu kameM pahale tIrthaGkara zrIAdinAtha svAmIkA Adarza evaM zikSAprada jIvanacaritra diyA gayA hai| pustakake bhItara nAnA nAvoMke sataraha citra re gaye haiN| jinase bhagavAnakA vaha Adarza jo apanI AMkhoMke sAmane dIkha AtA hai| bhASA bar3IhI sarala evaM rocaka hai / kathAnuyogakA viSaya rA huA hai; isaliye par3hanA AraMbha karane ke bAda pastaka ko chor3ate nahIM bntii| isakI eka-eka kathA bar3IhI zikSAprada evaM rocaka hai| isake citra atyanta darzanIya haiN| mUlya sunaharI rezamI hai| jilda 5) ajilda 4) / milanekA patApaMDita kAzInAtha jaina mudraka, prakAzaka aura pustaka vikretA 201 harinasa roDa, kalakattA / P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama '' hamArI hindI jaina sAhityakI uttama sacitra pustakeM / sajilda ajild| || AdinAtha-caritra // zAntinAtha-caritra zukarAjakumAra yA naladamayantI ratisAra kumAra sudarzana seTha satI candra bAlA . kayavannA seTha satI sura-sundarI adhyAtma anubhava yogaprakAza acitra 4 // ) ...3 // ) dravyAnubhava ratnAkara .... . 2 // ) syAdvAd anubhava ratnAkara ... 3 // ). caMpaka seTha sacitra chapa rahA hai / uttamakumAra caritra . , paryuSaNa parva mAhAtmya ., . , . ratnasAra caritra milanekA patA-paNDita kAzInAtha jaina mudraka, prakAzaka aura pustaka vikretA. 201 harisana roDa, kalakattA / - P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradiatus